Kaleidoscope November 2014

ZABIERZ MNIE / TAKE ME HOME

11/2014

11/2014

Afryka

Africa

WILEŃSKIE SENTYMENTY | KIERUNEK: BELGRAD | NA WEEKEND: WROCŁAW | DORSZ – PROWIANT WIKINGÓW | POWIEŚCI Z DRESZCZYKIEM | SAFARI W KENII | HISTORIA I WSPÓŁCZESNOŚĆ… TOALET

egzemplarz bezpłatny / free copy magazyn pokładowy Polskich Linii Lotniczych LOT ISSN 0239-9032

ul. Chocimska 7, Warsaw, tel. 22 848 12 25, tel./fax 22 848 15 90 www.restauracjarozana.com.pl

is an elegant, cosy and unpretentious restaurant whose delicate and light Polish cuisine will surprise you with new flavours and specialties every day.

There is nothing else like it in Warsaw‌

© MAREK WIŚNIEWSKI. OKŁADKA/COVER: TIM DRAPER/4CORNERS/FREE

EDYTORIAL Szanowni Państwo, nie ma nic przyjemniejszego dla prezesa linii lotniczej, jak informowanie o kolejnych rekordach i otrzymanych nagrodach. Dzięki naszej doświadczonej obsłudze i zaawansowanej technologicznie flocie LOT ma na koncie kolejny rekord.

Nasz Dreamliner wykonał najdłuższy bezpośredni rejs w historii firmy – z Warszawy do Antofagasty w Chile. W sumie 12 tys. km. 14,5 godziny w powietrzu! Kto wie, może dziś Państwo podróżują na pokładzie naszego rekordzisty?!

Rejs do Chile zainaugurował drugi zimowy sezon rejsów czarterowych. Wraz z największymi touroperatorami w Polsce proponujemy bezpośrednie przeloty z Warszawy do wymarzonych destynacji wakacyjnych. Nasze Dreamlinery odwiedzą tej zimy m.in.: Dominikanę, Kubę, RPA, Wietnam, Meksyk i Sri Lankę.

To jednak nie wszystko, co dla Państwa przygotowaliśmy.

W niedługim czasie zaprezentujemy kilka nowych połączeń dalekiego zasięgu, dzięki którym będą Państwo mogli odwiedzić ciekawe miejsca.

Cały czas pracujemy nad swoją ofertą, stąd cieszę się, że nasze starania i zmiany, które proponujemy, są zauważane.

Po raz siedemnasty otrzymaliśmy tytuł najlepszej linii lotniczej w Europie Środkowo-Wschodniej. Nagroda ta przyznawana jest przez czytelników prestiżowego magazynu Business Traveller.

Dziękuję Państwu, naszym Pasażerom, bo otrzymanie tej nagrody po raz kolejny to dla nas ogromne wsparcie. Gratuluję również całej załodze LOT-u, która każdego dnia angażuje się w tworzenie dla Państwa najlepszej linii lotniczej.

Spełnienia marzeń o egzotycznych podróżach i do zobaczenia na pokładzie! ☐

JUŻ PO RAZ SIEDEMNASTY OTRZYMALIŚMY TYTUŁ NAJLEPSZEJ LINII LOTNICZEJ W EUROPIE ŚRODKOWO-WSCHODNIEJ. WE HAVE BEEN AWARDED THE TITLE OF BEST AIRLINE IN CENTRAL AND EASTERN EUROPE FOR THE 17TH TIME.

Editorial

Dear Passengers, There is nothing more pleasant for an airline CEO than to be able to tell his or her passengers about new records set and awards received. Thanks to our experienced crew and technologically advanced fleet, LOT Polish Airlines has broken yet another record. Our very own Dreamliner has completed the longest direct flight in the history of the airline – from Warsaw to Antofagasta, Chile. A total of 12,000 kilometres and 14.5 hours in the air. For all I know, you might be on board this record-breaking aircraft right now as you read these words.

This flight to Chile also launched our second winter season of chartered flights. By working together with the largest domestic tour operators, we will be offering direct flights from Warsaw to a number of dream vacation destinations.

This winter we are sending our Dreamliners to the Dominican Republic, Cuba, the Republic of South Africa, Vietnam, Mexico and Sri Lanka.

But that’s not all we have to tell you. We will soon be launching several new long-distance connections that will take you to some fascinating places.

We continue to work on new products and services. It gives me great pleasure to hear that our efforts have not gone unappreciated and that you approve of the changes we have been making. We have just been awarded the title of best airline in Central and Eastern Europe for the 17th time. The winner is selected by the readers of the prestigious Business Traveller magazine.

I would like to take this opportunity to thank you, our Passengers, because receiving this award for another year running means a lot to us. I would also like to congratulate the entire crew of LOT Polish Airlines for the hard work they put in every day to make LOT the best airline ever.

May all your dreams about exotic journeys come true. See you on board. ☐

Prezes PLL LOT / LOT POLISH AIRLINES CEO Sebastian Mikosz

3

OD NACZELNEJ

Note from the Editor

PAMIĄTKA Z AFRYKI

Prawdopodobieństwo, że małe słoniątko przeżyje w sierocińcu, wynosi pół na pół. Ale tu przynajmniej ma szansę – w naturze nie przetrwałoby, bo słoń jest karmiony mlekiem matki aż do piątego roku życia i wymaga takiej samej troski jak ludzkie dzieci. Dlatego w ośrodku położonym niedaleko Nairobi, który prowadzi Daphne Sheldrick, małe słoniki mają opiekę przez 24 godziny na dobę. Karmione są z butelki ze smokiem, przytulane i głaskane, osłaniane parasolem przed ostrym afrykańskim słońcem, a końcówki ich wielkich uszu są regularnie smarowane kremem z filtrem – w naturalnych warunkach spędzałyby czas w cieniu ciał matek.

Potrzeba aż 15 lat pracy i wysiłku wielu osób, żeby zwrócić zwierzę Naturze i naprawić to, co zniszczył jeden chciwy kłusownik. Dlaczego ludzie polują na słonie i dlaczego tyle maluchów zostaje osieroconych? Dla kości słoniowej. Mimo że w 1989 r. zakazano handlu ciosami słoni, potocznie nazywanych kłami, polowania trwają, tyle że nielegalnie, więc i cena kości wzrosła. Czy naprawdę potrzebujemy figurek, ozdób, czegokolwiek, co jest zrobione z kości słoniowej?

Daphne Sheldrick poświęciła całe życie ratowaniu słoni, dała nowe życie ok.

150 z nich, niektóre już wróciły na wolność na teren kenijskiego parku Tsavo.

A wszystko po to, żebyśmy mieli szansę podziwiać te wspaniałe zwierzęta w ich naturalnym środowisku i mieli po co jeździć do Afryki na bezkrwawe fotograficzne safari (piszemy o tym na stronie 62 magazynu).

Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o działalności fundacji David Sheldrick Wild­ life Trust i na przykład kupić komuś w prezencie wirtualną adopcję słonia w Kenii – wejdź na stronę sheldrickwildlifetrust.org. Osobiście wolałabym dostać właśnie taką pamiątkę z Afryki. ☐

POTRZEBA AŻ 15 LAT PRACY I WYSIŁKU WIELU OSÓB, ŻEBY NAPRAWIĆ TO, CO ZNISZCZYŁ JEDEN CHCIWY KŁUSOWNIK. IT TAKES 15 YEARS OF WORK AND A LOT OF EFFORT OF MANY PEOPLE TO FIX WHAT ONE GREEDY POACHER DESTROYED. 6

The probability that a baby elephant survives at an orphanage is 50%. But at least it has a chance of surviving. In the wild, it is likely to die since young elephants feed on their mothers’ milk up to the age of five and require as much care as human children. That is why at the centre near Nairobi headed by Daphne Sheldrick, baby elephants are taken care of 24/7. They are fed milk from bottles with teats, hugged and petted, sheltered from the strong African sun by parasols and the tips of their huge ears are covered in sun protection cream – in the wild they would hide from the sun in the shadow of their mothers’ bodies. It takes 15 years of work and a lot of effort of many people to return an animal to its natural habitat and fix what one greedy poacher destroyed. Why do people hunt animals and why are there so many orphaned elephants?

The reason is ivory. Although ivory hunting was officially prohibited and ivory trade was banned in 1989, the hunt continues illegally which translated into higher prices of ivory.

Let us stop and think whether we really need anything made of ivory?

Daphne Sheldrick devoted her whole life to saving elephants, and gave a new life to roughly 150 of them, some of which are already living in the wild, in the Tsavo park in Kenya. She did all this so that we can admire beautiful animals in their natural environment and could travel to Africa for a bloodless safari (read more about this on page 62).

If you would like to find out more about the work of the David Sheldrick Wildlife Trust and make someone a gift of a virtual adoption of an elephant in Kenya, visit sheldrickwildlifetrust.org. I personally would much rather get such a souvenir like this from Africa. ☐

REDAKTOR NACZELNA / EDITOR IN CHIEF Martyna Wojciechowska

© MAŁGORZATA ŁUPINA

A souvenir from Africa

AIRACOBRA CHRONO V I N T A G E

F A M I L Y

Official distributor in Poland / Czech Republic / Austria Poljot Euro Tel.: 0048 22 879 97 93 (internal 105) Email: poljot@poljot.com.pl Atrium Promenada Mall Company Shop Poljot Euro Poland: Warsaw: Arkadia Mall Excelsior Shop; Centrum Handlowe Alfa Białystok, Krakowski Salon Jubilerski W. Strojny; Złote Tarasy Mall od Czasu do Czasu; Centrum Sprzedaży Internetowej www.e-zegarek.pl; Jubiler Shop Poznań: Plaza Mall Swiss Shop Kraków: Galeria Krakowska Mall W. Śliwiński Shop Czech Republic: Klenotnicvi-Hodinarstvi GAMMY CZ s.r.o. OC PALLADIUM Nam Republiky 1 11000 Praha 1, tel. 00425771247 info@gammy.cz www.gammy.cz Klenotnicvi-Hodinarstvi GAMMY CZ s.r.o. Na Porici 8 11000 Praha 1, tel. 00422322741 info@gammy.cz www.gammy.cz Austria: Paul Szczepan Vorgartenstr. 189/11 Wien 1020 tel. 004306644037514 stephan.paul@chello.at www.poljot.at Russia: Company Volmax Marksistskaya str. 34, building 8, 109147 Moscow Russia, tel. + 7(495)9113210 more informations: www.poljot.com.pl

www.aviatorwatch.ch

facebook.com/aviatorwatch

WATCHES AVAILABLE ALSO IN DUTY FREE SHOPS International Airports <<Katowice Pyrzowice>> Katowice - Poland <<Lech Walesa>> Gdańsk – Poland <<Ławica>> Poznań – Poland <<Lviv>> Lviv - Ukraine

SPIS TREŚCI Contents

NA DOBRY POCZĄTEK / OFF TO A GOOD START LIST PREZESA PLL LOT / Note from the LOT CEO 3 OD NACZELNEJ / Note from the Editor 6 FELIETON LECHA WAŁĘSY / Lech Wałęsa’s column 10 W CHMURACH / Up in the air 12

WYRUSZ W PODRÓŻ / SEE THE WORLD WYDARZENIA / What’s on 14 MIASTO NAD WILIĄ / The city on the Neris 18 MODNY KIERUNEK: BELGRAD / Trendy Destination: Belgrade 30

TERAZ POLSKA / TIME FOR POLAND NA WEEKEND: WROCŁAW / A weekend in Poland: Wrocław 38 DORSZ / The Cod 40 99–130

30

18

80

62

WIEDZIEĆ WIĘCEJ / DID YOU KNOW? POLSKIE KRYMINAŁY / Polish crime fiction 48 DESIGN Z KOŁA / Good design by Koło 54 KLINIKA PIĘKNA / Beauty clinic 56 SAFARI W KENII / Safar in Kenya 62 HISTORIA TOALET / The history of toilets 72 W CZTERY OCZY Z MARKIEM KRUPIŃSKIM / Interview with Marek Krupiński 80 PANIE KAPITAN / Female pilots 96

ROZMAITOŚCI / MISCELLANEA KULTURA / Culture 78 TWÓJ STYL / Your style 86 DOBRY ADRES / Good address 88 48

SALON / Events 92 MYŚL NA DROGĘ / A thought for the road 94

8

© SHUT TERSTOCK, GET TYIMAGES, ANZENBERGER/FORUM, A.WIKTOR

ROZMOWY O BIZNESIE: WORK SERVICE / Business talk: Work Service 56

Poznaj radość życia z Kontem Premium

*

0 zł za prowadzenie konta**, a w pakiecie: prestiżowa wypukła karta do konta z opcją płatności zbliżeniowych, bezpłatne wypłaty ze wszystkich bankomatów w Polsce i na całym świecie, nieoprocentowany (w określonych przedziałach) limit w koncie***, bezpłatne usługi Assistance & Concierge, atrakcyjnie oprocentowane konto oszczędnościowe z funkcją automatycznego lokowania bieżących nadwyżek, osobisty Doradca**, który służy pomocą w kompleksowym zarządzaniu finansami oraz przygotowuje Osobisty Plan Finansowy.

* Opublikowany na www.money.pl w dniu 25.03.2014 r. ** Osobisty Doradca przysługuje Klientom ze średniomiesięcznymi wpływami min. 8 000 PLN lub min. 160 000 PLN środków zgromadzonych w banku, a bezpłatne konto odpowiednio: 10 000 PLN i 200 000 PLN. *** Rzeczywista roczna stopa oprocentowania limitu zadłużenia w Koncie Premium, przy założeniu, że całkowita kwota tj. 10 300 PLN została wypłacona w całości w dniu zawarcia umowy i zostanie spłacona jednorazowo w całości po upływie 12 miesięcznego okresu umowy oraz że limit oprocentowany jest według najwyższej stopy oprocentowania przewidzianej dla udzielonej kwoty tj. 14,99% z uwzględnieniem prowizji za przyznanie limitu w wysokości 164,80 PLN wynosi 18,08%. Całkowita kwota do zapłaty przez konsumenta wynosi 11 843,95 PLN. Informacje zostały podane na podstawie reprezentatywnego przykładu.

FELIETON

Column

EUROPA LOKALNA

A local Europe

DAJMY SILNY MANDAT SAMORZĄDOM I BUDUJMY MĄDRZE MAŁE OJCZYZNY. LET’S GIVE LEGITIMACY TO SELFGOVERNMENTS AND WISELY BUILD OUR LITTLE HOMELANDS. nikt odgórnie nie załatwi. Powinniśmy jednak zgadzać się co do naczelnych fundamentów kontynentu i cywilizacji, aby w chwilach kryzysów geopolitycznych czy gospodarczych mówić jednym głosem. W ostatnim czasie tak bardzo potrzebujemy właśnie jednego solidarnego głosu… Dajmy więc silny mandat władzom samorządowym do rozwijania naszych wspólnot i budujmy mądrze małe Ojczyzny. To najlepsza droga do budowy silnej Polski w silniejszej niż dziś Europie. ☐ 10

Faced by heated political debates and global challenges we tend to forget that true democracy is on the local level.

These are self-governments which provide citizens with the most tangible benefits of their operations or even a sense of impact on the course of events. The empowerment of local authorities at the beginning of political transformations and in subsequent years created the backbone of our young democracy and determined the success of the Polish road to changes. Well-established and more aware local communities will be soon electing their representatives. We hope that they will well manage the local community.

Local Poland cannot turn aside from the route it has taken many years ago. Towns big and small which are lucky to have wise and responsible authorities are growing more beautiful, investing in the future in spite of numerous problems. First and foremost, they are co-creating strong foundations of the Polish democracy and identify the direction of the country’s development. They are also contributing to the development of the model for the modern Europe and the global world.

We need to build Europe united in diversity; a Europe which is strong with small players from local and regional communities.

Not everything has to embrace the European integration and globalisation as no central authority is able to solve local problems. We should agree on the fundamentals for our continent and civilisation to speak in one voice in the times of geopolitical or economic crisis. Recently, such united voice has become very needed... So let’s give strong legitimacy to self-government authorities to develop our communities and wisely build our little homelands. It’s the best way forward to build a strong Poland in even stronger Europe. ☐

Lech Wałęsa Al. Jerozolimskie 11/19, 00-508 Warszawa, tel. +48 (22) 622 22 20, faks +48 (22) 625 14 14 Konto: BPH PBK SA 15 1060 0076 0000 3200 0084 6760 e-mail: biuro@walesa.org www.walesa.org

© AGENCJA GAZETA

Czasem w gorących debatach politycznych i wyzwaniach globalnych zapominamy, że prawdziwa demokracja dzieje się lokalnie. To w samorządzie obywatele mają najbardziej namacalne dowody na jej działanie, a nawet poczucie wpływu na bieg zdarzeń. Przekazanie dużej władzy w lokalne ręce na początku transformacji ustrojowej i w kolejnych latach stanowiło fundament naszej młodej demokracji i przesądzało o powodzeniu polskiej drogi przemian. Już wkrótce znów coraz bardziej okrzepłe i świadome wspólnoty lokalne wybiorą swoich przedstawicieli. Czekamy na dobrych gospodarzy.

Polska lokalna nie może zejść z obranej przed laty drogi. Miasta i miasteczka, mające szczęście do mądrych i odpowiedzialnych włodarzy, pięknieją, rozwijają się, inwestują w przyszłość, choć problemów nadal nie brakuje. Współtworzą jednak przede wszystkim silny fundament polskiej demokracji i kierunek rozwoju kraju. Współtworzą także model współczesnej Europy i świata. Musimy bowiem budować Europę zjednoczoną w różnorodnościach, Europę silną małymi wspólnotami lokalnymi i regionalnymi. Nie wszystko musimy poddawać integracji europejskiej i globalizacji, bo naszych lokalnych spraw

Czy wiesz, że... / Did you know? r Historia silnika odrzutowego w awiacji sięga 1928 r., kiedy to kadet RAF Frank Whittle przedstawił swój kompletny projekt silnika mogącego napędzać samoloty. / The history of the jet engine goes back to 1928, when RAF cadet Frank Whittle presented a complete design of a turbojet engine capable of propelling an aircraft. r Pierwszy lot samolotu Heinkel He 178 V1 z napędem odrzutowym odbył się w sierpniu 1939 r. / The world’s first jet, the Heinkel He 178 V1, had its maiden flight in August 1939. r Silnik odrzutowy w samolocie pasażerskim po raz pierwszy zastosowano w 1949 r.

Pierwszą konstrukcją był De Havilland Comet.

Samolot wszedł do seryjnej produkcji w 1952 r. / The De Havilland Comet was the world’s first passenger jet. The prototype was built in 1949 and the aircraft went into mass production in 1952. r Pojedynczy silnik pierwszego odrzutowca Comet 1 generował ciąg 5 tys. funtów. Dla porównania silnik Dreamlinera generuje ciąg 64 tys. funtów. / A single engine of the first Comet 1 jetliner generated a thrust of 5,000 lbf.

For the sake of comparison, the Dreamliner engine has a thrust of 64,000 lbf.

Krzysztof Moczulski

r Obudowa silnika GE-90-115B stosowanego w Boeingu 777 ma średnicę porównywalną z kadłubem najpopularniejszego Boeinga 737. / The casing of the GE-90-115B engine installed in the Boeing 777 has a diameter comparable to that of the fuselage of the popular Boeing 737. r Silnik ten jest również rekordzistą, jeśli chodzi o moc – podczas testów certyfikacyjnych wygenerował 127 900 funtów ciągu. / The Boeing 777 engine is also the world record holder in terms of power, having generated a thrust of 127,900 lbf during certification testing. r Najnowszy silnik projektowany dla Boeinga 777-8X będzie tak efektywny, że pozwoli dolecieć bez międzylądowania z Warszawy do dowolnego portu na świecie z wyłączeniem jedynie Nowej Zelandii. / The latest engine designed for the Boeing 777-8X will be so efficient that it will enable an aeroplane to fly from Warsaw to anywhere in the world, except New Zealand, without having to refuel. r Pomimo coraz większej mocy współczesnych silników producenci dbają o komfort mieszkańców okolic lotnisk.

Dzięki zastosowanym technologiom redukującym hałas Dreamliner jest aż do 60 proc. cichszy od porównywalnych samolotów poprzednich generacji. / This increasing engine power has not come at the expense of the quality of life of people living near airports. Thanks to the application of dedicated noise-reduction technology, the Dreamliner emits up to 60% less noise than its predecessors.

© JACEK ZEMAN

W CHMURACH Up in the Air

TEKSTY/BY:

THE PERFECT TALENT STORM The Hays Global Skills Index 2014 â&#x20AC;&#x201C; providing insight into the dynamics of the global skills landscape

Despite the continuing economic recovery, companies are struggling to find the talent they need. And with the widening skills gap likely to get worse before it gets better, economies are now facing something of a perfect talent storm.

Highlighting the factors impacting the labour markets of 31 countries around the world, the Hays Global Skills Index 2014 identifies imbalances between the supply of skilled labour and the labour demands of employers.

Curious? See how your countryâ&#x20AC;&#x2122;s labour market compares against Poland. To view the Index online or to request a copy, visit hays-index.com

hays-index.com

WYDARZENIA

What's on

Krótki metraż v Short films

Festiwalowe filmy zostaną premierowo pokazane w Gdańsku, by następnie zawędrować do 15 innych miast w całej Polsce. Wśród prezentowanych filmów będą zarówno produkcje niekomercyjne, jak i reklamy. / The festival films will premiere in Gdańsk before touring 15 cities across Poland. Screenings will include both non-commercial films and advertisements.

24–30.11, www.euroshorts.pl, FESTIWAL EUROSHORTS, Gdańsk, Polska / FESTIWAL EUROSHORTS, Gdańsk, Poland

Winobranie v

First wine

Trzeci czwartek listopada to dla Francuzów święto wina. Na rynek trafia wówczas pierwszy trunek z bieżącego rocznika – lekkie, cierpkie beaujolais primeur. Tradycja celebracji tego dnia pochodzi z okolic Lyonu. Dziś najmłodsze z win pije cały świat. / The third Thursday in November is “wine day” in France. This is when the season’s first bottle – the Beaujolais primeur – is sent to market. This celebration originated around Lyon.

Today, the whole world drinks the first wines of the season.

20.11, www.beaujolaisnouveauday.com, ŚWIĘTO BEAUJOLAIS NOUVEAU, Francja / LE BEAUJOLAIS NOUVEAU FESTIVAL, France

Rubens w Brukseli v

Rubens in Brussels

Organizatorzy wystawy przekonują, że Rubens to Quentin Tarantino baroku. Jego unikatowy styl przesiąknięty był przemocą, ale także elegancją. Brukselskie Centrum Sztuk Pięknych przypomina dzieła zarówno jego, jak i rzeszy naśladowców. / The organizers of this exhibition clearly set out to paint Rubens as the Quentin Tarantino of the Baroque.

Violence as well as elegance permeate Rubens’ style. The Brussels Centre for Fine Arts is exhibiting a host of works by the master and his followers.

Do 4.01, www.bozar.be, WYSTAWA RUBENSA, Bruksela, Belgia / RUBENS EXHIBITION, Brussels, Belgium

Wieczny jazz c Eternal jazz

14–30.11, www.romajazzfestival.it, ROME JAZZ FESTIVAL, Rzym, Włochy / ROME JAZZ FESTIVAL, Rome, Italy

14

© M.P.

Rzym już od kilku dekad staje się jesienią europejską stolicą jazzu. Wśród gwiazd tegorocznej edycji usłyszymy m.in. Dee Dee Bridgewater oraz 3 Cohens Sextet. Będzie też bardzo dużo swingu, który jest tematem przewodnim imprezy. / Rome has long been the European jazz capital. Dee Dee Bridgewater and 3 the Cohens Sextet are among the stars performing this year. And, as swing is the theme of the festival, you can expect plenty of it.

WYDARZENIA

What's on

Wielomilionowa parada c

Multi-million parade

Już od 88 lat parada gigantycznych balonów organizowana przez sklep Macy's jest dla nowojorczyków równoznaczna z początkiem sezonu świątecznego. Nawet co drugi z nich ogląda ją na żywo. Przed telewizorami gromadzi się natomiast kolejne 50 mln Amerykanów. / This parade, with its giant balloons, has been held outside Macy’s in New York City for 88 years and marks the beginning of the holiday season. One in two New Yorkers are said to watch the parade in person and another 50 million Americans watch it on TV. 27.11, social.macys.com/parade, PARADA NA ŚWIĘTO DZIĘKCZYNIENIA, Nowy Jork, USA / MACY’S THANKSGIVING PARADE, NYC, USA

Sztuka fotografii v The Art of Photography

Dzisiejsza fotografia to nie tylko statyczne zdjęcia, ale też galerie multimedialne czy fotokasty.

W programie festiwalu są m.in. wystawa polskiej fotografii kreacyjnej lat 20. oraz prace zdolnych fotografów młodego pokolenia: Adama Lacha, Macieja Nabrdalika, Filipa Ćwika. / There is more to contemporary photography than static images – the art now incorporates multimedia galleries and photocasts. The Warsaw Photo Days programme includes an exhibition of Polish creative photography from the 1920s as well as the works of talented young photographers such as Adam Lach, Maciej Nabrdalik and Filip Ćwik.

24.10–23.11, warsawphotodays.com, WARSAW PHOTO DAYS, Warszawa, Polska / WARSAW PHOTO DAYS, Warsaw, Poland

Bliski Daleki Wschód z

The not so far Far East

Stołeczny festiwal kina azjatyckiego ma już spore tradycje. W tym roku w programie m.in. egzotyczne spojrzenie na western i maraton filmów grozy. Wśród premier m.in. sensacyjny Raid 2 Walijczyka Garetha Evansa, o którym mówi się, że tylko przypadkiem nie urodził się w Azji. / Asian westerns and a horror film marathon are just two of the attractions at this year’s Warsaw Asian Film Festival. One of the festival’s premieres is the action film “Raid 2” by Welsh director Gareth Evans, who, it is said, would have been born in Asia had it not been for some mishap.

12–20.11, www.piecsmakow.pl, PIĘĆ SMAKÓW, Warszawa, Polska / FIVE FLAVOURS FILM FESTIVAL, Warsaw, Poland

Niemcem być c

Being German

Do 25.01, www.britishmuseum.org, GERMANY: MEMORIES OF A NATION, Londyn, Wielka Brytania / Until 25.01 GERMANY: MEMORIES OF A NATION, London, UK

16

© M.P.

Jakie przedmioty zdefiniowały minione 600 lat w historii Niemiec? Zarówno piękne, jak i użyteczne. Wśród eksponatów w londyńskim muzeum znajdują się m.in. ruchoma czcionka Gutenberga, dzieła Albrechta Dürera i volkswagen garbus. / What objects can be said to have defined Germany over the past 600 years? The exhibits on display at the London Museum are as beautiful as they are useful, e.g. Gutenberg’s movable type, the works of Albrecht Dürer and the Volkswagen Beetle.

Deutsche Bank Private Banking

Wznieś się wyżej z dwuosobową Radą Doradców Kiedy jesteś wysoko, wiesz, ile zależy od wsparcia zaufanych ludzi.

Osobista, dwuosobowa Rada Doradców to ukoronowanie sukcesu każdego Klienta Private Banking. To siła, która wznosi finanse na wyższy poziom.

EliteLine: 801 19 19 19 (opłata wg obowiązujących stawek operatora), www.eliteprivatebanking.pl Deutsche Bank Polska S.A., al. Armii Ludowej 26, 00-609 Warszawa

SZEROKIE HORYZONTY

Broad Horizons

MIASTO NAD WILIĄ

© WOJCIECH FRANUS, CORBIS, BEW, M.P.,FORUM

The city on the Neris

18 18

19

SZEROKIE HORYZONTY

Broad Horizons

DZISIEJSZE WILNO TO MODNE I KOLOROWE ZARZECZE Z ARTYSTYCZNĄ BOHEMĄ, DOKĄD LGNĄ OBCOKRAJOWCY. DLA POLAKÓW TO TURYSTYKA SENTYMENTALNA. / UŽUPIS, WITH ITS BOHO FLAIR, IS DEFINITELY THE STAR ATTRACTION OF VILNIUS. THIS TRENDY AND COLOURFUL PRECINCT IS A TOURIST MAGNET. FOR POLES, THOUGH, IT IS A SENTIMENTAL JOURNEY. TEKST/BY: Olga

Dębicka

Ze względu na siedem wzgórz, na których jest położone, Wilno bywa porównywane do Rzymu. Mówi się też, że to najbardziej włoskie miasto na północ od Alp. Warto wspiąć się na Wieżę Giedymina albo na Górę Trzykrzyską, aby zobaczyć panoramę miasta z leniwie meandrującą przez nie rzeką Wilią w tle. Z dołu strzelają w niebo wieże barokowych kościołów i klasztorów, lśnią w słońcu fasady okazałych magnackich rezydencji i mieszczańskich kamieniczek.

Wileńska starówka – jedna z największych i najpiękniejszych w Europie, rozciągająca się na obszarze 360 ha, 20 lat temu została wpisana na listę UNESCO. Powstała w średniowieczu dzielnica zachowała pierwotny układ uliczek, z których każda opowiada jakąś historię. Piękną oprawę daje miastu zieleń – naturalne zagajniki przekształcono bowiem w parki i rezer-

Vilnius is built on seven hills, and for this reason, is often compared to Rome. It is also said to be the most Italian city north of the Alps. Gediminas Tower and the Hill of Three Crosses offer sweeping views of the city and the meandering River Neris that runs through it. The vista bristles with the spires of Baroque churches and monasteries, while the facades of grandiose stately homes and town houses gleam in the sun.

The Vilnius Old Town covers 360 ha and is one of the largest and most beautiful in Europe. It has been a UNESCO World Heritage Site for twenty years. The medieval quarter has retained its original street layout and there is a story behind each and every thoroughfare. The city is awash in luscious greenery – natural groves have been transformed into parks and nature reserves. Before World War Two, Vilnius was dubbed the Jerusalem of the North on account of its abundance of sanctuaries and Calvaries. Pilgrims still come to see Our Lady of the Gate of Dawn on their knees. Vilnius is a truly cosmopolitan city where different religions, ethnic groups and cultures have coexisted for centuries and where Poles, Lithuanians, Russians, Tatars, Ukrainians and Germans once lived next door to one another in picturesque courtyards and backstreets. These streets and their adjacent squares have more than 40 Catholic churches, approx. 40 Orthodox churches, Jewish synagogues, protestant churches, a Karaite kenesa, an Old Believers church and a disused mosque. These many places of worship give Vil-

© LAIF/CZARNY KOT. POPRZEDNIE STRONY/PREVIOUS PAGES: SHUT TERSTOCK

Popularna restauracja Užupio Kavinė w dzielnicy Zarzecze.

The Užupio Kavinė restaurant is a popular eatery in the Užupio district.

20

SZEROKIE HORYZONTY

Broad Horizons

waty przyrody. Przed II wojną światową Wilno było też czasem nazywane Jerozolimą Północy, bo sanktuaria, kalwaria, pielgrzymki na kolanach do Matki Bożej Ostrobramskiej... Ale przede wszystkim ze względu na ekumenizm i współistnienie od wieków różnych wyznań, nacji i kultur. Obok siebie po sąsiedzku w malowniczych podwórkach i zaułkach żyli Polacy, Litwini, Rosjanie, Tatarzy, Ukraińcy, Niemcy… Ulica w ulicę przy sąsiednich placach stoi ponad 40 kościołów katolickich, ok. 40 cerkwi prawosławnych, synagogi żydowskie, kościoły protestanckie, kienesa karaimska, cerkiew staroobrzędowców i obecnie już nieczynny meczet. Świątynie dyktują Wilnu nastrój skupienia i duchowej koncentracji. Kościół św. Anny to gotycki kunszt, którym zachwycił się sam Napoleon, przepyBazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Władysława to miejsce pochówku wielkich książąt litewskich i królów Polski.

The St Stanislaus and St Vladislaus Arch-Cathedral is where the Grand Dukes of Lithuania and kings of Poland are buried.

22

nius an aura of contemplation and spirituality. St Anne’s Church is a Gothic masterpiece that even impressed Napoleon, the splendour of St Peter and St Paul’s Church in Antakalnis is overwhelming, and St Nicolas Church is a fine example of Russian Byzantine architecture with a fairytale dome and bright interiors.

Many of these buildings fell into dilapidation after being used as warehouses during the socialist period. They have now been restored to their former glory and functionality, while monuments to Communist activists have been removed from city squares. The facade of St Stanislaus and St Vladislaus Cathedral is once more flanked by statues of St Helen, the patron of Russia, Casimir, the patron of Lithuania, and Stanislaus, the patron of Poland.

Today’s Vilnius likewise has a cosmopolitan feel to it. The city is one big melting pot of different cultures, temperaments and historical experiences – just as it was in days of old.

ZA WŁADZY RADZIECKIEJ WIĘKSZOŚĆ ŚWIĄTYŃ ZAMKNIĘTO. DZIŚ ODZYSKAŁY BLASK I ZNÓW SŁUŻĄ WIERNYM. MANY CHURCHES WERE CLOSED UNDER THE SOVIET RULE. TODAY, THEY HAVE REGAINED THEIR SPLENDOUR AND ARE ONCE AGAIN PLACES OF WORSHIP.

chem poraża kościół św. Piotra i Pawła na Antokolu, a cerkiew św. Mikołaja w bizantyjsko-ruskim stylu to bajkowa kopuła i jaskrawe wnętrze.

Za socjalizmu wiele z tych obiektów niszczało zamienione w magazyny. Dziś świątynie odzyskały dawny wygląd i funkcję, z placów poznikały pomniki działaczy komunistycznych, a na fasadę katedry św. Stanisława i św. Władysława powróciły statuy świętych: Heleny – patronki Rosji, Kazimierza – patrona Litwy, i Stanisława – patrona Polski.

Dzisiejsze Wilno to miasto kosmopolityczne. Tak jak dawniej: mieszanina różnych kultur, temperamentów i historycznych doświadczeń, wielki tygiel narodowościowy. Dzisiaj na bez mała 600-tysięczne miasto przypada ponad 60 proc. Litwinów, ok. 16 proc. Polaków (ok. 87 tys.), Rosjanie – 12 proc., a reszta to Białorusini, Żydzi, Łotysze, Cyganie…

O perypetiach historycznych Wilna w zależności od wiatrów i podmuchów historii świadczą zmieniające się nazwy ulic albo zmieniane nazwiska ludzi. Na przykład reprezentacyjny trakt Wilna, wytyczony w XVIII w. – obecnie aleja Giedymina, kilka razy zmieniał nazwę – Świętojerski Prospekt na ul. Mickiewicza, Stalina i Lenina.

POLA LNU NAD WILEJKĄ Dla wielu Polaków Wilno to turystyka nostalgiczna i sentymentalna. Podróż do korzeni, w poszukiwaniu kadrów ze starych fotografii wyjętych z rodzinnego albumu. To rekonstrukcja przedwojennej mapy miasta i sklejanie z odprysków pamięci – fragment po fragmencie – ulic i zaułków; to droga do szkoły, to mój pokój – cztery kąty w kamienicy, to okno od kuchni, a to kościół, gdzie była komunia święta.

Pisząc książkę reportażową o tyglu narodowościowym w Gdańsku po 1945 r. (Fotografie z tłem), słuchałam opowieści ludzi, którzy zostali stamtąd przesiedleni na Ziemie Odzyska-

More than 60 percent of its nearly 600,000 population are Lithuanians, approx. 16 percent are Poles (around 87,000), 12 percent are Russians and the rest are Byelorussians, Jews, Latvians, Roma and others.

The historical vicissitudes of Vilnius are reflected in the names of its streets and people, which have been changed several times as the winds of history have swept through the city. For instance, the stately 18th-century boulevard now known as Gediminas Avenue has previously been Saint George St., Mickiewicz St., Stalin St. and Lenin St. FIELDS OF FLAX ON THE VILNIA A visit to Vilnius is a nostalgic and sentimental journey for many Poles, who go there in search of their roots and to see the places depicted in old family snaps. They reconstruct the pre-war map of the city by weaving strands of memory thread by thread from glimpses of streets and backstreets.

This is the road to school, this is our townhouse apartment, this is my room, this is the kitchen window and there’s the church where I went to communion.

I listened to the stories of people relocated from eastern Poland to the Recovered Territories when writing a book (Fotografie z tłem) about the melting pot that was post-war Gdańsk. Vilnius-born Regina Okrój (née Toczko) recalled REKLAMA

Striving for a top career?

Part-time MBAs in Vienna, Austria.

Global Executive MBA, Start: April Triple-crown accreditation. 3 international residencies (Asia, CEE, USA). Jointly offered with the University of Minnesota, USA. Ranked #46 worldwide by Financial Times.

Professional MBA, Start: October Double accredited. Specialization options e.g. in Finance, Energy Management, Marketing & Sales, Project Management, Controlling, Entrepreneurship & Innovation …

Vienna University of Economics and Business (WU) mba@wu.ac.at, +43-1-313 36-4816 hips Sc ho la rs ! executiveacademy.at avai la b le

23

Broad Horizons

Spacerującego po Wilnie turystę czeka niejedno zaskoczenie. Na przykład czajniczki i inne zabawne detale wmurowane w ściany kamienic.

Poniżej księgarnia na terenie Uniwersytetu Wileńskiego. Jego historyczne budynki udostępniono do zwiedzania.

Many surprises await tourists strolling around Vilnius. One unexpected sight are teapots and other curious objects embedded in the walls of tenement houses.

Below: A bookshop on the premises of the Vilnius University. Its historic buildings are made available to tourists.

ne. Rodowita wilnianka, Regina Okrój (z domu Toczko), wspominała w reportażu Z dwóch rodzajów gliny: Na sercu robiło mi się cieplej, kiedy słyszałam w tramwaju w Gdańsku-Wrzeszczu, jak konduktor mówił: przystanek: „Gospoda Wilno” (kiedyś nazywano przystanki tramwajowe od nazw restauracyjek i gospód).

Od razu chciałam wysiadać.

Bywałam w gdańskich domach, w których poznawałam Wilno z obrazów i ze starych fotografii. Płynęły opowieści o krainie szczęśliwego dzieciństwa, mlekiem i miodem płynącej, widzianej przez różowe okulary. Wspominano bliny kartoflane… uuuuu, takie, że aż tłuszcz ścieka po brodzie! I kutię na Wigilię z wileńskiego pęczaku. I zapach zupy – nigdzie takich kołdunów z barszczem nie ma na świecie jak na Litwie. Na obrazkach na ścianach moi gospodarze pokazywali i wspominali: Zaułek Bernardyński ozłocony podczas zachodu słońca, brzeg Wilii z przystanią dla barek i parostatków, Górę Bouffałową, Zamkową i Cielętnik, Górę Trzech Krzyży. Powracające w śnie: niebieskie pola lnu nad Wilejką…

Wspominali rynek Łukiski i jarmark Kaziuki (4 marca, w dzień świętego Kazimierza), z którego przynoszono do domu obwarzanki i kaziukowe serce z pięknymi dedykacjami.

W ich wspomnieniach i na starych zdjęciach życie w Wilnie toczyło się nad leniwym nurtem Wilii. Po rzece pływały barki i tratwy, konie i krowy przychodziły do wodopoju. Tłem dla kąpieli był kościół św. Rafała i Zielony Most.

CZYTANIE MIASTA (as cited in my reportage): From two types of clay: “It was a heart-warming experience to hear the tram conductor in Gdańsk-Wrzeszcz announce the stop: ‘Vilnius Inn’ (tram stops were named after eateries and inns back then). I wanted to get off right there and then.”

I visited houses in Gdańsk where I could explore Vilnius through paintings and old photographs. I heard stories about a land of childhood bliss, flowing with milk and honey... and seen through rose-tinted glasses. My respondents recalled potato blini and Christmas Eve kutia made from Vilnius pearl barley. And the aroma of the soup – you only find dumplings with borsch like this in Lithuania. Pointing to pictures on the wall, my hosts would recall Bernardine Street gleaming in the sunset, the banks of the Neris with a harbour for fishing boats and steam boats, Taurus Hill, Castle Hill, Castle Park and the Hill of Three Crosses. Blue fields of flax on the Vilnia was a common recurring dream.

They recalled Lukishki Square and Kaziuki Fair (4 March on St Casimir’s Day) from where they would bring home bagels and traditional heart-shaped cookies with beautiful inscriptions.

Those memories and photographs painted a Vilnius as languid as the Neris – a river that once teemed with fishing

© ALAMY/BEW, LAIF/CZARNY KOT (2). POPRZEDNIE STRONY/PREVIOUS PAGES: LAIF/CZARNY KOT

SZEROKIE HORYZONTY

W zabudowie wileńskiej starówki dominuje barok.

The Baroque is the prevailing architectural style in the Vilnius Old Town.

25

Broad Horizons

To właśnie pod wpływem opowieści wilniuków wybrałam się po raz pierwszy do tego miasta, żeby odkryć je po swojemu.

Historycznym sercem miasta jest Wieża Giedymina na stromym wzgórzu. To baszta zamku, który wzniesiono w 1409 r. w miejscu warowni z czasów Wielkiego Księcia Giedymina – założyciela Wilna. U jego stóp rozciąga się dzielnica Atokol.

Tu, na placu Katedralnym, w połowie drogi między katedrą a dzwonnicą, znajduje się magiczne miejsce, w którym podobno przechodniom spełniają się życzenia. Wystarczy odnaleźć kostkę chodnikową z napisem „Stebuklas” (po litewsku: „cud”), po czym obrócić się o 360 stopni i pomyśleć sekretne życzenie.

Panno święta, co Jasnej bronisz Częstochowy i w Ostrej świecisz Bramie! – wspominał na obczyźnie kochane miasto Mickiewicz w Panu Tadeuszu. Ostra Brama, kiedyś jedna z dziesięciu bram miasta z basztą obronną, to dla katolików miejsce święte – sanktuarium z cudownym obrazem Matki Boskiej Miłosiernej. Namalowany w XVII w. do tej kaplicy obraz słynie z cudów i czczony jest nie tylko przez katolików.

A najładniejszą z uliczek jest Zaułek Bernardyński, pełen zakrętów i malowanych bram. Pod numerem 11 znajduje się Muzeum Adama Mickiewicza. Trzeba też zobaczyć założony w 1579 r. przez króla Stefana Batorego uniwersytet. Wilno to kolebka polskiego romantyzmu. Tu żyli i tworzyli Mickiewicz,

boats and rafts, and where horses and cows would come to drink. St Raphael Church and the Green Bridge was a picturesque backdrop for bathers.

READING THE CITY Those stories of people born in Vilnius prompted me to visit the city and explore it after my own fashion. Perched atop a steep hill, Gediminas Tower is the historical heart of the city. It’s the tower of a castle erected in 1409 on a site previously occupied by a stronghold built in the time of Grand Duke Gediminas, the founder of Vilnius. The district of Antakalnis is sprawled out around its foot. Midway between the cathedral and the bell tower in Cathedral Square is a magical place where dreams are said to come true for anyone passing by. Find the paving slab bearing the inscription “Stebuklas” (“miracle” in Lithuanian), make a secret wish and turn around 360 degrees.

Adam Mickiewicz reminisced about Vilnius in his Pan Tadeusz (Sir Thaddeus), which he wrote in exile, as follows: “Holy Virgin who shelters our bright Częstochowa and shines in the Gate of Dawn!” The Gate of Dawn used to be one of ten city gates and had a defensive tower. As the sanctuary of the icon of the Blessed Virgin Mary Mother of Mercy, the Gate of Dawn is a sacred place for Catholics. Bernardine Street, with

© LAIF/CZARNY KOT

SZEROKIE HORYZONTY

© WOJCIECH FRANUS, CORBIS, BEW, M.P.,FORUM

Restauracja z widokiem na zabytkowe kamienice starówki.

A restaurant overlooking the picturesque tenement houses in the Old Town.

26

Słowacki, Kraszewski, Syrokomla. Warto pospacerować po Zaułku Literackim, nazwanym INFO O LOTACH / FLIGHT INFO tak, bo w XIX w. przy tej ulicy było mnóstwo antykwariatów i księgarń, i poczytać motta WAW–VNO 11.10–13.15 pon.–nd. / Mo.–Su. z twórczości wielkich pisarzy i poetów umiesz16.20–18.25. pon.– nd. / Mo.–Su. 22.35–00.40+1 pon.–pt., nd. / Mo.–Fri, Su. czone na tabliczkach na Ścianie Literatów.

VNO–WAW 06.40–06.45 pon.–sob. / Mo.–Sat. Jeżeli wystarczy nam energii, możemy jeszcze 13.55–14.00 pon.– nd. / Mo.–Su. odwiedzić kalwaryjskie kapliczki, odpocząć 19.05–19.10 pon.–nd. / Mo.–Su. w cieniu lip przed kościołem św. Janów, po.

Cena biletu zakupionego na lot.com, w taryfie LOT Economy Simple na bezpośredni lot w obie strony, spacerować ulicą Pohulanki, obejrzeć nagrobki zawiera wszystkie podatki i opłaty i wynosi od 499 zł. Cena może się zmienić w zależności od terminu na cmentarzach Bernardyńskim i Rossie, gdzie zakupu biletu oraz formy płatności. Rejs trwa 1 godz. 5 min. Godziny rejsów podane są w czasach lokalnych. Rejsy odbywają się codziennie. / Total price of a direct return ticket to Vilnius purchased at spoczywa wielu znanych Polaków. Tutaj też lot.com in the LOT Economy Simple fare including all fees and taxes from PLN 499. The price may pochowana jest urna z sercem marszałka Piłvary depending on the date the ticket is purchased and the payment method. Flight duration: sudskiego złożona obok Matki, Marii z Billewi1 h 5 min. Flight times given in local time. Flights operated daily. czów Piłsudskiej, ze skromnym napisem na czarnym granicie: „Matka i Serce Syna”.

Po wyczerpującym zwiedzaniu warto pójść na swojskie jadło its many nooks and crannies and painted gates, is the most – smaczne, pożywne, choć tłuste: bliny, cepeliny (podłużne beautiful street in town and the Adam Mickiewicz Museum kluski nadziewane siekanym mięsem), zupa grzybowa taka, is at number 11. Also well worth visiting is the university że łyżka stoi w śmietanie, kwas chlebowy (gira), kiszka ziemfounded in 1579 by King Stephen Batory. Vilnius is the cradle niaczana, biały ser z kminkiem. No i oczywiście spróbować of Polish romanticism. This is where Mickiewicz, Słowacki, świńskich uszu, wędzonych albo goto­wanych, podawanych Kraszewski and Syrokomla lived and wrote. Take a stroll w groszku. Albo specjału karaimskiej kuchni – kibinów z siedown Literature Street, named after the abundance of book kaną baraniną. stores and second-hand book dealers that plied their trade KONSTYTUCJA ZARZECKA Republika Zarzecka to zupełnie osobna historia. Zarzecze nad Wilejką (można się tu dostać jednym z siedmiu mostków łączących „republikę” z resztą wileńskiego „kontynentu”) to ziemia obiecana bohemy artystycznej. To jedno z najmodniejszych miejsc w Wilnie i najbardziej malowniczy zakątek z licznymi galeriami sztuki, kafejkami, restauracyjkami. Odbywa się tu wiele wydarzeń artystyczno-kulturalnych. Zarzecze porównywane jest z paryskim Montmartre’em. Daje wolność w głowie, nie tylko artystom, ale i przechodniom, każdemu, kto tutaj chociaż na chwilę zabłądzi. Zdarza się, że w labiryncie uliczek, głębi bram i ogrodów za murami panuje półwiejska atmosfera: pieją koguty, słychać poszczekiwanie psów, piłowanie drewna na podwórzu. A rząd zarzecki obraduje w znanej knajpie Zarzecze. Oto niektóre postanowienia z konstytucji proklamowanej republiki (spisanej w 13 językach z uwagi na odwiedzających Wilno licznych obcokrajowców): Człowiek ma prawo mieszkać nad Wilejką, a Wilejka przepływać obok człowieka, Człowiek ma prawo opiekować się psem do końca życia (swego lub psa) albo Człowiek ma prawo do lenistwa i nicnierobienia, Człowiek ma prawo płakać. Nawet sam Dalajlama został obywatelem Republiki Zarzeckiej.

Wileńszczyzna to pofałdowany teren z wyrzeźbionymi wąwozami, rzeczkami płynącymi w jarze. Będąc w stolicy, warto wychylić nos i pojechać kawałek za miasto, żeby zobaczyć senne wioski i wioseczki z domostwami i zagrodami, w któ-

DZIELNICA ZARZECZE CZĘSTO PORÓWNYWANA JEST DO PARYSKIEGO MONTMARTRE’U. THE UŽUPIS DISTRICT STANDS COMPARISON WITH MONTMARTRE IN PARIS. here in the 19 th century and read excerpts from the works of great Romantic poets like Kraszewski, Miłosz and Gałczyński engraved on wooden, ceramic, metal and glass plaques.

And if energy permits, visit a Calvary chapel, take a break in the shade of the lime trees outside St John’s Church, amble down Pohulanka Street, or read the inscriptions on the headstones in the Bernardine and Rasos cemeteries, where many famous Poles are buried.

Once you’ve had your fill of sightseeing, you can tuck into some folksy food, which is tasty and nutritious if a little on the fattening side – blini, zeppelins (oblong dumplings stuffed with chopped meat), mushroom soup than you can stand spoon in, bread kvass, potato kishka and curd cheese with caraway seeds. You might want to try pig’s ears – smoked or cooked and served with peas – while you’re at it.

27

Broad Horizons

rych czas się zatrzymał. Przy okazji warto zwiedzić Troki i gotyckie zamczysko obronne wzniesione na wyspie leżącej na jeziorze Galwa, okolone murem i okrągłymi basztami. Ta dawna siedziba wielkich książąt litewskich – Kiejstuta i Witolda – została w znacznym stopniu zrekonstruowana w XX w.

Mury z czerwonej cegły odbijają się w wodach jeziora, nad brzegiem którego szumi sitowie. ☐

POFAŁDOWANY TEREN WILEŃSZCZYZNY PRZECINAJĄ RZEKI PŁYNĄCE W JARACH. THE VILNIUS REGION IS AN UNDULATING AREA WITH RIVERS FLOWING IN RAVINES.

Kościół Bernardynów pod wezwaniem św. Franciszka i św. Bernarda za władzy radzieckiej był zamknięty i zamieniony w magazyn.

The St Francis and St Bernard Bernadine Church used to be closed and housed a warehouse under the Soviet rule.

UŽUPIS CONSTITUTION The Republic of Užupis has its own story. Užupis looks out over the River Vilnia (to get there, simply cross one of the seven bridges that connect the “republic” with the rest of the Vilnian “continent”) and is the place to be for the boho-literary set. It is one of the coolest places in Vilnius and certainly the most scenic. Užupis is popular with tourists and has many art galleries, cafe bars and eateries. Many artistic and cultural events are held here. Užupis stands comparison with Montmartre in Paris, as its laissez-faire vibe rubs off on anyone who ventures there and not just the artists who frequent the place. In this maze of tiny streets, backyards and gardens hidden behind gates and walls, you can sometimes experience a truly bucolic atmosphere with crowing cocks, barking dogs and the sound of timber being sawn in a backyard. This is where the government of the self-styled “Republic of Užupis” sits. Here are a couple of selected provisions of its constitution (written in 13 languages for the benefit of the many foreigners who come here): “Everyone has the right to live by the River Vilnia and the River Vilnia has the right to flow by everyone”; “Everyone has the right to care for a dog until one or the other dies”; “Everyone has the right to be idle and do nothing”; and “Everyone has the right to cry.” Even the Dalai Lama is a citizen of the Republic of Užupis.

It is well worth making some time to travel to the countryside and see sleepy villages and hamlets with homesteads and crofts where time has stood still. You might also want to make a stop at Trakai, a hulking fortified Gothic castle encircled by walls and round towers on an island in Lake Galva.

This ancient abode of the Grand Dukes of Lithuania – Kęstutis and Vytautas – was largely reconstructed in the 20 th century. The red brick walls are reflected in the lake whose shores are overgrown with bulrushes. ☐

Rzeźbiarz Jonas Bugailiškis chętnie zaprasza do swojej wileńskiej pracowni.

Visitors are welcome at the Vilnius workshop of sculptor Jonas Bugaililiškis.

28

© LAIF/CZARNY KOT (2)

SZEROKIE HORYZONTY

Dzięki rozwojowi technologii oraz możliwości szybkiego docierania z miejsca na miejsce granice państw mają coraz mniejsze znaczenie dla prowadzenia biznesu. O ich istnieniu może jednak boleśnie przypomnieć wysoki rachunek za roaming i transfer danych. Firma Truphone udowadnia, że wie, co zrobić, żeby wszędzie czuć się i płacić jak u siebie.

TRUPHONE ZACIERA GRANICE

PROMOCJA

Częste podróże zagraniczne wiążą się ze znaczącymi kosztami za połączenia komórkowe. Z badań CCMI wynika, że aż 40 proc. dużych przedsiębiorstw ogranicza swoim pracownikom możliwości korzystania z telefonów komórkowych podczas podróży. Zmniejsza to rachunki, ale również wydajność pracy. Sposób na pełen dostęp do wszystkich usług mobilnych i niskie koszty przygotował Truphone – firma, która jako pierwsza i jedyna na świecie świadczy usługi globalnego operatora komórkowego.

Osoby, dla których zagraniczne podróże służbowe to codzienność, a komfort pracy i wysoka jakość połączeń to podstawa działania, znalazły sposób, by czuć się w każdym miejscu, jak u siebie.

Firma stworzyła Truphone Zone, do której należy osiem krajów: Polska, Niemcy, Wielka Brytania, Hongkong,

truphone.com

Stany Zjednoczone, Holandia, Hiszpania i Australia. Operator zapewnia w nich połączenia bez kosztów roamingowych – dla Truphone wszystkie te kraje są jedną strefą. Dzięki zastosowanej technologii karta SIM użytkownika Truphone loguje się u operatorów w danym państwie jako lokalna, co zapewnia lepszą jakość połączeń oraz szybszą transmisję danych. Dodatkowo każdy użytkownik sieci może mieć do ośmiu numerów międzynarodowych na jednej karcie SIM. Oznacza to, że dzwoniąc do kogoś z Australii, zobaczy twój numer jako australijski, natomiast dzwoniąc do kogoś w Holandii, zobaczy go jako holenderski.

Korzyści? Większe prawdopodobieństwo, że twój telefon zostanie odebrany, oraz że twój rozmówca oddzwoni. On też nie musi martwić się o koszty. Jeśli do Ciebie zadzwoni, jego połączenie także będzie traktowane jako miejscowe.

Jeszcze szerszy zasięg mają plany taryfowe Truphone World, czyli pakiet minut, SMS-ów i danych do wykorzystania w 66 krajach (w tym ośmiu krajach należących do Truphone Zone).

Truphone World daje kontrolę nad kosztami międzynarodowych połączeń i transferu danych. W Truphone World znajdują się m.in. Europa (w tym również kraje spoza Unii Europejskiej), USA, Kanada, Brazylia, Meksyk, Chiny, Singapur, Hongkong, Australia i Rosja.

Sieć Truphone obejmuje swoim zasięgiem 220 krajów, w których oferuje podobne usługi, jak lokalni operatorzy. Firma oferuje także serwis 24/7 w ojczystym języku użytkownika.

Przyłącz się do Truphone.

Kontakt: +48 732 400 907 (godz. 9-17) business.help@truphone.com

MODNY KIERUNEK

Trendy Destination

5

NAJ

BELGRAD BELGRADE

TOP

PO ROZPADZIE JUGOSŁAWII BELGRAD NIE MIAŁ DOBREJ PRASY. NIE ZNACZY TO JEDNAK, ŻE MIASTO NIE JEST WARTE ODWIEDZIN. / BELGRADE GOT A BAD PRESS AFTER THE COLLAPSE OF YUGOSLAVIA, BUT THIS DOES NOT MAKE IT NOT WORTH VISITING. TEKST/BY: Sławomir

Borkowski

1Nad modrym Dunajem (i Sawą) Rozpalony w czasie letnich miesięcy Belgrad ciągnie nad wodę, czyli Sawę i Dunaj, które są miejscem rekreacji i rozrywki. Na przycumowanych przy brzegu i pływających po rzece barkach i promach kwitnie życie towarzyskie – restauracje i dyskoteki pełne są gości. Mnóstwo jest też małych łódek, do użytku prywatnego. / Everyone heads for the water in the hot summer months. There is the Sava and the Danube to choose from and both have plenty of entertainment and leisure facilities. The boats and ferries moored at the river banks are bustling with life. There are also many smaller privately-owned boats at the docks.

2

Lotnicza gratka Aerial treat

Choć najsłynniejszym eksponatem muzeum są szczątki niewidzialnego dla radarów amerykańskiego bombowca F-117 zestrzelonego nad Jugosławią w 1999 r., ekspozycja obejmuje kilkadziesiąt z ponad 200 maszyn znajdujących się w zbiorach tego muzeum, np. hurricane’a i spitfire’a. Ekspozycja – w większości pod dachem – mieści się na belgradzkim Lotnisku Nicoli Tesli. / While the museum’s most famous exhibit is the wreckage of the US F-117 bomber shot down over Yugoslavia in 1999, the exhibition has dozens of the more than 200 machines from the museum, including a Hurricane and a Spitfire. The exhibition – mostly indoors – is located at Belgrade’s Nikola Tesla Airport.

30

©ANZENBERGER/FORUM, DANITADELIMONT/ONS, SHUT TERSTOCK

The blue Danube (and the Sava)

MAZDA3 SIĘGA SZCZYTÓW WYJAZD Moja nowa Mazda3 załadowana bagażami po dach.

Przede mną podróż do Mediolanu. Wybieram trasę przez przełęcz Stelvio, która słynie z zapierających dech w piersiach widoków. Wyruszam w nocy.

Mniejszy ruch i większy spokój na drodze. Aktywny wyświetlacz pokazuje mi wskazówki nawigacji, a przede wszystkim ostrzega przed zagrożeniem.

Jadąc autostradą, w pełni wykorzystuję aktywny tempomat, a o moje bezpieczeństwo dba między innymi DRSS. Ten system rozpoznawania odległości między pojazdami, oparty na technologii radarowej, monitoruje przestrzeń przed samochodem. Poprzez włączenie świateł ostrzegawczych na aktywnym wyświetlaczu informuje mnie, gdy zbytnio zbliżę się do pojazdu jadącego przede mną.

PASSO DELLO STELVIO

Droga przebiegająca przez przełęcz Stelvio jest uznawana za jedną z najpiękniejszych na świecie. Długość najtrudniejszego podjazdu wynosi prawie 25 kilometrów i to właśnie na nim znajdują się najefektowniejsze zakręty. Wymarzona trasa dla miłośników podróży samochodowych.

Cieszy mnie intensywność doznań podczas prowadzenia mojej Mazdy3.

Dzięki zastosowaniu w jej konstrukcji technologii SKYACTIV samochód prowadzi się na tej alpejskiej trasie znakomicie. Precyzyjnie i zwinnie pokonuje najciaśniejsze nawroty. Dodatkowo jego nadwozie jest niezwykle wytrzymałe, co sprawia, że czuję się bezpiecznie. Technologię tę zastosowano także w konstrukcji skrzyni biegów i silnika – dzięki temu osiągnięto wysoki moment obrotowy. Na tak wymagającej drodze ma to niebagatelne znaczenie. Skręcający przede mną autokar zmusza mnie do hamowania. Dzięki systemowi Hill Launch Assist bez problemu ponawiam jazdę, płynnie ruszając pod górę mimo 7-procentowego nachylenia podjazdu. Mazda3 na alpejskich, krętych drogach – czysta przyjemność z jazdy.

MEDIOLAN Wreszcie docieram do celu. Mediolan, jeden z najważniejszych ośrodków designu na świecie. Moja Mazda3 idealnie tu pasuje. Kodo – Dusza Ruchu. W takim duchu zaprojektowano ten samochód i trzeba przyznać, że jest on po prostu piękny. Miękkie linie oraz płynne kształty nawiązują do mechaniki ruchu zwierząt.

Efekt jest niebanalny. Sylwetka wydaje się sportowa, dynamiczna, zarazem trudno odmówić jej elegancji. Dzieło sztuki, które idealnie współgra z miastem stylu, mody i różnorodności.

MODNY KIERUNEK

Trendy Destination

3 Teatralne Bałkany Theatrical Balkans

Druga połowa września w Belgradzie upływa pod znakiem sztuki scenicznej – za sprawą corocznego Międzynarodowego Festiwalu Teatralnego. Impreza ma tradycję sięgającą 1967 r. i w ciągu kilku dekad stała się jednym z najważniejszych wydarzeń kulturalnych w kraju. Od początku specjalnością festiwalu był teatr awangardowy – przekraczanie granic formalnych i kulturowych, poszukiwanie i promowanie nowych zjawisk i trendów w sztuce teatralnej. Dla teatromanów wydarzenie kuszące. / The second half of September in Belgrade is devoted to the International Theatre Festival. This event was first held in 1967 and has grown to become one of the most important cultural events in the country. The festival has always promoted avant-garde theatre that pushes structural and cultural boundaries, and seeks out and promotes new phenomena and trends in theatre. Definitely a must for theatre-goers.

4

W klimacie bohemy Bohemian style

Skadarlija to niedługa (ok. 400 m), ale zabytkowa uliczka starego miasta znana z artystycznego klimatu i atrakcji gastronomicznych. W Serbii obrosła legendą – z powodu związków z życiem tamtejszej bohemy przełomu XIX i XX w. Przy Skadarlii znajdują się znane restauracje, hotele, galerie sztuki i antykwariaty.

Wieczorami klimat współtworzy rozbrzmiewająca tam muzyka grana na żywo. / Skadarlija is a short (some 400 m-long) but picturesque street in the Old Town famous for its artistic atmosphere and fine eateries. It has attained legendary status as the favourite haunt of 19 th and 20 th-century bohemians. Many popular restaurants, hotels, art galleries and antique stores are located here and there is live music in the evenings.

INFO O LOTACH / FLIGHT INFO

Cena biletu zakupionego na lot.com, w taryfie LOT Economy Simple na bezpośredni lot w obie strony, zawiera wszystkie podatki i opłaty i wynosi od 388 zł. Cena może się zmienić w zależności od terminu zakupu biletu oraz formy płatności. Rejs trwa 1 godz. 35 min. Godziny rejsów podane są w czasach lokalnych. / Total price of a direct return ticket purchased at lot.com in the LOT Economy Simple fare including all fees and taxes from PLN 388. The price may vary depending on the date the ticket is purchased and the payment method. Flight duration: 1 h 35 min. Flight times given in local time.

5

Twierdza z celtyckim rodowodem Fortress with a Celtic past

Twierdza Kalemegdan w obrębie starego miasta to żelazny punkt na turystycznej mapie Belgradu. Usytuowana na wzgórzu nad rzeką, historią sięga czasów przedrzymskich. Jest ciekawym miksem zabytków archeologicznych, fortyfikacji, punktów widokowych, pomników, parkowych założeń i ekspozycji militariów. / The Kalemegdan fortress in the Old Town is a must-see in Belgrade. Kalemegdan is located on a hill overlooking the river and dates back to pre-Roman times. It is a fascinating mixture of archeological monument, fortifications, vantage point, statues, parks and military exhibitions.

32

© SIME/FREE, SHUT TERSTOCK, M.P.

WAW–BEG 11.35–13.10 pon., pt. / Mo., Fri. 14.30–16.05 wt., sob. / Tue., Sat. BEG–WAW 14.00–15.35 pon., pt. / Mo., Fri. 16.50–18.25 wt., sob. / Tue., Sat.

33

Cypr na drodze ku gospodarczemu odrodzeniu.

Możliwości biznesowe na wyspie. cyprus on the road to recovery.

Business opportunities in the island.

Przerastając międzynarodowe oczekiwania, z Prognozą Powrotu do wzrostu gosPodarczego w już 2015, cyPr konsekwentnie restrukturyzuje swoją gosPodarkę. exceeding international exPectations with a Projection to return to growth in 2015, cyPrus is making steady Progress in restructuring its economy.

W czasach światowego kryzysu gospodarczego, który dotknął niemal wszystkie kraje, Cypr pomimo decyzji Eurogrupy z marca 2013, wciąż sprawdza się w roli międzynarodowego centrum biznesu i inwestycji w rejonie Morza Śródziemnego.

Po okresie niepewności dla sektora finansowego banki zostały pomyślnie zrekapitalizowane i zrestrukturyzowane, nadzór został wzmocniony, a cały sektor jest obecnie wystarczająco stabilny, aby oprzeć się niepokojom. Odpływ depozytów znacznie się spowolnił.

W rzeczywistości w pierwszym kwartale 2014, po raz pierwszy od grudnia 2012, wzrosła wartość depozytów bankowych, a największy pożyczkodawca, Bank of Cyprus, zanotował zyski.

PROMOCJA

Prywatyzacja Prywatyzacja jest nową szansą dla Cypru, gdyż przewidywane wpływy z tego tytułu powinny wynieść 1 mld. euro do 2016 roku i kolejne 0,4 mld euro w późniejszych latach. Planowane prywatyzacje budzą ogromne zainteresowanie kilku poważnych inwestorów. Instytucjami przewidzianymi do prywatyzacji są m.in.: dostawca energii Electricity Authority of Cyprus (EAC), telekomunikacja Cyprus Telecommunications Authority (CYTA) oraz żegluga Cyprus Port Authority. zachęty inwestycyjne Znaczna liczba firm międzynarodowych działających na Cyprze, w większości nietknięta przez kryzys, nadal prowadzi swoje operacje przez wyspę. Jednakże, aby przyciągnąć więcej inwestycji rząd wprowadził kilka nowych regulacji mających wspomóc gospo-

In the wake of world economic crisis which has left almost no country unaffected, Cyprus despite the consequences of Eurogroup decisions in March 2013, continues to play its role as well established international business and investment centre in the Mediterranean.

After a period of uncertainty for the banking system, the banks have been successfully recapitalized and restructured, bank supervision has been considerably strengthened and the banking sector is now in a position to withstand shocks. The deposit outflows have slowed down considerably. In fact for the first time since December 2012 bank deposits have seen an increase and the island’s biggest lender, Bank of Cyprus, recorded profits in the first quarter of 2014.

Privatisation Privatisation is a new opportunity in Cyprus as the terms of the bailout envisage raising €1 billion in privatisation proceeds by 2016 and a further €0.4 billion thereafter. The planned privatisations attracted the interest of a number of serious investors. The institutions to be privatised include: the electricity provider the Electricity Authority of Cyprus (EAC), the dominant telecommunications provider Cyprus Telecommunications Authority (CYTA) and the Ports Authority. investor incentives The large number of international companies operating from Cyprus has largely remained intact and these companies continue to conduct their operations as usual. However in order to attract

darkę w okresie wzmożonej restrukturyzacji sektora bankowego.

Nowe przepisy przewidują m.in.: przedłużenie do 2016 roku 100% ulgi podatkowej na wydatki związane z nabyciem majątku trwałego dotyczącego innowacji, komunikacji, badań, informacji oraz odnawialnych źródeł energii; skrócił się czas wydawania zezwoleń i licencji do maksimum jednego miesiąca przy małych projektach i do trzech miesięcy przy dużych; zielone światło otrzymały inwestycje w kasyna, obcokrajowcy inwestujący na Cyprze mogą otrzymać status rezydenta itp.

more investments the government put into place a number of new measures to reboot the economy include the following: extension of 100% tax deduction till 2016 on expenditure for acquisition of fixed assets related to innovation, communications, research, information and renewable energy sources; time required to issue planning permission has been reduced to a maximum of one month for small projects and three months for large projects; the green light has been given for casinos; foreign nationals are encouraged to invest in Cyprus by being given permanent residency status etc.

UsłUgi dla biznesU Poza wyjątkowym położeniem geograficznym, wysoko rozwiniętą infrastrukturą i zapleczem technologicznym (z doskonałymi usługami telekomunikacyjnymi, portami, lotniskami i siecią dróg) Cypr posiada jeszcze takie zalety, jak wykształcone kadry, wysoce dogodny system podatkowy z podatkiem korporacyjnym wynoszącym tylko 12,5% (jeden z najniższych w UE i na świecie), przyjazny biznesowi system prawny, szeroki zakres wysokiej jakości wyspecjalizowanych usług dla biznesu, liberalną politykę dla inwestycji zagranicznych, sieć ponad 45 umów o unikaniu podwójnego opodatkowania.

Professional services Apart from its unique geographical position and its highly development infrastructural and technological background (with excellent telecommunications, ports, airports and road networks), Cyprus continues to offer many significant advantages such as the quality of its manpower, a highly benign tax system with a corporate tax rate of only 12,5% (one of the lowest in the European Union as well as internationally), a business friendly legal system, a wide range of sophisticated high quality professional services and support, a network of more than 45 double tax treaties and a liberal foreign direct investment regime.

energia Duże możliwości rysują się też dla cypryjskiego sektora energetycznego, po niedawnych odkryciach znaczących pokładów gazu w wyłącznej strefie ekonomicznej Cypru (EEZ) i po strategicznej decyzji rządu uczynienia z kraju wiodącego centrum energetycznego i tranzytowego we wschodniej części regionu śródziemnomorskiego. Korzystanie z własnych źródeł energii nie tylko przyczyni się do rozkwitu lokalnego przemysłu, ale także pobudzi szybki rozwój technologiczny w sektorze wytwórczym. Wydaje się, że sektor energetyczny będzie miał decydujący wpływ na przyciąganie zagranicznych inwestycji, zwłaszcza, że Republika Cypryjska planuje budowę zakładu do produkcji płynnego gazu ziemnego (LNG) wraz z gazociągiem transportującym surowiec na wyspę.

energy Great opportunities for Cyprus creates also the energy sector with the recent discovery of significant hydrocarbon reserves in the country’s Exclusive Economic Zone (EEZ) and with the government’s strategic decision to become the leading energy centre and transit hub in the Eastern Mediterranean. The use of its own energy supply will not only provide local industry with an economic boost, it will also stimulate rapid technological development within the manufacturing sector. The energy sector appears to be paramount for attracting foreign investment, especially as the Republic of Cyprus plans to build a plant for the production of Liquefied Natural Gas (LNG) and a pipeline for supply of gas to Cyprus.

TUrysTyka Turystyka pozostaje jedną z głównych aktywności gospodarczych kraju. Dochody sektora za rok 2013, wbrew oczekiwaniom, wzrosły o 8%. Prognozy na rok 2014 są również bardzo obiecujące.

Wyspa jest uznanym kierunkiem turystycznym, oferuje jedne z najlepszych hoteli na świecie. Cypr zajmuje również pierwsze miejsce na świecie pod względem największej ilości plaż z „Niebieską Flagą”. Poza tradycyjnym pakietem „sun and sea” kraj urozmaicił swoją ofertę turystyczną rozbudowując luksusowe przystanie i pola golfowe, a także wprowadzając niszowe produkty jak turystyka kulturalna, religijna, konferencyjna, sportowa i agroturystyka.

Polscy turyści pragnący odwiedzić Cypr mają do dyspozycji regularne loty oferowane przez PLL LOT z Warszawy oraz innych prywatnych przewoźników.

Wszystkie powyższe fakty dowodzą, że Cypr będzie w stanie szybciej podnieść się z kryzysu niż początkowo przewidywano, ma to pozytywny wpływ zarówno na domowych jak i zagranicznych inwestorów.

ToUrism Tourism remains also the leading economic activity. Sector, against the expectations, increased its revenues for 2013 by 8%. Projections for 2014 are also promising.

The island is renowned tourist destination, offering some of the best hotel facilities in the world. Cyprus is also number 1 in the world with the most “Blue Flag” beaches. In addition to the traditional ‘sun and sea’ package, Cyprus has been diversifying its tourism product with the development of luxury marinas and golf courses and niche markets such as cultural, religion, conference, sport and agro-tourism.

For Polish tourists willing to visit Cyprus there are regular direct flights to Cyprus by PLL LOT from Warsaw and other private carriers.

All above are signs that Cyprus will be able to get back on its feet earlier than predicted and at the same time have positive influence on both domestic and foreign investors.

Źródło: Cyprus Investment Promotion Agency (CIPA) CountryProfiler

Sources: Cyprus Investment Promotion Agency (CIPA) CountryProfiler

WEEKEND W POLSCE

A weekend in Poland

MIASTO SPOTKAŃ

City of Meetings

PIĘĆ RZEK, DWANAŚCIE WYSP I PONAD DWIE SETKI MOSTÓW – NIEGDYŚ WROCŁAW NAZYWANO WENECJĄ PÓŁNOCY I NIE MA W TYM KRZTY PRZESADY. / FIVE RIVERS, TWELVE ISLANDS AND MORE THAN TWO HUNDRED BRIDGES – WROCŁAW WAS ONCE KNOWN AS THE VENICE OF THE NORTH AND THIS WAS NO OVERSTATEMENT. TEKST/BY: Joanna Lamparska

Monumentalny obraz Panorama Racławicka wystawiany w specjalnie zbudowanej rotundzie.

The Panorama Racławicka painting is on display in a rotunda erected for this particular purpose.

38

jemnicę, urok, które roztacza przed każdym, kto do niego przyjedzie. Nazywany jest Miastem Spotkań.

Wrocław zaczął się na małej wyspie – dzisiaj, obok Rynku, najchętniej odwiedzanego miejsca w mieście. To Ostrów Tumski, siedziba pierwszych Piastów, gdzie wzniesiony został gród, książęca

rezydencja, w 1000 r. podniesiona do rangi katedry. Dziś Ostrów z resztą świata łączy most Tumski, niegdyś brama do państwa kościelnego, a dziś punkt, w którym trzeba koniecznie pocałować ukochaną osobę. Nie wiadomo, skąd wzięło się to przekonanie, ale taki pocałunek przynosi szczęście na całe życie, które dodatkowo można przypieczętować kłódką zawieszoną na barierce. Metalowe elementy mostu powoli znikają pod setkami kłódek, mozolnie co jakiś czas usuwanych przez służby miejskie.

Blisko stąd mieści się przystań, z której odpływają niewielkie stateczki, również stworzone dla romantyków. Od strony wody, z Odry, można obejrzeć Ostrów Tumski, zajrzeć do pałacowego

© A.LACH/NAPO IMAGES, M. MARUSZAK/FORUM, B.KUDOWICZ/FORUM

Stolica Dolnego Śląska jest jednym z najpiękniejszych miast Europy. Związana z wodą, pełna zieleni i zabytków, o zróżnicowanej architekturze i wielokulturowa, od lat przyciąga nie tylko turystów, ale i ludzi – w tym wielu cudzoziemców – którzy chcą tu zostać na dłużej. Wrocław ma w sobie magię, ta-

Najważniejszym budynkiem na Rynku jest rozbudowywany od końca XIII w. ratusz.

The city’s most impressive building on the Main Market Square is the 13th- century Town Hall, extended over time.

Wrocław, the capital of Lower Silesia, is one of the most beautiful cities in Europe. It is a multicultural city of diverse architecture surrounded by water, abounding in greenery and full of heritage. Poles and foreigners – tourists and some intending to stay longer – have been coming here for years.

Wrocław oozes a magic, mystery and charm that anyone who comes here finds irresistible. It has recently been dubbed the City of Meetings.

The history of Wrocław began on a tiny islet now located next to Market Square, the most visited site in the city.

Ostrów Tumski (Cathedral Islet) was the abode of the first sovereigns of the Piast dynasty. A town, a princely residence and a church, which later became a cathedral, were all built here.

These days, Ostrów is connected with the rest of the world via Tumski Bridge.

Once a gateway to the church state, this is now a place to embrace your beloved. The origins of this myth are unknown but a kiss here is said to bring good luck for life. Just fix a padlock to the fence and you can consider it a done deal. The metal elements of the

Przy okazji Międzynarodowego Festiwalu Filmowego Nowe Horyzonty na placu Solnym powstała wielka plaża.

A beach set up in Solny Square during the International Nowe Horyzonty Film Festival.

bridge keep disappearing beneath hundreds of love padlocks. These are removed from time to time by the municipal authorities. Right nearby is a harbour where you can board a small boat specially made for romance. As you cruise down the Odra (Oder), you can see Ostrów Tumski, the gardens of

the Bishop’s mansion and the huge National Museum, which boasts a sizeable collection of Lower Silesian treasures. And to you can round off your stay in the city by popping into a cafe bar in the shadow of the two-level Gothic church (St Bartholomew downstairs and St Cross Church upstairs) and take a stroll through the botanical gardens next door. Many concerts and festivals, including the Bread Festival, are held here amid thousands of exotic species.

Once a year, the scent of flowers gives way to the aroma of golden bread crusts.

Wrocław was nominated the 2016 European Capital of Culture. This seems a natural choice given the number of events staged here throughout the year. The city is famous for its operatic productions. These feature huge stage sets, live animals and pyrotechnic displays. More than 20 museums, over a dozen theatres and cinemas, and a lively festival and review scene all go to make Wrocław a very vibrant city.

The Wrocław Town Hall, which stands in the middle of the Market Square, is possibly the most magnificent building of its kind in Europe after Brussels and Bremen. There are cafes, pubs and restaurants in almost every town house and the Piwnica Świdnica in the Town Hall cellars is reputably the world’s oldest hangout for beer aficionados.

The Market Square in Wrocław is a melting pot of world cuisines – from bland Greek to exotic Japanese and Korean, and on to hot Indian and Arabic dishes. Polish cooking is obviously the staple here. The historical city centre teems with buskers, actors, painters and cartoonists whenever the weather is fine. In winter, there is a bazaar with borsch, mulled wine, apple pie and a plethora of decorations. Don’t let indulging in the delights mentioned above prevent you from exploring the history and secrets of

Krasnale są jednym z symboli Wrocławia. Dokładnie nie wiadomo, skąd się tu wzięły, ale wciąż ich przybywa.

Gnomes are one of the symbols of Wrocław.

No one knows exactly how they got here.

39

WEEKEND W POLSCE

A weekend in Poland

ogródka biskupa i nacieszyć się widokiem potężnej bryły Muzeum Narodowego, które skrywa większość dolnośląskich skarbów. Na deser wizyta w kawiarence w cieniu dwupoziomowej gotyckiej świątyni (na dole pw. św.

Bartłomieja, na górze św. Krzyża) i spacer po ogrodzie botanicznym, który sąsiaduje z kościelnymi budynkami.

Często wśród tysięcy egzotycznych roślin odbywają się tu koncerty i festyny, m.in. Święto Chleba. Wtedy, raz w roku,

oczywiste, wziąwszy pod uwagę, ile przez cały rok dzieje się w tym mieście.

Opera rozsławiła je widowiskami z gigantycznymi dekoracjami, żywymi zwierzętami i pokazami pirotechnicznymi. Ponad 20 muzeów, kilkanaście teatrów i kin, a także niezliczone festiwale i przeglądy sprawiają, że Wrocław bez przerwy tętni życiem. Sercem tej wielkiej imprezy jest Rynek z ratuszem, który po Brukseli i Bre-

uważana jest za najstarszy na świecie przybytek dla miłośników piwa. Na wrocławskim rynku spotyka się cały świat smaków, od greckich, delikatnych, poprzez egzotyczne, japońskie, koreańskie i indyjskie, po mocne, doprawione z niemal przesadą, arabskie. Ale podstawą jest oczywiście polska kuchnia. W ciepłe dni po zabytkowym centrum rozsypują się uliczni artyści, aktorzy, malarze i szkicownicy. Zimą na-

zamiast woni kwiatów w powietrzu unosi się ciepły zapach przypieczonej chlebowej skórki.

Wrocław został wybrany Europejską Stolicą Kultury 2016, co wydaje się

mie zalicza się do najwspanialszych tego typu zabytków w Europie. Niemal w każdej kamienicy można tu znaleźć kawiarnię, pub albo restaurację, a Piwnica Świdnicka w podziemiach ratusza

Wyspę Ostrów Tumski, siedzibę pierwszych PIastów, łączy z miastem most Tumski.

The Ostrów Tumski island, the seat of the first rulers of the Piast dynasty, is connected with the city via Tumski bridge.

40

Wrocław. The world’s second travel agency was established here in the mid-19 th century and Veit Stoss, the maker of St Mary’s Altar, did time here for forgery. Wrocław is also the birthplace of Edyta Stein. Almost 70 percent of the city’s buildings were destroyed during the siege of 1945.

Wrocław Zoological Garden, Poland’s oldest and arguably most fascinating zoo, has a long history in show business. Next to the zoo stands the gigantic Centennial Hall. This is listed as a UNESCO World Heritage Site.

Behind the Hall, there is a dancing fountain decorated with 800 lights

© B.KUDOWICZ/FORUM (2), K.GUT/AGENCJA GAZETA,

We wrocławskich kawiarniach chętnie zbiera się artystyczna bohema. Z lewej: Miejski Ogród Zoologiczny założony w 1865 r.

The many cafés of Wrocław are popular among the artistic circles. Left: the Municipal Zoological Garden founded in 1865.

WEEKEND W POLSCE

A weekend in Poland

tomiast pod ogromną choinką czeka jarmark.

Korzystając z tych wszystkich przyjemności, nie sposób jednak zapomnieć o historii i tajemnicach Wrocławia. To tutaj już w połowie XIX w. powstało drugie na świecie biuro podróży, w stolicy Dolnego Śląska odsiadywał wyrok za fałszerstwo Wit Stwosz, twórca Ołtarza Mariackiego, tu urodziła się Edyta Stein. Podczas oblężenia w 1945 r. miasto zostało zniszczone niemal w 70 proc.

berstein, a naprawdę Czesław Śliwa, podszywając się pod austriackiego obywatela, otworzył w latach 60. XX wieku… konsulat Austrii i i urządzał huczne przyjęcia.

Przy Miejskim Ogrodzie Zoologicznym, najstarszym tego typu obiekcie w Polsce, wznosi się Hala Stulecia, wpisana na Listę światowego dziedzictwa UNESCO. A zaraz za nią Ogród Japoński – najcichsze miejsce we Wrocławiu.

Wśród zieleni, na którą składają się

that “performs” every day. And behind that is the most tranquil place in Wrocław. The Japanese Garden, whose various sections convey symbolic meanings, exudes peace and serenity.

The placid cascades symbolise femininity and the more violent ones embody what is masculine.

The Garden, which has species unique to Japan and East Asia, is dotted with picturesque footbridges, ponds and stone

Ogród Japoński – oaza spokoju i łagodności. Obok sklepienie Hali Stulecia, jednego z największych dzieł architektury XX w.

The Japanese Garden – an oasis of peace and tranquility. Right: the dome of the Centennial Hall, one of the mightiest works of 20th-century architecture.

Międzynarodowa Parada Parowozów w parowozowni w Wolsztynie.

The international Steam Engine Parade in Wolsztyn.

głównie gatunki występujące wyłącznie w Japonii i Azji Wschodniej, znajdują się urocze mostki, zakątki z oczkami wodnymi i dróżki na wodzie zrobione z kamieni. Nawet tu widać, że Wrocław jest miastem o tysiącu twarzy. ☐

walkways. Even the most peaceful place in Wrocław proves that this is a city with a thousand faces. ☐

INFO O LOTACH FLIGHT INFO Za Halą Stulecia codziennie „występuje” tańcząca fontanna, którą ozdabia 800 punktów świetlnych.

The dancing fountain illuminated with 800 lights is a popular attraction close to the Centennial Hall.

42

/

Cena biletu z Warszawy do Wrocławia zakupionego na lot.com na bezpośredni lot w obie strony wynosi od 389 zł. Codziennie odbywa się do 6 rejsów. Rejs trwa 55 min. / Total price of a direct return ticket from Warsaw to Wrocław purchased at lot.com from PLN 389. Up to 6 flights operated daily. Flight duration: 55 min.

© B.KUDOWICZ/FORUM, BEW, SHUT TERSTOCK.

W pobliżu Rynku, przy ulicy Świdnickiej, z balkonu hotelu Monopol śpiewał Jan Kiepura. Budynek Monopolu z wspaniałą fasadą w stylu secesji połączył w dość niezwykły sposób historię Austrii i Polski. Tutaj właśnie niejaki Jacek Ben Sil-

• • • • • •

43

KUCHNIA

Cuisine

PROWIANT WIKINGÓW Viking victuals

44

DORSZ PŁYWA W PÓŁNOCNYCH WODACH OCEANU ATLANTYCKIEGO ORAZ PRZYLEGAJĄCYCH MÓRZ, W TYM BAŁTYKU. NIEGDYŚ WYSTĘPOWAŁ TAK OBFICIE, ŻE SZCZYT JEGO POŁOWÓW NAZWANO „ŻNIWAMI”. / THE COD INHABITS THE NORTHERN ATLANTIC AND THE NEARBY BALTIC. THE FISH WAS ONCE SO ABUNDANT THAT THE PEAK COD SEASON WAS KNOWN AS “HARVEST TIME”.

© PHOTOCUISINE/EAST NEWS

TEKST/BY:

Monika Kucia, www.sialababamak.pl

Mark Kurlansky, autor książki Dorsz, ryba, która zmieniła świat, pisze, że to właśnie dzięki dorszowi wikingowie, na długo przed Kolumbem, dopłynęli do Ameryki Północnej.

W X i XI w. suszony dorsz świetnie sprawdzał się jako prowiant podczas ich wypraw do Islandii, Grenlandii i do Nowej Fundlandii. Był rybą łatwo dostępną i pożywną, więc pomógł rozwinąć się cywilizacjom północnych wybrzeży Atlantyku, a także krajów nadbałtyckich, w tym Polski.

Dorsz to drapieżnik z krótkim wąsikiem pod dolną wargą.

Ma podłużne ciało w kolorze ciemnoszarym i oliwkowym, biały brzuch, dużą głowę i zaostrzony pysk, a w paszczy pokaźny zestaw zębów. Po bokach usiany jest licznymi ciemnymi plamkami. To łakomczuch o świetnej przemianie materii. Poluje na śledzie, szproty, skorupiaki, a w ciągu doby trawi tyle, ile sam waży. Dziś jest symbolem niezrównoważonego rybołówstwa, bowiem większość jego zasobów na świecie zostało wyczerpanych. Ta najpłodniejsza w dziejach ryba (składa do 9 mln ziaren ikry!) na skutek działalności człowieka stanęła w obliczu zagłady. W Polsce połowy dorsza są głównym problemem rybołówstwa i ważnym tematem politycznym.

Pod koniec 2013 r. do Parlamentu Europejskiego wpłynęło zapytanie od polskich rybaków, którzy byli zaniepokojeni niedostateczną ilością dorsza atlantyckiego w Morzu Bałtyckim oraz tym, że ryby, które łowią, są długie, ale szczupłe, przez co nie ważą tyle, ile powinny. Zdaniem rybaków główną przyczyną takiej sytuacji jest niedobór szprota i śledzia atlantyckiego, które to gatunki stanowią główne źródło pożywienia dla dorsza. Zadano pytanie Komisji Europejskiej, jaki jest obecny stan populacji dorsza atlantyckiego w Morzu Bałtyckim i czy istnieje zagrożenie dla polskich połowów dorsza. Odpowiedź udzielona przez komisarz ds. gospodarki morskiej i rybołówstwa w Komisji Europejskiej Marię Damanaki w imieniu Komisji 8 stycznia 2014 r. brzmi: W chwili obecnej stada dorsza w Morzu Bałtyckim są zarządzane zgodnie z przepisami ustanowionymi w ramach planu zarządzania zasobami dorsza. Ponadto stada dorsza we wschodnim Bałtyku są zarządzane na poziomie maksymalnego podtrzymywalnego połowu zapewniającego wystarczający poziom ochrony populacji dorsza.

Mark Kurlansky, the author of Cod: A Biography of the Fish that Changed the World, argues that this species enabled the Vikings to reach North America long before Columbus.

Cured cod was the just the ticket during those long journeys to Iceland, Greenland and Newfoundland in the 10-11th centuries. This abundant and nutritious fish contributed to the development of civilisation along the north Atlantic coastline and in Baltic countries like Poland.

The cod is a predator with a short barbel on its lower jaw.

It has a dark grey and olive fusiform body, a white belly, a large head, a pointy snout and a sizeable set of teeth.

There are numerous dark spots on its sides. The fish is a glutton with a perfect metabolism. It preys on herrings, sprats and crustaceans, and can digest its own bodyweight in a day. The cod has come to symbolise the unsustainability of the fishing industry now that many of the world’s stocks are depleted. Despite being able to reproduce in staggering numbers (females spawn up to 9 million eggs), this fish is now threatened with extinction as a result of human activity. In Poland, the cod catch is the biggest headache facing the fishing industry and has become a major political issue.

In late 2013, the European Parliament received a request for information from Polish fishermen anxious about insufficient Atlantic cod stocks in the Baltic and about the fish they catch being long, lean and lightweight. The fishermen argued that the main reason was a shortage of sprats and Atlantic herring, i.e. the main cod forage fish. They asked the European Commission about the current status of the Atlantic cod population in the Baltic Sea and its potential threat to Polish cod fishing. The answer given by Maria Damanaki,

TA NIEGDYŚ POSPOLITA RYBA STAŁA SIĘ DZIŚ NIELEDWIE SYNONIMEM LUKSUSU. THIS ONCE POPULAR FISH HAS ALMOST BECOME A SYMBOL OF LUXURY. 45

Cuisine

MIĘSO DORSZA JEST BIAŁE, CHUDE I DELIKATNE. LUBI TŁUSZCZ. COD MEAT IS LEAN, WHITE AND DELICATE. IT BENEFITS FROM BEING FRIED IN FAT. Warto więc pamiętać, aby unikać kupowania dorsza ze stada zachodniego w Bałtyku. Jak przestrzega fundacja World Wide Fund For Nature: Populacja ta mimo stabilnej liczebności jest nadal na niskim poziomie i wymaga dalszej ochrony, aby mogła odbudować się do poziomu gwarantującego osiąg­nięcie maksymalnego zrównoważonego połowu. Lepiej wybierać dorsza ze stada wschodniego, Morza Barentsa lub z certyfikatem MSC (niebieski znaczek). Oczywiście wymaga to od nas świadomego podejścia do zakupów.

Dorsz dorasta do długości 120 cm i wagi 15–20 kg. Przeciętnie łowi się ryby mniejsze, o długości 50–60 cm i wadze 2 kg. Szczyt połowów przypada na luty i kwiecień.

Najsmaczniejsze jest mięso ryb łowionych wiosną. Mięso dorsza jest białe, chude i delikatne. Dużo tłuszczu zawiera jego wątroba. Wytapia się z niej tran, źródło witamin A i D. Jak radziła Hanna Szymanderska, polska pisarka kulinarna i znawczyni regionalnych smaków, należy przed przygotowaniem potraw mięso tych ryb obficie skropić sokiem z cytryny i wstawić na 1–2 godziny do lodówki. Stanie się ono wówczas jędrne i nie będzie się rozpadać, a ponadto sok z cytryny pozbawi je przykrego zapachu.

W czasie gotowania dorsz się rozpada. Nadaje się świetnie do przygotowania kotletów, krokietów, pulpetów i budyniów.

Filety z dorsza można panierować lub smażyć w cieście naleśnikowym. Dorsz dobrze łączy się z anchois, kaparami, korniszonami, śmietaną. Lubi tłuszcz. Tradycyjnym polskim przepisem jest duszony dorsz z boczkiem z ziemniakami. W kuchni staropolskiej chętnie łączono ryby z przyprawami korzennymi, piernikiem, miodem, piwem. Ta niegdyś pospolita ryba stała się dziś nieledwie synonimem luksusu. Warto więc sięgać po nią rozważnie i ze świadomością, jak szybko może jej w naszym jadłospisie zabraknąć na zawsze. ☐ 46

the Commissioner for Maritime Affairs and Fisheries on behalf of the European Commission, on 8 January 2014 reads: “At the moment the cod stocks in the Baltic Sea are managed according to the provisions laid down in the cod management plan. In addition, the cod stocks in the Eastern Baltic are managed at the level of maximum sustainable yield ensuring sufficient level of conservation for cod population.”

We should take note of this and stop buying cod from the Western Baltic. The World Wide Fund for Nature warns that: “Despite its stable size, this population remains small and requires further conservation measures to rebound to a level that will guarantee maximum sustainable yield.” It is better to choose cod from the Eastern Baltic, the Barents Sea or fish with an MSC certificate (blue label). This obviously means that we need to be aware of what we purchase.

A mature cod is up to 120 cm long and weighs 15-20 kg.

An average catch brings smaller fish – from 50 to 60 cm long and weighing 2 kilos. The peak of the cod season (the “cod harvest”) lasts from February until April. Fish caught in spring have the tastiest meat – lean, white and delicate. Cod liver is rich in fats (48-60%), and cod liver oil, a rich source of Vitamins A and D, can be made from it.

Hanna Szymanderska, a Polish food writer and connoisseur of regional cuisine, advises to “generously sprinkle cod with lemon juice before cooking and keep it in the fridge for 1-2 hours. The lemon juice will keep the meat firm and prevent it from disintegrating. It will also remove its foul odour.”

Cod tends to fall apart while being cooked. It is ideal for making steaks, croquettes, fish balls and puddings. Cod fillets can be coated in breadcrumbs or fried in batter. Cod goes well with anchovies, capers, gherkins and cream.

It pairs well with fat. Stewed cod with bacon and potatoes is a traditional Polish recipe. Old style Polish cooking combined fish with spices, ginger bread, honey and beer. This once popular fish has almost become a symbol of luxury.

We should buy it wisely, remembering that it may soon vanish forever. ☐

© PHOTOCUISINE/EAST NEWS, SHUT TERSTOCK (3)

KUCHNIA

Polish Hits

BIBL

IF OTE

KA

rom Pola nd w ith a thrill

FACECI Z PROBLEMAMI, MORDERCZYNIE, PIJANI SZALEŃCY I PSYCHOPACI. TO DZIĘKI NIM O POLSKIEJ LITERATURZE ZACZYNA SIĘ MÓWIĆ NA ŚWIECIE. KRYMINAŁ MADE IN POLAND STAJE SIĘ NASZĄ NAJCENNIEJSZĄ MARKĄ. / TORMENTED MEN, MURDERESSES, DRUNKEN MANIACS AND PSYCHOPATHS HAVE PROPELLED POLISH LITERATURE TO INTERNATIONAL FAME. POLISH CRIME FICTION IS POISED TO BECOME OUR MOST VALUABLE EXPORT. TEKST/BY: Dawid

48

Karpiuk, Newsweek Polska

© SHUT TERSTOCK,

POLSKIE PRZEBOJE

Poseł Sławomir Młynarczyk jest w świetnym nastroju. Młody, ambitny, zna języki i ma haki na kogo trzeba, więc niewielu jest takich, którzy nie wróżyliby mu wielkiej kariery. Do Gdańska przyjeżdża w interesach, ale znajduje parę chwil, żeby nacieszyć się życiem: powłóczyć się po mieście, pomarzyć o fotelu premiera, pobyczyć w pokoju hotelowym, ustawić w myślach partię politycznych szachów i zawczasu odstrzelić jakiegoś pionka. Sprawy się jednak komplikują: poseł dostaje kulkę i wszystkie jego marzenia, wraz z nim, lądują na śmietniku historii. To Mariusz Czubaj i Martwe popołudnie, jego nowa powieść.

Polityka jest też w kultowym już Uwikłaniu Zygmunta Miłoszewskiego, tyle że zanim ją odkryjemy, natkniemy się na trupa.

Rzecz dzieje się w Warszawie, grupka osób zbiera się w poklasztornym pałacyku, by wziąć udział w hellingerowskiej sesji terapeutycznej. Jeden z nich zostaje brutalnie zamordowany.

Współczesny Gdańsk, Sandomierz, Warszawa, ale też międzywojenny Wrocław, Lublin i wiele innych miast. Trup ściele się gęsto, życie w półświatku kwitnie, politykę uprawia się w zacienionych gabinetach i brudnych knajpach. Jeszcze kilkanaście lat temu Polska wydawała się dużo spokojniejszym miejscem. A potem polscy autorzy wzięli się do pisania kryminałów. Zbrodnia rozlała się na ulice miast i powoli staje się naszą narodową literacką specjalnością.

SYMPATYCZNY DRAŃ Komisarz Zyga Maciejewski ma pecha. Nie dość, że nieustannie pije, wpada w tarapaty, regularnie dostaje wycisk i ma szczęście wyłącznie do tych kobiet co nie trzeba, to jeszcze trafia do ubeckiego więzienia, gdzie próbują zrobić z niego kapusia i szmalcownika. Akcja Pogromu w przyszły wtorek Marcina Wrońskiego rozgrywa się we wrześniu 1945 r., chwilę po tym, jak do Lublina weszli komuniści.

– Frontman musi wzbudzać emocje – mówi o swoim bohaterze Wroński. – Najlepiej skrajne. Jedne czytelniczki kochają Maciejewskiego, inne go nie znoszą, bo niechluj, brudas i pijak. Ale i tak czytają. Z kolei faceci są ciekawi. Był na przykład jeden policjant ze Słowacji, który przyjechał do Lublina zobaczyć, jak tam naprawdę jest. I teraz wraca co roku. Za Maciejewskim.

Z DR

Sławomir Młynarczyk is in a swinging mood. The young MP is ambitious and has a flair for languages. More than that, he has the dirt on everybody who matters. Młynarczyk has a bright future ahead of him. He visits Gdańsk on business but always finds time to wander around the city, dream of being PM, lounge about in his hotel room, and play an imaginary round of political chess, removing a pawn from time to time.

But things get complicated – Młynarczyk is shot dead and all his dreams turn to dust along with him. This is Mariusz Czubaj and his latest novel Dead Afternoon.

Politics also takes centre stage in Zygmunt Miłoszewski’s acclaimed Entaglement, only here we stumble over our first corpse even before the plot dives in. The action takes place in Warsaw, where a group of people convenes in a former monastic residence to take part in a Hellinger therapeutic session. One is them is brutally murdered.

Not only contemporary Gdańsk, Sandomierz and Warsaw, but also pre-war Wrocław, Lublin and a number of other cities serve as crime settings. The bodies pile up, the criminal underworld flourishes, and backroom political deals are made in shady offices and over secret lunches in sleazy bars.

It would seem that Poland used to be

E SZ CZY

KIEM 49

Polish Hits

– Maciejewski jest unurzany w złu, z którym walczy – komentuje prof. Mikołejko, filozof religii, wielbiciel i znawca kryminałów. – To zresztą jedna z cech polskiego kryminału. Autorzy bardzo chętnie sięgają po bohaterów upadłych. Trochę jak u Nesbø, nawet jeśli ktoś jest z wyższych pięter drabiny społecznej, to niesie znamiona degradacji, samotności, depresji, nieprzystosowania.

Eberhard Mock upada dość regularnie, ale o nieprzystosowaniu nie ma mowy. Bohater serii powieści Marka Krajewskiego jest dokładnie taki jak świat, w którym żyje: brutalny, pozbawiony skrupułów i wiecznie pod wpływem. Jak ulał pasuje do mrocznych zaułków przedwojennego Breslau, które zdaje się już czekać na wojenny kataklizm.

Taki jest bohater polskiego kryminału – trochę gburowaty, trochę drań, od czasu do czasu sympatyczny, połamany przez życie i okoliczności. A te mogą być szczególnie ciekawe. Jeśli ktoś nigdy nie zetknął się z polską kulturą, popołudnie spędzone z którymś z kryminałów retro Wrońskiego czy Krajewskiego będzie dla niego interesującą podróżą w świat, w którym mieszają się religie, narody, grupy etniczne, kultury.

I, jak według hollywoodzkiego przepisu, będzie to rzeczy­ wistość zawieszona pomiędzy katastrofami dwóch wojen.

– Mówimy o naszym miejscu na świecie. Lublin długo był miastem, o którym nikt nie słyszał. Teraz czytelnicy chcą go zobaczyć. Nabrał charakteru – mówi Wroński.

– Kryminał zawsze ma sens uniwersalny, dobro kontra zło – dodaje prof. Mikołejko. – Ale też odsłania pewnego typu polski pejzaż duchowy, intelektualny, kulturowy. Dla czytelnika z zewnątrz to może być dość ciekawa egzotyka. Autorzy kryminałów bardzo chętnie tworzą swoje małe światy.

Leonardo Padura pisze o Hawanie, Jean-Claude Izzo o Marsylii. Dziś wszyscy poszukują inności, inność jest w cenie. Nasz kryminał może na tym skorzystać.

NOIR PO POLSKU I korzysta. Powieści Krajewskiego zostały przetłumaczone na 20 języków, za granicą wydawane są Joanna Chmielewska

a much more peaceful place than it has been over the last ten years or so. But that was before Polish writers turned their pens to crime fiction. Crime is now running rampant on the streets of our cities and is gradually becoming our national specialty.

THE MEN WE LOVE TO HATE Inspector Zyga Maciejewski is down on his luck. He has a drinking problem, often lands in trouble, invariably has a hard time and always ends up with the wrong type of women. He ends up in a communist prison, where he is pressured into becoming a snitch and a blackmailer. Marcin Wroński sets the scene of his Pogrom on the Next Tuesday in September 1945, shortly after the Communists enter Lublin. “The main character has to provoke an emotional response”, Wroński says. “Preferably an extreme one.” While some women readers love Maciejewski, others find him a slob, a boor and a drunkard – but they read the series anyway. Men, on the other hand, find their curiosity aroused. One Slovakian police officer even came to Lublin to see what the city was really like. Maciejewski now draws him back every year. “Maciejewski is immersed in the evil he’s fighting”, says Prof. Mikołejko, a philosopher of religion and a crime fiction cognoscente. “It’s a distinctive feature of Polish crime novels. Polish writers really go in for antiheroes. It’s a bit like Nesbø’s novels in that even people from the upper echelons of society bear the marks of degradation, solitude, depression and social ineptitude.”

Eberhard Mock might take a few falls, but he is definitely no misfit. This particular Marek Krajewski character is just like the world he lives in – brutal, ruthless and always under the influence. Mock is right at home in the gloomy backstreets of a pre-war Breslau (Wrocław) waiting to be swept away by the impending cataclysm.

The typical Polish crime novel hero comes across as a bit of a boor and a bit of a bastard who can be likeable occasionally, but mostly as someone who has been broken down by circumstances and life generally. And these life situations can be Irek Grin

Gaja Grzegorzewska

© A.ŚWIETLIK/FORUM, B. KRĘŻEL/FORUM, EAST NEWS (2), SHUT TERSTOCK

POLSKIE PRZEBOJE

Mariusz Czubaj

też książki Wrońskiego i kryminały współczesne, przede wszystkim Zygmunta Miłoszewskiego. Polscy autorzy zostali zauważeni przez ważne tytuły – kilka miesięcy temu ukazały się entuzjastyczne teksty m.in. w amerykańskim The New York Times i brytyjskim The Independent.

Coraz większą popularnością cieszy się także Międzynaro­ dowy Festiwal Kryminału we Wrocławiu, od 2004 r. nagra­ dzający najlepszych polskich autorów, m.in. Krajewskiego, Wrońskiego, Miłoszewskiego, Czubaja, Gaję Grzegorzewską i Martę Guzowską.

Od paru lat o kryminałach chętnie się pisze i dyskutuje. Ale nie zawsze tak było.

– Nie było łatwo – wspomina Irek Grin, pisarz, wydawca i jeden z twórców sukcesu polskiego kryminału. To on wspólnie ze znajomymi, m.in. pisarzem Arturem Górskim, poetą Marci-

quite interesting. For anyone unfamiliar with Polish culture, an afternoon spent with a novel by Wroński or Krajewski is an exciting journey into a melting pot of religions, nations, ethnic groups and cultures. And, as if written to comply with a Hollywood formula, everything hangs suspended between the catastrophes wrought by the two wars. “We are talking about our place on Earth, about our own experience. For a long time, Lublin was a city that few people had ever heard of. Now, there are people reading about Lublin as a hive of sleazy hangouts and sordid backstreets and can’t wait to see the place. It now has character”, says Wroński. “Crime novels convey the universal message of good versus evil”, adds Prof. Mikołejko. “They also reflect the spiritual, intellectual and cultural landscape of Poland. Foreign readers might see it as an exciting exotic world.”

POLISH NOIR And benefitting it is. Krajewski’s novels have been translated into twenty languages. Wroński’s work, along with a good deal of modern Polish crime fiction, especially that of Zygmunt Miłoszewski, has been published in other countries as well. Polish writers have also come to the attention of highly respected and influential journals, with both The New York Times (US) and The Independent (UK) publishing enthusiastic REKLAMA

51

POLSKIE PRZEBOJE

Polish Hits

Marcin Wroński

nem Świetlickim i grupą zaprzyjaźnionych autorów i dziennikarzy, postanowił wypromować niedoceniany gatunek nad Wisłą. – Powieść kryminalna nie miała u nas wielkiej tradycji.

Szczerze mówiąc, poza drobnymi wyjątkami takich rzeczy nie pisało się wcale.

Owszem, były powieści Joe Alexa, czyli detektywistycznego wcielenia Macieja Słomczyńskiego, był kochany przez kolejne pokolenia czytelników Zły Tyrmanda. Nie można zapomnieć o zmarłej w ubiegłym roku Joannie Chmielewskiej, zwłaszcza o jej pierwszych powieściach z lat 60. i początku 70. Była też peerelowska powieść milicyjna, marna literacko i ocenzurowana na wypadek wątków uwłaczających władzy ludowej.

I niewiele więcej.

– Za tradycję robiła więc klasyka światowa, głównie amerykańska – mówi Grin. – Na początku lat 90. kompletnie się to wymknęło spod kontroli. Wydawano bez ładu i składu, nie zawsze legalnie, często w fatalnych przekładach. Literatura wiktoriańska, noir, sensacja.

Zdaniem prof. Zbigniewa Mikołejko tradycji należy szukać gdzie indziej. I znacznie głębiej. – Po pierwsze powieść młodzieżowa – mówi Mikołejko. – Zaczyna się od arcydzieła: Szatana z siódmej klasy Makuszyńskiego. Każdy to zna. Co jeszcze?

Powieści Bahdaja, Niziurskiego… Jeśli spojrzeć jeszcze dalej, trafimy na XIX-wieczną romantyczną powieść przygodową.

Zaklęty dwór Łozińskiego. Oko proroka... Sienkiewicz też w ja-

52

reviews a few months back.

The Wrocław International Festival of Crime Fiction is also gaining momentum. This event has been highlighting Poland’s best crime fiction writers, including Krajewski, Wroński, Miłoszewski, Czubaj, Gaja Grzegorzewska and Marta Guzowska, since 2004.

Crime fiction has been frequently reviewed and discussed for several years now, but it was not always this way. “It wasn’t easy”, recalls Irek Grin, a writer and editor, and the mastermind behind the success of Polish crime novels. Together with his friends, including writer Artur Górski, poet Marcin Świetlicki, and a group of authors and journalists he had managed to befriend, Grin decided to promote this underestimated genre in Poland. “We had no tradition of crime fiction at the time.

To be frank, apart from a couple of minor exceptions, very few writers were keen to take it up.” We obviously had stories by Joe Alex, the detective alter ego of Maciej Słomczyński, and Tyrmand’s The Man With White Eyes, which continues to enthral new generations of readers. We should also mention the late Joanna Chmielewska and her early novels from the 1960s and early 1970s. There were also communist era “militia” novels whose literary merits were dubious at best and which were censored for any criticism of the “people’s authorities”.

But there was not much else around. “The canons were established by international classics, mainly from the US”, says Grin. “It all got out of hand in the early 1990s.” Titles were published at random – and not always legally – and they were often poorly translated. Victorian literature, noir fiction, suspense.

Prof. Zbigniew Mikołejko argues that the Polish tradition takes its cue from elsewhere and goes much deeper. But let’s not

© PAP, EAST NEWS, SHUT TERSTOCK

Marek Krajewski

kimś sensie. Ale nie oszukujmy się – współczesny polski kryminał dopiero się rodzi.

I ma przed sobą coraz poważniejsze perspektywy. Jesienią do kin trafi ekranizacja Ziarna prawdy Miłoszewskiego w reżyserii Borysa Lankosza (Rewers). Na podstawie powieści Wrońskiego ma powstać serial. Scenariusz napisał sam autor, reżyserii podjął się Witold Adamek (Czwarta władza, S@motność w sieci); studio filmowe Kalejdoskop, producent wykonawczy, rozmawia już z TVP. Z kolei nominowana do Oscara za W ciemności Agnieszka Holland planuje ekranizację powieści Olgi Tokarczuk Prowadź swój pług przez kości umarłych. – To najlepszy sposób – przyznaje prof. Mikołejko. – Promować się przez kino, najlepiej międzynarodowe produkcje, z dużymi nazwiskami…

Mamy autorów, świetne powieści i (całkiem słusznie) coraz lepsze samopoczucie. Teraz trzeba tylko przekonać czytelników na świecie, że polska zbrodnia wcale nie jest gorsza od skandynawskiej. ☐

kid ourselves – contemporary Polish crime fiction is only just starting to come into its own.

The prospects, however, are increasingly promising.

Miłoszewski’s A Grain of Truth, directed by Borys Lankosz (Reverse), opens this autumn. Wroński’s novels are being adapted into a TV series. He wrote the screenplay and the production is being directed by Witold Adamek (Fourth Estate, Loneliness in the Net). The executive producer is Kalejdoskop film studio, which is already holding talks with Telewizja Polska (Polish Television). Agnieszka Holland, nominated for an Academy Award for In the Darkness, is planning to adapt Olga Tokarczuk’s novel Drive Your Plow over the Bones of the Dead.

“Promotion through films, preferably international productions starring A-list actors, is the best way forward”, says Prof.

Mikołejko. We have great writers, riveting novels (and rather justified) high spirits. All we need to do now is to convince international readers that Polish crime is every bit as good as Nordic noir. ☐ REKLAMA

Eliksir młodości / The elixir of youth

PROMOCJA

Starzejąca Się Skóra jeSt jak balon, z którego uchodzi powietrze. to efekt naturalnego proceSu zaniku tkanki tłuSzczowej, która w młodości wypełnia Skórę od wewnątrz. / aging Skin iS like a balloon that looSeS air. it iS a reSult of a natural proceSS of atrophy of fatty tiSSue, which in young age fillS Skin from the inSide.

Unikalnym sposobem na przywrócenie młodego wyglądu jest lipofilling, czyli reimplantacja naszej własnej, wyselekcjonowanej, bogatej w komórki macierzyste tkanki tłuszczowej dzięki nowatorskiej metodzie Adivive™. Jej wyjątkowość polega na eliminacji starych i słabych komórek tłuszczowych, które nie mają szansy na przyjęcie się i przeżycie. Dzięki temu nasz własny materiał wypełniający składa się jedynie z młodych, najsilniejszych komórek tłuszczowych i jest niezwykle bogaty w dobroczynne komórki macierzyste. To dzięki nim skóra odzyskuje wyjątkowy blask, świeżość i młodzieńczy wygląd. Na czym polega zabieg? Tkanka tłuszczowa pobierana jest najczęściej z okolic ud, lędźwi lub brzucha i poddawana jest separacji za pomocą urządzenia Adivive™, następnie aplikujemy ją w wybrane miejsce – mówi dr Konrad Januszek, chirurg plastyk, szkoleniowiec metody w Polsce, z Elite Centrum Laseroterapii. Lipofilling najczęściej stosowany jest do poprawy rysów twarzy, modelowania policzków, ust i wypełniania zmarszczek, polecany jest również do modelowania pośladków czy powiększania i ujędrniania piersi.

Lipofilling is a unique solution that allows to restore a young look, i.e. reimplantation of your own, selected, rich in mother cells fatty tissue, thanks to the innovative Adivive™ method. Its uniqueness consists in elimination of old and weak fatty cells, which have no chances to adapt and survive. Therefore, your own filling material includes only young, strongest fatty cells, at the same time being rich in beneficial mother cells. Thanks to them, your skin will regain the glow, freshness and a young look.

What does the procedure consist in? Fatty tissue is most often derived from areas of thighs, loins or stomach, and it is separated by the Adivive™ device. Afterwards, the tissue is applied in the selected spots - says doctor Konrad Januszek, plastic surgeon, coach of the method in Poland, from Elite Centrum Laseroterapii. Lipofilling is most often used to improve facial features, model chins, lips and fill wrinkles. It is also recommended for buttocks modeling and breasts shaping.

Elite Centrum Laseroterapii / Elite Laser Therapy Centre: Warszawa, ul. Złota 61, tel. 22 400 36 55; ul. Wąwozowa 8, tel.: 22 894 83 84, www.elite.waw.pl

Wyłączny dystrybutor / Exclusive distributor: ITP S.A., Warszawa, ul. Joliot-Curie 26/19, tel. +48 722 008 002, www.itpsa.pl

53

POLSKA MARKA

Polish Brand POLSKO BRZMIĄCA MARKA KOŁO NIE KOJARZY SIĘ Z NICZYM WYSZUKANYM, A JEDNAK KONKURUJEMY Z NAJBARDZIEJ PRESTIŻOWYMI MARKAMI NA ŚWIECIE – MÓWI PRZEMYSŁAW POWALACZ, PREZES ZARZĄDU SANITEC KOŁO, SENIOR VICE PRESIDENT CEE GRUPY SANITEC. / THE POLISH-SOUNDING NAME KOŁO DOES NOT DENOTE A SOPHISTICATED ITEM YET WE COMPETE WITH THE MOST PRESTIGIOUS BRANDS IN THE WORLD”, SAYS PRZEMYSŁAW POWALACZ – MANAGING DIRECTOR OF SANITEC KOŁO, SVP CEE OF SANITEC GROUP. ROZMAWIA/ INTERVIEWED BY:

Danuta Śmierzchalska

FILOZOFIA

KOŁA

The Philosophy of Koło Nowe produkty pokazywane są w aranżacji we wnętrzu specjalnej, rozkładanej naczepy – Mobilnej Sali Ekspozycyjno-Szkoleniowej.

New products are showcased inside a special unfoldable semitrailer – the Mobile Exhibition and Traning Room.

Co to znaczy dobrze urządzona łazienka?

To przede wszystkim łazienka funkcjonalna, mająca dobrze zaprojektowane strefy. To jakość materiałów i dizajn. Bardzo ważne jest lustro z odpowiednim oświetleniem. Już kilkanaście lat temu Koło zaproponowało na polskim rynku pojęcie standardów łazienkowych. Pierwsi zaczęliśmy mówić o łazienkach: gościnnej, przy sypialni rodziców, dla dzieci itd.

W 2008 r. został pan prezesem i właśnie zaczął się kryzys.

Lata 2009–2010 nie były łatwe, ale dla nas był to raczej okres spowolnienia wzrostu. Sprzyjającą dla nas okolicznością było ogłoszenie decyzji o przyznaniu Polsce Euro 2012. W związku z tym budowało się dużo obiektów publicznych, m.in. tzw. ośrodki przygotowawcze UEFA, stadiony, hotele. W przełamaniu kryzysu pomógł też sukces w nowych kategoriach produktowych, np. w stelażach podtynkowych z poziomu zero w kilka

54

How would you describe a well-designed bathroom?

Primarily, a bathroom has to be functional, with well-designed zones that are important to the user. Quality of materials and their design are crucial. A well-lit mirror is vital as well. Koło introduced the concept of bathroom standards to Poland over ten years ago. We were the first to advocate creating a guest bathroom, a master bathroom, a kids’ bathroom, etc.

In 2008, you were made MD and the financial crisis began.

The years 2009–2010 were not easy, but for us they just meant slower growth. The selection of Poland to host the Euro 2012 was very favourable for us. The tournament meant that a host of public utility buildings, such as UEFA training centres, stadiums and hotels, had to be put up. We were aided in overcoming the crisis by the success in new product categories, e.g. pre-wall installations, which allowed us to go from zero to top

lat wskoczyliśmy na rynkowe podium! Poza tym lwia część naszej sprzedaży jest na potrzeby remontów, a nie tylko nowego budownictwa. Ludzie chcą podnosić standard swego życia, a trendy i gusta zmieniają się coraz szybciej.

A Koło, firma z 52-letnią tradycją, nadąża za tymi trendami.

Dzięki temu, że jesteśmy częścią międzynarodowego koncernu, mamy dostęp do portfolia produktów, które są sprzedawane w całej Europie. Korzystamy też z know-how w obszarze dizajnu. Sanitec, a przez to Koło, sprzedawał produkty sygnowane przez takich projektantów jak Matteo Thun, Porsche Design Studio. Ostatnio współpracujemy z Antonio Citterio, obok Philippe’a Starcka jednym z najbardziej znanych na świecie projektantów wzornictwa użytkowego. Co ważne, Citterio sygnuje również kolekcje sprzedawane pod marką Koło! To pokazuje, że nasza pozycja na rynku jest mocna i ugruntowana, że potrafiliśmy przejść transformację firmy w ciągu 20 lat obecności w Polsce pod szyldem Sanitecu, który zainwestował u nas przez ten okres ponad 100 mln euro.

Firma Sanitec Koło jest odpowiedzialna za biznes w 11 krajach Europy Środkowo-Wschodniej, ale myślę, że Koło to przede wszystkim Polska – polska firma i tradycja.

Jestem dumny, że mamy polsko brzmiącą markę Koło, która nie kojarzy się z niczym wyszukanym, a jednak produkty, które oferujemy, konkurują z najbardziej prestiżowymi markami na świecie.

Rozwiązania ekologiczne to wymóg czasu czy filozofia firmy?

Wymóg czasu, ale przede wszystkim świadome decyzje firmy. Rozwiązania ekologiczne dotyczą infrastruktury produkcyjnej, ale inwestujemy też w produkty. M.in. mamy największą na świecie – 9 modeli (!) – ofertę misek bezkołnierzowych Rimfree, które są naszym opatentowanym rozwiązaniem. Szerokość naszej oferty ekologicznych misek przystosowanych do spłukiwania 2/4 litra wody także pozostaje bezkonkurencyjna, tak w kraju, jak i w Europie. Przy okazji dbamy o edukację, bo badania rynkowe pokazują, że na razie dla przeciętnego konsumenta ekologia nie jest kluczowym kryterium decyzji zakupowej.

Elementem edukacji, nie tylko ekologicznej, z pewnością są konkursy na łazienki w przestrzeni publicznej.

Mamy za sobą już 17 edycji tego konkursu dla młodych architektów. Spływa na niego czasami ponad 300 prac. Pojawił się pomysł, żeby ulokować te projekty w konkretnych miejscach, m.in. na Helu, w Tatrzańskim Parku Narodowym. Dwie toalety już są, jedną z nich, przy Stadionie Narodowym, warszawska prasa nazywała „toaletą za 5 milionów”, ale kiedy powódź zalała otaczające ją tereny, stała bezpiecznie na palach. W Kazimierzu Dolnym nad Wisłą mamy drugą dizajnerską toaletę – niektórzy się śmieją, że to jedna z atrakcji turystycznych. ☐

3 players in just a few years! Apart from that, the lion’s share of our retail sales is in renovation and not just construction.

People want to improve their standard of living, and trends and styles are changing faster all the time.

And Koło, with 52 years of history behind it, is right up to speed with all the latest trends.

Now that we’re part of an international concern, we have access to a portfolio of products sold all over Europe. We can also take advantage of their design know-how. Sanitec, and by extension Koło, has sold products designed by the likes of Matteo Thun and Porsche Design Studio. We recently collaborated with Antonio Citterio, who, along with Philippe Starck, is one of the most famous industrial designers in the world.

What’s more, Citterio also designs products sold under the Koło brand. This shows that we have a robust market position and that we’ve managed to reinvent the company over the past 20 years while operating under the Sanitec name in Poland. Sanitec invested over EUR 100 m in the company over that time. Sanitec Koło is responsible for 11 countries in CEE, but I believe that Koło is mostly about Poland – it’s a Polish company with Polish roots. I’m proud of its Polish name [“koło” translates as “wheel” – Ed.]. This name may not be associated with anything sophisticated, but we’re competing with the most prestigious brands in the world.

Are ecological designs a sign of the times or part of Koło’s philosophy?

They’re certainly in demand these days, but they’re mostly a conscious decision on our part. Ecology has influenced our production infrastructure and we invest in green products as well. For example, we have the largest range of rimfree toilets – encompassing 9 models – and these are patented by us. Our range of ecological toilets, which have an option of flushing just 2/4 litres, is the best in Europe. We also educate our customers. According to the latest market research, ecology is not the main criterion when making product choices.

One of the elements of education in general are the competitions you run to design the best public toilet.

So far, there have been 17 editions of this competition, which is addressed to young architects. Some years, we receive as many as 300 designs. We’ve come up with an idea to produce these designs and install them in particular places, e.g. the Hel Peninsula or the Tatra National Park. Two toilets have already been produced. One is at the National Stadium in Warsaw. It was dubbed “the 5-million toilet”, but when the area around the stadium was flooded, this “toilet on stilts” was unaffected.

There’s another designer toilet by Koło in Kazimerz Dolny – there is a joke about it being one of the city’s attractions. ☐

© ISTOCK, M.P.

DLA KOŁA PROJEKTUJĄ ZNANI DIZAJNERZY, TACY JAK ANTONIO CITTERIO. FAMOUS DESIGNERS SUCH AS ANTONIO CITTERIO DESIGN FOR KOŁO.

55

POLSKA MARKA

Polish Brand Kalina Ben Sira, prezes Kliniki La Perla. / Kalina Ben Sira, CEO of La Perla Clinic

Z MIŁOŚCI DO PIĘKNA

Born out of a passion for beauty PIERWSZA KLINIKA LA PERLA POWSTAŁA W 2001 R. DZIŚ JEST JUŻ SIEDEM, A ICH TWÓRCZYNI I PREZES KALINA BEN SIRA NIE ZAMIERZA NA TYM POPRZESTAĆ. / THE FIRST LA PERLA CLINIC WAS ESTABLISHED IN 2001. TODAY, THERE ARE SEVEN CLINICS AND THEIR FOUNDER AND CEO KALINA BEN SIRA IS NOT PLANNING ON STOPPING. TEKST/BY:

Dorota Bielska

– Nie zakładałam, że stworzę sieć firm. Zdecydowały o tym potrzeby rynku i naszych klientów – mówi Kalina Ben Sira.

Pani prezes z wykształcenia jest historykiem sztuki, jednak to biznes stał się dziedziną, w której w ciągu zaledwie 13 lat osiągnęła spektakularny sukces. – Całe życie lubiłam otaczać się pięknem, sztuka do dziś mnie fascynuje, ale to, co robię, też jest elementem sztuki. To cały czas dążenie do piękna, analizowanie go, to życie blisko pięknych ludzi.

Dziedzinę, którą się zajęłam, łatwo pokochać, ale wymaga ona ogromnej wiedzy, a jeszcze więcej pracy. Technologia tak szybko się zmienia, że cały czas trzeba śledzić, co się dzieje na świecie. Mieć zapewnioną płynność finansową, żeby móc kupić te nowe sprzęty i aparaty, iść z duchem czasu, jeżeli chodzi o IT i marketing. Łączy się to z pracą w wielu dziedzinach – dodaje.

Kalina Ben Sira skończyła też studia zarządzania wellness i spa, a także szkoły kosmetyczne, by móc osobiście podejmować tak odpowiedzialne decyzje, jak wybór kosme­ tyków czy sprzętu. Dziś oprócz zarządzania siecią klinik prowadzi wykłady na Warszawskim Uniwersytecie Me-

56

“I never planned to open a chain. The decision was made for me by the requirements of the market and our customers”, says Kalina Ben Sira. Ben Sira is an art historian by education, but it is in business that she has been such a phenomenal success – and all in the space of just 13 years. “I’ve always wanted to be surrounded by beautiful things. I still find art fascinating but what I do is also artistic. It’s about relentlessly pursuing and analysing beauty. It’s about living your life with beautiful people around you. It’s easy to become passionate about the business I’m in, but it requires an awful lot of knowledge and even more hard work. Technology is changing so fast that you need to be on top of what’s going on in the world all the time. You need to be cashed up to invest in new devices and equipment, and to move with the times when it comes to IT and marketing.

All this requires a multi-disciplinary approach.”

Ben Sira has also graduated in wellness and spa management and has completed several cosmetic courses, so as to be able to personally make such responsible decisions as selecting cosmetics and equipment. In addition to manag-

dycznym – zarządzanie placówką medycyny estetycznej.

A w jesiennej ramówce kanału Polsat Café znajdzie się nowy program Beauty Inspector, w którym dzięki konkretnym działaniom biznesowym na wizji dochodzi do przemiany salonów kosmetycznych.

Pod szyldem La Perla działa obecnie siedem klinik: w Zakopanem, Krakowie, Józefowie pod Warszawą, a w Warszawie: przy ul. Łowickiej, w CH Panorama, hotelu Hilton.

– Chcemy otwierać kolejne – zapowiada pani prezes.

– Szukamy dla nich hoteli 4- i 5-gwiazdkowych, w miastach turystycznych, np. nad morzem, w północnej Polsce, na Mazurach, a także na południu – na Dolnym Śląsku i w okolicach Rzeszowa.

Najpierw jednak była Warszawa i placówka przy ulicy Wilczej, pierwsza w Polsce wykorzystująca najnowsze technologie i urządzenia do odchudzania i odmładzania.

Wkrótce zaczęli pojawiać się klienci, którzy oczekiwali nowych, bardziej inwazyjnych zabiegów, dlatego La Perla poszerzyła ofertę o złote nici i medycynę estetyczną. Osób pragnących wyglądać piękniej i młodziej przybywało tak szybko, że trzeba było otworzyć pierwszą pod szyldem La Perla klinikę medycyny estetycznej – w warszawskim centrum Panorama. A że apetyt rośnie w miarę jedzenia, panie zaczęły prosić o korektę powiek, powiększenie piersi, liposukcję i tak powstała klinika przy ul. Łowickiej.

Kalina Ben Sira nie mogła nie podjąć wyzwania, gdy dostała propozycję otwarcia spa w jednym z luksusowych hoteli nad morzem. – Byłam świeżo po studiach podyplomowych zarządzania obiektami spa, więc powiedziałam: spróbuję – mówi pani prezes. – W każdej z naszych placówek spa od początku mieliśmy również linię zabiegów hi-tech, czyli z zakresu medycyny estetycznej. To była nowość.

La Perla ma w swojej ofercie ponad 200 zabiegów. Nie ma roku, aby w jej klinikach nie pojawiła się kolejna, nowocześniejsza aparatura. Dodajmy: sprawdzona pod względem skuteczności. – Zanim kupię dany sprzęt, przechodzi on u nas kilkutygodniowe testy, a ja w firmie, która go produkuje, sprawdzam wszelkie badania naukowe i certyfikaty – wyjaśnia Kalina Ben Sira.

Trzeba jednak pamiętać, że medycyna estetyczna, kosmetologia i zabiegi beauty są dla ludzi zdrowych. – Restrykcyjnie przestrzegamy procedur pod tym względem – podkreśla pani prezes. – Nie każdy ma potrzebę upiększania się. Wszystko jest dla ludzi, pod warunkiem żeby nie przesadzać. Najważniejsze to trafić do rąk specjalisty, a nie biznesmena – podkreśla Kalina Ben Sira. ☐

ing her chain of beauty clinics, she also teaches aesthetic medicine management at the Medical University of Warsaw.

The autumn line-up on the Polsat Cafe channel includes a new program Beauty Inspector. The idea is to show how specific business activities contribute to transforming cosmetic beauty salons.

There are now seven La Perla clinics – in Zakopane, Kraków, Józefów (near Warsaw), and in Warsaw in Łowicka St., the Panorama Shopping Mall and the Hilton. “We want to open new ones”, says Ben Sira. “We’re looking for 4 and 5-star hotels in tourist destinations, e.g. on the coast, in northern Poland, in Masuria and in the south – say Lower Silesia and around Rzeszów.”

But first came Warsaw and the clinic in Wilcza Street.

This was the first in Poland to take advantage of the latest technologies and use slimming and rejuvenation devices.

The clinic soon drew a clientele that demanded new, more invasive treatments. This prompted La Perla to add gold thread facelifts and aesthetic medicine to its range.

The number of people who wanted to look younger and more attractive was growing so fast that La Perla opened its first aesthetic medicine clinic in the Panorama Shopping Mall in Warsaw. And as appetite increases with eating, women began to ask for eyelid surgery, breast enlargement and liposuction. And so the clinic in Łowicka St came to be.

Ben Sira could not resist the challenge of opening a spa in a luxury seaside hotel. “I’d just done a post-graduate course in spa management. I took the bull by the horns and said to myself ‘I’ll give it a try’”, she recalls. “All our clinics have offered high-tech treatments and aesthetic medicine procedures from day one.

This was something completely new.”

Today, La Perla offers more than 200 treatments. Newer and more sophisticated devices are installed at La Perla clinics every year.

And rest assured that all of them are tested for efficacy.

“Before I buy a given device, we run several week-long tests on it while I verify all the scientific studies and certificates held by the manufacturer. We work with professionals”, she says.

“We need to keep in mind that aesthetic medicine, cosmetology and beauty treatments are for healthy people.

We have very restrictive procedures in this respect”, Ben Sira stresses. “Not everyone feels the urge to enhance her/his beauty. Anyone can benefit from these treatments, but we should never overdo them. The main thing is to be in the hands of an expert, not a businessperson.” ☐

©K.CZUBINSKI, S.SZCZEŚNIAK.

SPOŚRÓD PONAD 200 ZABIEGÓW KAŻDY MOŻE WYBRAĆ DLA SIEBIE TEN WŁAŚCIWY. EVERYONE CAN CHOOSE THE MOST EFFECTIVE OF THE 200 TREATMENTS ON OFFER.

57

ROZMOWY O BIZNESIE

Business Talk

25

BĘDZIEMY W ŚWIATOWYM TOP We’re going to make the global Top 25

WROCŁAWSKA SPÓŁKA W CIĄGU DWÓCH LAT ZDOŁAŁA PODWOIĆ SWOJE PRZYCHODY. TERAZ SZERZEJ OTWIERA SIĘ NA INWESTORÓW ZAGRANICZNYCH. / THIS WROCŁAW COMPANY TOOK TWO YEARS TO DOUBLE ITS REVENUE AND IS NOW OPENING UP TO FOREIGN INVESTORS.

ROZMAWIA/INTERVIEWED BY: Piotr

Gozdowski

Podobno ludzie Work Service są widywani w różnych europejskich miastach.

Tomasz Hanczarek: Właśnie zakończyliśmy cykl roadshows, prezentując potencjalnym inwestorom ofertę objęcia nowej emisji naszych akcji. Rzeczywiście, odwiedziliśmy wiele miejsc, m.in. Frankfurt, Londyn, Paryż i Wiedeń – w sumie odbyliśmy ponad 60 spotkań.

To może warto odwiedzić inne kontynenty? Stany Zjednoczone albo Chiny?

58

I’ve heard that Work Service people can be seen in several European cities?

Tomasz Hanczarek: We’ve just completed a series of IPO road shows to present our new subscription offer to potential investors. We’ve visited a number of places, including Frankfurt, London, Paris and Vienna. Altogether we’ve held more than 60 meetings.

Would it be worth going to other continents as well?

The US or China?

Paul Sofianos: Wszystkie znaczące fundusze, a do takich kierujemy naszą ofertę, mają swoje przedstawicielstwa w Europie – czy to w Niemczech, czy w Wielkiej Brytanii. Poza tym nasze akcje cieszą się dużym zainteresowaniem w Europie, w tym także w Polsce, więc na dzień dzisiejszy poza Europę wyjeżdżać nie planujemy.

Ile pieniędzy planujecie zebrać z rynku za pomocą najbliższej emisji akcji?

Tomasz Misiak: Planujemy wyemitować ok. 6 mln nowych udziałów, co przy kursie z ostatnich dni powinno dać ponad 110 mln zł.

Na co będzie przeznaczona ta kwota?

Tomasz Hanczarek: Od początku istnienia firmy pilnowaliśmy dwóch rzeczy: aby rozwój naszej biznesowej organizacji był rozwojem organicznym, a na każdym szczeblu zarządzania kładliśmy nacisk na współpracę menedżerów, zwłaszcza przy podejmowaniu decyzji. Chcemy kontynuować nakreśloną wcześniej politykę – zostać największą firmą w trójkącie Berlin – Moskwa – Stambuł, a zebrany w ramach emisji kapitał przeznaczymy na dalszy rozwój grupy – umacnianie pozycji na rynkach, na których jesteśmy obecni, i wejścia w nowe obszary.

Tomasz Misiak: Będziemy dalej podążali drogą przejęć. Obserwujemy całą grupę spółek, a kilka z nich bardzo szczegółowo. Interesuje nas zakup takich firm, które od razu poprawią naszą pozycję konkurencyjną i bilans płatniczy.

Mamy jasno sprecyzowane cele, a nie czekamy na okazje czy bankructwa.

Czemu akurat taka strategia? Nie lepiej zainwestować pieniądze w rozwój własnej marki?

Paul Sofianos: Specyfika rynku usług personalnych polega na tym, że jest bardzo mocno zdefragmentowany. Żaden z największych graczy nie ma znaczącej przewagi rynkowej ani dominującego udziału w rynku. Jedyną skuteczną drogą jest konsolidacja. Dzięki temu, nie rezygnując z własnych wartości i zachowując pełną kontrolę nad wzrostem firmy, mamy szansę dołączyć do grona 25 największych firm w branży.

W Europie?

Tomasz Misiak: Na świecie. Dzisiaj jesteśmy firmą z okolic światowego top 70–80, jednak na tle naszych rywali, spółek z uznaną od wielu lat marką i znaczącym udziałem w rynku, rośniemy najszybciej. Mamy plan, aby w ciągu 3–5 lat dołączyć do top 25. A może szybciej? Planowaliśmy osiągnąć przychody na poziomie 2 mld zł do 2017 r., a być może uda się to osiągnąć w ciągu najbliższych kilku miesięcy.

Nie łatwiej byłoby zaistnieć, podbijając rynki Europy Zachodniej?

Paul Sofianos: All the major funds – and this is the group we’re targeting here – have offices in Europe, e.g. Germany or the UK. Apart from that, our shares have aroused a great deal of interest in Europe, including Poland, so we’re not planning to do any road shows outside Europe at present.

How much do you expect to raise with the new subscription offer?

Tomasz Misiak: We’re issuing approx. 6 million new shares.

This adds up to more than PLN 110 million at current prices.

What are you going to spend it on?

Tomasz Hanczarek: We’ve been focusing on two things from the outset: we want to ensure the organic growth of our business and we place a lot of stress on managerial cooperation across all management levels, especially when it comes to decision-making. We want to follow through with the policy we’ve adopted – to become the largest organisation in the Berlin-Moscow-Istanbul triangle. The capital raised by the new offering has been earmarked for further growth – to consolidate our position on current markets and make inroads into new ones.

Tomasz Misiak: We’re going to follow this up with acquisitions. We’re watching a whole group of companies and keeping a close eye on a few of them. We’re interested in acquiring organisations that can instantly improve our competitive position and balance of payments. We have clearly identified goals. We’re not waiting for bargains or bankruptcies.

What made you choose this strategy?

Wouldn’t it be better to invest in developing your own brand?

Paul Sofianos: The specifics of the personnel services market makes it highly fragmented. None of the big players enjoys a significant market advantage or holds the dominant market share. Consolidation is the only effective way forward.

So long as we retain full control over the growth of the company and stick to our values, we have every chance of becoming one of the 25 leading companies in the sector.

In Europe?

Tomasz Misiak: In the world. We’re in the global top 70-80, but compared to the competition – companies that have been recognised brand names for decades and which have major market shares – we’re growing at the fastest rate. We have a plan to be in the top 25 in 3-5 years’ time. Or maybe even sooner. We’ve been striving to achieve a revenue of around PLN 2 billion by 2017, but we might be able to get there in the next few months.

Wouldn’t it be easier to conquer Western European markets?

CHCEMY KUPOWAĆ FIRMY, KTÓRE OD RAZU POPRAWIĄ NASZĄ POZYCJĘ KONKURENCYJNĄ.

WE WANT TO ACQUIRE COMPANIES THAT CAN QUICKLY IMPROVE OUR COMPETITIVE POSITION.

59

ROZMOWY O BIZNESIE

Business Talk

Tomasz Hanczarek: Mamy przyczółki w kluczowych dla naszego biznesu państwach zachodnioeuropejskich, ale cały czas jesteśmy nastawieni na realizację obranej strategii rozwoju w trójkącie Berlin – Moskwa – Stambuł, a jak na razie nie ma powodu, żebyśmy porzucali wyprawowaną przez lata drogę.

Szerokim echem odbiło się założenie przez Work Service spółki joint venture z Grupą Fiege. To nie był krok w kierunku Zachodu?

Paul Sofianos: Fiege to wymarzeni partnerzy, współpracuje nam się doskonale i widzimy widoki na przyszłość, jednak jak wspomniał mój kolega, pole do szybkiego wzrostu w najbliższej przyszłości widzimy w obszarze Europy Wschodniej, we wspomnianym trójkącie.

Jeśli inwestor zagraniczny zastanawiałby nad zostaniem współudziałowcem Work Service, czym ostatecznie można go przekonać?

Tomasz Misiak: Kiedy postanowiliśmy mocniej umiędzynarodowić nasz akcjonariat, zdawaliśmy sobie sprawę, że będziemy rywalizować również z firmami zachodnimi. Mamy jednak ogromną przewagę: niskie koszta. W połączeniu z bardzo szybkim wzrostem, jaki udało nam się wypracować przez ostatnie lata, oraz doświadczeniem w dokonywaniu akwizycji nasz przejrzyście skonstruowany model biznesowy i strategia rozwoju powinny być dla kapitału silnym magnesem. ☐

Tomasz Hanczarek: We have bridgeheads in those Western European countries that are crucial to our business, but we’re committed to implementing the strategy we’ve adopted to press ahead in the Berlin-Moscow-Istanbul triangle. Right now, there’s no reason to veer from the path we’ve been following for years.

Establishing a joint venture between Work Service and Fiege Group gained a lot of publicity. Wasn’t that a westward step?

Paul Sofianos: Fiege is our dream partner.

We have an excellent working relationship and the prospects for the future are promising, but as my colleague says, Eastern Europe, i.e. in the triangle we mentioned, is the place to be for rapid growth for the foreseeable future.

What might sway a foreign investor who’s undecided about buying shares in Work Service?

Tomasz Misiak: We realised that we’d be competing against Western companies when we decided to internationalise our shareholder base. But we have one big advantage – low costs. This, combined with the sort of rapid growth we’ve managed to achieve over the past few years, as well as our acquisition experience, transparent business model and development strategy, should make us a powerful capital magnet. ☐

Od lewej: Tomasz Hanczarek – prezes zarządu Work Service SA, Tomasz Misiak – prezydent rady nadzorczej, Paul Sofianos – przewodniczący rady nadzorczej.

Left to roght: Tomasz Hanczarek – the President of the Management Board of Work Service SA, Tomasz Misiak – the President of the Supervisory Board, Paul Sofianos – the Chairman of the Supervisory Board.

60

© M.P.

W PORÓWNANIU Z FIRMAMI ZACHODNIMI MAMY DUŻĄ PRZEWAGĘ: NISKIE KOSZTA. WE HAVE ONE BIG ADVANTAGE OVER WESTERN COMPANIES – LOW COSTS.

Carbon fibre

Intel速 vPro速

© WOJCIECH FRANUS, CORBIS, BEW, M.P.,FORUM

ŚWIAT I LUDZIE

62

People and the World

WIELKI ZWIERZYNIEC The Great Zoo

KIEDYŚ NA SAFARI DO AFRYKI JECHAŁO SIĘ PO TO, BY STRZELAĆ DO DZIKICH ZWIERZĄT. DZIŚ MYŚLIWI ZAMIAST BRONI MAJĄ APARATY FOTOGRAFICZNE. / THERE WAS A TIME WHEN AFRICAN SAFARIS WERE ALL ABOUT HUNTING WILD ANIMALS BUT LATTER-DAY SAFARI-GOERS HAVE TRADED THEIR RIFLES FOR CAMERAS. TEKST/ : Maciej

Wesołowski

Jezioro Natron w północnej Tanzanii, w pobliżu granicy z Kenią, jest ostoją dla flamingów.

The Natron Lake in northern Tanzania, mear the border with Kenia, is a sanctuary for flamingos.

63

People and the World

Masajski strażnik Dickson ma na sobie czerwoną derkę, a w ręku niewielki kijek. Przez większość dnia śmieje się od ucha do ucha, ale jak podkreśla, nie jest tu dla zabawy. To od niego zależy nasze bezpieczeństwo. Jesteśmy w obozie Severin Camp w środku kenijskiej sawanny, dokładnie w Parku Narodowym Tsavo West. Wokół nas tylko dzika przyroda, w tym zwierzęta z tzw. afrykańskiej Wielkiej Piątki: lew, słoń, lampart, nosorożec i bawół. W czasie kolacji widzimy w ciemnościach żarzące się oczy hien, w dzień kilkaset metrów od naszego obozu biwakują słonie. Co chwilę gdzieś w oddali można dojrzeć a to antylopę, a to gazelę. To my jesteśmy gośćmi na ich terenie, nie na odwrót, dlatego musimy zachować ostrożność. Między zachodem a wschodem słońca samotne spacery po obozie są surowo zakazane (w innym przypadku dyrekcja campu nie odpowiada za nasze życie ani zdrowie, o czym jesteśmy informowani już na dzień dobry). Do tego w każdym namiocie leży gwizdek, którego powinniśmy użyć, gdy tylko odwiedzi nas lew czy lampart. Wtedy z odsieczą ruszy właśnie Dickson. On też po zmroku eskortuje każdego turystę z mesy do namiotu.

– Nie bez przyczyny tak jestem ubrany – wyjaśnia, odprowadzając mnie na spoczynek. – Czerwony strój odstrasza lwy.

A gdyby to nie skutkowało, mam jeszcze kij.

– I to wystarczy?! Żadnej broni palnej? – nie dowierzam.

Hotel butikowy Elsa’s Kopje, jeden z najelegantszych w Kenii, położony jest w Parku Narodowym Meru.

The Elsa's Kopje boutique hotel, one of the most elegant hotels in Kenya, is situated in the Meru national park.

64

Dickson is a Massai warden. He is clad in a scarlet robe and clutching a small stick. Dickson has a fixed grin most of the time, but is quick to stress that he is not here for fun. He is responsible for our safety. We are at the Severin Safari Camp in the Tsavo West National Park, right in the heart of the Kenyan savannah. All around us are wild nature and wildlife, including the Big Five of Africa: the lion, the elephant, the rhino and the buffalo. We can see the glowing eyes of hyenas during supper and elephants romp a few hundred metres from the camp during the day. Every now and then we see an antelope or a gazelle in the distance. We are visitors in their habitat, not the other way round, and we need to remain cautious. Unaccompanied walks around the camp are forbidden from sunset until sunrise (the camp management make it clear at the outset that they will not be responsible for anyone’s life or health in the event that this is not observed). All tents are equipped with whistles that can be blown should a lion or a leopard pay an unexpected call. This will bring Dickson to the rescue. Dickson also ushers everyone from the dining room to the tent after dusk.

“I dress this way for a reason”, he explains as he walks me to back to the tent one night. “Red clothes deter lions. And if that doesn’t work, I always have the stick.” “And that’s enough?! No firearms?” I ask in disbelief.

© LAIF/CZARNY KOT. POPRZEDNIE STRONY/PREVIOUS PAGES: LAIF/CZARNY KOT

ŚWIAT I LUDZIE

data przygotowania materiału: lipiec 2014, data ważności materiału: lipiec 2016

PL/APH/0014/12

Leki mogą wiązać się z ryzykiem wystąpienia działań niepożądanych.Wszystkie działania niepożądane leków można zgłaszać do Departamentu Monitorowania Niepożądanych Działań Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, Al. Jerozolimskie 181 C, 02-222, Warszawa, tel. (22) 492-13-01, fax (22) 492-13-09, zgodnie z zasadami monitorowania bezpieczeństwa produktów leczniczych. Formularz zgłoszenia niepożądanego działania produktu leczniczego dostępny jest na stronie Urzędu http://www.urpl.gov.pl/formulndl.asp.

People and the World

– Żadnej. Lwy to bardzo inteligentne zwierzęta i nie rzucają się na ludzi bez powodu. Co innego hipopotam czy bawół.

One są głupie, a więc nieobliczalne, trzeba więc z nimi naprawdę uważać. Ale nie ma się czego bać. Strażnicy są tu świetnie przeszkoleni. A więc dobrej nocy.

Dickson po raz kolejny śmieje się cicho i wraca do mesy, a ja układam się w namiocie. Około drugiej nad ranem budzi mnie tętent kopyt. Nieśmiało wychylam głowę przez szparę w brezencie i przez chwilę mam wrażenie, że jeszcze śnię.

Niemal na wyciągnięcie ręki, tuż obok mojego namiotu, przebiegają dwie żyrafy, kilka kolejnych skubie owoce z pobliskiej akacji. Nieco dalej widzę zebry, impale. Wrażenie jest nieprawdopodobne. To jednak całkiem co innego niż oglądanie dzikich zwierząt z okien dżipa. Ta sama żyrafa jest już dla mnie całkiem innym stworzeniem. Świadomość, że mierzące 6 m i ważące blisko dwie tony bydlę niemal stąpa ci po głowie, jest absolutnie oszałamiająca.

Kolejnego dnia, wcześnie rano, oszałamia mnie z kolei widok masywu Kilimandżaro. Kilka lat temu udało mi się wdrapać na ten magiczny szczyt od strony Tanzanii, ale szybko przyznaję rację lokalnym przewodnikom, gdy twierdzą, że widok na górę najlepszy jest właśnie stąd, z Kenii.

Z Tsavo West niedaleko już do pobliskiego Parku Narodowego Amboseli. Po drodze mijamy wypiętrzone zaledwie kilkaset lat Stado gnu pręgowanych podczas wędrówki w poszukiwaniu pożywienia pokonuje rzekę Mara.

A herd of blue wildebeests during a hunt for food traversing the Mara river.

66

“None. Lions are very smart and don’t attack humans for no reason. The same cannot be said about the hippopotamus or the buffalo. These are silly and therefore unpredictable creatures, so you really need to be careful. But there is nothing to worry about. The wardens here are very well trained. So have a good night.”

Dickson chuckles quietly once more and returns to the mess, while I go to sleep in my tent. Around 2 am my sleep is interrupted in the morning by the sound of galloping hooves.

I tentatively stick my head out of the slit in the tarp and for a moment I think I must still be dreaming. There are two giraffes loping past my tent so close I can almost touch them while others are nibbling at the fruit of a nearby acacia. I can see zebras and impalas a little further off. This is an experience that bears no resemblance to watching wild animals through the windows of a 4x4. The same giraffe looks like a whole different creature. The thought of an animal standing at six metres tall and weighing in at just under two tonnes almost stomping on my head is nothing short of mind-blowing.

I am rendered speechless when I see the massif of Kilimanjaro early next morning. I managed to scale this magical summit from the Tanzanian side a few years ago, but I quickly come round to the view of the local guides, who claim that the mountain is best seen from Kenya.

© CORBIS/FOTOCHANNELS, GET TYIMAGES

ŚWIAT I LUDZIE

temu góry wulkaniczne – czarne, groźne, przerażające. A także potężne baobaby z dziurami w środku; wandalami okazują się tutejsze słonie, które jakiś czas temu z nieznanych powodów wpadły w furię i zaatakowały drzewa. Mamy też szansę oglądać kolejne zwierzęta: dostojne słonie, przemieszczające się zwykle całymi rodzinami, taplające się w błocie hipopotamy, uwielbiające swoje towarzystwo zebry i antylopy gnu, jakby wiecznie wystraszone gazele, wreszcie parę lwów cieszących się sjestą w wysokiej trawie. Po długich poszukiwaniach udaje nam się też dostrzec kilka lampartów. Widok tych drapieżników jest rzadkością, bo do perfekcji opanowały one sztukę kamuflażu. Nie przepadają też za ludzkim towarzystwem. Tym razem jednak nic sobie z naszej obecności nie robią. To my musimy zatrzymać dżipa, gdy przecinają nam drogę.

Przy granicy Amboseli zatrzymujemy się w wiosce masajskiej.

Wódz oprowadza nas po swoich włościach. Zwiedzamy więc szkołę i miejsce spotkań starszyzny. Zaglądamy do typowej

Tsavo West is not far from the Amboseli National Park. En route, we drive past black, ominous and scary volcanic mountains that were formed just a few centuries ago. And mammoth baobabs with holes in the middle. These were vandalised by elephants a while back. The animals attacked them for reasons unknown. We are lucky enough to spot other animals: majestic elephants, usually with the whole family in tow, hippopotamuses rolling in the mud, zebras and wildebeests revelling in each others’ company, gazelles on edge (as always) and a couple of lions enjoying a siesta in the tall grass.

It takes a while, but we manage to spot a few leopards too.

These graceful predators are a rare sight because they are not overly fond of human company and are masters of camouflage. This lot seem unfazed by our proximity. They even make us bring our 4x4 to a halt as they cross our path.

We make a stopover at a Massai village near Amboseli.

The chieftain takes us for a walk around his estate. We visit the

WOKÓŁ NAS TYLKO DZIKA PRZYRODA, W TYM ZWIERZĘTA Z TZW. WIELKIEJ PIĄTKI: LEW, SŁOŃ, LAMPART, NOSOROŻEC I BAWÓŁ.

AROUND US ARE WILD NATURE AND WILDLIFE, INCLUDING THE BIG FIVE OF AFRICA: THE LION, THE ELEPHANT, THE RHINO AND THE BUFFALO.

67

People and the World

MASAJOWIE DO DZIŚ ŻYJĄ ZGODNIE ZE SWOJĄ TRADYCJĄ.

THE MAASAI PEOPLE CONTINUE TO KEEP THEIR TRADITIONS ALIVE.

68

© WOJCIECH FRANUS, CORBIS, BEW, M.P.,FORUM

ŚWIAT I LUDZIE

© GET TYIMAGES

Masajowie przemierzają tereny Kenii i Tanzanii ze stadami krów, które są ich główną walutą.

The Maasai traverse Kenia and Tanzania with their herd of cattle which are their main currency.

masajskiej chaty, ulepionej przez kobiety z gliny i krowiego łajna. Poznajemy miejscowego szamana, który używając zestawu korzeni, leczy m.in. malarię, choroby oczu, bóle głowy, a także poprawia potencję. Na zaimprowizowanym chyba na nasze potrzeby masajskim bazarku kupuję miskę z wulkanicznego kamienia. W zagrodzie na naszych oczach rodzi się cielak. Masajowie, dla których krowa jest najważniejszym w życiu dobrem, powtarzają, że to wielkie wydarzenie i mamy wyjątkowe szczęście, że to oglądamy.

Nie może zabraknąć tradycyjnego masajskiego tańca. Na przemian kobiety i mężczyźni, smukli i wyprostowani jak tyczki, wyskakują w górę, mrucząc pod nosem coraz głośniej.

Z czasem to mruczando przechodzi w śpiew, a obute jedynie w sandały z samochodowych opon stopy wystrzeliwują tancerzy w rejony niemalże niebotyczne. Na wietrze powiewają charakterystyczne masajskie derki, te w granatowo-czerwoną kratkę i te czerwone z paskami. Po kilkunastu minutach także publiczność wchodzi w trans.

Niewielkim samolocikiem, pilotowanym przez dystyngowaną muzułmankę, lecimy nad morze. Plaże Diani na południowym

school and the meeting place of the elders. We also look inside a typical Maasai hut. These are made of clay and cattle dung and are built by women. We even see one being repaired. We meet the local shaman, who uses an assortment of roots to improve potency and fertility, and to heal malaria, eye diseases and headaches. We do some shopping at an impromptu Maasai market – put up hurriedly to cater to our needs (I buy a volcanic stone bowl decorated with folk motifs) – and watch a calf being born in a pen. The Maasai people, whose most valuable asset is their cattle, stress that this is an important event and that we are exceptionally lucky to have witnessed it. The visit is rounded off with a traditional Maasai dance. Slender, upright men and women jump up and down one at a time while mumbling a melody that grows steadily louder into a chant. The chanting evolves into a song and they start jumping to dizzying heights. Their feet are shod in tyre flip flops and their unmistakable scarlet, navy and red striped wraparound sheets flutter in the air. After ten minutes or so, the audience falls into a trance too.

We head for the coast aboard a tiny aircraft flown by a dignified Muslim woman. Diani Beach, on the southern coast, is reputably the most beautiful in Kenya, if not all East Africa. We make a short stopover at Mombasa. At one time, this city was an important slave trading centre. It is now a major port REKLAMA

69

ŚWIAT I LUDZIE

People and the World

© WOJCIECH FRANUS, CORBIS, BEW, M.P.,FORUM

CO CHWILĘ GDZIEŚ W ODDALI MOŻNA DOJRZEĆ ANTYLOPĘ, ZEBRĘ, GAZELĘ.

EVERY NOW AND THEN WE SEE AN ANTELOPE OR A GAZELLE IN THE DISTANCE.

© BEW, GET TYIMAGES

Stado flamingów w kenijskim rezerwacie przyrody Jezioro Bogoria czasami liczy ok. 2 mln ptaków.

Flamingos at Lake Bogoria National Reserve, Kenya. At times the number of flamingoes feeding in the lake may be as high as two million.

wybrzeżu uważane są za najpiękniejsze w całej Kenii, a może i wschodniej Afryce. Szerokie, puste, usłane białym, miękkim piaskiem, idealnie komponującym się z turkusową wodą. We wsi Shimoni dekujemy się na niewielki stateczek i wypływamy w morze. Po godzinie wskakujemy do wody. Wyposażeni w maski i rurki oglądamy rafę koralową i całe zastępy różnokolorowych ryb. Najbardziej imponują zlewające się z piaskiem na dnie ogromne płaszczki. Robią zamęt, gdy udaje się je wypłoszyć. Jednak prawdziwym gwoździem programu okazuje się wizyta delfinów. Pojawiają się niespodziewanie i są żądne towarzystwa. Płyniemy więc z nimi, czasem przytrzymując się ich płetw. Emocje są naprawdę niezapomniane.

Pożegnalna kolacja przed powrotem do Polski wypada nam w restauracji Carnivore w stołecznym Nairobi. W jednym z prestiżowych rankingów uznano ją kiedyś za jedną z 50 najważniejszych restauracji świata. Nie chcę oceniać, czy tak jest w istocie, ale przyznać muszę, że nigdy dotąd nie miałem przyjemności jeść za jednym posiedzeniem grillowanego krokodyla, strusia i befsztyka z byczych jąder. Chcąc nie chcąc, tego wieczora trzeba było wypić wyjątkowo dużo wina. ☐

whose streets are full of sailors. Fort Jesus, erected by the Portuguese in the 16th century, is a standing remnant of the colonial era. The ruins of this stronghold are in a poor state, but are worth visiting if only to see the memorial plaques of the families of Polish troops from General Anders Army, who were housed at temporary resettlement camps here.

We go back to Diani Beach and find that it is everything it is cracked up to be – wide, deserted with white sand that beautifully offsets the turquoise sea. In the village of Shimoni, we board a small boat that takes us out to the open sea. An hour later, we plunge into the water. With our masks and snorkels, we admire the coral reef and the scores of fish. We are most impressed by the huge rays that blend in with the sand. They cause havoc as we flush them out. But it is the visiting dolphins that steal the show. They appear out of the blue and are hungry for company. We swim along with them, sometimes even holding their fins. It is a truly unforgettable experience.

Before returning to Poland, we have a farewell dinner at the Carnivore, a large restaurant in Nairobi, the capital, which is ranked among the top 50 in the world. I am no judge of that, but I can say that I have never had the pleasure of eating barbecued crocodile, ostrich and an ox ball steak in one sitting anywhere. That might explain why I had to down a lot of wine that night. ☐ REKLAMA

Carpe Diem – pozwól sobie na piękno!

Carpe Diem – let yourself be beautiful!

Wraz z wiekiem skóra odmawia nam posłuszeństwa, obserwujemy, jak traci jędrność, staje się wiotka i mało elastyczna.

Dochodzi do przemian w proporcji twarzy, a trójkąt młodości ulega odwróceniu. Do niedawna jedyną przynoszącą skuteczne rezultaty metodą walki z wyraźnymi oznakami zwiotczenia skóry była chirurgia plastyczna. Dziś, dzięki rozwojowi medycyny estetycznej, powstała całkiem nowa kategoria zabiegów, które bezinwazyjnie i skutecznie zwalczają efekty zwiotczenia skóry. Neauvia to zupełnie nowa gama wypełniaczy. Są one pierwszą na rynku polskim linią organicznych wypełniaczy Neauvia ORGANIC, przeznaczoną do wypełnienia i korekcji twarzy i ciała, pobudzania wytwarzania kolagenu oraz regeneracji skóry. Dodatkowa zawartość Hydroksyapatytu wapnia pozytywnie wpływa na elastyczność i grubość skóry i zwiększa spectrum zastosowań. Używamy ich do modelowania objętościowego, jak i poprawy nawilżenia oraz napięcia skóry. Z uwagi na nadzwyczajną lepkość użytego hydrożelu produkty dłużej zachowują trwałość. Możemy podawać za pomocą kaniulki w postaci nici hialuronowych, tworzących stelaż napinający skórę lub miejscowo w celu wymodelowania policzków i owalu twarzy. Wystarczy jeden zabieg, aby przywrócić Twojej twarzy młodzieńczy kontur i nadać jej atrakcyjny wygląd. Marzenia wielu kobiet spełnia Centrum Medycyny Estetycznej Carpe Diem!

With age skin looses its firmness, elasticity and becomes flabby. As a consequence, the face undergo certain changes and ‘ a triangle of youth’ is reversed. Until recently, the only way to fight against the skin aging was plastic surgery. Not anymore. Thanks to the development of aesthetic medicine, a new category of non-invasive and effective treatments has been created. Neauvia is a completely new choice of fillers. The Neauvia Organic fillers are the first lines on the polish market which remodel the shape of the face and body, stimulate the production of collagen and rejuvenate the skin. The additional ingredient calcium hydroxyapatite improves the elasticity and thickness of the skin. We strongly recommend this brand for volumetric treatments and moisturizing therapy. Because of the unique viscosity of Neauvia hydrogel these products are more long lasting.

Volumetric fillers of hyaluronic acid which can be injected by caniula in the foam of hyaluronic threads or to build up the cheek area and lift the skin. One treatment will restore the volume of the skin and revitalize the whole face giving you the young and attractive look. Your dreams can come true with Aesthetic Medicine Centre Carpe Diem!

Na zdjęciu: dr Magdalena Opadczuk i Sylwia Gliwa.

Na hasło Kaleidoscope oferujemy 20% rabatu na zabiegi z użyciem kwasu hialuronowego. Oferta dotyczy cen regularnych i jest ważna do 30.11.2014 r.

Please quote Kaleidoscope to receive the 20% discount on treatments with hialuronic acid. Offer applies only to regular prices and it is valid until 30.11.2014 r.

Carpe Diem Centrum Medycyny Estetycznej Al. KEN 98 lok U 17, 02-777 Warszawa • Tel. 608 888 888 • www.carpediem-klinika.pl

Wyłączny dystrybutor ITP S.A., ul. Domaniewska 37,71 02-672 Warszawa, tel. +48 722 008 002, www.itpsa.pl

HISTORIA

History

GDZIE

KRÓL

CHODZIŁ PIECHOTĄ

© WOJCIECH FRANUS, CORBIS, BEW, M.P.,FORUM

Where the king goes alone

72

PAMIĘTAMY, ŻE ŚREDNIOWIECZE DAŁO NAM UNIWERSYTETY, ALE NIE WIEMY, ŻE ZAWDZIĘCZAMY MU TEŻ LATRYNY. / WE ARE HAPPY TO CREDIT THE MIDDLE AGES WITH UNIVERSITIES, BUT FOR SOME REASON, NOT LATRINES.

TEKST/BY: Maciej

Waszkiewicz

ILUSTRACJE/ILLUSTRATIONS: Adam

Opisom historii toalet zwykle towarzyszą pobłażliwe uśmieszki, a temat jest fundamentalny. Dr Dariusz Niemiec, archeolog z Uniwersytetu Jagiellońskiego, który przebadał wiele latryn, mówi wprost: – Odkrycia sanitarno-kanalizacyjne przez historię uznawane są za nie do końca wiekopomne, a problemy tego typu rujnowały całe cywilizacje. Nasz świat uratowały pierwsze tego rodzaju koncepcje rodzące się w XIV w. Warto to docenić.

Bo to właśnie w późnym średniowieczu przypomnieliśmy sobie zapomniane starożytne patenty na oczyszczanie.

Pierwsze znane światu toalety pochodzą z Mezopotamii. Nie były to rozwiązania wyszukane, bo ograniczały się do wyłożonej słomą platformy z otworem. Pierwsze sieci kanalizacyjne tworzyły natomiast sztuczne dukty, którymi nieczystości na oczach przechodniów spływały do rzek. O takie rozwiązania dbali Chińczycy, Babilończycy, mieszkańcy Krety i czyści Egipcjanie. W Rzymie natomiast postarano się o to, by produkty przemiany materii płynęły do centralnego zbiornika zwanego Cloaca Maxima, do którego obsługi powołane zostały specjalne służby.

Choć była to konstrukcja dość dyskretna, do wypełniania jej obywatele rzymscy zasiadali w mało intymnych okolicznościach. Znane są bowiem publiczne toalety, w których odkryto 50 niczym nieoddzielonych od siebie siedzisk. Sprawę załatwiano więc radośnie i kolegialnie. No cóż, skoro cesarz Wespazjan na zarzut, że chce czerpać zyski z publicznych toalet, odpowiadał, że pecunia non olet, czyli „pieniądze nie śmierdzą”, to czy szary obywatel miałby wykazywać większe skrupuły?

Nie miano ich również w średniowieczu. Nim bowiem problem rozwiązała technika, panowała moda na defekację przygodną. Nawet w Wersalu zdarzało się mieszkańcom zanieczyścić zaułek pałacu, a zawartość nocników powszechnie wylewano przez okno na bruk.

Włodarze miast wydawali więc rozporządzenia, by czyniono to o określonej godzinie,

Pękalski

The history of the toilet is given fairly short shrift given the importance of this fixture. Dr. Dariusz Niemiec, an archaeologist at the Jagiellonian University who has examined a number of latrines, puts it quite simply – “History does not regard sanitary and sewage systems as important, even though poor hygiene has brought about the demise of many civilisations. The earliest sanitary inventions, which date back to the 14th century, saved our world.

We would do well to remember that.”

Ancient sanitation practices that had long fallen into desuetude were revisited in the late Middle Ages. The first toilets were built in Mesopotamia. There was nothing elaborate about these amenities, which were basically straw-lined boards with a hole. The first sewage networks were open drains that dumped human waste in rivers. Similar systems were devised by the Chinese, the Babylonians, the Cretans and the hygiene-conscious Egyptians. In Rome, the end products of human metabolism were dumped in the main sewer, which was known as Cloaca Maxima. This was attended to by special servants. While the structure itself was fairly discrete, the Romans who filled it did so in circumstances that were anything but private. Some public lavatories had fifty

BYWAŁO, ŻE KRÓLOWIE UDZIELALI AUDIENCJI, ZASIADAJĄC NA SPECJALNIE SKONSTRUOWANYM TRONIE. KINGS WOULD SOMETIMES RECEIVE GUESTS ON A SPECIAL THRONE WITH A HOLE FITTED WITH A CHAMBER POT. adjacent toilet seats with no partitions of any kind. Relieving yourself was a joyous and collective business. When accused of profiteering from public lavatories, the Roman Emperor Vespasian responded that “pecunia non olet” or “money does not stink”, so why would the average citizen entertain any more scruples about it?

A similar approach was adopted during the Middle Ages. Before technology got to work, most people defecated wherever they happened to be. Even in Versailles, people used to relieve themselves in quiet corners of the palace and chamber pots were emptied by tossing their contents out the window and onto the street. The municipal authorities issued regulations requiring that this be done at specified hours so that people could refrain from going out at those times. Obviously, there was no toilet paper. This was invented in 1857 by an American, Joseph Gayetty, who had his name printed on every sheet.

Medieval substitutes included moss, straw and corncobs. These were a step up from the natural sponges that were used, and which unfortunately had to be reused, in antiquity. People took handkerchiefs to balls to use repeatedly

73

HISTORIA

History

w której to przechodnie powstrzymywali się od przechadzek. Papieru toaletowego jeszcze nie było. W 1857 r. wymyślił go Amerykanin Joseph Gayetty, którego nazwisko drukowane było na każdym płatku. W średniowieczu problem załatwiano mchem, słomą, liśćmi kukurydzy, a w starożytności używano naturalnych gąbek. Niestety w przypadku tych ostatnich nie było mowy o jednorazowym użytku. Podobnie wielorazowo traktowano chusteczki, które po użyciu, a jeszcze przed kolejnym, noszono ze sobą, choćby idąc na bal. Powstawały nawet specjalne pokoje, gdzie owoc wysiłków mieszkańców zamku składowano w nocnikach na półkach i pod ścianami, do czasu hurtowego wywiezienia całości. Bywało, że rycerstwu budowano specjalne komnaty, których część podłogi wisiała nad przepaścią, w którą spadało to, od czego uwolnił się często przejedzony zbrojny.

Ewa Mikołajska z zamku w Pieskowej Skale wspomina, jak kilka lat temu jej muzeum organizowało wystawę pt. Gdzie król chodził piechotą. Było to przedsięwzięcie odważne, delikatne, ale też wdzięczne, bo cieszyło się wyjątkowym zainteresowaniem. – To właśnie zapamiętałam z tej naszej wystawy. Po pierw-

74

for the same purpose. Castles even had special rooms where waste was stored in chamber pots arranged on shelves until being disposed of. Knights sometimes had special chambers that partially overhung precipices into which they could empty their stomachs after gorging themselves.

Ewa Mikołajska from Pieskowa Skała Castle recalls her museum staging an exhibition entitled “Where the king goes alone” a few years ago. It was a daring project that touched on sensitive issues, but it was nonetheless a rewarding one as it grabbed the interest of many visitors. “These are my strongest recollections of the exhibition. First, the unusual interest in the subject and the relatively few sources and exhibits. Second, I’ll never forget the revolting sanitary customs from the successive periods presented at the exhibition.” People enjoyed a great deal of freedom in attending to their physiological needs. For instance, they often used the fireplace as a lavatory.

Hence the euphemism “to put out the fire.” Streets and pavements were also used as urinals. “It is impolite to greet someone who is urinating or defecating”, wrote Erasmus of 16th-century Rotterdam. Latrines, which were introduced in the 14th century, have preserved Western mores and customs as well as Western civilisation. An unearthed cesspool is an archaeologist’s treasure trove. “These discoveries make us all happy”, says Niemiec “because they always contain fascinating artefacts. Latrines were used to dispose of all sorts of waste in their day, so they are veritable time capsules.”

“The organic landfill”, as scientists call it, often abounds in clothes and other interesting objects. Ancient fiddles have even been found in Gdańsk, but Niemiec enumerates a number of other artefacts: a compass, pots, a page from the Bible, ornamented stove tiles and many other things. Almost all of them fire the imagination. “How would you explain finding a page from the Bible in the cesspit?” he asks. “Was it used for the foulest purpose, thrown out

sze, niezwykłe zainteresowanie tym tematem, a jednocześnie stosunkowo mało źródeł i eksponatów, którymi można by się wspierać – opowiada pracowniczka muzeum. – Z drugiej strony na pewno nie zapomnę wstrząsających obyczajów higienicznych z kolejnych epok prezentowanych na naszej wystawie.

Bo przez wiele wieków panowała spora swoboda w czynnościach fizjologicznie koniecznych. Na przykład za toaletę służył często kominek. Funkcjonował nawet eufemizm: „iść zgasić ogień w kominku”. Za urynały służyły też ulice i pobocza dróg. Nie przystoi witać kogoś, kto właśnie oddaje mocz czy wypróżnia się – pisał w XVI w. Erazm z Rotterdamu. Latryny, które zaczęły się pojawiać w XIV w., uratowały więc nie tylko cywilizację Zachodu, ale i obyczaje. Dla archeologów taka odkopana latryna to prawdziwy skarb. – Każdy z nas cieszy się takim odkryciem – opowiada dr Dariusz Niemiec. – Bo to obietnica ciekawego znaleziska. Latryny to swoiste kapsuły czasu, bo w czasie ich świetności służyły też do pozbywania się wszelkich śmieci.

W „organicznym wypełnisku”, jak mawiają naukowcy, można znaleźć produkty odzieżowe, ale i inne bardzo ciekawe obiekty. W Gdańsku odkopano gęśle, a dr Niemiec opowiada o wielu innych znaleziskach. Cyrkiel, garnki, karta Biblii, zdobione kafle z pieca i wiele, wiele innych. Niemal każdy przedmiot pobudza wyobraźnię.

– No bo co robi w latrynie karta Biblii? Czy ktoś użył jej do rzeczy najpodlejszej, czy wrzucił ją tam z frustracji, czy po prostu poczytywał w toalecie najświętszą z ksiąg i jedna stronica sama spadła? – pyta dr Niemiec.

Bo toaleta to miejsce wzmożonej aktywności… umysłowej. Tak jest. Dowodzą tego na przykład wyznania Marcina Lutra, który przyznawał, że reformację wymyślił wła-

C

M

Y

W PUBLICZNYCH TOALETACH OBYWATELE RZYMU ZAŁATWIALI SPRAWY RADOŚNIE I KOLEGIALNIE. IN ANCIENT ROME, RELIEVING YOURSELF IN A PUBLIC TOILET WAS A JOYOUS AND COLLECTIVE BUSINESS.

CM

MY

CY

CMY

K

VALIDOL® tabletki abletki ki do ssa ssania MIESZANINA MENTOLU I IZOWALERIANIANU MENTYLU

1 tabletka do ssania zawiera 60 mg mieszaniny mentolu (Mentholum) i izowalerianianu mentylu (Menthyli valeras)

łagodzi uczucie niepokoju łagodzi stany napięcia nerwowego

Optymalny efekt działania występuje po 2-4 tygodniach stosowania, dlatego produkt nie powinien być stosowany doraźnie.

Jeżeli dolegliwości utrzymują się lub nasilają po 2 tygodniach stosowania produktu, należy zwrócić się do lekarza.

Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na substancję czynną lub którąkolwiek substancję pomocniczą.

REKLAMA

in a fit of frustration, or simply lost when the holy book was being read in the toilet?”

For the toilet is a place of intense intellectual activity. That’s right. This is confirmed by the confessions of Martin Luther, who admitted to having thought up the Reformation on the toilet seat. Kings used to ponder important matters of state on the toilet. Whenever the sovereign happened to be suffering from indigestion, he would receive guests and officials on a special throne with a hole fitted with a chamber pot.

But most of the time, the toilet was a place where the king walked alone. This was not without risk – King Henry III of France was mortally wounded in the toilet by an assassin.

Privacy was the preserve of royalty until 1883, when the vacant/engaged bolt was invented. The first toilet bowl was devised by the English poet John Harrington in 1596 and the modern WC (water closet) was patented by Scottish watchmaker Alexander Cumming in 1775. Toilet paper has only been around for about 150 years was initially sold in sheets packed in boxes.

Plumbing came with the industrial revolution. The rise of the smelting industry, the production of cast-iron pipes and the invention of pumps finally enabled the development of human waste management systems adequate to the needs of big cities.

Przed użyciem zapoznaj się z ulotką, która zawiera wskazania, przeciwwskazania, dane dotyczące działań niepożądanych i dawkowanie oraz informacje dotyczące stosowania produktu leczniczego, bądź skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą, gdyż każdy lek niewłaściwie stosowany zagraża Twojemu życiu lub zdrowiu.

Podmiot odpowiedzialny: Farmak Sp. z o.o., farmak@farmak.pl 75

HISTORIA

History

śnie w wychodku. Bywało, że i królowie sprawy wagi państwowej załatwiali na toalecie.

Gdy któregoś z nich dosięgła niestrawność, przyjmował gości i oficjeli na tronie z otworem, pod którym umieszczono nocnik. Choć zazwyczaj w to miejsce król chodził samotnie i piechotą. Co wiązało się z ryzykiem – Henryk III Walezy właśnie w toalecie został śmiertelnie raniony przez zabójcę.

Intymność przysługiwała jedynie królom.

Usankcjonowana została dopiero w 1883 r., kiedy to wprowadzone zostały zasuwy: „wolne – zajęte”. Pierwszą miskę klozetową wymyślił angielski poeta John Harrington w 1596 r., a współczesne WC, czyli water closet, opatentował szkocki zegarmistrz Aleksander Cumming w 1775 r. Papier toaletowy znamy dopiero od 150 lat i na początku nie miał postaci rolki, a arkuszy sprzedawanych w pudełkach.

Rewolucja kanalizacyjna idzie w parze z przemysłową. Rozpoczęcie produkcji hutniczej, produkcja żeliwnych rur, udoskonalenie produkcji pomp – dzięki temu wszystkiemu transport nieczystości w końcu mógł się odbywać w technologii odpowiedniej do zapotrzebowania nawet w największych miastach.

W Polsce ważnym momentem było wprowadzenie tzw. sławojek, czyli wygódek, które znamy z wiejskich obrazków. Drewniane budki z wyciętym w kształcie serca wizjerem to właśnie te konstrukcje. Nazwa „sławojka” przyjęła się w latach 20. XX w. od imienia premiera Felicjana Sławoja Składkowskiego. Był on wielkim zwolennikiem porządku i bezpieczeństwa sanitarnego i pilnował, by rozporządzenie prezydenta z 1928 r. nakazujące budowę wygódek na każdej działce budowlanej nie pozostało tylko na papierze. I chwała mu za to.

– Historia latryny jest do dziś przez naukowców zaniedbywana – mówi dr Niemiec, którego koledzy po fachu wskazują jako śmiałka, który nie boi się otwierać tych kapsuł czasu, choć przechowują one nie tylko przedmioty, ale i zapachy. – Mało jest osób, które badają tę część ludzkiej aktywności, bo wydaje się ona mało istotna albo nie dość poważna.

A jej wiekopomność tylko z pozoru jest niejednoznaczna. Bez wygódki, bez latryny, bez kanalizacji nasza cywilizacja nie rozkwitłaby w sposób tak estetyczny. Albo nie rozkwitłaby wcale – podsumowuje. ☐ 76

The tipping point in the history of sanitation in Poland was the introduction of sławojka or outside privies. These outhouses with carved heart-shaped peepholes have become fixtures of the rural landscape. The name sławojka gained currency in the 1920s and refers to Prime Minister Felicjan Sławoj Składkowski, who promoted order and good hygiene. Składkowski made sure that the presidential regulation of 1928, which required that earth closets be built on every building site, was actually implemented. And all credit to him for that.

“The history of the toilet is still ignored by scholars”, says Niemiec, whose fellow archaeologists see him as something of a maverick brave enough to open time capsules that not only contain objects but also foul odours. “This area of human activity is thought to be of little relevance or seriousness and so very few people study it, even though its eternal significance is unquestionable. Without privies, toilets and plumbing, our civilisation would never be able to flourish as aesthetically as it does. And maybe not at all.” ☐

CZYNNOŚCI FIZJOLOGICZNIE KONIECZNE NAZYWAŁ EUFEMIZM: IŚĆ ZGASIĆ PŁOMIEŃ W KOMINKU. THE FIREPLACE WAS OFTEN USED AS A LAVATORY. HENCE THE EUPHEMISM “TO PUT OUT THE FIRE.”

KULTURA

Culture

TEKSTY/BY:

Ola Salwa

TEATR / THEATRE

Festiwal na pointach Festival with a point

Stołeczny Teatr Wielki otwiera swoją scenę, by pokazać, co ciekawego dzieje się we współczesnym balecie. Zatańczą przybysze z Poznania (zespół Teatru Wielkiego), Sankt Petersburga (Teatr Baletu Borisa Ejfmana) i Tel Awiwu (wyśmienity tancerz Ido Tadmor).

Polski Balet Narodowy pokaże m.in. trzy premierowe przedstawienia: Nevermore…?, Mszę polową, Zielony stół. / Warsaw’s Teatr Wielki is opening its stage to present what’s going on in the world of modern ballet. There will be performances from Poznań (Teatr Wielki ballet), St Petersburg (the famous Boris Eifman Ballet Theatre) and Tel Aviv (the outstanding Ido Tadmor). The Polish National Ballet will be staging three premieres: Nevermore…?, Soldier’s Mass and The Green Table.

VI Dni Sztuki Tańca, 15–23 listopada, Teatr Wielki-Opera Narodowa, Warszawa / 6th Days of Dance, 15–23 November, Teatr Wielki Opera Narodowa, Warsaw

KINO / MOVIES

Cześć, Czesi

Cinematic Gottland

Pięciu studentów praskiej szkoły filmowej FAMU wzięło na warsztat reportaże Mariusza Szczygła wydane w książce Gottland. Każdy z nich opowiedział o innym wydarzeniu ze współczesnej czeskiej historii. Całość jest ciekawa i zaskakująca. / Five students from FAMU film school, have made Gottland, a book by Mariusz Szczygieł, into a film. Each director chose a chapter from this collection of reports on the recent history of the Czech Republic.

Gottland, reż. Lukáš Kokeš, Rozálie Kohoutová, Viera Čákanyová, Petr Hátle, Klará Tasovská / Gottland, dir. Lukáš Kokeš, Rozálie Kohoutová, Viera Čákanyová, Petr Hátle, Klará Tasovská

MUZYKA / MUSIC

Oko w zbliżeniu

Obywatel G.C.

The Art of Seeing

Grzegorz Ciechowski Złota Kolekcja. Tak… tak… to ja, Warner Music Poland

78

Oto wyjątkowy festiwal, który na pierwszym planie stawia operatorów, zwykle ukrytych za kamerą.

W tym roku o Złotą Żabę, główny laur Camerimage, zawalczą także polscy autorzy zdjęć – Piotr Sobociński Jr. (Bogowie), Piotr Niemyjski (Obce ciało), Paweł Tybora (Onirica – Psie Pole). / Camerimage is a special festival that puts cinematographers in the spotlight and sees the best of the best vying for the Golden Frog. Piotr Sobociński Jr. (The Gods), Piotr Niemyjski (Foreign Body), Paweł Tybora (Field of Dogs) make up this year’s Polish contingent.

22. Międzynarodowy Festiwal Filmowy Camerimage, 15–22 listopada, Bydgoszcz / 22nd Camerimage International Film Festival, 15–22 November, Bydgoszcz

© M.P.

Grzegorz Ciechowski był nie tylko siłą napędową słynnego zespołu Republika, występował też solo, także jako Obywatel G.C. oraz Grzegorz z Ciechowa. Jego najbardziej znane solowe utwory – Nie pytaj o Polskę, Tak... tak... to ja, folkowe Piejo kury, piejo – znalazły się na płycie z serii o bardzo adekwatnym tytule Złota kolekcja. / Grzegorz Ciechowski was much more than just the driving force behind the band Republika. He also performed solo under the pseudonyms Obywatel G. C. (Citizen G. C.) and Grzegorz z Ciechowa. Ciechowski’s best-known songs, including Nie pytaj o Polskę, Tak tak to ja, Piejo kury piejo are now available on CD.

FESTIWAL / FESTIVAL

Citizen G.C.

W CZTERY OCZY

80

One on One

PODRÓŻE Z SERCEM I Z GŁOWĄ

Travel with an open heart and mind

WARTO POZNAWAĆ LOKALNE ZWYCZAJE, ALE TRZEBA WIEDZIEĆ, JAK POWINNIŚMY SIĘ PRZY TYM ZACHOWAĆ. DLATEGO STWORZYLIŚMY PROGRAM „ETYCZNE PODRÓŻE” – MÓWI MAREK KRUPIŃSKI, DYREKTOR GENERALNY UNICEF POLSKA. / “BY ALL MEANS, LEARN ABOUT THE LOCAL CUSTOMS, BUT YOU STILL NEED TO KNOW HOW TO CONDUCT YOURSELF. THAT’S WHY WE CREATED THE ‘ETHICAL TRAVEL’ PROGRAMME”, SAYS MAREK KRUPIŃSKI, GENERAL MANAGER OF UNICEF POLAND.

ROZMAWIA/INTERVIEWED BY: Danuta

Śmierzchalska

ZDJĘCIA/PHOTOS: Andrzej

Podobno spotkał pan kiedyś smutnego turystę…

To nie ja, ale zaprzyjaźniony dziennikarz… A turysta faktycznie siedział w czterogwiazdkowym hotelu przy basenie, miał wszystko w ramach all inclusive, opalił się, zjadł i niczego nie zobaczył. Obawiał się wyjść poza teren hotelu.

I dlatego jest potrzebny Kodeks etycznego podróżowania?

Kodeks etycznego podróżowania jako UNICEF Polska stworzyliśmy z biurem podróży ITAKA, które udziela nam finansowego wsparcia. Poprzez jego propagowanie chcemy pokazać, że odrębne kultury istnieją po to, by się wzajemnie poznawać. Nie chcemy bawić się w moralizatorów ani pouczać, doszliśmy natomiast do wniosku, że turyści często zapominają, że w miejscach publicznych, w restauracjach czy hotelach, są obserwowani przez miejscowych. I powinni umieć uszanować ich odmienną obyczajowość. Oni pragną kontaktu z nami, ale są też znakomitymi psychologami, potrafią wyczuć agresję czy wyższość. Dlatego podczas takich wyjazdów nie próbujmy leczyć własnych kompleksów przez to, że jesteśmy w pięciogwiazdkowym hotelu i wydaje nam się, że możemy wszystko. Pokażmy, że szanujemy pracę ludzi, którzy nas obsługują w centrach turystycznych i hotelach. Oni mają swoją godność. Zapamiętają każdy nasz gest, podanie ręki. I docenią, ale i ocenią to.

Turyści bywają narażeni na agresję?

Jeżeli sami ją wywołają. Jeżeli okazują lekceważenie. Na przykład kiedy w kraju muzułmańskim z wieży rozlega się nawoływanie muezina do modlitwy, niestosowne jest głośne zachowanie. Na suk nie można iść roznegliżowanym, bo to wyzwala emocje, a czasem może się skończyć tragicznie. Nie chwalmy

Wiktor

I’ve heard that you once met a sad tourist.

Yes, he was sitting by the swimming pool in a four-star hotel.

He had everything he wanted in his all inclusive package. He went sunbathing and enjoyed the food, but he didn’t see anything. He was too scared to leave the hotel.

Is that why we need the Ethical Travel Code?

We created the ethical travel code with ITAKA, a travel agency that provides us with financial support, and by promoting it, we hope to show that different cultures exist so that they can get to know one another. We have no intention of moralising or educating anyone. We believe that when tourists go to public places, e.g. restaurants and hotels, they all too often forget that they are being observed by waiters, chambermaids and receptionists. They should act accordingly and respect local mores, which can often be different. We should learn something about the culture, history and society of

ZANIM WYJEDZIEMY, NAUCZMY SIĘ CZEGOŚ O KULTURZE DANEGO KRAJU, JEGO HISTORII, O SPOŁECZEŃSTWIE. WE SHOULD LEARN SOMETHING ABOUT THE CULTURE, HISTORY AND SOCIETY OF A COUNTRY BEFORE WE GO THERE. 81

One on One

Marek Krupiński na spotkaniu z uczniami Napuu Primary School w Kenii.

Marek Krupiński at a meeting with the pupils of Napuu Primary School in Kenya.

się złotą kartą kredytową, dziwiąc się, że sprzedawca przyjmuje tylko gotówkę. I nie targujmy się, jeśli z góry wiemy, że nie zamierzamy nic u niego kupić. W tamtych rejonach świata targowanie się to jest cała procedura nawiązania znajomości. Oznacza: wejdź do mnie i zobacz, co mam, bo to jest moje miejsce pracy, a bardzo często gdzieś za dywanami jest też moje mieszkanie. Podejmują herbatą, są szalenie gościnni.

W Maroku, Turcji, na Sri Lance turyści często spotykają żebrzące kalekie osoby i dzieci. Jak im pomóc?

Dzięki przedstawicielom UNICEF, którzy pracują tam na miejscu, wiemy, że te dzieci często są zmuszane do żebrania albo działają w zorganizowanych gangach. W Maroku przepisy prawa zabraniają żebractwa, dlatego dzieci są wypuszczane na ulice z paczkami chusteczek, papierosów, które niby sprzedają.

Zdecydowanie nie należy dawać im pieniędzy. Jeśli chcemy pomóc, to są inne metody, np. przez kontakt z UNICEF czy lokalną organizacją pozarządową, której adres i konto bankowe często można znaleźć w hotelach. Maroko otwarło się na świat, jeśli chodzi o turystykę, ale od strony obyczajowości i kultury jest jeszcze krajem dosyć zamkniętym. W czasie arabskiej wiosny władze podjęły kroki, żeby się odgrodzić od możliwej fali demokracji i zmian, i paradoksalnie miało to pozytywny efekt – zaczęły działać organizacje pozarządowe, zaczęto zwracać uwagę na problem dzieci na ulicach, kobiet wyrzuconych poza nawias społeczeństwa, bo zaszły w ciążę pozamałżeńską.

Turystyczne raje mają drugie oblicze.

Jako UNICEF wielokrotnie zwracaliśmy uwagę na problem seks­turystyki. Amerykanie mają nawet specjalnego przedstawiciela FBI, który kontroluje, czy wśród amerykańskich turystów nie ma kogoś, kto był ścigany lub karany za pedofilię.

82

a country before going there. The locals might be keen to talk to us, but they are seasoned psychologists and can detect any sign of aggression or superiority. Being in a five-star hotel and thinking we can do whatever we want is no reason to vent our hang-ups. We should show our appreciation for those who wait on us in tourist resorts and hotels. We should keep in mind that the person who opens the doors of the taxi cab for us has his dignity too. Those people remember every gesture and every handshake. And they appreciate them.

Are tourists prone to aggression?

Only if they provoke it or are disrespectful. For instance, loud behaviour is unacceptable when the muezzin is calling the faithful to prayer from the minaret in a Muslim country. You cannot go the souk skimpily decked out in a mini-skirt or an off-the- shoulder-blouse, as people will get upset. Don’t flash your gold credit card and look surprised when the vendor only accepts cash. And don’t haggle unless you intend to buy something. Haggling is a way of building a relationship

KODEKS ETYCZNEGO PODRÓŻOWANIA / ETHICAL TOURISM CODE 1. Pomyśl, jaki wpływ na otoczenie mają Twoje podróżnicze zwyczaje i zachowanie. / Consider the impact of your travel habits and behaviour on the environme 2. Pamiętaj, że dziecko nie jest atrakcją turystyczną! / Remember that a child is not a tourist attraction.

3. Pomyśl, zanim dasz pieniądze bądź prezent żebrzącemu dziecku. / Think before giving money to a child beggar.

4. Zareaguj, jeśli widzisz, że dziecko jest wykorzystywane lub znajduje się w niebezpieczeństwie. / Respond to a child being exploited or in danger.

5. Bądź otwarty, rozglądaj się wokół i obserwuj otoczenie. / Be open, look around and observe the surrounding environment.

6. Upewnij się, że prezent, który chcesz podarować dziecku, nie narusza norm kulturowych i zasad dobrego wychowania w danej społeczności. / Make sure that any present you want to give a child does not violate the cultural norms or etiquette of the community 7. Nie obnoś się ze swoją zamożnością oraz stylem bycia. / Do not flaunt your affluence or lifestyle.

8. Jeśli podróżujesz z dziećmi, naucz je bycia otwartymi i szanowania odmiennej kultury. Pomóż im poznawać i lepiej rozumieć świat. / If you are travelling with children, teach them to be open and respect different cultures. Help them get to know and better understand the worl in certain parts of the world. What this means is: come to my stall and see what I have to offer, because this is my workplace and my home is somewhere behind the carpets. The locals offer tea and are very hospitable.

Tourists often come across crippled and child beggars in Morocco, Turkey and Sri Lanka. How can we help them?

Through the UNICEF representatives based in those countries.

We know that children are often exploited and forced to beg.

Some are members of organised gangs. Begging is prohibited by law in Morocco but children are sent out on to the streets

© UNICEF

W CZTERY OCZY

Sumienie sytych obywateli tego świata budzi się w obliczu klęsk żywiołowych. Wiele dzieci osieroconych podczas trzęsienia ziemi na Haiti adoptowali cudzoziemcy.

Jako UNICEF mocno protestowaliśmy przeciw przyspieszonym adopcjom. Wydaje się, że dzieci zostaną dzięki temu uratowane. Potem okazywało się, że adoptują je jakieś dziwne organizacje i te dzieci gdzieś przepadają. Współpracując z nami, Haitańczycy prowadzą długofalowy program edukacyjny. M.in. specjalne oddziały policji na lotniskach przesłuchują wyjeżdżających z dziećmi cudzoziemców.

W pracę UNICEF angażuje się wiele znanych osób, którzy występują jako ambasadorowie dobrej woli.

Za ich pośrednictwem możemy przekazać informacje o tym, co się na tym „najlepszym ze światów” dzieje, a dzieje się nie najlepiej. Ostatnio do obozu dla uchodźców syryjskich w Zaatari w Jordanii pojechał z nami Robert Lewandowski. Robimy teraz podsumowanie tej finansowanej przez Unię Europejską kampanii i okazało się, że jako Polska jesteśmy liderem wśród sześciu krajów, które brały w niej udział. Mieliśmy trafić z naszym przesłaniem do 3 mln ludzi, a trafiliśmy do ponad 33 mln.

Tragedia w obozach dla uchodźców trwa. W miejscu przeznaczonym dla 20 tys., w 50-stopniowym upale, gdzie racjonowana jest woda, żyje teraz ponad 100 tys. osób. Panuje nastrój napięcia, agresji. W tych warunkach prowadzimy działania po-

with boxes of tissues or cigarettes, which they pretend to sell.

If you want to help, you can get in touch with UNICEF or a local non-government organisation. You can find their addresses and bank accounts in the hotel. Morocco has opened itself up to the world in terms of tourism, but it is still a fairly hermetic country in its customs and its culture. During the Arab Spring, the authorities took measures to shield themselves from any possible wave of democratic changes.

Paradoxically, this brought about positive results. We saw the advent of non-government organisations and attention finally being given to the problems of street children and women being outcast by society due to out-of-wedlock pregnancies.

Tourist havens have two faces.

UNICEF has raised the issue of sex tourism on numerous occasions. The US have an FBI special agent to monitor American tourists for any individuals wanted or prosecuted for child abuse.

The wealthy have their consciences pricked when they see natural disasters and famines. Many of the orphans who lost their families were adopted by foreigners.

UNICEF vehemently opposed these speedy adoptions.

Everyone was convinced that those children would be saved if only they were taken to a more fortunate country. They were later found to have been adopted by shady organisaREKLAMA

Rewolucyjny przeszczep włosów Revolutionary hair transplant

Przeszczep włosów rewolucyjnym robotem ARTAS to zabieg, który nie pozostawia liniowych blizn na głowie, gwarantuje szybką i bezbolesną rekonwalescencję oraz naturalne rezultaty.

Wykształcony na Harvardzie dr Grzegorz Turowski jest pionierem tej technologii, a klinika New Horizons, w której przeprowadzany jest zabieg, to jeden z najbardziej profesjonalnych ośrodków na świecie z setkami zadowolonych pacjentów.

Robotic hair transplant – revolutionary hair restoration procedure using robotic technology and no linear scar on the back of the head. Dr Gregory Turowski is one of the most experienced robotic hair restoration surgeons in the world.

Fly in to Chicago for only 2 days and change your life forever. Restore your confidence.

Look younger and more attractive.

Chicago /USA 847 674-4646 www.smarthairtransplant.com

Przyleć do Chicago tylko na 2 dni, odzyskaj utracone włosy i pewność siebie.

Wyglądaj młodziej i bardziej atrakcyjnie.

Zadzwoń Chicago/USA 847 674-4646 www.SmartHairTransplant.com

przed

po

83

PROMOCJA

W CZTERY OCZY

One on One

SĄ KRAJE, GDZIE NIE MOŻNA PODAĆ RĘKI KOBIETOM. NATOMIAST ŻYCZLIWIE PRZYJĘTY BĘDZIE UKŁON Z RĘKĄ NA SERCU. THERE ARE COUNTRIES WHERE YOU CANNOT SHAKE HANDS WITH A WOMAN BUT A BOW WITH YOUR HAND ON YOUR HEART IS A WELCOME GESTURE. mocowe, szkołę, naukę zawodu. To jest wielkie sumienie świata, które obciąża polityków.

Jeden z punktów Kodeksu etycznego podróżowania mówi: bądź otwarty, obserwuj otoczenie.

Chcemy uświadomić ludziom, że kiedy się wyjeżdża na wakacje z takiego kraju jak Polska, trzeba pamiętać, że są na świecie miejsca, gdzie ludzie żyją w tragicznych warunkach. Więc chociaż postarajmy się ich zrozumieć – a najlepiej pomóc choć drobnym, ale regularnym wsparciem. ☐ Wejdź na www.unicef.pl

84

tions and many of them have disappeared. We’ve launched a long-term educational programme in Haiti. We’ve also trained special airport police squads that interrogate foreigners leaving the country with children.

UNICEF has a lot of famous people who become Goodwill Ambassadors. Is their mission effective?

They help us communicate how things are in this best of all worlds, and they are not all that great. Robert Lewandowski recently went with us on a visit to the Zaatari Syrian refugee camp in Jordan. We are now evaluating the results of the campaign and Poland is the leader of the six countries that took part. The tragedy of refugee camps continues. There are now more than 100,000 people stranded in places designed for 20,000 people, in 50° heat, with no water supplies. The prevailing mood is one of tension and aggression, even among children. This is an indictment on the world.

One of the provisions of the ethical travel code reads: be open and observe the surrounding environment.

We want to make people sensitive, to make them realise that when they leave a country like Poland for a holiday break, there are places in the world where people live in dire conditions - and that we live in a paradise. ☐ For more information go to: www.unicef.pl

Edycja Limitowana 2014 Hästens Stockholm White Zainspirowana kultowym szwedzkim kolorem Stockholmsvit z lat pięćdziesiątych, Edycja Limitowana 2014 z dumą odwołuje się do tradycji Hästens. Stworzone z wyselekcjonowanych, naturalnych materiałów, z pasji i doświadczenia kilku pokoleń szwedzkich rękodzielników, by zapewnić Ci zdrowy, doskonały sen. To wyjątkowe łóżko dla kogoś wyjątkowego...

Szczegółowe informacje uzyskasz w Hästens Concept Store.

hastens.com

HÄSTENS STORE GDAŃSK 80-339 Gdańsk, al. Grunwaldzka 569 gdansk@lozkahastens.pl, tel.: 58 342 47 35 HÄSTENS STORE WARSZAWA 03-286 Warszawa, ul. Malborska 41 (Domoteka) warszawa@lozkahastens.pl, tel.: 22 331 17 07 | lozkahastens.pl

K11_Hastens_10.10.indd 1 Limited_Gdansk_Kaleidoscope_190x120.indd 2

10/10/14 5:45:4616:23 PM 2014-10-10

85

Your Style TWÓJ STYL

1 2

3 1. W. Kruk, naszyjnik z kolekcji Odyseja, 399 zł / W.Kruk, Odyseja necklace, approx. EUR 97 2. Jack Wolfskin, plecak Royal Oak, 239 zł / Jack Wolfskin, Royal Oak rucksack, EUR 59,95 3. Solar, kolekcja jesień–zima 2014 / Solar, Autumn-Winter 2014 collection, 4. Camel Active, kurtka puchowa, 2000 zł / Camel Active, down coat, approx. EUR 487 5. OXXO Design, bransoletka męska, 159 zł / OXXO Design, men's bracelet, EUR 39,95 6. Diesel, chusta męska, 239 zł / Diesel, men's scarf, EUR 59,95 7. Zibi, zegarek Casio G-Shock Gravitymaster GPW-1000, 3290 zł / Zibi, Casio G-Shock Gravitymaster GPW-1000 watch, approx. EUR 802 8. Replay, rękawiczki męskie, 239 zł / Replay, men's gloves, EUR 59,95

4

8

6

© M.P.

5

7

86

87

DOBRY ADRES

Good Address

Smukła sylwetka bez wysiłku Be slim without effort!

Szwajcaria w Warszawie

Switzerland comes to Warsaw

Osobom, które chciałyby pozbyć się trwale miejscowej otyłości, modelując jednocześnie kontury ciała, klinika Carpe Diem oferuje nowatorską metodę liposukcji laserowej Aspire SlimLipo. Zgłaszając się na zabieg przed weekendem, w poniedziałek można już wrócić do codziennych obowiązków. / Aspire Slim Lipo, an innovative laser treatment method from the Carpe Diem clinic is ideal for anyone wanting to get rid of local obesity and reshape their body contours. You can roll up before the weekend and resume your normal routine on Monday. www.carpediem-klinika.pl

Omega, szwajcarski producent luksusowych zegarków, otworzył swój pierwszy w Polsce butik na placu Trzech Krzyży w Warszawie. Na dwóch kondygnacjach przedwojennej kamienicy oprócz zegarków z czterech głównych linii produktowych – Seamaster, Speedmaster, Constellation i De Ville – znajdziemy także eleganckie akcesoria skórzane i biżuterię Omega. / Luxury watch manufacturer Omega has just opened its first Polish boutique store in a two-storey tenement house in Plac Trzech Krzyży Square in Warsaw. Omega watches from the company’s four core product lines, viz.

Seamaster, Speedmaster, Constellation and De Ville are available, as are elegant leather accessories and Omega jewellery.

S

Łączy ludzi Bringing people together

Truphone to jedyny operator komórkowy na świecie, który umożliwia rozszerzenie zasięgu firm poza granice ojczystego kraju. Sieć umożliwia komunikację na skalę międzynarodową dzięki możliwości posiadania kilku zagranicznych numerów telefonu przypisanych do jednej karty SIM. Unikalna technologia sprawia, że międzynarodowe połączenia firm są traktowane jak rozmowy miejscowe, a rozmówcy mogą pozostawać w bezpośrednim kontakcie. / Truphone is the only mobile phone operator in the world that allows companies to extend their reach beyond their home country. The network facilitates international communication by offering several foreign telephone numbers on a single SIM card. Special technology treats international business calls as domestic calls and lets you keep in touch with your business partners. www.truphone.com

88

Dokładnie, co do włosa

Keep your hair on

Przeszczep włosów to zabieg, który poprawia wygląd i samopoczucie. Wykonany w ciągu dwóch dni w klinice dr. Turowskiego w Chicago, lidera tej specjalności na świecie, przyniesie efekty trwałe, bez widocznych blizn, przy minimalnej rekonwalescencji. Przeszczep wykonywany jest przy pomocy robota Artas. Precyzja pracy robota pozwala zminimalizować możliwość uszkodzenia mieszków włosowych. / Hair transplantation improves appearance and boosts self-esteem. A hair graft completed in two days at Dr.Turowski’s hair clinic in Chicago – a world leader in this specialty – gives permanent results, with no visible scarring and minimum downtime. The procedure is performed using ARTAS, a robot whose precision helps minimize the risk of damaging the hair follicles. ​w ww.smarthairtransplant.com © SHUT TERSTOCK, M.P.

www.omegawatches.com

OD GO Y DOBRRES AD AD D R E S

89

DOBRY ADRES

Good Address

Uśmiech piękny, gdy zdrowy A healthy smile is a beautiful smile

Centrum Ortodoncji i Implantologii ODENT to miejsce, które warto zaznaczyć sobie na mapie Warszawy. Centrum ODENT oferuje usługi stomatologiczne w dwóch oddziałach – na Ursynowie oraz Żoliborzu. Leczenie dostosowane jest do indywidualnych potrzeb pacjentów – zarówno osób dorosłych, jak i dzieci, które przekonują się, że gabinet dentystyczny może być zabawny i spokojny. Klinika specjalizuje się przede wszystkim w leczeniu ortodontycznym, implantologicznym i stomatologii estetycznej. Zabiegi wykonują wybitni specjaliści o ogromnym doświadczeniu, wykorzystujący najnowocześniejsze technologie dentystyczne. Długie godziny pracy kliniki oraz kompleksowe usługi w jednym miejscu służą wygodzie pacjentów.

A passion for watches

www.odent.pl

S

Pasja do zegarków

OD GO Y DOBRRES AD AD D R E S

The ODENT Centre of Ortodontics and Implantology is one place in Warsaw worth getting to know. The ODENT centre offers dentistry services at its two clinics in Ursynów and Żoliborz. The treatment is adjusted to your individual needs – adults and children who will find that going to the dentist can be relaxing and fun.

ODENT specializes primarily in orthodontic treatment, implants and aesthetic dentistry. The treatments are performed by outstanding specialists with many years of experience with the use of state-of-the-art dentistry technologies. Patients will find the long opening hours and comprehensive treatments all in the one place very convenient.

Swatch Group, największy producent zegarków na świecie, otworzył nowy, elegancki butik Hour Passion w Warszawie – flagowy salon oferujący produkty marek: Longines, Rado, Tissot, Certina, Calvin Klein Watch and Jewelry, Swatch oraz Flik-Flak. Kolekcji każdej marki poświęcono odrębną przestrzeń sprzedaży. / Swatch Group, the world’s largest watchmaker, has opened Hour Passion, a new chic boutique in Warsaw. This is a flagship store and showroom that offers products from such brands as Longines, Rado, Tissot, Certina, Calvin Klein Watch and Jewelry, Swatch and Flik-Flak. Each brand has its own space in the store. www.hourpassion.com

Relaks blisko natury Hotel Narvil Conference & Spa w Serocku to połączenie centrum konferencyjnego z eleganckim hotelem i spa. Dzień spędzony tu na kontemplacji przyrody, aktywnym wypoczynku w terenie, rozrywce w hotelu czy zabiegach relaksacyjnych i pielęgnacyjnych – najlepiej zakończyć smakowitą kolacją w ekskluzywnej restauracji Aruana. / The Narvil Conference & Spa in Serock combines a conference centre with an elegant hotel and spa. You can spend the day contemplating nature, engaging in active outdoor pursuits, enjoying the entertainment inside the hotel or pampering yourself with spa treatments. And you can top it all off with dinner at the exclusive Aruana restaurant. www.hotelnarvil.pl

90

©SHUT TERSTOCK, M.P.

Relaxing close to nature

Łagodna liposukcja

Ekspert Kliniki La Perla radzi /Expert of La Perla Clinic advises:

Gentle liposuction

NAJSKUTECZNIEJSZE ZABIEGI NA IDEALNIE WYMODELOWANĄ SYLWETKĘ. / MOST EFFECTIVE TREATMENTS FOR THE PERFECTLY CONTOURED BODY.

DR N. MED. ELŻBIETA RADZIKOWSKA, chirurg z Kliniki La Perla /DR N. MED. ELŻBIETA RADZIKOWSKA, a La Perla Clinic Surgeon

Bardzo skuteczną metodą pozbycia się krągłości w wybranym miejscu jest tzw. wodna liposukcja Body Jet. Podczas jednego zabiegu wykonywanego w znieczuleniu miejscowym możemy usunąć nawet kilka litrów tłuszczu z miejsc, które są oporne na modelowanie innymi metodami. Zaraz po zabiegu pacjent może wrócić do domu, a do pracy zwykle po 3 dniach. Aby efekty były jak najlepsze, po Body Jet warto wykonać serię zabiegów LPG® Endermologie®, które ujędrnią skórę „pozbawioną” tłuszczu.

Water-assisted Body Jet liposuction is an effective method to target full shapes in selected areas. Up to several litres of fat may be removed during a single treatment performed under local anaesthesia to target areas resistant to other body sculpting methods. Usually patients are able to return home right after the procedure and go back to work three days later. For best results, Body Jet should be followed by a series of LPG® Endermologie® treatments to firm the skin “set free” from fat cells.

INTEGRAL LPG® Integral stosuje ekskluzywną technologię LPG® Endermologie®, umożliwiającą wykonanie w 100% naturalnych, bezpiecznych i nieinwazyjnych zabiegów opartych o mechaniczną stymulację tkanki łącznej.

Modeluje sylwetkę i ujędrnia skórę. Udowodniono, że to jedna z najskuteczniejszych metod walki z cellulitem, nadmiarem tkanki tłuszczowej i wiotkością skóry. Jest również skutecznym uzupełnieniem inwazyjnych procedur medycyny estetycznej, w tym liposukcji. Endermologie® minimalizuje powstawanie skutków ubocznych i komplikacji, skraca czas rekonwalescencji.

Technologia MECANO-STYMULATION LPG® reaktywuje komórki, umożliwiając lekarzowi, w trakcie zabiegów medycyny estetycznej, pracować na skórze mającej ulepszoną bio-integrację i osiąganie lepszych i znacznie trwalszych wyników.

INTEGRAL LPG® It uses pressure to inject a special solution through a canula to detach fat cells from the connective tissue without damaging vessels or nerves. The solution combines with fat and is later rinsed out and removed from the body - it does not accumulate inside what eliminates swelling and makes the shape of the contoured area perfectly visible for the physician. Fat tissues harvested during the procedure are undamaged and may be instantly used as a natural filler, e.g. to enlarge breasts or enhance cheekbones.

Infiltration and liposuction teamed up with local anaesthesia increase patient’s safety, reduce treatment time and promote comfortable communication with the physician.

BODY JET EVO!

TESTUJ Z NAMI „Testuj z Nami” to autorski program Kliniki La Perla, dający możliwość testowania najnowszych i najskuteczniejszych zabiegów z zakresu Medycyny Estetycznej oraz zabiegów kosmetycznych Hi-Tech. Co miesiąc inny zabieg za promocyjną cenę tylko 100 zł.

W listopadzie testujemy: Accent – NOWOŚĆ odchudzanie twarzy i wyszczuplanie ciała.

Więcej informacji na temat programu„Testuj z Nami” na: www.la-perla.pl, infolinia 22 353 55 53

PROMOCJA

BODY JET EVO! Polega na podawaniu pod ciśnieniem, za pomocą kaniuli, specjalnego roztworu, który uwalnia komórki tłuszczowe z tkanki łącznej, nie uszkadzając naczyń i nerwów. Roztwór łączy się z tłuszczem, a następnie jest wypłukiwany i wydalany w całości na zewnątrz – ponieważ nie kumuluje się on w organizmie, nie pojawiają się obrzęki i kształt modelowanego obszaru jest doskonale widoczny dla lekarza.

Komórki tłuszczowe pozyskane w trakcie zabiegu nie zostają uszkodzone i mogą od razu zostać wykorzystane jako naturalny wypełniacz, np. do powiększenia piersi czy uwydatnienia policzków. Proces infiltracji i odsysania tłuszczu z jednoczesnym podawaniem znieczulenia miejscowego zwiększa bezpieczeństwo pacjenta, skraca czas i pozwala mu na swobodny kontakt z lekarzem.

COME AND TEST US „Test with us” is the signature programme of La Perla Clinic which enables customers to test the latest and most effective aesthetic medicine and Hi-Tech cosmetic treatments. Every month, one treatment is available at the promotional price of only PLN 100.

This November we are testing: Accent – NEW facial and body contouring.

For more information about “Test with Us” programme, see: www.la-perla.pl www.la-perla.pl, hotline 22 353 55 53

It uses pressure to inject a special solution through a canula to detach fat cells from the connective tissue without damaging vessels or nerves. The solution combines with fat and is later rinsed out and removed from the body - it does not accumulate inside what eliminates swelling and makes the shape of the contoured area perfectly visible for the physician. Fat tissues harvested during the procedure are undamaged and may be instantly used as a natural filler, e.g. to enlarge breasts or enhance cheekbones.

Infiltration and liposuction teamed up with local anaesthesia increase patient’s safety, reduce treatment time and promote comfortable communication with the physician.

Oferta zabiegów dostępna w sieci Klinik La Perla, www.la-perla.pl, infolinia +48 22 353 55 53 / The range of treatments available from La Perla Clinics, www.la-perla.pl, Hotline +48 22 353 55 53

www.la-perla.pl

www.itpsa.pl

SALON

Events

TEKSTY / BY:

Dorota Bielska

Wojciech Łukaszek, wiceprezes zarządu HOCHTIEF Polska, i prezes firmy Tacit Development Polska JS Michał Borowski przecięli wstęgę.

Wojciech Łukaszek, Vice President of HOCHTIEF Polska, and Michał Borowski, CEO of Tacit Development Polska JS cutting the ribbon at the opening ceremony.

Prezes Michał Borowski zapowiedział, że wkrótce przedstawi następne projekty firmy Tacit Development Polska JS. CEO Michał Borowski said that new construction projects of Tacit Development Polska JS would be announced soon.

Budynek zaprojektował Helmut Jahn, amerykański architekt niemieckiego pochodzenia.

The building was designed by Helmut Jahn, an American architect of German origins.

44 piętra luksusu 44 floors of luxury

Warszawski wieżowiec mieszkalny Cosmopolitan Twarda 2/4, zaprojektowany przez Helmuta Jahna, został uroczyście otwarty. Pierwsi mieszkańcy wprowadzili się do budynku w czerwcu. – Przekazaliśmy już właścicielom ponad 80 proc. sprzedanych apartamentów – poinformował podczas konferencji prasowej Michał Borowski, prezes zarządu Tacit Development Polska JS. Wykonawcą wieżowca była firma HOCHTIEF Polska. / Warsaw’s new residential tower, the Cosmopolitan Twarda 2/4, designed by Helmut Jahn, has been officially opened. The first residents moved in in June. “We’ve already handed over the keys to over 80 percent of the apartments to their new owners”, said Michał Borowski, the CEO of Tacit Development Polska at a press conference. The building was developed by Hochtief Polska.

Jerzy Mazgaj – wiodący akcjonariusz Vistula Group SA i Kinga Rusin.

Jerzy Mazgaj, majority shareholder in Vistula Group SA, and Kinga Rusin.

Pokaz zaprojektowanej przez Wojciecha Bednarza kolekcji odbył się w wybudowanym na wiślanej plaży namiocie.

The fashion show of the Vistula collection designed

by Wojciech Bednarz was held in a tent put up on the bank of the Vistula river.

Jesienne barwy Vistuli

Tegoroczna prezentacja kolekcji Vistuli na sezon jesień–zima 2014/2015 odbyła się na wiślanej plaży. Pokaz otworzył Tony Ward – model m.in. Dolce&Gabbany, Calvina Kleina i Diesla oraz gwiazda najnowszej kampanii marki Vistula. Zaprezentowano 52 sylwetki: od klasycznej elegancji, poprzez miejski swobodny casual, na wieczorowej kolekcji smokingów skończywszy. / Vistula’s Autumn-Winter 2014/2015 was unveiled on a Vistula beach. The show was opened

by Tony Ward – a model who has worked for Dolce&Gabbana, Calvin Klein and Diesel – and the star of Vistula’s latest campaign. Fifty-two outfits were presented on the catwalk, ranging from classic elegance through urban casual style to eveningwear.

92

© M.P.

The autumn hues of Vistula

K11_LaFabrique_14.10.indd 1

10/14/14 1:27:05 PM

Save Your Heart

with American Heart of Poland Our activity is focus on the heart and circulatory system diseases – from medical examinations to open Heart surgeries .

At Your disposal are more than 20 specialized departments with one of the biggest health resorts in Europe providing professional rehabilitation services.

The efficiency of our treatment: 3-year-long survival of American Heart Hospitals patients with ACS is better than the results of a comparable group of patients enrolled in the GRACE International Registry (Global Registry of Acute Coronary Events) of about 7% (87% vs. 80%, respectively for AHP and GRACE registry).

We are the company with over 14th years experiences and with very high volume of procedures/yearly: • Number of hospitalized patients over 44 650 • Coronary procedures 49 000 • Coronarography 30 800 • Coronaroplasty 18 200 • Vascular surgery procedures 10 300 • Cardiosurgery procedures 1 213 • Patients in Health Resort Ustroń 30 000 (Medical data of American Heart of Poland in 2013)

w w w. americ anhear tofpol and. c om w w w. k l inikiserc a. pl i n fo @americ anhear tofpol and. c om

MYŚL NA DROGĘ

A thought for the road

Sebastian Gorgol: Bezpieczna zabawa.

Grand Prix w X Wielkim Konkursie Fotograficznym National Geographic Polska.

Sebastian Gorgol: Safe Play.

Winner of the Grand Prix of the Great National Geographic Polska Photography Contest

Młoda samica humbaka w bezpiecznej bliskości odpoczywającej w niezwykły sposób matki. Samica po zaczerpnięciu powietrza zanurza się i zasypia, wisząc w toni głową w dół, gdy część jej potężnego ogona wystaje nad powierzchnię wody. W tym czasie mała bawi się i z ciekawością poznaje otaczający ją świat. / A young female humpback born this year swims close to her mother which is resting. In order to rest, the female takes a breath of fresh air, goes underwater and falls asleep, suspended with her tail upwards, a part of which is visible on the water surface. During her mother’s nap time, the humpback baby is playing and discovering the world around her with interest.

Więcej o konkursie na www.nationalgeographic.pl. / For more information about the contest go to: www.nationalgeographic.pl

TEL. 22 360 39 60, e-mail: kaleidoscope@burdamedia.pl REDAKTOR NACZELNA MARTYNA WOJCIECHOWSKA Z–CA REDAKTOR NACZELNEJ AGNIESZKA FRANUS REDAKTOR PROWADZĄCA DANUTA ŚMIERZCHALSKA KOREKTA TOMASZ CHOLAŚ PRODUKCJA: DYREKTOR TOMASZ GAJDA, MARIUSZ TELER TŁUMACZENIA: AGNIESZKA CHROŚCICKA MAGDALENA SZWEDOWSKA RED. WERSJI ANGIELSKIEJ STEPHEN CANTY DZIAŁ GRAFICZNY: PROJEKT, GRAFIK PROWADZĄCA EWA BOROWSKA FOTOEDYTORKA MAGDALENA RUDZKA KARTOGRAF JOANNA KOPKA DTP KRZYSZTOF STYPUŁKOWSKI KOORDYNATOR LOT: TOMASZ ZAWADZKI

94

T. +33 1 72 71 25 24, marion.badolle-feick@burda.com

WYDAWNICTWO: BURDA PUBLISHING POLSKA SP. Z O.O. SPÓŁKA KOMANDYTOWA UL. MARYNARSKA 15, 02-674 WARSZAWA, TEL. 22 360 38 00 www.burdamedia.pl ZARZĄD REGIONAL DIRECTOR POLAND & CZECH REPUBLIC MARGARET ANN DOWLING

CORPORATE MEDIA DIRECTOR ANETA NOWAKOWSKA 601 298 629 DYREKTOR DYSTRYBUCJI I OBSŁUGI KLIENTA / DIRECTOR OF DISTRIBUTION AND SUBSCRIPTIONS JERZY JANCZAK

T. +44 20 3440 5832, jeannine.soeldner@burda.com USA, CANADA & MEXICO: SALVATORE ZAMMUTO T. +1 212 884 48 24, salvatore.zammuto@burda.com

T. +41 44 81 02 146, goran.vukota@burda.com

REKLAMA: BURDA PUBLISHING POLSKA SP. Z O.O. SPÓŁKA KOMANDYTOWA SEKRETARIAT BIURA REKLAMY / ADVERTISING SECRETARIAT Tel. 022 360 36 03, fax. 22 360 39 80, e-mail: reklama@burdamedia.pl DYREKTOR BIURA REKLAMY CORPORATE MEDIA / HEAD OF ADVERTISING TEAM OF CORPORATE MEDIA JOLANTA KUREK ADVERTISING DEPARTMENT ANNA DEMBSKA, EWA PORYCKA, MONIKA MAKARCZYK,

FRANCE & LUXEMBOURG: MARION BADOLLE-FEICK

KATARZYNA PAŚNICKA

INTERNATIONAL AD SALES REPRESENTATIVES ITALY: MARIOLINA SICLARI, INTERNATIONAL ADVERTISING SALES DIRECTOR T. +39 02. 91 32 34 66, mariolina.siclari@burda.com

DYREKTOR PIONU FINANSOWO-OPERACYJNEGO / CEO TOMASZ DZIEKAN COMMERCIAL DIRECTOR OF ADVERTISING SALES, CORPORATE PUBLISHING & BUSINESS DEVELOPMENT BARBARA TOPOL NEW BUSINESS & CORPORATE MEDIA DIRECTOR JOANNA CHLEBNA 605 102 006

UK & IRELAND: JEANNINE SOELDNER

BURDA COMMUNITY NETWORK GERMANY: VANESSA NOETZEL T. +49 (89) 9250 3532, vanessa.noetzel@burda.com MICHAEL NEUWIRTH T. +49 89 9250 3629, michael.neuwirth@burda.com AUSTRIA & SWITZERLAND: GORAN VUKOTA

JUŻ W SPRZEDAŻY Z MAGAZYNEM

KSIĄŻKA Z FILMEM

NA DVD

ZDOBYWCA OSCARA

ZA NAJLEPSZY FILM DOKUMENTALNY

★★★★★ NIEWIARYGODNA, LECZ JEDNOCZEŚNIE PRAWDZIWA OPOWIEŚĆ O ZAPOMNIANYM PIOSENKARZU, KTÓREMU WRÓŻONO KARIERĘ NA MIARĘ BOBA DYLANA, A KTÓRY PRZEPADŁ BEZ WIEŚCI NA POCZĄTKU LAT 70.

LOT W PRZESZŁOŚĆ

Back in Time

ZDOBYWCZYNIE NIEBA The women who conquer the skies

96

© WOJCIECH FRANUS, CORBIS, BEW, M.P.,FORUM

Raymonde de Laroche jako pierwsza kobieta uzyskała licencję pilota.

Raymonde de Laroche was the first woman to obtain a pilot’s licence.

HISTORIA LOTNICTWA JEST OD POCZĄTKU PEŁNA KOBIET, ALE LINIE LOTNICZE WPUŚCIŁY JE ZA STERY DOPIERO 40 LAT TEMU. / WOMEN HAVE BEEN PART OF AVIATION HISTORY FROM DAY ONE, BUT AIRLINES ONLY ALLOWED THEM TO TAKE THE HELM 40 YEARS AGO.

© CORBIS/FOTOCHANNELS, FORUM (2)

TEKST/BY: Krzysztof

Gdy pokazałem mojej młodej kuzynce kokpit Dreamlinera i zapytałem, czy chciałaby zostać pilotem, odpowiedziała: „Nie, chcę zostać stewardesą.

Tylko chłopcy zostają pilotami”. To pokazuje, jak głęboko zakorzeniony jest paradygmat o mężczyznach za sterami samolotów, choć historia lotnictwa temu przeczy.

Pierwszą kobietą, która uzyskała licencję pilota, była Raymonde de Laroche.

Było to dokładnie 104 lata temu, w 1910 r. Później kobiety co chwilę udowadniały, że dorównują kolegom.

W 1930 r. Amy Johnson jako pierwsza kobieta pokonała dystans z Wielkiej Brytanii do Australii. Dwa lata później ikona lotnictwa Amelia Earhart samodzielnie przeleciała nad Atlantykiem.

W 1942 r. w USA powołano organizację paramilitarną zrzeszającą kobiety pilotów (Women Airforce Service Pilots).

Służące w niej aż 1074 panie wylatały niemal 100 mln km.

Pierwszą kobietą w kosmosie była Walentyna Tierieszkowa, która w 1963 r. wzięła udział w misji Wostok-6. Rok później Geraldine „Jerrie” Mock jako pierwsza kobieta wykonała lot dookoła świata. Mimo tych osiągnięć świat lotów liniowych był dla kobiet zamknięty aż do 1973 r., kiedy to Emily Howell Warner została pierwszym pilotem liniowym pilotującym samolot odrzutowy w amerykańskich liniach Frontier.

Pierwszymi kobietami w kokpitach maszyn LOT-u były latające na Ił-18 nawigatorki Ewa Jagiełło i Katarzyna Radzio.

Natomiast pierwszą kobietą za sterami była Pani Kapitan Adelajda Szarzec-Tragarz, która ukończyła kurs pilotów w 1981 r. w ramach stypendiów fundo-

Moczulski

wanych dla absolwentów kierunku pilotażu na Politechnice Rzeszowskiej.

– Moje pojawienie się w firmie w mundurze lotnika było przyjęte bez większego zaskoczenia – dla kolegów ze stu-

When I showed a young cousin of mine the cockpit of a Dreamliner and asked her whether she wanted to become a pilot she replied: “No, I want to be a flight attendant. Only boys become pilots”. This shows just how entrenched the notion that only men can be pilots is, despite all the evidence to the contrary in the history of aviation. The first woman to acquire a pilot’s licence was Raymonde de Laroche – in 1910. Since then, women have repeatedly demonstrated that their skill levels are every bit as good as those of their male counterparts. In 1930, Amy Johnson became the first woman to fly from the UK to Australia. Two years later, Amelia Earhart, destined to become an avia-

tion icon, flew solo across the Atlantic.

In 1942, a paramilitary organization known as the Women Airforce Service Pilots was established. This organization had a membership of 1,074 women who flew nearly 100 million kilometres between them. The first woman in space was Valentina Tereshkova, who spent 3 days aboard the Vostok-6 mission in 1963. A year later, Geraldine “Jerrie” Mock was the first woman to fly solo around the world. Despite these incredible achievements, scheduled airlines closed their doors to women until 1973, when Frontier Airlines hired Emily Howell Warner as a pilot. The first women to take to the cockpit at LOT Polish Airlines were Ewa Jagiełło and Katarzyna Radzio, who navigated IL-18 aircraft. LOT’s first female pilot was Captain Adelajda Szarzec-Tragarz, who

U góry: Walentyna Tierieszkowa spędziła w kosmosie trzy dni.

Obok: Amelia Earhart, która samodzielnie przeleciała nad Atlantykiem.

Top: Valentina Tereshkova spent three days in space. Right: Amelia Earhart who flew solo across the Atlantic.

Katarzyna Radzio była pierwszą kobietą nawigatorem pracującym dla LOT-u.

Katarzyna Radzio was the first female navigator working for LOT Polish Airlines.

stać pierwszą kobietą za sterami dalekodystansowych Boeingów 767 i 787.

Dziś pań za sterami jest dziesięć. I zdarza się, że w Dreamlinerze lecącym za Atlantyk czy do Pekinu w kokpicie obok Pani Kapitan siada na fotelu pierwszego oficera Joanna Biedermann (pilotowała również Dreamlinera w rekordowym rejsie do Chile: 14 godzin i 30 minut) czy Mirosława Mielczarek-Landowska, tworząc stuprocentowo damską załogę. Szansa spotkania damskiej załogi jest jeszcze większa podczas lotu Embraerem, ponieważ lata na nich aż siedem pań. Tak więc podczas kolejnego lotu proszę się nie zdziwić, gdy powita Państwa ciepły damski głos z kokpitu. ☐

HISTORIA LOTNICTWA POKAZUJE, ŻE PANIE ZAWSZE ŚMIAŁO DORÓWNYWAŁY KOLEGOM PILOTOM. THE HISTORY OF AVIATION SHOWS THAT LADIES HAVE ALWAYS BEEN AS SKILLED AS THEIR MALE COUNTERPARTS. diów, którzy zaczęli latać razem ze mną, byłam po prostu koleżanką, a starsi koledzy byli przyzwyczajeni do kobiet w kokpicie dzięki dwóm koleżankom nawigatorkom. Oczywiście jako jedyna kobieta byłam pod szczególną obserwacją, więc musiałam wyjątkowo starannie przygotowywać się do każdego lotu, aby nie dać pretekstu do nieprzychylnych komentarzy. Na szczęście nic takiego nie miało miejsca i piloci bardzo szybko oswoili się z tym, że zaczęła się era lotniczek – wspomina Pani Kapitan.

Karierę rozpoczęła na samolotach An-24, by później przesiąść się do Tu-154. Po zakupie maszyn Boeinga przesiadła się na model 737, by niedługo potem zo-

completed a course for pilots in 1981 as part of a scholarship for graduates of the Pilotage Department at the Rzeszów University of Technology.

Unfortunately, Martial Law was imposed in 1981 and the course was suspended until 1983, when the trainees could finally start flying. “My arrival at the company in a pilot’s uniform did not come as a surprise to anyone, really.

To my male university friends who had begun flying with me, I was just another pilot, while my older colleagues were used to seeing two women navigators in the cockpit. Of course, being the only woman pilot, I was under special scrutiny, so I had to be thor-

Panie kapitan: Adelajda Szarzec-Tragarz (u góry) i Joanna Biedermann.

Captains Adelajda Szarzec-Tragarz (top) and Joanna Biedermann.

98

oughly prepared for every flight so as not to elicit adverse comments. Fortunately, nothing of the sort ever occurred and everyone quickly got used to the idea that the era of female pilots had begun”, she recalls. Szarzec-Tragarz initially flew An-24s before switching to Tu-154s. When LOT began purchasing Boeing planes, she began flying the 737 and soon became the first woman to fly Boeing 767s and 787s long-distance. LOT now employs ten women as pilots. And Captain Adelajda SzarzecTragarz is sometimes accompanied by First Officer Joanna Biedermann (who was the pilot on the record-breaking flight to Chile –14 h and 30 min) or Mirosława Mielczarek-Landowska, thereby making up an all-female crew, on trans-Atlantic flights or flights to Beijing. The chance of having an allfemale crew on an Embraer is even higher, as there are seven women pilots assigned to this type of aircraft. So do not be surprised to be welcomed on board by a female voice coming to you from the cockpit. ☐

© ARCHIWUM PLL LOT, KRZYSZTOF MOCZULSKI

Back in Time

© M.P. LOT © WOJCIECH FRANUS, CORBIS, BEW, M.P.,FORUM

LOT W PRZESZŁOŚĆ

SPIS TREŚCI 100 SIATKA POŁĄCZEŃ / 102 FLOTA / 104 MAPY LOTNISK / 103, 108, 109, 111, 114 LOT NEWS / 110 LOT DLA FIRM / 112 PRZYDATNE INFORMACJE / 117 MILES AND MORE / 118 ROZRYWKA / 119 LOT TRAVEL / 127 MENU LOT GOURMET

CONTENTS 100 FLIGHT NETWORK / 102 FLEET / 104 TERMINAL MAPS / 103,108,109,111,114 LOT NEWS / 110 LOT FOR BUSINESSES / 112 USEFUL INFORMATION / 117 MILES AND MORE / 118 ENTERTAINMENT / 119 LOT TRAVEL / 127 LOT GOURMET MENU 99

FLIGHT NETWORK SIATKA POŁĄCZEŃ

SIATKA FLIGHT POŁĄCZEŃ NETWORK

Edmonton Vancouver

Calgary

Seattle

Winnipeg

Ottawa

Montreal Toronto Minneapolis Chicago New York San Francisco Denver Cleveland Pittsburgh Cincinnati Las Vegas Atlanta Los Angeles Phoenix Orlando San Diego Detroit

Portland

Houston

Tampa

Varadero

Cancun

Gdańsk

Szczecin Bydgoszcz

Poznań

Warszawa

Lublin

Wrocław

100

Katowice Rzeszów Kraków

lot.com

Santa Clara

La Romana

Połączenia bezpośrednie LOT Destinations operated by LOT

New York Seattle

Połączenie code-share Code-share connection

Colombo

Połączenia czarterowe Charter flights

Warsaw

Beijing

Bangkok

Ho Chi Minh

Krabi Zanzibar

Colombo

Singapore Helsinki St Petersburg

Durban

Stockholm Edinburgh

Riga

Copenhagen

Vilnius

Manchester Dublin

Amsterdam

Birmingham London Brussels Paris Luxembourg

Hamburg

Kiev Lviv Vienna

Stuttgart Linz

Cluj

Munich

Salzburg Innsbruck Geneva Budapest Graz Klagenfurt Zurich Lyon Venice

Bilbao

Toulouse

Turin

Marseille Madrid

Milan Nice

Minsk

Warsaw

Dusseldorf Prague Frankfurt Basel

Moscow

Tallinn

Chisinau

Odessa

Zagreb

Ljubljana Bucharest Belgrade Zadar Split Bologna Sofia Rome

Barcelona

Tbilisi Istanbul Ankara

Lisbon

Yerevan

Athens Malta Larnaca Tel Aviv Cairo

101

Amman

OUR FLEET NASZA FLOTA

SAMOLOTY DALEKODYSTANSOWE

LONG-HAUL AIRCRAFT

Boeing 787 Dreamliner

NEW

LOT Business Class Dla Twojego komfortu fotele rozkładają się do pełnej pozycji leżącej

LOT Premium Class Specjalnie dla Ciebie klasa ekonomiczna o podwyższonym standardzie

LOT Economy Class System rozrywki pokładowej z indywidualnymi monitorami – szczegóły repertuaru na stronie 94

– the seats fully recline to a flat position for ultimate comfort.

A premium standard economy class designed especially with you in mind.

An in-flight entertainment system with individual screens – for details go to page 94.

SAMOLOTY ŚREDNIO- I KRÓTKODYSTANSOWE LOT Business Class Na krótkich i średnich dystansach miejsce obok Ciebie jest zarezerwowane specjalnie dla Twojego komfortu.

LOT Business Class On short- and medium-haul flights the seat next to you is reserved with your comfort in mind.

MEDIUM- AND SHORT-HAUL AIRCRAFT

LOT Economy Plus Korzystaj z podwyższonego komfortu podróży w przystępnej cenie.

LOT Economy Plus Enjoy higher travel comfort at an affordable price.

Boeing 737-400 Embraer 195 Embraer 175** Embraer 170

102 lot.com

6 56,72 m 60,13 m 875 km/h 14 700 km* 18/21/213

liczba / quantity długość / length rozpiętość / wing span pr. przelotowa / cruising speed zasięg / range liczba miejsc BC/PEC/EC / capacity

Bombardier DHC-8Q400***

LOT Economy Class DOMESTIC LOT Economy Class Wysoki standard podróży w najatrakcyjniejszej cenie.

LOT Economy Class The high standard of travel in the most attractive price.

liczba / quantity długość / length rozpiętość / wing span pr. przelotowa / cruising speed zasięg / range liczba miejsc / capacity

3 36,40 m 28,90 m 795 km/h 3 500 km* 147 lub 162

liczba / quantity długość / length rozpiętość / wing span pr. przelotowa / cruising speed zasięg / range liczba miejsc / capacity

6 38,65 m 28,72 m 870 km/h 3990 km* 112

liczba / quantity długość / length rozpiętość / wing span pr. przelotowa / cruising speed zasięg / range liczba miejsc / capacity

14 31,68 m 26,00 m 870 km/h 3300 km* 82

liczba / quantity długość / length rozpiętość / wing span pr. przelotowa / cruising speed zasięg / range liczba miejsc / capacity

10 29,90 m 26,00 m 870 km/h 3700 km* 70

długość / length rozpiętość / wing span pr. przelotowa / cruising speed zasięg / range liczba miejsc / capacity

32,83 m 28,42 m 666 km/h 2500 km* 78

* dla kompletu pasażerów / * with a full passenger load ** w tym dwa egzemplarze samolotów do dyspozycji rządu / ** including two aricraft at the disposal of the Polish government *** rejsy realizowane według potrzeb biznesowych / *** flights operated as per business needs

WYDARZENIA

LOT NEWS

LOT NEWS

SZEFOWIE DREAM MARZEŃ CHEFS

FOT. MICHAŁ BRZECZKOWSKI

Po raz pierwszy w historii pokład Boeinga 787 Dreamliner był areną zmagań szefów kuchni popularnego programu kulinarnego MasterChef.

Program MasterChef słynie z zaskakujących zadań dla uczestników. Tak było i tym razem. Podzieleni na dwie grupy zawodnicy musieli przygotować menu dla pasażerów Dreamlinera podróżujących w klasach LOT Business Class i LOT Premium Class. W jury oprócz Magdy Gessler, Anny Starmach i Michela Morana zasiadła Anna Czabowska, która na co dzień zajmuje się posiłkami na pokładach naszych samolotów. Przygotowane przez kucharzy w krakowskim studiu dania zostały przetransportowane na pokładzie Boeinga 737 do Warszawy, by tam trafić na pokład Dreamlinera i wyruszyć w rejs do Madrytu. Już podczas lotu w klasie biznes i premium jurorzy i goście mogli spróbować dań skomponowanych przez uczestników show, którzy przekonali się, że przygotowanie dań na pokład samolotu jest sporym wyzwaniem. Natomiast nasi goście specjalni i członkowie jury byli pod wrażeniem komfortu Dreamlinera, szczególnie klasy biznes – jej przestrzeni i wygody. W klasie ekonomicznej uczestnicy poprzednich edycji programu przygotowali warsztaty, konkursy i mnóstwo niespodzianek, które sprawiły, że pokład na wysokości 10 tys. m stał się bardziej smakowity. A kto wygrał? Dowiedzą się Państwo w listopadzie podczas emisji odcinka na antenie TVN.

For the first time in history the Boeing 787 hosted an episode of the popular Master Chef television show.

The Master Chef show is famous for the original assignments given to participants. This time was no exception. Divided into two groups, the participants had to cook a menu for Dreamliner passengers travelling in the LOT Business Class and LOT Premium Class. This time the jury of Magda Gessler, Anna Starmach and Michel Moran was joined by Anna Czabowska who is responsible for the meals offered on board LOT aircraft. The meals cooked by the chefs in Kraków were transported to Warsaw on a Boeing 737 and then delivered to a Dreamliner scheduled to fly to Madrid. This unusual delivery required a lot of coordination between a number of partners, but one more time we have proven that nothing is impossible for us. During the flight our special guests and the jury could see for themselves how comfortable the Dreamliner is. They were particularly impressed with the business class – the space and convenience it offered and the seats which can be turned into comfortable beds. In the Economy class the participants of past editions of the show ran workshops, competitions and had a host of surprises in store which transformed the airplane into a delicious restaurant at 10,000 metres above the ground. Who won this competition? You will find out in November when the episode is aired in TVN.

103 lot.com

TERMINAL MAPS MAPY LOTNISK

MAPY LOTNISK

TERMINAL MAPS WARSZAWA â&#x20AC;&#x201C; LOTNISKO CHOPINA, POLSKA

Terminal A Gates 13-16

Warsaw Chopin Airport, Poland Terminal A Gates 1-12

Terminal A Gates 17-26

Informacja lotniskowa Airport information +48 22 650 4220

3 1

1

LOT Transfer Center

2

Check-in LOT

3

Kasy LOT / LOT Ticket desk

2 3 Terminal A Gates 27-37

1 3

Terminal A Gates 38-45

Terminal 3 Gates A7-A20

To

tre cen ity c the

Terminal 3 Gates B14-B41

Terminal 3 Gates C30-C36

TORONTO LEASTER B. PEARSON INTL., CANADA

Terminal 1 Gates D20-F57

LOT Business Lounge

LOT Operates from Terminal 1 Concourse E Informacja lotniskowa Airport information +1-866-207-1690

Terminal 1 Gates F32-F99

Pass control

104

Security check

Bus lot.com

Terminal 1

Rail Terminal 1 Gates E68-E81

MAPY LOTNISK

TERMINAL MAPS NEW YORK JFK, USA

Terminal 7 Gates 1-12

LOT Operates from Terminal 1 Informacja lotniskowa Airport information +1 718-244-4444

Terminal 8 Gates 1-16 Terminal 5 Gates 1-27 Terminal 1 Gates 1-11

Terminal 4 Gates 2-4

Terminal 1

Terminal 2 Gates 19-70

MAPY LOTNISK TERMINAL MAPS

Terminal 8 Gates 31-47

Terminal 4 Gates 20-41 Terminal 3 Gates 1-18

CHICAGO Oâ&#x20AC;&#x2122;HARE, USA

Terminal 1 Gates C1-C32

LOT Operates from International Terminal 5

Terminal 1 Gates B1-B22

Informacja lotniskowa Airport information +1 773-686-2200

Terminal 3 Gates L1-L10

Terminal 5 Gates M1-M5 Terminal 2 Gates E1-E15 Terminal 3 Gates K1-K19 Terminal 2 Gates F1-F14

Terminal 3 Gates G1-G21

Terminal 3 Gates H1-H18

Terminal 5 Gates M6-M13 Terminal 5

Terminal 5 Gates M14-M21

105 lot.com

TERMINAL MAPS MAPY LOTNISK

MAPY LOTNISK

TERMINAL MAPS Terminal 3E Gates E16-E23

PEKIN/BEIJING CAPITAL INTERNATIONAL AIRPORT, CHINA LOT Operates from Terminal 3 Informacja lotniskowa Airport information +86-10-96158

Terminal 3E Gates E24-E36 Terminal 1 Gates A1-A8

Terminal 2 Gates 24-49

Terminal 3E Gates E1-E15

Terminal 3

Gates A10-A18

Terminal 2 Gates 19-23

LOT Business Lounge Pass control Security check

Terminal 2 Gates 2-18

Terminal 3C Gates C19-C37

Terminal 3C Gates C1-C18

Rail Bus

BEZPIECZEŃSTWO Bezpieczeństwo

Safety

Płyny w bagażu podręcznym

Liquids in your hand luggage

NIE PALIMY Uprzejmie przypominamy, że w czasie trwania wszystkich rejsów PLL LOT obowiązuje bezwzględny zakaz palenia (dotyczy też papierosów elektronicznych) oraz picia alkoholu wniesionego na pokład lub kupionego w sklepie pokładowym Duty Free.

NIE TELEFONUJEMY Podczas całego lotu obowiązuje bezwzględny zakaz prowadzenia rozmów z telefonów komórkowych. Telefon może jednak pozostać włączony pod warunkiem przestawienia go w tryb samolotowy. Pasażerowie po włączeniu trybu offline mogą korzystać z większości funkcjonalności m.in. telefonów, tabletów, odtwarzaczy mp3 czy aparatów, jednak bez możliwości korzystania z sygnału sieci komórkowej lub bezprzewodowej transmisji danych (czyli np. wykonywania połączeń, wysyłania SMS-ów czy używania bluetootha).

Należy pamiętać, że w czasie startu i lądowania niedozwolone jest korzystanie ze słuchawek, a laptopy i inne większe urządzenia elektroniczne muszą być na ten czas zabezpieczone w bagażu podręcznym, kieszeni fotela lub na półce.

Korzystanie z urządzeń elektronicznych na pokładach samolotów LOT-u jest możliwe na mocy decyzji Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa Lotniczego (EASA), która zezwoliła liniom lotniczym na takie działanie. Zgodnie z opinią agencji korzystanie z elektroniki w samolotach nie ma wpływu na funkcjonowanie systemów pokładowych, pod warunkiem ustawienia ich właśnie w tryb samolotowy. Elektronika ustawiona w trybie samolotowym może być włączona przez cały czas trwania rejsu.

106 lot.com

SAFETY

Od 6 listopada 2006 r. w krajach Unii Europejskiej obowiązują przepisy dotyczące odprawy pasażerów podróżujących w dowolnym kierunku z lotnisk UE oraz Norwegii, Islandii i Szwajcarii. W związku z zagrożeniem płynnymi materiałami wybuchowymi ograniczają one ilości płynów, jakie podróżni mogą wnosić na pokład samolotu. W wyznaczonych punktach każdy pasażer i jego bagaż podręczny zostają poddani kontroli. Chodzi o sprawdzenie, czy podróżny nie wnosi na pokład samolotu niedozwolonych cieczy.

Szczegółowe informacje na temat wymienionych ograniczeń na stronie www.lot.com.

NO SMOKING We kindly remind you that smoking is strictly forbidden (including e-cigarettes) on all flights of the Polish Airlines LOT. You are also requested to refrain from drinking alcohol on our planes, whether brought along on board or purchased in the duty free shop.

NO CALLING During the whole flight it is strictly forbidden to make mobile phone calls. The phone can be left on provided it is switched to airplane mode. Passengers can use all the functionalities of mobile phones, tablets, mp3 players and cameras once the offline mode is switched on, i.e. without an active mobile phone signal or wireless data transmission (which would permit to e.g. make calls, send text messages or use the blutooth technology). Please note that durin both take-off and landing it is forbidden to use headphones, while laptops and larger electronic devices must be put away in hand luggage, in the front seat pocket or on the shelf above your seat. Passengers are allowed to use electronic devices on board LOT aircraft pursuant to the decision of the European Aviation Safety Agency (EASA) which authorised airlines to introduce the above rules. In line with the opinion of the agency, use of electronic devices on board does not interfere with the aircraft’s electronic system provided the flight mode is switched on in the device. Electronic devices switched to flight mode can be used during the whole flight.

On 6 November 2006 new regulations regarding the check-in of passengers travelling in any direction from European Union airports as well as from Norway, Iceland and Switzerland have been introduced in the European Union member states. In connection with the risk of liquid explosives, the regulations limit the amount of liquid which can be taken on board of the aircraft. At set points, each passenger and his or her hand luggage, undergo control. It must be checked whether the traveler does not take prohibited fluids on board of the aircraft. Detailed Information regarding the abovementioned limitations is available at www.lot.com

Oficjalny przewoźnik teatru:

#MAMMAMIAPL

Musical „Mamma Mia!” prezentujemy w porozumieniu z Music Theatre International (MTI), 421 West 54th Street, New York, New York 10019 - tel.: (212) 541-4684, www.mtishows.com

ROMA w chmurach Prezentacja polskiej obsady musicalu „MAMMA MIA!” w hangarze numer 3 wywołała prawdziwą sensację i spotkała się z ogromnym zainteresowaniem mediów. Teatr Muzyczny ROMA jak zwykle przygotował coś wyjątkowego.

Nad Europą lata samolot Polskich Linii Lotniczych LOT typu Embraer 175 w barwach musicalu, zapowiadając warszawską premierę w lutym 2015 roku. Dyrektor i reżyser Wojciech Kępczyński z radością ogłosił sprzedaż biletów, a zespół aktorski wykonał dwie piosenki ze spektaklu. Gospodarzem tej roztańczonej uroczystości był Sebastian Mikosz, prezes PLL LOT.

ROMA up in the clouds The cast presentation of Warsaw’s production of ”MAMMA MIA!” which took place in hangar no. 3 caused quite a buzz and was met with huge media interest. ROMA Musical Theatre once again prepared something very special. LOT Polish Airlines Embraer 175 plane will be flying all over Europe in its new musical colours, promoting the Warsaw premiere in February 2015.

Director Wojciech Kępczyński proudly announced the start of ticket sales, whilst the the new Polish cast performed two songs from the show. The host of this theatrical event was Sebastian Mikosz, CEO of LOT Polish Airlines.

TICKETS ON SALE!

www.teatrroma.pl

fot. Jacek Bonczek (samolot) i Karol Mańk

BILETY JUŻ W SPRZEDAŻY!

LOT NEWS

110 lot.com

FOT. ESTE LAUDER

LOT NEWS

WYDARZENIA

FOT. KGHM

LOT NEWS

CHILIJSKA KOPALNIA KGHM OFICJALNIE OTWARTA

KGHM’S MINE IN CHILE OFFICIALLY INAUGURATED

1 października 2014 r., przy udziale władz państwowych Polski, Chile i Japonii, kopalnia Sierra Gorda otrzymała imię Ignacego Domeyki.

On 1 October 2014, in the presence of government authorities of Poland, Chile and Japan, the Sierra Gorda mine was named after Ignacy Domeyko.

W inauguracji kopalni, która produkcję rozpoczęła dwa miesiące wcześniej, udział wzięło ponad 600 gości, w tym Michelle Bachelet, prezydent Chile; Zdzisław Gawlik, sekretarz stanu w Ministerstwie Skarbu Państwa RP; oraz Norihiko Ishiguro, wiceminister ds. zagranicznych w Ministerstwie Gospodarki, Handlu i Przemysłu Japonii.

Eksploatacja kopalni potrwa około 23 lat. Po okresie rozruchu, który zakończy się w 2015 r., Sierra Gorda będzie produkować około 120 tys. ton miedzi, 50 mln funtów molibdenu i 60 tys. uncji złota rocznie. Prognozowana średnioroczna produkcja, uwzględniając uruchomienie drugiej fazy projektu, wyniesie około 220 tys. ton miedzi, 25 mln funtów molibdenu i 64 tys. uncji złota. Pierwszy koncentrat miedzi trafi do Japonii.

The inauguration of the mine, which started production two months before, was attended by more than 600 guests, including Michelle Bachelet, Chile’s President; Zdzisław Gawlik, Poland’s Vice-Minister of Treasury; and Norihiko Ishiguro, Japan’s Vice-Minister of Economy, Trade and Industry.

The mine is expected to operate for a 23-year period. After ramp-up, which will be completed in 2015, Sierra Gorda will produce 120 thousand tonnes of copper, 50 million lbs. of molybdenum and 60 thousand oz. of gold annually. Once phase II of the project is completed, the annual average production will reach 220 thousand tonnes of copper, 25 million lbs. of molybdenum and 64 thousand oz. of gold. First copper concentrate will be delivered to Japan.

111 lot.com

USEFUL INFORMATION PRZYDATNE INFORMACJE

BAGAŻ

LUGGAGE

Bagaż rejestrowany przewożony w luku bagażowym

Od 2012 roku obowiązuje system sztukowy, tzw. Piece Concept, który dotyczy bagaży rejestrowanych na wszystkich rejsach operowanych przez PLL LOT: • LOT Business Class na trasach długodystansowych (USA, Kanada, Chiny) – 3 sztuki o wadze nie większej niż 32 kg, • LOT Business Class na trasach średnio- i krótkodystansowych – 2 sztuki o wadze nie większej niż 32 kg, • LOT Premium Class na trasach długodystansowych – 2 sztuki, każda do 23 kg, • LOT Economy Plus na trasach średnio- i krótkodystansowych (Polska, Europa, Bliski Wschód) – 2 sztuki, każda do 23 kg, • LOT Economy Class – 1 sztuka o wadze do 23 kg.

Suma trzech wymiarów bagażu rejestrowanego nie powinna przekraczać 158 cm.

Checked luggage allowances

From 2012 are subject to the Piece Concept applicable to registered baggage on all flights operated by LOT Polish Airlines: • LOT Business Class on long-haul flights (US, Canada, China) – 3 pieces of luggage up to 32 kg each • LOT Business Class on middle- and short haul flights (Poland, Europe, Middle East) – 2 pieces of luggage up to 32 kg each • LOT Premium Class on long haul flights – 2 piece of luggage up to 23 kg each • LOT Economy Plus on middle- and short haul flights (Poland, Europe, Middle East) – 2 pieces of luggage up to 23 kg each • LOT Economy Class – 1 piece up to 23 kg The sum of three dimensions should not exceed 158 cm

Bagaż podręczny przewożony na pokładzie

Niezależnie od limitu bagażu rejestrowanego i terminu zakupu biletu pasażer jest uprawniony do bezpłatnego przewozu bagażu podręcznego: • LOT Business Class – 2 sztuki o łącznej wadze do 18 kg (max waga jednej sztuki 9 kg), • LOT Premium Class – 2 sztuki 12 kg łącznie (max waga jednej sztuki 8 kg), • LOT Economy Plus – 1 sztuka do 8 kg, • LOT Economy Class – 1 sztuka do 8 kg.

Suma trzech wymiarów bagażu podręcznego (długości, szerokości i wysokości) nie może przekraczać 118 cm (55x40x23)* Dodatkowo, w ramach bagażu podręcznego mogą być przewożone: - mała torebka damska lub​ - laptop lub - mały aparat fotograficzny lub - mała kamera lub - para kul ortopedycznych lub - dla podróżujących z dziećmi – pokarm i składany wózek lub spacerówka dla dziecka.

Carry-on luggage allowances

Apart from the above limits regarding checked-in luggage and regardless of the date on which the ticket was purchased, passengers are entitled to take on board free of charge: • LOT Business Class – 2 pieces of luggage up to 18 kg (one piece max 9 kg) • LOT Premium Class – 2 pieces of luggage up to 12 kg (one piece max 8 kg) • LOT Economy Plus – 1 piece of luggage up to 8 kg • LOT Economy Class – 1 Piece of luggage up to 8 kg The sum of three dimensions ( length, width and height) must not exceed 118 cm (55 + 40 + 23)* Passengers may additionally carry the following items as hand luggage: - a small woman’s handbag or - a laptop or • a small camera or - or small video camera or - a pair of crutches or - for passengers travelling with children - baby food and/or a fold up collapsible pusher (stroller)

Bagaż dla dzieci do lat dwóch

Dzieci do lat 2 niezajmujące oddzielnego miejsca w kabinie mają prawo do bezpłatnego przewozu: 1 sztuki bagażu do 23 kg o maksymalnym wymiarze do 158 cm oraz składanego wózka dziecięcego lub kosza do przewozu niemowląt, lub fotelika samochodowego przewożonych w luku bagażowym**

Luggage allowances for Children up to 2 years of age not occupying a separate seat are entitled to take on board free of charge: 1 piece of luggage weighting up to 23 kg with a maximum size of up to 158 cm, and a fold up collapsible pusher (stroller), children up to or a baby basket or a car seat carried in the hold ** 2 years of age Deklaracje celne

Wzór wypełnienia deklaracji celnych znajdą Państwo w systemie rozrywki pokładowej (w rejsach dalekodystansowych).

Customs declarations

Sample of custom declaration form can be found in the inflight entertainment system (on long-haul flights)

Zwierzęta na pokładzie

Ze względów bezpieczeństwa podróżujące na pokładzie samolotu zwierzęta muszą pozostać w trakcie całej podróży w przeznaczonej do tego celu torbie lub klatce.

Animals on board

For safety reasons, animals travelling on board the aircraft must remain in a dedicated bag or cage during the entire trip.

Komfort (na pokładzie) Uprzejmie informujemy, że w trosce o bezpieczeństwo i komfort naszych pasażerów zabronione jest korzystanie z jakichkolwiek urządzeń blokujących elementy ruchome foteli.

For your comfort

112 lot.com

In consideration for your safety, we wish to kindly inform you that is prohibited by law to use any form of instrument or tool that blocks the recline function of the passenger’s seat on board the aircraft.

* Informacje zamieszczone w magazynie są aktualne na dzień oddania magazynu do druku. Aktualna oferta i wysokość opłat za przewóz dodatkowego bagażu dostępne są w biurach sprzedaży, Call Center bądź na stronie internetowej lot.com / * The information published in the magazine is valid as at the date the magazine goes to print and it does not constitute a commercial offer within the meaning of the Civil Code. In order to confirm the validity of this information please consult LOT Polish Airlines sales assistants at sales offices, contact the Call Centre or visit the website: lot.com. ** N a niektórych połączeniach obsługiwanych małymi samolotami mogą obowiązywać dodatkowe restrykcje odnośnie wielkości bagażu podręcznego. / ** Additional carry-on luggage restrictions may apply for certain flights operated by small aircraft. *** T orba-kosz do przewozu niemowląt lub fotelik samochodowy mogą być zabierane na pokład w miarę wolnego miejsca. / *** A baby basket or a car seat can be taken on board, if space is available. **** Z rynku polskiego obowiązuje dodatkowa opłata serwisowa. / **** A n extra charge applies to outbound flights from Poland.

Zapraszamy na pokład Z nami nadal możesz zbierać mile i przedłużać ich ważność.

Zamień swoją kartę kredytową na Miles & More mBanku: n każde 3 zł zapłacone kartą Miles & More Premium = 1 mila n każde 5 zł zapłacone kartą Miles & More = 1 mila

4000

mil na start wystarczy na wniosku o kartę podać kod: P14K37BC

Tylko teraz w promocji: n 0 zł za wydanie karty kredytowej n oprocentowanie 9,9% nominalnie w skali roku przez 12 miesięcy Podane poniżej informacje stanowią reprezentatywny przykład dla karty kredytowej MasterCard Miles & More wydanej w ramach promocji „Przenieś kartę kredytową”: kwota kredytu 18 578,86 zł, czas obowiązywania umowy 12 m-cy, roczne oprocentowanie nominalne 9,90%, opłata za wydanie karty 0 zł, rzeczywista roczna stopa oprocentowania 10,15%, całkowita kwota kredytu 18 578,86 zł, całkowita kwota do zapłaty przez kredytobiorcę 20 016,41 zł. Sporządzono w oparciu o informacje własne z dnia 1.07.2014 r. Promocja „Przenieś kartę kredytową” trwa od 1.09.2014 r. do 31.08.2015 r.

Mile powitalne naliczane są tylko raz, bez względu na liczbę posiadanych kart, i nie są naliczane ponownie w przypadku wydania kolejnej karty, nowej w miejsce zastrzeżonej, duplikatu czy wznowienia karty. Mile naliczane są za transakcje bezgotówkowe z wyłączeniem MultiTransferu oraz przelewów z rachunku karty kredytowej. Pakiet 4000 mil powitalnych naliczany jest za pierwszą płatność kartą kredytową, dokonaną w okresie pierwszych 3 miesięcy od jej wydania. Niniejszy materiał nie stanowi oferty w rozumieniu art. 66 Kodeksu cywilnego i ma charakter wyłącznie informacyjny.

Przyznanie kredytu uzależnione jest od pozytywnej oceny zdolności kredytowej potencjalnego kredytobiorcy przez mBank S.A. Szczegółowe warunki, prowizje i opłaty związane z kartami kredytowymi Miles & More są określone w Taryfie prowizji i opłat bankowych w mBanku w Polsce dla osób fizycznych, Regulaminie kart kredytowych mBanku, Regulaminie Programu dla kart kredytowych Miles & More mBanku, Regulaminie promocji „Przenieś kartę kredytową” dostępnych na stronie www.mbank.pl/indywidualny/karty/karta-kredytowa-miles-and-more

mBank.pl | 801 300 800

114 lot.com

LOT NA NAJBARDZIEJ NOWOCZESNYM TERMINALU LOTNISKA HEATHROW W LONDYNIE

LOT NEWS

LOT POLISH AIRLINES MOVES TO LONDON HEATHROW’S MOST MODERN TERMINAL

Przestronne, nowoczesne wnętrza, sprawna i przyjemna odprawa oraz bogata jak nigdy dotąd oferta sklepów i restauracji – LOT rozpoczął operacje w najnowocześniejszych przestrzeniach lotniska Heathrow – terminalu T2, zwanego także „Terminalem Królowej”.

Spacious, modern interiors, hassle-free and friendly check-in plus wider than ever variety of shopping and dining options - LOT has just moved to state of the art facility Heathtrow’s T2 terminal, also known as the “Queen’s Terminal.”

Nowy terminal to niespotykany dotąd na londyńskim Heathrow komfort dla pasażerów. Podróżujący zarówno w LOT Economy, jak i Economy Plus oraz Business mogą skorzystać z 66 automatycznych kiosków check-in oraz stanowisk do nadania bagażu, a następnie udać się do jednego z 27 stanowisk kontroli bezpieczeństwa. W strefie odlotów czekają 33 sklepy i 17 restauracji. Terminal oferuje też wyjątkową usługę tak zwanego „Personal Shopper”.

Pasażerowie LOT Business Class mogą skorzystać z nowego salonu biznesowego, z którego roztacza się zapierający dech w piersiach widok na jeden z najbardziej ruchliwych pasów startowych świata!

The new facility provides unrivalled passenger comfort at London Heathrow Airport. LOT Economy, Economy Plus and Business travellers may benefit from 66 self-serve kiosks, bag drop desks and later proceed to any of the 27 security check points. There are 33 shops and 17 restaurants to enjoy in the departures area. In addition, the terminal offers the unique “Personal Shopper” service.

Passengers flying LOT Business Class may benefit from a new business lounge with the breathtaking view of one of the world’s busiest runways!

FOT. HEATHROW AIRPORT

LOT NEWS

WYDARZENIA

Świąteczna oferta specjalna w Apart!

W listopadzie i grudniu 2 mile zamiast 1 mili za każde 5 zł wydane na gwiazdkowe prezenty!

Zapraszamy do salonów Apart w całej Polsce i eSklepu.

FILMY MOVIES

TV TV

GRY GAMES

O NAS ABOUT US

lot.com

ZMIENIAMY SIĘ. DLA CIEBIE WE ARE CHANGING. FOR YOU

W listopadzie w ramach oferty PLL LOT oferujemy Państwu 31 filmów (w tym 4 filmy chińskie), 16 odcinków seriali (w tym hity HBO), trzy koncerty, wiele programów rozrywkowych oraz ofertę audio, gier i prasy elektronicznej.

Zachęcamy do zapoznania się ze szczegółami wewnątrz systemu oraz z zakładkami „O nas” i kategorią „Zmieniamy się dla Ciebie” w sekcji „TV”, aby mogli się Państwo przekonać, co jeszcze postanowiliśmy zrobić, aby umilić Państwu podróż.

MUZYKA MUSIC

E-READER

In November, we would like to offer you 31 movies (including 4 Chinese movies), 16 TV series’ episodes (including HBO blockbusters), 3 concerts, a selection of entertaining shows and a collection of music albums, games and e-magazines.

We encourage you to check it out yourself. Please take a look at the “About us” section and the “We’re changing for You” category in the TV section to see what else we have decided to do to make your travel experience even better.

NOWOŚCI FILMOWE NEW IN NOVEMBER:

I ORIGINS

118

DLA DZIECI KIDS

ZAGUBIENI W TAJLANDII LOST IN THAILAND

CZAROWNICA MALEFICENT

MAX PAYNE

FACET (NIE)POTRZEBNY OD ZARAZ SOPHIE SEEKS 7

DZIEŃ KOBIET WOMEN’S DAY

FOT. MP

IN-FLIGHT ENTERTAINMENT SYSTEM ROZRYWKA NA POKŁADZIE

SYSTEM ROZRYWKI POKŁADOWEJ ENTERTAINMENT SYSTEM ROZRYWKI POKŁADOWEJIN-FLIGHT IN-FLIGHT ENTERTAINMENT

Lot to dopiero poczatek The flight is only the beginning

w tym numerze Sztokholm Izrael Rovaniemi Via Lattea Meksyk Sri Lanka

lottravel.com

in this issue Stockholm Israel Rovaniemi Via Lattea Mexico Sri Lanka

Sztokholm

Stockholm

Mamma Mia

Warsaw

Pakiet zawiera: • Bezpośredni przelot Polskimi Liniami Lotniczymi LOT na trasie Warszawa Sztokholm w obie strony • Prywatny transfer z lotniska do hotelu oraz z hotelu na lotnisko • Zakwaterowanie w 4*hotelu, na trzy noce, ze śniadaniem • Wycieczka z przewodnikiem śladami zespołu ABBA • Ubezpieczenie turystyczne

Cena pakietu od: Price from:

4489 PLN za osobę per person

Plan pobytu: Dzień

Piątek Transfer z lotniska Arlanda do 4*hotelu w Sztokholmie.

Dzień

Sobota Wycieczka z przewodnikiem śladami zespołu ABBA i Sztokholmu lat ’70!

Jesteśmy dumni, że możemy opowiedzieć tę niezwykłą historię jednego z najsławniejszych, nie tylko w Szwecji, ale i na całym świecie Zespołów.

Dzień

Niedziela Czas wolny w Sztokholmie.

Dzień

Poniedziałek Transfer z hotelu na lotnisko Arlanda w Sztokholmie.

1

2

3

4

Stockholm Mamma Mia Price includes: • • • • •

Direct LOT flight Warsaw - Stockholm - Warsaw Private transfer airport - hotel - airport Accommodation at a 4*hotel for 3 nights with breakfast Guided ABBA Tour Travel insurance

Itinerary: Day

Friday Transfer from Arlanda Airport to a 4*hotel in Stockholm.

Day

Saturday Guided ABBA Tour Follow us in the footsteps of ABBA and the story of the 1970’s Stockholm.

The world famous pop quartet put Stockholm and Sweden on the international map. We are proud to present ABBA City Walk, a walk through the city where Abba lived and worked. Visit at the ABBA Museum.

Day

Sunday Free time to visit Stockholm and enjoy the stay.

Day

Monday Transfer from the hotel to Arlanda Airport in Stockholm.

1

2

3 Kontakt Contact

www.lottravel.com +48 22 577 66 77

4

Ciepły tydzień

Warsaw

w Izraelu

Pakiet zawiera:

Cena pakietu od: Price from:

4299 PLN za osobę per person

• Bezpośredni przelot Polskimi Liniami Lotniczymi LOT na trasie Warszawa – Tel Awiw w obie strony • Prywatny transfer z lotniska do hotelu oraz z hotelu na lotnisko • 7 noclegów ze śniadaniami i obiadokolacjami w 4-gwiazdkowym hotelu Grand Beach w Tel Awiwie w pokoju 2-osobowym • Jednodniową wycieczkę Złota Jerozolima (stara i nowa) • Jednodniową wycieczkę Biblijnym szlakiem (Nazaret, Tyberiada, Dolna Galilea, Kafarnaum) • Jednodniową wycieczkę Masada i Morze Martwe • Ubezpieczenie turystyczne

Tel Aviv

Plan podróży: Niedziela – przylot do Tel Awiwu i transfer do hotelu Poniedziałek – Złota Jerozolima Wycieczka rozpocznie się wjazdem na Górę Oliwną,następnym przystankiem będzie Góra Syjon i zwiedzanie grobowca króla Dawida, klasztoru Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny oraz miejsca, w którym odbyła się Ostatnia Wieczerza. Na zwiedzających czeka jeszcze Ściana Płaczu, spacer Via Dolorosa, Bazylika Grobu Świętego i wizyta w Jad Waszem.

Wtorek – dzień do własnej dyspozycji Środa – Biblijnym szlakiem Wyjazd z Tel Awiwu i przejazd Autostradą Nadmorską do Dolnej Galilei i Nazaretu. Zwiedzanie Bazyliki Zwiastowania Pańskiego w Nazarecie oraz kościoła św. Józefa. Następnie przejazd poprzez Kanę do przepięknej Tyberiady oraz wzdłuż Jeziora Tyberiadzkiego aż do Kafarnaum. Kolejnym punktem jest Tabga – miejsce cudownego rozmnożenia chleba i Yardenit, miejscowość, gdzie rzeka Jordan wypływa z Jeziora Galilejskiego.

Czwartek – dzień do własnej dyspozycji Piątek – Masada i Morze Martwe Przejazd wzdłuż Wzgórz Hebronu do Morza Martwego, najniższego miejsca na ziemi. Wjazd kolejką linową i zwiedzanie fortecy wybudowanej przez króla Heroda. Przejazd do Morza Martwego, kąpiel i odpoczynek na plaży. W drodze powrotnej wizyta w grotach Qumran, w których odkryto starożytne zwoje.

Sobota – dzień do własnej dyspozycji Niedziela – transfer z hotelu na lotnisko, przylot do Warszawy

Warm week in Israel

Price includes: • • • • •

Direct LOT flight Warsaw – Tel Aviv – Warsaw Private transfer airport – hotel – airport Accommodation at 4-star hotel in a double room One-day trip to Golden Jerusalem (old and new) One-day trip through the Biblical Highlights of the North (Nazareth, Tiberias, Lower Galilee, Capernaum) • One-day trip to Masada and the Dead Sea • Travel insurance

Itinerary:

Kontakt Contact

www.lottravel.com +48 22 577 66 77

Sunday – arrival in Tel Aviv and transfer to the hotel Monday – Golden Jerusalem (old and new) The trip starts at the Mount of Olives with a magnificent, panoramic view of Jerusalem. The panorama is followed

by Mount Zion, the tomb of King David, the dormition abbey and the Last Supper to location. A visit to the Wailing Wall, a walk through the Via Dolorosa, the Church of the Holy Sepulcher and a visit to Yad Vashem are only fewof the numerous attractions.

Tuesday – free time Wednesday – Biblical Highlights of the North (Nazareth, Tiberias, Lower Galilee, Capernaum) The trip departs from Tel Aviv on the coastal highway. It continues through the landscape of Lower Galilee to Nazareth.

Than a visit in the Church of Annunciation and the Church of St. Joseph and beautiful Kana and Tiberias. Next it follows along the Sea of Galilee down to Capernaum and last but not least Tabgha – the place of the miraculous multiplication of the loaves and Yardenit, a spot where the Jordan River flows into the Sea of Galilee.

Thursday – free time Friday – Masada and the Dead Sea Drive along the hills of Hebron to the Dead Sea, the lowest place on earth. The cable car ride will allow you to visit the fortress built by King Herod. Next visit the Dead Sea for a swim or relax on the beach. On the way back visit the caves of Qumran, where the ancient scrolls were discovered.

Saturday – free time Sunday – transfer from the hotel to the airport

Rovaniemi Rovaniemi--Wizyta Wizytau Świętego u ŚwiętegoMikołaja Mikołaja

Rovaniemi Rovaniemi

dostępne dostępneterminy: terminy:6 6grudnia, grudnia,7 7grudnia, grudnia,1313grudnia, grudnia,1414grudnia grudnia2014 2014 Poleć Poleć z nami z nami nad nad koło koło podbiegunowe podbiegunowe i spotkaj i spotkaj sięsię zeze Świętym Świętym Mikołajem, Mikołajem, jeszcze jeszcze przed przed świętami! świętami!

Zapraszamy Zapraszamy nana spędzenie spędzenie cudownego cudownego dnia dnia ww Laponii.

Laponii.

Podczas Podczas pobytu pobytu staniesz staniesz przed przed okazją okazją spotkania spotkania sięsię zeze Świętym Świętym Mikołajem Mikołajem czy czy spróbowania spróbowania swoich swoich siłsił z tradycyjnymi z tradycyjnymi aktywnościami, aktywnościami, którymi którymi lokalni lokalni mieszkańcy mieszkańcy cieszą cieszą sięsię nana coco dzień. dzień.

Cena Cena pakietu pakietu od: od: Price Price from: from:

2399 2399 PLN PLN zaza osobę osobę perper person person

Warsaw Warsaw

Pakiet Pakietzawiera: zawiera: • Przelot • Przelot samolotem samolotem czarterowym czarterowym nana trasie: trasie: Warszawa Warszawa – Rovaniemi – Rovaniemi – Warszawa – Warszawa • Transfer • Transfer autokarem: autokarem: lotnisko lotnisko ww Rovaniemi Rovaniemi - Wioska - Wioska Św. Św.

Mikołaja Mikołaja - lotnisko - lotnisko ww Rovaniemi Rovaniemi • Wstęp • Wstęp dodo Wioski Wioski Św. Św.

Mikołaja Mikołaja • Opiekę • Opiekę polskojęzycznego polskojęzycznego pilota pilota wycieczki wycieczki podczas podczas całego całego wyjazdu wyjazdu • Ubezpieczenie • Ubezpieczenie podróżne podróżne

Plan Planpodróży*: podróży*: 06:00 06:00 – spotkanie – spotkanie z pilotem z pilotem wycieczki wycieczki nana lotnisku lotnisku F. F. Chopina Chopina ww Warszawie Warszawie 07:00 07:00 – odlot – odlot z Warszawy z Warszawy dodo Rovaniemi Rovaniemi 10:50 10:50 – przylot – przylot dodo Rovaniemi Rovaniemi 11:15-11:30 11:15-11:30 przejazd przejazd autokarem autokarem dodo Wioski Wioski Św. Św.

Mikołaja Mikołaja 11:30-18:00 11:30-18:00 czas czas wolny wolny ww wiosce wiosce Św. Św.

Mikołaja Mikołaja WW czasie czasie wolnym wolnym polecamy polecamy /usługi /usługi płatne płatne nana miejscu/** miejscu/** 11:30 11:30 – 12:30 – 12:30 spacer spacer popo terenie terenie Wioski Wioski Św. Św.

Mikołaja Mikołaja 12:30 12:30 – 13:30 – 13:30 spotkanie spotkanie ze ze Św. Św.

Mikołajem Mikołajem

13:30 13:30 – 14:30 – 14:30 lunch lunch 14:30 14:30 – 18:00 – 18:00 -dodatkowe -dodatkowe atrakcje atrakcje (Husky (Husky Park Park - Przejażdżka - Przejażdżka psim psim zaprzęgiem, zaprzęgiem, Renifer Renifer Świętego Świętego Mikołaja, Mikołaja, safari safari skuterami skuterami śnieżnymi, śnieżnymi, zdjęcie zdjęcie ze ze Świętym Świętym Mikołajem, Mikołajem, wizyta wizyta ww Świecie Świecie Bałwanka, Bałwanka, Park Park Św. Św.

Mikołaja) Mikołaja) 18:00 18:00 przejazd przejazd autokarem autokarem nana lotnisko lotnisko ww Rovaniemi Rovaniemi 19:30 19:30 odlot odlot samolotu samolotu dodo Warszawy Warszawy 23:00 23:00 przylot przylot dodo Warszawy Warszawy nana lotnisko lotnisko F. F. Chopina Chopina *Czas *Czas przelotu przelotu - 3- godziny; 3 godziny; godziny godziny odlotu odlotu podane podane ww czasach czasach lokalnych. lokalnych.

Godziny Godziny podane podane ww programie programie mogą mogą ulec ulec niewielkim niewielkim zmianom zmianom **Usługi **Usługi nienie objęte objęte rezerwacją rezerwacją

Rovaniemi Rovaniemi--Visit VisitSanta SantaClaus Claus

available availableterms: terms:December December6th, 6th,December December7th, 7th,December December13th, 13th,December December14th, 14th,2014 2014 FlyFly with with usus toto the the Arctic Arctic Circle Circle and and meet meet Santa Santa Claus Claus just just before before Christmas!

Christmas!

We We invite invite you you toto spend spend a magic a magic day day inin Lapland Lapland – the – the world world ofof Santa Santa Claus.

Claus.

During During your your journey journey you’ll you’ll have have anan opportunity opportunity toto meet meet Santa Santa Claus Claus and and play play traditional traditional games games and and activities activities just just like like the the locals. locals.

Price Priceincludes: includes: • Charter • Charter flight flight onon route: route: Warsaw Warsaw – – Rovaniemi Rovaniemi – Warsaw – Warsaw • Bus • Bus transfers transfers onon route: route: Rovaniemi Rovaniemi airport airport - the - the Santa Santa Claus Claus Village Village – – Rovaniemi Rovaniemi airport airport • Visit • Visit at at thethe Sanata Sanata Claus Claus Village Village Tour Tour • Guide • Guide during during thethe whole whole triptrip • Travel • Travel insurance insurance

Itinerary*: Itinerary*: 06:00 06:00 meeting meeting with with thethe tour tour guide guide at at thethe F. F. Chopin Chopin Airport Airport in in Warsaw Warsaw 07:00 07:00 departure departure flight flight to to Rovaniemi Rovaniemi 10:50 10:50 arrival arrival at at Rovaniemi Rovaniemi 11:15 11:15 - 11:30 - 11:30 transfer transfer to to thethe Santa Santa Claus Claus Village Village 11:30 11:30 - 18:00 - 18:00 free free time time at at thethe Santa Santa Claus Claus Village Village During During your your free free time time wewe recommend recommend /services /services paid paid onon thethe spot**/: spot**/: 11:30 11:30 - 12:30 - 12:30 walking walking tour tour around around thethe Santa Santa Claus Claus Village Village 12:30 12:30 - 13:30 - 13:30 meeting meeting with with Santa Santa Claus Claus 13:30 13:30 - 14:30 - 14:30 time time forfor lunch lunch 14:30 14:30 - 18:00 - 18:00 free free time time forfor additional additional amenities amenities (Husky (Husky Park Park – husky – husky ride, ride, Santa Santa Claus Claus Reindeer, Reindeer, Snowmobiles Snowmobiles safaris, safaris, photo photo with with Santa Santa Claus, Claus, Visit Visit at at Snowman Snowman world, world, Santa Santa Park) Park) 18:00 18:00 transfer transfer to to Rovaniemi Rovaniemi airport airport 19:30 19:30 departure departure flight flight to to Warsaw Warsaw 23:00 23:00 arrival arrival at at F. F. Chopin Chopin Airport Airport in in Warsaw Warsaw *Flight *Flight duration: duration: 3 hours; 3 hours; allall times times areare local. local.

Above Above schedule schedule might might bebe changed changed slightly slightly **Services **Services areare notnot booked booked

Kontakt Kontakt Contact Contact

www.lottravel.com www.lottravel.com +48 +48 2222 577 577 6666 7777

Via Lattea

Narty we Włoszech Pakiet zawiera:

Cena pakietu od: Price from:

4449 PLN za osobę per person

• Bezpośredni przelot Warszawa - Mediolan - Warszawa na pokładzie samolotu PLL LOT • Transfery z/na lotnisko Mediolan - Sestriere • Zakwaterowanie w 4*hotelu The Grand Hotel Besson lub podobnym (3 noclegi w opcji HB - śniadania i obiadokolacje) • Czterodniowy skipass • Ubezpieczenie podróżne

Plan podróży: Czwartek Transfer z lotniska w Mediolanie do hotelu w Sestriere Piątek i sobota Czas wolny na jazdę na nartach Tereny narciarskie w Via Lattea - Via Lattea zapewnia duży wybór tras narciarskich: ten międzynarodowy region narciarski obejmuje stoki Sestriere, Sauze d’Oulx, Oulx, Sansicario, Cesana, Pragelato, Claviere oraz francuski ośrodek Montgenèvre Niedziela Transfer z hotelu na lotnisko w Mediolanie

Via Lattea Skiing in Italy Package includes: • Direct LOT flight Warsaw – Milan - Warsaw • Return private transfer from Milan Airport to Sestriere • Accommodation at 4- star The Grand Hotel Besson or similar (3 nights with HB- Breakfast & Dinner) • 4 day Skipass • Travel insurance

Itinerary: Thursday Transfer from Milan Airport to the hotel in Sestriere Friday & Saturday Free time to enjoy skiing Ski areas in Via Lattea - Via Lattea offers a wide choice of skiing opportunities: this International skiing area includes Sestriere, Sauze d’Oulx, Oulx, Sansicario, Cesana, Pragelato, Claviere as well as the French Montgenèvre Sunday Transfer from the hotel to Milan Airport

Kontakt Contact

www.lottravel.com +48 22 577 66 77

Meksyk

Objazd: Wielka konkwista w 16 dni Poznaj fascynujący świat Majów, Azteków oraz innych kultur prekolumbijskich. Zrelaksuj się w najsłynniejszych kurortach Acapulco i Cancún. Przekonaj się, jak wielkie i zróżnicowane jest Mexico City.

Cena pakietu od: Price from:

7399 PLN za osobę per person

Główne punkty programu: MEXICO CITY – zwiedzanie historycznego centrum CHICHEN ITZA – miasto wpisane na listę UNESCO UXMAL – centrum religijne Majów PALENQUE – zwiedzanie stanowiska archeologicznego MONTE ALBÁN – najstarsza strefa archeologiczna w Meksyku TEOTIHUACÁN – ważny ośrodek religijny i polityczny Azteków ACAPULCO – wypoczynek w najsłynniejszym kurorcie Meksyku CANCÚN – relaks w naprawdę wielkim stylu!

Mexico

Tour: Great conquest in 16 days Learn about the fascinating world of the Maya, Aztec and other pre-Columbian cultures. Relax in the most famous resorts of Acapulco and Cancun. Find out how great and diverse Mexico City is.

Main attractions: MEXICO CITY – visiting the historic centre CHICHEN ITZA – a city inscribed as an UNESCO World Heritage Site UXMAL – the Maya religious centre PALENQUE – visiting an archaeological site in a city MONTE ALBAN – the oldest architectural zone in Mexico TEOTIHUACAN – an important Aztec religious and political centre ACAPULCO – leisure in the most famous resort of Mexico CANCUN – relaxation in a truly great style!

OASIS CANCÚN****, CANCUN Hotel jest usytuowany na plaży w strefie hotelowej w mieście Cancún. Goście mają do dyspozycji między innymi SPA, odkryty basen, karaibskie all Inclusive, 10 restauracji i 8 barów.

The hotel is situated on the beach in the hotel zone in the city of Cancun. Visitors have many facilities at their disposal,including: spa, open-air swimming pool, Caribbean allinclusive, 10 restaurants, and eight bars.

DREAMS PUERTO AVENTURAS RESORT & SPA****, RIVIERA MAYA Hotel znajduje się w niewielkim kurorcie na Riviera Maya, bezpośrednio przy zatokowej piaszczystej plaży, tuż przy porcie jachtowym. W pobliżu hotelu liczne bary, restauracje i sklepy.

The hotel is in a small resort on Riviera Maya, right on a sandy beach, near a yacht marina. There are numerous bars, restaurants and shops in the vicinity.

Cena pakietu od: Price from:

Cena pakietu od: Price from:

per person

per person

5999 PLN za osobę

Kontakt Contact

www.lottravel.com +48 22 577 66 77

6699 PLN za osobę

THE TRIP ORGANIZER IS RAINBOW TOURS TRAVEL AGENCY

Sri Lanka

Objazd: Sri Lanka – Łza z policzka Indii w 16 dni Imponujące buddyjskie ośrodki kultu, malowidła w jaskiniach, plantacje herbaty i przypraw, a to wszystko w scenerii zapierającej dech w piersiach.

A na koniec imponującej trasy relaks na jednej z plaż Sri Lanki lub Malediwów, czyli podróż idealna!

Główne punkty programu:

Cena pakietu od: Price from:

5699 PLN za osobę per person

Colombo – barwna metropolia PINNAWAL – sierociniec słon DAMBULLA – imponujący kompleks 5 świątyń wykutych w skałach ANURADHAPURA – czyli pierwsza stolica Sri Lanki MIHINTALE – kolebka buddyzmu na Sri Lance SIGIRIJA – forteca położona na szczycie 200-metrowej skały PLANTACJE PRZYPRAW ŚWIĄTYNIA ZĘBA – najważniejsza świątynia buddyjska na wyspie PLANTACJA I FABRYKA HERBATY – pokaz produkcji oraz degustacja znanej na całym świecie herbaty Cejlon PARK NARODOWY YALA – czyli sawanny, laguny oraz ciekawe formacje skalne, a także słonie i lamparty GALLE – fort wpisany na listę UNESCO

Sri Lanka

Tour: Sri Lanka – a tear on the cheek of India in 16 days Impressive Buddhist religious centres, cave paintings, tea and spice plantations, and all this in a breathtaking scenery. And at the end of the impressive tour – relaxation on one of the beaches of Sri Lanka or the Maldives – an ideal trip!

Main attractions: COLOMBO – a colourful metropolis PINNAWAL – an elephant orphanage DAMBULLA – an impressive complex of five temples carved out of rocks ANURADHAPURA – the first capital of Sri Lanka MIHINTALE – the cradle of Buddhism in Sri Lanka SIGIRIYA – a fortress situated on the top of a 200-metre rock, a former royal seat SPICE PLANTATIONS TEMPLE OF THE TOOTH – the most important Buddhist temple on the island TEA PLANTATION AND FACTORY – presentation of production and tasting of the world-famous Ceylon tea YALA NATIONAL PARK – savannas, lagoons and interesting rock formations, as well as elephants and leopards GALLE – a fort inscribed on the UNESCO World Heritage Site LEISURE ON SRI LANKA OR THE MALDIVES CLUB HOTEL DOLPHIN****Waikkal Hotel o bardzo wysokim standardzie, doskonały zarówno dla rodzin, jak i dla par. Przepiękna plaża i bardzo bogata infrastruktura hotelu sprawiają, że nie można się tu nudzić.

A very high-standard hotel, excellent both for families and for couples. The beautiful beach and the extensive infrastructure of the hotel make it difficult to be bored here.

Cena pakietu od: Price from:

Cena pakietu od: Price from:

8149 PLN za osobę

7269 PLN za osobę

per person

Kontakt Contact

www.lottravel.com +48 22 577 66 77

AVANI KALUTHARA****Kaluthara Luksusowy hotel urządzony w lankijskim stylu, słynący z bardzo dobrej kuchni. Idealny dla par nastawionych na relaks i korzystanie z uroków położonego niedaleko miasta.

A luxurious hotel, arranged in the Lanka style, famous for excellent cuisine. Ideal for couples wanting to relax and benefit from the beauty of the city located nearby.

per person

THE TRIP ORGANIZER IS RAINBOW TOURS TRAVEL AGENCY

Kompleksowa obsługa wyjazdów służbowych

Profesjonalne doradztwo oraz szeroki wachlarz usług na każdym etapie podróży

Comprehensive business trip service

Professional consultancy and wide range of services at each stage of the journey Najlepsze warunki na połączenia krajowe i międzynarodowe LOT oraz innych przewoźników Best conditions for national and international LOT flights and other airlines

Wynajem samochodów Car rental

Rezerwacje hotelowe Hotel bookings

Wyjazdy typu „incentive” Incentive trips

Ubezpieczenia podróżne Travel insurance

Naliczanie punktów i mil w programach lojalnościowych: Miles & More oraz LOT dla Firm Collection of point in Miles & More program and LOT for Business program

Pakiety wakacyjne dla pracowników firm Vacation packages for employees

Serwis dostosowany do indywidualnych potrzeb i polityki firmy Customized service according to individual needs and company travel policy

Kontakt przez 24h 24h service

Skontaktuj się z nami! / Contact us today!

Tel: +48 22 606 66 33 / E-mail: biz@lottravel.com

Business

E

E

I

E

E

E

E

E

E

E

I

E

I

E

I

I

E

E

E

E

E

I

E E

I

E

I

I

E

I

E

E

E

E

E

E

I

E

E

I

I

E

E

I

E

E

I

I

E

I

E

I

IX E DYC J A

I TA K A & G A L A

NOWOŚĆ

LUKSUSOWE WAKACJE MARZEŃ

NARTY WE WŁOSZECH

ZIMA 2014/2015

NOWOŚĆ

A EREM B KU MLIN

ZIMA 2014

PODRÓŻUJ DREAMLINEREM: MEKSYK | KUBA | WENEZUELA | TAJLANDIA | DOMINIKANA | ZANZIBAR

001_Okladka_Itaka_ZIMA_2014_ok.indd 1

14-06-03 10:22

A RE D T LO

ROMANTIC | LUXURY | HONEYMOON

CAYO SANTA MARIA/KUBA

ROMANTIC | LUXURY

CAYO SANTA MARIA/KUBA

Ć OŚ W NO

Melia Buenavista

(SNUBUEG)

Royalton Cayo Santa Maria (SNUROYG)

HHHHH

✹ 3 plaże, najlepsza rafa koralowa na wyspie ✹ hotel dla osób dorosłych, preferujących spokojny wypoczynek ✹ serwis hotelowy, usługi butlera, kuchnia – najwyższy poziom ✹ serwis plażowy w cenie ✹ kuksusowe pokoje

cena od 2653 zł/os. za 7 noclegów

WEJDŹ

18+

Ć OŚ W NO

All

inclusive 24 H

na www.itaka.gala.pl

I POBIERZ KATALOG Z NASZYMI OFERTAMI

HHHHH

✹ luksusowe, eleganckie pokoje, prywatny butler ✹ serwis dostępny 24 H, bezpłatny room-service ✹ profesjonalna obsługa, ciepło i troska o samopoczucie Gości ✹ romantyczna sceneria, pełen relaks ✹ serwis plażowy w cenie

18+

All

inclusive

ZADZWOŃ: NUMER INFOLINII 801 055 111

Ilość miejsc w ofercie ograniczona

24 H