Kaleidoscope December 2014

ZABIERZ MNIE / TAKE ME HOME

12/2014

12/2014

Kuba

Cuba

KIERUNEK: PETERSBURG | NA WEEKEND: POLSKIE GÓRY | ŚWIĄTECZNY BARSZCZ | GDAŃSKI TEATR SZEKSPIROWSKI | ULTRAMARATON BADWATER | GOOGLE WSKAŻE NIE TYLKO DROGĘ | HISTORIA REKLAMY

egzemplarz bezpłatny / free copy magazyn pokładowy Polskich Linii Lotniczych LOT ISSN 0239-9032

ul. Chocimska 7, Warszawa, tel. 22 848 12 25, tel./fax 22 848 15 90

Wesołych i spokojnych Świąt Bożego Narodzenia oraz szczęśliwego Nowego Roku.

Merry Christmas and Happy New Year! www.restauracjarozana.com.pl

© MAREK WIŚNIEWSKI. OKŁADKA/COVER: JEREMY WOODHOUSE/GET TYIMAGES

EDYTORIAL Szanowni Państwo, zima wcale nie musi być nudna i szara, a najlepszym przyjacielem człowieka jest… słońce.

Przed nami ponad 300 wspólnych rejsów czarterowych Dream­linerami na wymarzone egzotyczne wakacje proponowane przez dwa największe biura podróży. W tym sezonie zimowym bezpośrednio z Warszawy w sumie proponujemy aż 10 kierunków na trzech kontynentach! Same nazwy rozbudzają już miłe skojarzenia: Colombo, Zanzibar oraz Durban, Bangkok, Krabi, Varadero, Santa Clara, La Romana, Ho Chi Minh czy Cancun.

Zapachniało przygodą, prawda?

To wszystko staje się osiągalne na skrzydłach naszych Dreamlinerów. Cieszymy się, że biura podróży, a przede wszystkim ich klienci, doceniają nowoczesność i komfort tych maszyn.

Boeing 787 LOT-u jest bezkonkurencyjny. Ponadto jako jedyny daje największy wybór wygody podróżowania podczas rejsu czarterowego – czeka na Państwa LOT Economy, LOT Premium Class oraz LOT Business Class.

Nie zapominamy także o tych, którzy nie mają jeszcze żadnych planów na ciekawe wyjazdy zimą. LOT Travel – biuro podróży, które jest w stanie przygotować każdy wyjazd prywatny i służbowy według indywidualnych potrzeb – do swojej oferty włącza m.in. podróż do Laponii na spotkanie ze Świętym Mikołajem. To nie lada gratka dla wszystkich – nie tylko dla dzieci. Bezpośredni rejs z Warszawy, mnóstwo ciekawych aktywności wśród północnych krajobrazów, w tym przejażdżki saniami z psim zaprzęgiem i wizytą w wiosce Świętego Mikołaja. A dla miłośników gór narciarskie wyjazdy do Francji, Szwajcarii czy Włoch.

Udanych Świąt, nieważne czy pod palmami, czy w kraju, najważniejsze, by były spędzone wśród Najbliższych.

Wszystkiego dobrego! ☐

ZIMĄ Z WARSZAWY PROPONUJEMY AŻ DZIESIĘĆ WAKACYJNYCH KIERUNKÓW NA TRZY KONTYNENTY! THIS WINTER, WE ARE OFFERING TEN EXOTIC DESTINATIONS ON THREE CONTINENTS.

Editorial

Dear Passengers, Winter doesn’t have to be grey and dull and... the sun is our best friend.

We have more than 300 chartered Dreamliner flights ahead of us. Two leading tour operators are ready to take you on those exotic holidays you have always dreamed about. This winter, we are offering ten destinations on three continents – all direct from Warsaw. The names alone are enough to conjure up pleasurable associations – Colombo, Zanzibar, Durban, Bangkok, Krabi, Varadero, Santa Clara, La Romana, Ho Chi Minh City and Cancún.

It certainly has the whiff of adventure about, it, wouldn’t you say? All these places are within easy reach, thanks to our Dreamliner fleet. We are happy that travel agencies, and especially their customers, appreciate these modern and comfortable aircraft. LOT’s Boeing 787s are in a class of their own. No other aeroplane offers anything like the travel comfort available in LOT Economy, LOT Premium Class and LOT Business Class charter flights.

We haven’t forgotten those who still don’t have anything interesting planned for winter. LOT Travel, a tour operator that can organise any private or business trip to suit individual preferences, is now expanding its range with trips to Lapland, where you can meet Santa Claus. This is a real treat for children of all ages. A direct flight from Warsaw takes you to a host of exciting activities in Scandinavia, including dog sledding and a visit to Santa Claus village. Skiing enthusiasts have skiing trips to France, Switzerland and Italy to choose from.

I wish you a merry Christmas with your loved ones – whether it be under the palm trees or at home.

All the best. ☐

Prezes PLL LOT / LOT POLISH AIRLINES CEO Sebastian Mikosz

3

od

1 090 zł

3 190 zł

od

Złota zawieszka z brylantami i tanzanitem wzór 103.404

od

Złota zawieszka z brylantami i szafirami wzór 103.414

2 290 zł Złote kolczyki z brylantami i tanzanitami wzór 103.404

od

od

2 790 zł Złotypierścionek pierścionek Złoty z brylantami z brylantami szafirem iiszafirem wzór103.414 103.414 wzór

1 849 zł Złoty pierścionek z brylantami i tanzanitem wzór 103.393

od

2 190 zł

od

4 290 zł

od

Złoty pierścionek z brylantami i tanzanitem wzór 103.404

4 890 zł Złotypierścionek pierścionek Złoty z brylantami z brylantami szafirami iiszafirami wzór103.523 103.523 wzór

Złote kolczyki z brylantami i szafirami wzór 103.414

Tanzanit

Szafir

Czarne diamenty

Ażury z diamentami

od

1 349 zł Złoty pierścionek z diamentami wzór 105.350

od

od

459 zł od

Złota zawieszka z brylantem wzór 191.104

899 zł Złote kolczyki z brylantami wzór 191.102

1 349 zł Złote kolczyki z diamentami wzór 105.350

Ceramika z diamentami od

1590 zł Zawieszka z ceramiki i złota z brylantami wzór 179.124

od

Utkane ze złota od

519 zł Złota zawieszka wzór AP123-3713

1 390 zł Pierścionek z ceramiki i złota z brylantami wzór 179.101

od

1139 zł Złote kolczyki wzór AP123-3710

od

1 290 zł Złoty naszyjnik z diamentami i topazami wzór 109.485

od

249 zł Złota zawieszka z diamentem wzór 101.164

od

629 zł Złote kolczyki z diamentami wzór 109.497

od

1 039 zł Złota zawieszka z diamentami wzór 109.495

Delikatna biżuteria z diamentami Pierścionki z diamentami 1 090 zł Złoty pierścionek z diamentami wzór 160.321

od

1 849 zł Złoty pierścionek z brylantem wzór 103.554

1 049 zł Złoty pierścionek z diamentami wzór 160.323

od

1 990 zł Złoty pierścionek z diamentami wzór 160.312

od

3 290 zł Złoty pierścionek z brylantami wzór 109.470

www.apart.pl

od

od

od

1 399 zł Złota zawieszka z cyrkoniami wzór AP123-8537

od

1194 zł Złota zawieszka z cyrkoniami wzór AP123-8526

od

od

1 214 zł Złoty pierścionek z cyrkoniami wzór AP123-7925

509 zł Złote kolczyki z cyrkoniami wzór AP122-3312

Złota klasyka Dla dzieci

Magic Moments od

od

599 zł

Złota zawieszka z emalią wzór AP35-0006

Złoty naszyjnik z brylantem wzór 109.514 od

od

od

399 zł

399 zł Złoty naszyjnik wzór AP123-6340

od

599 zł

69 zł Srebrne kolczyki z emalią wzór AP122-3309

Złoty naszyjnik z brylantem wzór 109.511

Złoty naszyjnik wzór AP123-6341

od

109 zł

269 zł

od

Złote Złote kolczyki kolczyki zz emalią emalią wzór wzór AP38-0020 AP38-0020

od

Złota bransoleta wzór AP123-6686

194 zł

269 zł Złote kolczyki z brylantami wzór 116.149

od

269 zł Złota bransoleta wzór AP123-6701

od

149 zł Złote kolczyki z emalią wzór AP38-0026

od

229 zł Srebrne kolczyki z cyrkoniami wzór AP123-5085

od

od

199 zł Srebrne kolczyki z cyrkoniami wzór AP122-6321

159 zł Srebrna zawieszka z cyrkoniami wzór AP123-3576 od

149 zł

od

Srebrny pierścionek z cyrkoniami wzór AP123-4510

Srebrny naszyjnik z cyrkoniami wzór AP122-6322

od

od

od

149 zł Srebrny pierścionek z cyrkoniami wzór AP123-4514

469 zł

199 zł Srebrna zawieszka z cyrkoniami wzór AP04-7139

149 zł

od

189 zł Srebrne kolczyki z cyrkoniami wzór AP46-4404

Srebrny pierścionek z cyrkoniami i korundem syntetycznym wzór AP123-4511

Zabłyśnij na karnawał

5 kolorów i srebro

Kontrastowy duet – srebro i czerń 269 zł Srebrna zawieszka z cyrkoniami wzór AP122-4215

od

99 zł Srebrne kolczyki z cyrkoniami wzór AP122-1881

od

149 zł Srebrny pierścionek z cyrkoniami i spinelem syntetycznym wzór AP122-8939

od

269 zł Srebrne kolczyki z cyrkoniami wzór AP123-7745

od

699 zł Srebrna bransoleta z cyrkoniami wzór AP120-8065

www.apart.pl

od

OD NACZELNEJ

Note from the Editor

Just in case

Nie jestem łatwą dziewczyną. Nie daję się poderwać na urodę ani na proste korzyści.

Kiedy wszyscy już do niego wzdychali, ja tylko wzruszałam ramionami, prychałam jak obrażona kotka i pozostawałam niezdobyta. Aż do czasu. Pewnego dnia dostałam w prezencie smartfona. Raczej stać mnie było na niego wcześniej, ale uznałam, że to awangardowe, żeby posługiwać się tradycyjnym telefonem, który służy TYLKO do dzwonienia, a bateria wystarcza na 5 dni. Najpierw odkryłam, że nie muszę włączać komputera, żeby wysłać maila. Potem doszłam do wniosku, że dziennikarz bez dostępu do Google przez 24 godziny na dobę jest jak ryba bez wody. W końcu pochłonął mnie Facebook i potrzeba dzielenia się widokami i przemyśleniami. Kiedy jednak o czwartej nad ranem zaczęłam szukać w aplikacji Sunseeker, gdzie wschodzi słońce, zamiast zbadać omszenie okolicznych drzew (jako była harcerka wiem – zwykle więcej mchu jest od strony północnej), uznałam, że nie mogę żyć bez nowoczesnego telefonu. Aż do dnia, kiedy podczas mojego pobytu na Kubie ukradziono mi plecak z paszportem i iPhonem. Wtedy właśnie, po chwilowej panice, wróciłam na właściwe tory. Owszem, uwielbiam mieć ze sobą tłumacza Google i nie wyobrażam sobie życia bez funkcji remindera („weź tabletkę na malarię!”), jednak nie pozwolę elektronice kierować moim życiem. Przeczytajcie artykuł o zaletach aplikacji mobilnych w podróży na stronie 70 Kalejdoskopu, ale nadal twierdzę, że nic nie zastąpi możliwości pisania wspomnień z wypraw w prawdziwym notatniku, że warto mieć przy sobie mapę oraz wydrukowaną kopię paszportu i biletu lotniczego. Tak na wszelki wypadek. ☐

UWIELBIAM MOBILNE APLIKACJE W MOIM TELEFONIE, ALE NIE POZWOLĘ ELEKTRONICE KIEROWAĆ SWOIM ŻYCIEM. I LOVE THE MOBILE APPS ON MY SMARTPHONE BUT I CAN’T LET TECHNOLOGY RUN MY LIFE. 8

I’m not an easy girl. It takes a lot more than good looks and bells and whistles to win me over. Everyone else might have been floating away, but I simply shrugged my shoulders, hissed like an angry cat and remained immune. But not for long. One day, I received a smartphone as a gift. I could easily have afforded to buy one much earlier, but for me, a standard phone, which is used only for CALLS and has a battery that lasts five days, was cutting edge technology.

My first discovery was that I didn’t need a computer to send emails. I soon concluded that a journalist without 24/7 Google access is like a ship without a rudder. Finally, I became engrossed in Facebook and felt the need to share my views and insights.

But when it got to the stage where I was using the Sunseeker App at 4 am to check the direction of the sun instead of looking at the moss on the nearby trees (I was a girl scout, so I know that moss usually grows on the north side of trees), I realised that I couldn’t live without my smartphone.

Well, so I thought until I went to Cuba and had my backpack stolen, along with my passport and iPhone. After I got over the initial panic, I put myself right back on track.

While I love having Google Translate at my fingertips and couldn’t imagine life without all those reminders (“take a malaria tablet”), I can’t let technology run my life. I definitely encourage you to read the article on the advantages of mobile apps for travellers on page 70 of Kaleidoscope, but I still believe that there is nothing like writing a travel diary in a real notebook and that it’s worth having a map and a printed copy of your passport and plane ticket. Just in case. ☐

REDAKTOR NACZELNA / EDITOR IN CHIEF Martyna Wojciechowska

© MARIUSZ MARTYNIAK/MATYS STUDIO

NA WSZELKI WYPADEK…

SPIS TREŚCI Contents

NA DOBRY POCZĄTEK / OFF TO A GOOD START LIST PREZESA PLL LOT / Note from the LOT CEO 3 OD NACZELNEJ / Note from the Editor 8 FELIETON LECHA WAŁĘSY / Lech Wałęsa’s column 12 W CHMURACH / Up in the air 14

WYRUSZ W PODRÓŻ / SEE THE WORLD WYDARZENIA / What’s on 16 MAGICZNA KUBA / Magical Cuba 20 MODNY KIERUNEK: PETERSBURG / Trendy Destination: St Petersburg 34

TERAZ POLSKA / TIME FOR POLAND NA WEEKEND: POLSKIE GÓRY / A weekend in Poland: Polish mountains 38 BARSZCZ CZERWONY / Borsch 46 115–146

80

38

34

46

WIEDZIEĆ WIĘCEJ / DID YOU KNOW? GDAŃSKI TEATR SZEKSPIROWSKI / The Gdańsk Shakespeare Theatre 50 POKONAĆ BADWATER / Conquering Badwater 64 W DROGĘ Z GOOGLE’EM / Travelling with Google 70 ZAGADKA NASZEGO MÓZGU / The mysterious brain 74 HISTORIA REKLAMY / The history of advertising 80 W CZTERY OCZY Z MAŁGORZATĄ SZUMSKĄ / Interview with Małgorzata Szumska 92 PLL LOT – TO, CO NAJWAŻNIEJSZE / LOT Polish Airlines – What matters most 112

ROZMAITOŚCI / MISCELLANEA KULTURA / Culture 90 TWÓJ STYL / Your style 98 GADŻETY / Gadgets 102 DOBRY ADRES / Good address 106 MYŚL NA DROGĘ / A thought for the road 110

10

100

© ADAM BRZOZA, SHUT TERSTOCK, CORBIS/FOTOCHANNELS, LAIF/CZARNY KOT, M.P.

ROZMOWY O BIZNESIE: PEOPLE CARE / Business talk: People Care 60

FELIETON

Column

ROCZNICOWE LEKCJE

A local Europe

NIECH NAM NIE ZABRAKNIE WIARY W MOC DIALOGU I SOLIDARNOŚCI. LET US CONTINUE TO BELIEVE IN DIALOGUE AND SOLIDARITY. Rok 2014 był jednak udany. Pokazał, że potrafimy świętować i cieszyć się zwycięstwami. Świat nas znów mocno docenił, a jego przywódcy podkreślali głośno rolę Polski w otwarciu nowej epoki wolności i demokracji w Europie. Nawet sąsiedzi Niemcy przyznali, że upadek Muru Berlińskiego rozpoczął się w 1980 r. w Stoczni Gdańskiej i mur ten popchnięty został ostatecznie wydarzeniami 1989 r. w Polsce. Niech więc takiej wiary, jak przed laty, w sprawczą moc dialogu, solidarności i ciężkiej pracy, w kolejnych latach nam nie zabraknie. Kolejne ćwierćwiecze może być jeszcze lepsze… ☐ 12

The past year has been a celebration of solidarity and freedom in Poland, and the past quarter century a salutary lesson for the entire nation. We reminded the world that it all began in Poland. We still have a lot to learn, though. We’ve been learning democracy for 25 years – but only practising it with varying degrees of success. Significantly less than half the electorate turns out to vote. Most people still cannot see any connection between the ballot box and the real world. This is not the Poland I fought for... And so I keep asking where we’ve gone wrong in our democracy and what we can do to fix it.

We’ve been learning to celebrate our achievements and our victories for 25 years. Regrettably, a minority sometimes manages to mar our most important national holiday by rejecting our common legacy and our present circumstances – which are not all that bad. That is why, when celebrating our freedom and taking pride in the advances our country has made, we need to speak out against those who sit at home during elections, and those who refuse to acknowledge what has been achieved and sometimes even destroy public property. The alternative is that all the positive things we’ve worked for will give way to irresponsibility, populism and frustration. This has nevertheless been a successful year. We showed that we can celebrate and take pride in our victories. Clearly, the world has once more come to hold us in high esteem, and world leaders have emphasised the role that Poland played in opening up a new era of freedom and democracy in Europe. Even our neighbour, Germany, admitted that the Berlin Wall first began to crumble at the Gdańsk Shipyard in 1989 and was finally brought crashing down by what happened in Poland in 1989.

I hope that we can maintain the belief we had then that dialogue, solidarity and hard work can bring about change and that these qualities will not be found wanting in us in the years ahead. The next quarter century might be even better. ☐

Lech Wałęsa Al. Jerozolimskie 11/19, 00-508 Warszawa, tel. +48 (22) 622 22 20, faks +48 (22) 625 14 14 Konto: BPH PBK SA 15 1060 0076 0000 3200 0084 6760 e-mail: biuro@walesa.org www.walesa.org

© AGENCJA GAZETA

Mijający rok był świętem polskiej solidarności i wolności, a ostatnie ćwierćwiecze dobrą narodową lekcją. Przypomnieliśmy światu, że to w Polsce wszystko się zaczęło i ma się nieźle.

Jednak nadal wiele nauki przed nami. Od 25 lat uczymy się demokracji, ale z jej praktykowaniem bywa różnie. Do wyborów idzie dużo mniej niż połowa uprawnionych. Obywatele w swej większości nadal nie widzą związku między kartką wyborczą a rzeczywistością, nawet w lokalnym wydaniu. Nie o taką Polskę walczyłem… Wciąż więc pytam, gdzie tkwi błąd, co źle przeprowadziliśmy w ciągu ostatnich 25 lat, jak poprawiać naszą demokrację? Uczymy się świętować sukcesy i zwycięstwa.

I, niestety, bywa, że grupka ludzi potrafi niszczyć najważniejsze narodowe święta, odrzucając nasz wspólny dorobek i obecny, nie najgorszy przecież, stan rzeczy. Dlatego celebrując wolność i doceniając rozwój naszego kraju, musimy upominać się o tych, którzy w wybory zostają w domach, ale i o tych, którzy negują rzeczywistość, a czasem i niszczą dobro wspólne.

W innym wypadku nieodpowiedzialność, populizm i frustracja zastąpią wszystkie ciężko wypracowane „plusy dodatnie”…

Czy wiesz, że... / Did you know? r Boeing 737, użytkowany również przez PLL LOT, to jeden z najpopularniejszych samolotów na świecie. / The Boeing 737, which is used by LOT, is one of the most popular aeroplanes in the world. r Po raz pierwszy pojawił się na niebie 47 lat temu, w 1967 r. Od tego czasu wyprodukowano ponad 8100 egzemplarzy tego samolotu. / The 737 had its maiden flight 47 years ago, in 1967. More than 8,100 have been built since then. r Gdyby postawić wszystkie wyprodukowane egzemplarze jeden za drugim, zajęłyby ponad 300 km. To taka odległość jak z Warszawy do Krakowa. / If you lined them all up end-to-end, they would stretch from Warsaw to Kraków – a distance of 300 km.

Krzysztof Moczulski

r Ciągle unowocześniany i udoskonalany cieszy się nadal ogromną popularnością.

W chwili obecnej Boeing ma zamówienia na kolejne 3900 sztuk serii 737. / The 737 is constantly being improved and enhanced, and continues to be a very popular jetliner. Boeing has orders for 3,900 new ones. r Pierwsza seria, 737-100, miała maksymalny zasięg wynoszący 2850 km.

Najnowsze modele NextGen będą mogły pokonać dystans do 10 200 km. / The first series (737-100) had a maximum range of 2,850 km, while the latest NextGen will be able to fly up to 10,200 km. r Samoloty Boeing 737 są obecnie użytkowane przez ponad 500 linii lotniczych na całym świecie, latają do ponad 1200 portów lotniczych w 190 krajach. Średnio jednocześnie w powietrzu przebywa ponad 1250 samolotów tego typu. / The Boeing 737 is currently operated by more than 500 airlines around the world. It flies to 1,200 destinations in 190 countries. There are 1,250 Boeing 737s airborne at any given time on average.

© ARCHIWUM PLL LOT, MARIUSZ ADAMSKI

W CHMURACH Up in the Air

TEKSTY/BY:

15

WYDARZENIA

What's on

Królewna na lodzie c Princesses on ice

W tym przypadku bajeczna jest nie tylko historia. Dzięki widowiskowej scenografii, choreografii i ewolucjom mistrzów łyżwiarstwa oraz krótkiej narracji przed każdą z kluczowych scen Królewna Śnieżka na lodowej scenie to przedstawienie dla widzów w każdym wieku. / The story is not the only fairy tale here. The breathtaking sets, the enchanting choreography, the gymnastics of the ice skating masters and the short narrations preceding each of the key scenes make Snow White on Ice a treat for audiences of all ages.

8–20.12, www.makroconcert.com/pl, KRÓLEWNA ŚNIEŻKA – ON ICE, Wrocław, Poznań, Kraków, Katowice, Łódź, Warszawa – Polska / KRÓLEWNA ŚNIEŻKA – ON ICE, Wrocław, Poznań, Kraków, Katowice, Łódź, Warsaw – Poland

Wolność tańcem świętowana x

Freedom celebrated with dance

Rytmiczne dźwięki gwizdków, bębnów i krowich dzwonków.

Do tego bajecznie kolorowe stroje, ptasie pióra i setki tancerzy przygotowujących się do tego miesiącami. Festiwal Junkanoo na Bahamach odbywa się zaraz po Bożym Narodzeniu. W XVII w. był to jedyny dzień wolny od niewolniczej pracy. Dziś manifestowany poprzez muzykę i taniec jest świętem wolności. / Take the rhythmic sounds of whistles, drums and cow bells. Add to that colourful outfits, peacock feathers and hundreds of dancers who have been rehearsing for months. The Junkanoo Festival in the Bahamas is held right after Christmas. This was the only day off that slaves got in the 17th century.

Today, it is a festival of freedom celebrated with music and dance.

26.12, www.bahamas.co.uk./ JUNKANOO, Nassau, Bahamy / JUNKANOO, Nassau, Bahamas

Mistrzowie konsolety z

Masters of the console Reebok IDA WORLD FINAL w Krakowie to drugi obok DMC WORLD najważniejszy turniej dla DJ-ów. Tytuł mistrza świata zdobyć można za umiejętności techniczne i talent do robienia „show”. / The Reebok IDA WORLD FINAL in Kraków is the second most prestigious DJ tournament in the world after DMC WORLD. The World Champion is the contestant who demonstrates the best technical skills and talent for doing a show.

5–6.12, www.idaworld.org, REEBOK IDA WORLD FINAL, Kraków, Polska / REEBOK IDA WORLD FINAL, Kraków, Poland

Z piernika rodem v Norweskie Bergen co roku zmienia się w piernikową stolicę świata.

Na 540 m2 wyrastają: jadalny ratusz, słynny targ rybny oraz latarnia morska. Ogromne konstrukcje przygotowują tysiące osób. Na koniec zgodnie z tradycją piernikowe miasto musi zostać połamane i zjedzone na szczęście. / Bergen, Norway, becomes the world gingerbread capital every year. The (edible) town hall, famous fish market and light house are erected over an area of 540 sq. m. Thousands of people help make these huge structures.

The gingerbread city is broken into pieces and eaten for good luck at the end of the season.

23.11–25.12, www.visitbergen.com, PEPPERKAKEBYEN, Bergen, Norwegia / PEPPERKAKEBYEN, Bergen, Norway

16

© SHUT TERSTOCK, M.P.

Gingerbread capital

WYDARZENIA

What's on

Gwiazdy Bożego Narodzenia v

Christmas stars

Pierwsze figurki przed katedrą w Barcelonie pojawiły się blisko 230 lat temu. Dziś na Jarmarku Świętej Llúcii (patronki krawców i niewidomych) rozmaitość ich postaci przyprawić może o zawrót głowy. Obok trzech króli znaleźć można sławnych polityków, aktorów i piłkarzy. / The first figurines appeared in front of Barcelona Cathedral 230 years ago. Today, the diversity of figurines sold at the Saint Llúcia (the patron saint of tailors and the blind) fair is mind-boggling. Miniatures of famous politicians, actors and football players stand alongside the three Magi.

28.11–23.12, www.firadesantallucia.cat/, FIRA DE SANTA LLÚCIA, Barcelona, Hiszpania / FIRA DE SANTA LLÚCIA, Barcelona, Spain

Zegary do ognia! c

Burn the clocks

Ponoć szczęśliwi czasu nie mierzą, a ci, którym zegarki dały ostatnio popalić, rewanżu poszukać mogą w Brighton. Przynajmniej symbolicznie. Powstałe z drewna i białej bibuły konstrukcje płoną przy akompaniamencie fajerwerków. W ten sposób mieszkańcy żegnają stary rok na dwa tygodnie przed sylwestrem. / If you’re not one of the lucky few who does not have to watch the time, you can at least (symbolically) avenge yourself. At the Burning the Clocks festival, clocks made of wood and white tissue are thrown onto a fire. There is also a fireworks display.

This is how the good people of Brighton farewell the passing year two weeks before New Year’s Eve. 21.12, www.visitbrighton.com, PALENIE ZEGARÓW, Brighton, Anglia / BURNING THE CLOCKS, Brighton, England

Niech żyje król! c Sylwestrowy maraton A New Year’s Eve marathon

Niech twój komin długo dymi! – mówią Szkoci podczas sylwestrowego toastu. Dla mieszkańców Edynburga to jeden z czterech (2 stycznia jest wolny od pracy) imprezowych wieczorów. Tak huczne obchody zawdzięczają reformacji – przez 400 lat w Szkocji nie wolno było świętować Bożego Narodzenia, jedynie Hogmanay – ostatni dzień roku. / Long may your chimney smoke is what the Scots say during the New Year’s Eve toast. For the people of Edinburgh, this is one of four (Jan 2 is also a bank holiday) party nights in early January. They owe their long festivities to the Reformation. For 400 years, the celebration of Christmas was forbidden and only Hogmanay was an official holiday.

30.12.2014–1.01.2015, www.edinburghshogmanay.org, HOGMANAY, Edynburg, Szkocja / Edinburgh, Scotland

18

Bhumibol Adulyadej to najdłużej urzędujący monarcha na świecie. Tajlandią rządzi od 1948 r. i wciąż cieszy się powszechnym szacunkiem. Jego urodziny to jednocześnie oficjalny Dzień Ojca, bo Rama IX uważany jest za ojca wszystkich Tajów. Co roku z tej okazji na ułaskawienie liczyć mogą tysiące więźniów, którzy odsiedzieli część wyroku i rokują poprawę. / Bhumipol Adulyadej is the longest reigning king in the world. He has been the Thai head of state since 1948. His birthday is also the official Father’s Day because Rama IX is considered to be the father of all Thais. Every year, thousands of prisoners who have served part of their sentences and demonstrate a desire to be rehabilitated can be pardoned by the king.

05.12, www.chiangmaibest.com/kingsbirthday, URODZINY KRÓLA TAJLANDII, Tajlandia / KING OF THAILAND BIRTHDAY, Thailand

© ALAMY/BEW, SHUT TERSTOCK (2)

Long live the king

YOUR TIME IS NOW. ZDOBĄDŹ TO, O CZYM MARZYSZ.

SZEROKIE HORYZONTY

Broad Horizons

PLAŻE, MAGIA I NOSTALGIA

„TO NAJPIĘKNIEJSZE MIEJSCE, JAKIE LUDZKIE OCZY WIDZIAŁY”, MIAŁ PONOĆ ZAKRZYKNĄĆ KRZYSZTOF KOLUMB, GDY JEGO SŁYNNA EKSPEDYCJA DOTARŁA DO BRZEGÓW KUBY. / “THIS IS THE MOST BEAUTIFUL PLACE THAT HUMAN EYES HAVE EVER SEEN”, IS WHAT CHRISTOPHER COLUMBUS SUPPOSEDLY SAID UPON ARRIVING IN CUBA. TEKST/BY: Barbara

20 20

Radwańska

© WOJCIECH FRANUS, CORBIS, BEW, M.P.,FORUM

Beaches, magic and nostalgia

Zielona Dolina Viñales to oaza spokoju i miejsce, gdzie rośnie najlepszy na świecie tytoń.

The Green Valley of Viñales is an oasis of peace and the home of the best tobacco in the world.

21

Broad Horizons

Przybywających na nią i dziś, tak jak Kolumba, Kuba zniewala swoim urokiem – tropikalnym słońcem, morzem w kolorze obłędnego turkusu, radosną muzyką. A trzeba pamiętać, że ten kraj to nie jedna, ale zbiór ponad tysiąca wysp, raf i często dzikich niemal plaż.

Visitors to Cuba are just as captivated by its beauty as Columbus was. They love the tropical sun, the impossibly blue sea, the energetic music and the pristine sandy beaches. It’s worth keeping in mind that this country is not just one but more a thousand islands, reefs and unguarded beaches.

VARADERO Spragnieni relaksu najczęściej wybierają Varadero – półwysep z ciągnącą się na 18 km przepiękną linią plażową. To największy kurort na Karaibach. Jako turystyczny raj zasłynął z początkiem XX w., gdy swoje letnie domy pobudowali tutaj m.in. legendarny mafioso Al Capone czy prezes chemicznego koncernu Du Pont. Ich domy stoją do dziś. W Xanadú, należącym dawniej do Du Ponta, mieści się hotel i klub golfowy, a w dawnej willi Ala Capone rozkoszować się można wspaniałym widokiem i owocami morza. Smakosze przyjeżdżają tu głównie na langustę. Jej delikatne mięso najlepiej smakuje zgrillowane na maśle z odrobiną czosnku. Właściwie nic więcej jej nie trzeba.

Można by tak cały czas spędzić, leżąc leniwie na plaży, delektując się kubańskimi drinkami i zajadając krewetkami i langustami. Ale w poszukiwaniu klimatu prawdziwej Kuby warto pojechać w głąb wyspy.

VARADERO Varadero is a place to relax – it’s an 18-km peninsula with a magnificent beach. It’s also the biggest tourist resort in the Caribbean. Varadero became a famous tourist destination in the early 20th century, when the legendary Al Capone and the head of the Du Pont company chose to build their summer homes here. The two mansions are still there. Du Pont’s residence Xanadú has been converted into a hotel and a golf club, while Al Capone’s summer house offers excellent seafood. Its rock lobster is especially recommended. Its delicate meat tastes best grilled on butter with a hint of garlic. No other ingredients are required. You could easily spend your entire holiday lazing on the beach, savouring Cuban drinks and nibbling shrimps and rock lobsters, but if you want to imbibe the ambience of the real Cuba, you need to venture into the interior of the island.

Kubańskie cygara wyrabia się według starej, tradycyjnej, ściśle strzeżonej metody.

Cuban cigars are still made with the old traditional method which is a national secret.

22

© A. FRANUS. POPRZEDNIE STRONY/PREVIOUS PAGES: GET TYIMAGES

SZEROKIE HORYZONTY

SZEROKIE HORYZONTY

Broad Horizons

Większość starych aut w Hawanie służy jako taksówki, bo mogą zmieścić aż sześcioro pasażerów. U góry: Plaza de la Catedral.

Most old cars in Havana operate as taxis since they can take up to six passengers.

Top: Plaza de la Catedral.

24

© MASTERFILE/EAST NEWS, SIME/FREE

HAWANA Położona niecałe 3 godziny drogi od Varadero Hawana przypomina scenografię do amerykańskiego filmu gangsterskiego z lat 40. – mieszkańcy siedzą z wielkimi cygarami w ustach, słychać dźwięki salsy i starych boler dochodzące z każdego zakątka, ulicami powoli suną dostojne amerykańskie kabriolety.

Mówi się, że Kuba jest największym „żywym” muzeum starych samochodów na świecie. Rzeczywiście jej ulice to prawdziwa samochodowa lekcja historii. Można na nich zobaczyć zabytkowe amerykańskie oldtimery – głównie buicki, dodge, fordy, pontiaki, chevrolety i cadillaki z lat 50., choć zdarzają się i egzemplarze z lat 30. i 40. Z kolei z lat 60. i 70. pochodzą zdobycze motoryzacji tzw. krajów zaprzyjaźnionych – radzieckie łady, ziły i moskwicze, a nawet… fiaty 126p zwane tutaj pieszczotliwie el polaquito, czyli „Polaczek”.

Samochody na Kubie są jak symbole minionej historii i porewolucyjnych, nowo zawartych sojuszy. Amerykańskie krążowniki szos porzucili tutaj uciekający w popłochu na wieść o zwycięstwie Castro właściciele. Pozostało podobno aż kilkadziesiąt tysięcy aut. Zła wiadomość dla kolekcjonerów jest taka, że obowiązuje absolutny zakaz wywożenia ich z wyspy, stanowią bowiem dziedzictwo narodowe.

Kto choć raz chce poczuć się jak gwiazda filmowa z Holly­ wood, może wypożyczyć sobie taki samochód i przejechać

HAVANA Havana is not even a 3-hour drive from Varadero. The city looks like a set for a 1940s American gangster film. People sit around with big cigars in their mouths, the sounds of salsa and old boleros come at you from every direction, and classic American convertibles roll majestically down the street.

Cuba is said to be the greatest living car museum in the world. The streets are definitely full of automotive history.

You can watch a veritable conga line of 1950s American gas guzzlers cruise by – Buicks, Dodges, Fords, Pontiacs, Chevrolets, Cadillacs etc. Models from the 1930s and 40s are not all that rare either. Models from the 1960s and 70s – Soviet Ladas, ZiLs, Moskvitches and even Fiat 126ps, tenderly dubbed el polaquito (the little Pole) – represent advances from “friendly” countries.

Cars in Cuba symbolise a bygone era and the new alliances forged after the revolution. American cruisers were usually abandoned by their owners, who fled in panic on learning of Castro’s victory. Rumour has it that hundreds of thousands of cars were left behind. The bad news for collectors is that exporting them is strictly prohibited, as they have been declared part of the national heritage.

If you want know how it feels to be a Hollywood star, simply rent a classic marque and drive it down Malecón, Havana’s REKLAMA

25

Broad Horizons

nim najdłuższą hawańską promenadą zwaną Malecónem. To piękna 8-kilometrowa aleja ciągnącą się wzdłuż niemal całego nabrzeża stolicy. Malecón nazywany jest żartobliwie najdłuższą ławką świata. Widać to szczególnie po zmierzchu, gdy zapełnia się tłumami miejscowych, którzy potrafią całą noc siedzieć, flirtować, pić rum, zaczepiać przechodzących turystów, bawić się i tańczyć w rytm puszczanej z komórek muzyki. Nad Malecónem górują wieżyczki najelegantszego niegdyś hotelu Nacional wybudowanego na pionowej wysokiej skale. Kiedyś przyjeżdżały do niego takie sławy, jak król Edward VIII, Frank Sinatra, John Wayne, Marlon Brando czy Winston Churchill. Obecnie co roku w grudniu można spotkać tu gwiazdy Festiwalu Nowego Kina Latynoamerykańskiego.

Po trudach zwiedzania warto usiąść w przyhotelowym ogrodzie i do woli rozkoszować się widokiem na Hawanę i Zatokę Meksykańską. Równo o dziewiątej wieczorem dobiegnie nas z oddali odgłos wystrzału armatniego. To znak, że bramy miasta i wejście do portu zostało zamknięte. A przynajmniej tak było w czasach kolonii hiszpańskiej i wtedy to olbrzymim łańcuchem spinano obie strony zatoki. Dziś pozostała po tym odbywająca się co noc w fortecy El Morro ceremonia będąca kolejną atrakcją dla turystów. Hawana to również piękna, niedawno odnowiona przez UNESCO starówka i jej urocze pla-

longest promenade. This beautiful 8-km esplanade runs along almost the entire coastline in Havana. Malecón is also humorously referred to as the world’s longest bench. It is not hard to see why after dark, when it is swarming with people sitting, flirting, drinking rum, accosting passersby, having fun and dancing to salsa rhythms blaring out of mobile phones all night long. Cubans like to joke that it’s their biggest and best open air disco. The Hotel Nacional, once the most elegant in the city, stands on a high vertical rock overlooking Malecón.

The hotel has had many famous guests, including King Edward VIII, Frank Sinatra, John Wayne, Marlon Brando and Winston Churchill. The stars of the Festival of New Latin American

ODNOWIONA STARÓWKA HAWANY OD RANA DO PÓŹNEJ NOCY TĘTNI ŻYCIEM I ROZBRZMIEWA MUZYKĄ.

HAVANA’S RENOVATED OLD TOWN BUSTLES WITH LIFE TO THE SOUND OF MUSIC FROM MORNING UNTIL LATE AT NIGHT.

© A. FRANUS.

SZEROKIE HORYZONTY

© WOJCIECH FRANUS, CORBIS, BEW, M.P.,FORUM

Kubańczycy żartują, że Malecón to ich największa i najlepsza dyskoteka pod gołym niebem.

Cubans like to joke than Malecón is their biggest and best open-air disco.

26

SZEROKIE HORYZONTY

Broad Horizons

Spacerującego po Wilnie turystę czeka niejedno zaskoczenie. Na przykład czajniczki i inne zabawne detale wmurowane w ściany kamienic.

Poniżej księgarnia na terenie Uniwersytetu Wileńskiego. Jego historyczne budynki udostępniono do zwiedzania.

Many surprises await tourists strolling around Vilnius. One unexpected sight are teapots and other curious objects embedded in the walls of tenement houses.

Below: A bookshop on the premises of the Vilnius University. Its historic buildings are made available to tourists.

Cinema, an annual event staged in Havana, can be found there every December. It is worth taking a seat in the hotel gardens after a hard day’s sightseeing, and luxuriating in the magnificent view of Havana and the Gulf of Mexico. At nine o’clock in the evening, you will hear a cannon fired in the distance. This signifies that the city gates and the entrance to the harbour have been closed. Or at least it did in colonial times, when a huge chain fastened the two sides of the bay.

All that remains today is the nightly ceremony at Morro Castle.

This is quite a tourist attraction. Other notable sights include Old Havana, which was recently restored by UNESCO, and its picturesque plazas – de la Catedral, de Armas, de San Francisco and Vieja. The short walk between them is well worth the effort. The Plaza de Armas (literally “Weapons’ Square”) is the site of an antiques market, where you can dig up all sorts of pre-revolutionary bric-a-brac among piles of yellowed books. The quietest square is the Plaza Vieja (Old Square).

There is a tiny brewery here that serves tubes holding several litres of excellent cold beer. There is no better place in town to shelter from the heat. On the opposite side of the square is a charming cafe bar whose wafting aroma of freshly ground coffee beans is irresistible. Cubans love their coffee and drink it very strong and sweet in tiny cups throughout the day.

© A. FRANUS (3)

cyki – de la Catedral, de Armas, de San Francisco y Vieja. Warto zrobić sobie krótki spacer pomiędzy nimi. Na Plaza de Armas (plac Broni) odbywa się targ staroci, gdzie wśród pożółkłych książek znaleźć można również wiele bibelotów pamiętających czasy sprzed rewolucji.

Najspokojniejszy z nich jest Plaza Vieja, czyli plac Stary, gdzie można schronić się przed upałem w mieszczącym się tutaj lokalnym minibrowarze, który serwuje wyśmienite chłodne piwo w wielkich kilkulitrowych tubach. Po drugiej stronie placu działa urocza kawiarenka kusząca z oddali zapachem świeżo zmielonego ziarna. Kubańczycy uwielbiają kawę i piją ją

Festyn przy hacjendzie, która należała kiedyś do lokalnego plantatora i właściciela niewolników.

A local fair near the former hacienda of a local plantator and slaveowner.

28

Broad Horizons

kilka razy dziennie w mikroskopijnych filiżankach w postaci bardzo mocnego i słodkiego jak ulepek naparu.

VIÑALES Kuba to również cygara. By przyjrzeć się nieco ich produkcji, warto pojechać na zachodni kraniec wyspy, do słynącej z najżyźniejszych na Kubie ziem i pól tytoniowych Doliny Viñales.

Tu właśnie rośnie najlepszy na świecie tytoń. Sprawdzić to można, odwiedzając jedną z wielu casas de tabaco – charakterystycznych drewnianych chat o spadzistych dachach, gdzie suszy się liście tytoniu. Ponoć to właśnie z Kuby pochodzą najlepsze cygara. Wyrabia się je według tradycyjnej, ściśle strzeżonej metody, dlatego w fabrykach cygar nie wolno robić zdjęć ani filmować. Mitem jest jednak historia o pięknych Mulatkach rolujących liście tytoniu na nagich udach, choćby dlatego, że do zwinięcia cygara potrzebna jest równa i twarda powierzchnia. Dalej jednak wykonuje się tę pracę ręcznie i wymaga ona wielu lat nauki i olbrzymiej precyzji.

Doświadczeni torcedores (zwijacze cygar) potrafią zrolować do 100 sztuk dziennie.

TRINIDAD Po intensywnej, głośnej i zatłoczonej Hawanie Viñales to prawdziwa oaza spokoju. Taką jest też Trinidad – chyba najpiękniejsze miasteczko na Kubie. Kiedyś słynęło z handlu cukrem i po drodze wciąż widać plantacje trzciny cukrowej i co jakiś czas dym unoszący się z komina czynnej jeszcze cukrowni.

Trinidad to perełka XVI-wiecznej architektury kolonialnej. Pozostał w stanie niemal niezmienionym od daty swojego zało-

30

VIÑALES Cuba means cigars. And if you want to see how they are made, go to the Viñales Valley on the western tip of the island.

This is where you will find Cuba’s most fertile soil and its tobacco plantations. Some of the world’s best tobacco is farmed here. To watch cigars being made, visit a casa de tabaco. These are distinctive wooden cottages with steep roofs for drying tobacco leaves. Cuban cigars are reputedly the finest in the world. The King of Spain used to relish them.

They are manufactured using traditional, jealously guarded methods. For this reason, cameras are prohibited in cigar factories. The story about sultry mulatto women rolling tobacco leaves on their bare thighs is definitely a myth, though, because you need a hard, even surface to roll a cigar. Every piece is made by hand. This requires many years of practice and enormous precision. Seasoned torcedores (cigar rollers) can roll up to 100 pieces a day.

TRINIDAD Viñales is an oasis of silence after busy, crowded Havana.

Much the same can be said about Trinidad, which would have to be the most beautiful town in Cuba. Once a lively sugar centre, Trinidad is still surrounded by sugar cane plantations, and a wisp of smoke from a sugar factory stack is an occasional sight. Trinidad is a treasure trove of 16th century colonial architecture. Very little has changed since the town was founded in 1514.

There are winding cobblestone streets and colourful houses with their original roof tiles. The streets slope downwards towards the centre to channel rainwater away during violent storms.

This sleepy town comes alive at night, when hundreds of tourists and locals come out onto the streets. There is always a crowd

KOLONIALNA STARÓWKA TRINIDADU TO ATRAKCJA TURYSTYCZNA WYSPY. THE COLONIAL OLD TOWN OF TRINIDAD IS THE ISLAND’S PRIME TOURIST ATTRACTION.

© A.FRANUS

SZEROKIE HORYZONTY

Broad Horizons

żenia, czyli 1514 r. Zachwycają w nim kręte brukowane uliczki i kolorowe domki INFO O LOTACH | FLIGHT INFO wciąż kryte oryginalną dachówką. Uliczki są tak wyprofilowane, by w czasie ulew LOT realizuje czartery w sezonie zimowym między innymi na Kubę. / In the winter season LOT is offering charter flights to numerous destinations including Cuba. woda mogła płynąć ich środkiem.

Senne w dzień miasteczko gwałtownie ożywa w nocy. Setki turystów i miejscoon the wide steps of the cathedral, where local stars put on wych zapełniają szerokie schody przy katedrze, gdzie odbyconcerts every night. Once the music takes over, everyone wają się koncerty lokalnych gwiazd. Przy takiej muzyce wszybecomes a salsa or cha-cha king, moving to the rhythm scy okazują się mistrzami salsy i cza-czy i wkrótce wirują, nie despite the crowds and the uneven surface. It must be the zważając na tłok i krzywą nawierzchnię. Niemały w tym chymagic of the unique climate of the town and the strong ba wpływ magicznego klimatu miasteczka i mocnego kuCuban rum. Trinidad also has another kind of magic. The bańskiego rumu. town is the cradle of the original religion brought to Cuba Trinidad to również inny rodzaj magii. To kolebka oryginalnej

by African slaves. The religion’s visible symbols are improreligii przywiezionej na Kubę przez afrykańskich niewolnivised home altars and vases wrapped in beads and kept in ków. Jej symbolem są domowe ołtarze i kredensy kryjące kosideboards. The faithful believe that the vases are inhabited lorowe wazy owinięte koralikami. Według wierzeń jej wyby orishas, i.e. Santería deities that symbolise various eleznawców mieszkają w nich orishas, czyli santeryjskie bóstwa ments – fire, water, thunder, etc. symbolizujące poszczególne żywioły: ognia, wody, piorunów One of the most popular orishas is Yemayá, the goddess of itd. Jedną z najpopularniejszych orishas jest Yemayá – uwielthe seas and oceans and the patroness of travellers. Yemayá biana przez Kubańczyków bogini mórz i oceanów oraz opieis revered by Cubans, who say that anyone who wants to kunka wszystkich podróżujących. Kubańczycy twierdzą, że return to Cuba need only ask her. They are adamant that her jeśli ktoś chce powrócić na Kubę, wystarczy poprosić o to magic works. ☐ Yemayá. Podobno jej magia działa. ☐ Na plażę w Varadero można podjechać samochodem w stylu vintage.

You can drive right up to the beach in Varadero in a vintage car.

© LAIF/CZARNY KOT

SZEROKIE HORYZONTY

I HAVE TWO PASSPORTS, ONE TO DISCOVER THE WORLD THE OTHER TO ENJOY IT — Sofitel - Rome Villa Borghese —

12/2015

Free nights and stays

Bezpłatne noclegi i pobyty, gwarancja dostępności, wyższy standard pokoju, późne wymeldowanie

The card that makes all the difference

Benefits and conditions / Korzyści i warunki:

ACCORHOTELS.COM/LECLUB

RCS 602 036 444 / © Graf Italia. AD Marco Lemmi. Ph Anna Galante -

Guaranteed availability Room upgrade Late check-out

5

MODNY KIERUNEK

Trendy Destination

NAJ Saint PETERSBURG TOP

CZY WENECJA PÓŁNOCY ZASŁUGUJE NA TO MIANO? NAPRAWDĘ WARTO PRZEKONAĆ SIĘ SAMEMU. / DOES THE VENICE OF THE NORTH LIVE UP TO ITS REPUTATION? COME AND SEE FOR YOURSELF. TEKST/BY: Sławomir

Borkowski

1Prospekt z carskimi wspaniałościami A view with imperial grandeur

2 Stalowa jutrzenka rewolucji The steel morning star of the revolution

Okręt muzeum zacumował przy brzegu Newy. Do morskiej służby wszedł przed wiekiem (w 1903 r.), ale w historii zapisał się działaniami lądowymi. Otóż marynarze z tej jednostki 25 października 1917 r. wystrzelili w kierunku Pałacu Zimowego ślepy pocisk, co radziecka propaganda przedstawiała później jako początek rewolucji. / This museum ship is docked in the Neva River. The ship entered service exactly a hundred years ago (in 1903) but it went down in history thanks to a land operation. On 25 October 1917, mutinying sailors on the cruiser fired a blank shell at the Winter Palace. This moment was later portrayed by Soviet propaganda as the signal to start the revolution.

34

©SIME/FREE, LAIF/CZARNY KOT, PHOTOXPRESS/EAST NEWS

Newski Prospekt to jedna ze starych, carskich arterii Petersburga. Stoją przy niej kamienice, świątynie i pałace, bo zawsze była to – i oczywiście jest nadal – lokalizacja prestiżowa. Spacer tą zabytkową, 4,5-kilometrową trasą można polecić w ciemno, bo wokół niej zlokalizowane są główne atrakcje miasta. Po drodze – jak na przystało na metropolię położoną na wyspach – pokonuje się trzy mosty. / Nevski Prospect is an old St Petersburg thoroughfare. Lined with houses, churches and palaces, it has always been a prestigious location. A walk down this route is a must, as all the major attractions of St Petersburg are clustered around it. En route – as befits a metropolis built on islands – you have to cross three bridges.

MODNY KIERUNEK

Trendy Destination

3

Czerwcowa kraina łagodności

The June land of calm

INFO O LOTACH / FLIGHT INFO WAW–LED 10.55–14.50 pon., śr., pt. / Mo., Wed., Fri. 14.30–18.25 czw., nd. / Thu., Su. LED–WAW 15.35–15.40 pon., śr., pt. / Mo.,Wed., Fri. 19.05–19.05 czw., nd. / Thu., Su.

Najlepszym terminem do odwiedzenia Petersburga jest czerwiec. Miasto leży bowiem tak daleko na północy, że w tym czasie pełna noc nie zapada, a zmierzch trwa aż do poranka.

Jest to piękny, łagodny pogodowo okres. Jego wyjątkowość podkreśla też Festiwal Białych Nocy, w ramach którego organizowany jest przegląd spektakli teatralnych, baletowych i operowych, ale też pokazy sztucznych ogni, koncerty czy imprezy o charakterze karnawałowym. / June is the best time to visit St Petersburg. The city’s northerly location means that night never comes and twilight lasts until dawn. This is a beautiful period with mild weather whose uniqueness is accentuated by the White Nights Festival.

This is a series of theatrical, ballet and opera performances, as well as impressive fireworks.

Całkowita cena biletu kupionego na lot.com, w taryfie LOT Economy Simple na bezpośredni lot w obie strony, zawiera wszystkie podatki i opłaty i wynosi od 702 zł. Cena może się zmienić w zależności od terminu zakupu biletu oraz formy płatności. Godziny rejsów podane są w czasach lokalnych. Rejs do Petersburga trwa 1 godz. 55 min., do Warszawy 2 godz. 5 min. / Total price of a direct return ticket purchased at lot.com in the LOT Economy Simple fare including all fees and taxes from PLN 702. The price may vary depending on the date the ticket is purchased and the payment method. Flight times given in local time. A flight to St Petersburg lasts 1 h 55 min, to Warsaw 2 h 05 min.

The palace of the emperors of the north

Majestat władzy rosyjskiego imperium wymagał odpowiedniej oprawy. Peterhof – letnia rezydencja carów – też służyć miał podkreśleniu potęgi państwa. Ogromny pałac zbudowany przez Piotra I był potem wielokrotnie przebudowywany.

Otoczony ogrodami pełnymi fontann (jest ich 144!), z wodnymi kaskadami, złotem używanym ochoczo do dekoracji – zdumiewa bogactwem i rozmachem zamysłu. / The grandeur of the mighty Russian empire demanded a commensurate setting.

Peterhof – the summer residence of the tsars – reflected the power of the state.

The palace complex built by Peter I is surrounded by gardens dotted with fountains (144 of them) and waterfalls, and has lavishly embellished interiors and exteriors.

The wealth of its fittings and furnishings is overwhelming.

5

Dla miłośników militariów

For militaria enthusiasts

Muzeum Artylerii i Wojsk Inżynieryjnych powstało w 1703 r. Dziś jest to jedna z największych tego typu instytucji na świecie.

Na ekspozycję składa się sprzęt artyleryjski z niemal całej historii jego rozwoju, z czasów od średniowiecza po współczesność, której symbolem jest rakieta balistyczna. Oczywiście mnóstwo jest też ciężkich zestawów z przepastnych arsenałów Armii Czerwonej. / The Military Historical Museum of Artillery, Engineers and Signal Corps was founded in 1703. It is one of the largest institutions of its kind in the world. The collections of artillery equipment on display here cover almost the entire history of this kind of weaponry, from the Middle Ages to modern times.

© LAIF/CZARNY KOT (2), CORBIS/FOTOCHANNELS.

4

Pałac dla imperatorów północy

WEEKEND W POLSCE

weekend

A weekend in Poland

NA STO SPOSOBÓW

A hundred ways to explore the mountains ZIMOWY URLOP MOŻNA SPĘDZIĆ RÓŻNIE: PRZY KOMINKU Z KIELISZKIEM W DŁONI, Z KSIĄŻKĄ LUB PILOTEM ALBO W RUCHU. A GDZIE NAJLEPIEJ? W POLSKICH GÓRACH! / THERE ARE MANY WAYS TO SPEND YOUR WINTER BREAK – YOU CAN SIP WINE BY THE FIREPLACE, READ A BOOK, WATCH TV OR OPT FOR ACTIVE LEISURE. BUT WHERE TO GO? HOW ABOUT THE POLISH MOUNTAINS? Joanna Lamparska, Piotr Kałuża

Na przykład Karkonosze… Dzieląc Polskę i Czechy, dają szansę spróbowania specjałów dwóch narodowych kuchni.

Knedliki na parze, gulasz, naleśniki z bitą śmietaną oraz lane piwo przy granicy należą do kulinarnego kanonu. Karkonoskie schroniska, zabytkowe i w większości drewniane, pachną również polskim bigosem i grzanym winem.

W Zakopanem turysta ma widoki na Tatry, góralskie tradycje i trasy narciarskie.

Zakopane offers tourists a host of attractions: views of the Tatra mountains, traditions and skiing facilities.

38

GWARNA SAMOTNIA I ROGATE SANIE Samotnia nad Małym Stawem to jedno z najpiękniejszych takich miejsc w Polsce. Łatwo dostępne, wiecznie zatłoczone, przeczy swojej nazwie. Na przełomie każdego roku spotykają się tu ludzie gór, żeby świętować sylwestra i karnawał. Koniecznie trzeba tu przyje-

chać w pierwszy tydzień stycznia, gdy w Samotni gra Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy, która zbiera datki na pomoc dla placówek medycznych. Goście schroniska potrafią wtedy tak żarliwie licytować, że płacą majątek nawet za bałwanki naprędce robione ze śniegu zebranego za progiem.

Zanim pieniądze uleżą się na koncie, podawane przez okno bałwanki rozpływają się w ciepłych salach Samotni.

Twarde to schronisko, od lat znosi szalone tańce z przytupami, głośne pieśni i męskie żarty.

Głośno bywa też nieco na wschód, przy Przełęczy Okraj. Tym razem za sprawą

© ADAM BRZOZA (2), EAST NEWS (2), SHUT TERSTOCK

TEKST/BY:

Take the Krkonoše. This mountain range straddles the border between Poland and the Czech Republic, and is the perfect place to indulge in two national cuisines. Steamed potato dumplings, goulash, pancakes with whipped cream, and draught beer are the gastronomic staples of the region.

Mountain hostels – historical and mainly timber – are filled with the aroma of Polish hunter’s stew and mulled wine.

and part with large sums of money for snowmen hastily thrown together on the doorstep. And the little snowmen handed through the window melt in the warmth before the money makes it to the Orchestra’s bank account. The Samotnia is one hardy hostel that has witnessed wild stamping, loud singing and crude humour for years. There is another hotspot a little further east, near the Okraj Pass. This one owes its special character to horned sleds, a

climbing the mountain yourself, you can take a ski lift or a cable car. The Krkonoše Mountains benefit from excellent infrastructure. This makes them a perfect destination for anyone who associates winter with snow, adventure and history. There is no getting away from history in these parts. The genteel palace hotels at the foot of the Krkonoše Mountains were once princely residences. One even belonged to the King of Prussia. They

BUSTLING SAMOTNIA AND HORNED SLEDS The Samotnia (Retreat) hostel overlooks Lake Mały Staw (Little Pond) and is one of the most beautiful such places in Poland. Easily accessible and always busy, the Samotnia (literally ‘hermitage’) belies its name. Mountain people congregate here to celebrate the New Year and the upcoming carnival every year. The place is definitely worth visiting during the first week of January, when The Grand Orchestra of Christmas Charity performs to raise funds for medical institutions. The guests go all out to outbid one another

Tyrolean invention known in the Krkonoše since the 16th century but forgotten after the war. This tradition has now been revived. The sled takes its name from the shape of the runners – long, curled-up horns – at the front.

These are used to control the speed. It’s best to ride them in tandem – the person in the front drives and the one in the rear shouts (usually out of fear rather than euphoria) to indicate his or her appraisal of the driving. In the old days, ladies and gentlemen who wanted to ride horned sleds were carried to the top of the hill by porters.

Nowadays, if you don’t feel like

were built to capitalise on their views of the mountains and are the islands of luxury in a sea of snow. Staniszów Palace boasts a painting gallery, Wojanów offers a view of Mount Śnieżka, Łomnica has excellent home-made cordials, and Ciechanów takes pride in the finest murals ever discovered in Poland.

A SPIRITUAL EXPERIENCE Winter gets some people down. The small town of Mniszków, in the Rudawy Janowickie range, and right on the edge of the world, is the perfect place to get away from it. The gentle slopes

39

WEEKEND W POLSCE

A weekend in Poland

sań, i to rogatych. Swoją nazwę „rogatki” zawdzięczają kształtowi płóz. Długie, z przodu zagięte jak rogi, służą również do regulowania szybkości. Najlepiej jechać na nich we dwójkę, tak aby osoba z przodu kierowała, a ta z tyłu gromkimi okrzykami (częściej trwogi niż euforii) dawała sygnały, czy odpowiada jej styl jazdy. W dawnych czasach damy i panów, którzy z nich korzystali, na start wnosili tragarze, obecnie trzeba dotrzeć na szczyt samemu, ale od czego są wy-

żała nawet do króla Prus. Wzniesione tak, żeby można z ich okien podziwiać góry, są małymi wyspami luksusu na morzu śniegu. Pałac w Staniszowie ma również galerię malarstwa, Wojanów zapewnia widok na Śnieżkę, Łomnica świetne domowe nalewki, a dwór w Ciechanowie szczyci się najpiękniejszymi freskami z trzech epok, jakie do tej pory odkryto w Polsce. Niemal w każdy weekend zabytkowe wnętrza zapraszają na koncerty oraz wystawy.

here are the ideal place to start skiing.

And there is nowhere better than the villages in the foothills of the Izera Mountains to relax and wind down.

Antoniów and Pokrzywnik are worth a visit if only for their yoga lessons and self-actualisation workshops. There is even a Hindu spa and a school of herbal medicine on the Herbal Fragrant Villages Trail in the Island Beskids.

Wambierzyce, the village of miracles, is the place to go to have your sins

ciągi i kolejki linowe? Karkonosze mają świetnie rozwiniętą infrastrukturę, są więc cudownym miejscem dla wszystkich, którym zima kojarzy się ze śniegiem, przygodą i historią. Od historii trudno tu uciec, eleganckie hotele-pałace u stóp Karkonoszy były niegdyś książęcymi rezydencjami, jedna nale-

DUCHOWE PRZEŻYCIA Niektórych zima nastraja melancholijnie. Warto wtedy uciec na chwilę do malutkiego Mniszkowa w Rudawach Janowickich, gdzie na oślich łączkach najłatwiej stawiać pierwsze narciarskie kroki. Ofertę dla złaknionych wyciszenia przygotowały wioski na Pogórzu

Największa w Polsce ruchoma szopka z Wambierzyc, dzieło Longinusa Wittiga.

The biggest moving nativity scene in Wambierzyce was created by Longinus Wittig.

40

washed away. The Basilica of the Virgin Mary and the surrounding Calvary (one of the largest in Europe) adjoin Poland’s largest moving nativity scene. Longinus Wittig, a locksmith and sculptor, spent 28 years carving it. He created approx.

800 figures, including 300 moving ones, which are set in motion by a pendulum clock. The work is a riot of colours that imperceptibly draws you in to a fairytale Christmas mood.

THE WINTER CAPITAL OF POLAND A trip to Zakopane, the winter capital of Poland, is for the extroverted. The 2-km Krupówki promenade is lined with

© ADAM BRZOZA (2), EAST NEWS

Zakopiańskie Krupówki, 2-kilometrowy deptak, także nocą pełen jest spacerowiczów.

Krupówki street in Zakopane. The two-kilometrelong promenade lined with shops and eateries is busy also at night.

WEEKEND W POLSCE

A weekend in Poland

Izerskim. W Antoniowie i Pokrzywniku czekają lekcje jogi i warsztaty samorealizacji. Na Szlaku Wiosek Pachnących Ziołami w Beskidzie Wyspowym znalazło się hinduskie spa i szkoła zielarstwa.

Po odpuszczenie grzechów warto zajechać do Wambierzyc. Przy Bazylice Najświętszej Marii Panny i jednej z największych w Europie dróg krzyżowych jest największa w Polsce ruchoma szopka.

W XIX w. rzeźbił ją przez 28 lat Longinus Wittig, ślusarz i rzeźbiarz. Stworzył oko-

da się pokazać. W Zakopanem można przeżyć całą zimę w jeden dzień; zjeść w góralskiej karczmie, zatańczyć z harnasiami, pojechać na kulig, do domu kupić oscypki i zapić to wszystko śliwowicą, której moc przestawia góry. Święta w Tatrach chętnie spędzano już w końcu XIX stulecia. Widoki ośnieżonych szczytów najwyższych polskich gór, nieco dekadencka atmosfera i świąteczny nastrój panujący w tym czasie sprawiały, że miejscowość ścią-

oscypek (a type of sheep’s milk cheese) vendors and souvenir stores. This is the place to see and be seen in. In Zakopane, you can try the local fare in a highland tavern, dance with highlanders, take a sleigh ride, buy some oscypek to take home, and wash it all down with slivovitz all in the one day. The Tatras have been a popular Christmas retreat since the late 19th century. The views of Poland’s tallest peaks capped with snow, the Schronisko Samotnia w Karkonoszach.

The Samotnia retreat in Krkonoše.

ło 800 figurek, z czego aż 300 wprawia w ruch mechanizm wagowego zegara.

Wittig pieczołowicie oddał śląskie pejzaże i budowle, nawet kopalnię z pracującymi w niej górnikami. Całość lśni wszystkimi kolorami tęczy i wprowadza w bajkowy, świąteczny klimat.

ZIMOWA STOLICA POLSKI Wyjazd do Zakopanego, zimowej stolicy Polski, jest propozycją dla dusz towarzyskich. Krupówki, ciągnący się przez 2 km deptak pełen karczm, sprzedawców oscypków i sklepów z pamiątkami jest miejscem, w którym po prostu wypa-

42

gała nie tylko miłośników sportów zimowych, ale i bohemę.

Najpopularniejszą górą w Zakopanem jest Gubałówka, której stoki słyną wśród pokoleń narciarzy. Odkąd w 1938 r. na jej szczyt została poprowadzona kolejka, dla każdego turysty odwiedzającego Tatry punktem honoru jest postawienie kroku na tej górze. Na tych,

slightly decadent atmosphere, and the palpable Christmas spirit drew winter sports enthusiasts, romantics, poets and artists to the city. Zakopane’s most popular piste is Gubałówka, whose slopes have been frequented by several generations of skiers. Ever since the cable car was installed here in 1938, setting foot on this celebrated

Wyścig psich zaprzęgów na Polanie Jakuszyckiej w Szklarskiej Porębie.

A sled dog race in Jakuszycka Polana in Szklarska Poręba.

© T.PACZOS/FORUM, M.DOBAS/FORUM, CORBIS/FOTOCHANNELS .

Po dniu spędzonym na nartach nie ma jak grzane wino i kolacja w karczmie na Krupówkach.

After a day spent skiing, there is no better treat than mulled wine and dinner in a tradsitional tavern in Krupówki

Broad Horizons

którzy mają więcej odwagi i umiejętności, czekają trasy na Kasprowym Wierchu (prawie 2 tys. m n.p.m.).

Pałac w Wojanowie to hotel i spa otoczony parkiem krajobrazowym.

The romantic Wojanów Palace housing a hotel and spa is surrounded with a landscape park.

DZIKIE I NIEPOSKROMIONE Dzikość Bieszczadów na wschodnim krańcu Polski przyciągnie spragnionych kontaktu z przyrodą. Zimą łatwo tu o spotkanie ze stadem żubrów lub łań.

Można także pójść za tropem kuny, wilka lub rysia. Wyspecjalizowane firmy coraz częściej organizują takie bezkrwa-

dzieckie doły, strome pobocza. Samochody grzęzną co chwilę, zawieszają się na twardym śniegu. W odwodzie są skutery śnieżne. To sposób zwiedzania połączony z często ekstremalnymi przeżyciami – maszyny te pokonują niemal pionowe ściany. Dla tych, którzy nie czują się pewnie w pędzącym

we łowy – wędrówki z rakietami śnieżnymi lub na nartach biegowych. Jako że Bieszczady bywają wyjątkowo nieprzystępne, często pokonuje się je również w samochodach terenowych. Nieliczni śmiałkowie docierają nieutwardzonymi drogami do opuszczonych wsi, na wzniesienia, z których rozciąga się magiczny widok na połoniny i dawno temu porzucone osady. To miejsca dla koneserów. Pół metra śniegu, zdra-

Bieszczadzkie połoniny i lasy są dla spragnionych kontaktu z naturą.

The Bieszczady pastures and forests are popular among nature lovers.

44

z zawrotną szybkością skuterze, Bieszczady oferują bardziej konserwatywne środki lokomocji. W „Oberży Biesisko” w Przysłupiu organizowane są zawody w powożeniu psimi zaprzęgami. „Siberian husky” i psy grenlandzkie łatwo przywiązują się do ludzi, choć i one mają czasem trudny charakter. Ale może właśnie dlatego najlepiej w takim towarzystwie doświadczać prawdziwej polskiej zimy? ☐

mountain has been a point of honour for every visitor to the Tatra. The summit offers a stunning view of Zakopane and the Tatras towering above it. The more skilful and courageous might want to try the nearly 2,000 m. Mount Kasprowy.

WILD AND UNTAMED The wild and raw Bieszczady Mountains in the eastern tip of Poland attract people who love to commune with nature. Herds of wisents (European bison) and deer are a frequent sight in winter. You can even pick up the trail of a marten, wolf or lynx. These sorts of bloodless hunts – hiking with snow rockets or cross-country skis – are organised by specialist operators.

A 4WD cruise is another way to explore the challenging terrain of the Bieszczady Mountains. A few hardy travellers trudge unpaved roads to get to deserted villages and hills that offer magical views of mountain pastures and long abandoned settlements. This is strictly for those who know what they are doing. The snow can be up to half a metre deep and there are treacherous pits and steep slopes to negotiate. The Bieszczady Mountains have more conventional means of transport available. The Obierża Biesisko restaurant in Przysłupie organises dog sled races. Siberian huskies and Greenland Dogs are very sociable, although they can be a little stubborn. But that might just make them the best companions with whom to share a genuine Polish winter. ☐

© TRAVELPHOTO/FORUM (2), EAST NEWS

POLSKA NA WEEKEND

KUCHNIA

Cuisine

Z RESPEKTEM PRZYJMOWANA ZUPA A soup greeted with respect

46

ZUPA O NAZWIE BARSZCZ JEST OBECNA W POLSCE OD NAJDAWNIEJSZYCH CZASÓW. ROBIONA Z BURAKÓW JEST NIEODZOWNYM ELEMENTEM WIGILIJNEGO STOŁU. / BORSCH, A TYPE OF BEETROOT SOUP, HAS BEEN PRESENT ON POLISH TABLES SINCE TIME IMMEMORIAL. IT IS AN ESSENTIAL FIXTURE ON THE CHRISTMAS EVE MENU.

© SHUT TERSTOCK (2)

TEKST/BY:

Monika Kucia, www.sialababamak.pl

Dobry barszcz powinien być słodkawo-kwaśny i intensywnie czerwony. Aby uzyskać ładny kolor, należy przed podaniem na stół przelać go przez sitko, na którym leży surowy utarty burak. W niektórych regionach Polski jako przyprawę dodaje się do barszczu suszone śliwki albo grzyby, czasem miód i goździki.

Buraki swoją czerwoną barwę zawdzięczają antocyjanom, które dobrze wpływają na poprawę składu krwi, znakomicie regulują pracę wątroby i woreczka żółciowego, mają działanie przeciwzapalne i przeciwnowotworowe.

To środek wzmacniający nasz system odpornościowy. Doskonale o tym wiedzieli nasi przodkowie – dawniej w każdym domu przez cały rok trzymano specjalne drewniane naczynia, np. duże dębowe beczki z klepek bez dna górnego, przykryte płótnem, w której kwaszono buraki.

Najzdrowszy, znakomicie oczyszczający organizm jest świeżo wyciśnięty sok z buraków, ale trzeba go pić natychmiast, bo szybko traci swoje właściwości lecznicze i odżywcze. Zdrowy i pyszny jest kwas buraczany.

Aby ukisić buraki, trzeba osiem sztuk umyć i obrać ze skórki. Zalać przegotowaną letnią wodą. Trzy jabłka pokroić w ćwiartki, wyciąć gniazda nasienne i dodać do buraków.

Kilka kromek chleba razowego okroić ze skórki i połączyć z resztą składników. Czosnek obrać i pokroić – dodać do buraków razem z liściem laurowym. Przykryć płócienną ścierką naczynie i obwiązać sznurkiem. Odstawić w ciepłe miejsce na trzy–cztery dni. Barszcz przelać do butelek i wstawić w chłodne miejsce na kilka dni. Powstanie w ten sposób kwas, który będzie świetną podstawą zupy. Zakwaszano barszcz także cytryną, a stare kucharki na Podolu robiły to, dodając wiśnie sokowe, np. wiśnię nadwiślankę (obecnie z oznaczeniem Chroniona Nazwa Pochodzenia), które dawały przepiękny kolor bordo. Dobry efekt przynosi też zakwaszanie porzeczkowym sokiem – nigdy octem.

Zupa o nazwie barszcz jest obecna w Polsce od najdawniejszych czasów. Najstarszy zachowany przepis pochodzi z XVI w. Dziewiętnastowieczny historyk i encyklopedysta

A good borsch should be sweet, sour and intensely red. To obtain that vibrant colour, you need to pour the soup through a sieve lined with a raw grated beetroot before serving. In some regions of Poland, borsch is flavoured with prunes, dried mushrooms, honey and/or cloves.

Beetroot owes its red colour to anthocyanins. These have beneficial effects on the composition of blood, effectively regulate liver and gall bladder functions, and have anti-inflammatory and anti-carcinogenic properties. This pigment also strengthens our immune system. Our ancestors were well aware of this – every house once kept special wooden casks all year round to pickle beets e.g. large oak stave barrels with their tops removed and covered with linen. The healthiest and most detoxing drink you can have is freshly squeezed beetroot juice. This needs to be downed

KWAS NA BARSZCZ do szybkiego użycia. 1,5 kg małych czerwonych buraków, 2 l przegotowanej wody, 2–3 ząbki czosnku. Obrane buraki umyć, pokroić w plasterki, ułożyć w dużym słoju, dodać 2–3 obrane ząbki czosnku, przykryć gazą i zostawić w ciepłym miejscu na 6–8 dni, aż nabierze specyficznego kwaśnego smaku i zapachu, wówczas zlać, dodać sól i cukier do smaku, podgrzać. Tak przygotowany barszcz powinien być tak kwaśny, że nie trzeba go przyprawiać ani cytryną, ani sokiem z porzeczek czy wiśni. Jest tylko jedna ważna rzecz. Takiego barszczu nie wolno zagotować, bo traci wówczas smak i kolor – a tylko podgrzewać, aż stanie się gorący na niewielkim ogniu.

POSTNY BARSZCZ WIGILIJNY 0,5 l kwasu buraczanego, włoszczyzna (bez kapusty), pieprz, sól, ziele angielskie, listek laurowy, 100 g suszonych grzybów, 5–6 świeżych buraków, kieliszek czerwonego wina Umyte grzyby namoczyć na noc, następnie ugotować i odcedzić. Zagotować smak z buraków, włoszczyzny i korzeni. Przelać przez sito. Zmieszać z wywarem z grzybów. Dodać kwas buraczany w proporcjach: 3/4 zmieszanego wywaru, 1/4 kwasu. Podgrzewać barszcz do momentu wrzenia, nie dopuszczając do gotowania. Doprawić pieprzem, solą i cukrem do smaku, dodać kieliszek wina i przed samym podaniem zatrzeć czosnkiem. Przelać przez sito z surowym utartym burakiem. Podawać z uszkami z grzybów.

Przepisy Hanny Szymanderskiej

47

Cuisine

Cezary Biernacki pisał, że barszcz „był i jest najpospolitszą, w miarę dodanych przypraw najcelniejszą, prawdziwie polską, z wielkim smakiem, ba, i z respektem przyjmowaną zupą”. Sporządzano go pierwotnie z rośliny zwanej barszczem (po łacinie Heracleum sphondylium), rosnącej na łąkach jako chwast i kwitnącej w czerwcu. Jadano tę zupę chętnie, ponieważ zaostrzała apetyt i łagodziła pragnienie po przepiciu.

Nazwa utrzymała się przy zupie robionej z buraków. Zresztą nazwa „barszcz” pojawia się w tradycji kulinarnej kilku krajów, zawsze jednak oznacza coś innego.

Według tradycji barszcz wigilijny powinien być postny, przejrzysty i czerwony, kraszony jedynie olejem i zatarty czosnkiem. Do wigilijnego barszczu znakomitym dodatkiem są uszka z grzybami. Można je napełniać także cebulką, rybą, ugotowanym na twardo jajkiem. Można też podawać paszteciki, krokiety albo pieczone pierożki.

Barszcz pojawił się na plakacie Tygodnia Kuchni Polskiej w Izraelu w 2013 r. Z kleksem śmietany dumnie prezentował nasze barwy narodowe. ☐

instantly, as it quickly loses its medicinal and nutritional properties. Equally healthy and delicious is soured beet juice.

To pickle beetroot, clean and peel eight beets and pour boiled, lukewarm water over them. Cut three apples into quarters, remove the cores and add to the beets. Cut the crusts off several slices of wholemeal bread and add to the other ingredients. Peel and chop a garlic and add to the beets along with a bay leaf. Cover the container with a linen cloth and tie a thin rope around the rim. Leave to sit in a warm place for 3-4 days. Pour the borsch into bottles and leave in a cool place for a few days. This is how to make kvass, which is an excellent base for the soup. Borsch can also be soured with lemon, while seasoned cooks in Podolia have their own secret ways of flavouring the soup with sour cherries used for juices, e.g. the Vistula cherry variety (now with Protected Designation of Origin) which lends it a deep red colour. You can also use currant juice – but never vinegar – with equally good results.

Borsch has been present on Polish tables since time immemorial. The oldest preserved recipe dates back to the 16th century.

Cezary Biernacki wrote that borsch “has always been the most popular, and depending on the seasoning, the most apt, truly Polish soup – delicious and greeted with respect.”

Borsch was originally made from a plant of the same name in Polish (hogweed or Heracleum sphondylium in Latin). This is a weed that grows in the fields and blooms in June. The soup was very popular as it whetted the appetite and quenched thirst after alcohol. It later lent its name to a soup made from beets. By the way, the name “borsch” pops up in the culinary tradition of several countries but refers to something different in each case. Tradition dictates that borsch served on Christmas Eve should be free of meat, clear and red, and only seasoned with oil and infused with garlic.

Mushroom ravioli make an excellent addition to Christmas Eve borsch. These can also be stuffed with onions, fish and hard-boiled eggs. Alternative side dishes include pastries, croquettes and small baked pierogi. In 2013, borsch with a dollop of sour cream appeared on posters promoting Polish Cuisine Week in Israel, thus proudly displaying our national colours. ☐

Korzystałam z wiedzy Hanny Szymanderskiej, wielkiej polskiej pisarki i ba-

This article was inspired by Hanna Szymanderska a great Polish food writer

daczki kuchni.

and researcher.

BORSCH KVASS 1.5 kg of small red beets, 2 l of boiled water, 2-3 garlic cloves Wash cooked beets, cut into thin slices and arrange in a large jar; add 2-3 peeled cloves of garlic, cover with gauze and leave in a warm place for 6-8 days until the mixture develops the distinctive sour taste and aroma. Pour off kvass, add salt and sugar to taste, heat. Borsch prepared this way should be sour enough; there is no need to flavour it with lemon, currant or cherry juice.

There is only one important rule. You must not bring borsch to the boil, as it will lose its flavour and colour – you can only warm it up on a low heat until it’s hot.

FASTING CHRISMAS EVE BORSCH 0.5 l of beetroot kvass, soup vegetables (no cabbage), salt, pepper, allspice, bay leaf, 100 g of dried mushrooms, 5-6 fresh beets, a glass of red wine.

Wash mushrooms and soak them overnight; later cook and drain. Bring the beetroot kvass, soup and root vegetables to the boil. Drain through a sieve.

Mix with mushroom stock. Add soured beet juice in the following proportions: 3/4 of mixed stock, 1/4 of sour juice. Heat borsch until boiling point, but don’t let it boil.

Season to taste with salt, pepper and sugar, flavour with a glass of wine, and add grated garlic just before serving. Pour through a sieve lined with a raw grated beetroot. Serve with mushroom ravioli.

Hanna Szymanderska’s recipes

48

© FOTOLIA

KUCHNIA

POLSKIE PRZEBOJE

Polish Hits

Nowoczesną, wielofunkcyjną bryłę Gdańskiego Teatru Szekspirowskiego zaprojektował wenecki architekt Renato Rizzi. Będzie ona siedzibą dorocznego Festiwalu Szekspirowskiego i działań edukacyjnych, ale i atrakcją turystyczną.

The modern, multi-functional building of the Gdańsk Shakespeare Theatre was designed

by Venetian architect Renato Rizzi.

It will be the venue of the annual Shakespeare Festival and will offer educational activities apart from being a tourist attraction as well.

SKARB W SZKATULE

Treasure in a chest

PO 24 LATACH STARAŃ GDAŃSKI TEATR SZEKSPIROWSKI ZOSTAŁ UROCZYŚCIE OTWARTY DLA WIDZÓW. WSZYSTKO WSKAZUJE NA TO, ŻE STANIE SIĘ ON NOWĄ WIZYTÓWKĄ MIASTA. STAREMU, KAPIĄCEMU ZŁOTEM GDAŃSKOWI HANZEATYCKIEMU NADA ŚWIEŻE OBLICZE. / AFTER 24 YEARS OF HARD WORK, THE GDAŃSK SHAKESPEARE THEATRE HAS OFFICIALLY BEEN OPENED. THE BUILDING SHOWS EVERY INDICATION OF BECOMING A NEW CITY LANDMARK AND GIVING THE OLD, GOLD-DRIPPING HANSEATIC CITY A FACELIFT. TEKST/BY: Olga

Dębicka

51

Polish Hits

Szybko okrzyknięto, że drugiego takiego teatru nie ma na świecie. Mówi się o arcydziele architektonicznym, które stanie się symbolem dla Gdańska, takim jak np. gmach Muzeum Guggenheima dla Bilbao czy budynek Opery dla Sydney.

Istnienie w Gdańsku teatru szekspirowskiego jest jak najbardziej uzasadnione, bowiem jeszcze za życia mistrza ze Stratfordu, w XVII w., angielscy i niemieccy aktorzy z wędrownych trup teatralnych grali w istniejącym tutaj teatrze. Działał on od 1610 r. równorzędnie ze Szkołą Fechtunku. Znamy go z ryciny Petera Willera. A po rozebraniu Szkoły Fechtunku w 1740 r. powstał w tym samym miejscu inny teatr, zwany Komedienhaus, który funkcjonował do początku XIX w. I właśnie teraz, dokładnie w tym samym w miejscu, gdzie przez blisko 130 lat funkcjonował w Gdańsku jako pierwszy publiczny teatr Rzeczypospolitej, wybudowano współczesny Gdański Teatr Szekspirowski. Z tej okazji w samym centrum zabytkowego serca miasta powstała nowa ulica imienia Wojciecha Bogusławskiego.

JEDYNY TAKI NA ŚWIECIE Stare i tradycyjne miesza się tutaj z nowoczesnym i hipermodernistycznym. Naprzeciwko kompleksu teatralnego i murów z XXI w. stoją jeszcze XIV-wieczne mury średniowiecznego Gdańska, tak więc można doświadczyć różnicy 700 lat historii.

Bez teleportacji, spacer wystarczy.

Teatr w wyniku konkursu zaprojektował włoski architekt Renato Rizzi, wykładowca w Instituto Universitario di Architettura w Wenecji. O jego dziele stało się głośno w świecie – gmach jest opisywany i obfotografowywany do pism dizajnerskich poświęconych architekturze.

Wyjątkowość gdańskiego teatru polega na śmiałej koncepcji architektonicznej oraz nowoczesnych rozwiązaniach i efektach Widownia jest specjalnych. Na przykład na niemal wiernym odtworzeniem widowni drewnianego teatru z połowy XVII w.

The audience is a nearly exact copy of the seating plan of a wooden theatre from the mid-17th century.

52

There is nothing like it anywhere in the world. The building is an architectural marvel that is destined to become to Gdańsk what the Guggenheim Museum is to Bilbao and the Opera House is to Sydney. Gdańsk is the perfect place for a Shakespearean Theatre. English and German actors from travelling troupes used to perform at the local theatre in Gdańsk back in the 17th century, while the bard was still alive.

The theatre, along with a fencing school, operated until 1610.

We know what it looked like from an engraving by Peter Willer. When the fencing school closed in 1740, another theatre, the Komediehaus, was erected on the site. This ran until the early 19th century. The Gdańsk Shakespeare Theatre now stands on that very same site. To celebrate the occasion, a new street named after Wojciech Bogusławski was laid in the centre of the historic city.

THE ONLY ONE OF ITS KIND IN THE WORLD This is where the old and the traditional come face to face with the contemporary and the postmodern. The 14th-century walls of Gdańsk stand opposite the 21st century walls of the theatre. You don’t need teleportation to travel 700 years back in time; a short walk is all it takes. The theatre was designed

by Renato Rizzi, a lecturer at the Instituto Universitario di Architettura in Venice, who submitted the winning entry in a public competition. The Italian’s design made news around the world and the building is often featured in architectural journals. What makes the theatre so special are the bold architectural concept and the state-of-the-art solutions and special effects. The retractable roof, which has a dizzying effect on the audience when it slides open during a performance, is just one such outstanding feature. The stage can be arranged in three different ways. This is made possible by a system of 56 automatic trapdoors. Let us begin with the design.

© TEATR SZEKSPIROWSKI. POPRZEDNIE STRONY/PREVIOUS PAGES: TEATR SZEKSPIROWSKI (3), FORUM

POLSKIE PRZEBOJE

Polish Hits

otwieranym dachu, który podczas przedstawień robi na widzach oszałamiające wrażenie. Albo choćby na zmienności trzech różnych scen w zależności od tradycji konkretnej inscenizacji dzięki systemowi 56 automatycznych zapadni.

Zacznijmy od projektu.

SZKATUŁA NA PRECJOZA To, co oglądamy najpierw z zewnątrz, to mury z antracytowej, ciemnej, ręcznie formowanej cegły, przypominającej atmosferę gotyckich gdańskich kościołów. Mają też coś z twierdzy obronnej. Ciągną się wokół teatru na ponad 260 m i mają 6 m wysokości. Można na nich grać przedstawienia!

Mury tworzą jakby szkatułę, która ma otwierane wieko – ciężki dach. Ale gdyby spojrzeć z góry, z lotu ptaka, zobaczylibyśmy puzWidowisko derko, do środka którego włożony jest ten Pierwsze rzeczywisty teatr – jasny, drewniany XVIIpubliczne -wieczny, ukryty jak skarb, który musi otwarcie dachu.

Dach otworzył być chroniony. I o to właśnie chodziło strongman Mariusz w wizji architekta. Szkatuła na precjoPudzianowski. za z otwieranym wiekiem, a w środThe first public opening of the roof. It was ku skarb! Dodajmy, że teatr jeszcze opened by strongman bardzo pachnie świeżą stolarką Mariusz Pudzianowski. i farbą, tak jak nowo wybudowany dom. Motyw szkatuły

A JEWELLERY BOX What first strikes the eye from the outside are the handmade anthracite bricks that evoke the atmosphere of the Gothic churches of Gdańsk. The building also has something of the fortified tower about it. The outside walls are over 260 metres long and 6 metres high. And performances can be held on top of them. The walls create a sort of box with a lid that can be opened – a roof. If you could look at the theatre from above, you would see a box. Inside the box, you would see the theatre, which is full of light, made of wood, and styled after the theatres of the 17th century. It is hidden like a guarded treasure. This is precisely what the architect’s vision encompassed. A jewellery box with a lid and a treasure inside. Let us add that the theatre still smells of fresh timber and paint, as all newly built houses do. The jewellery box theme draws on two main sources. The first is Gdańsk and its brick Gothic churches. The second is the genesis of European theatre, as liturgical dramas were staged in Christian churches in the 10th century. This is where the theatre derives its spiritual depth and somewhat obscure, mysterious ambience.

On the opening night, Andrzej Wajda said that he would not have been surprised had Hamlet’s ghost paid them a visit.

THE ROOF OPENS IN 3 MINUTES The entire theatre complex covers an area of 12,000 sq. m and is like a model of an old city, with its many nooks and cran-

WYJĄTKOWOŚĆ TEATRU POLEGA NA ŚMIAŁEJ KONCEPCJI ARCHITEKTONICZNEJ – MURY TWORZĄ SZKATUŁĘ Z OTWIERANYM WIEKIEM. THE UNIQUENESS OF THE THEATRE LIES IN THE ARCHITECTURAL DESIGN – THE WALLS CREATE A CHEST WITH A LID.

54

©EAST NEWS, TEATR SZEKSPIROWSKI

POLSKIE PRZEBOJE

POLSKIE PRZEBOJE

Polish Hits

nawiązuje do dwóch ważnych źródeł. Pierwsze to Gdańsk i jego ceglane gotyckie kościoły. Drugie to geneza teatru europejskiego, bo to w kościołach chrześcijańskich w X w. powstawały dramaty liturgiczne. Stąd teatr czerpie duchową głębię i nieco mroczną, tajemniczą atmosferę. Andrzej Wajda podczas otwarcia przyznał, że nie zdziwiłby się, gdyby zawitał tu na chwilę wieczorem duch Hamleta.

DACH OTWIERANY W TRZY MINUTY Cały kompleks teatralny ma powierzchnię 12 tys. m² i można go porównać do modelu dawnego miasta: z zaułkami, uliczkami i placykami, ale z teatrem w centrum zamiast kościoła.

A gdy już wejdziemy do środka, do właściwego teatru drewnianego, który nawiązuje do XVII w., to mamy pełne wyposażenie nowoczesnej sceny.

Są możliwe trzy kombinacje przestrzeni sceny: elżbietańska, włoska i arena. Widownia w zależności od układu sceny może pomieścić od 480 do 600 miejsc. Składający się z dwóch połaci otwierany dach ma 420 m² i jest pokryty patynowaną miedzianą blachą. Waży 90 ton i otwiera się bezgłośnie w 3 minuty!

56

nies, and narrow streets and squares. The only difference is that the centrepiece is a theatre instead of a church. But once inside the wooden theatre building, which is modelled on a 17th century theatre, the stage gear is up to the minute.

There are three ways to arrange the stage area: Elizabethan, Italian and Arena. The auditorium can seat 480- 600 people, depending on the stage setting. The retractable roof opens like a double-span drawbridge. It has an surface of 420 sq. m and is covered with patinated copper sheeting. It weighs 90 tonnes and opens silently in just 3 minutes. It is equipped with wind and temperature sensors. During the first media presentation, the roof was opened by Polish strongman Mariusz Pudzianowski pulling on a 50-metre rope. “The sliding roof has both an artistic and mystical effect”, explains Prof. Jerzy Limon, the Director of the Gdańsk Shakespeare Theatre. “Every director who puts on a production at our theatre wants to use the roof and blow the audience away.

Women prefer the roof to be open at night, so they can see the stars. This was the case during a performance of Hamlet directed by Bulgarian director Javor Gardev. The roof was

© AGENCJA GAZETA, FORUM, TEATR SZEKSPIROWSKI

ANDRZEJ WAJDA ZACHWYCAŁ SIĘ, ŻE W TEJ BUDOWLI TAK PIĘKNIE ZOSTAŁA UCHWYCONA TAJEMNICA SZEKSPIRA. ANDRZEJ WAJDA WAS ENCHANTED WITH THE FACT THAT THE MYSTERY OF SHAKESPEARE WAS SO WELL ENCAPTURED

BY THE BUILDING’S DESIGN.

Jest wyposażony w czujniki wiatru i temperatury. Podczas pierwszej prezentacji tego rozwiązania dla mediów dach otwierał strongman Mariusz Pudzianowski, ciągnąc za 50-metrową linę.

– Efekt otwieranego dachu jest artystyczny i mistyczny – opowiada prof. Jerzy Limon, dyrektor GTS. – W zasadzie każdy reżyser, który u nas występuje ze swoim przedstawieniem, chce ten dach wykorzystać, a ludziom aż dech zapiera.

Kobiety wolą otwierany dach w nocy, żeby gwiazdy było widać. Na przykład podczas wystawiania Hamleta w realizacji bułgarskiego reżysera Javora Gardeva. Dach się otworzył w scenie, kiedy król Klaudiusz wyznawał swoje grzechy – niebo słuchało tego, co on mówi, a decyzję podjęło, zamykając się symbolicznie.

Teatr jest też chwalony za świetną akustykę. Ostatnio dyrygent Wojciech Rajski, szef orkiestry Polskiej Filharmonii Kameralnej Sopot, klasnął tu dwa razy i się zachwycił.

KSIĄŻĘ KAROL UWIERZYŁ Całkowity koszt budowy teatru wyniósł 94 mln zł (z tego ok.

50 mln zł stanowiła dotacja z UE, a resztę sfinansowały lokalne władze: samorządy gdański i marszałkowski). Wiele za-

opened during the scene where King Claudius confesses his sins. The sky listened but then delivered its judgement by closing the roof in a symbolic gesture.” The theatre is also highly regarded for its excellent acoustics. Recently, the conductor Wojciech Rajski, head of the Polish Chamber Philharmonic Orchestra Sopot, clapped twice and was enchanted with the sound.

PRINCE CHARLES HAD FAITH The development cost PLN 94 million (of which PLN 50 million were EU subsidies and the rest was funded by the City of Gdańsk and the Marshall’s Office). Many famous and highly respected people were involved in the project, including Charles, the Prince of Wales and heir apparent to the British throne. Charles became the patron of the project over 20 years ago, believing that it would eventually be realised.

An honorary patronage was also assumed by Andrzej Wajda, who promoted the theatre around the world, frequently visited the construction site, and filmed the opening.

As it was in London, so it is in Gdańsk. The reconstructed Globe Theatre instantly became one of London’s greatest tourist attractions, as well as a major cultural and artistic centre, when it opened in 1997. It is a seasonal theatre, operating from May until October, as it would be too cold to stage REKLAMA

zaprasza codziennie od 13:00

sezonowa karta, uzupełniana codziennie autorskimi propozycjami szefa kuchni Adama Głowińskiego bogata oferta win, najlepsze alkohole z całego świata klasyczne oraz autorskie koktajle alkoholowe i bezalkoholowe

Morska 9, Sopot tel. 58 351 35 55 morska.com.pl facebook.com/morskasopot

57

Polish Hits

cnych i szanowanych osobistości zaangażowało się w to przedsięwzięcie, przede wszystkim patron projektu, książę Walii Karol, następca tronu. Bardzo wcześnie, bo ponad 20 lat temu, objął on projekt patronatem i uwierzył w jego powodzenie. Honorowym patronem jest Andrzej Wajda, który mówi o teatrze w świecie, zwiedzał budowę na różnych etapach, a z otwarcia nakręcił film.

W Gdańsku jest prawie jak w Londynie. Szekspirowski Teatr The Globe, zrekonstruowany i otwarty w 1997 r., stał się natychmiast jedną z największych atrakcji turystycznych brytyjskiej stolicy, ważnym centrum działań edukacyjnych i artystycznych. Jest teatrem sezonowym, działa od maja do października, a później się w nim nie gra ze względu na warunki pogodowe. Teatr w Gdańsku jest całoroczny. Latem codziennie będzie wystawiał dzieła Szekspira. W pozostałych miesiącach, jako teatr impresaryjny, pokaże przedstawienia z Polski i ze świata. Atrakcją dla turystów polskich i zagranicznych będzie lato z Szekspirem pod otwartym dachem. Przy okazji będą mogli zwiedzać cały kompleks.

Gdy kilkanaście lat temu rozmawiałam z prof. Jerzym Limonem, anglistą i teatrologiem (autorem książki Gdański teatr elżbietański opublikowanej w 1989 r.), jego marzenie o zbudowaniu teatru w Gdańsku wydało mi się nie do zrealizowania. Profesor poświęcił na to 24 lata życia. Fundacja Theatrum Gedanense powstała w 1990 r., kamień węgielny pod budowę został wmurowany w 2008 r., sama budowa trwała 3,5 roku. Tymczasem profesor współorganizował 18 edycji Festiwalu Szekspirowskiego – w Gdańsku zagrał Szekspira cały świat! Jerzy Limon na temat swojego udziału w misji stworzenia teatru odpowiada przekornie i skromnie Szekspirem, cytatem z Hamleta: Jeśli każdemu dać, na co zasłużył, któż by uniknął batów? ☐

performances without a roof in winter. The Gdańsk theatre can operate all year round. There will be daily performances of Shakespeare’s plays during the summer months, and productions from other theatres in Poland and elsewhere the rest of the year. Summer performances with an open roof will be an attraction that both Polish and foreign tourists will appreciate. They will be able to explore the complex before the performance. I spoke with Prof. Jerzy Limon, an English Studies major and theatre expert (and author of Gdański teatr elżbietański (1989) [The Elizabethan Theatre of Gdańsk]) nearly 20 years ago. At the time, his dream of building a theatre in Gdańsk seemed too far fetched. Limon has devoted 24 years of his life to the project. The Theatrum Gedanense Foundation was established in 1990, the foundation stone of the building was laid in 2008, and construction took 3.5 years.

In the meantime, Limon has already organised 18 editions of the Shakespeare Festival – theatre companies from all over the came to Gdańsk to perform Shakespeare. When asked about his part in creating the theatre, he responds with a quote from Hamlet: “Use every man after his desert, and who should ‘scape whipping?” ☐

CEGLANE MURY TEATRU NAWIĄZUJĄ DO TRADYCJI ARCHITEKTURY GDAŃSKA. THE BRICK WALLS OF THE THEATRE ARE A REFERENCE TO THE ARCHITECTURE OF GDAŃSK.

© FORUM, TEATR SZEKSPIROWSKI

POLSKIE PRZEBOJE

ROZMOWY O BIZNESIE

Business Talk

RODZINA POD OPIEKĄ FIRMY

Family under company care

Ewa Misiak

60

CO ZROBIĆ, BY CHOROBY BLISKICH POGODZIĆ Z PRACĄ, OPOWIADAJĄ MENEDŻERKI PEOPLE CARE EWA MISIAK I MAŁGORZATA PETRU. / WE DISCUSSED WAYS OF JUGGLING WORK AND LOOKING AFTER SICK RELATIVES WITH THE MANAGERS OF PEOPLE CARE, EWA MISIAK AND MAŁGORZATA PETRU.

ROZMAWIA/INTERVIEWED BY: Piotr

Gozdowski

Czy tylko nasze własne choroby powstrzymują nas od przyjścia do pracy?

Ewa Misiak: Oprócz tego, że chorujemy sami, nasza nieobecność jest często wywołana chorobami naszych bliskich: dzieci, rodziców czy partnerów. Tak więc pracownicy biorą zwolnienia lekarskie nie tylko z powodu własnej choroby, ale skutek jest taki sam – absencja w pracy.

Małgorzata Petru: W niektórych firmach wyliczono, że na radzenie sobie z chorobami członków rodziny pracownik przeznacza 12 dni w roku. To prawie połowa wymiaru urlopu wypoczynkowego.

Nie ma innego wyjścia niż korzystanie ze zwolnienia lekarskiego?

Małgorzata Petru: W wielopokoleniowym modelu rodziny, jeśli obydwoje rodzice pracują, rolę opiekuna, zwłaszcza gdy np. dziecko zachoruje, przejmują dziadkowie, którzy są już zazwyczaj na emeryturze i dysponują czasem, który mogą przeznaczyć na opiekę nad wnukami. Sytuacja się jednak zmieniła i na takie wsparcie można liczyć już coraz rzadziej​…

Co zrobić, jeśli babcia i dziadek mieszkają daleko?

Małgorzata Petru: Właśnie, w takiej sytuacji znajduje się wiele osób. Dzisiaj, w czasach dużej mobilności społecznej, tradycyjna struktura rodziny zanika. Rodzice mieszkają często wiele kilometrów od swoich dorosłych dzieci i ich rodzin.

Ewa Misiak: To może rodzić dwie trudności. Jedna to brak możliwości opieki dziadków nad wnukami, także kiedy są chore. A druga to choroby rodziców mieszkających w innym miejscu. W obu przypadkach People Care proponuje rozwiązania. Możemy objąć opieką zarówno chore dzieci, jak i rodziców pracowników, którzy uczestniczą w naszym programie Family Care. I odległość geograficzna nie ma tu żadnego znaczenia, bo terenem naszego działania jest cały kraj.

Jak taka opieka się odbywa?

Ewa Misiak: Pracownik, jeśli widzi oznaki choroby, zgłasza naszemu przedstawicielowi potrzebę opieki – nad rodzicem, partnerem czy dzieckiem, których wcześniej zgłoszono do uczestnictwa w programie. Na wskazane miejsce udaje się wysłany przez nas wykwalifikowany pracownik – pielęgniar-

Is it only our own periods of sickness that prevent us from coming to work?

Ewa Misiak: Apart from getting sick ourselves, we are often absent because our loved ones: partners, parents or children are sick. So no, people do not just take sick leave when they are sick, but the result is the same – absence from work.

Małgorzata Petru: Some companies have calculated that, on average, employees spend 12 days a year taking care of sick family members. That amounts to half their annual leave.

What can be done? Apart from taking sick leave?

Małgorzata Petru: In the extended family model, if both parents are working, the grandparents, who are often retired and have time on their hands, can take care of their grandchildren.

This arrangement is not as common as it used to be and is becoming less so.

And if the grandparents don’t live close by?

Małgorzata Petru: A lot of people find themselves in just that situation. In this day and age of increased social mobility, the traditional family structure is in decline. Parents often live many kilometres away from their adult children and their families.

Ewa Misiak: This can give rise to two problems. The first is the inability of the grandparents to take care of the children, even when they are sick.

The other is that the grandparents sometimes get sick too.

People Care offers assistance in both cases. We can arrange for the care of the sick children and/or parents of employees who participate in the Family Care plan.

And geographical distance is no object, as we operate nationwide.

What does the care you offer look like?

Ewa Misiak: Once the employee notices the first symptoms of an illness, he or she notifies us that a parent, partner or child requires care. We send a qualified professional, e.g. a nurse, physical therapist or midwife, to the given address. All our personnel are experienced health care professionals trained to care for children and adults.

© M.P.

ZATRUDNIONE PRZEZ NAS OSOBY TO DOŚWIADCZONY PERSONEL MEDYCZNY. WE EMPLOY ONLY EXPERIENCED HEALTH PROFESSIONALS AT OUR COMPANY.

61

ROZMOWY O BIZNESIE

Business Talk

ka, rehabilitant czy położna. Wszystkie zatrudnione przez nas osoby to personel medyczny, doświadczony i przeszkolony w zakresie opieki. A nasza firma jest Niepublicznym Zakładem Opieki Zdrowotnej.

Jakie korzyści przedsiębiorstwo może czerpać z uczestnictwa w programie Family Care?

Małgorzata Petru: Każda nieobecność pracownika to dla firmy straty finansowe. Trudno jest zastąpić np. menedżera o wysokich kompetencjach. Jeśli to się uda, zastępstwo generuje dodatkowe koszty. Jeśli się nie uda, projekt stoi w miejscu i problemy wewnątrz spółki są jeszcze większe. Nasza propozycja pozwala uniknąć obu scenariuszy.

Ewa Misiak: Mamy również taką przewagę, że nasze usługi, jako zakładu medycznego, nie są obciążone podatkiem VAT. Firma może włączyć finansowanie naszych usług do bieżącego cash flow, ale możliwe jest również finansowanie programu Family Care z funduszu świadczeń socjalnych. Pracodawca może więc wspomóc swoich pracowników w godzeniu życia zawodowego i rodzinnego, nie ponosząc dodatkowych kosztów.

A jeśli pracownik chciałby, z innych powodów niż choroba, zamówić opiekę nad członkami rodziny, to też może do Państwa zadzwonić?

Ewa Misiak: Mamy też takie rozwiązanie.

W razie nieprzewidzianych sytuacji, np. wieczornego spotkania biznesowego czy wyjazdu służbowego, proponujemy naszym klientom tzw. pakiety godzinowe, w ramach których obejmujemy opieką dzieci lub osoby starsze. Pracodawca może również zaoferować tego rodzaju usługę pracownikom jako tzw. benefit, czyli dodatkową część wynagrodzenia, obok np. karnetów na zajęcia sportowe czy biletów do kina. Oczywiście w takim przypadku nie jest to już świadczenie zwolnione z podatku VAT. A opiekę nad zdrowymi członkami rodziny sprawują wyznaczone dla firmy nianie czy opiekunki.

Czy mają państwo programy zbiorowej opieki nad dziećmi?

Małgorzata Petru: Jeśli firma ma taką wizję i potrzeby, to my proponujemy rozwiązania. Jeśli jest zapotrzebowanie na stałą opiekę, organizujemy całoroczne przedszkole czy klubik dla dzieci pracowników. Jeśli wsparcie potrzebne jest w okresie wakacji czy ferii, organizujemy wyjazdy na obozy bądź prowadzimy półkolonie w miejscu wskazanym przez pracodawcę. W ramach prowadzonej działalności organizujemy również imprezy okolicznościowe z okazji świąt, urodzin czy dnia dziecka. ☐

Our company is a Non-Public Health Care Institution.

What benefits can a company derive from participating in the Family Care programme?

Małgorzata Petru: Every workplace absence translates into financial loss. It’s hard to replace e.g. a highly skilled manager, and even then, substitutes come at a cost.

On the other hand, projects grind to a halt and internal problems pile up unless substitutes cannot be found.

What we have to offer allows companies to avoid both scenarios.

Ewa Misiak: We have an added advantage in that our services are VAT free by virtue of our being a healthcare institution. Companies can show the financing of our services in their current cash flow, or they can finance them from their social funds. Employers can help employees balance their professional and family lives without incurring additional costs.

What if an employee wants to order a caretaker for a family member for reasons other than illness? Can they contact you with such requests?

Ewa Misiak: We cater for these situations as well. In the case of unforeseen situations, e.g. an ad hoc business meeting or a business trip, we offer hourly packages that provide for taking care of children and elderly relatives. The employer can also offer such services to its employees as a fringe benefit, along with passes to sporting events and cinema tickets.

Obviously, these services are not VAT free. Healthy children and elderly family members are taken care of by dedicated nannies and caretakers.

Do you offer group care for children?

Małgorzata Petru: If the company has a vision and a need, then we have a solution. If the children of a company’s employees need to be permanently cared for, then we will set up a year-round kindergarten or a preschool club.

If support is needed during the summer months or the winter break, we can organise camps or run day-classes in a venue of the employer’s choice. As part of our operations, we also organise Christmas parties, birthdays and events to celebrate children’s day. ☐

FAMILY CARE MOŻNA SFINANSOWAĆ Z FUNDUSZU ŚWIADCZEŃ SOCJALNYCH. THE FAMILY CARE PROGRAMME CAN BE FINANCED FROM THE COMPANY SOCIAL FUND.

Ewa Misiak jest prezesem zarządu, a Małgorzata Petru menedżerem ds. kontaktów zewnętrznych spółki People Care, operatora programu Family Care.

62

Ewa Misiak is the President of the Management Board and Małgorzata Petru the Manager for Internal Communication at People Care, the operator of the Family Care programme.

ŚWIAT I LUDZIE

People and the World

BIEG

Running through life

PRZEZ ŻYCIE

KIEDY ZACZĄŁ, LEKARZE MÓWILI, ŻE 15 KILOMETRÓW TO MAKSIMUM, ILE MOŻE PRZEBIEC. W LIPCU POKONAŁ 217 KILOMETRÓW MORDERCZEGO ULTRAMARATONU BADWATER. / WHEN HE STARTED OUT, HIS DOCTORS SAID THAT WOULDN’T BE ABLE TO RUN MORE THAN 15 KILOMETRES. THIS JUNE, HE FINISHED THE GRUELLING 217-KM BADWATER ULTRAMARATHON. ROZMAWIA/INTERVIEWED BY: Aleksandra

Boćkowska

Upał to mało powiedziane. 50 stopni, rozgrzany asfalt, wokół pustynny krajobraz. Ultramaraton Badwater wziął swoją nazwę od słonego jeziora w kalifornijskiej Dolinie Śmierci, jego trasa prowadzi od Doliny Śmierci do szczytu Mount Whitney. Zatem upał, do mety jakieś 40 km, załamanie. Wydaje się, że dalej nie da rady. Odpoczywa w samochodzie. Kiedy próbuje wysiąść, uginają się pod nim nogi, zasypia. Koledzy naradzają się, co robić. Karmią go, masują. Idzie. Powoli, ale przyspiesza. I, jest, udało się, meta. Czas: 45 godzin, 11 minut, 10 sekund.

Ultramaratończyk Dariusz Strychalski jest niepełnosprawny. Kiedy miał osiem lat, wpadł pod ciężarówkę. Lekarze właściwie nie dawali szans. Dwa miesiące w śpiączce, trzy trepanacje czaszki i nauka życia od nowa – mówienia, chodzenia, pisania. Nie poznawał nawet mamy. Ale walczył. Najpierw 5 m, następnego dnia 10. Resztę roku szkolnego – szpital opuścił przed Bożym Narodzeniem – spędził w domu, od września wrócił do szkoły.

Trzeba to sobie wyobrazić. Wczesne lata 80., Łapy w województwie podlaskim, podstawówka. A dzieciaki wiadomo, jakie są. Kiedy ktoś jest inny, nie darują. A on miał niedowład prawej ręki i nogi. Więc śmiali się, raz pobili. Darek zamknął się w sobie, nie szukał przyjaciół wśród rówieśni-

64

Hot is not the word. An asphalt-melting 50° C and nothing but desert everywhere you look. The Badwater Ultramarathon takes its name from the Badwater Basin, a salt lake in California’s Death Valley, and runs from Death Valley to the summit of Mount Whitney. It’s boiling hot, the finish line is some 40 km off and he’s starting to flag. It looks like he’s had it. He’s having a rest in the car. When he tries to get out, his legs go to jelly and he falls asleep. His colleagues go into a huddle. They give him food and a massage. He starts to walk. Slowly, but the pace is picking up. And there he is, at the finish line. He’s finally made it. Time: 45 hours, 11 minutes, 10 seconds.

Ultramarathon runner Dariusz Strychalski is disabled. He was hit by a truck when he was eight. Doctors gave him little chance of recovery. He spent two months in a coma, underwent three craniotomies and had to learn how to speak, walk and write, i.e. how to live, all over again. He didn’t even recognise his mum. But he was a fighter. Day one: five metres; day two: ten. He spent the rest of the school term at home. He was discharged from hospital just before Christmas and returned to school in September.

Picture if you will a primary school in Łapy, Podlasie Province, in the early eighties. And you know what kids are like. If

65

People and the World

ków. Szukał pasji. Najpierw spacery, potem rower, długie samotne wyprawy. Kiedy któregoś dnia rower się zepsuł, postanowił spróbować biegania. – Również dlatego, żeby wyjść do ludzi, nawiązać kontakty – wspomina.

To było 14 lat temu, w 2000 r. I znów, najpierw pół kilometra, potem półtora, po trzech miesiącach – 20 km. Trudno powiedzieć, jaki byłby, gdyby nie wypadek, ale to doświadczenie na pewno nauczyło go waleczności. – Lubię wciąż podnosić poprzeczkę, sprawdzam się w ten sposób – przyznaje.

Dwa lata po pierwszym biegu pobiegł półmaraton, rok później maraton w Białymstoku. Z roku na rok coraz dłuższe dystanse, coraz dalej od domu. Hiszpania, Włochy, Grecja. By przebiec Spartathlon – 246-kilometrowy ultramaraton między Spartą a Atenami – w ramach treningu pobiegł z kolegą z Augustowa do Aten. Ponad 2,5 tys. km!

W ogóle trenuje niekonwencjonalnie. Zaczynał w klubie sportowym dla niepełnosprawnych, ale coś tam poszło nie tak. Zła nawierzchnia, jakaś kontuzja, zrezygnował. Od tej pory wszystko ustala sam. Diety, ćwiczenia i dystanse.

Czasem, to prawda, nie doszacowuje. Tak było z pierwszym podbiegiem do Badwater w 2012 r. Wylądował w Stanach w przeddzień biegu. Nie zaplanował czasu na aklimatyzację, na pokonanie jet lagu. W rezultacie skończył bieg w połowie. – Wściekłem się, ale to tylko dodało mi sił na przyszłość – opowiada.

you’re in any way different, you can expect to be picked on.

And Strychalski had right-sided hemiparesis. So he was laughed at, and even beaten up once. Strychalski became withdrawn and stopped seeking friends from among his peers. He started looking for hobbies and interests. Walking came first, then cycling, and then long, solitary expeditions.

One day, his bike broke down, so he decided to try running.

“Also to open myself up to people and initiate contacts”, he recalls.

That was in 2000. Fourteen years ago. First, he ran half a kilometre, then 1.5 km, and, three months after than, 20 km. It’s hard to say what sort of man he would have been had he not had the accident, but this experience definitely made a fighter of him. “I like upping the ante, and this is how I put my capabilities to the test”, he says.

He entered a half marathon two years after that first run, and a marathon in Białystok a year later. As the years wore on, the distances got longer and he ran further from home – Spain, Italy, Greece. He prepared for the Spartathlon – a 246-kilometre ultramarathon from Sparta to Athens – by running from Augustów to Athens with a colleague. More than 2,500 kilometres.

Strychalski takes an unorthodox approach to training. At first, he tried a sports club for the disabled, but it didn’t work out. A poor surface and an injury led him to quit. He’s made his own decisions on everything – diets, workouts and dis-

Badwater Ultramarathon 2014 – krótki odpoczynek na morderczej trasie biegu.

The 2014 Badwater Ultramarathon – a brief rest during the exhausting run.

LUBIĘ WCIĄŻ PODNOSIĆ POPRZECZKĘ, SPRAWDZAM SIĘ W TEN SPOSÓB. I LIKE UPPING THE ANTE, AND THIS IS HOW I PUT MY CAPABILITIES TO THE TEST. 66

© JAKUB GÓRAJEK (2). POPRZEDNIE STRONY/PREVIOUS PAGES: FILIP BOJKO

ŚWIAT I LUDZIE

ŚWIAT I LUDZIE

People and the World

Tym razem przygotował się solidnie. Dzięki pomocy znajomych i przyjaciół zdobył fundusze – częściowo dzięki crowfundingowemu serwisowi Polakpotrafi.pl, dołożyły się też PLL LOT i Rossmann. Zanim poleciał do Kalifornii, przebiegł – nie ma w tym dużej przesady – chyba z pół Polski i okolic. Łapy–Augustów–Łapy – 230 km w trzy dni, Balaton dookoła – 212 km w 26 godzin. Wziął trzymiesięczny urlop bezpłatny, by mieć czas na te wszystkie treningi. Do pracy zresztą – a pracuje w sklepie sportowym – też biega. Codzienne rano 30 km z Łap do Białegostoku.

W Stanach był tym razem dwa tygodnie przed biegiem, zdążył się oswoić, przyzwyczaić – na tyle, na ile to możliwe – do ekstremalnych warunków. I zwyciężył. Z warunkami i ze sobą. Warto dodać, że w Badwater bierze udział jedynie stu biegaczy, co piąty odpada na trasie.

Nie byłyby tego sukcesu, gdyby nie wsparcie ekipy. Bracia Filip Bojko i Mikołaj Kowalski-Barysznikow dowiedzieli się o Darku dzięki filmowi Zwycięzca, który po pierwszym

NIE MA TAKICH GRANIC, KTÓRYCH NIE DA SIĘ PRZEKROCZYĆ. TRZEBA TYLKO CHCIEĆ.

tances – ever since. Strychalski does have a tendency to underestimate at times. This is what happened the first time he ran Badwater in 2012. He arrived in the US a day before the event, giving himself no time to get over his jet lag and acclimatise. The result was that he had to finish the race near the halfway point. “I was furious, but this only gave me strength for the future”, he recalls. This time round, he did everything by the book. He enlisted the help of friends and raised funds – partly through the crowdfunding site polakpotrafi.pl, although LOT Polish Airlines and Rossmann also contributed. And before he flew to California, he probably ran across – and this is no exaggeration – half of Poland and neighbouring countries. Łapy-Augustów-Łapy – 230 km in three days, around Lake Balaton – 212 km in 26 hours. He took three months unpaid leave to give himself time to train.

By the way, he also runs to work – at a sports shop. He runs the 30 kilometres from Łapy to Białystok every morning. This year, he arrived in the US two weeks before the race, so as to get used to extreme conditions – at least as far as that is possible. And he won. Against the conditions and himself. It’s worth adding that Badwater only has a hundred contestants and one in five don’t make it to the finish line.

Strychalski would never have achieved all this without team support. The brothers Filip, Bojko and Mikołaj Kowalski-Bar-

© FILIP BOJKO

THERE ARE NO LIMITATIONS YOU CANNOT OVERCOME. YOU SIMPLY NEED TO HAVE THE WILL.

68

Bad­water nakręcił o nim Jakub Górajek, przedsiębiorca z Doliny Krzemowej. Zaczęli razem z nim jeździć na biegi, aż biegowe koleżeństwo przerodziło się w przyjaźń.

Wszyscy trzej towarzyszyli mu podczas ultramaratonu.

Filip i Mikołaj biegli, na zmianę, krok w krok, Jakub filmował, a za kierownicą vana zasiadł Kamil Kuchta.

Dziś Darek jest wśród biegaczy gwiazdorem. Ale do gwiazdorzenia nie ma skłonności. Ciągle mieszka w Łapach, codziennie rano biegnie do pracy. Teraz chce podzielić się siłą. Założył fundację Zwycięzca, która ma zbierać pieniądze na rehabilitację niepełnosprawnych. W jaki sposób? To jasne, w biegu. W przyszłym roku Darek zamierza pobiec dookoła Polski. Chce wystartować z Gdańska, a skończyć w Warszawie, zahaczając po drodze o wszystkie województwa. Innym biegowym marzeniem jest dla niego pokonanie 5,5 tys. km przez USA, od Nowego Jorku, przez Chicago, do Los Angeles, wzdłuż słynnej Route 66. Po to by zbierać pieniądze, ale też po to, by ciągle przypominać, że można. – Nie ma takich granic, których nie da się przekroczyć. Trzeba tylko chcieć – mówi. ☐

ysznikow learnt about Strychalski from the movie The Winner, made after the first Badwater race by Jakub Górajek, a Silicon Valley businessman. They started going to running events together, and eventually formed a close bond. All three accompanied Darek during the ultramarathon. Filip and Mikołaj took turns running– step by step – with Strychalski. Jakub worked the video camera and Kamil Kuchta drove the van.

Strychalski is a star among runners. But he never puts on airs. He still lives in Łapy and runs to work every day. Now, he wants to share his strength. He has established Zwycięzca (Winner), a foundation to raise money to rehabilitate the disabled – through running, of course. Strychalski is planning to run around Poland next year, starting in Gdańsk, finishing in Warsaw, and visiting every province en route.

And there is another running dream in the pipeline – Strychalski wants to run 5,500 km in the US – from New York to Los Angeles via Chicago, along the legendary Route 66. The plan is to raise money and remind people that anything is possible. “There are no limitations you cannot overcome.

You simply need to have the will”, he says. ☐

Fundacja Darka Strychalskiego „Zwycięzca”, www.zwyciezca.org

Darek Strychalski’s “Winner” Foundation www.zwyciezca.org

Nr konta: PKO BP 26 1020 1156 0000 7502 0132 7527

Bank account No: PKO BP 26 1020 1156 0000 7502 0132 7527

KOD SWIFT (BIC) BPKOPLPW, IBAN PL 26 1020 1156 0000 7502 0132 7527 KRS:

SWIFT CODE (BIC) BPKOPLPW, IBAN PL 26 1020 1156 0000 7502 0132 7527

0000513353, NIP 113-28-77-539, REGON 147299568

National Court Registry No: 0000513353, NIP 113-28-77-539, REGON 147299568 REKLAMA

69

ŚWIAT I LUDZIE

People and the World

PODRÓŻ Z ANDROIDEM

Travelling with Android

TECHNOLOGIA ZMIENIA NIE TYLKO NASZĄ CODZIENNOŚĆ, ALE I PODRÓŻE. KOMPAS, MAPA, PRZEWODNIK, SŁOWNIK – WSZYSTKO TO MIEŚCI SIĘ W TELEFONIE. / TECHNOLOGY IS NOT JUST CHANGING OUR DAILY LIVES BUT ALSO OUR TRAVELS. COMPASS, MAP, GUIDEBOOK, PHRASEBOOK... ALL THIS CAN NOW BE REPLACED WITH A SINGLE MOBILE PHONE. TEKST/BY: Adam

70

Robiński

I had no time to prepare for this trip. I don’t know much about Florence, apart from a few basic facts, including some details about the history of the impressive cathedral dome. Anything else I need to know is available on my mobile phone. This is all very convenient, but I have to say that I don’t completely trust it. Before heading to the airport, I make a note of all the flight numbers and booking numbers on a piece of paper and store it in my backpack. Just in case. This is supposed to be my lifeline, but I won’t be needing it. As I will soon find out.

I want a second opinion about when I have to leave home.

Google Now, the application that has just taken over my time, tells me to be arrive at the airport two hours before the flight.

APLIKACJE ANDROIDA PRZYDATNE W PODRÓŻY: / USEFUL TRAVEL APPLICATIONS FOR ANDROID: Skyscanner – wyszukiwarka lotów linii z całego świata / international flight search engine.

Google Now – osobisty asystent, który na podstawie dostępu do skrzynki mailowej i informacji o użytkowniku udziela informacji o rezerwacjach, zmianach lotu czy szczegółach zaplanowanych spotkań / personal travel assistant. Provides you with your travel information based on emails with bookings, flight details and scheduled meetings.

Field Trip – pisany przez użytkowników przewodnik po najciekawszych miejscach na całym świecie. Automatycznie informuje o pobliskiej atrakcji, gdy się do niej zbliżymy / a user-written guidebook to the most interesting places in the world. Automatically displays information about an attraction as you approach it.

DB Navigator – chociaż to aplikacja niemieckiej kolei, oferuje bieżące rozkłady jazdy pociągów w całej Europie / although the app was developed for the German railroad system, it display train schedules everywhere in Europe.

Hotel Tonight – prosta aplikacja dająca dostęp do rezerwacji hotelowych na dzisiejszy wieczór / a simple app that gives access to hotel reservations on a given night.

Tłumacz Google / Google Translate – obsługuje ponad 70 języków.

Tłumaczy z tekstu, zdjęć, rysunków oraz mowy / operates in 70 languages.

Translates from text, images, drawings and speech.

Mapy Google / Google Maps – oparta na dokładnych mapach całego świata lub zdjęciach satelitarnych nawigacja może być obsługiwana głosowo / navigation service based on world maps and satellite images. Can be voice-operated

© SHUT TERSTOCK, JOAO NOGUEIRA/GOOGLE (3), M.P.

Nie miałem czasu przygotować się do tego wyjazdu.

O Florencji wiem niewiele, raptem kilka faktów z historią imponującej katedralnej kopuły na czele. Całą resztę ma mi podać na tacy telefon. To wygodne rozwiązanie, choć prawdę mówiąc, nie do końca mu ufam. Na wszelki wypadek jeszcze przed kursem na lotnisko zapisuję wszystkie dane lotów i rezerwacji na kartce, którą wrzucam na dno plecaka. To ma być moje koło ratunkowe, z którego – jak się potem okaże – nie skorzystam. Zgłaszam też zdanie odmienne w kwestii czasu wyjścia z domu. Google Now, aplikacja, która właśnie przejęła kontrolę nad moim czasem, każe być dwie godziny wcześniej na lotnisku.

Tymczasem ja uparcie – i słusznie – śpię godzinę dłużej.

Jednak już podczas przesiadki w Monachium zdaję się na technologię. Ledwie wysiadam z samolotu, na ekranie smartfona pojawia się numer bramki, do której powinienem się kierować. Po wylądowaniu we Włoszech kolejna informacja – mój kontakt ma czekać o 14 w restauracji w centrum Florencji. Jest też adres, od razu naniesiony na mapę toskańskiej stolicy. Wszystko dzięki dostępowi do mojej skrzynki mailowej, do której sam nie muszę zaglądać ani razu.

W popularnej internetowej grze użytkownik wyrzucony w losowym punkcie ma mapie świata ma, poruszając się po panoramicznych zdjęciach Street View, jak najszybciej zorientować się, gdzie jest. Jak przekonuje Gareth Evans z londyńskiego biura Google, w rzeczywistości można uporać się z tym dużo łatwiej. – Naciśnięcie odpowiedniej ikonki na mapie zawsze wskaże nam punkt, w którym się właśnie znajdujemy. Nawet wtedy, gdy nie mamy dostępu do internetu – mówi. Idąc z Garethem na obiad, mam nos wlepiony w ekranik smartfona. Sygnał GPS wśród wysokich murów florenckich kamienic trochę szwankuje, jednak w zestawieniu z satelitarnymi zdjęciami okolicy doprowadza nas do celu jak po sznurku. Tymczasem wyskakują powiadomienia innej aplikacji, Field Trip. Czuję się, jakbym szedł z żywym przewodnikiem, który pewnym głosem raz po raz oświadcza: „Przechodzimy właśnie przez most Złotników, najstarszą z florenc-

71

People and the World

kich przepraw, z charakterystycznymi kramami na całej jego długości. Za chwilę po prawej zobaczymy plac della Signoria ze Starym Pałacem. W oddali majaczy już ​k atedra Santa Maria del Fiore”.

Przy stole kolejna trudność – trzeba coś zjeść, a menu tylko po włosku. „Tagliere di Salumi e Verdure Grigliate” – czytam, przypominając sobie kwestie z oglądanych w dzieciństwie filmów Sergia Leone. Salumi? Może łosoś?

Pudło. Pora zdać się na tłumacza. Robię więc zdjęcie karcie dań, zaznaczam pożądany fragment, a telefon zajmuje się resztą. Po chwili mam już listę propozycji po polsku.

Wpadam więc w objęcia bawolej mozzarelli prosto z listy lokalnych specjałów Unii Europejskiej. Tłumacz przydaje się też przy kolacji. Przygotowujemy ją razem z Gabrielem Bertaccinim, młodym kucharzem rodem z Florencji, który

72

I stubbornly ignore it and wake up an hour later than recommended and I prove right, not the app. However, during the transfer in Munich I decide to let myself be guided by technology. I’m barely off the plane before the app displays the gate number of the next leg of my journey. After landing in Italy, I get a message telling me that my contact will meet me at a restaurant in central Florence at 2 pm. The address is instantly displayed on a map of the city. All this is possible because the app has been granted access to my email, so I never need to check anything myself.

There is a popular online game where the user is shown a picture of a random spot on the globe and required to guess where the picture was taken by looking at the immediate surroundings via the Street View option. Gareth Evans from Google’s London office claims that you can actually find

© JOAO NOGUEIRA/GOOGLE (5)

ŚWIAT I LUDZIE

święci triumfy przy stołach po obu stronach Atlantyku.

– Przynieś świeży „swiss chard” z ogródka – mówi, a ja zastanawiam się, co to i jak wygląda. – Swiss chard – powtarzam do mikrofonu smartfona. Chwilę później widzę już zdjęcie botwiny. Kolacja uratowana. Całe szczęście, bo ikonka baterii daje znać, że na resztę wieczoru telefon bierze wolne. ☐

REKLAMA

out where you are much quicker. “All you have to do is touch an icon on the map and it will show you where you are. Even if you are offline”, he says. When we go to lunch with Gareth, my nose is literally stuck in my smartphone.

The GPS signal comes through the thick walls of the Florence tenement houses a little weakened, but the satellite images of the area guide us to where we are going quite smoothly.

I receive notifications from another app – Field Trip. I feel as if I’m following a human guide speaking to me in a steady voice “You are crossing the Ponte Vecchio, the oldest bridge in Florence, with its distinctive stalls on both sides. In a minute, you will see the Della Signoria Square and the Old Palace.

In the distance, you can see the Santa Maria del Fiore”.

When I sit down for a meal, I encounter another problem – the menu is in Italian. I read “Tagliere di Salumi e Verdure Grigliate” and my mind travels back in time to those Sergio Leone films I used to watch as a kid. Salumi? Could it be salmon? Wrong. Time to test the translator. I take a photo of the menu, highlight the desired name and the phone takes over from there. In a minute I get a list of the dishes in Polish.

My choice is buffalo mozzarella – straight from the EU list of protected products. The translator is a great help during dinner. We are preparing it with Gabriel Bertaccini, a young chef from Florence known on both sides of the Atlantic.

“Get me a Swiss chard from the garden”, he says. I have no idea what I’m supposed to bring him. I say “Swiss chard” into the microphone of my smartphone and soon an image of the plant appears on the screen. Dinner is saved. It was a close call though since the icon of the battery flickers and the phone takes a rest for the rest of the evening. ☐

73

NAUKA

74

Science

GRAJ NA NERWACH

Get on the nerves

I TY MOŻESZ WZIĄĆ UDZIAŁ W ROZWIĄZYWANIU TAJEMNICY DZIAŁANIA MÓZGU. WYSTARCZY, ŻE WŁĄCZYSZ SIĘ W INTERNETOWĄ GRĘ. ALE UWAŻAJ – TO WCIĄGA! / YOU CAN NOW CONTRIBUTE TO UNRAVELLING THE MYSTERY OF THE BRAIN. ALL YOU HAVE TO DO IS JOIN A CERTAIN ONLINE GAMING COMMUNITY. BUT BE WARNED: THE GAME IS ADDICTIVE. TEKST/BY:

Wojciech Mikołuszko

ZDJĘCIA/PHOTOS:

EyeWire 75

NAUKA

Science

Trzydzieści do 40 godzin tygodniowo, czasem 8 godzin dziennie – tyle niektórzy ludzie spędzają przy internetowej grze, którą obmyślili dla nich amerykańscy naukowcy.

– W dowolnym momencie w grze uczestniczy średnio od 60 do 80 osób. W sumie mamy prawie 150 tys. graczy, którzy pochodzą ze 145 krajów – chwali się Amy Robinson, dyrektor kreatywna gry EyeWire opracowanej przez zespół dra Sebastiana Seunga z Massachusetts Institute of Technology.

MILIARDY KOMÓREK, BILIONY POŁĄCZEŃ Z pomocą internautów badacze rozwiązują jeden z największych problemów, z jakimi zmaga się współczesna nauka: z zagadką mózgu. U człowieka ten niezwykle skomplikowany narząd składa się – według różnych wyliczeń – z ponad 80 do 100 mld komórek. Od każdej odchodzi kilka tysięcy połączeń.

Razem daje to niewyobrażalną liczbę setek bilionów łączy między neuronami. Ich poznanie przekracza możliwości jakiegokolwiek laboratorium na świecie. A bez tego nie ma mowy o zrozumieniu, jak działa mózg. To połączenia przecież decydują, jak myślimy, co pamiętamy, jakie mamy zdolności i umiejętności, ba, kim tak naprawdę jesteśmy.

Nowe technologie pozwalają jednak na pokolorowanie rozmaitymi odcieniami poszczególnych komórek. U ludzi tak się nie robi, ale w ten sposób traktuje się na przykład myszy. Następnie mózg gryzonia kroi się na ultracienkie plastry i skanuje do komputera. Tam program analizuje dane i na ich podstawie tworzy wirtualne kostki – każda o boku równym 4,5 mikrona, czyli blisko 10 razy mniejszym niż średnica ludzkiego włosa. Widać tam połączenia między neuronami, których jednak, z racji ich złożoności i gęstości upakowania,

Strona EyeWire.org. Każdy człowiek, który włączy się do gry, dostaje wirtualną kostkę, w której ma zmapować rozgałęzienia jednego neuronu.

The EyeWire game is available at Eyewire.org. New players are given a virtual cube, so they can map the branches of a single neuron.

76

There are people out there who spend 30-40 hours a week, and up to eight hours a day, playing an online game designed by US scientists. “There are typically 50-80 players online at any given time. Altogether, we have nearly 150,000 players from 145 countries”, says Amy Robinson, the creative director of EyeWire, a game designed by a team led by Dr Sebastian Seung from MIT. BILLIONS OF CELLS, TRILLIONS OF CONNECTIONS Scientists are solving one of the greatest mysteries of modern science, viz. the secret of the human brain, with the help of Internet users. According to various estimates, this highly complex organ comprises 80-100 billion cells, each of which can make thousands of connections. This adds up to a staggering hundreds of trillions of neural branches. Studying all these is beyond the capacity of any laboratory in the world, but unless we do, we will never understand how the brain works. Brain connections determine how we think, what we remember, what capabilities and skills we have, and even who we really are.

There are new technologies that make it possible to mark specific cells with different colours. Naturally, not in humans, but in mice. The mice’s brains are then cut into ultrathin slices and scanned into a computer, where the software analyses the data and uses them to create virtual cubes – each measuring 4.5 microns per side, approx. ten times less than the width of a human hair. The map depicts connections between neurons that are too complex and too densely packed for the computer to track. This is a job for the human eye, which is perfectly suited to discerning patterns. Dr Seung’s team decided to put the cubes online – at EyeWire.org. New players are given a virtual cube, so they can map the branches of a single neuron. If they succeed, they proceed to another cube.

Every cube is mapped by four players, who rack up points, bonuses and even neuron naming rights if they map the

Edycja Limitowana 2014 Hästens Stockholm White Zainspirowana kultowym szwedzkim kolorem Stockholmsvit z lat pięćdziesiątych, Edycja Limitowana 2014 z dumą odwołuje się do tradycji Hästens. Stworzone z wyselekcjonowanych, naturalnych materiałów, z pasji i doświadczenia kilku pokoleń szwedzkich rękodzielników, by zapewnić Ci zdrowy, doskonały sen. To wyjątkowe łóżko dla kogoś wyjątkowego...

Szczegółowe informacje uzyskasz w Hästens Concept Store.

hastens.com

HÄSTENS STORE GDAŃSK 80-339 Gdańsk, al. Grunwaldzka 569 gdansk@lozkahastens.pl, tel.: 58 342 47 35 HÄSTENS STORE WARSZAWA 03-286 Warszawa, ul. Malborska 41 (Domoteka) warszawa@lozkahastens.pl, tel.: 22 331 17 07 | lozkahastens.pl

K12_Hastens_7.11.indd 1 Limited_Gdansk_Kaleidoscope_190x120.indd 2

11/7/14 1:39:1216:23 PM 2014-10-10

Carpe Diem pozwól sobie na piękno!

Carpe Diem- let yourself be beautiful!

Wraz z wiekiem skóra twarzy, szyi i dłoni odmawia posłuszeństwa, obserwujemy jak traci jędrność, staje się wiotka i mało elastyczna. Dziś dzięki rozwojowi medycyny estetycznej powstała całkiem nowa kategoria zabiegów, które bezinwazyjnie i skutecznie zwalczają efekty zwiotczenia skóry. Najlepsze rezultaty osiągamy stosując łączone techniki zabiegowe: wykorzystujące wysoką energię oraz odpowiednie preparaty nawilżające i rewitalizujące. Urządzeniami wykorzystującymi wysoką energię są Zaffiro oraz laser frakcyjny Palomar 1540. Światło podczerwone działa w głębokich warstwach skóry właściwej i doprowadza do skrócenia włókien kolagenowych. W efekcie skóra staje się mniej wiotka, jest napięta i zagęszczona. W trakcie tej samej wizyty zastosować można laser frakcyjny, który pobudza nasze komórki do produkcji kolagenu, co doprowadza do wygładzenia skóry i spłycenia drobnych zmarszczek.

Doskonałym uzupełnieniem tych zabiegów są wypełniacze Neauvia ORGANIC przeznaczone do korekcji twarzy i ciała, pobudzania wytwarzania kolagenu oraz regeneracji skóry. Dodatkowa zawartość hydroksyapatytu wapnia pozytywnie wpływa na elastyczność i grubość skóry oraz zwiększa spektrum zastosowań.

With time the skin of your face, neck and hands gets older. You can see how the skin loses its firmness, becomes slack and not very flexible.

Today aesthetic medicine has created a completely new category of treatment that is non-invasive and effective against the effects of skin laxity. The best results are achieved by applying combined treatment techniques: devices with high energy as well as specific moisturizing and revitalizing substances. Namely, they involve using Zaffiro and fractional laser Palomar 1540.

Infrared light works in deep layers of the dermis and shortens collagen filaments. As a result, the skin becomes more tight and thickened. During the same appointment we can also use a fractional laser, which stimulates the cells to produce collagen. It smoothes the skin and takes the depth out of small wrinkles. The perfect complement to these treatments are Neauvia Organic fillers which remodel the shape of the face and body, stimulate the production of collagen and rejuvenate the skin. The additional ingredient calcium hydroxyapatite improves the elasticity and thickness of the skin.

Carpe Diem Centrum Medycyny Estetycznej Al. KEN 98 lok U 17, 02-777 Warszawa • Tel. 608 888 888 • www.carpediem-klinika.pl

Na zdjęciu: dr Magdalena Opadczuk i Sylwia Gliwa.

Na hasło Kaleidoscope oferujemy 20% rabatu na zabiegi z użyciem kwasu hialuronowego. Oferta dotyczy cen regularnych i jest ważna do 31.12.2014 r.

Please quote Kaleidoscope to receive the 20% discount on treatments with hialuronic acid. Offer applies only to regular prices and it is valid until 31.12.2014 r.

Wyłączny dystrybutor ITP S.A., ul. Domaniewska 37, 02-672 Warszawa, tel. +48 722 008 002, www.itpsa.pl

NAUKA

Science nerve cell branches correctly. The top-scoring players join the ranks of the elite Order of the Scythe group.

“We launched EyeWire in December 2012. So far, more than 160 neurons have been mapped”, says Amy Robinson.

“This might seem low, but it’d be more like 16 if we’d used the technologies we had a couple of years ago.”

MISTRZ GRY NA NERWACH Taki wynik pokazuje przede wszystkim, jak gigantyczną złożoność ma mózg. Żeby prześledzić przebieg wszystkich połączeń 160 komórek, potrzeba przecież było dwóch lat pracy dziesiątek tysięcy osób. Efekty są jednak bardzo obiecujące. Pozwoliły zespołowi dra Seunga zrozumieć na przykład, jak komórki nerwowe w siatkówce (światłoczułej warstwie oka) reagują na ruch.

Gracze EyeWire prześledzili, że mają one dwa typy połączeń – jedne blisko ciała komórki, drugie dalej. Jeśli obiekt przed oczami się nie porusza, to sygnał z obu łączy dociera do ciała komórki w różnym czasie (jeden szybciej, drugi wolniej). Neuron wtedy się nie wzbudza. Jeśli jednak obiekt się porusza, to wzbudzi oba sygnały w różnym czasie, dzięki czemu dotrą one do ciała komórki jednocześnie. To spowoduje pobu-

Obok: zgromadzenie komórek dwubiegunowych. U góry: zmapowana za pomocą EyeWire komórka amakrynowa ukazana na tle obrazu mikroskopowego.

Right: field of bipolar cells. Top: Starburst neuron shown overlaid in the EyeWire dataset.

78

© WOJCIECH FRANUS, CORBIS, BEW, M.P.,FORUM

komputer nie potrafi prześledzić. To musi zrobić ludzkie oko, które przystosowało się do zwracania uwagi na wzory. Zespół dra Seunga umieścił więc sześciany w internecie, na stronie EyeWire.org. Każdy człowiek, który włączy się do gry, dostaje wirtualną kostkę, w której ma zmapować rozgałęzienia jednego neuronu. Gdy to mu się uda, przechodzi do kolejnego sześcianu.

Każda kostka jest mapowana przez czterech graczy. Za poprawne prześledzenie komórki nerwowej dostają punkty, bonusy, a nawet prawo do nazwania neuronu. Czołowi gracze, z najwyższą liczbą punktów, są przyjmowani do elitarnej jednostki zwanej Zakonem Kosy (Order of the Scythe).

– EyeWire uruchomiliśmy w grudniu 2012 r. Do dzisiaj gracze zmapowali ponad 160 neuronów – opowiada Amy Robinson.

– Ta liczba może wydawać się niewielka, ale gdybyśmy korzystali z technologii sprzed kilku lat, byłaby bliższa 16 komórek.

MASTER OF THE GAME OF NERVES This result shows just how incredibly complex the brain is.

It took two years of untiring work on the part of tens of thousands of people to map the branches of a mere 160 cells. But the results are very promising. For example, they have enabled Dr Seung’s team to understand how the neurons in the retina (the light-sensitive layer of the eye) react to motion. EyeWire players tracked two types of branches – one close to the body of the cell and another a little further away. When the object in the field of vision is stationary, the signals from the two branches reach the cell body at different times (one is faster than the other) and the neuron is not

dzenie neuronu, a sygnał zostanie przekazany dalej, do nerwu wzrokowego, stamtąd zaś do „centrali” w mózgu. Dopiero wtedy zwierzę lub człowiek uświadomi sobie, że obiekt porusza się w konkretnym kierunku.

Praca na ten temat ukazała się w maju 2014 r. w Nature – jednym z dwóch najważniejszych czasopism naukowych na świecie. Wśród jej autorów – oprócz Sebastiana Seunga, Amy Robinson czy Jinseopa Kima – wymieniono też „EyeWirers”, jak w skrócie nazywa się uczestników gry EyeWire.

Pełną listę 2183 graczy, którzy opisali przebieg neuronów siatkówki, zamieszczono w internetowym wydaniu Nature.

Przy każdym była podana liczba sześcianów, które zmapował. Pierwsze miejsce zajął tajemniczy „a5hm0r”, który prześledził przebieg nerwów w – uwaga! – 36 548 kostkach z siatkówki. To jest dotychczasowy rekordzista EyeWire. Ukrywa się za pseudonimem, ale Amy Robinson uchyliła nieco rąbka tajemnicy jego tożsamości. Jest on absolwentem historii, mieszka w Belgii i w całej grze zyskał do tej pory 10 mln punktów. A ponieważ za opisanie jednej kostki uzyskuje się średnio 75 punktów, to a5hm0r musiał zmapować w sumie ponad 130 tys. sześcianów. Z pewnością można go więc nazwać mistrzem gry na nerwach.

Ale może komuś uda się go prześcignąć? Naukowcy czekają na chętnych. ☐

activated. But when the object is in motion, the two signals are triggered at different time intervals and reach the cell body simultaneously, activating the neuron. The signal is then transmitted to the optic nerve and on to the “hub” in the brain. Only then can an animal or a human realise that an object is moving in a specific direction.

Nature, one of the world’s most influential science magazines, published a paper on EyeWire in May 2014. “EyeWirers” were listed among the creators, along with Sebastian Seung, Amy Robinson and Jinseop Kim. The full list of 2,183 gamers who mapped the retinal neurons was published in the online edition of Nature, as was the number of cubes each completed. In first place was the mysterious “a5hm0r”, who traced the wiring diagrams of a whopping 36,548 retinal cubes and currently holds the EyeWire record. He chooses to hide behind this “nom de jeu”, but Amy Robinson offers a couple of clues as to his identity. He graduated in history, lives in Belgium and has racked up 10 million points in the game. And because 75 points are awarded on average for completing a cube, a5hm0r must have mapped more than 130,000 of them. He truly deserves the title of “Master of the Game of Nerves”.

But there might be someone out there who can knock him off his perch? Volunteers are always welcome. ☐ REKLAMA

AUDIT / CONSULTING / TRAINING

/ PCI DSS / PENETRATION TESTING / RISK MANAGEMENT / CIA® / CISM® / CISA® / ISO 31000 / COBIT® / CRISC® / ISO 22301 / ITIL® / BUSINESS CONTINUITY / ISO 20000-1 / ISO 27001 / INFORMATION SECURITY / CISSP® / ETHICAL HACKING

WE MAKE SECURITY SIMPLE WWW.IMMUSEC.COM Warsaw Office: IMMUSEC Sp. z o.o. ul. Sarmacka 12F/1 02-972 Warszawa Tel.: +48 22 379 74 70 Fax: +48 22 379 74 79 E-mail: biuro@immusec.com

London Office: IMMUSEC Ltd. 71-75 Shelton Street Covent Garden London, WC2H 9JQ E-mail: office@immusec.com

Information security is our priority.

All our processes of bidding, implementation and reporting are covered by the Information Security Management System based on ISO/IEC 27001 standard.

79

HISTORIA

History

ZŁOTOUSTA REKLAMA

JEST DŹWIGNIĄ HANDLU, BŁOGOSŁAWIEŃSTWEM PRZEDSIĘBIORCÓW I ŻYŁĄ ZŁOTA DLA AGENCJI REKLAMOWYCH. KIEDYŚ BYŁA PROSTA, JASNA I TYLKO TROCHĘ NAGINAŁA PRAWDĘ. PRZEZ WIEKI EWOLUOWAŁA, KORZYSTAŁA Z ODKRYĆ TECHNIKI I PSYCHOLOGII. DZIŚ JEST NIEMAL NOWĄ DZIEDZINĄ SZTUKI. / ADVERTISING INCREASES SALES. THAT MAKES IT A BOON TO BUSINESSES AND A GOLDMINE FOR ADVERTISING AGENCIES. THINGS USED TO BE STRAIGHTFORWARD AND CLEAR-CUT. THE TRUTH WAS ONLY STRETCHED A LITTLE. ADVERTISING HAS EVOLVED OVER THE YEARS IN LINE WITH ADVANCES IN TECHNOLOGY AND PSYCHOLOGY. TODAY IT IS AN ART FORM.

TEKST/BY: Agata

80

Brandt

© CORBIS (3), EAST NEWS, M.P.

Silver tongued advertising

3000 p.n.e. – sumeryjskie pismo klinowe służy reklamie Oslo, 1952. Bobsleigh racinut the demise of g.

Wiedeń, 1875 r.

Mężczyzna rozwiesza plakaty na ulicy.

W poster hanger putting up posters in Vienna, 1875.

81

History ok. 1440 – Johannes Gutenberg jest twórcą metody druku. approx. 1440 – Johannes Gutenberg invents the printing press.

3000 p.n.e. – sumeryjskie pismo klinowe służy również reklamie.

3,000 BC – Sumerian cuneiform script is also used for advertising.

105 n.e. Chińczyk Cai Lun wynajduje papier.

105 AC Chinese Cai Lun invents paper.

Słowo „reklama” pochodzi od łacińskiego reclamare i oznacza „wołać”, „robić wrzawę”.

Echo pierwszych reklamowych okrzyków dochodzi nas sprzed 5 tys. lat – taki wiek mają gliniane tabliczki z terenów Babilonii. Starożytnym Babilończykom wystarczył rzut oka na nie i już wiedzieli, u kogo mają obstalować sandały, kto napisze za nich urzędowe pisma i kto handluje świetną maścią. Te najstarsze udokumentowane ogłoszenia reklamowe świadczą o tym, że ludzkość wcześnie odkryła siłę marketingu.

NA POCZĄTKU BYŁ OBRAZ...

Reklama długo raczkowała, posiłkując się głównie przekazem graficznym, bo w starożytności czytać i pisać potrafili tylko uprzywilejowani i bogaci. Pospólstwo za to w lot złapało, że podobizna kozy symbolizowała sprzedawcę mleka, a kilka wielkich udźców uwiecznionych na terakotowej tablicy oznaczało masarnię. Poza takimi tablicami w starożytnym Rzymie reklamy ryto bezpośrednio w ścianach domów albo malowano je czarną i czerwoną farbą (kolorową odmianę tego marketingowego graffiti można nadal podziwiać na murach domów w Indiach). Starożytni handlarze malowali wizerunki towarów, a rzemieślnicy reklamowali się wizerunkami narzędzi. Gdy ktoś chciał zainteresować wyższe sfery, sięgał po słowo pisane. Niczym niejaki Sarinus, który w Pompejach już 1000 lat p.n.e. zachwalał sieć swoich tawern napisami

„Żywa” reklama filmu z Busterem Keatonem w roli głównej, USA, 1923 r.

A “live” advertising post from a film starring Buster Keaton, USA, 1932.

82

1631 – La Gazette we Francji drukuje pierwsze prywatne anonse.

1631 – La Gazette in France prints first private newspaper ads.

1760 – rewolucja przemysłowa wywołuje przełom w reklamie.

1760 – the Industrial Revolution brings a breakthrough in advertising.

The Polish word for “advertising”, reklama, comes from the Latin “reclamare”, which translates as “call” or “make a noise”. The first such calls go back 5,000 years – and are evidenced on clay tablets from Babylonia.

The ancient Babylonians could tell at a glance where to get their sandals repaired, and who to go to for ointments or to have official letters written. These, the world’s oldest attested classified ads, show that people got wise to the power of marketing very early on.

FIRST CAME THE PICTURE For a long time, advertisements were almost exclusively visual, as only a select few could read and write in antiquity. Anyone, however, could see straightaway that e.g. a picture of a goat meant that someone had milk for sale, or that a few gigots drawn on a terracotta tablet were an ad for a butcher. Apart from

© CORBIS, SHUT TERSTOCK, M.P. (6)

HISTORIA

1841 – w USA powstaje pierwsza agencja reklamowa Volney B.Palmer.

1841– the first advertising agency Volney B. Palmer opens in the US

1882 – słynna angielska aktorka Lillie Langtry reklamuje mydło Pears i dostaje za to honorarium – 132 funty szterlingi (1 funt szterling za każdy funt swojej wagi).

1882 – famous English actress Lillie Langtry advertises Pears soap and is paid GBP 132 (a pound sterling for every pound she weighed).

1873 – w powieści Jules’a Verne’a W 80 dni dookoła świata pojawia się pierwszy product placement – nazwy firm transportowych.

1873 – first product placement – names of shipping companies – is featured in Jules Verne’s novel Around the World in Eighty Days

na murach Wędrowcze! Idź stąd do dwunastej wieży, tam prowadzi Sarinus winiarnię. Wstąp do niej – bądź zdrów.

W średniowieczu niektórzy traktowali reklamowy przekaz dosłownie i zawieszali nad wejściem do zakładu szewskiego but, nad drzwiami do fryzjera miedzianą miskę, a przed zakładem ślusarza klucz. Szybko jednak przed zakładami pojawiły się „obrazkowe” godła rzemieślników, przodkowie dzisiejszych szyldów.

Ale najpopularniejsze były tzw. street cries.

tablets, ads were painted in black and red on houses (the coloured version of such marketing graffiti can still be found on the walls of houses in India).

Ancient traders would paint images of the goods they sold on their stall awnings or shop shutters and craftsmen would paint their tools. Writing was used to appeal to the upper classes, e.g. c. 1000 BC, a certain Sarinus advertised his chain of taverns in Pompei with slogans on the walls that read: “Traveller heading to the twelfth gate, you will find a tavern of Sarinus there. Please come in REKLAMA

SHOPPING AT THE HEART OF WARSAW While in Warsaw don’t miss Złote Tarasy (Golden Terraces) shopping centre, which provides a tempting combination of the great deal commercial and entertainment offers as well as innovative architecture.

The Golden Terraces complex consisting of over 200 stores and boutiques, including Victoria´s Secret, Zara, Top Shop, H&M, Desigual, New Look. The centre offers latest fashion trends, design novelties, most up-to-date gadgets as well as 40 restaurants and cafes, together with the famous Hard Rock Cafe.

The perfect location in the city centre just next to the Warsaw Central Railway Station makes it easily accessible by train or any other public transport services.

Mon-Sat 9:00-22:00 | Sunday 9:00-21:00 Especially for you we extend Złote Tarasy opening hours during the Christmas time. 15-21.12.2014, 9:00-23:00 www.zlotetarasy.pl Warsaw, Złota Street 59

83

History 1920 – Frank Conrad tworzy KDKA, pierwszą na świecie radiową rozgłośnię reklamową.

1920 – Frank Conrad founds KDKA, the world’s first commercial radio station.

1892 – rodzi się marketing bezpośredni: dom towarowy Sears wysyła do klientów 8 tys. pocztówek i dostaje 2 tys. zamówień.

1892 – the advent of direct marketing: Sears department store mails out 8,000 post cards to its customers and receives 2,000 orders.

Krótkie, wierszowane, melodyjne zawołania, którymi często kupcy i rzemieślnicy zachwalali swoje produkty i usługi na bazarach.

1939 – wojenna propaganda wykorzystuje metody stosowane w reklamie.

1939 – the war propaganda resorts to advertising techniques.

1913 – neon z reklamą wermutu Cinzano zapalono w Paryżu. Od 1923 r. neony stają się popularne w USA. 1913 – Cinzano Vermouth neon sign was lit up in Paris Neons. Signs catch on in the US since 1923.

– you are invited.” During the Middle Ages, some people made advertising messages realistic in the extreme, e.g. shoes would be hung above the doorways of cobblers, copper bowls would adorn the entrances to barbers and keys would be hang on the doors of locksmiths. These objects were therefore replaced with pictorial representations of the craftsmen’s trades, the predecessors of today’s sign boards. However, the most popular practice was the so-called street cries, or short lyrical calls of merchants hawking their products and services in open-air markets.

GUTENBERG DRUKUJE GUTENBERG PRESSED INTO SERVICE Wynalezienie druku ok. 1440 r. spowodowało The printing press invented in 1440 brought about the first revolution in pierwszą rewolucję w reklamie, która mogła advertising since it could reach more people. The first leaflet recommending teraz dotrzeć do większej liczby odbiorców. a book published by Leopold Lauber was printed in 1450. Posters began to W 1450 r. ukazała się pierwsza drukowana adorn city walls. The world’s first poster is thought to have been ordered by ulotka zachęcająca do kupna książki wydanej the bishop of Paris in 1478. The poster notified people about a mystery play to przez Leopolda Laubera. Na murach miast pobe held on Notre Dame Square. The first press advertisements appeared in jawiły się plakaty. Za najstarszy uznaje się zathe 17th century. The first French daily, La Gazette, founded by Théophraste Renaudot, featured ads of employers seeking workers and job seekers. Ads mówiony przez biskupa Paryża w 1478 r. druk also appeared in North American press with The Pennsylvania Gazette pubinformujący o misterium na placu Notre Dame. W XVII w. łamy prasy zaczęły zapełniać się reklamami.

Pierwsza francuska gazeta, założona w 1631 r. przez Théophraste’a Renaudota La Gazette, zamieszczała m.in. ogłoszenia pracodawców i poszukujących zatrudnienia. Reklamy pojawiły się też w prasie Ameryki Północnej, a najwięcej z nich drukowała The Pennsylvania Gazette wydawana przez Beniamina Franklina. W Polsce czasopismem ogłoszeniowym były wychodzące od 1762 r.

Warszawskie Ekstraordynaryjne Tygodniowe Wiadomości.

Prawdziwą hossę reklama zaczęTimes Square w Nowym Jorku – kadr z filmu Wielki Gatsby (reż. Baz Luhrmann). ła przeżywać dzięki rewolucji Times Square in New York City – a scene from The Great Gatsby (dir. Baz Luhrmann). przemysłowej w XIX w. Większa

84

©CORBIS, M.P. (6)

HISTORIA

1963 – Szkot David Ogilvy otwiera nową epokę w reklamie stwierdzeniem: Konsument nie jest durniem, konsument to twoja żona.

1963 – Scottish David Ogilvy opens a new era in advertising with a statement: “The consumer isn’t a moron. She is your wife.”

1940 – Amerykanin Alex Osborn z agencji BBDO tworzy termin „burza mózgów”.

1940 – American Alex Osborn of BBDO coins the term “braininstorming”.

1955 – reklama w mediach wykorzystuje wiedzę psychologów.

Traktującą o tym książkę Vance’a Packarda The Hidden Persuaders (1957) kupiło ponad milion osób.

1955 – media ads are backed by psychological know-how. Vance Packard’s book on this subject, The Hidden Persuaders (1957), sold in more than one million copies.

1941 – reklamy pojawiają się w telewizji.

1941 – advertising spots are broadcast on television.

lished by Benjamin Franklin running the largest number of ads. In Poland, ads were first printed the Warszawskie Ekstraordynaryjne Tygodniowe Wiadomości weekly published since 1762. But the halcyon years of advertising arrived with the Industrial Revolution. Increased output and a greater diversity and availability of products meant that manufacturers had to fight for customers. The creation of advertising was taken over by advertising agencies, the first of which were founded at the time. Graphic designers and photographers became responsible for the visuals. Large circulation of the press, the railway, the telegraph and the telephone made dissemination of ads easier. The industry flourished in the USA. After the Civil War ended in 1865, the most advertised products were drugs because hundreds of thousands of men were returning home from the war and had to be put back on their feet. Another popular

Rewolucyjny przeszczep włosów Revolutionary hair transplant

Przeszczep włosów rewolucyjnym robotem ARTAS to zabieg, który nie pozostawia liniowych blizn na głowie, gwarantuje szybką i bezbolesną rekonwalescencję oraz naturalne rezultaty.

Wykształcony na Harvardzie dr Grzegorz Turowski jest pionierem tej technologii, a klinika New Horizons, w której przeprowadzany jest zabieg, to jeden z najbardziej profesjonalnych ośrodków na świecie z setkami zadowolonych pacjentów.

Robotic hair transplant – revolutionary hair restoration procedure using robotic technology and no linear scar on the back of the head. Dr Gregory Turowski is one of the most experienced robotic hair restoration surgeons in the world.

Fly in to Chicago for only 2 days and change your life forever. Restore your confidence.

Look younger and more attractive.

Chicago /USA 847 674-4646 www.smarthairtransplant.com

Przyleć do Chicago tylko na 2 dni, odzyskaj utracone włosy i pewność siebie.

Wyglądaj młodziej i bardziej atrakcyjnie.

Zadzwoń Chicago/USA 847 674-4646 www.SmartHairTransplant.com

przed

po

85

PROMOCJA

HISTORIA

History Lata 80. Pionierem reklamy online staje się Prodigy, spółka należąca do IBM i Sears.

Prodigy zastosowała reklamy online do promowania produktów Sears w 1980 r.

1980s Prodigy, a company owned by IBM and Sears, becomes the pioneer of online advertising. Prodigy used online advertising to promote Sears products in the 1980s

1971 – Kongres USA zakazuje reklamowania papierosów w radiu i telewizji.

1971 – the US Congress bans cigarette advertising on radio and television.

produkcja, różnorodność i dostępność towarów oznaczały, że o klienta trzeba było walczyć. Zajęły się tym powstające coraz liczniej agencje reklamowe, a graficy i fotografowie zaczęli mieć wpływ na wizualną stronę ogłoszeń. Wysokonakładowa prasa, kolej, telegraf, telefon ułatwiały ich rozpowszechnianie.

Szczególnie dynamicznie reklama rozwijała się w USA. Po zakończonej w 1865 r. wojnie secesyjnej najwięcej ogłoszeń zachwalało środki medyczne, mające postawić na nogi setki tysięcy wracających do domu mężczyzn.

Jednocześnie rósł popyt na specyfiki działające „na wszystko”, a sprzedawane bez recepty.

Ich reklamy zajmowały czasem całą kolumnę gazety. Koniec XIX w. to również czas, gdy wykluwały się pierwsze marki, m.in. Levi’s, Maxwell House, Budweiser i Coca-Cola. Znaczenia nabrał wizerunek firmy, który w ogromnym stopniu zależał od reklamy.

1997 – powstaje pojęcie e-commerce: pojawiają się pierwsze reklamy w telefonie komórkowym – poprzez SMS. 1997 – the term e-commerce is coined: first mobile ads are sent by text messages.

product advertised, sometimes ads would cover a whole page, were “curealls” available without prescription. The late 19th century was also the period when the first brand names (Levi’s, Maxwell House, Budweiser, Coca-Cola etc.) were born and companie began to pay attention to their images.

EVERYTHING FOR SALE In the early 20th century, advertisers started targeting specific demographics (“Yes, ladies do love them” was the slogan for Berson’s rubber heels). The first radio commercial went to air in the United States in 1920. Yet, the biggest revolution was brought about by the discovery that advertising could create demand by playing on the ambitions, hopes and complexes of the prospects.

Medieval merchants never promised that their carrots would change women’s lives. But in the 1920s, producers began to lure us in with promi ses of fulfil-

Kadr z filmu s-f Łowca androidów, reż. Ridley Scott.

A scene from Ridley Scott’s Blade Runner.

Sztuka reklamy: z lewej książki teleadresowej, z prawej udrożniacza do rur.

The art of advertising: Left: an ad of a phone book.

Right: a drain cleaner ad.

86

2006 – filmowa reklama ukazuje się w serwisie YouTube.

2006 – pioneer advertising spots are broadcast on YouTube.

WSZYSTKO NA SPRZEDAŻ Na początku XX wieku zwracano się już do wyselekcjonowanych grup odbiorców („Tak, panienki bardzo to lubią” – głosiła reklama gumowych obcasów marki Berson), W 1920 r. w USA wyemitowano pierwszą reklamę radiową. Ale rewolucją było odkrycie, że reklama może kreować popyt, grając na ambicjach, nadziejach i kompleksach potencjalnych nabywców. Średniowieczni kupcy nie obiecywali, że ich marchewka zmieni życie mieszczek. Ale w latach 20. XX w. producenci zaczęli już kusić nas obietnicami życiowego spełnienia, jakiego doznamy po użyciu ich produktów. A że wraz ze złotą erą Hollywood w modzie był romans jak z filmu, w latach 30. wszystko, od mąki po proszek do prania, reklamowano miłością (np. reklamy Listeriny, środka do pielęgnacji jamy ustnej, opowiadały o 30-letniej Ednie, która „często była druhną, ale nigdy panną młodą”. Dopiero po użyciu Listeriny miała szansę na wyleczenie się ze staropanieństwa). W wojennych latach 40. reklama, zwłaszcza radiowa, była wykorzystywana do wzniecania uczuć patriotycznych.

Po wojnie po naszej stronie żelaznej kurtyny panowała reklamowa posucha, za to za oceanem reklamodawcy wspinali się na szczyty kreatywności. A także rasizmu, seksizmu i agizmu – bo o to na pewno byliby dziś oskarżeni. Van Heusen reklamował swoje koszule wizerunkiem czterech białych przystojniaków i ciemnoskórego dzikusa z kością we włosach, tłumacząc, że ich wyroby chce nosić czterech na pięciu mężczyzn, papierosy polecał mężczyzna dmuchający dymem w twarz kobiety i slogan, który grzecznie można przetłumaczyć jako: „Dmuchnij jej, a pójdzie za tobą wszędzie” („Blow in her face and she’ll follow you anywhere”, Tipalet), ketchup Del Monte miał motto „Mówisz, że nawet kobieta potrafi to otworzyć?”, leki na uspokojenie miały działać na wściekłych emerytów (na reklamie Thorazine staruszek bierze zamach laską, a slogan mówi o umożliwieniu starszym ludziom „pożytecznego” życia).

W latach 50. reklama weszła do telewizji i odtąd nasz świat nigdy nie miał już być taki sam. Polacy pierwszy spot reklamowy obejrzeli w roku 1956, a blok reklamowy ograniczony był do 15 minut w tygodniu. Dziś, odkąd internetowa sieć oplotła świat, jest obecna wszędzie. Potrafi dotrzeć do każdego, w najodleglejszych miejscach ziemskiego globu. ☐

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

VALIDOL® tabletki abletki ki do ssa ssania MIESZANINA MENTOLU I IZOWALERIANIANU MENTYLU

1 tabletka do ssania zawiera 60 mg mieszaniny mentolu (Mentholum) i izowalerianianu mentylu (Menthyli valeras)

łagodzi uczucie niepokoju łagodzi stany napięcia nerwowego

Optymalny efekt działania występuje po 2-4 tygodniach stosowania, dlatego produkt nie powinien być stosowany doraźnie.

Jeżeli dolegliwości utrzymują się lub nasilają po 2 tygodniach stosowania produktu, należy zwrócić się do lekarza.

Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na substancję czynną lub którąkolwiek substancję pomocniczą.

REKLAMA

ment that could only be attained by using their products. Along with the golden era of Hollywood, when having affairs like the ones seen in films was all the rage, the 1930s was a time when romance was used to advertise everything from flour to washing powder (e.g. Listerine mouth wash ads featured 30-year-old Edna, who was “Often a bridesmaid, never a bride”. Only after using Listerine did she stand any chance of curing herself of spinsterhood). During WWII, advertising, especially radio advertising, was used to whip up patriotism. After the war, the advertising industry fell on hard times on this side of the Iron Curtain, but it was bursting with creativity elsewhere. The slogans of the day would be considered racist, sexist and ageist now.

Van Heusen advertised its shirts with an image of four Caucasian hunks and a black man “dressed” like a savage with a bone in his hair and a tagline claiming that their products were selected by 4 out of 5 men, cigarettes were endorsed with a picture of a man blowing cigarette smoke into a woman’s face and a slogan that read “Blow in her face and she’ll follow you anywhere”, one ketchup ad showed an astonished woman asking “You mean a woman can open it?”. Advertising conquered the silver screen in the 1950s and the world was never the same. Poland’s first television commercial was aired in 1956. Advertising was limited to 15 minutes per week at the time. Today, in the Internet era advertising is everywhere and can reach anyone, even in the most distant part of the world. ☐

Przed użyciem zapoznaj się z ulotką, która zawiera wskazania, przeciwwskazania, dane dotyczące działań niepożądanych i dawkowanie oraz informacje dotyczące stosowania produktu leczniczego, bądź skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą, gdyż każdy lek niewłaściwie stosowany zagraża Twojemu życiu lub zdrowiu.

Podmiot odpowiedzialny: Farmak Sp. z o.o., farmak@farmak.pl 87

KULTURA

Culture

TEKSTY/BY:

Ola Salwa

KINO / MOVIES

Zwiedzanie rodzinne All-family sightseeing

Pamiętacie Larry’ego Daleya, niefrasobliwego strażnika pracującego w muzeum? W poprzednich dwóch częściach filmu miał do czynienia z niesamowitym zjawiskiem – po zmroku ożywały eksponaty, które niełatwo było zapędzić z powrotem do gablot. Jak się okazuje, ten fenomen powtarza się także w pewnym brytyjskim muzeum, dokąd Larry wyprawia się z synem. / Do you remember Larry Daley, the carefree night guard from the museum? Two previous instalments saw him experience something quite remarkable – exhibits would come to life after dark and he would have a hard time driving them back into their display cases. The same thing happens at a British museum which Larry visits with his son in tow.

Noc w muzeum: Tajemnica Grobowca, reż. Shawn Levy, premiera 26 grudnia / Night at the Museum: Secret of the Tomb, dir. Shawn Levy, opens 26 December

Brodaty gość A bearded visitor

Co by było, gdybyście podczas przedświątecznego krzątania znaleźli w swoim garażu śpiącego Świętego Mikołaja? I do tego z popsutymi saniami i bez renifera, który się zgubił… Mały Tom i jego ojciec Steve muszą mu pomóc i tym samym uratować święta Bożego Narodzenia. / What would you do if in the thick of the hustle and bustle of pre-Christmas preparations you found a sleeping Santa in the garage? With a broken sleigh and gone reindeer... Little Tom and his father, Steve, must help him to save Christmas.

Alleluja!

Grają (w) Święta Dwa w jednym Christmas playlist

Two in one

Leonard Cohen przekroczył osiemdziesiątkę, ale nie spoczywa na laurach. Na jego najnowszej płycie znajdziemy dokładnie to, za co go od dekad uwielbiamy: nastrojowe, różnorodne kompozycje, jego niesamowity niski głos i mądre, życiowe teksty. / Leonard Cohen has recently turned eighty, but he’s not resting on his laurels. His latest album features the songs he’s been loved for decades: climatic, diversified tunes, his awesome gritty voice and wise no-nonsense lyrics.

Nic tak nie buduje świątecznej atmosfery jak międzynarodowe standardy muzyczne, choćby White Christmas czy Let It Snow, Let It Snow. To na płycie pierwszej.

Na drugiej są polskie piosenki świąteczne śpiewane przez Edytę Górniak, De Mono i Krzysztofa Krawczyka. / Nothing creates the Christmas atmosphere like international music hits, including White Christmas or Let It Snow, Let It Snow. This is what you’ll find on the first album. The second one features Polish Christmas songs.

Zespół Jazzpospolita jest zdecydowanie niepospolity, wiedzą to fani ich poprzednich albumów. Na swojej czwartej płycie band prezentuje 11 nowych kompozycji, które nagrał w trakcie sesji w studio tak, aby jak najbardziej przypominały występ na żywo. / The band Jazzpospolita is extraordinary.

Their previous albums are the best proof of that. The fourth release presents 11 new tunes recorded in a studio to resemble a live performance.

Marek Sierocki przedstawia: I love Christmas. Vol 2, Sony Music Entertainment

Jazzpospolita Jazzpo!, Postpost

MUZYKA / MUSIC

Hallelujah!

Leonard Cohen Popular problems, Sony Music Entertainment

88

© M.P.

Uwolnić Mikołaja!, reż. Christopher Smith, premiera 5 grudnia / Get Santa, dir. Christopher Smith, opens 5 December

PROMOCJA

Nareszcie spełniło się odwieczne marzenie o przeniesieniu tkanki tłuszczowej z miejsc, gdzie mamy ją w nadmiarze, do okolic, w których jej brakuje.

The dream of moving the excess fat to the areas where there’s too little of it has finally come true.

Bestsellery medycyny estetycznej XXI wieku w Elite Centrum Laseroterapii Bestsellers of the 21st century aesthetic medicine in the Elite Laser Therapy Centre Przy dzisiejszych możliwościach medycyny estetycznej wszystko jest do zrobienia. Lipofilling Adivive™, to wypełnianie autologiczną – własną tkanką tłuszczową. Stosowana do poprawy rysów twarzy, policzków czy ust, wypełniania zmarszczek, ale też modelowania piersi i pośladków.

Na czym polega wyjątkowość zabiegu?

Jej wyjątkowość polega na eliminacji starych i słabych komórek tłuszczowych, które nie mają szansy na przyjęcie się i przeżycie. Dzięki temu nasz własny materiał wypełniający składa się jedynie z młodych, najsilniejszych komórek tłuszczowych i jest niezwykle bogaty w dobroczynne komórki macierzyste.

To dzięki nim skóra odzyskuje wyjątkowy blask, świeżość i młodzieńczy wygląd. Tkanka tłuszczowa pobierana jest najczęściej z okolic ud, lędźwi lub brzucha i poddawana jest separacji za pomocą urządzenia Adivive™, następnie aplikujemy ją w wybrane miejsce – mówi dr Konrad Januszek, chirurg plastyk, szkoleniowiec metody, współpracujący z Elite Centrum Laseroterapii. Lipofilling najczęściej stosowany jest do poprawy rysów twarzy, modelowania policzków, ust i wypełniania zmarszczek, polecany jest również do modelowania pośladków czy powiększania i ujędrniania piersi.

Po zabiegu reimplantacji tkanki tłuszczowej można tego samego dnia wymodelować sylwetkę, przy wykorzystaniu lasera Palomar Slim Lipo 3D. Jego unikalność polega na zastosowaniu fal laserowych, które gwarantują optymalny efekt usunięcia tkanki tłuszczowej i zwiększenia napięcia skóry (termolifting). Laser równomiernie rozgrzewa, a następnie rozpuszcza tłuszcz, omijając okoliczne tkanki.

Jednocześnie fale o innej długości obkurczają i odbudowują włókna kolagenowe, zapobiegając efektowi „obwisłej skóry”. Zabieg wymaga jedynie miejscowego znieczulenia – dodaje dr Konrad Januszek.

Metodą SlimLipo można wymodelować brzuch, pośladki, ramiona, ale też podbródek. Laser umożliwia też leczenie nadpotliwości.

With today’s new solutions in aesthetic medicine this is possible.

Lipofilling Adivive™ is an innovative method of shaping your face and body – autologic fatty tissue.

What is so special about this treatment?

This innovative solution is based on removing old and weak fatty cells from the collected material, which have no chance of survival.

Due to this method our own fill material consists only of young and strong fatty cells. Additionally, it is rich in beneficial stem cells, which give our skin a shiny, fresh and young look. The fatty tissue is usually collected from around the hips, loins or abdomen and gets separated with the use of Adivive™ equipment and next applied to a selected place – explains dr Konrad Januszek, plastic surgeon, trainer, who cooperates with Elite Laser Therapy Centre. Lipofilling is most commonly used to improve facial features, model the cheeks, lips and to fill the wrinkles. It is also recommended for modelling butt cheeks or increasing breast size and making them firmer.

After reimplantation treatment, on the same day it’s possible to shape your silhouette with Palomar SlimLipo 3D laser. It is unique for its use of laser waves, which guarantee an optimal effect of removing the fatty tissue and increasing skin tension (termolifting). Laser heats up the fat evenly and then melts it, bypassing the surrounding tissue. At the same time the waves of different length constrict and rebuild collagen fibre, thus preventing the effect of “sagging skin”. This procedure requires only local anaesthesia – adds dr Konrad Januszek. SlimLipo method can help you shape your belly, butt cheeks, shoulders but also your chin. Laser is also helpful with excessive sweating.

Elite Centrum Laseroterapii / Elite Laser Therapy Centre: ul. Złota 61, tel. 22 400 36 55; ul. Wąwozowa 8, tel.: 22 894 83 84, www.elite.waw.pl Wyłączny dystrybutor/ Exclusive distributor: ITP S.A., ul. Domaniewska 37, Warszawa, tel. +48 722 008 002, www.itpsa.pl

Na hasło Kaleidoscope konsultacja gratis./ Free consultation with Kaleidoscope.

Culture

TEKSTY/BY:

MUZEUM / MUSEUM

Wspólna historia The joint history

KULTURA

Dlaczego Żydzi osiedlili się w Polsce? Według legendy było tak: żydowscy kupcy uciekając z krajów Europy Zachodniej dotarli do pięknego, gęstego lasu, gdzie usłyszeli słowo „Polin”, co po hebrajsku oznacza „Tu odpoczniesz”. Słowo stało się nazwą nowego, obcego kraju – Polski. To rozdział pierwszy tej historii. Siedem kolejnych opisujących w sumie tysiąc lat historii – od średniowiecza do współczesności – poznamy zwiedzając pierwszą stałą, i do tego rewelacyjną, wystawę w stołecznym Muzeum Żydów Polskich, które od kilku miesięcy ma nową nazwę. Polin, oczywiście. / Why had Jews settled down in Poland? The legend has it that Jewish merchants who had fled from Western Europe reached a beautiful thick forest where they heard the word “Polin” meaning “rest here” in Hebrew. This word became the name of the unknown country – Poland. It’s the first chapter of this story. Seven more chapters – from the Middle Ages to modernity – are presented at the excellent exhibition of the newly opened Museum of History of Polish Jews which has been recently renamed. Naturally, to Polin.

Polin Muzeum Żydów Polskich, ul. Anielewicza 6, Warszawa / Polin Museum of History of Polish Jews, ul. Anielewicza 6, Warsaw

KSIĄŻKI / BOOKS

Zdjęcie czołgu przed kinem Moskwa, gdzie w grudniu 1981 r. wyświetlany jest Czas apokalipsy, to bodaj najbardziej znane zdjęcie Chrisa Niedenthala. W tym dwujęzycznym albumie znajdziemy mnóstwo fotografii dokumentujących nie tylko polską historię współczesną. / A picture of a tank sitting in front of Kino Moskwa (Moscow Cinema) which happens to be showing Apocalypse Now in December 1981 is the most iconic photo of Chris Niedenthal. This bilingual album is packed with photographs charting the Polish contemporary history plus much more.

Chris Niedenthal. Fotografie/Photographs, Bosz

Portrety z miłości Portraits inspired by love

Rafał Olbiński to jeden z najbardziej znanych współczesnych artystów.

Tym razem oprócz wyśmienitych ilustracji, czyli obrazu, czaruje opowieścią, czyli słowem.

Historie, w których opisuje kulisy powstania wybranych do albumu prac, to podróż przez serce i umysł artysty. Wydanie dwujęzyczne. / Rafał Olbiński is one of the most celebrated contemporary artists. This time, save for superb illustrations or images, he astonishes us with a story, or words. Twenty stories offer a rare glimpse into the making of his works depicted in the album. It’s a journey to the heart and mind of the great artist. Bilingual edition.

Rafał Olbiński Baśnie o miłości i innych przypadkach / Tales of love and other curious predicaments, Muza

Duet buduje The constructive duo

Pracujący razem przed II wojną światową architekci Bohdan Lachert i Józef Szanajca stworzyli wspólnie ponad 150 projektów, które miały unowocześnić odrodzoną Polskę. Książka jest nie tylko biografią tych dwóch artystów, opowiada także o awangardowym środowisku polskich modernistów. / Credits of architects Bohdan Lachert and Józef Szanajca who worked in tandem before World War II include more than 150 designs meant to add a modern edge to the reborn Poland. The book is not only their biography; it also presents the avant-garde milieu of Polish Modernist artists.

Beata Chomątowska Lachert i Szanajca. Architekci awangardy, Czarne / Beata Chomątowska Lachert and Szanajca. Avant-garde Architects.

Czarne

© M.P.

Polska w kadrze

Poland in the lens

90

Ola Salwa

KULTURA

Culture

91

W CZTERY OCZY

One on One

MISJA MAŁGORZATY

Małgorzata Szumska z babcią Janką.

Małgorzata Szumska with her grandmother Janka.

92

© WOJCIECH FRANUS, CORBIS, BEW, M.P.,FORUM

Małgorzata’s mission

NIE WIERZY, ŻE CZEGOŚ NIE MOŻNA. KIEDY TAJFUN YOLANDA ZRÓWNAŁ Z ZIEMIĄ FILIPINY, POJECHAŁA ODBUDOWYWAĆ LUDZIOM DOMY. ALE NAJBARDZIEJ OSOBISTĄ PODRÓŻ MAŁGORZATA SZUMSKA ODBYŁA W GŁĄB ROSJI ŚLADAMI SWOJEJ RODZINY. / SHE REFUSES TO BELIEVE IN THE IMPOSSIBLE. WHEN TYPHOON HAIYAN DEVASTATED THE PHILIPPINES, SHE FLEW THERE TO HELP PEOPLE REBUILD THEIR HOMES. SHE EMBARKED ON HER MOST PERSONAL JOURNEY WHEN SHE VENTURED INTO THE DEPTHS OF RUSSIA TO FOLLOW THE FOOTSTEPS OF HER FAMILY.

© WERONIKA KRYSIAK

ROZMAWIA/INTERVIEWED BY: Danuta

Śmierzchalska

Małgosiu, napisałaś książkę o swojej podróży na Syberię i do Kazachstanu. To szczególna wyprawa, bo – jak mówisz – trasę wyznaczył ci Stalin. Co cię do tego popchnęło?

Tak naprawdę to był impuls. Wcześniej dużo podróżowałam, byłam w Stanach Zjednoczonych, w Wietnamie, Chinach, kilka tygodni spędziłam w indyjskim aśramie. I pewnego dnia stwierdziłam, że chcę odtworzyć historię swoich dziadków, pojechać ich śladami do miejsc, do których zostali zesłani.

Pojechałaś sama, nie znając rosyjskiego i w znacznym stopniu improwizując. Nie bałaś się?

Lubię improwizować, zostawiać sobie przestrzeń na to, co może się wydarzyć. Bardzo pomogły mi kontakty nawiązane przez couchsurfing, serwis internetowy, w którym ludzie oferują innym noclegi w swoich domach. Dzięki nim miałam gdzie się zatrzymać, bo prawie nie korzystałam z hoteli. Lubię podróżować sama, ale jestem bardzo otwarta na ludzi i mnóstwo osób poznaję po drodze. Często okazuje się, że pomagają mi odkryć coś nowego. Chociaż jestem też trochę naiwna i wydaje mi się, że mogę wszystkim zaufać. Będąc w Kazachstanie, przekonałam się, że trzeba uważać. Ale jak ma mi się coś stać, to się stanie wszędzie. Myślę pozytywnie i uważam, że będzie to, co jest mi pisane. A jeśli dzieje się coś nieprzyjemnego, wyciągam wnioski i traktuję to jak lekcję.

Kto ci najbardziej pomógł w odkrywaniu tej rodzinnej historii?

Przede wszystkim babcia. Czytałam jej wszystko, co pisałam i ona mnie poprawiała. Ale nie poradziłabym sobie bez Rosjan i Kazachów, których spotykałam podczas tej podróży.

Okazali się bardzo życzliwi i gościnni. Ania, którą spotkałam w Kańsku, gościła mnie u siebie i to dzięki niej i jej rodzinie odnalazłam wieś Mokruszę, w której żyła babcia, i jej przyjaciółkę Szurę. To był naprawdę wzruszający moment, kiedy po raz pierwszy po tylu latach te dwie staruszki rozmawiały ze sobą przez telefon.

Więźniowie łagrów niechętnie opowiadali o tym, co ich tam spotkało. Ty odtworzyłaś historię swojego dziadka.

Babci opowiadanie przychodziło łatwiej, ale ona została „tylko” przesiedlona na Syberię, chociaż cierpiała tam głód i ciężko pracowała. A dziadek przez dwa lata był więźniem Workuty, torturowano go tam. Te wspomnienia zamknął głęboko w sobie. Opowiadał jedynie, że przetrwał, jak mantrę powta-

You’ve written a book about your trip to Siberia and Kazakhstan. It was a special journey, as the itinerary – as you said – was drawn up by Stalin. What made you do it?

It was actually an impulse. I used to travel a lot – I’ve been to the US, Vietnam and China and I once spent several weeks in a Hindu ashram. Then one day I decided that I wanted to recreate the story of my grandparents by following their footsteps to the places where they were exiled.

You went alone. You couldn’t speak a word of Russian and you pretty much had to wing it. Weren’t you afraid?

I like improvising. I like to leave some space for things to happen. My couchsurfing contacts, whom I met on a web site where people offer accommodation in their homes, proved to be very helpful. As a result, I almost never had to rely on hotels. I like travelling alone because I’m very open to other people and I meet a lot of other people along the way. They often help me discover new things. This might sound a bit naive, but I believe that I can trust everyone , although I realised that I had to be careful when I was in Kazakhstan.

Then again, if something’s going to happen to you, it’ll happen anywhere. I’m also aware that I might not make it back home whenever I travel. But I think positive and I believe that whatever will be will be. But when something bad does happen, I treat it like a lesson and try to learn from it.

Who helped you most to discover your family history?

It was mainly my grandmother. I read out everything I wrote and she corrected me. I would never have made it without the Russians and Kazakhs I met during the trip. They were extremely friendly and hospitable. Ania, whom I met in Kansk, invited me to stay with her. It was thanks to her and her family

MAŁGORZATA SZUMSKA – rocznik 1988. Aktorka teatru lalek, podróżniczka, przewodniczka turystyczna. Niespokojny duch szukający wciąż swojego miejsca w życiu.

Ukończyła też kurs jogi, life coachingu i… tańca na rurze. Książka „Zielona sukienka” jest opowieścią o jej wyprawie w głąb Rosji śladami rodzinnej historii. / – Born in 1988. Puppeteer, traveller, tourist guide. A restless soul searching for her place in the world. Has completed courses in yoga, life coaching and pole dancing. Her novel Zielona Sukienka [The Green Dress] is a story about her journey into Russia to chart the story of her grandparents.

93

rzając słowa przysięgi AK-owca. Potem były cztery lata morderczej pracy w łagrze w Karagandzie w Kazachstanie, tzw. karłagu, gdzie go zesłano w 1951 r. z wyrokiem 25 lat. Ale wtedy już był mężem babci, ojcem malutkiego synka i miał dla kogo żyć. Dziadek wolał wspominać czasy partyzantki, a nie bólu i upokorzeń. Zmarł, kiedy miałam 17 czy 18 lat, wcześniej długo chorował i nie miałam serca go wypytywać o tamte czasy. A babcia nie mówi o tym, co złego ją spotkało. Jeśli przeżyła jakieś sytuacje dramatyczne, na przykład kiedy cudem uniknęła gwałtu, to opowiada: „Taka byłam ładna i atrakcyjna, że co drugi dzień musiałam się bronić!”. Śmieje się z tego przez łzy.

Ostatnim punktem na twojej drodze była wieś Dolinka, gdzie znajduje się muzeum karłagu.

To było dla mnie najtrudniejsze emocjonalnie. Widziałam tam tysiące zdjęć i dokumentów więźniów. W tym muzeum zostawiłam papiery dziadka.

Ale nie wpuszczono cię do archiwum, żebyś mogła zobaczyć, czy pozostał tam po nim jakiś ślad. Dlaczego?

Nie wiem. Powiedziano mi, że prawdopodobnie coś tam po nim zostało, ale jeśli nie mogę udowodnić, że jestem jego rodziną, to mogą dać mi tylko potwierdzenie, że tu był. A chciałam zobaczyć choćby zdjęcie z tamtego czasu. To wszystko było dla mnie tak cenne, ważne.

Co się stało z tytułową zieloną sukienką twojej babci?

Została tylko na zdjęciach. Jedyna rzecz, jaka przetrwała z Syberii to skrzynia, przy której odbyła się pierwsza wigilia babci w Polsce, na ziemiach odzyskanych. Pełniła rolę stołu, przy którym zebrali się wszyscy sąsiedzi, jeszcze bez dziadka, który był wtedy w szpitalu. Więc to ona powinna być symbolem w tej mojej rodzinnej opowieści. Ale dla mnie była nim sukienka w kwiatki w zielonym kolorze nadziei. Chociaż to przypadek, bo tylko taki materiał dziadek dostał. Pierwsze pieniądze, które po śmierci Stalina zarobił w gułagu w Karagandzie, wydał na ten materiał, bo babcia napisała, że chciałaby mieć sukienkę. Pojechała do niego na pierwsze od lat widzenie i wtedy dał jej go w prezencie. Niczym przesłanie: czekaj na mnie, wierz w to, że wrócę. Dlatego dla mnie jest to też symbol miłości, takiej na całe życie. Kiedy dziadek odzyskał wolność i przyjechał do babci do syberyjskiej wioski Mokruszy, przywitała go właśnie w tej sukience. Bardzo żałuję, że jej nie ma. Ale babcia nie była sentymentalna. Dziadkowie stracili dom i całe mienie. Po takich doświadczeniach przedmioty nie mają znaczenia.

Czego nauczyła cię ta podróż na Syberię?

To była pierwsza podróż, którą nazywam „z sensem”. Jechałam konkretnie po coś. Myślałam, że już drugiej takiej podróży nie będzie. I nagle nad Filipiny nadciągnął tajfun Yolanda. Podjęłam decyzję: jadę pomóc. Do kraju zrównanego z ziemią, gdzie ludzie walczą o przetrwanie. Nawiązałam kontakt z organizacją YPDR [Young Pioneer Disaster Response] i pojechałam. Z małą

94

that I found the village of Mokrusha, where my grandmother used to live with her friend Shura. It was very moving when the two women spoke over the phone for the first time.

Labour camp prisoners have never been keen to talk about what happened to them, but you’ve managed to piece your grandfather’s story together.

My grandmother found it easy enough to talk about the past, but then, she was “only” exiled to Siberia, where she suffered from hunger and overwork. My grandfather was a prisoner of the Vorkuta Gulag for two years and was tortured there. He kept his memories buried deep inside him. He would only say was that he had survived and kept repeating his Home Army oath like a mantra. Next came four years of gruelling work at a labour camp in Karaganda in Kazakhstan– the “Karlag” – where he was sent to serve a 25-year sentence in 1951. At the time, he was the husband of my grandmother and the father of a baby boy, so he had someone to live for. He preferred to

© WERONIKA KRYSIAK

One on One

© UNICEF

W CZTERY OCZY

One on One

grupą osób, które miały ograniczone środki i zasoby, ale starały się działać. Spaliśmy w namiotach. Własnymi rękoma czyściliśmy, odgruzowywaliśmy, pomagaliśmy w odbudowie domów i szkół na wyspie Bantayan. Przed wyjazdem mówiono mi: weź baterie słoneczne, nóż, maskę na twarz. Plecak ważył 30 kg, a ja – nie wiem skąd przyszedł mi do głowy ten pomysł – wzięłam dwie pacynki: żyrafę i krokodylka. Na miejscu okazało się, że mogę zorganizować przedstawienie dla dzieci.

A wcześniej miałaś zamiar przerwać studia, bo nie chciałaś zostać aktorką lalkową…

Nagle poczułam, że kocham teatr i lalki. Zrobiliśmy pacynki z kokosa, z muszelek, ze śmieci – to był Śmieciowy Potwór.

Wymyśliłam scenariusz psychodramy, poprzez którą dzieci uczyły się podstaw dbania o środowisko i o własne zdrowie.

Były zachwycone, przychodziło po kilkaset naraz. A główne teksty improwizowali wolontariusze, którzy zostali moimi aktorami. Wróciłam potem do Polski i zorganizowałam akcję na stronie internetowej polakpotrafi.pl. Zebrałam pieniądze i pojechałam znów na Filipiny z 30 ładnymi pluszowymi pacynkami. Pracowałam tam ze światowej sławy psychoterapeutami, prowadząc psychoterapię przez lalki. To było niesamowite doświadczenie i dzięki temu już wiem, jak chcę podróżować. Tylko „z sensem”. Chcę mieć poczucie misji.

96

think back to when he was a partisan instead of dwelling on all those years of pain and humiliation. He died when I was 17 or 18. He’d been very ill for a long time. I never found the heart to ask him about those days. My grandmother never mentions the bad things that happened. If she experienced a drastic situation, like when she miraculously avoided being raped, she says, “I was so pretty and attractive that I had to fight all the men off”. She laughs about it through her tears.

The final destination on your itinerary was the village of Dolinka, home to the Karlag museum.

This was the most emotionally challenging part for me. I saw thousands of photos and documents of inmates. I left my grandfather’s documents at the museum.

But you weren’t allowed to look at the archives to look for his records were still there. Why was that?

I don’t know. I’ve been told that some of this records are probably in the archives but unless I can prove that I’m family, they’ll only confirm that he was an inmate. I would have liked to have seen even a photograph from this period. All these things were very valuable and important to me.

Your grandmother’s green dress gave the book its title.

What happened to it?

Only photographs have survived. The only thing left from

© MARTA FILIPCZYK

W CZTERY OCZY

Nie ma dla ciebie rzeczy niemożliwych?

Nie ma. To odziedziczyłam po mamie. Ona nie wierzy, że czegoś nie można. Kiedy wędrowałam po Syberii i były trudne chwile, myślałam o tym, jak czuli się tam moi dziadkowie, co przeżyli, a mimo to zostali pogodnymi, kochanymi ludźmi, którzy mnie wychowali. U nas w domu się mówi: taki problem to nie problem. ☐

LUBIĘ PODRÓŻOWAĆ SAMA, ALE MNÓSTWO OSÓB POZNAJĘ PO DRODZE. CZĘSTO POMAGAJĄ MI ODKRYĆ COŚ NOWEGO. I LIKE TRAVELLING ALONE, BUT MANY OF THE PEOPLE I MEET ALONG THE WAY HELP ME DISCOVER SOMETHING NEW. Siberia is a chest used by my grandmother during her first Christmas Eve dinner in Poland. It served as a table and all the neighbours gathered around it – except my grandfather, who was in hospital. Actually, that chest should be the symbol of my family saga. But for me, their story is best symbolised by that green floral dress. Green is the colour of hope. This was sheer coincidence, as it was the only fabric my grandfather could buy. He spent the first money he made in the Karaganda gulag after the death of Stalin on this fabric because my grandmother had written to him saying that she wanted a dress. He gave it to her when she went to visit him – for the first time in many years. It sent the message: please wait for me and have faith in my return. For me, it’s also a symbol of true love. After my grandfather was released, my grandmother greeted him in this dress. I’m really sorry that it’s gone. But my grandmother isn’t sentimental about it at all. My grandparents lost their home and everything they had.

Experiences like that make objects irrelevant.

What did you learn during your trip to Siberia?

It was the first journey that I would describe as “meaningful.”

I thought there’d never be another trip like this one. And then Typhoon Haiyan smashed into the Philippines. I decided to go and help. To a country razed to the ground where people were struggling to survive. I contacted YPDR [Young Pioneer Disaster Response] and off I went. We were a small group with limited means and resources, but we were determined to do something. We cleaned up, cleared away rubble, and helped rebuild houses and schools on Bantayan Island. Before we left, we were told to take solar batteries, a knife and a face mask.

My backpack weighed 30 kg and I don’t know why but I packed two hand puppets into it – a giraffe and a crocodile.

When I got there, I could put on a show for children.

At one stage, you wanted to quit university because you didn’t want to be a puppeteer.

I realised that I loved the theatre and puppets. We made hand puppets from coconuts, shells and waste – it was the Rubbish Monster. I wrote a script for a drama therapy that educated children on how to take care of the environment and their own health. Some shows had an audience of hundreds of children. The main text was improvised by volunteers. When I got back to Poland, I raised funds in a crowdfunding campaign and went back to the Philippines with 30 plush hand puppets. I conducted puppet therapy with a worldclass psychotherapist. It was an awesome experience that made me realise how much I want to travel. Only meaningfully. I want to have a sense of mission.

Nothing is impossible for you?

Nothing. I inherited this attitude from my mother. She refuses to accept that there are things that cannot be done. When things got tough while I was in Siberia, I thought about what my grandparents went though, and that despite all that, they were cheerful, loving people who brought me up. At home we say that a problem like that is not a problem. ☐ REKLAMA

Striving for a top career?

Part-time MBAs in Vienna, Austria.

Global Executive MBA, Start: April Triple-crown accreditation. 3 international residencies (Asia, CEE, USA). Jointly offered with the University of Minnesota, USA. Ranked #46 worldwide by Financial Times.

Professional MBA, Start: October Double accredited. Specialization options e.g. in Finance, Energy Management, Marketing & Sales, Project Management, Controlling, Entrepreneurship & Innovation …

Vienna University of Economics and Business (WU) mba@wu.ac.at, +43-1-313 36-4816 hips Sc ho la rs ! executiveacademy.at avai la b le

97

Your Style TWÓJ STYL

1 3

2

1. Dolce & Gabbana, spódnica, ok. 3525 zł / Dolce & Gabbana, skirt, EUR 835 2. Joya, perfumy FoxGlove, ok. 383 zł / Joya, FoxGlove perfume, EUR 90.71 3. Eddie Borgo, bransoletka, ok. 1435 zł / Eddie Borgo, bracelet, EUR 340 4. Burberry Beauty, zestaw cieni do powiek 25 Gold, ok. 205 zł / Burberry Beauty, 25 Gold complete eye palette, EUR 48.38 5. Vickisarge, pierścionek, ok. 992 zł / Vickisarge, ring, EUR 235 6. Givenchy, chusta, ok. 1773 zł / Givenchy, square scarf, EUR 420 7. Clive Christian, perfumy 1872, 30 ml, ok. 590 zł / Clive Christian, 1872 perfume spray, 30 ml, £ 110 8. Samsonite, teczka PRO-DLX 4, 699 zł / Samsonite, PRO-DLX 4 case, approx. EUR 166 9. Wittchen, kurtka skórzana, 299 zł / Wittchen, leather jacket, approx. EUR 71

4

7

6

5

9

© M.P.

8

98

ZDROWIE

Health

99

Your Style

1 2

TWÓJ STYL

3 4

1. Christian Louboutin, szpilki, ok. 4200 zł / Christian Louboutin, stilettos, EUR 995 2. Burberry Beauty, błyszczyk, ok. 97 zł / Burberry Beauty, lip glow, EUR 23 3. Solar, kolekcja jesień-zima 2014/15 – aktualne trendy i ponadczasowa elegancja. / Solar, Fall-Winter collection 2014/15 – latest trends and evergreen elegance 4. Notte by Marchesa, suknia koktajlowa, ok. 4436 zł / Notte by Marchesa, cocktail dress, EUR 1,051 5. Amedeo, pierścionek, ok. 9285 zł / Amedeo, cameo ring, EUR 2,200 6. Eddie Borgo, kolczyki, ok. 780 zł / Eddie Borgo, earrings, EUR 185 7. Alaïa, skórzany pas, ok. 7070 zł / Alaïa, leather belt, EUR 1,675 8. LYDC London, torba na zakupy, 159 zł / LYDC London, shopper bag, approx. EUR 37 9. Aurélie Bidermann, zawieszka – ogryzek jabłka – do bransoletki, ok.29 543 zł / Aurélie Bidermann, apple core charm, EUR 7,000

6

5

8

7

© M.P.

9

100

PROMOCJA

SodaStream

Kulinarne podróże w Twoim domu Podróżując poznajesz nowe smaki i aromaty, a od teraz możesz odkrywać wyjątkowe kulinarne doznania również we własnej kuchni. To wszystko dzięki SodaStream, ekspresowi do napojów gazowanych, który umożliwia przygotowywanie wody sodowej oraz napoju gazowanego o wybranym smaku. Egzotyczny, klasyczny, orzeźwiający – z SodaStream możesz puścić wodze fantazji i przygotować napój dokładnie taki, jak chcesz! Ekspres nie tylko umożliwia dostosowanie do własnych preferencji poziomu nagazowania wody, lecz także skomponowanie własnego smaku napoju dowolnie miksując ze sobą syropy SodaMix. SodaStream cechuje nie tylko funkcjonalność. Urządzenie wyróżnia się nowoczesnym designem, ma niewielkie gabaryty i jest dostępne w różnych wariantach kolorystycznych, dzięki czemu stanowi ozdobę każdej kuchni. www.sodastream.pl

SodaStream do K_1214.indd 1

11/7/14 12:51 PM

Gadgets GADŻETY

1

2 4

3

1. Dzine, zimne kostki ze steatytu do drinków, ok. 59 zł / Dzine, stone cold soapstone ice cubes, £ 11.99 2. BoConcept, misa Woody, 299 zł / BoConcept, Woody vase, approx. EUR 71 3. Brookstone, poduszka, która jest pilotem, ok. 85 zł / Brookstone, a universal TV Remote control and pillow in one, USD 24.88 4. Matt Pugh, lampa w kształcie siedzącego psa, ok.

1070 zł / Matt Pugh, Sitting Dog Lamp, £ 200 5. Roxanne Lowit, album Yves Saint Laurent, ok. 160 zł / Roxanne Lowit, Yves Saint Laurent album, £ 29.95 6. Ćmielów Design Studio, filiżanka Wiktoria, 290 zł / Ćmielów Design Studio, Wiktoria cup, approx. EUR 69 7. Hästens, Luxuria Stockholm White, edycja limitowana 2014, oferta dostępna do 31 grudnia 2014 r.,35 900 zł / Hästens, Luxuria Stockholm White, limited edition 2014, available only until 31 December 2014, approx. EUR 8,500

6

5

© M.P.

7

102

Gadgets GADŻETY

1

2 4

1. Tissot, zegarek Tissot T-Touch Expert Solar, 3420 zł / Tissot, Tissot T-Touch Expert Solar, EUR 795 2. TYLT, ładowarka do samochodu, ok. 136 zł / TYLT, car charger, USD 39.99 3. Panono, aparat fotograficzny do zdjęć panoramicznych, ok. 2316 zł / Panono, panoramic camera EUR 549 4. Handpresso, podróżny ekspres do kawy, ok. 420 zł / Handpresso, espresso machine for travellers, EUR 99 5. Sturmanskie, zegarek Gagarin 2609-1701702, 1200 zł / Sturmanskie, Gagarin 2609-1701702 watch, approx. EUR 285 6. Maurice Lacroix, zegarek Pontos Day/Date, 7900 zł / Maurice Lacroix, Pontos Day/Date watch, approx. EUR 1,868 7. Bowers & Wilkins, głośnik bezprzewodowy Zeppelin Air, ok. 1355 zł / Bowers & Wilkins, Zeppelin Air wireless speaker dock, USD 399.99 8. LaCie Culbuto 16 GB, pendrive, ok. 150-229 zł / LaCie Culbuto, pendrive, approx.

EUR 35–54 9. Amazon, Kindle Voyage, ok. 675 zł / Amazon, Kindle Voyage, USD 199

6

8

5

9

© M.P.

7

3

104

DOBRY ADRES

Good Address

Kryształowy bal Crystal ball

New Year’s Eve in Masuria

Siedlisko Morena to luksusowy ośrodek usytuowany na malowniczym cyplu nad mazurskim jeziorem Ułówki.

Zapewnia odpoczynek w otoczeniu przyrody, z dala od zgiełku miasta. Dobrze poczują się tu rodziny i zakochane pary, single i klienci biznesowi, amatorzy sportu i zabiegów kosmetycznych w spa. Wymarzone miejsce na spędzenie tegorocznego sylwestra! / Siedlisko Morena is a luxury resort located on a picturesque promontory on Lake Ułówki.

It offers rest and relaxation in the midst of nature, far from the city buzz. This is the perfect leisure venue for families, couples, singles, business clients, sports enthusiasts and anyone who loves spa treatments. A dream place to celebrate New Year’s Eve.

Najlepszy szpital

The Medicover Hospital is the

OD GO Y DOBRRES AD AD D R E S

Szpital Medicover jest najlepszym międzynarodowym szpitalem w Polsce – według Międzynarodowej Komisji ds. Zdrowia (IHC) – co jest równoznaczne z osiągnięciem najwyższego wyniku w klasyfikacji ogólnej w całym kraju. Z leczenia w Szpitalu Medicover rocznie korzysta ponad 5 tys. zagranicznych pacjentów. / The Medicover Hospital is the best international hospital in Poland according to an International Health Commission rating. This is equivalent to achieving the best nationwide result in the overall classification. Over 5,000 foreign patients are treated at the Medicover Hospital each year. www.medicover.pl

S

www.siedliskomorena.pl

www.regent-warsaw.com

Bezy wśród róż Meringues among roses

Różana to eleganckie, ciepłe miejsce, w którym delikatna i lekka kuchnia polska codziennie zaskakuje gości nowymi specjałami. Restauracja słynie z wyrobów własnej produkcji, każdego dnia przygotowywane są pierogi, kopytka, kołduny, a na deser zachwycające kruchością bezy. Wyjątkowy nastrój tworzą tu zawsze świeże kwiaty, stoły nakryte haftowanymi obrusami, delikatne światło i dyskretna muzyka płynąca z pianina. / The Różana restaurant is an elegant, pleasant place whose delicate and light Polish cuisine surprises with new flavours every day. The restaurant is famous for its home-made food, with fresh dumplings, kopytka and kolduns served every day. And for dessert, there is the crispest meringue you will find anywhere. Fresh cut flowers, embroidered tablecloths, subtle lighting and piano music all add up to a special ambience. www.restauracjarozana.com.pl

106

© M.P.

Sylwester na Mazurach

Pięciogwiazdkowy Regent Warsaw Hotel w pobliżu Łazienek Królewskich to piękne wnętrza, wyśmienita kuchnia i wyjątkowa atmosfera. To jedyny hotel w Polsce z własną pasieką na dachu i miodem „Łazienki Gold” serwowanym w restauracji Venti-tre.

Na tych, którzy spędzą tu święta, czekać będzie wigilijny stół pełen przysmaków tradycyjnej kuchni polskiej i międzynarodowej, a w sylwestra Kryształowy Bal w stylu szalonych lat 20. / The five-star Regent Warsaw Hotel, near Łazienki Park, has beautiful interiors, exquisite cuisine and an inimitable atmosphere. This is the only hotel in Poland with a bee hive on the roof and its own honey – “Łazienki Gold”, served at the hotel’s Venti-tre restaurant. If you decide to spend Christmas here, you will be treated to a Christmas Eve dinner with traditional Polish specialties. On New Year’s Eve, there will be a Crystal Ball with a 1920s theme.

Hilton Garden inn KraKów airport Just opened reservation: Hgi.com telephone: + 48 12 340 00 00

• Five minutes walk from Kraków-Balice Interational Airport • Easy access to the highway • 155 stylish guest rooms • Complimentary Wi-Fi

• 9 Conference Rooms and Boardroom • 24-hour Business Center • Complimentary Fitness Center • 24-hour Pavilion Pantry

Hilton_Kaleidoscope_1214.indd 1

11/13/14 8:39 AM

Save Your Heart

with American Heart of Poland Our activity is focus on the heart and circulatory system diseases – from medical examinations to open Heart surgeries .

At Your disposal are more than 20 specialized departments with one of the biggest health resorts in Europe providing professional rehabilitation services.

The efficiency of our treatment: 3-year-long survival of American Heart Hospitals patients with ACS is better than the results of a comparable group of patients enrolled in the GRACE International Registry (Global Registry of Acute Coronary Events) of about 7% (87% vs. 80%, respectively for AHP and GRACE registry).

We are the company with over 14th years experiences and with very high volume of procedures/yearly: • Number of hospitalized patients over 44 650 • Coronary procedures 49 000 • Coronarography 30 800 • Coronaroplasty 18 200 • Vascular surgery procedures 10 300 • Cardiosurgery procedures 1 213 • Patients in Health Resort Ustroń 30 000 (Medical data of American Heart of Poland in 2013)

w w w. americ anhear tofpol and. c om w w w. k l inikiserc a. pl i n fo @americ anhear tofpol and. c om

DOBRY ADRES

Good Address

Stół z tradycją Traditional meals

In sync with nature

Zdrowe, naturalne kosmetyki mogą być przyjemne dla oka i ciała, bo dbanie o ich ekologiczną naturę nie wyklucza estetycznych doznań. Produkty nowej polskiej marki Clochee – simply organic nie tylko będą ozdobą półki w łazience, ale otulą nam ciało delikatnym aromatem, nawilżą, wygładzą i zniwelują oznaki starzenia się skóry. I jak tu się nie skusić? / Healthy, natural cosmetics are easy on the eyes and gentle on the body, as the ecological does not detract from the aesthetic. Clochee (Simply Organic), a new Polish brand, has products that will not only look good in your bathroom, but will imbue your body with a gentle fragrance and leave your skin smooth and moisturized with fewer signs of ageing. You owe it to yourself to try them.

OD GO Y DOBRRES AD AD D R E S

S

www.clochee.com

Nie tylko dla małych All people great and small

Wakacje w Figloklubie dają gwarancję doskonałej rodzinnej rozrywki i niezapomnianych wrażeń. Tak dzieci, jak i dorośli trafiają tu pod opiekę najlepszych, profesjonalnych animatorów, którzy przez kilka godzin dziennie w języku polskim i w bezpiecznej i atrakcyjnej formie prowadzą gry i zabawy, przy których ani dzieci, ani dorośli nie będą się nudzić. / The Figloklub guarantees quality entertainment and many unforgettable holiday experiences for the entire family.

Children and adults are taken care of by top expert Polish-speaking animators, who get them engaged in all sorts of fun and games for hours a day. There is simply no time to be bored. www.rainbowtours.pl

www.bialages.pl

Smak luksusu

Taste of luxury

Biała trufla występuje rzadko i jest prawdziwym trofeum dla zbieracza. We włoskiej trattorii CHIANTI w Warszawie jest już trufla znaleziona w Piemoncie, w okolicach miasteczka Alba.

Warto się pospieszyć, bo nie zostanie na długo. Tylko świeża oddaje swoje niepowtarzalne walory zapachowe i smakowe.

Szef kuchni Samuele Mariani przygotował specjalne menu i osobiście kroi plasterki trufli prosto na talerz. / The white truffle is very rare and a trophy for pickers. At CHIANTI, an Italian trattoria in Warsaw, you can taste truffles from Alba in Piedmont.

But be quick, as this delicacy will not be on the menu for long. Only fresh truffles have those inimitable gustatory and olfactory sensations. Head chef Samuele Mariani has also prepared a special truffle menu and personally slices them onto your plate. www.kregliccy.pl

108

© M.P.

W symbiozie z naturą

Wnętrze warszawskiej restauracji Biała Gęś przywołuje klimat lat 20. ubiegłego wieku, a menu smaki tradycyjnej kuchni polskiej. Goście mogą tu skosztować gęsiny w różnych odsłonach, jak pierogi z gęsiną, nóżki gęsie w żurawinie czy gęś w pierzynce. Warto zajrzeć tu zarówno na lunch, jak i w weekend na tradycyjny obiad z rodziną.

Restaurację rekomenduje przewodnik Michelin. / The interiors of the Biała Gęś (White Goose) restaurant in Warsaw evoke memories of the city as it was before the war and the menu abounds in traditional Polish dishes. You can enjoy all manner of goose dishes – dumplings with goose meat, goose legs in cranberry sauce and coated goose. The Biała Gęś is the perfect venue for lunch and weekend family dinners. The restaurant is recommended by the Michelin guide.

PROMOCJA

Bądź piękna na święta!

Be beautiful this Christmas!

SZYBKO I SKUTECZNIE ODMŁODZIMY TWOJĄ TWARZ. / WE WILL QUICKLY AND EFFECTIVELY MAKE YOUR FACE LOOK YOUNGER.

KOSMETYKI MINERALNE Kosmetyki mineralne Proto-col to najwyższej klasy kosmetyki do makijażu, które pielęgnują i regenerują skórę, doskonale ukrywają niedoskonałości, a przy codziennym stosowaniu odmładzają cerę. Przywracają skórze naturalną witalność i perfekcyjny wygląd. Są w 100% naturalne, składają się z bioaktywnych minerałów i wyciągów roślinnych: lawendy, magnolii, tymianku, jojoby. Zalecane do stosowania po zabiegach kosmetycznych i medycyny estetycznej. Makijaż jest w końcu zdrowy dla twojej skóry! www.proto-col.pl

PROTO-COL MINERAL COSMETICS Proto-col mineral cosmetics - top-end make up which provides the ultimate skin care and stimulate its regeneration, conceals imperfections and rejuvenates the complexion, if used daily. The range restores the natural vitality and the perfect appearance of the skin. 100% natural cosmetics are made from bio-active ingredients and plant-based extracts of lavender, magnolia, thyme and jojoba. The Proto-col range is recommended after cosmetic and aesthetic medicine treatments. Finally, make up is beneficial for your skin! www.proto-col.pl Linia wypiekanych minerałów Proto-col to rewolucyjne kosmetyki dla każdej kobiety, której zależy na pięknej i zdrowej skórze. Unikalne na rynku wypiekane podkłady, rozświetlacze, cienie i korektory 100% natury. / The Proto-col range of baked minerals features revolutionary cosmetics for all females who long for beautiful and healthy skin. 100% natural baked foundations, shimmers, eye shadows and correctors.

Ekspert Kliniki La Perla radzi /Expert of La Perla Clinic advises:

DR N. MED. ELŻBIETA RADZIKOWSKA chirurg z Kliniki La Perla / La Perla Clinic Surgeon

ODMŁADZAJĄCA MOC NEAUVIA ORGANIC

Nici liftingujące zagęszczają i wzmacniają skórę, poprawiają jej sprężystość i elastyczność, pobudzają produkcję kolagenu i naturalnego kwasu hialuronowego, zmniejszają widoczność zmarszczek. Często stosowane są równocześnie z takimi zabiegami jak mezoterapia, ulthera - nieinwazyjnymi liftingami twarzy, w celu wzmocnienia efektu.

Zabieg z wykorzystaniem nici trwa zwykle od 30 minut do 1 godziny, jest wykonywany w znieczuleniu i nie pozostawia widocznych śladów.

The thread lift improves the density of and reinforces the skin, improves its suppleness and elasticity, stimulates production of collagen and natural hyaluronic acid, makes lines and wrinkles less visible. It is often combined with such treatments as mesotherapy or Ulthera therapy – non-invasive face lifts used to reinforce results.

A thread lift usually takes from 30 to 60 minutes to complete. It is performed under local anaesthesia and leaves no visible traces.

4-7 GRUDNIA MIKOŁAJKI W KLINIKACH LA PERLA! 25% zniżki na wszystkie zabiegi i wiele innych atrakcji.

Więcej informacji: www.la-perla.pl, infolinia 784 066 278 4-7 DECEMBER ST NICOLAS DAY AT LA PERLA CLINICS! 25% discounts for all treatments plus many more attractions.

For more information, visit: www.la-perla.pl, or call the hotline at: 784 066 278

Zabieg z zastosowaniem organicznych wypełniaczy Neauvia pozwoli Ci natychmiast poprawić wygląd twarzy, np. zlikwidować bruzdy wargowo-nosowe. Zawarta w Neauvia Stimulate najczystsza forma kwasu hialuronowego skutecznie wypełni ubytki tkankowe, a dodatek Hydroksyapatytu będzie stymulował produkcję kolagenu, dzięki czemu efekt wypełnienia utrzyma się dłużej. www.neauvia.pl

THE REJUVENATING POWER OF NEAUVIA ORGANIC A treatment using the Neauvia organic filler will instantly improve the appearance of the skin, e.g. by eliminating the nasolabial folds. Neauvia Stimulate contains hyaluronic acid in its purest form to effectively fill in depleted tissues, while the addition of hydroxyapatite stimulates collagen production for longer lasting results. www.neauvia.pl Mezoterapia wykonywana Neauvia Hydro Delux ma działanie prewencyjne i zapobiega widocznym efektom starzenia się skóry. Możesz ją stosować na twarz, szyję, dekolt oraz dłonie. / Mesotherapy using the Neauvia Hydro Delux prevents visible signs of ageing. It may be applied to the face, neck, neckline and hands.

Oferta zabiegów dostępna w sieci Klinik La Perla, www.la-perla.pl, infolinia 784 066 278 / The range of treatments available from La Perla Clinics, www.la-perla.pl, Hotline 784 066 278

www.la-perla.pl

www.itpsa.pl

MYŚL NA DROGĘ

A thought for the road

Wielu trzyma się uparcie raz obranej drogi, lecz tylko nieliczni dążą konsekwentnie do swego celu.

Many are stubborn in pursuit of the path they have chosen. Few in pursuit of the goal.

– Friedrich Wilhelm Nietzsche

Wydmy na plaży w wiosce Mũi Né, turystycznej stolicy Wietnamu. / Sand dunes in Mũi Né, the touristic capital of Vietnam.

110

WYDAWNICTWO: BURDA PUBLISHING POLSKA SP. Z O.O. SPÓŁKA KOMANDYTOWA UL. MARYNARSKA 15, 02-674 WARSZAWA, TEL. 22 360 38 00 www.burdamedia.pl ZARZĄD REGIONAL DIRECTOR POLAND & CZECH REPUBLIC MARGARET ANN DOWLING

PROJECT MANAGER OLGA SZTĄBERSKA 502 369 430 DYREKTOR DYSTRYBUCJI I OBSŁUGI KLIENTA / DIRECTOR OF DISTRIBUTION AND SUBSCRIPTIONS JERZY JANCZAK INTERNATIONAL AD SALES REPRESENTATIVES ITALY: MARIOLINA SICLARI, INTERNATIONAL ADVERTISING SALES DIRECTOR T. +39 02. 91 32 34 66, mariolina.siclari@burda.com

DYREKTOR PIONU FINANSOWO-OPERACYJNEGO / CEO TOMASZ DZIEKAN COMMERCIAL DIRECTOR OF ADVERTISING SALES, CORPORATE PUBLISHING & BUSINESS DEVELOPMENT BARBARA TOPOL NEW BUSINESS & CORPORATE MEDIA DIRECTOR JOANNA CHLEBNA 605 102 006

BURDA COMMUNITY NETWORK GERMANY: VANESSA NOETZEL T. +49 (89) 9250 3532, vanessa.noetzel@burda.com MICHAEL NEUWIRTH T. +49 89 9250 3629, michael.neuwirth@burda.com AUSTRIA & SWITZERLAND: GORAN VUKOTA T. +41 44 81 02 146, goran.vukota@burda.com FRANCE & LUXEMBOURG: MARION BADOLLE-FEICK

T. +33 1 72 71 25 24, marion.badolle-feick@burda.com UK & IRELAND: JEANNINE SOELDNER T. +44 20 3440 5832, jeannine.soeldner@burda.com USA, CANADA & MEXICO: SALVATORE ZAMMUTO T. +1 212 884 48 24, salvatore.zammuto@burda.com

REKLAMA: BURDA PUBLISHING POLSKA SP. Z O.O. SPÓŁKA KOMANDYTOWA SEKRETARIAT BIURA REKLAMY / ADVERTISING SECRETARIAT Tel. 022 360 36 03, fax. 22 360 39 80, e-mail: reklama@burdamedia.pl DYREKTOR BIURA REKLAMY CORPORATE MEDIA / HEAD OF ADVERTISING TEAM OF CORPORATE MEDIA JOLANTA KUREK ADVERTISING DEPARTMENT ANNA DEMBSKA, EWA PORYCKA, MONIKA MAKARCZYK, KATARZYNA PAŚNICKA

© CORBIS/FOTOCHANNELS

TEL. 22 360 39 60, e-mail: kaleidoscope@burdamedia.pl REDAKTOR NACZELNA MARTYNA WOJCIECHOWSKA Z–CA REDAKTOR NACZELNEJ AGNIESZKA FRANUS REDAKTOR PROWADZĄCA DANUTA ŚMIERZCHALSKA KOREKTA TOMASZ CHOLAŚ PRODUKCJA: DYREKTOR TOMASZ GAJDA, MARIUSZ TELER TŁUMACZENIA: AGNIESZKA CHROŚCICKA MAGDALENA SZWEDOWSKA RED. WERSJI ANGIELSKIEJ STEPHEN CANTY DZIAŁ GRAFICZNY: PROJEKT, GRAFIK PROWADZĄCA EWA BOROWSKA FOTOEDYTORKA MAGDALENA RUDZKA KARTOGRAF JOANNA KOPKA DTP KRZYSZTOF STYPUŁKOWSKI KOORDYNATOR LOT: TOMASZ ZAWADZKI

IX E DYC J A

I TA K A & G A L A

NOWOŚĆ

LUKSUSOWE WAKACJE MARZEŃ

NARTY WE WŁOSZECH

ZIMA 2014/2015

Y IE P S K WYRYJS NA KA

LUXURY | SPA | FREE Wi-Fi

NOWOŚĆ ZIMA 2014

PODRÓŻUJ DREAMLINEREM: MEKSYK | KUBA | WENEZUELA | TAJLANDIA | DOMINIKANA | ZANZIBAR

001_Okladka_Itaka_ZIMA_2014_ok.indd 1

FUERTEVENTURA/WYSPY KANARYJSKIE

ROMANTIC | LUXURY | SPA

14-06-03 10:22

LANZAROTE/WYSPY KANARYJSKIE

Ć OŚ W O N

Gran Atlantis Bahia Real (FUEGRAG)

HHHHH

✹ najbardziej luksusowy na wyspie ✹ ekskluzywne SPA Bahia Vital i centrum fitness ✹ Coco Beach Fuerteventura – nowy, ekskluzywny klub plażowy z restauracją i łóżkami balijskimi

cena od 2653 z�/os. za 7 noclegów

WEJDŹ

na www.itaka.gala.pl

I POBIERZ KATALOG Z NASZYMI OFERTAMI

Arrecife Gran Hotel & Spa

(ACEAREG)

HHHHH

✹ położony przy plaży, w centrum stolicy wyspy Arrecife ✹ piękne widoki na ocean ✹ wysoki standard świadczonych usług SOFT

All inclusive ZA DOPŁATĄ

ZADZWOŃ: NUMER INFOLINII 801 055 111

Ilość miejsc w ofercie ograniczona

LOT W PRZESZŁOŚĆ

Back in Time

Czyżby stewardesa w roli Kopciuszka?

Poniżej: Warszawa, 1946. Centralny Port Lotniczy Okęcie: pracownicy wieży kontroli lotów i mechanicy pracujący przy silniku samolotu Douglas DC-3.

Could one of our flight attendants be Cinderella?

Below: Warsaw, 1946. The Okęcie Central Airport: employees of the control tower and mechanics working on the DC-3 Douglas engine.

OK! Możemy lecieć!

OK! Ready for take-off!

TO

CO NAJWAŻNIEJSZE

© WOJCIECH FRANUS, CORBIS, BEW, M.P.,FORUM

What matters most

112

KAŻDA LINIA MOŻE MIEĆ NAJNOWOCZEŚNIEJSZE SAMOLOTY, ALE 85-LECIA LOT-U NIE OBCHODZILIBYŚMY, GDYBY NIE LUDZIE. / ANY AIRLINE CAN HAVE THE LATEST AEROPLANES IN ITS FLEET, BUT WE WOULD NOT BE CELEBRATING THE 85TH ANNIVERSARY OF LOT WERE IT NOT FOR ITS PEOPLE.

© PAP (2), ARCHIWUM PLL LOT

TEKST/BY: Krzysztof

Przez cały rok, w każdym felietonie opisywałem Państwu chlubne tradycje LOT-u. Jak zmieniała się linia, jak zmieniało się latanie, jak ewoluowało to, co widzą Państwo na pokładzie. Jednak lecąc samolotem, mamy do czynienia jedynie z małą częścią skomplikowanego organizmu, którym jest każda linia lotnicza. Tym razem pokażę Państwu trochę kuchni.

Mózgiem każdej linii lotniczej jest centrum operacyjne. To tutaj na bieżąco podejmowane są decyzje, co zrobić, kiedy nad lotniskiem akurat szaleje śnieżyca czy rozpościera się mgła. To pracownicy tego centrum dbają o to, żeby każdy zaplanowany lot się odbył, a samoloty latały punktualnie. Jeszcze kilkanaście lat temu rotacje samolotów były układane na specjalnych paskach. Dzisiaj trudno sobie wyobrazić zarządzanie kilkudziesięcioma maszynami bez użycia komputera. Krwiobiegiem, jeśli pozostaniemy przy tej medycznej terminologii, jest dział planowania siatki połączeń. Jeszcze 20 lat temu PLL LOT wykonywały bardzo skomplikowane, łączone połączenia – na przykład Warszawa-Dubaj-Bangkok. Wszystko to wymagało niesłychanej precyzji w planowaniu rotacji samolotów czy załóg. Dziś oczywiście działowi planowania siatki pomaga komputer, ale ludzie zadanie mają jeszcze trudniejsze – muszą sprawić, żeby oferta LOT-u była atrakcyjna dla pasażerów i wyróżniała się spośród propozycji konkurencji.

Jednym z najpoważniejszych wyzwań dla każdej linii lotniczej jest niezawodność floty – to od jej sprawności zależy wykonanie wszystkich zaplanowanych rejsów zgodnie z rozkładem. Dlatego

Moczulski

dział techniki musi bardzo precyzyjnie, z odpowiednim wyprzedzeniem, planować wszystkie przeglądy techniczne, a w samolotach jest ich sporo. Od przeglądów codziennych, aż po te ciężkie, kiedy praktycznie trzeba rozebrać całą maszynę i sprawdzić wszystkie podzespoły. Czasy się zmieniają, samoloty stają się coraz bardziej zaawansowane technicznie, ale nikt nie jest w stanie zastąpić mechanika lotniczego.

O to, co widzą Państwo na pokładzie samolotu, dba dział produktu – to on

W Ił-14 mechanik czasem musiał się nieźle nagimnastykować…

The IŁ-14 was a challenge for mechanics.

I’ve been acquainting you all with LOT’s illustrious traditions in this column for a year now. I’ve written about how the airline and flying have evolved, and how the things you see on board have come about. We only see a tiny fragment of the much more complex organism that is an airline during a flight. This time, I would like

to take you behind the scenes, and, at the same time, thank all those whose hard work and commitment over the past 85 years have made flying LOT a pure pleasure.

The Operations Centre is the central nervous system of every airline. This is where the decisions are made when a blizzard is raging or when the airport is blanketed in fog. The Centre makes sure that each scheduled flight is actually made and that delays are minimised. There was a time, not even twenty years ago, when aeroplane rotation was planned on special slips.

Today, it’s hard to imagine how a fleet of dozens of aeroplanes could be managed without a computer. The bloodstream, to stick with our medical metaphor, is the Schedule Planning Department. Twenty years ago, LOT operated very complex, combined connections, e.g. Warsaw-Dubai-Bangkok, that required military precision in planning aeroplane and crew rotations.

The Schedule Planning Department obviously uses computers these days, but they now face an even more daunting task – making what LOT has to offer more attractive so that it stands out from the competition.

Fleet reliability is one of the biggest challenges an airline faces. Whether scheduled flights arrive and depart as per the flight timetable depends on it.

The Technology Department has to accurately plan technical inspections well in advance – and aircraft require a lot of them. These range from daily checks to thorough inspections where the entire plane is disassembled to inspect all its subassemblies.

113

Back in Time

wybiera dla Państwa fotele, na których siedzicie, to on zamawia na pokład napoje oraz posiłki i to on dba o to, żebyście za każdym razem czuli, że jesteście na pokładzie samolotu LOT-u.

Działów, bez których linia lotnicza nie mogłaby funkcjonować, jest więcej.

Natomiast działy tworzą ludzie. Dlatego na koniec tej jubileuszowej serii felietonów chcę podziękować wszystkim, którzy przez 85 lat tworzyli historię Polskich Linii Lotniczych LOT i robili wszystko, żeby podróż samolotem LOT-u była po prostu przyjemnością.

Dla zdecydowanej większości z nich to nie była tylko praca – to była przede wszystkim pasja. I dlatego pomimo wielu zawirowań dziejowych dziś, po już niemal 86 latach, żuraw dalej jest symbolem polskiego lotnictwa.

Dziękując pracownikom, chciałbym podziękować również Państwu, bo przecież to pasażerowie są najważniejsi dla każdej linii lotniczej. Życzę Państwu

spokojnych świąt oraz wysokich lotów w nowym, 2015 roku. ☐

O NIEZAWODNĄ FLOTĘ I WYGODNE, PUNKTUALNE LOTY DBAJĄ DLA PAŃSTWA NASI PRACOWNICY. OUR STAFF MAKES SURE LOT HAS THE BEST FLEET AND THE MOST TIMELY AND CONVENIENT FLIGHTS. The times they might be a–changin’, and aeroplanes might be becoming increasingly technologically advanced, but the aircraft mechanic is just as indispensable as ever.

Panie kapitan: Adelajda Szarzec-Tragarz (u góry) i Joanna Biedermann.

Captains Adelajda Szarzec-Tragarz (top) and Joanna Biedermann.

114

Everything you see on board an aeroplane is taken care of by the Product Department. They select the seats you sit on, order drinks and meals, and generally see to it that you enjoy that special LOT experience.

There many more departments that are vital to LOT’s operations. And every single one of them is made up of people. I would like to conclude this series of commemorative columns by thanking all those who have contributed to the making of LOT Polish Airlines over the past 85 years. For most of them, it has not been so much a labour as a labour of love. And so the crane continues to embody Polish aviation, having survived the vicissitudes of history for nearly 86 years. Having thanked LOT staff, I would now like to thank you, because the passengers are what matter most to any airline. I wish you a very merry Christmas and hope that you fly high in 2015. ☐

© ARCHIWUM PLL LOT © WOJCIECH FRANUS, CORBIS, BEW, M.P.,FORUM

LOT W PRZESZŁOŚĆ

SPIS TREŚCI 116 SIATKA POŁĄCZEŃ / 118 FLOTA / 120 MAPY LOTNISK / 125,133 LOT NEWS / 126 LOT DLA FIRM / 128 PRZYDATNE INFORMACJE / 132 MILES AND MORE / 134 ROZRYWKA / 135 LOT TRAVEL / 143 MENU LOT GOURMET

CONTENTS 116 FLIGHT NETWORK / 118 FLEET / 120 TERMINAL MAPS / 125,133 LOT NEWS / 126 LOT FOR BUSINESSES / 128 USEFUL INFORMATION / 132 MILES AND MORE / 134 ENTERTAINMENT / 135 LOT TRAVEL / 143 LOT GOURMET MENU 115

FLIGHT NETWORK SIATKA POŁĄCZEŃ

SIATKA FLIGHT POŁĄCZEŃ NETWORK

Edmonton Vancouver

Calgary

Seattle

Winnipeg

Ottawa

Montreal Toronto Minneapolis Chicago New York San Francisco Denver Cleveland Pittsburgh Cincinnati Las Vegas Atlanta Los Angeles Phoenix Orlando San Diego Detroit

Portland

Houston

Tampa

Varadero

Cancun

Gdańsk

Szczecin Bydgoszcz

Poznań

Warszawa

Lublin

Wrocław

116

Katowice Rzeszów Kraków

lot.com

Santa Clara

La Romana

Połączenia bezpośrednie LOT Destinations operated by LOT

New York Seattle

Połączenie code-share Code-share connection

Colombo

Połączenia czarterowe Charter flights

Warsaw

Beijing

Bangkok

Ho Chi Minh

Krabi Zanzibar

Colombo

Singapore Helsinki St Petersburg

Durban

Stockholm Edinburgh

Riga

Copenhagen

Vilnius

Manchester Dublin

Amsterdam

Birmingham London Brussels Paris Luxembourg

Hamburg

Kiev Lviv Vienna

Stuttgart Linz

Cluj

Munich

Salzburg Innsbruck Geneva Budapest Graz Klagenfurt Zurich Lyon Venice

Bilbao

Toulouse

Turin

Marseille Madrid

Milan Nice

Minsk

Warsaw

Dusseldorf Prague Frankfurt Basel

Moscow

Tallinn

Chisinau

Odessa

Zagreb

Ljubljana Bucharest Belgrade Zadar Split Bologna Sofia Rome

Barcelona

Tbilisi Istanbul Ankara

Lisbon

Yerevan

Athens Malta Larnaca Tel Aviv Cairo

117

Amman

OUR FLEET NASZA FLOTA

SAMOLOTY DALEKODYSTANSOWE

LONG-HAUL AIRCRAFT

Boeing 787 Dreamliner

NEW

LOT Business Class Dla Twojego komfortu fotele rozkładają się do pełnej pozycji leżącej

LOT Premium Class Specjalnie dla Ciebie klasa ekonomiczna o podwyższonym standardzie

LOT Economy Class System rozrywki pokładowej z indywidualnymi monitorami – szczegóły repertuaru na stronie 94

– the seats fully recline to a flat position for ultimate comfort.

A premium standard economy class designed especially with you in mind.

An in-flight entertainment system with individual screens – for details go to page 94.

SAMOLOTY ŚREDNIO- I KRÓTKODYSTANSOWE LOT Business Class Na krótkich i średnich dystansach miejsce obok Ciebie jest zarezerwowane specjalnie dla Twojego komfortu.

LOT Business Class On short- and medium-haul flights the seat next to you is reserved with your comfort in mind.

MEDIUM- AND SHORT-HAUL AIRCRAFT

LOT Economy Plus Korzystaj z podwyższonego komfortu podróży w przystępnej cenie.

LOT Economy Plus Enjoy higher travel comfort at an affordable price.

Boeing 737-400 Embraer 195 Embraer 175** Embraer 170

118 lot.com

6 56,72 m 60,13 m 875 km/h 14 700 km* 18/21/213

liczba / quantity długość / length rozpiętość / wing span pr. przelotowa / cruising speed zasięg / range liczba miejsc BC/PEC/EC / capacity

Bombardier DHC-8Q400***

LOT Economy Class DOMESTIC LOT Economy Class Wysoki standard podróży w najatrakcyjniejszej cenie.

LOT Economy Class The high standard of travel in the most attractive price.

liczba / quantity długość / length rozpiętość / wing span pr. przelotowa / cruising speed zasięg / range liczba miejsc / capacity

3 36,40 m 28,90 m 795 km/h 3 500 km* 147 lub 162

liczba / quantity długość / length rozpiętość / wing span pr. przelotowa / cruising speed zasięg / range liczba miejsc / capacity

6 38,65 m 28,72 m 870 km/h 3990 km* 112

liczba / quantity długość / length rozpiętość / wing span pr. przelotowa / cruising speed zasięg / range liczba miejsc / capacity

14 31,68 m 26,00 m 870 km/h 3300 km* 82

liczba / quantity długość / length rozpiętość / wing span pr. przelotowa / cruising speed zasięg / range liczba miejsc / capacity

10 29,90 m 26,00 m 870 km/h 3700 km* 70

długość / length rozpiętość / wing span pr. przelotowa / cruising speed zasięg / range liczba miejsc / capacity

32,83 m 28,42 m 666 km/h 2500 km* 78

* dla kompletu pasażerów / * with a full passenger load ** w tym dwa egzemplarze samolotów do dyspozycji rządu / ** including two aricraft at the disposal of the Polish government *** rejsy realizowane według potrzeb biznesowych / *** flights operated as per business needs

WYDARZENIA

LOT NEWS

LOT NEWS

SZEFOWIE DREAM MARZEŃ CHEFS

FOT. MICHAŁ BRZECZKOWSKI

Po raz pierwszy w historii pokład Boeinga 787 Dreamliner był areną zmagań szefów kuchni popularnego programu kulinarnego MasterChef.

Program MasterChef słynie z zaskakujących zadań dla uczestników. Tak było i tym razem. Podzieleni na dwie grupy zawodnicy musieli przygotować menu dla pasażerów Dreamlinera podróżujących w klasach LOT Business Class i LOT Premium Class. W jury oprócz Magdy Gessler, Anny Starmach i Michela Morana zasiadła Anna Czabowska, która na co dzień zajmuje się posiłkami na pokładach naszych samolotów. Przygotowane przez kucharzy w krakowskim studiu dania zostały przetransportowane na pokładzie Boeinga 737 do Warszawy, by tam trafić na pokład Dreamlinera i wyruszyć w rejs do Madrytu. Już podczas lotu w klasie biznes i premium jurorzy i goście mogli spróbować dań skomponowanych przez uczestników show, którzy przekonali się, że przygotowanie dań na pokład samolotu jest sporym wyzwaniem. Natomiast nasi goście specjalni i członkowie jury byli pod wrażeniem komfortu Dreamlinera, szczególnie klasy biznes – jej przestrzeni i wygody. W klasie ekonomicznej uczestnicy poprzednich edycji programu przygotowali warsztaty, konkursy i mnóstwo niespodzianek, które sprawiły, że pokład na wysokości 10 tys. m stał się bardziej smakowity. A kto wygrał? Dowiedzą się Państwo w listopadzie podczas emisji odcinka na antenie TVN.

For the first time in history the Boeing 787 hosted an episode of the popular Master Chef television show.

The Master Chef show is famous for the original assignments given to participants. This time was no exception. Divided into two groups, the participants had to cook a menu for Dreamliner passengers travelling in the LOT Business Class and LOT Premium Class. This time the jury of Magda Gessler, Anna Starmach and Michel Moran was joined by Anna Czabowska who is responsible for the meals offered on board LOT aircraft. The meals cooked by the chefs in Kraków were transported to Warsaw on a Boeing 737 and then delivered to a Dreamliner scheduled to fly to Madrid. This unusual delivery required a lot of coordination between a number of partners, but one more time we have proven that nothing is impossible for us. During the flight our special guests and the jury could see for themselves how comfortable the Dreamliner is. They were particularly impressed with the business class – the space and convenience it offered and the seats which can be turned into comfortable beds. In the Economy class the participants of past editions of the show ran workshops, competitions and had a host of surprises in store which transformed the airplane into a delicious restaurant at 10,000 metres above the ground. Who won this competition? You will find out in November when the episode is aired in TVN.

119 lot.com

TERMINAL MAPS MAPY LOTNISK

MAPY LOTNISK

TERMINAL MAPS WARSZAWA – LOTNISKO CHOPINA, POLSKA

Terminal A Gates 13-16

Warsaw Chopin Airport, Poland Terminal A Gates 1-12

Terminal A Gates 17-26

Informacja lotniskowa Airport information +48 22 650 4220

3 1

1

LOT Transfer Center

2

Check-in LOT

3

Kasy LOT / LOT Ticket desk

2 3 Terminal A Gates 27-37

1 3

Terminal A Gates 38-45

Terminal 3 Gates A7-A20

To

tre cen ity c the

Terminal 3 Gates B14-B41

Terminal 3 Gates C30-C36

TORONTO LEASTER B. PEARSON INTL., CANADA

Terminal 1 Gates D20-F57

LOT Business Lounge

LOT Operates from Terminal 1 Concourse E Informacja lotniskowa Airport information +1-866-207-1690

Terminal 1 Gates F32-F99

Pass control

120

Security check

Bus lot.com

Terminal 1

Rail Terminal 1 Gates E68-E81

MAPY LOTNISK

TERMINAL MAPS NEW YORK JFK, USA

Terminal 7 Gates 1-12

LOT Operates from Terminal 1 Informacja lotniskowa Airport information +1 718-244-4444

Terminal 8 Gates 1-16 Terminal 5 Gates 1-27 Terminal 1 Gates 1-11

Terminal 4 Gates 2-4

Terminal 1

Terminal 2 Gates 19-70

MAPY LOTNISK TERMINAL MAPS

Terminal 8 Gates 31-47

Terminal 4 Gates 20-41 Terminal 3 Gates 1-18

CHICAGO O’HARE, USA

Terminal 1 Gates C1-C32

LOT Operates from International Terminal 5

Terminal 1 Gates B1-B22

Informacja lotniskowa Airport information +1 773-686-2200

Terminal 3 Gates L1-L10

Terminal 5 Gates M1-M5 Terminal 2 Gates E1-E15 Terminal 3 Gates K1-K19 Terminal 2 Gates F1-F14

Terminal 3 Gates G1-G21

Terminal 3 Gates H1-H18

Terminal 5 Gates M6-M13 Terminal 5

Terminal 5 Gates M14-M21

121 lot.com

TERMINAL MAPS MAPY LOTNISK

MAPY LOTNISK

TERMINAL MAPS Terminal 3E Gates E16-E23

PEKIN/BEIJING CAPITAL INTERNATIONAL AIRPORT, CHINA LOT Operates from Terminal 3 Informacja lotniskowa Airport information +86-10-96158

Terminal 3E Gates E24-E36 Terminal 1 Gates A1-A8

Terminal 2 Gates 24-49

Terminal 3E Gates E1-E15

Terminal 3

Gates A10-A18

Terminal 2 Gates 19-23

LOT Business Lounge Pass control Security check

Terminal 2 Gates 2-18

Terminal 3C Gates C19-C37

Terminal 3C Gates C1-C18

Rail Bus

BEZPIECZEŃSTWO Bezpieczeństwo

Safety

Płyny w bagażu podręcznym

Liquids in your hand luggage

NIE PALIMY Uprzejmie przypominamy, że w czasie trwania wszystkich rejsów PLL LOT obowiązuje bezwzględny zakaz palenia (dotyczy też papierosów elektronicznych) oraz picia alkoholu wniesionego na pokład lub kupionego w sklepie pokładowym Duty Free.

NIE TELEFONUJEMY Podczas całego lotu obowiązuje bezwzględny zakaz prowadzenia rozmów z telefonów komórkowych. Telefon może jednak pozostać włączony pod warunkiem przestawienia go w tryb samolotowy. Pasażerowie po włączeniu trybu offline mogą korzystać z większości funkcjonalności m.in. telefonów, tabletów, odtwarzaczy mp3 czy aparatów, jednak bez możliwości korzystania z sygnału sieci komórkowej lub bezprzewodowej transmisji danych (czyli np. wykonywania połączeń, wysyłania SMS-ów czy używania bluetootha).

Należy pamiętać, że w czasie startu i lądowania niedozwolone jest korzystanie ze słuchawek, a laptopy i inne większe urządzenia elektroniczne muszą być na ten czas zabezpieczone w bagażu podręcznym, kieszeni fotela lub na półce.

Korzystanie z urządzeń elektronicznych na pokładach samolotów LOT-u jest możliwe na mocy decyzji Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa Lotniczego (EASA), która zezwoliła liniom lotniczym na takie działanie. Zgodnie z opinią agencji korzystanie z elektroniki w samolotach nie ma wpływu na funkcjonowanie systemów pokładowych, pod warunkiem ustawienia ich właśnie w tryb samolotowy. Elektronika ustawiona w trybie samolotowym może być włączona przez cały czas trwania rejsu.

122 lot.com

SAFETY

Od 6 listopada 2006 r. w krajach Unii Europejskiej obowiązują przepisy dotyczące odprawy pasażerów podróżujących w dowolnym kierunku z lotnisk UE oraz Norwegii, Islandii i Szwajcarii. W związku z zagrożeniem płynnymi materiałami wybuchowymi ograniczają one ilości płynów, jakie podróżni mogą wnosić na pokład samolotu. W wyznaczonych punktach każdy pasażer i jego bagaż podręczny zostają poddani kontroli. Chodzi o sprawdzenie, czy podróżny nie wnosi na pokład samolotu niedozwolonych cieczy.

Szczegółowe informacje na temat wymienionych ograniczeń na stronie www.lot.com.

NO SMOKING We kindly remind you that smoking is strictly forbidden (including e-cigarettes) on all flights of the Polish Airlines LOT. You are also requested to refrain from drinking alcohol on our planes, whether brought along on board or purchased in the duty free shop.

NO CALLING During the whole flight it is strictly forbidden to make mobile phone calls. The phone can be left on provided it is switched to airplane mode. Passengers can use all the functionalities of mobile phones, tablets, mp3 players and cameras once the offline mode is switched on, i.e. without an active mobile phone signal or wireless data transmission (which would permit to e.g. make calls, send text messages or use the blutooth technology). Please note that durin both take-off and landing it is forbidden to use headphones, while laptops and larger electronic devices must be put away in hand luggage, in the front seat pocket or on the shelf above your seat. Passengers are allowed to use electronic devices on board LOT aircraft pursuant to the decision of the European Aviation Safety Agency (EASA) which authorised airlines to introduce the above rules. In line with the opinion of the agency, use of electronic devices on board does not interfere with the aircraft’s electronic system provided the flight mode is switched on in the device. Electronic devices switched to flight mode can be used during the whole flight.

On 6 November 2006 new regulations regarding the check-in of passengers travelling in any direction from European Union airports as well as from Norway, Iceland and Switzerland have been introduced in the European Union member states. In connection with the risk of liquid explosives, the regulations limit the amount of liquid which can be taken on board of the aircraft. At set points, each passenger and his or her hand luggage, undergo control. It must be checked whether the traveler does not take prohibited fluids on board of the aircraft. Detailed Information regarding the abovementioned limitations is available at www.lot.com

LOT NEWS

PONAD 10 TYSIĘCY PASAŻERÓW W LOT ECONOMY PLUS!

OVER 10,000 PASSENGERS CHOSE LOT ECONOMY PLUS!

Coraz więcej osób chce latać bardziej komfortowo. Wprowadzona w czerwcu tego roku nowa klasa o podwyższonym standardzie – LOT Economy Plus okazała się sukcesem.

Higher travel comfort is appreciated by a growing number of people. Introduced last June, the new upgraded class LOT Economy Plus has become a success.

LOT Economy Plus na rejsach krótko- i średniodystansowych została wprowadzona zaledwie kilka miesięcy temu, a już cieszy się dużą popularnością. Pasażerowie doceniają komfort podróży zbliżony do klasy biznes, w korzystnych cenach. Z miesiąca na miesiąc chętnych do podróżowania w LOT Economy Plus przybywa, o czym świadczą liczby – już ponad 10 tysięcy pasażerów. Wybierając nową klasę LOT-u, klient otrzymuje przywileje klasy biznes, w tym m.in.: dedykowany numer infolinii, wspólne stanowisko odprawy z klasą biznes, priorytet bagażu i boardingu, a gdy w Warszawie samolot nie będzie obsługiwany przez rękaw, dedykowany bus (z pasażerami klasy biznes). Na pokładzie ma wybór doskonałych posiłków, napojów i alkoholi, codzienną prasę oraz miejsce w przedniej części samolotu.

Dodatkowo pasażerowie otrzymują więcej niż dotychczas mil w programie lojalnościowym.

– Pasażerowie LOT Economy Plus szczególnie doceniają możliwość szybkiego wejścia i wyjścia z samolotu.

Jeżeli ktoś posiada tylko bagaż podręczny, na lotnisku Chopina w Warszawie po 5 minutach od lądowania jest już w taksówce, jeżeli ma bagaż rejestrowy, nastąpi to po 10-15 minutach. Niezależnie od tego czy samolot był ustawiony przy rękawie, czy obsłużony dedykowanym busem – mówi Michał Leman, Dyrektor Działu Rozwoju Produktu PLL LOT. Pasażerowie Klasy LOT Economy Plus z rejsów europejskich, którzy kontynuują swoją podróż przesiadając się w Warszawie, automatycznie podróżują w Dreamlinerach w klasie LOT Premium na wszystkich trasach długodystansowych, czyli Warszawa – Nowy Jork, Chicago, Toronto czy Pekin.

LOT Economy Plus was introduced on short and medium-haul flights only several months ago, but it already enjoys wide popularity. Passengers appreciate more travel comfort similar to that offered by business class but available at lower prices. The number of travellers keen to fly LOT Economy Plus is growing, and has exceeded 10,000 passengers. Every customer choosing LOT’s new class benefits from business class privileges, including a dedicated hotline number, a shared check-in desk with business class, priority baggage and boarding service as well as a dedicated bus when the aircraft cannot be accessed from a jet bridge at Warsaw airport (boarded together with Business class passengers). On board, Economy Plus passengers benefit from a choice of delicious meals, beverages and alcoholic drinks, daily press and a seat in the front section of the aircraft.

Moreover, they will obtain more miles in the frequent flyer program than before. LOT Economy Plus passengers appreciate the possibility of quick boarding and disembarking. Passengers travelling with carry-on luggage will be sitting in a taxi 5 minutes after landing at the Warsaw Chopin Airport, and 10-15 minutes in case of checked-in luggage, no matter whether the aircraft used the jet bridge or a dedicated airport bus”, said Michał Leman, Head of Product Development at LOT. LOT Economy Plus is automatically available for LOT Premium Class passengers traveling on European routes with a transfer in Warsaw – they travel on board Dreamliner aircrafts in LOT Premium class on all long haul flights, i.e. from Warsaw to NYC, Chicago, Toronto and Beijing.

LOT NEWS

WYDARZENIA

125 lot.com

LOT NEWS

126 lot.com

FOT. ESTE LAUDER

LOT NEWS

WYDARZENIA

USEFUL INFORMATION PRZYDATNE INFORMACJE

BAGAŻ

LUGGAGE

Bagaż rejestrowany przewożony w luku bagażowym

Od 2012 roku obowiązuje system sztukowy, tzw. Piece Concept, który dotyczy bagaży rejestrowanych na wszystkich rejsach operowanych przez PLL LOT: • LOT Business Class na trasach długodystansowych (USA, Kanada, Chiny) – 3 sztuki o wadze nie większej niż 32 kg, • LOT Business Class na trasach średnio- i krótkodystansowych – 2 sztuki o wadze nie większej niż 32 kg, • LOT Premium Class na trasach długodystansowych – 2 sztuki, każda do 23 kg, • LOT Economy Plus na trasach średnio- i krótkodystansowych (Polska, Europa, Bliski Wschód) – 2 sztuki, każda do 23 kg, • LOT Economy Class – 1 sztuka o wadze do 23 kg.

Suma trzech wymiarów bagażu rejestrowanego nie powinna przekraczać 158 cm.

Checked luggage allowances

From 2012 are subject to the Piece Concept applicable to registered baggage on all flights operated by LOT Polish Airlines: • LOT Business Class on long-haul flights (US, Canada, China) – 3 pieces of luggage up to 32 kg each • LOT Business Class on middle- and short haul flights (Poland, Europe, Middle East) – 2 pieces of luggage up to 32 kg each • LOT Premium Class on long haul flights – 2 piece of luggage up to 23 kg each • LOT Economy Plus on middle- and short haul flights (Poland, Europe, Middle East) – 2 pieces of luggage up to 23 kg each • LOT Economy Class – 1 piece up to 23 kg The sum of three dimensions should not exceed 158 cm

Bagaż podręczny przewożony na pokładzie

Niezależnie od limitu bagażu rejestrowanego i terminu zakupu biletu pasażer jest uprawniony do bezpłatnego przewozu bagażu podręcznego: • LOT Business Class – 2 sztuki o łącznej wadze do 18 kg (max waga jednej sztuki 9 kg), • LOT Premium Class – 2 sztuki 12 kg łącznie (max waga jednej sztuki 8 kg), • LOT Economy Plus – 1 sztuka do 8 kg, • LOT Economy Class – 1 sztuka do 8 kg.

Suma trzech wymiarów bagażu podręcznego (długości, szerokości i wysokości) nie może przekraczać 118 cm (55x40x23)* Dodatkowo, w ramach bagażu podręcznego mogą być przewożone: - mała torebka damska lub​ - laptop lub - mały aparat fotograficzny lub - mała kamera lub - para kul ortopedycznych lub - dla podróżujących z dziećmi – pokarm i składany wózek lub spacerówka dla dziecka.

Carry-on luggage allowances

Apart from the above limits regarding checked-in luggage and regardless of the date on which the ticket was purchased, passengers are entitled to take on board free of charge: • LOT Business Class – 2 pieces of luggage up to 18 kg (one piece max 9 kg) • LOT Premium Class – 2 pieces of luggage up to 12 kg (one piece max 8 kg) • LOT Economy Plus – 1 piece of luggage up to 8 kg • LOT Economy Class – 1 Piece of luggage up to 8 kg The sum of three dimensions ( length, width and height) must not exceed 118 cm (55 + 40 + 23)* Passengers may additionally carry the following items as hand luggage: - a small woman’s handbag or - a laptop or • a small camera or - or small video camera or - a pair of crutches or - for passengers travelling with children - baby food and/or a fold up collapsible pusher (stroller)

Bagaż dla dzieci do lat dwóch

Dzieci do lat 2 niezajmujące oddzielnego miejsca w kabinie mają prawo do bezpłatnego przewozu: 1 sztuki bagażu do 23 kg o maksymalnym wymiarze do 158 cm oraz składanego wózka dziecięcego lub kosza do przewozu niemowląt, lub fotelika samochodowego przewożonych w luku bagażowym**

Luggage allowances for Children up to 2 years of age not occupying a separate seat are entitled to take on board free of charge: 1 piece of luggage weighting up to 23 kg with a maximum size of up to 158 cm, and a fold up collapsible pusher (stroller), children up to or a baby basket or a car seat carried in the hold ** 2 years of age Deklaracje celne

Wzór wypełnienia deklaracji celnych znajdą Państwo w systemie rozrywki pokładowej (w rejsach dalekodystansowych).

Customs declarations

Sample of custom declaration form can be found in the inflight entertainment system (on long-haul flights)

Zwierzęta na pokładzie

Ze względów bezpieczeństwa podróżujące na pokładzie samolotu zwierzęta muszą pozostać w trakcie całej podróży w przeznaczonej do tego celu torbie lub klatce.

Animals on board

For safety reasons, animals travelling on board the aircraft must remain in a dedicated bag or cage during the entire trip.

Komfort (na pokładzie) Uprzejmie informujemy, że w trosce o bezpieczeństwo i komfort naszych pasażerów zabronione jest korzystanie z jakichkolwiek urządzeń blokujących elementy ruchome foteli.

For your comfort

128 lot.com

In consideration for your safety, we wish to kindly inform you that is prohibited by law to use any form of instrument or tool that blocks the recline function of the passenger’s seat on board the aircraft.

* Informacje zamieszczone w magazynie są aktualne na dzień oddania magazynu do druku. Aktualna oferta i wysokość opłat za przewóz dodatkowego bagażu dostępne są w biurach sprzedaży, Call Center bądź na stronie internetowej lot.com / * The information published in the magazine is valid as at the date the magazine goes to print and it does not constitute a commercial offer within the meaning of the Civil Code. In order to confirm the validity of this information please consult LOT Polish Airlines sales assistants at sales offices, contact the Call Centre or visit the website: lot.com. ** N a niektórych połączeniach obsługiwanych małymi samolotami mogą obowiązywać dodatkowe restrykcje odnośnie wielkości bagażu podręcznego. / ** Additional carry-on luggage restrictions may apply for certain flights operated by small aircraft. *** T orba-kosz do przewozu niemowląt lub fotelik samochodowy mogą być zabierane na pokład w miarę wolnego miejsca. / *** A baby basket or a car seat can be taken on board, if space is available. **** Z rynku polskiego obowiązuje dodatkowa opłata serwisowa. / **** A n extra charge applies to outbound flights from Poland.

FOT. HEATHROW AIRPORT

Świąteczna oferta specjalna w Apart!

W listopadzie i grudniu 2 mile zamiast 1 mili za każde 5 zł wydane na gwiazdkowe prezenty!

Zapraszamy do salonów Apart w całej Polsce i eSklepu na www.apart.pl

LOT NEWS

LOT NEWS

WYDARZENIA

SIŁA POMOCY THE POWER OF AID Polacy z misją nadziei dla syryjskich uchodźców Polskie Centrum Pomocy Międzynarodowej (PCPM) już trzeci rok wspiera uchodźców w północnym Libanie. Działając w ramach międzynarodowej pomocy humanitarnej, fundacja przekazuje uchodźcom środki finansowe na wynajem mieszkań. Ponieważ fundusze trafiają bezpośrednio do libańskich właścicieli, działania te pozytywnie wpływają na lokalną gospodarkę, a także na wzrost zarobków Libańczyków, co umożliwia im przyjęcie kolejnych rodzin uchodźców. 3,2 milionów Syryjczyków musiało opuścić dom i uciekać w poszukiwaniu bezpiecznego miejsca do życia. Do tej pory z pomocy udzielanej przez PCPM skorzystało już blisko 8500 osób czyli ponad 2000 syryjskich rodzin.

W tym roku fundacja powołała Zespół Ratunkowy PCPM, by nieść pomoc medyczną i humanitarną poza granicami Polski. Złożony z doświadczonych ratowników medycznych i lekarzy zespół gotowy jest do ruszenia z pomocą w ciągu 24 godzin. W ramach jego działań do Libanu pojechał m.in. lekarz-psycholog – prof. Bassam Aouil, który towarzyszył zespołowi PCPM w terenie, by ocenić stan psychiczny uchodźców.

Sami uchodźcy przyznają, że ciągle tląca się w nich nadzieja to zasługa zarówno programów pomocy, jak i życzliwych ludzi, których mieli szczęście spotkać. Pomoc nie byłaby możliwa bez wsparcia ze strony Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP, UNHCR oraz Polskich Linii Lotniczych LOT.

Poles on a mission of hope for Syrian refugees For the third year running, the Polish Centre for International Aid (PCPM) is supporting refugees in northern Lebanon. Operating within international humanitarian aid programmes, the foundation provides refugees with funds to rent apartments. Money is distributed directly to Lebanese landlords, which has a positive impact on the local economy and contributes to an increase in earnings of the Lebanese people, enabling them to receive new families of refugees. 3.2 m Syrians were forced to abandon their homes and flee in search of a safe place to live. To-date, almost 8,500 people or more than 2,000 Syrian families have benefited from assistance provided by PCPM. This year, the foundation has appointed PCPM’s Rescue Team to render medical and humanitarian assistance outside Poland. The team consisting of paramedics and doctors is ready to provide assistance within 24 hours. Prof. Bassam Aouil, a physician and psychologist, was delegated to Lebanon to accompany the PCPM in the field and conduct interviews with refugees to evaluate their mental condition. Refugees admit that they credit the hope flickering in their hearts to relief programmes and friendly people they were lucky to meet. Relief would not be possible without the support of the Polish Ministry of Foreign Affairs, UNHCR and LOT Polish Airlines who have made a great contribution to assistance provided to victims of natural disasters and humanitarian crises.

133 lot.com

FILMY MOVIES

TV TV

GRY GAMES

O NAS ABOUT US

MUZYKA MUSIC

ZMIENIAMY SIĘ. DLA CIEBIE WE ARE CHANGING. FOR YOU

W grudniu w ramach oferty PLL LOT oferujemy Państwu 31 filmów (w tym 4 filmy chińskie), 16 odcinków seriali (w tym hity HBO), trzy koncerty, wiele programów rozrywkowych oraz ofertę audio, gier i prasy elektronicznej. Zachęcamy do zapoznania się ze szczegółami wewnątrz systemu oraz z zakładkami „O nas” i kategorią „Zmieniamy się dla Ciebie” w sekcji „TV”, aby mogli Państwo przekonać się, co jeszcze postanowiliśmy zrobić, aby umilić Państwu podróż.

E-READER

In December, we would like to present you 31 movies (including 4 Chinese movies), 16 TV series’ episodes (including HBO blockbusters), 3 concerts, a selection of entertaining shows and a collection of music albums, games and e-magazines. We encourage you to check it out yourself. Please take a look at the “About us” section and the “We’re changing for You” category in the TV section to see what else we have decided to do to make your travel experience even better.

NOWOŚCI FILMOWE NEW IN NOVEMBER:

BRUDNY SZMAL THE DROP

134

DLA DZIECI KIDS

INIEMAMOCNI THE INCREDIBLES

HOBBIT: NIEZWYKŁA PODRÓŻ THE HOBBIT: AN UNEXPECTED JOURNEY

MAŁA MISS LITTLE MISS SUNSHINE

ŚNIĘTY MIKOŁAJ THE SANTA CLAUSE

NATURALNA MIŁOŚĆ NATURAL BORN LOVERS 天生愛情狂

lot.com

FOT. MP

IN-FLIGHT ENTERTAINMENT SYSTEM ROZRYWKA NA POKŁADZIE

SYSTEM ROZRYWKI POKŁADOWEJ ENTERTAINMENT SYSTEM ROZRYWKI POKŁADOWEJIN-FLIGHT IN-FLIGHT ENTERTAINMENT

Lot to dopiero poczatek The flight is only the beginning

w tym numerze ParyĹź Pekin Turcja Chamonix Emiraty Arabskie Tajlandia

lottravel.com

in this issue Paris Beijing Turkey Chamonix United Arab Emirates Thailand

Smaki i skarby Miasta Miłości Weekend w Paryżu

Warsaw

Pakiet zawiera: • • • • •

Bezpośredni przelot Polskimi Liniami Lotniczymi LOT na trasie Warszawa – Paryż w obie strony Prywatny transfer z lotniska do hotelu oraz z hotelu na lotnisko 2 noclegi w 4* hotelu w Paryżu Pakiet Wieczór Wrażeń Ubezpieczenie turystyczne

Paris

Na Wieczór Wrażeń składa się: Cena pakietu od: Price from:

2518 PLN za osobę per person

loty 3x dziennie 3 daily flights

1

Rejs statkiem Marina de Paris po Sekwanie Statek „Marina de Paris” proponuje wyjątkowe spotkanie z francuską stolicą od strony malowniczej rzeki pozwalającej zobaczyć miasto z tej niecodziennej perspektywy. W trakcie trwania wyśmienitego posiłku będą Państwo mogli podziwiać jedne z najbardziej znanych i najpiękniejszych paryskich zabytków: Muzeum Orsay, Consiergerie, Katedrę Notre Dame, Muzeum Luwr, Wieżę Eiffla oraz przepiękne i niesłychanie romantyczne paryskie mosty. Podczas rejsu będą mieli Państwo okazję skosztować przepysznych dań kuchni francuskiej. Menu przygotowane przez szefów kuchni obfituje w różnorodne przystawki, dania główne oraz desery.

Zwiedzanie Wieży Eiffla Zwiedzanie drugiego poziomu Wieży, z którego rozpościera się przepiękny panoramiczny widok na to zapierające dech w piersiach miasto.

Show „Feerie” w Moulin Rouge Jako kwintesencję tego upojnego wieczoru mamy dla Państwa przedstawienie w najbardziej znanym kabarecie na świecie Moulin Rouge. „Feerie” to prawdziwy francuski kankan, przedstawienie, cyrk i występy pięknych dziewcząt, to muzyka, taniec, niezwykłe kostiumy, boa i pióra, klowni, konie i gady, a także wiele, wiele więcej. W trakcie przedstawienia będą się mogli Państwo delektować wybornym francuskim szampanem.

Pakiet zawiera: • Transport luksusowym i klimatyzowanym autobusem • Rejs po Sekwanie z kolacją • Bilety wejściowe na drugie piętro Wieży Eiffla • Show „Feerie” w Moulin Rouge (wliczona butelka szampana na dwie osoby) • Opieka wielojęzycznego opiekuna/hostessy

2 3

Flavours and treasures of the City of Love Weekend in Paris Price includes: • • • • •

Direct LOT flight Warsaw – Paris (CDG) - Warsaw Private transfer airport - hotel - airport 2 nights’ accommodation in a 4* hotel in Paris Amazing Evening package Travel insurance

Amazing Evening includes:

Kontakt Contact

www.lottravel.com +48 22 577 66 77

1

„Decouverte” Dinner Cruise on Marina de Paris Embark the „Marina de Paris” restaurant-boat on a fabulous journey in the heart of Paris for an unforgettable visit of the city and fall for the charm of the Seine river in a warm and cozy atmosphere.

During your trip on the river, you will enjoy your dinner „Decouverte” while admiring the most beautiful monuments of Paris: Orsay Museum, Conciergerie, Notre Dame de Paris Cathedral, Louvre Museum, Eiffel Tower and romantic bridges!

A spectacular gastronomic experience awaits you courtesy of our Chef and his crew. The menu consists of a variety of tasty starters, the choice of a main course, a variety of delicious desserts and a glass of wine.

2

Eiffel Tower visit Get to the 2nd floor of the Tower to discover the breathtaking panoramic view over the city.

3

Moulin Rouge Show „Feerie” And finally the highlight of your evening - the show of the Moulin Rouge with the numerous international attractions, the famous French Can can with the Doriss Girls dancers and the beautiful decors.

Half bottle of Champagne will be served during the show.

Amazing Evening Services: • Transportation in luxury air conditioned coach • Dinner cruise on the Seine (one drink included) • Entrance ticket to the second floor of the Eiffel Tower • Show at the Moulin Rouge (1/2 bottle of champagne included) • The services of a multilingual hostess/interpreter

Pekin

Weekend w Pekinie

Warsaw

Pakiet zawiera:

Cena pakietu od: Price from:

5499 PLN za osobę per person

• Bezpośredni lot na trasie Warszawa – Pekin – Warszawa samolotem Boeing 787 Dreamliner (klasa ekonomiczna) • Zakwaterowanie: 3 noclegi w hotelu Crowne Plaza Beijing Wangfujing***** lub podobnym (+wyżywienie: śniadania, lunche, kolacje) • Zwiedzanie wg programu wraz z kosztami biletów wstępu • Prywatne transfery lotnisko – hotel – lotnisko • Prywatny transport w czasie zwiedzania • Serwis wykwalifikowanego przewodnika lokalnego z jęz. angielskim • Bilety na spektakl Kung-fu show • Ubezpieczenie turystyczne

Beijing

Plan pobytu: Dzień

1

Piątek Przylot do Pekinu samolotem rejsowym LO 091 o godz. 06:45. Przejazd do największego cesarskiego ogrodu, jakim jest Letni Pałac. Lunch w jednym z pawilonów, znajdujących się na terenie pałacu. Przejazd na Plac Tiananmen (Plac Niebiańskiego Spokoju). Przejście do gmachu Opery Narodowej, czas na zdjęcia. Kolacja w lokalnej restauracji.

Dzień

Sobota Śniadanie. Przejazd do Świątyni Nieba – największego obiektu sakralnego cesarskich Chin. Przejazd do Zakazanego Miasta czyli Cesarskiego Zimowego Pałacu. Po lunchu – przejażdżka rikszami po najstarszych uliczkach miasta (teren tzw. Hutongów). Chwila relaksu na malowniczej uliczce pełnej barów.

Kolacja w lokalnej restauracji. Wieczorem – udział w spektaklu „Kung-Fu Show”.

Dzień

Niedziela Śniadanie. Zwiedzanie Świątyni Harmonii i Pokoju. Po lunchu wyjazd poza miasto i zwiedzanie Wielkiego Muru. Wjazd kolejką linową w wyższe partie i zdobywanie chińskiego muru w miejscu, pochodzącym z okresu dynastii Ming.

Trekking po Wielkim Murze. Powrót do miasta, pożegnalna kolacja.

Dzień

Poniedziałek Wczesne śniadanie. Transfer na lotnisko, wylot do Polski samolotem rejsowym LO 092 o 08:45.

2

3

4

Beijing

Weekend in Beijing Price includes: • Direct flight Warsaw - Beijing - Warsaw aboard the Boeing 787 Dreamliner (Economy Class) • Accommodation: 3 nights in: Crowne Plaza Beijing Wangfujing***** or similar (catering: breakfasts, lunches, dinners) • Sightseeing according to the programme along with entrance tickets • Private transfers airport – hotel – airport • Private transport while sightseeing • Services by a qualified local tour guide speaking English • Tickets for a Kung-fu show • Travel insurance

Itinerary: Day

Friday Arrival to Beijing aboard the regular LO 091 flight at 06:45 a.m. Transfer to the largest emperor’s garden of the Summer Palace. Lunch in one of pavilions located in the Summer Palace garden. Transfer to the Tiananmen Square (Gate of Heavenly Peace). Walk to the building of the National Opera, time to take photos. Dinner in a local restaurant.

Day

Saturday Breakfast. Transfer to the Temple of Heaven – the largest sacral facility of imperial China.

Transfer to the Forbidden City, that is the Imperial Winter Palace. After lunch – a ride in a rickshaw in the oldest streets of the city (the so-called Hutongs’ area). Short relaxation in a picturesque street full of bars. Dinner in a local restaurant. Evening – „Kung-Fu Show”.

Day

Sunday Breakfast, Transfer to the Temple of Peace and Harmony.

Lunch and visit of the Great Wall. Entrance to the highest parts by a cable car and climbing a portion of the wall built during the Ming Dynasty. Trekking over the Great Wall. Return to the city, farewell dinner.

Day

Monday Early breakfast. Transfer to the airport, departure for Poland aboard the regular LO 092 flight at 08:45 a.m.

1

2

3 4 Kontakt Contact

www.lottravel.com +48 22 577 66 77

Odkryj unikalność kraju dwóch kontynentów – Turcja

Warsaw

Pakiet zawiera: • Bezpośredni przelot Polskimi Liniami Lotniczymi LOT na trasie Warszawa – Istambuł w obie strony • Prywatny transfer z lotniska do hotelu oraz z hotelu na lotnisko • 4 noclegi w Hotelu President, (4*) ze śniadaniem • 3 jednodniowe wycieczki: Śladami Imperium Osmańskiego, Śladami Cesarstwa Bizantyjskiego, Kraj Dwóch Kontynentów(w cenę wycieczek wliczone są: transport, opieka przewodnika, bilety wejściowe, parking oraz lunch trzeciego dnia).

• Ubezpieczenie turystyczne

Cena pakietu od: Price from:

Plan pobytu: Dzień

Po przylocie do Istambułu prywatny transfer zabierze Państwa do hotelu.

Dzień

Śladami Imperium Osmańskiego: Błękitny Meczet, Muzeum Sztuki Tureckiej i Islamskiej, Pałac Topkapi, Kryty Bazar.

Dzień

Śladami Cesarstwa Bizantyjskiego - Kościół św. Zbawiciela na Chorze, Hipodrom w Konstantynopolu, Hagia Sophia oraz rejs Cieśniną Bosfor.

Dzień

Kraj Dwóch Kontynentów (Europa i Azja) - Pałac Beylerbeyi, Wzgórze Camlica, Pałac Dolmabahce, Bazar Egipski. Lunch.

Dzień

Prywatny transfer na lotnisko w Istambule.

1 4999 PLN za osobę per person

Istanbul

2

3

4

5

Discover the uniqueness of a country

where two continents meet – Turkey Price includes: • • • • • •

Direct LOT flight Warsaw – Istanbul - Warsaw Private transfer airport – hotel - airport 3 one-day excursions: Ottoman Times, Byzantine Times, Two Continents Tours include transportation, guidance, entrance and parking fees and lunch on day 3 4 nights’ Accommodation in 4*The President Hotel, breakfasts Travel insurance

Itinerary: Day

After arrival in Istanbul the private transfer will take you to your hotel in the city centre.

Day

Ottoman Times tour - Blue Mosque, Islamic Art Museum, Topkapi Palace, Grand Bazaar.

Day

Byzantine Times tour – Chora Museum, Hippodrome Square, St. Sophia and Bosphorus Cruise.

Day

Two Continents (Europe & Asia) – Beylerbeyi Palace, Camlica Hill, Dolmabahce Palace, Spice Market. Lunch.

Day

Private transfer to the airport.

1

2 3 4 5 Kontakt Contact

www.lottravel.com +48 22 577 66 77

Chamonix

Narty we Francji Pakiet zawiera: • Przelot Warszawa – Genewa – Warszawa • Prywatny transfer z lotniska w Genewie do Chamonix • Zakwaterowanie • w 4* Hôtel Mercure Chamonix les Bossons lub podobnym (3 noclegi wraz ze śniadaniem) • w 4* Hotel Les Aiglons lub podobnym (7 noclegów wraz ze śniadaniem) • Trzydniowy lub siedmiodniowy skipass • Ubezpieczenie turystyczne

Cena pakietu /4 dni/ od: Package price from:

3599 PLN za osobę per person

Cena pakietu /7 dni/ od:

6099 PLN za osobę Liczba miejsc ograniczona.

Number of packages is limited.

Geneva

Program: Dzień 1 Transfer z lotniska w Genewie do 4* hotelu w Chamonix.

Dzień 2-3 lub 2-6 Czas wolny na jazdę na nartach Tereny narciarskie w Chamonix. Chamonix oferuje wiele ciekawych krajobrazowo tras o zróżnicowanych poziomach trudności. Każda z nich posiada unikalne cechy, które zaspokoją rozmaite potrzeby miłośnków śnieżnego szaleństwa. Znajdziemy wśród nich długie stoki zjazdowe, malownicze trasy biegnące wśród drzew, a także te bardziej wymagające, dla spragnionych mocniejszych wrażeń Dzień 4 lub 7 Transfer z hotelu na lotnisko w Genewie.

Chamonix

Skiing in France Package includes: • Direct LOT flight Warsaw – Geneve - Warsaw • Return private transfer from Geneve Airport to Chamonix • Accommodation in 4* Hôtel Mercure Chamonix les Bossons or similar (3 nights with breakfasts) • 3 day Skipass • Travel insurance

Itinerary: Thursday Transfer from Geneve Airport to the hotel in Chamonix.

Friday & Saturday Free time to enjoy skiing.

Ski areas in the Chamonix Valley. Chamonix offers a multitude of slopes for all levels, each ski area have its own merit. Tremendously long slopes, skiing through the trees, freeride and off-piste, beginners slopes: an infinite number of possibilities for snowriders and mountain lovers alike.

Sunday Transfer from the hotel to Geneve Airport.

Kontakt Contact

www.lottravel.com +48 22 577 66 77

Emiraty Arabskie

Objazd: Emiraty Arabskie, przygoda z szejkiem w 8 dni Emiraty Arabskie kuszą bogactwem, przepychem i nowoczesnością.

Dubaj może się poszczycić najwyższymi i najdroższymi budowlami na świecie, w Abu Dhabi znajduje się największy meczet, a Sharjah jest niekwestionowaną perłą.

Główne punkty programu: Cena pakietu od: Price from:

3729 PLN za osobę per person

DUBAJ – czyli bogactwo na każdym kroku.

DUBAI MIRACLE GARDENS. RAS AL KHOR WILDLIFE SANCTUARY – oglądanie ponad kilkuset flamingów.

MUZEUM HISTORII NATURALNEJ. ABU DHABI – stolica Zjednoczonych Emiratów Arabskich.

FUJAIRAH – jeden z siedmiu Emiratów położony nad Oceanem Indyjskim.

EMIRAT SHARJAH – kulturalna stolica Emiratów zwana Perłą Zatoki.

United Arab Emirates

Tour: United Arab Emirates, an adventure with a sheikh in 8 days United Arab Emirates tempt with their wealth, splendour and modernity. Dubai may boast the tallest and the most expensive buildings in the world, the largest mosque is located in Abu Dhabi, and Sharjah is an undisputable pearl in its crown.

Main attractions: DUBAI – wealth at each step.

DUBAI MIRACLE GARDENS. RAS AL KHOR SANCTUARY – you can see several hundred flamingos.

NATURAL HISTORY MUSEUM. ABU DHABI – the capital of the United Arab Emirates.

FUJEIRAH – one of seven Emirates, located on the coast of the Indian Ocean.

SHARJAH EMIRATE – the cultural capital of the Emirates, known as the “Pearl of the Gulf”.

GOLDEN TULIP KHATT**** Luksusowy resort dysponuje świetnym centrum SPA oraz basenem zewnętrznym.

The luxurious resort has an excellent SPA centre and an outdoor pool.

Cena pakietu od: Price from:

Cena pakietu od: Price from:

per person

per person

3099 PLN za osobę

Kontakt Contact

AL RAHA BEACH HOTEL***** ABU DHABI Ekskluzywny hotel, położony jest tuż przy prywatnej piaszczystej plaży z laguną i sztucznie usypaną wyspą.

An exclusive hotel located next to a private sandy beach with a lagoon and an artificially created island

www.lottravel.com +48 22 577 66 77

4969 PLN za osobę

THE TRIP ORGANIZER IS RAINBOW TOURS TRAVEL AGENCY

Tajlandia

Objazd: Baśniowa Tajlandia w 16 dni Wizyta w Tajlandii jest bez wątpienia obowiązkowa! Bangkok kusi kolorami i nieustającym gwarem, historyczne stolice przyciągają zabytkami, a przyroda, kuchnia oraz gościnność mieszkańców nie mają sobie równych.

Główne punkty programu: Cena pakietu od: Price from:

5599 PLN za osobę per person

BANGKOK – gdzie czekają na nas takie atrakcje jak: świątynia Złotego Buddy, rynek kwiatowy w Chinatown, Pałac Królewski.

MOST NA RZECE KWAI I CMENTARZ JENIECKI – Muzeum Budowniczych Mostu na Rzece Kwai.

WAT DOI SUTHEP – jedna z najsłynniejszych świątyń w Tajlandii.

AYUTTHAYA – dawna stolica Tajlandii z imponującym kompleksem świątyń i licznymi ruinami.

REJS ŁODZIĄ wzdłuż granic Tajlandii, Laosu i Birmy.

CHIANG MAI – „stolica północnej Tajlandii”.

OGRÓD ORCHIDEI, SZKOŁA SŁONI. PATTAYA, JOMTIEN, KOH SAMET LUB RAYONG – wypoczynek w jednym z tych kurortów. Możliwość korzystania z wycieczek fakultatywnych.

Thailand

Tour: Fairy-tale Thailand in 16 days The visit in Thailand is definitely a must! Bangkok tempts you with its colours and ever present hubbub, the historic capitals attract with their historic monuments, and the nature, cuisine and hospitality of its residents are unparalleled.

Main attractions: BANGKOK – where the following attractions await: the Golden Buddha Temple, flower market in Chinatown, the Royal Palace.

BRIDGE OVER THE RIVER KWAI AND POW CEMETERY – Museum of Builders of the Bridge Over the River Kwai.

WAT PHRA THAT DOI SUTHEP – one of the most famous temples in Thailand.

AYUTTHAYA – the former capital of Thailand with an impressive complex of temples and numerous ruins.

BOAT CRUISE along the borders of Thailand, Laos and Burma.

CHIANG MAI – “the capital of northern Thailand”.

ORCHID GARDENS, SCHOOL FOR ELEPHANTS. PATTAYA, JOMTIEN, KOH SAMET OR RAYONG – rest in one of the resorts. Possibility of optional trips.

NOVOTEL RAYONG****, RAYONG Położony w spokojnym regionie Rayong, bezpośrednio przy szerokiej, piaszczystej plaży. W okolicy hotelu znajduje się kilka restauracji i sklepów.

Located in the quiet region of Rayong, next to a wide sandy beach. There are several restaurants and shops near the resort.

Cena pakietu od: Price from:

Cena pakietu od: Price from:

per person

per person

4999 PLN za osobę Kontakt Contact

SIAM BAYSHORE**** PATTAYA Wygodny i stylowy hotel zlokalizowany na południowym skraju zatoki Pattaya.

The comfortable and stylish hotel is located in the southern end of the Pattaya Bay. I

www.lottravel.com +48 22 577 66 77

5099 PLN za osobę THE TRIP ORGANIZER IS RAINBOW TOURS TRAVEL AGENCY

Kompleksowa obsługa wyjazdów służbowych

Profesjonalne doradztwo oraz szeroki wachlarz usług na każdym etapie podróży

Comprehensive business trip service

Professional consultancy and wide range of services at each stage of the journey Najlepsze warunki na połączenia krajowe i międzynarodowe LOT oraz innych przewoźników Best conditions for national and international LOT flights and other airlines

Wynajem samochodów Car rental

Rezerwacje hotelowe Hotel bookings

Wyjazdy typu „incentive” Incentive trips

Ubezpieczenia podróżne Travel insurance

Naliczanie punktów i mil w programach lojalnościowych: Miles & More oraz LOT dla Firm Collection of point in Miles & More program and LOT for Business program

Pakiety wakacyjne dla pracowników firm Vacation packages for employees

Serwis dostosowany do indywidualnych potrzeb i polityki firmy Customized service meeting to individual needs and company travel policy

Kontakt przez 24h 24h service

Skontaktuj się z nami! / Contact us today!

Tel: +48 22 606 66 33 / E-mail: biz@lottravel.com

Business

E

E

I

E

E

E

E

E

E

E

I

E

I

E

I

I

E

E

E

E

E

I

E E

I

E

I

I

E

I

E

E

E

E

E

E

I

E

E

I

I

E

E

I

E

E

I

I

E

I

E

I

WYJĄTKOWE WNĘTRZA ZACHWYCAJĄCA PANORAMA TATR BASEN TERMALNY NAJWIĘKSZE JACUZZI POD GIEWONTEM ,, ZJAWISKOWA RESTAURACJA ,,HALKA ,, CLUB ,,le SCANDALE

proFirma