Kaleidoscope November 2015 by LOT Polish Airlines

/ take me home zabierz mnie

lot.com

11/2015

scandinavia

MAGAZYN POKŁADOWY PLL LOT S.A. EGZEMPLARZ BEZPŁATNY/FREE COPY ISSN 0239-9032

SIŁA GÓRALSKIEJ TRADYCJI ❚ DLACZEGO WARTO ODWIEDZIĆ BRUKSELĘ ❚ NA NARTY DO SKANDYNAWII ❚ SEKRET SUKCESU ❚ WILK UDOMOWIONY ❚ REWOLUCJA 3D ❚ JOSEPHINE BAKER – W POGONI ZA TĘCZĄ

S K A N DY N AW I A

ul. Chocimska 7, Warsaw, tel. 22 848 12 25, tel./fax 22 848 15 90 www.restauracjarozana.com.pl

is an elegant, cosy and unpretentious restaurant whose delicate and light Polish cuisine will surprise you with new flavours and specialties every day. There is nothing else like it in Warsawâ&#x20AC;Ś

N OT E F RO M C EO

edytorial

zanowni Państwo, powoli zbliżamy się do końca roku, co dla LOT-u oznacza przejście do fazy intensywnego rozwoju. Już od stycznia rozpoczniemy inaugurację nowych połączeń, m.in. do Tokio i Barcelony. Przedsmakiem zmian jest oddana niedawno do użytku komfortowa strefa LOT-u na warszawskim Okęciu. Na wzrost LOT-u pracuje oddany zespół ludzi. Część z nich spotykają Państwo na co dzień w naszych samolotach, gdy dbają o bezpieczeństwo i komfort podróży, część pozostaje dla Was anonimowa. Jednak wszystkich łączy jedno – dla nas praca to przede wszystkim pasja, zaangażowanie i wspólne wartości. Wielopłaszczyznowe możliwości rozwoju i nowoczesna kultura korporacyjna sprawiły, że w prestiżowym rankingu Universum Global, który wyłania najbardziej atrakcyjnych pracodawców w Polsce, LOT po raz kolejny znalazł się w czołówce zestawienia, w sąsiedztwie gigantów z Doliny Krzemowej. Nie bez powodu realizowany w trakcie wakacji program stażowy OdLOTowy Staż cieszy się niesłabnącą popularnością. Jak co roku, od lipca gościliśmy w naszych szeregach 26 młodych pasjonatów, którzy przez dwa i pół miesiąca poznawali kulisy lotniczej branży. Staż w LOT to nie tylko praca – to przede wszystkim zdobywanie kompetencji i nauka od profesjonalistów, doświadczenie w projektach międzyobszarowych i międzynarodowych oraz cenna praktyka w niełatwym, ale niezwykle ciekawym sektorze. Kolejna edycja OdLOTowego Stażu już w przyszłym roku. Z pozdrowieniami,

Prezes PLL LOT, P.O. ❚ LOT Polish Airlines acting CEO Marcin Celejewski

Dear Passengers, we are slowly approaching the end of a year which has marked the beginning of a strong development phase for LOT. We are launching new connections to Tokyo and Barcelona in January. The recently opened LOT comfort zone at Warsaw’s Okęcie Airport is a foretaste of the changes to come. LOT’s growth is being driven by a dedicated team. You meet some of them on board our airplanes every day. They are the people who see to it that you have a safe and comfortable journey. Others, you never meet. But they all have one thing in common – their work is all about passion, commitment and shared values. LOT’s multilayered development potential and modern corporate culture have seen it placed alongside large Silicon Valley concerns at the top of the prestigious Universum Global best-in-class employer ranking for Poland.

W PRESTIŻOWYM RANKINGU UNIVERSUM GLOBAL, KTÓRY WYŁANIA NAJBARDZIEJ ATRAKCYJNYCH PRACODAWCÓW W POLSCE, LOT PO RAZ KOLEJNY ZNALAZŁ SIĘ W CZOŁÓWCE ZESTAWIENIA. FOR ANOTHER YEAR RUNNING, LOT WAS VOTED ONE OF THE BEST EMPLOYERS AS PER THE PRESTIGIOUS UNIVERSUM GLOBAL BEST-INCLASS EMPLOYER RANKING FOR POLAND.

It is no coincidence that our summer internship programme Sky’s the Limit enjoys unflagging popularity. As we do every year, we provided 26 internships in July. These passionate young people spent two and a half months learning about the aviation industry from behind the scenes. A LOT internship covers more than just work. It is an unparalleled opportunity to acquire new skills, learn from professionals, and gain experience in cross-functional and multinational projects as well as invaluable practice in a challenging but exciting sector. The Sky’s the Limit Internship programme will be run again next year. Wishing you a wonderful flight!

od naczelnej

N OT E F RO M T H E E D I TO R zabierz mnie

take me home

zabierz mnie

lot.com

zabierz mnie

take me home

lot.com

001_KA_08_OkladkaOK12346.indd 1

zabierz mnie

BARCELONA barcelona

MAGAZYN POKŁADOWY PLL LOT S.A. EGZEMPLARZ BEZPŁATNY/FREE COPY ISSN 0239-9032

14.07.2015 18:29

001_KA_09_Okladka12356.indd 1

take me home

lot.com

DLACZEGO WARTO ODWIEDZIĆ LWÓW ❚ I TY MOŻESZ ZOSTAĆ GENIUSZEM ❚ ZŁOTA ERA TELEWIZJI ❚ HENRYK STRZELECKI – BOHATER I WIZJONER ❚ CZAS NA GRZYBY

konie

MAGAZYN POKŁADOWY PLL LOT S.A. EGZEMPLARZ BEZPŁATNY/FREE COPY ISSN 0239-9032

17.06.2015 10:21

take me home

10/2015

001_KA_07_OkladkaNEW1243.indd 1

lot.com

W KRAINIE AFRODYTY ❚ POMOC HUMANITARNA ZNACZY ODPOWIEDZIALNOŚĆ ❚ SZTUKA PORZĄDKOWANIA ❚ POLSCY MISTRZOWIE SZYBOWNICTWA ❚ PIÓRO NIEZGODY ❚ DZIEWCZYNA BOND

PRIDE OF POLAND

Turkey

zabierz mnie

09/2015

13.05.2015 16:43

take me home

TURCJA

DLACZEGO WARTO ODWIEDZIĆ GENEWĘ ❚ HISZPANIA DLA AKTYWNYCH ❚ REESE WITHERSPOON NA NOWEJ DRODZE ❚ SZTUKA REZYGNOWANIA ❚ BADJAO – MORSCY NOMADZI ❚ POLSKIE SPECJAŁY

001_KA_06_Okladka123456.indd 1

lot.com

MAGAZYN POKŁADOWY PLL LOT S.A. EGZEMPLARZ BEZPŁATNY/FREE COPY ISSN 0239-9032

17.04.2015 15:02

zabierz mnie

08/2015

beijing

MAGAZYN POKŁADOWY PLL LOT S.A. EGZEMPLARZ BEZPŁATNY/FREE COPY ISSN 0239-9032

001_KA_05_OkladkaOKok12347.indd 1

DLACZEGO WARTO ODWIEDZIĆ FRANKFURT ❚ RESET MÓZGU ❚ ZACZĘŁO SIĘ OD LEMA ❚ GDZIE SIĘ BAWIĆ ❚ TAMARA ŁEMPICKA – KRÓLOWA ART DÉCO ❚ CO NA DESER

PEKIN

STEVE MCCURRY – FOTOGRAF DUSZ ❚ DLACZEGO WARTO ODWIEDZIĆ AMSTERDAM ❚ BRADLEY COOPER NA SZCZYCIE ❚ CZY PLOTKA MA PŁEĆ? ❚ NOWA SZTUKA CYRKOWA ❚ LUKSUSOWA IKRA

PODRÓŻ ŻYCIA – IZRAEL ❚ MEGAMIASTA PNĄ SIĘ W GÓRĘ ❚ TECHNOLOGIA ZMIENIA ŻYCIE ❚ METAMORFOZA ANGELINY JOLIE ❚ RATUJMY LEMURY! ❚ POLSKIE MUZEA MULTIMEDIALNE

milan

take me home

07/2015

06/2015

05/2015

MEDIOLAN

lot.com

TOKIO tokyo

MAGAZYN POKŁADOWY PLL LOT S.A. EGZEMPLARZ BEZPŁATNY/FREE COPY ISSN 0239-9032

13.08.2015 18:15

001_KA_10_Okladka.indd 1

16.09.2015 21:52

awsze powtarzam, że nie pracuję dla zaszczytów. O ile to, co robię, mogę do końca nazwać „pracą”… Bycie redaktor naczelną Kaleidoscope jest świetną przygodą i nie traktuję tego jak zwykłego obowiązku zawodowego. Staram się też zaszczepiać to podejście moim współpracownikom. Chyba skutecznie, skoro nasz kalejdoskopowy zespół jest tak bardzo oddany idei tworzenia najlepszego powietrznego magazynu na świecie. Robimy wszystko, żeby treści, które co miesiąc dla Was przygotowujemy, były interesujące, żeby inspirowały Was do kolejnych podróży. Najlepiej na pokładzie LOT, bo przecież docieramy już w najdalsze zakątki świata! Na łamach magazynu chcemy zapewnić Wam też najbardziej niezwykłe wyprawy, mądre teksty, najpiękniejsze zdjęcia i okładki zapierające dech w piersiach. A najlepszym dowodem na to, że udaje nam się to wszystko osiągnąć (poza pozytywnymi i najważniejszymi dla nas komentarzami Pasażerów!), są… nagrody, którymi zostaliśmy obsypani za Kaleidoscope. Owszem, nie pracuję dla sukcesów i zaszczytów, ale to miłe, kiedy ciężka praca zostaje doceniona. W 2014 r. zajęliśmy II miejsce w konkursie na najlepszy drukowany magazyn firmowy, w tym roku WYGRALIŚMY (więcej na stronie lot.com). PO PROSTU JESTEŚMY NAJLEPSI! ;-) To dla nas prestiżowe wyróżnienie, bo konkurencja była więcej niż silna. Obiecujemy więc zrobić wszystko, co w naszej mocy, żeby nasz magazyn zawsze był magazynem „wysokich lotów!”.

NA ŁAMACH KALEIDOSCOPE STARAMY SIĘ ZAPEWNIĆ WAM NAJBARDZIEJ NIEZWYKŁE WYPRAWY, MĄDRE TEKSTY, NAJPIĘKNIEJSZE ZDJĘCIA I OKŁADKI ZAPIERAJĄCE DECH W PIERSIACH. OUR GOAL IS TO TELL YOU ABOUT AMAZING JOURNEYS, TO SHARE INSIGHTFUL ARTICLES, TO SHOW YOU BREATHTAKING IMAGES AND PRESENT EYE-CATCHING COVERS.

redaktor naczelna ❚ editor in chief Martyna Wojciechowska

I always say that I do not work for successes and honours. I’m not sure to what extent you could actually call what I do “work”. Being the Editor in Chief of Kaleidoscope is an incredible experience and I do not consider it to be just another professional obligation. I do my best to instil this spirit in my co-workers. And I just might have succeeded. Our team is strongly committed to the idea of publishing the best in-flight magazine in the world. We are doing everything possible to deliver interesting and surprising content, so that you will be inspired to travel the world. And there is no better way to travel than onboard LOT Polish Airlines aircraft. That’s because we fly to the most distant places on earth. Our goal is to tell you about amazing journeys, to share insightful articles, to show you breathtaking images and present eye-catching covers. That we achieve what we set out to achieve is best demonstrated (apart from the positive feedback from you, our Passengers, which we cherish dearly) are the awards that Kaleidoscope has received. No, I definitely do not work for successes and honours, but it is pleasant to have hard work appreciated. We came second in a competition for the best hardcopy company magazine in 2014. This year WE WON (more on lot.com). WE ARE SIMPLY THE BEST! ;-) This is a prestigious award for us as the competition was stronger than ever. We promise to do everything in our power to make our magazine “fly high”.

©CREDITS

www.apart.pl

ALBERT RIELE WORLD MATCH RACING TOUR LIMITED EDITION

Pierwszy w historii oficjalny zegarek World Match Racing Tour i drugi w historii Albert Riele poświęcony żeglarstwu. Limitowany do 500 sztuk model, honorujący piękną dyscyplinę, w której z pragnienia wolności rodzi się szlachetna rywalizacja. Zegarek zwraca uwagę pełnym klasy, dynamicznym stylem. Wyposażony został w dedykowane funkcje: yachting timer oraz pomiar czasu regat do 96 godzin. World Match Racing Tour to cykl regat odbywających się na całym świecie, m.in. w Stanach Zjednoczonych, Szwecji, Niemczech, Malezji, na Bermudach, a także w Polsce – Sopot Match Race. Albert Riele jest oficjalnym partnerem zegarkowym WMRT.

WWW.ALBERTRIELE.CH

CONTENTS

spis treści

N OTE FROM THE CEO

4 10 12 16 20 28

104 MUST HAVE

N OTE FROM THE EDITOR

PEOPLE AND THE WORLD 50 w ilk udomowiony

D ID YOU KNOW...?

66 r ewolucja 3D

108 CULTURE

drzewa trees

W HAT’S ON

wydarzenia, festiwale festivals, concerts

Tomasz Tomaszewski – Górale Tomasz Tomaszewski – Highlanders

WHY

warto odwiedzić Brukselę Brussels is the place to be

tel. 22 360 39 60, e-mail: kaleidoscope@burdamedia.pl redaktor naczelna Martyna Wojciechowska z–ca redaktor naczelnej Agnieszka Franus redaktor prowadząca Danuta Śmierzchalska korekta Tomasz Cholaś Produkcja: dyrektor Tomasz Gajda, Stanisław Siemiński Tłumaczenia: Agnieszka Chrościcka Magdalena Szwedowska red. wersji angielskiej Stephen Canty Dział graficzny: projekt, dyrektor artystyczna Ewa Borowska fotoedytorka Magdalena Rudzka DTP Krzysztof Stypułkowski Koordynator LOT: Katarzyna Szablowska

112

88 WITH TASTE

I NSPIRATIONS

sukces nie spadnie z nieba success does not come

LIFE STORY

Josephine Baker amerykańskie kanapki american sandwiches

pendrive USB flash drives

42 G OOD LIFE

film, teatr, książka, muzyka, sztuka films, theatre, books, music, art

82 GOOD FOOD

THE BEST OF

narty w Skandynawii skiing in scandinavia

na narty skiing season

domesticated wolf

3D revolution

felieton Piotra Adamczewskiego Piotr Adamczewski’s column

90 TAKE A LOOK

GOOD ADDRESS

strefa prestiżu prestige zone

GOOD JOB 116 ASM GROUP 120 Aon Hewitt 122 n ieruchomości komercyjne commercial real property

pora na futra (sztuczne) time for fake fur

128 BEHIND THE SCENES

98 BEAUTY

32 J OURNEY OF THE LIFETIME

obsługa naziemna ground services

medycyna estetyczna aesthetic medicine

100 MAKE A WISH

pielęgnacja, wnętrza body care, interiors 66

New business & Corporate Media director Joanna Chlebna 605 102 006 project manager Olga Sztąberska 502 369 430 Dyrektor Dystrybucji i Obsługi Klienta / Director of Distribution and Subscriptions Jerzy Janczak Wydawnictwo: Burda Publishing Polska sp. z o.o. ul. Marynarska 15, 02-674 Warszawa, tel. 22 360 38 00 www.burdamedia.pl

T. +33 1 72 71 25 24, marion.badolle-feick@burda.com UK & Ireland: Jeannine Soeldner T. +44 20 3440 5832, jeannine.soeldner@burda.com USA, Canada & Mexico: Salvatore Zammuto T. +1 212 884 48 24, salvatore.zammuto@burda.com

International Ad Sales Representatives Italy: Mariolina Siclari, International Advertising Sales Director T. +39 02. 91 32 34 66, mariolina.siclari@burda.com

burda community network ZARZĄD Regional Director Poland & Czech Republic Margaret Ann Dowling Dyrektor Pionu Finansowo-Operacyjnego / CEO Tomasz Dziekan Commercial Director of Advertising Sales, Corporate Publishing & Business Development Barbara Topol

France & Luxembourg: Marion Badolle-Feick

Germany: Vanessa Noetzel T. +49 (89) 9250 3532, vanessa.noetzel@burda.com Michael Neuwirth T. +49 89 9250 3629, michael.neuwirth@burda.com Austria & Switzerland: Goran Vukota T. +41 44 81 02 146, goran.vukota@burda.com

Reklama: Burda Publishing Polska sp. z o.o. Sekretariat Biura Reklamy / Advertising Secretariat Tel. 022 360 36 03, fax. 22 360 39 80, e-mail: reklama@ burdamedia.pl Dyrektor Biura Reklamy Corporate Media / Head of Advertising Team of Corporate Media Jolanta Kurek advertising department Anna Dembska, Katarzyna Paśnicka, Ewa Porycka, Anna Truszkowska

©CREDITS

D I D YO U K N O W

drzewa

PODRÓŻNICY W CZASIE time-travellers LUC JACQUET, REŻYSER OSCAROWEGO MARSZU PINGWINÓW, MÓWI O NICH: „PODRÓŻNICY W CZASIE”. I MA RACJĘ. BO DRZEWA TRWAJĄ, GDY ZMIENIA SIĘ WSZYSTKO WOKÓŁ. ❚ LUC JACQUET, DIRECTOR OF THE OSCAR-WINNING MARCH OF THE PENGUINS CALLS THEM “TIME-TRAVELLERS”. AND RIGHTLY SO. THE WORLD GOES BY BUT THE TREES STAND TALL. tekst | by małgorzata t. załoga

NASIONKOWE REKORDY

seeds of records

WIELKIE BUM!

loudest pop!

GIGANCI

green giants Najwyższym żywym drzewem jest sekwoja wieczniezielona z Kalifornii, która wyrosła na ponad 115 m, a ma „zaledwie” 600 lat. W Europie palmę pierwszeństwa dzierży eukaliptus różnobarwny z Portugalii – ma 72 m. ❚ The highest living tree is a giant sequoia in California. It’s over 115 m feet tall – even as a “youngster” of just 600 years. The tallest tree in Europe is a karri (Eucalyptus diversicolor) in Portugal – 72 m.

Zgodnie ze swoją nazwą najgłośniejszy dźwięk wydaje spokrewniona z wilczomleczem łoskotnica pękająca (Hura crepitans). Dźwięk pękających owoców można porównać do kanonady z broni palnej. Samo drzewo wydziela trujący sok, który używany bywa do... łowienia ryb. ❚ Hura crepitans, also known as the dynamite tree, makes an extremely loud sound when its ripe fruit pop open. People say it’s like a gunshot. The tree itself excretes poisonous sap that’s sometimes used for fishing.

Z IMPETEM W GŁĄB deep down Najgłębiej korzeniami sięga figowiec z Echo Caves w Afryce Południowej – ponad 120 m w głąb ziemi. ❚ The deepest rooted tree is a wild fig from Echo Caves in South Africa its roots reach 120 m into the earth.

Dojrzała brzoza wytwarza rocznie ponad milion nasion. Dąb musi rosnąć minimum 20, a często i 50 lat, zanim pojawią się na nim pierwsze żołędzie. Włoski nasion amerykańskiej topoli pozwalają im unosić się w powietrzu nawet przez kilka dni. ❚ An adult birch produces 30 million seeds a year. An oak needs to be at least 20 and often 50 years old before it makes its first acorns. The cotton-like strands allow the seeds of the eastern cottonwood to remain in the air for several days.

DRZEWNA SŁODYCZ

floral sweetness

Klon cukrowy wydziela dziennie ponad 11 litrów słodkiego soku. Do wytworzenia litra syropu klonowego potrzeba jednak ponad 150 litrów. ❚ One sugar maple can produce over 11 liters of sweet sap daily, but a litre of maple syrup requires over 150 litres.

ZIELONA KLIMATYZACJA

MATUZALEMY

Duże drzewo, takie jak dąb czy wiąz, chłodzi okoliczne powietrze lepiej niż pięć klimatyzatorów średniej mocy. ❚ A large tree, such as an oak or an elm can cool the surrounding air better than 5 airconditioners of medium power.

methuselahs

Najstarsze żyjące drzewa to sosny długowieczne. W kalifornijskich górach żyją ponad 5 tys. lat. Niewiele ustępują im chilijskie cyprysy i amerykańskie sekwoje. Odkryty na Tasmanii lasek Lagarostrobos franklinii ma grubo ponad 10 tys. lat. ❚ The oldest living trees are bristlecone pines. The ones in California are over 5,000 years old. Chilean cypresses and American sequoias are not far behind. But none of them can match the age of the Lagarostrobos franklinii wood in Tasmania. This is considerably older than 10,000 years.

green air-condition

CLIFTON STEEL, 43 MM SELF-WINDING

©CREDITS

www.baume-et-mercier.com

W H AT ’ S O N

nasze rekomendacje

NIE TYLKO GULASZ

BUDAPESZT

more to hungary than goulash

EVENTS KENDAL

WSPINACZKA Z FOTELA armchair climbing Tym, którzy góry mają we krwi, czy raczej w nogach, i tym, którzy chcą się górom przyjrzeć bez większego wysiłku, proponujemy festiwal w brytyjskim Kendal przybliżający tę tematykę. O wspinaczkach będzie można dowiedzieć się z pierwszej ręki – od najsłynniejszych himalaistów. ❚ If mountaineering is in your blood (or your legs to be precise) or if you would like to see the mountains without actually going there, then this is for you. You can also learn about climbing from some of the world’s most celebrated mountaineers in British Kendal.

Na tegorocznych targach sztuki w Stambule swoją ofertę przedstawią 102 galerie z 24 krajów.

Nadeszła chwila prawdy. Węgierskie przysmaki to nie tylko ostra papryka. W listopadzie Budapeszt kojarzyć się będzie z cukiernikami, a właściwie ich przepysznymi wyrobami. Pod trudnymi do wymówienia nazwami kryć się będą ciasta, ciastka i torty w przeróżnych kształtach i kolorach. Na wszelki wypadek schowajcie wagę. ❚ The moment of truth has come. Hungarian cuisine has much more to offer than red hot paprika. Budapest is celebrating the pride of its confectioners in November. It might be best to keep your scales in the wardrobe. 21–22.11, sutnicake.hu

TURECKA WYSTAWA

turkish delight

Nowym pretekstem wyjazdu na zakupy do Stambułu może być sztuka współczesna. Po raz 10. tureccy organizatorzy zaprezentują obiekty i instalacje dla najbardziej wybrednych koneserów. Polskę reprezentować będzie Galeria Propaganda. ❚ Istanbul is usually associated with shopping, but there is currently another reason to go there – modern art. Exhibits and installations selected to appeal to the most discerning are now on display for the tenth time. Poland will be represented by Propaganda Gallery.

19–22.11, mountainfest.co.uk

STAMBUŁ

12–15.11, contemporaryistanbul.com

CZAS NAPEŁNIĆ KIELISZKI time to raise your glasses PARYŻ

19.11, beaujolaisnouveauday.com

Beaujolais is produced in the Beaujolais region of France. It’s made from the Gamay grape. All grapes in the region must be harvested by hand. 12

WARSZAWA, WROCŁAW

KINO W PIĘCIU SMAKACH

five flavoured cinema

Filmy z całej Azji zagoszczą w Warszawie po raz dziewiąty. Będzie to doskonała i jedyna okazja, aby zobaczyć obrazy najbardziej egzotycznych kinematografii. W tym roku szczególnie godne polecenia jest kobiece kino japońskie i retrospektywa Johna Woo. ❚ The Pięć Smaków (Five Flavours) festival, now in its ninth year, will be screening films from all over Asia. This Warsaw spectacular is a rare opportunity to see productions made by some of the most exotic film industries in the world. We strongly recommend Japanese women’s cinema this year. 12–20.11, piecsmakow.pl

Jeśli jesteście w Paryżu w trzeci czwartek listopada, to przećwiczcie hasło tego dnia: „Beaujolais nouveau est arrivé!”. Młodziutkie wino, które należy wypić bez ociągania. A ile, to już zależy od waszych możliwości. ❚ If you happen to be in Paris on the third Thursday in November, try the catchphrase du jour: “beaujolais nouveau est arrivé!”. This is a very young wine that needs to be downed in one gulp. The quantity depends on your tolerance.

©CREDITS

W H AT ’ S O N

nasze rekomendacje

NAPOLEON Z WIZYTĄ

WARSZAWA

napoleon returns

Wśród eksponatów znajdują się trzewiki i suknia cesarzowej Józefiny oraz precjoza Marii Luizy.

Warszawski Zamek Królewski po raz kolejny gościć będzie Napoleona. Tym razem w formie wystawy mu poświęconej. Francuska sztuka z czasów cesarza obejmuje nurt neoklasyczny, egiptomanię i preromantyzm. Nie zabraknie też sztuki użytkowej. ❚ French Empire Art brings together Neoclassicism, Egyptomania and Pre-Romanticism. There will be lots of applied art too. Exhibits include shoes, a robe worn by the Empress Joséphine and jewels worn by Marie-Louise. do | until 13.12, zamek-krolewski.pl SINGAPUR

WIELKIE OTWARCIE

grand opening

Takie wydarzenie nie trafia się często. Singapur otwiera Galerię Narodową. Podziwiać będziemy nie tylko okazały budynek, ale przede wszystkim ekspozycję liczącą ponad 8 tys. dzieł sztuki – od malarstwa po rzeźbę. ❚ Opportunities like this don’t come up too often. Singapore is opening its National Gallery. You can explore this magnificent building and its collection of over 8,000 objects of fine art – everything from painting to sculpture. od | from 24.11, nationalgallery.sg

Cycle Revolution will bring together bicycles, clothing, accessories, equipment, film and photography to tell personal and sometimes remarkable stories of cyclists and the machines that move them.

LONDYN

ROWEROWA REWOLUCJA cycle revolution Rowery są trendy. Opanowują miasta, a jazda na nich staje się stylem życia. Od tych dla najmłodszych po olimpijskie, z dużym akcentem położonym na ich różnoraki wygląd – podziwiać można w Muzeum Designu w stolicy Wielkiej Brytanii. ❚ Every kind of bicycle, from tricycles to Olympic bikes, is now on display at London’s Design Museum. The accent is on difference in appearance. od | from 18.11, designmuseum.org

LUCERNA

FORTEPIAN NAD JEZIOREM a piano on the lake Lucerna to idealne miejsce dla melomanów. Sprzyja temu i urokliwe miasto, i równie piękne jezioro. To właśnie tu odbędzie się festiwal pianistyczny, w którym wśród gwiazd znajdzie się Piotr Anderszewski. ❚ A quaint city overlooking a picturesque lake, Lucerne is the perfect place for music lovers. Polish pianist Piotr Anderszewski is one of the stars at this year’s Lucerne Festival. He will be performing works by Bach and Szymanowski. 21–29.11, lucernefestival.ch

W Europie sezon dla golfistów właśnie się skończył, ale zawsze można odwiedzić antypody – pograć samemu i popatrzeć, jak czynią to mistrzowie. Posiadaczom zasobnych portfeli polecamy bilety VIP – ceny do niecałych 50 tys. dol. ❚ The golfing season might have come to an end in Europe, but you can always go to Oz to watch the champions in action and maybe even play a round yourself. If money is no object, then you might want to opt for VIP tickets – prices start at just under AUD 50,000. 19–22.11, australianmasters.com.au

AUSTRALIA

NA ZIELONEJ TRAWCE golfing down under

LINKED TO MOTION Szwajcarski Horological Smartwatch z sensorem MotionX速.

smartwatch.frederique-constant.pl

Infolinia: 801 011 464, 71 780 56 53 e-mail: info@frederique-constant.pl

THE BEST OF

pendrive

K U PA M I Ę C I in the memory of

WYPARŁY DYSKIETKI NIE TYLKO DZIĘKI SWOJEJ POJEMNOŚCI I PORĘCZNOŚCI, ALE TAKŻE… DESIGNOWI. PENDRIVE’Y. ❚ USB FLASH DRIVES OUSTED FLOPPY DISCS WITH THEIR CAPACITY, HANDY SIZE AND… DESIGN.

tekst | by tomasz kondr

Niektóre przenośne pamięci posiadają wbudowany system antywirusowy – nie musisz się bać podłączania go do obcego komputera. Można sobie wyobrazić, że pilnuje go londyński wartownik. ❚ Some portable memory sticks come with integrated antivirus software – so you don’t have to worry about plugging them into someone else’s computer. Think of them as being guarded by the Queen’s Guard.

W STYLU NINJA

ninja style

Shurikeny były bronią wojowników ninja. Używali ich do rzucania w przeciwnika. Tego lepiej nie rzucać, bo można stracić pamięć. ❚ The ninja threw shuriken at their opponents. USBs are best not used this way. Their memory might be lost.

NIECO NATURY

communing with nature Zbliżenie bezdusznego urządzenia do natury? Jest możliwe. Jeśli pendrive ma formę kawałka korzenia lub gałązki, ożywi każdy komputer. ❚ Soulless devices communing with nature? Maybe. A USB flash drive in the shape of a root or twig can breathe life into any computer.

Pozory mylą – tego sosu lepiej nie dodawać do burrito. ❚ Appearances can be deceiving – this sauce does not go with burrito.

NA NIEPOGODĘ

for a rainy day

Przytulić się do niego raczej trudno, ale warto mieć go w kieszeni na szczęście – i w chłodne dni puszysty pendrive nie porazi chłodem metalu. ❚ It’s hardly a cuddly toy, but it’s worth keeping in your pocket for luck. Besides, the fluffy flash drive has no metal surface to give you the chills on a cold day.

ZASZCZEPIONY

immunized

©CREDITS

Zielone Arkady

pendrive

Pendrive biedronka wygląda jak biżuteria. Nie zrujnuje kieszeni w przeciwieństwie do pendrive’ów szwajcarskiej jubilerskiej firmy La Maison Shawish. Za jeden można kupić tysiące biedronek. Wybierajcie. ❚ Ladybug USB flash drives look like jewellery, although they are a little more gentle on the hip pocket nerve that the USB flash drives from the Swiss jewellers La Maison Shawish. You could buy a thousand ladybugs for one of theirs. The choice is yours.

LIST W BUTELCE

message in a bottle

Ważne dane i dokumenty możesz szczelnie zamknąć w buteleczce. I zakorkować. Lepiej jednak nie wrzucać ich do morza. ❚ You can cram important data and documents into a tiny bottle and then cork it. Throwing it into the sea, however, is not a good idea.

NIECH MOC BĘDZIE Z TOBĄ!

may the force be with you!

Prawdziwy fan Gwiezdnych wojen z pewnością zechce dołączyć je do kolekcji. Nawet jeśli Darth Vader korzysta z ciemnej strony Mocy. ❚ No die-hard Star Wars fan will want to be without one of these. Even if Darth Vader uses the dark side of the Force.

POMOC DOMOWA

the housekeeper

Znów zapomnieliśmy zrobić lub rozwiesić pranie? Następnym razem niech nam o tym przypomni gadżet w formie spinacza do bielizny. ❚ Forgot to do the laundry or hang it out again? Next time, let this clothes peg shaped gadget remind you.

BIŻUTERIA Z PAMIĘCIĄ

memorable jewellery

WYSTRZAŁOWO

shoot the virus

Jeśli w komputerze znajduje się wirus lub działa program szpiegujący, najlepiej zwalczyć go za pomocą programu nagranego na pendrivie w kształcie rewolweru. ❚ If your computer is infected with a virus or has a phishing programme, you can deal with the problem with a gun-shaped pendrive.

KTO NIE MA W GŁOWIE, TEN MA… NA RĘCE a forgetful head makes for weary hands Kiedy pendrive jako magazyn danych zawiedzie, zawsze może służyć jako stylowa bransoletka. ❚ If your USB flash drive lets you down as a data repository, you can always wear it as a stylish bracelet.

10 12

O wizycie w restauracji z kuchnią japońską przypomni pendrive w kształcie sushi gunkan maki. ❚ This sushi gunkan maki shaped USB flash drive will remind you of your favourite a Japanese restaurant.

THE BEST OF

górale

Śmigus-dyngus w Bukowinie to prawdziwa walka między chłopakami i dziewczynami, bo czasy, kiedy uciekały z krzykiem, dawno już minęły. ❚ The “Śmigus dyngus” tradition celebrated on the Monday following Easter Sunday usually turns into a battle between the boys and girls. Times when the girls would run away screaming are long gone.

©CREDITS

I N S P I R AT I O N S

NA PODHALU in podhale

©CREDITS

TRZY SPRAWY MAJĄ DLA GÓRALI FUNDAMENTALNE ZNACZENIE: WIARA, RODZINA I TRADYCJA. ❚ THERE ARE THREE THINGS THAT ARE OF FUNDAMENTAL IMPORTANCE TO HIGHLANDERS, NAMELY: FAITH, FAMILY AND TRADITION. zdjęcia | photos tomasz tomaszewskii

I N S P I R AT I O N S

górale

Zygmunt Kuchta z jednego z najstarszych bukowińskich rodów, twórca kultowej gospody Pod Stancyjom, którą od lat rozbudowuje, ponieważ, jak żartują w Bukowinie, Cyganka powiedziała mu, że człowiek póki buduje, nie umiera. ❚ Zygmunt Kuchta from one of the oldest families in Bukowina, is the owner of the cult restaurant Pod Stancyjom that he is costantly expanding, since, as the joke in Bukowina goes, a Gypsy told Kuchta, that once a person stops building something, he or she dies.

Wieś Bukowina z lotu ptaka i taniec zbójnicki na deskach tutejszego Domu Ludowego. Krzesanego tańczy tu już piąte pokolenie młodzieży, a drewniana podłoga ciągle się trzyma. ❚ The village of Bukowina from a bird’s eye view and the traditional highlanders’ dance performed on the stage of the local Folk House. The Krzesany dance is being danced by the fifth generation already but the wooden floor rests unshaken.

I N S P I R AT I O N S

górale

W Wielką Sobotę rodzina Koszarków wybiera się do kościoła. Córki są jeszcze za małe, aby nosić tradycyjne gorsety, ale mama oddała im swoje korale. Poniżej Bukovina Terma Hotel Spa. Gorąca woda wydobywana jest tu z głębinowych ujęć. ❚ On Good Saturday, the Koszarek family are on their way to church. The daughters are too young to wear the traditional corsets but their mother gave them her bead necklaces to wear instead. Below: Bukovina Terma Hotel Spa. Hot water is drawn from underground sources.

Artysta i ksiądz Władysław Podhalański ze swoim obrazem namalowanym na szkle. Uprawia trudną sztukę – farby nakłada się od wewnętrznej strony, jako pierwsze wybierając te, które oglądający zobaczy jako zewnętrzne. Poniżej: 43. Góralski Karnawał w Bukowinie, w czasie którego odbywa się przemarsz kapel góralskich. ❚ Artist and priest Władysław Podhalański holding his own painting on glass. He works in a difficult technique of applying paint from behind, painting first those elements that will be seen in the foreground from the front. Below: The 43th Highlander Carnival in Bukowina. One of the event highlights includes a march of Highlander orchestras.

g贸rale

漏CREDITS

I N S P I R AT I O N S

TOMASZ TOMASZEWSKI Fotograf. Publikował zdjęcia zarówno w najważniejszych pismach polskich, jak i największych magazynach zagranicznych. Wydał kilka książek autorskich oraz ilustrował swoimi pracami kilkanaście prac zbiorowych. Autor wielu wystaw indywidualnych w USA, Kanadzie, Wielkiej Brytanii, Izraelu, Japonii, Holandii, we Włoszech, w Irlandii, Niemczech, Polsce i na Madagaskarze. Laureat polskich oraz międzynarodowych nagród fotograficznych. Od 20 lat konsultant generalny polskiej edycji magazynu National Geographic. ❚ Photographer. He’s had his photographs published by the leading Polish and foreign magazines. The author of several books and photos illustrating over a dozen collective works. His solo exhibitions were staged in the US, Canada, the UK, Israel, Japan, the Netherlands, Italy, Ireland, Germany, Poland, and Madagascar. Winner of Polish and international photography awards. He has been the General Consultant of the Polish edition of the National Geographic magazine for 20 years.

Orszak weselny Małgosi Pawlikowskiej i Jędrka Kramarza czeka, aż kierdel owiec przejdzie w poprzek drogi. ❚ The weeding party of Małgosia Pawlikowska and Jędrek Kramarz is waiting for the herd of sheep to pass the road.

WHY

bruksela

Bruksela

BRUKSELA brussels

NAWET JEŚLI JEST TYLKO PRZYSTANKIEM W PODRÓŻY, MA WIELE DO ZAOFEROWANIA MIŁOŚNIKOM ARCHITEKTURY I… ŁASUCHOM. ❚ EVEN IF IT IS ONLY A STOPOVER IN A LONGER JOURNEY, BRUSSELS HAS A LOT TO OFFER ARCHITECTURE LOVERS AND TRAVELERS WITH A SWEET TOOTH. tekst | by danuta śmierzchalska Muzeum Instrumentów Muzycznych to kolekcja ponad tysiąca eksponatów. ❚ The Museum of Musical Instruments has a collection of over 1,000 exhibits.

SYMBOL BRUKSELI the hallmark of brussels Okazały Grand Place (Wielki Plac) to jeden z najpiękniejszych rynków w Europie, wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO. Ma pięciokątny kształt i odchodzi z niego siedem ulic. ❚ The Grand Place is one of the most beautiful market squares in Europe and is a UNESCO World Heritage Site. The Place is an irregular pentagon with seven streets leading onto it.

Bruksela jest siedzibą Parlamentu Europejskiego. W Parlamentarium, centrum dla zwiedzających, można dowiedzieć się wszystkiego o UE. SŁODKIE ŻYCIE KRÓLÓW

the sweet life of royalty

Słodycze z założonej w 1910 r. cukierni Wittamer podobno nie mają sobie równych. ❚ The Wittamer chocolate shop was founded in 1910 and its chocolates are said to unrivalled anywhere.

Belgia produkuje rocznie 172 tys. ton czekolady. W stolicy nie brak sklepów, w których można kupić słynne tradycyjne praliny i trufle. Czekoladziarnia Mary dostarcza je na królewski dwór. ❚ Belgium produces 172 tonnes of chocolate every year. There is no shortage of shops selling the pralines and truffles the city is famous for. The Mary Chocolatier supplies chocolate to the royal court. Rowery z sieci Villo! można wypożyczać w 180 automatycznych stacjach. ❚ The Villo! Network bicycles can be rented in 180 automatic stations.

©CREDITS

WHY

bruksela Chrupiące frytki to obok czekolady druga belgijska specjalność. ❚ Crispy French fries are Belgium’s second specialty after chocolate.

NA PRZERWĘ W ZWIEDZANIU

for a break in sightseeing

Ulicę des Bouchers w pobliżu Wielkiego Placu wypełniają restauracje, m.in. słynna Chez Léon specjalizująca się w smażonych mulach. ❚ The des Bouchers street in the vicinity of the Grand Place abounds in restaurants, such as the famous Chez Léon whose specialty is fried mussels.

LOT POLECA ❚ RECOMMENDS Krzysztof Wojtczak, Dział Sprzedaży Elektronicznej/ E-commerce Unit:

Belgowie mają ponad tysiąc gatunków piw. Niektóre z nich powstają w klasztorach według starodawnych mnisich receptur. ROZRYWKA I NAUKA

Kościół Notre Dame du Sablon to perła gotyckiej architektury. ❚ The Notre Dame du Salon church is a Gothic architectural gem.

entertainment and science

W parku Mini Europa pod Brukselą (dojazd metrem) są modele pomniejszonych 25-krotnie najsłynniejszych budowli kontynentu. Polskę reprezentują gdański Dwór Artusa i pomnik Poległych Stoczniowców 1970. ❚ In the Mini Europa park just outside Brussels you will find famous European buildings 25 times smaller than the originals. Poland is proudly represented by the Artus Court of Gdańsk and the Monument to the Fallen Shipyard Workers of 1970.

LOT INFO WAW–BRU pon.–nd. ❚ Mo.–Su. 07.20–09.30, 16.30–18.40 pon.–pt., nd. ❚ Mo.–Fri., Su. 19.45–21.55

BRU–WAW pon.–sob. ❚ Mo.–Sat. 07.50–09.50 pon.–nd. ❚ Mo.–Su. 10.15–12.15, 19.25–21.25 Kwiatowy dywan na wzgórzu Monts des Arts, skąd rozciąga się widok na Brukselę. ❚ A flower carpet on the Monts des Arts, a hill that offers a splendid view of Brussels.

Czas przelotu ❚ Flight duration 2:10

Najlepsze oferty zawsze na ❚ Best price guarantee on lot.com

Będąc w Brukseli, koniecznie trzeba zobaczyć ratusz na Grand Place. Strzelista gotycka budowla wzniesiona w pierwszej połowie XV w. zachwyca zarówno w dzień, jak i po zmroku, kiedy jest pięknie oświetlona. ❚ When in Brussels, be sure to see the town hall in Grand Place. The tall Gothic building was erected in the middle of the 15th century and is breathtaking both during the day and at night, when it is beautifully illuminated.

„Chcę zwiedzać świat”

Cały świat w Twoich oczach Tylko dzięki przenikliwości spojrzenia możesz zmienić marzenia w realne plany. Okulary z soczewkami progresywnymi Hoyalux iD gwarantują naturalne i wyjątkowo komfortowe widzenie na każdą odległość. Dzięki nim możesz odkrywać świat z pewnością, że żaden szczegół nie umknie Twojej uwadze. W trosce o Twoje oczy

Odwiedź www.hoyaid.com i znajdź najbliższego optyka.

skandynawia

©CREDITS

JOURNEY OF THE LIFETIME

NARTY W SERCU ZIMY skiing in the heart of winter W SKANDYNAWII BYĆ MOŻE JEST DROŻEJ NIŻ W INNYCH NARCIARSKICH KURORTACH, ZA TO W CENIE ZWYKLE MAMY DLA SIEBIE CAŁY STOK. I GWARANTOWANE ŚWIETNE WARUNKI AŻ DO PÓŹNIEJ WIOSNY. ❚ THE WHOLE SLOPE TO YOURSELF INCLUDED IN THE PRICE. AND THE CONDITIONS ARE EXCELLENT UNTIL LATE SPRING. tekst | by wiktoria michałkiewicz

Chwila na rozgrzewkę na bezdrożach szwedzkiej Laponii. Na sąsiedniej stronie – znak drogowy „Uwaga na narciarzy klasycznych”. ❚ A fire to warm up in the wilderness in Swedish Lappland. Opposite page – a warning sign: "Watch out for cross-country skiers".

nieg prószył całą noc, przykrywając stok warstwą białego puchu. Ze szczytu rozciąga się widok na trasy przecięte pojedynczymi śladami zjazdów. Chociaż jest już południe, nadal nie ma tłumów – jedynie od czasu do czasu mija mnie narciarz lub snowboardzista. Mimo że nie jest ich wielu, wystarczy, żeby wprawić mnie – niezaawansowaną narciarkę – w kompleksy: Szwedzi mogą pochwalić się nienagannym stylem, zarówno jeśli chodzi o technikę jazdy, jak i… strój. Skandynawska moda najwyraźniej króluje nie tylko na ulicach miast, ale również na wyciągach w Åre, największym z aż 200 ośrodków narciarskich w Szwecji. Tu również widać jak na dłoni, że sporty zimowe Skandynawowie mają we krwi. Są na to dowody. To na terenie Szwecji znaleziono najstarsze narty na świecie – sprzed aż 3 tys. lat. Pierwotnie używane jako środek transportu w surowych warunkach Północy, później służyły rozrywce. I chociaż dawno już jazda na nartach nie jest umiejętnością konieczną do przetrwania, dzieci i tak zakładają sprzęt na nogi, kiedy tylko zaczynają chodzić. I właśnie w położonym 660 km na północ od Sztokholmu Åre wiele

skandynawia

It has been snowing all night and the slope is blanketed in white fluff. The summit offers a rolling view of almost empty pistes traversed by isolated ski tracks. It’s already noon but there are no crowds out there – just the occasional skier or snowboarder. There are not all that many of them, but still enough to intimidate me, a novice skier. Swedes are beyond reproach when it comes to their skiing technique and the outfits they wear. Apparently, Scandinavian fashion is not just de rigeur on the streets of their cities, but also on the ski lifts of Åre, the largest of Sweden’s 200 ski resorts. Scandinavians seem to have winter sports in their blood. There is even some evidence for this the world’s oldest skis, which date back 3,000 years, were found in Sweden. Originally a means of transport in the inhospitable northern terrain, skis have now become a means of leisure. Although skiing is no longer an essential survival skill, it is one that children master about the same age as they learn to walk. And in Åre, 660 kilometres north of Stockholm, many of them take their first steps in ski boots. While their parents race down off-piste or schuss down

© G E T T Y I M A G E S ( 2 ) , N I L S - E R I K B J Ø R H O LT / F J O R D N O R W AY . P O P R Z E D N I E S T R O N Y/ P R E V I O U S P A G E S : S V E R R E H J O R N E V I K / F J O R D N O R W AY

JOURNEY OF THE LIFETIME

SZWEDZI MOGĄ POCHWALIĆ SIĘ NIENAGANNYM STYLEM, ZARÓWNO JEŚLI CHODZI O TECHNIKĘ JAZDY, JAK I… STRÓJ. SKANDYNAWSKA MODA KRÓLUJE NIE TYLKO NA ULICACH MIAST, ALE RÓWNIEŻ NA WYCIĄGACH. SWEDES ARE BEYOND REPROACH WHEN IT COMES TO THEIR SKIING TECHNIQUE AND THE OUTFITS THEY WEAR. SCANDINAVIAN FASHION RULES ON THE STREETS OF CITIES, BUT ALSO ON SKI SLOPES. z nich stawia pierwsze kroki na stoku. Kiedy rodzice szaleją poza trasami albo zjeżdżają z najwyższego szczytu – Åreskutan (1420 m n.p.m.), przyszli narciarze szusują na oślich łączkach pod okiem instruktorów. Podobne atrakcje oferuje wiele innych kurortów, szczególnie tych na samej północy. Wyprawa w regiony Dalarna, Jämtland, Härjedalen czy szwedzką część Laponii to nie tylko gwarantowany śnieg, ale i przygoda. Dobre warunki utrzymują się tam nawet do później wiosny, więc szusowanie można włączyć do planu letnich wakacji, jeżdżąc do oporu, kiedy słońce nie zachodzi. A pozostałą część dnia (i białej nocy) można

from the highest summit, Åreskutan (1,420 m), they practise on nursery slopes under the gaze of their instructors. Many other resorts have similar attractions, especially in the north. A trip to Dalarna, Jämtland, Härjedalen or Swedish Lapland promises the thrill of adventure as well as lots of snow. On the top of that, you have excellent skiing conditions until late spring, so you can schuss down the slopes for as long as you wish during the summer holidays, when the sun never sets. The rest of the day (and the midnight sun) can be devoted to exploring the local attractions – dog

JOURNEY OF THE LIFETIME wykorzystać na lokalne atrakcje: naukę prowadzenia psich zaprzęgów, szaleństwo na skuterach, czekanie na zorzę polarną (warto!) lub… safari. W podbiegunowej wersji, w której wypatruje się lokalnej Wielkiej Piątki: łosia, wilka, niedźwiedzia, rosomaka i rysia.

sled driving lessons, snow scooter rides, waiting for the aurora (definitely worth it), and safaris. An Arctic safari involves watching the local Big Five – moose, wolf, bear, wolverine and lynx. NORTHERN FREERIDING Skiing might have been invented by the Swedes, but it was the Norwegians who perfected it. When you look at those steep peaks and daunting slopes, you won’t be surprised to learn that the word “slalom” is Norwegian in origin. Even today, the Norwegians lead the world in the giant slalom event at the Olympic Games. This has been held in a number of celebrated Norwegian resorts, e.g. Norefjell (approx. 100 km from Oslo) in the 1952 Olympics, and Hafjell/Kvitfjell (15 km from Lillehamer) in the 1994 Winter Olympics. And the slopes of Norway are certainly the place to go for an adrenaline rush. There is nothing unusual about looking for thrills on the slopes in the homeland of Stein Eriksen, who pioneered freeriding. Climbing virgin peaks on skis in search of optimal conditions and ski tracks has been a favourite pastime here for centuries. It is now known as “topptur” and

©SCANPIX/FORUM

Bieg Wazów to najstarszy, najdłuższy i największy bieg narciarski na świecie. Odbywa się w szwedzkiej prowincji Dalarna. ❚ The Vasa race is the oldest, the longest and largest skiing race in the world. It is held in the Swedish Dalarna province.

PÓŁNOCNY FREERIDE Nawet jeśli narciarstwo wynaleźli Szwedzi, to Norwegowie je udoskonalili. Gdy patrzymy na strome szczyty i trudne szlaki, nie dziwi, że słowo „slalom” ma norweskie pochodzenie. Do dziś to właśnie Norwegowie są jednymi z liderów tej dyscypliny olimpijskiej w wersji „gigant”, która była rozgrywana m.in. w znanych kurortach: Norefjell – około 100 km od Oslo podczas olimpiady w 1952 r., czy w Hafjell/Kvitfjell 15 km od Lillehamer, w czasie zimowych igrzysk olimpijskich 1994 r. I to właśnie do Norwegii, ojczyzny pioniera freeride’u Steina Eriksena, warto jechać, jeżeli od zjazdów oczekujemy zastrzyku adrenaliny. Wspinaczka na nartach na dziewicze szczyty w poszukiwaniu najlepszych warunków i tras zjazdowych była ulubioną rozrywką mieszkańców od setek lat. Dziś tzw. topptur przekształciło się w atrakcję turystyczną.

skandynawia

©CREDITS

JOURNEY OF THE LIFETIME

Saamowie, lud zamieszkujący Laponię, wciąż zajmują się hodowlą reniferów. ❚ The Sami people inhabiting Lappland still make a living on reindeer herding.

Jak oni to robią?, zastanawiam się pod koniec wspinaczki na szczyt w miejscowości Tromsø, która jest jednym z najpopularniejszych kierunków dla wielbicieli freeride’u. Ledwie mogę złapać oddech z powodu zmęczenia i wiatru, gdy mój uśmiechnięty (i przystojny, jak to w Norwegii) instruktor próbuje mnie motywować do stawiania kolejnych kroków. Wdrapywanie się pod górę może trwać nawet kilka godzin, które urozmaicają przerwy po drodze: na obiad złożony z suchego prowiantu i obowiązkowej ciepłej herbaty oraz na westchnienia zachwytu roztaczającymi się wokół widokami. Początkujący spędzają na tej atrakcji zwykle jeden dzień, natomiast zaawansowani zostają

w górach nawet kilka dni. Jednak dla każdego „założenie śladu” na norweskim fiordzie określa tylko jedno słowo: bezcenne. Potem można bez wyrzutów sumienia wrócić do „narciarstwa klasycznego”: pojedynczych zjazdów przerywanych długimi pobytami w barze. Ten styl najlepiej praktykować w Hemsedal, nazywanym również „Chamonix Północy”. Bardziej ambitni też nie będą się tu nudzić – aż 51 stoków narciarskich, trasy o różnych poziomach trudności o łącznej długości 47 km, możliwość nocnych zjazdów na 9 stokach. To kwintesencja norweskiego friluftsliv – życia na świeżym powietrzu, jednej z norweskich cech narodowych. STOLICE SPORTU Ale w Skandynawii nie trzeba od razu wybierać się w najbardziej niedostępne tereny, żeby skorzystać z zimowych atrakcji. Co więcej – nie trzeba się nawet ruszać z miasta. W Sztokholmie wiele razy widziałam narciarzy w pełnym rynsztunku… w metrze. Podobne sceny są elementem miejskiego krajobrazu w pozostałych stolicach – Oslo i Kopenhadze. Skandynawowie zimą są wyjątkowo aktywni, a temperatura to ostatnie,

WYPRAWA W REGIONY DALARNA, JÄMTLAND, HÄRJEDALEN CZY SZWEDZKĄ CZĘŚĆ LAPONII TO GWARANTOWANY ŚNIEG. SNOW IS A GIVEN IN THE DALARNA, JÄMTLAND, HÄRJEDALEN REGIONS OR THE SWEDISH PART OF LAPPLAND.

skandynawia

has evolved into a major tourist attraction. “How do they do it?” I wonder as I get to the summit of a peak near Tromsø, one of the most popular places for freeriding. I can barely catch my breath – what with the wind and sheer fatigue – while my smiling (and good-looking – this is Norway after all) instructor does his best to keep me motivated with an iron endurance that keeps him moving forward. It can take a few hours to get to the summit but there are stopovers along the way, e.g. lunching on what we have packed in the rucksack, complete with hot tea and the inspiration of the surrounding views. Beginners (e.g. my present self ) usually give these sorts of attractions a day, while more advanced skiers (e.g. my future self ) can stay in the mountains for days at a time. But whatever your level, there is only one word to describe the feeling that overwhelms you as you set foot on a Norwegian fjord – priceless. After adventures like these, you can go back to “traditional skiing”, i.e. individual runs interspaced with long stints in the bar, without feeling guilty. This is best practised in Hemsedal, known as the “Chamonix of the North.” Ambitious skiers won’t get bored – there are 51 ski slopes and runs with a combined length

of 47 km, as well as nine floodlit slopes for skiing at night. Every level is catered for. This is the essence of what Norwegians call friluftsliv (outdoor recreation), one of their national traits. CAPITALS OF SPORT You don’t have to travel to remote or inaccessible areas to enjoy Scandinavia’s winter attractions. In fact, you don’t even have to leave the city. I’ve often seen skiers in full gear in the Stockholm metro and this is a fairly common sight in the other Nordic capitals (Oslo and Copenhagen) as well. Scandinavians are very active in winter and the temperature does nothing to deter them from spending time outdoors. Ski tracks run for miles along the forests of the Stockholm Archipelago, and cross-country skiing is one of the most popular ways of getting around when the bike, which never lets you down the rest of the year, gets stuck in snowdrifts. Skiing might have saved the Swedish monarchy too – King Gustav Vasa fled the Danish army on skis in the 16th century. This is commemorated during the Vasa Race (Vasaloppet), which is held annually on the first Sunday of March in the Swedish province of Dalarna. This is the oldest,

REKLAMA

LATO 2016

Skandynawia Wakacje to czysta przyjemność

RABAT DO

40% TYLKO DO 30.12.2015

©CREDITS

Nic nie zmąci pięknych wakacji w otoczeniu nieskalanej przyrody. Bezkresne lasy, krystaliczne rzeki i jeziora, monumentalne fiordy, szlaki pełne atrakcji. Wszystko to czeka na Ciebie tak niedaleko stąd.

JOURNEY OF THE LIFETIME

narciarskiej Holmenkollen, zbudowanej na mistrzostwa świata w narciarstwie klasycznym w 2011 r. I choć skaczą z niej tylko mistrzowie, sam widok na Oslo i Oslofjord jest na medal. ■

longest (90 km) and biggest ski run in the world. Skiers flock to the nearby slopes on weekends. Hammarbybacken rises 93.5 metres over central Stockholm and attracts skiers and snowboarders like a magnet. The longest run is 750 meters and the city skyline is in full view the whole time. If all that is not enough, you can always visit Oslo, the capital of neighbouring Norway, and climb the platform of the 417-meter Holmenkollen ski jump, which was built for the 2011 FIS Nordic World Ski Championships. Only top skiers jump from it but the view of Oslo and Oslofjord is as good as a medal. ■

Zorzę polarną można podziwiać nie tylko na norweskich Lofotach, ale i w okolicach Tromsø. ❚ The aurora or Northern Lights can be admired not only in the Norwegian Lofoten islands but also in the vicinities of Tromsø.

co odstrasza ich od spędzania czasu na świeżym powietrzu. Trasy narciarskie ciągną się kilometrami wśród lasów archipelagu sztokholmskiego, a narty biegówki to jeden z najbardziej popularnych środków transportu. Być może ocalił on szwedzką monarchię – właśnie na nartach król Gustaw Waza uciekł przed duńską armią w XVI w., co do dziś jego rodacy upamiętniają w trakcie Biegu Wazów (Vasaloppet) rozgrywanego co roku w pierwszą niedzielę marca w szwedzkiej prowincji Dalarna. To najstarszy, najdłuższy i największy bieg narciarski na świecie na trasie 90 km. Weekendy w mieście z kolei oznaczają oblężenie stoków. W sercu Sztokholmu narciarzy i snowboardzistów przyciąga Hammarbybacken o wysokości 93,5 m, z którego można podziwiać panoramę miasta. A jeśli widok na metropolię z takiej wysokości to za mało, zostaje wycieczka do trzeciego sąsiada – Oslo, gdzie na wysokości 417 m znajduje się platforma skoczni

skandynawia

GOOD TO KNOW

I think that in our part of the world, Scandinavia, we are one of the pioneers of showing that high gastronomy can be something very, very present and doesn't have to involve what is perceived as the normal luxury items that belong in a high gastronomy restaurant. – Rene Redzepi

1 2

W SKANDYNAWSKICH KURORTACH DOBRE WARUNKI ŚNIEGOWE UTRZYMUJĄ SIĘ NAWET DO PÓŹNEJ WIOSNY. SCANDINAVIAN SKI RESORTS OFFER GOOD SKIING CONDITIONS UNTIL LATE SPRING. Grzegorz Tarniowy, Biuro Planowania i Kontrolingu w PLL LOT, poleca w Skandynawii: ❚ Grzegorz Tarniowy, New Financial Planning & Controlling Department of the LOT Polish Airlines recommends these sites in Scandinavia:

CO ZWIEDZIĆ what to see

GDZIE NOCOWAĆ? where to sleep

3 SKIFORENINGEN ■

Historia narciarstwa w pigułce z widokiem z Holmenkollen. ❚ The history of skiing in a nutshell with a view overlooking Holmenkollen. skiforeningen.no/holmenkollen

1 TROMSØ ■

topptur w Tromsø to adrenalina gwarantowana, wycieczki z przewodnikiem można zarezerwować już od 700 NOK za dzień. ❚ Adrenaline guaranteed. Guided excursions can be booked from NOK 700 per day. tromsonaturogfritid.no

■ THON HOTEL, TROMSØ

Nowoczesne wnętrze w sercu miasteczka, cena za dwójkę od 550 zł. ❚ Modern interiors in the heart of a small town. A double room available from EUR 130. thonhotels.com

■ ABISKO

schronisko górskie z 300 miejscami noclegowymi w przystępnych cenach. ❚ mountain hostel offering 300 beds at reasonable prices.

2 SKARSNUTEN ■

wygodny hotel w centrum Hemsedal, Holdeskaret Pb 110, 3560 Hemsedal. ❚ Comfortable hotel in central Hemsedal. Holdeskaret Pb 110, 3560 Hemsedal. skarsnutenhotell.no

■ HEDELAND

czyli największy stok narciarski w Danii. ❚ The largest ski slope in Denmark. hedeland.dk

GDZIE ZJEŚĆ? where to eat ■ MILLESTGARDEN, ÅRE

Legendarna dziczyzna na lokalne sposoby. ❚ Legendary game served local style. Duvedsbyn 187, millestgarden.se

■ LISA’S CATERING, HAMMARBYBACKEN obowiązkowa fika (przerwa na kawę) między zjazdami. Oczywiście z widokiem na Sztokholm. ❚ The compulsory fika (coffee break) between rides with a view of Stockholm.

LOT INFO WAW–ARN pon.– nd. ❚ Mo.–Su. 07.45–09.30, 16.45–18.30 pon.– pt., nd. ❚ Mo.–Fri., Su. 19.55–21.40

ARN–WAW pon.–sob. ❚ Mo.–Sat. 07.15–08.55 pon.–nd. ❚ Mo.–Su. 10.10–11.55, 19.15–20.55

Czas przelotu do Sztokholmu ❚ Flight duration to Stockholm 1:45

WAW–CPH pon.–nd. ❚ Mo.–Su. 07.20–08.50, 16.20–17.50 pon.–pt., nd. ❚ Mo.–Fri., Su. 20.30–22.00

CPH–WAW pon.–sob. ❚ Mo.–Sat. 07.00–08.25 pon.–nd. ❚ Mo.–Su. 09.30–10.50, 18.30–19.50

Czas przelotu do Kopenhagi ❚ Flight duration to Copehnagen 1:25

Najlepsze oferty zawsze na ❚ Best price guarantee on lot.com

GOOD LIFE

wizualizacja

N I E B O D L A N A I W N YC H fool’s paradise ZŁA WIADOMOŚĆ DLA MIŁOŚNIKÓW WIZUALIZACJI: ICH ŚWIAT NIE ZAMIENI SIĘ W EKSKLUZYWNY KURORT, GDY TYLKO MOCNO TEGO ZAPRAGNĄ. PRAWDZIWYM SEKRETEM SUKCESU JEST PRACA. ❚ BAD NEWS FOR THOSE OF YOU WHO BELIEVE IN VISUALISATION. YOUR WORLD IS NOT GOING TO BE TRANSFORMED INTO A LUXURY RESORT, NO MATTER HOW HARD YOU WISH IT TO BE. THE REAL SECRET TO SUCCESS IS HARD WORK. tekst | by mirosław konkel rysunki | illustrations agata zarzycka

a kilku wyspach południowego Pacyfiku antropolodzy zaobserwowali dziwne zjawisko, które później nazwali kultem cargo. Rdzenni mieszkańcy patrzyli z zazdrością na kolonizatorów, którym stalowe ptaki dostarczały żywność i inne produkty. Wreszcie sami z kawałków drewna i wikliny zaczęli budować atrapy pasów startowych, lądowisk, wież kontroli i magazynów. Byli przekonani, że dzięki tym obiektom także do nich towar (cargo) będzie przybywał z nieba. Taka magiczna wiara tylko u ludów pierwotnych? Nic bardziej mylnego. W zachodnim świecie kult cargo ma tysiące kapłanów i miliony wyznawców. To entuzjaści psychologii popularnej, która uchodzi za poważną naukę, mimo że tylko naśladuje język i metodologię dyscyplin akademickich. W czym tkwi sekret jej popularności? Obiecuje bogactwo, szczęście, rozwój, lecz nie jako owoc ciężkiej pracy, ale następstwo tajemnych rytuałów, technik i zabiegów. ROBIENIE WODY Z MÓZGU W ten szamański nurt wpisuje się Sekret Rhondy Byrne, który został przetłumaczony na 50 języków i osiągnął nakład ponad 25 mln egzemplarzy. Książka z pierwszych miejsc na listach bestsellerów strącała takie hity wydawnicze jak ostatnia część przygód Harry’ego Pottera. Jej autorka twierdzi, że o naszym sukcesie (lub porażce) decyduje uniwersalne prawo przyciągania, które „odzwierciedla i oddaje ci dokładnie to, na czym skupiasz myśli”. Innymi słowy: wystarczy mocno marzyć, by w garażu pojawiło się maserati, a na koncie sto milionów euro. A jeśli nie radzimy sobie nawet ze spłatą kredytu hipotecznego? To tylko nasza wina. Zamartwiając się, sprowadzamy na siebie coraz więcej kłopotów i trosk. Tylko entuzjazm może nas uratować. Kosmos jest gotów dać nam każdą dobrą rzecz, jakiej pragniemy, ale musimy ją przywołać do swego życia. Na marginesie: część szkoleń i poradników skierowana jest do przedsiębiorców i menedżerów. Ci twardo stąpający po ziemi ludzie nie lubią ezoteryki spod znaku New Age, z którą prawo przyciągania się kojarzy. Dlatego niektórzy trenerzy wolą mówić o wizualizacji. Chodzi z grubsza o to samo: co sobie wyobrazimy, to niechybnie nas spotka. Niby drobny zabieg językowy, ale efekt marketingowy jest potężny. Profesjonaliści, poważni ludzie biznesu tracą czujność. Określenie „wizualizacja” brzmi w ich uszach o niebo lepiej! Efekt – łatwiej im wcisnąć różne bzdury. Chociażby to, że optymizm w każdej sytuacji jest zapowiedzią pomyślności, a pesymizm niezmiennie zwiastuje klęskę. ROZSĄDNA SAMOOCENA Czasem lepiej założyć, że się nie uda – dowiodła prof. Gabriele Oettingen, psycholog z New York University (USA), która badała osoby walczące z otyłością. Jed-

Anthropologists witnessed a bizarre phenomenon, which they later dubbed “the cargo cult”, in the South Pacific Islands. The indigenous people were envious of the colonisers for whom iron birds would fetch food and other products. They started building mock runways, landing strips, control towers and warehouses from pieces of wood and wicker. They were convinced that these structures would bring them products (cargo) from the sky. Are these sorts of magical beliefs the preserve of primitive cultures? Not at all. The cargo cult has thousands of priests and millions of believers in the Western world. I refer to the followers of popular psychology. This holds itself out to be a serious science, but merely imitates the language and methodology of academic disciplines. So what is the secret of its popularity? It promises wealth, happiness and personal development, not as the fruit of hard work, but as the natural outcome of mysterious rituals, techniques and practices. BRAINWASHING Rhonda Byrne’s The Secret ties in with this quasi-religious trend. The book has been translated into 50 languages and sold more than 25 million copies. It has even outsold such popular bestsellers as the final instalment of the Harry Potter series. Byrne argues that your success (or failure) is determined by the Universal Law of Attraction. This supposedly reflects the things your thoughts are focused on and returns them to you. So, you can have a Maserati in the garage and 100 million euro in the bank if only you wish for them hard enough. And if you can’t even manage to pay the mortgage? You only have yourself to blame. By worrying about it, you are only attracting more troubles and worries. The only thing that can pull you through is enthusiasm. The universe is ready to give you any good thing you desire, but you have to invite it into your life. By the way, some training seminars and self-help books are addressed to entrepreneurs and managers. These are down-to-earth people not normally known for their fondness of the New Age esotericism that springs to mind whenever we hear about the Law of Attraction. That’s why some positive thinking coaches prefer to talk about visualisation. It amounts to the same thing, viz. whatever we imagine will surely happen to us. This subtle rewording guarantees powerful marketing results. It lulls professionals and sober businesspeople into lowering their guard. The term “visualisation” sounds much better to their ears and makes it a lot easier to peddle nonsense to them, e.g. the proposition that a positive mindset, no mat-

GOOD LIFE

WIZUALIZACJA JEST ZUPEŁNIE NIESKUTECZNA, GDY BARDZIEJ INTERESUJE NAS WYNIK NIŻ PROCES DOCHODZENIA DO POŻĄDANEGO STANU. VISUALISATION IS COMPLETELY INEFFECTIVE IF YOU ARE INTERESTED IN GETTING RESULTS RATHER THAN ATTAINING A DESIRABLE STATE.

na grupa wyobrażała sobie pozytywny efekt leczenia (radość ze szczupłej sylwetki), druga – niepowodzenie terapii. Wynik trwającego rok eksperymentu zaskoczył uczoną. Powody do zadowolenia mieli tylko pacjenci spodziewający się porażki. Spadek wagi był u nich nawet o 11 kg większy niż u ludzi, którzy byli przekonani o powodzeniu swojej kuracji. A może wizualizacja nie działa, dopóki nie towarzyszą jej autoafirmacje, czyli slogany „ku pokrzepieniu serc”, zalecane do jak najczęstszego powtarzania? Internet podsuwa nam „najskuteczniejsze” mantry: „Pieniądze i obfitość napływają do mnie z łatwością”, „Zasługuję na więcej”, „Moje życie jest pełne sukcesów”. Kto chce, niech wierzy. Psycholodzy z University of Waterloo w Ontario (Kanada) stanowczo odradzają tę metodę. Jak podkreślają, pochwalne stwierdzenia na własny temat sprawiają, że osoby z kompleksami po chwilo-

wizualizacja

wej euforii czują się jeszcze gorzej. Wystarczy, że ktoś spojrzy na nie krzywo, by zderzyły się z pytaniem: skoro jestem taki wspaniały, dlaczego inni uważają mnie za nieudacznika? Poza tym bądźmy szczerzy, człowiek o zdrowych zmysłach zna doskonale swoje zalety i wady, możliwości i ograniczenia. Każde twierdzenie, które wykracza poza te przekonania, automatycznie odrzuca jak najsurowszy cenzor. Zależność między wysoką samooceną a sukcesami jest faktem, lecz przebiega w przeciwnym kierunku, niż chcieliby mędrcy pokroju Rhondy Byrne. Trzeba coś osiągnąć, żeby mieć o sobie dobre mniemanie. A ci, którzy mają się za lepszych od innych, zwykle zawodzą. Wykazał to międzykulturowy eksperyment polegający na rozwiązywaniu zadań matematycznych. Najlepiej wypadli Azjaci, choć – w przeciwieństwie do zarozumiałych Amerykanów – nie przypisywali sobie inteligencji kwalifikującej ich do członkostwa w Mensie. OPTYMIZM NIE POPŁACA Szkoleniowcy nie dają za wygraną. A ich najmocniejszym argumentem za wizualizacją jest… Kamil Stoch. Czy nasz mistrz olimpijski nie stosuje tej techniki z powodzeniem? – pytają, gdy chcą przekonać sceptyków. Szkoda, że zapominają wspomnieć o pewnym szczególe: Kamil wyobraża sobie tylko to, co godzinami ćwiczy w tzw. realu. Owszem, gdy się wyciszy, zamknie oczy, w głębi duszy widzi swój piękny, daleki lot zakończony telemarkiem i to, jak wbiega na najwyższy stopień podium. Cóż jednak znaczy mentalny trening bez hektolitrów wylanego potu i łez? Gdyby polski orzeł poprzestał na projekcjach swojego umysłu, rozpoczynający się sezon

ter what the circumstances, heralds success, while pessimism inevitably foreshadows failure. RATIONAL SELF-ASSESSMENT Sometimes it’s better to assume that you’re not going to succeed, according to Prof. Gabrielle Oettingen, a psychologist at New York University. Prof. Oettingen studied people being treated for obesity. One group visualised their treatment having positive results (delighting in their slim figures). The other visualised the treatment not working. The experiment was conducted over a year and the results were surprising. Only those patients who had anticipated failure had cause to be happy. They had lost up to 11 kilos more than those were convinced that their treatment would be successful. Perhaps visualisation doesn’t work unless it’s accompanied by self-affirmation, i.e. those positive uplifting statements we are advised to repeat as often as possible? The “most powerful” mantras can be found on the Internet: “Money and abundance flow to me easily”, “I deserve more”, “My life is full of success.” You can believe all that if you want to. Psychologists from the University of Waterloo in Ontario, Canada, advise strongly against this method. They stress that

once the fleeting moment of euphoria has passed, self-praise makes people with an inferiority complex feel even worse. One look of disapproval is all it takes for them to ask themselves: if I’m so wonderful, how come everyone else thinks I’m a loser? Let’s be honest: every rational person knows his or her vices, virtues, capabilities and limitations only too well, and will automatically reject any statement that contradicts that appraisal. High self-esteem and success are correlated, but in the opposite direction to that postulated by Rhonda Byrne and her ilk. You have to achieve something before you can have a high opinion of yourself. And those who think they are better than everyone else usually fail. This was confirmed by an intercultural experiment that involved solving mathematical problems. Asians had the top score despite the fact that, unlike conceited Americans, they did not credit themselves with an IQ that would have qualified them for Mensa membership. POSITIVE THINKING DOES NOT PAY But positive thinking coaches are showing no signs of throwing in the towel. And their most powerful argument in favour of visualisation is Kamil Stoch. REKLAMA

GOOD LIFE skoków narciarskich byłby ostatnim w jego karierze. Telewizyjne relacje z zawodów Pucharów Świata straciłyby na atrakcyjności i musielibyśmy sobie szukać innego pomysłu na wiele jesiennych i zimowych wieczorów. Co innego fantazjować o swoich zwycięstwach, a co innego faktycznie je odnosić. Konstruktywne są jedynie te marzenia, które skoncentrowane są na czynach – uważają Shelley Taylor i Lien Pham z University of California (USA). Ich zdaniem wizualizacja jest zupełnie nieskuteczna, gdy bardziej interesuje nas wynik niż proces dochodzenia do pożądanego stanu. Badaczki przyglądały się studentom podczas sesji egzaminacyjnej. Jedni myśleli głównie o imprezie, na której będą oblewać pomyślne zakończenie

TRZEBA COŚ OSIĄGNĄĆ, ŻEBY MIEĆ O SOBIE DOBRE MNIEMANIE. A CI, KTÓRZY MAJĄ SIĘ ZA LEPSZYCH OD INNYCH, ZWYKLE ZAWODZĄ. YOU HAVE TO ACHIEVE SOMETHING BEFORE YOU CAN HAVE A HIGH OPINION OF YOURSELF. AND THOSE WHO THINK THEY ARE BETTER THAN EVERYONE ELSE USUALLY FAIL.

wizualizacja roku akademickiego. Tak wprowadzali się we wspaniały nastrój, co szło jednak w parze z beztroską i lenistwem. Inni skupiali się na trudnych krokach prowadzących do celu – zaliczaniu kolejnych przedmiotów. Nie sprzyjało to wprawdzie dobremu samopoczuciu, ale rozgrzewało zapał do nauki. Łatwo się domyślić, kto parę tygodni później skakał z radości, a kto wylewał krokodyle łzy z powodu wylania z uczelni. Kult cargo uprawiają zarówno miłośnicy wizualizacji, jak i ci, którzy podejmują działania pozorne. Przykładem mogą być naiwniacy, którym się wydaje, że wystarczy założyć roleks i garnitur szyty na miarę, by w pół roku zrobić karierę od gońca do prezesa. Aż tak łatwo nie będzie. Praca, praca i jeszcze raz praca – oto sekret prawdziwego sukcesu. ■

“Doesn’t our Olympic champion use this technique to achieve his results?” they ask to convince the sceptics. It’s a shame they omit to mention one small detail, viz. Stoch visualises things that he has practised for hours in real life. Yes, when he calms down and shuts his eyes, he sees a beautiful, long flight that culminates in a Telemark landing and then fast forwards to see himself climbing the highest podium. But what would such a mental scene be worth without countless hours of blood, sweat and tears? If Stoch had limited himself to mental projections, the upcoming ski jumping season would probably be his last. TV coverage of the World Cup would lose its appeal. Daydreaming about victories is one thing. Achieving them is something else entirely. The only constructive dreams are those focused on doing, according to Shelley Taylor and Lien Pham of the University of California. Taylor and Pham are convinced that visualisation is completely ineffective, especially if you are interested in getting results rather than attaining a desirable state. The two researchers observed students during an exam. Some were preoccupied with the party to celebrate the successful end of the academic year. That put them in an excellent mood that was conducive to carelessness and laziness. Others were focused on the challenging steps that would lead to the goal of passing their other subjects. This was not an uplifting exercise but it did ignite their enthusiasm for studying. It’s not hard to guess which students were leaping for joy a few weeks later and which ones were in tears, having been expelled from the university. The cargo cult is practised by visualisation proponents and those who only pretend to ever do anything. This is best illustrated by those poor fools who think they can be promoted from dogsbody to CEO in six months if only they wear a Rolex and a tailor-made suit. It’s not that simple. Work, work and more work is the secret to true success. ■

City-center living embodies aÂ way of life. An extraordinary life calls for extraordinary luxury.

Elevate your lifestyle. Live above the clouds.

PEOPLE AND THE WORLD

psy

PIES, CZYLI WILK dog cries wolf

tekst | by wojciech mikołuszko zdjęcia | photos elliott erwitt/magnum photos/forum

©CREDITS

TO PIERWSZE SPOŚRÓD ZWIERZĄT UDOMOWIONYCH PRZEZ CZŁOWIEKA I JEDNOCZEŚNIE NAJDZIWNIEJSZE. CHOĆ POWSTAŁO WIELE DRASTYCZNIE RÓŻNIĄCYCH SIĘ OD SIEBIE RAS, TO I TAK KAŻDY PIES JEST NADAL WILKIEM – MOŻE TYLKO TROSZKĘ ZMIENIONYM. ❚ THE DOG IS THE FIRST ANIMAL WE EVER DOMESTICATED AND ONE OF THE STRANGEST. THE MANY RADICALLY DIFFERENT BREEDS OF DOG BELIE THE FACT THAT EVERY DOG IS AT BOTTOM A WOLF. SLIGHTLY MODIFIED, PERHAPS, BUT STILL A WOLF.

©CREDITS

PEOPLE AND THE WORLD

arcy Morey i Rujana Jeger w niedawno opublikowanej pracy o udomowieniu psa napisali: Psy są wilkami w pełnym tego słowa znaczeniu. I to jest pogląd, który podzielają wszyscy badacze tego zwierzęcia. Podobnie jak i przekonanie, że psa udomowiono jeszcze przed wynalezieniem rolnictwa. Dalej jednak opinie uczonych różnią się między sobą równie mocno, co rasy ich obiektu badań. W 2002 r. jedna z ich grup, na podstawie analiz DNA, doszła do wniosku, że psy udomowiono ok. 15 tys. lat temu w Azji Wschodniej. Osiem lat później ich konkurenci stwierdzili, że stało się to na Bliskim Wschodzie. Pierwsza grupa przeanalizowała więcej psich genów, w efekcie zawężając obszar udomowienia do południowych Chin, za to czas tego zdarzenia przesuwając do ok. 32 tys. lat temu. W 2013 r. uczeni z drugiej grupy, po jeszcze bardziej szczegółowych badaniach, jako miejsce udomowienia psów wskazali Europę, a czas określili między 18 a 30 tys. lat temu. Rok później przesunęli go na 11 do 16 tys. lat temu. – To naprawdę dynamiczna dziedzina wiedzy – komentuje prof. Paweł Koteja z Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Zamieszanie z czasem i miejscem udomowienia psa, czyli wilka, to kolejny argument na rzecz wyjątkowego statusu tego zwierzęcia w otoczeniu człowieka. To najprawdopodobniej pierwsze zwie-

psy

Dogs are wolves in every sense of the word, according to a recently published paper on dog domestication by Darcy Morey and Rujana Jeger. This view is shared by every researcher of these animals, as is the conviction that the dog was domesticated before the invention of agriculture. Apart from that, however, their views diverge every bit as much as breeds they study. A 2002 study concluded, on the basis of DNA analysis, that the dog was first domesticated in East Asia about 15,000 years ago. Eight years later, another group concluded that it was first domesticated in the Middle East. This prompted the first group to analyse more canine genes and theynarrowed their hypothetical area of domestication to Southern China, and moved the timeline back to approx. 32,000 years ago. The second group was not about to give up either. In 2013, they announced the findings of more in-depth studies. This time, the domestication site they pinpointed was in Europe with a timeline between 18,000 and 30,000 years ago. A year later, after more DNA analyses, the timeline was moved forward to 11,000–16,000 years ago. “This is an extremely dynamic field of knowledge”, says Prof. Paweł Koteja of Jagiellonian University in Kraków. The confusion surrounding the where and when of dog domestication is yet another argument in favour of according this animal a special status in

WILKI W NATURZE ŻYJĄ W GRUPACH SOCJALNYCH, DLATEGO BEZ WIĘKSZYCH KŁOPOTÓW ADAPTOWAŁY SIĘ DO ŻYCIA W SPOŁECZNOŚCIACH LUDZKICH. WTEDY PRZEMIANOWANO JE NA PSY. WOLVES LIVED IN PACKS IN THEIR NATURAL HABITAT, SO ADAPTING TO LIVING WITH HUMANS WAS NOT ALL THAT DIFFICULT. THAT IS WHEN THEY WERE RENAMED DOGS.

our world. The dog is most probably the first animal we ever domesticated and the only large predator we have ever been able to tame and adapt to our needs. HUNTERS, SHEPHERDS AND POLYGLOTS It could not have been easy to domesticate the dog. Dogs lived with humans in pre-agricultural times, when groups of nomadic hunter-gatherers were constantly on the move in search of food. People would discard e.g. ungnawed bones, offal, and pieces of rotting meat after a hunt. Packs of wolves were only too eager to scavenge these leftovers. Over time, wolves eventually ceased to fear people and people slowly grew accustomed to their presence, began to take a liking to them and even learnt to make use of their assistance in hunting big game. Wolves lived in packs, so adapting to living with humans was not all

PEOPLE AND THE WORLD rzę, jakie kiedykolwiek udomowili ludzie; a także jedyny duży drapieżnik, którego człowiekowi udało się w pełni oswoić i przystosować do swoich potrzeb. ŁOWCY, PASTERZE I POLIGLOCI Psy związały się z człowiekiem jeszcze w czasach przedrolniczych, gdy grupy łowców-zbieraczy przemieszczały się w poszukiwaniu pożywienia. Po udanych polowaniach ludzie często zostawiali odpadki: nieobgryzione kości ofiar, podroby, nadpsute kawałki mięsa. Chętnie korzystały z tego watahy wilków. Z czasem niektóre z nich przestały bać się ludzi i regularnie towarzyszyły im w łowach. Ludzie zaś przyzwyczaili się do ich obecności, polubili, a w końcu nauczyli się korzystać z ich pomocy podczas polowań na grubego zwierza. Wilki w naturze żyją w grupach socjalnych, dlatego bez większych kłopotów adaptowały się do życia w społecznościach ludzkich. Gdy stały się ich pełnoprawnymi członkami, przemianowano je na psy. Wtedy też ruszył proces dobierania najlepszych osobników do hodowli. – Psy selekcjonowano ze względu na bardzo rozmaite cele: pasterskie, obronne, do polowań albo dla zabawy – mówi prof. Koteja. Gdy myśliwi potrzebowali psów, które pomagałyby im w polowaniach na zwierzęta kryjące się w norach, do rozrodu wybierali osobniki nieduże, o wąskim ciele i krótkich nogach. Tak powstały norowce, czyli jamniki oraz niektóre teriery (jak niemiecki terier myśliwski). Do tropienia i pogoni za szybką zwierzyną bardziej przydawały się osobniki o doskonałym węchu, pasji poszukiwawczej i dużej wytrwałości.

psy

that difficult. Once they had become fully-fledged members of the human community, they were renamed dogs. The best specimens were selected for breeding. “Dogs were chosen for a variety of purposes: shepherding, defence, hunting and fun”, says Prof. Koteja. Hunters needed dogs to help them hunt burrowing animals, so they bred small dogs with narrow bodies for this purpose. This is how the Dachshund and some terriers (such as the Jagdterrier) came to be. Dogs with a keen sense of smell and a lot of stamina were bred to track down and chase fast animals. They still had to be social animals as they needed to hunt in packs. This is how hounds, bloodhounds and Polish hunting dogs came to be bred. Once people had domesticated sheep, goats and cows, they needed dogs to help guard them, round them up, corral them and protect them from predators. And so the Shetland Sheepdog, the German Shepherd, the Briard and the Border Collie were bred. These are often exceptionally intelligent dogs. In a 2004 paper published in the prestigious Science magazine, a team led by Prof. Julia Fisher reported that a Border Collie named Rico had learnt to recognise 200 objects. Rico continued to expand his “vocabulary” using a canine equivalent of the fast mapping used by small children. The only dog breed with a vocabulary anywhere near that of the Border Collie is the Yorkshire Terrier, which can recognise 120 objects. That might be because this tiny dog was originally bred to catch mice and rats. Over time, however, it has become a playful companion dog.

Podróże z widokiem na morze Karaiby 8 dni na Costa Magica

Ocean Indyjski 15 dni na Costa NeoRomantica

Dubaj i Półwysep Arabski 8 dni na Costa Fortuna

już od 299€

już od 784€

już od 299€

Morze Śródziemne

Karaiby Fiordy Norweskie Azja Kanał Panamski Dubaj i Emiraty Hawaje Ameryka Południowa Transatlantyki Australia i Nowa Zelandia

Dookoła Świata

Na Rejsy.pl oferujemy 22 linie oceaniczne, ponad 4000 rejsów i 70 000 kabin do wyboru! Dostępne także rejsy z polskim pilotem. ul. Woronicza 15 02-625 Warszawa

Tel: Fax: E-mail:

22 492 77 90 22 567 31 01 info@rejsy.pl

www.rejsy.pl 55

PEOPLE AND THE WORLD Musiały jednocześnie być bardzo towarzyskie, gdyż ofiarę osaczały w grupie. Tak wyselekcjonowano ogary, bloodhoundy lub gończe polskie. Gdy człowiek udomowił owce, kozy i krowy, chciał mieć psy, które pomogą mu strzec tych stad i zaganiać je do zagród. Tak powstały: owczarek szetlandzki, niemiecki, briard czy border collie. Często są to wyjątkowo inteligentne psy. W pracy opublikowanej w 2004 r. w prestiżowym piśmie Science zespół prof. Julii Fischer doniósł, że pies Rico rasy border collie nauczył się poprawnie rozpoznawać nazwy 200 obiektów! Uczył się nowych słów w sposób zwany szybkim mapowaniem, typowy dla małych dzieci. Jedyną rasą, której słownictwo trochę zbliżyło się do border collie, osiągając poziom rozpoznawania nazw 120 obiektów, był yorkshire terier. Może dlatego, że początkowo selekcjonowano go do łapania myszy i szczurów, a z czasem przeważyła skłonność, by traktować go jako zwierzę do towarzystwa. Nadal jednak przewyższa on inteligencją inne rasy psów ozdobnych, jak maltańczyki czy bolończyki. KILKANAŚCIE GENÓW, SETKI RAS Udomowienie psa doprowadziło do zmian w jego DNA. W 2013 r. naukowcy ogłosili, że dzikie wilki posiadają zaledwie dwie kopie genu kodującego enzym niezbędny do trawienia skrobi. Psy zaś, takie jak chart perski (saluki), mają tego genu aż 29 kopii! Prawdopodobnie dlatego, że ludzie karmili swoich pupili również kaszą. Psy musiały się przystosować do no-

NIEZALEŻNIE JAKIEJ SĄ RASY, NA POZIOMIE GENETYCZNYM PSY WYKAZUJĄ MIĘDZY SOBĄ BARDZO DUŻE PODOBIEŃSTWO. IT TURNS OUT THAT ALL DOGS, REGARDLESS OF BREED, HAVE IMPORTANT GENETIC SIMILARITIES

psy

wego dla nich pokarmu. W 2014 r. wykryto jednak, że niektóre rasy psów zachowały bardziej wilczą naturę. Jest to choćby husky syberyjski, który nadal ma tylko trzy kopie genu ułatwiającego trawienie skrobi. Ten pies był selekcjonowany przez pierwotnych mieszkańców Syberii najpierw do polowań, a potem do ciągnięcia sań. Nadal jednak żywił się głównie mięsem i takie upodobania pozostały mu do dziś. Wciąż jest silny, wytrwały, o sportowej sylwetce. – Ogromna zmienność psów jest w dużej mierze kodowana przez zaledwie kilkanaście genów. Niezwykle liczne i różniące się od siebie rasy są głównie efektem długiego czasu hodowli psów oraz wielu kierunków selekcji – twierdzi prof. Paweł Koteja. Podkreślają to też Darcy Morey i Rujana Jeger. Na łamach Journal of Archaeological Science: Reports piszą, że choć od czasu udomowienia wygląd psów zmienił się drastycznie, to na poziomie genetycznym przemiany są minimalne. Psy to nadal wilki, ale: jedzą pokarm, który im dostarczamy, czasem śpią w naszych łóżkach i mają drobiazgowo zadbane zdrowie oraz dobrostan. A zatem – pytają naukowcy – tak naprawdę, to kto udomowił kogo? ■

MORE A DOZEN GENES, HUNDREDS OF BREEDS Domesticating the dog brought about changes in its DNA. In 2013, scientists announced that wild wolves only have two copies of the gene that encodes one of the enzymes needed to digest starch. Dogs like the Persian Greyhound (the Saluki) have 29 copies of the gene. This is probably because people fed their pets with groats as well as meat, which forced them to adapt. In 2014, it was discovered that some breeds of dog have retained their wolfish traits. This is best exemplified by the Siberian Husky, which only has three copies of the genes needed to digest starch. This dog was bred for hunting, and later as a sleigh dog. But meat remained the staple of its diet and it has retained that preference. The husky is strong, persistent and has a sporting physique. Despite that, all dogs, regardless of breed, have important genetic similarities. “The extreme diversity of dogs is mainly encoded by no more than a dozen genes”, says Prof. Paweł Koteja. “The many and varied breeds of dog that exist today are the result of long-term breeding and numerous selection criteria.” This is also stressed by Darcy Morey and Rujana Jeger in their paper. They write in the Journal of Archaeological Science: Reports that although the appearance of dogs has changed dramatically since their domestication, their genetic evolution has been slight. Dogs are still wolves that are content to eat the food we provide for them, sleep in our beds occasionally, and have their health and overall welfare attended to meticulously. This raises the question of who domesticated who? ■

©CREDITS

PEOPLE AND THE WORLD

psy

PSA UROK all dogs big and small RÓŻNORODNOŚĆ RAS PSÓW TO WYNIK SELEKCJI HODOWLANEJ, A TRWA ONA JUŻ WIELE TYSIĘCY LAT. ❚ THE DIVERSITY OF DOG BREEDS RESULTS FROM BREEDING SELECTION THAT HAS BEEN IN PLACE FOR THOUSANDS OF YEARS. tekst | by magdalena rudzka

PUDEL DUŻY large poodle

YORKSHIRE TERIER yorkshire terrier W XIX w. tępiciel myszy i szczurów. Aktywny i skory do zabawy. ❚ In the 19th C the terminator of mice and rats. Lively and playful.

DOG NIEMIECKI

great dane

Jedna z najbardziej inteligentnych ras. Dawniej polował na ptactwo wodne. ❚ One of the most intelligent breeds. It was used in water bird hunting in the past.

Wyhodowany jako pies bojowy. Wierny i kochający dzieci, ale ostrożny wobec obcych. ❚ Bred as a fighter. Loyal and loving but cautious towards stangers.

PUDEL ŚREDNI

medium poodle

Najstarsza z ras pudli. Podobne psy towarzyszyły ludziom już w epoce brązu. ❚ The oldest of the poodle breeds. Human companions since the Bronze Age.

CAVALIER KING CHARLES SPANIEL cavalier king charles spaniel Angielski ozdobny spaniel miniaturowy. Ceniony na monarszych dworach Europy od XV w. ❚ Minature English spaniel, popular in the royal courts since the 15th C.

SHAR PEI shar pei Chiński stróż świątyń, dziś pies ozdobny. Za rządów Mao rasa ta prawie zanikła. ❚ Chinese guardian of temples. The breed nearly died out under Mao’s rule.

CHART AFGAŃSKI

OWCZAREK SZKOCKI DŁUGOWŁOSY rough collie

afghan hound

Pochodzi faktycznie z terenów dzisiejszego Afganistanu. Rasa ta ma już kilka tysięcy lat. ❚ Comes from the area of today’s Afghanistan. The breed is thousands of years old.

Doskonały pies pasterski. Towarzyski, prawie nigdy nie bywa agresywny. ❚ The perfect herding dog. Likes humans, rarely becomes aggresive.

JAMNIK

dachshund Wszechstronny pies do polowań, zaganiacz, posokowiec lub norowiec. ❚ Versatile hunting dog.

Należy do grupy psów gończych i posokowców. Popularny w wiktoriańskiej Anglii. ❚ Belongs to the group of hound dogs. Popular in Victorian England.

CHIHUAHUA DŁUGOWŁOSY longhaired chihuahua Najstarsza rasa Ameryki Północnej i jedna z najmniejszych. ❚ American oldest breed and one of the smallest.

TERIER CZESKI cesky terrier

OWCZAREK NIEMIECKI german shepherd

Zwinny pies o niespożytej energii. Podobno nie gubi włosa, ale wymaga częstego czesania. ❚ Agile and energetic dog. Apparently it does not shed hair but requires frequent brushing.

Bardzo młoda rasa psów służbowych, powstała pod koniec XIX w. ❚ A very young breed of working dogs, emerged in late 19th C.

DANDIE DINMONT TERIER dandie dinmont terrier W XVII w. używany do polowań na borsuki i wydry. ❚ In the 18th C used to hunt badgers and otters.

©SHUT TERSTOCK (18)

DALMATYŃCZYK dalmatian

CHART HISZPAŃSKI KRÓTKOWŁOSY spanish greyhound Pies wyścigowy i do towarzystwa. Pochodzi prawdopodobnie od chartów azjatyckich. ❚ A racing dog and companion dog. probably originates from Asian hounds.

SETER IRLANDZKI

irish setter

Pies myśliwski z grupy wyżłów. Od 1882 r. dopuszczalny na wystawach tylko w charakterystycznym, czerwonym kolorze. ❚ A hound dog and a pointing breed. Since 1882 only the characteristic red irish setters are allowed to compete at dog shows.

BERNARDYN st bernard Chluba Szwajcarii. Pies pociągowy, stróżujący, ratowniczy. ❚ The pride of Switzerland. A working dog, watchdog and search and rescue dog.

PEOPLE AND THE WORLD

WYŻEŁ NIEMIECKI KRÓTKOWŁOSY german shorthaired pointer

psy

HUSKY SYBERYJSKI siberian husky Kilka tysięcy lat towarzyszył syberyjskim ludom Północy. Potrafił pokonać nawet 180 km dziennie. ❚ Companion to the Siberian people of the North of thousands of years.

Wykorzystywany do wystawiania i aportowania ptactwa. ❚ Game tracking dog used in bird hunting.

SZPIC MINIATUROWY, POMERANIAN pomeranian Pies do towarzystwa, doskonały dla domatorów. Przywiązuje się do jednego pana. ❚ Companion dog, perfect for home lovers.

AKITA

akita

Największa z ras Japonii. Towarzyszyła samurajom. ❚ The largest Japanese breed. Companions of the samurai.

BASSET

basset hound Silny, krótkonogi pies gończy. Nazwa pochodzi od francuskiego słowa bas – niski. ❚ Strong, shortlegged hound dog. The name comes from the French work ‘bas’ meaning low.

TRUDNO UWIERZYĆ, ŻE 12-CENTYMETROWY CHIHUAHUA I METROWY WILCZARZ IRLANDZKI TO JEDEN I TEN SAM GATUNEK ZWIERZĘCIA. PSY RÓŻNIĄ SIĘ NIE TYLKO WYGLĄDEM, ALE I CHARAKTEREM. IT IS HARD TO BELIEVE THAT A 12-CENTIMETRE-TALL CHIHUAHUA AND A METRETALL IRISH WOLFHOUND ARE ONE AND THE SAME ANIMAL SPECIES. DOGS DIFFER NOT ONLY IN APPEARANCE BUT ALSO CHARACTER.

Jedyny pies, którego skóra się opala. Jego sierść nie uczula, nawet u odmiany owłosionej. ❚ The only dog whose skin tans. Its hair is not allergenic.

PIES FARAONA

pharaoh hound

Podobny do starożytnego egipskiego charta „tesem”. ❚ Resembles the ancient Egyptian Tesem dog.

CHOW-CHOW chow chow Wytrzymały, silny i odporny na zimno. Znany na Dalekim Wschodzie od ponad 2 tys. lat. ❚ Enduring, strong and immune to cold. Known in the Far East for the past 2,000 years.

STAFFORDSHIRE BULL TERIER staffordshire bull terrier Stworzony do walk, ale oddany i kochający. Pies niania – ze względu na łagodność i cierpliwość wobec dzieci. ❚ Loving and caring. The ‘nanny’ dog.

HISZPAŃSKI PIES WODNY spanish water dog Spotykany m.in. na wybrzeżu Andaluzji. Uwielbia pływać i aportować z wody. ❚ Most common in Andalusia and it loves water as the name suggests.

©SHUT TERSTOCK (10)

GRZYWACZ CHIŃSKI chinese crested dog

©CREDITS

A R KT Y K A P S I M Z A P R Z Ę G I E M dog sledding across the arctic

ROZPOCZYNA SIĘ W NORWESKIM SIGNALDALEN, KOŃCZY W JUKKASJÄRVI W SZWEDZKIEJ LAPONII. WYPRAWA FJÄLLRÄVEN POLAR ZABIERA „ZWYKŁYCH” LUDZI W NIEZNANY ŚNIEŻNY ŚWIAT. WARUNKIEM JEST ODPOWIEDNIE PRZYGOTOWANIE I PROFESJONALNY EKWIPUNEK. ❚ IT STARTS IN NORWEGIAN SIGNALDALEN AND ENDS IN JUKKASJARVI IN SWEDISH LAPLAND. THE FJÄLLRÄVEN POLAR TAKES “ORDINARY” PEOPLE TO AN UNKNOWN, SNOWY WORLD. THE ONLY CONDITION IS ADEQUATE PREPARATION AND PROFESSIONAL EQUIPMENT.

Z MIŁOŚCI DO PRZYRODY Na pomysł arktycznej wyprawy Fjällräven Polar wpadł Kenth Fjellborg, jeden z czołowych szwedzkich maszerów. Na początku lat 90. poznał Åke Nordina, założyciela marki Fjällräven specjalizującej się w produkcji ubrań i sprzętu trekkingowego. Kenth brał wówczas udział w najtrudniejszych zawodach z psi-

FOR THE LOVE OF NATURE Kenth Fjellborgh, one of Sweden’s leading mushers, came up with the idea for the Fjällräven Polar Arctic expedition. In the early 1990s he met Åke Nordin, founder of the Fjällräven brand, who specialized in the production of clothes and trekking equipment for anyone who wanted to explore the

tekst | by dagmara krzewińska

PROMOCJA

mi zaprzęgami – Iditarod na Alasce. Marzeniem Åke i Kentha była organizacja szwedzkiego odpowiednika zawodów – dostępnych dla wszystkich, nie tylko dla profesjonalistów. Tak narodziła się koncepcja Fjällräven Polar – dwudziestoosobowej wyprawy na psich zaprzęgach, na trasie ponad 300 km przez północną Skandynawię. Pierwsza edycja odbyła się w 1997 r. Od tego momentu każdego roku tysiące osób marzy o tym, by stać się częścią wydarzenia, podczas którego uczestnicy muszą się zmierzyć z wieloma skrajnościami: od stadium wyczerpania przy minus 30 st. Celsjusza do zachwytu nad pięknymi śnieżnobiałymi, słonecznymi krajobrazami i zorzą polarną. Zakwalifikowanym do wyprawy w nowej roli pomaga odnaleźć się Kenth – podpowiada, jak poprowadzić psy przez arktyczną tundrę, by bezpiecznie dotrzeć do celu. PRZYGODA ŻYCIA ZWYCZAJNYCH LUDZI Większość uczestników Fjällräven Polar nie miała nigdy wcześniej do czynienia z psimi zaprzęgami. Organizatorzy dbają o to, aby każda osoba wzięła udział w specjalnym szkoleniu i otrzymała właściwy sprzęt. Po wysłuchaniu wskazówek i spakowaniu najważniejszego ekwipunku uczestnicy ruszają w trasę. Otaczają ich jedynie ogromna zimowa przestrzeń, psy oraz nowe realia: nocowanie pod namiotem i gotowanie w terenie. – To magiczne przeżycie, które było spełnieniem moich marzeń. Połączenie Północy, psich zaprzęgów, ekstremalnych warunków i przygody. Na wyprawie spotkałam ludzi, którzy są wbrew pozorom podobni do mnie. Staliśmy się dla siebie najbliższymi przyjaciółmi, niemalże rodziną. Wydaje się, że to niemożliwe: wyjść z biura, spakować się i polecieć na skraj Europy, żeby przemierzyć psimi zaprzęgami ponad 300 km. A jednak! Ta wyprawa zmienia ludzi, daje poczucie wolności i otwiera umysł na nowe przygody – opowiada Kate Zamana, która reprezentowała Polskę podczas Fjällräven Polar 2015. MISSION IMPOSSIBLE Ekipa Fjällräven Polar podróżuje na psich zaprzęgach wzdłuż starożytnych szlaków handlowych w arktycznym regionie Nordkalotten łączącym Norwegię, Szwecję i Finlandię. Odpowiednie przygotowanie i sprzęt to klucz do sukcesu. ❚ Adequate preparation and professional equipment are the key to success.

beauty of nature. At the time, Kenth took part in the toughest competition in dog sledding – Iditarod in Alaska. Åke and Kenth dreamed of organizing a Swedish equivalent of the competition, but one that would be accessible for anyone, not just for professionals. Thus was born the concept of Fjällräven Polar – a 20-person expedition on dog sleds, on a route of more than 300 kilometers through northern Scandinavia. The first edition was held in 1997. From that on moment, every year thousands of people dream about taking part in an event, during which the participants have to deal with many extremes: from being at the brink of exhaustion at minus 30°C to the delight at the beautiful, snow-white, sunny landscapes and Northern Lights. Those who qualify for the trip are helped by Kenth in finding themselves in their new role – he tells them how to lead the dogs through the arctic tundra. ADVENTURE OF A LIFETIME FOR ORDINARY PEOPLE Most of the participants of Fjällräven Polar have never dealt with dog sledding. The organizers ensure that each person takes part in special training and receives the right equipment. After hearing a number of tips and having packed the most important equipment the participants set out on tour, during which they struggle with difficulties they have never had. The only things that surrounds them is the huge winter space, dogs and new realities: sleeping in a tent and cooking out in the field. “It’s a magical experience, which was a dream come true. The combination of the North, the dog sledge, extreme conditions and adventures. On the trip I met people who are very similar to me. We became best friends. It seems impossible: leave the office, pack up and fly to the edge of Europe to travel on a dog sledge over 300 kilometers. But it happened! This trip changes people, it gives a sense of freedom and opens the mind to new adventures”, says Kate Zamana, who represented Poland at Fjällräven Polar 2015. MISSION IMPOSSIBLE “The Fjällräven Polar team travels on dog sledges along an-

PROMOCJA

Momentami trasa bywa bardzo trudna. – Trafiliśmy na burzę śnieżną z prawdziwego zdarzenia, którą nasz przewodnik, słynny surwiwalowiec Johan Skullman nazwał „burzą pierwszej klasy”. Wiatr był tak silny, że aż pękały naczynka na twarzy, bo zamarznięte minikrople deszczu, właściwie kryształki, uderzały w skórę z błyskawiczną prędkością. To był ogromny wysiłek fizyczny i psychiczny. Zmaganie się z samym sobą – wspomina Kate. NIE MA ZŁEJ POGODY, JEST TYLKO NIEODPOWIEDNI SPRZĘT Każdy może odbyć podróż życia, jeśli tylko posiada odpowiednią wiedzę i sprzęt. W niskich temperaturach jedną z najważniejszych funkcji odzieży jest ochrona przed ochłodzeniem. Dlatego uczestnicy wyprawy Fjällräven Polar otrzymują specjalny sprzęt. Marka, w oparciu o 50-letnie doświadczenie w produkowaniu odzieży outdoorowej, dostosowuje swoje produkty do wymagających warunków pogodowych. Jest to możliwe dzięki wykorzystaniu specjalnie stworzonej tkaniny, która na cześć Ekspedycji Greenland w 1966 r. została nazwana G-1000. Firma Fjällräven edukuje i stara się być jak najbardziej przyjazna środowisku, odzyskując wiele materiałów z recyklingu, impregnując swoje produkty bez użycia fluorocarbonów, pozyskując puch z zachowaniem wszelkich standardów etycznych. Coraz więcej osób szuka tego, co pozwoli im przeżyć niezapomnianą przygodę wymagającą wysiłku i hartu ducha. Nic dziwnego, że na wyprawę Fjällräven Polar co roku zgłaszają się tysiące osób. Aby dołączyć do ekspedycji, należy wysłać swoje zgłoszenie na dedykowanej stronie internetowej: www. fjallravenpolar.com. Na kolejną edycję można aplikować już od 17 listopada, wyprawa rozpoczyna się w kwietniu 2016 r. W tym roku Polska ma gwarantowane dwa miejsca – jedna osoba zostanie wybrana w głosowaniu internetowym, druga przez jury Fjällräven. ■

cient trade routes in the Arctic region Nardkalotten which connectis Norway, Sweden and Finland. At times the route is very difficult, a lot depends on weather conditions. “We hit a big snow storm, which our guide Johan Skullman, a famous outdoor expert, called ‘a first class storm’. The wind was so strong that the skin on our faces was being cut, because the frozen raindrops, actually crystals, where hitting us with enormous speed. It was a huge physical and mental effort. Struggling with yourself”, says Kate. THERE’S NO BAD WEATHER, THERE IS ONLY WRONG EQUIPMENT Anyone can take this journey of a lifetime, if the only have the knowledge and the right equipment. At low temperatures, one of the most important functions of the clothing is protection from cooling. Therefore, participants of Fjällräven Polar receive special equipment. The brand, based on 50 years of experience in manufacturing outdoor clothing, tailors its products to deal with demanding weather conditions. This is possible thanks to a specially created fabric named G-1000, in honor to the Greenland Expedition in 1966. The Fjällräven company educates and tries to be a Ecofriendly as possible, by recovering a lot of the materials from recycling, impregnating their products without fluorocarbon, acquiring fluff in compliance with all ethical standards. More and more people are looking for something which will give them an unforgettable experience that requires effort and fortitude. It’s no wonder that every year thousands of people register for the Fjällräven Polar expedition. In order to join the expedition, please send your application on the website: www.fjallravenpolar.com. You can apply for the next next starting 17 November, the expedition begins in April 2016. In this year, Poland has two guaranteed places – one person will be chosen in a online vote, the second on will be chosen by the Fjällräven jury. ■

Fjällräven Polar to dla wielu przygoda życia. ❚ Fjallraven Polar is for many adventure of a lifetime.

PEOPLE AND THE WORLD

STOLICZKU, DRUKUJ SIĘ a revolution in the making NIEKTÓRZY MÓWIĄ, ŻE DRUKOWANIE 3D TO PRZYSZŁOŚĆ. ALE TAK NAPRAWDĘ TO JUŻ TERAŹNIEJSZOŚĆ. REWOLUCJA SIĘ DOKONAŁA. ❚ SOME SAY THAT 3D PRINTING IS THE FUTURE, BUT IT’S ACTUALLY THE PRESENT. WE ARE ALREADY WITNESSING THE REVOLUTION. tekst | by łukasz kaniewski

wangardą rewolucji 3D okazali się producenci aparatów słuchowych. W Stanach Zjednoczonych już wszystkie firmy wytwarzające ten sprzęt przestawiły się na drukowanie. Faktem jest, że to technologia wprost wymarzona dla tego biznesu. Pacjent idzie do lekarza, który wykonuje odcisk wnętrza jego ucha. Następnie odcisk ten wysyłany jest do firmy produkującej aparaty, gdzie jest skanowany. Na podstawie skanu wykonywany jest projekt aparatu i przesyłany do drukarki. Wystarczy potem zamontować w nim niezbędną elektronikę – i gotowe! Urządzenie wędruje do gabinetu lekarskiego, skąd odbiera je pacjent. Tym sposobem wykonano już kilkanaście milionów aparatów słuchowych idealnie pasujących do uszu zamawiających je osób.

Izraelska stylistka Danit Peleg stworzyła pierwszą wydrukowaną w 3D pełną kolekcję mody. ❚ Israeli stylist Danit Peleg created the first ever 3D full fashion collection.

CAŁY SAMOLOT ZA JEDNYM ZAMACHEM Ale drukowanie przydaje się nie tylko w przypadku przedmiotów projektowanych na miarę. Również tam, gdzie potrzebna jest masowa produkcja identycznych części, drukarki okazują się przydatne. Firma GE Aviation, światowy lider branży silników lotniczych, zaczęła wytwarzać tym sposobem dysze paliwowe: w dziesiątkach tysięcy identycznych egzemplarzy. Dzięki temu podzespół, który wcześniej składał się z 20 mniejszych części, może być wytwarzany za jednym razem. Zmniejsza to koszty produkcji o 75 proc. Możliwości zastosowania drukarek w przemyśle lotniczym na tym się nie kończą. Amerykański Departament Obrony wraz z kilkoma prywatnymi firmami opracowują właśnie metodę drukowania całego niemal samolotu wojskowego – kadłuba wraz ze skrzydłami, antenami, częścią okablowania, pulpitem itp. Oczywiście nie będzie to wytwarzane we wnętrzu jednej wielkiej drukarki, ale w pomieszczeniu, w którym na suwnicach przemieszczać się będzie wiele drukarek. Jest to jak najbardziej możliwe. Wystarczy przytoczyć przykład firmy Aurora Flight Sciences, która produkuje drony używane przez wojsko amerykańskie w Iraku i Afganistanie. Kadłuby tych dronów

Hearing aid manufacturers are at the cutting edge of the 3D revolution. All hearing aid manufacturers in the US have switched to 3D printing, as it is the optimum technology for their line of business. The patient visits a physician who makes an impression of his inner ear which is later sent to a hearing aid manufacturer, where it is scanned. The prototype fashioned to fit the scan is then sent to the printer. Finally, the shell is fitted with the necessary electronics and it’s ready to use. The hearing aid is delivered to the doctor’s surgery where the patient picks it up. This is how more than ten million of hearing aids that fit perfectly have already been made.

PEOPLE AND THE WORLD

Zaprojektowane w 3D: etui na iPhone’a, kolekcja butów (proj. Andreia Chaves) i biżuteria (proj. Jenny Wu). ❚ Designed in 3D: an iPhone case, a footwear collection (by Andrei Chaves) and jewelry (by Jenny Wu).

są wraz ze skrzydłami drukowane za jednym razem: a są to spore maszyny – rozpiętość ich skrzydeł sięga 40 m. W przemyśle samolotowym, a także samochodowym drukarki będą używane coraz częściej. Są one znacznie dokładniejsze niż tradycyjne metody takie jak wtrysk albo skrawanie. Prócz tego można z ich pomocą wykonać łatwo części mocne, a mimo to lekkie – bo puste w środku. To oznacza oszczędność paliwa i lepsze osiągi pojazdów. SERCA I KARABINY Pierwsze drukarki 3D drukowały wyłącznie przedmioty ze specjalnej żywicy. Potem doszły plastiki.

Pierwszy samochód zaprojektowany i wydrukowany w 3D. I jeździ! ❚ The first car designed and printed in 3D. It can actually be driven!

Francis Bitonti Studio – suknia z 59 części wydrukowanych w 3D. ❚ Francis Bitoni Studio – a dress made of 59 parts printed with a 3D printer.

A COMPLETE AIRCRAFT IN ONE FELL SWOOP 3D printing does not just come in handy for custom-made objects. This technology is also unrivalled when it comes to mass producing identical parts. GE Aviation, a world leader in aircraft engine manufacture, uses 3D printers to produce thousands of identical fuel nozzles. As a result, a sub-assembly that had previously consisted of 20 smaller parts can now be manufactured in one cycle. This has cut production costs by 75 per cent. The potential for 3D printing in the aviation industry doesn’t stop there. The United States Department of Defense teamed up with several companies to design a printing method that could produce a complete military aircraft. Naturally, the aircraft will not be printed by a single giant printer but in a room where numerous printers will be moved by overhead cranes. This is a very possible scenario. The example of Aurora Flight Sciences should suffice. This company manufactures the UAVs deployed in Iraq and Afghanistan. The fuselages of these drones are 3D printed together with their wings – and these machines have a wing span of up to 40 metres. 3D printers are gaining a foothold in the aviation and automotive industries. They are much more accurate than traditional injection and machining technologies. 3D printing can easily produce parts that are strong but light by virtue of being hollow. This translates into fuel savings and better performance. THE HEART AND THE GUN The first 3D printers only printed objects made from a special resin. Only later did they embrace plastic.

DRUKOWAĆ DZIŚ JUŻ MOŻNA NIEMAL WSZYSTKO: TAKŻE JEDZENIE, A NAWET LUDZKIE ORGANY I TKANKI. 3D PRINTERS CAN BE USED TO PRINT NEARLY EVERYTHING, INCLUDING FOOD AND HUMAN ORGANS AND TISSUES.

PEOPLE AND THE WORLD

Urządzenie o nazwie Chef Jet pozwala na drukowanie słodyczy według własnego projektu. Z białego lub barwionego cukru oraz z czekolady. Dziś oprócz tych materiałów mamy ceramikę, cement, szkło, metale i ich stopy oraz kompozyty wzmacniane włóknem lub węglowymi nanorurkami. Drukować można także jedzenie (z jadalnych żeli), a nawet ludzkie organy i tkanki: na razie z sukcesem wytwarza się w ten sposób skórę, naczynia krwionośne i pęcherz moczowy, ale prace trwają nad bardziej skomplikowanymi organami, takimi jak nerki i serce. Technologia drukowania 3D ratować może życie. Ale może je też odbierać. W roku 2012 amerykańska grupa inżynierów Defence Distributed wydrukowała komorę spustową karabinka AR-15. Rok później opublikowała w sieci instrukcję, jak wydrukować kompletny plastikowy pistolet, który nazwała Liberator. Amerykański Departament Stanu nakazał wówczas, by rzeczona instrukcja została usunięta z internetu. Sprawa na razie przycichła, co nie znaczy, że plany Liberatora lub innych modeli broni palnej nie krążą w ukryciu po sieci. STO DRUKAREK, JEDEN PRACOWNIK Nie trzeba być bardzo przenikliwym, żeby przewidzieć, że drukowanie 3D będzie miało olbrzymi wpływ na go-

They now work with ceramics, cement, glass, metals (and metal alloys) and fibre or carbon nanotube reinforced composites. Printers can be used to print food (from edible gels) and human organs and tissues. This technology now allows us to successfully print human skin, blood vessels and even bladders, and complex organs like hearts and kidneys are in the pipeline. 3D printing technology can save lives, and it can kill. In 2012, a group of American engineers from Defense Distributed printed a low receiver for the AR-15 gun. A year later they put an instruction manual for printing a complete plastic gun, known as the Liberator, online. The US State Department ordered them to remove the instruction manual from the Internet. That is not to say, however, 1 that print files for the Liberator (and other guns) are not secretly circulated in the Web. ONE EMPLOYEE FOR EVERY HUNDRED PRINTERS You don’t need to be particularly insightful to see that 3D printing is going to have an enormous impact on the economy. In addition to tailoring the product to individual customer needs, the technology is going to bring about more frequent innovations. New product versions are going to come out one after another, as a product can be put on the market as soon as a successful prototype has been developed. Companies will no longer be presenting the next generation of their products once a year or once every few years. Instead, there will be an open-ended evolution. And what’s going to happen once 3D printers become affordable to individual consumers? Or when

1. Ryba z frytkami z opracowanej przez Hiszpanów drukarki do jedzenia o nazwie Foodini. ❚ 1. Fish and chips printed with a food printer called Foodini invented by the Spaniards.

PEOPLE AND THE WORLD Wydrukowane w 3D: 1. Nick Ervinck, rzeźba z cyklu Agrieborz. 2. Matthew Plummer-Fernandez, rzeźby z cyklu Natives. 3. Richard van As – prototyp ręki. 4. Université Paris Descartes – model serca. 5. Drukarka skonstruowana przez Enrica Dini jest tak duża, że pozwala na budowę domów. ❚ 3D printed: 1. Nick Ervinck‘s Agrieborz sculpture. 2. Natives by Matthew PlummerFernandez. 3. Hand prototype, by Richard van As. 4. Université Paris Descartes: model of a heart. 5. 3D printer invented by Enrico Dini is large enough to print buildings.

spodarkę. Oprócz możliwości dostosowania produktu do potrzeb indywidualnego klienta technologia ta spowoduje dużo częstsze wprowadzanie innowacji. Kolejne modele produktu będą trafiać na rynek jeden po drugim, bo wykonanie udanego prototypu będzie dawało możliwość natychmiastowego rozpoczęcia sprzedaży. Sytuacja, w której firmy prezentują kolejne generacje swoich wytworów raz do roku albo raz na kilka lat, zastąpiona zostanie płynną ewolucją. A co się stanie, kiedy drukarki 3D bardzo stanieją i będą zwykłym sprzętem domowym? Albo gdy na każdej ulicy powstanie mały zakład drukowania, do którego będziemy chodzić jak kiedyś do punktów ksero? Zmieni to gospodarkę na wiele sposobów. W opałach mogą się na przykład znaleźć firmy kurierskie i transportowe. Dziś niektóre z nich, wyczuwając nowy trend, próbują rewolucję 3D wykorzystać. Wielkie przedsiębiorstwo kurierskie UPS wraz z wyspecjalizowaną w usługach drukowania 3D firmą CloudDDM wpadły na pomysł biznesu nowego rodzaju. W centrum przeładunkowym UPS w Louisville w stanie Kentucky stanęło sto drukarek. Mieszkańcy USA mogą przesyłać tam swoje projekty, które będą realizowane, i powstałe przedmioty dzięki potężnej strukturze UPS trafią do odbiorców już następnego dnia. Drukowanie 3D może też zmienić rynek pracy, bardzo wzrośnie zapotrzebowanie na osoby znające się na komputerowym projektowaniu. Choć przy obsłudze samych drukarek wiele miejsc pracy nie powstanie. Wystarczy wspomnieć, że w nowo otwartym centrum UPS i CloudDDM do obsługi wszystkich stu urządzeń wystarczy jedna osoba (w sumie trzy osoby, które pracują w systemie zmianowym). No bo ilu w końcu ludzi trzeba, by doglądać działań zwykłej trójwymiarowej drukarki? ■

small 3D printing shops will be as common a sight in the main street as photocopying shops once were? This is going to change the economy in many ways. Courier and transport companies might lose ground, although some of them have anticipated the new trend and are trying to make the most of the 3D revolution. The big courier company UPS has teamed up with CloudDDM, a company specialising in 3D printing, to start an innovative business. One hundred printers were installed at UPS’s package handling facility in Kentucky. US residents can send their designs there for printing. The order is delivered to the customer the next day thanks to the extensive UPS network. 3D printing might also revolutionise the labour market, as there will be an increased demand for people versed in computer-aided design. But not many people will be required to operate the equipment. This is best illustrated by the fact that the newly opened UPS and CloudDDM facility only requires person to run the hundred printers. After all, how many people does it take to supervise the operations of an ordinary 3D printer? ■

W CENTRUM PRZEŁADUNKOWYM UPS STANĘŁO STO DRUKAREK 3D. MIESZKAŃCY USA MOGĄ PRZESYŁAĆ TAM SWOJE PROJEKTY. ONE HUNDRED PRINTERS WERE INSTALLED AT UPS’S HANDLING FACILITY. US RESIDENTS CAN SEND THEIR DESIGNS THERE FOR PRINTING. 72

©CREDITS

L I F E STO RY

josephine baker

W POGONI ZA TĘCZĄ chasing a rainbow SZOKOWAŁA I BUDZIŁA ZACHWYT. ZREWOLUCJONIZOWAŁA SHOW-BIZNES I NARAŻAŁA ŻYCIE JAKO SZPIEG. JOSEPHINE BAKER PRZEGRAŁA TYLKO DWIE WALKI. O PRAWDZIWĄ RODZINĘ I O TO, ABY W JEJ OJCZYŹNIE KOLOR SKÓRY PRZESTAŁ MIEĆ ZNACZENIE. ❚ JOSEPHINE BAKER SHOCKED AND INSPIRED AWE. SHE REVOLUTIONISED SHOW BUSINESS AND RISKED HER LIFE AS A SPY. SHE ONLY LOST TWO BATTLES – ONE FOR A REAL FAMILY, THE OTHER FOR RACIAL EQUALITY IN HER HOME COUNTRY. tekst | by zuzanna o’brien

©BEW (2), GET TYIMAGES

reda Josephine McDonald mogła być jednym z tysięcy czarnych dzieci w stanie Missouri dorastających w skrajnej nędzy. Córka pary objazdowych tancerzy od najmłodszych lat towarzyszyła rodzicom w tancbudach i na jarmarkach. Gdy ojciec porzucił jej matkę, Josephine poszła na służbę do białej rodziny w St. Louis. Nie było powodu, żeby ośmioletnią niezdarę traktować ulgowo: za dodanie zbyt wiele mydła do kadzi wrzącego prania pani domu kazała jej włożyć ręce do ukropu. Niech darmozjad wie, że za marnotrawstwo jest kara. Josephine przestała chodzić do szkoły, kiedy miała 13 lat. Nauczyła się tam czytać, pisać i liczyć – wyłącznie na siebie. Umiała już zarabiać: tańczyła na rogach ulic, wymyślała numery komiczne, a przechodnie chętnie dawali kilka centów małej komediantce. Czasem wystarczało to na jedzenie, ale za mieszkanie służyły jej kartony pod mostem. Wyjście za mąż za dworcowego tragarza miało być przepustką do lepszego życia. Gdy szef wodewilu St. Louis Chorus zaproponował jej angaż, natychmiast się rozwiodła. Dzięki temu, że czarny wodewil w jarmarcznych namiotach nie miał dla niej tajemnic – tu albo cię kochali, albo rzucali w ciebie kamieniami – Josephine wiedziała, co robić, żeby publiczność oszalała na jej punkcie. Następny przystanek był oczywisty: Nowy Jork! Tańczyła w rzędzie chórzystek jako pierwsza

Freda Josephine McDonald could have been one of thousands of black children from Missouri who grew up in extreme poverty. She was the daughter of a couple of travelling dancers and accompanied her parents in honky-tonks and at fairs from early childhood. When her father deserted the family, the eightyear-old Josephine went to work as a maid for a white family in St Louis. No allowances were made for her age. The lady of the house made her put her hands in boiling water for putting too much soap in the laundry. Josephine dropped out of school at the age of 13. She learnt to read, write and count – but just for herself. She managed to earn a living by dancing on street corners and inventing her own comic acts. Passers-by would throw a few cents to the little comedienne. The money was sometimes enough to buy food but cardboard shelters under the bridge were her only home. Her marriage to Pullman porter was meant to be a ticket to a better life. She filed for divorce as soon as she was recruited by the St Louis Chorus vaudeville show. She found black vaudeville in garish tents familiar enough. The crowd either loved you or pelted you with stones. The young Wells knew how to hold an audience in thrall. Her next destination was obvious – New York. She performed as the last dancer in a chorus line. This was traditionally a comic role that

Josephine Baker błyskawicznie stała się gwiazdą kabaretu Folies Bergère. ❚ Josephine Baker instantly became the star of the Folies Bergère.

L I F E STO RY 1. Josephine Baker ok. 1940 r. 2. W Paryżu lat 20. XX w. zasłynęła tańcem erotycznym, występując na scenie prawie nago. 3. Potrafiła też zatańczyć przed wielbicielami na paryskiej ulicy. 4. W 1926 r. jeździła po Berlinie powozem zaprzężonym w strusia. ❚ 1. Josephine Baker around 1940s. 2. In Paris, in the 1920s, she won fame with her erotic dance by performing barely dressed. 3. In 1926, she would travel around in Berlin in an ostrich-driven carriage.

z brzegu. Tradycyjnie była to rola komiczna dla dziewczyny, która udawała niedojdę, a w finale biła wszystkie inne na głowę. Nie minął rok, a Josephine Baker, która znów była mężatką, została najpopularniejszą i najlepiej opłacaną tancerką rewiową. Miała 16 lat. PARYŻ U STÓP Ameryka była dla niej za ciasna. Po pięciu latach występów Baker wypłaciła z banku cały majątek i wsiadła na statek do Europy. Za sobą zostawiła kolejnego byłego męża i kraj, który wciąż traktował ją jako obywatelkę drugiej kategorii. W Paryżu, zafascynowanym amerykańskim czarnym jazzem, wystąpiła w rewii La Revue Nègre i w ciągu jednej nocy stała się gwiazdą. Natychmiast zerwała amerykański kontrakt i przeniosła się do słynnego Folies Bergère. O jej erotycznym Tańcu dzikuski, w którym prezentowała się ubrana wyłącznie w spódnicę ze sztucznych bananów, mówiono na paryskich salonach, a bohema i liberalni mieszczanie szturmowali teatr w nadziei na zwroty biletów. W ciągu pierwszego tygodnia występów dostała ponad sto propozycji małżeństwa. Francuska stolica oszalała na jej punkcie, a Baker umiała podsycać szum wokół siebie. Przechadzała się po Champs Élysées z gepardem Chiquitą, któremu kupiła diamentową obrożę. Zaczęła występować w filmach i nagrywać piosenki nucone później przez całą Francję. Kiedy jednak po 10 latach nieustających sukcesów postanowiła pojechać z występami do Ameryki, przywitano ją chłodno. Przedstawienie było klapą, a Time napisał o niej „ta murzyńska dziwka”. Josephine wróciła do Europy załamana. „My cię rozumiemy i kochamy. Francja to twój dom” – prze-

josephine baker involved showing up the other chorus girls after bungling the show. Less than a year later and married to one Willie Baker, she was the most popular and the highest paid vaudeville dancer in the U.S. She was 16. PARIS AT HER FEET Baker had by now found America too suffocating. After five years of performing for white-only audiences, Baker cleared out her bank account and sailed to Europe, leaving behind husband number two and a country that would always treat her as a secondclass citizen. She was fascinated by the American black jazz in Paris and achieved overnight stardom in La Revue Nègre. She tore up her US contract and moved to the famous Folies Bergère. Her erotic “savage dance”, performed in a skimpy skirt that consisted of a string of artificial bananas, was the talk of Paris. Bohemians and liberals stormed theatres in the hope of getting tickets. Baker received over a hundred marriage proposals in the first week of her show. She might have taken Paris by storm, but she knew only too well how to stoke her popularity. She strolled down the Champs d’Élysées with a pet cheetah wearing a diamond collar. She starred in films and recorded songs that toute la France hummed. A star in Europe, Baker was given a lukewarm reception in the U.S. when she toured there after a decade of sustained success. The show was a flop. Time magazine referred to her as a “Negro wench.” Heart-broken, the dancer returned to Europe. “We understand and love you. France is your home”, her third husband, Jean Lion, told her. Her marriage entitled Baker to French citizenship. It was not

konywał ją jej trzeci mąż, Jean Lion. Dzięki związkowi z nim Baker z dumą odebrała francuski paszport. Nie musiała długo czekać, aby przysłużyć się przybranej ojczyźnie. Po wybuchu II wojny światowej zaoferowała swoje usługi wywiadowi wojskowemu. Była idealnym materiałem na szpiega. Na rautach i przyjęciach zbierała informacje od okupantów, przewoziła tajne wiadomości w plikach nut, a czasami – w stanikach kostiumów. W swoim zamku na południu Francji gościła członków opozycji, a gdy Niemcy opanowali cały kraj, wyjechała do Maroka, gdzie kontynuowała tajną pracę dla wojsk alianckich. Za zasługi na rzecz wywiadu generał de Gaulle odznaczył ją po wojnie orderem Kawa-

long before she was called upon to serve her adopted homeland. Baker was recruited by French military intelligence shortly after the outbreak of World War II. Her extensive contacts and constant travelling made her a perfect spy. She gathered information from the Germans during the functions she attended and carried secret messages in her bra or between sheets of music. When Germany invaded France, she moved to her castle in the South of France, where she put up Resistance fighters, and later continued to assist Allied troops in Morocco. Baker was made a Chevalier of the Légion d’honneur by General de Gaulle in recognition of her intelligence work during the war. She returned

©EAST NEWS (2), FORUM, CORBIS/PROFIMEDIA

O JEJ ŻYCIU EROTYCZNYM KRĄŻYŁY LEGENDY, A ERNEST HEMINGWAY POWIEDZIAŁ O NIEJ: „TO NAJBARDZIEJ NIEZWYKŁA KOBIETA, JAKĄ KTOKOLWIEK KIEDYKOLWIEK WIDZIAŁ”. HER LOVE LIFE WAS THE STUFF OF LEGEND. ERNEST HEMINGWAY FAMOUSLY CALLED HER “THE MOST SENSATIONAL WOMAN ANYONE EVER SAW.”

1 3

2 4

L I F E STO RY

josephine baker

lera Legii Honorowej. Na scenę powróciła już nie tylko jako bohaterka, ale w pełni dojrzała artystka. Do Ameryki wracała jeszcze kilkakrotnie, ale każdy przyjazd był gorzki. W latach 50. z powodu koloru skóry odmówiono jej pokoju w 36 hotelach. Występy w słynnym Miami Club i w Las Vegas były triumfem, bo zgodziła się tylko pod warunkiem, że wstęp będzie też dla czarnych. Mimo pogróżek ze strony Ku-Klux-Klanu nie przestawała działać na rzecz wyrównania szans Afroamerykanów. Po śmierci Martina Luthera Kinga wdowa po pastorze spytała Baker, czy wzięłaby pod uwagę objęcie przywództwa ruchu walki o prawa czarnych Amerykanów. Po zastanowieniu Josephine odmówiła: „Moje dzieci są za małe, żeby tracić matkę”. TĘCZOWE PLEMIĘ Baker marzyła o założeniu rodziny, ale nie mogła mieć własnych dzieci. „Skoro nie możemy sami ich zrobić, weźmy te już gotowe”, zachęcał ją do adopcji czwar-

ZE WZGLĘDU NA EGZOTYCZNĄ URODĘ JOSEPHINE BAKER NAZYWANO „CZARNĄ WENUS”, „CZARNĄ PERŁĄ” I „KREOLSKĄ BOGINIĄ”. BECAUSE OF HER LOOKS JOSEPHINE BAKER WAS NICKNAMED “BLACK VENUS,” “BLACK PEARL” AND “CREOLE GODDESS”.

ty mąż, Jo Bouillon. W głowie Josephine powstał plan: adoptuje dzieci z różnych części świata i ras i udowodni, że kolor skóry nie ma znaczenia. Na początku lat 50. zeszłego wieku było to zadziwiająco łatwe. Dzięki znajomościom i sławie Josephine udało się sprowadzić 10 chłopców i dwie dziewczynki z Japonii, Korei, Finlandii, Kolumbii, Algierii, Maroka, Wenezueli i Wybrzeża Kości Słoniowej. I dwoje francuskich sierot. Nikt wcześniej nie słyszał o tym, by czarnoskóra kobieta adoptowała białe dziecko. A na pewno nie o tym, żeby adoptowała 12 maluchów. Lub żeby wychowywała je w swoim XV-wiecznym zamku. Takiego cyrku nie widział nikt.

THE RAINBOW TRIBE Baker dreamt of starting a family, but was unable to have children of her own. “What we can’t manufacture, we’ll find ready made”, said her fourth husband, Jo Bouillon, talking her into adoption. Baker came up with an ambitious plan: she would adopt a child from every part of the world and from every race and culture to prove that skin colour did not matter. This plan was easy to realise in the early 1950s. Baker was able to adopt ten boys and girls from Japan, Korea, Finland, Colombia, Algeria, Morocco, Venezuela and Côte d’Ivoire, and two French orphans. No one had ever seen a black woman adopt a white child. Nor had anyone had seen a black woman adopt 12 children, let alone raise them in a château. No one had ever seen anything like it. And it was a spectacle that was meant to be seen. For all her good intentions, Baker turned her brood into theme park exhibits. Car parks, merry-go-rounds and kiosks were installed around the Château des Milandes and admission tickets were sold. For their part, the children – living exhibits dressed in the national costumes of their native countries – were made to politely answer questions from the paying public. People came to the Château des Milandes in droves, but it was not enough to pay for the upkeep of the place. As the children grew up, their gratitude waned. Baker’s utopia was a financial disaster. A few of the boys were sent back to their home countries. The fact that they could no longer speak their native languages and communicate with their estranged families was neither here nor there. Baker suspected that 14-year-old Jarry was gay and shipped him off to Buenos Aires on his own. The children who stayed gradually broke free of her dictatorial rule – Baker wanted to control their every movement. After some of them ran away, she finally gave up and sent the rest to boarding schools. “I loved her. But I only stopped hating her when she died”, her oldest adoptive son, Jean-Claude, the owner of the New York restaurant Chez Josephine wrote about her.

REKLAMA

©FORUM (2), BEW

to the Folies Bergère – not as a hero but a mature artist. Baker visited America several times, but returned bitterly disappointed after each trip. Thirty six hotels refused her a room during a trip in the 1950s because of the colour of her skin. Her performances at the famous Miami Club and in Las Vegas were a triumph after she only agreed to appear on condition that the audiences would be desegregated. Baker never ceased campaigning for equal rights for African Americans, even in the face of threats from the Ku Klux Klan. When Martin Luther King was assassinated, his widow asked Baker if she would consider taking her husband’s place as leader of the American Civil Rights Movement. After several days of thinking it over, Baker declined, saying “My children are too young to lose their mother.”

L I F E STO RY

josephine baker Wielka dama francuskiej piosenki znów zaczarowała fanów. Wybaczono jej nawet to, że kilka razy zapomniała tekstu swoich największych przebojów. Cztery dni po jubileuszowej gali 68-letnia Baker zmarła we śnie. Pogrzeb artystki zebrał na ulicach Paryża 20 tys. ludzi. Przybrana ojczyzna żegnała ją żałobą, armatnimi salwami i pełnymi wojskowymi honorami. Adoptowane dzieci towarzyszyły jej w ostatniej podróży – wszystkie, oprócz mieszkającego w Argentynie najmłodszego Akio. Kilka miesięcy wcześniej zabroniła mu się z nią kontaktować, bo za późno wysłał jej prezent na Gwiazdkę. A jej „tęczowe dzieci” zawsze były posłuszne mamie. ■ 2

1. Niektóre dzieci Baker adoptowała nielegalnie: co najmniej dwóch chłopców trafiło do niej bez wiedzy ich matek, ale za opłatą. 2. Jej gepard Chiquita spacerował w brylantowej obroży. ❚ 1. Some of Baker’s children were adopted illegally: at least two boys came to live with her without their mothers’ knowledge but for a price. 2. She walked her pet cheetach, Chiquita, in a diamond collar.

Bo był to cyrk na pokaz. Niezależnie od jej dobrych intencji artystka zrobiła z dzieci eksponaty w parku rozrywki. Wokół zamku des Milandes zbudowano parkingi dla samochodów, karuzele i kioski z jedzeniem. Pobierano opłaty za bilety wstępu, a dzieci ubrane w stroje ludowe krajów, z których pochodziły, musiały grzecznie odpowiadać na pytania zwiedzających. Château des Milandes, mimo tysięcy turystów, nie było w stanie się utrzymać. Dzieci rosły i przestały już być takie wdzięczne. Utopia okazała się finansowym fiaskiem, a Josephine odesłała kilku chłopców do krajów, z których ich zabrała. To co, że po kilku latach nie znali już ojczystych języków i nie potrafili porozumieć się z zapomnianą rodziną. Podejrzewając, że 14-letni Jarry jest gejem, wysłała go samego do Buenos Aires. Ci, którzy zostali, powoli wymykali się spod jej dyktatury – matka chciała mieć kontrolę nad ich każdym krokiem, ubraniem czy fryzurą. Dała spokój dopiero wtedy, gdy kilkoro uciekło z domu. Resztę umieściła w szkołach z internatem. Kochałem ją. Ale przestałem ją nienawidzić, dopiero gdy umarła, pisał w swojej książce o Baker jej najstarszy adoptowany syn Jean-Claude, właściciel nowojorskiej restauracji Chez Josephine. LA GRANDE DAME Samotna, pogrążona w długach, podupadająca na zdrowiu była przekonana, że jej kariera dobiegła końca. Z pomocą przyszli przyjaciele. Księżna Monako Grace dała jej apartament. Zorganizowano kilka wielkich koncertów w Londynie i Paryżu – bilety rozeszły się w okamgnieniu. Książę Rainier sfinansował jej 50-lecie twórczości: na widowni zasiedli m.in. Jackie Onassis, Mick Jagger, Sophia Loren i Liza Minnelli.

LA GRANDE DAME The lonely, cash-strapped Baker was now in failing health and convinced that her career was over, but friends came to the rescue. Princess Grace of Monaco offered her an apartment. A number of retrospective concerts were staged in London and Paris. Prince Rainier funded a revue to celebrate her 50 years in show business. The Lady of French song captivated her fans once more. The fact that she found it hard to remember the lyrics of her greatest hits was overlooked. Baker died in her sleep four days later. Her funeral brought 20,000 people out onto the streets of Paris. All her adoptive children, except for Akio, the youngest, who was living in Argentina, accompanied her on her final journey. A few months earlier Baker had told him not to contact her because the Christmas present he sent her was late. Her “rainbow children” were obedient to the end. ■

©FORUM (2), CORBIS/PROFIMEDIA

©CREDITS

C E L E B R AT I N G L I F E

kanapki

BURGERY I HOT DOGI SERWUJĄ TU WYŚMIENITE, ALE MOŻE WOLICIE SPRÓBOWAĆ CZEGOŚ INNEGO? LUIZJAŃSKI PO’ BOY Z OSTRYGAMI W CHRUPKIEJ PANIERCE, SOCZYSTY REUBEN Z PEKLOWANĄ WOŁOWINĄ CZY ORZECHOWO-BANANOWY ELVIS TO ZALEDWIE KILKA POZYCJI Z DŁUGIEJ LISTY AMERYKAŃSKICH KANAPEK, TAK RÓŻNORODNYCH JAK SAME STANY. ❚ THE US IS FAMOUS FOR ITS HAMBURGERS AND HOT DOGS, BUT WHAT ELSE? THE PO’BOY FROM LOUISIANA, WITH OYSTERS IN A SPICY COATING, THE SUCCULENT CORN BEEF REUBEN, AND THE NUT- AND-BANANA-FLAVOURED ELVIS ARE JUST SOME OF THE SERVINGS ON THE LENGTHY LIST OF AMERICAN SANDWICHES. THESE ARE EVERY BIT AS DIVERSIFIED AS THE US ITSELF. tekst | by marta madigan

przepisnaameryke.blogspot.com, ethnikplate.blogspot.com

M I Ę DZ Y K R O M K A M I between bread SUBIEKTYWNY PRZEWODNIK PO 28 NAJSMACZNIEJSZYCH SANDWICZACH AMERYKI ❚ A SUBJECTIVE GUIDE TO THE 28 TASTIEST SANDWICHES IN AMERICA

CHEESEBURGER Z ZIELONYM CHILI ❚ GREEN CHILE CHEESEBURGER Mesilla, New Mexico

brioszka, mielona karkówka z grilla, zielone chili, queso fresco, mielony kumin ❚ brioche, ground barbecued neck of pork, green chilli, queso fresco, ground cumin

★

Zielone chili i meksykański biały ser zmieniają zwykłego cheeseburgera w nowomeksykański specjał. W Peppers Café, która szczyci się rozmiarem swoich dań, sam kotlet jest wielkości frisbee i waży prawie pół kilo. ❚ Green chilli and Mexican fresh cheese transform a regular cheeseburger into a New Mexican specialty. Peppers Café, which prides itself on the size of its portions, serves patties the size of a frisbee and weighing nearly half a kilo.

★

KANAPKA MEKSYKAŃSKA Z KOTLETEM ❚ TORTA MILANESA Austin, Texas

bolillo, smażony kurczak, sałata, pomidor, awokado, jalapeño, kwaśna śmietana ❚ bolillo, fried chicken, lettuce, tomato, avocado, jalapeño, sour cream Oprócz wszechobecnego taco w Teksasie popularna jest również kanapka na bazie meksykańskiej bułki bolillo. Najlepiej zamówić ją z cienkim kotletem po mediolańsku obtoczonym w złocistej panierce. ❚ In addition to the taco, Texas has a sandwich made with a Mexican bolillo roll. Best ordered with a thin Milanesa steak coated in breadcrumbs.

★ KANAPKA BIEDAKA ❚ PO’ BOY New Orelans, Louisiana

bagietka, smażone krewetki lub ostrygi, sos remoulade ❚ baguette, fried shrimps or oysters, remoulade sauce W Nowym Orleanie nie brak eleganckich restauracji i barów z ostrygami. Zgłodniałym ze skromniejszym budżetem miasto oferuje proste kanapki ze smażonymi na głębokim tłuszczu owocami morza i ostrym sosem remoulade. ❚ New Orleans abounds in fancy restaurants and oyster bars. If money is tight then you might want to opt for simple sandwiches packed with deep-fried seafood and spicy remoulade sauce.

BUŁKA Z HOMAREM ❚ LOBSTER ROLL Kennebunkport, Maine

okrągła lub podłużna bułka, gotowany homar, majonez, roztopione masło ❚ round or long roll, cooked lobster, mayonnaise, melted butter

★

Ta kanapka nie jest tania, ale za to ręcznie rozdrobnione mięso homara smakuje wybornie. Wszechobecna w Nowej Anglii, w stanie Maine serwuje się ją z majonezem lub masłem, lub z jednym i z drugim. ❚ This is no cheap sandwich, but hand-chopped lobster meat is simply delicious. Available everywhere in New England. In Maine, it is served with gobs of mayo or butter or both.

BAJGIEL Z ŁOSOSIEM ❚ BAGEL AND LOX

★

New York City, New York

bajgiel, wędzony brzuch łososia, serek kremowy, szczypiorek ❚ bagel, smoked salmon belly, cream cheese, chives Bajgle do Ameryki przywieźli żydowscy imigranci z krakowskiego Kazimierza. Dziś są symbolem Nowego Jorku, szczególnie w wersji śniadaniowej, obłożone różowymi plastrami wędzonego łososia. ❚ Bagels were brought to the US by Jewish immigrants from Kraków’s Kazimierz district. They are now a symbol of New York, especially when topped with pink slices of smoked salmon and eaten for breakfast.

★ PIELGRZYM ❚ THE PILGRIM Boston, Massachusetts

podłużna bułka z sezamem, pieczony indyk, nadzienie, sos żurawinowy, sos pieczeniowy (opcjonalnie) ❚ long sesame seed roll, roast turkey, stuffing, cranberry sauce, gravy (optional) Oprócz ziemniaczanego purée podłużna bułka mieści w sobie prawie cały zestaw, który pojawia się na talerzu w Dniu Dziękczynienia. A do tego w Mike’s City Diner słynną kanapkę pielgrzyma można zamówić przez cały rok. ❚ Apart from the mashed potatoes, this long roll packs pretty much the entire Thanksgiving menu. But the famous Pilgrim’s sandwich is available from Mike’s Diner all year round.

KANAPKA FILADELFIJSKA ❚ PHILLY CHEESESTEAK Philadelphia, Pennsylvania

podłużna bułka, smażona wołowina, cebula, zielona papryka, sos serowy ❚ a long roll, fried beef, onion, green peppers, cheese sauce

Konkurujące ze sobą dwa fast foody – Pat’s i Geno’s – oferują najlepsze kanapki w Filadelfii. Przy obydwu okienkach jest zawsze spory ruch, ale to Pat’s jako pierwszy wpadł na pomysł tej gorącej kanapki ze stekiem. ❚ The two competing diners – Pat’s and Geno’s – serve the best sandwiches in Philadelphia. There are always queues outside these two holes-in-the-wall, but Pat’s is credited with hitting on the idea of a hot steak sandwich.

★ WŁOSKI DOKER ❚ ITALIAN GRINDER Providence, Rhode Island

włoska bagietka, szynka, salami, pepperoni, ser provolone, sałata, pomidor, marynowane pepperoncini, sos typu winegret ❚ italian baguette, ham, salami, pepperoni, provolone cheese, lettuce, tomato, marinated peperoncini, vinaigrette sauce

★

Nazwa „grinder” najprawdopodobniej wzięła się z włosko-amerykańskiego slangu, jakim określano dokera. Sekretem tych pysznych kanapek jest świeża wędlina, roztopiony ser i duży chlust wyraziście octowego sosu do sałatek. ❚ The name “grinder” probably derives from the Italian-American slang word for dockworkers. The secret of this delicious sandwich is fresh cold cuts, melted cheese and a generous dollop of sharply vinegary salad sauce.

C E L E B R AT I N G L I F E

kanapki

KANAPKA WIETNAMSKA ❚ BÁNH MÌ

★

San Jose, California

wietnamska krótka bagietka, pasztet, majonez, jalapeño, świeża kolendra, marchew, biała rzodkiew ❚ short vietnamese roll, pâté, mayonnaise, jalapeño, fresh coriander, carrot, white radish Francuzi zarazili Wietnamczyków miłością do bagietki i pasztetu. Wietnamczycy dorzucili to tego jalapeño, kolendrę i marynowane warzywa i zachwycili swoją kanapką całą Amerykę. ❚ The French instilled their passion for the baguette and pâté in the Vietnamese, who have since added jalapeño, coriander and marinated vegetables to create a sandwich that has become popular everywhere in America.

★

GRILLOWANA KANAPKA Z SEREM ❚ GRILLED CHEESE SANDWICH San Francisco, California

chleb na zakwasie, żółty ser, musztarda ❚ sourdough bread, hard cheese, mustard

MACZANKA FRANCUSKA ❚ THE FRENCH DIP Los Angeles, California

bagietka, pieczony rostbef, masło, czosnek, sos z pieczeni ❚ baguette, roast beef, butter, garlic, gravy Wbrew swojej nazwie ta kanapka nie pochodzi z Francji, tylko ze Stanów, a konkretnie z Los Angeles. Jest ciepła, miękka i mokra. Przyjemność jej jedzenia polega na maczaniu bułki w zawiesistym sosie z pieczeni. ❚ Contrary to its name, this sandwich doesn’t come from France but the US, or Los Angeles to be precise. This one is warm, soft and wet. The joy of eating it lies in dipping the bun in thick gravy.

Zrumieniona z zewnątrz, ciągnąca się w środku – ta kanapka najlepiej smakuje zrobiona z chleba na zakwasie/sourdough, z którego słynie San Francisco. Do „pułapki na myszy” w The American Grilled Cheese Kitchen wpadają trzy rodzaje sera: ostry cheddar, kremowy havarti i nieco kwaskowaty Monterey Jack. ❚ Browned on the outside, gooey on the inside, this sandwich tastes best when made from the sourdough bread that San Francisco is famous for. There are three types of cheese that fall into the “mousetrap” in The American Grilled Cheese Kitchen: sharp Cheddar, creamy Havardi and slightly tart Monterey Jack.

TOST FRANCUSKI MONTE CRISTO ❚ MONTE CRISTO FRENCH TOAST

★

Anaheim, California

brioszka, jajka, mleko, masło, szynka, gruyère, cukier puder, dżem, np. truskawkowy ❚ brioche, eggs, milk, butter, ham, gruyère, powdered sugar, jam e.g. strawberry jam Ta daleka kuzynka croque monsieur została w Ameryce udekorowana cukrem pudrem i łyżeczką dżemu. Do popularności Monte Cristo przyczyniły się w latach 60. restauracje w kalifornijskim Disneylandzie. ❚ This American cousin of the croque monsier is decked out with icing sugar and a dollop of jam. Monte Cristo French Toast gained popularity in the 1960s thanks to the restaurants in Disneyland.

KANAPKA Z PULLED PORK PO HAWAJSKU ❚ KĀLUA PIG BBQ SANDWICH Honolulu, Hawaii

słodka hawajska bułeczka drożdżowa, długo pieczona wieprzowina, salsa z ananasa, colesław, sos barbecue ❚ hawaiian sweet roll, slow-roasted pork, pineapple salsa, coleslaw, bbq sauce Oprócz tropikalnych owoców i świeżych ryb Hawaje słyną z wieprzowiny obłożonej liśćmi bananowca i pieczonej przez siedem godzin w specjalnym dole zwanym imu. Mięso jest tak miękkie, że dosłownie się rozpada. ❚ Apart from its tropical fruit and fresh fish, Hawaii is famous for wrapping pork in banana leaves and roasting it for seven hours in a dirt pit known as an imu. The meat is so soft that it literally falls apart.

★

KURCZAK BARBECUE ❚ THE YARDBIRD Detroit, Michigan

kajzerka, długo pieczony kurczak, masło, grzyby, cheddar, boczek, musztardowy sos barbecue ❚ kaiser roll, slow-roasted chicken, butter, mushrooms, Cheddar cheese, bacon, mustard bbq sauce

NIECHLUJNY JOE ❚ SLOPPY JOE Sioux City, Iowa

bułka do hamburgera, mielona i duszona wołowina, cebula, sos pomidorowy, sos Worcestershire ❚ hamburger bun, ground and stewed meat, onion, tomato sauce, Worcestershire sauce

Stosunkowa nowość na mapie amerykańskich sandwiczów. Kurczak barbecue pojawił się w karcie dań Slow’s Bar-B-Q zaledwie 10 lat temu i od razu zdobył sobie wielu fanów. Marynowane, odymione i rozdrobione mięso smakuje wybornie. ❚ A relative newcomer to the US sandwich scene. The Yardbird was only added to Slow’s Bar-B-Q’s menu about ten years ago, but has built up a very loyal following. Meat is delicious when it has been pulled and marinated.

W tej kanapce zamiast uformowanego kotleta wołowina w postaci gęstego sosu wyłazi z bułki na wszystkie strony, brudząc palce i ubranie. Pierwsze wzmianki o tym niechlujnym daniu prowadzą do Sioux City i kucharza o imieniu Joe. ❚ This sandwich swaps the beef patty for minced beef in a thick meat sauce. You can count on your fingers and clothes getting dirty. Tracking down the origins of this sloppy dish takes us to Sioux City and a cook named Joe.

★

★ BLT ❚ BLT

Saint Louis, Missouri

tost, smażony boczek, sałata, pomidor, majonez ❚ toast, fried bacon, lettuce, tomato, mayonnaise

★

WŁOSKA KANAPKA Z WOŁOWINĄ ❚ ITALIAN BEEF

Chicago, Illinois

włoska bagietka, pieczona wołowina, zielona i czerwona papryka, warzywa marynowane w occie ❚ Italian roll, roast beef, green and red peppers, giardiniera Może być na ostro, może być łagodnie, zawsze jednak jest na ciepło i bardzo soczyście. Najpierw wołowina we własnym sosie ląduje w naciętej bułce, po czym cała bułka ląduje w sosie z pieczeni. ❚ May be served hot or mild, but is always hot and juicy. Beef in its own sauce is tucked into a sliced roll, which is then dipped in gravy.

W rankingu najlepszego BLT prowadzi Saint Louis ze swoim sandwiczem, który ponoć zatrzymuje serce. W Crown Candy Kitchen między tostami posmarowanymi majonezem, zamiast paru, ląduje aż 12 plastrów skwierczącego boczku. ❚ Saint Louis is the leader in the BLT stakes. The city’s signature sandwich is described as a heart-stopping BLT. Crown Candy Kitchen puts not two, but 12, sizzling hot rashers of bacon between toasted slices of bread doused with mayonnaise.

CHŁOPAK Z POLSKI ❚ POLISH BOY Cleveland, Ohio

★

bułka do hod doga, grillowana kiełbasa, frytki, colesław, sos barbecue ❚ hot dog bun, barbecued kielbasa, French fries, coleslaw, barbecue sauce Cleveland zawdzięcza doskonałą jakość swoich kiełbas licznym imigrantom z Europy Wschodniej. Najważniejsza w tej kanapce jest właśnie kiełbasa z grilla obłożona frytkami, colesławem i maźnięta gęstym sosem. ❚ Cleveland owes the excellent quality of its sausages to its many Eastern European immigrants. The main ingredients are barbecued kielbasa layered with French fries, coleslaw and a dollop of thick sauce.

C E L E B R AT I N G L I F E

★

kanapki

KANAPKA Z HALIBUTEM ❚ HALIBUT SANDWICH Seattle, Washington

bagietka, grillowany halibut, czosnek, sos tatarski, sałata, pomidor, słodka cebula ❚ baguette, barbecued halibut, garlic, tartar sauce, lettuce, tomato, sweet onion Wewnątrz słynnego targowiska Pike Place Market w Seattle znajduje się Market Grill. Ten mały barek oferuje najlepsze kanapki z rybą w mieście. Halibut pacyficzny z grilla nie ma sobie równych. ❚ Market Grill is located in the famous Pike Place Market in Seattle. This tiny establishment serves the best fish sandwiches in the city. The Pacific halibut is simply unrivalled.

KANAPKA SZWEDZKA ❚ SMÖRGÅS Minneapolis, Minnesota

★

chleb żytni z ziarnami, rzodkiewka, masło, cytryna ❚ whole grain rye bread, radishes, butter, lemon

Chyba mroźny klimat sprawił, że w Minnesocie osiedlili się Skandynawowie. Przywieźli tam ze sobą ciemne pieczywo i przepis na pyszne tartinki. W restauracji Fika można je zjeść z rzodkiewkami na trzy sposoby: surowe, marynowane i gotowane. ❚ The cold climate is probably what led Scandinavians to settle in Minnesota. They brought brown bread and a recipe for delicious open-faced sandwiches with them. The Fila restaurant serves them topped with radishes and prepared in three different ways: raw, pickled and poached.

KANAPKA Z PASTĄ Z BAŻANTA ❚ PHEASANT SANDWICH

★

Aberdeen, South Dakota

tost, gotowany bażant, jajka, seler naciowy, marchew, cebula, majonez, sos sałatkowy, słodki relish ogórkowy ❚ toast, cooked pheasant, eggs, ribbed celery, carrots, onion, mayonnaise, salad dressing, sweet cucumber relish Fama tego sandwicza sięga II wojny światowej i kantyny Amerykańskiego Czerwonego Krzyża, gdzie wolontariuszki szykowały dla przejeżdżających przez Aberdeen żołnierzy kromki posmarowane pastą z bażanta. ❚ This sandwich has been famous since World War II, when women volunteers at the Red Cross Canteen in Aberdeen prepared slices of bread with pheasant paste for troops passing through the city.

KANAPKA ŚNIADANIOWA Z DENVER ❚ DENVER SANDWICH Denver, Colorado

okrągła bułka, jajka, szynka, zielona papryka, cebula ❚ round roll, eggs, ham, green peppers, onion

★

Przepis na omlet z szynką i warzywami został najprawdopodobniej zapożyczony od Chińczyków, którzy w XIX w. budowali kolej transkontynentalną łączącą brzegi obu oceanów. Kanapkę śniadaniową z Denver natomiast dopracowali już amerykańscy pionierzy. ❚ The recipe for the ham and vegetable omelette was most likely borrowed from the Chinese who built the transcontinental railroad. The Denver Sandwich was perfected by American pioneers.

KANAPKA REUBENA ❚ REUBEN Omaha, Nebraska

żytni z kminkiem, peklowana wołowina, kiszona kapusta, ser szwajcarski, sos tysiąca wysp ❚ caraway rye bread, corned beef, sauerkraut, Swiss cheese, Thousand Island dressing

★ 86

Ponoć po raz pierwszy reuben pojawił się w karcie dań Blackstone Hotel w Omaha w 1925 r. Od tamtej pory ta kanapka zyskała miano kultowego dania żydowskich delikatesów w całych Stanach, szczególnie w Nowym Jorku. ❚ The Reuben is thought to have first appeared on the menu of the Blackstone Hotel in Omaha in 1925. Since then it has become an iconic dish in Jewish delis across the US, especially New York.

KANAPKA Z KENTUCKY ❚ KENTUCKY HOT BROWN Louisville, Kentucky

tost teksański, pierś pieczonego indyka, sos mornay, boczek, pomidor, ser pecorino romano ❚ texan toast, roast breast of turkey, mornay sauce, bacon, tomato, pecorino romano cheese

★

Louisville słynie z wyścigów konnych oraz gorącej kanapki z Brown Hotel. Kromkę grubego tostu przykrywają spory plaster indyka, pomidory, wzbogacony o ser i śmietanę sos beszamel oraz dwie skrzyżowane wstęgi rumianego boczku. ❚ Louisville is famous for the Kentucky Derby horse race and the Kentucky Hot Brown sandwich at the Brown Hotel. A slice of turkey, tomatoes, cheese, cream, Béchamel sauce and two criss-crossed rashes of bacon are piled on top of a thick slice of toast.

★ TUŃCZYK ZAPIEKANY Z SEREM ❚ TUNA MELT Charleston, South Carolina

muffin angielski, tuńczyk z puszki, cebula, seler naciowy, cheddar, majonez, pomidor ❚ english muffin, canned tuna, onion, ribbed celery, cheddar cheese, mayonnaise, tomato Ta popularna barowa kanapka ma swoje korzenie na głębokim południu Stanów. Ponoć narodziła się niechcący, kiedy sałatka z tuńczyka skapnęła nieuważnemu kucharzowi z Charleston do kanapki z roztapiającym się serem. ❚ This popular club sandwich has its roots in the deep South and is said to be born of a mistake. A careless chef from Charleston dropped a tuna salad onto a sandwich with melted cheese.

KANAPKA GOLFISTY ❚ PIMENTO CHEESE Augusta, Georgia

tost, cheddar, papryka marynowana, pieprz kajeński, majonez ❚ toast, cheddar cheese, pimento, cayenne pepper, mayonnaise Podczas turnieju golfowego Masters wszyscy pasjonują się zaliczeniem dołka przy pierwszym uderzeniu i pewną kanapką. Zwana „kawiorem biedaków” pasta serowa z papryką i ostrymi przyprawami łączy ze sobą dwie kromki pieczywa i miłośników golfa. ❚ This signature sandwich is as welcome as a hole in one at the Masters Tournament. Known as the poor man’s caviar, the cheese spread with peppers and hot spices brings bread and golfing enthusiasts together.

★

KANAPKA ELVISA ❚ THE ELVIS Memphis, Tennessee

tost, masło orzechowe, banan, smażony boczek (opcjonalnie) ❚ toast, peanut butter, banana, fried bacon (optional)

★

Pochodzący z Memphis „król rock and rolla” ponoć przepadał za „swoją” kanapką. Elvis jadł ją z boczkiem lub bez, ale zawsze podsmażoną na tłuszczu. Kanapka ta jest wariacją na temat przeboju amerykańskich stołówek szkolnych, czyli tosta z masłem orzechowym i dżemem. ❚ A Memphis local, the “King of rock’n’roll” is said to have been very fond of “his” sandwich. Elvis had it with or without bacon, but always fried in fat. The sandwich is a take on the staple of American cafeterias – the peanut butter and jelly sandwich (PB&J).

KANAPKA KUBAŃSKA ❚ CUBAN SANDWICH

Miami, Florida

bułka kubańska, szynka, pieczeń wieprzowa, ser szwajcarski, musztarda, ogórek konserwowy, salami (opcjonalnie) ❚ cuban roll, ham, roast pork, swiss cheese, mustard, gherkin, salami (optional) Puszyste pieczywo wypiekane na smalcu to podstawa tej przepysznej kanapki wymyślonej przez Kubańczyków z Florydy. Wszystkie składniki zaprasowuje się na płasko, gorąco i chrupiąco w specjalnym opiekaczu panini. ❚ Fluffy bread made with lard is the indispensible element of this sandwich, first invented by Cuban immigrants in Florida.

piotr adamczewski

KRÓLOWIE WINA ZNAD GARONNY the wine kings of the garonne W 1725 r. 30-letni Irlandczyk Thomas Barton, uciekając przed angielskimi protestantami z rodzimej wyspy, wylądował w Bordeaux. Tu założył przedsiębiorstwo żeglugowe i rozpoczął działalność hand lową. Rzutki Irlandczyk, który sam dość szybko rozsmakował się w winie, wożąc płynny i cenny ładunek do Irlandii, a nieco później i na drugą stronę Atlantyku, uznał, że znacznie lepiej będzie sprzedawać własne wino niż cudze. Kupił więc niedaleko miasta niewielką posiadłość i założył winnicę. Wybudował także piękny pałac, który stał się jego stałą siedzibą. Tak powstało Château Magnol. W 1728 r. Thomas Barton wyeksportował z Bordeaux 2700 beczek wina. Po 19 latach był już uznawany przez wszystkich konkurentów za króla handlu winem. W 1802 r. przyjęto do spółki rodowitego Francuza – Daniela Guestiera. Nastąpiło to w dość dramatycznych okolicznościach. Hugh Barton bowiem, tak jak jego dziad przed laty, musiał uciekać z Francji przed miłośnikami gilotyny rozpanoszonymi i na francuskiej prowincji w czasach rewolucji. Uciekając, ustanowił swym pełnomocnikiem urzędnika – Daniela Guestiera. Gdy powrócił do Château Magnol, okazało się, że Francuz znacznie pomnożył majątek. Siłą rzeczy został więc wspólnikiem. Od tej pory butelki z Château Magnol sygnowane były dwoma nazwiskami: Barton & Guestier. I tak jest do dziś, choć właścicielem winnicy

jest już zupełnie kto inny, ale obaj założyciele winnicy patronują szkoleniu sommelierów, czyli znawców win, którzy zjeżdżają tu z całej Europy. Ja też zdobyłem dyplom szkoły w Château Magnol, zdając stosowny egzamin, i teraz wiem, czego szukać w sklepach winiarskich. Kolejne, wyższe szczeble wiedzy enologicznej będę zgłębiał w także bordoskich winnicach – może w Lalande-de-Pomerol lub w Saint-Georges-Saint-Émilion albo Pauillac. ■

In 1725, 30-year-old Thomas Barton left his native Ireland, fleeing English protestants, and settled in Bordeaux, where he set up a shipping company and became a trader. The enterprising Irishman quickly developed a taste for wine, which he shipped to Ireland and later across the Atlantic. Barton concluded that he would be much better off selling his own wine. He bought an estate near Bordeaux and started a vineyard. He also purchased a palace and made it his home. And so, Château Magnol was born. Barton exported 2,700 barrels from Bordeaux in 1728. Nineteen years later, his competitors acknowledged him as the king of the wine trade. The company joined forces with Daniel Guestier, in 1802. The partnership was drawn up in rather dramatic circumstances. Hugh Barton, just like his grandfather many years previously, was forced to flee France when people with a taste for the guillotine took control of the countryside during the Revolution. Before he escaped, he made a Frenchman, Daniel Guestier his proxy. When Barton returned to Châteaux Magnol, he found that the Frenchman had increased his wealth considerably and so, he was made a partner. Châteaux Magnol wines have borne the names Barton & Guestier since. This is despite the fact that the ownership of the vineyard has changed and the two founders are now patrons of a training course for sommeliers. Students come here from all over Europe. I hold a diploma from the Châteaux Magnol, having passed the applicable exam, so I now know what to look for in wine stores. I will continue to improve my knowledge of enology in the region – possibly at Lalande-de-Pomerol, Saint-GeorgesSaint-Émilion and Pauillac. ■

Piotr Adamczewski jest dziennikarzem Polityki, krytykiem kulinarnym i autorem książek: Wielki świat od kuchni, Smakosz wędrowny, Męskie gotowanie, Krwawa historia smaków, Rok na stole. ❚ Piotr Adamczewski is a contributor to Polityka weekly, a culinary critic and the author of: Wielki świat od kuchni, Smakosz wędrowny, Męskie gotowanie, Krwawa historia smaków, Rok na stole.

©SHUT TERSTOCK (2), ARCHIWUM AUTORA

W I T H TA S T E

Ta s t e the best

The oldest restaurant in Warsaw

Polish cuisine an invitation from

ÂŠCREDITS

U Fukiera, Warszawa, Rynek Starego Miasta 27, tel. 022 831 10 13, tel./fax 022 831 58 08, www.ufukiera.pl

ul.Mokotowska 45, 00-551 Warszawa, t: 022 622 49 34, www.slodkislony.pl

TA K E A L O O K

jesień

OCIEPLONA nice and warm KRÓTKIE SPÓDNICE, PUSZYSTE SWETRY I POŁĄCZENIE SKÓR Z FUTREM TO JEDEN Z TRENDÓW TEGOROCZNEJ JESIENI. PODOBA NAM SIĘ, POD WARUNKIEM ŻE FUTRO JEST SZTUCZNE. ❚ MINI SKIRTS, PUFFY SWEATERS, AND A COMBINATION OF LEATHER AND FUR IS ONE OF THE HOT TRENDS THIS AUTUMN. WE GIVE THE TREND A THUMBS-UP PROVIDED THAT THE FUR IS NOT REAL. zdjęcia | photos by michael williams/corbis outline/profimedia

sweter ALFRED SUNG, bransoletki RICK OWENS ❚ sweater by ALFRED SUNG, bracelets by RICK OWENS żakiet STELLA McCARTNEY, koszula ISABEL MARANT, spódnica TIBI, buty GIANVITO ROSSI, pasek LANVIN, naszyjnik CHLOE ❚ jacket by STELLA McCARTNEY, shirt by ISABEL MARANT, skirt by TIBI, shoes by GIANVITO ROSSI, belt by LANVIN, necklace by CHLOE

©CREDITS

jesień

©CREDITS

TA K E A L O O K

kamizelka i koszula DOLCE & GABBANA, szorty DIESEL, buty CHLOE, bransoletka RICK OWENS ❚ vest, shirt by DOLCE & GABBANA, shorts by DIESEL, shoes by CHLOE, bracelet RICK OWENS płaszcz i koszula MS MIN, spodnie ISABEL MARANT, buty CHLOE ❚ coat, shirt by MS MIN, pants by ISABEL MARANT, shoes by CHLOE

TA K E A L O O K

sweter ALFRED SUNG, spódnica ETRO, bransoletka RICK OWENS, pierścionek ISABEL MARANT, naszyjnik CHLOE ❚ sweater by ALFRED SUNG, skirt by ETRO, bracelet by RICK OWENS, ring by ISABEL MARANT, necklace by CHLOE płaszcz STELLA McCARTNEY, bransoletka CHLOE ❚ coat by STELLA McCARTNEY, bracelet by CHLOE

jesień

©CREDITS

J E DY N E TA K I E M I E J S C E W WA R S Z AW I E no other place like this in warsaw BRANŻA FASHION DŁUGO CZEKAŁA NA MIEJSCE, W KTÓRYM ZEBRAŁY SIĘ WSZYSTKIE MODOWE OBSZARY – PROJEKTY, STYLIZACJE, ZNANE MARKI. OD PAŹDZIERNIKA PRZY UL. ŁOPUSZAŃSKIEJ 22 W WARSZAWIE DZIAŁA MODO DOMY MODY, W KTÓRYM SWOJE MIEJSCE ZNALEŹLI TWÓRCY, STYLIŚCI ORAZ PRODUCENCI BUTÓW I DODATKÓW. ❚ THE FASHION INDUSTRY HAS BEEN LONG WAITING FOR A LOCATION THAT BRINGS ALL AREAS OF FASHION – DESIGN, STYLING AND HOUSEHOLD BRANDS – TOGETHER. MODO DOMY MODY OPENED AT UL. ŁOPUSZAŃSKA 22, WARSAW, IN OCTOBER. MODO IS THE PREMIERE DESTINATION FOR FASHION DESIGNERS, STYLISTS, FOOTWEAR AND ACCESSORIES MANUFACTURERS.

Fashion is an extremely challenging, but extraordinarily satisfying, sector. Having a sense of the moment, as well as a sense of style, is vital. Those who came up with the idea for MODO and those who made it a reality both demonstrated a solid grasp of these two components. The centre, which opened in October, has 350 boutiques focused mainly on fashion and its elements. The two-day launch featured a host of attractions for customers, not least the celebrities who were there – Ewa Minge, Teresa Rosati, Agnieszka Szulim, Bogna Sworowska, Joanna Horodyńska, Joanna Orleańska, Sylwia Gliwa and many others.

©CREDITS

Moda jest bardzo trudną, ale również niezwykle wdzięczną branżą, ceniącą nie tylko wyczucie stylu, ale także chwili. Doskonałą znajomością obu tych elementów wykazali się pomysłodawcy i realizatorzy butikowego konceptu – MODO Domy Mody. MODO, otwarte uroczyście w październiku br., to 350 butików skoncentrowanych głównie na modzie i jej elementach. Dwa dni Wielkiego Otwarcia były pełne atrakcji dla klientów i gwiazd, które uświetniły to wydarzenie. Wśród znanych nazwisk pojawiły się: Ewa Minge, Teresa Rosati, Agnieszka Szulim, Bogna Sworowska, Joanna Horodyńska, Joanna Orleańska, Sylwia Gliwa i wiele innych.

PROMOCJA

MODA W STREFACH W MODO działają trzy strefy Fashion – Art, Brand i POP. W strefie Art klienci spotykają się osobiście ze znanymi kreatorami mody, jak np. Paprocki i Brzozowski, Łukasz Jemioł, Teresa Rosati, Natasha Pavluchenko, Maya Palma czy Mariusz Przybylski. Mają również możliwość kontaktu z młodymi, obiecującymi projektantami, jak np. Liliana Pryma, Jacob, Maciej Sieradzky, Anna Feledyk, Aga Guz, Pola Rudnicki, Gosia Strojek, Edyta Pietrzyk czy Szpila Clothing. Strefa Brand to królestwo silnych, wysoko pozycjonowanych marek. Są tu produkty sygnowane, np. Monnari, Inglot, Triumph, Sophie Marel, Swiss, Henri Lloyd, Gabriella, Bugatti, Claudio Campione, Baldowski, Wólczanka, Gatta, Pierre Cardin, czy Redi Fashion. Niektóre marki otworzyły swoje pierwsze butiki w Warszawie. Dużym zainteresowaniem cieszy się strefa marek popularnych oferująca doskonałej jakości produkty w bardzo atrakcyjnych cenach. Nie tylko warszawiacy już wiedzą, że w MODO można ubrać się modnie i elegancko, nie wydając przy tym fortuny.

FASHION ZONES MODO has three fashion zones – Art Fashion, Brand Fashion and POP Fashion. At Art Fashion, you can meet celebrated fashion designers, including Paprocki & Brzozowski, Łukasz Jemioł, Teresa Rosati, Natasha Pavluchenko, Maya Palma and Mariusz Przybylski, in person. You can also check out promising young designers like Liliana Pryma, Jacob, Maciej Sieradzky, Anna Feledyk, Aga Guz, Pola Rudnicki, Gosia Strojek, Edyta Pietrzyk and Szpila Clothing. The Brand Zone is the place for high-end brands. You will be happy to know that products by Monnari, Inglot, Triumph, Sophie Marel, Swiss, Henri Lloyd, Gabriella, Bugatti, Claudio Campione, Baldowski, Wólczanka, Gatta, Pierre Cardin and Redi Fashion are all available. Some of these brands have opened their first Warsaw stores here. The Brand Zone offers a host of premium-quality products at reasonable prices and is enormously popular. The people of Warsaw and beyond can tell you that MODO is the place to go for trendy, stylish and smart clothes that do not cost a fortune.

KONCEPT GODNY POWIELENIA Butikowy koncept MODO okazał się strzałem w dziesiątkę. Klientów zachęca nie tylko modowa atmosfera i możliwość osobistego kontaktu z projektantami, lecz także bogata oferta odzieży, obuwia, bielizny, torebek czy biżuterii prezentowana w jednym miejscu. Ta formuła sprzedaży ułatwia sprawdzenie wybranych modeli w ofercie kilku marek, porównywanie kolorystyki i, co najważniejsze, dobieranie elementów kreacji, np. butów do sukienki czy torebki do płaszcza, bez konieczności biegania po mieście i szukania odpowiednich sklepów. W MODO wszystko jest na miejscu, wystarczy po prostu wejść do środka i dać się ponieść duchowi mody, który prowadzi do niezliczonych butików w trzech strefach. Jest tu również możliwość miłego odpoczynku po ekscytujących zakupach – przy filiżance kawy lub przy obiedzie.

A CONCEPT WORTH REPLICATING The boutique concept of MODO was definitely a winner. The main draws for customers include a genuine fashion atmosphere and the possibility of rubbing shoulders with fashion designers, and a wide range of clothing, footwear, underwear, bags and jewellery all available under the one roof. This is a retail formula that enables customers to try samples and patterns from different brands, compare colours, and most importantly, mix and match the various parts of an outfit, e.g. by finding matching shoes for a dress or accessorising a coat, without having to visit several stores around town. MODO is a one stop shop. Once you get there, all you need do is walk in and let the spirit of fashion guide you to the many boutiques in the three zones. After the excitement of shopping, you can relax over a cup of tea or coffee or dine in a restaurant.

SUKCES RYNKOWY Można mówić o sukcesie rynkowym konceptu MODO, gdyż jego otwarcie to swoisty rekord – trwająca tylko rok komercjalizacja obiektu. Na ogół tego typu obiekty udaje się skomercjalizować w ciągu trzech lat. Rok to bardzo krótko w tak specyficznej branży. A może właśnie owa specyfika przyczyniła się do „mody na MODO” wśród projektantów, stylistów, producentów, importerów i sprzedawców. Konkurencja na rynku mody zobowiązuje do utrzymywania wysokiego poziomu usług i ambitnych działań. Twórcy mody zgromadzeni w MODO Domy Mody sprawdzili się w stu procentach, znakomicie odnajdując się w butikowym koncepcie obiektu, jakiego jeszcze nie było. ■

A MARKET SUCCESS MODO’s concept is an unquestionable market success. The opening set a record in that its commercialisation only took a year. Facilities like this usually take three years to be commercialised. One year is very quick, given the specifics of the industry. Then again, the specifics of the industry might be one of the reasons for the “MODO Mania” among designers, stylists, manufacturers, importers and retailers. The competition on the fashion market means having to maintain high standards of customer care and adopt challenging initiatives. The designers at MODO have shown their mettle and brilliantly adapted themselves to the first ever such concept of a boutique mall. ■

B E AU T Y

zabiegi

S KÓ R A W P R Z E B U D O W I E skin renovation PRZY ZABIEGACH MEDYCYNY ESTETYCZNEJ OBOWIĄZUJE WAŻNA ZASADA: NIE POWINNO SIĘ PO NICH WYSTAWIAĆ SKÓRY NA SŁOŃCE. SKORO WIĘC PRZED NAMI JESIEŃ I ZIMA, TO NAJLEPSZY CZAS NA WIZYTĘ W GABINECIE. ❚ EVERY AESTHETIC MEDICINE TREATMENT IS SUBJECT TO THE OVERRIDING PRINCIPLE THAT YOUR SKIN SHOULD NOT BE EXPOSED TO THE SUN. SO, THERE IS NO BETTER TIME TO VISIT A BEAUTY CLINIC THAN NOW, WHEN WE HAVE A PERIOD OF AUTUMN AND WINTER AHEAD OF US. tekst | by joanna winiarska

Cel ❚ Objective: Rewitalizacja skóry ❚ To revitalise the skin Wypróbuj ❚ Try: laser frakcyjny (np. Palomar) ❚ fractional laser (e.g. Palomar) Dziurkując skórę wiązką lasera, powoduje wewnętrzną przebudowę kolagenu i w efekcie jej zagęszczenie. Po zabiegu cera jest przez kilka dni lekko poparzona i obrzęknięta, ale szybko się goi. ❚ This stimulates internal collagen reconstruction and consequently increases its density by puncturing the skin with a laser beam. The complexion will be slightly burned and swollen for a few days after the treatment, but will heal very quickly.

oferty medycyny estetycznej korzystamy, aby pochwalić się piękną skórą „jak po wakacjach” lub pozbyć się jakiegoś problemu (np. rozszerzonych naczynek lub przebarwień). Jesień to idealny czas i na jedno, i na drugie. Zmiany temperatury, klimatyzacja i ogrzewanie sprawiają, że szybciej tracimy zdrowy wygląd. Dermatolodzy dawno doszli do wniosku, że stosowanie botoksu lub wypełniaczy nie ma sensu, jeśli kondycja skóry jest niezadowalająca. Co zatem proponują? Na początek zabiegi „z igłą”, czyli koktajlowe mezoterapie. Miks witamin i aminokwasów wstrzyknięty pod powierzchnię skóry zmusza ją do regeneracji. Już samo nakłuwanie powoduje, że rozpoczyna ona proces gojenia i przebudowy. Do poprawy stanu skóry, oprócz witamin i kwasu hialuronowego, coraz częściej wykorzystuje się substancje „własne”, czyli osocze pozyskiwane z krwi i komórki macierzyste otrzymywane z własnego tłuszczu. Pacjentkom, które nie lubią kontaktu z igłami, medycyna estetyczna oferuje techniki wykorzystujące energię cieplną: laser frakcyjny (np. Palomar) i zabiegi z falą radiową (Pelleve) lub promieniowaniem podczerwonym (np. Zaffiro). Pierwszy laserową wiązką „dziurkuje” skórę, zmuszając ją do gojenia, drugi podgrzewa jej głębsze warstwy do takiej temperatury, aby ściągnąć stare włókna kolagenu i zainicjować produkcję nowych. Coraz popularniejsza w gabinetach jest też karboksyterapia, w której w celu odmładzania wstrzykuje się pod skórę dawki medycznego dwutlenku węgla. Procesy kondycjonowania skóry od wewnątrz wymagają czasu, pełne efekty zabiegów widać po kilku tygodniach. Szybsze odświeżenie cery przynoszą peelingi chemiczne, które powodują stopniowe złuszczanie naskórka i odsłanianie „nowej” skóry. Skład peelingu (czyli kwasy, np. ferulowy, salicylowy, glikolowy, migdałowy i kojowy) zależy od problemów skóry i inwencji lekarza. Ważne jest, aby poddać się serii zabiegów. Równie szybkie efekty doenergetyzowania daje LPG, czyli en-

Cel ❚ Objective: Zamykanie naczynek krwionośnych ❚ Reduce dilated blood vessels Wypróbuj ❚ Try: laser do zmian naczyniowych (np. Alma Harmony Xl) ❚ a laser targeting vascular lesions (e.g. Alma Harmony XL) przypominająca długopis głowica lasera „wymazuje” naczynko spod skóry. Towarzyszy temu silne ciepło. Zabieg prawie bezbolesny, efekt natychmiastowy. ❚ The pen-shaped laser head “erases” dilated capillaries under the skin. The treatment is accompanied by strong heat. The procedure is virtually painless and offers instant results.

Cel ❚ Objective: Ujędrnienie skóry ❚ To firm the skin Wypróbuj ❚ Try: LPG Endermologie Mała głowica rytmicznie zasysa skórę i rozmasowuje ją pod ciśnieniem. Mechaniczna stymulacja pobudza skórę do produkcji kolagenu. Zabieg jest bardzo przyjemny. ❚ The skin is rhythmically sucked in by a small head and rolled under pressure. This mechanical stimulation activates collagen production. The procedure is very pleasant.

dermologia w wersji na twarz. To rodzaj mechanicznej gimnastyki skóry, która pobudza ją do odnowy. Pamiątki po wakacjach? Tak, na zdjęciach na Insta gramie, ale na twarzy niekoniecznie. Na szczęście z przebarwieniami i naczynkami medycyna estetyczna świetnie sobie radzi. W przypadku intensywnego rumienia najlepsze efekty daje seria naświetlań światłem IPL. Z pojedynczymi rozszerzonymi naczynkami, np. w okolicy nosa, skutecznie radzą sobie lasery, które powodują odparowanie barwnika krwi i zasklepienie naczynek. W podobny sposób metodą laserową można rozjaśnić przebarwienia. ■

People resort to aesthetic medicine to either have a beautiful complexion and/or eliminate a problem (e.g. dilated capillaries or dark spots). Autumn is the perfect time for both. Air conditioning and heating, make our skin look unhealthy. Dermatologists have concluded that there is no point applying Botox or fillers on skin whose condition is unsatisfactory. So what do they recommend? Mesotherapeutic cocktails, i.e. “the needle”, for starters. Injecting a concoction of vitamins and amino acids under the skin forces it to regenerate. The punctures, which are small wounds, alone trigger healing and rebuilding. Apart from vitamins and hyaluronic acid, skin can be improved using our own substances, e.g. blood plasma and stem cells derived from our own fat. If you are scared of needles, you can always opt for thermal energy treatments, i.e. fractional lasers (e.g. Palomar), radio waves (Pelleve) or infrared radiation (e.g. Zaffiro). The first uses a laser beam to make pinpoint punctures in the skin, so that it heals. The second heats deeper layers, so that old collagen fibres contract and new ones are produced. Another popular treatment is carboxytherapy which involves injecting carbon dioxide under the skin to rejuvenate it. Any treatment that improves the con-

Cel ❚ Objective: Poprawienie owalu twarzy ❚ Face oval improvement Wypróbuj ❚ Try: thermolifting (np. Zaffiro) ❚ thermolifting (e.g. Zaffiro). Głowica emitująca energię podgrzewa głębsze warstwy skóry do około 60°C. Bezpośrednio po zabiegu widać efekt uniesienia owalu twarzy. W trakcie odczuwasz intensywne ciepło. ❚ The heat-emitting head warms up the deeper layers of the skin to approx. 60°C. The face appears to be tightened immediately after the procedure. You will experience deep thermal heat while the treatment lasts.

dition of the skin from the inside takes time. Chemical peels rejuvenate skin much faster by making layers of the epidermis flake off to reveal new skin. These treatments are made to order and guarantee excellent results. The peeling ingredients (ferulic, salicylic, glycolic, almond and kojic acids) used depend on the skin problem being treated and the creativeness of the medical professional. It is important that peeling be performed as a series of treatments. An LPG facial (endermolift) guarantees equally rapid result. Endermolift rejuvenates the skin through mechanical stimulation. Holiday souvenirs? Instagram snaps are welcome, skin spots considerably less so. Fortunately, aesthetic medicine can repair dark spots and dilated capillaries produced by exposure to the sun quite easily. IPL irradiation has been shown to be the most efficacious treatment for persistent erythema. Lasers are effective in treating individual “broken” capillaries, e.g. around the nose, by evaporating the pigment so that they disappear. Lasers can lighten dark spots in a similar way. ■

MAKE A WISH

O tej porze roku twoje samopoczucie z pewnością poprawią kosmetyki, dzięki którym skóra stanie się jędrna, gładka i… młodsza! Nawilżanie i ujędrnianie skóry zacznij już pod prysznicem. Pomogą Ci w tym kosmetyki myjące na bazie olejków.

2 1

pielęgnacja

R OZ P I E Ś Ć S KÓ R Ę

pamper your skin This time of year we all need a little something to boost our spirits and this can be done with the use of beauty products that will make your skin firm, smooth and... younger! Start moisturising and firming the skin in the shower. You can do this with a little help from these cosmetic friends with oil as one of the key ingredients.

1. LA PRAIRIE Skin Caviar Luxe Cream Sheer, 1696 zł 2. AVèNE Balsam wygładzająco-regenerujący na noc PhysioLift, 109,99 zł 3. NEAUVIA Rebalancing Light Cream, 380 zł, Rebalancing Rich Cream, 380 zł 4. APART Żel pod prysznic Olive, 6,50 zł 5. OBAGI Obagi Professional-C Serum, stężenia: 10% – 189 zł, 15% – 226 zł, 20% – 282 zł 6. YONELLE Krem Infusion Lift Cream N°1, 169 zł 7. URODA Krem Professional Lift Extreme, 21,99 zł 8. LPG Zestaw kosmetyków do pielęgnacji twarzy, ok. 220 zł, zestaw kosmetyków do pielęgnacji ciała, ok. 290 zł ❚ 1. LA PRAIRIE Skin Caviar Luxe Cream Sheer, 1696 zł 2. AVèNE Moisturising and regenerating night lotion PhysioLift, 109,99 zł 3. NEAUVIA Rebalancing Light Cream, 380 zł, Rebalancing Rich Cream, 380 zł 4. APART Olive shower gel, 6,50 zł 5. OBAGI Obagi Professional-C Serum, concentrations: 10% – 189 zł, 15% – 226 zł, 20% – 282 zł 6. YONELLE Infusion Lift Cream N°1, 169 zł 7. URODA Professional Lift Extreme cream, 21,99 zł 8. LPG Face skincare set, approx. 220 zł, Body care product set, approx. 290 zł

100

promocja

Klinika Miracki

KLInIKA MIRAcKI Aleja Wilanowska 67, 02-765 Warszawa, tel. 605 905 608 www.klinikamiracki.pl

Klinika Miracki to jedyne miejsce w Polsce, gdzie dzięki laserowi PicoSure szybko, skutecznie i bezboleśnie usuniesz tatuaż i makijaż permanentny. / Klinika Miracki is the only Place in Poland to affectively and reliably remove unwanted tattoo and permanent makeup with PicoSure Laser.

©CREDITS

Klinika Miracki już od 8 lat oferuje najnowocześniejsze zabiegi odmładzające i upiększające. Posiada zaawansowane technologicznie urządzenia z zakresu dermatologii estetycznej i klinicznej, chirurgii plastycznej i naczyniowej, ginekologii estetycznej, laryngologii oraz kosmetologii. Klinika to nie tylko innowacyjny sprzęt, ale też najlepszy zespół specjalistów pod kierownictwem dr. Krzysztofa Mirackiego. To ludzie, którzy dysponują wiedzą, doświadczeniem, a także szczerym zainteresowaniem potrzebami pacjentów. Dzięki nowej warszawskiej siedzibie przy al. Wilanowskiej 67 z 13 gabinetami i salą operacyjną Klinika Miracki stała się jedną z największych klinik medycyny estetycznej w Polsce. Laser PicoSure to prawdziwy przełom w skutecznym usuwaniu tatuaży. Jako jedyny na świecie stosuje opatentowaną technologię impulsu pikosekundowego. Emituje krótko trwający impuls, który powoduje fotomechaniczne uszkodzenie pigmentu. Rozdrobniony barwnik jest metabolizowany i wydalany z organizmu. Zabiegi są bezpieczne, mało inwazyjne, nie pozostawiają blizn i nie wymagają okresu rekonwalescencji, a co najważniejsze pozwalają pozbyć się tatuażu w pięć razy mniejszej liczbie zabiegów niż przy laserach poprzedniej generacji Qswitched. PicoSure to gwarancja skuteczności w usuwaniu tatuaży czarnych i kolorowych, makijażu permanentnego, melasmy i przebarwień, rozstępów i blizn, w tym potrądzikowych, a także przełomowym nieinwazyjnym odmładzaniu skóry, redukcji zmarszczek i poprawie jędrności, gęstości i kolorytu skóry.

Klinika Miracki is a unique place in Warsaw offering the most innovative aesthetic treatments for 8 years already. It is equipped with state of the art technology from areas of aesthetic and clinical dermatology, plastic and vascular surgery, aesthetic gynaecology, laryngology and cosmetology. It is also broadly recognised for its team of specialists led by Doctor Krzysztof Miracki who are well educated, experienced but most importantly passionate and genuinely strive to fulfil the Patients needs. Klinika Miracki is now moving to its new luxurious and spacious premises at Aleja Wilanowska 67 with 13 treatment rooms, an operating theatre and comfortable Patient areas which makes it one of the biggest and the most modern aesthetic medicine clinic in Poland PicoSure Laser is an unprecedented innovation in effective tattoo removal. It is the world’s first picosecond aesthetic laser with patented PressureWave TM technology. PicoSure delivers ultra short burst of energy to the skin which effectively shatters tattoo ink into tiny dust like particles that are easily absorbed and eliminated by the body. Treatments are safe, non invasive, do not create scars, don’t cause downtime and most importantly allow better tattoo clearance and five times fewer treatments than with the traditional Q-switched laser. PicoSure effectively and reliably treats Tattoo both Black and Colour, Permanent Makeup, Pigmented lesions, Melasma, Stretch Marks, Acne scars, It also provides great Skin Rejuvenation and Skin Pico Toning TM options.

MAKE A WISH

wnętrza

As days become shorter and there is rain and wind outside, we are happy to find shelter in a cosy and welcoming living room. Maybe it’s time to revamp it? A bio fireplace will look great in every interior. The darkness will be dispelled by a designer lamp, and the air will be filled with the scent of oil from the diffuser.

NA SŁOTNE W I EC ZO RY autumn evenings

8 4

Kiedy dni stają coraz krótsze, a za oknem wiatr i słota, chętnie chronimy się w przytulnym, ciepłym salonie. Może więc czas na nową aranżację? Dobrym rozwiązaniem w każdym wnętrzu będzie biokominek. Niech mrok rozproszy designerska lampa, a powietrze wypełni aromat olejku z dyfuzora. 5 6

1. IDEA MM/GILLES CAFFIER zestaw do gry w tryktraka, €1960 2. IDEA MM/BROKIS lampy Balloons, €1002,45, €1228,77, €1906,5 3. ROSENTHAL dzbanek do herbaty TAC Black Gropius, 1580 zł 4. KARE DESIGN Sofa Bianca, €1639 5. KARE DESIGN pled, €49 6. MAROKO ART babusze marokańskie, 139 zł 7. NEOM ORGANICS dyfuzor o zapachu marokańskiej róży, limonki i czarnego pieprzu, €45,97 8. KARE DESIGN poduszka wałek, €24,95 9. IMAGIN biokominek White Globus, £499 ❚ 1. IDEA MM/GILLES CAFFIER backgammon board with accesories, €1960 2. IDEA MM/ BROKIS Balloons lamps, €1002,45, €1228,77, €1906,5 3. ROSENTHAL TAC Black Gropius teapot, €379 4. KARE DESIGN Sofa Bianca, €1639 5. KARE DESIGN Plaid, €49 6. MAROKO ART Morrocan slippers, approx. €33 7. NEOM ORGANICS Complete Bliss Moroccan Blush Rose, Lime and Black Pepper reed diffuser €45,97 8. KARE DESIGN roll cushion, €24,95 9. IMAGIN White Globus Bio Ethanol Fireplace, £499

102

JAKOŚĆ NASZEGO ŻYCIA ZALEŻY OD NAS, NIE WYBIERAMY SOBIE GENÓW, ALE MOŻEMY ZROBIĆ UŻYTEK Z TEGO, CO NAM DANO, WZMACNIAJĄC ATUTY I UKRYWAJĄC WADY. STARZENIE JEST CZĘŚCIĄ ŻYCIA, ALE BYCIE STARYM TO NASZ WYBÓR. Odpowiednio dobrana prewencja starzenia: suplementacja dietetyczna i hormonalna mogą zapobiec zmianom degeneracyjnym skóry i zapobiec rozwojowi chorób przewlekłych. Program regeneracji skóry kwasem hialuronowym, zabiegami laserowymi, osoczem zawierającym komórki macierzyste przywraca młodość skórze i nam dobre samopoczucie.

Modelowanie sylwetki Dietetyka p/zapalna Genodiet Filamenty PDO Osocze z komórkami macierzystymi

Fraxel Thermage Thermaclinic Kwas hialuronowy Lifting bez skalpela

Boston Clinic, Na Uboczu 28C/6, 02-791 Warszawa, tel. +48 602464202, recepcja@bostonclinic.pl, www.bostonclinic.pl We speak English

Dr Agnieszka Sura Anti-aging, dermatologia i medycyna estetyczna

BostonClinic_K_0615.indd 1

5/7/15 3:48 PM

Special Edition Ocean Blue EKSKLUZYWNA OFERTA DO 31 GRUDNIA 2015 R. Ciesz się snem, jakiego nigdy dotąd nie zaznałeś – wszystko dzięki wyjątkowemu, całkowicie naturalnemu i ręcznie wykonanemu w Szwecji łóżku Hästens zainspirowanym krajobrazem szwedzkiego archipelagu. Do łóżka w wersji Special Edition dołączamy także udoskonalony materac wierzchni. hastens.com

WARSZAWA UL. MALBORSKA 41 (DOMOTEKA) warszawa@lozkahastens.pl TEL. 22 331 17 07 SOPOT AL. NIEPODLEGŁOŚCI 940 sopot@lozkahastens.pl TEL. 58 342 47 35 lozkahastens.pl

M U S T H AV E

dla niej

W sezonie 2015/2016 możesz się zaopatrzyć w najnowsze narciarskie technologie – i to w każdym kolorze. Oby zima była śnieżna!

KO L O R OW Y SZUS skiing in colour 1

In the 205/2016 winter season you can eqip yourself with the latest skiing gear – in any colour you wish. Let us keep our fingers crossed for a white winter!

1. KJUS czapka One of a Kind, 550 zł 2. CERTINA zegarek First Lady, 2700 zł 4. BURTON but snowboardowy Sapphire, 700 zł 4. DC Snowboard Biddy, $210 5. KJUS kurtka Edelweiss, $1500 6. ROSSIGNOL kask Spark, 350 zł 7. ROSSIGNOL Gogle RG5 Free White, €70 ❚ 1. KJUS One of a kind hat, 550 zł 2. CERTINA First Lady watch, 2,700 zł 3. BURTON Sapphire snowboard boot, 700 zł 4. DC Snowboard Biddy, $50 5. KJUS Edelweiss jacket $1,500 6. ROSSIGNOL Spark helmet, 350 zł 7. ROSSIGNOL RG5 Free White goggles €70

104

Szyjemy: • garnitury, koszule, kostiumy i bluzki • marynarki, spodnie, spódnice i kamizelki • smokingi, fraki, surduty oraz buty męskie Zapewniamy: • najwyższą jakość szycia • nienaganne dopasowanie do sylwetki • doskonałe tkaniny włoskie i brytyjskie • piękne dodatki Mercer Warszawa, ul. Nowogrodzka 42 warszawa@mercer-fashion.pl mob: 604 40 90 66, tel./fax: 22 629 04 00 Mercer Poznań, ul. Kantaka 1 poznan@mercer-fashion.pl mob: 664 34 36 06, tel./fax: 61 816 94 97 www.mercer-fashion.pl

Mercer do Kaleidoscope_1115.indd 1

10/8/15 1:04 PM

M U S T H AV E

dla niego

Are you a fan of kevlar, carbon fibres or wood? Probably all three. The offer of sports gear this season makes you want to leave the route and put the new technology to the test off the beaten track.

S Z A L E Ń S T WA A L L - M O U N TA I N all-mountain madness 8

Wolisz kevlar, włókno węglowe czy drewno? Oczywiście – wszystko naraz! Patrząc na propozycje producentów na ten sezon, aż się chce wyjechać poza trasy i wypróbować nowe rozwiązania.

5 6

1. SKI-DOO skuter MXZX 600RS, $14 000 2. AVIATOR zegarek Mig 29, 2700 zł 3. MAJESTY narty Thunderbolt, 1800 zł 4. ROSSIGNOL buty Alltrack Pro 130, 1900 zł 5. FJALLRAVEN torba Duffel No. 6, ¤245 6. NIKE Gogle Fade, $100 7. KJUS kurtka Formula DLX, $1500 8. SALOMON kijki Q Vario Alu Blue, 300 zł ❚ 1. SKI-DOO MXZX 600RS snowmobile $14,000 2. AVIATOR Mig watch, 2,700 zł 3. MAJESTY Thunderbolt skis, 1,800 zł 4. ROSSIGNOL Altrack Pro 130 ski boots, 1,900 zł 5. FJALLRAVEN Duffel bag No. 6, €245 6. NIKE Fade Goggles, €100 7. KJUS Formula DLX jacket, $1,500 8. SALOMON Q Vario Alu Blue ski poles, 300 zł

106

zamek biskupi janow podlaski – the part of arche hotels group

We are waiting for you in Janow Podlaski nearest hotel to the janow podlaski stud Opening date – beginnig of 2016

Zamek Biskupi w Janowie Podlaskim ul. Zamkowa 1 21-505 Janów Podlaski Poland

sprzedaz@zamekjanowpodlaski.pl Phone: +48 505 125 745 www.zamekjanowpodlaski.pl

Zamek Biskupi do Kaleidoscope_1115.indd 1

Do you organize conferences in Lodz? Check Tobaco Hotel – Poland’s Leading Boutique Hotel 2015.

08/10/15 12:48

Tobaco Hotel – the part of Arche Hotels Group

Tobaco Hotel 64 Kopernika Street 90-553 Lodz Poland GPS: N 51, E 19,44

BEST HOTEL INTERIOR EUROPE Hotel Tobaco by EC-5 Architects

Tel./Fax: +48 42 207 07 07 sales@hoteltobaco.pl www.hoteltobaco.pl

Special offer password: „We love Kaleidoscope!”

107

C U LT U R E

nasze rekomendacje

POCZTA Z SERDUSZKIEM

letters from the heart

Erik Satie was famous for his witticisms. After leaving an umbrella in a cafe, he said “My umbrella must be very worried to have lost me.”

EKSCENTRYK NA PŁYCIE eccentric on vinyl Muzyczny smaczek – kompozycje słynnego Francuza gra tutaj słoweński pianista. Satie komponował tak, aby jego utworów można było słuchać w tle, niespecjalnie się na nich skupiając. Ale gdy włączymy tę winylową płytę z Gnossiennes czy Ogives, ucho samo będzie się koncentrować na muzyce. ❚ Satie’s compositions are performed here by the Slovenian pianist Bojan Gorišek. Satie composed his works as background music that do not require careful listening. But you cannot help but listen carefully to Gorišek’s renditions of Gnossiennes and Ogives.

Jeden z najpopularniejszych filmów oraz aktorskich zespołów (Stuhr, Dygant, Gąsiorowska, Karolak, Adamczyk) ostatnich lat wraca, by wprowadzić w romantyczny i świąteczny nastrój. Zobaczymy, czy Mikołaj oświadczy się Doris i co słychać u jego szefowej Małgorzaty oraz jej powiększonej rodziny. ❚ We could see it coming – one of the biggest blockbusters of recent years is returning with its star-stud cast (Stuhr, Dygant, Gąsiorowski, Karolak, Adamczyk) to put us in a romantic and festive mood. Find out if Mikołaj has popped the question to Doris and learn what’s up with his boss, Małgorzata, and her enlarged family. Listy do M. 2, reż. Maciej Dejczer, premiera 13 listopada | Letters to Santa 2, dir. Maciej Dejczer, opens 13 November

Bojan Gorisek, Erik Satie: Pianoworks

BOOKS MUSIC FILM THEATRE BOGINI W STYLU RETRO retro sex goddess

Kolejna jesień z Jamesem Bondem już tu jest! Agent 007 wpada na trop złowrogiej organizacji Spectre, tymczasem M toczy własną bitwę o utrzymanie MI-6. Bondowi (Daniel Craig) towarzyszą oczywiście dziewczyny grane przez Monicę Bellucci i Léę Seydoux. ❚ Autumn is back and so is Bond. Agent 007 is once more on the trail of the sinister organisation, Spectre, while M has his hands full trying to keep MI6 alive. As usual, Bond (Daniel Craig) is flanked by his famous Bond girls – this time played by Monica Bellucci and Léa Seydoux. Spectre, reż. Sam Mendes, premiera 6 listopada | Spectre, dir. Sam Mendes, opens 9 November

108

Lana Del Rey, Honeymoon, Universal Music Group

Krytycy zaliczają twórczość wokalistki do nurtu dream pop. Chyba żadna nazwa nie oddałaby tak trafnie stylu Del Rey.

KŁOPOTY SĄ WIECZNE troubles are forever

Jedna z najbardziej zjawiskowych wokalistek ostatnich lat nie zwalnia tempa i wydaje już czwarty album studyjny. Pełna emocji, raczej melancholijna niż radosna, zapraszająca do wyciszenia się i zasłuchania w niezwykłe brzmienie głosu Lany Del Rey płyta to idealny kompres na jesienne zmęczenie. ❚ Lana Del Rey, one of the world’s most beautiful female singers, has just released her fourth studio album. Del Rey shows no signs of slowing down. The album is full of emotion (more melancholy than joy though) and invites us to chill out and luxuriate in the extraordinary timbre of Del Rey’s voice. The perfect remedy for autumn fatigue.

C U LT U R E

nasze rekomendacje

PRZED WIEKAMI, PRZED HITAMI

centuries ago, before there were hits

Co się wydarzyło w krainie Westeros, zanim doszło tam do morderczych walk, potyczek i intryg, które znamy z cyklu Pieśni lodu i ognia? Ciekawi dowiedzą się tego z tomu zapowiedzianego jako pierwszy z trzech prequeli hitowej serii George’a R.R. Martina. Westeros bez Tyriona, Sansy i Daenerys? Tak, może być ciekawie! ❚ What was going on in the Kingdom of Westeros before it became the setting for the violent battles, conflicts and intrigues of A Song of Ice and Fire? This, the first of three prequels to George R. R. Martin’s popular fantasy series, tells all. Westeros without Tyrion, Sansa and Daenerys? Sounds compelling. George R.R. Martin, A Knight of the Seven Kingdoms, Harper Voyager

Goya painted approx. 700 canvass – not just portraits and self-portraits but also still life and genre paintings.

BOOKS MUSIC FILM THEATRE

PORTRET DIWY

portrait of a diva

Biografia jednej z najbardziej znanych piosenkarek XX w., zwanej królową soulu, powstawała cztery dekady. Autor rozmawiał z rodziną i przyjaciółmi Arethy Franklin, a także z nią samą. Efekt? Porażający i pochłaniający. Uwagę czytelników. ❚ It took four decades to write the biography of Aretha Franklin, the Queen of Soul and one of the most celebrated singers of the 20th century. Ritz spent years collecting material and interviewing her family, friends and even Franklin herself. The result? Electrifying and gripping. Readers beware. David Ritz, Respect. Życie Arethy Franklin, Czarne | David Ritz Respect. The Life of Aretha Franklin, Czarne

NAPRAWDĘ JAKI/JAKA JESTEŚ your true self Czy można za pomocą pędzla uchwycić coś więcej niż sylwetkę człowieka i jego rysy twarzy? Na to pytanie można szukać odpowiedzi, studiując portrety jednego z najwybitniejszych malarzy w historii. Portrety Goi właśnie składają wizytę w Londynie ❚ Can the brush go further than the physique and facial features of the model? You can answer this for yourself while studying the portraits of one of the greatest painters of all time. Now in London.

POLSKA OD PODSZEWKI poland inside out

SOCZEWKA I OKO into the lens

Jak zmieniała się polska moda po upadku PRL? Autorka odpowiada anegdotą i biografią. Przedstawia sylwetki najbardziej znanych projektantów, w których losach odbijają się przemiany gospodarcze, społeczne i, oczywiście, modowe, ostatniego ćwierćwiecza. ❚ How did Polish fashion change after the fall of Communism? The author presents anecdotes and biographies of some of Poland’s most celebrated fashion designers. Their careers are a brilliant reflection of the transformations.

Jacy są Polacy? Na pewno trudno odpowiedzieć krótko i jednoznacznie, zresztą słowa zawsze będą zbyt ubogie. Co innego zdjęcia. Wśród tych 48 fotoreportaży wiodących polskich fotografów prasowych na pewno znajdą się obrazy warte więcej niż tysiąc słów. Wydawnictwo jest dwujęzyczne. ❚ How would you describe Poles? It’s difficult to give a clear and concise answer because words are always going to fall short. Photos, however, are another matter. These 48 photographic essays by leading Polish press photographers leave no doubt that a picture is worth more than a thousand words. The publication is bilingual.

Karolina Sulej, Modni, Świat Książki

110

Co się dzieje z Arkadiusem? Pierwszy buntownik polskiej mody żyje teraz w Brazylii, a tam…

Polska i Polacy okiem fotografów prasowych, Press

Goya: The Portraits, The National Gallery, Londyn, do 10 stycznia 2016 | Goya: The Portraits, The National Gallery, London, open until 10 January 2016

TUTAJ SKANDYNAWSKI DESIGN SPOTYKA SIĘ Z PIĘKNEM NATURY

HOTEL MARINA CLUB*****

HOTEL

W ŚRODKU JEZIORA

98 komfortowych pokoi, 2 apartamenty 2 restauracje, lobby bar Caffe Portofino nowoczesne centrum biznesowo-konferencyjne o łącznej powierzchni 800m2 centrum rekreacji i odnowy biologicznej Marina SPA komfortowy VIP Room Hotel Marina Club***** Siła 100, k. Olsztyna, 11-036 Gietrzwałd tel. 89 523 87 97, recepcja@marinaclub.pl

www.hotelmarinaclub.pl

Ugaś pragnienie swojej skóry

K11_MarinaClub_9.10.indd 1

10/9/15 4:36 PM

Enrich and moisturize your skin

Wraz z wiekiem skóra twarzy, szyi, dekoltu i dłoni odmawia posłuszeństwa, obserwujemy jak traci jędrność, staje się wiotka i mało elastyczna. Dziś dzięki rozwojowi medycyny estetycznej powstała całkiem nowa kategoria zabiegów, które bezinwazyjnie i skutecznie zwalczają efekty zwiotczenia skóry. Najlepsze rezultaty osiągamy stosując łączone techniki zabiegowe: wykorzystujące wysoką energię oraz odpowiednie preparaty nawilżające i rewitalizujące. Urządzeniami wykorzystującymi wysoką energię są światło podczerwone oraz laser frakcyjny, które skracają włókna kolagenowe i pobudzają komórki skóry do produkcji elementów elastycznych. Doskonałym zabiegiem uzupełniającym i pozwalającym „cofnąć i zatrzymać czas” jest zabieg mezoterapii igłowej CytoCare. Synergiczne działanie aż 55-ciu składników aktywnych przyspiesza regenerację komórkową, intensywnie nawadnia i regeneruje skórę, nadaje jej spektakularnego blasku, a także wygładza drobne linie i zmarszczki. CytoCare to bomba witaminowo-odżywcza o silnym działaniu antyoksydacyjnym, przywracająca naturalny biologiczny kapitał skóry. Zabiegi mezoterapii StretchCare poprzez obkurczenie włókien kolagenowych wspomagają laseroterapię w walce z wiotkością skóry i rozstępami. Uzyskujemy efekt napięcia i wzmocnienia skóry, spłycenia i rozjaśnienia pigmentacji rozstępów.

With time the skin of your face, neck and cleavage gets older. You can see how the skin loses its firmness, becomes slack and not very flexible. Today aesthetic medicine has created a completely new category of treatment that is non- invasive and effective against the effect of skin laxity. The best results are achieved by applying combined treatment techniques. They use high energy as well as specific moisturizing and revitalizing substances. Namely, they involve using infrared light and fractional laser that shorten collagen fibers and stimulate skin cells to produce flexible elements. An ideal complementary treatment that „turns back time” is CytoCare needle mesotherapy. The synergistic action of 55 active ingredients accelerates cell regeneration, intensively hydrates and regeDr Magdalena Opadczuk i aktorka Magdalena Schejbal. nerates the skin, gives it a spectacular shine, and smoothes out lines and wrinkles. CytoCare is a nutritional, antioxidizing vitamin bomb with a strong action which restores natural biological skin wealth. StretchCare mesotherapy treatments, especially when shared with laser therapy, are very helpful in tightening flabby skin and reducing stretch marks by shrinking collagen fibers. As a result we get tight and strengthened skin and lightened pigmentation of less visible stretch marks.

Na hasło ‘Kaleidoscope’ oferujemy 20% rabatu na zabiegi mezoterapii z użyciem preparatu Cytocare 532. Rabat dotyczy cen regularnych i jest ważny do 30.11.2015 r.

Please quote ‘Kaleidoscope’ to receive 20% discount on needle Cytocare 532 mesotherapy. Offers applies only to regular prices and it is valid until 30.11.2015 r.

Carpe Diem Centrum Medycyny Estetycznej Al. KEN 98 lok U 17, 02-777 Warszawa, Tel. 608 888 888 • www.carpediem-klinika.pl

nasze rekomendacje

GOOD ADDRESS

Centrum Laseroterapii i Modelowania Sylwetki ELITE korzysta z innowacyjnych światowych technologii.

R&B ZONE

1. SOLIDNA ELEGANCJA solid elegance I-mar to rodzinna firma z 25-letnim doświadczeniem w pracach kamieniarskich o profilu budowlanym. Granity, marmury, konglomeraty, trawertyny, onyksy, piaskowce i łupki oferuje w ponad 60 kolorach, co pozwala na tworzenie oryginalnych, zgodnych z najnowszymi trendami projektów. ❚ I-mar is a family business with 25 years of experience in masonry construction. I-mar uses granite, marble, conglomerates, travertine, onyx, sandstone and slate in more than 60 colours to create original designs that reflect the latest trends. i-mar.pl

2. AKCENT NA URODĘ all about beauty

3. SEN DOSKONAŁY perfect dream

4. URLOP NA BIAŁO white holidays

Warszawskie kliniki Elite specjalizują się w zabiegach pielęgnacyjnych, laseroterapii i modelowania sylwetki. Pracują tu najlepsi eksperci z zakresu chirurgii plastycznej. Można poddać się tam zabiegom, m.in.: plastyki powiek, korekty uszu, powiększania piersi i pośladków (implanty, własna tkanka tłuszczowa Adivive) czy liposukcji (Slim Lipo 3D). ❚ Elite clinics in Warsaw specialise in beauty care, laser therapy and body sculpting treatments, and employ some of the country’s leading plastic surgeons. Services include eyelid correction, ear correction, breast and buttock augmentation (using implants or the patient’s own natural fatty tissue Adivive) and liposuction (Slim Lipo 3D).

Na sopockiej mapie pojawił się nowy salon z królewskimi łóżkami – Hästens Concept Store Sopot. Po salonie Hästens w warszawskiej Domotece to drugi salon w Polsce. Teraz w nowym pięknym wnętrzu można znaleźć wszystkie modele łóżek tej firmy, łącznie z najdoskonalszym łóżkiem świata – Hästens VIVIDUS. ❚ The new Hästens Concept Store Sopot has beds fit for a king. This is the second Hästens showroom in Poland after the one in the Domoteka Centre in Warsaw. The elegant new store has all types of beds, including the most luxurious bed in the world – the Hästens VIVIDUS.

W katalogu Rainbow na zimę 2015/2016 czekają między innymi propozycje narciarskie, sylwestrowe, walentynkowe, a także związane ze zwiedzaniem Europy. Wśród narciarskich nowości pojawiło się norweskie Gelio oraz Chong Li w Chinach. Sylwester to 35 fascynujących programów realizowanych autokarem lub samolotem. Oferta dostępna jest z rabatami nawet do 40 proc. ❚ The Rainbow winter 2015/16 catalogue is full of exciting ideas for skiing, New Year’s Day and St Valentine’s Day getaways, and sightseeing trips around Europe. New destinations include Gelio in Norway and Chong Li in China. You have 35 fascinating bus or aeroplane tours to choose from during the New Year period are there are discounts of up to 40%.

elite.waw.pl

lozkahastens.pl

rainbowtours.pl

112

PROMOCJA

Nieinwazyjny lifting skóry! Non-invasive face lift!

KIEDYŚ – MARZENIE! DZIŚ – DOSTĘPNY SPOSÓB NA POPRAWĘ UJĘDRNIANIA SKÓRY ORAZ WYMODELOWANIE TWARZY I CIAŁA. EKSPERCI PROGRAMU „PRZEPIS NA URODĘ” POLECAJĄ ZABIEGI, KTÓRE W NIEINWAZYJNY SPOSÓB – BEZ SKALPELA – ZAPEWNIĄ TWOJEJ SKÓRZE TWARZY I CIAŁA SZYBKI I NATURALNY LIFTING. / ONCE AN UNATTAINABLE DREAM! TODAY, A READILY AVAILABLE METHOD OF FIRMING THE SKIN AND CONTOURING THE FACE AND BODY. EXPERTS OF THE „BEAUTY FORMULA” PROGRAMME RECOMMEND NON-INVASIVE AND SCALPEL-FREE TREATMENTS FOR AN INSTANT AND NATURAL FACE LIFT AND BODY TONING.

Zabieg Accent Ultra V Shape daje też spektakularny efekt odmłodzenia szyi i okolic podbródka. / Accent Ultra V Shape guarantees spectacular neck and chin firming results.

FACIAL LPG ENDERMOLOGIE Everyone knows (and loves) Endermologie! Thanks to an enhanced technology, the treatment offers great results in body toning, targeting cellulite and rejuvenating facial features. LPG Endermolift uses mechanical stimulation of the skin to actively stimulate fibroblasts to produce collagen. It offers great results as an addition to other procedures (e.g. Accent, Zaffiro) to accelerate skin regeneration or a stand-alone treatment. It enhances firmness of the skin, smoothes out wrinkles, brightens complexion and eliminates puffiness in an extremely relaxing way! www.lpgsystems.pl

THERMOLIFTING ZAFFIRO Zabiegi „podgrzewające” kolagen to hit! Nie bolą, nie wymagają rekonwalescencji, a efekty ich działania są widoczne od razu i stopniowo narastają. W Zaffiro wykorzystano podczerwień, która powoduje skrócenie włókien kolagenowych do pierwotnej długości – w efekcie zwiększa się napięcie i elastyczność skóry, a zmarszczki ulegają spłyceniu. Pierwsze efekty widać tuż po zabiegu, a optymalne i długotrwałe – po 3-6 miesiącach. Zabieg można powtórzyć po miesiącu. www.zaffiro.pl

THERMOLIFTING ZAFFIRO

Ekspert Kliniki La Perla radzi/Expert Expert of La Perla Clinic advises: ACCENT ULTRA V SHAPE

Ta innowacyjna technologia pozwala szybko wymodelować i ujędrnić strategiczne partie ciała, takie jak brzuch, uda, pośladki czy okolice kolan. Doskonale sprawdza się też w liftingu i poprawie owalu twarzy, a także redukcji podwójnego podbródka. Wykorzystuje ultradźwięki selektywnie niszczące komórki tłuszczowe oraz unipolarną i bipolarną falę radiową, która w tym samym czasie intensywnie ujędrnia„odchudzoną”skórę. Pierwsze efekty widać od razu, a najlepsze po serii 4–8 zabiegów, w zależności od wieku i kondycji skóry pacjenta. www.la-perla.pl ACCENT ULTRA V SHAPE DR N. MED. ELŻBIETA RADZIKOWSKA chirurg plastyk z Kliniki La Perla / La Perla Clinic Surgeon, MD, La Perla Clinic’s plastic surgery expert.

LPG ENDERMOLOGIE NA TWARZ Kto nie zna (i nie kocha) Endermologie! Dzięki udoskonalonej technologii zabieg daje doskonałe efekty nie tylko w modelowaniu ciała i redukcji cellulitu, ale też odmładzaniu rysów twarzy. LPG Endermolift wykorzystuje mechano-stymulację, intensywnie pobudzając fibroblasty do produkcji kolagenu. Sprawdza się jako uzupełnienie zabiegów (np. Accent, Zaffiro), przyspieszając regenerację skóry, oraz jako metoda samodzielna. Poprawia napięcie skóry, wygładza zmarszczki, rozjaśnia cerę, likwiduje obrzęki pod oczami. Wszystko – w bardzo relaksujący sposób! www.lpgsystems.pl

This innovative technology helps swiftly sculpt and firm strategic parts of the body such as the stomach, thighs, buttocks or knee areas. It is an equally efficient method for lifting and contouring the facial oval and reducing the double chin. It deploys selective ultrasounds to target and eliminate fatty cells and unipolar and bipolar radio waves to intensely firm the skin that has been deprived of fatty cells. Results are instantly visible, but for best results we recommend a series of 4–8 treatments, depending on the patient’s age and skin condition. www.la-perla.pl

Collagen “heating” treatments are a shoo-in for the best treatment ever! They are painless, require no downtime, and their results are visible instantly and improve gradually. Zaffiro deploys IR which reduces collagen fibres to their original length to improve suppleness and elasticity of the skin and reduce wrinkles. Results are visible instantly after the treatment, but optimum and long-lasting effects become apparent after 3 to 6 months later. The procedure may be repeated after a month. www.zaffiro.pl

Zabieg Zaffiro jest kompletnie bezbolesny, w jego trakcie jest jedynie odczuwane lekkie ciepło na skórze. / Zaffiro treatment is ultimately painless. Only slight heat may be experienced on the skin while the procedure lasts.

Sprawdź jesienną ofertę specjalną w Klinikach La Perla:

• 30% zniżki na zabieg Accent Ultra V Shape. Promocja ważna od 1.11 do 31.11.2015. Szczegóły w Klinikach La Perla, www.la-perla.pl, infolinia 784 066 278

Check out the special autumn promotion at La Perla Clinics:

©CREDITS

• A 30% discount for the Accent Ultra V Shape. This oﬀer is valid from 1 November until 31 November 2015. For more details, please contact La Perla Clinics, www.la-perla.pl; hotline 784 066 278

www.itpsa.pl

www.la-perla.pl

113

GOOD ADDRESS

nasze rekomendacje

Restauracja ELIXIR by Dom Wódki wykorzystuje polskie produkty regionalne.

LUXURY ZONE

1. WZROK DOSKONAŁY perfect sight Salony Grzegorza Trzaski należą do arystokracji w świecie optyki. Warszawskie salony pod szyldem Optyk Trzaska gościły intelektualną elitę, dyplomatów oraz premierów niejednego polskiego rządu. Długa obecność na rynku oraz bardzo wysokie standardy zaowocowały współpracą z najbardziej luksusowymi światowymi markami. ❚ Grzegorz Trzaska of Warsaw has some of the most prestigious eyewear stores in Poland. His clientele includes the intellectual elite of the country, diplomats and Polish prime ministers. After demonstrating consistently high standards over many years, Trzaska now works with some of the world’s most luxurious brands.

2. NOWA TRADYCJA

3. BEZY WŚRÓD RÓŻ roses and meringues

ELIXIR by Dom Wódki w Warszawie to restauracja, w której kulinarne bogactwo polskiej kuchni przeplata się z wielowiekową tradycją produkcji wódek, miodów pitnych i nalewek. Nowatorskie podejście do idei łączenia potraw z wysokogatunkowym alkoholem pozwala odkryć kuchnię polską w zaskakującej odsłonie. ❚ ELIXIR by Dom Wódki in Warsaw is a restaurant that combines the culinary abundance of Polish cuisine with centuries of traditions of Polish vodka, meads and liquors. This innovative approach to pairing dishes with quality alcohol reveals an unknown side to Polish cuisine.

Czy to romantyczna kolacja we dwoje, spotkanie rodzinne, czy biznesowy lunch, w warszawskiej restauracji Różana wszyscy goście poczują się wyjątkowo. Docenią elegancję pełnego kwiatów wnętrza, a przede wszystkim wyśmienitą kuchnię: rosół na wiejskiej kurze, wyrabiane na miejscu pasztety czy delikatną cielęcinę, a deser zachwyci ich kruchością bezy. ❚ Whether it be a romantic dinner, a family do or a business lunch – rest assured you will be made to feel special at the Różana restaurant in Warsaw. Enjoy the elegance of the flowerfestooned interiors and the exquisite cuisine: free-range chicken broth, home-made pâtés, tender veal and crisp meringue for dessert.

new tradition

domwodki.pl

4. W SĄSIEDZTWIE SZTUKI communing with art Czas i relacja między dwojgiem ludzi stały się inspiracją wysokiej na 8 m rzeźby, która stanęła w patio Cosmopolitan Twarda 4. You and Me – pierwsza ruchoma rzeźba w Warszawie – to dzieło izraelskiego artysty Erana Shakine’a. Jest wyrazem nieprzerwanej zmienności, do której nawiązuje powolny ruch instalacji. ❚ Time and the relationship between two people are what inspired this 8-metre sculpture standing in the patio of Cosmopolitan Twarda 4. You and Me – the first mobile sculpture in Warsaw – is the work of Israeli artist Eran Shakine. The installation is meant to depict constant variability through its slow movements. apartamentycosmopolitan.pl

restauracjarozana.com.pl © M . P.

optyktrzaska.pl

114

Centralny Szpital Kliniczny Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w Warszawie świadczy usługi medyczne na najwyższym światowym poziomie dla wszystkich zainteresowanych. Pacjentom, którzy chcą skorzystać z usług w naszym szpitalu, zapewniamy najwyższą jakość opieki oraz dostęp do najnowocześniejszych metod leczenia. Oddział Obserwacyjny Zapewniamy pacjentom możliwość hospitalizacji w wygodnych jedno – lub dwuosobowych pokojach z łazienkami, z dostępem do internetu. Cały oddział dostosowany jest do potrzeb osób niepełnosprawnych. Pacjentom gwarantujemy całodobową opiekę sprawowaną przez doświadczony personel medyczny. centrum medycyny spOrtOwej Oferujemy pełen zakres opieki medycznej z zakresu ortopedii: od diagnozy, poprzez porady specjalistów, po zabiegi szpitalne i rehabilitację. pOradnia specjalistycznO – KOnsultacyjna Nowoczesne zaplecze, wieloletnie doświadczenie, współpraca z najlepszymi specjalistami i profesorami medycyny oraz indywidualne podejście do każdego pacjenta są podstawą naszego działania. centrum chirurgii plastycznej, estetycznej i regeneracyjnej Oferujemy pacjentom zabiegi z zakresu chirurgii plastycznej i medycyny estetycznej oraz regeneracyjnej, w oparciu o najnowsze metody i sprzęt medyczny.

Central Clinical Hospital for the Ministry of Internal Affairs in Warsaw offers a wide range of medical services that can be provided for people who are visiting or live in Poland. In our multiprofile hospital we provide thorough care with complex diagnostic and treatment, all in one center, which means more comfort for the patient. ObservatiOn ward Comfortable, air-conditioned rooms with private bathrooms adapted for the disabled, and internet access, everything for the comfort and discretion of our patient, under the close eye of the professional higly qualified staff. spOrt medicine centre We offer comprehensive care from consultation and diagnostic through surgery and rehabilitation. specialist – cOnsulatiOn Outpatient clinic We offer professional medical services, carried out by professors and doctors of medical sciences. plastic surgery, aesthetic and regenerative centre We offer full range of plastic surgery according to the best of knowledge and the newest medical inventions.

Naszym pacjentom zapewniamy dostęp do kompleksowej opieki specjalistycznej, ambulatoryjnej i szpitalnej w Centralnym Szpitalu Klinicznym Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w Warszawie. Skontaktuj się z nami: (22) 508 17 31, (22) 508 17 32, www.cskmswia.pl

GOOD JOB

asm group

U PROGU DUŻEGO PA R K I E T U on the threshold of the stock exchange JAK Z BIZNESU WSPARCIA SPRZEDAŻY UCZYNIĆ SPÓŁKĘ GIEŁDOWĄ, OPOWIADA ADAM STAŃCZAK, PREZES ASM GROUP. ❚ ADAM STAŃCZAK, THE PRESIDENT OF ASM GROUP, REVEALS HOW TO TRANSFORM A SALES SUPPORT BUSINESS INTO A LISTED COMPANY.

Po dwóch latach pobytu na NewConnect przenosicie się na główną giełdę w Warszawie. Co was do tego skłania? Nasz debiut i obecność na małym parkiecie miały swój określony cel. To był dobry test i dobra nauka. Dostosowaliśmy swoje struktury i procedury organizacyjne tak, aby spełnić warunki, jakie są

116

stawiane przed spółką publiczną. Jednak od początku nasze uczestnictwo na rynku NewConnect traktowaliśmy jako etap przejściowy, a naszym celem był rynek główny GPW. To początki na giełdzie. Pamięta pan początki firmy w biznesie wsparcia sprzedaży?

Od początku naszej przygody z biznesem koncentrowaliśmy się na doradzaniu klientom w zakresie usług wsparcia sprzedaży. Zaczynaliśmy pod koniec lat 90. Na polskim rynku obecna była jedynie jedna duża sieć handlowa, do której w późniejszym czasie dołączyła kolejna, więc liczba kanałów była ograniczona.

rozmawia | interviewed by piotr gozdowskii

Większość ludzi w branży była zaskoczona, że można zajmować się m.in. takimi usługami jak merchandising, i nie widziała potrzeby jego stosowania. Jednak my konsekwentnie realizowaliśmy swój plan biznesowy. Na dzień dzisiejszy ASM tworzy Grupę Kapitałową, w skład której wchodzi spółka dominująca ASM GROUP oraz spółki zależne działające w sektorze usługowym szeroko rozumianych procesów wsparcia sprzedaży. Na chwilę obecną działamy w ramach czterech linii biznesowych: outsourcingu sił sprzedaży, merchandisingu, field marketingu oraz badań marketingowych. Na rynku jesteśmy obecni ponad 17 lat, a do naszych przewag konkurencyjnych należy zarówno znajomość rynku, jak i zasięg działania. W ramach projektów oprócz własnych kompetencji wykorzystujemy know-how krajowych oraz zagranicznych ekspertów. Z iloma klientami teraz pracujecie? Aktualnie pracujemy dla ponad 600 klientów. Działamy między innymi w kanale tradycyjnym (sklepy), nowoczesnym (międzynarodowe sieci handlowe); HoReCa, stacje paliw, placówki bankowe, apteki. Cały czas rozmawiamy o Polsce. Jakby klient chciał, żebyście pomogli zarządzać swoimi produktami w innych krajach? Obecnie klientom możemy zaoferować usługi wsparcia sprzedaży również we Włoszech. Trzy lata temu przejęliśmy dwa podmioty działające na tamtym rynku. Proces włączenia tych firm do Grupy Kapitałowej przebiegł szybko i sprawnie, pomimo różnic kulturowych oraz odmiennych systemów informatycznych funkcjonujących w tych spółkach. Mając za sobą pozytywne doświadczenia konsolidacji spółek za granicą, rozpoczynamy intensywną drogę rozwoju poprzez akwizycje spółek z branży wsparcia sprzedaży na innych rynkach geograficznych w Europie. Możemy spodziewać się więcej spółek zagranicznych w Grupie ASM? Tak. Prowadzimy rozmowy z podmiotami z kilku krajów europejskich. Możliwe, że już niedługo, oprócz Polski i Włoch, będziemy mogli wymienić jeszcze kilka innych państw w Europie, w których będziemy świadczyć usługi. Jednak Grupa

After two years of being listed on NewConnect, you are heading for the main stock exchange in Warsaw. Why? Our debut and presence on the alternative stock exchange had a clearly identified aim. It was a good test and a good lesson learnt. We adapted our organisational structures and procedures to meet the requirements laid down for public companies. We’ve treated our presence on the NewConnect market as a transitional stage from day one. The main Warsaw Stock Exchange market has always been our target destination. That was your first foray into the stock exchange. Do you remember the early days of your company in the sales support business? We set our focus on advising clients on sales support right at the outset. We started out in the late 1990s. At the time, there was only one large retail chain in

ASM GROUP DZIAŁA W RAMACH 4 LINII BIZNESOWYCH: ASM GROUP operates four business lines: outsourcing sił sprzedaży ❚ sales force outsourcing polegający na budowie i zarządzaniu zespołami przedstawicieli wspierających sprzedaż oraz na administrowaniu zespołami prowadzonymi przez klienta. ❚ building and managing teams of sales representatives who support sales and managing client-led teams. merchandising ❚ merchandising obejmuje usługi polegające na zapewnieniu odpowiednio przeszkolonego personelu odpowiadającego za ekspozycję, segregowanie, inwentaryzację oraz ułożenie towarów na półkach. ❚ services provided to ensure an adequately trained team accountable for display, segregation, inventorymaking and arranging products on the shelves. field marketing ❚ field marketing organizacja degustacji, animacji i promocji, które mają na celu wsparcie sprzedaży. ❚ organisation of product sampling sessions, animations and promotions aimed at boosting sales. badania marketingowe ❚ marketing research polegające na analizie sytuacji rynkowej opartej na monitoringu półkowym mającym na celu gruntowną analizę rynku oraz wykorzystanie innowacyjnych metod badawczych. ❚ conducting analyses of the market situation driven by shelf monitoring to thoroughly analyse the market and deployment of innovative research methods.

OD POCZĄTKU NASZE UCZESTNICTWO NA RYNKU NEWCONNECT TRAKTOWALIŚMY JAKO ETAP PRZEJŚCIOWY, A NASZYM CELEM BYŁ RYNEK GŁÓWNY GPW. SINCE THE VERY BEGINNING, WE’VE TREATED OUR PRESENCE OF THE NEWCONNECT MARKET AS A TRANSITIONAL STAGE AS THE MAIN WARSAW STOCK EXCHANGE MARKET WAS OUR TARGET DESTINATION. 117

GOOD JOB Kapitałowa będzie zarządzana nadal z Warszawy. Po to właśnie wejście na Giełdę Papierów Wartościowych? Przeniesienie notowań z rynku NewConnect na GPW jest naturalną konsekwencją wypracowanej przez nas pozycji. Od początku naszym celem był główny parkiet. Poprzez upublicznienie działalności zwiększyliśmy wiarygodność w oczach klientów oraz potencjalnych inwestorów. Nasza długofalowa strategia zakłada rozwój poprzez akwizycje, które będziemy finalizować zarówno ze środków własnych, jak i z długu. W najbliższej przyszłości planujemy także przeprowadzenie emisji nowych akcji, a pozyskany kapitał zamierzamy przeznaczyć na rozwój Grupy. ■ Tekst powstał przy współpracy z firmą ASM GROUP

asm group

Poland. Other players did not come on board until much later. So the number of channels was limited. Most people in the sector were surprised to learn about practices like merchandising and saw no need to make use of them. But we persistently implemented our business plan. ASM Capital group comprises the dominant company, ASM GROUP, and its subsidiaries. These operate in the service sector, which includes a wide range of sales support activities. Our operations are split into four business lines: sales force outsourcing, merchandising, field marketing and market research. We’ve been present on the market for more than 17 years, and our competitive advantage is driven by our knowledge of the market and our wide range of operations. We draw on our in-house competencies and the know-how of na-

ved by acquiring companies from the sales support sector in other geographical markets in Europe. Can we expect to see more foreign companies in the ASM GROUP? Yes. We’re currently negotiating with entities from several European states.

ASM GROUP W skład ASM GROUP wchodzi podmiot dominujący ASM GROUP S.A. i pięć spółek zależnych: GreyMatters, Promotion Intrade, Gruppo Trade Service, New Line Media oraz Trade, które specjalizują się w outsourcingu sił sprzedaży, merchandisingu, field marketingu oraz badaniach marketingowych. Skonsolidowane przychody Grupy w 2014 r. wyniosły 179,797 mln zł, wskaźnik EBITDA wyniósł 11,655 mln zł. ❚ ASM GROUP comprises the dominant company ASM GROUP S.A. and five specialised subsidiaries: GreyMatters, Promotion Intrade, Gruppo Trade Service, New Line Media and Trade specialising in sales force outsourcing, merchandising, field marketing and marketing research. In 2014, the consolidated revenue of the Group totalled PLN 179,797,000 in 2014 with EBIDTA at PLN 11,655,000.

118

tional and foreign experts when implementing a project. How many clients do you work with? We’re currently working with over 600 clients. Our initiatives focus on the traditional channel (retail outlets), modern trade (multinational retail networks), HoReCa, service stations, banks and pharmacies. So far, we’ve been talking about Poland. What if a client asks you to help manage its products in other countries? We can also provide sales support services in Italy. We acquired two entities operating there three years ago. We managed to quickly and seamlessly integrate them into the Capital Group, despite the differences in culture and IT systems. Having had the experience of successfully consolidating foreign entities, we are now embarking on an intensive growth path. This will be achie-

We might be able to provide our services through a few other European countries, as well as Poland and Italy, very soon. However, the Capital Group will continue to be managed from Warsaw. Is that the reason behind your entry into the main floor of the WSE? Moving from NewConnect to the Warsaw Stock Exchange is a natural consequence of the position we have achieved. The main floor was our target from the very beginning. Going public has boosted our credibility in the eyes of our clients and potential investors. Our long-term strategy involves growth through acquisitions. This is to be financed both from our own funds and through borrowing. We are planning to issue new shares in the very near future. The funds raised will be used to finance the development of the Group. ■ The article was written in cooperation with ASM GROUP

ROZPOCZYNAMY INTENSYWNĄ DROGĘ ROZWOJU POPRZEZ AKWIZYCJE SPÓŁEK Z BRANŻY WSPARCIA SPRZEDAŻY NA INNYCH RYNKACH GEOGRAFICZNYCH W EUROPIE. WE ARE EMBARKING ON AN DYNAMIC PATH TOWARDS DEVELOPMENT DRIVEN BY ACQUISITION OF COMPANIES FROM THE SALES SUPPORT SECTOR IN OTHER GEOGRAPHICAL MARKETS ACROSS EUROPE.

NAJLEPSI PRACODAWCY 2015 WEDŁUG AON

GRATULUJEMY Przedsiębiorstwa

Przedsiębiorstwa

MAŁE I ŚREDNIE

DUŻE

XXL

ANG

Grupa Pracuj S.A.

Grupa LUX MED

LeasePlan

NUTRICIA Polska Sp. z o.o.

Intel Technology Poland

Blue Media S.A.

Liberty Ubezpieczenia

Operator Gazociągów Przesyłowych

Spółdzielnia Doradców Kredytowych

Fleet Management Polska

GAZ-SYSTEM S.A.

©CREDITS

RST

www.najlepsipracodawcy.pl

119

GOOD JOB

aon hewitt

C Z A S Y A N G A Ż U J Ą C YC H LIDERÓW the age of engaging leaders CO ZROBIĆ, BY MENEDŻER POZOSTAŁ SKUTECZNY W OKRESIE, KIEDY NIC NIE JEST JUŻ PEWNE, OPOWIADA EDWARD STANOCH – PARTNER W FIRMIE DORADCZEJ AON HEWITT, CZŁONEK ZARZĄDU AON HEWITT W POLSCE, A W EUROPEJSKICH STRUKTURACH FIRMY – SZEF PRAKTYKI TALENT. ❚ EDWARDS STANOCH, PARTNER OF AON HEWITT CONSULTING COMPANY, MEMBER OF THE MANAGEMENT BOARD OF AON HEWITT POLAND AND THE EUROPEAN TALENT PRACTICE LEADER, REVEALS WHAT WE CAN DO TO ENSURE THAT A MANAGER REMAINS EFFECTIVE IN TIMES OF UNCERTAINTY.

Czy dziś pracownicy są zaangażowani? Od dziesięciu lat prowadzimy badania zaangażowania pracowników w firmach, które działają na polskim rynku. Co roku, dzięki zebranym wynikom, opracowujemy raport na temat trendów w angażowaniu pracowników oraz przyznajemy tytuły „Najlepszych Pracodawców”. Dzięki naszym badaniom widać, że po 25 latach transformacji rozwój przywództwa jest nadal jednym z kluczowych wyzwań działających w Polsce organizacji. Firmy, którym udało się otrzymać tytuł „Najlepszego Pracodawcy”, bardzo dobrze sobie radzą z ukierunkowanym rozwojem menedżerów i uczynieniem z nich angażujących liderów i zdecydowanie wyróżniają się spośród pozostałych przebadanych. Czemu jest to tak ważne dla firmy? Angażujący liderzy to jeden z najistotniejszych elementów otwierających organizację na zmiany i wprowadzających innowacje, zwłaszcza w tak niepewnych czasach, w których żyjemy obecnie. Z jednej strony – mamy kryzys, a więc to, jakim dysponujemy budżetem, staje się sprawą pierwszej wagi, a z drugiej strony – nieustannie rosną oczekiwania i presja na osiąganie wyników. I tu pojawia się

120

Are modern workers engaged? For ten years now, we’ve been conducting research on employee engagement in companies operating in Poland. Every year, the results of this research are used to compile a report on employee engagement trends and we present our “Best Employer” awards. Our studies show that 25 years after Poland’s economic

transformation, leadership development continues to be the key challenge for organisations operating in Poland. The companies that receive our “Best Employer” awards are well versed in targeted management development and in transforming managers into engaging leaders and as such stand out from among the other respondents who did not receive the award. Why is this important for businesses? Engaging leaders are the key element that makes an organisation open to change and innovation, especially in uncertain times, such as we have today. On the one hand, we have a downturn. This makes budgeting a priority. On the other hand, expectations are constantly being raised and there is more and more pressure to achieve results. And the leader enters the scene playing a very different role from that of a decade ago. All eyes are on the manager, who has to be a role model in addition to carrying out his management responsibilities. He has to set the course and engage others. That means that the profile of the modern manager has acquired new features. Which attributes need to be more prominent and what new ones do

rozmawia | interviewed by piotr gozdowskii

lider, w innej roli niż dekadę temu. Oczy całego zespołu są na niego zwrócone, oprócz wykonywania zadań zarządczych musi świecić przykładem, wskazywać kierunek i angażować innych. Czyli pojawiły się nowe cechy w profilu współczesnego menedżera. Jakie czynniki muszą być teraz bardziej wyeksponowane czy wręcz nowe? Pierwsza rzecz to integralność. Postawa angażującego, inspirującego lidera przede wszystkim musi w stu procentach być spójna z wartościami organizacji. Misja i cele firmy nie tylko powinny być przez menedżera podzielane, ale także muszą to potwierdzać jego słowa i czyny. Współcześnie lider nie może mieć wielu masek, musi być spójny w przekazach i każdej sytuacji. Druga istotna sprawa to kontakt z zespołem. Musi być blisko. To wymaga wielu rozmów, kontaktów, otwartości, ale i odwagi – nie można się zamykać w swoim gabinecie czy chować za smartfonem. Kolejny, trzeci element to koncentracja na biznesie. Ale akurat z tym polscy menedżerowie nie mają problemu. Jakimi krokami można to osiągnąć, budując zaangażowany zespół? Każdy członek zespołu musi mieć przede wszystkim poczucie sensu tego, co robi. Nawet wykonując podstawowe czynności, pracownik ma czuć, że jego praca nie idzie na marne. Druga rzecz to wzbudzenie poczucia wpływu. Jeśli jego pomysły są przede wszystkim wysłuchiwane i często realizowane w ramach projektu, to zaangażowanie rośnie automatycznie. Musi również czuć się doceniany, nie tylko finansowo. A z docenianiem, jak wynika z naszych badań, polscy menedżerowi mają niestety problem. A wedle naszych wyliczeń jeden niezaangażowany pracownik to koszt dla organizacji ok. 40 tys. zł. A co menedżer może zrobić dla siebie? Jeśli spełniamy wymienione wyżej trzy cechy angażującego lidera, czyli: wiarygodność, otwartość na zespół i koncentracja na biznesie, to nie może nam zabraknąć czwartego: osobistego zaangażowania w komunikację z zespołem. Bardzo istotną kwestią jest również czas na refleksję, czyli zaplanowana wcześniej jedna godzina w tygodniu poświę-

cona na analizę, spokojną, chłodną, do której lider nie jest przymuszany, a jej wyników nie musi do nikogo raportować. Jest to godzina tylko dla niego, kiedy może podsumować ostatnie działania i przemyśleć, jak wygląda sytuacja w zespole, jak idzie współpraca z klientami. Ta strefa refleksji, wbrew pozorom, ma bardzo duże znaczenia nie tylko dla menedżera, ale również dla całej organizacji. ■ Tekst powstał przy współpracy z firmą Aon Hewitt

EDWARD STANOCH Partner, członek zarządu Aon Hewitt w Polsce i szef europejskiej praktyki Talent Aon Hewitt. Od dwudziestu lat zajmuje się doradztwem strategicznym i działaniami z zakresu talent management. Od 2002 r. związany jest z Aon Hewitt. Edward Stanoch specjalizuje się w prowadzeniu warsztatów strategicznych i programów rozwojowych dla najwyższej kadry zarządzającej w ramach swoich autorskich koncepcji Reflection Zone i 3r. ❚ Partner and Member of the Management Board of Aon Hewitt in Poland and the European Talent Practice Leader. He has been dealing in strategic consultancy and talent management for 20 years. He joined Aon Hewitt in 2002. Edward Stanoch specialises in giving strategic workshops and development programmes for top management based on his original Reflection Zone and 3r.

there have to be? Firstly, integrity. The attitude of an engaging, inspiring leader has to be consistent with the values of the organisation. It’s not enough for a manager to share the corporate mission and vision. He has to walk the talk. A modern leader cannot wear too many masks, and the messages he sends out have to be consistent, no matter what the circumstances, with the objectives of every project as well as the overall objectives of the organisation. Secondly, a good rapport with the team. A manager has to be close. This requires a lot of conversation,

openness and courage. He should not shut himself up in his office or hide behind his smartphone. Thirdly, business focus. But Polish managers rarely have a problem with this. How can this be achieved, while building an engaged team? Every team member needs to feel that what he does has a purpose. Even an employee who performs basic tasks has to feel that what he does actually matters, that his work is not in vain but is beneficial to the project team and the company as a whole. The second thing is to instil a sense of influence in people. Commitment goes up automatically when people are listened to and their ideas implemented in projects. They need to have a sense of recognition, not just a financial one. Unfortunately, our research has confirmed that Polish managers have an issue with recognition. According to our estimates, a disengaged employee costs an organisation approx. PLN 40,000. What can a manager do for himself? If we demonstrate all three features of the engaging leader, i.e. credibility, openness to the team and business focus, we should also possess the fourth one: personal commitment to communication with the team. Another important thing is to make time for reflection, i.e. a pre-scheduled hour every week devoted to cool, rational analysis. This is not to be compulsory and the leader is not obliged to report his findings to anyone. This is an hour dedicated solely to him. This is time to take stock of recent actions and think about developments in the team or cooperation with clients. It’s a reflection zone that, contrary to what it may seem, is vital not only for the manager but for the entire organisation. We try to make the managers of our client organisations aware of the need for this sort of reflection. We also run workshops whose objective is not only to make participants aware of the importance of strategic reflection, but to show them how to manage their teams and themselves in order to make it a good managerial habit, a regular fixture in the calendar of the boss, the team and the entire staff. ■ The article was written in cooperation with Aon Hewitt

121

GOOD JOB

nieruchomości komercyjne

RY N E K N I E R U C H O M O Ś C I SIĘ ZMIENIA the commercial property market bounces W PIERWSZYM PÓŁROCZU 2015 R. NA RYNKU NIERUCHOMOŚCI ZANOTOWANO WIĘKSZY RUCH NIŻ ROK TEMU. PONADTO WIĘKSZY NACISK KŁADZIE SIĘ NA JAKOŚĆ NIERUCHOMOŚCI, CORAZ WIĘCEJ DZIEJE SIĘ W MNIEJSZYCH OŚRODKACH. ❚ THE FIRST SIX MONTHS OF 2015 WERE DEFINITELY BUSIER THAN LAST YEAR. THERE IS MORE FOCUS ON THE QUALITY OF REAL ESTATE AND THERE IS A LOT GOING ON IN MINOR CENTRES. tekst | by piotr gozdowski

uż na początku roku firma CIBRE umieściła Polskę w gronie 10 największych rynków w Europie, a Cushman & Wakefield w prognozach na 2015 r. plasował nasz rynek w globalnym TOP 20 najlepszych miejsc do inwestowania w nieruchomości komercyjne. Obrót nieruchomościami w celach inwestycyjnych to obecnie motor napędowy

122

CIBRE rated Poland as one of the 10 largest markets in Europe earlier this year. Meanwhile, Cushman&Wakefield’s 2015 outlook places our country in its TOP 20 places to invest in commercial real estate. Investors are currently driving the entire sector. Other noticeable trends are geographical transformations and an increasing number of transactions in smaller centres.

E-commerce is also gaining momentum. The impact of this on the commercial real estate market is two-fold. Brick-and-mortar stores are expanding into online selling. This is stimulating demand for space – but of a different kind, viz. commercial premises and warehouses. On the other hand, the owners of online businesses are opening traditional stores – not just pro-

WARSZAWA, WARSAW SPIRE WARSZAWA

całej branży. Widać też przeobrażenia geograficzne i o wiele większy ruch w mniejszych ośrodkach. Większego znaczenia nabiera e-handel, co dla rynku nieruchomości komercyjnych ma znaczenie dwojakie. Sklepy tradycyjne rozbudowują aktywność o kanał elektroniczny. Skutkuje to zwiększonym zapotrzebowaniem na powierzchnię, ale innego rodzaju – oprócz handlowej także magazynową. A właściciele biznesów online otwierają placówki stacjonarne, nie tylko w stylu tymczasowych promocyjnych pop-up store’ów, ale pełnoprawnych, całorocznych sklepów. CORAZ WIĘCEJ BIUR W REGIONACH Wedle danych za I półrocze na polskim rynku zawarto 21 transakcji na kwotę niecałych 800 mln euro. Kapitał pochodził głównie ze Stanów Zjednoczonych – blisko połowa wolumenu transakcji z pierwszego półrocza 2015 r. leży po stronie inwestorów amerykańskich. Po raz pierwszy w historii wartość transakcji w centrach regionalnych, która wzrosła o jedną trzecią, była wyższa niż w stolicy. W samym tylko Trójmieście ostatnio w nieruchomości zainwestowały fundusze inwestycyjne: Deka, SEB, BPT, First Property, Javin Group, Arka Fund, PZU czy Octava FIZAN. Całościowo 47 proc. inwestycji dotyczyło nieruchomości biurowych, 34 proc. nieruchomości handlowych, a ok. 19 proc. nieruchomości przemysłowych i magazynowych. Przyporządkowując każdej kategorii wartości transakcji: w sektorze nieruchomości biurowych właściciela zmieniło 374 mln euro, w sektorze nieruchomości handlowych – 271 mln, w sektorze nieruchomości przemysłowo-magazynowych – 149 mln. WARSZAWA NA CZELE Wedle raportu Cushman & Wakefield w sześciu głównych miastach regionalnych znajdziemy 66 proc. powierzchni biurowej dostępnej w Warszawie, a ich wspólna powierzchnia przekracza już 3 mln m2. Palmę pierwszeństwa dzierży niezmiennie Warszawa, która w rankingu CIBRE wskoczyła do dwunastki miast Europy, w których warto inwestować, zostawiając w pokonanym polu takie dotychczasowe tuzy jak Barcelona czy Frankfurt. Kolejne miasto w regionie Europy Środkowo-Wschodniej, Praga, może pochwalić się inwestycja-

mi stanowiącymi połowę wartości warszawskich. Globalna podaż powierzchni, zarówno w sektorze biurowym, jak i magazynowym, wzrosła o jedną trzecią w porównaniu do I półrocza 2014 r. Niepokonanym liderem, jeśli chodzi o podaż liczoną w m2, będą biura, których jest pięć razy więcej niż powierzchni handlowych. JAKOŚĆ I LOKALIZACJA Zmienia się sam charakter inwestycji. Inwestorzy, a także najemcy zwracają uwagę, w jakiej technologii zbudowany jest budynek. Coraz istotniejszą rolę odgrywa zatem wiek nieruchomości, ponieważ dostosowanie starszych budynków do nowoczesnych standardów jest drogie i coraz częściej bywa nieopłacalne. Mając do wyboru nową nieruchomość wybudowaną zgodnie z wyśrubowanymi postulatami „zieloności”, „energooszczędności” i dostosowania do potrzeb użytkowników, a starą, którą starano się doprowadzić do takiego stanu, klient wybierze tę pierwszą, ze względu na obecną podaż. Colliers International, firma z branży nie-

Javin Group, Arka Fund, PZU and Octava FIZAN only invested in the Tri-city. Overall, 47 per cent of investments were made in office property, 34 per cent in commercial property and approx. 19 per cent in industrial and warehouse property. A split of categories by transaction value indicates that EUR 374 million worth of office property, EUR 271 million of commercial property, and EUR 149 million of industrial and warehouse property changed hands. WARSAW IS ON TOP The Cushman&Wakefield report reveals that the six major regional centres have 66 per cent as much available office space as Warsaw and that this comes to more than 3 million sq. m. in total. Nevertheless, Warsaw is still the leader. According to the CIBRE ranking cited above, Warsaw is now one of the Top 12 cities for real estate investors in Europe, outranking such popular locations as Barcelona and Frankfurt. Further down the list is Prague, another Central and Eastern European city. The value of Prague’s investments is worth half that

W PIERWSZYM PÓŁROCZU 2015 R. BLISKO POŁOWA WOLUMENU TRANSAKCJI NA POLSKIM RYNKU NIERUCHOMOŚCI LEŻAŁA PO STRONIE INWESTORÓW ZE STANÓW ZJEDNOCZONYCH. IN THE FIRST HALF OF THE YEAR 2015, US INVESTORS ACCOUNTED FOR NEARLY 50 PER CENT OF THE TRANSACTION VOLUME ON THE POLISH MARKET.

motional pop-ups, but also fully-fledged stores open all year round. MORE OFFICES IN REGIONS Twenty one million transactions with a total value of nearly EUR 800 million were finalised in the first six months of the year. Most of the capital came from the US. US investors accounted for nearly 50 per cent of the transaction volume. A new trend was also observed, viz. the transaction value in regional centres increased by a third and was higher than in the capital city. This was the first time ever that this had happened. Deka, SEB, BPT, First Property,

of Warsaw’s. The global supply of office and warehouse property increased year-over-year by a third in the first six months of 2015. The undisputed leader is office property, which accounts for five times as much floor space as retail property. QUALITY AND LOCATION Investors and tenants take an interest in the construction technology used to build a property. The age of a property is becoming increasingly important, as adapting older buildings to modern standards is an expensive and sometimes unprofitable exercise. As supply is strong, most inve-

123

GOOD JOB

NIERUCHOMOŚCI BIUROWE W ciągu pierwszych 6 miesięcy 2015 r. w stolicy oddano blisko 150 000 m2. Największe ukończone projekty to Postępu 14 i Spektrum Tower, który został poddany gruntownej modernizacji, wzbogacając się o klub fitness i prywatną stację wypożyczania rowerów. Ciekawą koncepcją było też umieszczenie pięciu zielonych tarasów. Przykład tego remontu to symbol wspomnianych wyżej zmian – budynek otrzymał certyfikat BREEAM świadczący o tym, że jest przyjazny środowisku. W budowie są wciąż: Warsaw Spire oraz Q22. W sześciu pozostałych największych ośrodkach miejskich (Krakowie, Łodzi, Wrocławiu, Trójmieście, Poznaniu, Katowicach) zasoby powierzchni biurowej powiększyły się w porównaniu z poprzednim rokiem. Największym rynkiem biurowym, po stolicy, pozostaje Kraków, gdzie inwestorzy oferują najemcom 0,25 mln m2 powierzchni.

WARSZAWA, HB REAVIS

stors and tenants, when given a choice between a new, user-friendly property that meets the latest and most stringent ecological and ergonomic standards, and an old one that has been refurbished to meet these standards, opt for the former. The uptake for property using green technology is twice as high as that for other buildings, according to real estate services provider Colliers International. Location is another factor that is becoming increasingly significant. District and regions are no longer the sole considerations for decision-makers. No less important is the precise location of the investment, its immediate surroundings and whatever advantages it has to offer by way of public and private transport, dining facilities, leisure space (e.g. green areas), bodies of water and shared space devoted to recreation during working hours. Investors and tenants often pay more attention to things like air quality, ventila-

ZMIENIA SIĘ CHARAKTER INWESTYCJI. ZARÓWNO INWESTORZY, JAK I NAJEMCY ZWRACAJĄ UWAGĘ, W JAKIEJ TECHNOLOGII ZBUDOWANY JEST BUDYNEK. THE NATURE OF INVESTMENTS IS CHANGING. INVESTORS AND TENANTS TAKE AN INTEREST IN THE CONSTRUCTION TECHNOLOGY USED TO BUILD A PROPERTY.

124

tion, climate control, quality of light and acoustic comfort. Price and floor space are becoming less significant when selecting premises. At the same time, they are becoming increasingly diversified. OFFICE PROPERTY Nearly 150,000 sq. m. came online in Warsaw during the first six months of 2015. The largest completed projects include Postępu 14 and Spektrum Tower, which was given a radical makeover and extended with a fitness club and a private bike rental facility. Adding five green terraces where the staff can relax was an interesting concept. This renovation is symbolic of the changes referred to above. After the makeover, the building was BREEAM certified – proof positive of its environmental friendliness. Warsaw Spire and Q22 are still under construction. The six next largest city centres, viz. Kraków, Łódź, Wrocław, the Tri-City, Poznań and Katowice, have likewise increased their office space year-over-year. The second largest office space market after Warsaw is Kraków, where there are some 250,000 sq. m. of office space for rent. Two “third league” cities – Lublin and Szczecin – are currently facing growth prospects spurred by the development of nearby airports and the cost of land, which is still low, and access to qualified human resources from local academic centres.

ruchomości, podaje, że w stolicy Polski zapotrzebowanie na nieruchomości działające w „zielonej” technologii jest dwa razy wyższe niż na pozostałe. Przy podejmowaniu decyzji nie rozpatruje się już tylko dzielnic czy rejonów. Istotne jest precyzyjne umieszczenie inwestycji. Liczy się najbliższe otoczenie i możliwości typu: komunikacja miejska i samochodowa, zaplecze gastronomiczne, przestrzeń przeznaczona na wypoczynek czy części wspólne budynków przeznaczone na rekreację w czasie pracy. Inwestorzy i najemcy coraz częściej i baczniej zwracają uwagę również na takie elementy jak: jakość powietrza, regulacja wentylacji i ciepła w pomieszczeniach, jakość światła czy komfort akustyczny. Ceny i metraż mają stosunkowo mniejsze znaczenie przy wyborze lokali, równocześnie zarysowuje się ich coraz większa rozpiętość.

nieruchomości komercyjne

125

©CREDITS

GOOD JOB

NIERUCHOMOŚCI HANDLOWE W istniejących realizacjach widać tendencje do podnoszenia jakości, a także coraz większą dynamikę w miastach regionalnych i mniejszych ośrodkach. W pierwszej połowie 2015 r. oddano 176 800 m2 powierzchni handlowej, prawie w całości nowoczesnej. Według raportu firmy Cushman & Wakefield spomiędzy 15 największych ośrodków miejskich najbardziej nasycone powierzchnią handlową są Lublin, Wrocław, Kielce i Poznań. Dynamicznie rozwijają się parki handlowe powstające głównie w mniejszych ośrodkach, w tym w małych miastach liczących 15–30 tys. mieszkańców, a także centra wyprzedażowe (tzw. outlety) i sieci spożywcze średniej i małej wielkości, tzw. convenience. NIERUCHOMOŚCI MAGAZYNOWE W pierwszej połowie 2015 r. segment magazynowy zanotował dynamiczny rozwój, zarówno po stronie podaży, jak i popytu. Oddano do użytku prawie 0,5 mln m2, czyli o jedną trzecią więcej niż w poprzednim roku. Z kolei popyt przekroczył 1,2 mln m2, co poskutkowało spadkiem odsetka pustostanów z 6,8 proc. do 6,2 proc. Największym rynkiem dla segmentu magazynowego jest wciąż Warszawa, a dokładniej jej okolice (ponad 3/4 powierzchni magazynowej znajduje się poza granicami administracyjnymi miasta). Rozwój infrastruktury transportowej, a także intermodalnych hubów przeładunkowych czy portów morskich powoduje, że dla inwestorów i najemców rośnie atrakcyjność rynków regionalnych, tj. Górnego Śląska, okolic Łodzi, Poznania oraz Wrocławia. ■

PIOTR GOZDOWSKI

126

WNĘTRZE BIURA ZYSKUJE NA ZNACZENIU office interiors make a difference Według badań przeprowadzonych przez Skanska i JLL aż 9 pracowników sektora usług wspólnych na 10 uważa, że komfort miejsca pracy istotnie wpływa na ich produktywność. Dobrze zaprojektowane biuro, sprzyjające zarówno działaniom zespołowym, jak i indywidualnej kreatywności i koncentracji, zwiększa zaangażowanie pracowników. Również krótki odpoczynek w trakcie pracy jest bardzo pożądany. Badania naukowe pokazują, że największą produktywność można osiągnąć, pracując 52 min bez przerwy, a następnie pozwalając sobie na długie 17 min relaksu. ❚ Research conducted by Skanska and JLL reveals that as many as 9 out of 10 people from the shared services sector believe that their productivity is affected by how comfortable their workplace is. A well designed and laid-out office that fosters teamwork, individual creativity and focus can boost staff engagement. A much-needed short break enables them to get back to their delegated tasks with recharged batteries. Scientific studies confirm that we achieve maximum productivity by working for 52 minutes and then relaxing for 17.

RETAIL PROPERTY This sector reflects industry-wide trends. The projects currently being implemented reflect a trend to improve quality and tap into the increasing energy of regional cities and smaller centres. 176,800 sq. m. of retail space, almost all of it in new premises, became available in the first half of 2015. According to the Cushman&Wakefield report, Lublin, Wrocław, Kielce and WARSZAWA, SPEKTRUM TOWER

Poznań are among the 15 largest city centres most saturated with retail space. There are more and more retail parks, mainly located in smaller centres and small towns with a population of 15,000 to 30,000. The same trend can be observed in outlets and medium-size and small convenience food chains. WAREHOUSE PROPERTY As with the other two sectors, the first six months of 2015 saw rapid development in terms of both supply and demand. Nearly 500,000 sq. m. became available, a year-over-year increase of almost a third. Demand exceeded 1.2 million sq. m., lowering the vacancy rate from 6.8 per cent to 6.2 per cent. Warsaw, or rather the area around Warsaw, continues to be the largest market with more than three-quarters of the country’s warehouse space being located just outside the city’s administrative boundaries. Improved transport infrastructure, e.g. highways and expressways, as well as less visible intermodal transhipment hubs and sea ports, has made regional markets, such as Upper Silesia, Łódź and environs, Poznań and Wrocław, more attractive to investors. ■

Dziennikarz biznesowy związany z tytułami Puls Biznesu, Harvard Business Review, Wall Street Journal. Doktorant w Kolegium Ekonomiczno-Społecznym Szkoły Głównej Handlowej. Rugbysta AZS AWF Warszawa. ❚ Business writer who contributes to Puls Biznesu, Harvard Business Review and The Wall Street Journal. Postgraduate of the Collegium of Socio-Economic Policy at the Warsaw School of Economics. Plays rugby for AZS AWF club.

Rosną też perspektywy dla dwóch rynków zaliczanych obecnie do trzeciego szeregu – Lublina i Szczecina. Wiąże się to m.in. z rozwojem bliskich portów lotniczych, niskimi nadal kosztami gruntu i dostępem do wykwalifikowanej kadry z uwagi na obecność ośrodków akademickich.

nieruchomości komercyjne

127

©CREDITS

BEHIND THE SCENES

obsługa naziemna

P R Z E D S TA R T E M before take-off ZANIM ZASIĄDZIESZ W WYGODNYM FOTELU I POPROSISZ STEWARDESĘ O KAWĘ, SZTAB LUDZI PRACUJE NAD TYM, BY BEZPIECZNIE WYPRAWIĆ CIĘ W POWIETRZE. ❚ BEFORE YOU GET YOURSELF COMFORTABLY SEATED AND ASK THE FLIGHT ATTENDANT FOR A CUP OF COFFEE, A HOST OF PEOPLE ARE WORKING HARD TO ENSURE YOU HAVE A SAFE FLIGHT. tekst | by małgorzata t. załoga

Załoga dużego liniowca, np. Boeinga 787 Dreamliner, liczy ok. 12 osób. Aby samolot wzbił się w powietrze, przed startem pracuje na ziemi grupa kilkudziesięciu osób. Większość z nich to pracownicy wyspecjalizowanych podwykonawców. ❚ The crew of a large liner, e.g. Boeing 787 Dreamliner, consists approx. 12 people. A team of several dozen people is working on the ground to enable its take-off. Most of them are employed by specialist subcontractors. Pierwszy zespół, jaki spotyka na swojej drodze pasażer, to pracownicy stanowisk obsługi check-in. Średnio jeden rejs obsługuje 3 do 5 osób. W tym miejscu pasażer oddaje bagaż i odbiera kartę wstępu na pokład. ❚ The first team passengers meet on their way is check-in staff. One flight is usually supported by 3 to 5 people. Passengers hand over their luggage and collect boarding cards at the check-in desk. Podczas gdy pasażerowie na terenie portu odprawiają się na rejs, samolot jest czyszczony przez 8–10 osób z obsługi sprzątającej. ❚ When travellers are checking-in for their flight at the airport, the airplane is tidied up by 8-10 people from the cleaning team.

Brygady załadunkowe ładują i rozładowują bagaż, cargo i pocztę, a osobne zespoły pilnują tankowania paliwa i… wody. Zdarza się, że bagaże z jednego rejsu transkontynentalnego są przeładowywane nawet na 20 kolejnych. ❚ The loading team loads and unloads luggage, cargo and post, while separate teams are accountable for refuelling and… replenishing water. Sometimes luggage from a single transcontinental flight is reloaded to 20 other flights.

128

60°C – tyle stopni osiąga latem temperatura w lukach bagażowych. Zimą temperatura jest zbliżona do panującej na zewnątrz kadłuba. ❚ 60°C – is the summer temperature is luggage holds. Winter temperature is similar to that inside the fuselage.

Kiedy 252 pasażerów Dreamlinera zajmuje miejsca w kabinie, kolejna grupa kilkunastu osób przygotowuje rejs z perspektywy płyty lotniska. ❚ Meanwhile, when 252 passengers of a Dreamliner aircraft are seated in the cabin, another group of more than a dozen people is making preparations on the apron.

Exclusive Eyewear Distributor

BEHIND THE SCENES

obsługa naziemna

Nad wszystkim czuwa koordynator rejsu. Musi być na miejscu pół godziny przed startem i obejść każdy samolot, sprawdzając, czy nie ma widocznych uszkodzeń. W ciągu miesiąca tych spacerów uzbiera się kilkanaście kilometrów. ❚ Flight coordinator oversees that preparations for the take-off are on the right track. On a standard working day, he walks up to 3 km, checking all elements of the machine.

Nawet czterech mechaników może sprawdzać samolot Boeing 787 Dreamliner po zakończonym rejsie. ❚ Up to four mechanics may inspect a Boeing 787 Dreamliner aircraft after a completed flight.

Wyważanie to procedura, która zapewnia bezpieczny start. Nierównomierne rozłożenie masy pomiędzy przodem a tyłem maszyny może zwiększyć zużycie paliwa podczas lotu o kilkanaście procent. ❚ Getting the weight balance right is a critical procedure that ensures safe take-off. Uneven distribution of weight between the front and the rear section of the airplane may boost in-flight fuel consumption by a dozen percent.

Marszałek, czyli osoba, która odpowiada za bezpieczne ustawienie samolotu na stanowisku postojowym, „rządzi” na płycie lotniska za pomocą ustalonych gestów. ❚ The marshaller, or the person responsible for the positioning of the aircraft, rules the apron with a set of predetermined gestures.

130

Nawet najprostsze czynności przygotowujące samolot do lotu muszą być wykonane przez odpowiednio przeszkolony i doświadczony personel. Szkolenia dla pracowników obsługi naziemnej obejmują nawet otwieranie drzwi w samolocie. Nieumiejętnie wykonana czynność może doprowadzić do uwolnienia trapu awaryjnego. ❚ Even simple operations that prepare an airplane for take-off must be performed by adequately trained and experienced personnel. Ground crew training covers even such activities like opening airplane doors. Unskilfully opened doors may deploy the evacuation slide.

„Sezon” na odladzanie rozpoczyna się już w październiku i kończy w kwietniu. Osad szronu na powierzchni skrzydła może zmniejszyć siłę nośną do 30 proc. i zwiększyć siłę oporu o 40 proc. Średni czas odladzania trwa ok. 6 min, ale przy największych samolotach i bardzo trudnych warunkach pogodowych wydłuża się nawet do 25 min. Pojazd odladzający razem z płynami do odladzania waży ok. 36 ton, czyli tyle, ile Embraer 175 podczas startu. Same płyny mogą stanowić ok. 1/2 tej masy. ❚ De-icing “season” begins in October and ends in April. A layer of ice on the wing surface may reduce lift by up to 30% and increase drag by 40%. Duration of average de-icing is approx. 6 minutes but may last up to 25 minutes in case of larger airplanes and difficult weather conditions. A de-icing machine, including de-icing liquid, weights approx. 36 tonnes, which corresponds to the take-off weight of an Embraer 175 aircraft. De-icing liquid alone may account for a half of this weight.

content

SPIS TRE˝CI

132

Route map

134

Warsaw Chopin Airport

MILES & MORE

135

Miles & More

NOWE KIERUNKI LOT

136

LOT New Routes

ROZRYWKA POKŁADOWA

142

In-flight entertainment

PRZYDATNE INFORMACJE

144

Useful information

LOT DLA FIRM

145

LOT dla firm

WYDARZENIA

146

LOT news

FLOTA

148

Fleet

MENU LOT GOURMET

150

LOT gourmet menu

SIATKA POŁ°CZE˛ WARSZAWA LOTNISKO CHOPINA

131

131_KA_11_LOTINFO.indd 131

14.10.2015 10:12

Edmonton Vancouver

route map

Seattle

Ottawa

Charlotte

Houston

San Diego

New York JFK

Pittsburgh

Cincinnati

Dallas

Detroit

Cleveland

Las Vegas

Los Angeles

Toronto

Chicago

Denver

San Francisco

Montreal

Minneapolis

Portland

SIATKA POŁ°CZE ˛

Winnipeg

Calgary

Atlanta

Phoenix

Orlando

Tampa Santa Clara

Varadero Cancun

Holguin

EUROPA ❚ EUROPE BLISKI WSCHÓD ❚ MIDDLE EAST

La Romana

St Petersburg Stockholm

Edinburgh

Riga

Copenhagen

Vilnius

Manchester Dublin

Amsterdam

Minsk

Hamburg

Warsaw

Birmingham London

Dusseldorf Brussels

Innsbruck

Zurich

Toulouse

Turin

Bilbao

Marseille Madrid

Lviv Vienna

Linz

Basel

Geneva Lyon

Kiev

Prague

Frankfurt

Paris Luxembourg

Milan Nice

Munich Salzburg Budapest Klagenfurt Cluj-Napoca Venice Zagreb

Chisinau

Graz

Ljubljana

Bologna

Odessa

Bucharest

Belgrade

Tbilisi

Sofia

Rome

Istanbul

Barcelona

Yerevan Ankara

Lisbon

lot.com

Moscow

Tallinn

Ateny Malta

Larnaca Beirut Tel Aviv

132

131_KA_11_LOTINFO.indd 132

Amman

Cairo

14.10.2015 10:12

Warsaw

SIAT KA POŁ °CZE˛

Beijing Seul

Tokyo

route map

Bangkok Ho Chi Minh Krabi

Colombo

Singapore

Zanzibar

POLSKA ❚ POLAND

Prague

erated by

op T ❚ ˝ ights a własne LO

Gdańsk

LOT

Poł°czeni

Bilbao

re ˝ ights

-sha hare ❚ code

code-s Poł°czenia

Szczecin

Białystok

Tokyo

sprzeda˛y le 16 – ju˛ w LOT od 20 om 2016 – now on sa a ni ze ł°c Po fr ed by LOT at er op s ❚ ˝ ight

Poznań

Warsaw

Seul

a˛y go w sprzed 16 – niedłu – soon on sale 20 od T LO 16 Poł°czenia LOT from 20 erated by ❚ ˝ ights op

Łódź

e Bus&Fly autokarow ices Poł°czenia rv se h ac co ❚ Bus&Fly

a La Roman

r˝ e ❚ charte

czarterow

Poł°czenie

bezpo˙redn

ights

hts ❚ direct ˝ ig

ieszone do ie LOT zaw bezpo˙redn l 31.12.2015 Poł°czenia ˝ ights suspended til ❚ 31.12.2015

131_KA_11_LOTINFO.indd 133

Katowice

Radom Kielce

Lublin

Rzeszów

Kraków

133 133

lot.com

Poł°czenia

Wrocław

14.10.2015 10:16

WARSZAWA LOTNISKO CHOPINA

Warsaw Chopin Airport WARSZAWA – LOTNISKO CHOPINA, POLSKA

Terminal A Gates 13-16

WARSAW CHOPIN AIRPORT, POLAND

Terminal A Gates 1-12

Terminal A Gates 17-26

Informacja lotniskowa ❚ Airport information +48 22 650 4220

Airport Maps

1 1

LOT Transfer Center

Check-in LOT

Kasy LOT ❚ LOT Ticket desk

2 3

MAPY LOTNISK

Terminal A Gates 27-37

1 3

LOT Business Lounge Pass control Security check

Terminal A Gates 38-45

Rail

it ec

ent

Bus

BEZPIECZEŃSTWO

safety

BEZPIECZE˜STWO NA POKŁADZIE SAMOLOTÓW LOT ❚ SAFETY ON BOARD LOT AIRCRAFT

zakaz palenia (również papierosów elektronicznych) ❚ no smoking (including e-cigarettes)

nie pijemy alkoholu wniesionego na pokład lub kupionego w Duty Free ❚ do not drink alcohol brought on board or purchased in Duty Free

lot.com

DEKLARACJE CELNE ❚ CUSTOMS DECLARATIONS Wzór wypełnienia deklaracji celnych znajdą Państwo w systemie rozrywki pokładowej (w rejsach dalekodystansowych). ❚ Sample of custom declaration form can be found in the inflight entertainment system (on long-haul flights)

podczas lotu ❚ during the flight

podczas startu i lądowania ❚ during take-off and landing laptop musi być umieszczony w kieszeni fotela lub na półce ❚ laptop must be placed in seat pocket, or the locker above

bez możliwości połączeń, wysyłania SMS-ów czy używania bluetootha ❚ without the possibility of calls, send SMS or use the bluetooth

FILMOWANIE/FOTOGRAFOWANIE PERSONELU LOTNICZEGO I POKŁADOWEGO ❚ FILMING/PHOTOGRAPHING OUR FLIGHT AND CABIN CREW Uprzejmie prosimy o uszanowanie prywatności naszych pracowników podczas nagrywania filmów i robienia zdjęć na pokładach samolotów PLL LOT. ❚ Please respect personal privacy of our staff when filming and photographing on board PLL LOT aircraft.

134

131_KA_11_LOTINFO.indd 134

14.10.2015 10:18

135

131_KA_11_LOTINFO.indd 135

14.10.2015 10:18

NOWE KIERUNKI LOT LOT New Routes

BARCELONA, PO MOJEMU Barcelona, my way BARCELONA KOJARZY SI˜ NAM ZE WSPANIAŁ˛ ARCHITEKTUR˛ ANTONIEGO GAUDI, SŁONECZNYMI PLA˝AMI, ALE RÓWNIE˝ Z FANTASTYCZNYM JEDZENIEM. PRZEZ DWA LATA SP˜DZONE W TYM MAGICZNYM MIE˙CIE ZD˛˝YŁAM ODKRYˆ NAJLEPSZE SMAKI KATALONII, CZ˜STO NAWI˛ZUJ˛C PRZYJAˇNIE WŁA˙NIE PRZY STOLE. HISZPANIE JAK NIKT INNY WIEDZ˛, ˝E NAJBARDZIEJ OWOCNYMI S˛ ROZMOWY PRZY DOBREJ KOLACJI. W TYM MIESI˛CU ODDAJ˜ W WASZE R˜CE DRUG˛ CZ˜˙ˆ CAŁKOWICIE SUBIEKTYWNEGO CYKLU O BARCELONIE. ❚ BARCELONA’S HALLMARKS INCLUDE THE GENIUS ARCHITECTURE BY ANTONIO GAUDI, SUNNY BEACHES AND EQUALLY AWESOME FOOD. DURING TWO YEARS SPENT IN THIS MAGICAL CITY I MANAGED TO DISCOVER THE FINEST FLAVOURS OF CATALONIA AND OFTEN MADE FRIENDS BY THE TABLE. SPANIARDS KNOW VERY WELL THAT A GOOD DINNER INSPIRES MOST FRUITFUL DISCUSSIONS. THIS MONTH I PRESENT THE SECOND PART OF MY TOTALLY SUBJECTIVE GUIDE TO BARCELONA.

lot.com

˜°˛˝˜ | ˙ˆ

 –

136

131_KA_11_LOTINFO.indd 136

14.10.2015 10:22

1 2

❚ 1. and 3. Fancy cocktails plus funny quizzes at MakaMaka is a great way to spend an evening on the beach. 2. This laid-back surf tavern epitomises the feel of the city. 4. The iconic bocadillo con pollo, or chicken sandwich from Bo de B where people cue in the line, tastes best al fresco. 5. La Barceloneta district is packed with restaurants serving most delicious seafood.

❚ Famous Spanish ÿ nger food is served by a host of bars and restaurants. My favourite one is Mundial Bar in El Born district – few tourists know about its existence what helps it retain the authentic local feel. Fried slices of aubergine with goat’s cheese dressed with honey, washed down with a glass of Catalan Cava are bound to make every evening unique. A must-see place to try tapas is La Xampanyeria (also dubbed Can Paixano) in La Barceloneta neighbourhood. Jamón ibérico cured under the ceiling, the legendary cheese queso manchego and lots of cheap alcohol are the perfect makings of an afternoon snack. And when you get to dessert, don’t miss xurros, the deep-fried sticks of pastry which taste best dipped in a cup of hot chocolate! Sensi Tapas is an ideal dinner hangout – but remember to book a table in advance because this French-run restaurant is always very busy. My choice is conÿ t de canard – the Catalan version of the classic French dish is bound to send your taste buds into a frenzy! And if you are into seafood, you should pop into a restaurant in La Barceloneta famed for its marine specialties. The rolling view of Port Vell from the restaurant terrace will soften the heart of most unromantic guests. And if you spot a line reaching the end of the street in Calle Fusteria, it’s an unmistakable sign that you’ve reached your destination: Bo De B is a fantastic lunch joint: with hearty-sized, healthy and economy-priced portions – the favourite hangout of students from the US. Chicken sandwich is their favourite ÿ xture on the menu. Fancy a drink on the beach in the late afternoon? The place to go is the surfer’s paradise in Makamaka where bar tenders concoct fancy cocktails and quizzes are often staged in the evening for entertainment.

137

131_KA_11_LOTINFO.indd 137

lot.com

1. i 3. Wymyślne koktajle i zabawne quizy w MakaMaka to świetny pomysł na wieczór przy plaży 2. Luźny styl surferskiej tawerny idealnie wpisuje się w klimat miasta 4. Słynna bocadillo con pollo, czyli kanapka z kurczakiem z Bo de B, po którą ustawiają się długie kolejki, najlepiej smakuje na świeżym powietrzu 5. W dzielnicy La Barceloneta znajdują się restauracje, w których znaleźć można najlepsze morskie specjały

Słynne hiszpa°skie przek˛ski znale˝˙ moˆna w niejednym barze lub restauracji. Ja szczególnie polecam Mundial Bar w dzielnicy El Born – niewielu turystów wie o jego istnieniu, dziˇki czemu miejsce zyskuje na autentyczno˘ci. Smaône plastry bakłaâna z kozim serem polane miodem, w towarzystwie lampki katalo°skiej Cavy, uczyni˛ kaˆdy wieczór niezwykłym. Obowi˛zkowym miejscem na degustacjˇ tapas jest La Xampanyeria (inaczej zwana Can Paixano) usytuowana w dzielnicy La Barceloneta. Wˇdzone pod suÿ tem jamón ibérico, słynny ser queso manchego i duô taniego alkoholu to pomysł w sam raz na popołudniowy snack. A na deser, koniecznie naleˆy spróbowa˙ xurros, czyli pieczonych w głˇbokim oleju patyczków z ciasta. Najlepiej smakuj˛ zanurzone w kubku gor˛cej czekolady! Sensi Tapas to z kolei propozycja na kolacjˇ - naleˆy jednak pamiˇta˙ o wcze˘niejszej rezerwacji, poniewaˆ prowadzona przez francuzów restauracja cieszy siˇ ogromnym powodzeniem. Polecam conÿ t de canard – katalo°ska wariacja tradycyjnego dania francuskiego to istne mistrzostwo ˘wiata na talerzu! Z kolei amatorzy owoców morza powinni uda˙ siˇ do restauracji La Barceloneta, która słynie z morskich specjałów. Widok na Port Vell z tarasu restauracji zmiˇkczy serce nawet tym, którzy stroni˛ od romantyzmu. A je˘li przy Calle Fusteria wida˙ kolejkˇ siˇgaj˛c˛ do ko°ca ulicy, to wiadomo, ê jeste˘my pod dobrym adresem: Bo De B to ˘wietna propozycja na lunch: duô, zdrowo i tanio – ulubione miejsce studentów ze Stanów Zjednoczonych. Rekordy popularno˘ci bije kanapka z kurczakiem. Drink przy plaˆy pó˝nym popołudniem? Zdecydowanie w surferskiej Makamaka, gdzie barmani serwuj˛ wymy˘lne koktajle, a wieczorami czˇsto dla zabawy organizowane s˛ quizy.

NOWE KIE RU NKI LOT LOT New Routes

SZTUKA TAPAS The art of tapas

14.10.2015 10:23

NOWE KIERUNKI LOT LOT New Routes

TROCHĘ SPORTU! A bit of sport! Przy dobrej pogodzie warto wybra˜ si° na Tibidabo (z łac. ‚Tobie dam’) - najwy˝sze wzgórze otaczaj˙ce Barcelon°, oferuj˙ce wspaniałe widoki na całe miasto i wybrze˝e. W sportowych butach bez trudu mo˝na zdoby˜ szczyt góry. Na wierzchołku znajduje si° widoczny z ka˝dej cz°ˆci miasta koˆciół zwieˇczony charakterystyczn˙ postaci˙ Jezusa z uniesionymi r°kami. Nazwa wzgórza nawi˙zuje do słów szatana proponuj˙cego Jezusowi władz° nad wszystkimi królestwami na ziemi w zamian za zło˝enie pokłonu. Z kolei dla dzieci niew˙tpliw˙ atrakcj˙ b°dzie jeden z najstarszych na ˆwiecie (1901r.) parków rozrywki. Niew˙tpliwie nietuzinkowe poł˙czenie miejsca ˆwi°tego i rollercoasterów z pewnoˆci˙ zrobi wra˝enie na zwiedzaj˙cych. Wspinaczka zabiera około dwie godziny, za to przepi°kna panorama miasta, ˆwie˝e powietrze i satysfakcja z podj°tego wysiłku – gwarantowana. Nie dajcie si° jednak oczarowa˜ pi°knemu zachodowi słoˇca na szczycie i zaplanujcie odpowiednio du˝o czasu na zejˆcie przed zmrokiem – schodz˙c z siostr˙ przez park pó˘nym wieczorem natkn°łyˆmy si° na … dzika! O Barcelonie mogłabym opowiada˜ bez koˇca. W numerze ˆwi˙tecznym Kaleidoscope napisz° wi°c co nieco o nocnym ˝yciu i doradz° jak sp°dzi˜ Sylwestra w tym szalonym mieˆcie.

1. Widok na panoramę miasta i wybrzeże warte jest wspinaczki na Tibidabo. Alternatywnie, można wjechać również kolejką. 2. Kościół Najświętszego Serca widoczny jest z każdej części miasta, również w nocy 3. Nietuzinkowe połączenie miejsca świętego i rollercoasterów z pewnością zrobi wrażenie na zwiedzających ❚ 1. The sweeping panorama of the city and its coastline is worth climbing Tibidabo. You may also take the funicular up to the summit. 2.The Church of the Sacred Heart is visible from all parts of the city, also at night. 3. An uncanny combination of a sacred place and rollercoasters will certainly make a lasting impression on visitors.

❚ In good weather, take a trip to Tibidao (from Latin “I will give to you”) – the highest mountain around Barcelona that affords spectacular views over the city and the coastline. Wearing sports shoes, you will easily climb its summit. Perched on its top is the church visible from every part of the city, topped by a distinctive sculpture of Jesus holding his hands aloft. The name of the hill makes a reference to words of the devil offering Jesus dominion over all earthly kingdoms for bowing him. Children will be excited to visit one of the world’s oldest amusement parks (1901). An uncanny combination of a sacred place and rollercoasters will certainly make a lasting impression on visitors. The hike takes roughly about two hours, but the beautiful panorama of the city, crisp air and satisfaction from your eff ort are guaranteed. But don’t be tempted to stay atop for too long to admire the sunset and plan enough time to get down before dusk – walking down across the park with my sister in the late evening we stumbled upon a... wild boar! I could talk about Barcelona for hours. In the Christmas issue of Kaleidoscope I will tell you more about its nightlife and advise where to spend the New Year’s Eve in this wild city.

131_KA_11_LOTINFO.indd 138

Autorka tekstu Pamela Gintowt–Juchniewicz ❚ The author Pamela Gintowt–Juchniewicz

lot.com

14.10.2015 10:26

Świąteczna oferta specjalna w Apart! W listopadzie i grudniu 2 mile zamiast 1 mili za każde 5 zł wydane na gwiazdkowe prezenty! Zapraszamy do salonów Apart w całej Polsce i eSklepu. 139

131_KA_11_LOTINFO.indd 139

14.10.2015 10:24

ZDOBYĆ NAPRAWDĘ ORYGINALNY PREZENT Każdy z nas nie raz stanął przed tym wyzwaniem. Pomysłem, zawsze najwyższej próby, jest zakup dzieł sztuki. Te jednak są tak unikatowe, że stają się mało dostępne, szczególnie gdy mamy na myśli naprawdę wybitnych artystów. Rozwiązaniem może być najwyższej jakości inkografia. Dzięki zaufaniu twórców i wieloletniej współpracy z najwybitniejszymi artystami, takimi jak Edward Dwurnik, Rafał Olbiński czy Jerzy Nowosielski, Desa Modern oferuje m.in. inkografie jako jedyna galeria w Polsce. Będąc częścią Grupy Desa – największej i najstarszej instytucji zajmującej się wyceną i obrotem dzieł sztuki na polskim rynku, stworzyliśmy ofertę o wysokich walorach artystycznych i dekoracyjnych. Co istotne, inkografie są również dobrą inwestycją, która wraz z upływem czasu stale zyskuje na wartości.

EDWARD DWURNIK

Prace wykonywane są wyłącznie w limitowanych edycjach, za zgodą i pod nadzorem artysty, czego potwierdzeniem jest sygnatura autora na każdej z nich. Zakup spersonalizowanej inkografi jest możliwy w Desa Modern Gallery & Art Boutique w Galerii Mokotów w Warszawie oraz za pośrednictwem strony internetowej www.desamodern.pl, gdzie z pomocą eksperta dobierzemy indywidualne dodatki: kunsztownie kaligrafowaną, osobistą dedykację, oprawę i opakowanie. Dzięki współpracy z PLL LOT, goście saloniku biznesowego Polonez na lotnisku Chopina w Warszawie, mają również możliwość przekonać się o jakości wykonania prac w trakcie przerwy w podróży.

ZAPOZNAJ SIĘ Z OFERTĄ DEDYKOWANĄ PASAŻEROM PLL LOT. WYKORZYSTAJ SWÓJ RABAT I PODZIEL SIĘ NIM Z BLISKIMI, BO WARTO DZIELIĆ SIĘ TYM, CO MA DLA NAS ZNACZENIE. EDWARD DWURNIK, “Zamek”, 2010 r.

zrób zdjęcie tej stronie by nie zapomnieć, oferta ważna tylko do 30.11.2015

Desa Modern Gallery & Art Boutique Galeria Mokotów, I. p., ul. Wołoska 12, Warszawa, tel.+48 795-122-701 desamodern.pl

-10%

W GALERII I NA DESAMODERN.PL KOD: PLL1 1

140

131_KA_11_LOTINFO.indd 140

14.10.2015 10:29

141

131_KA_11_LOTINFO.indd 141

14.10.2015 10:36

FILMY ❚ MOVIES

TV ❚ TV

DLA DZIECI ❚ KIDS

AUDIO ❚ AUDIO

GRY ❚ GAMES

O NAS ❚ ABOUT US

ZMIENIAMY SI˜. DLA CIEBIE ❚ WE ARE CHANGING. FOR YOU

E-READER

W listopadzie w ramach oferty PLL LOT oferujemy Pa˜stwu ponad 50 ÿ lmów (w tym ÿ lmy chi˜skie i ÿ lmy rosyjskie), box-sety seriali (w tym hity HBO), koncerty, wiele programów rozrywkowych, nowych gier i prasy elektronicznej. Zach˛camy do zapoznania si˛ ze szczegółami wewn˙trz systemu oraz z zakładkami „O nas” i kategori˙ „Zmieniamy si˛ dla Ciebie” w sekcji „TV”, aby mogli Pa˜stwo przekonaˆ si˛, co jeszcze postanowiliˇmy zrobiˆ, aby umiliˆ Pa˜stwu podró˘. ❚ In November we would like to offer you over 50 movies (including Chinese and Russian movies), TV series’ box-sets (including HBO blockbusters), concerts, a selection of entertaining shows and a collection of new games and e-magazines. We encourage you to check it out yourself. Please take a look at the “About us” section and the “We’re changing for You” category in the TV section to see what else we have decided to do to make your travel experience even better.

NOWOŚCI FILMOWE

MISSION: IMPOSSIBLE – ROGUE NATION (2015)

lot.com

in-ﬂ ight entertainment

ANT-MAN (2015)

New in November:

W NOWYM ZWIERCIADLE: WAKACJE ❚ VACATION (2015)

PAPIEROWE MIASTA ❚ PAPER TOWNS (2015)

NAST˜PCY ❚ DESCENDANTS (2015)

KAMIENIE NA SZANIEC ❚ STONES FOR RAMPART (2014)

SYSTEM ROZRYWKI POKŁADOWEJ in-flight entertainment system

SYSTEM ROZRYWKI POKŁADOWEJ

142

131_KA_11_LOTINFO.indd 142

14.10.2015 10:37

131_KA_11_LOTINFO.indd 143

14.10.2015 10:37

BAGAŻ REJESTROWANY checked baggage BAGA˜ REJESTROWANY PRZEWO˜ONY W LUKU BAGA˜OWYM ❚ CHECKED LUGGAGE ALLOWANCES LOT BUSINESS CLASS na długie dystanse ❚ on long haul flights

PRZYDATNE INFORMACJE useful information

32 kg max

23 kg max

LOT PREMIUM ECONOMY na krótkie dystanse ❚ on short haul flights

23 kg max

32 kg max

BAGA˜ DLA DZIECI DO LAT DWÓCH ❚ LUGGAGE ALLOWANCES FOR CHILDREN UP TO 2 YEARS OF AGE

Suma trzech wymiarów bagażu rejestrowanego nie powinna przekraczać 158 cm. ❚ The sum of three dimensions should not exceed 158 cm

23 kg max

fotelik samochodowy ❚ car seat

LUB OR

wózek składany ❚ folding buggy

23 kg max o maksymalnym wymiarze do 158 cm ❚ a maximum of up to 158 cm

BAGAŻ PODRĘCZNY carry-on baggage LOT PREMIUM ECONOMY na długie dystanse ❚ on long haul flights

BAGA˜ PODR°CZNY PRZEWO˜ONY NA POKŁADZIE ❚ CARRY-ON LUGGAGE ALLOWANCES

8 kg max

ZWIERZ°TA NA POKŁADZIE ❚ ANIMALS ON BOARD PŁYNY W BAGA˜U PODR°CZNYM ❚ LIQUIDS IN YOUR HAND LUGGAGE

144

= 18 kg

Suma trzech wymiarów bagażu podręcznego (długości, szerokości i wysokości) nie może przekraczać 118 cm ❚ The sum of three dimensions ( length, width and height) should not exceed 118 cm

8 kg max

9 kg

LOT ECONOMY CLASS na krótkie i długie dystanse ❚ on short and long haul flights

= 12 kg

LOT PREMIUM ECONOMY na krótkie dystanse ❚ on short haul flights

Ze względów bezpieczeństwa podróżujące na pokładzie samolotu zwierzęta muszą pozostać w trakcie całej podróży w przeznaczonej do tego celu torbie lub klatce. ❚ For safety reasons, animals travelling on board the aircraft must remain in a dedicated bag or cage during the entire trip.

>> 22

9 kg max

(max waga jednej sztuki: 8kg ❚ max unit weight: 8kg)

LOT BUSINESS CLASS na krótkie i długie dystanse ❚ on short and long haul flights

lot.com

23 kg max

LOT BUSINESS CLASS na krótkie dystanse ❚ on short haul flights

32 kg max

LOT ECONOMY CLASS na krótkie i długie dystanse ❚ on short and long haul flights

LOT PREMIUM ECONOMY na długie dystanse ❚ on long haul flights

100 ml MAX

Szczegółowe informacje na temat wymienionych ograniczeń na stronie www.lot.com. ❚ Detailed Information regarding the abovementioned limitations is available at www.lot.com

Informacje zamieszczone w magazynie s˜ aktualne na dzie° oddania magazynu do druku. Aktualna oferta i wysoko˛˝ opłat za przewóz dodatkowego bagaˆu dostˇpne s˜ w biurach sprzedaˆy, Call Center b˜d˘ na stronie internetowej lot.com ❚ The information published in the magazine is valid as at the date the magazine goes to print and it does not constitute a commercial offer within the meaning of the Civil Code. In order to confirm the validity of this information please consult LOT Polish Airlines sales assistants at sales offices, contact the Call Centre or visit the website: lot.com. Na niektórych poł˜czeniach obsługiwanych małymi samolotami mog˜ obowi˜zywa˝ dodatkowe restrykcje odno˛nie wielko˛ci bagaˆu podrˇcznego. ❚ Additional carry-on luggage restrictions may apply for certain flights operated by small aircraft. Torba-kosz do przewozu niemowl˜t lub fotelik samochodowy mog˜ by˝ zabierane na pokład w miarˇ wolnego miejsca. A baby basket or a car seat can be taken on board, if space is available. Z rynku polskiego obowi˜zuje dodatkowa opłata serwisowa. ❚ An extra charge applies to outbound flights from Poland.

131_KA_11_LOTINFO.indd 144

14.10.2015 10:37

Każda podróż przyniesie korzyści Twojej firmie Every journey brings benefits to your company

L OT DL A F IRM

We understand how challenging it is to organise business meetings with your clients wherever they want. With you in mind, we have developed the LOT Dla Firm programme to help you and your company optimize your business trip budget.

LOT Dla Firm to program lojalno˛ciowy przeznaczony dla małych i ˛rednich przedsi˜biorstw. Za ka˝dym razem, gdy Ty lub Twój pracownik podró˝ujecie słu˝bowo Polskimi Liniami Lotniczymi LOT, na koncie ÿ rmowym sˇ zbierane Punkty, które nast˜pnie mo˝na wymieni° na bilety-nagrody oraz inne cenne beneÿ ty.

LOT Dla Firm is a loyalty programme designed for small and medium enterprises. Each time you or your employees travel on business with LOT Polish Airlines, Points will be added to your company’s account and can be later spend for ˘ ights awards or other valued beneÿ ts.

Co zyskujesz?

What do you get?

- za ka˝dy lot Twoja ÿ rma gromadzi Punkty, które mo˝na wymieni° na nagrody - oszcz˜dzasz dzi˜ki ni˝szym wydatkom na podró˝e słu˝bowe - im wi˜cej latasz, tym wi˜cej masz przywilejów

- for each ˘ ight, the company will earn Points that can be spend for awards - reduction in business trip costs - the more you ˘ y, the more privileges you get

Na co mo˜esz wymieni° Punkty?

What can the Points be spend for?

- bilety-nagrody oraz podatki lotnicze - hotele i pakiety weekendowe - usługi podwy˝szajˇce standard podró˝y, np. dodatkowy baga˝, upgrade czy meal upgrade

- ˘ ights awards or used as payment for airline taxes - hotel stays and weekend packages - services that enhance your travel such as extra baggage, cabin upgrades or meal upgrades.

Co musisz wiedzie° o rejestracji?

How to register?

- do programu mo˝na si˜ zapisa° na stronie www.lotdlafi rm.com - rejestracja jest bezpłatna - ka˝da nowo zarejestrowana ÿ rma otrzymuje 2000 powitalnych Punktów Premiowych

- sign up to the programme at www.lotdlafi rm.com - registration is free of charge - each newly registered company will receive 2 000 Welcome Premium

Centrum Obsługi Programu LOT Dla Firm:

LOT Dla Firm Customer Service:

e–mail: lotdlaÿ rm@lot.pl, tel. 22 577 77 33

e–mail: lotdlaÿ rm@lot.pl, ph.: 22 577 77 33

131_KA_11_LOTINFO.indd 145

145

lot.com

lotdlaÿ rm.com

LOT for buissnes

Zdajemy sobie spraw˜, jak trudno zorganizowa° spotkania biznesowe. Dlatego stworzyli˛my program LOT Dla Firm, który pomo˝e Tobie oraz Twojej ÿ rmie w jak najlepszy sposób wykorzysta° bud˝et na podró˝e słu˝bowe.

14.10.2015 10:37

O dLOTowy STA˜ 2015 2015 odLOTowy Internship

LOT news

STA˜ DLA WIELU MŁODYCH OSÓB OZNACZA PRZEPUSTK˛ DO ZAWODOWEJ KARIERY. A JE˜ELI TA ROZPOCZYNA SI˛ W MAGICZNYM ˝WIECIE LOTNICTWA, TYM BARDZIEJ WARTO O NI˙ ZAWALCZYˆ. ❚ FOR MANY YOUNG PEOPLE AN INTERNSHIP IS A TICKET TO PROFESSIONAL CAREER. AND IF IT BEGINS IN THE MAGICAL WORLD OF AVIATION, IT’S SOMETHING REALLY WORTH FIGHTING FOR.

WYDARZE NIA

  |  A M,  |  K K-S 

o współpracy zapraszamy tych, którzy poszukuj° mo˛liwo˝ci rozwoju w jednej z najbardziej mi˙dzynarodowych i rozpoznawalnych polskich ÿ rm. Wierzymy we współprac˙ biznesu ze ˝rodowiskiem akademickim – dlatego tak wa˛ny jest dla nas OdLOTowy Sta˛. Zaanga˛owanie, pasja i profesjonalizm sta˛ystów s° dla nas kluczowe – wyka˛ si˙ tymi atutami a b˙dziesz miał du˛° szans˙, by doł°czyˇ do grona naszych pracowników.

lot.com

e invite applications from candidates who seek for development opportunities in one of the most international and recognisable Polish organisations. We believe in cooperation with the academic community, which makes LOT’s Sky’s the Limit Internship all-important. We are looking for committed, passionate and professional interns - if you demonstrate these qualities, your chances of working for us are high.

6 6

edycji staży od 2010 r, editions of internship programme since 2010;

26 stażystów tylko w tym roku, 26 interns this year alone; 6 6

czerwiec start rekrutacji, June is when internships kick off;

indywidualny opiekun merytoryczny dla każdego stażysty,

individual mentor for each intern;

dotychczasowe 22 wszystkie nagrody dla LOT-u, zdobyte w rankingu Most Atractive Employees Universum od 2012 roku,

garnered by 22 allLOTawards in the ranking Most Attractive Employees Universum since 2012;

2,5

miesiąca trwania stażu,

w których można 20 obszarów, odbyć OdLOTowy Staż,

2,5

months of internship duration;

of 2015 20 areas OdLOTowy Internship;

146

131_KA_11_LOTINFO.indd 146

14.10.2015 11:40

w pierwszej 12 miejsca dziesiątce, zdobyte

w rankingu Most Atractive Employees Universum od 2012 roku,

ten positions in the 12 top ranking Most Attractive

Niektórzy menadżerowie zaczynali przygodę od

sta˜u,

etapy rekrutacji (w tym ocena j. angielskiego, assessment center, rozmowa z HR i merytorycznym opiekunem stażu),

recruitment stages (including assessment of the command of English, assessment centre, interview with HR and internship coordinator);

stażystów pozostało w tym roku na pokładzie LOT-u po ukończeniu OdLOTowego Stażu,

interns who have finished LOT’s Cool internship programme have been taken onboard by LOT this year;

Some of our managers started their adventure with LOT from

internshi;

Employees Universum since 2012;

WY DARZE NIA

LOT news

Ponad tygodni nauki i zdobywania bezcennych doświadczeń,

weeks of

learning and gaining invaluable experience;

miejsce LOT w ranking Most Atractive Employees Universum 2015 w kategorii biznes,

ndranking place taken by LOT in 2 the Most Attractive

Employees Universum 2015 in the business category;

147

131_KA_11_LOTINFO.indd 147

lot.com

More than

14.10.2015 10:51

SAMOLOTY DALEKODYSTANSOWE

Long-haul aircraft

FLOTA

fleet

Boeing 787 Dreamliner

liczba ❚ number in fleet długość ❚ length rozpiętość ❚ wing span pr. przelotowa ❚ cruising speed zasięg ❚ range liczba miejsc BC/PEC/EC ❚ capacity

LOT BUSINESS CLASS

LOT PREMIUM ECONOMY

LOT ECONOMY CLASS

Dla Twojego komfortu fotele rozkładają się do pełnej pozycji leżącej.

Specjalnie dla Ciebie klasa ekonomiczna o podwyższonym standardzie.

System rozrywki pokładowej z indywidualnymi monitorami

❚ The seats fully recline to a flat position for ultimate comfort.

❚ A premium economy class designed especially with you in mind.

SAMOLOTY ŚREDNIO- I KRÓTKODYSTANSOWE LOT BUSINESS CLASS

LOT PREMIUM ECONOMY

Na krótkich i średnich dystansach miejsce obok Ciebie jest zarezerwowane specjalnie dla Twojego komfortu.

Korzystaj z podwyższonego komfortu podróży w przystępnej cenie.

❚ On short- and medium-haul flights the seat next to you is reserved with your comfort in mind.

❚ Enjoy higher travel comfort at an affordable price.

Embraer 195 Embraer 175**

lot.com

Embraer 170 Bombardier DHC-8Q400 * dla kompletu pasażerów ** w tym dwa egzemplarze samolotów do dyspozycji rządu

131_KA_11_LOTINFO.indd 148

❚ An in-flight entertainment system with individual screens

Medium- and short-haul aircraft

Boeing 737-400

148

6 56,72 m 60,13 m 875 km/h 14 700 km* 18/21/213

LOT ECONOMY CLASS DOMESTIC LOT ECONOMY CLASS Wysoki standard podróży w najatrakcyjniejszej cenie. ❚ The high standard of travel in the most attractive price.

liczba ❚ number in fleet długość ❚ length rozpiętość ❚ wing span pr. przelotowa ❚ cruising speed zasięg ❚ range liczba miejsc ❚ capacity

3 36,40 m 28,90 m 795 km/h 3 500 km* 162

liczba ❚ number in fleet długość ❚ length rozpiętość ❚ wing span pr. przelotowa ❚ cruising speed zasięg ❚ range liczba miejsc ❚ capacity

6 38,65 m 28,72 m 870 km/h 3990 km* 112

liczba ❚ number in fleet długość ❚ length rozpiętość ❚ wing span pr. przelotowa ❚ cruising speed zasięg ❚ range liczba miejsc ❚ capacity

14 31,68 m 26,00 m 870 km/h 3300 km* 82

liczba ❚ number in fleet długość ❚ length rozpiętość ❚ wing span pr. przelotowa ❚ cruising speed zasięg ❚ range liczba miejsc ❚ capacity

6 29,90 m 26,00 m 870 km/h 3700 km* 70

liczba ❚ number in fleet długość ❚ length rozpiętość ❚ wing span pr. przelotowa ❚ cruising speed zasięg ❚ range liczba miejsc ❚ capacity

10 32,83 m 28,42 m 666 km/h 2500 km* 78

❚ * with a full passenger load ❚ ** including two aricraft at the disposal of the Polish government

14.10.2015 10:55

131_KA_11_LOTINFO.indd 149

14.10.2015 10:56

LOT gourmet menu MENU LOT GOURMET

lot.com 131_KA_11_LOTINFO.indd 150

14.10.2015 10:56

ME NU L OT GOURMET LOT gourmet menu

lot.com

131_KA_11_LOTINFO.indd 151

14.10.2015 10:57

LOT gourmet menu MENU LOT GOURMET

lot.com 131_KA_11_LOTINFO.indd 152

14.10.2015 10:58

ME NU L OT GOURMET LOT gourmet menu

lot.com

131_KA_11_LOTINFO.indd 153

14.10.2015 10:59

131_KA_11_LOTINFO.indd 154

14.10.2015 10:59

rek kaleydoscop 2015 święta.indd 1

10/8/15 4:52 PM

330601-Prasa-Kaleidoscope listopad 205x265 v2.indd 1

08/10/15 16:13