Kaleidoscope November 2018

MAGAZYN POKŁADOWY PLL LOT S.A. EGZEMPLARZ BEZPŁATNY/FREE COPY ISSN 0239-9032

take me home

/ zabierz mnie

lot.com

11/2018

ZESPOŁY AKROBACYJNE ❚ DLACZEGO WARTO ODWIEDZIĆ KUBĘ ❚ JUDE LAW ❚ KRZYSZTOF PENDERECKI ❚ NAJDROŻSZE BUDOWLE ŚWIATA ❚ PRZEDSIĘBIORCZE POLKI ❚ STEPHEN KING ❚ NALEWKI

MIAMI

Chocimska 7, Warsaw tel. 22 848 12 25, 22 848 15 90 rozana@restauracjarozana.com.pl www.restauracjarozana.com.pl

N OT E F RO M C EO

edytorial

Szanowni Państwo, w listopadzie pogoda raczej nie rozpieszcza Europejczyków, skłaniając ich do myślenia o zbliżającej się zimie. Czasami warto wtedy gdzieś wyjechać albo zaplanować letni wypoczynek. W tym numerze magazynu Kaleidoscope prezentujemy trzy ciekawe kierunki z naszej oferty: do Miami zaczniemy latać z Warszawy od połowy przyszłego roku, na Kubę docieramy w ramach połączeń czarterowych przez całą zimę, a do Sopotu, a dokładnie do portu w Gdańsku, latamy przez cały rok po kilka razy dziennie – z Warszawy i Krakowa.

W tym numerze mogą też Państwo poczytać o tym, jak doskonałym biznesem są dobrze zaprojektowane porty przesiadkowe. To istotne w kontekście planów budowy Portu Solidarność, czyli nowego lotniska w sercu Polski: między Warszawą i Łodzią. W dalszej części magazynu znajdą Państwo informację o włączeniu LOT-u do Polskiej Grupy Lotniczej razem ze spółkami: LOTAMS i LS Technics, które zajmują się utrzymaniem technicznym samolotów, oraz LSAS odpowiadającą za handling, czyli obsługę naziemną pasażerów, samolotów i bagaży.

Moją ambicją jest, żeby przy pomocy PGL i Portu Solidarność LOT został ulubioną linią mieszkańców Europy Środkowo-Wschodniej. Dzisiaj jesteśmy najszybciej rozwijającym się przewoźnikiem na Starym Kontynencie. To niebywały sukces osiągnięty dzięki Państwa zaufaniu, za które przy każdej nadarzającej się okazji dziękuję. Ten wynik to także sukces starań pracowników spółek lotniczych wchodzących w skład PGL, którzy chcą wykonywać swoje obowiązki jak najlepiej, czerpiąc z tego radość i zawodową satysfakcję.

© A RC H I W U M P L L LOT. O K Ł A D K A : S U S A N N E K R E M E R / S I M E / F R E E

Dear Ladies and Gentlemen, In November, the weather is not kind to Europeans and makes us realise that winter is coming. This might be the best time to get away or plan your summer vacation. In this issue of Kaleidoscope, we present three interesting destinations: Miami, where we begin flying as of the middle of next year; Cuba, to where we operate charter flights throughout winter; and Sopot, or more precisely the airport in Gdańsk, where we fly several times a day from both Warsaw and Kraków.

You can also read about how well designed transfer hubs are good business. This is essential in the context of the plans to build the Solidarity Port, i.e. the new airport between Warsaw and Łódź in central Poland. And you can read about the inclusion of LOT Polish Airlines into the Polish Aviation Group (PAG), together with LOTAMS and LS Technics, which are responsible for the technical maintenance of our aircraft, and LSAS, which is responsible for handling, i.e. on-ground service of passengers, aircraft and luggage.

It is my ambition to make LOT the carrier of choice in Central and Eastern Europe with the assistance of the PAG and the Solidarity Port. We are already the fastest growing carrier in Europe. This is quite an impressive feat and we owe it to your confidence in us – for which I cannot thank you enough. We also owe this result to the efforts of the employees of the aviation companies that make up the PAG, and who perform their work as best as they can, enjoy it, and derive professional satisfaction from it.

Z lotniczym pozdrowieniem ❚ Best regards

Prezes PLL LOT ❚ LOT Polish Airlines CEO Rafał Milczarski

SPRAWDŹ NOWE POŁĄCZENIA LOT-U DO: MIAMI, SINGAPURU I LONDON CITY – WIĘCEJ INFORMACJI NA LOT.COM ❚ CHECK OUT NEW LOT FLIGHTS TO MIAMI, SINGAPORE AND LONDON CITY – MORE INFORMATION ON LOT.COM

3

ZAPRASZAMY DO NOWEGO EKSKLUZYWNEGO SALONU APART W GALERII MOKOTÓW (WARSZAWA, UL. WOŁOSKA 12)

COME AND VISIT OUR NEWLY OPENED EXCLUSIVE APART SHOWROOM IN GALERIA MOKOTÓW www.apart.pl

(WARSAW, 12 WOŁOSKA ST.)

N OT E F RO M T H E E D I TO R

od naczelnej

Cieszę się, że Kuba otwiera się na świat, bo świat może się wiele nauczyć od Kubańczyków. Od Hawany po Trinidad – nigdzie nie widziałam tak otwartych, roztańczonych i umuzykalnionych ludzi. Niemal w każdym parku w Hawanie nauczycielki trenowały układy taneczne ze swoimi uczennicami, po ulicach przechadzały się trupy teatralne i zachęcały do wspólnej zabawy, a po zachodzie słońca w większości hoteli, pubów i restauracji odbywały się wieczorki taneczne, na których mieszkańcy poruszali się w rytmach salsy, mambo i rumby.

Cała Hawana rozbrzmiewała muzyką, jakby na każdym rogu odbywały się koncerty.

O zaśnięciu nie było mowy, bo stolica Kuby żyje nocą. Więc nie ma sensu siedzieć w hotelu, tylko trzeba wyjść na ulicę i przyłączyć się do wspólnej zabawy. Po dwóch tygodniach byłam już pewna, że na Kubie wszyscy są mistrzami tańca i potrafią grać na co najmniej jednym instrumencie. Wiek nie ma tu absolutnie znaczenia. Młodzi tańczą ze starszymi, starsi wyciągają na parkiet młodzież. Komplementom nie ma końca, a każda kobieta ma szansę choć przez moment poczuć się jak księżniczka.

Na Kubie nikt nigdy nie będzie samotny, a przecież o to na wakacjach chodzi. Dlatego cieszę się, że LOT uruchomił czarterowe połączenia z tą wyspą jak wulkan gorącą, o której innych atrakcjach przeczytacie Państwo na stronie 38.

NA KUBIE WSZYSCY SĄ MISTRZAMI TAŃCA I POTRAFIĄ GRAĆ NA CO NAJMNIEJ JEDNYM INSTRUMENCIE. WIEK NIE MA ZNACZENIA. MŁODZI TAŃCZĄ ZE STARSZYMI, STARSI WYCIĄGAJĄ NA PARKIET MŁODZIEŻ.

EVERYONE IN CUBA WAS A DANCE MASTER AND COULD PLAY AT LEAST ONE INSTRUMENT. AGE IS IRRELEVANT. THE YOUNG DANCE WITH THE ELDERLY AND VICE VERSA.

I am glad that Cuba is opening itself to the world, as the world can learn a lot from the Cuban people. Nowhere between Havana and Trinidad have I seen people who are so open and so enamoured of dancing, singing and playing music. Dancing teachers practise routines with their students in almost every park, and theatrical companies stroll around the streets and invite passers-by to join in the fun. Dances are held after sunset in most hotels, pubs and restaurants, as well as outdoors. These are frequented by the locals, who dance passionately to salsa, mambo and rumba rhythms.

All of Havana is permeated by music. It’s as if there’s a concert on every other corner. Sleeping is not an option as the Cuban capital comes alive at night. There is no point staying in the hotel – you should go out into the street and join in the fun. After the two weeks of my stay, I was convinced that everyone in Cuba was a dance master and could play at least one instrument. Age is irrelevant. The young dance with the elderly, and the elderly pull youngsters onto the dance floor. Be prepared to be showered with compliments – every woman can be a princess for a moment.

You will never be lonely in Cuba and this is exactly what vacations are about – great company. It makes me very happy to see that LOT has launched charter flights to this incredible island. You can read more about it on page 38.

redaktor naczelna ❚ editor in chief Agnieszka Franus

8



at Andy&Mag Plac Dąbrowskiego 2/4, Warszawa, tel. (22) 423 01 86 C.H. Atrium Promenada, ul. Ostrobramska 75c lok. 0.54, Warszawa, tel. 690 088 200 ul. Mokotowska 51/53 (róg ul. Pięknej), Warszawa, tel. (22) 622 15 41 salon@andyandmag.pl | www.andyandmag.pl

ANDY & MAG

OPTICAL STORE

CONTENTS

spis treści

142

32

38

68 szczyt klimatyczny w Katowicach climate convention in Katowice

74 porty przesiadkowe

wydarzenia, festiwale events, festivals

26 THE BEST OF

ikony PRL-u Polish design icons

32 INSPIRATIONS

zespoły akrobacyjne display teams

38 WHY Kuba Cuba

42 JOURNEY OF A LIFETIME Miami

54 MY POLAND Sopot

BUSINESS 62 oprogramowanie

software programming

tel. 22 360 38 00, e-mail: kaleidoscope@burdamedia.pl redaktor naczelna Agnieszka Franus redaktor prowadząca Agnieszka Michalak korekta Tomasz Cholaś Produkcja: dyrektor Tomasz Gajda, Stanisław Siemiński Tłumaczenia: Agnieszka Chrościcka Magdalena Szwedowska red. wersji angielskiej Stephen Canty Dział graficzny: projekt, dyrektor artystyczna Monika Karvázy fotoedycja Magdalena Rudzka, Rafał Wojciechowski DTP Krzysztof Stypułkowski Koordynator LOT: Konrad Majszyk

10

134 CULTURE

film, teatr, książka, muzyka films, theatre, books, music

transfer hubs

Centre Georges Pompidou

16 WHATS’ON

82

INTERVIEW 82 Jude Law 90 Krzysztof Penderecki

96 GOOD LIFE

kim są dziś autorytety authority figures

PEOPLE & THE WORLD 104 najdroższe budowle świata architectural detail

112 car sharing

100 years of women’s suffrage

126 LIFE STORY

Wydawnictwo: Burda Publishing Polska sp. z o.o. ul. Marynarska 15, 02-674 Warszawa, tel. 22 360 38 00 www.burdamedia.pl ZARZĄD Chief Executive Officer Alexander Sorg General Director Poland Justyna Namięta Chief Financial Officer Dobrosława Snarska-Pełka

liqueurs

142 szakszuka

shakshuka

148 TAKE A LOOK torebki handbags

BEAUTY

150 p ielęgnacja po lecie post-summer skin care

154 MUST HAVE

POLISH HITS 118 100 lat praw wyborczych kobiet Stephen King

GOOD FOOD 136 n alewki

dodatki accessories

160 GOOD ADDRESS

strefa prestiżu prestige zone

New business & Corporate Media Director Małgorzata Nocuń-Zygmuntowicz 692 440 088 Project Manager Monika Siwiec-Chojnacka 22 360 36 23 Dyrektor Dystrybucji i Obsługi Klienta / Director of Distribution and Subscriptions Tomasz Kałuża International Ad Sales Representatives Italy: Mariolina Siclari, International Advertising Sales Director T. +39 02. 91 32 34 66, mariolina.siclari@burda.com burda community network Germany: Vanessa Noetzel T. +49 (89) 9250 3532, vanessa.noetzel@burda.com Michael Neuwirth T. +49 89 9250 3629, michael.neuwirth@burda.com Austria & Switzerland: Goran Vukota T. +41 44 81 02 146, goran.vukota@burda.com

26

France & Luxembourg: Marion Badolle-Feick T. +33 1 72 71 25 24, marion.badolle-feick@burda.com UK & Ireland: Jeannine Soeldner T. +44 20 3440 5832, jeannine.soeldner@burda.com USA, Canada & Mexico: Salvatore Zammuto T. +1 212 884 48 24, salvatore.zammuto@burda.com REKLAMA: Burda Publishing Polska sp. z o.o.

Sekretariat Biura Reklamy / Advertising Secretariat Tel. 022 360 36 03, fax. 22 360 39 80, e-mail: reklama@burdamedia.pl Dyrektor Biura Reklamy Corporate Media / Head of Advertising Team of Corporate Media Jolanta Kurek advertising department Anna Dembska, Edyta Słowińska Sales coordinator – Katarzyna Osiak-Łazur

© S I M E / F R E E , E A ST N E W S , A D O B E STO C K , I STO C K ( 2 ) , M . P.

3 NOTE FROM THE CEO 8 NOTE FROM THE EDITOR 12 DID YOU KNOW...?

42

D I D YO U K N O W

Centre Pompidou

FA B R Y K A S Z T U K I art factory KUSI WNĘTRZEM, ARCHITEKTURĄ, A PRZEDE WSZYSTKIM NIEZWYKŁĄ ATMOSFERĄ: WOLNOŚCI I AWANGARDY. BĘDĄC W PARYŻU, NIE MOŻNA NIE ODWIEDZIĆ CENTRE GEORGES POMPIDOU. ❚ A RICH INTERIOR, STUNNING ARCHITECTURE, AND ABOVE ALL, A UNIQUE ATMOSPHERE OF FREEDOM AND THE AVANT-GARDE. PLAN A DATE WITH ART AT THE GEORGES POMPIDOU CENTRE IN PARIS. tekst | by rafał wojciechowski

WYWRÓCONY NA LEWĄ STRONĘ inside out „Będzie zamieszanie” – to słowa Georges’a Pompidou, który w 1969 r. zlecił budowę Centrum. Trzeba przyznać, że miał rację!

Budynek, wg projektu Renza Piano i Richarda Rogersa, nazywany złośliwie rafinerią, ma umieszczone na zewnątrz wszystkie techniczne instalacje – te w kolorze niebieskim to klimatyzacja, żółtym – elektryczność, czerwonym – komunikacja, a zielonym wodociągi.

Efekt? Puste wnętrze. ❚ ”There will be confusion.” These are the words of Georges Pompidou, who commissioned the construction of the Centre in 1969. I have to admit that he was right. The building, designed by Renzo Piano and Richard Rogers, and uncharitably nicknamed “the refinery”, has all the functional structural elements installed on the outside. The blue pipes are for the air conditioning, yellow for the electricity, red for telecommunications, and green for the water and sewage system. The result? An empty interior.

12

SZALONA FONTANNA

crazy fountain

Szesnaście ruchomych, plastikowych figur umieszczonych w olbrzymim basenie nieopodal Centrum Pomipidou to hołd dla rosyjskiego kompozytora Igora Strawińskiego.

Te niezwykłe figury tryskają wodą w różnych kierunkach i reprezentują jego najważniejsze kompozycje. ❚ Sixteen movable plastic figures placed in a huge pool, near the Pomipidou Centre. This is a tribute to the Russian composer Igor Stravinsky. These unusual figures spray water in various directions and represent his most important compositions.

MUZEUM Z WIDOKIEM

museum with a view

31 stycznia 1977 r. przecięto czerwoną wstęgę i goście zebrani na uroczystym otwarciu Centrum Pompidou ruszyli do biblioteki, kina, pracowni grafiki, wideoteki, kolekcji wzornictwa przemysłowego, ośrodka sztuki industrialnej, instytutu akustyki i muzyki eksperymentalnej, muzeum sztuki nowoczesnej oraz na sam szczyt – taras widokowy z małym zbiornikiem wodnym. Co ciekawe, oszacowano, że co 6 min jakaś para się tu całuje. Może warto sprawdzić dlaczego? ❚ On 31 January 1977, PM Jacque Chirac cut the red ribbon and admitted the first visitors to the library, cinema, graphic art studio, video library, industrial design collection, industrial art centre, acoustics and experimental music institute, modern art museum, and at the top of the building, a terrace with a small water tank. Interestingly, it is estimated that a couple kisses there every 6 minutes. Perhaps it is worth checking out why the place is so alluring?

SCHODAMI DO SZTUKI take the stairs to art

© I STO C K ( 2 ) , G E T T Y I M AG E S ( 2 ) , M . P.

Oto podróż przez świat sztuki współczesnej od 1905 r. Spośród ponad 100 tys. prac można tu podziwiać choćby słynną Fontannę Marcela Duchampa, przykład tzw. ready-made, czy też dzieła dwóch rywalizujących przyjaciół Henriego Matisse’a i Pabla Picassa. Nie zabrakło też miejsca dla wizjonerów fotografii z Man Rayem na czele czy ikon dizajnu wg projektu Alvara Aalto. ❚ This is a journey through the world of modern art since 1905. Among the more than 100,000 works on display is the famous “Fountain”

by Marcel Duchamp, an example of his “readymade” art, and works by friendly rivals Henri Matisse and Pablo Picasso. There is also plenty of space for photography visionaries, such as Man Ray, and design icons, such as Alvar Aalto.

Pablo Picasso, Kobieta w niebieskim, 1947 r. ❚ St Pablo Picasso, “Woman in Blue” (1947). Marc Chagall, Portret podwójny z kieliszkiem wina, 1917–1918 r. ❚ Marc Chagall, “Double Portrait with Wine Glass” (1917-1918). Giorgio de Chirico, Portret (proroczy) Guillaume’a Apollinaire’a, 1914 r. ❚ Georgio de Chirico, Portrait (prophetic) of Guillaume Apollinaire, 1914.

NADMORSKA FILIA

seaside branch

W hiszpańskiej Maladze, rodzinnym mieście Picassa, powstała jedna z filii Centrum Pompidou. Oprócz dzieł sztuki prosto z Paryża atrakcją jest również sam budynek w kształcie sześcianu z przezroczystymi i ruchomymi ścianami, który doskonale wpisuje się w krajobraz portowy. W planach jest również budowa Centrum w Szanghaju, gdzie zostanie zaprezentowana chińska sztuka współczesna. ❚ Málaga in Spain is Picasso’s home town and now has a branch of the Pompidou Centre. In addition to the artworks brought here from Paris, the building is an attraction in itself with its cubic shape and its transparent, movable walls. There are plans to afoot to build a branch of the Centre in Shanghai, where Chinese contemporary art will be showcased.e presented.

Rzeźba autorstwa Maxa Ernsta, jednego z głównych przedstawicieli surrealizmu. ❚ Sculpture

by Max Ernst, one of the major exponents of surrealism. 

13

D I D YO U K N O W

Centre Pompidou

UNE AVANT-GARDE POLONAISE PRESENCES POLONAISES W 1983 r. w Centrum Pompidou odbyła się największa powojenna wystawa poświęcona sztuce polskiej XX w.

Zaprezentowano wówczas prace 75 polskich artystów, w tym m.in. dzieła Stanisława Witkiewicza i Andrzeja Wajdy. ❚ In 1983, the Pompidou Centre hosted the largest post-war exhibition of 20th-century Polish art.

Seventy five Polish artists were exhibited, including Stanisław Witkiewicz and Andrzej Wajda.

W stolicy historycznej awangardy do 14 stycznia przyszłego roku odwiedzający z całego świata będą mieli okazję zobaczyć niemal wszystkie prace dwójki polskich artystów: Katarzyny Kobro i Władysława Strzemińskiego. Wystawa Une Avant-Garde Polonaise obejmuje prace malarskie, rzeźbę, projekty użytkowe, a nawet działalność dydaktyczną. ❚ The capital of the historic avant-garde is hosting an exhibition displaying almost all the works by Polish artists Katarzyna Kobro and Władysław Strzemiński. The exhibition includes paintings, sculptures, utility projects, and even teaching activities, and is sure to attract art lovers from all over the world. Open until 14 January.

MUZEUM Z KOSMOSU

a museum out of this world

James Bond w kosmosie? To nie mogło ominąć Centrum Pompidou, który swoją futurystyczną formą idealnie wpisywał się w zamysł twórców filmu Moonraker z 1975 r. Wnętrza odegrały bowiem rolę... stacji kosmicznej. Był to też jeden z pierwszych filmów, w którym muzeum zagrało. ❚ James Bond in space? The Pompidou Center could not have missed it as it perfectly pairs with the imagination of the makers of the 1975 film Moonraker with its futuristic form. The museum interiors were used as the setting for a spaceship. It was also one of the first films featuring the museum.

SURREALIZM LICZB

Ekscentryk, pionier performansu, autor logotypu lizaków Chupa Chups, malarz. Salvador Dalí.

W 2013 r. Centrum Pompidou zorganizowało wielką retrospektywę słynnego hiszpańskiego surrealisty. Nie powinien więc dziwić fakt, że to właśnie wtedy padł dzienny rekord frekwencji (8 000 odwiedzin!). Obecnie Centrum Pompidou przyjmuje od 3,5 do 3,8 mln odwiedzających rocznie. ❚ An eccentric, a pioneer of performance, the author of the “Chupa Chups” lollipop logotype, painter – Salvador Dali. In 2013, the Pompidou Center organized a large retrospective of the famous Spanish surrealist. It is not be surprising that it was then that the daily attendance record was broken during the exhibition (8 000 visitors!).

Currently, the Pompidou Center is visited by 3.5 to 3.8 million people annually.

14

© I STO C K ( 2 ) , M . P.

the surrealism of numbers

EVENTS W H AT ’ S O N

nasze rekomendacje

c WIĘCEJ ŚWIATŁA!

more light

W coraz dłuższe jesienne wieczory iluminacja zabytkowych budowli, pomników czy mostów Rygi będzie wyglądać imponująco, a miejskie place nabiorą nowego wymiaru.

To z pewnością urozmaicenie nie tylko dla turystów. Wstęp wolny! ❚ On those long autumn evenings and nights, the historic buildings, monuments and bridges of Riga look truly impressive when they are lit up. This is a treat for both locals and tourists. Free admission.

Staro Riga Light Festiva, Riga, 16–19.11 RYGA

SIŁA KONTRASTU the power of contrasts

Z KRÓTKO I NA TEMAT brief and to the point Krótki metraż cieszy się niesłabnącym powodzeniem u widzów, a twórcy zaskakują coraz bardziej oryginalną tematyką filmów. I chociaż na tej imprezie przeważać będzie kino europejskie, to gościem honorowym tegorocznej edycji jest Kolumbia. ❚ Short films have always been popular and short film makers never cease to amaze with more and more original themes. Although European cinema will prevail at this event, Columbia will be the honorary guest at this year’s festival.

Berlin International Short Film Festival, Berlin, 15–29.11

Koncert Stinga i Shaggy’ego | Sting and Shaggy in concert, Łódź, 17.11

X ŁÓDŹ

LONDYN

Z STYLE, WARIACJE, ODMIANY styles, variations and varieties W tym miesiącu Londyn kusi fanów jazzu. Nad Tamizę z całego świata przyjadą muzycy, którzy uprawiają przeróżne odmiany tego gatunku. Gwiazdą będzie Bill Frisell – nominowany do nagrody Grammy gitarzysta i kompozytor ze Stanów Zjednoczonych. ❚ London is the place to be for jazz fans this month, as jazz musicians from all over the world flock to the city. The headliner is Bill Frisell, US guitarist and composer and Grammy award nominee.

EFG London Jazz Festival, London, 16–25.11

© M . P.

BERLIN

Dwa w jednym, czyli legendarny lider The Police oraz wokalista reggae, wystąpią w łódzkiej Arenie. Co oznaczają liczby w tytule trasy – 44/876? To numery kierunkowe do Wielkiej Brytanii i Jamajki, skąd artyści pochodzą. To zderzenie rocka z reggae i rapem dało niezwykle interesujące efekty, udowadniając, że muzyka łączy nie tylko pokolenia, ale i style. ❚ The legendary Police front man Sting and reggae vocalist Shaggy will be performing together at the Łódź Arena in November. What do the numbers in the tour name (44/876) mean? These are the calling codes to the UK and Jamaica, where the artists come from. The combination of rock, reggae and rap music produces incredible results, proving that music can bridge not only generations but also genres.



16

Pełna Pełna ostroÊç ostroÊç widzenia Pełna Pełna widzenia ostroÊç ostroÊç widzenia widzenia

MyStyle V+ to wyjątkowe okularowe soczewki progresywne, stworzone z myślą o Twoich indywidualnych potrzebach i preferencjach.

Są idealnie dopasowane, jak ubranie szyte na miarę. Zapewniają wyraźne i naturalne widzenie na każdą odległość, szerokie, wolne od zniekształceń pola widzenia oraz łagodne i naturalne przenoszenie wzroku z bliży na dalsze odległości.

Wyraêny obraz w ułamku sekundy. Zawsze i wsz´dzie.

Niezależnie od tego co robisz w danej chwili, masz gwarancję pełnej ostrości widzenia i pewność, że nic nie umknie Twojej uwadze.

Dowiedz się więcej na www.hoyavision.com/pl Zapraszamy do odwiedzenia naszego profilu na

facebook.com/ HoyaLensPoland

W H AT ’ S O N

nasze rekomendacje

c NA SPOTKANIE Z POTTEREM a meeting with potter Doskonale znana miłośnikom filmów z serii o Harrym Potterze scenografia tym razem w zimowej odsłonie. Śnieg, sople i dekoracje świąteczne – te filmowe rekwizyty będą na wyciągnięcie dłoni. Studio Warner Bros zapowiada także nowe efekty specjalne. Nie tylko dla najmłodszych! ❚ A winter version of a setting familiar to Harry Potter fans. Snow, icicles and Christmas decorations – all these film props will be within reach. Warner Bros have also announced the unveiling of new special effects. Great fun for both kids and adults.

LONDON

ULTRANOWOCZEŚNIE

LOTKI W GÓRĘ serving the birdie

uber modern

Yonex-Sunrise Hong Kong Open, Hongkong, 13–19.11

HONG KONG

TOKIO

Z NIE TYLKO BRIE I EMENTALER brie, ementaler and more Gorau Glas, bitto albo Caciocavallo.

Jeśli te nazwy brzmią znajomo, to znaczy, że jesteś koneserem serów i że w stolicy Japonii czekają właśnie na ciebie. Może zapachy na tym festiwalu nie będą najprzyjemniejsze, ale za to smaki podbiją niejedno podniebienie. ❚ Gorau Glas, bitto albo Caciocavallo.

If these names mean anything to you, then you must be a cheese gourmet, in which case Tokyo is the place to be this autumn. The olfactory sensations at the Cheese Festa might not be the best, but the flavours are sure to win your palate over.

Cheese Festa 2018, Tokyo, 11–12.11

Fuzja dźwięku, performansu i instalacji to specjalność tego wydarzenia, które po raz 26. organizowane jest pod Wawelem.

Twórcy m.in. z Japonii, Ukrainy, Iranu i Polski prezentować się będą w kilku krakowskich miejscach związanych ze sztuką współczesną. Kto nie dojedzie, wydarzenia może śledzić w internecie. ❚ A fusion of sound, performance and installations is the specialty of this Kraków event, which is being held for the 26th time. Artists from several countries, including Japan, Ukraine, Iran and Poland will be presenting their work in a number of venues devoted to showcasing modern art. If you cannot not make it in person, you can always watch the events online.

Audio Art 2018, Kraków, 16–25.11

KRAKÓW

© M . P.

Miłośnicy tego niezwykle widowiskowego sportu powinni czym prędzej kupić bilet do Hongkongu. Kibice będą obserwować sportowe zmagania mistrzów przez tydzień. ❚ If you love this spectacular sport, then you should book your ticket to Hong Kong now. The world badminton championships will be held for a week in November.

18

Hogwarts in the Snow, London, 17.11–27.01

FĒNIX® 5S PLUS MULTISPORTOWY ZEGAREK GPS Z MUZYKĄ ORAZ OBSŁUGĄ PŁATNOŚCI ZBLIŻENIOWYCH GARMIN PAY™.

Płatności obsługują:

© 2018 Garmin Ltd. oraz podmioty zależne.

W H AT ’ S O N

nasze rekomendacje

AMSTERDAM

W trzech salach zabrzmi muzyka przyszłości. W ciągu trzech festiwalowych wieczorów fani muzyki elektronicznej usłyszą w Amsterdamie m.in. Cariego Lekebuscha, Nastię oraz duet Pig&Dan. Zabawa od południa do 2.00 w nocy. ❚ The music of the future is going to be played in three rooms. During the three nights of this Amsterdam festival, electronic music buffs will be able to listen to Cari Lekebusch, Nastia, and Pig&Dan. The fun begins at noon and ends at 2 am.

Welcome To The Future, Amsterdam, 24.11

WARSZAWA

c LICZY SIĘ JAKOŚĆ quality counts Na Targi Luksusu co roku zjeżdżają liderzy biznesowi sektora premium z całego świata, a także osobistości ze świata kultury i sztuki. Podczas Wielkiej Gali (w ramach Targów) zostaną wręczone statuetki Luksusowa Marka Roku 2018, które trafią do najbardziej prestiżowych firm. ❚ The annual Luxury Fair is attended by the leaders of the premium sector from all over the world and celebrities from the world of art and culture. During the Luxury Brand of Year 2018 Gala awards ceremony the most prestigious businesses will be honoured.

Targi Luksusu i IX edycja Wielkiej Gali „Luksusowa Marka Roku 2018” | Luxury Dair and 9th Luxury Brand of the Year 2018 Gala, Hotel Zamek Janów Podlaski, 24.11

c NOWE OTWARCIE a new beginning Jak efektywnie wykorzystać nowe technologie? O tym będą dyskutować w Warszawie eksperci i przedsiębiorcy m.in. z Polski, USA (Dolina Krzemowa, Nowy Jork, MIT), Szwajcarii, Izraela i Singapuru. ❚ How to effectively apply new technologies and modern business management? These will be the topics discussed by scientists, experts and entrepreneurs from Poland, the USA (Silicon Valley, MIT, NYC), The Netherlands, Switzerland, Israel and Singapore in Warsaw.

Masters & Robots, Warsaw, 13–15.11

20

BYDGOSZCZ

Z OKIEM KAMERY through the lens Organizatorzy Camerimage jak zawsze zaprezentują filmy fabularne i dokumenty charakteryzujące się wyjątkową dbałością o obraz. Złożą też hołd zmarłemu w tym roku czeskiemu reżyserowi Milošowi Formanowi, przypominając jego wczesne dzieła. Nagrodę za całokształt twórczości odbierze autor zdjęć Witold Sobociński. ❚ The Camerimage festival will once more be showcasing the best feature films and documentaries. There will be a special retrospective of Czech director Miloš Forman, who died this year, and cinematographer Witold Sobociński will receive a lifetime achievement award.

Camerimage, Bydgoszcz, 10–17.11

© M . P.

Z TRENDY PRZYSZŁOŚCI future trends

W H AT ’ S O N

nasze rekomendacje

ŚWIĘTUJ Z CAŁĄ POLSKĄ celebrate with all of Poland

STO LAT TEMU, 11 LISTOPADA, PO PONAD WIEKU NIEOBECNOŚCI, POLSKA WRÓCIŁA NA MAPY EUROPY. W TYM ROKU OBCHODY ROCZNICY ODZYSKANIA NIEPODLEGŁOŚCI BĘDĄ WYJĄTKOWO HUCZNE. ❚ ONE HUNDRED YEARS AGO, ON 11 NOVEMBER, AFTER OVER A CENTURY OF ITS ABSENCE, POLAND WAS RESTORED ON THE MAP OF EUROPE. THIS YEAR’S CELEBRATIONS OF THE CENTENARY OF REGAINING OF OUR INDEPENDENCE WILL BE PARTICULARLY FESTIVE. tekst | by jan walczak

NA STADIONIE

Muzeum Narodowe w Warszawie zaprasza na wystawę Krzycząc: Polska!

Niepodległa 1918. Będzie można na niej zobaczyć dzieła Jacka Malczewskiego, Zofii Stryjeńskiej, Tadeusza Makowskiego, Witolda Wojtkiewicza i wielu innych artystów tworzących zarówno w Polsce, jak i poza jej granicami. ❚ The National Museum of Warsaw is staging an exhibition entitled Shouting: Poland! Independence 1918” Exhibits include works by Jacek Malczewski, Zofia Stryjeńska, Tadeusz Makowski, Witold Wojtkiewicz and many other artists working both in Poland and abroad.

22

Najbardziej okazale świętować będzie Warszawa. Wydarzenia upamiętniające setną rocznicę powrotu Polski na mapy odbywają się przez cały rok, ale weekend 10–11 listopada stanie się kulminacją obchodów. W sobotę sercem Warszawy będzie PGE Narodowy. Na biało-czerwonym stadionie zagoszczą najpopularniejsi artyści, którzy podczas wyjątkowego koncertu zaprezentują bogactwo polskiej muzyki z ostatniego wieku. ❚ Warsaw will be hosting the most and the best celebrations. Various events commemorating the centenary of Poland’s return to the map have been held all year, but the weekend of 10-11 November will be the highlight. On Saturday, 10 November, the main tribute will be at the PGE National Stadium. The venue, with its white and red seats, will welcome the country’s most popular artists in a concert showcasing the richness of Polish music over the past century.



© I STO C K P H OTO, M . P.

WYSTAWA Z OKRZYKIEM see art and shout

at the stadium

W H AT ’ S O N

nasze rekomendacje Józef Wybicki – polski pisarz i polityk, szambelan Stanisława Augusta Poniatowskiego – napisał słowa hymnu narodowego w 1797 r. ❚ Józef Wybicki, writer, politician, and chamberlain of King Stanisław August Poniatowski wrote the lyrics of the national anthem in 1797.

SYMBOLICZNY ŚPIEW

symbolic singing

STO NA STO

100 tunes for 100 years Polskie Wydawnictwo Muzyczne zaprezentuje m.in. 100 utworów muzyki znad Wisły podczas 11 koncertów w 11 miastach w kraju. Najważniejszy z koncertów rozpocznie się o godz. 20.00 w Teatrze Wielkim w Warszawie.

Tego dnia muzyka polskich kompozytorów zabrzmi także na 11 światowych scenach m.in. w Paryżu, Tokio, Chicago czy Melbourne. ❚ The Polskie Wydawnictwo Muzyczne publishing house will be presenting 100 Polish musical works. There will be 11 concerts in 11 cities across Poland. The most important concert will begin at 8 pm at the Teatr Wielki in Warsaw. On Independence Day, music by Polish composers will also be performed on 11 stages around the world, including Paris, Tokyo, Chicago, and Melbourne.

KRAKÓW ZAPRASZA

kraków welcomes art lovers ...do Muzeum Narodowego na wystawę poświęconą jubileuszowi. Ekspozycja pokazuje, w jaki sposób dawniej rozumiano niepodległość i jakie miejsce w jej odzyskaniu miała sztuka.

Polska przetrwała przecież w obrazach, muzyce, literaturze, a także wśród rodaków, którzy uciekli z zaborów i udali się na emigrację. ❚ The National Museum is holding a centenaryinspired exhibition will be held. The works presented will provide an insight into the former understanding of independence and the role that art played in it. Poland survived in paintings, music, literature and oral traditions, and among the Polish diaspora.

W samo południe 11 listopada w całym kraju Polacy zaśpiewają swój hymn w ramach akcji „Niepodległa do hymnu”. Słowa, które każdy Polak zna na pamięć od dzieciństwa, i melodia, która towarzyszy nam w najważniejszych momentach narodowej dumy, popłyną z każdego zakątka kraju. Ten moment przypomni Polakom, że niezależnie od poglądów są częścią tej samej ojczyzny.

W wykonaniu hymnu wezmą udział gwiazdy polskiego sportu oraz znani i cenieni na świecie artyści, a poprzedzająca wydarzenie kampania przypomni, że „Niepodległa jest dla wszystkich”. ❚ At noon on 11 November, Poles from all over Poland will sing their national anthem as part of the “Niepodległa sings the anthem” event. Every Pole learns the lyrics of the anthem as a child. The melody and lyrics that have accompanied Poles in the most cherished and important moments of national pride will be sung in every corner of the country. The moment will remind Poles that, irrespective of their views, they are part of the same country and that 11 November is a holiday for all of us. The anthem will be performed by Polish sportspeople, artists, and regular people, and the event will be preceded by the “Niepodległa is for everyone” campaign.

FESTIWAL NIEPODLEGŁA NA KRAKOWSKIM PRZEDMIEŚCIU

11 listopada podczas festiwalu (w historycznej części Warszawy) będzie można obejrzeć też występy, które odbędą się na dziedzińcach Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Uniwersytetu Warszawskiego i Akademii Sztuk Pięknych. A to wszystko o krok od placu Piłsudskiego, na którym odbędą się oficjalne uroczystości jubileuszowe z udziałem głowy państwa i w towarzystwie kompanii reprezentacyjnych Wojska Polskiego. ❚ On 11 November, during the festival (held in the historic part of Warsaw) you will be able to see performances in the courtyards of the Ministry of Culture and National Heritage, the University of Warsaw, and the Academy of Fine Arts. All this just a stone’s throw from Piłsudski Square, where the official jubilee celebrations, attended by the Head of State, will be held with a Polish Army guard of honour.

24

© A D O B E STO C K , M . P.

the niepodległa festival in krakowskie przedmieście

ŚWIATOWA NOWOŚĆ

KREM + MIKROMASAŻER

17 THE BEST OF

1

Rzutnik Ania służył głównie dzieciom do wyświetlania bajek ze slajdów. ❚ The Ania projector was used to screen cartoon slideshows.

ikony prl

ŁADNE RZECZY pretty things

2

Szarotka to pierwszy polski przenośny radioodbiornik turystyczny (1957 r.). ❚ Szarotka was the first Polish portable tourist radio (1957).

NIEGDYŚ ZNAJDOWAŁY SIĘ W NIEMAL KAŻDYM DOMU. TE (NIE)ZWYKŁE PRZEDMIOTY POWRACAJĄ DZIŚ NA SALONY. SPRAWDŹ, CZY NIE MASZ W SZAFIE PEREŁ POLSKIEGO DIZAJNU. ❚ THERE USED TO BE PLENTY OF THESE ITEMS IN MOST HOMES. ONCE COMMONPLACE, THESE EXCEPTIONAL OBJECTS ARE NOW HIGHLY SOUGHT-AFTER COLLECTIBLES. SEE IF YOU HAVE ANY OF THESE POLISH DESIGN GEMS AT HOME. tekst | by rafał wojciechowski

4 KWIETNIK PATYCZAK flower stand Stał w mieszkaniach, szkołach i zakładach pracy, a jego nieodłącznym elementem była paprotka. Ten okaz z lat 60. pochodzi z kolekcji Beaty Bochińskiej i łączy funkcjonalność z prostą, niebanalną formą. ❚ It was a common sight in apartments, schools and offices and usually sported a potted fern on top. This particular piece of furniture dates back to the 1960s, and is from the Beata Bochińska collection. It combines functionality with a simple, off-beat form.

...czyli czołowego polskiego projektanta szkła użytkowego lat 60. i 70. Jak powstał ten szklany wazon z pęcherzykami? Taki efekt powodował m.in. użycie sody.

We szkle powstała idealna liczba pęcherzyków. ❚ Horbowy was the leading designer of home glass objects in the 1960s and 1970s.

How was the glass vase, with bubbles inside, made? Soda was used to produce the bubbly effect. Owing to this ingredient, the perfect quantity of bubbles was produced in the glass.

5 FOTEL TULIPAN the tulip armchair Jego projektantka Teresa Kruszewska twierdziła, że stworzenie fotela to łatwizna. Jej projekt wyróżnia się przede wszystkim formą oraz zmysłową czerwienią tapicerki. Aż trudno uwierzyć, że powstał z... odpadów produkcyjnych (1973 r.) i nigdy nie wszedł do masowej produkcji. ❚ Its designer, Teresa Kruszewska, claimed that designing an armchair was easy, as it had additional parts and a back. This one stands out with its form and the sensual redness of its upholstery. It was made from production waste (1973) and was never mass produced.



26

© M . P.

3 WAZON ZBIGNIEWA HORBOWEGO Zbigniew Horbowy’s vase

THE BEST OF

ikony prl

6

Vela to po łacinie żagiel. Ten kultowy telewizor z lat 70. wypłynął również na rynki zagraniczne. ❚ Vela means "sail" in Latin. This cult TV set from the 1970s was also produced for export.

8 TELEFON ASTER 72 the aster 72 telephone

7 FILIGRANOWE DAMY tiny ladies Figurki z porcelany były sensacją Międzynarodowych Targów Poznańskich w 1959 r. To właśnie wtedy w polskim dizajnie zaczęły dominować opływowe, asymetryczne kształty nazwane organicznymi. Kojarzyły się bowiem ze światem oglądanym pod mikroskopem. ❚ China figurines were all the rage at the International Poznań Fair in 1959.

Asymmetric organic-like shapes were starting to dominate Polish design at the time. They resembled the world as seen through a microscope.

Nowoczesnym dizajnem łamał przedwojenne zasady symetrii.

Ten kultowy model z lat 70. został doceniony nawet w Ameryce Południowej, dokąd eksportowano kolejne jego wersje. ❚ It broke away with the pre-war symmetry rules with its modern design. The cult telephone model made in the 1970s became highly popular in South America, and its newer versions were exported there for a long time thereafter.

9 FOTEL RM 58 the rm 58 armchair Swoją organiczną formą zachwycił samego Le Corbusiera. Fotel wykonany z laminatu poliestrowo-szklanego autorstwa Romana Modzelewskiego był pierwszą w Polsce realizacją z tego tworzywa, ale nigdy nie wszedł do masowej produkcji. Dziś w asortymencie studia Vzór. ❚ This one impressed no less a personage than Le Corbusier. The armchair, designed by Roman Modzelewski, was made of polyester and glass laminate – the object in Poland to be made from these materials. It was never mass produced, but is now available at Vzór.

10 SKUTER OSA the osa scooter

11 ADAPTER BAMBINO the bambino gramophone Nie bez powodu swoją nazwą nawiązuje do włoskiej elegancji. Produkowany od 1963 r. w zakładach Fonica w Łodzi, wybrzmiewał prawie na każdej prywatce. ❚ The name is a nod towards Italian elegance – and not without reason. This gramophone, first produced in the Fonica factory in Łódź in 1963, was an indispensable element of any house party.



28

© M . P.

„Pomoc w pracy, oszczędność czasu, rozrywka i wypoczynek”.

Tak brzmiało hasło reklamowe skutera, który jako jedyny w PRL-u doczekał się seryjnej produkcji. Poza wyglądem zachwycał też szybkością. ❚ "Helps in your job, saves you time, provides entertainment and relaxation”. This was the ad slogan for the only mass produced scooter in Communist Poland. Apart from looking great it achieved impressive speeds.

THE BEST OF

ikony prl

14 APARAT ALFA the alfa camera 12

Zabawka drewniana „Żaba” (proj. Małgorzata i Wojciech Małolepsi) została pierwotnie zaprojektowana dla syna jej twórców. ❚ The wooden toy “Frog” (designed by Małgorzata and Wojciech Małolepszy) was first made for the designer couple’s son.

13 SERWIS DO KAWY INA ina coffee set Zaprojektowany w Ćmielowie w 1962 r. przez Lubomira Tomaszewskiego. Serwis przeznaczony był dla 6 osób, a jego kształt, inspirowany światem organicznym, pozwalał na wygodne nalewanie z minimalnym obciążeniem dłoni. ❚ Designed in Ćmielów in 1962 by Lubomir Tomaszewski. It is a coffee set for 6 and its shape was inspired by the organic world and made serving coffee easy.

15 ZEGAR KOMINKOWY Z 312-1 mantlepiece clock Z 312-1 Ten futurystyczny zegar wyrażał tęsknotę za wyższym standardem życia. Kominek w czasach PRL-u był bowiem jedynie marzeniem. Swoim kształtem (hełm kosmonauty) nawiązuje natomiast do podbojów kosmosu z lat 50. i 60. ❚ The shape of this futuristic clock resembles an astronaut’s helmet and alludes to the conquest of space in the 1950s and 1960s.

Hit lat 60., dzisiaj synonim słowa vintage.

Traktowany był bardziej jako część ubioru niż profesjonalny sprzęt fotograficzny. Produkowany w różnych odmianach kolorystycznych zdobył uznanie wśród kolekcjonerów na całym świecie. ❚ A 1960s bestseller, and a truly vintage gem. It was treated more as a fashion accessory than a professional camera. It was manufactured in different colour versions and was popular all over the world.

16 MEBLOŚCIANKA KOWALSKICH Kowalski shelves Normatyw z 1959 r. wyznaczał maksymalny metraż 48 m2, czyli tzw. M4. Meble segmentowe, ze słynną meblościanką na czele, wg projektu Bogusława i Czesławy Kowalskich, doskonale wpisywały się w ówczesne standardy. ❚ The 1959 housing standards provided for a maximum apartment area of 48 sq. m. Block furniture, with the famous set of shelves designed by Bogusław and Czesława Kowalski, were perfectly suited to those small flats.

Zabawka czy dzieło sztuki? Konik na biegunach (1979 r.) wg projektu Andrzeja Latosa to już żywa legenda. Powstał z jednej sosnowej deski i zachwyca swoją geometrią na całym świecie. ❚ A toy or a work of art? The rocking horse (1979) designed by Andrzej Latos is now a living legend. It was made from a single pine plank and it enchants everyone around the world with its geometry.

30

© M . P.

17 KONIK NA BIEGUNACH rocking horse

I N S P I R AT I O N S

zespoły akrobacyjne

D O G Ó RY N O GA M I upside down MIJANKI, BECZKI, PĘTLE, KORKOCIĄGI I ŚWIECE ZAPIERAJĄ DECH W PIERSIACH. POTRZEBA DO TEGO KUNSZTU PILOTAŻU I ZEGARMISTRZOWSKIEJ PRECYZJI. ZESPOŁY AKROBACYJNE TO CZĘSTO WIZYTÓWKI SIŁ POWIETRZNYCH. ❚ ROLLS, LOOPS, SPINS AND VERTICAL CLIMBS ALL LOOK SENSATIONAL, BUT REQUIRE EXQUISITE PILOTING SKILLS AND THE UTMOST PRECISION. DISPLAY TEAMS ARE USUALLY THE PUBLIC FACE OF THE AIR FORCE.

©CREDITS

TEKST | BY KONRAD MAJSZYK

32

RED ARROWS to zespół RAF z brytyjskiego Scampton. Kręcą akrobacje na odrzutowcach BAE Hawk. Każdy z pilotów musi mieć minimum 1,5 tys. godz. nalotu i jeden lot bojowy samolotem Tornado lub Harrier. ❚ The RED ARROWS is a RAF squadron based in Scampton, UK. The pilots perform aerial manoeuvres in BAE Hawk trainers. They are all required to have a minimum of 1,500 flying hours and to have completed at least one front-line tour in a Tornado or Harrier jet.

33

I N S P I R AT I O N S

zespoły akrobacyjne

Dwa myśliwce F-16 zespołu THUNDERBIRDS z amerykańskiej bazy Nellis w Nevadzie w locie odwróconym. Na zdj. u dołu: ORLIKI to 9 turbośmigłowych samolotów PZL-130, które stacjonują w 42. Bazie Lotnictwa Szkolnego. ❚ Two F-16 fighters from the THUNDERBIRDS team from the Nellis Air Force Base in Nevada in inverted flight. Bottom image: The ORLIK is one of nine turboprop PZL-130 machines stationed at Training Air Base No. 42.

34

Piloci z FRECCE TRICOLORI w samolotach Aermacchi MB-339 podbili serca widzów Air Show w Radomiu w sierpniu br. Na zdjęciu „trójkolorowi” przy użyciu zasobników smugowych kreślą na niebie flagę Włoch. ❚ FRECCE TRICOLORI pilots in Aermacchi MB-339 jets made a strong impression at the Radom Air Show in August. The photo depicts the “three-coloured team” using smoke machines to draw a flag of Italy in the sky.

35

I N S P I R AT I O N S

zespoły akrobacyjne

BIAŁO-CZERWONE ISKRY to wojskowy zespół z Dęblina, który lata na szkolno-treningowych samolotach TS-11. Podczas Air Show w Radomiu ich sześć Iskier zaprezentowało się we wspólnym przelocie z biało-czerwonym Boeingiem 737 MAX LOT-u. ❚ The WHITE-AND-RED SPARKS is a Polish military display team based in Dęblin. The team flies TS-11 trainer jets. Six Iskra machines accompanied a LOT red-and-white Boeing 737 MAX at the Radom Air Show.

36

© G E T T Y I M AG E S ( 4 ) , A D O B E STO C K ( 2 ) , M . P.

Piloci z PATROUILLE DE FRANCE przecinają niebo samolotami szturmowymi Alpha Jet. To duma sił powietrznych znad Sekwany. Na zdj. u dołu: Grupa ŻELAZNY korzysta m.in. z samolotów Zlin Z-50 i Extra-330LC. Podczas Air Show w Poznaniu w maju br. wykonali na niebie wielki znak Polski Walczącej. ❚ PATROUILLE DE FRANCE pilots crisscross the sky in Alpha Jet attack jets. The squadron is the pride of the French air force.

Bottom image: The ŻELAZNY display team flies Zlin Z-50 and Extra-330LC aircraft. They drew a giant emblem of the Polish Underground State at the Poznań Air Show in May.

37

WHY

Kuba

Havana

MÓWISZ KUBA, MYŚLISZ: RUM, CYGARA I SALSA, RAJSKIE PLAŻE I DEKADENCJA HAWANY. DAJ SIĘ ZAUROCZYĆ NAJBARDZIEJ ENERGETYCZNEJ WYSPIE ŚWIATA. ❚ YOU SAY CUBA, YOU THINK: RUM, CIGARS AND SALSA, HEAVENLY BEACHES AND THE DECADENT ATMOSPHERE OF HAVANA. LET YOURSELF FALL IN LOVE WITH THE WORLD’S MOST ENERGETIC ISLAND.

KUBA

tekst | by tomasz cholaś

cuba

ZAWITAJ DO PORTU visit the port

Ulice Hawany są jak muzeum motoryzacji. Porzucone przez Amerykanów w latach 50. fordy, chevrolety i cadillaki wciąż są na chodzie. Przejedź koniecznie jednym z nich m.in. obok Kapitolu wzorowanego na tym waszyngtońskim. ❚ The streets of Havana are like a museum of old cars. The Chevrolets, Fords and Cadillac left there by the Americans in the 1950s are still in use. Be sure to go on a cruise of the city and see the Capitol styled after the US version.

Rum to obok cygar towar eksportowy Kuby.

Wytwarzany z trzciny cukrowej leżakuje później w dębowych beczkach. ❚ Rum is the other key export product of Cuba.

It is manufactured from sugarcane and left to mature in oak barrels.

38

Kuba słynie z najlepszych cygar.

Wszystkie zwijane są ręcznie. ❚ Cuba is famous for the best cigars ever.

Each is rolled by hand.

Wizerunek Ernesta Che Gue­ vary, bohatera kubańskiej rewolucji, na budynku przy pl. Rewolucji w Hawanie. ❚ The image of Ernesto Che Guevar, a hero of the Cuban revolution on a building at Revolution Sq. in Havana.

Targ owoców w mieście Sancti Spíritus, w środkowej Kubie. ❚ A fruit market in Sancti Spíritus in central Cuba.

© S I M E / F R E E , A D O B E STO C K ( 4 ) , I STO C K , M . P.

UROK STARYCH AUT go on a cruise

Port Hawana powstał w 1519 r. i szybko stał się centrum handlu niewolnikami, trzciną cukrową, kawą i tytoniem. Dla obrony przed piratami został silnie ufortyfikowany. Latarnia morska, po wielu przebudowach, została wzniesiona na nowo w 1845 r. ❚ The Havana port was founded in 1519 and soon became a trading hub of slaves, sugarcane, coffee and tobacco. It was fortified heavily to protect it against pirates.

The light house was rebuilt in 1845 after undergoing many renovations.

TWOJE TWOJE ŻYCIE. ŻYCIE. TWOJE TWOJE ZASADY. ZASADY.

TWÓJ TWÓJ PRYSZNIC. PRYSZNIC. TWÓJ TWÓJ RUCH. RUCH. GROHE GROHE SMARTCONTROL SMARTCONTROL

Przyjemność Przyjemność kąpieli kąpieli dzięki dzięki mocy mocy trzech trzech natrysków. natrysków. grohe.pl grohe.pl

WHY

Kuba

NIEBIESKA PLAŻA heavenly beach Varadero to jeden z największych kurortów na Karaibach.

Ciągnie się wzdłuż całego półwyspu Hicacos, ok. 140 km na wschód od Hawany. Tu czeka na ciebie biały, drobny piasek na plaży zwanej Playa Azul (niebieska plaża), której szerokość sięga 100 m. ❚ Varadero is one of the largest resorts in the Caribbean. It runs along the entire Hicacos peninsula, some 140 km East of Havana. The 100-m wide Playa Azul (blue beach) offers tourists exquisite white sand.

ORZEŹWIAJĄCE MOJITO a refreshing mojito Bodeguita del Medio w Trinidadzie to brat słynnego hawańskiego baru o tej samej nazwie, gdzie Ernest Hemingway popijał mojito. Poczuj się jak autor Pożegnania z bronią, pijąc drinka na bazie rumu, limonki i mięty i słuchając kubańskiej muzyki na żywo. ❚ Bodeguita del Medio in Trinidad is the brother of the famous bar in Havana under the same name where Ernest Hemingway would drink his mojitos. Get a feel of what it was like for the famous author sipping on a mojito and listening to live Cuban music.

MAGICZNY TRINIDAD magical trinidad

LOT apla Kaleidoscope.pdf

Wypalanie kawy, dolina Viñales. Obok: picadillo, wołowina z ryżem i fasolą. ❚ Roasting coffee in Viñales Valley. Picadillo, beef, rice and beans.

Ołtarz wyznawców santerii, synkretycznej religii pochodzenia afrykańskiego ❚ An altar of the followers of Santeria, a religion originating in Africa.

1

14.02.2018

15:08

MIASTO SZTUKI a city of art

Centrum sztuki afrokubańskiej w Hawanie to Callejón de Hamel. Tę podniebną galerię namalował Salvador Gonzáles Escalona. ❚ The centre of Afro-Cuban art in Havana is the Callejón de Hamel painted by Salvador Gonzáles Escalona.

ULICE TAŃCZĄ dancing in the streets Kuba to najbardziej rozśpiewana i roztańczona wyspa świata. Muzyków grających w klimacie Buena Vista Social Club można spotkać na każdej ulicy. ❚ Cuba is an island where people dance and sing the most. You can come across excellent musicians playing Cuban music everywhere you go.

40

WAW–VRA–WAW 1 raz w tygodniu ❚ once a week rejsy czarterowe ❚ charter flights Więcej informacji na ❚ More information on lot.com

© S I M E / F R E E ( 2 ) , A D O B E STO C K ( 2 ) , I STO C K ( 4 ) , M . P.

Kolonialna starówka Trinidadu, nazywanego klejnotem Kuby, wpisana jest na listę UNESCO. Tradycje hiszpańskie splatają się tu z obyczajami miejscowej ludności. ❚ The colonial Old Town of Trinidad dubbed the Cuban gem is listed on the UNESCO world heritage list. Spanish traditions are interweaved with the customs of the local community.

JOURNEY OF A LIFETIME

Miami

P O C Z TÓ W K I Z M I A M I postcards from miami NIESKAZITELNIE BIAŁY PIASEK, PALMY, UROKLIWE WIEŻOWCE, WILLE W STYLU ART DÉCO, LENIWIE SNUJĄCE SIĘ PO ULICACH KABRIOLETY, BARY SERWUJĄCE KOLOROWE DRINKI I... ZACHODY SŁOŃCA. TEGO MIASTA NIE DA SIĘ ZAPOMNIEĆ. ❚ PRISTINE WHITE SANDS, PALM TREES, PICTURESQUE HIGH-RISES, ART DECO VILLAS, CONVERTIBLES MAJESTICALLY DRIVEN AT A SEDATE PACE, BARS SERVING COLOURFUL DRINKS AND...

SUNSETS. THE CITY IS SIMPLY UNFORGETTABLE.



42

©CREDITS

tekst | by michał głombiowski

43

©CREDITS

W

Liść kokkoloby – pocztówka i Ocean Drive nocą. ❚ A postcard leaf from a Seagrape tree. Ocean Drive at night.

Miami

ciąż potrafię odtworzyć w głowie ten motyw: dynamiczna, syntezatorowa muzyka będąca tłem do szybko zmieniających się obrazów. Migoczących w słońcu kokosowych palm, motorowych łodzi pędzących po falach, betonowych drapaczy chmur, drinków i odzianych w garnitury ważniaków. Lata 80. Czołówka serialu Miami Vice (Policjanci z Miami). Seria wyniosła na szczyt sławy Dona Johnsona, który grał rolę Sonny'ego Crocketta, wyluzowanego policjanta rozprawiającego się z mafiosami i mieszkającego na jachcie z krokodylem. Ten serial to moje dzieciństwo. Teraz byłem w tym samym miejscu, w którym Sonny biegał z pistoletem w dłoni. Kręcone w South Beach Miami Vice okazało się dla tego miasta czymś więcej niż tylko telewizyjnym obrazkiem. W pierwszych odcinkach serialu powracającym motywem były zmagania stróżów prawa z przestępcami kryjącymi się w zaniedbanych, niemal pustych budynkach. Filmowcy nie musieli wówczas głowić się nad scenografią – większość budynków w South Beach tak właśnie wyglądała, a obszar słynął z biedy i przestępczości. No właśnie, wyglądała. Bo dziś to jedna z najbogatszych dzielnic handlowych. Miami Vice miał w tej metamorfozie swój udział. Serial zwrócił uwagę świata na South Beach. Pod koniec lat 80. za-

I can still play the theme in my head – dynamic synth music as a backdrop for fast-changing images. Coconut trees shimmering in the sun, speedboats zipping over waves, concrete sky scrapers, drinks, and bigwigs in suits. The Eighties. The opening credits of Miami Vice. This sensationally popular TV series catapulted Don Johnson to fame. Johnson played Sonny Crocket, a laid-back police officer who locked horns with the mafia and lived on a yacht with a crocodile. This show was my childhood. I used to gape at it in a stupor every week. And one day I found myself in the very same place where Sonny used to run around with his pistol drawn. Shot in South Beach, Miami Vice became much more than just a televised image of the city. Police officers pitted against criminals hiding out in dilapidated and almost deserted buildings was a recurring motif in the first few episodes. At the time, these shooting locations were all too readily available – most of the buildings in South Beach looked the part and crime was rife in this poverty-stricken neighbourhood. All past tense. Today, South Beach is one of the city’s most affluent and thriving commercial districts. And Miami Vice contributed to its makeover. The show drew the world’s attention to South Beach. Big names in the fashion industry began to move there in the



44

© G E T T Y I M A G E S , S I M E / F R E E ( 2 ) . P O P R Z E D N I E S T R O N Y/ P R E V I O U S P A G E S : G E T T Y I M A G E S

JOURNEY OF A LIFETIME

NOWE INICJATYWY W ŚRÓDMIEŚCIU POWSTAJĄ Z MYŚLĄ O MIESZKAŃCACH: SCENA ARTYSTYCZNA, KUBAŃSKIE KABARETY ZAMIAST DYSKOTEK I SWOJSKIE BARY TACOS. NEW BUSINESSES ARE SPRINGING UP IN AND AROUND THE CENTRE OF TOWN WITH THE LOCALS IN MIND: A VIBRANT ARTS SCENE, AND CUBAN COMEDY CLUBS ARE REPLACING DISCOS AND HOMELY TACO BARS.

częli napływać tu specjaliści od branży modowej, a za nimi artyści, projektanci i inwestorzy. Przez kolejne dekady dzielnica przemieniała się w wyszlifowaną perłę, stając się symbolem miasta.

KRAINA WIECZNEJ IMPREZY Więc i ja wylądowałem na nieskazitelnie białym piasku, wśród palm i urokliwych wieżowców. – Skąd jesteś, czego szukasz w życiu? – zapytała nagle młoda dziewczyna, która usiadła obok. Po krótkiej pogawędce głównie o tym, jak żyje się w Miami, wycałowała mnie bez skrupułów, nie bacząc na to, że poznaliśmy się przed momentem i że prawdopodobnie nigdy więcej się nie zobaczymy. Wiedziałem już, że Miami to miasto bliskości. Tysiąca pocałunków, muśnięć dłonią, zapachów wciskających się do nosa.

Wkrótce potem przeniosłem się do nadmorskiej knajpki skleconej z kilku desek. Barman nalał mi The Hurricane, jeden z całej plejady drinków, które w tym mieście sączy się nieustannie. W końcu byłem w South Beach, krainie wiecznej imprezy. Położona na wschód od śródmieścia wyspa Miami Beach, połączona z lądem samochodowymi estakadami, jest gwiazdą tego miasta. Światem lśniących bielą zębów, joggingu, sunących leniwie ferrari i rolls-royce’ów.

Nie miałem ferrari, poruszałem się więc po tym skrawku lądu pieszo. Chodniki były szerokie, tłoczne i pulsujące życiem. Trzymały się linii wody, co jakiś czas

late 1980s, followed by artists, designers and investors. Over the next couple of decades, the neighbourhood was gentrified beyond recognition and became a symbol of the city.

THE LAND OF NEVER-ENDING PARTIES So here I was, walking on pristine white sand, amid palm trees and picturesque skyscrapers. “Where are you from? What do want in life?” I was suddenly asked by a young girl who had just sat down next to me.

After a short conversation about life in Miami, she kissed me, although we’d only just met and would probably never see each other again. I already knew that Miami meant closeness. Thousands of kisses, brushes of hands, and fragrances.

Shortly afterwards, I went to a ramshackle weatherboard bar by the sea. The bartender poured me a pint of “The Hurricane”, one of the many drinks sipped all day here. After all, I was in South Beach, the land of never-ending parties. Located east of city centre on

Górne zdj.: siedziba Beach Patrol przy Ocean Drive. ❚ Top image: Home of the Beach Patrol on Ocean Drive.

Boat.



45

Bar z kubańskim jedzeniem przy Calle Ocho w dzielnicy Little Havana. Poniżej: Food trucki przy Miami Beach. Jeden z kolorowych domków ratowników. ❚ A bar serving Cuban food at Calle Ocho in Little Havana. Food trucks on Miami Beach.

A colourful lifeguard house.

Miami

odbijając w głąb wyspy, by przecisnąć się pomiędzy zachwycającymi willami i domami w stylu art déco.

Miami nie wymyśliło art déco, oddało mu się jednak całym sercem. To jedno z największych skupisk architektury tego XX-wiecznego stylu na świecie. W południowym słońcu pastelowe ściany domów lśniły jak małe klejnociki. Każdy detal był przemyślany – okna naśladujące iluminatory, wieżyczki niczym kapitańskie mostki, obłe kształty każące dopatrywać się w nich linii okrętowych kadłubów, balkony o drewnianych balustradach, wyglądające jak pokład statku. To wszystko miało w sobie jednak jakąś „amerykańskość”, było na-

POD KONIEC LAT 80. DO SOUTH BEACH ZACZĘLI NAPŁYWAĆ SPECJALIŚCI OD BRANŻY MODOWEJ, ARTYŚCI I INWESTORZY. FASHION INDUSTRY SPECIALISTS, ARTISTS AND INVESTORS BEGAN TO MOVE TO SOUTH BEACH IN THE LATE 1980S. 46

islands connected to the mainland via overpasses, Miami Beach is the star of the city. This is a world of sculpted stomachs, dazzling white teeth, jogging, and convertibles majestically driven at a sedate pace.

Not having a Ferrari of my own, I had to cover this stretch of land on foot. The pavements were wide, crowded and vibrating with life. They ran along the waterfront, sometimes veering off into an island to zigzag through spectacular villas and Art Deco houses. Miami did not invent Art Deco, but it certainly embraced it with a passion. This is one of the largest districts in the world where this 20th-century style is on full display. Pastel-hued facades glittered like little gems in the southern sun. Each detail was wellthought-out – windows made to resemble ships’ portholes, turrets modelled on captains’ bridges, oblong shapes inspired by ships’ hulls, and balconies with wooden railings made to look like ships’ decks. Everything had an “American” quality to it, but also bore the mark of local architects. Pastel colours, literalness, neon inscriptions. Walking between these houses made me feel very much at home. I knew these images from countless American movies, postcards, books and album covers. They all struck a familiar chord. I ended my excursion in a store chock full of magnets and 1940s and 1950s style posters. I left the place laden with all sorts of gadgets – as if my shopping spree could have made the world look like it used to.

©ISTOCKPHOTO (2), ADOBE STOCK

JOURNEY OF A LIFETIME

znaczone mentalnością tutejszych architektów. Pastelowe kolory, dosłowność, neonowe napisy. Wędrując między domami, czułem się swojsko. Te obrazy znam z amerykańskich filmów, pocztówek, okładek książek i płyt. Moją wycieczkę skończyłem więc w sklepiku pełnym magnesów i plakatów w stylu lat 40. i 50., z którego wyszedłem obładowany tak, jakby te zakupy mogły sprawić, że świat znów będzie wyglądał jak kiedyś.

Gdy siadłem przy stoliku w kawiarni i zabrałem się do wypisywania pocztówek, zauważyłem, jak kilka osób przemierza niedaleki trawnik, zbierając duże skórzaste liście. Zaciekawiony przejrzałem internet w poszukiwaniu nazwy niskich drzew, wokół których krążyli.

Kokkoloba gronowa. – Mówimy na nie liście pocztówkowe – wyjawiła mi młoda kobieta z naręczem znalezisk w dłoni. – Możesz je wysłać zamiast widokówki.

Zostawiasz je na poczcie, stemplują je i fru, idą w świat.

Wyobraź sobie, wysyłasz prosto do domu swojej mamy albo ukochanej kawałek Miami!

MAPA ZAPACHÓW Miałem już nieco dość kolorowych drinków w śródmieściu, przerzuciłem się więc na lokalne piwo. W Wyn-



©CREDITS

REKLAMA



47

Graffiti w Wynwood Art District i Bongos Cuban Cafe. ❚ Top image: View of the city. Graffiti in Wynwood Art District.

Bongos Cuban Cafe.

48

Miami

wood działa kilka małych browarów, w których można skosztować trunku lanego niemal bezpośrednio z kotła warzelnego. – Jeszcze 15 lat temu Miami żyło dla turystów – powiedział mi właściciel Veza Sur Brewing Co., podsuwając kufel Double India Pale Ale, piwa o pomarańczowym odcieniu. – W South Beach wciąż tak jeszcze jest, pozostałe rejony miasta poszły jednak po rozum do głowy. Nowe inicjatywy w śródmieściu i okolicach powstają z myślą o mieszkańcach. To nie są już tylko kolejne hotele i kluby, ale dynamiczna scena artystyczna, kubańskie kabarety zamiast dyskotek i swojskie bary tacos w miejscu szpanerskich klubów.

Zaniedbana do niedawna dzielnica Wynwood zmieniła się w stolicę sztuki, Little Havana tętni życiem przybyszów z Kuby, Downtown z Freedom Tower i innymi

When I sat at a table in a cafe bar and began to scribble my postcards I noticed a number of people walking around a nearby lawn, collecting large leathery leaves. Intrigued, I browsed the Internet to find out the name of the short trees they were walking around.

The seagrape. “We call them leaf postcards”, said a young woman holding a bunch of leaves in her hand. “You can send them instead of a postcard. You leave them at the post office, where they put a stamp on them, and off they go all around the world.”

THE FRAGRANCE MAP I got fed up with the brightly-coloured drinks that seemed to be permanently fixed to the hands of South Beach regulars and switched to local beer in downtown Miami. Wynwood has several breweries where you can try their products straight from the vat.

“15 years ago Miami lived for tourists”, the owner of the Veza Sur Brewing Co. told me as he handed me



©GET TYIMAGES,ISTOCKPHOTO, ADOBE STOCK

JOURNEY OF A LIFETIME

Miami

drapaczami chmur żyje biznesem i kulturą, Coconut Grove zachwyca historycznym ratuszem i rezydencjami z XIX i XX w., Key Biscayne willami gwiazd, a Miami Design District usiane jest galeriami, butikami, sklepikami projektantów i ulicznymi rzeźbami. Te miejsca coś jednak łączy: każde ma swój odrębny zapach.

W gorącym powietrzu wszystko czuć wyraźnie. Nuty

MIAMI TO JEDNO Z NAJWIĘKSZYCH NA ŚWIECIE SKUPISK ARCHITEKTURY W STYLU ART DÉCO. MIAMI BOASTS THE LARGEST NUMBER OF ART DECO-STYLE BUILDINGS IN THE WORLD.

10 Ulica przy Ocean Drive. ❚ 10 street at Ocean Drive.

50

tworzą plątaninę skojarzeń, mapę miasta. Zapach rozpalonego piasku na plaży, słone powietrze nad morską wodą, kwiaty pomarańczy, ulatujący z rur wydechowych słodkawy zapach palonej benzyny, dym z cygar ćmionych przez facetów w jasnych garniturach. Ostra nuta kaszmirowej bluzki w artystycznym butiku, kukurydziany zapach niefiltrowanego piwa. Ślady wędrówek przez Miami, które nigdy nie gasną i nagle, zupełnie niespodziewanie, przypominają ci o tym mieście, nawet jeżeli pozostawiłeś je już tysiące kilometrów za sobą. ■

a jug of Double India Pale Ale. That hasn’t changed in South Beach, but other districts have finally come to their senses. New business are springing up in and around the centre of town and not just new hotels and clubs, but a really vibrant arts scene. Cuban comedy clubs are replacing discos and flashy clubs where you might be let in if you’ve worked out in the gym for a year are giving way to homely taco bars. Wynwood, a rundown neighbourhood until recently, has evolved into the capital of art. Little Havana is bursting with life and teeming with Cubans. The city centre, with its Freedom Tower and other skyscrapers, is a business and cultural hub. Coconut Grove bewitches with its historic city hall and 19th and 20th-century mansions, while Key Biscane has villas owned by stars. The Miami Design District is home to countless galleries, boutiques, designer stores and street sculptures. These places all have one thing in common – they all have their own unique fragrances, which become very pronounced in the hot, subtropical air. Their notes form a tangle of associations, effectively creating a map of the city. The scent of hot sand on the beach, salty air hovering above ocean waves, orange blossom, the sweetish scent of combusted petrol emitted from exhaust pipes, and the cigar smoke puffed by men in brightly coloured suits, and many, many more... ■

© G E T T Y I M AG E S , A D O B E STO C K , M . P.

JOURNEY OF A LIFETIME

rekomendacje ❚ recommendations Miami oferuje też sporo miejsc, do których warto się wybrać z całą rodziną.

Są wśród nich zoo z gatunkami zwierząt z całego świata i kompleks Vizcaya.

Miami also offers quite a host of places for whole familieis. These include a zoo with animal species from all over the world and the Vizcaya complex.

GDZIE NOCOWAĆ Where to sleep ■ OB SUITES BRICKELL MIAMI

Niektóre urządzone we współczesnym stylu apartamenty mają kuchnie. Do dyspozycji gości są odkryty basen, kort tenisowy i sauna.

Odległość od międzynarodowego lotniska w Miami to ok. 16,5 km. ❚ Some are decorated in a modern style and some have kitchenettes.

Guests can use an outdoor swimming pool, a tennis court and sauna. The distance from the international airport in Miami is approx.

16.5 km.

1451 South Miami Avenue, Brickell, Miami

■ ATTON BRICKELL MIAMI

CO ZWIEDZIĆ What to see ■ MIAMI ZOO

Wizyta w najstarszym i największym (aż 304 ha) ogrodzie zoologicznym na Florydzie to świetny pomysł na aktywne popołudnie dla całej rodziny. Spotkacie tu ponad 3 tys. zwierząt i 500 gatunków z całego świata. Najmłodsi mają tu specjalną strefę, w której mogą podziwiać zwierzaki z bliska, a na stałej ekspozycji zobaczyć małe gatunki gadów, płazów i owadów, ogrody z motylami i karuzelę poświęconą poszczególnym zwierzętom. ❚ A visit to the oldest and largest (304 ha) zoo in Florida is a great idea for a fun-packed family afternoon. The zoo is home to over 3,000 animals and 500 species from all over the world. There is a special zone for kids where they can see the animals up close. Other attractions include a merry-goround dedicated to the different animals as well as a special section for small species of reptiles, amphibians, insects and butterflies.

Miami-Dade County, Florida

■ VIZCAYA MUSEUM AND GARDENS

Niektórzy mówią na to ukryty klejnot Miami.

Na kompleks składają się m.in. zabytkowa willa (gdzie znajdziecie pokaźny zbiór antyków, najstarsze podchodzą z XVI w.) i rozległe ogrody w stylu włoskiego renesansu. ❚ Some call it the hidden gem of Miami. The complex comprises among others a historic villa (with a rich collections of antiques, the oldest dating back to the 16th century) and a large Italian Renaissance-style garden.

3251 South Miami Avenue, Florida

GDZIE ZJEŚĆ Where to eat ■ THE CAPITAL GRILLE

Hotel oferuje basen na dachu. Jest położony w dzielnicy Brickell, 2 km od muzeum i ogrodu Vizcaya oraz 6,2 km od hali sportowej American Airlines Arena. Do dyspozycji gości są restauracja, siedem sal konferencyjnych i centrum biznesowe. ❚ The hotel has a rooftop swimming pool. It is located in the Brickell district, at 2 km from the Vizcaya museum and garden and at 6.2 km from the American Airlines Arena sports hall. There is a restaurant, seven conference rooms and a business centre on the premises.

1500 Southwest 1st Avenue, Brickell, Miami

Co tu polecamy? Krewetki na ostro, łososia z awokado i mango serwowanego z sałatką 1 14.02.2018 15:08 z pomidorów oraz grillowanego kurczakaLOT apla Kaleidoscope.pdf – tu podają z opiekanymi ziemniakami ■ REGENCY HOTEL MIAMI i karmelizowaną cebulą. Ponadto spory wybór Obiekt oferuje bezpłatne wi-fi, odkryty basen, win i obsługa bez zastrzeżeń. ❚ What do we restaurację oraz transfer lotniskowy. Na terenie recommend? Shrimps in hot sauce, salmon hotelu Miami Regency mieści się całodobowa with avocado and mango served with tomato siłownia i spore centrum biznesowe. Goście salad and grilled chicken. Everything is served mogą również skorzystać z płatnego transferu with a side dish of bakes potatoes and glazed do centrum handlowego Dolphin Mall. Hotel onions. A wide selection of wines and good prowadzi też wypożyczalnię samochodów. ❚ service.

The hotel offers free WiFi internet, an outdoor 444 Brickell Ave, Miami swimming pool, a restaurant and airport transfer. There is a 24h gym and a large business ■ THE SPILLOVER centre on the premises. Transfer to the Dolphin Tu ponoć zjecie najpyszniejsze żeberka Mall is available at a charge. The hotel also ofw mieście (podawane z frytkami – a jakże fers car rental services.

– i sosem musztardowym). Ponadto w karcie 1000 Northwest Le Jeune Road, Miami m.in. wędzone lokalne ryby i wegański placek robiony na miejscu z czerwonymi ziemniakami, brukselką, kalafiorem, awokado i domowej roboty salsą. Także wielbiciele kolorowych drinków nie powinni tu narzekać. ❚ This is allegedly the place to go for the best ribs (served with fries and mustard sauce). Moreover, the menu features smokes 4 razy w tygodniu ❚ 4 times local fish and a vegan pie made with red a week potatoes, Brussel sprouts, cauliflower, avocado and home-made salsa. If you are a fan of rainbow-coloured cocktails, you will not be Więcej informacji na ❚ More disappointed.

2991 Grand Ave, Miami information on lot.com

WAW–MIA–WAW

51

Sopot



54

©CREDITS

MY POLAND

MY POLAND

Sopot

W S Z YS T K I E D R O G I P R O WA DZ Ą N A P L A Ż Ę all roads lead to the beach SOPOT OD PONAD STU LAT SZCZYCI SIĘ MIANEM RIWIERY PÓŁNOCY. CZY PODLEGAJĄC CORAZ WIĘKSZYM ZMIANOM, NADAL NIĄ POZOSTANIE? OCZYWIŚCIE! ❚ SOPOT HAS BEEN KNOWN AS THE RIVIERA OF THE NORTH FOR OVER A HUNDRED YEARS. CAN IT REMAIN THAT WAY DESPITE THE MAJOR CHANGES IN THE PIPELINE? OF COURSE IT CAN.

©CREDITS

tekst | by michał głombiowski



55

1. Plaża Karlikowo.

2. Krzywy Domek przy Bohaterów Monte Cassino powstał w 2004 r. 3. Ulica Bohaterów Monte Cassino to z kolei jeden z najsłynniejszych deptaków w Polsce. ❚ 1. The Karlikowo Beach. 2. Crooked House at Bohaterów Monte Cassino street was erected in 2004.

3. The Bohaterów Monte Cassino street is one of the most popular promenades in Poland.

56 56

1

dy miałem kilkanaście lat, sopocki klub SPATiF zdawał mi się miejscem stworzonym dla mnie. Wchodziło się do niego – tak jak i dziś – po stromych stopniach w drewnianej klatce schodowej, by zanurzyć się w atmosferę artystycznej bohemy. Wchłaniałem ją głęboko i łapczywie.

SPATiF obiecywał więcej niż wszystkie inne miejsca w Sopocie. Jego bywalcy – najmłodsi w okolicach czterdziestki – wydawali mi się wtedy przybyszami z innej galaktyki. My – zaglądające tu z uporem licealne szczyle – stanowiliśmy mniejszość. Traktowano nas trochę po ojcowsku, ale bez patrzenia z góry. Siadywaliśmy przy stolikach malarzy, poetów, dziennikarzy, a oni snuli te swoje opowieści, przemycając gdzieniegdzie życiowe rady, z których mogliśmy równie dobrze skorzystać, jak i zaraz o nich zapomnieć.

Od tamtych czasów Sopot się zmienił. Z jego mapy zniknęły niemal wszystkie miejsca, które znałem z dzieciństwa. Miasto obrosło potężnymi budynkami, luksusowymi apartamentami dla letników i knajpkami rodem z zachodnich stolic. Zniknęły drewniane budki i betonowe klocki w dole Monciaka – ulicy Bohaterów Monte Cassino, jednego ze słynniejszych deptaków w Polsce – a w ich miejscu pojawiły się rzędy platanów.

Dzięki uporowi prezydenta miastu udało się uchronić przed zalewem ulicznych reklam i sezonowej tandety.

PIEROGI PANI DZIDZI Dumałem o tym, sącząc kawę w SPATiF-ie. W miejscu odwróconym plecami do najnowszych trendów. Trochę zaniedbanym, ze ścianami wyklejonymi zdjęciami i pomazanymi flamastrami. Nie znającym chemexów, dripperów i zielonej kawy. Serwującym za to espresso z wiekowej maszyny i ruskie pierogi lepione przez panią Dzidzię i gotowane przez pana Wojtka. Siedząc przy obitym blachą barze, przypominałem sobie te

When I was a teenager, the SPATiF club in Sopot was a place that seemed to have been created especially for me. You had to climb a wooden staircase to get in and immerse yourself in its bohemian atmosphere (you still do). I imbibed it deeply and greedily. SPATiF promised much more than all the other hangouts in Sopot. The regulars – the youngest were around forty - seemed to have come from another galaxy, while we – pushy high school upstarts who insisted on getting a look-in – were in the minority. They treated us a little paternally, but were never patronising. We sat at tables next to painters, poets and journalists, who would spin yarns peppered with life lessons that we could either embrace or instantly forget.

Sopot has changed since then. All the familiar places from my childhood have long gone. Gigantic buildings have gone up all over the city – luxury apartments for holidaymakers and restaurants modelled on establishments from Western capitals. The wooden stalls and concrete kiosks in the lower section of “Monciak” (ul.

Bohaterów Monte Cassino), one of the most celebrated promenades in Poland, have made way for rows of plane trees. Thanks to the tenacity and perseverance of the mayor, the city has managed to hold billboards, garishness and seasonal tackiness at bay.

© A D O B E S T O C K , I S T O C K P H O T O ( 2 ) . P O P R Z E D N I E S T R O N Y/ P R E V I O U S P A G E S : I S T O C K P H O T O

G

Sopot

A JOURNEY BACK IN TIME Sitting at the steel bar at the SPATiF, I revisit the nights I’ve spent here. I ended many of them by running down the steep steps and out into “Monciak” to feast my eyes on the sight of a city coming to life again.

I would cross Przyjaciół Sopotu Square, then a crowded place surrounded by ugly container kiosks. Today, it’s hemmed in by a ring of modern developments.

3



©CREDITS

MY POLAND

wszystkie spędzone tu noce. Wiele z nich kończyłem, zbiegając nad ranem po stromych schodach wprost na Monciak, by nacieszyć wzrok widokiem miasta budzącego się dopiero do życia. Przecinałem plac Przyjaciół Sopotu, wówczas jeszcze otoczony blaszakami. Dziś okala go pierścień nowoczesnej zabudowy, a do samej plaży da się przejść bez przeskakiwania przez jezdnię, wpuszczono ją bowiem w podziemny tunel. Szedłem ku morzu. W tym mieście wszystkie drogi prowadzą cię w końcu na plażę. Mijałem zbudowany w 1903 r. Zakład Balneologiczny – okazały ślad dawnego Sopotu.

Miasto, które wyrosło z rybackiej wioski, szybko zaczęło mieć kuracyjne aspiracje. Stało się uzdrowiskiem, do którego przyjeżdżano wypełnić płuca powietrzem bogatym w jod, zażywać kąpieli w leczniczych basenach, odpędzać stres w nadmorskim otoczeniu. Wraz z popularnością miasta pojawiły się wille i kamienice. Neogotyckie, secesyjne, neoklasycystyczne i modernistyczne budynki uginające się od wieżyczek, loggii, balkonów, wykuszy, werand i tarasów uczyniły z Sopotu miejsce zupełnie wyjątkowe. Mimo architektonicznych zmian, po ponad wieku, to właśnie te domy tworzą charakter miasta.

©CREDITS

KROKI NA DESKACH Zakład Balneologiczny działa od 1903 r., ale zaledwie kilka lat temu pojawiły się w jego okolicy grzybki inhalacyjne rozpylające mgiełkę z bromkowej wody. Wdychają ją solidarnie zarówno mieszkańcy, kuracjusze, jak i żądni wakacyjnej zabawy turyści. Niektórzy z nich decydują się podjąć trud wdrapania się na wieżę niedaleko wejścia na molo. Na jej szczycie umieszczono światło nawigacyjne dla statków, w rzeczywistości ten budynek powstał jednak w innym celu – jest sprytnie

2

MIASTO OBROSŁO DZIŚ POTĘŻNYMI BUDYNKAMI, LUKSUSOWYMI APARTAMENTAMI DLA LETNIKÓW I KNAJPKAMI RODEM Z ZACHODNICH STOLIC. GIGANTIC BUILDINGS HAVE GONE UP ALL OVER SOPOT IN RECENT YEARS – LUXURY APARTMENTS FOR HOLIDAYMAKERS AND RESTAURANTS MODELLED ON WESTERN CAPITALS.

You don’t even have to cross the road to get to the beach anymore, as there is a pedestrian underpass.

I walk towards the sea. Any road in this city will eventually take you to the beach. I walk past the Balneology Institute, a magnificent remnant of old Sopot. This city, which evolved from a fishing village, soon began to have spa resort aspirations. People came here to fill their lungs with iodine-rich air, bath in pools of healing water, and drive away stress in a seaside environment. As Sopot became popular, distinctive villas and houses began to sprout up in the city. Neo-Gothic, Art Nouveau, Neo-Classical and Modernist buildings adorned with turrets, loggias, balconies, bay windows, verandas and terraces make Sopot unique.

FOOTSTEPS ON PLANKS The Balneology Institute was founded in 1903, but the fountains known as “inhalation mushrooms”, which spray mists of bromine water, only appeared a few years ago. The mist is inhaled by residents, health resort visitors, and tourists. Some of them climb the tower that stands near the entrance to the pier. I used to visit the wooden pier, the longest structure of its type in Europe, to listen to the sound of my own footsteps on the wooden planks at dawn. I would listen to my steps



Sopockie drewniane molo jest najdłuższą tego typu konstrukcją w Europie. ❚ The Sopot wooden pier is the longest such structure in Europe.

58

Sopot

ukrytym kominem odprowadzającym opary z kotłowwhile crossing the 511 metres to the end. I usually took ni gazowej szpitala reumatologicznego.

31 large steps. Having walked those dozens of metres, Na drewniane molo – najdłuższą tego typu konstrukI would turn back to see the sweeping panorama of cję w Europie – zachodziłem po to, by o świcie posłuthe resort. I would look at the bunker buildings of the chać własnych kroków na deskach. W ich akompaniaNorth Baths, now replaced by the eye-pleasing Zatoka mencie czasem przebywałem całe 511 m, aż na kraniec Sztuki. I would gaze at the Theatre on the Beach and pomostu. Zwykle jednak odliczałem 31 dużych krothe tiny Sfinks (sphinx) hidden amid the park greenery.

LOT apla Kaleidoscope.pdf 1 14.02.2018 15:08 ków, które w przybliżeniu odpowiadały długości I would also inspect the Art Nouveau-meets-Baroque pierwszego molo, wzniesionego w 1827 r. przez dr. JeGrand Hotel. rzego Haffnera – ojca tego miasta. Ówczesna konFinally, I would look to the south, to the fishing harstrukcja nie wytrzymywała jednak posezonowych bour. Fishermen’s cottages have been restored with sztormów. Po przejściu tych kilkudziesięciu metrów EU funds, and new stores offering smoked herring and odwracałem się, by spojrzeć na betonowy bunkier Łafresh flounders have opened. They have been a part of zienek Północnych, na miejscu którego stoi już schludSopot ever since the first fishermen arrived here in the na Zatoka Sztuki. Rzucić okiem na gmach Teatru na 13th century. Yet, no, how many spectacular new buildPlaży i majaczący w parkowej zieleni budynek Sfinksa ings are put up, or how many tourists descend on the – klubu, z którego rankiem wysypywali się miłośnicy place, Sopot will always remain what it is – a special imprez. Zawiesić wzrok na secesyjno-neobarokowej seaside city. ■ bryle Grand Hotelu, w którego pokojach gościł we wrześniu 1939 r. Adolf Hitler. Zresztą powojenne lata przyniosły Grandowi bardziej znakomitych gości: Marlenę Dietrich, Gretę Garbo, Czesława Miłosza.

W końcu spoglądałem na przystań rybacką. Gdy jestem WAW–GDN–WAW dziś na molo, nadal to robię. Dzięki unijnym funduszom 6 razy dziennie ❚ 6 times a day rozpadające się domki rybaków odzyskały wigor, pojawiły się sklepiki z wędzonymi śledziami i świeżymi fląGDN–KRK–GDN drami. Tuż obok schną wyciągnięte na brzeg kutry. Są 1 raz dziennie ❚ once a day nieodłącznym elementem Sopotu od czasów, gdy GDN–TLV–DGN w XIII w. pojawili się tu pierwsi rybacy. Obecność kolo1 raz w tygodniu ❚ once a week rowych łodzi daje nadzieję, że niezależnie od tego, ile narodzi się w Sopocie modnych adresów, miasto pozoWięcej informacji na ❚ More information on lot.com stanie wyjątkowym miejscem nad brzegiem morza. ■

©ADOBE STOCK

MY POLAND

EUROPEAN DEST

I

NS O

F

EXCELLE

N CE

TIO NA

Odkryj swój EDEN w Polsce Discover your EDEN in Poland Polska jest piękna, niezwykła i zaskakująca! Nie wierzycie? Zobaczcie te inspiracje! Od 2006 roku, dzięki inicjatywie Komisji Europejskiej EDEN pokazujemy piękne okolice, zachęcamy do zwiedzania Polski. | Poland is beautiful, incredible and surprising. Don’t believe us? Take a look at these inspiring places and see for yourselves. We have been showcasing beautiful places and inviting people to visit Poland through the European Commission’s EDEN initiative since 2006.

RZECZPOSPOLITA PTASIA

❶

❷

DOLINA I BAGNA BIEBRZY ŻYRARDÓW

❺

❸

ŚLĄSKIE SMAKI

WIELOKULTUROWY NURT BUGU

B

ajkowe widoki, niespotykane nigdzie indziej zwierzęta, fantastyczne aktywności dla nowych odkrywców ale i dla zatwardziałych podróżników. Jednym słowem: najciekawsze miejsca w Polsce, które trzeba poznać. ❚ Fairy-tale vistas, animals you won’t find anywhere else, and fantastic activities for novice explorers and seasoned travellers. Simply put, these are the most interesting, must-see sites in Poland.

❹ PRZEMYŚL

❻

❶ ❶

❶ DOLINA I BAGNA BIEBRZY | THE BIEBRZA VALLEY AND WETLANDS Szum rzeki, zapach pól a nocą gwieździste niebo.

Biebrza to niezwykła ostoja dzikiej przyrody.

To także największy park narodowy w Polsce.

Nie bez powodu nazywana jest Ptasim Rajem. ❚ The soft murmur of the river, the smell of the fields, and a sky full of stars. Biebrza is an incredible refuge for pristine nature. It is also the largest national park in Poland. And Biebrza is not called Bird Paradise for nothing. www.biebrza.org.pl www.la-ventura.pl/biebrza/

❷

❷ RZECZPOSPOLITA PTASIA W UJŚCIU WARTY | THE BIRD REPUBLIC IN THE WARTA RIVER MOUTH 8 tys. hektarów malowniczego rozlewiska i sielskie łąki Parku Narodowego „Ujście Warty”. Idealna przestrzeń na Rzeczpospolitą Ptasią – unikalną krainę ptaków. Jesienią w okolicy pojawiają się stada gęsi, dla których jest to przerwa w wędrówce na zimowe lęgowiska. Magiczne widoki! ❚ 8,000 ha of picturesque flood lands and the pretty meadows of the Warta River Mouth National Park.

This is the perfect place for the Republic of Birds – a one-of-a-kind bird sanctuary. In autumn, the area is visited by flocks of geese which have a stopover there on their journey to their winter habitats.

The views are magical. www.tps-unitisviribus.org.pl

polska.travel / poland.travel

Więcej informacji na: / More information at: www.edenpolska.pl

Polska Organizacja Turystyczna w Kaleidoscope

❸ WIELOKULTUROWY NURT BUGU | THE MULTICTURAL BUG RIVER

❸

Nieokiełznana przyroda, przenikające się tradycje prawosławia, katolicyzmu, islamu i judaizmu, dzikie lasy i knieje to magiczne meandry rzeki Bug. Wielokulturowość tej okolicy dodaje niezwykłości i egzotyki. ❚ Amazing wildlife, Russian Orthodox, Catholic, Islamic and Jewish traditions, pristine forests and woodlands, and the magical meanders of the river Bug. The multicultural nature of the area makes it unique and truly exotic. www.lrot.pl/oferta/wielokulturowy-nurt-bugu/

❹ SZLAK KULINARNY „ŚLĄSKIE SMAKI” | SILESIAN TASTES CULINARY ROUTE Prawdziwe bogactwo i różnorodność kulinarna. Szlak Kulinarny „Śląskie Smaki” to najlepsze restauracje i lokale gastronomiczne województwa śląskiego serwujące dania kuchni regionalnej, przygotowane według tradycyjnych receptur. ❚ Genuine culinary diversity and richness.

The „Silesian Flavours” trail abounds in the best restaurants and eateries in Silesia. Regional dishes are made according to traditional recipes. www.slaskiesmaki.pl

❹ ❺ ŻYRARDÓW Dawna stolica polskiego lnu. Niezwykłe miasto z fantastycznym zabytkowym zespołem osady fabrycznej z przełomu XIX i XX w. Miasto od wieków związane było z przemysłem włókienniczym: mieścił się tutaj jeden z najnowocześniejszych zakładów lniarskich w Europie. ❚ The former Polish linen capital.

An incredible town with a fantastic complex of historic factory premises dating back to the late 19th and early 20th centuries. The city was associated with the textile industry for centuries and at one time had one of the most advanced linen production plants in Europe. www.visit.zyrardow.pl

❻

❺

❻ MIASTO TURYSTYCZNE – TWIERDZA PRZEMYŚL | TOURIST TOWN – THE PRZEMYŚL FORTRESS Ponad tysiącletnia tradycja i unikalna galicyjska atmosfera.

Od wieków współistnieją w Przemyślu cztery kultury: polska, ukraińska, rosyjska i żydowska. To też doskonała baza wypadowa w Bieszczady, Karpaty Wschodnie a także do Lwowa. ❚ Over a thousand years of tradition and a unique ambience.

For centuries, Przemyśl was a cultural melting pot where Polish, Ukrainian, Russian and Jewish cultures existed side by side.

Przemyśl is also a great starting point for trips to the Bieszczady Mountains, the Eastern Carpathians, and Lviv. www.visit.przemysl.pl

EDEN to projekt, który ma na celu stworzenie europejskiej sieci uznanych i rozpoznawanych obszarów turystycznych charakteryzujących się wyjątkowymi walorami dla dziedzictwa przyrodniczo-kulturowego Europy. / EDEN is a project aimed at creating a network of recognised and renowned European tourist regions making an exceptional contribution to the natural and cultural heritage of Europe.

BUSINESS

oprogramowanie

P O L S K A C Y F R O WA digital poland SYSTEM KSZTAŁCENIA, GENIALNI PROGRAMIŚCI I APETYT NA WŁASNĄ DOLINĘ KRZEMOWĄ.

Z CYFROWEGO MARUDERA ZAMIENIAMY SIĘ W REGIONALNEGO LIDERA BRANŻY IT. ❚ A ROBUST EDUCATION SYSTEM, BRILLIANT PROGRAMMERS, AND A DESIRE FOR OUR OWN SILICON VALLEY. WE ARE STEADILY CHANGING FROM A DIGITAL LAGGARD INTO A REGIONAL IT LEADER.

©ADOBE STOCK . INFOGRAFIKI: LECH MAZURCZYK

tekst | BY MIROSŁAW KONKEL, PULS BIZNESU

62

C

hcieli podszlifować angielski, więc zapraszali do biura native speakera. A ponieważ zwykle mają dużo roboty, często przekładali pogawędki. Kiedy zobaczyli, że przez miesiąc spotkali się tylko raz, zaczęli działać. Szukali na rynku aplikacji, przez którą można byłoby umawiać się ad hoc: mam czas, więc dzwonię do nauczyciela.

Nie znaleźli takiego produktu, więc go stworzyli. Internetowa platforma Tutlo to Uber dla nauki języków obcych, jak mówią jej autorzy Damian Strzelczyk i Tomasz Jabłoński. System łączy lektorów z krajów anglojęzycznych z osobami, które chcą się uczyć języka. Ruth, Angelo, Candy – nauczyciele są dostępni przez cały dzień, więc lekcję (20 min) można zafundować sobie nawet w przerwie na lunch. Czy Tutlo powtórzy sukces syntezatora mowy Ivona trójmiejskiej spółki Ivona Software, którą w 2013 r. przejął Amazon? Dużo na to wskazuje.

To jedne z setek innowacji potwierdzających klasę polskich programistów, którzy według raportu Hackerrank należą do najlepszych na świecie (ustępują tylko Chińczykom i Rosjanom). Zdobywają uznanie, pracując za granicą lub w otwieranych w naszym kraju globalnych centrach obsługi biznesu. Nie ma tygodnia, byśmy nie słyszeli, że któryś z nich wygrał międzynarodowy konkurs branży IT – w rodzaju TIDE Hackathon 2018 organizowanego przez NATO. WYSOKIE LOTY Skąd się biorą te spektakularne sukcesy?

– Dorobiliśmy się dobrego systemu kształcenia umiejętności programistycznych – odpowiada Marek Kobielski, prezes polskiego oddziału Dimension Data. – Mam na myśli zarówno uczelnie technologiczne, jak i szkolenia, kursy, bootcampy, które pozwalają na zdobycie potrzebnych kompetencji zaledwie w kilka miesięcy. Natomiast Michał Głowiński, dyrektor zarządzający HL Tech, zabiera nas na małą wycieczkę w przeszłość. W latach 80. nie mieliśmy w Polsce komputerów, mieliśmy natomiast ogromne zainteresowanie osiągnięciami sąsiadów z Zachodu. To napędzało ówczesne młode pokolenie do działania. Z ich entuzjazmu czerpią dzisiejsi studenci i absolwenci studiów infor-

They wanted to polish their English, so they invited a native speaker to their office. And because they had a lot on their plate, they often had to postpone their lessons. But having realised that they had only met once, they decided to do something about it. They went searching for an app that would help them make ad hoc appointments: I can call my tutor, when I have time. They didn’t find anything suitable, so they decided to create an app themselves. The Tutlo online platform is the Uber of foreign language learning, according to its creators, Damian Strzelczyk and Tomasz Jabłoński. The app connects teachers from English-speaking countries with students keen to learn the language. Ruth, Angelo, Candy – teachers are available all day long, so you can even arrange lessons (20 minutes) during the lunch break. Will Tutlo repeat the success of Ivona Software, a company from the Tricity that was taken over by Amazon in 2013? Everything points to that.

This is only one of hundreds of innovations that reflect the calibre of Polish programmers, who are among the best in the world, according to a HackerRank report

WARTOŚĆ POLSKIEGO RYNKU IT W ROKU 2017 | VALUE OF THE POLISH IT MARKET IN 2017

5,5%

wzrost polskiego rynku IT w 2017 r. | increase of Polish IT market in 2017

6%

wzrost polskiego rynku IT w 2018 r. (prognoza) | increase of Polish IT market in 2018 (forecast)

12,1 MLD DOL. | USD 12,1 BILLION*

3,5 BLN DOL. | USD 3.5 TRILLION

ŚWIATOWE KOSZTY INWESTYCJI W IT W 2017 R. | GLOBAL IT INVESTMENT COSTS IN 2017 *WEDŁUG KURSU DOLARA Z 29.12.2017, ŹRÓDŁO: IDC, PMR RESEARCH | ** AS PER THE MEAN USD EXCAHNGE RATE AS AT [DATA]

POLSKA ZDECYDOWANIE STĄPA PO NIEZMIERZONYCH OBSZARACH NOWYCH TECHNOLOGII, NA CZELE Z CHMURĄ I MOBILNOŚCIĄ.

POLAND HAS BECOME A COUNTRY THAT TAKES NEW TECHNOLOGIES, INCLUDING CLOUDS AND MOBILITY IN ITS STRIDE.

(they are outperformed only by their Chinese and Russian counterparts). Poles have earned recognition working abroad and in the global business service centres mushrooming here. Every week, we hear that one of them has won an international IT competition, such as NATO’s TIDE Hackathon 2018.

HIGH FLYING What drives these spectacular achievements? “We have managed to put in place a robust system that develops programming skills”, says Marek Kobielski, the CEO of the Polish branch of Dimension Data.

“By that I mean Polish technical universities, as well as training programmes, co-

urses, and boot camps that provide participants with essential skills in a couple of months.” Michał Głowiński, HL Tech Managing Director, takes us on a short journey into the past. “Back in the 1980s, we had no computers in Poland, but we took an enormous interest in the achievements of our western neighbours. This gave the younger generation an incentive to act.

It’s their energy and enthusiasm that adds momentum to modern IT students and graduates. Secondly, and paradoxically, the technological backwardness of socialist Poland encouraged technological development after the political transformations of 1989. The digital economy had to be built from scratch. This helped us 

63

BUSINESS matycznych. Druga sprawa: opóźnienie technologiczne PRL paradoksalnie sprzyjało rozwijaniu technologii po transformacji ustrojowej w 1989 r. Gospodarkę cyfrową trzeba było tworzyć od podstaw, co pozwoliło nam ominąć przestarzałe rozwiązania. Przykładem jest bankowość, która przeskoczyła etap czeków i od razu znalazła się w epoce bankomatów i serwisów internetowych. Nie spoczęliśmy na laurach? Szef HL Tech zaprzecza. Tak jak kiedyś rozpierała nas ambicja gonienia „lepszego” Zachodu, tak w ostatnich latach naszym punktem odniesienia stali się światowi liderzy nowych technologii.

Dzięki temu szybko przeobraziliśmy się z państwa raczkującego w sprawach cyfrowych w państwo zdecydowanie stąpające po niezmierzonych obszarach nowych technologii, na czele z chmurą, mobilnością i internetem rzeczy. ŹRÓDŁA INSPIRACJI Niektóre polskie nazwiska na stałe wpisały się w historię branży. Ekonomistka i biznes­ woman Susan Wojcicki od 2014 r. kieruje

oprogramowanie

Litwa | Lithuania

27

Polska | Poland Czechy | Czech Rep.

254

110 38 Węgry | Hungary

34 Chorwacja | Croatia

LICZBA PROGRAMISTÓW W EUROPIE ŚRODKOWO Białoruś | -WSCHODNIEJ | Belarus NUMBER OF 45 PROGRAMMERS IN CENTRAL AND EASTERN Ukraina | Ukraine EUROPE (w tys. | in thousands)

Słowacja | Slovakia

80

166

Rumunia | Romania

47 Serbia | Serbia

118 51

Bułgaria | Bulgaria

64 Grecja | Greece

POLSCY PROGRAMIŚCI WEDŁUG RAPORTU HACKERRANK NALEŻĄ DO NAJLEPSZYCH NA ŚWIECIE (USTĘPUJĄ TYLKO CHIŃCZYKOM I ROSJANOM). ZDOBYWAJĄ UZNANIE, PRACUJĄC ZA GRANICĄ.

POLISH PROGRAMMERS, WHO ARE AMONG THE BEST IN THE WORLD (FOLLOWNG THE RUSSIANS AND THE CHINESE), ACCORDING TO A HACKERRANK REPORT HAVE EARNED RECOGNITION WORKING ABROAD. serwisem YouTube. Jack Tramiel (właściwie Trzmiel) w 1955 r. założył Commodore, firmę produkującą – kolejno – maszyny do pisania, kalkulatory i komputery domowe.

Opuścił ją w 1984 r., by wykupić Atari, konkurencyjnego producenta mikrokomputerów. Zbudował popularne modele Atari 65XE i Amiga. Jednym z głównych konstruktorów pojazdu księżycowego Lunar Roving Vehicle, używanego przez astronautów programu Apollo, był Mieczysław Bekker. Najjaśniej jednak świeci gwiazda Steve’a Wozniaka odznaczonego przez prezydenta USA National Medal of Technology. W 1976 r. wraz ze Stevem Jobsem założył Apple. To jego zdolnościom programistycznym świat zawdzięcza pierwsze komputery osobiste Apple I i Apple II. Programiści, innowatorzy, start-upowcy, projektanci gier i twórcy szeroko rozumia-

64

nej kultury cyfrowej, ale też związani z nimi prawnicy, biznesmeni i lobbyści...

Lista zasłużonych dla światowego sektora IT emigrantów i osób o polskich korzeniach jest długa. Chętnie przyjmuje ich pod swe skrzydła Microsoft, Facebook, Google i inne technologiczne korporacje.

Uczestniczą oni w najnowocześniejszych przedsięwzięciach cyfrowych takich potęg gospodarczych jak USA, Wielka Brytania i Niemcy. Aż dziw, że ta utalentowana grupa nie doczekała się jeszcze systemowego badania. Tę lukę chcą zapełnić naukowcy z Muzeum Emigracji (ME) w Gdyni i fundacji PLUGin, którzy zainicjowali niedawno projekt badawczy E-migracja – Polska Diaspora Technologiczna. Sebastian Tyrakowski, zastępca dyrektora ME, tłumaczy, że nie chodzi tylko o pokazanie ludzi sukcesu – głównym celem jest nawiązanie

avoid obsolete technologies. This is best illustrated by the banking sector, which made a quantum leap and switched straight from cheques to ATMs and online services. But haven’t we rested on laurels?

Głowiński says not. We used to be driven by the ambition to catch up with the “better” Western world, but we have now set our sights on the world leaders in new technology. The upshot is that we have gone from being a country with a fledging IT industry to being one that takes new technologies, including clouds, mobility, and the Internet of things, in its stride.

SOURCES OF INSPIRATION Polish names loom large in the history of the IT sector. Economist and businesswoman Susan Wojcicki has been managing YouTube since 2014. In 1955, Jack Tramiel 

YACHT PARK - NOWE OBLICZE GDYNI Ekskluzywna i unikatowa w skali Polski i Europy inwestycja została usytuowana w malowniczej, morskiej scenerii z widokiem na marinę i cumujące jachty. Luksusowy kompleks apartamentów wraz z nowoczesną przystanią jachtową oraz aleją spacerową z butikami i restauracjami stworzą miejsce, gdzie warto zamieszkać. Yacht Park zmieni krajobraz miasta. To nowe oblicze Gdyni.

YACHT PARK - THE NEW FACE OF GDYNIA This unique development project in Poland and Europe will be situated in the beautiful scenery overlooking the marina and mooring yachts. A luxurious residential complex with a modern marina and a promenade with boutiques and restaurants will be a great place to live. Yacht Park will change the cityscape, and become the new face of Gdynia.

BIURO SPRZEDAŻY | SALES OFFICE

©CREDITS

+48 785 88 55 88 www.yachtpark.pl

65

BUSINESS

WYDATKI NAJWIĘKSZYCH SEKTORÓW IT W 2017 ROKU | EXPENDITURE OF THE LARGEST IT SECTORS IN 2017 (w mld zł | in PLN billion)

oprogramowanie

3,02 bankowość | banking

2,26 sektor

publiczny | public sector

1,83 12,95

handel | trade

1,57 przemysł

i budownictwo | industry and construction

1,00 finanse

i ubezpieczenia | finance and insurance

0,59 energetyka |

energy sector

2,68 ŹRÓDŁO: COMPUTERWORLD TOP 200 | SOURCE: COMPUTERWORLD TOP 200

z nimi kontaktu i zbudowanie owocnej relacji, co się może przełożyć na współpracę z profesjonalistami, instytucjami naukowymi i ośrodkami akademickimi w Polsce.

Krajowa branża IT ciągle jeszcze ma problem ze zmianą swoich atutów w globalną markę cyfrowej ekonomii. Polskie aplikacje robią furorę, ale wciąż czekamy na np. taką chwałę, jaką Estonii przyniósł Skype. Branża czeka na polski start-up wart ponad miliard dolarów. I na polską Dolinę Krzemową. Jej powstanie jest tylko kwestią czasu – zapewniają eksperci. Podobnie mówią włodarze Trójmiasta, Katowic, Krakowa i innych ośrodków „produkujących” coraz potężniejszą armię inżynierów i programistów. Rafał Milczarski, prezes LOT-u, powiedział w jednym z wywiadów, że polską Dolinę Krzemową widzi na terenie Lotniska Chopina w Warszawie, które – w całości lub części – może zostać zaadaptowane na nowo po wybudowaniu Centralnego Portu Komunikacyjnego między Warszawą i Łodzią. Gdyby tak się stało, powstałaby dzielnica nowych technologii będąca swoistą oazą dla specjalistów IT. ■

66

pozostałe | others

Programmers, innovators, startuppers, game designers and creators of digital culture in the broader sense, along with the lawyers, businessmen, and lobbyists who work with them... The list of Polish emigrants and individuals with Polish roots who have contributed to the global IT sector is a long one. Microsoft, Facebook, Google and other high-tech corporations are keen to snap them up. They are involved in the most advanced digital ventures of such economic superpowers. It’s surprising that such a talented group has not yet been researched in depth. This gap is being bridged by the Emigration Museum (EM) in Gdynia and the PLUGin foundation, which recently launched E-migration – the Polish Technology Diaspora project.

Sebastian Tyrakowski, EM’s Deputy Director, says that the project does not merely intend to give centre stage to successful people, but that its main objective is to initiate contacts and build positive relationships that may translate into cooperation with professionals, research institutions, and academic centres in Poland.

The downside is that the domestic IT sector has not been able to turn these advan-

TAK JAK KIEDYŚ ROZPIERAŁA NAS AMBICJA GONIENIA „LEPSZEGO” ZACHODU, TAK W OSTATNICH LATACH NASZYM PUNKTEM ODNIESIENIA STALI SIĘ ŚWIATOWI LIDERZY NOWYCH TECHNOLOGII. WE USED TO BE DRIVEN BY THE AMBITION TO CATCH UP WITH THE “BETTER” WESTERN WORLD, BUT WE HAVE NOW SET OUR SIGHTS ON THE WORLD LEADERS IN NEW TECHNOLOGY. (born Trzmiel) founded Commodore. He left the company in 1984 to take over Atari, a rival microcomputer manufacturer.

Tramiel was the mastermind behind such popular models as the Atari 65XE and the Amiga. Mieczysław Bekker was one of the key constructors of the Lunar Roving Vehicle used in the Apollo program. But the brightest star is Steve Wozniak, awarded the National Medal of Technology and Innovation by the President of the United States in 1985. Wozniak founded Apple with Steve Jobs in 1976. His engineering and programming skills gave the world the first personal computers – Apple I and Apple II.

tages into a global digital economy brand.

Polish apps are a great success, but we are still waiting for a product that will stand comparison with Estonia’s Skype. The sector is still waiting for a start-up worth more than USD 1 billion. And a Polish Silicon Valley. The experts are convinced that this is only a matter of time. Rafał Milczarski, the CEO of LOT, said in an interview that he environs the Polish Silicon Valley on the premises of Warsaw Chopin Airport, which may be partially or wholly redeveloped after the Central Transportation Hub is built between Warsaw and Łódź. If that happens, a new high-tech district would be created for IT experts. ■

67

©CREDITS

BUSINESS

szczyt klimatyczny zmiany klimatycznew Katowicach

S Z C Z Y T K L I M AT YC Z N Y W POLSCE the un climate summit in poland KLIMAT STALE SIĘ OCIEPLA. JEŚLI ZMIANY NIE ZOSTANĄ ZAHAMOWANE, ŚWIATOWĄ GOSPODARKĘ MOŻE TO KOSZTOWAĆ FORTUNĘ. M.IN. O TYM MAJĄ DYSKUTOWAĆ UCZESTNICY KONFERENCJI W SPRAWIE ZMIAN KLIMATU, KTÓRA ODBĘDZIE SIĘ W KATOWICACH OD 3 DO 14 GRUDNIA. ❚ THE CLIMATE IS GETTING WARMER AND WARMER. IF WE DO NOT PUT A STOP TO THE CHANGES, THIS MAY COST THE WORLD ECONOMY A FORTUNE. THIS AND OTHER TOPICS WILL BE DISCUSSED AT THE CONVENTION ON CLIMATE CHANGE WHICH WILL BE HELD IN KATOWICE ON 13-14 DECEMBER.

©CREDITS

tekst | by tomasz cholaś

68

©ADOBE STOCK (2)

W

ojewództwo łódzkie zacznie pustynnieć − już teraz na 90 proc. jego obszaru istnieje zagrożenie wystąpienia opadów poniżej 400 mm rocznie. Permanentna susza dotknie Kujawy, Pojezierze Dobrzyńskie i Chełmińskie. Regularne powodzie będą nawiedzać doliny Wisły, Noteci i Drwęcy. Oto prognozy opublikowanego niedawno raportu Ministerstwa Środowiska „Polityka ekologiczna państwa 2030”, które mogą się sprawdzić, jeśli nie uda się powstrzymać ocieplania klimatu. Zmiany klimatyczne dają się nam jednak we znaki już dziś. Jak wskazują eksperci zajmujący się badaniami klimatycznymi, efektami globalnego ocieplenia są m.in. fale upałów, które obserwujemy, orkany, które się pojawiają w Polsce, czy susza rolnicza panująca od kilku lat.

Ocieplanie klimatu w dużej mierze jest spowodowane emisją gazów cieplarnianych. Średnia temperatura na Ziemi wzrosła już o ponad 1°C w porównaniu z epoką przed­industrialną. Na konferencji COP21 w Paryżu w 2015 r. 195 krajów poparło plan działania mający zatrzymać globalne ocieplenie na poziomie poniżej 2°C i zalecający kontynuowanie wysiłków na rzecz ograniczenia wzrostu temperatur do 1,5°C. Autorzy raportu międzyrządowej organizacji IPCC alarmują: trzeba dążyć do

osiągnięcia tej drugiej wartości. Te 0,5°C spowoduje wymierne efekty. Przy ociepleniu o 2°C pokrywa lodowa Arktyki będzie się topić całkowicie raz na 10 lat, a przy skoku temperatury o 1,5°C − raz na 100 lat.

Wzrost poziomu mórz i oceanów będzie niższy o 10 cm, gdy powalczymy o te 0,5°C. Przy 2 stopniach zniknie też prawdopodobnie rafa koralowa na całym świecie. Ograniczenie ocieplenia o 1,5°C jest ciągle możliwe, ale oznacza konieczność zdecydowanych działań. Dlatego rola ka-

Łódź Voivodeship will become a desert one day. Over 90 per cent of it is threatened with an annual precipitation of less than 400 mm. Some regions will also suffer permanent drought. A number of river valleys will be subjected to regular flooding. These forecasts are contained in a recent report from the Ministry of Environment entitled The Ecological Policy of Poland 2030 and they may actually come to fruition if we do not manage to stop global warming. Climate change is

NIEZAHAMOWANIE ZMIAN KLIMATU BĘDZIE KOSZTOWAŁO GOSPODARKĘ ŚWIATOWĄ 43 BLN DOLARÓW. FAILURE TO PUT A STOP TO CLIMATE CHANGE WILL COST THE WORLD ECONOMY USD 43 TRILLION. towickiego forum jest ogromna. − Wiemy, co porozumienie ma osiągnąć, ale nie wiemy jak. Celem szczytu klimatycznego w Katowicach jest przyjęcie „pakietu katowickiego”, który ma ustalić, w jaki sposób wdrażamy porozumienie paryskie − wyjaśnia przedstawiciel polskiej prezydencji COP24 Tomasz Chruszczow.

Udział Unii Europejskiej w światowej emisji CO wynosi 11 proc. i stale maleje. Dla2 tego też nawet gdyby UE zredukowała swoją emisję do zera, to bez globalnego

something we have to deal with today.

“The heat waves that we have been experiencing in Poland, as well as the agricultural drought of the past few years, are all due to global warming”, according to journalists covering environmental issues.

Global warming is to a large extent caused by the emissions of greenhouse gases by humans. The average temperature on Earth has increased by over 1ºC as compared to the pre-industrial age. At the COP21 Conference in Paris in 2015, 195 countries 

69

BUSINESS

szczyt klimatyczny w Katowicach

STOP ZMIANOM KLIMATYCZNYM

45%

wzrosła emisja CO2 w porównaniu z rokiem 1750. ❚ growth in CO2 emissions compared to 1750

put a stop to climate change 23 cm

30%

wzrósł poziom mórz i oceanów od końca XIX w. ❚ increase in the level of oceans since late 19th century

zmniejszyła się liczba niedźwiedzi polarnych w ciągu 40 lat. ❚ drop in the number of polar bears in 40 years

31%

4 OC

wzrosły gwałtowne opady roczne w Europie. ❚ growth in annual heavy rainfall in Europe

nawet tyle może wzrosnąć średnia temp. w XXI w. ❚ possible increase of average temperature in the 21st century

35

33%

miejsc na świecie jest zagrożonych wyginięciem połowy gatunku. ❚ places on Earth threatened with extinction of half the population of a species

FALE UPAŁÓW, KTÓRE OBSERWUJEMY, POJAWIAJĄCE SIĘ W POLSCE ORKANY, SUSZA ROLNICZA, KTÓRA PANUJE OD KILKU LAT – TO TYLKO NIEKTÓRE EFEKTY GLOBALNEGO OCIEPLENIA. THE HEAT WAVES THAT WE HAVE BEEN EXPERIENCING IN POLAND, AS WELL AS THE AGRICULTURAL DROUGHT OF THE PAST FEW YEARS, ARE ALL DUE TO GLOBAL WARMING. porozumienia negatywne procesy nie zostaną zatrzymane. Za wytwarzanie blisko 50 proc. dwutlenku węgla odpowiadają szybko rozwijające się kraje Azji i Pacyfiku: Chiny, Indie, Indonezja, Pakistan, Bangladesz i Wietnam. 14 proc. dwutlenku węgla pochodzi z USA. Jeśli nie zaczniemy działać, globalne ocieplenie osiągnie pod koniec wieku 4°C. Niezahamowanie zmian klimatu będzie kosztowało gospodarkę światową 43 bln dol., jak wyliczył think tank Economist Intelligence Unit.

Szczyty klimatyczne ONZ, czyli tzw. COP (Conference of the Parties), to coroczne globalne konferencje, podczas których negocjowane są działania na rzecz polityki klimatycznej. Polska już dwukrotnie była ich gospodarzem − w 2008 r. w Poznaniu i w 2013 r. w Warszawie. Przez kilkanaście dni Katowice odwiedzi ponad 30 tys. gości, wśród nich delegaci z 200 państw,

70

przedstawiciele organizacji pozarządowych i ekologicznych, reprezentanci biznesu i nauki. Wydarzeniu towarzyszyć będzie szereg imprez naukowych i kulturalnych, w tym seminaria oraz konkursy dotyczące tematyki zmian klimatu.

Konferencja nieprzypadkowo odbędzie się w Katowicach. Miasto posiada bogate doświadczenie w zakresie niwelowania skutków wieloletniej degradacji środowiska. Dzięki podejmowanym działaniom wyraźnie poprawia się jakość powietrza, stan środowiska naturalnego, a poprzez to także jakość życia mieszkańców. − Na delegatach oceniających Katowice jako gospodarza COP24 wrażenie zrobiła przemiana przemysłowego miasta w nowoczesny ośrodek – mówi Marcin Krupa, prezydent Katowic. Rewitalizacja terenów pokopalnianych w Katowicach pozwoliła na stworzenie Strefy Kultury – przestrzeni

supported an action plan aimed at containing global warming to less than 2º C and recommending the continuation of efforts towards keeping temperature increases to 1.5ºC. The intergovernmental IPCC has alarming news: we must attempt to lower the figure to the latter level. The 0.5ºC will produce visible effects. An average temperature increase of 2ºC will see the Arctic ice sheet melt completely every 10 years, whereas at 1.5ºC only every 100 years. The sea level rise will also be 10 cm lower at 1.5ºC. At 2ºC, coral reefs all over the world will most likely disappear. Containing global warming to 1.5ºC is still possible, but certain actions will need to be taken. This is why the significance of the Katowice forum is enormous. “We know the agreement we want to reach, but we do not know how to achieve it. The objective of the climate summit in Katowice is to have the “Katowice Package” adopted.

This would establish how well we are implementing the Paris Agreement”, explains Tomasz Chruszczow, a representative of the Polish COP24 presidency.

The European Union accounts for 11 per cent of global CO2 emissions is and this is continually falling. This is why even if the EU reduced its emissions to zero, the negative processes would not be halted 

©ADOBE STOCK

lodowców do połowy stulecia stracą Chiny i Tybet. ❚ loss of glaciers

by China and Tiber by mid 21st century

ZESZYT ĆWICZEŃ

JAK WYGRYWAĆ W ŻYCIU I W PRACY

58

©CREDITS

ĆWICZEŃ

PRAKTYCZNE WARSZTATY ROZWOJU OSOBISTEGO JUŻ W SPRZEDAŻY magazyncoaching.pl

facebook.com/MagazynCoaching/

71

unikatowej w skali kraju. Nowe siedziby Muzeum Śląskiego, NOSPR-u i Międzynarodowego Centrum Kongresowego w towarzystwie legendarnego Spodka budują prestiż miasta, przyciągając do centrum zarówno mieszkańców regionu, jak i turystów. Wiceprezydent Katowic Mariusz Skiba podkreśla, że stolica Górnego Śląska jest miastem, które promuje się pod sztandarem zmian. − Katowice to miasto najbardziej dynamicznie rozwijające się w Polsce. Chcemy, by było to miasto zielone i przyjazne. Jest to metropolia, która

szczyt klimatyczny w Katowicach

without an international agreement. The rapidly developing countries in Asia and the Pacific are responsible for 50 per cent of global CO2 emissions. The US accounts for 14 per cent. If we do not do anything, then average temperatures will have increased by 4ºC by the end of the century.

Failure to put a stop to climate change will cost the world economy USD 43 trillion, according to the Economist Intelligence Unit think tank.

The UN climate summit, or the Conference of the Parties, is an annual global meeting

OCIEPLANIE KLIMATU JEST W DUŻEJ MIERZE SPOWODOWANE EMISJĄ GAZÓW CIEPLARNIANYCH. ŚREDNIA TEMPERATURA NA ZIEMI WZROSŁA JUŻ O PONAD 1°C W PORÓWNANIU Z EPOKĄ PRZEDINDUSTRIALNĄ.

GLOBAL WARMING IS CAUSED TO A LARGE EXTENT BY THE EMISSIONS OF GREENHOUSE GASES. THE AVERAGE TEMPERATURE ON EARTH HAS INCREASED BY OVER 1ºC AS COMPARED TO THE PRE-INDUSTRIAL AGE. przeszła głęboką restrukturyzację w krótkim czasie – zauważa. − Back to green – to jest motto na COP24. Od czerni do zieleni – wskazuje Skiba.

Szczyt klimatyczny w Katowicach to wielkie wyzwanie. Przyjęcie pakietu wdrażającego porozumienie paryskie umożliwi jego realizację w praktyce i tym samym wyznaczy światową politykę klimatyczno-energetyczną na kolejne lata. Można zatem śmiało powiedzieć, że w grudniu w Katowicach będzie się decydowała przyszłość naszej planety. ■

72

during which the actions to be taken towards establishing a climate policy are negotiated. Poland has so far hosted these conferences twice – in Poznań in 2008 and in Warsaw in 2013. Katowice will be hosting over 30,000 guests, including delegates from 200 countries, and representatives of NGOs, environmental organisations, and the business and science sectors. The event will coincide with scientific and cultural events on climate change and finding ways to reduce global warming.

The venue of the conference is not

accidental. Katowice has extensive experience in reducing the effects of long-term degradation of the environment. Thanks to the actions taken in this area, the quality of the air and the condition of the natural environment are improving. This translates into a higher quality of life for the residents. “The delegates who evaluated Katowice as a candidate city to host the COP24 were very impressed with the transformation of an industrial city into a modern hub”, says Marcin Krupa, the Mayor of Katowice. The revitalisation of the former mines paved the way for the establishment of the Culture Zone – a space that is unique in Poland. The new seat of the Silesian Museum, the Polish National Radio Symphony Orchestra, the International Concert Centre, and the Spodek arena all add to the prestige of the city.

The Vice-President of Katowice, Mariusz Skiba stresses that the city promotes itself by endorsing change. “Katowice is the most dynamically growing city in Poland.

We want it to be a green and friendly municipality and it has already undergone profound restructuring”, he said. “’Back to green’ is the motto of the COP24. From black to green”, Skiba adds.

The climate conference in Katowice is a great challenge. Adopting a package to implement the Paris Agreement will allow these plans to be put into practice and establish global climate and energy policy for years to come. It can easily be said that the future of our planet will be decided in Katowice. Fingers crossed. ■

©ADOBE STOCK

BUSINESS

Dekant WineBar & Restaurant inspired by New York’s TOP wine bar styles Award of 2 glasses – “Best of Award of Excellence” by Wine Spectator in 2017 and 2018 ● Listed in “100 Best Restaurants” in Poland ● Awarded for the Best Wine List in Poland by ‘Poland 100 Best Restaurants’ ● “Best Steaks in Poland 2017” awarded by Zomato users ● Recommended by Gault Millau 2018 ●

©CREDITS

Selection of over 700 different wines from all over the world, professional sommelier service – one of the TOP places for food and wine in Warsaw.

Dekant WineBar & Restaurant - Zajecza 15 street, Warsaw - Created for food and wine connoisseurs.

73

BUSINESS

porty przesiadkowe

HUB? TO SIĘ P O P R O ST U O P Ł AC A hubs? they simply are worth it PIERWSZY KROK TO SILNY, DYNAMICZNY PRZEWOŹNIK LOTNICZY. DRUGI TO DOBRZE POMYŚLANY PORT PRZESIADKOWY. POTEM ZWYKLE BIZNES SIĘ KRĘCI. LOTNISKO CENTRALNE TO KOSZTOWNA INWESTYCJA, KTÓRA ZWRACA SIĘ JEDNAK Z NAWIĄZKĄ. ❚ THE FIRST STEP IS A STRONG, DYNAMIC AIR CARRIER. THE OTHER IS A WELL-THOUGHT-OUT TRANSFER HUB. ONCE THIS IS DONE, BUSINESS WILL THRIVE. A CENTRAL AIRPORT IS A COSTLY INVESTMENT WHICH OFFERS A SIGNIFICANT RETURN. tekst | by konrad majszyk

©CREDITS

SINGAPUR, CHANGI ❚ SINGAPORE, CHANGI

H

ub & spoke (pol. piasta i szprychy) – tego określenia eksperci używają do opisu modelu przesiadkowego. Mimo że porównanie już mocno wyeksploatowane, to jednak dobrze pokazuje, o co chodzi w biznesie, którego istotą jest uruchamianie połączeń lotniczych w maksymalnie wielu kierunkach z lotniska będącego główną bazą przewoźnika i pełni rolę hubu. Na mapie z siatką połączeń rejsy koncentrują się na centralnym lotnisku niczym szprychy w piaście. Przy pomocy rejsów krótkiego i średniego zasięgu przewoźnik dowozi pasażerów do macierzystego lotniska, gdzie w dogodny sposób mogą się przesiadać np. na swoje inne połączenia krótkiego i średniego zasięgu oraz na połączenia dalekodystansowe. W teorii jest to proste, ale w praktyce oznacza misterną układankę.

Im bogatsza i bardziej rozbudowana jest siatka połączeń oraz szybsze i wygodniejsze są przesiadki, tym więcej pasażerów

74

jest skłonnych wybrać podróż przez dany hub. Tu istotny jest taki parametr jak czas transferu. Żeby nie okazał się dla pasażera za długi, linia lotnicza musi zgrupować przyloty i odloty w fale tranzytowe. Model siatki połączeń LOT-u zbudowany jest w oparciu o sześć fal. Jeśli samoloty zlatują się jednocześnie i potem odlatują o podobnej porze (w falach), skraca to czas transferów. Jest to wyzwanie dla lotniska i jego przepustowości, zwłaszcza że w niedługim czasie lotniska zapełniają się samolotami, które potem się rozlatują.

Wydawać by się mogło, że rację bytu mają tylko te połączenia, które na siebie zarabiają. Co do zasady tak, ale z zastrzeżeniem, że w modelu przesiadkowym nie liczy się pojedyncza „szprycha”. Wręcz przeciwnie: ocenia się rentowność całej siatki, a nie tylko pojedynczych połączeń. Przewoźnikowi może opłacać się utrzymywać deficytową trasę dowozową, żeby zarabiać na pozostałych, które są zasilane ruchem tranzytowym. Bo gdyby zrezygno-

“Hub & spoke” is the technical term for a transfer hub. Although the comparison is not new, it clearly demonstrates what the business of launching new flight routes in as many directions as possible from a carrier’s main operations base, i.e. its hub, is all about. The flight network shows flights taking off in different directions from a central port like spokes in a wheel. The carrier takes short- and medium-haul passengers to its main airport, where they can conveniently transfer onto other short-, mid- or long-haul flights. This is only simple in theory. In practice, it is an intricate puzzle.

The richer and more elaborate the flight network, and the faster and more convenient the transfers, the more likely passengers will want to change at the hub.

One crucial parameter here is the minimum connecting time of the transfer times. For transfer times not to be too long, arrivals and departures have to be bundled into “banks”. The model of the

STAMBUŁ, NOWE LOTNISKO ❚ ISTANBUL, NEW AIRPORT



75

BUSINESS wać z trasy nierentownej, to ta rentowna mogłaby przestać na siebie zarabiać.

Liczby robią wrażenie. Na lotnisku w Pekinie, które obsługuje prawie 100 mln osób w ciągu roku, odległość do pokonania między miejscem odprawy a bramkami wynosi nawet ponad 3 km. Przez lotnisko Hartsfield-Jackson w Atlancie, najbardziej obciążony ruchem port świata, rocznie przewija się ok. 105 mln pasażerów. Nowe lotnisko w Stambule, a dokładnie jego pierwszy etap (trzy pasy startowe i terminal) pozwolą obsłużyć 90 mln pasażerów, podczas gdy docelowa przepustowość to aż 200 mln pasażerów rocznie.

Duże lotnisko przesiadkowe generuje napływ inwestycji, jest impulsem dla przemysłu i generuje dziesiątki tysięcy miejsc pracy. Weźmy jako przykład lotnisko Changi w Singapurze, które od siedmiu lat wygrywa globalny ranking Skytrax w kategorii najlepszego portu przesiadkowego. Changi w 2017 r. obsłużyło ponad 62 mln pasażerów, generując ponad 2 mld dol. singapurskich obrotu (prawie 5,5 mld zł). Na potrzeby lotni-

porty przesiadkowe

ska pracuje w Singapurze ponad 50 tys. osób.

Im więcej połączeń i bardziej dogodne przesiadki, tym mocniejszy bodziec dla wzrostu PKB, rozwoju biznesu i turystyki.

Bo największe porty lotnicze świata to maszynki do zarabiania pieniędzy. Terminale pasażerskie służą przede wszystkim do odprawy pasażerów, ale to także megagalerie handlowe z widokiem na drogi startowe. Dzięki inwestycji w zespół luksusowych sklepów Dubaj stał się największym centrum wolnocłowym na świecie (ponad 2,5 mld dol. obrotu rocznie), wyprzedzając inne świątynie komercji, np. Heathrow w Londynie i Incheon w Seulu. Zasada jest taka, że lotnisko zarabia na sklepach, restauracjach, kinach, kasynach, parkingach – poprzez czynsze najmu i procent od obrotów. Na świecie widoczna jest tendencja do budowy tzw. aeropolis, czyli lotnisk centralnych, a wokół nich hoteli, centrów konferencyjnych, obiektów biurowo-administracyjnych, parków biznesu itd.

Huby prześcigają się w pomysłach na przyciągnięcie pasażerów. Na Changi

LOT flight network is based on six banks or waves. Transfer times are shorter when aircraft arrive at the same time and take off at the same time (i.e. in “banks”). This is a challenge for an airport and its capacity, especially as the airport is quickly being filled up with more aircraft that will take off soon afterwards.

It may seem that only the routes that pay their own way justify a transfer hub. This may be true in principle, but in the case of a transfer hub, a single “spoke” does not count. On the contrary, the profitability of the entire grid is evaluated. It may make economic sense for a carrier to keep a loss-generating route to make money on others that are fuelled by the transfer traffic. If a non-profitable route were closed, the profitable ones would stop generating profits.

The figures are impressive. Beijing Capital International Airport serves nearly 100 million people a year. The distance between check-in and some gates is 3 km.

The busiest airport in the world, i.e. Hartsfield-Jackson in Atlanta, handles approx.

IM WIĘCEJ POŁĄCZEŃ I DOGODNE PRZESIADKI, TYM MOCNIEJSZY BODZIEC DLA WZROSTU PKB, ROZWOJU BIZNESU I TURYSTYKI. BO NAJWIĘKSZE PORTY LOTNICZE ŚWIATA TO MASZYNKI DO ZARABIANIA PIENIĘDZY. LARGE NUMBER OF ROUTES AND CONVENIENT TRANSFERS TRIGGER GDP GROWTH, AND BUSINESS AND TOURISM DEVELOPMENT. THE LARGEST WORLD’S AIRPORTS ARE MONEY-MAKING MACHINES. LONDYN, HEATHROW ❚ LONDON, HEATHROW

76

105 million passengers a year. The new airport in Istanbul, or its first stage to be precise (three runways and a terminal), will have a volume of 90 million passengers, while the target capacity is 200 million passengers a year.

A large transfer hub attracts an influx of investment, stimulates industry, and creates tens of thousands of jobs. Take Changi Airport in Singapore, which has topped the Skytrax global ranking for best transfer hub for the past seven years.

In 2017, Changi handled over 62 million passengers, thus generating a turnover of over SGD 2 billion. The airport employs 50,000 people.

The higher the number of routes and the more convenient the transfers, the greater the impetus for GDP growth, and busi-  ness and tourism development. The

© I S T O C K P H O T O ( 2 ) . P O P R Z E D N I E S T R O N Y/ P R E V I O U S P A G E S : I S T O C K P H O T O , M . P .

SEUL, INCHEON ❚ SEOUL, INCHEON

mogą oni skorzystać z sześciu ogrodów botanicznych, a także z odkrytego basenu.

Na KLIA2 w Kuala Lumpur w hali odlotów rośnie pod dachem „las tropikalny”. W porcie w Monachium znajdziemy basen ze sztuczną falą dla surferów. W Dubaju na pasażerów czeka m.in. klub fitness, siłownia i basen z jacuzzi. Na dachu jednego z terminali lotniska Incheon w Seulu jest pole do golfa, na lotnisku funkcjonuje też kasyno. W porcie Vantaa w Helsinkach odbywają się wystawy sztuki, mają też tam miejsce stałe ekspozycje rzeźb i malarstwa. Na lotnisku Schiphol w Amsterdamie pasażerowie mogą pójść do filii Muzeum Królewskiego (Rijksmuseum), którego ekspozycja jest co kilka tygodni zmieniana.

Ponieważ lotnictwo pasażerskie ma charakter globalny, biznes przesiadkowy nie zawsze wymaga posiadania dużego rynku wewnętrznego. Holandia liczy sobie 17 mln mieszkańców, podczas gdy lotnisko Schiphol obsługuje rocznie prawie 64 mln pasażerów. Zjednoczone Emiraty Arabskie mają ponad 6 mln mieszkańców, ale port w Dubaju obsługuje rocznie kilkanaście razy więcej. Finom udało się stworzyć w Helsinkach prężny port przesiadkowy między Europą a Azją, mimo że kraj liczy 5,5 mln mieszkańców.

Warunkiem budowy hubu jest istnienie silnego przewoźnika z globalną siatką połączeń, dla którego będzie to port macie-

world’s largest airports are money-making machines. Passenger terminals not only check in passengers, but are often large shopping malls with views of the runways. Building a complex of luxury shops has made Dubai the largest dutyfree centre in the world (over USD 2.5 billion p.a. turnover), even putting it ahead of such shopping airport giants as London’s Heathrow and Seoul’s Incheon. The airport earns revenue on the shops, restaurants, cinemas, casinos, car parks, etc. through lease income and by receiving a share of the turnover. There is now a popular global trend to build “aeropolises”. These are central airports surrounded by hotels, conference centres, offices administration sites, business parks, etc.

Hubs are coming up with more and more ideas to attract passengers. Changi Airport has six botanical gardens and an outdoor pool. KLIA2 in Kuala Lumpur has an indoor tropical forest. Munich Airport boasts a swimming pool with artificial waves for surfers. In Dubai, there is a fitness club, a gym, and a swimming pool with a Jacuzzi. One of the terminals at Incheon has a rooftop golf course and a casino. Helsinki Airport hosts art exhibitions and has a permanent collection of sculptures and paintings. Schiphol Airport in Amsterdam has a branch of the Royal Museum (Rijksmuseum) with

exhibits changing every few weeks.

As civil aviation is a global industry, the transfer business does not always call for a large internal market. The Netherlands has a population of only 17 million, yet Schiphol serves nearly 64 million passengers a year. The United Arab Emirates has a population of 6 million, but Dubai Airport handles a few times that many passengers every year. And Finland has managed to built a massive transfer hub between Europe and Asia despite having a population of only 5.5 million.

A hub requires a strong carrier that has a global flight network, and for which it will be the home airport, before it can be built. When it comes to Central and Eastern Europe, LOT is the last large airline that has not only survived, but is actually growing. Moreover, LOT can, and does, serve as an integrator through its strategic cooperation with the Estonian Airline Nordica. This year, the number of seats offered by LOT has grown by nearly 30 per cent, which makes it the fastest growing airline in Europe. The reason for the rapid increase in passengers (doubling in three years) is that the flight schedule has a wave structure.

LOT’s objective is to be the airline of choice for passengers flying to and from Central and Eastern Europe – 19 countries with a total population of 180 million.

77

BUSINESS

78

WARSZAWA, LOTNISKO CHOPINA ❚ WARSAW, CHOPIN AIRPORT

IM BOGATSZA I BARDZIEJ ROZBUDOWANA SIATKA POŁĄCZEŃ, TYM WIĘCEJ PASAŻERÓW JEST SKŁONNYCH WYBRAĆ DANY HUB. THE RICHER AND MORE ELABORATE THE FLIGHT NETWORK, AND THE FASTER AND MORE CONVENIENT THE TRANSFERS, THE MORE LIKELY PASSENGERS WILL WANT TO CHANGE AT THE HUB.

According to a 2018 CAPA report, LOT is the number one regular airline in terms of market share in the CEE region. Most importantly, the key transfer hubs in Western Europe are nearing maximum capacity, as exemplified by Heathrow, Amsterdam and Frankfurt.

LOT aims to fly passengers from everywhere in the region with a stopover at Warsaw Chopin Airport. This hub, however, has become a victim of its own success.

Its capacity is nearly exhausted and the potential for expansion is extremely limited. A new airport therefore has to be built.

The target hub of LOT Polish Airlines is the Solidarity Port, or the Central Transportation Hub, which will be located between Warsaw and Łódź. The Hub will be designed from scratch, which will allow to

design it in a way that despite the size, passengers will not have to walk large distances between gates. Central and Eastern Europe are expected to benefit from its geographical advantages (it is easier to fly from Poland to Asia than it is via Western Europe; this translates into quicker and cheaper flights). According to the Infrastructure Ministry, the CTH will create over 35,000 jobs at the airport and 150,000 more in related industries.

Despite the boom of low-cost carriers, European civil air traffic will still be strongly based on transfer traffic. This is an opportunity for LOT which, as a network carrier, can build a hub in the heart of Europe to operate long-haul flights to Asia and America. In the hub and spoke model, needless to say. ■

©ŁUKASZ WIDZISZOWSKI

rzysty. Jeśli chodzi o Europę Środkowo-Wschodnią, to LOT jest ostatnią większą linią lotniczą w regionie, która nie tylko przetrwała, ale się rozwija. Na dodatek może pełnić rolę integratora, o czym świadczy strategiczna współpraca z estońskimi liniami Nordica. W tym roku oferowana liczba foteli w Locie zwiększyła się o prawie 30 proc., co czyni z LOT-u najszybciej rozwijającą się linię lotniczą w Europie. To dzięki temu, że rozkład ułożony jest w fale tranzytowe, liczba pasażerów przewoźnika rośnie bardzo szybko: podwoiła się w trzy lata.

Celem LOT-u jest bycie linią pierwszego wyboru dla pasażerów podróżujących z i do Europy Środkowo-Wschodniej, czyli 19 krajów zamieszkiwanych łącznie przez 180 mln ludzi. Z raportu CAPA z 2018 r. wynika, że pod względem udziałów w rynku CEE LOT jest pierwszą regularną linią lotniczą w regionie. Co ważne, główne porty przesiadkowe w Europie Zachodniej się zapychają, czego przykładami są m.in.

Heathrow, Amsterdam i Frankfurt.

Dzisiaj celem LOT-u jest wożenie pasażerów z całego regionu z przesiadką na Lotnisku Chopina w Warszawie, które padło ofiarą własnego sukcesu. Przepustowość jest już na wyczerpaniu, a możliwości rozbudowy ograniczone, w związku z czym konieczna jest budowa nowego lotniska.

Docelowo hubem LOT-u stanie się planowany Port Solidarność, czyli Centralny Port Komunikacyjny między Warszawą i Łodzią. Dzięki jego budowie Europa Środkowo-Wschodnia może wykorzystać swoją przewagę geograficzną (z Polski bliżej jest do Azji niż np. przez Europę Zachodnią, co dla pasażera przekłada się na oszczędność czasu i pieniędzy). Z wyliczeń Ministerstwa Infrastruktury wynika, że dzięki CPK powstanie ponad 35 tys. miejsc pracy na potrzeby lotniska i 150 tys. w branżach powiązanych: w sektorze logistycznym, nowych technologii, usług itd.

Mimo boomu przewoźników niskokosztowych przewozy lotnicze w Europie będą dalej opierały się na ruchu przesiadkowym. To szansa m.in. dla LOT-u, który jako przewoźnik sieciowy może budować w sercu Europy hub obsługujący m.in. dalekodystansowe trasy azjatyckie i trans­ atlantyckie. Oczywiście w modelu piasty i szprych. ■

porty przesiadkowe

LONG-TERM RENTAL OF LUXURIOUS APARTMENTS IN WARSAW

WAKE UP IN YOUR APARTMENT WITH AN ASTONISHING VIEW

ENJOY OBSERVING MORNING CITY LIFE WHILE HAVING A DELICIOUS BREAKFAST

RELAX AFTER LONG DAY AT WORK IN COMFORTABLE LIVING ROOM

©CREDITS

DIP IN 25 METERS LONG SWIMMING POOL LOCATED ON THE BIGGEST IN EUROPE RECREATIONAL FLOOR

ENJOY LIVING IN THE VERY HEART OF WARSAW www.no44.pl

phone: +48 720-244-444

e-mail: no44@no44.pl

79

Rozmowa z dr Bianką Siwińską, dyrektor zarządzająca Fundacji Edukacyjnej Perspektywy

– W listopadzie w Warszawie odbędzie się największa w Europie impreza dla kobiet w technologiach – Women in Tech Summit. Skąd ten pomysł?

– To wynik pasji i działania w długiej perspektywie:) Fundacja „Perspektywy” od dekady wspiera i inspiruje kobiety w technologiach, nauce i innowacji. Jeszcze na studiach, zainspirowana tym, co zobaczyłam w Niemczech, stworzyłam akcję „Dziewczyny na politechniki!” – wsparatą przez rektorów. Zyskała ona popularność i zmieniła rzeczywistość polskich uczelni technicznych. Nasz program dla najzdolniejszych studentek informatyki – „IT for SHE” został nagrodzony przez Komisję Europejską za najlepsze działanie na rzecz kobiet w technologiach w UE. To dodało nam skrzydeł i zachęciło do wypłynięcia na szerokie wody.

Chcemy wykreować Warszawę jako miejsce spotkań kobiecych talentów w IT i Tech z niezwykle ciekawego regionu jakim jest Europa Środkowo-Wschodnia i Azja Centralna.

– Co to dokładnie ma być?

– To będzie takie kobiece, techowe Davos. Będziemy rozmawiać o mądrym rozwoju technologicznym i roli, jaką mają w nim do odegrania kobiety. Do Warszawy przyjedzie 1000 utalentowanych kobiet w IT i Tech, a wśród nich liderki trzydziestu największych firm high tech na świecie – jak np. Sara Clatterbuck z Monatin View, szefowa inżynierów You Tube. Gościem specjalnym będzie: Mariya Gabriel, komisarz UE ds. gospodarki i społeczeństwa cyfrowego, niezwykle oddana sprawom wspierania kobiet w IT. W sumie gościć będzie 100 mówców z całego świata i zorganizujemy 50 warsztatów w ramach których będzie można swoją wiedzę branżową przenieść na wyższy poziom.

Zaprosimy kobiety działające w technologiach – studentki i profesjonalistki – nie tylko z Europy. Dzięki stypendiom przyjadą do nas informatyczki z Ukrainy, Białorusi, Rosji, Gruzji, Armenii, Kazachstanu, Uzbekistanu i Tadżykistanu. To będzie nowa przestrzeń do wyeksponowania potencjału kobiet w technologiach, święto inspiracji, networkingu, ale też miejsce, w którym można będzie nadać swojej karierze w branży technologicznej nowego impetu.

– Dlaczego to takie ważne, aby podkreślać wkład kobiety w rozwój nowych technologii?

– Światem coraz mniej rządzą podziały polityczne, coraz silniej potęga technologiczna. Kobiety są mądre, kreatywne i odpowiedzialne. Dlatego bardzo potrzebujemy liderek biegłych w obszarze high-tech, które będą współdecydować o tym, jak będzie wyglądała nasza przyszłość, Nie w opozycji do mężczyzn, ale wspólnie z nimi, kompetentnie, z równym prawem głosu.

FEMALE Davos IT and TECH

for

An interview with Bianka Siwińska, PhD CEO of Perspektywy Education Foundation

– In November the biggest event in Europe for women in technology is taking place – the Women in Tech Summit. Where did the idea for this come from?

– It is the result of both passion and long-term planning. For the last decade, the “Perspektywy” Foundation has been supporting and inspiring women in technology, science and innovation. While I was still a student, I was inspired by what I saw during my scholarship in Germany to create the “Girls as Engineers!” programme – supported by the heads of various universities. The project was highly successful, and changed the reality of Polish technical universities, particularly for female students. “IT for SHE”, our program for the most-talented female IT students, received the European Commission award for the best activity supporting women in technology in the EU. This motivated me to think big. Now we hope to make Warsaw the meeting place for female IT and technology talent from Central and Eastern Europe and Central Asia – an extremely interesting and vibrant region.

fot. E. Bartkiewicz

KOBIECE Davos dla IT i TECH

– What is the event actually about?

– It’s going to be a kind of female-oriented, technological version of Davos.

We’ll be discussing smart technological development and the role women have to play in it. Around 1,000 talented women from IT and tech will be coming to Warsaw, including leaders from 30 of the world’s biggest tech companies. For example Sarah Clatterbuck, Director of Engineering for YouTube, will be coming over from Mountain View, California. Mariya Gabriel, EU Commissioner for Digitel Economy and Society known for her support for women in IT will appear as the event’s special guest. In total, there will be around 100 speakers from all over the world, plus 50 workshops aimed at helping people take their specialist knowledge to the next level.

Students and professionals alike are invited to attend – and will be coming from all over Europe, and beyond. Thanks to grants, we already invited women involved in IT from Ukraine, Belarus, Russia, Georgia, Armenia, Kazakhstan, Uzbekistan, and Tajikistan. The event will emphasize the potential of women in technology; it will serve as inspiration, help in networking. It will speed up careers in technology.

– Why is emphasising the input of women in developing new technologies so important?

– Political divisions may still rule the world but the power of technology has become equally important. Women are wise, creative and responsible. It is in everyone’s interest that we have female leaders well-versed in technology participating in the kinds of decisions that shape our future, not in opposition to men, but together with them, competently and with an equal voice.

Jude Law



82

©CREDITS

I N T E RV I E W

I N T E RV I E W

Jude Law

MAM DUSZĘ WŁÓCZĘGI I have the soul of a vagabond OD HOLLYWOOD WOLI LONDYN, UNIKA ZASZUFLADKOWANIA I KOCHA PODRÓŻOWAĆ. JUDE LAW WŁAŚNIE ZAGRAŁ W FANTASTYCZNYCH ZWIERZĘTACH: ZBRODNIACH GRINDELWALDA. FILM OD 16 LISTOPADA W POLSKICH KINACH. ❚ HE PREFERS LONDON OVER HOLLYWOOD, AVOIDS BEING TYPECAST AND HE LOVES TRAVELLING. JUDE LAW’S LATEST FILM IS THE FANTASTIC BEASTS: THE CRIMES OF GRINDEWALD OUT IN CINEMAS SOON. tekst | by mariola wiktor

83

C

Jude Law

Czy lubisz Harry’ego Pottera? (śmiech) Uwielbiam. Kiedy byłem młodszy, wręcz połykałem książki J.K. Rowling. Co więcej, marzyłem, by poznać moją ulubioną pisarkę i kiedyś zagrać w którejś z części przygód słynnego czarodzieja.

I stało się. Fantastyczne zwierzęta: Zbrodnie Grindelwalda, czyli sequel cyklu filmów o Harrym Potterze, wchodzi właśnie na ekrany kin na świecie...

Tak! Gram młodego Albusa Dumbledora, nauczyciela magii. To bardzo niejednoznaczna postać. Przyznam, że miałem sporą tremę, bo w dwóch pierwszych częściach dojrzałego Dumbledora zagrali tak wspaniali aktorzy jak Richard Harris, a po jego śmierci w 2002 r.

Michael Gambon. Chociaż trochę mnie śmieszy, kiedy dziennikarze mówią o mnie „młody Albus”. Mam przecież 45 lat i zaliczam się już raczej do kategorii facetów w średnim wieku.

Nie wyglądasz na kogoś takiego, ale jednocześnie wyłamujesz się ze schematów wiecznego amanta.

Amantem był Cary Grant. Nie czuję się też sekssymbolem, za którego uważają mnie niektórzy. Zostałem aktorem po to, by grać w teatrze i w filmach, a nie, by uzupełniać listy rankingów na najpiękniejszych mężczyzn, najzgrabniejsze nogi czy najbardziej ponętne pośladki. Oczywiście, zawsze to lepiej, gdy ludzie kojarzą moje nazwisko z konkursem na najbardziej seksownego faceta niż na najbardziej odrażającego.

Wolałbym być jednak rozpoznawany ze względu na moje role, a nie walory fizyczne. Mówienie o kimś, że jest przystojniakiem albo dla odmiany najgrubszym czy najbrzydszym mężczyzną, to rodzaj zaszufladkowania. Taki sam jak ten, zgodnie z którym jeden aktor przez całą swoją karierę gra romantycznych kochanków, a drugi wyłącznie czarne charaktery. Mam jednak to szczęście, że reżyserzy proponują mi dość

84

Are you a Harry Potter fan? (laughs) I love him! When I was younger, I devoured J.K. Rowling’s books. I actually dreamt of being able to play a part in one of the films based on the story.

I also wanted to meet the writer one day.

And you did. The film is about to open in cinemas all over the world.

That’s right. I appear in the Fantastic beasts... sequel to the Harry Potter series. I play the young Albus Dumbledore, a multifaceted personality and magic instructor destined to become the Principal of Hogwarts many years later. I had stage fright though, as the mature Dumbledore had previously been played by such renowned actors as Richard Harris, and following his death in 2002, by Michael Gambon.

The director, David Yates, and I agreed that Albus, as portrayed by me, would not be a personification of the protagonist as a younger man. This would not have made sense. Instead, we focused on who Albus was, and what his view of life was, at that particular stage of life. I have to say, though, that it makes me laugh when journalists call me “the young Albus”, as I’m 45 years old and should really be classified as a middle-aged man.

You don’t actually appear to be that sort of person, but you’ve managed to break away from the eternal lover stereotype.

Cary Grant was a sex symbol. I’m not even remotely like that. I became an actor to play on stage and in films, not to find myself on the world’s sexiest men, best legs, or best backside lists. It’s obviously better to have my name associated with the sexiest man alive than the most hideous, but I’d much rather be known for the parts I play and not my appearance. Labelling somebody a hunk or the fattest or ugliest person of all time is a form of typecasting. Just as is having an actor spend his entire career playing romantic lovers or the bad guy in crime thrillers. I’ve been lucky enough to have been offered fairly diverse parts.

Perhaps directors assume that I can handle any role.

Was your role as Russian sniper Vasily in the war film Enemy at the Gates the main reason you broke away from the romantic lover image?

I don’t like glib labels. I believe that any part that can teach me something new, broaden my horizons, and make me transcend my limits and overcome my fears is worth taking on. Personally, I’m a pacifist and had never even held a real gun before. Yet, for this film, I had to learn to shoot despite my convictions. Vasily is not your typical tough guy, though. He doesn’t want to be a hero at all. It all happens against his will, as a result of phony Soviet propaganda that makes him a hero of the Battle of Stalingrad. Vasily kills the enemy because he wants to survive the war. His only alternative is to let others kill him. You’d be hard

© P O P R Z E D N I E S T R O N Y/ P R E V I O U S P A G E S : D A N I E L Z U C H N I K / G E T T Y I M A G E S

I N T E RV I E W

różnorodne postaci. Mam nadzieję, że wychodzą z założenia, że poradzę sobie z każdą postacią.

Czy dlatego, by zerwać z image’em romantycznego kochanka, przyjąłeś rolę rosyjskiego snajpera Wasyla w filmie wojennym Wróg u bram?

Nie lubię łatwych etykiet. Uważam, że takie kreacje, które uczą cię czegoś nowego, poszerzają twoje horyzonty, zmuszają do przekraczania własnych ograniczeń i lęków, warte są, by się w nie angażować. Prywatnie jestem zaprzysięgłym pacyfistą i nigdy dotąd nie miałem nawet w rękach prawdziwej broni. Tymczasem na potrzeby tego filmu musiałem, na przekór sobie, nauczyć się strzelać. Wasyl nie jest jednak typowym twardzielem. On bynajmniej nie chce być bohaterem. To staje się wbrew jego woli za sprawą fałszywej radzieckiej propagandy, która na siłę kreuje go na herosa bitwy o Stalingrad. Mój bohater zabija wrogów, bo chce tylko przeżyć tę wojnę. Jaki ma inny wybór? Może tylko pozwolić, by zabili go inni. Trudno o lepszy przykład absurdalności każdej wojny.

No właśnie. Z etykietą seksownego aktora i amanta kłóci się także twoja działalność pacyfistyczna.

Myślę o dokumencie The Day After Peace Jeremy’ego Gilleya, który promowałeś kilka lat temu na festiwalu w Cannes.

pressed to find a better example of the absurdity of war.

Exactly. Your pacifist activities don’t sit well with your sexy actor and romantic lover image either.

I’m thinking of the documentary The Day After Peace, directed by Jeremy Gilley, which you promoted in Cannes a few years back.

We went to Afghanistan to negotiate a ceasefire for a day. That might not have amounted to much, but it was enough to have thousands of children vaccinated and food, and medicines delivered to areas ravaged by fratricidal fighting. And it was all achieved.

Of course, it would have been much harder if the campaign had not been aided by UNICEF and Hollywood stars like Angelina Jolie, Michael Douglas and Annie Lennox. The campaign helped me understand that you can do something to make the world a better place. It is a myth that one person cannot do anything. And it does not matter what he or she looks like. (laughs) You do have to have a name, though. We’re not all called Jude Law. What made you accept the lead in My Blueberry Nights? This was a romantic comedy and it had you labelled “lover” again.

Absolutely not, That’s not my approach. I mostly

NAJFAJNIEJSZE W LONDYNIE JEST TO, ŻE SPOTYKASZ TU LUDZI POCHODZĄCYCH ZE WSZYSTKICH CZĘŚCI ŚWIATA W MIEJSCACH, GDZIE JADASZ OBIADY, ROBISZ ZAKUPY, CHODZISZ Z PSEM NA SPACERY. THE BEST THING ABOUT THE CITY IS THAT YOU CAN COME ACROSS PEOPLE FROM ALL PARTS OF THE WORLD IN THE PLACES YOU GO FOR LUNCH, DO YOUR SHOPPING, AND WALK YOUR DOG.

Pojechaliśmy do Afganistanu, by negocjować zawieszenie broni na jeden dzień. To może niewiele, ale wystarczająco dużo, by zaszczepić w tym czasie tysiące dzieci i dostarczyć paczki z żywnością oraz lekami do rejonów objętych bratobójczymi walkami. I to się udało. Oczywiście, gdyby w akcję nie włączył się UNICEF oraz takie hollywoodzkie gwiazdy jak Angelina Jolie, Michael Douglas czy Annie Lennox, to pewnie byłoby nam znacznie trudniej. Dzięki tej kampanii zrozumiałem, że można coś zrobić, by ten świat był trochę lepszy. To jest mit, że od jednego człowieka nic nie zależy.

A dlaczego zdecydowałeś się zagrać w Jagodowej miłości? To rodzaj komedii romantycznej, która znów wrzuciła cię na półkę z podpisem „amant”.

Absolutnie nie, w ogóle tak do tego nie podchodzę.

Przede wszystkim chciałem zagrać u Wonga Kar-Waia. Uwielbiam jego kino. Klimat, tajemnicę, ulotność chwil, skupienie na detalach. Dla mnie to najbardziej

wanted to appear in a Wong Kar-wai film. I love his films – the atmosphere, the mystery, the transitory nature of time, the focus on details. To me, he is the most romantic contemporary filmmaker. Nobody can show the internal lives of his protagonists being torn apart by unrequited love, or from desperately looking for it, as well as he can. An actor has to be subtle, but be able to evoke the deepest emotions in Wong films. I was glad that he allowed me to trust and follow my own intuition. For instance, in one scene, my ex girlfriend, who had left me, comes to my bar and says that she’d like to find out whether she can still remember the feelings we once shared. How should Jeremy react to this? I decided that I would simply smile, but in a mysterious way, so as to suggest a number of plausible reactions: understanding, sorrow, and helplessness.

You haven’t moved to Hollywood. Are you loyal to London?



85

I N T E RV I E W

Jude Law

romantyczny współczesny filmowiec. Nie ma drugiego takiego, który tak wspaniale jak on pokazuje życie wewnętrzne bohaterów dręczonych niespełnioną miłością albo rozpaczliwie jej poszukujących. Aktorzy grają u niego w powściągliwy sposób, a jednak wiedzą, jak poruszyć najbardziej ukryte emocje. Spodobało mi się, że Wong Kar-Wai pozwolił mi podążać za własną intuicją. Mieliśmy na przykład taką scenę, w której moja była dziewczyna przychodzi do prowadzonej przeze mnie knajpki i mówi, że chciałaby przekonać się, czy może sobie jeszcze przypomnieć dawne uczucia, które nas łączyły. Jak powinien zareagować na to Jeremy? Doszedłem do wniosku, że po prostu uśmiechnę się, ale tak tajemniczo, by zasugerować kilka reakcji: zrozumienie, żal, a także bezradność wobec ulotności uczuć.

Nie przeprowadziłeś się do Hollywood. Jesteś londyńskim patriotą?

Zdecydowanie tak (śmiech). To jest moje miejsce na ziemi. Tutaj się urodziłem, mam korzenie i czuję się u siebie. Najfajniejsze w Londynie jest to, że spotykasz tutaj ludzi pochodzących ze wszystkich części

I definitely am! (laughs). London is where I was born, where my roots are, and where I feel at home. The best thing about the city is that you can come across people from all parts of the world in the places you go for lunch, do your shopping, and walk your dog. In LA, people rarely interact with strangers on the street.

In London this is common. You can talk to someone just like that, spontaneously.

Doesn’t this make you miss out on parts and jobs?

I don’t know, but I don’t care. I don’t have any complex about having to make a lot of money from my films. I mostly play in niche cinema, and in the case of big budget films, I usually play supporting parts. This prevents me from becoming an acting machine, and lets me remain an actor who can follow his intuition, which is what Wong Kar-wai expected of me. I never get involved in projects that don’t grab me. This reduces the risk of missing out on anything important in my career or my personal life. I never do anything just for money or fame. This way I feel that I’m not spreading myself too thin.

Was this one of the reasons behind your decision

NIE LUBIĘ ŁATWYCH ETYKIET. UWAŻAM, ŻE TAKIE ROLE, KTÓRE UCZĄ CIĘ CZEGOŚ NOWEGO, POSZERZAJĄ TWOJE HORYZONTY, ZMUSZAJĄ DO PRZEKRACZANIA OGRANICZEŃ, WARTE SĄ, BY SIĘ W NIE ANGAŻOWAĆ.

I DON’T LIKE GLIB LABELS. I BELIEVE THAT ANY PART THAT CAN TEACH ME SOMETHING NEW, BROADEN MY HORIZONS, AND MAKE ME TRANSCEND MY LIMITS AND OVERCOME MY FEARS IS WORTH TAKING ON.

86

to appear in a film by Polish artist Paweł Althamer?

Yes it was. It was a very interesting project. My role was to buy fish at the London Borough Market. Nothing special, but that was the idea. Crowds of onlookers came to the set after seeing posters about the project on the Tube. The posters said that anyone

JUDE LAW (rocznik 1972) brytyjski aktor, reżyser i producent filmowy, laureat nagrody BAFTA (1999) za drugoplanową rolę Dickiego Greenleafa w filmie Utalentowany pan Ripley, „honorowego” Césara (2007), dwukrotnie nominowany do Oscara: za drugoplanową rolę w Utalentowanym panie Ripleyu i w 2004 za główną rolę w filmie Wzgórze nadziei. ❚ British actor, director and producer born in 1972. Winner of the BAFTA award for the supporting role of Dicky Greenleaf in The Talented Mr Ripley, an honorary César award (2007) and two-time Academy Award nominee for his supporting role in The Talented Mr Ripley and in the Best Actor category for Cold Mountain in 2004.



© J O N AT H A N W O RT H / T H E N E W YO R K T I M E S / E A S T N E W S

świata w miejscach, gdzie jadasz obiady, robisz zakupy, chodzisz z psem na spacery. W LA ludzie nie wchodzą w relacje ze spotkanymi przypadkiem na ulicy obcymi. Tam to jest nie do pomyślenia. W Londynie przeciwnie. Można kogoś zagadać, porozmawiać.

Tak po prostu, spontanicznie, bezpretensjonalnie.

Nie omijają cię przez to lukratywne kontrakty?

Nie wiem, ale jest mi z tym dobrze. Wielkie zyski z filmów nigdy nie były moim głównym celem. Grywam raczej w kinie określanym jako niszowe, a jeśli biorę udział w większych produkcjach, to często decyduję się na role drugoplanowe. Wydaje mi się, że w ten sposób nie staję się automatem do grania, tylko aktorem, który podąża za własną intuicją. Być może zmniejszam w ten sposób ryzyko, że przegapię coś ważnego w mojej karierze i życiu prywatnym. Nigdy nie angażuję się w projekty, które mnie najzwyczajniej w świecie nie pasjonują.

Czy to samo uczucie towarzyszyło ci, kiedy zagrałeś w filmie polskiego artysty Pawła Althamera?

Tak. To był bardzo ciekawy projekt. Moje zadanie polegało na tym, że w londyńskim Borough Market miałem... kupić rybę. Niby nic nadzwyczajnego. I właśnie

©CREDITS



87

Jude Law

o to chodziło. Na plan przyszły tłumy gapiów zachęconych plakatami rozwieszonymi w metrze. Było tam napisane, że ci, którzy przyjdą na rynek, doświadczą filmu, który rozegra się w rzeczywistości. Wokół straganów Paweł poustawiał statystów. Wśród nich była dziewczyna robiąca zdjęcia, kobieta z wnuczkiem i wielu innych. Założeniem tego projektu, którego uczestnikami wpływającymi na przebieg akcji filmu byli przede wszystkim przypadkowi gapie, było uświadomienie widzom, że każdy moment naszego życia jest ważny, niepowtarzalny i ulotny. Że nawet w najbardziej banalnych czynnościach, takich jak kupowanie ryby, może kryć się coś niezwykłego. Trzeba tylko to dostrzec. I pytanie, czy nasz tryb życia, nasze cele, do których czasem ślepo dążymy, na to w ogóle pozwalają.

Jagodowa miłość jest filmem utrzymanym w konwencji kina drogi. Bohaterowie podróżują po Ameryce w poszukiwaniu miłości, ale także by

odkrywać siebie poprzez relacje z innymi ludźmi.

Wiem, że także uwielbiasz podróże. Co ci dają?

Odkrywam siebie na nowo. Za każdym razem. Lubię ten dreszczyk emocji, który towarzyszy niepewności.

Jedziesz w nieznane, dalekie i egzotyczne miejsce i nie wiesz, co cię tam czeka, jak zareagujesz, do czego jesteś zdolny, a czego nigdy nie zrobisz. To jest takie dobrowolne testowanie siebie, ale także uczenie się, poznawanie nowych kultur, obyczajów, otwieranie się na inność. Podróże szalenie rozwijają i dlatego kiedyś często zabierałem w nie moje dzieci. W przerwach między moimi zdjęciami zwiedziliśmy spory kawałek Afryki. Byliśmy w Tanzanii i RPA. Wcześniej podróżowałem po Azji Południowo-Wschodniej. Odwiedziłem Wietnam, Kambodżę, Chiny, Malezję i wyspę Bali. Z każdej podróży wracałem jako nieco inny człowiek. I odkryłem, że mam chyba duszę włóczęgi, bo podróże są moją pasją. Teraz czeka mnie wyprawa do Ameryki Południowej. ■

who came to the market would experience a film being made in reality. Paweł put extras between the stalls. As I recall, there was a girl taking photographs, a woman with her grandson, and many more. The idea behind the project on which these incidental onlookers influenced the action of the film, was to make the audience aware that every moment of our lives is significant, irreproducible and transitory, as with Wong Kar-wai, and that there can be something extraordinary in even the most mundane activities, like buying fish. You just have to notice it.

My Blueberry Nights is a road movie of sorts.

The protagonists travel across America in search of love, but also in search of their selves, which they discover via relationships with other people.

I know that you like travelling too. What do you look for when travelling?

Those same things. I discover myself anew each time.

I like the thrills that go with uncertainty. You go to some distant, unknown and exotic place, and have no idea what you’re going to find there, how you’re going to react, what you are capable of, and what you would never do. This is a way of testing yourself, as well as learning about new cultures and customs, and opening your mind up to otherness. Travelling is educational and helps you grow as a person. This is why I often used to travel with my children. We saw quite a bit of Africa. We went to Tanzania and South Africa.

I’d travelled around South-East Asia before that. I’ve been to Vietnam, Cambodia, Malaysia and Bali. I love constantly discovering new things. I suppose I have the soul of a vagabond or wanderer. It’s a hobby I pursue in between film shoots. I’ve recently become interested in South America. ■

88

©BRENT N. CLARKE/GET TYIMAGES

I N T E RV I E W

Wejdź do świata najlepszych międzynarodowych imprez w stolicy Polski!

Enter the world of the best international parties in the Polish capital!

GAGARIN, zlokalizowany w samym centrum miasta, przeniesie swoich gości w pełne przepychu lata carskie.

Klub nazwany na cześć pierwszego człowieka w kosmosie, Yurija Gagarina, pozwoli oderwać się od przyziemnej rzeczywistości, a barokowe wnętrze otworzy swoje podwoje dla wszystkich spragnionych najlepszych imprez w Warszawie. Dwie niezależne sale z muzyką mushup, r’n’b, house , nu disco, oldies. W każdy weekend spotkacie tu zarówno znajomych jak i kilku uprzywilejowanych Gości.

GAGARIN, located in the heart of the city, takes its guests back to the lush and sophisticated Tsarist times. The club named after the first man in space, Yuri Gagarin, will let you forget about dull reality and the Baroque interiors will open its doors to everyone looking for the best parties in Warsaw.

There are two separate halls playing mashup, R’n’B, and house music, nu disco and the oldies. This is where you will meet both your friends and some VIPs every weekend.

CLUBGAGARIN.PL rezerwacje@klubgagarin.pl, tel. +48 535 936 180 Nowogrodzka 31, Warszawa

I N T E RV I E W

Krzysztof Penderecki

NAJLEPSZĄ MUZYKĘ PISZĘ W POLSCE I write my best music in poland

K

KRZYSZTOF PENDERECKI, KLASYK WSPÓŁCZESNOŚCI, JEDEN Z NAJWAŻNIEJSZYCH POLSKICH TWÓRCÓW, 23 LISTOPADA OBCHODZI JUBILEUSZ 85. URODZIN. Z TEJ OKAZJI W DNIACH 16–23 LISTOPADA ODBĘDZIE SIĘ W WARSZAWIE FESTIWAL JEGO MUZYKI. ❚ KRZYSZTOF PENDERECKI. A MODERN CLASSICIST. ONE OF POLAND’S MOST RENOWNED CONTEMPORARY COMPOSERS CELEBRATES HIS 85TH BIRTHDAY ON 23 NOVEMBER. THE CITY OF WARSAW WILL BE HOSTING A FESTIVAL DEVOTED TO HIS MUSIC ON 16-23 NOVEMBER.

Kiedy ogród w Lusławicach jest najpiękniejszy?

Od połowy maja. Niestety prawie co roku akurat w tym okresie muszę gdzieś wyjeżdżać. Ale w tym roku znalazłem tydzień, by móc go podziwiać. To moja duma, bo wcześniej nic tam nie było. Kupiłem łąki, na których pasły się krowy. Dziś jest park. To efekt wieloletniej pracy, by w tym miejscu powstało arboretum.

Niektórzy twierdzą, że pana twórczość, począwszy od końca lat 70., wpisuje się w nurt neoromantyzmu. Jest pan neoromantykiem?

Nie. Po okresie awangardowej muzyki w latach 60., kiedy się głównie odkrywało, nastąpiła zmiana. Szczególnie ja bardzo dużo odkryłem. Posługiwałem się językiem, który wtedy nie istniał, dlatego trzeba go było stworzyć, stworzyć też nowy zapis. Myślę, że ta epoka minęła. Dziś trzeba pisać tylko dobrą muzykę.

Jak się rodzi muzyka Krzysztofa Pendereckiego?

Muzyka jest abstrakcją, dlatego trudno o niej mówić.

Ponieważ komponowaniem zajmuję się całe życie, to gdy siadam do pisania, mam już gotowe pomysły. Zapisuję tylko te najważniejsze. Plewy wyrzucam.

Dźwięki mają kolory?

Bardzo często. Zawsze piszę szkic partytury, używając różnych kolorów. Dla przykładu: komponując jakieś

90

tekst | andrzej giza

When is the garden in Lusławice most beautiful?

It looks splendid from mid-May. Unfortunately, I almost always have to be away at that time of year. But this year, I took a week off so that I could admire it. The garden is my pride and joy as there was nothing there before. It took years of work and my idea was to set up an arboretum there.

Some claim that your work has been bordering on Neo-Romanticism since the late 1970s. Do you consider yourself a Neo-Romantic composer?

Not at all. There has been a change since the “heavy” avant-garde period of the 1960s, when we were discovering sounds. I discovered quite a lot. I was using a language that did not exist, so it had to be created and new notation had to be invented. I think that era has had its day. Today, we just have to write good music.

How is the music of Krzysztof Penderecki born?

It is abstract, and that’s why it’s so hard to talk about.

I’ve been composing all my life, so I always have some ideas ready when I sit down at the table to write. I write down the most important ideas and get rid of the chaff.

Do sounds have colours?

They very often do. I always do a draft of the score using different colours. For instance, I use red when 

© B RU N O F I D RYC H

miejsce na tak zwaną blachę, czyli instrumenty dęte blaszane, używam czerwonego koloru, a smyczki oznaczam zielonym. Kolor jest ważny w pierwszym szkicu, kiedy rysuję muzykę. Dopiero potem znajduję dźwięki. Żyjemy w czasach, w których wszystko jest do czegoś porównywane. Pana twórczość często jest przyrównywana do Brucknera, Mahlera, Szostakowicza. Który z wymienionych kompozytorów jest dla pana ważny?

Wszyscy. Po fascynacji Bachem odkryłem Szostakowicza. Jeździłem wtedy do Rosji, gdzie miałem dużo koncertów i tam go spotykałem. Przyjaźniliśmy się i do dziś uważam go za największego symfonika.

Na początku pana kariery muzycy nie lubili wykonywać pana utworów… (śmiech) Moja muzyka była awangardowa, zapis też był zupełnie niekonwencjonalny i muzycy musieli się go uczyć. I były sprzeciwy. Do tego stopnia, że niektóre orkiestry musiały zmienić repertuar. Ale bardzo się z tego cieszę, bo muzyka, na którą tak reagowano, została do dzisiaj i jest chyba ważna.

Rozmawiałem z koncertmistrzami wielu znanych polskich orkiestr, m.in. Sinfonii Varsovii i Filharmo-

composing a part for the brass section and green for the violins. Colours are crucial in my first draft, where I draw my music. It’s only after that that I find the corresponding sounds.

We live in an age where everything is always being compared to something else. Your oeuvre is often compared to those of Bruckner, Mahler and Shostakovich. Which of these three composers is important to you?

They all are. After my fascination with Bach, I discovered Shostakovich. I often used to travel to Russia for concerts and I would meet Shostakovich. We became friends and I still consider him to be the greatest symphonic composer.

At the beginning of your career, musicians did not like performing your work. (laughs) My music was avant-garde, and the notation was unconventional and musicians had to learn it.

Objections were raised. Some orchestras actually had to change their line-ups. This makes me happy because the music that provoked these reactions is still here and is probably still significant.

I’ve talked to concertmasters from many wellknown Polish orchestras, such as Sinfonia Varsovia 

91

Krzysztof Penderecki

nii Narodowej. Wszyscy podkreślają, że lubią pracować z partyturami Pendereckiego ze względu na logikę kompozycji. Czy kompozycja to logika?

Wydaje mi się, że inaczej nie można komponować.

To absolutnie nie chaos, lecz odwrotnie – struktura właściwie matematyczna, która później nabiera rumieńców i staje się muzyką. Pierwsze szkice – szczególnie w tych latach 60. – były grafiką muzyczną bez partytury. Ale potem to się zmieniało. Teraz piszę na zwykłym papierze nutowym.

Czym różni się praca z orkiestrą podczas prób od koncertu?

Ważniejsze są próby, bo podczas nich przygotowuje się materiał i kształtuje to, z czego później powstaje forma. Dziś bardziej wolę próby niż koncerty, chociaż wcześniej ich nie lubiłem. Koncerty to już ostatnia faza pracy, a próby to rodzenie się koncepcji, która przecież nie przychodzi od razu. Poza tym ustalanie zależności łączących się z możliwościami chociażby instrumentów. To jest wiedza, którą zdobywa się mozolnie przez lata.

Ktoś scharakteryzował pana muzykę słowami: „ironia patrzenia na świat podszyta tragizmem”.

Oczywiście miałem takie okresy, kiedy się to mocniej zaznaczało. Przecież kiedy zaczynałem tuż po wojnie, w latach 50., jej echa żyły jeszcze w nas wszystkich.

Myślę, że gdybym był wychowany gdzie indziej, to pewnie pisałbym inną muzykę. Dobrze, że się urodziłem akurat w Polsce. Jestem związany z tym krajem.

92

and the National Philharmonic. They all said that they enjoy working with your scores because of their logic. Is composing about logic?

I don’t think you can compose in any other way. It’s not chaos, in fact, it’s quite the opposite. It’s almost a mathematical structure that’s later “beautified” and thus becomes music. The first drafts – especially in the 1960s – were musical graphic designs without scores. This has changed over the years though.

Today, I write music on regular manuscript paper.

How does working with an orchestra during rehearsals differ from giving a concert?

The rehearsals are more important, as this is when we work on the material and mould it into the creation that eventually takes form. Today, I prefer rehearsals to concerts, although I didn’t much like them in my early days. A concert is the final stage of work, while rehearsals are when the concept is born, as it does not come about instantaneously. Besides, it is about making decisions regarding the dependencies resulting from the capabilities of the various instruments. This is knowledge that is gained over the years – the hard way.

One article said that your music is “the irony of looking at the world underlaid with the tragic”.

Obviously, there have been periods in my life when this was more evident. After all, when I started composing in the 1950s, the war was only just over and still cast a huge shadow over everyone in Poland. Had I been raised in Switzerland, or somewhere else, I probably would have written different music. I consider myself lucky to have been born in Poland.

Which of your works is your favourite?

Perhaps “Passion”, as it helped establish me internationally? Apart from that, the work is still fresh. Whenever I conduct “Passion” I find things that sound new even now after all these years. Moreover, the language and notation in which it is written are such that it can never be performed identically twice. It will always sound different.

Which current in your work is the most important?

The human voice is to me the most exquisite instrument. Most of my music is written for the human voice, for choir. Obviously, there’s usually an orchestra there, but I’ve also written a cappella works which are the most difficult form for other composers.

Every artist has his or her muse. Is Elżbieta Penderecka your muse?

She is. We’ve been together for over 50 years now.

Elżbieta was a beautiful girl and I fell in love. I was a friend of her parents, especially the father. I was a frequent guest at their home. That’s how it all began.

We all try to recapitulate certain stages in our lives at times. Do you have any regrets?

No. I’ve never been lazy. My aspirations have always

© B RU N O F I D RYC H

I N T E RV I E W



I N T E RV I E W

Krzysztof Penderecki

Który z utworów jest panu najbliższy?

Chyba Pasja, która pomogła mi zdobyć miejsce w świecie. Poza tym to utwór nadal świeży. Kiedy dziś dyryguję Pasją, to znajduję tam takie rzeczy, które nawet teraz, po tylu latach, są czymś nowym. Poza tym jest napisana takim językiem i takim zapisem nutowym, że nie można jej tak samo wykonać. Zawsze jest inna.

A który z nurtów jest najważniejszy?

Najwspanialszym instrumentem i niewyczerpanym źródłem inspiracji jest dla mnie głos ludzki. Dlatego większą część mojej muzyki napisałem na chóry.

Oczywiście przeważnie towarzyszy im orkiestra, ale także utwory a cappella, które są dla innych kompozytorów najtrudniejszą formą.

Każdy z artystów ma swoje muzy. Czy Elżbieta Penderecka jest pana muzą?

Tak. Jesteśmy razem ponad 50 lat. Kiedy się poznaliśmy, Elżbieta była piękną dziewczyną i... zakochałem się. Nawiasem mówiąc, byłem zaprzyjaźniony z rodzicami Elżbiety, szczególnie z ojcem. Zacząłem bywać w jej domu i tak się to zaczęło.

Każdy z nas stara się w jakimś momencie podsumować pewne etapy życia. Czy pan czegoś żałuje?

Nie. Nigdy nie byłem leniwy. Zawsze miałem większe aspiracje, niż mogłem to wykazać w mojej muzyce.

Zwykle też otaczałem się ludźmi, którzy interesowali się moją muzyką i mi pomagali. Sam też unikałem pomyłek i szedłem jasną drogą do celu. Miałem priorytety i szlifowałem to, czego się nauczyłem. Dlatego dziś mogę śmiało powiedzieć, że absolutnie niczego nie żałuję.

KRZYSZTOF PENDERECKI (rocznik 1933) – kompozytor, dyrygent i pedagog muzyczny. Doktor honoris causa m.in. uniwersytetów Jagiellońskiego, Yale, Warszawskiego, Muzycznego Fryderyka Chopina, Akademii Muzycznej w Krakowie oraz Uniwersytetu Zielonogórskiego. Prezes honorowy Związku Kompozytorów Polskich. Kawaler Orderu Orła Białego. ❚ Polish composer, conductor and music teacher born in 1933. Recipient of the Doctor honoris causa honorary degree awarded by, among others, the Jagiellonian University, Yale University, Frederic Chopin University of Music in Warsaw, Academy of Music in Kraków and University of Zielona Góra. The honorary president of the Association of Polish Composers, Awarded with the Order of the White Eagle.

been greater than I what could express in music. I’ve always been surrounded by people who were interested in my work and who supported me. Perhaps the reason I don’t regret anything is that I avoided mistakes and followed a straight path to my goal.

I had priorities and perfected my skills along the way.

How would you like the world to remember you?

As I really am.

And what are you like?

I don’t want to boast. It’s hard and silly to talk about yourself. But mostly, I don’t think that I’ve wasted time

KIEDY ZACZYNAŁEM TUŻ PO WOJNIE, W LATACH 50., JEJ ECHA ŻYŁY JESZCZE W NAS WSZYSTKICH. MYŚLĘ, ŻE GDYBYM BYŁ WYCHOWANY GDZIE INDZIEJ, TO PEWNIE PISAŁBYM INNĄ MUZYKĘ.

WHEN I STARTED COMPOSING IN THE 1950S, THE WAR STILL CAST A HUGE SHADOW OVER EVERYONE IN POLAND. HAD I BEEN RAISED SOMEWHERE ELSE, I PROBABLY WOULD HAVE WRITTEN DIFFERENT MUSIC.

Jak chciałby pan, aby zapamiętał go świat?

Takim, jakim jestem naprawdę.

A jakim pan jest?

Trudno mówić o sobie. Ale myślę, że stworzyłem muzykę, którą trudno naśladować. Wypływa z miejsc, w których jestem. Najwięcej i najlepiej pisałem w Polsce. Chociaż były czasy, kiedy mieszkałem za granicą.

Wtedy musiałem przyjechać tu na przykład na wakacje, żeby napisać coś, co tam mi się nie udawało.

Jakie ma pan marzenia?

Chcę jeszcze stworzyć kilka utworów. Została mi do napisania jedna symfonia, bo dotychczas stworzyłem osiem, a jak wiadomo, powinno się napisać dziewięć symfonii. Jednak nie spieszę się jeszcze, bo jest to zazwyczaj ostatnia symfonia. ■

94

in my life. I’ve composed music that is hard to copy, and many have tried. It’s music that is also rooted in the place where I am. I’ve written my best music, and most of my music, in Poland. I lived abroad for several years, but I always had to come back to Poland for the summer to write something that I could not have written where I was living at the time. I’m connected to this land. I wrote “Polish Requiem”. It’s a Polish work and there is no other like it.

What are your dreams?

For God to keep blessing me with good health. I want to write a few more works. I have one more symphony to write. I’ve only composed eight, and as you know, there has to be nine. I’m not in any hurry though, as the ninth is usually the last. ■

RABAT

10% KOD: LOT

Najpiękniejsze srebra na Twoim stole historia od 1824 • polskie produkty • ręczne wykonanie • własciwości antybakteryjne

2 143 PLN / 499 EUR

159 PLN / 38 EUR

Sztućce, model KSIĘSTWO WARSZAWSKIE, platerowane srebrem pr.999

1 034 PLN / 246 EUR

Miodownik, platerowany srebrem pr.999

15 739 PLN / 3 748 EUR

Cukiernica FRAGETKA, platerowana srebrem pr.999

Sztućce, model FRANCUSKI 24 szt. dla 6 osób, wykonane ze srebra pr. 925

910 PLN / 217 EUR

©CREDITS

Cukiernica FRAGETKA z liściem, platerowana srebrem pr. 999

2 198 PLN / 524 EUR

www.hefra.pl (PL / ENG)

Sztućce, model ROMAŃSKI, 24 szt. dla 6 osób, platerowane srebrem pr. 999, oksyda



Kraków, ul. Wielopole 3 • Warszawa, ul. Mokotowska 28, ul. Ogrodowa 7 • Wrocław, ul. Wrocławska 20 • Gdańsk, ul. Podwale Staromiejskie 89/1 • Legnica, ul. Żeglarska 8

95

GOOD LIFE

autorytety

W P O S Z U K I WA N I U MISTRZÓW in search of masters KAŻDY Z NAS POTRZEBUJE STARSZYZNY, MĘDRCÓW, NAUCZYCIELI ŻYCIA. GDZIE ICH SZUKAĆ? I – CO CHYBA WAŻNIEJSZE – JAK NIE POMYLIĆ PRAWDZIWEGO AUTORYTETU Z NĘDZNĄ, MEDIALNĄ PODRÓBKĄ? ❚ WE ALL NEED ELDERS, WISE MEN, AND LIFE INSTRUCTORS. WHERE TO FIND THEM? AND, MOST IMPORTANTLY, HOW NOT TO MISTAKE A REAL AUTHORITY WITH A WORTHLESS MEDIA CREATION? tekst | by mirosław konkel rysunki | illustrations agata zarzycka

96

Ż

yjemy w świecie bez autorytetów. Czyżby?

Problemem współczesności nie jest brak, ale nadmiar mistrzów życia. Idźmy do biblioteki, muzeum, do kina. Zajrzyjmy na stronę internetową konferencji TED. Spotkamy tam ludzi, którzy chętnie podzielą się z nami swoją wiedzą, wrażliwością, sposobem patrzenia na świat. Społecznicy, biznesmeni, przedstawiciele sztuki. Kwiat filozofii, psychologii i cyfrowych innowacji. Tak duża różnorodność głosów, postaw i talentów, że nie wiadomo, za kim pójść i na kim się wzorować.

Rodziny się nie wybiera, ale zawsze możemy wybrać filmy, książki i muzykę, która współgra z naszą duszą.

Tak o tym mówi raper Jay-Z: „Byliśmy dzieciakami bez ojców, więc znaleźliśmy ojców na płytach, ulicach i w historii. Mogliśmy wybrać przodków, którzy byliby inspiracją dla świata, który mieliśmy dla siebie zbudować”. Natomiast pisarz Austin Kleon dodaje, że dużym atutem martwych lub odległych mistrzów jest to, że nie mogą odmówić przyjęcia nas do terminu. Można się od nich nauczyć, czego tylko chcemy – skrypty do nauki znajdziemy w ich dziełach.

Osoby godne naśladowania znajdziemy także w najbliższym otoczeniu. Jacek Walkiewicz, trener rozwoju osobistego, zabiera czytelników w swoje licealne czasy. W książce Rozmyślnik wspomina przełom 1978 i 1979 r., czyli słynną zimę stulecia w Polsce. Zaspy miały po dwa metry wysokości. Większość nauczycieli i uczniów dojeżdżała do jego szkoły pociągami, ale te wypadały z szyn lub w ogóle nie wyjeżdżały na tory. Autor opowiada, jak pewnego razu w śniegu i mroku dotarł na lekcje przekonany, że się one nie odbędą. Zwłaszcza zajęcia łaciny. A tu takie zdziwienie: mająca co najmniej 70 lat lektorka czekała już w klasie na młodzież. Poprowadziła lekcję jak zwykle – dla pięciu z 30 osób. Na pytanie, jak to się stało, że się pojawiła w szkole, kiedy wielu uczniów i młodszych nauczycieli zostało w domach, odpowiedziała, że wyszła z domu trzy godziny wcześniej i przybyła pieszo, bo tak ją wychowali przedwojenni profesorowie. Po prostu.

Ludzie pokroju tej sędziwej nauczycielki nie robią niczego na pokaz i niczego nie muszą innym udowadniać. To przysparza im sympatii i szacunku. Ci zaś, którzy nie zasługują na miano autorytetów, często chcą za nie uchodzić, narażając się nawet na śmieszność. W książce RozGROMić konkurencję Pauliny i Romana Polków pojawia się generał próbujący skrócić dystans do żołnierzy. Podczas międzynarodowych

We live in a world without authority figures. But is this true? The problem today is actually not an absence but an abundance of life masters. Go to the library, museum or cinema. Take a look at the TED Talks website. You will meet people only too happy to share their knowledge, sensitivity and outlook in all those places and online. Activists, businesspeople, artists. The crème de la crème of philosophy, psychology and digital innovations. The diversity of voices, attitudes and talents is so great that you may be at a loss as to who to follow and who to choose as a role model.

You do not choose your family, but you can always choose the books, films and music that satisfy your deepest emotions. In one of his songs, Jay-Z

O AUTORYTETACH MÓWI SIĘ OSTATNIO GŁÓWNIE W KONTEKŚCIE AUTORYTARYZMU I BEZMYŚLNEGO POSŁUSZEŃSTWA. TODAY, WE MAINLY SPEAK ABOUT AUTHORITY FIGURES IN THE CONTEXT OF AUTHORITARIANISM, EXTREME SUBMISSIVENESS, AND MINDLESS OBEDIENCE. sings: “We were kids without fathers, so we found our fathers on wax and on the streets and in history, and in a way, that was a gift. We got to pick and choose the ancestors who would inspire the world we were going to make for ourselves.” Writer Austin Kleon adds: “The great thing about remote or dead masters is that they can’t refuse you as an apprentice.

You can learn whatever you want from them. They left their lesson plans in their work.”

We can also find people to admire and follow in our immediate surroundings. Jacek Walkiewicz, a personal development trainer, takes his readers back to high school. In his book Rozmyślnik, he goes back to the famous winter of the century that struck Poland at the turn of 1978 and 1979. The snow was two metres high. Most teachers and pupils came to school by train, but these would either be derailed because of the cold or they could not operate at all. Walkiewicz tells the story of how he once made it to school through the snow and morning darkness, certain that there would be no classes that day. Especially the Latin class. He was wrong. His septuagenarian Latin teacher was already there in the classroom waiting.



97

GOOD LIFE

autorytety

misji pokojowych napatrzył się na Amerykanów, którzy siadali do posiłków z podkomendnymi. Na stołówce zobaczył gar z nieciekawie wyglądającą cieczą, zatkał nos i zażądał, by mu jej nalano. Na nic się zdały protesty kelnera. Generał postawił na swoim i zamiast zupy, dostał... zlewki. To właśnie znajdowało się w kotle. Niczego nieświadomy zjadł zawartość talerza na oczach rozbawionych wojaków. Chęć zyskania popularności skończyła się kompletną porażką generała w oczach jego podwładnych.

POPRZECZKA W GÓRĘ O autorytetach mówi się ostatnio głównie w kontekście autorytaryzmu, sekciarskiej uległości, bezmyślnego posłuszeństwa. Wydają się wymierającym gatunkiem – przynajmniej w zachodnich indywidualistycznych społeczeństwach, w których każdy sam sobie powinien być sterem, żeglarzem i okrętem.

Z drugiej strony, intelektualne i moralne wymogi stawiane tym wyjątkowym jednostkom nigdy nie były tak wyśrubowane jak dzisiaj.

Jacek Walkiewicz zwraca uwagę, że od autorytetu oczekujemy doskonałości we wszystkim. Na tym żerują plotkarskie media, paparazzi i inni samozwań-

ŻYJEMY W ŚWIECIE BEZ AUTORYTETÓW. CZYŻBY? PROBLEMEM WSPÓŁCZESNOŚCI NIE JEST BRAK, ALE NADMIAR MISTRZÓW ŻYCIA. IDŹMY DO BIBLIOTEKI, MUZEUM, DO KINA. WE LIVE IN A WORLD WITHOUT AUTHORITY FIGURES. BUT IS THIS TRUE? THE PROBLEM TODAY IS ACTUALLY NOT AN ABSENCE BUT AN ABUNDANCE OF LIFE MASTERS.

czy demaskatorzy hipokryzji. W życiorysie wybitnej postaci znajdują jakąś skazę i niszczą tę osobę. Stracić twarz w czasach wszechobecnego monitoringu nietrudno. Wystarczy źle się wyrazić, zamieścić nieroztropny post w mediach społecznościowych, by prawdziwy, budowany latami autorytet legł w gruzach, a dotychczasowy podziw zastąpiła fala hejtu.

Niektóre autorytety przestają być autorytetami na własne życzenie – jak bohaterowie książki Geniusz kłamstwa Françoisa Noudelmanna. Rousseau, który położył podwaliny pod współczesne wychowanie, porzucił piątkę swoich dzieci. Kierkegaard tworzył teksty religijne, a prowadził życie libertyna. Nienawidzący podróży Deleuze stał się ideologiem nomadyzmu. Do tego towarzystwa doskonale pasuje Simone de Beauvoir – ikonę feminizmu łączyła wiernopoddańcza relacja z amerykańskim kochankiem.

– Amerykanie zwykli powtarzać: nie rób tak, jak robię, rób tak, jak mówię – komentuje Tomasz Czyż, trener

98

She explained that she had left home three hours ahead of time and come on foot, as this was what her pre-war professors had taught her to do. Just like that.

People like that elderly teacher do not do anything for show and do not have to prove anything. This is what makes them liked and respected. By contrast, those who do not deserve to be held up as role models usually want to be seen as such. This can expose them to ridicule. The book RozGROMić konkurencję by Paulina and Roman Polko features a general trying to bridge the gap between him and his men.

During international peace missions, he saw American soldiers eating with their subordinates. At the canteen, the general saw a pot containing a grim looking soupy substance. He requested some, while holding his breath so as not to smell the stench.

The waiter protested, but the general was adamant.

However, what he thought was soup, was actually pigwash. Blissfully unaware, he ate it in front of the amused soldiers. His attempt at popularity was a complete disaster.

RAISING THE BAR Today, we mainly speak about authority figures in the context of authoritarianism, extreme submissiveness, and mindless obedience. They seem to be a species bordering on extinction – especially in highly individualised Western societies where eve-

rozwoju osobistego i doradca zarządów. – Słusznie.

Potrzeba jednak dużej dojrzałości, by odkleić człowieka od jego poglądów, koncepcji i dzieł.

Zwłaszcza gdy jesteśmy młodzi, trudno nam słuchać ludzi mądrych i doświadczonych, jeśli nie są kryształowo czyści. Trafnie ujął to Carl Gustaw Jung: „Dzieci wychowywane są przez to, czym dorosły jest, a nie przez to, o czym ględzi”.

W ramach Projektu Bohaterskiej Wyobraźni (Heroic Imagination Project) grupa psychologów pod nadzorem Philipa Zimbardo pytała dzieciaki, kim według nich jest bohater i jakim bohaterami same chciałyby być. Okazało się, że młokosy nie miały najmniejszej ochoty bawić się w bohaterów. Uważały, że jest to ciężka praca, wymagająca poświęcenia, ryzykowna i bez gwarancji na sukces. Badacze drążyli: „Jeżeli nie bohaterem, to kim chcesz być?”. „YouTuberem!”

ŻADEN PRZEDSTAWICIEL STARSZYZNY NIE CZUJE PRESJI BYCIA EKSPERTEM W SWOJEJ DZIEDZINIE. NIE OCENIA, TYLKO SŁUCHA, NIE KRYTYKUJE. JEST DROGOWSKAZEM. NO ELDER FEELS PRESSURED TO BE AN EXPERT IN HIS OR HER FIELD. HE OR SHE DOES NOT JUDGE, ONLY LISTENS AND ACTS AS A ROAD SIGN, A COMPASS, AND A REFERENCE POINT.

ryone is supposed to be self-sufficient. And the intellectual and moral requirements set for these exceptional people have never been as strict as they are today.

Walkiewicz points out that we expect our role models to be perfect in every respect. This is what the gossip media, the paparazzi, and other amateur hy-



99

GOOD LIFE

autorytety

OD AUTORYTETU OCZEKUJEMY DOSKONAŁOŚCI WE WSZYSTKIM. NA TYM ŻERUJĄ PLOTKARSKIE MEDIA I INNI SAMOZWAŃCZY DEMASKATORZY HIPOKRYZJI. WE EXPECT OUR ROLE MODELS TO BE PERFECT IN EVERY RESPECT. THIS IS WHAT THE GOSSIP MEDIA, THE PAPARAZZI, AND OTHER HYPOCRISY EXPOSERS FEED ON.

– brzmiała najczęstsza odpowiedź. Małolaty zgodziłyby się też na karierę blogera – choć tylko w ostateczności, bo pisanie to jednak harówka.

Julia Izmałkowa, zarządzająca agencją badawczą Izmałkowa, radzi się nie denerwować i nie gorszyć – lepiej zrozumieć młode pokolenie. Najważniejszym mechanizmem kształtującym zachowanie i postawy dzieci – tłumaczy – jest modelowanie. One puszczają mimo uszu umoralniające słowa, ale naśladują czyny.

Robią dokładnie to, co najbliższe otoczenie.

– Jeśli najbliższe otoczenie nastolatków to influencerzy, a nie rodzice, iPad, a nie wspólny spacer, telewizor, a nie gra w siatkówkę, nie dziwmy się ich priorytetom i wzorcom osobowym ujawnionym podczas badań prof. Zimbardo – komentuje Izmałkowa.

100

pocrisy exposers feed on. They attempt to find a flaw in the lives of outstanding people and destroy them.

It is not hard to have your reputation tarnished in this day and age of constant monitoring. It only takes a silly statement or a heated post on social media to have genuine esteem and authority built up over many years obliterated and respect replaced with hatred.

Some authority figures cease to be role models at their own request. This was the case with the protagonists of the book The Genius of Lies by François Noudelmann. Rousseau, who paved the way for contemporary upbringing theory, abandoned his own five children. Kierkegaard wrote religious works while living a libertine life. Deleuze, who hated travelling, advocated a nomadic lifestyle.

Feminist icon Simone de Beauvoir skilfully combined her beliefs with an obsequious relationship with her American lover. “The Americans have a saying that goes: ‘Do as I say, not as I do’”, says Tomasz Czyż, a personal development trainer and advisor to Management Boards. “And they’re right. It takes a lot of maturity to separate people from their views, ideas and work”.

We find it hard to listen to wise and experienced people if they are not perfect themselves – especially when we are young. Carl Gustav Jung was right in saying: “Children are educated by what the grown-up is and not by his talk”.

As part of the Heroic Imagination Project, a group of psychologists headed by Philip Zimbardo asked children who their heroes were and what kind of heroes they would like to be. It turned out that the youngsters had no intention of playing heroes. They found it to be hard work that required a lot of dedication, involved risk, and had no guarantee of success.

The researchers asked them who they wanted to be if not heroes. “A YouTuber!”, was the most popular answer they received. Young people will not say no to being a blogger, but only when all the other options are exhausted, as writing is hard work.

Julia Izmałkowa, the manager of the Izmałkowa research agency, advises us not to be angry or disappointed with children. The most important mechanism shaping the behaviours and attitudes of children is modelling. Children ignore what we say, but copy what we do. They do exactly what those closest to them do. “If a teen is most inspired by influencers and not parents, the iPad and not a family walk, a TV set and not a volleyball game, then we should not be surprised that they have other priorities than those we would wish for and have other role models than those we might find inspiring, as was uncovered by the research conducted by Zimbardo”, she adds.



DR.CYJ HAIR FILLER PEPTYDOWA TERAPIA WŁOSÓW

PEPTIDE HAIR THERAPY

SPEKTAKULARNE EFEKTY JUŻ PO 2 MIESIĄCACH! TYLKO 4 ZABIEGI CO 2 TYGODNIE!

SPECTACULAR RESULTS JUST IN 2 MONTHS! ONLY 4 TREATMENTS EVERY 2 WEEKS!

Peptydowa terapia włosów to innowacyjny zabieg w gabinetach dermatologicznych i medycyny estetycznej. DR.CYJ Hair Filler zawiera unikatowy kompleks 7 peptydów i kwasu hialuronowego, jak również opatentowaną technologię przedłużonego uwalniania i wnikania substancji aktywnych – działa jeszcze 14 dni po aplikacji.

Peptide hair therapy is an innovative treatment in dermatologist and aesthetic medicine offices.

DR.CYJ Hair Filler contains unique 7 peptides complex and hyaluronic acid as well as patented Sustained Release Peptide Technology – active within 14 days after application.

Zatrzymuje wypadanie włosów Skuteczny w walce z alopecją ● Przyspiesza odrost nowych włosów ● Pogrubia i zagęszcza włosy ● Rewitalizuje mieszki włosowe ● Poprawia ukrwienie skóry głowy ● Wskazany przed i po przeszczepie

Stops hair loss Effective against alopecia ● Induces new hair growth ● Increases hair density and thickness ● Revitalizes hair follicles ● Promotes blood circulation in the scalp ● Indicated before and after hair transplant

●

●

●

●

Pierwszy zabieg powstrzymuje wypadanie włosów, po kolejnych włosy stają się mocniejsze, grubsze i zdrowsze.

The first treatment prevents hair loss and after the next treatments your hair becomes stronger, thicker and healthier.

ZAPYTAJ SWOJEGO LEKARZA O PEPTYDOWĄ TERAPIĘ WŁOSÓW! ASK YOUR DOCTOR ABOUT PEPTIDE HAIR THERAPY!

dr n. med. Agnieszka Owczarczyk-Saczonek

dr Agnieszka Urban

Olsztyn

T. +48 795 448 368 www.nefretete.eu

Warszawa – Piaseczno

Skinfinity Medycyna Estetyczna

dr Nina Uszkiewicz

dr n. med. Joanna Magdziarz-Orlitz

T. +48 888 859 659 www.ninauszkiewicz.pl

Częstochowa

Gabinet Dermatologiczny

T. +48 720 843 500 www.dermatolog-olsztyn.com.pl

dr n. med. Alicja Babik

KLINIKA DR A. BABIK Medycyna Estetyczna i Kosmetologia

Lublin

T. +48 500 050 890 www.estetyka.lublin.pl

Salon Piękności Nefretete

Rzeszów

Łódź

dr Karolina Mołas Dr Mołas – Medycyna Estetyczna i Antiaging T. +48 508 255 210 www.drmolas.pl

dr Joanna Habaj

Dermiss Akademia Urody

Kraków

T. +48 887 201 200 www.dermiss.pl

dr Małgorzata Bagłaj

Derma-Clinic dr Orlitz

Centrum Dermatologii Estetycznej „Bagłaj”

T. +48 663 275 968 www.derma-clinic.pl

T. +48 604 186 346 www.baglaj.com.pl

Wrocław

www.AntiAging.com.pl

dr n. med. Sylwia Farfał-Kałucka

prof. nadzw. dr hab. n. med. Barbara Zegarska Clinica Dermatoestetica

Klinika Medycyny Estetycznej Med Estetica

Szczecin

T. +48 601 936 608 www.dermatoestetica.pl

T. +48 605 198 555 www.medestetica.com.pl

dr Olga Bobowska

prof. nadzw. dr hab. Wioletta Barańska-Rybak

Laser – Medica Centrum Dermatologii Laserowej, Estetycznej i Dermatochirurgii T. + 48 91 433 48 52 www.laser-medica.szczecin.pl

dr Katarzyna Kowalczyk

Bydgoszcz

Klinika Zdrowia i Urody Bella Derm

ESTETIQ Medycyna Estetyczna

T. +48 504 020 590 www.bdclinic.pl

T. +48 535 224 802 www.estetiq.com.pl

Kielce

www.DrCyj.pl

Poznań

dr Izabela Lenartowicz Katowice

Medycyna Estetyczna i Dermatologia

Gdynia

T. +48 58 661 61 92 www.uroda24.com

GOOD LIFE

autorytety

NAJWAŻNIEJSZYM MECHANIZMEM KSZTAŁTUJĄCYM ZACHOWANIE I POSTAWY DZIECI JEST MODELOWANIE. PUSZCZAJĄ MIMO USZU UMORALNIAJĄCE SŁOWA, ALE NAŚLADUJĄ CZYNY. ROBIĄ TO, CO OTOCZENIE. THE MOST IMPORTANT MECHANISM SHAPING THE BEHAVIOURS AND ATTITUDES OF CHILDREN IS MODELLING. CHILDREN IGNORE WHAT WE SAY, BUT COPY WHAT WE DO.

STARSZY WIE LEPIEJ Skoro autorytety nierzadko zawodzą, na kim się wzorować? Jacek Walkiewicz propaguje ideę starszyzny – nie zawsze są to osoby w podeszłym wieku jak jego nauczycielka łaciny. Z niejednego pieca jednak jadły chleb, a ich doświadczenia, wewnętrzny spokój i dystans do świata są podstawą mądrości, z której warto czerpać pełnymi rękami. Nie udają idealnych i perfekcyjnych. Przyznają się do błędów i porażek.

Chociaż trudno sobie wyobrazić, by lekceważyły zasady moralne.

Według autora Rozmyślnika żaden przedstawiciel starszyzny nie czuje presji bycia ekspertem w swojej dziedzinie, a tym bardziej nie mieni się autorytetem od wszystkiego. Niepytany nie ujawnia swojego punktu widzenia. Nie ocenia, tylko słucha, nie krytykuje, tylko pokazuje skutki naszych działań. Jest drogowskazem, kompasem, punktem odniesienia w naszych codziennych decyzjach. Ale przede wszystkim kimś, kto nie uzależnia nas od siebie, ale pomaga dojrzeć i wybić się na samodzielność. ■

102

THE OLDER THE WISER Since authority figures let us down so often, who should we look up to instead? Walkiewicz is a proponent of elders. They do not have to be literally elderly, like his Latin teacher, but they should be experienced people, internally at peace, and possessed of a life-time of wisdom that may serve as a source of knowledge and inspiration. Such people do not pretend to be perfect. They admit to mistakes and failures, but it would be hard to imagine them ignoring moral principles.

According to Walkiewicz, no elder feels pressured to be an expert in his or her field, nor does he or she claim to know everything. He or she does not give a personal opinion unless asked. A wise elder does not judge, only listens, does not criticise, but points out the consequences of our actions. He or she acts as a road sign, a compass, and a reference point in our daily decisions. Above all, such people do not tie us to themselves, but help us grow and become independent. ■

Marka Buczyński, obecna na polskim rynku od 2008 roku, powstała z pasji i zamiłowania do mody.

W naszych salonach szyjemy na miarę garnitury, marynarki, koszule, obuwie oraz dodatki.

www.buczynski-tailoring.pl

5,5 MLD $ ❚ $ 5.5. BILLION

MARINA BAY SANDS, SINGAPUR Marina Bay Sands, Singapore



104

©CREDITS

Hotel Marina Bay Sands wznosi się na wysokość 200 m (57 pięter). Trzy wieże zwieńczone dachem w kształcie łodzi są wyższe niż wieża Eiffla w Paryżu. „Łódź” pełni nie tylko funkcję dekoracyjną – znajduje się w niej basen o szklanym dnie. Jest tu też punkt widokowy, z którego można podziwiać panoramę Singapuru. Tzw. SkyPark ma powierzchnię 1,2 ha i rosną tam nawet drzewa. ❚ The Hotel Marina Bay Sands is 200 m tall (57 floors). The three towers, topped with a boat-shaped roof, are taller than the Eiffel Tower in Paris. The “boat” houses a swimming pool with a glass bottom. There is also a vantage point offering a splendid view of Singapore. The SkyPark spans 1.2 ha and real trees grow there.

PEOPLE AND THE WORLD

najdroższe budowle świata

P O T Ę G A W YO B R A Ź N I the power of the imagination OD NIEBOTYCZNYCH DRAPACZY CHMUR PO KAPIĄCE LUKSUSEM KASYNA – NAJDROŻSZE BUDOWLE ŚWIATA ZAPIERAJĄ DECH W PIERSIACH I SĄ ŚWIADECTWEM AMBICJI CZŁOWIEKA. ŻEBY OLŚNIĆ, POKAZAĆ PRZEPYCH LUB UMIEJĘTNOŚĆ OKIEŁZNANIA PRAW NATURY. ❚ FROM INCREDIBLE SKYSCRAPERS TO CASINOS DRIPPING IN GOLD – THE WORLD’S MOST EXPENSIVE BUILDINGS ARE BREATH-TAKING AND BEAR TESTIMONY TO HUMAN AMBITION. THE AMBITION TO DAZZLE, FLAUNT AFFLUENCE, AND TO CONQUER NATURE.

©CREDITS

tekst | by artur ciechanowicz

105

PEOPLE AND THE WORLD

najdroższe budowle świata

15 MLD $ ❚ $ 15 BILLION

ABRADŻ AL-BAJT, MEKKA Abraj Al Bait, Mecca Kompleks hotelowy w Mekce, w Arabii Saudyjskiej.

Jego powierzchnia użytkowa to 1,5 mln m2.

Abradż Al-Bajt posiada palmę pierwszeństwa w kilku kategoriach, takich jak najwyższy hotel na świecie (601 m), najwyższy zegar wieżowy na świecie, największa na świecie tarcza zegara i największy pod względem powierzchni budynek na świecie. Oprócz hotelu kompleks mieści 5-piętrowe centrum handlowe i garaż na ponad tysiąc aut. A wszystko po to, by pomieścić pielgrzymów przybywających do znajdującego się w pobliżu najświętszego dla muzułmanów miejsca – Świętego Meczetu. ❚ This hotel complex in Mecca, Saudi Arabia with a net internal area (NIA) of 1,500,000 sq. m. The Abraj Al Bait tops many rankings, e.g. it is the tallest hotel in the world (601 m), and has the tallest clock tower, the largest clock dial, and the most floor space of any building in the world. In addition to the hotel, the complex houses a 5-storey shopping centre and a car park for over 1,000 cars. All this is aimed at accommodating the pilgrims visiting the nearby Muslim sacred place – the Holy Mosque.

2,3 MLD $ ❚ $ 2.3 BILLION

TAIPEI 101, TAJPEJ

Taipei 101, Taipei



106

©CREDITS

Wieżowiec pojawia się w filmach i grach komputerowych. Sztuczne ognie wystrzeliwane z budynku są obowiązkowym elementem relacji telewizyjnych z obchodów Nowego Roku z Tajwanu. Architektura budowli nawiązuje do tradycji azjatyckiej, ale jest też wyposażona w systemy zabezpieczeń chroniące przed skutkami trzęsień ziemi i huraganów, które nie są niczym wyjątkowym w tej części świata. 509-metrowa konstrukcja Taipei 101 (nazwa nawiązuje do liczby pięter i kodu pocztowego biznesowej dzielnicy miasta) od 2004 do 2010 r. była najwyższym budynkiem świata. ❚ Along the This high-rise has been featured in films and computer games. Fireworks shot from the building are always a must for TV segments showing New Year’s Eve being celebrated in Taiwan. The architecture of the building is a nod towards Asian tradition, but is also equipped with systems to protect it against earthquakes and hurricanes, which are common in this part of the world. The 509-metre Taipei 101 building (the name alludes to the number of floors and the postal code of the business district) was the tallest building in the world in 2004-2010.

BANK OF CHINA TOWER, HONGKONG

Bank of China Tower, Hong Kong

Jedna z najbardziej znanych budowli. W momencie otwarcia, w 1990 r. (i przez kolejne dwa lata), z 367 metrami wysokości był najwyższym budynkiem świata poza USA. Co ciekawe, projekt architekta Ieoh Ming Peia był ostro krytykowany za nazbyt ostre kształty, co miało naruszać zasady feng shui. Twórca pod wpływem tych opinii nieco zmodyfikował koncepcję, ale nadal pod pewnymi kątami widzenia budowla przypomina tasak. Stąd jego obiegowa nazwa – „nóż”. ❚ One of the most familiar buildings in the world. When it was opened in 1990, it was the tallest building in the world outside the USA (367 m) for two years.

Interestingly, the initial design by architect Ieoh Ming Pei was strongly criticised for its two acute shapes, which allegedly violated feng shui rules. The architect responded to this criticism by modifying the design, but the tower still resembles a meat cleaver from some angles. Hence its local nickname “the knife”.



REKLAMA

© I S T O C K P H O T O ( 2 ) , A D O B E S T O C K . P O P R Z E D N I E S T R O N Y/ P R E V I O U S P A G E S : A D O B E S T O C K

1,9 MLD $ ❚ $ 1.9 BILLION

PEOPLE AND THE WORLD

APPLE PARK, CUPERTINO Apple Park, Cupertino

najdroższe budowle świata

2,3 MLD $ ❚ $ 2.3 BILLION

Siedziba firmy Apple przypominająca statek kosmiczny była marzeniem Steve’a Jobsa.

Budynek jest dość niski – ma zaledwie cztery piętra. Dlatego też cały obiekt zajmuje 71 ha – musi przecież pomieścić aż 13 tys. pracowników.

Powierzchnia wszystkich kondygnacji głównego budynku to 260 tys. m2. Budowla składająca się głównie ze szkła ma dach wyłożony panelami słonecznymi i dzięki temu jest niemal samowystarczalna pod względem energetycznym. Apple Park posiada wiele udogodnień dla pracowników – np. aż siedem stołówek czy ścieżki do joggingu. ❚ Apple HQ, the dream of Steve Jobs, looks like a spaceship.

The building is quite low – it only has four floors. This is why it spans a vast 71 ha so as to accommodate the 13,000 people who work there.

Every floor in the main building covers 260,000 sq. m. The building is predominantly made of glass. The roof is covered with solar panels, which makes it almost fully self-sufficient in terms of energy generation. Apple Park has a host of staff amenities – there are seven canteens and jogging routes on the premises.

2.6 MLD $ ❚ $ 2.6 BILLION

YANKEE STADIUM, NOWY JORK (PO LEWEJ)

Yankee Stadium, New York (left)

Baseball dla wielu Amerykanów jest tak samo ważny jak piłka nożna dla Brazylijczyków. Tylko tym można wytłumaczyć, że włodarze Nowego Jorku po długich negocjacjach zgodzili się pokryć ponad połowę kosztów budowy tego obiektu. Stadion najbardziej utytułowanej amerykańskiej drużyny baseballowej jest stylizowany na ich siedzibę z 1923 r. Kompleks na Bronksie służy też jako dom klubu piłkarskiego New York City FC. ❚ Baseball is just as important to Americans as football is to Brazilians. This is most likely why the New York authorities decided, after protracted negotiations, to cover half the costs of building the stadium. The home stadium of the most successful US baseball team is styled after the 1923 original. The Bronx sports venue is also the home of the NYC Football Club.

Wyróżniony pięcioma diamentami AAA i pięcioma gwiazdkami Mobila hotel jest jednym z najbardziej luksusowych na świecie. Za inspirację dla architektów posłużyło otoczenie jeziora Como we włoskim mieście Bellagio. Hotel może pochwalić się ponad 3-hektarowym sztucznym jeziorem i słynnymi Fountains of Bellagio, czyli fontannami zsynchronizowanymi z muzyką. ❚ The hotel has been awarded five AAA diamonds and five Mobile stars and is considered one of the most luxurious in the world.

The inspiration for its design came from the surroundings of Lake Como in the Italian town of Bellagio. The hotel boasts a 3.2-ha artificial lake and the famous Fountains of Bellagio are synchronised with music.

108

 2,6 MLD $ ❚ $ 2.6 BILLION

© G E T T Y I M AG E S , I STO C K P H OTO, M . P.

BELLAGIO, LAS VEGAS (PO PRAWEJ) Belagio, Las Vegas (right)

STIXX Bar & Grill tętni życiem do późna, oferując wybór wykwintnych potraw z całego świata, barmani zaś serwują wyśmienite koktajle przy najdłuższym wolno stojącym barze w mieście!

Nasi Goście cenią sobie nie tylko doskonałe jedzenie, lecz także klimat Nowej Warszawy, jaki panuje w STIXX: z jednej strony — wykwintny, wyrafinowany, a z drugiej — stylowy i rozrywkowy.

Doskonała kuchnia, perfekcyjna obsługa, wyśmienite drinki, najlepsza rozrywka — po prostu wspaniałe doświadczenie!

STIXX Bar & Grill is a highly energetic gastronomy destination that is bustling with life during the day, evening and into the night. Over a total area of 2,000 sqm, STIXX offers a diverse selection of exquisite dishes from around the world combined with Poland's largest selection of spirits, wines and outstanding cocktails.

Our guests not only appreciate our delicious food, but also the vibe of New Warsaw that is present at STIXX: on the one hand — elegant and sophisticated and on the other hand: stylish and entertaining.

Great food, great drinks, great service and great entertainment — simply a great experience!

STIXX Bar & Grill

Plac Europejski 4A, Warsaw

22 340 40 40 info@stixx.pl www.stixx.pl

PEOPLE AND THE WORLD

najdroższe budowle świata

3,8 MLD $ ❚ $ 3.8 BILLION

ONE WORLD TRADE CENTER, NOWY JORK One World Trade Center, New York To jeden z czterech nowojorskich wieżowców stanowiących część nowego kompleksu, który powstał w miejscu biurowców WTC. Jego wysokość to 541 m, czyli 1776 stóp, które symbolicznie oznaczają datę ogłoszenia Deklaracji Niepodległości Stanów Zjednoczonych. To najwyższy budynek w USA i szósty pod tym względem na świecie. Nie dość, że uchodzi za najbezpieczniejszy biurowiec świata, to jest wyjątkowo ekologiczny. Ponad 40 proc. materiałów użytych do jego budowy pochodzi z odzysku. Do pielęgnacji roślin wokół biurowca, napełniania fontanny i chłodzenia budowli jest używana woda deszczowa. A 90 proc. pomieszczeń biurowych korzysta z naturalnego światła. ❚ This is one of the four NYC high-rises that make up the new complex erected on the site of the former WTC towers.

It is 541 m (1,776’) tall. The height in feet symbolises the year the Declaration of Independence of the United States was signed. It is also the tallest building in the US and the sixth tallest building in the world. Not only is it the safest office building in the world, it is also quite green. Over 40 per cent of the materials used in its construction were recycled. Rainwater is used to water the plants around the building, fill in the fountain, and cool the structure. Ninety per cent of the offices make use of daylight instead of artificial lighting.

2,6 MLD $ ❚ $ 2.6 BILLION

THE SHARD, LONDYN

The Shard, London

Szklany odłamek wyłania się w centrum Londynu na wysokość 309,6 m. W 2012 r. – kiedy został oddany do użytku – stał się najwyższym wieżowcem Zjednoczonego Królestwa i Unii Europejskiej. Budynek ma 72 kondygnacje. Wrażenie ogromu The Shard wzmacnia fakt, że stolica Wielkiej Brytanii do tej pory rozrastała się kosztem powierzchni, a nie przestworzy. ❚ This glazed tower is located in central London and is 309.6 m tall. It was the tallest high-rise in the United Kingdom and the European Union when it opened in 2012. The Shard has 72 floors. The building’s height is impressive considering that the UK capital has traditionally expanded its infrastructure horizontally and not vertically.

Luksusowy hotel i kasyno nazwany na cześć inwestora Steve’a Wynna.

Kompleks zajmuje powierzchnię 87 ha, mierzy 187 m (45 pięter) i oprócz 2716 pokoi ma kasyno, centrum kongresowe i przestrzeń na targi. Wynn regularnie zdobywa najwyższe klasyfikacje Mobila, Forbesa i Michelina. Był też pierwszym obiektem hotelowym, w którym znalazł się salon samochodowy.

Jedną z atrakcji jest tam ogromny wodospad wpadający do jeziora o powierzchni 1,2 ha. ❚ This luxurious hotel and casino is named after its developer, Steve Wynn. The complex spans 87 ha, is 187 m tall (45 floors), and in addition to 2,716 rooms, houses a casino, a congress centre, and space for trade fairs. Wynn keeps winning top scores from Mobile, Forbes and Michelin.

It was also the first hotel complex to accommodate a car showroom. Another attraction is a huge waterfall falling into a 1.2 ha lake.

110

2,4 MLD $ ❚ $ 2.4 BILLION

©ADOBE STOCK (2), ISTOCKPHOTO

WYNN, LAS VEGAS Wynn, Las Vegas

OPENING HOURS:

www.amberwarsaw.pl

©CREDITS

Silverline_Kaleidoscope_0918.indd 1

14/08/2018 15:33



111

PEOPLE AND THE WORLD

car sharing

W Y M I E Ń S I Ę AU T E M let’s share cars SAMOCHÓD MOŻNA MIEĆ NA WŁASNOŚĆ, ALE CORAZ CZĘŚCIEJ PYTAMY – PO CO? PRZECIEŻ DA SIĘ GO WYPOŻYCZYĆ NA TYLE, NA ILE RZECZYWIŚCIE POTRZEBA! CZY JEDNAK TZW. CAR SHARING ZMIENI OBLICZE MOTORYZACJI? ❚ IF YOU OWN A CAR, YOU MIGHT WELL BE ASKING YOURSELF WHY. YOU CAN ALWAYS RENT A CAR WHEN YOU NEED ONE. WILL CARSHARING TRANSFORM MOBILITY AS WE KNOW IT?



112

©CREDITS

tekst | by leszek belke

W

©ADOBE STOCK (2)

yobraźmy sobie zwyczajny dzień. Rankiem w Warszawie, Wrocławiu, Gdańsku czy w Krakowie na ulice wyjeżdżają tysiące aut – korki tworzą się więc błyskawicznie i trwają przez wiele godzin. Potem jest chwila względnego spokoju i komunikacyjny kołowrót zaczyna się od nowa. Czy da się to zmienić? Teoretycznie tak, np. używając zamiast aut komunikacji miejskiej czy choćby przesiadając się na rowery (wypożyczane na ulicy bądź własne). Kłopot w tym, że autobusy, tramwaje (lub warszawskie metro) działają zwykle nie najgorzej, ale to nie jest alternatywa dla każdego. Podobnie jest z rowerem – pojedziecie nim nawet po chodniku (choć to nie jest zgodne z przepisami), ale mimo oczywistych niedogodności – paradoksalnie – wygrywa samochód. Dlaczego? Bo na mapie miast jest wiele miejsc, do których dojazd środkami publicznego transportu (lub na dwóch kołach z pedałami) zajmuje relatywnie więcej czasu niż – mimo korków i kłopotów ze znalezieniem miejsca do parkowania – podjechanie samochodem. To klasyczny pat – chcemy nie mieć korków, ale je mamy, bo samochodów – z których jednak musimy korzystać – jest zbyt dużo. Nie pomagają takie rozwiązania jak specjalne pasy dla samochodów przewożących więcej niż dwie osoby na pokładzie (tzw. HOV lanes – high-occu­ pancy vehicle lanes, popularne np. w USA). W Polsce mamy z kolei buspasy, na które wpuszcza się motocykle lub pojazdy elektryczne. Najlepiej byłoby jednak bardziej radykalnie zmniejszyć liczbę aut. Jak to zrobić? Namówić wszystkich do car sharingu, czyli – dosłownie – współdzielenia czterech kółek.

Image a typical workday in Warsaw, Wrocław, Gdańsk or Kraków. There are thousands of cars on the road.

The streets are soon gridlocked and will remain so for hours. Eventually, there is a brief lull in the traffic before the afternoon rush begins. Can anything be done? Theoretically yes, e.g. you can take public transport or ride a bike (either your own or one from a street rental). But while buses, trams, and the Warsaw underground are fairly reliable, they are not an option for everyone.

The same goes for the bike – you can ride on the pavement (which is against traffic regulations), but despite the obvious inconveniences, the car – paradoxically – wins out. Why? Because it takes a lot longer to get to many places in the city on public transport or by riding a bike than it does by car, despite the traffic congestion and the difficulties of finding somewhere to park. It’s a classic dilemma – we want to eliminate traffic jams, but we go on causing them because too many of us have to use cars. This situation has not been improved by having special lanes for cars carrying more than two passengers (these high occupancy vehicle [HOV] lanes are espe-

MIEĆ TO... PŁACIĆ Każdy samochód kosztuje. Trzeba go przecież najpierw kupić, a potem dochodzą koszty ubezpieczenia, eksploatacji, serwisów i napraw, a także parkowania.

W praktyce – morze pieniędzy ekstra, które trzeba dorzucić do ceny zakupu. Gdy z auta korzystamy rzadko, koszty wciąż pozostają i zmniejszają się tylko w niewielkim stopniu. Posiadanie samochodu, gdy się działa z pozycji emocjonalnej, a nie korzystając z własnego zdrowego rozsądku, zaczyna uwierać w portfelu niczym przysłowiowy kamień w bucie. Car sharing to alternatywa, bo pozwala korzystać z czterech kółek, gdy tylko się chce i praktycznie bez ograniczeń (tak czasowych, jak przejechanego dystansu), nie zmuszając do kupowania i ponoszenia kosztów eksploatacji.

Płaci się za przejechany dystans, czas użycia auta (postoje są liczone w zmniejszonej taryfie), ale już nie za paliwo, ubezpieczenie czy nawet za parkowanie lub serwis. Wszystko bierze na siebie dostawca floty aut,

113

od kontroli technicznej po dogadanie się z miastem w kwestii (darmowych dla użytkowników) parkingów.

Nie ma obawy, że samochód zatrzyma się z powodu pustego zbiornika – zawsze można go dotankować na koszt właściciela floty aut (za pomocą specjalnej karty, bez dodatkowych kosztów). Sprytna wypożyczalnia?

Tak, bo na krótki czas, bez podpisywania skomplikowanych umów, wygodna. Ma pewne wady (o tym za chwilę), ale jest bez wątpienia konkurencyjna także dla taksówek czy przewozów w stylu Ubera lub Taxify.

Idea car sharingu ma przynajmniej kilkadziesiąt lat.

Pierwsze próby nad stworzeniem takiego systemu przeprowadzano już pół wieku temu, ale tak naprawdę, znacznie skracając wątek historyczny, skuteczne rozwiązanie zaproponował Daimler i to dopiero w końcówce poprzedniej dekady. To właśnie wtedy w Ulm wprowadzano tzw. Car2Go umożliwiający dowolne płatne przejazdy flotą smartów. Car2Go zyskał na popularności i jest w wielu miejscach na świecie (ogółem kilkanaście tysięcy aut). Z czasem doszła też konkurencja (znane kompanie carsharingowe to np. DriveNow, Flinkster, Autolib, Zipcar, Orix czy działający na rynku chińskim PPzuche), zaś ekspansja „krótkoterminowego wynajmu” w stylu miejskich rowerów – zdecydowanie dzięki ogromnej popularności smartfonów i zapamię-

114

car sharing

cially popular in the US). Poland has special lanes restricted to buses, motorcycles and electric vehicles.

This problem could be solved by reducing the number of cars on the road. How can this be done? By encouraging everyone to join a carsharing program, i.e. to literally share cars.

TO HAVE IS TO PAY Cars cost. They first have to be purchased. Then comes registration, insurance, fuel, servicing, maintenance and repairs, and parking. Bucket loads of money need to be added to the purchase price. And even if you seldom use the car, these costs do not decrease substantially. If you are driven by common sense rather than emotion, then owning a car feels like shovelling money into a furnace.

Carsharing is a viable alternative. You can still drive whenever you want, with practically no restrictions on time or distance, without having to purchase a car or pay the costs of ownership. You pay by the kilometre or by the time you have the car (with a lower tariff for when the car is not in use), but you do not pay for fuel, insurance, servicing, or even parking. Costs ranging from MOT tests to reaching an agreement on parking charges (free for the user)

©ADOBE STOCK

PEOPLE AND THE WORLD

tanych na ich dyskach aplikacji do wyszukiwania i opłacania pojazdów, objęła także Polskę. W praktyce „apka” jest najważniejsza, bo działa jak kluczyk do samochodu – telefon otwiera drzwi po zeskanowaniu odpowiedniego kodu z auta. Telefon jest też wygodną platformą rozliczeń (do aplikacji łatwo podpina się kartę kredytową), a także nawigacją do szybkiego namierzenia pojazdu (przy założeniu, że na piechotę mamy maszerować w promieniu kilkuset metrów i żeby ten czas, od chwili zarezerwowania konkretnej maszyny, nie przekraczał kilkunastu minut).

KLASYKA LUB ELEKTRYKA Największe polskie wypożyczalnie samochodów na minuty to Panek CarSharing, Traficar czy 4mobility.

Można w nich korzystać zarówno z aut miejskich (Toyoty Yaris w Panku, Renault Clio, Opla Corsy oraz dostawczej „renówki” w Traficar), jak i większych i bardziej luksusowych (Mini, BMW czy Hyundaia w 4Mobility). Nowość to – wzorem m.in. Car2Go, który w Amsterdamie, Stuttgarcie czy Madrycie używa tylko aut elektrycznych – wynajęcie „elektryka” także u nas.

Takie rozwiązanie testowała na ulicach Warszawy firma Innogy, na co dzień zajmująca się dostawami prądu, ekocar sharing we Wrocławiu promuje zaś z kolei

with city authorities are covered by the fleet operator. Don’t worry, the car will never run out of petrol.

You can always refuel it at the expense of the fleet owner (using a special card at no additional charge).

A smart car rental? Yes, because it’s short-term and does not involve any complex contractual arrangements. It does have some drawbacks (which we’ll come to later), but it’s a great alternative to taxis and services like Uber and Taxify. The concept of carsharing goes back several decades. The first attempts at designing carsharing schemes were made half a century ago, but it was Daimler that came up with the first effective solution, when it launched Car2Go (a fleet of Smart vehicles available for pay rides) in Ulm in the late 2000s. Car2Go became popular and is currently available in many places worldwide (its fleet now has tens of thousands of cars). Competitors soon appeared. Leading carsharing companies include DriveNow, Flinkster, Autolib, Orix and PPzuche (which operates in China). Eventually, the expansion of short-term rental, modelled on city bike rental and stoked by the massive popularity of smartphones and downloadable apps that let you search for and pay for cars, eventually became a reality in Poland. Actually, the app is the most important part

CAR SHARING TO ALTERNATYWA DLA POSIADANIA AUTA, BO POZWALA KORZYSTAĆ Z CZTERECH KÓŁEK, GDY TYLKO SIĘ CHCE I PRAKTYCZNIE BEZ OGRANICZEŃ, BEZ PONOSZENIA KOSZTÓW EKSPLOATACJI. CARSHARING IS A VIABLE ALTERNATIVE. YOU CAN STILL DRIVE WHENEVER YOU WANT, WITH PRACTICALLY NO RESTRICTIONS ON TIME OR DISTANCE, WITHOUT HAVING TO PAY THE COSTS OF OWNERSHIP.

Vozilla (nad Odrą jeździ ponad 200 Nissanów Leaf ).

Ceny są zróżnicowane, ale – co wspólne – liczone w.... groszach.

Panek – działający w Warszawie, ale też umożliwiający podjęcie auta z 60 punktów w Polsce po uprzednim zarezerwowaniu – za minutę bierze 50 groszy (plus 65 groszy za każdy przejechany kilometr, 10 groszy za postój; maksymalna dobowa opłata to 90 zł). Traficar – dla porównania – działa w stolicy, Krakowie, na Śląsku, w Poznaniu, Wrocławiu, Trójmieście, Bydgoszczy, Lublinie czy Łodzi. Płacimy tam 80 groszy za minutę, 50 groszy za kilometr i tyle samo co w Panku za postój. 4mobility proponuje nie tylko podejmowanie samochodów z dowolnego miejsca w Warszawie czy stolicy Wielkopolski, ale też inaczej (taniej) wyceniane wypożyczanie aut z ich „baz” – w takim modelu, gdy jeszcze auto można sobie zarezerwować z 10-dniowym wyprzedzeniem, za minutę płacimy tylko 0,33 groszy za Hyundaia i30 (model

of the system, because it works as a car key. You scan the car code and use the phone to unlock it. The smartphone is also a convenient payment platform and navigation tool that can quickly locate the car (assuming a radius of several hundred metres and a walking time of not more than 10-20 minutes after booking the car).

TRADITIONAL OR ELECTRIC Poland’s leading short-term car rental companies include Panek CarSharing, Traficar and 4mobility.

Their fleets include city cars (Panek has Toyota Yaris, while Traficar has Renault Clios, Opel Corsas and Renault LCVs) as well as larger and more high-end models (Minis, BMWs and Hyundais are available from 4Mobility). Inspired by Car2Go, which offers exclusively electric cars in Amsterdam, Stuttgart and Madrid, electric vehicles are now available in Poland. This solution was tested in Warsaw by Inno-

115

PEOPLE AND THE WORLD

car sharing gy, a Polish energy provider, while green carsharing is promoted in Wrocław by Vozilla (which rents more than 200 Nissan Leafs in the city). Prices vary, but the operators all have one thing in common – their rates are quoted in groszys [1/100th of a PLN – Ed.].

Panek is based in Warsaw, but you can pick up the car at Modlin airport or one of 60 hubs around Poland after booking beforehand. Panek charges PLN 0.50 per minute (plus PLN 0.65 for each km travelled and PLN 0.10 for parking; the maximum daily rate is PLN 90). Traficar operates in Warsaw, Kraków, Poznań, Wrocław, the Tricity, Bydgoszcz, Lublin and Łódź, and in Silesia. It charges PLN 0.80 per minute, PLN 0.50 per kilometre, and the same parking rate as Panek. 4mobility lets you pick up the car from anywhere in Warsaw or Poznań, and charges less for picking it up from its “hub.” In this case, you pay only PLN 0.33 per minu-

116

otwarty, dla porównania, kosztuje za minutę 0,55 zł).

Vozilla? Elektrycznego Nissana, w systemie działającym we Wrocławiu, wypożyczycie za złotówkę za minutę plus 10 groszy za minutę postoju.

Wady? Cóż. Trzeba pilnować, żeby auto przejąć w odpowiednim stanie – jest na to kilka minut i warto ten czas poświęcić na oględziny. Poprzednik nie musiał być uważny, a za uszkodzenia, o ile ich nie zgłosimy, trzeba zapłacić. Warto też sprawdzić, zanim użyjemy auta na minuty, jak skonstruowane są warunki ubezpieczenia. Samochód z car sharingu (czy car-sharingu – są różne zapisy) można pozostawić na parkingu miejskim, ale – i to też pewnego rodzaju wada – nigdy na terenie zamkniętym, w parkingu podziemnym czy prywatnym.

te for a Hyundai i30 (which costs PLN 0.55 per minute in the free floating scheme) and you can book the car ten days in advance. Vozilla? You can rent an electric Nissan available for PLN 1 per minute plus PLN 0.10 per minute for parking. And the downside? Well, you need to make sure that the car you’re picking up is in sound condition. You have a few minutes to do that and you should use this time to inspect it. The previous user might have been careless, and any damage you fail to report will be billed to you. And before you use a car rented by the minute, you should also read the terms of the insurance agreement. You can drop the car off at a municipal parking site, but never – and this may be a serious drawback – in an enclosed area, underground or private carpark.

PERSPEKTYWY Najpewniej car sharing nie będzie transportową rewolucją, bo rozwija się stale, lecz jednak powoli. Na pewno będzie za to takich aut przybywać, nie ma co do tego żadnych wątpliwości. Statystyki – w sensie setek tysięcy aut, które mogą potencjalnie zastąpić te prywatne, są na razie skromne, ale dochodzą wciąż nowi gracze. Już w przyszłym roku w Niemczech carsharingowy system aut elektrycznych w Berlinie wprowadzi np. Volkswagen. Przedsięwzięcie WeShare zakłada, że nad Łabę trafi 1500 VW e-Golfów i 500 mniejszych aut z serii e-up! Po co mieć, gdy można tylko używać? ■

OUTLOOKS Carsharing is not likely to revolutionise mobility, because although its development is steadily, it’s slow. But there is no doubt that the number of such cars will continue to increase. For the time being, the figures, i.e. the hundreds of thousands of cars that may potentially replace private cars, are low, but new players are joining the fray all the time. Volkswagen launches its all-electric car-sharing scheme in Berlin next week. With the “WeShare” project underway, 1,500 VW e-Golfs and 500 smaller e-up! models will available in the German capital. Why own something when you can just use it? ■

©ADOBE STOCK

ZANIM UŻYJEMY AUTA NA MINUTY, SPRAWDŹMY, JAK SKONSTRUOWANE SĄ WARUNKI UBEZPIECZENIA. SAMOCHÓD NP. MOŻNA POZOSTAWIĆ NA PARKINGU MIEJSKIM, ALE NIGDY NA TERENIE ZAMKNIĘTYM. BEFORE YOU USE A CAR RENTED BY THE MINUTE, YOU SHOULD READ THE INSURANCE TERMS. YOU CAN DROP THE CAR OFF AT A MUNICIPAL PARKING SITE, BUT NEVER IN AN ENCLOSED AREA.

PROMOCJA

PREMIERY I GWIAZDY MOTORYZACJI NA WARSAW MOTOR SHOW

©CREDITS

AUTOMOTIVE PREMIERES AND CELEBRITIES AT THE WARSAW MOTOR SHOW Jesteście gotowi na ogromną dawkę motoryzacyjnych emocji? Jeśli tak, rezerwujcie termin 16-18 listopada i przyjeżdżajcie do Ptak Warsaw Expo na Warsaw Motor Show – największe targi motoryzacyjne w Polsce. Na miejscu tysiące aut, setki supercarów, rallycross, driftowozy, wyścigówki, rajdówki, samochody koncepcyjne, tor dla samochodów elektrycznych oraz wielkie gwiazdy motorsportu i branży motoryzacyjnej, którym przewodzi gość specjalny – Richard Hammond.

Are you ready for a huge dose of automotive excitement? Then save the date for 16-18 November and come to Ptak Warsaw Expo for the Warsaw Motor Show – the biggest motor show in Poland.

There will be thousands of cars on display, including hundreds of supercars, rallycross cars, drift cars, racing cars, rally cars, and concept cars. There will even be an electric car test track. Many motorsports and automotive stars, including special guest Richard Hammond, will be there.

Warsaw Motor Show to impreza tworzona przez ludzi z pasją, czego najlepszym przykładem jest Dyrektor Targów – Antoni Ptak Jr., który swoją przygodę z motorsportem rozpoczął w wieku 13 lat, wygrywając m.in. kartingowe Mistrzostwo Polski czy wyścig europejskiej serii Formuły 3 na słynnym torze Silverstone.

– Chcemy, aby na tej imprezie każdy czuł się komfortowo, mógł skorzystać z atrakcji i świetnie się bawić. Nasze targi to świetne miejsce aby zobaczyć najnowsze trendy w motoryzacji, które nie są ogólnodostępne. To impreza dla wszystkich – od pasjonatów po sympatyków – przekonuje Antoni Ptak Jr. Warsaw Motor Show odbywać się będzie na powierzchni przeszło 100 tys. m2. Przed rokiem imprezę odwiedziło ponad 150 tysięcy osób.

Teraz kolejnych odwiedzających mają przyciągnąć nowości takich marek jak Aston Martin, Lamborghini, Bentley, Mercedes-Benz czy Audi.

Gościem specjalnym targów jest legenda dziennikarstwa motoryzacyjnego, znany z wielu programów telewizyjnych Richard Hammond.

Oczywiście nie zabraknie także polskich przedstawicieli tego zawodu – Andrzeja Borowczyka a także znanych osobistości z motorsportu – Karoliny Pilarczyk, Gosi Rdest, Karola Basza czy Bartosza Ostałowskiego.

The Warsaw Motor Show was created by passionate people, the best example of whom is the Show Director, Antoni Ptak Jr., who began his motorsports adventure at the age of 13, when he won the Polish Karting Championship a race in the European Formula 3 series on the famous Silverstone circuit.

“We want everyone to feel great at our event, to be able to avail himself or herself of the attractions and have fun. Our show offers an excellent opportunity to see new automotive trends that are not widely available. It is an event addressed to everyone – both automotive buffs and people who simply enjoy cars”, Ptak says.

The Warsaw Motor Show will span an area of over 100,000 sq. m. Last year, the show attracted over 150,000 people. This edition may draw an even bigger crowd, as new models from such marques as Aston Martin, Lamborghini, Bentley, Mercedes-Benz and Audi and many more will be on display this year.

A special guest of the show is the legendary automotive journalist and popular TV host, Richard Hammond. Obviously, there will be no shortage of domestic automotive celebrities, e.g. Andrzej Borowczyk and renowned motorsports contestants, such as Karolina Pilarczyk, Gosia Rdest, Karol Basz and Bartosz Ostałowski.

IV edycja Warsaw Motor Show odbędzie się 16-18 listopada w Ptak Warsaw Expo.

4th Warsaw Motor Show will be held on 16-18 November at Ptak Warsaw Expo.

BILETY ORAZ WIĘCEJ INFORMACJI: MORE INFORMATION AND TICKETS AVAILABLE AT: warsawmotorshow.com/bilety www.facebook.com/warsawmotorshow



117

POLISH HITS

przedsiębiorcze Polki

1 0 0 L AT O S I ĄG N I Ę Ć P O L E K 100 years of polish women’s achievement STULECIE ODZYSKANIA NIEPODLEGŁOŚCI PRZEZ POLSKĘ TO TEŻ 100. ROCZNICA PRZYZNANIA POLKOM PRAW WYBORCZYCH. STAŁY SIĘ PEŁNOPRAWNYMI OBYWATELKAMI. TAKŻE DZIŚ SIŁA POLSKICH KOBIET NIE SŁABNIE. ❚ THE CENTENARY OF POLAND’S REGAINING ITS INDEPENDENCE IS ALSO THE 100TH ANNIVERSARY OF POLISH WOMEN’S SUFFRAGE. IN 1918, WOMEN BECAME FULL-FLEDGED CITIZENS IN POLAND. AND POLISH WOMEN ARE STILL GOING STRONG TODAY.

1

tekst | by diana rymuza

118

3

4

© F O R U M , N A C , B E &W, E A S T N E W S , M . P. ( 2 )

T

o była pierwsza rzecz, którą zrobił nowy rząd Rzeczypospolitej: siedemnaście dni po odzyskaniu suwerenności Polki uzyskały prawa wyborcze. Jako jedne z pierwszych na świecie, jeszcze przed Francuzkami i Amerykankami, mogły decydować o życiu państwa – głosować, a także być wybierane. Na mocy dekretu naczelnika Piłsudskiego zyskały równe prawa z mężczyznami, co stało się istotne także z punktu widzenia prawa cywilnego.

Wcześniej kobiety nie mogły m.in. zajmować wysokich stanowisk ani wiązać się z cudzoziemcami czy podpisywać testamentów, zaś po śmierci męża samodzielnie wychowywać dzieci ani decydować o ich przyszłości. W odradzającej się ojczyźnie przyznanie Polkom możliwości głosowania było zdaniem historyków sprawą ważną. Gdy Polski nie było na mapie, jej kobiety toczyły bój podwójny – o wolność i emancypację.

To właśnie one, pod nieobecność walczących ojców i dziadków, wychowywały w patriotyzmie nowe pokolenia obywateli. Nie tylko zarządzały majątkiem, ale aktywnie angażowały się w działalność niepodległościową. Organizowały tajną oświatę (np. kobiecy Uni-

2

1. Maria Skłodowska- Curie na Kongresie Solvaya w 1911 r.

2. Krystyna Skarbek.

3. Głosowanie w Krakowie.

4. Plakat z 1918 r. obwieszczający przyznanie kobietom praw wyborczych 5. Janina Lewandowska. 6.

Jadwiga Piłsudska (pierwsza z prawej) w służbie RAF, lata 40. ub.w. ❚ 1. Maria CurieSkłodowska at the Solvay Congress in 1911.

2. Krystyna Skarbek. 3. The voting in Krakow. 4. A 1918 poster on the importance of women's suffrage. 5. Janina Lewandowska. 6. Jadwiga Piłsudska (first on the right) serving on the RAF, 1940s.

5

©CREDITS

6

This was the first act of the new government of the Republic of Poland. Seventeen days after the nation regained its independence, Polish women won the right to vote. They were among the first women in the world to be granted suffrage, even before French and American women. They could now help decide the fate of their country and stand for election.

Pursuant to an order issued by Head of State Józef Piłsudski, women were granted equal rights to men.

This was also significant from the perspective of civil law. Previously, women could not hold senior civil service positions, marry foreigners, or make wills. Nor could they independently raise their children or make decisions regarding their future in the event that their husbands died. Historians agree



119

przedsiębiorcze Polki

wersytet Latający) oraz działania konspiracyjne. Pełniły funkcje kurierek, zajmowały się przygotowywaniem materiałów wybuchowych. Albo ścinały włosy i wkładały męskie mundury, żeby chwycić za broń jak ochotniczki z lwowskiej Legii Kobiet. I właśnie w polskich kobietach władze trzech zaborów widziały (o czym pisał rosyjski publicysta Mikołaj Wasyliewicz Berg) „wiecznych, nieubłaganych i niewyleczonych spiskowców”.

KOBIETY, KTÓRE ZMIENIŁY ŚWIAT Długa jest lista kobiet, które nie tylko odegrały istotną rolę w dziejach tworzenia polskiego narodu i tożsamości, lecz także zmieniały świat. Otwiera ją nazwisko pionierki badań nad promieniowaniem Marii Skłodowskiej-Curie, którą w plebiscycie BBC History okrzyknięto najbardziej wpływową kobietą w historii.

Nie dość, że żadna inna przed nią nie zdobyła Nobla, to jako pierwsza otrzymała tę prestiżową nagrodę dwukrotnie. Została pierwszą panią profesor na Sorbonie i wciąż pozostaje jedyną, która w dowód uznania spoczęła w paryskim Panteonie. Noblistka jako jedna z pierwszych przedstawicielek płci żeńskiej zrobiła prawo jazdy, z kolei pilotka Janina Lewandowska jako pierwsza kobieta w Europie skoczyła ze spadochronem z wysokości 5 tys. m.

Od lewej: Olga Malinkiewicz, Kamila Kaliszyk, Kinga Nowakowska i Anna Skórzyńska. ❚ Left to right: Olga Malinkiewicz, Kamila Kaliszyk, Kinga Nowakowska and Anna Skórzyńska.

120

ERA LOTNICZEK Janina Lewandowska nie miała okazji walczyć w obronie ojczyzny, bo trafiła do sowieckiego łagru, gdzie została zamordowana. Jednak podczas II wojny światowej w brytyjskich Królewskich Siłach Powietrznych służyły trzy inne niezwykłe Polki: Stefania Wojtulanis, Anna Leska i córka pierwszego marszałka Polski Jadwiga Piłsudska. Na zapleczu powietrznego

that women’s suffrage was a crucial issue in Poland after the country regained its freedom. While Poland was under foreign occupation, Polish women had to fight two battles – one for their freedom and one for their emancipation.

It was women who, while the men were at war, raised a new generation of citizens in a patriotic spirit.

Not only did they manage estates, but they were also involved in independence movements. They organised secret education (the Women’s Flying University) and carried out conspiratorial activities. They worked as couriers and made explosives. Some even cut off their hair, donned male uniforms, and went to fight in the war, as was the case with the Lviv Women’s League. The occupiers saw Polish women as the “eternal, ruthless and incurable conspirators”, according to Russian writer Nikolai Vasilyevich Berg.

WOMEN WHO CHANGED THE WORLD The list of women who played a crucial role in rebuilding the Polish nation and identity, and also changed the world, is a long one. The first name on the list is Maria Skłodowska-Curie, who was a pioneer researcher into radioactivity. Skłodowska-Curie was actually named the most influential woman in history in a recent BBC poll.

Not only was she the first woman to win the Nobel prize, but she won it twice (Physics and Chemistry).

She was the first female professor at the Sorbonne and is still the only woman to be buried at the Pantheon in Paris in recognition of her achievements.

Skłodowska-Curie was one of the first women ever to get a driver’s licence, while Polish pilot Janina Lewandowska was the first woman in Europe to do a parachute jump from 5,000 m.

© P I O T R S C H M I D T/ G R Z E G O R Z J A D O W S K I /AT E L I O R A . C O M , M . P. ( 3 )

POLISH HITS

frontu odegrały ważną rolę w zmaganiach z niemieckim Luftwaffe. Równie istotną, co działalność najsłynniejszej polskiej agentki, „ulubienicy Churchilla” pracującej dla brytyjskiej tajnej służby – Krystyny Skarbek, która stała się pierwowzorem dziewczyny Bonda. Dziś kobiety zasiadają za sterami samolotów Polskich Linii Lotniczych LOT. Pierwszą z nich była Kapitan Adelajda Szarzec-Tragarz, która ukończyła kurs pilotów w roku 1981. Jako jedyna kobieta byłam pod szczególną obserwacją, więc musiałam wyjątkowo starannie przygotowywać się do każdego lotu, aby nie dać pretekstu do nieprzychylnych komentarzy. Na szczęście nic takiego nie miało miejsca i bardzo szybko wszyscy piloci oswoili się z tym, że zaczęła się era lotniczek – wspominała Pani Kapitan na łamach magazynu Kaleidoscope.

PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ JEST KOBIETĄ A jakie są współczesne Polki? To urodzone liderki – wynika z najnowszych badań przeprowadzonych przez firmę Mastercard. Zarządzają już ponad 30 proc. przedsiębiorstw w naszym kraju, będąc numerem jeden w Unii Europejskiej i zajmując tym samym 7 miejsce w skali świata. – Lokalna przedsiębiorczość rozwija się dynamicznie. Warto również zwrócić uwagę na znaczącą obecność polskich kobiet na uczelniach.

Badania wskazują, że Polki dużo sprawniej zarządzają finansami niż kobiety w innych krajach – tłumaczy Kamila Kaliszyk, dyrektor w Mastercard.

Polki cenią sobie prowadzenie własnej działalności, postrzegając ją jako sposób na realizację zawodową, bycie niezależnymi oraz możliwość elastycznego zarządzania swoim czasem. W przypadku kobiet pracujących w firmach coraz częściej czynnikiem decydującym o wyborze przez nie miejsca pracy jest m.in. róż-

POLKI CENIĄ SOBIE PROWADZENIE WŁASNEJ DZIAŁALNOŚCI, POSTRZEGAJĄC JĄ JAKO SPOSÓB NA REALIZACJĘ AMBICJI ZAWODOWYCH I BYCIE NIEZALEŻNYMI. POLISH WOMEN VALUE BEING BUSINESS OWNERS AS THEY SEE SELF-EMPLOYMENT AS A MEANS OF REALISING THEIR PROFESSIONAL AMBITIONS AND BEING INDEPENDENT. THE AGE OF PILOTS Janina Lewandowska did not have a chance to fight for her country, as she was sent to a Soviet gulag where she was murdered. However, three other incredible Polish women served in the RAF in the UK during WWII, namely: Stefania Wojtulanis, Anna Leska, and the daughter of the First Marshall Jadwiga Piłsudska.

They played an important backup role on the front of the air war against the German Luftwaffe. No less important was the work of Poland’s most famous secret agent – and “Churchill’s favourite” –Krystyna Skarbek, who was the prototype of the Bond girl. LOT Polish Airlines has several women pilots. The first was Capt.

Adelajda Szarzec-Tragarz, who completed her pilot training in 1981. “As the only woman on the team, I was under constant scrutiny and had to prepare carefully before every flight, so as not to give cause for any negative comments. Luckily, I experienced none of that and the other pilots quickly got used to the fact that the age of female pilots had begun”, Starzec-Tragarz said in a story posted in Kaleidoscope.

WOMEN MEANS BUSINESS What are contemporary Polish women like? They are natural-born leaders, as is evident from a recent



121

POLISH HITS

przedsiębiorcze Polki

norodność płci na wszystkich szczeblach firmy. Istotny jest również fakt, że według Eurostatu Polska ma najmniejszą różnicę w wynagrodzeniach kobiet i mężczyzn – ok. 7 proc. w porównaniu do średniej UE, która wynosi 16,7 proc.

– Przedsiębiorczość jest kobietą i jest ona głęboko zakorzeniona w polskim genotypie – mówi Jadwiga Emilewicz, minister przedsiębiorczości i technologii. Bez wątpienia ma ją w genach Anna Skórzyńska, współwłaścicielka firmy Szumisie. To ona wymyśliła szumiące zabawki dla dzieci, które mają trudności ze snem, przy okazji ratując z opresji tysiące niewyspanych rodziców. Start-upy bowiem stały się specjalnością Polek. Poprawianiem płynności przedsiębiorstw zajmuje się Kinga Nowakowska i firma inviPay S.A. – to świetnie rozwijający się start-up z branży Financial Technology, z którego usług korzystają małe i średnie firmy w celu optymalizacji przepływów pieniężnych.

DZIŚ KOBIETY ZASIADAJĄ ZA STERAMI SAMOLOTÓW LOT-U. PIERWSZĄ Z NICH BYŁA KAPITAN ADELAJDA SZARZEC-TRAGARZ, KTÓRA UKOŃCZYŁA KURS PILOTÓW W ROKU 1981.

LOT POLISH AIRLINES HAS SEVERAL WOMEN PILOTS. THE FIRST WAS CAPT. ADELAJDA SZARZEC-TRAGARZ, WHO COMPLETED HER PILOT TRAINING IN 1981.

O Polkach głośno jest również w świecie nauki i technologii. Numer jeden wśród nich to Olga Malinkiewicz.

Fizyczkę i bizneswoman w jednej osobie okrzyknięto już prekursorką nowej rewolucji energetycznej. Jej firma Saule Technologies stworzyła niezwykłą ładowarkę do telefonów. Oparty na perowskitach wynalazek w postaci cienkiego i lekkiego modułu nałożony na aparat telefoniczny ładuje go, czerpiąc energię np. z lampki biurkowej. Wyedukowanie i uzdrowienie Polek – ten cel postawiła sobie z kolei Urszula Herman.

Z myślą o nich zaprojektowała elektroniczne urządzenie do ćwiczeń mięśni dna miednicy (dla pań z problemem nietrzymania moczu) połączone z aplikacją mobilną PelviFly, która kontroluje, czy ćwiczenia są wykonywane prawidłowo, i przesyła informacje do ginekologa lub fizjoterapeuty.

POLKI NA ŚWIECIE – W dzisiejszych czasach przedsiębiorcze kobiety nie muszą pokonywać barier geograficznych. Mogą inspirować się i być inspiracją dla mieszkanek różnych części świata – dodaje Kamila Kaliszyk. Doskonałym przykładem jest pierwsza tego typu organizacja – Polish and American Women Entrepreneurs (WE) założona

122

study conducted by MasterCard. Women manage over 30 per cent of businesses in Poland, which places them first in the EU and seventh in the world. “Local entrepreneurship is developing dynamically, and successful female business owners enjoy great respect.

It is also worth noting that Polish women are well represented at universities. The survey also showed that Polish women have greater financial knowledge than women in other countries”, says Mastercard Director Kamila Kaliszyk.

Polish women value being business owners as they see self-employment as a means of realising their professional ambitions, being independent, and achieving a work-life balance. As regards women working in corporations, the decisive factor in their choice of workplace is gender diversity at all levels of the company. Another crucial issue is that Poland has the smallest gender pay gap – approx. 7 per cent vs. the EU average of 16.7 per cent, according to Eurostat.

“Entrepreneurship is a woman and it is deeply rooted in the Polish genotype”, says Jadwiga Emilewicz, the Minister of Entrepreneurship and Technology. Anna Skórzyńska, the co-owner of the Szumisie brand definitely has the business gene. Skórzyńska is the brains behind humming toys for babies who find it hard to fall asleep. These are a life-saver for thousands of sleep deprived parents. Start-ups are actually a specialty of Polish women. Kinga Nowakowska and the company inviPay S.A. are experts in streamlining the liquidity of businesses. inviPay is a flourishing FinTech start-up whose services are used by small and medium-sized companies who want to optimise their cash flow.

There is no shortage of successful Polish women in the world of science and technology either. One of them is Olga Malinkiewicz, a physicist and businesswoman in one. Malinkiewicz has been hailed as a trailblazer in the new energy revolution. Her company, Saule Technologies, created a unique mobile phone battery charger. Based on perovskite, the invention is a thin and light module that charges the phone when placed on the device while drawing energy from e.g. a desk lamp. Another talented scientist has set herself the goal of educating and treating women – Urszula Herman is the designer of an electric device for pelvic floor exercises (to prevent e.g. urinary incontinence).

The device is connected to a mobile app, PelviFly, which monitors whether the pelvic workout is done properly and sends data on the results to a gynaecologist or a physical therapist.

POLISH WOMEN ABROAD “Nowadays women do not have to overcome any geographic or distance barriers. Their sources of inspiration are not limited to people at their workpla-

TO NAJLEPSZY MOMENT,

BY OTWORZYĆ SWÓJ KLUB FITNESS. WYKORZYSTAJ GO! Nie wierzysz? Statystyki mówią same ze siebie: coraz więcej osób aktywnie uprawia sport, a wciąż daleko nam do krajów Europy Zachodniej. A gdyby tak jeszcze znaleźć niszę i w drodze po sukces wspomóc się najnowszymi technologiami?

Według raportu Deloitte „The European Health & Fitness Market 2018” pod koniec 2017 roku w klubach fitness ćwiczyło niemal 3 mln Polaków, a swoje usługi oferowało im 2,6 tysięcy miejsc.

Dużo? Niekoniecznie! Zajrzyjmy do naszych zachodnich sąsiadów. Jak pokazują statystyki w Niemczech ćwiczy 10,61 mln osób, a w Wielkiej Brytanii 9,72 mln. Wartość europejskiego rynku fitness od lat rośnie – średni wzrost dla ostatnich 4 lat utrzymuje się na poziomie 3,7% rocznie.

INWESTUJ MĄDRZE Jak prognozują eksperci rynek fitness będzie stawiał przede wszystkim na kluby nie generujące wysokich kosztów i proponujące swoim klientom trening funkcjonalny czyli taki, który poprzez dość intensywne ćwiczenia pozwala na szybką poprawę kondycji fizycznej. Kilka tysięcy metrów kwadratowych wyposażonych w drogie specjalistyczne maszyny to przeszłość. Przyszłością są małe kluby butikowe.

ZARABIAJ NA NISZY Zarówno w Polsce, jak i w krajach Europy zachodniej najchętniej ćwiczą ludzie młodzi. Aż 65% aktywnych osób mieści się w przedziale 15-24 lata. Później odsetek ten drastycznie spada - do zaledwie 31% osób w wieku 45-64 lat i 17% osób powyżej 65 lat.

I jak to bywa w biznesie, sukces osiągną Ci przedsiębiorcy, którzy w porę zainwestują w odpowiednią niszę. Według prognoz w branży fitness są niż osoby 45+.

PROMOCJA

REWOLUCYJNA TECHNOLOGIA Mrs.Sporty zawsze było o krok przed tym, co działo się w branży fitness. Już kilka lat temu zrobiliśmy wszystko, by dać naszym klientom trening idealnie dopasowany do ich potrzeb i uwzględniający ich możliwości. Nad prawidłowym wykonywaniem ćwiczeń czuwa aż dwóch trenerów, z których jeden na bieżąco analizuje każdy, nawet najmniejszy ruch ćwiczącego, zaś drugi koryguje wszystkie błędy dążąc do osiągnięcia perfekcji.

Tak indywidualna ocena każdej ćwiczącej w klubie fitness osoby nie byłaby możliwa bez wykorzystania najnowocześniejszych technologii. Staliśmy się liderem innowacji w zakresie najnowocześniejszej serii sprzętowej - trener Pixformance Smart.

OTWÓRZ SWÓJ KLUB Z MRS.SPORTY Każdy, kto myśli o otwarciu własnej firmy potrzebuje nie tylko pomysłu biznesowego i modelu działania, ale również wiedzy z zakresu danego rynku oraz branży. Działając w pojedynkę jesteśmy nijako zmuszeni do wymyślania wszystkiego na nowo i wielokrotnego testowania różnych rozwiązań. Dlatego warto skorzystać z wypróbowanego pomysłu na biznes, który setki razy sprawdził się w postaci klubów sportowych zakładanych na bardzo różnorodnych rynkach.

BIZNESIE. NIA O WŁA SNYM SPEŁNIJ MARZE MRS.SPORT Y! Y W UB SPORTO porty zyskasz wiedzę KL ÓJ SW Z ÓR s.S OT W zy Mr ramach franczy

w Otwierając klub estycji? ansowanie inw fin klubu?

Jak uzyskać za dla Twojego ps jle na ie będz m z Tobą Jaka lokalizacja ze ra ry któ ół, ktywny zesp Jak zbudować efe na sukces? będzie pracował bowiczki? alne efekty?

Jak pozyskać klu uzyskać optym towym treningu inu ty? sz Jak pr zy 30-m ko ć ć i optymalizowa Jak kontrolowa

• • •

• •

POMOŻEMY CI ZDEFINIOWAĆ CELE I WSKAŻEMY DROGĘ DO REALIZACJI ICH KROK PO KROKU. Zadzwoń lub napisz i dowiedź się więcej!

Paulina Kruszewska-Zelman / kontakt@mrssporty.com / tel: 882 075 681

przedsiębiorcze Polki

w Nowym Yorku. Jej celem jest budowanie rozwijanie współpracy między kobietami z Polski i USA. – Wspieramy przedsiębiorcze kobiety w rozwoju kariery zawodowej i ekspansji biznesu na rynek amerykański i polski. Współpracujemy z globalnymi firmami i organizacjami z obu krajów, m.in. z Siecią Przedsiębiorczych Kobiet w Polsce, promując międzynarodowy networking, mentoring oraz pomagając kobietom w pozyskaniu wsparcia finansowego dla ich firm na obu rynkach.

Nie tak dawno Polska została włączona przez agencję FTSE Russell do grona krajów rozwiniętych, co też wpłynęło na zwiększenie zainteresowania amerykańskich firm inwestycjami w Polsce – mówi Agata Golubiewska, Chairman Polish & American WE. Dzięki swojej pracowitości i przedsiębiorczości coraz częściej Po-

Z NAJNOWSZYCH BADAŃ WYNIKA, ŻE WSPÓŁCZESNE POLKI TO URODZONE LIDERKI W WIELU BRANŻACH. ACCORDING TO RECENT RESEARCH, POLISH WOMEN ARE NATURAL-BORN LEADERS PRESENT IN MANY INDUSTRIES.

Od lewej: Agata Golubiewska i Susan Wojcicki. ❚ Left to right: Agata Golubiewska and Susan Wojcicki.

124

lki zajmują wysokie stanowiska w międzynarodowych firmach w USA (dość wspomnieć Susan Wojcicki – CEO firmy YouTube, matka pięciorga dzieci).

– Polki są naprawdę niesamowite pod względem swojej odwagi i dążenia do postawionych sobie celów.

Właśnie dlatego mamy tak wiele kobiet-przedsiębiorców w naszym kraju. Co więcej, według raportu GEM 2016/2017 większość z przedsiębiorczych kobiet to młode osoby w wieku 24–34 lat. Oznacza to, że kobiece firmy mają przed sobą świetlaną przyszłość – tłumaczy Kamila Kaliszyk. Stulecie uzyskania przez Polki praw wyborczych to wspaniała okazja, by przypomnieć sobie, jak ważną rolę odegrały one w historii i że nie przestają zadziwiać świat. ■

ces or in their communities. They can follow anyone whose career trajectory they admire, even if this person lives on the other side of the world”, says Kaliszyk.

One excellent example of this is Polish and American Women Entrepreneurs (WE), founded in New York.

This is the first organisation of its kind. Its objectives are to build bridges between women in Poland and the USA. “We support women entrepreneurs in developing their careers and expanding their business onto the American market. We work with global companies and organisations from both countries e.g. with the Network of Women Entrepreneurs (Sieć Przedsiębiorczych Kobiet) in Poland by promoting international networking, mentoring and helping women in obtaining financial support for their businesses in both markets. Poland was recently included in the group of developed countries by FTSE Russell.

This has aroused the interest of American companies in investing in Poland”, says Agata Golubiewska, the CEO of WE. As a result of their hard work and the spirit of entrepreneurship, Polish women are more frequently holding high-ranking positions in international companies in the USA (one example being Susane Wojcicki – the CEO of YouTube and a mother of five).

“Polish women are really amazing in terms of their courage and in achieving their goals. That's why we have so many female entrepreneurs in our country. What's more, according to the GEM 2016/2017 Women's Entrepreneurship Report, most of them are young – female entrepreneurship levels peak at 24-34 in Poland. This means that we have a bright future ahead of us when it comes to the development of women's businesses”, says Kaliszyk. The centenary of Polish women's suffrage is thus the perfect time to emphasise and showcase their significance on the international arena in nearly all sectors and industries. ■

© G E T T Y I M AG E S , M . P.

POLISH HITS

REKLAMA

Kalei_1-2_hor.indd 1

10/15/18 2:44 PM

Ekspresem do superfigury!

Fast to a super figure!

Marzysz o idealnej figurze, ale mimo diet i ćwiczeń nie udaje ci się jej osiągnąć?

Pozbądź się niechcianej tkanki tłuszczowej w błyskawicznym tempie!

You keep dreaming of an ideal figure but despite diets and exercises you are not successful? Get rid of the unwanted fat tissue in no time!

Teraz jest skuteczna, bardziej komfortowa metoda – Palomar SlimLipo 3D. Jej unikalność polega na rozpuszczaniu tłuszczu przy użyciu sondy laserowej, która nakierowuje strumień lasera bezpośrednio na tkankę tłuszczową – mówi dr Marek Murawski, chirurg plastyk. Laser jednocześnie rozpuszcza tłuszcz i obkurcza włókna kolagenowe (tzw. termolifting 3D), co zapobiega powstawaniu efektu „obwisłej skóry”. Wymaga jedynie miejscowego znieczulenia. SlimLipo może odchudzić brzuch, uda, ramiona, ale także podbródek.

Sculspure, nieinwazyjne modelowanie sylwetki w 25 minut To pierwszy nieinwazyjny laser do niszczenia uporczywej, lokalnie zgromadzonej tkanki tłuszczowej.

Jako pierwszy na świecie otrzymał certyfikat FDA, potwierdzający jego skuteczność i bezpieczeństwo dla nieinwazyjnej lipolizy brzucha i tzw. boczków.

Stosowany też na okolice ramion, ud czy kolan.

Now an effective, more comfortable method exists – Palomar SlimLipo 3D. The unique nature of the method is that it dissolves fat with a laser probe which directs the laser beam directly to the fat tissue” says dr Marek Murawski, plastic surgeon. The laser dissolves fat and constricts collagen fibres (3D thermolifting) which prevents the effects of „saggy skin”. It requires only local anesthesia. SlimLipo can help you slim your belly, thighs, arms end even the chin.

Sculpsure, non-invasive 25 minutes Body Contouring The first non-invasive laser to destroy persistent locally gathered fat tissue. As the first in the world, it was granted FDA certificate for non-invasive abdominal lipolysis and so called „bacon” confirming its efficiency and safety. It can be used on shoulders, tights or knees either.

Klinika Elite Centrum Laseroterapii/ Clinic Elite Laser Therapy Centre: ul. Złota 61, tel. 22 400 36 55; ul. Wąwozowa 8, tel.: 22 894 83 84, www.elite.waw.pl Wyłączny dystrybutor/Exclusive distributor: ITP S.A., ul. Domaniewska 37, Warszawa, tel. +48 722 008 002, www.itpsa.pl

Na hasło Kaleidoscope bezpłatna konsultacja.

Free consultation with Kaleidoscope.

L I F E STO RY

Stephen King

K R Ó L J E ST T Y L KO J E D E N there is only one king MA MILIONY FANÓW NA CAŁYM ŚWIECIE, A JEGO KSIĄŻKI OSIĄGAJĄ REKORDOWE NAKŁADY. I CHOCIAŻ PRODUKUJE NAJKRWAWSZE I NAJBARDZIEJ PRZERAŻAJĄCE HISTORIE, JEST SPOKOJNYM DOMATOREM ODDANYM ŻONIE. POZNAJCIE STEPHENA KINGA. ❚ HE HAS MILLIONS OF FANS ALL OVER THE WORLD AND HIS BOOKS SELL IN RECORD NUMBERS. ALTHOUGH HE WRITES THE BLOODIEST AND SCARIEST STORIES EVER, HE IS A HOMEBODY DEVOTED TO HIS BELOVED WIFE. MEET STEPHEN KING.

M

łody autor, Nathan Hill, uważany współcześnie za wschodzącą gwiazdę amerykańskiej literatury, w odpowiedzi na pytanie o rywalizację między pisarzami powiedział kiedyś: „Bycie pisarzem tylko po to, żeby porównywać się z innymi, nigdy by mnie nie uszczęśliwiło. Zawsze przecież znajdzie się ktoś, kto jest od ciebie lepszy, bogatszy, bardziej znany. No, chyba że jesteś Stephenem Kingiem i zgarniasz pulę we wszystkich kategoriach”. Słuszna uwaga. Król, jak wiadomo, jest tylko jeden, choć autor Lśnienia swoją koronę nosi niedbale i z dużą dozą nonszalancji. Ma miliony fanów, wydaje książki w milionowych nakładach, a na niemal każdej zarabia grube miliony dolarów. Gdyby jednak spotkać go na ulicy, nie poznawszy jego twarzy, pięciu groszy można by za niego nie dać. Wyciągnięty sweter, złachane spodnie, flanelowa koszula. Oto bezpretensjonalny Stephen King w swoim ulubionym stylu. Nie przywiązuje wagi ani do ubioru, ani żadnych innych zewnętrznych przejawów bogactwa.

Owszem, zainwestował w życiu w kilka bajońsko drogich nieruchomości, nie zależy mu jednak na wystawnych willach, jakimi chwalą się raperzy czy gwiazdy Hollywood. Przede wszystkim pragnie mieszkać jak najdalej od miejsc przyciągających celebrytów i znane postacie świata kultury. „Jeśli fani bardzo chcą szturmować mój dom, niech przynajmniej mocno się natrudzą, by go odnaleźć” – brzmi dewiza pisarza. To po części typowy dla Kinga żart, ale trzeba przyznać, że żona Stephena, Tabitha, zobaczywszy kiedyś, że histeria wokół jej męża zaczyna przybierać rozmiary prawdziwej beatle­manii, wystraszyła się nie na żarty w obawie, że

Nathan Hill, considered to be a rising star on the American literary scene, when asked about rivalry between writers said: “Being a writer only to compare yourself to others would never make me happy.

There will always be someone better, richer and more famous than you. Unless you are Stephen King and win in each of these categories.”

Good point. There is only one King, although the author of The Shining wears his crown nonchalantly and a tad carelessly. He has millions of fans all over the world, his books sell in record numbers, and he makes millions on each of them. However, you would probably not give him a second glance if you passed him in the street, unless you recognised his face.

A loose sweater, worn trousers, and a flannel shirt.

This is the unpretentious Stephen King at his most comfortable. He doesn’t care for clothes or any other outward signs of affluence.

He has invested in a number of fabulously expensive properties, but he is not into the luxurious villas that famous hip hop artists and Hollywood stars boast.

King mostly wants to live as far away from celebrity magnets as possible. “If fans want to storm my house, they will have to make quite an effort to find it first”, he once said. This is a joke that King often tells, but his wife Tabitha became genuinely worried when she saw that the hysteria surrounding her husband was getting dangerously close to Beatlemania. She feared that Stephen would end up like John Lennon and be killed by a deranged fan. Suffice it to say that a few readers have come to the front door acting strangely over the years.



126

©CREDITS

TEKST | BY MALWINA WAPIŃSKA

©CREDITS





127

L I F E STO RY

Stephen King

2

3

1

4

Steve skończy jak John Lennon, ginąc któregoś dnia z rąk niezrównoważonego fana. Dość powiedzieć, że niekonwencjonalnie zachowujących się czytelników pod jego drzwiami przez lata kręciło się sporo.

1. Stephen King z żoną Tabby, 1997 r.

2. Autor Lśnienia podczas spotkania z fanami.

3. Stephen King na koncercie zespołu Rock Bottom Remainders, w którym gra. 4. Z reżyserem George’em Romero. 5. W ekranizacji Lśnienia główną rolę zagrał Jack Nicholson. ❚ 1. Stephen King and his wife Tabby, 1997. 2.

The author of The Shining enjoys meetings with his fans. 3. King during a concert of the band Rock Bottom Remainders he is a member of.

4. King and film director George Romero. 5. Jack Nicholson starred the main part in The Shining.

128

GDY NIE PISZE, CZUJE SIĘ CHORY Można powiedzieć o nim rzeczy, które na pierwszy rzut oka stoją ze sobą w absolutnej sprzeczności. Z jednej strony: szaleniec, dziwadło, alkoholik, narkoman, maniak, którego umysł bez ustanku produkuje najkrwawsze i najbardziej przerażające historie. Z drugiej: domator, oddany mąż wierny od kilkudziesięciu lat jednej kobiecie, troskliwy ojciec, człowiek nad wyraz pracowity. Jak te dwie charakterystyki połączyć w jedno? Oto cała tajemnica złożonej osobowości Kinga.

Jedni mówią o nim: geniusz o nieokiełznanej wyobraźni, drudzy: grafoman lubujący się w kiczu i literaturze klasy B. Tak naprawdę umysł Stephena Kinga to osobliwa maszyna, która bez chwili spoczynku działa na pełnych obrotach. Nigdy nie wiadomo, co z niej wyskoczy.

Zasłynął wszak jako mistrz horroru, autor takich klasyków gatunku jak Lśnienie, Miasteczko Salem czy Podpalaczka. Trzeba jednak pamiętać, że Zielona mila czy opowiadanie Skazani na Shawshank, na podstawie którego powstał film z Timem Robbinsem i Morganem

5

HE FEELS ILL WHEN HE CANNOT WRITE A lot of things that might seem contradictory at first blush can be said about King. On the one hand, he is a madman, a weirdo, an alcoholic, and a maniac whose mind keeps conjuring up the bloodiest and scariest stories imaginable. On the other, he is a homebody, a dedicated husband who has remained faithful for decades, a caring father, and an incredibly hardworking man. How can these two descriptions be reconciled? This is the secret to King’s complex personality.

Some hail him a genius with an unbridled imagination, while others dismiss him as a scribbler fascinated with kitsch and B-class literature. In reality, Stephen King’s mind is like a peculiar machine that operates at full capacity all the time. You never know what it’s going to come up with up next. King has established himself as the master of the horror genre, with such classics as The Shining, Salem’s Lot and Firestarter. Bear in mind though, that he also penned The Green Mile and The Shawshank Redemption, which were made into films, the latter (i.e. The Shawshank Redemption) starring Tim Robbins and Morgan Freeman. King has been telling the public consistently for years that he only takes a break from writing on the Fourth of July, his birthday and Christmas Day.

2

1 3

1. King na planie serialu Pod kopułą. 2. Rozdaje autografy po koncercie swojego zespołu Rock Bottom Remainders. 3. King odznaczany National Medal of Arts przez Baracka Obamę. ❚ 1. King on the set of Under the Dome TV show. 2. King hands out autographs after a concert of his band Rock Bottom Remainders.

3. Awarded the National Medal of Arts by Barack Obama.

© G E T T Y I M A G E S ( 3 ) , E A S T N E W S ( 3 ) , B E W , M . P . P O P R Z E D N I E S T R O N Y/ P R E V I O U S P A G E S : G E T T Y I M A G E S

„JEŚLI FANI BARDZO CHCĄ SZTURMOWAĆ MÓJ DOM, NIECH PRZYNAJMNIEJ MOCNO SIĘ NATRUDZĄ,

BY GO ODNALEŹĆ” – BRZMI DEWIZA PISARZA. “IF FANS WANT TO STORM MY HOUSE, THEY WILL HAVE TO MAKE QUITE AN EFFORT TO FIND IT FIRST”, HE ONCE SAID TO EXPLAIN WHY HE LIVES AWAY FROM SPOTS POPULAR AMONG CELEBRITIES. Freemanem w rolach głównych, to także dzieła Stephena Kinga. Latami przekonywał, że nie pracuje jedynie trzy razy do roku: czwartego lipca, w dniu urodzin i w Boże Narodzenie. Kłamał, licząc, że ta deklaracja uczyni go w oczach czytelników bardziej ludzkim. Tak naprawdę pisze bez ustanku – świątek, piątek czy niedziela. Inaczej – jak twierdzi – czuje się jak chory i śnią mu się koszmary. ŚLADY DZIECIŃSTWA Jak napisała biografka Kinga, Lisa Rogak, „wszelkie znaki na ziemi i niebie wskazywały, że Stephen King nigdy nie powinien pojawić się na świecie”. Jego matka, Ruth Pillsbury, była już rozwódką, gdy wyszła po raz drugi za lekkoducha, kobieciarza i marzyciela o niespełnionych ambicjach literackich, Donalda Kinga. Para starała się o dzieci, ale u Ruth zdiagnozowano bezpłodność. Kingowie zdecydowali się adoptować chłopca o imieniu David, kiedy los sprawił im niespodziankę. Niedługo po

Actually, he lied in the belief that this declaration would make him more human in the eyes of his readers. In fact, he never stops working. Otherwise, he would feel ill and have nightmares.

TRACES OF CHILDHOOD King’s biographer Lisa Rogak wrote “By all accounts Stephen King should never have been born”. His mother, Ruth Pillsbury, was a divorcee when she remarried Donald King, a carefree womaniser with big dreams. The couple wanted to have children, but Ruth was diagnosed with infertility. The Kings decided to adopt a boy named David, but life had a surprise in store. Not long after the adoption had been finalised, Ruth found out she was pregnant with Stephen, who was born in Portland, Maine, on 21 September 1947.

Despite this stroke of luck, Ruth and Don’s marriage did not survive. When Steve was two, Don used a pretext, as old as the hills, to walk out – he said he was



129

L I F E STO RY

Stephen King

2 1

1. Stephen King z żoną i synem w Bibliotece Kongresu USA, rok 1985.

2. Dom pisarza na Florydzie. ❚ 1. Stephen King with his wife and son at the US Library of Congress in 1985.

2. The writer’s home in Florida.

130

TABBY Nie była pięknością, ale Stephen nad urodę dużo wyżej cenił intelekt. Z Tabithą Spruce spotkali się podczas studiów na seminariach pisarskich prowadzonych przez Jima Bishopa, a King był zachwycony talentem pisarskim Tabby. W tym czasie jako szanujący się przedstawiciel swojego pokolenia wielbił rocka, protestował przeciwko wojnie w Wietnamie, a podczas imprez nie stronił od używek.

Przez pierwsze lata związku klepali z Tabby biedę. Dopiero debiutancka powieść Steve’a Carrie miała przynieść odmianę. Potem były Miasteczko Salem, Lśnienie, Bastion, Podpalaczka… Pieniądze za sprzedane egzemplarze rozwiązały większość problemów państwa

going out to get cigarettes, but never returned and never saw his wife and children again. The loss of his father took a toll on King’s life. Some even claim that the sadistic father who torments his young son in The Shining is rooted in King’s personal life.

Ruth was a strong woman and took any job she could to support her two sons. She was not happy about Stephen’s fascination with fantastic stories and horror comics, but never prohibited him from reading.

When asked by his mother why he was wasting time on such rubbish, Stephen responded confidently that he would write such rubbish one day. Not only did Ruth accede to her son’s passion, but when Stephen began writing his first comic books, she started paying out his pocket money. This was the first money Stephen King made on writing.

TABBY Tabitha Spruce was not a classic beauty, but King valued a beautiful mind more than a pretty face. They met in college, where they attended writing classes run by Jim Bishop. Stephen became enamoured with Tabitha’s talent for letters. He also loved rock music, and like most men his age, he protested against the war in Vietnam and did not shy away from alcohol and drugs when he partied. During the first few years of their relationship, the Kings were very poor. It was not until Stephen published his first novel Carrie that their fortunes changed. Salem’s Lot, The Shining, The Stand and Firestarter came later. The money earned on the sale of these books solved most of the Kings’ financial problems but created a new one: Stephen stopped economising on alcohol and drugs. For years, he wrote under the influence of alcohol and cocaine in doses that might have killed a horse. There was a long period during which he only stayed sober for at most three hours a day. He was afraid of losing his talent if he gave up drugs and alcohol, but when his desperate wife delivered an ultimatum, he



© E A ST N E W S , M . P.

adopcji Ruth odkryła, że jest w ciąży – spodziewała się małego Stephena, który miał przyjść na świat 21 września 1947 r. w Portland. Mimo szczęścia, które uśmiechnęło się do Kingów, małżeństwo Ruth i Dona okazało się porażką. Kiedy Steve miał zaledwie dwa lata, Don posłużył się starym jak świat pretekstem do ucieczki z domu – oznajmił, że idzie do kiosku po papierosy, by nigdy więcej nie pokazać się rodzinie na oczy. Utrata ojca odcisnęła głębokie piętno na życiu Stephena Kinga. Niektórzy twierdzą nawet, że sadystyczna postać ojca prześladującego kilkuletniego synka z Lśnienia ma swoje źródła w osobistych emocjach Steve’a.

Ruth była kobietą silnego hartu ducha i nie wahała się imać wszelkich prac, żeby zapewnić w pojedynkę byt obu synom. Nie pochwalała nasilającej się z biegiem lat fascynacji Stephena fantastycznymi opowiadaniami i komiksami grozy, ale nie zabraniała mu ich czytać.

Na pytanie zaskoczonej matki: „po co traci czas na takie śmieci”, Stephen odpowiedział z przekonaniem: „kiedyś sam będę pisał takie śmieci”. Ruth nie tylko skapitulowała, ale gdy młodszy syn samodzielnie zaczął tworzyć pierwsze komiksy, zaczęła mu wypłacać drobne kieszonkowe. To były pierwsze pieniądze, które Stephen King zaczął zarabiać na pisaniu.

©CREDITS



131

Stephen King

Kingów, ale przyniosły nowy: Stephen przestał oszczędzać na alkoholu i narkotykach. Przez lata pisał kompletnie otumaniony używkami, które teoretycznie powinny zwalić z nóg konia. Przez długi czas pozostawał trzeźwy najwyżej trzy godziny w ciągu doby. Bał się, że wraz z odstawieniem „wspomagaczy” straci talent, ale gdy zrozpaczona Tabby postawiła mu ultimatum, opamiętał się. Nauczył się pisać bez nich. Dziś żartuje, że miał wiele niedwuznacznych propozycji od kobiet, ale wizja gniewu Tabby, która dowiedziałaby się o zdradzie, zawsze napawała go zbyt wielkim przerażeniem.

1. Podczas telewizyjnego The Late Show z prowadzącym Stephenem Colbertem. ❚ 1. During The Late Show with the host Stephen Colbert.

132

NIEFORTUNNY ŻART? Kiedyś nazwał siebie „literackim odpowiednikiem zestawu Big Mac i frytki”. Potem pożałował swoich słów, bo pomimo niekonwencjonalnej osobowości, zależy mu, żeby traktować go jako twórcę ambitnej literatury.

Kiedy w 2003 r. Stephen King otrzymał Medal za Wybitny Wkład w Literaturę Amerykańską, poważany literaturoznawca i krytyk Harold Bloom, oznajmił, że „to przejaw spłycania kultury”. Niemniej autor Lśnienia ma na koncie sporo wyróżnień literackich, a wielu widzi w nim niedoścignionego geniusza. Z pewnością King należy do najbardziej wpływowych ludzi w Ameryce.

Znajduje się obecnie w pierwszej trzydziestce najbardziej poczytnych pisarzy w historii. Znalazł się na dwudziestym drugim miejscu, tuż za Aleksandrem Puszkinem (na szczycie rankingu królują Agatha Christie i William Szekspir). Autor Łowcy snów wydał jak dotąd

got himself under control. He learned to write without assistants. Today, he likes to joke that he has had many sexual advances from women, but the vision of Tabby’s wrath were she ever to find out that he had been unfaithful has always scared him off.

A BAD JOKE? King once called himself “the literary equivalent of a Big Mac with fries” – a clever one-liner he came to regret. That’s because, despite his unconventional personality, King wants to be treated as a writer of ambitious literature. When he received a Medal for Distinguished Contribution to American Letters in 2003, the renowned literary scholar and critic Harold Bloom described the honour as “another low in the shocking process of dumbing down our cultural life”.

Nevertheless, the author of The Shining has won his fair share of literary honours and is considered by many to be a genius. King is one of the most influential people in America. He is currently listed among the top thirty most read writers in history. He ranks twenty-second, just after Alexander Pushkin (the list is topped by Agatha Christie and William Shakespeare). King has published approx. 70 novels to date and they have sold over 300 million copies.

What is the secret to King’s popularity? The world fell in love with him for his mastery in writing about fear and a sense of danger, but also for his simplicity and lack of pretention. The structure of his novels

©GET TYIMAGES

L I F E STO RY

3

ok. 70 książek, sprzedając łącznie ponad 300 mln egzem­plarzy.

Na czym polega zatem jego fenomen? Świat pokochał go za mistrzowską umiejętność tworzenia atmosfery grozy, ale też za prostotę i bezpretensjonalność. Schemat jego powieści często bywa podobny: oto w banalną, przewidywalną amerykańską rzeczywistość wkrada się pierwiastek czegoś pierwotnego – szaleństwa lub zła. Bohaterowie Kinga, począwszy od tytułowej Carrie, po Dana z powieści Doktor Sen, będącej kontynuacją legendarnego Lśnienia, z pozoru są tacy jak my – zmagają się poczuciem odrzucenia, nałogami, traumami związanymi z dzieciństwem. Niespodziewanie jednak ich życiem nagle zaczynają rządzić siły nadprzyrodzone. W Polsce niedawno ukazało się wznowienie Bastionu w tłumaczeniu Roberta Lipskiego, książki powstałej w oryginale w 1978 r. i uważanej za opus magnum Kinga. W tym miesiącu planowana jest z kolei premiera nowej powieści autora, zatytułowanej Elevation (polski tytuł będzie brzmiał Uniesienie). Bohaterem znów jest zwyczajny człowiek zamieszkujący dobrze znane z twórczości Kinga Castle Rock. Powieściowy Scott Carey odkryje u siebie dziwną przypadłość – systematycznie traci na wadze, choć jego wygląd nie zmienia się ani na jotę.

Co będzie dalej z twórczością Stephena Kinga? To przewidzieć trudno, bo sam autor nieustannie powtarza, że robienie dalekosiężnych planów nie leży w jego naturze. Po prostu siada i pisze kolejną książkę.

Sam nie wie, dokąd tym razem zaprowadzi go wyobraźnia. ■

www. kregisztuki.com ORGANIZATOR

PATRONAT

MARSZAŁEK SENATU STANISŁAW KARCZEWSKI

SPONSOR GŁÓWNY

REKLAMA

is always the same: something primal – madness or evil – is introduced into an everyday American setting. The protagonists of King’s books, e.g. Carrie, and Dan in Doctor Sleep (the sequel to the legendary The Shining), are regular people like ourselves, who have to deal with rejection, addictions and childhood traumas. However, their lives become suddenly subjected to supernatural forces. The Stand (1978), considered King’s opus magnum, has recently been republished in Poland in a translation by Robert Lipski. The premiere of the writer’s new book, entitled Elevation, is scheduled for this month. The protagonist is Scott Carey, a regular man and a resident of Castle Rock, which has been made the setting for many of King’s novels. Carey discovers that he is suffering from a peculiar ailment – he is steadily losing weight without his appearance changing at all.

What does Stephen King have in store for us next? It’s hard to say, as the writer himself keeps saying that he is not much of a long-term planner. He simply sits down and writes another book. He has no idea where his imagination is going to take him next. ■

SPONSORZY

PARTNERZY [Aniwow!2017] 12th China (Beijing) International Student Animation Festival

PARTNERZY MEDIALNI

FILM

C U LT U R E

SKAZANY NA ROCKA destined for rock Bodaj najbardziej oczekiwany film roku, bo kto choć raz nie zanucił jakiegoś szlagieru Queen lub nie wyobrażał sobie, że jest szalejącym na scenie Freddiem Mercurym?

W roli tego ostatniego kapitalny Rami Malek (znamy go choćby z serialu Mr. Robot). ❚ This would have to be the most eagerly awaited film of the year. You’d be hard pressed to find someone who has never hummed a Queen tune or wished he or she was Freddie Mercury going wild on stage. The iconic singer is played by Rami Malek (best known for his performance in Mr Robot).

nasze rekomendacje

Bohemian Rhapsody, dir. Bryan Singer

Remake kultowego horroru Dario Argento z Dakotą Johnson w roli głównej (i naszą Małgorzatą Belą w epizodycznej). Utalentowana tancerka zostaje przyjęta do prestiżowej szkoły artystycznej, gdzie dzieją się rzeczy koszmarniejsze od morderczych serii ćwiczeń. ❚ TA remake of the classic horror movie by Dario Argento starring Dakota Johnson (with a cameo from Poland’s Małgosia Bela). A talented dancer is accepted into a prestigious art school where she endures a nightmare much worse than her gruelling workouts.

Suspiria, dir. Luca Guadagnino

BOOK

PORTRET ZWIELOKROTNIONY

intensified portrait

O Kieślowskim napisano sporo, ale ta książka nie powtarza znanych informacji, nie jest też analizą dorobku reżysera Trzech kolorów.

Autorka z rozmów, wycinków prasowych i innych źródeł tworzy wciągającą opowieść o „Kiślu” i tamtych czasach. ❚ This book is no rehash of common knowledge. Nor is it an analysis of the work of the filmmaker who made the Three Colours series. The author has created a fascinating literary portrait of the Polish director based on interviews, press clippings and other sources.

Kieślowski. Zbliżenie, Katarzyna Surmiak-Domańska, Agora

134

ZZAWÓD REPORTER occupation: reporter Ryszard Kapuściński to literacka legenda.

Ale jaki właściwie był, co go napędzało do działania? Tropy znajdziecie w tym niezwykłym filmie łączącym nowoczesną animację oraz zdjęcia dokumentalne (reżyserzy ruszają do Angoli, którą Kapuściński opisał w książce Jeszcze dzień życia). ❚ Ryszard Kapuściński is a literary legend. But who was he really and what drove his work? This incredible film, which combines modern animation and documentary footage, offers some insight into these questions.

Some of the scenes were shot in Angola.

Jeszcze dzień życia | Another Day in the Life, dir. Damian Nenow, Raul de la Fuente

ŻYCIE NA PODSŁUCHU

ghost life

Spektakularny eksperyment literacki (nagrodzony Man Booker Prize), którym warto się rozkoszować bez pośpiechu. Wspólnie z duchami zamieszkujemy – i podsłuchujemy ich rewelacyjne rozmowy – na cmentarzu, gdzie zamieszkał syn Abrahama Lincolna. ❚ A spectacular literary experiment worth reading slowly. The story is about the ghosts in the cemetery where the son of Abraham Lincoln has just been buried, and their conversations.

Lincoln w Bardo | Lincoln in the Bardo, George Saunders, WAB

© M . P.

NIE TYLKO STRACHV more than just fear

CZŁOWIEK NA GRANICY

a man on the border

Jan Cybis. Jeden z najważniejszych malarzy XX w., a także wpływowy wykładowca i mistrz, służy tu za punkt odniesienia i cezurę czasową.

Kuratorzy wystawy pokazują najważniejsze zjawiska i nazwiska w polskim malarstwie z ostatnich kilku dekad. Fascynujący materiał. ❚ One of the most prominent painters of the 20th century, as well as an influential teacher and master, serves as both a reference point and point of departure. This exhibition presents the most important movements and events, along with the biggest names, in Polish art over the past few decades. Fascinating stuff.

Co po Cybisie? | Beyond Cybis, Zachęta, Warszawa do | until 16.12.

ART

DOBRANA PARA

the perfect match

Dokonania artystyczne Katarzyny Kobro i Władysława Strzemińskiego znamy nad Wisłą (i nie tylko) dość dobrze, także dzięki książce Małgorzaty Czyńskiej i filmowi Andrzeja Wajdy. Jakich kontekstów nabierze awangardowa sztuka nad Sekwaną? Warto sprawdzić. ❚ The work of Katarzyna Kobro and Władysław Strzemiński is well known in Poland (and elsewhere), not least because of the book

by Małgorzata Czyńska and the film by Andrzej Wajda. Now you can see an exhibition devoted to the famous artistic duo in Paris.

Une Avant-Garde Polonaise: Katarzyna Kobro et Władysław Strzemiński, Centre Pompidou, Paris do | until 14.01.2019

JAK MALOWANI the peanuts gang Snoopy, Charlie Brown, Linus i Lucy – to najśmieszniejsza i najbardziej rozczulająca dziecięca banda. Znamy ich jako Fistaszki towarzyszące nam na koszulkach, pościeli czy kubkach.

A jak wyglądało ich prawdziwe dzieciństwo, czyli „paski” komiksowe w gazetach? Zobaczmy w Londynie! ❚ Snoopy, Charlie Brown, Linus and Lucy are the funniest and most touching kid’s gang ever. They are collectively known as “Peanuts” and have become popular culture icons whose images can be found on T-shirts, bed linen, mugs, etc.

What were the Peanuts early days like?

How were they when they first appeared as a newspaper comic strip? This exhibition reveals all.

Good Grief, Charlie Brown! Celebrating Snoopy and the Enduring Power of Peanuts, Somerset House, London do | until 3.03.2019

MUSIC POLSKA KULTURA W CHINACH china hosts polish culture Najważniejsze polskie kulturalne wydarzenie roku w Chinach – taką opinią festiwal cieszy się w Państwie Środka. Przez ponad dwa miesiące w największych chińskich miastach odbędą się projekcje polskich filmów, prezentacja gier wideo, wystawy i koncerty. ❚ The festival is considered to be the most important Polish culture event in China. For over two months Chinese cities will host screenings of Polish films, presentation of Polish video games, exhibitions and concerts.

Festiwal Polskie Kręgi Sztuki w Chinach | Polish Circles of Art Festival in China, od | from 25.10.

TYDZIEŃ Z MISTRZEM a week with the master Z okazji 85. urodzin Krzysztofa Pendereckiego usłyszymy (podczas kilku koncertów) dzieła reprezentujące drogę twórczą mistrza: od awangardowych utworów z lat 60. po najnowsze kompozycje. ❚ The line-up of the festival held in celebration of Krzysztof Penderecki’s 85th birthday includes works representing the composer’s artistic path: from the avant-garde compositions of the 1960s to the most recent ones.

Festiwal Krzysztofa Pendereckiego | Krzysztof Penderecki Festival, Warszawa, 16–23.11

135

GOOD FOOD

nalewki

1

JARZĘBINÓWKA ❚ ROWAN BERRY

©CREDITS

Owoce jarzębiny zawierają dwukrotnie więcej karotenu niż marchew, a także ogromne ilości wit. C i P. Jarzębinówka ma nie tylko głęboki wytrawny smak, ale działa też zbawiennie na drogi oddechowe i oczyszcza wątrobę. Przed wsypaniem jagód do butelki warto je podsuszyć w piekarniku. Następnie napełnić nimi połowę naczynia i zalać wódką. ❚ Rowan berries have twice as much carotene as carrots and a high content of vitamins C and P. Rowan berry liqueur not only has a profound dry flavour, but it also has beneficial properties for the respiratory tract, and cleanses the liver.

Before putting the berries into the bottle, roast them in the oven. Once roasted, fill half of the bottle with the fruit and the rest with vodka.

136

NO TO CHLUP ! drink up POLSKA SŁYNĘŁA KIEDYŚ Z NALEWEK JAK SZKOCJA Z WHISKY. KAŻDY SZLACHECKI DWOREK MIAŁ SWOJE, PILNIE STRZEŻONE RECEPTURY WYDOBYWANIA ALKOHOLEM WALORÓW SMAKOWYCH I LECZNICZYCH ZIÓŁ I OWOCÓW. POWSTAWAŁY TAM NAPITKI NIE TYLKO SMACZNE, ALE TEŻ POŻYTECZNE DLA ZDROWIA. ❚ POLAND USED TO BE AS FAMOUS FOR ITS LIQUEURS AS SCOTLAND IS FOR ITS WHISKY. EACH NOBLE MANOR HAD ITS OWN SECRET RECIPES FOR EXTRACTING FLAVOURS AND MEDICINAL PROPERTIES FROM HERBS AND FRUIT. THE BEVERAGES MADE THERE WERE NOT ONLY TASTY, BUT ALSO HEALTHY. tekst | by artur ciechanowicz

©ADOBE STOCK (6)

2

3

BENEDYKTYNKA ❚ BENEDICTINE LIQUEUR

PIOŁUNÓWKA ❚ WORMWOOD

Oryginalny likier pochodzi z opactwa Benedyktynów w Normandii. Ale to nad Wisłą jego receptura została rozwinięta i wzbogacona. Podstawą benedyktynki jest kilkanaście ziół i przypraw. Wśród nich takie jak anyż, goździki, cynamon, korzeń dzięgielu czy skórki pomarańczy.

Likier jest podobno dobry nawet na malarię, nie mówiąc o pospolitych schorzeniach. ❚ The original liqueur originates from a Benedictine Abbey in Normandy. But the recipe was developed and enriched in Poland. The basis of the Benedictine liqueur is a dozen or so different herbs and spices.

The list of ingredients includes anise, cloves, cinnamon, angelica root, and orange rind. Allegedly, the liqueur can cure malaria and (obviously) other less exotic ailments.

Zalanie ziela piołunu alkoholem wydobywa z niego gorzki smak, do którego trzeba się przekonać – jak do oliwek. Zaletą tej nalewki jest to, że nie wymaga dodatkowego dojrzewania, a całość procesu produkcji trwa zaledwie tydzień. W niewielkich ilościach pomaga na układ trawienny i pobudza apetyt. ❚ Pouring alcohol onto wormwood extracts a bitter taste that takes some getting used to. The benefits of this liqueur are that it only takes a week to make and does not require maturing. If taken in small quantities it is good for the digestive system and triggers the appetite.

4

NA SUSZONYCH ŚLIWKACH ❚ DRIED PLUMS Suszone śliwki są pod względem zdrowotnym cenniejsze niż świeże – są bogatszym źródłem witaminy A, błonnika, fosforu i żelaza. Przed przystąpieniem do wykonania tej nalewki należy rozdrobnić owoce. Następnie zalać je wódką i odstawić na 3 tygodnie. Potem przefiltrować i rozlać do butelek. Im jest starsza, tym lepsza. ❚ Dried plums are much better for the body than fresh ones, as they contain more vitamin A, fibre, phosphorus and iron. Before you make the beverage, dice the fruit. Pour vodka over them and leave for 3 weeks. Then filter the liqueur and pour into bottles. The longer you leave it, the better it gets.

5

ORZECHÓWKA ❚ WALNUT Robi się ją latem, kiedy zielone orzechy włoskie można jeszcze kroić. Początkowo napój ma kolor zielony, by potem przejść w głęboki brąz. Im dłużej dojrzewa, tym bardziej nabiera orzechowego aromatu z lekkim posmakiem kawy. Znakomicie leczy infekcje górnych dróg oddechowych. ❚ This liqueur is made in summer when walnuts are green and can still be cut into.

At first, the liqueur is green but later turns deep brown. The longer it matures, the more nutty the taste. It also acquires a slight coffee aftertaste. It is excellent for respiratory tract infections.

137

GOOD FOOD

nalewki

GOOD FOOD

nalewki

8

ŻURAWINÓWKA ❚ CRANBERRY Nalewka powinna dojrzewać co najmniej pół roku. Wtedy alkohol w pełni wydobędzie z owoców wytrawny cierpko-słodki aromat.

Nalewka znakomicie sprawdza się przy leczeniu schorzeń dróg moczowych. ❚ This liqueur needs to mature for at least six months.

Only then will the spirit extract the tangy-sweet aroma of the fruit.

This beverage is excellent in treating urinary tract infections.

6

PIGWÓWKA ❚ QUINCE

SMORODINÓWKA ❚ SMORODINOVKA Mistrzostwo w produkcji nalewki z czarnej porzeczki osiągnęli ziemianie z dawnych Kresów Wschodnich Rzeczpospolitej. Stąd nazwa – „porzeczka” to z rosyjska „smorodina”. Nalewka ma głęboki smak owoców i leczy przeziębienie. Porzeczki najpierw się myje, potem zalewa alkoholem. ❚ The landed aristocracy of the Eastern Borderlands of Poland achieved mastery in making black currant liqueur. The name comes from the Russian word for “currant”. The liqueur has a strong fruity flavour and cures colds.

138

9

10

SOSNÓWKA ❚ PINE

WIŚNIÓWKA ❚ CHERRY

Przygotowuje się ją z młodych pędów sosen, które przesypane cukrem pozostawia się na parę tygodni w ciepłym nasłonecznionych miejscu.

Napój, w którym są zamknięte promienie słońca i aromat lasu, przypomina zimą o cieple i wakacjach. Dodatkowo jest niezastąpiony przy infekcjach dróg oddechowych. ❚ This is made from pine shoots, which are mixed with sugar and left in a sunny spot for a few weeks. The beverage, which encapsulates sunlight and the scent of the forest, is a delicious reminder of the summer months in winter. It is helpful in treating respiratory infections.

Dojrzałe wiśnie wkłada się do gąsiora, by wypełniały go w dwóch trzecich. Zalewa się czystym spirytusem. Zostawia się na dwa tygodnie. Następnie należy zlać płyn, do wiśni wsypać cukier i zalać tym razem wódką.

Po kolejnych dwóch tygodniach oba nastoje miesza się, butelkuje i odstawia do dojrzewania. ❚ Two-thirds fill a demijohn with ripe cherries, cover with pure spirit, and leave to mature for two weeks. Pour the spirit into another container. Add sugar to the cherries, and then pour vodka over them. Leave for two more weeks. Blend the two mixtures, bottle, and leave to mature.



©ADOBE STOCK (6)

7

Nalewka z owoców pigwy lub pigwowca ma tę samą zaletę co same owoce: przyjemnie oszołamia silnym cytrusowym aromatem. Nie ma jednak ich wady – nie jest tak diabelnie kwaśna. Przy jej wykonaniu trzeba poświęcić dużo pracy na krojenie twardych owoców.

Efekt jest jednak wart zachodu. ❚ Quince liqueur has the same properties as the fruit itself. It has a strong citrus aroma. The downside is that it is extremely sour. It takes some effort to make, too, as you have to spend a lot of time and put in a lot of elbow grease on cutting the hard fruit into tiny pieces. The result is worth every effort.

11

KRUPNIK To jedna z najstarszych polskich nalewek. Kiedyś piło się ją na gorąco – żeby się rozgrzać.

Wśród składników są miód, goździki, cynamon, gałka muszkatołowa, wanilia i skórka pomarańczowa. Krupnik pomaga przy przeziębieniu. ❚ This is one of Poland’s oldest liqueurs. It used to be drunk hot to warm people up.

The ingredients include honey, cloves, cinnamon, nutmeg, vanilla and orange rind. Krupnik helps cure colds.

12

RATAFIA Sposób przygotowania tej nalewki polega na układaniu od wiosny do jesieni warstw kolejno dojrzewających owoców. Skąd jej nazwa? Ponoć to zbitka malajskich słów: arak (araq) i rum (tafia). ❚ This fruity beverage is made by adding layers of subsequently ripening fruit from spring to winter. The name comes from two Malayan words, namely araq and tafia (rum).

140

13

DERENIÓWKA ❚ DOGWOOD Niemal zapomniany owoc derenia w XVIII i XIX w. był podstawą jednej z najsmaczniejszych nalewek. Jej łyk przechodzi kolejne etapy smaku: zaczyna się od łagodnej kwaskowatości, uwodzi nagłym owocowym uderzeniem, by na końcu pozostawić długi drzewny aromat. ❚ The dogwood fruit, which was popular in the 18th and 19th centuries but which is now almost forgotten, was the basis of one of the tastiest liqueurs. Its full taste develops in stages starting with mild sourness, then a vivid fruity blow, and a long woody finish.

nalewki

14 MORELÓWKA ❚ APRICOT

Morele kroi się na małe kawałki, tłucze się kilkanaście pestek, wrzuca się wszystko do gąsiora. Uzupełnia spirytusem i stawia na słońcu. Powstaje jedna z najbardziej aromatycznych nalewek, która świetnie nadaje się jako deser albo dodatek do ciast. ❚ Dice the apricots, crush a dozen or so apricot kernels, and put everything in a demijohn.

Fill up with spirit and leave out in the sun. This is how one of the most aromatic liqueurs is made. It is perfect as a dessert or as an addition to cakes.

15

JAŁOWCÓWKA ❚ JUNIPER Jagody jałowca miażdży się w moździerzu i zalewa alkoholem. Po 2–3 tygodniach dodaje się syrop z wody i cukru i rozlewa do butelek. Powinna postać ok. 6 miesięcy. Jej żywiczny aromat pobudza apetyt. Na więcej. ❚ Juniper berries are crushed in a mortar and covered with alcohol. After 2-3 weeks, you add sugar and water syrup and pour into bottles. Leave to mature for approx. 6 months. Its resin aroma whets the appetite. For more.

©ADOBE STOCK (4), ISTOCK (2)

GOOD FOOD

since 1989

GOOD FOOD

szakszuka

N A D O B R Y P O C Z ĄT E K a great start of the day KTO RAZ JEJ SPRÓBUJE, NAJPRAWDOPODOBNIEJ NIE RAZ DO NIEJ WRÓCI. BO POCHODZĄCA ZNAD MORZA ŚRÓDZIEMNEGO SZAKSZUKA TO JEDNO Z NAJBARDZIEJ ENERGETYCZNYCH, ALE I SMAKOWITYCH ŚNIADAŃ. ❚ ONCE YOU TRY IT, YOU ARE SURE TO WANT TO EAT IT AGAIN AND AGAIN. THE SHAKSHUKA ORIGINATING FROM THE MEDITERRANEAN REGION IS ONE OF THE MOST ENERGY-BOOSTING AND MOST DELICIOUS BREAKFAST DISHES. tekst | by agnieszka michalak

WIELKI BAŁAGAN

a mess on a plate

...ale jaki apetyczny. Szakszuka najpewniej pochodzi z Tunezji, choć popularna jest także w Libii, Algierii, Maroku, Egipcie czy Izraelu, dokąd podobno dotarła w latach 50. XX w.

Właśnie tam, w Tel Awiwie, jadłam dotychczas najlepszą szakszukę (serwowaną na jednym z ulicznych straganów). Sama nazwa potrawy, którą zwykle je się na śniadanie, w arabskim slangu znaczy „wielki bałagan”. ❚ ...albeit a delicious one. The homeland of the shakshuka is most likely Tunisia although it is also popular in Libya, Algeria, Morocco, Egypt and Israel where it was first eaten in the 1950s.

It was in Tel Aviv that I ate the best shakshuka ever (served at a street stall). The name of the dish traditionally eaten at breakfast timetranslates from Arabic slang as “a huge mess”.

POMIDORY I JAJKA

tomatoes and eggs

To składniki, bez których szakszuka się nie obejdzie. Reszta zależy od fantazji szefa kuchni, chociaż kumin i świeża kolendra nadadzą jej orientalny smak. ❚ These are the staple ingredients of shakshuka. All the others depend on the chef’s imagination. Cumin and fresh coriander add a truly oriental flavour to the dish.

PROSTO Z PATELNI

142

©CREDITS

Na patelni, na której podajemy danie, szklimy na oliwie cebulę i surową ostrą i słodką paprykę, dodajemy kumin, czosnek, wlewamy puszkę pomidorów pelati i odparowujemy.

Następnie robimy dołki i wbijamy jajka, przykrywamy. Gdy jaja są gotowe, posypujemy posiekaną kolendrą. ❚ Glaze onions, chilli peppers and paprika on a pan (that will be used to serve the dish), add cumin, garlic and a can of pelati tomatoes and cook until most of the liquid evaporated.

Next make holes in the mixture, break eggs into them and cover the pan.

When the eggs are done, sprinkle with fresh coriander and serve.

©ISTOCKPHOTO

straight from the pan

PROMOCJA

R

estauracja Der Elefant powstała w 1990 roku przy placu Bankowym 1, w samym sercu Warszawy. W zmodernizowanych zabytkowych wnętrzach mieści się przestronna, wielopoziomowa restauracja, która swoją atmosferą przypomina Nowy Jork. Jej dziedziniec zaprojektował nie kto inny jak sam Allan Starski – scenograf nagrodzony Oscarem.

Kuchnia restauracji oparta jest na świeżych, lokalnych składnikach, inspiracjach z kulinarnych podróży jej twórców oraz na najwyższej jakości mięsie.

Der Elefant kryje w sobie nie tylko bogaty Skład Win czy pierwsze w Polsce dziecięce studio kulinarne (Warsaw Cooking University), ale także Fishmarket – jedyną dzisiaj na mapie Warszawy w pełni rybną restaurację. Obok słynnych krabów z Alaski podaje się tu świeże ryby i owoce morza z całego świata.

Wieczorami natomiast rozbrzmiewa żywy jazz (m.in. na sprowadzonym na specjalne zamówienie fortepianie Steinwaya) ku uciesze ceniących światową atmosferę Gości.

Ogród letni na dziedzińcu placu Bankowego 1 to idealne rozwiązanie na słoneczne dni – czas spędzony w gronie przyjaciół w wysublimowanej scenerii przy pysznym jedzeniu i miłej atmosferze to prawdziwa uczta dla najbardziej wymagających Gości.

Niepowtarzalny klimat, piękne wnętrza, wyselekcjonowana muzyka i pyszna kuchnia to najważniejsze składowe tego magicznego miejsca.

©CREDITS

D

er Elefant was founded in 1990 in the heart of Warsaw at a historical, beautifully renovated Saski Hotel. Located inside ia a spacious, multi leveled restaurant which atmosphere resembles lively New York vibe. The courtyard was designed by no other than Allan Starski – Oscar winning stage designer.

Restaurant’s dishes are based on fresh, local ingredients and finest quality meats. Der Elefant’s cuisine is an mix of travel inspirations of its creators.

Der Elefant also hides a spacious Wine Repertory and Poland’s first kids culinary studio named Warsaw Cooking University. It is also home to Fishmarket- unique fish and seafood restaurant, serving the best Alaskan crabs, fresh fish and seafood from all over the world.

In the evenings, guests can enjoy live jazz recitals performed on a specially imported Steinway piano.

Summers are especially pretty at the courtyard of Plac Bankowy 1. It is an ideal venue to spend a sunny afternoon in the city - time spent with friends, beautiful surroundings, delicious food and amazing atmosphere is a true feast for the most demanding guests.

143

TA K E A L O O K

torebki

N O Ś KO L O R OWO wear more colour KTO POWIEDZIAŁ, ŻE JESIEŃ TO TYLKO KLASYCZNE STONOWANE BARWY? PROJEKTANCI OD LAT, KREUJĄC MODĘ ULICZNĄ, BAWIĄ SIĘ KOLORAMI NA WSZELKIE MOŻLIWE SPOSOBY. PRZECIEŻ NIC TAK NIE OŻYWI STYLIZACJI JAK CHOCIAŻBY WYRAZISTA TOREBKA. ❚ WHO SAID THAT AUTUMN IS THE TIME TO WEAR SUBDUED COLOURS? DESIGNERS HAVE BEEN INFLUENCING STREET FASHION FOR YEARS AND RARELY SHY AWAY FROM BOLD HUES. YOU’D BE SURPRISED WHAT WONDERS CAN A BRIGHT-COLOURED BAG DO FOR YOUR LOOK. zdjęcia | photos dkart/istockphoto

144

ODWAŻNE DESENIE na torebkach świetnie uzupełnią stonowane zestawy i delikatną biżuterię. Torebki we WZORY zaś będą się dobrze rymować ze stylizacjami inspirowanymi boho, ETNO czy folkiem. ❚ BOLD PATTERNED bags are the perfect accessory for colour block outfits topped with subtle jewellery. If you are more into boho, ETHNIC or folk styles, go for embroidered or ORNAMENTED bags.

145

TA K E A L O O K

torebki

ENERGICZNIE – czy pomarańczowa skórzana torebka może iść w parze z żółtą stylizacją? Dlaczego nie! Koniecznie w zestawie z BIAŁYMI szpilkami. ❚ ENERGY BOOST – Can an orange leather bag be paired with a yellow outfit? Why not! Even better when worn with white STILETTOES.

146

147

©CREDITS

torebki

©CREDITS

TA K E A L O O K

148

KOLORY JESIENI – w tym sezonie absolutnym hitem jest RÓŻ. Można go nosić od stóp do głów lub też dodać do stylizacji jako jeden z ELEMENTÓW. ❚ AUTUMN HUES – The trendiest colour this season is PINK. You can wear it from head to toe or add just one pink ELEMENT to your outfit.

149

B E AU T Y

Jeżeli wolisz mniej inwazyjne zabiegi na utrzymanie jędrności skóry i nie potrzebujesz wyszczuplania, pomyśl o odżywczych masażach, np. relaksującym rytuale z masłem shea od L'Occitane; (uroczysko7stawów.pl).

If you prefer less invasive skin firming treatments and do not need slimming, consider rejuvenating massages e.g. relaxing shea butter ritual from L’Occitane (uroczysko7stawów.pl).

nowości

CZAS NA REMONT time for a makeover Z CZYM NAJCZĘŚCIEJ POJAWIAMY SIĘ W GABINETACH LEKARSKICH I MEDYCYNY ESTETYCZNEJ JESIENIĄ? ❚ WHAT ARE THE MOST COMMON REASONS FOR COMING TO REGULAR AND AESTHETIC MEDICINE CLINICS IN AUTUMN? tekst | by joanna winiarska

CIAŁO, CO SIĘ STAŁO Po wakacjach rzadko z równym zapałem pamiętamy o kondycjonowaniu skóry, tymczasem w tym wypadku regularność przynosi najlepsze efekty. Dlatego zabiegi endermologii, drenaże i zabiegi ujędrniające warto wykonywać właśnie teraz w seriach podtrzymujących w jednym miesiącu. Dobrym przykładem jest zabieg UTIMS redukujący tkankę tłuszczową z jednoczesnym obkurczeniem skóry. To urządzenie jako pierwsze na rynku ma unikalną głowicę z możliwością rozbijania tkanki tłuszczowej nawet 18 mm w głąb skóry.

150

BODY, WHAT DID SUMMER DO TO YOU? After the summer vacation, we rarely remember to condition our skin, but regularity is the key to success in this respect. This is why endermology, drainage and firming treatments should be performed this season, and supporting sessions within one month.

One good example is the UTIMS procedure, which reduces adipose tissue and tightens the skin at the same time. This is the first ever device on the market with a unique head that can break adipose cells even 18 mm under the skin.

Zapadnięta skóra saggy skin Mocne nasłonecznienie, a także rujnująca dieta „do bikini” mogą sprawić, że skóra dosłownie wysycha od środka. Traci kwas hialuronowy, a włókna białkowe (zwłaszcza u osób, które rezygnują z białka) mogą stać się kruche i wiotkie. Warto pomyśleć o rewitalizujących zabiegach z użyciem kwasu hialuronowego, nieinwazyjnym liftingu Ultraformer – na zdj. (sprawdź w medicalclinic.pl), a nawet podciągnięciu skóry za pomocą nitek Easy Lift (klinika Amaya, pielegnacjaurody.pl). ❚ Extensive exposure to sunlight and a strict “bikini” diet can cause our skin to literally dry up on the inside. It loses its hyaluronic acid content and the protein fibres (especially in those who give up on eating protein) can become fragile and supple. It is worth considering non-invasive Ultraformer lifting treatments that use hyaluronic acids (more at medicalclinic.pl), or having the skin tightened with Easy Lift threads (Amaya clinic, pielegnacjaurody.pl).

Przebarwienia po lecie, poprawa jędrności skóry i spłycenie zmarszczek – to tylko część zabiegów dostępnych w warszawskiej klinice medycyny estetycznej Amaya dr Strzałkowski. ❚ Skin discoloration after the summer, firmer skin and smaller wrinkles – these are just some of the treatments available at the Amaya Dr Strzałkowski aesthetic medicine clinic in Warsaw.

PLAMY À LA SALAMANDRA Walka z przebarwieniami posłonecznymi trwa nawet miesiąc. Najskuteczniejszymi zabiegami są tu peelingi przeciw przebarwieniom (Cosmelan i Dermamelan) oraz dedykowane przebarwieniom zabiegi laserowe likwidujące też zmiany naczyniowe (wypróbuj w ambasadaurody.pl lasery z certyfikatami FDA).

SALMANDER PATCHES The fight against post-sun discolouration can take up to a month.

The most effective treatments are anti-colouration exfoliation (Cosmelan and Dermamelan) and laser treatments that reduce the spots and treat capillary problems (trey the FDA-approved lasers at ambasadaurody.pl).

WSZECHOBECNA SZAROŚĆ Czasami zanim jeszcze wysiądziemy z samolotu po wakacyjnej opaleniźnie, nie zostaje wspomnienie, tylko szara matowa bladość. Dlaczego? Suche powietrze w samolocie odwadnia skórę, dlatego już na etapie podróży dobrze jest zadbać o jej dodatkowe nawilżenie, np. w stosując maski w płachcie. Po powrocie z wakacji warto zainwestować w serie peelingów z delikatnymi kwasami – mlekowym czy azelainowym.

Wypróbuj nowy peeling medyczny PRX, który w procesie chemicznej biorewitalizacji skóry łączy w sobie właściwości liftingujące z oczyszczającymi i rozjaśniającymi (mrandmrsspa.pl). ■

GREY IS ALL AROUND US Sometimes, even before you get off the aircraft, your tan is only a distant memory and your skin is mat, pale, grey. Why is that? The dry air inside the cabin dehydrates the skin, so it is best to think about moisturising while still travelling, e.g. by using sheet masks. Once you are back from your vacation, you might want to invest in a series of exfoliations with delicate acids – lactic or azelaic. And try the new medical PRX exfoliation treatment. This combines lifting, cleansing and lightening properties in its chemical bio rejuvenation of the skin (mrandmrsspa.pl). ■

© M . P.

Klinika Mr&Mrs Spa w Warszawie to miejsce, gdzie możesz skorzystać z wszelkiego rodzaju masaży – od leczniczych po masaż twarzy, a także z zabiegów na cerę. ❚ TołpThe Mr&Mrs Spa clinic in Warsaw is a place where you can avail yourself of all kinds of massages – from medical to face massages, as well as skin treatments.

Inwazja pajączków (ITP) invasion of spider veins (ITP) To również słońce, alkohol i wysiłek fizyczny są głównymi winowajcami u osób z kruchymi ściankami naczyń krwionośnych.

Nagminne pękanie mikronaczyń na twarzy może prowadzić do permanentnego rumienia, a to z kolei do większych kłopotów z cerą. Naczynia warto jeszcze przed zimą zamknąć laserem lub innym źródłem światła (typu IPL – na zdj. ), bo rollercoaster z klimatyzacji, ogrzewania i mrozu na pewno nie polepszy sprawy. ❚ The sun, alcohol and physical activity are the key culprits for the appearance of broken capillaries in people with fragile blood vessels. Constant breaking of the micro vessels on the face can lead to permanent redness, and worsen your complexion. You can close the capillaries before winter with a laser treatment or a another source of light (such as IPL – below), as winter will only make things worse.

B E AU T Y

Luksusowe zabiegi w gabinetach kosmetycznych warto wzmocnić odpowiednimi kosmetykami.

RENÉ FURTERER, suchy olejek upiększający do pielęgnacji włosów, który pozwala kobietom odkryć moce pięciu naturalnych olejów roślinnych. ❚ RENÉ FURTERER dry hair beautifying oil that lets women discover the power of five natural plant oils.

NEAUVIA Rebalancing Cream Man

DOMOWE S PA

dla mężczyzn i kobiet opiera się na systemie 3D HA fractional, składniku, który natychmiast wnika w skórę, przywracając jej odpowiednie nawilżenie. ❚ NEAUVIA Rebalancing Cream Man – for men and women. This is based on the 3D HA fractional system, an ingredient that penetrates the skin instantly, restoring the right hydration level. .

home spa The effects of luxury treatments at beauty salons can be preserved by using the right cosmetics.

rozświetlające. To koncentrat energetyczny na zmęczoną wrażliwą skórę przed codzienną pielęgnacją. ❚ EAU

THERMALE AVENE

highlighting serum. This is an energy-boosting concentrate for tired sensitive skin. It should be applied before your daily skin treatment routine.

IOSSI, esencjonalne rozświetlające serum, które skutecznie odżywia i widocznie poprawia kondycję oraz koloryt skóry.❚ IOSSI, an essential highlighting serum that nourishes the skin and visibly improves its condition and colour.

MOLECULAR SAVIOUR PROBIOTICS MIST, Allies of Skin. Nawilżająca mgiełka powstała na bazie aloesu i wody różanej. ❚

MOLECULAR SAVIOUR PROBIOTICS Mist and other Allies of Skin Treatments: Moisturising mist made with aloe and rose water.

NUORI Supreme-C Serum Treatment. Wit C, jako potężnie działający antyoksydant, poprawia teksturę i koloryt skóry, neutralizując działanie wolnych rodników, stymulując do produkcji melaniny i kolagenu. ❚ NUORI Supreme-C Serum Treatment: Vitamin C is a strong antioxidant which improves the texture and colour of the skin, neutralises the effects of free radicals and stimulates production of melanin and collagen.

152

EAU THERMALE AVÈNE, serum

MARIA GALLAND, krem, który utrzymuje optymalne nawilżenie przez cały dzień, wygładza i ujędrnia skórę twarzy. ❚ MARIA GALLAND cream maintains the optimal hydration of the skin throughout the day. It also smoothes out and firms the skin of the face.

© M . P.

MIYA Cosmetics myWONDERBALM Call Me Later.

Regenerująco-odżywczy krem, który nawilża, wygładza, poprawia jędrność skóry, także wrażliwej. ❚ MIYA Cosmetics, myWONDERBALM Call Me Later: A regenerating and nourishing cream that hydrates, smoothes and firms the skin. Suitable for sensitive skin as well.

nowości



153

M U S T H AV E

dla niej

3 1

Jesień jest najbardziej kolorowa ze wszystkich pór roku, więc do dzieła.

2

N O S TA L G I A JESIENI autumn nostalgia 5

4

6

Autumn is the most colourful of seasons, so let your imagination run wild with hues this time of year.

10

11

8

9

1. CARPISA torebka z kolekcji Tione, €32,95 2. KAZAR czółenka Kenna, 499 zł 3. SOLAR kardigan, 469 zł 4. DOROTA GOLDPOINT bluza Safari, 650 zł 5. HOLZWEILER szal, €150 6. APART kolczyki z żółtego złota z diamentami, 629 zł 7. SAMSONITE limitowana edycja walizki Cosmolite z okazji 90. urodzin Myszki Mickey, od 1889 zł 8. WITTCHEN torebka damska, 539 zł 9. BÚFALO gąbka do pielęgnacji obuwia, 7,99 zł 10. ACNE STUDIOS golf, €280 11. AEYDE skórzane botki, €295 12. AKRIS bawełniane spodnie, €795 ❚ 1. CARPISA a Tione bag, €32,95 2. KAZAR Kenna pumps, PLN 499 3. SOLAR cardigan, PLN 469 4. DOROTA GOLDPOINT Safari coat, 650 zł 5. HOLZWEILER shawl, €150 6. APART gold and diamons earrings, PLN 629 7. SAMSONITE a limited edition of the Cosmolite suticase in celebration of Mickey Mouse's 90th birthday, from PLN 1,889 8. WITTCHEN handbag, PLN 539 9. BÚFALO shoe sponge, PLN 7.99 10. ACNE STUDIOS turtleneck, €280 11. AEYDE leather boots, €295 12. AKRIS cotton trousers, €795

154

© M . P.

7

12

Doświadczenie. Zaufanie. Doskonała pielęgnacja.

Idź pewnym krokiem Zawsze, gdy Twoje buty potrzebują blasku lub gruntownej pielęgnacji, sięgnij po niezawodne produkty Búfalo. www.bufalo.pl

M U S T H AV E

dla niego

3

1

Wełniane płaszcz i golf, klasyczny zegarek i dżinsy – oto zestaw obowiązkowy w każdej męskiej garderobie.

4 2

CIEPŁO, CIEPLEJ

4

warm and classy 12

5

A wool coat and turtleneck, a classic watch and jeans make a classy look for any modern and elegant man.

7 6

5 8

10

12 10

11

1. NORSE PROJECTS wełniany sweter, €250 2. LEVI’S klasyczna kurtka Sherpa Trucker, 499 zł 3. BURBERRY wełniana czapka, €125 4. NUDIE JEANS dżinsy, €140 5. ALBERT RIELE zegarek męski z kolekcji Concerto, 4290 zł 6. GARRETT LEIGHT CALIFORNIA OPTICAL okulary przeciwsłoneczne, €300 7. PAUL SMITH wełniano-kaszmirowy płaszcz, €910 8. MONCLER skórzane etui na karty, €295 9. KAZAR czarne półbuty wizytowe Chejron, 449 zł 10. SAMSONITE plecak na laptopa z kolekcji Pro DLX 5, 899 zł 11. BÚFALO gąbka do pielęgnacji obuwia, 7,99 zł 12. CARPISA skórzany pasek, €21,95 ❚ 1.

NORSE PROJECTS wool jumper, €250 2. LEVI’S classic Sherpa Trucker coat, PLN 499 3. BURBERRY woll hat, €125 4. NUDIE JEANS jeans, €140 5. ALBERT RIELE a Concerto watch, PLN 4,290 6. GARRETT LEIGHT CALIFORNIA OPTICAL sunglasses, €300 7. PAUL SMITH wool and cashmere coat, €910 8. MONCLER lesther card pouch, €295 9. KAZAR black shoes, PLN 449 10. SAMSONITE a Pro DLX 5 laptop case, 899 zł 11. BÚFALO shoe sponge, PLN 7.99 12. CARPISA leather belt, €21,95

156

© M . P.

9

ZANZIBAR

Już w sprzedaży wyjątkowe oferty wypoczynku na sezon ZIMA 2018/2019.

Luksusowe, starannie wyselekcjonowane hotele, miejsca, które pokochały gwiazdy. Najlepsze oferty tylko z Itaka&Gala!

WEJDŹ

na www.itaka.pl/gala/ i pobierz katalog z naszymi ofertami

ZADZWOŃ: NUMER INFOLINII 801 055 111

Ilość miejsc w ofercie ograniczona

NOWOŚĆ!

ZIMA 18/19

GOOD ADDRESS

nasze rekomendacje

2

PRESTIGE ZONE

1

3

W Salonie Optycznym Balley & Co możecie skorzystać z porad doświadczonych ekspertów.

Hommage au Connétable de Bourbon – jeden z najbardziej znaczących obrazów Georges’a Mathieu nazywanego ojcem performansu, walczącego z ograniczeniami w sztuce – był prezentowany na najważniejszych wystawach artysty. Latem tego roku trafił do Polski. Od września zdobi hol warszawskiego apartamentowca Cosmopolitan.

Praca pochodzi z Jankilevitsch Collection. ❚ Hommage au Connétable de Bourbon – one of the most significant paintings

by George Mathieu dubbed the father of performance art was presented at the artist’s key exhibitions. Last summer, the painting made it to Poland and is on display in the lobby of the Cosmpopolitan apartment highrise in Warsaw. The work is part of the Jankilevitsch Collection. apartamentycosmopolitan.pl

160

2. Z MIŁOŚCI DO PIĘKNA out of love for beauty Laserowa korekta powiek to wybór dla osób, którym zależy na szybkim efekcie i faktycznym usunięciu nadmiaru skóry.

Technicznie zabieg nie różni się od plastyki skalpelem, ale uważa się go za mniej inwazyjny. Jest wykonywany w warszawskiej klinice Elite. ❚ Laser eyelid correction is a great option for people who want to achieve quick results and actual removal of excess skin. Technically, the procedure does not differ much from plastic surgery with the use of a scalpel but it is considered less invasive. The procedure is performed at the Elite Clinic in Warsaw. elite.waw.pl

3. DOBRY WYBÓR

a great choice

Okulary to kluczowa pomoc w prawidłowym widzeniu, której nie należy lekceważyć.

Dlatego wybierając odpowiednie szkła, warto skorzystać z porad doświadczonych ekspertów. Takich znajdziecie w Salonie Optycznym Balley & Co w Warszawie. Salon jest autoryzowanym sprzedawcą marki Tonny. ❚ Eyeglasses are a key accessory ensuring good vision that should not be ignored. This is why it is worth seeking the advice of experienced experts. You will find such specialists at the Salon Optyczny Balley & Co eyewear salon in Warsaw. The showroom is an authorised seller of the Tonny eyewear brand. facebook.com/balleyandco

4. POLSKA KUCHNIA OPOWIEDZIANA INACZEJ a new take on polish cuisine Usytuowany w zabytkowej kamienicy Petyskusa przy pl. Teatralnym w Warszawie ELIXIR by Dom Wódki to restauracja dla ludzi ciekawych i otwartych na... znakomitą polską kuchnię. W menu znalazły się bowiem tradycyjne potrawy znad Wisły w autorskiej, nowoczesnej interpretacji. ❚ ELIXIR by Dom Wódki situated in the historic Petyskus tenement house at Plac Teatralny in Warsaw is a restaurant for curious people who are willing to try... excellent Polish cuisine. The menu features traditional Polish dishes innovatively interpreted by the restaurant chefs. domwodki.pl

© M . P.

1. BEZ OGRANICZEŃ no limits

4

©CREDITS

nowość

wellbeing

kreatywność

dobre życie

błogi relaks

WSZYSTKO, CO POWINNAŚ WIEDZIEĆ, JEŚLI CHCESZ SIĘ ROZWIJAĆ I CIESZYĆ SIĘ ŻYCIEM.

MAŁE DZIEŁA, KTÓRE MOŻESZ WYKONAĆ SAMA – BY SPRAWIĆ PRZYJEMNOŚĆ SOBIE SAMEJ I BLISKIM.

ZDROWE JEDZENIE, URODA I WSZYSTKO, CO SPRAWI, ŻE TWÓJ DOM STANIE SIĘ TWOJĄ CICHĄ PRZYSTANIĄ.

PODRÓŻE DALEKIE I BLISKIE, DZIĘKI KTÓRYM ZRELAKSUJESZ SIĘ, ODPOCZNIESZ, A POTEM STAWISZ CZOŁO ŻYCIU.

Już w sprzedaży!

161

GOOD ADDRESS

nasze rekomendacje

Katamarany Zatoka w Pucku to nadmorskie apartamenty usytuowane zaledwie 50 m od plaży.

5

6

PRESTIGE ZONE

8

5. RELAKS I AKTYWNOŚĆ relaxation and sports W duchu skandynawskiego designu powstają w Pucku wyjątkowe apartamenty Katamarany Zatoka. Inwestycja oddalona 50 m od plaży zachęca pasjonatów sportów wodnych i osoby ceniące naturę. To relaks i aktywność tylko 30 min od Gdyni. Słowem – wyjątkowe miejsce dla pozytywnych ludzi. ❚ Exceptional apartments Katamarany Zatoka designed in the Scandinavian style are being constructed in Puck. The estate is situated 50 m from the beach and it will be very attractive to waters sports afficionados and people who love nature. The site offers rest and relaxation and fun physical activity opportunities at only 30 minutes away from Gdynia. Katamarany Zatoka is a place for positive people. katamaranyzatoka.pl

162

6. DOŚWIADCZENIE I PROFESJONALIZM professionalism and experience

7. DLA KONESERÓW for true connoisseurs

8. WYMARZONY EFEKT desired effects

Klinika medycyny estetycznej Amaya dr Strzałkowski to nowoczesne centrum kosmetologii i dermatologii estetycznej działające w Warszawie od 10 lat.

Dr Franciszek Strzałkowski wykonuje tu, jako jeden z niewielu specjalistów na świecie i jedyny w Polsce, m.in. efektywny zabieg liftingujący przy użyciu nitek stałych EasyLift. ❚ The Amaya dr Strzałkowski clinic is a modern cosmetology and aesthetic medicine centre that has been operating in Warsaw for 10 years. Dr Franciszek Strzałkowski is one of few specialists in the world, and the only one in Poland, to perform an effective lifting treatment with the use of EasyLift threads, apart from other treatments.

Salon optyczny Andy&Mag Mokotowska to wyjątkowe miejsce na mapie Warszawy.

Można tu znaleźć niepowtarzalne marki, często dostępne wyłącznie w Andy&Mag, takie jak: Linda Farrow oraz Sama Eyewear czy Rolf Spectacles. Koneserom nieszablonowych kształtów, kolorów, kochających okulary, które mają „duszę”, proponujemy belgijską markę Theo Eyewear oraz LA Eyeworks. ❚ The Andy&Mag Mokotowska eyewear store is a very special place in Warsaw. You can find unique brands, often available exclusively from Andy&Mag, e.g.

Linda Farrow, Sama Eyewear, and Rolf Spectacles. If you have a penchant for unusual shapes, colours, or love eyewear with a “soul”, then the Belgian brand Theo Eyewear, and LA Eyeworks are simply must-haves

Ambasada Urody to warszawska sieć klinik, która od ponad 13 lat świadczy usługi z zakresu m.in. kosmetologii, medycyny estetycznej oraz zabiegów spa.

Zespół specjalistów, łącząc najwyższej jakości produkty kosmetyczne oraz innowacyjne urządzenia, z sukcesem wprowadza najskuteczniejsze programy pielęgnacyjne, które pozwalają osiągnąć wymarzony efekt. ❚ Ambasada Urody is a chain of clinics based in Warsaw which has been providing cosmetology, aesthetic medicine and spa treatment services for over 13 years now.

A team of experts using topclass cosmetic products and innovative devices, run successful treatment programmes, which allows patients to obtain desired effects.

pielegnacjaurody.pl

andyandmag.pl

ambasadaurody.pl

© M . P.

7

LOT W EUROPIE. POŁĄCZENIA Z I DO WARSZAWY LOT in europe. flights to and from warsaw Oslo

Helsinki

Tallinn

Stockholm Edinburgh

Gothenburg Billund

Copenhagen

Riga Palanga

St Petersburg

Moscow (Sheremetyevo)

Moscow (Domodedovo) Kaunas Vilnius Minsk

Kaliningrad Hamburg Amsterdam London (Heathrow) Hannover Berlin WARSAW London (City) Düsseldorf

Porto

Madrid

Ankara

połączenia bezpośrednie LOT-u/direct LOT flights połączenia czarterowe/charter flights Lyon połączenia code-share/code-share flights London city nowe kierunki/new destinations Pula połączenia sezonowe/seasonal flights / Turyn od grudnia br., London City od stycznia przyszłego roku Turin from this December, London City from January 2019.

route map

Lisbon

SIAT KA P OŁĄCZEŃ

Kiev (Boryspil) Kharkiv Brussels Frankfurt Kiev (Zhuliany) Luxembourg Nuremberg Prague Lviv Stuttgart Munich Linz Vienna Zaporizhia Zurich Košice Salzburg Chisinau Graz Innsbruck Geneva Budapest Klagenfurt Odesa Cluj-Napoca Lyon Milan Ljubljana Zagreb Venice Turin Pula Bucharest Belgrade Nice Zadar Split Dubrovnik Barcelona Sofia Podgorica Skopje Istanbul Paris

Antalya

BEZPIECZEŃSTWO

safety

BEZPIECZEŃSTWO NA POKŁADZIE SAMOLOTÓW LOT ❚ SAFETY ON BOARD LOT AIRCRAFT

Zakaz palenia (również papierosów elektronicznych) ❚ No smoking (including e-cigarettes)

Nie pijemy alkoholu wniesionego na pokład lub kupionego w Duty Free ❚ Do not drink alcohol brought on board or purchased in Duty Free

Podczas startu i lądowania laptop musi być wyłączony i umieszczony w kieszeni fotela lub na półce, a z telefonów komórkowych pasażerowie mogą korzystać wyłącznie w trybie off mode Wizerunek członków załóg podlega ochronie prawnej. Uprzejmie prosimy o uszanowanie prywatności i niefotografowanie/niefilmowanie naszych pracowników, a także o nierozpowszechnianie wizerunku bez ich zgody. ❚ During take-off and landing, laptops must be switched off and placed in the back seat pocket in front of you or on the shelf, and mobile phones can only be used in aeroplane mode.

The image rights of cabin crew members are protected by law. Please respect their privacy and do not photograph/film our staff and do not disseminate their image without their permission.

Uprzejmie informujemy, że w celu zapewnienia bezpieczeństwa bezgotówkowych transakcji płatniczych na pokładach swoich samolotów LOT zbiera i przechowuje niektóre z Państwa danych, np. imię i nazwisko, numer dokumentu tożsamości, adres zamieszkania i numer miejsca zajmowanego na pokładzie. Podawanie tych danych osobowych podczas transakcji jest dobrowolne. W przypadku odmowy możliwe jest dokonanie standardowej płatności gotówkowej – bez użycia karty. Zapewniamy, że zbieranie, przetwarzanie, przechowywanie i udostępnianie danych odbywa się w sposób całkowicie bezpieczny i zgodny z ustawą z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych.

W każdym momencie mogą Państwo zwrócić się do nas z prośbą o informację o danych na swój temat przechowywanych przez LOT*, jak też skorygować ich treść. ❚ Please be advised that in order to ensure the security of payment transactions on board our aircraft, LOT is collecting and storing some of your personal data, e.g. your forename and surname, identity card number, residential address, and seat number. Providing this information is purely voluntary. You can still effect a cash transaction should you decline.

Please be assured that the collection, processing, storing and disclosing of personal data is carried out in a secure manner and in compliance with the Personal Data Protection Act of 29 August 1997. You have the right to request information regarding any personal data stored by LOT and correct it at any time. * Polskie Linie Lotnicze „LOT” S.A., ul. Komitetu Obrony Robotników 43, 02-146 Warszawa ❚ Polskie Linie Lotnicze “LOT” S.A., ul. Komitetu Obrony Robotników 43, 02-146 Warszawa

lot.com

TRANSAKCJE BEZGOTÓWKOWE NA POKŁADZIE ❚ NON-CASH TRANSACTIONS ON BOARD

163

LOT NA ŚWIECIE

LOT in the world

Fort McMurray Edmonton

SIATKA P OŁĄCZEŃ

route map

Vancouver San Francisco

Seattle

Saskatoon

Calgary

Winnipeg

Portland

Toronto New York (Newark)

Chicago

Las Vegas

Los Angeles

Phoenix

San Diego

Québec Montreal Halifax

Ottawa

Minneapolis

Cleveland Denver Pittsburgh New York (JFK) Atlanta Charlotte Dallas Houston

Orlando

Tampa

Varadero Cancun

Miami

Puerto Plata

Punta Cana

Gällivare

POŁĄCZENIA REGIONALNE regional routes

Arvidsjauri Trondheim

Rio de Janeiro Oslo

St Petersburg Stockholm

TALLINN

Gothenburg Copenhagen

Groningen

London (City)

Gdansk

Hamburg

Amsterdam Brussels

Olsztyn

Szczecin

Bydgoszcz Berlin Poznan Zielona Gora

Vilnius

WARSAW Lublin

Wroclaw

Kiev (Boryspil) Kiev (Zhuliany)

Katowice

Krakow Rzeszow Lviv

Munich

Turin

Vienna

połączenia LOT-u/LOT flights Budapest

Rijeka

Nice

Constanca Split

lot.com

London nowe kierunki/ City new destinations Split

Ohrid

164

połączenia LOT-u realizowane Antalya we współpracy z linią Nordica/ LOT connections in cooperation with Nordica

Odesa

Antalya

Tel Aviv

połączenia sezonowe/ seasonal flights połączenia czarterowe/ charter flights

Katowice-Turyn od grudnia, BudapesztLondon City i Kraków- Tel Awiw od lutego przyszłego roku /Katowice-Turin from December, Budapest-London City and Kraków-Tel Aviv from February next year.

Yekaterinburg

Krakow

Rzeszow Budapest

Astana

Krasnodar

Sapporo

Yerevan Larnaca Cairo

Beijjng

Tel Aviv

Sendai

Seoul

Tokyo

Fukuoka

Amman

SIAT KA P OŁĄCZEŃ

Tbilisi

Taipei Hanoi

Bangkok

route map

Ho Chi Minh

Phuket

Singapore

Mombasa

Denpasar

Mauritius Brisbane Perth

Sydney Adelaide Canberra

Melbourne

LOT NA ŚWIECIE Sydney połączenia code-share/code-share flights połączenia LOT-u/LOT flights Miami

nowe kierunki/new destinations

Warszawa-Miami od 1 czerwca 2019 r. /Warsaw-Miami from Juni 2019 połączenia czarterowe/charter flights Połączenia czarterowe do Varadero, na Phuket, Mauritius, do Mombasy, Cancun, Sajgonu, Bangkoku, Puerta Plata i Rio de Janeiro od listopada, a do Punta Cana od grudnia. / Chartered flights to Varadero, Phuket, Mauritius, Mombassa, Cancún, Ho Chi Minh City, Bangkok, Puerta Plata and Rio de Janeiro available from November and to Punta Cana from December.

lot.com

Kazan Samara

WARSAW

165

Jedna karta, wiele przywilejów One card, many benefits Dzięki karcie Miles & More możesz gromadzić i wykorzystywać mile zarówno podczas podróży, jak i na co dzień. Spójrz na atrakcyjne oferty, które daje największy w Europie program dla często podróżujących pasażerów.

Szybka i bezpłatna rejestracja

Skorzystaj z aplikacji mobilnej Miles & More i zgromadź dodatkowe 500 mil lub wejdź na stronę www.miles-and-more.pl.

With Miles & More card you can earn and spend miles both while travelling and on everyday purchases. Take a look at the attractive benefits offered by the biggest Europe’s programme for frequent flyers.

Fast and free registration

Download Miles & More app and take advantage of 500 award miles or visit www.miles-and-more.pl.

Zarejestruj się już teraz miles-and-more.com/pl/rejestracja

Register now miles-and-more.com/en/registration

Po zarejestrowaniu można naliczyć wstecznie mile za przeloty oraz usługi partnerów z ostatnich sześciu miesięcy.

By the way: after registration, miles for your flight or other partners services can be credited to you retrospectively within 6 months.

Gromadź mile nie tylko za podróże samolotem w ponad 30 liniach lotniczych, ale również korzystając z karty kredytowej, ubezpieczenia podróży, podczas zakupów oraz u 300 innych partnerów nielotniczych na całym świecie.

Earn miles not only when you are traveling with more than 30 airlines, but also take advantage of credit cards, travel insurance, shopping and with 300 other non-airline partners all over the world.

Wykorzystaj mile premiowe na przelot, podwyższenie klasy podróży oraz inne usługi między innymi pobyt w hotelu czy wypożyczenie samochodu.

Spend award miles on flight awards, upgrade awards or other services such as stay in the hotel or car rental.

Aplikacja mobilna Miles & More

Miles & More mobile app

dzięki aplikacji nigdy nie przegapisz żadnej promocji. Zawsze uzyskasz najcenniejsze informacje i porady jak szybko zgromadzić mile potrzebne do wymarzonej nagrody.

promotion. You will always get the most valuable information and tips on the quickest way to earn your dream award.

Z aplikacją mobilną kartę Miles & More masz zawsze przy sobie.

Zamieszczone są tam informacje o stanie Twojego konta oraz sposobie łatwego gromadzenia i wykorzystywania mil. Ponadto

With the Miles & More app, you always have card with you.

It shows you your mileage account balance and how you can easily earn and spend miles. Furthermore, you will never miss another

SAMOLOTY DALEKODYSTANSOWE

long-haul aircraft

Boeing 787-9 Dreamliner

Boeing 787-8 Dreamliner

F LOTA fleet

NEW 2018

Liczba Number in fleet Długość Length Rozpiętość Wing span V przelotowa Cruising speed Zasięg max Range Liczba miejsc BC/PEC/EC Capacity

3/7 * 62,82 m 60,17 m 875 km/h 13 350 km 24/21/249

Liczba Number in fleet Długość Length Rozpiętość Wing span V przelotowa Cruising speed Zasięg max Range Liczba miejsc BC/PEC/EC Capacity

SAMOLOTY ŚREDNIO- I KRÓTKODYSTANSOWE

Boeing 737 MAX 8

8 56,72 m 60,17 m 875 km/h 12 650 km 18/21/213

medium and short-haul aircraft

Boeing 737-800

Boeing 737-400

NEW 2018

Liczba Number in fleet Długość Length Rozpiętość Wing span V przelotowa Cruising speed Zasięg max Range Liczba miejsc Capacity

4/12 ** 39,52 m 35,92 m 839 km/h 5750 km 186

Liczba Number in fleet Długość Length Rozpiętość Wing span V przelotowa Cruising speed Zasięg max Range Liczba miejsc Capacity

Embraer 195 Liczba Number in fleet Długość Length Rozpiętość Wing span V przelotowa Cruising speed Zasięg max Range Liczba miejsc Capacity

NEW 2018

112/118*** 38,65 m 28,72 m 870 km/h 3990 km 112

lot.com

Bombardier DHC-8Q400 Q

170

Liczba Number in fleet Długość Length Rozpiętość Wing span V przelotowa Cruising speed Zasięg max Range Liczba miejsc Capacity

12 32,83 m 28,42 m 666 km/h 2500 km 78

Liczba Number in fleet Długość Length Rozpiętość Wing span V przelotowa Cruising speed Zasięg max Range Liczba miejsc Capacity

3 36,40 m 28,90 m 795 km/h 3500 km 162

Embraer 190 4**** 36,24 m 28,72 m 863 km/h 3461 km 106

Liczba Number in fleet Długość Length Rozpiętość Wing span V przelotowa Cruising speed Zasięg max Range Liczba miejsc Capacity

Embraer 170

Embraer 175 Liczba Number in fleet Długość Length Rozpiętość Wing span V przelotowa Cruising speed Zasięg max Range Liczba miejsc Capacity

4 39,47 m 35,78 m 834 km/h 5435 km 186

12 ***** 31,68 m 26,00 m 870 km/h 3300 km 82

Liczba Number in fleet Długość Length Rozpiętość Wing span V przelotowa Cruising speed Zasięg max Range Liczba miejsc Capacity

Bombardier CRJ900ER

Liczba Number in fleet Długość Length Rozpiętość Wing span V przelotowa Cruising speed Zasięg max Range Liczba miejsc Capacity

9 36,34 m 24,85 m 790 km/h 2500 km 90

6 29,90 m 26,00 m 870 km/h 3700 km 70

Bombardier CRJ700ER

Liczba Number in fleet Długość Length Rozpiętość Wing span V przelotowa Cruising speed Zasięg max Range Liczba miejsc Capacity

2 32,33 m 23,25 m 790 km/h 2650 km 70

* dostawy kolejnych zamówionych samolotów tego typu w przyszłym roku / *deliveries of more of the ordered aircraft of this type expected next year ** dostawy kolejnych w latach 2018-2019 / ** deliveries of more aircraft for 2018-2019 *** w zależności od wersji / depending on the version **** do końca br / **** by the end of this year ***** w tym dwa do dyspozycji rządu / ***** including two aircraft at the government’s disposal

Boeing 737 MAX 8 LOT-u z zespołem Biało-Czerwone Iskry. Fot. Andrzej Bąk.

The LOT Boeing 737 MAX 8 with the White and Red Iskry team. Image by Andrzej Bąk.

Z LOT-EM CZĘŚCIEJ DO TOKIO

LOT offers more flights to Tokyo

©ANDRZEJ BĄK , ISTOCKPHOTO

Od końca marca przyszłego roku LOT zwiększy częstotliwość rejsów do Tokio do siedmiu tygodniowo. Dotychczas przewoźnik latał na trasie pięć razy w tygodniu: w poniedziałki, środy, piątki, soboty i niedziele. Warszawa–Tokio to pierwszy kierunek azjatycki z codziennym rozkładem. Regularne rejsy między portami: Chopina i Narita, ruszyły w styczniu 2016 r.

Wcześniej samoloty LOT-u gościły na japońskich lotniskach, obsługując tylko rejsy czarterowe.

Dzięki wygodnej siatce latają dziś wypełnione średnio w 85 proc. Z danych przewoźnika wynika, że ponad połowa pasażerów przesiada się w Warszawie: na kolejne loty w Polsce, Europie Środkowo-Wschodniej i dalej. Z kolei dzięki umowie code-share między LOT-em i liniami ANA z Tokio można polecieć na jednym bilecie np. do Sapporo, Sendai i Fukuoki.

Oprócz Tokio LOT obsługuje bezpośrednimi rejsami na Dalekim Wschodzie także Pekin, Seul i Singapur. W planach są kolejne połączenia. ❚ OdStarting with March 2018, LOT will increase the frequency of flights to Tokyo – to seven services a week. Poland’s flagship carrier has been flying to Tokyo five times a week on Mondays, Wednesdays, Fridays, Saturdays and Sundays.

Warsaw-Tokyo is the first Asian destination with flights operated daily. Regular connections between Chopin and Narita airports were launched in January 2016. Previously, LOT was offering charter flights to Japanese airports. With a convenient network, aircraft have an average passenger load factor of 85 per cent. LOT data reveal that more than 50 per cent of passengers have a stopover in Warsaw to continue their journey to other destinations in Poland, Central and Eastern Europe or beyond. Following the code-share agreement between LOT and ANA, you may buy one ticket to fly from Tokyo to such cities like Sapporo, Sendai or Fukuoka. In addition to Tokyo, LOT offers direct flights to the Far East to Beijing, Seoul, and Singapore, and plans to add more destinations to its network.

Polskie Linie Lotnicze LOT, LOT Aircraft Maintenance Services, LS Airport Services i LS Technics zostały włączone do Polskiej Grupy Lotniczej (PGL). LOT jest przewoźnikiem lotniczym, LOTAMS i LS Technics zajmują się utrzymaniem technicznym samolotów, a LSAS handlingiem, czyli obsługą naziemną pasażerów, samolotów, bagaży i przesyłek. Każda z tych spółek przynosi zyski i ma ugruntowaną pozycję w swoim segmencie rynku. Wcześniej nie miały wspólnie określonych celów ani jednej strategii działania. Powstanie PGL oznacza większą efektywność, która wynika m.in. z wymiany know-how między spółkami, wspólnego planowania i tzw. efektu skali. Dla pasażera będzie to równoznaczne z dalszą poprawą oferty, jakości produktu pokładowego, obsługi i standardu podróżowania. Utworzenie PGL jest kolejnym krokiem do pozytywnej konsolidacji rynku usług lotniczych w Europie Środkowo-Wschodniej.

Dzisiejszy potencjał pasażerski całego regionu CEE to 180 mln mieszkańców. Według prognoz ULC w 2035 r. lotniska w Polsce odprawią łącznie 95 mln pasażerów, co oznacza prawie 2,5-krotny wzrost w porównaniu do dzisiaj. ❚ LOT Polish Airlines, LOT Aircraft Maintenance Services, LS Airport Services and LS Technics became a part of Polish Aviation Group (PGL). LOT is an airline, LOTAMS and LS Technics specialise in aircraft maintenance services, while LSAS deals with handling, or ground handling of passengers, aircrafts, baggage and parcels. All these companies generate a profit and have consolidated their positions in their market segments. But previously, they did not have jointly defined objectives or a single action strategy. The establishment of the PGL means higher efficiency achieved by exchange of know-how between companies, joint planning and the economies of scale. Benefits for passengers include continued improvement of the range, the quality of on-board product, service and standards of travel. The establishment of PGL

lot.com

LOT joins a power group

WY DARZENIA LOT news

LOT W SILNEJ GRUPIE

171

Specjalne oferty milowe Special mileage offers Wykorzystaj mile na połączenia LOT

Polskie Linie Lotnicze LOT wraz z programem Miles & More otwierają nowe możliwości. Teraz możesz zrealizować swoje marzenia o podróżach i wykorzystać mile na bilety lotnicze w atrakcyjnych stawkach milowych.

LOT oferuje ponad 100 bezpośrednich rejsów do miast Europy, Azji czy Ameryki Północnej. W 2017 roku do mapy połączeń LOT przybyło 27 nowych kierunków - w tym: Los Angeles, Berlin i Astana. Od początku bieżącego roku LOT otworzył już 12 nowych destynacji, m.in. z Warszawy do Singapuru, z Budapesztu do Nowego Jorku lub Chicago czy z Rzeszowa do Newark.

Wejdź na miles-and-more.pl i sprawdź nasze propozycje gromadzenia i wykorzystywania mil!

Spend your miles on LOT flights

LOT Polish Airlines along with Miles & More open up new horizons.

You can now live your dreams about travelling and spend your miles on award tickets in very attractive mileage amounts. LOT offers over 100 direct flights to many cities in Europe, Asia and North America. In 2017, LOT has added 27 new destinations to its route map - Los Angeles, Berlin and Astana. From the beginning of this year, LOT has opened 12 new destinations, for example: Warsaw - Singapore, from Budapest to New York and Chicago or from Rzeszow to Newark.

Visit miles-and-more.pl and check our earn and spend miles offers!

Okazje milowe

Miesięczne okazje milowe Polskich Linii Lotniczych LOT pozwolą Ci odkryć nowe, fascynujące kierunki podróży w atrakcyjnych cenach. Niezależnie od tego, czy planujesz wypad do dużego miasta, czy wypoczynek nad morzem, możesz wykorzystać mile i polecieć w jednej z trzech komfortowych klas: ekonomicznej (od 15 000 mil), premium (od 20 000 mil) lub business (od 25 000 mil).

Sprawdź nasze oferty na miles-and-more.pl i zarezerwuj bilet już teraz!

Mileage bargains

With LOT Polish Airlines monthly mileage bargains, experience exciting destinations at bargain prices. Whether you are planning a city break or a seaside holidays now you can reach your dream destination.

Spend your miles and fly in one of the LOT comfortable classes: economy (starting from 15,000 miles), premium (starting from 20,000 miles) and business (starting from 25,000 miles).

Take a look at the current offers on miles-and-more.pl and book your ticket now!

NajMILszy poniedziałek

Rozpocznij tydzień od atrakcyjnej promocji milowej na połączenia LOT-u.

Co dwa tygodnie wejdź na stronę lot.com i sprawdź co nowego przygotowaliśmy. Bilety nagrody na wybrane połączenia w klasie ekonomicznej możesz zarezerwować już od 7 000 mil w obie strony za pośrednictwem Centrum Obsługi Programu Miles & More pod numerem +48 22 5 777 222.

Monday sMILEs

Start the week with attractive mileage offers on LOT flights. Every two weeks visit lot.com and check our newest promotions. Award tickets on selected destinations are available in economy class for 7 000 award miles round trip. Please contact our Miles & More Team via phone +48 22 5 777 222 to book your ticket.

BAGAŻ REJESTROWANY

checked baggage

BAGAŻ REJESTROWANY PRZEWOŻONY W LUKU BAGAŻOWYM ❚ CHECKED BAGGAGE ALLOWANCES LOT BUSINESS CLASS

LOT PREMIUM ECONOMY

na długie dystanse ❚ on long haul flights

na długie dystanse ❚ on long haul flights

na krótkie i długie dystanse ❚ on short and long haul flights

+

23 kg max

+

32 kg max

+

32 kg max

23 kg max

LOT BUSINESS CLASS

LOT PREMIUM ECONOMY

na krótkie dystanse ❚ on short haul flights

+

+

23 kg max

32 kg max

BAGAŻ DLA DZIECI DO LAT DWÓCH ❚ LUGGAGE ALLOWANCES FOR CHILDREN UP TO 2 YEARS OF AGE

23 kg max

fotelik samochodowy ❚ car seat

LUB OR

wózek składany ❚ folding buggy

BAGAŻ PODRĘCZNY

9 kg max

+

9 kg

+

= 12 kg

(max waga jednej sztuki: 8kg ❚ max unit weight: 8kg)

LOT PREMIUM ECONOMY

na krótkie dystanse ❚ on short haul flights

= 18 kg

8 kg max

Dodatkowo do kabiny można zabrać albo torbę z latopem, albo torebkę damską o maksymalnych wymiarach 40 x 30 x 8 cm oraz o maksymalnej wadze 2 kg. Ze względów bezpieczeństwa cały bagaż kabinowy musi zmieścić się w szafkach nad głowami lub pod fotelem przed pasażerem.

Wszystkie bagaże przekraczające dozwolone wymiary będą musiały być przepakowane lub zostaną nadane jako bagaż rejestrowany i będzie pobrana opłata według cennika. ❚

PŁYNY W BAGAŻU PODRĘCZNYM ❚ LIQUIDS IN YOUR CARRY-ON BAGGAGE

LOT ECONOMY CLASS na krótkie i długie dystanse ❚ on short and long haul flights

Suma trzech wymiarów bagażu podręcznego (długości, szerokości i wysokości) nie może przekraczać 118 cm ❚ The sum of three dimensions of carry-on baggage (length, width and height) should not exceed 118 cm

8 kg max

55 In addition, one of the following items (max. 40 cm x 30 cm x 8 cm; max. 2 kg) may be taken on board free of charge: a laptop case or a women's handbag. For safety reasons, all carry-on baggage must fit in the overhead shelf on board or under the seat in front of you. All baggage exceeding the permitted size, will have to be repackaged or will be checked in subject to the relevant fee specified in the price list.

Ze względów bezpieczeństwa podróżujące na pokładzie samolotu zwierzęta muszą pozostać w trakcie całej podróży w przeznaczonej do tego celu torbie lub klatce. ❚ For safety reasons, animals travelling on board the aircraft must remain in a dedicated bag or cage during the entire trip.

>> 22

20

ZWIERZĘTA NA POKŁADZIE ❚ ANIMALS ON BOARD

o maksymalnym wymiarze do 158 cm ❚ maximum dimensions of up to 158 cm

40

LOT BUSINESS CLASS na krótkie i długie dystanse ❚ on short and long haul flights

na długie dystanse ❚ on long haul flights

8 kg max

+

23 kg max

carry-on baggage

LOT PREMIUM ECONOMY

BAGAŻ PODRĘCZNY PRZEWOŻONY NA POKŁADZIE ❚ CARRY-ON LUGGAGE ALLOWANCES

Suma trzech wymiarów bagażu rejestrowanego nie powinna przekraczać 158 cm. ❚ The sum of the three dimensions should not exceed 158 cm.

na krótkie dystanse ❚ on short haul flights

PRZY DAT NE INFORMACJE useful information

32 kg max

23 kg max

100 ml MAX

Szczegółowe informacje na temat wymienionych ograniczeń na stronie www.lot.com. ❚ Detailed Information regarding the abovementioned limitations is available at www.lot.com

Informacje zamieszczone w magazynie są aktualne na dzień oddania magazynu do druku. Aktualna oferta i wysokość opłat za przewóz dodatkowego bagażu dostępne są w biurach sprzedaży, Call Center bądź na stronie internetowej lot.com ❚ The information published in the magazine is valid as at the date the magazine goes to print and it does not constitute a commercial offer within the meaning of the Civil Code. In order to confirm the validity of this information please consult LOT Polish Airlines sales assistants at sales offices, contact the Call Centre or visit the website: lot.com.

Na niektórych połączeniach obsługiwanych małymi samolotami mogą obowiązywać dodatkowe restrykcje odnośnie wielkości bagażu podręcznego. ❚ Additional carry-on baggage restrictions may apply to some flights operated by small aircraft.

Torba-kosz do przewozu niemowląt lub fotelik samochodowy mogą być zabierane na pokład w miarę wolnego miejsca. ❚ A baby basket or a car seat can be taken on board, if space is available.

Z rynku polskiego obowiązuje dodatkowa opłata serwisowa. ❚ An extra charge applies to outbound flights from Poland.

lot.com

32 kg max

LOT ECONOMY CLASS

175

cop24.katowice.eu

SYSTEM ROZRYWKI POKŁADOWEJ

SYSTEM ROZRYWKI P OKŁADOWEJ in-flight entertainment system

FILMY ❚ MOVIES

TV ❚ TV

GRY ❚ GAMES

lot.com

AUDIO ❚ AUDIO

DLA DZIECI ❚ KIDS

O NAS ❚ ABOUT US

E-READER

W listopadzie w ramach naszej oferty rozrywki pokładowej w rejsach dalekiego zasięgu oferujemy Państwu ponad 100 filmów i seriali (w tym produkcje: chińskie, rosyjskie, japońskie, koreańskie, węgierskie, niemieckie) oraz koncerty, programy rozrywkowe i gry. Ponadto w systemie rozrywki pokładowej znajdą Państwo zakładkę „O nas”, która zawiera historię naszych linii lotniczych. Miło nam poinformować, iż specjalnie dla naszych pasażerów w ostatnim czasie znacząco poszerzyliśmy ofertę filmową oraz listę albumów muzycznych dostępnych na pokładzie. Zachęcamy Państwa również do zapoznania się z nowościami w naszym bieżącym repertuarze. ❚ In November, on our long-haul flights, we would like to offer you over 100 movies and TV series (including: Chinese, Russian, Japanese, Korean, Hungarian, and German productions) as well as concerts, and a selection of entertaining shows and games. Furthemore, please take a look at the “About us” section which contains the history of LOT Polish Airlines. We’re more than happy to inform you that in the recent time we enriched our offer with additional movies and music albums. Also, we’d like to encourage you to check out our latest onboard movie lineup.

DLA DZIECI

178

in-flight entertainment

MŁODZI TYTANI: AKCJA! FILM ❚TEEN TITANS GO! TO THE MOVIES (2018)

for kids

FISTASZKI – WERSJA KINOWA ❚ THE PEANUTS MOVIE (2015)

KRAINA LODU / FROZEN (2013)

WYBRANE NOWOŚCI W PAŹDZIERNIKU

selected new movies in october

THE MEG (2018)

MISSION: IMPOSSIBLE – FALLOUT (2018)

MARSJANIN ❚ THE MARTIAN (2015)

EARL I JA, I UMIERAJĄCA DZIEWCZYNA ❚ ME AND EARL AND THE DYING GIRL (2015)

KRÓL ARTUR: LEGENDA MIECZA ❚ KING ARTHUR: LEGEND OF THE SWORD (2017)

KINO MIĘDZYNARODOWE

WSZYSCY WYGRYWAJĄ ❚ WIN WIN (2011)

International cinema

AGENT MR. CHAN (HONG KONG, 2018)

BELIEVER (KOREA, 2018)

BLOSSOM VALLEY (HUNGARY, 2018)

WHEN I GET HOME, MY WIFE ALWAYS PRETENDS TO BE DEAD (JAPAN, 2018)

KITCHEN IN PARIS (RUSSIA, 2014)

SUCK ME SHAKESPEER 2 ❚ SZKOLNA IMPREZKA 2 (GERMANY, 2015)

lot.com

MROCZNE UMYSŁY ❚ THE DARKEST MINDS (2018)

SYST E M ROZRYWKI P OKŁADOWEJ in-flight entertainment system

MAMMA MIA: HERE WE GO AGAIN! (2018)

179

lot.com

PRZY DAT NE INFORMACJE useful information

181

PRZYDATNE INFORMACJE useful information

lot.com

LOT Dla Firm - idealne rozwiązanie dla Twojej Firmy

LOT Dla Firm - the perfect solution for your business

Wykorzystuje nadarzające się okazje, podejmuje trafne decyzje i dokonuje przemyślanych wyborów - oto cechy idealnego przedsiębiorcy oraz programu LOT Dla Firm. Skorzystaj z naszej oferty, zyskaj 2000 punktów na start, a dodatkowo:

Taking advantage of arising opportunities, apt choices, thought-through decisions... these are the characteristics of a perfect businessman and LOT Dla Firm programme.

Take advantage of our offer, get 2000 points for a good start, and in addition:

. .

znacząco obniż koszty podróży

. .

korzystaj z wielu promocji i lataj już od 14 400 punktów

zbieraj punkty i wydawaj je na: - bilety lotnicze - hotele i pakiety weekendowe - usługi podwyższające standard podróży - wejście do LOT Business Lounge „Polonez”

zbieraj punkty wszystkich pracowników na jednym koncie, a mile na prywatnych kontach Miles & More

www.lotdlafirm.com

. .

significantly reduce travel costs

. .

benefit from many promotions and fly for just 14 400 points

earn points and redeem them for: - flight awards - hotel stays and weekend packages - services that enhance your travel - LOT Business Lounge “Polonez” access

accrue points for each employee on one account, and earn miles on everyone’s personal Miles & More account separately

Wyjątkowy magazyn o urokach życia za miastem

Czytaj taniej w prenumeracie infolinia: 22 360 37 77 kiosk.burdamedia.pl JUŻ W SPRZEDAŻY facebook.com/SielskieZycieMagazyn