Kaleidoscope

ZABIERZ MNIE / TAKE ME HOME

12/2013 KIERUNEK LARNAKA | KAYAH I JEJ IZRAEL | MONTE CARLO ORIENTU | MAK | MUZEUM ZWIERZ˜T | SZLAKI WONNOŚCI

12/2013

egzemplarz bezpłatny / free copy magazyn pokładowy Polskich Linii Lotniczych LOT ISSN 0239-9032

Sri Lanka

wyspa buddyjskich królestw / An island of Buddhist kingdoms

001_KA_12_Okladka12345_01.indd 1

13-11-18 16:41

ul. Chocimska 7, Warszawa, tel. 22 848 12 25, tel./fax 22 848 15 90

Wesołych i spokojnych Świąt Bożego Narodzenia oraz szczęśliwego Nowego Roku.

Merry Christmas and Happy New Year! www.restauracjarozana.com.pl

XXX_KA_1312_Rozana.indd 1

11/13/13 10:23 AM

EDYTORIAL

© TOMASZ ZAWADZKI, OKŁADKA/COVER: MARTIN STOLWORTHY/GET TYIMAGES/FPM

S

zanowni Państwo, nieważne, czy jest to pierwszy, czy kolejny rejs, myślę, że wiele osób odczuwa tę samą satysfakcję podczas podróży samolotem.

Bo ona jest spełnieniem marzeń. To właśnie marzenia sprawiły, że „nauczyliśmy się” latać. Samolot łagodnie wznosi się nad chmury i przenosi nas w zupełnie inną sferę. W chmurach czas płynie inaczej. Podczas rejsu zawsze patrzymy na sprawy z innej perspektywy.

Nabieramy ochoty na egzotyczne wyprawy. Rejsy czarterowe, które zaproponowaliśmy na zimową chandrę, cieszą się dużym powodzeniem, a nasze Dreamlinery sprawiają, że ta podróż staje się zdecydowanie bardziej komfortowa niż dotychczas.

Czas mija niepostrzeżenie.

Ponad 20 lat temu w naszej flocie pojawiły się pierwsze Boeingi 767, a w ciągu minionego roku wymieniliśmy całą flotę maszyn dalekiego zasięgu na najnowocześniejsze maszyny Boeing 787.

Skończył się pewien etap w historii LOT-u, który będziemy wspominać z łezką w oku. Ostatni „Duży Benek” (Boeing 767), jak go pieszczotliwie nazywaliśmy, po kilkunastu latach w służbie odleciał. Pożegnaliśmy Przyjaciela, z którym marzenia stawały się jawą.

Z dumą witamy jego młodszego brata, który będzie kontynuował tę piękną tradycję. W końcu nazwa Dreamliner zobowiązuje!

Z pasażerskiego fotela chciałbym życzyć Państwu w imieniu całej naszej załogi ciepłych, spędzonych wśród najbliższych Świąt. Liczę, że LOT zbliża Was również w tym wyjątkowym czasie. ☐

Nabieramy ochoty na egzotyczne wyprawy. Na zimową chandrę zaproponowaliśmy Państwu rejsy czarterowe.

Many of us would like to go on exotic journeys to combat the winter blues and LOT is now offering charter flights to make it possible.

Editorial

Dear Passengers, It does not matter whether this is your first flight or not. Many of us feel the same satisfaction whenever we fly. That’s because flying means fulfilling our dreams. Dreams have encouraged us to “learn” to fly. As the plane rises gently above the clouds, we are taken into a completely different realm. Time passes differently up in the clouds. Flying gives us a whole new perspective on everything.

It is natural to want to go on exotic journeys. LOT charter flights, launched to combat the winter blues, are becoming enormously popular, and our Dreamliners offer comfort never before experienced on a plane.

Time is slipping by almost imperceptibly.

We upgraded our fleet with the first Boeing 767s over 20 years ago, and last year we replaced our entire long-haul fleet with ultra-modern Boeing 787s. We have closed a chapter in the history of LOT that we can look back on with fondness. After more than a decade of service, the last “Big Ben” (as we affectionately called the Boeing 767) is gone. We have farewelled a Friend who made our dreams a reality and are now proudly introducing the next generation to continue this beautiful tradition. After all, Dreamliner is a name to live up to.

Sitting in a passenger seat, I would like to wish you on behalf of our crew a wonderful Christmas spent with your friends and family. I hope that LOT will bring you together during this special season. ☐

Prezes PLL LOT / LOT POLISH AIRLINES CEO Sebastian Mikosz

3

003_KA_12_EdytorialLOT12345.indd 3

13-11-18 14:49

Contents

NA DOBRY POCZĄTEK / OFF TO A GOOD START LIST PREZESA PLL LOT / Note from the LOT CEO 3 OD NACZELNEJ / Note from the Editor 8 FELIETON LECHA WAŁĘSY / Lech Wałęsa’s column 10

INFO 105–128

WYRUSZ W PODRÓŻ / SEE THE WORLD REZERWACJE / Mark your calendar 14 LARNAKA: 5 NAJ / Larnaca’s Top 5 18 W KRAJU SŁONI I HERBATY / In the land of elephants and tea 22 KAYAH I JEJ TEL AWIW / Kayah’s take on Tel Aviv 32

POLSKIE PRZEBOJE / POLISH HITS

SPIS TRE˜CI

MAK – SŁOŃCE NA TALERZU / Poppy seed delicacies 48

22

76

68

60

WIEDZIEĆ WIĘCEJ / DID YOU KNOW? MAKAU – MONTE CARLO ORIENTU / Macau – the Monte Carlo of the Orient 40 CZY FIRMY POTRZEBUJĄ OPIEKI? / Do companies need looking after? 52 POTĘGA NATURY / The power of nature 56 CZY TO ŚNIEG, CZY MGŁA… / Whether fog or snow… 58 MUZEUM ZWIERZĄT / Collections of rare animal species 60 W CZTERY OCZY Z ELŻBIETĄ DZIKOWSKĄ / One on one with Elżbieta Dzikowska 76 SZAMPAN – WINO Z KLASĄ / Champagne – the classy wine 82

ROZMAITOŚCI / MISCELLANEA FELIETON MAGDY GESSLER / Magda Gessler’s column 46 KULTURA / Culture 92 TWÓJ STYL / Your style 96

48

GADŻETY / Gadgets 100 DOBRE MIEJSCE / Good place 104 ROZRYWKA / Puzzle time 130

004_KA_12_Spis tresci12345.indd 4

© FORUM (2), FOTOCHANNELS, ADVENTURE PICTURES, FREE

SZLAKI WONNOŚCI / The fragrant trail 68

13-11-18 19:12

449zł

109zł

wisiorek srebro, cyrkonie

wisiorki srebro, cyrkonie

269zł

pierścionek srebro, cyrkonie

569zł

br ansoleta srebro, cyrkonie

99zł

kolczyki srebro, cyrkonie

od 1290zł

pierścionki, złoto, czarne i białe diamenty

2190zł

naszyjnik, złoto, czarne i białe diamenty

799zł

wisiorek, złoto, niebieski i biały topaz

1490zł

kolczyki, złoto, czarne i białe diamenty

999zł

pierścionek, złoto, niebieski i biały topaz

od 599zł

pierścionki, złoto, niebieski i biały topaz

999zł

kolczyki, złoto, niebieski i biały topaz

OD NACZELNEJ

Note from the Editor

Na kraniec świata To the end of the world

Nie byłabym dziś tym, kim jestem, gdyby nie Elżbieta Dzikowska.

I wouldn’t be what I am today if it wasn’t for Elżbieta Dzikowska.

Przekazanie Elżbiecie Dzikowskiej flagi National Geographic. Więcej osób zasłużonych dla eksploracji pod adresem: www.125lat. national-geographic.pl Elżbieta Dzikowska awarded with the National Geographic 125th anniversary flag. You can read about other outstanding personalities who have been given the flag at: www.125lat. national-geographic.pl

When I was three or perhaps four years old, I ran away from home. It was a well-planned endeavour – I packed my stuff into a travel bag, waited until I could sneak out unnoticed and walked to the nearby service (gas) station in Połczyńska St, Warsaw. This was the place that I saw as the focal point of all sorts of developments and was an excellent point of departure for my journeys. Unfortunately for me (but fortunately for my parents), I was tracked down almost immediately and my great expedition was over before it had even begun.

It is believed that we remember little from this period of our lives, but I can easily recall my feelings – I was extremely disappointed. I already knew that the world was calling me, that I needed to be on the road, and that I would always love service stations, railway stations and airports – the crossroads of human lives. I wouldn’t be what I am today if it wasn’t for Elżbieta Dzikowska. Sometime in the late 1970s or early 1980s, I watched my first episode of Pepper and Vanilla on a Russian TV set and heard stories about a world that no one had even dreamt of in Poland. For me and my whole generation, this was not just a genuine “window to the world”, it was the only one we had. Elżbieta and Tony Halik spent their own money to travel to the most distant parts of the globe. They then presented their travels in the most riveting way. Sitting in front of our TVs, we never imagined that we would ever be able to travel so far away. We were wrong. The seeds of anxiety were sown in our minds. I was so overwhelmingly inspired so effectively that I now travel to the end of the world and sometimes beyond. And wherever I am, I think of Elżbieta Dzikowska, whom I have the honour of knowing personally. And about how much I owe her. Don’t miss the interview with Poland’s most celebrated traveller on page 80. ☐

REDAKTOR NACZELNA / EDITOR IN CHIEF Martyna Wojciechowska

© WOJCIECH FRANUS

Kiedy miałam jakieś trzy, może cztery lata, uciekłam z domu. Była to bardzo prze myślana akcja – spakowałam rzeczy do torby podróżnej, zaczekałam do chwili, aż nikt nie zauważy mojego zniknięcia, i udałam się pieszo na pobliską stację benzynową przy ulicy Połczyńskiej w Warszawie. To miejsce jawiło mi się jako centrum wydarzeń wszelkich i punkt wypadowy do dalszych podróży. Niestety dla mnie („stety” dla moich Rodziców) zostałam szybko odnaleziona i moja wiel ka wyprawa zakończyła się, zanim się na dobre zaczęła. Podobno z tego okresu życia niewiele pamiętamy, ale bez trudu mogę przywołać to uczucie – byłam bardzo rozczarowana. I już wtedy wiedziałam, że świat mnie wzywa, że muszę być w drodze, że zawsze już będę uwielbiała stacje benzynowe, dworce i lotni ska, czyli miejsca, gdzie przecinają się ludzkie losy. Nie byłabym jednak tym, kim jestem, gdyby nie Elżbieta Dzikowska. Jakoś na przełomie lat 70. i 80. w telewizorze marki Rubin zobaczyłam pierwszy program Pieprz i wanilia, usłyszałam histo rię o świecie, o jakim nam się wtedy w Polsce nie śniło. To było dla mnie i dla całego mojego pokolenia prawdziwe, zresztą jedyne wtedy okno na świat. Elżbieta i Tony Halik z prywatnych pieniędzy finansowali te wyprawy w najdalsze zakątki globu, potem zajmująco o nich opowiadali, a my przed telewizorami my śleliśmy tylko o tym, że nigdy nie będzie nam dane tam pojechać. A jednak.

Ziarno niepokoju zostało zasiane. Zostałam zainspirowana na tyle skutecznie, że dziś podróżuję na kraniec świata, a czasem i dalej. A gdziekolwiek jestem – myślę o Elżbiecie Dzikowskiej, z którą dziś mam zaszczyt znać się osobiście. I o tym, jak wiele Jej zawdzięczam. Polecam wywiad z najbardziej znaną polską podróż niczką na str. 76.

8

008_KA_12_EdytorialMartyna12345.indd 8

13-11-18 18:55

Merry Christmas and a Happy New Year!

Goshico reklama 190x249 Kaleidoscope CHRISTMAS EDITION.indd 1

15.11.2013 14:04

FELIETON

Column

Świąteczny grudzień Festive December

Urok tych świąt to wzajemna miłość i dobroć okazywana wśród bliskich.

The magic of Christmas is the love and kindness demonstrated to family. rodziny, miłości, dobra dla bliźniego są przy okazji tych Świąt podkreślane. Przez moje 70 lat przeżyłem już wiele Świąt, i tych ubogich, jako wiejski chłopak i robotnik, i tych wystawniejszych, jako prezydent i były prezydent. Urok tych świąt to zawsze ludzie, wzajemna miłość i dobroć okazywana wśród rodziny i bliskich. Dla mnie ciągle też aspekt religijny, bo jako wierzący katolik przeżywam święto narodzin Chrystusa. Życzę i Czytelnikom, i sobie, aby te Święta pomogły nam się zbliżyć znowu do siebie w gronie rodziny. Abyśmy przy wspólnym stole, jakkolwiek jest on zasobny i zastawiony, potrafili cieszyć się wartościami, które płyną z bycia razem. ☐

December is the festive season. It might be Christmas, but it is hard to keep that in mind when we look around at this multicultural, globalised, colourful festival completely divorced from religion. The season begins in late autumn and lasts until a few weeks before Christmas. And we use names that remove this holiday from its source. This is reflected by politically correct Christmas cards that no longer mention God or Christ. I suppose it’s a sign of the times – commercialisation and secular globalisation. What is good is the atmosphere, our willingness to be merry, and our determination to keep everything beautiful and colourful. We are searching for common symbols and building a solemn atmosphere. A Christmas tree, Santa Claus and gifts appear on snowclad streets and hot beaches lined with palm trees.

I always make references to values and everything they stand for.

In this respect, we do not do too badly during Christmas. It’s about families getting together and exchanging gifts meant to bring joy.

The tradition of keeping an empty seat for a guest who may come to our house is very much alive in Polish households. The focus during the Christmas season is on family values, love and doing good to others. During my seventy years of life, I’ve experienced many Christmas seasons – poor, as a young village lad and a worker, and more lavish ones, as president and former president.

But the magic of Christmas has always been created by people – by mutual love and kindness demonstrated to family members and those close to us. For me, Christmas is also a religious holiday, because, as a practising Catholic, I experience the birth of Christ.

I hope that Christmas brings our families together. I hope we all get to spend it seated around the family table, no matter how laden and sumptuous it is, and that we take joy in the values afforded by being together. ☐

Lech Wałęsa Al. Jerozolimskie 11/19, 00-508 Warszawa, tel. +48 (22) 622 22 20, faks +48 (22) 625 14 14 Konto: BPH PBK SA 15 1060 0076 0000 3200 0084 6760 e-mail: biuro@walesa.org www.walesa.org

© AGENCJA GAZETA

Grudzień to Święta. Święta Bożego Narodzenia, ale kto o tym pamięta, patrząc na wielokulturowy, globalny i oderwany od religii obraz kolorowego festynu. Zaczyna się on późną jesienią i wypełnia co najmniej kilka tygodni przed Gwiazdką. I w nazwach oderwaliśmy to świętowanie od źródeł, co przejawia się w poprawnych politycznie kartkach, gdzie nie wymieniamy już ani Boga, ani Chrystusa. Cóż począć – znak czasów, komercjalizacja i świeckie zglobalizowanie. Co dobre, to oczywiście nastrój, chęć cieszenia się, chęć, aby było pięknie i kolorowo. Szukamy wspólnych symboli, budujemy podniosły nastrój. Na zasypanych śniegiem ulicach i na ciepłej plaży pod palmami pojawiają się choinka, Mikołaj i prezenty.

Ja jednak zawsze odwołuję się do wartości i ich znaczenia. Pod tym względem ze Świętami nie jest aż tak źle. Bo to rodzinne spotkanie, podarunki, które mają dawać przyjemność bliskim. W polskich domach utrzymuje się ciągle tradycja pustego nakrycia czekającego na gościa, który może trafić właśnie do nas. Wartości

10

010_KA_12_FelietonWalesa12345.indd 10

13-11-18 16:41

Euler Hermes

W 2014 roku możesz z nami wyprzedzić konkurencję w pięknym stylu.

Skorzystaj z pakietu usług, które wzmocnią Twoją firmę: Windykacja Analizy Należności Raporty Kredytowe Ubezpieczenie Należności

Skontaktuj się z nami: (22) 385 47 77

www.eulerhermes.pl Rok 2014 – chiński rok konia

190x249 2014 Euler Hermes_Kaleidoscope.indd 1

13/11/2013 15:36

1990 zł

od

Złota zawieszka z brylantami i cytrynami wzór 176.117

od

5690 zł Złote kolczyki z brylantami i kwarcami wzór 176.114

od

od

1340 zł

4090 zł Złoty pierścionek z brylantami i cytrynami wzór 176.117

Albert Riele Gala 010LQ08-SY33I-SY

od

3490 zł Albert Riele Premiere 704GQ07-SP33I-LN-K1

Święta to czas niezwykły… pełen magii, miłości, a także pięknych podarunków.

Wspaniały blask złota, diamentów i innych kamieni szlachetnych z pewnością zachwyci wszystkie obdarowane osoby.

Apart Kaleidoscope 12 Xmas butik [2013-11] 02.indd 1

11/8/2013 1:06:37 PM

od

1190 zł Złota zawieszka z diamentami wzór 103.527

od

1990 zł

od

Złota zawieszka z brylantami i szafirami wzór 103.381

od

1590 zł Złote kolczyki z diamentami wzór 103.527

3090 zł Złote kolczyki z brylantami i szafirami wzór 103.381

od od

2890 zł

2290 zł Złoty pierścionek z diamentami wzór 103.527

Złoty pierścionek z brylantami i szafirami wzór 103.381

od

3690 zł Złoty pierścionek z brylantami i perłą South Sea wzór 109.326

od

6590 zł Złoty pierścionek z brylantami wzór 103.409

od od

1090 zł

11 990 zł Złote kolczyki z brylantami wzór 103.409

Kolczyki z ceramiki i złota z diamentami wzór 184.113

www.apart.pl

Pierścionek z ceramiki i złota z brylantem wzór 179.136

2590 zł

od

,

Apart Kaleidoscope 12 Xmas butik [2013-11] 02.indd 2

11/8/2013 1:07:04 PM

REZERWACJE

Mark your Calendar

Brrr...

v A cool race Jedni odsypiają przygotowania świąteczne i uroczystą kolację wigilijną, inni stają w londyńskim Hyde Parku na starcie wyścigu pływackiego o ponadwiekowej tradycji. Puchar wiecznego chłopca zdobyć mogą śmiałkowie, którym niestraszna woda o temperaturze 4 stopni Celsjusza. Hugh Grant obecny? / While some of us are sleeping off our Christmas Eve dinner, others will be lining up in London’s Hyde Park to compete in the Peter Pan Cup, a swimming race with a century-long tradition. Competitors will have to brave 4˚C water. Will Hugh Grant be there?

25.12, www.serpentineswimmingclub.com, PUCHAR PIOTRUSIA PANA, Londyn, Wielka Brytania / PETER PAN CUP, London, UK

Kufel w dłoń c

Have a pint

Wszystkim, którzy przegapili Oktoberfest, polecamy święto piwa w belgijskim Essen.

Organizatorzy zapewniają złociste napoje z pianką, wśród których goście wybiorą najlepsze.

Wstęp wolny – już od 13.00. / If you missed Oktoberfest, you might want to visit this beer festival in the Belgian town of Essen. All you have to do is choose the best of the wide range of beers on offer. There will also be seasonal snacks available. Admission free – from 1 pm.

14˜15.12, °WI˛TECZNY FESTIWAL PIWA , Essen, Belgia / CHRISTMAS BEER FESTIVAL, Essen, Belgium

Zabłyśnij pierwszy

x Be the first to shine

Jako jedni z pierwszych Nowy Rok powitają mieszkańcy i goście Sydney. Włodarze miasta zamierzają rozświetlić miasto i okolice tysiącem świateł. Nim wybije północ, warto przy najsłynniejszym na świecie budynku Opery wziąć udział w paradzie statków udekorowanych lampionami. / The residents and visitors to Sydney will be the first to greet the New Year. The authorities want to illuminate the city and its environs with thousands of lights. Before the clock strikes twelve, stroll down to the Opera House and admire the sparkling pageant of ships decorated with lights.

31.12, www.whatson.cityofsydney.nsw.gov.au, SYLWESTER, Sydney, Australia / NEW YEAR'S EVE, Sydney, Australia

Powrót Eltona z W pierwszej połowie grudnia sir Elton John koncertuje w Europie. Możecie umówić się z nim w Moskwie, Sztokholmie, Oslo lub Pradze. Znakomity angielski wokalista i pianista wykona największe przeboje ze swojej ponad 40-letniej kariery. Czy znajdzie się wśród nich coś świątecznego? / Sir Elton is going on tour in early December. You can see him in Moscow, Stockholm, Oslo and Prague. The celebrated British singer and pianist will be performing the greatest hits from a career spanning over 40 years. Perhaps he’ll sing something to get us in a Christmas mood?

06˜19.12, www.eltonjohn.com/tour, Trasa koncertowa Eltona Johna w Europie / ELTON JOHN’S EUROPEAN TOUR

© GETTYIMAGES/FPM, EPA/PAP, SHUTTERSTOCK, M.P.

Elton returns

14

014_KA_12_Rezerwacje1234.indd 14

13-11-18 20:10

Certina_K_13.11.indd 1

11/13/13 4:46:09 PM

REZERWACJE

Mark your Calendar

Ciepło, ciepło, gorąco A hot race

Do tego maratonu nie trzeba się rozgrzewać. Stuprocentową pogodę i tropikalne widoki zapewniają organizatorzy najgorętszego maratonu na Ziemi. Kiedy do tych atrakcji dołożymy 10 tys. dol. nagrody i start o 5.15 o świcie, to temperatura tylko wzrasta. / You don’t need to warm up for this marathon. The organisers of the world’s hottest marathon guarantee perfect weather and tropical views. Add to that a prize worth 10,000 dollars and a 5:15 am start and temperatures should be soaring.

Operetka w operze z

07.12 , www.reggaemarathon.com, MARATON REGGAE, Negril, Jamajka / REGGAE MARATHON, Negril, Jamaica

The beer mecca

Najnowsza sceniczna wersja operetki Księżniczka czardasza, która zapewniła kompozytorowi Imre Kálmánowi światową popularność, rusza ze swej ojczyzny na gościnne występy do Izraela.

Węgierska Operetka Narodowa koncertować będzie w izraelskiej Operze Narodowej. Czy historia nieszczęśliwej miłości sprzed niemal stu lat spodoba się tamtejszym melomanom? /The latest production of The Csardas Princess which gained its composer, Imre Kálmán, international renown is leaving its homeland to tour Israel. The Hungarian National Operetta will be performing the work at the National Opera in Israel.

12–21.12, www.israel-opera.co.il, KSI˛˝NICZKA CZARDASZA, Tel Awiw, Izrael / THE CSARDAS PRINCESS, Tel Aviv, Israel

Błękit paryski c Parisian blue

Coroczna impreza dla miłośników wszystkiego, co porusza się po wodzie – od desek windsurfingowych, przez kajaki, aż po łodzie motorowe i jachty. To wszystko, a także wszelkie akcesoria związane ze sportami wodnymi podziwiać i kupić będzie można podczas wystawy i targów w Porte de Versailles. / An annual event for enthusiasts of water-borne vessels – windsurfing boards, kayaks, motor boats and yachts. And if you need any water sports accessories, this expo and show in Porte de Versailles is the place to go.

07–15.12, www.salonnautiqueparis.com, SALON NAUTYCZNY, Pary°, Francja / NAUTICAL SHOW, Paris, France

Co na lodzie piszczy c …czyli jak sprawują się najmłodsi hokeiści i czy tym razem Amerykanie zachowają pierwsze miejsce, będzie się można przekonać na dorocznych mistrzostwach świata w tej dyscyplinie. Trenerzy wyłowią też zapewne przyszłe gwiazdy. / ...and how the game’s youngest players are performing, and whether the US will defend its title during the annual World Junior Hockey Championship. And you can bet all the coaches will be out scouting future stars.

26.12˜05.01, www.iihf.com, MISTRZOSTWA HOKEJOWE JUNIORÓW 2014, Malmö, Szwecja / 2014 WORLD JUNIOR HOCKEY CHAMPIONSHIP,Malmö, Sweden

© SHUTTERSTOCK, BEW, FORUM, M.P.

See how the ice lies

16

014_KA_12_Rezerwacje1234.indd 16

13-11-18 20:15

Moc w dobrym stylu Performance in style

PROMOCJA

SAMOCHÓD TO TECHNICZNY PRODUKT, Z KTÓRYM – JAK Z ŻADNYM INNYM – ŁĄCZY CZŁOWIEKA NIEZWYKŁY SPLOT SILNYCH EMOCJI. ZWŁASZCZA JEŚLI W GRĘ WCHODZI NOWA MAZDA 3. / THERE IS NO OTHER PRODUCT OF TECHNOLOGY THAT STIRS SUCH STRONG EMOTIONS IN US AS A CAR. ESPECIALLY, IF IT’S THE NEW MAZDA3.

W segmencie C (samochody kompaktowe) konkurentów jest bardzo wielu. W tej klasie nie wystarczy być tylko unikalnym. Być tylko dobrym to też za mało. Wykorzystując mocną pozycję nagradzanego poprzednika, projektanci nowej Mazdy 3 założyli, że nie spoczną, nim nie zrobią samochodu, który zapewni niezrównane połączenie osiągów, ekonomiki i funkcjonalności, a przy tym będzie tak samo bezpieczny i praktyczny, a jednocześnie zaskakujący. Pod tym względem idzie on śladami swoich poprzedników: Mazdy CX-5, kompaktowego SUV-a, który prowadzi się równie łatwo jak lekki samochód osobowy, i nowej Mazdy 6, która ostatnio zawojowała segment pojazdów klasy średniej.

Tak jak one, bestseller wszech czasów Mazdy otrzymał pełen zakres technologii SKYACTIV oraz stylizację nadwozia KODO – Dusza Ruchu, inspirowaną ruchem dzikich zwierząt. Przy tym jest to pierwsza Mazda – oraz jeden z pierwszych samochodów z tej klasy – która oferuje system MZD Connect – system łączności z urządzeniami przenośnymi, zapewniający dostęp do muzyki online oraz mediów społecznościowych.

Mazda 3 dostarcza wrażeń wykraczających poza oczekiwania rozbudzone przez atrakcyjną stylizację nadwozia. Wystarczy wejść do środka, aby przekonać się, jak niespotykanie przestronne jest wnętrze w porównaniu z innymi samochodami tej klasy. Trzeba usiąść wygodnie w siedzeniach i poczuć samemu, jak dużą uwagę poświęcono szczegółom otoczenia kierowcy.

Dzięki niepowtarzalnemu wyglądowi, jeszcze wyższej jakości wykończenia wnętrza i kunsztowi wykonania Mazda 3 podnosi poprzeczkę w swoim segmencie i staje się alternatywnym rozwiązaniem dla samochodów z segmentu Premium pod kątem pełnej emocji, sportowej stylistyki i wyglądu typowego dla klasy wyższej.

Mazda do K_1213-kor.indd 1

There are many contenders in the C segment (compact cars). It is not enough to be unique in the class. Nor is it enough to be good. To capitalise on the strong position of its award-winning predecessor, the designers of the new Mazda3 were determined to create a car that offered unrivalled performance, fuel economy and functionality and was as safe and practical as it was full of surprises. The Mazda3 follows in the footsteps of the company’s other offerings: the Mazda CX-5, a compact SUV with the driveability of a light passenger car; and the new Mazda6, which recently conquered the medium class segment.

As with those models, the all-time Mazda bestseller benefits from the full suite of its SKYACTIV technology portfolio and its KODO – Soul of Motion design theme inspired by the movements of animals in the wild. This is also the first Mazda and one of the first cars in its class to come with the MZD Connect system. This offers connectivity with portable devices for easy online access to music and social media.

The Mazda3 promises an experience that will surpasses all the expectations the attractive exterior styling engenders. A quick glance inside reveals an exceptionally spacious interior not seen in any other car in this class. Make yourself comfortable in the driver’s seat and experience the attention to detail for yourself.

With its unique styling, even higher quality of interior finishing and impeccable workmanship, the Mazda3 raises the bar for its class and establishes itself as a viable alternative to Premium cars with a head-turning sporty design and an appearance that would do justice to higher segment vehicles.

11/15/13 4:04 PM

NASZ KIERUNEK

Our Destination LARNAKA NIE JEST ZA DUŻA, NIE JEST ZA MAŁA, LEŻY NAD MORZEM I MA GWARANTOWANĄ POGODĘ. TO CHYBA DOBRY ADRES NA WAKACJE. / LARNACA IS NOT TOO LARGE, NOT TOO SMALL, IS SITUATED AT THE SEA SIDE AND ALWAYS HAS GOOD WEATHER. ALL THIS MAKES IT A PERFECT VACATION TOWN. TEKST/BY: Sławomir

Borkowski

5

NAJ

LARNAKA LARNACA

TOP

1

Śródziemnomorski półmisek Mediterranean platter

Nie od dziś wiadomo, że dopieszczanie swoich kubków smakowych jest jedną z najciekawszych form poznawania świata.

Tej przyjemności najlepiej oddawać się o zmierzchu w którejś z przybrzeżnych restauracji, kuszących gości widokami na marinę, i kartą dań wypełnioną najróżniejszymi owocami morza. Larnaka i jej okolice mają to wszystko w wielu wydaniach. / We all know that indulging our taste buds is an exciting way to explore the world. Pamper yourself at dusk in a seafront restaurant with a sweeping view of the marina and a menu abounding in seafood. Larnaca and its environs offer a plethora of vistas and flavours.

2 Wyznaniowy przekładaniec

Cerkiew św. Łazarza – patrona Larnaki – to najważniejszy zabytek tego 50-tysięcznego miasta. W swojej długiej historii (początki sięgają ponoć IX w., ale zręby dzisiejszej postaci datowane są na XVII w.) budowla była już świątynią katolicką, meczetem, aż wreszcie wykupiona została przez Kościół prawosławny. We wnętrzu uwagę przyciąga zwłaszcza rozrzeźbiony ikonostas, m.in. z ikoną Madonny z dzieciątkiem. / The Church of St Lazarus, the patron of Larnaca, is the main historical highlight of this city of 50,000.

During its long history (its origins can be traced to the 9th century, but the foundations are dated from the 17th century), the temple was a Catholic church and a mosque before finally being purchased by the Orthodox Church. The interior reveals a stunning carved iconostasis whose centrepiece features an icon of the Madonna and Child.

© SIME/FREE, ALAMY/BEW, HEMIS/EAST NEWS

The religious mosaic

18

018_KA_12_5powodow12345.indd 18

13-11-18 14:54

NASZ KIERUNEK

Our Destination

3Koronkowa Lefkara Lefkara lace

Pamiątki z podróży to oprócz przeżyć i zapisanych pod powiekami obrazów przedmioty materialne. Z pobytu w Larnace mogą to być oryginalne koronki z Lefkary – wioski położonej ok. 10 km od miasta, gdzie można je nabyć „u źródeł”, bo koronkarska tradycja sięga tu czasów średniowiecza. Lefkara to także niezwykły klimat starej greckiej osady. / Apart from your experiences and the images imprinted on your memory, travel souvenirs comprise material objects. You can buy this special lace unique to Lefkara – a village approx.

10 km from the city – at the “source”, as the local lace-making tradition dates back to the Middle Ages. Lefkara is also a place where you can soak up the ambience of an old Greek settlement.

INFO O LOTACH / FLIGHT INFO

Całkowita cena biletu zakupionego na lot.com, w taryfie First Minute na bezpośredni lot w obie strony, zawiera wszystkie podatki i opłaty i wynosi: 698 zł/RT. Cena może się zmienić w zależności od terminu zakupu biletu. Rejs trwa ok. 3h 30 min. / Total price of a direct return ticket purchased at lot.com in the First Minute fare including all fees and taxes: PLN 698/RT. The price may vary depending on the date the ticket is purchased. Flight duration: 1 h.

4

Morze?

Oczywiście!

The sea? Naturally!

Pobyt na Cyprze, gdzie według mitologii z morskiej piany wyłoniła się Afrodyta/Wenus, to okazja do morskich i słonecznych kąpieli. Larnaka ma fantastyczną plażę niemal w środku miasta, ale pobliskie wybrzeże oferuje piękne widoki na różne formy zderzenia lądu z morzem. Choćby takie jak widoczny na zdjęciu skalny łuk na nieodległym przylądku Gkreko. / Cyprus is a great place to bathe in the sun and the sea. After all, this is where Aphrodite/Venus was born from sea foam. Larnaca has a fantastic beach almost in the heart of the city, while the nearby coast offers breathtaking vistas of land and sea, including this rock arch in nearby Cape Greco.

5

Pocztówka z krainy Orientu A postcard from the Orient

Meczet Hala Sultan Tekke wznosi się bajkowo wśród palm nad taflą słonego jeziora, gdzie w miejscu ustępującej latem wody powstaje oślepiająco biała pokrywa soli. Niepoślednie znaczenie świątyni w świecie islamu wynika z faktu, że zbudowano go na grobie krewnej Mahometa. Sam zbiornik przyciąga też uwagę skrzydlatą fauną – można na nim obserwować różowe flamingi i wiele gatunków wędrownych ptaków. / The Hala Sultan Tekke mosque rises picturesquely amid palm trees above a saline lake whose waters give way to a dazzling white salt crust in summer. Considered one of Islam’s most sacred shrines, the mosque was built on a tomb of a female relative of Muhammad. The lake is notable for the birdlife it attracts – pink flamingos and a host of different migratory birds.

© IMAGEBROKER/EAST NEWS, GETTYIMAGES/FPM, TRAVELPICTURES/ONS

WAW°LCA 22.30–02.55+1 wt., pt., nd. / Tue., Fri., Su. LCA°WAW 03.35–06.10 pon., śr., sob. / Mo., Wed., Sat.

20

018_KA_12_5powodow12345.indd 20

13-11-18 18:57

SZEROKIE HORYZONTY

Broad Horizons

22

022_KA_12_Szerokie Horyzonty12345.indd 22

13-11-18 16:21

Lankijskie olśnienie Sri Lankan enlightenment

„OLŚNIEWAJĄCY KRAJ” – TAKIE JEST ZNACZENIE SANSKRYCKIEJ NAZWY SRI LANKA. „KREW LWA” – TAK TŁUMACZY SIĘ SŁOWO CEJLON (WCZEŚNIEJSZA NAZWA). „ WYSPA R OZKOSZY” – TYM MIANEM Z KOLEI OCHRZCILI JĄ ARABOWIE. CÓŻ – JAK WIDAĆ, WYSPA ZWYCZAJNA NIE JEST. / SRI LANKA MEANS “DAZZLING C OUNTRY” IN SANSKRIT. CEYLON, AS THE ISLAND WAS FORMERLY KN OWN, TRANSLATES AS “BLOOD OF A LION”. THE ARABS CALLED IT “ISLAND OF DELIGHT”. SRI LANKA IS CLEARLY NO ORDINARY ISLAND. TEKST/BY:

Sławomir Borkowski

Buddyjska świątynia Kelaniya w pobliżu Kolombo.

The Buddhist Kelaniyatemple near Colombo.

23

022_KA_12_Szerokie Horyzonty12345.indd 23

13-11-18 16:21

Broad Horizons

Sri Lanka leży bliziutko równika, co oznacza, że długość dnia, nocy i wysokości średnich temperatur wahają się w niewielkich prze działach i zawsze jest tam stosunkowo przyjemnie, przynajmniej nad oceanem. No ale czyż w raju warunki nie muszą być constans?

Dla kogo raj, dla tego raj – ktoś powie. I faktycznie – warunki życia wyspiarzy do najlepszych nie należą i bieda jest powszechna, a płace np. na plantacjach herbaty, gdzie przy zbiorze pracują głównie kobiety, są bardzo niskie. Dodatkowo kraj zmaga się ze skutkami wieloletniej wojny domowej między dominującymi na wyspie Syngalezami (82 proc. z 21-milionowej populacji) a dążącymi do niepodległości na fragmencie wyspy Tamilami (9 proc.). Militarny konflikt wprawdzie dawno już wygasł, ale jego długookre sowe skutki ekonomiczne i polityczne wciąż dają o sobie znać.

Sri Lanka is very close to the equator. This means the length of the day and the mean temperature are fairly constant and the local climate is relatively pleasant, at least on coast. After all, conditions in paradise should be constant, shouldn’t they? We might add that one person’s paradise is another person’s hell. Actually, local living standards are not the highest, poverty is rife, and wages, e.g. on tea plantations that mostly employ women, are extremely low. On the top of that, the country is grappling with the after-effects of a long civil war between the Singhalese majority (82 per cent of a population of 21 million) and the Tamil minority (9 per cent) who fought to create an independent state on the northern tip of the island. The bitter military conflict ended a long time ago, but its long-term economic and political consequences are clearly visible.

Pejzaż ze słonie M Turyści jednak o raju mogą mówić z całą pewnością. Bo szerokie oceaniczne plaże, palmowe gaje, bo dzikość parków narodowych i niewiarygodna zieloność pól z ambonami, z których rolnicy wypa trują idących w szkodę słoni. Do tego tubylcy w sarongach, krzy czący wściekle pomarańczowymi szatami mnisi, tropikalne kwiaty i owoce. No i świątynie – buddyjskie, hinduistyczne, muzułmańskie, chrześcijańskie. Czasem sąsiednie osady są zorganizowane wokół świątyń różnych wyznań, a czasem sąsiadują one w jednej wsi. Jeśli

a landsca Pe with an ele Phan t Tourists may well call the island a paradise – broad ocean beaches, palm groves, the wilderness of national parks, impossibly verdant fields dotted with raised hides where farmers watch out for elephants damaging their crops. Add to that students in British colonial uniforms, locals clad in sarongs, monks in vibrant orange robes, tropical flowers and fruits. And places of worship – Buddhist, Hindu, Muslim, Christian. These sometimes have settlements clustered around them or stand next to each other in the same

© SUPERSTOCK/BEW.POPRZEDNIE STRONY/ PREVIOUS PAGES: D.EISERMANN/LAIF/CZARNY KOT

SZEROKIE HORYZONTY

Mnisi w starożytnym mieście Polonnaruwa.

Monks at the ancient city of Polonnaruwa.

24

022_KA_12_Szerokie Horyzonty12345.indd 24

13-11-18 16:21

SZEROKIE HORYZONTY

Broad Horizons

Hinduistyczna ceremonia w świątyni Shivm Kovi w Kolombo.

Hindu priests carry an idol through Shivm Kovi temple during the festival of Divali in Colombo.

Na plantacjach herbaty pracują głównie kobiety.

Tea picking at plantations is done primarily by women.

26

022_KA_12_Szerokie Horyzonty12345.indd 26

13-11-18 16:22

AZJA

© REUTERS/FORUM, GETTYIMAGES/FPM

J

S

K

I

ktoś szuka egzotyki, egzotyki, tu tu się się nie nie rozczaruje. rozczaruje. village. If you are after exotic sights, you a Pa l k śnin Cie Sri Lanka INDIE Wróćmy jednak do wspomnianych już won’t be disappointed. But back to Dżafna OCEAN elephants. These animals are numerous on słoni. To na wyspie zwierzęta wciąż liczINDYJSKI the island. These grazing animals damage ne, nie tylko w parkach narodowych.

45 km Cejlon Pasąc się, wchodzą w szkodę rolnikom, crops and are big eaters – they devour up to 200 Trincomalee Anuradhapura a że zjeść muszą do 200 kg – konfl ikty kg per day, which makes conflicts with humans ikty zz ludźludźP.N. Minneriya mi są nieuniknione. Dlatego w sierocińcu słosłounavoidable. This is why e.g. the Pinnawela Sigirija Polonnaruwa ni Pinnawela można zobaczyć zwierzęta zwierzęta okaokaElephant Orphanage has elephants scarred Pinnawela Elephant Orphanage Kandy leczone w ich wyniku, wyniku, ale ale też też przez przez miny miny KOLOMBO by humans or mines – victims of the civil war.

Dehiwala SRI DŹAJAWARDANAPURA KOTTE – pozostałość po latach wojny. Przepędzanie The sight of elephants being driven to the Moratuwa Pottuvil przez kornaków stada słoni z zagrody zagrody nad nad rzerzeriver by mahouts, so they can bathe is an kę, gdzie będą zażywać zażywać kąpieli, kąpieli, to to niezapomnianiezapomniaunforgettable sight. That tons of muscle and Matara Y ny widok. Zdumiewające, jak te dziesiątki ton mięanimal power can move about noiselessly is D O C E A N I N śni przemieszczają się bezszelestnie bezszelestnie –– żadnego żadnego simply amazing. Elephants have soft cushion tętentu, żadnego drżenia ziemi. Słonie, które które mają mają na stostopads on their feet resemble a quirky combination of pach miękkie poduszki, są jak skrzyżowanie siłacza z baletnicą. Te strongman and ballerina. These beautiful animals are best piękne zwierzęta najlepiej jednak podziwiać na swobodzie, w paradmired when they are at large, in national parks, e.g. in Minneriya, kach narodowych, np. w PN Minneriya, gdzie pasą się, ignorując where they graze completely ignoring the jeeps packed with tourdżipy z turystami podjeżdżające w ich stronę. ists heading towards them.

WYSPA BUDDYJSKICH KRÓLESTW W przeważającej części buddyjska Sri Lanka była jednym z pierwszych królestw, gdzie religia ta zyskała status wyznania państwo-

AN ISLAND OF BUDDHIST KINGDOMS Sri Lanka is a predominantly Buddhist country and was one of the first kingdoms to proclaim Buddhism its official religion. Buddhists REKLAMA

TM

NOW OPEN located just 1 km from International Warsaw Airport free shuttle bus services 116 comfortable and well equipped rooms fitness center, work zone, parking and underground garage 24/7 snack bar

Hampton by Hilton Warsaw Airport

47 sq meeting room If you’re not satisfied, we don’t expect you to pay. That’s 100% Hampton GuaranteeTM.

17 Stycznia 39F Street, 02-148 Warsaw, Poland +48 22 204 18 00 wawap_hampton@hilton.com 27

022_KA_12_Szerokie Horyzonty12345.indd 27

13-11-18 19:22

SZEROKIE HORYZONTY

Broad Horizons

wego. Buddystom na wyspie od 2300 lat towarzyszy święte drzeon the island have been coming to a sacred tree, allegedly the wo Bo, ponoć najstarsze na świecie drzewo o udokumentowanej oldest in the world with a documented history, for 2,300 years. historii. Jest szczepem pozyskanym z fi gowca, pod którym Budda The tree was grown from a cutting from a fig tree under which doznał Oświecenia. Ten dendrologiczny matuzalem jest niewielki, Buddha experienced Enlightenment. Don’t expect this dendrotyle że otoczony świątynią, z której zdaje się wyrastać, a jego kological Methuselah to impress you with its size. It is actually rather nary spoczywają na złotych podporach. Warto poświęcić trochę small but surrounded by a special temple from which it seems to czasu na przyglądanie się wiernym, którzy przybywają tu się mogrow, while its branches rest on gold supports. Spend some time dlić, matkom z dziećmi pielgrzymującym po błogosławieństwo, watching the worshippers who come here to pray, the mothers posągom Buddy tonącym w kwiatach, małpom, które już to pielwho bring their children on a pilgrimage to receive a blessing, the grzymów ignorują, już to próbują coś od nich wymusić. statues of Buddha drowning in flowers, and the monkeys that Anuradhapura, przy której wspomniane drzewo się znajduje, to either ignore the pilgrims or try to wangle food out of them. stolica królestwa, które rozkwitało w pierwszym tysiącleciu naszej The tree is in Anuradhapura, the capital of a kingdom which ery, a gdy w XI w. upadło, porosła je dżungla. Odkryte po wiekach flourished from the first millennium BC until its collapse in the 11th century, after which it was overgrown by jungle before being przez Brytyjczyków pozostałości pozwalają sobie wyobrazić jego discovered by the British many centuries later. The ruins speak wspaniałość. Szacuje się, że w szczytowym okresie w gigantyczeloquently of its size and splendour. It has been estimated that the nym zespole pałacowo-świątynnym żyło prawie 2 mln ludzi, a sapalace and temple complex was home to almost 2 m people in its mych mnichów było kilkadziesiąt tysięcy. Taki społeczny orgaheyday, including tens of thousands of monks. A social structure nizm mógł istnieć tylko dzięki przemyślnym systemom hydrotechnicznym – zbiornikom, basenom, kanałom połączonym w systemy, które pozwalały zagospodarować wodę obfi cie spadającą w porze INFO O LOTACH | FLIGHT INFO monsunu, a potem wydzielaną ziemi przez niebo bardzo skąpo. Znakiem rozpoznawczym komLOT realizuje czartery w sezonie zimowym między innymi na Sri Lankę. / In the winter season LOT is offering charter flights to numerous destinations including Sri Lanka. pleksu jest Ruwanweli, śnieżnobiała 90-metrowa dagoba (stupa) z relikwią – obojczykiem Buddy –

© MAGNUM PHOTOS/FORUM

Tradycyjny sposób łowienia ryb – rybacy „poluj°” na nie na palach.

Traditional fi shing method – fi shermen hunt fish from poles.

28

022_KA_12_Szerokie Horyzonty12345.indd 28

13-11-18 16:22

REKLAMA

© MARO KOURI/EAST NEWS, HEMIS/EAST NEWS

© MAGNUM PHOTOS/FORUM

wyrastająca z platformy dźwiganej przez naturalnych rozmiarów kamienne słonie.

KOMFORT DALEKICH Wspomnijmy jeszcze inną architektoPODRÓŻY / THE COMFORT niczną osobliwość – Sigiriję, też będąOF LONG-HAUL TRAVEL cą stolicą królestwa, też z pierwszego tysiąclecia naszej ery i też otoczoną – 8 maja 2013 roku Rainbow Tours jako pierwszy touroperator na rynku podpisał z PLL LOT umowę na niezwykłym hydrotechnicznym komof this size could only have been made obsługę rejsów czarterowych z Warszawy do Meksyku, pleksem, którego wiele urządzeń possible by an intricate hydrotechnical Tajlandii, na Sri Lankę oraz na Kubę. Dzięki temu działa do dzisiaj. Wyrastający na 180 m design – water reservoirs, ponds and canals pasażerowie w sposób szybszy i znacznie wygodniejszy w górę ogromny skalny ostaniec był all connected to create a system that could dotrą do tych odległych zakątków świata. Dodatkowym kiedyś naturalnym tułowiem twierdzy store heavy monsoon rainfall during the atutem jest samolot, którym polecą podróżni – Boeing 787 Dreamliner. / On 8 May 2013, Rainbow Tours as the first w kształcie lwa, mającej dobudowane months when water was scarce. The star operator on the market to sign a contract with LOT Polish Airlines z cegły łapy i potężną paszczę, przez attraction of the complex is Ruwanwalfor charter flights from Warsaw to Mexico, Thailand, Sri Lanka którą wiodło główne wejście. Na isaya, a 90-metre snow-white dagoba and Cuba. Pasengers can now fly to their exotic holiday grzbiecie zwierz dźwigał królewski (stupa) housing a relic – Buddha’s destinations quickly and in greater comfort. All flights are pałac i basen. Żeby dziś postawić na collarbone– built on a platform supported operated by the Boeing 787 Dreamliner. nim stopę, trzeba wspinać się po by life-size stone elephants. przytwierdzonych do skały – czasem Another architectural marvel is worth można odnieść wrażenie, że na słowo honoru – stromych metalomentioning here, viz. Sigiriya. This was also the capital of a great wych schodkach i mostkach. Jest to spacerek mocno szarpiący kingdom from the first millennium AD and was also encircled by a nerwy, ale warto go odbyć, zwłaszcza że ze szczytu roztacza się special hydrotechnical complex that featured many devices still fantastyczny widok na ciągnące się po horyzont morze zieleni. operational today. The 180 m monadnock was once the natural

29

022_KA_12_Szerokie Horyzonty12345.indd 29

13-11-18 16:22

Broad Horizons

Ząb jak Z baśni Na koniec przywołajmy wspomnienia z Kandy i tamtejszej świąty ni Zęba Buddy. Samego zęba zwykły śmiertelnik zobaczyć nie może, za to świątynię – jak najbardziej. Przebywając tam, miałem wrażenie, że niespodziewanie trafiłem do rzeczywistości jak z ba śni. O atmosferę niezwykłości w czasie spaceru o zmierzchu dłu gim przyświątynnym dziedzińcem postarała się chmara ciemne go ptactwa opadająca akurat na konary okolicznych drzew.

A wewnątrz – feeria. Barwnie odziani pielgrzymi z wielu zakątków Azji, migocące światła, powietrze przeszywane hipnotyzującymi rytmami bębnów, zaskakujące formą detale wystroju wnętrz, rozmaite wota, słoniowe ciosy przed posągami Buddy, egzotyczne zapachy. Dobre kilka kwadransów pozwalałem się tam unosić ludzkim strumieniom, chłonąc atmosferę. Bo któż nie chciałby zo stać w baśni na dłużej? ☐

Jeśli szukamy egzotyki, Sri Lanka na pewno nas nie rozczaruje.

If you are after exotic sights, you won’t be disappointed.

base of a lion-shaped fortress flanked by brick paws and a giant maw serving as the main entrance. The royal palace and a swimming pool were erected on top of the animal’s back. To reach the fortress today, you have to climb rickety steel metal stairs and bridges drilled into the rock. This is strictly for those with nerves of steel, but the risk is worth it – the summit offers a fantastic vista of lush greenery stretching to the horizon.

Fairytal E tooth And finally, it’s time to visit Kandy and the local Temple of the Tooth Relic. Mere mortals cannot cast their eyes on the tooth, but they are free to visit the temple. It made me feel as if I had abandoned reality to live a fairytale. Swarms of black birds descending on the branches of nearby trees created a very special atmosphere as I ambled down the long courtyard at dusk. And inside – an extravaganza of colours. There were brightly dressed pilgrims from all over Asia, the lights were flickering, the air was heavy with the hypnotic rhythm of drums, the interior decoration featured some amazing shapes, and there was a plethora of votive offerings, elephant tusks beneath statues of the Buddha and exotic aromas. I let the crowd carry me further in to soak up the local ambience for almost an hour. Wouldn’t it be nice to stay in a fairytale? ☐

© MASTERFILE/EAST NEWS

SZEROKIE HORYZONTY

Słynny festiwal Esala Perahera w mieście kandy z udziałem malowniczo ozdobionych słoni.

The famous Esala Perahera festival in Kandy where richly decorated elephants take part in the procession.

30

022_KA_12_Szerokie Horyzonty12345.indd 30

13-11-18 18:58

POLSK A M AR K A W KL ASIE

* Do każdego kompletu środek do pielęgnacji bielizny GRATIS

P RE MIU M

www.iq-sport.pl

IQ_kaleidoscope_190_249mm.indd 1

2013-11-12 23:53:36

MOJE MIEJSCA

My Favourite Haunts

Słońce i wolność Sun and freedom

TYLKO TRZY I PÓŁ GODZINY TRWA LOT DO MIASTA, W KTÓRYM ZAWSZE ŚWIECI SŁOŃCE, LUDZIE SĄ PRZYJAŹNI I WSZĘDZIE GRA MUZYKA. OTO OSOBISTY PRZEWODNIK KAYAH PO TEL AWIWIE. / IT TAKES ONLY THREE AND A HALF HOURS TO FLY TO A CITY WHERE THE SUN IS ALWAYS SHINING, THE PEOPLE ARE FRIENDLY AND THERE IS MUSIC ALL AROUND. INTRODUCING KAYAH’S PERSONAL GUIDE TO TEL AVIV. Aleksandra Boćkowska

© WOJCIECH FRANUS, CORBIS, BEW, M.P.,FORUM

TEKST/BY:

32

030_KA_12_Moje miejsca12345.indd 32

13-11-18 17:50

Kayah often goes to Tel Aviv, but always feels unsatisfied. And she plans to go there whenever she starts longing for sunshine and freedom. She flies with friends or by herself, because she knows that she won’t be lonely when she gets there. And the only risk she is likely to face are a few extra kilos – the local cuisine is irresistible. It all began with a spiritual journey.

Ten pie Rwszy RAz To było osiem lat temu, w październiku 2005 r. Kayah pojechała rozwijać się duchowo. Zwiedzała wtedy groby cadyków rozsiane po całym Izraelu, była w Betlejem i w Hebronie, również nad Jeziorem

The ve Ry fi Rs T Time It all happened in October 2005. Kayah had gone to Israel to develop herself spiritually. She visited tzadik graves all over Israel, and

© WOJCIECH FRANUS, CORBIS, BEW, M.P.,FORUM

Artystka bywa tam często, ale zawsze odczuwa niedosyt. Dlatego gdy tylko zaczyna tęsknić za słońcem i wolnością, planuje podróż.

Leci ze znajomymi albo sama, bo wie, że na miejscu nie grozi jej samotność. Jeśli w ogóle coś grozi, to parę dodatkowych kilogra mów, bo tamtejszej kuchni nie sposób się oprzeć. A wszystko za częło się od podróży duchowej.

Tel Awiw i sąsiednie Ramat Gan. Tel Aviv and Ramat Gan.

33

030_KA_12_Moje miejsca12345.indd 33

13-11-18 17:51

MOJE MIEJSCA

My Favourite Haunts

Tyberiadzkim i Morzem Martwym. – W Tel Awiwie-Jafi e byłam wtedy bardzo krótko, ale wystarczająco, by zobaczyć, że to niebywale barwne miasto – wspomina. Wtedy urzekło ją to, co widać przy pierwszym kontakcie: to, że życie toczy się poza domem – ludzie do późna siedzą w barach i restauracjach, które zaczynają pustoszeć dopiero około drugiej w nocy, że to miasto bardzo artystyczne – pełne graffi ti i muzyki, no i że ma niebywale piękne plaże z miałkim czystym piaskiem. – Wiedziałam, że prędko tu wrócę – mówi.

Wróciła wiele razy. Kolejne wizyty potwierdziły pierwsze wrażenia. – To miasto bardzo przyjazne i tolerancyjne, w którym szybko poczułam się jak w domu – opowiada.

went to Bethlehem, Hebron and the Dead Sea. “I spent very little time in Tel Aviv, but enough to see that it was an incredibly colourful city”, she recalls. Her first impression was striking. She saw the streets thrumming with life, people partying the nights away in bars and restaurants, and the streets only becoming deserted at around two o’clock in the morning. She saw that the city had lots of artistic flair – it is full of graffiti and music and has beautiful beaches with clean fine powder sand. “I knew I’d be coming back soon”, she adds. ayah has since returned many times. Subsequent visits have vindicated her initial impressions. “It’s a very friendly and tolerant city and I soon felt at home there”, she recalls.

Gruzi°ska restauracja Nanuchka w Tel Awiwie.

The Georgian Nanuchka restaurant in Tel Aviv.

© HEMIS/EAST NEWS, POPRZEDNIE STRONY/PREVIOUS PAGES: LAIF/CZARNY KOT, AGE FOTOSTOCK/BEW

PI˜KNI LUDZIE BEAUTIFUL PEOPLE Gdy dwa lata temu robiłam z Kayah wywiad, rozWhen I interviewed Kayah two years ago, she beamed promieniła się, mówiąc o przystojnych mężczywhenever she mentioned the head-turning men of Tel znach z Tel Awiwu. – Są piękni – śmieje się dziś.

Aviv. “They are beautiful”, she laughs. “Tall and well-built.

– Rośli i ładnie zbudowani, widać, że They obviously keep in shape. My impression is that dbają o swoje ciała. Mam wrażenie, they don’t do so because they’re in thrall to the cult KAYAH że nie tyle z powodu wszechobecof youth, but because they simply want to keep fit.

– wokalistka, kompozytorka, autorka tekstów, nego kultu młodości, co z chęci byEveryone - men and women – cycle, jog and swim współwłaścicielka firmy fonograficznej Kayax, w której cia sprawnym. Wszyscy, mężczyźni in the sea. In other words, they’re superactive.” It is wydaje płyty i promuje utalentowanych polskich i kobiety, jeżdżą na rowerach, bieganot just the men who are beautiful; the women are artystów. Laureatka najważniejszych nagród ją, pływają w morzu, słowem – są equally attractive. “Israelis are impossibly beautiful. muzycznych, w tym dla najlepszej wokalistki i kompozytorki. W listopadzie ukazał się jej kolejny superaktywni.

A beguiling mix of Yemen, Iran, Russia and Ethiopia album Kayah & Transoriental Orchestra z jej własnymi Piękni są zresztą nie tylko faceci, makes them extremely pretty. The women are interpretacjami utworów żydowskich. / Vocalist, atrakcyjne są też kobiety. – Mieszanindependent and aware of their looks. They can composer, lyricist, and co-owner of the Kayax record label. Kayah has won all the most prestigious music awards, including those for the best singer and composer. Her latest album Kayah & Transoriental Orchestra, which features her own interpretations of Jewish songs, was released this November.

34

030_KA_12_Moje miejsca12345.indd 34

13-11-18 17:51

VIS (CHORWACJA), 2009

SKARB Ponieważ często nurkuję u wybrzeży chorwackiej wyspy Vis, regularnie wyławiam z dna morza przeróżne przedmioty: nie tylko jeżowce, kraby i kałamarnice, lecz również rzeczy osobiste. Pewnego dnia zobaczyłem na dnie coś świecącego. Podpłynąłem bliżej i ujrzałem zegarek Victorinox Swiss Army, który wciąż chodził! Z tyłu koperty wygrawerowany był napis „Félicitations Docteur F. Millet”. Postanowiłem zwrócić panu Milletowi jego własność. Znalazłem go przez Internet – okazało się, że to francuski nurek-amator, który spędzał wakacje na wyspie dwa miesiące wcześniej. Trudno opisać jego radość i wdzięczność po odzyskaniu ukochanego zegarka.

Drago Radic, lipiec 2009 Produkty Victorinox to przyjaciele na całe życie.

A jakie są Twoje doświadczenia?

Podziel się swoją historią na stronie Victorinox.com

SWISS ARMY KNIVES CUTLERY TIMEPIECES TRAVEL GEAR FASHION FRAGRANCES I WWW.VICTORINOX.COM

My Favourite Haunts

Jedyne, czym można zaimponować Izraelczykom, to historia życia i to, co ma się do powiedzenia.

The only thing that can make an impression is your life story and what you have to say.

Mi°, czyli Tel teddy Awiwbear, ˆyje do z pocz˛tku miałw niet˙g˛ póˇna nocy. min˙. The streets of Tel The teddy bear had Aviv areinitially teeming a distressed its the face. withlook life on until

wee hours.

give you a complex”, she says. But they don’t because they are exceptionally friendly. They smile, pay compliments, are extremely sociable, help you when required and listen to you whenever they can. “The only thing that can make an impression is your life story and what you have to say”, she adds.

At first, Kayah she was surprised how quickly people were willing to share their stories. “Sometimes truly amazing ones. I come from Poland and many people, when they hear that, delve into their family histories, which often have a Polish connection. These are often sad stories, but their innate ability to keep things in perspecRokakh tive and sense of humour prevent them from getting too Shderot their Park Jarkon a a’ rukh sentimental.”

This is especially the case when the conversation continues into Shderot Nordau Pinkas the night, to the ever present strains of music and the taste of Plac superb food. ha-Medina Kikar Arlozor ov

Ha-Ta

Ibn Gabirol

Ha-Jar kon

Dizengo ff

er-P eri

Eli’E z

Pr omen ada

Tc B al

ik

ws k

Ha-Yark on

Retsif Herber t Samu el

Ibn Gabirol

Dizengoff

Shder ot Ha r

Tsiyo n

M

or ze

Aya Aya lon S l o n out h N or th

by Allen

sch i Yehld a ud a

H

nby A l le

Śr ód zi em ne

Namir

Weizmann

Derekh

ka Jemenu, Iranu, Rosji czy Etiopii sprawia, że to po prostu bardzo ładni ludzie. Kobiety, niezależne i świadome swej urody, mogą wpędzić w kompleksy – mówi Kayah. Ale nie wpędzają, bo są nadzwyczaj przyjazne. Uśmiechają się, prawią komplementy, łatwo nawiązują kontakty, gdy trzeba, pomagają, gdy można – wysłuchują. – Jedyne, czym można zaimponować, to historia życia i to, co ma się do powiedzenia – zauważa artystka.

Początkowo była zdziwiona, jak szybko ludzie opowiadają swoje historie. – Jestem z Polski, więc wiele osób, dowiadując się o tym, odgrzebuje rodzinne wspomnienia, które często prowadzą do naszego kraju. Często też są to smutne opowieści, ale wrodzony dyArlozo ro v Plac Plaża Kikar Gordon Yitzhak Gordona PLACES stans i poczucie humoru Izraelczyków nie pozwalają im na sentyRabin AND FLAVOURS Plaża Frishmann Frishmanna When Kayah arrives to Tel Aviv, she first rents a city bike mentalne tony – mówi. Zwłaszcza gdy rozmowa toczy ekh i - M el a’ul ha Shderot Sh and cycles along the waterfront boulevard. się w nocy, w zgiełku dochodzącej zewsząd muzyki, ch o i n her HA-KIRYA She soaks up the seaside ambience of African przy wspaniałym jedzeniu. drummers, street theatre, portrait painters, el Sheinkin arm Bazar Ha-Karmel a-K in break dancers and musicians – often outstandMIEJSCA I SMAKI eg B Allenby Street m c he NEVE ena Tel Awiw-Jafa ing ones – from symphonic orchestras. “It’s Gdy Kayah melduje się w Tel Awiwie, pierwsze o th R M TZEDEK r Bulw a azi Shab a delightfully carefree time”, she says dreamily. co robi, to wynajmuje rower miejski i wybieh Yafo Derek IZRAEL NAVE FLORENTINE SHA’ANAN Later, she visits her favourite haunts to celra się na przejażdżkę promenadą wzdłuż ebrate her freedom and anonymity. She always plaży. Z rozkoszą chłonie nadmorski kliDworzec Tahana et Yef D erekh pops into Jaffa, with its oriental Arabic climate. mat, który tworzą grający na bębnach K i STARA but 500 m z Ga JAFA luyo t She goes there for the kebabs and to listen to the muzycy z Afryki, aktorzy teatrów uliczD e r ekhBen Tsvi

© LAIF/CZARNY KOT, LE FIGARO/EAST NEWS

MOJE MIEJSCA

ZOO i ogrod botaniczny

Stary port w Jaÿ e.

The old port in Jaffa.

36

030_KA_12_Moje miejsca12345.indd 36

13-11-18 19:23

MOJE MIEJSCA

My Favourite Haunts

Pla°a w Tel Awiwie.

A Tel Aviv beach.

music. She also likes to visit the bustling port. Other locations on her list include Tahana, a disused railway station that now hosts bars, restaurants and art galleries. Her favourite shopping destination is the Carmel Market, which offers a plethora of spices, fruit and vegetables that most Europeans have never even heard of.

Before she leaves, Kayah always takes a walk down Allenby Street.

This is Tel Aviv’s main street and runs from the waterfront to the heart of the city. It’s the best shopping destination.

FROM HOLIDAYS TO THE STAGE Kayah’s visits to Israel have had an impact on her artistic projects.

“I don’t really know which came first. Was it Tel Aviv that inspired me with its music or was it my love of oriental music, in all its varieties, that drove me to Israel?” she wonders. One way or another, her knowledge of Tel Aviv, its traditions, language and mentality have had a major impact on her latest album Transoriental Orchestra. This was evident during the Singer’s Warsaw Festival and becomes even clearer when you listen to the album. Kayah admits that she would like to perform those songs live in Israel. ☐

Z WAKACJI NA SCEN˜ Jeśli chodzi o sceniczne kreacje, to wizyty w Izraelu mają wpływ na projekty artystyczne Kayah. – Choć właściwie nie wiem, jaka jest chronologia. Czy Tel Awiw zainspirował mnie do muzyki, czy uwielbienie muzyki orientalnej ze INFO O LOTACH / FLIGHT INFO wszystkimi smakami tej kultury powiodło mnie do Izraela – zastanawia się. Tak czy inaczej w jej pracy WAW°TLV 10.30–15.25 wt., czw. / Tue., Thu. 22.50–03.45+1 czw.–nd. / Thu.–Su nad najnowszym albumem Transoriental Orchestra TLV°WAW 16.20–19.15 wt., czw . / Tue., Thu. 06.00–09.05 pon., pt.–nd. / Mo., Fri.–Su. znajomość Tel Awiwu – jego tradycji, języka, mentalności – miała niebagatelne znaczenie. Było to Całkowita cena biletu zakupionego na lot.com w promocji na bezpośredni lot w obie strony, zawiera słychać na festiwalu Warszawa Singera i jeszcze wszystkie podatki i opłaty i wynosi: 699 zł. Cena może się zmienić w zależności od terminu zakupu biletu.

Rejs trwa 3 godz. 55 min. / Total price of a direct return ticket purchased at lot.com including all fees and wyraźniej słychać na płycie. Nie kryje, że chciałaby taxes: PLN 699. The price may vary depending on the date the ticket is purchased. Flight duration: 3 h 55. z tym materiałem wystąpić na scenach w Izraelu.

Czekamy! ☐

© SZ-PHOTO

nych, malarze portreciści, tancerze breakdance, instrumentaliści – często wybitni – z orkiestr symfonicznych. – To czas cudownej beztroski – rozmarza się. Potem, by nasycić się wolnością i anonimowością, odwiedza dobrze już znane ulubione miejsca. Zawsze zagląda do Jafy, gdzie panuje orientalna, arabska atmosfera. Chodzi tam na pyszne kebaby i słucha arabeski. Odwiedza też pełen życia port. Na liście must see jest nieczynna stacja kolejowa Tahana, gdzie dziś są bary, restauracje i sklepy rodzimych artystów.

Obowiązkowy punkt zakupowy to Kamel Market, który czaruje mnogością przypraw, owoców i warzyw, o których istnieniu Europejczycy nie mają pojęcia. Przed wyjazdem wybiera się na spacer Allenby Street – główną ulicą Tel Awiwu prowadzącą znad morza w głąb miasta. – Mam tam ulubione sklepy z tekstyliami i pasmanterią, która ratuje moje sceniczne kreacje – przyznaje artystka. Żartuje, że jedynym problemem po tym spacerze jest nadbagaż.

38

030_KA_12_Moje miejsca12345.indd 38

13-11-18 17:51

ZARABIAJ

WIĘCEJ

NA OBLIGACJACH BANKÓW I FIRM Obligacje korporacyjne łączą w sobie najlepsze cechy lokat i akcji – wynik inwestycji jest z góry znany, zaś jego wysokość zależna jest od podjętego ryzyka. Odsetki naliczane są każdego dnia, zatem sprzedaż obligacji przed dniem wykupu nie oznacza utraty zysków.

Zatrzymując obligacje inwestorzy mogą liczyć na płatności odsetkowe wypłacane co kwartał lub co sześć miesięcy.

Ostatnie wybrane emisje obligacji* EMITENT

PKN Orlen S.A.

WARTOŚĆ EMISJI (W PLN)

OPROCENTOWANIE

200 000 000

WIBOR6M + 1,4 pkt proc.

Getin Noble Bank S.A.

50 000 000

WIBOR6M + 3,0 pkt proc.

Kruk S.A.

40 000 000

WIBOR3M + 4,5 pkt proc.

Grupa P.R.E.S.C.O. S.A.

35 000 000

WIBOR6M + 4,4 pkt proc.

* dane aktualne na 14 listopada 2013 r. | Źródło: Obligacje.pl

Odwiedź serwis www.obligacje.pl i znajdź więcej informacji – codziennie aktualizowany newsroom, wywiady, analizy, komentarze, przydatne narzędzia i bazy informacji.

A dla początkujących przystępnie napisany cykl edukacyjny.

Investment trips

Orientu Monte Carlo

The Monte Carlo of the Orient

© WOJCIECH FRANUS, CORBIS, BEW, M.P.,FORUM

PODRÓŻE INWESTYCYJNE

40

040_KA_12_Podroze inwestMakau12345.indd 40

13-11-18 16:49

© WOJCIECH FRANUS, CORBIS, BEW, M.P.,FORUM

Na stronie obok: kasyna nad zatoką Nam Wan, na półwyspie Makau.

On the opposite page: Casinos on the bank of the Nam Van lake on the Macau peninsula.

41

040_KA_12_Podroze inwestMakau12345.indd 41

13-11-18 19:04

PODRÓŻE INWESTYCYJNE

Investment trips

NAJWIĘKSZE FIRMY HAZARDOWE ŚWIATA, KTÓRE DO NIEDAWNA WIĄZAŁY SWOJĄ PRZYSZŁOŚĆ Z LAS VEGAS, TERAZ CORAZ CZĘŚCIEJ NA SWOJĄ SIEDZIBĘ WYBIERAJĄ MAKAU. / THE WORLD’S LEADING GAMBLING COMPANIES, WHICH UNTIL RECENTLY HAD CAST THEIR LOT WITH LAS VEGAS, ARE NOW OFTEN MOVING THEIR HEADQUARTERS TO MACAU. TEKST/BY: Aleksander

Jawień

Podróżując do Hongkongu, jednego z największych centrów fi nansowych świata, warto zapoznać się z lokalnymi atrakcjami turystycznymi. Jednak nie wszyscy zdają sobie sprawę, że w odległości ok. 60 km od tego miasta (trasę tę można pokonać w niecałą godzinę promem, który kursuje z Hongkongu 24 godziny na dobę) znajduje się stolica światowego hazardu.

Makau, bo o nim mowa, często określa się jako Monte Carlo Orientu. Ten specjalny region administracyjny Chińskiej Republiki Ludowej rozciąga się na obszarze zaledwie 28,2 km 2, a liczbę jego mieszkańców szacuje się na ponad 583 tys. osób. To sprawia, że na terenie jednego km 2 mieszka ponad 20 tys. osób, czyniąc Makau najgęściej zaludnionym państwem świata. Na tak małym obszarze udało się zbudować centrum gier hazardowych, które już w 2006 r. pod względem uzyskiwanych przychodów przegoniło Las Vegas.

Początki rozwoju branży hazardowej w Makau sięgają 1850 r., kie-

If you visit Hong Kong, one of the world’s biggest financial hubs, you simply have to see the local tourist attractions. Not everyone realises that approx. 60 km away (ferries from Hong Kong run round the clock and will take you there in less than an hour) lies the world’s gambling capital.

Macau is often dubbed the Monte Carlo of the Orient. This special administrative region of the People’s Republic of China has a population of over 583,000 on 28.2 sq. km. This gives Macau the world’s highest population density, with over 20,000 people per sq. km. This minuscule territory is home to a casino centre whose gambling revenue managed to outstrip Las Vegas in 2006.

The beginnings of the gambling industry in Macau date back to 1850 when the Portuguese government legalised betting (Macau was administered by Portugal from 1557 and it was “handed over” to China as the last European colony in Asia in 1999). Being the only enclave in China where gambling is legal, it attracts wealthy Asians (it has been estimated that approx.

2.5 million tourists descend on Macau every month).

Macau is the gambling capital of the world. Its 2012 betting revenue came in at 38 billion dollars (up 13.5% on 2011) – six times that of Las Vegas. Gambling revenue accounts for almost fifty percent of Macau’s GDP. And the ongoing global economic slowdown has done nothing to dampen this – gambling revenue for August was up 17.6% on the same period last year.

A Z J A The opportunities thrown up by the CHINY rapid growth of the local market MAKAU

OCEAN INDYJSKI

Posiłek w przerwie mi°dzy ruletk˛ i blackjackiem?

How about a meal between a roulette game and black jack?

@ GALLERY STOCK. POPRZEDNIE STRONY/PREVIOUS PAGES: MADS NISSEN/PANOS/CZARNY KOT, SHUTTERSTOCK

OCEAN SPOKOJNY

42

040_KA_12_Podroze inwestMakau12345.indd 42

13-11-18 16:49

dy to portugalski rząd zalegalizował tego typu działalność (pańhave been seized by the world’s leading gambling companies, stwo to było od 1557 r. we władaniu Portugalii i dopiero w 1999 r. which had cast their lot with Las Vegas until recently, but are zostało „oddane” Chinom jako ostatnia europejska kolonia w Azji). now moving their headquarters to Macau. The increasing Obecnie jest to jedyny obszar w Chinach, w którym dozwolony importance of the region is also evidenced by the fact that the jest hazard, więc stanowi miejsce częstych wycieczek bogatych world’s biggest casino is located here and not in Las Vegas.

Azjatów (szacuje się, że co miesiąc odwieThe Venetian Macao is the sixth largest dza to miasto ok. 2,5 mln turystów). building in the world in terms of floor area Makau jest stolicą światowego hazardu.

(110 000 sq. m) with 3,400 slot machines and W 2012 r. przychody z tej działalności wynioover 800 gaming tables. sły 38 mld dol. (wzrost o 13,5% w stosunku The gaming industry has an impact on the do 2011 r.) i były sześć razy większe od przyeconomy of the region. Macau has one of chodów uzyskanych przez Las Vegas. Środki the largest budget surpluses in the world W Makau, w przeliczeniu na 1000 osób, jest te stanowiły prawie połowę PKB tego kraju.

(26.5% of GDP in 2012) and a very low 4 razy więcej stołów do hazardu niż łóżek Co więcej, mimo trwającego na świecie spounemployment rate (1.9%). The region was w szpitalach. / In Macau there are four times as many gaming tables per 1,000 residents than wolnienia gospodarczego wynik ten nie ulealso the world’s fastest growing economy there are hospital beds? ga pogorszeniu – tylko w sierpniu bieżące(9.9%) last year, even outpacing China as go roku przychody z hazardu były o 17,6% a whole (7.8%). The global recession has większe niż w analogicznym miesiącu 2012 r. obviously taken its toll on Macau and Dynamiczny rozwój rynku wykorzystują największe firmy hazarbrought its growth rate down from the dizzy heights of 22% dowe świata, które do niedawna wiązały swoją przyszłość z Las of GDP growth in 2011.

Vegas, a teraz coraz częściej wybierają na siedzibę Makau. O roThe massive gambling revenue has benefitted the region and its snącym znaczeniu tego regionu świadczy też fakt, że największe citizens. The local authorities share their handsome budget kasyno na świecie znajduje się właśnie w tym mieście, a nie na surplus with the local people. The people of Macau received

?

CZY WIESZ, ŻE...

DID YOU KNOW...

@ GALLERY STOCK. POPRZEDNIE STRONY/PREVIOUS PAGES: MADS NISSEN/PANOS/CZARNY KOT, SHUTTERSTOCK

REKLAMA

43

040_KA_12_Podroze inwestMakau12345.indd 43

13-11-18 16:49

W świątyni A-Ma, najstarszej w Makau.

Inside the A-Ma, the oldest temple in Macau.

Investment trips

MAKAU W LICZBACH MACAU IN FIGURES

zachodnim wybrzeżu USA. a tax refund of MOP 11.4 billion (i.e.

– Wzrost PKB -10,20% r/r, II kwartał 2013 / GDP growth – 10.20% y/y Q2 2013 Mam na myśli Venetian Mapataca, the official currency of Macau), – Podstawowa stopa procentowa 0,50%, 09.2013 / Base interest rate 0.50% cao, budynek o powierzchor approx. PLN 4.59 billion, in 2012.

09.2013 ni 110 tys. m2, w którym The state transferred MOP 8,000 – Inflacja (CPI) 5,38%, 07.2013 / Inflation (CPI) 5.38% 07.2013 znajduje się 3400 automa(PLN 3,200) and MOP 600 (PLN 240) in – Stopa bezrobocia 1,90%, 07.2013 / Unemployment rate 1.90% 07.2013 – Waluta pataka (1 MOP = 0,40 PLN) 09.2013 / Currency Pataca (1 MOP = PLN tów do gier i ponad 800 stomedical vouchers to every citizen, 0.40) 09.2013 łów hazardowych. while elderly residents were granted – Populacja 0,58 miliona, 12.2012 / Population 0.58 million 12.2012 Branża hazardowa ma przeadditional subsidies pegged at MOP – Wartość rezerw (ze złotem) 16,6 mld USD, 12.2012 / Reserve value (inc. gold) łożenie również na sytuację 6,600 (PLN 2,600).

USD 16.6 billion 12.2012 ekonomiczną tego kraju.

Unfortunately, Macau’s small area – Mediana wieku 35,8, szacunki 2013 / Median age 35.8 Estimates for 2013 – PKB na mieszkańca (PPP): Makau – 87 765 USD, Polska – 21 000 USD, 2012 / Makau to jedno z państw drives up real estate and hotel prices.

GDP per capita (PPP) Macau – USD 87 765 Poland – USD 21 000 2012 o największej nadwyżce buBut a trip to Macau can be extremely dżetowej na świecie (26,5% interesting, even if you are not into PKB w 2012 r.) oraz bardzo niskiej stopie bezrobocia (1,9%). Dodatgambling. Apart form its many casinos, Macau has much to offer kowo w ubiegłym roku była to najszybciej rozwijająca się gospo– its restored 16th century historic centre was listed as a UNESCO darka świata (9,9%), która dynamiką wzrostu przegoniła same ChiWorld Heritage Site in 2005 (25 sites altogether). ny (7,8%). Oczywiście globalne spowolnienie nie pozostało bez Away from the casinos are the ruins of the 8,000 sq. m. Monte wpływu na Makau i tempo rozwoju spadło – z trudnych do wyForte. The fortress was built in 1617-1626 and withstood a Dutch obrażenia 22% wzrostu PKB w 2011 r. assault in 1622. Another interesting sight are the ruins of St Paul’s Nie tylko państwo czerpie ogromne korzyści z hazardu. Mając tak college – the first “Western” university in Asia. Walking along the dużą nadwyżkę budżetową, rządzący postanowili podzielić się remains of the walls encircling the city, built from oyster shells, nią z obywatelami. W 2012 r. ludność Makau otrzymała 11,4 mld and you will finally get to the A-Ma temple, which is dedicated to MOP (pataka, oficjalna waluta Makau) zwrotu z podatków, czyli the goddess of seafarers and fishermen. The temple was erected ok. 4,59 mld zł. Każdy z obywateli otrzymał od państwa przelew in 1488 and is the oldest building in Macau. Indeed the region is w wysokości 8000 patak (3200 zł), bon na usługi medyczne na thought to have taken its name from it. If you visit Macau at the kwotę 600 patak (240 zł), a osoby starsze dodatkową pomoc wyright time, you can take part in numerous cultural events. noszącą 6600 patak (2600 zł).

November brings the famous Grand Prix Macau, the world’s Z racji małego obszaru ceny nieruchomości i pokoi hotelowych są exclusive race, which sees motorcycles and cars competing on tu stosunkowo wysokie. Jednak wycieczka po Makau może być a street circuit, while there is an international fireworks competibardzo ciekawa, nawet jeżeli stronimy od gier hazardowych. Miation in September. sto to ma do zaoferowania również wiele innych atrakcji – jego Macau has a lot to anyone out to try their luck at the casino as odnowione XVI-wieczne centrum zostało w 2005 r. wpisane na liwell as those looking for a culture with strong Eastern and stę światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO. Omijając z daWestern influences. So, next time you’re in Hong Kong, take leka kasyna, można więc zwiedzić ruiny wybudowanego w XVII w. some time out to visit the Monte Carlo of the Orient. ☐

© HEMIS/EAST NEWS, GET TYIMAGES/FPM

PODRÓŻE INWESTYCYJNE

44

040_KA_12_Podroze inwestMakau12345.indd 44

13-11-18 19:05

IQ_k

Fortu Monte zajmującego 8000 m2 lub zobaczyć ruiny kolegium św. Pawła – pierwszego „zachodniego” uniwersytetu utworzonego w Azji. Kontynuując wędrówkę wokół resztek murów otaczających miasto, za budulec których posłużyły m.in. ostrygi, dociera się do świątyni bogini A-Ma, opiekunki rybaków i żeglarzy. Zbudowana w 1488 r. świątynia to najstarszy budynek w Makau, od którego prawdopodobnie pochodzi nazwa miasta. Jeśli odwiedziny w Makau przypadną na właściwą porę, można uczestniczyć w wielu atrakcjach kulturalnych. W listopadzie odbywa się słynne Macau Grand Prix, jedyny na świecie wyścig po ulicach miasta, podczas którego ścigają się motocykle i samochody, a we wrześniu rozgrywa się międzynarodowy konkurs fajerwerków. Oferta Makau jest bardzo bogata, zarówno dla osób chcących rzucić wyzwanie fortunie i wygrać z kasynem, jak i dla podróżników zainteresowanych kulturą, w której przenikały się wpływy Wschodu i Zachodu. ☐

*ALEKSANDER JAWIEŃ – jest prezesem i głównym akcjonariuszem grupy inwestycyjnej IFM (Investment Fund Managers SA oraz dom maklerski IFM Global Asset Management Sp. z o.o.), www.ifmpl.com, opiekującej się majątkiem osób prywatnych przy założeniu globalnego podejścia. Powyższy materiał powstał w wyniku podróży inwestycyjnej do Azji we wrześniu br. / is the CEO and main shareholder of IFM (Investment Fund Managers S.A. and IFM Global Asset Management Sp. z o.o. brokerage house), www.ifmpl.com, investment group which takes a global approach to managing the assets of its private clients.

This article was written after an investment trip to Asia in September 2013.

REKLAMA

24/7

© HEMIS/EAST NEWS, GET TYIMAGES/FPM

365

BASE LAYER POWER PLUS 20 dla szukających maksymalnego wsparcia i najlepszej regeneracji przed i powysiłkowej. Zapewnia optymalną ilość tlenu i składników odżywczych w mięśniach, dzięki czemu wpływa na poprawę wytrzymałości i końcowy wynik. Progresywny system kompresji zwiększa krążenie krwi przez co redukuje ilość kwasu mlekowego w mięśniach i sprzyja szybszej regeneracji. Zapewnia komfort termiczny podczas wszelkiej aktywności ruchowej odprowadzając wilgoć z dala od skóry.

Dla Wymagających i Aktywnych

20% WIĘCEJ MOCY !

ANTYSTATYCZNA Ι ANTYBAKTERYJNA

45 BIELIZNA KOMPRESYJNA

IQ_kaleidoscope_190_119,5 mm.indd 1 040_KA_12_Podroze inwestMakau12345.indd 45

2013-11-13 00:15:05 13-11-18 16:49

Cuisine

Polska wigilia

Polish Christmas Eve

MAGDA GESSLER – restauratorka, autorka książek kucharskich, malarka. Prowadzi programy kulinarne w telewizji TVN. / Restaurateur, cook book writer, painter. She hosts culinary shows on TVN television station.

Polska wigilia to triumf staropolskiej tradycji. Prosty wigilijny stół nakryty śnieżnobiałym obrusem, żywa choinka i polskie wigilijne potrawy zachwycają cały świat. Magii tego wieczoru dodają stonowane światła i wyjątkowe, tylko dla wigilii, aromaty. Dom pachnie od samego rana. Pachną grzyby i suszone owoce, pieczone ryby i mak. Zapach żywej zielonej choinki miesza się z delikatną wonią sianka ułożonego pod wykrochmalonym obrusem.

O ile wigilijny stół powinien być prosty i skromny, o tyle polska choinka musi być kolorowa i radosna. Z pewnym przygnębieniem obserwuję modę na choinki jednokolorowe, w których emocji jest jak na lekarstwo. Ważne jest też, żeby właśnie w tym dniu szczególnie pamiętać o tradycji. Polska wigilia nie jest nowoczesna, nie ma w niej miejsca na plastik i globalistyczną tandetę. Jest dniem pełnym ciepłych spotkań, czasem myślenia o przeszłości i cieszenia się tym, co nadejdzie w nowym roku.

Wydaje mi się, że nie ma w Europie kraju, który wigilię przeżywa tak głęboko jak Polacy. Puste miejsce dla strudzonego wędrowca, dzielenie się opłatkiem i szczere słowa pełne miłości i prze-

Smak wigilijnych potraw rodzinnego domu niesiemy w sercach przez całe życie.

The flavour of homemade Christmas Eve dishes stays with us for a lifetime. baczenia od wieków stanowią o wyjątkowej sile tego najmagiczniejszego w roku wieczoru. Wigilia to jednak również czas wyczekiwanych przez cały rok smaków. Najlepsze na świecie śledzie, jedyny w roku taki karp, obłędny barszcz, zupa grzybowa, kapusta z prawdziwkami, kluski z makiem, wreszcie wigilijny piernik. Smak wigilijnych potraw rodzinnego domu niesiemy w sercach przez całe życie, stąd tyle wzruszenia przy najprostszym kompocie z suszonych owoców, który w żadnym innym dniu wcale by nam nie smakował. ☐

Polish Christmas Eve is a triumph of old Polish tradition. The whole world is fascinated with our simple Christmas Eve table covered with a crisp white tablecloth, a real Christmas tree and Polish Christmas dishes.

The magic ambience of this evening is created by subdued lighting and exceptional Christmas aromas. These irresistible scents come wafting through the house from early morning. Fragrant mushrooms and dried fruit, roast fish and poppy seeds aromatise the air. The impossibly beautiful smell of the live green Christmas tree blends in with the delicate aroma of the hay tucked under the starched tablecloth.

The Christmas table should be simple and modest, and the Christmas tree should be happy and colourful. The current fad for monochromatic Christmas trees which are totally devoid of emotions gets me down a little. The main thing is tradition and this should not be abandoned in the name of some incomprehensible drive for modernity.

There is nothing modern about Christmas in Poland. Plastic and global junk have no place here. This is a day of friendly get-togethers, a time when we look to the future and take joy in the developments of the coming year.

There is no other country that celebrates Christmas Eve in such fine style. The empty seat for the weary wanderer, the sharing of the Christmas wafer, and the honest words full of love and forgiveness have made it the most magical evening of the year for centuries. Christmas is not just about fulfilling wishes, it’s also a time of relishing the flavours we have been looking forward to all year. The world’s best herrings, carp, delicious red borsch, mushroom soup, cabbage with porcini mushrooms, pasta with poppy seeds and finally, Christmas gingerbread.

The flavour of homemade Christmas dishes stays with us for a lifetime. That’s why we get so emotional about a simple dried fruit compote that we wouldn’t touch on any other day of the year. ☐ © M.P.

KUCHNIA

46

046_KA_12_FelietonGessler12345.indd 46

13-11-18 14:51

Elle est

cosmopolitaine, ET VOUS?

The philosophy of life.

The lifestyle. The address.

COSMOPOLITAN twarda 2/4 44 oors, each at the highest level.

Apartments now available to view.

RSVP +48 535 10 10 10

3-18-2013 Reklama prasowa KALEIDOSCOPE 14.10.2013.indd 1

www.cosmopolitan.waw.pl

14.10.2013 13:47

Cuisine

Siała baba mak The seeds of delight

© WOJCIECH FRANUS, CORBIS, BEW, M.P.,FORUM

KUCHNIA

48

048_KA_12_Kuchnia12345.indd 48

13-11-18 16:52

TEKST/BY:

© STOCKFOOD/FREE

© WOJCIECH FRANUS, CORBIS, BEW, M.P.,FORUM

DROBNE ZIARENKA MAKU PRZYPOMINAJĄ KROPKI WANILII. W POLSCE MAKIEM POSYPUJE SIĘ BUŁKI – DLA OZDOBY I SMAKU. MAK KOJARZY SIĘ POLAKOM SŁODKO. / FINE POPPY SEEDS RESEMBLE MINUTE VANILLA GRAINS. POLISH BUNS ARE SPRINKLED WITH POPPY SEEDS – FOR PRESENTATION AND TASTE. POPPY SEEDS EVOKE SWEET MEMORIES IN POLAND. Monika Kucia, www.monikakucia.pl

To pokarm na specjalne okazje. W Polsce i innych krajach słowiańskich potrawy z makiem należą do najważniejszych dań wigilijnych, które symbolizują dostatek, płodność, urodzaj i szczęście.

Pełna łacińska nazwa maku lekarskiego to Papaver somniferum – jej drugi człon tworzą słowa somnus – „sen”, i fero – „niosę”, oznacza więc „niosący sen, usypiający”. Bezlik drobniutkich nasion wypełniających makówki kojarzył się z urodzajem i płodnością, dlatego wiele jest świątecznych potraw z makiem – kutia, kluski, pieróg, strucla. Według tradycji „dziewczyny tarły mak na wigilię, aby rychło wyjść za mąż”. Ucierały go drewnianą pałką w makutrze – ceramicznej misie z rowkami przeznaczonej specjalnie do tego celu.

Makowiec to drugie po pierniku najważniejsze ciasto polskie. Świąteczne ciasto różni się tym od codziennego, że w wigilijnym jego warstwy są cieniutkie, a nadzienia grube. Kutia to zaś przysmak wschodni, a jej zachodnią granicę stanowiła niegdyś Wisła.

Według wierzeń ludzi z Polesia, Matka Boska w dniu narodzenia Pana Jezusa jadła na kolację „kutję” i dlatego w żadnym kresowym domu nie mogło jej zabraknąć w czasie wigilijnej wieczerzy.

U pogańskich Słowian wspólne spożywanie kaszy z pęczaku z makiem i miodem było wyrazem zgody. Do sporządzenia kutii używano tylko jęczmienia, który był ziarnem boskim, dodawano do niego miód – wyraz słodyczy, i mak – sprawcę spokoju i spoczynku. Nazwę wywodzono od kucia, czyli obijania jęczmienia w stępie, aby otrzymać pęczak.

Prócz wigilijnych makowców i kutii z okazji przeróżnych świąt jada się potrawy z maku. Niektóre z nich nawet wpisano do rejestru produktów regionalnych i tradycyjnych Unii Europejskiej. Są to m.in. nadziewane białym makiem rogale świętomarcińskie z Poznania. Rogalami symbolizującymi podkowę, którą miał zgubić koń św. Marcina, w dzień 11 listopada obdarowywano tam ubogich. Wśród produktów tradycyjnych są także: chleb z makiem ze Stolna w woj. kujawsko-pomorskim, marchwiaki z makiem pieczone na dzień Wszystkich Świętych i wigilijne racuchy z makiem z Lubelskiego, śliszki z Opolskiego i makowiec sędziszowski.

Mak pozyskuje się z makówek – dekoracyjnych główek z czapeczką na długiej łodydze. Makówki skrywają niebieskie, szare lub białe

This is food for special occasions. In Poland and other Slavic countries poppy seed dishes are the highlight of Christmas Eve supper, which symbolises wealth, fertility, good harvests and happiness.

The full version of the Latin name of the opium poppy is Papaver somniferum. The second word contains the elements somnus (dream) and fero (I bring), i.e. it means “inducing sleep.” The innumerable tiny seeds sitting inside the poppy head were once associated with harvests and fertility. This explains why we have so many Christmas dishes featuring poppy seeds – kutia, noodles, dumplings and strudel. According to tradition, “maidens ground poppy seeds before Christmas Eve, hoping they would soon be married.” They ground them with a wooden masher in a makutra, a ceramic bowl with ribbed walls, made especially for this purpose. Poppy seed cake (makowiec) is the second most important Polish cake after gingerbread. The Christmas variety differs from the standard in that the pastry is fine and the layers of filling are thick. Kutia is an Eastern European delicacy that was once popular east of the Vistula. People from the Polesie region believed that the Virgin Mary had kutia for supper on the day Jesus was born and the dish was an obligatory item on the Christmas Eve menu of every household.

The pagan Slavs used to sit down together to eat pearl barley groats with poppy seeds and honey as a symbol of concord. Kutia was made exclusively from barley, which was believed to be a divine grain, mixed with honey – a symbol of sweetness, and poppy seeds – the epitome of peace and rest. The name of the dish derives from kucie or hulling the barley in a big mortar to make pearl barley groats.

There are plenty of other poppy seed dishes prepared to celebrate all sorts of holidays and festivals. Some have made it onto the EU’s list of regional and traditional products, including the crescentshaped St Martin’s bun, which is filled with white poppy seeds.

The buns symbolise a horseshoe allegedly lost by St Martin and used to be distributed to paupers on 11 November. Other traditional products include poppy seed bread from Stolno in the north-west of the country, marchwiak, a carrot and poppy seed pastry baked on All Saints Day, Christmas poppy seed drop scones from the Lublin region, śliszka from Opole region and poppy seed cake from Sędziszowice.

Poppy seeds contain approx. 60 per cent of precious oil. Poppy seed oil was pressed for the Polish Royal Court in the times of Władysław Jagiełło (15th century). This cold-pressed oil is a rich source of the EFAs Omega-3 and Omega-6 – essential fatty acids the human body does not produce. It adds a special flavour to salads and makes a great addition to all sorts of cakes and bakes.

It was once also used by painters. White paint with an admixture of poppy seed oil does not turn yellow. This made it a frequent addition to white paint in the 19th century.

Poppy seeds are harvested from poppy heads – decorative longstemmed pods with a cap holding blue, grey or white seeds that

49

048_KA_12_Kuchnia12345.indd 49

13-11-18 19:40

KUCHNIA

Cuisine

nasiona, które po przetworzeniu stanowią pyszną podstawę kutii, słodkich i słonych wypieków. Same jednak torebki rośliny doprowadzały do wojen, przelewu krwi, dużych, często nielegalnie zdobytych pieniędzy i… narzucenia rygorystycznych warunków uprawy Papaver somniferum L. Organizacja uprawy tej rośliny wymaga zgłębienia zapisów ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii. Wszystko przez opium, czyli stężały sok mleczny torebki maku zawierający alkaloidy – związki chemiczne mające właściwości uzależniające. Zbiory z upraw muszą być zabezpieczone przed wykorzystaniem do celów innych niż określone w ustawie. Najlepiej więc przed zasiewem przestudiować prawo, którego nieznajomość w tym przypadku przekłada się na więcej niż figę z makiem.

W naszym języku mak bardzo się zadomowił. Wielość drobniutkich makowych ziarenek pozwalała w metaforyczny sposób doskonale opisać przeróżne sytuacje. Można więc pisać drobnym maczkiem, mieć czegoś jak maku, dobrać się jak w korcu maku albo też mieć główkę jak makówkę. Czasem też bywa, że ludzi jak maku, a roboty ani znaku, a w ogóle to nie trzeba maku drobić.

Poza tym, kiedy kwitnie w czerwcu bób, to największy wtedy głód, a kiedy mak, to już nie tak. Wszak kwitnie mak na znak, że lato. Mak w końcu sprowadza sen, można więc sypać komuś na oczy mak, a potem to już cisza jak makiem zasiał… ☐

make a delicious base for kutia, and sweet or savoury pastries, once they have been processed. These seed pods have been the cause of war and bloodshed, have held out the prospect of illegal gains and have led to stringent conditions being imposed on their cultivation. Take a look at Polish meadows and cornfields in the summer and you will often see the strikingly colourful, broadleaved flowers of the opium poppy (also known as the common garden poppy). Poppy fields, however, are a rare sight. Cultivating the plant is not easy and requires an in-depth knowledge of the

Act of 29 July 2005 on Countering Drug Addiction. This might be common knowledge, but it is not always obvious. The reason is opium or the dried latex from the poppy pod which contains alkaloids – chemical compounds with addictive properties.

Opium contains phenanthrene and isoquinoline derivatives (the main psychoactive substance is morphine, which was isolated in its pure form in the early 19th century).

Poppy crops have to be adequately protected against being used for purposes other than those specified by the act [low-morphine poppies – food and seeds, others – to be used exclusively in the pharmaceutical industry and seed production]. So it might be an idea to brush up on the law before you start sowing. ☐

Makówki skrywaj˜ niebieskie, szare lub białe nasiona.

Poppy heads contain blueish, grey or white seeds.

©BEW, CORBIS/FPM, SHUTTERSTOCK

W Polsce olej z maku na potrzeby dworu tłoczono już za czasów Władysława Jagiełły.

Poppy seed oil was pressed for the Polish Royal Court in the times of Władysław Jagiełło.

50

048_KA_12_Kuchnia12345.indd 50

13-11-18 16:52

ROZMOWY O BIZNESIE

Business Talk

052_KA_12_Rozmowy o biznesie12345.indd 52

13-11-18 16:50

Czy firmy potrzebują opieki?

Do companies need looking after?

BABY&CARE MOŻE POPRAWIĆ FUNKCJONOWANIE SPÓŁEK, A CO NAJCIEKAWSZE, POPRAWĘ TĘ SFINANSOWAĆ Z FUNDUSZU ŚWIADCZEŃ SOCJALNYCH FIRM – MÓWI PREZES EWA MISIAK. / “BABY&CARE CAN IMPROVE THE OPERATIONS OF ORGANISATIONS, AND INTERESTINGLY ENOUGH, THIS IMPROVEMENT CAN BE FUNDED FROM THEIR SOCIAL FUND”, SAYS CEO EWA MISIAK. ROZMAWIA/INTERVIEWED BY:

Piotr Gozdowski

Skąd pomysł, aby marka kojarzona z opieką nad dziećmi wystartowała z ofertą dla firm?

Pomysł narodził się z problemów klientów spółek, z którymi jeste śmy w jednej grupie kapitałowej. Firmy borykały się często z pro blemem absencji chorobowej własnego personelu. Pracownicy opuszczali dni i godziny w pracy nie tylko z powodu własnych chorób i problemów zdrowotnych. Duża część zwolnień L4 po wodowana była potrzebą opieki nad dziećmi, osobami starszymi czy niesamodzielnymi członkami rodzin.

Czy to rzeczywiście taki istotny problem dla zarządów?

Statystyki mówią, że bardzo istotny – w niektórych miesiącach odsetek zwolnień związanych z chorobą członka rodziny znacz nie przewyższa procent absencji chorobowych samych pracow ników.

Co państwo mogą zaproponować przedsiębiorstwom, aby zmniejszyć liczbę zwolnień L4 „na opiekę”?

Nasza firma, oprócz kompleksowej opieki nad dziećmi zdrowymi, prowadzi liczne usługi medyczne. Funkcjonujemy jako Niepu bliczny Zakład Opieki Zdrowotnej, nasi pracownicy to personel medyczny wyspecjalizowany w opiece nad dziećmi, łącznie z no worodkami, a także nad osobami starszymi. Dzięki temu urucho miliśmy Program Redukcji Absencji Chorobowej, co pozwala optymalizować u klienta koszty personalne. Sieć naszych usług

How did a company associated with baby care come to offer services to organisations?

The concept was inspired by the problems encountered by the clients of the organisations in our capital group. Companies were struggling with sick absenteeism. Employees are not just absent when they are ill – the bulk of sick leave is taken to look after children, and elderly and dependent family members.

Is this really such a big issue for management?

Statistics confirm that it’s a major problem – in some months, the amount of sick leave taken to care for sick family members is higher than that taken because the employee is sick.

How can you help enterprises reduce the amount of sick leave taken to provide care?

We offer a wide range of medical services in addition to comprehensive care for healthy children. We are a Public Healthcare Institution with medical personnel who specialise in caring for children, including babies, as well as the elderly. This has enabled us to launch our Programme to Reduce Sick Absenteeism to optimise the payroll expenses of our clients.

Our services are available throughout Poland, which is an important consideration for organisations that have a number of branch offices.

What benefits can a company that joins the programme expect?

Absenteeism due to caring generates major losses for every organisation as well as additional costs in hiring replacements or downtime in implementing projects. Our Programme can completely eliminate the problem of this type of absenteeism and its consequences. We are a private healthcare institution and our services are classified as medical services. As such, they are not subject to value-added tax. The Programme can additionally be funded from the social fund. This means that it can be an employee benefit offered as part of a fringe benefits package.

In our discussions with HR managers, we often receive spontaneous, positive feedback, because we are the only company on the market that offers anything like this. It helps organisations eliminate a problem that is especially severe in winter. Employees are also enthusiastic about the Programme to Reduce Sick

53

052_KA_12_Rozmowy o biznesie12345.indd 53

13-11-18 16:51

Business Talk

obejmuje cały kraj, a to ważne zwłaszcza dla firm posiadających kilka oddziałów.

Co może zyskać firma, jeśli przystąpi do programu?

Absencja pracowników, związana z opieką nad członkami rodziny, generuje w każdej organizacji duże straty, do czego dochodzą wynikające z tego dalsze koszty, związane z zastępstwami bądź przestojami projektowymi. Przystąpienie do naszego programu może całkowicie wyeliminować zarówno problem tego typu zwolnień, jak i ich konsekwencje. Jesteśmy NZOZ-em, a z racji tego, że nasze usługi klasyfikowane są jako medyczne, nie obej muje ich podatek VAT. Dodatkowo program może być finansowany z funduszu świadczeń socjalnych, co dla pracowników może być tzw. benefitem, czyli należeć do pakietu świadczeń dodat kowych, oferowanych przez pracodawcę. Podczas naszych roz mów z szefami kadr często spotykamy się z żywiołową, pozytyw ną reakcją, ponieważ jesteśmy jedyną firmą na rynku oferującą takie rozwiązanie. Jest to dla przedsiębiorstw eliminacja proble mu, który nasila się zwłaszcza w okre sie zimowym. Także sami pracownicy entuzjastycznie podchodzą do roz wiązań podsuwanych przez Program Redukcji Absencji Chorobowych, wy bierając z benefitów tę opcję jako atrakcyjne rozwiązanie rzeczywiście ważnych problemów.

Jeśli jestem pracownikiem firmy objętej programem, jak odbywa się korzystanie z usługi?

To jest bardzo proste. Każdy zatrudniony otrzymuje indywidualną kartę członkowską. Jeśli podejrzewamy, że nasze dziecko jest chore, dzwonimy pod podany na karcie numer telefo nu. Po identyfikacji potrzeb wysy łamy na miejsce przeszkolonego pracownika posiadającego uprawnienia medyczne. Na przykład pielę gniarki wysyłane do opieki nad cho rym dzieckiem mają długoletnie doświadczenie w opiece medycznej nad dziećmi, a także potrafią im zorganizować czas, jednocześnie kon trolując stan zdrowia pociechy. A my możemy spokojnie iść do pracy.

A jeśli zarząd firmy chciałby zapewnić pracownikom możli wość opieki nad dziećmi zdrowymi, choćby w sytuacjach nadgodzin czy delegacji?

Jeśli dzień pracy się przeciągnął, wypadło wieczorne spotkanie bądź jest potrzebna opieka na weekend – jak najbardziej takie usługi dla firm świadczymy. Opieką możemy objąć zarówno dzie -

Absenteeism and choose this option from the many benefits on offer as an attractive solution to a major problem.

How can an employee benefit from this service?

It’s very simple. All employees receive individual member cards.

If your child is sick, you simply dial the number printed on the card. As soon as we identify your needs, we dispatch a trained employee with a medical licence. For instance, nurses delegated to provide care to sick children have a wealth of experience in providing medical care to children and can keep them occupied while monitoring their health. And you can go to work with peace of mind.

And what if the board wants to provide care to healthy children in case of overtime or a business trip?

If a working day is extended due to an evening meeting or if there is a need for weekend child, we can provide these services.

Children and the elderly can be cared for as long as required. Our staff members are educated, trained in safe care-giving and able to react to stress situations. They can engage the people they look after, have conversations, and speak foreign languages. We want to break away from the stereotype of an undereducated nanny, often employed illegally.

Exactly. You have launched the campaign “Professional Nanny – a Safe Child.” What are its objectives?

Estimates indicate that no more than 10 per cent of child–minders are employed legally. The Programme “Professional Nanny – a Safe Child” makes sure our nannies are legally employed. We offer “nanny legalisation” services, that is, we handle all the formalities related to employing a nanny. We submit all the necessary documents to the State Insurance Institutions and taxation authorities, produce tax declarations and train nannies in first aid and safe childcare. Few parents realise that illegal employment is a crime, and while it might seem to be a minor crime, it can lead to people losing their positions on management and supervisory boards and disqualify them from performing public duties.

As a child grows, he or she prefers to spend time with other children. What happens when the child no longer wants to spend time with caregivers, nannies and nurses?

We are ready for this scenario too with our “Kids Club” service.

© M.P.

ROZMOWY O BIZNESIE

54

052_KA_12_Rozmowy o biznesie12345.indd 54

13-11-18 16:51

© M.P.

ci, jak i seniorów, i to w takim wymiarze godzinowym, jaki jest po trzebny. Nasz personel to osoby wykształcone, przeszkolone z zakresu bezpieczeństwa opieki i potrafiące reagować w sytu acjach stresowych. Są w stanie podopiecznego czymś zaintereso wać, prowadzić konwersację, znają języki obce. Chcemy zerwać z typowym wizerunkiem niani, zawodowo niedokształconej, czę sto z przypadku, zatrudnianej „na czarno”.

Właśnie. Są państwo organizatorami akcji „Zawodowa Niania – Bezpieczne Dziecko”. Na czym ona polega?

Wedle szacunków nie więcej niż 10 proc. osób zajmujących się opieką nad dziećmi robi to legalnie. Program „Zawodowa Niania – Bezpieczne Dziecko” pozwala zalegalizować pracę osób opie kujących się dziećmi. Świadczymy usługę „legalizacji niań”, co oznacza załatwienie wszystkich formalności związanych z zatrud nieniem opiekunki. Prowadzimy wszelkie kontakty z ZUS-em i urzędami skarbowymi, wystawiamy PIT-y, a także szkolimy nianie pod kątem zasad udzielania pierwszej pomocy i bezpiecznej opieki nad dzieckiem. Niewielu rodziców o tym myśli, ale zatrud nianie nań „na czarno” to przestępstwo, a wcale nie tak rzadkie są przypadki, gdy rodzic z powodu – tak wydawałoby się błahego – złamania prawa traci możliwość zasiadania w zarządzie spółki, ra dzie nadzorczej oraz pełnienia funkcji publicznych A kiedy dziecko dorasta, coraz więcej czasu spędza z innymi dziećmi. Co, jeśli nie chce przebywać z opiekunkami, nianiami i pielęgniarkami?

Na taką ewentualność jesteśmy przygotowani – mamy w ofercie „Klub Malucha”. Jest to coś na kształt małego przedszkola albo świetlicy, które jesteśmy w stanie zorganizować w każdym miej scu wskazanym przez zamawiającego usługę. Dzieci spędzają tam czas pod opieką naszego personelu opiekuńczego, mogą przez zabawę uczyć się języka angielskiego czy francuskiego, uczyć się czytania, odrabiać lekcje czy pobierać korepetycje. Liczba godzin jest dopasowana do potrzeb rodziców.

Coraz więcej firm dokonuje ekspansji poza granice Polski, często oddelegowując pracowników wyższego szczebla do kierowania nowymi oddziałami. Czy państwo planują roz szerzyć działalność Baby&Care na zagraniczne rynki?

Mamy zamiar rozwijać działalność poza Polską, zwłaszcza że nabra liśmy już niezbędnych doświadczeń. Ale jesteśmy już obecni w for mie tzw. pracy transgranicznej, gdzie nasi pracownicy podążają za rodzinami, które mieszkają za granicą. Tak jak pan wspomniał, pol skie firmy coraz ambitniej działają poza granicami kraju, a polscy pracownicy są często doceniani także w strukturach firm między narodowych, co czasami wiąże się z wyjazdami zagranicznymi.

W ramach naszych usług jesteśmy w stanie wysłać nasz personel, zarówno jeśli współpracowaliśmy już w Polsce, jak i rozpoczynając opiekę. Zdarza się, że osoby wcześniej opiekujące się w rodzinie dziećmi stają się naszymi pracownikami w momencie wyjazdu za granicę. Także w ramach podróży wakacyjnych czy krótszego od delegowania pracowników poza Polskę istnieje możliwość wysła -

nia pracowników Baby&Care razem z rodziną. Jest to bardzo popu larne, zwłaszcza wśród członków zarządu spółek.

Pozostaje mi życzyć Baby&Care jak największego zainteresowania i szybkiego rozwoju! ☐ Tekst powstał przy współpracy z firmą Work Service.

Nasz personel to osoby wykształcone, przeszkolone z zakresu bezpieczeństwa opieki i potrafiące reagować w sytuacjach stresowych.

Our staff members are educated, trained in safe care-giving and able to react accordingly to stress situations.

This is a sort of a small nursery or day-care centre that can be organised in any place indicated by the person requesting the service. The children are looked after by our minders while they play, learn English or French, learn to read, do their homework, and take extra lessons. The number of hours depends on the parents’ needs.

Many companies expand outside Poland and often delegate executives to oversee new branches. Do you plan to expand into foreign markets?

We want to expand outside Poland because we have acquired the essential experience. We already have a presence abroad as trans-border labour – our employees follow families relocated abroad. As you say, Polish companies have what it takes to make inroads into foreign markets, and Polish workers are often promoted in multinational organisations, and this is often related to relocation. We are able to delegate our employees both to clients we have worked with in Poland and new ones. Sometimes people who have been looking after the children of a given family in Poland come and work for us when the family moves abroad. We also delegate Baby&Care employees to accompany families during the holidays or short assignments outside Poland. This is a very popular option, especially with board members.

I wish Baby&Care a great deal of interest and rapid growth. ☐ The article was written in collaboration with Work Service.

55

052_KA_12_Rozmowy o biznesie12345.indd 55

13-11-18 19:05

POLSKA MARKA

Polish Brand

Potęga natury The power of nature

JAK NAJWIĘCEJ KORZYŚCI DLA SKÓRY, JAK NAJMNIEJ WPŁYWU NA ŚRODOWISKO – TO MISJA MARKI PHENOMÉ. / MAXIMUM BENEFITS FOR THE SKIN, MINIMUM ENVIRONMENTAL IMPACT – THIS IS THE MISSION OF THE PHENOMÉ BRAND. ROZMAWIA/INTERVIEWED BY:

Dorota Bielska

Phenomé to więcej niż marka kosmetyków. Jej filozofia to nie tylko zdrowie, piękno i dobre samopoczucie osób, które używają jej produktów, ale również piękno i dobra kondycja świata, w którym żyjemy. Współcześni klienci oczekują efektów, dlatego szukają produktów skutecznych, ale posiadają również coraz wyższą świadomość ekologiczną. Dlatego ekokosmetyki Phenomé produkowane są z poszanowaniem środowiska naturalnego i społecznego.

Stosowane przez tę markę starannie wyselekcjonowane surowce roślinne pochodzą w większości z certyfikowanych upraw organicznych, a społeczności, które te uprawy prowadzą, otrzymują godziwe wynagrodzenie. W uprawie roślin nie stosuje się sztucznych nawozów ani pestycydów. Żadne z surowców nie pochodzą z roślin modyfikowanych genetycznie. W kosmetykach nie ma parabenów, konserwantów, sztucznych barwników i substancji zapachowych. Na każdym opakowaniu zamieszczona jest lista without z informacją, czego w tych produktach nie znajdziemy.

Phenomé is much more than a brand of cosmetics. The Phenomé philosophy transcends health, beauty and well-being to embrace the beauty and care for the condition of the world in which we live. Contemporary clients expect results and that is why they look for effective products, at the same time being increasingly environmentally conscious. That is why organic Phenomé cosmetics respect the natural environment and the community.

Most of the hand-selected plant ingredients that go into Phenomé products are farmed organically and the communities that grow them receive fair remuneration for their crops. Our cultures are free of artificial fertilisers, fungicides, herbicides and pesticides.

Not a single ingredient comes from a genetically modified plant.

Our cosmetics contain no parabens, preservatives, artificial colorants or aromatic substances. Each and every package comes with a list of ingredients not found in our cosmetics.

Phenomé’s inspiration is nature in its purest form and 98 per cent of our cosmetic ingredients are fully natural. Our skin care

56

056_KA_12_Polskamarkanew1234.indd 56

13-11-18 17:13

Inspiracją dla Phenomé jest natura w najczystszej postaci, z której pochodzi 98 proc. składników kosmetyków. Produkty pielęgnacyjne to mieszanka czystych wyciągów botanicznych połączonych z życiodajnymi wodami roślinnymi. Olejki, ekstrakty, wody, drobinki z płatków kwiatów, łodyg, liści, owoców, z kory, miąższu, pestek i łupin niezwykle skutecznie nawilżają, ujędrniają i wygładzają. Jest w nich wszystko, co najlepsze dla skóry: naturalne antyoksydanty, kwas hialuronowy, proteiny, witaminy, aminokwasy… Źródłem ich zapachów są wyłącznie olejki eteryczne.

Dla Phenomé wiara w naturę nie oznacza jednak powrotu do tradycyjnych, prostych metod wytwarzania kosmetyków. Firma korzysta z najnowszej wiedzy naukowej dotyczącej potrzeb skóry, innowacyjnych i czystych technologii pozyskiwania ekstraktów roślinnych i najnowocześniejszych metod produkcji, spełniających standardy farmaceutyczne. Kosmetyki Phenomé wytwarzane są w Polsce, w fabryce leków, w ramach tzw. czystego procesu produkcyjnego.

Opakowania zaprojektowane są z myślą o możliwości ich powtórnego wykorzystania. Naklejono na nie etykiety z unikalnym systemem kodów, dzięki temu już po kilku sekundach wiemy, co znajduje się w buteleczce kremu i dla kogo jest przeznaczony.

Kosmetyki Phenomé o aksamitnej konsystencji są dostosowane do różnych potrzeb i typów skóry: to specjalistyczne produkty o działaniu nawilżającym, regenerującym, oczyszczającym, odmładzającym, kojącym, rozgrzewającym, antyoksydacyjnym, kosmetyki do pielęgnacji włosów i skóry głowy oraz specjalne linie preparatów dla mężczyzn. Powstała również seria bezpiecznych kosmetyków dla dzieci, mam oraz kobiet w ciąży. Dzięki testing-barom w sklepach Phenomé wszystkie kosmetyki można do woli testować na miejscu – nawet żele pod prysznic i szampony. A przy okazji dowiedzieć się, na czym polega różnica pomiędzy pielęgnacją konwencjonalną a organiczną.

Produkty marki Phenomé są dostępne w firmowych sklepach (Złote Tarasy, Galeria Mokotów, Silesia City Center, Malta) oraz w sklepie online, poprzez serwis internetowy www.phenome.pl. ☐

products contain an exceptionally effective combination of pure botanical extracts blended with life-giving plant water. Oils, extracts, waters and particles of petals, leaves, stalks, bark, flesh, kernels and shells shydrate, lift and firm the skin. They contain everything that is best for the skin: natural antioxidants, hyaluronic acid, proteins, vitamins, amino acids. And they are irresistibly fragrant, because their aroma comes exclusively from essential oils.

For Phenomé, a strong belief in nature does not translate into a return to traditional, simple methods of manufacturing cosmetics.

The company is taking advantage of the latest scientific knowledge pertaining to the needs of the skin, innovative and green plant extraction technologies and state-of-the-art production technologies meeting pharmaceutical standards. Phenomé cosmetics are manufactured in Poland in a pharmaceutical factory in line with the so-called clean manufacturing process.

Phenomé cosmetics packaging has been designed to make it recyclable and reusable. They are fitted with labels featuring a unique set of codes which instantly show what the packaging contains and who it is addressed to.

With their velvety texture, Phenomé cosmetics are adapted to various needs and types of skin: there are specialist products that hydrate, replenish, cleanse, rejuvenate, soothe, warm up or demonstrate potent antioxidant properties as well as hair and scalp care cosmetics and a special range for men. There is also a special range of safe cosmetics for children, mothers and expectant mothers. You can easily test all our cosmetics – even shower gels and shampoos – at testing bars in Phenomé stores. This is a great opportunity to experience the difference between standard and organic care. Phenomé products are available from our flagship stores (Złote Tarasy, Galeria Mokotów, Silesia City Center, Malta) and our online store at www.phenome.pl. ☐

© M.P., SHUT TERSTOCK (3)

Kosmetyki Phenomé to 98% naturalnych składników i najnowocześniejsze metody produkcji.

Phenomé cosmetics are made of 98% natural ingredients using state-of-the-art technologies.

The article was written in collaboration with Phenomé.

Tekst powstał przy współpracy z firmą Phenomé.

056_KA_12_Polskamarkanew1234.indd 57

13-11-18 17:13

W CHMURACH

Up in the Air

Czy to śnieg, czy mgła…

In snow and fog …

JESIENIĄ I ZIMĄ MGŁY, OPADY ŚNIEGU I SILNE WIATRY SPRAWIAJĄ, ŻE PRACOWNICY OPERACYJNI LINII LOTNICZYCH MAJĄ MNÓSTWO PRACY, A PASAŻEROWIE MUSZĄ CZASEM UZBROIĆ SIĘ W ODROBINĘ CIERPLIWOŚCI. / THE OVERRIDING GOAL OF EVERY AIRLINE IS PUNCTUALITY. THIS TASK IS PARTICULARLY CHALLENGING IN AUTUMN AND WINTER – FOG, SNOWFALL AND STRONG WINDS KEEP OPERATING STAFF VERY BUSY AND TEST THE PATIENCE OF PASSENGERS. Krzysztof Moczulski

Rutynowy rejs z Warszawy do Krakowa. Piloci na godzinę przed nim odbierają z działu operacyjnego plan lotu. Prognoza pogody nie jest najlepsza, widzialność nieco powyżej minimów do lądowania w Krakowie, ale pogoda ma się poprawiać. Samolot startuje zgodnie z planem. Niestety gdy dolatuje do lotniska docelowego, okazuje się, że widzialność spadła poniżej minimów do lądowania. Kapitan decyduje o odejściu do strefy oczekiwania i postanawia poczekać na poprawę warunków.

W tym miejscu wkracza do akcji centrum operacyjne. – W takim przypadku mamy kilka możliwości – mówi Dariusz Kaczmarczyk, dyrektor Centrum Operacyjnego PLL LOT. – Samolot może czekać na poprawę warunków do lądowania, może również wylądować

A routine flight from Warsaw to Kraków. The pilots receive the flight plan from the operations department an hour before takeoff. The weather forecast is not good. Visibility in Kraków is slightly above the landing minimum, but the weather should improve. The plane takes off according to plan. Unfortunately, when it reaches its destination, visibility is below the landing minimum. The captain decides to go into the holding area and wait for conditions to improve. This is when the operations centre springs into action. “In these cases, we have several options”, explains Dariusz Kaczmarczyk, Director of LOT Polish Airlines Operations Centre. “The plane can wait for conditions to improve, fly to an alternative airport or return to the home airport.”

ALAMY/BEW, SHUT TERSTOCK (2)

TEKST/BY:

58

058_KA_12_W chmurach12345.indd 58

13-11-18 19:14

na lotnisku zapasowym bądź wrócić na lotnisko macierzyste. Każda decyzja podejmowana jest indywidualnie na podstawie co najmniej kilku czynników, takich jak czas pracy załogi, dostępność lotniska zapasowego czy wreszcie możliwość wykonania kolejnych rotacji, bo każda nieregularność tworzy efekt domina, a poranne opóźnienie odbija się czasem na punktualności lotów aż do końca dnia. W przypadku naszego lotu skończyło się na godzinnym opóźnieniu. W czasie kiedy samolot czekał na poprawę warunków atmosferycznych, Centrum Operacyjne również zadbało o pasażerów tranzytowych – tym, którzy mieli zbyt mało czasu na przesiadkę, zmieniono rezerwacje tak, aby jak najszybciej dotarli do portu docelowego.

Sprzymierzeńcem linii w walce o jak największą regularność operacji są porty lotnicze, które coraz więcej inwestują w infrastrukturę. Warszawskie lotnisko na przykład niedługo będzie posiadało system ILS CAT III umożliwiający lądowania w warunkach niemalże zerowej widzialności. Kiedy ustępują już jesienne mgły, lotnicy i służby naziemne muszą sobie radzić z warunkami zimowymi, które również, w przypadku np. opadów śniegu, nie sprzyjają punktualności lotów. Często samoloty czekają w kolejce do odladzania czy do startu w momencie, gdy akurat trzeba odśnieżyć drogi startowe. Tutaj również jest bardzo duża rola portów lotniczych, bo to od ich wyposażenia i sprawności reagowania na trudne warunki atmosferyczne zależy płynność operacji, a co za tym idzie – punktualność.

I w tym miejscu warszawskie lotnisko może się pochwalić skutecznością, bo o ile pamiętamy niemal coroczne obrazki ze sparaliżowanego śniegiem lotniska Heathrow, o tyle w przypadku Okęcia ruch odbywał się w zasadzie bez większych problemów.

Siedząc w samolocie, kiedy za oknem pada śnieg, pamiętajmy, że tam na zewnątrz setki osób dbają o to, abyśmy przede wszystkim bezpiecznie dolecieli do miejsca przeznaczenia. Natomiast planując podróż, szczególnie jesienią i zimą, dajmy sobie więcej czasu na przesiadkę bądź dotarcie do celu, bo żadne opóźnienie nie jest warte naszych straconych nerwów. Korzystając z okazji, życzę Państwu Wesołych Świąt, a w nowym roku samych bezproblemowych i punktualnych lotów. Oczywiście na pokładach PLL LOT. ☐

ALAMY/BEW, SHUTTERSTOCK (2)

Sprzymierzeńcem linii lotniczych w walce o regularność operacji są porty lotnicze.

Allies of airlines striving to optimise their punctuality include airports.

Each decision is taken individually and is driven by several factors, such as the crew’s working time, alternative airport availability, and finally, the prospects for other rotations, as it has to be kept in mind that each irregularity creates a domino effect and a morning delay can sometimes affect the punctuality of flights for the rest of the day. Our flight was only an hour late.

While we were waiting for the weather to pick up, the Operations Centre was busy looking after transit passengers – those who did not have enough time to make a transfer had their tickets rebooked to reach their airport of destination as soon as possible.

Allies of airlines striving to optimise their punctuality include airports which are increasing their investments in infrastructure.

For instance, Warsaw airport will soon have an ILS CAT III system so planes will be able to land in almost zero visibility. Once the autumn fogs have cleared, pilots and ground services staff have winter conditions, including snowfalls, to contend with. These also militate against flight punctuality. Planes often have to wait in line to be de-iced or for snow to be cleared from runways.

A lot depends on airports, because smooth operations and punctuality rely on their facilities and the ability to react to challenging situations.

In this context, the operations of Warsaw Airport are extremely effective. Every year, we see pictures of Heathrow paralysed by snow, whereas flights to and from Okęcie usually go without a hitch. Next time you find yourself sitting in an aeroplane seat while the snow is falling outside, remember that hundreds of people are doing their best to get you to your destination safely.

When planning your trip, especially in autumn and winter, set aside more time for transfers and reaching your final destination, as there is no point getting upset over a delay. I’d like to take this opportunity to wish you a Merry Christmas and smooth and punctual flights in the New Year.

Naturally, with LOT Polish Airlines. ☐

59

058_KA_12_W chmurach12345.indd 59

13-11-18 19:14

Th

NAUKA

6

Science

milionów przygód Six million adventures

CZAR NAJWIĘKSZEJ I NAJSTARSZEJ POLSKIEJ KOLEKCJI ZOOLOGICZNEJ DZIŚ, W DOBIE CYFROWYCH TECHNOLOGII, NABIERA NOWEGO BLASKU. / DIGITAL TECHNOLOGIES HAVE GIVEN POLAND’S LARGEST AND OLDEST ZOOLOGICAL COLLECTION A NEW LEASE OF LIFE. TEKST/BY:

Wojciech Mikołuszko

ZDJĘCIA/PHOTOS

Marzena Hmielewicz/Adveture Pictures

“This is a giant constellation in which every star has a history.

When an expert studies a new specimen, he or she realises that another unforgettable adventure has just begun”, says Prof. Dariusz Iwan, Manager of the Zoological Museum affiliated with the Museum and the Institute of Zoology at the Polish Academy of Sciences. Iwan is fervently discussing the collection he curates. He is gesticulating wildly, jumping from topic to topic and repeating that he wants “to infect me with his passion for the collection.”

There is no need for that. All I had to do to experience everything Iwan had just mentioned was to enter a building located a few dozen kilometres outside Warsaw. The building is a depository of the largest and the oldest zoological collection in Poland. Enormous cabinets packed with insects, birds and mammals from every continent can be seen in the semidarkness that keeps them from fading. Open any door, pull out any drawer, and you see shimmering hummingbirds from Amazonia, birds of paradise from New Guinea, lurking pumas, thousands of bird eggs, armadillos, eagles... A separate room exhibits specimens immersed in preserving liquids. The dead pupils of frogs, snakes and fish stare at me from glass jars. All the insects, including dried butterflies, mantises pinned to trays, and beetles (which are still shimmering despite the passage of time) were relocated to a new building next door a few years ago.

TURBULENT TALES “We estimate that the collection has six million specimens”, says Dominika Mierzwa-Szymkowiak, Manager of the Department for Dissemination, Promotion and Development at the Zoological

60

060_KA_12_Naukamuzeum zwierzat123.indd 60

13-11-18 19:15

Prace Józefa Wilkonia (obok i na str. 90) od 40 lat wprawiają w Józef Wilkoń’s works (right and page 90) have been captivating children

Ara, kolorowa papuga z Ameryki Południowej.

The colourful Ara macaw of South America.

61

060_KA_12_Naukamuzeum zwierzat123.indd 61

13-11-18 19:15

NAUKA

Science

– To jest ogromny gwiazdozbiór, w którym każda z gwiazd ma swoją historię. Gdy specjalista rozpoczyna pracę nad kolejnym okazem, wie, że czeka go nowa przygoda – prof. Dariusz Iwan, kierownik Muzeum Zoologicznego przy Muzeum i Instytucie Zoologii PAN w Warszawie, nie kryje emocji, gdy opowiada o zbiorach znajdujących się pod jego opieką. Gestykuluje, powtarza: „Chcę pana zarazić fascynacją zbiorami”. Choć to właściwie już niepotrzebne. Wystarczyło mi bowiem wejść do położonego kilkanaście kilometrów za Warszawą budynku, w którym przechowywane są największe i najstarsze zbiory zoologiczne w Polsce, by przeżyć to, co prof. Iwan opowiada. W półmroku, jaki chroni wypchane zwierzęta przed blaknięciem, kryją się szafy pełne owadów, ptaków i ssaków ze wszystkich kontynentów. Wystarczy otworzyć dowolne drzwiczki, wysunąć jakąkolwiek szufladę, a przed oczami pojawiają się lśniące kolorami kolibry z Amazonii, ptaki rajskie rodem z Nowej Gwinei, przyczajone pumy, setki ptasich jaj, pancerniki, orły… W osobnym pomieszczeniu przechowywane są okazy zanurzone w płynach konserwujących. Przez szkła słojów wpatrują się tam w nas martwe źrenice żab, węży, ryb. Wszystkie owady zaś – zasuszone motyle, przyszpilone do szuflad modliszki czy błyszczące mimo upływu lat chrząszcze – przeniesiono do nowego, położonego tuż obok budynku.

BURZLIWE HISTORIE – Wielkość zbiorów szacujemy na 6 mln okazów – mówi Dominika Mierzwa-Szymkowiak, kierownik Działu Upowszechniania, Promocji i Rozwoju Muzeum Zoologicznego. Każdy z tych okazów zaopatrzony jest w niewielką karteczkę. Obok naukowej, łacińskiej nazwy zwierzęcia widnieje data i miejsce złowienia oraz nazwisko kolekcjonera, który złapał stworzenie, wypreparował i dostarczył do muzeum. Tylko na nielicznych etykietach czas, historia lub niefrasobliwość przyrodnika poskąpiły informacji. Tak właśnie się stało z najstarszą kolekcją, prazaczątkiem gigantycznych zbiorów.

Batalion, Philomachus pugnax, pochodz˜cy z terenów Polski.

The ruff, Philomachumachus pugnax, found in Poland.

Pancerniki, oposy i inne ssaki.

Armadillo, opossum and other animals.

Museum. Each and every specimen comes with a tiny paper card.

The few words written on it seems a rather dull summary of a long and colourful story. Below the scientific Latin name of the animal you will find the collection date and location as well as the name of the collector who caught it, prepared it and donated it the museum. Only a few labels have incomplete information as a result of time, history or the carelessness of a naturalist. This was the fate of the oldest lot – from which this giant collection was spawned.

Originally, it consisted of approx. 20,000 specimens from all over the world and was stored at the manor house of Baron Sylvius von Minckwitz.

His heirs sold the collection to the Government Commission for Religion and Public Education which established the Zoological Cabinet at the Royal University of Warsaw in 1819. That year is believed to mark the beginning of the collection, although some specimens are much

62

060_KA_12_Naukamuzeum zwierzat123.indd 62

13-11-18 19:40

Carp

Zagro˜ony wygini°ciem koliber z Gujany Francuskiej.

A hummingbird from French Guiana threatened with extinction.

Pierwotnie składała się ona z około 20 tys. okazów zwierząt z całego świata, które znajdowały się w majątku barona Sylviusa von Minckwitza. Od jego spadkobierców zbiory te zakupiła w 1819 r.

Komisja Rządowa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, tworząc tym samym Gabinet Zoologiczny przy Królewskim Uniwersytecie Warszawskim. Ten rok uznaje się więc za początek zbiorów, choć z całą pewnością okazy liczą sobie znacznie więcej lat. – Można sądzić, że najstarsze okazy mają ponad 200 lat – przyznaje Dominika Mierzwa-Szymkowiak.

Młodsze okazy, nawet ściśle opisane, też przechodziły burzliwe przygody. W końcu przez centrum Warszawy, gdzie zbiory przechowywano do lat 70. XX w., przetoczyło się już kilka powstań i dwie wojny światowe. Uniwersytet Warszawski, na terenie którego znajdowała się główna siedziba Gabinetu Zoologicznego, tworzono, likwidowano, przywracano do życia i przekształcano w uczelnię rosyjską. Zbiory gubiły się, dwukrotnie przeszły ogromny pożar, dużą ich część wywieziono do Rosji. Po każdym takim wydarzeniu polscy przyrodnicy wracali jednak do idei tworzenia zbiorów. Ponownie wysyłali pełnych zapału kolekcjonerów w odległe zakątki świata. Ci przedzierali się przez dżungle lub śniegi,

older. “It’s fair to say that the oldest objects would be over 200 years old”, says Mierzwa-Szymkowiak. More recent specimens, even those with more accurate descriptions, have turbulent histories too. Central Warsaw, where the collection was kept until the 1970s, witnessed several uprisings and two world wars. Warsaw University, whose campus was home to the head office of the Zoological Cabinet, was established, liquidated, reestablished and transformed into a Russian school. The collections were lost, twice survived serious fires, and a large part of the repository was taken to Russia. Polish naturalists would reconsider establishing the collection after every such event. Time and again they dispatched REKLAMA

Carpe Diem bądźmy piękni dzisiaj!

Carpe Diem be beautiful today!

Wraz z wiekiem skóra odmawia nam posłuszeństwa, obserwujemy jak traci jedrność, staje się wiotka i mało elastyczna.

Dochodzi do przemian w proporcji twarzy, a trójkąt młodości ulega odwróceniu. Zanika linia żuchwy, opadają policzki i kąciki ust. To miejsca najbardziej narażone na zwiotczenia i spadek jędrności. Do niedawna, jedyną przynoszącą skuteczne rezultaty, metodą walki z wyraźnymi oznakami zwiotczenia skóry była chirurgia plastyczna. Dziś, dzięki rozwojowi medycyny estetycznej powstała całkiem nowa kategoria zabiegów, które bezinwazyjnie i skutecznie zwalczają efekty zwiotczenia skóry. Najlepsze rezultaty osiągamy stosując łączone techniki zabiegowe wykorzystujące wysoką energię oraz preparaty wypełniajace. Termolift ing Zaffi ro działa w głębokich warstwach skóry właściwej doprowadzając so skrócenia włókien kolagenowych i jednocześnie pobudzając nasze komórki do produkcji kolagenu. Dochodzi do wygładzenia skóry i spłycenia drobnych zmarszczek. Doskonałym uzupełnieniem tej terapii jest użycie wolumetrycznych preparatów kwasu hialuronowego, które możemy podawać za pomocą kaniluki w postaci nici hialuronowych tworzących stelaż napinający skórę lub miejscowo w celu wymodelowania policzków i owalu twarzy. Wystarczy jeden zabieg, aby przywrócić Twojej twarzy młodzieńczy kontur i nadać jej atrakcyjny wygląd. Marzenia wielu kobiet spełnia Centrum Medycyny Estetycznej Carpe Diem!

With age skin looses its fi rmness, elasticity and becomes fl abby. As a consequence, the face undergo certain changes and ‘ a triangle of youth’ is reversed. Also, the jawline fades away and the areas most likely to decrease fi rmness and become fl abby - cheeks and corner of lips loose volume. Until recently, the only way to fi ght against the skin aging was plastic surgery. Not anymore. Th anks to the development of aesthetic medicine, a new category of non-invasive and eff ective treatments has been created. Best results can be achieved when combining various treatment techniques using a high energy and fi ller preparations. Th ermolift ing Zaffi ro works in deep layers of the dermis and shortens collagen fi laments and at the same time stimulates the cells to produce collagen. It smoothes the skin and takes the depth out of small wrinkles. Aditionally the process of skin aging can be minimazied by the volumetric fi llers of hyaluronic acid which can be injected by caniula in the foam of hyaluronic threads or to build up the cheek area and lift the skin. One treatment will restore the volume of the skin and revitalize the whole face giving you the young and attractive look. Your dreams can come true with Aesthetic Medicine Centre Carpe Diem!

Carpe Diem Centrum Medycyny Estetycznej Al. KEN 98 lok U 17, 02-777 Warszawa • Tel. 608 888 888 • www.carpediem-klinika.pl

CarpeDiem_Kaleidoscope_1213.indd 1 060_KA_12_Naukamuzeum zwierzat123.indd 63

Na zdjęciu: dr Magdalena Opadczuk i Marcelina Zawadzka.

Twarz młoda Young face

Twarz starzejąca się Aging face

Na hasło Kalejdoskop oferujemy 20% rabat na zabiegi z zakresu medycyny estetycznej.

Oferta dotyczy cen regularnych i jest ważna do 31.12.2013 r.

Please quote Kaleidoscope to receive the 20% discount on esthetics treatments. Offer applies only to regular prices and it is valid until 31.12.2013 r.

63

11/12/13 AM 13-11-189:19 19:15

Science

Okazy z licznej kolekcji płazów. Obok: zbiór tzw. ptasichskórek.

Specimens from the collection of amphibians.

Right: a collection of birds.

narażali się na choroby, potyczki i ukąszenia jadowitych zwierząt.

Niektórzy z nich nie wracali już do Polski. Na podstawie okazów, które przysyłali, opisano tysiące nowych gatunków. Dały one też możliwość powstania pomnikowych dzieł typu Ornithologie du Perou (Ornitologia Peru) czy Faune ornithologique de la Sibérie orientale (Awifauna wschodniej Syberii).

Z TROPIKÓW I SYBERII – Z mojego punktu widzenia te zbiory to nie jedna, lecz wiele kolekcji – mówi Dominika Mierzwa-Szymkowiak. – Lubię ich tło historyczne. Lubię ludzi, którzy je tworzyli.

Jednym z nich był dr Józef Czaki, lekarz, który przez Azję i Amerykę

zealous naturalists to the most distant parts of the world. Some of them never came back. The specimens they sent back from afar contributed to the description of thousands of species. They also laid the foundations for such monumental works as Ornithologie du Pérou (The Ornithology of Peru) and Faune ornithologique de la Sibérie orientale (The Avifauna of Eastern Siberia).

FROM THE TROPICS AND SIBERIA “I believe that this is not one but many collections”, says MierzwaSzymkowiak. “I like their historical background. I like the enormous diversity of animal species from different parts of the world. I like the people who created it.” One of those people was Dr Józef

Najwi°kszy goł˛b ˝wiata koroniec plamoczuby Goura victoria z Nowej Gwinei.

The world’s largest pigeon, the Victoria Crowned Pigeon from New Guinea.

© WOJCIECH FRANUS, CORBIS, BEW, M.P.,FORUM

NAUKA

64

060_KA_12_Naukamuzeum zwierzat123.indd 64

13-11-18 19:16

kalejd

Północną trafił do Ameryki Południowej. Ostatecznie osiadł w Brazylii. Tam leczył miejscową ludność, zwalczał epidemię cholery, wydawał broszurki o higienie dzieci i chorobach wenerycznych.

Prowadził badania nad surowicami przeciwko ukąszeniom jadowitych węży. W przerwach między tymi zajęciami zbierał okazy zwierząt, często gadów, które przesyłał do Warszawy.

W prof. Dariuszu Iwanie, entomologu, największy sentyment budzi kolekcja owadów Szymona Tenenbauma. Ten przyrodnik, w okresie międzywojennym dyrektor żydowskiego gimnazjum w Warszawie, wyjeżdżał wielokrotnie na Baleary, do Palestyny, Meksyku i Brazylii. Wszędzie zbierał okazy owadów, szczególnie ukochanych przez niego chrząszczy. Nawet gdy w czasie II wojny światowej zmuszono Tenenbauma do przeniesienia się do getta, nie przerwał prac kolekcjonerskich. Prowadził je aż do śmierci w 1941 r. – Opracowując kolekcję Tenenbauma, czułem się jak detektyw – opowiada prof. Iwan. – Ponad 90 proc. jego materiałów nie było publikowanych. Materiały przysyłano mu znad Bajkału, Kaukazu, z Alp, USA i Rosji. Ogrom jego działań jest nie do powtórzenia, nawet w dobie internetu.

Wśród przyrodników dostarczających zbiory do Muzeum Zoologicznego byli i żądni przygód amatorzy, i tuzy polskiej nauki. Jak choćby Władysław Taczanowski, niezwykle pracowity i sumienny, twórca polskiej szkoły ornitologii, który przez wiele lat zarządzał

Czapki. “He’s my favourite collector”, she says. “A Polish physician who travelled to Latin America via Asia and North America. He eventually settled in Brazil. Czapki treated local people, battled cholera epidemics, and published brochures about children’s hygiene and venereal diseases. He even researched snake venom antiserums. In his spare time, he collected specimens of animals, usually reptiles, which he sent to Warsaw.

As an entomologist, Iwan is most partial to Szymon Tenenbaum’s insect collection. This naturalist, who served as director of the Jewish grammar school in the interwar period, often travelled to the Balearic Islands, Palestine, Mexico and Brazil. Wherever he went, he would collect insect specimens, and especially beetles, as he was very fond of them. Tenenbaum even pursued his passion during the Second World War when he was forced to move to the ghetto. He continued his studies until his death in 1941. “Studying Tenenbaum’s collection, I felt like a detective”, recalls Iwan.

“Over 90 per cent of his papers have never been published. When I browsed through the labels, I discovered that he received specimens from the Baikal, the Caucasus, the Alps, the US and Russia.

The naturalists who donated their collections to the Zoological Museum include amateurs seeking adventure as well as prominent Polish scientific figures. Among the latter we might name Władysław Taczanowski, who established the Polish school of

© WOJCIECH FRANUS, CORBIS, BEW, M.P.,FORUM

REKLAMA

kalejdoskop_druk.indd 1 060_KA_12_Naukamuzeum zwierzat123.indd 65

2013-09-10 22:30:08 13-11-18 19:15

NAUKA

Science

zbiorami. Na licznych etykietach można odnaleźć nazwisko Benedykta Dybowskiego, zesłanego karnie przez rząd rosyjski na daleką Syberię. Niestrudzony przyrodnik w odległej krainie prowadził nowatorskie badania, stając się odkrywcą zadziwiającej i bogatej fauny Bajkału. Mnóstwo okazów zebrał także Konstanty Jelski wysłany do peruwiańskiej dżungli przez Taczanowskiego. Gdy Jelski zaczął pracować dla miejscowego muzeum, jego obowiązki przejął Jan Sztolcman. Pełen energii młodzik nie cofał się przed żadnym niebezpieczeństwem, by wzbogacić muzeum w nowe eksponaty.

Przedstawiciele rodziny kotowatych na spacerze po szafach placówki. Przodem idzie pantera, za ni˛ pr˝˙y si˝ puma.

Representatives of the feline family on a walk on top of the cabinets.

A leopard leads the way, followed by a puma.

ornithology and managed the collection for many years. Many of the labels bear the name of Benedykt Dybowski, exiled by the Russian government to faraway Siberia. The indefatigable naturalist did not give up, but undertook a great deal of research in this distant land and went on to discover the astonishingly abundant fauna of Lake Baikal. A galore of specimens was also collected by Konstanty Jelski, whom Taczanowski had dispatched to the Peruvian jungle. When Jelski took up a position at a local museum, his responsibilities were assumed by Jan Sztolcman. This energetic

Zbiór gadów z całego °wiata.

A collectio of reptiles from all over the world.

© WOJCIECH FRANUS, CORBIS, BEW, M.P.,FORUM

KOLEKCJONERSKA EKSTRAKLASA – Teraz zebrane przez nich okazy możemy badać nowymi technikami – przekonuje prof. Iwan. – Możemy poznać ich DNA. Możemy, za pomocą mikrotomografu, obejrzeć ich wewnętrzną budowę bez uszkadzania okazu. Z etykiet możemy zebrać odciski palców – dodaje, śmiejąc się.

– Mamy tu okazy gatunków wymarłych lub tak zagrożonych wyginięciem, że nie da się ich już badać w naturze – wtóruje mu Dominika Mierzwa-Szymkowiak.

– To jest jak gdyby fotografia życia sprzed prawie 200 lat, obraz życia w zmianie. To już nie wróci, bo działają człowiek, zmiany klimatyczne. Możemy więc porównać to, co było kiedyś, z tym, co jest teraz – dodaje prof. Iwan.

Takie prace już się rozpoczęły. Część okazów jest też fotografowa-

66

060_KA_12_Naukamuzeum zwierzat123.indd 66

13-11-18 19:16

POLSKIE PRZEBOJE

Polish Hits

Zbiór ptasich jaj – fragment kolekcji ornitologicznej.

The collection of bird eggs which are part of the ornithological collection.

na w trzech wymiarach i wkrótce ma być dostępna w postaci cy frowej w internecie. Muzeum Zoologiczne zostało także włączo ne do europejskiej sieci najważniejszych kolekcji zoologicznych.

– Było to możliwe dzięki temu, że nasze zbiory są ekstraklasą, światową wizytówką Polski – mówi prof. Iwan. Żeby to zrozumieć, nie trzeba wielkich słów. Wystarczy wejść do zaciemnionych pomieszczeń muzealnych, otworzyć dowolną z szaf i pozwolić porwać się przygodzie. ☐

young man was prepared to take any risk so long as the Polish museum was provided with new exhibits.

“We can now use new technologies to study the specimens they collected”, argues Iwan. “We can crunch their DNA, and thanks to microtomography, see their internal anatomy without destroying the specimens”, he adds. “The collection features specimens of extinct and endangered species which cannot be studied in their natural environment”, adds Mierzwa-Szymkowiak. “It like a photograph of life taken 200 years ago, an image of life in transition. This process cannot be reversed as a result of man’s activities and climate change. We can only compare what was in the past with what we have now”, concludes Iwan. The study is already underway. Some specimens have been photographed using 3D technology and their digital renditions will be soon available online.

The Zoological Museum has also become part of the European network of key zoological collections. “It’s because we have a world-class collection, the global hallmark of Poland”, says Iwan.

No big words are needed. All you have to do is to enter the darkened museum, open any cabinet and enjoy the adventure. ☐

© WOJCIECH FRANUS, CORBIS, BEW, M.P.,FORUM

REKLAMA

67

060_KA_12_Naukamuzeum zwierzat123.indd 67

13-11-18 19:16

LOT W PRZESZŁOŚĆ

A Look Back in Time

pachnideł

Wędrówki

PODCZAS GDY BIEDOTA PRZEZ WIEKI CUCHNĘŁA CZOSNKIEM I POTEM, WOKÓŁ BOGACZY ROZTACZAŁY SIĘ ZAMORSKIE AROMATY. PACHNIDŁA KOSZTOWAŁY KROCIE, BO ZANIM TRAFIAŁY DO RĄK ODBIORCÓW, MUSIAŁY PRZEBYĆ DŁUGĄ DROGĘ. / FOR CENTURIES, PAUPERS REEKED OF GARLIC, WHILE THE RICH EXUDED EXOTIC SCENTS. PERFUME COMMANDED EXORBITANT PRICES BECAUSE IT HAD TO TRAVERSE MANY MILES TO GET TO THE END CUSTOMER. TEKST/BY: Agnieszka

Krzemińska, Polityka

© CORBIS/FOTOCHANNELS

On the fragrant trail

68

068_KA_12_Lot w przeszloscNEW12345.indd 68

13-11-18 19:19

© CORBIS/FOTOCHANNELS

69

068_KA_12_Lot w przeszloscNEW12345.indd 69

13-11-18 19:19

A Look Back in Time

Stojące w świątyniach posągi egipskich bóstw były codziennie obmywane, ubierane i nacierane wonnymi olejami. Potem w dymie kadzideł i mirry składano im ofiary. Boskość pachniała, ale i bogactwo też. W scenach bankietowych z grobów wielmożów uczestnicy biesiad mają na głowach stożki wonnego tłuszczu, który topiąc się, spływał po ich ciałach. Egzotyczne zapachy były wyznacznikiem pozycji i czyniły z ludzi istoty podobne bogom.

PERFUMY ZNAD NILU Egipt jest praojczyzną perfum, lecz nie były one powszechne, tylko stanowiły towar luksusowy.

Ich produkcja była tak ważna dla utrzymania kultu i lukratywna, że długo pieczę nad nią trzymał faraon. Nad Nilem zapachy utrwalano w tłuszczu, a sposoby pozyskiwania olejków eterycznych utrzymywano w tajemnicy. Kontrola nie była zbyt skuteczna, bo już na początku II tys. p.n.e. powstała spora fabryczka perfum poza Egiptem – na Cyprze. Mimo to w Rzymie jeszcze kilkanaście wieków później za najpopularniejsze uchodziły egipskie perfumy z Mendes – mieszanka oleju żołędziowego, żywicy, mirry, kasji i cynamonu.

Co prawda Egipcjanie dysponowali wieloma potrzebnymi do wytwarzania pachnideł aromatami, brakowało im jednak wonnych żywic – mirry (otrzymywanej z balsamowca mirry) oraz kadzi-

Kadzidło, zwane te° olibanum, to aromatyczna °ywica pozyskiwana z drzew kadzidłowca.

Frankincense, also called olibanum is an aromatic resin obtained from trees of the genus Boswellia.

The statues of the deities that adorned Egyptian temples were washed, dressed and anointed with perfume daily. Offerings were then made amid a haze of incense and myrrh. The divinity smelled heavenly, and so did the wealth. Banquet scenes from the tombs of affluent Egyptians depict revellers wearing greasy cones of fragrances on their heads that melted and dripped onto their bodies. Exotic fragrances were thus a status symbol that transformed mere mortals into demigods.

EAU DE NILE Egypt is the cradle of perfume. This was not a popular product but a luxury item.

Perfume was so lucrative and so important in reinforcing the cult that its production was long overseen by the pharaoh himself. Egyptian scents were preserved in fat and the extraction methods used to obtain essential oils were a jealously guarded secret – obviously not too jealously as a large perfume manufacture was established in Cyprus early in the second millennium BC. Despite this, the hottest scent in Rome more than ten centuries later was an Egyptian perfume from Mendes – a blend of acorn oil, resin, myrrh, cassia and cinnamon. The Egyptians had plenty of aromatic compounds but they lacked fragrant resins – myrrh (harvested from the

© CORBIS/FOTOCHANNELS (3)

LOT W PRZESZŁOŚĆ

˛redniowieczna rycina przedstawiaj˝ca karawan˙ na Jedwabnym Szlaku.

A medieval etching depicting a caravan on the Silk Road.

70

068_KA_12_Lot w przeszloscNEW12345.indd 70

13-11-18 19:19

Doskonały sen w prezencie Akcesoria w zestawie

W tym świątecznym okresie chcemy podarować Ci najwspanialsze akcesoria do sypialni, które idealnie dopełnią zakup Twojego łóżka. Ciesz się doskonałym snem w całkowicie naturalnym, oddychającym łóżku, które ogrzeje Cię podczas zimowej nocy, i wybierz akcesoria o wartości 10% wybranego łóżka.

Oferta ważna do 25 grudnia 2013 r.

HÄSTENS STORE WARSZAWA 03-286 Warszawa, ul. Malborska 41 (Domoteka) warszawa@lozkahastens.pl, tel.: 22 331 17 07 HÄSTENS STORE GDAN´SK 80-339 Gdan´sk, al. Grunwaldzka 569 gdansk@lozkahastens.pl, tel.: 58 342 47 35

Hastens12_K_15.11.indd 1

hastens.com lozkahastens.pl

11/15/13 10:36:39 AM

LOT W PRZESZŁOŚĆ

A Look Back in Time

dła (zwanego też olibanum, pozyskiwanego z drzew kadzidłowca). To po nie faraonowie wysyłali kupców do tajemniczej krainy Punt, której lokalizacja do dziś nie jest pewna. Niektórzy mówią o Somalii i Etiopii, a inni o Jemenie.

ZAPACH KRÓLOWEJ SABY Na Półwyspie Arabskim (dziś Jemen) znajdowała się kraina biblijnej królowej Saby. Ponoć już pod koniec III tys. p.n.e. system irygacyjny umożliwił tam uprawę mirry i kadzidła, które przez tysiące lat stanowiły główny towar eksportowy Arabii Szczęśliwej (jak nazwali ją Rzymianie), przyczyniły się do jej bogactwa i rozsławił na cały świat.

Handel wonnymi żywicami odbywał się drogą morską, ale udomowiony w II tys. p.n.e. wielbłąd umożliwił transport lądem. Słynny szlak kadzidlany zaczynał się w portach nad Morzem Arabskim, prowadził przez Marib – stolicę sabatejską, i Degan do Petry, tam się rozgałęział na dwie nitki

gum myrrh) and frankincense (also known as olibanum, an aromatic resin obtained from the olibanum tree). The pharaohs therefore dispatched merchants to the mysterious land of Punt whose exact location is debated even today. Some identify Punt with today’s Somalia and Ethiopia, while others point to Yemen.

SCENT OF THE QUEEN OF SHEBA The biblical kingdom of the Queen of Sheba was located on the Arab Peninsula (today’s Yemen). For thousands of years beginning in the late 3rd millennium BC, the local irrigation system purportedly created fertile grounds for cultivation of myrrh and frankincense, the principal export goods of Arabia Felix (as it was dubbed by the Romans). This made the kingdom rich and famous around the world. Fragrant resins were brought by sea until the domestication of the camel in the 2nd millennium BC made land transport feasible. The famous Incense Route stretched from the ports of the Arabian Sea, through Marib, the capital of the Sabaean Kingdom, and Degan to Petra, where the route forked into two directions – to Gaza and Damascus. Ancient writers noted that it took 100 sdays for a caravan to cover the distance of 3,400 km. The route was dotted with stopover stations and facilitations were available en route (for instance, a 35-metre passage was carved

Mirra i kadzidło przez tysiące lat stanowiły główny towar eksportowy Królestwa Saby.

Myrrh and frankincense were the principal export good of the Sabean Kindom.

Exclusive distributor: ITP S.A. ul. Joliot-Curie 26/19, Warszawa, tel. +48 722 008 002, www.itpsa.pl.

Dziewczyna nalewaj˜ca perfumy – rzymski fresk z I w. p.n.e.

– i komponowanie zapachów w laboratorium w Anglii w 1957 r.

Left: Girl pouring perfume into a vase, Roman wallpainting fresco 1st C BC .

Right: inside a perfume laboratory in England in 1957. .

© ALAMY/BEW, GETTYIMAGES/FPM, DANITA DELIMONT/ONS

Elite Laser Therapy Centre is the Training Centre for the SlimLipo method in Poland: ul.

Pereca 2, tel. 22 652 34 62; ul. Wąwozowa 8, tel.: 22 894 83 84, www.elite.waw.pl

72

068_KA_12_Lot w przeszloscNEW12345.indd 72

13-11-18 19:19

Elite

– jedną do Gazy, drugą do Damaszku. Antyczni pisarze wspominali, że karawana potrzebowała 100 dni, by przebyć 3400 km. Na szlaku miała do dyspozycji stacje postojowe i pewne ułatwienia (np. na przełęczy Mablaka na przełomie er wyku to w skale długi na 35 m wąwóz). Za Pliniusza pachnidła z Arabii i Indii kosztowały Rzym rocz nie 100 mln sestercji. Nic dziwnego, że Sabejczycy wiedzę o ich produkcji trzymali w tajemnicy.

Wonie o rien Tu Kadzidło i mirra z Półwyspu Arabskiego trafiały też na Daleki Wschód. Przewożono je jedwab nym szlakiem – najdłuższą drogą lądową świata, wynoszącą ok. 6 tys. km. O szlaku łączącym Europę z Chinami pisał już Herodot w V w. p.n.e., ale jego największy rozkwit miał miejsce w drugiej połowie I tys. n.e. Jedwabnym szlakiem transpor towano z Europy nie tylko wonne żywice, olejek różany, ale też złoto, srebro, kość słoniową, kamienie szlachetne, w zamian za to z Chin przywożo no papier, futra, wyroby z nefrytu, laki i brązu oraz jedwab.

Znak wskazujący turystom karawanseraj Moa na pustyni n egev, starożytnym szlaku kadzidlanym.

A sign showing the way to the Moa caravanserai on the Negev desert, the ancient Incense Route.

into the Mablaka Pass). Rome spent 100 million sestertii a year on perfumes in the time of Pliny.

No wonder th Sabaeans guarded the secret of its production so jealously.

The scen T of The o rien T Frankincense and myrrh from the Arabian Peninsula were also exported to the Far East. They were transported via the Silk Road, the world’s longest land route, which stretched approx. 6,000 km. This road, which connected Europe and China, was mentioned by Herodotus in the 5th century BC, but its golden age was in the second half of the first millennium BC. The Silk Road was used to export fragrant resins, attar of roses as well as gold, silver, ivory and precious stones from Europe in exchange for paper, furs, objects made of nephrite jade, lacquer, brass and silk from China. China was too fragile to be carried on camelback, so it was shipped by sea.

The people of the Arab Peninsula were well-versed in seafaring and often braved coral reefs and violent monsoons to sail to India. Persian merchants were the first to reach the Indian subcontinent by sea, but having refined the seafaring technique, the Arabs decided that the sea route was much better than the overland one.

REKLAMA

Ekspresem do super figury! / Fast to a super figure!

MARZYSZ O IDEALNEJ FIGURZE, ALE MIMO DIET I ĆWICZEŃ NIE UDAJE CI SIĘ JEJ OSIĄGNĄĆ? POZBĄDŹ SIĘ NIECHCIANEJ TKANKI TŁUSZCZOWEJ W BŁYSKAWICZNYM TEMPIE! / YOU KEEP DREAMING OF AN IDEAL FIGURE BUT DESPITE DIETS AND EXERCISES YOU ARE NOT SUCCESSFUL? GET RID OF THE UNWANTED FAT TISSUE IN NO TIME!

PROMOCJA

nd: ul. pl

Teraz jest nowa, bardziej komfortowa metoda – Palomar SlimLipo 3D. Unikalność metody polega na rozpuszczaniu tłuszczu przy użyciu sondy laserowej, która nakiero wuje strumień lasera bezpośrednio na tkankę tłuszczową – mówi dr Konrad Januszek, szkoleniowiec metody SlimLipo. Laser jednocześnie rozpuszcza tłuszcz i obkurcza włókna kolagenowe (tzw. termolifting 3D), co zapobiega powstawaniu efektu „obwisłej skóry”. Wymaga jedynie miejscowego znieczulenia.

SlimLipo może odchudzić brzuch, uda, ramiona, ale także podbródek. Stosowany jest również przy problemie chronicznej nadpotliwości i zabiegach ginekomastii.

“Now a new more comfortable method exists – Palomar SlimLipo 3D. The unique nature of the method is that it dissolves fat with a laser probe which directs the laser beam directly to the fat tissue”, says Dr. Konrad Januszek, trainer of the SlimLipo method. The laser dissolves fat and constricts collagen fibres (3D thermolifting) which prevents the effects of “saggy skin”. It requires only local anaesthesia.

SlimLipo can help you slim your belly, thighs, arms and even the chin. It is also used with the problem of chronic excessive sweating and gynecomastia treatments.

Elite Centrum Laseroterapii jest Centrum Szkoleniowym metody SlimLipo w Polsce / Elite Laser Therapy Centre is the Training Centre for the SlimLipo method in Poland: ul. Pereca 2, tel. 22 652 34 62; ul. Wąwozowa 8, tel.: 22 894 83 84, www.elite.waw.pl

068_KA_12_Lot w przeszloscNEW12345.indd 73 Elite do K_1213.indd 1

Wyłączny dystrybutor / Exclusive distributor: ITP S.A. ul. Joliot-Curie 26/19, Warszawa, tel. +48 722 008 002, www.itpsa.pl

73

13-11-182:21 19:19 11/14/13 PM

A Look Back in Time

Porcelana nie nadawała się do przewożenia na plecach wielbłądów, więc pakowano ją na statki.

Mieszkańcy Półwyspu Arabskiego byli doskonałymi żeglarzami. Po udoskonaleniu techniki żeglugi doszli do wniosku, że droga morska jest lepsza niż lądowa i szlak jedwabny zaczął stop niowo tracić na znaczeniu na rzecz morskiego szlaku wonności. Podróż do Chin trwała co prawda bardzo długo (nawet 2 lat), ale rekompensatą były ładownie pełne zamorskich towarów. Arabowie z Indii, Jawy, Sumatry i Półwyspu Malajskiego przywozili pachnące korzenie i drewno sandałowe. Od XVII w. bele jedwabiu Chińczycy okładali liśćmi paczuli (wonnej rośliny z Filipin), które miały działanie owadobójcze. Tkanina przesiąkała egzotycznym zapachem, który Europejczycy kojarzyli z orientalnym luksusem. W X IX w. paczula weszła na stałe do światowego perfu miarstwa.

The role of the Silk Road was thus overshadowed by the maritime Incense Route.

A journey to China took a long time (up to two years), but cargo holds full of exotic merchandise made it all worthwhile. Arabian imports from India, Java, Sumatra and the Malay Peninsula included fragrant spices and sandalwood. Chinese traders covered bales of silk with leaves of patchouli (a strong-scented plant from the Philippines), a potent insect repellent, in the 17th century. Fabrics were drenched in the scent, which became redolent of oriental luxury for Europeans. Patchouli became a staple fragrance component in the 19th century.

Perfume from the anal sac Europeans were also partial to animal scents – musk (a secretion obtained from the musk sacks of the Asian musk deer), civet (a secretion obtained from the odorous sacks of the African civet) and ambergris (a waxy substance produced in the digestive system of sick whales). Musk did not become trendy in Europe until the 19th century, but civet and ambergris have been around since the Middle Ages. Arab merchants trading with Africa exchanged civet for horses, fabrics, tools and weapons and transported it to the North via Trans-Saharan routes. Civet was highly prized and breeders kept civets in narrow cages and irritated them to produce more of the precious secretion.

© CORBIS/FOTOCHANNELS (2), GETTYIMAGES/FPM

LOT W PRZESZŁOŚĆ

Palenie kadzideł w chińskiej świątyni.

Burning incense at a temple in China.

74

068_KA_12_Lot w przeszloscNEW12345.indd 74

13-11-18 19:19

AROMATY SPOD OGONÓW Europa znała też aromaty pochodzenia zwierzęcego – piżmo (wydzielinę gruczołów okołoodbytniczych azjatyckich piżmowców), cywet (wydzielinę gruczołów okołoodbytniczych cywety afrykańskiej) oraz ambrę (woskowatą substancję odkładającą się w przewodzie pokarmowym chorych kaszalotów). Europa w piżmie rozkochała się dopiero w XIX w., ale cywet i ambrę znała już w średniowieczu. Kupcy arabscy, zajmujący się handlem z Czarną Afryką, wymieniali cywet na konie, tkaniny, narzędzia i broń, i przewozili go na Północ szlakami transsaharyjskimi. Ponieważ za cywet kupcy słono płacili, hodowcy trzymali zwierzęta w ciasnych klatkach i drażnili je, bo wtedy produkowały więcej cennego pachnidła.

Długo zastanawiano nad pochodzeniem słodko pachnącej i utrwalającej inne wonie ambry. Mówiono, że jest morskim grzybem, rodzajem bitumu, śliną smoków. Jedni upierali się, że ambra ma to samo pochodzenie co bursztyn (stąd jej nazwa), inni widzieli w niej ekskrementy morskich stworzeń. Marco Polo jako pierwszy trafnie opisał ją jako wydzielinę kaszalotów.

Ponieważ ambra była tak trudna do zdobycia (kiedyś zbierano ją z plaż, tam gdzie wyrzuciło ją morze, potem zaczęto szukać w brzuchach kaszalotów), osiągała w Europie zawrotne ceny.

W XVI w., w Fezie, funt ambry kosztował 60 dukatów (niewolnik – 20). Nic dziwnego, że nazwano ją „pływającym złotem”.

SZLAK PARYSKI Większość aromatów współczesnych perfum powstaje w laboratoriach, co jest znacznie tańsze.

Ekskluzywne perfumy nadal kosztują sporo, ale dziś płacimy nie tyle za sprowadzenie niezbędnych składników, ile za oryginalność kompozycji zapachowej. Dlatego większość „szlaków wonności” prowadzi do Europy, a konkretnie do Francji – światowej potęgi przemysłu perfumiarskiego.

Więc nawet jeśli w Kairze ktoś będzie nas przekonywał, że kupujemy oryginalne perfumy znad Nilu, możemy być prawie pewni, że składniki do nich wyprodukowała któraś z europejskich fabryk. Z Kleopatrą wiąże je tylko nazwa, no i miejsce zakupu. ☐

Etykieta na lawendowe perfumy z XIX w.

A 19 th century lavender perfume label.

The source of the sweet-smelling ambergris, which makes other scents last longer, was long debated.

It was described as a sea mushroom, a type of bitumen and even dragon spittle. Others held that ambergris came from the same source as amber (hence the name) or that it was the excrement of sea creatures. Marco Polo was the first to identify it as a secretion of sperm whales. Because ambergris is extremely rare it used to fetch exorbitant prices in Europe. A pound of ambergris cost 60 ducats in 16th century Fez (a slave cost 20). This might explain why it was known as “floating gold.”

THE PARISIAN ROUTE Most contemporary scents are concocted in laboratories, which is considerably cheaper. The prices of luxury fragrances are still high, but we no longer pay to import the essential constituents so much as the aromatic composition. Most modern “incense routes” lead to Europe, or, to be precise, France - the centre of the world perfume industry. So even if someone in Cairo is trying to convince you that you are purchasing an original Egyptian perfume, it’s a sure bet that the ingredients were manufactured somewhere in Europe. They only thing it has in common with Cleopatra are the name and the place of purchase. ☐

Większość aromatów perfum powstaje dziś w laboratoriach, więc o cenie decyduje głównie oryginalność kompozycji zapachowej.

Most contemporary scents are concocted in laboratories, so the price is infl uenced by the originality of the aromatic composition.

75

068_KA_12_Lot w przeszloscNEW12345.indd 75

13-11-18 19:20

W CZTERY OCZY

One on One

Złapać króliczka To catch the rabbit

STAROŚĆ TO JEST STAN UMYSŁU NIEZALEŻNIE OD WIEKU. CIĄGLE MAM NADZIEJĘ, ŻE TO CO BĘDZIE, BĘDZIE JESZCZE CIEKAWSZE – MÓWI ELŻBIETA DZIKOWSKA. / “OLD AGE IS A STATE OF MIND THAT HAS NOTHING TO DO WITH HOW OLD YOU ARE. I’M ALWAYS HOPING THAT THE FUTURE WILL BE EVEN MORE INTERESTING”, SAYS ELŻBIETA DZIKOWSKA. Śmierzchalska

Ze ściany patrzą na mnie dwie niezwykłe maski, na ekranie telewizora widzę odcinek Pieprzu i wanilii . Czuję się, jakbym nagle przeniosła się na inny kontynent.

Ten odcinek Pieprzu i wanilii właśnie dostałam zgrany na płytę CD. Wszystkie będą zapisane w wersji cyfrowej, bo dziś już nikt nie używa tradycyjnych kaset.

To był najdłuższy serial dokumentalny na świecie…

Trwał około 20 lat, ponad 300 programów, które w porywach mia ły ponoć 18 mln widzów! To dziś rekord nie do osiągnięcia, ale wtedy byliśmy w Polsce jedynym oknem na świat. I nasi widzowie wiedzieli, że my naprawdę podróżujemy dla nich – zamiast nich.

Zapraszaliśmy ich tutaj, do naszego domu, skąd były te programy nadawane, i jeździliśmy dla nich za własne pieniądze. Tony miał niezłą pensję, potem niezłą emeryturę i to był nasz sposób na ży cie. I nasza radość.

Dziś, kiedy świat jest dla nas otwarty, wszyscy lubią być po dróżnikami. A co dla pani znaczy słowo „podróżnik”?

Podróżnik to jest taki ktoś, kto nie jeździ po świecie i po Polsce dla odpoczynku, ale dla poznania. A zatem nie jeździ tylko dla siebie, ale żeby tym, co zobaczył i co poznał, podzielić się z innymi. Pojęcie „podróżnik” posiada moim zdaniem głębszy sens niż „turysta”.

Dla mnie samej podróżowanie jest tylko środkiem do poznania.

Gdybym mogła się przenosić wirtualnie, nie tracąc czasu, tobym to robiła. Aczkolwiek doceniam to, że dla niektórych gonienie kró liczka jest ważniejsze niż jego złapanie. Dla mnie jednak złapanie.

Podróżuje pani już ponad 50 lat. Jak to się u pani zaczęło, bo przecież pół wieku temu niełatwo było wyjechać za granicę osobie z pani przeszłością „wroga klasowego”?

Two strange masks stare at me from the wall and there is an episode of Pepper and Vanilla on the TV. I suddenly feel as if I’ve been transported to another continent.

I’ve just received this episode of Pepper and Vanilla on CD. All the episodes are being digitised, because no one uses reel-to-reel tape anymore.

It was the world’s longest documentary series.

It ran for about twenty years, had more than 300 episodes, and sometimes attracted a viewing audience of 18 million. This would not be possible today, but we were Poland’s only window to the world back then. The audience realised that we were actually travelling for them – in their place. We used to invite them here, to our home, from where we broadcast the show, and we’d spend our own money to travel on their behalf. Tony used to make good money and later received a handsome pension, and travelling was our way of life. And our joy.

Now that the world is open, everyone wants to be a traveller. What does “traveller” mean to you?

A traveller is someone who does not travel Poland or the world to relax, but to explore it. A traveller does not travel for himself, but to share everything he has seen and explored with others.

The meaning of the word “traveller” is more profound than that of “tourist.” To me, travelling is merely a means to explore and if I could travel virtually, without wasting any time, I’d certainly do it. But I appreciate that some people find chasing the rabbit more important than catching it. I prefer to catch the rabbit.

You’ve been travelling for more than 50 years. How did it all begin? It wasn’t easy for a person labelled a class enemy to

© ANDRZEJ RYBCZYNSKI/PAP, PIOTR WANIOREK/FORUM

ROZMAWIA/INTERVIEWED BY: Danuta

76

074_KA_12_W 4 oczy12345.indd 76

13-11-18 16:26

© ANDRZEJ RYBCZYNSKI/PAP, PIOTR WANIOREK/FORUM

77

074_KA_12_W 4 oczy12345.indd 77

13-11-18 16:26

One on One

Pierwszy raz wyjechałam w 1957 r. do Chin, po czwartym roku studiów na sinologii. Wcześniej wytypowano mnie na dwuletnie studia w tym kraju, ale nie dostałam paszportu. Udało mi się wyjechać po odwilży 1956 r. Ale prawdziwe podróże zaczęły się do piero, kiedy trafiłam do redakcji Kontynentów, gdzie objęłam dział Ameryki Łacińskiej i w 1965 r. zostałam wysłana w podróż stat kiem o „romantycznej” nazwie „ Transportowiec”. Płynęłam nim do Meksyku przez Kubę i miałam na trzy miesiące 180 dol. Wszyscy mi zazdrościli, bo byłam osobą uprzywilejowaną, która mogła zo baczyć tak odległy świat.

Dziś podróżujemy w jego najdalsze krańce, a nie dostrzegamy tego, co mamy za miedzą.

Ja to dostrzegam i pokazuję Polakom Polskę, która jest piękna i war ta poznania. Stąd już cztery tomy mojego subiektywnego prze wodnika Groch i kapusta. Dawniej było Pieprz i wanilia, czyli to co dalekie, egzotyczne, obce, a teraz pokazuję to co nasze, tutejsze.

Moje ukochane Bieszczady to najpiękniejsze góry na świecie. Ale też Biebrzę bardzo lubię, nad Biebrzą lubię latać balonem i fotogra fować ją o każdej porze roku. Teraz jestem zafascynowana Poni dziem, bo jeżdżę do Buska, żeby podreperować kręgosłup, i tam zaczęłam latać na motolotni i poznaję Ponidzie również z góry.

Balon, motolotnia… Jest pani nieustraszona.

Niedawno latałam także na paramotolotni – zaprosiła mnie na taką podniebną podróż redakcja Dzień Dobry TVN. Czułam się bardzo bezpiecznie, bo moim pilotem był mistrz Polski i świata! Lubię fotografować z góry. Natomiast nie przepadam za wyprawami ekstremalnymi.

Ja muszę zobaczyć, pokazać, poznać nie tylko siebie.

Co panią ukształtowało i zahartowało? Czy pół roku więzienia i wyrok dożywocia za działalność w orga nizacji antykomunistycznej?

Miałam trudne dzieciństwo, więc potem wszystko, co zyskiwałam, było dla mnie fantastyczne. Mój ojciec został rozstrzelany przez Niemców, dziadek i wujek zginęli w czasie wojny, było nam ciężko, ale każdemu było wtedy ciężko. Jedliśmy byle co, chodziłam w byle czym. Z moim pierwszym mężem Andrzejem Dzikowskim osiem lat wynajmowa liśmy pokój z używalnością kuchni, potem mieliśmy kawalerkę z ciemną kuchnią, potem dwa pokoje, a potem jak trzy, to już się rozstaliśmy… Ale pozostaliśmy bardzo zaprzyjaźnieni. W Mek-

Nie muszę się sprawdzać na ekstremalnych wyprawach. Ja chcę zobaczyć, poznać i pokazać.

I’m not into extreme expeditions.

I want to see, explore and show things.

go abroad fifty years ago.

My first trip was to China in 1957, I was a fourth year Chinese studies student. I had previously been selected for a two-year course in China, but was refused a passport. I managed to go abroad after the thaw of 1956. But I really started travelling when I started working for Kontynenty magazine, where I was responsible for the Latin America section. In 1965, I was sent on a sea voyage aboard a ship ‘romantically’ named “Transport Worker”. I sailed to Mexico via Cuba and had USD 180 for a three-month trip. Everyone envied me, because I was privileged – someone who could go to such distant parts of the world.

We now travel to the furthermost parts of the world, but overlook things in our own neighbourhood.

I notice them and show Polish people a Poland that is beautiful and well worth exploring. I’ve written four volumes of my subjective guide entitled Peas and Cabbage. My TV show was called Pepper and Vanilla and presented everything that was distant, exotic and foreign. I now focus on what is local and ours.

My beloved Bieszczady are the world’s most beautiful mountains. I also like the Biebrza River, I like flying over Biebrza in a balloon and taking photographs of it, whatever the season. My latest fascination is the Ponidzie region, because I went to Busko Zdrój to get my spine fixed. I started flying a flex-wing trike and exploring the local mountains.

A balloon, a flex-wing trike… You’re definitely not easily scared.

I flew a flex-wing trike recently because the Dzień Dobry TVN morning show asked me to. I felt perfectly safe because I had the Polish and world champion with me. Flying has a utilitarian role for me because I like taking photographs from the air.

I’m not into extreme expeditions. I understand that people get excited about them, but their goals are different from mine. I want to see, explore and show things.

What was it that shaped you and toughened you up? Six months in prison and a life sentence for membership in an anti-communist organisation?

I had a tough childhood and everything I achieved later seemed fantastic to me. My father was put before a firing squad, my grandfather and uncle died during the war... life was hard for us, but then again times were hard for everyone. We ate anything, wore anything. I rented a room with access to the kitchen for eight years my first husband Andrzej Dzikowski. We later bought a maisonette with a kitchen corner, then a one-bedroom flat, and finally a two-bedroom flat and then we separated … But we stayed friends. I met Tony in Mexico and we decided to spend our lives, not just our professional lives, together.

Travelling around the world, you’ve also become an explorer. Is there any greater satisfaction for a traveller?

© VICTOR GREG/FORUM, ARCHIWUM ELŻBIETY DZIKOWSKIEJ

W CZTERY OCZY

78

074_KA_12_W 4 oczy12345.indd 78

13-11-18 16:26

syku poznałam Tony’ego i zdecydowaliśmy, że będziemy wieść razem życie nie tylko zawodowe.

Podczas swoich podró˜y po °wiecie stała si˝ pani równie˜ odkrywc˙. Czy mo˜e byˆ wi˝ksza satysfakcja dla podró˜nika?

W roku 1976 brałam z Tonym udział w wyprawie, której przewodził historyk peruwiański prof. Edmundo Guillén. Ona nas doprowadziła do ostatniej stolicy Inków Vilcabamby. Zwycięzcy, czyli Hiszpanie, mówili, że Peru zostało podbite w 1532 r., kiedy został uwięziony i zginął Atahualpa, ostatni władca Inków, a zwyciężeni, czyli Inkowie, że 40 lat później, kiedy padła ich ostatnia stolica Vilcabamba. Szukano jej w różnych miejscach, Hiram Bingham sądził, że

ELŻBIETA DZIKOWSKA

In 1976, Tony and I took part in an expedition to Peru led by Peruvian historian Prof. Edmundo Guillén, who took us to the last Inca capital of Vilcabamba. The Spanish thought they had conquered Peru in 1532 when they imprisoned and murdered Atahualpa, the last Inca king. The Incas, on the other hand, believed they were defeated 40 years later, after the surrender of their last capital of Vilcabamba. No one knew where to look for it. Hiram Bingham believed it was located in Machu Picchu, which he discovered in 1911. In an Indian archive in Seville, Prof. Guillén found a list of Spanish soldiers which also described the route to the city. He organised an expedition tracing it. We found evidence there that Vilcambamba was the last Inca capital.

Our expedition was commemorated with a plague in the Museo Inka in Cusco. It has my name on it, too.

© VICTOR GREG/FORUM, ARCHIWUM ELŻBIETY DZIKOWSKIEJ

– podróżniczka i dziennikarka. Z wykształcenia jest sinologiem i historykiem sztuki, podczas licznych podróży pracuje także jako filmowiec i fotografik, realizuje programy filmowe i radiowe, jest autorką kilkunastu książek i niezliczonej liczby artykułów zamieszczanych na łamach najpopularniejszych magazynów podróżniczych i artystycznych. Dzięki jej staraniom i darom w 2003 r. powstało Muzeum Podróżników im. Tony’ego Halika, jako oddział Muzeum Okręgowego w Toruniu. Elżbieta Dzikowska jest ambasadorką i darczyńcą muzeum, wciąż wzbogacając jego zbiory o nowe obiekty pozyskane podczas kolejnych podróży po świecie. / Traveller and journalist. A Sinologist and Art Historian by education, a filmmaker and photographer during her journeys, and a creator of television and radio programmes. Dzikowska has written over a dozen books and numerous articles for the most popular travel and art magazines in Poland and abroad. The Tony Halik Travellers Museum, a branch of the District Museum in Toruń, was established in 2003 through her efforts and donations. Elżbieta Dzikowska is the museum’s ambassador and donor. She continues to expand its collection with new items brought from her international voyages.

074_KA_12_W 4 oczy12345.indd 79

13-11-18 16:26

Pasją Elżbiety Dzikowskiej jest fotografowanie małych fragmentów natury, które przeskalowuje do dużychformatów.

Elżbieta Dzikowska is passionate about photographing small bits of nature which she rescales to large-format art prints.

to Machu Picchu, które odkrył w 1911 r. Prof. Guillén znalazł w archiwum indiańskim w Sewilli listy hiszpańskich żołnierzy, które opisywały tę drogę, i zorga nizował wyprawę ich tropem. I znaleźliśmy na miej scu dowody, że to Vilcabamba, ostatnia stolica Inków. Naszą wyprawę uczczono tablicą w Museo Inka w Cuzco. Jest na niej i moje nazwisko.

Stworzyła pani w Toruniu Muzeum Podróżników, jedyne w Polsce i chyba również na świecie…

W 98 proc. powstało z moich prywatnych darów, co raz więcej eksponatów przekazują także moi przyja ciele. Są tam nie tylko moje zdjęcia, ale m.in. ponad 100 czapek z całego świata, bardzo wiele strojów, przywiozłam pięć drewnianych pasów od łowców głów z Nagalandu. Ale przekazałam też przedkolum bijskie przedmioty, które dawno temu zgromadził Tony. A przede wszystkim jest tam największy w Pol sce w moim przekonaniu zbiór biżuterii etnicznej, która mnie fascynuje. Ale interesuję się także sztuką współczesną, mam sporo dzieł wybitnych artystów i one też zostały zapisane po moim długim życiu – a jestem z rodziny długowiecznej – Muzeum Okrę gowemu w Toruniu. Tam urodził się Tony i stąd mój związek z tym miastem.

Wkrótce święta. Spędzi je pani w Bieszczadach?

Tak, bo tam zawsze są słońce i śnieg. A w świat jadę w styczniu – do Argentyny i Chile, do parków naro dowych lodowcowych, żeby zobaczyć tę przepiękną przyrodę. I chcę zatańczyć tango w Buenos Aires! ☐

You founded the Travellers Museum in Toruń, probably the only one of its kind in Poland, possibly in the world .

Ninety-eight percent of the exhibits are my own personal donations and those of my friends. The collection features my photographs plus over a hundred hats from all over the world and many folk costumes. I brought five wooden belts worn by head hunters in Nagaland. I also donated some pre-Columbian that Tony collected. I believe the museum boasts the largest collection of ethnic jewellery in the world, which I find fascinating. I’m also interested in contemporary art and have many works by eminent artists which I will endow after my long life – I come from a long-lived family – to the District Museum in Toruń. Tony was born there and that’s why I feel I have a connection with the city.

Christmas is coming. Will you be spending it in the Bieszc zady Mountains?

Yes, because you can always find sun and snow there. In January, I’m going to Argentina and Chile, to see the beautiful nature in their glacial national parks. And I want to tango in Buenos Aires. ☐

Świat poznaje się poprzez ludzi. Mamy w Polsce wiele ciekawych, pełnych pasji osób.

I discover the world through people. There are many fascinating people in Poland.

© PIOTR WANIOREK/FORUM, ARCHIWUM ELŻBIETY DZIKOWSKIEJ

One on One

© WOJCIECH FRANUS, CORBIS, BEW, M.P.,FORUM

W CZTERY OCZY

80

074_KA_12_W 4 oczy12345.indd 80

13-11-18 16:27

Chris12_K_12.11.indd 1

11/12/13 1:17:06 PM

Taste of Luxury

© CORBIS/FOTOCHANNELS (3), EAST NEWS (2), BEW, M.P.

SMAK LUKSUSU

82

082_KA_12_Smak luxusu12345.indd 82

13-11-18 19:41

Wino z klasą Wine with class

SZAMPAN PRZESTAJE BYĆ WYŁĄCZNIE ATRYBUTEM HUCZNEGO ŚWIĘTOWANIA: ZABAW NOWOROCZNYCH, ŚLUBÓW CZY WYGRANYCH WYŚCIGÓW F1. OSTATNIO CORAZ CZĘŚCIEJ STAJE SIĘ OBIEKTEM BADAŃ DOCIEKLIWYCH NAUKOWCÓW, KTÓRZY DOSZUKUJĄ SIĘ W NIM NIE TYLKO NIEZWYKŁYCH ZJAWISK FIZYCZNYCH. / CHAMPAGNE IS NO LONGER CONFINED TO GRAND CELEBRATIONS, SUCH AS NEW YEAR’S EVE PARTIES, WEDDINGS AND FORMULA 1 VICTORIES. THE BEVERAGE HAS RECENTLY BECOME A RESEARCH TOPIC FOR SCIENTISTS WHO SEE IT AS A SOURCE OF SPECIAL PHYSICAL EFFECTS. TEKST/BY:

Mariusz Janik 83

082_KA_12_Smak luxusu12345.indd 83

13-11-18 19:41

Taste of Luxury

Gerard Liger-Belair nie odbija korków z szampana wieczorami w to warzystwie przyjaciół. Robi to codziennie, w samotności, w odcię tej od świata przestrzeni jego laboratorium usytuowanego na te renie uniwersytetu w Reims. 41-letni naukowiec jednak nie narzeka – jego pracownia zastawiona jest od podłogi po sufit butelkami tego wykwintnego trunku, nierzadko tymi z najwyższej półki. Zaś obserwowanie i testowanie bąbelków najbardziej cha rakterystycznego z win stało się życiową pasją Ligera-Belaira.

Na szczęście nie grozi mu również nałóg. – Niestety, jak już kończę eksperyment, płyn jest ciepły i nie do wypicia. Myślę, że wylewam do kanalizacji więcej szampana niż ktokolwiek inny na tej planecie – wzdycha badacz. No cóż, pozostaje satysfakcja zawodowa. Każda butelka szampana to 10 mln bąbelków, a więc niemalże niewyczerpane źródło naukowych obserwacji i życiowych refleksji. Brzmi śmiesznie? Francuski ekspert jest śmiertelnie poważny. – Dokonaliśmy odkryć zjawisk, które są wyjątkowe wyłącznie dla szampana – zapewnia. Sprawę należy więc potraktować serio.

Gdy k Rate R Wy Rzuca smużkę pły Nu… Częścią tajemnicy wyjątkowości szampana może być proces po wstawania tego trunku. Winogrona muszą pochodzić z Szampanii – regionu położonego na wschód od Paryża. Wyciśnięty z nich sok, wraz z odrobiną drożdży z cukrem, po pierwszej fermentacji ląduje w butelkach przechylonych dnem do góry. I tu właśnie zaczyna się sztuczka, która sprawia, że płyn staje się szampanem: druga, tzw. pienista fermentacja – wskutek której powstają w bu telce pęcherzyki dwutlenku węgla.

Problem jednak w tym, że w tym procesie powstaje też osad, któ ry wytwórca musi jakoś usunąć. Po stuleciach eksperymentów winiarze znaleźli na to sposób. Butelka jest codziennie przekręcana gwałtownym ruchem: niegdyś ręcznie, dziś automatycznie,

Gerard Liger-Belair does not pop champagne corks in the evening in the company of friends. He does so during the day, every day, in solitude, in his secluded laboratory at Reims University.

But the 41-year old researcher does not complain – his lab is stacked from floor to ceiling with bottles of champagne, often top-notch brands. Observing and testing the bubbles of this most distinctive of wines has become his lifelong passion. Fortunately, he is in no danger of becoming an alcoholic. “Unfortunately, once my experiment is finished, the liquid is warm and undrinkable. I think I must have poured more champagne down the sink than anyone on the planet”, he sighs. Well, at least he has his professional satisfaction. Each champagne bottle contains ten million bubbles and proves to be an endless source of scientific experiments and reflections on life. Sound ridiculous?

This French experiment is dead serious. “We have made discoveries that are really exclusive to champagne, things that have not been observed before”, he assures. So the matter has to be taken seriously.

Whe N a c Rate R ejects a th Read of liquid Part of the secret of the unique nature of champagne may lie in the production process. The grapes must come exclusively from Champagne, a region located east of Paris. After the initial fer-

©HUBERT RAGUET/LIGHTMEDIATION. POPRZEDNIE STRONY/PREVIOUS PAGES: HUBERT RAGUET/LIGHTMEDIATION

SMAK LUKSUSU

W laboratorium uniwersytetu w Reims trwają badania nad naturą szampana. Naukowcy dokonali tu już kilku znaczących odkryć.

University of Reims. Laboratory of Oenology and Chemistry. Visualization of the nucleation and of the growth of bubbles of champagne, using a high-speed camera.

84

082_KA_12_Smak luxusu12345.indd 84

13-11-18 19:41

o jedną czwartą obrotu. Dzięki położeniu „do góry nogami” od klejający się osad osiada w szyjce. Pozostaje więc, bagatela, zamrozić butelkę w roztworze solankowym o temperaturze –18 st. C i otworzyć: zbierający się w środku gaz wypchnie osad z butelki.

Ubytek w butelce uzupełnia się wówczas mieszanką starego wina i cukru. W trunku pozostaje jeszcze wystarczająca ilość gazu, żeby na kieliszek przypadało ze dwa miliony bąbelków.

– A oto sekwencja zdjęć pokazujących, jak pęcherzyk wyskakuje na powierzchnię wina – ekscytuje się Liger-Belair. – Bańka eksplo duje, robiąc niewielki krater na powierzchni trunku. Krater zamyka się i wyrzuca smużkę płynu, która rozpada się na kropelki mogące wyskoczyć na 10 cm w górę – podkreśla. Co bardziej wrażliwi mi łośnicy szampana odczuwają je jako delikatną mgiełkę nad kielisz kiem, ci mniej wrażliwi odbierają te molekuły jako charaktery styczny zapach. A już pierwszy łyk trunku jasno pokazuje, czy mamy do czynienia z dziełem wprawnego wytwórcy, czy też ja kąś nieudaną imitacją: szampan o znacząco mniejszej ilości bąbel ków (oraz o znacząco większej) jest zwyczajnie niesmaczny.

Liger-Belair nie ogranicza się do zdjęć robionych z prędkością 5 tys. klatek na sekundę. Swego czasu opuścił laboratorium, by przyjrzeć się trunkowi za pomocą spektrometru wysokiej roz dzielczości. – Efekt musujący to zasługa tysięcy aktywnych mole kuł, z których setki są aromatyczne – konkluduje wyniki badań.

Naukowiec odkrył też, dlaczego strumienie pęcherzyków po wstają akurat w konkretnych miejscach przy ścianach kieliszka. To zasługa mikroskopijnych włókienek pozostawionych przez ręcz nik, którym wycieramy kieliszki, albo naniesionych na szkło, gdy kieliszek z pozoru bezczynnie stoi w kredensie. Pozwalają one cząsteczkom gazu zbierać się i formować pęcherzyk.

Dołeczek sprzyja bąbelkom Dla branży restauratorskiej to przełomowe odkrycie. Bowiem im mniej bąbelków, tym mniej zadowolony klient. Konkluzja: kielisz ków do szampana nie należy myć w automatycznych zmywar -

mentation, the juice, along with a tiny admixture of yeast and sugar, is sealed in bottles stored upside down. This is when the trick that transforms the liquid into champagne begins. The second fermentation, also known as the “prise de mousse”, triggers the formation of carbon dioxide bubbles in the bottle.

The problem is that another by-product of the process is a sediment that has to be removed somehow. After centuries of experimenting, winemakers eventually found a way to do it. The bottle is rotated daily with a brisk move – once manually, now automatically, by a quarter of a turn. Thanks to the “upside down” position of the bottle, the deposit slides into the neck.

The bottle is later frozen at -18˚C in a brine solution and opened and the gas accumulated in the bottle ejects the sediment.

The loss is made good with a mixture of old wine and sugar.

The liquid still contains enough gas to release two million bubbles per glass. “This is a sequence of photos showing a bubble popping up to the surface of the wine”, says Liger-Belair.

“The bubble explodes forming a miniscule crater on the surface.

The crater closes up and then ejects a thread of liquid, which breaks up into droplets that can fly up to 10 centimetres.”

The more sensitive champagne enthusiasts notice a fine mist hovering above the glass, while the less observant experience these fine molecules as a distinctive aroma. The very first sip reveals whether you are dealing with the work of an expert or a cheap imitation – champagne with too few (or too many) bubbles simply tastes bad.

Liger-Belair does not limit himself to high-speed photos (5,000 frames per second). He once took a few bottles of champagne to Germany to test it with a high resolution spectrometer. “The effervescent effect is a result of thousands of active molecules, including hundreds of aromatic ones”, he says. The French scientist has also discovered why strings of bubbles are formed in specific places, close to the walls of the glass. This effect is triggered by microscopic fibres left by the kitchen towels used to

85

082_KA_12_Smak luxusu12345.indd 85

13-11-18 17:00

SMAK LUKSUSU

Taste of Luxury

Już pierwszy łyk trunku pokazuje, czy to dzieło wprawnego wytwórcy.

The very first sip reveals whether you are dealing with the work of an expert. kach, te nie zostawiają bowiem wielu włókienek na ściankach.

Ostatecznie można też kupić specjalistyczne naczynia na trunek – część wytwórców produkuje bowiem kieliszki z laserowymi na cięciami w ściankach, dzięki którym tworzą się spektakularne for my zbudowane z pęcherzyków.

Kilka miesięcy temu zespół z Reims ostatecznie rozstrzygnął cią gnącą się od lat dyskusję o tym, czy szampana należy pić z wyso kich i wąskich kieliszków, czy z naczyń spłaszczonych i płytkich.

Werdykt badaczy nie pozostawia wątpliwości: w tym drugim przy padku szampan „rozgazowuje się” trzykrotnie szybciej. Liger-Belair nie poprzestał na tym odkryciu. W październiku media doniosły o kolejnych wynikach badań jego zespołu: niewielkie zagłębienia w dnie kieliszka – najlepiej gdzieś od 50 do 80 dołeczków – spra wiają, że powstaje jeszcze więcej bąbelków, co znowuż poprawia zmysłowy odbiór trunku. Tyle że intensywniejszy efekt musujący oznacza również szybsze ulotnienie się gazu, a więc „perforowa ne” w ten sposób kieliszki należałoby polecić przede wszystkim konsumentom, którzy opróżniają kieliszek w kilka łyków. ☐

polish the glass or by airborne particles which settle on stemware stored in cupboards. These help gas particles gather and form bubbles.

Flaws breed bubbles The average consumer might shrug off this breakthrough discovery, but it marks a quantum leap for the catering industry. As we all know, the fewer the bubbles, the less satisfied the customer. The moral to the story is that champagne glasses should never be washed in a dishwasher that does not leave lots of fibres on their sides. As a last resort, you can always buy specialist champagne stemware – some manufacturers use lasers to etch a tiny crown of spots on the sides of the glass. This creates flaws so that bubbles form and rise in a pretty ring.This is serious. A few months ago, the Reims team finally resolved a century-long dispute about how to drink champagne – from long and narrow flutes or shallow and broad-rimmed glasses.

The scientific verdict leaves no room for doubt – the coupe loses bubbles three times as fast. Drinking out of a plastic cup, i.e. student style, also make the drink go flat. But Liger-Belair did not stop there. The media announced his team’s latest findings in October – tiny dimples on the bottom of the glass, preferably 50-80 of them, contribute to the formation of more bubbles.

This improves our sensory drinking experience. On the other hand, more effervescence means that the gas escapes faster, so glasses “perforated” this way are mainly recommended to those who tend to down their glasses in a few gulps. ☐

s zampan należy podawać schłodzony do poziomu 6–8 st. C. Champahne should be served chilled to 6-8˚C.

© SIME/FREE, ALAMY/BEW (2)

a by szampan był szampanem, winogrona muszą pochodzić z s zampanii.

Champagne is true champagne when made from grapes from Champagne.

86

082_KA_12_Smak luxusu12345.indd 86

13-11-18 17:01

Eaglestone zajmuje si˜ po°rednictwem i kupnem spółek w trudnej sytuacji ÿ nansowej. Pomagamy znale˙ˆ inwestora, który przejmujˇc Pa˘stwa spółk˜ jest w stanie jˇ postawiˆ na nogi dzi˜ki inwestycjom ÿ nansowym, bˇd˙ sami przejmujemy Pa˘stwa spółk˜.

Je˜li maj°tek spółki nie wystarcza na ogłoszenie upadło˜ci czy wdro˝enie post˙powania naprawczego, je˜li ˜cigaj° Ci˙ wierzyciele, je˜li chcesz uchroniˆ swój maj°tek-zadzwoˇ do nas. Zmienimy notarialnie zarz°d i siedzib˙, kupimy udziały, przejmiemy zobowi°zania, udzielimy absolutorium poprzedniemu zarz°dowi. Wytłumaczymy wszystkie obowi°zuj°ce przepisy, na podstawie których działamy.

Wykonujemy swoje usługi na terenie całego kraju.

Dzi˙ki naszej ÿ rmie jeste˜cie Paˇstwo w stanie wybrn°ˆ z problemu jakim jest zadłu˝ona spółka. Nie straszne nam zadłu˝enia wobec banków, urz˙dów skarbowych, ZUS, ÿ rm leasingowych, kontrahentów, z post˙powaniem komorniczym, etc.

Działamy szybko i skutecznie, dokonujemy zmian w KRS w ci°gu 24h od podpisania umowy przej˙cia.

Kupno zadłu˝onych spółek: Przejmujemy odpowiedzialno˜ˆ prawn° za spółk˙. Jeste˜my gotowi do transferu akcji (odwołaniu zarz°du i powołaniu nowego zarz°du) w przeci°gu 24 godzin od otrzymania dokumentów ÿ nansowych spółki. Zmienimy notarialnie zarz°d i siedzib˙, kupimy udziały, przejmiemy zobowi°zania, udzielimy absolutorium poprzedniemu zarz°dowi jak równie˝ mo˝emy przej°ˆ spółk˙ na zasadach sukcesji uniwersalnej. A ponadto:

Eglestone do K_1113.indd 1

Restrukturyzacja ÿ rm zagro˝onych upadło˜ci°: Pomo˝emy Paˇstwu zrestrukturyzowaˆ ÿ rm˙, aby bez ˝adnych przeszkód i zgodnie z prawem, móc j° od Paˇstwa przej°ˆ, razem ze wszelkimi zadłu˝eniami. Nasi prawnicy i eksperci s° w stanie sprostaˆ nawet najbardziej zawiłym problemom zwi°zanym ze spółkami okre˜lonymi w Kodeksie Spółek Handlowych.

Prowadzenie post˙powania upadło˜ciowego i naprawczego: Pomo˝emy Paˇstwu w przeprowadzeniu sprawnego post˙powania upadło˜ciowego, wdra˝aj°c nowe procedury, pozwalaj°ce na uzyskanie kapitału, niezb˙dnego do zaspokojenia wierzyciel.

Dane kontaktowe: Eaglestone by Rachberg Ltd biuro@eaglestone.pl telefon: +48 (22) 100 61 76

10/16/13 11:40 AM

SMAK LUKSUSU

Taste of Luxury

Szampański savoir-vivre Champagne savoir-vivre

KONESERZY SZAMPANA STWORZYLI WŁASNĄ ETYKIETĘ POSTĘPOWANIA Z TYM TRUNKIEM. DALECE ODBIEGA ONA OD WYOBRAŻEŃ ZWIĄZANYCH Z SYLWESTROWYMI ZABAWAMI. / CHAMPAGNE CONNOISSEURS HAVE CREATED THEIR OWN ETIQUETTE FOR HANDLING THIS DRINK. THIS IS A FAR CRY FROM WHAT YOU MIGHT IMAGINE NEW YEAR’S EVE PARTIES TO BE. Mariusz Janik

Kluczowe pytanie brzmi nie tyle „jak pić szampana”, ale raczej „jak go otworzyć”, bowiem „szampańską” zabawę w powszechnym mniemaniu czyni właśnie huk strzelającego korka i ślad po nim na suficie. Nic bardziej mylnego. Na salonach szampana otwiera się dyskretnie, unikając zarówno głośnego strzału, jak i potoku piany, który wydobyłby się ze wstrząśniętej butelki.

Szampan należy podawać schłodzony do poziomu 6–8 st. C, starsze roczniki mogą być o kilka stopni cieplejsze. Lewą ręką ujmujemy korek, prawą – butelkę. Robiąc podejście do usunięcia korka, kręcimy butelką – a nie korkiem. Im bardziej korek wystaje, tym wolniej kręcimy butelką, uważając, by trunek nie został zanadto wstrząśnięty. Jeżeli podejrzewamy, że tak się stało, trzymamy korek przez serwetkę, tak by w niej uwiązł po „wyjściu” z butelki.

Jak dowiedli naukowcy, kieliszki płaskie i szerokie są już passé. Nie trzymają aromatu ani bąbelków. Pozostają więc te wysokie i wąskie, o laserowych nacięciach na ich ściankach bądź wgłębieniach w dnie nie wspominając. Ani jednych, ani drugich gołym okiem nie dostrzeżemy, należy się więc skupić na rzeczach, na które mamy wpływ: a więc przede wszystkim zmianie kieliszków na nowe, w przypadku gdy zmieniamy gatunek pitego szampana.

I na tym, żeby nie okazywać hoj-

ności, lejąc trunek po sam brzeg. Elegancja wymaga nalewania do połowy kieliszka, maksymalnie dwóch trzecich.

Toasty, sprawa oczywista, wznieść i wypić.

Ale inna sprawa, gdy szampan towarzyszy nam przy posiłku. Tu obowiązuje rygorystyczny podział. Szampany surowe (brut) bez rocznika i blanc de blancs pije się jako aperitif oraz dodatek do dania wstępnego, np. sałatki. Bywa, że towarzyszą one też daniom rybnym. Brut biały i różowy, posiadające rocznik, są z kolei spożywane przy głównych daniach mięsnych oraz przy degustacji serów. Młodsze roczniki poprzedzają wówczas starsze. Do deserów podaje się szampany wytrawny i półwytrawny (sec i demi-sec). ☐ The key question is not “how to drink champagne” but rather “how to open it.”

There is a common misconception that the prerequisite to “champagne fun” is the sound of the cork popping with a bang and the stain it leaves on the ceiling. You couldn’t be more wrong. In sophisticated circles, champagne is opened discreetly to avoid the loud popping noise and prevent a stream of bubbles gushing out of the shaken bottle.

Champagne should be served chilled to 6-8 degrees Celsius, while older vintages may be a bit warmer. You should take the cork in your left hand and hold the bottle

with your right. Contrary to common belief, the cork is removed by turning the bottle instead of pulling the cork. The more the cork comes out, the slower the bottle has to be turned so as not to shake it too much.

If you think it has been shaken, hold the cork with a paper towel to keep it in place after removal.

It has been scientifically proven that shallow and broad-bowled coupes cannot hold either the aroma or the bubbles.

Champagne should be relished from longstemmed narrow flutes with laser incisions on the sides and dimples in the bottom.

Also your stemware should be replaced whenever you change the type of champagne you drink. And you should never fill a glass to the brim. Good manners dictate that glasses should be half, or at most two thirds, filled.

Toasts are obvious – you simply raise them and drink them. But having champagne over a meal is another story. This ritual is subject to restrictive rules. Crude (brut) style champagne without a vintage year on the label and Blanc de Blancs are drunk as an aperitif or an accompaniment to starters, such as salads. On the other hand, white and rose brut with a specified vintage year are served with main meat courses and cheese platters. Younger vintage years precede older ones. Desserts are served with dry and semi-dry champagne.

© SHUT TERSTOCK

TEKST/BY:

88

082_KA_12_Smak luxusu12345.indd 88

13-11-18 17:01

Scandia_Glam_1213_1-1.indd 1

11/7/13 11:59 AM

SMAK LUKSUSU

Taste of Luxury

Najbardziej wyjątkowe szampany świata The world's most exceptional champagnes

Heidsieck 1907

– Ładunek kilkuset butelek liczącego sobie już trzysta lat trunku miał być prezentem dla carskiej rodziny. Wytworzony we francuskiej winnicy Heidsieck szampan wyruszył w drogę w 1916 r. i zdążył pokonać większość trasy, gdy jego podróż na stoły Carskiego Sioła przerwała niemiecka torpeda. Wrak okrętu odnaleźli pod koniec lat 90. nurkowie. Wydobyte dwieście butelek trunku zostało sprzedane na aukcji w moskiewskim hotelu Ritz-Carlton.

Cena 275 tys. dol. za butelkę uczyniła to wyjątkowe cargo najdroższym szampanem na świecie. / This load of a few hundred bottles filled with over three hundred years old fizz was meant to be a gift for the imperial Russian family.

Manufactured at a French vineyard, the champagne began its voyage in 1916 and was about to reach its

destination in Tsarskoye Selo when a German torpedo crossed its path. The wreck of the ship was discovered by divers in the late 1990s. Two hundred bottles were sold at auction at the Ritz-Carlton in Moscow. The price of USD 275,000 per bottle makes this unusual cargo the world’s most expensive champagne.

Krug Clos D’Ambonnay – Szampan ten kosztuje

setną część tego co Heidsieck, ale jest absolutnym królem rankingów winiarskich ostatnich lat. Od 1843 r. powstaje w Ambonnay w Szampanii z winogron pinot noir. Na rynku jest jednak rzadkością: zbiory owoców zdatnych do stworzenia trunku najwyższej jakości odbywają się raz na dekadę, więc do sprzedaży trafiło dotąd jedynie około 2,5 tys. butelek. Cena oscyluje w granicach 2,2–2,5 tys. euro. / This champagne is a hundred

times cheaper than Heidsieck and has been topping the wine charts for several years. It has been manufactured in the small commune of Ambonnay since 1843. This is extremely hard beverage to find on the market. The Pinot Noir grapes used to make it are only harvested once a decade and only 2,500-odd bottles have been sold to date. Prices range from EUR 2,200 to 2,500.

Pernod-Ricard Perrier-Jouët – Prawdziwy rynkowy

rarytas. Jak twierdzą wtajemniczeni, wyprodukowano jedynie 100 zestawów tego szampana, z których każdy zawiera tuzin butelek. Nie jest dystrybuowany poza Francją, więc żeby na niego natrafić, trzeba pojechać nad Sekwanę. Gdyby nie Heidsieck, mógłby uchodzić za najdroższy szampan świata: trzeba na niego wysupłać aż 50 tys. dol. / A true market rarity. Experts say that only 100 cases containing a dozen bottles of this unique champagne were ever produced and it is not distributed outside France.

This is the world’s most expensive champagne after Heidsieck – a bottle will set you back USD 50,000.

wspomnianego wyżej trunku. Ale na swój sposób równie wyjątkowy: butelka została „ozdobiona” japońskimi ukwiałami, co ma sygnalizować charakterystyczny, nieco „roślinny” aromat i owocowe nuty w smaku. Szampan ten powstaje z winogron grand cru chardonnay doprawionych szczyptą pinot noir. Na butelkę należy odłożyć około 270 dol. / A slightly more economical version of the above, but no less unique. All bottles are decorated with a Japanese floral motif, which hint at its special, slightly floral aromas and fruity notes. This champagne is made from Grand Cru Chardonnay and a few Pinot Noir grapes. A bottle costs approx. USD 270.

©ALAMY/BEW

Perrier Jouët, 2004 Belle Epoque Rose – Nieco uboższy krewny

90

082_KA_12_Smak luxusu12345.indd 90

13-11-18 18:54

Champagne Armand de Brignac, Ace of Spades Rose – Ten powstający

z winogron pinot noir trunek zawdzięcza swoją nazwę łopacie uwiecznionej na etykiecie, ale popularność – a i owszem, muzykowi. Bowiem to Jay-Z błysnął nim w jednym ze swoich wideoklipów, co wzbudziło zainteresowanie tych lepiej sytuowanych fanów rapera.

Z trzech wersji trunku w rozmaitych kolorach to właśnie różowy Armand de Brignac budzi największe pożądanie koneserów. Można go kupić już za niecałe pół tysiąca dolarów. / The name might sound like the title of a Motorhead song, but do not let that fool you. This champagne is made from Pinot Noir grapes and takes its name from the spade featured on the label. It owes its massive popularity to a musician. Jay-Z flaunted the champagne in one of his videos and instantly made it a hit among his more affluent fans. There are three versions available in three different colours, but it is the pink that is most sought-after by connoisseurs. A bottle could be yours for just under USD 500.

Dom Pérignon 1995 White Gold Jeroboam – Dom Pérignon,

mnich żyjący na przełomie XVII i XVIII w., bywa przez niektórych uważany za wynalazcę unikalnego procesu podwójnej fermentacji szampana. Inni twierdzą, że jego zasługą są wyłącznie proporcje używane przy mieszaniu win. To, że Pérignon był mistrzem formy – treść to inna sprawa – może świadczyć właśnie ta seria trunków z jego winnicy. Cenę, sięgającą 40 tys. dol., podbija fakt, że

3-litrową butelkę wykonano z białego złota. / Dom Perignon, a monk who lived at the turn of the 18th century, is believed by many to be the mastermind of the special double fermentation process used to make champagne.

Others argue that he only had fine-tuned proportions of mixed wines. The fact that Perignon was the master of the form – the content is another story – is evidenced by this series of Dom Perignon champagnes. The asking price of USD 40,000 includes a 3-litre bottle made of white gold.

Taittinger, 2005 Comtes de Champagne Rose – Gdy na

początku XIII w. Teobald I z Nawarry przywiózł do Francji pierwsze szczepy winogron chardonnay, nie przypuszczał zapewne, że jego podobizna wyląduje na etykietkach tysięcy butelek z trunkiem. Tymczasem to właśnie tych kilka gałązek winorośli, a nie rycerskie przewagi na polach bitewnych średniowiecznych krucjat unieśmiertelniły władcę z Nawarry. Teobald wciąż jest wysoko ceniony przez specjalistów: 200 dol. za butelkę. / When Theobald I of Navarre introduced Chardonnay grapes to France in the early 13th century, he could not have even suspected that his image would one day adorn thousands of champagne labels. It was these modest vine saplings, and not the courage he demonstrated during the crusades, that immortalised Theobald. This champagne is highly valued by the cognoscenti – at USD 200 per bottle.

Charles Heidsieck, 1995 Blanc des Millenaires – Też Heidsieck, ale nie ten.

Awanturnik znany jako Champagne Charlie w XIX w., w czasie wojny domowej w USA, kręcił się – nie wiadomo, w jakich celach – po kraju, a nawet wylądował przejściowo w areszcie wojsk Unii. Potem osiedlił się w Kolorado. Został po nim brand znany każdemu koneserowi napojów z bąbelkami. Blanc des Millenaires powstaje z winogron chardonnay, dojrzewa przez 15 lat i smakuje delikatną cytryną, wanilią i karmelem. Butelka kosztuje, bagatela, 185 dol. / Another Heidsieck, but a different one. “Champagne Charlie” was a 19th century adventurer who travelled around the country for whatever reason during the American Civil War and was even imprisoned by Union troops. He later settled in Colorado and founded the champagne house that bears his name.

Blanc des Millenaires is made from Chardonnay grapes, takes 15 years to mature, and has mild lemon, vanilla and caramel notes. Each bottle comes with a hefty price tag of USD 185.

Moët & Chandon, Dom Pérignon 2003 – Jeszcze jeden produkt kojarzony ze

słynnym mnichem, tym razem na – prawie – każdą kieszeń. Szampan uważany za pierwsze prestiżowe cuvée, czyli mieszankę różnych win, na świecie. Rocznik 2003 wyróżnia się nutą cytrynową i pomarańczową, a kosztuje „zaledwie” 160 dol. / Another product associated with the legendary monk, but one which almost anyone can afford.

This champagne is believed to be the world’s first prestigious cuvée, or blended wine. The 2003 vintage year has lemon and orange notes and is a genuine “steal” at USD 160 per bottle.

©ALAMY/BEW

REKLAMA

91

082_KA_12_Smak luxusu12345.indd 91

13-11-18 18:54

KULTURA

Culture

TEKSTY/BY:

Ola Salwa

Powrót Hobbita

KINO / MOVIES

Return of the Hobbit

Drugi odcinek wyprawy Bilbo Bagginsa (Martin Freeman), któremu towarzyszy kompania krasnoludów oraz czarodziej Gandalf (Ian McKellen). Tym razem będzie dużo niebezpieczniej, bo drużynę czeka konfrontacja ze smokiem Smaugiem, pilnie strzegącym ukradzionego złota. Po drodze spotkają też naszych dobrych znajomych: elfy. / This is the second instalment about the journey of Bilbo Baggins (Martin Freeman), who travels in the company of dwarves and the wizard Gandalf (Ian McKellen). This time, things get dangerous as the team confronts the dragon, Smaug, that guards the stolen gold. En route to the dragon’s den, they come across our good friends the elves.

Hobbit: Pustkowie Smauga, re˜. Peter Jackson, premiera 27 grudnia / Hobbit: The Desolation of Smaug, dir.

Peter Jackson, opens 27 December

Życie to bal

Life is a party

Piękne kobiety, luksusowe wnętrza i przyjęcia są stałym elementem życia Jepa Gambardelli, bo odkąd odniósł sukces literacki, należy do towarzyskiej elity Rzymu. Zbliżające się urodziny dziennikarza wytrącają go z tego rytmu. Bo nic nie trwa wiecznie, poza miastem Rzym. / Women, lush interiors and parties are a stable of Jep Gambardelli’s life. It’s been like this for decades – Jep has been a member of the Roman glitterati ever since he achieved his literary success.

His approaching birthday upsets his daily rhythm. That’s because nothing lasts forever, except perhaps the Eternal City.

WYDARZENIE / EVENT

Wielkie pi˜kno, re˜. Paolo Sorrentino, premiera 7 grudnia / The Great Beauty, dir. Paolo Sorrentino, opens 7 December

Man according to Wajda W boksie wydanym przez Kino Polska znajdziemy trzy odnowione cyfrowo filmy: Człowieka z marmuru, Człowieka z żelaza i Bez znieczulenia . To ważne tytuły nie tylko w historii kina, ale także dla zrozumienia współczesnej polskiej mentalności. / This box set from Kino Polska features three digitally remastered movies: Man of Marble, Man of Iron and Without Anaesthesia. These are watersheds, not only in the history of cinema, but also in understanding the Polish mindset.

M UZ Y K A

/ MUSIC

Zako-święta Zako-Christmas

Jak najlepiej wprawić się w bożonarodzeniowy nastrój? Słuchając kolęd przepuszczonych przez podhalańską tradycję i rockowy temperament zespołu Zakopower. Gdy tradycja spotyka się z nowoczesnością, moc się rodzi, nie truchleje! / How best to get into the swing of Christmas? Try these carols from Zakopower – the band gives Podhale traditions a full-on rock treatment. Silent Night it ain’t.

Zakopower – kol°dowo, koncerty od 17 grudnia w Chorzowie, Krakowie, Wrocławiu / Zakopower – kolędowo, concerts from 17 December in Chorzów, Kraków, Wrocław

© M.P.

Człowiek wg Wajdy

Andrzej Wajda – Kolekcja, wydawnictwo Kino Polska / Andrzej Wajda – The Collection, Kino Polska

92

092_KA_12_KulturaNEW12345.indd 92

13-11-18 19:09

TEKSTY/BY:

Jenny’s making a comeback Na tę płytę czekaliśmy 15 lat. Edyta Bartosiewicz, jedna z najciekawszych polskich wokalistek, znów uwodzi. Po swojemu, bo na płycie Renovatio nie znajdziemy muzycznych rewolucji, tylko przemyślane spokojne kompozycje, które wspaniale eksponują głos Bartosiewicz. / We’ve been waiting 15 years for this album. Edyta Bartosiewicz, one Poland’s most intriguing singers, is back and she is at her mesmerising and inimitable best. Renovatio eschews experimentation in favour of quiet, finely honed pieces where Bartosiewicz’s magnificent voice is used to best effect.

Edyta Bartosiewicz Renovatio, Parlophone Music Polska

Tata pisze Dad is writing

Dziennikarz naukowy Wojciech Mikołuszko (pisze także do Kalejdoskopu!) odpowiedział już na wszystkie pytania ciekawskich w tomach Tato, a dlaczego? i Tato, a po co? Teraz opowiada o przygodach dzieci, które zmniejszyły się do rozmiaru mrówki. / Scientific writer Wojciech Mikołuszko (a contributor to Kaleidoscope) has already answered every possible inquisitive question in his books Tato, a dlaczego? and Tato, a po co?

His latest novel tells the story of children who have been shrunk to the size of an ant.

Nobel z opowiadania

KSIĄŻKI / BOOKS

A Nobel Prize in story-telling Tegoroczna laureatka najważniejszej nagrody literackiej, Alice Munro, celuje w krótkiej formie.

14 opowiadań zebranych w tym tomie łączy tylko miejsce akcji (okolice jeziora Huron w USA) – każdy nanizany tu koralik to inna historia ludzkiego losu. / Alice Munro, this year’s winner of the Nobel Prize for literature, is a master of short forms. The 14 stories in this collection are all set around Lake Huron in the US. Every bead on Munro’s narrative string tells a different story about human life.

Alice Munro Drogie życie, Wydawnictwo Literackie/Alice Munro Dear Life, Vintage

Śpiewające dziewczyny

Wojciech Mikołuszko Dzieci doktora Motyla, Multico

SZ T U K A

/ AR T

MUZYKA / MUSIC

Singing gals

Nowa przeszłość The new past

Wspaniałe dzieła sztuki średniowiecznej należące do zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie czeka przedświąteczna niespodzianka – otrzymają nową, atrakcyjną oprawę.

Prawdę mówiąc, jest to prezent dla zwiedzających, dostępny od połowy grudnia. / The magnificent medieval pieces from the collection of the National Museum in Warsaw are about to receive an unexpected gift before Christmas – they are going to be exhibited in new, more attractive surroundings. To be honest, this is more a gift for visitors to the museum.

Galeria Sztuki Średniowiecznej, Muzeum Narodowe w Warszawie, czynna od 13 grudnia / Medieval Art Gallery, the National Museum in Warsaw, starts on 13 December

Historia jednego z najpopularniejszych zespołów muzycznych w historii PRL, którego nazwa pochodzi od pisma dla dziewczyn – Filipinka. Książka nie jest zbiorem suchych faktów, lecz fascynującą podróżą w przeszłość, także osobistą – autor jest synem jednej z Filipinek, Iwony Racz. / The story of one of the most popular bands in the history of Communist Poland.

Filipinki took their name from a girl magazine. The book is not so much a collection of dry facts as a fascinating journey into the past. There is a personal note here too – the author is the son of band member, Iwona Racz.

Marcin Szczygielski Filipinki – to my, Agora

© WOJCIECH FRANUS, CORBIS, BEW, M.P.,FORUM

KULTURA

Culture

Powrót Jenny

Ola Salwa

94

092_KA_12_KulturaNEW12345.indd 94

13-11-18 19:49

s

1 2

3 1. Bijoux Heart, naszyjnik, ok. 4200 zł / Bijoux Heart, necklace, EUR 1,000 2. Vivian Gray, kosmetyki do pielęgnacji ciała, 19,90 do 39,90 zł, w perfumeriach Douglas / Vivian Gray, body care cosmetics, from EUR 5 to EUR 10 at Douglas stores 3. Mason by Michelle Mason, suknia, ok. 4060 zł / Mason by Michelle Mason, gown, EUR 968 4. Mario Testino for MATE, pierścionek, ok. 1660 zł / Mario Testino for MATE, ring, EUR 395 5. Dolce & Gabbana, torebka, ok. 4800 zł / Dolce & Gabbana, clutch, EUR 995 6. Oscar de la Renta, klipsy, ok. 1670 zł / Oscar de la Renta, clip earrings, EUR 398 7. Dolce & Gabbana, szpilki, ok. 4180 zł / Dolce & Gabbana, stilettos, EUR 995 8. Grace Cole, zestaw kosmetyków do pielęgnacji ciała, w perfumeriach Douglas / Grace Cole, a set of body care products, available at Douglas stores 9. Solange Azagury-Partridge, pierścionek, ok. 6000 zł / Solange Azagury-Partridge, ring, EUR 1,433

7

8

6

9

© M.P.

Your Style

5

TWÓJ STYL

i st m a Mer r y Chr

4

96

096_KA_12_Twojstyl12345.indd 96

13-11-18 19:27

Ekspert Kliniki La Perla radzi

Ekspress do piękna Beauty express PRAGNIESZ POCZUĆ SIĘ GWIAZDĄ KARNAWAŁU? JUŻ TERAZ POMYŚL KALINA BEN SIRA założycielka i prezes O ZABIEGACH PRZYWRACAJĄCYCH Kliniki La Perla SKÓRZE MŁODY WYGLĄD. WYSTARCZY /CEO of Klinika La Perla KILKUNASTOMINUTOWA WIZYTA W GABINECIE MEDYCYNY ESTETYCZNEJ, BY TWARZ ODZYSKAŁA BLASK. / DO YOU WANT TO FEEL LIKE A STAR DURING THE CARNIVAL? IT’S TIME TO THINK ABOUT TREATMENTS THAT WILL RESTORE YOUTHFUL APPEARANCE. A VISIT TO THE AESTHETIC MEDICINE CLINIC LASTING SLIGHTLY MORE THAN TEN MINUTES IS ENOUGH TO MAKE YOUR COMPLEXION GLOWING AGAIN.

SZYBKI LIFTING Thermolifting Zaffiro to doskonała, bezbolesna alternatywa dla skalpela. W czasie zabiegu na skórze odczuwa się jedynie przyjemne ciepło spowodowane emisją światła podczerwonego.

Zaffiro działa na głębokie warstwy skóry właściwej, przywracając włóknom kolagenowym pierwotną długość i stymulując produkcję nowych. Tuż po zabiegu skóra jest rozświetlona, lepiej napięta, zmarszczki są wypełnione, a kości policzkowe bardziej podkreślone.

KROK KU PERFEKCJI

QUICK LIFT ThermoLifting Zaffiro is an excellent painless alternative to surgery. While the treatment lasts, you will only experience pleasant warmth produced by the emission of infrared light.

Zaffiro targets deep layers of the dermis to restore the original length of collagen fibres and stimulate production of new ones.

After the treatment the complexion is lightened, firmer, lines are filled and cheekbones enhanced.

Urządzenie Zaffiro jest certyfikowane i gwarantuje efekty liftingu skóry, zarówno twarzy, jak i ciała. / Zaffiro device is certified and guarantees lifting of the facial and body skin.

Perfectha to linia wypełniaczy kwasu hialuronowego dostosowanych do różnych potrzeb skóry. Do wyboru mamy: Perfectha Complement do głębokiej mezoterapii, Perfectha Lines niwelujący drobne zmarszczki i nawilżający skórę, Perfectha Derm do korekty konturów twarzy i wypełnienia ust, Perfectha Deep redukujący głębokie zmarszczki i Perfectha SubSkin modelujący kości policzkowe i wypełniający ubytki skórne.

A STEP TOWARDS PERFECTION Perfectha is a line of hyaluronic acid fillers adapted to various needs of the skin. The range includes Perfectha Complement for deep mesotherapy, Perfectha Lines to erase fine lines and hydrate the skin, Perfectha Derm to correct facial contours and create fuller lips, Perfectha Deep to reduce deep wrinkles and Perfectha SubSkin to model cheekbones and compensate for skin deficits.

KOKTAJL MŁODOŚCI Zabiegi rewitalizujące ekspresowo przywracają blask. Koktajl do mezoterapii CytoCare 523 intensywnie nawadnia i odżywia skórę. Jego wyjątkowa skuteczność tkwi w odpowiednio dobranym stężeniu kwasu hialuronowego oraz unikatowej kompozycji 55 aktywnych składników, takich jak: witaminy, sole nieorganiczne i aminokwasy.

YOUTH COCKTAIL Revitalising treatments make your skin glow in an instant. Cytocare 523 mesotherapy cocktail deeply hydrates and nourishes the skin. It owes its unique efficacy to spot-on concentration of hyaluronic acid and a unique blend of 55 active ingredients, including vitamins, inorganic minerals and amino acids.

PROMOCJA

CytoCare – ekskluzywna gama koktajli CytoCare do rewitalizacji francuskiego laboratorium RevitaCare. / Cyto Care - Exclusive range of CytoCare revitalising cocktails

by French laboratory RevitaCare.

Ekskluzywna gama wypełniaczy kwasu hialuronowego francuskiego Laboratorium Obvieline. / An exclusive range of Perfectha hyaluronic acid fillers from the French Laboratoire ObvieLine

PROBLEM (Z) GŁOWY Każda z nas marzy o mocnych, lśniących włosach. Preparat HairCare zawiera składniki ożywiające, odżywiające i stymulujące, które poprawiają strukturę włosów, regulują wydzielanie sebum, stymulują ich wzrost i zapobiegają wypadaniu.

LUSTROUS HAIR We all dream of thick shiny hair. HairCare formula contains reviving, nourishing, and stimulating agents to improve hair structure, regulate sebum production, stimulate hair growth and prevent hair loss.

KLINIKA LA PERLA: ❶ 12 lat doświadczenia ❷ 6 klinik w Polsce ❸ Pełna oferta usług medycyny estetycznej, chirurgii plastycznej, kosmetologii, ginekologii estetycznej oraz spa ❹ Najnowsze technologie odchudzające (Body Jet – liposukcja wodna, Liposonix – nieinwazyjna redukcja komórek tłuszczowych), odmładzające (Ulthera – lifting bez skalpela, Thermage – lifting twarzy i ciała, mezoterapia) ❺ NOWOŚĆ – ANTI-AGING (terapia hormonalna) www.la-perla.pl, infolinia +48 22 353 55 53

LA PERLA CLINIC: ❶ 12 years of experience ❷ 6 clinics in Poland ❸ A comprehensive range of aesthetic medicine, plastic surgery, cosmetology, aesthetic gynaecology and spa treatments ❹ The latest slimming (Body Jet – water liposuction, Liposonix – non-invasive reduction of fatty tissues) and rejuvenating technologies (ulthera – scalpel-free lifting, thermage – facial and body lifting, mesotherapy) ❺ NEW – ANTI AGING, (hormonal therapy) www.la-perla.pl, Hotline +48 22 353 55 53

Oferta zabiegów dostępna w sieci Klinik La Perla, www.la-perla.pl, infolinia +48 22 353 55 53 / The range of treatments available from La Perla Clinics, www.la-perla.pl, Hotline +48 22 353 55 53 PA R T N E R Z Y: / PA R T N E R S :

M AT E R I A Ł O P R A C O WA N Y W E W S P Ó Ł P R A C Y Z K L I N I K Ą L A P E R L A / A D V E R TO R I A L W R I T T E N I N C O O P E R AT I O N W I T H L A P E R L A C L I N I C

www.itpesthetique.pl

LaPerla_Kaleidoscope_1213-kor.indd 1

www.la-perla.pl

www.beautymed.pl

11/15/13 1:53 PM

Your Style

2

tma s

TWÓJ STYL

is Mer r y Chr

1

3 1. Kenneth Jay Lane, broszka, ok. 1055 zł / Kenneth Jay Lane, brooch, EUR 252 2. IQ, kask narciarski ELECTRA, 220 zł / IQ, ELECTRA ski helmet, approx. EUR 52 3. Rochas, torba, ok. 3800 zł / Rochas, tote bag, EUR 905 4. Maison Martin Margiela, długopis, ok. 165 zł / Maison Martin Margiela, acetate pen, EUR 40 5. Lanvin, zestaw ślubnych kart, ok. 210 zł / Lanvin, Set of 10 Save the Date cards, EUR 50 6. Kenneth Jay Lane, bransoletka, ok. 1750 zł / Kenneth Jay Lane, bracelet, EUR 417 7. Miu Miu, sportowe buty, ok. 1600 zł / Miu Miu, sneakers, EUR 380 8. Kimberly McDonald, kolczyki, ok. 38 000 zł / Kimberly McDonald, earrings, EUR 9,071 9. Anna Sui, sztuczne futro, ok. 3335 zł / Anna Sui, faux fur coat, EUR 794

5

8

6

9

© M.P.

7

4

98

096_KA_12_Twojstyl12345.indd 98

13-11-18 19:27

Gadgets

5 1 2

GADŻETY

i st m a s Mer r y Chr

4

2.

3 1. Bubble shoes, szpilki, 656 zł. / Bubble shoes, stilettos, approx. EUR 164 2. Bombkarnia, bombka, 65 zł. / Bombkarnia, Christmas decoration, approx. EUR 17 3. Zegarek Certina DS. 2 CHRONO 1/100 SEC, 2490 zł / Certina DS. 2 CHRONO 1/100 SEC watch, approx. EUR 620 4. IQ, pas dla biegaczy Hydration HD08, 180 zł. / IQ, Hydration HD08 running belt, approx. EUR 42 5. Valkee, słuchawki do światłoterapii, 885 zł. / Valkee, light therapy earphones, approx. EUR 200 6. Vivian Gray, kosmetyki do pielęgnacji ciała, 19,90 do 39,90 zł, w perfumeriach Douglas / Vivian Gray, body care products, from EUR 5 to EUR 10 at Douglas stores 7. GOSHICO, kuferek, 230 zł. / GOSHICO, handbag, EUR 54 8. Erickson Beamon, maska, ok. 6447 zł. / Erickson Beamon, mask, EUR 1,535

7

6

© M.P.

8

100

100_KA_12_Gadzety12345.indd 100

13-11-19 10:35

Pierre Ricaud 21054.1113QFZ

Adriatica 3601.1213QFZ

Stalowa koperta i bransoleta, pozłacana metodą PVD, mineralne szkło, mechanizm Seiko Epson VX3J, wodoszczelność 5ATM. Cena 360 zł. www.alkor-watch.pl

Stalowa koperta, pozłacana metodą PVD, skórzany pasek, odporne na zarysowania szafirowe szkło, mechanizm Ronda 706 Swiss Made, wodoszczelność 5ATM. Cena 535 zł. www.alkor-watch.pl

Alkor do K_1213.indd 1

101_KA_12_Reklama_01.indd 101 MarinaGolf_K_14.11.indd 1

11/15/13 2:05 PM

13-11-18 16:43 11/14/13 12:57:40 PM

Gadgets

s

GADŻETY

i st m a Mer r y Chr

2

1 5

6

3

1. Galeria ART DECOR, szafa Loft Vintage, 1600 zł / ART DECOR Gallery, Loft Vintage wardrobe, approx. EUR 400 2. Zegarek Victorinox Swiss Army, Maverick, ok. 1800 zł / Victorinox Swiss Army watch, Maverick, approx. EUR 450 3. Villeroy & Boch, księga z bajkami, 1289 zł / Villeroy & Boch, fairy-tale book, approx. EUR 322 4. Galeria ART DECOR, manekin Vintage Chic, 315 zł / ART DECTOR Gallery, Vintage Chic mannequin, approx. EUR 80 5. Gramofon Audiowood Barky, wzór / Audiowood Barky gramophone, sample 6. Zegarek Tissot Heritage Navigator 160th Anniversary, 5010 zł / Tissot Heritage Navigator 160th Anniversary watch, approx. EUR 1,250 7. Galeria ART DECOR, skrzynka na wino, 260 zł / ART DECOR Gallery, wine case, approx. EUR 65 8. Shmuel Linski, ekspres do kawy Lavazza z obudową z betonu, wzór / Shmuel Linski, Lavazza coffee maker with a concrete body, sample 9. Katie Walker, fotel bujany Ribbon Chair, wzór / Katie Walker, Ribbon rocking chair, sample

4

7

9

© M.P.

8

100_KA_12_Gadzety12345.indd 102

13-11-19 10:35

Marzenia w kamieniu Tworzymy wnętrza w kamieniu w najróżniejszych zakątkach świata Dubaj, Londyn, Warszawa www.silkandstone.pl

Marmur, Granit, Kwarc - kamień naturalny we wnętrzu to gwarancja pięknego efektu i trwałości na lata.

Silk&Stone to doświadczony zespół specjalistow, którzy doradzą, jaki materiał wybrać do wykonania schodów, a jaki na blat kuchenny lub umywalkę.

Showroom: ul. Vogla 2 02-963 Warszawa godziny otwarcia: pn-pt 9:00 - 18:00 soboty 10:00 - 17:00

Silk&Stone_Kaleidoscope_1213.indd 1

Produkcja: ul. Trakt Brzeski 86A 05-070 Sulejówek

Czytelnikom Kaleidoscope przyznajemy 5% rabatu na usługi kamieniarskie!

Zadzwoń i dowiedz się więcej: +48 22 403 52 04 Prześlij projekt do wyceny: kaleidoscope@silkandstone.pl

11/14/13 4:34 PM

DOBRE MIEJSCE

Good place

Kuchnia z pasją

Passion for food

Wystrój rodem z londyńskiego Soho, młoda, uśmiechnięta obsługa i otwarta kuchnia. Burger Kitchen to warszawska restauracja serwująca zdrowe jedzenie z najwyższej jakości produktów. Jej 24-letni właściciel, Tomek Woźniak, gotuje z pasją i z przyjemnością dzieli się nią również w mediach, pisząc i godzinami opowiadając o gotowaniu. / Interiors inspired by London’s Soho, young and cheerful staff, and an open kitchen.

Burger Kitchen is a Warsaw restaurant that serves wholesome food made of premium quality produce. The owner, 24-year old Tomek Woźniak, is passionate about food and shares his enthusiasm in the media. He writes about cooking and can discuss the topic for hours on end.

Po francusku

The best of French cuisine „Nic dodać, nic ująć. Smak pasji. Szczerość kulinarnej formy” – takim hasłem nowo otwartej restauracji Winestone hotel Mercure Warszawa Centrum zachęca gości do skosztowania dań. Znajdą tu zdrowe jedzenie, regionalne specjalności, wino, a także świeżo pieczony chleb na zakwasie z rodzynek. Niektóre dania podawane są na les planches – kamiennych deskach rodem z najmodniejszych francuskich restauracji. / “Nothing more, nothing less. The taste of passion. Honest cuisine” is the motto of the new “Winestone” restaurant at the Mercure Warszawa Centrum hotel and you are more than welcome to try the menu. The restaurant off ers delicious healthy dishes, regional specialties, fi nes wines and freshly baked sourdough raisin bread. Some dishes are served on les planches – stone slabs borrowed from the hippest French restaurants.

www.burgerkitchen.pl

OD GO E DOBRCE S

MIEJ

A romantic atmosphere

Warszawska restauracja Różana to klasyczna polska kuchnia w wykwintnym stylu. Romantyczny nastrój tworzą tu świeże kwiaty, stoły nakryte haftowanymi obrusami, delikatne światło i dyskretna muzyka płynąca z pianina. Na święta Bożego Narodzenia restauracja stworzyła specjalną ofertę z okolicznościowymi daniami na wynos. / The “Różana” restaurant in Warsaw offers traditional Polish cuisine in sophisticated interiors. Fresh fl owers, fi nely embroidered table linen, mellow lights and subtle piano music add to the romantic ambience. The restaurant has created a special Christmas menu with Season’s dishes for takeaway. www.restauracjarozana.com.pl

A safe harbour for travellers

P L AC E

Courtyard by Marriott Warsaw Airport jest jedynym hotelem w Warszawie usytuowanym bezpośrednio przy Lotnisku Chopina i oddalonym zaledwie kilka kilometrów od najpiękniejszych miejsc stolicy.

To czterogwiazdkowa przystań dla turystów odwiedzających miasto, znakomicie skomunikowana z centrum. / The Courtyard by Marriott Warsaw Airport is the only hotel in Warsaw located right at Chopin Airport and just a couple of kilometres from the biggest attractions of the capital city. This is a four-star haven for visitors to Warsaw and has excellent access to the centre.

www.warszawacourtyard.pl

© M.P.

W romantycznym klimacie

Przystań dla podróżników

104

104_KA_12_Dobre miejsce12345.indd 104

13-11-18 15:02

G R U D Z I E Ń

/

D E C E M B E R

2 0 1 3

MAGAZYN POKŁADOWY POLSKICH LINII LOTNICZYCH LOT

L infoT LOT POLISH AIRLINES IN˜FLIGHT MAGAZINE

SPIS TREŚCI Contents POŁĄCZENIA MIĘDZYNARODOWE 106 INTERNATIONAL FLIGHTS

NASZA

FLOTA

108

OUR FLEET

LOT

DLA

FIRM

109

MORE

110

LOT FOR BUSINESS

MILES

&

MILES & MORE PROGRAMME

LOT

NEWS

112

LOT NEWS

BAGAŻ

119

YOUR LUGGAGE

DEKLARACJE CELNE DO KANADY 120 DEKLARACJE CELNE I WIZOWE DO USA 122 FILMY I MUZYKA NA POKŁADZIE

126

MUSIC AND MOVIES ON BOARD

CALL CENTER: 801 703 703 (POLSKI, ANGIELSKI/POLISH, ENGLISH);

105_KA_11_LOTinfo_01-kor.indd 105

+48 22 577 99 52 (WSZYSTKIE KRAJE/ALL COUNTRIES)

13-11-15 14:24

International Flights

POŁĄCZENIA MIĘDZYNARODOWE

Stockholm Edinburgh Dublin

Kopenhagen Birmingham London

Hamburg

Amsterdam Brussels Luxemburg Paris

Bilbao Lisbon Madrid

St. Petersburg

Tallinn

Manchester

Szczecin

Gdańsk

Vilnius

Poznań

Minsk

Wrocław Prague Katowice

Frankfurt

Moscow

Riga

Warszawa

Basel Kraków Rzeszów Munich Linz Lviv Geneva Salzburg Vienna Innsbruck Lyon Klagenfurt Milan Graz Budapest Toulouse Turin Venice Ljubljana Marseille Bologna Barcelona Belgrade Bucharest

Kiev

Odesa Simferopol Tbilisi

Sofia Istanbul

Yerevan

Athens Malta

Rodos Larnaca Tel Aviv-Yafo

106

LOT Info

105_KA_11_LOTinfo_01-kor.indd 106

13-11-15 14:25

St Petersburg Boston Cancun

– POŁĄCZENIA ROZKŁADOWE PLL LOT/SCHEDULED LOT/ LOT FLIGHTS – POŁĄCZENIA CODE SHARE/ SHARE/CODE SHARE FLIGHTS – POŁĄCZENIA CZARTEROWE/ CZARTEROWE/CHARTER FLIGHTS

Edmonton Calgary

Vancouver Seattle

San Francisco Los Angeles San Diego

Las Vegas

Montreal Ottawa Toronto Portland Minneapolis New York Detroit Chicago Pittsburgh

Winnipeg

Denver

Cincinnati

Washington

Charlotte

Phoenix

Atlanta Houston

Tampa Varadero

Orlando La Romana Porlamar

Cancún

Beijing

Bangkok Colombo Singapore

Mombasa

LOT Info

105_KA_11_LOTinfo_01-kor.indd 107

107

13-11-15 14:26

NASZA FLOTA

Our Fleet SAMOLOTY DALEKODYSTANSOWE LONG°DISTANCE AIRCRAFT

B OE I NG 7 8 7 dreamliner

liczba sztuk|number długość|length rozpiętość|wing span pr. przelotowa|cruising speed zasięg|range liczba miejsc BC/PEC/EC|capacity

5 56,72 m 60,13 m 875 km/h 14 700 km* 18/21/213

SAMOLOTY ˜REDNIO° I KRÓTKODYSTANSOWE MEDIUM° AND SHORT°DISTANCE AIRCRAFT

EMBRA E R 195

liczba sztuk|number długość|length rozpiętość|wing span pr. przelotowa|cruising speed zasięg|range liczba miejsc|capacity

B O E IN G 7 3 7 - 4 0 0

6 38,65 m 28,72 m 870 km/h 3 990 km* 112

EMBRA E R 170

liczba sztuk|number długość|length rozpiętość|wing span pr. przelotowa|cruising speed zasięg|range liczba miejsc|capacity

liczba sztuk|number 3 długość|length rozpiętość|wing span pr. przelotowa|cruising speed zasięg|range liczba miejsc|capacity

36,40 m 28,90 m 795 km/h 3 500 km* 147 lub 162

E M B RAE R 1 7 5

10 29,90 m 26 m 870 km/h 3 700 km* 70

liczba sztuk|number długość|length rozpiętość|wing span pr. przelotowa|cruising speed zasięg|range liczba miejsc|capacity

12 31,68 m 26 m 870 km/h 3 300 km* 82

B OM B A R D IE R D H C - 8 Q 4 0 0

liczba sztuk|number długość|length rozpiętość|wing span pr. przelotowa|cruising speed zasięg|range liczba miejsc|capacity

7 32,83 m 28,42 m 666 km/h 2 500 km* 78

* dla kompletu pasażerów / * with a full passenger load ** samoloty Eurolotu wykonujące rejsy krajowe i regionalne dla PLL LOT / ** Eurolot aircraft operating domestic and regional flights for LOT Polish Airlines.

108

RYS. MICHAŁ PETRYKOWSKI

Next Gen. Max.**

LOT Info

105_KA_11_LOTinfo_01-kor.indd 108

13-11-15 14:26

LOT Dla Firm Idealne rozwiązanie dla Twojej firmy

LOT For Business The perfect solution for your business

WYKORZYSTYWANIE NADARZAJĄCYCH SIĘ OKAZJI, TRAFNE WYBORY, PRZEMYŚLANE DECYZJE – TO CECHY IDEALNEGO PRZEDSIĘBIORCY ORAZ PROGRAMU LOT DLA FIRM. SKORZYSTAJ Z NASZEJ OFERTY, ZYSKAJ 2000 PUNKTÓW NA DOBRY START, A DODATKOWO:

TAKING ADVANTAGE OF ARISING OPPORTUNITIES, APT CHOICES, THOUGHT-THROUGH DECISIONS… THESE ARE THE CHARACTERISTICS OF A PERFECT BUSINESSMAN AND LOT FOR BUSINESS PROGRAMME. BENEFIT FROM OUR OFFER TO:

• znacząco obniż koszty podróży

• significantly reduce travel costs

• zbieraj punkty i wymieniaj je na: – bilety-nagrody – podwyższenie klasy podróży – pakiety turystyczne

• earn points and redeem them for: – award-tickets – travel class upgrades – travel packages

• korzystaj z wielu promocji i leć już za 14 700 punktów

• benefit from many promotions and fly for just 14 700 points

• zbieraj punkty wszystkich pracowników na jedno konto, a mile na prywatne konta Miles & More dla każdego osobno

• accrue points for each employee on one account, and earn miles on everyone’s personal Miles & More account separately

Zapisz się do programu i korzystaj z idealnych rozwiązań już od dziś!

Szczegóły znajdziesz na www.lotdlafirm.com

105_KA_11_LOTinfo_01-kor.indd 109

Join the programme and benefit from perfect solutions starting today!

More details on www.lotdlafirm.com

LOT Info

109

13-11-15 14:27

Czy wiesz, że…

Miles & More jest największym programem lojalnościowym w Europie skierowanym do często podróżujących pasażerów.

Obecnie liczy 25 milionów uczestników na całym świecie, w tym około 600 000 w Polsce. Program umożliwia gromadzenie i wykorzystywanie mil na wszystkich połączeniach linii zrzeszonych w programie i w Star Alliance oraz korzystanie z bogatej oferty partnerów nielotniczych.

Do you know…

Miles & More is Europe’s biggest programme for frequent flyers.

There are currently more than 25 million members over the world, including approximately 600 000 in Poland.

By participating in the programme, you can earn and redeem miles on all airline partners flights and Star Alliance and take advantage of numerous offers provided by our non-airline partners.

K

J n p m

K

Twoje korzyści

Jako uczestnik programu Miles & More możesz gromadzić mile premiowe zarówno podczas podróży, jak i na co dzień – korzystając z ponad 30 linii lotniczych oraz ponad 300 partnerów nielotniczych. Zgromadzone mile możesz przeznaczyć na liczne nagrody, m.in. przeloty, podwyższenie klasy podróży czy wynajem samochodu.

Przywileje wynikające ze statusu Podróżując liniami lotniczymi należącymi do programu Miles & More i sojuszu Star Alliance, gromadzisz również mile statusowe, dzięki którym możesz otrzymać kartę o wyższym statusie – Frequent Traveller, Senator lub HON Circle.

Karty zapewniają Ci liczne przywileje – wstęp do Saloników Biznes, możliwość zabrania bezpłatnie dodatkowej sztuki bagażu czy otrzymania 25% więcej mil.

Więcej informacji na miles-and-more.pl

Jak przystąpić do programu Miles & More

Miles & More pozwoli Ci korzystać z wielu przywilejów, dlatego dołącz do programu jeszcze dziś. Jak to zrobić?

Wystarczy, że wypełnisz formularz, który znajdziesz w samolocie, w biurze LOT-u, na lotnisku 110 LOT lub Info na stronie miles-and-more.pl.

105_KA_11_LOTinfo_01-kor.indd 110

What you get

As a member of Miles & More programme, you can earn award miles both while travelling and on everyday purchases– taking advantage of the services of over 30 airlines and more than 300 non-airline partners.

Accrued miles can be redeemed for numerous rewards, including flight awards, upgrade awards or car rental.

Privileges related to status When travelling with Miles & More partner airlines and Star Alliance, you also earn status miles which allow you to obtain a card with a higher status – Frequent Traveller, Senator or HON Circle. These cards grant you numerous privileges – access to Business Lounges, the option to take an additional piece of luggage or earning 25% more miles.

For more information, please visit miles-and-more.pl

How do I join Miles & More programme?

Miles & More is a programme that offers a wide range of privileges. Join today by filling out the form that is available on board and can also be found at a LOT office, at the airport or on miles-and-more.pl.

13-11-15 14:27

U p w U p s w

K

P d w c re p a d ró k

K

P d H b d g p b n d

2x

Gromadź podwójne mile

Weź udział w promocji i gromadź podwójne mile na wybranych trasach! W tym miesiącu podwójne mile otrzymasz za przeloty do i z Mediolanu, Wiednia, Paryża, Monachium, Frankfurtu i Amsterdamu. Ponadto promocja obejmuje bilety w klasie Premium Club do Pekinu, Chicago, Nowego Jorku i Toronto.

Wymień mile na przeloty

Teraz możesz latać taniej po całym świecie! Aby skorzystać z promocji, zamień 10 000 mil zgromadzonych na swoim koncie na bilet do wybranego europejskiego miasta albo 30 000 mil na lot do Stanów Zjednoczonych! Poleć w tym miesiącu do Barcelony, Londynu, Zurychu, Mińska, Odessy, Lwowa, Rzeszowa, Katowic lub Chicago.

?

Karta podstawowa

Jest wysyłana pasażerowi po naliczeniu pierwszej mili na koncie. Karta pozwala gromadzić i wykorzystywać mile w programie Miles & More.

Karta srebrna / Frequent Traveller Uczestnik programu otrzymuje kartę po zgromadzeniu 35 000 mil statusowych w ciągu roku kalendarzowego.

Uprawnia ona m.in. do odprawy przy stanowisku biznes, dodatkowej sztuki bagażu, a także gwarantuje wysoki priorytet na liście oczekujących.

Karta złota / Senator

Pasażer otrzymuje kartę po zgromadzeniu 100 000 mil statusowych w roku kalendarzowym. Jej posiadacze mogą korzystać m.in. z gwarancji rezerwacji w klasie biznes do 48 godz. przed wylotem, kredytu milowego, a także z 50% zniżki na bilet-nagrodę dla osoby towarzyszącej czy voucherów umożliwiających podwyższenie klasy podróży.

Karta HON Circle

Przysługuje pasażerowi, który w ciągu dwóch lat zgromadzi 600 000 mil HON Circle za przeloty w klasie biznes i premium. Wśród przywilejów dla posiadaczy karty są m.in. gwarancja rezerwacji do 24 godz. przed wylotem, większa dostępność biletów-nagród, najwyższy priorytet na liście oczekujących i karta Senator dla małżonka lub partnera.

105_KA_11_LOTinfo_01-kor.indd 111

Basic card

The card is issued once, when a passenger earns the first air mile. The card can be used to earn miles and redeem them in Miles & More programme.

2x

Silver card / Frequent Traveller

The card is issued to a member after earning 35,000 status miles in one calendar year. This card entitles its holder to privileges such as Business Class check-in and additional luggage allowance, as well as guarantees high priority status on the waiting list.

Masz pytania?

Skontaktuj się z Polskim Centrum Obsługi Programu Miles & More pod nr. +48 22 5 777 222.

Tutaj m.in. zrobisz rezerwację, sprawdzisz stan konta, uzyskasz informację w języku polskim i angielskim.

Adres do korespondencji: PLL LOT, Program Miles & More, skrytka pocztowa 78, 00-972 Warszawa 119.

Earn double miles

Take advantage of our promotional offer and earn double miles on selected flights! This month you can earn double miles on LOT flights to and from Milan, Vienna, Paris, Munich, Frankfurt and Amsterdam. Moreover, promotion also applies to Premium Club tickets on flights to Beijing, Chicago, New York and Toronto.

Redeem your miles for flight awards

Now you can enjoy cheaper flights award all over the world!

To take advantage of our promotional offer, redeem 10 000 miles accrued on your account for a chosen European flight or 30 000 miles for a flight to the USA. Promotional flights available this month: Barcelona, London, Zurich, Minsk, Odessa, Lvov, Rzeszow, Katowice and Chicago.

Gold card / Senator

The Gold card is issued to a member who earns 100,000 status miles in a calendar year. Gold card members benefit from guaranteed Business Class reservation up to 48h prior to departure, a mileage credit, 50% discount on award tickets for an accompanying passenger, and upgrade vouchers.

Dane kontaktowe

?

Contact information

Want to know more?

Please contact the Miles & More Customer Service Centre (Phone: +48 22 5 777 222). Here you can for example: make your reservation, check your account status, obtain information in Polish and English.

Address for correspondence: PLL LOT, Miles & More Programme, P.O. Box 78, 00-972 Warsaw 119

HON Circle card

The card is offered to members who earn 600,000 HON Circle miles on Business Class and First Class flights in a period of two years. The card offers privileges such as guaranteed reservation up to 24h prior to departure, increased availability of award tickets, top priority on waiting list, and a Senator card for the spouse or partner.

LOT Info

111

13-11-15 14:28

LOT NEWS

Lot News

LOT luksusową marką roku LOT named a luxury Brand of the Year

LOT OTRZYMAŁ TYTUŁ LUKSUSOWEJ MARKI ROKU 2013. ZOSTALIŚMY DOCENIENI ZA NAJWYŻSZĄ JAKOŚĆ PRODUKTU W KLASIE ELITE CLUB NA POKŁADZIE DREAMLINERA. Elite Club LOT-u to profesjonalna i wykwalifikowana załoga zapewniająca najwyższą jakość obsługi na pokładzie naszych Dreamlinerów. To także dedykowane menu przygotowane przez najlepszych szefów kuchni specjalnie dla pasażerów tego najnowocześniejszego samolotu latającego w barwach LOT-u. Do tego nowoczesny system rozrywki pokładowej, w tym wysokiej jakości słuchawki oraz indywidualne monitory 15-calowe. Dodatkowo na pasażerów klasy biznes rejsów atlantyckich i do Pekinu czekają fotele, które całkowicie rozkładają się do pozycji leżącej. LOT oferuje ten komfort jako jedyna linia lotnicza.

Ponadto pasażerowie klasy Elite Club mają wstęp do saloników business lounge oraz oddzielne stanowiska odpraw i kontroli bezpieczeństwa na lotniskach. Jesteśmy pierwszą europejską linią lotniczą, która wprowadziła do swojej floty samoloty Boeing 787 Dreamliner. W swoich Dreamlinerach oferujemy wygodną podróż w trzech klasach: klasa ekonomiczna z 213 fotelami, Premium Club, mieszcząca 21 foteli, oraz Elite Club z 18 miejscami, za którą to właśnie Polskie Linie Lotnicze LOT otrzymały to prestiżowe wyróżnienie.

Dodatkowo cały samolot wyposażony jest w nowoczesny, indywidualny dla każdego pasażera system rozrywki pokładowej. Podróżni mogą polegać na specjalnie przeszkolonym personelu LOT-u, gwarantującym całkowicie nowy standard podróży na trasach dalekiego zasięgu: do Nowego Jorku, Chicago, Toronto i Pekinu. ☐

LOT GARNERS THE 2013 LUXURY BRAND OF THE YEAR AWARD. WE HAVE BEEN RECOGNISED FOR THE HIGHEST PRODUCT QUALITY IN THE ELITE CLUB CLASS ABOARD OUR DREAMLINER AIRCRAFT. LOT’s Elite Club is a highly qualified expert crew that provides top quality services aboard our Dreamliner aircraft. It is also a dedicated menu specially created by first class chefs for passengers aboard the most technologically advanced aeroplane flying in the LOT livery plus a state-of-the-art in-flight entertainment system, including high quality headsets and individual 15” screens. In addition, business class passengers benefit from fully lie-flat seats on trans-Atlantic routes and flights to Beijing. LOT Polish Airlines is the only airline to offer such unrivalled travel comfort. Elite Club passengers have access to business lounges and separate security control desks at international airports.

We are the first European airline to upgrade its fleet with Boeing 787 Dreamliners. Our Dreamliners offer a comfortable journey in three classes: Economy class with 213 seats, Premium Club with 21 seats and Elite Club with 18 seats. The latter is the one that won LOT Polish Airlines the prestigious award.

In addition, all the seats on the plane are fitted with a state-ofart, personal in-flight entertainment system. Travellers are assisted by specially trained LOT’s crew for a whole new travel experience on long-haul routes to New York, Chicago, Toronto and Beijing. ☐

© MP

Reprezentanci LOT-u Patrycja Strycharska, stewardesa, i Marcin Tobiasz, marketing manager, podczas gali rozdania statuetek dla luksusowych marek 2013 roku.

Representatives of LOT Polish Arilines Patrycja Strycharska, flight attendant and Marcin Tobiasz, Marketing Manager during the 2013 Luxury Brand of the Year gala awards ceremony.

112

LOT Info

105_KA_11_LOTinfo_01-kor.indd 112

13-11-15 14:55

ZOBACZ, JAK SIĘ ZMIENIAMY. DLA CIEBIE Stale wprowadzamy nowe usługi. Część już zrealizowaliśmy, a kolejne dopiero zaprezentujemy. Wejdź na zmiany.lot.com i sam zobacz, jak się zmieniamy. Dla Ciebie.

SEE HOW WE ARE CHANGING. FOR YOU We are constantly introducing new services. Some of them are already available, others will be coming soon.

Visit zmiany.lot.com and see for yourself how we are changing. For you.

KAROLINA GOŚCINIAK KOORDYNUJĘ OFERTĘ ROZRYWKI POKŁADOWEJ. DLA CIEBIE I COORDINATE THE IN-FLIGHT ENTERTAINMENT OFFER. FOR YOU

zmiany.lot.com

LOT Info

105_KA_11_LOTinfo_01-kor.indd 113

113

13-11-15 14:28

Revolutionary Freedom System by

INGLOT

Photo by Marek Rygielski C

Wst¹p do salonu INGLOT w dowolnym punkcie œwiata i poczujesz siê jak dziecko w sklepie z zabawkami. Ró¿norodnoœæ produktów oraz bezprecedensowa gama kolorystyczna wprost osza³amiaj¹. Ale po chwili odkryjesz coœ jeszcze. Coœ absolutnie unikalnego, dostêpnego tylko w tej firmie.

Enter any of INGLOT’s stores around the globe and you’ll feel like a child in a candy store: the variety of products and the unprecedented colour range are simply stunning. After some exploring, however, store visitors come upon something else that no other brand can offer.

The Freedom System is what makes INGLOT truly special.

Freedom System umo¿liwia ³¹czenie kosmetyków w spersonalizowanych paletkach do makija¿u. Magnetyczne paletki, które mieszcz¹ od jednego do nawet 40 produktów, mo¿na z kolei ³¹czyæ w porêczne pakiety. Liczba mo¿liwych kombinacji jest praktycznie nieograniczona, ka¿da klientka jest w stanie stworzyæ swój niepowtarzalny zestaw kosmetyków do twarzy, do oczu i do ust. Jeszcze jedno: kasetki Freedom, jako opakowania wielokrotnego u¿ytku, s¹ przyjazne dla portfela i dla œrodowiska.

Mo¿emy latami wymieniaæ ich zawartoœæ i uzupe³niaæ je regularnie wprowadzanymi nowoœciami. Ostatnie to b³yszczyki do ust, ró¿ z rozœwietlaczem i najnowsze kolory cieni do powiek.

INGLOT's famous Freedom System gives the freedom to assemble custom designed makeup palettes. Magnetic palettes come in various sizes – the biggest ones can accommodate up to 40 products. All of them may be joined into handy, space-saving stacks, while the number of possible colour and product combinations is beyond imagination. Every customer can thus create unique sets of face, eye and lip products. Moreover, the Freedom System palettes are reusable, thus wallet and environment-friendly. The palettes may be used continuously and refilled with the new products that constantly come out to the market. The latest ones were Lip Glosses, Fusion Blush and Illuminator, and new hues of Eye Shadow.

M

Y

CM

MY

INGLOT to per³a w koronie polskich marek konsumenckich.

Jeden z czo³owych, a zarazem najbardziej innowacyjnych wytwórców kosmetyków kolorowych na œwiecie, dysponuje dziœ ponad 440 punktami sprzeda¿y na piêciu kontynentach. Globalna sieæ firmy stale siê rozrasta. Lwia czêœæ produktów INGLOT powstaje we w³asnych laboratoriach i ultranowoczesnej fabryce, które sta³y siê ju¿ legend¹ bran¿y.

Dziœ INGLOT obecny jest na œwiatowym rynku na wiele sposobów.

Charakterystyczne logo firmy napotkacie w najbardziej presti¿owych centrach handlowych oraz na kluczowych targach miêdzynarodowych, w tym The Makeup Show oraz IMATS (International Make-Up Artist Trade Show). Ale nie tylko: INGLOT to równie¿ musicale na Broadway'u, to produkcje telewizyjne, to Fashion Week w œwiatowych stolicach mody...

114

LOT Info

105_KA_11_LOTinfo_01-kor.indd 114

CY

CMY

K

INGLOT is a true jewel in the crown of Polish consumer brands. Today, as one of the world’s leading and most innovative cosmetics manufacturers, the company serves its customers in over 440 outlets on five continents. Its sales network has been growing at a fast clip.

Most of the INGLOT products are designed in its labs and manufactured in its own state-of-the-art factory, already a legend of the cosmetics trade.

INGLOT makes its mark in the global beauty market in several ways. Its characteristic logo can be seen in the world’s most prestigious shopping malls and during key trade events, such as the Makeup Show and the IMATS (International Make-Up Artist Trade Show). INGLOT also has been working with Broadway musicals and TV productions. The company regularly participates in the Fashion Weeks in fashion capitals of the world. www.inglotcosmetics.com

13-11-15 14:29

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

Karta 2 w 1 Rewolucyjna do codziennych zakupów Rewolucyjna, gdy potrzebujesz szybkiej gotówki Płać kartą Miles & More mBanku, zbieraj mile i wymieniaj je na bilety lotnicze!

Promocja dotyczy kart: Visa Miles & More, MasterCard Miles & More oraz MasterCard Standard i Visa Classic.

Przyznanie karty kredytowej uzależnione jest od pozytywnej oceny zdolności kredytowej potencjalnego kredytobiorcy przez mBank S.A. Niniejszy materiał nie stanowi oferty w rozumieniu art. 66 Kodeksu cywilnego i ma charakter wyłącznie informacyjny. Promocja „Szybka gotówka z limitu karty” obowiązuje od 3.10.2013 do 31.12.2013. Uczestnikiem promocji może być osoba fizyczna, która w jej okresie nie korzystała z karty kredytowej w mBanku i złożyła wniosek o jedną z kart wskazanych w Regulaminie promocji, wyraziła chęć przelania części przyznanego limitu karty (min. 300 zł) na swój rachunek i rozłożenia go na raty w ramach usługi „Spłaty na raty” oraz wyraziła chęć przystąpienia do ubezpieczenia „Twoje OC i Twoja Podróż”. Regulamin promocji dostępny na www.mBank.pl/karta2w1

mBank.pl | 801 300 800 LOT Info

105_KA_11_LOTinfo_01-kor.indd 115

115

13-11-15 14:29

LOT NEWS

Lot News

Przełom w lotach czarterowych Dreamlinerem na wakacje!

OD LISTOPADA URUCHOMILIŚMY BEZPOŚREDNIE POŁĄCZENIA CZARTEROWE DREAMLINEREM DO EGZOTYCZNYCH ZAKĄTKÓW ŚWIATA.

DIRECT DREAMLINER CHARTER FLIGHTS TO MANY EXOTIC DESTINATIONS WERE LAUNCHED IN NOVEMBER.

Jest to możliwe dzięki współpracy polskiego przewoźnika z dwoma wiodącymi Biurami Podróży – Itaka i Rainbow Tours. To nie tylko jakość i komfort niedostępne do tej pory dla pasażerów latających na wakacje czarterami, ale przede wszystkim bezpośrednie i zdecydowanie krótsze połączenia.

LOT realizuje już rejsy czarterowe najnowocześniejszym i najbardziej komfortowym samolotem w swojej flocie bezpośrednio z Warszawy do siedmiu wyjątkowo atrakcyjnych turystycznie zakątków świata. Osoby, które wykupiły pakiety wakacyjne u dwóch największych touroperatorów, będą mogły wygodnie, zdecydowanie krócej i bez międzylądowań polecieć na pokładzie Boeinga 787 do Bangkoku, Colombo na Sri Lance, meksykańskiego Cancun, kubańskiego Varadero (Rainbow Tours) oraz Mombasy w Kenii, La Romana na Dominikanie czy Porlamar w Wenezueli (Itaka).

Dla LOT-u to znakomity sposób na lepsze wykorzystanie samolotów długodystansowych w czasie mniej intensywnego sezonu zimowego. Dzięki temu przechodzący trudną restrukturyzację polski przewoźnik wygeneruje kilkadziesiąt milionów dodatkowych przychodów. ➭

This was made possible by LOT’s collaboration with two of Poland’s leading tour operators – Itaka and Rainbow Tours. These new charter flights offer quality and comfort never before experienced on charter flights plus direct and definitely shorter connections.

LOT is operating charter flights with the most technologically advanced and comfortable aeroplanes in its fleet. The Dreamliners are flown directly from Warsaw to seven exceptionally attractive tourist destinations around the world. For travellers who have purchased holiday packages from the two leading tour operators, the Boeing 787 offers much more comfortable, radically shorter stopover-free flights to Bangkok, Colombo in Sri Lanka, Cancun in Mexico, Varadero in Cuba (Rainbow Tours), Mombasa in Kenya, La Romana in the Dominican Republic and Porlamar in Venezuela (Itaka).

For LOT, this is an excellent way to make the most of its long-haul fleet during the off-season in winter. This will enable the restructured Polish flag carrier to generate millions in additional revenue. ➭

116

© MP

A breakthrough in charter flights – Dreamliners will take you to your holiday destination

LOT Info

105_KA_11_LOTinfo_01-kor.indd 116

13-11-15 14:30

USŁUGA MEAL UPGRADE Już w sprzedaży nowa usługa Meal Upgrade! Teraz w klasie ekonomicznej możesz zamówić posiłek z klasy Premium Club*.

Wszystko po to, by poczuć się jak w podniebnej restauracji!

Więcej szczegółów w biurach sprzedaży LOT oraz Call Center:+48 22 577 95 72.

UPGRADE YOUR MEAL! Our new Meal Upgrade service is already on offer! Now you can order a Premium Club meal even in Economy Class*.

So that you feel like you were dining in a restaurant in the sky!

More details available in LOT offices and in our Call Center: +48 22 577 95 72.

ANNA NOWAK WPROWADZIŁAM USŁUGĘ MEAL UPGRADE. DLA CIEBIE I HAVE INTRODUCED THE MEAL UPGRADE. FOR YOU

*usługa dostępna na wszystkich dalekodystansowych rejsach rozkładowych obsługiwanych samolotami Boeing 787 Dreamliner Service is available on all long- haul scheduled flights operated by Boeing 787 Dreamliner.

lot.com

Pobierz aplikację mobilną!

Download mobile app!

LOT Info 105_KA_11_LOTinfo_01-kor.indd 117

117

13-11-15 14:31

LOT NEWS

Lot News

LOT jest pierwszą europejską linią lotniczą, która wprowadziła do swojej floty samoloty Boeing 787 Dreamliner. To nie tylko najnowocześniejsza konstrukcja, rozwiązania zaawansowane technologicznie, obniżony poziom hałasu czy mniejsze spalanie, ale również bardziej przyjazne i komfortowe warunki dla pasażerów. To także Elite Fleet, czyli profesjonalna i wykwalifikowana załoga zapewniająca najwyższą jakość obsługi i całkowicie nowy standard podróży na trasach dalekiego zasięgu.

Wszystkie rozkładowe połączenia długodystansowe LOT-u (Nowy Jork, Chicago, Toronto, Pekin) od sierpnia są realizowane wyłącznie Dreamlinerami. W tej chwili PLL LOT ma pięć takich maszyn. ☐

LOT is the first European airline to upgrade its fleet with Boeing 787 Dreamliner aircraft and take advantage of state-of-art design, technologically-advanced solutions, reduced noise levels, better fuel economy and greater passenger comfort. LOT Dreamliners also offer Elite Fleet – a professional and highly qualified crew to guarantee the utmost quality of service and a whole new travel experience on long-haul routes.

All of LOT’s scheduled long-haul flights ( New York, Chicago, Toronto, Beijing) have been operated exclusively by Dreamliner aircraft since August. The LOT fleet now features five Dreamliners. ☐

© SHUT TERSTOCK

Bangkok w nocy.

Bangkok at night .

BEZPIECZEństwo

safEty

NIE PALIMY Uprzejmie przypominamy, że w czasie trwania wszystkich rejsów PLL LOT obowiązuje bezwzględny zakaz palenia (dotyczy też papierosów elektronicznych) oraz picia alkoholu wniesionego na pokład lub kupionego w sklepie pokładowym Duty Free.

NIE tELEfo Nuj EMY Podczas całego lotu obowiązuje bezwzględny zakaz używania wszelkich przenośnych urządzeń elektronicznych emitujących sygnały radiowe. Mogą one zakłócać pracę komputerów pokładowych. Ich zasilanie – jeśli znajdują się w zasięgu pasażera lub w jego bagażu rejestrowanym i podręcznym – musi być bezwzględnie wyłączone przez cały czas przebywania na pokładzie. Pasażerowie mogą natomiast korzystać z urządzeń elektronicznych nieemitujących sygnałów radiowych, a więc: przenośnych komputerów, gier elektronicznych, odtwarzaczy i kamer wideo, ale tylko wtedy, gdy wyłączony jest napis „Zapiąć pasy”. Na pokładach samolotów można korzystać z telefonów komórkowych wyłącznie przed startem, do chwili zamknięcia drzwi samolotu, i w przypadkach dłuższego oczekiwania na start po każdorazowej decyzji kapitana ogłoszonej pasażerom. Po wylądowaniu wolno używać komórek dopiero po wyłączeniu silników. Natomiast w przypadku wydłużonego kołowania samolotu na stanowisko postojowe można telefonować wyłącznie po decyzji kapitana ogłoszonej każdorazowo pasażerom.

No SMoKING We kindly remind you that smoking is strictly forbidden (including e-cigarettes) on all flights of the PolishAirlines LOT. You are also requested to refrain from drinking alcohol on our planes, either brought along on board or purchased in the duty free shop.

No CALLING During the whole flight it is strictly forbidden to use any portable electronic devices emitting radio signals as they might interfere with the onboard computers.

If those electronic devices are within the reach of a passenger or in his registered and hand luggage – their power supply must be absolutely turned off during the whole flight. Passengers may use the electronic devices which do not emit radio signals, such as personal computers, electronic games, CD players and video cameras, but only when “fasten seatbelts” the signal is switched off. Passengers may use their mobile phones onboard only before take-off, until the plane door is closed, and in cases of prolonged waiting for take-off, each time the captain has announced his decision to passengers. After landing mobile phones may be used only after the engines have been switched off. In case of a prolonged journey to the parking lot, the using of mobile phones is permitted only after the captain has announced his decision to the passengers.

PŁyNy w BaGaŻU PoDRĘCZNyM

LIQUIDs IN yoUR HaND LUGGaGE

Od 6 listopada 2006 r. w krajach Unii Europejskiej obowiązują przepisy dotyczące odprawy pasażerów podróżujących w dowolnym kierunku z lotnisk UE oraz Norwegii, Islandii i Szwajcarii. W związku z zagrożeniem płynnymi materiałami wybuchowymi ograniczają one ilości płynów, jakie podróżni mogą wnosić na pokład samolotu. W wyznaczonych punktach każdy pasażer i jego bagaż podręczny zostają poddani kontroli. Chodzi o sprawdzenie, czy podróżny nie wnosi na pokład samolotu niedozwolonych cieczy. Szczegółowe informacje na temat wymienionych ograniczeń na stronie www.lot.com.

118

Since 6 November 2006 in the European Union countries regulations have been in force regarding the check-in of passengers travelling in any direction from EU airports as well as from Norway, Iceland and Switzerland. In connection with the risk of liquid explosives, they limit the amount of liquid which can be taken on board of the aircraft. At set points, each passenger and his or her hand luggage, undergo control. It must be checked whether the traveler does not take prohibited fluids on board of the aircraft. Detailed Information regarding the abovementioned limitations is available at www.lot.com

LOT Info

105_KA_11_LOTinfo_01-kor3.indd 118

13-11-18 19:28

BAGAŻ

Bagaż rejestrowany przewożony w luku Bagażowym CHeCkeD luggage allowan Ces

Bagaż po Dr ĘCzny przewożony na pok Ła Dz Ie samolotu Carry- on luggage allowan Ces

Bagaż Dla Dz IeCI Do lat Dw ÓCH luggage alowan Ces For CHIl Dren up t 0 2 years o F age

Your Luggage

Dla biletów wystawionych przed 1 maja 2012 r. obowiązuje system wagowy, tzw. Weight Concept, który dotyczy rejsów operowanych przez PLL LOT na trasach europejskich oraz na Bliski Wschód: • klasa biznes – 30 kg bagażu, • klasa ekonomiczna – 20 kg bagażu.

Bagaże przekraczające powyższe limity podlegają dodatkowej opłacie. Aktualne opłaty za nadbagaż dostępne są na stronie internetowej lot.com Na trasach transatlantyckich obowiązuje system sztukowy, zgodnie z którym pasażerowie mogą przewieźć bezpłatnie w: • klasie biznes – 2 sztuki bagażu o wadze nie większej niż 32 kg każda, mierzące maksymalnie 158 cm, • w klasie ekonomicznej – 1 sztukę bagażu o wadze 23 kg i maksymalnym wymiarze 158 cm.

Druga sztuka bagażu o wadze do 23 kg i maksymalnym wymiarze 158 cm podlega zryczałtowanej opłacie (stawki na stronie internetowej lot.com).

Dla biletów wystawionych po 1 maja 2012 r. obowiązuje system sztukowy, tzw. Piece Concept, który dotyczy wszystkich rejsów operowanych przez PLL LOT: • Elite Club/klasa biznes na trasach długodystansowych (USA, Kanada, Chiny) – 3 sztuki o wadze nie większej niż 32 kg każda, mierzące maksymalnie 158 cm, • klasa biznes na trasach krótkiego zasięgu (Polska, Europa, Bliski Wschód) – 2 sztuki, każda do 32 kg o wymiarze do 158 cm, • klasa ekonomiczna – 1 sztuka o wadze do 23 kg i maksymalnym wymiarze 158 cm.

Dodatkowo na trasach dalekodystansowych wprowadzona została klasa Premium Club, w której dopuszczalne są 2 sztuki bagażu rejestrowanego, każda do 23 kg o wymiarze 158 cm.

Tickets issued before 1 May 2012 are subject to the Weight Concept applicable to flights operated by LOT Polish Airlines on European routes and flights to the Middle East: • Business class – 30 kg of luggage, • Economy class – 20 kg of luggage.

Luggage exceeding the above allowances is subject to an extra fee. The current fees for excess luggage are available at the lot.com website.

The Piece Concept applies to transatlantic flights, i.e. passengers are entitled to take free of charge: • in Business class – 2 pieces of luggage each weighing up to 32 kg and having a maximum size of up to 158 cm, • in Economy class – 1 piece of luggage weighting up to 23 kg and having a maximum size of up to 158 cm.

A second piece of luggage weighing up to 23 kg and having a maximum size of up to 158 cm is subject to an extra fee (see rates at lot.com).

Tickets issued after 1 May 2012 are subject to the Piece Concept applicable to all flights operated by LOT Polish Airlines: • Elite Club/Business class on long-haul flights (US, Canada, China) – 3 pieces of luggage each weighing up to 32 kg each and having a maximum size of up to 158 cm.

• Business class on short flights (Poland, Europe, Middle East) – 2 pieces of luggage each weighing up to 32 kg and having a maximum size of up to 158 cm.

• Economy class – 1 piece of luggage weighting up to 23 kg and having a maximum size of up to 158 cm.

In Premium Club class introduced on long-haul flights: 2 pieces of checked luggage each weighing up to 23 kg and having a maximum size of up to 158 cm.

Niezależnie od limitu bagażu rejestrowanego i terminu zakupu biletu pasażer jest uprawniony do bezpłatnego przewozu bagażu podręcznego: • Elite Club/klasa biznes – 2 sztuki o łącznej wadze do 18 kg (maksymalna waga jednej sztuki 9 kg), • klasa ekonomiczna – 1 szuka do 8 kg, • klasa Premium Club – 2 sztuki o łącznej wadze do 12 kg (maksymalna waga jednej sztuki 8 kg).

Suma wymiarów każdej sztuki bagażu podręcznego (długości, szerokości i wysokości) nie może przekraczać 118 cm (55x40x23)* Dodatkowo, w ramach bagażu podręcznego mogą być przewożone: • mała torebka damska lub • laptop lub • mały aparat fotograficzny lub • mała kamera lub • para kul ortopedycznych lub • dla podróżujących z dziećmi – pokarm i składany wózek lub spacerówka dla dziecka.

Apart from the above limits regarding checked-in luggage and regardless of the date on which the ticket was purchased, passengers are entitled to take on board free of charge: • Elite Club/Business class – 2 pieces of luggage weighing up to 18 kg (maximum weight of one piece of luggage is 9 kg) • Economy class – 1 piece of luggage weighing up to 8 kg, • Premium Club – 2 pieces of luggage weighing up to 12 kg (maximum weight of one piece of luggage is 8 kg) The dimensions (total length, width and height) of each piece of carry-on luggage may not exceed 118 cm (55 + 40 + 23)* Passengers may additionally carry the following items as hand luggage: • a small woman’s handbag or • a laptop or • a small camera or • or small video camera or • a pair of crutches or • for passengers travelling with children • baby food and/or a fold up collapsible pusher (stroller)

Dzieci do lat 2 niezajmujące oddzielnego miejsca w kabinie mają prawo do bezpłatnego przewozu: 1 sztuki bagażu do 23 kg o maksymalnym wymiarze do 158 cm oraz składanego wózka dziecięcego lub torby-kosza do przewozu niemowląt lub fotelika samochodowego przewożonych w luku bagażowym** Children up to 2 years of age not occupying a separate seat are entitled to take on board free of charge: 1 piece of luggage weighting up to 23 kg with a maximum size of up to 158 cm, and a fold up collapsible pusher (stroller), or a baby basket or a car seat carried in the hold. **

* Informacje zamieszczone w magazynie są aktualne na dzień oddania magazynu do druku. Aktualna oferta i wysokość opłat za przewóz dodatkowego bagażu dostępne są w biurach sprzedaży, Call Center bądź na stronie internetowej lot.com / * The information published in the magazine is valid as at the date the magazine goes to print and it does not constitute a commercial offer within the meaning of the Civil Code. In order to confirm the validity of this information please consult LOT Polish Airlines sales assistants at sales offices, contact the Call Centre or visit the website: lot.com. ** Na niektórych połączeniach obsługiwanych małymi samolotami mogą obowiązywać dodatkowe restrykcje odnośnie wielkości bagażu podręcznego. / ** Additional carry-on luggage restrictions may apply for certain flights operated by small aircraft. *** Torba-kosz do przewozu niemowląt lub fotelik samochodowy mogą być zabierane na pokład w miarę wolnego miejsca. / *** A baby basket or a car seat can be taken on board, if space is available. **** Z rynku polskiego obowiązuje dodatkowa opłata serwisowa. / **** An extra charge applies to outbound flights from Poland.

LOT Info

105_KA_11_LOTinfo_01-kor.indd 119

119

13-11-15 14:33

LOT DO KANADY

Flights to Canada

Deklaracje celne do Kanady POUCZENIE DEKLARACJI Wszyscy podróżni muszą podać swoje dane w Deklaracji Agencji Kanadyjskiej Służby Granicznej (CBSA). Na jednej karcie można umieścić dane najwyżej czterech osób mieszkających pod tym samym adresem. Każdy podróżujący ponosi odpowiedzialność za swoją deklarację. Zgodnie z przepisami prawa niewskazanie w deklaracji towarów, waluty i/lub środków pieniężnych wwożonych na teren Kanady może spowodować ich konfiskatę, nałożenie kar pieniężnych i/lub podlegać ściganiu karnemu.

Informacje podane w deklaracji będą sprawdzane przez CBSA i mogą być udostępniane innym departamentom rządowym w celu egzekwowania prawa kanadyjskiego. Więcej informacji w bazie danych Info Source (nr ref.

TABELA ZWOLNIEŃ OD CŁA DOTYCZĄCA ALKOHOLU I TYTONIU

W czasie rejsu do Kanady otrzymają Państwo od stewardesy Deklarację celną.

Prosimy o jej czytelne (drukowanym pismem), dokładne i zgodne z prawdą wypełnienie.

Zgodność podanych informacji należy poświadczyć podpisem.

120

1,5 l wina lub 1,14 l wyrobów spirytusowych, lub 24 puszki albo butelki piwa o pojemności 355 ml (razem 8,5 l). (Przysługuje tylko osobom, które są pełnoletnie w prowincji, do której towar jest wwożony). 200 papierosów, 200 skrętek tytoniowych, 50 cygar lub cygaretek oraz 200 g tytoniu przetworzonego (może obowiązywać specjalne cło).

CBSA PPU 018) w bibliotece publicznej lub na stronie infosource.gc.ca.

CZĘŚĆ B – OSOBY ODWIEDZAJĄCE KANADĘ Każda osoba odwiedzająca Kanadę może wwieźć bez opłat celnych: prezenty (z wyjątkiem alkoholu i tytoniu) o wartości nie większej niż 60 dol. kanad. każdy; 1,5 l wina lub 1,14 l wyrobów spirytusowych, lub 24 puszki/ butelki piwa o pojemności 355 ml (razem 8,5 l); 200 papierosów, 200 skrętek tytoniowych, 50 cygar lub cygaretek oraz 200 g tytoniu przetworzonego.

CZĘŚĆ C – REZYDENCI KANADYJSCY Każdemu rezydentowi kanadyjskiemu powracającemu do Kanady przysługuje jedno z następujących zwolnień od cła, w zależności od długości czasu pobytu poza Kanadą (co obejmuje wszystkie towary i/lub prezenty zakupione lub otrzymane za granicą): 24 godziny: 50 dol. kanad. Zwolnieniu nie podlega towar, którego wartość przekracza 50 dol. Alkohol i tytoń podlegają ocleniu.

48 godzin: 400 dol. kanad. Obejmuje alkohol i tytoń. (patrz tabela obok) 7 dni: 750 dol. kanad. Obejmuje alkohol i tytoń. (patrz tabela obok)

LOT Info

105_KA_11_LOTinfo_01-kor.indd 120

13-11-15 14:33

LOT Info

105_KA_11_LOTinfo_01-kor.indd 121

121

13-11-15 14:34

LOT DO USA

Flights to the USA

Deklaracje celne i wizowe do USA WYJAŚNIENIA DODATKOWE Wszystkie osoby mogą być poddane przesłuchaniu i rewizji (także ich mienie). Nielegalny przywóz substancji zastrzeżonych (narkotyków, chemikaliów, leków dostępnych tylko na receptę, a bez dołączonej recepty itd.), bez względu na liczbę, stanowi pogwałcenie prawa Stanów Zjednoczonych.

PRODUKTY ROLNE I ZWIERZĘCE Chcąc zapobiec przenikaniu niebezpiecznych szkodników i zakazanych zwierząt, ogranicza się przywóz następujących artykułów: owoców, warzyw, roślin, produktów roślinnych, gleby, mięsa, przetworów mięsnych, ptaków, ślimaków oraz innych żywych zwierząt lub produktów zwierzęcych. Podróżny, który nie zgłosi wszystkich tego rodzaju artykułów celnikowi lub inspektorowi rolniczemu, podlega karze, a artykuły mogą ulec konfiskacie.

WALUTA I ŚRODKI PIENIĘŻNE Przewóz waluty lub środków pieniężnych jest legalny bez względu na sumę. Jednakże podróżny, który wywozi ze Stanów Zjednoczonych lub wwozi tam więcej niż 10 tys. dol. (w walucie USA albo jej równowartość w walucie obcej, lub łącznie) w postaci monet, banknotów, czeków podróżnych lub papierów wartościowych na okaziciela, takich jak przekazy pieniężne, czeki osobiste lub bankowe, akcje lub obligacje, jest prawnie zobowiązany do zgłoszenia tej sumy na kwestionariuszu Służby Celnej USA nr 4790. Podróżny musi wypełnić taki kwestionariusz nawet wtedy, gdy walutę lub środki pieniężne przewozi dla niego inna osoba. Niewypełnienie wymaganego kwestionariusza lub podanie niepełnej sumy przewożonych środków pieniężnych może spowodować konfiskatę całej waluty i wszystkich papierów wartościowych oraz kary administracyjne i/lub dochodzenie kryminalne.

© SHUT TERSTOCK

WAŻNA ZMIANA W związku z wdrożeniami nowego programu elektronicznego na lotniskach docelowych PLL LOT w USA pasażerowie nie są już zobowiązani do wypełniania obecnie używanego papierowego formularza I-94.

To rozwiązanie ułatwi pasażerom przejście przez punkt kontroli celnej i imigracyjnej w USA. Otrzymaną od stewardes deklarację celną prosimy wypełnić czytelnie (pismem drukowanym) długopisem lub wiecznym piórem.

Zgodność podanych informacji z prawdą należy poświadczyć podpisem. Przed przystąpieniem do wypełnienia deklaracji prosimy o dokładne zapoznanie się z instrukcją zamieszczoną poniżej. Wszelkich informacji i pomocy udzieli Państwu personel pokładowy. Deklarację po wypełnieniu należy wraz z paszportem przedstawić w trakcie kontroli paszportowej i celnej.

122

LOT Info

105_KA_11_LOTinfo_01-kor.indd 122

13-11-15 14:34

The oldest

restaurant

in

Warsaw

Ta s t e the best Polish cuisine

Personal invitation from

U Fukiera, Warszawa, Rynek Starego Miasta 27, tel. 022 831 10 13, tel./fax 022 831 58 08 www.ufukiera.pl LOT Info

105_KA_11_LOTinfo_01-kor.indd 123

123

13-11-15 14:34

LOT DO USA

Flights to the USA

Otrzymaną od stewardesy Deklarację celną prosimy wypełnić czytelnie (pismem drukowanym) długopisem lub wiecznym piórem.

Zgodność podanych informacji z prawdą należy poświadczyć własnoręcznym podpisem.

124

TOWARY Podróżni niebędący stałymi mieszkańcami USA muszą zgłosić w punkcie 15. łączną wartość wszystkich przedmiotów przeznaczonych dla innych osób oraz wszystkich towarów przeznaczonych na sprzedaż lub pozostawienie w Stanach Zjednoczonych.

Przedmioty te obejmują wszystkie prezenty, towary handlowe lub próbki (wyjątek: przedmioty użytku osobistego, takie jak ubranie, biżuteria osobista, sprzęt fotograficzny, bagaż itp. nie podlegają ocleniu).

Stali mieszkańcy USA muszą zgłosić w punkcie 15. łączną wartość wszystkich przedmiotów nabytych za granicą, włącznie z towarami handlowymi i próbkami (niezależnie od tego, czy są to towary nowe, czy używane, obłożone cłem lub nie, nabyte w drodze kupna, otrzymane w prezencie lub nabyte w inny sposób).

Dotyczy to również przedmiotów kupionych w sklepach wolnocłowych w USA i za granicą, które znajdują się w posiadaniu pasażera w momencie wjazdu do Stanów Zjednoczonych.

Przedmioty nabyte w trakcie tej podróży w drodze wysyłki z innych krajów (z wyjątkiem przedmiotów nabytych na terytorium posiadłości zamorskich Stanów Zjednoczonych i w krajach basenu Morza Karaibskiego) podlegają ocleniu w momencie ich wwozu do USA. Wysokość opłaty celnej zostanie ustalona przez pracownika Służby Celnej. Stali mieszkańcy Stanów Zjednoczonych mają zwykle prawo przywieźć bez cła towary o łącznej wartości 800 dol., o ile wwożą je ze sobą. Osobom niebędącym stałymi mieszkańcami USA przysługuje zwykle prawo wwozu bez cła towarów o łącznej wartości 100 dol.

Opłata celna wynosi zwykle 10 proc. od pierwszego tysiąca dolarów powyżej wymienionych limitów. Jeśli wartość wszystkich przedmiotów zgłoszonych w punkcie 15. przekracza 1,4 tys. dol. na osobę, to należy wymienić je w tabeli na drugiej stronie Deklaracji celnej, podając ich ceny w dolarach USA (przy prezentach – ich prawdziwą wartość równą cenie detalicznej).

INSTRUKCJA WYPEŁNIANIA DEKLARACJI CELNEJ (RUBRYKI) 1. Nazwisko, imię, drugie imię 2. Data urodzenia: dzień/miesiąc/rok 3. Liczba członków rodziny podróżujących z Tobą 4. (A) Adres w USA (nazwa hotelu, miejsce docelowe podróży), (B) Miejscowość, (C) Stan 5. Paszport wydany przez (kraj) 6. Numer paszportu 7. Kraj stałego zamieszkania 8. Kraje odwiedzane w tej podróży bezpośrednio przed przybyciem do USA 9. Linie lotnicze/nr lotu lub nazwa statku 10. Zasadniczym celem tej podróży są interesy: Tak/Nie 11. Przywożę (przywozimy) (A) owoce, rośliny, żywność, owady: Tak/Nie, (B) produkty mięsne, zwierzęta, produkty pochodzenia zwierzęcego/dziczyznę: Tak/Nie, (C) czynniki chorobotwórcze, hodowle komórek, ślimaki: Tak/Nie, (D) próbki gruntu; (lub) Przebywałem (przebywaliśmy) w gospodarstwie rolnym/na pastwisku: Tak/Nie 12. Byłem (byliśmy) w bliskim kontakcie (dotykanie, obrządzanie) ze zwierzętami hodowlanymi: Tak/Nie 13. Przywożę (przywozimy) walutę lub środki walutowe o wartości 10 tys. dol. lub ekwiwalent w walucie obcej (definicja środków walutowych znajduje się na odwrocie): Tak/Nie 14. Posiadam (posiadamy) artykuły handlowe (artykuły na sprzedaż, próbki artykułów w celu uzyskania zamówień lub artykuły nieuważane za osobiste): Tak/Nie 15. Stali mieszkańcy USA – całkowita wartość wszystkich artykułów, w tym artykułów handlowych nabytych za granicą (w tym prezenty dla innych osób, lecz nie artykuły przesłane pocztą do USA) i przywiezionych do USA wynosi: kwota w dolarach. Osoby przyjezdne – całkowita wartość wszystkich artykułów, które pozostaną docelowo w USA, w tym artykułów handlowych, wynosi: kwota w dolarach. Proszę przeczytać instrukcję na odwrocie formularza. Przewidziano tam miejsce na wyszczególnienie wszystkich artykułów, które należy zadeklarować.

Stwierdzam niniejszym, że przeczytałem informacje na odwrocie tego formularza i że moja deklaracja jest zgodna z prawdą.

LOT Info

105_KA_11_LOTinfo_01-kor.indd 124

13-11-15 14:35

NOWA USŁUGA LIMO SERVICE Podróż samolotem to nie tylko sam przelot!

Dlatego w nowym Locie oferujemy nowe usługi, między innymi Limo Service. Teraz drogę z gate`u do samolotu możesz odbyć w luksusowej limuzynie naszego partnera*.

Usługa jest już dostępna na airkiosk.lot.com.

NEW PRODUCT LIMO SERVICE Air travel is not just about flying. A new LOT offers you for example Limo Service- thanks to that you will have a comfortable ride from the gate to our plane*. Service is already available on airkiosk.lot.com

MAGALI OLIVE ROZSZERZAM PAKIET USŁUG DODATKOWYCH. DLA CIEBIE EXTENDING OUR RANGE OF SERVICES. FOR YOU

*usługa dostępna, gdy autobus dowozi pasażerów do samolotu *Service available only when the transport is carried from the gate to the plane by bus.

lot.com

Pobierz aplikację mobilną!

Download mobileLOTapp!

125 Info 105_KA_11_LOTinfo_01-kor.indd 125

13-11-15 14:37

FILMY

Movies WOLVERINE / THE WOLVERINE Wolverine wyrusza do Japonii, gdzie zmierzy się ze starym wrogiem, który wpłynie na jego przyszłość. / When Wolverine is summoned to Japan by an old acquaintance, he is embroiled in a conflict that forces him to confront his own demons.

Obsada / Cast: Hugh Jackman, Will Yun Lee, Tao Okamoto Reżyser / Director: James Mangold

GOR˜CY TOWAR / THE HEAT Agentka FBI współpracuje z panią oficer bostońskiej policji, aby zlikwidować rosyjskiego gangstera. / An uptight FBI Special Agent is paired with a foul-mouthed Boston cop to take down a ruthless drug lord.

Obsada / Cast: Sandra Bullock, Michael McDonald, Melissa McCarthy Reżyser / Director: Paul Feig

PAN POPPER I JEGO PINGWINY / MR. POPPER’S PENGUINS Biznesmen otrzymuje w spadku sześć uroczych pingwinów, które całkowicie zmienią jego życie. / The life of a businessman begins to change after he inherits six penguins, and as he transforms his apartment into a winter wonderland, his professional side starts to unravel.

Obsada / Cast: Jim Carrey, Carla Gugino, Angela Lansbury Reżyser / Director: Mark Waters

POLSKIE FILMY / POLISH MOVIES

Obsada / Cast: Jerzy Stuhr, Maciej Stuhr, Ewa Błaszczyk Reżyser / Director: Jacek Koprowicz

126

PODEJRZANI ZAKOCHANI / SUSPECTS IN LOVE Albert i Barbara szukają miłości w sieci.

Gdy na siebie trafiają, oboje postanawiają udawać kogoś innego. Na pierwsze spotkanie w realu wysyłają swoich zastępców. / Albert and Barbara are looking for love online. When they find each other, they both try to pretend they’re someone else. They send their own replacements to meet each other instead of them.

Obsada / Cast: Rafał Królikowski, Weronika Książkiewicz, Sonia Bohosiewicz Reżyser / Director: Sławomir Kryński

© M.P.

MISTYFIKACJA / MISTIFICATION Jest rok 1968. Wydalony z uczelni tuż przed obroną pracy magisterskiej Łazowski wpada na sensacyjny trop, który może zmienić oblicze historii.

Z jego dochodzenia wynika, że Witkacy nie popełnił samobójstwa w 1939 r. / Year 1968. Łazowski, excluded from the university just before he manages to graduate, follows a surprising lead that can change the face of history as we know it.

His sources seem to prove that Witkacy didn’t commit suicide in 1939.

LOT Info

105_KA_11_LOTinfo_01-kor.indd 126

13-11-15 14:38

SERIALE

THE MIDDLE

TWO AND A HALF MEN

ARRESTED DEVELOPMENT

2 BROKE GIRLS

FUTURAMA

LOUIE

GLEE

BONES

THE MENTALIST

PERSON OF INTEREST

SUPERNATURAL

HART OF DIXIE

TV Shows

DLA DZIECI / FOR KIDS

SCOOBY DOO

BATMAN: THE BRAVE & THE BOLD

THUNDERCATS

MYSTERY INCORPORATED

LOT Info

105_KA_11_LOTinfo_01-kor.indd 127

127

13-11-15 14:38

MUZYKA

Audio AUDIOBUKI / AUDIOBOOKS

KINGA I JAK JĄ ROZGRYŹĆ

MELANIA KAPELUSZ Lektor / Reader: Anna Apostolakis

KŁOPOTY KOMENDANTA ROKA

KAZIMIERZ SZYMECZKO Lektor / Reader: Aleksander Mikołajczak

KUBA I BUBA

GRZEGORZ KASDEPKE Lektor / Reader: Jacek Kiss

BIZARRE CRIMES: SIMPLY BIZARRE

AEPYORNIS ISLAND

ROBIN ODELL Lektor / Reader: David Shaw-Parker

H.G. WELLS Lektor / Reader: Michael Wade

MOIZM

40 POLSKICH PIOSENEK

ALBUMY / RECORDS

POP:

ALIVE

VENA AMORIS

JESSIE J

ANITA LIPNICKA

FIRE WITHIN

BIRDY

KIDS:

O TADKU-NIEJADKU

TOMASZ MAKOWIECKI

VARIOUS ARTISTS

ROCK:

DZIADEK DO ORZECHÓW

PAN TWARDOWSKI

VARIOUS ARTISTS

VARIOUS ARTISTS

ROCK:

R&B/SOUL:

CLASSICAL:

HESITATION MARKS

NINE INCH NAILS

AM

ARCTIC MONKEYS

© M.P.

VARIOUS ARTISTS

PANNY WYKLĘTE

VARIOUS ARTIST

LOVE IN THE FUTURE

JOHN LEGEND

SING CHOPIN

NOVI SINGERS

DUET FORTEPIANOWY

MAREK I WACEK

CHOPIN – BEST FROM POLAND

VARIOUS ARTISTS

Autorskie programy muzyczne, specjalnie na pokłady naszych samolotów, przygotowała firma Internet Media Services SA , lider i ekspert w branży nowych mediów w miejscu sprzedaży w Polsce i Europie, obejmujących audiomarketing, Digital Signage i aromamarketing.

On-board customised music programmes prepared specially by Internet Media Services SA , a leader and expert in new media at the point of sale in Poland and Europe, which include audiomarketing, Digital Signage and aromamarketing. www.ims.fm, 02-844 Warszawa ul. Puławska 465

128

LOT info

105_KA_11_LOTinfo_01-kor.indd 128

13-11-15 14:39

SZTUKA DEKORACJI STOŁU ZAPRASZAMY

DO SPECJALISTYCZNYCH SALONÓW OFERUJĄCYCH SZKŁO, PORCELANĘ SZTUĆCE, OBRUSY ART. DEKORACYJNE I...

www.witeks.pl

Nasze salony firmowe

Brwinów, Chełm, Gdańsk, Jarosław, Katowice, Kielce, Łomianki, Łódź, Nowy Sącz, Nowy Targ-Szaflary, Ostrów Wielkopolski, Poznań-Komorniki, Rzeszów, Szczecin, Warszawa, Włocławek, Wrocław, Zabrze, Modlniczka k/Krakowa (centrala), tel. 12 623 39 38, 12 623 39 22.

129_KA_12_Reklama_01.indd 129

13-11-18 19:18

ROZRYWKA

Puzzle Time KRZYŻÓWKA / CROSSWORD TEL. 22 360 39 60, e-mail: kaleidoscope@guj.pl REDAKTOR NACZELNA Martyna Wojciecho Wska

Obok diagramu podano 19 par wyrazów będących względem siebie anagramami. Do diagramu należy wpisać po jednym (wybranym) wyrazie z każdej pary. Miejsce wpisywania wyrazów – do odgadnięcia.

Po prawidłowym wypełnieniu diagramu litery z pól ponumerowanych od 1 do 14 należy przenieść do kratownicy – utworzą one jeszcze jedną polsko-angielską parę wyrazów anagramów.

Z–CA R EDAKTOR NACZELNEJ a gnieszka Franus REDAKTOR PROWADZĄCA Danuta Ś Mierzchalska KOREKTA to Masz chola Ś PRODUKCJA: DYREKTOR Marek s zpunar Mariusz teler TŁUMACZENIA: a gnieszka

c hro Ścicka

Mag Dalena s z WeDo Wska RED. WERSJI ANGIELSKIEJ stephen canty DZIAŁ GRAFICZNY: PROJEKT, GRAFIK PROWADZĄCA eWa Boro Wska

Nineteen pairs of Polish–English anagrams are given on the right. Enter one (selected) word from each pair into the diagram below.

You have to guess where the word should be entered.

Once the diagram is filled with words, copy the letters from the numbered boxes (1 to 14) into the rectangle on the right – they will spell out another pair of Polish–English anagrams.

FOTOEDYTORKA Mag Dalena ru Dzka KARTOGRAF j oanna kopka DTP k rzyszto KOORDYNATOR LOT: k arolina

F s typułko Wski g o Ściniak, t o Masz z a Wa Dzki

WYDAWNICTWO: G+J GRUNER+JAHR POLSKA SP. Z O.O. & CO. SPÓŁKA KOMANDYTOWA UL. MARYNARSKA 15, 02-674 WARSZAWA, TEL. 22 360 38 00 www.guj.pl PREZES/CEO Mag Dalena Malicka DYREKTOR PIONU FINANSOWO-OPERACYJNEGO / CEO t o Masz kostecki WYDAWCA/PUBLISHER a gata Materko

Wska

DYREKTOR WYDAWNICZY I PROMOCJI / PUBLISHI NG & PROMOTING DIRECTOR eDyta pu Dło Wska DYREKTOR BIURA SPRZEDAŻY / SALES DIRECTOR Bar Bara t opol DYREKTOR DZIAŁU NEW BUSINESS & CORPORATE MEDIA / NEW BUSINESS & CORPORATE MEDIA DIRECTOR j oanna c hle Bna 605 102 006 DYREKTOR CO-BRANDING & CORPORATE MEDIA a neta n o Wako Wska 601 298 629 BRAND MANAGER a nna piszcza Do Wska DYREKTOR DYSTRYBUCJI I OBSŁUGI KLIENTA / DIR ECTOR OF DISTRIBUTION AND SUBSCRIPTIONS j erzy j anczak INTERNATIONAL ADVERTISING SALES BURDA COMMUNITY NETWORK

AUTOR/AUTHOR: JERZY BUCZEK

GERMANY: Vanessa n oetzel T. +49 (89) 9250 3532, vanessa.noetzel@burda.com Michael n eu Wirth T. +49 89 9250 3629, michael.neuwirth@burda.com AUSTRIA & SWITZERLAND: g oran Vukota T. +41 44 81 02 146, goran.vukota@burda.com FRANCE & LUXEMBOURG: Marion BaDolle-Feick T. +33 1 72 71 25 24, marion.badolle-feick@burda.com ITALY: Mariolina

s iclari

T. +39 02. 91 32 34 66, mariolina.siclari@burda.com UK & IRELAND: j eannine s oel Dner T. +44 20 3440 5832, jeannine.soeldner@burda.com USA, CANADA & MEXICO: s al Vatore

z a MMuto

T. +1 212 884 48 24, salvatore.zammuto@burda.com

ROZWIĄZANIA / ANSWERS

REKLAMA: G+J GRUNER+JAHR POLSKA SP. Z O.O. & CO. SPÓŁKA KOMANDYTOWA SEKRETARIAT BIURA REKLAMY / ADVERTISING SECRETARIAT 022 360 36 03, fax. 22 360 39 80, e-mail: reklama@guj.pl DYREKTOR BIURA REKLAMY CORPORATE MEDIA / HEAD OF ADVERTISING TEAM OF CORPORATE MEDIA j olanta

k urek

HANDLOWCY / RETAILERS a nna De MBska, eWa porycka, Mag Dalena Wioska © Legal note, that sale of the current & archive issues of the magazine below the copy price is restricted by law

130

130_KA_11_KrzyzufkapionOK12345.indd 130

13-11-18 19:20

proFirma Premium

ROZMAWIAJ BEZ LIMITU W POLSCE I UNII EUROPEJSKIEJ

NAJLEPSZA OFERTA DLA FIRM

Ć LEPIEJ MIE WIĘCEJ

Rozmawiaj swobodnie i rozwijaj swój biznes dzięki nowej taryfie proFirma Premium. Przekonaj się, jak wiele możesz zyskać: nielimitowane rozmowy w kraju, za granicę oraz roaming w Unii Europejskiej 10 GB transferu danych oraz dodatkowe 50 MB w Unii Europejskiej smartfon Samsung Galaxy S4 z funkcją bezprzewodowego ładowania Sprawdź inne warianty oferty: proFirma frii XL, proFirma frii L, proFirma frii M, proFirma Standard.

Wybierz również usługę proDysk, dzięki której zabezpieczysz swoje firmowe dane na wirtualnym dysku w chmurze.

Szczegóły na www.t-mobile.pl/biznes

Do ładowania bezprzewodowego konieczny jest zakup dodatkowych akcesoriów.

13019254 kalejdoskop 190x249 samsung.indd 2

06.11.2013 11:41