Kaleidoscope by LOT Polish Airlines

ZABIERZ MNIE / TAKE ME HOME

11/2013

egzemplarz bezpłatny / free copy magazyn pokładowy Polskich Linii Lotniczych LOT ISSN 0239-9032

Karaiby

rajskie plaże

Caribbean paradise beaches

001_KA_11_OkladkaNEW12345.indd 1

13-10-17 16:20

ul. Chocimska 7, Warsaw, tel. 22 848 12 25, tel./fax 22 848 15 90 www.restauracjarozana.com.pl

is an elegant, cosy and unpretentious restaurant whose delicate and light Polish cuisine will surprise you with new flavours and specialties every day. There is nothing else like it in Warsawâ&#x20AC;Ś

XXX_KA_1206_Rozana.indd 1

5/9/12 10:54 AM

zanowni Państwo, podróż samolotem to magia, która nie przemija. Tym bardziej cieszą jubileusze, które wraz z Państwem świętujemy. LOT od 10 lat należy do największego na świecie sojuszu Star Alliance. W ramach połączonej siatki 28 partnerów oferuje ponad 21 900 rejsów każdego dnia do 1328 portów lotniczych w 195 krajach. Czy to nie jest magia? Naszymi partnerami w tym „domu” linii lotniczych są najwięksi przewoźnicy, dzięki którym jesteśmy w stanie oferować naszym pasażerom najdogodniejsze połączenia transferowe, wysokie standardy obsługi i specjalne oferty, np. na podróże dookoła świata. Nie zasypiamy gruszek w popiele i realizujemy obietnicę, że LOT będzie linią przyjazną. Dla Państwa wygody wprowadziliśmy udoskonaloną wersję strony lot.com, gdzie każdy z Państwa będzie miał własny profil. Teraz zakup biletu będzie łatwiejszy i szybszy. Wystarczy, że pasażer wpisze swój adres e-mail, a system zapamięta wpisane dane do logowania, przy pierwszym zakupie. Tworząc naszą witrynę, postawiliśmy na wygodę, intuicyjną i czytelną nawigację oraz szybki i bezpieczny transfer danych. Od teraz zakup biletu, który nigdy u nas nie zawiera ukrytych opłat, będzie dziecinnie łatwy. Nowe funkcjonalności na stronie dodatkowo uzupełniają niedawno uruchomione usługi LOT Mobile (m.lot.com i aplikację na smartfony i tablety). Zachęcam do ściągania i korzystania. W listopadzie spełnimy Państwa marzenia o egzotycznych wakacjach. Wraz z naszymi partnerami polecimy do najbardziej egzotycznych zakątków świata, dzięki rejsom czarterowym. Pierwszy w naszej ofercie pojawi się Meksyk, a niebawem dołączają do niego również: Kuba, Tajlandia, Sri Lanka, Wenezuela, Kenia oraz Dominikana, o której przeczytają Państwo w tym numerze Kalejdoskopu. Ufam, że nowa oferta przypadnie Państwu do gustu i LOT-em będziecie wyruszać od tej pory też po słońce. ☐

Nie zasypiamy gruszek w popiele i realizujemy obietnicę, że LOT będzie linią przyjazną. We are making good our promise to make LOT an even friendlier airline.

EDYTORIAL

Editorial

Dear Passengers, Travelling by plane is timeless magic. This makes me even more excited about the anniversaries we are celebrating together. LOT has now been a member of Star Alliance, the world’s leading airline alliance, for 10 years. This network of 28 partners offers over 21,900 flights to 1,328 airports in 195 countries every day. Isn’t that magic? Our partners in this “house” of airlines are the world’s leading carriers. This enables us to provide you with the most convenient transfer connections, the highest standards of services, and special offers, e.g. for round the world trips. We are making good our promise to make LOT an even friendlier airline. For your comfort, we have introduced an improved version of the lot.com website, where each and every passenger will have his or her own profile to make purchasing tickets easier and faster. Simply type in your email address and the system will remember your login data after the first purchase. When we created our new website, we focused on comfort, intuitive and transparent navigation, and fast and secure data transfer. Buying a ticket, with no hidden charges, has become easier than ever. Our new website functionalities complement our recently launched LOT Mobile services (m.lot.com plus smartphone and tablet apps). I encourage you to download them and take full advantage of them. Your exotic holiday dreams are going to come true in November. Together with our partners, we are launching charter flights to the most exotic parts of the world. The first destination on our list is Mexico, with Cuba, Thailand, Sri Lanka, Venezuela, Kenya and the Dominican Republic soon to follow. You can read all about it in this issue of Kaleidoscope. I trust that all this meets your approval and hope to see you chasing the sun aboard a LOT plane soon. ☐

Prezes PLL LOT / LOT POLISH AIRLINES CEO Sebastian Mikosz

003_KA_11_EdytorialLOT12345.indd 3

13-10-17 13:22

Contents

NA DOBRY POCZĄTEK / OFF TO A GOOD START LIST PREZESA PLL LOT / Note from the LOT CEO 3 OD NACZELNEJ / Note from the Editor 6 FELIETON LECHA WAŁĘSY / Lech Wałęsa’s column 8

INFO 97–120

WYRUSZ W PODRÓŻ / SEE THE WORLD REZERWACJE / Mark your calendar 10 LWÓW: 5 NAJ / Lviv’s Top 5 14 DOMINIKANA JAROSŁAWA KUŹNIARA / The Dominican Republic as seen by Jarosław Kuźniar 18

POLSKIE PRZEBOJE / POLISH HITS CZYTA ICH CAŁY ŚWIAT / Polish writers in translation 28 ROSÓŁ / Meat broth 38

WIEDZIEĆ WIĘCEJ / DID YOU KNOW? JAK MERSHA WOLDU ZOSTAŁ POLAKIEM / How Mersha Woldu became a Pole 42 SAMOLOTOWA KURACJA ODCHUDZAJĄCA / Aircraft on a fuel diet 50 MOBILNE DOMY / Mobile homes 52 SMAK POWOLNEGO ŻYCIA / The flavours of slow life 60

SPIS TRE˜CI

FELIETON MAGDY GESSLER / Magda Gessler’s column 36

KLIMATYCZNA REWOLUCJA / Climatic revolution 66 WŁOS Z FANTAZJĄ / History of hairstyles 72 W CZTERY OCZY Z BOGDANEM ZDROJEWSKIM / Interview with Bogdan Zdrojewski 80 BEZCENNE DŹWIĘKI / Priceless sound 84

ROZMAITOŚCI / MISCELLANEA KULTURA / Culture 90 TWÓJ STYL / Your style 92 GADŻETY / Gadgets 94 SALON / Events 96 ROZRYWKA / Puzzle time 122

004_KA_11_Spis tresci12345.indd 4

13-10-17 16:32

NOWA

NIEMIECKA JAKOŚĆ W KLASIE BIZNES. Doświadcz wyjątkowego poziomu interakcji dzięki systemowi IntelliLink. Poznaj najbardziej ekologiczne silniki, jakie stworzyliśmy: 99 g CO2/km. 1. Ściągnij aplikację Layar. 2. Zeskanuj tę reklamę. 3. Dowiedz się więcej.

opel.pl Zużycie paliwa i emisja CO2: Opel Insignia 3,7– 8,7 l/100 km, 99–204 g/km (wg dyrektywy WE 715/2007, w cyklu mieszanym). Informacje na temat złomowania samochodu, przydatności do odzysku oraz recyklingu są dostępne na www.opel.pl

Opel11_K_15.10.indd 1

10/15/13 12:21:31 PM

OD NACZELNEJ

Note from the Editor

Jak ślimaki Like Snails

Na każdej z wypraw namiot jest dla mnie namiastką domu. My tent is where I can create my own micro universe during my expeditions.

Snails fascinated me when I was a child. When I was 6, I even caught a few Burgundy snails in the meadows near our house and brought them home. I made a home for them from a shoebox – they had grass lining and little bowls of water inside. I was convinced it would be a paradise for them. I was very surprised to find all the snails sitting on the ceiling and nearby walls in the morning. They had simply crawled out of the box. They all had their homes with them and didn’t need the one I had built for them … This encouraged me to think about why we needed to have a home. I have always found it important to have “a place of my own in the world”. I simply need somewhere to come back to; somewhere I can unpack my backpack and find all my books. But the longer I travel the world, the more deficient I find this. My home substitute is my tent. Here I can create my own micro universe and feel safe during my expeditions. But perhaps it’s a much better idea to have a mobile home that you can take anywhere with you whenever you want to move? Travelling in a camper is not the same, because it feels like “the holidays.” What I have in mind is a house you can move, depending on where you want to stay, for longer. And when the children leave home, you can “detach” their rooms, and move them somewhere else, together with all the furniture, souvenirs and memories. It’s brilliant! I am writing this in my own apartment, which has a most breathtaking view of Warsaw, the place I love to come back to. But who knows? Perhaps one day. Perhaps we will all move around like snails, with our homes in tow? Anyway, make sure you read the article on mobile homes on page 52. ☐

REDAKTOR NACZELNA / EDITOR IN CHIEF Martyna Wojciechowska

Kiedy byłam dzieckiem, fascynowały mnie ślimaki. W wieku 6 lat złapałam nawet kilka winniczków na łąkach dookoła mojego domu i przyniosłam je do domu. Z pudełka po butach zrobiłam im domek – miały tam wyściółkę z trawy i miseczki z wodą. Sądziłam, że to będzie dla nich raj. Byłam bardzo zdziwiona, kiedy rano okazało się, że wszystkie ślimaki siedzą na suficie i okolicznych ścianach. Po prostu się rozpełzły, bo przecież każdy z nich miał ze sobą swój dom i nie potrzebował tego, który ja próbowałam im zapewnić… To skłoniło mnie do rozważań nad sensem posiadania domu. Jakoś zawsze to „moje miejsce na ziemi” było dla mnie ważne. Po prostu muszę mieć dokąd wracać, gdzie rozpakować plecak i gdzie leżą wszystkie moje książki. Ale im dłużej podróżuję po świecie, tym bardziej czuję ułomność takiego rozwiązania. Namiastką domu stał się dla mnie na przykład namiot, w którym potrafię na każdej wyprawie stworzyć swój mikroświat i czuć się bezpiecznie. Ale czyż najlepszym rozwiązaniem nie jest dom mobilny, który zawsze możemy zabrać ze sobą, jeśli tylko chcemy zmienić miejsce zamieszkania? Podróżowanie kamperem to nie to samo, bo to „wakacje”. Ja myślę raczej o domu, który można przenosić zależnie od tego, gdzie chcemy żyć na dłużej. A jak dzieci podrosną, to można też „odczepić” ich pokój i przenieść w inne miejsce razem z meblami, pamiątkami i wspomnieniami. Genialne! Piszę to w moim mieszkaniu z najpiękniejszym widokiem na Warszawę, do którego zawsze z radością wracam. Ale pewnego dnia – kto wie? Może wszyscy będziemy przemieszczać się jak ślimaki, z własnym domem na plecach? A na razie polecam Wam tekst o mobilnych domach ze str. 52.

006_KA_11_EdytorialMartyna12345.indd 6

13-10-17 16:23

Goschico reklama KALEIDOSCOPE PRODUKCJA.indd 1

13.09.2013 11:06

FELIETON

Column

Dusza Narodu The spirit of the nation

Przez wieki kultura pomagała nam pamiętać, że jesteśmy Polakami. Over the centuries culture has helped us remember who we were. sarzy, kompozytorów, architektów pozwala promować Polskę na świecie. Dziś, gdy żyjemy w czasie pokoju, to właśnie siła kultury, wartości, z którymi się utożsamiamy, duma z własnej historii stają się bardzo istotne. Oczywiście wokół tych pojęć jest i gra polityczna, i uzurpowanie sobie prawa przez różne grupy do używania faktów nie zawsze w sposób obiektywny i uczciwy. Jest i powoływanie się na symbole narodowe na poziomie ich niegodnym. Co ważne jednak – dzisiaj budujemy naszą tożsamość, nie walcząc, nie najeżdżając sąsiadów, ale właśnie chwaląc się osiągnięciami pokoleń i nowo powstającą myślą i sztuką. Ten świat jest bezpieczniejszy i życzę Państwu i sobie, aby nie musiał się już zmieniać. ☐

Every month has its associations. November is the time to remember our family and forebears. We visit their graves, and ponder the history and legacy of previous generations. Then we celebrate regaining our independence in 1918 after a long period of being erased from the map of Europe. We regained our independence after a wave of political changes triggered by World War One, when the empires and the world as we had known it collapsed. The most important thing then was the power of the spirit and culture. It was this that enabled us to rebuild and unify a country that had been partitioned by three powers for 120 years. The national culture, reinforced by the educational initiatives of the last Polish king, helped us survive and to remember who we were. All through those past two centuries, this was the hallmark of our country and the unifying force that bought together all those who associated themselves with it and nurtured it, and stood guard over our national identity. Today, we are building our common home – Europe – in an age of globalisation, and our culture and national heritage continue to define our character and identity. Culture has become our leading export product, and thanks to the talent and creativity of our many outstanding artists, writers, composers, architects, it is helping to promote Poland globally. Today, during a time of peace, the power of culture, the values we stand for, and the pride we take in our own history, have become extremely important. All these elements are naturally surrounded by political intrigues, with various groups not always presenting the facts fairly and objectively. Such references to national symbols are contemptible. Nevertheless, we are now building our identity in a peaceful way, not invading our neighbours but promoting the legacy of past generations, new ideas and art. Our world is a much safer place, and for all our sakes, I hope that never changes. ☐

Lech Wałęsa Al. Jerozolimskie 11/19, 00-508 Warszawa, tel. +48 (22) 622 22 20, faks +48 (22) 625 14 14 Konto: BPH PBK SA 15 1060 0076 0000 3200 0084 6760 e-mail: biuro@walesa.org www.walesa.org

Każdy miesiąc to skojarzenia. Listopad to wspomnienia o przodkach, rodzinie. Odwiedzamy groby, myślimy o historii i dziedzictwie pokoleń. Chwilę później świętujemy odzyskanie przez Polskę niepodległości w 1918 r., po długim okresie wymazania państwa z map Europy. Niepodległość odzyskaliśmy na fali zmian politycznych po I wojnie światowej, w chwili rozpadu imperiów i tradycyjnego świata. Co było wtedy ważne, to siła ducha i siła kultury, która pozwoliła dość szybko zszyć ziemie trzech zaborów przez ponad 120 lat podzielone. Kultura narodu, wzmocniona działalnością edukacyjną ostatniego polskiego króla, pozwalała nam trwać i nie zapominać, kim jesteśmy. Zawsze w ciągu ostatnich wieków stanowiła wizytówkę polskości i zwornik dla ludzi, którzy utożsamiając się z nią, dbali też o przechowywanie tożsamości narodu. Dziś, w dobie budowania wspólnego domu – Europy, w dobie globalizacji, kultura i dziedzictwo narodowe jest tym, co stanowi o naszej specyfice i identyfikacji. Staje się też ona towarem eksportowym, który dzięki talentowi i twórczości wybitnych artystów, pi-

008_KA_11_FelietonWalesa12345.indd 8

13-10-17 16:06

Salon Firmowy: C.H.Promenada Salon Poljot Euro ul.Ostrobramska 75c Warszawa tel. 22 611 75 75 Gdańsk: C.H.Manhattan Salon «Timeless»’ Katowice: Salon «W.Krzyś» ul.Staromiejska 15 Kraków: «TiW Strojny» ul.Sławkowska 10; Galeria Krakowska «W.Śliwiński» Łódź: Salon «A&A» ul.Piotrkowska 63 Warszawa: Salon «Excelsior» ul.Marszałkowska 99a; C.H.Arkadia Salon «Excelsior» C.H.Złote Tarasy Salon «odCzasudoCzasu»; Płock: Zegarmistrz «Ludomir Lewandowski» ul.Nowy Rynek 1 Krapkowice: Zegarmistrz Paweł Smykała ul.Rybacka 1 Sklepy Internetowe: www.e-zegarek.pl Czech Republic: Klenotnicvi-Hodinarstvi GAMMY CZ s.r.o. OC PALLADIUM Nam Republiky 1, 11000 Praha 1, tel. 00425771247 info@gammy.cz www.gammy.cz ZEGARKI DOSTĘPNE RÓWNIEŻ W SKLEPACH WOC Klenotnicvi-Hodinarstvi GAMMY CZ s.r.o. Na Porici 8 11000 Praha 1, tel. 00422322741 info@gammy.cz www.gammy.cz Austria: Paul Szczepan Vorgartenstr. 189/11 Wien 1020 Tel. 004306644037514 Port lotniczy „Katowice” w Pyrzowicach stephan.paul@chello.at www.poljot.at Port lotniczy w Gdańsku Russia: Company Volmax Marksistskaya str. 34, building 8, 109147 Moscow Russia, tel. + 7(495)9113210 Port Lotniczy Poznań - Ławica więcej informacji: www.poljot.com.pl, www.aviatorwatch.ru Port lotniczy Lwów - Ukraina

REZERWACJE

Mark your Calendar

Azjatyckie polo v Asianpolo

W polo zazwyczaj grywa się konno na boisku porośniętym trawą. Tymczasem w Nepalu zawodnicy przemieszczają się na… słoniach. Niezwykle widowiskowe zawody odbędą się w nie mniej atrakcyjnym Parku Narodowym Bardia. / Polo is normally played on horseback on a grassy field, but not in Nepal, where the players ride elephants. This spectacular tournament is being held in the no less attractive Bardiya National Park. 25˜29.11, www.elephantpolo.com, °WIATOWE MISTRZOSTWA W POLO NA SŁONIACH, PARK NARODOWY BARDIA, Nepal / ELEPHANT POLO WORLD CHAMPIONS, BARDIYA NATIONAL PARK,Nepal

Kino z pasją z Cinema with a cause

Jak film, to Hollywood c

Festiwal HumanDOC to pełen emocji filmowy obraz największych wyzwań współczesności. Tym razem odbędziemy z nim podróże m.in. do Indii, Pakistanu, Palestyny, Afryki, a także przeprawę z nielegalnymi migrantami do Europy. W grudniu festiwal będzie obecny na platformie fi lmowej iplex.pl./ The HumanDOC film Festival is an exciting cinematic image of the greatest challenges of the present. This time we are taken on a journey to India, Pakistan, Palestine and Africa, before crossing into Europe with illegal migrants. The festival will be available on www.iplex.pl in December.

Hollywood means movies

Filmowa stolica świata zaprasza na prezentację nowości fi lmowych, m.in. Inside Llewyn Davis braci Cohen, poprzedzanych galami na czerwonych dywanach, pokazami specjalnymi, spotkaniami. W tym roku gośćmi będą m.in. Marion Cotillard, Emma Thompson, Tom Hanks i Ewan McGregor. / The American Film Institute is holding its annual festival of the latest in films, such as Inside Llewyn Davis by the Coen brothers, preceded by red carpet galas, special events and meetings. This year’s guests include Marion Cotillard, Emma Thompson, Tom Hanks and Ewan McGregor.

28.11˜1.12, www.humandoc.net, MI˝DZYNARODOWY FESTIWAL FILMÓW DOKUMENTALNYCH HUMANDOC, Warszawa i Wrocław, Polska / HUMANDOC INTERNATIONAL FILM FESTIVAL, Warsaw and Wrocław, Wrocław, Poland Poland

07–14.11, www.afi.com, FESTIWAL FILMOWY AFI, LOS ANGELES, USA / AFI FILM FESTIVAL , Los Angeles, USA

Lizbona ze sztuką c Może masz pustą ścianę, która aż prosi się o przyozdobienie jej czymś nowoczesnym i niebanalnym? Na 11 edycji targów zaprezentowane zostaną wybrane dzieła z 40 galerii sztuki z całego świata. Wstęp do tej gigantycznej galerii tylko 4 euro! / Maybe you have a bare wall that is just crying out for something modern and original? Then come to the 11th edition of Arte Lisboa, a huge international art fair with works from 40 galleries from around the world. Admission will only set you back EUR 44. 23˜27.11, www.artelisboa.fil.pt , MI˝DZYNARODOWE TARGI SZTUKI, Lizbona, Portugalia / 23–27.11, ARTE LISBOA, Lisbon, Portugal

Art in Lisbon

010_KA_11_Rezerwacje12345.indd 10

13-10-17 13:48

kalejdoskop_czekolady_gorzka_art_deco_wybrany_Q_2_10_2013.indd 1

2013-10-03 09:24:33

Gorący jazz c

Hot jazz

Dyrektor festiwalu i znakomity muzyk jazzowy Tomasz Stańko postanowił zainaugurować go w klimacie fusion. Chłodny podgórski klimat rozpalą muzycy z Brazylii, Kuby, Indii i Tunezji. Nie zabraknie też artystów z USA i Europy. Gwiazdą będzie John McLaughlin. / Tomasz Stańko, the festival director, has decided to inaugurate Jazz Autumn in a fusion mood. The cool piedmont climate will be fiered up by musicians from Brazil, Cuba, India and Tunisia. American and European artists including John McLaughlin will also be performing 14–17.11, www.jazzowajesien.pl, FESTIWAL MUZYCZNY JAZZOWA JESIE˛, Polska / JAZZ AUTUMN FESTIVAL, Bielsko-Biała, Poland

Bielsko-Biała,

Ruszają Demoludy c

Demoludy Festival

Spicy and savory

Będąc w Dubaju, warto odwiedzić targi żywności, tym bardziej że równocześnie odbywają się trzy tego typu imprezy. Najlepiej zacząć od owoców morza, przejść do kuchni regionalnych, a na finał zostawić sobie dział ze słodyczami z 28 krajów. / It is well worth checking out the food fairs if you are staying in Dubai. There are three events of this type being held at the same time. Your best bet is to start with sea food, then try some regional cooking, and finish up with sweets from 28 countries. 17–19.11, wwww.dwtc.com/en,SWEETS & SNACKS MIDˆ DLE EAST ˇ THE SPECIALTY FOOD FESTIVAL ˇ SEAFEX MIDDLE EAST, Dubaj, Zjednoczone Emiraty Arabskie / SWEETS & SNACKS MIDDLE EAST ˇ THE SPECIALTY FOOD FESTIVAL ˇ SEAFEX MIDDLE EAST, Dubai, United Arab Emirates

Burza piaskowa

v Sandstorm

Jak skończy się afrykańska wyprawa Jolki i Fryderyka – czy ich miłość to tylko fatamorgana? Czy łączące ich uczucie wyschło jak woda na pustyni, czy będzie to ostatnia podróż ich życia? Przekonacie się o tym na spektaklu Sigitasa Parulskisa Małżeński Rajd Dakar. / How will the African journey of Jolka and Fryderyk end? Is their love only a mirage? Has the connecting feeling evaporated like water in the desert? Will this be their last journey? Find it out during the Sigitas Parulskis’ Małźeński Rajd Dakar (in Polish). 14,19.11, www.makroconcert.pl, MAŁ°E˛SKI RAJD DAKAR, Teatr Palladium, Warszawa, Teatr Nowy, Łód˝, Polska / MAŁ°E˛SKI RAJD DAKAR, Palladium Theatre in Warsaw, Nowy Theatre in Łód˝, Poland

19ˇ23.11, www.demoludy.art.pl, MI˘DZYNARODOWY FESTIWAL TEATRALNY DEMOLUDY, Olsztyn, Polska / 1INTERNATIONAL THEATRE FESTIVAL DEMOLUDY,Olsztyn, Poland

Na ostro i na słono c

Tegoroczne Demoludy odbędą się w świeżo odremontowanym pięknym budynku Teatru im. Jaracza. W tym roku na Warmię przyjadą spektakle z Węgier, Rumunii, a także Republiki Czeskiej. Atrakcją będzie zrealizowany z wielkim rozmachem spektakl Musik, musikk, musique. Oprócz tego czytania performatywne i koncert zespołu Vladimira Pankova. / This year’s Demoludy festival will be held in the freshly renovated, beautiful building of the Jaracza Theatre. Performances from Hungary, Romania and the Czech Republic are coming to Warmia this year. One of the main attractions will be the grand “Musik, musikk, musique...”. In addition, there will be performative readings and a concert from Vladimir Pankov and his band.

010_KA_11_Rezerwacje12345.indd 12

13-10-17 18:03

Inwestycje na najwyższym poziomie Z właściwym wsparciem Twoje finanse mają naprawdę duże możliwości. Dzięki funduszom Franklin Templeton Investments oraz Quercus TFI z oferty Domu Inwestycyjnego Xelion, a także wyspecjalizowanej kadrze doradców finansowych Xelion możesz być spokojny – o Twoje finanse zadbają profesjonaliści. Nie chcemy odsyłać Cię na infolinię. Jeśli chcesz dowiedzieć się, jak pracujemy z Klientami, skontaktuj się bezpośrednio z Maciejem Witkowskim, dyrektorem ds. produktów inwestycyjnych, pod numerem 695 333 327. Zeskanuj QR kod swoim telefonem, aby zachować wizytówkę.

Dom Inwestycyjny Xelion Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie (02-595) przy ul. Puławskiej 107, wpisany do Rejestru Przedsiębiorców prowadzonego przez Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie, XIII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego, pod numerem KRS: 000061809 („Spółka”). Spółka podlega nadzorowi Komisji Nadzoru Finansowego. Niniejszy materiał ma wyłącznie charakter promocyjny i nie stanowi oferty ani zaproszenia do składania ofert w rozumieniu przepisów Kodeksu cywilnego. Wymagane przepisami prawa informacje o Spółce oraz świadczonych usługach, w tym o pełnej ofercie Spółki i wszystkich funduszach, ryzyku związanym z oferowanymi instrumentami finansowymi, udostępniane są na stronie internetowej www.xelion.pl lub w formie papierowej przed rozpoczęciem świadczenia usługi. Informacje zawarte w niniejszym materiale nie stanowią wobec kogokolwiek zapewnień ani zobowiązań natury prawnej ze strony Spółki, nie mogą stanowić wyłącznej podstawy do skorzystania z usług oferowanych przez Spółkę lub do podjęcia jakiejkolwiek decyzji inwestycyjnej, gdyż nie stanowią usługi doradztwa inwestycyjnego, analizy ani rekomendacji w rozumieniu Ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi i przepisów wykonawczych.

PSA3C300101 Xelion_190x249_e1.indd 1

27.09.2013 12:18

NASZ KIERUNEK

Our Destination DLACZEGO WARTO WYBRAĆ SIĘ DO LWOWA? BO TO PO PROSTU PIĘKNE MIASTO. W DODATKU DLA POLAKÓW TAKA PODRÓŻ MA TEŻ WARTOŚĆ SENTYMENTALNĄ. / WHAT MAKES LVIV WORTH SEEING? IT IS SIMPLY A BEAUTIFUL CITY. LVIV ALSO HAS A LOT OF SENTIMENTAL VALUE FOR POLES. TEKST/BY: Sławomir

Borkowski

NAJ LVIV LWÓW TOP

Historyczne multikulti Historical multiculturality

Centrum Lwowa to kawał wielowiekowego, wielonarodowościowego miasta, które najlepiej poznawać, spacerując uliczkami. Wśród historycznej zabudowy wyróżniają się bryły świątyń różnych obrządków, m.in. kościoła Dominikanów (na zdjęciu), soboru św. Jura, katedry ormiańskiej czy cerkwi Wołoskiej. / Much of central Lviv is a centuries-old and multiethnic city and is best explored on foot. Among Lviv’s many historical buildings are several places of worship of different faiths. The Roman Catholic Dominican Church (pictured) and the Dormition Orthodox Church particularly stand out.

Eclectic marriage of art

Propozycja na kulturalny wieczór: przedstawienie baletowe w imponującej eklektycznej Operze Lwowskiej (1200 miejsc na widowni). Będzie to wieczór prócz scenicznej poświęcony także innym sztukom, bo otwarta na przywitanie XX w. budowla jest interesująca pod względem architektonicznym, a ponadto bardzo bogato dekorowana rzeźbiarsko i malarsko przez najlepszych miejscowych artystów. / Here is a suggestion for a cultural night out: a ballet performance in the imposing and eclectic Lviv Theatre of Opera and Ballet (which can seat 1,200). The Theatre opened in 1900 and its architecture is fascinating. Whatever the merits of the scenography of the ballet, the building itself will offer plenty to admire. Moreover, it is very richly ornamented both sculpturally and pictorially with works by some of the greatest local artists of the period.

Eklektyczny mariaż sztuk

014_KA_11_5powodow12345.indd 14

13-10-17 13:49

Zużycie paliwa w cyklu mieszanym: od 3,7 do 5,8 l/100 km, emisja CO2: od 95 do 134 g/km. Szczegółowe informacje dotyczące odzysku i recyklingu samochodów wycofanych z eksploatacji na www.peugeot.pl.

PEU3C10510 Nowy 308 Kaleidoscope blue 190x249.indd 1

15.10.2013 08:45

NASZ KIERUNEK

Our Destination

3Łyczakowski splin Lychakiv Cemetery

Odwiedzanie cmentarzy to zwyczaj bardzo polski. Zabytkowa nekropolia łyczakowska warta jest odwiedzin szczególnie, bo to jeden z najstarszych istniejących do dziś cmentarzy w Europie (założony w 1786 r.), pełen ciekawych nagrobków. Spoczywają tu wybitni Ukraińcy i Polacy, m.in. Gabriela Zapolska, Artur Grottger czy słynny matematyk Stefan Banach. Częścią kompleksu jest też kwatera Orląt Lwowskich. / Visiting cemeteries is a very Polish tradition. The historical Lychakiv Cemetery is especially worth visiting, as it is one of the oldest extant cemeteries in Europe (established in 1786) and has a lot of interesting tombstones. Many eminent Ukrainians and Poles are buried here, e.g. Gabriela Zapolska, Artur Grotter and the famous mathematician Stefan Banach.

INFO O LOTACH / FLIGHT INFO WAW°LWO 11.50–13.50 pon.–nd. / Mo.–Su. LWO°WAW 14.40–14.40 pon.–nd. / Mo.–Su. Całkowita cena biletu zakupionego na lot.com, w taryfie First Minute na bezpośredni lot w obie strony, zawiera wszystkie podatki i opłaty i wynosi: 506 zł/RT gross fare . Cena może się zmienić w zależności od terminu zakupu biletu. Rejs trwa 1 godz. / Total price of a direct return ticket purchased at lot.com in the First Minute fare including all fees and taxes: PLN 506/RT gross fare . The price may vary depending on the date the ticket is purchased. Flight duration: 1 h.

On the taste bud trail

Miasto z długą historią, pełne zabytków, oferuje mnóstwo wnętrz i zaułków na ciekawe aranżacje gastronomicznych lokali. Jeśli zabraknie miejsca na poziomie ulicy, zawsze można urządzić taras na dachu. Ceny niższe niż w Polsce, więc nawet turyści mniej zasobni mogą zaszaleć. Miejscowa kuchnia, z racji bliskości geografi cznej i kulturowej, jest zbliżona do polskiej, ale wiele tradycyjnych produktów – np. chleb – bywa smaczniejszych niż nad Wisłą. Warto spróbować popularnego tu sała, czyli słoniny. / A lot of Lviv’s interiors and alleyways make for interesting restaurant settings. If there is no room at street level, a terrace can always be set up on the roof. Prices are lower here than in Poland, so even the not-so-well-heeled tourist can really lash out. Ukrainian cuisine is very similar to Polish cuisine, but many traditional products, e.g. bread, can be tastier here. Salo, a traditional dish consisting of cured pork fat, is definitely worth a try.

Lviv Wawel

Podwójnie szeroka (według lwowskiej normy standardem w rynku były trzy okna na piętrze) kupiecka kamienica zwie się Królewską. Nazwę zawdzięcza królowi Janowi III Sobieskiemu, który gruntownie przebudował ją na swoją rezydencję. Zyskała wówczas widoczny na zdjęciu wspaniały krużgankowy dziedziniec, który przyniósł jej też miano Małego Wawelu. / This double width (three windows per floor were standard in the market square) mercantile tenement house is called Królewska (Royal) and owes its name to King Jan (John) III Sobieski, who thoroughly rebuilt it for his residence. Sobieski added the magnificent cloistered courtyard (see photo) that earned it the name Little Wawel.

Szlakiem smaków

Lwowski Wawel

014_KA_11_5powodow12345.indd 16

13-10-17 18:04

Elle est

cosmopolitaine, ET VOUS?

The philosophy of life. The lifestyle. The address. COSMOPOLITAN twarda 2/4 44 ďŹ&#x201A;oors, each at the highest level. Apartments now available to view. RSVP +48 535 10 10 10

3-18-2013 Reklama prasowa KALEIDOSCOPE 14.10.2013.indd 1

www.cosmopolitan.waw.pl

14.10.2013 13:47

MOJE MIEJSCA

My Favourite Haunts

Między rajem a prawdziwym życiem Between paradise and real life PAMIĘTAM MOMENT, KIEDY NA KOŃCU NIEZWYKLE POKRĘCONEJ DROGI NAJPIERW POJAWIŁY SIĘ KONIE W GALOPIE, A PÓŹNIEJ PRZEZ OTWARTE OKNO UDERZYŁ WE MNIE CIEPŁY I SILNY WIATR OD MORZA… / I REMEMBER THE MOMENT WHEN GALLOPING HORSES APPEARED AT THE END OF A TORTUOUSLY TWISTY ROAD, AND I WAS LATER SLAPPED AROUND THE FACE BY A GUST OF WARM WIND FROM THE SEA BLOWING THROUGH AN OPEN WINDOW. Jarosław Kuźniar

TEKST/BY:

018_KA_11_Moje miejsca12345.indd 18

13-10-17 17:45

Plaża Bavaro w pobliżu Punta Cana – jedna z najsłynniejszych na Dominikanie. The Bavaro beach near Punta Cana – one of the most famous Dominican beaches.

018_KA_11_Moje miejsca12345.indd 19

13-10-17 17:45

My Favourite Haunts

Po pierwszym zdaniu, które za chwilę przeczytacie, będziecie mieli trzy wyjścia: poprosić o lądowanie, zignorować mnie albo wziąć sobie do serca moją przygodę. Gdy patrzymy dziś na turystyczne cuda, takie jak Kenia, Egipt czy Liban, widać, że czasy są trudne, dobra zabawa w sekundę może zamienić się w szkołę przetrwania. Tak samo na Karaibach. Można dać się zamknąć za murami hotelu albo wyjść poza nie i poczuć ten kraj na własnej skórze. To trudniejsze, ale warte ryzyka. Ja je podjąłem, dlatego dziś wspominam tę podróż szczególnie, a nie jako jedną z wielu. Raj na pewno nie nazywa się Dominikana. Każdy, kto będzie wabił was tylko białym piaskiem, tanim alkoholem i ciekawym żarciem, powinien za karę nosić w upale na głowie tacę owoców – jak dominikańskie dzieciaki. Dziesięć milionów ludzi i 15 proc. bezrobotnych. Bieda, chaos na drogach, niebezpiecznie po zmroku, brud. Karaiby tak mają. Nie narzekam, to jest nawet intrygujące. Piszę o tym, co spotka tam podróżnika, a nie turystę z leżaka w wyprasowanym T-shircie. Kiedy zamarzycie o Dominikanie, ustawi się długa kolejka chętnych, żeby was obsypać złotym piaskiem i pozbawić wszelkich zmartwień. Jeżeli lubicie żyć w getcie – zgódźcie się. Swojej podróży na Dominikanę nie planowałem. Zwiedzałem leżące od niej godzinę lotu Portoryko. Karaibskie, a jakże, ale inaczej. Spokojniejsze, mniejsze, z amerykańską duszą. Tam turysta ginie w tłumie mieszkańców, nie odwrotnie. To miłe i bardzo ważne w podróży, bo daje poczucie uczestniczenia w czymś innym, ciekawym, głębszym. Człowiek czuje się gościem, a nie panem. Bieda Dominikany wymusza inną relację. Turystę nosi się na rękach, pod turystę się buduje, pod turystę się gotuje. Zjechałem kilkaset kilometrów wypożyczonym na lotnisku w Santo Domingo samochodem. Od stolicy, przez Boca Chica, San Pedro de Macorís, Miches, Higüey, do Punta Cana. Znałem z Maroka drogowy bajzel Arabów. Tę groźną dowolność ruchów, prędkości, nagłą zmianę pasów, pierwszeństwa. Ale trzymilionowe Santo Domingo bywa wielokrotnością tego chaosu wydalaną w tonach spalin. Można to serce Dominikany zobaczyć, ale ono nie porywa tak jak portorykańskie San Juan czy stolica Meksyku. Po Santo Do-

After the first sentence you are about to read, you will have three choices: you can beg to land, you can ignore me or you take my experience to heart. The example of tourist heavens like Kenya, Egypt and Lebanon proves that times are tough and a great holiday can very quickly turn into a survival course. The same is true of the Caribbean. You can shut yourself away behind massive hotel walls or you can step outside and really get a taste of the life there. The latter is the more difficult option, but the risk is well worth it. This is the option I took and I remember my holiday as a special venture, not just another trip. The Dominican Republic is certainly no paradise. Anyone who tries to tempt you there with a distorted picture of white beaches, cheap booze and colourful food should be made to carry a fruit tray on his head – like Dominican children. A population of ten million and an unemployment rate of 15 per cent. Poverty, traffic chaos and squalor, and the place is not safe at night. Welcome to the Caribbean. I don’t complain. I even find it intriguing. What I am sharing with you are the experiences of a traveller and not a tourist sprawled across a sunlounger in a nice crisp T-shirt. If you have ever dreamt of the Dominican Republic, there will be no shortage of people eager to dust you with golden powder and take all your cares away. Agree, if you like living in a ghetto. I didn’t plan my trip to the Dominican Republic. I was visiting Puerto Rico which is an hour’s flight away. Puerto Rico is in the Caribbean, too, but it could not be more different. It is smaller, quieter and has an American feel. This is a place where tourists are swallowed up by crowds of locals, not the other way round. It’s a pleasant and important travel experience as it gives you a sense of taking part in something different, interesting and profound. You feel like a visitor, not an overlord. The poverty of the Dominican Republic disturbs this relationship. Tourists are revered. I drove hundreds of kilometres in the car I rented at the airport in Santo Domingo. I left the capital to visit Boca Chica, San Pedro de Macorís, Miches, Higüey and Punta Cana. I was already familiar with road mayhem from my experience in Morocco – the dangerous freedom of movement, sudden lane changes, speeding, and loosely interpreted right of way. But Santo Domingo, with its population of three million, is many times worse and has tonnes of exhaust gases to boot. By all means visit the Dominican capital, but you won’t find it as captivating as San Juan in Puerto Rico or Mexico City. Take a walk around Santo Domingo, but don’t waste too much on it. Take a look at the cathedral (women are not allowed inside), the cigar museum opposite the church, the old houses in the centre and the dozens of kilometres of heavy cables suspended on wooden poles that flank every road. And then set off for somewhere more interesting. On the road, I inevitably fall into the time trap. I find my base, rent a car and… want too much. Looking at the unfolded road map, I underestimate the distance and try to visit every part of the country. Recently, in Canada, I met a couple of sixty-something

MOJE MIEJSCA

018_KA_11_Moje miejsca12345.indd 20

13-10-17 17:45

Mano Juan to rybacka wioska na rajskiej wyspie Saona. Mano Juan is a fishermen’s village on the beautiful island Saona.

JAROSŁAW KUŹNIAR – dziennikarz związany z TVN24. Od 2007 r. gospodarz porannej audycji Wstajesz i wiesz w TVN24. Karierę zaczynał w radiowej Trójce, potem było Radio Zet, TVN24, TVN. Dwukrotny laureat nagrody Wiktora – w kategorii największe odkrycie telewizyjne roku (2008) i w kategorii prezenter telewizyjny (2013). Ponadto dwukrotnie nominowany do tej nagrody. Obecnie jest również autorem tygodnika Wprost. / A journalist working for TVN24. Since 2007 he has been the anchor of the Wstajesz i wiesz morning show on TVN24. He began his career in journalism in the “Trójka” public radio station, then went on to work for Radio Zet, TVN24 and TVN. He won the Wiktor awards for the Debut of the Year (2008) and Television Anchor (2013). He is currently a collaborator of Wprost weekly.

Mali mieszka˜cy miasteczka Sánchez na półwyspieSamaná. The little inhabitants of Sánchez town in the Samaná peninsula.

018_KA_11_Moje miejsca12345.indd 21

13-10-17 17:49

MOJE MIEJSCA

My Favourite Haunts

mingo pospacerujcie, ale nie traćcie zbędnie czasu. Zerk nijcie na katedrę (kobiet nie wpuszczą), muzeum cygar vis-à-vis kościoła, kamienice w centrum i dziesiątki kilometrów ciężkich kabli wiszą cych na drewnianych słupach przy każdej drodze. Później wyjedź cie, bo ciekawiej jest poza stolicą. W czasie takich wypraw zawsze wpadam w pułapkę czasu. Znaj duję bazę, wynajmuję auto i… zbyt wiele chcę. Rozłożona mapa drogowa tak bardzo skraca dystanse, że masz ochotę być w każ dym zakamarku duszy danego kraju. Ostatnio w Kanadzie spotka łem parę 60-letnich Australijczyków, którzy od kilku lat są w po dróży dookoła świata pikapem. Mówią: „ Chcieliśmy być w Meksyku trzy tygodnie, zostaliśmy trzy miesiące. Wiesz, te odległości…”. Wiem, kusi. Na Dominikanie moją bazą był bungalow w Boca Chica, 50 km od stolicy. Szukałem większej swobody, niż daje hotel. Południowo-wschodnie wybrzeże, które oglądałem miasteczko po miasteczku, było wyludnione. Woda, która w czasie przypływu podmywała nierówny brzeg, nie była zachęcającego koloru. Pia sek wszystko psuł, nie miałem ochoty się zanurzyć. Wolałem sie -

Australians who had been touring the world in their pickup truck for several years. She was the dreamer, and he was the driver and navigator. They said, “We wanted to spend three weeks in Mexico and ended up staying three months. You know, those distances.” Yes, I do. They can be tempting. My base in the Dominican Republic was a bungalow in Boca Chica, 50 kilometres from the capital. Along the southeast coast, I visited one town after another that appeared to be deserted. The water that came up against the uneven shoreline at high tide did not have an inviting colour. It might have been the sand, but I was definitely not tempted to go for a swim. I stayed on the shore with a meat-filled pastry in one hand and a book in the other, occasionally taking a sip of beer or rum with fresh coconut milk. I am not writing this as a haughty European who expects the beach to be manicured every day. Caribbean cities are not the acme of architectural sophistication or comfort – merely ramshackle add-ons to the sea. But their shortcomings are quickly forgotten as you soak up the local ambience. In fact, these settlements hardly qualify as cities – untidy sprawls

Wizyta w restauracji El Conuco w Santo Domingo jest obowiązkowa dla turysty. Można tu zobaczyć charakterystyczny taniec z butelką. A visit to the El Conuco restaurant in Santo Domingo is a must. One of its top attractions is the bottle dance performed between the tables.

W parku narodowym Armando Bermúdez znajduje się najwyższy szczyt Karaibów Pico Duarte. The highest mountain in the Caribbean. the Pico Duarte is located in the Armando Bermúdez National Park .

W czasie takich wypraw zawsze wpadam w pułapkę czasu. Mam ochotę być w każdym zakamarku duszy danego kraju. On the road, I inevitably fall into the time trap. I always want to visit every nook and cranny of the given country’s soul.

018_KA_11_Moje miejsca12345.indd 22

13-10-17 18:00

OCE AN ATL AN TY CK E I Cabarete

Santiago

HAITI

Pico Duarte 3175

Las Terrenas

Sánchez

Santo Domingo

AMERYKA PÓŁNOCNA

OCEAN ATLANTYCKI

RÓW NIK

AMERYKA POŁUDNIOWA

Płw. Samaná

Miches

San Pedro Higüey Punta Cana de Macorís age ass La Romana Boca aP n Chica o M Mano Juan Isla Saona

z e M o r

50 km

K a r a i b s k i e

PORTORYKO

dzieć na brzegu z mięsnym racuchem w jednej ręce, książką w drugiej i zapijać to piwem lub mieszanką rumu ze świeżym mlekiem kokosowym. Piszę to bez wyniosłości Europejczyka, któremu plaże zawsze rano ktoś sprzątnie. Karaibskie miasta to nie jest szczyt finezji architektonicznej i komfortu. One są dodatkiem do morza – rozklekotane, zapuszczone, ale chłoniesz je na miejscu w sposób, który pozwala ci zapomnieć o niedoskonałościach. Zresztą często nawet trudno to nazwać miastem – kilka luźno stojących bud, niewiele większych niż stare betonowe przystanki PKS rozrzucone po polskich wsiach. Pomalowane najbardziej pstrymi kolorami świata są miłą przerwą

of scattered shacks. But dcorated in the most garish colours, they made a pleasant interlude during my journey. Inside, the stench of burnt frying oil, a ventilator, a fridge and an old jukebox. Rum broadens the smile and dulls the sense of beauty. And I loved it. The Dominican Republic has fairly good roads but no road signs. You cannot find your way around the country without a compass – especially if you drive too far away from your base and have to return after sunset. Heading east, the city of Higüey did not register as I passed through it. It seemed to be traversed by a straight road that would be easy to find hours later. This was either a mistake or the city’s revenge on me. Some roads are one-way and you can get lost in no time. The colours of the houses which were to have served as landmarks were altered by the street lights. This was probably the first time I felt afraid instead of angry. I was afraid of what the young boys outside, in their baggy pants and bandanas, and for whom the day begins after dusk, might have in mind. I drove slowly, desperately looking for a sign. In vain. They all invited me to turn towards them, driving the wrong way. They waved to me like the girls in the red light district in Amsterdam. I didn’t trust them. I fled from the city like a smuggler chased by police sirens. I next headed for Punta Cana. I don’t like mass tourism and pampering hospitality. But I was keen to see this place of pilgrimage

REKLAMA

018_KA_11_Moje miejsca12345.indd 23

13-10-17 17:47

MOJE MIEJSCA

My Favourite Haunts

w podróży. Wewnątrz smród wysmażonego oleju, wiatrak, lodów ka i stara szafa grająca. Rum wszystkim tu wyostrza uśmiech i stę pia poczucie piękna. I to jest piękne. Dominikana ma całkiem dobre drogi. Ale kompletnie pozbawio ne drogowskazów. Tak jak kiedyś gubiłem się w czarnogórskim Durmitorze, bo znaki pisane były tylko cyrylicą, tak tutaj nie da się jeździć bez kompasu. Szczególnie kiedy zapędzisz się za daleko od bazy i musisz wracać po zachodzie słońca. Jadąc na wschód, miasto Higüey minąłem bez zachwytu. Wydawało mi się, że przecina je prosta droga, którą bez trudu odnajdę za kilkanaście godzin. To był błąd albo odwet miasta na mnie. Jed nokierunkowość niektórych tras sprawia, że gubisz się jak w labiryncie. Kolory kamienic, które miały być punktami orientacyjnymi, zmienia światło lamp (o ile świecą). Po raz pierwszy chyba nie trafił mnie szlag, ale obleciał strach. Że ci młodzi chłopcy na zewnątrz w szerokich spodniach i opaskach na głowach, dla których prawdziwe życie zaczyna się po zmroku, nie mają dobrych intencji. Jechałem wolno, szukając ja kiegokolwiek drogowskazu. Daremnie. Ale oni ma-

for millions of tourists from all around the world. The road to the city had many surprises in store. Instead of reaching the ocean stretching to the horizon, I found myself going through hectares of fields. Something was wrong. I was lost. Hunger made me even more impatient. It was afternoon and I was reluctant to experiment with the local fast food. The only roadside food available was pastry stuffed with vegetables and meat. This is tossed into a deep fryer at dawn, and later heated for hours. I could not have got lost in a worse place. Even today I remember the moment when galloping horses appeared at the end of a tortuously twisty road, and I was later slapped around the face by a gust of warm

Plaża Las Terrenas na półwyspie Samaná.. Las Terrenas Beach, Samaná Peninsula.

W prowincji Puerto Plata każda wioska ma arenę do walk kogutów. In the Puerto Plata Province every village has got its arena for cock fights.

018_KA_11_Moje miejsca12345.indd 24

13-10-17 18:19

wind from the sea blowing through an open window. It was the chali do mnie, zachęcali, żebym skręcił w ich stronę, pod prąd. Nie most beautiful beach I had ever seen. Wild, long, broad and intizaufałem im. Uciekałem z tego miasta jak przemytnik, który słyszy mate despite the presence of other people. A young man holding za sobą policyjne syreny. a machete was walking towards me. I felt unnerved. It turned out Moim celem było Punta Cana. Nie lubię masowej turystyki i nohe was looking for people who would pay him to climb a palm szenia wszystkich w lektyce. Chciałem jednak zobaczyć miejsce tree to get a coconut and chop it up in front of them. It wasn’t pielgrzymek milionów turystów z całego świata. Droga tam, niby sunny or warm, but I would never swap the pleasure of sitting prosta, ciągle zaskakiwała. Zamiast patrzeć na wodę po horyzont, there for what happened to me two hours later. przedzierałem się przez hektary pól. Coś było nie tak. Za długo to Punta Cana is a tourist Alcatraz which traps the sense of the jourtrwało. Zabłądziłem. Głód potęgował zniecierpliwienie. Było już ney – space and freedom. A huge stretch of land divided and sold po południu, nie chciałem ryzykować z dominikańskim fast by plots. The waterfront is lined solid with identical hotels for foodem. Przy drodze nie kupisz tam jednak nic innego niż faworpeople who want to see the Dominican Republic from behind kowe ciasto napchane warzywami i mięsem, wrzucone do głębobars. You need a pass to access the beach in Punta Cana. But kiego oleju o świcie, a później leżące godzinami pod silną żarówI didn’t drive all the way here to look at a closed gate. I pretended ką, żeby udawać świeżość. to be a holidaymaker who had rented a car and escaped paradise Piękniej jednak nie można było się zgubić. Do dziś pamiętam moto see real life, but lost my nerve and was now sorry and humbly ment, kiedy na końcu niezwykle pokręconej drogi najpierw pojawiły się konie w galopie, a później przez otwarte okno uderzył we mnie ciepły i silny wiatr od morza. To najpiękniejsza plaża, jaką widziałem. Dzika, INFO O LOTACH | FLIGHT INFO długa, szeroka i mimo obecności ludzi intymna. Nawet młody facet z maczetą idący w moją stronę LOT realizuje czartery w sezonie zimowym między innymi na Dominikanę. / In the winter season LOT is offering charter flights to numerous destinations including the Dominican Republic. nie robił wrażenia. Szukał ludzi, którzy zapłacą, żeby wdrapał się na palmę, ściął kokos i rozłupał go REKLAMA

NOW OPEN located just 1 km from International Warsaw Airport free shuttle bus services 116 comfortable and well equipped rooms fitness center, work zone, parking and underground garage 24/7 snack bar

Hampton by Hilton Warsaw Airport

47 sq meeting room It you’re not satisfied, we don’t expect you to pay. That’s 100 % Hampton GuatanteeTM.

018_KA_11_Moje miejsca12345.indd 25

17 Stycznia 39F Street, 02-148 Warsaw, Poland +48 22 204 18 00 wawap_hampton@hilton.com

13-10-17 17:47

My Favourite Haunts

W Santo Domingo. Santo Domingo.

returning. It worked. Three kilometres later, I reached a plush complex of new housess where a first floor living room takes you straight on to a private pier and your own private yacht. The artificial beach made of tonnes of powder white sand was empty. The tourist brochures make it plain enough – you come here to have a good time. This tender lie is no different than renting an apartment you’ve only seen in pictures: there is a king size bed but it’s made of two narrow ones, the kitchen is bright but only after you’ve switched a 100 watt light on, you can access the bathroom but you have to move the wardrobe, etc. The Dominican Republic is a country of contrasts. A reasonable minded traveller is able to diminish them. ☐

Miasto Cabarete założył w 1835 r. plantator z Florydy Zephaniah Kingsley. The city of Cabarete was founded by a plantation owner from Florida, Zephaniah Kingsley, in 1835.

przy tobie. Nie było słonecznie ani ciepło, ale przyjemności siedze nia tam nie zamieniłbym na to, co spotkałem 2 godziny później. Punta Cana to turystyczne Alcatraz. Tam uwięziony jest sens po dróży – przestrzeń i wolność. Przepiękny teren podzielony na gi gantyczne działki i sprzedany. Mur w mur wybudowano hotele dla ludzi, którzy skuszą się na Dominikanę zza krat. Kto nie ma prze pustki, w Punta Cana nie dotknie wody. Ale nie po to jechałem cały dzień, żeby powąchać szlaban i odejść. Skutecznie udawałem klienta, który wynajął auto i uciekł z raju, żeby zobaczyć prawdzi we życie, ale przestraszył się, przeprasza i pokornie wraca. Udało się. Po 3 km jazdy dotarłem do ekskluzywnego osiedla nowych kamienic, gdzie z salonu na parterze schodziło się na prywatny pomost i wsiadało do osobistego jachtu. Kiedy brakowało rumu na łodzi, można było przejść na sztuczną plażę, gdzie wywrotki zwiozły cały biały piasek Dominikany. Było przerażająco pusto. Fotografie w turystycznych folderach kuszą – jedziecie po roz kosz. Niczym to czułe oszustwo nie różni się od wynajmowania mieszkania na podstawie zdjęć: łoże małżeńskie jest, ale po zsu nięciu dwóch węższych kanap, kuchnia robi się widna dopiero pod stuwatową żarówką, do łazienki wchodzi się po odsunięciu szafy, a cisi starsi sąsiedzi mają właśnie u siebie czworo hardcoro wych wnucząt. Dominikana to kontrast. Zmniejszy go tylko rozsą dek podróżników. ☐

MOJE MIEJSCA

018_KA_11_Moje miejsca12345.indd 26

13-10-17 17:47

P O LS K A M A R K A W K L A S I E

P REMIUM www.iq-sport.pl

IMAGEOWA 190_249.indd 1

2013-10-10 21:49:37

Polish Hits

POLSKIE PRZEBOJE

Znalezione

w tłumaczeniu

Found in translation

LEM I KAPUŚCIŃSKI TO NAJCZĘŚCIEJ TŁUMACZENI NA JĘZYKI OBCE POLSCY PISARZE. DOGANIAJĄ ICH OLGA TOKARCZUK I ANDRZEJ STASIUK. REPORTERZY MARIUSZ SZCZYGIEŁ I JACEK HUGO-BADER MAJĄ WIERNE GRONO ODBIORCÓW. / LEM AND KAPUŚCIŃSKI ARE THE MOST TRANSLATED POLISH WRITERS, BUT OLGA TOKARCZUK AND ANDRZEJ STASIUK ARE HOT ON THEIR TRAIL. JOURNALISTS MARIUSZ SZCZYGIEŁ AND JACEK HUGO-BADER HAVE THEIR DEVOTED READERS, TOO. Boćkowska

Światła, muzyka, widownia wypełniona po brzegi. Na scenie teatru w Göteborgu wystawiana jest właśnie sztuka według Lubiewa Michała Witkowskiego. – To jest świetne uczucie, gdy widzę, że czytelnicy mojej książki w innym języku zrozumieli ją – mówi pisarz. Lubi jeździć na spotkania autorskie do Izraela – tam jest zawsze gorąca atmosfera. W Czechach spotkał fanów, którzy wybrali się nad polskie morze, by zobaczyć, jak Lubiewo wygląda naprawdę. Tak dzieje się coraz częściej. Mariusz Szczygieł jest gwiazdą w Czechach – jego Gottland i Zrób sobie raj były już wielokrotnie wznawiane, dwa teatry wystawiają sztukę według Gottlandu, a niedawno prawa do książki kupił producent filmowy. We Włoszech, gdzie zdobywa coraz większą popularność, ukazał się również jego Kaprysik. Doceniają go Francuzi. Janusz Leon Wiśniewski i Joanna Chmielewska mają rzesze fanów w Rosji i na Ukrainie. Prawa do nowych książek Olgi Tokarczuk i Andrzeja Stasiuka zagraniczni wydawcy kupują „w ciemno”, bo to autorzy, którzy mają stałe grono czytelników. Gdy w 2010 r. w Polsce ukazała się biografia Ryszarda Kapuścińskiego autorstwa Artura Domosławskiego, agenci innych pisarzy mieli kłopot. Na międzynarodowych targach nikt nie chciał rozmawiać o ich ofercie, pytano tylko o Kapuściński. Non-fiction.

Lights, music, full house. The play based on Michał Witkowski’s book Lovetown is is being staged at a theatre in Gothenborg. “It’s a great feeling to see that people who have read a foreign language version of my book understand it”, he says. Witkowski likes book signings in Israel, as the discussions can get really heated. And he has met fans from the Czech Republic who have actually been to the Polish coast to see the real Lovetown. Polish writers are breaking into the international literary scene. Mariusz Szczygieł enjoys star status in the Czech Republic. His Gottland and Make Yourself Paradise have been reprinted several times, two theatres are adapting Gottland into a stage play, and a film producer recently acquired rights to the novel. He has had his Caprice published in Italy where his popularity is soaring. The French have taken to his writing, too. Janusz Leon Wiśniewski and Joanna Chmielewska have legions of readers in Russia and Ukraine. Publishers are buying the rights to new books by Olga Tokarczuk and Andrzej Stasiuk on spec, because these authors have armies of devoted fans. The literary agents of other writers found it hard when Artur Domosławski’s biography of Ryszard Kapuściński came out in Poland in 2010. No one wanted to review their portfolios at international book fairs – all the questions centred around Kapuściński non–fiction.

TEKST/BY: Aleksandra

028_KA_11_Polskie Przeboje12345.indd 28

13-10-17 17:39

1 2

5 1. Witold Gombrowicz – w 1968 r. brany pod uwagę jako kandydat do Nagrody Nobla. 2. Marek Krajewski – najgłośniejszy w Polsce autor kryminałów. 3. Sylwia Chutnik – pisarka i działaczka społeczna. 4. Wojciech Tochman – jeden z najczęściej tłumaczonych na języki obce reporterów. 5. Andrzej Stasiuk – jego twórczość zdobyła uznanie na całym świecie. 6. Czesław Miłosz – jego dzieła przełożono na 44 języki. 7. Olga Tokarczuk – ceniona przez krytykę i czytelników. 8. Sławomir Mrożek – dramaturg o światowej popularności. 1. Witold Gombrowicz – in 1968 considered as a serious candidate for the Nobel Prize. 2. Marek Krajewski – Poland’s best crime novel writer. 3. Sylwia Chutnik – writer and activist. 4. Wojciech Tochman – one of the most translated reporters. 5. Andrzej Stasiuk – his work is acclaimed all over the world. 6. Czesław Miłosz – his work was translated into 44 languages. 7. Olga Tokarczuk – well received by both critics and readers. 8. Sławomir Mrożek – world-famous playwright.

6 7

028_KA_11_Polskie Przeboje12345.indd 29

13-10-17 17:39

Polish Hits

– Zainteresowanie polską literaturą rośnie – zapewnia Ewa Wojciechowska, koordynatorka Programu Translatorskiego ©POLAND, w ramach którego Instytut Książki dofinansowuje tłumaczenia polskiej literatury pięknej na języki obce. – W 2004 r. wpłynęło 117 wniosków o dotację, w ubiegłym roku – 207, a w tym tylko do września – 200. W czołówce wydawanych za granicą Polaków od lat utrzymują się współcześni klasycy – Stanisław Lem, Ryszard Kapuściński, Witold Gombrowicz, Czesław Miłosz, Wisława Szymborska, Zbigniew Herbert i Sławomir Mrożek. Rekordzistą jest Tadeusz Różewicz – jego utwory przełożono na 49 języków. – Liczba tłumaczeń to jedno. Ważne jest, by jak najmniej mieć tłumaczeń „martwych”, czyli takich, które w ogóle nie zaistniały na rynku – mówi Michał Witkowski (tłumaczony na 30 języków). On nie przebił się na rynku rynku niemieckim, niemieckim, aa w w Finlandii, Finlandii, choć choć oo Lubiewie pisano na pierwszych stronach gazet, książka, jak mówi, „zdechła”.

Czesław Miłosz był politycznym emigrantem. Dopiero Nagroda Nobla z 1980 r. umożliwiła publikację jego książek w kraju. Czesław Miłosz was a political emigrant.Only after he won the 1980 Nobel prize could his books be published in Poland. “Interest in Polish literature is on the rise”, says Ewa Wojciechowska, coordinator of the ©POLAND Translation Programme, which was launched by the Book Institute to subsidise translations of Polish fiction into foreign languages. “We received 117 applications for subsidies in 2004, 207 last year and 200 up until September this year.” Modern classics, including Stanisław Lem, Ryszard Kapuściński, Witold Gombrowicz, Czesław Miłosz, Wisława Szymborska, Zbigniew Herbert and Sławomir Mrożek have been the most popular Polish authors published abroad for many years. Poet Tadeusz Różewicz, who has been translated into 49 languages, holds the record. “The number of translations is one thing. But it’s important to minimise the number of “dead” translations, i.e. those that never make it on the market”, adds Witkowski (translated into 30 language). Recognition has so far eluded Witkowski on the German market, and although his Lovetown made the front page of the papers in Finland, the book, as he puts it, “died”. Wojciechowska argues that the average print run of Polish books abroad ranges from 1,000 to

Wiersze Wisławy Szymborskiej s° niełatwym wyzwaniem dla tłumaczy. The poems of Wisława Szymborska are quite a challenge to translate.

©FORUM, AGENCJA GAZETA, GETTYIMAGES/FPM, SHUTTERSTOCK

POLSKIE PRZEBOJE

028_KA_11_Polskie Przeboje12345.indd 30

13-10-17 17:39

Osiągaj wysoki wysoki Osiągaj pułap pułap zysków zysków Rachunek inwestycyjny, inwestycyjny,fundusze funduszeinwestycyjne, inwestycyjne*, Rachunek produkty strukturyzowane, strukturyzowane,złoto złotoinwestycyjne, inwestycyjne, produkty lokaty, konto konto oszczędnościowe oszczędnościowe- –wwRaiffeisen Raiffeisen lokaty, Premium Banking Bankingwszystko wszystkototojest jest Premium na wyciągnięcie wyciągnięcieręki. ręki. na Wejdź na na raiffeisenpolbank.com raiffeisenpolbank.com Wejdź

* Inwestycje w instrumenty finansowe nie są zobowiązaniem ani nie są gwarantowane przez Raiffeisen Bank Polska S.A. Instrumenty finansowe są obarczone ryzykiem inwestycyjnym, co oznacza możliwość栵otrzymania negatywnego wyniku finansowego z tej inwestycji (łącznie z możliwością utraty części lub całości zainwestowanego kapitału). Historyczne wyniki inwestycyjne nie stanowią gwarancji osiągnięcia podobnych wyników inwestycyjnych w przyszłości.

RF_Prasa kalejdoskop_190x249.indd 1

9/13/13 4:40 PM

Polish Hits

Ewa Wojciechowska z Instytutu Książki przyznaje, że średni nakład polskich książek za granicą waha się między 1000 a 3000 egzemplarzy: – Mówię o literaturze pięknej. Nakłady książek komercyjnych są wyższe, ale tych tłumaczeń nie dofinansowujemy. – Nie jest sztuką wydać polską książkę za granicą. Sztuką jest znaleźć wydawcę, który zapewni dystrybucję i recenzje w prasie – zaznacza Magdalena Dębowska, współwłaścicielka wydawnictwa Karakter. Sprzedażą praw autorskich zajmuje się od 11 lat – przez sześć w wydawnictwie Znak, od pięciu jako niezależna agentka. Reprezentuje około 40 pisarzy, m.in. Andrzeja Stasiuka, Mariusza Szczygła, Jacka Hugo-Badera, Wojciecha Tochmana, Olgę Tokarczuk, Sylwię Chutnik. – To żmudna praca. Wysyłam rocznie kilkaset ofert, finalizuję kilkadziesiąt. Ale satysfakcja bywa ogromna – opowiada. Na przykład wtedy, gdy zgłasza się hiszpański wydawca z wiadomością, że chce wydać książkę Wojciecha Tochmana Jakbyś kamień jadła. Odkąd trwa kryzys, Hiszpanie bardzo rzadko kupują prawa do tłumaczeń. W tym wypadku uznali, że książka jest tak dobra, że trzeba ją wydać. Dla Gottlandu Szczygła długo szukała anglojęzycznego wydawcy. – Zgłaszało się wielu, ale umowę podpisałam dopiero po ośmiu

Stanisł aw Le m jest w czo łówc e wydawanych za granic ą Po laków. Stanislaw Le m is among the most published Polish authors abroad.

3,000 copies. “I’m talking about fiction here. More copies of commercially successful books are printed, but we don’t subsidise these translations”, she says. “Getting a Polish book published abroad is not all that hard. The real challenge is finding a publisher that can provide distribution and press releases”, says Magdalena Dębowska, co-owner of Karakter publishing house. Dębowska has been a foreign rights manager for 11 years – six at Znak publishing house, and five as an independent literary agent representing approx. 40 writers, including Andrzej Stasiuk, Mariusz Szczygieł, Jacek Hugo-Bader, Wojciech Tochman, Olga Tokarczuk and Sylwia Chutnik. “It’s arduous work. I send hundreds of submissions a year and land a few dozen deals. But it gives me enormous satisfaction”, she says. For instance, she was excited when a Spanish publisher agreed to publish Wojciech Tochman’s Like Eating a Stone. “Spanish publishers have not been buying all that many foreign translation rights since the crisis began. But in this case, they thought the book was excellent and just had to be released.” It took Dębowska quite a while to land an English publisher for Szczygieł’s Gottland. “I had a lot of enquiries, but it was eight years before I got to sign a deal – with Melville House”, she recalls. This is a New York publisher whose portfolio features Hannah Arendt and Imre Kertesz as well as the Polish Ryszard Kapu˜ci°ski – najwybitniejszy pisarz w˜ród polskich reporterów. Ryszard Kapuściński – the most outstanding wirter among Polish reporters.

POLSKIE PRZEBOJE

028_KA_11_Polskie Przeboje12345.indd 32

13-10-17 17:39

Lycamobile11_K_15.10_J.indd 1

Name

Allowance

Price

How to buy ?

Validity

Internet 500 MB

500 MB

10 zĹ&#x201A;

Dial *139*5202#

30 days

10/16/13 12:48:00 PM

POLSKIE PRZEBOJE

Polish Hits

Od lewej: Michał Witkowski, Mariusz Szczygieł, Zygmunt Miłoszewski. Left to right: Michał Witkowski, Mariusz Szczygieł, Zygmunt Miłoszewski.

writers Marek Hłasko and Marek Krajewski. By the way, Krajewski is a valuable Polish export. His period crime stories have been translated into 18 languages. “Zygmunt Miłoszewski’s novels are also becoming a hot commodity”, says Wojciechowska. “I would like to become popular abroad and see my books sharing shelf space with Arturo Pérez-Reverte”, says Miłoszewski, whose highly acclaimed The Priceless was published this summer. “This is going to be a real challenge because every country has its own genre literature and you have to be way above average to make it elsewhere.” Two years ago, a Dutch bookstore chain released bags with printon book spines. Michał Witkowski’s Lovetown appeared alongside such classic writers as José Saramago, Dave Eggers and Jan Siebelink. Polish writers are already a force to be reckoned with on the European market. Now let’s see whether they can conquer it. Fingers crossed. ☐

ŻYCIE BEZ OKULARÓW CZY SZKIEŁ KONTAKTOWYCH? / IS LIFE WITHOUT GLASSES OR CONTACT LENSES POSSIBLE? Jest to możliwe dzięki laserowej korekcji wzroku przeprowadzanej w Centrum Okulistycznym ArtLife. Nowoczesne bezbolesne metody korekcji, wieloletnie doświadczenie, badanie kwalifikacyjne i zabieg jednego dnia – to tylko niektóre argumenty, by pozbyć się ograniczeń i spełnić swoje marzenia. I móc przeczytać najdrobniejszy druk. www.artlife.com.pl / It is, thanks to laser vision correction surgeries performed at the ArtLife Ophtalmology Center. State-of the-art painless methods of vision correction, many years of experience, a qualifying examination and the surgery all in one day. These are just some of the arguments that speak in favour of doing away with limitations and making your dreams come true. And being able to read the small print. www.artlife.pl/en/

latach – z Melville House – mówi. To nowojorskie wydawnictwo, które w portfolio ma m.in. Hannah Arendt i Imre Kertésza, a z Polaków Marka Hłaskę i Marka Krajewskiego. Krajewski, swoją drogą, to też nasz poważny produkt eksportowy. Jego stylowe kryminały przetłumaczono już na 18 języków. – Coraz większym zainteresowaniem cieszą się też książki Zygmunta Miłoszewskiego – mówi Ewa Wojciechowska. – Chciałbym zaistnieć za granicą, stanąć na półce w pobliżu Artura Péreza-Reverte – przyznaje autor m.in. serii kryminałów o prokuratorze Szackim i wydanej w lecie bestsellerowej powieści Bezcenny. – To wyzwanie, bo każdy kraj ma swoją literaturę gatunkową, więc by się przebić, trzeba być więcej niż średnim. Dwa lata temu w holenderskiej sieci księgarni pojawiły się torby ozdobione grzbietami książek. Wśród takich tuzów jak José Saramago, Dave Eggers czy Jan Siebelink znalazł się Michał Witkowski ze swoim Lubiewem. Polscy pisarze liczą się już na europejskim rynku. Trzymamy kciuki, by na nim rządzili. ☐

028_KA_11_Polskie Przeboje12345.indd 34

13-10-17 18:23

Cuisine

Czas na gęś Time for geese

MAGDA GESSLER – restauratorka, autorka książek kucharskich, malarka. Prowadzi programy kulinarne w telewizji TVN. / Restaurateur, cook book writer, painter. She hosts culinary shows on TVN television station.

Narodowe Święto Niepodległości obchodzone w Polsce 11 listopada to również święto kulinarne – w liturgii katolickiej jest to dzień Marcina z Tours, a jednym z jego atrybutów jest gęś. W całej Europie serwuje się wtedy najpyszniejsze potrawy z gęsiny. Choć w Polsce gęś staje się coraz popularniejsza, a rozmaite akcje hodowców zachęcają do spożywania gęsiny na świętego Marcina, nadal podchodzimy do tego mięsa z niezrozumiałą rezerwą. U Fukiera gęś podawana jest znacznie częściej – zawsze pieczona w całości, chrupiąca z zewnątrz i rozkosznie delikatna w środku. Polskie gęsi, w przeciwieństwie do innych na świecie, hodowane są na wybiegach. Nasze stada są ekologiczne w najczystszym tego słowa znaczeniu. Nic dziwnego, że polska gęś na stole jest dla Niemców ucieleśnieniem dobrobytu i pięknym marzeniem. Smak gęsi pieczonej po niemiecku zapewnia beifuss, czyli bylica. Nadaje mięsu magiczny aromat, odświeżając jego naturalną tłustość, choć polskie gęsi wcale do tłustych nie należą. Najbardziej znane (i uznane) hodowane są w Kołudzie Wielkiej pod Inowrocławiem i w wielkopolskim Reklinie. Spróbujcie polskiej gęsi na świętego Marcina, przepisów

Hodowane na wybiegach polskie stada gęsi są ekologiczne w pełnym tego słowa znaczeniu. Raised on pastures, Polish geese are organic in every sense of the word. jest wiele – ja proponuję pieczoną w musztardzie. Ta musi być mocna, najlepiej dijon. Gdy po godzinie pieczenia gęś zaczyna się rumienić, a tłuszcz wytapiać, mieszamy go z musztardą, siekanymi liśćmi lubczyku, młodego selera, tartą cebulką, lekko solimy i tak utworzonym sosem polewamy mięso przez kolejne dwie godziny aż do upieczenia. Jeśli marzy nam się gęś faszerowana, to przed upieczeniem napychamy ją farszem z kaszki krakowskiej, białka, gęsiej wątróbki, pieczonej cebuli z odrobiną pieprzu i gałki muszkatołowej. ☐

Polish Independence Day, which is celebrated on 11 November, coincides with a famous culinary festival. In the Catholic liturgical calendar, this is the feast day of St Martin of Tours, one of whose attributes is the goose. Delicious goose dishes are therefore served throughout Europe on this day. This bird is also gaining popularity in Poland and several breeders have been campaigning to get us to eat goose meat on St Martin’s Day, but there is still a great deal of incomprehensible reluctance to include this meat in our diet. The goose is a regular feature on the “U Fukiera” menu – always roasted in one piece, always scrumptious, crispy on the outside and delightfully tender on the inside. Contrary to the practice in other countries, Polish geese are raised on pastures. Our geese are organic in every sense of the word. No wonder the Germans see a Polish goose as the epitome of prosperity and a beautiful dream. Goose meat prepared the German way owes its unique flavour to mugwort, a herb rarely used in Poland. Mugwort adds a magical flavour and aroma, and gives a refreshing twist to its natural fatness, although the Polish goose is by no means a fat fowl. The best known (and most highly valued) geese are bred in Kołuda Wielka, near Inowrocław, and in Reklin, in the Wielkopolska region. If you’d like to try a Polish goose on St Martin’s day I suggest roasting the bird in mustard. The mustard needs to have a powerful flavour like Dijon mustard. After an hour in the oven, the goose will begin to turn brown and the fat will be extruded. Mix it with mustard, chopped lovage leaves, young celery and grated onion. Add a pinch of salt and pour the sauce over the meat. Roast it for another two hours. And if you fancy a stuffed goose, use a filling of fine-milled buckwheat groats, egg whites, goose liver, roast onion, seasoned with a pinch of pepper and nutmeg, and stuff the bird just before you roast it. ☐

KUCHNIA

036_KA_11_FelietonGessler12345.indd 36

13-10-17 16:23

NOWOŚĆ

FORMA PODĄŻA ZA FUNKCJĄ

WWW.SCAN.DK

SCAN

Harrit & Sørensen

Za sukcesem nowego modelu Scan 83 stoi jeden z najsilniejszych duńskich zespołów projektowych, Harrit & Sorensen. Źródłem tego czystego i prostego projektu był szacunek zarówno dla funkcjonalności, jak i dla estetyki. Każdy szczegół został dokładnie przemyślany. Półokrągłe, przeszklone drzwi miękko się domykają dzięki siłownikowi gazowemu. Zawsze chłodna klamka została umieszczona tak, aby uzupełniała prosty projekt. Model Scan 83 można wyposażyć w obrotową podstawę, dzięki której widać ogień niezależnie od tego, w którym miejscu pomieszczenia zamontowano piec.

...a Jøtul Group Company

Scan 83-1

Scan 83-2

Scan 83-4 Maxi

KUCHNIA

Cuisine

038_KA_11_Kuchnia12345.indd 38

13-10-17 13:24

Narodowa zupa polska The national soup of Poland

SYMBOL DOMOWEJ KUCHNI. SYCĄCY, ROZGRZEWAJĄCY WYWAR Z MIĘS I WARZYW, NIEZAGĘSZCZANY, KLAROWNY. ROSÓŁ, CZYLI „ZUPA ROZSOLONA”, TO KRÓL POLSKICH ZUP. / THE SYMBOL OF HOME COOKING. A WARMING AND FILLING MEAT AND VEGETABLE STOCK. CLEAR AND UNTHICKENED. BROTH IS THE KING OF POLISH SOUP.

TEKST/BY:

Monika Kucia, www.monikakucia.pl

Od przepisów na rosoły rozpoczyna się słynne XVII-wieczne Compendium ferculorum Stanisława Czernieckiego, który tłumaczy: Weźmij materyją mięśną wołową albo cielęcą, jarząbka albo kuropatwę, gołębie i cokolwiek mięśnego jest, co być może do rosołu gotowano i zwierzyny wszytkie. Wymocz, wysoluj pięknie i ułóż w garnku, ociągniej. Ten zaś rosół, w ktorymeś ociągał, kiedy się podstoi, przecedź przez sito i wlej w tę materyją mięśną, włóż pietruszki, masła, przysól, odszymuj. A gdy dowre, daj gorąco na stół. Trzeba też wiedzieć, że na każdy rosół włożyć co potrzeba, żeby wodą albo wiatrem nie śmierdział, to jest pietruszki albo kopru, cebule albo czosnku, kwiatu muszkatowego albo rozmarynu, albo całkiem pieprzu, według smaku albo upodobania, limonia też i rozmaryn żadnego nie oszpeci rosołu. Do dziś w wielu polskich domach jada się niedzielny „tęgi” rosół „z pozłotą”. „Nie oszpecą” rosołu także sparzona, utarta skórka z cytryny, pulpety z cielęciny, łazanki, kluski francuskie, podsmażone prawdziwki. Klasycznym dodatkiem jest jajeczny makaron domowy typu nitki lub tzw. kluski royal z jajek ubijanych ze śmietanką i gotowanych na parze. Rosół można podawać z pokrojonymi wytrawnymi naleśnikami, grzankami, kołdunami, kaszą manną ugotowaną na gęsto i pokrojoną w kostkę, ryżem, podsmażonymi warzywami oraz ziemniakami. Rosół to wywar mięsno-warzywny. Przyrządza się go z drobiu – najczęściej kury lub kurczaka, choć bywają rosoły z gęsi, kapłona, bażanta lub przepiórek, często z dodatkiem wołowiny albo baraniny. Znany i ceniony jest także rosół z węgorzy, szczególnie młodych, a także z dziczyzny. Tzw. rosół staropolski lub królewski powstawał z mieszanego mięsa, w tym antrykotu i rostbefu, wątróbki cielęcej, kury i cielęciny. Dodatkiem były umyte grzyby namoczone w niewielkiej ilości przegotowanej wody i dodane do gotowania. Technik przyrządzania rosołu jest równie dużo co kucharzy i gospodyń domowych. Niektórzy dodają przypalaną na ogniu cebulę, jedni robią wywar na kościach, inni dodają wątróbkę. Istotą rosołu

Meat broth recipes open the famous 18th century Compendium feculorum written by Stanisław Czerniecki, who explains: “take meat – beef or veal, a hazel grouse or a partridge, pigeons and any other game, soak, drain, arrange in a pot and add water. Take stock, strain through a sieve, add to meat, and toss in parsley leaves, butter and salt. Remove scum, bring to boil and serve hot. Remember that every broth needs ingredients that mask the scent of game or water – parsley leaves or dill, onion or garlic, nutmeg, rosemary or pepper, depending on taste and preferences. Lemon or rosemary will add taste to broth.” Nutritious broth with golden fat droplets is served in many a Polish household on a Sunday. And it is just as tasty with scalded and grated lemon rind, veal meatballs, square noodles, French dumplings or fried porcini mushrooms. The classic combination is broth served with home-made fine egg noodles or “dumplings royal” made of eggs beaten with cream and steamed. Broth goes with finely cut savoury pancakes, croutons, Lithuanian dumplings, cooked and diced semolina, rice, fried vegetables and potatoes. Broth is normally a poultry soup. Chicken is most common, although there are also goose, capon, pheasant and quail versions, often cooked with a slice of beef or mutton. Broths made from eels, especially young ones, and wild game, are also popular and prized dishes. Broth starts with a meat and vegetable stock. Old Polish or “royal” broth was made from mixed meats, including rib steaks, rump cuts, veal liver, chicken and veal. Additional ingredients included mushrooms soaked in a small quantity of boiled water. There are as many broth cooking schools as there are cooks and

038_KA_11_Kuchnia12345.indd 39

13-10-17 13:24

Cuisine

jest zawsze długie, powolne gotowanie. Zacząć należy od zimnej wody, do której wkłada się składniki i doprowadza całość do wrzenia. Potem rosół przez kilka godzin „dochodzi” na wolnym ogniu. Dzięki temu substancje i smaki z mięsa i tzw. włoszczyzny, czyli marchewek, korzenia pietruszki i selera, pora, liści kapusty i cebuli, przechodzą do wywaru, który po doprawieniu staje się rosołem. Podczas gotowania konieczne jest szumowanie, czyli usuwanie łyżką cedzakową mętów (szumów) zbierających się na powierzchni płynu podczas gotowania. W rosole jest to ścięte białko. Rosół zwykle serwowany jest „dla pokrzepienia zdrowia”. Aby zrobić „rosół nader posilny i smaczny”, Karolina Nakwaska w książce Dwór wiejski z 1843 r. radziła: Weź mięsa kawałek piękny, odejm zbyteczną tłustość, dodaj kości porąbanych, kawałek wołowej wątroby. Wymyj dobrze. Daj we wrzącą wodę. Gdy się mięso zagotuje, odszumuj. Następnie wsyp soli garść, dodaj jarzyny wiązane jako to: dwie lub trzy marchwie, cztery pory pokrajana, liść selerowy, pietruszki i kopru gałązek parę; do nich dołącz czosnku dwa ząbki, pół cebuli białej z goździkiem, jeżeli chcesz mieć rosół rumiany, pół cebuli pieczonej, szalotkę jedną, kilka ziarn pieprzu czarnego, kawałek mały cynamonu, listek bobkowy. (…) z drobiu daj w rosół podróbki, łapki, szyję, wątróbki, pępuszek. Wszystkie te przydatki polepszają smak rosołu. Gotuj na małym, lecz ciągłym ogniu, godzin sześć najmniej. Gdy będzie złotego koloru, odstawisz z ognia, a gdy przestygnie trochę, zbierzesz tłuszcz, przecedzisz rosół do innego naczynia, zasypiesz czem będziesz chciała. Maria Disslowa w książce Jak gotować z 1934 r. pisała, że „rosół zawiera podniecające składniki, które wywierają na czynności żołądka wpływ dodatni”. Jest z pewnością idealną zupą na jesienne i zimowe chłody. We wrześniu w Tomaszkowicach koło Wieliczki odbywa się Festiwal Rosołu. Zorganizowanie imprezy poświęconej zupie ukazuje wagę tego dania w świadomości Polaków – rosół jest bowiem kwintesencją bezpieczeństwa i miłości. ☐

Istotą rosołu jest zawsze długie, powolne gotowanie. Przez kilka godzin wywar „dochodzi” na wolnym ogniu. The essence of broth is its long and slow cooking process. It should cook on low heat for at least six hours.

housekeepers. Some add onions seared on an open fire, others use bones to cook stock or add liver. The essence of broth is its long and slow cooking process. Everything begins with a pot of cold water to which ingredients are added and brought to a boil. The broth is then left to simmer on a low heat for several hours. This lets the extracted substances and the flavour of meat and vegetables, e.g. carrots, parsley, celery, leeks, cabbage leaves and onions, add substance to the stock, which is then transformed into broth after seasoning. The scummy foam floating on the surface is formed by coagulated proteins and has to be skimmed off with a skimming ladle to clarify the broth. Broth is usually served to “promote good health”. To make “a very reinvigorating and tasty broth”, Karolina Nakwaska, the author of Country mansion advises: “Take a nice piece of meat, trim excessive fat, add chopped bones and a piece of beef liver. Clean thoroughly. Put into boiling water. Skim off scum when the meat boils. Add a handful of salt and a bunch of vegetables tied together: two or three carrots, four sliced leeks, celery leaves, parsley and a couple of dill twigs. Toss in two cloves of garlic, half a white onion with cloves, half a roasted onion, one shallot, several grains of black pepper, a small piece of cinnamon and a bay leaf to give it a golden colour. (…) add chicken entrails, legs, necks, livers and tail for a richer flavour. Cook on a low but steady heat for at least six hours. When the broth turns golden, let it cool, skim the fat, drain it into another pot and garnish to suit.” In her 1934 book How to Cook , Maria Disslowa wrote that “broth contains exciting ingredients which have a salubrious effect on the gastric functions.” It is certainly the ultimate comfort food for a cold day in autumn or winter. The Raba Valley Local Action Group holds its annual Chicken Broth Festival in Tomaszkowice near Wieliczka every September. This event, which celebrates the soup, shows how important it is to Polish people – broth epitomises safety and love. ☐

KUCHNIA

038_KA_11_Kuchnia12345.indd 40

13-10-17 18:05

NOWY JORK (USA), 2011

STRAŻNIK

Przez długi czas robiłem co w mojej mocy, aby umówić się na spotkanie z potencjalnym klientem. Kiedy w końcu się udało, wiedziałem, że to moja wielka szansa. Spakowałem więc projektor i materiały prezentacyjne do walizki i udałem się na lotnisko. Czekając w punkcie odbioru na swój bagaż z przerażeniem odkryłem, że wszystkie walizki są przemoknięte. Byłem pewien, że cenne materiały zostały kompletnie zniszczone. Otwierając walizkę obawiałem się najgorszego. Ku mojemu zdziwieniu i wielkiej uldze, wszystko w środku było suche. Co więcej, moja prezentacja okazała się sukcesem. Jestem wdzięczny ﬁrmie Victorinox za przywiązanie do najwyższej jakości. Moja walizka nigdy mnie nie zawiodła. Kevin Anderson, październik 2011 Produkty Victorinox to przyjaciele na całe życie. A jakie są Twoje doświadczenia? Podziel się swoją historią na stronie Victorinox.com

SWISS ARMY KNIVES CUTLERY TIMEPIECES TRAVEL GEAR FASHION FRAGRANCES I WWW.VICTORINOX.COM

POLAK Z WYBORU

Poles by choice

042_KA_11_Polakzwyboru12345.indd 42

13-10-17 17:37

Drzewo dla ambasadora

A tree for the ambassador

KIEDY POSTAWIŁ NOGĘ NA POLSKIEJ ZIEMI, MERSHA WOLDU OD RAZU POSTARZAŁ SIĘ O SIEDEM LAT. NA SZCZĘŚCIE NIE ZE ZGRYZOTY: W ETIOPII OBOWIĄZUJE INNY CZAS NIŻ W KALENDARZU GREGORIAŃSKIM. / MERSHA WOLDU INSTANTLY AGED SEVEN YEARS AS SOON AS HE SET FOOT ON POLISH SOIL. NO, HE WAS NOT STRESSED OUT. IT IS JUST THAT THE ETHIOPIAN CALENDAR IS BEHIND THE GREGORIAN CALENDAR. TEKST/BY:

Joanna Lamparska

ZDJĘCIA/PHOTOS:

Tomasz Woźny

Przyjechał z kraju kawy, więc przy pierwszej wizycie w Polsce zamówił sobie kawę. Patrzy, a tu kelnerka przynosi wielką szklankę z czymś dziwnym i twierdzi, że to właśnie kawa. Posmakował i, jak wspomina, „aż poczuł się źle”. Pod koniec lat 70. w Polsce nikt jeszcze nie wiedział, skąd przywieźć i jak parzyć dobrą kawę. Afrykanin w Europie naprawdę mógł czuć się zagubiony. Mersha znaczy: ten, który został stworzony, aby zapomnieć coś przykrego. Woldu to inaczej syn. Mersha Woldu urodził się w Etiopii i tam skończył studia techniczne. W tym czasie krajem wstrząsały coraz częstsze klęski głodu, sytuacja gospodarcza była fatalna, trwały represje wobec opozycji studenckiej, a cesarz Hajle Sellasje z dnia na dzień tracił na popularności. W 1974 r. doszło do puczu, który rozpoczął rządy wojskowego reżimu, falę komunistycznego terroru i w konsekwencji wojnę domową. A Mersha chciał kontynuować studia za granicą. Jednak granice zachodnich krajów dla młodego Etiopczyka zamknęły się wraz z przewrotem. – Miałem szansę na wyjazd tylko do krajów socjalistycznych. Czytałem wiele ładnych rzeczy o Polsce i pomyślałem, że Polacy to pracowici ludzie, bo odbudowali swój kraj po wojnie. Dlatego postanowiłem studiować budowę maszyn na politechnice w Poznaniu. Poleciałem przypadkowym czarterem, z trudem dostałem się na lotnisko, bo cały kraj sparaliżował przewrót. W końcu w 1975 r. znalazłem się w Warszawie – opowiada Mersha, który w tym momencie postarzał się o siedem lat, bo w Etiopii obowiązuje inny czas niż w kalendarzu gregoriańskim. 11 września tego roku Etiopczycy obchodzili hucznie Nowy Rok… 2006. – Każda kobieta powinna tam jechać, żeby się odmłodzić – cieszy się Mersha, żeby za chwilę wrócić do opowieści o pierwszych godzinach w stolicy Polski. – Wysiadłem na Okęciu i nie wiedziałem, co robić. Nie mogłem znaleźć nikogo, kto mówił po angielsku, i jakiś chłopak poradził mi, żebym pojechał do Łodzi, do Studium Języka Polskiego. Był bardzo obrotny i załatwił mi… taksówkę do tej Łodzi. Nie miałem

Having come from the land of coffee, he ordered a cup on his first visit here. The waitress brought him a giant glass filled with some bizarre liquid she insisted was coffee. He tasted it, and as he recalls today, “felt very ill.” In the late 1970s, no one in Poland knew where to buy good coffee, let alone how to brew it. Little wonder he felt lost in Europe. Mersha means “one born to forget bad things” and Woldu means “son”. Mersha Woldu was born in Ethiopia where he graduated from technical college. At the time, the country was frequently stricken with famine, the economic situation was disastrous, the student opposition was repressed, and the Emperor Haile Selassie was steadily losing popularity. The year 1974 saw a coup which ushered in a military regime, a wave of Communist terror and eventually a civil war. Woldu was determined to continue his studies abroad. But after the coup, Western countries closed their doors to the young Ethiopian. “I could only study in a socialist state. I read about different countries and learnt many good things about Poland. I thought that Poles must be industrious people as they had rebuilt their country after the war. I decided to study machine design at the Poznań Institute of Technology. I booked a charter flight at random, but I almost didn’t make it to the airport because the whole country was paralysed by the coup. I finally arrived in Warsaw in 1975”, he recalls. Mersha instantly aged seven years as soon as he set foot on Polish soil.

MERSHA WOLDU – z pochodzenia Etiopczyk. Z wykształcenia inżynier. W Polsce mieszka od 1975 r. Były prezes utworzonego w 2001 r. Stowarzyszenia Etiopsko-Polskiego „Selam”. W połowie lat 90. Mersha Woldu był radnym w swojej gminie, a potem zastępcą wójta. Obecnie prowadzi w Połupinie szkołę językową „Woldu”, w której uczy angielskiego.

042_KA_11_Polakzwyboru12345.indd 43

13-10-17 18:24

POLAK Z WYBORU

Poles by choice

przy sobie wiele pieniędzy. Od teraz miałem tylko złotówki, a tak sówkarz chciał za kurs 15 dol. Okazało się, że nie starczy mi pienię dzy, bo na lotnisku wymieniłem walutę po oficjalnym kursie. Po przyjeździe pomógł mi jakiś kolega, pożyczył pieniądze i za trans port zapłaciłem 1500 zł. Ja nie mam tendencji do „zbierania”, dla mnie to było śmieszne, gdy potem dowiedziałem się, że do Łodzi mogłem dojechać pociągiem za 48 zł. Polski pana Woldu jest znakomity, choć czasem używa dość za skakujących słów. Na przykład słowo „zbierać”, którego przed chwilą użył, oznacza w jego ustach „gromadzić majątek nieuczci wie”. Tak przynajmniej mi się wydaje. Buty z kozy Pierwsze spotkanie z polską obrotnością na szczęście nie zniechę ciło Mershy. – Jak już trochę poznałem Polaków, zauważyłem, że ludzie, których pytam o drogę, potrafią zmienić plan, żeby mnie zaprowadzić w miejsce, którego szukam. To bardzo miłe – mówi. Na studiach w Polsce poznał piękną blondynkę, ożenił się z nią i urodził mu się syn. Całą rodziną postanowi li wrócić do Etiopii, ale okazało się, że życie tam było bardzo trudne. Polityka wdzierała się w każdy jego skrawek. W Afryce urodził się drugi syn państwa Woldu i powrócili do Polski. – Najpierw żona wróciła z dziećmi, a ja dołączyłem do nich po roku. Tym razem na zawsze. Polsko-etiopska rodzina zamieszkała naj pierw w Bolesławcu u rodziców żony. Pani Woldu znalazła firmę, która była zdecydowa na zatrudnić inżyniera mechanika. Mersha wcisnął się więc w garnitur i poszedł do ga binetu dyrektora tej firmy. Sprawa była wła ściwie załatwiona, szedł na pewniaka. – Jak tylko zobaczyłem minę dyrektora, od razu wiedziałem, że tej pracy nie dostanę. Przestraszył go chyba mój kolor skóry. Zaczął kręcić, że moja posa da została objęta przez kogoś innego dwa, trzy dni temu. Byłem bardzo rozczarowany… – wspomina Mersha. Znalazł pracę gdzie indziej, w Państwowym Ośrodku Maszyno wym w Połupinie. Wśród lasów, jezior i z dala od zgiełku wielkich miast odnalazł swoje miejsce w Polsce. Tutaj zamieszkał. Dzisiaj prowadzi w Połupinie szkołę językową „Woldu”, w której uczy an gielskiego. Z własnego doświadczenia wie, że porozumiewanie się za pomocą rąk powoduje czasami ryzykowne pomyłki. – Kiedyś idziemy z kolegą do parku i naprzeciwko widzimy gościa niezbyt trzeźwego, który woła do nas: „Napijcie się za mną”, i robi taki gest, jakby chciał uderzyć się w szyję albo poderżnąć nam gardło. Pomyślałem sobie: on chce nas zabić i już miałem się brać do bicia. Na szczęście kolega wytłumaczył mi, że Polacy często wykonują ten gest i oznacza on propozycję kielicha. Oj, miałem

No, he was not stressed out. It is just that the Ethiopian calendar is behind the Gregorian calendar, so that anyone who leaves Ethiopia instantly becomes older. On 11 September this year, for example, the Ethiopians were celebrating the new year of 2006. “Every woman should go there to become younger”, he laughs and then thinks back to his first few hours in the Polish capital. “I arrived at Okęcie airport and had no idea what to do. I couldn’t find a single person who spoke English. Some young bloke told me to go to Łódź and enrol in the School of Polish for Foreigners. The guy was extremely resourceful and found a taxi to take me to Łódź. I had no idea where the place was. I didn’t have a lot of money on me and had already exchanged 25 dollars at the official bureau de change at the airport. I only had Polish Zlotys and the cab driver was demanding 15 dollars for the fare. I didn’t have enough money, because I had exchanged dollars at the official rate. When I arrived in Łódź, a colleague helped me out and talked to the driver. He lent me money for the fare. It cost me 1,500 Zlotys. I am not a man who likes to “collect”, but I had to laugh when I found out later that a train to Łódź would have cost me 48 Zlotys. Woldu’s Polish is excellent, although idiosyncratic at times. For instance, the word “collect” he just used probably means “to acquire wealth in a dishonest way.” At least it seems to.

Przyjechał z kraju kawy i gdy pierwszy raz spróbował jej w Polsce, poczuł się nie najlepiej. He comes from the land of coffee and when he first tasted coffee in Poland, he felt very ill.

Goatskin shoes Luckily, Woldu’s first encounter with Polish resourcefulness did not put him off. “Once I got to know Poles a little better, I noticed that when I asked them for directions, they’d be only too happy to change their plans and take me to where I was going. It was very nice”, he says. When he was studying in Poland, he met and married an attractive blonde, and they had a son. The whole family decided to return to Ethiopia, but they found life there very trying. Politics encroached on every aspect of life. Their second son was born in Africa and the Woldus family returned to Poland. “First, my wife and children returned home and I joined them a year later. This time, for good.” The Polish-Ethiopian family first went to live with their in-laws in Bolesławiec. They had to start all over from scratch. Mrs Woldu found a company looking for a mechanical engineer. Mersha donned a suit – although he admits he is not overly fond of them – and went to the director’s office. He was sure the contract was as good as his. “As soon as I saw the director’s face, I knew I wasn’t going to get the job. He was probably taken aback by the colour of my skin. He began to fib, saying that the job had been taken by someone else a couple of days earlier.

042_KA_11_Polakzwyboru12345.indd 44

13-10-17 17:37

Arlamow11_K_11.10.indd 1

10/11/13 12:30:15 PM

POLAK Z WYBORU

Poles by choice

trochę wpadek. Kiedyś pani w szkole mówi: „Kupcie kozaki, bo idzie zima”. To ja poszedłem szukać butów z kozy, ale nikt nie chciał mi ich sprzedać… – śmieje się Mersha. AMBASADOR NA DRZEWIE Wysoki i postawny, jest przykładem, że mieszkańcy Etiopii są pięknymi ludźmi. Podobnie jak kraj, do którego – mimo tylu lat spędzonych w Polsce – ciągle tęskni. – Tęsknię, ale nie „zbierałem” i muszę siedzieć tutaj – śmieje się szeroko. Etiopia wryła mu się głęboko w serce, w końcu to jego ojczyzna. Pamięta o niej nawet w kuchni. Żona Mershy, żeby sprawić mu przyjemność, nauczyła się robić indżerę, tradycyjną etiopską potrawę z teff u – zboża, które jest podstawową rośliną uprawną w Etiopii. Indżera to rodzaj ciasta przygotowywanego z mąki zmieszanej z wodą i z dodatkiem drożdży. Jolanta Woldu, piękniejsza połowa polsko-afrykańskiej rodziny, jest biologiem i postanowiła odnaleźć dla męża teff . Okazało się, że miłkę abisyńską, bo tak się nazywa to zboże w Polsce, można znaleźć na wschodzie kraju. Jest to jednak dzika trawa, której się tu nie uprawia. Indżerę państwo Woldu robią więc z mąki pszennej, kukurydzianej i owsianej. Kiedy żona Mershy spróbowała jej pierwszy raz, powiedziała, że ma wrażenie, jakby jadła ścierkę. Miłość jednak zwyciężyła i pani Jolanta czasami podgryza etiopski przysmak.

I was extremely disappointed”, he recalls. He found another job with the State Machine Centre in Połupin. It was here amid forests and lakes, far away from the hubbub of big cities, that he found his niche in Poland. This is where he made his home. He now teaches English at his own “Woldu” language school in Krosno. He knows only too well from personal experience that sign language often leads to dangerous misunderstandings. “One day I was walking with a friend to a park when I saw a drunken guy who shouted “come and have a drink with me”. He made a gesture as if he wanted to hit his neck or slit our throats. I thought to myself “he wants to kill us” and was ready to attack him, but luckily my friend knew Poland and explained that this was an invitation to drink. Well, I have made a few faux pas in Poland. Once, a lady from the school said, “buy some boots because winter is coming” (the Polish word for “boots” – kozaki – is similar to koza – “goat”). So off I went in search of goatskin boots, but I never found any”, laughs Woldu. AMBASSADOR IN A TREE Tall and well-built, Woldu is the epitome of Ethiopian beauty. And he still misses Ethiopia, despite the many years he has spent in Poland. He is very fond of Zakopane and the Tatras as their landscapes remind him of his home country. “I miss it, but since

042_KA_11_Polakzwyboru12345.indd 46

13-10-17 17:37

kalejd

11 września, na Nowy Rok, Mersha przygotowuje kolejne tradycyjne danie: kurczaka z papryką i czosnkiem ugotowanego w sosie z cebuli, wrzuca do tego ugotowane jajko i podaje z indżerą. Pije przy tym, oczywiście, kawę. Godzinami można słuchać, jak opowiada o tym smolistym napoju. Do kawy chętnie jada sernik, jedyne polskie ciasto, które akceptuje. Boże Narodzenie obchodzi dwa razy. Normalnie, jak wszyscy Polacy – w grudniu, i po etiopsku – 7 stycznia. – Podoba mi się, że w Polsce jest choinka, w Etiopii zbieramy zieloną trawę i rozsypujemy ją na podłogę – pokazuje główne różnice pomiędzy swoimi ojczyznami. Przez wiele lat był prezesem Stowarzyszenia Etiopsko-Polskiego „Selam”. Od dwóch lat – jak sam mówi – już odpoczywa. Ciągle stara się, żeby ludzie dowiedzieli się jak najwięcej o jego rodzinnym kraju. Kiedyś ktoś go zapytał, czy Etiopczycy mieszkają w domach, czy w szałasach. Odpowiedział wtedy z kamienną twarzą: „Etiopczycy mieszkają na drzewach. Polski ambasador ma najwyższe drzewo, bo bardzo go lubimy”. Nie jest łatwo promować swoją daleką ojczyznę.

I didn’t “collect”, I have to stay here”, he laughs. He has Ethiopia in his heart – it is his homeland – and in his kitchen. To pamper her husband, Mrs Woldu has learnt to prepare injera, a traditional Ethiopian dish made of teff, the staple cereal in Ethiopia. Injera is a type of flatbread – a large pancake made of flour mixed with water and yeast. When Jolanta first tried it, she felt as if she was chewing a tea towel. Well, there is no accounting for taste, especially culinary taste. But love triumphed and Jolanta sometimes tries this Ethiopian delicacy. Woldu prepares other traditional dishes to ring in the New Year on 11 September, like chicken with peppers and garlic cooked in onion sauce, with an egg tossed in and served with injera. Naturally, he washes it all down with coffee. Woldu can talk for hours on end about coffee. He sometimes enjoys it with cheesecake, the only Polish cake he has taken a liking to. He celebrates Christmas twice a year. The Polish way on 25 December and the Ethiopian way on 7 January. “I like the Polish Christmas tree. In Ethiopia, we cut green grass

Najbardziej lubi Zakopane i Tatry, te krajobrazy przypominają mu rodzinne strony. He is fond of Zakopane and the Tatras as their landscapes remind him of his home country.

REKLAMA

kalejdoskop_druk.indd 1 042_KA_11_Polakzwyboru12345.indd 47

2013-09-10 22:30:08 13-10-17 17:37

POLAK Z WYBORU

Poles by choice

Polskie wady, Polskie zalety Sami swoi, Nie ma mocnych, Kochaj albo rzuć – to ulubione filmy polskiego Etiopczyka. Pokazują najgłębsze przywary Polaków i śmieszą już trzecie pokolenie. Zawsze się na nich śmieje, choć w codziennym życiu nie rozumie, dlaczego ludzie się kłócą, wy rzucają do lasu śmieci, nie sprzątają albo niszczą mienie innych. Walczy z tym, zamieszczając m.in. różne posty na Facebooku. Ale zwraca uwagę również na inne sprawy. – Polak, zanim pomyśli, to już obiecuje, bo bardzo chce pomóc. Polacy, jak w każdym „cywilizowanym” kraju, są również czasami bardzo skupieni na „zbieraniu”. Dla tego „zbierania” tracą czasem twarz – tłumaczy i zaraz dodaje: – Polacy są fajni, mają dobre serca. Rzadko spoty kam rasistów. Częściej spotyka ludzi, którzy pokładają w nim nadzieję. W połowie lat 90. został radnym w swojej gminie, a potem zastępcą wójta. W tym czasie m.in. wyremontowano drogę, zbudowano boisko i plac zabaw dla dzieci. Teraz mieszkańcy, szczególnie ci młodzi, namawiają, żeby znowu startował w wyborach do rady gminy. Mershę ciągle dziwi zbyt wiele spraw. Na przykład polskie prawo: – Przepisy mamy takie, że bardzo łatwo można je nagiąć, interpre tować w dowolny sposób, a powinny być proste, konkretne. Co Etiopczyka jeszcze zaskakuje w Polsce? – Śmieszy mnie, że jakiś tam burmistrz, któremu ludzie ufali, robi przekręt, a potem twardo mówi, że tego nie zrobił. I nawet rządzi miastem z więzienia. Gdzie on ma honor? Powinna istnieć specjalna szkoła etyki dla polity ków i osób publicznych. Ale kwestii polityków nie rozwiązał jeszcze żaden kraj na świecie. Ani Polska, ani Etiopia. ☐

and scatter it on the floor”, he says, pointing out the main differences between his two homelands. For many years, he was Chairman of the “Selam” Polish-Ethiopian Association. He says he has been relaxing for the last two years but continues to promote his home country in Poland. Someone once asked him whether Ethiopians lived in houses or huts. He kept a straight face and responded, “Ethiopians live in trees. The Polish ambassador has the tallest one. We like him very much.” It’s not easy to promote a distant homeland. Polish virtues, Polish vices Sami swoi, Nie ma mocnych, Kochaj albo rzuć are Woldu’s favourite Polish films. They depict the main vices of Poles and are now entertaining a third generation of viewers. Woldu laughs whenever he watches them, although in real life, he cannot understand why people argue, dump rubbish in the forest, leave things dirty or destroy other people’s property. He campaigns against these sorts of practices by posting on Facebook. But he also focuses on other issues, which are often difficult to comprehend. “A Pole will promise you help without thinking. Just like in any other “civilised” country, Poles are sometimes very focused on ‘collecting’. And it’s easy to lose face when ‘collecting’”, he explains and adds hastily, “Poles are cool, they have good hearts. I rarely meet racists.” Woldu often meets people who have pinned their hopes on him. In the mid-1990s he became a councillor in his municipality and was later appointed deputy commune head. A road was renovated, and a sports field and a playground built during his term. Some of the locals, especially young people, are now trying to talk him into running for the municipal elections. Woldu still finds a lot of things strange. Polish legislation, for example. “Polish regulations are easy to bend and open to interpretation. They should be simple and specific. What else does Woldu find strange about Poland? “It makes me laugh when a trusted mayor has been caught in a scam and then claims that he didn’t do it. Some officials are even running towns from prison. This is probably only possible in Poland. It’s ridiculous. Where’s their sense of honour? There should be a special school of ethics for politicians and public people.” But no country in the world has managed to solve the issue of politicians. Neither Poland nor Ethiopia. ☐

MERSHA WOLDU – An Ethiopian by birth. He studied engineering and has been living in Poland since 1975. Former Chairman of the “Salem” Polish-Ethiopian Association. In mid 1990s Woldu was a local councillor and then the deputy head of the village Mayor. He currently runs the “Woldu” language school where he teaches English.

042_KA_11_Polakzwyboru12345.indd 48

13-10-17 17:37

Eaglestone zajmuje si˜ po°rednictwem i kupnem spółek w trudnej sytuacji ÿ nansowej. Pomagamy znale˙ˆ inwestora, który przejmujˇc Pa˘stwa spółk˜ jest w stanie jˇ postawiˆ na nogi dzi˜ki inwestycjom ÿ nansowym, bˇd˙ sami przejmujemy Pa˘stwa spółk˜. Je˜li maj°tek spółki nie wystarcza na ogłoszenie upadło˜ci czy wdro˝enie post˙powania naprawczego, je˜li ˜cigaj° Ci˙ wierzyciele, je˜li chcesz uchroniˆ swój maj°tek-zadzwoˇ do nas. Zmienimy notarialnie zarz°d i siedzib˙, kupimy udziały, przejmiemy zobowi°zania, udzielimy absolutorium poprzedniemu zarz°dowi. Wytłumaczymy wszystkie obowi°zuj°ce przepisy, na podstawie których działamy. Wykonujemy swoje usługi na terenie całego kraju. Dzi˙ki naszej ÿ rmie jeste˜cie Paˇstwo w stanie wybrn°ˆ z problemu jakim jest zadłu˝ona spółka. Nie straszne nam zadłu˝enia wobec banków, urz˙dów skarbowych, ZUS, ÿ rm leasingowych, kontrahentów, z post˙powaniem komorniczym, etc. Działamy szybko i skutecznie, dokonujemy zmian w KRS w ci°gu 24h od podpisania umowy przej˙cia. Kupno zadłu˝onych spółek: Przejmujemy odpowiedzialno˜ˆ prawn° za spółk˙. Jeste˜my gotowi do transferu akcji (odwołaniu zarz°du i powołaniu nowego zarz°du) w przeci°gu 24 godzin od otrzymania dokumentów ÿ nansowych spółki. Zmienimy notarialnie zarz°d i siedzib˙, kupimy udziały, przejmiemy zobowi°zania, udzielimy absolutorium poprzedniemu zarz°dowi jak równie˝ mo˝emy przej°ˆ spółk˙ na zasadach sukcesji uniwersalnej. A ponadto:

Eglestone do K_1113.indd 1

Restrukturyzacja ÿ rm zagro˝onych upadło˜ci°: Pomo˝emy Paˇstwu zrestrukturyzowaˆ ÿ rm˙, aby bez ˝adnych przeszkód i zgodnie z prawem, móc j° od Paˇstwa przej°ˆ, razem ze wszelkimi zadłu˝eniami. Nasi prawnicy i eksperci s° w stanie sprostaˆ nawet najbardziej zawiłym problemom zwi°zanym ze spółkami okre˜lonymi w Kodeksie Spółek Handlowych. Prowadzenie post˙powania upadło˜ciowego i naprawczego: Pomo˝emy Paˇstwu w przeprowadzeniu sprawnego post˙powania upadło˜ciowego, wdra˝aj°c nowe procedury, pozwalaj°ce na uzyskanie kapitału, niezb˙dnego do zaspokojenia wierzyciel. Dane kontaktowe: Eaglestone by Rachberg Ltd biuro@eaglestone.pl telefon: +48 (22) 100 61 76

10/16/13 11:40 AM

W CHMURACH

Up in the Air

Ekolatanie Greener flying

W PRZYPADKU SAMOCHODÓW JEDNYM Z NAJCZĘŚCIEJ WYMIENIANYCH PARAMETRÓW JEST ZUŻYCIE PALIWA. A JAK TO WYGLĄDA W SAMOLOTACH? / FUEL EFFICIENCY IS ONE OF THE MOST FREQUENTLY DISCUSSED VEHICLE PARAMETERS. WHAT ABOUT AIRCRAFT? TEKST I ZDJĘCIA / STORY AND PHOTOS BY:

Krzysztof Moczulski

Koszty paliwa to najpoważniejszy składnik wydatków każdej linii lotniczej. Stanowi ok. 50 proc. wszystkich kosztów operacyjnych. Dlatego każda z nich ma specjalny dział zajmujący się optymalizacją zużycia paliwa. I również dlatego każdy z producentów kusi linie lotnicze właśnie ekonomicznością swoich najnowszych modeli. Dla zilustrowania tego, jak duże to mogą być oszczędności, wyobraźcie sobie Państwo, że podczas lotu do Chicago zużycie paliwa w samolocie typu Boeing 767 to 3,06 l/100 km na każdego pasażera. W Dreamlinerze ta wartość zmalała do niecałych 2,6 litra – to w sumie daje ponad 3 tony oszczędności paliwa na każdym locie dalekodystansowym. Łatwo więc obliczyć, jak ogromne oszczędności daje linii lotniczej eksploatacja tak nowoczesnego liniowca. Ale silniki to nie wszystko – w eksploatacji każdego samolotu obowiązuje zasada: im jest cięższy, tym więcej zużywa paliwa. Odchudzenie samolotu o 100 kg oznacza w skali roku redukcję zużycia paliwa o kilka ton! Metod takiej kuracji odchudzającej samolotu jest kilka – lżejsze kontenery bagażowe i wózki cateringowe, optymalizacja załadun-

Fuel is the largest single cost item for every airline, accounting for approx. 50% of total operating costs. All airlines have a special department devoted to optimising fuel consumption. And every manufacturer is trying to woo carriers with the fuel economy of their latest models. To illustrate the scale of the potential savings, let’s say the fuel consumption of a Boeing 767 type aeroplane flying to Chicago is 3.06 litres per 100 km per passenger. The figure for a Dreamliner has been reduced to just under 2.6 litres, a saving of more than 3 tonnes on a long-haul flight. It’s easy to calculate how much airlines can save by operating such modern liners. Engines are not the only cost cutters – as a rule, the heavier an aeroplane, the higher the fuel consumption. Downsizing an aeroplane by 100 kg corresponds to a reduction in fuel consumption of several tonnes per year. There are several ways to downsize an aircraft – lighter luggage containers and catering trolleys, optimised loading of meals and drinks, more lightweight and ergonomic seats and even

050_KA_11_W chmurach12345.indd 50

13-10-17 18:07

ku posiłków i napojów, lżejsze, a także bardziej ergonomiczne fotele, lżejsze opakowania do żywności. Liczy się nawet wagę wody. Kolejnym czynnikiem, który wpływa na wysokość zużycia paliwa, jest… czystość samolotu. Im częściej samolot i silniki są myte, tym bardziej jest ekonomiczny. No więc nasz samolot jest już idealnie czysty, optymalnie załadowany, właśnie odkołowujemy ze stanowiska postojowego i… tutaj zaczyna się największa bolączka osób planujących lot. Europa jest najbardziej zatłoczoną przestrzenią powietrzną na świecie i obecnie wszyscy zastanawiają się, w jaki sposób można ograniczyć niepotrzebne zużycie paliwa. Dziś najpoważniejszymi problemami są długie kołowanie (kto był we Frankfurcie, Paryżu czy w Amsterdamie, ten doskonale wie, o co chodzi), a także opty malne trasy przelotu i podejścia do lądowania na danym lotnisku. Zdarza się, że wskutek restrykcji w przestrzeni powietrznej podróż znacząco się wydłuża, czy to z powodu złej pogody, czy dużego zagęszczenia ruchu wokół lotnisk samoloty często oczekują w holdingu (specjalna strefa, gdzie samoloty czekają na zgodę na podejście do lądowania). Ułożenie planu lotu w tych warunkach jest dużą sztuką, a dobrzy specjaliści, którzy się tym zajmują, są na wagę złota. Dobre planowanie to jedno, a drugie to umiejętne wykonanie planu. Dlatego linie lotnicze również bardzo dużą wagę przykładają do szkolenia pilotów i do współpracy z agencjami żeglugi powietrznej – umiejętne wykorzystywanie APU (pomocnicza jednostka mocy), odpowiednie operowanie spojlerami czy zapewnienie najbardziej ekonomicznej ścieżki podejścia – to wszystko ma również niebagatelny wpływ na zużycie paliwa. Problem zużycia paliwa to materia niezwykle złożona, fascynująca i pozwalająca spojrzeć na świat lotnictwa pod jeszcze jednym, bardzo ciekawym kątem. ☐

lighter food packaging. Even the weight of water is factored in. Cleanliness is another factor that affects fuel consumption. It turns out that the more frequently the aeroplane and its engines are cleaned, the more economic it is. Once the plane is spotlessly clean, optimally loaded, and taxiing away from the parking stand towards the runway, the flight planner’s biggest headache is about to begin. Europe has the most congested airspace in the world and cutting down unnecessary fuel consumption is on everyone’s mind. The main problems are the long taxiing (anyone who has ever been to Frankfurt, Paris or Amsterdam will need no explanation), optimum flight routes

Producenci samolotów kuszą linie lotnicze ekonomicznością swoich modeli. Every manufacturer is trying to woo carriers with the fuel economy of their latest models. and landing approaches at various airports. Restrictions, bad weather and high congestion can make the journey take much longer, as planes are kept in holding (a special zone where they await clearance to land). Conditions like these can make putting a good flight plan together a major challenge, and seasoned flight planners are worth their weight in gold. Good planning is one thing; flawless execution is quite another. Airlines place a lot of weight on pilot training and cooperation with air navigation agencies – skilful use of APU (Auxiliary Power Unit), effective spoiler management and taking the most economic approach path all have a substantial impact on fuel efficiency. Fuel consumption might seem relatively trivial, as it is with cars. But it is a very complex and fascinating area which offers an exciting new perspective of aviation. ☐

Waga wózków cateringowych równie˜ ma wpływ na spalanie paliwa. Bardzo wa˜na jest równie˜ współpraca pilotów. The weight of catering trolleys can also affect fuel consumption. The close cooperation of the pilots is also of crucial importance.

050_KA_11_W chmurach12345.indd 51

13-10-17 18:07

ŚWIAT I LUDZIE

People and the World

Czy to podróż, czy przeprowadzka?

Travelling or moving?

MAŁO KTO JESZCZE SŁYSZAŁ O MOBILNYCH DOMACH, ALE JUŻ NAWET W POLSCE SĄ TACY, KTÓRZY W NICH MIESZKAJĄ. / NOT MANY PEOPLE HAVE EVEN HEARD OF MOBILE HOMES, BUT SOME POLISH PEOPLE ARE ALREADY LIVING IN THEM. TEKST/BY:

Maciej Czujko/money.pl

052_KA_11_Swiat i ludzie12345.indd 52

13-10-17 18:08

– Polecam. Żadnej zaprawy, same śruby – żartuje Zbigniew Kucha ruk, twórca pierwszego polskiego mobilnego domu. A cóż to takiego? To koncept, który w różnych formach, projektowany przez różne firmy, powoli podbija świat. Nie jest to zwykły kemping czy kamper. To pełnoprawne domostwo – konstrukcja trwała, stabilna, w której można mieszkać całe życie. Jedyna różnica między nim a zwykłym domem jest taka, że to twór ze stali i różnych tworzyw, a nie z betonu. No i że w każdej chwili można go rozłożyć, zapako wać i ruszyć w świat. Trzeba mieć tylko około 30 tys. zł na specja listyczny transport. Tak, 30 tys. – w złotówkach też już za przenie sienie domu liczą, bo i u nas znalazł się zapaleniec, który takie mieszkania buduje. Od dziesięciu lat sprzedał co prawda tylko trzy, bo to w Polsce ciągle dziwadło, ale kto wie, może kiedyś…?

Jak statki kosmiczne i Jak chatki Na świecie najbardziej znanych jest kilka modeli takich przeno śnych domostw. Pośród nich jest na przykład Hypercubus z au striackiego studia architektonicznego WG3. To niewielka konstrukcja o futurystycznych kształtach. Jego przekrzywiona bryła kryje w sobie trzy przedziały – jeden z łazienką, drugi mieszkalny, a trzeci, najwyższy, sypialny. Domek jest dwuosobowy i całkowi cie niezależny od zewnętrznych instalacji. Inną samowystarczalną konstrukcją jest amerykański ZeroHouse – dom znacznie większy, którego kolejne moduły pną się ku gó rze. Można go postawić na 35-stopniowym zboczu, w 3-metrowej wodzie, ma wzmacniane szyby i ściany, no i jest energooszczędny. Monterzy stawiają go w jeden dzień.

Pływające domy t rilobis 65 dla 6 osób zaprojektował Giancarlo z ema. The Tribolis 65 floating home for 6 people was designed by Giancarlo Zema.

“I can recommend it. No mortar, just screws”, laughs Zbigniew Kucharuk who built Poland’s first mobile home. But what is a mobile home? It’s a concept implemented by various companies in various formats and which is gradually taking over the world. It is not an ordinary touring caravan or camper. It’s a home in its own right – its structure is durable, stable and lasts a lifetime. The only difference between a mobile and an ordinary home is that the former is not made of concrete but steel and various plastics. And it can be disassembled, packed and moved at will. You only need PLN 30,000 or thereabouts for specialist transport. That’s right – PLN 30,000. You can pay in Zlotys, because there is an enthusiast building mobile homes in Poland. Admittedly, he has only sold three during the past decade, because mobile homes are still perceived as an oddity in Poland, but who knows? Maybe one day?

052_KA_11_Swiat i ludzie12345.indd 53

13-10-17 18:08

ŚWIAT I LUDZIE

People and the World

Trzecim najbardziej znanym tego typu rodzajem konstrukcji są domki LoftCube z berlińskiego studia Aisslinger. Firma w ofercie ma dużo kształtów. Pośród nich i takie, które zadowolą tradycjonalistów szukających czegoś, co podróżuje na specjalistycznej ciężarówce, ale po rozstawieniu będzie nieco bardziej przypominać tradycyjny dom. POLSKI DODO DOM Nieco bardziej futurystyczny jest polski Dodo Dom autorstwa firmy projektowej Zbigniewa Kucharuka. To właśnie on sprzedał dotąd tylko trzy takie konstrukcje, choć przygodę z nimi rozpoczął już 10 lat temu. Dlaczego Dodo Dom? Bo projekt przypomina autorom tego wymarłego ptaka. – Pierwszą pilotażową konstrukcją było biuro naszej firmy – opowiada Kucharuk. – To właśnie w nim pracujemy już 10 lat i jak do tej pory nie widać żadnych śladów starzenia, a przeprowadzali-

LIKE SPACESHIPS AND CABINS There are several popular models of mobile homes around the world. The Hypercubus, designed by WG3 design studios in Austria, is one. This is a small unit with a futuristic shape. The tilted container has three compartments – bathroom, living room and bedroom (on top). The house has enough space for two people and does not need public utilities. Another self-contained building is ZeroHouse from the U.S. This house is much bigger and its modules reach upwards. The ZeroHouse can be installed on a slope of up to 35 degrees or in 3 metres of water. It comes with reinforced glass panels and walls

Dom Na Wodzie Kamila Zaremby ma 250 m 2. Ogrzewanie i chłodzenie zapewnia pompa ciepła. Water Home by Kamil Zaremba has an area of 250 sq m. Heating and air conditioning is ensured by a heat pump.

052_KA_11_Swiat i ludzie12345.indd 54

13-10-17 18:08

śmy się już trzy razy. Co prawda, jak to przy transporcie, gdzieś się nasze biuro poobijało, ale odnawianie takich wgnieceń to sprawa tak łatwa jak wyklepywanie blacharki samochodowej. Biuro firmy ma 74 m2, ale Kucharuk i jego załoga tworzą domy mniejsze i większe – zależnie od potrzeb. Ze względu na zastosowanie energooszczędnych rozwiązań miesięczne rachunki za prąd ograniczają się do około 300 zł. Dom jest też oszczędny z innego powodu: można do niego dostawiać moduły w miarę rozrastania się rodziny, a gdy dzieci dorosną, odczepić ich moduł i pozwolić im zabrać go ze sobą w świat. – Dom w stanie surowym będzie kosztował około 150 tys. zł – mówi Kucharuk. – Trzeba jeszcze do tego dodać te 30 tys. na transport, ale to wszystko. Wykańczać go można tak, jak się chce, do woli.

and is extremely energy-efficient. And it only takes a day to install. The third most popular construction of this kind is the Loftcube house designed by Studio Aisslinger in Berlin. The company offers a wide range of shapes and its portfolio caters to traditionalists looking for a house to be shipped by a specialist lorry and later assembled to resemble a more traditional house. POLISH DODO HOUSE Slightly more futuristic is the Polish Dodo House designed by Zbigniew Kucharuk’s design studio. Kucharuk embarked on his mobile home adventure a decade ago, but has so far only managed to sell three. Why a Dodo House? Because the design is reminiscent of the extinct bird.

PRZY KOMINKU / BY THE FIREPLACE Od 1853 r. piece i kominki na drewno firmy Jøtul ogrzewają domy na całym świecie. W tym roku ta znana z funkcjonalnych, nowoczesnych, a zarazem uwzględniających architektoniczne trendy projektów firma świętuje 160 lat istnienia. Z tej okazji wprowadza na rynek nowy asortyment pieców i kominków na drewno: Jøtul I 520. Pięknie płoną i grzeją, a gdy nie są używane, wyglądają jak eleganckie meble. Kominki Jøtul I 520 przystosowane są do montażu w domach pasywnych. Więcej informacji w witrynie jotul.com. / Jøtul wood stoves and fireplaces have been heating houses around the world since 1853. The company is renowned for its functional, modern designs embracing the latest architectural trends and this year it is celebrating its 160 th anniversary by introducing the Jøtul I 520, a new range of wood stoves and fireplaces. These guarantee warmth and a spectacular fire and make a stylish piece of furniture when not in use. Jøtul I 520 fireplaces can be fitted in passive houses. For more information, visit jotul.com.

REKLAMA

052_KA_11_Swiat i ludzie12345.indd 55

13-10-17 18:08

ŚWIAT I LUDZIE

People and the World d odo d om zaprojektował z bigniew Kucharuk. The Dodo House was designed by Zbigniew Kucharuk.

Autor Dodo Domu liczy, że kiedyś powstaną w Polsce sieci działek, na których będzie można wynajmować miejsca pod mobilne domy i co jakiś czas przenosić się w inne miejsce. Zresztą już teraz co jakiś czas pojawiają się nowe przepisy, które premiują posiada nie energooszczędnych domów – również takich jak Dodo Dom. Problemem jest jednak na razie Polska mentalność. Ludzie oglądają Dodo Domy, silnie się ekscytują, ale gdy przychodzi do finan sowania, decydują się na rozwiązania tradycyjne. 8 segregatorów do szczęścia Do takich osób należy wrocławianin Kamil Zaremba. W 2005 r., gdy skoczyły ceny działek budowlanych, kombinował, jak by tu zaosz czędzić na kupnie ziemi. Za dom nie płaci się tylko w powietrzu i na wodzie, więc zdecydował się wybudować coś, w czym będzie mógł mieszkać na Odrze. Najpierw do swojego pomysłu przekonał urzędników – do dziś zgromadził osiem segregatorów argumenta cji. W końcu się udało i od roku mieszka w domu postawionym na 130-tonowym pływającym betonowym klocu, w którym pozamy -

“Our office was the pilot design”, he recalls. “We have been working in it for a decade and have noticed no signs of ageing. We have already moved three times. Obviously, it has been battered about while being transported, but repairing dents and chips is as easy as hammering out a car body.” The office covers 74 square metres, but Kucharuk and his team also design bigger and smaller houses, depending on need. Energy efficiency reduces energy bills to around PLN 300. The house is a money-saver for other reasons as well, e.g. you can add new modules as the family grows, and when children leave home, they can detach their module and take it with them. “We’re just about to change our prices. The house is going to cost around PLN 150,000 in its raw state”, says Kucharuk. “You’ll need another 30,000 for transport, and that’s it. You can decorate it as you please.” Kucharuk is hopeful that networks of rentable plots of land will be set up in Poland. That way, mobile homes will be able to be moved from one such location to another. New regulations, which reward energy-efficient houses, such as the Dodo House, have already been introduced. The biggest hurdle is the Polish mindset. People are enthusiastic enough about Dodo Houses when they see them, but when it comes to financing, they opt for something more traditional.

Hypercubus to ruchomy pokój hotelowy dla dwóch osób. Projekt austriackiego studia wg 3. Hypercubus is a movable hotel room for two. Designed by Austrian design studio WG3.

052_KA_11_Swiat i ludzie12345.indd 56

13-10-17 14:12

ŚWIAT I LUDZIE

People and the World Kompleks pływających domków kempingowych na kanale w rekreacyjnym ośrodku Gouden h am w h olandii. A complex of floating bungalows on the recreational Gouden Ham canal in the Netherlands.

LoftCube – projekt Wernera a isslingera – to coś dla podróżników, którzy nie lubią opuszczać domu. Mogą go zabrać ze sobą! LoftCube – designed by Werner Aisslinger – is the perfect solution for tavellers who don’t like to leave their home too often. They can take it along with them.

©HOLLANDSE HOOGTE/CZARNY KOT, PAP (2)

kane są bloki ze styropianu. Dzięki takiej konstrukcji dom utrzymuje się na wodzie i jest tak mocny, że nie zgniotą go kry lodowe. – Kosztował mnie tyle, ile trzeba zapłacić za dobry dom, nie doda jąc ceny działki, więc tu jest moja oszczędność – mówi Kamil Zaremba. – A zysk? Łabędzie z samego rana pod oknem, kawka z no gami w wodzie, codzienne zachody słońca – wylicza. Są i minusy, bo zimą tuż nad wodą temperatura jest o kilka stopni niższa od tej w powietrzu i na przykład do wielkich okien trzeba było kupić grube aksamitne kotary. Ale to drobiazgi, bo ile jest frajdy! Przez dom przetaczają się tabuny kolegów i koleżanek córek pana Kamila – a najbliższe przyjaciółki dziewczyn wymawiają im z wyrzutem: „Mogłabyś już się tak nie chwalić tym swoim domem”. Ale nie chwalić się trudno, tym bardziej że rodzinie właśnie szyku je się przeprowadzka w bardziej eksponowane miejsce. To będzie pierwsza, ale pewnie nie ostatnia. A dlaczego? No bo jak Kamil Zaremba mówi, dom na wodzie pozwolił mu wiele rzeczy w głowie poukładać, znaleźć dystans. Więc teraz nic tylko podróż… No właśnie, czy takie przenosiny to już podróż, czy ciągle jeszcze tylko przeprowadzka…? ☐

8 binders of happiness Kamil Zaremba from Wrocław began to think about how to economise on purchasing land back in 2005 when prices were soaring. Since you pay nothing for a house suspended in the air or floating on water, he decided to build something on the Oder River. After all, only Barack Obama can afford to live in the air in Air Force One. But first, he had to get a permit from the local authorities – eight binders worth of reasoning later, he eventually succeeded. He has now been living in a house above a 130 tonne floating chunk of concrete full of Styrofoam blocks for a year. The house can stay afloat on this structure and resist the pressure of ice floes.“It cost me the price of a good house less the plot of land, which is what I’ve saved”, says Zaremba. “And the benefits? Swans swimming by outside in the morning, sipping coffee with my legs in the water, daily sunsets...” But there are also disadvantages. The water temperature is always a couple of degrees lower than the air temperature – definitely not a plus in winter – and he had to buy thick velvet curtains to cover his large windows. But these are mere trifles that are more than offset by the fun that he has. Kamil’s house is always teeming with his daughters’ friends and their friends are always telling saying “Would you please stop boasting about your house?”. It’s hard not to boast, especially now that the family is moving to a more high profile location. They will be their first move, but definitely not their last. Why not? Because Zaremba says that his floating house has helped him sort out many things and get a new perspective. That makes travelling inevitable. But will he be travelling as well or just moving? ☐

052_KA_11_Swiat i ludzie12345.indd 58

13-10-17 14:13

Poleca magazyn :

STWÓRZ NAJLEPSZĄ WERSJĘ SIEBIE! WEŹ UDZIAŁ W WARSZTATACH CREATE YOURSELF I ZMIEŃ SWOJE ŻYCIE! 2 DNI PEŁNE WYJĄTKOWEJ WIEDZY I PRAKTYKI / 6-7 GRUDNIA 2013 Hotel Narvil Conference & SPA Serock k. Warszawy

Odkryj, co jest najważniejsze w Twoim życiu i naucz się za tym podążać. Wykreuj pozytywny wizerunek, który wesprze Cię w Twojej drodze do szczęścia i sukcesu.

TYLKO DO 8.11.2013! LICZBA MIEJSC OGRANICZONA!

WARSZTATY POPROWADZI: MATEUSZ GRZESIAK

Międzynarodowy trener rozwoju osobistego, charyzmatyczny coach, który pracował i doradzał dziesiątkom tysięcom osób z całego świata. Jego motto życiowe brzmi: Stwórz życie, w jakim jesteś najlepszą wersją siebie, masz czego pragniesz, pomagasz innym i zmieniasz świat.

GOŚCIE SPECJALNI: BEATA PAWLIKOWSKA

RYSZARD KALISZ

Podróżniczka, pisarka. Przykład osoby, która całkowicie odmieniła swój los. W książce „Księga Kodów Podświadomości” pisze:“99% ludzi nosi w sobie fałszywe kody podświadomości. Kiedy je poznasz i zrozumiesz będziesz mógł je zapisać na nowo. Ja je poznałam, zrozumiałam. Zapisałam na nowo.”

Polityk o niepolitycznym wizerunku, dla którego szacunek dla wszystkich i porozumienie ponad podziałami są wartościami najwyższymi! “Działam w świecie Polityki, który często bywa brutalny. Efektywna komunikacja i charyzmatyczny wizerunek odgrywają w nim kluczową rolę.”

Zapisy oraz informacje na: www.akademiacud.pl / info@akademiacud.pl / tel: (22) 243 10 80

WARSZTATY CREATE_Kalejdoskop.indd 1

10/9/13 4:12 PM

STYL ŻYCIA

People and the World

Slow Life – pochwała powolności Slow Life – in praise of unhurriedness

060_KA_11_Styl zyciaSLOW12345.indd 60

13-10-17 15:36

MYŚLISZ, ŻE SZYBKO OZNACZA FAJNIEJ, LEPIEJ I ZABAWNIEJ? TO OZNACZA, ŻE NIE JESTEŚ NA CZASIE. / DO YOU THINK THAT FAST MEANS BETTER, MORE FUN AND MORE ENJOYMENT? IF YOU ANSWERED YES, THEN YOU ARE SADLY BEHIND THE TIMES. TEKST/BY:

Monika Rębała Bogna Sroka-Mucha

ILUSTRACJE/ILLUSTRATIONS:

Ślimak i przekreślony znak Facebooka to ich znaki rozpoznawcze. Zbyt szybkie chodzenie chodnikiem i noszenie zegarka na ręku najchętniej wpisaliby na listę poważnych wykroczeń. Chcą nawet, by organizatorzy igrzysk olimpijskich nagradzali złotymi medalami nie tych zawodników z najlepszymi czasami, ale tych którzy będą najwolniejsi na boiskach. Zwolennikom Slow Life, czyli w dosłownym tłumaczeniu „powolnego życia”, z pewnością nie można odmówić poczucia humoru. Ale ruch ten działa całkiem na serio i wbrew nazwie coraz szybciej i żwawiej wkracza w naszą codzienność. Dzisiaj przymiotnik slow dodawany jest niemal do wszystkiego: powolne jedzenie, związki, rodzicielstwo, dizajn, sztuka, a nawet podróżowanie i zakupy. Brzmi jak science fiction? Trochę tak. W końcu od zawsze mówiono nam, że czas to pieniądz, i radzono, jak nie marnować ani sekundy z życia. – To prawda, że szybko dla wielu z nas oznacza fajniej, lepiej i seksownej, ponieważ prędkość dostarcza organizmowi niezłej dawki adrenaliny. Slow Life walczy jednak z tym przekonaniem. Nie chodzi o to, żeby wszystko robić w ślimaczym tempie, bez zegarka, ale w taki sposób, by mieć na uwadze jakość, a nie ilość, delektować się czasem, a nie nerwowo liczyć minuty – tłumaczy Carl Honoré, nazywany guru Slow Life, autor wielu książek na ten temat, m.in. Pochwały powolności (In Praise of Slowness). – W byciu slow najważniejsze jest to, że pytasz siebie nie dlaczego wolno, ale dlaczego szybko – dodaje Geir Berthelsen, założyciel Światowego Instytutu Powolności (The World Institute of Slowness). I takie właśnie podejście do życia zyskuje coraz więcej zwolenników. Ruch Slow Life ma już setki tysięcy członków na całym świecie. Wciąż powstają coraz to nowsze poradniki, blogi i strony internetowe mówiące, jak żyć wolniej. Są już nawet prace naukowe i profesjonalne instytuty zajmujące się powolnym życiem. – Kiedy kilka lat temu po raz pierwszy pomyślałem, żeby nazwać rewolucję kulturową, która się właśnie dokonuje, mianem Slow Life, w wyszukiwarce internetowej nie znalazłem żadnej strony. Dzisiaj, kiedy wpiszesz to sformułowanie, pojawia się ponad miliard wyników – mówi Honoré.

The snail and the crossed out Facebook logo give them away. They would love to make walking too briskly and wearing watches indictable offences. They even want the organisers of the Olympic Games to present gold medals to the contestants who record the slowest times, not the fastest. Slow Lifers certainly have a sense of humour. This is a serious movement and, contrary to its name, continues to change our world at a blinding pace. The term “slow” is now added to just about everything – we have slow food, relations, parenthood, design, art, and even travel and shopping. Sounds like science fiction? A bit. After all, we’ve always been told that time is money and to avoid wasting the precious seconds of our life. “Many of us see fast as cooler, better and sexier because high speed gives us a mega dose of adrenaline. Slow Life is out to debunk this myth. This is not about doing everything at a snail’s pace, without looking at our watch, it’s about quality over quantity, savouring time instead of anxiously counting it”, explains Carl Honoré, the proclaimed Slow Life guru and author of numerous books on the subject, including In Praise of Slowness. “What matters most in being slow is not asking yourself why slow but why fast”, adds Geir Berthelsen, founder of the World Institute of Slowness. This approach to life is gaining quite a following. The Slow Movement has thousands of members worldwide. New how-to books, blogs and websites advocating slow living appear almost every day. There are even academic papers and professional institutes focusing on slow life. “When I first thought about calling the cultural revolution we are now witnessing Slow Life a few years back, my web search turned up nothing at all. Search this term today and you’ll get over a billion entries”, says Honoré. It all began in Italy nearly 30 years ago. Carlo Petrini, believed to be the founding father of the slow movement, little suspected that he was about to trigger such a massive revolution when he protested against the opening of a McDonald’s in the famous Piazza di Spagna in 1986. He just wanted people to realise that fast food was soon going to be everywhere and that the famous Italian celebration of food was in jeopardy. And so Slow Food was born. Other associations advocating a U-turn from unneces-

060_KA_11_Styl zyciaSLOW12345.indd 61

13-10-17 15:36

STYL ŻYCIA

People and the World

Wszystko zaczęło się blisko 30 lat temu we Włoszech. Carlo Petrini, uważany za ojca założyciela ruchu slow, z pewnością nie sądził, że wywoła tak wielkie trzęsienie ziemi, kiedy w 1986 r. protestował przeciwko otwarciu restauracji McDonald’s przy słynnych Hiszpańskich Schodach w Rzymie. Chciał w ten sposób zwrócić uwagę na to, że fast foody niedługo będą na każdym rogu ulicy, a ze słynnej włoskiej celebracji jedzenia nic już nie zostanie. Tak narodził się ruch Slow Food (powolne jedzenie), a od niego wzięły się kolejne stowarzyszenia, które postulują wyzwolenie z niepotrzebnego pośpiechu. Takie jak choćby slow podróżowanie, które zachęca do zboczenia z drogi polecanej w przewodniku i poznanie prawdziwego życia zwiedzanego kraju. Albo slow rodzicielstwo, w którym nie ma miejsca na bezmyślne wpatrywanie się w telewizor ani granie w gry komputerowe godzinami. Jest za to czas na leżenie na trawie i wpatrywanie się w niebo. Bo slow można być zawsze i wszędzie, a powolność to stan umy-

sary haste soon followed. Slow travel exhorts us to get off the route recommended by the guidebooks and take a look at the real life of the country we are visiting. Slow parenting replaces staring blankly at the TV or endless gaming with lying on the grass and staring at the sky. You can be slow anytime and anywhere as slowness is a state of mind. You don’t have to quit your job, move to the countryside or grow organic vegetables in your garden. So how do you start living a slow life? 37-year-old Marzena Laren from Gdańsk describes herself as an average Polish woman who lives in an apartment block and gets up every day to go to an ordinary job. “I’d been a workaholic for as long as I could remember and then one day I decided that I just couldn’t take the pace any more.” Learning to live slowly has been a process. “I began with breakfast, which I no longer eat so hastily. I also became more assertive, especially at work. I can now say that I won’t do something

Slow Life to pochwała powolności, wyzwolenie z niepotrzebnego pośpiechu. Slow Life praises unhurriedness and aims to liberate us from unnecessary haste. słu. Nie trzeba też wcale rzucać etatu, przenosić się na wieś i uprawiać ekologicznych warzyw w ogródku. Jak więc zacząć żyć slow? 37-letnia Marzena Laren z Gdańska mówi o sobie, że jest przeciętną Polką, która mieszka w bloku i codziennie rano wstaje do zwyczajnej pracy. – Odkąd pamiętam, byłam pracoholiczką, aż pewnego dnia stwierdziłam, że już dłużej nie dam rady tak pędzić. Uczenie się życia powoli było procesem. Zaczęłam od śniadań, nie jem już w pośpiechu. Staram się też być bardziej asertywna, szczególnie w pracy. Umiem powiedzieć, że nie zrobię czegoś natychmiast, bo jeśli ma to być dobre, to potrzebuję czasu – mówi Marzena. W przypadku Carla Honoré otrzeźwienie przyszło, kiedy zapragnął mieć kolekcję 60-sekundowych bajek na dobranoc dla syna, bo czytanie całości wydawało mu się stratą cennego czasu. – Wtedy do mnie dotarło, że chyba coś jest nie tak, skoro chcę przyspieszać najcenniejsze momenty w moim życiu. Od tamtej pory zacząłem zastanawiać się, jak zwolnić, od ponad 10 lat nie noszę zegarka – wspomina Honoré. Ale rewolucję slow w swoim życiu podobno najlepiej rozpocząć od jedzenia. Wędzona domowym sposobem kiełbasa, konfitura ze śliwek z własnego ogrodu,

060_KA_11_Styl zyciaSLOW12345.indd 62

13-10-17 18:10

wykryjemy CHOROBĘ

ZANIM WYSTĄPIĄ OBJAWY wyjątkowy program kompleksowych badań diagnostycznych

Czy wiesz, że 50% osób umiera z powodu schorzeń układu krążenia, a 25% z powodu nowotworów? Jak przeciwdziałać śmiertelnym chorobom i cieszyć się życiem? Jednym ze skutecznych rozwiązań jest Screening Stanu Zdrowia proponowany przez Szpital Medicover. To dogłębny i precyzyjny program badań diagnostycznych, pozwalający na szczegółowy przegląd i ocenę stanu zdrowia w ciągu 1 dnia.

Rezonans magnetyczny całego ciała z technologią TIM

Określenie ryzyka udaru – badania dopplerowskie tętnic szyjnych

Badania hormonalne oceniające kondycje tarczycy

W szpitalu Medicover wykonaliśmy ponad 700 screeningów. Dane są zaskakujące – aż w 70% przypadków wykryliśmy zmiany chorobowe, a 15% z nich wymagało natychmiastowej interwencji. Wśród nich były tak poważne schorzenia jak nowotwory czy tętniaki mózgu. Udało nam się rozpoznać wiele groźnych chorób w ich wczesnym stadium. Jest to możliwe dzięki bardzo czułym i niezwykle nowoczesnym aparatom do diagnostyki. Pozwalają one zdiagnozować chorobę nawet wtedy, gdy nie daje jeszcze żadnych objawów, a pacjent nie podejrzewa, że może mu coś dolegać. Dzięki współpracy specjalistów z różnych dziedzin oraz zastosowaniu nowoczesnego sprzętu jesteśmy w stanie

Wirtualna koronarografia serca

Echosonografia serca

wcześnie rozpoznać choroby: układu sercowo-naczyniowego, wątroby, płuc, nerek, zaburzenia funkcjonowania tarczycy,

Badanie spirometryczne oceniające układ oddechowy

bezobjawowe

zakażenia

oraz

nowotwory.

W przypadku zdiagnozowania poważnego schorzenia możemy podjąć natychmiastowe leczenie. Screening Stanu Zdrowia to: • jedyna taka oferta na polskim rynku

OCENA KRĘGOSŁUPA W BADANIU NMR

• najszerszy zakres badań • pełna diagnoza i rekomendacje na przyszłość • indywidualna obsługa i komfortowe warunki pobytu • kompletna diagnoza w ciągu jednego dnia

Badania wskaźników wątrobowych i metabolicznych

DLA KOGO? Screening Stanu Zdrowia szczególnie polecany jest osobom, które pragną mieć poczucie kontroli nad własnym zdrowiem, szanują swój czas i zależy im

BADANIE USG I NMR JAMY BRZUSZNEJ

na szybkiej diagnozie, która sprawi, że lepiej wykorzystają swoje szanse w życiu i biznesie. niektóre badania wykonywane w ramach Screeningu Stanu Zdrowia

Wysokospecjalistyczna ultrasonografia prostaty i jąder

tylko dla czytelników Na hasło KALEIDOSCOPE otrzymasz rabat w wysokości 400 złotych. Jeśli Twoje zdrowie jest dla Ciebie ważne, zadzwoń pod numer 500 900 900

STYL ŻYCIA

People and the World

Ruch Slow Food w Polsce liczy już około 800 członków i ma 13 oddziałów w całym kraju. The Slow Food movement in Poland has 800 members and 13 branches across the country. świeże pieczywo z lokalnej piekarni. Chyba nie trzeba więcej wymieniać, by całkiem zapomnieć o fast hamburgerach i frytkach. W Slow Food nie chodzi jednak tylko o to, by zwracać uwagę na jakość jedzenia, urozmaicać je i kupować od lokalnych, sprawdzonych producentów, a najlepiej wytwarzać samemu. Chodzi również o celebrowanie posiłków z rodziną, a nie odgrzewanie w kuchence mikrofalowej gotowych produktów i spożywanie ich w samotności, uważając, by nie zabrudzić klawiatury komputera. W Polsce rewolucja Slow Food rozpoczęła się kilkanaście lat temu od… oscypka. – Gdy byłem na wakacjach we Włoszech, tamtejsi rolnicy pytali mnie, co to jest ten ser oscypek i jak się go wytwarza. Nie znałem dokładnych odpowiedzi, zaprosiłem więc Włochów do Polski, żeby sami poznali naszą lokalną tradycję – wspomina Jacek Szklarek, szef polskiego oddziału Slow Food. – Przyjechali, podziwiali, opowiadali również przy okazji o ruchu Slow Food. W ten oto sposób zainteresowałem się tą filozofią i zacząłem zarażać nią polskich hodowców, producentów i restauratorów – dodaje. Od kilku lat obserwujemy prawdziwy boom na Slow Food w Polsce. Ruch liczy już około 800 członków i ma 13 oddziałów w całym kraju. Zainteresowanie byłoby większe, gdyby wszyscy uwierzyli, że powolne jedzenie nie musi być drogie. – Dużo robię sama. Kiedyś kupowałam półprodukty, aby szybciej, ale drożej ugotować. Teraz mam czas na upieczenie szarlotki i zrobienie własnych przetworów. To dużo tańsze niż kupowanie gotowych rzeczy, zwłaszcza że warzywa i owoce często dostaję po sąsiedzku – mówi Milena Dudzińska z wioski pod Wrocławiem, która od kilku lat żyje slow i prowadzi bloga na ten temat. Powolne życie powolnym życiem, ale czasem nawet największym praktykom zdarza się przyspieszyć, szczególnie kiedy burczy w brzuchu. Honoré przyznaje, że kiedyś dostał mandat za zbyt szybką jazdę samochodem, bo śpieszył się na obiad do restauracji slow food. ☐

quickly and that I need time to do something well”, she says. In the case of Carl Honoré, the wake up call came when was he was toying with the idea of having a collection of one-minute bedtime stories for his son, because reading longer versions seemed a waste of his precious time. “This was when I realised that something was wrong. I wanted to speed up the most precious moments in my life. Ever since then, I’ve been investigating the possibility of slowing down. I haven’t worn a watch in ten years”, he recalls. Apparently, it’s best to start your own slow revolution with food. Home-cured sausage, jam made from home-grown plums, and fresh bread from a local baker. Needless to say, hamburgers and chips are off the menu. But Slow Food is not just about the quality of food; it is about diversity and reliable local producers as well. It’s best to make it yourself. Slow Food is also about celebrating meals with your family instead of heating ready-toeat meals in the microwave and eating them alone, being careful not to spill them on your keyboard. The Polish Slow Food revolution began over a decade ago with oscypek cheese. “I was holidaying in Italy and farmers were asking me what oscypek was and how it was made. Unable to answer their questions, I invited some Italians to Poland to explore our local tradition”, recalls Jacek Szklarek, the head of the Polish division of Slow Food. “The Italians told us about the Slow Food movement. I became interested in the philosophy behind it and began to promote it among Polish growers, producers and restaurateurs”, he says. Interest in Slow Food has recently ballooned in Poland. The movement has approx. 800 members and 13 branches here. It would capture even more attention if people realised that slow food does not have to be expensive. “I make many things myself. I used to pay for them, I used to buy half-finished products to make food faster, but it also cost me more. I now have time to bake an apple pie and make my own preserves. It’s much cheaper than buying readyto-eat products, because I often get fruit and vegetables from my neighbours”, says Milena Dudzińska, who lives in a village near Wrocław and has been living and blogging about a slow life for several years. Slow Life is one thing but even its leading practitioners step up the pace sometimes, especially when their stomachs are empty. Honoré admits that he once got a speeding ticket while rushing to lunch in a slow food restaurant. ☐

060_KA_11_Styl zyciaSLOW12345.indd 64

13-10-17 15:36

190x249mm (4) DRUK.pdf 1 2013-10-17 10:22:19

CMY

NAUKA

Science

Ocean zmian An ocean of changes

TO SPOKÓJ I BEZWŁAD OCEANÓW CHRONIĄ NAS PRZED ROZPĘDZENIEM SIĘ GLOBALNEGO OCIEPLENIA. JEŚLI JEDNAK MORZA SIĘ WŚCIEKNĄ, TO ANGLIĘ ZAROŚNIE TROPIKALNA DŻUNGLA, A ANTARKTYDĘ – LAS BAOBABÓW. / THE CALMNESS AND THE TORPID NATURE OF THE OCEANS DECELERATE THE PACE OF GLOBAL WARMING. BUT ONCE THE SEAS START RAGING, ENGLAND WILL BE OVERGROWN BY TROPICAL JUNGLE AND THE ANTARCTIC BY BAOBAB GROVES. TEKST/BY:

Wojciech Mikołuszko

066_KA_11_NaukaKlimat12345.indd 66

13-10-17 18:10

Tropikalne palmy znaleziono ledwie 70 km na wschód od chłod nego i mglistego Londynu, na maleńkiej wyspie Sheppey położonej przy ujściu Tamizy i omywanej przez zimne wody Morza Północnego. W XV III w., gdy je odkryto, wywołały szok. Kolejne pokolenia zbieraczy skamieniałości wybierały się więc na Sheppey, by poszukiwać szczątków globalnego ocieplenia sprzed bli sko 50 mln lat. Do dziś uzbierano tyle skamieniałości, że dość do brze udało się odtworzyć ówczesny świat zwierząt i roślin. Wokół miejsca, gdzie obecnie stoi Londyn, chlupało gorące tropikalne morze. Pływały w nim ciepłolubne rekiny, płaszczki, mieczniki i jesiotry. Wybrzeża porastały zarośla mangrowe, wśród których przemykały krokodyle i żółwie. Roślinność przypominała wilgotną dżunglę z południowo-wschodniej Azji. Wyrosła ona tak daleko na pół nocy za sprawą tajemniczego wy darzenia sprzed 55 mln lat. W krótkim czasie temperatura Ziemi, i tak wówczas wyższa niż teraz, podnio sła się o kolejne 5 stopni Celsjusza. Świat zwierząt i roślin wywrócił się do góry nogami. Ostatnio ślady tych zdarzeń zaczęły budzić jeszcze większe zainteresowanie niż w XV III stuleciu. W skamieniałościach, jakie pozostawiło po sobie to superocie plenie, poszukuje się bowiem klu cza do zrozumienia, jak może wyglądać świat w wyniku zmian klimatycznych rozpoczętych całkiem niedawno przez człowieka.

Tropical palm trees were found on the tiny Isle of Sheppey in the Thames Estuary, washed by the cold waters of the North Sea, just 70 km from London. These caused a sensation when they were first discovered in the 18th century. Subsequent generations of fossil hunters have travelled to Sheppey to look for traces of global warming that occurred almost 50 million years ago. Sufficient fossilised artefacts have now been uncovered to reconstruct the ancient fauna and flora. The area where London now stands was surrounded by a hot tropical sea teeming with sharks, rays, swordfish and sturgeons. The coastline was overgrown with mangroves teeming with crocodiles and tortoises. The vegetation resembled a humid jungle from Southeast Asia and thrived in the far north after a mysterious event that took place 55 million years ago. In a very short period of time, the Earth’s temperature, already higher than it is today, rose another 5°C. The animal and plant kingdoms were turned on their heads. The remains of the latter have recently attracted a good deal more interest than they did in the 18th century. Fossilised traces of this superwarming are believed to hold the key to understanding what the world might look like in the wake of the climatic changes recently triggered by humans.

Ptaki nie lecą, niedź Wied Zie nie ś Pią Od chwili, gdy 250 lat temu rozpoczęła się rewolucja przemysło wa, człowiek w coraz szybszym tempie spala paliwa kopalne, któ re przeleżały pod ziemią dziesiątki i setki milionów lat. Z tego po wodu w atmosferze lawinowo rośnie ilość dwutlenku węgla. Im więcej zaś tego gazu, tym trudniej ciepłu opuścić Ziemię. Jej tem peratura w ciągu ostatnich stu lat urosła już o 0,74 st. Celsjusza. Ostrożne szacunki mówią, że do końca obecnego wieku pójdzie w górę o kolejne 2 stopnie. Bardziej śmiałe mówią o 4 st. Już teraz jednak lodowce topnieją, zwiększa się liczba huraganów, a po ziom morza się podnosi. Rośliny i zwierzęta dostosowują się do tego, zmieniając obyczaje i zasięgi. – Zagrożone są ptaki, szcze gólnie te wędrowne, bo w czasie migracji potrzebują wielu środo wisk – mówi dr Jarosław Nowakowski z Uniwersytetu Gdańskiego. – A jeżeli w wyniku globalnego ocieplenia zanikają na przykład mokradła, to giną również i związane z nimi gatunki.

Birds d On’t fly, Bears d On’t slee P Even since the Industrial Revolution began 250 years ago, people have been burning fossil fuels, buried deep in the ground for tens and even hundreds of millions of years, at an unprecedented rate. This has led to a sharp rise in the carbon dioxide content of the atmosphere. The more carbon in the atmosphere, the harder it is for the Earth to lose heat. The Earth’s temperature has increased by 0.74°C over the past hundred years. Conservative estimates indicate that it will go up another 2°C by the end of the century. More radical projections predict a rise of 4°C. But glaciers are already melting, there are more hurricanes than ever before, and sea levels are rising. Animals and plants are adapting to changes by modifying their habits and ranges. “Birds are at risk, especially migratory birds, because they need varied habitats during their migrations”, says Dr Jarosław Nowakowski of Gdańsk University. “For instance, if wetlands vanish as a result of global warming, native species will become extinct as well.” This has already wrought havoc among hummingbirds in Colorado, USA. The birds used to return from their wintering grounds just as the glacier lilies and larkspurs were blooming. But the flowers are opening up earlier every year and the hummingbirds

Zapis obrazu cieplnego chłodni kominowych elektrowni. Obok: ponura wizja – Wenecja pod wodą na skutek globalnego ocieplenia. A thermal image of the cooling towers of a power plant. Left: a grim vision of Venice submerged as a result of global warming.

066_KA_11_NaukaKlimat12345.indd 67

13-10-17 15:39

Science

W amerykańskim stanie Kolorado już obserwuje się kłopoty kolibrów. Były one przystosowane, by z zimowisk powracać na czas kwitnienia lilii i ostróżek. Kwiaty otwierają się z roku na rok coraz wcześniej i kolibry zaczynają się spóźniać na zbiory nektarów. W Europie, jak twierdzi dr Nowakowski, ptaki, które odlatują na nieduże odległości, jeszcze bardziej skracają dystans zimowisk. Niektóre osobniki w ogóle rezygnują z migracji. Niedźwiedzie z Bieszczadów, z powodu cieplejszych zim, coraz częściej nie zapadają w hibernację. Świstaki z amerykańskich Gór Skalistych budzą się wcześniej i mają więcej czasu, by się najeść przed snem. Otłuszczają się, lepiej przeżywają i ich liczba gwałtownie rośnie. Susły z Kanady dla odmiany śpią dłużej. Na dalekiej

are arriving too late to harvest the nectar. Dr Nowakowski argues that European birds, which are short distance migrants, are now choosing wintering grounds that are even closer, while some birds are giving up on migration altogether. Now that the winters are not so cold, the bears in the Bieszczady Mountains often do not hibernate. The Rocky Mountain marmots are waking up earlier and now have more time to eat their fill before going to sleep for the winter. They are fatter, their survival rate is higher, and their population is skyrocketing. By contrast, Canadian gophers are sleeping longer. Global warming has brought heavier snowfalls in the distant north in spring. The gophers have to wait longer for the snow to melt and their

północy globalne ocieplenie zwiększyło wiosenne opady śniegu. Susły dłużej muszą czekać na ich stopnienie i ich stan pogarsza się z roku na rok. Zmiany klimatyczne sprzyjają szkodnikom upraw rolniczych. Grzyb, który dziesiątkował zbiory ryżu, przerzucił się na pszenicę i w Brazylii już poczynił znaczne zniszczenia. Coraz lepiej mają się też korniki, które na potęgę psują drzewa na północnym zachodzie USA i w Kanadzie.

population is dwindling year by year. Climate change is creating favourable conditions for agricultural pests to flourish. This is the cause of significant problems worldwide that many countries have to find solution to. A fungus which has decimated rice plantations is now ravaging wheat and has caused serious damage in Brazil. The new conditions are also ideal for bark beetles, which are infesting trees en masse in the American Northwest and in Canada.

NAUKA

066_KA_11_NaukaKlimat12345.indd 68

13-10-17 18:10

Koralowce się rozpuszczają, palmy wracają Zwiększona ilość dwutlenku węgla wpływa także na życie w oce anach. – 90 proc. energii, którą Ziemia kumuluje w wyniku global nego ocieplenia, idzie na ogrzewanie oceanów – wyjaśnia prof. Jacek Piskozub z Instytutu Oceanologii PAN w Sopocie. Dzięki temu zresztą wywołane przez człowieka zmiany klimatyczne na Ziemi postępowały dość powoli. Ale i oceany mają swoją granicę wytrzymałości. – Ogrzane wody z powierzchni oceanu schodzą głębiej i zwiększają temperaturę w głębinach. Ocieplają się już więc wody na głębokości kilku tysięcy metrów – mówi prof. Pisko zub. To oznacza nie tylko wzrost temperatury, ale też kwasowości oceanu. Dwutlenek węgla, kiedy rozpuszcza się w wodzie, przyj muje bowiem postać kwasu węglowego. Już teraz pH oceanu spadło z 8,2 do 8,1. Z pewnością na tym się nie zatrzyma. To zaś może doprowadzić do rozpuszczania się węglanowych szkiele tów i muszli zwierząt morskich. Najbardziej narażone na zniszcze nie są wolno pływające ślimaki oraz głębokowodne koralowce. Gdy ich szkielety powoli się rozpuszczają przy dnie oceanu, na jego powierzchni zmienia się układ prądów morskich. W 2012 r. Benjamin Phrampus i Matthew Hornbach z USA donieśli, że już widać tego niepokojące skutki. Przez ostatnie 100 lat temperatura na powierzchni Prądu Zatokowego, który odbija od Ameryki i swy mi ciepłymi wodami ogrzewa Europę, wzrosła nawet o 1,6 st. C. To zaś ma wpływ na związek chemiczny, który utknął na dnie Atlan-

c oral reefs are dissolving, palm trees are bac K The higher carbon dioxide content in the atmosphere will have a grave impact on ocean life. “Ninety per cent of the energy accumulated by the Earth as a result of global warming is increasing ocean temperatures”, explains Prof. Jacek Piskozub of the Institute of Ocean Science of the Polish Academy of Sciences in Sopot. This has actually caused human-induced climate change to proceed fairly slowly. But even oceans have their limits. “The warmer ocean surface waters are extending deeper and this is raising temperatures in deeper waters. Water at a depth of several thousand metres is already warmer”, he adds. This is not only raising the temperature, but also the acidity, of the oceans. Carbon dioxide dissolved in water is converted into carbonic acid. The pH of the oceans has already declined from 8.2 to 8.1 and will certainly continue to decrease. This may cause carbon skeletons and marine fauna shells to disintegrate. Slow-swimming gastropods and deep water corals are at the highest risk of extinction. While skeletons are slowly dissolving on the ocean floor, ocean currents are changing course on the surface. In 2012, Benjamin Phrampus and Matthew Hornbach from the US reported that alarming consequences are already apparent. Over the past hundred years, the temperature of the surface waters of the Gulf Stream, which flows from America to heat up Europe with its warm waters, has gone up by

REKLAMA

066_KA_11_NaukaKlimat12345.indd 69

13-10-17 15:39

NAUKA

Science

Na Grenlandii znajduje się 10 proc. wszystkich lodowców Ziemi. Topniejąc, przyczyniają się do zmian klimatu. Ten per cent of all Earth’s glaciers are found in Greenland. Their melting contributes to the climate change.

tyku. To metan, gaz, który w ogrzewaniu klimatu jest 30 razy bar dziej skuteczny niż dwutlenek węgla. – Na szczęście w atmo sferze czas jego życia jest mniejszy niż 10 lat, ale utlenia się on do… dwutlenku węgla – mówi prof. Piskozub. Na dnie oceanu metan jest dobrze chroniony w krystalicznej osłonie wody. Taka postać zwana jest klatratem. Phrampus i Hornbach twierdzą, że złoża tego związku już zaczynają wydostawać się ze swego ukrycia na dnie. To, co się stanie, jeżeli ten proces się nasili, możemy poznać właśnie dzięki skamieniałościom z wyspy Sheppey. Nagłe i ostre ocieplenie klimatu sprzed 55 mln lat było prawdopodobnie efektem wydobycia się ogromnych ilości meta nu z morskiego dna. Wówczas zadziałał wulkanizm, dzisiaj może się to powtórzyć z powodu działalności człowieka. Do Anglii, tak jak wówczas, wrócą palmy, a do Kanady – krokodyle. Na Antarktydzie roztopi się lądolód i wyrośnie las baobabów. Poziom morza na całym świecie podniesie się o dziesiątki metrów. – Uwalnianie się metanu może być jednak procesem powolnym. Nie ma co jeszcze wpadać w panikę – pociesza prof. Piskozub. I dodaje: – Jedyne, co można w tej chwili zrobić, by temu zapo biec, to zatrzymać ocieplanie się naszej planety. Ale to wymaga radykalnych posunięć. ☐

as much as 1.6°C. These changes affect a chemical compound deposited on the bottom of the Atlantic Ocean, i.e. methane, a gas whose impact on global warming is thirty times greater than that of carbon dioxide. “Luckily, its lifetime in the atmosphere is shorter than a decade, but it oxidises into carbon dioxide”, adds Prof. Piskozub. Methane buried in the ocean bed is effectiv ely trapped inside the crystal structure of water. This form is known as a clathrate. Phrampus and Hornbach argue that methane deposits have already been released from the depths of the ocean bed. What will happen if the process accelerates? The answer is provided by the fossils from the Isle of Sheppey. The abrupt climate warming 55 million years ago was probably triggered by the release of enormous quantities of methane from the sea bed. The mechanism was fuelled by volcanism, but the same scenario might now be repeated as a result of human activity. In such a case, we will see palm trees in England and crocodiles in Canada once more. The melting glaciers in Antarctica will be overgrown by baobab groves. Sea levels around the world will rise by dozens of metres. “Methane release may be a slow process but there is no reason to panic”, says Prof. Piskozub and adds, “The only thing we can do right now to prevent it is to stop the Earth from warming. But that is going to require some radical decisions.” ☐

066_KA_11_NaukaKlimat12345.indd 70

13-10-17 18:10

LOT W PRZESZŁOŚĆ

A Look Back in Time

Włos

na czworo dzielony... Split hairs

Elegancka Egipcjanka nie rozstawała się ze stożkiem zwierzęcego tłuszczu, dama dworu Ludwika XIV miała maleńki złoty młoteczek, a jej rokokowa następczyni jak oka w głowie strzegła konstrukcji z drutu. Co łączy te przedmioty? Każdy z nich pomagał dbać o najważniejszy atrybut urody, czyli włosy. A że każda epoka, naród i społeczeństwo miały inny jej ideał, w historii fryzjerstwa niebagatelne znaczenie odegrały wspomniane stożki, młoteczki i wiele przedmiotów, które dziś nam się wcale z fryzjerstwem nie kojarzą… FILC I GERMA˜SKIE WARKOCZE Egipcjanie cenili fryzjerów już 4 tys. lat p.n.e. Zwłaszcza tych zaopatrzonych w ostre noże,

…A TAKŻE SKRĘCANY, TAPIROWANY, LAKIEROWANY, ONDULOWANY, ROZJAŚNIANY ALBO PRZYCIEMNIANY – WYDAJE SIĘ, ŻE FRYZJERZY ROBIĄ DZIŚ Z NASZYMI WŁOSAMI WSZYSTKO, CO MOŻLIWE. RZUT OKA NA HISTORIĘ FRYZUR UPEWNI NAS JEDNAK, ŻE DO FANTAZJI PRZODKÓW W TEMACIE KOAFIUR NAPRAWDĘ BARDZO NAM DALEKO... / …OR CURLED, TEASED, SPRAYED, PERMED, BLEACHED OR DARKENED – YOU MIGHT LIKE TO THINK THAT MODERN HAIRDRESSERS SPOIL US FOR CHOICE, BUT TAKE A BRIEF LOOK AT THE HISTORY OF HAIRSTYLES AND YOU WILL SOON SEE THAT WE HAVE A LONG WAY TO GO TO OUT(HAIR)DO OUR ANCESTORS TEKST/BY: Agata

Brandt

Every elegant Egyptian female had her cone of animal fat with her at all times, every lady at the court of Louis XIV had her petite golden hammer in her vanity case, and her Rococo progeny were never seen without an intricate wire structure. What do all these objects have in common? They were all used to groom the ultimate attribute of human beauty –hair. Each and every period, nation and society has had its own ideals of beauty, but the history of hairstyles is dominated by a host of tools which are a far cry from the typical hair styling accessories used today.

072_KA_11_Lot w przeszlosc12345.indd 72

13-10-17 16:36

Norma Shearer jako Maria Antonina w filmie z 1938 r. Norma Shearer as Marie Antoinette in a 1938 film.

072_KA_11_Lot w przeszlosc12345.indd 73

13-10-17 16:36

A Look Back in Time

którymi ścinano zaplecione w drobne warkoczyki włosy, tak by tworzyły trapez. Tysiąc lat później modni Egipcjanie obu płci zaczęli golić głowy i nosić peruki z ludzkich i zwierzęcych włosów – specjalnie przystosowane do upału, miały klapki otwierane za pomocą sznurków, przez które przedostawało się powietrze. To były wersje „lux”, biedniejsi nosili peruki z filcu i bez air condition. Gdy szał na sztuczne koafiury minął, Egipcjanki fryzowały własne włosy, znano już trwałą ondulację i używano drewnianych papilotów. Mężczyźni masowali skórę głowy pomadami zapobiegającymi łysie-

niu, a siwiznę maskowali preparatem m.in. z cielęcej krwi gotowanej w oliwie. A jeśli przy zwierzętach jesteśmy – przed eleganckimi wyjściami Egipcjanki umieszczały na szczycie głowy stożek z tłuszczem przesycony wonnościami, który stopniowo roztapiał się i spływał na ramiona, uwalniając zapach pachnidła. Jak potoki tłuszczu za uszami miały się do elegancji, pozostaje tajemnicą Egipcjan, ale wiadomo, że strojnisie w imię mody zniosą wiele katuszy. Nie raz cierpiały też kobiety w rękach mistrzów ze starożytnej ateńskiej szkoły fryzjer-

FELT AND GERMAN BRAIDS Four thousand years ago, the ancient Egyptians appreciated their hairdressers, especially those who used sharp knives to trim tiny braids to form a trapezoid shape. A thousand years later, fashion-conscious Egyptians of both genders began to shave their heads and wear wigs made of human and animal hair. Specially fashioned for the hot climate, they came with flaps that opened with strings to let the air in. But these were top-end versions. The less affluent had to make do with felt wigs sans ventilation. When the craze for artificial hairdos finally passed, Egyptian women began to groom their hair themselves. The ancients were familiar with the perm and wooden curlers were a common beauty accessory. Men massaged their scalps with pomades to prevent hair loss and dyed grey hair with a formula based on calf blood cooked in oil. While on the subject of animals, Egyptian women used to place an incense-scented tallow cone on top of their heads before stepping out. The fat would melt and drip on to their shoulders to release the scent of the fragrance. What fat behind the ears could possibly have to do with elegance remains a mystery, but we do know that fashionistas have always been more than willing to suffer for fashion. masters of of the the ancient ancient Women also suffered at the hands of the masters Athens school of hairdressing. A mixture of herbs, lead, copper and minerals added a shiny colour to their hair but poorly prepared hair dye could burn their locks and scar their scalps. Nasty experiences like these were unheard of in Rome, where women lightened their hair with a much safer soap made of goat fat and beechwood ashes and then exposed it to the sun. If this formula, borrowed from the Germanic tribes, proved ineffective, they resorted to more unorthodox accessories – wigs made of plaits shorn from blonde slave slave women women (blonde (blonde has been en vogue since Roman times – research shows that as many as 90 per cent of modern women who dye their hair choose lightening formulas). The Romans also pioneered new seasonal trends. The “olive lamp” style was the “in thing” in autumn. In spring, the Forum Romanum was full of bulbous buns worn with ivory barrettes. This extravagance was spurred by Rome’s military conquests – the latest fashions from newly conquered lands were hastily imported to the capital of the sprawling empire.

Przybory fryzjerskie staro˜ytnych Egipcjan: brzytwy, lusterka i p°sety do depilacji. Obok: kobieca peruka z czasów XVIII dynastii (1567–1320 r. p.n.e.). Hairdressing tools used by Ancient Egyptians: razor, mirrors and tweezers. Right: a woman’s wig dating back to the 18th dynasty (1567 – 1320 BC).

LOT W PRZESZŁOŚĆ

072_KA_11_Lot w przeszlosc12345.indd 74

13-10-17 18:11

PROMOCJA

hcieliby˜my zaprosi° naszych Czytelników do odwiedzenia niezbadanych zak˛tków północnego Mazowsza. Jedn˛ z pereł tego regionu jest bez w˛tpienia wyj˛tkowe miejsce, skryty w˜ród lasów i wody Windsor Palace Hotel & Conference Center **** w Jachrance pod Warszaw˛. Otoczenie pi˙knych parków, bezpo˜redni dost˙p do Zalewu Zegrzyˆskiego, wraz z funkcjonaln˛ Marin˛ sprawiaj˛, ˇe kaˇdy nowoprzybyły Go˜° moˇe poczu° si˙ tutaj jak Lord w krainie Windsoru. Niezwykła architektura skrywaj˛ca klasyczne pi˙kno, poł˛czona z nowoczesno˜ci˛, luksusem, a takˇe z wewn˙trzn˛ harmoni˛ i atmosfer˛ spokoju, spotyka si˙ w tym jednym, wyj˛tkowym miejscu. Warto równieˇ wspomnie° o bogato wyposaˇonym Wellness & SPA hotelu Windsor. Odnajdziemy tu pi˙kno i ukojenie, zarówno ciała jak i ducha! Co jednak wyróˇnia ten hotel spo˜ród wielu innych w otoczeniu Zalewu Zegrzyˆskiego? Czy to atmosfera, ludzie, czy moˇe jednak co˜ innego? Odwiedzaj˛c hotel Windsor w Jachrance warto wybra° si˙ do restauracji Victoria. Nie sposób jest oprze° si˙ gastronomii hotelu, która jest kwintesencj˛ dobrego smaku, mieszanin˛ potraw kuchni polskiej jak i przegl˛dem daˆ z róˇnych zak˛tków ˜wiata… Restauracja hotelu Windsor zadowoli podniebienia nawet najbardziej wymagaj˛cych smakoszy. Tego wszystkiego moˇecie Paˆstwo do˜wiadczy° niebawem, bowiem hotel proponuje Wam wyj˛tkow˛ sposobno˜°. Zaprasza wszystkich ch˙tnych do sp˙dzenia zbliˇaj˛cego si˙ Sylwestra 2013 w wyj˛tkowym stylu! Szampaˆska zabawa na 3 parkietach z muzyk˛ na ˇywo, zaskakuj˛ce menu, liczne konkursy i atrakcje, open bar z napojami i alkoholem bez ograniczeˆ. Dodatkowo oferta hotelu przewiduje zabaw˙ dla Waszych pociech. Hotel zapewnia profesjonaln˛ opiek˙ animatora oraz mnóstwo atrakcji dla najmłodszych. Na koniec miłe zaskoczenie dla wszystkich zaintersowanych - wyj˛tkowo atrakcyjna cena zaproszeˆ na bal w Windsorze to fakt! Ponadto do 15 listopada zaproszenia obj˙te s˛ ciekaw˛ promocj˛. Drodzy Czytelnicy – w t˛ wyj˛tkow˛ noc spotkajmy si˙ w Windsorze! www.windsorhotel.pl

Windsor do K_1113.indd 1

10/17/13 10:28 AM

A Look Back in Time

skiej. Mieszanką ziół, ołowiu, miedzi i soli mineralnych nadawali włosom lśniący kolor albo… depilowali głowę, bo źle przyrządzona farba paliła pukle i wżerała się w naskórek… Takich przygód nie miały Rzymianki, które rozjaśniając włosy, używały bezpieczniejszego mydła z koziego tłuszczu i popiołu z buka, a potem wystawiały je na działanie słońca. Receptura pochodziła od plemion germańskich, a gdy nie skutkowała, sięgano po bardziej radykalne środki, czyli peruki z warkoczy blond niewolnic (moda na blond utrzymuje się od czasów rzymskich po dziś dzień, według badań aż 90 proc. farbujących włosy współczesnych kobiet sięga po środki rozjaśniające). Rzymianie jako pierwsi zaczęli też lansować co sezon nowe fryzjerskie trendy. Jesienią modna była fryzura „na lampkę oliwną”. Na wiosnę na Forum Romanum królowały już koki z klamrami z kości słoniowej. A wszystko to dzięki podbojom militarnym Rzymu – rozległość imperium sprawiała, że do stolicy docierały modowe nowinki ze świeżo podbitych krajów. PTASZKI, STATKI, PUDER, WSZY W średniowieczu włosy uważano za symbol rozpusty i luksusu. Mężatki chowały je pod czepcami, a z gołą głową, ozdobioną przepaską lub wiankiem z kwiatów, paradowały tylko panny. Renesans poluzował gorset fryzjerskich konwenansów; około 1525 r. najpopularniejsze było uczesanie okalające twarz wałkami z włosów w kształcie serca, do tego toczek lub siatka z pereł. Najmodniejszy był jak zwykle blond. Aby rozjaśnić włosy, damy przesiadywały na słońcu w samych rondach kapeluszy, na których rozkładały natarte niedźwiedzim sadłem lub sodą kaustyczną pukle. To podobno nieźle skutkowało, o ile wcześniej blondynka in spe nie dostała udaru mózgu z gorąca. Brunetki również igrały z życiem, codziennie czesząc się grzebieniem z trującego ołowiu, który osadzał się na włosach i reagował z zawartą

Albrecht Dürer, Portret młodej Wenecjanki, 1505 r. Francuscy oÿ cerowie z ko°ca XVII w. Albrecht Dürer’s “Portrait of a Young Venetian Woman”, 1505. French officers in late 17th century,

BIRDS, BOATS AND LICE Hair was seen as a symbol of debauchery and luxury in the Middle Ages. Only maidens were allowed to walk with an uncovered head embellished with a scarf or a flower garland. Married women hid their locks under bonnets. The Renaissance loosened the corset of hairstyling conventions. The hottest hairstyle around 1525 framed the face with heart-shaped coils of hair adorned with a pillbox hat or a pearl net. Traditionally, the most flattering colour was blonde and women would sit in the sun in wide-brimmed, open-centre hats on which they arranged their locks covered with bear fat or caustic soda in order to lighten them. This was believed to be a potent lightening agent, unless the future blonde suffered a heat stroke. Brunettes played with fire, too. Their daily grooming sessions were performed with combs made of toxic lead, which was deposited on their hair and reacted with sulphur to form dark-hued sulphides that darkened their tresses. Dandies from the court of Louis XIV were also ready to suffer for fashion. Purportedly, the Sun King started the fashion for wigs to conceal his bald patches. Artificial luxurious locks that hung down to the chest became wildly popular and no gentleman would ever be seen in public without one, even though

Yvonne Adair i Carol Channing w musicalu M˜°czy˛ni wol˝ blondynki wystawionym na Broadwayu w 1949 r. Yvonne Adair and Carol Channing in the Gentlemen Prefer Blondes musical staged on Broadway in 1949.

LOT W PRZESZŁOŚĆ

072_KA_11_Lot w przeszlosc12345.indd 76

13-10-17 18:12

Carp

w nich siarką, wytwarzając czarne siarczki przyciemniające sploty. Poświęcali się w imię mody również eleganci na dworze Ludwika XIV. Król Słońce, rzekomo by ukryć własną łysinę, wprowadził modę na peruki. Sztuczne, opadające aż na piersi pukle szybko stały się przebojem i żaden kawaler nie pokazywał się bez nich publicznie, mimo że pod koniec XVII w. były już bardzo długie i ciężkie. Albo wysokie – damy nosiły bowiem rusztowania z cudzych włosów ozdobione kwiatami i biżuterią (moda na peruki przycichła nieco podczas epidemii dżumy, bano się bowiem korzystać z włosów zmarłych, chętnie dotąd wykorzystywanych przez perukarzy). Prawdziwy szał na sztuczne sploty zapanował w czasach Marii Antoniny. Dzieł jej nadwornych fryzjerów nie powstydziliby się dzisiejsi modelarze – na stelażach z drutu umieszczano wysokie na kilkadziesiąt centymetrów kłęby loków, pomiędzy którymi wiły gniazda sztuczne ptaki, kryły się gipsowe

late 17th century periwigs were long and heavy. Or tall. Ladies wore elaborate designs made of human hair ornamented with flowers and jewels (the fashion for wigs faded during epidemics of plague; people were afraid to wear the hair of the deceased, which wig makers had previously used). Fake tresses became fashionable once more during the times of Marie Antoinette. The pieces made by the court hairdressers back

Według badań blondynki zarabiają lepiej, ale tam, gdzie liczą się intelekt i kompetencje, włosy blond mogą przeszkadzać w awansie. According to research, blondes earn more but where intellect and competence count, blond hair can stand in the way. then would do credit to any model maker today. A wire frame would be covered with long (dozens of centimetres) tangles of hair embellished with artificial birds building their nests, plaster fruit, models of ships and human silhouettes. The towering coiffure would be decorated with feathers, tulle, flowers and jewels and dusted with coloured powder. Hairdressers had to use ladders to mount these fancy hairdos on the heads of their clients and roofs had to be taken off carriages so that ladies could REKLAMA

Na przebarwienia są sposoby Discoloration? We’ve got the solution!

Do naszej kliniki bardzo często zgłaszają się pacjenci z problemem przebarwień skóry. Often patients with skin discolorations come to our clinic. Ich najczęstsza lokalizacja to twarz, dłonie, dekolt. Dokładna przyczyna ich powstawania nie jest poznana, natomiast czynnikami sprzyjającymi ich tworzeniu się są: promieniowaie UV, zaburzenia hormonalne, preparaty światłouczulające, zapalne zmiany skórne, czynniki genetyczne. Skuteczną metodą walki z przebarwieniami posłonecznymi są lasery oraz peelingi. W zależności od podłoża powstania przebarwienia, dobieramy odpowiednią długość wiązki laserowej, która doprowadza do degradacji nadmiernie nagromadzonej melaniny. W efekcie tych procesów przebarwienia na skórze znikają. Szczególnie polecamy użycie lasera frakcyjnego Star Lux 1540 w przypadku melazmy oraz głowicy Max G do redukcji przebarwień posłonecznych i pozapalnych. Bardzo często stosowaną metodą do walki z przebarwieniami i nierównomiernym kolorytem skóry są peelingi chemiczne. Kwas fitowy, kojowy i azelainowy usuwają istniejące przebarwienia i zapobiegają powstawaniu nowych. Wykonuje się je w gabinecie medycyny estetycznej oraz pacjent otrzymuje odpowiednie preparaty do pielęgnacji domowej. Po kilku dniach dochodzi do umiarkowanego łuszczenia, w wyniku czego kolor skóry się wyrównuje, a przebarwienia znikają.

These blemishes usually appear on the face, hands, neck and shoulders. Their cause is uncertain, but precipitating factors are: UV radiation, hormonal disorders, photoallergy, inflammatory cutaneous lesions, genetic factors. Laser and peeling therapies are very effective ways to fight discolorations from sun exposure. During laser therapy we choose the appropriate wave length, depending on the origin of discoloration. This treatment breaks down the excessively accumulated melanin in the skin. The result is that discolorations disappear. We recommend especially fractional laser Star Lux 1540 in case of melasma and Max G handpiece to reduce discolorations from sun and post- inflammatory hiperpigmentations. Chemical peelings are another way to eradicate discolorations and uneven skin coloration. Phytic, kojic, and azelaic acids remove existing discolorations and prevent new ones from appearing. It is administered in centers for esthetic medicine and then a patient is given appropriate treatments that are to be applied to the skin at home. After a few days the dead skin peels away leaving the color of the skin well blended and without discolorations.

Carpe Diem Centrum Medycyny Estetycznej Al. KEN 98 lok U 17, 02-777 Warszawa • Tel. 608 888 888 • www.carpediem-klinika.pl

CarpeDiem_Kaleidoscope_1113.indd 1 77 072_KA_11_Lot w przeszlosc12345.indd

Na zdjęciu: dr Magdalena Opadczuk i Marcelina Zawadzka.

Na hasło Kalejdoskop oferujemy 20% rabat na zabiegi z zakresu medycyny estetycznej. Oferta ważna do: 30.11.2013 r. Please quote Kaleidoscope to receive the 20% discount on esthetics treatments. Offer is valid untli 30.11.2013 r.

10/10/13 PM 13-10-172:38 16:36

LOT W PRZESZŁOŚĆ

A Look Back in Time

owoce, modele statków i postaci ludzkie. A wszystko to okraszone piórami, tiulem, kwiatami i klejnotami i wysypane koloryzującymi pudrami. By umieścić te cuda na głowach klientek, fryzjerzy używali drabin, a wejście damy do powozu wymagało niekiedy zdjęcia dachu. Każda elegantka miała też młoteczek służący do zabijania wszy, które licznie i radośnie zasiedlały nigdy nieprane, gigantyczne peruki…

W latach 20. XX wieku krótkie włosy stały się symbolem niezależności kobiet. In the 1920s short hair became a symbol of women’s independence.

CHŁOPCZYCA IDZIE W MIASTO Skracając o głowę Marię Antoninę, rewolucja francuska ukróciła też rozpasanie fryzjerskich mód. Przez następne stulecia królował angielski „look” (długie, luźno opadające, naturalne pukle), wiązano mniej i bardziej wyrafinowane koki, trefiono drobne loczki. Następna fryzjerska rewolucja znów zaczęła się w Paryżu, na ulicach którego jeszcze przed I wojną światową można było zobaczyć kobiety z krótkimi włosami. Nosiła je wtedy m.in. młoda Coco Chanel. Nie wiadomo, na ile można jej wierzyć, bo Mademoiselle lubiła być tajemnicza, ale swemu przyjacielowi Claude’owi Delayowi opowiedziała potem, że kiedy będąc w łazience, szykowała się do wyjścia do opery, wybuchł tam piecyk gazowy. Ucierpiała nie tylko wieczorowa suknia, ale i długie poniżej pasa, ciężkie warkocze Coco. Nic jednak nie mogło powstrzymać jej od wyjścia do teatru, więc szybko białą suknię zamieniła na czarną, a nadpalone włosy obcięła – bez najmniejszego zresztą żalu. Oczywiście nie odrywano od niej oczu. Mawiała potem: „Gdy kobieta obcina włosy, to znak, że zamierza zmienić swoje życie”. W historii fryzjerstwa zapisał się Polak Antoni Cierplikowski, który jako Antoine de Paris w latach 20. wprowadził modę na krótką fryzurę z grzywką nad czołem, tzw. chłopczycę, a krótkie włosy stały się odtąd symbolem niezależności kobiet. Jako pierwszą ostrzygł tak w 1909 r. 43-letnią aktorkę Ève Lavallière, by mogła zagrać nastolatkę. Choć lata 50. przywróciły dalekie echo rokokowych peruk modą na tapir, za pomocą Irokez – jeden z atrybutów subkultury punk. The mohawk is a symbol of the punk subculture.

072_KA_11_Lot w przeszlosc12345.indd 78

13-10-17 16:37

być blondynką czy brunetką? o d lewej: brigitte bardot, Marilyn Monroe, Coco Chanel, a udrey h epburn. To be or not to be a blonde? Left to right: Brigitte Bardot, Marylin Monroe, Coco Chanel, Audrey Hepburn.

którego lakierowane włosy układano we fry zury przypominające ule (zwane też B-52, od nazwy amerykańskiego bombowca), to w la tach 60. zapanował szał na pixie. To krótkie cięcie wymyślił Vidal Sassoon, jeden z najbar dziej wpływowych fryzjerów XX w. Nosiły je m.in. Mia Farrow i pierwsza top modelka Twiggy. Pixie symbolizowało dosłowne odcięcie się od tradycji nie tylko układania skomplikowanych fryzur, ale także miesz czańskiego życia, jakie prowadziły matki ów czesnych 20-latek. W tym samym czasie mężczyźni demonstro wali to samo w odwrotny sposób, czyli za puszczając włosy. Po podgalaniu karku, mają cym dodać męskości w wojennych czasach, w latach 50. męskie plerezy (długie włosy zakrywające szyję) w Polsce i innych krajach socjalistycznych stały się elementem walki z systemem ideologicznym, którą prowadzili słuchający jazzu i Radia Wolna Europa biki niarze. Atmosferę podgrzał George Harrison z The Beatles, który nie zdążył się ostrzyc przed koncertem. Umył więc tylko włosy i uczesał się, potrząsając głową. W ten spo sób powstała fryzura młodych buntowników lat 60. i 70. Modę na długie męskie włosy podtrzymały subkultury – dredy zwolenników reggae, loki metalowców i kolorowe irokezy punków, które służyły identyfikowaniu się członków subkultur, były kolejnym ciosem we fryzjerski establishment. Dziś „włosiana” moda jest chyba najnudniejsza w historii. Nie tylko wszystko już było, ale też wszystko jest do zwolone. I jak tu być buntownikiem z noży cami w ręku? ☐

get in. Every lady of fashion had a tiny hammer to kill the head lice that thrived in her gigantic wigs – which were never washed. The flapper’s bob With the execution of Marie Antoinette, the French Revolution brought the hairstyling fashion to an abrupt halt. The following centuries were dominated by the English “look” (long, loose natural locks of hair), smaller, less intricate bundles and tight curls. The next revolution in hair styling also began in Paris, where women were first seen sporting short cuts in 1913. One of the trendsetters was a young Coco Chanel (who later argued that she burnt her hair over a cooker). A great contributor to the history of hairdressing was the Polish-born Antoni Cierplikowski, better known as Antoine de Paris. In 1920, Antoine started the fashion for a short fringed hair cut – the famous bob. One of the first women to wear one was the 40-year old actress, Eve Lavalliere, who wanted to look younger for a teenage role. Short hair soon became a symbol of women’s independence. The 50s echoed the Rococo periwigs with their fad for playing with hair – lacquered hair was elaborately arranged into something resembling a beehive (also dubbed the B-52 after the US bomber), while the 1960s brought the famous pixie cut. This short hairstyle was invented by Vidal Sassoon, one of the most influential hair stylists of the 20 th century. It was worn by Mia Farrow and Twiggy, the first top model. The pixie cut literary symbolised a wish to break away from the tradition of intricate hairdos and the dreary bourgeois lifestyle of the mothers of the then twenty-year-old girls. Meanwhile, men were demonstrating the same attitude by doing exactly the opposite, i.e. growing their hair. Short back and sides might have been macho during the war, but in Poland and other Eastern Bloc countries in the 1950s, long hair (slicked back hair and grown over the collar) was part of a campaign being waged against the ideological system by the local “teddy boys” who listened to jazz and Radio Free Europe. George Harrison of The Beatles fuelled the controversy. Harrison had no time to have his hair cut, so he simply washed it and dried it by shaking his head. And thus the hairstyle of the rebellious youth of the 1960s and 1970s was born. Other men’s hair styles were introduced by various subcultures – the dreadlocks of reggae fans, the manes of heavy metal aficionados and the colourful mohawks of the punks came as blows to the hairstyling establishment. Today’s “hair” trends are probably the most boring in history. Well, we have not only seen it all, but everything is now permissible. The options of the modern rebel are very limited. ☐

072_KA_11_Lot w przeszlosc12345.indd 79

13-10-17 18:12

W CZTERY OCZY

One on One

Kultura to sposób życia Culture is a way of life

PROWADZIŁ POCIĄGI TOWAROWE, PRACOWAŁ NA SZLIFIERKACH, UCZYŁ FOTOGRAFII I MIAŁ ZOSTAĆ MINISTREM OBRONY NARODOWEJ, A OD DWÓCH KADENCJI JEST MINISTREM KULTURY I DZIEDZICTWA NARODOWEGO. Z BOGDANEM ZDROJEWSKIM ROZMAWIAMY O JEGO FASCYNACJACH, PIERWSZYCH PORAŻKACH I SUKCESACH. / HE HAS DRIVEN FREIGHT TRAINS, WORKED ON GRINDERS, TAUGHT PHOTOGRAPHY, AND WAS ALMOST APPOINTED DEFENCE MINISTER. BUT BOGDAN ZDROJEWSKI EVENTUALLY LANDED THE MINISTER OF CULTURE PORTFOLIO HE HAS NOW HELD FOR TWO TERMS. WE TALK TO HIM ABOUT HIS FASCINATIONS – FIRST HIS FAILURES, THEN HIS SUCCESSES. Kucharska, ZDJĘCIA/PHOTOS: Andrzej Wiktor

Jaka książka leży na pana nocnym stoliku? Cała kolekcja, a najwięcej ich leży przy telewizorze, bo jednocze śnie czytam, oglądam telewizję, przeglądam coś na komputerze. Od czasu do czasu zdarza mi się zajrzeć do scenariuszy – czytam te odrzucone, bo te dostaję od niezadowolonych autorów, którzy chcą, bym sam się przekonał, że zostały odrzucone niesłusznie. Chce pan ingerować w decyzję PISF? Absolutnie nie. Czytam trochę z ciekawości, trochę z potrzeby do wiedzenia się więcej o życiu współczesnych autorów. Zwykle dostaję bowiem skrypty z fabułami opisującymi autentyczne przeżycia. O mały włos nie został pan operatorem filmowym. Kiedy fa scynacja przerodziła się w myślenie o zawodzie filmowca? Za późno. Odkąd pamiętam, chciałem zostać zawodowym foto grafem. Udało się. Dlatego naturalną drogą wpadła mi w ręce ama torska kamera. Spodobało mi się robienie krótkich reportażowych filmów i w zapale poszukiwania zawodowej ścieżki postanowiłem spróbować sił właśnie w filmie. Na egzaminy do łódzkiej filmówki pojechałem z teczką zdjęć. Przeszedłem przez wszystkie sita elimi nacyjne. Jednak akurat tego roku na liście przyjętych znalazła się pokaźna grupa kandydatów z nagrodami i innymi osiągnięciami, którzy do szkoły dostawali się automatycznie z tzw. miejsc rektor skich. Dlatego nie znalazłem się w garstce wybrańców. Wiedziałem jednak, że po innych studiach mogę tu wrócić. Tak się jednak nie stało, zostałem prezydentem Wrocławia i pełniłem tę funkcję przez 11 lat. Ale fascynacja została, i dziś oglądając filmy, zwykle przede wszystkim oceniam pracę operatora. Bez emocji opowiada pan o pierwszej porażce… Wracałem bowiem z Łodzi przekonany o tym, że do zawodu wró cę. Na otarcie łez dwa tygodnie później dostałem się na filozofię. Porażka była zresztą w pewnym sensie symptomatyczna – była

What book do have on your bedside table right now? I’ve got a whole collection, but most of them are right next to the TV set. That’s because I read, watch television and browse the computer at the same time. I go through movie scripts from time to time – I read the rejected ones I get from angry screenwriters determined to convince me that they were unfairly rejected. To interfere in the decisions of the Polish Film Institute? Absolutely not. I read them out of curiosity and to learn more about the life of contemporary writers, because what I usually get are scripts based on real life experiences. You almost became a camera operator. When did your fascination lead you to consider a career in the film industry? Far too late. I wanted to be a professional photographer ever since I can remember. And I managed to become one. And naturally enough, I somehow laid my hands on an amateur camera. I soon became fond of making short reportage films. In my enthusiasm for finding my career path, I decided to try my hand at the movies. I took my photo portfolio to the entrance exams at the Łódź Film School. I passed all the qualifying rounds, but the list of enrolled students that year included a large group of candidates with awards and other accomplishments who were automatically admitted to the school from the “Dean’s List”. That’s why I missed out. I knew that I could go back there after my other studies, but it never happened. I was appointed Mayor of Wrocław and held the position for 11 years. But the fascination is still with me. Whenever I watch a movie, I mainly judge the director of photography. Talking about your first failure doesn’t bother you? I went back home from Łódź convinced that I was going to be a camera operator one day. I cheered up when I was admitted to the Philosophy Department two weeks later. In a way, my failure

ROZMAWIA/INTERVIEWED BY: Marianna

080_KA_11_W 4 oczy12345.indd 80

13-10-17 18:13

080_KA_11_W 4 oczy12345.indd 81

13-10-17 13:21

W CZTERY OCZY

One on One

kolejnym wykluczonym elementem w poszukiwaniach zawodo wej ścieżki. Wcześniej i później wiele razy skakałem z profesji w profesję – skończyłem liceum zawodowe – obróbkę skrawa niem, praktyki odbyłem i w Archimedesie, i JASE, i Polarze, pracu jąc chociażby na szlifierkach. Eksternistycznie uzyskałem stopień adiunkta Kolei Państwowych, dość szybko otrzymałem uprawnie nia młodszego maszynisty trakcji elektrycznej i przez pewien czas prowadziłem pociągi towarowe. By móc kupić nieco większą działkę pod wymarzony ogród, zdobyłem uprawnienia ogrodni cze, w międzyczasie ukończyłem dwuletnie studium ekonomicz ne w zakresie ekonomiki i organizacji przedsiębiorstw, pracowa łem w spółdzielni mieszkaniowej i uczyłem fotografii. Po filozofii skończyłem kulturoznawstwo, potem wykładałem w katedrze socjologii. Słowem, nie próżnowałem, poszerzałem wiedzę. Przy gotowując się zaś do pracy w rządzie, szykowałem się do kierowa nia obroną narodową, a zostałem ministrem kultury. Gdyby pan miał porównać rolę ministra kultury teraz i wtedy, kiedy obejmował to stanowisko, to jak ona się zmieniła? Można być ministrem administrującym, słabo widocznym, czy od wrotnie – wręcz zabiegającym o popularność. Można też być urzędnikiem skupionym na jednym obszarze kultury. Wtedy być może łatwiej przejść do historii. Moi poprzednicy byli mocno ukie runkowani. Kiedy w 2007 r. obejmowałem to stanowisko, zoriento wałem się, że Ministerstwo nie ma mocnej pozycji, nie istnieje w świadomości Polaków, jest pomijane w ocenach. A ponieważ byłem aż 16. ministrem od 1989 r., żaden z poprzedników nie miał szansy wprowadzić stałej polityki. Podczas Kongresu Kultury w Krakowie potwierdziły się moje przypuszczenia, że największe zaległości mamy w kilku dziedzinach. Przede wszystkim w eduka cji kulturalnej, ale też w infrastrukturze – przez ostatnich 50, 60 lat bez całościowej wizji, dość chaotycznie remontowano budynki i nie budowano de facto nic nowego. Ponadto pojawiające się właśnie środki unijne były niewystarczająco dobrze przypisane. Musiałem dokonać reorganizacji samego resortu i ponownie zwe ryfikować plany inwestycyjne. Dziś mogę z pełną świadomością powiedzieć, że udało się podnieść prestiż resortu. Dowód? Wiele instytucji ubiega się o przejście pod opiekę MKiDN, dlatego że jest postrzegane jako gwarant jakości, stabilności, profesjonalizmu. Zaczynamy już rozumieć, że kultura to sposób życia. Jakie są dziś sposoby na budowanie naszej tożsamości kulturowej? To najtrudniejsze zadanie, przekraczające granice mojej kadencji. Łatwo je zarzucić i zniszczyć efekt. Sposobami są wspieranie i strzeżenie różnorodności, bogactwa i oryginalności pracy pol skich artystów. Kultura to jeden z najważniejszych jakościowo znaków państwa polskiego. Zależało mi na tym, żeby poprzez bu dowany patriotyzm i szacunek do dziedzictwa nie traktować go wybiórczo. A patriotyzm łączy się ze znajomością twórczości arty stów. Polak powinien odróżnić muzykę Chopina, wiedzieć, co wy darzyło się 11 listopada 1918 r., znać twórczość Mickiewicza i bez problemów wymienić współczesnych polskich kompozytorów:

was symptomatic – it eliminated another option in my quest to find a career. Before that I often jumped from one job to another. I graduated from a vocational high school where I specialised in machining and I served my apprenticeship at Archimedes, JASA and Polar, where I worked on grinders. I qualified for a position at the State Rail through extramural study. I quickly got my junior engine driver’s licence for electric traction motors and spent some time driving freight trains. To buy more land for my dream garden, I got a certificate in horticulture and completed a two-year college course in economics and business organisations at the same time. I later worked for a housing co-op and taught photography. When I finished philosophy, I studied cultural studies and after that, I lectured at the Sociology department. In other words, I never stopped learning. I was preparing for my job in the government intending to oversee the Defence Department, but was appointed Minister of Culture instead. How would you say has the role of Minister of Culture changed since your appoitnment? You can be a minister who’s an administrator and keeps a low profile or you can be the opposite – you can be a minister who goes all out to attract attention. You can also be a single-minded official, focused on a selected area of culture. This makes it easier to go down in history. My predecessors were highly focused. When I was made Minister in 2007, I soon realised that the Ministry did not have a strong position, or any public awareness, and was overlooked in assessments. And as I was the 16th minister since 1989, none of my predecessors had been given a chance to pursue a long-term policy. My suspicions that we had backlogs in several areas were confirmed during the Culture Congress in Kraków. There is a lot to be done in cultural education and infrastructure – buildings were renovated erratically, with no holistic vision, and nothing new has been built in the past 50 or 60 years. Add to that the EU funds recently made available have not been very accurately allocated. I’ve had to restructure the entire department and once more verify its investment plans. I can now say for sure that I’ve managed to improve its prestige. The proof? Many institutions apply for patronage of the Ministry because we are seen as a benchmark of quality, stability and professionalism. We’ve grown to understand that culture is a way of life. How can we build our cultural identity today? This is the most challenging task which goes beyond my term. It’s easy to give up on it and ruin the result. We should support and preserve the diversity, abundance and originality of works by Polish artists. Culture is one of the most qualitatively important hallmarks of the Polish state. I want to make sure that in building patriotism and respect for our heritage, it is not treated selectively. After all, patriotism is about familiarity with the works of national artists. A Pole should be able to recognise Chopin’s music, be aware of what happened on 11 November 1918, be familiar with the works of Mickiewicz, and effortlessly list our contemporary

080_KA_11_W 4 oczy12345.indd 82

13-10-17 13:21

Lutosławskiego, Góreckiego czy Pendereckiego i Kilara, oraz wie dzieć, kim jest Jarzyna i Warlikowski. Polscy twórcy, wyjeżdżając za granicę, już nie mają kom pleksów. To chyba kolejne osiągnięcie? Nie mają, bo nie muszą ich mieć. I coraz częściej są zapraszani na międzynarodowe imprezy. W dobrej kondycji jest nasze kino – te goroczny festiwal filmowy w Gdyni pękał w szwach od znakomi tych produkcji. A polska prezydencja została najwyżej oceniona w obszarze kultury z krajów europejskich. W dziedzinie infrastruktu ry pobiliśmy absolutny rekord w Europie, powstało blisko 200 nowych obiektów, m.in. inwestycje chopinowskie, w tym uznawane za najnowocześniejsze muzeum bio graficzne w Europie, czyli Muzeum Fryderyka Chopina. Powstało Cen trum Chopinowskie, nie do poznania zmieniła się Żelazowa Wola. Jestem też dumny z Opery Podlaskiej w Białymstoku, która po roku działalności ma już na koncie 200 tys. widzów. Wielką wagę przywiązuje pan do odzyskania utraconych dzieł sztuki. Przed objęciem przeze mnie stanowi ska ministra państwo polskie prawie nie odzyskiwało dzieł sztuki. W pierw szej kolejności skupiłem się zatem na zakończeniu budowy rejestru rzeczy zaginionych. Zasób liczy dziś ponad 60 tys. obiektów. Szybko też zajęliśmy się promocją tego zbioru, co dało zie lone światło do interwencji w domach aukcyjnych. Dziś korzystamy z różnych sygnałów, czasami nawet donosów. W przypadku każdego dzieła działamy inaczej – np. pamiątki po Chopinie musieliśmy odkupić; by odzyskać Żydówkę z pomarańczami Aleksandra Gierymskiego, musiałem rozpocząć negocjacje ze stroną niemiecką; aby odzyskać obrazy Juliana Fałata, interweniowaliśmy przy udziale federalnej agencji dochodzeniowej i wygraliśmy proces przed amerykańskim sądem. Podkreśla pan, że urzędnik nie powinien zostawać na swoim stanowisku nie dłużej niż dwie kadencje. Panu niedługo ta druga się kończy. Myśli pan o przyszłości? Mam zasadę, że nie myślę o kolejnej pracy, siedząc w innej. Kusiło by mnie, żeby rozpocząć przygotowania do nowej roli. Wyboru dokonywałbym w przekonaniu, że w następnej pracy będę miał szansę na kilkuletnią perspektywę zawodową. W żadnej profesji nie odniesie się bowiem sukcesu bez myślenia przekraczającego perspektywę swojego czasu urzędowania. Dlatego realizuję ko lejne projekty i nie myślę, gdzie będę pracował za trzy lata. ☐

composers – Lutosławski, Górecki, Penderecki and Kilar – and know who Jarzyna and Warlikowski are. Polish artists no longer feel inferior abroad. That’s another achievement, isn’t it? They have no reason to feel inferior. They are often invited to international events. Polish cinema is thriving – this year’s Gdynia Film Festival presented many superb productions. The Polish presidency received the highest evaluation of all European states in terms of culture. We have set a new European record in terms of infrastructure – almost 200 new facilities have been built, including Chopin-related projects such as the Frédéric Chopin Museum, which has been hailed as the most state-of-art biographical museum in Europe. There’s the new Chopin Centre and Żelazowa Wola has been revamped completely. A real source of pride for me is the Podlasie Opera in Białystok, which has attracted an audience of 200,000 in just 12 months. You place a lot of weight on retrieving lost works of art. Poland had retrieved almost no artworks before I was appointed Minister. My first priority was to establish a register of lost art. The database now has over 60,000 entries. We quickly began to circulate the database. This gave a green light to intervene at auction houses. We now receive all sorts of information, sometimes even denunciations. Different objects of art call for different measures, e.g. we had to buy back Chopin memorabilia, in order to get back Aleksander Gierymski’s “Jewish Woman Selling Oranges” painting, I had to negotiate with our German counterparts, and to retrieve a Julian Fałat painting, we called on the F.B.I and won a lawsuit in the US. You stress that an official should not stay in his or her position for longer than two terms. Your second term is coming to an end soon. Are you thinking about the future? As a rule I don’t think about my next job when I’m still employed somewhere. I’d be too tempted to prepare myself for the new role. I’d accept it if I was convinced that my next position was going to offer professional prospects lasting several years. You’ll never succeed in any occupation unless your perspective extends beyond your tenure. That’s why I keep implementing new projects and never think about where I’m going to be in three years. ☐

080_KA_11_W 4 oczy12345.indd 83

13-10-17 13:21

SMAK LUKSUSU

Taste of Luxury

Dźwięki droższe od złota

Fender stratocaster „Blackie” Erica Claptona. Eric Clapton’s “Blackie” Fender Stratocaster.

Sounds more precious than gold

084_KA_11_Smak luxusu12345NEW.indd 84

13-10-17 16:27

Te najcenniejsze są nie tylko unikatowe i piekielnie drogie. Mają też duszę. I uwodzą nie tylko zasłuchaną publiczność – grający na nich wirtuozi naprawdę cierpią, gdy się z nimi rozstają. Jak Aaron Rosand, sprzedając skrzypce, na których grał ponad 50 lat. „To tak, jakbym oddał własną duszę” – mówił po transakcji ze łzami w oczach. „Czułem się, jakbym porzucił część własnego ciała. Były moim głosem, moim powołaniem”. A był to nie byle jaki głos – skrzypce Rosanda, jednego z najwybitniejszych wiolinistów świata, to model Guarneri del Gesù stworzony w 1741 r. przez mistrza Giuseppe Bartolomeo ze słynnej włoskiej lutniczej rodziny Guarneri. Przed Rosandem grał na nich słynny Paweł Kochański. Nabywca, rosyjski miliarder, zapłacił za instrument 10 mln dol. I na pewno nie straci na tej transakcji, bo unikalność zabytkowych instrumentów sprawia, że zyskują na wartości niezależnie od sytuacji na światowych rynkach (w ciągu ostatnich 20 lat ich ceny rosły o 12–15 proc. rocznie i sięgały średnio 6–10 mln dol. W porównaniu z indeksami giełdowymi czy złotem instrumenty mają zdecydowanie wyższe stopy zwrotu. A skrzypce Rosanda wcale nie były najdroższe na świecie. NIEBIA˜SKIE SMYCZKI Największym lutniczym osiągnięciem i niedościgłym wzorem dla twórców instrumentów są dzieła lutnika Antonia Stradivariego z Cremony, który żył na przełomie XVII i XVIII w. Spośród 1100 wykonanych przez niego egzemplarzy do dziś przetrwało ok. 600 skrzypiec, 60 wiolonczel i 12 altówek. Śmiało można nazwać je najcenniejszymi instrumentami świata – za kilogram skrzypiec Stradivariego trzeba zapłacić ok. 500 razy więcej niż za kilogram złota. Cenowy rekord należy do „Lady Blunt”, instrumentu, którego nazwa pochodzi od nazwiska pierwszej znanej właścicielki, lady Anne Blunt, wnuczki lorda Byrona. Znawcy

EKONOMIŚCI TWIERDZĄ, ŻE SĄ LEPSZĄ LOKATĄ KAPITAŁU OD ZŁOTA I AKCJI GIEŁDOWYCH RAZEM WZIĘTYCH. O ILE OCZYWIŚCIE KTOŚ MA KILKA MILIONÓW DOLARÓW, BY W NIE ZAINWESTOWAĆ – ZA TAKIE CENY SPRZEDAWANE SĄ BOWIEM NAJDROŻSZE INSTRUMENTY ŚWIATA. I CIĄGLE DROŻEJĄ. / ECONOMISTS ARGUE THAT THEY MAKE A BETTER CAPITAL INVESTMENT THAN GOLD OR SHARES. PROVIDED THAT HAVE A LAZY FEW MILLION TO SPARE – BECAUSE THIS IS WHAT YOU CAN EXPECT TO PAY FOR THE WORLD’S MOST EXPENSIVE MUSICAL INSTRUMENTS AND PRICES CONTINUE TO SOAR. TEKST/BY:

Agata Brandt

The most valuable instruments are not only unique but exorbitantly priced. They have a soul, too. And they mesmerize the listenJimi Hendrix na festiwalu ing audience as much as Woodstock w 1969 r. great virtuosos, who actuJimi Hendrix at the ally suffer when having to Woodstock festival in 1969. part with them. This was certainly the case with Aaron Rosand, who sold the violin he had played for over 50 years. “It feels like I’ve left my soul behind”, he said with tears in his eyes. “I feel as if I’ve left part of my body behind. It was my voice, my calling.” And it was not just a voice – the violin of Rosand, one of the world’s most prominent violinists, was a Guarneri del Gesù crafted by Giuseppe Bartolomeo Guarneri of the famous Italian family of luthiers in 1741. Its previous owner was the renowned Paweł Kochański. This very special instrument changed hands for a very special price – a Russian billionaire paid 10 million dollars for it. And there is no way he will lose on the deal – experts believe that, given their uniqueness, antique instruments will increase in value regardless of what happens on world markets. Prices over the past two decades have gone up by approx. 12–15 per cent p.a. to fetch 6-10 million dollars on average. Many were purchased in the 1960s and 1970s for less than USD 200,000. These instruments offer a much higher return on investment than stocks or gold. And Rosand’s violin was by no means the world’s most expensive musical instrument.

084_KA_11_Smak luxusu12345NEW.indd 85

13-10-17 16:27

Taste of Luxury

twierdzą, że mające niemal 300 lat skrzypce są w tak doskonałym stanie, jakby przed chwilą zostały wykonane, a brzmią naprawdę niebiańsko. Do niedawna sądzono, że za wyjątkowe brzmienie stradivariusów odpo wiedzialna jest mniejsza gęstość drewna używanego do ich produkcji, wynikająca z warunków klimatycznych panujących w XVII w., tzw. małej epoki lodowcowej. Dziś uważa się, że mistrz impregnował drewno w agresywnych chemikaliach i to one wpły nęły na brzmienie skrzypiec. Za tę magię stradivariusa anonimowy na bywca zapłacił w 2011 r. na aukcji blisko 16 mln dol. To jak na razie najwyższa w historii kwota, jaką uzyskano ze sprzedaży skrzypiec. Dotąd najdroższe stradivariusy „chodziły” za blisko 6 mln dol. – np. skrzypce z 1709 r. nazwane „La Pucelle” (Dziewica) ze strunnikiem ozdobionym rzeźbioną podobizną Joanny d’Arc, dodanym w XIX w. przez francuskiego lutnika Jeana-Baptiste’a Vuillaume’a w uznaniu dla ich dźwięku „czystego jak dziewica”. Kupił je w 2001 r. David Fulton, właściciel największej na świecie kolekcji dzieł mistrzów z Cremony. Podobną cenę osiągnął wykona ny w 1714 r. stradivarius nazwany w XIX w. „Delfinem” z racji niezwykłego wyglądu i bar wy dolnej płyty. Instrument, na którym grał niegdyś Jascha Heifetz, należy dziś do Nippon Music Foundation, która wypożycza go japońskiej skrzypaczce Akiko Suwanai. Najwięcej oryginalnych instrumentów Stradivariego posiada dziś Stewart Pollens, założy ciel i dyrektor firmy Violin Advisor LLC, doradzającej wybitnym muzykom, kolekcjonerom i inwestorom, w jakie instrumenty smyczko -

Skrzypce „Lady Blunt” (u góry) Antonio Stradivari wykonał w 1721 r. Obok: mistrz przy pracy. The “Lady Blunt” violin (top) made by Antonio Stradivari in 1721. Right: the master at work.

Największym lutniczym osiągnięciem są dzieła Antonia Stradivariego z Cremony. The works of Antonio Stradivari of Cremona are considered a paragon of excellence and an unattainable ideal. WOrth m Ore th An their Weight in g OLd Anything made by the Italian luthier Antonio Stradivari of Cremona, who lived at the turn of the 18th century, is considered a paragon of excellence and an unattainable ideal in the field of violin-making. Approx. 600 violins, 60 cellos and 12 violas are all that survive of the 1,100 instruments he built. They can justifiably be called the world’s most valuable instruments – a kilo of a Stradivarius violin is worth approx. 500 times more than a kilo of gold. The record is held by “Lady Blunt”, an instrument named after its first known owner, Lady Anne Blunt, daughter of the Earl of Lovelace © M.P., CORBIS/FOTOCHANNELS, GETTYIMAGES/FPM

SMAK LUKSUSU

084_KA_11_Smak luxusu12345NEW.indd 86

13-10-17 18:13

Lawe

we najlepiej ulokować fundusze. A jeśli ktoś nie przepada za smyczkami, zawsze może zainwestować w klawisze – fortepian to również niezła lokata kapitału. Ale pod warunkiem, że wcześniej grał na nim John Lennon. Pianino Pokoju Najsłynniejszy członek liverpoolskiej czwórki nie grzeszył dbałością o instrumenty. Na pianinie, na którym skomponował słynny utwór Imagine, wciąż widnieją ślady po papierosach, odkładanych tam „na momencik”. Poprzypalany steinway Lennona został sprzedany w 2000 r. za ponad 2 mln dol. i pozostał w muzycznych kręgach – jego nabywcą był piosenkarz George Michael. Nie grał jednak na nim ani nie komponował, ale uczynił go nośnikiem akcji mającej wskrzesić pokojowe przesłanie, z jakim za sprawą Imagine kojarzył się instrument. Pianino odbyło nietypowe tournée, zatrzymując się w miejscach trage dii, w których fotografowano je w ramach ini cjatywy Imagine Piano Peace Project. Powsta-

and granddaughter of Lord Byron. Experts say that the almost 300 year old violin is in near-mint condition and sounds truly heavenly. Until recently, it was believed that the elusive Stradivarius instruments owe their unique sound to the lower density of the wood used to make them, an after-effect of 17th century climatic conditions known as the mini Ice Age. Modern theories argue that the artisan impregnated the wood with aggressive chemicals and that this is the key to the sound of his violins. The magic of Stradivarius enticed an anonymous buyer to scoop out almost USD 16 million at an auction in 2011. This is the highest price ever paid for a violin. Prior to that, the most expensive Stradivarius violins fetched approx. USD 6 million, e.g. “La Pucelle” (The Virgin), which sported a tailpiece with a carved effigy of Joan of Arc, or an instrument named “The Dolphin” in the 19 th century on account of its striking appearance and the colouring of the back. The largest number of original Stradivarius instruments is in the possession of Stewart Pollens, founder and director of Violin Advisor LLC, a company that advises eminent musicians, collectors and investors on which stringed instruments make the best investment. And if strings are not your thing, you can always lash out on keys – the piano makes another formidable capital investment. Just so long as it was played by John Lennon. The Piano of Peace The most revered member of the Fab Four did not take very good care of his instruments. The piano on which he composed his famous Imagine is covered in burns from cigarettes left on it for “just a moment.” Lennon’s battered Steinway was sold at REKLAMA

Wśród natury. Blisko miasta.

LAWENDOWE OGRODY, to eleganckie osiedle 18. dwupiętrowych domów z ogrodami o zabudowie bliźniaczej w jednej z najbardziej prestiżowych lokalizacji w Wilanowie Zawadach przy ul. Bruzdowej 84. Ich nowoczesna i funkcjonalna architektura zadowoli najbardziej wymagających. Na każdą z rodzin czeka dom o powierzchni użytkowej 344 m2 z garażem na dwa samochody i działką od 600 do 830 m2. Bliskość obiektów rekreacyjnych, placówek dydaktycznych, parków i terenów zielonych, pozwala na wygodne życie i aktywny wypoczynek całej rodzinie. BIURO SPRZEDAŻY biuro@lawendoweogrody.pl tel.+48 22 632 10 85 mobile 505 061 817

lawendoweogrody.pl 87 Lawendowe do K_1013.indd 1 084_KA_11_Smak luxusu12345NEW.indd 87

9/13/13 1:15 PM 13-10-17 16:27

SMAK LUKSUSU

Taste of Luxury

ły zdjęcia m.in. w miejscach zamachów na Johna F. Kennedy’ego i Martina Luthera Kinga oraz w Oklahoma City, gdzie w ataku bombowym zginęło 168 osób. Ostatecznie George Michael podarował instrument uniwersytetowi Virginia Tech w Blacksburgu, na którym jeden ze studentów zastrzelił 32 kolegów. Na cele charytatywne przeznaczone zostały też miliony dolarów uzyskane ze sprzedaży najdroższej gitary świata, białego fendera stratocastera. Pomysłodawcą akcji i aukcji był piosenkarz Bryan Adams. Za jego namową na korpusie instrumentu podpisały się takie gwiazdy jak: Mick Jagger, Keith Richards, Eric Clapton, Brian May, Jimmy Page, Mark Knopfl er, Sting i Paul McCartney. Wcześniej fendera z autografami kupił za 270 tys. dol. jeden z członków rodziny królewskiej z Kataru, który w 2005 r. przekazał go na aukcję zorganizowaną przez charytatywną organizację Reach Out To Asia. Gitara osiągnęła cenę 2,8 mln dol. Pieniądze przeznaczono dla ofi ar tsunami, które w 2004 r. spustoszyło wybrzeża Azji Południowo-Wschodniej. Tym samym pobity został rekord należący do fendera „Blackie” Erica Claptona sprzedanego w 2004 r. na aukcji w Christie’s za blisko milion dolarów. Nieco mniej zapłacono za gitarę Jimiego Hendrixa. Fendera, na którym zagrał rewolucyjne riff y na festiwalu Woodstock w 1969 r., w 1990 r. sprzedano na aukcji w Sotheby’s za 198 tys. funtów. Trzy lata później gruchnęła wieść, że Paul Allen, prawa ręka Billa Gatesa w Microsofcie, odkupił go za – jak się sądzi – 1,3 mln dol. Ale skoro ofi cjalnego potwierdzenia brak, urzędowo najdroższą sprzedaną gitarą Hendrixa jest (kolejny) fender

auction for over USD 2 million in 2000. The purchaser was British singer George Michael, so it still has a musical home. Michael did not play it or compose music with it, but used it as a vehicle in a campaign that strove to revive the message of peace once conveyed by Imagine. The piano went on an unusual tour which took it to sites of violence where it was photographed as part of the Imagine Piano Peace Project. It was displayed at the sites where John F. Kennedy and Martin Luther King were assassinated and in Oklahoma City, where a bomb took a toll of 168 lives. Eventually, George Michael, who has been involved in numerous initiatives to promote peace, donated the instrument to Virginia Tech in Blacksburg where a student shot 32 of his colleagues. Millions of dollars were also raised from the sale of the world’s priciest guitar, a white Fender Stratocaster, and then donated to charity. The campaign and the auction were the brainchild of the Canadian singer Bryan Adams, who asked many stars, including Mick Jagger, Keith Richards, Eric Clapton, Brian May, Jimmy Page, Mark Knopfler, Paul McCartney and Sting to put their autographs on the guitar body. Prior to that, the signed Fender had been

gibson ES300 ES300 Erica EricaClaptona Claptonai ifender fender Od lewej: gibson stratocaster Jimiego Hendrixa. Left to right: Eric Clapton’s ES300 Gibson and Jimi Hendrix’s Fender Stratocaster.

Pianino Johna Lennona „Imagine” i dzieła lutnika Jurija Szyszkowa: u góry gryf gitary Midnight Opulence. John Lennon’s “Imagine” piano and the works of the luthier Yuriy Shishkov: the neck of the Midnight Opulence and the guitar itself (bottom).

084_KA_11_Smak luxusu12345NEW.indd 88

13-10-17 16:27

stratocaster, nadpalony przez niego podczas koncertu w Finsbury Park w Londynie w 1967 r. Cena wyniosła 280 tys. funtów, a szczęśliwy nabywca, Amerykanin Daniel Boucher, powiedział: „Nie zamierzam wstawić gitary do gabloty, tylko grać na niej. Mam nadzieję, że trochę jej magii przejdzie na mnie”. Magia brylantów W gablocie za to można oglądać innego stra tocastera. Najdroższy na świecie model Midnight Opulence powstał na zamówienie firmy z Singapuru, a chętni klienci powinni stawiać się po odbiór gitary z obstawą, jest ona bowiem zdobiona 278 kamieniami szlachetnymi i kosztuje 90 tys. dol. Instrument stworzył rosyjski lutnik Jurij Szyszkow, który wyemigrował do USA, gdzie wykonuje gitary dla najsłynniejszych muzyków. Szyszkow zużył na ten cel 161 brylantów, cytryny, błękitne topazy, zielone perydoty oraz szmaragdy. Struny fendera są wykonane ręcznie ze sre bra i różowego złota. Gitara znajduje się w ofercie firmy Swee Lee Company, która już otrzymała kilkanaście ofert kupna. W rozmowie z portalem Chanel News Asia jej przedstawi ciel zdradził, że zapytania płyną przede wszystkim z Azji, w tym od przedstawicieli rodzin królewskich z Malezji i Brunei, a także od światowej sławy celebrytów. Stawiamy jednak, że prędzej zobaczymy ją w teledysku Lady Gagi niż w rękach Erica Claptona… ☐

purchased by a member of the Qatari royal family for USD 270,000. It was then donated to an auction organised by the charity Reach Out To Asia, which operates under the auspices of the Qatari royal family. The instrument sold for USD 2.8 million and the proceeds were donated to the victims of the tsunami that ravaged SouthEast Asia in 2004. The previous record holder was “Blackie”, a Stratocaster owned by Eric Clapton. Blackie was auctioned at Christie’s in 2004 and fetched almost USD one million. A Fender Stratocaster once owned by Jimi Hendrix went for slightly less. The guitar on which Hendrix played his revolutionary riffs at the Woodstock Festival in 1969 had belonged to drummer Mitch Mitchell for twenty years. It went under the hammer at Sotheby’s in 1969 for GBP 198,000. Three years later, word got out around Paul Allen, Bill Gates’s right-hand man at Microsoft, had allegedly bought it for USD 1.3 million. Although there is no official confirmation, the most expensive Hendrix guitar ever sold was (yet another) Fender Stratocaster – the one he set aflame during a concert at Finsbury Park in London in 1967.The instrument fetched GBP 280,000 and the lucky buyer, American Daniel Boucher, said “I don’t intend to lock it in a display case. I am going to play it, I hope that some of it rubs off on me.” t he Magic of dia Monds There is another Stratocaster in the display cabinet. The world’s most expensive model - Midnight Opulence - was commissioned by a company from Singapore whose eager clients would be advised to come and pick it up with bodyguards in tow. The guitar is embellished with 278 precious stones and costs USD 90,000. The instrument was encrusted by Russian luthier Yuriy Shishkov who immigrated to the US where he makes guitars for the world’s most celebrated musicians. Shishkov studded the instrument with 161 diamonds, citrines, blue topazes, green peridots and emeralds. The strings are hand-hammered and made of silver and rose gold. The guitar is sold by Swee Lee Company and over a dozen customers are interested in buying it. In an interview with Chanel News Asia, a company representative revealed that most enquiries come from Asia and potential clients include members of royal families from Malaysia and Brunei as well as celebrities. We would rather see the guitar in a Lady Gaga clip than in the hands of Eric Clapton. ☐

REKLAMA

084_KA_11_Smak luxusu12345NEW.indd 89

13-10-17 16:27

KULTURA

Culture

TEKSTY/BY:

Ola Salwa

KINO / MOVIES

Idźcie na „Idę”! Ida is a must see

Nagrodzona Złotym Lwami na festiwalu w Gdyni Ida to osadzona we wczesnych latach 60. opowieść o nowicjuszce, która tuż przed złożeniem ślubów dowiaduje się, że jest Żydówką. Wyrusza w Polskę poznać jedyną żyjącą krewną, ciotkę Wandę, i własną przeszłość. Stylowy, wielowymiarowy fi lm to pozycja obowiązkowa! / The Golden Lion winner at this year’s Gdynia Festival, Ida, takes us back to the 1960s and tells the story of a novitiate who discovers her Jewish roots just before taking her vows. She decides to go and meet her only living relative, her aunt Wanda, and learn about her past. Don’t miss this stylish and multifaceted drama. Ida, re˜. Paweł Pawlikowski, premiera 25 pa˝dziernika / Ida, Paweł Pawlikowski, opens 25 October

Mistrzowska sztuka Master performance

Roman Polański znów sięga do teatru. Tym razem wziął na warsztat broadwayowską sztukę o zabarwieniu erotycznym. Głównym bohaterem filmu jest… reżyser (Mathieu Amalric), który szuka odtwórczyni głównej roli do swojego najnowszego przedstawienia. Żadna aktorka mu nie leży, póki nie spotyka zmysłowej Vandy (Emmanuelle Seigner). / In his latest film, Roman Polański adapts a Broadway play with erotic undertones. The main protagonist is a director (Mathieu Amalric) looking for an actress to play the female lead in his latest theatrical production. Nobody seems right for the part until he meets the sensuous Vanda (Emmanuelle Seigner). Wenus w futrze, re˜. Roman Pola°ski, premiera 8 listopada Venus in Fur, dir. Roman Polański, opens 8 November

Cygańska dusza Gypsy soul

Bohaterką nowego filmu Joanny Kos-Krauze i Krzysztofa Krauzego jest poetka Bronisława Wajs nazywana Papuszą. Subtelna i wizualnie zachwycająca opowieść ma jeszcze drugiego, nie mniej ważnego bohatera: cygańską społeczność, której życie jest w filmie drobiazgowo udokumentowane. / The latest movie from Joanna Kos-Krauze and Krzysztof Krauze tells the story of the poet Bronisława Wajs, whose Romani name was Papusza. This subtle and visually enchanting tale presents a detailed account of the life of another equally important character – the Roma community. „Papusza”, re˜. Joanna Kos-Krauze i Krzysztof Krauze, premiera 15 listopada Papusza, dir. JoannaKos-Krauze and Krzysztof Krauze, opens 15 November

KSIĄŻKI / BOOKS

Orientalna przygoda Oriental adventure

Joanna Bator, Japo˜ski wachlarz. Powroty , W.A.B.

Joanna Bator spędziła w Japonii dwa lata. Poznała kraj od podszewki, nie tylko zwiedzając, ale też testując na sobie różne smaki i zwyczaje – od wizyty w łaźni po przekąskę z trującej ryby fugu. Japoński wachlarz. Powroty to uzupełnienie wydanych przed kilkoma laty wspomnień autorki z egzotycznego pobytu. / Joanna Bator spent two years living in Japan. She knows the country inside out, having travelled the length and breadth of it, and uncovering its flavours and customs. She even visited bath houses and tried the poisonous fugu fish. The book (in Polish) is a sequel to the memoirs of the exotic journey Bator published a few years ago.

090_KA_11_Kultura12345.indd 90

13-10-17 16:07

Ame

Daleki Wschód jeździ po Polsce

KINO / MOVIES

The way we were

The Far East tours Poland 7. edycja Pięciu Smaków odbędzie się nie tylko w Warszawie, ale także we Wrocławiu i w Koszalinie. Z czym podróżuje festiwal? A choćby z wczesnymi filmami tajwańskich mistrzów: Hou Hsiao-hsiena i Anga Lee. Do tego najnowsza produkcja Wonga Kar--Waia oraz nocne maratony z azjatyckim horrorami. / The 7th edition of the Five Flavours Festival is being held in Warsaw, Wrocław and Koszalin. What are we going to see? Early movies from the Taiwanese masters Hou Hsiao-Hsien and Ang Lee as well as the latest Wong Kar-wai production and a few all-night Asian horror movie marathons. 7. festiwal Pięć Smaków, 4–11 listopada (Warszawa), 8–11 listopada (Wrocław), 15–17 listopada (Koszalin) / 7th Five Flavours Festival, 4–11 November (Warsaw), 8–11 November (Wrocław), 15–17 November (Koszalin)

KO N C E R T /

Tacy byliśmy

CO N C E R T

KSIĄ ŻK I / BO O KS

PRL oczami – między innymi – Tadeusza Rolkego, Jana Morka, Wojciecha Plewińskiego to nie tylko zapis ważnego rozdziału polskiej fotografii. To także prywatne wspomnienie czasów i obyczajów minionej epoki: marzeń o Zachodzie, robienia zdjęć dygnitarzom i artystom oraz łapania codzienności szarego obywatela. / Socialist Poland, as seen through the eyes of Tadeusz Rolke, Jan Morek, Wojciech Plewiński and others is more than a snapshot of an important period in the history of Polish photography. These are private memories of the lives and times of a bygone era: dreams of the West, taking photos of dignitaries and artists and capturing the daily lives of ordinary people. Łukasz Modelski Fotobiografia PRL, Znak

Piękni czterdziestoletni Forty years on

Takie tango, Jolka, Jolka pamiętasz…, Za ostatni grosz to piosenki, które… na pewno usłyszymy podczas jubileuszowych koncertów Budki Suflera. Ciekawe, czy usłyszymy też piosenkę Andrzeja Rosiewicza Czterdzieści lat minęło w wykonaniu Krzysztofa Cugowskiego? / ”Takie tango” and “Za ostatni grosz” are classic hits that are guaranteed to be played during Budka Suflera’s jubilee concerts. Question is: will they also have a crack at another classic “Czterdzieści lat minęło” (Forty years have gone by) as interpreted by Krzysztof Cugowski? Budka Suflera – Jubileusz 40-lecia, 15 listopada (Częstochowa), 26 listopada (Warszawa), 1 grudnia (Kraków), 8 grudnia (Wrocław) / Budka Suflera – 40 th Jubilee, 15 November (Częstochowa), 26 November (Warsaw), 1 December (Kraków), 8 December (Wrocław)

REKLAMA

Innowacyjnie dla serca

Wysokospecjalistyczne usługi leczenia chorób w zakresie kardiologii, kardiochirurgii i chirurgii naczyniowej Kompleksowy model leczenia – od diagnostyki, przez terapię, po rehabilitację kardiologiczną Wysokiej klasy specjaliści Nowoczesna aparatura medyczna Komfortowe warunki pobytu pacjenta

www.klinikiserca.pl Infolinia: 801 502 302

090_KA_11_Kultura12345.indd 91 AmerykanskieKliniki_Kaleidoscope_0813.indd 1

13-10-17 18:14 7/5/13 11:43 AM

Dorota Bielska

Bagietka wciąż na topie x The ever-trendy baguette

Odgórne grzanie v

Not for the hot-headed Podobno najwięcej ciepła tracimy przez głowę. Niezależnie od tego, czy kupujemy tę informację, czy nie, warto zainwestować w miłe włosom i naszemu smakowi nakrycie. Takie jak robiona na drutach czapka Marca Jacobsa. / They say we lose most of our heat through our heads. Whether or not you buy that, you can still in a flattering hat to match your taste. This knitted Marc Jacobs hat is the perfect choice.

Minęło 16 lat, odkąd Silvia Venturini Fendi zaprojektowała jedną z najbardziej modnych i charakterystycznych torebek świata, potocznie nazywaną „baguette”, czyli „bagietką”. Dziś firma lansuje model z frędzlami, które chronią nasze drobiazgi przed zimnem. / It’s been 16 years since Silvia Venturini Fendi designed the “baguette”, one of the world’s trendiest and most recognizable bags. The latest version is fringed to keep your belongings safe from the cold. CENA: OK. 14 000 ZŁ / PRICE: APPROX. PLN 14,000

CENA: OK. 350 ZŁ / PRICE: APPROX. PLN 350

Wzorowy płaszcz c

TWÓJ STYL

Your Style

TEKSTY/BY:

Top coat

Parki, jesionki, prochowce, palta – jesienne okrycie wierzchnie ma różne nazwy i wcielenia. W tym sezonie naszym typem jest luksusowa peleryna włoskiej marki Emilio Pucci, która jak zwykle celuje w geometrycznych, przykuwających wzrok tkaninach. / Parkas, spring coats, trench coats and warm winter coats – overcoats have different names and guises. The one to be seen wearing this season is this luxury cape from Italian fashion tycoon Emilio Pucci. As usual, the geometric prints are stunning. CENA: OK. 17 000 ZŁ / PRICE: APPROX. PLN 17,000

Dłoń z połyskiem c

Sparkling hands

Jazda z butami

Comfy boots

Marka Sorel kojarzy się przede wszystkim z ciepłem i wygodą. I choć buty Slimpack Riding Short Boots wyglądają sztywno i surowo, nie dajmy się zwieść pozorom – założone na nogi będą je miło ogrzewać podczas wszystkich jesiennych wypadów. / Sorel is synonymous with warmth and comfort. Their Slimpack Riding Short Boots might look raw and rigid but don’t be misled – they are sure to keep your legs nice and warm during those autumn getaways.

Nawet słabnące promienie jesiennego słońca nie oprą się pokusie wizyty w kryształach pierścionka Lanvin i odbiją się od nich ku rozkoszy patrzących. Ciężko szlachetna forma klejnotu to hołd złożony architekturze art déco. / Not even the faint rays of the autumn sun can resist the temptation to focus on the Lanvin sparkling crystal ring so they can be reflected to the delight of everyone around. The finely crafted geometric design is a nod to Art Deco architecture. CENA: OK. 2300 ZŁ / PRICE: APPROX. PLN 2,300

CENA: OK. 250 ZŁ / PRICE: APPROX. PLN 250

092_KA_11_Twojstyl12345.indd 92

13-10-17 16:22

Ekspert Kliniki La Perla radzi

Lifting bez skalpela Scalpel-free lifting OZNAKI UPŁYWAJĄCEGO CZASU CZĘSTO SPĘDZAJĄ NAM SEN Z POWIEK. NA SZCZĘŚCIE WSPÓŁCZESNA MEDYCYNA ESTETYCZNA PROPONUJE ROZWIĄZANIA, KTÓRE SKUTECZNIE I NIEMAL BEZBOLEŚNIE COFAJĄ CZAS. / WE OFTEN WORRY ABOUT SIGNS OF PASSING TIME. LUCKILY, MODERN AESTHETIC MEDICINE OFFERS SOLUTIONS THAT EFFICIENTLY AND PAINLESSLY TURN BACK THE CLOCK. PERFECTHA = PERFEKCJA Perfectha to linia francuskich wypełniaczy kwasu hialuronowego o szerokim spektrum zastosowań. Dzięki nowoczesnej technologii E-BRID uzyskane efekty są niezwykle naturalne i utrzymują się dłużej w porównaniu z innymi wypełniaczami. Perfectha Fine Lines ekspresowo zniweluje drobne linie i zmarszczki, a także nawilży skórę. Perfectha Derm i Deep wypełnią usta, sprawiając, że staną się one niezwykle zmysłowe, poradzą sobie ze średnimi i głębokimi zmarszczkami oraz w wyraźnym stopniu spłycą bruzdy. Natomiast Perfectha SubSkin wymodeluje kości policzkowe i jarzmowe, zarysuje owal twarzy, a nawet wypełni ubytki skórne. Perfectha Complement zalecana jest do ogólnego odmłodzenia, nawilżenia i odświeżenia skóry. PERFECTHA FOR A PERFECT FACE Perfectha is a line of French hyaluronic acid fillers with a wide spectrum of application. Thanks to modern E-BRID technology results are extremely natural and longer lasting than in case of other fillers. Perfectha Fine Lines instantly erases fine lines and wrinkles and hydrates the skin. Perfectha Derm and Deep may be used to create full sensual lips, eliminate medium and deep lines or clearly reduce visible wrinkles. Perfectha SubSkin models cheekbones and malar bones, enhances facial oval and may be used to compensate for skin deficits. Perfectha Complemet is recommended for rejuvenated, hydrated and refreshed skin.

PROMOCJA

ZAFFIRO NA CZAS Thermolifting Zaffiro to bezbolesna i skuteczna metoda odmładzania. Urządzenie, emitując promieniowanie podczerwone IR o specjalnie dobranej długości fali, powoduje jednolite i stopniowe rozgrzanie głębokich warstw skóry właściwej ze stałym chłodzeniem powierzchniowym. W efekcie podgrzane i podrażnione zostają włókna kolagenowe, co skutkuje ich gwałtownym skurczeniem się do pierwotnej długości. Dzięki temu skóra zostaje zagęszczona, zwiększa się jej napięcie oraz elastyczność, zmianom ulega również jej struktura, a zmarszczki zostają wygładzone. Drugim długofalowym skutkiem jest pobudzenie i stymulowanie fibroblastów do produkcji nowych włókien kolagenowych. Podczas zabiegu zwiększona zostaje produkcja kolagenu o 30%, co daje efekt poprawy gęstości skóry i liftingu.

Ekskluzywna gama wypełniaczy kwasu hialuronowego francuskiego Laboratorium Obvieline. / An exclusive range of Perfectha hyaluronic acid fillers from the French Laboratoire ObvieLine

Wynik wieloletnich badań i współpracy z prestiżowym ośrodkiem naukowym – Medycznym Stowarzyszeniem Lekarzy Anti-aging A.M.I.A. / An outcome of many years of research and collaboration with the prestigious scientific centre – Italian Association of Anti-Ageing Medical Doctors in Rome A.M.I.A

ZAFFIRO TARGETS TIME Zaffiro Thermolifting is a painless and efficient rejuvenation method. The device emits IR infrared radiation with a specially selected wavelength to uniformly and gradually heat deep layers of the dermis and provide them with constant, contact cooling. The thermal effect that occurs in the deep layers of the skin heats and irritates collagen fibres to shrink them to their original length. As a result, the skin becomes denser and firmer, its elasticity is improved and wrinkles are smoothed out. Another long-term effect is activation and stimulation of collagen production in fibroblasts. The production of collagen fibres is increased by approx. 30 percent, what enhances skin density and lifts the skin.

KLINIKA LA PERLA:

❶ 12 lat doświadczenia ❷ 6 klinik w Polsce ❸ Pełna oferta usług medycyny estetycznej, chirurgii plastycznej, kosmetologii, ginekologii estetycznej oraz spa ❹ Najnowsze technologie odchudzające (Body Jet – liposukcja wodna, Liposonix – nieinwazyjna redukcja komórek tłuszczowych), odmładzające (Ulthera – lifting bez skalpela, Thermage – lifting twarzy i ciała, mezoterapia) ❺ NOWOŚĆ – ANTI-AGING (terapia hormonalna) www.la-perla.pl, infolinia +48 22 353 55 53 LA PERLA CLINIC: ❶ 12 years of experience ❷ 6 clinics in Poland ❸ A comprehensive range of aesthetic medicine, plastic surgery, cosmetology, aesthetic gynaecology and spa treatments ❹ The latest slimming (Body Jet – water liposuction, Liposonix – non-invasive reduction of fatty tissues) and rejuvenating technologies (ulthera – scalpel-free lifting, thermage – facial and body lifting, mesotherapy) ❺ NEW – ANTI AGING, (hormonal therapy) www.la-perla.pl, Hotline +48 22 353 55 53

Oferta zabiegów dostępna w sieci Klinik La Perla. / The range of treatments available from La Perla Clinics. PA R T N E R Z Y: / PA R T N E R S :

M AT E R I A Ł O P R A C O WA N Y W E W S P Ó Ł P R A C Y Z K L I N I K Ą L A P E R L A / A D V E R TO R I A L W R I T T E N I N C O O P E R AT I O N W I T H L A P E R L A C L I N I C

LaPerla_Kaleidoscope_1113 2.indd 1

10/17/13 4:37 PM

GADŻETY

Gadgets

TEKSTY / BY:

Rozmowy niekontrolowane

Ola Salwa

Szwajcarska robota x

The sky’s the limit

Swiss job

Jak zmniejszyć rachunek za telefon po zagranicznych wojażach? Odpowiedź zna Truphone – operator komórkowy, który stworzył międzynarodową kartę SIM – można do niej przypisać kilka zagranicznych numerów telefonów. Karta automatyczne loguje się do lokalnej sieci, dzięki czemu odpadają koszty roamingu. / We have all experienced the anxiety of waiting for the phone bill after a trip abroad. How can we avoid excessive costs? Truphone has come up with the answer – an international SIM card that can have several foreign numbers allocated. The card automatically logs on to a local network to cut the cost of roaming to zero.

Zegarek marki Victorinox Swiss Army jest niezawodny jak… helikopter bojowy Cougar AS 532. Jeśli przyjrzymy się dokładnie modelowi Alpnach, którego nazwano tak na cześć bazy Szwajcarskich Sił Powietrznych, będziemy mogli wyróżnić elementy wyglądające jak łopatki wirnika, kokpit, turbiny i drążek sterowy. Oto pomysłowy dizajn! / A Victorinox Swiss Army watch is as reliable as a Cougar AS532 multi-purpose helicopter. A closer look at one of these Alpnach timepieces, named in honour of the Swiss Air Force base, reveals elements inspired by the helicopter’s rotary blades, cockpit, turbines and cyclic stick. That’s what we call an innovative design.

www.truphone.com

CENA: OD 9200 DO 10 000 ZŁ / CENA: PRICE: FROM PLN 9,200 TO PLN 10,000

Ale jazda! v

Let’s take a drive!

Škoda nie zwalnia tempa w wyścigu po coraz lepsze, atrakcyjniejsze samochody. Odświeżony model Škody Superb zużywa mniej paliwa, ma mniejszą emisję CO 2, sprawniejszy system wspomagania parkowania. Do tego jest bardziej urodziwy dzięki nowym kolorom, elementom dekoracyjnym oraz… kierownicy! / Škoda is not slowing down in the race for better, more attractive cars. The revamped Škoda Superb offers higher fuel effi ciency, lower carbon emissions and an even more intelligent parking assist system. The car’s appeal has been given an additional boost with new colours, decors and … a new steering wheel. www.skoda-auto.com

Wspomnienia retro c Jadąc na wakacje lub weekendowy wypad, zadbajmy nie tylko o stylowe zdjęcia, które go uwiecznią, ale i o stylowy aparat. Olympus PEN E-P5 został stworzony na podobieństwo modelu sprzed pół wieku, ale funkcje ma wyjątkowo nowoczesne – 16-megapikselowy sensor Live MOS oraz migawkę o czasie otwarcia 1/8000 sekundy. Posiada wbudowane wi-fi i FAST AF. / Going on holidays or a weekend getaway? If you’re going to take stylish photographs, you’ll need an equally stylish camera. Inspired by a model the company introduced half a century ago, the Olympus PEN E-P5 comes with strikingly modern features – 16 mega pixel sensor Live MOS, 1/8000 top shutter speed plus integrated WiFi and FAST AF. www.olympus-europa.com

Retro memories

094_KA_11_Gadzety12345.indd 94

13-10-17 16:05

SALON

Events

TEKSTY/BY:

Dorota Bielska

Goście pokazu oglądali Warszawę z tarasu na dachu Biblioteki Królewskiej. Guests admired Warsaw from the Royal Library roof terrace.

Anna Orska, Anna Maria Jopek

Katarzyna Sokołowska

Patrycja Hatalska, dyrektor marketingu Vistula Group, i Barbara Topol, dyrektor sprzedaży G+J Polska. Patrycja Hatalska, Marketing Director at Vistula Group and Barbara Topol, Sales Director at G+J Polska.

Królewska elegancja Royal elegance

Wojciech Bednarz, projektant marki Vistula, i modele. Wojciech Bednarz, Vistula brand designer and models.

Pokaz rozpoczął się w najbardziej paradnej Sali Balowej. The show kicked off in the grandest Ball Room.

Magdalena Malicka, prezes G+J Polska, i Jerzy Mazgaj, przewodniczący rady nadzorczej Vistula Group. Magdalena Malicka, CEO of G+J Polska, and Jerzy Mazgaj, Chairman of the Supervisory Board of the Vistula Group.

W trzech salach Zamku Królewskiego w Warszawie po raz pierwszy odbył się pokaz mody. W niedostępnych dotychczas historycznych wnętrzach – salach: Wielkiej (Balowej), Rady i Koncertowej – Vistula zaprezentowała nową kolekcję na sezon jesień-zima 2013/2014, przywracając tradycję imprez organizowanych tu po raz ostatni w 20-leciu międzywojennym. Projektant Wojciech Bednarz postawił na miejską modę i ponadczasową klasykę. Kolekcja łączy standardową elegancję z mocną kolorystyką i zaskakującym zestawieniem tkanin. Po raz pierwszy od 75 lat goście zostali zaproszeni na taras znajdujący się na dachu Biblioteki Królewskiej, gdzie po raz ostatni przed wojną bawiły się tu najznamienitsze osobistości z prezydentem Ignacym Mościckim na czele. / Three of the halls of the Royal Castle in Warsaw served as the venue for a fashion show for the first time ever. Vistula unveiled its 2013/2014 autumn/winter collection in the historical interiors of the Grand (Ball) Room, the Council Hall and the Concert Hall. The show revives a tradition of holding events at the Royal Castle, which last occurred in the 1920s. Designer Wojciech Bednarz has put the spotlight on urban style and timeless classics. His collection brings together traditional elegance with bold colours and an astonishing choice of fabrics. For the first time in 75 years, guests were invited to the terrace on the roof of the Royal Library.

096_KA_11_Salon12345.indd 96

13-10-17 16:04

L I S T O P A D

2 0 1 3

N O V E M B E R

MAGAZYN POKŁADOWY POLSKICH LINII LOTNICZYCH LOT

L infoT LOT POLISH AIRLINES IN˜FLIGHT MAGAZINE

SPIS TREŚCI Contents POŁĄCZENIA MIĘDZYNARODOWE 98 INTERNATIONAL FLIGHTS

NASZA

FLOTA

100

OUR FLEET

LOT

DLA

FIRM

101

LOT FOR BUSINESS

MILES

102

MILES & MORE PROGRAMME

LOT

NEWS

104

LOT NEWS

BAGAŻ

111

YOUR LUGGAGE

DEKLARACJE CELNE DO KANADY 112 DEKLARACJE CELNE I WIZOWE DO USA 114 FILMY I MUZYKA NA POKŁADZIE

118

MUSIC AND MOVIES ON BOARD

CALL CENTER: 801 703 703 (POLSKI, ANGIELSKI/POLISH, ENGLISH);

097_KA_11_LOTinfo_01-kor.indd 97

+48 22 577 99 52 (WSZYSTKIE KRAJE/ALL COUNTRIES)

13-10-17 17:28

International Flights

POŁĄCZENIA MIĘDZYNARODOWE

Stockholm Edinburgh Dublin

Copenhagen Birmingham London

Hamburg

Amsterdam Brussels Luxembourg Paris

Bilbao Lisbon Madrid

St Petersburg

Tallinn

Manchester

Szczecin Poznań

Gdańsk Bydgoszcz

Wrocław Prague Katowice

Frankfurt

Moscow

Riga Vilnius Minsk

Warszawa

Basel Kraków Rzeszów Munich Linz Lviv Geneva Salzburg Vienna Innsbruck Lyon Klagenfurt Milan Graz Budapest Toulouse Turin Venice Ljubljana Marseille Bologna Barcelona Belgrade Bucharest

Kiev

Odessa

Tbilisi

Sofia Istanbul

Yerevan

Athens Malta Larnaca Tel Aviv-Yafo

LOT Info

097_KA_11_LOTinfo_01-kor.indd 98

13-10-17 17:29

St Petersburg Boston Cancun

– POŁĄCZENIA ROZKŁADOWE PLL LOT/SCHEDULED LOT/ LOT FLIGHTS – POŁĄCZENIA CODE SHARE/ SHARE/CODE SHARE FLIGHTS – POŁĄCZENIA CZARTEROWE/ CZARTEROWE/CHARTER FLIGHTS

Edmonton Calgary

Vancouver Seattle

San Francisco Los Angeles San Diego

Las Vegas

Montreal Ottawa Toronto Portland Minneapolis New York Detroit Chicago Pittsburgh

Winnipeg

Denver

Cincinnati

Washington

Charlotte

Phoenix

Atlanta Houston

Tampa Varadero

Orlando La Romana Porlamar

Cancún

Beijing

Bangkok Colombo Singapore

Mombasa

LOT Info

097_KA_11_LOTinfo_01-kor.indd 99

13-10-17 17:30

NASZA FLOTA

Our Fleet SAMOLOTY DALEKODYSTANSOWE LONG°DISTANCE AIRCRAFT

B OE I NG 7 8 7 dreamliner

5 56,72 m 60,13 m 875 km/h 12 000 km* 18/21/213

SAMOLOTY ˜REDNIO° I KRÓTKODYSTANSOWE MEDIUM° AND SHORT°DISTANCE AIRCRAFT

EMBRA E R 195

B O E IN G 7 3 7 - 4 0 0

6 38,65 m 28,72 m 870 km/h 2600 km* 112

EMBRA E R 170

36,40 m 28,90 m 795 km/h 3500 km* 147 lub 162

E M B RAE R 1 7 5

10 29,90 m 26 m 870 km/h 2480 km* 70

12 31,68 m 26 m 870 km/h 2360 km* 82

B OM B A R D IE R D H C - 8 Q 4 0 0

7 32,83 m 28,42 m 666 km/h 2500 km* 78

* dla kompletu pasażerów / * with a full passenger load ** samoloty Eurolotu wykonujące rejsy krajowe i regionalne dla PLL LOT / ** Eurolot aircraft operating domestic and regional flights for LOT Polish Airlines.

100

RYS. MICHAŁ PETRYKOWSKI

Next Gen. Max.**

LOT Info

097_KA_11_LOTinfo_01-kor.indd 100

13-10-17 17:31

LOT Dla Firm Idealne rozwiązanie dla Twojej firmy

LOT For Business The perfect solution for your business

WYKORZYSTYWANIE NADARZAJĄCYCH SIĘ OKAZJI, TRAFNE WYBORY, PRZEMYŚLANE DECYZJE – TO CECHY IDEALNEGO PRZEDSIĘBIORCY ORAZ PROGRAMU LOT DLA FIRM. SKORZYSTAJ Z NASZEJ OFERTY, ZYSKAJ 2000 PUNKTÓW NA DOBRY START, A DODATKOWO:

TAKING ADVANTAGE OF ARISING OPPORTUNITIES, APT CHOICES, THOUGHT-THROUGH DECISIONS… THESE ARE THE CHARACTERISTICS OF A PERFECT BUSINESSMAN AND LOT FOR BUSINESS PROGRAMME. BENEFIT FROM OUR OFFER TO:

• znacząco obniż koszty podróży

• significantly reduce travel costs

• zbieraj punkty i wymieniaj je na: – bilety-nagrody – podwyższenie klasy podróży – pakiety turystyczne

• earn points and redeem them for: – award-tickets – travel class upgrades – travel packages

• korzystaj z wielu promocji i leć już za 14 700 punktów

• benefit from many promotions and fly for just 14 700 points

• zbieraj punkty wszystkich pracowników na jedno konto, a mile na prywatne konta Miles & More dla każdego osobno

• accrue points for each employee on one account, and earn miles on everyone’s personal Miles & More account separately

Zapisz się do programu i korzystaj z idealnych rozwiązań już od dziś! Szczegóły znajdziesz na www.lotdlafirm.com

097_KA_11_LOTinfo_01-kor.indd 101

Join the programme and benefit from perfect solutions starting today! More details on www.lotdlafirm.com

LOT Info

101

13-10-17 17:36

Czy wiesz, że… Miles & More jest największym programem lojalnościowym w Europie skierowanym do często podróżujących pasażerów. Obecnie liczy 25 milionów uczestników na całym świecie, w tym około 600 000 w Polsce. Program umożliwia gromadzenie i wykorzystywanie mil na wszystkich połączeniach linii zrzeszonych w programie i w Star Alliance oraz korzystanie z bogatej oferty partnerów nielotniczych.

Do you know… Miles & More is Europe’s biggest programme for frequent flyers. There are currently more than 25 million members over the world, including approximately 600 000 in Poland. By participating in the programme, you can earn and redeem miles on all airline partners flights and Star Alliance and take advantage of numerous offers provided by our non-airline partners.

J n p m

Twoje korzyści

Jako uczestnik programu Miles & More możesz gromadzić mile premiowe zarówno podczas podróży, jak i na co dzień – korzystając z ponad 30 linii lotniczych oraz ponad 300 partnerów nielotniczych. Zgromadzone mile możesz przeznaczyć na liczne nagrody, m.in. przeloty, podwyższenie klasy podróży czy wynajem samochodu. Przywileje wynikające ze statusu Podróżując liniami lotniczymi należącymi do programu Miles & More i sojuszu Star Alliance, gromadzisz również mile statusowe, dzięki którym możesz otrzymać kartę o wyższym statusie – Frequent Traveller, Senator lub HON Circle. Karty zapewniają Ci liczne przywileje – wstęp do Saloników Biznes, możliwość zabrania bezpłatnie dodatkowej sztuki bagażu czy otrzymania 25% więcej mil. Więcej informacji na miles-and-more.pl

Jak przystąpić do programu Miles & More

Miles & More pozwoli Ci korzystać z wielu przywilejów, dlatego dołącz do programu jeszcze dziś. Jak to zrobić? Wystarczy, że wypełnisz formularz, który znajdziesz w samolocie, w biurze LOT-u, na lotnisku 102 LOT lub Info na stronie miles-and-more.pl.

097_KA_11_LOTinfo_01-kor.indd 102

What you get

As a member of Miles & More programme, you can earn award miles both while travelling and on everyday purchases– taking advantage of the services of over 30 airlines and more than 300 non-airline partners. Accrued miles can be redeemed for numerous rewards, including flight awards, upgrade awards or car rental. Privileges related to status When travelling with Miles & More partner airlines and Star Alliance, you also earn status miles which allow you to obtain a card with a higher status – Frequent Traveller, Senator or HON Circle. These cards grant you numerous privileges – access to Business Lounges, the option to take an additional piece of luggage or earning 25% more miles. For more information, please visit miles-and-more.pl

How do I join Miles & More programme?

Miles & More is a programme that offers a wide range of privileges. Join today by filling out the form that is available on board and can also be found at a LOT office, at the airport or on miles-and-more.pl.

13-10-17 17:36

U p w U p s w

P d w c re p a d ró k

P d H b d g p b n d

Gromadź podwójne mile

Weź udział w promocji i gromadź podwójne mile na wybranych trasach! W tym miesiącu podwójne mile otrzymasz za przeloty do i z Mediolanu, Wiednia, Paryża, Monachium, Frankfurtu i Amsterdamu. Ponadto promocja obejmuje bilety w klasie Premium Club do Pekinu, Chicago, Nowego Jorku i Toronto.

Wymień mile na przeloty

Teraz możesz latać taniej po całym świecie! Aby skorzystać z promocji, zamień 10 000 mil zgromadzonych na swoim koncie na bilet do wybranego europejskiego miasta albo 30 000 mil na lot do Stanów Zjednoczonych! Poleć w tym miesiącu do Barcelony, Londynu, Zurychu, Mińska, Odessy, Lwowa, Rzeszowa, Katowic lub Chicago.

Karta podstawowa

Jest wysyłana pasażerowi po naliczeniu pierwszej mili na koncie. Karta pozwala gromadzić i wykorzystywać mile w programie Miles & More.

Karta srebrna / Frequent Traveller Uczestnik programu otrzymuje kartę po zgromadzeniu 35 000 mil statusowych w ciągu roku kalendarzowego. Uprawnia ona m.in. do odprawy przy stanowisku biznes, dodatkowej sztuki bagażu, a także gwarantuje wysoki priorytet na liście oczekujących.

Karta złota / Senator

Pasażer otrzymuje kartę po zgromadzeniu 100 000 mil statusowych w roku kalendarzowym. Jej posiadacze mogą korzystać m.in. z gwarancji rezerwacji w klasie biznes do 48 godz. przed wylotem, kredytu milowego, a także z 50% zniżki na bilet-nagrodę dla osoby towarzyszącej czy voucherów umożliwiających podwyższenie klasy podróży.

Karta HON Circle

Przysługuje pasażerowi, który w ciągu dwóch lat zgromadzi 600 000 mil HON Circle za przeloty w klasie biznes i premium. Wśród przywilejów dla posiadaczy karty są m.in. gwarancja rezerwacji do 24 godz. przed wylotem, większa dostępność biletów-nagród, najwyższy priorytet na liście oczekujących i karta Senator dla małżonka lub partnera.

097_KA_11_LOTinfo_01-kor.indd 103

Basic card

The card is issued once, when a passenger earns the first air mile. The card can be used to earn miles and redeem them in Miles & More programme.

Silver card / Frequent Traveller

The card is issued to a member after earning 35,000 status miles in one calendar year. This card entitles its holder to privileges such as Business Class check-in and additional luggage allowance, as well as guarantees high priority status on the waiting list.

Masz pytania? Skontaktuj się z Polskim Centrum Obsługi Programu Miles & More pod nr. +48 22 5 777 222. Tutaj m.in. zrobisz rezerwację, sprawdzisz stan konta, uzyskasz informację w języku polskim i angielskim. Adres do korespondencji: PLL LOT, Program Miles & More, skrytka pocztowa 78, 00-972 Warszawa 119.

Earn double miles

Take advantage of our promotional offer and earn double miles on selected flights! This month you can earn double miles on LOT flights to and from Milan, Vienna, Paris, Munich, Frankfurt and Amsterdam. Moreover, promotion also applies to Premium Club tickets on flights to Beijing, Chicago, New York and Toronto.

Redeem your miles for flight awards

Now you can enjoy cheaper flights award all over the world! To take advantage of our promotional offer, redeem 10 000 miles accrued on your account for a chosen European flight or 30 000 miles for a flight to the USA. Promotional flights available this month: Barcelona, London, Zurich, Minsk, Odessa, Lvov, Rzeszow, Katowice and Chicago.

Gold card / Senator

The Gold card is issued to a member who earns 100,000 status miles in a calendar year. Gold card members benefit from guaranteed Business Class reservation up to 48h prior to departure, a mileage credit, 50% discount on award tickets for an accompanying passenger, and upgrade vouchers.

Dane kontaktowe

Contact information

Want to know more? Please contact the Miles & More Customer Service Centre (Phone: +48 22 5 777 222). Here you can for example: make your reservation, check your account status, obtain information in Polish and English. Address for correspondence: PLL LOT, Miles & More Programme, P.O. Box 78, 00-972 Warsaw 119

HON Circle card

The card is offered to members who earn 600,000 HON Circle miles on Business Class and First Class flights in a period of two years. The card offers privileges such as guaranteed reservation up to 24h prior to departure, increased availability of award tickets, top priority on waiting list, and a Senator card for the spouse or partner.

LOT Info

103

13-10-17 17:38

LOT NEWS

Lot News

Przegonić raka Run And Outrun Cancer!

WE ALL ARE AWARE THAT PHYSICAL ACTIVITY AND A HEALTHY LIFESTYLE CAN LOWER THE RISK OF CANCER

Stąd inicjatywa organizatorów kampanii społecznej „Rak. To się leczy!” – symboliczne przegonienie raka podczas rodzinnego biegu, jaki miał miejsce 20 października w warszawskim parku Agrykola. Imprezę wspierał LOT. Rywalizacji sportowej towarzyszyły zabawy ruchowe dla dzieci, a lekarze bezpłatnie udzielali konsultacji medycznych. Kobiety mogły skorzystać z badań piersi w mammobusie ufundowanym przez współorganizatora biegu, ING Życie. Impreza była okazją, by podsumować wielomiesięczną kampanię – przypomnieć jej ambasadorów, spoty promocyjne, aplikację na smartfony PiersiBadacze, koncert Katie Melua i przekonywać za pośrednictwem autorytetów medycznych oraz sportowców, że rak w porę wykryty pozwala na szybkie wyleczenie i powrót do normalnego życia. Dlatego warto żyć zdrowo, badać się i pamiętać pozytywne przesłanie: RAK – TO SIĘ LECZY! Relacja z biegu na www.przegonicraka.pl ☐

That is why the organizers of the “Cancer. It’s Curable” campaign presented their new initiative – the symbolic outrun of cancer during the family run, that took place on 20 October in Warsaw Agrykola Park. The event was supported by LOT Polish Airlines. The run was accompanied by children sport activities and free doctors’ consultations. Women had the possibility to have a breast check in a mammo-on-wheels sponsored by the co-organizer of the run – ING Życie. The event was an excellent opportunity to sum-up the campaign – to recap on its ambassadors, promotion spots, BreastCheckers mobile phone app, the concert of Katie Melua and many others and to convince people (with the support of medical and sport experts) that cancer if detected early can be cured and enables the patient to return to normal life. That is why it is worth living a healthy life, doing regular check-ups and remembering the positive motto of the campaign: CANCER. IT’S CURABLE! Coverage available on www.przegonicraka.pl ☐

NIE OD DZIŚ WIADOMO, ŻE AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA I ZDROWY STYL ŻYCIA MINIMALIZUJĄ RYZYKO ZACHOROWANIA NA NOWOTWORY.

104

LOT Info

097_KA_11_LOTinfo_01-kor.indd 104

13-10-17 17:38

POZNAJ NAS Z MOBILNEJ STRONY ANET CZAJKOWSKA ANETA STWORZYŁAM STRONĘ I APLIKACJĘ MOBILNĄ LOT.COM. DLA CIEBIE

GET TO KNOW US THE MOBILE WAY ANETA CZAJKOWSKA I HAVE CREATED THE LOT.COM WEBSITE AND MOBILE APP. FOR YOU

lot.com

Pobierz aplikację mobilną! Download mobile 105 LOT app! Info 097_KA_11_LOTinfo_01-kor.indd 105

13-10-17 17:38

More direct flights between Warsaw and Tel Aviv available! Check on lot.com new, convenient flight times during the day.

Teraz jeszcze więcej bezpośrednich lotów między Warszawą a Tel Awiwem! Sprawdź na lot.com nowe, dogodne godziny połączeń w ciągu dnia.

106

LOT Info

097_KA_11_LOTinfo_01-kor.indd 106

lot.com 13-10-17 17:39

Świąteczna oferta specjalna w Apart! W listopadzie i grudniu 2 mile zamiast 1 mili za każde 5 zł wydane na gwiazdkowe prezenty! zapraszamy do salonów Apart w całej Polsce i eSklepu. 107 LOT Info

097_KA_11_LOTinfo_01-kor.indd 107

13-10-17 17:39

LOT NEWS

Lot News

10 lat LOT-u w Star Alliance 2.04 m.

Ten years in Star Alliance

108

26 LISTOPADA 2013 R. PLL LOT OBCHODZĄ 10. ROCZNICĘ WSTĄPIENIA DO NAJWIĘKSZEGO SOJUSZU LOTNICZEGO NA ŚWIECIE – STAR ALLIANCE, DZIĘKI KTÓREMU JUŻ OD DEKADY LOT DAJE SWOIM PASAŻEROM NIEZWYKŁE PRZYWILEJE I SZEROKI DOSTĘP DO CAŁEGO WACHLARZA USŁUG OFEROWANYCH PRZEZ 28 LINII CZŁONKOWSKICH.

LOT POLISH AIRLINES CELEBRATES 10 YEARS OF BEING A MEMBER OF STAR ALLIANCE – THE WORLD’S LEADING AIRLINE ALLIANCE – ON 26 NOVEMBER 2013. STAR ALLIANCE MEMBERSHIP HAS ENABLED US TO OFFER YOU SPECIAL BENEFITS AND PRIVILEGES AS WELL AS UNLIMITED ACCESS TO THE COMPLETE RANGE OF SERVICES OFFERED BY ALL 28 MEMBER AIRLINES.

SOJUSZ STAR ALLIANCE utworzony został w 1997 r. przez pięć linii lotniczych jako pierwszy prawdziwie globalny sojusz linii lotniczych. Jego celem jest oferowanie klientom kompleksowych usług, szerokiej ogólnoświatowej siatki połączeń i wygodnego dostępu do ofert wszystkich linii członkowskich. Dzisiaj Star Alliance tworzy 28 linii lotniczych.

STAR ALLIANCE, the world’s first truly global airline alliance, was established by five airlines in 1997. Star Alliance provides its clients with comprehensive services, global connections and ready access to the complete range of services of all member airlines. Star Alliance currently has 28 member airlines.

DOGODNE PRZESIADKI Większość z linii należących do aliansu Star Alliance wspólnie planuje swoje rozkłady lotów, tak aby podróż lotnicza była tak łatwa i wygodna, jak to tylko możliwe, niezależnie od celu podróży i liczby przesiadek.

CONVENIENT TRANSFERS Most Star Alliance airlines plan their timetables jointly to ensure that your journey is as easy and comfortable as possible, regardless of the final destination and the number of transfers.

LOT Info

097_KA_11_LOTinfo_01-kor.indd 108

13-10-17 17:39

SPRAWDŹ NOWE USŁUGI DOSTĘPNE NA AIRKIOSK.LOT.COM PreOrder – zamów w domu i odbierz zakupy na pokładzie samolotu. Taxi&Fly – nie martw się o dojazd z i na lotnisko. KARINA LEGAWIEC WPROWADZIŁAM NOWE USŁUGI DO SYSTEMU PODNIEBNYCH ZAKUPÓW. DLA CIEBIE

CHECK OUR NEW SERVICES AVAILABLE IN AIRKIOSK.LOT.COM PreOrder – order at home and pick up your shopping on board. Taxi&Fly – don’t worry about the access to and from the airport. KARINA LEGAWIEC I’VE CREATED NEW SERVICES IN SKY SHOPPING SYSTEM. FOR YOU.

lot.com

Pobierz aplikację LOT mobilną! 109 Info 097_KA_11_LOTinfo_01-kor.indd 109

13-10-17 17:39

LOT NEWS

Lot News

STAR ALLIANCE STATISTICS

Member Airlines: 28 Number of aircrafts: 4,701 Passengers per year: 727.42 million Number of employees: 460,238 Daily departures: 21,900 Number of airports: 1,328 Number of lounges: over 1,000 Countries served: 195

SALONIKI NA LOTNISKACH Znalezienie zacisznego miejsca na zatłoczonym międzynarodowym lotnisku ze Star Alliance jest bardzo łatwe. Pasażerowie podróżujący w klasie biznes mogą korzystać z ponad tysiąca saloników należących do linii lotniczych stowarzyszonych w Star Alliance na lotniskach na całym świecie.

INFORMACJA W ZASIĘGU RĘKI W dzisiejszych czasach dostęp do informacji w każdym miejscu i o każdej porze dnia to podstawa. Sojusz Star Alliance daje swoim pasażerom taką możliwość – ze strony internetowej aliansu skopiować można do komputera czy palmtopa rozkład lotów linii lotniczych należących do sojuszu.

BEZPIECZEŃSTWO

AIRPORT LOUNGES Finding a quiet place at a busy airport is simple with Star Alliance. Business class passengers have access to the more than 1,000 lounges of Star Alliance member airlines at international airports.

INFORMATION AT YOUR FINGERTIPS In today’s world, you need access to information anytime anywhere. And Star Alliance passengers already have it – you can download any Star Alliance member timetable from its website to your computer or palmtop.

SAFETY

NIE PALIMY Uprzejmie przypominamy, że w czasie trwania wszystkich rejsów PLL LOT obowiązuje bezwzględny zakaz palenia (dotyczy też papierosów elektronicznych) oraz picia alkoholu wniesionego na pokład lub kupionego w sklepie pokładowym Duty Free. NIE TELEFONUJEMY Podczas całego lotu obowiązuje bezwzględny zakaz używania wszelkich przenośnych urządzeń elektronicznych emitujących sygnały radiowe. Mogą one zakłócać pracę komputerów pokładowych. Ich zasilanie – jeśli znajdują się w zasięgu pasażera lub w jego bagażu rejestrowanym i podręcznym – musi być bezwzględnie wyłączone przez cały czas przebywania na pokładzie. Pasażerowie mogą natomiast korzystać z urządzeń elektronicznych nieemitujących sygnałów radiowych, a więc: przenośnych komputerów, gier elektronicznych, odtwarzaczy i kamer wideo, ale tylko wtedy, gdy wyłączony jest napis „Zapiąć pasy”. Na pokładach samolotów można korzystać z telefonów komórkowych wyłącznie przed startem, do chwili zamknięcia drzwi samolotu, i w przypadkach dłuższego oczekiwania na start po każdorazowej decyzji kapitana ogłoszonej pasażerom. Po wylądowaniu wolno używać komórek dopiero po wyłączeniu silników. Natomiast w przypadku wydłużonego kołowania samolotu na stanowisko postojowe można telefonować wyłącznie po decyzji kapitana ogłoszonej każdorazowo pasażerom.

NO SMOKING We kindly remind you that smoking is strictly forbidden (including e-cigarettes) on all flights of the PolishAirlines LOT. You are also requested to refrain from drinking alcohol on our planes, either brought along on board or purchased in the duty free shop. NO CALLING During the whole flight it is strictly forbidden to use any portable electronic devices emitting radio signals as they might interfere with the onboard computers. If those electronic devices are within the reach of a passenger or in his registered and hand luggage – their power supply must be absolutely turned off during the whole flight. Passengers may use the electronic devices which do not emit radio signals, such as personal computers, electronic games, CD players and video cameras, but only when “fasten seatbelts” the signal is switched off. Passengers may use their mobile phones onboard only before take-off, until the plane door is closed, and in cases of prolonged waiting for take-off, each time the captain has announced his decision to passengers. After landing mobile phones may be used only after the engines have been switched off. In case of a prolonged journey to the parking lot, the using of mobile phones is permitted only after the captain has announced his decision to the passengers.

PŁYNY W BAGAŻU PODRĘCZNYM

LIQUIDS IN YOUR HAND LUGGAGE

Od 6 listopada 2006 r. w krajach Unii Europejskiej obowiązują przepisy dotyczące odprawy pasażerów podróżujących w dowolnym kierunku z lotnisk UE oraz Norwegii, Islandii i Szwajcarii. W związku z zagrożeniem płynnymi materiałami wybuchowymi ograniczają one ilości płynów, jakie podróżni mogą wnosić na pokład samolotu. W wyznaczonych punktach każdy pasażer i jego bagaż podręczny zostają poddani kontroli. Chodzi o sprawdzenie, czy podróżny nie wnosi na pokład samolotu niedozwolonych cieczy. Szczegółowe informacje na temat wymienionych ograniczeń na stronie www.lot.com.

110

Since 6 November 2006 in the European Union countries regulations have been in force regarding the check-in of passengers travelling in any direction from EU airports as well as from Norway, Iceland and Switzerland. In connection with the risk of liquid explosives, they limit the amount of liquid which can be taken on board of the aircraft. At set points, each passenger and his or her hand luggage, undergo control. It must be checked whether the traveler does not take prohibited fluids on board of the aircraft. Detailed Information regarding the abovementioned limitations is available at www.lot.com

LOT Info

097_KA_11_LOTinfo_01-kor.indd 110

13-10-17 17:40

BAGAŻ

Bagaż rejestrowany przewożony w luku Bagażowym CHeCkeD luggage allowan Ces

Bagaż po Dr ĘCzny przewożony na pok Ła Dz Ie samolotu Carry- on luggage allowan Ces

Bagaż Dla Dz IeCI Do lat Dw ÓCH luggage alowan Ces For CHIl Dren up t 0 2 years o F age

Your Luggage

Dla biletów wystawionych przed 1 maja 2012 r. obowiązuje system wagowy, tzw. Weight Concept, który dotyczy rejsów operowanych przez PLL LOT na trasach europejskich oraz na Bliski Wschód: • klasa biznes – 30 kg bagażu, • klasa ekonomiczna – 20 kg bagażu. Bagaże przekraczające powyższe limity podlegają dodatkowej opłacie. Aktualne opłaty za nadbagaż dostępne są na stronie internetowej lot.com Na trasach transatlantyckich obowiązuje system sztukowy, zgodnie z którym pasażerowie mogą przewieźć bezpłatnie w: • klasie biznes – 2 sztuki bagażu o wadze nie większej niż 32 kg każda, mierzące maksymalnie 158 cm, • w klasie ekonomicznej – 1 sztukę bagażu o wadze 23 kg i maksymalnym wymiarze 158 cm. Druga sztuka bagażu o wadze do 23 kg i maksymalnym wymiarze 158 cm podlega zryczałtowanej opłacie (stawki na stronie internetowej lot.com). Dla biletów wystawionych po 1 maja 2012 r. obowiązuje system sztukowy, tzw. Piece Concept, który dotyczy wszystkich rejsów operowanych przez PLL LOT: • Elite Club/klasa biznes na trasach długodystansowych (USA, Kanada, Chiny) – 3 sztuki o wadze nie większej niż 32 kg każda, mierzące maksymalnie 158 cm, • klasa biznes na trasach krótkiego zasięgu (Polska, Europa, Bliski Wschód) – 2 sztuki, każda do 32 kg o wymiarze do 158 cm, • klasa ekonomiczna – 1 sztuka o wadze do 23 kg i maksymalnym wymiarze 158 cm. Dodatkowo na trasach dalekodystansowych wprowadzona została klasa Premium Club, w której dopuszczalne są 2 sztuki bagażu rejestrowanego, każda do 23 kg o wymiarze 158 cm. Tickets issued before 1 May 2012 are subject to the Weight Concept applicable to flights operated by LOT Polish Airlines on European routes and flights to the Middle East: • Business class – 30 kg of luggage, • Economy class – 20 kg of luggage. Luggage exceeding the above allowances is subject to an extra fee. The current fees for excess luggage are available at the lot.com website. The Piece Concept applies to transatlantic flights, i.e. passengers are entitled to take free of charge: • in Business class – 2 pieces of luggage each weighing up to 32 kg and having a maximum size of up to 158 cm, • in Economy class – 1 piece of luggage weighting up to 23 kg and having a maximum size of up to 158 cm. A second piece of luggage weighing up to 23 kg and having a maximum size of up to 158 cm is subject to an extra fee (see rates at lot.com). Tickets issued after 1 May 2012 are subject to the Piece Concept applicable to all flights operated by LOT Polish Airlines: • Elite Club/Business class on long-haul flights (US, Canada, China) – 3 pieces of luggage each weighing up to 32 kg each and having a maximum size of up to 158 cm. • Business class on short flights (Poland, Europe, Middle East) – 2 pieces of luggage each weighing up to 32 kg and having a maximum size of up to 158 cm. • Economy class – 1 piece of luggage weighting up to 23 kg and having a maximum size of up to 158 cm. In Premium Club class introduced on long-haul flights: 2 pieces of checked luggage each weighing up to 23 kg and having a maximum size of up to 158 cm.

Niezależnie od limitu bagażu rejestrowanego i terminu zakupu biletu pasażer jest uprawniony do bezpłatnego przewozu bagażu podręcznego: • Elite Club/klasa biznes – 2 sztuki o łącznej wadze do 18 kg (maksymalna waga jednej sztuki 9 kg), • klasa ekonomiczna – 1 szuka do 8 kg, • klasa Premium Club – 2 sztuki o łącznej wadze do 12 kg (maksymalna waga jednej sztuki 8 kg). Suma wymiarów każdej sztuki bagażu podręcznego (długości, szerokości i wysokości) nie może przekraczać 118 cm (55x40x23)* Dodatkowo, w ramach bagażu podręcznego mogą być przewożone: • mała torebka damska lub • laptop lub • mały aparat fotograficzny lub • mała kamera lub • para kul ortopedycznych lub • dla podróżujących z dziećmi – pokarm i składany wózek lub spacerówka dla dziecka. Apart from the above limits regarding checked-in luggage and regardless of the date on which the ticket was purchased, passengers are entitled to take on board free of charge: • Elite Club/Business class – 2 pieces of luggage weighing up to 18 kg (maximum weight of one piece of luggage is 9 kg) • Economy class – 1 piece of luggage weighing up to 8 kg, • Premium Club – 2 pieces of luggage weighing up to 12 kg (maximum weight of one piece of luggage is 8 kg) The dimensions (total length, width and height) of each piece of carry-on luggage may not exceed 118 cm (55 + 40 + 23)* Passengers may additionally carry the following items as hand luggage: • a small woman’s handbag or • a laptop or • a small camera or • or small video camera or • a pair of crutches or • for passengers travelling with children • baby food and/or a fold up collapsible pusher (stroller)

Dzieci do lat 2 niezajmujące oddzielnego miejsca w kabinie mają prawo do bezpłatnego przewozu: 1 sztuki bagażu do 23 kg o maksymalnym wymiarze do 158 cm oraz składanego wózka dziecięcego lub torby-kosza do przewozu niemowląt lub fotelika samochodowego przewożonych w luku bagażowym** Children up to 2 years of age not occupying a separate seat are entitled to take on board free of charge: 1 piece of luggage weighting up to 23 kg with a maximum size of up to 158 cm, and a fold up collapsible pusher (stroller), or a baby basket or a car seat carried in the hold. **

* Informacje zamieszczone w magazynie są aktualne na dzień oddania magazynu do druku. Aktualna oferta i wysokość opłat za przewóz dodatkowego bagażu dostępne są w biurach sprzedaży, Call Center bądź na stronie internetowej lot.com / * The information published in the magazine is valid as at the date the magazine goes to print and it does not constitute a commercial offer within the meaning of the Civil Code. In order to confirm the validity of this information please consult LOT Polish Airlines sales assistants at sales offices, contact the Call Centre or visit the website: lot.com. ** Na niektórych połączeniach obsługiwanych małymi samolotami mogą obowiązywać dodatkowe restrykcje odnośnie wielkości bagażu podręcznego. / ** Additional carry-on luggage restrictions may apply for certain flights operated by small aircraft. *** Torba-kosz do przewozu niemowląt lub fotelik samochodowy mogą być zabierane na pokład w miarę wolnego miejsca. / *** A baby basket or a car seat can be taken on board, if space is available. **** Z rynku polskiego obowiązuje dodatkowa opłata serwisowa. / **** An extra charge applies to outbound flights from Poland. LOT Info

097_KA_11_LOTinfo_01-kor.indd 111

111

13-10-17 17:40

LOT DO KANADY

Flights to Canada

Deklaracje celne do Kanady POUCZENIE DEKLARACJI Wszyscy podróżni muszą podać swoje dane w Deklaracji Agencji Kanadyjskiej Służby Granicznej (CBSA). Na jednej karcie można umieścić dane najwyżej czterech osób mieszkających pod tym samym adresem. Każdy podróżujący ponosi odpowiedzialność za swoją deklarację. Zgodnie z przepisami prawa niewskazanie w deklaracji towarów, waluty i/lub środków pieniężnych wwożonych na teren Kanady może spowodować ich konfiskatę, nałożenie kar pieniężnych i/lub podlegać ściganiu karnemu. Informacje podane w deklaracji będą sprawdzane przez CBSA i mogą być udostępniane innym departamentom rządowym w celu egzekwowania prawa kanadyjskiego. Więcej informacji w bazie danych Info Source (nr ref.

TABELA ZWOLNIEŃ OD CŁA DOTYCZĄCA ALKOHOLU I TYTONIU

W czasie rejsu do Kanady otrzymają Państwo od stewardesy Deklarację celną. Prosimy o jej czytelne (drukowanym pismem), dokładne i zgodne z prawdą wypełnienie. Zgodność podanych informacji należy poświadczyć podpisem.

112

1,5 l wina lub 1,14 l wyrobów spirytusowych, lub 24 puszki albo butelki piwa o pojemności 355 ml (razem 8,5 l). (Przysługuje tylko osobom, które są pełnoletnie w prowincji, do której towar jest wwożony). 200 papierosów, 200 skrętek tytoniowych, 50 cygar lub cygaretek oraz 200 g tytoniu przetworzonego (może obowiązywać specjalne cło).

CBSA PPU 018) w bibliotece publicznej lub na stronie infosource.gc.ca. CZĘŚĆ B – OSOBY ODWIEDZAJĄCE KANADĘ Każda osoba odwiedzająca Kanadę może wwieźć bez opłat celnych: prezenty (z wyjątkiem alkoholu i tytoniu) o wartości nie większej niż 60 dol. kanad. każdy; 1,5 l wina lub 1,14 l wyrobów spirytusowych, lub 24 puszki/ butelki piwa o pojemności 355 ml (razem 8,5 l); 200 papierosów, 200 skrętek tytoniowych, 50 cygar lub cygaretek oraz 200 g tytoniu przetworzonego. CZĘŚĆ C – REZYDENCI KANADYJSCY Każdemu rezydentowi kanadyjskiemu powracającemu do Kanady przysługuje jedno z następujących zwolnień od cła, w zależności od długości czasu pobytu poza Kanadą (co obejmuje wszystkie towary i/lub prezenty zakupione lub otrzymane za granicą): 24 godziny: 50 dol. kanad. Zwolnieniu nie podlega towar, którego wartość przekracza 50 dol. Alkohol i tytoń podlegają ocleniu. 48 godzin: 400 dol. kanad. Obejmuje alkohol i tytoń. (patrz tabela obok) 7 dni: 750 dol. kanad. Obejmuje alkohol i tytoń. (patrz tabela obok)

LOT Info

097_KA_11_LOTinfo_01-kor.indd 112

13-10-17 17:40

LOT Info

097_KA_11_LOTinfo_01-kor.indd 113

113

13-10-17 17:40

LOT DO USA

Flights to the USA

Deklaracje celne i wizowe do USA WYJAŚNIENIA DODATKOWE Wszystkie osoby mogą być poddane przesłuchaniu i rewizji (także ich mienie). Nielegalny przywóz substancji zastrzeżonych (narkotyków, chemikaliów, leków dostępnych tylko na receptę, a bez dołączonej recepty itd.), bez względu na liczbę, stanowi pogwałcenie prawa Stanów Zjednoczonych. PRODUKTY ROLNE I ZWIERZĘCE Chcąc zapobiec przenikaniu niebezpiecznych szkodników i zakazanych zwierząt, ogranicza się przywóz następujących artykułów: owoców, warzyw, roślin, produktów roślinnych, gleby, mięsa, przetworów mięsnych, ptaków, ślimaków oraz innych żywych zwierząt lub produktów zwierzęcych. Podróżny, który nie zgłosi wszystkich tego rodzaju artykułów celnikowi lub inspektorowi rolniczemu, podlega karze, a artykuły mogą ulec konfiskacie.

WALUTA I ŚRODKI PIENIĘŻNE Przewóz waluty lub środków pieniężnych jest legalny bez względu na sumę. Jednakże podróżny, który wywozi ze Stanów Zjednoczonych lub wwozi tam więcej niż 10 tys. dol. (w walucie USA albo jej równowartość w walucie obcej, lub łącznie) w postaci monet, banknotów, czeków podróżnych lub papierów wartościowych na okaziciela, takich jak przekazy pieniężne, czeki osobiste lub bankowe, akcje lub obligacje, jest prawnie zobowiązany do zgłoszenia tej sumy na kwestionariuszu Służby Celnej USA nr 4790. Podróżny musi wypełnić taki kwestionariusz nawet wtedy, gdy walutę lub środki pieniężne przewozi dla niego inna osoba. Niewypełnienie wymaganego kwestionariusza lub podanie niepełnej sumy przewożonych środków pieniężnych może spowodować konfiskatę całej waluty i wszystkich papierów wartościowych oraz kary administracyjne i/lub dochodzenie kryminalne.

WAŻNA ZMIANA W związku z wdrożeniami nowego programu elektronicznego na lotniskach docelowych PLL LOT w USA pasażerowie nie są już zobowiązani do wypełniania obecnie używanego papierowego formularza I-94. To rozwiązanie ułatwi pasażerom przejście przez punkt kontroli celnej i imigracyjnej w USA. Otrzymaną od stewardes deklarację celną prosimy wypełnić czytelnie (pismem drukowanym) długopisem lub wiecznym piórem. Zgodność podanych informacji z prawdą należy poświadczyć podpisem. Przed przystąpieniem do wypełnienia deklaracji prosimy o dokładne zapoznanie się z instrukcją zamieszczoną poniżej. Wszelkich informacji i pomocy udzieli Państwu personel pokładowy. Deklarację po wypełnieniu należy wraz z paszportem przedstawić w trakcie kontroli paszportowej i celnej.

114

LOT Info

097_KA_11_LOTinfo_01-kor.indd 114

13-10-17 17:41

The oldest

restaurant

Warsaw

Ta s t e the best Polish cuisine

Personal invitation from

U Fukiera, Warszawa, Rynek Starego Miasta 27, tel. 022 831 10 13, tel./fax 022 831 58 08 www.ufukiera.pl LOT Info

097_KA_11_LOTinfo_01-kor.indd 115

115

13-10-17 17:41

LOT DO USA

Flights to the USA

Otrzymaną od stewardesy Deklarację celną prosimy wypełnić czytelnie (pismem drukowanym) długopisem lub wiecznym piórem. Zgodność podanych informacji z prawdą należy poświadczyć własnoręcznym podpisem.

116

TOWARY Podróżni niebędący stałymi mieszkańcami USA muszą zgłosić w punkcie 15. łączną wartość wszystkich przedmiotów przeznaczonych dla innych osób oraz wszystkich towarów przeznaczonych na sprzedaż lub pozostawienie w Stanach Zjednoczonych. Przedmioty te obejmują wszystkie prezenty, towary handlowe lub próbki (wyjątek: przedmioty użytku osobistego, takie jak ubranie, biżuteria osobista, sprzęt fotograficzny, bagaż itp. nie podlegają ocleniu). Stali mieszkańcy USA muszą zgłosić w punkcie 15. łączną wartość wszystkich przedmiotów nabytych za granicą, włącznie z towarami handlowymi i próbkami (niezależnie od tego, czy są to towary nowe, czy używane, obłożone cłem lub nie, nabyte w drodze kupna, otrzymane w prezencie lub nabyte w inny sposób). Dotyczy to również przedmiotów kupionych w sklepach wolnocłowych w USA i za granicą, które znajdują się w posiadaniu pasażera w momencie wjazdu do Stanów Zjednoczonych. Przedmioty nabyte w trakcie tej podróży w drodze wysyłki z innych krajów (z wyjątkiem przedmiotów nabytych na terytorium posiadłości zamorskich Stanów Zjednoczonych i w krajach basenu Morza Karaibskiego) podlegają ocleniu w momencie ich wwozu do USA. Wysokość opłaty celnej zostanie ustalona przez pracownika Służby Celnej. Stali mieszkańcy Stanów Zjednoczonych mają zwykle prawo przywieźć bez cła towary o łącznej wartości 800 dol., o ile wwożą je ze sobą. Osobom niebędącym stałymi mieszkańcami USA przysługuje zwykle prawo wwozu bez cła towarów o łącznej wartości 100 dol. Opłata celna wynosi zwykle 10 proc. od pierwszego tysiąca dolarów powyżej wymienionych limitów. Jeśli wartość wszystkich przedmiotów zgłoszonych w punkcie 15. przekracza 1,4 tys. dol. na osobę, to należy wymienić je w tabeli na drugiej stronie Deklaracji celnej, podając ich ceny w dolarach USA (przy prezentach – ich prawdziwą wartość równą cenie detalicznej).

INSTRUKCJA WYPEŁNIANIA DEKLARACJI CELNEJ (RUBRYKI) 1. Nazwisko, imię, drugie imię 2. Data urodzenia: dzień/miesiąc/rok 3. Liczba członków rodziny podróżujących z Tobą 4. (A) Adres w USA (nazwa hotelu, miejsce docelowe podróży), (B) Miejscowość, (C) Stan 5. Paszport wydany przez (kraj) 6. Numer paszportu 7. Kraj stałego zamieszkania 8. Kraje odwiedzane w tej podróży bezpośrednio przed przybyciem do USA 9. Linie lotnicze/nr lotu lub nazwa statku 10. Zasadniczym celem tej podróży są interesy: Tak/Nie 11. Przywożę (przywozimy) (A) owoce, rośliny, żywność, owady: Tak/Nie, (B) produkty mięsne, zwierzęta, produkty pochodzenia zwierzęcego/dziczyznę: Tak/Nie, (C) czynniki chorobotwórcze, hodowle komórek, ślimaki: Tak/Nie, (D) próbki gruntu; (lub) Przebywałem (przebywaliśmy) w gospodarstwie rolnym/na pastwisku: Tak/Nie 12. Byłem (byliśmy) w bliskim kontakcie (dotykanie, obrządzanie) ze zwierzętami hodowlanymi: Tak/Nie 13. Przywożę (przywozimy) walutę lub środki walutowe o wartości 10 tys. dol. lub ekwiwalent w walucie obcej (definicja środków walutowych znajduje się na odwrocie): Tak/Nie 14. Posiadam (posiadamy) artykuły handlowe (artykuły na sprzedaż, próbki artykułów w celu uzyskania zamówień lub artykuły nieuważane za osobiste): Tak/Nie 15. Stali mieszkańcy USA – całkowita wartość wszystkich artykułów, w tym artykułów handlowych nabytych za granicą (w tym prezenty dla innych osób, lecz nie artykuły przesłane pocztą do USA) i przywiezionych do USA wynosi: kwota w dolarach. Osoby przyjezdne – całkowita wartość wszystkich artykułów, które pozostaną docelowo w USA, w tym artykułów handlowych, wynosi: kwota w dolarach. Proszę przeczytać instrukcję na odwrocie formularza. Przewidziano tam miejsce na wyszczególnienie wszystkich artykułów, które należy zadeklarować. Stwierdzam niniejszym, że przeczytałem informacje na odwrocie tego formularza i że moja deklaracja jest zgodna z prawdą.

LOT Info

097_KA_11_LOTinfo_01-kor.indd 116

13-10-17 17:41

Magia świątecznych przygotowań Świąteczne smaki Taste of Christmas to kolejne kulinarne wydarzenie, organizowane w ramach międzynarodowego Taste Festivals – wyjątkowego festiwalu dla miłośników dobrej kuchni, na który zaprasza Electrolux. W dniach 21-24 listopada londyńskie Tobacco Dock zamieni się w miejsce pełne inspirujących smaków, aromatów oraz ludzi wypełnionych pasją do gotowania. W niepowtarzalnej atmosferze XIX-wiecznych industrialnych wnętrz, odwiedzający będą mieli okazję skosztować popisowych dań z najlepszych restauracji w Londynie, zobaczyć jak topowi szefowie kuchni zamieniają tradycyjne świąteczne dania w wymyślne dzieła sztuki oraz wziąć udział w prowadzonych przez nich warsztatach kulinarnych. Dla gości przygotowano również degustacje win, serów oraz czekolady, a także kiermasz Christmas Food & Drink Market, na którym będą mogli zaopatrzyć się w unikalne produkty spożywcze oraz znaleźć niecodzienne propozycje na przepyszne świąteczne prezenty. Profesjonalne rozwiązania dla każdego Electrolux jest partnerem niemal połowy europejskich oraz jednej trzeciej światowych restauracji wyróżnionych gwiazdką Michelin. Piekarnik parowy CombiSteam Deluxe EEB8585POX z linii Inspiration, powstały w oparciu o ponad 90-letnie doświadczenie Electrolux, posiada aż trzy różne programy łączenia pary i gorącego powietrza, dzięki czemu idealnie nadaje się do pieczenia mięs, chleba, ciast czy gotowania na parze. Electrolux i Miles & More Electrolux został Partnerem programu Miles & More, dzięki czemu kupując sprzęt AGD Electrolux i rejestrując go na stronie http://www.electrolux.pl/mile, można zyskać wiele nagród.

The magic of Christmas preparations Taste of Christmas Electrolux warmly invites you to take part in a Taste of Christmas. It is one of the culinary events organized as a part of the international Taste Festivals – a unique festival for food lovers. From 21st to 24th of November, Tobacco Dock in London will turn into a place full of inspiring flavors, aromas and cooking enthusiasts. In the unique atmosphere of the nineteenth-century industrial interior, visitors will have opportunity to taste spectacular dishes from London’s top restaurants, take part in culinary workshops and do shopping in Christmas Food & Drink Market. What’s more guests will have unique chance to see how top chefs are changing traditional Christmas dishes into culinary piece of art. Professional solutions for everyone Electrolux is the chosen supplier to almost half of Europe’s Michelin star restaurants, and a third around the world. With CombiSteam Deluxe Oven from Electrolux Inspiration Range, you have three programmes which combines steam and with heat and give you opportunity to achieve spectacular cooking results, even during slow cook. Electrolux and Miles & More Electrolux became a partner of Miles & More programme. Thanks to that, buying Electrolux appliances and register it on website http://www.electrolux.pl/mile, you can gain a lot of prizes.

LOT Info

097_KA_11_LOTinfo_01-kor.indd 117

117

13-10-17 17:41

FILMY

Movies KAC VEGAS 3 / THE HANGOVER PART III Po śmierci ojca Alana Phil, Stu i Doug postanawiają pocieszyć kumpla z watahy. Za sprawą Chowa, który ukradł sporo kasy, znów wpadną w tarapaty. / When one of their own is kidnapped by an angry gangster, the Wolf Pack must track down Mr. Chow, who has escaped from prison and is on the lam. Obsada / Cast: Bradley Cooper, Zach Galifi anakis, Ed Helms Reżyser / Director: Todd Phillips

AUSTRALIA / AUSTRALIA Akcja filmu toczy się podczas II wojny światowej w północnej Australii. Bohaterka fi lmu dziedziczy ranczo wielkości Marylandu. Kiedy angielscy magnaci bydła planują odebrać jej ziemię, niechętnie łączy swoje siły z nieokrzesanym dozorcą bydła. / Set in northern Australia before World War II, an English aristocrat who inherits a sprawling ranch reluctantly pacts with a stock-man in order to protect her new property from a takeover plot. As the pair drive 2,000 head of cattle over unforgiving landscape, they experience the bombing of Darwin, Australia, by Japanese forces firsthand. Obsada / Cast: Hugh Jackman, Nicole Kidman, Brandon Walters Reżyser / Director: Baz Luhrmann

GRUPA „WSCHÓD”/ THE EAST Młoda agentka Sarah Moss zostaje wyznaczona do zinfi ltrowania niebezpiecznej grupy „The East”. Sarah przenika w szeregi organizacji i powoli zyskuje zaufanie jej członków. Zadanie zaczyna się jednak komplikować, gdy kobieta poznaje powody powstania oraz cele działania „The East” i zakochuje się w jej charyzmatycznym przywódcy Benjim. / An operative for an elite private intelligence fi rm fi nds her priorities changing dramatically after she is tasked with infiltrating an anarchist group known for executing covert attacks upon major corporations. Obsada / Cast: Brit Marling, Alexander Skarsgard, Ellen Page Reżyser / Director: Don Scardino

POLSKIE FILMY / POLISH MOVIES

Obsada / Cast: Jerzy Stuhr, Maciej Stuhr, Ewa Błaszczyk Reżyser / Director: Jacek Koprowicz

118

PODEJRZANI ZAKOCHANI / SUSPECTS IN LOVE Albert i Barbara szukają miłości w sieci. Gdy na siebie trafiają, oboje postanawiają udawać kogoś innego. Na pierwsze spotkanie w realu wysyłają swoich zastępców. / Albert and Barbara are looking for love online. When they find each other, they both try to pretend they’re someone else. They send their own replacements to meet each other instead of them. Obsada / Cast: Rafał Królikowski, Weronika Książkiewicz, Sonia Bohosiewicz Reżyser / Director: Sławomir Kryński

MISTYFIKACJA / MISTIFICATION Jest rok 1968. Wydalony z uczelni tuż przed obroną pracy magisterskiej Łazowski wpada na sensacyjny trop, który może zmienić oblicze historii. Z jego dochodzenia wynika, że Witkacy nie popełnił samobójstwa w 1939 r. / Year 1968. Łazowski, excluded from the university just before he manages to graduate, follows a surprising lead that can change the face of history as we know it. His sources seem to prove that Witkacy didn’t commit suicide in 1939.

LOT Info

097_KA_11_LOTinfo_01-kor.indd 118

13-10-17 17:42

PROGRAMY TELEWIZYJNE

TV Shows

THE LEAGUE

SUBURGATORY ˜ SERIES 2

BEN & KATE

IT’S ALWAYS SUNNY IN PHILADELPHIA

HOW I MET YOUR MOTHER

THE BIG BANG THEORY

REVOLUTION

666 PARK AVENUE

THE MENTALIST

CHUCK

MAJOR CRIMES

GOSSIP GIRL

DLA DZIECI / FOR KIDS

THE GREEN LANTERN: ANIMATED SERIES

UNNATURAL HISTORY

THE LOONEY TUNES SHOW

LOT Info

097_KA_11_LOTinfo_01-kor.indd 119

119

13-10-17 17:42

MUZYKA

Audio KONCERTY / CONCERTS

TAKE THE CROWN TOUR, LONDON 02 ARENA

ROBBIE WILLIAMS

ROCK FOR THE RISING SUN

IBIZA ROCKTRONIC 2012

AEROSMITH:

ALBUMY / RECORDS

POP:

IN A WORLD LIKE THIS

BACKSTREET BOYS

AT GLADE

FISMOLL

KOMPONUJĄC SIEBIE

SYLWIA GRZESZCZAK

ROCK:

HYDE PARK LIVE

THE ROLLING STONES

STARS DANCE

SELENA GOMEZ

R&B/SOUL:

BEADY EYE

PROSTO

KULT

...LIKE CLOCKWORK

QUEENS OF THE STONE AGE

BLURRED LINES

ROBIN THICKE

ALL THE LITTLE LIGHT

PASSENGER

Autorskie programy muzyczne, specjalnie na pokłady naszych samolotów, przygotowała firma Internet Media Services SA , lider i ekspert w branży nowych mediów w miejscu sprzedaży w Polsce i Europie, obejmujących audiomarketing, Digital Signage i aromamarketing. On-board customised music programmes prepared specially by Internet Media Services SA , a leader and expert in new media at the point of sale in Poland and Europe, which include audiomarketing, Digital Signage and aromamarketing. www.ims.fm, 02-844 Warszawa ul. Puławska 465

120

LOT info

097_KA_11_LOTinfo_01-kor.indd 120

13-10-17 17:42

Thriller reżysera „Przesłuchania” i scenarzystów „Czarnego czwartku. Janek Wiśniewski padł” z popisową rolą Janusza Gajosa.

PREMIERA NA DVD! JUŻ 23 PAŹDZIERNIKA Z MAGAZYNEM

KSIĄŻKA Z FILMEM NA DVD UKŁAD ZAMKNIĘTY DOSTĘPNA RÓWNIEŻ Z DWUTYGODNIKIEM

XXX_KA_1311_Uklad_Zamkniety_DVD_promo.indd 1 121_KA_11_Reklama_01.indd 121

10/17/13 11:37 AM 13-10-17 16:22

ROZRYWKA

Puzzle Time WYRAZY Z MOZAIKI / MOSAI-ENGLISH CROSSWORD

W rzędy diagramu należy wpisać sześć 9-literowych wyrazów odszukanych w kolorowej mozaice. Są one ukryte tak, że można je odczytać, przechodząc przez kolejne, sąsiadujące ze sobą pola, przy czym kolory pól mozaiki są zgodne z kolorami kratek w diagramie. Wyszukiwanie ułatwi informacja, że wyrazy na siebie nie zachodzą, a każda litera mozaiki zostanie wykorzystana. Po wpisaniu wyrazów litery z pól oznaczonych kropką, czytane rzędami, utworzą dwuwyrazowe rozwiązanie.

AUTOR/AUTHOR: JERZY BUCZEK

Fill in the diagram with six 9-letter words deciphered from the coloured mosaic. They can be read by moving from one box to another adjoining box, letter by letter. To help you the colours of the mosaic boxes correspond to the colours of the boxes in the diagram. Each letter in the mosaic has only been used once and all the letters in the mosaic were used to spell the words to be deciphered. After the six words are entered in the diagram, you can decipher the two-word answer by reading the boxes marked with dots from left to right, top to bottom.

ROZWIĄZANIA / ANSWERS

CORPORATE MEDIA POLAND

G+J GRUNER+JAHR POL SKA

UL. MARYNARSKA 15

TŁUMACZENIA:

DZIAŁ NEW BUSINESS & CORPORATE MEDIA G+J:

SP. Z O.O. & CO. SPÓŁKA KOMANDY TOWA

02-674 WARSZAWA

a gnieszka

j oanna c hle Bna DYREKTOR DZIAŁU NEW

UL. MARYNARSKA 15, 02-674 WARSZAWA

c hro Ścicka, syl Wia kieszko Wska

TEL. 22 360 39 60

Mag Dalena s z WeDo Wska

BUSINESS & CORPORATE MEDIA, 605 102 006

TEL. 22 360 36 68, www.guj.pl

e-mail: kaleidoscope@guj.pl

stephen canty RED. WERSJI ANGIELSKIEJ

a neta n o Wako Wska DYREKTOR CO-BRANDING

Mag Dalena Malicka PRE ZES

Martyna

DZIAŁ GRAFICZNY:

I CORPORATE MEDIA, 601 298 629

a gata Materko

eWa Boro Wska PROJEKT, GRAFIK PROWADZĄCA

BIURO REKLAMY CORPORATE MEDIA:

t opol DYREKTOR BIURA SPRZEDAŻY, eDyta puDło Wska DYREKTOR PRO MOCJI I WYDAWNICZY

Wojciecho Wska REDAKTOR NACZELNA

a gnieszka Franus Z–CA REDAKTOR NACZELNEJ Danuta Ś Mierzchalska

Wska WYDAWCA, Bar Bara

Mag Dalena ru Dzka FOTOEDYTORKA

j olanta kurek

to Masz chola Ś KOREKTA

j oanna kopka KARTOGRAF

CORPORATE MEDIA, 692 440 107

PRODUKCJA:

k rzyszto

a nna De MBska 695 321 353

j erzy j anczak DYS TRYBUCJA I OBSŁUGA KLIENTA

Marek s zpunar DYREKTOR

KOORDYNATOR LOT:

eWa porycka

(DYR.), t o Masz kostecki DYREKTOR PIONU

Mariusz teler

k arolina

Mag Dalena Wioska

REDAKTOR PROWADZĄCA

F s typułko Wski DTP g o Ściniak

DYREKTOR BIURA REKLAMY

608 631 805 692 440 129

a nna piszcza Do Wska MARKE TING

FINANSOWO-OPERACYJNEGO

122

122_KA_11_Krzyzufkastara12345.indd 122

13-10-17 18:34

Cashhome11_K_17.10.indd 1

10/17/13 3:51:55 PM

TMobile11_K_10.10.indd 1

10/10/13 5:00:01 PM