Psst.. Tayo ay
Magbasa!
B A L I T A
Sec. Lapus: DepEd, dapat magtipid!
L A T H A L A I N Hinaing na si BARACK at si JUAN Sana’y Madaing
> BASAHIN SA PAHINA 8
TOMO XIV BILANG I | TAGUM CITY | JUNE-OCTOBER 2009
NSPC 2010, gaganapin sa Tagum ni John Bryan Garsuta
HANDA NA ang lahat para sa inaasahang pagdagsa sa Lungsod ng Tagum ng mga estudyanteng mamamahayag mula sa iba’t ibang panig ng Pilipinas para sa 2010 National Schools Press Conference na gaganapin sa darating na Pebrero 2010. Abala ang lahat ng mga personahe ng Sangay ng Lungsod ng Tagum sa paghahanda sa kompetisyon na sinasabing pinakamalaking pagtitipon ng mga estudyanteng mamamahayag ng bansa. Idiniin ng Punong Tagapamanihala ng DepEd Tagum na si Nenita E. Lumaad ang pagbibigay ng mataas na prayoridad ng divisyon ukol sa pagho-host ng nasabing kompetisyon. Naglaan ng P2.5 milyong piso ang Kagawaran ng Edukasyon para sa NSPC na tinapatan naman ng katumbas na halaga ng Pamahalaang Lungsod ng Tagum sa pangunguna ni Mayor Rey T. Uy.
Magtutunggali sa loob ng isang linggo ang mga kalahok sa iba’t ibang patimpalak sa pagsulat katulad ng balita, editoryal, lathalain, isports, copyreading at headline writing, photojournalism at editorial cartooning. Sa kasalukuyan, pinaplantsa na ng mga punong-abala ang mga pangunahing detalye sa NSPC. Bumisita kamakailan lamang ang mga opisyal ng DepEd Central Office para inspeksyunin ang mga lugar kung saan gaganapin ang mga patimpalak. Nakasaad sa Republic Act No. 7079 ang pagkakaroon ng nasabing event kada taon.
Tabang Eskwela Project, ipinagpatuloy
ni Jesamie S. Guillen Humigit-kumulang 47 na esSa nasabing programa, tudyante ng Paaralang Sentral ng babayaran ng pamahalaang lungDon Ricardo Briz ang nakatangsod at PTA fees ng mga benipgap ng benepisyo mula sa Pamaisaryo pati na ang mga kagamitan halaang Lungsod ng Tagum para na gagamitin ng mga bata. sa kanilang pag-aaral. Sinabi pa ng bise mayor na Nakipagtulungan si Tagum talagang susuporta ang pamaCity Vice Mayor Allan L.Rellon halaang lungsod sa mga batang upang mabuo ang “Tabang Eskarapat-dapat. kwela” Project upang matulunSimula’t sapul daw ay ginawa gan ang ma indigent pupils sa na n’ya ito simula ng mapasok sa buong Lungsod ng Tagum. mundo ng pulitika. Bahagi ito ng Sulong Dunong Hinamon din nya ang mga Project ng bise alkalde na tumubata na magsipag sa pag-aaral tulong sa mga mahihirap pero para hindi masayang ang perang matatalinong mga mag-aaral. inilaan ng gobyerno sa kanilang Nagpasalamat naman si G. pag--aaral. Jose M. Aquino sa tulong na ibIpinaabot din ng mga bata ang inigay ni Vice Mayor Rellon. kanilang pasasalamat.
BAGO. Gaganapin ang Pambungad at Panapos na Palatuntunan ng NSPC sa makabagong Atrium ng Tagum na nasa loob ng bagong City Hall.
Matapos manalasa si Ondoy, Pepeng at Ramil
PGMA, nilagdaan Climate Change Law
ni Wowie G. Igcalinos Nilagdaan ni Pangulong Glo- syon ay naatasang bubuo ng mga ria Macapagal Arroyo ang Re- programa at magrerekomenda ng public Act 9729 o ang Climate mga legislation sa pagharap sa Change Law sa isang seremonya climate change, adaptation at mitsa Palasyo ng Malakanyang igation sa anumang pinsala dulot noong ika-23 ng Oktubre 2009. ng mga kalamidad. Sa paglagda ng Pangulo sa Sinabi naman ni Executive Climate Change Law ay maitatayo Sec. Eduardo Ermita, dahil sa ang Climate Change Commission batas, mapapalawak at mapapakung saan ang chief executive igting ang information disseminaang magsisilbing chairperson nito tion sa mga bagay na dapat gawin at may tatlong commissioners na at hindi gawin sa kalikasan. ang trabaho ay bilang independent Ayon kay Sec. Ermita, magpolicy-making body bibigay din ito ng technical at lona katumbas ng gistic assistance s a isang nat i o n a l mga local governgovernm e n t ment units para s a agency. disaster risk A n g k o m i - reduction.
2
BALITA
ni Teopanes Geraldo NAGSANIB-PWERSA ang kasyon ukol sa nasabing sakit sa dalawang kagawaran ng pakikipagtulungan sa mga stakegobyerno para maiwasan holders. ang paglaganap ng A(H1N1) Sa nasabing memorandum, Flu sa mga paaralan. lahat ng mga punong-guro at perIpinag-utos ni DepEd Secre- sonahe ng kalusugan ay inatasan tary Jesli A. Lapus ang pagkaka- na magkaroon na ipalaganap sa roon ng Flu Prevention Campaign lahat ng mga magulang at mga na nakasaad sa DepEd Memoran- guro pati na sa mga mag-aaral dum No. 238, s. 2008. ukol sa pag-iwa sa naturang Katuwang ng DepEd sa para- sakit. an ng pag-iwas ang Kagawaran Isinabak din ang lahat ng Reng Kalusugan sa pamumuno ni gional Health and Nutriot Unit Kalihim Francisco Duque III. personnel at Division Schools Inatasan ang mga regional Medical Officers sa pagsasanay directors ng DepEd na kumi- sa karagdagang aspeto ng paglos kaagad sa mga sumusunod: kampanya sa Influenza at sa mga paghahanda sa kampanya sa Anti- paraan kung paano maiiwasan Influenza at diseminasyon at edu- ang Influenza A(H1N1).
Anim na libong piso, isinauli
Grade V pupil, pinuri sa pagiging matapat
ni Jayson Sajulga Laging tapat! Lagumbay na sinurender daw ni Nagpamalas ng katapatan si Villablanca ang nasabing halaga Rhoderick Villablanca ng Ikat- na walang labis at walang kulang long Baitang ng isinauli nya ang kay Gng. Luisa Solis na sya ring nakitang malaking halaga ng pera nagbigay-alam kay Aquino. sa loob ng Paaralan noong Sety“Yun ang dapat ‘eh kaya biembre 21, 2009. nalik ko ang pera. Ni minsan ay Pinapurihan ng punong- hindi ko naisip na itago,” sabi guro na si G. Jose M. Aquino si ni Villablanca ng mainterbyu ng Villablanca dahil sa pagsasauli ng staff ng Ang Persyus. perang nagkakahalaga ng anim na Napag-alaman na isang magulibong piso. lang pala ang may-ari ng pera ng Sinabi naman ng adviser ni nasabing pera. Villablanca na si Gng. Marcelina
Pormal na ginawa ang pagpuputong nina SPO2 Orlando Rey Zafra, PTA President at Gng. Antonia Bugna sa Mr. UN 2009.
Ang mabuting halimbawa, ay higit na mabisa kaysa pahayag na dakila.
PINANGUNAHAN ni Kalihim Francisco Duque III ang demonstrasyon sa tamang paghuhugas ng kamay na isa sa paraan para makaiwas sa sakit.
Buwan ng Iskawting, ipinagdiwang; PSDRB Boy Scouts, nakilahok
ni Rachel Llanes Nakilahok ang mga lalaking Tagum Associate Council. iskawts sa pagdiriwang ng Tagum Lumahok sina Wowie IgcaliCity Council ng Buwan ng Iskaw- nos, Teopanes Geraldo, Nicko ting na ginanap sa Tagum City Mabido, Bryan Canoog, Rey John National High School noong Ok- Yorac, Laurence Roble, Jomarie tubre 1, 2009. Carcasona, Neil Patrick Portuito, Tumatakbo ang tema ng na- Reymart Torrevillas, Virgilio Sasabing pagdiriwang sa “Scouting: gum, Altibin Mabayao at Gino Creating a Better World,” na sin- Uwayas na pinanamunuan ni imulan ng isang parada sa bukang Scout Master Romeo A. Merliwayway. cado. “Scouting will provide an opIbinase ang pagdiriwang sa portunity to very young students Presidential Proclamation No. to develop themselves become 1326 na nagdedeklara ng Oktubre better persons,” sabi ni Vice bilang Buwan ng Iskawting bilang Mayor Allan L. Rellon na tuma- paghihikayat sa mga kabataan na tayo ring Vice Chairman ng BSP sumali sa BSP.
United Nations Celebration, ginanap
ni Wowie Igcalinos Tagumpay ang ginawang pag- temang “Our Environment, Our diriwang ng United Nations 2009 Responsibility.” Dinaluhan ito ni Gng. Antonia sa Paaralang Sentral Elementarya ng Don Ricardo Briz noong Oktu- A. Bugna, Education Supervisor I sa Araling Panlipunan ng Sangay bre 23, 2009. Bingyang-kulay ang selebra- ng Lungsod ng Tagum, kasama syon sa magarbong koronasyon sina Kgg. Ian Neo, kagawad ng ng Mr. and Miss United Nations. Barangay Magugpo East at SPO Kinoronahan si Kent Nhovic Orlando Zafra, Presidente ng ParCanonoy at Yvanne Mata bilang ent Teachers Association. “Tayo ay magsama-sama na Mr. and Miss United Nations na ang bansang Pilipinas ang kinaka- pangalagaan ang ating kapaligitawan nila. Kasunod na tinanghal ran upang maiwasan ang pagkaang mga bansang United States, sira nito,” ayon kay Gng. Bugna. Laking pasalamat ni G. Jose Venezuela, India, Japan at iba pa. Nilahukan ang naturang ko- M. Aquino, punongguro ng PSronasyon ng 90 na mga bansa na DRB sa suportang ibinigay ng mga magulang at mga guro sa kabilang sa United Nations. Kasama sa selebrasyon ang selebrasyong ito.
Ang taong mabait walang nagagalit, ang taong masama walang natutuwa
BALITA
3
Estudyanteng IP’s, panalo sa Panaghiusa Fest
PINANGUNAHAN ng mga estudyante ng PSDRB ang pagsayaw ng katutubong sayaw sa People's Park sa Lungsod ng Davao.
Lapus: DepEd, dapat magtipid ni Jayson Sajulga
“Observe austerity measures makibagay ang DepEd sa pinagand simplicity in the offices.” dadaanan ng ating bayan. Ito ang naging pahayag ni Mariin ding pinaalala ni Lapus DepEd Sec. Jesli A. na sinumang mahuli Lapus sa lahat na mga na lumabag sa kautukawani ng Kagasan n’ya ay tiyak na waran ng Edukasyon mapaparusahan. matapos hagupitin ng Sa kasalukuyan, tatlong sunod-sunod abala ang DepEd na bagyo ang bansa pagbibigay ng relief nitong Oktubre. assistance at pagku“The act of enkumpuni ng mga gaging in lavish silid aralan na nasira LAPUS celebrations and disng bagyo. play of wealth at this time when Aniya, samathe country is reeling from severe sama daw dapat ang lahat para losses in lives and property is un- maisabalik ang dating sigla ng lawful and unconscionable,” dag- ating mga paaralan. dag pa ni Lapus na sinabing dapat
8% enrolment increase, naitala
ni Wowie Igcalinos Tumaas ang dami ng mag- kabuhayan. Ikinagagalak din ng mga guro aaral ng Paaralang Sentral Elementarya ng Don Ricardo Briz ang pagdami ng populasyon ng mga kabataan dahil para sa panuruang taon isa itong batayan sa 2009 -2010 ng walong pagkuha ng teacherbahagdan base sa opipupil ratio na 1:50. syal na datos na naitala “Naengganyo ng paaralan. ang mga magulng Ayon kay G. Jose na isali sa talaan M. Aquino, Punongang mga drop-outs Guro ng PSDRB, noon dahil na rin ang pag-angat ng sa panuklang No bilang mula sa kaCollection nd buuang1,897 sa DepEd na manakaraang taon sugid na inahanggang 2,060 sa kasalukuyan ay sanhi ng pag-us- nunsyo sa publiko sa kasagsagan bong ng iba’t ibang pagawaan ng ng enrolment time,” dagdag ni naging dagdag pahkakakitaan ng Aquino.
ni Charmelagne Caber Nag-uwi ng mga parangal ang mga estudyante ng Paaralang Sentral Elementarya ng Don Ricaro Briz na nabibilang sa Indigenous Peoples Community sa ginanap na Panaghiusa Festival na tinaghal sa Magugpo Pilot Central Elementary School noong Setyembre 18, 2008. Tumatakbo sa temang “Kultura ko, Pagyayamanin Ko” ang nasabing festival. Sari-saring mga patimpalak ang itinampok sa nasabing pagtitipon ng mga IP’s tulad ng Vocal Solo, Quiz Bee, Dance na may kasamang IP Instruments, Creative Story Telling and Indigenize Instructional Materials with Demo Teaching. Nasungkit nina Redilyn Rondera ang unang gantimpala para sa Story Telling at Harlyn Mag-
butong na nakuha naman ang 4th Place para sa Quiz Bee. Ipinakita naman ng mga kalahok mula sa PSDRB ang kanilang sayaw na may kasamang IP Instruments na nilahukan nina Kurt Neil Van Paslangan, John Relle Palmera, Cindy Grapani at Reyna Grace Tagalicud. Sinamahan sila ng kanilang coaches na sina Gng. Gloria H. Morata at Gng. Liezl Taligan, ang mga School IP Coordinators. Samantala, naiuwi naman ni G. Ariel Perote, guro ng paaralan sa ika-anim na baitang ang Unang Gantimpala para sa paligsahang paggawa ng Indigenize Instructional Materials with Demo Teaching. Pinuri ni G. Jose M. Aquino, prinsipal ng PSDRB ang mga nagwagi at hinikayat ang mga ito na ipagmalaki ang kanilang kultura.
Division Schools PressCon
Binag, pinakamagaling sa Tagum ni Rachel Llanes
Bagamat huli ay may ibubuga din! Naisabit ni Vergel Binag ang medalya sa kanyang leeg ng tanghaling unang pwesto sa Editorial Cartooning sa ginanap na Division Schools Pr ess Conference sa La Filipina National High School noong ika-18 ng Oktubre 2009.
Natalo ni Binag ang 13 pang mga kalahok mula sa iba’t ibang paaralan sa Tagum. Todo-suporta naman sina Gng. Antonietta Igcalinos at Bb. Jessica Lagura na coaches ni Binag. Sasabak si Binag sa Regional Elem. Schools Press Con sa Davao City.
Pinaigting ng Paaralang Sentral Elementarya ng Don Ricardo Briz ang kampanya sa paghuhugas ng kamay para maiwasan ang mga sakit lalung-lalo ang ang banta ng A(H1N1) virus. Alinsunod nito sa DepEd ORder No. 56, 2009 na nag-oobliga sa lahat ng mga paaralan na magtayo ng mga handwashing facilities para labanan ang naturang sakit. Sinabi ni G. Jose M. Aquino na malaking tulong ang maidudulot ng nasabing pasilidad.
NAGHUHUGAS ng kamay ang mga mag-aaral sa bagong handwashing facility ng PSDRB.
Handwashing, pinaigting ni Charmelagne Caber
4
OPINYON
Mamamatay sa katotohanan kaysa mabuhay sa kasinungalingan
Editoryal
Pinatay na Bandila
Pirma na lang ni Pangulong Gloria Arroyo ang kulang para maging pinal na ang pagdadagdag ng isang sinag sa walong sinag ng araw sa ating watawat. Ito’y napaloob sa isang bill sa kongreso na kung mapipirmahan na ng pangulo ay ganap ng magiging batas. Ayon sa punong akda ng panukalang batas na si Sen. Richard Gordon , ang pagdadagdag ng isang sinag ay para kilalanin ang mga nagawa ng kapatid nating mga Muslim na nakipaglaban sa mga manlulupig ng ating bayan. Hindi kaila na naging malaki ang naging kontribusyon ng kapatid natin mga Muslim sa pagtamo ng ating kalayaan at tayo’y lubos na nagpapasalamat sa kanila sa kanilang magiting na pakikidigma para sa kalayaan. Pero ang pagdadagdag ng isang sinag sa araw ng ating watawat ay isang maling hakbang ng ating mga mambabatas dahil parang pinatay na nito ang diwa ng ating kasaysayan. Naging saksi ang ating watawat sa mga mahahalagang pangyayari sa ating bayan at kung sakaling dagdagan man ito ay para na ding binalewala natin ang tunay na kahulugan ng ating watawat. Kami po ay mariing tinututulan ang hakbanging ito ng ating kongreso. Ayon kay Gordon, hakbang daw ito para magbigay -daan sa usaping pangkapayapaan sa pagitan ng ating gobyerno at ng mga Muslim. Napakababaw naman po yata ng solusyon ng ating gobyerno ukol sa usaping ito kung sa watawat lang nila idadaan. Dapat seryosohin nila ang bagay na ito at huwag ng idamay ang ating watawat. Sana sila’y matauhan at huwag na itong ituloy. Kung sakali mang ito’y kanilang ituloy, para na ring pinatay n’yo ang ating mahal na watawat. Huwag naman sana.
PATNUGUTAN WOWIE G. IGCALINOS Punong Patnugot MA.LOURDES ODTOJAN JOHN BRYAN GARSUTA Pangalawang Patnugot Patnugot sa Balita SHEINA COMPRADO TEOPANES GERALDO CRIS BANDAO Patnugot sa Lathalain Patnugot sa Isports Photojournalist VERGEL BINAG NICKO MABIDO RACHEL LLANES JAYSON SAJULGA CHARLEMAGNE CABER Kontributors ANTONIETTA IGCALINOS, JESSICA D. LAGURA Tagapayo G. JOSE M. AQUINO- Principal, Konsultant
sa ganang akin Wowie G. Igcalinos
Problema sa Basura, Bigyang-Pansin
Malaking balakid sa pag-unlad ng isang pamayanan ang pagkakaroon ng problema sa basura. Dito sa ating paaralan, mahigpit na ipinapatupad ang Ecological Solid Management Waste Law o ang Republic Act 9003. Katuwang ang City Government at ang pamunuan ng Barangay Magugpo East, istriktong ini-impleminta ang tamang segregasyon ng ating mga basura. Sa kabila nito, madami pa rin ang mga taong hindi marunong sa tamang paghihiwalay ng basura at masaklap, hinahayaan na nila itong mangamoy at basta-basta nalang itinatapon kung saan-saan. Ang tao nga naman Tsk Tsk Tsk. Lingid sa ating kaalaman, isa ding malaking problema ang kinakaharap ng Paaralang Sentral ng Don
Ricardo Briz sa ating mga basura. Kawawa ang mga Security Guards ng ating paaralan dahil sa kanila bumabagsak ang tambak na problema ng basura. Ayon kay Ginoong Puloy Carriedo, isa sa napakatagal ng guardia sa ating paaralan, problema talaga ang hindi maayos na pag-segregate ng ating mga basura. Hindi kasi kinokolekta ng pamahalaang barangay ang mga basurang hindi maayos ang pagka-segregate. Sa kabuuan ng problema ng ating basura ay problema nating lahat. Lahat tayo’y dapat magtulungan para masulusyunan ang problemang ito. Disiplina ang kailangan ng bawat isa. Kung meron pa nito, tiyak masusulusyunan natin ang problema sa basura.
OPINYON
Ang pag-ibig sa kaaway, siyang katapangang tunay
pluma’t papel
5 Liham sa
PUNONG PATNUGOT
Jesamie Guilllen
Magtipid ‘daw’ Kumakailan lang ay bumabandera ang mga higanteng Tarpaulin ng iba’t-ibang mga paaralan ng Tagum na mala-billboard sa EDSA ang dating. Ang nakakagulat, sabay ding bumandera ang mukha ni DepEd Secretary Jesli A. Lapus na malaki pa kaysa sa nakasulat sa tarpaulin. Ayon sa aking source, talagang nagpalabas pa ng advisory ang opisina ng kalihim. Naku naman….talagang nagamit pa ang DepEd sa pagpapapogi. Okey lang sana kung pera mismo ng DepEd ang ginamit napanggasto sa pagpapa-imprinta ng mga ito. Pero ang problema, pera mismo ng paaralan ang ginamit na umabot ng dalawang libong piso. Hirap na nga ang paaralan sa pagbayad ng mga babayarin ng kuryente at tubig buwan-buwan ay dinagdagan pa ng DepEd ang gastusin. At dahil nga may mga
advisory, tinupad naman ito ng mga paaralan kabilang na diyan ang PSDRB. Kung nagtataka kayo kung bakit nawala ang tarpaulin sa harap ng ating paaralan, pinatanggal kasi ito ni Mayor Rey T. Uy kasi nakakahiya. Bukod kay Lapus, naka-imprenta din kasi ang mukha ng Alkalde pati na ang Regional Director Susana Teresa Estigoy at Superintendent Nenita E. Lumaad. Nag-aaksaya lang daw ng pera si Sec. Lapus. Tama nga naman si Mayor Uy. Balita nami’y tatakbo daw si Sec. Lapus pagka Senador. Huwag naman sana gamitin ang ahensya sa pagpapapogi at pagpapabango ng pangalan. Pagtuunan at pag-igihan nalang ang trabaho. Siya pa naman ang nagsabing magtipid ang DepEd. Sec. Lapus, pangatawanan mo ang sinabi mo.
walang duda John Bryan Garsuta
Project WATCH: Nakakatulong nga ba?
Sinasaluduhan namin ang pamahalaan at ang pamunuan ng Don Ricardo Briz Central Elementary School sa pagpapatupad ng Project WATCH o ang “We Advocate Time Consciousness and Honesty”. Ito ay mabuting hakbang para maituro sa aming mga mag-aaral ang kahalagahan ng pagpapahalaga sa oras at pagiging matapat. Sa pamamagitan ng proyektong ito, ipinapakita ng mga guro sa amin ang magandang halimbawa sa pagtugon sa tamang oras at pagiging matapat sa kanilang Daily Time Records. Ipinapasa nito sa amin ang mga mabuting naidudulot sa pagsunod sa tamang oras. Dahil rito ay nag-
iging maagap na kami sa paggawa at pagpasa sa aming mga requirements sa paaralan. Dagdag pa dito ang pagpunta o pagpasok sa paaralan ng maaga. Sa kabila nito, madami pa ding mga mag-aaral ang nahuhuli sa pagpasok sa eskwela. Tuloy, hindi muna sila pinapapasok sa gate hanggat hindi pa natatapos ang flag ceremony, nililista pa ng Supreme Pupil Government sa kanilang logbook ang mga late comers Matuto na sana tayo at nawa’y gawing inspirasyon ang Project Watch sa pagiging maagap sa ating mga dapat gawin at sama-sama nating itakwil ang Filipino time.
Mahal kong Patnugot, Bakit po wala ng SPED gaya ng dati, lalung-lalo na sa Grade VI. Kaya tuloy mahirap na mamili kung sino ang honored pupils pagdating sa graduation. Nakakalito na talaga lalo pa’t ibaiba pa naman ang mga standards ng mga teachers. Jesamie, Grade VI Quezon Jesamie, Minsan ay naiisip ko rin yan. Kaya hindi na nagkaroon ng SPED ay upang mabigyan ng oportunidad ang mga batang hindi masyadong matalino na maipakita ang kanilang galing at kakayahan. Sa SPED lang naman kasi kinuha ang honored pupils, ang ibang bata na may angking kakayahan na hindi napabilang sa SPED may posibilidad na hindi na magsikap dahil alam niyang nasa SPED lang ang kukunin bilang pupils na may karangalan. Ang Patnugot Mahal kong Patnugot, Nais ko po sanang itanong kung bakit kailangan pang magkaroon ng eleksyon o halalan? Kailangang kailangan po ba ito? Rachel, Grade V Rizal Rachel, Kung walang eleksyon, magkakaroon ng gulo kasi wala ng mamahala sa ating bansa. Walang gagawa ng mga batas. Tiyak, hindi aahon ang ating bansa. Ang Patnugot (Nais naming marinig ang inyong mga saloobin. Ipadala ang inyong sulat sa aming opisina Lunes-Biyernes, 8:00-5:00 ng hapon. Hihintayin namin ang inyong mga sulat! Maraming Salamat!)
ISIP-BATA
Kung makakaboto ka sa darating na halalan, sino ang iboboto mo sa pagkapangulo ng Republika ng Pilipinas? Si Manny Villar kasi laki siya sa hirap. Alam na alam nya ang pinagdadaanan naming mga mahihirap. - Rachel Llanes, 12
Si Miriam Defensor-Santiago.. matapang, walang kyeme. Yan ang dapat! Pero nakakatakot lang minsan. =) - Karla, 11
Kung makakaboto ako, iboboto ko ang aking papa sa pagkapangulo dahil magaling sya sa lahat ng bagay - Anthony, 10
Si Noynoy Aquino kasi sa lahat ng presidentiable, sya lang ang walang bahid ng korapsyon at katiwalian. - Arianne, 12
Si Sen. Noynoy Aquino kasi hindi sya trapo..hindi s’ya kurakot. At mabait s’ya. - Louie, 11
Si Chiz..kasi bata pa at hindi sya mapapagod sa trabaho. at magaling magsalita. - Cherry, 12
Sa tingin ko magiging mabuting pangulo si Sir Jose M. Aquino kaya siya ang iboboto ko pero mukhang malabo.- Jake, 10
Si Loren Legarda sana kaso sabi ng titser ko ‘wag daw kasi kukukunin ang sweldo nila tuwing summer. - Rhona, 11
6
LATHA
Lungsod ng Ta Paraisong Iki
Halina’t maglakbay sa isang nakakublin Tumayo kayo sa inyong kinalalagyan at ng mga matatayog na palmera at tunog ng mga isong ikinubli ng panahon. Mamangha sa mga kakaibang tanawin mang bibisita sa bagong katedral ng Tagum ay isang higanteng rosaryohan na s’yang pinakam hanap ng sikmura niyo’y swak din ang lungsod icacies na talagang nakakatakam, lalung-lalo prutas -- ang Durian. Pagsapit ng kapaskuhan nito sa pamamagitan ng kumukutitap na mga na isa sa mga pinakamataas sa buong bansa k sa mga lansangan nito. Kung kultura lang din mang-mayaman. Kulturang Lumad ay maiging monan Festival- ang selebrasyon ng mga Tagu ang Musikahan sa Tagum na nagpapakita ng g ng tambol, tremolo ng banduria, laud, oktavin sa lungsod na ito na tinaguriang “Music Capit utak na palmera na nagkalat sa lugar na ito, “Palm City of the Pearl of the Orient Seas.” Higit sa lahat, ito ang tahanan ng ma ng kanyang pag-usbong. Sasalubungin ka ng n maganda at masayang alaalang tatak Tagumen babaunin mo ang masayang alaalang handog n Bumisita at mamangha sa paraisong ikin ang angking ganda sa Sandaigdigan.
ALAIN
7
agum: inubli ng Panahon
ni Teopanes Geraldo at Sheina Comprado
ng paraiso ng Mindanao! t tuklasin ang isang lungsod na nabubuhay kasabay instrumentong musikal. Lungsod ng Tagum... para-
n na ditong dito lang matatagpuan. Tiyak na sino y mamamangha sa laki nito na sinabayan pa nang malaki sa sandaigdigan. Kung foodtrip naman ang na ito para sa inyo. Mamili sa mga sari-saring delna ang mga produktong gawa mula sa hari ng mga ay siguradong malalasap niyo ang tunay na diwa a ilaw na nagmumula sa higanteng Christmas tree kasabay na din ang mga nagagandahang mga parol ang pag-uusapan, ang syudad ng Tagum ay mayag pinangangalagaan sabay sa pagdiriwang ng Kaiumeñong Tipanud. Pagdating ng Pebrero raratsada galing ng Tagumeño sa larangan ng Musika. Tunog na, gitara at higanteng baho ang s’yang maghahari tal of Mindanao” at dahil nga naman sa sangkatiniangat na din ito sa pedestal bilang nag-iisang
agigiliw at palakaibigang tao na siya’ng dahilan ngiti sa iyong pagdating at pababaunan ka nang nyo! Saan ka man lumingon, saan ka man pumunta, ng Tagum City. nubli ng panahon na ngayon ay handa ng ipamalas
LATHALAIN
8
Ang panaho’y samantalahin sapagkat ito’y ginto ang kahambing
si BARACK at si JUAN Minsan sa isang maaliwalas na gabi, akoy napaupo sa harap ng maingay na telebisyon. Noo’y aking narinig sa balita ang kwento ng isang di-pangkaraniwang ‘Kano at ang kanyang kwentong buhay na umantig at nagpahanga kay Juan dela Cruz at sa buong mundo. Ang pangalan niya’y Barack Obama, ang bagong pangulo ng Estados Unidos.Naging saksi ang mundo at namangha sa ipinakitang galing ni Barack na kahit miyembro ng minorya sa Estados Unidos ay nahalal pa ring pangulo ng pinakamakapangyarihang bansa sa mundo. Totoo’t ako’y humanga rin at naudyok na mangarap sa sana’y may uusbong rin na Barack sa hanay ng angkan ni Juan dela Cruz. Yung tipong magbibigay ng inspirasyon, nagdudulot ng galak at pag-asa at yung may konek sa masa. Sa madaling salita: pangulo ng karaniwang tao. Napaisip tuloy ako sa naging kahulugan at diin ng pagkapanalo ni Barack sa White House. Tunay na siya ay naging inspirasyon ng kabataang pinoy na mangarap sa bayan na mangarap
ni Wowie G. Igcalinos para sa isang matinong lider na katulad ni Obama. Bagamat ako’y hindi pa makakaboto sa darating na eleksyon, batid kong si Juan ay makakapag-ahon ng isang katulad ni Barack sa darating na halalan. Siyempre, ibang-iba ang ating magiging Obama. Hindi katulad niya na itim, ang atin ay kayumanggi.Sa pagpatay ko sa telebisyon, napagtanto kong kahanga-hanga ang pagbigay ng inspirasyon at pag-udyok niya sa mga taong mangarap at maniwalang kaya natin hindi lamang sa mga kano kundi pati na din sa hanay ng angkan ni Juan. Nalalapit na ang halalang pampanguluhan. Salamat kay Barack at natauhan si Juan dela Cruz. Demokrasya pa rin ang napakamabisang paraan ng pamamahala... Demokrasyang mabubuhay ulit sa darating na halalan. Katulad ni Obama, Yes we can. Kaya natin. Gawin natin.
Hinaing na Sana’y Madaing ni Sheina Comprado
Alam ko na napapansin n’yo rin ang pagbabago ng ating klima. Noon ay mahina ngunit nga yon ay lumalakas na pumapatay na ng daan-daan. Marami na ang namatayan at marami ng puso ang nadurog. Pero kung tutuusin, tayo din naman ang may kasalanan. Tiyak, resulta ito ng walang habas na pagkakalbo sa
ating kalikasan, paggamit ng dinamita sa pangingisda, at iba pang gawain ng mga taong kinasisira ni Inang Kalikasan. Kung magpapatuloy man ang tao sa pagsira ng ating kapaligiran, siguradong ito’y babalik din sa atin. Kung makakapagsalita lang si Inang Kalikasan, ganito siguro ang mga salitang mamumutawi sa kanyang bibig: “Maawa kayo sa akin at inyong mga sarili! Bakit ba n’yo ako pilit na sinisira? Buksan n’yo ang inyong mga puso at pigilin ang inyong masasamang ginagawa upang maging mapayapa na ako at ako’y hindi na maghihiganti! Dinggin n’yo sana ang aking hinaing sapagkat sa inyong kapakanan din naman
ito.” Dumadaing na si Inang Kalikasan. Sana ay makinig tayo dahil iisa lang ang ating mundong ginagalawan. Ito ang ating tahanan at kung patuloy nating sisirain ay t’yak na wala na tayo at ang ating magiging apo matitirhan pa. Alagaan natin s’ya. Bawasan natin ang mga nagkalat na basura.Linisin natin ang ating kapaligiran. Alagaan ang ating kalikasan upang ito’y hindi maghiganti. Ang nagdaang kalamidad sa ating bansa ay isang banta mula sa Inang Kalikasan. Sana naman tayo’y natauhan na at pangalagaan na ang mundong ating ginagalawan. Halina’t aksyunan ang hinaing ng kalikasan.
Psst...Tayo ay
Magbasa
ni Cris Angeli Bandao Ikaw bay nababagot? May ipapakilala ako sa inyo na aking kaibigan. Ang pangalan niya’y Libro. Kapag siya ang aking kasama sa panahon ng pagkabagot, tiyak mawawala ang aking kalungkutan. Hindi lang yan, sinasama pa nya ako sa mga lugar na pagkalayo-layo tulad ng Amerika’t Europ, pinapakain din nya ako ng kayraming mga impormasyon pero alam mo? Malungkot ang kaibigan ko kasi gusto daw niyang makipagkaibigan sa’yo pero hindi mo raw siya pinapansin. Hinahayaan mo lang daw syang nakatiwangwang at mas pinapansin mo pa daw ang iyong Chinese garter. Pati mga kaibigan mo na imbes na s’ya ay atupagin, rubber bands at DOTA ang inuuna. Ang kaibigan ko’y hindi naman ganun ka-demanding. Medyo kulang lang kasi sa pansin kaya nagsesenti. Sana minsan ay mapansin mo naman s’ya.Dahil tiyak kong tulad ko’y malilibang ka din! Lakbayin mo ang mundo kasama siya. Tumuklas ng madaming kakaibibang bagay. Sana nama’y kaibiganin mo din ang kaibigan ko at basahin kahit isang beses isang araw. Maghihintay siya sa iyo. Pansinin mo sya ha?
Maginoo man kung turuan at walang magandang asal, katulad sa taong bakal lamang
PANULAAN
Mahal ko
si Itay
Pilipinas
Jayson Sajulga
Siya ang taong aking gabay Sa pag-aaral at magandang buhay Naghahanap-buhay at nagababanat ng buto Itinaguyod ang buong pamilya sa pagtatrabaho Kaya katumbas nito ang pagmamahal ko kay Itay
Sa pagmamahal ni Inang Kalikasan Nandito tayo ngayon Kasama ang puno’t mga halaman na kapwa ginawa ng maykapal Likas na Yaman na ating buong ginamit Ay ating pag-ingatan Sapagkat may likas na yaman Na di na mapapalitan
Magtanim tayo ng puno Upang may natirahan pa Ang mga Hayop At may makukuna n pa Tayo ng pagkain at silungan
Magulang Karla Natad Lahat ay gagawin Ikaw lang ay maalagaan At dapat maproteksyunan Kaya’t layaw mo’y iwanan Pag-aaral mo’y pagbutihin Hindi mo alam kung ano ang halaga Ng pawis na ibinuhis Ng magulang mong uliran
Mag-anak Teopanes Geraldo
Mamayang Pilipinong salat sa Kahirapan Kahit anong gawin ng isa Hindi mapawi ang lahat na luhang nasayang Pagkakaisa’y simulan Pagtutulungan ay muling balikan Tanging pag-asa sa pagbangong muli Lahat ay siguradong mapapawi
Kalikasan Jesamie Guillen
Kapag naubos na natin Ang mga kagubatn Ang buong bansang Pilipinas ay malulubog sa baha
Sheina Comprado Itong bansang minsan ng naapi Kailan may di mapawi Ang sakit na sa puso’y nakatirik Dito nabuhay Dito naninirahan Bakit ‘di proteksyunan at alagaan Itong bansang salat sa kaligayahan
Bayanihan Nicko Mabido
Kabutihan Alice Shane Ortiz Ako ay may alam Pawang kabutihan Pagtulong sa kapwa, Bigyan ng Kalinga Ating paglingkuran itong ating bayan ‘Di natin kalimutan Mga kaalaman at Kabutihan
9
Ama, Ina’t mga Anak Ang bumubuo ng isang mag-anak Palaging nagmamahalan Palaging nagkakaisa Hindi nagkakasakitan Palaging nagmamahalan Sa lahat ng problema ay palaging Nagtutulungan
Ang Aking Ina Lourdes Odtojan
Sa pagmulat ng aking mata Ay unti-unting nakikita Ang magandang mukha At ako’y binabantayan sa tuwi-tuwina Hinding hindi ko makakalimutan Noong ako’y maliit pa lamang Pinapakain at kinakarga Sa bising niyang mainit Paano ko siya mapapasalamatan? Kung ako ay nahihirapan “Inay, Salamat,” “ Salamat po, Inay” Hay...Napakahirap! Pero ito lang ang masasabi ko Kahit ano, gagawin ko Upang ang aking Ina Ay mabigyan ko ng ligaya!
AGHAM
10
Ang may malinis na kalooban, ay walang kinakatakutan
Tuklasin ang Mundo sa Isang Click!
ni John Bryan Garsuta
Kakaibang nakagawian, bagong kaalaman! Ito ang malaking naitutulong ng internet sa ating pag-unlad at sa pansarili nating paglakbay tungo sa mundo ng kaalaman. Malaki ang naging kontribusyon ng internet sa atin. Isa na dito ang pagpapadali nito ng mga gawaing pang-teknolohiya, pagbibigay ng walang katapusang kaalaman at ang paggawa nito ng positibong impluwensya sa tao. Tulad na lamang ng komunikasyon kung saan pwedeng makipag-usap at makita mo pa ang mahal sa buhay na nagtatrabaho sa ibang bansa. Mapupuno ka ng kaalaman habang nag-eenjoy kang nanonood ng nakakatawang video sa YouTube o hindi kaya’y makipagkonek sa mga kaibigan gamit ang mga social networking sites tulad ng facebook, friendster, multiply at tagged. Kung sakaling may takdang aralin ka na ang sagot ay hinding hindi mo makikita sa mga libro, hindi problema ‘yan. Google at Encarta ang sasagot para riyan. Ito ang isa sa mga napakaraming rason na masarap mabuhay kung marami kang nalalaman at matutuklasan dito sa mundong ginagalawan natin basta’t huwag lang nating kalimutan na ang mga bagay na may magandang idinudulot ay mayroon ding masamang maidudulot kung hindi gagamitin ng tama.
BACTERIA
Germs!
Ito ay ang pinakamaliliit na nabubuhay sa ating mundo. Nandiyan lang sila sa paligid natin. Ang iba ay hindi dilikado sa makatuwid nakatutulong pero may mga bacteria ding dahilan ng maraming sakit, sa tao man o sa hayop.
ni Cris Bandao
Kung may magkakasakit, agad-agad nating sinasabing “Siguro, nakakuha s’ya ng germs.” O hindi kaya aksidente mong nahulog ang iyong pagkain at ang iyong katabi’y sasabihing: “Naku! Huwag mo ng kainin ‘yan! May germs na yan!” Madalas, dinudugtungan pa ng salitang “yaks!” Pero, ano nga ba ang germs? Paano ito nakakaapekto sa ating kalusugan?
PROTOZOAN
Sila ay mga organismo na iisa ang pinagmulang cell na naninirahan sa lupa man o sa tubig. Kumakain sila ng algae, bacteria at kapwa protozoan’s. Ang iba nito ay tinatawag na amoebae na dahilan ng sakit na amoebiasis, at plasmodia na dahilan ng sakit na malaria.
Madaming uri ng germs. At naku, sobrang liit nila na hinding hindi mo sila makikita sa pamamagitan ng iyong mata lamang! Dahil na din sa makabagong teknolohiya, maari natin silang makikita sa pamamagitan ng microscope. Sa pangkalahatan, ang germs ay binubuo ng apat na grupo at ito ang sumusunod: 1. 2. 3. 4.
Bacteria Viruses Protozoans Fungi
VIRUS
FUNGI
Ang ibig sabihin nito ay lason. Ito ay nagrereproduce na organismo na ang ibig sabihin ay dumadami. Nabubuhay lang ito pag nasa loob ng ibang nabubuhay na organismo. Ang Virus ay dahilan ng mga sakit tulad ng chiken pox, mumps, measles at polio.
Mga germs na parang mga halaman kung tingnan. Naninirahan sila sa mga lugar na madidilim. Tulad ng Bacteria, ang iba sa kanila ay dahilan ng mga sakit at ang iba ay nakakatulong mapagaling ang isang sakit. Inaabsorb nila ang mga nutrients galing sa mga organismo kung saan sila nakatira.
Pag-ibig na paimbabawan, parang aso kung naparam
ISPORTS
11
Kung tagumpay ang paglalayag sa Pinas
Balangay ng Pinoy, target ang Madagascar ni Wowie Igcalinos
Tutumbukin ng Philippine Expedition Team ang bansang Madagascar kung sakling magtatagumpay ang paglalayag ng Balangay, ang sasakyang pandagat ng ating mga ninuno.
Naglayag kamakailan ang nasabing sasakyang pandagat para ipakita sa mundo na kaya ng Pinoy at para mahikayat ang mga Pilipino na hikayatin ang ASTIG! Ang myembro ng Philippine Expedition Team na mga Pilipino na mahalin kinabibilangan ng Tubong Tagum na si Pastour Emata na ang ating kasaysayan. magmamando sa navigasyon ng Balangay. “It’s a good reflection of how we should be in times of crisis. That we should not sink the ship and carry ni Teopanes Geraldo Lahat na siguro ng tao unity, solidarity and teamsa mundo’y marunong magbisekleta o di kaya’y gustong matutong magbisekleta. Kasi naman ibang klaseng thrill at excitement ang nadarama ng isang ta- daanan ng isang siklista at ong nakasakay ng bisekleta. kung nandoon na sila sa akAt ang maganda pa n’yan, twal na pagbibisekleta, may nakakabuti ito sa regula- mga pamantayang dapat syon ng paghinga at sa ating sundin. puso. Ito na rin marahil ang Unang-una na dyan na pinakamadaling paraan ng dapat kumpleto ang iyong pag-eehersisyo. mga safety gears para iwasMay umuusbong na ding disgrasya. Iwasan din ang mga organisasyon ng mga mga mapuputik, madulas, taong hilig ay pagbibisekle- mabato at lubak-lubak na ta. Isa na nga rito si Senador daan dahil takaw din ito Pia Cayetano. Pero, alam sa disgrasya. Tandaan ang n’yo ba na hindi basta-basta ABC’ ng pagbibisekleta. ang paghahanda na dapat Anticipation-tumingin
?
Siklista ka ba
work as we sail,” pahayag ni Dating Pangulong Fidel V. Ramos sa paglulunsad ng paglalayag. Pinondohan ni Ramos ang nasabing expedisyon na kinabibilangan ng Philippine Everest Expedition Team na siya ring mga unang Pilipino na nakarating ang tuktok ng Mt. Everest, kabilang na dito ang tubong-Tagum na si Pastour Emata. Maglalayag ang Balangay papuntang Sulu mula Manila Bay na walang anumang tulong ng modernong navigasyon. Tutulak din kaagad ang Balangay sa Bansang Madagascar sa taong 2011 kung sakaling sila’y magtagumpay.
sa harapan hanggang sa kayang abutin ng paningin. Importante ito para alam mo kung saan ka patungo. Balance-panatilihing pantay at balance ang katawan at bisekleta para sa epektibong paggamit ng “brake”. Control-siguraduhing kontrolado ang diin sa brakes at”gears”kung masunod ninyo ito handa na kayong magbesikleta. Handa ka na ba?
Pacquiao vs Cotto, kasado na
Editoryal
Laro ng Lahi: Sa Papel na lang ba?
Kamakailan ay nagpalabas ng kautusan ng kagawaran ng Edukasyon para paigtingin ang pagpapalawig ng Laro ng Lahi ng Kamalayang Pilipino. Ang hakbang na ito ng DepEd ay sadyang kapuripuri dahil isasabuhay nito sa mga kabataan ay kahalagahan ng larong sariling atin tulad ng luksong tinik, sipa, tumbang preso, palo sebo, at iba pa sa henerasyong mulat sa laring pang-kompyuter. Pero ang kautusang ito ay tila bagang parang bula na nawala sa ere at naisantabi lang. Dapat seryosohin ng kagawaran ang pagpapaigting ng lawak ng ating mga laro na minana pa natin sa ating mga ninuno. Ang probisyong nag-uutos sa mga local na pamahalaan para maisakatuparan ang naturang plano ay isang malaking pagkakamali sapagkat kung seryoso ito sa kanilang ipinalabas na kautusan ay sila mismo ang mangunguna para rito. Kung ganito lang ang kahahantungan ng lahat sana’y hindi na lamang ito isiniwalat at isinapubliko dahil para na ring pinangakuan ng kagawaran ang mga bata na bibigyan ng malamig na sorbetes pero hindi tinuloy. Sa madaling salita ang kautusang ito ay pangakong napako.
ni Wowie Igcalinos Pinananabikan ang tambalan sa arena ng boksing ng dalawang bigating boksingero mula sa magkabilang panig ng mundo! Masusing sinubaybayan ng buong mundo ang progreso ng paghahanda ng dalawang “boxing hero” na si Manny Pacquaio ng Pilipinas at Miguel Cotto ng Puerto Rico para sa darating na labanan sa Nobyembre 14, 2009 sa Arena ng Las Vegas, Nevada sa
Estados Unidos. Sa agwat ng edad ng Pacquaio laban kay Cotto na 30-28 taong gulang at base na rin sa taas na 5’6”-5’8” marahil may anggulong dapat pag-aralan ang bawat panig upang masiguro ang pagkapanalo nito. “Ito na yata ang pinakatumpak na tambalan sa boksing ng siglo,” ayon sa tagasanay na Pacquiao na si Freddie Roach.
Int’l Dance Xchange Fest
Igcalinos, dumalo ni Vergel Binag
Dumalo sa ginanap na kaunaunahang International Dance Xchange Festival si Antonietta G. Igcalinos, guro ng ikaanim na baitang ng PSDRB, na ginanap sa Dumaguete City, Negros Oriental nitong April 26May 1, 2009. Kasabay ni Igcalinos ang mga kalahok mula sa 10 bansa. “Isa itong malaking pribiliheyo na mapili at makadalo sa pinakunang dance xchange dito sa Pilipinas,” pahayag ni Igcalinos ng matanong ng Ang Persyus. Pangunahing layunin nito ay
mabigyn ng tamang lugar para makapagbahagi ng kaalaman ang mga gurong mananayaw, direktor, choreographer at mga estudyante, mabigyan ng mga bagong ideya at inspirasyon na maipalabas ang galing sa paglikha ng mga mananayaw na guro at masaksihan ang kakaibang sayaw ng mga dumalong bansa para sa pangkulturang pagkakaunawaan. Kasabay niyang dumalo ang tatlong guro mula sa Divisyon ng Tagum City.