MODELE ŁÓŻEK SZPITALNYCH
Błażej Pancerz, właściciel firmy Egerton
Jakie łóżko wybrać? Łóżko szpitalne to nie tylko mebel do spania, lecz także sprzęt medyczny, który z jednej strony ma wspomagać leczenie pacjenta, a z drugiej usprawniać pracę personelu medycznego. Modeli łóżek jest wiele, a rozwiązań technicznych stosowanych w tych modelach – jeszcze więcej. Wybór odpowiedniego łóżka to zatem sprawa zasadnicza, ale wcale niełatwa. Trzeba brać pod uwagę stan pacjenta, jego sprawność i mobilność, rodzaj stosowanych procedur leczniczych, a wreszcie specyfikę oddziału.
SPIS TREŚCI Część I
Część II
Najważniejsze wymogi formalne (podstawa prawna) Przegląd rozwiązań dostępnych na rynku Budowa łóżka: konstrukcja kolumnowa i ramowa Funkcje kinetyczne łóżka Typy wypełnień segmentów leża i szczytów Typy barierek bocznych
Wyposażenie łóżka Dobór materaca Dobór szafki przyłóżkowej Wyposażenie dodatkowe dla poszczególnych specjalizacji klinicznych Poradnik kupującego Testy Optymalne wykorzystanie środków Długofalowe koszty eksploatacji Higiena (rodzaj dezynfekcji) Karmienie pacjenta
1
Część I Najważniejsze wymogi formalne (podstawa prawna) Łóżka szpitalne przeważnie są klasyfikowane jako wyrób medyczny I klasy bezpieczeństwa. Łóżka szpitalne z wbudowaną wagą mogą być klasyfikowane jako wyrób medyczny klasy I z funkcją pomiarową. Łóżka podlegają ocenie według kryteriów zawartych w załączniku IX Dyrektywy Rady 93/42/WE z dnia 14 czerwca 1993 r. dotyczącej wyrobów medycznych (Dz.Urz.UE.L.1993.169.1, z późn. zm.). Łóżka spełniające te kryteria uzyskują oznaczenie CE. Przy ocenie zgodności dla łóżek regulowanych elektrycznie stosuje się zasadę 12, a dla łóżek regulowanych ręcznie – zasadę 1. Ocena zgodności łóżek klasyfikowanych jako wyrób klasy I jest zazwyczaj przeprowadzana przez producenta. W przypadku łóżek klasyfikowanych jako wyrób medyczny klasy I z funkcją pomiarową ocena ta leży w gestii jednostek notyfikowanych. Nadzór nad łóżkami – podobnie jak nad wszystkimi innymi wyrobami medycznymi wytwarzanymi, wprowadzanymi i wprowadzonymi do obrotu, używania lub przekazanymi do oceny działania na terytorium Polski – zgodnie z art. 68 ust. 1 i 2 Ustawy z dnia 20 maja 2010 r. o wyrobach medycznych (Dz. U. z 2010 r. Nr 107, poz. 679, z późn. zm.) wraz z aktami wykonawczymi sprawuje Prezes Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych.
opisane w części II artykułu). Dolna część ramy może dodatkowo być zabudowana osłoną z tworzywa sztucznego ułatwiającą utrzymanie czystości. Do wad tego rozwiązania zaliczymy podatność na uszkodzenia mechaniczne oraz zmniejszony prześwit między podłogą a ramą łóżka, co utrudnia wjazd do windy i pokonywanie progów.
Łóżko z zabudowaną ramą
Konstrukcja kolumnowa
Przegląd rozwiązań dostępnych na rynku Budowa łóżka: konstrukcja kolumnowa i ramowa Konstrukcja nowoczesnego łóżka szpitalnego może być oparta na ramie lub kolumnach. Przy konstrukcji kolumnowej możliwa jest wyłącznie regulacja elektryczna. Konstrukcja ramowa pozwala na regulację przy użyciu zarówno siłowników elektrycznych, jak i/lub różnego rodzaju mechanizmów niewymagających zasilania elektrycznego (różne sposoby regulacji segmentów łóżka i jego wysokości zostaną szczegółowo
2
Konstrukcja ramowa
Modele łóżek szpitalnych
•
Część I
Zalety i wady obu konstrukcji z perspektywy długofalowej eksploatacji Konstrukcja kolumnowa
Konstrukcja ramowa
łatwiejsze mycie łatwy podjazd rentgenem mobilnym lub ramieniem C* wysoki koszt zakupu wysoki koszt serwisowania i zakupu części zamiennych duża wysokość niektórych modeli
trudniejsze mycie brak możliwości współpracy z ramieniem C niski koszt zakupu niski koszt serwisowania i zakupu części zamiennych niewielka wysokość
* Nie każdy model łóżka opartego na kolumnach może współpracować z wszystkimi typami ramienia C. Przed zakupem należy koniecznie sprawdzić ich kompatybilność.
Porada praktyczna Warto wybierać konstrukcje wykonane z powszechnie używanych komponentów. Przed zakupem należy zapoznać się z kosztami wymiany siłownika, kolumny i innych części zamiennych. Lepiej unikać konstrukcji zbudowanych z komponentów nietypowych produkowanych tylko dla konkretnego wytwórcy. Po upływie terminu gwarancji części zamienne łatwo dostępne na rynku mogą być nawet kilka razy tańsze.
Funkcje kinetyczne łóżka Łóżka szpitalne mogą być regulowane elektrycznie lub ręcznie. Przewaga właściwości użytkowych łóżka elektrycznego jest oczywista, ale infrastruktura i budżet nie zawsze pozwalają na zakup tego typu łóżek. Co ciekawe, obecnie mechanizmy hydrauliczne plasują się na zbliżonym poziomie cenowym co mechanizmy elektryczne. Wynika to z wyższych cen komponentów do mechanizmów hydraulicznych i większej czasochłonności instalacji pomp hydraulicznych niż w przypadku elektrycznych siłowników liniowych.
Regulacja elektryczna Funkcja autokonturu Funkcja autokonturu jest możliwa dzięki zastosowaniu dodatkowego nieruchomego panelu leża, którego obecność pozwala na bardziej równomierne rozłożenie masy ciała, co zmniejsza ryzyko powstania odleżyn. Pozycję autokonturu ustawia się jednym przyciskiem, który jednocześnie podnosi segmenty głowy i nóg.
Funkcja CPR Funkcja CPR umożliwia wypoziomowanie leża za pomocą jednego przycisku lub specjalnej dźwigni w celu przeprowadzenia RKO. W niższym przedziale cenowym znajdują się łóżka, w których ta funkcja jest regulowana ręcznie przy użyciu śruby i mechanizmu rastrowego – tzw. zapadek.
Sterowanie Funkcjami elektrycznymi łóżek można sterować przy użyciu pilota przewodowego (pacjenci), obustronnego sterowania w barierkach bocznych (pacjenci i personel) oraz panelu pielęgniarskiego (personel). Panel przeważnie znajduje się na szczycie łóżka od strony nóg lub jest w niego wbudowany. Dużym udogodnieniem dla personelu jest uwzględniona w tym panelu opcja pozwalająca na wyłączenie możliwości regulacji przez pacjenta, co bywa konieczne w przypadku niektórych schorzeń. Bardzo funkcjonalnym rozwiązaniem jest także podświetlany pilot – dzięki funkcji podświetlania klawiszy nie trzeba zapalać światła w sali, by ustawić łóżko do żądanej pozycji.
3
Śruba Śruba umożliwia precyzyjne i łagodne ustawienie pozycji pacjenta, a ponadto jest trwalsza niż pozostałe rozwiązania. Mechanizm śruby wymaga użycia siły podczas regulacji wysokości, ale już przy regulacji segmentu głowy lub nóg użycie siły nie jest konieczne.
Korba mechanizmu śrubowego (rozłożona)
Podświetlany pilot
Zasilanie awaryjne W łóżkach elektrycznych można zainstalować akumulatory awaryjne. Akumulatory nie mogą zastąpić stałego zasilania (nie umożliwią zatem korzystania z łóżka elektrycznego, gdy szpital nie ma do tego warunków), ale pozwolą na sterowanie łóżkiem w razie awarii.
Regulacja ręczna Pompa hydrauliczna i sprężyna gazowa Zaletą takiego rozwiązania jest możliwość ręcznej regulacji wysokości łóżka bez użycia siły oraz samodzielne regulowanie pozycji segmentu pleców przez pacjenta. Natomiast do wad zaliczymy trudną do przewidzenia skokowość regulacji niektórych typów sprężyn gazowych oraz wycieki płynu z pomp hydraulicznych. Na niekorzyść tego rozwiązania przemawiają także duża cena zakupu i wysokie koszty długoterminowej eksploatacji.
Zapadka W przypadku zastosowania zapadki podnoszenie pacjenta wymaga użycia siły. Może wówczas dochodzić do uszkodzenia rastrów, szczególnie na oddziałach psychiatrycznych, gdzie niekiedy konieczne są działania interwencyjne. Do zalet zapadki zaliczymy niski koszt zakupu oraz eksploatacji.
4
Korba mechanizmu śrubowego (złożona)
Sterowanie Mechanizmem śrubowym steruje się za pomocą składanej korby usytuowanej od strony nóg pacjenta. Pompa hydrauliczna ma sterowanie nożne (pedał umieszczony z boku łóżka). Do sterowania sprężyną gazową służy rączka znajdująca się w zasięgu pacjenta.
Typy wypełnień segmentów leża i szczytów Jako wypełnienie segmentów ramy leża mogą być stosowane następujące rozwiązania: kratka wykonana ze stalowych drutów przyspawanych do ramy lamele – poprzeczne, zazwyczaj metalowe profile (dwuceowniki) perforowana płyta stalowa perforowane, zdejmowane panele z tworzywa sztucznego przezierne płyty bakelitowe lub z włókna węglowego.
Modele łóżek szpitalnych Najtrwalsze rozwiązanie to perforowane płyty stalowe przymocowane do leża na stałe. Nieco bardziej podatne na uszkodzenia są płyty wykonane z tworzyw sztucznych, ale doskonale sprawdzają się, jeśli chodzi o utrzymanie czystości łóżka. Panele można zdjąć i umieścić w sterylizatorni, a zdjęcie paneli ułatwia dostęp do pozostałych elementów podczas mycia. Płyta bakelitowa używana jest tylko na oddziałach intensywnej terapii, gdzie niekiedy trzeba wykonać prześwietlenie pacjenta bezpośrednio na łóżku. Najczęściej jest stosowana jako wypełnienie paneli w górnej części łóżka na potrzeby prześwietleń klatki piersiowej.
•
Część I
należycie zabezpieczone przed ich niekontrolowanym zdjęciem, na przykład w trakcie transportu. Szczyty powinny być wyposażone w zawiasy, by nie dały się przypadkowo wyjąć. Trzeba pamiętać, że ze względów bezpieczeństwa szczyty na oddziałach psychiatrycznych powinny być mocowane na stałe.
Wezgłowie z tworzywa sztucznego
Typy barierek bocznych Panele leża z perforowanej stali
Barierki często stanowią najważniejszy element łóżka i mogą w znacznym stopniu ułatwiać albo utrudniać pracę personelu. Zasadniczo istnieją dwa sposoby składania barierek – pod ramę i wzdłuż ramy.
Leże przezierne Szczyty łóżka mają postać paneli z tworzywa sztucznego lub są wykonane ze stalowej rury wypełnionej płytą MDF zamontowaną na stałe. Obecnie odchodzi się od stosowania płyt, gdyż przy tym rozwiązaniu szczytu łóżka nie da się zdjąć, przykładowo w celu przeprowadzenia RKO. Panele z tworzywa są łatwiejsze do utrzymania w czystości, nie pojawia się też ryzyko wykopania lub połamania płyty MDF przez pacjenta. Przy wyborze szczytów łóżka z możliwością łatwego demontażu należy zwracać uwagę na to, czy są
Barierki składane wzdłuż ramy leża Dla właściwego zabezpieczenia pacjenta kluczowe są dwie kwestie: metoda zwalniania barierki oraz to, czy może ją opuścić jedna osoba, najlepiej jedną ręką. Ważny jest również sposób montażu barierki – największą stabilność zapewnia barierka przymocowana na stałe do ramy platformy leża. Wprawdzie spotyka się takie rozwiązania, gdzie barierka jest przykręcana do ramy przy użyciu ścisku, bez konieczności wiercenia otworów
5
w ramie, ale taki montaż nie gwarantuje wystarczającego oporu podczas składania. W przypadku łóżek regulowanych elektrycznie dobry punkt odniesienia stanowi nieobligatoryjna norma EN 60601-2-52 Medyczne urządzenia elektryczne (część 2-52: Wymagania szczegółowe dotyczące bezpieczeństwa podstawowego oraz funkcjonowania zasadniczego łóżek medycznych). Norma ta w uproszczeniu określa między innymi długość odcinka niezabezpieczonego barierką boczną, co ma na celu ochronę pacjenta przed zablokowaniem lub utknięciem. Według normy powierzchnia niezabezpieczona powinna być mniejsza niż 60 mm albo większa niż 318 mm. Pierwsze rozwiązanie nie budzi wątpliwości co
do bezpieczeństwa i wygody pacjenta, natomiast drugie jest mocno dyskusyjne – zwłaszcza w odniesieniu do takich schorzeń, przy których pacjent absolutnie nie może samowolnie opuszczać łóżka. Długie niezabezpieczone odcinki zwiększają ryzyko incydentów samowolnego wstawania pacjentów (np. podłączonych do aparatury) i często zmuszają personel do stosowania pasów, co utrudnia pracę oddziału. Zasadniczo przepisy wymagają, by pacjent był zabezpieczony na czas snu w pozycji wypoziomowanego leża. Jednak rozwiązaniem optymalnym są barierki chroniące pacjenta również przy podniesionym leżu, poruszające się razem z poszczególnymi segmentami.
Barierki składane poniżej ramy leża W części II artykułu (obecnie w przygotowaniu) znajdą się praktyczne wskazówki dotyczące wyboru typu łóżka oraz elementów jego wyposażenia.
6
Informacje odnośnie do rozwiązań technicznych opracowano w oparciu o materiały opublikowane na stronach: www.egerton.pl, www.stolter,pl oraz http://konkret.net.pl/.