Përmbledhje mbi Korporatën Energjetike të Kosovës Konferenca e Investitorëve Ndërkombëtarë – Kosova e Re Prishtinë – 20 janar 2010 Arben Gjukaj Drejtor Menaxhues i KEK Sh.a. 1
Një historik i shkurtër prej vitit 1999, deri më sot •
Në vitin 1999 situata e luftës mori fund dhe punëtorët që ishin larguar nga puna në vitin 1990 nga sektori energjetik, u kthyen në pozitat e tyre të vjetra dhe filluan që të punojnë në rrjetin energjetik, objektet gjeneruese dhe minierat e thëngjillit.
•
Operimet janë kryer në emër të Korporatës Energjetike të Kosovës (KEK).
•
1999 – 2006: KEK-u ka pasur një varg ekipesh menaxhuese ndërkombëtare.
•
2005-2006, KEK-u i nënshtrohet ‘procesit të korporatizimit’, dhe bëhet një Shoqëri Aksionare, në pronësi (në besim) të Agjencisë Kosovare të Mirëbesimit.
•
2006 – Shëndrimi i afarizmit të Transmisionit të KEK-ut në një kompani të re publike, KOSTT.
•
2006 – Rregullatori kosovar i lëshon KEK-ut licencat për operator të sistemit të distribucionit, gjenerimit dhe furnizuesit publik të energjisë elektrike në tërë Kosovën.
•
2008 – Kosova shpall pavarësinë dhe kushtetuta e re deklaron se të gjitha ndërmarrjet publike (duke përfshirë edhe KEK-un) janë në pronësi të plotë të 2 Republikës së Kosovës.
KEK-u sot • Korporata Energjetike e Kosovës Sh.a. (Shoqëri Aksionare) është një kompani publike sipas ligjit të Kosovës. • 100% e aksioneve të mbajtura nga Qeveria e Kosovës, në emër të Republikës së Kosovës. • Një kompani e integruar vertikalisht, me operime që mbulojnë minierat sipërfaqësore, termocentralet, HC-të e vogla dhe distribuimin dhe furnizimin me energji elektrike. • KEK-u ka mbi 7,800 punëtorë dhe ai është punëdhënësi më i madh në Kosovë. 3
KEK-u sot Mbi 400,000 konsumatorë, prej të cilëve: − Rreth 340,000 shtëpiakë, 60,000 komercialë (kryesisht konsumatorë të vegjël komercialë) − Vetëm rreth 250 konsumatorë të mëdhenj industrialë. Tarifa e energjisë elektrike me shumicë është 3.35 € centë/kWh, dhe tarifa mesatare e shfrytëzuesit të fundit është rreth 5.7 € centë/kWh 1072 MW kërkesa e brendshme kulmore (13 dhjetor 2009) 5,074 GWh kërkesa vendore për energji elektrike (2009) 114 GWh eksport (2009) 178 GWh Humbjet e Transmisionit (2009) Kërkesa është plotësuar nga Gjenerimi i thëngjillit (4,656 GWh), Importet (611 GWh) dhe hidro gjenerimi (121 GWh) (2009) 4
KEK-u sot Totali i kapacitetit të instaluar të KEK-ut në sistem është 1,478 MW: 800 MW Termocentrali A (5 blloqe – 65 deri 210 MW secila, 37 deri 46 vjet të vjetra) 678 MW Termocentrali B (2 blloqe – 339 MW secila, 24 & 25 vjet të vjetra) Totali i kapacitet operues në dispozicion është 910 MW: 380 MW Termocentrali A (A3 & A4 secila 120 MW dhe A5 140MW) 530 MW Termocentrali B (B1 & B2 secila 265 MW) Totali i Prodhimit të thëngjillit në vitin 2008 ishte 7.8 milionë tonë KEK-u ka kontrata me një kompani hidro-gjeneruese Kosovare (30 MW); dhe ka vënë në koncesion katër hidrocentrale të tjera të vogla në pronësi të KEK-ut (totali 14 MW) Kostot e KEK-ut për blerje të energjisë për vitin 2009 ishin rreth 50 milionë, dhe janë paraparë të jenë rreth të së njëjtës shumë edhe në vitin 2010. 5
Territori i ShĂŤrbimit
6
Struktura Korporative e KEK-ut
7
Prodhimi i Thëngjillit •
KEK-u operon me miniera sipërfaqësore të linjitit: Dy miniera, Bardhi dhe Mirashi të hapura në vitet 1950. Në vitin 2008, KEK-u ka hapur një minierë të 3të më të vogël në afërsi (Sitnica).
•
Rezervat e linjitit të cilat kanë mbetur në minierat e sipërpërmendura vlerësohen të jenë rreth 10 milionë tonë, dhe do të shterohen në vitin 2011.
•
2008 – KEK-u ka filluar implementimin e projektit të madh kapital për hapjen e një miniere të re, Miniera e Sibovcit Jug-Perëndimor (Miniera SJP), e cila është pjesë e fushës më të madhe të thëngjillit në Sibovcit.
•
Kostoja e hapjes së Minierës së SJP-së është vlerësuar të jetë mbi 390 milionë euro; pjesa më e madhe e financimit është mbuluar nga disa kredi prej Buxhetit të Kosovës dhënë KEK-ut.
•
Rezervat e vlerësuara në Minierën e SJP-së janë mbi 123 milionë tonë linjit, e cila është e mjaftueshme për të furnizuar termocentralet ekzistuese deri në vitin 2024.
•
Eskavimi i thëngjillit nga miniera e SJP-së do të fillojë në 8 prill të vitit 2010.
Prodhimi i ThĂŤngjillit
9
Tranzicioni nga minierat ekzistuese në Minierën e re të Sibovcit Jug-Perëndimor
Detyra
Djerrina
Bardh / Mirash
Thëngilli
Bardh / Mirash
Riparimet e Mëdha
Sibovci JP
Sibovci JP
Sistemi i 1rë i Djerrinës Sistemi i 3të i Djerrinës Sistemi i 2të i Djerrinës
Eskavatori i 1rë i Thëngjillit
Sistemi i 2te i Thëngjillit 3rd C.S.
2006
2007
2008
2009
2010
2011
Tranzicioni nga miniera ekzistuese në Minierën e re të Sibovcit JP është një proces i ndërlikuar me varësi të shumëfishta 10
2012
Prodhimi i ThĂŤngjillit
11
Prodhimi i ThĂŤngjillit
12
Gjenerimi •
Pothuaj 100% e kapacitetit gjenerues të KEK-ut është dizajnuar si ngarkesë bazë dhe si lëndë djegëse ka thëngjillin, i cili e kufizon kapacitetin e zvogëlimit të ngarkesës për njësinë për rreth 25%. Prandaj, KEK-u ka fleksibilitet të kufizuar për të zvogëluar ngarkesën gjatë periudhës së ngarkesës së ulët, gjatë natës.
•
Njësitë gjeneruese janë dizajnuar për 30 vjet operim. Njësitë (blloqet) e KEK-ut janë 24-46 vjet të vjetra. Planet janë që njësitë e A-së të nxirren jashtë përdorimin deri në vitin 2017 dhe njësitë e B-së deri në vitin 2024.
•
Në vitin 2008 KEK-u ka riparuar për riaktivizim njësitë e A5, në mënyrë që të zvogëlojë kostot për blerjen e energjisë dhe për të ofruar qëndrueshmëri më të mirë të sistemit. Riparimi i njësive A1 dhe A2 është ndalur.
•
Gjenerimi i ri është planifikuar të jetë operativ rreth vitit 2017 për të zëvendësuar kapacitetin e njësive të A-së që do të dalin jashtë përdorimit.
•
Njësitë e A-së dhe B-së (pas riparimeve të planifikuara në vitin 2010) do të ofrojnë 960 MW të kapacitetit operues, i cili është nën kapacitetin e nevojshëm për të plotësuar kërkesën e Kosovës deri në kapacitetin e ri të gjenerimit.
13
Gjenerimi – Hidrocentralet • •
HC-të e vogla të KEK-ut janë me koncesion; Projektet synojnë të rrisin investimet në HP, të cilat do të rrisin rezultatin e hidrocentraleve:
HC
Investimi (EUR)
Kapaciteti (MWh)
Implementimi
Istog
1.04m
0.8
13 muaj
Radavc
0.96m
0.65
12 muaj
Dikanc (rehab.)
0.61m
1.4
6 muaj
Dikanc (zgjeruar)
1.86m
2.66
24 muaj nga komisionimi i riparimit kapital të Dikancit
14
Afarizimi i Distribuimit dhe Furnizimit • KEK-u operon me mbi 5,200 km të rrjetit të distribucionit, duke mbuluar kështu tërë Kosovën. • Historikisht, humbjet komerciale kanë shkaktuar një problem të madh, d.m.th. Energjinë e Pafaturuar si përqindje e Energjisë në Dispozicion për Shitje. • Të dhënat e Humbjeve Komerciale për vitet 2006-2009 janë si në vijim: Viti 2006 Viti 2007 Viti 2008 Viti 2009
31% 30% 20% 20%
• Përpjekjet për të zvogëluar humbjet komerciale janë përqendruar në përmirësimin e kontrolleve të brendshme dhe zvogëlimin e korrupsionit dhe performancës së dobët të punëtorëve të KEK-ut. 15
Afarizimi i Distribuimit dhe Furnizimit •
Nga perspektiva e përgjithshme komerciale, KEK-u duhet të (1) Faturojë për energjinë ne dispozicion për shitje, dhe (2) Inkasojë për energjinë e faturuar. Tabela vijuese paraqet rezultatet për ato dy matje, e poashtu edhe matjen e përbërë të Inkasimit të Energjisë në Dispozicion për Shitje (EAFS).
2006 E faturuar si % e Energjisë në Dispozicion69% Inkasimi si % e faturuar 74% Inkasimi si % e Energjisë në Dispozicion51%
2007 70% 77% 54%
2008 80% 76% 61%
16
2009 80% 81% 64%
Afarizimi i Distribuimit dhe Furnizimit Inkasimi si % e EnergjisĂŤ nĂŤ Dispozicion
17
Zonat Minoritare Që nga viti 1999 deri në vitin 2008, KEK-u nuk është lejuar të shkyçë konsumatorët në zonat minoritare (veçanërisht zonat serbe në Kosovë) për shkak të sigurisë. MIRëPO, askush nuk ka dalë përpara për të kompensuar KEK-un për këtë shpenzim. Konsumi në zonat minoritare është rreth 10% e totalit të konsumit në Kosovë. Kostoja mesatare për zonat minoritare të pafaturuara ishte rreth 20 milionë euro/vit për KEK-un. Në vitin 2009, me mbështetjen e bashkësisë ndërkombëtare, KEK-u ka filluar të adresojë këtë çështje. Dhe deri më sot, KEK-u ka rregulluar furnizimin me energji elektrike për të gjitha minoritetet në pjesën jugore të Kosovës. E vetmja bashkësi e rëndësishme minoritare e cila mbetet të adresohet është në veri të Kosovës. 18
Çështjet Aktuale me të cilat ballafaqohet KEK-u •
Pagesa për Energjinë e Konsumuar Elektrike në veri të Kosovës.
•
Shterimi i Minierave Ekzistuese të Thëngjillit, dhe hapja e Minierës së re të SJP-së.
•
Vjetërimi i Kapacitetit Gjenerues; në vitin 2010 duhet të implementohen projekte kapitale.
•
Problemet e Sigurisë së Energjisë: – Cilësia e dobët e shërbimit. – Vështirësitë me shkyçjet e detyruara për konsumatorët që nuk paguajnë. – Kontrollet e brendshme të dobëta, të cilat çojnë në korrupsion dhe performancë të dobët të punëtorëve. – Ndërhyrja, kërkesat dhe pritjet e palëve të jashtme. 19
Privatizimi • Dy transaksione paralele të nisura nga Qeveria e Kosovës: • Shitja e afarizimit të Distribuimit dhe Furnizimit të KEK-ut: Procesi është në zhvillim e sipër – pritet të përfundohet në vitin 2010/11. • Shitja e termocentralit Kosova B dhe minierave: [Procesi është në zhvillim e sipër – pritet të përfundohet në vitin 2010/11].
20
Privatizimi – Shthurja Ligjore KEK Sh.a.
Minierat
Gjenerimi
Shthurja
KKDFE Sh.a.
Distribuimi
Furnizimi
Privatizimi Një rezultat i Kor suksesshëm i Rr parapnizae e a dhe gullati rë privatizimit Lig ve jore kërkon që shumë faktorë të jenë në vend …
rt I il r uf edo M e i h hd sar ap
r P avirp o c i zit i se i m r a c t noi a il
Privatizimi i Suksesshëm
G ad ish m ëriae q everisëp ërtë m b ësh tetu r p arim et ko m erciale
ë jat , ti g h. ite p.s bil it ( i Sta icion nimi ja së nz tra mën rjes ) e a nd etev as
ihxaneM iim Iruhud trap evëren ( aiquf,.hs.p )erotënup
Trend i lartë performanc e ose potenciali të qartë
22
Faleminderit!
Thank you for your attention!
Questions?
23