briathra by Lurgan

BRIATHRA Most everyday conversation revolves around asking and answering simple questions in the past, present and future tenses. It is essential for learners to master the basic skill of asking and answering simple questions in these tenses.

Briathra Gaeilge is a Verb Subject Object (VSO) language D’ith an buachaill úll (ate boy apple) the verb is at the very beginning of a sentence. English on the other hand is a Subject Verb Object language i.e. The boy ate an apple.

Gaeilge has three verb groups Group 1 - Regular verbs with one syllable roots, i.e. bris, glan, caith, pioc, ól. Group 2 - Regular verbs with roots of more than one syllable, i.e. ceannaigh, bailigh, inis, freagair. Group 3 - Irregular verbs. Gaeilge has 11 irregular verbs: Abair, beir, bí, clois, déan, faigh, feic, ith, tabhair, tar, téigh.

The three main difficulties encountered by English speakers when coming to terms with verbs as used in Gaeilge are:

1. 2.

There isn’t an equivalent to the yes / no answer as is in English. Instead the verb is always repeated in the answer.

Initial consonants are changed according to the tense and whether answers are positive or negative. Séimhiú - where a h is added after the initial consonant changing the sound Urú - where the sound of the initial consonant changes by placing another letter before it:

Gaeilge has two forms of the verb “to be” which can be represented as follows An bhfuil sé fuar? Is it cold? An scannán é? Is it a film?

Tá / Níl It is / It isn’t Is ea / Ní hea It is / It isn’t

Séimhiú / Urú Gaeilge is a Celtic language. One of the features of Celtic languages is that changes can occur at both the beginning and at the end of words (and even sometimes in the middle!) Changes to the beginning of words always relate to the preceding word or term. These changes are a hugely important feature of the language, and are used extremely frequently. Indeed, it is impossible to speak fluently without being able to master these changes. Séimhiú A séimhiú (or lenition in English) only affects certain consonants. It consists of adding the letter h after the initial consonant. The following consonants are affected: b c d f g

> > > > >

m p s t

bh ch dh fh gh

> > > >

mh ph sh th

The letters h, n, l and r remain unchanged, as do the vowels.

Urú An urú (or eclipsis in English) affects both vowels and consonants. It consists of adding an extra letter before the first letter of the word. This new letter is pronounced instead of the original first letter. Only the following consonants are affected: m before b

--> mb

n before g

-->

g before c

-->

b before p

-->

n before d

-->

d before t

--> dt

bh before f

-->

bhf

Eclipsis affects all the vowels in the same way: a > n-a e > n-e i > n-i

o > n-o u > n-u

Note: in certain cases, the letter ‘t’ can appear before words beginning with vowels or the letter s, and ‘h’ can appear before words beginning with nouns. These are not eclipsis. Finally, if a word begins with a letter not affected by séimhiú/urú, this word will remain unchanged – séimhiú/urú only affect the letters above.

Briathra aonsiollacha - Group 1 verbs Group 1 Regular verbs with one-syllable roots, i.e. bris, glan, caith, pioc, ól A séimhiú (h) is added when • asking a question in the past tense • giving a positive answer in the past tense • giving a negative answer in all tenses An urú is added (b>mb, c>gc, d>nd, f>bhf, g>ng, p>bp, t>dt.) when • asking a question in the present and future tenses

Verb Endings The verb endings change according to tense used and whether the last vowel is either slender (i,e,í,é) or broad (a,o,u,á,ó,ú) ...(e)ann is added in the present tense • bris - briseann • dún – dúnann

if the final vowel in the verb is slender the verb takes a slender ending. if the final vowel in the verb is broad the verb takes a broad ending.

...f(a)idh is added in the future tense • caith - caithfidh • glan – glanfaidh

if the final vowel in the verb is slender the verb takes a slender ending. if the final vowel in the verb is broad the verb takes a broad ending.

Indirect speech Past tense: gur + (h) / nár + (h)

Dúirt sé gur chaith / dúirt sé nár chaith

Present tense: go + urú / nach + urú

Dúirt sé go gcaitheann / dúirt se nach gcaitheann

Future tense: go + urú / nach + urú

Dúirt sé go gcaithfidh / dúirt sé nach gcaithfidh

These points may initially seem daunting but will become second nature after successfully completing the tasks and exercises.

Briathra aonsiollacha - Group 1 verbs AbairLeat! concentrates on a selection of 20 group 1 verbs (verbs with one-syllable root).It deals comprehensively with their usage in simple conversation in the past/ present and future tenses. The verbs are grouped into 4 units of five verbs with each unit having 8 associated tasks.

Béic

Ar bhéic tú ? An mbéiceann tú? An mbéicfidh tú?

Bhéic mé / Níor bhéic mé. Béicim / Ní bhéicim. Béicfidh mé / Ní bhéicfidh mé.

Blais

Ar bhlais tú ? An mbaiseann tú? An mblaisfidh tú?

Bhlais mé / Níor bhlais mé. Blaisim / Ní bhlaisim. Blaisfidh mé / Ní bhlaisfidh mé.

Brúigh

Ar bhrúigh tú ? An mbrúnn tú? An mbrúfaidh tú?

Bhúigh mé / Níor bhrúigh mé. Brúnn / Ní bhrúnn. Brúfaidh mé / Ní bhrúfaidh mé.

Caith Ar chaith tú ? An gcaitheann tú? An gcaithfidh tú?

Chaith mé / Níor chaith mé. Caithim / Ní chaithim. Caithfidh mé / Ní chaithfidh mé.

Caoin Ar chaoin tú ? An gcaoineann tú? An gcaoinfidh tú?

Chaoin mé / Níor chaoin mé. Caoinim / Ní chaoinim. Caoinfidh mé / Ní chaoinfidh mé.

Briathra ilsiollacha - Group 2 verbs Group 2

- (regular) verbswith roots of more than one-syllable, i.e. bailigh, ceangail, dúisigh, foghlaim, tosaigh. A séimhiú (h) is added when • asking a question in the past tense • giving a positive answer in the past tense • giving a negative answer in all tenses

An urú is added (b>mb, c>gc, d>nd, f>bhf, g> ng, p> bp, t > dt) when • asking a question in the present and future tense

Verb Endings The verb endings change according to tense used and whether the last vowel is either slender (i,e,í,é) or broad (a,o,u,á,ó,ú) ...(a)íonn is added in the present tense • deisigh - deisíonn if the final vowel in the verb is slender the verb takes a slender ending. • ceannaigh - ceannaíonn if the final vowel in the verb is broad the verb takes a broad ending. ....óidh / ... eoidh is added in the future tense • inis - inseoidh if the final vowel in the verb is slender the verb takes a slender ending. • breathnaigh – breathnóidh if the final vowel in the verb is broad the verb takes a broad ending.

Indirect speech Past tense: gur + h / nár + h

Dúirt sé gur cheannaigh / dúirt sé nár cheannaigh

Present tense: go + urú / nach + urú

Dúirt sé go gceannaíonn / dúirt se nach gceannaíonn

Future tense: go + urú / nach + urú

Dúirt sé go gceannóidh / dúirt sé nach gceannóidh

These points may initially seem daunting but will become second nature after successfully completing the tasks and exercises.

Briathra ilsiollacha - Group 2 verbs AbairLeat! concentrates on a selection of 20 group 2 verbs It deals comprehensively with their usage in simple conversation in the past/present and future tenses.The verbs are grouped into 4 units of five verbs with each unit having 8 associated tasks.

Bailigh Ar bhailigh tú ? Bhailigh mé / Níor bhailigh mé. An mbailíonn tú? Bailíonn mé / Ní bhailíonn mé. An mbaileoidh tú? Baileoidh mé / Ní bhaileoidh mé.

Ceangail Ar cheangal tú ? Cheangal / Níor cheangal. An gceanglaíonn tú? Ceanglaíonn / Ní cheanglaíonn. An gceanglóidh tú? Ceanglóidh / Ní cheanglóidh.

Dúisigh Ar dhúisigh tú ? An ndúisíonn tú? An ndúiseoidh tú?

Dhúisigh / Níor dhúisigh. Dúisíonn / Ní dhúisíonn. Dúiseoidh / Ní dhúiseoidh .

Foghlaim Ar fhoghlaim tú ? D’fhoghlaim / Níor fhoghlaim. An bhfoghlaimíonn? Foghlaimíonn / Ní fhoghlaimíonn. An bhfoghlaimeoidh? Foghlaimeoidh / Ní fhoghlaimeoidh.

Tosaigh Ar thosaigh tú ? An dtosaíonn tú? An dtosóidh tú?

Thosaigh mé / Níor thosaigh. Tosaíonn / Ní thosaíonn. Tosóidh / Ní thosóidh.

Tá & Is - two ways of expressing the English verb “to be”. Tá is used to associate a noun with an adjective – Tá an teach mór Tá is the positive present tense form of the irregular verb “Bí” (to be) The positive answer “Tá” applies only as an answer to the question “An bhfuil .....?” – it translates as “I am” or “it is”. Tá = ‘I am’ or ‘It is’

Tá = Yes

Níl is the negative present tense form of the irregular verb “Bí” (to be) The negative answer “Níl” applies only as an answer to the question “An bhfuil .....?” – it translates as “I’m not” or “It’s not”. Níl = ‘I’m not or ‘It’s not’

Níl = No

The verb tá is used to describe actions, conditions, locations and emotions

Chun gníomhartha a chur in iúl - Actions: An bhfuil tú ag éisteacht? - Tá / Níl mé ....... An bhfuil tú ag dul amach? - Tá / Níl mé ....... An bhfuil tú ag smaoineamh? - Tá / Níl mé .......

Chun staideanna a chur in iúl - Conditions: An bhfuil sé ag báisteach? - Tá / Níl sé ....... An bhfuil an praghas ceart? - Tá / Níl sé ....... An bhfuil an cúrsa go maith? - Tá / Níl sé .......

Chun suímh a chur in iúl - Locations An bhfuil sé ann? - Tá / Níl sé ....... An bhfuil sé thuas? - Tá / Níl sé ....... An bhfuil sé ag an scoil? - Tá / Níl sé .......

Chun mothúcháin a chur in iúl - Emotions: An bhfuil ocras ort? - Tá / Níl ocras orm. An bhfuil tart ort? - Tá / Níl tart orm. An bhfuil tuirse ort? - Tá / Níl tuirse orm.

Tá & Is - two ways of expressing the English verb “to be”. Here are some common idiomatic phrases that use the verb An bhfuil tú in ann ....? An bhfuil a fhios agat ....?

Tá / Níl

An bhfuil tú réidh?

Tá / Níl

An bhfuil tú cinnte faoi? An bhfuil tú sásta leis?

Tá / Níl Tá / Níl

An bhfuil tú ag dul ann?

Tá / Níl

An bhfuil tú ag teacht abhaile?

Tá / Níl

An bhfuil tú ag iarraidh ceann?

Tá / Níl

An bhfuil tú ceart go leor?

Tá / Níl

An bhfuil sé ag báisteach ?

Tá / Níl

An bhfuil tú i ndáiríre ?

Tá / Níl

An bhfuil tú in ainm é a dhéanamh?

Tá / Níl

An bhfuil tú ar tí imeacht?

Tá / Níl

An bhfuil tú i do sheasamh?

Tá / Níl

An bhfuil sé ina shuí?

Tá / Níl

An bhfuil sé ina chodladh?

Tá / Níl

An bhfuil sé ina dhúiseacht?

Tá / Níl

Tá & Is - two ways of expressing the English verb “to be”. The copula “Is” is not quite a complete verb. It is used to identify / define things, to associate one thing with another thing. An múinteoir é?

Is he a teacher?

Is / Ní múinteoir é.

He is / isn’t a teacher.

An cóta atá ann? Is it a coat?

Is / Ní cóta atá ann. It is / isn’t a coat.

An lá breá é?

Is / Ní lá breá é.

Is it a fine day?

It is / isn’t a fine day

Questions constructed with the copula can be answered with Is ea (‘sea) or Ní hea. ‘Sea translates as “It is” not “Yes”. Ní hea translates as “It isn’t” not “No”. ‘Sea = ‘It is’

‘Sea = Yes

Ní hea = ‘It’s not’

Ní hea = No

Céard é? Céard atá ann? An madra é? An leon atá ann?

Is leon é. Is leon atá ann. Ní hea. Ní madra é, is leon é. Is ea (‘sea*). Is leon atá ann.

Céard iad? Céard iad seo? An fataí iad? An cnónna iad?

Is cnónna iad. Is cnónna iad. Ní hea. Ní fataí iad, is cnónna iad. Is ea (‘sea*) is cnónna iad.

An garda é? Céard é fhéin? An múínteoir é? An garda é?

Is garda é Is garda é. Ní hea. Ní múinteoir é, is garda é. Is ea (‘sea*), is garda é.

Céard é fhéin? Is Sasanach é. Cé as é? Is as Sasana é. An Francach é? Ní hea. Ní Francach é, is Sasanach é. An Sasanach é? Is ea (‘sea*), is Sasanach é. 66

Tá & Is - two ways of expressing the English verb “to be”. Here are some common idiomatic phrases that use the verb An maith leat …. ?

Is / Ní maith liom ….

An cuimhin leat …. ?

Is / Ní cuimhin liom ….

An fearr leat …. ?

Is / Ní fearr liom ….

An féidir leat …. ?

Is / Ní féidir liom ….

An cuma leat …. ?

Is / Ní cuma liom ….

An miste leat …. ?

Is / Ní miste liom ….

An mian leat …. ?

Is / Ní mian liom ….

An dóigh leat …. ?

Is / Ní dóigh liom ….

An breá leat …. ?

Is / Ní breá liom ….

An fada leat …. ?

Is / Ní fada liom ….

An eol d(h)uit*…….

Is / Ní heol d(h)om ……

An fiú d(h)uit*…….

Is / Ní fiú d(h)om ……

Nach fíor d(h)uit*……. Is / Ní fíor d(h)om …… Nach méanar d(h)uit*…

An ea? (Ab ea?*)

An é sin é? (Ab ‘in é?*)

Is / Ní méanar d(h)om ……

Is ea (‘Sea*) / Ní hea Sin é / Ní shin é

An iad sin iad? (Ab ‘in iad?*) Sin iad (‘siad*) / Ní shin iad (Ní hiad). An é seo é? ( Ab ‘eod é?*)

Seo é é ( ‘s ‘eod é*) Ní hé seo é (Ní h’eod é*)

* Spoken Gaeilge in Conamara differs in some instances from the standard form. AbairLeat! highlights the most frequently used discrepancies.

Briathra mírialta – Group 3 verbs – Irregular verbs Gaeilge has 11 irregular verbs. Abair, beir, bí, clois, déan, faigh, feic, ith, tabhair, tar, téigh. They also happen to be the most commonly used verbs so they cannot be ignored. The verbs are irregular because different roots are used to form different tenses

Clois

chuala

cloiseann

cloisfidh

Feic

chonaic

feiceann

feicfidh

Abair

dúirt

deireann

déarfaidh

Beir

rug

beireann

béarfaidh

Bí

bhí

tá / bíonn

beidh

Téigh

chuaigh

téann

rachaidh

Tar

tháinig

tagann

tiocfaidh

Dean

rinne

déanann

déanfaidh

Faigh

fuair

faigheann

gheobhaidh

Ith

d’ith

itheann

íosfaidh

Tabhair

thug

tugann

tabharfaidh

Some irregular verbs have completely different positive and negative forms These need special attention as they are commonly used in conversation.

In the past tense: Bí: Déan: Feic: Téigh:

An raibh ...? An ndearna ....? An bhfaca...? An ndeachaigh...?

Bhí / Ní raibh Rinne / Ní dhearna Chonaic / Ní fhaca Chuaigh / Ní dheachaigh

In the present tense: Bí:

An bhfuil ...?

Tá / Níl

In the future tense: Faigh:

An bhfaighidh ....?

Gheobhaidh / Ní bhfaighidh

Briathra mírialta – Group 3 verbs – Irregular verbs

* San aimsir chaite úsáidtear An in áit Ar and Ní in áit Níor. NB** Tá foirm dhifriúil dhearfach agus dhiúltach ag an mbriathar san aimsir seo. NB

An raibh tú?* An bhfuil tú? An mbíonn tú? An mbeidh tú?

Bhí mé. / Ní raibh mé.** Tá mé. / Níl mé. Bíonn mé. / Ní bhíonn mé. Beidh mé. / Ní bheidh mé.

Ar chuala tú? Chuala mé. / Níor chuala mé. An gcloiseann tú? Cloisim. / Ní chloisim. An gcloisfidh tú? Cloisfidh mé. / Ní chloisfidh mé.

An bhfaca tú?* Chonaic mé. / Ní fhaca mé.** An bhfeiceann tú? Feicim. / Níl fheicim. An bhfeicfidh tú? Feicfidh mé. / Ní fheicfidh mé.

The Diabhailíní Beaga characters outline the irregular verbs, one at a time. One character represents the positive answer while another represents the negative answer.

Téigh amach - téigí amach An ndeachaigh * ? Chuaigh / Ní dheachaigh .**

An dtéann ? téann / ní théann An rachaidh ? rachaidh / ní rachaidh

Lá i nGaillimh le Deasún. Learn the irregular verbs by following the storyboard of Des’s day out in Galway.

Clois Bí

Ar chuala / An gcloiseann / An gcloisfidh ? An raibh / an bhfuil / An mbíonn / An mbeidh?

Beir

Ar rug / An mbeireann / An mbéarfaidh?

Tar

Ar tháinig / An dtagann / An dtiocfaidh?

Feic

An bhfaca / An bhfeiceann / An bhfeicfidh?

Faigh

An bhfuair / An bhfaigheann / An bhfaighidh?

Téigh

An ndeachaigh / An dtéann / An rachaidh?

Tabhair

Ar thug / An dtugann / An dtabharfaidh?

Abair

An ndúirt / An ndeireann / An ndéarfaidh?

Ith Déan

Ar ith / An itheann / An íosfaidh? An ndearna / An ndéanann / An ndéanfaidh? 70

Briathra mírialta – Group 3 verbs – Irregular verbs

Clois

Chuala / cloiseann / cloisfidh sé tuar na haimsire.

Bí

Bhí / tá / bíonn / beidh báisteach geallta.

Beir

Rug / beireann / béarfaidh sé ar a chóta

Tar

Tháinig / tagann / tiocfaidh sé go Gaillimh ar an mbus

Feic

Chonaic / feiceann / feicfidh sé leabhar sa leabharlann

Faigh

Fuair / faigheann / gheobhaidh sé ar iasacht é.

Téigh

Chuaigh / téann / rachaidh sé chuig an mbialann.

Tabhair

Thug / tugann / tabharfaidh an freastalaí píotsa dó.

Abair

Dúirt / deireann / déarfaidh sé gur breá leis píotsa.

Ith Déan

D’ith / itheann / íosfaidh sé chuile phioc de. Rinne / déanann / déanfaidh sé a chuid oibre. 71

Briathra mírialta – Irregular verbs - common phrases Many phrases / sayings incorporate irregular verbs in their construction. The most common phrases that incorporate the irregular verbs Déan, Tabhair, Téigh, agus Tar are thoroughly dealt with using a number of associated tasks.

Nathanna - DÉAN forgetting boasting attempting

Ag déanamh dearmaid Ag déanamh gaisce Ag déanamh iarrachta

Ag déanamh iontais Ag déanamh aithrí Ag déanamh aithrise

Ag déanamh amhlaidh Ag déanamh an diabhail Ag déanamh beagáin de

Ag déanamh neamhairde de Ag déanamh comhbhróin Ag déanamh dochair

wondering repenting imitating acting accordingly making mischief belittling

ignoring commiserating damaging

Praiseach a dhéanamh Rogha a dhéanamh Cinneadh a dhéanamh

make a mess choose make a decision

Casaoid a dhéanamh Gar a dhéanamh Do dhícheall a dhéanamh

complain do a favour do your best

Modh Coinníollach – Conditional tense Learning to use the conditional tense is very straightforward and doesn’t deserve the bad press it has received.

Neither ‘Mé’ nor ‘tú’ are used in the conditional. Instead they are integrated into the verb. ‘An’(+ urú) is used to ask a question Positive answers take a séimhiú or d’ (as in the past tense) and ‘Ní’ (+ séimhiú) is used in the negative.

Group 1 verbs Verb endings ...fainn/-finn are used instead of “mé” and ...fá/-feá are used instead of “tú”

An dtabharfá cúnamh? An íosfá plaic? An ndéarfá sin? An gceapfá go bhfuil? An ndéanfá gar dom? An dtiocfá ar ais? An ólfá braon? An gcaithfeá go leor? An bhfágfá in am? An mbeifeá sásta?

Thabharfainn D’íosfainn Déarfainn Cheapfainn Dhéanfainn Thiocfainn D’ólfainn Chaithfinn D’fhágfainn Bheinn

Ní thabharfainn Ní íosfainn Ní déarfainn Ní cheapfainn Ní dhéanfainn Ní Thiocfainn Ní ólfainn Ní chaithfinn Ní fhágfainn Ní bheinn

Group 2 verbs Verb endings ....óinn/-eóinn are used instead of “mé” and ...ófá/-eofá are used instead of “tú”

An inseofá an fhírinne? An gceannófá mórán? An imreofá cluiche? An bhfoghlaimeofá? An osclófá an fhuinneog?

D’inseoinn Cheannóinn D’imreoinn D’fhoghlaimeoinn D’osclóinn

Ní inseoinn Ní cheannóinn Ní imreoinn Ní fhoghlaimeoinn Ní osclóinn

An tAinm Briathra (Verbal noun) The verbal noun is used to refer to a continuous or progressive action eg eating, talking, writing. Verbal nouns end in -ing in English. Verbal nouns cannot be followed by the pronouns mé, tú, é, í, muid, sibh, iad. This difference in word order needs to be carefully noted by English speakers. Tá mé á rá

I’m saying it .

Tá mé ag rá é

This construction is very frequently used in speech. The ‘it’ in question is always the masculine singular form (and so a séimhiú is added):

á+h

....ing it / him

á (gan séimhiú)

....ing her

Doing it

á dhéanamh

ag déanamh é

Cleaning it

á ghlanadh

ag glanadh é

Walking it

á shiúl

ag siúl é

Kissing it (him)

á phógadh

ag pógadh é

á pógadh (kissing her)

Answering it (him)

á fhreagairt

ag freagairt é

á freagairt (answering her)

Pushing it (him)

á bhrú

ag brú é

á brú (pushing her)

Praising it (him)

á mholadh

ag moladh é

á moladh (praising her)

....ing me / you

do (gu*) mo / do (gu*) do

Knocking me Pulling you

do (gu*) mo leagadh do (gu*) do tharraingt

ag leagadh mé ag tarraingt tú

Blinding me Bringing you

do( gu*) mo chaochadh do (gu*) do thabhairt

ag caochadh mé ag tabhairt tú

Paying me Ordering you

do (gu*) m’íoc do (gu*) d’ordú

ag íoc mé ag ordú tú

Annoying me Inticing you

do (gu*) mo chrá do (gu*) do mhealladh

ag crá mé ag mealladh tú

In Conamara “do mo” is pronounced as “gu* mo” and “do do” is pronounced as “ gu *do” * Spoken Gaeilge in Conamara differs in some instances from the standard form. AbairLeat! highlights the most frequently used discrepancies.

An tAinm Briathra (Verbal noun)

Tá sé á scrúdú.

Tá sé á shábháilt

Tá sí á bholú.

Tá an x-ray á scrúdú aige.

Tá an pheil á sábháilt aige.

Tá an bláth á bholú aici.

Tá sí á mheascadh

Tá sí á bhualadh.

Tá sé á pógadh

Tá an cáca á mheascadh aici.

Tá sí do (gu*) mo bhualadh. Ta sí do (gu*) do bhualadh.

Tá sé do (gu*) mo phógadh Tá sé do (gu*) do phógadh

Tá siad á leanacht

Tá sé á bhrú.

Tá sé á bhodhrú.

Tá siad do (gu*) mo leanacht Tá siad do (gu*) do leanacht.

Tá sé do (gu*) mo bhrú Tá sé do (gu*) do bhrú

Tá tú do (gu*) mo bhodhrú Tá mé do (gu*) do bhodhrú

Má if

- A séimhiú is added to the verb after má

Má is used in the past and present tenses. Má cheannaím : An dtiocfaidh tú liom má cheannaím ticeád dhuit? Má thugann : Gabhfaidh mé in éineacht leat má thugann mo mháthair cead dom. Má bhíonn : Beidh ócáid iontach ann má bhíonn an lá go breá. Má bhí : Bhí, má bhí! Má chonaic : Ní dúirt tú tada liomsa faoi má chonaic tú é. Má cheannaigh : Má cheannaigh sé ceann, bhí sé ar an t-aon duine a cheannaigh.

Má is not used with the future tense. Instead, the present tense is used: Má thagann sé amárach – if he comes tomorrow Beidh chuile dhuine sásta má thagann an beart amárach. Má tharlaíonn sé an bhliain seo chugainn beidh muid réidh lena aghaidh. Má dhéanann tú an obair anocht beidh muid saor amárach.

“Má” combines with “is” to form “más”: Más maith leat! Rachaidh mé leat, más rud é go mbeidh tú ag dul ann. Beidh mé buíoch más féidir leat é a dhéanamh. Fanfaidh muid sa mbaile más fear leat é.

Mura - if not / unless An urú is added to the verb. Mura gcuirim: Cuireann mo chairde glaoch orm mura gcuirim glaoch orthu. Mura gcuirfidh: Beidh tú fliuch mura gcuirfidh tú ort cóta. Mura gcuirfeadh: Thiocfadh an cat isteach mura gcuirfeadh sí glas ar an bhfuinneog.

Mura ndéanann: Bíonn sé déanach don rang mura ndéanann sé deifir. Mura ndéanfaidh: Beidh sé déanach don rang mura ndéanfaidh sé deifir. Mura ndéanfadh: Bheadh sé déanach don rang mura ndéanfadh sé deifir.

Murar - Past Tense - A séimhiú is added to the verb after murar Murar chuir: Beidh sí briste murar chuir sí airgead sa chuntas. Murar fhág: Beidh sí déanach murar fhág sí in am. Murar ith: Beidh ocras uirthi murar ith sí béile.

Exceptions - Mura is used in the past tense for the following irregular verbs téigh / déan / feic / bí / faigh / abair.

bí - mura raibh faigh – mura bhfuair abair – mura ndúirt

téigh – mura ndeachaigh déan - mura ndearna feic - mura bhfaca

SULA before

An urú is added to the verb after sula

Sula gcuireann : Ním an cupán sula gcuireann mé/ gcuirim sa chófra é. Sula gcuirfidh : Nífidh mé an cupán sula gcuirfidh mé sa chófra é. Sula gcuirfeadh : Nífinn an cupán sula gcuirfeadh mé/gcuirfinn sa chófra é.

Sula ndéanann : Itheann sé a dhinnéar sula ndéanann sé an obair bhaile. Sula ndéanfaidh : Íosfaidh sé a dhinnéar sula ndéanfaidh sé an obair bhaile. Sula ndéanfadh: D’íosfadh sé a dhinnéar sula ndéanfadh sé an obair bhaile.

Sular - Past Tense - A séimhiú is added to the verb Sular cheannaigh: Bhain sé triail as sular cheannaigh sé é. Sular thrasnaigh: Bhreathnaigh sé soir agus siar an bóthar sular thrasnaigh sé é. Sular shuigh: Rinne sé a chuid oibre sular shuigh sé síos.

Exceptions - Sula is used in the past tense for the following irregular verbs téigh / déan / feic / bí / faigh / abair.

téigh - sula ndeachaigh déan - sula ndearna feic - sula bhfaca

bí - sula raibh faigh - sula bhfuair abair - sula ndúirt.