●
●
●
Ρέμα Μονόχωρο ερευνητική εργασία Α2 Λυκείου Ασημίου ●
●
●
Ακριβώς δίπλα από το σχολείο μας περνά ένα ρέμα , ένας χείμαρος , πανέμορφος και παράδόξως ..αόρατος και άγνωστος . Με τον καιρό να μας βοηθά , αποφασίσαμε να τον γνωρίσομε , να τον φωτογραφίσομε , και με την ευκαιρία να μάθομε και κάτι παραπάνω για τα ρέματα, τους ποταμούς , τα οικοσυστήματα αυτά που ομορφαίνουν τον τόπο μας
Επίσκεψη πρώτη η απογοήτευση των σκουπιδιών …. αλλά και η γοητεία της ομορφιάς
Λίγες πληροφορίες για το συγκεκριμένο ρέμα
Αμέσως δυτικά από το Γυμνάσιο Ασημίου και με κατεύθυνση περίπου βορράς-νότος κείται το λεγόμενο ρυάκι του Μονόχωρου. Πρόκειται για χείμαρρο. Στα ψηλότερα σημεία του συγκεντρώνει νερά από τις περιοχές Βουλίσματα και Γαλανές Βάγκες και από το Μοριανό ρυάκι του Αγίου Δημητρίου. Χαμηλά ενώνεται με αυτό και το δυτικότερο Βαθύ ρυάκι, στη θέση Κρυγιά Βρύση. Λίγο χαμηλότερα ακόμη ενώνεται με αυτό και το (μικρό) ρυάκι του Λεύκου με τα νερά από την περιοχή Λειβάδια, στη θέση Μπουρούνι.
Δίνει τα νερά του (καταλήγει) στον λεγόμενο ποταμό του Φοίνικα που ξεκινά ως Στερνιανό ρυάκι και, από τη θέση Σαραντάδω και κάτω, γίνεται ο Γέρο Ποταμός της Μεσαράς. Τοπογραφικά τουλάχιστον, το ρυάκι του Μονόχωρου αποτελεί την πρώτη από τις δύο αυτές σημαντικές πηγές του Γέρου Ποταμού. Άλλοτε διατηρούσε σε όλη τη διάρκεια του καλοκαιρού και σχεδόν σε όλο το μήκος του νερά πολλά με «κολύμπες» που κολυμπούσανε τα μεγαλύτερα παιδιά του χωριού, με χέλια, καβρούς, πουλιά πολλώ λογιώ κ.α., και με χλωρίδα εντός του πυκνή. Τώρα αυτά για λόγους διάφορους έχουν παρέλθει προ πολλού και μοιάζουν πλέον απίστευτα. Υπάρχουν πολλές ειδικότερες ονομασίες αυτού του ίδιου ρυακιού, κυριότερες από τις οποίες - από πάνω (περίπου βορρά) προς τα κάτω (περίπου νότο) - είναι**: οι Πάνω Ετές, οι Κάτω Ετές, το Πάνω Μονόχωρο (με κάμποσες ονομασίες για διάφορες συγκεκριμένες θέσεις μεταξύ των οποίων και του Μπροσφύρη η Πεζούλα), το Κάτω Μονόχωρο (από το Γερμανικό Γεφυράκι και το παρακείμενο Καμίνι του Κρουσταλογιώργη και κάτω, επίσης με κάμποσες ονομασίες για διάφορες συγκεκριμένες θέσεις όπως η Μεγάλη Γέφυρα, του Βαλαβάνη το ρυάκι και άλλες), του Προβιά το ρυάκι, ο Άσπρος Πόρος, η Κρυγιά Βρύση, η Καμάρα, το Μπουρούνι, η Ανεβάλουσσα. Σημειωτέον ότι πολλά από αυτά τα τοπωνύμια χρησιμοποιούνται και για τις γύρω εκτάσεις (π.χ. «το λιόφυτο στο Πάνω Μονόχωρο»), σε αντίθεση με την πυκνή ονοματολογία που ως γνωστόν υπάρχει σε μέρη ορεινά.
(πηγή Dr Μανόλης Γιαχνάκης)
κάποιες γενικές πληροφορίες -ορισμοί
Τι είναι ρέμα; Τα ρέματα (ή υδάτινα ρεύματα επί το ορθότερο) αποτελούν διεξόδους του επιφανειακού νερού της βροχής προς τη θάλασσα (φυσικό αντιπλημμυρικό σύστημα). Από γεωλογικής άποψης διαμορφώνουν το τοπίο μέσω της αποσαθρωτικής και της αποθετικής δράσης τους. Όμως τα ρέματα δεν αποτελούν απλά ένα γεωλογικό ή ένα υδραυλικό φαινόμενο μόνο. Αποτελούν υγροτόπους, στους οποίους η διατήρηση του πρασίνου στηρίζει και προσφέρει καταφύγιο σε αρκετά είδη μικροπανίδας. Επηρεάζουν το κλίμα των περιοχών που διασχίζουν (καθιστώντας το ηπιότερο ρυθμίζοντας την υγρασία και τη θερμοκρασία ενώ παράλληλα δρουν και ως αεραγωγοί). Παρουσιάζουν αντιρρυπαντική δράση στην ατμόσφαιρα (κατακρατώντας σκόνη και άλλους ρύπους, μειώνοντας το θόρυβο και εμπλουτίζοντάς την με οξυγόνο). Τέλος, από πολεοδομική σκοπιά, διαχωρίζουν τις χρήσεις γης, διασφαλίζοντας ελευθέρους χώρους και χώρους πρασίνου, συμβάλλοντας έτσι στη βελτίωση της αισθητικής του ευρύτερου τοπίου. Τι είναι ποταμός;
Ο Ποταμός είναι το υδάτινο ρεύμα που χαρακτηρίζεται από μια σχετική συνέχεια και σταθερότητα τροφοδοσίας και με τομή κοίτης γενικά αρκετά ομαλή. Συνήθως αντιδιαστέλλεται από τον χείμαρο, που έχει πιο ανώμαλους και απότομους αντίστοιχους χαρακτήρες· δεν είναι, όμως, πάντοτε δυνατή μια σαφής διάκριση μεταξύ τους. Το σημείο στο οποίο γεννιέται ένας ποταμός ονομάζεται πηγή. Περισσότερα στοιχεία. Ένας ποταμός μπορεί επίσης να προέρχεται από κάποια λίμνη, από ένα φρέαρ, (υπόγειο πηγάδι) ή από την ένωση κάποιων χειμάρρων. Τα νερά του ποταμού συνεχίζουν μέχρι να καταλήξουν κάπου. Αν τα νερά του χύνονται σε μία λίμνη ή στη θάλασσα, το μέρος εκείνο στο οποίο τα νερά του ενώνονται με αυτά της λίμνης ή της θάλασσας ονομάζονται εκβολή και καμιά φορά χρησιμοποιούμε πληθυντικό, εκβολές. Αν τα νερά του ενώνονται με αυτά ενός άλλου ποταμού, το σημείο στο οποίο ενώνονται το ονομάζουμε συμβολή των δύο ποταμών και τον μικρότερο από τους δύο ποταμούς, παραπόταμο.
Τι είναι χείμαρρος;
Χείμαρρος ονομάζεται ένα ποτάμι που είναι στεγνό κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Οι χείμαρροι κατά γενικό κανόνα σχηματίζονται σε περιοχές όπου υπάρχει ασβεστολιθικό υλικό (ή άλλο πορώδες υπόστρωμα). Το νερό των χείμαρρων προέρχεται κυρίως απευθείας από τα ατμοσφαιρικά κατακρημνίσματα και από την επιφανειακή απορροή. Όταν βρέχει το ασβεστολιθικό υλικό, που είναι πορώδες, κατακρατεί το νερό στον υδροφόρο ορίζοντα του, και το απελευθερώνει με ένα σταθερό ποσοστό. Κατά τη διάρκεια της ξηρής περιόδου το επίπεδο του νερού μπορεί να πέσει κάτω από το επίπεδο της κοίτης του ποταμού, και να επιφέρει την ξήρανση του. Οι κύριοι φυσικοί παράγοντες που ρυθμίζουν την ποιότητα του νερού ενός χείμαρρου είναι η φύση της κοίτης του και της λεκάνης απορροής του (τύποι και κλίσεις εδαφών, μορφές κάλυψης γης) και το καθεστώς των ατμοσφαιρικών κατακρημνισμάτων. Ως εκ τούτου η ποιότητα διαφέρει πολύ από εποχή σε εποχή και κατά μήκος της κοίτης.Όταν ένας ποταμός ή χείμαρρος τροφοδοτείται από περισσότερες της μίας πηγές, τότε συνήθως θεωρούμε την ψηλότερη ως πηγή του και τις υπόλοιπες ως παραπόταμους.
ΡΕΜΑΤΑ ΣΑΝ ΒΙΟΤΟΠΟΙ..
Βιότοπος γενικά ονομάζεται οποιαδήποτε περιοχή, κατά σύνολο ή μέρος αυτής, επί της οποίας όμως ο προσδιορισμός καθορίζεται από τους επικρατέστερους οργανισμούς που ζουν σε αυτή. Ειδικότερα αν στη περιοχή αυτή περιλαμβάνεται υδάτινη επιφάνεια (π.χ. λίμνη, ποταμός, έλος κ.λπ.), τότε ονομάζεται υδροβιότοπος. Διαφορετικοί πληθυσμοί (π.χ. κουνέλια, καρότα, άνθρωποι) συνυπάρχουν στην ίδια περιοχή. Οι περιβαλλοντικές συνθήκες που επικρατούν σε αυτήν την περιοχή (θερμοκρασία, υγρασία) είναι ευνοϊκές για την επιβίωση αυτών των πληθυσμών. Ανάμεσα στα άτομα του ίδιου ή διαφορετικών πληθυσμών ενός βιότοπου αναπτύσσονται σχέσεις συνεργασίας, ανταγωνισμού, τροφικές, αναπαραγωγικές κτλ. Ο όρος μικροβιότοπος (microhabitat), χαρακτηρίζει υποδιαίρεση ενός βιότοπου που παρουσιάζει ιδιαίτερες χαρακτηριστικές ιδιότητες όπως το μικροκλίμα...
Το μεγαλείο της κρητικής φύσης, από τις ορεινές μέχρι τις πεδινές και παραθαλάσσιες περιοχές του νησιού, αποκαλύπτεται μέσα από τις συνεχείς εναλλαγές του τοπίου που επιφυλάσσει πολλές εκπλήξεις στον ταξιδιώτη. Τραχιές βουνοκορφές, φαράγγια με άγρια φύση, παρθένες βραχονησίδες καλυμμένες με αμμοθίνες και κέδρους, υδροβιότοποι και δάση, συνθέτουν σπάνια οικοσυστήματα που απλώνονται σε όλο το νησί.
Τα ποτάμια της περιοχής μας Ποταμός Αναποδάρης Ο ποταμός Αναποδάρης βρίσκεται στις νοτιοκεντρικές περιοχές του Νομού Ηρακλείου και εκβάλει κοντά στους οικισμούς του Τσούτσουρα και του Κερατόκαμπου. Πιο συγκεκριμένα συγκεντρώνει όλα τα νερά του κεντροανατολικού Νομού Ηρακλείου και μεγάλο μέρος των νερών της νότιας Δείκτης, ενώ τροφοδοτείται από διάφορους παραπόταμους, όπως ο Μπαρίτης ποταμός. Ο Αναποδάρης είναι το μεγαλύτερο σε μήκος ποτάμι της Κρήτης, ενώ κάθε χρόνο κατεβάζει περίπου 40 εκατομμύρια κυβικά νερού στην θάλασσα. Το όνομα του οφείλεται στο γεγονός ότι στην έξοδο του τις μέρες του χειμώνα που τρέχει πολύ νερό (επειδή συνήθως τους χειμερινούς μήνες στην περιοχή επικρατούν νότιοι άνεμοι), οι άνεμοι τραβούν προς τα μέσα το νερό του έτσι που αν κάποιος δει το ποτάμι να νομίσει ότι έχει ανάποδη ροη. Κοντά στο χωριό Δεμάτι υπάρχει και μια υπέροχη καμαρωτή γέφυρα, ενώ μετά το χωριό Σκινιάς. Το φαράγγι που έχει σχηματίσει ο ποταμός έχει σπάνια άγρια ομορφιά, είναι απροσπέλαστο χωρίς τεχνικά μέσα, ενώ η διάβρωση του σχηματίζει μοναδικά περάσματα, πολλές φορές απροσπέλαστα λόγω μεγάλων βράχων. Αυτοί οι βράχοι σχηματίζουν μορφές γιγάντιες, ανθρώπων και ζώων, προκαλώντας το δέος του επισκέπτη. Μετά από μια φιδίσια διαδρομή μέσα από το πανέμορφο φαράγγι του Αναποδάτρη, ο ποταμός καταλήγει στην παραλία της Δέρματου. Μετά την έξοδο του από το φαράγγι καταλήγει στην περιοχή Δέρματος όπου και
δημιουργεί το μεγαλύτερο και πιο σημαντικό δέλτα ποταμιού σε όλη την Κρήτη που καταλαμβάνει αρκετά στρέμματα με λιμνάζοντα νερά και διαφορετικά ρέματα τα οποία περιβάλλονται από υδροχαρή βλάστηση. Το δέλτα του Αναποδάρη επίσης είναι από τους πιο σημαντικούς υγροτόπους στην Κρήτη και φιλοξενεί παρά πολλά είδη πτηνών. Αριστερά και δεξιά της έκτασης των εκβολών οι προσχώσεις του ποταμιού με την πάροδο του χρόνου έχουν δημιουργήσει την πεδιάδα της Δέρματου που καταλήγει στην υπέροχη ομώνυμη παραλία. Δυστυχώς, σήμερα το μεγαλύτερο πρόβλημα του ποταμού είναι η ρύπανση από τα απόβλητα των ελαιουργείων, που πολλοί εξακολουθούν να ρίχνουν σε αυτόν.
Γεροπόταμος Μεσσαράς Ο Γεροπόταμος (Ιερός Ποταμός) διασχίζει την πεδιάδα της Μεσσαράς, 55km νότια του Ηρακλείου. Αρκετοί παραπόταμοι του διαρρέουν όλη την πεδιάδα και αφού ενωθούν με αυτόν, καταλήγουν στην παραλία που βρίσκεται μέσα στο πολεμικό αεροδρόμιο του Τυμπακίου. Επίσης, ένα μικρό μέρος των υδάτων παροχετεύεται λίγο βορειότερα, στη παραλία της Καταλυκής του Κόκκινου Πύργου. Στην Καταλυκή δημιουργείται ένας μικρός, αλλά πολύ σημαντικός υδροβιότοπος, καθώς δημιουργείται ένα μικρό έλος. Ο Γεροπόταμος κάποτε κατέβαζε πολύ νερό, αλλά τα τελευταία χρόνια είναι σχεδόν πάντα ξηρός. Εκτός από το πρόβλημα της γενικής ανομβρίας που αντιμετωπίζει η Μεσαρά, η κύρια μείωση των υδάτων του ποταμού οφείλεται στην κατασκευή του φράγματος της Φανερωμένης, κοντά στο χωριό Βώροι. Όπως αναφέρει ο Cristoforo Buondelmonti στην περιγραφή της Νήσου Κρήτης (1415), κατά την αποβίβαση του στην έξοδο του ποταμού, είδε τα ερείπια μιας μικρής πόλης, η οποία σήμερα δεν είναι διακριτή. Ίσως βέβαια εννοούσε και τον κοντινό Κομμό.
Τα ποτάμια και οι χείμαρροι στην Κρητική Τέχνη
Τα ρέματα και οι χείμαρροι που υπάρχουνε στην φύση, είναι πλασμένα απ'τον θεό που σ'έχει αγαπήσει.
Ήθελα να μουν χείμαρρος να χύνομαι στα δάση να δροσερεύω τα δεντρά και ολόκληρη την πλάση.
Μη μου ζητάς τα λάθη σου να σου τα συγχωρήσω, είν’ η οργή μου ποταμός που δε γυρίζει πίσω.
Ο ποταμός και ο χείμαρρος δεν μοιάζουνε καθόλου, ο ένας είναι ήμερος και ο άλλος του διαόλου.
Μιχάλης Καλλέργης - Ω Σιγανέ μου Ποταμέ
Ω σιγανέ μου ποταμέ νερό κανακεμένο ποτέ μου δεν παντρεύομαι μόνο θα σ'ανιμένω.
Ω σιγανέ μου ποταμέ έλα σ'τσαποστροφές μου φέρε τσ'αγάπης το νερό να γιάνω τις πληγές μου
Κλείνοντας την εργασία ευχόμαστε να αντλήσατε αρκετές χρήσιμες πληροφορίες για τους ποταμούς και τα ρέματα καθώς και ,εν μέρη, την γεωγραφία της περιοχής μας! Ελπίζω να σας άρεσε η εργασία μας και ευχαριστούμε για τον χρόνο σας!
Γενικό Λύκειο Ασημίου τμήματος Α2.