G is for Grammar Jak często spędza wam sen z powiek pytanie o to, czy powinniśmy uczyć gramatyki, czy nie? Małe dzieci na początku przyswajają całe wyrażenia, które łączą w sobie słownictwo i gramatykę w sposób nierozerwalnie powiązany i niepodzielny. Uczą się wzorców gramatycznych nieświadomie, na podstawie typowych sekwencji wyrazów i niepodzielnych zwrotów osadzonych w kontekście zdań i czynności realizowanych podczas lekcji takich jak rymowanki, piosenki, teksty skandowane, opowieści i gry. W miarę postępu nauki dzieci wykorzystują te wzory w sposób kreatywny w reakcji na nowe konteksty. Wszystko to dzieje się naturalnie, bez żadnego wyraźnego odniesienia do analizy gramatycznej lub językowej, która zresztą wykraczałaby poza zdolności pojmowania małych dzieci. Uczenie się całych wyrażeń zapewnia dzieciom bogate zasoby wewnętrznych wzorców językowych. Zasoby te umożliwiają im wytworzenie silnego, intuicyjnego wyczucia tego, co jest, a co nie jest poprawne. Pomagają im również później, kiedy wymaga się od nich zwrócenia uwagi na konkretne zagadnienia gramatyczne i zastosowania umiejętności analitycznych w procesie uczenia się. Jednym z kluczowych wyzwań podczas pierwszych lat nauki jest określenie, kiedy należy wyjść poza technikę całych wyrażeń i przejść do bardziej świadomego uczenia się i analizy językowej. Innym problemem jest to, jak rozwijać u dzieci zrozumienie aspektów gramatycznych, aby usystematyzować ich wiedzę i zwiększyć możliwości twórczego posługiwania się językiem. Jeżeli chodzi o odpowiedni moment na zmianę podejścia („kiedy”), jest mało prawdopodobne, aby dzieci były na nią gotowe wcześniej niż przed 8–10 rokiem życia. Zależy to oczywiście od ogólnej sytuacji i wielu różnych czynników. Niektóre z nich to: ●
kontekst kulturowy, w tym postawy i przekonania na temat nauki języków obcych;
●
kontekst edukacyjny, w tym program nauczania oraz sposób określania wyników nauki;
●
język ojczysty, w tym jego system pisma i różnice względem języka angielskiego;
●
dojrzałość poznawcza dzieci oraz ich umiejętność poruszania się w sferze koncepcji;
●
poziom języka angielskiego oraz liczba godzin lekcji tego języka;
●
●
podejście do nauczania języka ojczystego (np. czy obejmuje ono analizę części mowy lub korzystanie z metajęzyka, który można z powodzeniem przenieść na grunt nauki języka angielskiego); wymogi formalne dotyczące wewnętrznych procedur oceny lub zewnętrznych egzaminów dla dzieci (YLE).
Jeżeli chodzi o sposób nauczania gramatyki („jak”), musimy znaleźć pobudzające wyobraźnię, nieabstrakcyjne i interaktywne sposoby, które są dostosowane do potrzeb i zdolności dzieci i które naturalnie rozwijają w nich ciekawość tego, jak „działa” język angielski, i wykorzystują tę ciekawość jako integralną część budowania w nich zrozumienia języka i poszerzania zakresu jego stosowania. Niezależnie od tego, czy uczymy młodsze dzieci zgodnie z podejściem całościowym, czy rozwijamy bardziej świadomą znajomość języka i zdolności analityczne u starszych uczniów, najważniejszą rzeczą, jaką możemy zrobić, jest zapewnienie dzieciom w pierwszych latach nauki bogatego i zróżnicowanego kontaktu z językiem oraz wielu możliwości ćwiczenia, powtarzania, zapamiętywania, poszerzania swojej wiedzy i eksperymentowania z językiem w kontekstach znaczeniowych i w celach, które są istotne dla naszych uczniów. Artykuł został napisany na podstawie wstępu do ćwiczeń gramatycznych z podręcznika 500 Activities in the Primary Classroom wydanego przez Macmillan Education. Ilustracje przedstawiające „gramatyczne robale” pochodzą z podręcznika Big Bugs 3 wydawnictwa Macmillan Education.
Materiały pochodzą z bloga metodycznego Carol Read: www.carolread.wordpress.com © Carol Read 2014