28 Η περσική αρχιτεκτονική με γοητεύει ιδιαίτερα. Όταν αντικρίζω αυτά τα αριστουργηματικά αραβουργήματα περασμένων αιώνων, νιώθω πραγματικά πως βρίσκομαι στη Μέση Ανατολή...
Η θεολογική σχολή του Ιμάμη Γόλι Χαν ιδρύθηκε το 1615 στο περίφημο Shiraz και λειτουργεί μέχρι τις μέρες μας.
29
Η πρώτη φορά που συνάντησα έρημο στη ζωή μου ήταν στο Ιράν. Με φιλοξένησε αρκετές νύχτες και μου χάρισε όμορφες, αλλά και δύσκολες στιγμές...
44
Επιτέλους άρχισα ν’ ανεβαίνω στα θρυλικά Ιμαλάια! Εκτός από τις περιπετειώδεις διαδρομές με τη μοτοσικλέτα, απόλαυσα τα βουνά αφιερώνοντας κάποιες μέρες για πεζοπορίες στην αγνή φύση, σε μέρη επικής ομορφιάς... Αριστερά φαίνεται η κορυφή
Ultar I (7.329 μ.), ενώ στα δεξιά, κρυμμένη από τα σύννεφα, είναι η κορυφή Ultar II (7.388 μ.), οι οποίες ανήκουν στην οροσειρά Karakoram.
45 Εξερευνώντας την κοιλάδα Alai, συνάντησα το Ναμπισάχ, ένα παιδί στην ηλικία μου, που με πήρε να με φιλοξενήσει το βράδυ στο βουνό, στο αντίσκηνο όπου έμεναν. Για να φτάσουμε, κάναμε μισή ώρα πεζοπορία μέσα σ’ ένα αγνό, καταπράσινο τοπίο που ξεκινούσε με ορυζώνες και κατέληγε στο γεμάτο πεύκα δάσος. Καθώς ανεβαίναμε, ερχόταν μια κοπέλα από την άλλη μεριά. Ο Ναμπισάχ της είπε να σταματήσει και να γυρίσει στο πλάι, με το κεφάλι της προς το γκρεμό, για να μην τη δω καθώς περνούσα. Κάτω: Σ’ αυτές τις δύσκολα προσβάσιμες περιοχές, οι κάτοικοι πολλές φορές στήνουν αυτοσχέδια τελεφερίκ, για να μπορούν να περνούν τα ορμητικά ποτάμια.
52 Ο Σαχιέλ, που γνώρισα στο Rawalpindi, με προσκάλεσε στον αρραβώνα του φίλου του, σε κάποια γειτονιά που έμοιαζε με χωριό. Όλοι ήταν μουσουλμάνοι, αλλά ο αρραβώνας ακολουθούσε το περιχαρές, ινδικό στυλ, το οποίο ακόμη και οι Πακιστανοί λατρεύουν. Τα τόσα χρώματα, το σκηνικό, ακόμη και η μουσική που ακουγόταν από το στερεοφωνικό ήταν ινδική. Είχαν στήσει κάτι σαν τεράστιο αντίσκηνο με πολύχρωμα υφάσματα, το οποίο στηριζόταν πάνω σε μερικά καλάμια από μπαμπού. Έστρωσαν ένα μεγάλο τραπέζι με λίγα εδέσματα και γλυκά, γύρω από το οποίο φάγαμε όρθιοι. Τα τύμπανα και τα κλαρίνα επικρατούσαν στην τελετή, καθώς οι συγγενείς κι οι φίλοι χόρευαν. Ποτέ δε χόρεψε το ζευγάρι.
Η νύφη δε χαμογέλασε καθόλου κατά τη διάρκεια της τελετής. Το ύφος της ταίριαζε πιο πολύ σε κηδεία παρά στον αρραβώνα της. Έτσι οφείλει να παρουσιάζεται μια σεμνή γυναίκα σ’ αυτές τις χώρες, ειδικά όταν αποχωρίζεται τους γονείς της. Ο κόσμος κάθισε σε μερικές καρέκλες μέσα στο τεράστιο αντίσκηνο και οι οικογένειες του ζευγαριού μαζί με το ζευγάρι ανέβηκαν στη σκηνή που υπήρχε στο βάθος για να φωτογραφηθούν. Μετά από λίγο πήραν τη νύφη πάλι μέσα στο σπίτι της, γιατί ο πατέρας του γαμπρού νευρίασε και ξεκίνησε καυγάς. Όλα αυτά, επειδή η νύφη έβγαλε για λίγο τη βέρα από το δάχτυλό της. Κόντεψε να διαλυθεί ο αρραβώνας, αλλά τους ηρέμησαν και το σόου συνεχίστηκε.
ΒΟΡΕΙΑ ΙΝΔΙΑ
Μετά από τεσσερισήμισι μήνες στα μουσουλμανικά κράτη με τις συντηρητικές κοινωνίες τους, η Ινδία ήταν μια έκπληξη από το πρώτο μου βήμα. Όλα ήταν πιο ελεύθερα, πιο αναρχικά, πιο ζων-
53
τανά, πιο πολύχρωμα! Στη φωτογραφία φαίνονται σιχ που συρρέουν από κάθε γωνιά της Ινδίας, για να προσκυνήσουν στο σπουδαιότερο ναό τους, το Χρυσό Ναό του Amritsar.
64
Είχα την τύχη να βρίσκομαι στο Ladakh σε εποχή εορτασμών. Η πιο ενδιαφέρουσα εκδήλωση που παρακολούθησα ήταν κάποιοι πολύ παράξενοι, θρησκευτικοί χοροί στο βουδιστικό Μοναστήρι
Thiksey. Ήταν κάτι το εξωπραγματικό! Την έναρξη των χορών σηματοδοτούσε ένα βουητό από αυτές τις τεράστιες, παραδοσιακές τρομπέτες.
65
Οι μοναχοί που φορούσαν τις θρησκευτικές τους στολές και χόρευαν, συνήθως, δεν άφηναν τίποτε ακάλυπτο από το σώμα τους κι έτσι ξεχνούσε κανείς ότι βρίσκονται άνθρωποι κάτω από τις στολές και τις μάσκες. Έδιναν την εντύπωση ότι είναι απόκοσμα πλάσματα που εκτελούσαν τις αλλόκοτες τελετές τους. Οι θρησκευτικοί αυτοί χοροί αποτελούν βουδιστικές ιεροτελεστίες που συμβολίζουν τη νίκη του καλού έναντι του κακού και την υπερίσχυση του βουδισμού έναντι παλαιότερων θρησκειών.
Ο Χορός των Σκελετών
Ο Χορός της Μαύρης Καρδιάς
Ο Μοναχικός Χορός του Ελαφιού
76
Το Haridwar είναι μια από τις εφτά ιερές πόλεις της Ινδίας και βρίσκεται στις όχθες του ποταμού Γάγγη. Har–ki–Pairi σημαίνει «η πατημασιά του Θεού» και είναι το σημείο, όπου οι πιστοί συγκεντρώνονται κατά εκατοντάδες κάθε απόγευμα, για να λάβουν μέρος στην τελετουργία. Εκεί πιστεύεται πως ο Βισνού έριξε παραδείσιο νέκταρ και άφησε την πατημασιά του.
77
Καθώς ο ουρανός σκοτεινιάζει, οι πιστοί προσφέρουν στον ποταμό φλεγόμενα καλαθάκια φτιαγμένα από φύλλα δέντρων. Βάζουν μέσα πέταλα λουλουδιών κι ένα κεράκι και τα αφήνουν να τα πάρει το νερό. Έτσι έχουν την ευκαιρία, πιστεύουν, να ξεπλένουν τις αμαρτίες τους! Για όποιον έχει τη δυνατότητα να ταξιδέψει
μέχρι το Γάγγη, ένα τελετουργικό μπάνιο είναι αρκετό για να αφεθούν οι αμαρτίες του. Τέτοια μέρη με ιερά νερά, όπου οι ινδουιστές μπορούν να ξεπλύνουν τις αμαρτίες τους, υπάρχουν αμέτρητα ανά τη χώρα.
186 Άρχισε να βρέχει έντονα. Ο χωματόδρομος γέμισε λάσπη. Κινιόμουν άνετα, ώσπου έφτασα σ’ ένα σημείο, όπου ο δρόμος είχε παρασυρθεί από το νερό και είχε δημιουργηθεί ένα τεράστιο νεροφάγωμα. Βγήκα από το δρόμο και προσπάθησα να παρακάμψω το νεροφάγωμα, αλλά εκεί άρχισε η περιπέτεια. Είχε αρκετά βαθιά λάσπη και η μοτοσικλέτα κόλλησε εκεί. Όταν την απεγκλώβισα, διαπίστωσα ότι παντού η λάσπη γλιστρούσε σαν πάγος. Συνήθως κατάφερνα και κρατούσα τη μοτοσικλέτα, αλλά γλιστρούσαν ακόμη και τα πόδια μου. Μέσα σε λίγη ώρα μου έπεσε πέντε φορές.
Κουβαλούσα πολλά εφεδρικά ανταλλακτικά για την Κεντρική Ασία και με όλο αυτό το βάρος ήταν τρομερά δύσκολο να σηκώνω μόνος μου την πεσμένη μοτοσικλέτα στην ολισθηρή λάσπη. Σφήνωνα πέτρες στις ρόδες για να βρίσκουν αντίσταση, κατέβαζα τους δύο σάκους και το εφεδρικό λάστιχο που κουβαλούσα πίσω από τη σέλα και τη σήκωνα. Στην προσπάθειά μου να βρω τη συνέχεια του χωματόδρομου μετά το κατεστραμμένο κομμάτι, χάθηκα. Σα να μην έφταναν όλα αυτά, βράδιαζε κιόλας... Έτσι, αποφάσισα να κατασκηνώσω εκεί, να ξεκουραστώ και να συνεχίσω τις προσπάθειές μου την επόμενη μέρα. Το μέρος δεν ήταν ιδανικό, αφού φαινόμουν από κάποια μακρινά σπίτια. Έτσι, μόλις έστησα το αντίσκηνο, ήρθαν τρεις άντρες. Ο γηραιότερος ήταν άσος στη νοηματική. Μου έκανε νόημα: «έλα να φας, να κοιμηθείς κι αύριο με την αυγή ξεκινάς». Έδειχνα απελπισμένος, για να καταλάβουν ότι κατά λάθος βρέθηκα στον τόπο τους κι όχι για να τους ενοχλήσω. Ξέστησα πάλι το αντίσκηνο, τα φόρτωσα όλα και τους ακολούθησα...
187 Με πήγαν σ’ έναν οικισμό με καμιά δεκαριά σπίτια από πηλό. Οι ψηλοί τοίχοι των αυλών, που έκρυβαν τις φυλακισμένες στις οικίες τους γυναίκες και το τι συνέβαινε μέσα, έκαναν τα σπίτια να μοιάζουν με μικρά φρούρια. Μου έφεραν ένα κρεβάτι έξω, κάθισα εκεί και όλοι οι χωρικοί με περιτριγύρισαν. Μια λάμπα πετρελαίου φώτιζε απαλά τα πρόσωπά μας. Μου έφεραν φαγητό: πεντανόστιμο, τρυφερό κρέας. Δε μπορούσα να το πιστέψω! Ήμουν φιλοξενούμενος μιας μικρής φυλής του ημιαυτόνομου Μπαλουτσιστάν μέσα στα βουνά, φιλοξενούμενος των σκληροτράχηλων αυτών νομάδων, που μέχρι σήμερα καμιά κυβέρνηση δε μπορεί να υποτάξει. Η φιλοξενία, όμως, αποτελεί βασική αρχή του κώδικα τιμής τους. Δε μ’ ένοιαζε καθόλου η ταλαιπωρία που πέρασα στη λάσπη με τη μοτοσικλέτα. Με έκαναν να την ξεχάσω μονομιάς. Όταν μαζεύονται όλοι οι χωρικοί, πάντα βρίσκεται και ένας που ξέρει λίγα αγγλικά. Τον κάλεσαν για μεταφραστή και μου έκαναν τις συνηθισμένες ερωτήσεις: «από πού έρχεσαι; Πού πας; Μόνος σου ταξιδεύεις; Πόσο καιρό είσαι στο δρόμο; Έχεις οικογένεια;». Αρχίσαμε να γελάμε πότε–πότε κι ας μην ήξερα ακριβώς το λόγο. Έτσι, για να έρθουμε πιο κοντά. Μια και οι γλώσσες μας ήταν διαφορετικές, αυτό ήταν ό,τι πιο όμορφο μπορούσαν να κάνουν τα χείλη μας. Την επομένη το πρωί έφεραν μια σακούλα φάρμακα και κάποιος έκανε δύο ενέσεις σ’ έναν ηλικιωμένο που είχε μια σοβαρή αρρώστια. Τον ρώτησα αστειευόμενος: «είσαι γιατρός;». Του άρεσε το αστείο μου και γέλασε...
202 Αυτά ήταν μερικά από τα λίγα τυροκομικά προϊόντα που βρήκα στην Κεντρική Ασία. Μ’ αυτά προσπαθούσα ν’ απαλύνω τον πόνο που μου δημιουργούσε η έλλειψη της φέτας!
Αυτό ήταν το μέρος όπου κατασκήνωσα στην Κοιλάδα Fergana. Ήρθαν γύρω μου όλοι οι μικροί βοσκοί της περιοχής, γύρω στα δεκαπέντε παιδιά από πέντε έως δεκαπέντε χρονών περίπου. Άφησαν τις αγελάδες και τα πρόβατά τους να βόσκουν και κάθισαν όλοι γύρω μου μέχρι το βράδυ. Άρχισαν να ξεντύνονται και να βουτάν στο ποτάμι ένας–ένας. Όταν σηκώθηκα να βουτήξω κι εγώ, δεν έμεινε κανείς έξω απ’ το νερό! Το ρεύμα του ποταμού ήταν δυνατό και παίζαμε. Όταν τους έκανα το κόλπο με το κεφάλι στο νερό και τα πόδια ψηλά, εντυπωσιάστηκαν! Προσπαθούσαν όλοι να το κάνουν κι έπιανε ο ένας τα πόδια του άλλου.
ΤΑΤΖΙΚΙΣΤΑΝ
Το Τατζικιστάν έμεινε στην καρδιά μου για την αγνή και πανέμορφη φύση του, για τα απολύτως έρημα τοπία, για την απαιτητική και συγχρόνως υπέροχη οδήγηση που προσφέρουν μακριά από δρόμους και πάνω απ’ όλα για τους ζεστούς ανθρώπους που ζουν
203
σ’ εκείνες τις μικρές καλύβες που καπνίζοντας στολίζουν τα ψηλά βουνά... Η φωτογραφία είναι από την παραμυθένια κοιλάδα Sumantash.
240
Καθώς εξερευνούσα τα απομακρυσμένα βουνά της Νότιας Γεωργίας, περνούσα από ξεχασμένους οικισμούς σαν αυτόν της φωτογραφίας. Ήταν Ιούνιος, αλλά τα χιόνια ακόμη έλιωναν.
ΑΡΜΕΝΙΑ & ΝΑΓΚΟΡΝΟ-ΚΑΡΑΜΠΑΧ
Ήταν Νοέμβρης και βρισκόμουν στο Μικρό Καύκασο... κακός συνδυασμός! Χιόνιζε και είχα κρυώσει όσο ποτέ. Αποφάσισα να αναζητήσω καταφύγιο στο χριστιανικό Μοναστήρι Tatev του 9ου
241
αιώνα. Οι τέσσερις μοναχοί μου προσέφεραν τη ζεστή τους φιλοξενία. Την επόμενη μέρα σταμάτησε να χιονίζει κι έτσι ευχαρίστησα τους οικοδεσπότες μου και συνέχισα το δρόμο μου...