Wielokulturowa Szkoła Wiejska by Magdalena Zylik-Kosmowska

S Z A C U P W U P S O M W S P Ł L Z R Ó E U Ś M E C P Z R N Z O E

Y I A M T U G L

E D U O T Y A C A Ć S M O U K O M U N

N E K R T E R E Ó Ł P R W N O Ś

M D L I S A

Y L Ś D L T M O Ć Z K I P G T E I K A G Ż N N U T R M I T L I N P A E T A D O C G U M Y T D M R R A S A O N A A R K E B I C L J R M I E J I A Y L E J A Ń S N S Z R T O W W Ś F O Ć D M I Ę Ł U I

K A C P A J W G E H O S

A M T T M R I U R C Ś G E A L E R C D I K A C J A U Y Z C D C N J Z J E E O A

WIELo KULTUR o W A

D C P O C H O

D P Ć Z N Z

Ę I Z E Ć M J I A E E L D C M O Ś Ć E E N K R A N T M Ż O K C P A O A N Ś W N S A L N O Ć Y A C J E C Ś N K N O R R Y Ć N L A C O A P R A U O Ś Ć N A Ć R C Ć R R C C E Ó Z G I A J J Y D E

szkoła wiejska O Ż S A E M I G K C P Ś L Ć Ł C

R Z Y N

A R E L Z Ć M A S Ó Ć S M Y I N A W Y D Ó Ż N O R O D N M J A T A L R Ó A Ł C Ć R E L I T K J Ś M K U L T U R A A T K N G R A N T E L Z A U F A N I E I S A S Y M I L A C J A G Y N Ś E

S E A N K I W E Ć K A W L I E Ę T K N S I Z C O Z N O Ś

Ś Ć N

K Ć U D W U E

wstęp Dzieci wiejskie z różnorodnością kulturową spotykają się bardzo późno, dopiero w zetknięciu się z realiami dużych miast. Czują się nie tylko wyobcowane ze względu na pochodzenie, ale również nie rozumieją otaczających ich zmian oraz różnorodności panującej w większych miejscowościach. Według badań A. Weissbrot – Koziarskiej („Społeczne przystosowanie dziecka wiejskiego w młodszym wieku szkolnym, Uniwersytet Opolski, Studia i monografie nr 336”) dzieci wiejskie są słabiej przystosowane społecznie niż rówieśnicy z miasta. Około 60% uczniów i uczennic szkół wiejskich osiąga pozytywny poziom przystosowania społecznego, pozostali mają problem z przystosowaniem się do funkcjonowania w społeczeństwie (w mieście 72,6%). Tymczasem przystosowanie społeczne to ważny czynnik świadczący o prawidłowej socjalizacji dzieci. Przystosowane społecznie dzieci przestrzegają przyjętych norm i zasad, łatwo nawiązują i utrzymują kontakty interpersonalne, są otwarte i chętne do podejmowania nowych działań. Nie mają ponadto tak wielu deficytów umiejętności społecznych, stąd ich lepsze funkcjonowanie w dorosłym życiu. „Wielokulturowa Szkoła Wiejska” to publikacja na temat edukacji międzykulturowej dzieci w wieku 8-12 lat z terenów wiejskich. Zawiera pięć scenariuszy zajęć opartych na metodzie dramy stosowanej (techniki kart ról oraz fotografii), które zostały zrealizowane w Szkole Podstawowej w Woli Wereszczyńskiej (gmina Urszulin, województwo lubelskie). Istnieje wiele prac dotyczących edukacji międzykulturowej, lecz żadna z nich nie porusza problematyki specyficznych potrzeb dzieci wiejskich. Publikacja jest odpowiedzią na zmiany zachodzące w polskim społeczeństwie, ma na celu trenowanie postaw otwartych, uwrażliwienie na różnice kulturowe oraz wzmocnienie szacunku wobec drugiego człowieka. Proponowane warsztaty służą rozwijaniu postawy relatywizmu kulturowego oraz propagowaniu idei wielokulturowości w nowoczesnym, wolnym od dyskryminacji społeczeństwie.

Zrealizowano w ramach stypendium z budżetu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego

Wielokulturowa szkoła wiejska. Małgorzata kruszyńska

strona

Scenariusz 1 ”Trening komunikacji międzykulturowej”

TYTUŁ TRENINGU

TRENING KOMUNIKACJI MIĘDZYKULTUROWEJ

Czas realizacji:

8 godzin dydaktycznych (2 dni x 4 godziny dydaktyczne)

Ilość uczestników i uczestniczek:

12 osób

Materiały oraz sprzęt wykorzystywany podczas zajęć:

laptop z dostępem do internetu, głośniki, flipchart, papier do flipchartu, kolorowe kartki, kolorowe koperty, karteczki samoprzylepne, flamastry, kredki, długopisy, guma trenerska Uczestnicy i uczestniczki: • poznają pojęcie komunikacji międzykulturowej oraz dowiedzą się na czym polega klasyczny akt komunikacji interpersonalnej w kontekście kontaktów z przedstawicielami innych kultur,

Cele treningu:

• poznają pojęcie mowy nienawiści - jej przyczyny i skutki oraz sposoby reagowania na nią, • zwiększą kompetencje w zakresie porozumiewania się w obrębie różnych kultur bez użycia przemocy, • przećwiczą postawy otwarte na różnorodność kulturową, • przećwiczą budowanie światopoglądów opartych na poszanowaniu ludzkiej godności.

Wielokulturowa szkoła wiejska. Małgorzata kruszyńska

strona

PRZEBIEG ZAJĘĆ DZIAŁANIANIE

OPIS

CEL

CZAS TRWANIA

Poznanie trenera/ki, dostarczenie informacji na temat zajęć, rozwianie wątpliwości, budowanie poczucie bezpieczeństwa oraz rozluźnienie atmosfery.

30 min.

DZIEŃ 1 Wprowadzenie

Integracja

Prowadzący/a wita uczestników i uczestniczki, przedstawia się, dziękuje za przybycie. Krótko omawia harmonogram treningu (opisanego na flipcharcie), jego cele. Daje przestrzeń do zadawania pytań.

Imię

Przełamanie pierwszych lodów, wprowadzenie atmosOsoby stoją w kręgu, każda z nich podaje swoje imię oraz fery zabawy. cechę rozpoczynającą się na tę samą literę np. „Maja i jestem miła”.

40 min.

Powitanie Prowadzący/a na plecach każdej osoby przykleja kartkę z nazwą postaci np. kosmita, Indianin, Eskimos, rolnik, Japończyk, kibic piłki nożnej, pirat, Samuraj, góral, żołnierz, artysta, górnik. Uczestnicy i uczestniczki witają się ze sobą w sposób, w jaki należy przywitać się z daną osobą, ale nie zdradzają, kim ona jest. Ich zadaniem jest odgadnięcie, jaką postać mają wypisaną na plecach.

Cebula Prowadzący/a prosi, by uczestnicy i uczestniczki dobrali się w pary. Pary ustawiają się naprzeciw siebie tak, aby utworzone zostały dwa koła: wewnętrzne i zewnętrzne. Na znak klaśnięcia prowadzącego/ej osoby z koła zewnętrznego przesuwają się o jedną osobę w lewo. Witają się ze sobą. Zadaniem uczestników i uczestniczek jest porozmawiać na określony temat: - Moja wymarzona podróż… - Gdybym nie był/była Polką/Polakiem chciałbym chciałabym być… - Gdybym mógł/ mogła mieszkać w wybranym miejscu na świecie, mieszkałbym/mieszkałabym… - Obcy język, którego chciałbym/ chciałabym się nauczyć to….

Kontrakt Uczestniczki i uczestnicy tworzą trzy grupy poprzez odliczenie do trzech. Każda z grup otrzymuje po dwie kartki, na których znajdują się dwie zasady, które ułatwiają dobrą współpracę. W swoich zespołach zastanawiają się nad ich treścią, przyklejają karteczki na flipcharcie i omawiają każdą z zasad. Następnie podają przykłady swoich zasad by, wypracować wspólne reguły pracy obowiązujące w ramach treningu. Prowadzący/a może dodać swoje zasady, które uznaje za pomocne w pracy. Pyta się uczestników i uczestniczki, czy się na nie zgadzają. Przykładowe zasady: 1. Mówimy sobie po imieniu. 2. Wyłączamy telefony komórkowe. 3. Mówi tylko jedna osoba. 4. Słuchamy się nawzajem i okazujemy sobie szacunek. 5. Nie oceniamy innych, nie wyśmiewamy. 6. Dbamy o bezpieczeństwo swoje i innych. Na koniec prowadzący wraz z uczestnikami i uczestniczkami krótko omawia wypracowane zasady. Wszystkie osoby podpisują się pod kontraktem na znak pełnej akceptacji wszystkich zasad.

Wielokulturowa szkoła wiejska. Małgorzata kruszyńska

strona

PRZERWA (15 min.) Pobudzenie koncentracji uczestników i uczestniczek, podniesienie energii, redukcja stresu, przygotowanie do improwizacji i wcielenia się w rolę.

30 min.

Stworzenie osobom uczestniImprowizacja – Teoria: komunikacja międzykulturowa to rozumienie czącym możliwości przeżycia technika fotografii i bycie rozumianym przez odbiorców o innej kulturze. sytuacji, w której zachodzi proces komunikacji międzyProwadzący/a prosi o odliczenie do trzech. Jedynki, dwójki kulturowej.

40 min.

Rozgrzewki

Plemię Apaczy Prowadzący/a wciela się w Cochise (czyt. Koczis), wodza plemienia Apaczy. Prosi uczestników i uczestniczki o rozproszenie po sali. Kiedy wódz mówi: „idź” plemię idzie, kiedy „stój”, wszystkie osoby stoją. Następnie Cochise zmienia znaczenia komend: na komunikat “idź” stoją, na komunikat „stój” idą. Na tej samej zasadzie wódz prowadzi kolejne rundy: kucnij-podskocz oraz klaśnij-tupnij.

Ewolucja Na znak klaśnięcia uczestnicy i uczestniczki udają kury (kucają i robią „kokokokoko”). Dobierają się w pary i na znak kolejnego klaśnięcia grają w „papier, nożyce, kamień”. Osoba, która wygra wstępuje na wyższy poziom ewolucji, staje się psem (porusza się na czworaka i szczeka). Ta, która przegrała pozostaje na tym samym poziomie. Uczestnicy i uczestniczki ponownie poszukują pary i na znak klaśnięcia ponownie grają w „papier, nożyce, kamień”. Osoba wygrana wstępuje na kolejne szczeble ewolucji i staje się człowiekiem, ta, która przegrała zostaje na swoim poziomie. Gra kończy się, kiedy większość osób wstąpi na najwyższy poziom ewolucji.

Zakątki świata Uczestnicy i uczestniczki rozpraszają się i chodzą po sali. Prowadzący/a w pewnym momencie klaszcze w dłonie i podaje miejsce, w którym znajdują się uczestnicy i uczestniczki. Ich zadaniem jest zastygnięcie w wybranej przez siebie pozie odzwierciedlającej czynność, którą mogą wykonywać w danym miejscu, np. polowanie na Safari, zwiedzanie Paryża, lądowanie na lotnisku w Las Vegas, walka z piratami, zwiedzanie muzeum sztuki współczesnej. Na znak kolejnego klaśnięcia uczestnicy i uczestniczki ponownie rozpraszają się po sali, a prowadzący podaje kolejne miejsca.

i trójki ustawiają się w swoich grupach oraz dostają kartki z opisem fotografii (załącznik nr. 1). Uczestnicy i uczestniczki czytają historię oraz są poproszeni o zastanowienie się jak pokazać sytuację bez poruszania się i bez użycia słów. Prowadzący/a podkreśla, że w razie problemów i wątpliwości chętnie pomoże. Po 10 minutach pyta czy uczestnicy i uczestniczki są gotowi. Zaczyna ćwiczenie bądź daje kilka dodatkowych minut na przygotowanie. Prowadzący/a prosi o zaprezentowanie wszystkich trzech historii. Na umówiony znak tj. klaśnięcie dłoni wszystkie grupy prezentują swoje zdjęcia, po czym na drugie klaśnięcie następuje rozluźnienie.

W dalszej kolejności prosi grupę pierwszą o pokazanie swojej fotografii. Grupa zastyga w przygotowanym przez siebie obrazie. Pozostałe osoby, starają się odgadnąć, jaka sytuacja została przedstawiona przez kolegów. Głośno mogą wymieniać się myślami, swoimi spostrzeżeniami do tego, co widzą. W kolejnym etapie prowadzący/a zaprasza uczestników i uczestniczki do zadawania pytań bohaterom/kom z fotografii.

Wielokulturowa szkoła wiejska. Małgorzata kruszyńska

strona

Każda osoba może podejść do wybranej postaci, położyć rękę na jej ramieniu i zadać pytanie, które jego zdaniem pozwoli bliżej poznać sytuację. Pytania mają dotyczyć sytuacji danej osoby np.: - Kim jesteś? - Co robisz? - Jak się czujesz? - Gdzie jesteś? - Dlaczego masz taką minę? - Kim jest dla Ciebie osoba, która stoi za Tobą? Kiedy wyczerpie się pula pytań prowadzący wraz z obserwatorami i obserwatorkami podsumowują zebrane przez siebie informacje. Następnie szukają idealnego rozwiązania przedstawionej wcześniej sytuacji. Prowadzący/a zachęca, by obserwatorzy i obserwatorki ustawili bohaterów i bohaterki, w taki sposób, aby przedstawić w fotografii najlepsze rozwiązanie tego problemu. Kiedy znajda takie ustawienie szukają dwóch zdjęć pomiędzy zdjęciem przedstawiającym sytuację problemową (zdjęcie nr 1), a zdjęciem przedstawiającym idealne rozwiązanie (zdjęcie nr 4) tak, by pokazać w czterech zdjęciach przebieg sytuacji. Instrukcje dla 2 i 3 grupy Do momentu szukania idealnego rozwiązania (podsumowanie zdobytej wiedzy o problemach przedstawionych na fotografiach) wszystko przebiega tak samo. Bohaterowie i bohaterki z grupy 2 i 3 po pytaniach obserwatorów i obserwatorek sami ustawiają się w idealne rozwiązanie i szukają klatek pomiędzy nimi. Następnie uczestnicy i uczestniczki zdejmują symboliczny kombinezon (rozpinanie niewidzialnego ubioru, zdejmowanie rękawów, nogawek i zrzucanie go z siebie), który oznacza wyjście z roli.

Omówienie

Podsumowanie

wniosków Po zakończonym ćwiczeniu uczestnicy i uczestniczki siadają Wyciągnięcie z przeżytych sytuacji oraz w kole. Prowadzący/a zadaje pytania: przełożenie ich na przykłady - Co się tutaj zadziało? z życia codziennego; omó- Z jakimi trudnościami spotkali się bohaterowie i bohaterki wienie ćwiczenia. tych historii? - Co łączy wszystkie te historie? - Czy mieliście podobne sytuacje w swoim życiu, bądź znacie tego typu historie? - Czy chcielibyście coś jeszcze dodać?

25 min.

Poznanie pojęcia komunikacji międzykulturowej oraz klasycznego aktu komunikacji w kontekście porozumiewania się z osobami z innych kultur.

30 min.

Następnie prowadzący/a, omawia pojęcie komunikacji międzykulturowej oraz klasyczny akt komunikacji w kontekście kontaktów międzykulturowych w oparciu o przeżyte przez uczestników i uczestniczki doświadczenie (załącznik nr 2).

PRZERWA (15 min.) Ćwiczenie na zastosowanie

Przepis na efektywną komunikację międzykulturową Zastosowanie

zdobytej Uczestnicy i uczestniczki pracują w tych samych grupach. wiedzy, ćwiczenie nowych Ich zadaniem jest napisanie na dużej kartce porad dla swo- umiejętności. ich bohaterów i bohaterek z ćwiczenia głównego, ułatwiających sprawną i skuteczną komunikację międzykulturową. Po 20 minutach prezentują wyniki swojej pracy.

Wielokulturowa szkoła wiejska. Małgorzata kruszyńska

25 min.

strona

Podsumowanie i ewaluacja

Prowadzący/a omawia przebieg pierwszego dnia trening oraz cele, jakie zostały zrealizowane. Na trzech dużych arkuszach papieru narysowane są kolejno: walizka, kosz i pralka. Zadaniem uczestników i uczestniczek jest napisanie na karteczkach samoprzylepnych, które zagadnienia były przydatne i zabraliby je na wycieczkę dookoła świata; a które elementy wymagają dalszej pracy oraz które elementy nie byłyby impotrzebne. Przyklejają je w odpowiednich miejscach:

Określenie zadowolenia uczestników i uczestniczek, ocena zajęć, zebranie informacji ułatwiającej podjęcie decyzji o kontynuacji warsztatów oraz wdrożeniu zmian.

20 min.

Dostarczenie informacji na temat warsztatu, rozwianie wątpliwości, budowanie poczucie bezpieczeństwa Pyta o to, co uczestnicy i uczestniczki pamiętają z pierwszego oraz rozluźnienie atmosfery. dnia treningu. Podsumowuje poprzedni materiał wg załącznika nr 2 oraz daje przestrzeń do dzielenia się własnymi refleksjami.

30 min.

Powitanie

30 min.

kosz – to, co jest niepotrzebne, pralka- to, co wymaga dalszej pracy, walizka- to, co biorę ze sobą.

DZIEŃ 2 Wprowadzenie

Integracja

Prowadzący/a wita uczestników i uczestniczki, dziękuje za przybycie. Krótko omawia harmonogram treningu (opisany na flipcharcie) i jego cel. Przypomina reguły ustalone w ramach kontraktu.

Przywitanie się, integracja.

Uczestnicy i uczestniczki witają się zgodnie z instrukcjami np. poprzez machanie rękami, dotknięcie łokciami, mrugnięcie okiem, przybicie “piątki”, dotknięcie kolan.

Kto tak jak ja… Uczestnicy i uczestniczki siedzą w kole na krzesłach. Osoba siedząca na krześle w środku wypowiada słowa: „Kto tak jak ja…” np. „lubi podróżować”. Osoby, które lubią podróże zmieniają miejsce. Osoba, dla której zabrakło miejsca w kole siada na środku i rozpoczyna kolejną rundę. Ważne jest, aby tematy wypowiedzi dotyczyły zagadnień związanych z wielokulturowością. PRZERWA (15 min.) Rozgrzewki

Naśladujemy króla plemienia Pokomo

Pobudzenie koncentracji uczestników i uczestniczek, Uczestnicy i uczestniczki stają się członkami kenijskiego podniesienie energii, redukplemienia Pokomo. Stoją w kręgu, jedna osoba opuszcza cja stresu. na moment grupę i staje się przybyszem z Europy. W tym czasie wybierany jest król plemienia, którego ruchy będą naśladowane przez uczestników i uczestniczki. Zadaniem przybysza jest odgadnięcie, kto jest królem. Ruchy króla to np. klaskanie, tupanie itp. Jeśli osoba odgadnie - zajmuje jej miejsce i wychodzi z koła. Proces powtarzany jest kilka razy.

25 min.

Góral i góralka Prowadzący/a wybiera dwie chętne osoby, które wcielają się w górala i góralkę. Pozostałe osoby ustawiają się w parach po całej sali, przodem do środka. Góralka ucieka przed góralem. Góralka krzyczy: „pomocy, pomocy…”, góral zaś krzyczy: „złapię Cię, złapię Cię…”. Gdy uda mu się ją złapać, zamieniają się rolami. Utrudnieniem jest to, że góralka może

Wielokulturowa szkoła wiejska. Małgorzata kruszyńska

strona

stanąć przed lub za wybraną parą, a wtedy jej rolę przejmuje osoba z drugiego końca.

Ma Dzinga Uczestnicy i uczestniczki stają w kręgu. Prowadzący/a wyciąga rękę przed siebie i krzyczy „ma…”. Osoba sąsiadująca z prawej naśladuje prowadzącego/-ą. Ruch powielają kolejni sąsiedzi. Kiedy ruch dojdzie do ostatniej osoby pozostali stoją z wyciągniętymi rękami krzycząc „ma…”. Uczestnicy i uczestniczki wysuwają się lekko do przodu, zginają ręce w łokciach, chowając je do siebie i krzyczą jednocześnie „dzinga”.

Improwizacja

Teoria: Mowa nienawiści to wszystkie formy wypowiedzi, Stworzenie osobom uczestniczącym możliwości przeżycia których celem jest obrażanie osoby, bądź grupy. Uczestnicy i uczestniczki łączą się w pary. Losują obrazki, które przedstawiają przykłady aktów mowy nienawiści. Prowadzący/a prosi o omówienie zdjęć w parach. Podaje pytania pomocnicze:

50 min.

sytuacji, w której dochodzi do aktów mowy nienawiści.

- Co widzicie na zdjęciach? - Jak interpretujecie zdjęcie? - Jakie budzi w Was emocje? - Co myślicie o tych zdjęciach? - Czy sytuacje zaistniałe w tych historiach możemy uznać za dobre? - Czy spotkaliście się kiedyś z podobną sytuacją? Po upływie 10 minut podzespoły prezentują i omawiają grafiki. W tych samych parach uczestnicy i uczestniczki mają za zadanie stworzenie idealnego rozwiązania historii na obrazkach. Tworzą fotografię z własnych ciał, w taki sposób, aby przedstawić najlepsze wyjście z problemu. Po 10 minutach prezentują efekty swojej pracy. W czterech stopklatkach przedstawiają transformację historii z obrazka na tę idealną. Na klaśnięcia prowadzącego/ej przedstawiają kolejne stopklatki. Następnie uczestnicy i uczestniczki zdejmują symboliczny kombinezon (rozpinają niewidzialny ubiór, zdejmują rękawy, nogawki i rzucają go za siebie), który oznacza wyjście z roli.

Omówienie

Prowadzący/a zaprasza do okręgu. Zadaje pytania: - Czego doświadczyliście w tym ćwiczeniu? - Jak się czuliście podczas rozwiązywania tych sytuacji? Jak podzielone były Wasze role? - Czym kierowaliście się szukając rozwiązania? - Co ułatwiało realizacje zadania? - Czym dla Was jest mowa nienawiści?

Wyciągnięcie wniosków z przeżytych sytuacji oraz przełożenie ich na życie codzienne.

20 min.

PRZERWA (15 min.)

Wielokulturowa szkoła wiejska. Małgorzata kruszyńska

strona

Rozgrzewki

Podsumowanie

Rondo

Pobudzenie koncentracji Uczestnicy i uczestniczki stoją w kręgu. Prowadzący/a prosi uczestników i uczestniczek, o wybranie w myślach jednej osoby z grupy. Na znak klaśnięcia podniesienie energii. dłoni należy obiec dookoła wybraną osobę i wrócić na swoje miejsce w kręgu. W drugiej rundzie wybieramy dwie osoby, aby je obiec i wrócić na swoje miejsce.

10 min.

Prowadzący/a podsumowuje wypracowany materiał. Poznanie pojęcia mowy nieOmawia pojęcie mowy nienawiści, jej przyczyny, skutki oraz nawiści, jej przyczyn, skutków sposoby działania w przypadku zetknięcia się z mową i sposobów przeciwdziałania. nienawiści (załącznik nr 4).

20 min.

Na koniec pokazuje materiał w ramach kampanii Fundacji Batorego „Powiedz stop mowie nienawiści”. https://www.youtube.com/watch?v=N_pptoMvdao

Ćwiczenie na zastosowanie

Uczestnicy i uczestniczki poproszeni są o prace w tych samych Zastosowanie zdobytej parach. Zadaniem zespołów jest na podstawie tych samych wiedzy, ćwiczenie nowych obrazków: umiejętności.

35 min.

- określenie powodów, jakie mogą kierować osobą, która używa mowy nienawiści, - zastanowienie się nad tym, jakie skutki mógł spowodować akt mowy nienawiści, - przeanalizowanie jak powinna zachować się osoba, która doświadcza mowy nienawiści oraz jak powinien zachować się świadek tej sytuacji. Po 10 minutach grupy prezentują wyniki swojej pracy, zapisując myśli na narysowanej na flipcharcie tabelce (załącznik nr 3).

PRZERWA (15 min.) Podsumowanie treningu i ewaluacja

Prowadzący/a omawia przebieg treningu oraz cele, jakie zostały zrealizowane. Pyta, czy wszystko było zrozumiałe, czy uczestnicy i uczestniczki mają pytania, bądź wątpliwości. Przeprowadza ewaluację za pomocą poniższego ćwiczenia.

List do Tebogo

Podsumowanie wiadomości, określenie zadowolenia uczestników i uczestniczek, ocena zajęć, zebranie informacji ułatwiającej podjęcie decyzji o kontynuacji warsztatów oraz wdrożeniu zmian.

20 min.

Prowadzący/a prosi o napisanie listu do dziewięcioletniego Tebogo, mieszkańca Republiki Południowej Afryki. Zadaniem uczestników i uczestniczek jest podzielenie się wrażeniami i uwagami na temat zajęć. Chętne osoby czytają swój list.

Wielokulturowa szkoła wiejska. Małgorzata kruszyńska

strona

Załącznik nr 1 Jola pierwszy raz wyjeżdża na obóz językowy. Bardzo się go bała, bo uczy się angielskiego dopiero rok, a doskonale wiedziała, że w Londynie będzie musiała rozmawiać właśnie po angielsku. Od razu po przyjeździe na miejsce całą grupą wybrali się do najsłynniejszej londyńskiej galerii, gdzie była wystawa jej ulubionego malarza. Pochłonięta oglądaniem nagle zorientowała się, że na sali jest zupełnie sama a w zasięgu wzroku ma jedynie angielskiego strażnika, który z pewnością nie rozumie ani słowa po polsku. Jest przerażona, bo wie, że to jest jedyna osoba, która może jej powiedzieć, w którym kierunku poszła jej grupa. Na placu zabaw Inka i jej siostra Maja dostrzegają samotnie bawiącą się sąsiadkę. Dziewczynki postanawiają zapoznać się z nią i przyłączyć ją do ulubionej zabawy w kwiaciarnię. Nowa koleżanka, Kim jest Wietnamką. Pięć lat temu przeprowadziła się z Wietnamu do Lublina. Jej rodzice są Polakami, dlatego świetnie mówi po polsku. W trakcie zabawy Inka zobaczyła niedaleko piękne białe kwiaty, postanowiła zerwać i podzielić się nimi z Mają i Kim. Nagle zauważa, że Kim zaczyna płakać i bez słowa biegnie do domu. Siostry są zaskoczone jej zachowaniem i chcą dowiedzieć się, co się stało, ponieważ bardzo zależy im na kolegowaniu się z Kim. W nagrodę za wybitne wyniki w nauce Ewelina pojechała do Berlina reprezentować szkołę w międzynarodowej wymianie najzdolniejszej młodzieży z całej Europy. Ostatniego wieczoru odbyła się zaplanowana wcześniej dyskoteka. Ewelina świetnie odnalazła się wśród rówieśników i okazała się być duszą towarzystwa. Najbardziej polubiła się z Leonidasem z Grecji, który tego wieczoru poprosił ją do tańca. Dziewczynka bardzo się ucieszyła. Zawstydzona zgodę na taniec wyraziła pionowym kiwnięciem głowy. Zasmucony chłopiec odszedł bez słowa. Ewelina została sama na parkiecie i nie wie jak wybrnąć z sytuacji...

Załącznik nr 2 Komunikacja międzykulturowa to rozumienie i bycie rozumianym przez odbiorców o innej kulturze. Najczęstszym źródłem barier w komunikacji międzykulturowej jest kultura, w której żyjemy. Przyzwyczajeni do naszych schematów życia tworzymy uprzedzenia i stereotypy. W kontaktach z obcymi kulturami, bez uzyskania rzetelnej wiedzy jesteśmy niepewni, szukamy podobieństw do siebie, mylnie interpretujemy niewerbalne komunikaty, bądź nie rozumiemy tego, co do nas się mówi.

Schemat komunikacji wg. Romana Jacobsona

kontekst komunikat NADAWCA

------------------------------> oDBIoRCA kontakt kod

Wielokulturowa szkoła wiejska. Małgorzata kruszyńska

strona

Załącznik nr 3

Wielokulturowa szkoła wiejska. Małgorzata kruszyńska

strona

Wielokulturowa szkoła wiejska. Małgorzata kruszyńska

strona

Załącznik nr 3

Powody

Akt mowy nienawiści

Skutki

Co możemy zrobić, by przeciwdziałać podobnym sytuacjom?

Wielokulturowa szkoła wiejska. Małgorzata kruszyńska

strona

Załącznik nr 3 Mowa nienawiści to wszystkie formy wypowiedzi, których celem jest obrażenie osoby, bądź grupy

osób. Mowa nienawiści to wypowiedzi ustne oraz pisemne, rysunki, utwory muzyczne, które poniżają z powodów przynależności rasowej, etnicznej i religijnej, a także ze względu na wygląd, płeć, wiek, orientację seksualną oraz niepełnosprawność.

Fundacja im. Batorego oraz Centrum Badań nad Uprzedzeniami w 2014 roku zbadały, jaka jest akceptacja dla mowy nienawiści. Zbadano poglądy 653 młodych osób w wieku 16-18 lat oraz 1007 dorosłych Polaków. Wg raportu:

- 78% ankietowanych uważa, że mowa nienawiści wobec osób homoseksualnych motywowa na jest obrzydzeniem, - 60% ankietowanych uważa, że mowa nienawiści wobec Żydów motywowana jest tym, że są „sami sobie winni”, - 100% respondentów twierdzi, że nienawiść wobec Afrykanów wynika z przekonania o ich niższości kulturowej i intelektualnej, - 67% badanych twierdzi, że nienawiść wobec Romów związana jest z przekonaniem, że są oni złodziejami, a wobec Rosjan, że są przestępcami.

Powody mowy nienawiści: brak wiedzy, utarte uprzedzenia i stereotypy, hierarchiczna wizja świata, przekonanie o niższości jednych i wyższości innych grup.

Skutki mowy nienawiści: zbiorowy strach, zbiorowa nienawiść, dyskryminacja ze względu na cechy takie jak: rasa, pochodzenie, narodowość, płeć, wiek, orientację seksualną, światopogląd, akty przemocy psychicznej i fizycznej, permanentny stres i choroby psychofizyczne ofiary.

Jak zachować się w przypadku aktów mowy nienawiści?

1. Szukaj pomocy u zaufanej osoby dorosłej (nauczyciela, rodziców). 2. Nie odpowiadaj na zaczepki. Nie odpowiadaj nienawiścią na nienawiść. 3. Dokumentuj dowody przemocy (zachowywanie SMS-ów, historii rozmów za pomocą komunikatorów, rób screenshoty). 4. Edukuj i odwołuj się do historycznej wielokulturowości Polski. 5. Szukaj pomocy u konsultantów Telefonu Zaufania dla Dzieci i Młodzieży 116 111 i na stronie www.116111.pl

Wielokulturowa szkoła wiejska. Małgorzata kruszyńska

strona

Scenariusz 2 ”Trening wrażliwości międzykulturowej”

TYTUŁ TRENINGU

TRENING WRAŻLIWOŚCI MIĘDZYKULTUROWEJ

Czas realizacji:

8 godzin dydaktycznych (2 dni x 4 godziny dydaktyczne)

Ilość uczestników i uczestniczek:

12 osób

Materiały oraz sprzęt wykorzystywany podczas zajęć:

laptop z dostępem do internetu, głośniki, rzutnik, flipchart, papier do flipchartu, kolorowe kartki, kolorowe koperty, karteczki samoprzylepne, flamastry, kredki, długopisy, guma trenerska, papierowa taśma, mała piłka

Uczestnicy i uczestniczki: • poznają pojęcie kultury oraz teorię góry lodowej w odniesieniu do kultury, • poznają pojęcie i przykłady różnic kulturowych oraz sposoby radzenia sobie z nimi, Cele treningu:

• poznają pojęcie tolerancji, • przećwiczą kształtowanie poglądów w duchu tolerancji i poszanowania drugiego człowieka, • rozwiną wrażliwość międzykulturową oraz podniosą kompetencje zwiększające efektywne funkcjonowanie w środowiskach międzykulturowych.

Wielokulturowa szkoła wiejska. Małgorzata kruszyńska

strona

PRZEBIEG ZAJĘĆ DZIAŁANIANIE

OPIS

CEL

CZAS TRWANIA

Poznanie prowadzącego/ej, dostarczenie informacji na temat zajęć, rozwianie wątpliwości, budowanie poczucie bezpieczeństwa oraz rozluźnienie atmosfery.

30 min.

DZIEŃ 1 Wprowadzenie

Integracja

Prowadzący/a wita uczestników i uczestniczki, przedstawia się, dziękuje za przybycie. Krótko omawia harmonogram treningu (opisanego na flipcharcie) i jego cele. Daje przestrzeń do zadawania pytań.

Wycieczka do Rzymu

Przełamanie pierwszych lodów, wprowadzenie atmosUczestnicy i uczestniczki wybierają się na wycieczkę fery zabawy. Wprowadzenie do Rzymu. Pakują rzecz na pierwszą literę swojego imienia atmosfery zabawy, przełanp. „Nazywam się Patrycja i wezmę ze sobą przewodnik”. mywanie pierwszych lodów, integracja grupy.

30 min.

Lubię…

Na kolorowej kartce A4 uczestnicy i uczestniczki wypisują poziomo swoje imię. Pionowo określają to, co lubią na każdą literę swojego imienia np. MAGDA (m- miasto, a-arbuz, g-góry, d – dzielić się z ludźmi, a- animować).

Alfabet Prowadzący/a przykleja na podłodze papierową taśmę. Zadaniem uczestników i uczestniczek jest ustawienie się wzdłuż linii w kolejności alfabetycznej pod względem imienia bez użycia słów. Kiedy wykonają ćwiczenie, powadzący/a podaje kolejne propozycje ustawień np. pod względem ilości liter w imieniu, potem w nazwisku.

Kontrakt Uczestniczki i uczestnicy tworzą trzy grupy poprzez odliczenie do trzech. Zadaniem każdej z grup jest zapisanie na małych kolorowych karteczkach zasad, które według nich ułatwią dobrą współpracę. Prowadzący/ca zbiera karteczki, przykleja na flipcharcie szeregując w grupy tematyczne. Prowadzący/a może dodać swoje zasady, które z jego doświadczenia pomogą w pracy. Przykładowe zasady: 1. Mówimy sobie po imieniu. 2. Wyłączamy telefony komórkowe. 3. Mówi tylko jedna osoba. 4. Słuchamy się nawzajem i okazujemy sobie szacunek. 5. Nie oceniamy innych, nie wyśmiewamy. 6. Dbamy o bezpieczeństwo swoje i innych. Na koniec prowadzący wraz z uczestnikami i uczestniczkami krótko omawia wypracowane zasady. Wszystkie osoby podpisują się pod kontraktem, na znak pełnej akceptacji wszystkich zasad.

PRZERWA (15 min.)

Rozgrzewki

Wspólna tożsamość

Pobudzenie koncentracji Uczestnicy i uczestniczki spacerują po sali i na hasła prowa- uczestników i uczestniczek, dzącego/ej ustawiają się w grupach. Ważne, aby były podniesienie energii, redu-

Wielokulturowa szkoła wiejska. Małgorzata kruszyńska

25 min.

strona

to hasła określające ich podobieństwa i różnice np. pod kcja stresu, przygotowanie względem koloru oczu, koloru włosów, ulubionego sportu do improwizacji i wcielenia się w rolę, wprowadzenie zimowego itp. do tematu – zwrócenie uwagi Prowadzący/a krótko omawia ćwiczenie pod kątem różnic na różnice i podobieństwa, i odobieństw występujących w grupie. które występują w grupie.

Spacer

Uczestnicy i uczestniczki spacerują po sali i na hasła prowadzącego/ej zmieniają sposób chodzenia np. chodzimy zziębnięci po Alpach, chodzimy spragnieni po Saharze, chodzimy wyniośle po wybiegu mody w Paryżu.

Improwizacja – Teoria: Kultura to system wartości, norm i zachowań Stworzenie osobom uczestnitechnika karty ról charakterystycznych dla poszczególnych osób, grup czącym możliwości przeżycia sytuacji, w której doświadczai narodów. ją różnic kulturowych.

60 min.

Prowadzący/a prosi o dobranie się w dwójki oraz zajęcie miejsc na krzesłach naprzeciwko siebie. Wszystkie dwójki oddalone są od siebie na tyle, aby móc swobodnie ze sobą rozmawiać. Następnie otrzymują karty ról (załącznik nr 1). Poproszeni są o zapoznanie się z sytuacją swojej postaci, nie zdradzając historii swojemu partnerowi rozmowy. Następnie poproszeni są o położenie kartki pod krzesło. Na umówiony znak, czyli klaśnięcie dłoni przez prowadzącego/ej osoby zaczynają ze sobą rozmawiać na temat zaistniałej sytuacji. Kończą wtedy, gdy prowadzący/a zauważy, że coś już o sobie wiedzą i klaśnie ponownie w dłonie. W dalszej kolejności prosi uczestników i uczestniczki, aby wszystkie osoby o imieniu Pola stworzyły krąg wewnętrzny, a wszystkie osoby o imieniu Markus krąg zewnętrzny. Istotne jest to, aby każda dwójka siedziała razem (jedna osoba za drugą). Uczestnicy i uczestniczki proszeni są o zamknięcie oczu. Prowadzący/a zadaje poniżej przedstawione pytania osobom, które siedzą w wewnętrznym kręgu. Daje przestrzeń do wypowiedzi, zachęca uczestników i uczestniczek do wypowiadania się. - Jak się czujesz w tej sytuacji? - Co byś chciał/a powiedzieć drugiej stronie? Następnie osoby w kręgach zamieniają się. Osoby z zewnętrznego kręgu wchodzą do wewnętrznego koła, a osoby ze środka siadają na krzesłach ustawionych w zewnętrznej części koła. Prowadzący/a zadaje powyższe pytania ponownie osobom, które siedzą w środku. W następnej kolejności prowadzący/a prosi uczestników i uczestniczki, aby wrócili do miejsc, gdzie toczyli początkowe rozmowy w dwójkach. Zaprasza do kontynowania rozmów w oparciu o to, czego dowiedzieli się podczas kręgów. Rozpoczęcie i zakończenie rozmowy powtarza się ponownie na klaśniecie dłoni. Następnie prowadzący/a przykleja taśmę na środku sali i zaprasza do ustawienia się po prawej stronie jedną osobę z pary i po lewej drugą osobę, w taki sposób, by odległość od siebie odzwierciedlała stopień, w jakim udało im się rozwiązać sytuację. Jeśli uczestnicy i uczestniczki doszli do porozumienia ćwiczenie jest zakończone poprzez zdjęcie kombinezonu, czyli wyjście z roli (rozpinanie niewidzialnego ubioru, zdejmowanie rękawów, nogawek i zrzucanie go z siebie). W sytuacji, kiedy nie udało się wszystkim znaleźć rozwiązania, prowadzący/a zadaje następujące pytanie: - Zaspokojenie jakiej potrzeby pomogłoby Ci w znalezieniu idealnego rozwiązania w tej sytuacji?

Wielokulturowa szkoła wiejska. Małgorzata kruszyńska

strona

Każdy werbalizuje daną potrzebę i stawia krok do przodu – ku drugiej osobie. Krok do przodu symbolizuje rozwiązanie. Prowadzący/a kończy ćwiczenie poprzez zdjęcie kombinezonu postaci, czyli wyjście z roli (rozpinanie niewidzialnego ubioru, zdejmowanie rękawów, nogawek i zrzucanie go z siebie).

Omówienie

Po zakończonym ćwiczeniu uczestnicy i uczestniczki siadają Wyciągnięcie wniosków w kole. Prowadzący/a zadaje pytania: z przeżytych sytuacji oraz przełożenie ich na przykłady - Czego doświadczyliście w tym ćwiczeniu? z życia codziennego. - Z jaką sytuacją się spotkaliście?

20 min.

- Co było problemem w znalezieniu rozwiązania? - Czy udało Wam się dojść do porozumienia? - Co pomogło znaleźć rozwiązanie? - W oparciu o to doświadczenie spróbujcie określić czym są różnice kulturowe? - Co sądzicie o różnicach kulturowych w kontekście tego problemu? - Jakie przykłady ze swojego życia możecie podać, które pokazują to zagadnienie? - Czym jest dla Was kultura?

PRZERWA (15 min.) Podsumowanie

Ćwiczenie na zastosowanie

Ewaluacja

Następnie prowadzący/a, omawia pojęcie kultury i metaforę Poznanie pojęcia kultury oraz kultury jako góry lodowej w oparciu o przeżyte przez uczest- metafory kultury jako góry ników i uczestniczki doświadczenie (załącznik nr 2). lodowej.

25 min.

Portret

Zastosowanie zdobytej wiedzy, ćwiczenie nowych Uczestnicy i uczestniczki poproszeni są o połączenie się umiejętności. w pary. Ich zadaniem jest stworzenie portretów opisujących osobę z pary zarówno pod względem cech widocznych, jak i niewidocznych.

30 min.

Prowadzący/a omawia przebieg pierwszego dnia trening oraz cele, jakie zostały zrealizowane. Ostatnim zadaniem uczestników i uczestniczek jest napisanie na kolorowych karteczkach tego, co najbardziej podobało im się na zajęciach. Chętne osoby czytają swoje spostrzeżenie. Wszystkie karteczki uczestnicy i uczestniczki wrzucają do kapelusza. Na koniec prowadzący/a prosi o przyniesienie ulubionego przedmiotu na kolejne zajęcia.

Podsumowanie wiadomości, określenie zadowolenia uczestników i uczestniczek, ocena zajęć, zebranie informacji ułatwiającej podjęcie decyzji o kontynuacji warsztatów oraz wdrożeniu zmian.

20 min.

30 min.

DZIEŃ 2 Wprowadzenie

Prowadzący/a wita uczestników i uczestniczki, przedstawia się, dziękuje za przybycie. Krótko omawia harmonogram treningu (opisany na flipcharcie) i jego cel. Przypomina reguły ustalone w ramach kontraktu.

Wielokulturowa szkoła wiejska. Małgorzata kruszyńska

strona

Integracja

Mój ulubiony przedmiot Uczestnicy i uczestniczki siadają w kole wraz z przedmiotem, który przynieśli ze sobą. Zadaniem każdego jest opowiedzenie o sobie poprzez przyniesiony przez siebie przedmiot. Np.: mam na imię Paweł, przyniosłem piłkę do gry w nogę, ponieważ gra w piłkę nożną jest moją pasją… Prowadzący/a może zachęcać innych uczestników i uczestniczek do zadawania pytań osobie wypowiadającej się.

Wprowadzenie atmosfery zabawy, praca na różnicach i podobieństwach, które występują wśród uczestników i uczestniczek, przyglądanie się wadom i zaletom różnic i dobieństw występujących wśród ludzi.

30 min.

Pobudzenie koncentracji uczestników i uczestniczek, podniesienie energii, redukcja stresu, wejście w rolę, wprowadzenie do tematyki tolerancji, stworzenie osobom uczestniczącym możliwości przeżycia sytuacji, w której sprawdzą swoją tolerancję, określą podobieństwa i różnice do ludzi z różnych kultur.

50 min.

Kwiatek Uczestnicy i uczestniczki podzieleni są na 4 podgrupy. Poproszeni są o narysowanie kwiatka, który składa się z okrągłego środka oraz ilości płatków równej ilości osóbw grupie. W środku opisują swoje cechy wspólne, na płatku każda osoba wpisuje swoje cechy indywidualne. Celem ćwiczenia jest wyjaśnienie i przyjrzenie się różnicom oraz podobieństwom wśród uczestników i uczestniczek. Prowadzący/a krótko omawia ćwiczenie.

PRZERWA (15 min.)

Ćwiczenie główne

Wstęp do tematyki tolerancji Teoria: Tolerancja to szacunek do wyglądu, wierzeń, poglądów i wartości różnych od swoich. Uczestnicy i uczestniczki losują role np. czarnoskóry uczeń z Kenii, uchodźca z Syrii, studentka z Czech, polski prawnik, turysta z Korei, samotna matka z Afganistanu, ksiądz z miejscowej parafii, chłopiec poruszający się na wózku inwalidzkim, dziewczynka z rodziny wielodzietnej, żydowski lekarz, niepełnosprawna staruszka, nosiciel wirusa HIV, były więzień. Prowadzący/a wprowadza uczestników i uczestniczki w sytuacje, w której się znajdują: Jesteście społeczeństwem, które żyje w XXI wieku w małej miejscowości na północy Polski. Z racji tego, że jest to miejscowość położona blisko granicy, społeczeństwo jest bardzo zróżnicowane pod względem kulturowym. Mimo tego miejscowi stanowią dominującą część społeczności miasteczka. Pomyśl o swojej postaci, spróbuj wcielić się w jej sytuację i postępować zgodnie z instrukcjami prowadzącego/ej. Prowadzący/a wyznacza linię startu i mety. Uczestnicy i uczestniczki ustawiają się na linii startu. Prowadzący/a zadaje pytania. Jeśli uczestniczki i uczestnicy odpowiadają pozytywnie robią krok w przód, jeśli negatywnie – stoją w miejscu. Ważne jest to, żeby uczestnicy i uczestniczki starali się wczuć w sytuację postaci. Starali się odtworzyć swoje odczucia, spróbowali wyobrazić sobie, jak dane osoby odpowiedziałyby na zadane pytania. Przykładowe pytania: - Czy masz prawo do wyrażania swoich poglądów i opinii? - Czy możesz korzystać ze środków transportu publicznego? - Czy przysługuje Ci prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego? - Czy przysługuje Ci prawo do ochrony danych osobowych? - Czy możesz korzystać z publicznej opieki medycznej? - Czy masz prawo do wolności myśli, sumienia i religii? - Czy przysługuje Ci równość wobec prawa?

Wielokulturowa szkoła wiejska. Małgorzata kruszyńska

strona

Omówienie

Po zakończonym ćwiczeniu uczestnicy i uczestniczki siadają Wyciągnięcie wniosków w kole. Prowadzący/a zadaje pytania: z przeżytych sytuacji oraz przełożenie ich na życie - Czego doświadczyliście w tym ćwiczeniu? - Kim byliście? - Czy to była dla was trudna / łatwa postać codzienne.

20 min.

Następnie prowadzący/a podsumowuje wypracowany materiał. Omawia pojęcie tolerancji, sposoby radzenia sobie z różnicami kulturowymi oraz podstawowe prawa człowieka (załącznik nr. 4). Przypomina metaforę kultury jako góry lodowej.

25 min.

do odegrania? – Dlaczego? - Jak się czuliście odpowiadając na pytania zadawane przeze mnie? - Jak czuliście się w kontekście innych osób? Jedni stali od Was dalej inni bliżej – czy to miało wpływ na Wasze samopoczucie? - Czy mieliście styczność z takimi osobami? - Jak myślicie, czy oni mogą czuć się podobnie do Was?

Podsumowanie

PRZERWA (15 min.) Ćwiczenie na zastosowanie dotyczące tolerancji

Ćwiczenie na zastosowanie dotyczące różnic kulturowych

Rozwiązanie trudności/ szukanie zastosowań

Z czym kojarzy się tolerancja?

Zastosowanie zdobytej Grupa tworzy krąg. Uczestnicy i uczestniczki rzucają do siebie wiedzy, ćwiczenie nowych piłkę, podają ją mówiąc słowo „tolerancja”. umiejętności.

10 min.

„tolerancja to dla mnie…..” „tolerancja kojarzy mi się….”

Ćwiczenie na zastosowanie dotyczące różnic kulturowych. Zastosowanie zdobytej wieNa sali prowadzący/a rozwiesza zdjęcia osób różnych naro- dzy, ćwiczenie nowych umiedowości i o różnym wyglądzie (załącznik nr. 3). Obok zdjęcia jętności. po prawej stronie zawiesza kartkę z napisem „Podobieństwa”, po lewej stronie kartkę z napisem „Różnice”. Rozdaje kolorowe flamastry. Zadaniem uczestników i uczestniczek jest wypisanie przy każdej osobie tego, co ich łączy oraz tego, co ich dzieli. Po 10 minutach uczestnicy i uczestniczki odczytują zapisane efekty swojej pracy

25 min.

Prowadzący/a zaprasza do okręgu. Zadaje pytania:

30 min.

Wyciągnięcie wniosków z przeżytych sytuacji oraz - Jak przebiegała Wasza praca? - Czy doświadczyliście jakiś trudności podczas wykonywania przełożenie ich na życie codzienne. tego ćwiczenia? - Czy łatwiej było znaleźć różnice czy podobieństwa? -Jak zareagowaliście na te grafiki? -Czy macie dużo podobieństw z osobami różnych kultur? -Czy spotkaliście się kiedyś z osobą o innej kulturze? -Jak należy sobie radzić z różnicami kulturowymi? - Czym dla Was szacunek? - Jak można okazać szacunek do innej osoby? -Czym dla Was jest tolerancja?

Na koniec pokazuje animację pt. „Tolerantia” (reż. Ivan Ramadan). https://www.youtube.com/watch?v=FrjQrXc80cY

Wielokulturowa szkoła wiejska. Małgorzata kruszyńska

strona 20

Podsumowanie treningu i ewaluacja

Ewaluacja

Na trzech kartkach do flipchartu narysowane są: dłoń, serce oraz głowa. Zadaniem uczestników i uczestniczek jest opisanie na małych kolorowych karteczkach kolejno: to, co mogą wynieść i wykorzystać w praktyce; to, co poczuli oraz to, czego się nauczyli.

Podsumowanie wiadomości, określenie zadowolenia uczestników i uczestniczek, ocena zajęć, zebranie informacji ułatwiającej podjęcie decyzji o kontynuacji warsztatów oraz wdrożeniu zmian.

20 min.

Załącznik nr 1 Pola, lat 10

Jesteś najlepszą uczennicą w klasie, serdeczną i lubianą, więc bezkonkurencyjnie wygrałaś konkurs na przewodniczącą samorządu szkolnego. Twoja wychowawczyni poprosiła Cię, abyś pomogła nowemu uczniowi w zaklimatyzowaniu się w nowej szkole. Markus jest Romem i od zeszłego tygodnia chodzi z Tobą do klasy. Masz obawy związane z kontaktem z chłopcem o innej kulturze i postanawiasz się nimi podzielić z Filipem, kolegą z klasy. Akurat wtedy, kiedy piszesz do niego smsa o treści: „Z tym nowym Markusem... Może być ciężko... On jest jakiś dziwny i dziwnie wygląda” zauważasz, że Markus stoi za Twoimi plecami i spogląda na ekran wyświetlacza Twojego telefonu....

Markus, lat 10

Od tygodnia chodzisz do polskiej szkoły. Jesteś w niej jedynym Romem. Na przerwach spotykasz się z dziwnymi spojrzeniami kolegów, a na lekcjach starasz się być nieaktywny, wręcz przezroczysty, żeby tylko nie zwracać na siebie uwagi. Do tej pory nie udało Ci się z nikim zaprzyjaźnić. Twoja wychowawczyni informuje Cię, że najlepsza i najbardziej lubiana uczennica Pola pomoże Ci się zaadaptować w nowych warunkach szkolnych. Kiedy podchodzisz do niej, aby bliżej ją poznać, na ekranie jej telefonu zauważasz wiadomość: „Z tym nowym Markusem... Może być ciężko... On jest jakiś dziwny i dziwnie wygląda” . Pola dostrzega Twoją obecność....

Załącznik nr 2 Kultura to system wartości, norm i zachowań

charakterystycznych dla poszczególnych osób, grup i narodów.

Kultura jako góra lodowa

Wielokulturowa szkoła wiejska. Małgorzata kruszyńska

strona

Porównanie kultury do góry lodowej pokazuje, że to, co widoczne jest przejawem niewidocznych elementów. Wszystko to, co jest ponad wodą jest widoczne np. język, zachowanie, wygląd, jedzenie, język, ubiór, sztuka, przedmioty. W ukrytej części kultury znajdują się m.in. wartości, wiara, oczekiwania, przekonania, poglądy, filozofia. Część kultury pod powierzchnią wody jest o wiele większa i mniej dostępna. Dostęp do tego, co znajduje się ponad powierzchnią wody jest łatwiejsze. Obszary zarówno widzialne i niewidzialne różnią się w obrębach kultur.

Co może różnić poszczególne kultury?

- cechy widzialne: język, zachowanie, wygląd, jedzenie, ubiór, sztuka, przedmioty i inne. - cechy niewidzialne: wartości, wiara, oczekiwania, przekonania, poglądy, filozofia i inne.

Załącznik nr 3

Wielokulturowa szkoła wiejska. Małgorzata kruszyńska

strona 22

Wielokulturowa szkoła wiejska. Małgorzata kruszyńska

strona 23

Wielokulturowa szkoła wiejska. Małgorzata kruszyńska

strona 24

Załącznik nr 4 Tolerancja to szacunek do wyglądu, wierzeń, poglądów i wartości różnych od swoich. Obecnie to również szacunek dla wolności myśli i opinii oraz sposobu życia.

10 grudnia 1948 roku powstała Powszechna Deklaracja Praw Człowieka uchwalona przez Zgromadzenie Ogólne ONZ. Dokument ten określa prawo do wolności, życia, bezpieczeństwa, wyboru miejsca zamieszkania, do nauki, wolności wyznania, słowa i stowarzyszania się. Prawa te przysługują każdemu niezależnie od płci, pochodzenia, narodowości, wykształcenia, koloru skóry i wyznania. Kontynuacją Deklaracji są uchwalone przez ONZ w 1966 r. Pakty Praw Człowieka.

Tolerancja to nie akceptacja. Tolerancja to szacunek do tego, co inne niż swoje

i niekoniecznie musi się nam ono podobać. Jest to postawa społeczeństwa otwartego, która umożliwia dyskusję. Bez niej dyskusja zmienia się w konflikt, bądź prowadzi do aktów agresji. Granicą tolerancji są postawy, które jej się sprzeciwiają np. dyskryminacja, ksenofobia.

Sposoby radzenia sobie z różnicami kulturowymi

• edukacja na temat różnych kultur mająca na celu zdobycie praktycznej i teoretycznej wiedzy ułatwiającej orientację w różnorodności, • kontakty z obcokrajowcami, • wzajemne zaufanie oraz efektywna komunikacja międzykulturowa, • rozpoznanie i zaakceptowanie różnic, bez odstąpienia od własnych wartości, • przyjmowanie postawy relatywizmu kulturowego, czyli poglądu wedle którego żadna kultura nie jest ani dobra ani zła.

Wielokulturowa szkoła wiejska. Małgorzata kruszyńska

strona 25

Scenariusz 3 ”Trening tolerancji kulturowej”

TYTUŁ TRENINGU

TRENING TOLERANCJI KULTUROWEJ

Czas realizacji:

8 godzin dydaktycznych (2 dni x 4 godziny dydaktyczne)

Ilość uczestników i uczestniczek:

12 osób

Materiały oraz sprzęt wykorzystywany podczas zajęć:

laptop z dostępem do internetu, głośniki, utwory muzyczne, flipchart, papier do flipchartu, kolorowe kartki, karteczki samoprzylepne, flamastry, kredki, długopisy, guma trenerska, papierowa taśma, różniące się od siebie kolorami dwie piłeczki, duża kostka do gry, talia kart do gry DIXIT

Uczestnicy i uczestniczki: • poznają pojęcia stereotypu, uprzedzenia oraz dyskryminacji, Cele treningu:

• dowiedzą się jak reagować na przejawy dyskryminacji, • przećwiczą budowanie relacji z ludźmi na bazie otwartości i szacunku, • rozwiną postawy tolerancji oraz umiejętności zauważania przejawów nietolerancji.

Wielokulturowa szkoła wiejska. Małgorzata kruszyńska

strona 26

PRZEBIEG ZAJĘĆ DZIAŁANIANIE

OPIS

CEL

CZAS TRWANIA

DZIEŃ 1 Wprowadzenie

Integracja

Poznanie prowadzącego/ej, dostarczenie informacji na temat zajęć, rozwianie wątpliwości, budowanie poczucie bezpieczeństwa oraz rozluźnienie atmosfery.

30 min.

Wprowadzenie atmosfery przełamywanie Uczestnicy i uczestniczki stoją w kręgu. Pierwsza osoba mówi zabawy, swoje imię, wykonując przy tym jakiś ruch (np. klaszcze). pierwszych lodów, integracja Kolejne osoby powtarzają imiona i gesty swoich wszystkich grupy. poprzedników oraz dodają swoje.

30 min.

Imię

Podobieństwa i różnice Uczestnicy i uczestnicy stoją w kręgu. Prowadzący/a podaje sąsiadce dwie piłeczki o różnych kolorach. Pierwszą wręcza mówiąc: „jestem podobny/a do Ciebie, bo…”, drugą zaś: „różnię się od Ciebie, bo…”. Ćwiczenie kończy się, kiedy piłeczki wrócą do prowadzącego/ej.

Komplementy Wewnątrz kręgu siedzi na krześle jedna osoba. Zadaniem każdego uczestnika i każdej uczestniczki jest powiedzenie komplementu do osoby w środku. Należy poprowadzić tyle rundek, ilu jest uczestników i uczestniczek, tak, aby nikt nie był pominięty.

Kontrakt Prowadzący/a prosi uczestników i uczestniczki o dobranie się w pary i dokończenie zdania: „Aby dobrze się czuć podczas zajęć oczekujemy…” i zapisanie go na małej kartce. Każdy zespół ma za zadanie pokazać bez słów swoją zasadę. Zadaniem pozostałych osób jest jej odgadnięcie. Wszystkie reguły prowadzący/a zapisuje na flipcharcie. Prowadzący/a może dodać swoje zasady, które z jego doświadczenia pomogą w pracy. Przykładowe zasady: 1. Mówimy sobie po imieniu. 2. Wyłączamy telefony komórkowe. 3. Mówi tylko jedna osoba. 4. Słuchamy się nawzajem i okazujemy sobie szacunek. 5. Nie oceniamy innych, nie wyśmiewamy. 6. Dbamy o bezpieczeństwo swoje i innych. Na koniec prowadzący/a wraz z uczestnikami i uczestniczkami krótko omawia wypracowane zasady. Wszystkie osoby podpisują się pod kontraktem, na znak pełnej akceptacji wszystkich zasad.

PRZERWA (15 min.)

Wielokulturowa szkoła wiejska. Małgorzata kruszyńska

strona 27

Rozgrzewki

Pomnik uczuć Uczestnicy i uczestnicy spacerują po sali. Na klaśnięcie prowadzącego/ej zastygają w pozach przedstawiających emocje. Na kolejne klaśnięcie uczestnicy i uczestniczki ponownie spacerują po sali. Przykładowe emocje np. szczęście, gniew, miłość, strach, zaufanie, lęk, szacunek, zakłopotanie, ulga.

Pobudzenie koncentracji uczestników i uczestniczek, podniesienie energii, redukcja stresu, przygotowanie do improwizacji i wcielenia się w rolę.

25 min.

Stworzenie osobom uczestniczącym możliwości przeżycia sytuacji, w której doświadczają stereotypów i uprzedzeń.

50 min.

Sytuacje Uczestnicy i uczestniczki tworzą pary. Na klaśnięcie prowadzącego/ej pokazują te same sytuacje: na początku bez słów i w bezruchu, później bez słów, ale z ruchem, następnie ze słowami i z ruchem np. sprzedawca i turysta ustalają cenę pamiątki na marokańskim targu, w trakcie meczu futbolu amerykańskiego zawodnik niesprawiedliwie dostaje czerwoną kartkę, Polak tłumaczy holenderskiemu turyście drogę do najbliższego hotelu.

Improwizacja – Teoria: Stereotyp to uproszczony obraz kogoś, albo czegoś, technika karty ról najczęściej poparty na nieprawdziwych osądach. Uprzedzenie to postawa odrzucenia kogoś lub czegoś bez racjonalnych powodów. Uprzedzenie wynika ze stereotypów. Prowadzący/a prosi o dobranie się w dwójki oraz zajęcie miejsc na krzesłach naprzeciwko siebie. Wszystkie dwójki oddalone są od siebie na tyle, aby móc swobodnie ze sobą rozmawiać. Następnie otrzymują karty ról (załącznik nr 1). Poproszeni są o zapoznanie się z sytuacją swojej postaci, nie zdradzając historii swojemu partnerowi rozmowy. Następnie poproszeni są o położenie kartki pod krzesło. Na umówiony znak, czyli klaśnięcie dłoni przez prowadzącego/ej osoby zaczynają ze sobą rozmawiać. Wchodząc w rolę swojej postaci kończą wtedy, gdy prowadzący/a zauważy, że coś już o sobie wiedzą i klaśnie ponownie w dłonie. W dalszej kolejności prosi uczestników i uczestniczki, aby wszystkie osoby o imieniu Bartek stworzyły krąg wewnętrzny, a wszystkie osoby o imieniu Dimitrie krąg zewnętrzny. Istotne jest to, aby każda dwójka siedziała razem (jedna osoba za drugą). Uczestnicy i uczestniczki proszeni są o zamknięcie oczu. Prowadzący/a zadaje poniżej przedstawione pytania osobom, które siedzą w wewnętrznym kręgu. Daje przestrzeń do wypowiedzi, zachęca uczestników i uczestniczki do wypowiadania się. - Jak się czujesz w tej sytuacji? - Co byś chciał/a powiedzieć drugiej stronie? Następnie osoby w kręgach zamieniają się. Osoby z zewnętrznego kręgu wchodzą do wewnętrznego koła, a osoby ze środka siadają na krzesłach ustawionych w zewnętrznej części koła. Prowadzący/a zadaje powyższe pytania ponownie osobom, które siedzą w środku. Następnie prowadzący/a prosi uczestników i uczestniczki, aby wrócili do miejsc, gdzie toczyli początkowe rozmowy w dwójkach. Zaprasza do kontynuowania rozmów w oparciu o to, czego dowiedzieli się podczas kręgów. Rozpoczęcie i zakończenie rozmowy powtarza się ponownie na klaśniecie dłoni. Następnie prowadzący/a przykleja taśmę na środku sali i zaprasza do ustawienia się po prawej stronie jedną osobę z pary i po lewej drugą osobę, w taki sposób, by odległość od siebie odzwierciedlała stopień, w jakim udało im się rozwiązać sytuację. Jeśli uczestnicy i uczestniczki doszli do porozumienia ćwiczenie jest zakończone poprzez wyjście z roli (symboliczne wejście pod prysznic i zmycie roli).

Wielokulturowa szkoła wiejska. Małgorzata kruszyńska

strona 28

W sytuacji, kiedy nie udało się wszystkim znaleźć rozwiązania, prowadzący/a zadaje następujące pytanie: - Zaspokojenie jakiej potrzeby pomogłoby Ci w znalezieniu idealnego rozwiązania w tej sytuacji? Każdy werbalizuje dana potrzebę i stawia krok do przodu – ku drugiej osobie. Krok do przodu symbolizuje rozwiązanie. Prowadzący/a kończy ćwiczenie poprzez wyjście z roli (symboliczne wejście pod prysznic i zmycie roli).

Omówienie

wniosków Po zakończonym ćwiczeniu uczestnicy i uczestniczki siadają Wyciągnięcie z przeżytych sytuacji oraz w kole. Prowadzący/a zadaje pytania: przełożenie ich na przykłady - Czego doświadczyliście w tym ćwiczeniu? z życia codziennego. - Z jaką sytuacją się spotkaliście? - Co było problemem w znalezieniu rozwiązania? - Czy udało Wam się dojść do porozumienia? - Co pomogło znaleźć Wam rozwiązanie? - Na podstawie tego ćwiczenia określcie, czym są stereotypy? - Czym są uprzedzenia? - Jakie możecie podać przykłady ze swojego życia, które pokazują te zagadnienia?

30 min.

PRZERWA (15 min.)

Podsumowanie

Ćwiczenie na zastosowanie

Ewaluacja

Następnie prowadzący/a, omawia pojęcia stereotyp oraz Poznanie pojęć: uprzedzenia, ich przyczyny oraz skutki w oparciu o przeżyte oraz uprzedzenie. przez uczestników i uczestniczki doświadczenie (załącznik nr 2).

stereotyp

25 min.

Uczestnicy i uczestniczki poproszeni są o odliczenie do trzech Zastosowanie zdobytej i połączenie się w trzy podgrupy. Każda grupa otrzymuje duży wiedzy, ćwiczenie nowych arkusz papieru, na którym napisany jest stereotyp np. kobiety umiejętności. nie potrafią tak dobrze prowadzić samochodu jak mężczyźni, Arabowie są terrorystami, blondynki są głupie i mało wartościowe, Romowie są złodziejami. Ich zadaniem jest podanie przykładów uprzedzeń jakie mogą się pojawić oraz sposoby przeciwdziałania tym stereotypom i uprzedzeniom. Po 10 minutach każda grupa przedstawia efekty swojej pracy.

30 min.

Prowadzący/a omawia przebieg pierwszego dnia treningu oraz cele, jakie zostały zrealizowane. Na podłodze rozkłada talię kart do gry DIXIT. Zadaniem uczestników i uczestniczek jest wylosowanie jednej karty. Na podstawie zastanawiają się, co zmieniło się w ich postrzeganiu i myśleniu po zajęciach. Każda osoba omawia swoje karty.

Podsumowanie wiadomości, określenie zadowolenia uczestników i uczestniczek, ocena zajęć, zebranie informacji ułatwiającej podjęcie decyzji o kontynuacji warsztatów oraz wdrożeniu zmian.

20 min.

Dostarczenie informacji na temat warsztatu, rozwianie wątpliwości, budowanie poczucie bezpieczeństwa oraz rozluźnienie atmosfery.

30 min.

DZIEŃ 2 Wprowadzenie

Prowadzący/a wita uczestników i uczestniczki, dziękuje za przybycie. Krótko omawia harmonogram treningu (opisany na flipcharcie) i jego cel. Przypomina reguły ustalone w ramach kontraktu. Pyta o to, co uczestnicy i uczestniczki pamiętają z pierwszego dnia treningu. Podsumowuje poprzedni materiał

Wielokulturowa szkoła wiejska. Małgorzata kruszyńska

strona 29

wg. załącznika nr 2 oraz daje przestrzeń do dzielenia się własnymi refleksjami.

Integracja

Kostka

Przełamanie pierwszych lodów, wprowadzenie atmosUczestnicy i uczestniczki spacerują po sali w rytm muzyki. fery zabawy. Kiedy muzyka zostaje przerwana, prowadzący/a podnosi do góry kostkę z określoną liczbą oczek. Zadaniem uczestników i uczestniczek jest połączenie się w zespoły liczące tyle osób, ile oczek jest na kostce. Po utworzeniu grup prowadzący/a podaje sposoby witania się np. puszczamy iskierkę, witamy się poprzez przybicie piątek, mówimy sobie same miłe rzeczy, patrzymy sobie prosto w oczy. Po wykonaniu poleceń uczestnicy i uczestniczki powracają do chodzenia po sali.

30 min.

Nigdy/ często/ zawsze Prowadzący/a rozkłada na podłodze kartki z napisami: często, nigdy, zawsze. Wypowiada czynności, a zadaniem uczestników i uczestniczek jest ustosunkowanie się do nich poprzez podejście do kartek. Przykładowe czynności: jestem otwarty/a na innych ludzi, oceniam ludzi po wyglądzie, pomagam osobom niepełnosprawnym, śmieje się z osób słuchających muzyki innej niż ta, którą lubię, uważam, że osoby o innym kolorze skóry są gorsze ode mnie, szanuje osoby starsze, oczerniam uchodźców, lubię poznawać inne kultury, traktuję płeć przeciwną równą swojej. Podczas ćwiczenia prowadzący/a pogłębia zagadnienia zadając pytania dodatkowe np. W jaki sposób pomagasz osobom niepełnosprawnych? Jak okazujesz szacunek osobom starszym? Dlaczego oceniasz/nie oceniasz ludzi po wyglądzie?

Rozgrzewka

Na pokładzie

Pobudzenie koncentracji uczestników i uczestniczek, Uczestnicy i uczestniczki ustawiają się w rzędzie. Prowadząpodniesienie energii, redukcy/a tłumaczy następujące polecenia: cja stresu, przygotowanie - „Ziemia na horyzoncie” – wszystkie osoby skaczą na jednej do improwizacji i wcielenia nodze i salutują się w rolę. - „Na pokład” – wszystkie osoby leżą na podłodze w pozycji jak przy pompkach

30 min.

- „Ośmiornica” – wszystkie osoby dobierają się w pary, jedna osoba jest na czworakach, druga również, ale leży na plecach pierwszej - „Człowiek za burtą” – wszystkie osoby są w parach, jedna osoba jest na czworakach, druga siedzi jej na plecach - „Dwa trzy cztery” – wszystkie osby siadają i zaczynają wiosłować. Następnie prowadzący/a wypowiada polecenia w kolejności losowej. Kto wykona polecenie jako ostatni, zamienia się w prowadzącego/ej i podaje kolejne hasło.

Szybkie scenki Prowadzący/a dzieli grupę na trzy podgrupy. Zadaniem zespołów jest pokazanie krótkiej historii, której tematem przewodnim jest np: szacunek, piękno, wolność, zdrowie, miłość. Na przygotowanie się grupy mają jedynie minutę. Po tym czasie grupy pokazują scenki. Ważne jest, aby zmierzyć czas i go pilnować.

Wielokulturowa szkoła wiejska. Małgorzata kruszyńska

strona 30

PRZERWA (15 min.)

Improwizacja – koncentracji Teoria: Dyskryminacja to traktowanie innych ludzi Pobudzenie technika fotografii w niesprawiedliwy sposób. uczestników i uczestniczek, podniesienie energii, Prowadzący/a prosi o odliczenie do trzech. Jedynki, dwójki redukcja stresu, wejście w rolę, i trójki ustawiają się w swoich grupach oraz dostają kartki wprowadzenie do tematyki stworzenie z opisem fotografii (załącznik nr. 3). Uczestnicy i uczestniczki dyskryminacji, uczestniczącym czytają historię oraz są poproszeni o zastanowienie się jak osobom możliwości przeżycia pokazać sytuację w bezruchu i bez użycia słów. Prowadząsytuacji, w której uczestnicy cy/a podkreśla, że w razie problemów i wątpliwości chętnie pomoże. Po 10 minutach pyta czy uczestnicy i uczestniczki są i uczestniczki doświadczą gotowi. Zaczyna ćwiczenie, bądź daje kilka dodatkowych dyskryminacji. minut na przygotowanie.

50 min.

Prowadzący/a prosi o zaprezentowanie wszystkich trzech historii. Na umówiony znak tj. klaśnięcie dłoni wszystkie grupy prezentują swoje zdjęcia, po czym na drugie klaśnięcie następuje rozluźnienie. Następnie prowadzący/a prosi grupę pierwsza o pokazanie swojej fotografii. Grupa zastyga w przygotowanym przez siebie obrazie. Należy pamiętać o tym, że nikt nie porusza się oraz nic nie mówi. Pozostałe osoby starają się odgadnąć, jaka sytuacja została przedstawiona przez kolegów. Głośno mogą wymieniać się myślami, swoimi spostrzeżeniami na temat tego, co widzą. W kolejnym etapie prowadzący/a zaprasza uczestników i uczestniczki do zadawania pytań bohaterom/kom z fotografii. Każda osoba może podejść do wybranej postaci, położyć rękę na jej ramieniu i zadać pytanie, które jego zdaniem pozwoli bliżej poznać sytuację. Pytania mają dotyczyć sytuacji danej osoby np.: - Kim jesteś? - Co robisz? - Jak się czujesz? - Gdzie jesteś? - Dlaczego masz taką minę? - Kim jest dla Ciebie osoba, która stoi za Tobą? Kiedy wyczerpie się pula pytań, prowadzący/a wraz z obserwatorami i obserwatorkami podsumowują zebrane przez siebie informacje. Następnie szukają idealnego rozwiązania przedstawionej wcześniej sytuacji. Prowadzący/a zachęca, by obserwatorzy i obserwatorki ustawili bohaterów i bohaterki w taki sposób, aby przedstawić w fotografii najlepsze rozwiązanie tego problemu. Kiedy znajdą takie ustawienie szukają dwóch zdjęć pomiędzy zdjęciem przedstawiającym sytuację problemową (zdjęcie nr 1), a zdjęciem przedstawiającym idealne rozwiązanie (zdjęcie nr 4) tak, by pokazać w sumie w czterech zdjęciach przebieg sytuacji. Instrukcje dla 2 i 3 grupy. Do momentu szukania idealnego rozwiązania (podsumowanie zdobytej wiedzy o problemach przedstawionych na fotografiach) wszystko przebiega tak samo. Bohaterowiei bohaterki z grupy 2 i 3 po pytaniach obserwatorów i obserwatorek same ustawia się w idealne rozwiązanie i szukają klatek pomiędzy nimi. Następnie uczestnicy i uczestniczki zdejmują symboliczny kombinezon (rozpinanie niewidzialnego ubioru, zdejmowanie rękawów, nogawek i zrzucanie go z siebie), który oznacza wyjście z roli.

Wielokulturowa szkoła wiejska. Małgorzata kruszyńska

strona

Omówienie

Po zakończonym ćwiczeniu uczestnicy i uczestniczki siadają Wyciągnięcie wniosków w kole. Prowadzący/a zadaje pytania: z przeżytych sytuacji oraz przełożenie ich na życie - Co się tutaj zadziało? - Z jakimi trudnościami spotkali się bohaterowie i bohaterki codzienne.

30 min.

Następnie prowadzący/a podsumowuje wypracowany Poznanie pojęcia dyskrymimateriał. Omawia pojęcie dyskryminacji (załącznik nr. 4). nacji. Przypomina pojęcia stereotypu oraz uprzedzeń.

25 min.

tych historii? - Co łączy wszystkie te historie? - Czym jest dla Was dyskryminacja? - Czy mieliście podobne sytuacje w swoim życiu, bądź znacie tego typu historie? - Czy chcielibyście coś jeszcze dodać?

Podsumowanie

PRZERWA (15 min.)

Ćwiczenie na zastosowanie dotyczące różnic kulturowych Podsumowanie treningu i ewaluacja

zdobytej Prowadzący/a prosi, aby w trzech podgrupach dzieci Zastosowanie wiedzy, ćwiczenie nowych stworzyły plakaty antydyskryminacyjne nawiązując do umiejętności. wcześniejszych historii. Grupom przyporządkowane są inne fotografie niż w poprzednim ćwiczeniu.

25 min.

20 min.

Podsumowanie wiadomości, określenie zadowolenia uczestników i uczestniczek, ocena zajęć, zebranie informacji ułatwiającej podjęcie SMS do prowadzącego/ej decyzji o kontynuacji warszOstatnim zadaniem uczestników i uczestniczek jest napisanie tatów oraz wdrożeniu zmian. na małych kolorowych karteczkach treść smsa, w którym opisują to, co najbardziej podobało im się podczas zajęć.

Załącznik nr 1 Bartek, lat 11

Od pół roku chodzisz na dodatkowe lekcje gry na skrzypcach do jednej z najdroższych i najbardziej renomowanych szkół w mieście. Twoim rodzice dobrze zarabiają i są z Ciebie bardzo dumni, ponieważ jesteś zdolny i szybko robisz postępy w nauce. Są przekonani o tym, że zostaniesz sławnym skrzypkiem i będziesz występował na największych scenach świata. Kiedy przychodzisz na lekcje Twoja nauczycielka przedstawia grupie nowego uczestnika zajęć. Dimitrie jest uchodźcą z Gruzji, który od siedmiu lat mieszka w Polsce. Widzisz, że chłopak jest bardzo uzdolniony i świetnie sobie radzi. Jednak na pierwszy rzut oka widać, że nie stać go na naukę w tej szkole. Więc co on tu w ogóle robi? Nie lubisz mieć konkurencji. Na przerwie, podczas rozmowy w łazience z kolegami nie ukrywasz swojego niezadowolenia, mówiąc „Widziałeś tego nowego? Jakiś biedak się przypałętał. Skąd on się tu wziął…!”. Wtedy orientujesz się, że Dimitrie stoi za Twoimi plecami i wszystko słyszy.

Dimitrie, lat 11

Twoja rodzina jest bardzo utalentowana muzycznie. W Gruzji, skąd pochodzisz, Twoja mama grała w najbardziej renomowanej orkiestrze w kraju. Podróżowała po całym świecie z koncertami. Niestety w obliczu wojny w Waszym kraju musieliście emigrować do Polski, gdzie nie powodzi Wam się najlepiej finansowo. A Ty marzysz, żeby koncertować tak, jak Twoja mama. Nauczycielka muzyki zauważyła w Tobie talent. Po rozmowie z nią, Twoi rodzice postanowili zainwestować oszczędności i zapisać Cię na dodatkowe lekcje gry na skrzypcach. Jesteś bardzo szczęśliwy, bo dla Ciebie jest to również szansa na poznanie nowych kolegów. Wiesz doskonale, ile kosztuje ta szkoła, dlatego postanowiłeś, że nie zawiedziesz rodziców i zrobisz wszystko, żeby byli z Ciebie dumni. Jesteś przecież pracowity i ambitny. Pierwszego dnia, wchodząc na przerwie do toalety słyszysz jak Bartek

Wielokulturowa szkoła wiejska. Małgorzata kruszyńska

strona 32

mówi do innych: „Widziałeś tego nowego? Jakiś biedak się przypałętał. Skąd on się tu wziął…!”. Postanawiasz wtrącić się do rozmowy i tak tego nie zostawić….

Załącznik nr 2 Stereotyp to uproszczony obraz kogoś, albo czegoś najczęściej poparty na nieprawdziwych

osądach. Polega na przypisywaniu tych samych cech wszystkim osobom należącym do danej grupy, bez uwzględnienia różnic miedzy jej członkami. Stereotyp bardzo często przyswajany jest już w dzieciństwie, dlatego też jest trwały oraz odporny na zmianę.

Uprzedzenie to postawa odrzucenia kogoś lub czegoś bez racjonalnych powodów. Uprzedzenie to dokonana z góry opinia lub przyjęcie z góry oceny bez posiadania wiedzy i weryfikacji faktów. Uprzedzenie wynika ze stereotypów. Stereotypy mogą funkcjonować bez uprzedzeń, ale uprzedzenia najczęściej poprzedzone są stereotypem. Najczęstsze przyczyny powstawania stereotypów i uprzedzeń to wychowanie, kultura, historia, przekazy medialne oraz złe doświadczenia.

STEREoTYP (oBRAZ) -------> uPRZEDZENIE (Postawa)

Załącznik nr 3 Danuta widzi jak chłopcy z klasy Tomek i Kuba podczas długiej przerwy w szkole obrażają i wyśmiewają się z jej najbliższej koleżanki Czeczenki Kamisy. Nazywają ją żebraczką i złodziejką, pokazując na nią palcami. Tomek i Kuba widzieli dziewczynkę po szkole, jak pomaga mamie w ulicznej sprzedaży kwiatów. Kamisa nigdy nie kradła, ani nie musiała prosić nikogo o pieniądze. Jej rodzina sprzedaje kwiaty na ulicy i tak zarabia na codzienne utrzymanie w Polsce. Danuta widząc tę sytuację nie wie, co ma zrobić. Z jednej strony nie chce konfliktu z kolegami, z drugiej zaś wie, że ich zachowanie jest niezgodne z prawdą i rani Kamisę…Musi podjąć jakąś decyzję. Łukasz zauważa, że na grupie sąsiedzkiej w jednym z portali społecznościowych znajduje się kompromitujące zdjęcie kolegi z klatki, Emila. Na fotografii chłopiec leży w brudnej kałuży najwyraźniej nie może wstać. Emil jest osobą niepełnosprawną i chodzi o kulach. Autorką zdjęcia jest Magda, ich wspólna koleżanka, która dodatkowo podpisała zdjęcie nazywając chłopca pokraką. Fotografia cieszy się dużą popularnością, a komentarze są równie obraźliwe. Do Łukasza dzwoni Paulina i mówi: Widziałeś zdjęcie Emila? Matko, co za kaleka… Łukasz zastanawia się jak ma zareagować… Iwona postanawia zostać wolontariuszką w projekcie dla seniorów w osiedlowym domu kultury. W ramach swoich obowiązków ma za zadanie pomagać najstarszym w obsłudze komputera i internetu. Swoimi nowinami dzieli się z Dorotą, jej siostrą bliźniaczką, z którą jest bardzo zżyta. Dorota jest bardzo lubiana w szkole i szanowana, rówieśnicy i równieśniczki chcą się z nią spotykać i bawić. Dziewczynka jednak wyśmiewa pomysł, a seniorów nazywa nudnymi staruchami. Iwona jest zaskoczona reakcją Doroty, z którą zawsze miały te same poglądy. Iwona zastanawia się, czy nie zrezygnować z pomocy w projekcie, ponieważ boi się, że nie będzie miała już tak dobrych relacji z siostrą i że w szkole zostanie sama…

Wielokulturowa szkoła wiejska. Małgorzata kruszyńska

strona 33

Załącznik nr 4 Dyskryminacja to traktowanie innych w niesprawiedliwy sposób. Oparta jest ona stereotypach i uprzedzeniach. Dyskryminacja narusza zasady równego traktowania i podstawowe prawa i wolności człowieka, dlatego jest zabroniona przez prawo. Według Konstytucji RP wszyscy obywatele i wszystkie obywatelki są wobec prawa równi i mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne (art. 32, ust. 1). Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym(art. 32, ust. 2).

Dyskryminacji ulegają często osoby lub grupy społeczne, które są zależne od innych, znacząco się różnią lub są słabsze. Najczęściej występujące dyskryminacje to dyskryminacje ze względu na rasę (rasizm), na wiek (ageizm), na płeć (seksizm), orientację seksualną, wiarę i niepełnosprawność.

STEREoTYP (oBRAZ)

--->

uPRZEDZENIE (Postawa)

--->

DYSKRYMINACJA (ZACHowanie

Jak reagować na przejawy dyskryminacji?

1. Nazwanie sytuacji np. „to, co tutaj się stało to dyskryminacja”. 2. Pytania np. „czy możesz mi wytłumaczyć, co masz konkretnie na myśli?”. 3. Wyrażenie własnych emocji np. „uważam, że takie poglądy są krzywdzące”, „jestem przerażony/a”, „jestem wstrząśnięty/a”. 4. Argumentowanie, czyli wyjaśnienie i korygowanie nieprawidłowych wypowiedzi. 5. Pokazanie sprzeciwu np. „nie zgadzam się”, „to zachowanie jest niezgodne z polskim prawem”. 6. Szukaj pomocy u zaufanej osoby dorosłej. 7. Szukaj pomocy u konsultantów Telefonu Zaufania dla Dzieci i Młodzieży 116 111 i na stronie www.116111.pl

Wielokulturowa szkoła wiejska. Małgorzata kruszyńska

strona 34

Scenariusz 4 ”Trening poszanowania płci”

TYTUŁ TRENINGU

TRENING POSZANOWANIA PŁCI

Czas realizacji:

8 godzin dydaktycznych (2 dni x 4 godziny dydaktyczne)

Ilość uczestników i uczestniczek:

12 osób

Materiały oraz sprzęt wykorzystywany podczas zajęć:

llaptop z dostępem do internetu, głośniki, flipchart, papier do flipchartu, kolorowe kartki, karteczki samoprzylepne, flamastry, kredki, długopisy, guma trenerska

Uczestnicy i uczestniczki: • poznają pojęcie stereotypu płci oraz dowiedzą się jak je przełamywać, Cele treningu:

• przećwiczą postawy wspierające zainteresowania chłopców i dziewczynek, • przećwiczą postawy, które wskazują na uznanie równych praw i obowiązków kobiet i mężczyzn.

Wielokulturowa szkoła wiejska. Małgorzata kruszyńska

strona 35

PRZEBIEG ZAJĘĆ DZIAŁANIANIE

OPIS

CEL

CZAS TRWANIA

DZIEŃ 1 Wprowadzenie

Integracja

Poznanie prowadzącego/ej, dostarczenie informacji na temat zajęć, rozwianie wątpliwości, budowanie poczucie bezpieczeństwa oraz rozluźnienie atmosfery.

30 min.

Wprowadzenie atmosfery zabawy, przełamywanie Uczestnicy i uczestniczki stoją w kolę. Pierwsza osoba podnosi pierwszych lodów, integracja ręce do góry. Kolejna osoba robi to samo, tworząc falę. grupy. Po kilku próbach prowadzący/a wprowadza przekazywanie imion w pierwszej rundzie w kierunku fali, w drugiej rundzie w kierunku przeciwnym.

30 min.

Meksykańska fala

5 palców Uczestnicy i uczestniczki stoją w kolę, trzymając jedną rękę w górze. Prowadzący/a zadaje pytania zamknięte. Kto nie może odpowiedzieć twierdząco na pytanie, opuszcza palec. Ostatnia osoba z palcami w górze wygrywa. Przykładowe pytania: Czy lubisz grać w piłkę nożną? Czy pomagasz rodzicom w kuchni? Czy sprzątasz w domu? Czy masz siostrę? Czy lubisz majsterkować? Czy wzruszasz się na filmach?

Wspólne cechy Prowadzący/a dzieli uczestników i uczestniczki na 4-osobowe grupy. Zadaniem każdego zespołu jest odszukanie trzech wspólnych cech fizycznych. Podgrupy zmieniają się w kolejnych rundach. Mają za zadanie odnaleźć: - trzy wspólne cechy osobowości, - trzy wspólne zainteresowania, - trzy obowiązki domowe, które wszystkie osoby wypełniają.

Kontrakt

Prowadzący/a prosi uczestników i uczestniczki o dobranie się w pary i narysowanie dwóch zasad, które przyczyniłyby się do efektywnej pracy podczas warsztatu. Po kilku minutach pary prezentują obrazki, przyklejają na flipcharcie oraz podpisują zasadę. Prowadzący/a może dodać obrazki ze swoimi zasadami, które z jego doświadczenia pomogą w pracy. Przykładowe zasady: 1. Mówimy sobie po imieniu. 2. Wyłączamy telefony komórkowe. 3. Mówi tylko jedna osoba. 4. Słuchamy się nawzajem i okazujemy sobie szacunek. 5. Nie oceniamy innych, nie wyśmiewamy. 6. Dbamy o bezpieczeństwo swoje i innych. Na koniec prowadzący/a wraz z uczestnikami i uczestniczkami krótko omawia wypracowane zasady. Wszystkie osoby podpisują się pod kontraktem, na znak pełnej akceptacji wszystkich zasad.

PRZERWA (15 min.)

Wielokulturowa szkoła wiejska. Małgorzata kruszyńska

strona 36

Rozgrzewki

Pobudzenie koncentracji uczestników i uczestniczek, podniesienie energii, redukcja stresu, wprowadzenie do tematyki poszanowania płci, przygotowanie do improwizacji i wcielenia się w rolę.

30 min.

Improwizacja – Teoria: Stereotyp płci to uproszczony obraz kobiet i męż- Stworzenie osobom uczestnitechnika karty ról czyzn najczęściej poparty na nieprawdziwych osądach. czącym możliwości przeżycia sytuacji, w której doświadczaProwadzący/a prosi o dobranie się w dwójki oraz zajęcie ją stereotypów płci.

50 min.

Lustro Prowadzący/a dzieli uczestników i uczestniczki w pary, najlepiej w konfiguracji: chłopiec i dziewczynka. Na znak klaśnięcia pierwsza osoba z pary zaczyna się ruszać, druga naśladuje ruchy. Na znak kolejnego klaśnięcia wszystkie osoby zastygają w pozie, na kolejne klaśnięcie następuje zamiana ról.

Portret rodzinny Prowadzący/a dzieli uczestników i uczestniczki na trzy grupy. Na klaśnięcie zespoły pokazują portrety różnych rodzin z uwzględnieniem relacji i ich specyfiki. Przykłady: rodzina Eskmosów, rodzina gwiazdy Hollywood, rodzina nauczycieli, rodzina indiańskiego plemienia.

Zawody Prowadzący/a dzieli uczestników i uczestniczki w pary, najlepiej w konfiguracji: chłopiec i dziewczynka. Na znak klaśnięcia mają za zadanie pokazać w bezruchu poniższe zawody. Na znak drugiego klaśnięcia pokazują to samo, lecz w ruchu i z użyciem słów oraz odgłosów. Przykłady: kucharz/ka, hydraulik/czka, lekarz/rka, kasjer/ka, sprzątacz/ka.

miejsc na krzesłach naprzeciwko siebie. Wszystkie dwójki oddalone są od siebie na tyle, aby móc swobodnie ze sobą rozmawiać. Następnie otrzymują karty ról (załącznik nr 1). Poproszeni są o zapoznanie się z sytuacją swojej postaci, nie zdradzając historii swojemu partnerowi rozmowy, a następnie o położenie kartki pod krzesło. Na umówiony znak, czyli klaśnięcie dłoni przez prowadzącego/ej osoby zaczynają ze sobą rozmawiać. Kończą wtedy, gdy prowadzący/a zauważy, że coś już o sobie wiedzą i klaśnie ponownie w dłonie.

Wielokulturowa szkoła wiejska. Małgorzata kruszyńska

strona 37

by odległość od siebie odzwierciedlała stopień, w jakim udało im się rozwiązać sytuację. Jeśli uczestnicy i uczestniczki doszli do porozumienia ćwiczenie jest zakończone poprzez wyjście z roli (symboliczne wejście pod prysznic i zmycie roli). W sytuacji, kiedy nie udało się wszystkim znaleźć rozwiązania, prowadzący/a zadaje następujące pytanie: - Zaspokojenie jakiej potrzeby pomogłoby Ci w znalezieniu idealnego rozwiązania w tej sytuacji? Każdy werbalizuje dana potrzebę i stawia krok do przodu – ku drugiej osobie. Krok do przodu symbolizuje rozwiązanie. Prowadzący/a kończy ćwiczenie poprzez wyjście z roli (symboliczne wejście pod prysznic i zmycie roli). Omówienie

wniosków Po zakończonym ćwiczeniu uczestnicy i uczestniczki siadają Wyciągnięcie z przeżytych sytuacji oraz w kole. Prowadzący/a zadaje pytania: przełożenie ich na przykłady - Czego doświadczyliście w tym ćwiczeniu? z życia codziennego. - Z jaką sytuacja się spotkaliście? - Co było problemem w znalezieniu rozwiązania? - Czy udało Wam się dojść do porozumienia? - Co pomogło Wam w odnalezieniu rozwiązania? - Na podstawie tego ćwiczenia określicie, czym są stereotypy dotyczące płci? - W jaki sposób możemy przełamywać stereotypy dotyczące płci? - Czy możecie podać przykłady ze swojego życia, które pokazują te zagadnienia?

30 min.

PRZERWA (15 min.)

Podsumowanie

Ćwiczenie na zastosowanie

Następnie prowadzący/a, omawia pojęcia stereotypu płci oraz sposoby jego przełamywania w oparciu o przeżyte przez uczestników i uczestniczki doświadczenie (załącznik nr 2). Podkreśla znaczenie wspierania rozwoju zainteresowań bez względu na płeć, ale na uzdolnienia.

Poznanie pojęcia stereotypu płci sposobów jego przełamywania oraz uzmysłowienie sobie znaczenie wspierania rozwoju zainteresowań chłopców i dziewczynek.

20 min.

Uczestnicy i uczestniczki podzieleni są na dwie grupy: chłop- Zastosowanie zdobytej ców i dziewczynek. Ich zadaniem jest wypisanie na małych wiedzy, ćwiczenie nowych karteczkach zainteresowań, które są uznawane za typowe umiejętności. dla płci przeciwnej. Po kilku minutach prezentują wyniki swojej pracy. Przy każdej pozycji prowadzący/a pyta drugą grupę:

30 min.

- Czy uważacie, że jest to zajęcie przeznaczone tylko i wyłącznie dla chłopców/dziewczynek? - Czy widzieliście kiedyś chłopca/dziewczynkę, który/a spędzał/a czas w ten sposób? Wszystkie propozycje prowadzący/a przykleja na flipcharcie, na którym narysowane są dwa nachodzące na siebie koła. Jedno koło zarezerwowane jest na zainteresowania dziewczynek, drugie na zainteresowania chłopców. Część wspólna to obszar, w którym znajdują się zainteresowania zarówno chłopców, jak i dziewczynek. Na koniec prowadzący/a prosi o przyjrzenie się wypisanym zainteresowaniom i pyta: Jakie wnioski możecie wyciągnąć z tego ćwiczenia? Zastosowanie zdobytej wiedzy, ćwiczenie nowych umiejętności.

Uczestnicy i uczestniczki siedzą w kole. Prowadzący/a omawia przebieg pierwszego dnia treningu oraz cele, jakie zostały zrealizowane. Prosi, aby każda osoba podzieliła się refleksją na temat tego, z czym wychodzi z zajęć.

Wielokulturowa szkoła wiejska. Małgorzata kruszyńska

Podsumowanie wiadomości, określenie zadowolenia uczestników i uczestniczek, ocena zajęć, zebranie informacji ułatwiającej podjęcie decyzji o kontynuacji warsztatów oraz wdrożeniu zmian.

20 min.

strona 38

DZIEŃ 2 Wprowadzenie

Integracja

Prowadzący/a wita uczestników i uczestniczki, dziękuje za przybycie. Krótko omawia harmonogram treningu (opisany na flipcharcie) i jego cel. Przypomina reguły ustalone w ramach kontraktu.

Dostarczenie informacji na temat warsztatu, rozwianie wątpliwości, budowanie poczucie bezpieczeństwa oraz rozluźnienie atmosfery. Pyta o to, co uczestnicy i uczestniczki pamiętają z pierwszego dnia treningu. Podsumowuje poprzedni materiał wg. załącznika nr 2 oraz daje przestrzeń do dzielenia się własnymi refleksjami.

30 min.

Dynamiczne sylaby

30 min.

Przełamanie pierwszych lodów, wprowadzenie atmosUczestnicy i uczestniczki stoją w kole. Pierwsza osoba mówi fery zabawy. swoje imię z podziałem na sylaby, wykonując przy tym gest dla każdej z nich np. Gosia – „Go-” (machanie prawą ręką) „-sia” (tupnięcie). Pozostałe osoby powtarzają. Następnie kolejna osoba wypowiada swoje imię, ponownie gestykulując przy każdej sylabie. Cała grupa powtarza wszystkie wcześniejsze imiona i sylaby.

Zaufanie Prowadzący/a ustawia na sali przeszkody. Uczestnicy i uczestniczki dobierają się w pary. Dotykają się opuszkami palców, a jedna osoba zamyka oczy. Zadaniem drugiej osoby jest przeprowadzenie partnera/ki na drugi koniec sali. W drugiej rundzie następuje zamiana ról oraz zmiana konfiguracji przeszkód. Rozgrzewka

Przeciwieństwa

Pobudzenie koncentracji uczestników i uczestniczek, Uczestnicy i uczestniczki spacerują po sali. Prowadzący/a podniesienie energii, redukprosi o to, by zastanowili się w ciszy nad swoimi cechami. cja stresu, przygotowanie do Zadaje pytania: improwizacji i wcielenia się - jesteś chłopcem czy dziewczynką? w rolę. - jesteś wysoki/a czy niski/a? - jesteś silny/a czy słaby/a? - jesteś troskliwy/a czy beztroski/a? - jesteś delikatny/a czy wytrzymały/a? - jesteś pewny/a siebie czy niepewny/a

30 min.

Następnie prowadzący/a prosi, by wyobrazili sobie cechy odwrotne do swoich i poruszali się w sposób, w jaki wyobrażają sobie takie osoby. Następnie niech poruszają się i mówią w sposób charakterystyczny dla wyobrażonej postaci.

Obowiązki domowe Uczestnicy i uczestniczki spacerują po sali. Na znak klaśnięcia mają wykonywać czynności bez użycia słów. Przykładowe czynności: wymiana żarówki, mycie podłogi, naprawa samochodu, smażenie naleśników, czyszczenie obuwia.

PRZERWA (15 min.)

Improwizacja – Teoria: W Polsce kobiety i mężczyźni posiadają równe Stworzenie osobom uczestniczącym możliwości przeżycia technika karty ról prawa i obowiązki w każdej sferze życia prywatnego sytuacji, w której doświadi publicznego. czają streotypów płci.

50 min.

Wielokulturowa szkoła wiejska. Małgorzata kruszyńska

strona 39

nie zdradzając historii swojemu partnerowi rozmowy. Następnie poproszeni są o położenie kartki pod krzesło. Na umówiony znak, czyli klaśnięcie dłoni przez prowadzącego/ ej osoby zaczynają ze sobą rozmawiać. Kończą wtedy, gdy prowadzący/a zauważy, że coś już o sobie wiedzą i klaśnie ponownie w dłonie. W dalszej kolejności prosi uczestników i uczestniczki, aby wszystkie osoby o imieniu Olga stworzyły krąg wewnętrzny, a wszystkie osoby o imieniu Bartek krąg zewnętrzny. Istotne jest to, aby każda dwójka siedziała razem (jedna osoba za drugą). Uczestnicy i uczestniczki proszeni są o zamknięcie oczu. Prowadzący/a zadaje poniżej przedstawione pytania osobom, które siedzą w wewnętrznym kręgu. Daje przestrzeń do wypowiedzi, zachęca uczestników i uczestniczki do wypowiadania się. - Jak się czujesz w tej sytuacji? - Co byś chciał/a powiedzieć drugiej stronie? Następnie osoby w kręgach zamieniają się. Osoby z zewnętrznego kręgu wchodzą do wewnętrznego koła, a osoby ze środka siadają na krzesłach ustawionych w zewnętrznej części koła. Prowadzący/a zadaje powyższe pytania ponownie osobom, które siedzą w środku. Następnie prowadzący/a prosi uczestników i uczestniczki, aby wrócili do miejsc, gdzie toczyli początkowe rozmowy w dwójkach. Zaprasza do kontynuowania rozmów w oparciu o to, czego dowiedzieli się podczas kręgów. Rozpoczęcie i zakończenie rozmowy powtarza się ponownie na klaśniecie dłoni. Następnie prowadzący/a przykleja taśmę na środku sali i zaprasza do ustawienia się po prawej stronie jedną osobę z pary i po lewej drugą osobę, w taki sposób, by odległość od siebie odzwierciedlała stopień, w jakim udało im się rozwiązać sytuację. Jeśli uczestnicy i uczestniczki doszli do porozumienia ćwiczenie jest zakończone poprzez wyjście z roli (symboliczne wejście pod prysznic i zmycie roli). W sytuacji, kiedy nie udało się wszystkim znaleźć rozwiązania, prowadzący/a zadaje następujące pytanie: - Zaspokojenie jakiej potrzeby pomogłoby Ci w znalezieniu idealnego rozwiązania w tej sytuacji? Każdy werbalizuje dana potrzebę i stawia krok do przodu – ku drugiej osobie. Krok do przodu symbolizuje rozwiązanie. Prowadzący/a kończy ćwiczenie poprzez wyjście z roli (symboliczne wejście pod prysznic i zmycie roli).

Omówienie

30 min.

Następnie prowadzący/a podsumowuje wypracowany Poznanie zagadnienia rówmateriał. Omawia zagadnienia równych praw i obowiązków nych praw i obowiązków kobiet i mężczyzn w polskim społeczeństwie (załącznik nr. 4). kobiet i mężczyzn w polskim społeczeństwie.

25 min.

- Co było problemem w znalezieniu rozwiązania? - Czy udało Wam się dojść do porozumienia? - Co pomogło w znalezieniu rozwiązania? - Na podstawie tego ćwiczenia, czym są według Was równe prawa i obowiązki kobiet i mężczyzn? - Czy możecie podać przykłady ze swojego życia, które pokazują te zagadnienia?

Podsumowanie

Wielokulturowa szkoła wiejska. Małgorzata kruszyńska

strona 40

Na koniec pokazuje film pt. „To jest Martina. Uderz (reż. Luc Lavarone).

ją”

https://www.youtube.com/watch?v=7KK5YhFtzos

PRZERWA (15 min.) Ćwiczenie na zastosowanie dotyczące różnic kulturowych

Uczestnicy i uczestniczki zastanawiają się nad swoimi zainte- Zastosowanie zdobytej resowaniami, prawami i obowiązkami. Na kartkach A4 zapi- wiedzy, ćwiczenie nowych sują: umiejętności.

25 min.

- to, co lubią robić typowego dla swojej płci, - to, czego nie lubią robić, a co jest typowe dla swojej płci, - to, co lubią robić, a jest stereotypowo uznawane za domenę płci przeciwnej. Po kilku minutach uczestnicy i uczestniczki prezentują wyniki swojej pracy.

Podsumowanie treningu i ewaluacja

Podsumowanie wiadomości, określenie zadowolenia uczestników i uczestniczek, ocena zajęć, zebranie inforUczestnicy i uczestniczki odrysowują na arkuszu papieru A4 macji ułatwiającej podjęcie swoją rękę. Na każdym z palców zapisują swoje refleksje do- decyzji o kontynuacji warsztatów oraz wdrożeniu zmian. tyczące: Prowadzący/a omawia przebieg treningu oraz cele, jakie zostały zrealizowane. Pyta, czy wszystko było zrozumiałe, czy uczestnicy i uczestniczki mają pytania, bądź wątpliwości. Przeprowadza ewaluację za pomocą poniższego ćwiczenia.

20 min.

- najlepszej strony warsztatów, - tego, o czym opowiem swoim kolegom i koleżankom, - najsłabszej strony zajęć, - tego, co bym zmienił w programie warsztatów, - tego, czego się nauczyłem/-am. Chętne osoby czytają wyniki swojej pracy.

Załącznik nr 1 Ewa, lat 11 Wychowawczyni Twojej klasy ogłasza nabór na dodatkowe warsztaty z zakresu elektryki i elektrotechniki. Twój tata jest inżynierem elektrykiem i swoją wiedzą dzielił się z Tobą i Twoją starszą siostrą. Wymianę żarówki masz w jednym palcu, niejednokrotnie pomagałaś też tacie w naprawie urządzeń domowych. Chcesz poszerzyć swoją wiedzę, więc postanawiasz zapisać się na zajęcia. Kiedy wchodzisz do sali na pierwsze zajęcia słyszysz, jak Twój kolega Krzysiek mówi do grupy chłopców: Widzieliście listę? Ewka zapisała się na nasze warsztaty? Co ona sobie myśli, głupia baba… Postanawiasz nie zostawić tej sytuacji bez komentarza…

Krzysiek, lat 11 Wychowawczyni Twojej klasy ogłasza nabór na dodatkowe warsztaty z zakresu elektryki i elektrotechniki. W sumie nigdy nie miałeś do czynienia z tymi tematami, ale z ciekawości postanawiasz się zapisać na zajęcia. W końcu prawdziwi mężczyźni powinni wiedzieć, jak wymienia się żarówki i naprawia urządzenia domowe. Kiedy podpisujesz się na liście zauważasz, że jedną z uczestniczek jest Twoja koleżanka z klasy, Ewa. Krzyczysz do kolegów: Widzieliście listę? Ewka zapisała się na nasze warsztaty? Co ona sobie myśli, głupia baba… Dokładnie wtedy, kiedy Ewa wchodzi do sali…

Wielokulturowa szkoła wiejska. Małgorzata kruszyńska

strona

Załącznik nr 2 Stereotyp płci to uproszczony obraz kobiet i mężczyzn najczęściej poparty na nieprawdziwych osądach. Płeć biologiczna (sex) dotyczy biologicznych różnic między płciami. Określa budowę ciała kobiet i mężczyzn oraz ich funkcje reprodukcyjne. Płeć społeczno – kulturowa (gender)

dotyczy cech, atrybutów, ról społecznych, relacji między kobietą, a mężczyzną, które przypisywane są płciom przez kulturę. Stereotypy płci są zatem prostymi, często krzywdzącymi przekonaniami na temat tego, jakie są kobiety i jacy mężczyźni. Stereotypy płci bardzo łatwo jest zauważyć zwłaszcza wtedy, kiedy pojawiają się takie zwroty jak: „wszyscy mężczyźni są…”, „bo Wy kobiety to…”,

„kobiety powinny/ mężczyźni powinni…”, „kobiety lubią…”. Jak przełamywać społecznie zaszczepione stereotypy? 1.

Nazwanie komunikatu np. „Używasz stereotypów”.

Podanie konkretnych przykładów. Poznanie sprawia, że trudniej jest uogólniać na całą grupę społeczną np. „Znam bardzo dobrze wykształconą blondynkę, która świetnie prowadzi samochód. Chętnie Cię z nią poznam”.

Wyrażanie swojego zdania „Uważam, że nie masz racji, a Twoja opinia krzywdzi wiele osób”.

Argumentowanie – wyjaśnienie i korygowanie nieprawidłowych wypowiedzi.

Powołanie się na polskie normy prawne „To jest niezgodne z naszym prawem”.

Załącznik nr 3 Bartek, lat 9 Razem z Twoją starszą siostrą Olgą oglądasz „Króla Lwa”. Ostatnie sceny bardzo Cię poruszyły i uroniłeś kilka łez, które zauważa Olga. Dziewczynka nie kryje swojego oburzenia. Mówi do Ciebie:„Ale Ty jesteś głupi! Jak możesz beczeć na głupiej bajce? Dziewczyny znowu będą miały z Ciebie ubaw…” Niejednokrotnie Olga wyśmiewała Cię wśród waszych znajomych. Już od dawna jesteś przez nich postrzegany jako mamisynek i beksa. Tym razem postanawiasz zareagować na jej zachowanie…

Olga, lat 11 Razem z młodszym bratem Bartkiem oglądasz „Króla Lwa”. W trakcie ostatnich scen zauważasz, że chłopiec płacze. Bartek jest beksą i mamisynkiem, zawsze ryczy na bajkach i filmach. W szkole na przerwach historie z beksa Bartkiem świetnie się sprzedają i macie niezły ubaw z dziewczynami. No, ale żeby ryczeć na bajce dla dzieciuchów to przesada… masakra!Nie wytrzymujesz i krzyczysz: „Ale Ty jesteś głupi! Jak możesz beczeć na głupiej bajce? Dziewczyny znowu będą miały ubaw…”

Wielokulturowa szkoła wiejska. Małgorzata kruszyńska

strona 42

Załącznik nr 4 W naszych kręgach kulturowych utarte są stereotypy, że kobiety powinny zajmować się domem i wychowaniem dzieci, podczas gdy domeną mężczyzn jest praca zawodowa, a obowiązkiem zapewnienie rodziny godnego poziomu życia. Typowo kobiece zainteresowania to: moda i uroda, typowo męskie zaś to zajęcia techniczne i sport. I tak cechy uznawane za kobiece to delikatność, uczuciowość, opiekuńczość i uległość. Cechy męskie związane są z pewnością siebie, racjonalnością i siłą fizyczną. Według Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, ONZ Konwencji o Eliminacji Wszelkich Form Dyskryminacji Kobiet, Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, Europejskiej Karcie Socjalnej, art. 33 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej kobiety i mężczyźni posiadają jednak równe prawa i obowiązki w każdej sferze życia prywatnego i publicznego. Oznacza to, że wbrew stereotypom możemy funkcjonować na tych samych zasadach. Pociąga to za sobą możliwość wyboru drogi życiowej i możliwość wyrażania siebie i swoich odczuć bez ograniczeń stereotypów płci.

Wielokulturowa szkoła wiejska. Małgorzata kruszyńska

strona 43

Scenariusz 5 ”Trening szacunku dla pochodzenia”

TYTUŁ TRENINGU

TRENING SZACUNKU DO POCHODZENIA

Czas realizacji:

8 godzin dydaktycznych (2 dni x 4 godziny dydaktyczne)

Ilość uczestników i uczestniczek:

12 osób

Materiały oraz sprzęt wykorzystywany podczas zajęć:

laptop z dostępem do internetu, głośniki, utwory muzyczne, flipchart, papier do flipchartu, kolorowe kartki, karteczki samoprzylepne, flamastry, kredki, długopisy, guma trenerska, papierowa taśma Uczestnicy i uczestniczki: • poznają pojęcia pochodzenia i migracji, • poznają pojęcie dyskryminacji ze względu na pochodzenie,

Cele treningu:

• dowiedzą się, jak reagować na przejawy dyskryminacji ze względu na swoje wiejskie pochodzenie, • przećwiczą otwartą postawę reagowania na krzywdzące postawy dyskryminujące ze względu na wiejskie pochodzenie.

Wielokulturowa szkoła wiejska. Małgorzata kruszyńska

strona 44

PRZEBIEG ZAJĘĆ DZIAŁANIANIE

OPIS

CEL

CZAS TRWANIA

DZIEŃ 1 Wprowadzenie

Integracja

Poznanie prowadzącego/ej, dostarczenie informacji na temat zajęć, rozwianie wątpliwości, budowanie poczucie bezpieczeństwa oraz rozluźnienie atmosfery.

20 min.

Wprowadzenie atmosfery zabawy, przełamywanie Uczestnicy i uczestniczki siedzą w kręgu. Zadaniem każdej pierwszych lodów, integracja osoby jest przedstawienie się oraz opowiedzenie o tym, grupy. w jakiej miejscowości mieszkają oraz gdzie chcieliby mieszkać w przyszłości i dlaczego.

30 min.

Miejsce zamieszkania

3 przedmioty Uczestnicy i uczestnicy mają za zadanie wybrać trzy przedmioty, które codziennie przynoszą do szkoły, a które szczególnie lubią. Siadają w kręgu, kładąc rzeczy przed sobą na podłodze. Przesuwają się o jedno krzesło w prawo. Zadaniem uczestników i uczestniczek jest zastanowienie się nad charakterem właściciela/ki przedmiotów na podstawie prezentowanych przedmiotów. Po kilku minutach dzielą się swoimi spostrzeżeniami. Za każdym prowadzący/a prosi właściciela/lkę o komentarz.

Samolot Zadaniem uczestników i uczestniczek jest skonstruowanie papierowego samolotu, na którym piszą kilka słów o sobie np. coś, co lubią; coś, czego nie lubią. Kiedy są gotowi, na znak klaśnięcia wszystkie osoby puszczają w powietrze swój samolot. Zbierają je i rzucają dalej przez minutę, aby zupełnie je wymieszać. Po tym czasie każdy podnosi samolot, który znajduje się najbliżej, przedstawia grupie osobę i próbuje zgadnąć, kto to jest.

Kontrakt Prowadzący/a prosi uczestników i uczestniczki o indywidualne zastanowienie się nad jedną z zasad, która sprawiłaby, że praca podczas treningu będzie bardziej efektywna. Zadaniem każdej z osób jest narysowanie tej zasady w postaci kalambur. Pozostałe osoby odgadują zasadę. Wszystkie reguły prowadzący/a zapisuje na flipcharcie. Prowadzący/a może dodać swoje zasady, które z jego doświadczenia pomogą w pracy. Przykładowe zasady: 1. Mówimy sobie po imieniu. 2. Wyłączamy telefony komórkowe. 3. Mówi tylko jedna osoba. 4. Słuchamy się nawzajem i okazujemy sobie szacunek. 5. Nie oceniamy innych, nie wyśmiewamy. 6. Dbamy o bezpieczeństwo swoje i innych. Na koniec prowadzący/a wraz z uczestnikami i uczestniczkami krótko omawia wypracowane zasady. Wszystkie osoby podpisują się pod kontraktem na znak pełnej akceptacji wszystkich zasad.

Wielokulturowa szkoła wiejska. Małgorzata kruszyńska

strona 45

PRZERWA (15 min.) Kim jesteś?

Pobudzenie koncentracji uczestników i uczestniczek, podniesienie energii, redukcja stresu, przygotowaniedo improwizacji i wcielenia się w rolę.

35 min.

Improwizacja – Teoria: Pochodzenie jest to wywodzenie się z grupy, Stworzenie osobom uczestnitechnika fotografii do której przynależą rodzice. czącym możliwości przeżycia sytuacji, w której doświadróżnych aspektów Prowadzący/a prosi o odliczenie do trzech. Jedynki, dwójki czają pochodzenia. i trójki ustawiają się w swoich grupach oraz dostają kartki z opisem fotografii (załącznik nr 1). Uczestnicy i uczestniczki czytają historię oraz są poproszeni o zastanowienie się jak pokazać sytuację bez poruszania się i bez użycia słów. Prowadzący/a podkreśla, że w razie problemów i wątpliwości chętnie pomoże. Po 10 minutach pyta czy uczestnicy i uczestniczki są gotowi. Zaczyna ćwiczenie, bądź daje kilka dodatkowych minut na przygotowanie.

60 min.

Rozgrzewki

Uczestnicy i uczestniczki siedzą w okręgu. Ćwiczenie rozpoczyna prowadzący/a, która wychodzi na środek i wykonuje czynność charakterystyczną dla wybranego zawodu. Uczestnicy i uczestniczki mogą zadawać pytania zamknięte, na które można odpowiedzieć „tak” albo „nie”. Osoba, która odgadnie zawód zajmuje miejsce prowadzącego/ej.

Farma Uczestnicy i uczestniczki losują karteczki, na których napisane jest jedno z czterech zwierząt. Grupa rozchodzi się po sali, nikomu nie wolno powiedzieć jakim jest zwierzęciem. Na sygnał prowadzącego/ej uczestnicy i uczestniczki wydają dźwięk swojego zwierzęcia. Wygrywają Ci, którzy jako pierwsi utworzą daną grupę zwierząt. Przykładowe zwierzęta: krowa, koń, kura, kaczka.

Rozmówki Uczestnicy i uczestniczki spacerują po sali. Na znak klaśnięcia tworzą trójki i rozmawiają w danej konwencji. Na kolejne klaśnięcie ponownie spacerują. Przykładowe rozmowy: rozmowa biznesmenów na temat nowej inwestycji, rozmowa rolników na temat żniw, rozmowa studentów przed egzaminem, rozmowa grzybiarzy w lesie.

Obowiązki Uczestnicy i uczestniczki spacerują po sali. Na znak klaśnięcia zatrzymują się. Ich zadaniem jest pokazanie w bezruchu i bez używania słów następujących sytuacji: pielenie grządek, wypatrywanie autobusu na przystanku, dojenie krowy, czekanie w kolejce do kasy w supermarkecie, zrywanie truskawek. Na kolejne klaśnięcie uczestnicy i uczestniczki zaczynają ponownie chodzić po sali.

Wielokulturowa szkoła wiejska. Małgorzata kruszyńska

strona 46

W kolejnym etapie prowadzący/a zaprasza uczestników i uczestniczki do zadawania pytań bohaterom/kom z fotografii. Każda osoba może podejść do wybranej postaci, położyć rękę na jej ramieniu i zadać pytanie, które jego zdaniem pozwoli bliżej poznać sytuację. Pytania mają dotyczyć sytuacji danej osoby np., - Kim jesteś? - Co robisz? - Jak się czujesz? - Gdzie jesteś? - Dlaczego masz taką minę? - Kim jest dla Ciebie osoba, która stoi za Tobą? Kiedy wyczerpie się pula pytań, prowadzący/a wraz z obserwatorami i obserwatorkami podsumowują zebrane przez siebie informacje. Następnie szukają idealnego rozwiązania przedstawionej wcześniej sytuacji. Prowadzący/a zachęca, by obserwatorzy i obserwatorki ustawili bohaterów i bohaterki w taki sposób, aby przedstawić w fotografii najlepsze rozwiązanie tego problemu. Kiedy znajdą takie ustawienie szukają dwóch zdjęć pomiędzy zdjęciem przedstawiającym sytuację problemową (zdjęcie nr 1), a zdjęciem przedstawiającym idealne rozwiązanie (zdjęcie nr 4) tak, by pokazać w sumie w czterech zdjęciach przebieg sytuacji. Instrukcje dla 2 i 3 grupy. Do momentu szukania idealnego rozwiązania (podsumowanie zdobytej wiedzy o problemach przedstawionych na fotografiach) wszystko przebiega tak samo. Bohaterowie i bohaterki z grupy 2 i 3 po pytaniach obserwatorów i obserwatorek sami ustawią się w idealne rozwiązanie i poszukają klatek pomiędzy. Następnie uczestnicy i uczestniczki zdejmują symboliczny kombinezon (rozpinanie niewidzialnego ubioru, zdejmowanie rękawów, nogawek i zrzucanie go z siebie), który oznacza wyjście z roli.

Omówienie

30 min.

- Co było problemem w znalezieniu rozwiązania? - Czy udało Wam się dojść do porozumienia? - Co pomogło Wam w znalezieniu rozwiązania? - Na podstawie tego ćwiczenia określcie, czym jest dla Was pochodzenie.

PRZERWA (15 min.) Podsumowanie

Następnie prowadzący/a, omawia pojęcia pochodzenia Poznanie pojęcie pochodzew oparciu o przeżyte przez uczestników i uczestniczki doświad- nia. czenie (załącznik nr 2).

20 min.

Ćwiczenie na zastosowanie

Uczestnicy i uczestniczki podzieleni są na trzy grupy. Zadaniem Zastosowanie zdobytej zespołów jest wypisanie rad dla bohaterów i bohaterek wiedzy, ćwiczenie nowych poprzednich historii. Po 10 minutach uczestnicy i uczestniczki umiejętności. prezentują wyniki swojej pracy.

30 min.

Wielokulturowa szkoła wiejska. Małgorzata kruszyńska

strona 47

Ewaluacja

Prowadzący/a omawia przebieg pierwszego dnia treningu oraz cele, jakie zostały zrealizowane. Ostatnim zadaniem uczestników i uczestniczek jest ustosunkowanie się do zdań, które podaje prowadzący/a. Jeśli zgadzają się z tezami, pokazują kciuk do góry, jeśli nie, kciuk do dołu.

Podsumowanie wiadomości, określenie zadowolenia uczestników i uczestniczek, ocena zajęć, zebranie informacji ułatwiającej podjęcie decyzji o kontynuacji warsztatów oraz wdrożeniu zmian.

15 min.

Prowadzący/a wita uczestników i uczestniczki, dziękuje za przybycie. Krótko omawia harmonogram treningu (opisany na flipcharcie) i jego cel. Przypomina reguły ustalone w ramach kontraktu.

Dostarczenie informacji na temat warsztatu, rozwianie wątpliwości, budowanie poczucie bezpieczeństw oraz Pyta o to, co uczestnicy i uczestniczki pamiętają z pierwszego rozluźnienie atmosfery. dnia treningu. Podsumowuje poprzedni materiał wg. załącznika nr 2 oraz daje przestrzeń do dzielenia się własnymi refleksjami.

20 min.

Walizka

30 min.

Przykładowe tezy: 1. Treść warsztatów odpowiadała jego tematowi. 2. Podczas warsztatów panowała dobra atmosfera sprzyjająca komunikacji i współpracy. 3. Warsztaty poszerzyły moje umiejętności. Jakie? 4. Warsztaty obejmowały treści zbędne. Jakie? 5. Warsztaty spełniły moje oczekiwania. Jakie? 6. Mogłem/am swobodnie wypowiadać swoje opinie. 7. Warsztaty stwarzały okazję do kształtowania własnych poglądów. 8. Poleciłbym/abym warsztaty moim znajomym.

DZIEŃ 2 Wprowadzenie

Integracja

Przełamanie pierwszych lodów, wprowadzenie atmosW walizce znajdują się różne przedmioty. Prowadzący/a prosi, aby uczestnicy i uczestniczki wybrali spośród nich te rzeczy, fery zabawy. które przypadły im do gustu. Zadaniem każdej osoby jest opowiedzenie o sobie w kontekście tych przedmiotów.

Karteczki Prowadzący/a podaje grupie kapelusz, w którym znajduje się bardzo dużo małych karteczek. Prosi, aby uczestnicy i uczestniczki wzięli tyle karteczek, ile potrzebują. Nie wyjaśnia nic więcej. Kiedy wszystkie osoby wykonają polecenie, prowadzący/a prosi, aby po kolei zdradzili tyle informacji o sobie, ile wzięli karteczek. Karteczki są w trzech kolorach. Biały oznacza coś, czego grupa nie wie o uczestniku/czce, czerwony to, co lubimy w mieszkaniu na wsi, żółty zaś to, czego nie lubimy w mieszkaniu na wsi. Rozgrzewka

Co robisz Kasiu? Uczestnicy i uczestniczki ustawiają się w kręgu. Ćwiczenie rozpoczyna prowadzący/a. Pokazuje bez użycia słów czynność. Ktoś z kręgu zadaje jej pytanie: Co robisz, Kasiu? Osoba ta nie przerywając wykonywania czynności odpowiada, ale w odpowiedzi pokazuje inną czynność. Osoba, która zadała pytanie, zastępuje prowadzącego/ą i pokazuje wskazaną przez nią w odpowiedzi. Kolejna osoba pyta: Co robisz, Kasiu? Sytuacja się powtarza.

Pobudzenie koncentracji uczestników i uczestniczek, podniesienie energii, redukcja stresu, przygotowanie do improwizacji i wcielenia się w rolę.

30 min.

Obowiązki na wsi Uczestnicy i uczestniczki spacerują po sali. Na znak klaśnięcia pokazują czynności bez użycia słów np. koszenie trawy, dojenie krowy, zrywanie malin, strzyżenie owiec, kopanie grządek. Prowadzący/a pyta jakie jeszcze czynności wykonuje się na wsi. Każda kolejna propozycja musi być pokazana bez użycia słów.

Wielokulturowa szkoła wiejska. Małgorzata kruszyńska

strona 48

PRZERWA (15 min.) Improwizacja – koncentracji Teoria: Traktowanie innych w niesprawiedliwy sposób Pobudzenie technika karty ról z powodu miejsca zamieszkania to dyskryminacja uczestników i uczestniczek, podniesienie energii, redukze względu na pochodzenie. cja stresu, wejście w rolę, stworzenie osobom uczestniProwadzący/a prosi o dobranie się w dwójki oraz zajęcie czącym możliwości przeżycia miejsc na krzesłach naprzeciwko siebie. Wszystkie dwójki sytuacji, w której uczestnicy oddalone są od siebie na tyle, aby mogły swobodnie ze sobą i uczestniczki doświadczą rozmawiać. Następnie otrzymują karty ról (załącznik nr 3). dyskryminacji ze względu Poproszone są o zapoznanie się z sytuacją swojej postaci, nie na wiejskie pochodzenie. zdradzając historii swojemu partnerowi rozmowy. Następnie kładą kartki pod krzesło. Na umówiony znak, czyli klaśnięcie dłoni przez prowadzącego/cą, osoby zaczynają ze sobą rozmawiać. Kończą wtedy, gdy prowadzący/a zauważy, że coś już o sobie wiedzą i klaśnie ponownie w dłonie.

60 min.

W dalszej kolejności prosi uczestników i uczestniczki, aby wszystkie osoby o imieniu Krzysiek stworzyły krąg wewnętrzny, a wszystkie osoby o imieniu Ewa krąg zewnętrzny. Istotne jest to, aby każda dwójka siedziała razem (jedna osoba za drugą). Uczestnicy i uczestniczki proszeni są o zamknięcie oczu. Prowadzący/a zadaje poniżej przedstawione pytania osobom, które siedzą w wewnętrznym kręgu. Daje przestrzeń do wypowiedzi, zachęca uczestników i uczestniczki do wypowiadania się. - Jak się czujesz w tej sytuacji? - Co byś chciał/a powiedzieć drugiej stronie? Następnie osoby w kręgach zamieniają się. Osoby z zewnętrznego kręgu wchodzą do wewnętrznego koła, a osoby ze środka siadają na krzesłach ustawionych w zewnętrznej części koła. Prowadzący/a zadaje powyższe pytania ponownie osobom, które siedzą w środku. Następnie prowadzący/a prosi uczestników i uczestniczki, aby wrócili do miejsc, gdzie toczyli początkowe rozmowy w dwójkach. Zaprasza do kontynuowania rozmów w oparciu o to, czego dowiedzieli się podczas kręgów. Rozpoczęcie i zakończenie rozmowy powtarza się ponownie na klaśniecie dłoni. Następnie prowadzący/a przykleja taśmę na środku sali i zaprasza do ustawienia się po prawej stronie jedną osobę z pary i po lewej drugą osobę, w taki sposób, by odległość od siebie odzwierciedlała stopień, w jakim udało im się rozwiązać sytuację. Jeśli uczestnicy i uczestniczki doszli do porozumienia ćwiczenie jest zakończone poprzez wyjście z roli (symboliczne wejście pod prysznic i zmycie roli). W sytuacji, kiedy nie udało się wszystkim znaleźć rozwiązania, prowadzący/a zadaje następujące pytanie: - Zaspokojenie jakiej potrzeby pomogłoby Ci w znalezieniu idealnego rozwiązania w tej sytuacji? Każdy werbalizuje dana potrzebę i stawia krok do przodu – ku drugiej osobie. Krok do przodu symbolizuje rozwiązanie. Prowadzący/a kończy ćwiczenie poprzez wyjście z roli (symboliczne wejście pod prysznic i zmycie roli).

Omówienie

Po zakończonym ćwiczeniu uczestnicy i uczestniczki siadają Wyciągnięcie wniosków w kole. Prowadzący/a zadaje pytania: z przeżytych sytuacji oraz przełożenie ich na życie - Co się tutaj zadziało? - Z jakimi trudnościami spotkali się bohaterowie i bohaterki codzienne.

20 min.

tych historii? - Co łączy wszystkie te historie?

Wielokulturowa szkoła wiejska. Małgorzata kruszyńska

strona 49

- Czym dla Was jest dyskryminacja ze względu na pochodzenie? - Czy mieliście podobne sytuacje w swoim życiu, bądź znacie tego typu historie? - Czy chcielibyście coś jeszcze dodać? Podsumowanie

Następnie prowadzący/a podsumowuje wypracowany materiał. Omawia temat reagowania na przejawy dyskryminacji ze względu na swoje wiejskie pochodzenie (załącznik nr 4). Przypomina pojęcia pochodzenia.

Poznanie sposobów reagowania na przejawy dyskryminacji ze względu na swoje wiejskie pochodzenie.

20 min.

Prowadzący/a dzieli grupę na dwa zespoły. Pierwszy z nich Zastosowanie zdobytej ma za zadanie wypisać zalety życia na wsi, drugi zaś zalety wiedzy, ćwiczenie nowych życia w mieście. Po 10 minutach zespoły wymieniają się kart- umiejętności. kami i dopisują swoje pomysły. Po kolejnych 5 minutach uczestnicy i uczestniczki prezentują wyniki swojej pracy.

30 min.

Prowadzący/a omawia przebieg treningu oraz cele, jakie zostały zrealizowane. Pyta, czy wszystko było zrozumiałe, czy uczestnicy i uczestniczki mają pytania bądź wątpliwości. Przeprowadza ewaluację za pomocą poniższego ćwiczenia.

30 min.

PRZERWA (15 min.) Ćwiczenie na zastosowanie dotyczące sposobów reagowania na przejawy dyskryminacji ze względu na swoje wiejskie pochodzenie. Podsumowanie treningu i ewaluacja

Podsumowanie wiadomości, określenie zadowolenia uczestników i uczestniczek, ocena zajęć, zebranie inforNa flipcharcie przyklejone są cztery koperty. Każda z nich macji ułatwiającej podjęcie decyzji o kontynuacji warszzaadresowana jest w inny sposób: tatów oraz wdrożeniu zmian. - atmosfera, która panowała w czasie zajęć… - najbardziej podobało mi się… - najmniej podobało mi się… - swoim znajomym powiedziałbym/abym, że… Ostatnim zadaniem uczestników i uczestniczek jest dopisanie na małych kolorowych karteczkach drugiej części zdania i włożenie ich do odpowiednich kopert.

Wielokulturowa szkoła wiejska. Małgorzata kruszyńska

strona 50

Załącznik nr 1 Wojtek spotyka się ze swoja przyjaciółką z klasy, żeby podzielić się swoim problemem w związku z zaplanowaną klasową wycieczką do Zakopanego. Chłopiec doskonale wie, że nie będzie mógł pojechać, bo rodziców nie stać na opłacenie wyjazdu. Wojtek ma czworo starszego i dwójkę młodszego rodzeństwa, a jedyną osobą, która pracuje jest jego tata. Chłopiec jest bardzo smutny i zwierza się z problemu najlepszej koleżance, Monice. Dziewczynka zastanawia się jak pomóc chłopcu i sprawić, by Wojtek pojechał na wycieczkę z całą klasą… Kasia słyszy, jak Lucjan i Ala nazywają Adalata terrorystą i zabójcą. Chłopiec z płaczem ucieka do domu. Adalat pochodzi z Pakistanu i jest Muzułmaninem. Ostatnio głośno jest o wydarzeniach na świecie, w których Muzułmanie zabijają ludzi w imię swojej religii. Kasia wie jednak, że Adalat i jego rodzina nie ma nic wspólnego z tymi wydarzeniami . Dziewczynka niejednokrotnie widziała jak Adalat płacze z powodu wyzwisk kierowanych w jego stronę. Wie również o tym, że chłopiec chce rzucić szkołę z powodu tego typu sytuacji. Boi się jednak narazić Lucjanowi i Ali, którzy mają bardzo silną pozycję w klasie. Dziewczynka ma dylemat, jak zachować się w tej sytuacji… Zadaniem domowym klasy Oli było napisanie wypracowania na temat zawodów wykonywanych przez rodziców. Dziewczynka jest najlepszą uczennicą i pierwszy raz zdarzyło jej się nie odrobić pracy domowej. Ola nie chciała zdradzać, że jej rodzice mają wykształcenie tylko zawodowe. Ponadto mama zrezygnowała z pracy w fabryce opon, by wychowywać ją i jej młodszą siostrę, zaś tata jest dozorcą w kamienicy, w której mieszkają i na co dzień zajmuje się sprzątaniem. Dziewczynka wie, że rodzice jej kolegów są lepiej wykształceni i mają interesujące zajęcia. Mama Oli dowiaduje się o nieodrobionej pracy domowej i postanawia porozmawiać z dziewczynką…

Załącznik nr 2 Pochodzenie jest to grupa, do której należą rodzice. Pochodzenie może dotyczyć m.in. wyznawa-

nej religii, miejsca urodzenia, miejsca zamieszkania, wykształcenia, zawodu i statusu materialnego. Niezależnie od wykształcenia, statusu, czy wyznania nie powinniśmy się wstydzić swoich źródeł. Nigdy nie można dać sobie wmówić, że jest się kimś gorszym ze względu na swoje pochodzenie. Liczy się człowiek i jego zachowanie.

Załącznik nr 3 Karol, lat 9 Jesteś na obozie piłkarskim w Kołobrzegu. Pierwszy raz wyjeżdżasz na tak długo bez rodziców. Mieszkasz na wsi, Twoi rodzice są rolnikami. Czasami jeździliście na zakupy do większego miasta, lecz większość swojego życia spędziłeś na wsi. Opiekun kolonii oznajmia, że jutro wybieracie się na wycieczkę do wodnego parku rozrywki. Nigdy nie byłeś na basenie, więc otwarcie mówisz o tym koledze z pokoju Kacprowi i prosisz go o radę, co powinieneś ze sobą zabrać. Kiedy podczas wieczornego posiłku podchodzisz do waszego stolika słyszysz jak Kacper do pozostałych chłopców mówi: „Karol nigdy nie był na basenie… Co za wieśnak!”. Postanawiasz porozmawiać o tym z kolegą.

Kacper, lat 9 Jak co roku jesteś na obozie piłkarskim w Kołobrzegu. Pochodzisz z dużego miasta, chodzisz na dodatkowe treningi lokalnej drużyny, uwielbiasz wszelkie sporty i aktywne formy spędzania wolnego czasu. Opiekun kolonii oznajmia, że jutro wybieracie się na wycieczkę do wodnego parku rozrywki. Kolega z pokoju Kacper prosi Cię o radę, co powinien zabrać ze sobą na basen. Dziwisz się, bo chłopiec przyznaje, że nigdy nie był na basenie. Podczas kolacji postanawiasz powiedzieć o tym kolegom ze stolika. Kiedy mówisz: „Karol nigdy nie był na basenie… Co za wieśnak!”. Zauważasz, że chłopiec stoi przy stoliku…

Wielokulturowa szkoła wiejska. Małgorzata kruszyńska

strona

Załącznik nr 4 Traktowanie innych w niesprawiedliwy sposób z powodu miejsca zamieszkania to dyskryminacja ze względu na pochodzenie. Jak reagować na przejawy dyskryminacji ze względu na wiejskie pochodzenie? 1. 2. 3. 4. 5. 6.

Nazwanie sytuacji np. „to, co tutaj się stało to dyskryminacja”, „krzywdzisz ludzi ze wsi”. Argumentowanie np. „wieś i miasto nie są ani lepsze ani gorszę, są inne”. Wyrażenie własnych uczuć np. „jestem dumny/a ze swojego wiejskiego pochodzenia”, „jestem przerażony/a”. Pokazanie sprzeciwu – np. „nie zgadzam się”, „to zachowanie jest niezgodne z polskim prawem”. Szukanie pomocy u zaufanej osoby dorosłej. Szukanie pomocy u konsultantów Telefonu Zaufania dla Dzieci i Młodzieży 116 111 i na stronie

www.116111.pl

Wielokulturowa szkoła wiejska. Małgorzata kruszyńska

strona 52

Po warsztatach Wszystkie scenariusze zostały zrealizowane wśród dzieci w wieku 8 – 12 lat ze Szkoły Podstawowej w Woli Wereszczyńskiej (gmina Urszulin, powiat włodawski, woj. lubelskie). Celem zajęć było wyrabianie wśród uczestników i uczestniczek postawy poszanowania pochodzenia, płci, nacji oraz rozbudzenia zainteresowań innymi krajami oraz kulturami. Warsztaty posłużyły jako narzędzie do rozwijania postawy relatywizmu kulturowego oraz propagowania idei wielokulturowości w nowoczesnym społeczeństwie.

Wielokulturowa szkoła wiejska. Małgorzata kruszyńska

strona 53

Warsztaty opierały się na własnych doświadczeniach, refleksach osobistych oraz dyskusji. Dzieci bardzo chętnie wchodziły w rolę, dzięki czemu łatwiej im było zrozumieć mechanizmy dyskryminacyjne. Metoda dramy stosowanej stworzyła możliwość rozwoju kulturowego, poznawczego i społecznego. Uczestnicy i uczestniczki skorzystali ze sposobności wejścia w rolę w celu znalezienia rozwiązania idealnego, co za tym idzie przemyślenia kwestii zmiany w swoim życiu.

Wielokulturowa szkoła wiejska. Małgorzata kruszyńska

strona 54

W wypowiedziach uczestników i uczestniczek bardzo często pojawiło się podkreślenie wartości, jaką niesie za sobą różnorodne, wolne od dyskryminacji społeczeństwo. Wspólna praca zaowocowała szeregiem pomysłów na działania w tym obszarze walki z uprzedzeniami. Wartością dodaną była promocja idei wielokulturowości poprzez stworzenie plakatów ukazujących różnorodność i wielobarwność nowoczesnego społeczeństwa.

Uczestnicy i uczestniczki warsztatów w bardzo zaangażowany sposób dyskutowali również o zagrożeniach i zjawiskach negatywnych związanych z funkcjonowaniem środowisk wielokulturowych. Akcentowali jednak znaczenie nabytych na warsztacie umiejętności okazania empatii drugiemu człowiekowi, nazywania uczuć, zwłaszcza trudnych do zniesienia i przeżywania takich jak frustracja, złość, gniew i strach. Podczas ewaluacji uczestnicy i uczestniczki niejednokrotnie stwierdzili, że dzięki udziałowi w zajęciach nabyli umiejętności postępowania drugim człowiekiem, umiejętności słuchania i komunikowania się. Podkreślili uznanie wolności i godności drugiej osoby, jej niezależności, a przede wszystkim niepowtarzalności.

Wielokulturowa szkoła wiejska. Małgorzata kruszyńska

strona 55

Wielokulturowa szkoła wiejska. Małgorzata kruszyńska

strona 56

Wielokulturowa szkoła wiejska. Małgorzata kruszyńska

strona 57

Wielokulturowa szkoła wiejska. Małgorzata kruszyńska

strona 58

Bibliografia 1.

Cieślikowska D., Edukacja dla integracji, Kraków 2011.

Flowers N., Kompasik. Edukacja na rzecz praw człowieka i pracy z dziećmi, Budapeszt 2007.

Pankowska K., Edukacja przez dramę, Warszawa 1997 .

Schejbal M., Droga rozwijania umiejętności społecznych poprzez teatr i dramę, Bielsko Biała 2003.

Uczenie się międzykulturowe. Pakiet szkoleniowy, Rada Komisji i Komisja Europejska, Strasburg 2000.

Weissbrot – Koziarskiej A., Społeczne przystosowanie dziecka wiejskiego w młodszym wieku szkolnym, Opole 2004.

Winiarek – Kołucka M. (red.), Drama wzmacnia. Metody dramy w edukacji antydyskryminacyjnej i obywatelskiej, Warszawa 2015.

Wielokulturowa szkoła wiejska. Małgorzata kruszyńska

strona 59

Spis Treści Wstęp Scenariusz 1 ”Trening komunikacji międzykulturowej” Scenariusz 2 ”Trening wrażliwości międzykulturowej” Scenariusz 3 ”Trening tolerancji kulturowej” Scenariusz 4 ”Trening poszanowania płci” Scenariusz 5 ”Trening szacunku dla pochodzenia” Po warsztatach 53 Bibliografia 59

Wielokulturowa szkoła wiejska. Małgorzata kruszyńska

2 3 15 26 35 44 53 59

strona 60

Autorka: Małgorzata Kruszyńska Opieka merytoryczna: Magdalena Zylik Korekta: Małgorzata Kowalska Skład: Magdalena Kuzar Partner: Szkoła Podstawowa w Woli Wereszczyńskiej

Projekt jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa Użycie Niekomercyjne 3.0 Polska (CC BY-NC 3.0 PL) https://creativecommons.org/licenses/by/3.0/pl/

Zrealizowano w ramach stypendium z budżetu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego

Wielokulturowa szkoła wiejska. Małgorzata kruszyńska

strona