ΤΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΤΩΝ ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΩΝ ΤΗΣ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΟΥ

ΣΟ ΚΑΘΕ΢ΣΨ΢ ΣΨΝ ΜΟΤ΢ΟΤΛΜΑΝΨΝ ΣΗ΢ ΔΨΔΕΚΑΝΗ΢ΟΤ

ΧΑΤΖΗΔΙΑΚΟΥ ΜΑΡΙΑ ΑΡ. ΜΗΣΡΨΟΤ 12090009

ΜΑΘΗΜΑ: ΜΕΙΟΝΟΣΗΣΕ΢ ΢ΣΗ ΔΙΕΘΝΗ ΠΟΛΙΣΙΚΗ (2012-2013) ΪΣΟ΢: 4Ο

ΚΑΘΗΓΗΣΗ΢: ΠΕΡΡΑΚΗ΢ ΢ΣΕΛΙΟ΢ ΕΠΙΚΟΤΡΟ΢ ΚΑΘΗΓΗΣΗ΢: ΑΓΓΕΛΟ΢ ΢ΤΡΙΓΟ΢

[2]

ΠΕΡΙΕΦΟΜΕΝΑ

Πρόλογοσ

ςελίδα 3

Ιςτορική Αναδρομή

ςελίδα 3

Ο Πληθυςμόσ

ςελίδα 4

Βακούφια

ςελίδα 6

Η Συνθήκη τησ Λωζάννησ και άλλεσ Διεθνείσ Πράξεισ

ςελίδα 8

Εκπαύδευςη

ςελίδα 9

Ο φάκελοσ Adrea Gross

ςελίδα 12

Επίλογοσ

ςελίδα 13

Πηγέσ

ςελίδα 16

ΦΑΣΖΗΔΙΑΚΟΤ ΜΑΡΙΑ

ΣΟ ΚΑΘΕ΢ΣΨ΢ ΣΨΝ ΜΟΤ΢ΟΤΛΜΑΝΨΝ ΣΗ΢ ΔΨΔΕΚΑΝΗ΢ΟΤ

[3]

ΣΟ ΚΑΘΕ΢ΣΨ΢ ΣΨΝ ΜΟΤ΢ΟΤΛΜΑΝΨΝ ΣΗ΢ ΔΨΔΕΚΑΝΗ΢ΟΤ Μ Ο Τ ΢ Ο Τ ΛΜ ΑΝ ΙΚ Η Μ ΕΙ ΟΝ Ο Σ Η ΣΑ Η Μ Ο Τ ΢Ο Τ Λ ΜΑΝ Ι Κ Η Κ ΟΙΝ ΟΣ Η ΣΑ;

Πρόλογοσ Οι μουςουλμϊνοι τησ Δωδεκανόςου εύναι μια κοινϐτητα για τουσ περιςςϐτερουσ ϊγνωςτη. Μια κοινϐτητα που παραμϋνει ςτην αφϊνεια τουλϊχιςτον ϐςον αφορϊ τισ γραπτϋσ πηγϋσ. Οι μουςουλμϊνοι τησ Δωδεκανόςου δεν ϋχουν απαςχολόςει την ελληνικό κοινωνύα ϐςο οι μουςουλμϊνοι τησ Θρϊκησ. Θϋματα ϐπωσ μειονϐτητα θρηςκεύα ό ςυνϑπαρξη, ςτα Δωδεκϊνηςα εύναι ςχεδϐν ϊγνωςτα. Οι κοινϐτητεσ των Ελλόνων και των Μουςουλμϊνων ϋχουν αγαςτό ςυνεργαςύα και μϋχρι ςόμερα δεν ϋχουν παρατηρηθεύ ςυγκροϑςεισ και τριβϋσ μεταξϑ των δϑο μερών. Ιςτορικι Αναδρομι Η Δωδεκϊνηςοσ εύναι ϋνα νηςιωτικϐ ςϑμπλεγμα του νοτιανατολικοϑ Αιγαύου το οπούο αποτελεύται απϐ 14 μεγϊλα νηςιϊ και ϋνα πλόθοσ νηςύδων και βραχονηςύδων.

H Ρϐδοσ, που η πϐλη ςτα ελληνιςτικϊ χρϐνια όταν απϐ τισ ωραιϐτερεσ και πιο οργανωμϋνεσ του κϐςμου, και τα πλούα τησ ϐργωναν τη Μεςϐγειο μεταφϋροντασ αγαθϊ και πλοϑτο, ςτο Μεςαύωνα βριςκϐταν ςτο περιθώριο των ιςτορικών διεργαςιών, μϋχρι που πϊτηςαν το πϐδι τουσ οι πολεμιςτϋσ-μοναχού του Αγ. Ιωϊννου τησ Ιερουςαλόμ. Σο 1309 το τϊγμα των ιπποτών του Αγύου Ιωϊννη καταλαμβϊνει τη Ρϐδο και τα περιςςϐτερα νηςιϊ, τα οπούα μϋνουν υπϐ την κυριαρχύα τουσ μϋχρι το 1522. ΢τα 213 χρϐνια τησ Ιπποτοκρατύασ το λιμϊνι τησ, γύνεται μια απϐ τισ πϑλεσ τησ δυτικόσ Ευρώπησ προσ την Ανατολό-αλλϊ και αντύςτροφα- ϐχι μϐνο υλικών αγαθών αλλϊ και ιδεών. Η διεθνόσ ςϑνθεςη του Ιπποτικοϑ τϊγματοσ εύχε ωσ ςυνϋπεια τη μεταφορϊ ςτη Ρϐδο απϐ κϊθε μεριϊ τησ Ευρώπησ, τουλϊχιςτον του απϐηχου των νϋων ιδεών για την κοινωνύα, τη φιλοςοφύα και την τϋχνη.1 Ο πολιτιςμϐσ των νηςιών επηρεϊςτηκε ιδιαύτερα απϐ τουσ δυτικοϑσ ϐχι ϐμωσ και ο πληθυςμϐσ αφοϑ δεν επιδύωξαν την πρϐςμιξη με τον ντϐπιο πληθυςμϐ. ΢τη «΢ϑντομη Ιςτορύα των Δωδεκανόςων» του Γιϊννη Γιαννϐπουλου ο ςυγγραφϋασ υποςτηρύζει πωσ οι «Ιππϐτεσ ωσ καθολικϐ τϊγμα όταν αντύθετοι προσ τουσ ορθϐδοξουσ Ϊλληνεσ και τουσ Εβραύουσ» παρϐλα αυτϊ δεν πόραν μϋτρα που θα προκαλοϑςαν την δυςαρϋςκεια του πληθυςμοϑ εξαιτύασ τησ οθωμανικόσ απειλόσ. Σο 1523 η Ρϐδοσ περνϊει ςτα χϋρια των Οθωμανών και λύγο αργϐτερα το 1537 την ύδια τϑχη ϋχουν και τα ϊλλα νηςιϊ. Η ιςτορύα των μουςουλμϊνων τησ Δωδεκανόςου αρχύζει απϐ τι ςτιγμό που ο ΢ουλεώμϊν αποφαςύζει να εποικόςει τα νηςιϊ με μουςουλμϊνουσ απϐ τη Μικρϊ Αςύα και Εβραύουσ ςε αντιδιαςτολό με τουσ Ιππϐτεσ οι οπούοι επϋμειναν να μην αναμειχθοϑν με τουσ ντϐπιουσ. O ΢ουλεώμϊν ϋθεςε τα θεμϋλια για τη μετϋπειτα κοινωνύα, θεμϋλια τα οπούα επιβύωςαν μϋχρι τισ μϋρεσ μασ. Αρχικϊ, ύδρυςε βακοϑφια, ςεβϊςτηκε τισ θρηςκευτικϋσ ελευθερύεσ των ϊλλων κοινοτότων και ϋδωςε το δικαύωμα ςτην εβραώκό και την ορθϐδοξη κοινϐτητα να λειτουργοϑν τα δικϊ τουσ 1

Κόλλιασ, Θ., Οι Ιππότεσ τθσ Ρόδου, Ακινα 1992

ΦΑΣΖΗΔΙΑΚΟΤ ΜΑΡΙΑ

ΣΟ ΚΑΘΕ΢ΣΨ΢ ΣΨΝ ΜΟΤ΢ΟΤΛΜΑΝΨΝ ΣΗ΢ ΔΨΔΕΚΑΝΗ΢ΟΤ

[4]

δικαςτόρια, ςϑμφωνα με το θρηςκευτικϐ τουσ δύκαιο. Οι θρηςκευτικού ϊρχοντεσ βρύςκονταν ςτην κορυφό τησ κοινωνικόσ κλύμακασ και προςτϊτευαν τισ θρηςκευτικϋσ αξύεσ ενώ ϋπρεπε να αποτρϋπουν δρϊςεισ αμφιςβότηςησ τησ οθωμανικόσ εξουςύασ. Ο ςουλτϊνοσ ΢ουλεώμϊν Α ενδιαφϋρθηκε για την οργϊνωςη των νηςιών. ΢ϑμφωνα με τον Γ. Γιαννϐπουλο ο ςουλτϊνοσ οργϊνωςε το μπεηλερμπελύκι των Νηςιών τησ Ωςπρησ Θϊλαςςασ, δηλαδό τησ Μεςογεύου τα οπούα απϐ το τϋλοσ του 16ου αιώνα «υποδιαιροϑνται ςε ςατζϊκια και αυτϊ ςε καζϊδεσ». Ορθϐδοξοι κϊτοικοι, γνωςτού ωσ ζαμπύτεσ αναλϊμβαναν λϐγω τησ ϋλλειψησ Οθωμανών ςτρατιωτών την εκτϋλεςη αςτυνομικών καθηκϐντων2 Σο ξϋςπαςμα τησ Ελληνικόσ Επανϊςταςησ ϋφταςε ςτα μικρϐτερα νηςιϊ με τη λιγϐτερη οθωμανικό παρουςύα, δηλαδό την Κϊςο, την Πϊτμο, τη Φϊλκη ,τη Νύςυρο, τη Λϋρο και την Αςτυπϊλαια. Ο ΢ουλτϊνοσ θϋλοντασ να αποφϑγει την εξϋγερςη και ςτα δϑο μεγαλϑτερα νηςιϊ προϋβει ςτην τρομοκρϊτηςη. Οι Σοϑρκοι κϊτοικοι των νηςιών ςτρϊφηκαν εναντύων των Ελλόνων. ΢την Κω ϐπου οι Οθωμανού όταν διπλϊςιοι απϐ τουσ Ϊλληνεσ προϋβηςαν ςε βιαιοπραγύεσ και λεηλαςύεσ. Οι νεκρού ϋφταςαν ςυνολικϊ τουσ 900. Η Δωδεκϊνηςοσ παρϊ τισ ελπύδεσ των Ελλόνων κατούκων δεν ελευθερώθηκαν απϐ το Πρωτϐκολλο του Λονδύνου οι οπούοι παρϋμειναν (πλην του Καςτελλϐριζου) κϊτω απϐ την Οθωμανικό διούκηςη μϋχρι την κατϊκτηςη των νηςιών απϐ του Ιταλοϑσ ςτη απϐπειρα τησ κατϊκτηςησ τησ Κυρηναώκόσ απϐ τη Οθωμανικό αυτοκρατορύα. ΢τισ 5 ΜαϏου 1912 ο Ιταλϐσ αντιςτρϊτηγοσ Giovanni Ameglio καταλαμβϊνει τη Ρϐδο και ορύζεται διοικητόσ των νηςιών. Σα νηςιϊ παραδύδονται «ϊνευ ϐρων». Οι Ιταλού εμφανύζονται ωσ απελευθερωτϋσ και διακόρυτταν ϐτι η παραμονό τουσ ϐχι μϐνο θα όταν προςωρινό αλλϊ θα ϋδιναν τη δυνατϐτητα να περϊςουν απϐ ϋνα καθεςτώσ αυτονομύασ ςτην ενςωμϊτωςη με την Ελλϊδα παρϐλα αυτϊ οι Ιταλού θα παραμεύνουν ςτα νηςιϊ για 31 χρϐνια (Μϊιοσ 1912 – ΢επτϋμβριοσ 1943). Αρχικϊ οι Ιταλού δεν ϋκαναν καμύα προςπϊθεια ενςωμϊτωςησ των νηςιών, η πολιτικό τουσ ϐμωσ αυτό θα αλλϊξει με την υπογραφό τησ ΢υνθόκησ τησ Λωζϊννησ και οι κυβερνότεσ Mario Lago και Cesare De Vecchi «δρώντασ με γνώμονα τη φαςιςτικό ιδεολογύα» επιδύωξαν την πολιτικό, πολιτιςμικό και κυρύωσ οικονομικό ενςωμϊτωςη. Η κατϊςταςη αλλϊζει και για τουσ μουςουλμϊνουσ που τώρα βρύςκονται υπϐ ξϋνη κατοχό. ΢τϐχοσ τουσ όταν η ιταλοπούηςη του νηςιοϑ ϋτςι ςε Σοϑρκουσ, Εβραύουσ και Ϊλληνεσ δϐθηκε η μικτό ό μικρό ιταλικό ιθαγϋνεια, ενώ ςε ϐςουσ ςυνεργϊςτηκαν με το καθεςτώσ απονεμόθηκε η μεγϊλη ιθαγϋνεια. Σα νηςιϊ πϋραςαν ςτον ϋλεγχο των Γερμανών οι οπούοι ςτρϊφηκαν εναντύων των Εβραύων, αρκετού απϐ τουσ οπούουσ διϋφυγαν χϊρη ςτα τοϑρκικα διαβατόρια που διϋθεταν. Σο 1945 τα παραδύδουν ςτου Βρετανοϑσ τα οπούα ενώνονται με την Ελλϊδα ϑςτερα απϐ διαπραγματεϑςεισ το 1947. Σο ελληνικϐ διαβατόριο παρϋχεται ςε ϐλουσ τουσ κατούκουσ Ϊλληνεσ και μη. Απϐ το 1947 και μετϊ γύνεται προςπϊθεια αναδιοργϊνωςησ των νηςιών ςτα πρϐτυπα του Ελληνικοϑ κρϊτουσ. Ο Πλθκυςμόσ Ο ΢ουλεώμϊν ο Μεγαλοπρεπόσ ενδιαφϋρθηκε ιδιαύτατα για την δημογραφικό αναζωογϐνηςη του νηςιοϑ εφϐςον οι πϐλεμοι καθώσ και η απομϊκρυνςη των Ιπποτών εύχαν προκαλϋςει ςημαντικϊ δημογραφικϊ κενϊ και διϋταξε την μετακύνηςη Εβραύων και μουςουλμϊνων (surgun) δημιουργώντασ μουςουλμανικό και εβραώκό κοινϐτητα ςε Ρϐδο και Κω. Η απϐφαςη τησ Τψηλόσ Πϑλησ για τον εποικιςμϐ των νηςιών απϐ Εβραύουσ, ςϑμφωνα με την Μ. Ευθυμύου ςτο ϋργο τησ «Εβραύοι και Φριςτιανού», όταν μια προςπϊθεια για την αναζωογϐνηςη του εμπορύου, του πληθυςμοϑ και τησ βιοτεχνύασ. Ο πληθυςμϐσ τησ πϐλησ τησ Ρϐδου αλλϊ και τησ Κω αποτελοϑνταν 2

Γιαννόπουλοσ Γ., ΢φντομθ Ιςτορία τθσ Δωδεκανιςου, Ακινα 1997

ΦΑΣΖΗΔΙΑΚΟΤ ΜΑΡΙΑ

ΣΟ ΚΑΘΕ΢ΣΨ΢ ΣΨΝ ΜΟΤ΢ΟΤΛΜΑΝΨΝ ΣΗ΢ ΔΨΔΕΚΑΝΗ΢ΟΤ

[5]

απϐ μουςουλμϊνουσ, χριςτιανοϑσ και εβραύουσ, ενώ η ϑπαιθροσ παρϋμεινε πϊντοτε ςτη μεγϊλη πλειονϐτητϊ τησ ορθϐδοξη. ΢ϑμφωνα με τισ απογραφϋσ αμϋςωσ μετϊ την κατϊκτηςη κατϊ τον Γ. Γιαννϐπουλο οι κϊτοικοι τησ Ρϐδου όταν 31.560, με 25.995 χριςτιανοϑσ και 5.605 μουςουλμϊνουσ ενώ το 1549 τα ςτοιχεύα δεύχνουν πωσ η εβραώκό κοινϐτητα αριθμοϑςε 500 μϋλη. ΢ϑμφωνα με το ύδρυμα Μεύζονοσ Ελληνιςμοϑ η απογραφό ςτισ αρχϋσ του 16ου αιώνα εμφανύζει τισ μουςουλμανικϋσ οικογϋνειεσ να αποτελοϑν το 18% επύ του ςυνολικοϑ ποςοςτοϑ των οικογενειών. Ο ΢ουλεώμϊν επϋτρεψε μϐνο ςε εβραύουσ και μουςουλμϊνουσ να εγκαταςταθοϑν εντϐσ των τειχών τησ πϐλησ. Η Ρϐδοσ και η Κωσ αποτελοϑςαν διοικητικϊ κϋντρα, ωσ εκ τοϑτου ςε αυτϊ τα δϑο νηςιϊ ςυγκεντρώθηκε ο μουςουλμανικϐσ πληθυςμϐσ, ο οπούοσ αποτελοϑνταν απϐ αρκετοϑσ αξιωματοϑχουσ, ςε ςχϋςη με τα υπϐλοιπα μικρϐτερα νηςιϊ. ΢τα μϋςα του 19ου αιώνα ο Ραγκαβόσ υποςτηρύζει πωσ απϐ τουσ 34.000 κατούκουσ τησ Ρϐδου οι 10.000 όταν Σοϑρκοι ενώ ο Guerrin υπολογύζει για τη Ρϐδο ςε ςυνολικϐ αριθμϐ 27.000 κατούκων, 6000 Σοϑρκουσ πολύτεσ. ΢τα «προνομιοϑχα» μικρϐτερα νηςιϊ ο πληθυςμϐσ όταν ολοκληρωτικϊ ελληνικϐσ εκτϐσ απϐ μια μικρό ομϊδα ςε κϊθε νηςύ 5 ϋωσ 15 Σοϑρκων χωροφυλϊκων. Οι περιςςϐτεροι Σοϑρκοι κατοικοϑςαν μϋςα ςτο περιτεύχιςμα τησ πϐλεωσ τησ Ρϐδου, 11.000 ςτα προϊςτια και 500 ςτην ϑπαιθρο. Οι πληθυςμού υπϋφεραν, οι καταςτροφϋσ, οι επιδημύεσ και οι ςειςμού δεν όταν ςπϊνιοι. Οι μουςουλμϊνοι επειδό διϋμεναν ςτην πϐλη όταν αρκετϊ πιο ευϊλωτοι απϐ ϐτι οι ϋλληνεσ που ζοϑςαν ςτα χωριϊ. Παραδεύγματοσ χϊριν το 1856 ςτισ 6 Νοεμβρύου η παλιϊ εκκληςύα του Αγύου Ιωϊννη ςτην Παλιϊ Πϐλη, η οπούα εύχε μετατραπεύ ςε τζαμύ θα εξαφανιςθεύ απϐ ϋκρηξη ενώ η φωτιϊ θα καταςτρϋψει 500 ςπύτια μουςουλμϊνων και 800 ϊνθρωποι κυρύωσ γυναικϐπαιδα θα αποτεφρωθοϑν. Η πανώλη που προκϊλεςε η πολϑμηνη παρουςύα του αιγυπτιακοϑ ςτϐλου το 1823 αλλϊ και το 1837 ςτην πϐλη τησ Ρϐδο, θα οδηγόςει ςε 4000 νεκροϑσ κυρύωσ εβραύουσ και μουςουλμϊνουσ. Η Κρητικό Επανϊςταςη (1869) οδηγεύ ςτην ϊφιξη των εκδιωχθϋντων Σουρκοκρητικών ςτην Κω Αυτού εύναι εξιςλαμιςμϋνοι Κρότεσ, οι περιςςϐτεροι εκ τουσ οπούουσ διατηροϑν τα ελληνικϊ επώνυμα, και εγκαθύςτανται ςτην περιοχό τησ πϐλησ, που μϋχρι ςόμερα ονομϊζεται «Κρητικϊ»3. Σα «Κρητικϊ» τησ Ρϐδου βρύςκονται ςε μια απϐ τισ ωραιϐτερεσ περιοχϋσ τησ και για αυτϐ η πολιτεύα ϋχει αρνηθεύ επανειλημμϋνοσ ςτουσ ιδιοκτότεσ το δικαύωμα να αναδιατϊξουν του χώρουσ να τουσ γκρεμύςουν αλλϊ και να τουσ πουλόςουν. Σϋλοσ ϐταν ο Karl Krumbacher θα επιςκεφτεύ τη Ρϐδο, θα βρει ςτισ φυλακϋσ τησ 133 μουςουλμϊνουσ και 112 χριςτιανοϑσ ανϊμεςα τουσ και αρκετοϑσ τουρκοκρητικοϑσ. Οι μουςουλμϊνοι εύχαν 7-8 τζαμιϊ. Εργϊζονταν ωσ ψαρϊδεσ, ναυτικού, ςιδερϊδεσ, τορναδϐροι, κηπουρού ενώ οι γυναύκεσ αςχολοϑνταν με τη γεωργύα. Γενικϐτερα εκεύνη την περύοδο η ςυμβύωςη με του Ϊλληνεσ όταν ομαλό «Οι ύδιοι ζοϑςαν ςαν Ϊλληνεσ»4 Σα Δωδεκϊνηςα το 1912 εύχαν πληθυςμϐ 150.000 περύπου κατούκουσ, και απϐ αυτοϑσ 140.000 όταν Ϊλληνεσ, 6.500 Σοϑρκοι και 3.500 Εβραύοι. ΢τη Ρϐδο κατοικοϑςαν 38.500 περύπου κϊτοικοι που διαιροϑνταν εθνολογικϊ ςε 28.000 Ϊλληνεσ, 6.500 – 7.000 Σοϑρκουσ και 3.500 Εβραύουσ. Σο ςϑνολο των Εβραύων κατοικοϑςε ςτην πϐλη τησ Ρϐδου και απϐ το ςϑνολο των Σοϑρκων, οι 5.300 κατοικοϑςαν ςτην πϐλη και 1.200 ςε μερικϊ χωριϊ, ενώ η ςυντριπτικό πλειοψηφύα των κατούκων

3 4

http://history-pages.blogspot.gr/2012/11/blog-post_8.html Γιαννόπουλοσ Γ., ΢φντομθ Ιςτορία τθσ Δωδεκανιςου, Ακινα 1997

ΦΑΣΖΗΔΙΑΚΟΤ ΜΑΡΙΑ

ΣΟ ΚΑΘΕ΢ΣΨ΢ ΣΨΝ ΜΟΤ΢ΟΤΛΜΑΝΨΝ ΣΗ΢ ΔΨΔΕΚΑΝΗ΢ΟΤ

[6]

των χωριών όταν Ϊλληνεσ. Ϊχουμε τρεισ διαφορετικϋσ εθνϐτητεσ, Ϊλληνεσ, Σοϑρκουσ, Εβραύουσ, οι οπούοι ζοϑςαν ςτην πϐλη τησ Ρϐδου. 5 Τπολογύζεται ϐτι το 1940 το 80% του πληθυςμοϑ όταν Ϊλληνεσ, 10% όταν οι καθολικού, οι μουςουλμϊνοι Ρϐδου και Κω 6%, ενώ ςτα ύδια νηςιϊ οι Εβραύοι όταν 1,6% και τϋλοσ το 0,4% αποτελοϑςαν Αρμϋνιοι. ΢όμερα οι μουςουλμϊνοι τησ Δωδεκανόςου αποτελοϑν μια κοινϐτητα 5000 ατϐμων. Απαςχολοϑνται ςε ϐλουσ τουσ τομεύσ. Ϊχουν ϐλοι Ελληνικϐ διαβατόριο ενώ υπηρετοϑν υποχρεωτικϊ ςτον Ελληνικϐ ςτρατϐ. Βακοφφια Σο ιςλαμικϐ δύκαιο ορύζει τα βακοϑφια ωσ τισ πρϊξεισ ιδρϑςεωσ ευαγών ιδρυμϊτων και κατ’ επϋκταςη, ο ϐροσ βακοϑφια ορύζει και το ύδιο το ύδρυμα. Σο βακοϑφι όταν μεν ιδιωτικό περιουςύα «η οπούα αφ’ησ ςτιγμόσ αφιερώθηκε με ςυγκεκριμϋνη διαδικαςύα, μετατρϊπηκε ςε περιουςύα του Θεου και κϊθε τησ χρόςη διατϋθηκε επ’ ϊπειρον για φιλανθρωπικϐ ςκοπϐ» Δημιουργόθηκαν επύ οθωμανικόσ αυτοκρατορύασ κϑριο χαρακτηριςτικϐ τουσ εύναι ϐτι δεν φορολογοϑνταν αλλϊ και ϐτι δεν όταν μϋροσ τησ ςουλτανικόσ πανιδιοκτηςύασ, δεν ϊνηκαν δηλαδό ςτο ςουλτϊνο. Θεωρεύται πωσ οι ανώτατοι αξιωματοϑχοι επιδύωκαν την παραχώρηςη «βακουφιοϑ» αφοϑ όταν ελεϑθερα απϐ την ιδιοκτηςύα του ςουλτϊνου. Σα βακοϑφια κυρύωσ μϋςω των μεταρρυθμύςεων του Σανζιμϊτ (1839) ϊρχιςαν να περνοϑν ςτην εποπτεύα του κρϊτουσ. ΢τη Ρϐδο και ςτην περιφϋρεια ο ΢ουλεώμϊν Α ϋδωςε εντολό για τη δημιουργύα βακουφιών δηλαδό πτωχοκομεύων, τζαμιών και ιερονομικών μουςουλμανικών ςχολεύων, για τη ςυντόρηςη των οπούων τα γειτονικϊ νηςιϊ Κϊλυμνοσ, Λϋροσ, Φϊλκη, ΢ϑμη, Νύςυρο, Σόλο, Αρχϊγγελο και Χϋριμο κατϋβαλλαν ϋνα κατ’ αποκοπό ποςϐ ςτο βακοϑφι, το λεγϐμενο mutevelli. Εξαιτύασ του βακουφικοϑ καθεςτώτοσ, τα νηςιϊ αυτϊ θεωροϑνταν «ελεϑθερα» απϐ τισ παρεμβϊςεισ και τισ απαιτόςεισ των υπϐλοιπων Οθωμανών αξιωματοϑχων, και μϊλιςτα του ναυϊρχου του οθωμανικοϑ ςτϐλου. ΢ημειώνεται ϐτι και η Πϊτμοσ ϋχαιρε προνομύων, που ϐμωσ οφεύλονταν ςτην απϐ νωρύσ αναγνώριςη τησ οθωμανικόσ κυριαρχύασ. Η ΢υνθόκη τησ Λωζϊννησ ρυθμύζει τη νομικό θϋςη των βακοϑφικων ιδρυμϊτων και ςτην Σουρκύα αλλϊ και ςτην Ελλϊδα βαςιζϐμενη ςτα νομικϊ κατϊλοιπα θρηςκευτικών διαχωριςμών τϑπου μιλλϋτ. ΢τη ΢υνθόκη αναγνωρύζεται η ειδικό προςταςύα για τα «μειονοτικϊ κοινοτικϊ περιουςιακϊ βακοϑφια», καθώσ και το δικαύωμα αυτοδιαχεύριςησ των θρηςκευτικών μειονοτικών κοινοτότων. ΢τη ΢υνθόκη τησ Λωζϊννησ ϐμωσ δεν ςυμπεριλόφθηκε καμύα επύςημη ςυμφωνύα για τα βακοϑφια των Δωδεκανόςων εφϐςον η Σουρκύα ϊφηςε το ζότημα ςτη διακριτικό ευχϋρεια «των ενδιαφερομϋνων». Σα νηςιϊ παραδϐθηκαν χωρύσ καμύα ςυμφωνύα ςτουσ Ιταλοϑσ και ωσ εκ τοϑτου καμύα επύςημη υποχρϋωςη δεν πϋραςε ςτην Ελλϊδα μαζύ με τα νηςιϊ. ΢ϑμφωνα με τουσ Κουρμπαν και Σςιτςελύκη «Μια ιςτορύα αμοιβαιϐτητασ», Αϑγουςτοσ 2012 , υποςτηρύζουν πωσ υπεϑθυνα για τη διαχεύριςη τησ περιουςύασ των βακουφιών θα πρϋπει να εύναι δημοκρατικϊ εκλεγμϋνα μϋλη τησ τοπικόσ κοινϐτητασ πϊντοτε «υπϐ την επύβλεψη του κρϊτουσ.» Η Βουλό των Ελλόνων ϋθεςε ςε ιςχϑ το νϋο νϐμο για τα Βακοϑφια ςτα τϋλει του Υεβρουαρύου του 2008, ο νϐμοσ ϐμωσ και πϊλι δεν ϋκανε καμύα αναφορϊ για τα βακοϑφια ςτη Ρϐδο και ςτην Κω, αφόνοντασ ϋτςι ςε ιςχϑ ϋνα προπολεμικϐ ιταλικϐ διϊταγμα. Σο Κυβερνητικϐ Διϊταγμα 12/1929 του Ιταλοϑ Κυβερνότη των Νόςων του Αιγαύου και διατηρόθηκε ςε ιςχϑ και μετϊ τη προςϊρτηςη τησ Δωδεκανόςου ςτο Ελληνικϐ Κρϊτοσ με την 19/29-4-1947 προκόρυξη του ΢τρατιωτικοϑ Διοικητό Δωδεκανόςου η οπούα κυρώθηκε με το ΛΔ’ Χόφιςμα τησ Α’ Αναθεωρητικόσ Βουλόσ των Ελλόνων. Σο διϊταγμα 5

http://www.elemedu.upatras.gr/eriande/synedria/synedrio3/praltika%2011/papadopoulos.htm

ΦΑΣΖΗΔΙΑΚΟΤ ΜΑΡΙΑ

ΣΟ ΚΑΘΕ΢ΣΨ΢ ΣΨΝ ΜΟΤ΢ΟΤΛΜΑΝΨΝ ΣΗ΢ ΔΨΔΕΚΑΝΗ΢ΟΤ

[7]

εξακολουθεύ να υφύςταται δυνϊμει του αρ.13 του Ειςαγωγικοϑ Νϐμου του Αςτικοϑ Κώδικα και μετϊ την ειςαγωγό του τελευταύου ςτα Δωδεκϊνηςα ςτισ 30/12/1947. ΢ϑμφωνα με τα παραπϊνω τα βακοϑφια διοικοϑνται απϐ ϋνα 5μελϋσ ςυμβοϑλιο Ελλόνων μουςουλμϊνων διοριςμϋνο απϐ την Ελληνικό Κυβϋρνηςη, του οπούου οι αποφϊςεισ εποπτεϑονται και εγκρύνονται απϐ τον Επύτροπο τησ Κυβϋρνηςησ. Σα βακοϑφια δεν ϋχουν χαρακτόρα ΝΠΔΔ αλλϊ φϋρει το χαρακτόρα του κοινωφελοϑσ ιδρϑματοσ δηλαδό νομικοϑ προςώπου ιδιωτικοϑ δικαύου. Σο ϊρθρο 6 του Κτηματολογικοϑ Κανονιςμοϑ Δωδεκανόςων διακρύνει τα βακοϑφια ςε τϋςςερισ κατηγορύεσ «Σα βακουφικϊ κτόματα διακρύνονται εισ δημϐςια και ιδιωτικϊ εισ γνόςια και μη γνόςια.» Σα δημϐςια βακοϑφια ςϑμφωνα με το ύδιο ϊρθρο εύναι αυτϊ που ϋχουν χαρακτόρα και ςκοπϐ θρηςκευτικϐ ό φιλανθρωπικϐ « η χρόςισ ό αι πρϐςοδοι» αλλϊ και «εκεύνα των οπούων ό διηνεκόσ εξουςύαςισ ανόκει εισ ιδιώτασ δυνϊμει παραχωρητηρύου διϊ τησ καταβολόσ υπ αυτών κανϐνοσ υπϋρ του τετιμημϋνου ευαγοϑσ καταςτόματοσ.» Σο ϊρθρο ςυνεχύζει δύνοντασ ταυτϐτητα ςτα βακοϑφια τα οπούα εύναι, τα τεμϋνη, τα κοινϐβια (τεκκϋδεσ), τα μαυςωλεύα, και τα νεκροταφεύα που χρηςιμοποιοϑνται εκτϐσ «αν εκ των τύτλων ό εκ του τρϐπου εναςκόςεωσ τησ νομόσ προκϑπτει διϊφορϐσ τισ νομικό φϑςισ του ακινότου.» Σα ιδιωτικϊ βακοϑφια ςϑμφωνα πϊντα με το ύδιο ϊρθρο εύναι κτόματα των οπούων τα ϋςοδα δύνονται για να ενιςχϑςουν την φιλανθρωπύα ό ϊλλουσ θρηςκευτικοϑσ ςκοποϑσ. Ψςτϐςο τα ϋςοδα μποροϑν να διατεθοϑν και υπϋρ τρύτου «προσ την βοϑληςιν του ςυςτόμαντοσ (δωρητοϑ ό διαθϋτου). Γνόςια εύναι τα κτόματα τα οπούα «αρχικώσ όςαν ελευθϋρασ κυριϐτητοσ» και μετατρϊπηκαν ςε βακοϑφια « δι αφιερώςεωσ με εκτϋλεςιν των υπϐ του θρηςκευτικοϑ μουςουλμανικοϑ νϐμου προβλεπϐμενων διατυπώςεων.» Σϋλοσ μη γνόςια ό κατ ϐνομα εύναι τα βακουφικϊ κτόματα εύναι εκεύνα τα οπούα ϊνηκα ςτο Δημϐςιο αλλϊ μετατρϊπηκαν με ςουλτανικό απϐφαςη ό απϐφαςη κϊποιου ϊλλου «εισ εκπλόρωςιν ειδικόσ τινϐσ χορηγύασ προσ αυτϊ ςυναπτομϋνησ.» Σο ϊρθρο καταλόγει πωσ «μϐνον τα ακύνητα ελευθϋρασ κυριϐτητοσ δϑνανται εγκϑρωσ εφεξ`ησ να ςυςταθώςιν εισ βακουφικϊ.» Με το 2-01-1928 ιδρϑθηκαν μουφτεύεσ ςε 10 πϐλεισ και χωριϊ τησ Ελλϊδοσ , τα Δωδεκϊνηςα ϐμωσ αποτϋλεςαν εξαύρεςη. Η Ελληνικό Κυβϋρνηςη ϋχει την ευθϑνη του διοριςμοϑ των ςυμβουλύων των Βακοϑφ Ρϐδου και Κω αλλϊ δεν ϋχει τη δυνατϐτητα να διορύςει ιμϊμηδεσ, χοτζϊδεσ και δεν μπορεύ να προςλϊβει Μουφτόδεσ. Εύναι ευθϑνη του κϊθε Βακοϑφ να προςλϊβει Φϐτζα και Ιμϊμη για να μποροϑν οι μουςουλμϊνοι να εκτελοϑν τα θρηςκευτικϊ τουσ καθόκοντα. Σα ςυμβοϑλια των Βακοϑφ επύςησ εύναι υπεϑθυνα για την λειτουργύα των τζαμιών και των νεκροταφεύων. Σα Βακοϑφια των Δωδεκανόςων εύναι τα εξόσ 1.

Σο Μουςουλμανικϐ Κοινοτικϐ βακοϑφι τησ Ρϐδου

2.

«Βακοϑφι Υετχι», οικογενειακϐ/ιδιωτικϐ (Ρϐδοσ)

3.

«Βακοϑφι Μελϋκ Μεχμϋτ Παςϊ», οικογενειακϐ/ιδιωτικϐ (Ρϐδοσ)

4.

Σο Μουςουλμανικϐ κοινοτικϐ βακοϑφι τησ Κω

ΦΑΣΖΗΔΙΑΚΟΤ ΜΑΡΙΑ

ΣΟ ΚΑΘΕ΢ΣΨ΢ ΣΨΝ ΜΟΤ΢ΟΤΛΜΑΝΨΝ ΣΗ΢ ΔΨΔΕΚΑΝΗ΢ΟΤ

[8]

Εύναι πϊγιο ϋτοιμα των μουςουλμϊνων να μποροϑν να εκλϋγουν δημοκρατικϊ το ςυμβοϑλιο διαχεύριςησ των Βακοϑφ. ΢υγκεκριμϋνα ο δημοτικϐσ ςϑμβουλοσ Ιμπραόμ Κουνελϊκησ ςτο χωριϐ Κερμεντϋσ ό Πλατανι τησ Κω ζητϊ για τα Βακοϑφ «να πηγαύνουν ϊνθρωποι που να δϋνουνε και να μαζεϑουνε τον κϐςμο, να μην τον απωθοϑνε» . ‘Ϊνα ϊλλο γεγονϐσ για το οπούο οι μουςουλμϊνοι ζητοϑν επύλυςη εύναι ϐτι, δεν χωροϑν ϐλοι ςτο Σζαμύ Ιμπραόμ Παςϊ ειδικϊ τισ μϋρεσ του Ραμαζανιοϑ, κϊτι ςτο οπούο ϋχει ςυμβϊλλει ϐτι την τελευταύα περύοδο ϋχουν ϋρθει και εγκαταςταθεύ ςτο νηςύ πϊρα πολλού Μουςουλμϊνοι μετανϊςτεσ νϐμιμοι και μη. Επιςόμωσ ϋχουν ζητόςει την απϐ την αρχαιολογύα να ανούξει και δεϑτερο τζαμύ αυτϐ του ΢ουλεώμϊν Παςϊ και να λειτουργόςει για τισ μϋρεσ τησ γιορτόσ του Ραμαζανιοϑ. ΢όμερα εύναι γνωςτϐ πωσ η Σουρκύα επιθυμεύ για τα βακοϑφια τησ Ρϐδου το ύδιο καθεςτώσ με αυτών τησ Θρϊκησ. Πρϐςφατα ςτο νηςύ τησ Ρϐδου δημιουργόθηκε μεγϊλη αναταραχό για τη θϋςη του ιμϊμη το οπούο κατϋληξε ςτον ξυλοδαρμϐ του διοριςμϋνου ιμϊμη Καρϊ Αλύ Φαςϊν απϐ ϋναν Σοϑρκο και ϋναν κϊτοικο τησ Θρϊκησ. Λύγο αργϐτερα τοπικϋσ εφημερύδεσ ϋγραψαν για κατϊληψη ςτο Σζαμύ του Ιμπραόμ Παςϊ. Σϋτοια περιςτατικϊ ενύςχυςαν τισ διαμαρτυρύεσ τησ τοϑρκικησ μειονϐτητασ αλλϊ κατϊφερε ταυτϐχρονα να φϋρει ςτο φωσ θϋματα που απαςχολοϑν τη μειονϐτητα. Φαρακτηριςτικό εύναι η επιςτολό ςτην εφημερύδα πρϐοδο μουςουλμϊνου ο οπούοσ αναφϋρει μεταξϑ ϊλλων «Με μεγϊλη λϑπη παρακολουθώ μϋρεσ τώρα τα προβλόματα με τον Μουςουλμανικϐ ςϑλλογο, αλλϊ και τουσ Ιμϊμηδεσ να απαςχολοϑν τον τοπικϐ τϑπο, ϐτι λειτουργοϑν ςαν πρϊκτορεσ τησ Σουρκύασ, αλλϊ και τουσ θρηςκευτικοϑσ ηγϋτεσ να τςακώνονται μεταξϑ τουσ, αυτϋσ τισ μεγϊλεσ μϋρεσ για τουσ Μουςουλμϊνουσ. Η αιτύα; Ποιοσ θα πϊρει την θρηςκευτικό αρχηγεύα μϋςα ςτο τϋμενοσ. Ντροπό» ενώ μιλϊει και για «ανϑπαρκτεσ εντϊςεισ και υποτιθϋμενεσ ςιωπηλϋσ καταλόψεισ». Η Συνκικθ τθσ Λωηάννθσ και άλλεσ Διεκνείσ Πράξεισ Σο Πρωτϐκολλο του Λονδύνου δεν ςυμπεριϋλαβε τα Δωδεκϊνηςα τα οπούα παρϋμειναν υπϐ τοϑρκικη κατοχό μϋχρι το 1912 ϐταν και πϋραςαν ςτα χϋρια των Ιταλών. Ο Βενιζϋλοσ χϊρη ςτη ςτόριξη τησ Βρετανικόσ κυβϋρνηςησ πϋτυχε τη ςυμφωνύα Βενιζϋλου-Tittoni(29-7-1919) ςϑμφωνα με την οπούα η Ελλϊδα θα «δεχϐταν να παραιτηθεύ» υπϋρ τησ Ιταλύασ απϐ τισ περιοχϋσ Μεντεςϋ και Αέδινύου, θα αναγνώριζε το ιταλικϐ προτεκτορϊτο τησ Αλβανύασ ενώ αντύςτοιχα η Ιταλύα θα υποςτόριζε τισ ελληνικϋσ διεκδικόςεισ ςτη Β. Ϋπειρο και τη Δ. Θρϊκη και θα παραιτοϑνταν υπϋρ τησ Ελλϊδοσ απϐ τα δικαιώματα τησ ςτη Δωδεκϊνηςο πλην τησ Ρϐδου ςτην οπούα θα παραχωροϑςε αυτονομύα ςε μια περύοδο δϑο μηνών , που θα αποκτοϑςε με τη ΢υνθόκη Ειρόνησ. Μετϊ τη Μικραςιατικό καταςτροφό η Ιταλύα κατόγγειλε τη ΢υμφωνύα, αντύθετα ϐμωσ η Βρετανύα θϋληςε να ςτηρύξει το αύτημα τησ Ελλϊδοσ για τη Δωδεκϊνηςο. ΢τη ΢υνδιϊςκεψη τησ Λωζϊννησ μοιρϊςτηκε εγκϑκλιοσ υπϋρ του δικαιώματοσ τησ Ελλϊδοσ. ΢τη ΢υνθόκη τησ Λωζϊννησ που υπογρϊφτηκε ςτισ 24 Ιουλύου 1923 η Ελλϊδα και Σουρκύα ςυμφωνοϑν για τισ ανταλλαγϋσ πληθυςμών, για το καθεςτώσ των βακουφιών , για την προςταςύα των θρηςκευτικών μειονοτικών πληθυςμών αλλϊ και για τισ παραχωρόςεισ άμβρου και Σϋνεδου εκ μϋρουσ τησ Ελλϊδοσ καθώσ και την παραύτηςη τησ Σουρκύασ απϐ διεκδικόςεισ εκτϐσ των ςυνϐρων τησ. ΢τη ΢υνθόκη η Σουρκύα παραιτεύται ρητϊ απϐ τα δικαιώματα τησ ςτα Δωδεκϊνηςα (ϊρθρο 15), «τησ τϑχησ των εδαφών και των νόςων τοϑτων κανονιςθεύςησ ό κανονιςθομϋνησ μεταξϑ των ενδιαφερομϋνων». ΢τη ΢υνθόκη δεν γύνεται μνεύα για τουσ μουςουλμϊνουσ των νηςιών, ωσ εκ

ΦΑΣΖΗΔΙΑΚΟΤ ΜΑΡΙΑ

ΣΟ ΚΑΘΕ΢ΣΨ΢ ΣΨΝ ΜΟΤ΢ΟΤΛΜΑΝΨΝ ΣΗ΢ ΔΨΔΕΚΑΝΗ΢ΟΤ

[9]

τοϑτου εξαιροϑνται και απϐ την ανταλλαγό πληθυςμών μεταξϑ Ελλϊδασ και Σουρκύασ. Για την Βρετανύα ςϑμφωνα με τα αρχεύα του Foreign Office «δεν υπόρχαν τοϑρκικα ύχνη ςτα νηςιϊ παρϊ τουσ αιώνεσ τοϑρκικησ κατοχόσ» Η Σουρκύα λϐγω τησ ςτρατηγικόσ θϋςησ των νηςιών δεν ϋπαψε ποτϋ να δεύχνει το ενδιαφϋρον τησ ενώ η Ιταλύα αρχικϊ αρνόθηκε ϐτι κατϊ τη ΢υνδιϊςκεψη εύχε ςυζητόςει για τα θϋματα τησ Δωδεκανόςου και απϋνειμε ςτουσ κατούκουσ την μικτό ιταλικό ιθαγϋνεια. Σα Δωδεκϊνηςα παραχωρόθηκαν απϐ τουσ Ιταλοϑσ ςτην Ελλϊδα με την ΢υνθόκη Ειρόνησ που υπογρϊφτηκε ςτο Παρύςι ςτισ 10 Υεβρουαρύου του 1947,ενώ η Ιταλύα υποχρεώθηκε να καταβϊλει αποζημύωςη ϑψουσ 105 εκατομμυρύων δολαρύων προσ την Ελλϊδα. Σο ζότημα τησ εφαρμογόσ του ςυςτόματοσ τησ Λωζϊννησ ςτα Δωδεκϊνηςα κρύθηκε με την απϐφαςη τησ Ολομϋλειασ του Αρεύου Πϊγου 738/1967 μετϊ απϐ παραπομπό του Γ’ Σμόματοσ. Σο Ανώτατο Δικαςτόριο αφοϑ εξϋταςε τισ ςυμφωνύεσ του ςυςτόματοσ τησ Λωζϊννησ και τα ςχετικϊ νομοθετικϊ κεύμενα κατϋληξε ςτο ςυμπϋραςμα ϐτι εφαρμογό ϋχει εν προκειμϋνω ο Αςτικϐσ Κώδικασ. Η αιτιολογύα τησ απϐφαςησ βαςύζεται καταρχϊσ ςτο ϊρθρο 2 του ν. 510/1947, με το οπούο ειςόχθη ςτη Δωδεκϊνηςο η κοινό ελληνικό νομοθεςύα και προβλϋπει τη την ειςαγωγό του Αςτικοϑ Κώδικα και του Ειςαγωγικοϑ Νϐμου. Σο δεϑτερο επιχεύρημα εύναι ϐτι ο ν. 510/1947 δεν περιϋλαβε διϊταξη με την οπούα να διατηρεύται ρητώσ ςε ιςχϑ το προςωπικϐ δύκαιο των μουςουλμϊνων. Σο τρύτο επιχεύρημα εύναι ϐτι η Ελλϊδα δεν ανϋλαβε καμύα υποχρϋωςη να διατηρόςει το προςωπικϐ δύκαιο των μουςουλμϊνων με τη ΢υνθόκη των Παριςύων. Η Ελλϊδα λοιπϐν δεν επεξϋτεινε την ιςχϑ του ςυςτόματοσ τησ Λωζϊννησ ςτην Δωδεκϊνηςο ςϑμφωνα με τον ν.510/1947 και δεν όταν υποχρεωμϋνη να το κϊνει. Η Ελλϊδα ωσ διϊδοχοσ τησ Ιταλύασ ανϋλαβε τισ ευθϑνεσ τισ Ιταλύασ, ςτην οπούα παραδϐθηκαν τα Δωδεκϊνηςα «ϊνευ ϐρων» και ϋτςι δεν κληρονομόθηκε καμύα ευθϑνη. Εκπαίδευςθ Κατϊ την οθωμανοκρατύα οι Σοϑρκοι αντιδροϑςαν ϋντονα ςτην εκπαύδευςη των ελλόνων ϐμωσ ςτα μϋςα του 19ου αιώνα οι ύδιοι διατηροϑςαν 3 ςχολεύα αρρϋνων, αφοϑ τα κορύτςια δεν μαθαύνουν γρϊμματα, ζώντασ ϋτςι ςτην παχυλό αμϊθεια.6 Επύ ιταλοκρατύασ η παιδεύα αλλϊζει και αυτό ςελύδα ϐπωσ και η ζωό των κατούκων. Οι ιταλού θϋλουν να ιταλικοποιόςουν τον πληθυςμϐ. Ο διοικητόσ De Vecchi η απϋχθειϊ του για αυτϐ που θεωροϑςε «ανατολύτικη αιςθητικό» τον οδόγηςε ςτην απϐφαςη να αλλϊξει τη μορφό των κτηρύων τησ Ρϐδου. ΢το ςτϐχαςτρο των Ιταλών, με ϊμεςη προτεραιϐτητα όταν ο τομϋασ τησ Παιδεύασ. Ο Ameglio θα αρχύςει τισ διώξεισ των διανοουμϋνων και κυρύωσ των εκπαιδευτικών. Ο διοικητόσ προςπϊθηςε να προςεταιριςτεύ την Σοϑρκικη μειονϐτητα και το κατϊφερε, κϊτι που φϊνηκε ϐταν οι μουςουλμϊνοι πρϐκριτοι υπεραςπύςτηκαν τον διοικητό ϐταν κατηγορόθηκε ϐτι δεν ςϋβεται τισ ελευθερύεσ των κατούκων. Ιταλού και Σοϑρκοι διατόρηςαν καλϋσ ςχϋςεισ καθ’ ϐλη τη διϊρκεια τησ ιταλοκρατύασ, αν και αρκετού μετανϊςτευςαν ςτην Σουρκύα. Με το ςχολικϐ κανονιςμϐ του 1926 επιβϊλλεται καινοϑργιο καθεςτώσ ςτην εκπαύδευςη: τα κοινοτικϊ ςχολεύα φεϑγουν απϐ την εποπτεύα των κοινοτότων, η διδαςκαλύα τησ ιταλικόσ γλώςςασ γύνεται υποχρεωτικό, προβλϋπεται η ύδρυςη Διδαςκαλεύου για την εκπαύδευςη των δαςκϊλων. Σο 1929 επιβλόθηκε υποχρεωτικό φούτηςη –ό μετεκπαύδευςη– ςτο Πανεπιςτόμιο τησ Πύζασ για την ϊςκηςη επαγγϋλματοσ που απαιτοϑςε πανεπιςτημιακϋσ ςπουδϋσ, μϋτρο που ςυνοδεϑτηκε με παροχό υποτροφιών ςε Δωδεκανόςιουσ φοιτητϋσ. Επύςησ μεταφυτεϑεται απϐ την Ιταλύα ο θεςμϐσ των φαςιςτικών 6

Γεωργαλίδου, Μ., Καϊλι, Χ., Çeltek, Α., http://www.kemo.gr/index.php?sec=archive

ΦΑΣΖΗΔΙΑΚΟΤ ΜΑΡΙΑ

ΣΟ ΚΑΘΕ΢ΣΨ΢ ΣΨΝ ΜΟΤ΢ΟΤΛΜΑΝΨΝ ΣΗ΢ ΔΨΔΕΚΑΝΗ΢ΟΤ

[10]

οργανώςεων των νϋων και ςχεδιϊζεται ο πλόρησ εξιταλιςμϐσ των ονομϊτων. ΢ε μεγϊλο βαθμϐ τα μϋτρα αποςκοποϑν ςτη ςυγκρϐτηςη και επιβολό μιασ δωδεκανηςιακόσ ιταλικόσ ταυτϐτητασ Οι θρηςκευτικού ηγϋτεσ των εβραύων όταν ιδιαύτερα αντύθετοι προσ τα ςχολεύα ευρωπαώκοϑ τϑπου. Σα ςχολεύα τησ AIU χρηςιμοποιοϑςαν ωσ γλώςςα διδαςκαλύασ τη γαλλικό και λειτουργοϑςαν με γαλλικϊ προγρϊμματα μαθημϊτων, περιλϊμβαναν ϐμωσ και τη διδαςκαλύα τησ τουρκικόσ γλώςςασ. Σα μουςουλμανικϊ ςχολεύα ενώ μϋχρι το 1915 χρηματοδοτοϑνταν απϐ την οθωμανικό κυβϋρνηςη αλλϊ και την τοϑρκικη κοινϐτητα, μετϊ το 1915 χρηματοδοτοϑνταν απϐ την ιταλικό διούκηςη. Οι μουςουλμϊνοι δϋχτηκαν τον επϐπτη που τουσ επϋβαλαν ϐπωσ και τη διδαςκαλύα τησ ιταλικόσ γλώςςασ. Ιδρϑθηκαν νϋα ςχολεύα . Φαρακτηριςτικϐ εύναι ϐτι τα ϋξοδα λειτουργύασ των τουρκικών ςχολεύων το 1915 όταν 21.000 ιταλικϋσ λιρϋτεσ, ενώ το 1917 όταν 34.000 λιρϋτεσ μια αϑξηςη περύπου 60%. Οι Ιταλού ενδιαφϋρθηκαν για την ύδρυςη και λειτουργύα μικρών δημοτικών ςχολεύων ςτισ αγροτικϋσ μουςουλμανικϋσ κοινϐτητεσ ςτο εςωτερικϐ του νηςιοϑ, ϋνα μϋτρο που ςύγουρα ικανοποιοϑςε τουσ Σοϑρκουσ του νηςιοϑ. Σην εποχό ςτην οπούα αναφερϐμαςτε η τουρκικό κοινϐτητα τησ Ρϐδου ςυντηροϑςε ςτο νηςύ τησ Ρϐδου τα εξόσ ςχολεύα: Α) ΢χολεύα αρρϋνων μϋςησ και δημοτικόσ εκπαύδευςησ με 8 τϊξεισ και ςυνολικϊ 344 μαθητϋσ. Η διδακτϋα ϑλη όταν κυρύωσ θρηςκευτικοϑ περιεχομϋνου δηλαδό ανϊγνωςη του Κορανύου, ηθικό του Κορανύου, αλλϊ περιλϊμβανε και τουρκικό γραμματικό, αραβικϊ, επιςτόμεσ, αριθμητικό, ιςτορύα και γεωγραφύα. Β) Τπόρχαν ςχολεύα θηλϋων μϋςησ και δημοτικόσ εκπαύδευςησ με 7 τϊξεισ και 340 μαθότριεσ ςυνολικϊ. Η ϑλη των ςχολεύων αυτών δεν παρουςύαζε βαςικϋσ διαφορϋσ ςε ςχϋςη με τα ςχολεύα αρρϋνων. Σα κορύτςια διδϊςκονταν ανϊγνωςη του Κορανύου, γραφό, καλλιγραφύα, τουρκικό γραμματικό, εφαρμοςμϋνεσ επιςτόμεσ, ιςτορύα, γεωγραφύα. Αυτϊ τα ςχολεύα υπόρχαν ςτην πϐλη τησ Ρϐδου. Τπόρχαν ϐμωσ και μερικϊ ςχολεύα ςε διϊφορεσ περιοχϋσ του νηςιοϑ τησ Ρϐδου. ΢τισ περιοχϋσ αυτϋσ υπόρχε ςυμπαγόσ τουρκικϐσ πληθυςμϐσ. Σϋτοια ςχολεύα υπόρχαν ςτο χωριϐ.

1) Aςγοϑρου με μια δαςκϊλα, 3 τϊξεισ και 50 μαθητϋσ.

2) ΢την περιοχό Κϊτω Καλαμώνα με ϋναν δϊςκαλο, 2 τϊξεισ και 10 μαθητϋσ.

3) ΢την περιοχό Κανδηλύ με ϋναν δϊςκαλο, 3 τϊξεισ και 25 μαθητϋσ και τϋλοσ 4) ΢την περιοχό τησ Ιξιϊσ με ϋνα δϊςκαλο, 3 τϊξεισ και 40 μαθητϋσ. ΢υνολικϊ ς’ αυτϊ τα ςχολεύα ϋχουμε 4 δαςκϊλουσ και 125 μαθητϋσ. 7 Μετϊ την ϋνωςη τησ Δωδεκανόςου με την Ελλϊδα ςυνϋχιςαν να λειτουργοϑν τα 9 δηµοτικϊ ςχολεύα, 6 ςτη Ρϐδο και 3 ςτην Κω, καθώσ και τα Βακουφικϊ ςυµβοϑλια. Επύςησ, λειτοϑργηςαν νηπιαγωγεύα. Οι δϊςκαλοι που όδη υπηρετοϑςαν ςε αυτϊ τα ςχολεύα διορύςτηκαν ωσ δηµϐςιοι υπϊλληλοι του ελληνικοϑ κρϊτουσ. ΢την Ελληνικό γλώςςα διδϊςκονταν τα νϋα ελληνικϊ, η ιςτορύα και η γεωγραφύα ενώ η Σουρκικό γλώςςα και τα υπϐλοιπα µαθόµατα διδϊςκονταν ςτα

7

http://www.kemo.gr/doc.php?fld=doc&doc=110.pdf

ΦΑΣΖΗΔΙΑΚΟΤ ΜΑΡΙΑ

ΣΟ ΚΑΘΕ΢ΣΨ΢ ΣΨΝ ΜΟΤ΢ΟΤΛΜΑΝΨΝ ΣΗ΢ ΔΨΔΕΚΑΝΗ΢ΟΤ

[11]

τουρκικϊ.8 Μειονοτικϊ ςχολεύα για την εκμϊθηςη τησ Σοϑρκικησ γλώςςασ λειτοϑργηςαν μϋχρι και το 1972 ϐταν και ϋκλειςαν τα περιςςϐτερα με απϐφαςη τησ χοϑντασ. ήςα απϋμειναν λειτοϑργηςαν μϋχρι και το 1991 λϐγω ανεπαρκοϑσ αριθμοϑ μαθητών. Οι μουςουλμϊνοι μαθητϋσ, πλϋον παρακολουθοϑςαν το αναλυτικϐ πρϐγραµµα των ελληνικών ςχολεύων µε την εξαύρεςη το μϊθημα των θρηςκευτικών ςτη θϋςη των οπούων κϊθε Παραςκευό ϋφευγαν απϐ το ςχολεύο µια ώρα νωρύτερα προκειµϋνου να ςυµµετϊςχουν ςτην προςευχό. ΢όμερα οι μουςουλμϊνοι χρηςιμοποιοϑν μεταξϑ τουσ την τοϑρκικη γλώςςα, ενώ ο πολιτιςτικϐσ ςϑλλογοσ «Αδελφοςϑνη» εύναι υπεϑθυνοσ για τη «διατόρηςη τησ μητρικόσ γλώςςασ, τησ θρηςκεύασ και τα όθη και τα ϋθιμα των μουςουλμϊνων τησ Ρϐδου».9 Οι περύπου 300 Μουςουλμϊνοι μαθητϋσ τησ Ρϐδου φοιτοϑν ςτα δηµϐςια ςχολεύα πρωτοβϊθμιασ και δευτεροβϊθμιασ εκπαύδευςησ. Οι νεϐτερεσ γενιϋσ θεωροϑνται δύγλωςςεσ. προτιμοϑν να κϊνουν χρόςη τησ ελληνικόσ γλώςςασ ενώ τα τοϑρκικα χρηςιμοποιοϑνται κυρύωσ ϐταν απευθϑνεται ςτη γενιϊ των παπποϑδων, ό προσ τουσ γονεύσ. Σο ςύγουρο εύναι ϐτι η μεικτό εκπαύδευςη ενύςχυςε τισ ςχϋςεισ μεταξϑ των δϑο λαών. Ο καθηγητόσ ςτο Πανεπιςτόμιο Αιγαύου κ.Καώλι θυμϊται ‘here was an endeavor from their side to help us adapt to the reality of the educational system, “My classmates in turn with the exception of very few would not identify us with something negative described in the history book. They would think ‘it cannot be our friend Hasan – who lives with us, and whom we play football with – that the book is describing.’” Πρϐκληςη πϊντωσ θεωρεύται το δημοςύευμα τησ τοϑρκικησ εφημερύδασ Βugün το οπούο αναφϋρει « ςτα τουρκϐπουλα τα οπούα δεν ϋχουν τη δυνατϐτητα να διδαχθοϑν την τουρκικό γλώςςα, ϋφταςαν για βοόθεια των δαςκϊλων απϐ τη ΢μϑρνη. Ο Λεβϋντ Ουνγκϊνερ και ο Αώντύν Πεχλιβϊν, εδώ και δυο μόνεσ βρύςκονται ςτο νηςύ οικειοθελώσ και διδϊςκουν ςτα παιδιϊ Σοϑρκικα και τισ παραδϐςεισ». Αυτό η πληροφορύα ενώ διαψεϑςτηκε ςε επιςτολό μουςουλμϊνου ςτην πρϐοδο βλϋπουμε πωσ το δημοςύευμα μπορεύ να μην απϋχει πολϑ απϐ την πραγματικϐτητα «ήςο για τον Μουςουλμανικϐ ςϑλλογο των αγρϊμματων που δεν ξϋρουν οϑτε να μιλϊνε, να βϊλουν τουσ παρϊνομουσ δϊςκαλουσ τησ Κομοτηνόσ που ϋχουν φϋρει και του κρυφοϑ ςχολεύου που ϋφτιαξαν ςτα γραφεύα τουσ, να τουσ διαβϊςει την ιςτορύα τησ Ρϐδου, αλλϊ και το καταςτατικϐ του ςυλλϐγου προςεκτικϊ μόπωσ και το καταλϊβουν.» Οι μουςουλμϊνοι τησ Κω ζητοϑν να διδϊςκονται τα παιδιϊ τουσ τη θρηςκεύα τουσ ςε ιδιαύτερο μϊθημα ςτα ςχολεύα, αντύ να βγαύνουν ϋξω την ώρα των θρηςκευτικών. «Δεν εύμαςτε μειονϐτητα, εύμαςτε ύςοι πολύτεσ, αλλϊ το ζότημα τησ εκμϊθηςησ τησ τουρκικόσ γλώςςασ εκκρεμεύ…» διευκρινύζει ο Πρϐεδροσ του μουςουλμανικοϑ ΢υλλϐγου «Η αδελφϐτησ» Μαςλοϑμ Παώζϊνογλου. ΢ϑμφωνα με τον κϑριο Μαςλοϑμ «Κανεύσ δεν αμφιςβητεύ την ελληνικϐτητα τη δικιϊ μασ. ήμωσ, ϋχουμε μύα καταγωγό, ϋχουμε ϋνα πρϐβλημα, αυτϐ τησ εκμϊθηςησ τησ τουρκικόσ γλώςςασ. Μϋχρι το ’71 εύχαμε το ςχολεύο μασ. Εύπαμε θα περϊςει η χοϑντα, αλλϊ και που πϋραςε και όρθε η μεταπολύτευςη, ςχολεύο δεν ξαναεύδαμε.» Ο ςϑλλογοσ τησ Ρϐδου ϋχει επύςησ εκθϋςει το ζότημα εκμϊθηςησ γλώςςασ ςτο κρϊτοσ. Ο πρϐεδροσ του κ Ζαμαντϊκησ ςε ςυνϋντευξη του υποςτηρύζει «Εύμαςτε εδώ γϋννημα θρϋμμα πϋντε γενιϋσ. Γιατύ να μην ϋχουν το δικαύωμα να μϊθουν τα δικϊ μασ παιδιϊ την γλώςςα μασ; Θϋλουμε κϊποιοσ 8 9

http://www.kemo.gr/doc.php?fld=doc&doc=110.pdf http://www.grafida.net/el/index.php?itemID=16&view=16&pageID=123371

ΦΑΣΖΗΔΙΑΚΟΤ ΜΑΡΙΑ

ΣΟ ΚΑΘΕ΢ΣΨ΢ ΣΨΝ ΜΟΤ΢ΟΤΛΜΑΝΨΝ ΣΗ΢ ΔΨΔΕΚΑΝΗ΢ΟΤ

[12]

να διδϊςκει τη θρηςκεύα και την γλώςςα μασ. Γιατύ να μαθαύνουμε Αγγλικϊ, Γαλλικϊ ό Γερμανικϊ; Θεωρώ ϐτι κϊποτε πρϋπει να ειςαχθεύ η τουρκικό γλώςςα ςτα ςχολεύα.» Ο φάκελοσ Andrea Gross O Andrea Gross μϋλοσ τησ επιτροπόσ Νομικών Τποθϋςεων τησ Κοινοβουλευτικόσ ΢υνϋλευςησ του ΢υμβουλύου τησ Ευρώπησ (PACE) επιςκϋφτηκε την Ελλϊδα το 2009 και υπϋγραψε μαζύ με κϊποια μϋλη τησ επιτροπόσ ϋκθεςη για την «κατϊςταςη τησ τοϑρκικησ μειονϐτητασ ςτη Ρϐδο και ςτην Κω». Η ϋκθεςη αναφερϐταν ςτην προςταςύα των ανθρωπύνων και μειονοτικών δικαιωμϊτων. Πιο ςυγκεκριμϋνα αναφϋρθηκε ςτη διατόρηςη του δυπολιτιςμικϐυ χαρακτόρα τησ άμβρου και τησ Σενϋδου ωσ πρϐτυπο για τη ςυνεργαςύα μεταξϑ Σουρκύασ και Ελλϊδασ. Αναφϋρθηκε ςτην ανηςυχύα τησ τοϑρκικησ κοινϐτητασ για τισ μειονϐτητεσ Ρϐδου και Κω ‘ a cause of concern for the Turkish community’, υποςτηρύζει ϐτι η” μειονϐτητα” ςτερόθηκε τα δικαιώματα τησ αφοϑ δεν αποτελοϑςε τμόμα τησ Ελλϊδοσ ϐταν υπεγρϊφη η ΢υνθόκη Ειρόνησ τησ Λωζϊννησ. Επιςημαύνεται η μεύωςη του μειονοτικοϑ πληθυςμοϑ , το γεγονϐσ ϐτι δεν διδϊςκεται πλϋον η μητρικό γλώςςα και τα προβλόματα με την ϊςκηςη των θρηςκευτικών καθηκϐντων και την κενό θϋςη του Μουφτό η οπούα παραμϋνει κενό απϐ το 1972. Ο Andrea Gross επιςκϋφτηκε το 2011 την Ελλϊδα με ςκοπϐ να ερευνόςει τη θϋςη τησ μουςουλμανικό μειονϐτητασ , ςυναντόθηκε με εκπροςώπουσ τησ Βουλόσ και των Τπουργεύων Εξωτερικών και Παιδεύασ ενώ επιςκϋφτηκε την Ρϐδο και την Κω και όρθε ςε επαφό με τουσ τοπικοϑσ ϊρχοντεσ και τουσ εκπρϐςωπουσ των μουςουλμανικών κοινοτότων. Η ϋκθεςη του ‘The situation of the inhabitants of Rhodes and Kos with a Turkish cultural background’ ςτισ 23 Υεβρουαρύου 2011 κϊνει ιςτορικϋσ αναδρομϋσ ενώ αναφϋρεται ςτα προβλόματα που αντιμετωπύζει η μειονϐτητα ενώ προτεύνει και λϑςεισ ςτισ Ελληνικϋσ αρχϋσ. ΢τισ παρατηρόςεισ τονύζει ϐτι η μειονϐτητα τοϑρκικησ καταγωγόσ εύναι πολϑ καλϊ ενταγμϋνη ςτισ κοινϐτητεσ των δϑον νηςιών, ενώ οι κϊτοικοι δηλώνουν Ϊλληνεσ πολύτεσ και ςυμμετϋχουν ςτην οικονομικό ζωό των νηςιών ‘They are proud to be fully fledged Greeks citizens and to participate in the economic prosperity of the islands’. Πιο ςυγκεκριμϋνα αρχύζει τονύζοντασ το πϐςο ςημαντικϐ εύναι για τη Ρϐδο και την Κω να κρατόςουν τον πολυπολιτιςμικϐ τουσ χαρακτόρα ‘ The islands’ multiculturalism is the fruit of their rich history’ και θεωρεύ πωσ η Ελληνικό Κυβϋρνηςη προςτατεϑει τον κοςμοπολύτικο χαρακτόρα και πωσ υπϊρχει μια ιδιαύτερη ςχϋςη ανϊμεςα ςτον κϑριο πληθυςμϐ και ςτο μειονοτικϐ. Τποςτηρύζεται ϐτι αυτϐ το χαρακτηριςτικϐ των νηςιών μπορεύ να ενιςχϑςει ςημαντικϊ την οικονομικό ϊνθιςη “is an important asset for the economic prosperity of the islands’ εφϐςον αυτό βαςύζεται και ςτον τουριςμϐ και θα όταν θεμιτϐ να επαναλειτουργόςουν ςχολεύα για την διδαχό τησ τοϑρκικησ γλώςςασ και να ξεκαθαριςτεύ η θϋςη των Βακουφιών. ΢την ϋκθεςη προτεύνει ςτισ Ελληνικϋσ Αρχϋσ 1. Να μεριμνόςουν για την ενημϋρωςη των γονϋων ςχετικϊ με την προοπτικό τησ δημιουργύασ απογευματινών τϊξεων εκμϊθηςησ τησ τοϑρκικησ γλώςςασ. αλλϊ και του πολιτιςμοϑ 2. Να παγιώςουν το νομικϐ καθεςτώσ των Βακουφιών ωσ πρϐςωπα δημοςύου δικαύου ώςτε να επαναλειτουργόςουν τα τοπικϊ μουςουλμανικϊ ςυμβοϑλια και να ϋχουν πλόρη πρϐςβαςη ςτα κοινϊ.

ΦΑΣΖΗΔΙΑΚΟΤ ΜΑΡΙΑ

ΣΟ ΚΑΘΕ΢ΣΨ΢ ΣΨΝ ΜΟΤ΢ΟΤΛΜΑΝΨΝ ΣΗ΢ ΔΨΔΕΚΑΝΗ΢ΟΤ

[13]

3. Να δώςουν το δικαύωμα να επιλϋγουν οι μουςουλμανικϋσ κοινϐτητεσ τουσ Ιμϊμηδεσ που επιθυμοϑν καθώσ και να καθορύςουν τα καθόκοντα τουσ 4. Να ςυνεχύςουν το διϊλογο με τουσ αντιπροςώπουσ τησ μειονϐτητασ για να μποροϑν με ευκολύα να λϑνουν τα μελλοντικϊ προβλόματα Ο Andrea Gross εύναι μια αμφιλεγϐμενη και ϐχι ιδιαύτερα αγαπητό προςωπικϐτητα ςτα μεγαλϑτερα νηςιϊ των Δωδεκανόςων. Επϋςτρεψε ςτην Ελλϊδα με ςτϐχο να ςυνεχύςει το διϊλογο με τη μουςουλμανικό μειονϐτητα ϑςτερα απϐ το κϊλεςμα τησ κϊτι ϐμωσ το οπούο διαψεϑδει εντϐνωσ ςε ςυνϋντευξη του ςτο τοπικϐ κανϊλι «Κϐςμοσ» ο Πρϐεδροσ του ςυλλϐγου μουςουλμϊνων Ρϐδου «Αδελφοςϑνη». Ο κ. Ζαμαντϊκησ δόλωςε πωσ κανϋνασ μουςουλμϊνοσ δεν του ζότηςε να ςυναντηθεύ με τον κ. Gross. Αντύθετα τον ενημϋρωςε η γραμματϋασ του επιτρϐπου για την επιθυμύα του κϑριο Gross να ςυναντηθεύ μαζύ του. ΢τη ςυνϊντηςη ςυζητηθόκαν θϋματα για τον χϐτζα και τα τοϑρκικα ςχολεύα. Διοριςμϋνοι ϐχι εκλεγμϋνοι τουσ επιμϋνουν να μην επιθυμοϑν την μετονομαςύα τουσ ςε Σοϑρκικη μειονϐτητα ϊξιο απορύασ γιατύ ο κ. Gross επιμϋνει να αποκαλεύ την μουςουλμανικό μειονϐτητα τοϑρκικη, πρϊγμα που ϐχι μϐνο δεν αναγρϊφεται ςε καμύα ςυνθόκη ό ςυμφωνύα αλλϊ και τα ύδια τα μϋλη τησ μειονϐτητασ δια ςτϐματοσ του Προϋδρου. Διαφωνύα υπϊρχει και για την ύδρυςη ςχολεύων, αφοϑ το αύτημα των μουςουλμϊνων εύναι να ειςαχθοϑν μαθόματα κυρύωσ αυτϐ των θρηςκευτικών. Ο κϑριοσ Μαςλοϑμ Παώζϊνογλου επύςησ αναφϋρει και το εξόσ γεγονϐσ «Βοηθεύςτε μασ να κϊνουμε ϋνα φροντιςτόριο ςτην πραγματικϐτητα και ϐχι αυτϐ που εύπε ο κ. Andrea Gross ϐτι ο Δόμοσ ϋχει ςχολεύο ςτο οπούο διδϊςκονται τα τοϑρκικα ςτην Κω και ςτη Ρϐδο και ϐτι, εμεύσ δεν ςτϋλνουμε τα παιδιϊ μασ. Κοιτοϑςαμε ο ϋνασ τον ϊλλο ϐταν το ακοϑςαμε.» Επίλογοσ Οι μουςουλμϊνοι των Δωδεκανόςων δεν αποτελοϑν «μειονϐτητα» Σο ςημαντικϐτερο εύναι ϐτι ςτη Ρϐδο και ςτην Κω δεν υπϊρχουν μουφτεύεσ με την ϋννοια που υπϊρχουν ςτη Θρϊκη( δηλαδό ο μουφτόσ ϋχει μϐνο κατηχητικϐ ρϐλο και ϐχι δικαςτικϐ» και αυτϐ διϐτι τα νηςιϊ παραχωρόθηκαν ςτην Ελλϊδα απϐ την Ιταλύα και ϐχι απϐ την Σουρκύα. Σα τελευταύα χρϐνια ϐμωσ, με την ενθϊρρυνςη τησ Ωγκυρασ, διεξϊγεται μια ξεκϊθαρη προςπϊθεια να αξιοποιηθεύ η παρουςύα μουςουλμϊνων ςτα δϑο νηςιϊ για τη διεϑρυνςη τησ επιρροόσ τησ. Δεν εύναι τυχαύο ϊλλωςτε ϐτι η κυβϋρνηςη Ερντογϊν εύχε ζητόςει απϐ το ΢υμβοϑλιο τησ Ευρώπησ να ςυγγραφεύ ϋκθεςη για την κατϊςταςη των μουςουλμϊνων ςε Ρϐδο και Κω ϋπειτα απϐ την ϋκθεςη που ϋκανε το ΢υμβοϑλιο για την άμβρο και την Σϋνεδο.10 Εμεύσ μποροϑμε να ςυνοψύςουμε τα πϊγια αιτόματα των μουςουλμϊνων Δωδεκανόςων ωσ 1.Σην ειςαγωγό διδακτικών ωρών ςτα ςχολεύα για την εκμϊθηςη του Κορανύου και τησ Σοϑρκικησ γλώςςασ.

2.Να τουσ παραχωρηθεύ ϋνα ακϐμη τζαμύ ωσ χώροσ λατρεύασ.

3.Σο 5μελεσ ςυμβοϑλιο των Βακοϑφ να εκλϋγεται δημοκρατικϊ.

To μοντϋλο των Δωδεκανόςων εύναι μια ιδιαύτερη περύπτωςη και απϋχει πολϑ απϐ το γνωςτϐτερο «μοντϋλο Θρϊκησ» . Οι ϋλληνεσ υπόκοοι ςτα νηςιϊ των Δωδεκανόςων χαρακτηρύζονται απϐ τισ 10

ΦΑΣΖΗΔΙΑΚΟΤ ΜΑΡΙΑ

ΣΟ ΚΑΘΕ΢ΣΨ΢ ΣΨΝ ΜΟΤ΢ΟΤΛΜΑΝΨΝ ΣΗ΢ ΔΨΔΕΚΑΝΗ΢ΟΤ

[14]

διαφορετικϋσ θρηςκεύεσ και κουλτοϑρεσ που ακολουθοϑν. Η ζωό τουσ ϐμωσ ςυνϊδει με τα ελληνικϊ πρϐτυπα και δεν εμφανύζονται μεγϊλεσ διαφορϋσ. Η μουςουλμανικό μειονϐτητα μιλϊει την τοϑρκικη γλώςςα και πιςτεϑει ςτο Κορϊνι, ϐμωσ ελϊχιςτα εύναι αυτϊ που τουσ προδύδουν. ΢τα Δωδεκϊνηςα ϐχι μϐνο δεν εφαρμϐζεται η ΢αρύα αλλϊ η πλειονϐτητα των μελών τησ παρεκκλύνει απϐ αυτϐ, ϐπωσ με το να τρώνε χοιρινϐ κρϋασ, απαγορευμϋνο απϐ το κορϊνι, ενώ οι μουςουλμϊνεσ δεν φορϊνε μαντύλα. Μουςουλμϊνοι και ορθϐδοξοι γιορτϊζουν και προςεϑχονται μαζύ αρκετϋσ φορϋσ. Οι μουφτόδεσ ϋχουν ιδιαύτερα καλϋσ ςχϋςεισ με τουσ ορθϐδοξουσ ιερεύσ, οι οπούοι παρευρύςκονται ο ϋνασ ςτισ θρηςκευτικϋσ τελετϋσ του ϊλλου. Ζουν ςτισ ύδιεσ ςυνοικύεσ, εύναι ελϊχιςτα τα χωριϊ που φιλοξενοϑν μϐνο μουςουλμϊνουσ. Ψσ προσ την εκπαύδευςη τα παιδιϊ πηγαύνουν ςε μεικτϊ ςχολεύα και ςϑμφωνα με τον Μεχμϋτ Ζαμανϊκη Πρϐεδρο του ςυλλϐγου «Αδελφοςϑνη», «ιδιαύτερα η νϋα γενιϊ ϋχει ξεχϊςει τη γλώςςα τησ». Οι ςχϋςεισ με την Σουρκύα, χαρακτηρύζονται απϐ την αναζότηςη ταυτϐτητασ, ταξύδια για λϐγουσ αναψυχόσ ό για να επιςκεφτοϑν ςυγγενεύσ αφοϑ παλαιϐτερα παντρεϑονταν με ςυνοικϋςια με τοϑρκουσ πολύτεσ. Η πρακτικό των ςυνοικεςύων ϋχει πεθϊνει και οι μικτού γϊμοι πληθαύνουν. Οι Ϊλληνεσ μουςουλμϊνοι ψηφύζουν και υπηρετοϑν ςτο ςτρατϐ. Η Σουρκύα επιδιώκει τα τελευταύα χρϐνια να τουσ προςεταιριςτεύ. Σα τοϑρκικα Μ.Μ.Ε ενδιαφϋρονται ιδιαύτερα για τα Δωδεκϊνηςα και φιλοξενοϑν αρκετϊ ϊρθρα και εκπομπϋσ για την «τοϑρκικη μειονϐτητα». Πρϐςφατα τοϑρκικο κανϊλι φιλοξϋνηςε τον αντιπεριφεριϊρχη Δωδεκανόςου Υώτη Φατζηδιϊκο για να μιλόςει για την «τοϑρκικη περιουςύα την οπούα το Ελληνικϐ κρϊτοσ αφόνει να ρημϊζει». Η απϊντηςη του «δεν υπϊρχει τοϑρκικη μειονϐτητα οϑτε περιουςύα αλλϊ μια μουςουλμανικό κοινϐτητα, ϐπωσ πολλϋσ ϊλλεσ θρηςκευτικϋσ κοινϐτητεσ που υπϊρχουν ςτα νηςιϊ» εύναι αποκαλυπτικό τησ γραμμόσ που χαρϊςςουν ςε αυτϐ το ζότημα οι τοπικού ϊρχοντεσ. ΢ε αντύθεςη ο τοϑρκοσ ΤΠΕΞ ςτην ομιλύα του ςτην Οργϊνωςη Ιςλαμικόσ Διϊςκεψησ αναφϋρθηκε μεταξϑ ϊλλων ςτισ «δυςκολύεσ που αντιμετωπύζει η μουςουλμανικό μειονϐτητα τησ Δυτικόσ Θρϊκησ και ο μουςουλμανικϐσ πληθυςμϐσ τουρκικόσ καταγωγόσ που ζει ςτα Δωδεκϊνηςα, ο οπούοσ ϐχι μϐνο αντιμετωπύζει παρϐμοιεσ δυςκολύεσ αλλϊ δεν απολαμβϊνει καν καθεςτώσ μειονϐτητασ» Ο βουλευτόσ Δωδεκανόςου Γιώργοσ Νικητιϊδησ καλεύ ϐςουσ θεωροϑν ϐτι οι μουςουλμϊνοι τησ Δωδεκανόςου καταπιϋζονται, να επιςκεφτοϑν το νηςύ και να δουν «πωσ δραςτηριοποιοϑνται, να δουν πωσ αναπτϑςςουν επιχειρηματικό δραςτηριϐτητα, να δουν πωσ μεγαλουργοϑν και να δουν τι περιουςύεσ ϋχουν». Μποροϑμε λοιπϐν να μιλϊμε για μειονϐτητα; Καταρχϊσ καμύα ΢υνθόκη δεν αναφϋρεται ςτουσ μουςουλμϊνουσ κατούκουσ τησ Δωδεκανόςου και ουδϋποτε ϋχουν χαρακτηριςτεύ εύτε ςε Διεθνεύσ Πρϊξεισ εύτε ςτο ελληνικϐ εςωτερικϐ δύκαιο ωσ μειονϐτητα. Δεϑτερον οι ύδιοι παρϐλο που επιθυμοϑν να διατηρόςουν τισ παραδϐςεισ, τη γλώςςα και τη θρηςκεύα τουσ δεν επιθυμοϑν να αντιμετωπύζονται ωσ μειονϐτητα διϐτι δεν νιώθουν ωσ μειονϐτητα «Σο να πω ϐτι εύμαςτε μειονϐτητα, δεν μπορεύσ να πεισ τα χύλια ϊτομα μειονϐτητα. Μην τρελαινϐμαςτε» (Μαςλοϑμ Παώζϊνογλου). Σϋλοσ ϋνα μεγϊλο πρϐβλημα για τισ αρχϋσ αποτελοϑν οι μουςουλμϊνοι μετανϊςτεσ νϐμιμοι και μη και ο αυξανϐμενοσ αριθμϐσ τουσ, για τουσ οπούουσ δεν θϋλουν να αναγνωριςτεύ καθεςτώσ μειονϐτητασ. Ο Andrea Gross και ϊλλοι Επύτροποι καθώσ και η Σοϑρκικη Κυβϋρνηςη επιμϋνουν ςτην ϑπαρξη «τοϑρκικησ μειονϐτητασ». Σο ελληνικϐ κρϊτοσ επιμϋνει να αγνοεύ τα αιτόματα των ςυγκεκριμϋνων πολιτών τησ ωσ μη υπϊρχοντεσ.

ΦΑΣΖΗΔΙΑΚΟΤ ΜΑΡΙΑ

ΣΟ ΚΑΘΕ΢ΣΨ΢ ΣΨΝ ΜΟΤ΢ΟΤΛΜΑΝΨΝ ΣΗ΢ ΔΨΔΕΚΑΝΗ΢ΟΤ

[15]

Οι ύδιοι δηλώνουν για την ταυτϐτητα τουσ «Εγώ εύμαι και Ολυμπιακϐσ αλλϊ και Υενερμπαχτςε. Αφοϑ εύμαςτε και τα δϑο γιατύ να το κρϑβουμε» δηλώνει ςτον Γιώργο Κουβαρϊ μουςουλμϊνοσ κϊτοικοσ τησ Κω. «The only peculiarity was my name, Hasan» δηλώνει ο καθηγητόσ Φαςαν Καώλύ « The definition of an identity is not an easy task. I could identify myself neither with the Turk who lives in Anatolia nor with the Greek who is Christian.» Οι δηλώςεισ τουσ μποροϑν να διαλϑςουν κϊθε αμφιβολύα ςχετικϊ με την ταυτϐτητα τουσ, ςαφϋςτατα ϐςοι δυςπιςτοϑν ακϐμη, μποροϑν απλώσ να ςυνομιλόςουν μαζύ τουσ.

Πηγϋσ

ΦΑΣΖΗΔΙΑΚΟΤ ΜΑΡΙΑ

ΣΟ ΚΑΘΕ΢ΣΨ΢ ΣΨΝ ΜΟΤ΢ΟΤΛΜΑΝΨΝ ΣΗ΢ ΔΨΔΕΚΑΝΗ΢ΟΤ

[16] 

Γιαννόπουλοσ Γ., ΢φντομθ Ιςτορία τθσ Δωδεκανιςου, Ακινα 1997



Διακοφωτάκθσ «Περί Μειονοτιτων κατά το Διεκνζσ Δίκαιο»,



Ευκυμίου, Μ., Εβραίοι και χριςτιανοί ςτα τουρκοκρατοφμενα νθςιά του νοτιοανατολικοφ Αιγαίου. Οι δφςκολεσ πλευρζσ μιασ γόνιμθσ ςυνφπαρξθσ, Ακινα 1992



Κόλλιασ, Θ., Οι Ιππότεσ τθσ Ρόδου, Ακινα 1992



Κωνςταντοποφλου, Φ., Διβάνθ, Λ., Δωδεκάνθςοσ, Θ μακρά πορεία προσ τθν ενςωμάτωςθ, Ακινα,1997



Μαϊλλθσ,΢., ΢κανδαλίδθσ, Κ., Σςαλαχοφρθσ,Φ., Θ Ρόδοσ τον 19ο αιωνα, Δωδεκάνθςα 2002



Παυλίδθσ, Β., Ρόδοσ μια Ιςτορία, Ρόδοσ 2001



Σςαλαχοφρθσ, Φ., ΢ελίδεσ Ιςτορίασ, Ρόδοσ 2002

Πθγζσ από το Ιντερνζτ 

Σhanasis, Manis, Lecturer of Turkish language in Rhodes breaks old stereotypes, March 2008, http://turquieeuropeenne.eu/lecturer-of-turkish-language-in-rhodes-breaks-old-stereotypes.html



Gross, A., The situation of the inhabitants of Rhodes and Kos with a Turkish cultural background, February 2011, http://assembly.coe.int/ASP/Doc/XrefViewHTML.asp?FileID=12646&Language=EN



Gross, A., and others, The situation of the Turkish minority in Rhodes (Rodos) and Kos (Istanköy), May 2009, http://assembly.coe.int/ASP/Doc/XrefViewHTML.asp?FileID=12176&Language=EN



Ακαναςόπουλοσ, Α., «Μοντζλο Θράκθσ» κζλει θ Αγκυρα ςτθ Ρόδο, Αφγουςτοσ 2012, http://www.tovima.gr/politics/article/?aid=469762



ΑΝΣΡΕΑ ΓΚΡΟ΢ newskosmos.com ΡΟΔΟ΢ 210212, Φεβρουάριοσ 2012, http://www.youtube.com/watch?v=GdS2tmZG7nU



Γεωργαλίδου, Μ., Καϊλι, Χ., Çeltek, Α., Γλωςςικά ρεπερτόρια και ηθτιματα ταυτότθτασ: θ δίγλωςςθ ςτα ελλθνικά και τουρκικά κοινότθτα των Μουςουλμάνων τθσ Ρόδου, ∆ιεπιςτθμονικζσ Προςεγγίςεισ του Μειονοτικοφ και Μεταναςτευτικοφ Φαινομζνου: Θ Ελλθνικι ΢υγκυρία μετά το τζλοσ του Ψυχροφ Πολζμου, Κ.Ε.Μ.Ο.,15-17 ∆εκεµβρίου 2006, Πάντειο Πανεπιςτιµιο, Ακινα ςτο http://www.kemo.gr/index.php?sec=archive



Ιςτοςελίδα Ιδρφματοσ Μείηονοσ Ελλθνιςμοφ: http://www2.egeonet.gr/forms/filePage.aspx?lemmaId=7013

ΦΑΣΖΗΔΙΑΚΟΤ ΜΑΡΙΑ

ΣΟ ΚΑΘΕ΢ΣΨ΢ ΣΨΝ ΜΟΤ΢ΟΤΛΜΑΝΨΝ ΣΗ΢ ΔΨΔΕΚΑΝΗ΢ΟΤ

[17]



ΕΠΙ΢ΣΟΛΘ ΑΓΑΝΑΚΣΘ΢Θ΢ ΜΟΤ΢ΟΤΛΜΑΝΟΤ ΣΘ΢ ΡΟΔΟΤ, Αφγουςτοσ 2012, http://www.grafida.net/el/index.php?itemID=16&view=16&pageID=123371



Ζρευνα ςε Ρόδο και Κω για τθ διαβίωςθ των μουςουλμάνων, Απρίλιοσ 2010, http://www.dimokratiki.gr/article.asp?articleID=4135&catID=18&pubID=1



ΗΑΜΑΝΣΑΚΘ΢ NEWSKOSMOS, Φεβρουάριοσ 2012, http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=hvqNQt_-d5Y



Θ ζνταςθ μουςουλμάνων προκάλεςε ειςαγγελικι παρζμβαςθ, Ιοφλιοσ 2012, http://dimokratiki.gr/article.asp?articleID=17999&catID=18&pubID=1



Κερμεντζσ...ι Πλατάνι; Αφγουςτοσ 2012, http://www.youtube.com/watch?v=B0mieI-f7JQ



Ο Μθτροπολίτθσ Κω ςτο Ραμαηάνι των Μουςουλμάνων, Αφγουςτοσ 2012 http://www.perifereianews.com



Ο ΢φλλογοσ Μουςουλμάνων Ρόδου ζκεςε διάφορα κζματα ςτο διμαρχο, Νοζμβριοσ 2011 http://www.dimokratiki.gr/article.asp?articleID=13398&catID=18&pubID=1



Προκλθτικι ανακοίνωςθ για δικεν «Σοφρκουσ» τθσ Ρόδου!, Ιοφλιοσ 2012, http://www.dimokratiki.gr/article.asp?articleID=18189&catID=18&pubID=1



΢ιμερα δικάηονται οι Μουςουλμάνοι, Νοζμβριοσ 2012, http://proodos.net/topika/



΢φλλογοσ Μουςουλμάνων με Δθμοςιογράφουσ, Ιοφνιοσ 2011, http://www.aegeanews.gr/default.asp?id=27&lg_id=1&Records=Details&_id=385165



Σον ερχομό τθσ άνοιξθσ γιόρταςαν οι μουςουλμάνοι, Μάιοσ 2012, http://www.dimokratiki.gr/article.asp?articleID=16534&catID=18&pubID=1



Παπαδόπουλοσ, ΢τ., Κοντάκοσ Α., Γκοβαρισ, Χ., Θ εκπαιδευτικι πολιτικι των Ιταλών ςτα Δωδεκάνθςα τθν πρώτθ περίοδο κυριαρχίασ τουσ 1912-1917 και θ ςτάςθ των εκνοτιτων ςτθν πόλθ τθσ Ρόδου http://www.elemedu.upatras.gr/eriande/synedria/synedrio3/praltika%2011/papadopoulos.htm



΢ταυριανόσ, Π., Ντόκου., Ηαμαντάκθσ: τουρκικι γλώςςα ςτα ςχολεία και προςφυγι για τον διοριςμζνο Χότηα!, http://rhodestime.blogspot.gr/2012/11/blog-post_5.html

ΦΑΣΖΗΔΙΑΚΟΤ ΜΑΡΙΑ

ΣΟ ΚΑΘΕ΢ΣΨ΢ ΣΨΝ ΜΟΤ΢ΟΤΛΜΑΝΨΝ ΣΗ΢ ΔΨΔΕΚΑΝΗ΢ΟΤ

[18]

ΦΑΣΖΗΔΙΑΚΟΤ ΜΑΡΙΑ

ΣΟ ΚΑΘΕ΢ΣΨ΢ ΣΨΝ ΜΟΤ΢ΟΤΛΜΑΝΨΝ ΣΗ΢ ΔΨΔΕΚΑΝΗ΢ΟΤ