Τεύχος 582

ολα για την αθηνα! free press δωρεαν οδηγοσ τησ πολησ κυκλοφορει καθε πεμπτη

15.11.2018

Νο 1 ΣΤΟ

Ο ΧΑΡΤΙ ΥΣΤΟ ΔΙΑΔΊΚΤ Βάσει στοιχείων Bari-Focus

2 lifo – 15.11.18

feedback581

α π ό τ η lif o t ea m

POSTS ΓΡAΜΜΑΤΑ E-MAILS

*Στείλτε μας Feedback: feedback@lifo.gr

Η ΕΠΊ ΔΕΚΑΕΤΊΕΣ ΆΚΑΡΠΗ ΑΝΑΖΉΤΗΣΗ ΥΠΗΚΟΌΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΈΑ ΓΚΑΖΜΈΝΤ ΚΑΠΛΆΝΙ Οι αντιδράσεις που δημιούργησαν τα άρθρα και τα posts μας την περασμένη εβδομάδα. ☛ Με αφορμή την επανέκδοση του βιβλίου του «Μικρό ημερολόγιο συνόρων» ο Αλβανός συγγραφέας Γκαζμέντ Καπλάνι, που πλέον ζει στην Αμερική, αφηγήθηκε στον Γιάννη Πανταζόπουλο τη ζωή του στην Ελλάδα και την επί 25 έτη άκαρπη αναζήτηση υπηκοότητας. Ο ειδικός γραμματέας Ιθαγένειας υπουργείου Εσωτερικών, Λάμπρος Μπαλτσιώτης, απαντά δημόσια μέσω της παρούσας στήλης στον κ. Καπλάνι: Αξιότιμε κ. Καπλάνι, σχετικά με τη συνέντευξή σας στη LiFO και στον δημοσιογράφο Γιάννη Πανταζόπουλο (που δημοσιεύτηκε στις 27 Οκτωβρίου), επιτρέψτε μου να επισημάνω τα εξής. Με τη μεταρρύθμιση της διαδικασίας πολιτογράφησης όσο και με την εισαγωγή ειδικών διαδικασιών κτήσης ιθαγένειας για τα παιδιά που γεννιούνται και μεγαλώνουν στην Ελλάδα, όπως θεσμοθετήθηκαν το 2010 και το 2015, δεν μπορούν να υπάρξουν –και ούτε υπάρχουν– αποκλεισμοί κανενός είδους. Έτσι, έκτοτε, περί τους 65.000 Αλβανούς πολίτες έχουν αποκτήσει την ιθαγένεια, πέραν όσων κατηγοριοποιούνται ως ομογενείς. Από το 2010 και μετά, που η ιθαγένεια στην Ελλάδα εισήλθε στο κράτος δικαίου, δεν γνωρίζω καμία παρέκκλιση από το κράτος δικαίου αναφορικά με το ποιοι πολιτογραφούνται, ανεξαρτήτως κυβερνήσεων. Απόρριψη της αίτησης για λόγους δημόσιας ή εθνικής ασφάλειας, διάταξη που προφανώς υπάρχει στο δίκαιο όλων των χωρών, έχει εφαρμοστεί από το 2010 και μετά σε περιπτώσεις που μετριούνται στα δάχτυλα των δύο χεριών. Από το 2015 και στον ένα χρόνο της θητείας μου, ένα από τα ζητήματα στα οποία δόθηκε προτεραιότητα είναι η αλλαγή της διοικητικής νοοτροπίας: διαφάνεια, δημοσιότητα, σαφείς κανόνες και μη εμπιστευτικές εγκύκλιοι και έγγραφα. Στόχος είναι όλα να είναι ελέγξιμα και να μηδενιστεί η δυνατότητα παρεμβάσεων από οποιονδήποτε. Δεν υπάρχει κράτος το οποίο

να αποδίδει ιθαγένεια με τη διαδικασία πολιτογράφησης σε πρόσωπα τα οποία δεν κατοικούν στη χώρα. Μάλιστα, πολλά δυτικά κράτη εξετάζουν εξαντλητικά την παραμονή στη χώρα πριν και μετά την αίτηση, ακόμα και τις προθέσεις. Βέβαια, δεν υπάρχει σύγχρονο δημοκρατικό κράτος που να κάνει δέκα χρόνια να εξετάσει αίτηση πολιτογράφησης. Η ελληνική διοίκηση έχει καταδείξει εξαιρετική προσαρμοστικότητα κατά την εξέταση των ουσιαστικών προϋποθέσεων των αιτήσεων λόγω της κρίσης και των συνεπειών της σε μεγάλα τμήματα του μεταναστευτικού πληθυσμού, όπως και λόγω των υπέρμετρων καθυστερήσεων. Επειδή, όμως, η εν πολλοίς καλοπροαίρετη αυτή προσαρμοστικότητα είναι αυθαίρετη και αντιφατική, ρυθμίζεται τώρα με νόμο. Αγαπητέ Γκάζι, ξέρω από πρώτο χέρι τις ταλαιπωρίες που υποστήκατε από τμήματα της ελληνικής διοίκησης στις αρχές της δεκαετίας του 2000 για την ανανέωση της άδειας παραμονής σας και από τη θητεία μου στον Συνήγορο του Πολίτη, και επιτρέψτε μου εδώ να υπογραμμίσω τη συμβολή του στην αποκατάσταση του κράτους δικαίου. Εκ μέρους της ελληνικής πολιτείας εκφράζω τη συγγνώμη μου τόσο σε εσάς όσο και σε χιλιάδες άλλους, η ολοκλήρωση της διαδικασίας πολιτογράφησης των οποίων καθυστερεί. Ειδικά σε όσους είχαν αιτηθεί την πολιτογράφησή τους πριν τεθεί σε ισχύ ο νόμος 3838/2010, όπως εσείς, οι καθυστερήσεις εξακολουθούν να είναι απαράδεκτες. Τον Σεπτέμβριο εκκρεμούσαν ακόμη 611 αιτήσεις, για την καθυστέρηση δε των 146 ευθύνεται αποκλειστικά η ελληνική διοίκηση. Με εκτίμηση, Λάμπρος Μπαλτσιώτης ΥΓ.: Ο κ. Βασίλης Παπαστεργίου, πληρεξούσιος δικηγόρος σας, ουδέποτε πήρε τηλέφωνο είτε εμένα, είτε στο Γραφείο της Ειδικής Γραμματείας. Γνωρίζοντας την εντιμότητά του, δεν θα ισχυριστεί ότι το έκανε.

free press Eβδομαδιαίος οδηγός της Αθήνας. Κυκλοφορεί κάθε Πέμπτη.

15.11.18 – lifo

3

ΣΤΗΛΕΣ

Index 582

Ο ΣΥΡΙΖΑ ΩΣ ΠΑΣΟΚ ΣΤΗ ΘΈΣΗ ΤΟΥ ΠΑΣΟΚ

σελ. 6

ΤΟ ΔΗΘΕΝ «ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΑΣΥΛΟ»

σελ. 8

ΟΙ ΈΦΕΔΡΟΙ, ΟΙ ΜΑΘΗΤΈΣ

σελ. 8

από τη βασιλικη σιουτη

από τον γιωργο θ. μαυρογορδατο από τον kωστή παπαϊωάννου

σελ. 10

Η ΔΥΣΚΟΛΊΑ ΝΑ ΜΙΛΆΣ ΓΙ' ΑΥΤΌ ΠΟΥ ΕΊΣΑΙ

από τον νικόλα σεβαστάκη από τον ανδρέα λουκάκο

σελ. 12

ΙΣΤΟΡΊΑ ΈΡΩΤΑ ΚΑΙ ΑΝΑΡΧΊΑΣ

σελ. 12

από τον δημήτρη πολιτάκη

σελ. 18

ΤΟ ΝΈΟ ΠΡΌΣΩΠΟ ΤΟΥ ΦΑΛΗΡΙΚΟΎ ΌΡΜΟΥ από τον γιάννη πανταζόπουλο

σελ. 18

ΟΙ ΠΛΗΓΕΣ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ

από th lifo team

ΘΕΜΑΤΑ

σελ. 16

Ο ΠΙΡΑΝΤΈΛΟ ΤΟΥ ΓΙΆΝΝΟΥ ΠΕΡΛΈΓΚΑσ

σελ. 18

OI ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΕΙΣ ΤΟΥ

ΣΑΛΒΑΔΟΡ ΝΤΑΛΙ ΑΘΗΝΑΊA ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΆΔΑΣ

σελ. 24

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

γενικός διευθυντής Μιχάλης Μιχαήλ εμπορική διεύθυνση εντυπησ εκδοσησ Δήμητρα Πασομένου εμπορική διεύθυνση ψηφιακησ εκδοσησ Πηνελόπη Μουλά διευθυντής lifo.gr Θανάσης Χαραμής διευθυντής mikropragmata.lifo.gr Άρης Δημοκίδης

σύμβουλος σχεδιασμού Γιάννης Καρλόπουλος

ΈΝΑ ΜΕΓΆΛΟ RAVE PARTY ΣΤΗ ΣΤΈΓΗ

4 lifo – 15.11.18

Στάθης Τσαγκαρουσιάνος

διευθυντής εντυπης εκδοσης Τάσος Μπρεκουλάκης

CROWD

απο τη lifoteam

ΔΥΟ ΔΕΚΑ ΕΚΔΟΤΙΚΗ Α.Ε. ΒOΥΛΗΣ 22, 105 63 ΑΘΗΝΑ T 210 3254 290 F 210 3249 785 info@lifo.gr

εκδοτης

ΤΟ ΔΙΚΑΊΩΜΑ ΣΤΗΝ ΤΕΜΠΕΛΙΆ

σελ. 25

www.lifo.gr

αrt director Χρήστος Τζοβάρας υπεύθυνη social media Χριστίνα Γαλανοπούλου –––––– ε μπο ρικο τμημα διευθυντής ελευθερησ αγορασ Κώστας Μαντάς (kmantas@lifo.gr) digital advertising director Χριστίνα Γιαννοπούλου yπεύθυνoi διαφήμισης direct market Γιώργος Λυκουργιώτης (likourgiotis@lifo.gr), Ισιδώρα Γενούζου (isidora@lifo.gr), Κωνσταντίνα Τριανταφύλλου (ktriantafyllou@lifo.gr) senior digital campaign manager Ελένη Γκοβάτσου digital campaign manager Γιάννης Παπαϊωάννου yποδοχή διαφήμισης & συντονισμός Ξένια Στασινοπούλου (xenia@lifo.gr) –––––– ψηφιακή ανάπτυξη/προγραμματισμός lifo.gr Αγγελική Βαξάλη, Άγγελος Παπαστεργίου, Σπύρος Γκατζούνας –––––– συν ταξη αρχισυνταξία Αλέξανδρος Διακοσάββας συντακτικη ομαδα Θοδωρής Αντωνόπουλος, Λουίζα Αρκουμανέα, Αναστασία Γαλάνη, Δημήτρης Καβατζικλής, Ευθύμης Κάλφας, Άκης Κατσούδας, Άγγελος Κλειτσίκας, Μερόπη Κοκκίνη, Κατερίνα Κοντίνη, Θοδωρής Κουτσογιαννόπουλος, Δημήτρης Κυριαζής, Γιάννης Κωνσταντινίδης, Ανδρέας Λουκάκος, Τάσος Μελεμενίδης, Τίνα Μανδηλαρά, Νίκη Μηταρέα, Πάνος Μιχαήλ, Γλυκερία Μπασδέκη, Γιάννης Παπαϊωάννου, Γιάννης Πανταζόπουλος, Σταυρούλα Παπασπύρου, Γεωργία Παπαστάμου, Μαρία Παππά, Χρήστος Παρίδης, Μαρίνα Πετρίδου, Δημήτρης Πολιτάκης, Φιλιώ Ράγκου, Πάνος Σάκκας, Ειρήνη Σαρλή-Θεοφυλακτοπούλου, Νικόλας Σεβαστάκης, Βασιλική Σιούτη, Κορίνα Φαρμακόρη, Λένα Φουτσιτζή –––––– φωτογράφοι Σπύρος Στάβερης, Πάρις Ταβιτιάν, Freddie f., Αναστασία Βουτυροπούλου, Γιώργος Αδάμος ατελιέ αssistant Art Director Rinétta Koskinidou διαμόρφωση ψηφιακής εκδοσης Νινέττα Γιακιντζή, Μαρούσα Θωμά διόρθωση κειμένων Μαρία Δρουκοπούλου, Μπέτυ Σπανοπούλου –––––– λογιστηριο οικονομική διεύθυνση Δημήτρης Τασιόπουλος

ΛΊΖΗ ΚΑΛΛΙΓΆ Η εικαστικός αφηγείται τη ζωή της.

σελ. 22

λογιστήριο Άλκηστις Γκούμα, Βασίλης Κοτρωνάκης διανομή Άκης Ιωάννου γραμματεία Βιβίκα Ανδριανάτου –––––– κωδικος εντυπου 7639

παρακαλουμε

ανακυκλωστε

15.11.18 – lifo

5

TalkoftheTown 15-21 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2018

Ο ΣΥΡΙΖΑ ΩΣ ΠΑΣΟΚ ΣΤΗ ΘΈΣΗ ΤΟΥ ΠΑΣΟΚ Όλες οι πολιτικές εξελίξεις την εβδομάδα που πέρασε.

Συνάντηση του πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα με την πρόεδρο του SPD Αντρέα Νάλες το Σάββατο 10 Νοεμβρίου 2018 στο Βερολίνο.

απ ο τh βα σι λ ι κ η σι ου τη

Πολιτικό7ήμερο

(ANDREA BONETTI / EUROKINISSI)

6 lifo – 15.11.18

Το άλλοτε πανίσχυρο ΠΑΣΟΚ, που σφράγισε πολιτικά τη Mεταπολίτευση, μπορεί σήμερα να είναι πλέον ένα μικρό κόμμα, αλλά τόσο η κυβέρνηση όσο και το κράτος εξακολουθούν να στελεχώνονται από πολλά δικά του στελέχη, και μάλιστα όλων των τάσεων. Και της εκσυγχρονιστικής (Ζορμπά, Τσουκαλάς, Μάρδας κ.ά.) αλλά και της λαϊκιστικής (Ξενογιαννακοπούλου, Κουρουμπλής, Σπίρτζης, Κοτσακάς, Μπόλαρης, Κατσέλη κ.ά.). Ακόμα και στην κρίσιμη για την κυβέρνηση Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών στέλεχος του ΠΑΣΟΚ έβαλαν (Γιάννης Ρουμπάτης). Στους γενικούς γραμματείς, σε θέσεις του ευρύτερου κράτους και στους μετακλητούς, η παρουσία των πρώην στελεχών και μελών του ΠΑΣΟΚ είναι πολύ μεγάλη αριθμητικά και εντυπωσιάζει το ότι έχουν «ξεθάψει» ακόμα και πρόσωπα των κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ που είχαν ξεχαστεί εντελώς και επανήλθαν τώρα αναβαθμισμένα. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα, που συζητιόταν πρόσφατα στην Κουμουνδούρου, ήταν αυτό του Γιώργου Φλωρεντή, ο οποίος είναι γενικός γραμματέας του υπουργείου Ψηφιακής Πολιτικής και από τους πιο στενούς συνεργάτες του Νίκου Παππά. Στην Κουμουνδούρου (που είναι άντρο πολλών εσωκομματικών αντιπάλων του Ν. Παππά) κάποιοι ανακάλυψαν πρόσφατα ότι πρόκειται για τον παλιό σύμβουλο «για θέματα αλλοδαπών» του τέως υπουργού Δημόσιας Τάξης του ΠΑΣΟΚ Γιώργου Ρωμαίου, γύρω από τον οποίο είχε ξεσπάσει τότε ένα σκάνδαλο με αστυνομικά κυκλώματα, βίζες κ.λπ. Ο Γ. Φλωρεντής, σύμφωνα με τα δημοσιεύματα της εποχής, είχε συμπεριληφθεί στους κατηγορούμενους για «συμμετοχή σε κυκλώματα έκδοσης παράνομων αδειών παραμονής σε αλλοδαπές και προστασίας ύποπτων κέντρων διασκέδασης και ινστιτούτων μασάζ». Οι κατηγορίες συγκεκριμένα ήταν «για παρότρυνση υφισταμένου σε διάπραξη αδικημάτων, για ηθική αυτουργία σε νόθευση εγγράφων – και για ηθική αυτουργία σε παράβαση καθήκοντος από κοινού με έναν δημόσιο υπάλληλο». Σύμφωνα με πληροφορίες, ο κ.Φλωρεντής αργότερα απαλλάχθηκε με βούλευμα και ο ίδιος είχε ισχυριστεί τότε πως σκοπός του σκανδάλου ήταν «να χτυπήσουν τόσο τον υπουργό όσο και το έργο που έχει επιτελέσει». Υπάρχουν στελέχη του ΠΑΣΟΚ όμως σε πολύ πιο κρίσιμες θέσεις από τον Γ.Φλωρεντή. Μια σημαντική τριάδα (πιο σημαντική από πολλούς υπουργούς) αποτελούν οι Παναγιώτης Ρουμελιώτης, Γιάννης Ρουμπάτης και Γιάννης Μαντζουράνης, που είχε αναλάβει πληρεξούσιος δικηγόρος του ελληνικού Δημοσίου στην πολύ σημαντική υπόθεση των τηλεοπτικών αδειών και ο οποίος συμβουλεύει τον Νίκο Παππά. Ο Γ. Μαντζουράνης είχε διατελέσει γενικός γραμματέας του Υπουργικού Συμβουλίου της κυβέρνησης Ανδρέα Παπανδρέου και ειδικός σύμβουλος του πρωθυπουργού, ενώ η εμπλοκή του στο σκάνδαλο Κοσκωτά και την υπόθεση Κουτσόγιωργα είχε ως συνέπεια να προφυλακιστεί για 18 μήνες. Ο Γ. Μαντζουράνης, που συντρώγει συχνά με κυβερνητικά στελέχη και έχει φιλοξενήσει στο πατρικό του στην Αρκαδία υπουργό της κυβέρνησης Τσίπρα, έχει αναλάβει ως δικηγόρος πολύ μεγάλες

υποθέσεις, όπως αυτές της Siemens, της Proton Bank, της λίστας Λαγκάρντ κ.ά. Θεωρείται πολύ έξυπνος και ικανός και οι πληροφορίες λένε ότι προσφέρει μεγάλη υποστήριξη στην κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ. Τελευταία εμφανίζεται πολύ συχνά σε πολιτικά πάνελ της δημόσιας τηλεόρασης, όπου αναπτύσσει την επιχειρηματολογία του. Ο Παναγιώτης Ρουμελιώτης, που υπήρξε οικονομικός σύμβουλος, συνεργάτης και υπουργός του Ανδρέα Παπανδρέου επί ΠΑΣΟΚ τη δεκαετία του ’80 (και αυτός με εμπλοκή στο σκάνδαλο Κοσκωτά), με απόφαση της κυβέρνησης Τσίπρα είναι από το 2016 πρόεδρος της Τράπεζας Αττικής. Η Τράπεζα Αττικής είναι ιδιαίτερης σημασίας για την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ και η επιλογή του καταδεικνύει ότι θεωρείται άνθρωπος μεγάλης εμπιστοσύνης για το Μαξίμου. Δεν είναι λίγα τα δημοσιεύματα που υποστηρίζουν ότι η κυβέρνηση χρησιμοποιεί τη συγκεκριμένη τράπεζα για δάνεια σε δικούς της επιχειρηματίες, όπως ο Χρ. Καλογρίτσας, ενώ η ΝΔ έχει αφήσει πολλές φορές αιχμές και υπονοούμενα, απειλώντας την κυβέρνηση ότι θα λογοδοτήσει. Την τριάδα των ισχυρών πρώην στελεχών του ΠΑΣΟΚ που σήμερα συνεργάζονται με τον ΣΥΡΙΖΑ σε ρόλους-κλειδιά συμπληρώνει ο διοικητής της ΕΥΠ, Γιάννης Ρουμπάτης (συμπτωματικά υπήρξε κι αυτός στενός συνεργάτης του Κοσκωτά). Το ΠΑΣΟΚ, λοιπόν, «παραμένει εδώ», όχι ενωμένο, αλλά οπωσδήποτε ισχυρό. Ο Αλέξης Τσίπρας θέλει να την ολοκληρώσει (και) αυτή την πολιτική «κωλοτούμπα» και να γίνει ΠΑΣΟΚ στη θέση του ΠΑΣΟΚ, ασπαζόμενος τη σοσιαλδημοκρατία, γιατί με τις ψήφους μόνο από το «αριστεροχώρι», όπως είχε αποκαλέσει ο ίδιος τον χώρο της αριστεράς, δεν θα μπορέσει να εδραιωθεί στην εξουσία, όπως επιδιώκει. Για τον λόγο αυτόν έδωσε μεγάλο επικοινωνιακό βάρος στην πρόσκληση που του έστειλε η πρόεδρος του γερμανικού Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος SPD, η Αντρέα Νάλες, σε ένα debate camp όπου συζητήθηκαν θέματα που είχαν σκοπό να ενισχύσουν το αριστερό προφίλ του κόμματος. Η νεοφιλελεύθερη στροφή του SPD που έγινε επί Σρέντερ με την περίφημη «ατζέντα 2010» εκτιμάται ότι έχει τραυματίσει βαθιά το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα και γι’ αυτό έχουν αποφασίσει εσχάτως να ενισχύσουν λίγο την πιο αριστερή φυσιογνωμία που είχε κάποτε. Το Μέγαρο Μαξίμου θεώρησε το γεγονός αυτό πρώτης τάξεως ευκαιρία για να το διαφημίσει στο εσωτερικό της χώρας, αναβαθμίζοντας μια χαλαρή διαδικασία σε συνέδριο του SPD, που δεν ήταν, αλλά σε όλα τα ελληνικά ΜΜΕ έπαιξε ως τέτοια, αφού έτσι την παρουσίασαν οι συνεργάτες του πρωθυπουργού. Η ομιλία του Αλέξη Τσίπρα δεν έπαιξε σε κανένα γερμανικό ΜΜΕ, καθώς δεν υπήρξε ενδιαφέρον, αλλά η παρουσία του κατάφερε να εκνευρίσει το ΚΙΝ.ΑΛ. –πρώην ΠΑΣΟΚ–, καθώς αυτό είναι το «αδελφό κόμμα». Λόγω της συρρίκνωσής τους, όμως, οι Ευρωπαίοι Σοσιαλδημοκράτες προτιμούν να βαφτίσουν σοσιαλδημοκράτη τον Τσίπρα, που βρίσκεται και στην εξουσία. Το παλιό ΠΑΣΟΚ δεν έχει ισχυρή παρουσία μόνο στο εσωτερικό της κυβέρνησης Τσίπρα. Παραμένει ισχυρό στον συνδικαλισμό και στην τοπική αυτοδιοίκηση, όπου τα ποσοστά του είναι πολύ μεγαλύτερα από αυτά που πήρε το κόμμα στις εθνικές εκλογές. Ο ΣΥΡΙΖΑ, αναγνωρίζοντας την υστέρηση και την αδυναμία του αυτή, έχει αποφασίσει να στηρίξει αρκετές υποψηφιότητες του ΠΑΣΟΚ στις δημοτικές εκλογές, ντιλάροντας για κάποια ανταλλάγματα και με την προσδοκία αυτήν τη φορά ο εκλογικός χάρτης των δημοτικών εκλογών να έχει περισσότερο ροζ.

Ο Αλέξης Τσίπρας θέλει να την ολοκληρώσει (και) αυτή την πολιτική «κωλοτούμπα» και να γίνει ΠΑΣΟΚ στη θέση του ΠΑΣΟΚ, ασπαζόμενος τη σοσιαλδημοκρατία, γιατί με τις ψήφους μόνο από το «αριστεροχώρι», όπως είχε αποκαλέσει ο ίδιος τον χώρο της αριστεράς, δεν θα μπορέσει να εδραιωθεί στην εξουσία, όπως επιδιώκει.

Ντάμιαν Κόουπ, Καμίλ Ζίγκλερ, Σάκης Ρουβάς, Σπύρος Φωκάς, Οδυσσέας Χριστοφόρου, Πετρ Ματεγιόφσκι

Μαίρη Συνατσάκη, Μαρία Ηλιάκη, Παναγιώτης Τριβυζάς, Χριστίνα Βραχάλη, Αλέξης Ιωακειμίδης, Παναγιώτα Δόση, Τόνια Σωτηροπούλου

Oι OPAP Champions Αλέξης Ιωακειμίδης, Παναγιώτα Δόση, Παναγιώτης Τριβυζάς, Σεμέλη Ζαρμακούπη, Γρηγόρης Σουβατζόγλου, Απόστολος Χρήστου

Οι παλμοί των δρομέων μετατράπηκαν σε οικονομική ενίσχυση για την ανακαίνιση δύο παιδιατρικών νοσοκομείων.

Π

όλο έλξης αποτέλεσε γι’ ακόμα μία χρονιά το κεντρικό περίπτερο του ΟΠΑΠ, Μεγάλου Χορηγού του Μαραθωνίου, στο χωριό των χορηγών στο Καλλιμάρμαρο.

Πλήθος κόσμου βρέθηκε εκεί την Κυριακή 11 Νοεμβρίου και συμμετείχε σε μια ακόμη δράση της Ομάδας Προσφοράς ΟΠΑΠ. Ειδικές ηλεκτρονικές συσκευές κατέγραφαν τους παλμούς δρομέων και επισκεπτών και ο ΟΠΑΠ τους μετέτρεπε σε οικονομική ενίσχυση για την ανακαίνιση των παιδιατρικών νοσοκομείων «Η Αγία Σοφία» και «Παναγιώτης & Αγλαΐα Κυριακού».

Ο ΟΠΑΠ θα προσφέρει φέτος 3.492.539 ευρώ για νέα έργα ανακαίνισης στα δύο παιδιατρικά νοσοκομεία. Το ποσό αυτό αντιστοιχεί στα 276.855 downloads της εφαρμογής «Ομάδα Προσφοράς», τους πόντους που συγκεντρώθηκαν από τη συμμετοχή όλων στα παιχνίδια του app και τις υπόλοιπες δράσεις που πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο της φετινής ενεργοποίησης.

Ανάμεσα στους υποστηρικτές της πρωτοβουλίας του ΟΠΑΠ ήταν φέτος ο Σάκης Ρουβάς, η Τόνια Σωτηροπούλου, η Τζένη Μπότση, η Μαίρη Συνατσάκη, η Μαρία Ηλιάκη, η Χριστίνα Βραχάλη και πολλοί άλλοι, οι οποίοι βρέθηκαν την Κυριακή στο περίπτερο του ΟΠΑΠ.

Τζένη Μπότση, Τόνια Σωτηροπούλου

Στέφανος Μιχαήλ, Γιάννης Χατζηγεωργίου, Ηλίας Γκότσης, Παναγιώτης Τριβυζάς

15.11.18 – lifo

7

ΤΟ ΔΗΘΕΝ «ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΑΣΥΛΟ»

απ ό το ν γ ι ω ργ ο θ . μ αυρ ο γο ρδατο *

GuestEditor

*Tέως καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών συγγραφέας

8 lifo – 15.11.18

Πέρα απ’ όλα τα άλλα, το δήθεν «πανεπιστημιακό άσυλο», όπως ισχύει από το 1982, προσβάλλει και πληγώνει ιδιαίτερα όσους είχαμε φάει ξύλο, διαφεντεύοντας το πραγματικό άσυλο τις προηγούμενες δεκαετίες. Εμείς πάντα θεωρούσαμε το άσυλο δεδομένο και καθιερωμένο, έστω εθιμικά. Πάντα θεωρούσαμε ότι απέκλειε τις αστυνομικές επεμβάσεις σε πανεπιστημιακές εκδηλώσεις που είχαν κάποιο πολιτικό ενδιαφέρον και αποτελούσαν άσκηση δικαιωμάτων. Ποτέ δεν είχαμε διανοηθεί ότι θα θεσπιζόταν ως ουσιαστικά απόλυτο άβατο που θα προστάτευε από την αστυνομία ακόμα και κοινά ποινικά αδικήματα. Η τερατογονία στο ζήτημα αυτό εξηγείται εν μέρει από τις ιδεοληψίες αλλά και την πλήρη ασχετοσύνη των συντακτών του αρχικού νόμου-πλαισίου το 1982. Φαντάζονταν ότι η αστυνομία θα έβρισκε συνεχώς ασήμαντες αφορμές για να εισβάλλει διαρκώς και μαζικά στους πανεπιστημιακούς χώρους – κάτι που δεν συνέβαινε ούτε καν στη διάρκεια της δικτατορίας. Περιόρισαν, λοιπόν, τη δυνατότητα εισόδου της αστυνομίας χωρίς προηγούμενη άδεια μόνο στην περίπτωση που διαπράττονται αυτόφωρα κακουργήματα – ή αυτόφωρα εγκλήματα «κατά της ζωής», όπως η ανθρωποκτονία κάθε μορφής, η άμβλωση (304 Π.Κ.) και η έκθεση (306 Π.Κ.). Εδώ φαίνεται πεντακάθαρα η νομική αγραμματοσύνη των συντακτών. Αφού η ανθρωποκτονία αποτελεί ήδη κακούργημα, φρόντισαν να περιλάβουν άλλα αυτόφωρα «εγκλήματα κατά της ζωής», όπως η παράνομη τεχνητή διακοπή της εγκυμοσύνης! Αρκεί να γίνεται σε πανεπιστημιακό χώρο… Η ασχετοσύνη των συντακτών φαίνεται, επίσης, στο ζήτημα των σωματικών βλαβών, που είναι βέβαια πολύ πιθανότερες σε πανεπιστημιακό χώρο από τις εκτρώσεις. Ως έγκλημα, οι «βαρείες» σωματικές βλάβες είναι μόνο πλημμέλημα, οι «θανατηφόρες» όμως αποτελούν κακούργημα. Πώς, όμως, μπορεί η αστυνομία να προλάβει έναν θάνατο αν απαγορεύεται η επέμβασή της όσο οι σωματικές βλάβες παραμένουν απλώς «βαρείες»; Στην πράξη, όπως είναι γνωστό, η αστυνομία ουδέποτε επεμβαίνει, ακόμα και όταν διαπράττονται αυτόφωρα κακουργήματα, και μάλιστα δολοφονικές επιθέσεις εναντίον της. Από την πλευρά τους, οι πανεπιστημιακές αρχές ουδέποτε την προσκαλούν. Ελάχιστες φορές έχει συμβεί αυτό σε διάστημα 35 ετών. Το δήθεν «πανεπιστημιακό άσυλο» αποτελεί ελληνική ευρεσιτεχνία σε παγκόσμια κλίμακα. Δημιουργεί τεχνητά μια νησίδα απόλυτης ανομίας, όπου ισχύει μόνο ο νόμος της ζούγκλας – νόμος του ισχυροτέρου ή και του θρασυτέρου. Ύστατη κατάπτωση των πανεπιστημιακών αρχών ήταν ότι δέχτηκαν την επέκτασή του ακόμα και σε φοιτητικές εστίες, εκθέτοντας σε πολλαπλούς κινδύνους τους ενοίκους. Υπάρχει, εξάλλου, μια πελώρια παρανόηση, ότι το δήθεν «πανεπιστημιακό άσυλο» αφορά μόνο πολιτικές δράσεις και αντιπαραθέσεις. Όχι. Καταλαμβάνει το σύνολο της πανεπιστημιακής ζωής στην καθημερινότητά της. Ένα απλό παράδειγμα αρκεί: μια Τετάρτη βράδυ αργά, ήρθε στο γραφείο μου μια φοιτήτρια να ρωτήσει γιατί απέτυχε στην εξέταση του μαθήματος. Τη συνόδευε ο αρραβωνιαστικός της, ένας πανύψηλος σωματώδης τύπος (στυλ «ντουλάπα»). Εξήγησα στη φοιτήτρια τα λάθη της μία, δύο, τρεις φορές, αλλά εκείνη δεν τα καταλάβαινε, ενώ ο αρραβωνιαστικός γινόταν ολοένα απειλητικότερος. Ήμουν ολομόναχος στο κτίριο και ομολογώ ότι τα χρειάστηκα. Τηλεφώνησα στον θυρωρό και του ζήτησα να καλέσει την αστυνομία. Με άκουσαν οι δύο και τότε, επιτέλους, έφυγαν. Όταν ύστερα ρώτησα τον θυρωρό, μου είπε ότι η αστυνομία είχε αρνηθεί να με προστατέψει, λόγω «πανεπιστημιακού ασύλου». Το συμπέρασμα είναι προφανές και είναι συγκλονιστικό: ως καθηγητής μετά το 1982 αισθανόμουν λιγότερο ασφαλής στους ίδιους ακριβώς πανεπιστημιακούς χώρους απ’ όσο αισθανόμουν ως φοιτητής μέχρι το 1967. Ευτυχώς, δεν με κακοποίησαν, όπως άλλους. Μόνο με απώθησαν βίαια δυο-τρεις φορές. Ευτυχώς, επίσης, δεν κατέστρεψαν το γραφείο μου ούτε τους καρπούς της πολύχρονης έρευνάς μου, όπως συνέβη σε άλλους. Αν μου είχε συμβεί αυτό, δεν ξέρω αν θα το άντεχα. Νομίζω ότι θα τα είχα παρατήσει όλα και θα είχα φύγει από τη χώρα. Αυτά για το δήθεν «πανεπιστημιακό άσυλο».

Ο προεδρεύων κι ένα καλάσνικοφ. α π ό τ ον kω σ τ ή π α π α ϊωά ννου

Μία ελληνική ευρεσιτεχνία σε παγκόσμια κλίμακα καταλαμβάνει το σύνολο της πανεπιστημιακής ζωής στην καθημερινότητά της.

ΟΙ ΈΦΕΔΡΟΙ, ΟΙ ΜΑΘΗΤΈΣ

GuestEditor

TalkoftheTown

Το συμπέρασμα είναι προφανές και είναι συγκλονιστικό: ως καθηγητής μετά το 1982 αισθανόμουν λιγότερο ασφαλής στους ίδιους ακριβώς πανεπιστημιακούς χώρους απ’ όσο αισθανόμουν ως φοιτητής μέχρι το 1967. Ευτυχώς, δεν με κακοποίησαν, όπως άλλους. Μόνο με απώθησαν βίαια δυο-τρεις φορές. Ευτυχώς, επίσης, δεν κατέστρεψαν το γραφείο μου ούτε τους καρπούς της πολύχρονης έρευνάς μου, όπως συνέβη σε άλλους.

«Θέλαμε χρόνια να το κάνουμε αυτό... Φέτος είμαστε στην τελευταία χρονιά, είμαστε πιο κατασταλαγμένοι, ξέρουμε τα “πιστεύω” μας. Το Μακεδονικό είναι ένα μείζον ζήτημα της εποχής. Ως πατριωτάκια, μας εκφράζει και θέλαμε να πούμε τη γνώμη μας σε μια παρέλαση στην οποία δεν εκπροσωπούσαμε το 1ο ΓΕΛ αλλά την πατρίδα μας». Χρόνια, λοιπόν, το όνειρο κάποιων μαθητών στον Γέρακα ήταν να παρελάσουν με δικό τους σχηματισμό, φωνάζοντας συνθήματα για τη Μακεδονία (που, ως γνωστόν, είναι μόνο ελληνική). Όταν έκαναν το παιδικό όνειρο πράξη, ομόφωνα ο σύλλογος διδασκόντων επέβαλε τις προβλεπόμενες ποινές. Πολλά ΜΜΕ αποθέωσαν τα παιδιά που «τιμωρούνται επειδή φώναξαν για τη Μακεδονία». Όταν στο σχολείο γράφτηκαν συνθήματα νεοφασιστών, η τηλεοπτική ρεπόρτερ μίλησε για γκράφιτι, κρύβοντας εντέχνως με το σώμα της τον κέλτικο σταυρό στον τοίχο. Στη σχολική παρέλαση στον Δήμο Ελληνικού - Αργυρούπολης προπορευόταν παράταξη ενστόλων με συνθήματα για ΟΥΚ (Ομάδα Υποβρύχιων Καταστροφών) και Μακεδονία. Γράφτηκε πως ανήκουν στην Ομάδα Δυναμικών Εξορμήσεων Υψίστης Ωφελείας (ΟΔΕΥΩ) –όντως, έτσι λέγονται, δεν είναι πλάκα– και βρέθηκαν εκεί προσκεκλημένοι του δημάρχου. Διαβάζουμε πως οι ίδιοι παλιότερα έκαναν κατάληψη στον χώρο ανέγερσης τζαμιού στον Βοτανικό. Παράλληλα, παρακολουθούμε το άλλο σίριαλ: ένα άκακο κι ανέμελο ελληνόπουλο, οπλισμένο με καλάσνικοφ, έπεσε θύμα του αλβανικού εθνικισμού. Η υπόθεση φωνάζει από μακριά. Όμως πολλοί σπεκουλάρουν. Χρησιμοποιούν τον τραγικό θάνατο ενός βαριά οπλισμένου και αμφίβολης νηφαλιότητας προσώπου για να πουλήσουν φύλλα, τηλεθέαση και εθνικοφροσύνη. Ερευνητέες, φυσικά, οι συνθήκες θανάτου του ομογενή, προβληματικό το κράτος δικαίου στη γείτονα. Ως εκεί όμως. Όταν ο κ. Κακλαμάνης, αντιπρόεδρος της Βουλής, πέρα από κάθε δεοντολογία και προβλεπόμενη διαδικασία, τιμά με ενός λεπτού σιγή τον οπλοφόρο Κατσίφα, συμπεριφέρεται σαν οδηγός πειρατικού ταξί που ψαρεύει «αγαθούς επαρχιώτες» στον Σταθμό Λαρίσης. Εκμεταλλεύεται την έλλειψη στοιχειωδών πολιτικών ρεφλέξ, την ευήθεια ή τη φοβικότητα των λιγοστών παρόντων βουλευτών για ιδιοτελείς σκοπούς. Εμείς οι υπόλοιποι τι δεν καταλαβαίνουμε; Θεωρούμε ακόμα ότι υποχωρώντας μπροστά στο τέρας θα το συγκρατήσουμε; Το αντίθετο ισχύει. Η αμυνόμενη δημοκρατία πρέπει να δείξει τα δόντια της. Οι διδάσκοντες και ο διευθυντής στο Λύκειο Γεράκα επέδειξαν μεγαλύτερη επίγνωση ευθύνης από άλλους θεσμικούς παράγοντες. Σπεύδω να διευκρινίσω: διατηρώ ισχυρές επιφυλάξεις για τη σκοπιμότητα των σχολικών παρελάσεων. Μεταξικό κατάλοιπο ο στρατιωτικός βηματισμός των μαθητών, που ελάχιστη σχέση έχει με την παιδεία και την ιστορική μνήμη. Η μνήμη συντηρείται με τη γνώση, με την αναζήτηση της αλήθειας. Παρελάσεις, παράτες και εθνικοί μύθοι δεν είναι τροφή της μνήμης. Είναι το junk food της γνώσης, τα λιπαρά της εθνικής αυτοσυνειδησίας. Όμως αυτές τις τελετές έχουμε προς το παρόν και οφείλουμε να τις διαφυλάξουμε. Είναι θέμα δημοκρατίας. Τις πολιορκούν οι οπαδοί της διάχυσης ενός ιδιότυπου μιλιταρισμού στον δημόσιο χώρο. Οι στολές παραλλαγής επιχειρούν να γίνουν επίσημο ένδυμα. Μαζί διαχέεται η βία που τις συνοδεύει. Ευθύνη έχουν φυσικά και όσοι παλιότερα έκαναν στις ίδιες παρελάσεις πρόβες αντιμνημονιακού αγώνα. Σήμερα, ο κίνδυνος είναι μεγαλύτερος. Ορθώς η Διάσκεψη των Προέδρων της Βουλής αποδοκίμασε κατηγορηματικά την κίνηση Κακλαμάνη. Η ενός λεπτού σιγή για τον Κατσίφα πρέπει να θεωρείται μη γενόμενη, εκτός νόμιμης διαδικασίας. Η απότιση τιμών κοινοβουλευτικής περιωπής σε κάποιον που εξέθεσε ευθέως τις διεθνείς σχέσεις της χώρας μας σε κίνδυνο δεν μπορεί να είναι προσωπικό εργαλείο άγρας ακροδεξιών ψήφων του κ. Κακλαμάνη. Τα δύσκολα είναι μπροστά. Τον Φεβρουάριο, καλώς εχόντων, θα ψηφιστεί η Συμφωνία των Πρεσπών. Τον Μάρτιο, σε προεκλογική περίοδο, η χώρα θα τιμά την 25η Μαρτίου. Θα αφήσουμε πάλι τους εφέδρους να κάνουν σουλάτσο στις σχολικές παρελάσεις και να διεκδικούν μερίδιο στη χάραξη εξωτερικής πολιτικής; Μα, δεν έχουμε αποδεχτεί ένοπλες πολιτοφυλακές, δεν είμαστε αμερικανική Πολιτεία του Νότου. Οι έφεδροι υπάρχουν για να υπερασπιστούν την πατρίδα σε περίπτωση πολέμου. Αυτό δεν σημαίνει ότι τον υπόλοιπο καιρό θα περιφέρονται και θα χουφτώνουν την ελληνική δημοκρατία στις γωνίες. Δεν έχουν καμιά δουλειά να γίνονται κήρυκες εθνικιστικού μίσους ή να απειλούν την πολιτική τάξη σε πολιτικές συγκεντρώσεις και δημόσιες τελετές. Οι πραγματικοί πατριώτες έφεδροι οφείλουν να τιμήσουν το Σύνταγμα, διαχωρίζοντας τη θέση τους. Και οφείλει το αρμόδιο υπουργείο να μαζέψει όσους εκτρέπονται. Διατηρούμε, βέβαια, λίγες ελπίδες, όταν ο υπουργός φοράει με κάθε ευκαιρία στολή παραλλαγής σαν να παίζει σε πάρκο paintball (όμως τα ίδια γίνονταν και με προηγούμενους υπουργούς, ας μην επιρρίπτουμε την ευθύνη στον νυν «διά πάσα νόσο και πάσα μαλακία»). Να το πάρουμε απόφαση: η διολίσθηση σε ένα ξέφρενο (παρα)στρατιωτικό πανηγύρι εγκυμονεί τεράστιους κινδύνους.

Φωτεινή και Αναστασία Γιαλαμά

Η

Γίνεται, άραγε, το «παλιό» να εξελίσσεται και να είναι ταυτόχρονα «νέο»; Το σύγχρονο μπορεί να είναι και διαχρονικό; Πρέπει η αισθητική να χαρακτηρίζεται και από ποιοτική αρτιότητα; Στη LOLA αυτά τα ερωτήματα έχουν απαντηθεί θετικά και αποτελούν τη φιλοσοφία της.

LOLA δραστηριοποιείται στον χώρο του γυναικείου ενδύματος από το 1973, όταν ιδρύθηκε από τη Λόλα και τον Γρηγόρη Γιαλαμά. Το ταλέντο και η αγάπη τους για το αντικείμενο οδήγησαν την εταιρεία σε γρήγορη ανάπτυξη. Από το 2004 η LOLA διοικείται από τη δεύτερη γενιά, τη Φωτεινή και την Αναστασία Γιαλαμά, που συνεχίζουν με επιτυχία το έργο των γονιών τους. «Όταν σου εμπιστεύονται τα ηνία μιας επιχείρησης με καταξιωμένη παρουσία στον χώρο της μόδας θέλεις να διατηρήσεις την καλή και υγιή πορεία της, αλλά συγχρόνως θέλεις και να τολμήσεις, βάζοντας τη δική σου σφραγίδα στη φυσιογνωμία της εταιρείας. Πόσο μάλλον όταν έχεις συναισθηματικούς δεσμούς με αυτήν... Εμείς αυτό το πετύχαμε γιατί στηριχτήκαμε τόσο στις αρχές που πήραμε από τους γονείς μας όσο και στις γνώσεις που αποκτήσαμε μέσα από τις σπουδές και τις εμπειρίες μας. Έτσι, δημιουργήσαμε μια LOLA σύγχρονη που καλύπτει τις δικές μας αισθητικές αναζητήσεις αλλά και τις ανάγκες μιας δυναμικής γυναίκας». Οι συλλογές της LOLA ξεχωρίζουν για την ποιότητα, το μέτρο και τις καθαρές γραμμές τους. Απευθύνονται στη γυναίκα που αγαπά την ανεπιτήδευτη ομορφιά και εκτιμά τα καλοραμμένα ρούχα. Η Αναστασία Γιαλαμά, creative director της εταιρείας, δημιουργεί συλλογές με διαφορετικό concept κάθε σεζόν, πάντα όμως η έμπνευσή της στηρίζεται στην αναζήτηση και στην επιλογή εξαιρετικών υλικών και υφασμάτων. Κασμίρια, ολόμαλλα κρεπ, μεταξωτές ζορζέτες και φίνα βαμβακερά, αξεσουάρ και δέρματα από την Ιταλία μεταμορφώνονται σε ραφτάδικα, διαχρονικά κομμάτια. Για κάθε σχέδιο δημιουργούνται τρία πρωτότυπα δείγματα τα οποία δοκιμάζονται σε αληθινά σώματα. Με αυτό τον τρόπο εξασφαλίζεται η άψογη εφαρμογή. Σε θέματα που αφορούν την ποιότητα, η LOLA είναι ιδιαίτερα προσεκτική, κάθε κομμάτι της ελέγχεται σε 4 διαφορετικά στάδια. Όλα αυτά συνθέτουν τη θεμελιώδη αρχή της εταιρείας: ένα ρούχο δεν αρκεί να φαίνεται ωραίο, οφείλει να είναι και ποιοτικό. Οι συλλογές LOLA διατίθενται αποκλειστικά και μόνο στα 7 εταιρικά καταστήματα και στο e-shop της εταιρείας. Η άψογη επαγγελματική εξυπηρέτηση σε όλα τα σημεία πώλησης είναι κύριο μέλημα. Και η ικανοποίηση έρχεται όταν μια πελάτισσα φοράει κάποιο κομμάτι της συλλογής και κοιτάζεται στον καθρέφτη γεμάτη αυτοπεποίθηση και χαρά... Κι αυτό είναι κάτι που συμβαίνει εδώ και 45 χρόνια!

Lola.gr

15.11.18 – lifo

9

ΦωνήΛαού Η ΔΥΣΚΟΛΊΑ ΝΑ ΜΙΛΆΣ ΓΙ’ ΑΥΤΌ ΠΟΥ ΕΊΣΑΙ

TalkoftheTown

Ή για την περιφρόνηση στη μεσαία τάξη.

α π ό τ ο ν ν ι κ όλ α σ εβα σ τά κη

ΔεύτερεςΣκέψεις

Τ

10 lifo – 15.11.18

ο βλέπω, το διαβάζω, το διαπιστώνω σε πολλές από τις δημιουργίες των νεότερων καλλιτεχνών: δυσκολεύονται να μιλήσουν για τη συμβατική πραγματικότητα αυτού που πιο παλιά ονομάζαμε «μικροαστική ζωή». Δυσκολεύονται και δυσφορούν. Το προφανές, το συνηθισμένο, η βιωματική ύλη των γονιών τους και αυτών των ίδιων ακόμα δεν τους κεντρίζει καλλιτεχνικά. Για να αισθανθούν κάτι –πέρα από την πλήξη–, πολλοί καταφεύγουν ξανά και ξανά στο φανταστικό, στην τερατολογία, στα θαυματουργικά σημάδια. Οι συμβολισμοί είναι το σίγουρο καταφύγιο, το ίδιο και τα δάνεια από τη φιλοσοφία και οι άλλες θεωρητικές αναφορές. Θέλω όμως εδώ να σκεφτούμε κάτι παράλληλο. Ίσως είναι αυθαίρετο, ίσως και όχι. Αυτή η δυσπιστία για το μπανάλ σκηνικό είναι όπως η απογοήτευση από τη συμβατική δημοκρατία και τους μηχανισμούς της. Στις λατινογενείς γλώσσες η «αναπαράσταση» και η «αντιπροσώπευση» εκφράζονται με την ίδια λέξη, τη λέξη representation. Τι έχει συμβεί, λοιπόν, τα τελευταία χρόνια; Μια διπλή τάση απόρριψης και των δύο τόπων. Το να αναπαραστήσει κανείς τον κόσμο στον οποίο έχει ριχτεί του φαίνεται περιττό και ανάξιο. Πιστεύει, αντιθέτως, ότι «κάνει κάτι» μόνο όταν επιλέγει τις πιο αλλόκοτες και τοξικές ζώνες του. Κάπως έτσι ερμηνεύτηκε το περίφημο «η κρίση ως ευκαιρία» από κάποιες πολιτισμικές ελίτ: η κρίση έγινε μια καλή δικαιολογία για να μετατοπιστεί ο φακός στα ερείπια. Έπαψε να ενδιαφέρει η αναπαράσταση των ρωγμών και όλη η προσοχή στράφηκε στις καταρρεύσεις και στις θεαματικές πτώσεις. Οι ρωγμές βάζουν δύσκολα στις αφηγήσεις μας. Οι θεαματικές καταστροφές, από την άλλη, διευκολύνουν το storytelling. Το ίδιο περίπου συνέβη και σε σχέση με τη μορφή πολιτείας στην οποία βρεθήκαμε να ζούμε. Το ότι συχνά αισθανόμαστε πως δεν αντιπροσωπευόμαστε πια πολιτικά (και το ένιωσαν χιλιάδες αυτό) έγινε σε κάποιους πρόσχημα για την περιφρονητική στάση απέναντι στην «αντιπροσώπευση». Έτσι, άνθρωποι που δεν αντέχουν να μείνουν σε γενική συνέλευση ή σε οργανωμένη συζήτηση πάνω από ένα δίωρο, άνθρωποι που βαριούνται να πάρουν τον λόγο και να στηρίξουν κάτι πέρα από ένα «ναι» και ένα «όχι», αποφάσισαν πως η αντιπροσώπευση είναι νεκρή και διεφθαρμένη και πως μόνο η άμεση δημοκρατία έχει νόημα. Ο παραλληλισμός μεταξύ των δύο διαφορετικών απογοητεύσεων έχει, νομίζω, έναν κοινό παρονομαστή. Το φόντο του είναι ο βιαστικός (πιστεύω) ενταφιασμός της μεσαίας τάξης. Υπάρχει, πάλι, ένας θόρυβος για το θέμα διεθνώς, μια μεγάλη συζήτηση για τις μεταβολές, την παρακμή ή τον «θάνατο» της μεσαίας τάξης. Η μεσαία τάξη, παραδοσιακά, είναι ο χώρος που μπορεί να διατηρεί μια απόσταση από τη μεγάλη μιζέρια και τον μεγάλο πλούτο, από τις καταστάσεις ριζικής στέρησης αλλά και από την έξοδο των πλούσιων ελίτ από την κυκλοφορία της καθημερινότητας. «Μεσοαστός» ήταν αυτός που κυκλοφορούσε μέσα στο πλήθος και ως τμήμα του σύγχρονου πλήθους, έχοντας όμως τη δυνατότητα να πάρει κάποιες αποστάσεις από τα πράγματα και την άγρια αμεσότητά τους. Ενώ ο μεγαλοαστός δεν έχει επαφή με τα σώματα του λεωφορείου ή του μετρό ούτε με τις ουρές για τον ΕΟΠΥΥ ή με άλλες συνθήκες της τετριμμένης καθημερινότητας, η μεσαία τάξη είναι εκείνη που τα λούζεται όλα, μπορώντας όμως ακόμα (με δυσκολίες και εμπόδια) να διαθέτει περισσότερες επιλογές. Η ζωή της έτσι επιφυλάσσει ελευθερίες, δίχως να επιτρέπει πια τις πολυτέλειες και τις σημαντικές «αποδράσεις» των αλλοτινών καιρών. Σε αντίθεση με την έξοδο των μεγαλοαστών –μέσα από τη δυνατότητά τους να πληρώνουν όλες τις υπηρεσίες που τους κρατούν σε απόσταση ασφαλείας από τη μέση ζωή–, οι μεσοαστοί γνωρίζουν την κοινωνία στην οποία ζουν και τις πληγές της. Δεν βρίσκονται εκτός της, αλλά εντός και εκτός.

Ε

ίναι αλήθεια ότι πολλά έχουν αλλάξει προς το χειρότερο. Σε όλο τον προηγμένο κόσμο οι πιο άνετες και ηδονιστικές εκδοχές «μεσοαστικής ζωής» έχουν ξεδοντιαστεί και μαζί μ’ αυτές έχουν χάσει την ισχύ τους και κάποιες αυταπάτες. Λόγου χάρη, η αυταπάτη ότι μπορεί κανείς να κερδίζει συνεχώς, ενώ την ίδια στιγμή άλλα τμήματα της κοινωνίας (πιο χαμηλά) γλιστρούν προς τον πάτο των διακοσίων (και όχι τετρακοσίων) ευρώ τον μήνα. Ας το πούμε κι έτσι: μια αντιτραγική και ρηχή ιδέα επικεντρωμένη στη λήθη της φτώχειας και των φτωχών φαίνεται πράγματι να ανήκει στο παρελθόν. Αυτή η λήθη ήταν μια παραίσθηση ή μια «τρέλα μεγαλείου» (folie de grandeur) της επιτυχημένης και βέβαιης για το αύριο μεσαίας τάξης. Το ότι όμως μια τέτοια αυταπάτη ανήκει στο παρελθόν δεν σημαίνει ότι «πέθανε η μεσαία τάξη» ή ότι έγινε ένας σωρός ερειπίων σε μια έρημο. Και για να έρθω στο αρχικό μου θέμα, πιστεύω ότι πολλοί από τους μιλένιαλ δημιουργούς αδικούν τους όρους της «τάξης» τους. Σπεύδουν, για παράδειγμα, να γυρίσουν την πλάτη στο μπανάλ υλικό της περιρρέουσας ελληνικής ζωής, αναζητώντας την παραξενιά και το στυλιζάρισμα εννοιών. Με κάποιον τρόπο, πάνε ίσως να επαναλάβουν το λάθος του νέου ελληνικού κινηματογράφου μετά το 1974: εκείνος, τότε, πέταξε συχνά το μωρό μαζί με τη σκάφη, λ.χ. για να μην κάνει συντηρητική ηθογραφία στράφηκε στην αλληγορία και στον μεταφυσικό συμβολισμό. Τώρα ο κίνδυνος είναι να μη δοθεί χώρος για να μελετηθούν καλλιτεχνικά και πολιτικά οι αλλαγές της μεσαίας τάξης. Και όχι μόνο αυτό. Ο κίνδυνος είναι να μη δοθεί δεύτερη ευκαιρία στα δημοκρατικά και δημιουργικά στοιχεία της μεσαίας τάξης. Η ελληνική «μπαναλιτέ» να ιδωθεί απλώς ως επικράτεια φασιστών νοικοκυραίων, ματαιωμένων πρωτόγονων αρσενικών ή χυδαίων παθών που το μόνο που χρειάζεται είναι η καταγγελία και το βίαιο ξεσκέπασμά τους. Θα ήταν κρίμα να χαθεί η ευκαιρία για έναν πιο βαθύ και στοχαστικό ρεαλισμό. Τόσο στην τέχνη όσο και στις πολιτικές μας κρίσεις για τη μεσαία τάξη που έχει δυνατότητες μεταμόρφωσης, ακόμα και μέσα στον θάνατό της. Αυτό συχνά το ξεχνούν οι βιαστικοί νεκροθάφτες της, και ιδίως τα θυμωμένα παιδιά της.

ΜΙΧAΛΗΣ ΔΕΛΗΣ Ο ιδρυτής της Fithabits θέλει να κάνει τη γυμναστική παιχνιδάκι για όλους μας. α π ό τ ο ν δ η μ ή τ ρ η κ υρ ι α ζ ή

Περίγραψέ μας τι κάνει το app σου. H Fithabits είναι μια εφαρμογή κινητών που κάνει πανεύκολο το να βρεις και να κλείσεις fitness δραστηριότητες χωρίς συνδρομές και δεσμεύσεις. Αν, για παράδειγμα, κάποιος θέλει να κάνει ένα μάθημα Pilates, απλώς μπαίνει στο app, βρίσκει τι υπάρχει στην περιοχή και κλείνει αμέσως, με λίγα μόνο κλικ. Όμως αυτή δεν είναι η μόνη λειτουργία της εφαρμογής. Πώς σου ήρθε η ιδέα, ποιος είναι ο στόχος σου; Σχεδιάσαμε τη Fithabits έτσι ώστε να ανταποκρίνεται στους δημοφιλέστερους στόχους της εποχής μας: σωστότερη διατροφή, περισσότερη άσκηση, λιγότερο στρες, νέα χόμπι και περισσότερες εξορμήσεις. Πρόκειται για στόχους που πολύς κόσμος βάζει, όμως δεν τους καταφέρνει, γιατί το πάπλωμα είναι βαρύ τον χειμώνα, η ζέστη εξαντλητική το καλοκαίρι και η άνοιξη κρατάει με το ζόρι 10 μέρες. Γιατί είναι όλη μέρα στο πόδι και ο αποχωρισμός του καναπέ είναι δύσκολος και γιατί έχει γίνει συνήθεια η τηλεόραση και το delivery. Ο καθένας μας χρειάζεται κάποιες φορές ένα χέρι να τον τραβήξει από τον καναπέ, κάποιον να του πει πως υπάρχουν υγιεινές και λαχταριστές συνταγές (ναι, ναι, και τα δύο ταυτόχρονα) και να τον ενθαρρύνει να βρει τις καλύτερες δραστηριότητες τόσο τα πρωινά σε κάποιο κενό όσο και τα απογεύματα μετά τη δουλειά ή ακόμα και το Σ/Κ. Σε ποιους απευθύνεσαι κυρίως; Η ομάδα της Fithabits αποτελείται από νέους και νέες που δουλεύουν ευέλικτα, εξελίσσονται συνεχώς, κανονίζουν εκδηλώσεις και εξόδους. Γενικά, δεν βαριούνται ούτε σιχτιρίζουν όταν φτάνει Δευτέρα. Και αυτό γιατί θεωρούν σημαντικό τον στόχο που έχουν θέσει. Είναι αλήθεια πως όλοι μας θέλουμε να κάνουμε μια πιο υγιεινή ζωή, με σωστότερη διατροφή, περισσότερη άσκηση, λιγότερο στρες, νέες δραστηριότητες και περισσότερες εξορμήσεις. Όλοι μας θέλουμε να απολαμβάνουμε τα πλεονεκτήματα της υγιεινής διατροφής σε συνδυασμό με τη σωματική άσκηση. Πώς πάει ως τώρα, ποια είναι τα άμεσα σχέδιά σου; Η εφαρμογή έχει ήδη εκατοντάδες χρήστες και γυμναστήρια, χιλιάδες διαθέσιμα προγράμματα και δεκάδες άρθρα, συνταγές και βίντεο. Κάποιοι από τους χρήστες κάνουν τα πρώτα τους βήματα στη γυμναστική και το wellness, ενώ άλλοι είναι ήδη μυημένοι και χρησιμοποιούν την εφαρμογή για να ενημερώνονται για νέα trends και να βρίσκουν συνεχώς τις καλύτερες δραστηριότητες. Ακούσαμε διάφορες ενδιαφέρουσες ιδέες της ομάδας της Fithabits που αφορούν τα επόμενα σχέδιά τους. Επέκταση του δικτύου συνεργατών σε διάφορες περιοχές της Αττικής όπου ακόμα δεν είναι πολύ έντονη η παρουσία της Fithabits, δημιουργία περιεχομένου (άρθρα, videos, συνταγές κ.ά.) για την παρακίνηση των χρηστών στην επίτευξη των στόχων που θέτουν και δημιουργία δημόσιου προφίλ στην πλατφόρμα για την αλληλεπίδραση με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ήταν μερικές από αυτές τις ιδέες. Περισσότερα στο www.fithabits.gr

15.11.18 – lifo

11

απ ό το ν ανδ ρέ α λου κ άκ ο

SweetNothing 12 lifo – 15.11.18

ΙΣΤΟΡΊΑ ΈΡΩΤΑ ΚΑΙ ΑΝΑΡΧΊΑΣ

Ένα από τα επτά θανάσιμα αμαρτήματα είναι η τεμπελιά. Σε αυτό το άρθρο θα προσπαθήσω να εξηγήσω γιατί θεωρώ πολύ άδικο να συγκαταλέγεται η τεμπελιά στα θανάσιμα αμαρτήματα και γιατί κάποια στιγμή αυτή η αδικία πρέπει να αποκατασταθεί.

Κάποια στιγμή, πρόσφατα, είχα μια αλλαγή στα επαγγελματικά μου και λόγω αυτής πέρασα ένα μικρό διάστημα περίπου τριών μηνών με χαλαρό πρόγραμμα στη δουλειά. Όχι ότι δεν δούλευα, αλλά δούλευα λίγο, κάτι που συνέβη για πρώτη φορά από τότε που ξεκίνησα να δουλεύω. Και τον ελεύθερο χρόνο που κέρδισα άρχισα να τον ξοδεύω κάνοντας ελάχιστα πράγματα. Και τότε, κάποια στιγμή, μετά από χρόνια, και συγκεκριμένα μετά τα φοιτητικά μου χρόνια, άρχισα να έχω ξανά όρεξη να δημιουργήσω. Ήταν σαν να είχε αδειάσει το κεφάλι μου και πλέον είχε χώρο για να μπουν καινούργια πράγματα και να ζυμωθούν με ό,τι είχε απομείνει από τα παλιά για να συνθέσουν καινούργιες ιδέες. Και όλη αυτήν τη διάθεση την έβγαλα στη δουλειά, στο πώς φερόμουν στους φίλους μου και στους δικούς μου, στο πώς ήμουνα με τα παιδιά μου, παντού. Και κάπως έτσι ξαναβρήκα τον εαυτό μου μετά από χρόνια, καθώς για καιρό έτρεχα χωρίς να σταματάω για λίγο να σκεφτώ τι κάνω, γιατί κάνω αυτά που κάνω και κυρίως τι θέλω να κάνω. Η αγαπημένη μου μέρα είναι η Κυριακή. Συγκεκριμένα, η Κυριακή που ξυπνάω αργά και όλη μέρα την περνάω στο σπίτι κάνοντας τίποτα. Αυτές οι Κυριακές νομίζω ότι βοηθάνε να έχω ωραίες Δευτέρες. Μερικές Κυριακές που είμαι με τα παιδιά τα ρωτάω τι θέλουνε να κάνουμε και μου λένε και οι δύο «τίποτα, να αράξουμε» και αυτές οι Κυριακές νομίζω ότι είναι και εκείνων από τις αγαπημένες τους.

α π ό τ ον δ ημήτ ρ η π ολιτά κη

Η λίστα με τα θανάσιμα αμαρτήματα είναι ομολογουμένως αμφιλεγόμενη, όχι τόσο όσον αφορά την ιστορική της ακρίβεια, καθώς δεν αμφισβητείται από κανέναν ως πραγματική λίστα που συνέταξε ο Πάπας Γρηγόριος Α’ κατά τη διάρκεια της θητείας του (590-604 μ.Χ.) στην εργασία του Magna Moralia για λογαριασμό της Καθολικής Εκκλησίας, αλλά κυρίως επειδή δεν ανταποκρίνεται επ’ ουδενί στη σημερινή πραγματικότητα, εκτός κι αν πιστεύετε ότι στα σημαντικότερα αμαρτήματα πρέπει να συγκαταλέγεται, ας πούμε, η λαιμαργία, η λαγνεία και η τεμπελιά, οπότε πάω πάσο. Μεγάλωσα σε ένα σπίτι με δυο γονείς που δούλευαν άπειρες ώρες και αν για κάτι δεν μπορεί να τους κατηγορήσει κανείς είναι για τεμπελιά. Τις καθημερινές γυρνούσαν στο σπίτι το βράδυ και συνήθως η αδερφή μου κι εγώ τους βλέπαμε λίγη ώρα πριν πάμε για ύπνο. Τα Σαββατοκύριακα βρισκόντουσαν με φίλους που είχαν κι αυτοί παιδιά, παιδιά που ήταν και δικοί μας φίλοι, ή σε σπίτια ή έξω σε ταβέρνες. Όμως, αν έχω μια εικόνα στο μυαλό μου που θεωρώ εικόνα πραγματικής οικογενειακής ευτυχίας, είναι κάτι πρωινά Κυριακής που η αδερφή μου κι εγώ τρέχαμε στο κρεβάτι των γονιών μου με το που ξυπνούσαμε και αράζαμε όλοι εκεί για ώρες. Αράζαμε στο κρεβάτι, τρώγαμε πρωινό στο κρεβάτι, οι γονείς μου διαβάζανε κυριακάτικες εφημερίδες, η αδερφή μου, που ήταν διαβαστερή, κάτι βιβλιάρες 800 σελίδες κι εγώ «Λούκυ Λουκ» και «Αστερίξ» και τα αθλητικά των κυριακάτικων. Οι πιτζάμες δεν έβγαιναν, εκτός αν προέκυπτε κάποια ανάγκη, δηλαδή να πάει κάποιος στο ψιλικατζίδικο να φέρει κάτι για τους υπόλοιπους. Αυτές οι Κυριακές που δεν κάναμε τίποτα, που αράζαμε σπίτι οι τέσσερίς μας και κυκλοφορούσαμε όλη μέρα με τις πιτζάμες, είναι, νομίζω, ο λόγος που αγάπησα την τεμπελιά. Τα φοιτητικά χρόνια τα έζησα στην Αγγλία. Η Αγγλία, και ακόμα πιο συγκεκριμένα το Λονδίνο, είναι ένα μέρος όπου μπορείς να κάνεις συνέχεια τρομερά πράγματα. Συναυλίες, εκθέσεις, βόλτες, φαγητά, θέατρα. Χαμός. Όσο άντεχε η τσέπη μας, κάναμε διάφορα από αυτά. Αλλά, αν με ρωτήσει κάποιος τι μου έχει μείνει από τα έξι χρόνια που πέρασα στην Αγγλία, θα του έλεγα για τα φανταστικά αράγματα στο σπίτι μας στο Dartford, ένα μικρό χωριό λίγο έξω από το Λονδίνο, ή στο σπίτι στο Wembley ή στα σπίτια φίλων όπου πηγαίναμε και περνούσαμε ολόκληρα Σαββατοκύριακα – αφού κάναμε κάτι υποτυπώδεις βόλτες, καταλήγαμε σπίτι και εκεί δεν κάναμε τίποτα. Εννοώ τίποτα το ουσιαστικό, τίποτα το πραγματικά ενδιαφέρον. Και περνούσαμε τέλεια. Επιτραπέζια, PlayStation, χαρτιά, κουβέντες, ύπνοι στους καναπέδες, ταινίες, πίτσες, τέλος πάντων καταλαβαίνετε τι θέλω να πω. Μετά γύρισα στην Ελλάδα κι έπιασα δουλειά, πρώτα σε ένα θέατρο όπου έφτιαχνα τα βίντεο που έπαιζαν στις παραστάσεις και μετά σε μια εκπομπή ντοκιμαντέρ στην τηλεόραση. Και άρχισα να έχω όλο και λιγότερο ελεύθερο χρόνο και σε αυτό τον ελεύθερο χρόνο έπρεπε να βολέψω πολλά πράγματα. Μετά παντρεύτηκα κι έκανα παιδιά και δεν είχα πια καθόλου ελεύθερο χρόνο. Και κάπως έτσι απώλεσα και το δικαίωμα στην τεμπελιά. Και όταν χώρισα, άρχισα, σιγά-σιγά, κάποιες φορές να ξαναέχω, έστω περιορισμένο, ελεύθερο χρόνο και την επιλογή να τον ξοδέψω κάνοντας ένα από τα αγαπημένα μου πράγματα: τίποτα.

Η άδικη αγωνία της καψούρας και η μέθοδος του ερωτικού πλουραλισμού.

ShortCut

TalkoftheTown

ΤΟ ΔΙΚΑΊΩΜΑ ΣΤΗΝ ΤΕΜΠΕΛΙΆ

Υπάρχει βιολογική/ χημική βάση στην καψούρα βεβαίως, αλλά ο τρόπος που εκδηλώνεται έχει σε μεγάλο βαθμό να κάνει με τις προσλαμβάνουσες παραστάσεις μας.

Κάποιες φορές τα ερωτικά δράματα –των άλλων κυρίως, αλλά και τα δικά μας καμιά φορά– λειτουργούν ως καλοδεχούμενοι αντιπερισπασμοί στη ρουτίνα. Συχνά, όμως, δεν έχει καθόλου πλάκα να παρακολουθείς τα ίδια και τα ίδια επεισόδια με πρωταγωνιστές ερείπια προδομένης αγάπης, ανομολόγητου έρωτα ή τελειωμένης σχέσης. Δεν θα τελειώσουν ποτέ αυτά; Δηλαδή, μεγάλοι άνθρωποι είμαστε, θα συνεχίσουμε να τρώμε ερωτικά τις σάρκες μας με τη μασέλα και το ορθοπεδικό πι; Θα παραμείνει η ιδέα της καψούρας, αυτό το ρομαντικό ιδεώδες, το απόγειο της ανθρώπινης εμπειρίας (πριν πάνε όλα κατά διαόλου και το απόγειο γίνει υπόγειο); Δεν βαρεθήκαμε την ιδέα του έρωτα που κρατά για πάντα και καταλήγει μόνο με το ζεύγος να βαδίζει χέρι-χέρι στο αιώνιο δειλινό; Τα αισθήματα δεν είναι ποτέ άσχετα με τις επικρατούσες πολιτισμικές νόρμες. Όπως και τόσα άλλα πράγματα που νιώθουμε και μας κατατρώνε και νομίζουμε ίσως ότι είναι κατασκευαστικό συστατικό της ανθρώπινης κατάστασης από την εποχή των σπηλαίων, αυτό το είδος καψούρας, όπως το αντιλαμβανόμαστε, είναι σχετικά πρόσφατο και ανυπόφορα δυτικό. Όχι ότι δεν ερωτευόντουσαν στην αρχαιότητα ή σε «εξωτικές» κουλτούρες, αλλά με διαφορετικούς τρόπους από εμάς, τους επιγόνους της Βιομηχανικής Επανάστασης, του Διαφωτισμού, του φιλελεύθερου καπιταλισμού τέλος πάντων. (Ούτε ένα ρομαντικό φιλμ ή βιβλίο της προκοπής δεν προέκυψε από τη Σοβιετική Ρωσία τόσες δεκαετίες, εκτός από το Δόκτωρ Ζιβάγκο, κι αυτό ήταν από αντιφρονούντα). Υπάρχει βιολογική/χημική βάση στην καψούρα βεβαίως, αλλά ο τρόπος που εκδηλώνεται έχει σε μεγάλο βαθμό να κάνει με τις προσλαμβάνουσες παραστάσεις μας. Για ένα μεγάλο κομμάτι της ανθρώπινης ιστορίας, αυτό που αποκαλούμε έρωτα, αγάπη, καψούρα, πάθος, χαρακτηριζόταν αδιαθεσία, ασθένεια, αρρώστια. Οι δεσμοί και οι γάμοι δεν ήταν περί έρωτος, ήταν (και είναι ακόμα) περί αναπαραγωγής και ανάμειξης περιουσιακών στοιχείων. «Η αγωνία της ρομαντικής αγάπης οφείλεται στο γεγονός ότι βάζουμε σ’ αυτές τις ενώσεις τόσο δυσανάλογα αβάσταχτο βάρος σε σχέση με τους υπόλοιπους δεσμούς μας». Αυτό υποστηρίζει στεγνά και ορθολογικά ένα πρόσφατο άρθρο στο διαδικτυακό περιοδικό σύγχρονης σκέψης και ιστορικής ανάλυσης Aeon, παρουσιάζοντας το concept της «σχεσιακής αναρχίας» (relationship anarchy) που έχει πατεντάρει από το 2006 η Σουηδή φεμινίστρια επιστήμων Πληροφορικής Άντι Νόρντγκεν, σύμφωνα με το οποίο πολύ κακώς τοποθετούμε στην κορυφή της ιεραρχίας την ερωτική/ρομαντική σχέση, πολύ πάνω απ’ όλες τις άλλες, τις «κατώτερες», τις καθημερινές, τις «πεζές». Βεβαίως και έχει να κάνει εν μέρει με τη διαβρωτική και καταπιεστική υφή της πατριαρχίας και του ετεροσεξισμού η προσέγγιση της Νόρντγκεν, ας μην ανακαλέσουν όμως σε κάποιους όροι όπως ο φεμινισμός ή η αναρχία εικόνες ριζοσπαστικής δράσης ή τρελού έρωτα στα χαρακώματα. Αυτό που προτείνει ουσιαστικά μέσω της «αναρχίας» είναι να αναλογιστεί κανείς τις προτεραιότητες που ταιριάζουν στην περίπτωση και στην ιδιοσυγκρασία του, αδιαφορώντας επιτέλους για το κοινώς αποδεκτό (ή ιδεατό). Μπορεί να σημαίνει να δεις από άλλη σκοπιά έναν κλονισμένο γάμο. Ή να αναζωπυρώσεις μια φιλία που αδίκως άφησες να σβήσει. Ή ότι ο «έρωτας της ζωής σου» δεν είναι θέμα χρόνου για να συμβεί αλλά υπάρχει ήδη με κάποια άλλη μορφή από εκείνη που φαντάζεσαι στις ονειροπολήσεις σου. Για άλλους, πάλι, η υιοθέτηση αυτού του μοντέλου «σχεσιακής αναρχίας» μπορεί να σημαίνει τη ριζική αναθεώρηση της συνολικής αντίληψής τους για τις σχέσεις και την επιλογή μη μονογαμικών (υπεύθυνων όμως, δεν μιλάμε για ξεσάλωμα ούτε για τελετουργικές παρτούζες) δρόμων: να μεγαλώνεις, φέρ’ ειπείν, παιδί ή παιδιά μαζί με άλλους δύο ανθρώπους στο πλαίσιο μιας πλατωνικής, αλλά πολύ οικείας συναισθηματικά σχέσης και παράλληλα να έχεις ερωτικούς δεσμούς έξω από αυτό. «Ο έρωτας είναι άφθονος, δεν είναι πηγή περιορισμένων πόρων που λειτουργεί μόνο αν συγκεντρωθεί στο ερωτικό ζεύγος» διακηρύσσει στο μανιφέστο της η Νόρντγκεν. Αμήν! Λογικά τα λέει και από μια ηλικία και μετά φαίνονται όλο και πιο λογικά. Κι ας μην παρασυρόμαστε από την εθνικότητα και την ιδιότητά της («έλα, μωρέ, τώρα, Σουηδή φεμινίστρια, ζει στον κόσμο της» κ.λπ.) ούτε από έναν πραγματισμό (υποχώρηση βασικά) που πάει να επιβάλει η διαφαινόμενη επέλαση μιας νεο-συντηρητικής λαίλαπας. Ή θα βρούμε νέους και πιο ανοιχτούς τρόπους συμβίωσης ή χαίρετε και αγαλλιάσθε.

15.11.18 – lifo

13

UrbanLife

α π ό τ ο ν γ ι άν ν η π αν τα ζ όπ ουλο

TalkoftheTown

ΤΟ ΝΈΟ ΠΡΌΣΩΠΟ ΤΟΥ ΦΑΛΗΡΙΚΟΎ ΌΡΜΟΥ

Νέος αυτοκινητόδρομος, υπόγειο κανάλι και το μεγαλύτερο παράκτιο πάρκο. Ένα απέραντο εργοτάξιο θα συναντήσει κανείς στο παραλιακό μέτωπο λόγω της ανάπλασης του Φαληρικού Όρμου. Απέναντι από το Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος και ελάχιστα μέτρα από τις προσφυγικές κατοικίες της Καλλιθέας ο επισκέπτης έρχεται αντιμέτωπος με τα κατασκευαστικά έργα της εταιρείας «Άκτωρ» που αποσκοπούν στη βελτίωση του παράκτιου μετώπου και στην ολική αναβάθμιση της περιοχής. Είναι Σάββατο πρωί και η LiFO ξεναγείται στους χώρους εργασιών κατά μήκος όλης της έκτασης, η οποία πλέον ανήκει στην Περιφέρεια Αττικής. Ήδη ένα μεγάλο ποσοστό της πρώτης φάσης των έργων πλησιάζει στο τέλος του, ενώ το κομμάτι που αφορά την οδοποιία αναμένεται να παραδοθεί για χρήση στους πολίτες τον ερχόμενο Φεβρουάριο. Συγκεκριμένα, έως την άνοιξη του 2019, όπως προβλέπει το χρονοδιάγραμμα, θα ολοκληρωθεί η νέα υπογειοποιημένη λεωφόρος Ποσειδώνος, η οποία θα μετατοπιστεί νότια σε όλο το μήκος της από το ΣΕΦ μέχρι

14 lifo – 15.11.18

και το Δέλτα Φαλήρου. Μάλιστα, ο δρόμος με τις τρεις λωρίδες κυκλοφορίας ανά κατεύθυνση καθώς και τη Λωρίδα Έκτακτης Ανάγκης πρόκειται να «βυθιστεί» περίπου τέσσερα μέτρα κάτω από την υπάρχουσα επιφάνεια. Επίσης, θα σχηματιστούν δύο γεφυρώσεις, τριακοσίων μέτρων καθεμία, στις γειτονικές περιοχές της Καλλιθέας και του Μοσχάτου, ώστε οι κάτοικοι να έχουν πρόσβαση στη θάλασσα. Την ίδια στιγμή, κομβικής σημασίας χαρακτηρίζεται και το υπόγειο κανάλι με αντιπλημμυρική θωράκιση, το οποίο θα εκτείνεται από την Εθνική Οδό έως και τη λεωφόρο Συγγρού. Παράλληλα, το έργο θα συμπληρωθεί με την εκβάθυνση του Ιλισού ποταμού, ενώ θα δημιουργηθεί και παραϊλίσιος ποδηλατόδρομος, με τη γραμμή του τραμ να μετακινείται σε χαμηλότερο επίπεδο ώστε να βρίσκεται στην ίδια χάραξη για λόγους αντιπλημμυρικής προστασίας. Ταυτόχρονα, κατασκευάζεται μονάδα καθαρισμού υδάτων εντός του Κηφισού, στο ύψος του Ελαιώνα, προκειμένου κατ’ αυτό τον

τρόπο να αρδεύεται το υπό κατασκευή πάρκο 220 στρεμμάτων που εντάσσσεται στη δεύτερη φάση. «Πρόκειται για έργο εθνικής εμβέλειας με υπερτοπικό χαρακτήρα που χρηματοδοτεί η Περιφέρεια Αττικής, το οποίο αίρει τον άδικο αποκλεισμό της πρόσβασης των πολιτών στην παραλία, συνδέοντας την περιοχή με τη θάλασσα. Οι παρεμβάσεις θα θωρακίσουν αντιπλημμυρικά την ευρύτερη περιοχή Μοσχάτου - Ταύρου Καλλιθέας, απαλλάσσοντας χιλιάδες πολίτες από την ανασφάλεια και τον κίνδυνο πλημμυρικών φαινομένων, ενώ η υλοποίηση αυτού του έργου αλλάζει ριζικά το μοντέλο ανάπτυξης της περιοχής και εντάσσεται δυναμικά στον τουριστικό χάρτη της πρωτεύουσας. Το έργο, λοιπόν, εκτός από τον αντιπλημμυρικό του χαρακτήρα, έχει και έντονο αναπτυξιακό χαρακτήρα και αποσκοπεί στην πλήρη μετάλλαξη της εικόνας της περιοχής αλλά και της Αττικής γενικότερα» δήλωσε στη LiFO κατά τη διάρκεια της ξενάγησης η περιφερειάρχης Αττικής, Ρένα Δούρου.

Με το τέλος της β’ φάσης της ανάπλασης του Φαληρικού Όρμου, την κατασκευή του οικολογικού πάρκου 220 στρεμμάτων στην παραλία του Μοσχάτου, αλλά και τη δημιουργία πάρκου περίπου 35 στρεμμάτων στον χώρο που θα απελευθερωθεί από την αποκαθήλωση της υπερυψωμένης λεωφόρου Ποσειδώνος, όλη η περιοχή θα αποκτήσει ένα νέο πρόσωπο.

ΠΛΗΓΕΣ ΤΗΣΑΘΗΝΑΣ

Όλα όσα μας ενοχλούν και πρέπει να αλλάξουν στην Αθήνα. από th lifo team

1

oι κλοπές ποδηλάτων στο κέντρο της πόλης. Είναι ούτως ή άλλως δύσκολη η

μετακίνηση με το ποδήλατο στην πόλη, έρχονται και οι κλοπές που λειτουργούν αποτρεπτικά για τους ποδηλάτες. Τα ποδήλατα «εξαφανίζονται» από το κέντρο της πόλης, ακολουθεί η δήλωση της απώλειάς τους στα υπερφορτωμένα τμήματα Ασφάλειας και μετά έρχεται η μάταιη αναζήτησή τους στις πιάτσες των κλεμμένων και στα παζάρια. Οι πιθανότητες εύρεσης του απολεσθέντος αντικειμένου είναι ελάχιστες. Μετά την αποδοχή της απώλειας, τι ακολουθεί; Επιμονή και αγορά νέου ποδηλάτου, επιστροφή στα ΜΜΜ ή επανεξέταση σεναρίων για την απόκτηση οχήματος; Δεν αρκεί οι ποδηλάτες να νιώθουν ασφαλείς στον δρόμο, πρέπει να εξασφαλίζεται η προστασία του οχήματός τους και όταν αυτό είναι παρκαρισμένο. Αλυσοδεμένο, για την ακρίβεια.

2

η επαιτεία στα μμμ. Το να σε ζαλί-

Από την πλευρά του, ο αντιπεριφερειάρχης Νοτίου Τομέα Αθηνών, Χρήστος Καπάταης, συμπληρώνει: «Η έκταση που βλέπουμε μπροστά μας είναι περίπου 1.000 στρέμματα, εκ των οποίων τα μισά μπαζώθηκαν στη διάρκεια της δικτατορίας και τα υπόλοιπα λίγο πριν από τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Επίσης, βρισκόμαστε στην περιοχή όπου καταλήγουν τα δύο μεγαλύτερα ποτάμια της Αττικής, ο Κηφισός και ο Ιλισός, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται πολλές φορές μεγάλες πλημμύρες». Και προσθέτει: «Θυμηθείτε ότι, παλιότερα, στην περιοχή αυτή έκαιγαν λάστιχα και υπήρχαν καταυλισμοί που καθιστούσαν το σημείο αυτό απρόσιτο για τους πολίτες. Η προσπάθεια που κάνουμε είναι, πριν από το τέλος της α’ φάσης, να προχωρήσουμε χωρίς χρονικά κενά και καθυστερήσεις στη β’ φάση, δηλαδή στην κατασκευή του πάρκου. Με το τέλος της β’ φάσης της ανάπλασης του Φαληρικού Όρμου, την κατασκευή του οικολογικού πάρκου 220 στρεμμάτων στην παραλία του Μοσχάτου, αλλά και τη δημιουρ-

γία πάρκου περίπου 35 στρεμμάτων στον χώρο που θα απελευθερωθεί από την αποκαθήλωση της υπερυψωμένης λεωφόρου Ποσειδώνος και πάνω από το αντιπλημμυρικό κανάλι, όλη η περιοχή θα αποκτήσει ένα νέο πρόσωπο. Στη φάση αυτή, βέβαια, περιλαμβάνονται και τα υπόγεια γκαράζ που θα οικοδομηθούν για την εξυπηρέτηση των πολιτών. Έτσι, όλη η περιοχή αποκτά έναν δημόσιο παραθαλάσσιο χώρο, απόλυτα προσβάσιμο, ασφαλή, που, φυσικά, θα αποτελεί κόσμημα για την περιοχή». Έχουν διατυπωθεί κατά καιρούς διάφορα αρνητικά σχόλια για τη συγκεκριμένη ανάπλαση, όπως ότι τσιμεντάρεται ή μπαζώνεται η περιοχή, καθώς και ότι πραγματοποιείται σε βάρος της κοινής ωφέλειας. «Θυμηθείτε τι έλεγαν για την πεζοδρόμηση της οδού Ερμού. Και τότε οι ίδιες αντιδράσεις είχαν διατυπωθεί. Όμως, αναμφίβολα, πρόκειται για ένα έργο που καλύπτει όλες τις ανάγκες των πολιτών που θα το χρησιμοποιούν. Ουσιαστικά, είναι ένα νέο υπόδειγμα ανάπτυξης στην Αττική μέσω μιας

μεγάλης, δημόσιας επένδυσης. Επίσης, επαναχρησιμοποιούμε τα πρώην ολυμπιακά ακίνητα, τα οποία ρήμαζαν για πολλά χρόνια, και ένα σημαντικό κομμάτι της Αττικής, εκτός του ότι θωρακίζεται αντιπλημμυρικά, γίνεται άμεσα προσβάσιμο. Συνεπώς, όλοι οι συμπολίτες μας θα έχουν τη δυνατότητα να αποκτήσουν έναν χώρο αναψυχής και πολιτισμού, πνεύμονα ζωής, οικολογικό πάρκο πάνω στη θάλασσα που δίνει νέα προοπτική για όλο το παράκτιο μέτωπο» επισημαίνει η περιφερειάρχης κ. Ρένα Δούρου. Όταν ολοκληρωθούν όλες οι φάσεις του έργου, η περιοχή θα αποκτήσει νέα μορφή, μητροπολιτικής εμβέλειας και τουριστικών επενδύσεων, ενώ θα γίνεται σύνδεση με το γειτονικό Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος και τη μαρίνα Φλοίσβου. Τέλος, ο νέος αυτοκινητόδρομος αλλάζει τη φυσιογνωμία της παραλιακής, η πόλη θα συνδεθεί πάλι με το θαλάσσιο αστικό τοπίο, στα πρότυπα ευρωπαϊκών πόλεων, και το μεγαλύτερο παράκτιο άλσος θα είναι πραγματικότητα.

©ΑΝΤΩΝΗΣ ΝΙΚΟΛΟΠΟΥΛΟΣ // EUROKINISSI

ζουν καθημερινά τουλάχιστον πέντε επαγγελματίες, κατά κανόνα, επαίτες –ορισμένοι, εξαιρετικά απαιτητικοί– σε μια διαδρομή δέκα σταθμών είναι ενόχληση μεγάλη. Η κασέτα είναι γνωστή, οι φάτσες από ένα σημείο κι έπειτα αναγνωρίσιμες. Είναι τουλάχιστον θλιβερή η συνειδητοποίηση του πόσο εκτεταμένη είναι πλέον η δράση των κυκλωμάτων εκμετάλλευσης πίσω από αυτούς τους ανθρώπους και παροιμιώδης η απάθεια με την οποία τους αντιμετωπίζουμε. Οι μπάρες, που θα έπαιζαν ρόλο ανασχετικό, λίγη διαφορά έχουν κάνει, τελικά, για τους professional ζητιάνους.

3

αυτοκίνητα στην πλάκα. Ποτέ δεν κα-

τάλαβα γιατί επιτρέπεται η κίνηση των αυτοκινήτων στους στενούς δρόμους της Πλάκας, π.χ. στις οδούς Λυσικράτους, Σέλλεϋ ή Τριπόδων. Πλάκα και Αναφιώτικα θα έπρεπε να αντιμετωπίζονται ως Μνημεία Πολιτιστικής Κληρονομιάς και να απαγορεύονται πάσης φύσεως αυτοκίνητα και μηχανάκια. Στην καλύτερη περίπτωση, να δίνονται ειδικές άδειες για τους κατοίκους και την τροφοδοσία καταστημάτων 3-5 το πρωί.

Στείλτε μας τις δικές σας ιστορίες στο loveathens@lifo.gr 15.11.18 – lifo

15

VINIETA Η ΓΑΛΛΊΔΑ ΧΟΡΟΓΡΆΦΟΣ

ΖΙΖΈΛ ΒΙΕΝ ΚΑΘΟΔΗΓΕΊ

15 ΧΟΡΕΥΤΈΣ

ΣΕ ΈΝΑ ΣΎΓΧΡΟΝΟ ΈΡΓΟ ΠΟΥ ΕΞΕΡΕΥΝΆ ΤΗ ΒΊΑ ΤΗΣ ΧΟΡΕΥΤΙΚΉΣ ΔΙΑΣΚΈΔΑΣΗΣ. ΑΠΌ ΤΟΝ ΑΛΈΞΑΝΔΡΟ ΔΙΑΚΟΣΆΒΒΑ

Δ

ιαβάζοντας την περιγραφή του έργου Crowd που φιλοξενεί αυτό το Σαββατοκύριακο η Κεντρική Σκηνή της Στέγης, μου ήρθε κατευθείαν στο μυαλό εκείνη η αξέχαστη σκηνή από τον Αστακό του Γιώργου Λάνθιμου, με τους «ελεύθερους» επαναστάτες να χορεύουν εκστασιασμένοι όλοι μαζί, αλλά, κατ’ ουσίαν, ο καθένας μόνος του, ακούγοντας τη δική του μουσική μέσω ακουστικών – όχι και τόσο σουρεαλιστικό σκηνικό, αφού τα «σιωπηλά πάρτι» στα οποία οι παρευρισκόμενοι επιλέγουν τη μουσική της προτίμησής τους είναι concept γνωστό εδώ και χρόνια. Πόσο μοναχική/προσωπική είναι, τελικά, η διαδικασία της χορευτικής διασκέδασης, πόσο βίαιη μπορεί να γίνει όταν περιλαμβάνει τα «παρελκόμενα» της dance κουλτούρας και ποια η θρησκευτική/τελετουργική της διάσταση; Στην άλλη άκρη του ακουστικού, η Γαλλίδα χορογράφος Ζιζέλ Βιεν ακούγεται πρόσχαρη και δηλώνει πολύ ενθουσιασμένη που για πρώτη φορά θα επισκεφθεί την Αθήνα. Ζώντας στο Παρίσι τα τελευταία χρόνια, όπου ανθεί μία από τις πιο εκρηκτικές κλαμπ σκηνές της Ευρώπης, κι έχοντας θητεύσει στο Βερολίνο των ’90s, γνωρίζοντας από κοντά την ακμή της ρέιβ κουλτούρας, επιστρατεύει τον Αμερικανό DJ και συνθέτη ηλεκτρονικής μουσικής Πίτερ Ρίμπεργκ στην επιλογή της μουσικής και μια ομάδα χορευτών επί σκηνής και στήνει μια εναλλασσόμενη σειρά από ζωντανούς ανθρώπινους πίνακες, με στόχο να προσεγγίσει τα παραπάνω ερωτήματα. Κι όμως, αυτή η πρωτότυπη συνάντηση της κλαμπ κουλτούρας και του σύγχρονου χορού έχει τις ρίζες της σε μια μελέτη της χορογράφου πάνω στην Ιεροτελεστία της άνοιξης του Στραβίνσκι. «Με ενδιέφερε η σχέση ανάμεσα στις παγανιστικές τελετές, τη θρησκεία και την τέχνη» θα μου πει. «Το έργο πρωτοπαρουσιάστηκε το 1913 στο Παρίσι και υπήρξε αμφιλεγόμενο, με πολλά στοιχεία του να εκπλήσσουν το κοινό. Φυσικά, τα στοιχεία αυτά δεν ήταν καινούργια σε όσους ήταν εξοικειωμένοι με τις ρωσικές παγανιστικές γιορτές. Αυτά τα μοτίβα είναι επαναλαμβανόμενα εδώ και χιλιετίες και τα έχω δει σε χώρες όπως η Ινδονησία, η Αυστρία, οι ΗΠΑ». Η Ζιζέλ Βιεν επισημαίνει τη μέχρι πρότινος στενή σύνδεση τέχνης και θρησκείας, οπότε

16 lifo – 15.11.18

προκύπτει το εύλογο ερώτημα τι ικανοποιεί η τέχνη στις μέρες μας, που έχει απεμπλακεί από τη θρησκεία. « Ήθελα να ξεφορτωθώ τον Στραβίνσκι και να στραφώ προς τα rave parties, που είναι πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα πολιτιστικού κατασκευάσματος, όχι μόνο σχετικού με τη μουσική αλλά και γενικότερα με τη διασκέδαση. Προφανώς, όσοι συμμετέχουν σε αυτά, όπως κι εγώ που παρακολουθώ εδώ και χρόνια την techno σκηνή, δεν είναι παιδιά που απλώς θέλουν να γίνουν λιώμα αλλά αναζητούν κάτι βαθύτερο, κάτι που τους λείπει. Είναι πνευματική αυτή η αναζήτηση, η προσπάθεια κατανόησης του εαυτού σου, η επιθυμία να βρεθείς κάπου αλλού. Έχω κάνει μόνο μια φορά LSD, οπότε δεν έχω σχετική εμπειρία, αλλά ο Άλμπερτ Χόφμαν που το εφηύρε αναζητούσε άγνωστες πνευματικές εμπειρίες και όχι απλώς κάτι που θα κατέστρεφε τον εγκέφαλο». Καθώς συζητάμε για το αίσθημα «κοινότητας» που αναπτύσσεται ανάμεσα στους παρευρισκόμενους ενός μεγάλου πάρτι ηλεκτρονικής μουσικής, συμφωνούμε στο συμπέρασμα πως συχνά συμβαίνει να νιώθουν, παράλληλα, μεγάλη μοναξιά. «Η χορευτική μουσική μπορεί να είναι ερωτική, αστεία, ακόμα και βίαιη. Αλλά η βία συνήθως είναι “θετική”: σε μια πανκ συναυλία, ας πούμε, ή σε έναν διαγωνισμό χιπχοπ. Οι άνθρωποι που πηγαίνουν σε ένα rave party ή σε μια μέταλ συναυλία δεν πάνε για να πλακωθούν, δεν είναι χούλιγκαν. Εξωτερικεύουν την ενέργειά τους, κάνουν υπερβατικές κινήσεις, χωρίς όμως να βλάπτουν τους άλλους». Δεκαπέντε χορευτές, λοιπόν, ηλικίας 23-37 ετών, συμμετέχουν σε αυτή την απαιτητική τεχνικά χορογραφία, για την οποία η δημιουργός της αναζητούσε «γενναιόδωρους ανθρώπους»: «Είναι δύσκολο σε ένα casting να αντιληφθείς την ψυχολογία των χορευτών. Για μένα, είναι σημαντικό να μην προσποιούνται επί σκηνής. Αν είναι ενθουσιασμένοι από το προηγούμενο βράδυ, ή θλιμμένοι ή χαρούμενοι, θέλω να το δείχνουν. Προφανώς, είναι επαγγελματίες και μπορούν να το κλέψουν, είναι κι αυτό μια καλλιτεχνική επιλογή, αλλά εμένα δεν με αφορά». Αυτό που προκύπτει είναι ένα ετερόκλητο, ρεαλιστικό γκρουπ ανθρώπων που παράλληλα μπορούν να λειτουργήσουν ως αρχέτυπα, ώστε το κοινό να δει σε αυτούς τον εαυτό του και καταστάσεις γνώριμες.

CR

ΙNFO Gisèle Vienne - Crowd Στέγη Ιδρύματος Ωνάση Κεντρική Σκηνή 17-18/11, 20:30

ΈΝΑ ΜΕΓΆΛΟ RAVE PARTY ΣΤΗΝ ΚΕΝΤΡΙΚΉ ΣΚΗΝΉ ΤΗΣ ΣΤΈΓΗΣ

ROWD

15.11.18 – lifo

17

ΘΕΑΤΡΟ

Η

τρέλα της γυναίκας μου είμαι εγώ» είναι η φράση που κρατάει ο Γιάννος Περλέγκας ως εκδήλωση ύψιστης συμπόνοιας εκ μέρους του Λουίτζι Πιραντέλο, μια φράση που βλέπω να επανέρχεται στη συζήτησή μας ως αίτημα για το θέατρο, για τη δημόσια σφαίρα, γι’ αυτό που ζούμε. Πέρα από τα κείμενα, τα οποία ο Έλληνας σκηνοθέτης και δημιουργός πασχίζει να φέρει στα σκηνοθετικά του μέτρα και στο δικό μας μέγεθος, βασικό του μέλημα στο Να ντύσουμε τους γυμνούς είναι να βρει έναν νέο, «συμπονετικό» τρόπο επικοινωνίας για τους ηθοποιούς, για το έργο, για το ίδιο το θέατρο. Είναι κάτι σαν νέο αίτημα, αντί για τη «σιχαμερή», όπως την αποκαλεί, λέξη «πρότζεκτ» ή «κόνσεπτ» και όλους αυτούς τους φορμαλισμούς, στην προσπάθειά του να δει τι κρύβεται πίσω από το κείμενο μαζί με τους «συνενόχους» του, δηλαδή τους πρωτοκλασάτους ηθοποιούς που συμπρωταγωνιστούν στην παράσταση: Μαρία Πρωτόπαππα, Εύη Σαουλίδου, Θάνο Τοκάκη, Θανάση Δήμου, Στέργιο Κοντακιώτη, Μάγδα Καυκούλα. Τους βρίσκω όλους μαζί να επαναλαμβάνουν σκηνές αλλά και να συζητούν ερμηνείες του έργου γύρω από ένα τραπέζι, ώρες πολλές, ανάμεσα σε καφέδες και τσιγάρα, σαν φίλοι που είναι έτοιμοι από καιρό να υποδεχτούν τον υψηλό καλεσμένο τους, τον Πιραντέλο, και να τον δεξιωθούν στη μία και μοναδική γιορτή τους, τη δική τους «ιδανική συνθήκη», όπως μου λέει ο Γιάννος, «συνεύρευσης και συνωμοσίας». Καθώς ανεβαίνω την ξύλινη σκάλα του νεοκλασικού κτιρίου του τέλους του 19ου αιώνα στην Ιπποκράτους, όπου γίνονται οι πρόβες, αρχίζουν οι μυθιστορηματικές συμπτώσεις, αφού στο ίδιο σπίτι, όπως με πληροφορεί ο Γιάννος, έζησε η ηθοποιός Ελένη Παπαδάκη, η οποία έγινε γνωστή ακριβώς για τη μοναδική ερμηνεία της σε έργο του Πιραντέλο. «Δεν είναι μεταφυσικά ούτε ρομαντικά όσα λέμε και αυτό είναι κάτι που κρατάω από τον Λευτέρη Βογιατζή» επιμένει εμφατικά, χωρίς να ξεχνάει τις αρχές του ρομαντισμού και του πραγματισμού που κατευθύνουν αυτό τον οπαδό του Μπέρνχαρντ, που τιμάει πάντα τα ρεμπέτικα. Και που τολμάει να δει πίσω από τον Πιραντέλο τα αρώματα της Ιταλίας, τη μυρωδιά και τη δύναμη της γης και του χώματος, τις μεγάλες αντιφάσεις και την επαφή του Ιταλού δημιουργού με την τρέλα, ακόμα και τα πουργκατόρια του Δάντη, όπως είναι η δική του ερμηνευτική προσέγγιση στο Να ντύσουμε τους γυμνούς, σε αυτό το «θρησκευτικό-υπαρξιακό μελόδραμα υπό μορφήν ιταλικής κωμωδίας», όπως το περιγράφει χαρακτηριστικά. Είναι, ωστόσο, σαφές, και μου το επαναλαμβάνει πολλές φορές στην κουβέντα, ότι δεν νιώθει σκηνοθέτης αλλά συνδημιουργός που στόχο έχει, μαζί με τους ηθοποιούς, να δείξει μια άλλη μέριμνα για το θέατρο, γι’ αυτό που συμβαίνει επί σκηνής αλλά και στην πλατεία: «Δεν μπορώ να αποσυνδέσω όλα όσα βλέπω στο έργο από το γεγονός της συνάντησης με τα πρόσωπα που το φέρνουν σε πέρας και αυτό, νομίζω, πρέπει να είναι το στοίχημα ενός νέου τρόπου θέασης και ύπαρξης σε αυτήν τη δουλειά. Δεν με ενδιαφέρει η σκηνοθετική μου καριέρα πάση θυσία, αλλά αυτή η συνάντηση με τον Πιραντέλο, με τους ηθοποιούς, με τις άλλες πλευρές του εαυτού μου, με όλα αυτά μαζί, με το δικαίωμα του να προσπαθούμε και να θέλουμε να διεκδικήσουμε διαφορετικούς όρους για τη δουλειά μας. Θεωρώ, λοιπόν, πως

18 lifo – 15.11.18

αν πετύχει η παράσταση θα έχουμε καταφέρει κάτι πολύ σημαντικό, το να γίνει με σημαντικούς και ουσιαστικούς όρους κάτι που λείπει από το ελληνικό θέατρο σήμερα» – και φυσικά από αυτό δεν αποκλείει το θέμα της αμοιβής και της αξιοπρέπειας. Ίσως εδώ, μάλιστα, να δίνει μεγαλύτερη έμφαση, αφού δείχνει να τον βασανίζουν οι όροι υπό τους οποίους διαμορφώνεται το θέατρο στην εποχή μας: «Φτάνει πια με τη φόρμα και την ασφάλεια της αισθητικής, αυτή την καβάτζα του καλοφτιαγμένου, του νεοσέτ. Αυτό που εξασφαλίζει κάτι που σε ξεγελάει μορφικά και κρύβει τα κενά της δουλειάς κάτω από την ομορφιά και την αισθητική». Το παν είναι η αναζήτηση μαζί με τους ηθοποιούς, η δουλειά και πάλι η δουλειά. Γι’ αυτό και υποστηρίζει πως οι ηθοποιοί πρέπει να ανέρχονται στο ίδιο επίπεδο με τον συγγραφέα και να τολμούν να συνομιλούν μαζί του, ανιχνεύοντας τους δρόμους που ανοίγει το έργο: «Αυτό ήθελε και ο Πιραντέλο, και φαίνεται στον τρόπο που συνελάμβανε το θέατρο. Το αυτοσχεδιαστικό στοιχείο δείχνει να υπερτερεί, καθώς δεν αναγνωρίζει την παντοδυναμία του σκηνοθέτη, ενώ ταυτόχρονα αντιλαμβάνεται τον τρόπο που οι ηθοποιοί γίνονται δημιουργοί και δεν είναι πια διεκπεραιωτές. Και αυτό δείχνει να λείπει από το θέατρο σήμερα, όπου οι ηθοποιοί, λόγω της εποχής –και το ξέρω καλά ως ηθοποιός–, μπαίνουν στον ρόλο του εξυπηρετητή μιας συγκεκριμένης θεωρητικής ανάγνωσης. Δυστυχώς, υπάρχουν πολλοί σκηνοθέτες που μόνη τους έγνοια είναι να δουν απλώς μια οριοθετημένη οπτική παρά πώς να είναι ζωντανοί». Μια αγωνία που επίσης φαίνεται να διαπερνά κάθε σκηνοθετική δουλειά του Γιάννου Περλέγκα: από τον τρόπο που άφηνε να αναπνεύσει ένα τόσο δύσκολο κείμενο όπως ο Αδαής και ο Παράφρων του Μπέρνχαρντ, κάνοντας τον παλιάτσο τη στιγμή που το δράμα σέρνεται σε κάθε γωνιά του κειμένου, από το πώς έκανε προσεγγίσιμο έναν τόσο εξουδετερωμένο ψυχικά άνθρωπο όπως ο Καντ και από τον τρόπο που έκατσε στο ίδιο τραπέζι, ως ιδανικός συνομιλητής μάλλον παρά ως απλός συμπρωταγωνιστής, μαζί με τον Παπαβασιλείου στο Relax…

Mynotis: «Αν κάτι έμαθα από τη συνεργασία μου με τον Βασίλη Παπαβασιλείου, είναι ότι το θέατρο πρέπει να έχει απεύθυνση, δεν γίνεται αλλιώς. Κάθε φορά ξεκινάμε από το σπίτι μας, κι εμείς ως ηθοποιοί κι εσείς ως θεατές, για να συναντηθούμε. Με αυτή την έννοια τα πάντα, η σιωπή, η παύση, το ότι κάθεστε σε αυτή την καρέκλα, συναινούν στο ότι ζητάτε να μιλήσουμε εξ ονόματός σας. Και αυτό αυτομάτως δημιουργεί μια τεράστια ευθύνη. Το θέατρο είναι ένα είδος λαϊκό, γι’ αυτό δεν πρέπει να σταματάμε να ρωτάμε γιατί κάνουμε κάτι. Υπό αυτό το πρίσμα, η επαφή μου με τον Πιραντέλο μου έθεσε ξανά τα θέματα της λαϊκότητας, του μεσογειακού χαρακτήρα, του ανθρωπισμού».

Ε

πιμένει, βέβαια, ότι τα έργα του Πιραντέλο πάσχουν από... πιραντελισμό, δηλαδή από έναν συγκεκριμένο τρόπο που βλέπουμε το θέατρό του, μέσα από δεδομένες νόρμες. « Έχουν επικρατήσει ένα σωρό εσφαλμένες ερμηνείες και προσεγγίσεις στον Πιραντέλο, αρχίζοντας από τον τίτλο με τον οποίο αποδίδεται το έργο του, που εν προκειμένω δεν μπορεί να είναι Να ντύσουμε τους γυμνούς, καθώς η αναφορά παραπέμπει στο Κατά Ματθαίον, κάτι εύλογο για έναν αρνητή του καθολικισμού όπως εκείνος». Επίσης, ο Γιάννος

ΓΥΜΝΌΣ ΑΠΌ ΠΡΟΚΑΤΑΛΉΨΕΙΣ ΚΑΙ ΤΑΜΠΈΛΕΣ, Ο ΠΙΡΑΝΤΈΛΟ ΤΟΥ ΓΙΆΝΝΟΥ ΠΕΡΛΈΓΚΑ ΑΝΟΊΓΕΙ ΈΝΑΝ ΆΛΛΟ ΔΡΌΜΟ ΣΤΗΝ ΙΤΑΛΊΑ, ΣΤΟΝ ΔΆΝΤΗ, ΣΤΟΝ ΤΡΌΠΟ ΠΟΥ ΒΛΈΠΟΥΜΕ ΣΥΝΟΛΙΚΆ ΤΟ ΘΈΑΤΡΟ. ΑΠΌ THN ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ ΦΩΤΟ: FREDDIE F.

Φτάνει πια με την καβάτζα του ωραίου και του νεοσέτ στο θέατρο

ΙNFO Το βιβλίο της Κάλλιας Παπαδάκη «Δενδρίτες» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πόλις.

Περλέγκας, στην ερμηνευτική του προσέγγιση, δεν θεωρεί τυχαίο τον αριθμό επτά, «που ταυτίζεται με τα επτά στάδια από την Κόλαση του Δάντη, ενός από τους προγόνους του Πιραντέλο. Εδώ ακριβώς συναντάμε το πουργκατόριο, το καθαρτήριο απ’ όπου περνούν οι κολασμένοι στις τελευταίες δοκιμασίες του εξαγνισμού, τις οποίες αντίστοιχα θα βιώσουν τα πρόσωπα της παράστασης» μαζί με τις διαφορετικές προσεγγίσεις της αμαρτίας ως σφάλματος, της ανάγκης να απεκδυθούμε τα διαφορετικά «ρούχα» που έχουμε μάθει να βάζουμε στον εαυτό μας και στους άλλους.

Γ

Να ντύσουμε τους γυμνούς του Λουίτζι Πιραντέλο, σε σκηνοθεσία Γιάννου Περλέγκα Η παράσταση είναι μια συμπαραγωγή της Leadin-Arts, της εταιρείας θεάτρου «Χ-αίρεται» και της εταιρείας θεάτρου «Εν τω Άμα», με την οικονομική αρωγή του ΔΗΠΕΘΕ Κοζάνης. Έναρξη: 15/12/2018 Θέατρο Τέχνης Καρόλου Κουν, Φρυνίχου 14, Πλάκα, 210 3222464 & 210 3236732 Παραστάσεις: Τετ.-Σάβ.

21:15 & Κυρ. 20:15

ια τον ίδιο, τα κρυφά σημεία του έργου είναι πολύ πιο ευαίσθητα και ανθρώπινα απ’ όσο φαίνεται αρχικά: «Υπάρχουν τα προσωπικά του στοιχεία, η Ιταλία, κάτι που κρύβει μεγάλο ανθρωπισμό, αγάπη και ενσυναίσθηση. Ήταν σαν ο ίδιος ο Πιραντέλο να προσπαθούσε να καταλάβει την πατρίδα του φεύγοντας από αυτήν, ένας άνθρωπος γεμάτος αντιφάσεις, ο οποίος από τη μια κοντραριζόταν με τον πατέρα του, από την άλλη όμως λάμβανε το τσεκ που του έστελνε, ενώ δέχτηκε να παντρευτεί από προξενιό την κόρη του συνεργάτη του στα ορυχεία του θείου. Σε πολλά σημεία ο δικός μας Σεφέρης μου θυμίζει τον Πιραντέλο σε αυτόν το διχασμό μεταξύ της αίσθησης του καθήκοντος και του αναβρασμού του καλλιτέχνη, στη διπλή όψη της επανάστασης και της συνθηκολόγησης». Επιμένει στο προσωπικό στοιχείο, θεωρώντας ότι όλες αυτές οι ασυμφιλίωτες πλευρές του εαυτού πασχίζουν να βρουν τον τρόπο να συνυπάρξουν, κάτι που συμβαίνει και στον ίδιο στη φάση της δημιουργίας. Όχι τυχαία κατάλαβε τις διαφορετικές πτυχές του εαυτού του στο πρόσφατο, τρίτο ανέβασμα της παράστασης Ο Αδαής και ο Παράφρων. «Επειδή ο πατέρας μου πέθανε νωρίς, δεν πρόλαβα να τον μυθοποιήσω, κάτι που κατάφερα να κάνω τώρα, με τη μητέρα μου. Ίσως έπρεπε να πεθάνει για να αποκαθηλώσω τον πατέρα μου και να έρθω περισσότερο κοντά της». Ήδη συμπληρώθηκε ενάμισης χρόνος από τότε που η Αριστέα Ελληνούδη, η κορυφαία ηθοποιός, αγωνίστρια και δημοσιογράφος, η σύζυγος του Τίμου Περλέγκα, έφυγε από τη ζωή: « Ήταν πραγματικά τραυματική η σχέση με τη μητέρα μου. Πριν αρρωστήσει –και δεν το λέω πια με ενοχές, γιατί έχω δουλέψει πάρα πολύ γι’ αυτό–, έλεγα από μέσα μου πως ίσως να έπρεπε να πεθάνει για να έρθει η ησυχία. Από τότε που αρρώστησε όμως –και ευτυχώς δεν πέθανε ξαφνικά, όπως ο πατέρας μου, αλλά υπέφερε από τις μεταστάσεις που έκανε ο καρκίνος– μου δόθηκε όλος ο χρόνος να τη δικαιολογήσω και να την αγαπήσω. Με αυτή την έννοια έχω φτάσει να ευγνωμονώ τον καρκίνο, που, παρότι ενέσκηψε τόσο βίαια και οδυνηρά, μου έδωσε την ευκαιρία να γίνουν τα πάντα μέσα μου και μεταξύ μας, να την κατανοήσω και να αποκτήσω με τον θάνατο ενός τόσο δικού μου ανθρώπου μια σχέση τόσο τρυφερή και καταφατική απέναντι στη ζωή. Τότε ακριβώς είναι που μπήκε το στοίχημα να μη με δει ποτέ η κόρη μου να διαλύομαι, όπως είδα εγώ τη μητέρα μου, μια διάλυση που την κληρονόμησα ολόκληρη. Και, παρότι στην αρχή μού έλειπε πολύ, τελικά συμφιλιώθηκα, βρίσκοντας και πάλι την απάντηση μέσα από το θέατρο, όταν μπόρεσα να αυτοσαρκαστώ μέσα από κάτι τόσο σκληρό, προφέροντας αυτά τα φρικτά λόγια από τον Αδαή. Τώρα πια είμαι πιο ήρεμος και πιο ώριμος ή, τουλάχιστον, συμφιλιωμένος».

15.11.18 – lifo

19

OMOΡΦΑ ΒΙΒΛΙΑ

Σαλβαδόρ Νταλί υπήρξε ένας πολυσχιδής καλλιτέχνης. Ζωγράφος, χαράκτης, γλύπτης, σκηνογράφος, φωτογράφος, αλλά και –το πιο αγαπημένο του– συγγραφέας. Οι ρίζες της αγάπης του Νταλί για τα βιβλία πρέπει να αναζητηθούν στην κλίση του προς το διάβασμα από την εφηβική του ηλικία, στην οποία έπαιξε ρόλο το περιβάλλον όπου ζούσε. Για τον Σαλβαδόρ Νταλί το βιβλίο ήταν πολύ περισσότερο από ένα φυσικό αντικείμενο, δεδομένου ότι, κατά την άποψή του, ενσάρκωνε την πιο θεωρητική διάσταση της ύπαρξης, όπως επανειλημμένως διακήρυξε και έγραψε κατά τη διάρκεια της ζωής του. Η εικονογράφηση βιβλίων ήταν επίσης μια ενασχόληση για την οποία έδειξε ενδιαφέρον από πολύ μικρός. Από το 1916 είχε αρχίσει να εικονογραφεί διηγήματα για την άρρωστη αδελφή του, το 1918 άρχισε να συνεργάζεται με το πιο δημοφιλές εβδομαδιαίο παιδικό περιοδικό της Καταλονίας και στη συνέχεια καθιερώθηκε ως εικονογράφος πολλών ευρείας κυκλοφορίας περιοδικών στην πατρίδα του. Στον τομέα της εικονογράφησης βιβλίων ξεκίνησε με συγγραφείς από την ιδιαίτερη πατρίδα του, αλλά με το πέρασμα του χρόνου, και επειδή επιθυμούσε διακαώς να γίνει διάσημος, άρχισε να δέχεται παραγγελίες αδιακρίτως. Στην πολύ ενδιαφέρουσα έκθεση με τίτλο «Ο Νταλί εικονογράφος», που ξεκινά την Πέμπτη 15 Νοεμβρίου και θα διαρκέσει μέχρι τις 30 Νοεμβρίου, οι επισκέπτες θα μπορούν να δουν και να ξεφυλλίσουν δέκα βιβλία εικονογραφημένα από τον καλλιτέχνη τα οποία ανήκουν στη συλλογή της βιβλιοθήκης «Χουάν Κάρλος Ονέτι» του Ινστιτούτου Θερβάντες της Αθήνας. Στην έκθεση θα μπορεί να δει κανείς εικονογραφήσεις του σε ευρείας κυκλοφορίας περιοδικά και βιβλία με υψηλές πωλήσεις, όπως τα δικά του (Σαλβαδόρ Νταλί, Η απόκρυφη ζωή μου και Κρυμμένα Πρόσωπα), καθώς και σε βιβλία περιορισμένης έκδοσης μικρών εκδοτικών οίκων, όπως τα Immaculée Conception (Η Άμωμος Σύλληψις) των Μπρετόν και Ελιάρ (1930), Femme visible (Η ορατή γυναίκα) του ίδιου του Νταλί, Onan (Αυνάν) του Ζωρζ Υνιέ (1934) και Chants de Maldoror (Τα Άσματα του Μαλντορόρ) του Λοτρεαμόν (1934), το οποίο είναι ένα από τα αριστουργήματα του σουρεαλισμού...

Εσωτερική εικονογράφηση για τα δοκίμια του Michel de Montaigne (Doubleday, Νέα Υόρκη, 1947)

ΙNFO Ινστιτούτο Θερβάντες της Αθήνας Σκουφά 31, Κολωνάκι Τηλ.: 210 3634117 (εσωτ. 6032) Ημέρες και ώρες λειτουργίας: Δευτ., Πέμ., Παρ. 11:00-14:30, Τρ.-Τετ. 11:00-14:30 & 16:00-18:00, είσοδος ελεύθερη

20 lifo – 15.11.18

ΒΙΒΛΙΑ

ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΈΝΑ

ΑΠΟ ΤΟΝ

ΝΤΑΛΙ

ΣΑΛΒΑΔΟΡ

ΘΑ ΞΕΦΥΛΛΙΣΟΥΜΕ ΣΤΟ

ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ

ΘΕΡΒΑΝΤΕΣ

Maurice Sandoz, Ο Λαβύρινθος (Doubleday, Doran, Νέα Υόρκη, 1945)

Η ΈΚΘΕΣΗ «Ο ΝΤΑΛΊ ΕΙΚΟΝΟΓΡΆΦΟΣ» ΑΝΑΔΕΙΚΝΎΕΙ ΤΗΝ ΕΝΑΣΧΌΛΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΛΛΙΤΈΧΝΗ ΜΕ ΤΗΝ ΕΙΚΟΝΟΓΡΆΦΗΣΗ. ΑΠΌ ΤΗ LIFO TEAM

Ουίλλιαμ Σαίξπηρ, Μάκβεθ (Doubleday, Νέα Υόρκη, 1946)

Speak of the devil (Doubleday, Doran, Νέα Υόρκη, 1945) 15.11.18 – lifo

21

q Γεννήθηκα στην Αθήνα, στο Κολωνάκι. Εκεί μεγάλωσα, σε μια Αθήνα που δεν είχε καμία σχέση με τη σημερινή. Δημοτικό πήγα στον Μακρή και γυμνάσιο στη Σχολή Μωραΐτη, η οποία μόλις είχε ανοίξει, ήμουν από τις πρώτες μαθήτριες. Η τότε Σχολή Μωραΐτη ήταν ένα παλιό νεοκλασικό στο Ψυχικό με πολύ λίγους μαθητές – στην Α’ τάξη ήμασταν 16 παιδιά. Περάσαμε πολύ ωραία, ήταν πολύ καλά εκείνα τα χρόνια. Ήμασταν ουσιαστικά μια μεγάλη παρέα. Και στο γυμνάσιο ήμασταν μια μεγάλη παρέα, Αρσάκειο, Κολλέγιο και Σχολή Μωραΐτη, και κάναμε τα μαθήματά μας στο τότε Ελληνικό, το καφέ που ήταν ακριβώς στη στροφή της ανηφόρας της Πατριάρχου Ιωακείμ. Καθόμασταν στα τραπεζάκια του και κάναμε μάθημα όλη η γειτονιά. Ήταν μια τελείως άλλη κατάσταση. Είχα καταπληκτικούς δασκάλους, τον Λιγνάδη, τον Ζαχάροφ. Και ο Μωραΐτης ήταν ένας σπουδαίος άνθρωπος, ένας πραγματικός εκπαιδευτικός. Μας έδωσε πολλά.

απο τον m. hulot. φωτογραφιεσ: freddie f.

ΟΙAΘΗΝΑΊΟΙ

q Η απάντηση σε αυτά τα ερωτήματα ήταν η τέχνη και συγκεκριμένα η ζωγραφική. Πάντα ζωγράφιζα δίπλα στη μαμά μου, έπαιρνα τις μπογιές και της έκανα μικρά έργα, αλλά δεν είχα ασχοληθεί ποτέ ουσιαστικά με τη ζωγραφική. Είχα πάρα πολλά ενδιαφέροντα, διάβαζα πολύ, έγραφα ποίηση, σκιτσάριζα, ζωγράφιζα, έκανα κεραμικά, αλλά δεν ήταν εύκολο να είμαι συγκεντρωμένη σε κάτι με τρία παιδιά. Όταν απάντησα αυτό το ερώτημα, είπα «θα πάω να κάνω φροντιστήριο σχεδίου». Και πήγα. Ο κύριος που με δέχτηκε να κάνω αυτά τα μαθήματα μια μέρα μου είπε: «Λίζη, τα πας πολύ καλά. Θα δώσεις στη Σχολή Καλών Τεχνών;». Εγώ τότε δεν ήξερα καν ότι υπήρχε Σχολή Καλών Τεχνών. Τον ρώτησα «υπάρχει αυτό το πράγμα;». Μου απάντησε «όλα αυτά τα παιδιά τι κάνουν εδώ; Είναι υποψήφιοι για τη σχολή». Ρώτησα τι έπρεπε να κάνω για να δώσω κι εκείνος μου είπε «πρώτα απ’ όλα, δεν θα κάνεις καλοκαίρι, θα είσαι εδώ πρωί-απόγευμα, θα δουλεύεις, και τον Σεπτέμβριο θα δώσεις εξετάσεις». Τότε πήρα τη μεγάλη απόφαση, έστειλα τα παιδιά στις Σπέτσες, στη μητέρα μου, και πραγματικά δούλεψα πάρα πολύ. Με ενθάρρυνε πολύ αυτός ο άνθρωπος, μπήκα στην Καλών Τεχνών και από κει και πέρα άλλαξε η ζωή μου.

q Άρχισα να κάνω εκθέσεις σχετικά γρήγορα. Ήδη το 1983 είχα την πρώτη μου ατομική με χαρακτική και μονοτυπίες. Και η δεύτερη έκθεσή μου ήταν πάλι μονοτυπίες. Μετά άρχισα να κάνω πιο σύνθετα πράγματα, κολάζ και άλλες τεχνικές, αλλά σχετικά σύντομα για την εποχή εκείνη, γιατί οι προσωπικές εκθέσεις δεν συνηθίζονταν. Την πρώτη μου έκθεση την έκανα στο Τρίτο Μάτι και από κει και πέρα ξεκίνησε μια καριέρα που διαρκεί μέχρι σήμερα, με εκθέσεις ομαδικές, ατομικές και διάφορες εργασίες που κάνω κατά καιρούς. Συνήθως οι δουλειές που κάνω κρατάνε χρόνια. Για παράδειγμα, τους «Κολυμβητές» τους ξεκίνησα πριν από 24 χρόνια και η έκθεση έγινε τώρα. Μου αρέσει να δουλεύω ένα θέμα πάρα πολλά χρόνια και να κάνω έρευνα.

q Με τη φωτογραφία ασχολήθηκα πολύ αργότερα. Στη σχολή δεν υπήρχε τότε φωτογραφία, όπως ούτε και μεταξοτυπία. Μπήκαν πολύ αργότερα. Ήμασταν όλοι στα κτίρια της οδού Πατησίων. Έτυχε να αγοράσω μια μηχανή στη Νέα Υόρκη, όπου βρισκόμουν εκείνη την εποχή, και άρχισα να πειραματίζομαι με το καινούργιο μέσο που είχα στα χέρια μου. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να κάνω την πρώτη μου φωτογραφική έκθεση το 1989 στην Ιλεάνα Τούντα, η οποία τότε άνοιγε. Γνωρίζοντας την Ιλεάνα, παρακολούθησα τις εργασίες του χώρου, πώς από ένα ερείπιο σχεδόν έγινε η γκαλερί, και φωτογράφισα όλη τη διαδικασία. Ουσιαστικά αυτή ήταν η πρώτη μου φωτογραφική δουλειά. Έτσι, έκανα την πρώτη μου μεγάλη έκθεση με μεγάλα τυπώματα –πάνω από ένα μέτρο–, που για την εποχή ήταν κάτι σπάνιο.

q Τη φωτογραφία δεν την ξεχωρίζω από τη ζωγραφική, το βίντεο, τις εγκαταστάσεις, είναι όλα εκφράσεις μιας ιδέας. Στην τελευταία μου έκθεση έδειξα και φωτογραφίες και ζωγραφική. Για μένα, είναι όλα εικόνες. Είμαι της σχολής του Γιάννη Κουνέλη που λέει «όλα είναι ζωγραφική, και η δουλειά μου είναι ζωγραφική, άσχετα αν είναι τριών διαστάσεων. Είναι εικόνες. Σημασία έχει ποιος ταυτίζεται με αυτές τις εικόνες και πώς χρησιμοποιείς κάθε φορά το ανάλογο μέσο για να μπορέσεις να φτάσεις σε αυτήν τη διατύπωση της ιδέας». Δεν είμαι street photographer ή του ενσταντανέ.

q Καταγράφηκα στη συνείδηση των περισσότερων ανθρώπων ως φωτογράφος, το καταλαβαίνω αυτό, γιατί έδειχνα κυρίως φωτογραφίες για πολλά χρόνια, οι σπουδές μου όμως είναι στην Καλών Τεχνών. Χρησιμοποιώ τις φωτογραφίες ως εικαστικό μέσο, όπως το πινέλο. Η ασχολία μου με το γυμνό δεν ξεκίνησε φωτογραφικά, περισσότερο ζωγραφικά. Είχα μια φίλη εκείνη την εποχή την οποία παρακάλεσα να μου ποζάρει, κάτι είχε επάνω της που με ενδιέφερε. Ερχόταν, λοιπόν, και μου ποζάριζε ως γυμνό μοντέλο κι έκανα κάτι πολύ μεγάλα σχέδια. Σιγά-σιγά λέω «μήπως να τη φωτογραφίσω κιόλας;». Τελικά, αυτή η συνεργασία κράτησε πέντε χρόνια. Βγήκαν πολλά έργα, εκ των οποίων άλλα είναι ζωγραφικά, αλλά είναι καθαρά φωτογραφικά, άλλα είναι συνδυασμός φωτογραφίας και σχεδίου. Αυτήν τη δουλειά την ονόμασα «Μεταμορφώσεις, το σώμα μου, το σώμα σου», εννοώντας αυτό το δίπολο, εκείνη κι εγώ σε μια διαδικασία μεταμόρφωσης. Ήταν μεγάλα τυπώματα, μεγαλύτερα από το φυσικό μέγεθος, χωρίς κεφάλι. Αυτή η έκθεση ταξίδεψε στην Αγγλία, στη Γερμανία, ακούστηκε πάρα πολύ. Το ’91 υπήρχε ένα θέμα με την απεικόνιση του γυναικείου γυμνού, όχι ως κάτι ωραίου, αλλά προκλητικού, δύσκολου, αποτρεπτικού ενδεχομένως. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι η δουλειά μου αυτή είχε μια φεμινιστική ματιά, κάποιοι άνθρωποι την είδαν έτσι. Η πρόθεσή μου δεν ήταν αυτή, ήταν μια καθαρά εσωτερική ανάγκη να γίνουν αυτά τα σώματα όπως έγιναν. Αυτό το ενδιαφέρον για το γυναικείο σώμα δεν έχει σταματήσει.

q Μέσα από τη ματιά που εξακολουθούσε να είναι κυρίαρχη, δηλαδή μέσω του γυναικείου σώματος, έκανα τη δουλειά μου για την Αφροδίτη της Μήλου. Πήγα στο Λούβρο με τη φωτογραφική μου μηχανή και φωτογράφισα τη σχέση της Αφροδίτης της Μήλου με το κοινό της. Έκανα μια πολύ μεγάλη σειρά φωτογραφιών σχετικά με το πώς το κοινό βλέπει την Αφροδίτη της Μήλου και είχα την τύχη να κάνω μία από τις πρώτες εκθέσεις στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, το 1992.

22 lifo – 15.11.18

ΕΙΚΑΣΤΙΚΌΣ. ΓΕΝΝΉΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΟΛΩΝΆΚΙ, ΖΕΙ ΣΤΟ ΧΑΛΆΝΔΡΙ.

τον γνώρισα όσο ήμουν ακόμα στο σχολείο και από το σπίτι μου έφυγα πολύ νωρίς, μέσα σε μια επαναστατική διάθεση αυτονόμησης, στα 18 μου. Το πρώτο μου παιδί το έκανα όταν ήμουν 21. Απέκτησα τρία παιδιά και χώρισα το 1973, όταν τα παιδιά μου ήταν ακόμα μικρά. Ήταν δύσκολος γάμος. Ήταν δύσκολα χρόνια, ήμουν πάρα πολύ μικρή, δεν ήξερα τίποτα για τον εαυτό μου, αλλά μέσα από το οικογενειακό μου περιβάλλον είχα κάποιες βάσεις, γιατί και η μητέρα μου ήταν ζωγράφος και ο παππούς μου το ίδιο, ενώ η θεία μου ήταν διάσημη πιανίστρια. Μεγάλωσα σε ένα σπίτι με πολλή μουσική και ζωγραφική και με πολλούς ανθρώπους που μπαινόβγαιναν και ήταν στον χώρο της τέχνης. Ο θείος μου ήταν διευθυντής της Εθνικής Πινακοθήκης, έτσι η τέχνη και η μουσική ήταν μέσα στη ζωή μου σχεδόν αυτονόητα. Μετά τον δύσκολο γάμο και τα παιδιά βρέθηκα λίγο ξεκρέμαστη, σε μια κατάσταση κρίσης ταυτότητας πολύ έντονη, γιατί δεν είχα σπουδάσει τίποτα. Ήμουν 30 χρονών και δεν ήξερα τι κάνω με τον εαυτό μου. Το να ξαναπαντρευτώ ήταν δύσκολο με τρία παιδιά. Αναρωτιόμουν ποια είμαι, τι κάνω, τι θέλω από τη ζωή μου, πώς προχωράω παρακάτω.

ΛΊΖΗ ΚΑΛΛΙΓΆ

q Μετά τον γάμο μου ανέβηκα στην Κηφισιά, γιατί είχα παιδιά και χρειαζόμουν περισσότερο χώρο. Τον άντρα μου

15.11.18 – lifo

23

q Το ’94 θα μιλήσω για την Ιερά Οδό. Η Ιερά Οδός ξεκίνησε από ένα ερωτηματικό, όταν μια μέρα είδα την ταμπέλα «Ιερά Οδός» στην Πειραιώς. Γιατί Ιερά Οδός; Δεν είχα ιδέα. Άρχισα να αγοράζω βιβλία ελληνικά, αγγλικά, τα πάντα, και να μελετάω τον κόσμο της Ελευσίνας, των Ελευσινίων Μυστηρίων, τι σήμαινε Ιερά Οδός – όλο αυτό με συνεπήρε. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα η περιέργειά μου να με κάνει να βιώσω κάποια πράγματα σε σχέση με την Ελευσίνα. Τον Σεπτέμβριο του ’94 αποφάσισα να κάνω την πορεία με τα πόδια, 22 χιλιόμετρα. Νομίζω ότι είναι ο μοναδικός δρόμος στον κόσμο που ταυτοποιείται κατά 90%, ίσως και περισσότερο, με τον αρχαίο δρόμο. Μελετώντας τα βιβλία, είδα ότι η πορεία αυτή γινόταν κάθε χρόνο, τον Σεπτέμβριο, περίπου τις ημέρες της ισημερίας, 19-21 του μήνα. Έφευγαν το μεσημέρι από την Αθήνα και έφταναν στην Ελευσίνα το βράδυ. Ξεκίνησα κι εγώ, λοιπόν, στη μία το μεσημέρι, μέσα στη ζέστη και τον ήλιο, και στον δρόμο φωτογράφιζα με μια πολύ μικρή μηχανή που είχα τις ταμπέλες «Ιερά Οδός», στην αρχή μέσα στον αστικό ιστό της Αθήνας. Μετά βγήκα στη λίμνη του Κουμουνδούρου, μετά στην Εθνική Οδό, και όταν έφτασα πια στην Ελευσίνα, στις 8 το βράδυ, έβγαινε η πανσέληνος! Ήταν δώρο για μένα, ανέβαινε στον ουρανό και ένιωσα ότι με καλοδέχτηκε η πόλη. Ήμουν εξοντωμένη, αλλά πανευτυχής. Είχα βιώσει σαν περφόρμανς στο σώμα μου τι σημαίνει αυτή η πορεία και σκεφτόμουν τους 30.000 ανθρώπους που την έκαναν κάθε χρόνο. Δεν είχα στο μυαλό μου να κάνω πρότζεκτ, συνήθως δεν ξεκινάω να κάνω κάποιο πρότζεκτ, προκύπτει από την έρευνα. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να αγαπήσω πολύ την Ελευσίνα. Μέχρι σήμερα επιστρέφω εκεί και κάνω κι άλλα πράγματα. Αυτή η συνέχεια που έχουμε είναι κάτω απ’ τα πόδια μας. Αυτό το μεγάλο δώρο για μας μπορεί να είναι αυτονόητο, αλλά είναι κάτι μοναδικό.

q Στη ζωή μας έρχονται κάποιοι άνθρωποι την κατάλληλη στιγμή για να μας πάνε λίγο παραπέρα. Εμένα μου έχει συμβεί επανειλημμένως αυτό το πράγμα. Από τον δάσκαλο στο φροντιστήριο που με παρακίνησε να μπω στην Καλών Τεχνών μέχρι άλλους ανθρώπους που ήρθαν αργότερα, μου έδειξαν, με αγάπησαν, με προστάτεψαν. Και νομίζω ότι μέχρι το τέλος της ζωής σου πάντα έρχονται τέτοιοι άνθρωποι για να σε πάνε λίγο πιο πέρα. Δεν μου αρέσει η έννοια του δασκάλου, ποτέ δεν πίστεψα στους δασκάλους. Έχω συναντήσει όμως ανθρώπους, και άντρες και γυναίκες, που με έχουν πάει λίγο παραπέρα.

q Μόνο η τέχνη μπορεί να σε κάνει καλύτερο άνθρωπο. Η τέχνη σ’ τα προσφέρει όλα. Άμα σκεφτείς την ιστορία

ΟΙAΘΗΝΑΊΟΙ

ΛΊΖΗ ΚΑΛΛΙΓΆ

της ανθρωπότητας, αυτό που μένει είναι ο πολιτισμός. Από την αρχαιότητα, την προϊστορία, με τα σπήλαια με τις ζωγραφιές, τι έχει μείνει; Ποια είναι η συνέχειά μας; Η γνώση και η τέχνη είναι συγγενείς, τέχνη χωρίς γνώση δεν γίνεται. Οι λαϊκοί ζωγράφοι, όπως ο Θεόφιλος, δεν σημαίνει ότι δεν έχουν γνώση, απλώς έχουν διαφορετική γνώση μέσα τους, που ήταν η φιλοσοφία της ζωής του. Νομίζω ότι αυτό σε κάνει καλλιτέχνη, το να έχεις μια φιλοσοφία ζωής. Αλλιώς, γίνεσαι διακοσμητής. Αλλά για να βγάλεις έργο, πρέπει να έχεις μέσα σου κάτι να πεις. Πρέπει να έχεις σκεφτεί πράγματα, να έχεις να προτείνεις. Κάτι μικρό, κάτι μεγάλο, δεν έχει σημασία.

Ως γενιά έχουμε ζήσει άλλα πράγματα, αλλά ο πολιτισμός πάντα μεταλλάσσεται σε κάτι άλλο και αυτή είναι και η ομορφιά του – θα γίνουν νέα πράγματα, αλλιώτικα, δεν γυρνάμε ποτέ πίσω, αλλιώς θα ήταν όλα νεκρά. Αν επαναλαμβάνονταν αυτά που ξέρουμε – και έχουν γίνει ΤΑ αριστουργήματα σε όλους τους χώρους–, θα ήταν βαρετά. Κάποια στιγμή θα έλεγες «φτάνει!».

q Με τη δουλειά που έκανα με την Ακρόπολη, με τη μετοίκηση, φωτογράφισα τα αγάλματα στο παλιό μουσείο, πριν γίνει η μεταφορά τους στο νέο. Λάτρευα το παλιό Μουσείο της Ακρόπολης, ήταν το αγαπημένο μου μουσείο. Όταν έμαθα, λοιπόν, ότι θα γίνει το καινούργιο και θα τα πάρουν από εκεί, με έπιασε απελπισία, λέω «πάει το μουσείο, πρέπει κάτι να κάνω». Και ξεκινάω τη διαδικασία να πάρω άδειες από το υπουργείο Πολιτισμού, τους αρχαιολόγους. Πέρασα πολλούς μήνες στο μουσείο, φωτογραφίζοντας τα αγάλματα τυλιγμένα στα πανιά και μέσα στα κουτιά για τη μεταφορά τους, και στη συνέχεια έκανα μια μεγάλη έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη. Τις φωτογραφίες αυτές τις τράβηξα με ψηφιακή μηχανή και είναι άπειρες. Για να καταλήξω στις 16 που χρησιμοποίησα στην έκθεση, έκανα πάνω από έναν χρόνο. Δεν είναι μόνο τι τραβάς, είναι και τι επιλέγεις στο τέλος ώστε να βγει μια πτυχή της όλης ιστορίας.

q Ως γενιά έχουμε ζήσει άλλα πράγματα, αλλά ο πολιτισμός πάντα μεταλλάσσεται σε κάτι άλλο και αυτή είναι και η ομορφιά του – θα γίνουν νέα πράγματα, αλλιώτικα, δεν γυρνάμε ποτέ πίσω, αλλιώς θα ήταν όλα νεκρά. Αν επαναλαμβάνονταν αυτά που ξέρουμε –και έχουν γίνει ΤΑ αριστουργήματα σε όλους τους χώρους–, θα ήταν βαρετά. Κάποια στιγμή θα έλεγες «φτάνει!».

q Μου αρέσει να βγάζω την Κοκό περίπατο, καθημερινά, μου αρέσει πάρα πολύ να κολυμπώ, έχω τρέλα με τη θάλασσα. Μου αρέσει πάρα πολύ να βλέπω τα εγγόνια μου, μου δίνουν μεγάλη χαρά. Μου αρέσει που ο εγγονός μου λέει στην κόρη μου «ααα, μου αρέσει να μείνω στη γιαγιά, γιατί έχει πολλές χειροτεχνίες» και φτιάχνουμε πράγματα μαζί. Μου αρέσει να μαζεύω λουλούδια, να περπατάω στο ύπαιθρο, απλά πράγματα. Δύναμη μου δίνει η κάθε μέρα. Θέλω να απολαύσω τον ήλιο και το φως, μου αρέσουν πάρα πολύ, να περπατήσω.

q Είναι πολλά πράγματα που προσβάλλουν την αισθητική μου, αλλά τα αποφεύγω. Σχεδόν δεν βλέπω καθόλου τηλεόραση, γιατί προσβάλλει τη νοημοσύνη μου. Διαλέγω τι θα δω. Είμαι πολύ προσεκτική να μην μπλέκω σε αντιαισθητικές καταστάσεις. Προσπαθώ να μένω στον δικό μου κόσμο, ο οποίος, ευτυχώς, έχει πολλά πράγματα και πολύ ωραία.

q Η μνήμη έχει παίξει πάρα πολύ σημαντικό ρόλο στη δουλειά μου. Η μετοίκηση είχε να κάνει με τη μνήμη του παλιού μουσείου, μια άλλη δουλειά μου είχε να κάνει με τον θάνατο της μητέρας μου, με τη μνήμη του διαμερίσματος μέσα στο οποίο ζούσε. Δεν βλέπω τη μνήμη νοσταλγικά, με ενδιαφέρει ως παρελθόν και ιστορία. Και η Ιερά Οδός για μένα είναι μια μνήμη.

q Έχω τρομερή αγάπη για την Κίνα. Το 1983 άρχισα να κάνω τάι-τσι κι αυτό με έβαλε στη διαδικασία της έρευνας για τον κινεζικό πολιτισμό. Έκτοτε είμαι φαν της Κίνας. Την έχω επισκεφτεί δύο φορές. Έχω ασχοληθεί με το τάι-τσι 25 χρόνια κι έχω κάνει και δουλειές πάνω στην κινεζική λογοτεχνία, σε ζωγραφικά έργα. Έχω κάνει και δύο εκθέσεις με θέμα την Κίνα. Νομίζω ότι είναι το μόνο μέρος, εκτός από την Ελλάδα, που για μένα είναι ο καλύτερος τόπος, όπου θα έμενα. Υπάρχει ένα μέρος εκεί που το αγάπησα πάρα πολύ, το Γκουιλίν, στη νότια Κίνα. Είναι μια χώρα με βαθύ πολιτισμό χιλιάδων ετών, η μόνη, εκτός από τη δική μας, όπου μιλάνε την ίδια γλώσσα – η γλώσσα εκεί δεν έχει αλλάξει. Ο πολιτισμός ο κινεζικός και ο ελληνικός έχουν αυτά τα κοινά χαρακτηριστικά, μια μακρά ιστορία και τη συνέχεια της γλώσσας τους.

q Πιστεύω ότι έχουμε έρθει σε αυτήν τη ζωή για να διδασκόμαστε κάθε μέρα. Αυτός είναι ο σκοπός της ύπαρξής μας, αλλιώς γιατί είμαστε εδώ, μόνο για να περνάμε καλά; Κάθε ηλικία έχει τα δικά της. Εγώ λέω ότι στην τρίτη ηλικία, που βρίσκομαι τώρα, το μεγάλο μάθημα και η μεγάλη χαρά είναι τα εγγόνια μου. Η συνέχεια της ζωής.

24 lifo – 15.11.18

ΙNFO

www.lizzicalligas.blockspot.com

ΕΝΑ ΜΕΓΆΛΟ ΑΦΙΈΡΩΜΑ ΣΤΑ ΠΙΟ ΕΠΊΚΑΙΡΑ ΖΗΤΉΜΑΤΑ ΠΟΥ ΑΦΟΡΟΎΝ ΤΗΝ ΥΓΕΊΑ ΜΑΣ ΝΈΑ ΕΠΟΧΉ ΓΙΑ ΤΙΣ ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΎΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΆΔΑ, ΜΕ ΈΝΑ ΈΡΓΟ ΖΩΉΣ ΑΠΌ ΤΟ ΊΔΡΥΜΑ ΩΝΆΣΗ Η ΣΩΣΤΉ ΔΙΑΤΡΟΦΉ ΕΊΝΑΙ ΦΆΡΜΑΚΟ ΚΑΙ ΓΙΑ ΤΙΣ ΙΏΣΕΙΣ ΌΤΑΝ ΤΟ ΓΔΆΡΣΙΜΟ ΣΤΟΝ ΛΑΙΜΌ ΔΕΝ ΠΡΟΈΡΧΕΤΑΙ ΑΠΌ ΑΠΛΌ ΚΡΥΟΛΌΓΗΜΑ ΠΡΟΛΆΒΕΤΕ ΤΟΝ ΔΙΑΒΉΤΗ ΜΕ ΜΙΚΡΈΣ ΑΛΛΑΓΈΣ ΣΤΟΝ ΤΡΌΠΟ ΖΩΉΣ ΌΛΕΣ ΟΙ ΤΕΛΕΥΤΑΊΕΣ ΕΞΕΛΊΞΕΙΣ ΣΤΗ ΘΕΡΑΠΕΊΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΊΝΟΥ ΟΙ 3 ΣΩΜΑΤΟΦΎΛΑΚΕΣ ΑΠΌ ΤΗΝ ΚΡΉΤΗ ΜΆΣ ΠΡΟΣΤΑΤΕΎΟΥΝ ΑΠΌ ΤΙΣ ΙΏΣΕΙΣ ΤΟ ΕΜΒΌΛΙΟ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΝΕΥΜΟΝΙΌΚΟΚΚΟ ΘΩΡΑΚΊΖΕΙ ΤΟΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΌ ΑΠΌ ΤΗΝ ΠΝΕΥΜΟΝΊΑ Η ΑΝΟΣΟΘΕΡΑΠΕΊΑ ΠΡΟΧΩΡΆ ΚΑΙ ΝΙΚΆ ΒΉΜΑΒΉΜΑ ΤΟΝ ΚΑΡΚΊΝΟ ΤΟΥ ΠΝΕΎΜΟΝΑ ΕΜΒΟΛΙΆΣΟΥ ΣΉΜΕΡΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΈΡΠΗΤΑ ΖΩΣΤΉΡΑ ΚΑΙ ΖΉΣΕ ΧΩΡΊΣ ΠΌΝΟ ΠΟΤΈ ΠΡΙΝ Η ΡΎΘΜΙΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΒΉΤΗ ΔΕΝ ΉΤΑΝ ΤΌΣΟ ΕΎΚΟΛΗ CHECK POINT ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΛΛΑΠΛΉ ΣΚΛΉΡΥΝΣΗ ΜΕ ΈΝΑ ΑΠΛΌ ΤΕΣΤ ΑΊΜΑΤΟΣ! ΓΙΑ ΈΝΑΝ ΚΌΣΜΟ ΑΠΑΛΛΑΓΜΈΝΟ ΑΠΌ ΤΟΝ ΚΑΠΝΌ ΤΟΥ ΤΣΙΓΆΡΟΥ ΠΑΓΚΌΣΜΙΑ ΠΡΟΤΕΡΑΙΌΤΗΤΑ Η ΥΓΕΊΑ ΤΩΝ ΕΦΉΒΩΝ ΑΥΤΟΆΝΟΣΟ ΝΌΣΗΜΑ

>

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+ +

+

ΕΠΙΜΈΛΕΙΑ ΑΦΙΕΡΏΜΑΤΟΣ: ΑΛΕΞΊΑ ΣΒΏΛΟΥ

+

LIFO

Η δημιουργία του Ωνάσειου Εθνικού Μεταμοσχευτικού Κέντρου, με αποκλειστική δωρεά του Ιδρύματος Ωνάση, εγκαινιάζει μια νέα εποχή για τις μεταμοσχεύσεις στην πατρίδα μας, χαρίζοντας ελπίδα σε χιλιάδες ασθενείς που χρειάζονται μεταμόσχευση συμπαγών οργάνων, προκειμένου να βγουν νικητές στη ζωή. Η παρουσίασή του πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη 31 Οκτωβρίου στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση. Το νέο, πλήρως εξοπλισμένο με τεχνολογίες αιχμής μεταμοσχευτικό κέντρο θα ανοίξει τις πόρτες του σε τέσσερα χρόνια δίπλα στο Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο και θα αποτελέσει ένα νοσοκομείο για όλους τους ασθενείς, τους ανασφάλιστους και πρωτίστως τα παιδιά. Χαρίζοντας ζωή, βάζοντας «φρένο» στο brain drain και ανεβάζοντας την Ελλάδα εκεί όπου της αξίζει.

της αλεξίας σβώλου

26 lifo – 15.11.18

HEALTH

Νέα εποχή για τις μεταμοσχεύσεις στην Ελλάδα, με ένα έργο ζωής από το Ίδρυμα Ωνάση

LIFO

HEALTH

Τ

Η ανέγερση του ΩΕΜΕΚ αποτελεί το μεγαλύτερο έργο στη δημόσια υγεία, ένα έργο ζωής με κόστος που ανέρχεται στα 100 εκατομμύρια ευρώ.

ην κάλυψη ενός μεγάλου κενού που διαιωνίζεται στη δημόσια υγεία έρχεται να συμπληρώσει, από το Α έως το Ω, το Ωνάσειο Εθνικό Μεταμοσχευτικό Κέντρο (ΩΕΜΕΚ) χάρη στη μεγάλη και αποκλειστική δωρεά του Ιδρύματος Ωνάση. Για πρώτη φορά, η πατρίδα μας αποκτά εθνικό κέντρο για τη μεταμόσχευση όλων των συμπαγών οργάνων (όπως η καρδιά, το ήπαρ, οι πνεύμονες, τα νεφρά), μέσα στο οποίο θα λειτουργεί αυτόνομη μονάδα για τις μεταμοσχεύσεις σε λιλιπούτειους ασθενείς, ώστε οι ελληνικές οικογένειες να μην αναγκάζονται να ταλαιπωρούνται ταξιδεύοντας στο εξωτερικό, προκειμένου τα μέλη τους να υποβάλλονται σε σωτήριες επεμβάσεις μεταμόσχευσης που μέχρι τώρα δεν γίνονταν εντός των συνόρων σε κανένα νοσοκομείο. Η απουσία δομών, εξειδικευμένου προσωπικού και η έλλειψη της καλλιέργειας της μεταμοσχευτικής κουλτούρας και της δωρεάς οργάνων κρατούν εδώ και δεκαετίες τη μεταμοσχευτική δραστηριότητα στη χώρα μας σε πολύ χαμηλό επίπεδο. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Εθνικού Οργανισμού Μεταμοσχεύσεων (ΕΟΜ), η Ελλάδα είναι ουραγός στην Ευρώπη και μεταξύ των δέκα τελευταίων χωρών του δυτικού κόσμου στον τομέα των μεταμοσχεύσεων. Ενδεικτικά, το 2016 πραγματοποιήθηκαν στη χώρα μας μόνο 151 μεταμοσχεύσεις, όταν σε ευρωπαϊκές χώρες πληθυσμιακά συγκρίσιμες, όπως το Βέλγιο και η Πορτογαλία, οι μεταμοσχεύσεις ανήλθαν σε 1.032 και 846 αντίστοιχα. Από το 2013 μέχρι το 2017, 260 Έλληνες μεταφέρθηκαν για μεταμόσχευση συμπαγών οργάνων σε διάφορα νοσοκομεία της Ευρώπης. Ταυτόχρονα, σύμφωνα με τα στοιχεία του ΕΟΜ, πραγματοποιήθηκαν 696 μετακινήσεις μεταμοσχευμένων για επανέλεγχο στο εξωτερικό, γεγονός που επιφέρει τεράστιο ψυχικό κόστος στους ασθενείς και στις οικογένειές τους αλλά και μεγάλη οικονομική δαπάνη υγείας για την πολιτεία. Στην αγωνία και στην ταλαιπωρία των ασθενών, στις μεγάλες λίστες αναμονής που δημιουργούνται, λόγω της απουσίας εμπιστοσύνης των πολιτών στη δωρεά οργάνων, και στην εκτίναξη των δαπανών υγείας σε δυσθεώρητα ύψη έρχεται να βάλει οριστικά τέλος η ανέγερση του ΩΕΜΕΚ. Ένα νοσοκομείο αφιερωμένο στη μεταμόσχευση συμπαγών οργάνων, συνολικού προϋπολογισμού 100 εκατομμυρίων ευρώ, εξοπλισμένο με τεχνολογία αιχμής, πρόκειται να ανοίξει τις πόρτες του εντός της επόμενης τετραετίας στην ελληνική κοινωνία, δίνοντας προτεραιότητα στα παιδιά μέσα από την αυτόνομη μονάδα μεταμοσχεύσεων στο Ωνάσειο Παίδων. Εκεί θα παρέχονται υπηρεσίες υψηλού επιπέδου και στην παιδοκαρδιολογία και στην παιδοκαρδιοχειρουργική. Το ΩΕΜΕΚ θα είναι ένα νοσοκομείο για όλους, προσφέροντας ειδική μέριμνα για τον ανασφάλιστο ασθενή που δεν πρόκειται να επιβαρυνθεί οικονομικά σε κανένα στάδιο της μεταμόσχευσης. Πρόκειται για ένα έργο ζωής που σηματοδοτεί τη διαχρονικότητα της προσφοράς του Ιδρύματος Ωνάση στην κοινωνία.

15.11.18 – lifo

27

LIFO Πανελλαδικό δίκτυο για την αξιοποίηση των μοσχευμάτων Το όραμα υπήρχε εδώ και καιρό. Το Ίδρυμα Ωνάση εργάστηκε για την πραγμάτωσή του με σταθερά βήματα και αποφασιστικότητα, έχοντας ως οδηγό τις πραγματικές ανάγκες της ελληνικής κοινωνίας. Σε συνεργασία τόσο με την πολιτεία όσο και με τον ΕΟΜ, οι προσπάθειες απέδωσαν τελικά καρπούς και με την ψήφιση του σχετικού σχεδίου νόμου στις 27 Σεπτεμβρίου 2018 από την Ολομέλεια της Βουλής μπήκαν οι βάσεις ώστε δίπλα στο Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο (ΩΚΚ) να δημιουργηθεί ένα δεύτερο νοσοκομείο αφιερωμένο στις μεταμοσχεύσεις. Ο θεμέλιος λίθος θα τεθεί στις αρχές του 2019 και το 2022 η νέα, μοναδική στο είδος της δομή στην Ελλάδα θα είναι έτοιμη να δεχτεί τους πρώτους ασθενείς και να τους προσφέρει το πολύτιμο δώρο ζωής. Το ΩΕΜΕΚ αναμένεται να αποτελέσει τον καταλύτη που θα ενεργοποιήσει τον μεταμοσχευτικό τομέα στην Ελλάδα, συνδράμοντας τις υπάρχουσες μεταμοσχευτικές μονάδες. Με τη λειτουργία

HEALTH

του δημιουργείται ένα πανελλαδικό δίκτυο υπό τον συντονισμό του ΕΟΜ, το οποίο θα οδηγήσει στην αύξηση και αποτελεσματικότερη αξιοποίηση των μοσχευμάτων, διαμορφώνοντας τις βάσεις για την αντιμετώπιση των μελλοντικών αναγκών μεταμόσχευσης. Με τη θεμελίωση του ΩΕΜΕΚ, ωστόσο, δημιουργούνται οι συνθήκες για ολοκληρωμένη μεταμοσχευτική φροντίδα, με έμφαση στην ανθρωποκεντρική προσέγγιση του ασθενούς. Άμεσο θετικό αποτύπωμα στη μεταμοσχευτική δραστηριότητα Η δημιουργία του ΩΕΜΕΚ, με τις σύγχρονες υποδομές, το εξειδικευμένο προσωπικό και την τεχνολογία αιχμής, το οποίο θα συνδράμει στη δημιουργία ενός πανελλαδικού δικτύου μεταμοσχεύσεων, ενδυναμώνοντας παράλληλα το κίνημα της δωρεάς οργάνων, θα βοηθήσει, σύμφωνα με τον ΕΟΜ, ώστε από την πρώτη κιόλας πενταετία λειτουργίας του η Ελλάδα να ξεπεράσει το μισό του μέσου όρου των μεταμοσχεύσεων που διενεργούνται στις πληθυσμιακά συγκρίσιμες με εκείνην ευρωπαϊκές χώρες. Βέβαια, απαραίτητη προϋπόθεση για να υπάρξει μια νέα, αποτελεσματικότερη εθνική μεταμοσχευτική στρατηγική είναι η ανάπτυξη και ενίσχυση της κουλτούρας της δωρεάς οργάνων. Το Ίδρυμα Ωνάση, σε συνεργασία με τον ΕΟΜ και το υπουργείο Υγείας, θα επενδύσει πόρους σε δράσεις που αφενός θα προάγουν αποτελεσματικά την εθνική στρατηγική προσέγγισης των μεταμοσχεύσεων και της δωρεάς οργάνων στην Ελλάδα και αφετέρου θα καλλιεργήσουν τη μεταμοσχευτική παιδεία. Επισημαίνεται ότι εντός του ΩΕΜΕΚ θα στεγάζονται τα νέα γραφεία του ΕΟΜ, γεγονός που θα συμβάλει ακόμα πιο πολύ στη βέλτιστη και ευέλικτη λειτουργία του τομέα των μεταμοσχεύσεων στην Ελλάδα. Κόμβος ιατρικής καινοτομίας στην Ευρώπη, η Ελλάδα Το ΩΕΜΕΚ, αξιοποιώντας την 25ή εμπειρία του γειτονικού του νοσοκομείου, του ΩΚΚ, θα αναπτύξει ένα διεθνές κέντρο ιατρικής καινοτομίας στους τομείς τόσο των μεταμοσχεύσεων όσο και της καρδιολογίας και καρδιοχειρουργικής ενηλίκων και παίδων. Επίσης, σε συνεργασία με τον ΕΟΜ, θα συνάπτει διεθνείς συνεργασίες με επίκεντρο τις μεταμοσχεύσεις για τη μεταλαμπάδευση των ιατρικών γνώσεων και εξελίξεων στην Ελλάδα

Το σχέδιο για τη δημιουργία του ΩΕΜΕΚ παρουσιάστηκε την Τετάρτη 31 Οκτωβρίου στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση.

Οι υπό μεταμόσχευση ασθενείς, ακόμα κι αν είναι ανασφάλιστοι, δεν πρόκειται να επιβαρυνθούν οικονομικά, σε κανένα στάδιο της μεταμόσχευσης.

28 lifo – 15.11.18

και την ανταλλαγή επιστημονικών θέσεων και τεχνικών, ενώ παράλληλα θα συνάψει συνεργασίες με ελληνικά και ξένα πανεπιστήμια, καθώς και με το Ίδρυμα Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών, για την προώθηση της εγχώριας έρευνας στη μεταμοσχευτική. Η λειτουργία του ΕΟΜ θα ανοίξει τον δρόμο για να έρθουν στην Ελλάδα κορυφαίοι γιατροί από το εξωτερικό και να συνεργαστούν με Έλληνες, προάγοντας τον επιστημονικό διάλογο γύρω από τις νέες εξελίξεις στη μεταμοσχευτική χειρουργική και μεταλαμπαδεύοντας τεχνογνωσία που λείπει από τη χώρα στον τομέα αυτό. Παράλληλα, μέσω προγράμματος υποτροφιών από το Ίδρυμα Ωνάση, Έλληνες γιατροί μετεκπαιδεύονται ήδη σε εξειδικευμένες κλινικές ανά την Ευρώπη για να αποκτήσουν την απαραίτητη ειδίκευση και πιστοποίηση, ώστε να επιστρέψουν έτοιμοι να αναλάβουν οι ίδιοι την πραγματοποίηση μεταμοσχεύσεων. Η νέα δομή, εκτός του ότι θα προσφέρει τη δυνατότητα της σωτήριας επέμβασης σε χιλιάδες ασθενείς, θα αποτελέσει πόλο έλξης για την επιστροφή των νέων Ελλήνων επιστημόνων που έχουν εγκαταλείψει τη χώρα, προκειμένου να βρουν την τύχη τους στο εξωτερικό, και θα βοηθήσει να μετατραπεί το brain drain σε brain gain και αυξημένη επιστημονική προστιθέμενη αξία για την πατρίδα μας. Η εκδήλωση Η παρουσίαση του ΩΕΜΕΚ πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη 31 Οκτωβρίου στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση σε μια λαμπρή εκδήλωση, παρουσία πολιτικών, πρεσβευτών, δημοσιογράφων και σημαντικών προσωπικοτήτων από την ακαδημαϊκή και ιατρική κοινότητα. Το «παρών» έδωσαν ο Τάσος Κουράκης, α’ αντιπρόεδρος της Βουλής που εκπροσώπησε τον Πρόεδρο της Βουλής, ο υπουργός Υγείας Ανδρέας Ξανθός και ο αναπληρωτής υπουργός Υγείας Παύλος Πολάκης, που εκπροσώπησαν την κυβέρνηση, ο βουλευτής και τομεάρχης Υγείας της Νέας Δημοκρατίας Βασίλης Οικονόμου, που εκπροσώπησε τον πρόεδρο της Νέας Δημοκρατίας, ο βουλευτής Κωνσταντίνος Μπαργιώτας, που εκπροσώπησε την πρόεδρο του ΚΙΝ.ΑΛ., ο επικεφαλής του Ποταμιού Σταύρος Θεοδωράκης και πολλές άλλες προσωπικότητες. Τον συντονισμό της παρουσίασης ανέλαβε η γνωστή δημοσιογράφος Πόπη Τσαπανίδου. Πρώτος στο βήμα, ως οικοδεσπό-

Κατάμεστη η Κεντρική Σκηνή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση στην παρουσίαση του ΩΕΜΕΚ.

LIFO

HEALTH

διοχειρουργικού Κέντρου, Δημήτρης Νιάκας, επισήμανε τις ευεργετικές συνέπειες που θα έχει η δημιουργία του νέου νοσοκομείου για το ΩΚΚ: «Η δημιουργία του νέου κέντρου, του ΩΕΜΕΚ, θα συμβάλλει σε περαιτέρω αναβάθμιση, εκσυγχρονισμό και ανάπτυξη των υπηρεσιών του ΩΚΚ, ώστε να παραμένει πάντοτε πρωτοπόρο και στην αιχμή των εξελίξεων και της καινοτομίας στον τομέα της καρδιολογίας και καρδιοχειρουργικής». Το όραμα του Ιδρύματος Ωνάση αγκάλιασε από την πρώτη στιγμή και ο πρόεδρος του Εθνικού Οργανισμού Μεταμοσχεύσεων, Ανδρέας Καραμπίνης, ο οποίος ανέδειξε τη σημασία του έργου για τον τομέα των μεταμοσχεύσεων στην Ελλάδα: «Ο ΕΟΜ χαιρετίζει την πρωτοβουλία του Ιδρύματος Ωνάση να δημιουργήσει και να δωρίσει στην ελληνική κοινωνία ένα υπερσύγχρονο εθνικό μεταμοσχευτικό κέντρο που θα καλύψει το κενό στις υγειονομικές υπηρεσίες και στις υποδομές στον τομέα των μεταμοσχεύσεων. Παράλληλα, έχουμε ήδη προχωρήσει στον σχεδιασμό δράσεων που θα υλοποιήσουμε από κοινού με το

Ο πρόεδρος του Ιδρύματος Ωνάση κ. Αντώνης Παπαδημητρίου με τη διευθύντρια Πολιτισμού του Ιδρύματος Ωνάση κ. Αφροδίτη Παναγιωτάκου.

της της εκδήλωσης, ανέβηκε ο πρόεδρος του Ιδρύματος Ωνάση, Αντώνης Παπαδημητρίου, ο οποίος τόνισε: «Σήμερα, για το Ίδρυμα Ωνάση είναι μια ημέρα χαράς, δικαίωσης και υπερηφάνειας. Δουλέψαμε συστηματικά και με αφοσίωση σε ένα πλαίσιο γόνιμης συνεργασίας ιδιωτικού και δημόσιου τομέα για να φτάσουμε στο σημερινό αποτέλεσμα. Με τη δημιουργία του ΩΕΜΕΚ, το Ίδρυμα Ωνάση έρχεται να αλλάξει, για μια ακόμα φορά, τα δεδομένα της υγείας στην Ελλάδα και να δώσει πνοή στο όνειρο δεκάδων ασθενών να αποκτήσουν πρόσβαση σε ποιοτικές και εξειδικευμένες υπηρεσίες στον τομέα των μεταμοσχεύσεων. Ως θεματοφύλακες του οράματος του Αριστοτέλη Ωνάση, στηρίζουμε αδιάλειπτα, πάνω από τέσσερις δεκαετίες, την υγεία, την παιδεία και τον πολιτισμό. Για εμάς η υγεία είναι πολιτισμός. Προορισμός μας είναι να είμαστε αρωγοί στην κοινωνία και στην πολιτεία, τιμώντας το παρελθόν και κοιτάζοντας προς το μέλλον». Από την πλευρά του, ο πρόεδρος του Ωνάσειου Καρ-

Ίδρυμα Ωνάση, με στόχο την ευαισθητοποίηση και εκπαίδευση τόσο της ιατρικής κοινότητας όσο και της ελληνικής κοινωνίας στο κορυφαίο θέμα της δωρεάς οργάνων». Στην εκδήλωση και στη συζήτηση που ακολούθησε συμμετείχαν, εκτός από τον Αντώνη Παπαδημητρίου και τον Ανδρέα Καραμπίνη, ο Πάνος Μινογιάννης, γενικός διευθυντής του Ωνάσειου Καρδιοχειρουργικού Κέντρου, και ο Ηρακλής Τσαγκάρης, αναπληρωτής καθηγητής Εντατικής Θεραπείας, εκπαιδευόμενος στις μεταμοσχεύσεις πνευμόνων μέσα από το πρόγραμμα υποτροφιών του Ιδρύματος Ωνάση. Επίσης, παρενέβησαν με δηλώσεις τους ο κορυφαίος παγκοσμίως θωρακοχειρουργός Walter Klepetko, ο οποίος θα συμμετάσχει στο πρόγραμμα μετεκπαίδευσης Ελλήνων γιατρών στις μεταμοσχεύσεις πνεύμονα, ο διευθυντής του Εθνικού Μεταμοσχευτικού Κέντρου της Ιταλίας, Nanni Costa, καθώς και η διευθύντρια ΕΣΥ και υπεύθυνη Συντονισμού Αεροδιακομιδών του ΕΚΑΒ, Άννα Μαριόλα.

Για πρώτη φορά στα ιατρικά χρονικά η Ελλάδα θα αποκτήσει αυτόνομη μονάδα μεταμόσχευσης ειδικά για τα παιδιά, το Ωνάσειο Παίδων, που θα λειτουργήσει εντός του ΩΕΜΕΚ.

Στο τέλος της εκδήλωσης δόθηκε η ευχή ώστε το επόμενο μεγάλο ραντεβού να είναι στη θεμελίωση του νέου νοσοκομείου. Από αριστερά: Αντώνης Παπαδημητρίου, πρόεδρος του Ιδρύματος Ωνάση, Πόπη Τσαπανίδου, δημοσιογράφος και συντονίστρια της εκδήλωσης, Πάνος Μινογιάννης, γενικός διευθυντής του Ωνάσειου Καρδιοχειρουργικού Κέντρου, Ανδρέας Καραμπίνης, πρόεδρος του Εθνικού Οργανισμού Μεταμοσχεύσεων, και Ηρακλής Τσαγκάρης, αναπληρωτής καθηγητής Εντατικής Θεραπείας, εκπαιδευόμενος στις μεταμοσχεύσεις πνευμόνων μέσα από το πρόγραμμα υποτροφιών του Ιδρύματος Ωνάση.

15.11.18 – lifo

29

LIFO

HEALTH

Η σωστή διατροφή είναι φάρμακο και για τις ιώσεις

ΥΓΙΕΙΝΉ ΔΙΑΤΡΟΦΉ ΓΙΑ ΕΝΔΥΝΆΜΩΣΗ ΤΟΥ ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟΎ, ΠΟΛΛΆ ΥΓΡΆ (ΝΕΡΌ ΚΑΙ ΑΦΕΨΉΜΑΤΑ) ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΌΛΗΨΗ ΤΗΣ ΑΦΥΔΆΤΩΣΗΣ ΑΠΌ ΤΟΝ ΠΥΡΕΤΌ ΚΑΙ ΕΠΑΡΚΉΣ ΞΕΚΟΎΡΑΣΗ ΣΥΝΙΣΤΟΎΝ ΤΗ ΧΡΥΣΉ ΣΥΝΤΑΓΉ ΓΙΑ ΝΑ ΑΝΑΡΡΏΣΕΤΕ ΠΙΟ ΓΡΉΓΟΡΑ ΑΠΌ ΣΥΝΆΧΙ ΚΑΙ ΓΡΊΠΗ. ΤΗΣ ΑΛΕΞΊΑΣ ΣΒΏΛΟΥ

30 lifo – 15.11.18

Τ

ο φθινόπωρο φέρνει μαζί του τη γρίπη, το κοινό κρυολόγημα και διάφορες άλλες εποχικές ιογενείς λοιµώξεις του ανώτερου και του κατώτερου αναπνευστικού που ταλαιπωρούν μικρούς και μεγάλους. Τα συµπτώµατά τους είναι συνήθως ήπια, µε χαρακτηριστικότερα το φτέρνισµα, τον βήχα, τον πονόλαιµο, το μπούκωμα στη μύτη, την ιγµορίτιδα, τα δέκατα και τους πόνους στα κόκαλα. Το κοινό κρυολόγημα είναι η πιο συχνή μορφή λοίμωξης του αναπνευστικού συστήματος, η οποία είναι και εξαιρετικά μεταδοτική. Συχνά συγχέεται με τη γρίπη, προκαλείται όμως από διαφορετικούς ιούς και είναι πιο ήπιο. H γρίπη δεν είναι ένα «βαρύ» κρυολόγημα και μπορεί να είναι αρκετά σοβαρή, ειδικά για τους πολύ μικρούς, τους ηλικιωμένους, όσους πάσχουν από χρόνια νοσήματα και τα υπέρβαρα και παχύσαρκα άτομα. Για να διαχειριστείτε τα συμπτώματα στο σπίτι, ο ειδικός συμβουλεύει να προσέξετε τη διατροφή σας, που αποτελεί άλλωστε και το «φάρμακο» της φύσης για την ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος. Στη διάρκεια της ανάρρωσης, αν ταλαιπωρήστε από μπούκωμα στη μύτη, βήχα, δέκατα και έχει αποδυναμωθεί η αίσθηση της γεύσης και της όσφρησης, είναι απολύτως φυσιολογικό να σας κοπεί η όρεξη. Δεν πρέπει να πιεστείτε να φάτε εάν δεν πεινάτε, αλλά μόλις επιστρέψει η όρεξή σας, ακολουθώντας μια ισορροπημένη διατροφή με υψηλή περιεκτικότητα σε ωφέλιμα λιπαρά και φυτικές ίνες, συμπεριλαμβανομένων των φρούτων και των λαχανικών, που αποτελούν πηγές βιταμινών, θα συνέλθετε πιο γρήγορα.

Extra tips Φροντίστε να ξεκουραστείτε επαρκώς και μη βιαστείτε να επιστρέψετε στη δουλειά.

Όταν δεν αισθάνεστε καλά, είναι σημαντικό να δώσετε στον οργανισμό σας χρόνο να αναρρώσει. Αν αποφασίσετε να περάσετε τη λοίμωξη «στο πόδι» και στο γραφείο, εκτός του ότι θα ταλαιπωρηθείτε και θα παρατείνετε τη δική σας ανάρρωση, κινδυνεύετε να μεταδώσετε τον ιό σε άλλους. Επίσης, είναι σημαντικό να μην αφυδατωθείτε. Εάν έχετε πυρετό, μπορεί να χρειαστείτε επιπλέον υγρά για να αποφύγετε την αφυδάτωση. Το άφθονο πόσιμο νερό είναι σημαντικό για την αντικατάσταση τυχόν υγρών που μπορεί να έχετε χάσει με εφίδρωση ή ρινική καταρροή, ενώ βοηθούν και οι χλιαρές σούπες και τα αφεψήματα βοτάνων. Αναπληρώστε την απαραίτητη βιταμίνη D3 με μουρουνέλαιο Τα καλά λιπαρά αποτελούν ανεκτίμητο θρεπτικό συστατικό για τον οργανισμό, καθώς συμμετέχουν στη δομή των κυτταρικών μεμβρανών και βοηθούν στη σωστή λειτουργία της καρδιάς, των αγγείων, του εγκεφάλου, του μυοσκελετικού συστήματος, των αρθρώσεων και του ανοσοποιητικού. Επίσης, ενεργοποιούν τον μεταβολισμό και βοηθούν στο κάψιμο του αποθηκευμένου λίπους. Τα ιχθυέλαια περιέχονται στα ψάρια που αποτελούν πολύ θρεπτική τροφή, αλλά σπανίως τρώμε ψάρι καθημερινά. Σε συστηματική βάση μπορείτε να καταναλώνετε την απαραίτητη ποσότητα ω3 λιπαρών οξέων με τη βοήθεια του μουρουνέλαιου Moller’s, το οποίο είναι πλούσιο και σε βιταμίνη D3. Πρόσφατη έρευνα της Ελληνικής Διατροφολογικής Εταιρείας έδειξε πως επτά στους δέκα Έλληνες έχουν ανεπάρκεια βιταμίνης D, ενώ, σύμφωνα με πληθώρα έγκυρων μελετών, η βιταμίνη D δεν συμμετέχει μόνο στο χτίσιμο ενός γερού σκελετού αλλά ρυθμίζει τις λειτουργίες του ανοσοποιητικού συστήματος

και βοηθά ακόμα και στην απώλεια του βάρους κατά τη δίαιτα. Με λίγα λόγια, η βιταμίνη D είναι ο απόλυτος ρυθμιστής των αμυντικών μηχανισμών του οργανισμού. Ο ιδανικός συνδυασμός ιχθυελαίων και βιταμίνης D3 περιέχεται στο μουρουνέλαιο Moller’s, το οποίο υπάρχει στην κλασική υγρή μορφή και σε ζελεδάκια για τα παιδιά. Χτίστε ένα γερό ανοσοποιητικό σύστημα Το κλειδί για την πρόληψη των ιώσεων είναι ένα υγιές και ισχυρό ανοσοποιητικό σύστημα, το οποίο σας βοηθά να αντιμετωπίσετε τις βακτηριακές και ιογενείς λοιμώξεις και να προφυλαχθείτε από τις βλαβερές συνέπειες της ρύπανσης του περιβάλλοντος. Η ισορροπημένη διατροφή, η λήψη διατροφικών συμπληρωμάτων, όπως είναι το μουρουνέλαιο, η αποχή από το κάπνισμα, η κατάλληλη άσκηση, ο επαρκής ύπνος και, γενικά, ο υγιεινός τρόπος ζωής μπορούν να συντελέσουν στην ενίσχυση της καλής λειτουργίας του ανοσοποιητικού συστήματος. Μην ξεχνάτε την ατομική υγιεινή Για την αποφυγή των ιώσεων συνιστάται συχνό πλύσιμο των χεριών και σχολαστικός καθαρισμός των επιφανειών και των αντικειμένων με τα οποία έρχεστε σε επαφή. Αν τα συμπτώματα επιδεινωθούν, τότε είναι απαραίτητο να επισκεφτείτε τον γιατρό σας, ο οποίος θα σας υποδείξει την κατάλληλη θεραπεία. Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται αν κατά την ανάρρωση διαπιστώσετε πως «ξανακυλάτε» και πως παρουσιάζετε υψηλό πυρετό, ενώ νιώθατε καλύτερα, γιατί αυτό αποτελεί σημάδι δευτερογενούς λοίμωξης από κάποιο μικρόβιο που βρήκε εξασθενημένο τον οργανισμό και τον αποδεκάτισε.

15.11.18 – lifo

31

LIFO

HEALTH

ΌΤΑΝ ΤΟ ΓΔΆΡΣΙΜΟ ΣΤΟΝ ΛΑΙΜΌ ΔΕΝ ΠΡΟΈΡΧΕΤΑΙ ΑΠΌ ΑΠΛΌ ΚΡΥΟΛΌΓΗΜΑ ΤΗΣ ΑΛΕΞΊΑΣ ΣΒΏΛΟΥ

Την εποχή των ιώσεων ο πονόλαιμος κάνει θραύση, αλλά το αίτιο που τον προκαλεί μπορεί να είναι εντελώς διαφορετικό από αυτό που φαντάζεσαι. Να ανησυχήσεις αν ο πόνος επιμένει και αν συνοδεύεται από άλλα συμπτώματα, που δεν σχετίζονται με το κρυολόγημα.

Κ

αταπίνεις και νιώθεις πως ο λαιμός σου είναι ξερός. Ο πονόλαιμος είναι το πρώτο και πιο συχνό σύμπτωμα του κρυολογήματος και συνήθως υποχωρεί με μερικά ζεστά αφεψήματα στα οποία στάζεις λίγο μέλι ως καταπραϋντικό και λίγο λεμόνι για ένα αντιοξειδωτικό boost με καθαρή βιταμίνη C. Όχι πάντα όμως, καθώς μπορεί να κρύβει κάτι πιο ύποπτο από μια λοίμωξη με έναν κοινό ρινοϊό (του κρυολογήματος). Αν με μερικές κούπες ζεστό τσάι ή χαμομήλι ο πονόλαιμος δεν υποχωρεί κι αν δεν βοηθήσουν ούτε οι φαρμακευτικές παστίλιες λαιμού, τότε πρέπει να το ψάξεις περισσότερο. Αυτή η ενοχλητική αίσθηση πως ο λαιμός σου έχει μετατραπεί σε γυαλόχαρτο και πως ο πόνος είναι τόσο έντονος που δυσκολεύεσαι να καταπιείς μπορεί να κρύβει ένα λιγότερο αθώο αίτιο, όπως ο διαβόητος στρεπτόκοκκος. Οι ειδικοί εξηγούν πως ο πονόλαιμος εκδηλώνεται στο πίσω τοίχωμα του φάρυγγα, με ή χωρίς την κατάποση, και πως, παρά την καθιερωμένη άποψη ότι οφείλεται σε βακτήρια, έχει αποδειχτεί ότι στο 80%των περιστατικών συχνότερη αιτία του είναι οι ιοί. Για εκείνο το 20% των περιπτώσεων που τα βακτήρια ευθύνονται για την πρόκληση φαρυγγίτιδας, ένοχος είναι ο στρεπτόκοκκος. Εάν ο γιατρός υποψιαστεί κάτι τέτοιο, θα κάνει strep test, όπως λέγεται, που θα δείξει σε λίγα λεπτά εάν υπάρχει στρεπτόκοκκος, ώστε να ξεκινήσει θεραπεία με αντιβίωση. Πότε πρέπει να πας στον γιατρό Σύμφωνα με έρευνες, οι ενήλικες παραπονιούνται για πονόλαιμο δύο με τρεις φορές τον χρόνο, ενώ τα παιδιά είναι πιο επιρρεπή. Ξηρότητα στον λαιμό ή/και φαρυγγίτιδα προκαλούν και περιβαλλοντικοί παράγοντες, όπως η υψηλή υγρασία και η χαμηλή θερμοκρασία, η θέρμανση εσωτερικού χώρου, η χρήση κλιματιστικού, τα αλλεργιογόνα και η μόλυνση του περιβάλλοντος. Ως πάθηση ο πονόλαιμος δεν θεωρείται κάτι το σοβαρό. Πρέπει

32 lifo – 15.11.18

όμως να επισκεφθείς τον γιατρό αν: ➽ Δεν μπορείς να καταπιείς υγρά. ➽ Έχεις παράλληλα πόνο στο αυτί που δεν υποχωρεί. ➽ Εμφανίζεις πυρετό που διαρκεί περισσότερο από τρεις μέρες. ➽ Ο πονόλαιμος επανεμφανίζεται ή διαρκεί περισσότερες μέρες. ➽ Έχεις παρατεταμένη βραχνάδα ή επαναλαμβανόμενες κρίσεις βραχνάδας. ➽ Βγάζεις στο δέρμα ερυθρά εξανθήματα. ➽ Έχεις επίμονο πονόλαιμο, συνοδευόμενο από νυχτερινή έντονη εφίδρωση και ερεθισμένους αδένες. ➽ Ο λαιμός πονάει, ο πόνος δεν υποχωρεί και δεν υπάρχουν συμπτώματα κρυολογήματος ή γρίπης. ➽ Οι αδένες στον λαιμό είναι πρησμένοι χωρίς κανένα άλλο σύμπτωμα και το πρήξιμο δεν υποχωρεί, αφότου έχει υποχωρήσει ο πονόλαιμος. Οι πιο κοινές αιτίες που κάνουν τον λαιμό σου να πονά Η πιο κοινή αιτία του πονόλαιμου είναι η αμυγδαλοφαρυγγίτιδα, η οποία είναι κατά κύριο λόγο μια ιογενής λοίμωξη. Στον μικρότερο αριθμό των περιπτώσεων προκαλείται από βακτήρια. Η στρεπτοκοκκική φαρυγγίτιδα είναι μια ακόμα συνήθης βακτηριακή αιτία πονόλαιμου. Επειδή η στρεπτοκοκκική φαρυγγίτιδα μπορεί περιστασιακά να οδηγήσει σε ρευματικό πυρετό, επιβάλλεται η χορήγηση αντιβιοτικών. Η στρεπτοκοκκική φαρυγγίτιδα συχνά περιλαμβάνει πυρετό, λευκές πυώδεις πλάκες στον λαιμό και διογκωμένους ή

ευαίσθητους τραχηλικούς λεμφαδένες. Όπως επισημαίνουν οι ειδικοί, όταν στο περιβάλλον κάποιου υπάρχει στρεπτόκοκκος, έχει 25% πιθανότητες να κολλήσει. Σε αυτές τις περιπτώσεις επιβάλλεται συχνό πλύσιμο των χεριών με νερό και σαπούνι και η αποφυγή της επαφής των χεριών με τα μάτια, τη μύτη και το στόμα. Σπάνια, ο πονόλαιμος εμπλέκεται με απόστημα στην περιοχή του φάρυγγα. Πρόκειται για μια επικίνδυνη επιπλοκή, που προκαλεί μεγάλο πόνο στον λαιμό, πυρετό και δυσκολία στη διάνοιξη του στόματος. Το απόστημα σε αυτή την περίπτωση θα πρέπει να παροχετευθεί και μετά την υποχώρηση της φλεγμονής να γίνει χειρουργική αφαίρεση των αμυγδαλών. Πονόλαιμος μπορεί να προκληθεί και από κάτι που κολλάει στον λαιμό ή από αλλεργίες (αλλεργική ρινίτιδα). Επιπλέον, μερικές φορές υγρά από το στομάχι ανεβαίνουν στον λαιμό και προκαλούν πονόλαιμο, ιδίως το πρωί, μαζί με καούρα ή κόμπο στον λαιμό και βραχνάδα. Σε αυτές τις περιπτώσεις πρόκειται για γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση. Επίσης, η κακή λειτουργία της μύτης οδηγεί σε στοματική αναπνοή και κακή ποιότητα ζωής, οπότε απαιτείται χειρουργείο για να καθαριστούν όλες οι περιοχές της μύτης, προτού το πρόβλημα εξελιχθεί σε άπνοια. Τέλος, οι όγκοι του λαιμού, της γλώσσας και του λάρυγγα δημιουργούν δυσκολία στην κατάποση και συνήθως σχετίζονται με τις δύο κλασικές καταχρήσεις, το κάπνισμα και το ποτό. Ενίοτε, σύμπτωμα τέτοιου όγκου είναι η δυσκολία στην κατάποση με πόνο που αντανακλά στο αυτί.

15.11.18 – lifo

33

LIFO

HEALTH

Προλάβετε τον διαβήτη με μικρές αλλαγές στον τρόπο ζωής

Η ΑΛΗΘΙΝΉ ΠΑΝΔΗΜΊΑ ΤΟΥ 21ΟΥ ΑΙΏΝΑ ΔΕΝ ΟΦΕΊΛΕΤΑΙ ΣΕ ΚΆΠΟΙΟΝ ΔΙΑΒΌΗΤΟ ΙΌ ΚΑΙ ΔΕΝ ΠΕΡΙΛΑΜΒΆΝΕΤΑΙ ΣΤΙΣ ΛΟΙΜΏΞΕΙΣ. ΕΊΝΑΙ Ο ΣΑΚΧΑΡΏΔΗΣ ΔΙΑΒΉΤΗΣ ΤΎΠΟΥ 2, Ο ΟΠΟΊΟΣ ΣΥΝΟΔΕΎΕΙ ΚΑΙ ΣΥΝΥΠΆΡΧΕΙ ΜΕ ΤΗΝ ΠΑΧΥΣΑΡΚΊΑ ΚΑΙ ΓΙ’ ΑΥΤΌΝ ΕΥΘΎΝΕΤΑΙ ΤΟ ΑΥΞΗΜΈΝΟ ΣΆΚΧΑΡΟ.

ΤΗΣ ΑΛΕΞΊΑΣ ΣΒΏΛΟΥ

Για να μειώσετε τον κίνδυνο να πάθετε διαβήτη, περπατήστε καθημερινά 45 λεπτά, διατηρήστε το βάρος σας σε φυσιολογικά επίπεδα, αποφύγετε την υπερκατανάλωση φαγητών και ποτών με κρυφή ζάχαρη και προτιμήστε τα ανεπεξέργαστα τρόφιμα.

34 lifo – 15.11.18

Κ

άποτε, ο σακχαρώδης διαβήτης αφορούσε μόνο τους ηλικιωμένους, αλλά πλέον φλερτάρει επίμονα πολύ νεότερες ηλικίες, ενώ σε κάποια παιδιά εμφανίζεται πολύ νωρίς λόγω γονιδιακής βλάβης. Αν όμως εξαιρεθούν αυτά τα περιορισμένα περιστατικά διαβήτη τύπου 1, για το υπόλοιπο 95% των περιπτώσεων στο χέρι σας είναι να προλάβετε την εμφάνιση της νόσου. Παγκοσμίως αλλά και στην Ελλάδα ο σακχαρώδης διαβήτης εξελίσσεται σε επιδημία, με τις προβλέψεις για την αύξηση των περιστατικών μέχρι το 2030 να σοκάρουν. Στην πατρίδα μας ένας στους δέκα Έλληνες είναι διαβητικός και άλλοι τόσοι βρίσκονται στον «προθάλαμο» του προ-διαβήτη, δηλαδή έχουν αναπτύξει ινσουλινοαντίσταση, αλλά επειδή δεν κάνουν εξετάσεις (μέτρηση σακχάρου και καμπύλη σακχάρου, όπως λέγονται) δεν το γνωρίζουν. Οι ειδικοί από την Ελληνική Διαβητολογική Εταιρεία προειδοποιούν ότι το 50% των ασθενών δεν γνωρίζει ότι έχει υψηλό σάκχαρο, έτσι δεν κάνει κάτι γι’ αυτό. Επίσης, έρευνες της Εταιρείας φανερώνουν ότι η πάθηση ανακαλύπτεται με τουλάχιστον μία δεκαετία καθυστέρηση, είτε από τις διαταραχές που προκαλεί στην όραση (κυρίως τη διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια και το διαβητικό οίδημα της ωχράς κηλίδας) είτε από τις καρδιολογικές επιπλοκές που προκαλεί και είναι και οι πιο επικίνδυνες, μαζί με τη βλάβη στα νεφρά. Παλιότερα, οι περισσότεροι ασθενείς που πάθαιναν διαβήτη κατέληγαν σε μονάδα αιμοκάθαρσης, με το έμφραγμα του μυοκαρδίου να αποτελεί συνολικά την πρώτη αιτία θανάτου για το 80% των διαβητικών. Γιατί, όμως, ο διαβήτης είναι τόσο επικίνδυνος; Επειδή στο μεγάλο χρονικό διάστημα που παραμένει μη διαγνωσμένο, το υψηλό σάκχαρο καταστρέφει προοδευτικά τα αγγεία του οργανισμού, με συνέπεια να εμφανίζεται μια σειρά από επιπλοκές, βλάβες στα μάτια, στα νεφρά και στην καρδιά, διαβητικά έλκη (πληγές) στα πόδια που δεν κλείνουν, διαβητική νευροπά-

θεια (προοδευτική καταστροφή των νευρών) και στυτική δυσλειτουργία, εκ των οποίων οι πιο επικίνδυνες είναι, βεβαίως, τα εμφράγματα. Οι ειδικοί υπογραμμίζουν ότι σε «ζώνη κινδύνου» για την εμφάνιση επιπλοκών παραμένουν οι αρρύθμιστοι ασθενείς, δηλαδή αυτοί που είτε δεν παίρνουν σωστά τα φάρμακά τους (για παράδειγμα, σταματούν την ινσουλινοθεραπεία επειδή φοβούνται τις προκαλούμενες υπογλυκαιμίες) είτε, παρότι τα παίρνουν, δεν πετυχαίνουν να μειώσουν στα σωστά επίπεδα το σάκχαρό τους. Οι ρυθμισμένοι ασθενείς αποφεύγουν τον κίνδυνο των επιπλοκών, αλλά, δυστυχώς, παγκοσμίως αλλά και στην Ελλάδα, μόνο το 40% ή, στην καλύτερη περίπτωση, το 50% αυτών είναι σωστά ρυθμισμένοι, γιατί η νόσος είναι χρόνια, πολύπλοκη και γιατί η ρύθμισή της αποτελεί ιατρική «σπαζοκεφαλιά». Η κατάσταση γίνεται ακόμα πιο δύσκολη επειδή οι ασθενείς, κουρασμένοι από το βαρύ φορτίο της χρόνιας πάθησής τους, δεν συμμορφώνονται με τη φαρμακευτική αγωγή. Πώς θα προλάβετε τις επιπτώσεις Αν όμως η αντιμετώπιση του διαβήτη και η διαχείριση του υψηλού σακχάρου είναι δύσκολη υπόθεση και απαιτεί εγρήγορση και πειθαρχία, η πρόληψη της παγκόσμιας αυτής επιδημίας είναι πολύ πιο απλή. Είναι στο χέρι σας να «φρενάρετε» την επέλασή της με απλές συμβουλές που ρυθμίζουν το σάκχαρο και εμποδίζουν την παχυσαρκία. Πιο απειλητική είναι η κοιλιακή παχυσαρκία, αυτή που παρατηρείται σε ανθρώπους με σωματότυπο «μήλο», καθώς το λίπος που συσσωρεύεται στην περιοχή της κοιλιάς παράγει ορμόνες, τις ινκρετίνες, που απορρυθμίζουν την ινσουλίνη και τη γλυκόζη, τους δύο «συνήθεις υπόπτους» που κρύβονται πίσω από τον διαβήτη. Συνεπώς, η απώλεια των παραπανίσιων κιλών είναι το πρώτο και το καθοριστικό βήμα για την πρόληψη του διαβήτη τύπου 2. Υπάρχουν έρευνες που δείχνουν ότι η απώλεια ακόμα και 10% ή 15% των περιττών κιλών μειώνει σημαντικά τον κίνδυνο για διαβήτη. Το μήνυμα είναι πως δεν χρειάζονται δραστικά και αυστηρά μέτρα για να βελτιώσετε

την υγεία σας. Μικρές αλλαγές κάνουν τη διαφορά. Εκτός από την απώλεια των περιττών κιλών, οι ειδικοί συστήνουν καθημερινή άσκηση, καθώς 30-45 λεπτά περπάτημα την ημέρα μειώνουν κατά 40% την πιθανότητα για διαβήτη, και επιστροφή στην αυθεντική μεσογειακή διατροφή. Τι να προτιμάτε και τι να αποφεύγετε στο καθημερινό μενού Αποφύγετε τα τρόφιμα με υψηλό γλυκαιμικό δείκτη (τα επεξεργασμένα, όπως η λευκή ζάχαρη, το λευκό ψωμί, τα κλασικά μακαρόνια, το άσπρο ρύζι, οι πατάτες), γιατί η κατανάλωσή τους προκαλεί μεγάλη αύξηση του σακχάρου και διευκολύνει την εμφάνιση του διαβήτη. Προτιμήστε τα ολικής άλεσης και ανεπεξέργαστα τρόφιμα που έχουν χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη, δηλαδή δεν προκαλούν απότομη αύξηση της γλυκόζης του αίματος. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν όλα τα λαχανικά, με εξαίρεση τα παντζάρια, αρκετά φρούτα, με εξαίρεση το καρπούζι, τα όσπρια, τα δημητριακά ολικής άλεσης, τα μακαρόνια ολικής άλεσης, το αγριόρυζο και το καστανό ρύζι. Περιορίστε το άσπρο ψωμί, τα σφολιατοειδή, που είναι τίγκα στα λίπη, και τα γλυκίσματα με υψηλή θερμιδική αξία, όπως οι πάστες και τα γλυκά ταψιού. Αντιμετώπιση του διαβήτη Εφόσον εμφανιστεί ο σακχαρώδης διαβήτης, ρυθμίζεται διά βίου με φάρμακα. Πλέον υπάρχουν πολλά φάρμακα νέας γενιάς, χάπια, ενέσιμα και ινσουλίνες 2ης γενιάς, όπως λέγονται (χωρίς τα μειονεκτήματα των προηγουμένων), ώστε κάθε ασθενής να αντιμετωπίζεται εξατομικευμένα. Πρόσφατα κατέστη εφικτή η οριστική θεραπεία του διαβήτη τύπου 2 μια κι έξω χειρουργικά. Είναι μια δυνατότητα που υπάρχει για τους παχύσαρκους ασθενείς, με επέμβαση μεταβολικής χειρουργικής. Εξελίξεις υπάρχουν και για τους ασθενείς με διαβήτη τύπου 1, που θα αποκτούν τεχνητό πάγκρεας. Πρόκειται ένα «κλειστό» high tech σύστημα αντλίας και μετρητή σακχάρου που συνδέονται με έναν πολύπλοκο αλγόριθμο.

15.11.18 – lifo

35

LIFO

HEALTH

Ο ΌΛΕΣ ΟΙ ΤΕΛΕΥΤΑΊΕΣ ΕΞΕΛΊΞΕΙΣ ΣΤΗ ΘΕΡΑΠΕΊΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΊΝΟΥ H αλματώδης πρόοδος που συντελείται τα τελευταία χρόνια στην ογκολογία και οι πιο πρόσφατες επιστημονικές εξελίξεις εξασφαλίζουν την ίαση αρκετών νεοπλασματικών νοσημάτων.

36 lifo – 15.11.18

βασικός λόγος που οι διάφορες μορφές καρκίνου παρέμεναν για χρόνια αήττητες είναι πως τα καρκινικά κύτταρα είναι πανέξυπνα και ξέρουν να ξεγελούν το ανοσοποιητικό σύστημα. Όπως εξηγεί ο πρόεδρος της Εταιρείας Ογκολόγων Παθολόγων Ελλάδας, Γιάννης Μπουκοβίνας, θα μπορούσαμε να τα παρομοιάσουμε με αεροπλάνα Στελθ που πετούν αόρατα, ξεφεύγοντας από τον έλεγχο των αεροπορικών ραντάρ. Κατά τον ίδιο τρόπο, τα καρκινικά κύτταρα διαφεύγουν τη λεγόμενη «επιτήρηση του ανοσοποιητικού», καθώς καμουφλάρονται με μεγάλη επιτυχία. Τα νέα «όπλα» που προστέθηκαν στην ιατρική φαρέτρα, οι ανοσοθεραπευτικοί παράγοντες, έχουν την ιδιότητα να καταργούν το καμουφλάζ, οπότε τα Στελθ γίνονται ορατά, τα πιάνει το ραντάρ και σταματά να λειτουργεί ο μηχανισμός διαφυγής τους. Έτσι, πυροδοτείται η φυσιολογική ανοσιακή απάντηση απέναντι στον «εχθρό», δηλαδή τα καρκινικά κύτταρα. Η ανοσοθεραπεία ξεκίνησε από το μελάνωμα, με έναν ανοσοθεραπευτικό παράγοντα, και πλέον έχει προχωρήσει τόσο που έχουν αναπτυχθεί αρκετοί παράγοντες, οι οποίοι δρουν στον καρκίνο του πνεύμονα, στον ουροθηλιακό καρκίνο (της ουροδόχου κύστης), στον καρκίνο του παχέος εντέρου, στον καρκίνο κεφαλής και τραχήλου (λαιμού) και στα λεμφώματα Hodgkin. Η ανοσοθεραπεία μπορεί να εξασφαλίσει παράταση της ζωής μέχρι και 10ετία, ενώ κάποιοι ασθενείς υπερβαίνουν ακόμα κι αυτό το χρονικό διάστημα. Το μόνο της μειονέκτημα είναι πως δεν δρα σε όλους τους ασθενείς αλλά μόνο στο 25% αυτών. Για να βρούμε σε ποιους δρα αναπτύσσουμε βιοδείκτες, οι οποίοι εντοπίζονται με μοριακές εξετάσεις. Ένας από τους πιο δύσκολα αντιμετωπίσιμους καρκίνους αφορά τους όγκους στον πνεύμονα. Η νέα εξέλιξη είναι πως ο συνδυασμός ανοσοθεραπείας με χημειοθεραπεία ή ο συνδυασμός διαφορετικών ανοσοθεραπειών βοηθά ακόμα περισσότερους ασθενείς και μάλιστα χαρίζει ελπίδες σε ασθενείς που δεν εκφράζουν σε υψηλό ποσοστό τον σχετικό βιοδείκτη. Με τις νέες θεραπευτικές επιλογές, ένα 20% των ασθενών φτάνει την 5ετή επιβίωση, ενώ ένα μικρότερο ποσοστό φτάνει ή και ξεπερνά τη 10ετή επιβίωση. Αντιμετώπιση λευχαιμιών χωρίς χημειοθεραπείες Μετά τη νίκη ενάντια στη χρόνια μυελογενή λευχαιμία, το success story της Ιατρικής στους αιματολογικούς καρκίνους συνεχίζεται με ένα δυνατό «χτύπημα» στη χρόνια λεμφοκυτταρική λευχαιμία και έπεται συνέχεια. Τα νέα φάρμακα καθιστούν εφικτά θεραπευτικά σενάρια που για χρόνια παρέμεναν στη σφαίρα της επιστημονικής φαντασίας, χαρίζοντας σημαντική παράταση ζωής στους ασθενείς. Και όλα αυτά τα επιτεύγματα «γράφονται» χωρίς τη συμβολή της χημειοθεραπείας, η οποία για χρόνια παρέμενε το μοναδικό όπλο των γιατρών ενάντια στον καρκίνο. Ένα όπλο ισχυρό, αλλά με

πολλές παρενέργειες, που σήμερα, μπροστά στο βαρύ πυροβολικό της ογκολογίας, φαντάζει πλέον ξεπερασμένο. Οι καταιγιστικές εξελίξεις στους αιματολογικούς καρκίνους δείχνουν τις τεράστιες δυνατότητες που έχει η ιατρική, καθώς η μία λευχαιμία μετά την άλλη εξελίσσονται από θανατηφόρα νοσήματα σε χρόνιες ασθένειες σαν τον σακχαρώδη διαβήτη, χάρη στην ανάπτυξη των νέων φαρμάκων. Δηλαδή μετατρέπονται σε ασθένειες που δεν απειλούν τη ζωή του ασθενούς, εφόσον αυτός λαμβάνει το φάρμακό του. Η αρχή αυτού του θεαματικού success story έγινε με τη χρόνια μυελογενή λευχαιμία, την πιο συχνή λευχαιμία στους ενήλικες. Όπως εξηγεί ο καθηγητής Αιματολογίας Παναγιώτης Παναγιωτίδης, πρόεδρος της Ελληνικής Αιματολογικής Εταιρείας, σε πρώτο στάδιο επιτεύχθηκε η μετατροπή της σε χρόνιο νόσημα με μια αγωγή σε μορφή χαπιού. Σε δεύτερο στάδιο, οι έρευνες έδειξαν πως κάποιοι ασθενείς μπορούν μετά από μία 3ετία καθημερινής λήψης του φαρμάκου να πετύχουν «εκρίζωση» του καρκίνου, όπως περίπου γίνεται με τη χρόνια ηπατίτιδα C, και να σταματήσουν το χάπι. Οι ασθενείς αυτοί επιτυγχάνουν τη λεγόμενη «λειτουργική ίαση», δηλαδή γίνονται καλά, με τον καρκίνο να μην υποτροπιάζει για μία 10ετία. Σειρά, τώρα, έχει η χρόνια λεμφοκυτταρική λευχαιμία, όπου κι εδώ οι εξελίξεις είναι ραγδαίες. Το τελευταίο νέο αφορά την έγκριση μιας νέας θεραπείας σε χάπι για ασθενείς στους οποίους η λευχαιμία υποτροπίασε ή έγινε ανθεκτική. Πρόκειται για μια εξέλιξη-σταθμό στα χρονικά της ογκολογίας, καθώς είναι η πρώτη φορά που εγκρίνεται συνδυαστική θεραπεία για έναν χρόνο σε αυτή την κατηγορία των δύσκολων ασθενών, χωρίς να συμπεριλαμβάνεται η χημειοθεραπεία. Οι πρώτες Car-T θεραπείες είναι εδώ Από τις πλέον φουτουριστικές εξελίξεις στην ογκολογία αποτελούν οι Cart-T θεραπείες που καταγράφουν μεγάλη επιτυχία στις αιματολογικές κακοήθειες. Όπως εξηγεί ο καθηγητής Θεραπευτικής Αιματολογίας-Ογκολογίας, διευθυντής Θεραπευτικής Κλινικής στο Νοσοκομείο Αλεξάνδρα και πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών, Θάνος Δημόπουλος, η ανοσοθεραπεία του καρκίνου περιλαμβάνει φάρμακα τα οποία στην πραγματικότητα «χρησιμοποιούν» το ανοσολογικό σύστημα του σώματος για να καταπολεμήσουν τα καρκινικά κύτταρα. Έτσι, επιτρέπουν στο ανοσοποιητικό να αναγνωρίζει και να επιτίθεται επιλεκτικά στα καρκινικά κύτταρα, ενώ ταυτόχρονα προσφέρει μακροχρόνια μνήμη στο ανοσοποιητικό, εξασφαλίζοντας ανθεκτική και μακροχρόνια θεραπεία. Η τεχνική που χρησιμοποιούν οι επιστήμονες περιλαμβάνει την αφαίρεση κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος από τον ασθενή, τα οποία τροποποιούνται γενετικά με σκοπό αυτά να αναγνωρίζουν τα καρκινικά κύτταρα και να τους επιτίθενται.

ΤΗΣ ΑΛΕΞΊΑΣ ΣΒΏΛΟΥ

15.11.18 – lifo

37

LIFO ΟΙ 3 ΣΩΜΑΤΟΦΎΛΑΚΕΣ ΑΠΌ ΤΗΝ ΚΡΉΤΗ ΜΆΣ ΠΡΟΣΤΑΤΕΎΟΥΝ ΑΠΌ ΤΙΣ ΙΏΣΕΙΣ

HEALTH

Ο θησαυρός της ελληνικής φύσης, το εκχύλισμα τριών κρητικών βοτάνων, γίνεται η σύγχρονη «ασπίδα» ενάντια στη γρίπη και το κρυολόγημα, μειώνοντας κατά το ήμισυ τον χρόνο ανάρρωσης.

Της Αλεξίας Σβώλου

Σ

τον δρόμο που χάραξαν ο Διοσκουρίδης και ο Ιπποκράτης βαδίζουν τέσσερις απόγονοί τους, όλοι τους καθηγητές του Πανεπιστημίου Κρήτης, οι οποίοι αξιοποίησαν με τον καλύτερο τρόπο τρία ντόπια θεραπευτικά βότανα της κρητικής γης και δημιούργησαν έναν ισχυρό σύμμαχο στην προστασία από τις αναπνευστικές λοιμώξεις. Όπως ο Άθως, ο Πόρθος και ο Άραμις, οι διάσημοι τρεις σωματοφύλακες του Αλέξανδρου Δουμά, έτσι και τα τρία βότανα του κρητικού ιάματος, του φυσικού ιδιοσκευάσματος που δημιούργησαν οι Έλληνες ερευνητές, μας εξασφαλίζουν ταχύτερη ανάρρωση από τις εποχικές λοιμώξεις. Παράλληλα, μας προφυλάσσουν από τη μόλυνση με τους ιούς της γρίπης και τους ρινοϊούς του κλασικού κρυολογήματος, οι οποίοι είναι εξαιρετικά μεταδοτικοί. Τα ευρήματα των ερευνών ήταν τόσο εντυπωσιακά ώστε ενδιαφέρον για το κρητικό ίαμα έδειξε το Ευρωπαϊκό Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων, το διάσημο ECDC, συμπεριλαμβάνοντάς το στις δημοσιεύσεις του ως μη φαρμακευτικό μέσο για την αντιμετώπιση των εποχικών αναπνευστικών λοιμώξεων. Όπως εξηγεί ο καθηγητής Κλινικής Ιολογίας Γιώργος Σουρβίνος, οι δραστικές ουσίες του κρητικού ιάματος προέρχονται από το εκχύλισμα τριών βοτάνων, του δίκταμου, του φασκόμηλου και του θυμαριού, που συλλέγονται από το κρητικό έδαφος συγκεκριμένες ώρες και σε συγκεκριμένες περιοχές του νησιού, προκειμένου να έχουν τη μέγιστη συγκέντρωση σε ωφέλιμα αντιικά συστατικά. Η νέα έρευνα που εκπόνησαν οι τέσσερις Έλληνες επιστήμονες του Πανεπιστήμιου Κρήτης, ο καθηγητής Γενικής Ιατρικής και Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, Χρήστος Λιονής, «πατέρας» του ιάματος,

38 lifo – 15.11.18

ο καθηγητής Εργαστηριακής Ενδοκρινολογίας, Ηλίας Καστανάς, ο καθηγητής Βιολογίας Στέργιος Πυρίντσος και ο καθηγητής Κλινικής Ιολογίας Γιώργος Σουρβίνος απέδειξε ότι η έγκαιρη λήψη του από τα πρώιμα συμπτώματα της ίωσης για επτά συνεχόμενες ημέρες μειώνει τον χρόνο για την ύφεση των συμπτωμάτων της γρίπης από 4,19 ημέρες στις 2,86. Ανάλογη δράση έχει το Cretan Iama και ενάντια στον ρινοϊό του κοινού κρυολογήματος, καθώς μειώνεται δραστικά και το ιιικό φορτίο και ο πολλαπλασιασμός του γενετικού υλικού (DNA) των «ένοχων» ιών. Επίσης, μελετάται με ελπιδοφόρα ευρήματα και η προληπτική χορήγησή του πριν από την επαφή με τον ιογενή παράγοντα. Έχει διαπιστωθεί ότι η προληπτική χορήγηση του κρητικού ιάματος για επτά ημέρες πριν από την επαφή με τους ιούς των εποχικών λοιμώξεων μειώνει αισθητά τον κίνδυνο να κολλήσουμε και να νοσήσουμε. Η ανάπτυξη και η εδραίωση του κρητικού ιάματος στον χώρο των συμπληρωμάτων διατροφής και των φυσικών ιδιοσκευασμάτων του φαρμακείου διαφημίζει με τον καλύτερο τρόπο το επιστημονικό δυναμικό της Ελλάδας στο εξωτερικό και συμβάλλει στο να απαλλαχθούμε από το βάσανο των εποχικών λοιμώξεων. Όπως μας εξηγεί ο καθηγητής Ηλίας Καστανάς, το κρητικό ίαμα είναι πολύ χρήσιμο όταν βρισκόμαστε στον ίδιο χώρο με κρυολογημένους ανθρώπους. Ειδικά όταν πρόκειται να ταξιδέψουμε με αεροπλάνο (όπου ο αέρας ανακυκλώνεται), καθώς μειώνει τον κίνδυνο να κολλήσουμε γρίπη ή κρυολόγημα από άρρωστο συνεπιβάτη.

Το εμβόλιο για τον πνευμονιόκοκκο θωρακίζει τον οργανισμό από την πνευμονία

Της Αλεξίας Σβώλου

ΟΙ ΕΠΟΧΙΚΈΣ ΛΟΙΜΏΞΕΙΣ, ΜΕ ΠΡΏΤΗ ΣΤΗ ΛΊΣΤΑ ΤΗΝ ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΆ ΜΕΤΑΔΟΤΙΚΉ ΓΡΊΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΙΟ ΣΟΒΑΡΉ ΤΗΣ ΕΠΙΠΛΟΚΉ, ΤΗΝ ΠΝΕΥΜΟΝΊΑ, ΑΠΕΙΛΟΎΝ ΤΟ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΌ ΣΎΣΤΗΜΑ, ΠΟΥ ΕΠΊΣΗΣ ΕΠΙΒΑΡΎΝΕΤΑΙ ΑΠΌ ΤΗΝ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΉ ΡΎΠΑΝΣΗ, ΤΑ ΑΛΛΕΡΓΙΟΓΌΝΑ ΤΗΣ ΑΤΜΌΣΦΑΙΡΑΣ ΚΑΙ, ΦΥΣΙΚΆ, ΤΟ ΚΆΠΝΙΣΜΑ.

Δ

ιεθνώς, αλλά και στην Ελλάδα, τα αναπνευστικά νοσήματα εξελίσσονται σε τρίτη αιτία θανάτου, με τον καρκίνο του πνεύμονα να καταγράφει ετησίως περίπου 8.000 νέα περιστατικά στην πατρίδα μας λόγω της υψηλής διάδοσης του καπνίσματος. Στην κατηγορία αυτών των παθήσεων ανήκει και το άσθμα, που οφείλεται στα αλλεργιογόνα και σε γενετική προδιάθεση, καθώς και η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, γνωστή και σαν ΧΑΠ, που είναι άμεσα εξαρτώμενη από το τσιγάρο, το οποίο δρα επιβαρυντικά σε όλα τα νοσήματα. Ωστόσο, τη μερίδα του λέοντος στις αναπνευστικές παθήσεις σε ό,τι αφορά τον βαρύ αντίκτυπό τους σε νοσηλείες στο νοσοκομείο και τη θνησιμότητα κατέχει η πνευμονία, που απειλεί μικρά παιδιά, μεσήλικες και ηλικιωμένους. Όπως, μάλιστα, επισημαίνει, μιλώντας εκ μέρους της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας, η επίκουρη καθηγήτρια Πνευμονολογίας, Παρασκευή Κατσαούνου, η πνευμονία μπορεί να επιβαρύνει δραματικά μια καταβεβλημένη καρδιά, σε σημείο που να οδηγήσει ακόμα και σε έμφραγμα του μυοκαρδίου λίγο καιρό μετά. Η πνευμονία παραμένει, επίσης, πρώτη αιτία θανάτου μέσα στα νοσοκομεία, όπου δύσκολα καταπολεμάται με αντιβιοτικά,

γιατί τα «ένοχα» μικρόβια αναπτύσσουν αντοχή και καθίστανται ανίκητα. Η αλόγιστη χρήση αντιβιοτικών στην κοινωνία, όταν τα παίρνουμε χωρίς λόγο και όταν δεν ολοκληρώνουμε τη σωστή δοσολογία, εντείνει τη μικροβιακή αντοχή και μας καθιστά παγκόσμιους πρωταθλητές σε αυτό το σοβαρό πρόβλημα δημόσιας υγείας. Οι ειδικοί τονίζουν πως τα αντιβιοτικά πρέπει να λαμβάνονται με τη συμβουλή γιατρού για μικροβιακή λοίμωξη και όχι για ιώσεις, οπότε είναι άχρηστα, για χρονικό διάστημα τουλάχιστον επτά ημερών. Με αφορμή την πρόσφατη διεξαγωγή του 36ου Μαραθωνίου της Αθήνας, η Ελληνική Πνευμονολογική Εταιρεία διαδίδει το μήνυμα πως δεν πρέπει να υποτιμούμε τις αναπνευστικές λοιμώξεις και πως πρέπει να εμβολιαζόμαστε κατά της πνευμονιοκοκκικής πνευμονίας. Δυστυχώς, το αντιεμβολιαστικό κίνημα που αναπτύχθηκε στην πατρίδα μας τα τελευταία χρόνια οδήγησε πολλούς πολίτες στο να αφήσουν αθωράκιστο τον εαυτό τους απέναντι σε σοβαρές λοιμώξεις. Το εμβόλιο κατά του πνευμονιόκοκκου και της πνευμονιοκοκκικής πνευμονίας αποζημιώνεται για τις ευπαθείς ομάδες και είναι ενταγμένο στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών. Υπάρχουν δύο εμβόλια, εκ των οποίων το ένα γίνεται μία φορά μετά την ηλικία των 50 ετών και προστατεύει διά βίου, ενώ το άλλο γίνεται ανά 5ετία. Το εμβόλιο για τον πνευμονιόκοκκο μπορεί να γίνει μαζί με το αντιγριπικό εμβόλιο, μια και αυτή την εποχή εμβολιαζόμαστε και για την εποχική γρίπη. Στις συστάσεις τους για γερά πνευμόνια, οι ειδικοί της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας συμπεριλαμβάνουν διακοπή του καπνίσματος, συστηματική φυσική δραστηριότητα, καθώς η άσκηση βελτιώνει την καρδιο-αναπνευστική αντοχή, υγιεινή διατροφή και ετήσιο τσεκ-απ με την απλή εξέταση της σπιρομέτρησης, που μετρά την αναπνευστική ικανότητα.

15.11.18 – lifo

39

LIFO

HEALTH

Η ανοσοθεραπεία προχωρά και νικά βήμα-βήμα τον καρκίνο του πνεύμονα Μετά από μια 20ετία επιστημονικής στασιμότητας, υπάρχουν σημαντικές εξελίξεις στη θεραπεία του καρκίνου του πνεύμονα. Η νέα επιλογή της ανοσοθεραπείας, που προστέθηκε πρόσφατα στο ιατρικό οπλοστάσιο, χαρίζει ελπίδες σε περισσότερους ασθενείς και αλλάζει τους κανόνες στον τρόπο με τον οποίο χαράσσεται η θεραπευτική στρατηγική. Τα αποτελέσματα είναι ενθαρρυντικά ακόμα και σε προχωρημένους καρκίνους του πνεύμονα, ενώ η πρόοδος συνεχίζεται και βήμα-βήμα κερδίζεται η μάχη ενάντια στα νεοπλασματικά νοσήματα.

Ο

καρκίνος του πνεύμονα είναι μια μάστιγα της εποχής μας, καθώς αποτελεί την πρώτη αιτία θανάτου από καρκίνο παγκοσμίως στους άνδρες και στις γυναίκες. Κάθε χρόνο 1,76 εκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν εξαιτίας της νόσου. Στην πατρίδα μας, δυστυχώς, τα περιστατικά έχουν ανοδική πορεία λόγω των υψηλών ποσοστών καπνιστών, καθώς η Ελλάδα είναι η δεύτερη χώρα, μετά την Πολωνία, σε κατανάλωση προϊόντων καπνού στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, περίπου 7.000 άνθρωποι χάνουν ετησίως τη ζωή τους στην Ελλάδα από τη συγκεκριμένη ασθένεια. Παρότι ο περισσότερος κόσμος πιστεύει πως ο καρκίνος του πνεύμονα είναι μία ασθένεια, στην πραγματικότητα υπάρχουν διαφορετικές μορφές που χρήζουν διαφορετικής αντιμετώπισης. Έτσι, ο καρκίνος του πνεύμονα μπορεί να διακριθεί σε δύο βασικούς τύπους: στον μη μικροκυτταρικό, που είναι και ο πιο συχνός, και στον μικροκυτταρικό, ο οποίος αντιπροσωπεύει περίπου το 15% όλων των περιστατικών και έχει χειρότερη πρόγνωση. Τα ποσοστά επιβίωσης για τα άτομα με μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα ποικίλλουν ανάλογα με την έκταση του καρκίνου κατά τον χρόνο της διάγνωσης. Το σχετικό ποσοστό πενταετούς επιβίωσης για τα άτομα με μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα σταδίου Ι (όπου η νόσος είναι περιορισμένη) είναι περίπου 31%. Ωστόσο, στο στάδιο IV (όπου η νόσος έχει δώσει μεταστάσεις) το σχετικό ποσοστό πενταετούς επιβίωσης μειώνεται σε περίπου 2%.

Του Απόστολου Λασκαράκη, παθολόγουογκολόγου MD, MSc, αναπληρωτή διευθυντή Α’ Ογκολογικής Κλινικής του Νοσοκομείου Metropolitan

40 lifo – 15.11.18

ΘΕΡΑΠΕΊΕΣ ΠΙΟ ΈΞΥΠΝΕΣ ΑΠΌ ΤΑ ΚΑΡΚΙΝΙΚΆ ΚΎΤΤΑΡΑ Τις προηγούμενες δεκαετίες οι γιατροί είχαν περιορισμένες θεραπευτικές επιλογές, οι οποίες αυξάνονται θεαματικά τα τελευταία χρόνια, ειδικά μετά την είσοδο της ανοσοθεραπείας στη θεραπευτική φαρέτρα. Η ανοσοθεραπεία στηρίζεται στη σύγχρονη επιστημονική έρευνα και στον μεγάλο όγκο νέας γνώσης στο πεδίο της βιολογίας του καρκίνου. Πολύ κρίσιμη είναι η γνώση που έχει αποκτηθεί σε σχέση με τον ρόλο του κύκλου της ανοσιακής αντίδρασης και ειδικότερα τον ρόλο του «μονοπατιού PD-1/ PD-L1». Το συγκεκριμένο «μονοπάτι» αποτελεί έναν σημαντικό μηχανισμό ανοσιακής διαφυγής σε πολλούς τύπους καρκίνου, με τη βοήθεια του οποίου το καρκινικό κύτταρο διαφεύγει την

επιτήρηση του ανοσοποιητικού συστήματος. Η έρευνα δείχνει πως ο αποκλεισμός αυτού του μονοπατιού μπορεί να οδηγήσει σε αποκατάσταση της αντικαρκινικής δραστηριότητας των Τ-κυττάρων, τα οποία διαδραματίζουν καίριο ρόλο στη φυσιολογική άμυνα του οργανισμού. Με την ανοσοθεραπεία, αναστέλλουμε εκείνο τον μηχανισμό που χρησιμοποιεί το καρκινικό κύτταρο για να ξεγελάσει την άμυνα του οργανισμού. Υπάρχουν, πλέον, εγκεκριμένα καινοτόμα φάρμακα ανοσοθεραπείας που ονομάζονται αναστολείς ρυθμιστικών σημείων (check point inhibitors εναντίον των PD-1, PD-L1 κ.λπ.) και επιτρέπουν την επανενεργοποίηση της άμυνάς μας ενάντια στον καρκίνο. Στον καρκίνο του πνεύμονα έχουν εγκριθεί φάρμακα, όπως οι anti- PD1 παράγοντες pembrolizumab και nivolumab, καθώς και οι anti-PDL1 παράγοντες atezolizumab και durvalumab, οι οποίοι αλλάζουν το τοπίο στην αντιμετώπιση της νόσου, προσφέροντας ελπίδα σε πολλούς ασθενείς ακόμα και σε πιο προχωρημένο στάδιο.

ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΊ ΑΝΟΣΟΘΕΡΑΠΕΊΑΣ ΚΙ ΆΛΛΩΝ «ΌΠΛΩΝ» Μία από τις θεραπευτικές στρατηγικές που αποσκοπούν στη βελτίωση των κλινικών αποτελεσμάτων σήμερα είναι ο συνδυασμός ανοσοθεραπείας με χημειοθεραπεία. Ειδικότερα, στο Παγκόσμιο Συνέδριο για τον Καρκίνο του Πνεύμονα που έγινε στο Τορόντο τον Σεπτέμβριο ανακοινώθηκαν σημαντικά δεδομένα για την πρώτης γραμμής θεραπεία του εκτεταμένου σταδίου του μικροκυτταρικού καρκίνου του πνεύμονα, αποτελέσματα τα οποία αντιπροσωπεύουν την πρώτη κλινικά σημαντική πρόοδο για τη νόσο μετά από περισσότερα από 20 έτη. Στη μελέτη IMpower133, το atezolizumab, σε συνδυασμό με το μέχρι σήμερα χρησιμοποιούμενο σχήμα, την ενδοφλέβια χημειοθεραπεία με καρβοπλατίνη και ετοποσίδη, βοήθησε τα άτομα με μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα εκτεταμένου σταδίου να ζήσουν σημαντικά περισσότερο σε σύγκριση με τη χημειοθεραπεία μόνο, θέτοντας έτσι την προοπτική, μετά από πολλά χρόνια, για ένα νέο δυνητικό «standard of care» για τη δύσκολη αυτή νόσο. Με βάση τα παραπάνω θεαματικά αποτελέσματα, αναμένεται η απόφαση έγκρισης του νέου θεραπευτικού συνδυασμού από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων. Η αποτελεσματικότητα του atezolizumab

όμως έχει αποδειχτεί και στον μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα, όπου το φάρμακο στην πρώτη γραμμή θεραπείας έχει συνδυαστεί με ενδοφλέβια χημειοθεραπεία (καρμποπλατίνα και πακλιταξέλη) και τον αντιαγγειογενετικό παράγοντα bevacizumab (ένα φάρμακο που εμποδίζει τη δημιουργία νέων αγγείων στον όγκο) και έχει δείξει όφελος επιβίωσης για τους ασθενείς με αδενοκαρκίνωμα, ανεξάρτητα από την έκφραση του βιοδείκτη PD-L1. Από τη θεραπεία αυτή φαίνεται ότι ωφελούνται και ασθενείς με πτωχή πρόγνωση, όπως αυτοί με ηπατικές μεταστάσεις. Με βάση τα παραπάνω δεδομένα, αναμένεται η απόφαση έγκρισής του από τον EMΑ, ενώ ένας άλλος συνδυασμός που έχει εγκριτικά αποτελέσματα είναι αυτός του pembrolizumab με καρμποπλατίνα και πεμετρεξέδη. Βέβαια, όπως για κάθε θεραπεία, έτσι και για τους παράγοντες της ανοσοθεραπείας υπάρχει ιδιαίτερο προφίλ ανεπιθύμητων ενεργειών, που είναι διαχειρίσιμες όμως, όταν χορηγούνται από γιατρούς με εμπειρία στην αντιμετώπισή τους.

ΤΟ ΜΉΝΥΜΑ ΠΟΥ ΠΡΈΠΕΙ ΝΑ ΚΡΑΤΉΣΟΥΜΕ Συμπερασματικά, φαίνεται ότι η συνεχής έρευνα σχετικά με την κατανόηση των μηχανισμών της καρκινογένεσης αλλά και η κατανόηση της αντίδρασης του ανοσοποιητικού συστήματος του οργανισμού ενάντια στον καρκίνο επιφέρουν θεαματικές μεταβολές στο τοπίο της αντιμετώπισης του καρκίνου του πνεύμονα μέσω της εξέλιξης της ανοσοθεραπείας, αλλάζοντας έτσι τη φυσική πορεία της δύσκολης αυτής νόσου και δίνοντας ελπίδα στους ασθενείς.

15.11.18 – lifo

41

LIFO

HEALTH

Εμβολιάσου σήμερα για τον έρπητα ζωστήρα και ζήσε χωρίς πόνο

ΤΑ ΕΜΒΌΛΙΑ ΔΕΝ ΕΊΝΑΙ ΜΌΝΟ ΓΙΑ ΤΑ ΠΑΙΔΙΆ. ΚΑΙ ΟΙ ΕΝΉΛΙΚΕΣ ΠΡΈΠΕΙ ΝΑ ΕΜΒΟΛΙΆΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΤΗ ΓΡΊΠΗ, ΤΟΝ ΠΝΕΥΜΟΝΙΌΚΟΚΚΟ ΚΑΙ ΤΟΝ ΈΡΠΗΤΑ ΖΩΣΤΉΡΑ ΚΑΙ ΝΑ ΘΥΜΟΎΝΤΑΙ ΝΑ ΚΆΝΟΥΝ ΤΙΣ ΑΝΑΜΝΗΣΤΙΚΈΣ ΔΌΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΜΒΟΛΊΩΝ ΤΗΣ ΙΛΑΡΆΣ ΚΑΙ ΤΕΤΆΝΟΥ-ΔΙΦΘΕΡΊΤΙΔΑΣ-ΚΟΚΊΤΗ.

ΤΗΣ ΑΛΕΞΊΑΣ ΣΒΏΛΟΥ

Ε

ιδικά σε ό,τι αφορά τον έρπητα ζωστήρα, ο εμβολιασμός σε βοηθά να διατηρήσεις την ποιότητα στη ζωή σου, μεγαλώνοντας, και να προφυλαχθείς από ανυπόφορους πόνους, που συχνά δεν σε αφήνουν ούτε να

κοιμηθείς. Διαπεραστικός πόνος στην πλάτη που μοιάζει με κάψιμο, δεν σταματά ούτε την ώρα του ύπνου, δεν σε αφήνει να κοιμηθείς, να ντυθείς. Όταν πονάς, δυσκολεύεσαι ακόμα και να ανεχτείς το άγγιγμα του πιο απαλού ρούχου στο σώμα σου. Υποφέρεις από έρπητα ζωστήρα, που πλήττει πολλούς μεσήλικες και ηλικιωμένους, με συνέπεια απλές καθημερινές κινήσεις να γίνονται βάσανο, καθώς κάποιοι ασθενείς εμφανίζουν μεθερπητική νευραλγία, την πιο σημαντική επιπλοκή του έρπητα ζωστήρα. Όπως εξηγεί η λοιμωξιολόγος Γαρυφαλλιά Πουλάκου, επίκουρη καθηγήτρια Παθολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, ο έρπητας ζωστήρας οφείλεται σε επενεργοποίηση του ιού της ανεμοβλογιάς, ο οποίος υπάρχει στο 95% των ενηλίκων και παραμένει σε κατάσταση ύπνωσης στα γάγγλια. Με την πάροδο των ετών, ωστόσο, το ανοσοποιητικό σύστημα αποδυναμώνεται, με συνέπεια να «ξυπνά» ο κοιμισμένος ιός και να επανεμφανίζεται ως ιός του έρπητα ζωστήρα. Διεθνώς αλλά και στην πατρίδα μας, 1 στα 4 άτομα θα εμφανίσουν έρπητα ζωστήρα κάποια στιγμή στη ζωή τους. Οι δυσκολίες της μεθερπητικής νευραλγίας Πολλοί ασθενείς παρουσιάζουν μια σημαντική και δύσκολη στην αντιμετώπισή της επιπλοκή, τη χρόνια μεθερπητική νευραλγία που υποχωρεί με φάρμακα μόνο στο 50% των πασχόντων. Οι υπόλοιποι δεν καταφέρνουν να ανακουφιστούν, παρότι καταναλώνουν συνδυασμούς αναλγητικών, οπιοειδών και συνοδών αναλγητικών, όπως είναι τα αντιεπιληπτικά φάρμακα. Σύμφωνα με οικονομοτεχνικές μελέτες, οι ασθενείς φτάνουν να καταναλώνουν έως και επτά χάπια την ημέρα, γεγονός που αποδυναμώνει ακόμα περισσότερο το ανοσοποιητικό τους σύστημα και απορρυθμίζει τα χρόνια νοσήματα σαν τον σακχαρώδη διαβήτη. «Φυσικά, η κατάρρευση του ανοσοποιητικού συστήματος αυξάνει σημαντικά τις πιθανότητες να εμφανιστεί ο έρπητας ζωστήρας, ενώ, λόγω της πολυφαρμακίας, αυξάνεται και το κόστος της φαρμακευτικής αγωγής, φτάνοντας τα 2.000 ευρώ ανά ασθενή ετησίως, ποσό που δαπανάται σε αναλγητικά φάρμακα» λέει η κ. Πουλάκου.

42 lifo – 15.11.18

Νέα εκστρατεία για την αξία του εμβολιασμού Για την πρόληψη της εμφάνισης του έρπητα ζωστήρα, ο γιατρός Γιώργος Τρίμης, υπεύθυνος του Ιατρικού Τμήματος Εμβολίων της MSD, μας υπενθυμίζει πως υπάρχει προστατευτικό εμβόλιο, με τη νέα ενημερωτική εκστρατεία της MSD «Εμβολιάσου σήμερα» να συστήνει σε όλα τα άτομα 60 ετών και άνω να κάνουν το εμβόλιο δωρεάν και να αγκαλιάσουν τα εγγόνια τους, να ζήσουν τη ζωή τους χωρίς να υποφέρουν και να συνεχίσουν τον ήρεμο ύπνο τα βράδια. Το εμβόλιο για τον έρπητα ζωστήρα γίνεται άπαξ, διά βίου και χορηγείται δωρεάν για όλα τα άτομα ηλικίας 60 ετών και άνω. Όπως υπογραμμίζει η κ. Πουλάκου, τα εμβόλια δεν είναι μόνο για τα παιδιά. Οι ενήλικες πρέπει να εμβολιάζονται για τη γρίπη, τον πνευμονιόκοκκο, τον έρπητα ζωστήρα, να κάνουν τις αναμνηστικές δόσεις του εμβολίου της ιλαράς (αν δεν έχουν ολοκληρώσει το εμβολιαστικό σχήμα) και να επαναλαμβάνουν ανά 10ετία το εμβόλιο του τετάνου, της διφθερίτιδας και του κοκίτη. Μιλώντας εκ μέρους του Ιατρικού Συλλόγου Αθηνών, ο Γιώργος Πατούλης επισημαίνει πως η πατρίδα μας διαθέτει ένα από τα καλύτερα προγράμματα Εθνικού Εμβολιασμού για Ενήλικες και πως το πρόσφατο παράδειγμα της πανδημικής έξαρσης της ιλαράς αλλά και τα βαριά περιστατικά και οι θάνατοι από την εποχική γρίπη καταδεικνύουν την ανάγκη του προληπτικού εμβολιασμού και φανερώνουν πως οι συνέπειες του αντιεμβολιαστικού λόμπι, που αναπτύχθηκε τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα, είναι ιδιαίτερα βαριές. Η άγνωστη σύνδεση του έρπητα ζωστήρα με τις καρδιοπάθειες Εκτός από τους αφόρητους πόνους της μεθερπητικής νευραλγίας, ο έρπητας ζωστήρας, σύμφωνα με νέες έρευνες, αυξάνει και τον κίνδυνο για έμφραγμα, εγκεφαλικό επεισόδιο και αρρυθμία. Η επίκουρη καθηγήτρια Γαρυφαλλιά Πουλάκου επισημαίνει πως ποσοστό 10-20% των ασθενών που εμφανίζουν τον ιδιαίτερα επικίνδυνο οφθαλμικό έρπητα ζωστήρα αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο για εγκεφαλικό επεισόδιο, ενώ στα άτομα που πάσχουν ταυτόχρονα και από άλλα χρόνια νοσήματα ο κίνδυνος για έμφραγμα ή αρρυθμία εκτινάσσεται κατά 300%! Τα νέα ευρήματα αποτελούν έναν επιπλέον λόγο να υιοθετήσετε το μήνυμα της καμπάνιας της MSD «Εμβολιάσου σήμερα», χωρίς να χάνετε άλλο χρόνο.

15.11.18 – lifo

43

LIFO

Σ Ποτέ πριν η ρύθμιση του διαβήτη δεν ήταν τόσο εύκολη Της Αλεξίας Σβώλου

ΣΤΗ ΣΎΓΧΡΟΝΗ ΙΑΤΡΙΚΉ ΑΝΤΙΜΕΤΏΠΙΣΗ ΤΟΥ ΣΑΚΧΑΡΏΔΟΥΣ ΔΙΑΒΉΤΗ Ο ΣΤΌΧΟΣ ΕΊΝΑΙ ΝΑ ΘΕΡΑΠΕΎΣΟΥΜΕ ΤΟΝ ΑΣΘΕΝΉ ΚΑΙ ΌΧΙ ΤΗ ΝΌΣΟ. ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΌ ΓΙΑ ΝΑ ΤΟ ΠΕΤΎΧΟΥΜΕ ΑΥΤΌ ΕΊΝΑΙ Η ΣΩΣΤΉ ΚΑΙ ΕΞΑΤΟΜΙΚΕΥΜΈΝΗ ΠΑΡΑΚΟΛΟΎΘΗΣΗ ΤΗΣ ΓΛΥΚΌΖΗΣ ΤΟΥ ΑΊΜΑΤΟΣ ΜΕ ΈΞΥΠΝΕΣ ΙΑΤΡΙΚΈΣ ΣΥΣΚΕΥΈΣ ΠΟΥ ΔΙΕΥΚΟΛΎΝΟΥΝ ΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΌΤΗΤΑ ΚΆΘΕ ΑΤΌΜΟΥ ΜΕ ΔΙΑΒΉΤΗ ΚΑΙ ΤΟ ΒΟΗΘΟΎΝ ΝΑ ΜΗ ΝΙΏΘΕΙ «ΑΣΘΕΝΉΣ». Η ΖΩΉ ΕΊΝΑΙ ΠΙΟ ΑΠΛΉ ΌΤΑΝ ΤΑ ΔΎΣΚΟΛΑ ΓΊΝΟΝΤΑΙ ΕΎΚΟΛΑ…

44 lifo – 15.11.18

την Ελλάδα νοσούν από σακχαρώδη διαβήτη περίπου 1 εκατομμύριο άνθρωποι, εκ των οποίων λιγότεροι από το 50% καταφέρνουν να παραμείνουν ρυθμισμένοι ώστε να αποφύγουν τον κίνδυνο των επιπλοκών. Αυτό ακριβώς είναι και ο στόχος στη διαχείριση του σακχαρώδους διαβήτη, καθώς το αρρύθμιστο σάκχαρο εγκυμονεί κίνδυνο σοβαρών βλαβών στα αγγεία, στα νεφρά, στα μάτια και στα κάτω άκρα, με τις καρδιολογικές επιπλοκές να παραμένουν η πιο σοβαρή απειλή για τη ζωή. Το μήνυμα είναι απλό: η καλή ρύθμιση προστατεύει τον ασθενή, ενώ η κακή ρύθμιση τον αφήνει εκτεθειμένο. Για να πετύχουν τον στόχο οι διαβητικοί χρειάζονται έξυπνα συστήματα μέτρησης σακχάρου (μετρητές, ταινίες μέτρησης), καθώς οτιδήποτε κάνουν στην καθημερινή τους ζωή επηρεάζει τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα τους. Μετρητές σακχάρου και ειδικά apps με υψηλό IQ Ορισμένα συστήματα παρακολούθησης σακχάρου αίματος προσφέρουν τη δυνατότητα διαχείρισης των αποτελεσμάτων μέσω ειδικών εφαρμογών για smartphones, οι οποίες βοηθούν τους ασθενείς να κατανοήσουν σε βάθος τη φύση του διαβήτη τους, ώστε να μπορούν να τον διαχειρίζονται καλύτερα και να αντιλαμβάνονται πώς ο τρόπος ζωής μπορεί να επηρεάσει τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα τους. Επιπλέον, τα έξυπνα συστήματα παρακολούθησης σακχάρου παρακολουθούν την επίδραση των φαρμάκων που λαμβάνουν οι διαβητικοί στα επίπεδα σακχάρου στο αίμα τους και προσδιορίζουν τα επιτρεπτά εύρη για κάθε στόχο, καθώς τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα αυξομειώνονται πολλές φορές εντός της ημέρας αλλά και από μέρα σε μέρα εξαιτίας των φυσιολογικών εναλλαγών της καθημερινότητας. Έτσι, αυτές οι έξυπνες ιατρικές συσκευές βοηθούν τους διαβητικούς να αποφύγουν τις σοβαρές επιπλοκές της χρόνιας νόσου. Έξυπνη ειδοποίηση με τρεις φωτεινές ενδείξεις Μια τέτοια έξυπνη λειτουργία είναι και το smartLIGHT του μετρητή Contour®Next One, η οποία καθιστά την ερμηνεία των αποτελεσμάτων σακχάρου αίματος πιο γρήγορη και εύκολη από ποτέ. Οι τρεις φωτεινές χρωματικές ενδείξεις ειδοποιούν αμέσως και με ξεκάθαρο τρόπο εάν η μέτρηση είναι πάνω (κίτρινο φως), εντός (πράσινο φως) ή κάτω (κόκκινο φως) απο το εύρος του στόχου. Επιπλέον, η μέτρηση μπορεί να γίνει ακόμα και τη νύχτα! Καλύτερη κατανόηση με ένα genius app Η αναβαθμισμένη εφαρμογή Cοntour®Diabetes παρέχει ένα πιο έξυπνο εργαλείο που μπορεί να βοηθήσει ώστε η αυτοδιαχείριση του διαβήτη να καταστεί πιο εύκολη, καθώς σας βοηθά να δείτε πώς οι καθημερινές σας δραστηριότητες, η διατροφή και η φαρμακευτική σας αγωγή επηρεάζουν τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα με την πάροδο του χρόνου. Πρόσφατη μελέτη έδειξε πως η χρήση αυτής της εφαρμογής μπορεί να μειώσει την πιθανότητα υπογλυκαιμικών και υπεργλυκαιμικών επεισοδίων στα άτομα με διαβήτη. Τα αποτελέσματα έχουν την ίδια χρωματική κωδικοποίηση, ενώ η εφαρμογή συγχρονίζεται με τον μετρητή Contour®Next One, καθιστώντας τον συνδυασμό τους ένα εξαιρετικά ακριβές και αξιόπιστο σύστημα παρακολούθησης της γλυκόζης αίματος.

HEALTH

CHECK POINT ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΛΛΑΠΛΉ ΣΚΛΉΡΥΝΣΗ ΜΕ ΈΝΑ ΑΠΛΌ ΤΕΣΤ ΑΊΜΑΤΟΣ!

Στο Βερολίνο, την πόλη με το διάσημο Check Point Charlie, τη γνωστότερη πύλη εξόδου από τον δυτικό προς τον ανατολικό τομέα κατά τον Ψυχρό Πόλεμο, πραγματοποιείται σήμερα, χάρη σε ένα διαφορετικό check point, η μεγάλη ανατροπή στη διάγνωση και στην παρακολούθηση της πολλαπλής σκλήρυνσης.

Της Αλεξίας Σβώλου

Μ

ια δύσκολη νόσος, που απαιτεί μαγνητική τομογραφία για να διαγνωστεί, θα παρακολουθείται στο μέλλον με μια απλή εξέταση αίματος, η οποία θα «μετρά» τη δραστηριότητά της, εντοπίζοντας έναν νέο βιοδείκτη. Κάπως έτσι, οι βιοδείκτες, μετά την ογκολογία, όπου αποτελούν πλέον πολύτιμο εργαλείο, εισχωρούν δυναμικά στην πολλαπλή σκλήρυνση για να αποκαλύψουν την «αόρατη» εξέλιξη της νόσου πολύ πριν εμφανιστεί η προκαλούμενη επιδείνωση των συμπτωμάτων. Στην προκειμένη περίπτωση, το τεστ αίματος θα μετρά τα ελεύθερα νευροϊνίδια, τα οποία θα προέρχονται από τη «σιωπηλή» απομυελίνωση του νευράξονα των νευρικών κυττάρων. Η ανακοίνωση για το νέο check point που αναμένεται να μπει στην κλινική πράξη για να διευκολύνει την έγκαιρη θεραπευτική παρέμβαση στην πολλαπλή σκλήρυνση πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του 34ου Συνεδρίου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη Θεραπεία και την Έρευνα στην Πολλαπλή Σκλήρυνση (ECTRIMS), στο Βερολίνο. Όπως εξηγεί ο καθηγητής Νευρολογίας του Πανεπιστημίου του Καναδά Xavier Montalban, με τη βοήθεια του βιοδείκτη διαγιγνώσκεται ο βαθμός απομυελίνωσης των νευρικών κυττάρων μέσα από τη μέτρηση της συγκέντρωσης των νευροϊνιδίων στο αίμα του ασθενή. Ο νέος βιοδείκτης, που προστέθηκε στον αλγόριθμο του θεραπευτικού στόχου ως 5ο σημείο στο λεγόμενο «NEDA 5», συμπληρώνει το πλαίσιο παρακολούθησης της πολλαπλής σκλήρυνσης, το οποίο είναι εξίσου σύνθετο με την ίδια την αυτοάνοση νόσο. Ο νέος πενταπλός θεραπευτικός στόχος «NEDA 5» είναι η απουσία των υποτροπών,

των νέων βλαβών στη μαγνητική τομογραφία και της εξέλιξης της σωματικής αναπηρίας, η μειωμένη απώλεια εγκεφαλικού όγκου και η χαμηλή συγκέντρωση νευροϊνιδίων στο αίμα. Στην πράξη, μέσα από αυτούς τους παράγοντες αξιολόγησης αρχίζει πιο νωρίς η θεραπεία στους πρωτο-θεραπευόμενους ασθενείς κι επίσης εντοπίζεται έγκαιρα η ανάγκη αλλαγής της θεραπείας, προκειμένου ο ασθενής να ανταποκριθεί καλύτερα. Κι ενώ οι εξελίξεις τρέχουν στον τομέα της ανάπτυξης νέων διαγνωστικών εργαλείων για τη νόσο με τα χίλια πρόσωπα, όπως αποκαλείται η πολλαπλή σκλήρυνση, εμπλουτίζεται και το οπλοστάσιο με θεραπείες, άλλοτε ενέσιμες κι άλλοτε σε χάπι, που προσφέρουν τη δυνατότητα εξατομικευμένης αγωγής για κάθε πάσχοντα. Στο «βαρύ πυροβολικό» για την αντιμετώπιση της πολλαπλής σκλήρυνσης περιλαμβάνεται το ενδοφλέβιο natalizumab της Biogen που χορηγείται σε ασθενείς με υψηλή δραστηριότητα νόσου. Μια δοκιμασμένη πρώτης γραμμής θεραπεία για τη συχνότερη μορφή της πολλαπλής σκλήρυνσης, τη λεγόμενη υποτροπιάζουσα-διαλείπουσα, είναι το χάπι του φουμαρικού διμεθυλεστέρα, επίσης της Biogen, το οποίο χορηγείται δύο φορές την ημέρα, διατηρώντας ιδιαίτερα χαμηλό τον αριθμό των υποτροπών στα 9 χρόνια για τους νεοδιαγνωσμένους ασθενείς. Όσο λιγότερες οι υποτροπές τόσο μικρότερος ο κίνδυνος επιδείνωσης της νόσου και μετάβασης του ασθενή στη δευτεροπαθώς προϊούσα μορφή, για την οποία δεν υπάρχει ακόμα θεραπεία. Και οι έρευνες δεν σταματούν εδώ, με το μονοκλωνικό αντίσωμα opicinumab της Biogen να διερευνάται για το κατά πόσο μπορεί να γυρίσει πίσω τη φυσική πορεία της νόσου και να επιδιορθώσει την απομυελίνωση. Αυτό θα είναι το επόμενο check point, εκεί όπου θα γραφτεί η νίκη των επιστημόνων σε έναν σύγχρονο, ψυχρό και σκληρό πόλεμο με την πολλαπλή σκλήρυνση.

Για έναν κόσμο απαλλαγμένο από τον καπνό ΤΟΥ ΤΣΙΓΆΡΟΥ

Να δοθεί προτεραιότητα στη μείωση της βλάβης από το κάπνισμα ζητούν 72 επιστήμονες απ’ όλο τον κόσμο. ΤΗΣ ΑΛΕΞΊΑΣ ΣΒΏΛΟΥ

Σ

ε έναν κόσμο όπου πολλά εκατομμύρια άνθρωποι επιλέγουν να συνεχίσουν το κάπνισμα, «κλειδί» για την προστασία της δημόσιας υγείας σε διεθνές επίπεδο από τα νοσήματα τα που σχετίζονται με το τσιγάρο αποτελεί η στρατηγική της μείωσης της βλάβης. Χάρη στην καινοτομία και τις νέες τεχνολογίες, οι αμετανόητοι καπνιστές έχουν πλέον τη δυνατότητα να στραφούν σε προϊόντα δυνητικά μειωμένου κινδύνου, τα οποία μπορούν να συμβάλουν στην δημιουργία ενός περιβάλλοντος απαλλαγμένου από τον καπνό του τσιγάρου. Αναγνωρίζοντας την αξία αυτής της μεγάλης ευκαιρίας και τον κομβικό ρόλο που διαδραματίζουν οι νέες τεχνολογίες στη διαφύλαξη της υγείας των πολιτών, εβδομήντα δύο επιστήμονες και ακαδημαϊκοί απ’ όλα τα μήκη και τα πλάτη της Γης ζητούν από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) να δώσει το πράσινο φως για την εφαρμογή των στρατηγικών μείωσης της βλάβης από το κάπνισμα. Αυτοί, άλλωστε, γνωρίζουν πολύ καλά τον βαρύ αντίκτυπο των σχετιζόμενων με το κάπνισμα νοσημάτων. Για έναν κόσμο απαλλαγμένο από τον καπνό χρειάζονται δύο «συστατικά»: η τεχνολογία που θα το επιτρέψει αλλά και η βούληση να εφαρμοστούν τα κατάλληλα μέτρα προς τη σωστή κατεύθυνση. Κρίνοντας πως οι συνθήκες είναι πλέον ώριμες, εβδομήντα δύο ειδήμονες, όλοι τους έγκριτα μέλη της ακαδημαϊκής και επιστημονικής κοινότητας, θεωρούν ότι είναι πλέον ώρα ο έλεγχος του καπνίσματος να συμπεριλάβει τη στρατηγική της «μείωσης της βλάβης» προς όφελος της δημόσιας υγείας διεθνώς. Σε αυτή την κατεύθυνση, λοιπόν, οι εβδομήντα δύο επιστήμονες έστειλαν επιστολή στον γενικό γραμματέα του ΠΟΥ, Tedros Adhanom, ζητώντας από τον Οργανισμό να αναλάβει ηγετικό ρόλο στην προώθηση αποτελεσματικών και ταχείας δράσης πολιτικών για τη ρύθμιση της χρήσης του καπνού και της νικοτίνης. Οι υπογράφοντες ζητούν επίσης από τον ΠΟΥ και τους εθνικούς οργανισμούς που μετέχουν σε αυτόν να υιοθετήσουν μια θετική προσέγγιση στις νέες τεχνολογίες και στην καινοτομία, στον βαθμό που αυτή μπορεί να μειώσει τη βλάβη από το κάπνισμα και να συμβάλει στον έλεγχο και τη διακοπή του καπνίσματος.

Το χρονικό του ελέγχου του καπνίσματος Η αρχή έγινε το 2003 με την υπογραφή της σύμβασης-πλαισίου για τον έλεγχο του καπνού. Μια 15ετία μετά, το επόμενο μεγάλο βήμα αφορά τη ραγδαία ανάπτυξη των Εναλλακτικών Συστημάτων Παροχής Νικοτίνης, μια επαναστατική εξέλιξη που είναι πλέον αδύνατο να αγνοηθεί. Πρόκειται για ήδη γνωστές αλλά και νέες τεχνολογίες, με τις οποίες η νικοτίνη παρέχεται στον χρήστη χωρίς καύση των φύλλων καπνού και εισπνοή του παραγόμενου καπνού. Αυτές οι τεχνολογίες μπορούν να συνεισφέρουν ουσιαστικά στη δημόσια υγεία μέσω της «μείωσης της βλάβης» από τον καπνό. Οι χρήστες που επιλέγουν να μη σταματήσουν τη χρήση της νικοτίνης έχουν τη δυνατότητα να στραφούν από τα προϊόντα υψηλού κινδύνου (κυρίως τσιγάρα) σε προϊόντα που δυνητικά ενέχουν πολύ μικρότερο κίνδυνο για τον χρήστη, για παράδειγμα στα ηλεκτρονικά τσιγάρα ή τα θερμαινόμενα προϊόντα καπνού. Οι υπογράφοντες την επιστολή θεωρούν ότι αυτή η στρατηγική μπορεί να συμβάλει καθοριστικά στη μείωση των πρόωρων θανάτων από τα μη μεταδιδόμενα νοσήματα διεθνώς. Αναφέρουν, επίσης, εννέα κατευθυντήριες αρχές για την ανάπτυξη της επόμενης φάσης του παγκόσμιου ελέγχου του καπνίσματος. Ας δούμε ποιες είναι αυτές: ■ Η μείωση της βλάβης από το κάπνισμα αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της στρατηγικής ελέγχου του καπνίσματος. Μπορεί να βοηθήσει τους καπνιστές να σταματήσουν το κάπνισμα, ενώ, σε περίπτωση που οι καπνιστές συνεχίζουν τη χρήση, μπορεί να μειωθεί σημαντικά ο κίνδυνος να υποστούν σοβαρή βλάβη στην υγεία τους.

■ Η κύρια διάκριση μεταξύ των προϊόντων νικοτίνης είναι σε προϊόντα καύσης και μη καύσης. Η διάκριση αυτή πρέπει να είναι αναπόσπαστο μέρος του σχεδιασμού και της εφαρμογής της σύμβασης-πλαισίου για τον έλεγχο του καπνίσματος.

■ Η μείωση της βλάβης του καπνού υποστηρίζει τις πολιτικές MPOWER του ΠΟΥ. Πρόκειται για δέσμη μέτρων στους εξής άξονες: παρακολούθηση των πολιτικών χρήσης και πρόληψης του καπνίσματος, προστασία των ατόμων από τον καπνό, υποστήριξη της διακοπής καπνίσματος, προειδοποίηση για τους κινδύνους του καπνού, επιβολή φορολογίας στα προϊόντα καπνού.

■ Δέουσα βαρύτητα θα πρέπει να δοθεί στα

οφέλη και τις ευκαιρίες για μείωση της βλάβης του καπνίσματος.

■ Η χρήση καπνού ή προϊόντων νικοτίνης από τους νέους απαιτεί στρατηγική που να επικεντρώνεται στη μείωση της μελλοντικής βλάβης για την υγεία τους. Η στρατηγική πρέπει να βασίζεται στην κατανόηση των συμπεριφορών των νέων που δημιουργούν κινδύνους για την υγεία τους, καθώς και στην αλληλεπίδραση ανάμεσα στα διάφορα προϊόντα που χρησιμοποιούνται. Για παράδειγμα, για ορισμένους νέους καπνιστές η δυνατότητα μετατόπισης σε προϊόντα δυνητικά μειωμένου κινδύνου μπορεί να αποβεί ευεργετική.

■ Η αβεβαιότητα σχετικά με τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις των προϊόντων νικοτίνης δεν θα πρέπει να αποτελεί λόγο στασιμότητας. Οι έρευνες «τρέχουν», αλλά υπάρχει ήδη επαρκής επιστημονική γνώση για τις φυσικές και χημικές διεργασίες που εμπλέκονται και βιολογικοί δείκτες που αποδεικνύουν ότι τα προϊόντα μη καύσης είναι πολύ λιγότερο επιβλαβή από το κάπνισμα. Επίσης, είναι επιβεβαιωμένο ότι το παραδοσιακό τσιγάρο είναι εξαιρετικά επιβλαβές.

■ Η σύμβαση-πλαίσιο πρέπει να υιοθετήσει την «αναλογική ρύθμιση του κινδύνου». Αυτό σημαίνει ότι η αυστηρότητα της ρύθμισης ή της φορολόγησης που εφαρμόζεται σε κατηγορίες προϊόντων θα πρέπει να αντανακλά τον ενδεχόμενο κίνδυνο για την υγεία. Για παράδειγμα, θα μπορούσαν να επιβληθούν υψηλοί φόροι στα τσιγάρα, αλλά χαμηλότερη φορολογία στα προϊόντα μη καύσης.

■ Να αποφευχθούν πολιτικές που καθιστούν τις εναλλακτικές λύσεις για το κάπνισμα λιγότερο προσβάσιμες. Έτσι, αναστέλλεται η καινοτομία και διαιωνίζονται το κάπνισμα και η επιβάρυνση της δημόσιας υγείας.

■ Οι διαπραγματεύσεις για την εφαρμογή της σύμβασης-πλαισίου πρέπει να είναι ανοιχτές σε όλους τους ενδιαφερόμενους. Οι καταναλωτές, οι εμπειρογνώμονες της δημόσιας υγείας και τα μέσα ενημέρωσης πρέπει να περιληφθούν στις διαδικασίες.

Το επιστημονικό εκτόπισμα της επιστολής προς τον ΠΟΥ αποδεικνύεται από την πληθώρα των διεθνών κέντρων που τη συνυπογράφουν. Ενδεικτικά, συμμετέχουν τα: Royal College of Physicians, American Cancer Society, American Heart Association, Action on Smoking and Health UK, Institute of Global Health, University of Geneva, Norwegian Institute of Public Health, The National Institute for Health Innovation (NIHI), School of Population Health-The University of Auckland, New Zealand κ.ά.

15.11.18 – lifo

45

ΠΑΓΚΌΣΜΙΑ ΠΡΟΤΕΡΑΙΌΤΗΤΑ Η ΥΓΕΊΑ ΤΩΝ ΕΦΉΒΩΝ

LIFO

HEALTH

Oι περισσότερες ασθένειες στις οποίες είναι ευάλωτοι οι έφηβοι μπορούν να προληφθούν με εμβολιασμό.

ΤΟΥ ΑΝΔΡΈΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΌΠΟΥΛΟΥ Καθηγητή Παιδιατρικής

Π

ρόσφατα, ειδικοί επιστήμονες απ’ όλο τον κόσμο συμμετείχαμε στο Advancing Adolescent Health Spring Forum που πραγματοποιήθηκε στο Άμστερνταμ με στόχο την ανάδειξη των ειδικών χαρακτηριστικών και τον σχεδιασμό συστάσεων για την προστασία της υγείας των εφήβων. Κοινή διαπίστωση όλων των συμμετεχόντων ήταν ότι η διατήρηση της καλής υγείας των εφήβων αποτελεί παγκόσμια προτεραιότητα, διότι έχει κρίσιμες επιπτώσεις στο παρόν και στο μέλλον, τόσο για τους ίδιους όσο και για την κοινωνία. Επίσης, αναγνωρίστηκε ότι σε παγκόσμιο επίπεδο οι διαφορές στον τρόπο ζωής και στην πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας μπορεί να επηρεάσουν το επίπεδο υγείας. Ιδιαίτερα όσον αφορά τους εφήβους, ο κίνδυνος μόλυνσης από διάφορες ασθένειες ενισχύεται από βιολογικούς, κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες. Ωστόσο, οι περισσότερες ασθένειες στις οποίες είναι ευάλωτοι οι έφηβοι μπορούν να προληφθούν με εμβολιασμό. Για τον λόγο αυτό μεγάλη βαρύτητα δόθηκε στις πολιτικές πρόληψης για την αντιμετώπιση των πιο σημαντικών λοιμώξεων που προσβάλλουν τους εφήβους. Οι νόσοι που εμφανίζονται σε εφήβους και προλαμβάνονται μέσω του εμβολιασμού είναι: Μηνιγγίτιδα Ο τρόπος ζωής και οι κοινωνικές συμπεριφορές που επιλέγουν συνήθως οι έφηβοι περιλαμβάνουν συχνή σωματική επαφή, συγχρωτισμό σε κλειστούς χώρους, όπως το nightclub, ανταλλαγή φιλιών και ομαδικές δραστηριότητες που ευνοούν τη μεταφορά των παθογόνων μικροβίων της μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου. Τα περισσότερα πρόσφατα κρούσματα διεισδυτικής μηνιγγίτιδας στην Αμερική εμφανίστηκαν σε πανεπιστημιακά campus, όπου οι έφηβοι και οι νεαροί ενήλικες συγχρωτίζονται σε κλειστές αίθουσες κι έχουν έντονη κοινωνική ζωή. Ένα ακόμα παράδειγμα συσχέτισης του αυξημένου κινδύνου για μηνιγγιτιδοκοκκική νόσο (οποιουδήποτε οροτύπου, Α, C, Y, W, και Β) και των στενών επαφών ήταν τα κρούσματα στην Ευρώπη το 2015, που συνδέθηκαν με το Παγκόσμιο Φεστιβάλ Προσκόπων, στο οποίο

46 lifo – 15.11.18

συμμετείχαν πάνω από 33.000 έφηβοι από 162 χώρες. Επίσης, το κάπνισμα, συμπεριλαμβανομένου του παθητικού καπνίσματος, αποτελεί παράγοντα κινδύνου για την εμφάνιση μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου. Παρ’ όλα αυτά, σε πρόσφατη ευρωπαϊκή έρευνα αποδείχθηκε ότι μόλις το 50% των εφήβων γνώριζε ότι η μηνιγγίτιδα είναι μεταδοτική. Επίσης, οι έφηβοι και οι νεαροί ενήλικες διατρέχουν έναν ακόμα κίνδυνο, καθώς συνήθως υποτιμούν τα πρώτα συμπτώματα και καθυστερούν να ζητήσουν ιατρική βοήθεια, γεγονός που μπορεί να έχει επιπτώσεις, καθώς η εξέλιξη της νόσου είναι ραγδαία. Στην Ελλάδα όλοι οι έφηβοι από την ηλικία των 11 ετών μπορούν να εμβολιαστούν δωρεάν εναντίον της μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου από τις ορο-ομάδες Α, C, W και Y, ενώ συστήνεται και ο εμβολιασμός τους ενάντια στον ορο-ομάδα Β, η οποία είναι και η συχνότερη. Παρωτίτιδα Παρόμοια με τη μηνιγγιτιδοκοκκική νόσο, ένας αριθμός κρουσμάτων παρωτίτιδας στην Ευρώπη, στο Ισραήλ και στην Αμερική έχει συνδεθεί με δομές που ευνοούν τις στενές επαφές (πανεπιστημιουπόλεις, κλειστές θρησκευτικές κοινότητες). Τα τελευταία πέντε χρόνια εμφανίζονται αρκετά κρούσματα παρωτίτιδας (περίπου 10.000 τον χρόνο), κυρίως στους εφήβους, και συστήνεται 3η δόση εμβολίου.

HPV λοίμωξη Τέλος, ένα κλασικό παράδειγμα νόσου που συνδέεται με τη συμπεριφορά είναι η λοίμωξη HPV. Καθώς ο HPV μεταδίδεται κυρίως μέσω της σεξουαλικής επαφής, οι συστάσεις έχουν σχεδιαστεί με στόχο τον εμβολιασμό στην εφηβική ηλικία, πριν από την έναρξη της σεξουαλικής δραστηριότητας. Στην Ελλάδα τα κορίτσια της εφηβικής ηλικίας μπορούν να εμβολιαστούν δωρεάν με το εννεαδύναμο εμβόλιο ενάντια στον HPV. Απαραίτητες και οι αναμνηστικές δόσεις των εμβολίων Προτεραιότητα στον επαναληπτικό εμβολιασμό για ιλαρά: Ο ελλιπής παιδικός εμβολιασμός αυξάνει τον κίνδυνο να νοσήσεις στην εφηβική ηλικία. Για παράδειγμα, ο εμβολιασμός με ποσοστό κάλυψης 95%, με 2 δόσεις στην παιδική ηλικία, θα προστάτευε όλους τους

εφήβους από την ιλαρά. Ωστόσο, στην κλινική πράξη ο παιδικός εμβολιασμός δεν εφαρμόζεται πλήρως και συνέπεια αυτού είναι τα συνεχώς αυξανόμενα κρούσματα ιλαράς. Επαναληπτικός εμβολιασμός διφθερίτιδας, τετάνου και κοκίτη: Πέρα από την αποτυχία επίτευξης πλήρους εμβολιασμού, οι έφηβοι κινδυνεύουν από κάποιες λοιμώξεις και λόγω μείωσης της ανοσογονικότητας, των εμβολίων που πραγματοποιήθηκαν στην παιδική ή στην έναρξη της εφηβικής ηλικίας. Για τον λόγο αυτό, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας συνιστά μια επαναληπτική δόση στην ηλικία 9-15 για τα εμβόλια διφθερίτιδας, τετάνου και κοκίτη. Στην Ελλάδα και αυτός ο εμβολιασμός διενεργείται δωρεάν σε εφήβους από 11 ετών και άνω. Σωστή πληροφόρηση και τακτικοί έλεγχοι Σε κάθε επίσκεψη στον γιατρό σας συζητήστε την εμβολιαστική κατάσταση των παιδιών σας και ρωτήστε για τυχόν νέα εμβόλια. Εκτιμάται ότι 1.200.000 εκατομμύρια έφηβοι πέθαναν παγκοσμίως το 2015 (πάνω από 3.000 ανά ημέρα), πολλοί από αυτούς από νοσήματα που μπορούν να προληφθούν μέσω εμβολιασμού. Ταυτόχρονα, πρόσθετες μελέτες δείχνουν ότι οι έφηβοι δεν αντιλαμβάνονται πλήρως τους κινδύνους και τις πιθανές επιπτώσεις που συνδέονται με τις διάφορες ασθένειες που προλαμβάνονται με εμβόλια, όπως η λοίμωξη από τον ιό HPV και η μηνιγγίτιδα. Την ίδια στιγμή, οι έφηβοι δεν κάνουν τακτικές επισκέψεις προληπτικής φροντίδας σε κάποιον γιατρό. Συνεπώς, είναι επιτακτική η ανάγκη, σε κάθε ιατρική επίσκεψη (ακόμα και σε περιστατικά έκτακτης ανάγκης), να γίνεται έλεγχος της εμβολιαστικής κάλυψης του εφήβου. Ζούμε σε μια εποχή που βομβαρδιζόμαστε από πληροφορίες σχετικά με θέματα υγείας. Ο πιο αξιόπιστος τρόπος ενημέρωσης είναι ο γιατρός και ο φαρμακοποιός σας. Μιλήστε μαζί τους για οποιαδήποτε απορία έχετε σχετικά με τον εμβολιασμό. Το Διαδίκτυο είναι ένα ισχυρό εργαλείο για την ενημέρωσή μας, όταν όμως πρόκειται για θέματα υγείας θα πρέπει να εμπιστευόμαστε μόνο αξιόπιστες πηγές, κυρίως ιστότοπους επιστημονικών φορέων και οργανισμών.

15.11.18 – lifo

47

LIFO

HEALTH

ΚΑΜΠΆΝΙΕΣ ΕΝΗΜΈΡΩΣΗΣ ΚΑΙ ΣΎΛΛΟΓΟΙ ΑΣΘΕΝΏΝ ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΟΎΝ ΤΟ ΚΟΙΝΌ Η ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΉ ΠΡΌΟΔΟΣ ΕΊΝΑΙ ΑΠΑΡΑΊΤΗΤΗ ΓΙΑ ΝΑ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΉΣΟΥΜΕ ΤΙΣ ΑΣΘΈΝΕΙΕΣ, ΑΛΛΆ ΑΠΌ ΜΌΝΗ ΤΗΣ ΔΕΝ ΑΡΚΕΊ. ΧΩΡΊΣ ΤΗΝ ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΊΗΣΗ ΤΟΥ ΚΌΣΜΟΥ ΜΈΣΑ ΑΠΌ ΕΚΣΤΡΑΤΕΊΕΣ ΕΝΗΜΈΡΩΣΗΣ ΚΑΙ ΠΡΌΛΗΨΗΣ ΚΑΙ ΔΊΧΩΣ ΝΑ ΕΞΑΣΦΑΛΊΖΕΤΑΙ ΠΡΌΣΒΑΣΗ ΣΤΑ ΦΆΡΜΑΚΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΣΘΕΝΕΊΣ, ΤΑ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΆ ΕΠΙΤΕΎΓΜΑΤΑ ΑΠΟΤΕΛΟΎΝ ΣΤΕΊΡΕΣ ΠΑΡΕΜΒΆΣΕΙΣ, ΔΊΧΩΣ ΟΥΣΊΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΌ ΌΦΕΛΟΣ. ΑΥΤΈΣ ΤΙΣ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΊΕΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΔΡΆΣΕΙΣ ΑΝΑΛΑΜΒΆΝΟΥΝ ΝΑ ΥΛΟΠΟΙΉΣΟΥΝ ΟΙ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΊ ΦΟΡΕΊΣ, ΟΙ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΈΣ ΕΤΑΙΡΕΊΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΣΎΛΛΟΓΟΙ ΑΣΘΕΝΏΝ.

48 lifo – 15.11.18

Θ

εωρητικά, όλοι γνωρίζουμε τι πρέπει να κάνουμε για να παραμείνουμε υγιείς. Όμως, οι φθίνοντες δείκτες υγείας στον ελληνικό πληθυσμό δείχνουν πως η απόσταση μεταξύ θεωρίας και πράξης είναι μεγάλη. Συχνά, υποτιμούμε κινδύνους λιγότερο ή περισσότερο γνωστούς, όπως η θρόμβωση, η υψηλή χοληστερόλη, η υψηλή αρτηριακή πίεση, ο διαβήτης, η παχυσαρκία, ο καταρράκτης, το γλαύκωμα. Γι’ αυτό υπάρχουν οι καμπάνιες ενημέρωσης, που μας θυμίζουν με απλά, εύπεπτα μηνύματα πως πρέπει να εξεταζόμαστε, να εμβολιαζόμαστε, να φροντίζουμε τον εαυτό μας και όχι μόνο τους άλλους. Επειδή πολλά χρόνια νοσήματα παραμένουν ταμπού εν έτει 2018, πολλές εκστρατείες ωθούν τους πάσχοντες να διεκδικήσουν το αυτονόητο δικαίωμά τους, τη θεραπεία τους και την ισότιμη μεταχείρισή τους στην κοινωνία. Η νεότερη άφιξη στον χώρο των ενημερωτικών εκστρατειών για τα νοσήματα που φέρουν ψυχολογικό, κοινωνικό και εργασιακό στίγμα αφορά την καμπάνια «Βήμα μπροστά», η οποία εγκαινιάστηκε πρόσφατα κατά τη διάρκεια του αθλητικού event Spetses Mini Marathon και μας ενημερώνει για ένα ρευματολογικό νόσημα, την αγκυλοποιητική σπονδυλοαρθρίτιδα, που προκαλεί επώδυνη αγκύλωση της σπονδυλικής στήλης και είναι η μοναδική ρευματοπάθεια η οποία απαντά στους άνδρες. Επειδή πολλές ρευματοπάθειες παραμένουν για χρόνια αδιάγνωστες, με τους ασθενείς να ταλαιπωρούνται έως και 4 χρόνια, χτυπώντας τις πόρτες γιατρών άλλων ειδικοτήτων (που δεν μπορούν να τους βοηθήσουν), η Ελληνική Ρευματολογική Εταιρεία, σε συνεργασία με την Ελληνική Εταιρεία Αντιρευματικού Αγώνα, υλοποιεί εδώ και δύο χρόνια την ενημερωτική εκστρατεία «Άκου το σώμα σου». Ανάλογες δράσεις πραγματοποιούνται στο πεδίο της διαπυητικής ιδρωταδενί-

ΤΗΣ ΑΛΕΞΊΑΣ ΣΒΏΛΟΥ

τιδας, μιας χρόνιας φλεγμονώδους δερματικής ασθένειας με δύσκολα συμπτώματα που οδηγεί τους ασθενείς στην απομόνωση, καθώς και στην πολλαπλή σκλήρυνση, μια νόσο που λανθασμένα θεωρείται μεταδοτική και από την οποία νοσούν περίπου 12.000 Έλληνες. Για την προώθηση της κλινικής έρευνας προκειμένου να ανακαλυφθούν περισσότερα καινοτόμα φάρμακα, η Ελληνική Ομοσπονδία για τη Σκλήρυνση Κατά Πλάκας (ΠΟΑΜΣΚ) συμμετέχει στη διεθνή εκστρατεία της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας με σύνθημα #BringingUsCloser. Όμως η ασθένεια-ταμπού με τις περισσότερες εκστρατείες στο ενεργητικό της και τα πιο ζοφερά στατιστικά στοιχεία σε ό,τι αφορά την περιθωριοποίηση των ασθενών είναι η ψωρίαση. Ορατή διά γυμνού οφθαλμού, αφού οι βλάβες της εντοπίζονται στο δέρμα, η ψωρίαση δεν μπορεί να κρυφτεί εύκολα και επιπλέον συνοδεύεται από σοβαρές συνοσηρότητες, δηλαδή υποκείμενα νοσήματα σαν την παχυσαρκία, την κατάθλιψη, τα καρδιαγγειακά επεισόδια και την ψωριασική αρθρίτιδα (μια μορφή αρθρίτιδας), που καθιστούν τους ασθενείς ευάλωτους σε πολλά προβλήματα. Οι ασθενείς με ψωρίαση, εκτός από τη χαμηλή αυτοεκτίμηση, αντιμετωπίζουν και τον φόβο της ανεργίας. Για την ενημέρωσή τους πάνω στις τελευταίες θεραπευτικές εξελίξεις για την αποτελεσματική αντιμετώπιση της ψωρίασης αλλά και το πώς πρέπει να αντιμετωπίζουν τα καθημερινά τους προβλήματα υλοποιείται η εκστρατεία «Δες το αλλιώς». Οι σύλλογοι ασθενών καλύπτουν τα κενά της πολιτείας Εκτός από το να στηρίζουν τις ενημερωτικές εκστρατείες, οι σύλλογοι ασθενών αναλαμβάνουν δράσεις για τα άτομα με χρόνια νοσήματα και καλύπτουν τα κενά της πολιτείας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα μιας τέτοιας πολύ χρήσιμης δράσης αποτελεί το πρόγραμμα «Μαζί και στο ΣΠΙΤΙ» που ξεκίνησε ήδη να υλοποιείται

με τη συμμετοχή των πρώτων ασθενών από τον Σύλλογο ΚΕΦΙ Αθηνών. Στόχος του προγράμματος είναι η βελτίωση της ποιότητας ζωής των ογκολογικών ασθενών με την ψυχοκοινωνική υποστήριξή τους στο οικείο περιβάλλον τους. Η προσφορά των υπηρεσιών γίνεται δωρεάν σε ασθενείς που πληρούν συγκεκριμένες προϋποθέσεις (βαρύτητα κατάστασης υγείας, οικονομική κατάσταση και τόπος κατοικίας, μια και το πρόγραμμα καλύπτει ασθενείς που κατοικούν εντός των ορίων του Δήμου Αθηναίων). Το πρόγραμμα υλοποιείται από ομάδα ψυχολόγων και κοινωνικών λειτουργών του Συλλόγου ΚΕΦΙ Αθηνών, με την οικονομική υποστήριξη της φαρμακευτικής εταιρείας ΒMS. Οι παροχές του προγράμματος «Μαζί και στο ΣΠΙΤΙ» περιλαμβάνουν καταρχάς ψυχολογική και κοινωνική στήριξη για την αποδοχή της διάγνωσης και αποφυγή εγκατάλειψης της θεραπευτικής προσπάθειας, την ανάκτηση της αυτοπεποίθησης, τη διαχείριση του άγχους και της κατάθλιψης. Το «Μαζί και στο ΣΠΙΤΙ» προσφέρει επίσης υποστήριξη των οικογενειών και των φροντιστών, ανάδειξη του ρόλου τους και ενημέρωση σχετικά με τα δικαιώματα του ασθενή και τη διαδικασία διεκδίκησής τους. Η Ζωή Γραμματόγλου, πρόεδρος του Συλλόγου ΚΕΦΙ, επισημαίνει, μιλώντας για το νέο πρόγραμμα: «Χρόνια τώρα προσπαθούμε, μέσω των δράσεών μας, να σταθούμε δίπλα στον ογκολογικό ασθενή και την οικογένειά του, προσφέροντας στήριξη σε κάθε επίπεδο. Με το νέο πρόγραμμα “Μαζί και στο ΣΠΙΤΙ” θέλουμε να βελτιώσουμε την ποιότητας ζωής τόσο του ασθενή με καρκίνο αλλά και της οικογένειάς του με την ψυχοκοινωνική κάλυψη στο οικείο περιβάλλον τους. Αυτή η κατ’ οίκον υποστήριξη έρχεται πάντα σε συνέχεια της νοσοκομειακής περίθαλψης, βοηθώντας τους ασθενείς να αντιμετωπίσουν όσο το δυνατόν καλύτερα τα συμπτώματα της νόσου. Το “Μαζί και στο ΣΠΙΤΙ” απευθύνεται τόσο στους καρκινοπαθείς τελικού σταδίου όσο και σε ασθενείς που βρίσκονται σε φάση αποθεραπείας. Εξατομικεύουμε τις υπηρεσίες ανάλογα με τις ανάγκες τους. Οι κοινωνικοί λειτουργοί ενημερώνουν την οικογένεια για τα δικαιώματα του ασθενή, τις κοινωνικές παροχές και τα επιδόματα, όπως και για τις διαδικασίες που πρέπει να ακολουθήσουν. Επιπλέον, παρέχονται συνεδρίες με ψυχολόγο κατ’ οίκον, προκειμένου ο ασθενής να αποδεχτεί τη νέα πραγματικότητα, να ανακτήσει τις εσωτερικές του δυνάμεις και την αυτοπεποίθησή του. Οι ίδιοι αλλά και οι συγγενείς τους μπορούν να ενταχθούν και στις συναντήσεις των ομάδων ψυχολογικής στήριξης που πραγματοποιούνται στους χώρους του συλλόγου μας. Οι ασθενείς τελικού σταδίου έχουν, βέβαια, προτεραιότητα, δεδομένου ότι στην Ελλάδα, σε αντίθεση με το εξωτερικό, καμία δομή δεν αναλαμβάνει τη φροντίδα τους».

15.11.18 – lifo

49

LIFO

Οδηγός αντικαρκινικής προστασίας

HEALTH

ΤΗΣ ΑΛΕΞΊΑΣ ΣΒΏΛΟΥ

Η ΘΕΡΑΠΕΊΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΊΝΟΥ ΕΊΝΑΙ ΔΎΣΚΟΛΗ ΥΠΌΘΕΣΗ. ΌΜΩΣ Η ΠΡΌΛΗΨΉ ΤΟΥ ΕΊΝΑΙ ΑΠΛΉ ΚΑΙ, ΚΥΡΊΩΣ, ΔΕΝ ΚΟΣΤΊΖΕΙ ΤΊΠΟΤΑ. ΌΣΟ ΝΩΡΊΤΕΡΑ ΕΦΑΡΜΌΣΟΥΜΕ ΣΤΗ ΖΩΉ ΜΑΣ ΜΕΡΙΚΈΣ ΣΟΦΈΣ ΣΥΜΒΟΥΛΈΣ ΤΌΣΟ ΚΑΛΎΤΕΡΑ ΘΑ ΘΩΡΑΚΊΣΟΥΜΕ ΤΟΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΌ ΜΑΣ ΏΣΤΕ ΜΕ ΤΗΝ ΠΆΡΟΔΟ ΤΩΝ ΕΤΏΝ ΝΑ ΓΕΡΝΆΜΕ, ΔΙΑΤΗΡΏΝΤΑΣ ΤΗΝ ΥΓΕΊΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΥΕΞΊΑ ΜΑΣ. ΕΠΙΠΛΈΟΝ, ΘΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΉΣΟΥΜΕ ΤΟ ΣΩΣΤΌ ΠΡΌΤΥΠΟ ΓΙΑ ΤΑ ΠΑΙΔΙΆ ΜΑΣ, ΟΠΌΤΕ ΚΙ ΑΥΤΆ ΜΕΓΑΛΏΝΟΝΤΑΣ ΘΑ ΜΑΣ ΕΥΓΝΩΜΟΝΟΎΝ.

Ο ΡΌΛΟΣ ΤΗΣ ΆΣΚΗΣΗΣ

50 lifo – 15.11.18

Σ

ύμφωνα με τις πιο πρόσφατες εκτιμήσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, το 2020 θα καταγραφούν διεθνώς 2,1 εκατομμύρια νέα περιστατικά καρκίνου. Πρόκειται για ένα πολύ μεγάλο νούμερο (ίσο με τον μισό πληθυσμό του Λεκανοπεδίου Αττικής) και η τάση είναι αυξητική, λόγω του δημογραφικού προβλήματος και του ανθυγιεινού lifestyle που έχουν υιοθετήσει πολλοί άνθρωποι στη χώρα μας και σε όλο τον κόσμο. Ένα από τα βασικότερα λάθη που συμβάλλουν στον καρκίνο (των πνευμόνων άλλα και σε όλα τα νεοπλασματικά νοσήματα) είναι το κάπνισμα, στο οποίο εξακολουθούμε να είμαστε πρωταθλητές Ευρώπης, αν και με λίγο χαμηλότερο σκορ, ευτυχώς. Έτερο κακό που φέρνει πολλά δεινά στην υγεία είναι η παχυσαρκία, η οποία δεν σχετίζεται μόνο με το μεταβολικό σύνδρομο και τον διαβήτη αλλά και με πολλούς καρκίνους, κυρίως του παχέος εντέρου, του στομάχου και του προστάτη. Πέραν της συσσώρευσης των περιττών κιλών, η ποιότητα της διατροφής παίζει καθοριστικό ρόλο για το πώς θα εξελιχθεί η υγεία μας και κατά πόσο θα παραμείνουμε ευάλωτοι ή όχι στη χρόνια φλεγμονή που αποτελεί τον συνηθέστερο ύποπτο πίσω από τα χρόνια εκφυλιστικά νοσήματα (καρκίνοι, καρδιοπάθειες, άνοια κ.λπ.) Όπως εξηγεί ο καθηγητής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών Γιώργος Χρούσος, σύμφωνα με τα πορίσματα των πιο πρόσφατων ερευνών ο ανθρώπινος οργανισμός είναι από τη φύση του «κατασκευασμένος» να φτάνει τα 150 χρόνια ζωής. Κάπου εκεί τοποθετείται η φυσική του «λήξη». Όμως δεν φτάνουμε αυτή την ηλικία γιατί το χρόνιο στρες στο οποίο είμαστε διαρκώς εκτεθειμένοι δημιουργεί υπερέκκριση κορτιζόλης, η οποία προοδευτικά οδηγεί σε φλεγμονή που αλλοιώνει τους ιστούς του σώματος. Η φλεγ-

Η πρόσφατη διεξαγωγή του36ου Κλασικού Μαραθώνιου της Αθήνας αποτελεί ιδανική αφορμή να θυμηθούμε πως η άσκηση αλλάζει τη ζωή μας προς το καλύτερο. Το δρομικό κίνημα που αναπτύχθηκε τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα μέσα από αγώνες που γίνονται για καλό σκοπό, όπως ο Μαραθώνιος, το Greece race for the cure κ.λπ., σήκωσε από τον καναπέ χιλιάδες Έλληνες και τους έδειξε τον δρόμο για ένα πιο υγιεινό lifestyle. Μαζί με τους πιο πιστούς φαν του τρεξίματος και της ελεύθερης άσκησης στον δρόμο, που δεν κοστίζει τίποτα, και η δημοσιογράφος υγείας της LiFO, που έτρεξε στη διαδρομή των 5 χιλιομέτρων με τον 10χρονο γιo της Ιάσονα. Μέλη και οι δύο της AbbVie Running Team, γράφουν κάθε χρόνο χιλιόμετρα

μονή συμμετέχει στην εμφάνιση καρδιοπαθειών, εκφυλιστικής εγκεφαλοπάθειας (άνοια, Αλτσχάιμερ), πολλών καρκίνων, της Νόσου Πάρκινσον, της παχυσαρκίας, της ψωρίασης, της ψωριασικής αρθρίτιδας, της χρόνιας κνίδωσης και άλλων παθήσεων που υποβαθμίζουν την ποιότητα της ζωής και απειλούν να μειώσουν και το προσδόκιμο επιβίωσης. Ενδεικτικά, και όπως μας ενημερώνει ο Ανδρέας Μελιδώνης, συντονιστής διευθυντής της Παθολογικής Κλινικής του Τζάνειου Νοσοκομείου, σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες έρευνες, ο σακχαρώδης διαβήτης μειώνει κατά 4-8 χρόνια το προσδόκιμο επιβίωσης και γερνά κατά 15 χρόνια τα αγγεία. Όσο πιο πλούσια σε αντιφλεγμονώδη συστατικά είναι η καθημερινή μας διατροφή τόσο λιγότερο εκτεθειμένοι παραμένουμε στη φλεγμονή. Επίσης, όσο λιγότερο βαριά οξειδωμένες ουσίες τρώμε τόσο το καλύτερο για την πρόληψη του καρκίνου αλλά και της πρόωρης γήρανσης των ιστών του σώματος. Συμβουλές διατροφής Για να παραμείνουμε υγιείς πρέπει να μειώσουμε τα κορεσμένα λίπη, να αποφεύγουμε τα τηγανητά, ειδικά τα φαγητά που έχουν τηγανιστεί σε βαριά οξειδωμένα λάδια, να βάλουμε έντονο χρώμα στο πιάτο μας με πορτοκαλί, πράσινα, κόκκινα, βυσσινί και κίτρινα φρούτα και λαχανικά και να περιορίσουμε τα καπνιστά και τα αλλαντικά, των οποίων η συστηματική κατανάλωση σχετίζεται με τον καρκίνο του παχέος εντέρου, σύμφωνα με έρευνες. Ένα ακόμα μυστικό υγείας στο πιάτο είναι να αυξήσουμε την πρόσληψη των φυτικών ινών και των καλών λιπαρών από ψάρια, ελαιόλαδο, ξηρούς καρπούς και σπόρους. Επίσης, να καταργήσουμε το τηγάνι –ειδικά το τσιγάρισμα– και να προτιμήσουμε το ψήσιμο στον φούρνο, στη σχάρα ή το ζεμάτισμα, γιατί με το παρατεταμένο βράσιμο χάνουμε όλα τα θρεπτικά στοιχεία.

στο κοντέρ για καλό σκοπό, συγκεντρώνοντας χρήματα για τη στήριξη οργανισμών που επιτελούν κοινωνικό έργο. Φέτος, η ομάδα των δρομέων στήριξε για 2η συνεχόμενη χρονιά τη Μέριμνα, η οποία έχει επωμιστεί το βαρύ έργο της φροντίδας άρρωστων παιδιών (τελικού σταδίου), της διαχείρισης του πένθους στην οικογένεια και άλλες δύσκολες αποστολές. Ανεξαρτήτως του αν τρέχετε σε ομάδα ή μόνοι σας, το μήνυμα για μια ζωή χωρίς χρόνια νοσήματα και χωρίς καρκίνο είναι ένα: «Σηκωθείτε από τον καναπέ, βάλτε στη ζωή σας την άθληση, κάποιο σπορ ή, έστω, το περπάτημα και θυμηθείτε ότι για να κάψετε λίπος χρειάζεται να περπατάτε σε ρυθμό γρήγορο (σαν παρέλαση) για τουλάχιστον 20-25 λεπτά».

ΑΥΤΟΆΝΟΣΟ ΝΌΣΗΜΑ Nέες διαγνωστικές και θεραπευτικές προσεγγίσεις.

Τ Dr Δημήτρης Τσουκαλάς

α αυτοάνοσα είναι νοσήματα στο πλαίσιο των οποίων το ανοσοποιητικό σύστημα λανθασμένα επιτίθεται και καταστρέφει τα δικά του κύτταρα και ιστούς. Τα πιο συχνά είναι η θυρεοειδίτιδα Hashimoto, η ψωρίαση, η ατοπική δερματίτιδα, η ρευματοειδής αρθρίτιδα, η νόσος του Crohn, η ελκώδης κολίτιδα, η σκλήρυνση κατά πλάκας και ο ερυθηματώδης λύκος. Έχουν περιγραφεί πάνω από 150 αυτοάνοσες ασθένειες μέχρι σήμερα και ο αριθμός τους αυξάνεται συνεχώς. Επιδημιολογικά στοιχεία είναι διαθέσιμα μόνο για 24 από τις 150 αυτοάνοσες ασθένειες. Αυτός είναι και λόγος που τα επίσημα στατιστικά στοιχεία αναφέρουν ότι 1 άτομο στα 20 πάσχει από αυτοάνοση νόσο. Σύμφωνα με την Αμερικανική Ένωση Αυτοάνοσων Νοσημάτων (AARDA), όμως, λαμβάνοντας υπόψη όλα τα αυτοάνοσα, 1 στους 5 ανθρώπους νοσούν από αυτά. Πρόκειται για την πιο συχνή αιτία χρόνιας νόσου και υπολογίζεται ότι οι ασθενείς που πάσχουν από κάποιο αυτοάνοσο νόσημα ξεπερνούν συνολικά αυτούς που πάσχουν από καρδιολογικά νοσήματα και καρκίνο μαζί. Οι αιτιολογικοί παράγοντες είναι τόσο γενετικοί, σχετίζονται δηλαδή με κληρονομική προδιάθεση, όσο και σχετικοί με τον τρόπο ζωής, το περιβάλλον, τη διατροφή, την τοξική επιβάρυνση, την έλλειψη σε βιταμίνες, όπως αυτή της βιταμίνης D3, την έλλειψη άσκησης, τη διαταραχή του μικροβιώματος και το στρες. Τα γονίδια (κληρονομικότητα) εμπλέκονται περίπου στο 20% των αιτιών των χρόνιων ασθενειών, όπως τα αυτοάνοσα, ενώ οι παράγοντες που επηρεάζουν τη λειτουργία του οργανισμού από τη γέννηση και μετά εμπλέκονται κατά 80%. Η βασική διαταραχή εντοπίζεται στην αδυναμία του ανοσοποιητικού συστήματος να αναγνωρίσει τα δικά του κύτταρα και όργανα, που λανθασμένα εκλαμβάνει ως ξένα και τους επιτίθεται. Αυτό οφείλεται κυρίως σε υπερλει-

τουργία του ανοσοποιητικού και νέες μελέτες το αποδίδουν κυρίως στη ραγδαία αλλαγή που έχει προκύψει στον σύγχρονο τρόπο ζωής τα τελευταία 50 χρόνια. Είναι αξιοσημείωτο ότι όσο πιο υψηλό είναι το βιοτικό επίπεδο μιας χώρας τόσο υψηλότερη είναι και η επίπτωση των αυτοάνοσων ασθενειών. Η αυξημένη κατανάλωση βιομηχανικά επεξεργασμένων τροφών επιβαρημένων με επιπρόσθετη ζάχαρη, οξειδωμένα λιπαρά και αλάτι μαζί με την αλλαγή της ισορροπίας των μικροοργανισμών που αποικίζουν τόσο τον ανθρώπινο οργανισμό όσο και το περιβάλλον συμβάλλουν καθοριστικά στην απώλεια της ικανότητας του ανοσοποιητικού συστήματος να αναγνωρίζει τα δικά του όργανα και ιστούς. Παράγοντες όπως η παχυσαρκία, η έλλειψη άσκησης, η υπέρμετρη κατανάλωση αλκοόλ και η κατάχρηση αντιβιοτικών διαταράσσουν επιπρόσθετα την ισορροπία του οργανισμού και συνδέονται με αυξημένα ποσοστά εμφάνισης αυτής της κατηγορίας ασθενειών. Από τα παραπάνω είναι εύκολο να αντιληφθεί κανείς ότι οι αυτοάνοσες ασθένειες είναι πολυπαραγοντικά νοσήματα και δεν ότι υπάρχει μια μαγική θεραπεία για την αντιμετώπισή τους. Σύγχρονες διαγνωστικές και θεραπευτικές εξελίξεις επιτρέπουν τη βέλτιστη αντιμετώπισή τους, πρέπει όμως κάθε ασθενής να συμμετέχει ενεργά στη θεραπεία του με πιο υγιεινές επιλογές αναφορικά με τον τρόπο ζωής και διατροφής. Είτε προληπτικά είτε θεραπευτικά, πρέπει να προτιμώνται μη επεξεργασμένες τροφές, όπως φρέσκα λαχανικά, ψάρι, ξηροί καρποί, λάδι ελιάς, ελιές, η πόση επαρκούς ποσότητας νερού, η συντηρητική κατανάλωση αλκοόλ, η διατήρηση φυσιολογικού βάρους, η αποφυγή του καπνίσματος και η συστηματική άσκηση. Ο τρόπος και τα μέσα διάγνωσης διαφέρουν ανάλογα με το όργανο που εμπλέκεται. Η διάγνωση μπορεί να είναι είτε κλινική, όπως στην περίπτωση της ψωρίασης, είτε να βασίζεται σε εργαστηριακές εξετάσεις, όπως η ανίχνευση αντισωμάτων στη θυρεοειδίτιδα Hashimoto και

στη ρευματοειδή αρθρίτιδα, είτε σε απεικονιστικό έλεγχο, όπως η διενέργεια μαγνητικής τομογραφίας στην περίπτωση της σκλήρυνσης κατά πλάκας ή και σε συνδυασμό των παραπάνω. Νέες φαρμακευτικές προσεγγίσεις προσθέτουν συνεχώς νέα όπλα στη φαρέτρα των γιατρών για την αντιμετώπιση των αυτοάνοσων νοσημάτων. Η σύγχρονη ιατρική, όμως, δίνει έμφαση στην εξατομίκευση. Όπως περιγράφηκε παραπάνω, οι παράγοντες που εμπλέκονται στην ανάπτυξη κάθε αυτοάνοσου νοσήματος είναι πολυάριθμοι και μπορούν να διαφέρουν από άτομο σε άτομο. Κάθε ασθενής έχει διαφορετικά γονίδια, έχει ζήσει σε διαφορετικό περιβάλλον, είναι μια μοναδική προσωπικότητα που αντιμετωπίζει διαφορετικά κάθε κατάσταση, αντιδρά διαφορετικά στις φαρμακευτικές αγωγές και έχει συσσωρεύσει διαφορετικές ελλείψεις και τοξικό φορτίο κατά τη διάρκεια της ζωής του. Πλέον δεν αρκεί να ελέγχουμε έναν οργανισμό απλώς για συμπτώματα της νόσου. Πρέπει να στοχεύουμε στην επαναφορά του οργανισμού στη φυσιολογική του ισορροπία με συνδυαστικές θεραπείες. Δηλαδή, να υλοποιούμε μια συνολική μεταβολική προσέγγιση, στο πλαίσιο της οποίας, παράλληλα με την ενδεικνυόμενη φαρμακευτική αγωγή σε έναν ασθενή, θα πρέπει να διορθώνουμε και τις μεταβολικές διαταραχές που αρχικά προκάλεσαν τη νόσο. Η ιατρική προσέγγιση που λαμβάνει υπόψη συνολικά αυτούς τους διαφορετικούς παράγοντες ονομάζεται «ιατρική ακριβείας» και στοχεύει στον εντοπισμό της κατάλληλης θεραπείας, στον κατάλληλο ασθενή την κατάλληλη στιγμή. Ειδικές εξετάσεις που μετράνε τα πολύ μικρά μόρια που συμμετέχουν στις χημικές αντιδράσεις του οργανισμού παρέχουν πληροφορίες στον γιατρό ώστε να προχωρήσει σε εξατομικευμένες θεραπείες, να καλύψει τις ελλείψεις του οργανισμού και να καθοδηγήσει τον ασθενή του σε έναν πιο συνολικό και αιτιολογικό τρόπο αντιμετώπισης. Στην υγειά σας!

Διαβάστε περισσότερα στο drtsoukalas.com FB: DrDimitrisTsoukalas

15.11.18 – lifo

51

KET H MARA RC RESE

TO ΝΈΟ PAMESTOIXIMA. GR ΕΊΝΑΙ ΕΔΏ!

Δύο φωτογραφίες του Oliviero Toscani για τη United Colors of Benetton που απεικονίζουν την ενσωμάτωση Τα νέα πρόσωπα μιας Ιταλίας που μελετά και εργάζεται αποτυπώνονται στις φωτογραφίες του Oliviero Toscani για τη United Colors of Benetton. Η πρώτη απεικονίζει μια ομάδα φοιτητών Ιατρικής. Ανάμεσά τους μία φοιτήτρια από τη Νιγηρία, μία από την Ινδία, ένας φοιτητής από το Τσαντ, ένας φοιτητής με καταγωγή από την Αγγλία και τη ΣριΛάνκα και ένας Ιταλο-νιγηριανός που με τις μελέτες τους στηρίζουν το Εθνικό Σύστημα Υγείας. Η δεύτερη φωτογραφία απεικονίζει μια ομάδα επαγγελματιών: έναν αστυνομικό από την Έννα, έναν υπάλληλο δημόσιας εκπαίδευσης από το Σκαντίτσι, έναν ιερέα από την Παβία, έναν ιμάμη από τη Ρώμη, έναν γιατρό κι έναν δικηγόρο από το Μιλάνο. Η καταγωγή τους είναι από Καμερούν, Σενεγάλη, Ινδονησία, Τόγκο και Δημοκρατία του Κονγκό. Όλοι εργάζονται για να οικοδομήσουν μια καλύτερη Ιταλία. Οι δύο φωτογραφίες είναι μέρος του ευρύτερου πρότζεκτ ενσωμάτωσης της Benetton που ξεκίνησε το περασμένο φθινόπωρο με τις φωτογραφίες μαθητών ενός πολυπολιτισμικού σχολείου στο Μιλάνο.

To νέο Pamestoixima.gr, η πλήρως ανανεωμένη και τεχνολογικά αναβαθμισμένη πλατφόρμα αθλητικού στοιχηματισμού του ΟΠΑΠ, κάνει δυναμική είσοδο στην εγχώρια διαδικτυακή στοιχηματική αγορά με ακόμα μεγαλύτερες αποδόσεις, περισσότερες στοιχηματικές επιλογές, «έξυπνο» cash out και πλούσιο live streaming. Το νέο Pamestoixima.gr είναι διαθέσιμο και μέσω εφαρμογής (app) για κινητά και tablets, δίνοντας τη δυνατότητα στους παίκτες να ενημερώνονται και να επιλέγουν εύκολα και γρήγορα όλες τις διαθέσιμες στοιχηματικές επιλογές, όπου και αν βρίσκονται. Βασικό χαρακτηριστικό της νέας πλατφόρμας είναι οι ανταγωνιστικές αποδόσεις, οι οποίες προσφέρονται όχι μόνο πριν από την έναρξη των αγώνων (pregame) αλλά και κατά τη διάρκειά τους (live), ικανοποιώντας ακόμα και τους πιο απαιτητικούς παίκτες.

Ονειρεύεσαι αληθινή σοκολάτα; Επιλέγεις δωδώνη! Η μεγάλη εμπειρία της δωδώνης στη ζαχαροπλαστική δημιούργησε φέτος χειροποίητες σοκολάτες υψηλής ποιότητας. Χωρίς όρια στη φαντασία, η δωδώνη παρασκευάζει μοναδικές γευστικά προτάσεις με μια ευρεία συλλογή από λαχταριστές πραλίνες, σοκολατένια κεράσματα, πλάκες λευκής σοκολάτας, υγείας, σοκολάτα γάλακτος και παιδικά γλειφιτζούρια, όλα παρασκευασμένα με τις πιο αγνές πρώτες ύλες, απεριόριστη φροντίδα και τα υψηλότερα στάνταρ ποιότητας. Έχοντας ως βάση σοκολάτα εξαιρετικής ποιότητας, η δωδώνη χρησιμοποιεί καρπούς κακάου που προέρχονται από επιλεγμένες περιοχές της Ιάβας στην Ινδονησία, όπου παράγονται οι καλύτερες ποικιλίες του κόσμου. Όταν οι καρποί έρθουν στην Ευρώπη, διαχωρίζονται και καβουρδίζονται για να αναδυθούν συνολικά πάνω από 480 αρώματα πορτοκαλιού, καφέ, γαρίφαλου, δαμάσκηνου κ.ά.

Εξέλιξε τις αισθήσεις σου στη «Thanks to Tech» της Κωτσόβολος! Η κορυφαία έκθεση τεχνολογίας «Thanks to Tech» της Κωτσόβολος προσκαλεί για τρίτη χρονιά το κοινό σε ένα ακόμα ταξίδι στο μέλλον που θα «εξελίξει τις αισθήσεις»! Σε έναν χώρο 1.200 τ.μ. όλες οι τελευταίες τεχνολογικές εξελίξεις θα είναι στη διάθεση των επισκεπτών να τις ανακαλύψουν. Επιπλέον, πλούσιες διαδράσεις θα ενισχύουν την εμπειρία τους έως τις 18 Νοεμβρίου. Πάνω από 200 τεχνολογικά επιτεύγματα περιμένουν τους επισκέπτες για να διαδράσουν μαζί τους, ενώ 50 από αυτά δεν έχουν ακόμα κυκλοφορήσει στην αγορά! Όσοι δεν έχουν την περιέργεια να δουν πώς η ευκρίνεια των τηλεοράσεων έχει αγγίξει πια τα 8Κ, σίγουρα δεν θα μείνουν ασυγκίνητοι από τη διπλής όψης 55’ οθόνη αλλά ούτε και από τα αδιάβροχα ηχεία που αψηφούν τη βαρύτητα, καθώς καταφέρνουν να αιωρούνται, ενώ λειτουργούν! Η έκθεση πραγματοποιείται στον 4ο όροφο του εμπορικού κέντρου «The Mall Athens» (Ανδρέα Παπανδρέου 35, Μαρούσι).

ΤheGOODLIFO

CRETA FARMS: Χωρίς συντηρητικά δεν σημαίνει και χωρίς απόλαυση Η Creta Farms παρουσιάζει την ανατροπή στο αλλαντικό! Η εταιρεία, με το βλέμμα στραμμένο στον καταναλωτή, απαντά και πάλι στις διατροφικές του ανησυχίες. Έπειτα από δύο χρόνια έρευνας και ανάπτυξης παρουσιάζει για πρώτη φορά το αλλαντικό στην πιο φυσική του μορφή. Αυθεντική γεύση, χωρίς συντηρητικά και χρωστικές, πάντα με την εγγύηση ποιότητας της Creta Farms. Το νέο μεγάλο λανσάρισμα της εταιρείας ακούει στο όνομα «Χωρίς» και φωνάζει περήφανα: «Χωρίς συντηρητικά, Χωρίς χρωστικές, Χωρίς γλουτένη και με μόλις 0-3% λιπαρά». Η οικογένεια «Χωρίς» ξεκινάει με τρία προϊόντα, Γαλοπούλα ψητή Χωρίς οβάλ, Κοτόπουλο ψητό Χωρίς οβάλ, Γαλοπούλα καπνιστή Χωρίς τετράγωνη, αλλά η γκάμα «Χωρίς» μεγαλώνει! Μείνετε συντονισμένοι! Και έως τότε δοκιμάστε για να πεισθείτε ότι χωρίς συντηρητικά δεν σημαίνει χωρίς απόλαυση.

Συνεχής εξέλιξη για τον Λουμίδης Παπαγάλος! Έχοντας στραμμένο το βλέμμα προς τον εκσυγχρονισμό και επιδιώκοντας τη γενικότερη αναβάθμιση των προϊόντων του, ο Λουμίδης Παπαγάλος προχωράει σε μία από τις σημαντικότερες επενδύσεις των τελευταίων τριάντα ετών στον τομέα του καφέ. Ο αγαπημένος μας ελληνικός καφές επενδύει στο κομμάτι της παραγωγικής αλυσίδας με ένα νέο μηχάνημα καβουρδίσματος στο εργοστάσιο των Οινοφύτων. Καθώς η ποιότητα και η γευστική υπεροχή του ελληνικού καφέ Λουμίδης Παπαγάλος είναι πρωταρχικής σημασίας για εμάς, στόχος είναι η επιλογή της καλύτερης ποιότητας στην πρώτη ύλη αλλά και η συνεχής εξειδίκευση στην τέχνη του καφέ. Το νέο μηχάνημα αποτελεί την τελευταία λέξη της τεχνολογίας στο καβούρδισμα και εξασφαλίζει εντονότερα αρώματα και πιο πλούσιες γεύσεις για ακόμα μεγαλύτερη απόλαυση!

ΤheWeek

ΕΓΚΑΙΝΙΑ ΠΡΕΜΙΕΡΕΣ Τι καινούργιο ξεκινάει αυτή την εβδομάδα. σελιδα

54

ΒΙΒΛΙΟ

ΘΕΑΤΡΟ

TV

Όλες οι επαναστάσεις σε μία έκδοση.

Ο Καλός άνθρωπος του Σε Τσουάν στο Θέατρο Θησείον.

Είδαμε τη νέα σειρά του National Geographic.

σελιδα

58

σελιδα

61

σελιδα

62

ΣΙΝΕΜΑ Girl Μια καθηλωτική ιστορία, πιο επίκαιρη από ποτέ, είναι η ταινία του Λούκας Ντοντ που ήδη έχει λάβει το βραβείο Χρυσή Κάμερα και βραβείο στο τμήμα Ένα Κάποιο Βλέμμα στο Φεστιβάλ Καννών. Κριτική από τον Θ. Κουτσογιαννόπουλο

σελιδα

56

ΣΙΝΕΜΑ Φανταστικά Ζώα: Τα εγκλήματα του Γκρίντελβαλντ

Επιστροφή στο μαγικό σύμπαν της Τζ.Κ. Ρόουλινγκ με τη δεύτερη ταινία των Φανταστικών Ζώων. Στο δεύτερο από τα συνολικά πέντε μέρη του Wizarding World τη σκηνοθεσία αναλαμβάνει και πάλι ο Ντέιβιντ Γέιτς, υπεύθυνος και για τέσσερις από τις ταινίες του Χάρι Πότερ. Στο τέλος της πρώτης ταινίας ο ισχυρός σκοτεινός μάγος Γκέλερτ Γκρίντελβαλντ (Τζόνι Ντεπ) συλλαμβάνεται με τη βοήθεια του Νιουτ Σκαμάντερ (Έντι Ρεντμέιν). Τηρώντας την απειλή του, ο Γκρίντελβαλντ καταφέρνει να διαφύγει. Στόχος του είναι να αναθρέψει καθαρόαιμους μάγους που θα καταδυναστεύουν όσα πλάσματα δεν έχουν μαγικές ικανότητες. ä Κριτική από τον Θ. Κουτσογιαννόπουλο στη σελ. 56 15.11.18 – lifo

53

απο τη γεωργια παπασταμου

SmallTalk Silvina Der-Meguerditchian, «Altars 4», 2018, Velvet, drawings on paper, safety pins, 48 x 38 cm. Courtesy Kalfayan Galleries, Athens-Thessaloniki

TopEvents

6

1. ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ

3. ΜΟΥΣΙΚΗ

Silvina Der-Meguerditchian, Please! Material and immaterial call

TAU/ Venus Volcanism

H Silvina Der-Meguerditchian συγκαταλέγεται μεταξύ των καλλιτεχνών του βραβευμένου με τον Χρυσό Λέοντα Αρμενικού Περιπτέρου στην Μπιενάλε της Βενετίας το 2015. Απόγονoς Αρμένιων μεταναστών στην Αργεντινή και με έδρα το Βερολίνο από το 1988, η καλλιτέχνις ασχολείται με θέματα όπως η ταυτότητα, η μετανάστευση και ο κοινωνικο-πολιτικός και πολιτισμικός ρόλος των μειονοτήτων.ä15/11-12/1, Kalfayan Galleries, Χάρητος 11, Κολωνάκι. Δευτ.

11:00-15:00, Τρ.-Παρ. 11:00-19:00, Σάβ. 11:0015:00. Εγκαίνια: 15/11, 20:00-22:00

Ο ορφανός του Τζάο

15-21

NOEM. 54 lifo – 15.11.18

ΘΕΑΤΡΟ Το Κεφάλαιο Η Ρούλα Πατεράκη επιχειρεί μια θεατρική ανάγνωση του Κεφαλαίου του Καρλ Μαρξ για 12 μόνο παραστάσεις. Ο Μαρξ έλεγε: «Νομίζω ότι ποτέ κανείς δεν έχει γράψει τόσο μανιακά για το χρήμα, έχοντας τόσο λίγο ο ίδιος. Το Κεφάλαιο δεν πρόκειται να μου πληρώσει ούτε τα πούρα που κάπνισα όταν το έγραφα».

16-18, 23-25, 30/11 & 1, 2, 7, 8, 9/12, Θέατρο Ροές, Ιάκχου 16, Γκάζι, 21:00

2. ΘΕΑΤΡΟ Ο «Άμλετ της κινεζικής λογοτεχνίας» ανεβαίνει στο Εθνικό. Ο Ορφανός του Τζάο είναι το πρώτο δράμα της Κίνας που μεταφράστηκε σε ευρωπαϊκές γλώσσες και ενέπνευσε δεκάδες διασκευές, μεταξύ των οποίων αυτές του Βολταίρου και του Μεταστάζιο, αλλά και μια ημιτελή εκδοχή από τον Γκαίτε.ä18/11-2/12, Εθνικό Θέατρο - Κεντρική Σκηνή, Αγ. Κωνσταντίνου 22-24, Ομόνοια. Tετ., Κυρ. 21:00, Πέμ.Σάβ. 17:30, εισ.: 10-25 ευρώ

STOEP TH S PR ES

Μετά τον χρόνο που πέρασε με αυτόχθονες στην έρημο του Real De Catorce στην περιοχή San Luis Posta στο Μεξικό, ο Shaun Mulrooney (Dead Skeletons) δημιούργησε τους TAU. To σχήμα έρχεται από το Βερολίνο για να μας μυήσει στη «θεραπευτική» μουσική, ενώ η Venus Volcanism παρουσιάζει το νέο σόλο πρότζεκτ της «Ριζίτικα», ένα σύγχρονο μουσικό δρώμενο εμπνευσμένο από τη μελέτη των δημοτικών τραγουδιών της Κρήτης.ä15/11, Ρομάντσο, Αναξαγόρα 3-5, Αθήνα, 21:00, εισ.: 6 ευρώ

THE FACE

Jazzmeia Horn Η νέα μεγάλη φωνή της τζαζ, υποψήφια για Grammy και νικήτρια του Thelonious Monk Institute International Jazz Competition, έρχεται στην Αθήνα.

Είναι αλήθεια ότι το όνομα Jazzmeia σ’ το έδωσε η γιαγιά σου και ότι για αρκετά χρόνια δεν σε ενδιέφερε η τζαζ; Ναι. Η γιαγιά μου με ονόμασε Jazzmeia λίγες εβδομάδες πριν γεννηθώ και με φώναζε έτσι όταν ήμουν ακόμα στην κοιλιά της μητέρας μου. Τη γιαγιά μου την έλεγαν Χάριετ. Ως μαύρη πιανίστρια στερήθηκε την ευκαιρία να παίζει τζαζ, τη μουσική που αγαπούσε, και περιορίστηκε στο πλαίσιο του γκόσπελ. Ο πατέρας μου είχε ταλέντο στη μουσική (έπαιζε ντραμς, πιάνο και άλλα όργανα στην τοπική εκκλησία) και η μητέρα μου είναι τραγουδίστρια γκόσπελ. Γι’ αυτό και πίστεψε πως θα έχω κι εγώ ταλέντο στη μουσική. Τώρα, γιατί επέλεξε συγκεκριμένα την τζαζ για μένα δεν ξέρω. Κάτι ανώτερο θα πρέπει να την καθοδήγησε. Μεγαλώνοντας, μέχρι το γυμνάσιο περίπου, η τζαζ δεν μου άρεσε. Ένας δάσκαλός μου, ο Roger Boykin, μου έδωσε ένα CD με τζαζ που κατέληξα να ακούω κάθε μέρα και το οποίο αποτέλεσε την εισαγωγή μου στο είδος. Εκτός από τη μουσική, τι άλλο σε ενθουσιάζει; Η ίδια η ζωή. Λατρεύω το γεγονός ότι έχω τη δυνατότητα να βοηθάω τους ανθρώπους γύρω μου μέσα από το δώρο της μουσικής. Ο χορός και η ανθρωπολογία με ενθουσιάζουν επίσης, τόσο όσο και η μουσική. Τι θα δούμε στο Half Note; Μια αισιόδοξη μουσική παράσταση που δεν μοιάζει με τίποτα που έχετε ξαναδεί. Τι θέλεις να κάνεις οπωσδήποτε στην Αθήνα; Να δοκιμάσω το φαγητό, για το οποίο έχω ακούσει πάρα πολλά. Ανυπομονώ, επίσης, να γνωρίσω την κουλτούρα και την ενέργεια του τόπου.

16-19/11, Half Note Jazz Club, Τριβωνιανού 17, Μετς. Παρασκευή & Σάββατο: 22:30, Κυριακή & Δευτέρα: 21:30, εισ.: 20-30 ευρώ

4. ΜΟΥΣΙΚΗ Still Corners

DANCE Analogue Showcase w/ UVB x Endlec Εν αναμονή της έβδομης δισκογραφικής κυκλοφορίας της στα τέλη Νοεμβρίου, η Analogue παρουσιάζει δύο καλλιτέχνες από το ρόστερ της.

16/11, 6 d.o.g.s, Αβραμιώτου 6-8, Μοναστηράκι, 24:00, εισ.: 12 ευρώ

Ο

σκηνοθέτης Εμμανουήλ Μανιός σκηνοθετεί φέτος την τρίτη του θεατρική παράσταση, το Παιχνίδι του έρωτα και της τύχης του Πιερ Μαριβό. Λίγο πριν από την πρεμιέρα, που έγινε στις 4 Νοεμβρίου, ξέκλεψε λίγο χρόνο και μίλησε στη LifΟ όχι μόνο για τη νέα του παράσταση αλλά και για το θέατρο γενικά, για τον έρωτα και για την κινητήρια δύναμη της ελευθερίας.

Το ντουέτο των Greg Hughes και Tessa Murray, μίας από τις πιο ξεχωριστές περιπτώσεις της indie/dream pop της τρέχουσας δεκαετίας, επιστρέφει στην Αθήνα στο πλαίσιο της περιοδείας με αφορμή το άλμπουμ «Slow Air» που μόλις κυκλοφόρησε. Στην τέταρτη κατά σειρά δισκογραφική τους δουλειά οι Still Corners κάνουν μια επιστροφή στον ήχο που τους καθιέρωσε, με το πρώτο single «Black Lagoon» να έχει ξεχωρίσει ήδη.ä21/11, Gagarin 205, Λιοσίων 205, εισ.: 15-18 ευρώ

5. ΘΕΑΤΡΟ Ποιος σκότωσε τον σκύλο τα μεσάνυχτα

Talk of the Town Showcase Το προσωπικό label του Βαγγέλη Κωστοξενάκη ξεκινάει τις περιπέτειές του στην αθηναϊκή νύχτα µε ένα showcase στο υπόγειο του Crust, με tech house, afrotech και techno.

17/11, Crust, Πρωτογένους 13, 23:30, είσοδος ελεύθερη

Strap-on Unicorns: Beam Me Up Electronica, synth pop, electro porn, uptempo, techno, trash, rap rave, R&B μουσικές επιλογές και drag show από τη Vanessa Cardui και την Ginger Έλα.

16/11, Second Skin, Δαμοκλέους 8, 23:00, είσοδος ελεύθερη

0-808-Basslines Τα καλύτερα trap, grime και dancehall κομμάτια από τους Vaibone και Eazy.

DJ SET Ο 15χρονος Κρίστοφερ έχει φοβερό μυαλό και εξαιρετικές ικανότητες στα Μαθηματικά, δυσκολεύεται όμως με κάποια απλά πράγματα της καθημερινής ζωής. Για παράδειγμα, δεν ανέχεται να τον αγγίζει κανείς και δεν εμπιστεύεται αγνώστους. Ένα βράδυ θα βρεθεί δίπλα στον σκοτωμένο σκύλο της γειτόνισσάς του και θα οδηγηθεί στο αστυνομικό τμήμα. Αργότερα, σαν τον ήρωά του Σέρλοκ Χολμς, θα ξεκινήσει τη δική του έρευνα με σκοπό να βρει τον δολοφόνο. Ο διάσημος θεατρικός συγγραφέας Σάιμον Στίβενς υπογράφει τη θεατρική διασκευή του πολυβραβευμένου μυθιστορήματος του Μαρκ Χάντον.ä15/11-1/12, Θέατρο Τζένη Καρέζη, Ακαδημίας 3. Τετ. 21:00, Πέμ. 21:00, Παρ. 21:00, Σάβ. 18:30 & 21:00, Κυρ.

19:00, εισ.: 12-20 ευρώ

6. ΜΟΥΣΙΚΗ Π39: Prurient/ Vatican Shadow

15/11, Crust, Πρωτογένους 13, 22:00, είσοδος ελεύθερη

Καλεσμένος της δισκογραφικής π electronics, ο Dominic Fernow επιστρέφει στην Ελλάδα για μια μοναδική διπλή εμφάνιση. Ο Αμερικανός καλλιτέχνης της πειραματικής noise/electronica παρουσιάζει για πρώτη φορά στην Ελλάδα και τις δύο καλλιτεχνικές του προσωπικότητες (Prurient και Vatican Shadow) την ίδια βραδιά. Μαζί του η Becka Diamond, label manager της δισκογραφικής του Hospital Productions και ανερχόμενη DJ.ä16/11, Temple Athens, Ιάκχου 17, 21:00, εισ.: 14 ευρώ

Jay Glass Dubs Ένας από τους κορυφαίους εκπροσώπους των πειραματικών dub electronics και βασικό μέλος της ομάδας της Bokeh Versions, o συνθέτης, μουσικός και sound artist Δημήτρης Παπαδάτος διαλέγει τη μουσική στο winter bar της ταράτσας του Bios.

16/11, Bios, Πειραιώς 84, Γκάζι, 22:00, είσοδος ελεύθερη

Νέοι έρωτες Νέο Θέατρο. Το «Παιχνίδι του έρωτα και της τύχης» αλλάζει στέγη και σας περιμένει στο θέατρο ΑΡΓώ Αιμιλία Υψηλάντη από την Τετάρτη 14 Νοεμβρίου και για 26 παραστάσεις, κάθε Τετάρτη στις 21:00 και Κυριακή στις 21:30. Αγορά εισιτηρίων: www. viva.gr Τηλέφωνο Κρατήσεων: 11876, 210 5201684, 6956 172439 Θέατρο ΑΡΓώ: Ελευσινίων 15, Μεταξουργείο, Αθήνα

— Τι σημαίνει για σένα «καλό θέατρο»;Αν μπορούσα να απαντήσω αντικειμενικά, θα έλεγα ότι καλό θέατρο είναι αυτό το θέαμα που σε προκαλεί να σκεφτείς ή, έστω, να πάρεις κάτι μαζί σου μετά το τέλος της παράστασης. Δεν είναι απαραίτητο να συμφωνείς ή να επικροτείς αυτό το έργο/ιδέα που παρακολούθησες, αλλά έστω να αισθάνεσαι ότι αποκόμισες κάτι καινούργιο και διαφορετικό. Το καλό είναι αρκετά υποκειμενικό και ασαφές. Προσωπικά, αναζητώ το αυθεντικό και όχι το ευρέως αποδεκτά «καλό».

— Μίλησέ μας για τη νέα σου παράσταση. Το Παιχνίδι του έρωτα και της τύχης του Πιερ Μαριβό είναι η τρίτη μου θεατρική παράσταση. Πρόκειται για ένα κλασικό κείμενο, μια κλασική κομεντί του 1730, την οποία έχουμε διασκευάσει σε μια σύγχρονη εκδοχή με ιδιαίτερη αισθητική σε όλα τα επίπεδα, από τα κοστούμια ως και τη μουσική. Με οκτώ ηθοποιούς επί σκηνής, μια ξεχωριστή live piano performance και μίνι προβολές, πιστεύουμε ότι το κοινό μας θα περάσει ευχάριστα και ίσως, όπως προανέφερα, πάρει κάτι μαζί του, μια φρέσκια και πιο ελευθεριάζουσα εκδοχή του έρωτα, με κύριο συστατικό το χιούμορ.

— Ο έρωτας διαχρονικά έχει υπάρξει ένα δυνατό θέμα και ανεξάντλητη πηγή έμπνευσης για όλες τις μορφές τέχνης. Γιατί; Ο έρωτας είναι βαθιά ριζωμένος στα γενετήσια ένστικτα του ανθρώπου, μαζί με την επιβίωση και την αναπαραγωγή. Αλλά ανήκει σε μια πιο υψηλή σφαίρα σε σχέση με τις υπόλοιπες ανθρώπινες ανάγκες της ύπαρξης. Ο άνθρωπος υπερβαίνει τον εαυτό του όταν είναι ερωτευμένος, γίνεται «μεγαλύτερος». Τόσο στην Ιστορία όσο και στη μυθοπλασία υπάρχουν αναρίθμητα παραδείγματα του πόσο καταλυτικός είναι ο έρωτας. Η Τροία έπεσε για ένα ερωτικό καπρίτσιο και ο ατρόμητος Ναπολέων έγραφε ερωτικά γράμματα στη Ζοζεφίνα. Ο έρωτας, όμως, δεν αφορά υποχρεωτικά ένα άλλο ανθρώπινο ον. Πολλές φορές αφορά μια ιδέα, ένα όραμα και εκεί μπορεί να γίνει κάτι άλλο, ένα πάθος.

— Πιστεύεις ότι ο έρωτας είναι η λύση; Ο έρωτας μας κάνει πιο φωτεινούς και προβάλλει άλλες πτυχές του εαυτού μας, που ίσως να μη γνωρίζαμε κι εμείς οι ίδιοι. Όμως ένας έρωτας χωρίς ανταπόκριση μπορεί να γίνει δηλητήριο. Ο έρωτας έχει πολλά πρόσωπα και μπορεί να μας εκπλήξει ευχάριστα, ενίοτε και δυσάρεστα, όπως η ίδια η ζωή. Αν δεν νιώθουμε έρωτα πρώτα για τον εαυτό μας, δύσκολα μπορούμε πραγματικά να ερωτευτούμε και τελικά να αγαπήσουμε κάποιον άλλον.

— Ποιες ιστορίες θεωρείς διαχρονικές; Σίγουρα αυτές που μας φέρνουν αντιμέτωπους με τα πάθη μας θα είναι πάντα διαχρονικές. Η πιο διαχρονική κινητήρια δύναμη, όμως, παραμένει η ελευθερία!

15.11.18 – lifo

55

H ΤΑΙΝΙΑ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ

Αριστούργημα Πολύ Καλό Καλό Ικανοποιητικό Μέτριο

Κορίτσι

p

Κακό

Girl

απο τον θοδωρη κουτσογιαννοπουλο

επιθετικά. Σε έναν μικρόκοσμο φλαμανδικής ανοχής, το Κορίτσι είναι η μοναχική διαδρομή μιας 15χρονης, αγγελικά όμορφης τρανς που κλείνει το βάσανο στο δωμάτιό της και φοράει το πιο ευγενικό και αλεξίσφαιρο πρόσωπο για να μη δείξει την προσωπική της αγωνία. Οι λίγες στιγμές που η σύγκρουση γίνεται ορατή και σχεδόν ακούγεται σαν σωματική τιμωρία μιας φυλακισμένης με αναστολή είναι όταν το φύλο την προδίδει στις χορευτικές πρόβες. Όσο κι αν κάνει υπομονή στις συνεδρίες με τον ψυχίατρο, στις σύντομες κουβέντες με τον πατέρα, στα τρυφερά ενσταντανέ με τον αγαπημένο της αδελφό, στα ραντεβού με τους γιατρούς για τη δοσολογία των ορμονών, η σύγχυση που βιώνει όποτε οι ασκήσεις και η ρουτίνα της χορογραφίας δεν συμφωνούν με την ανδρική σωματοδομή εκλύει την απωθημένη οργή για το λάθος που πασχίζει να διορθώσει. Έχοντας ρυθμίσει το βλέμμα της κοινωνίας και της οικογένειας προς το Κορίτσι (ένα πλάσμα που γίνεται διαφορετικά αντιληπτό, ανάλογα με το αν τη γνωρίζουν ή όχι), ο Λούκας Ντοντ στο σκηνοθετικό του ντεμπούτο παρακολουθεί από πολύ κοντά μια συνεσταλμένη ψυχή σε ένα πολύ εσωτερικευμένο ταξίδι. Γι’ αυτό και η πρόσκληση που απευθύνει δεν παραδίδεται στα αντικειμενικά εμπόδια της ενηλικίωσης. Ο Βέλγος χορευτής Βίκτορ Πόλστερ καταφέρνει ένα μικρό θαύμα με την αβίαστη μεταμόρφωσή του: κερδίζει πανηγυρικά το στοίχημα της δικής του μετάβασης, μεταφέροντας την έκφραση της τέχνης που κατέχει σε ένα αθόρυβο, σχεδόν αμίλητο pas de deux λεπτεπίλεπτων συναισθημάτων με την κάμερα. Η αφοσίωσή του, μια παράδοση άνευ όρων, συγκινεί. Μακάρι να κερδίσει το βραβείο της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Κινηματογράφου, για το οποίο είναι φέτος υποψήφιος.

Κινηματογράφος

Η 15χρονη Λάρα είναι αποφασισμένη να γίνει επαγγελματίας μπαλαρίνα. Η αγανάκτηση και η ανυπομονησία της μεγαλώνουν καθώς συνειδητοποιεί ότι το σώμα της δεν ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις του κλασικού χορού – γιατί γεννήθηκε αγόρι.

56 lifo – 15.11.18

Σκηνοθεσία: Μαρσέλο Μαρτινέσι Πρωταγωνιστούν: Άνα Μπρουν, Μαργκαρίτα Ιρούν Όταν η Τσικίτα οδηγείται στη φυλακή για χρέη στην τράπεζα, η Τσέλα θα βρεθεί αντιμέτωπη με μια μετέωρη πραγματικότητα, αναγκασμένη να σηκώσει το βάρος του σπιτιού και να αναλάβει πρωτοβουλίες που μέχρι πρότινος βάραιναν τη σύντροφό της.

Σκηνοθεσία: Λούκας Ντοντ Πρωταγωνιστούν: Βίκτορ Πόλστερ, Άρι Βορτχάλτερ

Η πραγματική τόλμη της ταινίας Κορίτσι (Χρυσή Κάμερα και Βραβείο στο τμήμα Ένα Κάποιο Βλέμμα στο Φεστιβάλ Καννών) δεν οφείλεται στο σκληρό φινάλε, που ίσως σοκάρει και σίγουρα θα στενοχωρήσει τον θεατή που παρακολουθεί την καθημερινότητα της διεμφυλικής Λάρα, η οποία γεννήθηκε αγόρι, αλλά θέλει να γίνει μπαλαρίνα, ούτε στην εμπιστοσύνη που έδειξε ο σκηνοθέτης Λούκας Ντοντ για τον απαιτητικό, πρωταγωνιστικό ρόλο σε έναν χορευτή, τον Βίκτορ Πόλστερ, με μηδενική εμπειρία υποκριτικής, αλλά στην ηθελημένη, δεξιοτεχνική απουσία προσέγγισης ενός λεπτού θέματος με τη λογική του θριάμβου και τα αναμενόμενα στεγανά της τραγωδίας ενός περιθωριοποιημένου ατόμου. Οι αντιδράσεις που προκαλεί στις συμμαθήτριές της η όμορφη, ευγενική, πάντα χαμογελαστή Λάρα είναι ανεπιτήδευτα cool: όταν η καθηγήτρια την προτρέπει να κλείσει τα μάτια στην αίθουσα χορού και ζητά να σηκώσει το χέρι της όποια από τις συμμαθήτριές της έχει πρόβλημα να αλλάζει μαζί της στα αποδυτήρια, η αμηχανία διαλύεται μπροστά σε μια εξαιρετικά πολιτισμένη ψηφοφορία με ανθρώπινη έκβαση. Και όταν φτάνει η στιγμή να «αναμετρηθεί» σωματικά με τις άλλες χορεύτριες, η κατανόηση δίνει τη θέση της σε μια εύλογη αμηχανία. Μέσα της η Λάρα υποφέρει, γιατί βλέπει πως τα στάδια της μετάβασης είναι αργά, ασύμφωνα με τους δικούς της ρυθμούς και την επιτακτική της ανάγκη να προσαρμόσει αυτό που βλέπει στον τρόπο που αισθάνεται. Ο γαλλόφωνος πατέρας της συμμερίζεται και συμπλέει, ανατρέφει τη Λάρα παράλληλα με τον μικρό αδελφό της, κοιτάζοντας το πρόβλημα με διακριτικότητα (αλλά ποτέ αδιάφορα), ενώ ταυτόχρονα διατηρεί την ελευθερία του – πόρρω απέχει από το κλισέ του γονέα σκλάβου που θυματοποιείται, ενοχοποιείται ή αμύνεται

ΟΙ ΚΛΗΡΟΝΟΜΟΙ Las herederas

Ντεμπούτο για τον Μαρσέλο Μαρτινέσι από την Παραγουάη στο επίσημο διαγωνιστικό πρόγραμμα της Berlinale με τις Κληρονόμους, το θαυμάσιο πορτρέτο δύο γυναικών που διατηρούν σχέση και πρέπει να αντιμετωπίσουν μια σκληρή οικονομική κρίση που οδηγεί τη μία από τις δύο στη φυλακή και την άλλη σε μια αξιοπρεπή, εσωστρεφή απόγνωση. Κι ενώ η Τσικίτα τα καταφέρνει καλύτερα, αν και στη δεινότερη θέση που επιφέρει ο εγκλεισμός, η Τσέλα βιώνει τη μοναξιά με βαριά υπαρξιακή σιωπή, γίνεται σοφέρ, καπνίζει συνέχεια και φαίνεται να περιμένει το θαύμα, αν και αδυνατεί να εκφραστεί επαρκώς, παραλυμένη κοινωνικά και φοβισμένη όσο ποτέ, την ίδια στιγμή που ο σκηνοθέτης αποδίδει ανάγλυφα την παρακμή της ελίτ της χώρας του. Αν και χρεοκοπημένες, οι γυναίκες διατηρούν υπηρέτριες και κάνουν πως δεν συμβαίνει τίποτα για τα μάτια του κόσμου. Παράλληλα με τη γλυκόπικρη, κυμαινόμενη, βαθιά ερωτική σχέση, η ματιά του Μαρτινέσι στην πρωτεύουσα της χώρας του, την Ασουνσιόν, διαπερνά τον στενό κλοιό της ρετρό καλής κοινωνίας και αναδίδει την αύρα μιας εποχής με διαχωρισμούς, υποκρισία, επίφαση καλών τρόπων και επίμονου bullying (πολύ πριν από τη θεσμοθέτηση του όρου). Ο σκηνοθέτης διεισδύει στον μύχιο γυναικείο ψυχισμό, και δη στον εσωτερικό κόσμο της καταπιεσμένης ομοφυλόφιλης που μεγαλώνει αφήνοντας πίσω της ευκαιρίες, κουβαλώντας έναν αδιέξοδο αστικό καθωσπρεπισμό, στριμωγμένο ανάμεσα στη συστολή και στην επιθυμία. Οι Κληρονόμοι σχολιάζουν έξυπνα, σχεδόν σατιρίζουν, έναν επικίνδυνο μικρόκοσμο και συγκινούν. Δίκαιη η Αργυρή Άρκτος και το Βραβείο Ερμηνείας στην Άνα Μπρουν.

ΦΑΝΤΑΣΤΙΚΑ ΖΩΑ: ΤΑ ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΓΚΡΙΝΤΕΛΒΑΛΝΤ Fantastic Beasts: The crimes of Grindelwald Σκηνοθεσία: Ντέιβιντ Γέιτς Πρωταγωνιστούν: Έντι Ρεντμέιν, Τζόνι Ντεπ, Τζουντ Λο Σε μια προσπάθεια να ανατρέψει τα σχέδια του Γκρίντελβαλντ, ο Άλμπους Ντάμπλντορ (Τζουντ Λο) καλεί τον πρώην μαθητή του Νιουτ Σκαμάντερ, που δέχεται να τον βοηθήσει, αγνοώντας τους κινδύνους που βρίσκονται μπροστά τους. Πολύ γρήγορα οι μάσκες θα πέσουν και οι διαχωριστικές γραμμές θα τεθούν, καθώς δοκιμάζονται η αγάπη και η αφοσίωση ακόμα και ανάμεσα στους πιο κοντινούς φίλους ή στα μέλη της ίδιας οικογένειας, σε έναν κόσμο μαγείας που διχάζεται όλο και περισσότερο.

Η συνέχεια των Φανταστικών Ζώων ενώνει περισσότερο τον νέο μαγικό μύθο της Ρόουλινγκ με το σύμπαν του Χάρι Πότερ,

καθώς ο γνωστός καθηγητής Άλμπους Ντάμπλντορ, στα νιάτα του, είναι ο μυστηριώδης συνδετικός κρίκος ανάμεσα στον αδίστακτο μάγο Έλερτ Γκρίντελβαλντ και στον φιλειρηνικό μάγο-ζωολόγο Νιουτ Σκαμάντερ. Απειλείται σύρραξη, καθώς ο δημαγωγός Γκρίντελβαλντ προσπαθεί να σπείρει διχόνοια στους κύκλους των μάγων, να επιβάλει την τάξη και μαζί την κυριαρχία επί των κοινών θνητών, σπάζοντας την εκεχειρία ενός αιώνα, και να παρασύρει το δυνατότερο και πιο συγχυσμένο νέο ταλέντο, τον Κρίντενς, ο οποίος δεν έχει βρει ακόμα την ταυτότητά του και ψάχνει τις ρίζες του στο Παρίσι, εκεί όπου θα δοθεί μια τιτάνια μάχη ανάμεσα στο Καλό και στο λιγότερο Καλό. Στα θετικά της ταινίας του έμπειρου σκηνοθέτη Ντέιβιντ Γέιτς, εκτελεστή των τελευταίων Πότερ, είναι πως εύκολες απαντήσεις γύρω από το δίκαιο και το παραστρατημένο δεν δίνονται και οι εκκρεμότητες μεγεθύνονται. Μαζί τους πολλαπλασιάζονται οι μικρές ιστορίες και οι χαρακτήρες που πλαισιώνουν την πρωταγωνιστική τετράδα, ξεχειλώνοντας την πλοκή, με την υπόσχεση να αποκτήσουν νόημα και ουσιαστικότερη υπόσταση στις συνέχειες που σίγουρα θα ακολουθήσουν. Ο κόσμος της αντιπαλότητας δεν είναι το ίδιο συμπαγής με το Χόγκγουαρντς και τα νοητά και φυσικά περίχωρά του, αν και οι σκηνικές αναπαραστάσεις του Λονδίνου και του Παρισιού της δεκαετίας του 1920 παραμένουν εντυπωσιακές, σβησμένες σε υποβλητικό κιαροσκούρο, ενδεδυμένες επιμελώς και διακριτά, τεχνικά αρτιότατες. Εξαιτίας της ανάπτυξης ενός ογκώδους σεναρίου, τα αλλόκοτα ζώα του Σκαμάντερ έχουν περιοριστεί και παρεμβαίνουν σε συγκεκριμένες σκηνές, ενώ το focus δίνεται στα επιχειρήματα που ανταλλάσσονται, διαλύοντας μερικές παρεξηγήσεις και δημιουργώντας περισσότερες. Ο χαρακτήρας του Ντάμπλντορ αμυδρά σκιτσάρεται ως gay, αλλά ο όποιος υπαινιγμός αποκρούεται

μπροστά σε μια αδελφική φιλία που χάλασε ανεπιστρεπτί: ο καθηγητής αποφεύγει να δει τον πρώην κολλητό του γιατί έχει δεσμευτεί να μην τον ξανασυναντήσει, αφήνοντας έτσι το πεδίο ελεύθερο στον Γκρίντελβαλντ να επιδείξει τις δυνάμεις του και να οργανώσει μια προπαγάνδα που διασταυρώνει τον Μαγκνέτο των X-Men με έναν βελούδινο Χίτλερ – υπόθεση που επιτείνεται από το κλίμα, την εποχή και τα εβραϊκά ονόματα όσων δεν πείθονται καθόλου από το φασιστικό του αφήγημα. Ο Τζόνι Ντεπ στον ομώνυμο ρόλο βάζει φακό επαφής αλά Μέριλιν Μάνσον στο ένα του μάτι (η απαραίτητη μεταμφίεση που πάντα επιζητεί ο Αμερικανός ηθοποιός) και φαίνεται να καραδοκεί στο ρελαντί, χωρίς κανείς να γνωρίζει αν κάποτε θα εκραγεί με φουλ τις μηχανές. Ο Τζουντ Λο ερμηνεύει τον Άλμπους με την πληροφορία της σοφίας που έχει κατακτήσει ο χαρακτήρας του από τις εμφανίσεις του στον Χάρι Πότερ. Ο Έντι Ρεντμέιν έχει αφομοιώσει πειστικότερα το συνεσταλμένο προφίλ του Σκαμάντερ σε σχέση με την αμηχανία που μετέδωσε στο πρώτο επεισόδιο – συνεχίζει, πάντως, να αποφεύγει το απευθείας βλέμμα στην κάμερα, ως μέρος του χαρακτήρα. Η Κάθριν Γουότερστον περισσότερο αντιδρά, κάτι που συμβαίνει και με τον Έζρα Μίλερ, δίνοντας την εντύπωση πως οι δυο τους θα έχουν περισσότερα να πουν και να πράξουν στο μέλλον. Ωστόσο, η τελική σεκάνς της μάχης αποζημιώνει, απηχώντας τις λεοντόκαρδες συγκρούσεις του ποτερικού παρελθόντος. Τα Φανταστικά Ζώα είναι ένα ιδιαίτερο στοίχημα. Αν ο θεατής το εκλάβει ως sequel, υπολείπεται σε σασπένς, καθώς γνωρίζει πώς θα εξελιχθεί ο κόσμος των μάγων. Αν όμως, υποθετικά, ξεχάσει τον συντελεσμένο μέλλοντα, μπαίνει σε μια διαφορετική ατμόσφαιρα, πιο ενήλικη, αυθεντικά σκοτεινότερη, συνυφασμένη με τους νεφελώδεις καιρούς και την κοινωνία που το φιλοξενεί.

ΛΠ Σκηνοθεσία: Χρήστος Πέτρου Η Λένα Πλάτωνος είναι η ζωντανή ιστορία της ελληνικής ηλεκτρονικής σκηνής σε μια συναρπαστική πορεία περισσότερων από τρεις δεκαετίες. Με πλούσιο αρχειακό υλικό και τη βοήθεια φίλων, συνεργατών και σύγχρονων Ελλήνων και διεθνών καλλιτεχνών, το «λπ» αποτελεί την αναδρομή μιας σπουδαίας καριέρας.

Το κορίτσι που μουρμούραγε συμφωνικά έργα στην παιδική της ηλικία και μεταμορφώθηκε στην ευαίσθητη πασιονάρια της ελληνικής electronica, συνθέτοντας μια σειρά από εμβληματικά άλμπουμ στα ’80s, πρωταγωνιστεί σε μια ταιριαστή στην προσωπικότητα και το ύφος της, ωριαία, εργο-βιογραφική αναδρομή σε σκηνοθεσία Χρήστου Πέτρου. Οι συνεργάτες της από την εποχή του «Σαμποτάζ» και των πρώτων της δίσκων αλλά και μια νεότερη γενιά Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών θυμούνται την πρώτη φορά που άκουσαν τη μουσική της Λένας Πλάτωνος, καθώς και σημαντικές και ανεκδοτολογικές λεπτομέρειες από τις ηχογραφήσεις, προσφέροντας ταυτόχρονα προσωπικές και εγκάρδιες τοποθετήσεις απέναντι στο έργο της αλλά και στην ίδια ως φίλη και συνοδοιπόρο. Ο σκηνοθέτης καταφέρνει να αποσπάσει το στίγμα και το εκτόπισμα της Πλάτωνος, με την ίδια να αυτοβιογραφείται διά του λόγου και της φωνής της μεστά, ποιητικά, βαθιά και συγκινητικά. Τη μαρτυρία της πλαισιώνουν οργανικά φωτογραφίες και αποσπάσματα από τις λίγες εμφανίσεις της και βιντεοκλίπ. Γίνεται σαφές πως η σημαντικότατη και ανάδελφη κυρία της ηλεκτρονικής (και όχι μόνο) μουσικής όχι μόνο δεν ήταν εκτός πραγματικότητας όταν προσγειώθηκε, ως άλλος

Ziggy, σε μια περίοδο έκρηξης συγκεχυμένου πλουραλισμού στα εγχώρια μουσικά γούστα, αλλά ήταν η μόνη που μετέφρασε τις δονήσεις της ψυχής της σε προφητικούς μουσικούς δρόμους και αποκαλυπτικούς, μύχιους στίχους – σωστές ποιητικές συλλογές.

ΜΑΙΡΗ ΣΕΛΛΕΫ Mary Shelley Σκηνοθεσία: Χάιφα Αλ Μανσούρ Πρωταγωνιστούν: Ελ Φάνινγκ, Ντάγκλας Μπουθ Το ειδύλλιο ανάμεσα στον ποιητή Πέρσι Σέλλεϋ και τη 16χρονη Μαίρη Γουόλστονκραφτ Γκόντγουιν που είχε ως αποτέλεσμα τη συγγραφή του «Φρανκενστάιν» σε μια εποχή κατά την οποία οι γυναίκες συγγραφείς δεν έχαιραν ιδιαίτερης εκτίμησης.

Ο δεσμός της Μαίρη Γουόλστονκραφτ με τον ποιητή Πέρσι Μπις Σέλλεϋ αποτελεί τον κορμό της βιογραφίας εποχής του Χάιφα Αλ Μανσούρ που αδυνατεί να συλλάβει την τραγικότητα ενός μοιραίου έρωτα και τη μεγαλειώδη έμπνευση της συγγραφέως του Φρανκενστάιν. Εκτός από μια αυτοματοποιημένη, τηλεοπτικής λογικής, περιγραφική ανάπτυξη της γνωριμίας, όπως τοποθετείται χωρίς εκπλήξεις στο πλαίσιο ενός αναμενόμενου δράματος εποχής, μέρος της αφλογιστίας της ταινίας είναι η χωρίς πάθος και συναισθηματική δέσμευση ερμηνεία της Ελ Φάνινγκ στον ομώνυμο ρόλο της γυναίκας που άντεξε τις συμφορές, έγραψε ένα κλασικό αριστούργημα και αδίκως θεωρήθηκε δημιουργός ενός και μόνο έργου. Μπροστά της, η Κολέτ της Κίρα Νάιτλι φαντάζει δυναμό καλλιτεχνικού οίστρου και φεμινιστικής διεκδίκησης.

15.11.18 – lifo

57

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Όλες οι επαναστάσεις του κόσμου σε ένα βιβλίο Οι λαοί γράφουν ιστορία και αυτή καταγράφεται με σαφήνεια μέσα από τις παγκόσμιες επαναστάσεις από τον 17ο αιώνα μέχρι σήμερα σε έναν συλλογικό, άκρως ενδιαφέροντα τόμο με τον τίτλο Επαναστάσεις που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Διόπτρα.

από την τίνα μανδηλαρά

Βιβλίο

Σ

58 lifo – 15.11.18

την εργασία του Θέσεις για τη Φιλοσοφία της Ιστορίας ο Βάλτερ Μπένγιαμιν έγραφε ότι οι επαναστάσεις είναι μεν άλματα προς το μέλλον αλλά και άλματα της τίγρης στο παρελθόν πάντα». Σε αυτήν τη φράση του Μπένγιαμιν και με αυτήν τη ματιά, που λοξοδρομεί προς την Ιστορία, οι συγγραφείς του βιβλίου Επαναστάσεις (κυκλοφορεί από εκδόσεις Διόπτρα σε μετάφραση Ιωάννη Καυκιά) προσπαθούν να καταγράψουν τα καίρια σημεία των παγκόσμιων εξεγέρσεων που κατέληξαν να χαρακτηρίζονται «επαναστάσεις», να ανιχνεύσουν τι είναι αυτό που τις οδήγησε τελικά στην αποτυχία αλλά και να μεταφέρουν ένα κλίμα και έναν ολόκληρο κύκλο πολιτιστικών αναφορών που συνδέονται με αυτές: πίνακες, σύμβολα, μυθιστορηματικές καταγραφές. Δεδομένης της διαφορετικής επιστημονικής κατάρτισης των συγγραφέων, είναι σαφές ότι δεν υπάρχει μια

ενιαία οπτική που θα καθιστούσε αυτομάτως το σύγγραμμα υποκειμενικό και μονοδιάστατο: ο Φελίξ Σαρτρέ είναι ειδικευμένος στην Πολιτιστική Ιστορία και διδάσκει στο Πανεπιστημιακό Κολέγιο της Πετρούπολης, η Μο Σιριό είναι επίκουρη καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Paris-Est Marne-la-Vallée με ειδίκευση στη Σύγχρονη Ιστορία της Βραζιλίας, η Ματίλντ Λαρέρ διδάσκει στο ίδιο πανεπιστήμιο, αλλά ο τομέας της αφορά την Ιστορία των Επαναστάσεων του 19ου αιώνα στη Γαλλία, όπως και ο Βινσέντ Λεμίρ, ο οποίος γνωρίζει καλά το Μεσανατολικό σε όλες τις εκφάνσεις του. Τέλος, στο βιβλίο συμβάλλει η ιστορικός Ευγενία Παλιεράκη, επίκουρη καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Cergy-Pontoise με βασικό τομέα ενδιαφερόντων της την Πολιτική Ιστορία της Λατινικής Αμερικής. Επομένως, παρότι γραμμένο απλά και μοιρασμένο σε ευσύνοπτα κεφάλαια, εί-

f. chartreux, m. chirio, m. larrere, v. lemire, e. palieraki Επαναστάσεις Μτφρ.: Ιωάννης Καυκιάς Εκδόσεις Διόπτρα Σελ.: 312

ναι σαφές ότι το πόνημα λαμβάνει σοβαρά υπόψη τις μεγάλες επιστημονικές συζητήσεις γύρω από την παγκόσμια βιβλιογραφία και ενίοτε προσπαθεί να πάρει θέση, όπως και να συμβάλει σε μια άλλη ανάγνωση του πώς ορίζεται και τι καταλήγει κανείς να χαρακτηρίσει επανάσταση σήμερα – με αποκορύφωμα τις πρόσφατες αραβικές επαναστάσεις και τη νέα Άνοιξη του Λαού. Οι συγγραφείς δεν θεωρούν διόλου τυχαίο ότι στις αρχές του 21ου αιώνα ο κόσμος ανατρέχει ξανά στον όρο «επανάσταση», και μάλιστα με τους σαφείς όρους της λαϊκής εξέγερσης, παρ’ όλη την ποικιλομορφία που μπορεί να αποκτήσει ο όρος (μην ξεχνάμε τη δική μας επανάσταση του 1821). Ξεπερνώντας την αρτηριοσκλήρωση των θεωριών που ταυτίζουν τις επαναστάσεις με τον όρο «εξέγερση» ή «πραξικόπημα», το βιβλίο αποπειράται κάτι ρηξικέλευθο για τη σύγχρονη βιβλιογραφία: ξεκινάει την καταγραφή από τον 17ο αιώνα στην Αγγλία, την «πρώιμη», όπως χαρακτηρίζεται, επανάσταση, κάτι που μέχρι πρότινος αποκλειόταν από τους θεωρητικούς και ιστορικούς που ασχολούνταν με το θέμα. Θεωρώντας ότι οι εμφύλιες έριδες του 17ου αιώνα είχαν αριστοκρατικό ή θρησκευτικό χαρακτήρα –και, το κυριότερο, ότι δεν συνδέονταν με κάποιο κοινωνικό ή λαϊκό πρόταγμα–, δεν τις ενέτασσαν στον κύκλο των γεγονότων που άλλαξαν τον ρου της Ιστορίας. Κυρίως όμως δεν πιστοποιούσαν, ούτε και στις διεκδικήσεις των λεγόμενων ισοπεδωτών (levellers) ή στους Άγγλους φιλοσόφους του Διαφωτισμού, καθολικά χαρακτηριστικά. Εν προκειμένω, οι συγγραφείς επιμένουν στην αγγλική σπίθα που προκάλεσε απανωτό κύμα εξεγέρσεων τουλάχιστον μέχρι τον 19ο αιώνα, οπότε, ως γνωστόν, αλλάζει και ο χαρακτήρας τους. Αυτός ο «άνεμος της ελευθερίας», όπως αποκαλείται στο βιβλίο, προφανώς άρχισε να φυσάει από τους τότε Άγγλους αποικιοκράτες, βάζοντας τον σπόρο γι’ αυτό που έχει μείνει παγκοσμίως γνωστό ως η Αμερικανική Επανάσταση του 1776. Για όλους όσοι είναι εξοικειωμένοι με τα βιβλία του Έρικ Χόμπσμπαουμ, ενός κατεξοχήν ειδικού μελετητή των επαναστάσεων σε εποχές που εκείνες δεν έμπαιναν στον μεγάλο κανόνα της ιστοριογραφίας, κάτι τέτοιο δεν συνάδει με τον ορισμό που είθισται να δίνεται στον όρο «επανάσταση». Αλλάζοντας, ωστόσο, τον ορισμό ή, τέλος πάντων, αναζητώντας τη γενεαλογική του ρίζα, οι συγγραφείς αναδεικνύουν τόσο τον ριζοσπαστικό χαρακτήρα των εξεγέρσεων όσο και τον φιλελεύθερο χαρακτήρα των αιτημάτων (δικαίωμα ψήφου, κατάργηση της δουλείας κ.λπ.) που συνδέονταν με αυτές. Όπως τονίζουν, η αρχική έννοια της λέξης «επανάσταση» περιέγραφε την κίνηση των άστρων, καθώς σήμαινε περιφορά και ως εκ τούτου «επιστροφή του άστρου στο σημείο της εκκίνησής του», το οποίο συγκεκριμένα ταυτίζουν με την πρώτη εκείνη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων που ανάγκασε τον Ιάκωβο Β’ σε φυγή και έφερε στην Αγγλία το 1688 τον Γουλιέλμο της Οράγγης. Ασχέτως της κατάληξης και της συντηρητικής φύσης των προτεσταντικών θέσεων, τότε υπήρξε, σύμφωνα με τους συγγραφείς, μια πρώτη απόπειρα διεκδίκησης στοιχειωδών δικαιωμάτων από τον λαό, προσδίδοντας στις κινήσεις αυτές επαναστατικό χαρακτήρα. Ακολούθησαν, άλλωστε, κι άλλες περιώνυμες διακηρύξεις, όπως η Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας της

ΚΑΥΤΟ ΜΕΛΑΝΙ

από τη μαρια δρουκοπουλου Αμερικής, που ήταν επίσης εμπνευσμένη από το γνωστό κείμενο του Τζον Λοκ. Παρ’ όλα αυτά, το βιβλίο διατρέχει όλο το φάσμα των επαναστατικών κινήσεων: τη φιλελεύθερη απαρχή των αγγλικών επαναστάσεων, τη σπουδαιότητα του αμερικανικού παραδείγματος –παρότι μιλούν εκτενώς για τον προβληματικό όρο «ατλαντική επανάσταση»–, τον ετερόκλητο χαρακτήρα των διαφορετικών σταδίων της Γαλλικής Επανάστασης, τη σπουδαιότητα της γαλλικής Κομμούνας και τη σύντομη, αλλά πολύ καίρια διάρκεια της Άνοιξης του 1848, με το παγκόσμιο ρεύμα των απανταχού εξεγέρσεων. Δεν παραλείπει, επίσης, να αναφερθεί και στη δύναμη των προσώπων που ταυτίστηκαν με τις επαναστάσεις, όπως ο Μπολιβάρ στη Λατινική Αμερική ή ο Ζαπάτα στο Μεξικό. Καίριο ρόλο παίζουν και οι υπόλοιποι πρωταγωνιστές που παρελαύνουν από το βιβλίο: από την προσωπικότητα του ιδρυτή των Ουρουγουανών Τουπαμάρος Αμπράαμ Γκιγιέν μέχρι την ανατρεπτική πένα του Χοσέ Μαρτί στην Κούβα και από τις

Οι συγγραφείς δεν θεωρούν διόλου τυχαίο ότι στις αρχές του 21ου αιώνα ο κόσμος ανατρέχει ξανά στον όρο «επανάσταση», και μάλιστα με τους σαφείς όρους της λαϊκής εξέγερσης, παρ’ όλη την ποικιλομορφία που μπορεί να αποκτήσει ο όρος (μην ξεχνάμε τη δική μας επανάσταση του 1821).

δημοκρατικές θεωρίες του Καστοριάδη, τον οποίο αναφέρουν ως μέντορα της εξέγερσης του Μάη του ’68, έως την εμβληματική μορφή της αναρχικής δασκάλας Λουίζ Μισέλ που έπαιξε καθοριστικό ρόλο την περίοδο της Κομμούνας. Πάντως, από τα πιο όμορφα κεφάλαια του βιβλίου είναι αυτά της πολιτιστικής «παρέκβασης» από τα γεγονότα, όπως η συνολική καταγραφή των σημαιών και των συμβολισμών τους ή η ανάδειξη της καίριας επίδρασης των έργων τέχνης. Χαρακτηριστικό το παράδειγμα της περιγραφής του εμβληματικού πίνακα του Ντελακρουά: «Σε αντίθεση με τις αναπαραστάσεις της εποχής, οι μαχητές και τα θύματα είναι ζωγραφισμένα με τρόπο ρεαλιστικό, βρόμικοι, γεμάτοι λάσπη, σκόνη, ξεραμένο αίμα. Η Ελευθερία ξαφνιάζει ακόμη περισσότερο. Ο Ντελακρουά παίζει με τους κώδικες της κλασικής τέχνης για να δημιουργήσει ένα παράξενο κράμα Φρύνης, γυναίκας του όχλου και θεάς της Ελευθερίας, όπως σημειώνει ο Χάινριχ Χάινε. Πράγματι, ενώ το φόρεμα, τα ξυπόλυτα πόδια, το γυμνό στήθος της Ελευθερίας, παραπέμπουν στις αρχαίες αλληγορίες, η μυϊκή της δύναμη, το ηλιοκαμένο δέρμα της και το αδιόρατο τρίχωμα της μασχάλης της αναπαριστούν σίγουρα μια γυναίκα του λαού, όπως αυτές που στέκονταν δίπλα στους μαχητές. Ο φρυγικός σκούφος αποτελεί κλείσιμο ματιού στη Γαλλική Επανάσταση και επιτρέπει να δούμε τον πίνακα ως έναν ύμνο σε όλες τις επαναστάσεις μάλλον και όχι απλώς στις μέρες του Ιούλη του 1830.

3 βιβλία που μόλις κυκλοφόρησαν

bernard-marie koltès Στη μοναξιά των κάμπων με βαμβάκι Μτφρ.: Δημήτρης Δημητριάδης Εκδόσεις Άγρα Σελ.: 128 Πάνω στη σκηνή του έργου έχουμε έναν διάλογο φιλοσοφικό στο ύφος εκείνων του 18ου αιώνα ή μήπως την είσοδο δύο κλόουν ; Πιθανόν και τα δύο, συναρμοσμένα με μια τεράστια ελευθερία γραφής. Μια επανέκδοση που συνοδεύεται από κείμενα των Chéreau, Casarès, Müller, συνεντεύξεις του Koltès, εργοβιογραφία και 28 φωτογραφίες.

hanya yanagihara Οι άνθρωποι στα δέντρα Μτφρ.: Μαρία Ξυλούρη Εκδόσεις Μεταίχμιο Σελ.: 496 Ένας γιατρός κι ένας ανθρωπολόγος αναζητούν µια χαµένη φυλή. Μαζί μ’ αυτήν βρίσκουν και µια οµάδα μακρόβιων δασόβιων. Ο γιατρός υποψιάζεται πως η µακροζωία τους οφείλεται σε µια χελώνα. Αποδεικνύει την υπόθεσή του, κερδίζει το Νόµπελ, ανακαλύπτοντας και το τίµηµα... Το ντεμπούτο της Yanagihara που την ανέδειξε σε μία από τις σημαντικότερες νέες λογοτεχνικές φωνές.

john steinbeck Το Μαργαριτάρι Μτφρ.: Μιχάλης Μακρόπουλος Eκδόσεις Παπαδόπουλος Σελ.: 136 Εμπνευσμένη από έναν μεξικανικό μύθο, η ιστορία του Στάινμπεκ έχει τη δύναμη μιας παραβολής. Η κριτική είδε το βιβλίο ως μια λυρική συμπύκνωση της ανθρώπινης εμπειρίας, ενώ ο ίδιος ο συγγραφέας δήλωνε πως με το Μαργαριτάρι θέλησε να μιλήσει «για την ανθρώπινη απληστία, τον υλισμό και την εγγενή αξία ενός πράγματος».

15.11.18 – lifo

59

©PATROKLOS SKAFIDAS

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Η νέα εποχή ενός θεάτρου με ιστορία Η ηθοποιός Άννα Ελεφάντη και ο ηθοποιός-σκηνοθέτης Δημήτρης Μυλωνάς μας μιλάνε για το όραμά τους και τη νέα εποχή της πολυσυλλεκτικής σκηνής «Από Μηχανής Θέατρο» του Μεταξουργείου, μόλις έναν χρόνο μετά την ανάληψη της διαχείρισής του. Από τον Χρήστο Παρίδη

Μ

έσα στην υπερπληθώρα παραστάσεων τα χρόνια της κρίσης, το Από Μηχανής Θέατρο έρχεται να προσθέσει το δικό του μεγάλο ρεπερτόριο. Γιατί συμβαί-

Θέατρο

νει αυτό;

60 lifo – 15.11.18

Δημήτρης Μυλωνάς: Αν θελήσουμε να αναφερθούμε στο φαινόμενο σφαιρικά, νομίζω ότι οδηγηθήκαμε σε αυτό εξαιτίας της ανεξέλεγκτης εκπαίδευσης των δραματικών σχολών και εργαστηρίων. Παλιά στις σχολές ξεκινούσαν δεκαπέντε άτομα και τελείωναν πέντε. Σήμερα υπάρχουν σχολές που παίρνουν στο πρώτο έτος σαράντα, για να μη σου πω και τέσσερα τμήματα των σαράντα μαθητών. Υπάρχει πολύ μεγάλη προσφορά ηθοποιών, καθώς κάθε χρόνο βγαίνουν πολύ περισσότεροι απ’ όσους μπορεί να απορροφήσει το επάγγελμα. Έτσι δημιουργούνται όλοι αυτοί οι καινούργιοι χώροι, οι συνεχείς παραστάσεις, οι ομάδες που φτιάχνονται κάθε μέρα. Αυτό είναι θετικό γιατί βγαίνει και καλό υλικό. Οπότε θεωρώ ότι αυτή η συσσώρευση θα γινόταν έτσι κι αλλιώς, απλώς συνέπεσε με την κρίση. Άννα Ελεφάντη: Το θέμα είναι ότι αυτά τα παιδιά στηρίζουν τα όνειρά τους σε σαθρά θεμέλια. Αυτό που έχει ενδιαφέρον είναι το γιατί πηγαίνει ο κόσμος στο θέατρο. Υπάρχει μια γενικότερη επιστροφή στο θέατρο. Νομίζω ότι, μαζί με το ποδόσφαιρο, αποτελεί ίσως από τις τελευταίες κοινωνικές εκδηλώσεις που αποτελούν αφορμή για συνάντηση. Γιατί το θέατρο είναι ένας τόπος συνάντησης.

— Εσείς, ως θέατρο ρεπερτορίου με πολλαπλές παραγωγές, ποιες αποφάσεις πήρατε μετά από έναν χρόνο εμπειρίας;

Δ.Μ.: Το Από Μηχανής έχει μια ιστορία και ήρθαμε να χτίσουμε κάτι καινούργιο πάνω σε αυτήν. Πρόκειται για ένα θέατρο που για ένα διάστημα στέγασε την Πειραματική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου. Εδώ παίχτηκε ο Ηλίθιος σε σκηνοθεσία Λιβαθινού, στον οποίο συμετείχα κι εγώ. Εμείς είχαμε ήδη μια πορεία 15 χρόνων στον χώρο και ήταν συνειδητή η απόφαση να αποκτήσουμε το δικό μας θέατρο, δεν ήταν μια απόφαση που πήραμε εν μια νυκτί. Το ανακαινίσαμε και το μονώσαμε, κι έτσι στις δύο σκηνές του, πάνω και κάτω, μπορούν να παίζονται ταυτόχρονα παραστάσεις. Στόχος μας είναι να χτίσουμε ένα θέατρο ρεπερτορίου, αλλά αυτό δεν μπορεί να γίνει από τη μία μέρα στην άλλη. Ήταν επιλογή μας να έχουμε ένα τόσο μεγάλο ρεπερτόριο, γιατί, όντας τόσα χρόνια στον χώρο, είχα στο μυαλό μου ανθρώπους σαν τον Γιώργο Παλούμπη, τον Γιάννη Καλαβριανό, τον Σωτήρη Χατζάκη κ.ά., με τους οποίους θα ήθελα να συνεργαστώ. Προσπαθούμε να χτίσουμε έναν πυρήνα ανθρώπων πίσω από αυτό που λέγεται Από Μηχανής και πιστεύουμε ότι αυτό μπορεί να γίνει μέσα από τη συνεργασία με ανθρώπους με τους οποίους έχουμε τα ίδια χνότα και κοινό καλλιτεχνικό όραμα, το οποίο θα πλαισιωθεί από ομάδες νέων ανθρώπων. Είναι όμως πολύ νωρίς για να φανεί το αποτέλεσμα. Δεν πάμε να κάνουμε ένα θεατρικό σούπερ-μάρκετ.

— Πέρσι υπήρχε καταιγισμός παραστάσεων πάντως. Φέτος τι να περιμένουμε; Δ.Μ.: Φέτος έχουμε προγραμματίσει 16 παραγωγές. Πιστεύω στη σύμπραξη ηθοποιών πολλών γενεών. Δεν πιστεύω ότι οι παραστάσεις πρέπει να γίνονται μόνο από νέους, γιατί

ΑΠΟ ΜΗΧΑΝΗΣ ΘΕΑΤΡΟ Ακαδήμου 13, Μεταξουργείο 210 5232097

περάσαμε και μια εποχή «νεολαγνείας». Πάνω σε αυτήν τη λογική κάναμε τη μετάκληση του έργου Ο Κήπος του Bruce Gooch, που κάνει παγκόσμια πρεμιέρα στην Αθήνα. Το σκηνοθετώ μαζί με τον Στέλιο Μάινα και την Κάτια Σπερελάκη, ενώ έρχονται ο Καναδός συγγραφέας με τη γυναίκα για να το ερμηνεύσουν παράλληλα, ώστε να μπορεί το κοινό να δει και τις δύο εκδοχές. Με τη σειρά μας θα πάμε τη δική μας παραγωγή στο Μόντρεαλ. Μας ενδιαφέρει αυτή η εξωστρέφεια. Αυτό κάναμε με τις Τρεις Αδελφές, τις οποίες παρουσιάσαμε στο Μελίχοβο, στη Μόσχα.

— Σας ενδιαφέρει ο πειραματισμός ή είστε υπέρμαχοι του θεάτρου του λόγου; Δ.Μ.: Καταρχάς, όλα είναι θέατρο. Έχει πολλές αισθητικές και φόρμες: υπάρχει το είδος του μοντέρνου, του μεταμοντέρνου, του κλασικού, του λόγου κ.λπ. Εγώ δεν επιβάλλω κοινή γραμμή στους σκηνοθέτες και στις ομάδες που φιλοξενούμε, δεν επεμβαίνω καλλιτεχνικά στον σκηνοθέτη. Καθένας είναι απόλυτα ελεύθερος να δείξει πάνω στη σκηνή αυτό που θέλει να κάνει. Δεν είμαστε καθόλου παρεμβατικοί. Είμαστε οι παραγωγοί, κοιτάμε να πληρώνονται όλοι όσο μπορούμε καλύτερα και το κάνουμε σωστά αυτό, γι’ αυτό και μας εμπιστεύονται. Εγώ είμαι μαθητής του Στάθη Λιβαθινού, οπότε αυτό που ενστερνίζομαι ως γραμμή και αισθητική είναι η ρωσική σχολή. Πηγαίνω με το κείμενο και δεν επεμβαίνω καθόλου. Προσπαθώ να ανακαλύψω και να αποκαλύψω τον συγγραφέα σε παραστάσεις που πρέπει να έχουν άμεση επαφή με την εποχή μας, αλλά χωρίς να χαθούν το κείμενο και ο συγγραφέας. Προσπαθώ να κάνω ένα θέατρο ηθοποιών, όχι θέατρο του σκηνοθέτη. Σε άλλες περιπτώσεις, όπως σε αυτήν του Λα Πουπέ του Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη, που ανεβαίνει 10 χρόνια μετά την πρώτη του παράσταση, με τη Θεοδώρα Τζήμου, η σκηνοθέτις Σεβαστιάνα Αναγνωστοπούλου είναι του κινηματογράφου. Ενώ με ενδιαφέρει πολύ ο απόλυτος ρεαλισμός, όπως εμφανίζεται στο Εθνικός Ελληνορώσων του Αντώνη Τσιοτσιόπουλου, η Πουπέ θα είναι μια παράσταση multimedia. Α.Ε.: Εγώ θέλω να σταθώ στο παιδικό θέατρο με την Ομάδα Θέαμα από ανθρώπους με αναπηρία, με την οποία συνεργαζόμαστε για δεύτερη χρονιά. Μια συνεργασία με αμοιβαία αγάπη και εκτίμηση, που είναι σημαντικό ότι γίνεται για παιδιά. Η παιδεία ξεκινάει από αυτή την ηλικία και το θέατρο είναι εξαιρετικό εργαλείο για να περάσεις πράγματα στα πιτσιρίκια.

— Ανεβάζετε αυτό τον καιρό την «Προσωπική Συμφωνία» του Ronald Harwood. Δ.Μ.: Αναφέρεται στον σπουδαίο μαέστρο Βίλχελμ Φουρτβένγκλερ, αγαπημένο του Χίτλερ και ιδιαίτερα λαοπρόβλητο εκείνη την εποχή. Όταν, μετά το τέλος του πολέμου, ανακρίθηκε από τον ταγματάρχη Άρνολντ κρατούσε ημερολόγιο και ο συγγραφέας βασίστηκε σε αυτό για να γράψει το έργο του. Με ενδιέφερε πάρα πολύ η ακραία εποχή κατά την οποία διαδραματίζεται, καθώς είναι ανάλογη με τη δική μας, με την έννοια ότι τώρα η ανθρωπότητα βρίσκεται σε εμπόλεμη κατάσταση, απλώς έχει αλλάξει ο τρόπος πολέμου. Το έργο θίγει επίσης κάτι που με ενδιαφέρει, το ότι η τέχνη πρέπει να είναι ανεξάρτητη από την πολιτική, το αν ο καλλιτέχνης πρέπει να παίρνει θέση στα κοινά ή να μιλάει μόνο μέσα από το έργο του. Το έργο διαδραματίζεται πάνω σε ερείπια, σε μπάζα, σε ανθρώπινα πτώματα, εκεί όπου χτίστηκε το Ανατολικό Βερολίνο, την εποχή που χωριζόταν η Ευρώπη στα δύο και ο πόλεμος συνεχιζόταν με άλλον τρόπο, μέσω του Ψυχρού Πολέμου.

©HABAKIS STAVROS

Ο ΚΑΛΌΣ ΆΝΘΡΩΠΟΣ ΤΟΥ ΣΕ ΤΣΟΥΆΝ

Ο «Άγγελος των Προαστίων» Ένα από τα σημαντικότερα έργα του Μπέρτολτ Μπρεχτ ανεβαίνει στο Θέατρο Θησείον, σε σκηνοθεσία Νικορέστη Χανιωτάκη.

απο τη λουίζα αρκουμανέα

Θέατρο

Η

γενναιοδωρία της δεν έχει όρια. Μοιράζει ρύζι σε όσους χτυπάνε την πόρτα της. Καλοδέχεται όχι μόνο τους άστεγους, τους ηλικιωμένους, τους κουτσούς, τους πεινασμένους, αλλά και τα αγέννητα παιδιά τους. Όλοι μαζί στριμώχνονται στο πίσω δωματιάκι του καπνοπωλείου της. Ξεδιάντροπα καπνίζουν το εμπόρευμά της. Εκείνη δεν διαμαρτύρεται κι ας έδωσε και την τελευταία δεκάρα της για ν’ αγοράσει τη μικρή αυτή επιχείρηση, «δώρο των θεών», όπως την αποκαλεί η ίδια. Οι θεοί την ευλόγησαν, επειδή η Σεν Τε είναι ο μοναδικός καλός άνθρωπος που βρήκαν, όταν επισκέφθηκαν τη Γη. Πόσο ν’ αντέξει το χέρι που δίνει; Η Σεν Τε μοιάζει ακούραστη. «Άγγελο των Προαστίων» την αποκαλούν. Βγάζει ελάχιστα, μοιράζει τα διπλάσια. «Όλα αυτά που μου ζητούσαν, πού να τα βρω;» ρωτά τους θεούς. Λυγίζει. Περιτριγυρισμένη από παράσιτα που της ρουφούν το αίμα, ανίκανη να αρνηθεί βοήθεια σε όποιον της τη ζητήσει, η Σεν Τε οδηγείται στα πρόθυρα της χρεοκοπίας. Κι έτσι κόβεται κυριολεκτικά στα δύο: «γεννάει» τον «ξάδερφό» της Σούι Τα, το αρσενικό, σκληρό και ικανότατο στις διαπραγματεύσεις alter ego της, που εμφανίζεται στις κρίσιμες στιγμές και σώζει την ηρωίδα από την καταστροφή, τακτοποιώντας τις υποθέσεις της με τον πλέον συμφέροντα τρόπο. Η επιχείρηση ανθεί, η προσωπική ζωή της μαραίνεται. Η Σεν Τε απαρνείται όχι μόνο την ευγενική φύση αλλά και την ερωτική ευτυχία της. Ο «Άγγελος των Προαστίων» μεταμορφώνεται σταδιακά και επώδυνα σε «Βασιλιά του

Καπνού». Κι είναι αυτή η αγωνία της ηρωίδας που διαπερνάει σαν ηλεκτρικό νήμα το έργο: η προσπάθειά της να πετάξει τη μάσκα, όταν γνωρίζει ότι χωρίς αυτήν είναι χαμένη· η λαχτάρα να ενώσει τα σπασμένα κομμάτια της και να γίνει ξανά ο αληθινός εαυτός της, την ίδια στιγμή που συνειδητοποιεί ότι αυτό καθίσταται πρακτικά αδύνατο, αν θέλει να επιβιώσει. Με το εξαιρετικό αυτό εύρημα του «διχασμού» ο Μπρεχτ δραματοποιεί τη διπλή υπόσταση του κόσμου, το αιώνιο χάσμα ανάμεσα στον άνθρωπο και τις κοινωνικές δομές που δημιουργεί, ανάμεσα στην υπαρξιακή ανάγκη και την οικονομική αναγκαιότητα, ανάμεσα στις ηθικές αξίες και την αδυσώπητη πραγματικότητα. «Ποιος δεν θα ήταν καλός κι ευγενικός, αν οι συνθήκες τού το επέτρεπαν;» ρωτάει ο Πίτσαμ στην Όπερα της Πεντάρας: το ζήτημα της επιλογής τοποθετείται στον πυρήνα του μπρεχτικού έργου και το διαποτίζει ανελέητα. Θύμα του ιστορικού χωροχρόνου, δέσμιος των κοινωνικών παραμέτρων που τον καθορίζουν από τη γέννηση ως τον θάνατό του, ο άνθρωπος καλείται είτε να αποδεχτεί τα πράγματα ως έχουν και να απολέσει την αληθινή φύση του είτε να αγωνιστεί για να τα αλλάξει. Τι πρέπει να κάνουμε όταν δεν μας επιτρέπεται να γίνουμε όλα αυτά που θα μπορούσαμε να γίνουμε; Ο Μπρεχτ επιζητά τον προβληματισμό και την αφύπνισή μας. Με το γνώριμο στυλ του ντύνει ένα θέμα άκρας σοβαρότητας με τον μανδύα του παραμυθιού. Το εύρημα της «διπλής» ηρωίδας αποδεικνύεται από τη μια γοητευτικό και παιχνιδιάρικο και από την άλλη κοφτερό σαν λεπίδα. Η Σεν Τε –η γυναίκα που συμπεριφέρεται ενίοτε σαν άνδρας για να

ΜΠΕΡΤΟΛΤ ΜΠΡΕΧΤ Ο καλός άνθρωπος του Σε Τσουάν Μετάφραση-Σκηνοθεσία: Νικορέστης Χανιωτάκης Πρωτότυπη μουσική: Βασίλης Παπακωνσταντίνου Διανομή: Πέγκυ Τρικαλιώτη, Κωνσταντίνος Ασπιώτης, Κώστας Κάππας, Γεράσιμος Σκαφίδας, Γιάννης Καλατζόπουλος, Μπέτυ Αποστόλου, Αλκιβιάδης Κωνσταντόπουλος, Βαλέρια Δημητριάδου και η Λήδα Πρωτοψάλτη

ΘΕΑΤΡΟ ΘΗΣΕΊΟΝ, ΕΝΑ ΘΕΑΤΡΟ ΓΙΑ ΤΙΣ ΤΕΧΝΕΣ Τουρναβίτου 7, Ψυρρή, 210 3255444 Ημέρες & ώρες παραστάσεων: Τετ. 19:00, Πέμ. 21:15, Παρ. 21:15, Σάβ. 19:00, Κυρ. 19:00 Επιπλέον παραστάσεις: 25/12, 19:00, 1/1/19, 19:00

κρύψει την αγαθή πόρνη/την ερωτευμένη γυναίκα/τη μέλλουσα μητέρα κάτω από το προσωπείο του ικανού επιχειρηματία– ακροβατεί ανάμεσα στα φύλα και στις κοινωνικές τάξεις, υπονομεύοντας τις ιεραρχίες: μια αμφιλεγόμενη φιγούρα που αρνείται την ταξινόμηση και επαναστατεί απέναντι στη μονολιθική, παγιωμένη θέαση και ερμηνεία των φαινομένων, ενσαρκώνοντας έτσι με ύψιστη θεατρικότητα την ουσία της μπρεχτικής διαλεκτικής. Η παράσταση που παρακολουθήσαμε στο θέατρο Θησείον ακολούθησε, σε επίπεδο λειτουργικότητας και αισθητικής, τη λογική ενός «θεάτρου του δρόμου». Τρεις παλιές βαλίτσες, ένα καφάσι, μια σαμπρέλα, δύο κουβάδες και δύο μεταλλικές κατασκευές-δωμάτια στήθηκαν κατά μήκος του μακρόστενου σκηνικού χώρου, ανάμεσα στους θεατές. Δεν είναι τόσο ότι τα αντικείμενα αυτά, απομεινάρια μιας άλλης εποχής και ξεπερασμένης θεατρικής αντίληψης, μαρτυρούν έλλειψη ευρηματικότητας όσο το γεγονός ότι η συγκεκριμένη σκηνική διάταξη –με τους ηθοποιούς σε απόσταση αναπνοής από το κοινό– φέρνει τους ήχους που ξεπηδούν από το κοπάνημα των τενεκέδων ή το παίξιμο των μουσικών οργάνων ακριβώς μέσα στ’ αυτιά μας. Ουρλιαχτά, φωνές, μεγάλες χειρονομίες και, το χειρότερο, η προσπάθεια να έρθουμε σε κέφι με το ζόρι συνθέτουν εν πολλοίς ένα άχαρο γλέντι «επικού» ροκ επάνω στο κεφάλι μας. Προφανώς, η χρήση των οργάνων δεν είναι συνεχής, υπάρχουν και πιο ήσυχες στιγμές. Είναι όμως σπάνιες. Το ξεχείλωμα των σχημάτων, η υπερβολική ερμηνευτική ένταση της πρωταγωνίστριας, η τετριμμένη αισθητική του σκηνικού χώρου, αφήνουν μια γενικότερη «φωναχτή» εντύπωση που δεν υποχωρεί από το μυαλό, ακόμη και μετά το τέλος της παράστασης. Η καρικατούρα και το σλάπστικ απαιτούν ρυθμό και ακρίβεια. Το ανάλαφρο, μη «ρεαλιστικό» παίξιμο, το ίδιο. Η πλειοψηφία των ηθοποιών (Γεράσιμος Σκαφίδας, Γιάννης Καλατζόπουλος, Αλκιβιάδης Κωνσταντόπουλος, Μπέτυ Αποστόλου, Βαλέρια Δημητριάδου) υιοθετεί μια χαριτωμένη πόζα σώματος και φωνής, θεωρώντας πως αυτό είναι αρκετό. Η οπτική και κινησιολογική αποτύπωση του χαρακτήρα προβάλλει συνήθως άνευρη, αδυνατώντας να γεννήσει εικόνες ή συνειρμούς και να ερεθίσει τις αντιδράσεις. Το αποτέλεσμα διαγράφεται πλαδαρό αντί για κοφτερό, στρογγυλό αντί για γωνιώδες, άμορφο αντί για σαφές, μονοσήμαντο αντί για δίκοπο. Η Πέγκυ Τρικαλιώτη, ενώ αφήνει ακατέργαστη την ανδρική εκδοχή του ρόλου της, τον Σούι Τα, δίνεται με περισσή θέρμη και αναβλύζον πάθος στη Σεν Τε. Η αγωνία της ηθοποιού είναι φανερή και δυστυχώς την οδηγεί στην άκρατη απώλεια του μέτρου: άλλοτε μας κουνάει με διδακτικό «νόημα» το κεφάλι και άλλοτε επιδίδεται σε μελοδραματικούς τονισμούς και χειρονομίες, αναφωνώντας δραματικά «γιε μου εσύ, αεροπόρε, σε τι κόσμο θα σε φέρω», τη στιγμή που χαϊδεύει την κοιλιά της εγκύου που έτυχε να παρακολουθεί την παράσταση. Ο εκβιασμός του συναισθήματος όχι μόνο είναι αντι-μπρεχτικός, αλλά πάντοτε επιτυγχάνει τα αντίθετα αποτελέσματα. Ενάντια στο γενικότερο κλίμα κινείται ο Κώστας Κάππας ως συμπαθής Κουρέας και ο Κωνσταντίνος Ασπιώτης, ο οποίος διατηρεί την αυτοκυριαρχία του ως διπρόσωπου, εγωκεντρικού αεροπόρου-εραστή της Σεν Τε. Ο δυναμισμός που επιδεικνύει στο πρώτο μέρος της παράστασης μειώνεται σταδιακά όμως, μετριάζοντας την αρχική εντύπωση.

15.11.18 – lifo

61

ΑΡΗΣ: ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΚΥΚΛΟΣ

Επιστροφή στον Κόκκινο Πλανήτη με τον νέο κύκλο της σειράς «Άρης» Η συναρπαστική σειρά του National Geographic επιστρέφει και οι άνθρωποι πίσω από αυτήν μας απάντησαν σε όλα τα ερωτήματα. Από τον Άγγελο Κλειτσίκα

Tηλεόραση

Β

62 lifo – 15.11.18

ρισκόμαστε στο έτος 2042. Η ανθρωπότητα έχει ιδρύσει την πρώτη της αποικία στον πλανήτη Άρη, την πόλη Olympus, την οποία διατηρεί ως επιστημονική βάση για να εξερευνήσει και να εμπλουτίσει τις γνώσεις της σχετικά με τον Κόκκινο Πλανήτη. Παράλληλα, η ανακάλυψη υπόγειου τρεχούμενου νερού έχει φέρει νέους, μόνιμους επισκέπτες, τους εργαζομένους της εταιρείας Lurkum, η οποία φιλοδοξεί να χρησιμοποιήσει το νερό για τους δικούς της κερδοσκοπικούς λόγους. Οι σχέσεις των δύο αποικιών βρίσκονται σε οριακό σημείο και οι δυναμικές που αναπτύσσονται φέρνουν συνεχώς εντάσεις. Θα καταφέρουν οι δύο πλευρές να συνυπάρξουν αρμονικά; Θα επικρατήσει η επιχειρηματική εκμετάλλευση ή η επιστημονική πρόοδος; Έχει μάθει το ανθρώπινο είδος από τα καταστροφικά του λάθη στον πλανήτη Γη ή είναι καταδικασμένο να τα επαναλάβει στο νέο του «σπίτι»; Αυτά είναι τα κρίσιμα ερωτήματα που θέτει ο δεύτερος συναρπαστικός κύκλος της τηλεοπτικής σειράς «Άρης», η οποία έκανε πρεμιέρα στο κανάλι National Geographic στις 13 Νοεμβρίου, στις 21:50. Το National Geographic είναι διαθέσιμο στην Ελλάδα μέσω COSMOTE TV, Nova, Vodafone TV και WIND VISION. Εμείς, για να απαντήσουμε στους παραπάνω προβληματισμούς, ταξιδέψαμε στο ασυνήθιστα ηλιόλουστο Λονδίνο, όπου συναντήσαμε τους πλέον κατάλληλους ανθρώπους: τους ηθοποιούς, τους συντελεστές και τους επιστημονικούς συνεργάτες αυτού του μοναδικού εγχειρήματος. Δεν θα μπορούσε να υπάρξει καλύτερη εισαγωγή από τη συνάντηση και τη συζήτηση με τον Stephen Petranek, τον άνθρωπο στο βιβλίο του οποίου έχει βασιστεί η σειρά (το How we’ll live on Mars) και έναν από τους πιο σημαντικούς οραματιστές όσον αφορά την εξερεύνηση του πλανήτη Άρη από τον άνθρωπο. «Η γενιά σας θα δει ανθρώπους να ταξιδεύουν και να κατοικούν στον Άρη» μας αναφέρει με βεβαιότητα. Στη συνέχεια εκφράζει την πεποίθησή του πως η δεύτερη σεζόν έχει πολύ περισσότερα πλεονεκτήματα σε σχέση με την πρώτη. «Ο

πρώτος κύκλος έμοιαζε κάπως με ένα πείραμα, αλλά μέχρι να ξεκινήσουμε τον δεύτερο είχαμε συνειδητοποιήσει πού ακριβώς θέλαμε να το πάμε. Μάθαμε πολλά, λοιπόν, και εξελιχθήκαμε σε όλους τους τομείς». Ο ρόλος του κ. Petranek στη σειρά είναι πολύτιμος, καθώς είναι αυτός που στηρίζει το επιστημονικό υπόβαθρο της παραγωγής, προκειμένου όσα εκτυλίσσονται να είναι ακριβή, κάτι το οποίο επιβεβαιώνει και ο ίδιος. Εν τέλει, φτάνουμε στην ουσία: γιατί πρέπει η ανθρωπότητα να ταξιδέψει, να εγκατασταθεί και να αποικίσει τον Άρη; Ο Stephen Petranek είναι κατηγορηματικός: «Αν θέλουμε να επιβιώσει το ανθρώπινο είδος, το ταξίδι στον Άρη είναι μονόδρομος». Μας απαριθμεί σύντομα τους λόγους για τους οποίους η Γη δεν θα είναι για πάντα ασφαλής, όπως η κλιματική αλλαγή, η πιθανότητα του πυρηνικού πολέμου και της σύγκρουσης με έναν αστεροειδή, και, κλείνοντας, προσπαθεί να μας πείσει για την εξερευνητική και νομαδική φύση του ανθρώπινου είδους. «Είναι στο DNA μας να εξελισσόμαστε, να προχωράμε στην επόμενη περιπέτεια και να αντιμετωπίζουμε το ενδεχόμενο του αφανισμού μας, που είναι πιο κοντά από ποτέ. Πρόκειται για το ένστικτο της επιβίωσης». Η βασική διαφορά του δεύτερου κύκλου από τον πρώτο είναι πως το ενδιαφέρον μετατοπίζεται από το πώς θα ταξιδέψουμε στον Άρη στο πώς θα ζήσουμε στον Άρη. Γι’ αυτή την πτυχή της σειράς «Άρης» μας μιλάει η Antonia Juhasz, ερευνήτρια δημοσιογράφος και ειδική σε θέματα φυσικών πηγών, όπως το πετρέλαιο και η ενέργεια. «Η θεμελιώδης ερώτηση που θα δώσει την απάντηση σε όλες τις υπόλοιπες είναι η εξής: “τι είδους άνθρωποι θέλουμε να είμαστε καθώς μετακινούμαστε από τον έναν πλανήτη στον άλλον;”. Δεν πρέπει να λειτουργούμε σκεπτόμενοι πως πάντα υπάρχει εναλλακτική λύση, ένας πλανήτης Β, όπως ο Άρης, οπότε θα πρέπει να προστατέψουμε τον δικό μας. Από τη στιγμή που υπάρχει, όμως, θα πρέπει να αναρωτηθούμε τι θα κάνουμε. Η επανόρθωση της σχέσης με τον δικό μας πλανήτη θα καθορίσει και αυτήν που θα αναπτύξουμε με τον Άρη». Πράγματι, η σημαντικότερη διάσταση που

Γιατί πρέπει η ανθρωπότητα να ταξιδέψει, να εγκατασταθεί και να αποικίσει τον Άρη; Ο Stephen Petranek είναι κατηγορηματικός: «Αν θέλουμε να επιβιώσει το ανθρώπινο είδος, το ταξίδι στον Άρη είναι μονόδρομος».

αναδεικνύεται μέσα από τον δεύτερο κύκλο της σειράς είναι η οικολογική ή, ακόμα καλύτερα, η ανάγκη να προστατέψουμε πρώτα τον έναν και μοναδικό πλανήτη που έχουμε. Η ανακάλυψη νέων κόσμων ακολουθεί. Τα ντοκιμαντερίστικα μέρη των επεισοδίων πυροδοτούν τέτοιας φύσεως προβληματισμούς μέσα από μερικές εκπληκτικές ιστορίες, όπως οι αγώνες διαμαρτυρίας των ακτιβιστών της Greenpeace ενάντια στις εταιρείες εξόρυξης πετρελαίου στον Αρκτικό Ωκεανό και οι θυσίες των επιστημόνων που μελετάνε τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγή με το λιώσιμο των πάγων στην Ανταρκτική. Την ίδια στιγμή, όμως, η αγωνία για τον πλανήτη που αποτυπώνεται στα ντοκιμαντέρ τροφοδοτεί με περιεχόμενο τη φανταστική πλοκή της σειράς. Έτσι, στήνεται ένας ευφυής διάλογος ανάμεσα στο ντοκιμαντέρ και τη μυθοπλασία ή ανάμεσα στη Γη και τον Άρη, ο οποίος μεγιστοποιεί την τηλεοπτική εμπειρία. Βασική υπεύθυνη γι’ αυτή την ιδανική ισορροπία είναι η νέα showrunner Dee Johnson, η οποία μας μίλησε για τις ιδιαιτερότητες αυτού του εγχειρήματος. «Η μεγαλύτερη πρόκληση αφορούσε την υβριδική φύση της σειράς, η οποία συνδυάζει δύο διαφορετικά είδη. Γνωρίζαμε πως θέλαμε να χτίσουμε τον δεύτερο κύκλο πάνω στο δίπολο “επιστήμη - βιομηχανία” και την αντίθεσή τους κι έτσι αναζητήσαμε τις καλύτερες δυνατές ιστορίες που θα συγχρονίζονταν ιδανικά με το σενάριο». Φυσικά, η έμπειρη παραγωγός δεν θα μπορούσε να αγνοήσει τον θεμελιώδη κανόνα της καλής τηλεόρασης, αυτής που σέβεται τον τηλεθεατή και τον εαυτό της, την ψυχαγωγία. Συνεπώς, οι εξελίξεις στη ζωή των πρωταγωνιστών είναι πυρετώδεις και κάθε επεισόδιο επιφυλάσσει συνταρακτικές εκπλήξεις για τους θεατές. Ξεκινάμε με μία από τις ηρωίδες του «Άρη», τη διοικητή της αποικίας Olympus, Hannah Seung, η οποία πρέπει να ξεπεράσει την προσωπική της τραγωδία για να ηγηθεί αποτελεσματικά της ομάδας της. Η ηθοποιός που την υποδύεται, η εξωτικής ομορφιάς Jihae, τονίζει πως ο πόνος που βιώνει η Hannah νεκρώνει ένα κομμάτι της ψυχής της. Ο διοικητής της εταιρείας Lurkum, ο Kurt Hurelle, είναι ένας εξίσου ενδιαφέρων χαρακτήρας, τον οποίο υποδύεται ο Αμερικανός Jeff Hephner. Μας εξηγεί πως ο Kurt αντιπροσωπεύει τον άνθρωπο της εργατικής τάξης που δεν ενδιαφέρεται για την επιστημονική αξία της αποστολής. Στον αντίποδα βρίσκονται η βιολόγος Marta Kamen και η γιατρός Amelie Durand, οι οποίες εκπροσωπούν το επιστημονικό στρατόπεδο και μπαίνουν σε συναισθηματικές περιπέτειες. Όλοι, πάντως, συμφωνούν στο εξής: η συμμετοχή στη σειρά τούς έκανε να σκέφτονται εντονότερα τη στάση τους απέναντι στον πλανήτη και το χρέος τους απέναντι στις επόμενες γενιές. Εν τέλει, ο «Άρης» μας υπενθυμίζει πως πριν κατακτήσουμε νέους κόσμους, πρέπει να στρέψουμε το βλέμμα μας πίσω στη Γη. Όμως περισσότερο απ’ όλα είναι μια σειρά που πρεσβεύει με τον καλύτερο τρόπο τις αξίες του «National Geographic», τον σεβασμό στον πλανήτη, τη δίψα για την εξερεύνηση του Σύμπαντος, την αγάπη για τον άνθρωπο. Ο δεύτερος κύκλος της σειράς θα σας κάνει να αναλογιστείτε τις αξίες αυτές, να καταλάβετε καλύτερα τις ιστορίες των ηρώων και να σκεφτείτε τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος στις συνταρακτικές εποχές που ζούμε.

ΣΚΟΡΠΙΟΣ [23.10/22.11] Είστε επιρρεπείς

ΚΑΡΚΙΝΟΣ [22.6/22.7] Οι πλανήτες σάς προστάζουν να βγείτε απ’ τη ρουτίνα σας και να αγκαλιάσετε τον κόσμο σαν να μην υπάρχει αύριο. Αρκετά με τον συντηρητισμό και τις φοβίες, ζήστε έστω και για λίγο στα άκρα. Λίγο ζόρι ακόμα στα επαγγελματικά δεν θα σας κάνει κακό. Υπομονή και η περίοδος πίεσης τελειώνει. Μάλιστα, δεν αποκλείεται σύντομα να υπάρχουν και ευχάριστα νέα, απ’ αυτά που δεν περιμένατε. Ένα ακαδημαϊκό ζήτημα θα σας απασχολήσει ιδιαίτερα αυτό το επταήμερο. Δώστε την πρέπουσα βάση στις πνευματικές σας ανησυχίες. Οι ερωτικές υποσχέσεις είναι πολλές και μεγάλες, αλλά σαν κάτι να μη σας πείθει στην όλη ιστορία. Επιστρατεύστε τα γνωστά σας μέσα για να ανακαλύψετε τι σας διαφεύγει και εξαλείψτε τις αμφιβολίες σας προτού πείτε μεγάλα «ναι». Εκρηκτική η χημεία σας με τους Ταύρους αυτό το επταήμερο. Η σχέση σας με κάποιον απ’ αυτούς μπορεί να αποβεί είτε καταστροφική είτε θαυματουργή.

στις κακές παρέες και γι’ αυτό θα πρέπει να εξασκηθείτε λίγο στον αυτοέλεγχο. Δεν είναι κακή η διασκέδαση, αλλά ένα στοιχειώδες όριο στη συμπεριφορά είναι επιβεβλημένο. Δεν είναι καλή στιγμή για νέα ξεκινήματα στα επαγγελματικά. Περιμένετε εκείνο το καθοριστικό σημάδι που θα κρίνει το επόμενό σας βήμα. Κυρίως, όμως, μην γκρεμίσετε γέφυρες με άτομα που δεν μπορούν να σας βοηθήσουν τώρα, γιατί, απ’ ό,τι φαίνεται, θα παίξουν σημαντικό ρόλο στο επαγγελματικό σας μέλλον. Στα οικογενειακά σας, προσοχή στα λόγια που εκστομίζονται γρήγορα και χωρίς ιδιαίτερη προσοχή. Δεν έχουν μεγάλη σημασία, αλλά τείνουν να πληγώνουν πολύ. Η πλανητική συγκυρία υποδεικνύει νέους, ενδιαφέροντες δρόμους προς την ερωτική αποκατάσταση που δεν περνούν απαραίτητα από σημεία που σας είναι ήδη γνωστά. Εξερευνήστε τους. Έντονη η χημεία σας με τους Ταύρους – μην απορρίπτετε το ερωτικό ενδεχόμενο εξαιτίας του κακού ιστορικού. Δώστε μια ευκαιρία ακόμη.

ΛΕΩΝ [23.7/23.8] Την προσοχή σας κεντρίζουν θέματα σχετικά με την εξουσία και το χρήμα. Έχετε δικαίωμα να διεκδικείτε τους καρπούς της επιτυχίας σας και κανείς δεν μπορεί να μπει ανάμεσα σ’ εσάς και σ’ αυτό που επάξια κερδίσατε. Η επικοινωνία ευνοείται αφάνταστα αυτό το επταήμερο και οι συνεννοήσεις που δεν μπορούσαν να γίνουν προηγουμένως τώρα γίνονται εύκολα και ανώδυνα. Εκμεταλλευτείτε το προνόμιό σας στο έπακρο. Έχοντας καταφέρει να εξασφαλίσετε την απόσταση ασφαλείας που χρειάζεστε ανάμεσα σ’ εσάς και το αντικείμενο του πόθου σας, μπορείτε πλέον να σκεφτείτε με καθαρό μυαλό. Οι πλανήτες σάς οδηγούν με ακρίβεια στον επόμενο σταθμό σας. Μάλιστα, δεν αποκλείεται το Σ/Κ μια ταχύτατη κίνηση στα ερωτικά να σας αφήσει άναυδους. Τελικά, το άτομο που υποτιμούσατε σας βάζει τα γυαλιά, παίρνοντας μια πρωτοβουλία που ακόμη κι εσείς οι ίδιοι φοβόσασταν να πάρετε.

ΚΡΙΟΣ [21.3/20.4] Μεγαλειώδη συναισθήματα σας περιμένουν το επόμενο επταήμερο και αυτό δεν είναι απαραίτητα καλό. Η ησυχία και η ηρεμία που αναζητάτε θα αργήσει λίγο, αλλά όταν έρθει θα αξίζει τον κόπο. Κάποια μυστικά σας έρχονται στην επιφάνεια και είναι μάταιο να προσπαθήσετε να εμποδίσετε την αποκάλυψη. Ευκαιρία να συμφιλιωθείτε με κάποιες απόκρυφες πτυχές του εαυτού σας και να δείτε τον κόσμο με μια ειλικρινέστερη ματιά. Η πλανητική συγκυρία σάς παροτρύνει να δεθείτε περισσότερο με ήδη υπάρχοντες φίλους αλλά και να γνωρίσετε καινούργιους. Πάντως, δεν είναι ανάγκη να περιμένετε σημάδια εξ ουρανού για να αναλάβετε δράση στα ερωτικά. Η έντονη επιθυμία σας και μόνο είναι αρκετή για να κινητοποιηθείτε και να αφήσετε τις αμφιβολίες κατά μέρος. Προσοχή στις δημόσιες σχέσεις, ένα μικρό λάθος στη συμπεριφορά μπορεί να σας οδηγήσει σε τραγικά αδιέξοδα.

ΠΑΡΘΕΝΟΣ [24.8/22.9] Βρίσκεστε, επι-

ΔΙΔΥΜΟΣ [21.5/21.6] Η πλανητική συγκυρία χαρίζει αρμονία στις διαπροσωπικές σας σχέσεις και παγώνει προσωρινά τις εντάσεις εκείνες που σας είχαν αποσυντονίσει. Μπορείτε τώρα να δώσετε βάση σε τεχνικά και γραφειοκρατικά ζητήματα, χωρίς να πρέπει να ανησυχείτε για τα αισθηματικά σας. Προσοχή στις μετακινήσεις το Σ/Κ, δυσάρεστες εκπλήξεις μπορούν να σας χαλάσουν μεμιάς τη διάθεση. Αυτό δεν σημαίνει πως πρέπει να κλειστείτε στο σπίτι, όμως έχετε τον νου σας, ειδικά αν πρόκειται να ταξιδέψετε με άτομα που δεν γνωρίζετε καλά και δεν πολυεμπιστεύεστε. Βάλτε την ασφάλεια πάνω απ’ όλα. Ένα κοντινό σας πρόσωπο αναδεικνύει μια καινούργια οπτική σε ένα θέμα που σας απασχολεί και αρκετές καταστάσεις αρχίζουν τώρα να ξεκαθαρίζουν. Μη διστάσετε να ζητήσετε συγγνώμη από άτομα που ενδεχομένως αδικήσατε. Θετικές οι εξελίξεις στα ερωτικά – ίσως να είναι τώρα η στιγμή να προχωρήσετε ένα βήμα μπροστά μετά τη στασιμότητα των προηγούμενων ημερών.

StarFax

γάλες πρωτοβουλίες και να ρισκάρετε. Το άλμα σας αυτό δεν θα αποδειχτεί άδοξο, αντιθέτως η τόλμη σας θα επιβραβευτεί με πολλούς τρόπους. Δεν είναι λίγα, άλλωστε, τα άτομα που εντυπωσιάζετε τελευταία. Εντάσεις στα επαγγελματικά – δυστυχώς, τα πράγματα παίρνουν κουραστική τροπή. Θα χρειαστεί να κάνετε κάποιες θυσίες. Θα υπάρξουν και καλά νέα όμως: ένα τηλεφώνημα από μακριά θα αναπτερώσει το ηθικό σας και θα σας δώσει την ώθηση που χρειάζεστε. Έχετε τους δέκτες σας ανοιχτούς. Η συγκυρία εντείνει τους προβληματισμούς αλλά και την περιέργειά σας σχετικά με μερικά ζητήματα. Ενδεχομένως να ξεπεράσετε το όριο της ευγένειας και των καλών τρόπων (κυρίως στο πλαίσιο της ερωτικής σας σχέσης), αλλά θα έχετε καλό λόγο. Δώστε χώρο στα άτομα που βρίσκονται δίπλα σας να αναπνεύσουν. Η πίεση ίσως είναι λίγο μεγάλη.

α πό τη μ αρι βίκυ κα λλέρ γη (starf a x@lif o.g r)

ΤΑΥΡΟΣ [21.4/20.5] Τολμάτε να πάρετε με-

τέλους, στο φυσικό σας περιβάλλον και μόνο εσείς γνωρίζετε πώς θα διαχειριστείτε τις λεπτές καταστάσεις της ζωής σας. Μην αφήσετε την απαισιοδοξία των ημερών να σας επηρεάσει. Οι αλλαγές στον επαγγελματικό χώρο θα σας εκπλήξουν αρχικά, αλλά στη συνέχεια θα σας αρέσουν όσο πρέπει για να τις συνηθίσετε. Το επταήμερο ενδείκνυται για πειραματισμούς όσον αφορά την εμφάνιση. Τολμήστε αυτό που διστάζατε να κάνετε προηγουμένως, τώρα είναι η κατάλληλη στιγμή. Δεν χρειάζεται να γίνετε και αγνώριστοι όμως, εκτός αν δεν σας αρέσει καθόλου το τωρινό σας λουκ. Από τα ερωτικά λείπει το στοιχείο της σταθερότητας, αλλά, από την άλλη, τα δρώμενα γίνονται περιπετειώδη και διασκεδαστικά. Οι σχέσεις σας με τους Τοξότες γίνονται όλο και πιο στενές και οι προοπτικές ενός πολλά υποσχόμενου ειδυλλίου διαγράφονται ευοίωνες. Είναι αλήθεια πως δημιουργείται μια συμφέρουσα ερωτική κατάσταση, για την οποία, όμως, οφείλετε να παλέψετε περισσότερο. Μην τα θαλασσώσετε.

ΤΟΞΟΤΗΣ [23.11/21.12] Οι καλλιτεχνικές σας ανησυχίες βρίσκουν τώρα πρόσφορο έδαφος να εκφραστούν και δεν πρέπει να τους στερήσετε αυτή την ευκαιρία. Το κόστος της σύγκρουσης του καθήκοντος με την επιθυμία είναι μικρό μπροστά στο όφελος που θα αποκομίσετε. Το πιο ενδιαφέρον, μάλιστα, είναι πως μπορεί να βρείτε έναν τρόπο να κάνετε το χόμπι σας επάγγελμα και να βγάλετε και λεφτά απ’ αυτό. Κάντε προσεκτικά βήματα. Η θέση ενός προσώπου με το οποίο συγκρουστήκατε για διάφορους λόγους γίνεται τώρα ξεκάθαρη και δεν σας δίνει πολλές επιλογές. Άλλη μια μάχη ή οριστική εγκατάλειψη και αδιαφορία; Η απόφαση είναι δική σας. Η άρνηση δεν ήταν ποτέ καλός οδηγός. Αν χρειάζεστε τη βοήθεια κάποιου, τώρα είναι η ώρα να τη ζητήσετε, χωρίς δισταγμούς και ντροπές. Οι πλανήτες φέρνουν στην επιφάνεια την έννοια της δέσμευσης και της αποκλειστικότητας, προκαλώντας σας έναν μικρό πονοκέφαλο. Ίσως ήρθε η ώρα να απομυθοποιήσετε κάποιες καταστάσεις.

ΑΙΓΟΚΕΡΩΣ [22.12/19.1] Σύντομα θα πρέπει να διαχειριστείτε μια δυσάρεστη κατάσταση στα προσωπικά σας, που θα σας προκαλέσει έντονο εκνευρισμό. Μην τα βάλετε όμως με τον εαυτό σας, δεν θα μπορούσατε να προβλέψετε τις εξελίξεις. Στασιμότητα στα επαγγελματικά, που, αν μη τι άλλο, δεν θα ’πρεπε να σας χαλάει καθόλου αυτή την εποχή. Υπάρχει ελπίδα για βελτίωση, αρκεί να αποσπάσετε μια συγκεκριμένη πληροφορία από ένα άτομο που δεν γνωρίζετε πολύ καλά. Χρησιμοποιήστε κάθε πρόσφορο μέσο και κυρίως τις διπλωματικές σας ικανότητες για να μη βρεθείτε εκτεθειμένοι. Το αποτέλεσμα θα σας δικαιώσει. Προσοχή στις σπατάλες παντός είδους, κυρίως στις οικονομικές. Ένας συγκεκριμένος σκοπός προέχει από τις σπασμωδικές αγορές. Το επταήμερο φέρνει ανανέωση στα ερωτικά σας και στρέφει το ενδιαφέρον σας προς μια απροσδόκητη κατεύθυνση. Προς το Σ/Κ ενδέχεται να σκιρτήσει και πάλι η καρδιά σας, έτσι όπως δεν είχε αρκετό καιρό τώρα.

ΥΔΡΟΧΟΟΣ [20.1/19.2] Διάφορα γεγονότα επηρεάζουν αρνητικά την ψυχολογία σας αυτές τις μέρες, αλλά η πρόοδος στα επαγγελματικά θα αποτελέσει το ιδανικό αντιστάθμισμα της κατάστασης. Φαίνεται πως τελικά οι θυσίες σας σε αυτό τον τομέα ανταμείβονται. Ένας φίλος απομακρύνεται σταδιακά χωρίς να σας δώσει τις απαραίτητες εξηγήσεις. Μην τον αφήσετε να φύγει προτού μάθετε τι συνέβη πίσω από την πλάτη σας. Άλλωστε, η διαίσθησή σας βοηθάει στην εξερεύνηση άγνωστων καταστάσεων. Αποκατάσταση των σχέσεών σας με συγγενείς και πολύ κοντινούς φίλους, αρκεί φυσικά να το θελήσετε. Θα πρέπει είτε να κάνετε το πρώτο βήμα είτε να αποδεχτείτε την προσέγγιση των άλλων. Έντονη η παρουσία του ερωτισμού στην προσωπική σας ζωή. Μην τον αφήσετε όμως να θολώσει την κρίση σας. Οι ελιγμοί είναι το καλύτερο που μπορείτε να κάνετε στα ερωτικά σας αυτήν τη στιγμή. Μην εγκλωβίζεστε σε ιδέες που δεν έχουν καμία χρησιμότητα.

ΖΥΓΟΣ [23.9/22.10] Μην αναλώνεστε στα ίδια

ΙΧΘΥΣ [20.2/20.3] Όταν η τροπή των πραγ-

και στα ίδια. Υπάρχουν τόσα άλλα πράγματα (και τόσο πολλοί άνθρωποι) που δεν έχετε δοκιμάσει ακόμα. Αυτό το επταήμερο όλα δείχνουν πως πρέπει να ξεφύγετε από την αφόρητη λούπα. Η συγκυρία σάς βοηθάει να εκφράσετε τις ενδόμυχες επιθυμίες και σκέψεις σας χωρίς φόβο για τις αντιδράσεις που θα επακολουθήσουν. Έχει έρθει η ώρα να σταματήσετε να χαϊδεύετε αυτιά (που δεν το αξίζουν κιόλας). Η επιβράβευση των προσπαθειών σας στον επαγγελματικό τομέα δεν θα αργήσει να έρθει. Μην πιέζετε τα πράγματα μέχρι τότε. Ο έρωτας και το ταξίδι ίσως αποτελέσουν αναπόφευκτο συνδυασμό. Ζυγίστε τα πράγματα για να δείτε αν σας συμφέρει (ψυχολογικά και οικονομικά). Απ’ ό,τι φαίνεται, ένα μακροχρόνιο ερωτικό κόλλημα αρχίζει να εξασθενεί – επιτέλους. Περιμένατε καιρό γι’ αυτήν τη μαγική στιγμή, αξιοποιήστε την ανακτηθείσα ελευθερία του σώματος και του πνεύματός σας σωστά.

μάτων δεν μας ικανοποιεί, η λύση δεν είναι να τα διαλύσουμε όλα και να ξεκινήσουμε απ’ την αρχή. Στον επαγγελματικό τομέα υπάρχουν πράγματα που μπορείτε να κάνετε για να βελτιώσετε το σκηνικό. Ξέρετε βαθιά μέσα σας ποια είναι και πώς να πετύχετε αυτά που θέλετε, αρκεί να εμπιστευτείτε τις δυνάμεις σας. Δημιουργική κάθε συνεργασία που θα ξεκινήσετε τώρα. Το ομαδικό πνεύμα θα αναπληρώσει πολλά από τα εσωτερικά σας κενά. Οι καλλιτεχνικές σας ανησυχίες είναι εδώ, πιο έντονες και επιτακτικές από ποτέ. Αφήστε τες να εκδηλωθούν όπως πρέπει, ειδικά τώρα που η πλανητική συγκυρία βοηθά το ηθικό σας να αναπτερωθεί. Στον ερωτικό τομέα η νοσταλγική σας διάθεση ίσως σταθεί εμπόδιο στο δυναμικό βήμα που επιβάλλεται να κάνετε προς τα εμπρός. Ζυγίστε τις καταστάσεις και θα συνειδητοποιήσετε πως δεν αξίζει να ζείτε μόνο με αναμνήσεις.

Sudoku No 573 4 6 9 4 8 2 4 1

8

9 7

2 7

9 2

8

9 1

9 3 1

4

Η λύση του προηγούμενου 8 4 3 2 9 6

9 1 6 7 5 4

5 7 2 1 8 3

4 9 5 8 6 2

3 8 1 9 7 5

2 6 7 3 4 1

6 5 8 4 3 9

7 2 9 6 1 8

1 3 4 5 2 7

1 8 6 3 2 5 7 4 9 7 3 4 1 6 9 2 5 8 5 2 9 7 4 8 1 3 6

15.11.18 – lifo

63

15-21.11.2018

TheLiFOTeamPicks

aπό ό σα ζήσα μ ε την προηγ ο ύμεν η ε βδομάδ α

!

64 lifo – 15.11.18

Πολύ το χάρηκα το εξώφυλλο με τον «μουτρωμένο» ασπρόμαυρο Σεφέρη στο προηγούμενο τεύχος. Φτάνει η δικτατορία των νέων, των ποπ, των χρωματιστών. Ας νικάει κάθε φορά μόνο ό,τι αξίζει να ξέρεις.

Έχω την ανησυχητική εντύπωση ότι οι ακροδεξιοί, οι ρατσιστές και οι εθνικιστές στην Ελλάδα πληθαίνουν, ενώ οι υπόλοιποι τους παρακολουθούμε με φόβο και ένα αίσθημα ανημπόριας. Η ελληνική κοινωνία είναι πλέον βαθιά διχασμένη, ένα καζάνι που βράζει και θα εκραγεί με την πρώτη ευκαιρία. Αυτήν τη φορά δεν θέλουμε να ψοφήσει μόνο η κατσίκα του γείτονα αλλά και ο ίδιος ο γείτονας.

Ανατριχιαστικά τα πρωτοσέλιδα από τις εκδηλώσεις μνήμης στο Παρίσι για τα 100 χρόνια από την ανακωχή του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Πούτιν, Τραμπ, Μέρκελ στη σειρά και ο Μακρόν να μιλάει για «δαίμονες του παρελθόντος» που ανεβαίνουν ξανά στην επιφάνεια και απειλούν την παγκόσμια ειρήνη και να αναρωτιέται πώς θα κοιτάζουν οι άνθρωποι στο μέλλον τις φωτογραφίες από την εκδήλωση της ημέρας: «Ως σύμβολο ειρήνης ή ως τις τελευταίες στιγμές ενότητας πριν το χάος;».

Μιχάλης Μιχαήλ

Κορίνα Φαρμακόρη

Γεωργία Παπαστάμου

Χριστίνα Γαλανοπούλου

Χρήστος Παρίδης

Άγγελος Κλειτσίκας

Κάθε χρόνο τέτοιο καιρό οι σινεφίλ κάθε ηλικίας φεύγουν από τη Θεσσαλονίκη και το Φεστιβάλ Κινηματογράφου με «αποσκευές» γεμάτες εικόνες, αισθήσεις και συγκινήσεις. Συνήθως έχοντας ταξιδέψει μέσα από αυτές στα πέρατα και στα τάρταρα αυτού του κόσμου, όπου κυριαρχούν η ανείπωτη φτώχεια, οι ανισότητες, η βία, οι κάθε είδους αδιανόητοι κοινωνικοί, πολιτικοί, θρησκευτικοί και άλλοι περιορισμοί, ο έρωτας και ο αισθησιασμός. Ιδού μερικοί τίτλοι που έμειναν στη μνήμη (μου) και ξεχώρισαν στην ιστορία της φετινής κινηματογραφικής φιέστας: Χοσέ, Εμείς, Ένας ελέφαντας στέκεται ακίνητος, Socrates, Rafiki, Αδιαφορώ αν καταγραφούμε στην ιστορία ως βάρβαροι, Αγρίμι, Ο ένοχος, Μη με αγγίζεις, Σοφία. Οι πιο φανατικοί θα προσθέσουν κι άλλες. Αναζητήστε τες σε μεγάλες και μικρές οθόνες.

Έχουν πεθάνει τριάντα ένας άνθρωποι μέχρι τη στιγμή που γράφω αυτές τις λέξεις από τις εφιαλτικές πυρκαγιές στην Καλιφόρνια, οι οποίες, φυσικά, ξυπνάνε αναμνήσεις από την 23η Ιουλίου του φετινού καλοκαιριού. Δεν μπορώ παρά να νιώσω θλίψη, απογοήτευση και οργή όταν οι άνθρωποι που μας κυβερνούν θεωρούν το γεγονός μια καλή αφορμή για να ασκήσουν επικοινωνιακή πολιτική με τον πλέον ασεβή τρόπο προς τους νεκρούς, αντί να αναλογιστούν τις δικές τους ευθύνες. Από την άλλη μεριά, ο Ντόναλντ Τραμπ τα βάζει με τη Δασική Υπηρεσία της Καλιφόρνιας, αγνοεί εντελώς την κλιματική αλλαγή και δεν εκφράζει καμία αλληλεγγύη προς τους πληγέντες. Η στοιχειώδης ανθρωπιά είναι ένας είδος που οδεύει προς μαζική εξαφάνιση.

Είχα καιρό να διαβάσω κάτι πραγματικά ειλικρινές και κατανοητό για το Ισλάμ και σκόνταψα πάνω στο Κατανοώντας το Ισλάμ – ή μάλλον γιατί δεν το καταλαβαίνουμε καθόλου του Adrien Candiard (εκδόσεις Πόλις). Ο κύριος είναι Δομινικανός μοναχός, μέλος του Ινστιτούτου Ανατολικών Σπουδών του Καΐρου και μέσα σε λιγότερες από 120 σελίδες κάνει φύλλο και φτερό, με γνώσεις αλλά και με ευγένεια επιχειρημάτων, όλες τις περισπούδαστες αναλύσεις που μας έχουν ταΐσει από το 2011 και μετά για την τρομοκρατία, το Ισλαμικό Κράτος, το Κοράνι και τις παρερμηνείες του και πάει λέγοντας. Όποιος επιθυμεί μία εις βάθος ανάλυση γι’ αυτό που ανήμπορη βιώνει εδώ και χρόνια η Δύση, χωρίς λογιοτατισμούς, χωρίς βαρύγδουπες διατυπώσεις, υπερβολές και δογματισμό ας του αφιερώσει λίγο χρόνο, ειλικρινά αξίζει τον κόπο.

Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης #2: Άπειρα sold-out – το φετινό σουξέ είναι από τα άγραφα / Για πρώτη φορά στη ζωή μου έφαγα brunch στη συνάντηση για το Mermaid Award / Το πρωτοεμφανιζόμενο Mermaid θα δίνεται κάθε χρόνο στην καλύτερη LGBT ταινία του φεστιβάλ. Φετινό Mermaid: Socrates από Βραζιλία / Ωραίες γνωριμίες, συναντήσεις με αγαπημένα πρόσωπα, πάρτι στο Enola / Απίστευτη εμπειρία η προβολή της Επίθεσης του γιγαντιαίου μουσακά (στο τέλος μάς κέρασαν αληθινό μουσακά) / Καλή, σφιχτοδεμένη τελετή λήξης, Χρυσός Αλέξανδρος στην αγαπημένη μου απ’ όσες είδα (Ρέι και Λιζ), φινάλε με το εξαιρετικά δυνατό Κορίτσι του Λούκας Ντοντ.

Ένα θεατρικό έργο για την έννοια του έθνους είναι το House-made του Γιώργου Βαλαή που παίχτηκε στο Rex για δύο παραστάσεις. Η καταγωγή και η προσωπική πορεία δύο αντρών που αποδεικνύεται ότι έχουν περισσότερα κοινά απ’ όσα εικάζει αρχικά ο θεατής. Τα άτομα γίνονται σκιές μπροστά σε ένα κόκκινο φόντο, κινούνται σε αργή κίνηση και ξεγυμνώνονται μπροστά μας, καθώς η ιστορία τους ξετυλίγεται στην οθόνη σε 4 κεφάλαια που εμπεριέχουν εικόνες πολέμου, βαρβαρότητας και αποξένωσης και μιλούν για βαριά, καμιά φορά απροσπέλαστα θέματα μέσα σε 40 λεπτά.

Άρης Δημοκίδης

Μαρία Παππά

Θοδωρής Αντωνόπουλος

Γιάννης Κωνσταντινίδης

Νικόλας Σεβαστάκης

«Ποιος από εμάς διανοείται την ντροπή που θα πέσει επάνω σ’ εμάς και στα παιδιά μας όταν αποκαλυφθούν τα τρομερά εγκλήματα που ξεπερνούν την ανθρώπινη φαντασία;»: έτσι ξεκινούσε η πρώτη μπροσούρα του Λευκού Ρόδου, της μόνης σοβαρής αντιστασιακής οργάνωσης στη χιτλερική Γερμανία. Δεν μακροημέρευσε. Τον Φεβρουάριο του ’43 εξαρθρώθηκε και οι «πρωταίτιοι» αποκεφαλίστηκαν. «Είμαστε η συνείδησή σας. Ποτέ δεν θα κάνουμε ειρήνη μαζί σας», έκλεινε η τελευταία τους προκήρυξη. Ήταν ήρωες, πλην όμως λίγοι. Πολύ λίγοι για ολάκερη Γερμανία... Σε εποχές που ο ναζιστικός εφιάλτης ξαναφουντώνει, είθε οι «απέναντι» να είμαστε πολύ περισσότεροι (σκέψεις με αφορμή την εξαιρετική μεταφορά της όπερας Λευκό Ρόδο του Ούντο Τσίμερμαν στην Εναλλακτική Σκηνή της Λυρικής).

Η εντυπωσιακότερη φωτογραφία της βδομάδας δείχνει την «τρυφερή στιγμή» στο ξέφωτο του δάσους, όπου η Μέρκελ, με κλειστά μάτια και αγαλλίαση, ακουμπά το κούτελό της στον κρόταφο του Μακρόν, ενώ εκείνος θαυμάζει θρηνητικά την αναμνηστική επιγραφή για τα 100χρονα από την ανακωχή του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Στο σχετικό βίντεο, όμως, φαίνεται ότι η Μέρκελ αποτραβήχτηκε άγαρμπα, από άγχος μη θεωρηθεί μελό, ενώ ο Μακρόν, αλύγιστος στην αφασική αυτοπεποίθησή του, τήρησε ψύχραιμα το προβαρισμένο πλάνο. Στο τέλος «τσίμπησε ενθαρρυντικά» το πίσω μέρος του μπράτσου της Μέρκελ, δήθεν χωρίς να τον αντιληφθούν οι κάμερες. Κι ενώ υπήρξε κυρίαρχος στη γλυκαναλατία της συμβολικής σκηνής που μούλιαζε στον μπεμπεκισμό, θα εντυπωθεί ως «μίνι στυλοβάτης» μιας Μέρκελ «αληθινά αισθαντικής». Γιατί μια φωτογραφία «ιστορικής σημασίας» μπορεί να είναι απατηλή.

Μπορεί κανείς να το πει υγιές πείσμα για προσφορά, αφού, προφανώς, δεν είναι επιχειρηματική κίνηση κάθε νέο μικρό εκδοτικό εγχείρημα. Η «εμπειρίκειος» λέξη Οκτάνα έγινε τώρα το όνομα μιας τέτοιας προσπάθειας στη Θεσσαλονίκη, που έδωσε τον πρώτο της καρπό, ένα μικρό πεζογραφικό διαμάντι του συνεργάτη του Αλμπέρ Καμύ, Jean Bloch-Michel. Η Φροσύνη, έξοχα μεταφρασμένη από την Ευγενία Γραμματικοπούλου, είναι ο πρώτος τίτλος και ελπίζω από καρδιάς να ακολουθήσουν και πολλοί άλλοι της ίδιας κλίμακας./ Η εκδίκηση του σώματος τις βασικές μέρες του Φεστιβάλ Κινηματογράφου με μια ίωση κι έτσι ό,τι πρόλαβες πρόλαβες./ Από την άλλη, φυσικά, οι τελετές για τα 100 χρόνια από τη λήξη του πρώτου μεγάλου πολέμου έγιναν με τη σειρά τους θέμα στον ελληνικό μύλο και στα πολιτικά πάθη της επαρχίας. Μοίρα που λένε.

Άκουσα το Σάββατο στο πάρτι του Blend με τον Maceo Plex το remix που έχει κάνει ο ίδιος ο σούπερ-σταρ Αμερικανός DJ στο κλασικό μουσικό θέμα του Vangelis από το Blade Runner και ακόμα να συνέλθω. Αλέξανδρος Διακοσάββας

Οι εικόνες της περασμένης εβδομάδας με μαθητές, φοιτητές και εκπαιδευτικούς να εισβάλουν, κυριολεκτικά, σε ένα άδειο υπουργείο Παιδείας –λόγω της απόφασης του κ. Γαβρόγλου να αποχωρήσουν οι υπάλληλοι πριν από τη λήξη της βάρδιας τους– καταδεικνύει ότι στην ύψιστη βαθμίδα του ο χώρος της παιδείας μπορεί να αποτυπωθεί με μία μόνο φράση: ένα απέραντο ξέφραγο αμπέλι. Πλήρης αποσύνθεση με γηπεδικές ορολογίες, χουλιγκανικά πρότυπα και παντελής αδιαφορία από τους υπεύθυνους οδηγούν αναπόφευκτα σε ένα τέλμα. Όταν η αδράνεια εξελίσσεται σε ιδεολογία, τότε οι προοπτικές για ένα καλύτερο μέλλον εκμηδενίζονται. Γιάννης Πανταζόπουλος

Άκης Κατσούδας Κάτι δείχνει να αλλάζει στο ελληνικό ποδόσφαιρο. Το περασμένο Σάββατο, στο ντέρμπι «αιωνίων» μεταξύ Ολυμπιακού και Παναθηναϊκού, σε μια ανύποπτη φάση, ο τερματοφύλακας των πράσινων τραυματίζεται σοβαρά και χάνει για λίγο τις αισθήσεις του. Τον παίκτη τρέχουν να βοηθήσουν μέχρι και οι γιατροί του Ολυμπιακού. Την ίδια ώρα όλο το γήπεδο Καραϊσκάκη σείεται από τα χειροκροτήματα, ακόμη και των πιο σκληροπυρηνικών οπαδών του Ολυμπιακού. Ο ποδοσφαιριστής, τελικά, είναι καλά, ενώ ο ήχος των χειροκροτημάτων μόνο αισιοδοξία μπορεί να φέρει.