free press
ΑΦΙΕΡΩΜΑ
ΣΤΟ
Χ Α ΡΤΙ
Τ1ΥΟ ο Ν ΙΑΔΊΚ Βάσει στοιχείων Bari-Focus
Στοιχεία s Google Analytic
Η καθολική μορφή του Γιώργου Χειμωνά ΠΡΩΤΗ ΜΑΤΙΑ ΣΤΑ ΑΠΑΝΤΑ
ΤΟΥ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥ ΠΟΥ ΕΠΑΝΑΚΥΚΛΟΦΟΡΟΥΝ ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ
πη
www.lifo.gr
δη a m τ ή p τώ μοφ a . l i Α ρα ιλ f o . g ,Μ ή χα κ α ς σ r ΠΑ ρτ ι σ τ ή ί τ ο λη
Δ
H
ΣΤΟ
Α γα
ολα για την αθηνα! δωρεαν οδηγοσ τησ πολησ κυκλοφορει καθε πεμπτη
4.4.2019
Ο ΣΧΕΔΙΑΣΤΗΣ ΜΟΔΑΣ ΒΑΣΙΛΗΣ ΖΟΥΛΙΑΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ
4 lifo – 4.4.19
ΤΑ ΘΎΜΑΤΑ ΤΗΣ ΧΡΥΣΉΣ ΑΥΓΉΣ ΚΑΙ ΤΟ ΊΔΡΥΜΑ «Η ΘΕΟΤΌΚΟΣ»
POSTS ΓΡAΜΜΑΤΑ E-MAILS
feedback599
α π ό τ η lif o t ea m
Oι αντιδράσεις που δημιούργησαν τα άρθρα και τα posts μας την περασμένη εβδομάδα.
*Στείλτε μας Feedback: feedback@lifo.gr
☛ Το συγκλονιστικό cover story του Θοδωρή Αντωνόπουλου από το προηγούμενο τεύχος της LiFO με τις συνεντεύξεις των θυμάτων της Χρυσής Αυγής προκάλεσε αίσθηση. Ο/Η KirS. σχολιάζει: «Το ζητούμενο είναι να λήξει επιτέλους αυτή η δίκη που έπρεπε εδώ και καιρό να έχει τελειώσει, να χαρακτηριστεί επίσημα νεοναζιστική και όχι εθνικιστική οργάνωση (γιατί δεν είναι) μια εγκληματική συμμορία ανθρώπων με ιδεολογία που δεν μπορεί να ενταχθεί σε καμία δημοκρατία, να τους επιβληθούν ποινές που θα τους βγάλουν μια και καλή από το Κοινοβούλιο. Κυρίως, οι ψηφοφόροι τους να καταλάβουν ότι αυτό που ψηφίζουν δεν έχει καμία σχέση με πατριωτικό χώρο αλλά με ανθρώπους που ανήκουν στο ποινικό δίκαιο και μόνο...». Ο Ramon Ramone απαντά: « Έχω την εντύπωση ότι αυτοί που τους ψηφίζουν γνωρίζουν πολύ καλά τι ψηφίζουν και γιατί. Αν πριν από δέκα χρόνια περνούσε σε κάποιους και χρησίμευε η δικαιολογία της “άγνοιας”, αυτή έχει πάψει προ πολλού να υπάρχει. Ας μην παραμυθιαζόμαστε». Ο Ashton Heston III συμπληρώνει: «Κανονικά, θα έπρεπε να υπάρχει ειδικός τομέας της Ελληνικής Αστυνομίας που να ειδικεύεται (παράλληλα με την Αντιτρομοκρατική) στις εξτρεμιστικές ομάδες μίσους –ασχέτως ιδεολογικού στίγματος, εννοείται–, να διερευνά ακόμα και τους οργανωμένους χούλιγκαν ποδοσφαιρικών ομάδων. Η εντύπωση που έχω είναι πως ακόμα και τώρα η συντριπτική πλειονότητα των πληροφοριών που έχουμε για τη Χ.Α. προέρχεται από τη δράση ακτιβιστών (αριστερών), οι οποίοι βλέπουν την εξάρθρωση της οργάνωσης ως προσωπική υπόθεση – και μπράβο τους, εφόσον δρουν μέσα στο πλαίσιο της νομιμότητας, με μεγάλο κίνδυνο για τη ζωή τους, απ’ ό,τι φαίνεται από τις ιστορίες του άρθρου. Ελπίζω η έκβαση της δίκης να είναι τέτοια που να αποτελέσει προηγούμενο, ανοίγοντας τον δρόμο για τη συνολική καταδίκη (εμπράκτως) της πολιτικής βίας και του χουλιγκανισμού». Ο/Η optillusion καταλήγει: «Το χειρότερο πιστεύω πως είναι η ανοχή της αστυνομίας σε όλες σχεδόν τις επιθέσεις της Χ.Α. Τους απλούς ανθρώπους-μάρτυρες (όλων) των επιθέσεων δεν τους αδικώ, είναι σαστισμένοι, φοβισμένοι, κοκαλώνουν. Αλλά και σ’ αυτό πρέπει να επέλθει αλλαγή σιγά-σιγά. Επίσης, ενώ αναγνωρίζω τον άτυπο εμφύλιο που αναφέρθηκε παραπάνω, ο οποίος έχει ενισχυθεί πολύ εξαιτίας της παρούσας κυβέρνησης, των προκλητικών δηλώσεων και
πράξεών της, είμαι 100% κατά (όπως οι περισσότεροι, θέλω να πιστεύω) και, φυσικά, εναντίον όποιας πράξης βίας (πολιτικής ή μη). Η Χ.Α., όμως, δεν είναι απλώς ακροδεξιά. Έχει λάβαρο τον ναζισμό (με αποδείξεις), κάτι το οποίο μπαίνει στην άκρη πολλές φορές, ενώ δεν θα ’πρεπε». ☛ «Η εργασία για τα άτομα με νοητικές διαταραχές δεν είναι πια ταμπού» ήταν ο τίτλος του άρθρου του Άκη Κατσούδα για τη δράση του ιδρύματος «Η Θεοτόκος» που καταρτίζει επαγγελματικά και στη συνέχεια αποκαθιστά άτομα με νοητικές διαταραχές και διαταραχές στο φάσμα του αυτισμού. Ο Anonymous Guest σημειώνει: «Πολύ όμορφο άρθρο και αισιόδοξο. Μακριά απ’ τη γνωστή κλάψα ότι τίποτα δεν αλλάζει. Μπράβο στο ίδρυμα αυτό (που είναι και πολύ προσεγμένο, όπως φαίνεται στις εικόνες) για το σπουδαίο κοινωνικό και εκπαιδευτικό έργο που επιτελεί, ένα θείο έργο. Μπράβο στη διοίκηση και τους εκπαιδευτές που στέκονται δίπλα σ’ αυτά τα ιδιαίτερα άτομα. Το μόνο μειονέκτημα είναι πως χρειάζονται συνεχή καθοδήγηση ώστε να μη νιώθουν μόνοι όταν αντιμετωπίζουν κάποιο πρόβλημα, εξού και η ανάγκη παρουσίας εκπαιδευτή ακόμα και στην εταιρεία όπου δουλεύουν (κάτι σαν τους μαθητές σε γενικά σχολεία που έχουν δίπλα τους διαρκώς δάσκαλο – παράλληλη στήριξη λέγεται εκεί). Μπράβο και στους εργοδότες που τους δέχονται, έστω κι αν δεν είναι πολλοί ακόμα. Αν όμως έχουν κίνητρα και εκπαιδευτή μαζί να τους προσέχει, δεν καταλαβαίνω γιατί να μην αυξηθούν. Και εδώ, μακριά από γνωστές επικρίσεις προς το κράτος, ένα μπράβο στην ηγεσία του υπουργείου Εργασίας που προσφέρει απαλλαγή εισφορών και, το κυριότερο, διατήρηση του σχετικά μικρού επιδόματος παράλληλα με την καταβολή μισθού απ’ τη δουλειά, εξασφαλίζοντας έτσι μια αξιοπρεπή διαβίωση, ίσως καλύτερη και πιο εγγυημένη από των υπόλοιπων πολιτών. Μπράβο και στους νεαρούς αυτούς για την προσπάθειά τους. Είναι ευχάριστο να βλέπεις τις φωτογραφίες αυτές. Δείτε με πόση χαρά, ικανοποίηση, ενθουσιασμό και αφοσίωση δουλεύουν – μόνο σε τέτοια άτομα το βλέπεις συνήθως αυτό, διεθνώς κιόλας. Το χαίρονται πραγματικά, αισθάνονται χρήσιμοι και τους αξίζει απόλυτα. Θα μπορούσαμε μάλιστα να τους μιμηθούμε, ώστε να μην πλήττουμε στη δουλειά».
free press Eβδομαδιαίος οδηγός της Αθήνας. Κυκλοφορεί κάθε Πέμπτη.
4.4.19 – lifo
5
Index #600
www.lifo.gr
ΣΤΗΛΕΣ
Η αγάπη της αναβολής ή ο φόβος για τις αποφάσεις
απο τη νικόλα σεβαστάκη
Σκιτσάκια, μπουτάκια και ιερά τοτέμ από ton κωστη παπαϊωαννου
9 12
Μη με ρωτάς, δεν θυμάμαι
12
Blast from the past
13
από τον δημήτρη πολιτάκη
από τη βιβιαν στεργιου
ΔΥΟ ΔΕΚΑ ΕΚΔΟΤΙΚΗ Α.Ε. ΒOΥΛΗΣ 22, 105 63 ΑΘΗΝΑ T 210 3254 290 F 210 3249 785 info@lifo.gr
εκδοτης
Στάθης Τσαγκαρουσιάνος γενικός διευθυντής Μιχάλης Μιχαήλ commercial director Πηνελόπη Μουλά διευθυντής lifo.gr Θανάσης Χαραμής διευθυντής mikropragmata.lifo.gr Άρης Δημοκίδης
ΘΕΜΑΤΑ
διευθυντής εντυπης εκδοσης Τάσος Μπρεκουλάκης σύμβουλος σχεδιασμού Γιάννης Καρλόπουλος
ΚΩΣΤΑΣ ΜΠΑΚΟΓΙΑΝΝΗΣ:
ΟΙ ΕΚΛΟΓΈΣ ΔΕΝ ΕΊΝΑΙ ΚΑΛΛΙΣΤΕΊΑ. ΧΌΡΤΑΣΕ Η ΑΘΉΝΑ ΑΠΌ ΥΠΟΣΧΈΣΕΙΣ ΚΑΙ ΔΙΑΠΙΣΤΏΣΕΙΣ.
αrt director Χρήστος Τζοβάρας υπεύθυνη social media Χριστίνα Γαλανοπούλου –––––– ε μπο ρικο τμημα advertising director Γιώτα Αθανασοπούλου digital advertising director Χριστίνα Γιαννοπούλου direct sales director Κώστας Μαντάς direct sales Γιώργος Λυκουργιώτης, Ισιδώρα Γενούζου, Κωνσταντίνα Τριανταφύλλου senior digital campaign manager Ελένη Γκοβάτσου digital campaign manager Γιάννης Παπαϊωάννου
14
Η ΚΑΘΟΛΙΚΉ ΜΟΡΦΉ
ΤΟΥ ΓΙΏΡΓΟΥ ΧΕΙΜΩΝΆ ΑΦΙΕΡΩΜΑ
16 ΑΘΗΝΑΊΟΣ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΆΔΑΣ
client service coordinator Ξένια Στασινοπούλου (xenia@lifo.gr) –––––– ψηφιακή ανάπτυξη/προγραμματισμός lifo.gr Αγγελική Βαξάλη, Άγγελος Παπαστεργίου, Σπύρος Γκατζούνας –––––– συν ταξη αρχισυνταξία Αλέξανδρος Διακοσάββας συντακτικη ομαδα Θοδωρής Αντωνόπουλος, Λουίζα Αρκουμανέα (Θέατρο), Θοδωρής Κουτσογιαννόπουλος (Σινεμά), Τάσος Μελεμενίδης (Σινεμά), Γιάννης Κωνσταντινίδης (Εικαστικά), Τίνα Μανδηλαρά (Βιβλίο), Νίκη Μηταρέα (Γεύση), Μερόπη Κοκκίνη, Αναστασία Γαλάνη, Άκης Κατσούδας, Κατερίνα Κοντίνη, Δημήτρης Κυριαζής, Πάνος Μιχαήλ, Γλυκερία Μπασδέκη, Γιάννης Παπαϊωάννου, Γιάννης Πανταζόπουλος, Σταυρούλα Παπασπύρου, Γεωργία Παπαστάμου, Μαρία Παππά, Χρήστος Παρίδης, Δημήτρης Πολιτάκης, Φιλιώ Ράγκου, Πάνος Σάκκας, Νικόλας Σεβαστάκης, Βασιλική Σιούτη, Κορίνα Φαρμακόρη, Λένα Φουτσιτζή –––––– φωτογράφοι Σπύρος Στάβερης, Πάρις Ταβιτιάν, Freddie f., Αναστασία Βουτυροπούλου, Γιώργος Αδάμος ατελιέ αssistant art director Βανέσσα Φερλέ διαμόρφωση ψηφιακής εκδοσης Νινέττα Γιακιντζή, Μαρούσα Θωμά διόρθωση κειμένων Μαρία Δρουκοπούλου, Μπέτυ Σπανοπούλου –––––– λογιστηριο οικονομική διεύθυνση Δημήτρης Τασιόπουλος λογιστήριο Άλκηστις Γκούμα, Βασίλης Κοτρωνάκης διανομή Άκης Ιωάννου
ΒΑΣΙΛΗΣ ΖΟΥΛΙΑΣ
27-49 6 lifo – 4.4.19
Ο σχεδιαστής μόδας αφηγείται τη ζωή του.
20
γραμματεία Βιβίκα Ανδριανάτου –––––– κωδικος εντυπου 7639
παρακαλουμε
ανακυκλωστε
PUBLI
Diners Club και Bonus Συναντιούνται για να προσφέρουν την τέλεια εμπειρία!
Α
ν υπάρχει ένα συναίσθημα που σε κάνει να αισθάνεσαι όμορφα, αυτό είναι το συναίσθημα της επιβράβευσης. Γιατί μη μου πεις ότι εκείνο το «μπράβο» που από μικρός αναζητούσες δεν σε κυνηγά ακόμα σαν ένα φιλικό χτύπημα στην πλάτη που σε κάνει να χαμογελάς. Η Alpha Bank γνωρίζει πολύ καλά την αξία της επιβράβευσης και ακόμα καλύτερα την αξία της συνεργασίας. Άλλωστε, υπάρχουν ορισμένα πράγματα που μετράνε περισσότερο όταν προσφέρονται μαζί. Όπως ένα ρομαντικό δείπνο μαζί με ένα κόσμημα ή ένα ταξίδι που συνοδεύεται από shopping. Γι’ αυτό, οι κάρτες Diners Club συναντούν το πρόγραμμα Bonus και δημιουργούν από κοινού μια νέα εμπειρία. Μια εμπειρία που χωρίς να στερείται κανένα από τα μέχρι τώρα προνόμια εμπλουτίζεται με την προσφορά διπλάσιων Bonus πόντων σε κάθε αγορά. Οι κάρτες Diners Club και το Πρόγραμμα Bonus συνδυάζονται. Έτσι τα μέλη του Diners Club απολαμβάνουν τα exclusive airport lounges με περισσότερες από 800 αίθουσες αναμονής αεροδρομίων στις 5 ηπείρους που τους υποδέχονται σε ειδικά διαμορφωμένους χώρους και τους δίνουν πρόσβαση στους νέους ταξιδιωτικούς οδηγούς για ένα άνετο, οργανωμένο και ξέγνοιαστο ταξίδι. Επίσης λαμβάνουν το πρόγραμμα ταξιδιωτικής ασφάλισης χωρίς επιπλέον χρέωση. Ταυτόχρονα, μπορούν να αξιοποιούν το πρόγραμμα Bonus για να συγκεντρώνουν διπλάσιους πόντους σε κάθε συναλλαγή τους και να τους εξαργυρώνουν στις μοναδικές προσφορές του Προγράμματος. Τα προνόμια της κάρτας Diners Club συνδέονται με το πρόγραμμα Bonus, δημιουργώντας έναν δεσμό που λειτουργεί σε απόλυτη αρμονία για μια καθημερινότητα πιο ουσιαστική και σίγουρα περισσότερο ξέγνοιαστη. Eπισκεφθείτε το www.alpha.gr/cards για περισσότερες πληροφορίες.
4.4.19 – lifo
7
ΔΗΜΟΣΚΟΠΗΣΗ
No 1
Focus-Βari 2018: Κορυφαίο free press της Ελλάδας με σχεδόν ΔΙΠΛΑΣΙΑ
διαφορά από το επόμενο
Πρώτη στην κατηγορία των free press με διπλάσια διαφορά από τον επόμενο
4.000.000 unique visitors 40.000.000 page views To lifo.gr συνεχίζει τον καλπασμό του με υπερτριπλάσια επισκεψιμότητα από τον ανταγωνιστή του Η official page της LiFO είναι η πιο ισχυρή και μοιρασμένη σελίδα των ελληνικών media με 724.000 followers
Athens Voice
571.300
Το τέταρτο ισχυρότερο media brand μεταξύ όλων των κατηγοριών
Οι επίσημες κάρτες της έρευνας από τη Focus-Bari
959.900
Το μοναδικό free press που συμπεριλαμβάνεται στα 15 πιο επιδραστικά ενημερωτικά media της Ελλάδας, σύμφωνα με τη διεθνή μέτρηση του Reuters, ισοβαθμίζοντας με την «Καθημερινή» και το «Πρώτο Θέμα»
Πηγή: Focus-Bari, Έρευνα ΒΑRI S.M.A.R.T. / ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΤΥΠΟΣ/ Ιανουάριος - Ιούνιος 2018, Κοινό: Άντρες-Γυναίκες 13-74 ετών, Σύνολο Ελλάδας
8 lifo – 4.4.19
talk of the town
Η αγάπη της αναβολής ή ο φόβος για τις αποφάσεις Η αναποφασιστικότητα, μαζί με την αίσθηση πως τα έχουμε λίγο χάσει και αισθανόμαστε μετέωροι, είναι ο κλήρος όλων μας.
4-10 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2019
T. 600
ν ι κ ολ ασ σεβαστακησ – κ ω σ τ η σ π α π α ϊ ωα ν ν ου – δ η μ η τ ρ η σ π ολι τα κ η σ – β ι β ι αν στ εργ ι ου
• Γιατί τόση αναβλητικότητα σε όλα; • Ποιος επιτρέπεται να ασκεί κριτική; •«Σοκ και δέος» με μια συνέντευξη • Ένα ακόμα ρατσιστικό δημοσίευμα
Ο τραγέλαφος με το Brexit και τις διαρκείς αναβολές του χρεώνεται σε ιδιορρυθμίες της βρετανικής πολιτικής σκηνής ή ακόμα και του βρετανικού χαρακτήρα. Βεβαίως, το φταίξιμο πέφτει στη Μέι και σε ένα συγκεκριμένο πολιτικό προσωπικό, όμως ακολουθούν συχνά και οι γενικεύσεις για τους Βρετανούς και τα πίσω-μπρος που τους χαρακτηρίζουν. Λες και αυτή η αμφιταλάντευση και η δυσκολία για μεγάλες αποφάσεις είναι μόνο υπόθεση των Βρετανών, και μάλιστα των Άγγλων (αφού οι Βορειο-ιρλανδοί και οι Σκωτσέζοι φαίνεται να ξέρουν τι θέλουν). Θέλω να πω ότι αν σκεφτούμε καλά το ζήτημα, η αναποφασιστικότητα, μαζί με την αίσθηση πως τα έχουμε λίγο χάσει και αισθανόμαστε μετέωροι, είναι ο κλήρος όλων μας. Έστω των περισσoτέρων, που στις σύγχρονες κοινωνίες δεν έχουμε μια αμιγώς καταδικαστική ή απολογητική στάση για την υπάρχουσα κατάσταση. Μόνο οι ακραίοι δεν κατατρύχονται από σοβαρούς δισταγμούς. Και αν έχουν, είναι λιγότερες οι αμφιβολίες που τους ανακόπτουν από τις βεβαιότητες που τους κινητοποιούν. 4.4.19 – lifo
9
ΔΕΥΤΕΡΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ
α πο τον ν ι κολα σ ε βασ τακη
10 lifo – 4.4.19
Οι περισσότεροι κινούνται, πάντως, προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση, με το ενδεχόμενο κάποια γεγονότα ή κατοπινές εξελίξεις να κλονίσουν την πίστη τους στην επιλογή τους. Βλέπουμε, ας πούμε, ότι ένας αριθμός πολιτών που ψήφισε υπέρ του Brexit άλλαξε γνώμη και τώρα επιλέγει παραμονή. Και το αντίστροφο θα ήταν, όμως, πολύ πιθανό επίσης. Ο σκληρός πυρήνας της κάθε επιλογής περιβάλλεται πάντα από έναν κόσμο που επιλέγει με δεύτερες σκέψεις, ερωτήματα και αγωνίες. Σε μια κάπως παλιομοδίτικη φιλελεύθερη ανθρωπιστική φαντασία ο αναποφάσιστος άνθρωπος θεωρούνταν πιο ανοιχτός: ήταν αυτός που, ιδεωδώς, θα ενδιαφερόταν να μάθει και να ζυγίσει καλά τα πράγματα πριν πάει προς το «ναι» ή το «όχι». Από δω απορρέει η ιδέα πως ο δισταγμός βρίσκεται πιο κοντά στο πνεύμα της επανεξέτασης των δεδομένων και μακριά από τον φανατισμό. Υπάρχει, όμως, ένα σοβαρό πρόβλημα με αυτή την κληρονομιά της αβεβαιότητας. Όταν τα διλήμματα και τα θέματα είναι μεγάλα, τα υλικά του δισταγμού δεν είναι αρετές: ούτε η αναβλητικότητα ούτε η αδυναμία για λήψη αποφάσεων μπορούν να θεωρηθούν πολιτικές αρετές. Το διαρκώς ανοιχτό σε αλλαγές της επιλογής του άτομο μπορεί, πολύ απλά, να είναι ένας ευθυνόφοβος και ενδεής τύπος. Και αυτό γιατί κάθε επιλογή περιέχει ευθύνη και δέσμευση. Οι επιλογές αλλάζουν και η επανεξέτασή τους, υπό το φως της αμφιβολίας, φαντάζει ιδανική συνταγή για άτομα που απεχθάνονται τον φανατισμό. Η πίσω όψη, όμως, αυτής της συνταγής είναι το βήμα σημειωτόν, η ασυνέπεια, το βάλτωμα. Ιδίως για τον/την πολιτικό ηγέτη. Στη νεότερη αστική εποχή η εκλέπτυνση των ηθών έφερε περισσότερη αναποφασιστικότητα και ενδοιασμούς στους ανθρώπους. Ιδίως στις μεσαίες τάξεις, ο πλουραλισμός των επιλογών ταυτίστηκε με την αιώρηση και την αμφιθυμία, με τον εύκολο ενθουσιασμό που γρήγορα μπορούσε να γυρίσει σε απογοήτευση. Ας πούμε, η μικροαστική ανυπομονησία για εξέγερση μπερδευόταν (και στο ίδιο κοινό) με την ανυπομονησία για αποκατάσταση της ευταξίας ή για κοινωνική ηρεμία. Για να ξαναγυρίσω στις μετα-δημοψηφισματικές αμφιβολίες, είναι πολύ πιθανό πως σημαντικό μέρος όσων ψήφισαν «όχι» στο δικό μας δημοψήφισμα τον Ιούλιο του 2015 θα άλλαζε γνώμη
Όταν τα διλήμματα και τα θέματα είναι μεγάλα, τα υλικά του δισταγμού δεν είναι αρετές: ούτε η αναβλητικότητα ούτε η αδυναμία για λήψη αποφάσεων μπορούν να θεωρηθούν πολιτικές αρετές.
και θα μετάνιωνε με τις πρώτες συνέπειες της «ρήξης». Και γι’ αυτό, φυσικά, διατίθενται πολλές και διαφορετικές εξηγήσεις. Μπορεί κανείς να υποθέσει ότι κάποιοι μηχανισμοί εξουσίας παράγουν φόβο και παραλύουν εν τέλει τη βούληση των ανθρώπων, κάνοντάς τους να υποκύπτουν σε φανερούς ή αθέατους εξαναγκασμούς. Είναι μια παραδοσιακή, δημοφιλής και αρκετά βολική εξήγηση. Μια άλλη εξήγηση, πιο ενημερωμένη θεωρητικά, ισχυρίζεται ότι τα ενδιάμεσα στρώματα (οι «μικροαστοί») είναι, εκ φύσεως, έρμαια της ταλάντωσης και του μετεωρισμού – επομένως θα είναι και αμφίβολες οι κοινωνικοπολιτικές τους δεσμεύσεις. Σκέφτομαι, από την πλευρά μου, πως η αναβλητικότητα και οι ενδοιασμοί εξαπλώνονται όταν το μέλλον γίνεται πιο θολό από ποτέ. Κάποτε τα άτομα είχαν πιο σαφείς στόχους, γιατί οι κοινωνίες τους διατηρούσαν εναργείς συλλογικές προσδοκίες. Οι μεμονωμένοι άνθρωποι μπορούσαν να δανειστούν κάτι από τις συλλογικές πίστεις, τα κοινωνικά όνειρα, τα εθνικά στοιχήματα. Έτσι, μπορούσε να είναι κανείς περισσότερο βέβαιος για τον κόσμο, καθώς του δινόταν η δυνατότητα να αντικρίσει τη μεγάλη εικόνα και να ακολουθήσει έναν συλλογικό προσανατολισμό. Εδώ και κάποια χρόνια, όμως, οι δημόσιοι στόχοι στις χώρες μας έχουν χλωμιάνει. Εξαγγέλλονται διάφορα με τη γνωστή στομφώδη γλώσσα, όμως δεν γίνονται σημαίες του ενθουσιασμού των ανθρώπων. Κάτι πρέπει να αποτραπεί, να μη συμβεί, να μην επικρατήσει. Αυτό συνεχίζει να ακούγεται και είναι στην ημερήσια διάταξη. Η διάμετρος, όμως, της κατάφασης σε κάτι μελλοντικό έχει στενέψει. Μπορούμε ακόμα να επιλέγουμε, προφανώς, όμως, φοβόμαστε όλο και περισσότερο τις συνέπειες των πράξεών μας, το τι μπλέξιμο μπορεί να ακολουθήσει. Αυτό, τελικά, σημαίνει να ζεις σε μια εποχή όπου θριαμβεύει η πασίγνωστη στιγμή από το Περιμένοντας τον Γκοντό του Μπέκετ: Βλαντιμίρ: Φεύγουμε. Εστραγκόν: Φεύγουμε. Σκηνική οδηγία: Μένουν ακίνητοι.
4.4.19 – lifo
11
GUEST EDITOR
SHORTCUT
Σκιτσάκια, μπουτάκια και ιερά τοτέμ
Μη με ρωτάς, δεν θυμάμαι
Ποιος μπορεί να κάνει κριτική στα ιερά τοτέμ στην Ελλάδα;
«Σοκ και δέος» με μια συνέντευξη ανάμεσα σε επίμονα σπαράγματα του περασμένου αιώνα.
Π
ρόσφατα στη LifO ο Βασίλης Βαμβακάς αναρωτήθηκε: «Ποιος, τελικά, επιτρέπεται να κάνει χιούμορ στην Ελλάδα;». Αφορμή ήταν η κριτική που δέχεται εσχάτως ο Αρκάς, ιδίως για σκίτσα του με τα παιδικά χρόνια του πρωθυπουργού. Αυτονόητη η απάντηση: προφανώς ο καθένας επιτρέπεται να κάνει χιούμορ ή να νομίζει πως κάνει χιούμορ. Ειδικά ένας σκιτσογράφος καταξιωμένος σαν τον Αρκά. Αν αυτό το λύσαμε, ας αναρωτηθούμε ποιος επιτρέπεται να κάνει κριτική σε όποιον κάνει χιούμορ. Ή, γενικότερα, ποιος μπορεί να κάνει κριτική στα ιερά τοτέμ στην Ελλάδα. Υπάρχουν άνθρωποι που κέρδισαν τον σεβασμό χάρη στη διαδρομή και το έργο τους. Χρωστάμε επιείκεια και συγκατάβαση στο στραβοπάτημά τους. Όμως κανείς δεν είναι υπεράνω κριτικής. Δεν νοείται «ασυλία για όλα τα αδικήματα» λόγω καλλιτεχνικού έργου, ιστορίας ή ταλέντου. Να είμαστε καθαροί: έχουν ευθύνη, την έχουν αποδεχτεί και την αναλαμβάνουν κάθε φορά που δημοσιολογούν. Με μια έννοια, πάνω σε αυτή την ευθύνη σταδιοδρόμησαν. Πρώτοι οι ίδιοι δεν θα έπρεπε να θέλουν να τους κάνουμε ζωντανές μούμιες. Κριτική δεν σημαίνει απόπειρα περιορισμού της ελεύθερης έκφρασης. Εκ του πονηρού παρουσιάζεται έτσι. Η κριτική καταξιώνει την έκφραση, δεν την απειλεί. Ακόμα και η πιο έντονη, οξεία, θυμωμένη κριτική. Άλλο, βέβαια, η δημόσια κακοποίηση ή το διαδικτυακό λιντσάρισμα. Μέγας και τρανός ο Μίκης Θεοδωράκης, «τάνκερ στη λίμνη Ιωαννίνων» αυτοχαρακτηρίστηκε κάποτε. Και λοιπόν; Όταν λέει από την εξέδρα «αδέλφια μου, ναζιστές», θα τον καμαρώνουμε και θα λέμε «βρε, τι είπε πάλι το τάνκερ»; Όταν μας μάλωνε «να πλένετε το στόμα σας προτού μιλήσετε για τον Χριστόδουλο», επειδή επισημαίναμε τις εθνολαϊκιστικές κορόνες του μακαριστού, έπρεπε να τον δικαιολογούμε; Εκείνος, φυσικά, δικαιούται να κατατρύχεται από το σύνδρομο του παραγνωρισμένου, ό,τι και να κάνει η χώρα, όσες φορές κι αν τον τιμήσει. Πάντα για τον Μίκη λίγο θα είναι, πάντα σκοτεινές δυνάμεις θα τον πολεμούν. Κι εμείς δικαιούμαστε να λυπόμαστε για τα τσαλαβουτήματα στον αντισημιτισμό και τη συνωμοσιολογία που κάνανε τη Σπίθα παιδική χαρά κάθε ψεκασμένου εθνικιστή. Δικαιούμαστε να δυσφορούμε με τον δημογέροντα Σαββόπουλο και τον κιτς διδακτισμό του. Μπορούμε να λυπόμαστε για το ξεθυμασμένο νέο κύμα που τον απόθεσε στη σκηνή με κωλαράκια, μπουτάκια και κοινοτοπίες. Κάποιοι βρήκαν την εξήγηση: η πρόσφατη κριτική είναι, λέει, αντίδραση επειδή τα έβαλε με τον Πολάκη. Ανέμπνευστη ερμηνεία. Πάντως, προσωπικά καμιά διάθεση δεν έχω να υπερασπιστώ το κουτσαβάκικο ύφος κανενός Πολάκη. Άλλο αυτό, όμως, κι άλλο η σαββοπουλική τεθλασμένη που ορίζει ποιο «εμείς» τον βολεύει κάθε φορά: άλλοτε νεο-ορθόδοξος, άλλοτε συνασπισμένος, άλλοτε μητσοτακικός, άλλοτε με τον «εγγυητή της ενότητας» Τσοχατζόπουλο. Γράφτηκε εύστοχα πως έβλεπε τις ιδεολογίες να περνούν σαν «κάρα σκουπιδιάρικα» και τις καβαλούσε όποτε το θεωρούσε σκόπιμο. Κι ακούγοντας τα παλιά του τραγούδια, δικαιούμαστε να θυμόμαστε τη φράση: «Είναι θλιβερό, άτομα που ξεκίνησαν με κάποιο ταλέντο, να καταλήγουν σε μια εξυπνάδικη χυδαιότητα για να καλύψουν έτσι τη ραθυμία τους και τη μουσική τους απραξία». Το είπε ο Χατζιδάκις το 1986. Ή μήπως ούτε κι αυτός είχε δικαίωμα να ασκεί κριτική;
«Είναι θλιβερό, άτομα που ξεκίνησαν με κάποιο ταλέντο, να καταλήγουν σε μια εξυπνάδικη χυδαιότητα για να καλύψουν έτσι τη ραθυμία τους και τη μουσική τους απραξία». Το είπε ο Χατζιδάκις το 1986.
Μπορούμε να κρίνουμε όσους ασκούν την ιερή τέχνη της σάτιρας. Δικαιούμαστε να απορούμε με τον κάποτε χαρισματικό Αρκά που καιρό τώρα μετεωρίζεται στο κακόγουστο κενό. Δεν είναι το πολιτικό σκίτσο το θέμα, κακώς εστιάζεται εκεί η συζήτηση. Αν το αισθητήριό του λέει ότι φτάσαμε στο ναδίρ, καλά κάνει και στηλιτεύει όποιον θεωρεί υπαίτιο. Με γεια του, με χαρά του. Είναι η ποιότητα της σάτιρας που κρίνεται. Είναι και κάτι «σεφερλίδικα χωρατά» που γεννάνε θλίψη. Όπως, φυσικά, και ότι πουλάει τα σκίτσα του στο ρυπαρό «Πρώτο Θέμα» και προμοτάρει τα βιβλία του ο Άδωνις. Εξάλλου, και ο Πετρουλάκης σκιτσάρει πολιτικά, οξύτατα αντικυβερνητικά. Δεν αμφισβήτησε κανείς την ευστοχία της πένας του. Πιο παλιά, δυσφορούσαμε με τα συριζαϊκά γινάτια του Λαζόπουλου που θέλησε να γίνει τηλευαγγελιστής στο «Αλ Τσαντίρι». Ένα ταλέντο που αναλωνόταν σε στανική καθοδήγηση, ρηχή κολακεία της νεότητας, τζάμπα αντιευρωπαϊσμό, συνωμοσιολογικές ανοησίες για κακούς Ευρωπαίους που μας ζηλεύουν. Απαίσια αστεία με την αναπηρία του Σόιμπλε. Στοχοποίηση ευάλωτων ή αντιπαθών σε όλους προσώπων που κανιβαλίζονταν σε δημόσια θέα. Θυμώναμε με το τζογάρισμα στο εθνικό θυμικό, στο Μακεδονικό και στα Ίμια. Οργιζόμασταν όταν μαζί με τον Μίκη ανακύκλωναν τα πιο μεγάλα fake news, την κατασκευασμένη ρήση του Κίσινγκερ που οργάνωνε τάχα την καταστροφή της γλώσσας και του πολιτισμού μας. Νιώσαμε θλίψη για τη διολίσθηση του Τζίμη Πανούση στον αντισημιτισμό, τη συνωμοσιολογία, την ομοφοβία. Δεν αμφισβητήσαμε το δικαίωμα έκφρασής του, ίσα ίσα. Το υπερασπιστήκαμε, παρ’ ότι (ή ακριβώς επειδή) νοσταλγούσαμε την παλιά του βέβηλη σάτιρα.
α πό t on κ ω σ τη πα πα ϊ ωα ν ν ου
12 lifo – 4.4.19
Κανείς δεν αμφισβητεί το δικαίωμα όλων αυτών να μιλάνε, να αστοχούν, να αλλάζουν, να αυτοαναιρούνται. Όλοι μας, εξάλλου, είμαστε γεμάτοι αντιφάσεις και αυτοαναιρέσεις. Μεγαλώνουν οι άνθρωποι, αλλάζουν, γερνάνε, άλλοι όμορφα, άλλοι πιο στενόχωρα. Έχουν δικαίωμα ακόμα και να σπαταλάνε το ταλέντο τους, να το πετάνε απ’ το παράθυρο. Και, βέβαια, δεν είναι ίδια πάντα η απογοήτευση. Άλλοι υπήρξαν δάσκαλοί μας, πνευματικοί μας πατέρες. Αυτών τα φάλτσα και η καταβύθιση στην αντιδραστική κοινοτοπία πονάνε περισσότερο. Γι’ αυτούς μπορούμε με αγάπη να λέμε: μα, δεν υπάρχει κάποιος τριγύρω, ένας δικός τους άνθρωπος, να τους συμβουλέψει, να τους φυλάξει από την τόση αυτοέκθεση; ΥΓ.: Πριν από λίγες μέρες παρακολούθησα την παράσταση του Ξαρχάκου για τον Βαμβακάρη. Ήθος, αειθαλής έμπνευση, ενέργεια, αιρετική ματιά, μέτρο και διονυσιασμός μαζί. Ας πάνε να τον δούνε κάποιοι από τους προαναφερθέντες. Θα καταλάβουν τι σημαίνει τα στερνά να τιμάν τα πρώτα.
Π
ιθανόν σε προηγούμενες εποχές –όχι και πολύ παλιότερα– να μη γινόταν τόση φασαρία για μια συνέντευξη εντελώς προβλέψιμου «αγοραίου» ύφους («αυστηρώς ακατάλληλη», όπως σημειώνει στην εισαγωγή ο συντάκτης της) και δήθεν προβοκατόρικου περιεχομένου σαν αυτήν που πήρε ο Δ. Δανίκας από τον Λευτέρη Παπαδόπουλο. Στην εποχή μας, όμως, πρώτα πέφτεις πάνω στην αντίδραση (φορτισμένη με οργή και έξαλλη αγανάκτηση συνήθως) στα social media και μετά ψάχνεις να βρεις την πρωτότυπη δημοσίευση που την προκάλεσε. Ειδικά αν κάποιος σου συνιστά να μη σε καταβάλει η περιέργεια και να μην μπεις να τη διαβάσεις, γιατί θα προσβληθείς βάναυσα, θα ξεράσεις, θα απoλέσεις κάθε ελπίδα για τη χώρα, τον κόσμο, την ανθρωπότητα κ.λπ. Σαν να συναντάς κάποιον ξέπνοο και αλλόφρονα στον δρόμο που σου λέει «έγινε ένα απίστευτο αυτοκινητικό δυστύχημα στη γωνία, αλλά μην πας να το δεις, θα φρίξεις». Και είναι βέβαιο ότι όσοι μπήκαν να διαβάσουν τη συνέντευξη, προετοιμασμένοι για τα χειρότερα και υπό το πρίσμα μιας σύγχρονης δυσανεξίας (που ορθώς ισχύει, δεν λέω) με τον πατριαρχικό/σεξιστικό λόγο και την «τοξική αρρενωπότητα», θα έφριξαν με αυτήν τη χωρίς επιμέλεια και μοντάζ κουβέντα καφενείου ανάμεσα σε επίμονα σπαράγματα του περασμένου αιώνα. Ειδικά, δε, με την εξύμνηση της παροιμιώδους λίμπιντο του Ανδρέα Παπανδρέου εκ μέρους του διάσημου στιχουργού/ποιητή, ο οποίος, σύμφωνα με τον «συνεντευξιάζοντα», παραμένει πάντα «ανδρεολάτρης όπως και αιδοιολάτρης» (oh dear, που θα έλεγαν και οι αιδήμονες Βρετανοί).
Και είναι βέβαιο ότι όσοι μπήκαν να διαβάσουν τη συνέντευξη, προετοιμασμένοι για τα χειρότερα και υπό το πρίσμα μιας σύγχρονης δυσανεξίας (που ορθώς ισχύει, δεν λέω) με τον πατριαρχικό/ σεξιστικό λόγο και την «τοξική αρρενωπότητα», θα έφριξαν με αυτήν τη χωρίς επιμέλεια και μοντάζ κουβέντα καφενείου ανάμεσα σε επίμονα σπαράγματα του περασμένου αιώνα.
απ ό τ ο ν δημ ήτ ρη π ολ ι τάκη
Μια ψιλοκουβέντα τύπου «Κάτι κουρασμένα παλικάρια», αλλά στο πιο σόκιν θα ήταν η συνέντευξη αν δεν ήταν τίγκα στο κωμικά λογοκριμένο σεξουαλικό μπινελίκι το κείμενο, με κάθε δεύτερη λέξη σχεδόν να βγάζει μάτια έτσι όπως μεταμφιέστηκε για να τηρηθούν κάποια προσχήματα ευπρέπειας κατά τη δημοσίευσή της: «μ@@@@@σμένη» (για τη Μυρσίνη Λοΐζου ο προσδιορισμός – η κεντρική ιδέα πίσω από τη συνέντευξη ήταν, υποθέτω, να αλιευτεί πάνω στην αναμπουμπούλα του λόγου κάποια ατάκα εις βάρος της για να μπει στην επικεφαλίδα, όπως και έγινε), «μ@@ί», «μ@@@ άκιας», «γ@@@σουν», «α@@@δια» κ.ο.κ. Νόμιζα ότι βάζουμε αστερίσκους στα επίμαχα σημεία, όχι «παπάκια», που λέγανε πιο παλιά – εκτός κι αν πρόκειται για αισθητική/τυπογραφική πατέντα του Δ. Δανίκα, ο οποίος κάποια στιγμή αγανακτεί προκαταβολικά με τον πουριτανισμό του αναγνώστη: «Κοκκινίσατε; Τι μας λέτε, καλέ. Σας αρέσει να τα ακούτε και να τα λέτε στις συντροφιές, αλλά δεν γουστάρετε να τα διαβάζετε στην εφημερίδα; Υποκρισία». Κάτσε, «ρε μπαγάσα» (που λες κι εσύ), και σ’ εμάς τα είχε πει χύμα ο Λευτέρης Παπαδόπουλος σε συνέντευξη κάποτε (βασικά, δεν μπορώ να σκεφτώ κάποιον συνάδελφο που να μην του έχει πάρει συνέντευξη, ήταν κάτι σαν τελετουργία μύησης), κάναμε κάποιο editing όμως μετά – άμα είναι έτσι όπως μας τα λες, μην αντικαθιστάς τα γράμματα με «παπάκια», να το ευχαριστηθούμε και καλύτερα. Είναι δεδομένο εξαρχής ότι ο Λευτέρης Παπαδόπουλος δεν είναι ο τύπος που θα σου έλεγε «off the record αυτό, μην το βάλεις» ή που θα σου ζητούσε κατόπιν να τσεκάρει το κείμενο ή/και να το επιμεληθεί ο ίδιος (ο Σαββόπουλος, φέρ’ ειπείν, είναι το άλλο άκρο). Κοινώς, στα αρ@@@ια του, με όποιο κόστος έχει αυτό. Κρίμα, πάντως, γιατί υπάρχει ένα σημείο όπου αφήνει μια υπόνοια πραγματικά ενδιαφέρουσας συνέντευξης σε κάποιο παράλληλο σύμπαν. Εκεί που λέει ο στιχουργός: «Είμαι 84 ετών. Έχω διαπρέψει επαγγελματικά. Σε ό,τι έχω κάνει. Έβγαλα πολλά λεφτά. Κι όμως, δεν μου φτάνουν». Ματαιότης, το μόνο βέβαιο.
GUEST EDITOR
Blast from the past Με αφορμή ένα ακόμα ρατσιστικό δημοσίευμα.
Π
αντρεμένος με άντρα» έλεγε το δημοσίευμα με χοντρά μεγάλα γράμματα και από κάτω είχε μια μεγάλη, κοντινή, φωτογραφία, όπως στους καταζητούμενους του Φαρ Ουέστ. Ο άντρας της φωτογραφίας βάζει για ευρωβουλευτής και, απ’ ό,τι κατάλαβα, τον εγκαλούν για την προσωπική του ζωή. Βαριέμαι ακόμα και να γκουγκλάρω τον κύριο. Όσο για το αν του αρέσουν οι άλλοι κύριοι, δεν θα μπορούσε να με νοιάζει λιγότερο. Ξέρω κάποιες από τις θέσεις του και ότι βάζει με τον ΣΥΡΙΖΑ. Νομίζω ότι για την ώρα έχω πληροφορηθεί αρκετά. Όμως φτάνει να τον λυπηθείς, να τον συμπονέσεις, να τον αντιπαθήσεις ή να τον απορρίψεις στη βάση της σεξουαλικότητας που του αποδίδεται και της πολιτικής του, ώστε το δημοσίευμα να έχει πετύχει κάτι πολύ κακό. Φυσικά, δεν είναι το πρώτο αισχρό δημοσίευμα. Απλώς ενοχλεί ίσως παραπάνω επειδή δεν βγήκε σε κάποια απ’ τις γνωστές εφημερίδες με πρωτοσέλιδα για ομοφυλόφιλους Γερμανούς κτηνοβάτες που εμπορεύονται ναρκωτικά, αλλά σε ένα έντυπο που από πολλούς θεωρείται σοβαρό. 2019 και μυρίζει άλλη εποχή. Δεν μυρίζει, βρομάει. Ένας μπαγιάτικος φουτουρισμός, μια δυστοπία του μέλλοντος, σιχαμερή, φτιαγμένη απ’ το πρόσφατο παρελθόν, πλανιέται στην ατμόσφαιρα. Η δημόσια συζήτηση έχει καθηλωθεί ποιος ξέρει σε ποια δεκαετία. Στα τέλη του ’80; Στις αρχές του ’90; Το δύσοσμο άρθρο «Παντρεμένος με άντρα» είναι μόνο ένα πίξελ σε μια πραγματικά άσχημη μεγάλη εικόνα. Αυτό που λέγεται «δημόσιος διάλογος» είναι κολλημένο κάπου έξω απ’ αυτά που απασχολούν τον υπόλοιπο κόσμο και μάλλον κι εμάς τώρα. Συχνά αναρωτιέμαι αν τα ελληνικά μέσα ενημέρωσης έχουν ειδοποιηθεί για το ότι υπάρχουν ξένες εκδόσεις και ξένα δίκτυα ενημέρωσης, φθηνά και προσβάσιμα στον καθέναν, και ότι ο κόσμος μπορεί να συγκρίνει το περιεχόμενο και το επίπεδο. Μοιάζουν να ζουν σ’ ένα σύμπαν χωρίς Ίντερνετ, όπου όλοι μιλάνε στα ελληνικά για ελληνοκεντρικά ζητήματα και ψάχνουν μπαγιάτικες ελληνόφωνες αναλύσεις. Δεν μπορώ να εξηγήσω αλλιώς την παλιακή προσέγγιση στις ειδήσεις και την ενημέρωση για τον έξω κόσμο, συνήθως με κακές μεταφράσεις ξενόγλωσσων ειδησεογραφικών κειμένων. Σε έναν κόσμο τόσο διασυνδεδεμένο και μικρό, αρκετά μέσα ενημέρωσης μάλλον καταβάλλουν ειλικρινή προσπάθεια για να μένουν τόσο κουραστικά εσωστρεφή. Ελάχιστοι δημοσιογράφοι, αναλυτές και ρεπόρτερ φαίνεται να έχουν την ικανότητα να καταπιάνονται με σπουδαία θέματα χωρίς να τα μικραίνουν, χωρίς να τα παραχώνουν σε στενό, εσωστρεφές καλούπι, και μετά να τα συνδέουν με μίζερες ξεπερασμένες πολιτικές ή κλειστοφοβικές κομματικές ίντριγκες. Ταυτόχρονα, πολλά μέσα φαίνεται να επιφυλάσσουν για τον εαυτό τους έναν άλλο ρόλο.
Η στάθμη των μέσων ενημέρωσης, όπως είναι τώρα, είναι μάλλον πιο ρηχή και από τον ρηχότερο εαυτό μας. Το μεγάλο κακό, να σιχαθούν απολύτως οι κανονικοί άνθρωποι όλο αυτό και να μην ενημερώνονται για τίποτα, δεν είναι καθόλου απίθανο.
*Συγγραφέας νομικός
α π ό τη β ιβ ι αν σ τ ε ργι ου
Σαν απολιθώματα άλλου κόσμου, σαν ένα μόνιμο blast from the past, στήλες, εκπομπές και χρήστες του δημόσιου βήματος πασχίζουν να τραβήξουν την προσοχή, όχι παράγοντας αξιοπρόσεχτο υλικό αλλά τροφοδοτώντας τους ανθρώπους με αυθεντικό καλτ και επιτηδευμένες ακρότητες που βλέπεις την ώρα που τρως ή αν θες να χαζέψεις (κυριολεκτικά). Στήλες ολόκληρες που πετάνε υπερβολή και λαϊκισμό. Πολιτικές επιθέσεις που είναι προσωπικές. «Ρεπορτάζ» που δημιουργούν άτεχνα τους αναγκαίους συνειρμούς μίσους και φόβου για μετανάστες και ξένους. «Αναλύσεις» για φριχτά εγκλήματα σε βάρος γυναικών που ξεφτιλίζουν ακόμα χειρότερα το θύμα. Πρόσφατα ξανάρχισε αυτός ο ψυχαναγκασμός με τις σατιρικές εκπομπές, όπου μάλλον το αστείο θα είναι πάλι γυναίκες νοικοκυρές και γιαγιάδες στη λαϊκή. Κρίνοντας από το παρελθόν, χαίρομαι που πέταξα την τηλεόραση. Είναι τα ελληνικά μέσα ενημέρωσης μαζί μας, σ’ αυτήν εδώ την εποχή, που στο Ίντερνετ βρίσκεις δωρεάν μαθήματα στο Χάρβαρντ, βίντεο με ειδήσεις, περιοδικά σαν το «Economist» και σάτιρα επιπέδου «Family Guy»; Ή μήπως ξέρουν ότι αυτά υπάρχουν, αλλά αντιμετωπίζουν το εγχώριο κοινό αφ’ υψηλού, σαν ιθαγενείς που αξίζουν το κατακάθι του ανθρώπινου πνεύματος, επειδή δεν ξέρουν από καλύτερα; Όλο και περισσότερα εξώφυλλα μοιάζουν να έχουν συντάκτες τρολ και αρχισυντάκτες κάποιο κακορυθμισμένο λογισμικό που τσεκάρει μόνο αν υπάρχουν αρκετές σαχλαμάρες και επαρκείς λέξεις που τραβάνε κλικ. Το λεκτικό, η αισθητική, το νοσηρό τους περιεχόμενο, τα κάνουν σχεδόν εξωπραγματικά, ενώ «ενημερωτικές εκπομπές» εξελίσσονται σε οργιώδη τηλεγλειψίματα της ΝΔ ή του ΣΥΡΙΖΑ που σχεδόν αλληλοεξουδετερώνονται από κακογουστιά και πλήξη. Η στάθμη των μέσων ενημέρωσης, όπως είναι τώρα, είναι μάλλον πιο ρηχή και από τον ρηχότερο εαυτό μας. Το μεγάλο κακό, να σιχαθούν απολύτως οι κανονικοί άνθρωποι όλο αυτό και να μην ενημερώνονται για τίποτα, δεν είναι καθόλου απίθανο. Τα χειρότερα έρχονται, επειδή έρχονται εκλογές. Σε κρίσιμη στιγμή, ενώ χρειαζόμαστε δημοσιογράφους, η χώρα μοιάζει να έχει στεγνώσει από αξιοπρεπείς και έμπειρους επαγγελματίες που θα μεταφέρουν τις ειδήσεις και θα πληροφορήσουν τον κόσμο με ήθος και ευσυνειδησία. Εξαιρέσεις υπάρχουν – μύγες σε ληγμένο γάλα. Τις ευγνωμονούμε. Ταυτόχρονα, ας μην υποτιμούμε τη δυναμική της συλλογικής απόρριψης δημόσιων τοποθετήσεων αισχρού τύπου. Μπορούμε πάντα να αφαιρέσουμε εντελώς τη δύναμη από τα χέρια όλων αυτών που δεν ντρέπονται να ρίξουν τη συζήτηση πολύ χαμηλά. Όπως όλοι οι τραμπούκοι, χωρίς κοινό δεν είναι τίποτα. 4.4.19 – lifo
13
ΔΗΜΟΤΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ 2019
Οι εκλογές δεν είναι καλλιστεία. Χόρτασε η Αθήνα από υποσχέσεις και διαπιστώσεις.
14.3.19 14 lifo – 4.4.19
ΚΏΣΤΑΣ ΜΠΑΚΟΓΙΆΝΝΗΣ
ΑΠΌ ΤΟΝ ΓΙΆΝΝΗ ΠΑΝΤΑΖΌΠΟΥΛΟ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: ΠΑΡΙΣ ΤΑΒΙΤΙΑΝ
Ο ΥΠΟΨΉΦΙΟΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΔΉΜΟ ΤΗΣ ΑΘΉΝΑΣ ΑΠΟΚΑΛΎΠΤΕΙ ΌΤΙ ΘΈΛΕΙ ΝΑ ΓΊΝΕΙ ΔΉΜΑΡΧΟΣ ΟΚΤΑΕΤΊΑΣ, ΑΝΑΛΎΕΙ ΤΙΣ ΘΈΣΕΙΣ ΤΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΘΉΝΑ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΆ ΣΤΙΣ ΕΠΙΚΡΊΣΕΙΣ ΤΩΝ ΣΥΝΥΠΟΨΗΦΊΩΝ ΤΟΥ.
— Θεωρείτε ότι οι εκλογές έχουν μετατραπεί σε ένα παιχνίδι επικοινωνίας; Σε έναν βαθμό αυτό είναι, δυστυχώς, αναπόφευκτο. Όλοι μας προσπαθούμε να επικοινωνήσουμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, αλλά πάντα πρέπει να θυμόμαστε ότι υπάρχουν κάποιες ουσιαστικές διαφορές ανάμεσα στις εθνικές εκλογές και στις αντίστοιχες αυτοδιοικητικές. Στην αυτοδιοίκηση δεν κρίνεσαι από το τι λες αλλά από το τι κάνεις. Το απτό αποτέλεσμα έχει σημασία. Πριν από λίγο, όταν περπατούσαμε στο Πεδίον του Άρεως, βρήκαμε ένα ζευγάρι ηλικιωμένων και με το «καλημέρα» μάς είπαν για την παιδική χαρά της γειτονιάς τους. Επομένως, δεν τους νοιάζει αν θα βγει ωραία η φωτογραφία. Οι εκλογές δεν είναι καλλιστεία. Χόρτασε η Αθήνα από υποσχέσεις και διαπιστώσεις. Έχουμε διαβάσει κατά καιρούς για διάφορα μεγαλεπήβολα σχέδια, αλλά δεν είδαμε να γίνεται τίποτα. Εμείς μιλάμε όσο γίνεται πιο πρακτικά και χειροπιαστά και επιμένουμε σ’ αυτά τα μικρά που κάνουν τη μεγάλη διαφορά. Γι’ αυτό δίνουμε βαρύτητα στον πολιτισμό της καθημερινότητας. Αυτό είναι το μεγάλο μας στοίχημα. Πώς μπορεί η δική σου ζωή να γίνει, έστω και λίγο, καλύτερη. — Έχετε πάει ως υποψήφιος στην πλατεία Εξαρχείων; Αν αισθανόμουν για οποιονδήποτε λόγο ότι δεν μπορώ να πάω στην πλατεία Εξαρχείων, τότε προφανώς δεν θα ήμουν άξιος να είμαι υποψήφιος δήμαρχος, πόσο μάλλον αυτής της πόλης. Τα Εξάρχεια, όμως, είναι κομμάτι του συνολικού προβλήματος που αντιμετωπίζει η Αθήνα. Έφτασε η ώρα που οι γόρδιοι δεσμοί, όταν δεν λύνονται, κόβονται. Δίπλα μας υπάρχει μια μοναδική τριλογία: το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο και το Ακροπόλ. Αυτά τα τρία θα πρέπει να τα ενώσουμε για να φιλοξενήσουν τη σπουδαιότερη αρχαιολογική συλλογή του κόσμου. Το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο έχει αυτήν τη στιγμή 11.000 εκθέματα και άλλα 200.000 στις αποθήκες. Μιλάω για μοναδικά αριστουργήματα. Αυτά θα πρέπει να τα προβάλουμε. Δεν είναι μόνο το παρελθόν μας, είναι το παρόν μας και το μέλλον μας. Επίσης, πρέπει να μετατρέψουμε αυτή την περιοχή σε πόλο έλξης για εκατομμύρια επισκέπτες απ’ όλο τον κόσμο. Με αυτό τον τρόπο λύνεις και το πρόβλημα της ασφάλειας. Διότι αυτό που γίνεται σήμερα είναι ότι οι μπαχαλάκηδες, αφού λεηλατήσουν, κάψουν και διαλύσουν την περιοχή, βρίσκουν καταφύγιο στο Πολυτεχνείο με το άλλοθι του ασύλου. Αυτό πρέπει να τελειώσει. Η ανομία στην περιοχή υποθάλπει ταυτόχρονα το οργανωμένο έγκλημα, επωάζει την έξαρση των βιασμών και των ομοφοβικών επιθέσεων. Χρειαζόμαστε μια «επίθεση» πολιτισμού. — Πολλοί σας κατηγορούν ότι με τη θέση σας περί σύμπραξης ελληνικής και δημοτικής αστυνομίας δημιουργείτε μια λογική «νόμου και τάξης». Δεν καταλαβαίνω, ειλικρινά, γιατί αποτελεί κατηγορία και πρέπει να απολογείσαι επειδή θέλεις να ισχύσει το κράτος δικαίου. Δεν κατανοώ γιατί πρέπει να απολογείσαι επειδή πιστεύεις στην ασφάλεια, ένα συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα και υποχρέωση της πολιτείας. Έλεος, πλέον, με τα πολιτικά παιχνίδια. Κι εκείνοι που τα λένε αυτά, καθισμένοι μπροστά σε ένα πληκτρολόγιο στο σπίτι τους, ας πάνε να τα πουν στη μητέρα που συνάντησα προχθές στον Προμπονά, η οποία, όταν βραδιάζει, φοβάται να πάει το παιδί της βόλτα. Αλλά και στο νεαρό ζευγάρι στα Θυμαράκια που μου έλεγαν ότι σκέφτονται πάρα πολύ σοβαρά να φύγουν από την πόλη, επειδή είναι έγκυος η κοπέλα και φοβούνται να κυκλοφορήσουν. Αυτή η λογική είναι βούτυρο στο ψωμί των ακραίων. Δεν μπορούμε να βάζουμε το κεφάλι μας στην άμμο και να αρνούμαστε την απαράδεκτη πραγματικότητα που βιώνουν εκατοντάδες χιλιάδες Αθηναίοι. Εμείς, λοιπόν, τι λέμε; Λέμε μερικά πράγματα, τα οποία είναι κοινή λογική.
Η πρότασή μας προβλέπει τη δημιουργία ενός ενιαίου κέντρου ασφάλειας, το οποίο υπάρχει σε πολλές πόλεις της Ευρώπης και της Αμερικής. Επιπρόσθετα, τη συνεργασία μεταξύ της ελληνικής και της δημοτικής αστυνομίας, μεταξύ άλλων, και κοινές περιπολίες. Παράλληλα, αναβάθμιση της δημοτικής αστυνομίας με νέα μέσα και εργαλεία. Η δημοτική αστυνομία δεν είναι μόνο για τις κλήσεις αλλά και για να αισθάνεται ασφαλής ο Αθηναίος. Τέλος, δεν πρέπει να φοβηθούμε να συνεργαστούμε με ιδιωτικές εταιρείες φύλαξης. Στη βόλτα μας στο Πεδίον του Άρεως συναντήσαμε αυτοκίνητα ιδιωτικής εταιρείας με φύλακες οι οποίοι επέβλεπαν προκειμένου να αντιμετωπίσουν την παραβατικότητα. Αυτό ήταν απόφαση της περιφέρειας Αττικής. Φυσικά, πρέπει να φωτίσουμε τα σκοτεινά σημεία της πόλης, να φροντίσουμε την πόλη ώστε να γίνει φιλική στις οικογένειές μας και εχθρική στον εγκληματία και στον παραβάτη. — Έχετε σκοπό να τιμωρήσετε την παραβατικότητα των πολιτών στο πλαίσιο της καθαριότητας, π.χ. με πρόστιμα, όπως σε άλλες ευρωπαϊκές πόλεις; Η εικόνα της πόλης είναι κατά το ήμισυ ευθύνη του δημάρχου και κατά το ήμισυ ευθύνη των δημοτών. Χρειαζόμαστε μια αλλαγή νοοτροπίας, η οποία δεν θα πραγματοποιηθεί με ευχολόγια. Ο δήμος πρέπει να λειτουργεί παραδειγματικά και να μη φοβάται να επιβάλλει κανόνες. Δεν επιθυμούμε μια αποστειρωμένη πόλη, δεν ταιριάζει άλλωστε στο DNA μας. Αλλά ούτε μια πόλη που να φεύγεις το πρωί και να μην ξέρεις τι θα σου έχει συμβεί μέχρι το βράδυ που θα επιστρέψεις. Για παράδειγμα, είμαστε η μοναδική χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης που δεν έχει εφαρμόσει τον αντικαπνιστικό νόμο. Και το λέω εγώ που είμαι καπνιστής. Όμως θα πρέπει επιτέλους να προστατεύσουμε τη δημόσια υγεία και την υγεία των παιδιών μας. Νομίζαμε ότι έχουμε φτιάξει το νέο Βερολίνο, ότι ακόμα και η κρίση είναι κατά κάποιον τρόπο προϊόν που διαφημίζουμε και εμπορευόμαστε, αλλά στην πραγματικότητα ζούμε στην παρακμή κι έχουμε δημιουργήσει το νέο Κάιρο. — Σας χρεώνουν ότι δεν επιλέγετε τις συγκρούσεις με τους συνυποψηφίους σας γιατί έχετε τον αέρα της πρωτιάς. Ποιο είναι το σχόλιό σας; Η αλήθεια είναι ότι δοκιμάζω κάτι πρωτόγνωρο, ένα πείραμα που μπορεί να πετύχει, αλλά πιθανόν και να αποτύχει. Επιλέξαμε μια προεκλογική εκστρατεία εντελώς διαφορετική από εκείνες του παρελθόντος. Μέχρι πρότινος κυριαρχούσε η λογική της λεγόμενης οριοθέτησης, «εμείς ή αυτοί», μια λογική που στόχευε στον αντίπαλο, θίγοντας αδυναμίες, ελαττώματα και λάθη, και με αυτόν τον τρόπο έχτιζες το δικό σου ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Εμείς επενδύουμε στον πολιτικό πολιτισμό. Κι όταν οι άλλοι στοχεύουν χαμηλά, εμείς κοιτάμε ψηλά. Συνειδητά, λοιπόν, αρνούμαι να υποκύψω στον πειρασμό. Ξέρετε, είναι πάρα πολύ εύκολο! Για παράδειγμα, όταν είσαι σε debate, το πρώτο πράγμα που περνάει από το μυαλό σου, όταν ο άλλος σου την πέφτει, είναι να απαντήσεις και να πεις το απλό, το ανθρώπινο. Δεν οδηγεί όμως πουθενά αυτό, γιατί αντίπαλοί μας είναι τα προβλήματα των Αθηναίων. Αν θέλουμε να βγάλουμε τον καλύτερο εαυτό της Αθήνας, θα πρέπει να βγάλουμε τον καλύτερο εαυτό των Αθηναίων, και αν θέλουμε να βγάλουμε τον καλύτερο εαυτό των Αθηναίων, πρέπει πρώτα απ’ όλα να βγάλουμε οι ίδιοι τον καλύτερο δικό μας εαυτό. Αν ένα πράγμα με κάνει να αισθάνομαι σιγουριά, λοιπόν, είναι αυτό ακριβώς, ότι συναντώ καθημερινά ανθρώπους έτοιμους να επενδύσουν τον χρόνο τους, την ενέργειά τους, τα χρήματά τους σε αυτή την πόλη και πολίτες που δεν έχουν παραιτηθεί. Δεν έχουν συμφιλιωθεί με τη μιζέρια γύρω μας και μέσα μας. Συναντώ ανθρώπους οι οποίοι είναι έτοιμοι να δώσουν τις μάχες τους. Ναι, δεν θα τις κερδίσουμε όλες
τις μάχες, θα χάσουμε κάποιες. Αλλά πρέπει να τις δώσουμε όλες. — Οποιοδήποτε κι αν είναι το αποτέλεσμα των δημοτικών εκλογών, θα εξαντλήσετε την τετραετία στον δήμο της Αθήνας; Εννοείται. Αυτό με γεμίζει, με αναζωογονεί και με ενθουσιάζει. Και ξέρετε, έχω πάει και ένα βήμα παραπέρα. Επειδή προέρχομαι από την αυτοδιοίκηση και έχω πλήρως συναίσθηση του τι θα αντιμετωπίσουμε αύριο το πρωί, δεν έχω αυταπάτες ούτε το άλλοθι της άγνοιας. Ξέρω, λοιπόν, ότι η Αθήνα χρειάζεται τουλάχιστον δύο θητείες. Γι’ αυτό και αν οι Αθηναίοι μού κάνουν την τεράστια τιμή να με εμπιστευθούν, έχω σκοπό να διεκδικήσω ξανά την εμπιστοσύνη τους, μετά από τέσσερα χρόνια. Ναι, εμείς είμαστε έτοιμοι ή, να το πω αλλιώς, με όλη μας τη γνώση, την εμπειρία όλων αυτών των ετών, αισθανόμαστε ότι είμαστε έτοιμοι και δεν θα μάθουμε στου κασίδη το κεφάλι. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει πως μπορώ να πω, ακόμα και τώρα, δύο μήνες πριν από τις εκλογές: «Παιδιά, αν με ψηφίσετε, σε ένα ή σε δύο χρόνια θα έχουμε γίνει Χάγη». Δεν υπάρχουν μαγικά ραβδιά. Θέλει πολλή δουλειά, θέλει κόπο και θέλει και χρόνο. — Συνυποψήφιοί σας είπαν ότι πήγατε στον Άγιο Παντελεήμονα και δεν είπατε ούτε μισή λέξη για τη Χρυσή Αυγή. Καλά τώρα, έχουν πει πολύ χειρότερα από αυτά. Λίγο-πολύ, βγήκαν και με παρουσίασαν ως χρυσαυγίτη. Και μετά, βεβαίως, η ίδια η «Αυγή», η εφημερίδα που με έκανε πρωτοσέλιδο, ζήτησε συγγνώμη, κάτι που δεν έκαναν συνυποψήφιοί μου. Εντάξει, τι να κάνουμε, καταλαβαίνω, προεκλογική εκστρατεία κάνουν. Αυτά είναι αστεία πράγματα. Κανείς μας δεν γεννήθηκε χθες. Κι εγώ, τουλάχιστον, κρίνομαι εδώ και 10 χρόνια γι’ αυτά που κάνω, αλλά και για τις απόψεις που έχω εκφράσει κατά καιρούς. Κανείς δεν μπορεί να μου προσάψει μια τέτοια κατηγορία. Κάποια στιγμή, πάντως, θα πρέπει να αποφασίσουν αν είμαι κομμουνιστής, όπως λένε κάποιοι, ή χρυσαυγίτης, όπως λένε κάποιοι άλλοι. Πάντως, δεν θα κάνω σε κανέναν τη χάρη να φορέσω έναν στενό κορσέ ή ένα κοστούμι που μπορεί να βολεύει κάποιους, αλλά δεν είμαι εγώ. — Θα τοποθετούσατε στη θέση του αντιδημάρχου έναν μετανάστη; Γιατί όχι; Αν δείτε την ομάδα μας, θα διαπιστώσετε ότι έχουμε από πάππου προς πάππου Αθηναίους μέχρι μετανάστες δεύτερης γενιάς. Αυτή είναι η Αθήνα σήμερα. Και γι’ αυτή την Αθήνα πρέπει να είμαστε όλοι υπερήφανοι. Παρακολουθώ τη συζήτηση για τη διαφορετικότητα. Κάποια στιγμή πρέπει να καταλάβουμε ότι η διαφορετικότητα είναι κανονικότητα. Ότι οι διακρίσεις σχετικά με την καταγωγή τη δική μας ή των γονιών μας, τη σεξουαλική μας ταυτότητα και το χρώμα του δέρματός μας είναι όπως οι διακρίσεις για το ύψος, το χρώμα των μαλλιών και των ματιών.
Αν αισθανόμουν για οποιονδήποτε λόγο ότι δεν μπορώ να πάω στην πλατεία Εξαρχείων, τότε προφανώς δεν θα ήμουν άξιος να είμαι υποψήφιος δήμαρχος, πόσο μάλλον αυτής της πόλης. Τα Εξάρχεια, όμως, είναι κομμάτι του συνολικού προβλήματος που αντιμετωπίζει η Αθήνα. Έφτασε η ώρα που οι γόρδιοι δεσμοί, όταν δεν λύνονται, κόβονται. 4.4.19 – lifo
15
ΒΙΒΛΙΟ
Η ΚΑΘΟΛΙΚΉ ΜΟΡΦΉ ΤΟΥ ΓΙΏΡΓΟΥ ΧΕΙΜΩΝΆ Οι εκδόσεις Πατάκη επανακυκλοφορούν άπαντα τα πεζά του Γιώργου Χειμωνά σε επιμέλεια Ευριπίδη Γαραντούδη, εμπλουτισμένα με κείμενα φίλων, κριτικά δοκίμια και φωτογραφικό υλικό με επιπλέον πληροφορίες για το αρχείο και το έργο του. Η LiFO δίνει πρώτη μια πλήρη επισκόπηση του τόμου που θα κυκλοφορήσει στις 11 Απριλίου. από την τίνα μανδηλαρά
16 lifo – 4.4.19
Εικονογράφηση στηριγμένη σε φωτογραφία από το Αρχείο Χειμωνά. 4.4.19 – lifo
17
ΒΙΒΛΙΟ
Α
ν το κείμενο, όπως το ήθελε ο Γιώργος Χειμωνάς, δεν είναι παρά ένα σώμα που δεν καταλήγει, τότε μένει ανοιχτό στον χρόνο για να διαβαστεί, να δοξαστεί ή να κατακρεουργηθεί, να επιστρέψει για να θυμίσει την αιώνια καταγωγή του. Κάπως έτσι συμβαίνει με τα α-χρονικά γραπτά του Χειμωνά, που επανέρχονται για να μας τονίσουν το αιώνιο θάμβος τους στη συναστρία των ελληνικών γραμμάτων. Να δικαιώσουν αυτό που πάντοτε ήθελε να εξαιρεθεί και να θυμίσουν αυτό που πρόκειται να γίνει στο μέλλον. Μονάχα έτσι μπορεί να διαιωνιστεί ο αμφίσημος λόγος του Ηράκλειτου ή των τραγικών, επιβεβαιωμένος από τις αντιφάσεις της Ιστορίας και τη συμπαντικότητα της ποιητικής μεταφοράς που εκείνος, σε ρόλο μάντη Τειρεσία ή προφήτη, είδε να σπαρταράει στο εσωτερικό του ελληνικού λόγου όχι ως κάτι αποστασιοποιημένο αλλά ολοζώντανο, βγαλμένο ως γέννα ή καθολική μοίρα. «Θεωρώ τον εαυτό μου λαϊκό συγγραφέα» έλεγε για να θυμίσει την αυτονόητη θνητή καταγωγή του αυτός ο «θαυματοποιός του λαϊκού πανηγυριού», ο κατεργάρης μάγος. Άλλωστε, το σωκρατικό δαιμόνιο, ο ερμητικός συμβολισμός του Ευριπίδη ή ο περιπαικτικός λόγος του Αισχύλου τις στιγμές της ύψιστης σοβαρότητάς τους δεν είναι παρά το αποτέλεσμα μιας ατιθάσευτης μεταφοράς που τσίμπησε η χειρουργικής ακρίβειας πένα του γιατρού-αλχημιστή Χειμωνά με ιερό δέος και δεινότητα και την παρέδωσε στους ανώνυμους γείτονες ή στους ανυπεράσπιστους ασθενείς (σωμάτων ή λόγων): στην Ελισώ ή στον Καπετάν Λαμπρινό και τον σγουρομάλλη γιο του Μάνιο. Ωστόσο, ο ίδιος δεν έβγαλε ούτε στιγμή την αυτοκρατορική μπέρτα του με το κόκκινο της πορφύρας που φρόντιζε να σε σέρνει σε κάθε βασιλικής αίγλης λόγο με κέντρο αναφοράς το αμαρτωλό γένος των Ατρειδών. Του άξιζαν δικαιωματικά τα σκήπτρα και ο θρόνος. Ήταν, άλλωστε, ο μεταμφιεσμένος σε Έλληνα Άμλετ. «Αγαπώ κάνω ένδοξο έναν άνθρωπο» έλεγε στον Εχθρό του ποιητή. Τίποτα λιγότερο από βασιλικές τιμές και δόξα.
Από κει, με αυτά τα δώρα θα επιστρέψει στα μυθοπλαστικά του σύμπαντα όπως η Καβάλα, απ’ όπου κρατά η καταγωγή του, η Ξάνθη ή η Θεσσαλονίκη και η οδός Τσιμισκή. Θα φτάσει μέχρι το Παρίσι, όπως ο ίδιος, αφού η αποστολή του είναι αυτή του ποιητή που εξακτινώνεται σε όλα τα μήκη και πλάτη, επαναπροσδιορίζοντας το βίωμα. Ξέρει πάντα ότι θα βρει έναν τραχύ δρόμο γεμάτο αμφιβολίες γιατί: «Μακριά μέσα σε σκιές υπάρχει μια παρθένα οδός, με περιμένει το ίχνος μου». Κανένας προορισμός δεν είναι οριστικός, αφού τα πάντα διαρκώς μεταμορφώνονται σε κάτι άλλο, ενώ για κάθε λέξη υπάρχει η αντίθετή της. Σε κάθε εννοιολόγηση, σε κάθε πτυχή του επιβλητικού εαυτού του, κρύβεται ένα σκανδαλιάρικο παιδί του Ηράκλειτου που παίζει με τα ζάρια στα άκρα του νοήματος. Σε όλα όμως υπάρχει μια σκηνοθεσία, μια ατελείωτη εικονοποιία και μια περφόρμανς διαρκείας: «Ο κόσμος να γίνει εικόνα. Αυτή θα είναι η τελευταία ζωή των ανθρώπων να τους σκεπάσει μια εικόνα» γράφει χαρακτηριστικά στους Χτίστες. Αυτό το αρμονικό μέσα στο χάος παιχνίδι από λέξεις, εικόνες, αφηγήματα και μυθολογικά σύμπαντα θα διαμορφώσει την κοσμοθεωρία του Γιώργου Χειμωνά, στην οποία προστρέχουμε διαρκώς, και τώρα για έναν ακόμα ουσιαστικότερο λόγο, την αναμενόμενη κυκλοφορία του τόμου με άπαντα τα πεζά του από τις εκδόσεις Πατάκη, σε επιμέλεια Ευριπίδη Γαραντούδη, σε περίπου 600 σελίδες. Η εμπλουτισμένη με σχολιαστικά κείμενα φίλων, αυτοβιογραφικό κείμενο του ίδιου (Η βιογραφία της όρασής μου), αλλά και κριτικά δοκίμια, έκδοση γύρω από το έργο του –η πρώτη έκδοση ήταν το 2005 από τον Καστανιώτη– απλώς επιβεβαιώνει την ανεξίτηλη επιβολή του γαλαξία του Χειμωνά, γεμάτου από διηγήματα, οιονεί μεγάλα προφορικά αφηγήματα, μικρές ιστορίες για μεγάλες συνθήκες που ανάγονται σε ένα ενιαίο τελικά πεζογράφημα, το οποίο διαβάζεται σαν ένα και μοναδικό ποίημα. Στο πρώτο μέρος της έκδοσης δεσπόζουν τα εισαγωγικά κείμενα των Ευριπίδη Γαραντούδη, Μάρως Δούκα, Γιώργου Βέλτσου, Αλέξανδρου Ίσαρη και στο τέλος το αυτοβιογραφικό κείμενο
Με τη Λούλα Αναγνωστάκη, στο σπίτι τους στην οδό Καψάλη στο Κολωνάκι.
18 lifo – 4.4.19
και οι λογοτεχνικές κριτικές, όπως τις είχε επιλέξει η Λούλα Αναγνωστάκη. Από το εισαγωγικό κείμενο του Γαραντούδη μαθαίνουμε, επίσης, ότι τα κατάλοιπα του αρχείου του Γιώργου Χειμωνά και της Λούλας Αναγνωστάκη παραχωρήθηκαν πρόσφατα από τον γιο τους Θανάση Χειμωνά στο Εργαστήριο Νεοελληνικής Φιλολογίας, καθώς και ότι κάποια χειρόγραφα δεν βρέθηκαν ποτέ, όπως αυτό του περίφημου Σπιτιού της Γερτρούδης, το οποίο έγραφε, πριν πεθάνει, στο Παρίσι – ένα γοητευτικό μυστήριο, αντίστοιχο με αυτό που θα συνοδεύει για πάντα το όνομά του. Σύμφωνα με μια κυκλική συνθήκη, αν και ο ίδιος θα προτιμούσε τη μορφή της σπείρας, η διαδρομή του Γιώργου Χειμωνά στα γράμματα ξεκινάει με τον προφητικό Πεισίστρατο και ολοκληρώνεται με τον εσχατολογικό Εχθρό του ποιητή και ενδιάμεσους σταθμούς τη συγκλονιστική Εκδρομή, τον αξεπέραστο Γιατρό Ινεότη, το εμβληματικό Μυθιστόρημα, τον Γάμο, τον Αδελφό, τους αξέχαστους Χτίστες ή το τρίπτυχο των Ταξιδιών. Σε κάθε περίπτωση, η χειρονομία που απηύθυνε μέσα από τα έργα αυτά δεν ήταν ούτε καταφατική ούτε αποφατική, αλλά μια πράξη απελευθέρωσης, σε αντίθεση με ένα δεσμευτικά επεξηγηματικό σύμπαν όπου ο λόγος κυριαρχεί δυναστικά στις έννοιες. Εδώ, αντίθετα, αυτές δείχνουν να εννοιολογούν και εννοιολογούνται από μόνες τους, αποκαλύπτοντας μια ολάκερη οντολογία, όπου πυθαγόρειοι, ελεάτες και ο Ηράκλειτος γίνονται ένα. Άλλωστε, ο λόγος και η ποίηση έφτιαξαν από κοινού τον κόσμο στις εσχατιές του χάους. Φιλία και νείκος συνυπάρχουν στα άκρα της αφήγησης: στην αρχή, στον Πεισίστρατο, επικρατεί η φιλία, στο τέλος, στον Εχθρό του ποιητή, το νείκος. Όσο για τη βία, πάντα ζητούμενο και δημιουργική, λειτουργεί καταλυτικά ως έκρηξη, ξάφνιασμα ή ανάγκη. Σε αυτή την ατελείωτη φαντασμαγορία από εκρήξεις, λέξεις και σκηνοθεσίες δεν ξεχωρίζει το φασματικό από το πραγματικό, καθώς όνειρο και πραγματικότητα γίνονται ένα με τα μυθοπλαστικά πρόσωπα που αποκτούν ρεαλιστικές διαστάσεις σε αντιστοιχία με τις καθημερινές φιγούρες των αρρώστων και των μυθολογικών συμβόλων: ο Πεισίστρατος, ο γιατρός Ινεότης,
η Κυβέλη, ο Αδελφός, η γητεύτρα Τενάγκνε, η Ελένη, εκπροσωπούν όλους τους ανθρώπους και ποτέ μια αυτόνομη, αυθύπαρκτη, σολιψιστικού τύπου μονάδα. Αυτό κάνει κι ο ίδιος ο ποιητής, καθώς μιλάει όχι για εκείνον αλλά εν ονόματι του γένους: «Είμαι ένα διάστημα και περιέχω όλους τους ανθρώπους και όχι τα αισθήματά τους και τις σκέψεις τους, αλλά τα πρόσωπά τους και τα μέρη του κορμιού τους το χρώμα των ρούχων τους τα δάχτυλα κι άλλη δυνατότητα να ζω δεν έχω παρά να τους παρακολουθώ και να τους φαντάζομαι και να τους υποδύομαι κι ακόμα και το πρόσωπό μου αλλάζει κι όλος ο κόσμος είναι γεμάτος από ανθρώπινα κομμάτια η μύτη το μέτωπο οι ακρινές ακραίες τριχίτσες των φρυδιών τα λόγια το χέρι τα διακρίνω ξεχωριστά κι αταίριαστα να αιωρούνται πάνω από τους ανθρώπους κι από τα σπίτια και φωσφορίζουν μέσα από τα σβηστά παράθυρα και μέσα από τις νύχτες τα διακρίνω το μάτι του στην άσφαλτο το μέτωπό του στον ουρανό» (Η Εκδρομή). Τα πάντα ακούγονται ή ηχούν με μια υπερθετική δυνατότητα και ένα μπαρόκ εκτόπισμα που εύλογα θυμίζει τον τόσο αγαπημένο και μεταφρασμένο από τον Χειμωνά Ουίλλιαμ Σαίξπηρ: τα δάση και οι άνθρωποι κάνουν θόρυβο, η φύση γεννά, οι λύπες φτεροκοπούν και απελευθερώνονται «οστά από μεγάλες αισθήσεις που ξαφνικά τα ξέθαψε μια βροχή». Οι λέξεις μοιάζουν εν τέλει να αυτονομούνται, όπως τα φτερά του Δαίδαλου στον πλατωνικό μύθο, και να λειτουργούν από μόνες τους ακόμα και αν είναι προϊόντα μιας απόλυτα επεξεργασμένης και άρα ηθικής πράξης ή ενός συμπαντικού πλάνου. Ο μάντης, άλλωστε, αρχαιόθεν ήξερε πάντοτε τι έλεγε και τι έκανε ακόμα και τη στιγμή της αποχώρησης, που δεν ήταν παρά η αρχή της επιστροφής του. Ή, όπως γράφει ο Γιώργος Βέλτσος στο αποχαιρετιστήριο προς αυτόν ποίημά του: «Με απαγχονισμένα τα ιδανικά / από τα κορδόνια των παπουτσιών του / κρέμεται δίχως τα σανδάλια του Ερμή / που του τα υποσχέθηκε / Αλλά δεν τον ενδιέφεραν τα φτερά / Το αηδόνι του ήταν κουρδιστό / κι ο αυτοκράτορας, το παρωνύμιο της αθανασίας».
Πάνω: Ο Γιώργος Χειμωνάς την εποχή που ολοκλήρωνε τις σπουδές του στην Ιατρική Σχολή Θεσσαλονίκης. Αριστερά: Με τον γιο του Θανάση Χειμωνά, στο Πεδίον του Άρεως, στα τέλη της δεκαετίας του 1970.
4.4.19 – lifo
19
χώρισαν οι γονείς μου και ήρθαμε με τη μητέρα μου στην Αθήνα. Μέχρι τα 10 έζησα σε μια άστατη οικογενειακή κατάσταση, αισθανόμουν σαν μια βαλίτσα που πηγαινοερχόταν από σπίτι σε σπίτι, γιατί οι γονείς μου τα έβρισκαν και ξαναχώριζαν, οπότε πήγαμε για λίγο και στην Άνδρο. Ήταν δύσκολα χρόνια αυτά, η μητέρα μου έκανε διάφορες δουλειές για να μπορέσουμε να επιβιώσουμε. Ήταν μια θαρραλέα γυναίκα εκείνη την εποχή, αφού αποφάσισε να αντιμετωπίσει την κακοποίηση και να φύγει, αλλά επειδή έκανε προσπάθειες να είναι ξανά με τον πατέρα μου, τα πιο πολλά χρόνια αλλάζαμε συνεχώς σπίτια, πόλεις, νησιά.
q Είχα μια δύσκολη παιδική ηλικία, αλλά υπήρξαν και ωραίες στιγμές. Η πιο έντονη ανάμνηση που έχω ως παιδί είναι μια ευτυχισμένη στιγμή στην Άνδρο, μ’ εμένα να τρέχω ανέμελος στον ήλιο, ανάμεσα στα ζουμπούλια, και στο βάθος η θάλασσα. Είχα μια πολύ έντονη αίσθηση χαράς και ελευθερίας, έτσι, η αύρα της θάλασσας και ο ήλιος επανέρχονται στη μνήμη μου κάθε φορά που μυρίζω ζουμπούλια. Μια άλλη ωραία παιδική ανάμνηση είναι το θυρωρείο που είχε η θεία μου σε μία από τις μοντέρνες πολυκατοικίες που χτίστηκαν τη δεκαετία του ’60 στη λεωφόρο Αλεξάνδρας, πολύ in περιοχή εκείνη την περίοδο. Ήταν το καταφύγιο της μητέρας μου, ένα υπόγειο με ένα δωμάτιο όλο κι όλο, με το μπάνιο έξω και μια μικρή κουζίνα. Η θεία μου είχε δύο κόρες, αλλά χωράγαμε κι εμείς και όποιος ερχόταν και ήθελε βοήθεια ή ήθελε να φάει. Θυμάμαι έντονα να βάζω τα αμύγδαλα στη βασιλόπιτα, γιατί ήμουν ο πιο μικρός, σχηματίζοντας το «1970»...
q Ως παιδί έβλεπα τις ενωμένες οικογένειες και ήθελα η μητέρα μου να βρει κάποιον και να γίνουμε πάλι οικογένεια. Αυτό ονειρευόμουν ως παιδί, να σταματήσει να δουλεύει, να σταματήσει να είναι στενοχωρημένη. Κι αυτό έγινε, βρέθηκε ο πατριός μου, με τον οποίο είναι μέχρι σήμερα μαζί, σαράντα πέντε χρόνια. Μια μέρα με πήγε η μητέρα μου στη Σόνια, το ζαχαροπλαστείο, για να κάνουμε την πρώτη γνωριμία, και στο εξής με αντιμετώπισε σαν ενήλικα. Καθίσαμε οι δυο μας και μου είπε: «Αυτός ο κύριος θέλει να με παντρευτεί, τι λες;». Της είπα «ναι», γιατί ήθελα να είναι ευτυχισμένη και να έχω κι εγώ μια κανονική οικογένεια.
q Είμαι ένας άνθρωπος με εμμονές, με τη μόδα, με τις γυναίκες, με τον κινηματογράφο. Παρατηρούσα από παιδάκι τις γυναίκες, έβλεπα τις φίλες της μητέρας μου που έρχονταν να παίξουν κουμκάν και τις γυναίκες απ’ όλους τους ορόφους που μαζεύονταν στο θυρωρείο της θείας μου και πρόσεχα τι φορούσαν. Έχω έντονη ανάμνηση από μια ταινία του νεορεαλισμού, όπου η πρωταγωνίστρια έπλενε πιάτα και τα έσπαγε – θυμόμουν ακριβώς τι φόραγε. Πενήντα χρόνια μετά, είδα ξανά το έργο τυχαία και αυτή η γυναίκα ήταν η Σοφία Λόρεν. Στο σχολείο ντυνόμουν διαφορετικά από τα άλλα παιδιά, όλο το χαρτζιλίκι μου το έδινα για να αγοράζω ρούχα και όχι «Μίκυ Μάους». Στην ηλικία των 14, που άρχισα να βγαίνω στα κλαμπ, έντυνα τις φίλες μου με τα ρούχα της μητέρας μου – της είχα σκίσει το νυφικό και το είχα κάνει μίνι. Πηγαίναμε στα κλαμπ και κάναμε φωτογραφίσεις στην ταράτσα με ό,τι βλέπαμε τότε στα περιοδικά. Σε ένα πάρτι του σχολείου είχα ντυθεί «μαριχουάνα στοπ», το έπαιζα μοντέλο και ήξερα πως, ό,τι και να γινόταν, θα ασχολιόμουν με τη μόδα.
Σχεδιαστής μόδας, στυλίστας. Γεννήθηκε στη Μήλο, ζει στο Ζάππειο.
ΖΟΥΛΙΑΣ
q Γεννήθηκα στη Μήλο, στα μέσα της δεκαετίας του ’60, και τα πρώτα χρόνια της ζωής μου τα πέρασα εκεί. Μετά
q Στα 15 μου απάντησα σε μια αγγελία του Rodolfo Valentino «ζητούνται άτομα για το εργαστήριο» και πήγα για δουλειά. Ξύπναγα στις 5 το πρωί, γιατί πιάναμε δουλειά στις 6, αλλά πήγαινα ντυμένος για βράδυ, με σατέν πουκάμισα, για να κάνω κουμπότρυπες. Μία εβδομάδα μετά, ο Μπάμπης ο Ξυράφης, επειδή έβλεπε πώς ντυνόμουν, μου είπε: «Εσύ, παιδί μου, είσαι για να κατέβεις στο μαγαζί». Τον κόσμο τον κέρδιζα πάντα με την εμφάνιση. Και με κατέβασε στο μαγαζί, όπου έγινα καταπληκτικός πωλητής. Μετά, μια μέρα που κοίταζα τη βιτρίνα του Παρθένη, με είδε και μου είπε: « Έλα μέσα εσύ, τι κάνεις, θέλεις να δουλέψεις εδώ;». Έτσι άρχισα να δουλεύω τα καλοκαίρια στον Παρθένη.
q Όταν ήμουν 16, έκανα την πρώτη μου φωτογράφιση. Η Κατερίνα Τερζοπούλου, γυναίκα του Χρήστου Τερζόπουλου, που ήταν τότε στυλίστρια, είχε αναλάβει να κάνει μια φωτογράφιση στον Εθνικό Κήπο, αλλά κάτι της συνέβη και δεν μπορούσε να πάει. Μου λέει ο Παρθένης: «Πάρε τα ρούχα και πήγαινε, ξέρεις εσύ». Η Κατερίνα είχε μαζέψει ρούχα τότε από την αγορά: Montana, YSL, στα late ’70s υπήρχε ένα booming με ξένους οίκους… Αισθάνθηκα ότι το έκανα αυτό από πάντα. Και από τα 16 μέχρι τα 21 πήγα από τον Παρθένη στον Billy Bo. Έζησα την ωραία εποχή του Billy Bo, αρχές των ’80s, όταν έφερνε τα τοπ μόντελ στην Αθήνα και έκανε τα μεγάλα σόου στη Μεγάλη Βρετανία. Έκανα τις φωτογραφίσεις, έκανα τις βιτρίνες, πούλαγα τα ρούχα, ήμουνα backstage, ήμουν πίσω από το ατελιέ, και η Λάουρα ντε Νίγκρις, που είχε έρθει τότε να αναβιώσει τη «Γυναίκα» και παντρεύτηκε τον Άρη Τερζόπουλο, ένα βράδυ σε ένα κλαμπ μου είπε «εσύ πρέπει να γίνεις στυλίστας». Κι έτσι έπιασα δουλειά στο περιοδικό «Γυναίκα» και έγινα ο πρώτος άντρας στυλίστας – δεν υπήρχε ο όρος «στυλίστας» τότε, κάναμε «επιμέλεια ρεπορτάζ».
AΘΗΝΑΊΟΙ
q Η πρώτη μου δουλειά ήταν με την Έλενα Κουντουρά – μόλις είχε βγει, ήταν η δεύτερη φωτογράφισή της.
20 lifo – 4.4.19
Την κάναμε Όντρεϊ Χέπμπορν και μας ρώταγε «μα, θα με βγάλετε έτσι άσχημη;». Ο Δημήτρης ο Ζοντός, που ήταν πολύ καλός μακιγιέρ της εποχής της, της είπε: «Τι λες, χρυσό μου, αυτή ήταν από τις πιο όμορφες γυναίκες του κόσμου και έχεις την τύχη να είσαι ίδια!». Και όντως, με αυτές τις φωτογραφίες η Έλενα πήγε στο Παρίσι και μετά την έκαναν όλοι Όντρεϊ Χέπμπορν. Έκανε τεράστια καριέρα.
q Τα ’80s ήταν μια πολύ άγρια εποχή και έζησα την αγριάδα τους σε όλο της το μεγαλείο. Σε ένα ΚΛΙΚ του 1987 είχε γίνει μια φωτογράφιση σαν ρεπορτάζ από εφημερίδα κι εγώ πόζαρα ως θύμα αυτοκτονίας, έχοντας πέσει από ψηλά. Έναν χρόνο μετά, το 1988, πήδηξα στο κενό και υπάρχει και άλλη μία φωτογραφία από τις εφημερίδες της εποχής, ίδια, αλλά πραγματική. Πρέπει να προσέχεις πώς φωτογραφίζεσαι. Σήμερα τα βλέπω αυτά σαν να έχουν συμβεί σε κάποιον άλλον, γιατί είμαι κάποιος άλλος, έχω σταματήσει να κάνω χρήση από το 1992.
q Άρχισα να κάνω χρήση στα 15, με ελαφριά ναρκωτικά, και σιγά-σιγά, στα ’80s, κάποια στιγμή εξελίχθηκε αυτό. Ήταν μια σκληρή, αλλά και πολύ ενδιαφέρουσα περίοδος, γιατί η μόδα μπήκε για τα καλά στη ζωή μου. Άρχισα να ταξιδεύω σε όλο τον κόσμο και κυρίως στο Παρίσι, δύο φορές τον χρόνο, που πήγαινα για τα shows. H μόδα και η αγάπη μου γι’ αυτήν σε βαθμό τρέλας με κράτησαν κι έτσι δεν έφτασα να σέρνομαι στην Ομόνοια, να είμαι στον δρόμο. Έπρεπε να σηκώνομαι το πρωί και να κάνω αυτό που αγαπούσα, αλλά και για να βγάζω χρήματα και να μπορώ να πίνω. Ντυνόμουν στην τρίχα, με ακριβά μανικετόκουμπα, αλλά από κάτω το χέρι ήταν τρυπημένο με λίγο αίμα στο πουκάμισο. Το «sex and drugs and rock ‘n’ roll» το βίωσα σε όλο του το μεγαλείο. Τα ’80s το είχαν αυτό, πολλή μόδα, ηρωίνη κρυμμένη στα φορέματα (την έραβα στα στριφώματα και μέσα στα καπέλα) και το επικίνδυνο τοπίο των ναρκωτικών που ζούσα κυριολεκτικά μέσα του.
απο τον m. hulot φωτογραφιeσ παρισ ταβιτιαν
fashion icons H Αθηναία, μετά το «Sex and the City», χάθηκε, άρχισε να τα ρίχνει όλα πάνω της, να βάζει τρέσες – δεν βλέπουμε τόσο κομψές παρουσίες πια.
4.4.19 – lifo
21
ΙNFO
Το ατελιέ του Βασίλη Ζούλια βρίσκεται στην οδό Ακαδημίας 4.. www.vassiliszoulias.com Η Ρέα Βιτάλη έγραψε το βιβλίο Το παλτό μου, μαμά (Διόπτρα), το οποίο στηρίζεται στη ζωή του Βασίλη Ζούλια.
τη λέξη «χρήστης», έμπαινες κατευθείαν φυλακή. Κι όταν με έπιασαν την πρώτη φορά, Τσικνοπέμπτη, όταν βρέθηκα στην Ασφάλεια δεν καταλάβαινα, νόμιζα ότι θα με αφήσουν το βράδυ να πάω στο πάρτι μόδας στη Βουκουρεστίου. Με κράτησαν όμως μέσα και τη Δευτέρα ζήτησα από τη μητέρα μου να μου φέρει ρούχα, το κοστούμι και το παλτό μου – έτσι βγήκε και ο τίτλος Το παλτό μου, μαμά στο βιβλίο, από τη σκηνή αυτή στο δικαστήριο. Νόμιζα ότι αν με έβλεπαν ντυμένο πολύ καλά θα με άφηναν ελεύθερο, αλλά έγινε το αντίθετο. Διέταξαν προφυλάκιση για χρήση, σύσταση συμμορίας και διάφορα. Εγώ αυτό δεν μπορούσα ούτε να το δεχτώ ούτε να το αντέξω, έτσι πήδησα στο κενό. Πολλές φορές αναρωτιέμαι πώς έφυγα στο κενό. Δεν ξέρω πώς το αποφάσισα, γιατί από τη στιγμή που θα πέσεις στο κενό, τελείωσες, δεν μπορείς να κάνεις πίσω.
q Είχα κάνει διάφορες απόπειρες αυτοκτονίας από παιδάκι, γιατί δεν ένιωθα καλά με τον εαυτό μου – νομίζω ότι κανένας που έχει κάνει χρήση ναρκωτικών δεν νιώθει άνετα στο πετσί του. Από παιδί ένιωθα ότι δεν ήμουν ευχαριστημένος με αυτό που ήμουν, αισθανόμουν άσχημος, ντροπή, είχα φόβους, άγχη. Από τα 15 μέχρι τα 29, που σταμάτησα, παρόλο που όλοι βλέπουν μια πορεία λαμπερή και αναρωτιούνται γιατί το έκανα, εγώ ήμουν στη μαυρίλα. Ό,τι και να γινόταν on the sight μου έδινε κάποια ικανοποίηση, αλλά η ικανοποίησή μου ήταν για να καλύψω τον πόνο του ναρκομανούς, που δεν εξηγείται. Γιατί είναι μια ασθένεια. Έπρεπε να πιω για να σταματήσω να πονάω μέσα μου. Είχα πιάσει έντονο συναισθηματικό πάτο. Επειδή πάντα δούλευα, είχα χρήματα, ήμουν πετυχημένος και οι εργοδότες μου κάπως με συγχωρούσαν λόγω του ταλέντου και της τρέλας μου. Στον χώρο μας και στων καλλιτεχνών, αν γίνεται η δουλειά, σε συγχωρούν. Έτσι με συγχωρούσαν κι εμένα ο Τερζόπουλος και ο Λυμπέρης, παρόλο που αυτοκαταστρεφόμουν. Μου έδιναν συνεχώς ευκαιρίες και προσπαθούσαν κι αυτοί να με βοηθήσουν. Από το ’88 μέχρι το ’92 ήταν πολύ δύσκολη περίοδος, γιατί κάθε μέρα έλεγα «αύριο θα το κόψω» κι αυτό ήταν χειρότερο, αφού ήμουν σε μια μόνιμη «χαρμάνα» αυτά τα τέσσερα χρόνια. Πριν φτάσω στις ομάδες που κατάφεραν να με βοηθήσουν, έψαχνα να βρω ένα όπλο, να το βάλω στο στόμα μου και να πατήσω τη σκανδάλη, να τελειώνει το μαρτύριό μου.
Βασίλης Ζούλιας
q Όταν με έπιασαν, ήταν η πιο άσχημη περίοδος της ζωής μου. Τότε ο νόμος περί ναρκωτικών δεν περιλάμβανε
q Αν μιλήσουμε για στατιστικά, είμαι στο 3% που καταφέρνει να ξεμπλέξει. Είμαι 26 χρόνια καθαρός, πηγαίνω σε μια ομάδα τα τελευταία 26 χρόνια και σαφώς αισθάνομαι ευγνωμοσύνη –όχι τύχη– που είμαι σε αυτό το μικρό ποσοστό. Δεν είμαι από αυτούς που πιστεύουν ότι οι παρέες έκαναν τη ζημιά. Αυτός που θέλει θα βρει να πιει, δεν φταίει ο φίλος. Οι φίλοι μου ήταν δύο ειδών, αυτοί που πίναμε μαζί και οι φίλοι που με έβλεπαν να καταστρέφομαι και ήθελαν να με βοηθήσουν, αλλά δεν μπορούσαν να κάνουν τίποτα. Πραγματικά, δεν μπορεί κανείς να κάνει τίποτα. Σήμερα λέω σε φίλους, σε γονείς, σε συγγενείς αλκοολικών «παιδιά, το μόνο που μπορείτε να κάνετε, αν είστε πολύ κοντά στον ασθενή, είναι να πάτε κι εσείς σε μια ομάδα αυτοβοήθειας συγγενών για να μάθετε πώς να συμπεριφέρεστε στον χρήστη. Να μην κάνετε λάθος χειρισμούς».
q Το πιο μεγάλο μου όφελος από αυτή την εμπειρία είναι ότι με κάποιον τρόπο μπορώ να κάνω τη διαφορά στη ζωή κάποιου ανθρώπου. Τη μόδα και όλο αυτό που γίνεται μέχρι τις 5-6 στη δουλειά μου το κάνω με πολύ μεγάλη αγάπη, χαίρομαι όταν έχω επιτυχία, το κάνω με αφοσίωση, αλλά πραγματικά γεμίζω από τις 6 και μετά, όταν ασχολούμαι με το δεύτερο κομμάτι, που είναι να μεταδίδω την εμπειρία μου σε ανθρώπους που την έχουν ανάγκη. Ήταν ένα μεγάλο δώρο το ότι έχω αναρρώσει σήμερα κι αυτό δεν το θεωρώ δεδομένο. Γι’ αυτό νιώθω ευγνώμων και προσπαθώ να δίνω πίσω κομμάτι από το καλό που μου έχει προσφερθεί τόσο απλόχερα.
q Δεν θεωρώ ότι είμαι καλλιτέχνης, γιατί η μόδα δεν είναι τέχνη. Η τέχνη είναι κάτι πιο μεγάλο, πιο ευγενές. Η μόδα είναι μια κατάσταση που περιλαμβάνει το μάρκετινγκ, τις δημόσιες σχέσεις, την εικόνα, την κίνηση της αγοράς. Είναι απαραίτητη η μόδα, γιατί κάνει τη ζωή μας όμορφη και είναι πυρήνας στην οικονομία. Αν οι γυναίκες σταματούσαν για τρεις μέρες να ασχολούνται με τη μόδα, δηλαδή δεν αγόραζαν ρούχα, παπούτσια, καλλυντικά, θα κατέρρεε η παγκόσμια οικονομία.
q Δεν θέλω να είμαι στη μόδα, καθόλου, γιατί αυτό σημαίνει ότι την επόμενη στιγμή δεν θα είμαι. Η μόδα αλλάζει πάρα πολύ γρήγορα, το στυλ παραμένει. Και δεν κάνω τίποτα περισσότερο από αυτό που συμβαίνει και στη μουσική. Η Amy Winehouse αναβίωσε έναν παλιό ήχο των ’60s, το στυλ, τα εκσυγχρόνισε, και ήταν συγκλονιστική. Πολλοί μου λένε ότι είμαι παλιακός και διάφορα άλλα, όμως οι δεκαετίες του ’50 και του ’60 ήταν οι πιο κομψές για τη γυναίκα.
q Η Αθηναία παλιότερα ήξερε να ντυθεί. Μην ξεχνάμε ότι όταν ήρθε η Τζάκι Ωνάση, η πιο κομψή γυναίκα του κόσμου τότε, και βγήκε φωτογραφία με την Αμαλία Μεγαπάνου, η Αμαλία την έσβησε, φορώντας ένα φόρεμα του Jean Dessès. Τα τελευταία χρόνια πιστεύω ότι οι Αθηναίες έχουν μπερδευτεί. Η Πατρίτσια Φιλντ με το «Sex and the City» έκανε ένα τεράστιο καλό στην ανθρωπότητα, πρόσφερε αυτό το εναλλακτικό στυλ ντυσίματος, ότι τα πάντα πάνε με όλα, ότι μπορείς να βάλεις μια φούστα από τούλι με ένα περφέκτο από πάνω, αλλά για να το κάνεις αυτό πετυχημένα δεν πρέπει να ξεπεράσεις μια λεπτή γραμμή. Και η Αθηναία, μετά το «Sex and the City», χάθηκε, άρχισε να τα ρίχνει όλα πάνω της, να βάζει τρέσες – δεν βλέπουμε τόσο κομψές παρουσίες πια. Η κομψότητα όμως υπάρχει, τη βρίσκεις σε ό,τι είναι αυθεντικό, πολλές φορές τη συναντώ σε κάτι που βλέπω στον δρόμο. Εκεί υπάρχει στυλ. Οι άνθρωποι με χρήματα δεν την έχουν πάντα. Ντύνονται σαν τις σταρ, την Beyoncé, την Jennifer Lopez, αυτές είναι τα πρότυπά τους. Καμιά φορά βλέπω χωριάτισσες με τσεμπέρια και χωριάτες με παλιά πουκάμισα και τρύπια σακάκια που δένουν το παντελόνι τους με σχοινί και σκέφτομαι πόσο πιο αυθεντικοί και κομψοί είναι. Η αυθεντικότητα έχει χαθεί πια.
Αν μιλήσουμε για στατιστικά, είμαι στο 3% που καταφέρνει να ξεμπλέξει. Είμαι 26 χρόνια καθαρός, πηγαίνω σε μια ομάδα τα τελευταία 26 χρόνια και σαφώς αισθάνομαι ευγνωμοσύνη –όχι τύχη– που είμαι σε αυτό το μικρό ποσοστό.
q Ο έρωτας έχει παίξει καταστροφικό ρόλο στη ζωή μου. Τον μεγαλύτερο, γιατί όταν νόμιζα ότι ήμουν ερωτευμένος, δεν αγαπούσα, και μετά κατάλαβα τι σημαίνει βαθιά αγάπη. Κι αυτό συμβαίνει όταν δεν είσαι ερωτευμένος. Άργησα πολύ στη ζωή μου να αγαπήσω, γιατί μέσα στα ναρκωτικά δεν καταλαβαίνεις, δεν έχεις συναισθήματα. Πέρασαν πολλά χρόνια για να το καταλάβω. Σήμερα δεν είμαι ερωτευμένος, αγαπάω, κι αυτό είναι πολύ πιο μεγάλο, πολύ πιο μεγαλειώδες, πολύ πιο υπέροχο από τον έρωτα.
q Η ζωή με έχει μάθει να την το βάζω κάτω ποτέ. Δεν αφήνω να φαίνονται τα προβλήματα που έχω – κοίτα να μη δείχνεις αυτό που έχεις μέσα σου και η ζωή θα τα φτιάξει τα πράγματα. Στη χειρότερή μου περίοδο, στο «μετέωρο βήμα του στυλίστα», γεννήθηκε η ιδέα να κάνω τα γυναικεία παπούτσια. Εκεί που ήμουν κοντά στα 40, χωρίς δουλειά, χωρίς λεφτά, χωρίς τίποτα, ντυνόμουν το πρωί όσο καλύτερα μπορούσα, πήγαινα και μου γυαλίζανε τα παπούτσια στον Λαλαούνη κι έδινα τα λεφτά που δεν μου έφταναν για να φάω, γιατί αυτό με έκανε να αισθάνομαι ότι όλα θα πάνε καλά, παρόλο που μπορεί να έκλαιγα μετά. Και όντως πήγαν όλα καλά...
22 lifo – 4.4.19
ΡΩΤΗΣΑΜΕ ΤΟΝ ΕΙΔΙΚΟ ΑΝΔΡΈΑΣ ΠΑΞΙΝΌΣ
ΕΧΕΙΣ ΓΟΥΣΤΟ ΣΆΡΑ ΓΚΑΝΈΜ
The good LiFO
ΚΕΡΑΜΙΚΗ
Οι ναύτες της Τερψιχόρης στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης Θυμίζουν τα σκίτσα του Κοκτό, τα κεραμικά του Πικάσο και φέρουν το ειδικό ύφος της Ελληνίδας κεραμίστριας Τερψιχόρης, η οποία με τα κεραμικά της αντικείμενα ανανεώνει το ενδιαφέρον μας για την ευγενή αυτή τέχνη. Στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης ξεχωρίσαμε αυτόν τον ναύτη, ο οποίος μας κοιτάζει με ύφος μπλαζέ, ενώ το λευκό του πηλήκιο περιμένει να υποδεχτεί όποια φυτά και λουλούδια επιλέξετε ότι του ταιριάζουν. Μπορείτε να το παραγγείλετε στο πωλητήριο του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης (www.cycladic.gr).
4.4.19 – lifo
23
ΡΩΤΗΣΑΜΕ ΤΟΝ ΕΙΔΙΚΟ
ò
Nike
The good LiFO
Ζέρσεϊ crop top με κοντά μανίκια. nike.com
ö
Love Moschino Γυναικείο δερμάτινο belt bag με ανάγλυφο logo print. atticadps.gr
ñ
Tom Ford Ειδικά σχεδιασμένο για κανονικές μέχρι λιπαρές επιδερμίδες, το scrub αυτό περιέχει σπασμένους σπόρους από βερίκοκο που βοηθούν στην απομάκρυνση των νεκρών κυττάρων του δέρματος.
Ανδρέας Παξινός Τι σημαίνει να καλλιεργείς baby φύλλα, βολβούς, φύτρες και βρώσιμα άνθη στην Αττική; Τι είδους φυτά καλλιεργείτε στη φάρμα σας; Καλλιεργούμε όλο τον χρόνο μεμονωμένα baby φύλλα από ρόκα, σπανάκι, μιζούνα, mix και spicy σαλάτα, βολβούς όπως baby καρότο, παντζάρι, ραπανάκια, ρέβες και φύτρες (microgreen’s), που είναι φυλλώδη λαχανικά και βότανα. Σημειωτέον ότι σε αυτήν τη φάση τα φυτά είναι πολύ πιο πλούσια σε συγκέντρωση θρεπτικών στοιχείων σε σχέση με τις φυτικές τους ίνες. Γι’ αυτόν τον λόγο συγκαταλέγονται στα superfoods. Επίσης, καλλιεργούμε εποχικά και βρώσιμα άνθη. Τώρα είναι στην εποχή του το μποράγκο, που έχει γλυκιά γεύση αγγουριού, πλούσια σε αντιτοξίνες, όπως η ανθοκυανίνη. Αυτό που είναι γνωστό για το μποράγκο από τα παλιά χρόνια είναι ότι όποιος το έτρωγε έπαιρνε θάρρος. Καλλιεργούμε επίσης τη μολόχα, που έχει γεύση ξηρών καρπών, είναι πλούσια σε βιταμίνες και δρα θεραπευτικά στο αναπνευστικό σύστημα και στο έντερο, τον «καπουτσίνο» με την πικάντικη γεύση αλλά και πολλά άλλα, όπως κατιφέδες, καλέντουλες, πανσέδες κ.λπ.
î
Polo Ralph Lauren Ανδρικό φούτερ Polo Ralph Lauren με graphic print σε όλη του την επιφάνεια. notos.gr
î
Superdry
ñ
Jonathan Adler Πορσελάνινο κουτί αποθήκευσης από τον interior designer Jonathan Adler. jonathanadler.com
ö
Fornasetti Μαξιλάρι με ωραίο διακοσμητικό print. Fornasetti-Καρατζόγλου, Kριεζώτου 4, Σύνταγμα
Personal
Shopper
Σακίδιο πλάτης με κυψελωτό σχέδιο. Superdry.com
24 lifo – 4.4.19
Μπορείτε να μου εξηγήσετε τι σημαίνει «καλλιεργώ με βιοεντατική καλλιέργεια»; Η βιοεντατική καλλιέργεια είναι μια τεχνική στην οποία δεν χρησιμοποιούνται βαριά μηχανήματα. Η καλλιέργεια γίνεται με το χέρι και με απλά μηχανήματα χειρός. Με αυτόν τον τρόπο μπορούμε να φυτέψουμε σε πολύ κοντινές αποστάσεις τα φυτά και να έχουμε μικρούς διαδρόμους, χωρίς να μας περιορίζουν τα μεγάλα κενά που αναγκάζονται να αφήνουν για να περνάνε τα λάστιχα των μεγάλων τρακτέρ. Αυτό λύνει πολλά σύγχρονα προβλήματα, όπως η κάλυψη μεγάλης έκτασης γης με φυτά, προστατεύοντας παράλληλα το πολύτιμο χώμα και τους μικροοργανισμούς του. Επίσης, αξιοποιούμε μικρότερη έκταση σε μια εποχή που οι πόροι όλο και λιγοστεύουν. Τέλος, καταφέρνουμε να μηδενίσουμε τη χρήση πετρελαίου για την κατασκευή και χρήση των τρακτέρ, όπως και των σκευασμάτων χημικών λιπασμάτων, των ζιζανιοκτόνων, που κατά βάση κατασκευάζονται από πετρέλαιο. Επίσης, με την αξιοποίηση μικρότερης έκτασης γης μπορούμε να καλλιεργούμε μικρότερα χωράφια πιο κοντά στις πόλεις, ώστε να μη χρειάζονται καύσιμα για μακρινές μετακινήσεις.
ñ
Hasbeens Σουηδικά παπούτσια με τις χαρακτηριστικές ξύλινες σόλες. swedishhasbeens.com
kειμενο μεροπη κοκκινη
Πού μπορεί να βρει κανείς τα προϊόντα σας; Σε αρκετά εστιατόρια και ορισμένα βιολογικά καταστήματα των νοτίων προαστίων. Ο Ανδρέας Παξινός είναι 35 χρόνων και γεννήθηκε στη Νότια Αφρική από Έλληνες γονείς. Αν και σπούδασε Πληροφορική, ασχολείται εδώ και δέκα χρόνια ερασιτεχνικά με τις καλλιέργειες και τελευταία δημιούργησε τη φάρμα καλλιέργειας Andy’s microFarm (https://www.facebook.com/andysmicrofarm/).
EXEIΣ ΓΟΥΣΤΟ Σάρα Γκανέμ Xορεύτρια dancehall
Έχεις ξενικό όνομα. Από πού είσαι; Το πραγματικό μου όνομά είναι Σάρα Γκανέμ Χαλίλ. O πατέρας μου είναι Αιγύπτιος και η μητέρα μου Ελληνίδα. Εγώ γεννήθηκα εδώ, στην Αθήνα. Τι σημαίνει να είσαι χορεύτρια dancehall; Πάνω απ’ όλα, να αγαπάς το σώμα σου και να ξέρεις ποια είσαι και τι θέλεις να πετύχεις. Ποια είναι η φιλοσοφία αυτού του είδους χορού; Έχει δεχτεί επιρροές από αφρικανικές ρίζες αλλά και από παραδοσιακούς τζαμαϊκανούς χορούς. Βασικά, εκεί τον χορεύουν παντού. Τον συναντάς στους δρόμους, στα πάρτι, στα λεωφορεία, στον τρόπο που ντύνονται, στη γλώσσα του δρόμου. Πώς και ήρθες σε επαφή με το συγκεκριμένο είδος; Από μικρή μού άρεσε η τζαμαϊκανή μουσική και στη συνέχεια άρχισα να παρακολουθώ βίντεο με dancehall στο YouTube. E, μετά κόλλησα και την έψαξα περαιτέρω πάνω σε αυτό. Πού χορεύεις συνήθως; Εκτός από τις διδασκαλίες που κάνω, σε προσωπικό ή ομαδικό επίπεδο χορεύω σε διάφορα dancehall parties, σε διαγωνισμούς και χορευτικά events. Έχω κάνει και μερικά βιντεοκλίπ. Τι πρέπει να περιέχει ένας πετυχημένος χορός dancehall; Ενέργεια και έκφραση από τους χορευτές, αλλά και πολύ καλό styling.
kειμενο μεροπη κοκκινη
φωτογραφια παρισ ταβιτιαν
Σε τι είδους μουσική χορεύεται ο συγκεκριμένος χορός; Όλη τη χορευτική ρέγκε που άνθισε στα ’80s και στα ’90s. Τι φοράς σήμερα και πόσο κοστίζει; Φοράω ένα ρούχο που έχω σχεδιάσει εγώ με τη βοήθεια της μοδίστρας μου Chica Latina. Είναι η γυναίκα που με βοηθάει στη νέα κολεξιόν ρούχων που θα λανσάρω σε λίγο καιρό με την ονομασία «SG Collection». Το κόστος της ολόσωμης φόρμας είναι 150 ευρώ και του κολιέ 20 ευρώ. Πού πηγαίνεις τώρα; Μετά από δω έχω μια διδασκαλία στο κέντρο της Αθήνας και στη συνέχεια προπόνηση με την ομάδα μου. @sara_ganem_bumaye
4.4.19 – lifo
25
The good LiFO
3η ΘΈΣΗ ΣΤΟΝ ΠΑΓΚΌΣΜΙΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΌ ΓΑΣΤΡΟΝΟΜΊΑΣ TROPHÉE MILLE INTERNATIONAL 2019 ΓΙΑ ΤΗ LE MONDE
Η νέα συλλογή ΑLE Spring Summer 2019 αναβαθμίζει τα ανοιξιάτικα λουκ σας
Market
Η συλλογή ΑLE Spring Summer 2019 δημιουργήθηκε για να εκφράσει το στυλ όλων των γυναικών. Η πιο ροκ πλευρά βρίσκει την ιδανική της έκφραση στα ασπρόμαυρα prints και την υπέρβασή της σε πιο φλογερές αποχρώσεις. Ποπλίνες στο χρώμα του μαύρου, stylish ανδρόγυνα ριγέ συνδυάζονται ιδανικά με πουκάμισα με prints, προσδίδοντας μια ιδιαίτερη νότα στα αυστηρά office outfits. To gypset look παίρνει μορφή με θηλυκά μάξι φορέματα, αέρινα tops, γήινες και spicy αποχρώσεις που επιστρατεύονται για να τονίσουν την ελεύθερη πλευρά της γυναικείας φύσης. H άνοιξη έχει ιταλική φινέτσα και στη συλλογή της ALE τη βρίσκουμε στις τολμηρές ρίγες, στα statement πουά, στα maxi florals αλλά και στην παιχνιδιάρικη διάθεση στον συνδυασμό των prints. Το ζωηρό πορτοκαλί συνδυάζεται ιδανικά με floral prints, διακριτικά βολάν και πτυχώσεις, προσδίδοντας κοσμοπολίτικο αέρα στις ανοιξιάτικες εμφανίσεις. Απαραίτητο αξεσουάρ, μια αέρινη εσάρπα ή ένα ριγέ μαντίλι. www.ale.com.gr
26 lifo – 4.4.19
Αναδάσωση στον Υμηττό με πρωτοβουλία του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος Διακόσια νέα δέντρα φυτεύτηκαν στον Υμηττό κατά τη διάρκεια της αναδάσωσης που πραγματοποίησαν το Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδος και ο ΣΠΑΥ (Σύνδεσμος Προστασίας & Ανάπτυξης Υμηττού) την Κυριακή 17 Μαρτίου. Σκοπός της δράσης είναι η αναζωογόνηση του Υμηττού που έχει πληγεί από τις πυρκαγιές των τελευταίων χρόνων. Μέσα σε δύο ώρες μέλη της κοινότητας του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος (Pierce, Deree και Alba, Graduate Business School), προσωπικό, καθηγητές, φοιτητές και μαθητές του αλλά και μέλη του ΣΠΑΥ κατάφεραν να φυτέψουν 200 νέα δέντρα στο πλαίσιο της αναδάσωσης που διοργάνωσαν από κοινού το Center of Excellence for Sustainability (CES) - Office of Public Affairs, το γραφείο Marketing and Communication του Κολλεγίου και ο ΣΠΑΥ. Οι συμμετέχοντες θα επιστρέψουν στο βουνό την Κυριακή 14 Απριλίου για να πραγματοποιήσουν το απαραίτητο πότισμα των φυτών.
Η Le Monde αναδείχθηκε στην 3η θέση στον παγκόσμιο διαγωνισμό γαστρονομίας Trophée Mille International που πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα 18 Μαρτίου στη γαλλική πόλη Ρενς, συμπληρώνοντας την ομάδα των νικητών, με την Ιταλία να κατακτά την πρώτη θέση και την Ιαπωνία τη δεύτερη. Πρόκειται για έναν από τους σπουδαιότερους διεθνείς διαγωνισμούς για την ανάδειξη νέων σεφ με κριτική επιτροπή μια ομάδα διακεκριμένων Γάλλων σεφ και pastry chefs βραβευμένων με αστέρια Michelin αλλά και με τον ανώτερο τιμητικό τίτλο που μπορεί να δοθεί σε έναν επαγγελματία Γάλλο σεφ, εκείνον του MOF (Meilleur Ouvrier de France). Μια διάκριση που αποδεικνύει τόσο την υψηλών προδιαγραφών εκπαίδευση που προσφέρει η σχολή Le Monde στους σπουδαστές της όσο και το διεθνές κύρος της.
Η vέα λειτουργία στις τηλεοράσεις QLED της Samsung μεταμορφώνει τους εσωτερικούς χώρους σε γκαλερί τέχνης Η Samsung Electronics Co., Ltd. ανακοίνωσε πως η σειρά τηλεοράσεων QLED για το 2019 θα προσφέρει μια ολοκαίνουρια λειτουργία Ambient Mode, μέσω της οποίας θα μπορεί να προβάλλεται περιεχόμενο, συμπεριλαμβανομένων διάσημων έργων τέχνης, ακόμη και όταν η τηλεόραση είναι σε κατάσταση αδράνειας. Μέσω της λειτουργίας Ambient Mode οι χρήστες θα έχουν πρόσβαση σε μια ευρεία γκάμα περιεχομένου, όπως οι τίτλοι ειδήσεων, ο καιρός, το προσωπικό φωτογραφικό και μουσικό αρχείο, απευθείας από την οθόνη της τηλεόρασης. Επιπλέον, η Samsung συνεργάστηκε με δημοφιλείς καλλιτέχνες όπως η Tali Lennox και οι Scholten & Baijings για να προβάλει τα μοναδικά τους έργα στις QLED τηλεοράσεις με τη χρήση της νέας λειτουργίας. Η Ambient Mode έχει σχεδιαστεί για να εμπλουτίσει την καθημερινότητα των καταναλωτών και για να τους παράσχει ξεχωριστές εμπειρίες θέασης περιεχομένου, ακόμα και όταν η τηλεόραση είναι σβηστή.
Μοναδικός διαγωνισμός στη σελίδα των Καφεκοπτείων Λουμίδη στο Facebook Τα Καφεκοπτεία Λουμίδη, θέτοντας υψηλά και αδιαπραγμάτευτα ποιοτικά κριτήρια, εμπιστεύονται και συνεργάζονται με διαχρονικούς και νεότερους Έλληνες παραγωγούς, εξασφαλίζοντας στον καταναλωτή μια πλούσια γκάμα νηστίσιμων προϊόντων για να συνοδεύουν τον φρεσκοαλεσμένο καφέ τους. Στο πνεύμα των ημερών, μέσω ενός ξεχωριστού διαγωνισμού, στη σελίδα των Καφεκοπτείων Λουμίδη στο Facebook, κάθε εβδομάδα και συνολικά για 5 εβδομάδες θα κληρώνεται ένας τυχερός που θα κερδίζει ένα «καλάθι» από νηστίσιμες λιχουδιές και, φυσικά, ελληνικό φρεσκοαλεσμένο καφέ. Τα νηστίσιμα καλάθια είναι αφιερωμένα στο πιο βασικό γεύμα της ημέρας, το πρωινό, ώστε να συνοδεύσουν τον πρώτο καφέ της ημέρας με άλλα εκλεκτά προϊόντα. Το πρώτο καλάθι περιλαμβάνει το κλασικό παραδοσιακό βραζιλιάνικο χαρμάνι «Ξανθός», φυσική μαρμελάδα φράουλα της εταιρείας Evlogia, κλασικό βούτυρο αμυγδάλου της εταιρείας The Nutlers, ταχίνι Twist με φουντούκι, μέλι και μαστίχα Χίου της εταιρείας Αργουδέλης και, τέλος, ένα μέλι ρείκι της εταιρείας Μελισσοκομία Χελμός. Το δεύτερο καλάθι περιλαμβάνει τον εξαιρετικό αυθεντικό καφέ από 4 εκλεκτές ποικιλίες «Άρωμα» και μαρμελάδα εσπεριδοειδών της εταιρείας Evlogia, βούτυρο κάσιους της εταιρείας The Nutlers, παραδοσιακό ξανθό ταχίνι της εταιρείας Αργουδέλης και ένα βάζο με μελί Ελάτης βανίλια της εταιρείας Μελισσοκομία Χελμός.
LIFO Yγεία ΤΟ ΑΝΟΙΞΙΑΤΙΚΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΤΗΣ LIFO ΣΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΕΥΕΞΙΑΣ
Εκμεταλλεύσου την άνοιξη και τις ιδιαιτερότητές της. Είναι με διαφορά η πιο πολύχρωμη, ευωδιαστή και αγαπημένη εποχή του χρόνου. Και μετά από έναν ιδιαίτερα βαρύ και βροχερό χειμώνα, έχεις ανάγκη τις ηλιόλουστες ανοιξιάτικες μέρες για να νιώσεις καλύτερα. Όμως η άνοιξη, μαζί με την έκκριση των ενδορφινών στον οργανισμό, φέρνει και μερικούς ανεπιθύμητους «επισκέπτες». Αλλεργίες από τη γύρη των δέντρων που έχουν γεμίσει με κίτρινη σκόνη τον τόπο: αδιάκοπα φταρνίσματα, φαγούρα, εκζέματα, ερεθισμοί σαν να έπεσες σε θάμνο με τσουκνίδες, τσούξιμο στα μάτια, επιπεφυκίτιδες, αλλεργικές ρινίτιδες, βουλωμένες μύτες, ενοχλητική ρινική καταρροή, απώλεια όσφρησης. Η λίστα με τα εαρινά προβλήματα υγείας δεν έχει τέλος, αλλά για να τα αντιμετωπίσεις δεν χρειάζεται πανικός. Αρκεί μόνο να είσαι διαβασμένος και να μην ξεχνάς πως η πρόληψη περνάει μέσα από τη διαδικασία του τσεκάπ. Με αφορμή, λοιπόν, την Παγκόσμια Ημέρα Υγείας στις 7 Απριλίου προγραμμάτισε τις ετήσιες ιατρικές εξετάσεις που πρέπει να κάνεις εσύ και όλη σου η οικογένεια και θυμήσου πως χρειάζεσαι προστασία και από τον ανοιξιάτικο ήλιο. Παράλληλα, επωφελήσου από την εποχή για να κάνεις επανεκκίνηση στη διατροφή και στην καθημερινή σου ρουτίνα, υιοθετώντας πιο υγιεινές συνήθειες, και χρησιμοποίησε τη νηστεία της Σαρακοστής σαν άλλοθι για να μειώσεις την πρόσληψη των κορεσμένων λιπαρών, ώστε να κερδίσεις «πόντους» σε υγεία και ευεξία και, γιατί όχι, να χάσεις τα παραπανίσια κιλά. Θα σε βοηθήσει και η άσκηση. Με την αλλαγή της ώρας και την αύξηση των ωρών ηλιοφάνειας, δεν έχεις πια καμία δικαιολογία ότι δεν προλαβαίνεις να αθληθείς, αφού ένας ατελείωτος «στίβος» σε περιμένει έξω από την πόρτα του σπιτιού σου. Δρόμοι ήπιας κυκλοφορίας, πάρκα, ποδηλατόδρομοι, λόφοι, τα μονοπάτια της Πάρνηθας και της Πεντέλης, ο περιφερειακός του Λυκαβητού και τα δρομάκια του Θησείου σε περιμένουν για τρέξιμο, ποδήλατο, περπάτημα, πεζοπορία, skating. Σήκω, λοιπόν, από τον καναπέ and live the good life!
ΕΠΙΜΈΛΕΙΑ ΑΦΙΕΡΏΜΑΤΟΣ:
ΑΛΕΞΊΑ ΣΒΏΛΟΥ 4.4.19 – lifo
27
Προσοχή στις ρινικές πλύσεις Η συ-
Το έκζεμα και η αντιμετώπισή του
Άσθμα: Μια παγκόσμια επιδημία Θέλε-
ατοπική δερματίτιδα, το κοινό έκζεμα, είναι αυτή την εποχή πιο συχνή και από τη γρίπη τον χειμώνα, ενώ η αλλεργική ρινίτιδα συγχέεται με το κρυολόγημα και μπερδεύει τους γονείς. Βουλωμένες μύτες, λαιμός που γδέρνει, μάτια που τρέχουν και ακατάσχετα φταρνίσματα –αλήθεια, το ξέρατε ότι συνήθως φταρνιζόμαστε τρεις φορές, πάντα με τα μάτια κλειστά;– συνθέτουν την καθημερινή ρουτίνα, ενώ όσοι υποφέρουν από αλλεργικό άσθμα νιώθουν επιπλέον πως τους κόβεται η ανάσα.
τε να διαπιστώσετε πώς βιώνουν οι ασθματικοί μια κρίση αλλεργικού άσθματος; «Προσπαθήστε να εισπνεύσετε μέσα από ένα πολύ λεπτό καλαμάκι και θα καταλάβετε τι περνούν αυτοί οι άνθρωποι» εξηγεί ο καθηγητής Πνευμονολογίας και Εντατικής Θεραπείας, Θοδωρής Βασιλακόπουλος. Το άσθμα αποτελεί παγκόσμια επιδημία που πλήττει περισσότερο παιδιά και εφήβους και, σύμφωνα με έρευνες, είναι πιο διαδεδομένο στους αστικούς πληθυσμούς παρά στην επαρχία, όπου τα παιδιά μεγαλώνουν κοντά στη φύση, έρχονται από πολύ μικρή ηλικία σε επαφή με αλλεργιογόνα και το ανοσοποιητικό τους σύστημα απευαισθητοποιείται. Ως ασθένεια είναι ζόρικη και οι κρίσεις άσθματος οδηγούν τους μικρούς και τους ενήλικους ασθενείς συχνά στο νοσοκομείο, γι’ αυτό και το χρόνιο άσθμα έχει βαρύτατο οικονομικό αντίκτυπο στο Σύστημα Υγείας. Πλέον το άσθμα καταπολεμάται με δύο κατηγορίες φαρμάκων, αυτά που λαμβάνει ο ασθενής διά βίου, ώστε να αποφεύγει τις κρίσεις, και αυτά που χρησιμοποιεί σε περίπτωση παρόξυνσης, για να ανακουφιστεί από τη δύσπνοια. Όπως, όμως, εξηγεί ο καθηγητής, το βασικό πρόβλημα είναι ότι πολλοί ασθενείς, όταν δεν έχουν παροξύνσεις, δεν παίρνουν το φάρμακό τους, θεωρώντας, εσφαλμένα, πως δεν το χρειάζονται, με αποτέλεσμα να οδηγούνται ξανά στον φαύλο κύκλο των παροξύνσεων.
Η άνοιξη είναι σκληρή με το δέρμα. Τα αλλεργιογόνα που φυτρώνουν, αιωρούνται, κάθονται, αγγίζουν και εισπνέονται προκαλούν φαγούρα, ερεθισμούς και κοκκινίλες, οι οποίες γίνονται ακόμα πιο έντονες από το ασταμάτητο ξύσιμο.
Άσθμα, έκζεμα, ρινίτιδα: 3 «ανοιξιάτικες» παθήσεις που πρέπει να προσέξετε 28 lifo – 4.4.19
Τα εκζέματα αγαπούν τα παιδιά και τους εφήβους και σε ένα σημαντικό ποσοστό υποχωρούν από μόνα τους με τα χρόνια, χωρίς ο ασθενής να χρειάζεται να κάνει κάτι. Έχουν γενετικό υπόβαθρο, εμφανίζονται κυρίως σε ανθρώπους που έχουν κι άλλες αλλεργίες (δερματικές ή διατροφικές) και πρόσφατες έρευνες τα συνδέουν με μειωμένη αυτοεκτίμηση, κακή επίδοση στο σχολείο και στη δουλειά, δυσκολία συγκέντρωσης, κακό και ελλιπή ύπνο. Πρόσφατη έρευνα, μάλιστα, φανερώνει πώς οι μαθητές που είναι πιο επιρρεπείς σε εκζέματα πέφτουν συχνότερα θύματα σχολικού εκφοβισμού, κυρίως επειδή στα παιδιά το έκζεμα εμφανίζεται και στο πρόσωπο, με συνέπεια να τα «στιγματίζει», όπως επισημαίνει ο δερματολόγος-αφροδισιολόγος παιδιών και ενηλίκων Δημήτρης Μήτσιας. Σύμφωνα με έρευνα της Ελληνικής Δερματολογικής και Αφροδισιολογικής Εταιρείας, τέσσερα στα δέκα ελληνόπουλα έχουν εκζέματα, κάποια εκ των οποίων διατηρούνται και στην ενήλικη ζωή. Στους ενήλικες το έκζεμα δείχνει ιδιαίτερη προτίμηση στα μπράτσα και τις παλάμες, ενώ καμιά φορά μπορεί να μπερδευτεί με κάποια αυτοάνοσα δερματολογικά νοσήματα, όπως η ψωρίαση κατά πλάκας ή η χρόνια αυτόματη κνίδωση. Στην αντιμετώπιση του εκζέματος σημαντικό ρόλο παίζει το προφανές, η σωστή ενυδάτωση του δέρματος, ώστε να αποκαθίσταται η ισορροπία του δερματικού φραγμού, επισημαίνει ο ειδικός. Επίσης, βοηθά η αποφυγή πολύ ζεστών ντους που αφυδατώνουν το δέρμα και το μανιώδες τρίψιμο με σφουγγάρι, τρίχινο γάντι ή λούφα απολέπισης.
νήθεια των γονιών να κάνουν ρινικές πλύσεις στα παιδιά τους, ακόμα κι όταν δεν χρειάζεται, μπορεί να τα καταστήσει πιο ευπαθή στις ασθένειες και να οδηγήσει σε χρόνιες ωτίτιδες, ειδικά σε παιδιά και εφήβους που αθλούνται στο νερό και κολυμπούν τακτικά. Ο ωτορινολαρυγγολόγος Μιχαήλ Τσακανίκος εξηγεί ότι η αλλεργική ρινίτιδα είναι ένας συχνός «πονοκέφαλος» για τους γονείς και τα παιδιά κι αυτή την εποχή συγχέεται πολλές φορές με το κρυολόγημα και τη γρίπη, μπερδεύοντας ακόμα περισσότερο τους μεγάλους. Για τους γιατρούς, τα πράγματα είναι πιο ξεκάθαρα, καθώς η εξέλιξη κάποιων συμπτωμάτων, όπως το πώς είναι η καταρροή, το πώς εξελίσσεται το μπούκωμα της μύτης και η απουσία ή μη πυρετού, συμβάλλει στο να ξεχωρίζει ο γιατρός τη μία πάθηση από την άλλη. Πού γίνεται το λάθος; Στην εμμονή των γονιών να κάνουν ρινικές πλύσεις στα παιδιά, ακόμα και όταν δεν χρειάζεται. «Κάνουμε ρινικές πλύσεις όταν πραγματικά το παιδί είναι μπουκωμένο και δεν μπορεί να αναπνεύσει και να κοιμηθεί καλά. Όχι συνέχεια. Αν το παρακάνουμε, και χωρίς να είναι σωστή η θέση του κεφαλιού του παιδιού, το υγρό καταλήγει στο αυτί και δημιουργεί ωτίτιδες, ενώ παράλληλα καταστρέφεται ο ρινικός βλεννογόνος που αποτελεί μια σημαντική φυσική ασπίδα του οργανισμού» επισημαίνει ο γιατρός. Οι ωτίτιδες είναι κι αυτές ύπουλες και αν παραμείνουν αδιάγνωστες, μπορούν να επηρεάσουν την ακοή του παιδιού. Αρκετές φορές περνούν απαρατήρητες, χωρίς να προκαλούν έντονο πόνο ή υψηλό πυρετό και τελικά ανακαλύπτονται τυχαία, όταν οι γονείς προβληματίζονται επειδή τα παιδιά τους φωνάζουν, αντί να μιλούν σε φυσιολογική ένταση, επειδή στο μεταξύ έχουν αρχίσει να μην ακούνε καλά!
4.4.19 – lifo
29
Προστασία από τα χρόνια νοσήματα σε τρεις κινήσεις της αλεξίας σβώλου
μάχη της Ιατρικής με τα χρόνια νοσήματα και ειδικότερα τον καρκίνο μοιάζει με την αρχέγονη μάχη του Καλού με το Κακό. Και μπορεί τα επιδημιολογικά δεδομένα να δείχνουν πως διαρκώς αυξάνονται οι ασθενείς, αλλά τα αισιόδοξα νέα που μας έρχονται από το μέτωπο της έρευνας επιβεβαιώνουν πως πολλά ογκολογικά νοσήματα είναι πλέον ιάσιμα ή έχουν μετατραπεί σε χρόνιες ασθένειες, όπως η υπέρταση. Έτσι, οι περισσότεροι ασθενείς θεραπεύονται ή συμβιώνουν με το νόσημά τους μέχρι τα γεράματα. Όμως ο μακρύς δρόμος για τη θεραπεία όλων των χρόνιων νοσημάτων ξεκινά από την πρόληψη. Όπως επισημαίνει ο πρόεδρος της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρείας, Ευάγγελος Φιλόπουλος, ο καρκίνος δεν είναι μία ασθένεια αλλά 200 διαφορετικές που εξελίσσονται με διαφορετικούς μηχανισμούς. Για να διαφυλάξεις την υγεία σου, ακολούθησε τις συμβουλές των ειδικών σε ό,τι αφορά τη διατροφή, την άσκηση και το τσεκάπ για να προλάβεις όλες τις εκφυλιστικές ασθένειες.
Κίνηση 1η: Το σωστό μενού στο πιάτο Τη θεωρία πως είσαι ό,τι τρως και πως η τροφή σου μπορεί να γίνει το φάρμακό σου την πρωτοδιατύπωσε ο Ιπποκράτης και μέχρι σήμερα, 2.500 χρόνια μετά, καλά κρατεί. Αυτό που άλλαξε είναι η ποιότητα της διατροφής, καθώς ο κόσμος στράφηκε μαζικά στις «κενές» θερμίδες του junk food, σνομπάροντας ή εγκαταλείποντας τρόφιμα -ελιξίρια υγείας. «Σύμφωνα με το ευρωβαρόμετρο, τα ελληνόπουλα είναι ουραγοί στην Ευρώπη στην κατανάλωση λαχανικών, ειδικά τα αγόρια, ενώ χαμηλή είναι και η κατανάλωση φρούτων, γεγονός τραγικό αν αναλογιστούμε πόσα ζουμερά και γευστικά κηπευτικά έχουμε στην πατρίδα μας» λέει ο κ. Φιλόπουλος. Καιρός να αναστρέψεις αυτή την εικόνα. Μάθε την οικογένειά σου να τρώει φρούτα και λαχανικά, τα
30 lifo – 4.4.19
Η προστασία από τους καρκίνους, τις καρδιοπάθειες, τον σακχαρώδη διαβήτη, την υπέρταση, τη χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, το άσθμα και άλλα χρόνια νοσήματα δεν είναι ζήτημα τύχης, είναι επιλογή. Μπορείς να τα προλάβεις, αν είσαι «διαβασμένος». Δεν αρκεί να είσαι απλά «τυχερός»
οποία περιέχουν αντιοξειδωτικές ενώσεις σαν το λυκοπένιο, τη ρεσβερατρόλη, τις ανθοκυανιδίνες και τη σουλφοραφάνη που μειώνουν τον κίνδυνο του καρκίνου, της χρόνιας αποφρακτικής πνευμονοπάθειας, του άσθματος, της καρδιοπάθειας, της υπέρτασης, του διαβήτη και της παχυσαρκίας. Ο γενικός κανόνας είναι «όσο πιο έντονο το χρώμα του κηπευτικού, τόσο πιο ισχυρή η αντιοξειδωτική του δράση». Στο top 10 των αντιοξειδωτικών τροφών ανήκουν τα μούρα, τα δαμάσκηνα, το ρόδι, τα σταφύλια, τα παντζάρια με τα πράσινα φύλλα τους, η ντομάτα, το μπρόκολο, το πεπόνι, τα ροδάκινα και τα άγρια χόρτα του βουνού. Μην περιορίζεσαι στα μήλα για να κάνεις πέρα τον γιατρό, βάλε χρώμα και ποικιλία στο πιάτο σου. Παράλληλα, μείωσε τη ζάχαρη, τα κορεσμένα λίπη και τα τηγανητά φαγητά που ευνοούν την παχυσαρκία. «Μελέτες επιβεβαιώνουν πως η παχυσαρκία, εκτός από πρόδρομη κατάσταση της καρδιοπάθειας και δίδυμη αδελφή του διαβήτη, είναι και καρκινογόνος» λέει ο ειδικός παθολόγος-διαβητολόγος Γιώργος Πανοτόπουλος και εξηγεί πως το λίπος που συσσωρεύεται στην κοιλιά παράγει ορμόνες που πυροδοτούν την καρκινογένεση. «Απόφυγε τα τηγανητά όταν τρως έξω, καθώς μπορεί να έχουν μαγειρευτεί σε βαριά οξειδωμένα λάδια» προσθέτει ο κλινικός διαιτολόγος-διατροφολόγος Δημήτρης Γρηγοράκης. «Περιόρισε την κατανάλωση καπνιστών κρεάτων και μπέικον, τα οποία έχουν συνδεθεί με αυξημένο κίνδυνο για καρκίνο του παχέος εντέρου» συμβουλεύει ο κλινικός διαιτολόγος-διατροφολόγος Μανώλης Μανωλαράκης.
Κίνηση 2η: Ναι στην άσκηση, όχι στο κάπνισμα Η σωματική δραστηριότητα, ως αντίδοτο στην καθιστική ζωή και στη συσσώρευση περιττών κιλών, παραμένει ισχυρός σύμμαχος στην προστασία από τα χρόνια νοσήματα. Η άσκηση δυναμώνει τον οργανισμό, ενισχύει
το ανοσοποιητικό σύστημα και παράγει ενδορφίνες, τις ορμόνες που σε κάνουν να νιώθεις καλά. Για να πιάσει περισσότερο τόπο, ασκήσου στο ύπαιθρο σε ώρες ηλιοφάνειας, ώστε να διευκολυνθεί η σύνθεση βιταμίνης D στο ακάλυπτο δέρμα (στα μπράτσα). «Η βιταμίνη D δεν σχετίζεται μόνο με την υγεία των οστών, είναι αντικαρκινική και αποτελεί κρυφό ρυθμιστή του ανοσοποιητικού συστήματος» εξηγεί ο δρ. Δημήτρης Τσουκαλάς, πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Διατροφικής Ιατρικής και εξειδικευμένος στην Μεταβολομική (Metabolomic Medicine). Η διακοπή του τσιγάρου είναι αυτονόητη, καθώς το κάπνισμα αποτελεί παράγοντα κινδύνου για όλα τα χρόνια νοσήματα.
Κίνηση 3η: Απαραίτητες οι προληπτικές εξετάσεις και τα εμβόλια Ο σημαντικότερος κρίκος στην αλυσίδα της πρόληψης είναι το τακτικό τσεκάπ. Με τις νέες διαγνωστικές τεχνικές οι καρκινικοί όγκοι ανιχνεύονται σε τόσο πρώιμο στάδιο, ακόμα και ως προκαρκινική βλάβη, ώστε να εξασφαλίζεται η ίαση. Επίσης, με τη βοήθεια των high-tech απεικονιστικών μεθόδων αλλά και των νέων βιοδεικτών ανιχνεύονται προάγγελοι των εμφραγμάτων και των εγκεφαλικών, νευρο-εκφυλιστικές βλάβες και αυτοάνοσα νοσήματα σαν την πολλαπλή σκλήρυνση σε ολοένα και πιο πρώιμο στάδιο, εξασφαλίζοντας την έγκαιρη ιατρική παρέμβαση. Σημαντικός στην πρόληψη των χρόνιων νοσημάτων είναι και ο ρόλος των εμβολίων. Ενδεικτικά, όλα τα κορίτσια έως 18 ετών πρέπει να κάνουν το 9δύναμο HPV εμβόλιο για τον καρκίνο του τραχήλου, της κεφαλής, του στοματο-φάρυγγα και άλλων μορφών που προκαλούνται μετά από HPV λοίμωξη (κονδυλώματα), ενώ οι μεσήλικες από την ηλικία των 60 ετών και άνω πρέπει να κάνουν το εμβόλιο για τον έρπητα ζωστήρα, που προφυλάσσει από την επώδυνη χρόνια μεθερπητική νευραλγία.
4.4.19 – lifo
31
Ελπίδα για τους ασθενείς με υγρή ηλικιακή εκφύλιση ωχράς κηλίδας Εξελιξεις στην αντιμετώπιση μιας πολύ δύσκολης οφθαλμικής πάθησης, της υγρής ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας, στο επικεντρο μια καινούργια γενιά φαρμάκων.
ρόκειται για τα θραύσματα αντισωμάτων μονής αλύσου, όπως αποκαλούνται, τα οποία είναι περιζήτητα στην προηγμένη φαρμακευτική έρευνα λόγω του μικρού μεγέθους τους και της ενισχυμένης διείσδυσής τους στους ιστούς. Στην προκειμένη περίπτωση η πάθηση, που χάριν συντομίας θα αποκαλούμε στο εξής «υγρή AMD», παραμένει άγνωστη στο ευρύ κοινό και είναι αρκετά σπανιότερη από την ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας ξηράς μορφής, την οποία ο κόσμος γνωρίζει περισσότερο. Η υγρή AMD συνιστά μόλις το 15% των περιστατικών ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας και πλήττει παγκοσμίως περίπου 25 εκατομμύρια ανθρώπους, ενώ αποτελεί τη βασική αιτία τύφλωσης στις ανεπτυγμένες κοινωνίες. Κι αυτό γιατί, σε αντίθεση με την ξηρή μορφή της ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας που εξελίσσεται αργά, η υγρή AMD χαρακτηρίζεται από ταχεία επιδείνωση και την εμφάνιση παθολογικών αγγείων μέσα στο μάτι, με συνέπεια να πραγματοποιείται διαρροή υγρού το οποίο συσσωρεύεται κάτω από τον αμφιβληστροειδή, προκαλώντας οίδημα και ταχεία απώλεια της όρασης. Τα πρώιμα συμπτώματα της νόσου περιλαμβάνουν παραμόρφωση της όρασης, με τον ασθενή να δυσκολεύεται να δει καθαρά, να διαβάσει και να κάνει βασικές καθημερινές δραστηριότητες. Αν η υγρή AMD μείνει χωρίς θεραπεία, γρήγορα θα παρουσιάσει μεγάλη επιδείνωση και θα καταλήξει στην απώλεια της όρασης.
Οι σταθμοί στη θεραπεία της υγρής AMD είναι τέσσερις και περιλαμβάνουν: την πρώτη απόπειρα αντιμετώπισης της νόσου με λέιζερ τη δεκαετία του 1980, τη φωτοδυναμική θεραπεία τη δεκαετία του ’90, την επανάσταση που έφεραν στις αρχές του 2000 οι anti-VEGF παράγοντες πρώτης γενιάς και τώρα, σχεδόν 20 χρόνια μετά, τα θραύσματα των ανθρωποποιημένων αντισωμάτων που συνδυάζουν τη δραστικότητα των anti-VEGF παραγόντων με πολύ μικρό μοριακό βάρος και υψηλή διεισδυτικότητα στο σημείο-στόχο. Μετά από αυτήν τη μικρή ιστορική αναδρομή πάμε να δούμε τι καινούργιο φέρνει η νέα γενιά φαρμάκων στη θεραπεία της υγρής AMD. Η μεγάλη πρόοδος στην ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας κάθε μορφής συντελέστηκε με την ανάπτυξη των anti-VEGF παραγόντων που εμποδίζουν τη δράση συγκεκριμένων πρωτεϊνών, οι οποίες ονομάζονται αγγειακοί ενδοθηλιακοί αυξητικοί παράγοντες και δημιουργούν νέα αγ-
32 lifo – 4.4.19
γεία. Όταν τα νέα αγγεία είναι παθολογικά και οδηγούν σε πρόκληση βλάβης, όπως συμβαίνει με την υγρή AMD, τα anti-VEGF φάρμακα εμποδίζουν τον σχηματισμό τους και υποστρέφουν τη βλάβη. Ελπίδες δίνουν νέες θεραπείες όπως το brolucizumab, το οποίο αποτελεί ένα ανθρωποποιημένο μονής αλύσου κλάσμα αντισώματος και το περισσότερο κλινικά προηγμένο ανθρωποποιημένο κλάσμα αντισώματος μονής αλύσου που έχει φτάσει σε αυτό το στάδιο ανάπτυξης.
Σε κλινική μελέτη
φάσης τρία, όπου το brolucizumab συγκρίθηκε με το φάρμακο aflibercept, σε ό,τι αφορά την καλύτερα διορθωμένη οπτική οξύτητα εμφάνισε ανωτερότητα στην προστασία του αμφιβληστροειδούς κατά το πρώτο έτος, η οποία διατηρήθηκε και στο δεύτερο έτος της έρευνας. Βασικό δείκτη της δραστηριότητας της νόσου αποτελεί η μείωση του συσσωρευμένου υγρού στον αμφιβληστροειδή, κάτι που επιτυγχάνεται με τη θεραπεία με το brolucizumab. Σε δύο κλινικές μελέτες με τις ονομασίες HAWK και HARRIER, τα ευρήματα που συγκεντρώθηκαν κατά το δεύτερο έτος δείχνουν ότι λιγότεροι ασθενείς με νεοαγγειακή ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας (υγρή AMD) είχαν ενδοαμφιβληστροειδικό ή/και υποαμφιβληστροειδικό υγρό, δύο βασικοί δείκτες που χρησιμοποιούνται από τους γιατρούς για να καθορίσουν τη συχνότητα της ενδοφθάλμιας ένεσης στην κλινική πράξη. Επιπροσθέτως, οι ασθενείς που λάμβαναν brolucizumab συνέχισαν να εμφανίζουν μειώσεις στο πάχος του κεντρικού υποπεδίου στο δεύτερο έτος της θεραπείας. Η αύξηση του πάχους του κεντρικού υποπεδίου στην υγρή AMD αποτελεί σημαντική μέτρηση της παθολογικής συσσώρευσης υγρού και οιδήματος που προκαλείται και το οποίο μπορεί να οδηγήσει σε μειωμένη όραση. Επίσης, στο τέλος της διετίας λιγότεροι ασθενείς που λάμβαναν brolucizumab είχαν υποαμφιβληστροειδικό υγρό στο μελάγχρουν επιθήλιο, με τους ασθενείς να διατηρούν και στο δεύτερο έτος της θεραπείας το δοσολογικό μεσοδιάστημα των 12 εβδομάδων. Σχολιάζοντας τα νέα ευρήματα, ο δρ. Pravin Dugel, διευθύνων εταίρος των Retinal Consultants of Arizona, κλινικός καθηγητής στο Ινστιτούτο Roski Eye της Ιατρικής Σχολής Keck στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας και κύριος ερευνητής και στις δύο μελέτες, επισήμανε ότι τα σταθερά αποτελέσματα του δεύτερου έτους συνεχίζουν να υποστηρίζουν το brolucizumab ως πιθανή νέα θεραπεία για τους ασθενείς με υγρή AMD.
της αλεξίας σβώλου
4.4.19 – lifo
33
Βάζουμε enaxeraki στην ενημέρωση παιδιών και γονιών για τη νεανική αρθρίτιδα Στο ενημερωτικό site www.enaxeraki.gr, ο οικοδεσπότης Άκης Χεράκης, ένα χαριτωμένο, αισιόδοξο καρτούν, βοηθά τους λιλιπούτειους ασθενείς να εξοικειωθούν με τη νεανική ιδιοπαθή αρθρίτιδα και να μάθουν να συμβιώνουν με τη χρόνια νόσο τους. Επίσης, βοηθά τις οικογένειες των παιδιών να προσαρμοστούν στις ιδιαίτερες ανάγκες της καθημερινότητάς τους. της αλεξίας σβώλου
34 lifo – 4.4.19
ε έναν αγγελικά πλασμένο κόσμο τα παιδιά δεν θα ’πρεπε να αντιμετωπίζουν χρόνια προβλήματα υγείας και ειδικότερα νοσήματα που είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με τη γήρανση, όπως ισχύει για τις περισσότερες ρευματοπάθειες. Στην πεζή πραγματικότητα, ωστόσο, αυτό συμβαίνει συχνά και οι λιλιπούτειοι ασθενείς με τις οικογένειές τους χρειάζονται ένα χεράκι βοήθειας για να τα βγάλουν πέρα με τα χρόνια νοσήματα που απαιτούν διαρκή εγρήγορση, σωστή ενημέρωση και αυστηρή συμμόρφωση στις οδηγίες του γιατρού, δηλαδή πράγματα που δεν περιμένει κανείς από ένα ανέμελο πιτσιρίκι. Για να βοηθήσει τους μικρούς ασθενείς που ζουν με ιδιοπαθή νεανική αρθρίτιδα και τις οικογένειές τους, μια νέα ενημερωτική ιστοσελίδα που μιλά στη γλώσσα των παιδιών βρίσκεται ήδη στον ελληνικό διαδικτυακό αέρα, με στόχο να κάνει την καθημερινότητά τους καλύτερη κι ευκολότερη. Πρόκειται για το διαμορφωμένο για παιδιά site enaxeraki.gr που αποτελεί μια κοινωνική πρωτοβουλία της Roche Hellas υπό την αιγίδα της Ελληνικής Παιδορευματολογικής Εταιρείας και με την υποστήριξη του Παιδικού Αντιρευματικού Αγώνα που απαρτίζεται από τον Σύλλογο Γονέων και Κηδεμόνων Παιδιών με Χρόνιες Ρευματοπάθειες και τον Σύλλογο Φίλων Παιδιών με Χρόνιες Ρευματοπάθειες. Οικοδεσπότης και μασκότ του site www. enaxeraki.gr είναι ο Άκης Χεράκης, ένα χαριτωμένο καρτούν που συνοδεύει τα παιδιά στην πλοήγηση της ιστοσελίδας, τα ενημερώνει σχετικά με τη νόσο, μοιράζεται μαζί τους έξυπνα μυστικά για τη βελτίωση της καθημερινότητάς τους, καταρρίπτει τo στίγμα που συνοδεύει συχνά το νόσημα και στέλνει σε μικρούς και μεγάλους το μήνυμα πως «Στην αρθρίτιδα δεν είμαστε μόνοι και στα εμπόδια φοράμε το πιο πλατύ χαμόγελο και όλα είναι ΟΚ!». Από την εγχώρια επιστημονική κοινότητα, η παιδίατρος-παιδορευματολόγος, Δέσποινα Μαρίτση, ακαδημαϊκή υπότροφος της Β’ Παιδιατρικής Κλινικής του ΕΚΠΑ και λέκτορας Παιδιατρικής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κύπρου, τονίζει πως η νεανική ιδιοπαθής αρθρίτιδα αποτελεί το τρίτο συχνότερο χρόνιο νόσημα της παιδικής ηλικίας. « Ένα στα τρία παιδιά που νοσούν, μεγαλώνοντας, θα παραμείνει με ενεργή τη νόσο και γι’ αυτό είναι
πολύ σημαντική η συμμόρφωση στη θεραπεία, ώστε να μην προχωρήσει η βλάβη στις αρθρώσεις. Στο παρελθόν, η νόσος θεωρούνταν σπάνια και δυσίατη, χαρακτηριζόταν από εξάρσεις και υφέσεις και συνοδευόταν από υψηλή νοσηρότητα και μακροχρόνιες αναπηρίες. Στις μέρες μας η έγκαιρη διάγνωση και η κατάλληλη θεραπεία έχουν αλλάξει τελείως τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουμε τους ασθενείς αυτούς. Το μήνυμα που πρέπει να στείλουμε, λοιπόν, σε όλες τις ελληνικές οικογένειες είναι πως τα παιδιά με νεανική ιδιοπαθή αρθρίτιδα μπορούν να ζήσουν μια φυσιολογική ζωή, αρκεί να διαγνωστούν νωρίς και να ακολουθούν τις συμβουλές του γιατρού τους». Τη σκυτάλη παίρνει η φυσιοθεραπεύτρια Κυριακή Σπανίδου, σύμβουλος και μέλος του Δ.Σ. του Συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων Παιδιών με Χρόνιες Ρευματοπάθειες, που επισημαίνει από την πλευρά της ότι οι πόνοι που διαρκούν καιρό, δεν σχετίζονται με χτύπημα ή τραυματισμό και συνοδεύονται από δυσκαμψία, ιδιαίτερα το πρωί, μαρτυρούν αρθρίτιδα, γι’ αυτό τα παιδιά και κυρίως οι γονείς τους πρέπει να είναι υποψιασμένοι, όταν εμφανίζονται τέτοια συμπτώ-
ματα χωρίς εμφανή αιτιολογία, και να απευθύνονται στον ρευματολόγο. «Η ενημέρωση σε ό,τι αφορά το νόσημα, τόσο της οικογένειας όσο και του παιδιού που νοσεί, παίζει σημαντικό ρόλο στη γενικότερη διαχείριση του νοσήματος. Πολλές φορές η συζήτηση ενός τέτοιου ζητήματος με τα παιδιά καθίσταται δύσκολη. Η διαδικτυακή πλατφόρμα www.enaxeraki.gr βοηθάει το παιδί να πληροφορηθεί σχετικά με έναν πιο φιλικό και πιο κοντινό σε αυτό τρόπο» υπογραμμίζει η Κυριακή Σπανίδου. Συνοψίζοντας, ο πρόεδρος της Επιστημονικής Εταιρείας για τη Μυοσκελετική Υγεία, ρευματολόγος Παναγιώτης Τρόντζας, διευθυντής του Ρευματολογικού Κέντρου στο νοσοκομείο «Η Σωτηρία», ξεκαθαρίζει πως η νόσος δεν είναι κληρονομική. Ωστόσο, υπάρχουν οικογένειες με βαρύτερο αυτοάνοσο φορτίο, που τα μέλη τους έχουν περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν αυτοάνοσα νοσήματα, όπως η αρθρίτιδα ή ο ερυθηματώδης λύκος. Ο κ. Τρόντζας καταλήγει πως ο ακρογωνιαίος λίθος της θεραπείας παραμένει η έγκαιρη διάγνωση και η πρώιμη έναρξη –μέσα στους πρώτους 3-6 μήνες– της επιθετικής θεραπείας με στόχο την ύφεση της νόσου. Από τη μεριά της, η Ξένια Καπόρη, διευθύντρια Εξωτερικών Υποθέσεων της Roche Hellas, εκφράζει την ικανοποίησή της που αυτή η προσπάθεια για την κάλυψη της ανάγκης των παιδιών και των γονιών με ρευματοειδή αρθρίτιδα για πιο εξειδικευμένη και στοχευμένη ενημέρωση βρήκε γόνιμο έδαφος για να αναπτυχθεί και εξαιρετικούς εταίρους για να την υποστηρίξουν. Τον σκοπό της πρωτοβουλίας χαιρέτισε ο γνωστός σεφ Άκης Πετρετζίκης, συνονόματος της μασκότ της ιστοσελίδας αλλά και οικοδεσπότης του Kitchen Lab, όπου έγινε η παρουσίαση.
Άκης Πετρετζίκης, σεφκαι ιδιοκτήτης του Kitchen Lab, όπου φιλοξενήθηκε η εκδήλωση. Δέσποινα Μαρίτση, παιδίατροςρευματολόγος παίδων, ακαδημαϊκή υπότροφος Β’ Παιδιατρικής Κλινικής ΕΚΠΑ & λέκτορας Παιδιατρικής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κύπρου. Παναγιώτης Τρόντζας, ρευματολόγος, διευθυντής του Ρευματολογικού Κέντρου ΓΝΝΘΑ «Η Σωτηρία» και πρόεδρος της Επιστημονικής Εταιρείας για τη Μυοσκελετική Υγεία (ΕΠΕΜΥ). Ξένια Καπόρη, διευθύντρια Εξωτερικών Υποθέσεων της Roche Hellas. Κυριακή Σπανίδου, φυσιοθεραπεύτρια, σύμβουλος-μέλος Δ.Σ. του Συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων Παιδιών με Χρόνιες Ρευματοπάθειες
4.4.19 – lifo
35
Μ Η άνοιξη έρχεται, αλλά η μηνιγγίτιδα Β δεν φεύγει Σε αντίθεση με τις κλασικές χειμερινές λοιμώξεις, η μηνιγγίτιδα Β δεν υποχωρεί την άνοιξη. Η ασθένειαφόβητρο των γονιών παραμένει σε έξαρση την άνοιξη και οι γιατροί συστήνουν τον προληπτικό εμβολιασμό των βρεφών, των παιδιών και των εφήβων, ώστε να μην κινδυνέψει καμία ανθρώπινη ζωή σε μεγάλη πόλη, νησί ή ορεινό χωριό. Μάλιστα, πριν από λίγες ημέρες καταγράφηκε ένα ακόμα κρούσμα μηνιγγίτιδας στη χώρα μας, αυξάνοντας την ανησυχία των γονιών. 36 lifo – 4.4.19
ετά από έναν βαρύ χειμώνα, η άνοιξη φέρνει, μαζί με την αλλαγή της ώρας, περισσότερο φως, καλύτερη διάθεση και θεωρητικώς λιγότερες ασθένειες, αφού υποχωρεί το κύμα της εποχικής γρίπης. Ωστόσο, δεν είναι όλες οι λοιμώξεις σαν τη γρίπη. Ειδικά όσον αφορά την πιο επικίνδυνη ασθένεια απ’ όλες, τη βακτηριακή μηνιγγίτιδα, κανένας εφησυχασμός δεν επιτρέπεται, αφού τα κρούσματα συνεχίζονται σε όλη την ελληνική επικράτεια. Ο μηνιγγιτιδόκοκκος κατατάσσεται σε διάφορους ορότυπους, από τους οποίους οι A, B, C, Y και W135 συνδέονται με την εμφάνιση μηνιγγίτιδας. Διάφορες μελέτες έχουν δείξει ότι ο μηνιγγιτιδόκοκκος Β είναι ο επικρατέστερος, προκαλώντας τα περισσότερα περιστατικά ετησίως στη χώρα μας. Τα τέσσερα κρούσματα μηνιγγίτιδας σε παιδιά τον Δεκέμβριο υπενθυμίζουν σε όλους τους γονείς πως ο προληπτικός εμβολιασμός είναι η μόνη ασπίδα προστασίας ενάντια στον διαβόητο μηνιγγιτιδόκοκκο Β. Οι ειδικοί υπογραμμίζουν ότι η μηνιγγίτιδα, η οποία καταγράφει ούτως ή άλλως υψηλά ποσοστά κρουσμάτων τους κρύους μήνες του χρόνου, εξακολουθεί να κάνει αισθητή την παρουσία της και τους εαρινούς μήνες, ενώ αίσθηση προκαλεί η αυξημένη κινητικότητα της νόσου (και) στη χώρα μας. Κατά την περίοδο των εορτών σήμανε συναγερμός σε όλη την Ελλάδα, με τέσσερις οικογένειες σε Αθήνα, βόρεια και νησιωτική Ελλάδα να ζουν τον εφιάλτη της μηνιγγίτιδας. Σε όλες τις περιπτώσεις, τα παιδιά που νόσησαν, βρέφη και νήπια, χρειάστηκε να νοσηλευτούν αρκετές ημέρες σε νοσοκομεία της χώρας, ενώ απαιτήθηκε η άμεση και συντονισμένη επέμβαση των γιατρών για να μην κινδυνεύει η ζωή τους. Η μηνιγγίτιδα δεν κάνει ηλικιακές ή γεωγραφικές διακρίσεις. Ο επικρατέστερος τύπος της νόσου προσβάλλει βρέφη, νήπια και εφήβους. Ο μηνιγγιτιδόκοκκος Β ευθύνεται για την πλειονότητα των κρουσμάτων εντός των συνόρων και είναι μια ύπουλη νόσος. Τα δύο ιδιαίτερα γνωρίσματα της νόσου που καθιστούν τη μηνιγγίτιδα Β ιδιαίτερα ύπουλη και κατ’ επέκταση πολύ επικίνδυνη είναι πως τα αρχικά συμπτώματα μοιάζουν με αυτά των κοινών λοιμώξεων και πως ακόμα και αν η νόσος διαγνωστεί έγκαιρα και ο μικρός ασθενής μεταφερθεί στο νοσοκομείο, δεν αποσοβείται ο κίνδυνος για τη ζωή του. Πιο επικίνδυνη καθίσταται η νόσος για τις μικρές ηλικίες, δηλαδή βρέφη και νήπια έως δύο χρονών, και ξανά για τους έφηβους, αφού κάποιες συνήθειες των
εφήβων (ταξίδια, συγχρωτισμός κ.λπ.) ευνοούν τη μετάδοσή της, ειδικά στον στρατό και στους φοιτητικούς κοιτώνες. Στα αρχικά στάδια της νόσου, τα συμπτώματα μοιάζουν με αυτά της απλής γρίπης και περιλαμβάνουν υψηλό πυρετό, πονοκέφαλο, αυχενική δυσκαμψία, εμετό, φωτοφοβία, αιμορραγικό εξάνθημα, δημιουργώντας την εσφαλμένη εντύπωση ότι πρόκειται για ένα απλό κρυολόγημα που «θα περάσει γρήγορα». Η νόσος, ωστόσο ,διαφέρει δραματικά από το κρυολόγημα και τη γρίπη, καθώς χαρακτηρίζεται από αιφνίδια επιδείνωση και μπορεί μέσα σε μόλις 24 ώρες να οδηγήσει ένα παιδί ακόμα και στον θάνατο. Είναι, δε, τόσο απειλητική, που ακόμα κι αν οι ασθενείς μεταφερθούν στο νοσοκομείο και τους χορηγηθεί ισχυρή αντιβίωση, δεν γλιτώνουν τον κίνδυνο του θανάτου ή των σοβαρών ισόβιων επιπλοκών, όπως ο ακρωτηριασμός άκρων, η κώφωση και η εγκεφαλική παράλυση. Τον κίνδυνο διογκώνει το γεγονός πως η μηνιγγίτιδα Β μεταδίδεται με τις πιο απλές καθημερινές συνήθειες, όπως το φιλί, ο βήχας και το φτάρνισμα. Συνεπώς, όταν η παραμονή σε κλειστούς χώρους είναι πολύωρη, οι πιθανότητες μετάδοσης της νόσου είναι ιδιαίτερα αυξημένες. Λαμβάνοντας, μάλιστα, υπόψη ότι ένας στους δέκα ενηλίκους φέρει το βακτήριο της νόσου μηνιγγίτιδας Β ασυμπτωματικά στον φάρυγγά του και μπορεί να το μεταφέρει σε νεαρά μέλη της οικογένειάς του μέσω καθημερινών συνηθειών, όπως ένα απλό φιλί, η πρόληψη με τη βοήθεια του εμβολιασμού αποτελεί αναμφισβήτητα τη μόνη αποτελεσματική λύση.
Εμβολιασμός τώρα, για να κοιμάστε ήσυχοι Η έγκαιρη έναρξη και ολοκλήρωση του εμβολιασμού των παιδιών για τη μηνιγγίτιδα Β θα πρέπει συνεπώς να αποτελεί προτεραιότητα κάθε γονέα, ο οποίος οφείλει να επισκεφθεί και να συμβουλευτεί τον παιδίατρό του. Οι ειδικοί υπενθυμίζουν πως ο εμβολιασμός κατά των υπόλοιπων τύπων της μηνιγγίτιδας είναι εξίσου σημαντικός, ωστόσο δεν προστατεύει τα παιδιά από τη μηνιγγίτιδα Β, που αποτελεί και τη συντριπτική πλειονότητα των περιστατικών στη χώρα μας. Ο εμβολιασμός ενάντια στη μηνιγγίτιδα Β πρέπει να γίνεται κατά τη διάρκεια του χειμώνα, με το εμβόλιο να χορηγείται στο κατάλληλο δοσολογικό σχήμα μαζί με τα υπόλοιπα προληπτικά εμβόλια. Ωστόσο, αν δεν έχετε ακόμα εμβολιάσει τα παιδιά σας, μπορείτε να το κάνετε τώρα, προκειμένου να διασφαλίσετε την υγεία τους και να έχετε ήσυχο το κεφάλι σας.
της αλεξίας σβώλου
4.4.19 – lifo
37
Προστατέψτε τα μάτια σας από επιπεφυκίτιδα και ξηροφθαλμία Τσούξιμο, κοκκίνισμα, αίσθημα ότι τα μάτια καίνε, ειδικά όταν η ατμόσφαιρα είναι γεμάτη γύρη και σκόνη, κάτι που αυτή την εποχή συμβαίνει συχνά. Η αλλεργική επιπεφυκίτιδα και η ξηροφθαλμία είναι για πολλούς ανθρώπους ένα επίμονο πρόβλημα που δυσχεραίνει την καθημερινότητά τους και τους υποχρεώνει να τρίβουν διαρκώς τα μάτια τους, με συνέπεια να κινδυνεύουν και από μολύνσεις, αφού τα χέρια είναι φορείς μικροβίων. Για την αντιμετώπιση της ενόχλησης απαιτείται φροντίδα, όχι όμως υπερβολές, γιατί η κατάχρηση κολλυρίων κρύβει σοβαρούς κινδύνους για την όραση, που δεν φαίνονται με την πρώτη ματιά.
ΤΗΣ ΑΛΕΞΊΑΣ ΣΒΏΛΟΥ
38 lifo – 4.4.19
Ό
σοι φορούν φακούς επαφής και όσοι πάσχουν από εαρινή επιπεφυκίτιδα αποκτούν με την πάροδο των ετών μια μόνιμη ευαισθησία στα μάτια, που συχνά τους οδηγεί σε κατάχρηση κορτιζονούχων κολλυρίων, η οποία μόνο αθώα δεν είναι. «Τα άτομα που κάνουν κατάχρηση κολλυρίων με κορτιζόνη για να ανακουφιστούν από ερεθισμούς στα μάτια κινδυνεύουν να πάθουν γλαύκωμα» επισημαίνει ο χειρουργός οφθαλμίατρος Γιώργος Μαγκουρίτσας και εξηγεί τι πρέπει να προσέχουμε. Αν πρόκειται να χρησιμοποιήσετε κολλύριο με κορτιζόνη για μια εβδομάδα, η ενδοφθάλμια πίεση του ματιού μπορεί να ανέβει στα 30 mmHg, με τα φυσιολογικά όρια να κυμαίνονται από 10 έως 21 mmHg. Αν, τώρα, καταφεύγετε σε τέτοιου είδους χρήση συχνά και χωρίς να συμβουλευτείτε γιατρό, ούτε κάνετε προληπτικά μια μέτρηση της ενδοφθάλμιας πίεσης μετά το κολλύριο, τότε ανήκετε σε ομάδα υψηλού κινδύνου για την εμφάνιση γλαυκώματος. Το γλαύκωμα έχει χαρακτηριστεί ως ο σιωπηλός κλέφτης της όρασης, αφού εξελίσσεται προοδευτικά, χωρίς να δίνει συμπτώματα, κι αυτό ακριβώς το καθιστά πιο επικίνδυνο. Ακόμα πιο διαδεδομένη από την εαρινή επιπεφυκίτιδα είναι η επίμονη ξηροφθαλμία που εκδηλώνεται σαν χρόνιο σύνδρομο. Αυτό αναπτύσσεται όταν οι δακρυϊκοί πόροι δεν παράγουν επαρκείς ποσότητες δακρύων ή όταν τα παραγόμενα δάκρυα δεν είναι αρκετά ποιοτικά. Όπως εξηγεί ο χειρουργός οφθαλμίατρος Αναστάσιος Κανελ-
λόπουλος, καθηγητής Οφθαλμολογίας του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης: «Τα δάκρυα είναι απαραίτητα για να υγραίνονται και να λιπαίνονται τα μάτια, για να καθαρίζουν από ξένα σώματα και να εστιάζουν καλύτερα». Όλες αυτές οι λειτουργίες διαταράσσονται όταν η δακρυϊκή στοιβάδα δεν παράγει αρκετά δάκρυα ή όταν τα δάκρυα που παράγει δεν έχουν την επιθυμητή σύσταση, αφού, σε αντίθεση με ό,τι πιστεύουν πολλοί, δεν αποτελούνται μόνο από άλατα και νερό αλλά από εκατοντάδες πρωτεΐνες, ηλεκτρολύτες, αντισώματα και λιπίδια. Το σύνδρομο της ξηροφθαλμίας είναι πιο συχνό στις γυναίκες, ιδίως μετά την εμμηνόπαυση, εξαιτίας των ορμονικών αλλαγών που συμβαίνουν στο σώμα τους», αλλά και στις νεότερες γυναίκες που παίρνουν αντισυλληπτικά χάπια και σε όσες φορούν φακούς επαφής. Το μυστικό για να ανακουφιστείτε από την ξηροφθαλμία δεν κρύβεται μόνο σε φαρμακευτικά σκευάσματα αλλά και σε μερικά μικρά, καθημερινά μυστικά. Όπως συστήνει ο ειδικός, αν ζείτε σε πόλη με ατμοσφαιρική ρύπανση ή σε μεγάλο υψόμετρο με ξερό αέρα, πρέπει να τοποθετήσετε στο σπίτι σας ένα υψηλής ποιότητας φίλτρο αέρα και να χρησιμοποιείτε υγραντήρα για να προσθέτετε υγρασία στην ατμόσφαιρα. Όταν, πάλι, φυσά συχνά δυνατός αέρας, φροντίστε να προστατεύετε τα μάτια σας με γυαλιά ηλίου που έχουν προστατευτικά στα πλάγια, διότι οι ριπές του αέρα προκαλούν ξηροφθαλμία. Σε κάθε περίπτωση, σταματήστε το κάπνισμα και αποφύγετε τον καπνό των τσιγάρων. Ο καπνός όχι μόνο είναι ιδιαίτερα ερεθιστικός για τα μάτια με ξηροφθαλμία αλλά αυξάνει και τις πιθανότητες ανάπτυξης
του συνδρόμου ξηροφθαλμίας. Να θυμάστε ότι πρέπει να ξεκουράζετε τα μάτια σας. Η εργασία μπροστά στην οθόνη ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή ή λάπτοπ, καθώς και το πολύωρο διάβασμα ή η τηλεόραση μπορεί να οδηγήσουν στην ξηροφθαλμία, διότι, όταν το βλέμμα είναι «καρφωμένο» σε ένα σημείο, δεν βλεφαρίζετε όσο συχνά χρειάζεται. Για να αποφύγετε αυτόν τον κίνδυνο, κάντε διαλείμματα για να ξεκουράζετε τα μάτια σας. Φροντίστε, επίσης, να βλεφαρίζετε πιο συχνά, για να βοηθάτε τα μάτια σας να ανακτούν λίγη από την υγρασία που έχουν χάσει. Δοκιμάστε, επίσης, τα τεχνητά δάκρυα, τα οποία διατίθενται χωρίς ιατρική συνταγή. Να τα χρησιμοποιείτε όσο συχνά χρειάζεστε, αλλά, αν διαπιστώσετε ότι σας είναι απαραίτητα συχνότερα από μία φορά κάθε δύο ώρες, προτιμήστε όσα δεν περιέχουν συντηρητικά. Τα ενυδατικά τζελ για τα μάτια επίσης μπορεί να σας βοηθήσουν. Μια ακόμα έξυπνη συμβουλή είναι να αυξήσετε την πρόσληψη ω3 λιπαρών οξέων για να ανακουφιστείτε από το κάψιμο και το τσούξιμο. Στο φαρμακείο θα βρείτε συμπληρώματα διατροφής πλούσια σε ω3, όπως το μουρουνέλαιο. Να φροντίζετε τα βλέφαρά σας. Τα θερμά επιθέματα (κομπρέσες) στα μάτια μπορούν να διεγείρουν την παραγωγή σμήγματος από τους αδένες των βλεφάρων, συμβάλλοντας στη βελτίωση της ποιότητας των δακρύων σας. Καλό είναι, επίσης, να πλένετε προσεκτικά τα βλέφαρά σας με καθαρό πανί, σαπούνι και χλιαρό νερό, ξεβγάζοντάς τα στη συνέχεια απαλά. Αν φοράτε φακούς επαφής, πρέπει να φροντίζετε ακόμα πιο σχολαστικά τα μάτια σας «σαν τα μάτια σας» και να διατηρείτε καθαρούς τους φακούς γιατί η επιμόλυνσή τους μπορεί να οδηγήσει σε κερατίτιδα ή και προσβολή του οφθαλμού από τον διαβόητο σταφυλόκοκκο. Το ίδιο ισχύει και για τις γυναίκες που παίρνουν για μακρά διαστήματα αντισυλληπτικά χάπια. Σε αυτή την περίπτωση τα τεχνητά δάκρυα και τα ενυδατικά τζελ βοηθούν σημαντικά να διατηρήσετε το αίσθημα της άνεσης στα μάτια σας.
4.4.19 – lifo
39
Ενέργεια και καθημερινή ευεξία με τη σωστή διατροφή
Α
ποκτήστε ενέργεια και ευεξία à la carte, κάνοντας υγιεινές επιλογές στο τραπέζι, φροντίζοντας να μην παραλείπετε το πιο σημαντικό γεύμα της ημέρας, το πρωινό, και διαλέγοντας «επικουρικά» τις κατάλληλες πολυβιταμίνες, οι οποίες θα δώσουν το «συν» στην καθημερινή σας διατροφή.
Στον κλοιό των μικροβίων
Η ζωή σας κάθε μέρα είναι ένας μαραθώνιος γεμάτος επαγγελματικές υποχρεώσεις και μοναδικές οικογενειακές στιγμές που δεν πρέπει να χάσετε. Χρειάζεστε κάτι παραπάνω από αυτό που σας δίνει το καθημερινό μενού. της αλεξίας σβώλου
Μπορεί να μπήκε η άνοιξη, αλλά τα μικρόβια εξακολουθούν να κάνουν πάρτι στα γραφεία, στις σχολικές αίθουσες, στα φροντιστήρια, στα σινεμά. Για να μην κολλήσετε κάποια λοιμώδη ασθένεια, χρειάζεστε γερό ανοσοποιητικό σύστημα, υγιεινό φαγητό και επαρκή ξεκούραση. Αν τρώτε συχνά στο πόδι, δεν προσλαμβάνετε επαρκή θρεπτικά συστατικά, οπότε βάλτε στη ζωή σας ένα συμπλήρωμα διατροφής που ενισχύει τις άμυνες του οργανισμού και επιταχύνει τη διαδικασία της ανάρρωσης. Μην ξεχνάτε, όμως, τη σοφή συμβουλή του κλινικού διαιτολόγου-διατροφολόγου Μανώλη Μανωλαράκη: «Προτού καταφύγετε σε πολύχρωμα χαπάκια, γεμίστε το πιάτο σας με πολύχρωμα φρούτα και λαχανικά που περιέχουν τα θρεπτικά συστατικά που χρειάζεστε».
Μυαλό ξυράφι Deadlines, πρότζεκτ, διάβασμα… Η ζωή απαιτεί μυαλό ξυράφι για να έχετε άριστη απόδοση σε ό,τι κάνετε, αλλά η κούραση και οι ιώσεις σάς καταβάλλουν. Οι έντονοι ρυθμοί δουλειάς, η έλλειψη ύπνου και οι απότομες μεταβολές στη θερμοκρασία, που «αποσυντονίζουν» τον οργανισμό, οδηγούν σε συσσώρευση κούρασης, μειωμένα αντανακλαστικά, αφηρημάδα, εκνευρισμό, θολή κρίση και δυσκολία συγκέντρωσης. «Για περισσότερη εγρήγορση πιείτε καφέ χωρίς γάλα που δημιουργεί ένα στρώμα στο εσωτερικό του στομαχιού και καθυστερεί την απορρόφηση της διεγερτικής καφεΐνης» συνιστά ο καθηγητής Διατροφής του Ανθρώπου στο Γεωπονικό
40 lifo – 4.4.19
Πανεπιστήμιο Αθηνών Αντώνης Ζαμπέλας. «Φροντίστε να κοιμάστε τουλάχιστον 7 ώρες την ημέρα, καθώς ύπνος κάτω των 5,5-6 ωρών καθημερινά οδηγεί σε χρόνια προβλήματα υγείας» προσθέτει ο παθολόγος Τάσος Σπαντιδέας. Επίσης, εμπλουτίστε το καθημερινό σας μενού με «εγκεφαλικά» τρόφιμα. Αυτά είναι όσα περιέχουν ω3 λιπαρά οξέα, αμινοξέα, αντιοξειδωτικά συστατικά, μέταλλα και ιχνοστοιχεία, με πρώτα στη λίστα τα ψάρια, τους ανάλατους ξηρούς καρπούς, τη μαύρη σοκολάτα, το ρόδι και τον κρόκο Κοζάνης. Μάλιστα, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα, όπως επισημαίνει η Νικολέτα Κοΐνη, γιατρός Λειτουργικής, Προληπτικής Αντιγηραντικής και Αναγεννητικής Ιατρικής, οι αντιοξειδωτικές ουσίες του ροδιού μελετώνται ως φάρμακο για τη θεραπεία νευρο-εκφυλιστικών νοσημάτων, όπως το Πάρκινσον, ενώ προγενέστερες έρευνες είχαν επικεντρωθεί στα αντιοξειδωτικά του κρόκου Κοζάνης για την πρόληψη και το «φρενάρισμα» του Αλτσχάιμερ. Πέρα από αυτά, υπάρχει πληθώρα συμπληρωμάτων διατροφής που τονώνουν τη μνήμη για υγιή νου και σώμα, με το μουρουνέλαιο να ξεχωρίζει ως το ιδανικό τονωτικό της μνήμης.
Superfoods
Μπορεί οι υπερτροφές να έγιναν σχετικώς πρόσφατα μόδα, αλλά είναι γνωστές από την αρχαιότητα. Οι Αιγύπτιοι Φαραώ παράγγελναν ολόκληρες καραβιές με μανδραγόρα, το τονωτικό βοτάνι των Φούρνων Κορσεών, ενώ ο Βουκεφάλας μασουλούσε ιπποφαές στα καταπράσινα λιβάδια της Μακεδονίας, προτού ξεχυθεί, με αναβάτη του τον Μέγα Αλέξανδρο, στις μάχες εναντίων των Περσών. Πολύ αργότερα, οι Θιβετιανοί μοναχοί κολάτσιζαν με goji berries, ενώ οι πιλότοι της RAF στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο έτρωγαν μαρμελάδα cranberry και bilberry για να έχουν καλή νυχτερινή όραση. Σήμερα, τα superfoods σε σπόρους δημητριακών για το πρωινό, ενεργειακά ροφήματα και συμπληρώματα διατροφής προορίζονται για κάθε σκληρά εργαζόμενο, κάθε αθλητή που αναζητά να βρει τη δύναμη
για να συνεχίσει τη μέρα του. Μουρουνέλαιο, ιπποφαές, σπιρουλίνα, αποξηραμένα berries, λιναρόσπορος, διάφορα πιπέρια, καυτερές chili πιπεριές, τζίντζερ, ginkgo biloba και άλλα συστατικά συνθέτουν τις σοφιστικέ φόρμουλες των high-tech βιταμινούχων συμπληρωμάτων που σας δίνουν δύναμη να συνεχίζετε, ενώ οι πρόσφατες έρευνες χαρίζουν τον τίτλο της υπερ-υπερτροφής στον κουρκουμά και στο χρυσάφι της ελληνικής γης, τον κρόκο Κοζάνης.
Βιταμίνες για παιδιά Σε έναν κόσμο φτιαγμένο για μεγάλους, τα παιδιά συχνά αντιμετωπίζονται ως μικροί ενήλικες και φορτώνονται με αμέτρητες δραστηριότητες, με συνέπεια να κουράζονται πολύ. «Μόνο που τα παιδιά δεν είναι μικροί ενήλικες και δεν αντέχουν σαν κι εμάς, τους μεγάλους, την κούραση και την πίεση, ενώ έχουν ιδιαίτερες ανάγκες και στην πρόσληψη θρεπτικών συστατικών» διευκρινίζει ο καθηγητής Παιδιατρικής Ανδρέας Κωνσταντόπουλος, πρόεδρος της Ευρωπαϊκής και της Παγκόσμιας Παιδιατρικής Εταιρείας. Για να βοηθήσετε τα πιτσιρίκια σας να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων, μην τους μεταδίδετε το άγχος σας (γιατί τα «βραχυκυκλώνει»), φροντίστε να παίζουν καθημερινά τουλάχιστον μία ώρα στο ύπαιθρο (γιατί τα παιδιά έχουν ανάγκη το παιχνίδι, ώστε να μη χάσουν την παιδικότητά τους), να κάνουν αθλητικές δραστηριότητες, εξασφαλίστε τους 9-10 ώρες ήρεμου ύπνου και σπιτικό φαγητό. «Κανείς δεν έπαθε τίποτα τρώγοντας μία φορά την εβδομάδα σουβλάκι ή πιτόγυρο, αλλά αυτά τα φαγητά δεν είναι για χόρταση» υπενθυμίζει ο Αντώνης Ζαμπέλας. Και επειδή συν Αθηνά και χείρα κίνει, για τα παιδιά που έχουν απαιτητικά προγράμματα και κάνουν σπορ υπάρχουν ειδικές βιταμίνες με χαριτωμένη εμφάνιση (σαν ζελεδάκια, σοκολατάκια ή σοκολατένια smarties) και σούπερ γεύση. Γιατί είναι γνωστό πως τα παιδιά, εκτός από αυθόρμητα και απρόβλεπτα, είναι συχνά και ιδιότροπα.
4.4.19 – lifo
41
Μέθοδος Tomatis: Χέρι βοήθειας για τα άτομα με δυσλεξία και διάσπαση προσοχής
Στηρίζουμε την κοινωνία, προστατεύουμε το περιβάλλον της αλεξίας σβώλου
Π
έρασαν ανεπιστρεπτί οι εποχές που οι μεγάλες εταιρείες χαρακτηρίζονταν μόνο από χρηματιστηριακούς δείκτες. Σήμερα, εκτός του δείκτη NASDAQ και του αποτυπώματος του διοξειδίου του άνθρακα (δηλαδή της επιβάρυνσης που υφίσταται το περιβάλλον από τη βιομηχανική δραστηριότητα), αναζητούμε τον δείκτη της ενσυναίσθησης και το κοινωνικό του αποτύπωμα, δηλαδή εκείνες τις πρωτοβουλίες που διασφαλίζουν ένα καλύτερο αύριο για όλους. Κάθε κοινωνική πρωτοβουλία εταιρικής ευθύνης είναι σαν μια σταγόνα νερού που ποτίζει τη διψασμένη γη. Όλες οι σταγόνες μαζί γίνονται μια θάλασσα ανθρωπιάς που πλημμυρίζει τη γη. Πιστή σε αυτήν τη φιλοσοφία της κοινωνικής προσφοράς, η Menarini Hellas υλοποίησε για το 2018 μια σειρά σημαντικών κοινωνικών δράσεων για την προστασία της κοινωνίας και του περιβάλλοντος, εμπλέκοντας του εργαζομένους σε αυτή την αλυσίδα του εθελοντισμού και της αλληλεγγύης. Σε ό,τι αφορά τον πρώτο πυλώνα, την κοινωνία, η Menarini Hellas πρόσφερε οικονομική ενίσχυση στην αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία HOPEgenesis με στόχο την υιοθεσία ενός ακριτικού νησιού, συγκεκριμένα του Καστελλόριζου. Με τη δωρεά αυτή, η Menarini Hellas έβαλε το δικό της λιθαράκι στη μείωση της υπογεννητικότητας στην Ελλάδα, στηρίζοντας την πρωτοβουλία της HOPEgenesis, η οποία αναλαμβάνει όλα τα έξοδα των εγκύων που σχετίζονται με την εγκυμοσύνη, τον τοκετό, τη μεταφορά και τη διαμονή τους στην Αθήνα ή σε περιοχές κοντά στη μόνιμη κατοικία τους, όπου δρα η ιατρική ομάδα της. Μέσα από την ενέργεια αυτή γεννήθηκε ένα όμορφο και υγιέστατο κοριτσάκι. Επίσης, η Menarini Hellas πρόσφερε οικονομική ενίσχυση στο Χατζηκυριάκειο Ίδρυμα, προκειμένου να καλυφθούν διάφορες ανάγκες των παιδιών που φιλοξενούνται εκεί. Παράλληλα, πραγματοποιήθηκε κοινή επίσκεψη στο ίδρυμα από την εταιρεία και τους παίκτες μπάσκετ του Ολυμπιακού, οι οποίοι μοίρασαν βιβλία στα παιδιά. Μία ακόμα κοινή επίσκεψη πραγματοποίησε η Menarini Hellas με τους παίκτες της ΚΑΕ ΠΑΟΚ στο ορφανοτροφείο Μέλισσα στη Θεσσαλονίκη, κατά την οποία πρόσφερε δώρα στα φιλοξενούμενα παιδιά. Όμως η κοινωνική δραστηριότητα της εταιρείας δεν εξαντλήθηκε σε αυτές τις δράσεις. Έτσι, η Menarini Hellas πρόσφερε ενίσχυση στα Κοινωνικά Φαρμακεία των Δήμων Σαρωνικού και Καισαριανής, έκανε δωρεά φαρμάκων και υγειονομικού υλικού στο Κέντρο Υγείας Ραφήνας μετά τη φονική πυρκαγιά στο Μάτι Αττικής, καθώς και δωρεά εγκεκριμένων φαρμάκων στο Κοινωνικό Φαρμακείο Μαραθώνα για την κάλυψη των πυρόπληκτων. Επίσης, προέβη σε δωρεές εξοπλισμού γραφείου στην Ελληνική Εταιρεία Αντιρευματικού Αγώνα (ΕΛΕΑΝΑ) και ηλεκτρονικών υπολογιστών στο Γυμνάσιο Καλαμάτας για τη μελέτη και διεκπεραίωση των σχολικών εργασιών από μαθητές που δεν διαθέτουν ανάλογο εξοπλισμό στο σπίτι τους. Σε ό,τι αφορά την προστασία του περιβάλλοντος, η Menarini Hellas συνέχισε το πρόγραμμα ανακύκλωσης κενών μελανοδοχείων, χαρτιών, μπαταριών, φωτιστικών λαμπτήρων κ.λπ. Τέλος, στο πλαίσιο της εμπλοκής των εργαζομένων στις κοινωνικές δράσεις της εταιρείας, οι υπάλληλοι της Menarini Hellas συμμετείχαν στον Κλασικό Μαραθώνιο της Αθήνας για τη στήριξη του αγώνα των Παιδικών Χωριών SOS, καθώς και στο πρόγραμμα εθελοντικής αιμοδοσίας της εταιρείας στο Νοσοκομείο Ευαγγελισμός, ενώ, μέσα από την προσφορά ενός πασχαλινού είδους σε όλους τους εργαζομένους, στηρίχθηκαν και οι δράσεις του οργανισμού «Το Χαμόγελο του παιδιού».
42 lifo – 4.4.19
Α
ν δεν έχετε ακούσει για τη μέθοδο Tomatis, είναι ώρα να τη μάθετε γιατί αποτελεί μία από τις πλέον προωθημένες μεθόδους ανάπτυξης της αντιληπτικότητας και αντιμετώπισης των μαθησιακών δυσκολιών, όπως η δυσλεξία και η διάσπαση προσοχής. Πρόκειται για ένα πραγματικό φαινόμενο, αποτέλεσμα των ερευνών του Alfred Tomatis, ενός οξυδερκούς επιστήμονα. Δυσλεξία, μαθησιακές δυσκολίες, προβλήματα άρθρωσης, δυσκολίες συγκέντρωσης και κατανόησης, φωνητικά προβλήματα σε επαγγελματίες είναι μερικά από τα προβλήματα στα οποία βρίσκει αποτελεσματική λύση η μέθοδος Tomatis. «Θα σε κάνει να συγκεντρώνεσαι περισσότερο, να θυμάσαι, και να κουράζεσαι λιγότερο. Θα σου κάνει και καλό στην ψυχή...» Μου είπε κάποτε ενθουσιασμένη μια φίλη, που η κόρη της είχε δυσλεξία και είχε κάνει Tomatis. Έτσι συνάντησα την κ. Άννα Μαλισιόβα, φιλόλογο-ειδική παιδαγωγό και πιστοποιημένη θεραπεύτρια της μεθόδου Tomatis, που στην Ελλάδα δουλεύει με διάσημους τραγουδιστές, ηθοποιούς, στελέχη επιχειρήσεων και παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες και στο εξωτερικό κουράρει την πιο διάσημη φωνή του πλανήτη, χρησιμοποιώντας τη μέθοδο Tomatis. Μέσα σε όλα τα καινοτόμα που κάνει, έχει φέρει από την Αμερική πρωτοποριακά προγράμματα εικονικής πραγματικότητας, τα οποία εφαρμόζει δωρεάν σε παιδιά κατά τη διάρκεια των χημειοθεραπειών τους. «Η δυσλεξία είναι μια μορφή μαθησιακής δυσκολίας και παρατηρείται σε όλους τους πολιτισμούς που έχουν γραπτή γλώσσα. Δεν σχετίζεται με τη νοημοσύνη και είναι συνήθως κληρονομική. Τα άτομα με δυσλεξία παρουσιάζουν δυσκολίες στον τρόπο με τον οποίο ο εγκέφαλος επεξεργάζεται τα ακουστικά ερεθίσματα και ενώ έχουν φυσιολογική ακοή, στην ουσία δεν αντιλαμβάνονται σωστά και με την απαιτούμενη ταχύτητα όσα ακούν. Καθώς ο προφορικός λόγος προηγείται του γραπτού, δυσκολεύονται να αντιληφθούν και να αποκωδικοποιήσουν τους ήχους που απαρτίζουν μια λέξη ή μια πρόταση και κατ’ επέκταση να μετατρέψουν αυτούς τους ήχους στα αντίστοιχα γραφήματα ή έννοιες. Η μέθοδος Tomatis εστιάζει σε αυτό και επανεκπαιδεύει το αυτί του ατόμου να μεταβιβάζει όσο το δυνατόν πιο γρήγορα και αποτελεσματικά το μήνυμα στον εγκέφαλο». Η μέθοδος είναι ιδανική για όσους προετοιμάζονται να δώσουν εξετάσεις, ενισχύει την αντιληπτικότητα, την ακουστική προσοχή, τη μνήμη, τη μάθηση, βοηθάει στην εκμάθηση ξένων γλωσσών και ενισχύει τη σαφήνεια στη σκέψη και στον λόγο. Έχει θεαματικά αποτελέσματα σε όσους χρησιμοποιούν τη φωνή τους ως πολύτιμο εργαλείο στη δουλειά τους, βελτιώνοντας την ένταση, την άρθρωση και το ηχόχρωμα, και χρησιμοποιείται σε οποιαδήποτε ηλικία, καθώς βοηθάει όλους τους ανθρώπους να φτάσουν στο μέγιστο των δυνατοτήτων τους.
ΆΝΝΑ ΜΑΛΙΣΙΌΒΑ ΦΙΛΌΛΟΓΟΣ/ ΕΙΔΙΚΉ ΠΑΙΔΑΓΩΓΌΣ
Για περισσότερες πληροφορίες δες εδώ: annamalisiova.com
Υγιές σώμα και στόμα, υγιής νους!
Ν
ους υγιής εν σώματι υγιεί» πρέσβευε ο «πατέρας» της Ιατρικής, Ιπποκράτης, και στη σοφή αυτή ρήση ξεχωριστή θέση κατέχει η στοματική υγεία που καθρεφτίζει τη γενικότερη κατάσταση του οργανισμού. Σύμφωνα, μάλιστα, με έρευνα της Ελληνικής Οδοντιατρικής Ομοσπονδίας, στη στοματική κοιλότητα εμφανίζονται προειδοποιητικά συμπτώματα που αφορούν έως και 1.000 οργανικές διαταραχές, με χαρακτηριστικά παραδείγματα τα εντερικά προβλήματα και την ανθεκτική υπέρταση. Είναι, δε, συχνό το φαινόμενο μια υποβόσκουσα ασθένεια να διαγνωστεί τυχαία στο πλαίσιο ενός οδοντιατρικού τσεκάπ, αφού το στόμα μας φανερώνει πολλά «μυστικά» της υγείας μας. Η στοματική υγιεινή δεν έχει ηλικία και τα παιδιά πρέπει, με τη βοήθεια των γονιών τους, να φροντίζουν από νήπια το στόμα και τα ούλα τους, προτού καν βγουν τα πρώτα δοντάκια, καθώς προβλήματα όπως η τερηδόνα στα νεογιλά δόντια ενδέχεται να εμφανιστούν και στα μόνιμα δόντια, όπως εξηγεί ο επίκουρος καθηγητής Οδοντιατρικής και Παιδοδοντιατρικής του ΕΚΠΑ, Νίκος Κουβελάς. Για τη φροντίδα των δοντιών και της στοματικής υγιεινής βρεφών, παιδιών και ενηλίκων η εταιρεία InterΜed του Ομίλου Φαρμακευτικών Επιχειρήσεων Τσέτη διαθέτει μια πλήρη γκάμα προϊόντων επαγγελματικής και προσωπικής χρήσης με ειδική σύνθεση για κάθε πρόβλημα, π.χ. για την ευαισθησία των ούλων. Διαδίδοντας το μήνυμα πως η συνολική υγεία του οργανισμού περνά μέσα από τη στοματική υγεία, οι εταιρείες Unipharma & InterMed του Ομίλου Φαρμακευτικών Επιχειρήσεων Τσέτη στηρίζουν έναν διαφορετικό αγώνα δρόμου που θα πραγματοποιηθεί την Κυριακή 7 Απριλίου στο Πάρκο Γουδή (Γε-
ωρ. Παπανδρέου 99, Ζωγράφου). Πρόκειται για τον Αγώνα Δρόμου Dental Run, στου οποίου τη γραμμή εκκίνησης μας καλούν να δώσουμε ραντεβού η Ένωση Athens Dental Students’ Association (ADSA), η Οργάνωση Greek Pharmaceutical Students’ Federation (GPSF) και ο δήμος Ζωγράφου. Στη διαφορετική αυτή εκδήλωση περιλαμβάνονται αγώνες, χορός, ενημερωτικές δράσεις και πολλές δραστηριότητες για παιδιά κάθε ηλικίας, ενώ στον αγώνα των 5 χλμ. θα υπάρχει επίσημη χρονομέτρηση. Η Running Team του Ομίλου Φαρμακευτικών Επιχειρήσεων Τσέτη (υπό την ομπρέλα του οποίου βρίσκονται οι Uni-pharma και InterMed και η εμπορική εταιρεία στην Κύπρο Pharmabelle) θα δώσει δυναμικό «παρών» στο κυριακάτικο δρομικό γεγονός Dental Run, διαδίδοντας το σύνθημα: «Μαζί, είμαστε πάντα νικητές». Η εκδήλωση είναι ανοιχτή στο κοινό. Η ώρα προσέλευσης είναι 8:30, με τον πρώτο αγώνα δρόμου των 5 χλμ. ( για ενήλικες και παιδιά άνω των 12 ετών) να ξεκινά στις 10:00 και τους άλλους δύο αγώνες, του 1 χλμ. και των 500 μ. (για παιδιά κάτω των 11 ετών), να ξεκινά στις 11:00. Για εγγραφή δωρεάν, κάντε κλικ στο https://goo.gl/forms/ AAWXaYeF6kH4FaRN2 ή εγγραφείτε επιτόπου, την ημέρα του αγώνα. Με την προσέλευσή τους στον χώρο οι αθλητές θα παραλάβουν δωρεάν την μπλούζα του αγώνα!
4.4.19 – lifo
43
Ιγμορίτιδα και αλλεργίες, σκάνε μύτη την άνοιξη Τα περισσότερα προβλήματα που μας ταλαιπωρούν αυτή την εποχή έχουν άμεση σχέση με τη μύτη και τη ρινική αναπνοή. Μαθαίνοντας καλύτερα τη ρινική λειτουργία, μπορούμε να προστατευτούμε από την ιγμορίτιδα, τους δυνατούς πονοκεφάλους που τη συνοδεύουν και τη βασανιστική αλλεργική ρινίτιδα, με το μπούκωμα, τα φταρνίσματα και τα δάκρυα.
Η Ανατολή Παταρίδου είναι χειρουργός ωτορινολαρυγγολόγος κεφαλής & τραχήλου – παιδοΩΡΛ και επιστημονική συνεργάτις του νοσοκομείου Υγεία - Μητέρα. www.pataridou.gr E-mail : anatolipataridou@windowslive.com
Η
μύτη είναι η αρχή του αναπνευστικού συστήματος και η λειτουργία της είναι να φιλτράρει, να θερμαίνει, να υγραίνει τον αέρα και να έχει άμεση επικοινωνία με του παραρρίνιους κόλπους, τα ιγμόρεια, τις ηθμοειδείς κυψέλες, τους μετωπιαίους κόλπους και τον σφηνοειδή. Η δυσκολία της ρινικής αναπνοής μπορεί να συνοδεύεται από εκνευρισμό, αδυναμία συγκέντρωσης, πονοκεφάλους, έντονο ροχαλητό και άπνοια. Στα παιδιά μπορεί να προκύψουν δυσμορφίες στο πρόσωπο, ορθοδοντικά προβλήματα, κακή απόδοση στο σχολείο και επιπτώσεις στη γενικότερη ανάπτυξή τους. Η μύτη και τα παραρρίνια προσβάλλονται από λοιμώξεις, με πιο γνωστή την ιγμορίτιδα, από αλλεργίες με ή χωρίς τη δημιουργία πολυπόδων, και από όγκους καλοήθεις και κακοήθεις.
Ιγμορίτιδα, η κρυφή αιτία κεφαλαλγιών Η ιγμορίτιδα ταλαιπωρεί τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερους ανθρώπους, τόσο παιδιά όσο και ενηλίκους, και πολλές φορές είναι η «κρυφή» αιτία των δυνατών πονοκεφάλων. Ένας βασικός παράγοντας είναι η αύξηση της αλλεργικής ρινίτιδας, η οποία είναι η πιο συνηθισμένη αλλεργική πάθηση στην Ελλάδα και επηρεάζει περισσότερο από ένα εκατομμύριο ανθρώπους. Η αλλαγή του τρόπου ζωής και διατροφής μαζί με τη μόλυνση της ατμόσφαιρας ενοχοποιούνται για την αύξηση στη συχνότητα εμφάνισης αλλεργίας. Επίσης, εξαιτίας της κρίσης, η κακή θέρμανση των σπιτιών και των εργασιακών χώρων τα τελευταία χρόνια οδήγησε στην αύξηση της υγρασίας. Έτσι, λόγω της έντονης υγρασίας υπάρ-
χουν μεγαλύτερες πιθανότητες να αναπτυχθούν αναπνευστικά προβλήματα και αλλεργικές καταστάσεις. Η παρουσία νερού με μορφή υδρατμών στο περιβάλλον (τα κανονικά επίπεδα είναι 40%50%) είναι απαραίτητη για τη σωστή λειτουργία του ανθρώπινου σώματος. Αν όμως είναι πολύ χαμηλή ή πάνω από 60%, τότε διευκολύνει τη δημιουργία μυκήτων, οι οποίοι προκαλούν αλλεργίες. Οι πολύποδες είναι διογκώσεις του βλεννογόνου μέσα στη μύτη με κύρια συμπτώματα το έντονο μπούκωμα, την ελάττωση της όσφρησης και την κακουχία. Η διάγνωση γίνεται κυρίως με ενδοσκόπηση. Το κυριότερο βήμα στη θεραπεία είναι να πεισθεί ο ασθενής ότι έχει ένα χρόνιο πρόβλημα που πρέπει να παρακολουθεί.
Πώς ξεχωρίζει η ιγμορίτιδα από το κοινό κρυολόγημα Πολλοί συγχέουν την ιγμορίτιδα με το κοινό κρυολόγημα, επειδή τα συμπτώματά τους μοιάζουν, ενώ πολλοί επίσης πιστεύουν ότι είναι μια πάθηση που δεν θεραπεύεται. Και τα δύο όμως είναι μύθοι, αφού η ιγμορίτιδα είναι νόσος που συνήθως παρουσιάζεται μετά από ένα κρυολόγημα και αν οι ενοχλήσεις διαρκέσουν μέχρι τέσσερις εβδομάδες, πρόκειται για την οξεία μορφή της, ενώ εάν αυτές επιμένουν για πάνω από τρεις μήνες, τότε η νόσος έχει εξελιχθεί σε χρόνια. Το πιο σημαντικό είναι να αξιολογηθεί ο ασθενής έγκαιρα από τον ειδικό ωτορινολαρυγγολόγο και να γίνει ένας ολοκληρωμένος ενδοσκοπικός έλεγχος που θα αποκαλύψει αν υπάρχει διάφραγμα, υπερτροφία των κογχών, πολύποδες, ξένα σώματα στα παιδιά, μεγάλα κρεατάκια, ευρήματα τα οποία επιβάλλουν χειρουργική αντιμετώπιση και αποτελούν προδιαθεσικούς
παράγοντες για τη δημιουργία χρόνια ιγμορίτιδας και πολυπόδων.
Θεραπεία σε πολύποδες και ιγμορίτιδα με φάρμακα ή με επέμβαση; Η θεραπεία όλων αυτών των νοσημάτων μπορεί να είναι συντηρητική αρχικά και περιλαμβάνει τη χορήγηση κατάλληλης αντιβίωσης σε συνδυασμό με πλύσεις και ρινικά σπρέι (των οποίων η υπερβολική χρήση μπορεί να προκαλέσει ρινίτιδα), αλλά μπορεί να χρειαστεί χειρουργική επέμβαση, η οποία, όταν ενδείκνυται, πρέπει να γίνεται έγκαιρα για να αποφεύγονται οι επιπλοκές. Με την εξέλιξη της τεχνολογίας, η χειρουργική επέμβαση για την αντιμετώπιση της ιγμορίτιδας και των πολυπόδων σήμερα γίνεται χωρίς τομές, ενδοσκοπικά, με τη χρήση κάμερας και μεγάλη ακρίβεια στους χειρισμούς χάρη στη μεγέθυνση, τον φωτισμό και τη χρήση νευροπλοήγησης (navigation). Ένα ακόμα πλεονέκτημα της ενδοσκοπικής χειρουργικής είναι ότι στην ίδια επέμβαση μπορούν να διορθωθούν συγχρόνως το στραβό διάφραγμα, οι κόγχες και οι πολύποδες ανώδυνα, χωρίς πρήξιμο και μελάνιασμα, εξασφαλίζοντας για τον ασθενή άμεση επαναφορά στις δραστηριότητές του και σταδιακή βελτίωση μέσα στον μήνα όλων των ενοχλητικών συμπτωμάτων.
HEALTH TIPS ΓΙΑ ΝΑ ΜΗ ΣΑΣ ΠΙΆΝΟΥΝ ΑΠΌ ΤΗ ΜΎΤΗ ➝ Να αποφεύγετε τις βόλτες στην εξοχή και στο βουνό, κυρίως όταν φυσάει ή έχει πολύ μεγάλη ηλιοφάνεια. ➝ Να κρατάτε τα παράθυρα του σπιτιού και του αυτοκινήτου σας κλειστά την περίοδο της άνοιξης. ➝ Να καθαρίζετε καλά το σπίτι, ώστε να αποφεύγετε τη σκόνη και τα ακάρεα, που επιδεινώνουν πολύ την κατάστασή σας. ➝ Να φοράτε γυαλιά ηλίου όταν βρίσκεστε εκτός σπιτιού, ώστε να προστατεύετε τα μάτια σας, και κράνος όταν είστε σε μηχανή, ώστε να μένει κλειστή η δίοδος για τα αλλεργιογόνα από τη μύτη και το στόμα. ➝ Αποφύγετε ή περιορίστε τα φυτά εσωτερικού χώρου. ➝ Αποφύγετε, κυρίως στα υπνοδωμάτια, χαλάκια, κουρτίνες, βαριά υφάσματα και μαλλιαρά κουκλάκια. ➝ Χρησιμοποιήστε ένα υγρόμετρο για να υπολογίσετε την υγρασία στο σπίτι. ➝ Χρησιμοποιήστε παγίδες υγρασίας και αφυγραντήρες. ➝ Υιοθετήστε ένα υγιεινό μοντέλο διατροφής, πλούσιο σε φυτικές ίνες, και περιορίστε το πρόχειρο και έτοιμο φαγητό και τα ανθυγιεινά σνακ. ➝ Να μην κάνετε αυτοδιάγνωση. Η εξέταση στον ωτορινολαρυγγολόγο και το ιστορικό θα δείξουν με ακρίβεια αν είναι ιγμορίτιδα και θα οδηγήσουν σε ενδεδειγμένη θεραπεία.
44 lifo – 4.4.19
Η ΜΈΤΡΗΣΗ ΠΟΛΎ ΜΙΚΡΏΝ ΜΟΡΊΩΝ ΑΛΛΆΖΕΙ ΤΟ ΤΟΠΊΟ ΣΤΑ ΑΥΤΟΆΝΟΣΑ ΝΟΣΉΜΑΤΑ
Συνέντευξη του δρος Δημήτρη Τσουκαλά, επιστημονικού διευθυντή Metabolomic Medicine, στη δημοσιογράφο Υγείας Αλεξία Σβώλου.
— Για ποιον λόγο πιστεύετε ότι έχουν αυξηθεί σημαντικά τα αυτοάνοσα νοσήματα στις μέρες μας; Ο ανθρώπινος οργανισμός είναι μια απίστευτης τελειότητας μηχανή, η οποία λειτουργεί με πολύ συγκεκριμένες προδιαγραφές. Τα τελευταία χρόνια απομακρυνόμαστε ολοένα και περισσότερο από αυτές τις προδιαγραφές. Το περιβάλλον, οι βιομηχανικά επεξεργασμένες τροφές, το στρες του σύγχρονου τρόπου ζωής και οι βλαβερές συνήθειες έχουν αναπόφευκτα προκαλέσει την αύξηση των χρόνιων ασθενειών, όπως ο διαβήτης, τα καρδιαγγειακά, τα αυτοάνοσα και ο καρκίνος. Τα αυτοάνοσα, ασθένειες σχετικά σπάνιες πριν από 50 χρόνια, είναι σήμερα η πρώτη αιτία χρόνιων νοσημάτων. — Πόσο σημαντικός είναι ο ρόλος του τρόπου ζωής και διατροφής στην ομαλή λειτουργία του οργανισμού; Μέχρι και πριν από λίγες δεκαετίες η ιατρική δεν έδινε ιδιαίτερη σημασία στον τρόπο ζωής και στη διατροφή. Κι αυτό γιατί η τροφή ήταν όπως έπρεπε να είναι και δεν αποτελούσε σημαντικό παράγοντα νόσου, πέρα από την έλλειψή της. Εκατό χρόνια πριν, το πιθανότερο ήταν να νοσήσει και να πεθάνει κανείς πολύ πριν εμφανιστούν προβλήματα υγείας συνδεόμενα με τη διατροφή και τον τρόπο ζωής. Σήμερα ξέρουμε πλέον ότι και οι δύο αυτοί παράγοντες είναι ζωτικής σημασίας τόσο στη θεραπεία όσο και στην πρόληψη αυτοάνοσων και χρόνιων ασθενειών. — Μπορεί η «τροφή μας να είναι το φάρμακό μας», όπως είπε ο Ιπποκράτης, και στα αυτοάνοσα; Ένα κομμάτι που διαφεύγει συχνά την προσοχή είναι αυτό που ονομάζεται Κρυφή Πείνα (Ηidden Ηunger) και αφορά την έλλειψη βιταμινών και άλλων μικροθρεπτικών στοιχείων. Αυτή η έλλειψη είναι κεντρικός και ιδιαίτερα πολυσύνθετος παράγοντας νόσου και η αντιμετώπισή της δεν αφορά απλώς τη λήψη μιας πολυβιταμίνης. Ο κάθε οργανισμός είναι μια μοναδική βιολογική οντότητα που διαχειρί-
ζεται με εντελώς διαφορετικό τρόπο ακόμα και παρόμοιες ελλείψεις. Η συσσώρευση τέτοιων ελλείψεων καθιστά αναγκαία τη διενέργεια ειδικών εξετάσεων για τον ακριβή εντοπισμό και τη διόρθωσή τους. Νέα εργαλεία της ιατρικής επιτρέπουν τη μέτρηση αυτών των ελλείψεων και την εξατομίκευση της αγωγής. — Έχετε ειδικευτεί στη μεταβολομική και στην κλινική σας προσφέρετε μια καινοτόμο προσέγγιση για την αντιμετώπιση πολλών χρόνιων προβλημάτων υγείας. Τι είναι η μεταβολομική και πώς μπορεί να μας βοηθήσει να παραμείνουμε υγιείς; Η μεταβολομική είναι η επιστήμη που μετράει τα μικρά μόρια, τους μεταβολίτες, που συμμετέχουν στις χημικές αντιδράσεις του ανθρώπινου οργανισμού. Ενώ τα γονίδια μας λένε τι θα μπορούσε να συμβεί σε έναν οργανισμό, οι μεταβολίτες μάς λένε τι έχει συμβεί και τι συμβαίνει τώρα στον οργανισμό. Οι μεταβολομικές αναλύσεις είναι ένα εργαλείο της σύγχρονης ιατρικής στη διάγνωση και στη θεραπεία των αιτιολογικών παραγόντων των χρόνιων ασθενειών. — Επιλέξατε μια επιστημονική διαδρομή μετά από μια εμπειρία που σας οδήγησε στην αναζήτηση νέων λύσεων σε θέματα υγείας. Μιλήστε μας για την προσωπική σας περιπέτεια υγείας και πώς αυτή έδωσε το έναυσμα για τη μετέπειτα πορεία σας. Πριν από δεκαπέντε χρόνια νόσησα ίδιος από αυτοάνοσο. Στην προσπάθειά μου να θεραπεύσω τον εαυτό μου και να μειώσω τις παρενέργειες μιας μακροχρόνιας φαρμακευτικής αγωγής, βρήκα ότι η σύγχρονη ιατρική προσφέρει λύσεις και απαντήσεις που ενώ είναι ώριμες επιστημονικά, δεν έχουν βρει ακόμη ευρεία εφαρμογή. Αυτό συμβαίνει λόγω της ανάγκης συνεργασίας διαφορετικών ειδικοτήτων μεταξύ τους για να προκύψει κλινική εφαρμογή. Σήμερα η ομάδα μας αποτελείται από γιατρούς και επιστήμονες διαφορετικών ειδικοτήτων. Είναι σημαντικό να αναφέρω την τεράστια βοήθεια που μας έχει προσφέρει στο κομμάτι της έρευνας και ανάπτυξης η συνεργασία με διακεκριμένους καθηγητές και διεθνή
πανεπιστημιακά ιδρύματα. — Αν αποτυπώνατε την εμπειρία σας σε συμβουλές υγείας και μακροζωίας, ποιες θα ήταν αυτές; Αν και διαφορετικοί άνθρωποι παρουσιάζουν διαφορετικές ανάγκες, σε γενικές γραμμές συνιστώ την κατανάλωση τροφών που βρίσκονται όσο πιο κοντά γίνεται στη φυσική τους μορφή και την αποφυγή βιομηχανικά επεξεργασμένων τροφών που περιέχουν ζάχαρη, αλάτι και τρανς λιπαρά. Είναι ζωτικής σημασίας να πίνουμε αρκετό νερό και να ασκούμαστε τακτικά, π.χ. να περπατάμε, και να διαχειριζόμαστε το στρες. Βλέπουμε ότι όταν αποκαθίσταται η φυσιολογική λειτουργία του οργανισμού, στην πλειοψηφία τους οι ασθενείς μας παρατηρούν μεγάλη βελτίωση και στη διάθεσή τους.
who is who
Δρ. Δημήτρης Τσουκαλάς Η εποχή που η επιστήμη αναζητούσε μια θεραπεία-πανάκεια, ίδια για όλους, έχει περάσει ανεπιστρεπτί, δίνοντας τη θέση της σε ένα νέο ιατρικό μοντέλο, την ιατρική ακριβείας, που ενσωματώνει γονιδιακές εξετάσεις και αναλύσεις μορίων σε κυτταρικό επίπεδο για να εντοπίσει τα ακριβή αίτια των ασθενειών, εξατομικευμένα για κάθε ασθενή. Σε αυτό το μοντέλο, που εφαρμόζεται στην κλινική του δρος Δημήτρη Τσουκαλά, κάθε ασθενής διαφοροποιείται ως προς το DNA, τον τρόπο ζωής και τη διατροφή και αποτελεί ένα μοναδικό βιολογικό σύστημα. Για περισσότερο από μια 10ετία στην κλινική του ο δρ. Τσουκαλάς πρωτοπορεί στην εφαρμογή εξετάσεων μεταβολομικής (Metabolomic Analysis®) και στην ολοκληρωμένη αντιμετώπιση αυτοάνοσων ασθενειών όπως η ψωρίαση, η νόσος Hashimoto, η ρευματοειδής αρθρίτιδα και η νόσος του Crohn με εξαιρετικά αποτελέσματα. Εδώ, η ιατρική εστιάζει στην αιτιολογική θεραπεία του ανθρώπου και όχι στην ανακούφιση των συμπτωμάτων της νόσου, προσφέροντας ουσιαστικές λύσεις και μια καλύτερη ποιότητα ζωής.
Διαβάστε περισσότερα στο drtsoukalas.com FB: DrDimitrisTsoukalas 4.4.19 – lifo
45
Μικροί - μεγάλοι εν δράσει για μια καλύτερη κοινωνία
46 lifo – 4.4.19
Τρέξε, Abbvie Running Team, τρέξε 13.000 χλμ. για καλό σκοπό Μέχρι
Η Ομάδα Αιγαίου ζεσταίνει τις μηχανές για αποστολές προσφοράς Πιο
σήμερα η AbbVie Running Team, η ομάδα των εργαζομένων και φίλων της βιοφαρμακευτικής εταιρείας AbbVie, έχει διανύσει, τρέχοντας για καλό σκοπό, περισσότερα από 13.000 χλμ., απόσταση μεγαλύτερη από τη διάμετρο της Γης! Πριν από λίγες ημέρες η ομάδα των δρομέων που σπάει τα κοντέρ για να προσφέρει στην κοινωνία έτρεξε για καλό σκοπό δύο φορές, συμμετέχοντας στον ανοιξιάτικο 8ο Ημιμαραθώνιο της Αθήνας, και λίγο αργότερα στο 2ο Kifissia Run. Μεταξύ των δρομέων και η δημοσιογράφος Υγείας της LIFO, Αλεξία Σβώλου, που μαζί με τον γιο της ξεκρέμασαν τα αθλητικά τους παπούτσια για να γράψουν χιλιόμετρα κόντρα στη βία, τον ρατσισμό και τον κοινωνικό αποκλεισμό ειδικά των οροθετικών ατόμων, καθώς και για να στηρίξουν τους νεφροπαθείς. Με τη συμμετοχή της στον 8ο Ημιμαραθώνιο της Αθήνας, η AbbVie Running Team στάθηκε δίπλα στον Σύλλογο Οροθετικών Ελλάδας - Θετική Φωνή, στηρίζοντας τα Κέντρα Πρόληψης και Εξέτασης «Checkpoint», στα οποία διαγιγνώσκεται το 30% των περιστατικών μόλυνσης από τον ιό HIV και τα οποία δέχτηκαν άνανδρη επίθεση. Ο 8ος Ημιμαραθώνιος ήταν ο δεύτερος αγώνας στον οποίο συμμετείχε η AbbVie Running Team μέσα στο 2019, μια χρονιά κατά την οποία η ομάδα θα συμμετάσχει συνολικά σε εννέα αγώνες, με αποκορύφωμα τον 37ο Αυθεντικό Μαραθώνιο στις 10 Νοεμβρίου. Λίγες μέρες μετά τον ημιμαραθώνιο, η ομάδα των δρομέων της AbbVie ξαναστάθηκε στη γραμμή της αφετηρίας, στο Ζηρίνειο Γήπεδο της Κηφισιάς αυτήν τη φορά, για να τρέξει στο Kifissia Run με στόχο την ενίσχυση του Πανελλήνιου Συνδέσμου Νεφροπαθών. Στους υπόλοιπους αγώνες της χρονιάς, η AbbVie Running Team θα στηρίξει τις δράσεις του Σωματείου « Μέριμνα» που φροντίζει και στηρίζει τα άρρωστα παιδιά (σε τελικό στάδιο), τις οικογένειές τους και τη σχολική τους κοινότητα, προσφέροντας πολύτιμη βοήθεια και στη διαχείριση του πένθους.
κοντά στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας και στην εκπαιδευτική ποιοτική ψυχαγωγία έφερε τους κατοίκους δύο (ακόμα) μικρών νησιών, της Κύθνου και της Σερίφου, η Ομάδα Αιγαίου με τη χειμερινή αποστολή προσφοράς που διοργάνωσε τους περασμένους μήνες. Πλέον η ομάδα των εθελοντών θαλασσόλυκων βρίσκεται στην τελική φάση του σχεδιασμού του επετειακού 25ου Διάπλου του Αιγαίου Πελάγους, μια αποστολή που θα πραγματοποιηθεί στις αρχές Μαΐου και θα επισκεφθεί τους Φούρνους, τη Θύμαινα, τη Δονούσα, την Αμοργό και το Κουφονήσι για να προσφέρει δωρεάν ιατρικές και μικροβιολογικές εξετάσεις, σχολικό εξοπλισμό, έργα υποδομής και ενημερωτικές ομιλίες για σημαντικά θέματα υγείας και ασφάλειας στους κατοίκους.
Πιο κοντά στη διάγνωση της σπονδυλοαρθρίτιδας Η εκστρατεία ενημέρωσης και έγκαιρης διάγνωσης της σπονδυλοαρθρίτιδας «Βήμα Μπροστά» της Novartis Hellas αφυπνίζει συνειδήσεις, ώστε να οδηγήσει πιο γρήγορα στον ρευματολόγο τους πάσχοντες. Η έναρξη της καμπάνιας έγινε κατά τη διάρκεια του πιο δημοφιλούς αθλητικού γεγονότος μετά τον Κλασικό Μαραθώνιο, του Spetses Marathon, με την υποστήριξη και τη συνεργασία της Επιστημονικής Εταιρείας για τη Σκελετική Υγεία (ΕΠΕΜΥ). Τα ευρήματα δείχνουν πως η διάγνωση της αγκυλοποιητικής σπονδυλοαρθρίτιδας αργεί μέχρι και 10 χρόνια, καθώς οι ασθενείς τη συγχέουν με την οσφυαλγία και δεν πάνε στον γιατρό ή περιφέρονται σε γιατρούς άλλων ειδικοτήτων. Δυστυχώς, μόνο το 20% των πασχόντων διαγιγνώσκεται σχετικά άμεσα και ξεκινά νωρίς θεραπεία, ώστε να μην προχωρήσουν οι βλάβες.
Στήριξη των ασθενών με καρκίνο στο σπίτι τους Με τους πρώτους ογκολογικούς ασθενείς από τον δήμο της Αθήνας να έχουν ήδη
ενταχθεί στο πρόγραμμα «Μαζί και στο σπίτι», η νέα πρωτοβουλία του Συλλόγου ΚΕΦΙ ήρθε να καλύψει το κενό της έλλειψης δομών τελικού σταδίου στην πατρίδα μας. Δυστυχώς, η Ελλάδα παραμένει μια χώρα χωρίς τέτοιες δομές, με συνέπεια η οικογένεια του αρρώστου να επωμίζεται ένα τεράστιο βάρος, ψυχικό, οικονομικό και κοινωνικό, και να παλεύει αβοήθητη κόντρα στη γραφειοκρατία και στην κρατική αδιαφορία. Όπως εξηγεί η Ζωή Γραμματόγλου, πρόεδρος του ΚΕΦΙ, ωφελούνται ενήλικες ασθενείς και υπάρχουν οικονομικά κριτήρια, ώστε να δίνεται προτεραιότητα στους ανασφάλιστους, στους ασθενείς με πολύ χαμηλά εισοδήματα και στους μοναχικούς ηλικιωμένους.
Αυξάνεσθε και πληθύνεσθε με τα μωρά της HOPEgenesis Τα τελευταία χρόνια στην πατρίδα μας οι γεννήσεις έχουν μειωθεί επικίνδυνα, ειδικά σε αποκομμένες γεωγραφικά περιοχές όπου η ανεργία και η έλλειψη νοσοκομείων προβληματίζει περισσότερο. Το 2011 οι γεννήσεις ήταν λιγότερες από 80.000, ενώ οι θάνατοι περισσότεροι από 100.000, με συνέπεια το δημογραφικό να ενταθεί. Μπροστά στον κίνδυνο να συρρικνωθούμε στα 6,5 εκατομμύρια την επόμενη 20ετία, ο μαιευτήρας - χειρουργός - γυναικολόγος Στέφανος Χανδακάς δημιούργησε το 2016 την πρωτοβουλία HOPEgenesis, υιοθετώντας, με τη βοήθεια πλήθους χορηγών, ολόκληρα νησιά (όπως οι Φούρνοι Κορσεών, το πρώτο νησί του προγράμματος) και αργότερα ορεινά χωριά, τα οποία κατέγραφαν μηδενικές γεννήσεις. Ήδη έχουν γεννηθεί 82 μωρά, με την υιοθεσία της HOPEgenesis να μεταφράζεται στην κάλυψη όλων των εξόδων της εγκυμοσύνης, των εξετάσεων και του τοκετού, όσα παιδιά κι αν θελήσουν να αποκτήσουν οι κάτοικοι της υιοθετημένης περιοχής.
Πρωτοβουλίες με υψηλό δείκτη κοινωνικής ευαισθησίας κάνουν καλό στην υγεία, στηρίζουν τις ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού και καλούν τον καθένα μας να αναλάβει δράση, είτε πρόκειται για συμμετοχή σε μια διαδικτυακή δράση είτε για συμμετοχή σε κάποιον αγώνα δρόμου και ζωής που αποδεικνύει ότι οι μικρές πράξεις μπορούν να έχουν μεγάλο αντίκτυπο και ότι όλοι μαζί μπορούμε να βελτιώσουμε την καθημερινότητα των συνανθρώπων μας.
Ροχαλητό;
Θεραπεία με υπερήχους Το ροχαλητό για πολλούς μπορεί να είναι μια αθώα ενοχλητική συνήθεια, αλλά σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να είναι η κορυφή του παγόβουνου που κρύβει σοβαρά προβλήματα υγείας.
Δρ. Ηλίας Φωτόπουλος, MD, PhD, χειρουργός ΩΡΛ, Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών (www.drfotopoulos.gr)
Ποια είναι τα αίτια του ροχαλητού; Το ροχαλητό είναι ο θόρυβος που δημιουργείται από τον κραδασμό των μαλακών ιστών του φάρυγγα και κυρίως της σταφυλής κατά τη δίοδο του αέρα την ώρα του ύπνου. Στη διάρκεια της ημέρας δεν ροχαλίζουμε, γιατί ο μυϊκός τόνος κρατάει τα μαλακά μόρια του φάρυγγα σε μια σταθερή κατάσταση, ενώ κατά τον ύπνο η χαλάρωση των μυών του φάρυγγα είναι υπεύθυνη για την ταλάντωση κυρίως της σταφυλής. Τα συχνότερα ανατομικά εμπόδια που προκαλούν στένωση του ανώτερου αναπνευστικού σωλήνα και ροχαλητό είναι: ➝ η σκολίωση του διαφράγματος και οι υπερτροφικές κόγχες ➝ τα κρεατάκια στον ρινοφάρυγγα ➝ οι υπερτροφικές αμυγδαλές ➝ η υπερτροφική σταφυλή ➝ οι στενές καμάρες στην υπερώα Ποιες συνήθειες και τρόποι ζωής ευνοούν το ροχαλητό; Οι άνδρες ροχαλίζουν πιο συχνά από τις γυναίκες, λόγω διαφορετικής κατανομής του λίπους, το οποίο συσσωρεύεται στον λαιμό. Επίσης, οι ηλικιωμένοι ροχαλίζουν συχνότερα, διότι ο μυϊκός τόνος των ιστών του φάρυγγα χαλαρώνει με το γήρας. Ακόμα, τα παχύσαρκα άτομα με κοντό και παχύ λαιμό είναι πιο επιρρεπή στο ροχαλητό. Τέλος, η κατανάλωση αλκοόλ και το κάπνισμα, λόγω της χαλάρωσης που προκαλούν στους ιστούς του φάρυγγα, προδιαθέτουν για ροχαλητό, όπως και η ύπτια θέση ύπνου. Ποια είναι τα συμπτώματα του ροχαλητού; Συνήθως ο ανήσυχος ύπνος, οι πρωινοί πονοκέφαλοι, το ανεξήγητο αίσθημα κόπωσης το πρωί, η υπνηλία στη διάρκεια της ημέρας και διαταραχές της συγκέντρωσης. Πώς προλαμβάνεται το ροχαλητό; Όταν με το που εμφανιστεί γίνει προσεκτική εξέταση προκειμένου για την ανεύρεση και αντιμετώπιση των αιτιών του σε ιατρείο ΩΡΛ. Ιδιαίτερη αξία έχει η απώλεια βάρους για πάσχοντες που είναι παχύσαρκοι. Η αποφυγή κατανάλωσης αλκοόλ, υπνοηρεμιστικών ουσιών και η διακοπή του καπνίσματος είναι, επίσης, σωστά μέτρα. Άλλοι τρόποι πρόληψης είναι η καθημερινή αεροβική άσκηση, η σωστή στάση στον ύπνο και η αποφυγή των μεγάλων γευμάτων πριν από την κατάκλιση το βράδυ. Πότε είναι επικίνδυνο το ροχαλητό; Τι είναι η υπνική άπνοια; Το ροχαλητό, πέρα από την κούραση που προκαλεί, λόγω της κακής ποιότητας του ύπνου, συνήθως δεν είναι επικίνδυνο για τη ζωή του πάσχοντος. Εάν, όμως, το ροχαλητό συνοδεύεται από επεισόδια άπνοιας, δηλαδή διακοπή της αναπνοής και της οξυγόνωσης στη διάρκεια του ύπνου, τότε υπάρχει ο κίνδυνος να ανήκει στο Σύνδρομο Υπνικής Άπνοιας, το οποίο έχει πολύ σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία του ασθενούς και είναι απειλητικό ακόμα και για την ίδια του τη ζωή, καθώς συνδυάζεται με καρδιακές επιπλοκές, υπέρταση και αρρυθμίες.
Ποια ανησυχητικά σημάδια πρέπει να προσέξουμε στον άνθρωπό μας; Σε περίπτωση που παρατηρήσουμε ότι ο σύντροφός μας πετάγεται απότομα στον ύπνο του, προσπαθώντας να πάρει αέρα, πρέπει να αναζητήσουμε ιατρική βοήθεια. To ίδιο ισχύει εάν παρουσιάζει γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, νυχτερινή ενούρηση, πτώση της libido, μείωση του οξυγόνου του αίματος, καθώς και αρρυθμίες ή υπέρταση. Μεγάλη προσοχή χρειάζεται εάν ο σύντροφός μας παρουσιάσει ασυνήθιστη υπνηλία μετά το φαγητό ή κινδυνεύει να τον πάρει ο ύπνος πάνω στο τιμόνι. Αυτά είναι σημάδια που θα πρέπει να μας ευαισθητοποιήσουν, ώστε να σκεφτούμε την πιθανότητα να πάσχει από υπνική άπνοια. Η Μελέτη Ύπνου είναι μια εξειδικευμένη εξέταση που καταγράφει τα επεισόδια της άπνοιας. Πώς γίνεται η θεραπεία του ροχαλητού με υπερήχους; Οι υπέρηχοι είναι μια προηγμένη χειρουργική συσκευή που αποτελείται από μια γεννήτρια που παράγει ταλαντώσεις υψηλών συχνοτήτων που μεταφέρονται στο κοπτικό όργανο του υπερήχου, το οποίο και διορθώνει το ανατομικό εμπόδιο που προκαλεί στένωση στη δίοδο του αέρα και ροχαλητό. Έτσι, ανάλογα με το αίτιο που προκαλεί το ροχαλητό, οι υπέρηχοι μπορούν να παρέμβουν μέσα από τη μύτη στο ρινικό διάφραγμα και στις υπερτροφικές κόγχες ή μέσα στον φάρυγγα, στη σταφυλή, στην υπερώα και στις αμυγδαλές, διορθώνοντας το ανατομικό εμπόδιο στη ροή του αέρα.
Τα πιο σημαντικά πλεονεκτήματα των υπερήχων είναι: ➝ Χάρη στις ταλαντώσεις υψηλών συχνοτήτων, υπάρχει τέλεια αποστείρωση, γεγονός που περιορίζει τις μετεγχειρητικές φλεγμονές. ➝ Δεν προκαλούν αιμορραγία, διότι καυτηριάζουν όλα τα μικρά αγγεία. ➝ Λόγω της μεγάλης ταχύτητας με την οποία λειτουργούν, μειώνουν κατά πολύ τον χειρουργικό χρόνο. ➝ Χάρη στη υψηλή τεχνολογία τους, δεν χρησιμοποιείται για τη διόρθωση του διαφράγματος νυστέρι ή καλέμι κι έτσι αποφεύγονται τα πρηξίματα και οι μελανιές στο πρόσωπο και στη μύτη. ➝ Χάρη στη χαμηλή θερμοκρασία με την οποία δουλεύουν οι υπέρηχοι, δεν προκαλούνται εγκαύματα στους γειτονικούς ιστούς. ➝ Γενικά, έχουμε πολύ μικρότερο χρόνο ανάρρωσης και αποθεραπείας του ασθενούς, ο οποίος μπορεί να πάει στο σπίτι του μετά από λίγες ώρες. Η όλη διαδικασία μπορεί να γίνει με μια ήπια γενική αναισθησία ή μέθη.
4.4.19 – lifo
47
Gardens
Healthy living
Μικρά κοσμήματα που συμβολίζουν τη μεγαλύτερη σχέση της ζωής σου. Τα οφέλη του μητρικού γάλακτος είναι γνώστα και κάθε τόσο νέες έρευνες επιβεβαιώνουν αυτό που πλέον γνωρίζουμε: η αξία του είναι ανεκτίμητη. Δημιουργεί έναν άρρηκτο δεσμό ανάμεσα στη μητέρα και το βρέφος της, ένα καλά θωρακισμένο ανοσοποιητικό σύστημα για τα παιδιά αλλά και μια ασπίδα προστασίας απέναντι στον καρκίνο του μαστού. Εκείνο που ίσως δεν είναι τόσο γνωστό είναι πως μαζί με όλα αυτά δημιουργεί και κοσμήματα! Ακούγεται εξωπραγματικό, αλλά το μητρικό γάλα μπορεί να γίνει πρώτη ύλη για τη δημιουργία κοσμημάτων μέσα από μια τεχνική που εφαρμόζεται εδώ και χρόνια στις χώρες του εξωτερικού, την οποία έφερε στην Ελλάδα από τον Ιούνιο του 2018 η Alessandra Raimondo, η πρώτη και μοναδική μέχρι τώρα δημιουργός κοσμημάτων από μητρικό γάλα στη χώρα μας. Όπως λέει η ίδια, «χρειάστηκε πολλή έρευνα, μελέτη και πειραματισμοί για να καταλήξω στην κατάλληλη μέθοδο», αλλά το
τελικό αποτέλεσμα μοιάζει με μαργαριτάρι του γλυκού νερού, το οποίο μπορεί να πάρει διάφορα σχήματα, ανάλογα με την επιθυμία της κάθε μητέρας. Γιατί πίσω από κάθε κόσμημα βρίσκεται η ιστορία μιας μαμάς, η οποία, θέλοντας να κρατήσει ένα ενθύμιο από αυτή την υπέροχη περίοδο της ζωής της, κάνει την παραγγελία της στα Gardens breastmilk and keepsake jewelry. Για κάθε κόσμημα αρκεί μια σταγόνα μητρικού γάλακτος, ακόμα κι αν αυτό δεν είναι πλέον βρώσιμο. Τα υπόλοιπα τα αναλαμβάνει η Alessandra, η οποία ήρθε από τη Γερμανία και ως πολίτης του κόσμου (έχει πατέρα Ιταλό) έφερε μαζί της την καινοτομία στο προσωποποιημένο κόσμημα. Τα Gardens breastmilk and keepsake jewelry, εκτός από υπέροχες δημιουργίες, αποτελούν και έναν ιδιαίτερο συμβολισμό. Γιατί δεν υπάρχει πιο πολύτιμο κόσμημα από τη σχέση της θηλάζουσας μητέρας με το μωρό της.
Facebook / Instagram: Gardens- By Alessandra Raimondo, 6985 980699
48 lifo – 4.4.19
Loving Family
Μια ιδέα αλληλεγγύης που εξαπλώνεται σε όλη την Ελλάδα. Όταν μια ιδέα είναι επιτυχημένη, τότε παίρνει τον δρόμο της. Όταν όμως αυτή η ιδέα έχει να κάνει με την αλληλεγγύη, πρέπει να μοιράζεται και να εφαρμόζεται σε όλα τα μέρη της Ελλάδας ως απόδειξη ότι εμείς οι ίδιοι έχουμε τη λύση στο πρόβλημα. Το Loving Family δημιουργήθηκε μέσα στην κρίση, εξαιτίας της κρίσης και απαντώντας σε αυτήν, για να αναδείξει τη φιλοσοφία «λίγα από πολλούς». Η ονομασία «αγαπημένη οικογένεια» δεν είναι τυχαία, αφού οι τιμές των προϊόντων δημιουργούν την αίσθηση ότι κάποιος νοιάζεται για σένα, προσφέροντας όσα χρειάζεσαι σε κόστος που μπορείς να κάνεις μέρος του καθημερινού σου προϋπολογισμού. Στο πιο φθηνό café της Ελλάδας θα βρεις cappuccino, espresso freddo και τοστ με 0,70, φρεσκοστυμμένους χυμούς πορτοκάλι, λεμόνι με 0,50, ρόδι, καρότο και ανάμεικτο με 0,80 και club sandwich με 1,50. Οι
τιμές όλων των προϊόντων είναι ενδεικτικές της φιλοσοφίας του Loving Family, το οποίο στο κατάστημα της πλατείας Κάνιγγος εξυπηρετεί ημερησίως πάνω από 2.000 πελάτες από κάθε ηλικία, επαγγελματική ή οικονομική τάξη. Οι χαμηλές τιμές που φαντάζουν εξωπραγματικές για τη σύγχρονη καθημερινότητα συνδυάζονται με επώνυμα προϊόντα υψηλής ποιότητας και φρέσκα φρούτα που καταφθάνουν καθημερινά κατευθείαν από Έλληνες παραγωγούς, παρακάμπτοντας το κόστος του μεσάζοντα. Αυτή η ιδέα της αλληλοβοήθειας γίνεται τώρα αντικείμενο franchise με τους πιο ελεύθερους, καινοτόμους, έντιμους όρους και απίστευτα χαμηλό κόστος που μπορούν να υποστηρίξουν τη διάδοση του Loving Family σε όλη την Ελλάδα. Γιατί η αλληλεγγύη δεν είναι απλώς επιχειρηματικό σχέδιο, είναι ανάγκη της εποχής μας.
Η σύγχρονη άποψη πάνω στους χώρους υγείας και ομορφιάς. Αν κάποτε για να αγοράσεις προϊόντα υγείας έπρεπε να απευθυνθείς σε χώρους που ικανοποιούσαν βασικές ανάγκες, χωρίς κάποιο στοιχείο αισθητικής ή αρχιτεκτονικής, πλέον μπορείς να απολαύσεις μια ατμόσφαιρα ιδιαίτερη που δεν απευθύνεται μόνο σε όσα χρειάζεσαι αλλά και σε όσα επιθυμείς. Το Box2Box είναι ένας νέος, σύγχρονος χώρος υγείας και ομορφιάς που ξεφεύγει από τα στερεότυπα και καταχωρίζεται στο μυαλό σου ως ένας τόπος ευεξίας όπου μπορείς να βρεις τα πάντα από θεραπευτικά σκευάσματα, καλλυντικά ή συμπληρώματα διατροφής. Σε ένα περιβάλλον προσεγμένο μέχρι την τελευταία λεπτομέρεια μπορείς να αναζητήσεις επώνυμες εταιρείες αλλά και προσωπικές συμβουλές που θα σε καθοδηγήσουν στην αγορά των κατάλληλων προϊόντων. Μαζί με τα προϊόντα υγείας υπάρχει μια ολοκληρωμένη σειρά από δερμοκαλλυντικά, είδη μακιγιάζ, προτάσεις δώρων, προϊόντα για την περιποίηση μαλλιών και σώματος αλλά και την ευαίσθητη παιδική φροντίδα. Εναρμονισμένο
πλήρως με τις σύγχρονες ανάγκες, το Box2Box προσφέρει δεκάδες επιλογές σε βιολογικά καλλυντικά και διαθέτει διαβητικό τμήμα με εξειδικευμένα προϊόντα. Όλες οι μεγάλες εταιρείες έχουν τη δική τους θέση με μια σειρά επιλογών που καλύπτουν ακόμα και τις πιο ιδιαίτερες ανάγκες ή επιθυμίες. Εξάλλου, εδώ θα βρεις προτάσεις δώρων για τον άνδρα ή τη γυναίκα, που κάνουν τη διαφορά. Κι αν ο δρόμος δεν σε βγάζει από την οδό Σόλωνος στο Κολωνάκι, μπορείς να απολαύσεις την εμπειρία αγορών στο ηλεκτρονικό κατάστημα www.box2box.gr το οποίο λειτουργεί 24 ώρες το 24ώρο, παρέχοντας αμέτρητα προϊόντα σε ιδιαίτερα προσιτές τιμές αλλά και άμεση εξυπηρέτηση ώστε να νιώθεις πως βρίσκεσαι στο φυσικό κατάστημα. Στο Box2Box η υγεία αποτελεί μια ολιστική υπόθεση και η περιποίηση, η ομορφιά και η φροντίδα έχουν τη δική τους θέση στην προσωπική μας ευεξία.
Σόλωνος 60, Κολωνάκι, 210 3600061 www.box2box.gr, FB: box2box.gr, Instagram: box2box.gr
ΑΦΙΕΡΩΜΑ
Health
Box2Box
Ακαδημίας 95, πλ. Κάνιγγος, 210 3810244 / Σίνα 7 & Σόλωνος (Νομική Σχολή), 210 3388355. Τμήμα ανάπτυξης: 6945 106388, Δευτ.-Παρ. 8:00-14:00 www.loving-family.gr
4.4.19 – lifo
49
ΟΜΙΛΊΑ ΔΙΟΙΚΗΤΉ ΤΗΣ ΤΡΆΠΕΖΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΆΔΟΣ, Κ. ΓΙΆΝΝΗ ΣΤΟΥΡΝΆΡΑ. ΕΤΉΣΙΑ ΤΑΚΤΙΚΉ ΓΕΝΙΚΉ ΣΥΝΈΛΕΥΣΗ. ΑΘΉΝΑ, 1 ΑΠΡΙΛΊΟΥ 2019 Η ΕΛΛΑΔΑ ΣΤΗ ΜΕΤΑ ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΕΡΙΟΔΟ: ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣ ΕΝΑ ΒΙΩΣΙΜΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Το 2019 σηματοδοτεί την απαρχή μιας νέας πορείας της ελληνικής οικονομίας. Μετά την επιτυχή ολοκλήρωση του τελευταίου προγράμματος οικονομικής προσαρμογής τον Αύγουστο του 2018, την αποσαφήνιση του καθεστώτος ενισχυμένης εποπτείας και την υπαγωγή της Ελλάδος στο βελτιωμένο θεσμικό πλαίσιο για την οικονομική διακυβέρνηση στη ζώνη του ευρώ, η ελληνική οικονομία καλείται να λειτουργήσει σε ένα νέο πλαίσιο οικονομικής πολιτικής. Όλοι μας, ιδιώτες, επιχειρήσεις, πολιτικοί και θεσμικοί παράγοντες, καλούμεθα να αποδείξουμε ότι τα μαθήματα από την κρίση έχουν γίνει κτήμα μας. Το 2018 η ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας ενισχύθηκε και καταγράφηκε ρυθμός ανόδου 1,9%. Κινητήριες δυνάμεις ήταν η άνοδος των εξαγωγών αγαθών και υπηρεσιών, που αντανακλά τη βελτίωση της εξωστρέφειας της οικονομίας, καθώς και η αύξηση της ιδιωτικής κατανάλωσης, που υποστηρίχθηκε από την αύξηση της απασχόλησης και την ενίσχυση του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών. Η ομαλή εκτέλεση και ολοκλήρωση του προγράμματος, η βελτίωση της εμπιστοσύνης και η συνακόλουθη επιτάχυνση της ανάπτυξης οδήγησαν στην επιστροφή των καταθέσεων στις τράπεζες. Αυτή η εξέλιξη με τη σειρά της επέτρεψε την αύξηση της ρευστότητας των τραπεζών, το σημαντικό περιορισμό και σχεδόν μηδενισμό της έκτακτης ενίσχυσης σε ρευστότητα (ELA) από την Τράπεζα της Ελλάδος, τη μικρή ανάκαμψη της τραπεζικής χρηματοδότησης, αλλά και την περαιτέρω χαλάρωση των περιορισμών στις αναλήψεις μετρητών και στην κίνηση κεφαλαίων. Όλα τα προηγούμενα οδήγησαν στην αναβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας του Ελληνικού Δημοσίου και επέτρεψαν την επιστροφή στις διεθνείς χρηματοπιστωτικές αγορές μετά από ένα έτος, το Φεβρουάριο του 2019, όταν το Ελληνικό Δημόσιο, επωφελούμενο και από το θετικό διεθνές επενδυτικό κλίμα, εξέδωσε επιτυχώς πενταετές ομόλογο. Η επιτυχής έκδοση πενταετούς ομολόγου ήταν ένα πρώτο βήμα, ώστε η χώρα να επανέλθει στην κανονικότητα. Η επιτυχής έκδοση δεκαετούς ομολόγου το Μάρτιο του 2019, για πρώτη φορά μετά την έναρξη της κρίσης δημόσιου χρέους το 2010, αποτελεί ένα πιο αποφασιστικό βήμα προς την ίδια κατεύθυνση, δηλαδή την επανασύνδεση της χώρας με τις αγορές. Η πρόσφατη υπερψήφιση από τη Βουλή της διάταξης για την προστασία της πρώτης κατοικίας επίσης συμβάλλει προς την κατεύθυνση αυτή, αφού αναμορφώνει το σχετικό νομοθετικό πλαίσιο, ενσωματώνοντας συγκεκριμένες προϋποθέσεις επιλεξιμότητας και δικλίδες ασφαλείας. Τα μέτρα ελάφρυνσης του χρέους που συμφωνήθηκαν τον Ιούνιο του 2018, σε συνδυασμό με την αυξημένη εκταμίευση από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ESM) για το σχηματισμό του ταμειακού αποθέματος ασφαλείας, έχουν βελτιώσει σημαντικά τη βιωσιμότητα του δημόσιου χρέους μεσοπρόθεσμα. Εντούτοις, καθώς οι τίτλοι του Ελληνικού Δημοσίου παραμένουν κάτω από την επενδυτική βαθμίδα και ελλείψει πρόσβασης σε προληπτική γραμμή στήριξης, η Ελλάδα παρέμεινε εκτός του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕKT), το οποίο θα συνέβαλλε στην ενίσχυση της οικονομικής δραστηριότητας και στην περαιτέρω βελτίωση του αξιόχρεου των ελληνικών τίτλων. Οι αποδόσεις των ελληνικών ομολόγων παραμένουν υψηλές και ευμετάβλητες. Εμφανίζουν υψηλό βαθμό ευαισθησίας σε πιθανές αναταράξεις στις διεθνείς χρηματοπιστωτικές αγορές και επηρεάζονται από την αβεβαιότητα σχετικά με τη διατήρηση της μεταρρυθμιστικής κατεύθυνσης της οικονομικής πολιτικής. Είναι χαρακτηριστικό ότι το περιθώριο απόδοσης (spread) των ελληνικών δεκαετών ομολόγων ακόμη παραμένει λίγο κάτω από τις 400 μονάδες βάσης, παρά την πρόσφατη αποκλιμάκωση των αποδόσεών τους. Αυτό το επίμονο φαινόμενο πρέπει να μας προβληματίσει σοβαρά. Το 2019 αποτελεί έτος σημαντικών προκλήσεων για την ελληνική οικονομία. Στο διεθνές περιβάλλον, η επιβράδυνση του παγκόσμιου εμπορίου λόγω του εντεινόμενου εμπορικού προστατευτισμού ενδέχεται να επιδράσει αρνητικά στην άνοδο των ελληνικών εξαγωγών. Στο εγχώριο περιβάλλον, η αυξημένη αβεβαιότητα για την πορεία των μεταρρυθμίσεων και οι περιορισμοί από την πλευρά της χρηματοδότησης επηρεάζουν αρνητικά τις επενδύσεις. Η υψηλή φορολόγηση τα τελευταία χρόνια περιορίζει την αναπτυξιακή δυναμική της οικονομίας, μειώνει την ανταγωνιστικότητα των ελληνικών επιχειρήσεων, συγκρατεί τη βελτίωση της εμπιστοσύνης και δημιουργεί φορολογική κόπωση, με συρρίκνωση της φορολογικής βάσης και εξάντληση της φοροδοτικής ικανότητας των πολιτών. Το 2019 η αναπτυξιακή δυναμική της ελληνικής οικονομίας προβλέπεται ότι θα διατηρηθεί στα ίδια επίπεδα με το 2018, παρά την περαιτέρω επιβράδυνση των ρυθμών οικονομικής ανάπτυξης τόσο διεθνώς όσο και, κυρίως, στην ευρωζώνη. Αυτό όμως προϋποθέτει την απρόσκοπτη συνέχιση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, την εφαρμογή του προγράμματος ιδιωτικοποιήσεων χωρίς καθυστερήσεις και την ενίσχυση των παραγωγικών επενδύσεων. Οι προϋποθέσεις αυτές έχουν πρωταρχική σημασία για την ολοκλήρωση της επιτυχούς μετάβασης σε ένα βιώσιμο και εξωστρεφές πρότυπο ανάπτυξης. Ειδικότερα, σύμφωνα με τις προβλέψεις της Τράπεζας της Ελλάδος, ο ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ σε σταθερές τιμές προβλέπεται να διαμορφωθεί σε 1,9% και το 2019, με τις εξαγωγές και την ιδιωτική κατανάλωση να παραμένουν οι βασικοί αναπτυξιακοί μοχλοί. Ωστόσο, προκειμένου να καλυφθούν οι μεγάλες απώλειες που υπέστη η ελληνική οικονομία σε όρους προϊόντος και απασχόλησης κατά τη μακρά περίοδο της ύφεσης, απαιτούνται ταχύτεροι ρυθμοί οικονομικής μεγέθυνσης. Τα χαμηλά επίπεδα των επενδύσεων, η ανεπαρκής εγχώρια αποταμίευση, το υψηλό − αν και μειούμενο − απόθεμα των μη εξυπηρετούμενων δανείων, η μεγάλη απώλεια υλικού και ανθρώπινου κεφαλαίου κατά τα χρόνια της ύφεσης, καθώς και οι διαγραφόμενες χαμηλές προσδοκίες για την πορεία του δυνητικού προϊόντος μεσομακροπρόθεσμα λόγω των ισχνών δημογραφικών εξελίξεων και της βραδείας ενσωμάτωσης των νέων τεχνολογιών στην παραγωγική διαδικασία, είναι παράγοντες που δρουν ανασταλτικά στην αναπτυξιακή δυναμική. Παράλληλα, οι προοπτικές της οικονομίας παραμένουν σε μεγάλο βαθμό εξαρτημένες από την εμπιστοσύνη των ξένων επενδυτών και από τις εισροές διεθνών κεφαλαίων στη χώρα. Στο εσωτερικό περιβάλλον, ιδιαίτερα στο δημοσιονομικό πεδίο, η ενδεχόμενη εφαρμογή των αποφάσεων της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας, οι οποίες έκριναν αντισυνταγματικές προγενέστερες περικοπές των συντάξεων και την κατάργηση των δώρων των συνταξιούχων, αποτελεί το σημαντικότερο δημοσιονομικό κίνδυνο στο άμεσο μέλλον. Καθώς μάλιστα η χώρα εισέρχεται στον εκλογικό κύκλο, ενισχύονται οι κίνδυνοι επιβράδυνσης της μεταρρυθμιστικής προσπάθειας και δημοσιονομικής χαλάρωσης, με αποτέλεσμα να επιτείνεται η οικονομική αβεβαιότητα. Ελλοχεύει συνεπώς ο κίνδυνος ανατροπής της σημαντικής προόδου που έχει συντελεστεί μέχρι σήμερα. ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ – ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΟ 2019 Η άνοδος του ΑΕΠ που καταγράφηκε το 2018 και οι προοπτικές για το 2019 δηλώνουν ότι η ελληνική οικονομία έχει εισέλθει σε τροχιά ανάπτυξης. Το ζητούμενο είναι όχι μόνο η διατήρηση της αναπτυξιακής δυναμικής, αλλά και η σημαντική ενίσχυσή της, ώστε να καταστεί δυνατή η καταγραφή ισχυρών ρυθμών ανάπτυξης για μεγάλο χρονικό διάστημα. Και τούτο διότι η αναπτυξιακή δυναμική δεν έχει ακόμη εδραιωθεί επαρκώς, όπως αποτυπώνεται από τον αρνητικό ρυθμό μεταβολής των επενδύσεων, το αρνητικό ποσοστό αποταμίευσης επί του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών και το υψηλό – παρά τη μείωσή του – ποσοστό ανεργίας. Επιπλέον, ανασταλτικά στην αναπτυξιακή δυναμική δρα η συνεχιζόμενη περικοπή του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων. Οι προοπτικές ανάπτυξης το 2019 θα εξαρτηθούν σε μεγάλο βαθμό από την πορεία της παγκόσμιας οικονομίας και ειδικότερα από την πορεία της οικονομίας της ζώνης του ευρώ, αλλά και από τη συνέχιση της μεταρρυθμιστικής προσπάθειας. Ειδικότερα για την ευρωζώνη, εκτιμάται ότι θα συνεχιστεί η οικονομική ανάπτυξη και το 2019, με σημαντικά χαμηλότερο όμως ρυθμό (1,1%), καθώς ήδη καταγράφεται αξιοσημείωτη υποχώρηση σε σύγκριση με τους υψηλούς ρυθμούς των προηγούμενων ετών. Για την αποτροπή του κινδύνου περαιτέρω επιβράδυνσης της ανάπτυξης στην ευρωζώνη και τη διασφάλιση σταθερής πορείας σύγκλισης του πληθωρισμού προς επίπεδα κάτω αλλά πλησίον του 2% μεσοπρόθεσμα, το Διοικητικό Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) αποφάσισε το Μάρτιο του 2019 τη διατήρηση της διευκολυντικής κατεύθυνσης της νομισματικής πολιτικής μέσω της διατήρησης αμετάβλητων των βασικών επιτοκίων μέχρι και το τέλος του έτους και της διεξαγωγής μιας νέας σειράς τριμηνιαίων στοχευμένων πράξεων πιο μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης διάρκειας δύο ετών. Η απόφαση αυτή βοηθά στη βελτίωση των εγχώριων χρηματοπιστωτικών συνθηκών και στηρίζει την αναπτυξιακή προσπάθεια της ελληνικής οικονομίας. Το Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΚΤ τόνισε επίσης, όπως κάνει παγίως εδώ και καιρό, ότι και η δημοσιονομική πολιτική στην ευρωζώνη πρέπει, στις περιπτώσεις κρατών-μελών όπου παρατηρείται η ύπαρξη ικανού δημοσιονομικού περιθωρίου, να βοηθά και αυτή την αναπτυξιακή δυναμική. Κύριοι αναπτυξιακοί παράγοντες της ελληνικής οικονομίας το τρέχον έτος προβλέπεται να είναι η ιδιωτική κατανάλωση και οι εξαγωγές, οι οποίες όμως εκτιμάται ότι θα αυξηθούν με βραδύτερο ρυθμό. Η ιδιωτική κατανάλωση θα υποστηριχθεί από τη διατήρηση της θετικής πορείας του τουρισμού, τη συνεχιζόμενη ανάκαμψη της αγοράς εργασίας και τη βελτίωση του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών, ενώ οι επενδύσεις θα ενισχυθούν κυρίως από τη σταθεροποίηση της αγοράς ακινήτων. Ο εναρμονισμένος πληθωρισμός υποχώρησε σε 0,8% το 2018 από 1,1% το 2017. Η απουσία σημαντικών νέων αυξήσεων στην έμμεση φορολογία κατά το 2018, η ταχεία υποχώρηση των διεθνών τιμών του αργού πετρελαίου από τον Οκτώβριο, αλλά και οι έντονες επιδράσεις βάσης, συγκαταλέγονται στους βασικούς παράγοντες που συγκράτησαν τον πληθωρισμό σε χαμηλότερα επίπεδα. Για το 2019 ο εναρμονισμένος πληθωρισμός αναμένεται να καταγράψει βραδύτερο ρυθμό, λόγω των χαμηλών διεθνών τιμών του αργού πετρελαίου, της επιβράδυνσης της παγκόσμιας οικονομίας και του παγκόσμιου εμπορίου, καθώς και λόγω του έντονου ανταγωνισμού στην εγχώρια λιανική αγορά τροφίμων. ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Κατά το 2017 υπήρξε υπέρβαση του πρωτογενούς αποτελέσματος της γενικής κυβέρνησης, για τρίτο συνεχές έτος, σε σχέση με το στόχο του προγράμματος. Το 2018 αναμένεται επίσης υπέρβαση, σύμφωνα τόσο με την Εισηγητική Έκθεση του Προϋπολογισμού 2019 όσο και με την πρόβλεψη της Τράπεζας της Ελλάδος. Εντούτοις, για άλλη μία χρονιά, οι δαπάνες του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ) περικόπηκαν έναντι του αρχικού στόχου. Παρατηρήθηκε εξάλλου μεγάλη καθυστέρηση στην εκκαθάριση των ληξιπρόθεσμων οφειλών των φορέων της γενικής κυβέρνησης προς τους προμηθευτές τους, παρά τις στοχευμένες εκταμιεύσεις στο πλαίσιο της δανειακής σύμβασης. Τα φαινόμενα αυτά, που
50 lifo – 4.4.19
επαναλαμβάνονται τα τελευταία έτη, στερούν πολύτιμους πόρους από την πραγματική οικονομία, μεγεθύνουν το πρόβλημα της ανεπαρκούς χρηματοδότησης της ιδιωτικής οικονομίας και επιβαρύνουν το μακροπρόθεσμο ρυθμό ανάπτυξης, όπως άλλωστε επισημαίνει και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην έκθεση ενισχυμένης εποπτείας. Για το 2019 προβλέπεται η εφαρμογή μιας επεκτατικής δέσμης δημοσιονομικών μέτρων ύψους περίπου 0,6% του ΑΕΠ, μερικώς αντισταθμιζόμενης από τη μείωση των δαπανών του ΠΔΕ κατά 0,3% του ΑΕΠ. Χρήζει ιδιαίτερης αναφοράς ο δημοσιονομικός κίνδυνος που ελλοχεύει για το 2019 από ενδεχόμενες πιέσεις για μεγαλύτερη δημοσιονομική επέκταση εν όψει του εκλογικού κύκλου. ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Οι εξελίξεις στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα το 2018 προσδιορίστηκαν από την επιταχυνόμενη επιστροφή των τραπεζικών καταθέσεων, την ενίσχυση της ρευστότητας, τη διαφοροποίηση των πηγών χρηματοδότησης των τραπεζών με πρόσβαση στη διατραπεζική αγορά και ως εκ τούτου σημαντικό περιορισμό και σχεδόν μηδενισμό της έκτακτης ενίσχυσης σε ρευστότητα (ELA) από την Τράπεζα της Ελλάδος, τη μικρή ανάκαμψη της τραπεζικής χρηματοδότησης καθώς και τη διατήρηση των δεικτών κεφαλαιακής επάρκειας σε ικανοποιητικό επίπεδο. Ωστόσο, η κερδοφορία παρέμεινε αδύναμη. Στις αρχές του 2018 διενεργήθηκε πανευρωπαϊκή άσκηση προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων, στην οποία συμμετείχαν οι τέσσερις ελληνικές συστημικές τράπεζες, προκειμένου να εξεταστεί η ανθεκτικότητά τους σε υποθετικές διαταραχές για την τριετία 2018-2020. Το αποτέλεσμα της άσκησης έδειξε ότι οι ελληνικές τράπεζες δεν παρουσιάζουν κεφαλαιακό έλλειμμα. Μη εξυπηρετούμενα δάνεια Ωστόσο, βασικό πρόβλημα των ελληνικών τραπεζών εξακολουθεί να είναι το υψηλό απόθεμα των μη εξυπηρετούμενων δανείων (ΜΕΔ) στους ισολογισμούς τους, το οποίο δεν επιτρέπει την ενίσχυση της πιστοδοτικής τους ικανότητας. Οι τράπεζες αξιοποιούν τις δυνατότητες που τους παρέχει το βελτιωμένο θεσμικό και ρυθμιστικό πλαίσιο, μέσω του οποίου έχουν αρθεί σημαντικά θεσμικά και διοικητικά εμπόδια που αποτελούσαν τροχοπέδη στην προσπάθειά τους να μειώσουν το υπέρογκο ύψος των ΜΕΔ. Οι σημαντικές αυτές μεταρρυθμίσεις έχουν αρχίσει να αποδίδουν καρπούς, όπως φαίνεται από τη μείωση του αποθέματος των ΜΕΔ σε 81,8 δισεκ. ευρώ στο τέλος Δεκεμβρίου του 2018 (ή 45,4% του συνόλου των δανείων), από 107,2 δισεκ. ευρώ που ήταν στην κορύφωσή τους το Μάρτιο του 2016. Εντούτοις, το απόθεμα αυτό παραμένει σε εξαιρετικώς υψηλά επίπεδα. Οι τράπεζες υπέβαλαν στο τέλος Μαρτίου του 2019 στην ΕΚΤ και στην Τράπεζα της Ελλάδος αναθεωρημένους επιχειρησιακούς στόχους για τη μείωση των ΜΕΔ, ενσωματώνοντας τις πρόσφατες αλλαγές στη στρατηγική τους μετά το Σεπτέμβριο του 2018, αλλά και τυχόν διαφορετικές παραδοχές για το μακροοικονομικό περιβάλλον. Σύμφωνα με την προηγούμενη υποβολή στο τέλος Σεπτεμβρίου 2018, στόχευση των τραπεζών ήταν η διαμόρφωση των ΜΕΔ στο τέλος του 2021 στα 34,1 δισεκ. ευρώ, ενώ ο δείκτης εκτιμάται ότι θα διαμορφωθεί σε 21,2% του συνόλου των δανείων. Με τη νέα υποβολή οι τράπεζες στοχεύουν σε ακόμη μεγαλύτερη μείωση του λόγου των ΜΕΔ, λίγο κάτω από το 20%. Παρά τη σημαντική αποκλιμάκωσή του, το ποσοστό αυτό παραμένει περίπου εξαπλάσιο του μέσου όρου της ΕΕ-28, συνεπώς πρέπει να επιταχυνθεί η μείωσή του. Η επιτυχής επίλυση του προβλήματος των ΜΕΔ αποτελεί μία από τις σημαντικότερες προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει η ελληνική οικονομία στην προσπάθειά της να επιτύχει διατηρήσιμους ρυθμούς ανάπτυξης, καθώς η χρηματοδότηση των μη χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων, λόγω δομής και μεγέθους, αλλά και των νοικοκυριών, γίνεται κυρίως μέσω τραπεζικού δανεισμού. Η απαλλαγή των τραπεζών από το πρόβλημα των ΜΕΔ θα συμβάλει στη μείωση του χρηματοοικονομικού κινδύνου και στην αποκλιμάκωση του κόστους χρηματοδότησής τους, βελτιώνοντας έτσι τη δυνατότητα εσωτερικής δημιουργίας κεφαλαίου σε διατηρήσιμη βάση που θα επιτρέψει στις τράπεζες να επιτελέσουν εκ νέου το διαμεσολαβητικό τους ρόλο. Θα ενισχυθεί η ανθεκτικότητά τους και η δυνατότητά τους να απορροφούν κλυδωνισμούς από ενδεχόμενες μελλοντικές διαταραχές. Θα αυξηθεί η οργανική κερδοφορία τους και θα δημιουργηθούν οι συνθήκες που θα οδηγήσουν σε σταδιακή αύξηση της προσφοράς δανείων και σε μείωση των επιτοκίων δανεισμού τόσο για τις επιχειρήσεις όσο και για τα νοικοκυριά, εξέλιξη που θα επιτρέψει την άνετη χρηματοδότηση της πραγματικής οικονομίας. Οι ελληνικές αρχές πρέπει σύντομα να καταλήξουν σε νέα, πιο συστημικά εργαλεία, τα οποία θα λειτουργούν συμπληρωματικά προς τις προσπάθειες που καταβάλλουν οι τράπεζες. Η Τράπεζα της Ελλάδος έχει από καιρό προτείνει μία συστημική λύση, η οποία προβλέπει τη μεταβίβαση σε Εταιρίες Ειδικού Σκοπού σημαντικού μέρους των μη εξυπηρετούμενων δανείων μαζί με μέρος της αναβαλλόμενης φορολογικής απαίτησης που είναι εγγεγραμμένη στους ισολογισμούς των τραπεζών. Με αυτό τον τρόπο αντιμετωπίζονται ταυτόχρονα δύο πολύ σημαντικά προβλήματα, τα ΜΕΔ και οι αναβαλλόμενες φορολογικές απαιτήσεις. Η κυβέρνηση και η Τράπεζα της Ελλάδος βρίσκονται σε συνεννόηση για την προώθηση προς έγκριση στις αρμόδιες ευρωπαϊκές αρχές και, τελικώς, για την υιοθέτηση τέτοιου είδους συστημικών λύσεων για την επιτυχή αντιμετώπιση του προβλήματος των ΜΕΔ. Επίσης, όπως ήδη αναφέρθηκε, η νέα νομοθετική ρύθμιση για την προστασία της πρώτης κατοικίας αποτελεί το πρώτο βήμα προς την πλήρη αναμόρφωση του νομοθετικού πλαισίου για την ολιστική αντιμετώπιση της αφερεγγυότητας φυσικών προσώπων. Η εφαρμογή της νέας ρύθμισης, η οποία περιέχει συγκεκριμένες προϋποθέσεις επιλεξιμότητας και δικλίδες ασφαλείας, αποσκοπεί στην προστασία των πλέον ευάλωτων κοινωνικών ομάδων, στην αποφυγή δημιουργίας ηθικού κινδύνου έναντι των συνεπών οφειλετών και στην ελεγχόμενη επίπτωση στα κεφάλαια των τραπεζών. ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΙΔΙΩΤΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ Ως επακόλουθο των διατάξεων της Φερεγγυότητας ΙΙ, η εγχώρια ασφαλιστική αγορά διακρίθηκε το 2018 από βελτίωση της ωριμότητάς της όσον αφορά την ενίσχυση της διακυβέρνησης και του ανθρώπινου δυναμικού, την αξιολόγηση των κινδύνων και της φερεγγυότητας με τελικό σκοπό την καλύτερη διαχείριση κινδύνων και κεφαλαίων, αλλά και την προστασία των ασφαλισμένων. Οι ασφαλιστικές επιχειρήσεις συνέχισαν εντός του 2018 την προσπάθεια περιορισμού των μακροχρόνιων εγγυήσεων που παρέχουν τα ασφαλιστικά προϊόντα. Ειδικότερα, ο χρονικός ορίζοντας των καλύψεων μειώνεται και οι χρηματοοικονομικές εγγυήσεις αντανακλούν με μεγαλύτερη ακρίβεια τις εκάστοτε επικρατούσες οικονομικές συνθήκες. Οι πρακτικές αυτές λειτουργούν θετικά τόσο για την επιχείρηση, με ενίσχυση της φερεγγυότητάς της, όσο και για τον ασφαλισμένο, με μείωση του κόστους ασφάλισης και βελτίωση της ποιότητας των παρεχόμενων προϊόντων. Σε κάθε περίπτωση όμως, οι ασφαλιστικές επιχειρήσεις θα πρέπει να παρέχουν επαρκή διαχρονική προστασία, ώστε να καταβάλλονται στους ασφαλισμένους τα κέρδη των επενδεδυμένων αποταμιεύσεών τους. Στις ασφαλίσεις ζωής σχεδιάζονται και διατίθενται όλο και περισσότερο ασφαλιστικά προϊόντα συνδεδεμένα με επενδύσεις. Η στρατηγική αυτή αφενός ενισχύει τη χρηματοοικονομική ισορροπία της ασφαλιστικής επιχείρησης και αφετέρου δίνει τη δυνατότητα στην επιχείρηση να παρέχει υψηλότερη απόδοση στις αποταμιεύσεις των ασφαλισμένων, εκθέτοντάς τους όμως σε κινδύνους που καλούνται να αναλάβουν οι ίδιοι. Επομένως, η ποιότητα της παρεχόμενης πληροφόρησης από την επιχείρηση προς τους ασφαλισμένους είναι ζωτικής σημασίας για τη σωστή εκτίμηση των κινδύνων και την αποφυγή απωλειών. Με το ν. 4583/2018 η Ελλάδα ενσωμάτωσε την ευρωπαϊκή Οδηγία ΕΕ 2016/97 στην εθνική της νομοθεσία και ανατέθηκε στην Τράπεζα της Ελλάδος το έργο της εποπτείας των διαμεσολαβητών και διανομέων ασφαλιστικών προϊόντων. Οι προοπτικές για την εγχώρια ασφαλιστική αγορά είναι ευνοϊκές. Αναλυτικότερα, με βάση την πρόσφατη πρόταση ευρωπαϊκού Κανονισμού για τους όρους και τις προϋποθέσεις παραγωγής, διανομής και εποπτείας ενός Πανευρωπαϊκού Προσωπικού Συνταξιοδοτικού Προϊόντος (Pan-European Personal Pension Product − PEPP), δίνεται η δυνατότητα στις ελληνικές ασφαλιστικές επιχειρήσεις να αναλάβουν νέο ρόλο παρέχοντας προσωπικά συνταξιοδοτικά προϊόντα σε αποταμιευτές που θέλουν να ενισχύσουν τις συνταξιοδοτικές τους απολαβές. Κατ’ αναλογία, οι ελληνικές ασφαλιστικές επιχειρήσεις μπορούν να αποτελέσουν μέρος του ευρύτερου σχεδιασμού και ανάπτυξης ενός ολοκληρωμένου συστήματος αντιμετώπισης φυσικών καταστροφών και κινδύνων που συνδέονται με την κλιματική αλλαγή, καθώς και περιβαλλοντικών κινδύνων. Επιπλέον, για την ακριβέστερη εκτίμηση των κινδύνων και την αποτελεσματικότερη τιμολόγηση των προϊόντων τους, οι ασφαλιστικές επιχειρήσεις μπορούν να αξιοποιήσουν τις νέες τεχνολογικές δυνατότητες, όπως είναι η ανάλυση δεδομένων μεγάλης συχνότητας και εύρους σε πραγματικό χρόνο (big data analytics), η τεχνητή νοημοσύνη και η μηχανική μάθηση (machine learning). ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΚΑΙ ΠΗΓΕΣ ΑΒΕΒΑΙΟΤΗΤΑΣ Παρά τη θετική πρόοδο που έχει συντελεστεί μέχρι σήμερα και καταγράφεται σε σημαντικά οικονομικά μεγέθη, οι κίνδυνοι, εγχώριοι και εξωτερικοί, παραμένουν. Σε ό,τι αφορά το εξωτερικό περιβάλλον, κίνδυνοι μπορεί να προκύψουν από ενδεχόμενη περαιτέρω επιβράδυνση του ρυθμού ανόδου της παγκόσμιας οικονομικής δραστηριότητας το 2019 λόγω της αύξησης του εμπορικού προστατευτισμού, γεωπολιτικών κινδύνων και ευπαθειών στις αναδυόμενες οικονομίες. Η επιβράδυνση της ευρωπαϊκής οικονομίας αποτελεί σημαντική πηγή ανησυχίας που, σε συνδυασμό με την αυξημένη αβεβαιότητα σχετικά με το Brexit, ενδέχεται να επιδράσει αρνητικά στην άνοδο των ελληνικών εξαγωγών και του τουρισμού. Σε ό,τι αφορά το εγχώριο περιβάλλον, η ενδεχόμενη εφαρμογή των αποφάσεων της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας, οι οποίες έκριναν αντισυνταγματικές προγενέστερες περικοπές των συντάξεων και την κατάργηση των δώρων των συνταξιούχων, αποτελεί το σημαντικότερο δημοσιονομικό κίνδυνο μεσοπρόθεσμα. Και τούτο διότι η πρόσθετη δαπάνη δρα επιβαρυντικά στην ανάλυση βιωσιμότητας του δημόσιου χρέους, καθώς οδηγεί στην αναθεώρηση προς τα άνω της συνταξιοδοτικής δαπάνης και τροφοδοτεί αβεβαιότητα για τη δημοσιονομική πολιτική και την οικονομική βιωσιμότητα του ασφαλιστικού συστήματος. Στους εγχώριους κινδύνους περιλαμβάνονται επίσης η υψηλή φορολόγηση και γενικότερα το μίγμα της δημοσιονομικής πολιτικής, καθώς και τυχόν ανάκληση μεταρρυθμίσεων ή καθυστερήσεις στην υλοποίησή τους. Επιπλέον, στην αγορά εργασίας η αύξηση του κατώτατου μισθού που νομοθετήθηκε τον Ιανουάριο του τρέχοντος έτους, παρότι εκτιμάται ότι θα αποφέρει βραχυχρόνια οφέλη όσον αφορά την ενίσχυση του διαθέσιμου εισοδήματος και κατ’ επέκταση της ιδιωτικής κατανάλωσης, μεσοπρόθεσμα αναμένεται να επηρεάσει αρνητικά την απασχόληση, κυρίως των νέων, καθώς και την ανταγωνιστικότητα. Σε κάθε περίπτωση, η αύξηση του μέσου μισθού πρέπει να συμβαδίζει με την αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας, ώστε να διασφαλιστούν τα οφέλη σε όρους ανταγωνιστικότητας και απασχόλησης από την επίπονη μεταρρυθμιστική προσπάθεια από το 2010 μέχρι σήμερα. ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Η Ελλάδα σήμερα βρίσκεται αντιμέτωπη με μια διπλή πρόκληση: αφενός να επιτύχει ισχυρούς και
διατηρήσιμους ρυθμούς οικονομικής μεγέθυνσης και αφετέρου να εξασφαλίσει υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα για την εκπλήρωση των δημοσιονομικών δεσμεύσεων που έχει αναλάβει, όπως αυτές προσδιορίζονται στην απόφαση του Eurogroup του Ιουνίου 2018 και από το ευρύτερο πλαίσιο των ευρωπαϊκών δημοσιονομικών κανόνων. Η ελληνική οικονομία κατά τη μακρόχρονη περίοδο προσαρμογής επέτυχε να διορθώσει πολλές ανισορροπίες σε κρίσιμα οικονομικά μεγέθη. Εντούτοις, εξακολουθεί να αντιμετωπίζει ευπάθειες, οι οποίες μπορούν να θεωρηθούν σε μεγάλο βαθμό κληρονομιά της κρίσης, αλλά ο πολυδιάστατος και αλληλένδετος χαρακτήρας τους αποκαλύπτει χρόνιες αδυναμίες. Ειδικότερα: Η μόνιμη επιστροφή του Ελληνικού Δημοσίου στις διεθνείς χρηματοπιστωτικές αγορές με βιώσιμους όρους αποτελεί τη σημαντικότερη πρόκληση στο άμεσο μέλλον. Η ύπαρξη ταμειακού αποθέματος ασφαλείας, αν και χρήσιμη, είναι προσωρινό μέσο αναχρηματοδότησης των δανειακών αναγκών του Δημοσίου και με περιορισμένη αποτελεσματικότητα σε περίπτωση μελλοντικών αναταράξεων στις διεθνείς αγορές. Ως εκ τούτου, δεν μπορεί να υποκαταστήσει την ανάγκη εξόδου στις αγορές σε τακτά χρονικά διαστήματα και με βιώσιμους όρους. Το υψηλό δημόσιο χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ αυξάνει το κόστος δανεισμού του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα και περιορίζει την αναπτυξιακή δυναμική. Παρότι η βιωσιμότητα του χρέους έχει βελτιωθεί σημαντικά με τα μέτρα που υιοθέτησε το Eurogroup, από το 2012 μέχρι και τα πλέον πρόσφατα του Ιουνίου 2018, η αποκλιμάκωση του χρέους εξαρτάται αφενός από τη δυνατότητα επίτευξης των συμφωνηθέντων δημοσιονομικών στόχων και αφετέρου από την προσήλωση στη μεταρρυθμιστική προσπάθεια ώστε να εξασφαλιστεί υψηλή αύξηση του ΑΕΠ. Η διατήρηση μεγάλων πρωτογενών δημοσιονομικών πλεονασμάτων για μια παρατεταμένη περίοδο (3,5% του ΑΕΠ ετησίως μέχρι το 2022 και 2,2% του ΑΕΠ κατά μέσο όρο την περίοδο 2023-2060), όταν μάλιστα συνοδεύεται από υψηλή φορολογία, επιδρά αρνητικά στην ανάπτυξη και κατ’ επέκταση στη βιωσιμότητα του χρέους. Το υψηλό απόθεμα των μη εξυπηρετούμενων δανείων στους ισολογισμούς των τραπεζών αποτελεί τροχοπέδη στη χρηματοδότηση της ανάπτυξης, αφού δεσμεύει τραπεζικά κεφάλαια και χρηματοδοτικούς πόρους σε μη παραγωγικές δραστηριότητες. Η επιτυχής αντιμετώπιση του προβλήματος αυτού είναι απολύτως αναγκαία προκειμένου να βελτιωθεί η ποιότητα του ενεργητικού των τραπεζών, γεγονός που θα ενισχύσει την πρόσβαση της υγιούς επιχειρηματικότητας στην τραπεζική χρηματοδότηση. Το ποσοστό ανεργίας παραμένει υψηλό και είναι το υψηλότερο μεταξύ όλων των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η υψηλή ανεργία, ιδίως των νέων και των μακροχρόνια ανέργων, δημιουργεί ανισότητες που απειλούν την κοινωνική συνοχή, απαξιώνει το ανθρώπινο κεφάλαιο, αποδυναμώνει κάθε κίνητρο για καλύτερης ποιότητας εκπαίδευση και εργασία και αυξάνει το κύμα εξερχόμενης μετανάστευσης. Η χαμηλή διαρθρωτική ανταγωνιστικότητα, με τάση μάλιστα υποχώρησης. Ο ρυθμός μεταβολής των επενδύσεων παραμένει αρνητικός και υστερεί σημαντικά σε σύγκριση με τις ανάγκες ενίσχυσης του κεφαλαιακού αποθέματος της χώρας, ύστερα μάλιστα από μια παρατεταμένη περίοδο αποεπένδυσης. Εξάλλου, η συνεχιζόμενη περικοπή του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων δυσχεραίνει την επιτάχυνση της ανάπτυξης, αφού μειώνει τη συνολική ενεργό ζήτηση, αποδυναμώνει την ποιότητα των δημόσιων υποδομών και αυξάνει το κόστος λειτουργίας των επιχειρήσεων. Οι χαμηλές εγχώριες αποταμιεύσεις. Η αύξηση του κατά κεφαλήν ονομαστικού διαθέσιμου εισοδήματος, ιδίως των χαμηλότερων εισοδηματικών κλιμακίων, η οποία υποστηρίχθηκε από την αύξηση της απασχόλησης κυρίως των νέων και των εργαζομένων με συμβάσεις μερικής και εκ περιτροπής απασχόλησης, διοχετεύθηκε από τα νοικοκυριά στην κατανάλωση, με αποτέλεσμα το ποσοστό της αποταμίευσης στο διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών να παραμένει σε αρνητικό έδαφος. Η καθυστέρηση στην απονομή της δικαιοσύνης. Σύμφωνα με το δείκτη αποτελεσματικής επίλυσης εμπορικών διαφορών της έκθεσης Doing Business για το 2019 της Παγκόσμιας Τράπεζας, απαιτείται τριπλάσιος χρόνος για την εκδίκαση μιας υπόθεσης και την εκτέλεση της απόφασης, καθώς και διπλάσιος χρόνος για την ολοκλήρωση της πτωχευτικής διαδικασίας, σε σύγκριση με το μέσο όρο των χωρών του ΟΟΣΑ. Ως εκ τούτου, η γρήγορη και αξιόπιστη επίλυση των δικαστικών διαφορών εντός ενός διαφανούς και σταθερού νομικού πλαισίου αποτελεί βασική προϋπόθεση για την ισχυροποίηση του κράτους δικαίου και κατ’ επέκταση την ενίσχυση της επενδυτικής εμπιστοσύνης. Η ποιότητα των θεσμών και ο σεβασμός στις ανεξάρτητες αρχές. Χώρες με αδύναμους θεσμούς διακρίνονται από μικρότερο βαθμό ευελιξίας και προσαρμοστικότητας, ο οποίος εκδηλώνεται με υψηλότερη συχνότητα εμφάνισης οικονομικών διαταραχών και μεγαλύτερη δυσκολία απορρόφησής τους. Οι δυσμενείς δημογραφικές εξελίξεις. Την τελευταία δεκαετία παρατηρείται δραματική επιδείνωση των δημογραφικών δεδομένων της Ελλάδος, με κύρια χαρακτηριστικά τη μείωση του πληθυσμού της, την ταχεία γήρανσή του και τον εξαιρετικά χαμηλό δείκτη γονιμότητας. Η διαχρονική αλλαγή των ποσοτικών και ποιοτικών πληθυσμιακών δεδομένων επιταχύνθηκε από το μαζικό πρόσφατο κύμα εξερχόμενης μετανάστευσης τμήματος του πληθυσμού σε ηλικία αναπαραγωγής. Η δημογραφική κρίση είναι μία από τις σημαντικότερες προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει η ελληνική κοινωνία και οικονομία στο άμεσο μέλλον, καθώς η ταχεία συρρίκνωση του πληθυσμού και η ραγδαία γήρανσή του επηρεάζουν δυσμενώς μεσομακροπρόθεσμα το δυνητικό προϊόν και το ρυθμό οικονομικής μεγέθυνσης. Ο αργός ψηφιακός μετασχηματισμός της οικονομίας. Με βάση το Δείκτη Ψηφιακής Οικονομίας και Κοινωνίας (DESI), η Ελλάδα για το 2018 κατατάσσεται προτελευταία μεταξύ των 28 χωρών της ΕΕ, το οποίο σημαίνει ότι ο ρυθμός ψηφιακού μετασχηματισμού της ελληνικής οικονομίας παραμένει αργός, με αποτέλεσμα η χώρα να χαρακτηρίζεται ψηφιακά ανώριμη. Κατά συνέπεια, είναι απολύτως αναγκαία η ανάληψη δράσεων πολιτικής για την αποτροπή του κινδύνου της τεχνολογικής υστέρησης και του χαμηλού ψηφιακού αλφαβητισμού. Η κλιματική αλλαγή και η πρόκληση της βιώσιμης ανάπτυξης. Ο επαναπροσδιορισμός της έννοιας της ανάπτυξης σε ένα πλαίσιο βιωσιμότητας με την υιοθέτηση της “κυκλικής” (circular) οικονομίας είναι κρίσιμος για την πορεία μας στο μέλλον. Σύμφωνα με την έκθεση του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ για το 2019, από τους πέντε σοβαρότερους κινδύνους για την παγκόσμια οικονομία, οι τρεις είναι περιβαλλοντικοί και όλοι σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή. ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΔΙΑΤΗΡΗΣΙΜΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Για την επιτυχή αντιμετώπιση των παραπάνω προκλήσεων είναι απαραίτητο ένα ελάχιστο σύνολο παρεμβάσεων πολιτικής: Πρώτον, συνέχιση και ολοκλήρωση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων προκειμένου να διαφυλαχθούν τα ως τώρα οικονομικά επιτεύγματα, να ενισχυθεί η αξιοπιστία της οικονομικής πολιτικής και να βελτιωθεί περαιτέρω η πιστοληπτική ικανότητα της χώρας, ώστε να καταστεί δυνατή η μόνιμη επιστροφή της στις διεθνείς αγορές με βιώσιμους όρους. Στο πλαίσιο αυτό, υψηλή προτεραιότητα πρέπει να δοθεί σε μεταρρυθμίσεις που αφορούν την αποτελεσματικότητα της δημόσιας διοίκησης, την ασφάλεια δικαίου, ιδιαιτέρως στις χρήσεις γης, και την επιτάχυνση στην απονομή της δικαιοσύνης. Δεύτερον, μείωση του υψηλού ποσοστού των μη εξυπηρετούμενων δανείων, ώστε να απελευθερωθούν κεφάλαια για υγιείς επενδύσεις, να διευκολυνθεί η διαδικασία αναδιάρθρωσης του επιχειρηματικού τομέα και να ενισχυθεί ο υγιής ανταγωνισμός. Παράλληλα, οι συντελούμενες αλλαγές στο νομικό πλαίσιο οφείλουν να προάγουν πρότυπα ηθικής συναλλακτικής συμπεριφοράς. Τρίτον, αλλαγή στο μίγμα της δημοσιονομικής πολιτικής προς την κατεύθυνση της μείωσης των υπέρμετρα υψηλών φορολογικών συντελεστών, του περαιτέρω εξορθολογισμού των δημόσιων δαπανών και της ενίσχυσης του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων. Θα ήταν μάλιστα ευκταίο να συνδυαστεί η αλλαγή αυτή με ρεαλιστικότερους στόχους πρωτογενών πλεονασμάτων, δεδομένου ότι με το δημόσιο χρέος κοντά στο 170% του ΑΕΠ, μία επιπλέον ποσοστιαία μονάδα αύξησης του ΑΕΠ είναι 1,7 φορές πιο πολύτιμη για τη μείωση του λόγου του δημόσιου χρέους προς το ΑΕΠ από ό,τι μία επιπλέον ποσοστιαία μονάδα πρωτογενούς πλεονάσματος. Τέταρτον, συνέχιση με μεγαλύτερη ένταση της προσέλκυσης ξένων άμεσων επενδύσεων υψηλής προστιθέμενης αξίας, οι οποίες βοηθούν στην ενσωμάτωση των νέων τεχνολογιών, στην ενίσχυση των εξαγωγικών επιδόσεων της χώρας και στην αξιοποίηση του ανενεργού ανθρώπινου δυναμικού της, με τελικό αποτέλεσμα την αύξηση της συνολικής παραγωγικότητας της ελληνικής οικονομίας. Για να γίνει όμως αυτό, πρέπει να συνεχιστούν οι ιδιωτικοποιήσεις με ενίσχυση των συμπράξεων ιδιωτικού και δημόσιου τομέα, καθώς και να αρθούν σημαντικά αντικίνητρα για τους επενδυτές. Πέμπτον, ενδυνάμωση του τριγώνου της γνώσης (εκπαίδευση, έρευνα, καινοτομία). Σύμφωνα με τις νέες παγκόσμιες τάσεις, στις σύγχρονες προσπάθειες συμβιβασμού μεταξύ της λειτουργίας της ελεύθερης οικονομίας, δηλαδή του καπιταλισμού, και της δημοκρατίας, η επένδυση στη γνώση και η δυνατότητα πρόσβασης όλων σε αυτήν είναι καταλυτικής σημασίας τόσο για την οικονομική ανάπτυξη όσο και για την κοινωνική δικαιοσύνη. Το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, αν και δημιουργεί μια μεγάλη δεξαμενή υψηλά καταρτισμένων ανθρώπων, αδυνατεί να τους εφοδιάσει με εκείνες τις δεξιότητες που είναι αναγκαίες στο νέο ψηφιακό κόσμο. Οι νέες τεχνολογίες δημιουργούν πολλές ευκαιρίες απασχόλησης υπό την προϋπόθεση της ταχείας προσαρμογής της εργασίας σε ένα ανθρωποκεντρικό εργασιακό περιβάλλον στο οποίο κυριαρχούν η γνώση, οι δεξιότητες, η ατομική πρωτοβουλία, η κινητικότητα, η ευελιξία και η συνεργασία. Η επένδυση στο ανθρώπινο κεφάλαιο και η ενίσχυση της επιχειρηματικότητας είναι στρατηγικές καίριας σημασίας για την επιτυχή προσαρμογή της αγοράς εργασίας. Αναγκαίος επομένως είναι ο επανασχεδιασμός του εκπαιδευτικού συστήματος όλων των βαθμίδων προς την κατεύθυνση της καλλιέργειας εκείνων των δεξιοτήτων που είναι απαραίτητες στη σύγχρονη αγορά εργασίας. Η στενότερη συνεργασία της εκπαίδευσης με την παραγωγική διαδικασία συμβάλλει στην επίτευξη του στόχου αυτού. *** Το 2019 είναι έτος σημαντικών προκλήσεων, καθώς οι κίνδυνοι, εγχώριοι και εξωτερικοί, παραμένουν. Δεν υπάρχουν επομένως περιθώρια εφησυχασμού. Η επιτυχής πορεία της Ελλάδος στη νέα, μετά την κρίση, ευρωπαϊκή κανονικότητα συνεπάγεται αυστηρές δεσμεύσεις για τη διασφάλιση των μέχρι σήμερα πολύ σημαντικών επιτευγμάτων, την άσκηση συνετής οικονομικής πολιτικής για την εξάλειψη των εναπομενουσών ανισορροπιών και την απαρέγκλιτη συνέχιση των μεταρρυθμίσεων. Στόχος είναι η ολοκλήρωση της ασφαλούς μετάβασης της ελληνικής οικονομίας σε ένα βιώσιμο παραγωγικό πρότυπο με κύρια χαρακτηριστικά την εξωστρέφεια, την επιχειρηματικότητα, τις επενδύσεις, τη γνώση και την κοινωνική συνοχή και, παράλληλα, με σεβασμό προς τις κοινωνικές ευαισθησίες και το φυσικό περιβάλλον. Τα οφέλη είναι σημαντικά: ταχεία μείωση του ποσοστού ανεργίας, αναστροφή του κύματος εξερχόμενης μετανάστευσης, αύξηση της συνολικής παραγωγικότητας, αύξηση της αμοιβής εργασίας και των εισοδημάτων.
week ΣΙΝΕΜΑ Βέρνερ Χέρτσογκ Ο αντισυμβατικός καλλιτέχνης έρχεται στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση. από τον θοδωρη κουτσογιαννοπουλο
56
52
ΕΓΚΑΙΝΙΑ ΠΡΕΜΙΕΡΕΣ Τι καινούργιο ξεκινάει αυτή την εβδομάδα
57
ΒΙΒΛΙΟ Μια μελέτη για την αρχαία τραγωδία
58
ΘΕΑΤΡΟ Κριτική για την παράσταση «Μισάνθρωπος»
ΣΙΝΕΜΑ
Νεκρωταφίο Ζώων Μία από τις πιο τρομακτικές ιστορίες του Στίβεν Κινγκ γίνεται ξανά ταινία, τριάντα χρόνια μετά την πρώτη κινηματογραφική της μεταφορά. Αυτήν τη φορά ο Τζέισον Κλαρκ υποδύεται τον πατέρα της οικογένειας Κριντ, Λούις, που, αφού μετακομίζει μαζί τη σύζυγό του Ρέιτσελ (Έιμι Σέιμετζ) και τα δυο μικρά παιδιά τους από τη Βοστώνη στην επαρχία του Μέιν, ανακαλύπτει έναν μυστηριώδη τόπο ταφής κρυμμένο βαθιά μέσα στο δάσος, δίπλα στο νέο σπίτι της οικογένειας. Στο απόκοσμο αυτό μέρος τα παιδιά της περιοχής θάβουν τα αγαπημένα τους κατοικίδια όταν πεθαίνουν. Μετά από ένα τραγικό γεγονός, ο Λούις στρέφεται για βοήθεια στον περίεργο γείτονά του Τζαντ Κράνταλ (Τζον Λίθγκοου), ξεκινώντας μια επικίνδυνη αλυσιδωτή αντίδραση. ä Kυκλοφορεί σήμερα στις αίθουσες.
topevents
5 DJ SET Lower Parts: Miley Serious
7
week
4- 1 0 aπρ ιλιου 2019
H Lower Parts επιστρέφει στο υπόγειο του Ρομάντσου για να υποδεχτεί την ανερχόμενη και ταλαντούχα DJ Miley Serious, ιδρύτρια της 99cts Records και παραγωγό από τη Γαλλία. Στα sets της κυριαρχούν τολμηρές επιλογές, acid house, ghetto house, industrial και ηλεκτρονική μουσική. Θα τη συνοδεύσουν οι DJs της αθηναϊκής ηλεκτρονικής σκηνής Khmer Rouge και Tsev και ο coach της lower parts, Asty Tekk. 5/4, Bios. Ρομάντσο, Αναξαγόρα 3-5, Αθήνα, 23:30
6 ΣΥΝΑΥΛΙΑ Φοίβος Δεληβοριάς, Τα τραγούδια του πεζοδρομίου 1 ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ Gülsün Karamustafa, The Peculiar Song
την πραγματικότητα και να ζήσουν σε έναν κόσμο φαντασίας, στον Κόσμο-2. 4-21/4, Bios, Πειραιώς 84, Πέμ.-Κυρ. 21:00, εισ.: 10 ευρώ
Μία από τις πιο σημαντικές εικαστικούς του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα στην Τουρκία, η Gülsün Karamustafa, εκθέτει στη Nitra Gallery έργα ζωγραφικής, αντικείμενα, φωτογραφικά κολάζ και βίντεο απ’ όλα τα χρόνια της πορείας της. Με αφορμή την ιστορία της Κωνσταντινούπολης, της οποίας ο πληθυσμός έχει φτάσει τα 20 εκατομμύρια σε λιγότερο από μισό αιώνα, η Karamustafa θέτει μέσα από τη δουλειά της ζητήματα όπως η Ιστορία και η μνήμη. 4/4-1/6, Nitra Gallery, Αλωπεκής 34, Τρ.-Παρ. 12:00-20:00, Σάβ. 11:00-15:00, είσοδος ελεύθερη. Εγκαίνια παρουσία της καλλιτέχνιδας: 4/4, 20:00
3 ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ For ever more images?
2 ΘΕΑΤΡΟ Το βιβλίο του εαυτού μου: Κεφάλαιο 66 The Dream Kompany
ΜΟΥΣΙΚΗ Kolida Babo
Αντλώντας έμπνευση από τα Χρυσά Αρχεία, το οπτικοακουστικό υλικό που μετέφεραν στο Διάστημα το 1977 τα διαστημόπλοια Voyager I και ΙΙ –χρονοκάψουλα για πιθανούς εξωγαλαξιακούς παραλήπτες−, η έκθεση επιχειρεί να διερευνήσει τους τρόπους με τους οποίους παράγουμε, διακινούμε και κωδικοποιούμε σήμερα τις εικόνες γύρω μας. 9-22/4, Στέγη Ιδρύματος Ωνάση, λεωφ. Συγγρού 107-109, 16:00-22:00. Εγκαίνια έκθεσης: 9/4, 20:00
4 ΟΠΕΡΑ Οράματα και θάματα στρατηγού Μακρυγιάννη
Το νέο κεφάλαιο του σπονδυλωτoύ θεατρικού έργου Το βιβλίο του εαυτού μου ανεβάζει ο Χρήστος Πασσαλής. To τέταρτο κατά σειρά παραγωγής, ακραίο και ονειρικό Κεφάλαιο 66 ακολουθεί την Ε., την ηρωίδα του βιβλίου, σε μια άγνωστη πόλη που διοικείται από την Dream Kompany, μια εταιρεία που κατασκευάζει όνειρα προκειμένου οι πολίτες να αποδράσουν από
52 lifo – 4.4.19
STOEP TH S PR ES
Σε έναν αλληγορικό σκηνικό χώρο με σπασμένα αγάλματα, στοίβες χαρτιών και ερειπίων, τα πρόσωπα, τα πράγματα και τα πλάσματα της φαντασίας του Μακρυγιάννη διαμορφώνουν την εξομολόγηση του στρατηγού στο ακροατήριο σε αυτή την πρωτότυπη όπερα σε μουσική και σύλληψη Δημήτρη Μαραγκόπουλου και μουσική διεύθυνση Μάρκελλου Χρυσικόπουλου. Υπαρκτά και φανταστικά πρόσωπα, όπως η γυναίκα του στρατηγού, η μυστηριακή ονειροκρίτρια, ο Όθωνας και ο Ιωάννης ο Βαπτιστής, αναδύονται μέσα από ένα υποβλητικό μουσικό σύμπαν. 5-7/4, Εναλλακτική Σκηνή Εθνικής Λυρικής Σκηνής - ΚΠΙΣΝ, λεωφ. Ανδρέα Συγγρού 364, 20:30, εισ.: 15-20 ευρώ
Το πρώτο άλμπουμ τους ηχογραφήθηκε κατά τη διάρκεια αυτοσχεδιαστικών live sessions που ξεκίνησαν τη νύχτα του εθίμου «Κολίντα Μπάμπω» της βόρειας Ελλάδας. Οι δύο μουσικοί που συνθέτουν το πρότζεκτ ειδικεύονται στα πνευστά και εξερευνούν την παραδοσιακή μουσική της Αρμενίας και τις folk παραδόσεις της Ηπείρου και της Θράκης σε σχέση με τα abstract electronics και τη free jazz.
Την Παρασκευή 5 Απριλίου ο Φοίβος Δεληβοριάς θα είναι στο Gagarin, τραγουδώντας δικά του κομμάτια, παλιά και ακυκλοφόρητα (όπως το «Μόνο Ψέματα»), αλλά και αγαπημένων του καλλιτεχνών (Αγγελάκας, Παυλίδης, Κόρε.Ύδρο., Θανάσης Παπακωνσταντίνου κ.ά.). Μαζί του οι συνεργάτες του Ντούβας, Χριστοδούλου, Παντέλης και Soto, αλλά και το έκτο πλέον μέλος της μπάντας, η Νεφέλη Φασούλη. 5/4, Gagarin 205, Λιοσίων 205, 22:00, εισ.: 11-13 ευρώ
7 ΧΟΡΟΣ Elizabeth
6/4, Underflow, Καλλιρρόης 39, 21:30, εισ.: 8 ευρώ
Με σκηνικές στιγμές που θυμίζουν πίνακες της Αναγέννησης, η καινούργια χορογραφική δουλειά της Ιωάννας Πορτόλου και της ομάδας Griffοn, Elizabeth, εμπνέεται από τη βασίλισσα Ελισάβετ της Αγγλίας. Οι διάσπαρτες καθ’ όλη τη διάρκεια της παράστασης και ανοιχτές αναφορές σε έργα τέχνης-σύμβολα για τον δυτικό πολιτισμό λειτουργούν ως ένας τρόπος επικοινωνίας με το κοινό, ενώ η ονειρική βραδύτητα της χορογραφίας συντελεί σε μια έντονη συναισθηματική εμπειρία. 4-6/4, Μέγαρο Μουσικής, Βασ. Σοφίας & Κόκκαλη, Χίλτον, 21:00, εισ.: 10-15 ευρώ
4.4.19 – lifo
53
σινεμά
H ΤΑΙΝΙΑ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ
Ο Αλεξάντρ ζει στη Λιόν με τη γυναίκα και τα παιδιά του. Μια μέρα μαθαίνει τυχαία ότι ο ιερέας που τον κακοποίησε όταν ήταν πρόσκοπος εξακολουθεί να δουλεύει με παιδιά. Αποφασίζει να αναλάβει δράση, όπως άλλα δύο θύματα του ιερέα.
Σκηνοθεσία: Στιβ Κρικρής Πρωταγωνιστούν: Άρης Σερβετάλης, Γιάννης Στάνκογλου
week
W
Αριστούργημα Πολύ Καλό Καλό Ικανοποιητικό Μέτριο p
Κακό
α πο τον θ οδ ω ρ η κο υτ σογ ιαν νοπου λο
ΕΛΛΗ
54 lifo – 4.4.19
Grace à Dieu Σκηνοθεσία: Φρανσουά Οζόν Πρωταγωνιστούν: Μελβίλ Πουπό, Ντενί Μενοσέ
The Waiter
aiter είναι ο σερβιτόρος αλλά και αυτός που περιμένει. Στην ταινία του Στιβ Κρικρή, ο οποίος εμπνεύστηκε το θέμα από πραγματικό περιστατικό την εποχή που έμενε και εργαζόταν στη Νέα Υόρκη, ο Άρης Σερβετάλης είναι και τα δύο, ο Ρένος που εκτελεί το ωράριο και τις υποχρεώσεις του αγόγγυστα σε ένα πολυτελές καφέ-ρεστοράν, ζει από την καθημερινή ρουτίνα, επιστρέφει στο διαμέρισμά του και ασχολείται με τα «δικά» του, αποξενωμένος, αν και σιωπηρά ικανοποιημένος που δεν έρχεται ποτέ σε πραγματική επαφή με το ζωντανό και υλικό περιβάλλον, έρημος και «αναίσθητος». Μετά από μακρά αναμονή, πολλά εμπόδια και τεχνικές καθυστερήσεις, στο σκηνοθετικό του ντεμπούτο ο Κρικρής επενδύει πολύ στην επαναλαμβανόμενη επιφάνεια του ήρωα και στις στιλπνές επιφάνειες των χώρων: τα σκηνικά του αποτελούνται από ψυχρά υλικά και η καλλιέπεια, όσο περιποιημένη και αν φαντάζει, δεν είναι αρκετή από μόνη της για να πληρώσει ένα τεχνητό κενό. Γι’ αυτό και, δραματικά και εν μέρει υφολογικά, αλλάζει ταχύτητες με την έλευση ενός μυστηριώδους Ξένου και την ταυτόχρονη εξαφάνιση του αλλοδαπού γείτονα, του Μίλαν, του μόνου με τον οποίο ο Ρένος είχε μια τυπική καλημέρα, εκτός από τον συνάδελφό του στη δουλειά (Αλέξανδρος Μαυρόπουλος). Η υπερδιακόσμηση της ταινίας υπαγορεύει τις συμπεριφορές, δημιουργεί έναν στεγανό μικρόκοσμο και από την αρχή προμηνύει μια creepy συνέχεια, με αποτέλεσμα το Waiter να εξελίσσεται σε ελλειπτικό (με μερικές αδυναμίες στην ανάπτυξή του) νεο-νουάρ που σιγοβράζει από τη στιγμή που ο μοναχικός και φοβισμένος πρωταγωνιστής ξεμυτίζει δειλά από το καβούκι του. Αποδέχεται πρόσκληση σε αμήχανο γεύμα και γοητεύεται από μια μοιραία γυναίκα, κάτι ανάμεσα σε δόλωμα και θύμα. Αναστατώνοντας την τακτοποιημένη εικόνα της έναρξης, ο Κρικρής παίζει με τον χρόνο και τα νοήματα ανάμεσα στις λιγοστές κουβέντες που ανταλλάσσουν δύο βαρείς αν και εντελώς διαφορετικοί τύποι ανδρών: ο Ξανθός (Γιάννης Στάνκογλου) υπονοεί μια ολισθηρή φιλία και ο Ρένος μοιάζει διστακτικός στο ενδεχόμενο να προδώσει έναν προσωπικό κώδικα που τον έχει βοηθήσει να επιβιώσει μέχρι τώρα στην άχαρη ζωή του – περισσότερο από το να σπεύσει να κατηγορήσει χωρίς αποδείξεις έναν άγνωστο για ένα έγκλημα που δεν γνωρίζει πραγματικά αν, από ποιον και πότε έγινε. Η σειρήνα Τζίνα τον πυροδοτεί, αλλά οι αντιστάσεις του είναι σθεναρότερες απ’ ό,τι παρατηρούμε σε αφθονία στις πρώτες σκηνές του μονοδιάστατου ασκητισμού του. Θα περίμενε κανείς πως ένας τύπος που δεν κάνει τίποτα θα έβρισκε επιτέλους νόημα σε μια ασυνήθιστη ίντριγκα, αλλά ο φόβος αναστέλλει το σκίρτημα και το ένστικτο φιλτράρεται από τις συνήθειες ετών. Εδώ επεμβαίνει ο Άρης Σερβετάλης, ένας κινησιολογικά και δραματικά σπάνιος ηθοποιός, με το ιδιαίτερο χάρισμά του να ενσαρκώνει με λακωνικά εκφραστικά μέσα πλάσματα που δεν έχουν απαραίτητα ολοκληρωθεί ανθρώπινα. Στις απόπειρές του αυτές, είτε στη σκηνή είτε στη μικρή και στη μεγάλη οθόνη, τους προσδίδει σχεδόν βιωματική ανθρωπιά και μετρημένη συμπόνια.
Θέλημα Θεού
O Ρένος είναι ένας επαγγελματίας σερβιτόρος, «ξένος» προς τον εαυτό του και την κοινωνία στην οποία ζει. Η ρουτίνα της επανάληψης τον απελευθερώνει από την αγωνία της αναζήτησης. Το αναπάντεχο που έρχεται στη ζωή του επιφυλάσσει εκπλήξεις.
Μια κομψή ψυχρότητα κυριαρχεί στην πλούσια φιλμογραφία του Φρανσουά Οζόν, από τις πιο παιγνιώδεις και αισθησιακές του εκδρομές ως τις χιτσκοκικές καταδύσεις του σε δραματουργικούς λαβυρίνθους, πάντα με έμφαση στους ηθοποιούς, στους αμφίσημους ρόλους και στον ανατρεπτικό τους χειρισμό. Το Θέλημα Θεού είναι μια ασυνήθιστη παρέκκλιση από τις σινεφίλ θεματικές του δεξαμενές, κάτι που δεν είναι καθόλου κακό, και μάλιστα έρχεται σε κατάλληλη στιγμή. Το Θέλημα Θεού είναι κατά κάποιον τρόπο ένα κάλεσμα στα όπλα για τον Γάλλο σκηνοθέτη των 8 Γυναικών, μια ψύχραιμη, όπως πάντα άρτια δουλεμένη και εκτελεσμένη καταγγελία για την παιδοφιλία στους κόλπους της Καθολικής Εκκλησίας. Μετά την εμφατική σταυροφορία του εν ενεργεία Πάπα για μηδενική ανοχή στο ζήτημα, ο Οζόν εξετάζει τη νομική και ανθρώπινη συνιστώσα, το βήμα καθαυτό προς την επίλυση του προβλήματος και την απαλοιφή ενός αποστήματος που εξακολουθεί να φλεγμαίνει, παρά τις εγχώριας κατανάλωσης εξαγγελίες. Αποδεικνύεται πως, για διαφορετικούς λόγους, δεν είναι καθόλου εύκολο για τα τρία θύματα που πρωταγωνιστούν να λάβουν την ηθική και πρακτική ικανοποίηση που δικαιούνται. Ο πρώτος είναι ο τραπεζικός υπάλληλος Αλεξάντρ, που μόλις μαθαίνει πως ο πατέρας Πρενά, που τον θώπευε στη χριστιανική κατασκήνωση, εξακολουθεί στην ηλικία των 70 ετών να κατηχεί ανήλικα παιδιά, αποφασίζει να αναλάβει δράση. Η σύζυγος και μητέρα των 5 παιδιών του τον υποστηρίζει, αλλά ο Καρδινάλιος τον αδειάζει με τρόπο. Ο δεύτερος, ο φίλος του ο Φρανσουά, αλλάζει την αρχική, αδιάφορη στάση του, αλλά έχει άλλους ενδοιασμούς. Ο τρίτος, και νεότερος της παρέας, ο Εμανουέλ, είναι ένας ευάλωτος άνδρας που παθαίνει πανικό όταν έρχεται αντιμέτωπος με καταστάσεις που τον στρεσάρουν και δεν θέλει να συμμετάσχει καθόλου στη διαδικασία εξυγίανσης. Ο Οζόν προσεγγίζει ολομέτωπα, με πολύ λόγο και απουσία επίδειξης ή προσποίησης, το θέμα του μέσα από αληθινά πρόσωπα με αλλαγμένα ονόματα που λειτουργούν σαν ξεχωριστά δείγματα μιας τραγικής συγκάλυψης δεκαετιών, με διαφορετική εξέλιξη στη ζωή τους. Ο ένας είναι πιστός καθολικός, ο άλλος ορκισμένος άθεος και ο τρίτος ένας πλάνητας, ηθικά αδιευκρίνιστος. Το ενδιαφέρον στοιχείο που διαχωρίζει το Θέλημα Θεού από το προφανές πρότυπό του, το πρόσφατο Spotlight (μια αφίσα της οσκαρικής αμερικανικής ταινίας μέσα στην ταινία είναι ένα σινιάλο ευγενικής παραδοχής), είναι ο τρόπος που ο Οζόν αλλάζει την οπτική της αφήγησης μέσα από τα πρόσωπα όσο προχωρά η πλοκή,
δείχνοντας έτσι πως ένα τέτοιας έκτασης κοινωνικό ζήτημα δεν στρογγυλεύει από μια ομαδική και ηρωική συνέργεια αλλά εξαρτάται από τη δύναμη και τον χαρακτήρα καθενός ξεχωριστά. ΑΙΓΛΗ 2-ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ-ΙΝΤΕΑΛ-ΚΗΦΙΣΙΑ 1-ΜΙΚΡΟΚΟΣΜΟΣ-ΝΑΝΑ 4-ΝΙΡΒΑΝΑ 2-TOWN CINEMAS 3,4-ΣΙΝΕΑΚ
Νεκρωταφίο Ζώων Pet Sematary Σκηνοθεσία: Κέβιν Κολς, Ντένις Γουίντμαϊερ Πρωταγωνιστούν: Τζέισον Κλαρκ, Τζον Λίθγκοου, Έιμι Σέιμετζ Μια οικογένεια μετακομίζει σε νέο μέρος και ανακαλύπτει έναν μυστηριώδη τόπο ταφής, κρυμμένο βαθιά μέσα στο δάσος που βρίσκεται δίπλα στο σπίτι τους.
Καλύτερα στο χώμα παρά πίσω στο σπίτι. Η δεύτερη μεταφορά του Νεκρωταφίου Ζώων, της ιστορίας της βέβηλης επαναφοράς στη ζωή ενός σκύλου και ενός κοριτσιού που πέθαναν και τάφηκαν σε μια απομακρυσμένη περιοχή με μεταφυσικές παρενέργειες, μετά την πρωτότυπη της Μέρι Λάμπερτ, δεν προδίδει το πνεύμα και τους μηχανισμούς του Στίβεν Κινγκ (σε μία από τις πιο μεστές στιγμές της αχανούς εργογραφίας του), τρομάζει όταν χρειάζεται, δημιουργεί εφιαλτική ατμόσφαιρα όποτε δραπετεύει από την κλασική θαλπωρή της απειλούμενης οικογένειας, αλλά δεν αποφεύγει δύο βασικές αδυναμίες: δεν εμπιστεύεται τη δύναμη ενός πιο ρευστού μοντάζ, κόβοντας συχνά και άτσαλα τη δράση, και θεωρεί δεδομένες κάποιες άστοχες επιλογές, όπως η μετακόμιση της οικογένειας με δύο ανήλικα παιδιά σε ένα όμορφο σπίτι ακριβώς δίπλα σε έναν επικίνδυνο αυτοκινητόδρομο και η ανάθεση του πρωταγωνιστικού ρόλου στον στέρεο, λογικό, ελάχιστα επιρρεπή σε οποιονδήποτε κλονισμό Τζέισον Κλαρκ, ο οποίος παίζει τον πατέρα - γιατρό - σύζυγο μιας γυναίκας με προβληματικές και αξεπέραστες παιδικές μνήμες. VILLAGE RENTI 8,10,14,20-VILLAGE MALL 2,5,13-VILLAGE PAGRATI 1,4-VILLAGE FALIRO 5,6,8-VILLAGE AG.DIMITRIOS 4,5-ODEON GLYFADA 1,2-ODEON MAROUSI 3-ODEON ESCAPE 3,4,5-ODEON OPERA 1-ODEON STARCITY 1,2,3,9-ΑΕΛΛΩ 1-ΓΑΛΑΞΙΑΣ 2-WEST CITY 2-ΚΙΝΗΜΑΤΟΘΕΑΤΡΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΡΑΣΒΛΑΧΟΠΟΥΛΟΥ 2-ΝΑΝΑ 3,4,5-ΤΡΙΑ ΑΣΤΕΡΙΑ 1-ΣΙΝΕΑΚ-TOWN CINEMAS 1,4
Shazam Σκηνοθεσία: Ντέιβιντ Σάντμπεργκ Πρωταγωνιστούν: Ζάκαρι Λίβαϊ, Άσερ Έιντζελ, Μαρκ Στρονγκ Ένας 14χρονος, με τη βοήθεια ενός αρχαίου μάγου, μπορεί να μεταμορφώνεται σε ενήλικα υπερήρωα κάθε φορά που λέει τη λέξη «Shazam!».
Το Shazam, η λέξη που μεταμορφώνει έναν έφηβο σε υπερήρωα μετά την κρίσιμη και μοιραία συνάντησή του με έναν αρχαίο μάγο, είναι η απάντηση της DC στο Deadpool της Marvel και η συντονισμένη προσπάθειά της, μετά το υβριδικό και άκρως επιτυχημένο Aquaman, να ξεφύγει από τον ζόφο, με μια ελαφρότητα απαραίτητη για φρεσκάδα και
VILLAGE RENTI 2,4,7,11,13-VILLAGE MALL 1,2,3,4,7,8,14-VILLAGE PAGRATI 2,3,5-VILLAGE FALIRO 1,7,9-VILLAGE AG.DIMITRIOS 1,2-ODEON MAROUSI 2-ODEON ESCAPE 1,2,6,7-ODEON STARCITY 5,6,7,10-ΑΕΛΛΩ 2,3-ΑΘΗΝΑΙΟΝ 1-ΒΑΡΚΙΖΑ 1,2-WEST CITY 1,4-ΚΙΝΗΜΑΤΟΘΕΑΤΡΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΡΑΣ-ΒΛΑΧΟΠΟΥΛΟΥ 1-ΝΑΝΑ 1,6
Thunder Road Σκηνοθεσία: Τζιμ Κάμινγκς Πρωταγωνιστούν: Τζιμ Κάμινγκς, Κένταλ Φαρ, Νάικαν Ρόμπινσον Ένας ψυχολογικά ευάλωτος αστυνομικός προσπαθεί να ξεπεράσει τον πρόσφατο θάνατο της μητέρας του. Ταυτόχρονα, προσπαθεί με κωμικοτραγικούς τρόπους να βάλει σε τάξη την προσωπική του ζωή.
Όπως ακριβώς το ομώνυμο τραγούδι του Σπρίνγκστιν (και πηγή έμπνευσης της ταινίας) χρειάστηκε ένα μεταβατικό διάστημα εξέλιξης των στίχων μέχρι να φτάσει στην τελική του μορφή και να ανοίξει το «Born to Run» το 1975, παραμένοντας ως σήμερα ένα από τα αγαπημένα τραγούδια του κοινού του καλλιτέχνη, έτσι και η ταινία του σκηνοθέτη-σεναριογράφου-παραγωγού-πρωταγωνιστή Τζιμ Κάμινγκς χρειάστηκε να παρουσιαστεί πρώτα ως μικρού μήκους μέχρι να φτάσει στην παρούσα μορφή. Αυτό που έγινε, τελικά, είναι ένα από τα πιο αυτοπειθαρχημένα one-man shows που έχουμε δει τα τελευταία χρόνια στο σινεμά, το οποίο περιγράφει ελλειπτικά τη διαρκή μάχη ενός άνδρα με την κατάρρευση που αιωρείται μόνιμα ως απειλή και εμφανίζεται σε στιγμές έντασης ως συναισθηματική διελκυστίνδα μεταξύ ψυχραιμίας και οργής. Ο χαρακτήρας του Τζιμ, χτισμένος στις βάσεις του Αμερικανού outsider, δεν θριαμβεύει ποτέ, κατά το κλισέ του είδους, ούτε όμως στέκεται ηττοπαθής. Κάνει μονίμως βήματα μπρος και πίσω, σαν το χορευτικό που προσπαθεί να πετύχει στην πρώτη σκηνή της ταινίας, μαθαίνει να διαχειρίζεται τα συναισθήματά του, σκοντάφτει, ξανασηκώνεται και, κυρίως, στέκεται όρθιος μπροστά στον μεγαλύτερο φόβο της ζωής του, να χάσει την κηδεμονία της κόρης του. Ο Κάμινγκς δίνει όλη του την ψυχή στην ιστορία του, που με τόσες εντάσεις θα μπορούσε να οδηγηθεί στη σφαίρα της παρωδίας, αλλά ο ίδιος βρίσκει πάντα την κατάλληλη σκηνή για να την ισορροπήσει, σε μια δημιουργική «μάχη» ανάλογη με αυτήν που δίνει ο ήρωας. * Κριτική από τον Τάσο Μελεμενίδη ΑΒΑΝΑ-ΑΕΛΛΩ 2-ΓΑΛΑΞΙΑΣ 1-WEST CITY 4-ΙΝΤΕΑΛ-ΝΑΝΑ 3,6-ΣΠΟΡΤΙΓΚ 2
Επαφή Σκηνοθεσία: Τώνης Λυκουρέσης Πρωταγωνιστούν: Νένα Μεντή, Άκης Σακελλαρίου, Χρήστος Λούλης Με αφορμή την αιφνίδια διακοπή ρεύματος, πέντε διαφορετικά ζευγάρια εγκλωβίζονται
σε ισάριθμους θαλάμους ασανσέρ. Η αναγκαστική συνύπαρξη βγάζει στην επιφάνεια εσωτερικές φοβίες και αληθινά συναισθήματα καλά κρυμμένα έως τότε.
Έχοντας ως βασικό ατού ένα σύνολο έμπειρων ηθοποιών που μπορούν να δώσουν πνοή στις μικρές ιστορίες στις οποίες πρωταγωνιστούν, ο σκηνοθέτης Τώνης Λυκουρέσης επιστρέφει σχεδόν μία δεκαετία μετά το πιο φιλόδοξο Σκλάβοι στα δεσμά τους για μια ταινία-παρατήρηση της Αθήνας του σήμερα, μιας πόλης γεμάτης εγκλωβισμένους κατοίκους, όπως προκύπτει από την εξέλιξη της ιστορίας. Σε αυτήν παρακολουθούμε πέντε διαφορετικές ιστορίες που συμβαίνουν την ίδια ώρα μέσα σε ασανσέρ, τη στιγμή που η πόλη παραλύει από ένα black out. Οι ιστορίες δεν έχουν καμία σύνδεση μεταξύ τους και λειτουργούν ως μίνι χαρτογράφηση της πόλης, περιστρεφόμενες γύρω από θέματα που προκύπτουν από την κρίση, τη διαρκώς αναδιαμορφούμενη ανθρωπογεωγραφία της πόλης, αλλά και πιο διαχρονικές υπαρξιακές σκέψεις. Οι περισσότερες καταλήγουν σε εύπεπτα διδάγματα, η σύντομη αφήγηση όμως και η δέσμευση των πρωταγωνιστών (Λούλης, Σακελλαρίου, Μεντή) στους ρόλους τους μπορούν, έστω και αποσπασματικά, να διατηρήσουν ζωηρό το ενδιαφέρον. * Κριτική από τον Τάσο Μελεμενίδη ΤΡΙΑΝΟΝ
Τα δάκρυα του βουνού Σκηνοθεσία: Στέλιος Χαραλαμπόπουλος Πρωταγωνιστούν: Νίκος Γεωργόπουλος, Σπύρος Ζαμπέλης, Αργύρης Κόγκας Ένα μπουλούκι μαστόρων πέτρας περιπλανιέται όπου υπάρχει δουλειά, χτίζοντας σπίτια, γεφύρια, σχολεία, εκκλησίες. Έτσι ζουν αποκομμένοι απ’ τα χωριά τους σχεδόν δέκα χρόνια. Η προσπάθεια του πρωτομάστορα Μάρκου και των μαστόρων να επιστρέψουν σπίτι τους εξελίσσεται σε μια σκληρή και εξοντωτική οδύσσεια.
Ελεύθερη μεταφορά της Οδύσσειας στην Ελλάδα των αρχών του 20ού αιώνα, με διττή στόχευση, την καταγραφή της σύγχρονης ιστορίας της, μέσω μιας ομάδας μαστόρων πέτρας που περιφέρονται όπου υπάρχει δουλειά, αναζητώντας το σπίτι όπου επιτέλους θα αναπαυθούν, αλλά και της σύγχρονης κρίσης ως μιας λούμπας στην οποία έχει πέσει η χώρα και θα πρέπει να κοπιάσει για να δραπετεύσει. Ο Χαραλαμπόπουλος, ως εξαιρετικός ντοκιμαντερίστας, έχει μελετήσει και αναπλάθει την εποχή ώστε να αποτυπώσει μια γενικότερη γύμνια, ικανή να οδηγήσει τους ήρωές του στην απόγνωση, όμως η αλληγορική διάθεση της ταινίας υπερβαίνει τη δύναμη του πρωτογενούς υλικού, με τις αισθητικές παρεμβάσεις και τους φτωχούς σε έμπνευση διαλόγους να μην έχουν την απαραίτητη ισχύ ώστε να υποστηρίξουν αυτή την ιδέα του ξαναδιαβάσματος της Ιστορίας μας. * Κριτική από τον Τάσο Μελεμενίδη ΤΑΙΝΙΟΘΗΚΗ ΛΑΪΣ 1,2
Καλλιτεχνική διεύθυνση και σκηνοθεσία: Λάμπρος Γιώτης Συντονίζουν εναλλάξ: Λάμπρος Γιώτης, Δημήτρης Μπέγιογλου, Χριστίνα Φραγκιαδάκη, Βέρα Λάρδη, Χρήστος Θεοχαρόπουλος Εικαστική επιμέλεια: Μάγδα Τσαγκαράκη Βοηθός παραγωγής: Αλεξία Πολυμενοπούλου Φωτογράφιση: Ειρήνη Μιχοπούλου Παίζουν εναλλάξ: Χριστίνα Φραγκιαδάκη, Βέρα Λάρδη, Χρήστος Θεοχαρόπουλος, Μαργαρίτα Καστρινού, Μαρία Μαραγκοπούλου, Άρτεμις Χατζηαργυρίου, Κατερίνα Webster, Σάββας Βασιλειάδης Μουσική: Αλέξανδρος Μισιρλιάδης, Παναγιώτης Κουκούτας Φωτισμοί: Νίκος Θεοχαρόπουλος, Κωστής Μπασούλης Μουσική διδασκαλία: Σοφία Μάλαμα Γενική είσοδος: €10, €8 (φοιτητικό) Ατέλειες, κάρτα ανέργων, άνω των 65, μέλη ομάδων playback: €5
Juke box
Τα τραγούδια γίνονται αφορμή για τις πιο αυθεντικές θεατρικές ιστορίες.
Π
άντα τα τραγούδια ήταν μια πηγή συναισθημάτων. Ένας τόπος όπου συναντιούνται εικόνες από το παρελθόν για να σε συγκινήσουν, να σε κάνουν να χαρείς ή να λυπηθείς και σίγουρα να θυμηθείς στιγμές που νόμιζες ότι είχες ξεχάσει. Η παράσταση Juke box είναι ένα ταξίδι σε τραγούδια που αγαπήσαμε και ξυπνάνε μέσα μας τις πιο προσωπικές ιστορίες, εκείνες που έχουμε απωθήσει, σαν να τις έχει ζήσει κάποιος άλλος. Κι έπειτα έρχεται εκείνη η μελωδία, εκείνος ο στίχος που ανασύρει τις εικόνες από το παρελθόν αλλά και τα συναισθήματα που τις ακολουθούν. Κάθε Σαββατοκύριακο ο χώρος έκφρασης και δημιουργίας Παλμός μάς περιμένει στον 6ο όροφο ενός κτιρίου πίσω από το δημαρχείο της Αθήνας για μια ιδιαίτερη συνάντηση, όπου όλοι έχουμε ίδιο μερίδιο συμμετοχής. Η ομάδα Palyback Ψ, η πρώτη επαγγελματική ομάδα playback στην Ελλάδα, βρίσκεται επί σκηνής για να ακούσει τις δικές μας ιστορίες και να τις ζωντανέψει μέσα από έναν θεατρικό αυτοσχεδιασμό. Σε όλα αυτά αφορμή δίνουν αγαπημένα τραγούδια που έχουν σημαδέψει κάποια στιγμή της ζωής μας. Το αποτέλεσμα είναι μια σειρά από θεατρικές αφηγήσεις φωτεινές ή σκοτεινές, αλλά σίγουρα αυθεντικές, αφού είναι κομμάτι της δικής μας πραγματικότητας. Μια παράσταση διαφορετική, που ποτέ δεν ξέρεις τι να περιμένεις, γίνεται το πιο τρυφερό juke box για τα αγαπημένα μας τραγούδια. Παλμός - Κλεισθένους 3, πλατεία Κοτζιά Ημέρες & ώρες παραστάσεων: Σάβ. 21:15, Κυρ. 20:15 Κρατήσεις: 6973 959552
PUBLI
ανανέωση ενός πολύ σκοτεινού σύμπαντος. Λόγω της ηλικίας των πρωταγωνιστών, μιας παρέας ετερόκλητων ορφανών παιδιών που συνδέονται αδελφικά μέσω της ανάδοχης οικογένειας που τα μεγαλώνει, ο χαβαλές επιτρέπεται, αλλά ως έναν βαθμό: τα αστεία, όπως και στην περίπτωση του Deadpool, γίνονται εύκολα και γρήγορα λαβές για χάχανα και απανωτά κλεισίματα του ματιού, με τις εξυπνάδες συχνά να υποκαθιστούν την υποτυπώδη και αναμενόμενη πλοκή.
4.4.19 – lifo
55
pulp fiction week
Βέρνερ Χέρτσογκ: Ο μεγάλος τυχοδιώκτης του σινεμά Ένας από τους πιο ασυμβίβαστους καλλιτέχνες της εποχής μας έρχεται στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση για μια ζωντανή συζήτηση, ενώ μερικές από τις σημαντικότερες ταινίες του θα προβάλλονται παράλληλα. Ο Θοδωρής Κουτσογιαννόπουλος συγκεντρώνει μερικά πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία για τον καλλιτέχνη και το έργο του.
Η
πιο σοφή κίνηση του Βιμ Βέντερς ήταν να το γυρίσει στο ντοκιμαντέρ, όταν είδε πως το χαρτί της μυθοπλασίας δεν του έβγαινε πλέον. Στην περίπτωση του συμπατριώτη, σχεδόν συνομηλίκου του Βέρνερ Χέρτσογκ, τα όρια του μύθου και της πραγματικότητας θολώνουν από την καταλυτική παρουσία του ίδιου στη ροή του έργου του, στη διαμόρφωση και στην αφήγηση των ιστοριών που το συναποτελούν. Ο λόγος του είναι από μόνος του installation, πούρος μοντερνισμός ριζωμένος στην καρδιά μιας τέχνης που εξακολουθητικά ανακατεύει και ξεσκουριάζει. Ξεκίνησε ταυτόχρονα να σπέρνει εξωφρενικούς κινηματογραφικούς μύθους και να κυνηγάει αληθινές ιστορίες, παράτολμα, και πλέον συγκινητικά, αν αναλογιστεί κανείς πάνω από πόσο ευρύ δίχτυ ασφαλείας αιωρείται το σύγχρονο σινεμά.
Το Αποκάλυψη Τώρα και η Αποστολή χρωστούν πολλά στο θάρρος και στο θράσος του Αγκίρε που ο Χέρτσογκ γύρισε το 1972 στα σκοτεινά δάση και στα μυθικά υψίπεδα του Περού. Με τον πρωταγωνιστή, τον Κλάους Κίνσκι, γνωρίζονταν καλά από παλιά, είχαν μάλιστα συγκατοικήσει για ένα διάστημα. Τελειωμένος εργασιομανής (με ρεκόρ συμμετοχών σε ταινίες ανάμεσα στους Γερμανούς ηθοποιούς), ο Κίνσκι ήθελε με το ζόρι να παίξει τον ήρωα ως ακραίο τρελό με υπερβολικές εξάρσεις, ασυμμάζευτο και επικίνδυνο, Αντίθετα, ο Χέρτσογκ προτιμούσε την απειλή και μια πιο ήπια προσέγγιση. Όπως χρόνια αργότερα κούραζε τον Κίνσκι για να φαίνεται εξουθενωμένος στον Βόιτσεκ, επινόησε έναν πονηρό τρόπο για να αποσπάσει την ερμηνεία που επιθυμούσε: έκανε τα πάντα για να εξοργίσει τον Κίνσκι, τον άφηνε να τρελαίνεται μόνος του, και μόλις έβλεπε τον θυμό να σβήνει, ξεκινούσε να ρολάρει το φιλμ για να προλάβει και να αποτυπώσει την αποδρομή της οργής (του Θεού). Ο Κίνσκι δεν καθόταν ήσυχος, ωστόσο. Στο περιθώριο των γυρισμάτων πυροβόλησε τρεις φορές και ένας τεχνικός έχασε ένα δάχτυλο ως αποτέλεσμα του «ατυχήματος», ενώ σε άλλη φάση απειλούσε πως θα εγκαταλείψει το πλατό, αναγκάζοντας τον Χέρτσογκ να τον δέσει χειροπόδαρα και με ένα όπλο να τον σημαδεύει για να τον επαναφέρει στα λιγοστά λογικά του. Για λόγους που δεν γίνονται απόλυτα κατανοητοί (καθώς ο Χέρτσογκ δεν φημίζεται για άνθρωπος
56 lifo – 4.4.19
που κάνει μασάζ στις άγριες φήμες), ο σκηνοθέτης υποστηρίζει πως απλώς τον φοβέρισε με τα λόγια και δεν έκανε τίποτε ακραίο… Στο Νοσφεράτου, Χέρτσογκ και Κίνσκι παραδόξως δεν σφάχτηκαν, απλώς διαφώνησαν, για την… τιμή των όπλων, στην καλλιτεχνική προσέγγιση του απόκοσμου κόμη. Ωστόσο, στις ζούγκλες του Αμαζονίου η ανακωχή ανεστάλη και ο σκηνοθέτης έσωσε τον καλύτερό του φίλο, ή αγαπημένο του εχθρό, όταν ένας ιθαγενής προσφέρθηκε να τον δολοφονήσει στα εξαιρετικά περιπετειώδη γυρίσματα του Φιτσκαράλντο. Προτιμώντας να τελειώσει την ταινία του, που ούτως ή άλλως είχε απώλειες καθημερινά, ο Χέρτσογκ αρνήθηκε την ενδιαφέρουσα και so ’70s πρόταση και επέτρεψε στον Κίνσκι να συνεχίσει τη ζωή του, κάνοντας δύσκολη τη ζωή των άλλων. Για παράδειγμα, στη διάρκεια των γυρισμάτων του Κόμπρα Βέρντε ο Κίνσκι ταλαιπώρησε τόσο τον οπερατέρ Τόμας Μάους, που εκείνος υπέβαλε την παραίτησή του και ο Χέρτσογκ, απαυδισμένος, σταμάτησε να του μιλάει και ορκίστηκε να μην ξανασυνεργαστεί μαζί του έκτοτε. Η σχέση του με τον Κίνσκι σίγουρα τον στιγμάτισε, αν και δεν παύει να είναι άλλος ένας σταθμός στο έργο ενός ατρόμητου δημιουργού με ασίγαστη περιέργεια: ο Χέρτσογκ καταπιάστηκε με τυφλούς και κωφούς, ανάπηρα παιδιά στο Μόναχο, θανατοποινίτες στο Τέξας, μια σπηλιά με ξεχασμένα, αρχαία όνειρα, τον εφευρέτη ενός αερόστατου, έναν άνδρα που τον έφαγαν αρκούδες, ως και με αντικατοπτρισμούς στην έρημο, στο Fata Morgana του 1971. Προσκαλεί τον άγνωστο, ανήσυχο ποιητή του σήμερα, παραθέτοντας τη συνεχή ενασχόληση του Χέλντερλιν με τις λέξεις και τα νοήματα, να έχει πάντα τα μάτια του ανοιχτά και να δραπετεύει από την ασφαλή φυλακή της βιβλιοθήκης του. Προς επίρρωση του επιχειρήματός του, χρησιμοποιεί τηλεοπτικά θεάματα ως προσβάσιμες λαβές για διεύρυνση του πνεύματος. Πιο συγκεκριμένα, το Wrestlemania και το reality της Αν Νικόλ Σμιθ. «Πέρα από τη χυδαιότητα και τα προτεταμένα σιλικονάτα στήθη της, παρατηρήστε τη νέα εικόνα που κυριαρχεί, το πρότυπο που δημιουργείται» υποστηρίζει, λέγοντας επίσης πως το show των επαγγελματιών
παλαιστών είναι ένα νέο είδος κόμικ, ζωντανό, σύγχρονο, αναπόφευκτο, «όμορφο μέσα στις σωματικές του δυσμορφίες», που πρέπει να το παραδεχτούμε, αν θέλουμε να λέμε πως ζούμε σε αυτόν τον κόσμο και τον καταλαβαίνουμε. Από ιστορίες και πραγματικές παραβολές, άλλο τίποτα! Κατά τη διάρκεια μιας live συνέντευξής του με δημοσιογράφο του BBC, ο Χέρτσογκ δέχτηκε μια σφαίρα στη βουβωνική περιοχή. Σαστισμένος, αλλά βασικά ατάραχος, προέτρεψε τον ρεπόρτερ να συνεχίσουν σαν να μη συνέβη τίποτε. «Τίποτε το αξιοσημείωτο, όχι και τόσο σοβαρό» χαρακτήρισε το συμβάν που απείλησε να διαταράξει την κουβέντα τους σε ένα ύψωμα του Λος Άντζελες – «από τον πυροβολισμό με αεροβόλο ενός άσχετου τρελάρα» είπε στη συνέχεια, κατεβάζοντας το παντελόνι του μπροστά στην κάμερα, γελώντας, εμφανώς ικανοποιημένος από το τυχαίο που τρύπωσε στη στιγμή. Το 2006 το αυτοκίνητο του Ρίβερ Φίνιξ ντελαπάρισε στη Sunset Boulevard. Το πρώτο πράγμα που άκουσε όταν συνήλθε κάπως και σήκωσε το κεφάλι του από τη θέση του οδηγού ήταν η φωνή του Βέρνερ Χέρτσογκ που χτύπησε ελαφρά το παράθυρο του συνοδηγού και τον ρώτησε αν είναι καλά. «Relax» του συνέστησε και τον έβγαλε σώο. Ο Φίνιξ ύμνησε την ανακουφιστική γερμανική χροιά τη στιγμή της παραζάλης και δεν παρέλειψε να συμπληρώσει πως μόλις ο Χέρτσογκ ολοκλήρωσε το έργο του καλού Σαμαρείτη, επέστρεψε αμέσως στο σπίτι του που βρισκόταν μερικά μέτρα μακριά, για να μην υφαρπάξει ούτε ψήγμα από τη δόξα του συμβάντος. Για τις ανάγκες της ταινίας του Heart of Glass υπέβαλε σε ύπνωση όλους τους ηθοποιούς του, εκτός από τον πρωταγωνιστή. Για την πλάκα του, ο Χέρτσογκ γουστάρει να υπνωτίζει κοτόπουλα!
werner herzog προβολες ταινιων 11/4 Στέγη Ιδρύματος Ωνάση - Μικρή Σκηνή, 17:00 13/4 Αμφιθέατρο Goethe Institut Athen (Ομήρου 14-16), 17:00 Είσοδος ελεύθερη, με σειρά προτεραιότητας.
τοπια της ψυχης
ο werner herzog σε μια συζητηση με τον paul holdengräber 15/4 Στέγη Ιδρύματος Ωνάση - Κεντρική Σκηνή, 19:00 Είσοδος δωρεάν με δελτία εισόδου.
open call masterclass με τον werner herzog 16/4 Ωνάσειος Βιβλιοθήκη, λεωφ. Αμαλίας 56 Υποβολή αιτήσεων έως τις 5/4 Το κάλεσμα απευθύνεται σε κινηματογραφιστές και φοιτητές κινηματογράφου. Το masterclass θα γίνει στα αγγλικά χωρίς μετάφραση. www.onassis.org
Όταν έμαθε για την επικείμενη έκρηξη ηφαιστείου στη Γουαδελούπη το 1977, έθεσε τον εαυτό του σε πρωταγωνιστικό ρόλο και το συνεργείο σε άμεσο κίνδυνο, σε περίπτωση που το βουνό αποφάσιζε να ξυπνήσει. Το Soufrière υπάρχει και ο Χέρτσογκ με τους συνεργάτες του ζουν επειδή τελικά η λάβα δεν ξεχύθηκε ποτέ από τα έγκατα της Γης. Κάτι τέτοιο θα έκανε το υπερμέγεθες πλοίο στο Φιτσκαράλντο, που έσυρε με το ζόρι και σε πείσμα κάθε λογικής στο μέσο του Αμαζονίου, να ωχριά. Το μεγαλύτερο από τα περίφημα στοιχήματα που έχει χάσει ήταν εκείνο που έβαλε με τον σπουδαίο ντοκιμαντερίστα Έρολ Μόρις. Σίγουρος πως δεν θα ολοκληρώσει το Gates of Heaven, του είπε πως θα φάει το παπούτσι του αν τα καταφέρει. Το φιλμ του Μόρις τελείωσε το 1978 και, τηρώντας την υπόσχεσή του, ως άλλος Σαρλό στο Gold Rush ο Γερμανός γευμάτισε στο δερμάτινο υπόδημα που φορούσε όταν έβαλε το στοίχημα, αποφεύγοντας ωστόσο τη σόλα. Αναζητώντας την εκστατική αλήθεια, ο Χέρτσογκ δεν είναι ένας τυχοδιώκτης με την κυριολεξία του όρου – αλλιώς, δεν θα είχε αντέξει τόσο πολύ. Είναι περισσότερο λάτρης της περιπέτειας, της ωμής, γυμνής ποιότητας του ζην και σοβαρός μελετητής των ορίων που αποπροσανατολίζουν τον θεατή. Σε μια διάλεξή του «ανέκρινε» την ορθότητα του cinema-verité, μιλώντας για το σινεμά της αλήθειας και των γεγονότων, πρόδηλα προκρίνοντας το υπεύθυνο, γενναίο, εμπεριστατωμένο αλλά και προσωπικό ντοκιμαντέρ. Παραμένει το ζωντανό παράδειγμα καταρτισμένου καλλιτέχνη που αρνείται τον ακαδημαϊσμό, έχοντας υποκύψει σε ελάχιστες περιπτώσεις (η Βασίλισσα της Ερήμου έρχεται πρόχειρα στον νου) σε μια κλασική, ανιαρή αφήγηση, προσκαλώντας, ωστόσο, πάντα τον θεατή σε έναν δυσεύρετο, ρωμαλέο εξωτισμό.
στην κυριαρχία του Πνεύματος ή την εξελικτική του θεωρία περί προόδου. Αντίστοιχα, πάλι, δεν καταλαβαίνει γιατί ο Μαρξ επέμενε να θεωρεί την αρχαία τραγωδία πρώτο στάδιο στην εξέλιξη της Ιστορίας, επιμένοντας σε μια άκρως αναχρονιστική εκδοχή, καταργώντας έτσι τον μοντέρνο και ασπαίροντα χαρακτήρα της.
φωτό: costa picadas
Ε
Σάιμον Κρίτσλεϊ: Οι αρχαίοι τραγικοί είμαστε εμείς «Οι αρχαίοι Έλληνες κρατούν απέναντί μας έναν καθρέφτη όπου μπορούμε να δούμε όλη την απόγνωση και τις αυταπάτες της ζωής μας, καθώς και την τρομακτική ομορφιά και δύναμη της ύπαρξης» γράφει στο οπισθόφυλλο του βιβλίου του «Η τραγωδία, οι Έλληνες και εμείς» ο φιλόσοφος Σάιμον Κρίτσλεϊ, εξηγώντας γιατί οι αρχαίοι τραγικοί σήμερα είναι περισσότερο απαραίτητοι από ποτέ.
Α
πό την πρώτη κιόλας στιγμή και την πρώτη σελίδα του βιβλίου του για τη σημασία των αρχαίων τραγικών, ο Σάιμον Κρίτσλεϊ, καθηγητής Φιλοσοφίας στο New School for Social Research της Νέας Υόρκης, τακτικός αρθρογράφος των «New York Times» και μέλος του Δ.Σ. του Ιδρύματος Ωνάση, ξεκαθαρίζει πως η αρχαία τραγωδία είναι η ίδια μας η μοίρα: μας θυμίζει όλα όσα θέλουμε να ξεχνάμε, τον θάνατο, τον βαθύτατο εαυτό μας, τις αντιθέσεις μας, αλλά κυρίως το γεγονός ότι είμαστε αδιανόητα και αξεπέραστα αλληλεξαρτώμενοι. «Τι πρέπει να κάνω;» μοιάζει να αναρωτιέται, σύμφωνα με τον Κρίτσλεϊ, κάθε τραγικός ήρωας, αποκαλύπτοντας την επιτελεστική δύναμη του ποιητικού έργου αλλά και τη «δυσκολία και την αβεβαιότητα μιας πράξης σε έναν κόσμο όπου και οι δύο πλευρές μοιάζουν να έχουν δίκιο. Αλλά, αν αυτό ισχύει, τότε ποιος είναι ο δικός μας ρόλος;» είναι το ερώτημα που διερευνά στο βιβλίο Η τραγωδία, οι Έλληνες και εμείς (Tragedy, the Greeks and us), το οποίο θα κυκλοφορήσει στα ελληνικά από τις εκδόσεις Πατάκη. Στη συνάντησή μας στη Νέα Υόρκη, όπου και μας παρέδωσε το δοκίμιό του υπό έκδοση τόμου, ο δημοφιλής και στην Ελλάδα καθηγητής Φιλοσοφίας του New School δεν μπορούσε να μας κρύψει την αγωνία του για τη θέση που έχουν πια οι κλασικές σπουδές στην Αμερική του Τραμπ ή στην Ευρώπη της ανόδου της ακροδεξιάς. Και εδώ ακριβώς έγκειται η σημασία του παρόντος τόμου: σε αντίθεση με τις υπόλοιπες μελέτες, που ακόμα προσπαθούν να αποσαφηνίσουν το νόημα της εξορίας των ποιητών από την πλατωνική Πολιτεία ή την έννοια της αριστοτελικής μίμησης, ο Κρίτσλεϊ επανέρχεται σε αυτά ακριβώς τα ζητήματα για να μας αποκαλύψει την αναφαίρετη ισχύ των αρχαίων λόγων σήμερα, όσο αμφίσημοι και ανοιχτοί κι αν είναι. Ίσως, μάλιστα, να είναι ακριβώς αυτή η αμφισημία που καταδεικνύει τον αδυσώπητα μοντέρνο χαρακτήρα του αρχαίου τραγικού
ποιητικού λόγου και τη δυνατότητά του να προσφέρει καίριες απαντήσεις στον πολύπλοκο και κάπως χαμένο άνθρωπο του 2019. Σύμφωνα με τον Κρίτσλεϊ, η τραγωδία δεν είναι κατώτερη της φιλοσοφίας, όπως θα ήθελε ο Πλάτωνας, αλλά συνιστά την «ενεργοποίηση των πολλαπλών όψεων της εσωτερικής μας αποσταθεροποίησης. Και αυτό, δυνάμει, ενέχει έναν κάποιο ρεαλισμό, μια αντίθεση που βιώνουμε ανάμεσα στα ζωντανά πάθη, στο κυρίαρχο παρελθόν μας και στην κοινωνική, πολιτική και οικογενειακή μας κατάρτιση, καθώς και στην ανάγκη της εκλογίκευσης αλλά ταυτόχρονα και της ευθραυστότητας του λόγου, όταν έρχεται αντιμέτωπος με τις δυνάμεις αυτές». Με άλλα λόγια, σε αντίθεση με τη φιλοσοφία, που στοχεύει σε μία και μοναδική μεταφυσική αλήθεια, τουλάχιστον με τους πλατωνικούς όρους, η τραγωδία είναι πιο κοντά στη βιωμένη εμπειρία αλλά και στη θεωρητική ενατένιση που προκύπτει από αυτήν μέσω της αναπαραστατικής, δηλαδή της θεατρικής, πράξης. Σε αυτό το τελευταίο στοιχείο επιμένει ιδιαίτερα ο Κρίτσλεϊ, θέλοντας να χτυπήσει την ιδεαλιστική γερμανική προσέγγιση και, συμφωνώντας σε μεγάλο βαθμό με τη νατουραλιστική εκδοχή του Αριστοτέλη, φτάνει να υιοθετεί απόλυτα τη χαϊντεγκεριανή οπτική για το αρχαίο τραγικό έργο, π.χ. την Αντιγόνη ως την «ουσία ενός ελληνικού Dasein». Καθώς φαίνεται, η ύπαρξη είναι πανταχού παρούσα και κανείς δεν μπορεί να ξεφύγει από αυτήν, όσο αδιανόητη, εκκωφαντική και «απολαυστικά δυσάρεστη», όπως επισημαίνει ο ίδιος, κι αν είναι. Δεν υποτάσσεται σε ένα απόλυτο Πνεύμα ούτε σε μια μονοσήμαντη αλήθεια που την υπερβαίνει και είναι εξίσου ανοιχτή σε προσεγγίσεις όσο η ίδια η ανθρώπινη ζωή. «Το τραγικό αποκαλύπτει τις πληγές του πνεύματος που θα μείνουν για πάντα ανοιχτές» επισημαίνει ο συγγραφέας, συμφωνώντας στο σημείο αυτό με την ανάλυση του Χέγκελ στη Φαινομενολογία του, αλλά διαφωνώντας με την υποταγή
Το βιβλίο κυκλοφόρησε στα αγγλικά από τις εκδόσεις Pantheon Books, New York την 1η Απριλίου και στα ελληνικά το περιμένουμε το φθινόπωρο από τις εκδόσεις Πατάκη.
πίσης, δεν μπορεί να μη συμφωνήσει κανείς με τον Κρίτσλεϊ ότι δεν υπάρχει πιο ζωντανό και μοντέρνο έργο από τη Μήδεια του Ευριπίδη, που όχι μόνο δεν υποτάσσεται στην αρχή της κάθαρσης που θα ήθελε ο Αριστοτέλης αλλά στο τέλος απελευθερώνεται από τον δημιουργό της, ο οποίος την αφήνει να πετάξει με το άρμα της στους ουρανούς. Εισάγοντας, βέβαια, κανείς μια τέτοια «τερατώδη» –και εδώ ο συγγραφέας ανατρέχει στην αρχαιοελληνική έκφανση του όρου– προσέγγιση και κατανοώντας τις άγνωστες ατραπούς στις οποίες εισέρχεται σε κρίσιμες ώρες, απελευθερώνοντας ό,τι πιο ανερμήνευτο και σκοτεινό, σημαίνει ότι αφήνεται γυμνός στο άγνωστο. Ίσως, όμως, να πρέπει να διακινδυνεύσει αν θέλει να διεκδικήσει δυναμικά το δικαίωμα της ασφαλούς, άρα ανεξάντλητης ερμηνείας και αξιολόγησης των αντιθέσεων της ανθρώπινης φύσης. Όσο κι αν ο Πλάτωνας υποστήριζε ότι το καλό και το αγαθό δεν επιδέχεται διαβαθμίσεις, οι ετερόκλητες και αμφίρροπες δυνάμεις της ανθρώπινης πράξης πρόσταζαν το αντίθετο – βλέπε Ευριπίδη αλλά και Θουκυδίδη. Άλλωστε, ακόμα κι ένας εραστής του καλού και της ιδέας του αγαθού, όπως ο Πλάτωνας, δεν ήταν παρά ένας ποιητής που αποφάσισε, στο όνομα της εκλογίκευσης και της δικαιοσύνης, να θάψει τους στίχους του και να εξορίσει τους ποιητές από την Πολιτεία του. Ο Κρίτσλεϊ εξηγεί αναλυτικά γιατί, παραπέμποντας ταυτόχρονα στη μεταφορική διάσταση των μύθων στους οποίους καταφεύγει ο Σωκράτης αλλά και στην ισχύ των δισσών λόγων που, όσο κι αν τους μέμφεται, είναι ολοφάνεροι στη μεθοδολογία του. Επίσης, σε ένα από τα πιο όμορφα κεφάλαια του βιβλίου («Δεν έχω τίποτα να πω και το λέω») δεν ξεχνάει να θυμίσει πως η παραδοξολογία των σοφιστών και ο φαινομενικός σχετικισμός του Γοργία, τους οποίους πολεμάει ο σωκρατικός Πλάτων, έχουν την πηγή τους στην αναφαίρετη δύναμη της ερμηνείας και της γλώσσας. Η «λογολογία», όπως την αποκαλεί χαρακτηριστικά ο Κρίτσλεϊ, «δεν είναι ένα είδος νέας υπερ-οντολογίας αλλά ανατροπής ή ακόμα και ακύρωσης της ίδιας της γλώσσας που δεν συμβαίνει εξαιτίας ενός συνειδητοποιημένου και δυναστικού κυνισμού αλλά λόγω της έλλειψης και ανικανότητας ορισμού ενός συνεπέστερου σκεπτικισμού». Η αναλογία εύλογα φέρνει στον νου τις πιο αντιφατικές εκλάμψεις του Μπέκετ αλλά και τα αντιθετικά παιχνίδια του σύγχρονου θεάτρου μετά τον Σαίξπηρ. «Η γλώσσα δηλώνει ταυτόχρονα την αδυναμία επικοινωνίας αλλά και την απόλυτη αποτελεσματικότητά της» τονίζει με ενάργεια ο συγγραφέας. «Πάρτε για παράδειγμα τον λόγο της Κασσάνδρας στον Αγαμέμνονα όταν βλέπει ξεκάθαρα την αλήθεια, αλλά δεν μπορεί να κάνει κανέναν να την πιστέψει. Εν προκειμένω, διαφαίνεται ένα διαρκές επιτελεστικό κενό ανάμεσα στην πειθώ και στην αλήθεια». Σε αυτό ακριβώς το κενό στήνει ο Σάιμον Κρίτσλεϊ το βιβλίο του, παρασύροντάς μας στη δίνη των ανεξάντλητων προσεγγίσεων, τονίζοντας πως, όπως και οι Αρχαίοι, είμαστε όλοι ριγμένοι στο αρχιπέλαγος της αμφιβολίας και της αβεβαιότητας, διατηρούμε ωστόσο ζωντανό το δικαίωμα του να θέλουμε στο σχέδιό μας συνενόχους τη σκέψη, την πόλη ή ολόκληρη την ανθρωπότητα. Αυτή ίσως να είναι η μία και οριστική ελπίδα μας και η δυνατότητα εξανθρωπισμού που μας προσφέρει ο αντιφατικός και γι’ αυτό τόσο γοητευτικός λόγος των αρχαίων τραγικών.
βιβλίο
ΔΟΚΙΜΙΟ
week
α πό την τίνα μα ν δ ηλα ρά
4.4.19 – lifo
57
θέατρο
ΜΙΣΆΝΘΡΩΠΟΣ
Ένα παραπλανημένο love story
week
O Γιάννης Χουβαρδάς σκηνοθετεί το αριστούργημα του Μολιέρου με τον Μιχαήλ Μαρμαρινό στον πρωταγωνιστικό ρόλο.
Η
α πο τη λου ιζα αρ κο υ μ αν ε α
58 lifo – 4.4.19
υποκρισία των κοινωνικών σχέσεων τον εξοργίζει. Ο κολακευτικός τρόπος που μιλάμε σε ανθρώπους που δεν σημαίνουν τίποτε για μας, τα κοπλιμέντα που ανταλλάζουμε του προκαλούν ναυτία. Επιζητά την εντιμότητα. Τα λόγια να βγαίνουν τίμια από την καρδιά μας. Όταν μας πλησιάζει κάποιος τον οποίον αντιπαθούμε, να μην του γλυκομιλάμε, αλλά να επιδεικνύουμε την απέχθειά μας απερίφραστα. Η προσποίηση είναι γι’ αυτόν καταδικαστέα. Το ζητούμενο είναι η αυθεντικότητα: να λέμε αυτό που εννοούμε, αυτό που κρύβεται στην καρδιά μας. Σε μια εποχή όπου η μάσκα έχει ζωτική σημασία για την επιτυχή επιβίωση του ατόμου στην αυλική κοινωνία, ο Αλσέστ ζητά την απογύμνωση, την ξεκάθαρη δήλωση των προθέσεων. Να πέσουν οι μάσκες, αυτό θα τον έκανε ευτυχισμένο. Να μην υπάρχει καμία απόσταση ανάμεσα στο είναι και στο φαίνεσθαι. «Όπου κοιτάξω, διαπιστώνω άνανδρες κολακείες, δόλους, απάτες, σκοτεινά συμφέροντα, αδικίες. Δεν αντέχω άλλο το ανθρώπινο γένος και θέλω να κόψω κάθε επαφή μαζί του» επιμένει ο μισάνθρωπος Αλσέστ. Όσο κι αν ο μετριοπαθής Φιλέντ προσπαθεί να του αποδείξει ότι κάτι τέτοιο θα ήταν ανέφικτο, τόσο ο Αλσέστ αρνείται να υποταχθεί στις κοινωνικές συμβάσεις. Όσο κι αν τον προτρέπει να αντιμετωπίζει με επιείκεια τις ανθρώπινες αδυναμίες, τόσο ο Αλσέστ κλείνει τα αυτιά του. Δεν υπάρχουν δικαιολογίες στο δικό του σύμπαν. Μονάχα απόλυτα σχήματα εξουσιάζουν την κρίση του. Άσπρο ή μαύρο και, για την ακρίβεια, πάντα μαύρο, μόνο μαύρο, κανένας άσπρος, εκτός από τον ίδιο, δεν υπάρχει σε αυτήν τη διεφθαρμένη κοινωνία. Τα άκρα, όμως, πάντοτε συναντιούνται. Στην αντιστροφή κατοικεί η ταύτιση. Οι απόλυτες, ιλιγγιωδώς υψηλές θέσεις, όπως μας έμαθαν οι μεγάλοι συγγραφείς, δεν φανερώνουν ιδεαλισμό, αλλά υποκρισία. Οι φανατικοί «απόστολοι της αλήθειας» είναι συνήθως οι μεγαλύτεροι υποκριτές, ταρτούφοι, κούφιοι ηθικολόγοι που στιγματίζουν αυτό που λαθροβιοί στον ίδιο τους τον εαυτό. «Ο Μολιέρος είδε, όπως αργότερα ο Σταντάλ, ότι εκείνοι που επιδεικνύουν την ελευθερία και την εκκεντρικότητά τους, τα πάθη και τις μανίες τους, είναι στην πραγματικότητα προσεκτικοί και υπολογιστές ηθοποιοί, με κανένα ίχνος αληθινού αυθορμητισμού και ειλικρίνειας μέσα τους» γράφει ο Λάιονελ
Γκόσμαν.¹ Πόσο πιο εύκολος ο αφορισμός από την προσπάθεια, η καταδίκη από την κατανόηση, η υπεροψία από την αυτογνωσία… Ο Αλσέστ διακηρύσσει με κάθε ευκαιρία πως είναι πιο αγνός, πιο τίμιος, πιο ασυμβίβαστος απ’ όλους τους άλλους. Και ο λόγος που τους καταδικάζει είναι ακριβώς επειδή αρνούνται να του αναγνωρίσουν την ανωτερότητά του αυτή: «Θέλω να με ξεχωρίζουν και να μ’ επιλέγουν γι’ αυτό που είμαι» επιμένει, αλλά τα λόγια του δεν βρίσκουν αντίκρισμα. Την αγάπη και την αναγνώριση που κατά βάθος λαχταρά δεν τις εισπράττει ούτε από την κοινωνία ούτε από το αντικείμενο του πόθου του, τη Σελιμέν. Αντιθέτως, εισπράττει την ειρωνεία και τον σαρκασμό. «Δεν είναι ότι η κοινωνία ενοχλείται από τον αντικομφορμισμό του Αλσέστ ή ότι γελάει μαζί του επειδή είναι διαφορετικός. Γελάει μαζί του επειδή είναι ίδιος, αλλά προσποιείται τον διαφορετικό… Είναι εξίσου υπολογιστικός με όλους τους άλλους».2 Η εξάρτηση του Εγώ από την κοινωνική ζωή, από τη μια, και η αντιπαλότητά του προς αυτήν, από την άλλη, δημιουργούν ένα θαυμαστό πλέγμα ευαίσθητων ισορροπιών και συσχετισμών στον Μισάνθρωπο. Θέλω οι άλλοι να με αγαπούν και να με αναγνωρίζουν, αλλά ταυτόχρονα τους μισώ επειδή κατέχουν τη δύναμη αυτή, τη δύναμη δηλαδή να αποφαίνονται για τη διατράνωση του Εγώ μου. Και από αυτή την άποψη, ίσως, γινόμαστε όλοι «μισάνθρωποι» κάθε φορά που διεκδικούμε κάτι που μας διαφεύγει και ειδικότερα όταν προβάλλουμε δυσανάλογες ή υπερβολικές αξιώσεις για επιβεβαίωση μέσα στον μάταιο τούτο κόσμο. Σε αυτού του είδους τις αξιώσεις η κοινωνία θα αντιδρά είτε τιμωρητικά είτε αδιάφορα, και ο φαύλος κύκλος θα διαιωνίζεται όσο υπάρχουν άνθρωποι. «Κωμωδία; Ποια κωμωδία; Μάλλον ζοφερό δράμα» σχολιάζει ο Γιάννης Χουβαρδάς στο πρόγραμμα της παράστασης, και πράγματι δεν υπάρχουν πολλά πράγματα για να γελάσει κανείς εδώ. Το ευρύχωρο, μοντέρνο σαλόνι με την ελκυστική διαρρύθμιση και διακόσμηση (Εύα Μανιδάκη), βυθισμένο σε έναν χαμηλό, υποβλητικό φωτισμό (Σίμος Σαρκετζής), μας προσκαλεί στον κόσμο της παράστασης και εμείς ακολουθούμε με αδημονία. Σύντομα, όμως, οι προσδοκίες γκρεμίζονται και ούτε η σαγηνευτική ατμόσφαιρα του χωροχρόνου στέκεται
αρκετή να κρατήσει το ενδιαφέρον μας. Οι πολύπλοκες σχέσεις κοινωνικής εξάρτησης, τα παιχνίδια εξουσίας ανάμεσα στο «εγώ» και στο «εσείς» του Μισάνθρωπου μετατρέπονται εδώ σε ένα παραπλανημένο love story. Ο εθισμός του Αλσέστ με τη Σελιμέν έχει προφανώς προεξάρχουσα θέση στο δράμα του Μολιέρου, εφόσον αποδεικνύει ότι και σε αυτό το επίπεδο, το ερωτικό, όπως και στο κοινωνικό, ο Μισάνθρωπος επιθυμεί ακριβώς αυτό που δεν μπορεί να έχει. Επιθυμεί διακαώς τη Σελιμέν επειδή την επιθυμούν και όλοι οι άλλοι και όχι επειδή τρέφει γνήσια συναισθήματα για το πρόσωπό της. Ως γνήσιος νάρκισσος, θέλει να τον αγαπούν, αλλά δεν ξέρει να αγαπά. Το γεγονός, δε, ότι η Σελιμέν αναδύεται κι εκείνη ως νάρκισσος περιπλέκει ακόμη περισσότερο τα πράγματα και κορυφώνει το δραματουργικό δέσιμο των προβολών και των αντικατοπτρισμών του μολιερικού κειμένου. Εδώ, όμως, στην παράσταση του Εθνικού, παρακολουθούμε μια άλλη, πολύ πιο απλοϊκή ιστορία. Βλέπουμε τον πικραμένο άντρα που ερωτεύτηκε το λάθος κορίτσι. Βλέπουμε τον ειλικρινή αρνητή της σάπιας κοινωνίας, αυτόν που έχει ματώσει από την απονιά του κόσμου και που, παρ’ όλα αυτά, δεν συνειδητοποιεί ότι η εν λόγω κυρία ενσαρκώνει όλα όσα τον πληγώνουν. «Αχ, ο έρωτας είναι τυφλός» αναφωνεί ο δύσμοιρος θεατής, που δεν μπορεί να μην αισθανθεί οίκτο για την ατυχία του πρωταγωνιστή και για τα άτιμα παιχνίδια της μοίρας. Μα, να μη βλέπει ότι η κοπέλα είναι σκάρτη!
Σ Μολιέρος Μισάνθρωπος Μετάφραση: Χρύσα Προκοπάκη Σκηνοθεσία: Γιάννης Χουβαρδάς Πρωταγωνιστούν: Μιχαήλ Μαρμαρινός, Άλκηστις Πουλοπούλου, Χρήστος Λούλης, Κωνσταντίνος Αβαρικιώτης, Γιάννης Βογιατζής, Έμιλυ Κολιανδρή ΕΘΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΣΚΗΝΗ Αγ. Κωνσταντίνου 22-24, Ομόνοια, 210 5288170, 210 3305074 Έως 26/05
το επίκεντρο της παράστασης δεν τοποθετείται ο Μισάνθρωπος αλλά η Σελιμέν. Όλη η βραδιά αποδεικνύεται ένα λατρευτικό hommage στα θέλγητρα της ηθοποιού που την υποδύεται. Η συνεχής εναλλαγή των κοστουμιών της, τα διαρκή γκρο πλαν στο πρόσωπό της, τα τσαλίμια της, τα νάζια της, τα τραγούδια της, οι χοροί της, κυριαρχούν στη δράση και στην όψη του εγχειρήματος. Η Άλκηστις Πουλοπούλου, περιχαρής, απολαμβάνει τα χάδια που εισπράττει και τα πολλαπλασιάζει εις τη νιοστή, ανίκανη να αντισταθεί στον πειρασμό της (αυτο)προβολής της ή να τη διαχειριστεί με μέτρο και στόχευση, ώστε να σημάνει κάτι περισσότερο από απλή φιλαυτία. Σε αυτό το πάρτι της Σελιμέν για τον εαυτό της όλοι οι υπόλοιποι περισσεύουμε. Περνάει τόσο καλά μόνη της με τις τουαλέτες της, ώστε δεν έχουμε κάτι άλλο να της προσφέρουμε. Η υποτιθέμενη απέχθεια του Αλσέστ για την κοινωνία μένει μετέωρη, ανεξερεύνητη. Ποτέ δεν καταλαβαίνουμε τι κρύβει η στάση του κεντρικού ήρωα. Δεν καταλαβαίνουμε ότι είναι ένας άνθρωπος που αγαπάει πάνω απ’ όλα τον εαυτό του: μένουμε με την εντύπωση ότι χάνει το κορίτσι. Ο Μιχαήλ Μαρμαρινός μοιάζει να παλεύει ειλικρινώς με τα σκοτάδια του ήρωα, αρνείται τις εύκολες λύσεις, του προσδίδει αξιοπρέπεια και πυγμή, τον παρακάνει, εν τέλει, συμπαθή και τον δικαιώνει. Παρά τις όποιες διαφωνίες μπορεί να έχει κανείς, η επιλογή αυτή θα λειτουργούσε καλύτερα αν ο σκηνοθέτης δεν τη σπαταλούσε στα πάρε-δώσε μιας ανούσιας ερωτοτροπίας. Οι ηθοποιοί (Χρήστος Λούλης, Δημήτρης Παπανικολάου, Κωνσταντίνος Αβαρικιώτης, Λαέρτης Μαλκότσης, Έλενα Τοπαλίδου, Έμιλυ Κολιανδρή, Γιάννης Βογιατζής, Γρηγόρης Ελευθερίου) υπηρετούν ευσυνείδητα τη σκηνοθετική κατεύθυνση, ενώ το μεγάλο επίτευγμα της βραδιάς (και γενικότερα) αποδεικνύεται η λαμπερή, εύρυθμη και ζωογόνα μετάφραση της Χρύσας Προκοπάκη. Lionel Gossman, «Men and Masks: Α study of Molière» 1, 2
γεύση
TASTY ATHENS
week
Χάνος Μην απορείς… η ψαροφαγία ήρθε στο κέντρο της Αθήνας.
Α
ν ο Χάνος έχει συνδεθεί με το απορημένο ύφος, τότε αυτή η απορία βρίσκει την απάντησή της στην οδό Νίκης, στην καρδιά της Αθήνας. Εκεί όπου βρίσκεις τα πάντα για διασκέδαση, φαγητό και ποτό, εκτός από τη γεύση του ψαριού. Τουλάχιστον μέχρι πρόσφατα, γιατί ο Χάνος ήρθε να προστεθεί στις επιλογές γεύσης του κέντρου και να φέρει λίγο από το θαλασσινό αεράκι σε μια γειτονιά της Αθήνας που το χρειάζεται όσο τίποτε άλλο. Μέσα από μια ιδέα που αποδεικνύει πως όποιος εργάζεται αδιάκοπα γι’ αυτό που αγαπά μπορεί να απολαύσει τους κόπους του και να κάνει τη διαφορά στη γαστρονομική σκηνή της πρωτεύουσας, ο Χάνος αναδεικνύει τις συνταγές που βασίζονται στο ψάρι και στα θαλασσινά σε μια καθημερινή επιλογή όπου επικρατούν η φρεσκάδα και η ποιότητα των υλικών. Τα στρείδια με σάλτσα μάνγκο και ψιλοκομμένο τσίλι, το σεβίτσε μπαρμπουνάκι που μαρινάρεται σε χυμό ροδιού και σερβίρεται με κύβους αβοκάντο και το φιλέτο σφυρίδας που μαγειρεύεται με σέσκουλα και αγκινάρες σε σάλτσα από κυδώνια της θάλασσας είναι κάποιες από τις επιλογές του κυρίως μενού, όπου επικρατούν πιάτα φτιαγμένα με ταλέντο και φαντασία. Όσο για τους μεζέδες που προτείνει ο Χάνος, η κροκέτα καβουριού και καραβίδας αλλά και το καλαμάρι spicy που μαρινάρεται σε πιπέρι καγιέν, μυρωδικά και σπόρους ντομάτας σού προσφέρουν κάτι περισσότε-
ρο από τον κλασικό ψαρομεζέ, διατηρώντας όμως πάντα την τέλεια ισορροπία ανάμεσα στην αυθεντικότητα της γεύσης και τα υλικά που θα την αναδείξουν χωρίς να την καταργούν. Σε υποστηρικτικό ως προς την απόλαυση ρόλο κινείται και η λίστα με τα κρασιά που προτείνει ο σομελιέ Άρης Σκλαβενίτης, ενώ στο φινάλε του γεύματος μην παραλείψεις την κρέμα λεμονιού με τα τραγανά φύλλα κρούστας και τη σάλτσα κόκκινων φρούτων που ολοκληρώνει την εμπειρία στον Χάνο και σε αφήνει να κοιτάς απορημένος… Σε ένα περιβάλλον προσεγμένο αλλά και easy, χαλαρό και φωτεινό η γεύση της ελληνικής θάλασσας βρίσκει τη θέση της στο κέντρο της Αθήνας, και μάλιστα στην καλύτερη εκδοχή της.
χάνος Νίκης 23, Σύνταγμα 210 3316158 FB: Χάνος-seafood Instagram: chanoseafood
4.4.19 – lifo
59
week Dakota-Beer Pub by Barin
βγες έξω
γεύση
TASTY ATHENS
week
Πολυχώρος διασκέδασης, γεύσης, πολιτισμού.
Ο
πολυχώρος Barin είναι ένα σημείο συνάντησης που καλύπτει κάθε επιθυμία ιδιωτικής ή κοινωνικής εκδήλωσης. Σε ένα τριώροφο κτίριο 1.400 τ.μ. στην περιοχή του Ελληνικού, προσφέρει προσεγμένους χώρους και ιδιαίτερα προϊόντα, δημιουργώντας φανατικούς επισκέπτες. Στο Dakota Beer-Pub by Barin μπορείς να βρεις φρέσκια μπίρα, φτιαγμένη με την αυθεντική τσέχικη συνταγή από τον έμπειρο ζυθοποιό του Dakota Beer-Pub by Barin. Οι λάτρεις του είδους θα ενθουσιαστούν με τις παλιές μοναστηριακές συνταγές που δεν περιέχουν συντηρητικά ή ανθρακικό και παράγονται ως φυσικές μπίρες βιοτεχνίας στη μικρή ζυθοποιία του χώρου. Οι επιλογές περιλαμβάνουν την πραγματικά ελαφριά μπίρα με μια ελάχιστα πικρή επίγευση από τον λυκίσκο ή τη σκούρα μπίρα με τις αρωματικές νότες καραμέλας. Η ξανθιά μπίρα συνοδεύεται ιδανικά από αυθεντικά τσέχικα λουκάνικα που σε ταξιδεύουν γαστρονομικά στα στενά της Πράγας, ενώ η μαύρη μπίρα συνδυάζεται με επιλογές από μεσογειακές γεύσεις και γλυκές δημιουργίες που αναδεικνύουν τη γεύση και το άρωμά της. Για τις εκδηλώσεις που θέλετε να διοργανώσετε το Barin Event & Restaurant προσφέρει έναν υπέροχο χώρο με υπηρεσίες catering, αίθουσα χορού και δυνατότητα φιλοξενίας ζωντανής ορχήστρας. Με χωρητικότητα μέχρι 70 άτομα, εργονομικό σχεδιασμό που επιτρέπει σε όλους να έχουν άμεση οπτική στο κέντρο της αίθουσας και φωτιστική κάλυψη σε ιδιαίτερους χρωματισμούς, το Barin Event & Restaurant αποτελεί ιδανική επιλογή για τον γάμο, τη βάπτιση, το πάρτι ή οποιαδήποτε εκδήλωση θέλετε να διοργανώσετε. Όσο για την καλλιτεχνική πλευρά του Barin, το Exhibition Center του πολυχώρου που φιλοξενεί μοναδικές τσάντες-έργα τέχνης καθώς και πίνακες μπορεί να ολοκληρώσει τη βόλτα σου. Για κάθε στιγμή της ημέρας, για κάθε περίσταση και κάθε γούστο, το Barin είναι ένας πολυχώρος γεμάτος εκπλήξεις, εικόνες, γεύσεις, μουσική, ψυχαγωγία και πολιτιστικές αναζητήσεις. Dakota-Beer Pub by Barin, 33η 13, Ελληνικό, 210 9635416, barin-multivenues.com
60 lifo – 4.4.19
ΝΕΟ ΕΣΤΙΑΤΟΡΙΟ
Τ
o Henhouse στον Χολαργό συστήνεται ως αμερικανικό μπιστρό. Οι ιδιοκτήτες του ξέρουν καλά τη συνταγή της επιτυχημένης διασκέδασης, αφού διατηρούν ένα από τα πρώτα μπαρ του Χολαργού, το Bootleg, που βρίσκεται ακριβώς διπλά στο νέο τους δημιούργημα. Το Henhouse αντλεί έμπνευση από την εποχή της ποτοαπαγόρευσης και την ιστορία της Έσθερ Κλαρκ, διάσημης bootlegger (λαθρεμπόρου ποτών), γνωστής και ως henhouse bootlegger, που έκρυβε το HENHOUSE αλκοόλ σε φωλιές στο κοτέτσι του σπιτιού της. Έτσι προέκυψε η ονομασία του μπιστρό, όπως μας πληροφορεί το μενού στην πρώτη του σελίδα. Η ευγενική σερβιτόρα μάς ενημέρωσε ότι για πιάτο ημέρας υπήρχε σούπα καρότο με τζίντζερ και λάδι σχοινόπρασου. Την τιμήσαμε και αποδείχτηκε απολαυστική, ενώ πολύ της ταίριαζε το αμύγδαλο φιλέ. Το μενού δεν θα σε κουράσει, έχει προτάσεις για όλα τα γούστα, ακόμα και για να μοιραστείς πιάτα με την παρέα σου. Η σαλάτα, φτιαγμένη από σπαγγέτι κολοκυθιού με φρέσκα μυρωδικά, ντοματίνια και κάσιους, είναι όμορφα ξινούτσικη λόγω του μοσχολέμονου και μοσχοβολά (€7). Πραγματικά απολαυστική, δροσερή και καλοφτιαγμένη. Από τα ορεκτικά, οι γαρίδες σχάρας στο γκριλ έρχονται τέλεια ψημένες και συνοδεύονται από καλαμπόκι που έχει ψηθεί στη σχάρα με χοντρό αλάτι, αμύγδαλο και μυρωδικά (€12,50). Οπωσδήποτε δοκιμάστε τα φρέσκα λαχανικά με χειροποίητη tempura, καλοφτιαγμένη και τραγανή, που ταιριάζει με kimtchi dip (€6). Είναι σίγουρο πως θα υποκύψεις στον πειρασμό με τις φρέσκες τηγανητές πατάτες με κρέμα από τυρί τσένταρ και τραγανό μπέικον (€4,50). Το άλλοθι είναι ότι προτείνεται στα πιάτα to share. Αν δείξεις χαρακτήρα, θα αφήσεις το αμερικανικό πιάτο Mac ‘n’ Cheese με χειροποίητη μπεσαμέλ τυριών για την επόμενη επίσκεψή σου. Το μενού το έχει επιμεληθεί η Βασιλική Πολυχρονοπούλου και, μεταξύ άλλων, προτείνει πέντε μπέργκερ. Δοκιμάσαμε το Simple Αngus Βurger με μπιφτέκι από χειροποίητο κιμά, λιωμένο τυρί τσένταρ, χορταστικές φέτες από τραγανό μπέικον, ψητή ντομάτα, σπιτική σος πιπεριάς και χειροποίητο ψωμί μπριός (€9,50). Ιδανικά ψημένο, όπως το ζητήσαμε, ήρθε το New York Steak, κόντρα φιλέτο μοσχάρι με ωραιότατες baby πατάτες, σοταρισμένες με σκορδοβούτυρο και δίπλα σάλτσα chimichurri (€16). Η οινική λίστα προσφέρει καλές επιλογές για να συνοδεύσεις το φαγητό σου και με ποτήρι κρασί. Αξίζει να περιηγηθείς στη λίστα των κοκτέιλ με κλασικές προτάσεις που πάντα κρατούν σταθερή θέση στις επιλογές μας. Τα επιδόρπια είναι χειροποίητα και πρέπει να τιμήσετε το προφιτερόλ με τα αφράτα σουδάκια, γεμισμένα με παγωτό βανίλια και περιχυμένα με ζεστή σοκολάτα γκανάς (€7), αλλά και το καλοφτιαγμένο μπανόφι με μους μασκαρπόνε και πουρέ μπανάνας που κοντράρει όμορφα με τη σπιτική αλμυρή καραμέλα (€6). Στο Henhouse θα περάσεις όμορφα ακούγοντας jazz και swing. Henhouse, Φανερωμένης 8, Χολαργός, 210 6565573
Ένα αμερικανικό μπιστρό στην Αθήνα Στο Henhouse.
απ ό τ η νίκ η μητ αρέ α
διό σας την Πέμπτη ουσιαστικά ξεκινάει για εσάς ένας νέος κύκλος, κατά τη διάρκεια του οποίου θα δώσετε έμφαση στην προσωπική σας ανάπτυξη και είναι ιδανική στιγμή για να θέσετε μακροπρόθεσμους στόχους, να βάλετε σε εφαρμογή μια νέα επιχειρηματική ιδέα ή να κάνετε ένα νέο ξεκίνημα στην προσωπική σας ζωή. Ωστόσο, το τετράγωνο του Κρόνου μπορεί να σας προκαλέσει απογοήτευση αν διαπιστώσετε πως πρέπει να εντείνετε τις προσπάθειές σας για την υλοποίηση των σχεδίων σας. Όπως και να έχει, είναι μια εβδομάδα με πολλές ευκαιρίες που μπορεί να έρθουν με τη μορφή προσωπικής και υλικής ανάπτυξης. Την Τετάρτη ο Δίας γυρίζει ανάδρομος και μέχρι τις 12/8 θα μπορέσετε, μέσα από μελέτες και ταξίδια, να διευρύνετε τους ορίζοντές σας, οπότε είναι μια καλή εποχή για τους φοιτητές, καθώς σας δίνεται η ευκαιρία να ολοκληρώσετε έναν κύκλο σπουδών με επιτυχία. ΤΑΥΡΟΣ [21.4/20.5] Η Νέα Σελήνη της Πέμπτης στον Κριό ενεργοποιεί τον τομέα του ψυχισμού σας και μπορείτε να δουλέψετε με τον εαυτό σας προκειμένου να ξεπεράσετε φόβους και ανασφάλειες που σας προκαλούν στασιμότητα. Ιδανική εποχή για να ξεκινήσετε κάποια θεραπεία, γιόγκα, οτιδήποτε μπορεί να σας βοηθήσει να βρείτε τις ισορροπίες σας και να ανακτήσετε την εμπιστοσύνη στον εαυτό σας. Οικονομικές υποθέσεις και νομικά ζητήματα θα σας απασχολήσουν κυρίως, οπότε το άγχος σας θα είναι αυξημένο και θα είναι επιτακτική η ψυχική σας ανάταση. Θέματα σπουδών χρήζουν προσοχής, καθώς ο Κρόνος επιβάλλει την αφοσίωση προκειμένου να έχετε τα επιθυμητά αποτελέσματα, διαφορετικά θα πρέπει να περιμένετε την επόμενη εξεταστική για να ολοκληρώσετε έναν κύκλο σπουδών. Με τον Δία στον Τοξότη, που γυρίζει ανάδρομος την Τετάρτη, και μέχρι τις 12/8 τα οικονομικά σας και η ερωτική σας ζωή μπορούν να βελτιωθούν μέσω προηγούμενων προσπαθειών που αρχίζουν να καρποφορούν. ΔΙΔΥΜΟΣ [21.5/21.6] Η Νέα Σελήνη στον Κριό την Πέμπτη θα σας εμπνεύσει να ασχοληθείτε περισσότερο με τους φίλους και την κοινωνική σας ζωή, διευρύνοντας τον κύκλο των γνωριμιών σας. Το επόμενο διάστημα θα αναζητήσετε τη συναισθηματική ικανοποίηση, ενώ θα έχετε και τη στήριξη αγαπημένων σας προσώπων στην εφαρμογή ενός σημαντικού σχεδίου. Το τετράγωνο με τον Κρόνο δείχνει αύξηση των οφειλών προς το Δημόσιο και πρέπει να είστε φειδωλοί με το ξόδεμα των χρημάτων σας. Την Τετάρτη ο Δίας στον Τοξότη γυρίζει ανάδρομος και μέχρι τις 12/8 θα σας δοθεί η ευκαιρία να επανεξετάσετε σχέσεις και συνεργασίες, να διορθώσετε τα κακώς κείμενα και να αφήσετε πίσω σας όσους και όσα δεν εξυπηρετούν τα συμφέροντά σας ή σας προκαλούν αισθηματική φόρτιση. Σχέσεις με πρόσωπα κύρους, ηλικιωμένους ή το ταίρι σας χρήζουν προσοχής. ΚΑΡΚΙΝΟΣ [22.6/22.7] Η καριέρα σας θα αποτελέσει το επίκεντρο του ενδιαφέροντός σας, καθώς η Νέα Σελήνη την Πέμπτη ενεργοποιεί τον τομέα των φιλοδοξιών και της κοινωνικής σας θέσης, οπότε είναι ιδανική στιγμή για να θέσετε νέους στόχους αναζητώντας νέες προσοδοφόρες κατευθύνσεις, να δώσετε συνέντευξη για δουλειά ή να ανοίξετε τη δική σας επιχείρηση. Η αισιοδοξία και η διάθεσή σας να εργαστείτε εντατικά αποτελούν δυνατό συνδυασμό και είναι σχεδόν βέβαιο πως θα ικανοποιηθούν οι προσδοκίες σας, ωστόσο το τετράγωνο με τον Κρόνο μπορεί να προκαλέσει μια αστάθεια στη σχέση ή τον γάμο σας και θα έχει να κάνει με τα επαγγελματικά σας. Προσπαθήστε να μοιράσετε τον χρόνο σας έτσι ώστε να μην υστερεί η προσωπική σας ζωή. Την Τετάρτη ο Δίας στον Τοξότη γυρίζει ανάδρομος και μέχρι τις 12/8 θα μπορέσετε να επεκτείνετε τις επαγγελματικές σας δραστηριότητες στο εξωτερικό όσοι προωθήσατε με επιμονή τις υπηρεσίες σας.
Sudoku No 591 9 3 2 5 5 7 6 4 9 8 3 4 7 4 9 5 9 7 6 1
2
4 1
9 8 3 2 5
Η λύση του προηγούμενου 7 9 8 6 5 3
5 1 2 4 9 8
3 4 6 2 1 7
2 7 5 3 6 1
1 8 3 7 4 9
4 6 9 8 2 5
9 5 4 1 3 6
8 3 1 5 7 2
6 2 7 9 8 4
4 7 5 9 2 3 8 6 1 2 6 9 8 5 1 7 4 3 1 3 8 4 6 7 2 9 5
ΛΕΩΝ [23.7/23.8] Η Νέα Σελήνη στον Κριό αυξάνει την ανάγκη σας για ένα νέο ξεκίνημα και δεν θα διστάσετε να πάρετε ρίσκα, οπότε είναι μια καλή στιγμή για να δώσετε έμφαση στην επικοινωνία με το εξωτερικό, καθώς μπορεί να ανοίξουν νέες πόρτες για εσάς. Το τετράγωνο με τον Κρόνο που κυβερνά τον τομέα της εργασίας και της υγείας σάς υπενθυμίζει πως πρέπει να εντείνετε τις προσπάθειές σας, αρκεί να μην ξεπεράσετε τα όρια των αντοχών σας, κάτι που θα είναι εις βάρος της υγείας σας. Την Τετάρτη ο Δίας στον Τοξότη γυρίζει ανάδρομος και μέχρι τις 12/8 θα πειραματιστείτε αρκετά όσοι είστε διατεθειμένοι να βγείτε από την ασφάλεια της καθημερινότητάς σας, ενώ θα σας δοθούν ευκαιρίες για να αυξήσετε την αναγνωρισιμότητά σας μέσω των έργων σας. Η τύχη είναι με το μέρος σας όσον αφορά τα ερωτικά σας και είναι ιδανική εποχή για μια καινούργια σχέση. ΠΑΡΘΕΝΟΣ [24.8/22.9] Ο Απρίλιος θα είναι ένας έντονος μήνας όσον αφορά τα ερωτικά σας και με τη Νέα Σελήνη στον Κριό την Πέμπτη θα σας δοθεί η ευκαιρία να επανεξετάσετε σχέσεις, ενώ είναι και μια καλή στιγμή για να ξεκινήσει ένα ερωτικό ειδύλλιο. Παράλληλα, βάλτε και μια τάξη στις οφειλές προς το Δημόσιο, ώστε να μη φρενάρουν αργότερα οι όποιες ενέργειές σας. Η συμμετοχή του Κρόνου δίνει έμφαση στις ανασφάλειές σας, τις οποίες πρέπει να ξεπεράσετε για να ζήσετε αρμονικά με το ταίρι σας, ενώ θα πρέπει να είστε ιδιαίτερα προσεχτικοί και σε θέματα παιδιών. Την Τετάρτη ο Δίας στον Τοξότη γυρίζει ανάδρομος και μέχρι τις 12/8 θα έχετε την ευχέρεια να επιλύσετε θέματα ακίνητης περιουσίας, ενώ θα ασχοληθείτε εκτενέστερα με το σπίτι και τα αγαπημένα σας πρόσωπα. Θέματα καριέρας σάς αναγκάζουν να επισπεύσετε την επισημοποίηση της σχέσης σας, η βιασύνη όμως δεν είναι καλός σύμβουλος. ΖΥΓΟΣ [23.9/22.10] Σχέσεις και συνεργασίες θα σας απασχολήσουν κυρίως μέσα στις επόμενες μέρες και με τη Νέα Σελήνη στον Κριό την Πέμπτη θα ευνοηθούν καινούργια ξεκινήματα σε επαγγελματικό και προσωπικό επίπεδο. Ιδανική εποχή για να βρείτε μια νέα απασχόληση που θα σας παρέχει υψηλότερες αποδοχές καθώς και για να επισημοποιήσετε τη σχέση σας, εφόσον είστε κατασταλαγμένοι. Η επιστροφή του Δία σε ανάδρομη πορεία την Τετάρτη θα σας δώσει την ευκαιρία να επανεξετάσετε τις εμπορικές σας υποθέσεις και τις σχέσεις με οικεία σας πρόσωπα και μέχρι τις 12/8, που θα διανύει τον τομέα της επικοινωνίας, θα πρέπει να δώσετε έμφαση στην προώθηση των υπηρεσιών και των δεξιοτήτων σας. Νέες ιδέες που δεν απαιτούν μεγάλα χρηματικά ποσά μπορεί να εκτιμηθούν και να έχετε οικονομική υποστήριξη από άτομα που θα ενδιαφερθούν να συμβάλουν στην εφαρμογή ενός επιχειρηματικού σας σχεδίου. Προσέξτε τις συνεννοήσεις σας και τα ψιλά γράμματα συμβολαίων. ΣΚΟΡΠΙΟΣ [23.10/22.11] Με τη Νέα Σελήνη της Πέμπτης στον Κριό μπορεί να ξεκινήσει ένας νέος κύκλος για τα επαγγελματικά σας, με πολύ καλύτερες προοπτικές, και, αν δώσετε έμφαση στο επικοινωνιακό κομμάτι, θα καταφέρετε πολλά. Πολύ καλή εποχή για να ασχοληθείτε και με τη φυσική σας κατάσταση, αλλάζοντας διατροφικές συνήθειες που επιβαρύνουν τον οργανισμό σας. Βάλτε τη γυμναστική στην καθημερινότητά σας και κόψτε το κάπνισμα. Η επιστροφή του Δία σε ανάδρομη πορεία την Τετάρτη θα ευνοήσει την επανεξέταση των σχεδίων σας σχετικά με μια σημαντική αγορά και μέχρι τις 12/8, που θα διανύει τον τομέα των χρημάτων σας, θα έχετε τη δυνατότητα να βρείτε νέες πηγές εσόδων που θα αυξήσουν το εισόδημά σας. Θέματα παιδιών, απολαύσεις και η ερωτική σας ζωή αυξάνουν τα έξοδά σας. Κρατήστε άμυνες και αποφύγετε τις υπερβολές όταν διασκεδάζετε. Μια παλιά σας σχέση θα προσπαθήσει να επανασυνδεθεί μαζί σας.
ΤΟΞΟΤΗΣ [23.11/21.12] Αν καταφέρετε να κοντρολάρετε τον ενθουσιασμό σας, θα κάνετε τις σωστές επιλογές που θα σας δώσουν το προβάδισμα στα επαγγελματικά και θα αυξήσουν την αναγνωρισιμότητά σας. Η Νέα Σελήνη της Πέμπτης στον Κριό ευνοεί τα ρίσκα και τις νέες επιχειρηματικές προσπάθειες, ενώ παράλληλα δημιουργεί πρόσφορο έδαφος για μια ερωτική σχέση που θα έχει διάρκεια και για απόκτηση παιδιού. Η συμμετοχή του Κρόνου βάζει φρένο στην άσκοπη σπατάλη χρημάτων και σας επιβάλλει να αλλάξετε τον τρόπο διαχείρισης των πόρων σας αν σκοπεύετε να δημιουργήσετε οικογένεια. Την Τετάρτη ο Δίας στο ζώδιό σας γυρίζει ανάδρομος και θα έχετε πολύ χρόνο στη διάθεσή σας για να επανεξετάσετε θέματα ακίνητης περιουσίας και τις σχέσεις με την οικογένεια. Μέχρι τις 12/8, που θα διανύει τον τομέα του σπιτιού, μπορείτε να αυξήσετε τα κέρδη σας μέσω ενός ακινήτου, να μετακομίσετε ή να αγοράσετε το δικό σας σπίτι. ΑΙΓΟΚΕΡΩΣ [22.12/19.1] Η Νέα Σελήνη στον Κριό δίνει έμφαση στην οικογένεια και το σπίτι και είναι ιδανική εποχή για να κάνετε ένα καινούργιο ξεκίνημα σε προσωπικό επίπεδο. Παράλληλα, ευνοούνται θέματα ακίνητης περιουσίας και αν έχετε μια καλή ιδέα σχετικά με την αξιοποίηση ενός ακινήτου, μπορείτε να τη βάλετε σε εφαρμογή. Ωστόσο, δεν θα λείψουν οι στιγμές που μπορεί να νιώσετε έντονα το βάρος των ευθυνών, καθώς ο Κρόνος στο ζώδιό σας απαιτεί πειθαρχία, αυξάνοντας το άγχος και την αίσθηση καταπίεσης. Γενικά, είναι μια εποχή που περνάτε έντονες αισθηματικές διακυμάνσεις επειδή πρέπει να αποφασίσετε για το μέλλον σας και στην προσπάθειά σας να μη σας επηρεάσουν τρίτοι, είστε αποστασιοποιημένοι από το περιβάλλον σας. Με την επιστροφή του Δία σε ανάδρομη πορεία θα σας δοθεί η ευκαιρία να δουλέψετε με τον εαυτό σας, ώστε να ανακτήσετε τη χαμένη σας αυτοπεποίθηση και να βελτιώσετε τη ζωή σας. ΥΔΡΟΧΟΟΣ [20.1/19.2] Τώρα ξεκινάει μια εποχή που θα δώσετε έμφαση στην επικοινωνία, καθώς η Νέα Σελήνη την Πέμπτη στον Κριό ενεργοποιεί τον συγκεκριμένο τομέα και είναι ιδανική στιγμή για να δώσετε μία συνέντευξη, να προωθήσετε τις ιδέες και τις υπηρεσίες σας, να κλείσετε μια νέα εμπορική συμφωνία, να ξεκινήσετε ένα σεμινάριο ή τη συγγραφή ενός βιβλίου. Οι μετακινήσεις σας θα είναι πολλές, οπότε σίγουρα θα κάνετε καινούργιες γνωριμίες που θα σας ενθουσιάσουν. Με την επιστροφή του Δία στον Τοξότη σε ανάδρομη πορεία την Τετάρτη θα έχετε την ευκαιρία, μέχρι τις 12/8 που θα διανύει τον τομέα της συλλογικής προσπάθειας, να επανεξετάσετε τις σχέσεις με φιλικά σας πρόσωπα, τους στόχους σας και θα δώσετε έμφαση στην κοινωνική σας ζωή. Ενδεχομένως να είστε λίγο επιφυλακτικοί εσείς που έχετε χωρίσει πρόσφατα, αλλά κάποιο άτομο διαφορετικής κουλτούρας θα καταφέρει να κερδίσει το ενδιαφέρον σας.
ΙΧΘΥΣ [20.2/20.3] Είστε αρκετά αισιόδοξοι με την τροπή που παίρνουν τα επαγγελματικά σας και με τη Νέα Σελήνη στον Κριό την Πέμπτη θα ευνοηθούν τα οικονομικά σας μέσω μιας νέας πηγής εσόδων ή μέσω της αύξησης του μισθού σας. Σημαντικές αγορές και ό,τι μπορεί να σας προσφέρει ανέσεις θα σας δώσουν ικανοποίηση, ωστόσο μην ξεφεύγετε από τα όρια του προϋπολογισμού σας. Θέματα καριέρας μέχρι τις 12/8, που θα διανύει ο Δίας (ανάδρομος πλέον) τον 10ο οίκο της φιλοδοξίας και της φήμης, θα ενεργοποιηθούν και θα έχετε όλο τον απαραίτητο χρόνο στη διάθεσή σας για να επανεξετάσετε μακροπρόθεσμα σχέδια, να βελτιώσετε την επαγγελματική σας παρουσία στο Διαδίκτυο και να κάνετε τις κατάλληλες επαφές με άτομα που μπορούν να δώσουν ώθηση στην υλοποίηση μιας ιδέας. Όσον αφορά την ερωτική σας ζωή, είστε επιρρεπείς στην εξιδανίκευση προσώπων και καταστάσεων και μπορεί να πληγωθείτε. Μην εμπιστεύεστε την κρίση σας.
starfax
ΚΡΙΟΣ [21.3/20.4] Με τη Νέα Σελήνη στο ζώ-
week
α πό τη μα ριβίκυ κα λλέργ η (sta rfa x@ lifo .gr)
4.4.19 – lifo
61
α΄ πρόσωπο week
Χριστίνα Γαλανοπούλου: Μπαίνω στο βαγόνι. Κοπέλα με σπρώχνει με όλη της τη δύναμη (μεταξύ μας, δεν χρειάζεται και πολύ, δεν με λες ακριβώς θεωρητική). «Να χαρείτε, μη σπρώχνετε, θα χωρέσουμε» λέω ψύχραιμα. «Σιγά, μωρή, σε σπρώξαμε και τσίτωσες» μου απαντά. «ΣΥΡΙΖΑ;» ρωτάει κάποιος από τις λοιπές «σαρδέλες» και ξαφνικά το βαγόνι γίνεται ρινγκ. Ξεγλιστράω κάτω από σπρωξιές, αγκωνιές και βρισίδι απερίγραπτο, νιώθω λίγο σαν τον Σαρλό που, αφού τα ’κανε θάλασσα, προσπαθεί να ξεγλιστρήσει. Βγαίνω από το βαγόνι. Θα πάρω το επόμενο. Μέσα, φαντάζομαι, δεν πέρασαν καλά.
Γιάννης Πανταζόπουλος: Ελληνικές σημαίες, οπαδοί του πολιτικού φορέα «Ελλήνων Συνέλευσις», συνθήματα και μια μονότονη ομιλία του Αρτέμη Σώρρα από μια μικροφωνική εγκατάσταση υπάρχουν εδώ και κάποιες μέρες στο πάνω μέρος της πλατείας Συντάγματος. Αναρωτιέμαι, πραγματικά, πώς είναι δυνατόν αυτοί οι άνθρωποι να έχουν καθημερινή παρουσία και να είναι αναγκασμένοι όλοι οι περιπλανώμενοι στην πλατεία να ακούν τον «οχετό» που εκτοξεύεται αλλά και τα παραμύθια για την αποπληρωμή του χρέους. Ελπίζω οι υπεύθυνοι που έχουν δώσει την άδεια να έχουν μια καλή απάντηση.
Γεωργία Παπαστάμου: Άκουσα κάτι, παρακαλώ επιβεβαιώστε αν γνωρίζετε την αλήθεια: στο εστιατόριο του Άκη Πετρετζίκη υπάρχουν όντως οθόνες ολούθε που προβάλλουν τις εκπομπές του σεφ και εκεί που τρως το μπέργκερ σου πολλαπλά είδωλα του Άκη άλλοτε ζυμώνουν ένα μπιφτέκι κι άλλοτε πασπατεύουν ένα ωμό κοτόπουλο; Μεταφέρω την πληροφορία με επιφύλαξη, αλλά, αν ισχύει, τη βρίσκω ενδιαφέρουσα ως εικαστική παρέμβαση.
Άρης Δημοκίδης: Μερικά πράγματα που μου αρέσουν αυτές τις μέρες: Το «Deutschland», το απίστευτο νέο βιντεοκλίπ των Rammstein / Τα ρακούν (βλέπω μανιωδώς αστεία βιντεάκια, είναι πολύ πιο αγαπησιάρικα ζώα απ’ ό,τι περίμενα) / Ο δίσκος της Billie Eilish / Ο απολαυστικός Ρόμπερτ Σμιθ των Cure στη συνέντευξη που έδωσε πριν από την είσοδό τους στο Rock ‘n’ Roll Hall of Fame / Η υποδειγματική απάντηση του υποψήφιου δημοτικού συμβούλου της Θεσσαλονίκης, Σάμι Γαράιμπε, μετά τις ρατσιστικές επιθέσεις εναντίον του.
Άννα Κόκορη: Ο Paul Kalkbrenner στο Sonar Athens 2019: ένας ωραίος, καραφλός, βερολινέζικος λόγος να αδειάσει το πορτοφόλι μου και να σταματήσει η καρδιά μου.
Άκης Κατσούδας: Και μπήκαμε στην καλύτερη περίοδο να ζεις στην Ελλάδα... Παντού κομπρεσέρ, τσάπες και έργα να θυμίζουν ένδοξες στιγμές ανάπτυξης του παλιού ΠΑΣΟΚ και υποψήφιοι δημοτικοί σύμβουλοι ντυμένοι με το ίδιο κοστούμι, το ίδιο άνοιγμα στο πουκάμισο και την ίδια πόζα, έτοιμοι να φέρουν την αλλαγή. Βρήκαμε το μότο για τη νέα τουριστική καμπάνια της χώρας. «Έλα κι εσύ στην Ελλάδα για να γίνεις δημοτικός σύμβουλος. Μπορείς».
μικρές εξομολογήσεισ από τους συντάκτες της lifo
62 lifo – 4.4.19
Νικόλας Σεβαστάκης: Ξαναπήγα στην έκθεση «Capitalist Realism» και στάθηκα ιδιαίτερα στη σειρά «Φτώχεια και Πλούτος» του Johnny Miller. Η φωτογραφία εδώ είναι πιο δραστική από κάθε φλύαρο καταγγελτικό κείμενο. Η έκθεση, με την επιμέλεια της Πηνελόπης Πετσίνη και του Φώτη Μηλιώνη, έχει πάρει παράταση μέχρι τις 10/4 (Μουσείο Φωτογραφίας, Λιμάνι Θεσσαλονίκης)./ «Στον έρωτα η οικειότητα των σωμάτων προστίθεται στην οικειότητα των ψυχών της φιλίας» γράφει ο Αλέξανδρος Νεχαμάς στο ωραίο δοκίμιο Περί Φιλίας (πρόλογος-μετάφραση: Θεοφάνης Τάσης, Μεταίχμιο). Από τα βιβλία που φτιάχνονται από συνομιλίες με συγκεκριμένους ανθρώπους, αλλά κυρίως με σεκάνς κινηματογραφικές, λογοτεχνικά παραθέματα και αγάπη για τη φιλοσοφία./ Η άνοιξη προχωράει ακάθεκτη και μοιάζει όλο και περισσότερο με αυτά τα ηλεκτρικά πατίνια που σε λίγο θα τα κατηγορήσουν κι αυτά για την κρίση.
ρώτα την απο τη λενα φουτσιτζη
Πιστεύεις ότι είναι δυνατόν ο μεγάλος πόνος από μια ερωτική απογοήτευση να κρατήσει μια ζωή και να μη φύγει ποτέ; Τι κάνεις όταν δεν μπορείς να έχεις αυτόν που θες, δεν εμφανίζεται καν, και δεν υπάρχει τίποτε άλλο τόσο δυνατό, που να σε κάνει να τον ξεχάσεις; Βγαίνεις, γνωρίζεις κόσμο, δεν κάθεσαι σπίτι να κλαις τη μοίρα σου, προσπαθείς, αλλά τίποτα. Όλοι γύρω σου σού λένε «ξεκόλλα», λες κι είναι στο χέρι σου, λες και μπορείς να πατήσεις ένα μαγικό κουμπί και να περάσει. Και λες κι εσύ στην αρχή «κάποια στιγμή θα το ξεπεράσω, όπως τόσοι και τόσοι», αλλά περνάει ο καιρός και δεν ξεπερνιέται. Κάποιοι είναι απλώς τυχεροί και δεν ζουν ποτέ αυτόν τον πόνο ή τόσο τυχεροί, ώστε ξυπνούν κάποια μέρα και τους έχει περάσει; απαντηση α,μπα
Και βέβαια μπορεί να κρατήσει ένας πόνος τέτοιου είδους μια ζωή και να μη φύγει ποτέ. Μαγικό κουμπί δεν υπάρχει, αλλά είναι βέβαιο ότι είναι στο χέρι σου. Ποιος είναι ο λόγος που δεν θέλεις να το ξεπεράσεις δεν ξέρω, μόνο εσύ το ξέρεις αυτό, αλλά για την ώρα δεν θέλεις να το αντιμετωπίσεις. Δεν είναι επειδή ήταν τόσο τέλειο αυτό που έχασες. Ακόμα και αν ήταν τέλειο, τώρα δεν το έχεις. Αν έχεις ανεπτυγμένη αίσθηση αυτοπροστασίας, αυτό θα έπρεπε να αρκεί για να κάνεις προσπάθειες να συνεχίσεις. Κάπου εκεί υπάρχει το πρόβλημα. Όλοι ζουν τον πόνο της απόρριψης, κανένας δεν ξυπνάει γιατρεμένος ένα πρωί, όλοι όσοι το ξεπερνάνε κάνουν τη σκληρή εσωτερική δουλειά που απαιτείται γιατί αγαπάνε τον εαυτό τους και θέλουν να τον δουν ευτυχισμένο. Αν περιμένεις να σου περάσει χωρίς να κάνεις τίποτε απολύτως, θα περάσει κι άλλος καιρός. Αν ξέρεις τι είναι αυτό που σε ανακουφίζει και κρατάς τον πόνο μέσα σου ως φυλαχτό, ίσως και να καταφέρεις κάποτε να το αποδομήσεις, αλλά, αν δεν ξέρεις, σου συστήνω να το κάνεις με ψυχολόγο. Δεν θέλω να σε τρομάξω, αλλά δεν είναι δύσκολο να χαραμίσεις τη ζωή σου επειδή φοβάσαι να τη ζήσεις. Αν βλέπεις τον εαυτό σου ως ηρωίδα ερωτικού δράματος, πολύ κακώς, είναι πολύ επικίνδυνο αυτό που κάνεις. Δεν υπάρχει τίποτα ρομαντικό στην άρνησή σου να ξεπεράσεις μια πολύ κοινή δυσκολία της ζωής.
Αγαπητή Α,μπα, είναι σχεδόν τέσσερα χρόνια που ξεκίνησα προσπάθειες απόκτησης παιδιού με εξωσωματική. Έχω κάνει πέντε προσπάθειες έως τώρα. Δεν θα μπω στις ιατρικές λεπτομέρειες, απλώς θέλω να αναφέρω το τρελό χρήμα που διακινείται στα κέντρα εξωσωματικής. Τον νέο κόσμο που βλέπω εκεί μέσα να εναποθέτει τα όνειρα και τα λεφτά του, φυσικά. Έχω καταλήξει ότι οι θεραπείες, μάλλον τα πρωτόκολλα, είναι δυο-τρεις, άντε τέσσερις. Σου δίνουν τα φάρμακα τα βασικά και από κει και πέρα κάποια επιπλέον για τα οποία έχουν γίνει μελέτες στο εξωτερικό και είχαν επιτυχία σε μεγάλο ποσοστό γυναικών. Έχω κάνει θεραπεία παίρνοντας χάπια που παίρνουν γυναίκες με καρκίνο μαστού, έχω κάνει θεραπεία με τεστοστερόνη (διάβασα τις παρενέργειες και έπαθα σοκ). Είναι κάτι που δεν το γνωρίζεις, ό,τι σου πουν το ακολουθείς πιστά. Και σκέφτομαι μερικές φορές, εκεί, στο σαλόνι της αναμονής, πόσο καλοστημένη μηχανή είναι το όλο θέμα. Εγώ είμαι στα 40, αλλά εκεί βλέπω φατσούλες μικρότερες από μένα. Και σκέφτομαι το γαμημένο το άγχος τι μας έχει κάνει, ρε γαμώτο. Πόσα ζευγάρια ακούμε ότι μετά την επιτυχημένη εξωσωματική συνέλαβαν και φυσιολογικά. Προσπάθεια και €4.000 υπολογίζω! Ο καθένας! Δεν μπορεί να ρίξει τις τιμές; Ήθελα απλώς να τα πω. Ευχαριστώ! απαντηση α,μπα
Θα σου συνιστούσα να μη συνεχίσεις τη θεωρία στο μυαλό σου ότι φταίει το άγχος για την υπογονιμότητα, γιατί έτσι το μόνο που καταφέρνεις είναι να αγχώνεσαι περισσότερο και να έχεις και τύψεις από πάνω που δεν μπορείς να χαλαρώσεις (για κάτι που είναι τρομερά στρεσογόνο). Δεν έχει αποδειχτεί ότι το άγχος είναι σημαντικός παράγοντας υπογονιμότητας. Αν ήταν έτσι, δεν θα έμενε καμία γυναίκα έγκυος από βιασμό, σε καιρό πολέμου ή υπό άλλες βίαιες συνθήκες. Η υπογονιμότητα έχει σχέση με την ηλικία, αλλά αυτός είναι μόνο ένας παράγοντας. Χίλια δυο μπορεί να στραβώσουν σε νέους ανθρώπους, που μάλιστα δεν φαίνονται σε απλές εξετάσεις. Αυτές οι ιστορίες που ακούς είναι απλώς ιστορίες που κυκλοφορούν ως ανέκδοτα, γιατί οι ιστορίες για τα ζευγάρια που έκαναν εξωσωματικές ξανά και ξανά και τελικά δεν έκαναν παιδί δεν είναι το ίδιο πιασάρικες. Όποια ιατρική εξέταση ή θεραπεία κι αν κάνεις, είναι χρέος σου να ενημερώνεσαι για τις παρενέργειες, για τα ποσοστά επιτυχίας και να απορρίπτεις γιατρούς, αν δεν σου τα εξηγούν και δεν απαντούν στις ερωτήσεις που κάνεις. Προφανώς, όλα τα φάρμακα έχουν παρενέργειες, αλλά τα παίρνουμε γιατί ζυγίζουμε τα οφέλη και βγαίνουν περισσότερα. Κανείς δεν μπορεί να σου εγγυηθεί την επιτυχία. Πιθανότητες είναι όλα, έτσι λειτουργεί η ιατρική γενικά, είτε κάνεις εξωσωματική είτε απονεύρωση. Σε καμία περίπτωση δεν ακολουθείς πιστά αυτά που σου λένε. Τα πρωτόκολλα πράγματι δεν είναι πολλά, αλλά τι θα πει αυτό; Μπορεί να μη χρειάζονται περισσότερα. Είναι τρομερό το ενδιαφέρον για το θέμα και παίζονται πάρα πολλά χρήματα, οπότε, τουλάχιστον για τις εξωσωματικές, γίνεται πολύ μεγάλη έρευνα, συν όση γίνεται έτσι κι αλλιώς από τις εξωσωματικές που πραγματοποιούνται. Είναι καλοστημένη μηχανή, πράγματι, και ευτυχώς, γιατί έτσι έχουν βοηθηθεί πολλά ζευγάρια που διαφορετικά δεν θα είχαν καμία ελπίδα. Κακοί γιατροί και κακές πρακτικές υπάρχουν βέβαια και επαναλαμβάνω ότι είναι χρέος του καταναλωτή, του ασθενούς και του πελάτη να εξετάζει πού δίνει τα λεφτά του και να πηγαίνει αλλού, αν δεν είναι ικανοποιημένος από τις υπηρεσίες που του προσφέρονται.
στειλτε τισ δικεσ σας ερωτησεις και διαβαστε περισσοτερεσ απαντησεισ στο ampa.lifo.gr
4.4.19 – lifo
63