Τεύχος 630 by Dyo Deka S.A.

19.12.2019

ΟΛΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΘΗΝΑ! ΔΩΡΕΑΝ ΟΔΗΓΟΣ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ ΚΑΘΕ ΠΕΜΠΤΗ

2005—————2019

free press

Eμείς, όλοι όσοι δουλεύουμε στη LiFO, ευχόμαστε μέσα στο 2020 να υπάρξει περισσότερη δικαιοσύνη, αλληλεγγύη και ομορφιά

Free Press media brand 2019 Βάσει στοιχείων Bari-Focus

Λιγότερη βία, λιγότερη διαφθορά. Να είστε χαρούμενοι και γεροί. Η αγάπη να μας δείξει τον δρόμο

2 lifo – 19.12.19

Η ΆΗΧΗ «ΚΡΑΥΓΉ» ΤΟΥ ΈΝΤΒΑΡΤ ΜΟΥΝΚ, Η ΠΑΓΊΔΑ ΤΗΣ ΑΞΙΟΚΡΑΤΊΑΣ ΚΑΙ ΤΑ ΈΞΙ ΠΡΌΣΩΠΑ ΤΗΣ ΔΗΜΌΣΙΑΣ ΖΩΉΣ ΠΟΥ ΣΧΟΛΙΆΖΟΥΝ ΤΟΝ ΑΝΤΙΚΑΠΝΙΣΤΙΚΌ ΝΌΜΟ

POSTS ΓΡAΜΜΑΤΑ E-MAILS α π ό τ η lif o t ea m

feedback629

Oι αντιδράσεις που δημιούργησαν τα άρθρα και τα posts μας την περασμένη εβδομάδα.

*Στείλτε μας Feedback: feedback@lifo.gr

☛ Με αφορμή τη γέννηση του κορυφαίου Νορβηγού ζωγράφου Έντβαρτ Μουνκ, η Κορίνα Φαρμακόρη αναφέρθηκε στο πιο γνωστό έργο του καλλιτέχνη, την «Κραυγή», η οποία εξακολουθεί να συγκλονίζει μέχρι και σήμερα χάρη στην αποτύπωση της απόγνωσης του νου και της ψυχικής διαταραχής. Ο χρήστης Ανώνυμος/η σχολίασε: «Νομίζω ότι το παραπάνω έργο είναι τόσο δημοφιλές επειδή ο Μουνκ κατάφερε να απεικονίσει μια πνιγηρή κραυγή, χωρίς όμως να την περιορίζει και να της δίνει συγκεκριμένη αιτία. Μ’αυτόν τον τρόπο δίνει τη δυνατότητα σε κάθε θεατή να κάνει προβολή των δικών του αιτιών και κατ’ επέκταση να “κραυγάσει”. Με άλλα λόγια, η έλλειψη της αιτίας και όχι του συναισθήματος είναι αυτή που καθιστά το έργο τόσο συγκλονιστικό. Προσωπικά, στην ίδια κατηγορία εντάσσω και το Περιμένοντας τον Γκοντό, καθώς περιγράφει την αίσθηση της αναμονής, χωρίς βέβαια να δεσμεύει τον αναγνώστη ως προς το τι να περιμένει. Αντιθέτως, του αφήνει το περιθώριο να κάνει μια δική του προβολή των δικών του “αναμονών”. Άλλωστε, αυτή η έλλειψη της πληροφορίας είναι που κάνει αυτά τα έργα πανανθρώπινα – και, προφανώς, το ταλέντο των δημιουργών». Σύμφωνος με τον Ανώνυμο/η ήταν και ο Προσωρινώς ο Ποκοπίκος, ισχυριζόμενος ότι: «Ο λόγος που είναι ακόμα επίκαιρη η “Κραυγή” είναι ο ίδιος που διατηρεί επίκαιρο και τον Γκοντό. Έχουν μια ουσιαστική καλλιτεχνική αφαίρεση, μίνιμαλ όχι στο κάδρο αλλά στην ουσία. Δεν περιορίζεται στο γιατί κραυγάζει (ερωτική απογοήτευση, μοναξιά, ανεργία), όπως αντίστοιχα και η αναμονή δεν περιορίζεται στο ποιος είναι ο Γκοντό (θεός, έρωτας, δουλειά, οικογένεια). Ασχέτως του αν είμαστε Ευρωπαίοι, Ασιάτες ή Αφρικανοί, άνδρες ή γυναίκες, μορφωμένοι ή αμόρφωτοι, όλοι κραυγάσαμε, κραυγάζουμε και θα κραυγάσουμε. Όλοι περιμέναμε, περιμένουμε και θα περιμένουμε – καθένας για τους λόγους του. Αφαιρώντας τους λόγους, αυτά τα δύο έργα κατάφεραν να είναι κυριολεκτικά πανανθρώπινα και διαχρονικά». ☛ Για την παγίδα της αξιοκρατίας και τα όρια της αριστείας έγραψε ο Στάθης Χαϊκάλης και ο χρήστης pane συμπλήρωσε τα εξής: «Στις ΗΠΑ είσαι ό,τι είναι το πορτοφόλι σου, για την ακρίβεια ό,τι είναι το πορτοφόλι των γονιών σου. Είναι μια τεράστια χώρα, όπου ένα μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού είναι τριτοκοσμικό από μορφωτική, κοινωνική και οικονομική άποψη. Είναι μια ακραία νεοφιλελεύθερη χώρα που λόγω του μεγάλου πληθυσμού της αντέχει

να υπάρχει με τόσο κραυγαλέες ανισότητες. Από την άλλη, στη χώρα μας υπάρχει η έννοια της οικογενειοκρατίας, όπου μια οικογένεια διευρύνεται στον πυρήνα ενός κόμματος, οποιοδήποτε κι αν είναι αυτό. Τι γίνεται, όμως, σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες όπως η Γερμανία, η Ολλανδία, η Ελβετία κ.ά.; Γιατί δεν βλέπουμε τα δικά τους συστήματα παιδείας, με τα υπέρ και τα κατά τους;». Μια σχετική οπτική εξέφρασε και ο Psineas: «Το ελληνικό κράτος οφείλει επιτέλους να αναβαθμίσει τα τεχνικά λύκεια και να κατευθύνει τα παιδιά μας ώστε να αποκτήσουν δεξιότητες που θα τους οδηγήσουν στην επιλογή χρήσιμων και απαραίτητων επαγγελμάτων στην καθημερινότητα. Χρειάζεται, επίσης, αλλαγή στην απίστευτα εγωιστική και μικροαστική νοοτροπία των γονιών που θέλουν σώνει και ντε να αποκτήσουν τα παιδιά τους πτυχίο πανεπιστημίου. Εγώ, πάντως, θα ήθελα τον άριστο υδραυλικό, ηλεκτρολόγο, ψυκτικό, ελαιοχρωματιστή, και μάλιστα να έχω και πολλές επιλογές. Κι αν μου έδιναν και καμιά απόδειξη, δεν θα με πείραζε!». ☛ Σε προηγούμενο τεύχος της LifO έξι πρόσωπα της δημόσιας ζωής (Παναγιώτης Μπεχράκης, Ανδρέας Ξανθός, Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης, Διονύσης Σιμόπουλος, Φώφη Τσεσμελή και Νικόλας Σεβαστάκης) μίλησαν για τον αντικαπνιστικό νόμο στον Γιάννη Πανταζόπουλο. Ο Περικλής έκανε τις ακόλουθες παρατηρήσεις πάνω στο θέμα: «Βρήκαμε την αφορμή για έναν ακόμη διχασμό στη χώρα. Εγώ, αν και είμαι καπνιστής, σέβομαι τα δικαιώματα των μη καπνιστών και αναγνωρίζω ότι το να καπνίζουν όλοι παντού τούς καταπιέζει και τους βλάπτει. Όμως, την ίδια στιγμή πληρώνω το 80% της αξίας κάθε πακέτου σε φόρους, χρήματα τα οποία πηγαίνουν σε αλλότριους σκοπούς που εξυπηρετούν εν τέλει και τους μη καπνιστές. Επομένως, το σωστό θα ήταν η πλήρης απαγόρευση των καπνικών προϊόντων με τις όποιες συνέπειες (χαμένες θέσεις εργασίας, χαμένοι φόροι κ.λπ.). Εφόσον αυτό δεν γίνεται, θα έπρεπε οι ιδιοκτήτες μπαρ/κλαμπ, και όχι μόνο των εστιατορίων και των καφετεριών, να έχουν το δικαίωμα να επιλέξουν τον τύπο του μαγαζιού τους, όπως συμβαίνει, για παράδειγμα, στο Βερολίνο. Διαφορετικά, θα μπορούσε να μειωθεί δραστικά ο φόρος στα σχετικά προϊόντα. Και μη μου πείτε ότι οι φόροι εισπράττονται για την περίθαλψη των νοσούντων καπνιστών, γιατί μ’ αυτήν τη λογική θα έπρεπε να φορολογούνται και το junk food, το σκι, η οδήγηση μοτοσικλέτας, το άγχος και ό,τι άλλο ενέχει ρίσκο».

free press Eβδομαδιαίος οδηγός της Αθήνας. Κυκλοφορεί κάθε Πέμπτη.

19.12.19 – lifo

630

WINTER ISSUE

γενικός διευθυντής Μιχάλης Μιχαήλ commercial director Πηνελόπη Μουλά

διευθυντής lifo.gr Θανάσης Χαραμής διευθυντής mikropragmata.lifo.gr Άρης Δημοκίδης διευθυντής εντυπης εκδοσης Τάσος Μπρεκουλάκης σύμβουλος σχεδιασμού Γιάννης Καρλόπουλος αrt director Χρήστος Τζοβάρας –––––– ε μπο ρικο τμημα advertising director Γιώτα Αθανασοπούλου

digital advertising director Χριστίνα Γιαννοπούλου direct sales director Κώστας Μαντάς chief creative officer Λευτέρης Κεφαλάς direct sales Γιώργος Λυκουργιώτης, Κωνσταντίνα Τριανταφύλλου senior digital campaign manager Ελένη Γκοβάτσου

2010

Όλα όσα αγαπήσαμε τη δεκαετία που πέρασε

εκδοτης

Στάθης Τσαγκαρουσιάνος

αρχαιολογία

βιβλίο

digital campaign manager Αγγελική Λάζου client service coordinator Ξένια Στασινοπούλου (xenia@lifo.gr) ––––––

2019

εικαστικά

θέατρο

ΔΥΟ ΔΕΚΑ ΕΚΔΟΤΙΚΗ Α.Ε. ΒOΥΛΗΣ 22, 105 63 ΑΘΗΝΑ T 210 3254 290 F 210 3249 785 info@lifo.gr

μουσική

σινεμά

λίστες δεκαετίας

ΣΤΗΛΕΣ

www.lifo.gr

ψηφιακή ανάπτυξη/προγραμματισμός lifo.gr Άγγελος Παπαστεργίου, Σπύρος Γκατζούνας –––––– συν ταξη αρχισυνταξία Αλέξανδρος Διακοσάββας συντακτικη ομαδα Θοδωρής Αντωνόπουλος, Λουίζα Αρκουμανέα (Θέατρο), Θοδωρής Κουτσογιαννόπουλος (Σινεμά), Τάσος Μελεμενίδης (Σινεμά), Γιάννης Κωνσταντινίδης (Εικαστικά), Τίνα Μανδηλαρά (Βιβλίο), Νίκη Μηταρέα (Γεύση), Μερόπη Κοκκίνη, Αναστασία Γαλάνη, Δημήτρης Κυριαζής, Γλυκερία Μπασδέκη, Γιάννης Πανταζόπουλος, Σταυρούλα Παπασπύρου, Γεωργία Παπαστάμου, Μαρία Παππά, Χρήστος Παρίδης, Δημήτρης Πολιτάκης, Φιλιώ Ράγκου, Πάνος Σάκκας, Νικόλας Σεβαστάκης, Κορίνα Φαρμακόρη, Λένα Φουτσιτζή ––––––

Όλα όσα μπορείτε να κάνετε τις γιορτές στην Αθήνα

φωτογράφοι Σπύρος Στάβερης, Πάρις Ταβιτιάν, Freddie f., Αναστασία Βουτυροπούλου, Γιώργος Αδάμος

ατελιέ αssistant art director Βανέσσα Φερλέ διαμόρφωση ψηφιακής εκδοσης Νινέττα Γιακιντζή, Μαρούσα Θωμά διόρθωση κειμένων Μαρία Δρουκοπούλου, Μπέτυ Σπανοπούλου –––––– λογιστηριο οικονομική διεύθυνση Δημήτρης Τασιόπουλος λογιστήριο Άλκηστις Γκούμα, Βασίλης Κοτρωνάκης διανομή Άκης Ιωάννου γραμματεία Βιβίκα Ανδριανάτου –––––– κωδικος εντυπου 7639

παρακαλουμε

4 lifo – 19.12.19

ανακυκλωστε

19.12.19 – lifo

Όπου κι αν είσαι, είναι και το καζίνο σου

Η ΝΈΑ ΚΑΜΠΆΝΙΑ ΤΗΣ STOIXIMAN ΚΆΝΕΙ ΤΗΝ ΑΘΉΝΑ ΈΝΑ... ΑΛΛΙΏΤΙΚΟ ΛΑΣ ΒΈΓΚΑΣ

ο νέο κεφάλαιο της επιτυχημένης καμπάνιας της Stoiximan ξεκινά, «συνομιλώντας» τώρα με ολόκληρη την πόλη, η οποία παρατηρεί τα μέλη της να απολαμβάνουν το παιχνίδι όπου κι αν βρίσκονται! Τι σκέφτεται κανείς όταν ακούει καζίνο; To Λας Βέγκας. Και τι σημαίνει Λας Βέγκας; Μεγαλόπρεπα κτίρια, πολυτέλεια, σιντριβάνια, χλιδή, πολύχρωμες νέον πινακίδες, Φρανκ Σινάτρα και εντυπωσιακά σόου. Η νέα 360 καμπάνια για το online καζίνο της Stoiximan αντλεί έμπνευση από τις παραδοσιακές εικόνες που έχουμε στο μυαλό μας για το καζίνο, κάνει κτήμα της αυτή την αίσθηση και τη μετουσιώνει σε κάτι πραγματικά δικό της. Η τηλεοπτική ταινία της καμπάνιας μεταφράζει κάτι συμβολικό, όπως το «Όπου κι αν είσαι, είναι και το καζίνο σου», σε κάτι κυριολεκτικό. Αυτό αποδίδεται μέσα από φουτουριστικές-προσωποποιημένες πινακίδες, σχεδιαστικά εμπνευσμένες από τις παραδοσιακές της Μέκκας των καζίνο αλλά και από το User Interface (UI) περιβάλλον της πλατφόρμας της Stoiximan, «παντρεύοντας» με αυτόν τον τρόπο το vintage με το σύγχρονο, το φαντασιακό με το πραγματικό. Καθεμία συμβολίζει κι έναν παίκτη που, είτε μόνος είτε με παρέα, διασκεδάζει στο δικό του καζίνο, το online καζίνο της Stoiximan. Οι πινακίδες έχουν κατακλύσει την πόλη. Βρίσκονται έξω από καθημερινά σπίτια, καθημερινών ανθρώ-

πων. Σε στενά, σε γειτονιές, σε πάρκα και σε αγαπημένα τους στέκια. Έτσι, η Stoiximan δημιουργεί μια νέα οπτική παρουσίαση του προϊόντος, τις πολύχρωμες και φωτεινές πινακίδες (Casino Signs), με στόχο την προστιθέμενη αξία στην προσφορά του προϊόντος της, το οποίο, μαζικά ενισχυμένο με νέους παρόχους, ολοκαίνουρια παιχνίδια και πρωτοποριακά live τραπέζια (ρουλέτα και blackjack), διαφοροποιείται και τοποθετείται ψηλά σε σχέση με τον ανταγωνισμό. Με σαφή, έξυπνο και ταυτόχρονα relatable τρόπο, η καμπάνια μεταδίδει το μήνυμα πως για να ζήσεις την πρωτοποριακή εμπειρία του online καζίνο της Stoiximan δεν χρειάζεται να πας κάπου συγκεκριμένα. Αρκεί η συσκευή της επιλογής σου (σταθερός υπολογιστής, laptop, smartphone ή tablet) και το παιχνίδι στην πλατφόρμα του καζίνο ξεκινά για να σε μεταφέρει σε έναν κόσμο που είναι προσιτός σε όλους και προσφέρει χιλιάδες επιλογές. Σε έναν προορισμό απόλυτης διασκέδασης, τον οποίον ο παίκτης χτίζει εξ ολοκλήρου στα μέτρα του. Ως εκ τούτου, η καμπάνια απλώνεται επικοινωνιακά και δημιουργικά σε μια ποικιλία μέσων. Ξεκινά από ραδιόφωνο και outdoor για να φτάσει έως το digital και το print, αγκαλιάζοντας έτσι, όπως ακριβώς και οι προσωποποιημένες πινακίδες της κεντρικής ιδέας,

ολόκληρο τον κόσμο. Με αυτόν τον τρόπο η ταινία φέρνει το Λας Βέγκας στην Αθήνα. Κάνοντας τον προσωπικό χώρο της επιλογής μας το δικό μας Bellagio, το δικό μας Golden Nugget, το δικό μας Caesar’s Palace. Ένα καζίνο με το όνομα του καθενός μας στη μαρκίζα. Ένα λιγότερο ρομαντικό, περισσότερο διασκεδαστικό, συναρπαστικό και προσβάσιμο σε όλους καζίνο. Ο Γιάννης Λιβέρης, creative director της AnotherCircus, η οποία επιμελήθηκε την καμπάνια, δήλωσε σχετικά: «Αυτό το πρότζεκτ έμοιαζε με ένα μεγάλο roadtrip με προορισμό ένα Βέγκας αλλιώτικο. Το δικό μας Βέγκας. Ο δρόμος προς τα κει δεν ήταν εύκολος, αλλά ο εύκολος δρόμος δεν σε ανταμείβει ποτέ όσο αυτός που σε βγάζει έξω από το comfort zone σου. Δημιουργικοί συνταξιδιώτες σε αυτό το ταξίδι ήταν η ad1gonib1sbiki, η El3naFys3ki, o 8anaseeskoogias, o $t€liosa$ikopoulos, o @ristotel1smich@ilidis και όλο το team της AnotherCircus. Στην πορεία προστέθηκαν και η Filmiki Productions, o σκηνοθέτης giorg0szafeiri$, othom@svarv!as, ο pant3liszerv0s, η Faust στο postproduction και η Bounce με τις μουσικές της. Τέλος, θέλω να ευχαριστήσω τη Stoiximan που γι’ ακόμα μία φορά μάς εμπιστεύτηκε και τόλμησε μαζί μας. Ήδη ανυπομονούμε για το επόμενο δημιουργικό ταξίδι».

21+ | ΠΑΙΞΕ ΥΠΕΥΘΥΝΑ | ΚΕΘΕΑ: 210-9237777 | ΑΡΜΟΔΙΟΣ ΡΥΘΜΙΣΤΗΣ MGA ΣΥΧΝΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ: ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΕΘΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΠΩΛΕΙΑΣ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΣ

6 lifo – 19.12.19

19.12.19 – lifo

ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΕΠΤΑΗΜΕΡΟ

Τι θέλει ο Μητσοτάκης για τη νέα χρονιά; Ενώ ο Ερντογάν συνεχίζει το σόου του.

α Χριστούγεννα μαζί του φαίνεται ότι είναι αποφασισμένος να περάσουμε ο Ταγίπ Ερντογάν, που φροντίζει να τροφοδοτεί διαρκώς την επικαιρότητα με τις επεκτατικές του διαθέσεις και τις διεκδικήσεις του. Όσο πλησιάζουν οι γιορτές, φροντίζει να το κάνει να μοιάζει με σόου όλο και περισσότερο, καθώς δεν περιορίζεται σε γραπτές ή απλές προφορικές δηλώσεις. Εμφανίζεται ως περφόρμερ σε θεαματικά σκηνοθετημένες εκπομπές, στην ελεγχόμενη τουρκική τηλεόραση φυσικά, με φόντο τους χάρτες της Μεσογείου και του Αιγαίου Πελάγους. Όχι ότι αφήνει και οποιαδήποτε άλλη ευκαιρία να πάει χαμένη. Την Τρίτη, στο Φόρουμ για τη Μετανάστευση που διεξάγεται στη Γενεύη, άφησε αιχμές ότι του έχει προταθεί από την Ελλάδα να πνίγουν τους πρόσφυγες στη θάλασσα. Δεν είναι η πρώτη φορά που το κάνει αυτό ο Ταγίπ Ερντογάν. Πριν από λίγο καιρό είχε κατηγορήσει τόσο την κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ όσο και αυτήν της ΝΔ ότι κάνουν παράνομες επαναπροωθήσεις (pushbacks), θέτοντας σε κίνδυνο τις ζωές των προσφύγων. Χωρίς να προσκομίζει καμία απόδειξη, στηριζόμενος απλώς και μόνο στους ισχυρισμούς του. Πρόκειται για μια χοντροκομμένη πολιτική συμπεριφορά από έναν αυταρχικό ηγέτη που πριν από λίγο καιρό εισέβαλε στη Συρία, προκαλώντας νέα κύματα προσφύγων, τους οποίους εργαλειοποιεί για να εκβιάζει την Ελλάδα και να ζητάει πολιτικά και οικονομικά ανταλλάγματα από την Ευρώπη. «Ήρθαμε αντιμέτωποι με προτάσεις όπως η βύθιση σκαφών με πρόσφυγες, που θα τις θυμόμαστε και θα ντρεπόμαστε. Τρυπούσαν τα σκάφη, τα βύθιζαν και έθαβαν τους ανθρώπους στα νερά της Μεσογείου» είπε στην Ελβετία ο Ερντογάν, κάνοντας άλλο ένα σόου, εκτός έδρας αυτήν τη φορά, χωρίς ωστόσο να πείθει ή να συγκινεί κανέναν. Όχι ότι το χρειαζόταν. Ο Τούρκος Πρόεδρος γνωρίζει καλά ότι η «πειθώ» του είναι η «ισχύς» και η Τουρκία παραμένει μια ισχυρή χώρα, πράγμα που συμμερίζεται απολύτως η Γερμανία, η οποία απέτρεψε κάθε σκέψη για κυρώσεις εναντίον της, παρά τις σαφείς προκλήσεις εναντίον της Ελλάδας, που είναι κράτος-μέλος. Η αντίδραση της Ε.Ε., εξαιτίας της Γερμανίας, περιορίζεται σε ρητορικές καταδίκες και μόνο, κάτι που δεν υπολογίζει καθόλου ο Ταγίπ Ερντογάν.

α π ό τh βα σ ι λ ι κη σ ι ου τη

8 lifo – 19.12.19

Τουρκία, όπως όλα δείχνουν, θα συνεχίσει τις προκλήσεις και την επιθετική συμπεριφορά εναντίον της Ελλάδας και την ερχόμενη χρονιά, προκειμένου να πετύχει αυτό που θέλει. Όσο στις ΗΠΑ είναι Πρόεδρος ο Τραμπ, ο Ερντογάν γνωρίζει ή ελπίζει ότι θα έχει κάποια κάλυψη. Μετά τις εκλογές δεν μπορεί να ξέρει αν ο φίλος του θα είναι ξανά στην εξουσία, οπότε είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα φροντίσει να εκμεταλλευτεί το διάστημα αυτό. Διεθνείς αναλυτές, πάντως, σημειώνουν ότι η Τουρκία, παρά τους λεονταρισμούς του Ερντογάν, δεν μπορεί, καθώς δεν έχει τα μέσα, να κάνει γεώτρηση μόνη της και καμία μεγάλη εταιρεία δεν θα συνεργαστεί μαζί της για να κάνουν γεώτρηση σε αμφισβητούμενη περιοχή. Οι εντάσεις αυτές, ωστόσο, τρέφουν πολιτικά τον Ταγίπ Ερντογάν, που διολισθαίνει σε όλο και πιο εθνικιστικές πολιτικές, αφαιρούν όμως πολύτιμο κεφάλαιο από τον Κυριάκο Μητσοτάκη, καθώς τα εθνικά ζητήματα δεν είναι το δικό του καλό χαρτί. Στον Ερντογάν προσθέτουν, στον Μητσοτάκη αφαιρούν. Άλλωστε, η φιλοδοξία του Έλληνα πρωθυπουργού και το προσωπικό του στοίχημα είναι να συνδέσει το όνομά του με μια ισχυρή και δυναμική ανάπτυξη. Στόχος που για την ώρα μοιάζει αδύνατος και το διεθνές οικονομικό περιβάλλον δεν ευνοεί. Αυτό που θα ήθελε, πάντως, ο Κυριάκος Μητσοτάκης για τη νέα χρονιά είναι να μπορούσε να παραμείνει απερίσπαστος για να ασχοληθεί μόνο με τις επενδύσεις και την οικονομία.

Ο Τούρκος Πρόεδρος γνωρίζει καλά ότι η «πειθώ» του είναι η «ισχύς» και η Τουρκία παραμένει μια ισχυρή χώρα, πράγμα που συμμερίζεται απολύτως η Γερμανία, η οποία απέτρεψε κάθε σκέψη για κυρώσεις εναντίον της, παρά τις σαφείς προκλήσεις εναντίον της Ελλάδας, που είναι κράτος-μέλος.

19.12.19 – lifo

τις αρχές της δεκαετίας ο Tσόμσκι συνέκρινε τις ΗΠΑ με το Ιράν ως προς τον θρησκευτικό φανατισμό: «… Νομίζω ότι το 75% του αμερικανικού πληθυσμού πιστεύει κυριολεκτικά στον Διάολο. Πριν από μερικά χρόνια το ποσοστό των ανθρώπων που πίστευαν στη δαρβινική θεωρία της εξέλιξης ήταν μικρότερο από 10%». Τεράστια τμήματα της αμερικανικής κοινωνίας ζουν σε παράλληλο σύμπαν: πιστεύουν στα φαντάσματα (34%), στα στοιχειωμένα σπίτια (37%), στην επίδραση των άστρων (32%), στην εξωαισθητηριακή αντίληψη (41%), στην επικοινωνία με τους νεκρούς (35%). Και στη χώρα μας κυκλοφορούν απίθανες θεωρίες: όλες οι πυραμίδες είναι ελληνικές, το ελληνικό αλφάβητο δεν προήλθε από το φοινικικό, ο Οδυσσέας περιπλανήθηκε στην Αμερική, οι μασόνοι μάς κυβερνούν, ο Αϊνστάιν έκλεψε θεωρίες Ελλήνων. Είμαστε στις πρώτες δυτικές χώρες στο ποσοστό άρνησης της θεωρίας της εξέλιξης: 35%. Ο Δαρβίνος δεν είναι πιο δημοφιλής στην Ελλάδα απ’ ό,τι στις ΗΠΑ. Πιστεύουμε στην ύπαρξη ψυχών και πνευμάτων (57,3%), στο πεπρωμένο/μοίρα (51,4%), σε ανώτερες δυνάμεις (44,1%), στην ύπαρξη του Σατανά (43,8%), στα θαύματα (41,4%), στους εξωγήινους (37,8%), στη Δευτέρα Παρουσία και στην τελική κρίση (37,4%) (Κάπα Research, 2015). Άλλοι σπρώχνουν τον αντιεμβολιασμό. Άλλοι πουλάνε επιστήμη με τρέλα. Μέλος του Δ.Σ. της Ένωσης Ελλήνων Φυσικών, ενθουσιασμένο, έγραψε: «Έμαθα από πολύ σημαντικό, μοναδικό και ειδικό επιστήμονα ότι το DNA των Ελλήνων έχει μια αναπάντεχη και πολύ καλή ιδιότητα. Στις επιμειξίες όχι μόνο διατηρεί τα καλά του χαρακτηριστικά αλλά παίρνει και τα καλύτερα χαρακτηριστικά των επιμειξιών. Αυτό σημαίνει ότι οι Έλληνες δεν θα πεθάνουν ποτέ». Ο αντιπρόεδρος του κυβερνώντος κόμματος πουλούσε νανογιλέκα. Ο μητροπολίτης Θεσσαλονίκης, που δεν αναγνωρίζει την ύπαρξη πλανητών και κάνει ολονυχτίες για να γιατρέψει την ομοφυλοφιλία, αναγορεύεται επίτιμος διδάκτορας του Αριστοτελείου (το ελληνικό πανεπιστήμιο σε μια κορυφαία πράξη αυτοαναίρεσης). Ο μητροπολίτης Βεροίας μοίραζε ευλογημένα στιλό για τις Πανελλαδικές. Ο Παΐσιος ανακηρύχτηκε προστάτης του σώματος των διαβιβάσεων και κάποιοι θεωρούν τις προφητείες του οδηγό για την εξωτερική μας πολιτική. Και κόσμος, πολύς κόσμος σε λιτανείες, τάματα, κάρες, λείψανα. Δεν είναι πνευματική πίστη, είναι ειδωλολατρία. Τηλεπλασιέδες της ψευδοεπιστήμης αποθεώνονται. Ο Βελόπουλος μπήκε στη Βουλή πουλώντας ιδιόχειρες επιστολές του Ιησού. Ο Λιακόπουλος πλασάρει Πούτιν, Νεφελίμ και βιβλία: Η αδελφότης του σκότους, Το τελευταίο ηλεκτρόνιο και ο πολέμαρχος του Θεού, Όταν οι άλλοι τρώγαν βελανίδια. Μπορούμε πολλά να πούμε για άγνοια και δεισιδαιμονία. Για μάγισσες και χαρτορίχτρες. Μπορούμε να χλευάσουμε τους αποκάτω εμείς οι αποπάνω. Το δύσκολο είναι να καταλάβουμε τι γίνεται. Γιατί, ας πούμε, στην Αμερική η εργατική τάξη στήριζε Τραμπ, φωνάζοντας «bring back coal», γυρεύοντας να γυρίσει στο κάρβουνο, στα ορυχεία, στο αμερικανικό θαύμα, στο χθες, να καταργήσει την κλιματική αλλαγή, να ξαναγίνει πιονέρος στις παρθένες κοιλάδες.

GUEST EDITOR

Τα ιερά λείψανα των ελίτ α πό τον κ ωσ τη π α π α ϊ ωα ν ν ου

10 lifo – 19.12.19

ο δύσκολο είναι να καταλάβουμε. Όσο πιο δύσκολη και αμφίβολη η επιβίωση, όσο πιο μεγάλος ο κίνδυνος του αναπάντεχου δεινού και μικρότερο το δίχτυ ασφαλείας, όσο χάνεται η ελπίδα για εγκόσμια σωτηρία, τόσο δυναμώνουν οι θρησκευτικές αγωνίες και οι ελπίδες αποτίθενται στο επέκεινα. Όσο ο τρόμος του κενού μεγαλώνει, τόσο χτίζονται φρούρια φαντασιακά, στο κοινό έδαφος, στο κοινό αίμα, στο κοινό παρελθόν, στο ανεξήγητο, στους μύθους. Δεν είναι ο μόνος, ούτε καν ο κύριος ίσως λόγος που θριαμβεύει το ανορθολογικό. Αλλά σίγουρα η καταβύθιση στο ανορθολογικό, στο ιερό λείψανο, στη μαγγανεία και στα ξόρκια έχει μια δική της αντισυστημικότητα. Γίνεται καρφί στο μάτι των ελίτ που χλευάζουν. Όπως και η αναίρεση των προοδευτικών μετα-υλιστικών αξιών, των identity politics που οικοδόμησαν μεταπολεμικές ελίτ των δυτικών μητροπόλεων. Πολιτικές ταυτότητας θέλατε; Φεμινισμό; Πολιτική ορθότητα; Κινήματα; Οικολογία; Έμφυλες ταυτότητες; Διαχείριση της ετερότητας; Ε, φάτε τώρα πολιτικές ταυτότητας στη χριστιανική δημοκρατία του Όρμπαν. Δεν κατανοούμε τον ανορθολογισμό των πληβείων αν δεν κοιτάμε και τον «ορθολογισμό» των ελίτ. Των αποπάνω που (δια)φωτίζουν τους αποκάτω με υψωμένο το φρύδι και τεντωμένο το δάχτυλο της επίπληξης. Των ελίτ που ακκίζονται μεταξύ της λοιδορίας και του λοιμώδους αντιλαϊκισμού που ενοχοποιεί τους πολλούς ακριβώς γιατί είναι πολλοί και γιατί «δεν ξέρουν αυτοί». Στα καθ’ ημάς, ας πούμε, τη δεκαετία που φεύγει, δεν ήταν υπόδειγμα ορθολογισμού η απαίτηση να έχει μια χώρα σαν την Ελλάδα πρωτογενή πλεονάσματα 3,5%. Δηλαδή να περάσει μια κοινωνία από το πουργκατόριο για να κερδίσει τον αιώνιο παράδεισο. Δεν ήταν θρίαμβος του ορθού λόγου πολιτικές που προϋπέθεταν δημοσιονομικές επιδόσεις Νορβηγίας και ανάπτυξη ασιατικής τίγρης. Δεν ήταν έλλογα τα παραγγέλματα που κανοναρχούσε μονότονα ο κυρίαρχος λόγος με φωνή Πρετεντέρη ή Πορτοσάλτε για «απροθυμία μεταρρυθμίσεων», «δυσανεξία στην προσαρμογή», «άρνηση τήρησης των συμφωνημένων». Και ο Βολταίρος ο ίδιος θα το γύρναγε στα ξόρκια αν άκουγε μονότονα στα βραδινά δελτία αυτήν τη μαγγανεία των ελίτ, την ψευδοεπιστήμη της ηγέτιδας τάξης. Έχουν, λοιπόν, και μερικοί «αντιλαϊκιστές, νεοφιλελεύθεροι, κοινωνικοί ορθολογιστές» τα δικά τους ιερά λείψανα και ευλογημένα μαντζούνια. Ατενίζουμε με συγκρατημένη απαισιοδοξία το μέλλον. Μια δεκαετία ανορθολογισμού τελειώνει, μια δεκαετία μεγαλύτερου ανορθολογισμού ανοίγεται μπροστά.

Ο ανορθολογισμός των πληβείων και το υψωμένο φρύδι των εκλεκτών.

Δεν είναι ο μόνος, ούτε καν ο κύριος ίσως λόγος που θριαμβεύει το ανορθολογικό. Αλλά σίγουρα η καταβύθιση στο ανορθολογικό, στο ιερό λείψανο, στη μαγγανεία και στα ξόρκια έχει μια δική της αντισυστημικότητα.

19.12.19 – lifo

GUEST EDITOR

Τα χρόνια των μετακινήσεων και η κουβέντα για το brain drain που δεν μου αρέσει καθόλου Το πέρα-δώθε μιας γενιάς που βρίσκεται σε μόνιμη ροή.

a πό τη βι β ι αν σ τερ γι ου

12 lifo – 19.12.19

εν γράφω πάλι για το brain drain. Έχω αρχίσει να απεχθάνομαι ακόμα και τη φράση «διαρροή εγκεφάλων». Μου φέρνει στον νου ένα ανοιγμένο κεφάλι και τα μυαλά να χύνονται από μέσα του σε κάποιο υπερβολικά άσπρο πάτωμα. Θέλω να πω γι’ αυτό το πέρα-δώθε, εξωτερικό-Ελλάδα, της γενιάς που πήγε πανεπιστήμιο γύρω στο 2010, τότε που τα λεφτά τελείωναν. Χρησιμοποιώ αυτό που έχω: την προσωπική, αυθαίρετη, περιορισμένη οπτική μου γωνία. Οι περισσότεροι νέοι άνθρωποι που ξέρω και είναι τώρα γύρω στα 30 δεν μοιάζουν με κακομαθημένα κωλόπαιδα, περισσότερο με φτωχούς επιστήμονες, με πολλά πτυχία και λίγα λεφτά στην τράπεζα. Πήγαν πανεπιστήμιο και πιάσανε άσκοπες, κακοπληρωμένες δουλειές όταν τα πράγματα άρχισαν να στραβώνουν. Στην αρχή, πολλοί και πολλές κρύβανε τη φτώχεια τους, τις δυσκολίες ή τα λεφτά των γονιών τους που άρχισαν να φαίνονται πιο ενοχλητικά σε όσους δεν γεννήθηκαν προσοδούχοι. Καθώς η κρίση σιγά-σιγά φούντωνε, όσοι και όσες τύχαινε να σπουδάζουμε εκείνη την περίοδο σε κρύες πανεπιστημιακές αίθουσες χωρίς θέρμανση και σε ακόμα πιο κρύα σπίτια, είχαμε τη μόνιμη συζήτηση που όλους μάς ενώνει: να φύγω ή να μείνω; Στα πανεπιστήμια, από το ’10 και μετά, γινόταν της τρελής. Δεν ξέραμε ακριβώς τι μας έφταιγε, αλλά ερχόταν γλυκιά-γλυκιά η σφαλιάρα της πραγματικότητας και μας έβρισκε κάθε τρεις και λίγο. Η εργοδοτική εκμετάλλευση άρχισε να γίνεται κανονικότητα, δεν άκουγες μισθό πάνω από 400-600 ευρώ, έβγαιναν αγγελίες (και βγαίνουν ακόμη) που δήλωναν με καμάρι «προσφέρεται αμοιβή». Αρκετοί έφευγαν για δουλειές έξω, με πιο πολλά λεφτά, πιο πολλή μοναξιά και συχνά ένα μείγμα θυμού και νοσταλγίας. Είδαμε φίλους να σκληραίνουν στο εξωτερικό, να αλλάζουν απ’ την ξενιτιά που έλεγε κι ο ποιητής, να παλεύουν να ξεπατικώσουν καινούργιους εαυτούς σε νέα μέρη. Άλλους να αλλάζουν τόπους συνέχεια. Άλλους να κάνουν κάτι δικό τους στην Ελλάδα. Ακούγαμε συνέχεια αυτό το «φύγετε έξω» από ανθρώπους καλοπροαίρετους, που η τελευταία τους επαφή με το εξωτερικό ήταν η οργανωμένη εκδρομή του γκρουπ της ενορίας τους στους Αγίους Τόπους. Όσοι έμεναν φαίνονταν τρελοί ή υπεραισιόδοξοι ή με προβλήματα, όσοι έφευγαν μεγάλωναν ξαφνικά ή έκαναν ωραίες δουλειές και χρήματα και σχέσεις με πρόσωπα με ονόματα εξωτικά ή γύρναγαν αλλαγμένοι, με ιδέες, ή αποφασισμένοι να πετύχουν εδώ και τώρα. Γενικά, το μέσα-έξω έγινε κεντρικό σημείο στις ζωές μας. Στην πολύ θετική εκδοχή του έγινε συχνά ταξίδια. Γελοιωδώς πανεύκολες μετακινήσεις με φθηνά αεροπορικά, φθηνά Αirbnb (στην αρχή) και κινητά που λένε πώς να μη χαθείς. Η τεχνολογία και η φθηνή ιντερνε-

τική πληροφορία τσακίσανε τις αποστάσεις. Τα σύνορα έγιναν τίποτα μπροστά στον τεράστιο κόσμο των ευκαιριών. Ενηλικιωθήκαμε με Ίντερνετ και πιάσαμε τον εαυτό μας να συνδέεται με ανθρώπους με κοινές προσλαμβάνουσες, κοινά διαβάσματα και κοινές λατρεμένες σειρές, ανεξαρτήτως εθνικής καταγωγής. Συμμετείχαμε και συμμετέχουμε σε κοινότητες που δεν έχουν καμία σχέση με το πού βρίσκεσαι σωματικά, πολύ λιγότερο με το πού γεννήθηκες, αρκεί να ξέρεις αγγλικά (φροντιστηρίου, βλαχο-expat, business ή με προφορά BBC) και να βουτήχτηκες νωρίς στο χωνευτήρι του Ίντερνετ. αξίδια, μετανάστευση, σπουδές και δουλειές έξω γίνανε την τελευταία δεκαετία ειδήσεις ή πιθανές ζωές τόσο κοινές και αναμενόμενες, που δεν μας προκαλούν καμία εντύπωση πια. Η νεανική άγνοια κινδύνου έγινε και άγνοια συνόρων και περιορισμών του παρελθόντος και το μέσα-έξω μπήκε στις σπουδές, στις δουλειές και στις παρέες μας. Προφανώς, πασχίσαμε κι εμείς να ενηλικιωθούμε και νομίζω, ό,τι κι αν λέγεται, δεν το κάναμε καθόλου κωλοπαιδίστικα. Ναι, παθαίνω πού και πού αλληλεγγύη και περηφάνια για τη γενιά μου, επειδή νομίζω ότι εξελίσσεται υπέροχα, δεδομένου ότι μεγάλωσε μέσα στο στρίμωγμα και την αφετηριακή ανισότητα. Όταν μιλάμε για διαρροή εγκεφάλων, δίνουμε την εντύπωση ότι ο κόσμος και οι ζωές μας είναι κάτι στατικό. Δεν είναι. Οι νέοι στον δυτικό κόσμο τώρα βρίσκονται σε μια μόνιμη ροή. Μιλάμε για μετακινήσεις σαν να είναι κάτι κακό. Δεν είναι, χωρίς να υποτιμώ (και πώς θα μπορούσα;) τις άπειρες δυσκολίες. Ταυτόχρονα, η κουβέντα για τη διαρροή εγκεφάλων δίνει την εντύπωση ότι η χώρα εδώ ψάχνει τα δικά της παιδάκια και μένει άδεια μέχρι να γυρίσουν. Αντίθετα, νομίζω, θα έπρεπε να θέλουμε όσο τίποτε άλλο τα πανεπιστήμιά μας, οι δουλειές και οι δρόμοι μας να γεμίσουν ανθρώπους που απέκτησαν γνώση και εμπειρίες από αλλού. Αντί να βλέπουμε τη χώρα σαν άδεια πισίνα όπου πρέπει να γυρίσουν τα ξενιτεμένα της μυαλά για να γεμίσει, λέω ν’ αφήσουμε τις συζητήσεις που ηχούν σαν κακή μετάφραση κοινωνιολογικής μελέτης και να δουλέψουμε για ν’ αλλάξουμε τα κολλημένα μυαλά σ’ αυτόν εδώ και σε άλλους τόπους, τα μυαλά που μες στη διαρροή τους νομίζουν ότι οι άνθρωποι είναι δέντρα καταδικασμένα να ψηλώνουν εκεί όπου έτυχε να γεννηθούν. Ίσως, τελικά, να είπα ψέματα κι αυτό να είναι ένα κείμενο για το brain drain. Αλλά κυρίως ήθελα να πω ότι ελπίζω με τη νέα δεκαετία να σταματήσουμε να βλέπουμε τη μετακίνηση των ανθρώπων ως απειλή.

Ακούγαμε συνέχεια αυτό το «φύγετε έξω» από ανθρώπους καλοπροαίρετους, που η τελευταία τους επαφή με το εξωτερικό ήταν η οργανωμένη εκδρομή του γκρουπ της ενορίας τους στους Αγίους Τόπους.

19.12.19 – lifo

GUEST EDITOR

Δεκαετία του 2010: Δέκα χρόνια που στην Ελλάδα ισοδυναμούν με αιώνες Οποιοσδήποτε απολογισμός της είναι καταδικασμένος στη μερικότητα, αφού έχουν συμβεί άπειρα γεγονότα που στιγμάτισαν τις ζωές όλων μας – δύσκολο να μπουν σε μια αντικειμενική σειρά.

Ο Βασίλης Βαμβακάς είναι επίκουρος καθηγητής Κοινωνιολογίας και Επικοινωνίας στο ΑΠΘ.

α πο τον βα σί λη βα μβα κα

14 lifo – 19.12.19

δεκαετία δεν είναι τίποτε άλλο από μια συμβατική-αριθμητική κατάτμηση του χρόνου. Κι όμως, τη σύγχρονη εποχή, κυρίως από τα μισά του περασμένου αιώνα και στη συνέχεια όλο και περισσότερο, τη χρησιμοποιούμε για να καταλάβουμε το παρελθόν, για να αναπολήσουμε τη νιότη μας, για να νιώσουμε ότι ανήκουμε κάπου, για να προσανατολιστούμε στο σήμερα. Για παράδειγμα, η δεκαετία του ’60 εδώ και αρκετό καιρό, η δεκαετία του ’80 σχετικά πρόσφατα, έγιναν σημαντικά σημεία αναφοράς ώστε να καταλάβουμε τον νέο κόσμο που βρίσκεται σε μια διαρκή αλλαγή (κάποιοι μιλάνε για τη μεταμοντέρνα εποχή ή γι’ αυτήν της ύστερης νεωτερικότητας). Οι δεκαετίες γίνονται σημαντικές σε μια εποχή που αντιλαμβάνεται και αναδιατάσσει τη ζωή με βάση όχι τόσο μεγάλα δραματικά γεγονότα, όπως ο πόλεμος, αλλά μικρές «εποχές» που στιγμάτισαν με αρνητικό ή θετικό τρόπο τις εμπειρίες μιας κατ’ ουσίαν ειρηνικής και ευημερούσας περιόδου του δυτικού κόσμου. Η δεκαετία που μας αφήνει είναι ταυτόχρονα μια επιβεβαίωση της συμβατικής (δημοσιογραφικής και ευρύτερης) αντίληψης που έχει διαμορφωθεί για να καταλαβαίνουμε την κοινωνική σημασία του χρόνου σε περιοδική βάση, αλλά ταυτόχρονα είναι από μόνη της ένα αρκετά διακριτό χρονικό διάστημα της σύγχρονης ελληνικής Ιστορίας, όπως και της διεθνούς. Δεν είναι μόνο η οικονομική κρίση της περιόδου αυτής που, τουλάχιστον για την Ελλάδα, εκθεμελιώνει βεβαιότητες ετών. Είναι κι άλλες παράλληλες εξελίξεις που ενισχύουν την αίσθηση ότι εδώ και περίπου δέκα χρόνια έχουν αλλάξει πολλά: η εισαγωγή και πλήρης εμπέδωση της ψηφιακής επανάστασης και της διαδραστικής επικοινωνίας, η αλλαγή του προφίλ της πολιτικής ηγεσίας σε πολλές σημαίνουσες χώρες είτε προς λαϊκιστικά είτε προς πιο αυταρχικά πρότυπα, η κορύφωση της τρομοκρατικής-θρησκευτικής βίας, τα νέα κύματα μετανάστευσης και πολλά άλλα. Η δεκαετία του 2010 γίνεται ορόσημο της πρώτης σκοτεινής περιόδου της παγκοσμιοποίησης, των πρώτων δυσοίωνων χρόνων μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ειδικότερα όσον αφορά την Ελλάδα μετά την εποχή της δικτατορίας. Είναι η πρώτη δεκαετία που αμφισβητεί ουσιαστικά το αίσθημα προόδου που είχε ο προηγμένος κόσμος παρά τις παλινωδίες και τις ανισότητες του παρελθόντος. Είναι μια περίοδος που σηματοδοτεί διεθνώς την επιστροφή σε περισσότερο σκληρούς διαχωρισμούς, σε περισσότερο κλειστές κοινότητες, σε περισσότερη επισφάλεια και επιφυλακτικότητα. Και το βασικότερο, είναι μια «δεκαετία» που δεν ξέρουμε εάν έχει τελειώσει πραγματικά. ια να μείνουμε μόνο στα δικά μας, η δεκαετία που πέρασε –και ουσιαστικά το πραγματικό σημείο αφετηρίας της μπορεί να τοποθετηθεί είτε στο 2007 (φονικές πυρκαγιές στην Πελοπόννησο) είτε στο 2008 (δολοφονία Γρηγορόπουλου)– ισοδυναμεί με αιώνες σε σχέση με άλλες δεκαετίες. Οποιοσδήποτε απολογισμός της είναι καταδικασμένος στη μερικότητα, αφού έχουν συμβεί άπειρα γεγονότα που στιγμάτισαν τις ζωές όλων μας – δύσκολο να μπουν σε μια αντικειμενική σειρά. Δεν είναι μόνο η χρεοκοπία του ελληνικού κράτους, δεν είναι μόνο ο εικονικός εμφύλιος πόλεμος που διεξήχθη στα φλογισμένα πληκτρολόγιά μας από το 2010-15, δεν είναι μόνο η

ανασύσταση της εξτρεμιστικής βίας ακροδεξιών και ακροαριστερών αποχρώσεων, δεν είναι μόνο οι έντεχνες πολιτικές απάτες και οι συλλογικές αυταπάτες, δεν είναι μόνο η αμφισβήτηση του ευρωπαϊκού προσανατολισμού της χώρας, δεν είναι μόνο η νέα μετανάστευση προς το εξωτερικό στοιχεία που σφράγισαν τα χρόνια αυτά. Οι μεταβολές που συνέβησαν, ίσως οι πιο σημαντικές και πιο ανυπολόγιστες ακόμη, δεν αφορούν τόσο τους κοινωνικούς θεσμούς όσο τις βασικές δομές του κοινωνικού συναισθήματος. Καχυποψία απέναντι σε βασικούς φορείς εξουσίας και επιρροής (κόμματα, ΜΜΕ), ανασφάλεια για καθοδική κοινωνική κινητικότητα, συνωμοσιολογία που έρχεται να αντικαταστήσει την επιστημονική γνώση, κατακερματισμός εμπειριών και γούστων, μνησικακία που εκφράζεται συχνότερα από τους insiders παρά από τους outsiders του κοινωνικού συστήματος, ναρκισσιστική αναζήτηση ταυτοτήτων έξω από κοινωνικές και βιολογικές νόρμες. Όλα αυτά και άλλα πολλά, ταυτόχρονα και μεμονωμένα, συνέθεσαν το μωσαϊκό του κοινωνικού συναισθήματος που δημιουργήθηκε τη δεκαετία που πέρασε, το οποίο άφησε ορατές πληγές στην κοινωνική συνοχή και βρίσκεται ακόμη ενεργό, παρά το γεγονός ότι ο πολιτικός φανατισμός της πρώτης περιόδου (μέχρι το 2015) έχει ατονήσει σημαντικά. Το αισιόδοξο κομμάτι είναι πως, παρότι αυτή η σκοτεινή διάσταση της δεκαετίας κατασπάραξε εσωτερικά την κοινωνική διάθρωση, η Ελλάδα επέδειξε ξεχωριστές ικανότητες επιβίωσης, αναδίπλωσης, αναστοχασμού. Δύσκολα θα μπορούσε να αποδοθεί η σωτηρία της στο περιβόητο ελληνικό δαιμόνιο. Πράγματι, παραδοσιακοί παράγοντες που συνήθως βλέπουμε ως στοιχεία καθυστέρησης της Ελλάδας (οικογενειοκρατία, παραοικονομία, συντεχνιασμός) λειτούργησαν με τον έναν ή τον άλλον τρόπο ως σωτήριες λέμβοι στο συνολικό ναυάγιο, αλλά δεν ήταν αυτοί που οδήγησαν στο προσωρινό απάνεμο λιμάνι. Ένα βουβό, αλλά αρκετά επίμονο κύμα πίστης ότι η Ελλάδα πρέπει να παραμείνει στον σύγχρονο κόσμο με όλα τα προβλήματα και τις αρρυθμίες του και να μη «γυρίσει τις πλάτες της στο μέλλον» την παρέσυρε σε σημαντικές καμπές στις λιγότερο επώδυνες επιλογές. Εκείνοι οι Έλληνες που έκαναν σωστά τη δουλειά τους κόντρα στις διάχυτες τάσεις αυτοκαταστροφής (και τα στερεότυπα κάποιων ξένων περί του αντιθέτου) είναι οι ανώνυμοι διασώστες της χώρας. Αυτό δεν σημαίνει ότι αποκτήθηκε κάποια μαγική συλλογική αυτογνωσία. Αυτό που συνέβη είναι ότι ο διττός ελληνικός εξαιρετισμός, είτε αυτός που σηματοδοτεί ένα ξεχωριστό και κυνηγημένο έθνος είτε αυτός που υπονοεί μια χώρα που δεν μοιάζει με τις άλλες «πολιτισμένες» χώρες της Δύσης, διαψεύστηκε πλήρως. Κι αυτό είναι το μεγαλύτερο κέρδος μας. Η Ελλάδα όχι μόνο δεν είναι ένα «ανάδελφο έθνος», όχι μόνο βρήκε την έστω και στρυφνή υποστήριξη των εταίρων της, αλλά έγινε και προάγγελος εξελίξεων που πλέον αφορούν όλες τις προηγμένες χώρες, σε πολλές περιπτώσεις μάλιστα με ακόμα μεγαλύτερα κρούσματα εθνικισμού, λαϊκισμού και κοινωνικής αποσάθρωσης (βλ. Brexit, Κίτρινα Γιλέκα, τραμπισμός). Η επώδυνη αυτή δεκαετία, τελικά, μας έκανε λιγότερο μοναδικούς, αλλά και λιγότερο μόνους. Περισσότερο αβέβαιους, αλλά και περισσότερο κανονικούς.

Ένα βουβό, αλλά αρκετά επίμονο κύμα πίστης ότι η Ελλάδα πρέπει να παραμείνει στον σύγχρονο κόσμο με όλα τα προβλήματα και τις αρρυθμίες του και να μη «γυρίσει τις πλάτες της στο μέλλον» την παρέσυρε σε σημαντικές καμπές στις λιγότερο επώδυνες επιλογές.

19.12.19 – lifo

SHORTCUT

Η δεκαετία που τα social media σκέπασαν τα πάντα Άλλο τα social media, άλλο η ζωή εκεί έξω, λέγαμε όχι και τόσο παλιότερα. Πλάνη οικτρά, αν παρατηρήσει κανείς πώς ο κόσμος εκδηλώνει πλέον «εκεί έξω» τα ίδια τικ, τις ίδιες προκαταλήψεις, τις ίδιες αυτοματικές συμπεριφορές, τα ίδια επικριτικά αντανακλαστικά και τις ίδιες σπασμωδικές αντιδράσεις που εκδηλώνει και μόνος στο πληκτρολόγιό του.

α π ό τον δ η μή τρη πολ ιτά κη

16 lifo – 19.12.19

ταν μπήκα κι εγώ αργά και ασθμαίνων και με ανάμεικτα συναισθήματα –δισταγμός, φόβος έκθεσης, δέος, «τραβάτε με κι ας κλαίω»– στο παράλληλο σύμπαν των social media λίγο πριν από τα μέσα της δεκαετίας που λήγει σύντομα, είχε διαμορφωθεί ήδη σε μεγάλο βαθμό αυτό το σύστημα «κοινωνικής δικτύωσης» όπως το βιώνουμε στο κατώφλι του 2020. Το Facebook έκλεινε μία δεκαετία ύπαρξης σχεδόν, το Twitter μία οκταετία και το Instagram, που ξεκίνησε το 2010, είχε κατοχυρώσει ήδη τη θέση του ως το επόμενο στάδιο ψηφιακού ναρκισσισμού και πεδίου ανάπτυξης μιας φωτογενούς ύπαρξης, λίγο πριν κατοχυρωθεί (το 2016) και επίσημα ο όρος «influencer» για να περιγράψει ένα άτομο που χρησιμοποιεί τη δημοτικότητά του στο μέσο για να πουλήσει συγκεκριμένο lifestyle και συγκεκριμένα προϊόντα. Η είσοδός μου στον κόσμο των social media συνέπεσε με το τέλος της αθωότητας και της «United Colors of Benetton» οικουμενικότητας που ευαγγελίζονταν οι δημιουργοί αυτών των μέσων, όπως ήταν ήδη φανερό από το μέγεθος της εχθροπάθειας, της τοξικότητας, των άγριων αντεγκλήσεων και των αλληλοδιαγραφών μεταξύ «φίλων» και των χτυπημάτων κάτω από τη ζώνη που κυριαρχούσαν στον δημόσιο διάλογο του Facebook το 2014, στην ακμή της ελληνικής κρίσης. Ακόμα όμως τότε επικρατούσε παγκοσμίως και σε μεγάλο βαθμό η αίσθηση ότι η ενασχόληση με τα social media αποτελούσε ένα ψυχαγωγικού τύπου κυρίως πάρεργο για έναν παράλληλο κόσμο και όχι για μια οντότητα που μοιάζει πλέον να καλύπτει με τον μανδύα της όλες τις εκφάνσεις της σύγχρονης ζωής. Υπήρχαν ήδη καταγεγραμμένες οι δυστοπικές θεωρήσεις του φαινομένου, υπήρχε όμως συγχρόνως έντονη και η εντύπωση μιας παγκόσμιας ψηφιακής κοινότητας (και όχι «δικτύου» με την πιο δυσοίωνη έννοια) όπου τα νέα αυτά μέσα, εκτός από την επαφή με ανθρώπους κοινής αντίληψης και αισθητικής που δεν θα γνώριζες αλλιώς ή το συναπάντημα με παλιούς συμμαθητές, μπορούσαν να αναδείξουν την ισχύ μαζικών κινημάτων, όπως η «Αραβική Άνοιξη», με άμεσους και αποτελεσματικούς τρόπους που τα παραδοσιακά media όχι μόνο δεν μπορούσαν αλλά συχνά μπλόκαραν. Ακόμα τότε η λειτουργία των social media δεν ήταν συνυφασμένη συνυφασμένη με βραχνά, με εθισμό, με επιθετική (και θρασύδειλη) συμπεριφορά, με trolling, με διαφθορά, με εκμετάλλευση και με σκάνδαλα τεράστιας σημασίας και κλίμακας, όπως η υπόθεση Cambridge Analytica. Μόνο το Facebook αγγίζει (και ενίοτε παρενοχλεί) σήμερα πάνω από το ένα τρίτο της ανθρωπότητας, από την αρχή της δεκαετίας όμως η ταινία The Social Network (2010), με την υποβλητική καταγραφή της γέννησης της πλατφόρμας στους κοιτώνες του Χάρβαρντ, μας προειδοποιούσε για τα κακά ξεμπερδέματα που θα είχαμε με την υπερθυρεοειδική γιγάντωση τέτοιων μηχανισμών. Άλλο τα social media, άλλο η ζωή εκεί έξω, λέγαμε όχι και τόσο πα-

λιότερα. Πλάνη οικτρά, αν παρατηρήσει κανείς πώς ο κόσμος εκδηλώνει πλέον «εκεί έξω» τα ίδια τικ, τις ίδιες προκαταλήψεις, τις ίδιες αυτοματικές συμπεριφορές, τα ίδια επικριτικά αντανακλαστικά και τις ίδιες σπασμωδικές αντιδράσεις που εκδηλώνει και στο πληκτρολόγιό του όταν λειτουργεί ως άβαταρ και όχι ως ζωντανό ον με σάρκα και οστά. Άλλο ο Τραμπ στο παραλήρημά του στο Twitter και άλλο ο Τραμπ ως θεσμικό πρόσωπο που οφείλει να διατηρεί μια στοιχειώδη συγκρότηση και συνέπεια λόγου και έργου. Lol, lol, lol: Είδαμε όλοι πόσο «άλλο» είναι… υμήθηκα μια συνέντευξη που είχε δώσει το 2016 στην «El Pais» ο 90χρονος τότε Πολωνός κοινωνιολόγος, συγγραφέας και στοχαστής Ζίγκμουντ Μπάουμαν, ο οποίος είχε περιγράψει ήδη από τα τέλη του περασμένου αιώνα την εποχή της «ρευστής νεωτερικότητας» (ή μετα-νεωτερικότητας) που διανύουμε, όπου «όλες οι συμφωνίες είναι προσωρινές, φευγαλέες και ισχύουν μόνο μέχρι νεωτέρας». Έλεγε, λοιπόν, σχετικά με τα social media, λίγο πριν αποχωρήσει από τον μάταιο, και όλο και πιο παράξενο και ρευστό τούτο κόσμο (πέθανε τον Ιανουάριο του 2017): «Η έννοια της κοινότητας έχει μετασχηματιστεί από κάτι με το οποίο γεννιέσαι σε κάτι που έχει να κάνει με καθήκον και με αποστολή. Αυτό που παρέχουν τα social media είναι ένα υποκατάστατο κοινότητας, αλλά στην ουσία είναι ένα δίκτυο. Η διαφορά έγκειται στο ότι κάποιος ανήκει σε μια κοινότητα, ενώ το δίκτυο τού δίνει την ψευδαίσθηση ότι ανήκει σ’ αυτόν, νιώθει ότι ο ίδιος έχει τον έλεγχο. Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν χρησιμοποιούν τα social media ούτε για να συνδεθούν ούτε για να ανοίξουν τους ορίζοντές τους, αλλά για να νιώσουν ασφαλείς σε μια “comfort zone” όπου ακούν μόνο τον απόηχο της φωνής τους και βλέπουν μόνο την αντανάκλαση του προσώπου τους στην οθόνη. Τα social media μπορεί να είναι πολύ χρήσιμα, μπορεί να προσφέρουν απόλαυση, αλλά από τη φύση τους συνιστούν μια μεγάλη παγίδα». Όσο κι αν κατηγορούμε, όμως, τους τεχνολογικούς κολοσσούς για την αφαίμαξη του χρόνου μας και των προσωπικών μας δεδομένων και για την αλγοριθμική ψυχοπαθολογία με την οποία μας έχουν μολύνει, τα social media είναι αυτό που είναι και αυτό που εμείς τα κάναμε με την αμέριστη συνδρομή μας. Και τώρα, στο τέλος του 2019, διαβάζω διαρκώς επικεφαλίδες για τη ραγδαία εξάπλωση της εφαρμογής με τον βρεφικό αλλά και συγχρόνως δυσοίωνο τίτλο TikTok (τικ τοκ, τικ τοκ…), που έχει μόλις δύο χρόνια ζωής, αλλά κοντεύει, λέει, να φτάσει το ένα δισεκατομμύριο ενεργούς χρήστες, η μέση ηλικία των οποίων κυμαίνεται από 16 μέχρι 24 ετών. Δεν είχα ιδέα, ομολογώ, και ούτε θέλω, αλλά κάτι τέτοια ηρωικά λέγαμε κάποτε και για το «γηριατρικό» πλέον Facebook, πριν μας πάρει κι εμάς η μπάλα.

Όσο κι αν κατηγορούμε τους τεχνολογικούς κολοσσούς για την αφαίμαξη του χρόνου μας και των προσωπικών μας δεδομένων και για την αλγοριθμική ψυχοπαθολογία με την οποία μας έχουν μολύνει, τα social media είναι αυτό που είναι και αυτό που εμείς τα κάναμε με την αμέριστη συνδρομή μας.

19.12.19 – lifo

Χριστούγεννα στην Αθήνα Τόσο η πλατεία Συντάγματος όσο και η Πανεπιστημίου στολίζονται και φωτίζονται φέτος από την Coca-Cola, η οποία συμμετέχει στο πρόγραμμα του Δήμου Αθηναίων «Υιοθέτησε την Πόλη σου».

α φετινά Χριστούγεννα στην καρδιά της Αθήνας είναι πιο λαμπερά από ποτέ. Τόσο η πλατεία Συντάγματος όσο και η Πανεπιστημίου στολίζονται και φωτίζονται φέτος από την Coca-Cola, η οποία συμμετέχει στο πρόγραμμα του δήμου Αθηναίων «Υιοθέτησε την Πόλη σου». Δυόμισι χλμ. λαμπάκια μόνο για το χριστουγεννιάτικο δέντρο στην πλατεία Συντάγματος, 1,2 χλμ. λαμπάκια για τις 60 νεραντζιές της, με την καθεμία από αυτές να ντύνει τον κορμό της με 10μετρη φωτεινή «γιρλάντα», ενώ άλλα 10 μέτρα λαμπάκια κοσμούν τα κλαδιά και τα φύλλα τους. Εκατοντάδες φωτεινές κόκκινες λάμπες και αστέρια στα υπόλοιπα δέντρα της πλατείας Συντάγματος, 4 μεγάλοι άγγελοι στα κυπαρίσσια, 3 ελάφια πάνω στην πλατεία, 1 τρισδιάστατο φωτεινό αστέρι στην κορυφή του χριστουγεννιάτικου δέντρου. Συνεχίζοντας τη βόλτα μας στην καρδιά της Αθήνας, εξίσου γιορτινή είναι και η Πανεπιστημίου. Με αφετηρία το Σύνταγμα και κατάληξη στην Ομόνοια, ενώνει τα δύο βασικότερα σημεία της Αθήνας, αναδεικνύοντας τις ομορφιές της και εν τέλει την ίδια της την ιστορία και κληρονομιά. Το «φωτεινό ποτάμι» με τις 27 γιρλάντες φωτισμού συμπρωταγωνιστεί στο φετινό χριστουγεννιάτικο σκηνικό. Με έμπνευση από την περίοδο

18 lifo – 19.12.19

του αθηναϊκού μοντερνισμού (art deco), ο φετινός διάκοσμος αντλεί στοιχεία και μοτίβα που αποτυπώνονται σε πολλά σημαντικά κτίριά της, όπως ο κινηματογράφος Rex. Με την απαραίτητη προσοχή και τους κατάλληλους χειρισμούς που απαιτεί μια περίσταση όπως τα Χριστούγεννα, που αγγίζουν όλους τους πολίτες, η Πανεπιστημίου μας μεταφέρει στα παιδικά μας χρόνια και στις παραμυθένιες αναμνήσεις μας. Παράλληλα, η εταιρεία στολίζει και τη Στοά Σπύρου Μήλιου, όπου λειτουργεί το Coca-Cola Pop-Up Store για χριστουγεννιάτικες αγορές. Φέτος, η Coca-Cola «ζωντανεύει» τα Χριστούγεννα στην καρδιά της Αθήνας και δημιουργεί μια χαρούμενη και φωτεινή εμπειρία για όλους. Μια συμμετοχική εμπειρία στην οποία μπορούν να λάβουν όλοι μέρος και να μετατραπούν σε Αϊ-Βασίληδες στο περίπτερό της στην πλατεία Συντάγματος. Πώς; Αρκεί να γράψουμε μια ευχετήρια κάρτα, να στολίσουμε ένα δεντράκι ή να τυλίξουμε ένα χριστουγεννιάτικο δώρο που θα προσφέρουμε στο γεύμα που παραδοσιακά διοργανώνεται από τον Δήμο Αθηναίων και το ΚΥΑΔΑ για κοινωνικά ευπαθείς ομάδες και φέτος στηρίζει η Coca-Cola, δημιουργώντας ακόμα μία φωτεινή και γιορτινή εμπειρία για όλους.

19.12.19 – lifo

ΤΙ ΠΕΡΙΜΈΝΕΤΕ ΌΤΙ ΘΑ ΦΈΡΕΙ Η ΕΠΌΜΕΝΗ ΔΕΚΑΕΤΊΑ;

William Blake, Εικονογράφηση για την Κόλαση του Δάντη © Fogg Art Museum, Harvard University Art Museums, USA / Bequest of Grenville L. Winthrop / Bridgeman Images

Ποια είναι κατά τη γνώμη σας τα σημαντικότερα γεγονότα που καθόρισαν αυτήν τη δεκαετία; 20 lifo – 19.12.19

ΠΩΣ ΒΙΏΣΑΤΕ ΤΗ ΔΕΚΑΕΤΊΑ ΠΟΥ ΠΈΡΑΣΕ;

ΔΙΑΝΟΟΥΜΕΝΟΙ ΕΠΙΧΕΙΡΟΥΝ ΜΙΑ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΣΤΗ ΔΕΚΑΕΤΙΑ ΠΟΥ ΠΕΡΑΣΕ

Τι άλλαξε; ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: MΕΡΟΠΗ ΚΟΚΚΙΝΗ

19.12.19 – lifo

Εξακολουθούμε να βρισκόμαστε σε ένα καθεστώς άρνησης της πραγματικότητας Κώστας Κωστής Συγγραφέας και καθηγητής Οικονομικής και Κοινωνικής Ιστορίας

αντάζομαι όπως οι περισσότεροι κάτοικοι αυτής της χώρας. Από τη βεβαιότητα και την ευφορία βρέθηκα σε μια κατάσταση πλήρους ανασφάλειας και αγωνίας για το τι θα φέρει η επόμενη μέρα. Και φυσικά μιας απαισιοδοξίας για το δικό μου μέλλον, όπως άλλωστε και για το μέλλον της χώρας μας. Όλα αυτά μέσα σε ένα πλαίσιο μιας μεγάλης δυσπιστίας για ένα πολιτικό σύστημα που μοναδικό μέλημά του είχε την αναπαραγωγή του και όχι την επίλυση των προβλημάτων. Δυστυχώς, ήταν μια εμπειρία που μας σημάδεψε και θα μας ακολουθεί για πολλά χρόνια στο μέλλον. Η αδυναμία μας να κατανοήσουμε τι ακριβώς μας συμβαίνει και με ποιον τρόπο θα το αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά καθορίζει και την απάντηση στο ερώτημά σας για το ποια ήταν τα γεγονότα που καθόρισαν τη δεκαετία. Έτσι, η στροφή του ΣΥΡΙΖΑ, μετά το δημοψήφισμα του 2015, αποτελεί το σημαντικότερο γεγονός, καθώς επιβεβαίωσε την ευρωπαϊκή πορεία της χώρας μας, και μάλιστα από το σημαντικότερο κομμάτι του αντισυστημικού μετώπου. Επομένως, στη στροφή αυτή βλέπω ένα μείζον γεγονός στη σύγχρονη Ιστορία μας που απέτρεψε την είσοδο της χώρας σε σκοτεινούς καιρούς και εδραίωσε την αντίληψη για την ευρωπαϊκή προοπτική της στο συντριπτικά μεγαλύτερο τμήμα του πολιτικού φάσματος. Παράλληλα, όμως, ο ευκαιριακός και καιροσκοπικός τρόπος με τον οποίο έγινε η στροφή του ΣΥΡΙΖΑ δεν επέτρεψε την κατανόηση των προβλημάτων της χώρας κι αυτό φαίνεται και στην πολιτική ρητορική μεγάλης μερίδας του πολιτικού συστήματος και σήμερα.

22 lifo – 19.12.19

Τα πάντα έχουν αλλάξει σε αυτά τα δέκα χρόνια, μόνο που ακόμα δεν έχουμε αποκτήσει συνείδηση αυτών των αλλαγών. Οι μεταρρυθμίσεις που έγιναν, οι αλλαγές που πραγματοποιήθηκαν ως συνέπεια της εφαρμογής των μνημονίων, θα χρειαστεί χρόνο για να εκδηλωθούν πλήρως. Επίσης, οι κοινωνικοί και πολιτικοί μετασχηματισμοί είναι σαρωτικοί, μόνο που δεν έχουμε συνειδητοποιήσει ακόμα τις δουλείες και τις υποχρεώσεις που μας έχουν επιβληθεί και τι συνέπειες θα έχουν για τη ζωή μας. Και για να αντιστρέψω το ερώτημά σας, εκείνο που δεν έχει αλλάξει είναι ο τρόπος που προσπαθούμε να κατανοήσουμε τι ακριβώς μας συνέβη. Επί της ουσίας, εξακολουθούμε να βρισκόμαστε σε ένα καθεστώς άρνησης της πραγματικότητας. Εάν το διεθνές περιβάλλον εξακολουθήσει να κινείται με τη σημερινή δυναμική, τότε φοβάμαι ότι θα χρειαστεί να αντιμετωπίσουμε σημαντικά προβλήματα, και δεν είμαι σίγουρος πως έχουμε τη δυνατότητα να τα λύσουμε. Και μόνο το γεγονός ότι δεν έχουμε συνειδητοποιήσει ποια είναι τα βασικά προβλήματα που οφείλουμε να χειριστούμε αποτελεσματικά για να μπορεί η Ελλάδα να πατήσει στα πόδια της είναι αρκετό για να μου δημιουργεί έντονες ανησυχίες για το μέλλον. Η χώρα μας χρειάζεται μια μακρά περίοδο πολιτικής σταθερότητας και προσαρμογών στο διεθνές περιβάλλον. Σε διαφορετική περίπτωση, δεν θα μπορέσει να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της ομαλής λειτουργίας της δημοκρατίας, της οικονομικής ανάπτυξης και της συμμετοχής στην ευρωπαϊκή οικονομική ολοκλήρωση. Θα χρειαστεί να αφήσει κατά μέρος ένα από αυτά τα συστατικά της σημερινής πραγματικότητάς μας. Και, φυσικά, κάτι τέτοιο θα είναι οδυνηρό.

William Blake, Ιερουσαλήμ © Yale Center for British Art (New Haven, USA)

19.12.19 – lifo

χασα –χάσαμε– πολλά τη δεκαετία που πέρασε. Τους γονείς μου πρώτα απ’ όλα. Είναι ζόρικο ξαφνικά να μην είσαι το παιδί κανενός. Το χειρότερο είναι πως μ’ εγκατέλειψε και η μεγαλύτερη προίκα μου, η αθωότητά μου, η εμπιστοσύνη που είχα στο ανθρώπινο ον. Τώρα το ξέρω, δεν είμαστε πλάσματα του φωτός. Μόλις σφίξαν τα πράγματα, μεταμορφωθήκαμε σε άλιεν, το σκοτάδι ξεπήδησε από την κοιλιά μας ορμητικό, πολύς τυφλός θυμός, πολλή δηλητηριώδης λάσπη. Λερωθήκαμε μέσα κι έξω. Ωστόσο, το σκοτάδι είναι η πρώτη ύλη μας – νομίζω, έγραψα τα καλύτερα βιβλία μου αυτά τα δέκα χρόνια. Μόνο οι καταστροφές σε ωριμάζουν, το είπε ο Λέοναρντ Κόεν όταν βγήκε από το βουδιστικό μοναστήρι και ανακάλυψε ότι η καλύτερή του φίλη και μάνατζέρ του του έκλεψε όλα του τα χρήματα. Τον πίστεψα κι εγώ, το ζώον. Μόνο που εμείς δεν είμαστε τίποτα ζεν μάστερ να ωριμάσουμε, οπότε απλώς σαπίσαμε. Δοκιμαστήκαμε και αποτύχαμε οικτρά στα πάντα. Η πολιτική, η οικονομία, η δημοκρατία, οι θεσμοί, η ενότητα, οι φιλίες μας, οι έρωτές μας, η ωριμότητά μας, οι βεβαιότητές μας – όλα πήραν μηδέν. Νομίζω ότι η εικόνα που θα μου μείνει,

περνώντας τα χρόνια, είναι ένας λαός ακινητοποιημένος και έντρομος σαν λαγός μπροστά στα φώτα του αυτοκινήτου του κυνηγού του. Συρθήκαμε έξω απ’ την κρίση, δεν βγήκαμε με το κεφάλι ψηλά, όπως βγήκαν οι άνθρωποι μετά την Κατοχή ας πούμε. Σαν να βαρεθήκαμε να φρικάρουμε και το βουλώσαμε, ξανακυλώντας στη ρουτίνα μας. Από μέσα είμαστε ίδιοι, φτυστοί και για φτύσιμο. Λίγο πιο τρομαγμένοι αλλά και κυνικοί, γιατί επιβιώσαμε απ’ αυτό το θέατρο του παραλόγου όπου όλα έμοιαζαν με κάτι, αλλά ήταν κάτι άλλο. Στην αρχή το έργο ήταν επανάσταση και τώρα το έργο είναι κανονικότητα. Ευτυχώς που υπάρχει το Νetflix, γιατί βαρέθηκα. Περιμένω – όχι, δεν περιμένω, εύχομαι να αλλάξει τελείως το πολιτικό-οικονομικό-κοινωνικό σκηνικό παγκόσμια. Οι τριγμοί ακούγονται υπόκωφα. Αργά τα βράδια, όταν πέφτει ο αχός και τείνεις εύηκοον ους, ακούς κάτι να σαλεύει στα σπλάχνα της άνυδρης γης. Δεν αυταπατώμαι. April is the cruelest month, ξέρω ότι οι τελευταίοι σπασμοί θα είναι τρομακτικοί –ήδη είναι–, αλλά λαχταρώ να γεννηθεί κάτι άλλο. Ελπίζω να μην πάρει χρόνια και χρόνια, ελπίζω να ζω για να δω με τα μάτια μου να βγαίνει από τη θάλασσα αθώο ξανά ένα παιδί που δεν θα ’ναι παιδί μας. Τώρα που το σκέφτομαι, θα είναι κορίτσι.

William Blake, Οίκτος (1795) © Tate

Λένα Διβάνη Συγγραφέας και καθηγήτρια Ιστορίας Εξωτερικής Πολιτικής

24 lifo – 19.12.19

Λίγο πιο τρομαγμένοι αλλά και κυνικοί, γιατί επιβιώσαμε απ’ αυτό το θέατρο του παραλόγου

19.12.19 – lifo

Μια σαφής τάση προς έναν γενικευμένο συντηρητισμό σε όλα τα επίπεδα

Αργυρώ Χιώτη Ηθοποιός και σκηνοθέτις

δεκαετία που φεύγει πέρασε με σκαμπανεβάσματα, έναν συνεχή αγώνα για όλα τα μικρά καθημερινά και τα επαγγελματικά και μια γενικευμένη κατάπληξη απέναντι σε πολιτικο-κοινωνικά φαινόμενα και ανθρωπιστικής φύσης αδιέξοδα. Λόγω της κρίσης στην Ελλάδα, στον τομέα μας, τον θεατρικό, βρεθήκαμε αρχικά σε ένα κενό, από το οποίο ξεπήδησαν κάποιες νέες μορφές θεάματος. Για μας, τους Vasistas, βγήκε το Domino, μια συμμετοχική παράσταση που εκ των υστέρων καταλάβαμε ότι εξέφραζε την ανάγκη μας για συσπείρωση, συλλογικότητα και επεξεργασία των «ακατανόητων» που συνέβαιναν κοινωνικοπολιτικά. Σε αυτό το κλίμα πολλοί ξένοι Ευρωπαίοι –και όχι μόνο– διευθυντές φεστιβάλ κ.ά. άρχισαν να ενδιαφέρονται για το σύγχρονο θέατρο και τον χορό στην Ελλάδα, οπότε και υπήρξε μια μετακίνηση ελληνικών παραστάσεων στο εξωτερικό. Αυτό μας επέτρεψε να επιβιώσουμε και να συνεχίσουμε να δουλεύουμε με ελευθερία, άνοιγμα και διάθεση για πειραματισμό και νέες συνεργασίες. Ταυτόχρονα, η Στέγη, σε μια κρίσιμη στιγμή, υποστήριξε έμπρακτα τη δουλειά πολλών Ελλήνων δημιουργών και την εξωστρέφειά τους, αναλαμβάνοντας κεντρικό ρόλο στα καλλιτεχνικά πράγματα της Αθήνας. Ακολούθησαν άλλοι οργανισμοί, όπως το ΚΠΙΣΝ, το ΝΕΟΝ κ.ά., που ήρθαν να συμπληρώσουν τη δουλειά θεσμών όπως το Φεστιβάλ Αθηνών και το Εθνικό Θέατρο φυσικά, που υπό πολύ δύσκολες συνθήκες κατάφεραν να παράγουν τίμια πολύτιμο έργο. Στο τέλος αυτής της δεκαετίας το έντονο ενδιαφέρον της ευρωπαϊκής αγοράς για την ελληνική τέχνη στα χρόνια της κρίσης αρχίζει να ατονεί – εμφανίστηκαν άλλες περιοχές και κρίσεις. Πλέον, και ευτυχώς κατ’ εμέ, η όποια εξωστρέφεια έργων και καλλιτεχνών έχει να κάνει με το έργο αυτό καθαυτό και όχι με την εθνική ταυτότητα του δημιουργού. Το προσφυγικό είναι ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα που καθόρισαν τη δεκαετία που πέρασε. Το ξερίζωμα εκατομμυρίων ανθρώπων στη «γειτονιά» μας, η εξαθλίωσή τους και μια δυστυχία που δεν είναι πια στην άλλη άκρη του κόσμου αλλά δίπλα μας, ζούμε μαζί της, δεν μπορούμε να την αρνηθούμε. Αυτό που ονομάζουμε αόριστα «ανθρωπιστική

26 lifo – 19.12.19

κρίση», δηλαδή να χάνεις το σπίτι σου και να ζεις μέσα στον κίνδυνο και τη βία, να μην έχεις να φας, να χάνεις τους ανθρώπους σου, την ταυτότητά σου, την ελευθερία σου. Άλυτο ακόμα θέμα και πολύπλοκο. Σε άμεση σχέση με το παραπάνω είναι μια σαφής τάση προς έναν γενικευμένο συντηρητισμό σε όλα τα επίπεδα, είτε μιλάμε καθαρά για την άνοδο της ακροδεξιάς είτε για άλλες μορφές οπισθοχώρησης σε μια πνευματική μεμψιμοιρία κι έναν αυταρχισμό. Τη στροφή προς μια πατερναλιστική αντίληψη λειτουργίας του κόσμου που θέλαμε να πιστεύουμε ότι είχαμε αφήσει πίσω μας. Μια αποσταθεροποίηση σε επίπεδο αξιών και το άνοιγμα ενός χάσματος ανάμεσα στους ανθρώπους. Αγώνες σε σχέση με βασικά ανθρώπινα δικαιώματα, την ισότητα των φύλων, το δικαίωμα στη σεξουαλική ή όποια αυτοδιάθεση, σε σχέση με τα δικαιώματα των ζώων και την ανάγκη προστασίας του περιβάλλοντος ξαφνικά αντιμετωπίζονται φανερά με εχθρότητα σε ιδιωτικές συζητήσεις και δημόσια στον πολιτικό λόγο. Δηλαδή υπάρχουν άνθρωποι που πείθονται και ακολουθούν για κυβερνήτη τους, γιατί πιστεύουν ότι θα καλυτερέψει τη ζωή τους(;), τη Χρυσή Αυγή ή τον Τραμπ, για παράδειγμα. Δεν το χωράει ο νους μου. Είναι κάτι το ότι η φούσκα της Χρυσής Αυγής ίσως έσκασε και αυτά τα άτομα φαίνεται πως θα πληρώσουν για τα εγκλήματά τους, παρ’ όλα αυτά οι ιδεοληψίες που πρεσβεύουν και η αντίληψή τους για τη ζωή και την κοινωνία πολύ φοβάμαι ότι εξακολουθούν να επηρεάζουν την ελληνική πραγματικότητα αυτήν τη στιγμή. Υπάρχουν ακόμα άνθρωποι που θεωρούν ότι η κλιματική αλλαγή δεν τους αγγίζει, ότι δεν χρειάζεται να σκεφτούν πόσο και τι κρέας καταναλώνουν, ποιο είναι το ενεργειακό τους αποτύπωμα στην καθημερινότητα, πόσο φροντίζουν το περιβάλλον στο οποίο ζουν και τους φυσικούς πόρους από τους οποίους τρέφονται. Σε επίπεδο ατομικό αλλά και κρατικό, δυστυχώς, η ανάπτυξη είναι συνυφασμένη με το υλικό κέρδος. Πόσο μάταιο! Από την επόμενη δεκαετία περιμένω λίγο περισσότερη ανθρωπιά. Λίγο πιο ανοιχτή αντίληψη για τον κόσμο μέσα στον οποίο ζούμε. Λίγο μεγαλύτερη σύνδεση με τη φύση και τα ζώα.

William Blake, Νιούτον (1795-1805) © Tate

19.12.19 – lifo

ια να εξηγήσω πώς βίωσα τη δεκαετία, θα πρέπει να κάνω μια πολύ μικρή αναδρομή στην προηγούμενη περίοδο. Η δεκαετία 2000-2010 ήταν, δυστυχώς, η περίοδος της αυταπάτης. Το πολιτικό σύστημα μας τάιζε τότε κανονικά σανό, κάνοντάς μας να πιστέψουμε ότι μπορούμε να απλωθούμε πέρα από πάπλωμά μας. Η χώρα γέμισε υποκαταστήματα ξένων τραπεζών και τα δάνεια (όλων των ειδών) προσφέρονταν αφειδώς και μάλιστα χωρίς εγγυητές τις περισσότερες φορές. Οι πολιτικοί μάς μιλούσαν για τα καταπληκτικά ποσοστά ανάπτυξης της χώρας, χωρίς να μας λένε ότι, ενώ οι άλλες χώρες είχαν ανάπτυξη βασισμένη στην εγχώρια παραγωγή, εμείς μετρούσαμε την ανάπτυξη με μόνο γνώμονα την κατανάλωση. Η υπερκατανάλωση, όμως, ήταν προϊόν δανεισμού και τα δανεικά κάποια στιγμή έπρεπε να επιστραφούν. Έρχεται, λοιπόν, το 2010 και, «ξαφνικά», η χώρα πτωχεύει... Την Παρασκευή 23 Απριλίου 2010 ο τότε πρωθυπουργός της Ελλάδας, Γιώργος Παπανδρέου, με φόντο το ακριτικό Καστελλόριζο, ανακοινώνει την προσφυγή της Ελλάδας στον μηχανισμό στήριξης, βάζοντας τη χώρα στον μνημονιακό δρόμο των μέτρων λιτότητας. Πέφτουν οι μάσκες του πολιτικού συστήματος και της δήθεν ευμάρειας και, ξαφνικά, από τη μια μέρα στην άλλη, η προσγείωση είναι ανώμαλη και πάρα πολύ επώδυνη. Η χώρα, και κατ’ επέκταση οι πολίτες της, μπαίνουν σε μια στενωπό ατελείωτη και πολύ επώδυνη. Όλα γκρεμίζονται γύρω μας, ξεκινώντας από τα όνειρά μας, και μπαίνουμε σε μια πολιτική και κοινωνική ταραχή χωρίς τέλος. Οι πολιτικοί κατηγορούν οι μεν τους δε, ο κόσμος βγαίνει στους δρόμους, αλλιώς στα κάγκελα, οι μισθοί και οι συντάξεις πέφτουν «στα τάρταρα», οι απολύσεις και το κλείσιμο μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων είναι στην ημερήσια διάταξη και το πολιτικό σύστημα προσπαθεί να ξεχρεώ-

σει μέσα από ετερόκλητες συμμαχίες, εφαρμόζοντας PSI, φορολογική αφαίμαξη και περικοπές παντός είδους. Για μένα, το σημαντικότερο γεγονός ήταν το πολιτικό «ξεβράκωμα» του συστήματος και η ανώμαλη προσγείωση ενός λαού που δεν είχε πλέον πού να ελπίζει. Το άλλο πολύ σημαντικό γεγονός είναι το προσφυγικό και η αδυναμία μας να το χειριστούμε όπως πρέπει. Για παράδειγμα, δεν γίνεται ως κράτος να θεωρείς έναν Αφγανό μετανάστη και όχι πρόσφυγα, όταν όλοι γνωρίζουν ότι το Αφγανιστάν βρίσκεται σε εμπόλεμη κατάσταση από το 1980, είτε με εξωτερικούς εχθρούς είτε λόγω εμφύλιων συρράξεων. Θέλει γερό στομάχι το προσφυγικό, νηφαλιότητα και, προπάντων, μνήμη. Η μισή χώρα και πλέον είναι απόγονοι προσφύγων. Πιστεύω ότι λίγα πράγματα αλλάξαν κατ’ ουσίαν. Ο κόσμος πιστεύει ότι θα επανέλθει στον προηγούμενο τρόπο ζωής του χωρίς να έχει λάβει το ουσιαστικό μήνυμα της κρίσης και μάλιστα το θλιβερό που ακούγεται τους τελευταίους μήνες είναι η «επιστροφή στην κανονικότητα», δηλαδή «δανείσου κι ας μην έχεις να τα ξεπληρώσεις». Όλα αυτά σε μια χώρα που δεν παράγει σχεδόν τίποτα (εκτός από υπηρεσίες και, φυσικά, μπόλικο φρέντο εσπρέσο). Το θέμα δεν είναι τι περιμένω να φέρει η επόμενη δεκαετία αλλά τι πιστεύω ότι θα φέρει. Αν δεν σταθεροποιηθεί η χώρα οικονομικά και πολιτικά, διαγράφοντας πλέον από τον χάρτη το παλιό και φαύλο πολιτικό σύστημα, όσα ζήσαμε θα επιστρέψουν μάλλον πολύ σύντομα. Ναι... Τον 21ο αιώνα, δυστυχώς, στην Ελλάδα κυριαρχούν ακόμα οι κοτζαμπάσηδες και οι μαυρογιαλούροι... No hope, λοιπόν. Και όπως έγραψε ο Νίκος Γκάτσος και αφηγήθηκε ο Μάνος Χατζιδάκις: «Καληνύχτα Κεμάλ... αυτός ο κόσμος δεν θα αλλάξει ποτέ...».

William Blake, Εικονογράφηση για την Κόλαση του Δάντη © Tate

Δημήτρης Μεσσίνης Φωτορεπόρτερ

28 lifo – 19.12.19

Tο σημαντικότερο γεγονός ήταν το πολιτικό «ξεβράκωμα» του συστήματος και η ανώμαλη προσγείωση ενός λαού που δεν είχε πλέον πού να ελπίζει

19.12.19 – lifo

Η ψυχαναγκαστική αναζήτηση μιας ετοιμοπαράδοτης πλαστικής ευτυχίας Φωτεινή Τσαλίκογλου

William Blake, Το ρόδο της Αλβιόνας (1793). Huntington Art Collections

Συγγραφέας και καθηγήτρια Ψυχολογίας

η δεκαετία που πέρασε βεβαιότητες που έμοιαζαν ακλόνητες ένιωσα να θρυμματίζονται. Δεσμοί που φάνταζαν ακατάλυτοι είδα να διαρρηγνύονται. Είδα γύρω μου ανθρώπους, δίχως να πάσχουν απαραίτητα από μια ψυχική διαταραχή, να κινούνται στην γκρίζα ζώνη μιας ήρεμης απελπισίας, να επιζούν δίχως να ζουν, θυμίζοντας τον στίχο του Τ.Σ. Έλιοτ «and they go on living and partly living» (και συνεχίζουν να ζουν και εν μέρει μόνο να ζουν). Είδα τον φόβο στο βλέμμα τους. Στο όνομα του φόβου υψώνεις τείχη ψευδοπροστασίας και αμπαρώνεσαι σε ένα κελί. Κατασκευάζονται φανταστικοί εχθροί που επωμίζονται το βάρος της δικής σου δυσφορίας. Είδα τις αποχρώσεις να χάνονται και τον κόσμο μας να χωρίζεται σε απόλυτα καλά και απόλυτα κακά αντικείμενα. Είδα φίλους να μεταμορφώνονται στο πι και φι σε εχθρούς. Η δυστυχία βγήκε στους δρόμους. Η θέα των εξαθλιωμένων άστεγων που ψάχνουν στα σκουπίδια σε ταράζει. Ωστόσο, ένα ερώτημα σε πιάνει από τον λαιμό. Από την άλλη όχθη όπου βρίσκεσαι, πόσο νομιμοποιείσαι να ταράζεσαι εκ του ασφαλούς; Πόσο ανεπαρκής, ίσως και κίβδηλα απενοχοποιητική είναι η εκ του ασφαλούς συμπόνια σου, όποια μορφή και αν αυτή παίρνει; Mε άλλα λόγια, ως πού μπορούν οι μεν να διεκδικήσουν το δικαίωμα να ταράζονται από αυτό που υφίστανται οι δε; Ερωτήματα που κληροδότησε η κρίση και έως σήμερα παραμένουν ανοιχτά. Τη δεκαετία που πέρασε είδα ακόμα να οργιάζει το καθήκον της ευτυχίας. Η ψυχαναγκαστική αναζήτηση μιας ετοιμοπαράδοτης πλαστικής ευτυχίας, εμπνευσμένης από την ανθούσα βιομηχανία της «ευτυχολογίας». Είδα αυτάρεσκα κλεισμένους σε ένα μικρόψυχο «εγώ» ανθρώπους να γίνονται η άλλη όψη του ίδιου νομίσματος. Θλιμμένα πλάσματα που έπαιζαν τους χαρούμενους. Μάσκες που υποδύονταν πρόσωπα. «Να είσαι ευτυχής, να χαμογελάς, να ελπίζεις, στο χέρι σου είναι». Η υπευθυνοποίηση αγκαλιά με την ενοχοποίηση. «Αν αποτύχεις, εσύ και μόνον εσύ θα φταις». Η οικονομική κρίση εξελίχθηκε σε μια κρίση της συνείδησης. Μια βαθιά ανθρωπιστική κρίση αξιών. Ο κλονισμός μιας στοιχειώδους εμπιστοσύνης στα πράγματα. Αυτό το «δεν ξέρω τι μου ξημερώνει» που υπονόμευσε ένα θεμελιώδες για τον καθέναν μας αίτημα: να έχεις την αίσθηση ή, έστω, την ψευδαίσθηση ότι η επόμενη μέρα, η επόμενη

30 lifo – 19.12.19

στιγμή, θα είναι περιφρουρημένη από την τρομοκρατία του απροόπτου. Δηλαδή η επόμενη στιγμή δεν θα θυμίζει τρομοκράτη που εισβάλλει στο μυαλό ή στο σώμα σου και τα τινάζει όλα στον αέρα. Με τη σπαραχτική αβεβαιότητα της επόμενης στιγμής ανοίγει ο δρόμος για το βίωμα μιας αβοήθητης, γυμνής ύπαρξης. Είτε χορτάτη είτε πεινασμένη, η ύπαρξη αυτή δυσκολεύεται να ζήσει. Δεν είναι να απορείς που η δεύτερη πιο σημαντική ασθένεια στον πλανήτη για το 2020, όπως μας ενημερώνει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, θα είναι η κατάθλιψη. Δηλαδή η ζωή σαν θάνατος πριν από τον θάνατο. Η συλλογική δυσφορία θα μπορούσε να συμβάλει στη δημιουργία ενός ανθρώπινου περιβάλλοντος συνεκτικότητας και αλληλοϋποστήριξης. Κάτι τέτοιο όμως δεν συνέβη. Θα ομολογήσω όμως ότι το σημαντικότερο γεγονός που με καθόρισε τη δεκαετία που πέρασε ανήκει στην ιδιωτική σφαίρα. Ήταν ο θάνατος της μητέρας μου. Λίγο μετά γεννήθηκε το τρίτο κοριτσάκι της κόρης μου και πήρε το όνομά της: Έλλη. Η δυνατότητα μιας γέννησης καιροφυλακτεί πίσω από κάθε μορφή θανάτου. Κι αν δεν είναι έτσι, αξίζει να το δούμε έτσι. Μας συμφέρει. Δεν ξέρω τι άλλαξε τα τελευταία δέκα χρόνια. Δεν ξέρω αν ισχύει το «όσο περισσότερο αλλάζει, τόσο το ίδιο μένει». Η ελπίδα είναι ένα άτιμο πράγμα. Αν δεν υπάρχει, σε σκοτώνει. Αν υπάρχει σε πλεόνασμα, γίνεται ένα άδειο περιτύλιγμα. Ένα ρητορικό σχήμα που πληγώνει μέσα από την αναντιστοιχία του με την πραγματικότητα. Η επόμενη δεκαετία περιμένω να φέρει το τέλος της ελπίδας για ένα καλύτερο χθες, χωρίς την παραίτηση από την ελπίδα για ένα καλύτερο αύριο. Η επόμενη δεκαετία θα είναι αναπάντεχα καλύτερη. «Σας λέω την αλήθεια! Πιστέψτε με!». Μη χαμογελάτε ειρωνικά! Δεν πρόκειται για μια παιδιάστικη, αφελή ευχή. Να θυμίσω τον Πασκάλ. «Δεν υπάρχει κανένας σοβαρός λόγος να μην πιστεύει ένας άνθρωπος στα θαύματα» δήλωνε. Δεν πρόκειται για ειρωνεία ούτε για μεταφυσική, αλλά για απλή, ίσως, φυσική. Άλλωστε, ένας μεταγενέστερός του, ένθερμος οπαδός της λογικής, ονόματι Άλμπερτ Αϊνστάιν, παρατηρούσε: «Mόνο δύο τρόποι υπάρχουν να ζει κανείς τη ζωή του. Ο ένας είναι σαν τίποτα να μην είναι θαύμα. Ο δεύτερος, σαν τα πάντα να είναι θαύμα». Ευτυχές, λοιπόν, το 2020!

Delivery.gr

ΚΑΙ ΚΑΛΈΣ ΞΕΚΟΎΡΑΣΤΕΣ

ΓΙΟΡΤΈΣ!

λησιάζουν οι γιορτές και οι μαζώξεις σε σπίτια έχουν ξεκινήσει ήδη. Το θέμα είναι πως σήμερα θα μαζευτούμε για το πρώτο Χmas movie night και θέλουμε διακαώς να παραγγείλουμε την πίτσα πεπερόνι που λέγαμε με τον Νικόλα από προχτές, όταν η Μυρτώ και η Άννα φαντασιώνονται κινέζικο και η αδελφή μου μαγειρευτό, που πολύ της έχει λείψει. Ρε παιδιά, δεν γίνεται ο καθένας να θέλει το δικό του… Ή μήπως γίνεται; Απανταχού fans των delivery και των πολλών βρώσιμων επιλογών με το πάτημα μερικών κουμπιών, δώστε προσοχή: ένα είναι το απόλυτο site για delivery και δεν θα μπορούσε παρά να λέγεται Delivery.gr. Μιλάμε για μια ιδιαιτέρως user-friendly ιστοσελίδα, κομψότατη στο μάτι και με επιλογές που, συν τοις άλλοις, θα σας λύνουν τα χέρια κάθε φορά που η δική σας κουζίνα δείχνει άδεια και ψυχρή. Τις υπόλοιπες γεμάτες και ζεστές κουζίνες θα τις βρείτε σε διάφορες κατηγορίες, όπως pizza, burger, pasta, ethnic, σουβλάκι κ.ά. Εσείς αυτό που πρέπει να κάνετε είναι να βάλετε τη διεύθυνσή σας και βάσει αυτής θα σας βγάλει τα μαγαζιά που εξυπηρετούν την περιοχής σας με χιλιομετρική απόσταση, ελάχιστο κόστος παραγγελίας και άλλα τέτοια χρήσιμα. Πέραν της βασικής λειτουργίας της πλατφόρμας, αυτό που τη διαφοροποιεί είναι οι διάφορες άλλες υπηρεσίες που προσφέρει αλλά και τα δώρα. Μπορείτε είτε να παραγγείλετε online, είτε τηλεφωνικώς, είτε ακόμα και με δωρεάν τηλεφωνική παραγγελία μέσα από το site, όπου σε καλεί το εστιατόριο από το οποίο θες να παραγγείλεις(!), είτε μέσα από το πάντα ενημερωμένο και ανανεωμένο app του.

Επιπλέον, μέσα από το Delivery.gr μπορεί να επιλέξει καθένας από το παρεάκι ό,τι θέλει και να τα παραγγείλετε όλα μαζί - όλοι, σε μια ομαδική παραγγελία. Ακούς, Νικόλα; Για όλους εμάς τους συνδρομητές, μάλιστα, τρέχει ένα μοναδικό πρόγραμμα προσφορών και δώρων Eat & Win, όπου κερδίζουμε με τις παραγγελίες που πραγματοποιούμε μαζεύοντας πόντους. Και αυτό το success story δεν σταματάει εκεί. Η εταιρεία αυτή που κοιτάει μόνο μπροστά πολύ σύντομα θα προσθέσει κι άλλες κατηγορίες, όπως ψιλικά, είδη περιπτέρου / σούπερ μάρκετ / παντοπωλείου, ποτά και ό,τι άλλο μπορεί να γίνει delivery! Μια πραγματική ελληνική επανάσταση στο delivery δηλαδή, γιατί μιλάμε για την πρώτη ελληνική ηλεκτρονική πλατφόρμα που ξεκίνησε από μια φοιτητική ιδέα στην Πάτρα το 2006 και έφτασε σήμερα να δραστηριοποιείται σε 40 πόλεις σε όλη τη χώρα, με περισσότερες από 6.500 παραγγελίες κάθε μέρα. Γι’ αυτό, Delivery.gr και καλές ξεκούραστες γιορτές!

19.12.19 – lifo

Η άνοδος και η πτώση του δεξιού εξτρεμισμού

Βασιλική Γεωργιάδου Kαθηγήτρια Πολιτικής Επιστήμης William Blake, Εικονογράφηση για την Κόλαση του Δάντη © Fogg Art Museum, Harvard University Art Museums, USA / Bequest of Grenville L. Winthrop / Bridgeman Images

δεκαετία που διανύουμε, της οποίας ο κύκλος κλείνει στο τέλος της χρονιάς, υπήρξε έντονη και δύσκολη. Είναι η δεκαετία της παρατεταμένης οικονομικής κρίσης, εκείνη κατά την οποία φανερώθηκαν τα βαθιά ελλείμματα πολιτικής εμπιστοσύνης, η δεκαετία που κατέδειξε ότι πίσω από τις αναλύσεις για την «παραδοσιακά αλληλέγγυα» ελληνική κοινωνία κρυβόταν η έλλειψη διάθεσης των παλιότερων γενιών να υποχωρήσουν στα «κεκτημένα» τους, η διατήρηση των οποίων μπορούσε να συμβεί μόνο σε βάρος νεότερων γενιών. Η αποτύπωση χαμηλών τιμών στον δείκτη της κοινωνικής εμπιστοσύνης, η πεποίθηση των νεότερων ότι οι μεγαλύτεροι «βολεύονται» υποσκάπτοντας τα δικά τους δικαιώματα, όπως και η αίσθησή τους ότι θα ζήσουν μια χειρότερη ζωή από τους μεγαλύτερους, καταδεικνύουν ένα ισχυρό διαγενεακό χάσμα που καταγράφηκε τη δεκαετία του 2010 (στοιχεία Metron Analysis, 2012). Τα ελλείμματα εμπιστοσύνης σε κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο, όταν βαθαίνουν, ανοίγουν τον δρόμο για την άνοδο των λαϊκιστών και των εξτρεμιστών. Οι πρώτοι κερδίζουν σε μια τέτοια συγκυρία γιατί επιβεβαιώνεται το αφήγημά τους ότι «αυτοί εκεί πάνω» δεν νοιάζονται για τον «απλό λαό»· οι δεύτεροι αναζητούν τους συνοδοιπόρους τους σε πράξεις βίαιου ακτιβισμού κυρίως μεταξύ εκείνων που είναι αποξενωμένοι πολιτικά και υιοθετούν μια κυνική στάση απέναντι στην πραγματικότητα που τους περιβάλλει. Η δεκαετία του 2010 ξεκίνησε με τη σοκαριστική είσοδο της Χρυσής Αυγής στο δημοτικό συμβούλιο της Αθήνας, τελειώνει όμως με την εκλογική της καταβαράθρωση και την έξοδό της από την κοινοβουλευτική αρένα. Όσα μεσολάβησαν, οι διπλές εκλογές του 2012 που της εξασφάλισαν κοινοβουλευτική εκπροσώπηση και οι εκλογές του Ιανουαρίου/ Σεπτεμβρίου 2015 που της έδωσαν την τρίτη θέση μεταξύ των κοινο-

32 lifo – 19.12.19

βουλευτικών κομμάτων, αποτελούν μελανές σελίδες της σύγχρονης κοινοβουλευτικής μας ιστορίας. Ιδίως στην Τρίτη Ελληνική Δημοκρατία, στην οποία ο εν τη ευρεία εννοία χώρος της άκρας δεξιάς είχε μια περιθωριακή παρουσία, η είσοδος στη Βουλή ενός κόμματος-πολιτοφυλακή αποτελεί μια επώδυνη στιγμή στην ιστορία της Μεταπολίτευσης. Παρότι η ελληνική δημοκρατία φάνηκε ανθεκτική και οι εικασίες για «βαϊμαροποίησή» της δεν επαληθεύτηκαν, το αποτύπωμα του βίαιου δεξιού εξτρεμισμού υπήρξε βαθύ. Είναι σοκαριστικό ότι η κοινοβουλευτική παρουσία της Χρυσής Αυγής πήγε χέρι-χέρι με την ανάπτυξη των βίαιων δράσεών της, με δραματική κορύφωση τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα· ότι η μαζική εμπλοκή της οργάνωσης σε δεκάδες βίαιες επιθέσεις εναντίον ανθρώπινων και υλικών στόχων (βλ. Λ. Ρόρη, Κ. Ρουμανίας & Β. Γεωργιάδου, Έρευνα για την Πολιτική Βία στην Ελλάδα της Κρίσης) πραγματοποιήθηκε μετά την είσοδό της στη Βουλή το 2012· ότι η κοινοβουλευτική της παρουσία έγινε άλλοθι για παράγοντες της Εκκλησίας και της δημόσιας σφαίρας που ήθελαν να κηρύξουν έναν μισαλλόδοξο λόγο. Η δεκαετία κλείνει με την περιθωριοποίηση του βίαιου δεξιού εξτρεμισμού. Αυτό δεν σημαίνει ότι θεραπεύτηκαν οι αιτίες που προκάλεσαν την άνοδό του. Tο εκλογικό σώμα, ωστόσο, πήρε ένα μάθημα όσον αφορά τις επώδυνες συνέπειες ακραίων επιλογών του. Παράγοντες της μιντιακής σφαίρας επίσης: η απόδοση ορατότητας σε ακραία μορφώματα μπορεί να έχει βαρύ πολιτικό και κοινωνικό τίμημα. Κυρίως όμως έγινε αντιληπτό ότι η αδράνεια του κράτους μπορεί να δώσει ευκαιρίες στους εξτρεμιστές, ενώ η εγρήγορση των θεσμών (όπως έγινε με τη δικαστική διερεύνηση της Χρυσής Αυγής και την αναστολή της κρατικής χρηματοδότησής της από τη Βουλή) μπορεί να αποτελέσει ανάχωμα σε τέτοιου είδους απειλητικές για τη λειτουργία και την ποιότητα της δημοκρατίας εκφράσεις.

δεκαετία που τελειώνει σημαδεύτηκε από φυσικές καταστροφές, των οποίων η ένταση εξέπληξε. Θυμίζω το τσουνάμι της Ιαπωνίας, που ήταν το μεγαλύτερο τα τελευταία 100 χρόνια στην περιοχή, τους αλλεπάλληλους τυφώνες στο Τέξας, που ισοπέδωσαν τις εκτιμήσεις ότι τέτοια φαινόμενα επαναλαμβάνονται κάθε 500 χρόνια, τους τυφώνες στις Φιλιππίνες, τον σεισμό στο Κατμαντού, τις πυρκαγιές στο Μάτι, στην Καλιφόρνια, στην Αυστραλία, στον Αμαζόνιο και, πλέον, στην αρκτική ζώνη. Ευτυχώς, παγκοσμίως θρηνήσαμε λιγότερα θύματα απ’ ό,τι την πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα. Εκτός από τους σεισμούς και τα τσουνάμι, υπάρχουν ενδείξεις ότι η ένταση και η συχνότητα των φαινομένων είναι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής. Δυστυχώς, φαίνεται ότι έχουμε αρχίσει ήδη να εισπράττουμε τα αποτελέσματα που φοβόμασταν μόλις δέκα χρόνια πριν. Η δεκαετία που μόλις τελειώνει ανέδειξε την κλιματική αλλαγή ως τη μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα. Για πολύ πολύ καιρό και αφού θα έχουμε ξεχάσει τα αποτελέσματα της οικονομικής κρίσης θα εισπράττουμε στη χώρα μας τις συνέπειες από την αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη. Ως επιστήμονες έχουμε αρχίσει να αναρωτιόμαστε αν κάναμε ό,τι χρειαζόταν ώστε να αφυπνίσουμε πολίτες, εταιρείες και κυβερνήσεις για τις επιπτώσεις της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Παρά την περίφημη Συμφωνία των Παρισίων του 2015, με την οποία 195 χώρες δεσμεύτηκαν να αναλάβουν δράση στο μέτρο που τους αναλογεί για τη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, οι πρόσφατες μετρήσεις δείχνουν ότι ως παγκόσμια κοινότητα αργούμε να συμμορφωθούμε. Δεν έχουμε καιρό μπροστά μας. Αν μέχρι το 2030 δεν έχουμε μειώσει στο μισό τις εκπομπές, όπως μας αναλογεί βάσει της συνθήκης, κινδυνεύουμε να μπούμε σε έναν φαύλο κύκλο με προβλέψιμα, αλλά ανεξέλεγκτα αποτελέσματα. Αν υπερβούμε τους 1,5 βαθμούς αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη, θα έχουμε δυσάρεστες συνέπειες. Αν αμφιβάλλετε, σκεφτείτε, κατ’ αναλογία, πώς αισθάνεστε όταν η

θερμοκρασία του σώματός σας αυξάνεται από 37°C σε 38°C. Υπήρξαν καλά νέα για την Ελλάδα τη δεκαετία που πέρασε. Η νέα κυβέρνηση εξήγγειλε την απολιγνιτοποίηση της χώρας μέσα σε μία δεκαετία, δηλαδή την αλλαγή του βασικού καυσίμου που χρησιμοποιείται για την ηλεκτροδότησή μας, και τη μεταστροφή σε ανανεώσιμες πηγές. Τα πολύ καλά νέα είναι ότι η νέα γενιά καταλαβαίνει τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής πολύ καλύτερα από τους μεγαλύτερους, που ακόμα χάνουν τον χρόνο τους με συνωμοσιολογίες και πολιτικολογίες. Έχει γίνει πλέον κατανοητό ότι οι επόμενες γενιές θα πληρώσουν τα σπασμένα, αν προλάβουν, και ότι το κόστος της πρόληψης τώρα είναι πολύ μικρότερο από το κόστος προσαρμογής σε 20 χρόνια. Η περιβαλλοντική συνείδηση των ηλικιακά μικρότερων είναι αυξημένη. Μακάρι να καταλάβουμε ότι χρειάζεται να καταναλώνουμε λιγότερο απ’ όλα, γιατί όλα, από τα ρούχα μέχρι τα μολύβια και τις πάνες, έχουν περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Τα εξαιρετικά νέα είναι οι νέες πρωτοβουλίες πολιτών, όπως το World Human Forum που ξεκίνησε στην Ελλάδα το 2017. Πρόκειται για μια κίνηση πολιτών απ’ όλο τον κόσμο, που επικεντρώνεται στον άνθρωπο. Αποτελεί μια νέα προσέγγιση και μια νέα μεθοδολογία που χρησιμοποιεί μια ολιστική, διεπιστημονική προσέγγιση, κρατώντας το ανθρώπινο στοιχείο στην καρδιά της λειτουργίας της σε όλα τα επίπεδα, φέρ’ ειπείν στη βιωσιμότητα, στη δημοκρατία, στην εκπαίδευση, στην προσωπική ανάπτυξη, στην τεχνολογία και στην καινοτομία, στην τέχνη. Στον καμβά αυτόν οι υπεύθυνοι και ενεργοί πολίτες δημιουργούν ένα νέο πολιτισμικό οικολογικό μοντέλο που τόσο μας χρειάζεται την επόμενη δεκαετία. Είμαι εκ φύσεως αισιόδοξος και πιστεύω ότι ως παίδες Ελλήνων θα αναλάβουμε τις προσωπικές μας ευθύνες ώστε μέσα σε λίγα χρόνια να φτάσουμε σε πραγματικό σταθμό και να επιταχύνουμε την επιβράδυνση της υπερθέρμανσης του πλανήτη μας. Εύχομαι να μπορέσουμε ως κοινωνία να προσαρμοστούμε στα καινούργια περιβαλλοντικά δεδομένα της ζωής μας την επόμενη δεκαετία, καλύτερα απ’ ό,τι προσαρμοστήκαμε στην οικονομική κρίση την προηγούμενη.

William Blake, Εικονογράφηση για την Κόλαση του Δάντη © National Gallery of Victoria, Melbourne, Australia / Bridgeman Images

Κώστας Συνολάκης Ακαδημαϊκός και πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή

Η κλιματική αλλαγή είναι η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα 19.12.19 – lifo

η δεκαετία του 2010 θα μπορούσαμε να τη χαρακτηρίσουμε και Δεκαετία του Ταυ: της Τρόικας, του Τσίπρα, της Ταραχής, και –στη διεθνή σκηνή– του Τραμπ. Η Ταραχή, ως σύγχυση και ανησυχία, εκδηλώθηκε σε ατομικό και σε κοινωνικό επίπεδο, συγκλονίζοντας τις μονάδες και το σύνολο. Οι πολιτικές και οικονομικές δυνάμεις που την προκάλεσαν, ημεδαπές και διεθνείς, λειτούργησαν ταυτόχρονα ως ταραξικάρδιες, εις μνήμην του Αριστοφάνη, αφού τάραξαν την καρδιά του καθενός χωριστά, και ταραξιπόλιδες, εις μνήμην του Φίλωνα του Ιουδαίου, αφού συντάραξαν την ελληνική πολιτεία, που διά του πρώτου Ταυ, του τροϊκανικού, έγινε και τυπικά νομαρχία υπό επιτήρηση. Τιμωρούμενη από το Ταμείο (άλλα ταυ εδώ), με τη συμπερίληψή της στα διαβόητα PIGS. Εκ των υστέρων, οι θεραπευτές ομολόγησαν τόσες φορές τα λάθη τους σε αλγορίθμους και μέτρα, που είναι ν’ αναρωτιέται κανείς αν η θεραπεία έβλαψε περίπου όσο και η καθαυτό νόσος. Πώς βρέθηκε η περίφημη «χώρα της ναυτοσύνης» εγκλωβισμένη ανάμεσα στις νέες συμπληγάδες, το Καστελλόριζο από τη μια, την Ιθάκη από την άλλη, είναι ένα ζήτημα που οι ιστορικοί και οι κοινωνιολόγοι του μέλλοντος (ίσως και οι γραμματολόγοι, μια και, συν τοις άλλοις, παρήχθη η «λογοτεχνία της κρίσης», που αποδείχτηκε εξαγώγιμη) θα το προσεγγίσουν πολύ πιο ψύχραιμα από μας. Εμείς, ταραγμένοι, βίαια προσγειωμένοι από τα ψευδαισθησιογόνα υψηλά της «λαμπρής Ελλάδας» του 2004 στη δεινή ανάγκη εκείνου που κουρταλεί ξένες θύρες, νιώσαμε ταπεινωμένοι ακόμα κι αν, ενάντια στο ρεύμα, δεν μας είχε δελεάσει η δοτή ευμάρεια των διακοποδανείων, εορτοδανείων, αυτοκινητοδανείων, στεγαστικών, καταναλωτικών κ.ο.κ. Ακόμα κι αν, χρηστοί πολίτες, εννοούσαμε τον πατριωτισμό ως φοροδοτική συνέπεια και όχι ως έπαρση σημαίας στο μπαλκόνι μας κάθε επέτειο. Στις 23 Απριλίου 2010, ο πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου, που μισό χρόνο πριν είχε επικρατήσει του Κώστα Καραμανλή με ποσοστό 43,92% έναντι 33,48%, ανακοινώνει την προσφυγή της Ελλάδας στον μηχανισμό στήριξης με φόντο το ακριτικό Καστελλόριζο: ένας ακρίτας

αυτοαφοπλισμένος καλωσορίζει τον λιταυταρχισμό, όπως ονομάστηκε το μείγμα της λιτότητας και των αυταρχικών μεθόδων επιβολής της. Γρήγορα βρίσκεται αντιμέτωπος με το κίνημα των αγανακτισμένων ή κίνημα της πλατείας. Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι και το 2011 και σήμερα, οι αυτοθαυμαζόμενοι ως αντιλαϊκιστές ισοπεδώνουν την πλατεία Συντάγματος, παραβλέποντας τη διάκρισή της, ευθύς εξαρχής, σε πάνω και κάτω πλατεία. Τίποτε, ούτε στα συνθήματα ούτε στη συμπεριφορά και τις πολιτικές αξιώσεις, δεν συνέδεε τους κάτω με τους πάνω. Έκτοτε ο αντιλαϊκισμός, ασαφής, σαρωτικός και ηθικολογικός, θεωρήθηκε φάρμακο διά πάσαν νόσον. Τυπικός λαϊκισμός. Το μάθημα, πάντως, ήταν σκληρό και δεν δόθηκε μόνο στην Ελλάδα: όσο ισχυρό και μαζικό κι αν είναι ένα λαϊκό κίνημα, και μήνες αν αντέξει, ελάχιστα επηρεάζει την κρατική πολιτική. Το πολύ να μεταφραστεί σε τιμωρητική ψήφο στις επόμενες εκλογές. Δεύτερο μάθημα, εξίσου σκληρό: ούτε και η ψήφος παράγει πολιτικά αποτελέσματα ικανά να συγκινήσουν τους διεθνείς «πιστωτές» Το αποδεικνύει η ευκολία με την οποία περιφρόνησαν τα δημοκρατικά στοιχειώδη, υποχρεώνοντας εκλεγμένες κυβερνήσεις να παραιτηθούν, για να συγκροτηθούν τεχνοκρατικές, ναυαγοσωστικές υποτίθεται. Από το Καστελλόριζο στην Ιθάκη, μια οδύσσεια δρόμος. Μόνο που ο Αλέξης Τσίπρας-Οδυσσέας διάβασε λάθος, όπως και πολλά άλλα, τον καπνό που ανέβαινε από τα σπίτια της Ιθάκης. Τα σήματα δεν μηνούσαν ότι «τελείωσαν τα μνημόνια της λιτότητας, της ύφεσης και της κοινωνικής ερήμωσης», όπως διαβεβαίωνε στο διάγγελμά του από το νησί του Ιονίου στις 21 Αυγούστου 2018. Πειστήριο και οι εκλογές του Ιουνίου 2019, με νικητή τον Κυριάκο Μητσοτάκη, που αγιοποιήθηκε (πάνω-κάτω από τους αγιογράφους του Κ. Σημίτη και του Γ.Α. Παπανδρέου) πριν καν ασκηθεί. Αλλά «ντύνεται ωραία», το ’πε ο Διονύσης Σαββόπουλος. Έσχατο ταυ, το τραμπικό: με τον πλανήτη σε οικολογικά δεινή κατάσταση, επικεφαλής του βρίσκεται ένας αμοραλιστής, ρατσιστής, σεξιστής και σοβινιστής πολιτικός που βλέπει τον κόσμο σαν χαζοριάλιτι. Οπότε, Ηράκλειτος: Εάν μη έλπηται, ανέλπιστον ουκ εξευρήσει...

William Blake, Εικονογράφηση για την Κόλαση του Δάντη © National Gallery of Victoria, Melbourne, Australia / Bridgeman Images

Παντελής Μπουκάλας Ποιητής, συγγραφέας, αρθρογράφος, μεταφραστής και επιμελητής εκδόσεων

34 lifo – 19.12.19

Από το Καστελλόριζο στον αντικατοπτρισμό της Ιθάκης

19.12.19 – lifo

Υποσχεθήκαμε ότι τα φετινά Χριστούγεννα στην Αθήνα θα έχουν λάμψη και μαγεία και δουλέψαμε όλοι μαζί για να το πετύχουμε. Θέλουμε να ξαναβρούμε τις αξίες μας, την αυτοεκτίμησή μας, τη χαρά και την ξεγνοιασιά, θέλουμε να ξαναγίνουμε παιδιά αλλά και να δημιουργήσουμε τις καλύτερες αναμνήσεις στα παιδιά μας. Αυτά τα Χριστούγεννα η πόλη, με όλους τους κατοίκους της σε κάθε γειτονιά της, γιορτάζει και το φωνάζει και απ’ αυτήν τη γιορτή δεν μένει έξω κανείς!

Κώστας Μπακογιάννης Δήμαρχος Αθηναίων

#Christm Τ

ο χριστουγεννιάτικο παραμύθι μιλάει για το θαύμα της αγάπης που πλημμυρίζει τις καρδιές. Τι συμβαίνει, όμως, στην πραγματικότητα και ποια είναι τα Χριστούγεννα της δικής μας καθημερινότητας; Ο Δήμος Αθηναίων, από τις 7 Δεκεμβρίου και για έναν ολόκληρο μήνα, «χτίζει» μέσα στην πόλη μια εορταστική ατμόσφαιρα που θα μας χαρίσει λίγη από τη μαγεία του παραμυθιού. Εξήντα καλλιτεχνικά σχήματα, 50 συναυλίες και pop-up events, 60 δράσεις για όλη την οικογένεια, 3 προβολές open air, 1 pop-up μουσείο, 1 παραμυθένιο χωριό, 1 φωτεινή διαδρομή, εντυπωσιακά projection mappings και αμέτρητες εκπλήξεις σε 76 διαφορετικά σημεία μεταμορφώνουν την Αθήνα σε μια απέραντη γιορτινή σκηνή όπου ξετυλίγεται το χριστουγεννιάτικο πνεύμα και γίνεται τουριστικός προορισμός για τους επισκέπτες αλλά και φιλόξενος τόπος για τους κατοίκους της. Αυτή η πόλη, η πιο λαμπερή Αθήνα που υπήρξε ποτέ, πασπαλίζεται με χρυσόσκονη και μας καλεί να συμμετάσχουμε στο πλούσιο πρόγραμμα που υπογράφουν ο Οργανισμός Πολιτισμού, Αθλητισμού & Νεολαίας του Δήμου Αθηναίων (ΟΠΑΝΔΑ) και η Τεχνόπολη Δήμου Αθηναίων. Εταιρείες, ιδρύματα, φορείς και σωματεία, μέσα από την πρωτοβουλία «Υιοθέτησε την πόλη σου», έχουν συμβάλει στον φωτισμό της πόλης με εκπλήξεις όπως το Christmas Light Festival που παρουσιάζει για πρώτη φορά το Athens Digital Arts Festival. Όσο για τις εκδηλώσεις, αυτές είναι πολλές, αναπάντεχες και ξεπηδούν ακόμα και στα πιο απίθανα σημεία για να μας παρασύρουν σε μουσικές και θεάματα. Όσο μετράμε αντίστροφα προς τα Χριστούγεννα, αυτές οι εκδηλώσεις γίνονται ακόμα πιο παραμυθένιες μέχρι το μεγάλο event την παραμονή της Πρωτοχρονιάς που θα μας πάρει από το χέρι και θα μας οδηγήσει στο 2020. Έπειτα, όταν θα έχει ξημερώσει η νέα χρονιά, θα νιώσουμε όλοι πως αυτά τα Χριστούγεννα γίναμε πρωταγωνιστές σε ένα παραμύθι που στήθηκε στην πόλη μας για να μας αποδείξει πως η μαγεία υπάρχει γύρω μας, αρκεί να έχουμε τη διάθεση να τη ζήσουμε. Περισσότερες πληροφορίες και το αναλυτικό πρόγραμμα: christmasinathens.gr, FΒ: Χριστούγεννα στην Αθήνα/Christmas in Athens, Instagram: christmas_in_athens, #ChristmasinAthens

Η Νύχτα των Ευχών ΠΑΡΑΜΥΘΟΥΓΕΝΝΑ

21 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ-6 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ ΠΛΑΤΕΙΑ ΚΛΑΥΘΜΩΝΟΣ Ο Γ.Δ. Λεμπέσης υπογράφει τη δημιουργία ενός σκηνικού με αγαπημένους ήρωες να ζωντανεύουν μοιράζοντας χαρά, ενώ παραμύθια, μουσικές εκδηλώσεις και πολλά άλλα happenings στήνονται καθημερινά για μικρούς και μεγάλους. Καθημερινά από τις 17:30 όλοι μαζί θα ανάβουμε το Δάσος των Πυγολαμπίδων με τη βοήθεια των τεσσάρων σπουδαίων βοηθών του Αϊ-Βασίλη, του Αργησίλαγου, της Καμαρωτής, του Αρίστου και της Γλυκόριζας.

GLASSHOUSE PROJECT, WE PLAY YOUR WISH 21 & 22 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ ΠΛΑΤΕΙΑ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ

Οι πιο αγαπημένοι ραδιοφωνικοί παραγωγοί των καλύτερων ραδιοφωνικών σταθμών συναντιούνται μαζί με 5 guest DJs, τον Ολλανδό Jochen Miller, την Xenia Ghali, τον Steve Onemanshow και τους Mossel x Argie σε ένα ιδιότυπο τζουκ μποξ από γυαλί, συμβάλλοντας στην υποστήριξη του Κέντρου Υποδοχής και Αλληλεγγύης του Δήμου Αθηναίων.

Παραμονή Πρωτοχρονιάς στην πλατεία Συντάγματος 36 lifo – 19.12.19

masinAthens Για έναν μήνα ο Δήμος Αθηναίων αφηγείται το πιο όμορφο χριστουγεννιάτικο παραμύθι.

ΜΕΛΙSSES

ΣΥΝΑΥΛΙΕΣ ΣΤΗΝ ΠΛΑΤΕΙΑ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ Από τις 23 έως τις 30 Δεκεμβρίου η πλατεία Συντάγματος γίνεται μια ανοικτή σκηνή που φιλοξενεί καλλιτέχνες και μπάντες από διαφορετικά μουσικά είδη. Με τους ήχους τους θα ντύσουν τη χριστουγεννιάτικη ατμόσφαιρα και θα μας παρασύρουν σε στιγμές γεμάτες από συναισθήματα και χορό στο πιο κεντρικό σημείο της πόλης.

23 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 11:00 Φιλαρμονική Ορχήστρα του Δήμου Αθηναίων, 14:00 Sugahspank! & The Swing Shoes, 18:00 Μαρίνα Σάττι και fonέs

ΠΑΡΑΜΟΝΗ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ 11:00 Alexandros Affolter Quartet, 14.00 The Swingin’ Cats, 18:00 Onirama

27 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 11:00 Athens Big Band & Αναστασία Ζαννή, 14:00 Polkar, 18:00 Μύρωνας Στρατής

28 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 11:00 Σμήνος Μουσικής της Πολεμικής Αεροπορίας, 14:00 Jaguar Bombs, 18:00 Τόνι Σφήνος

Η ΝΥΧΤΑ ΤΩΝ ΕΥΧΩΝ 24 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ ΠΛΑΤΕΙΑ ΚΟΤΖΙΑ

Την παραμονή των Χριστουγέννων ο ουρανός στην πλατεία Κοτζιά γεμίζει με τα παραδοσιακά φαναράκια της Νύχτας των Ευχών και το δημαρχιακό μέγαρο πρωταγωνιστεί σε ένα ειδικά σχεδιασμένο για τη βραδιά οπτικοακουστικό show από το Athens Digital Arts Festival. Αυτήν τη νύχτα όλοι μας, κάτοικοι και επισκέπτες, φωτίζουμε την πόλη με τις ευχές μας, αφήνοντας ο καθένας μας ένα φαναράκι στον ουρανό, σε μια συναρπαστική νύχτα.

ATHENS OPEN AIR FILM FESTIVAL 27-29 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ ΕΡΜΟΥ & ΑΣΩΜΑΤΩΝ, ΘΗΣΕΙΟ

H χριστουγεννιάτικη έκδοση του Athens Open Air Film Festival, σε συνεργασία με τις Νύχτες Πρεμιέρας, μας δίνει την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε αγαπημένες ταινίες τυλιγμένοι στο κουβερτάκι μας.

ΠΑΡΑΜΟΝΗ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΣ ΣΤΗΝ ΠΛΑΤΕΙΑ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ

Josephine

Ήβη Αδάμου

Η κορύφωση των εκδηλώσεων έρχεται την παραμονή της Πρωτοχρονιάς, οπότε θα αποχαιρετήσουμε το 2019 και θα υποδεχτούμε τη νέα χρονιά με ένα εντυπωσιακό show μαζί με τον δήμαρχο Αθηναίων, Κώστα Μπακογιάννη, και οικοδεσπότες της βραδιάς τον Θέμη Γεωργαντά και τη Νάντια Μπουλέ. Μουσική, χορός, φώτα, πυροτεχνήματα και λάμψη θα συνθέσουν ένα οπτικοακουστικό υπερθέαμα με πρωταγωνιστές τους Demy, Ήβη Αδάμου, Josephine και Wolves Τeam και headliners τις ΜΕΛΙSSES, μία από τις πιο επιτυχημένες μπάντες της ελληνικής σκηνής, ενώ οι μουσικές των DJs θα μας κρατήσουν στο κέντρο μέχρι αργά.

Demy

29 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 11:00 Big Band της Στρατιωτικής Μουσικής Φρουράς Αθηνών, 14:00 Vanilla Swing, 18:00 Τάμτα

30 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 11:00 Dimitris Tasainas & The Soul Vibrators, 14:00 Mc Yinka and the Fuzics

19.12.19 – lifo

No 1 ΔΗΜΟΣΚΟΠΗΣΗ

Πρώτη στην κατηγορία των free press με τριπλάσια διαφορά από το επόμενο Το μοναδικό free press που συμπεριλαμβάνεται στα 15 πιο επιδραστικά ενημερωτικά media της Ελλάδας, σύμφωνα με τη διεθνή μέτρηση του Reuters

Το Νο 1 media brand μεταξύ όλων των free press 5.244.961 unique visitors 41.129.542 page views To lifo.gr συνεχίζει τον καλπασμό του με διπλάσια επισκεψιμότητα από τους ανταγωνιστές του Η official page της LiFO είναι η πιο ισχυρή και μοιρασμένη σελίδα των ελληνικών media με 750.000 likes

Η μεγάλη ψηφιακή επιτυχία

ΟΛΗ Η ΕΛΛΑΔΑ διαβάζει LiFO

5.244.961 UNIQUE VISITORS ΣΤΟΙΧΕΙΑ

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2019

ΠΟΙΟΤΗΤΑ. ΕΓΚΥΡΟΤΗΤΑ. ΠΡΩΤΟΓΕΝΕΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ 38 lifo – 19.12.19

630

θέατρο

2010 2011 2012 Όλα όσα αγαπήσαμε τη δεκαετία που πέρασε

2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

19.12.19 – lifo

40 lifo – 19.12.19

ΟΙ ΚΑΛΥΤΕΡΕΣ ΤΑΙΝΙΕΣ ΤΗΣ ΔΕΚΑΕΤΙΑΣ

Όλα ρευστά, όλα αλλάζουν πολύ γρήγορα

Τhe Grand Budapest Hotel

σινεμά

2014 ΑΠΌ ΤΟΥΣ ΘΟΔΩΡΉ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΌΠΟΥΛΟ, ΓΙΆΝΝΗ ΒΑΣΙΛΕΊΟΥ ΚΑΙ ΤΆΣΟ ΜΕΛΕΜΕΝΊΔΗ

19.12.19 – lifo

Tinker Tailor Soldier Spy

1 INCEPTION

42 lifo – 19.12.19

2 THE SOCIAL

NETWORK (2010) Ντέιβιντ Φίντσερ

The Social Network

Υπόδειγμα ενιαίου τόνου και συμπυκνωμένης αφήγησης, το Social Network συνθέτει το πορτρέτο του αυτοαπορροφώμενου ανθρώπου του 21ου αιώνα μέσα από την ιστορία του «Πολίτη Ζούκερμπεργκ», που (συν)δημιούργησε μια πλατφόρμα για να φέρει τους ανθρώπους πιο κοντά και κατέληξε να απομακρύνει όσους ήταν γύρω του, με τον Ροδανθό του – και «Ροδανθό» μας ίσως;– να συνοψίζεται σε ένα refresh που ποτέ δεν θα φέρει το επιθυμητό αποτέλεσμα. Γ.Β.

2010

Καθώς ξεκινούσε η δεκαετία, διάβαζες παντού ότι το μέλλον του σινεμά είναι το 3D. Σήμερα, οι αιθουσάρχες ανά την υφήλιο οι οποίοι προχώρησαν σε μεγάλα έξοδα για να εξοπλίσουν αναλόγως τα σινεμά τους έχουν μείνει με τα 3D γυαλιά στο χέρι και οι σχετικές εξαγγελίες μάς φαίνονται αστείες, ποιος μας λέει όμως ότι σε ελάχιστα χρόνια δεν θα ισχύει το ίδιο για εκείνες που λένε ότι το μέλλον του σινεμά είναι στο streaming και όχι στην αίθουσα! Τα παραπάνω τα παραθέτουμε ως μία ακόμα ένδειξη της ρευστότητας των πραγμάτων σε όλα τα επίπεδα και της ταχύτητας των εξελίξεων. Η ουσία είναι πως το σινεμά, ως τέχνη και ως παράγωγο της εποχής του, είναι εκεί για να την αφουγκραστεί, να τη σχολιάσει, να την ακολουθήσει, ενίοτε για να συμμετάσχει και στις ζυμώσεις που τη συνθέτουν. Δεν έχει πεθάνει, απλώς προσαρμόζεται. Δεν είναι η τηλεόραση το νέο σινεμά, ούτε το σινεμά πρέπει να γίνει τηλεόραση για να επιβιώσει. Σκεφτείτε πως μόνο η Marvel κατόρθωσε να αφομοιώσει το τηλεοπτικό μοντέλο αφήγησης με (κυρίως) εισπρακτική επιτυχία. Γυρίζονται ακόμα ταινίες, ανεξάρτητα από τους αφορισμούς που εκτοξεύονται με περισσή ευκολία στη σοσιαλμιντιακή σφαίρα. Ταινίες που μας μαθαίνουν πέντε πράγματα για τον εαυτό μας και άλλα τόσα για τους ανθρώπους και τον κόσμο γύρω μας. Ταινίες που παίζουν με τη φόρμα του μέσου, που δοκιμάζουν τα όριά του, ταινίες που μπορούν να κοιτάξουν στα μάτια παλιές δόξες και να βροντοφωνάξουν «είμαστε κι εμείς εδώ». Επιλέξαμε είκοσι από αυτές, αναμφίβολα είναι περισσότερες. Καθένας από εσάς που θα διαβάσει το άρθρο θα διαφωνήσει, θα συμφωνήσει, θα αναρωτηθεί γιατί αυτές και όχι άλλες, πιθανότατα θα έχει να προσθέσει κάτι στα γραφόμενα. Όλες τους, όμως, τροφοδότησαν και συνεχίζουν να τροφοδοτούν ένα φαινόμενο που μπορεί να δοκιμάζεται, αλλά ευτυχώς δεν εκλείπει, τη συζήτηση γύρω από το σινεμά. Γιατί είναι ωραίο να ακούς τον κόσμο να επιχειρηματολογεί, να προβληματίζεται πάνω στο τι σημαίνει γι’ αυτόν, να παθιάζεται, να φωνάζει, να θέλει ενίοτε, εντελώς αγαπητικά, να «καρυδώσει» τον συνομιλητή του με αφορμή μια ταινία. Ακολουθούν οι είκοσι ταινίες που επιλέξαμε με χρονολογική σειρά:

3 TINKER TAILOR

SOLDIER SPY (2011) Τόμας Άλφρεντσον Υπόδειγμα πυκνής και πολυεπίπεδης αφήγησης, αντίστοιχο αυτού που έδωσε ο Ντέιβιντ Φίντσερ την προηγούμενη δεκαετία στο Zodiac κάτω από τον παλιομοδίτικο μανδύα της ψυχροπολεμικής κατασκοπικής περιπέτειας, με το βλέμμα στραμμένο στους ήρωες-κομπάρσους μιας κατάστασης που τους ξεπερνά. Ο Τόμας Άλφρεντσον, βασιζόμενος στην άριστη πρώτη ύλη του Τζον Λε Καρέ, κατάφερε να συνδέσει το είδος με το συναίσθημα μιας συνολικής αποτυχίας ανδρών ή, μάλλον, μεγάλων αγοριών σε παρατεταμένη εφηβεία, βυθισμένων σε παιχνίδια τακτικής, την ίδια ώρα που η ζωή περνούσε από μπροστά τους χωρίς να το αντιλαμβάνονται. Τ.Μ.

4 AMOUR

(2012) Μίκαελ Χάνεκε Δυο άνθρωποι ερωτευμένοι, ηλικιωμένοι, αποκλεισμένοι στο σπίτι τους, στο έλεος του χρόνου, της φθοράς και του θανάτου, πολιτισμένοι και όσο γίνεται ευθυτενείς, αυτάρκεις από επιλογή, περήφανοι και ευάλωτοι. Απλά πράγματα που γίνονται σπαρακτικά μέσα στην καθαρότητα της ματιάς του Χάνεκε σε μια ταινία που δηλώνει αντί να ρωτάει, που αποδέχεται την ύψιστη βία αντί να τριγυρνά στις αιτίες της, που ξετυλίγεται γραμμικά αντί να λοξοδρομεί και τελικά αναστατώνει βαθιά ακριβώς επειδή δεν έχει τίποτε να κρύψει. Θ.Κ.

2012 Amour

ΟΙ ΚΑΛΥΤΕΡΕΣ ΤΑΙΝΙΕΣ ΤΗΣ ΔΕΚΑΕΤΙΑΣ

To magnum opus του Κρίστοφερ Νόλαν έσκασε σαν βόμβα στην αρχή της δεκαετίας, για να ανεβάσει, δυστυχώς πρόσκαιρα, τις προσδοκίες του κοινού από το σινεμά της υπερπαραγωγής. Συναρπαστικοί ελιγμοί της πλοκής, ανατομία των ονείρων, ριζοσπαστική εισαγωγή ενός νέου τύπου φιλμικού χρόνου –όλο το σινεμά του Νόλαν είναι, θαρρείς, μια διαρκής μάχη να ανατραπεί ο τρόπος λειτουργίας του χρόνου– με επίκεντρο μια ψυχή σε αδράνεια και άμεση ανάγκη φιλικής παρέμβασης, ώστε να επιστρέψει στη δράση. Κι αυτό είναι το ωραιότερο μυστικό μέσα στην ταινία. Γ.Β.

2011

(2010) Κρίστοφερ Νόλαν

5 ΤHE ACT OF KILLING (2012) Τζόσουα Οπενχάιμερ

Η Πράξη του φόνου, που κέρδισε το βραβείο της Βρετανικής Ακαδημίας και ήταν υποψήφια για Όσκαρ το 2012, βάζει έναν από τους βασικούς πρωταγωνιστές, τον δολοφόνο/εκκαθαριστή Άνγουαρ, να αναπαραστήσει τα εγκλήματά του σαν να παίζει σε ταινία, ώσπου η μίμηση της πράξης υποχωρεί οπτικά και υφολογικά και δίνει τη θέση της σε γκανγκστερικό μιούζικαλ δράμα – ένα ιδιοφυές concept που μπερδεύει τα όρια της πραγματικότητας με τη φαντασία και κάνει την περίφημη φράση της Χάνα Άρεντ περί της κοινοτοπίας του κακού να ακούγεται ως θεωρητική υποσημείωση. Θ.Κ.

A Touch of Sin

(2013) Ζανγκ Κε

Στην Αίσθηση Αμαρτίας ο Ζανγκ Κε περνά με βελούδινη άνεση από τα ντοκιμαντέρ της πρώτης του περιόδου σε μια ιδιότυπη μυθοπλασία που σχολιάζει την αλλοιωμένη Κίνα. Πρόκειται για καλλιτεχνική περιπέτεια-σπονδυλωτό σχόλιο τεσσάρων ιστοριών εκδίκησης, σκληρών, βίαιων, αιματοβαμμένων, που φτάνουν σε σπλάτερ επίπεδα, διασχίζοντας γκροτέσκ μονοπάτια. Ο Kινέζος σκηνοθέτης κατορθώνει να μας καθηλώσει με την αποτύπωση των μη απορροφημένων αντιθέσεων και τη δεξιοτεχνική μείξη της έκρυθμης πραγματικότητας με τo κινηματογραφικό συντακτικό δράσης. Θ.Κ.

σινεμά

2013

2010 Inception

7 A TOUCH OF SIN

8 BOYHOOD (2014) 6 THE MASTER

2012

The Master

(2012) Πολ Τόμας Άντερσον Με θεμελιώδες χρονικό όριο το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο σκηνοθέτης των καιρών μας ξαναβρήκε το αγαπημένο του θέμα, την ανάγκη να ανήκεις σε κάτι συλλογικό, είτε αυτό είναι οικογένεια, ομάδα, θρησκεία ή κοινωνική τάξη. Η «χαμένη» μορφή του Χοακίν Φίνιξ οικοδομεί το προφίλ του νέου της εποχής που ψάχνει τη μεγάλη αγκαλιά και τη βρίσκει στη διφορούμενη προσωπικότητα ενός μοντέρνου κήρυκα (Φίλιπ Σίμουρ Χόφμαν, μας λείπει πραγματικά), βασισμένου στη λογική των σαϊεντολόγων, σε μια ιστορία που μπορεί και να μην υπήρξε ποτέ, αφού τελειώνει εκεί όπου άρχισε, σαν ένα κακό όνειρο που ακόμα το ζούμε. Τ.Μ.

Τριάντα εννέα ημέρες γυρισμάτων μέσα σε χρονικό διάστημα 12 ετών, ένα καθαρό ρίσκο με πολλές πιθανότητες για φιάσκο, αλλά ευτυχώς ένα πανηγυρικό αποτέλεσμα. Το Boyhood είναι η πιο ωραία ειπωμένη ιστορία ενηλικίωσης που γνώρισε ποτέ το σινεμά, μας κάνει να αναπολούμε τη δική μας παιδική ηλικία αλλά και να προβληματιζόμαστε με απλότητα, χιούμορ και ευαισθησία για το νόημα της ζωής, τη συντροφικότητα, τον χρόνο που περνάει γρήγορα μέσα από εικόνες, μικρές και μεγάλες στιγμές γεμάτες φυσικότητα, ανθρωπιά, τρυφερότητα, αλήθεια. Θ.Κ.

2014 Boyhood

Ρίτσαρντ Λινκλέιτερ

9 ΤHE GRAND

BUDAPEST HOTEL (2014) Γουές Άντερσον Επιστροφή στην έμπνευση της νιότης του για τον Γουές Άντερσον, με τα ακριβά υλικά που του επιτρέπει πλέον η φήμη του. Αμέτρητοι αστέρες περνούν από το γνωστό, αυστηρά δομημένο κάδρο σε μια αφήγηση που περιέχει άλλες και θυμίζει το παιχνίδι της μπάμπουσκας, με έναν απολαυστικό Ρέιφ Φάινς να ταυτίζεται με τον σκηνοθέτη ως ένας άνθρωπος «που ο κόσμος του είχε εξαφανιστεί ήδη πολύ πριν μπει σε αυτόν, αλλά ο ίδιος φρόντισε να διατηρήσει την ψευδαίσθηση». Τ.Μ.

19.12.19 – lifo

Στον Αστακό το ζητούμενο είναι η αγάπη και η έκφρασή της, που φτάνει μέχρι το θαύμα της αυτοθυσίας σε έναν κόσμο που συνθλίβεται από κανόνες ζευγαρώματος, νόμους ισοπεδωτικούς για οποιονδήποτε θέλει να ζήσει τη ζωή του όπως επιθυμεί και αναγκάζεται να υποκρίνεται για να χωρέσει ως μετέωρο δέντρο στη γενική εικόνα – και, τελικά, να επιβιώσει. Ταυτόχρονα σατιρικό, σουρεαλιστικό ρομάντσο και καθαρόαιμο auteur θρίλερ με πινελιές παραλογισμού στην αρχή, ρομαντική στροφή στο δεύτερο μέρος, παράδοξες λεπτομέρειες σε όλη τη διάρκεια και ένα αξέχαστο ανοιχτό φινάλε. Θ.Κ.

(2015) Αλεχάντρο Γκονζάλες Ινιάριτου Υπόδειγμα σινεμά επιβίωσης, επιβεβαιωτικό της δημιουργικής ωριμότητας του Ινιάριτου, διαφοροποιημένο ουσιωδώς από τη μοιρολατρία της πρότερης φιλμογραφίας του και συγγενές προς την πνευματικότητα του σινεμά του Μάλικ, με τη διαφορά ότι ο Μάλικ αναζητά μέσα από τις εικόνες του το φως, ενώ ο Ινιάριτου, έπειτα από κάθε γεγονός σκληρότητας, στρέφει τον φακό του ψηλά στον ουρανό για να ρωτήσει όποιον κατοικεί εκεί για το σκοτάδι. Πρόκειται για την άλλη όψη του ίδιου νομίσματος. Γ.Β.

13 INSIDE OUT (2015) Πιτ Ντόκτερ

Εδώ και δύο δεκαετίας η Pixar έχει διαδεχτεί την Ντίσνεϊ στον ρόλο ενός παιδαγωγού αλά Mary Poppins, που προσέχει μεν τα παιδιά, αλλά αναλαμβάνει και να «γλείψει» τις πληγές των πληγωμένων παιδιών που έγιναν ενήλικες. Στο αδιανόητης σημειολογικής πυκνότητας Inside Out ανθρωποποιεί τα συναισθήματα και, εκτός από την εκτέλεση του συνήθους έργου της, κατορθώνει να λειτουργήσει και ως δίαυλος επικοινωνίας ανάμεσα σε ενήλικες και παιδιά. Ανεκτίμητο! Γ.Β.

14 EMBRACE OF THE SERPENT (2015) Σίρο Γκέρα

Στην Αγκαλιά του Φιδιού ο Κολομβιανός Σίρο Γκέρα αναβιώνει επιτυχώς ένα σινεμά που γνώρισε την τελευταία του μεγάλη στιγμή όταν ο Χέρτσοκ έβαλε να σύρουν ένα καράβι από τη μια πλευρά της ζούγκλας στην άλλη, επισημαίνει την αδυναμία του Δυτικού να κατανοήσει βαθύτερα πολιτισμούς έξω από το συνειδητό και ασυνείδητο γνωστικό του πεδίο και συνεισφέρει με σπάνια εικαστική γοητεία τον φιλμικό οβολό του στο σινεμά της ποίησης. Δεν το λες και μικρό κατόρθωμα. Γ.Β.

Inside Out

2015

Son of Saul

(2015) Γιώργος Λάνθιμος

The Lobster

44 lifo – 19.12.19

Με ηχητικό σχεδιασμό που συντίθεται από οδυρμούς, πνιχτές κραυγές και επιθανάτιους ρόγχους, ο Γιος του Σαούλ δεν είναι μια ταινία που θα χαϊδέψει τα αυτιά σου. Αντίθετα, θα σε αρπάξει από τον γιακά και θα σε πετάξει με το «καλημέρα» σε ένα κολαστήριο που θα μπορούσε να έχει γεννηθεί από την πιο μακάβρια πένα, αλλά συνέβη πραγματικά. Και, περισσότερο από το αδιαμφισβήτητο κατασκευαστικό επίτευγμα, είναι το διακύβευμα της σταυροφορίας του ήρωα, η αποκατάσταση της αξιοπρέπειας του ανθρώπινου σώματος και, κυρίως, της ψυχής, που την καθιστά μείζονα. Γ.Β.

11 THE LOBSTER

2015

ΟΙ ΚΑΛΥΤΕΡΕΣ ΤΑΙΝΙΕΣ ΤΗΣ ΔΕΚΑΕΤΙΑΣ

2018 Roma

(2015) Λάζλο Νέμεζ

12 THE REVENANT

2015

10 SON OF SAUL

Το φλερτ με τον νεορεαλισμό σε ένα οπτικοακουστικό σύμπαν ολωσδιόλου τεχνητό είναι μόνο μία από τις δεκάδες γοητευτικές αντιφάσεις σ’ αυτό το φιλμικό άλμπουμ αναμνήσεων του Αλφόνσο Κουαρόν. Τα προσωπικά βιώματα απέναντι στην αλλαγή της Ιστορίας, ο εγκλωβισμός στους τοίχους της καθημερινότητας απέναντι στο απέραντο του ουρανού και η αγκαλιά δυο γυναικών απέναντι στον κόσμο των ανδρών, όλα αυτά σε ασπρόμαυρο φόντο συνέθεσαν τη μετατροπή της ατομικής μνήμης σε μεγάλο σινεμά. Τ.Μ.

(2019) Μπονγκ Τζουν Χο Τα Παράσιτα του Μπονγκ Τζουν Χο είναι μια ταξική παραβολή σε μια χώρα διαφημισμένης ευημερίας, με ήρωες ανθρώπινα παράσιτα που ανασύρονται από την αφάνεια και το χαμόσπιτό τους όπως-όπως για μια προσωρινή θέση στον ήλιο. Είναι, παράλληλα, μια μεθυστική διασταύρωση κινηματογραφικών ειδών, από τη μαύρη κωμωδία εκδίκησης ως την αγωνιώδη περιπέτεια, οικουμενική, αιχμηρή και ψυχαγωγικά φρέσκια για τη σημασία της δεύτερης (ή και τρίτης) ευκαιρίας. Οι αδελφοί Κοέν θα ζήλευαν και ο Ταραντίνο θα χειροκροτούσε δακρυσμένος. Θ.Κ.

2017 Blade Runner 2049

The Revenant 2015

(2018) Αλφόνσο Κουαρόν

19 PARASITE

σινεμά

18 ROMA

15 MOONLIGHT

(2016) Μπάρι Τζένκινς Με έναν ιστορικό θρίαμβο στα Όσκαρ, που έκανε την Ακαδημία να θυμηθεί μετά από 90 χρόνια πως πρέπει να προσέχει λίγο περισσότερο τους φακέλους των νικητών, το διαμάντι του Μπάρι Τζένκινς θα πρέπει να βλέπεται κυρίως απ’ όσους πιστεύουν πως κάνουν επανάσταση στο σινεμά με παραλλαγές παλιών σεναρίων. Ουσία πολύ πάνω από την επιφάνεια, ένα λυρικό ταξίδι ζωής που περικλείει τα πάντα σε λιγότερο από δύο ώρες. Τ.Μ.

(2017) Τζόρνταν Πιλ Σε αντίθεση με τα tent-poles που βγάζουν απίθανα κέρδη μέσα σε έναν μήνα και μετά εξαφανίζονται για να δώσουν τη θέση τους στο επόμενο, το Get Out υπήρξε μια σπάνια περίπτωση φιλμ που η επιτυχία του όχι μόνο δεν κόπασε αλλά το έστειλε στα Όσκαρ έναν χρόνο μετά την κυκλοφορία του. Απολαυστικό ταξικό horror, αν πρέπει να μπει σε μια κατηγορία, με βιτριολικό χιούμορ που στηλιτεύει την υποκρισία της σύγχρονης πολιτικής ορθότητας, μετατρέποντας τον Τζόρνταν Πιλ σε έναν πoπ φιλόσοφο της εποχής μας. Τ.Μ.

(2019) Μάρτιν Σκορσέζε

17 BLADE RUNNER 2049 (2017) Ντενί Βιλνέβ

Αναλαμβάνοντας το δύσκολο έργο μιας κινηματογραφικής συνέχειας στην εμβληματική δημιουργία του Ρίντλεϊ Σκοτ, ο Ντενί Βιλνέβ δεν παγιδεύεται σε μια απλή αναπαράσταση του πρώτου μέρους αλλά αναζητά τον μίτο του μύθου, σκαλίζει τις έννοιες του νηφάλια, χωρίς στρυφνές περιττολογίες, και χτίζει ακόμα πιο αξιομνημόνευτους χαρακτήρες. Αρμονική εξίσωση του μεγέθους με την καλλιτεχνικότητα και του θεάματος με τη συνείδηση, αναλογικά ίσως να αποτελεί τον Νονό 2 της επιστημονικής φαντασίας, και μάλιστα από άλλον σκηνοθέτη. Θ.Κ.

2016 Moonlight

16 GET OUT

20 ΤHE IRISHMAN

Ο Σκορσέζε άνοιξε τη δεκαετία επιχειρώντας να αφηγηθεί μια ιστορία φαντασμάτων με το Shutter Island. Την έκλεισε με την πραγματική φαντασματική ιστορία του, τον Ιρλανδό, με το δυσθεώρητο εξωκινηματογραφικό βάρος, τους αναθεωρητικούς σκορσεζισμούς, τη σε σημεία μπρεσονική λειτουργία του χρόνου, τις στάσεις στο σινεμά του Μελβίλ και του Ίστγουντ. Τον Ιρλανδό με τον Φρανκ Σίραν του Ντε Νίρο, στοιχειωμένο από ένα παρελθόν που δεν μπορεί να αλλάξει, να μονομαχεί κάθε βράδυ με τα φαντάσματά του, αναζητώντας απαντήσεις στο κοφτερό γιατί μιας αποξενωμένης κόρης, συνθέτοντας και αποδομώντας μια εξομολόγηση που ποτέ δεν θα φτάσει εκεί που πρέπει. Γ.Β.

19.12.19 – lifo

Αν Κάρσον 46 lifo – 19.12.19

βιβλίο Μια δεκαετία με σπουδαίες εκδόσεις

ΑΠΌ ΤΗΝ ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ

19.12.19 – lifo

5 HENRY JAMES Οι Βοστωνέζες mτφρ.: μιχάλης μακρόπουλος gutenberg

Τα σκοτάδιαμου μτφρ.: ανδρέας αποστολίδης άγρα Το καλύτερο βιβλίο του Ελρόι είναι η αυτοβιογραφία του, στην οποία δίνει τον απόλυτο τίτλο Τα σκοτάδια μου, ξέροντας πως για να βουτήξει κανείς στην άβυσσο του εσωτερικού κόσμου πρέπει να αντικρίσει κατάματα το σκότος: τη δολοφονία της ίδιας του της μητέρας, τα βασανισμένα παιδικά χρόνια και το πέρασμα από την εξαθλίωση στην υψηλή λογοτεχνία, καθώς αυτή ήταν που τον έσωσε τελικά. Προβοκάτορας και άκρως καταιγιστικός, με αυτό το αριστούργημα ο Ελρόι μας χαρίζει ένα σκοτεινό αλλά και απολαυστικό αφήγημα της πολυτάραχης ζωής του.

Αν και εξαντλημένος πλέον, ο παρών τόμος-τούβλο έφερε σε επαφή τον κόσμο με τη βαριά μινιμαλιστική και επιβλητική αλήθεια του απογυμνωμένου σύμπαντος του Ρέιμοντ Κάρβερ, καθώς περιλαμβάνει τις τρεις κεντρικές συλλογές του: Λοιπόν, θα πάψεις, σε παρακαλώ; - Οι Αρχάριοι (η αποκατεστημένη εκδοχή της συλλογής που είχε κυκλοφορήσει με τον τίτλο Για τι πράγμα μιλάμε όταν μιλάμε για αγάπη) - Καθεδρικός Ναός.

ΜΠΟΛΆΝΙΟ 2666 μτφρ.: κρίτων ηλιόπουλος άγρα

2 PAUL AUSTER Τριλογία της Νέας Υόρκης μτφρ.: σταυρούλα αργυροπούλου μεταίχμιο Πολύ πριν από την επιτυχία του πρόσφατου 4321, ο Πολ Όστερ είχε προλάβει να κάνει τη διαφορά ως ο πιο φιλοσοφημένος συγγραφέας-λάτρης της πιο ανίερης πλευράς της Νέας Υόρκης και γνώστης του ευρωπαϊκού ταμπεραμέντου μέσα από την τριλογία του (Γυάλινη Πόλη, Φαντάσματα, Κλειδωμένο Δωμάτιο).

6 ΡΟΜΠΈΡΤΟ

4 ΤΖΕΡΌΜ

ΝΤΈΙΒΙΝΤ ΣΆΛΙΝΤΖΕΡ Στη σίκαλη, στα στάχια, ο πιάστης μτφρ.: τζένη μαστοράκη γράμματα Ερωτευμένη για πάντα με τον Χόλντεν Κόλφηλντ, από τότε που πρωτομετέφρασε στα 28 της τον Φύλακα στη σίκαλη, η Τζένη Μαστοράκη αποφάσισε να καταπιαστεί ξανά με το μνημειώδες έργο του Σάλιντζερ, μεταφράζοντάς το από την αρχή και ανοίγοντας συζητήσεις για την επιλογή του τίτλου. Αυτό που έχει σημασία είναι ότι απέδειξε πως δεν γίνεται καλή λογοτεχνία –και εξαιρετική μετάφραση– χωρίς εμμονές.

Ρέιμοντ Κάρβερ

1 ΤΖΈΙΜΣ ΕΛΡΌΙ

μτφρ.: γιάννης τζώρτζης μεταίχμιο

Για πρώτη φορά εκδίδεται στα ελληνικά το κορυφαίο μυθιστόρημα του Χένρι Τζέιμς, όπου ουσιαστικά παρακολουθούμε το ψυχογράφημα της Αμερικής και των κοινωνικών αντιπαραθέσεών της. Ο φεμινισμός βρίσκεται στα σπάργανα και εκφράζεται δυναμικά μέσα από την πρωταγωνίστρια του βιβλίου, η οποία βρίσκεται σε ευθεία αντιπαράθεση με τον συντηρητικό δικηγόρο – και οι δύο μάχονται για μια νέα, πλην όμως αθώα και αφελή κοπέλα.

Τι να πρωτοπεί κανείς για το πολυφωνικό αυτό αριστούργημα που άλλαξε για πάντα τον τρόπο που βλέπουμε τη λογοτεχνία; Από την υψηλή πεποίθηση ότι τα πάντα τα μπορεί η γραφή έως την ισοπέδωση όλων των αξιών από την ίδια τη βία, το βαρόμετρο του Μπολάνιο είναι η καταιγιστική του γλώσσα και η αδιανόητη συγγραφική του μαεστρία, που στην πορεία φάνηκε να βρήκε πολλούς μιμητές, οι οποίοι προσπάθησαν να γράψουν με τον ίδιο ασθματικό, πρωτογενή τρόπο. Θαρρώ πως κανείς δεν τα κατάφερε.

2666

Paul Auster 48 lifo – 19.12.19

ΚΆΡΒΕΡ Διηγήματα

Οι Βοστωνέζες

ΞΕΝΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

3 ΡΈΙΜΟΝΤ

Κάθε φράση, κάθε σκέψη και συναπάντημα του 28χρονου πρωταγωνιστή με τα στοιχεία της πόλης και του εσωτερικού του κόσμου είναι μια σπουδαία ανακάλυψη. Η ποιητική γραφή του Ρίλκε συναντά τη μεγάλη αγωνία του ήρωά του να κατακτήσει την ενότητα, προσκρούοντας στα σπαράγματα ενός πολυδιάστατου κόσμου. Από δω ξεκινάει ο γερμανικός μοντερνισμός και γεννιέται ένα σπουδαίο κείμενο που είχαμε τη χαρά να απολαύσουμε στα ελληνικά χάρη στην ακριβή μετάφραση του Αλέξανδρου Ίσαρη.

8 ΚΛΑΡΊΣΕ

ΛΙΣΠΈΚΤΟΡ Η ώρα του αστεριού μτφρ.: μάριος χατζηπροκοπίου αντίποδες Η ανακάλυψη αυτής της δεκαετίας φέρει γυναικείο όνομα και αναφέρεται σε αυτό το μικρό διαμάντι που κρύβει μέσα του όλη την αγωνία της έκφρασης και την αλήθεια της φιλοσοφικής αναζήτησης. Δένοντας τις δοξασίες της Βραζιλίας με τις μεγαλόπνοες φωνές της μακρινής της καταγωγής από την Ουκρανία και καταγράφοντας κάθε μικρή λεπτομέρεια της γυναικείας απόγνωσης, η Λισπέκτορ μας έδωσε έναν λόγο να λέμε πως η λογοτεχνία όχι μόνο δεν σταματά να μας εκπλήσσει αλλά μας συνταράσσει ακόμα.

9 ΆΝΤΟΝΙ ΜΆΡΑ

Αστερισμός των ζωτικών φαινομένων μτφρ.: αχιλλέας κυριακίδης ίκαρος Δύσκολα μπορείς να πιστέψεις ότι αυτός ο νεαρός από την Αμερική κατάφερε να καταγράψει με τέτοια ακρίβεια τον μακρινό πόλεμο στην Τσετσενία και να γράψει ένα σπουδαίο μυθιστόρημα που δεν θα μπορούσαν να δώσουν με τόσο ανάγλυφο τρόπο ούτε καταξιωμένοι λογοτέχνες. Η αναγνώριση της δυναμικής γραφής του Μάρα ευτυχώς είχε συνέχεια, με αντίστοιχης δύναμης τίτλους.

10 ΛΆΣΛΟ

ΚΡΑΣΝΑΧΟΡΚΆΙ Πόλεμος και Πόλεμος μτφρ.: ιωάννα αβραμίδου πόλις Το χαμένο Νόμπελ ή, αλλιώς, η χαμένη ευκαιρία ένα βραβείο λογοτεχνίας να έχει απόλυτο νόημα. Γιατί, σίγουρα, ο Ούγγρος, άλλοτε βοηθός του Μπέλα Ταρ, κατάφερε να ανεβάσει τη γραφή στο υψηλότερο βάθρο. Ο περίφημος «μετρ της Αποκάλυψης», όπως τον αποκαλεί η Σούζαν Σόνταγκ, είναι αναμφίβολα αν όχι ο σπουδαιότερος, ένας από τους σπουδαιότερους συγγραφείς του 21ου αιώνα και είναι ευτύχημα που οι εκδόσεις Πόλις έδωσαν συνέχεια στην απόφασή τους να μας τον συστήσουν, εκδίδοντας κι άλλα έργα του.

Πόλεμος καιΠόλεμος

μτφρ.: αλέξανδρος ίσαρης κίχλη

Οι σημειώσεις του Μάλτε Λάουριντς Μπρίγκε

Κλαρίσε Λισπέκτορ

Οι σημειώσεις του Μάλτε Λάουριντς Μπρίγκε

βιβλίο

7 ΡΆΙΝΕΡ-ΜΑΡΊΑ ΡΊΛΚΕ

19.12.19 – lifo

13 ΜΙΣΈΛ

ΟΥΕΛΜΠΈΚ Ο χάρτης και η επικράτεια

ΞΕΝΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

mτφρ.: παναγιώτης πούλος εστία

50 lifo – 19.12.19

Η ολοκλήρωση της επιτυχούς αναμέτρησης του μεταφραστή Παναγιώτη Πούλου με το αριστούργημα του Προυστ δεν μπορεί παρά να αποτελεί το εκδοτικό γεγονός της δεκαετίας. Μετά τον θάνατο του Παύλου Ζάννα το 1989, ο Πούλος ανέλαβε να φέρει εις πέρας το δύσκολο εγχείρημα, μεταφράζοντας τη Φυλακισμένη, την Αλμπερτίν αγνοούμενη –Κρατικό Βραβείο 2015– και, τέλος, τον Ανακτημένο Χρόνο.

12 ΒΑΡΛΑΜ

ΣΑΛΆΜΟΦ Ιστορίες από την Κολιμά μτφρ.: ελένη μπακοπούλου ίνδικτος Ένα από τα σημαντικότερα έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, το έπος του Σαλάμοφ, αποκαλύπτει το μέγεθος της ανθρώπινης εξαθλίωσης στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, όπως βιώθηκε από τον ίδιο τον συγγραφέα στην Κολιμά, όπου εξορίστηκε από τον Στάλιν για ασήμαντο λόγο.

14 ΛΟΥΊ-ΦΕΡΝΤΙΝΆΝ

ΣΕΛΊΝ Ταξίδι στην άκρη της νύχτας

Μαρσέλ Προυστ

Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο

Από τότε ο Ουελμπέκ τα είχε βάλει με το ψεύδος και την επίπλαστη ευτυχία του Δυτικού ανθρώπου, που μαθαίνει στα εύκολα και στα τεχνητά. Καυστικός, ανελέητος, δεν διστάζει να αναδείξει τον εαυτό του πρωταγωνιστή του βιβλίου, αποδομώντας τον, αλλά και να κάνει σμπαράλια όλες τις βεβαιότητες για τη σύγχρονη τέχνη και τις δοξασίες της στο πιο απολαυστικό, ίσως, μυθιστόρημά του.

μτφρ.: σεσίλ-ιγγλέση μάργελου εστία Μια πραγματική βόμβα ναπάλμ στην καρδιά της λογοτεχνίας, ορισμένη να ανατινάζει τις εκφραστικές φόρμες και τα όρια, δείχνοντας όλα τα αδιέξοδα της ανθρώπινης φύσης. Από τα χαρακώματα του Πολέμου έως τα εξαθλιωμένα μπανλιέ του Παρισιού, δεν υπάρχει γωνιά που να μη δείχνει την αδυναμία του ανθρώπου να ανταποκριθεί στην ανώτερη φύση του και στη μοναδική δυνατότητα που έχει αποκλειστικά η υψηλή λογοτεχνία να την εκφράζει.

Βαρλάμ Σαλάμοφ

11 ΜΑΡΣΈΛ ΠΡΟΥΣΤ

μτφρ.: λίνα σιπητάνου εστία

15 ΤΖΟΝ

ΓΟΥΊΛΙΑΜΣ Στόουνερ μτφρ.: αθηνά δημητριάδου gutenberg Αυτή η αποτυχημένη ζωή του πανεπιστημιακού Στόουνερ οδήγησε στον φωτεινό δρόμο της έκφρασης, ανατρέποντας το αμερικανικό όνειρο, αλλά υποδεικνύοντας την ανάγκη της λογοτεχνίας να μετατρέπει έναν μικρόκοσμο σε κάτι δοξαστικό. Ο Στόουνερ μπορεί να ήταν ο πρωταγωνιστής που απέτυχε σε όλα, αλλά, όπως αποδείχτηκε, αγαπήθηκε πολύ από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό σε ένα από τα πιο όμορφα βιβλία της δεκαετίας.

16 ΝΤΟΝ ΝΤΕΛΊΛΛΟ Άνθρωπος σε πτώση

μτφρ.: έφη φρυδά εστία Η νέα δεκαετία εγκαινιάστηκε με τη μετάφραση του έργου που μίλησε για το πιο συνταρακτικό γεγονός της περασμένης, την πτώση των Δίδυμων Πύργων και τον αντίκτυπο τους στον ψυχισμό. Χωρίς να μιλάει για το γεγονός καθαυτό, ο ΝτεΛίλλο μετατοπίζει το πένθος ενός τόπου και μιας χώρας σε αυτό ενός χωρισμού, δίνοντας τον λόγο στα τρία μέλη μιας οικογένειας που εμπλέκονται στο ανθρώπινο δράμα.

Ο άνθρωπος που αγαπούσε τα σκυλιά

CHRISTOFFEL VON GRIMMELSHAUSEN Σιμπλίκιος Σιμπλικίσιμος μτφρ.: γιάννης κοιλής εξάντας

Μισέλ Ουελμπέκ

18 ΧΟΎΛΙΟ

ΚΟΡΤΆΣΑΡ Το Κουτσό μτφρ.: αχιλλέας κυριακίδης opera

19 ΦΊΛΙΠ ΚΕΡ

Η τριλογία του Βερολίνου μτφρ.: αντώνης καλοκύρης, ντενίζ ρώντα κέδρος Τρία σε ένα, ένα σε τρία (Βιολέτες του Μάρτη, Χλομός Εγκληματίας, Γερμανικό Ρέκβιεμ), όπως και να έχει η τριλογία του αείμνηστου Κερ για το Βερολίνο κέρδισε το αναγνωστικό κοινό με το «καλημέρα», αλλά καθιέρωσε και τον σκληροτράχηλο και σαρκαστικό Βερολινέζο Μπέρνι Γκούντερ στη συνείδηση του αναγνωστικού κοινού.

20 ΛΕΟΝΆΡΔΟ ΠΑΔΟΎΡΑ Ο άνθρωπος που αγαπούσε τα σκυλιά μτφρ.: κώστας αθανασίου καστανιώτης Όλοι μιλούν για τη δολοφονία του Τρότσκι ως βασικό άξονα που καθορίζει αυτό το μυθιστόρημα, στην πραγματικότητα όμως είναι απλώς η αφορμή για να ξεδιπλώσει ο σπουδαίος Παδούρα τη βαθιά ανησυχία του για τον προορισμό και την καταγωγή του ανθρώπου αλλά και την πίστη του στις χαμένες ουτοπίες, όπως ο κομμουνισμός.

Η τριλογία του Βερολίνου

Ό,τι κι αν είναι το αριστούργημα του Κορτάσαρ που μας χάρισε σε άρτια απόδοση ο Κυριακίδης, αναμφίβολα συνιστά έναν ποιητικό τρόπο να αντιστρέψουμε την άβυσσο ή να παραλογιστούμε –όπως εμείς θέλουμε– στην άκρη του λόγου. Διαβάζεται και ανάκατα, σύμφωνα με τις αντι-εντολές του συγγραφέα, ανατρέποντας όλες τις ασφαλιστικές δικλείδες των κλασικών μυθιστοριογράφων, στους οποίους παραπέμπει διαρκώς ο Κορτάσαρ μέσα από τις ειρωνικές αναφορές του.

Το Κουτσό

Ο Τόμας Μαν έλεγε ότι δεν μπορεί κανείς να καταλάβει τη σύγχρονη Ευρώπη και τη λογοτεχνία εν γένει αν δεν διαβάσει αυτό το μπαρόκ αριστούργημα του 17ου αιώνα που διατηρεί, ακόμα και σήμερα, τη ζωντάνια του. Πολλά χρόνια κοπιώδους μετάφρασης για τον Κοιλή, που, καθώς φαίνεται, άξιζαν τον κόπο.

βιβλίο

17 HANS JAKOB

19.12.19 – lifo

γιωργοσ μαυροπουλος

Ζυράννα Ζατέλη

8 ΧΡΉΣΤΟΣ

ΟΙΚΟΝΌΜΟΥ Κάτι θα γίνει, θα δεις πόλις

1 ΜΈΝΗΣ

4 ΙΣΊΔΩΡΟΣ ΖΟΥΡΓΌΣ

πατάκης

Το κύκνειο άσμα του Έλληνα λογοτέχνη που έμελλε να αποτελέσει ένα ανεξάντλητο εκ των υστέρων ταξίδι στην εσωτερική και εξωτερική επικράτεια όπου κινούνταν: ονειρικοί κόσμοι, ταξίδια, πραγματικές γωνιές της πόλης, μόνιμη καυστική αντιπαράθεση.

Ο συγγραφέας που αγαπάει πολύ ο κόσμος γράφει το πιο εμβληματικό μυθιστόρημα για την Ευρώπη του 17ου αιώνα, που καθόρισε το μέλλον της, απλώνοντας με μοναδική επάρκεια την αφήγηση από την Αγγλία του Νεύτωνα και της Βασιλικής Εταιρείας έως την Πετρούπολη των Τσάρων και το Άμστερνταμ της ελεύθερης σκέψης.

ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΈΑΣ Η σειρήνα της ερήμου

Σκηνές από τον βίο του Ματία Αλόνσο

2 ΘΑΝΆΣΗΣ

5 ΧΡΉΣΤΟΣ

ΒΑΛΤΙΝΌΣ Ανάπλους

ΧΩΜΕΝΊΔΗΣ Νίκη

εστία Όλη η μαεστρία του Βαλτινού διαφαίνεται στις εναργείς στιχομυθίες, κεντημένες ψιλοβελονιά, που ανακεφαλαιώνουν εδώ τις βασικότερες εμμονές και στάδια του συγγραφικού του βίου.

πατάκης Το μυθιστόρημα που διαβάστηκε, αγαπήθηκε και βραβεύτηκε περισσότερο απ’ οποιοδήποτε άλλο και το πιο εξομολογητικό του συγγραφέα, αφού ξετυλίγει την εμβληματική και πονεμένη ιστορία της οικογένειάς του με κεντρικό πρόσωπο την ίδια του τη μητέρα.

3 ΔΗΜΟΣΘΈΝΗΣ ΠΑΠΑΜΆΡΚΟΣ Γκιαγκ αντίποδες Ίσως το βιβλίο της δεκαετίας, καθώς απέδειξε πως ένας άγνωστος μέχρι πρότινος συγγραφέας μπορεί να βρεθεί στην πρώτη γραμμή με μοναδικό όπλο την πένα του και τον δικό του τρόπο επανεφεύρεσης της γλώσσας.

6 ΘΩΜΆΣ

ΚΟΡΟΒΊΝΗΣ Ο γύρος του θανάτου άγρα Το πιο ευρηματικό, πολυφωνικό μυθιστόρημα της δεκαετίας με θέμα την προβολή όλων των κοινωνικών απωθημένων πάνω στον Αρίστο, τον λεγόμενο Δράκο του Σέιχ Σου, δεν απέσπασε μόνο κρατικό βραβείο αλλά έγινε και πετυχημένη θεατρική παράσταση. αναστασια βουτυροπουλου

ΑΠΌ ΤΟΥΣ ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ ΚΑΙ ΜΙΧΑΛΗ ΜΙΧΑΗΛ

Ένας από τους σπουδαιότερους διηγηματογράφους στην ελληνική λογοτεχνική ιστορία ξεδιπλώνει όλη του την τέχνη στις ιστορίες του, που έτυχαν μιας φροντισμένης, πανηγυρικής έκδοσης.

Δεν είναι μόνο ότι έδωσε το στίγμα του ελληνικού νεορεαλισμού, φωτίζοντας τις υποβαθμισμένες περιοχές του ελληνικού κόσμου, αλλά και ότι μεταφράστηκε στο εξωτερικό και θεωρήθηκε ο κατεξοχήν σύγχρονος Έλληνας συγγραφέας.

9 ΡΈΑ ΓΑΛΑΝΆΚΗ Η άκρα ταπείνωση

καστανιώτης Το βιβλίο που πρόσφατα απέσπασε το βραβείο Μπαλκάνικα και περιγράφει τα πρώτα χρόνια της ελληνικής κρίσης θυμίζει γιατί η Γαλανάκη είναι η πιο σπουδαία, ίσως, συγγραφέας του σύγχρονου ελληνικού κόσμου, πραγματικού και φανταστικού.

Θωμάς Κοροβίνης

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

ΤΡΑΚΌΠΟΥΛΟΣ Άπαντα τα διηγήματα: Ο οβολός γαβριηλίδης

Χρήστος Χωμενίδης

52 lifo – 19.12.19

7 ΗΛΊΑΣ ΠΑΠΑΔΗΜΗ-

παρισ ταβιτιαν

καστανιώτης

Σπαρακτικό, αληθινό και εξομολογητικό είναι το βιβλίο που απέδειξε πως η αλήθεια, όταν βγαίνει από την ψυχή, ξεπερνάει όλα τα μπεστ σέλερ μυθιστορήματα.

Γεμάτο πόνο, ομορφιά και αγάπη για την Άνδρο και τους κλειστούς καημούς, ένα βιβλίο που κέρδισε το κοινό με την αλήθεια και τη ζωντάνια των χαρακτήρων και της γλώσσας του και ενέπνευσε την ομώνυμη ταινία του Παντελή Βούλγαρη.

ίκαρος

12 ΓΙΏΡΓΟΣ

ΣΚΑΜΠΑΡΔΏΝΗΣ Νοέμβρης πατάκης Ο Σκαμπαρδώνης έχει μυηθεί προ πολλού στην εκκλησιαστική γλώσσα του Παπαδιαμάντη και στον λαϊκό προφορικό λόγο του τόπου του, τιμώντας τα ελληνικά και αποθεώνοντας τη φαντασία. Η προηγούμενη δεκαετία, προφανώς, του ανήκει.

Η ευχάριστη έκπληξη της δεκαετίας του καθιέρωσε τον Παλαβό ως μία από τις σημαντικότερες πένες στην πανηγυρική κατίσχυση της μικρής φόρμας.

17 ΓΙΏΡΓΟΣ

14 ΧΡΉΣΤΟΣ

ΤΣΙΌΛΚΑΣ Το χαστούκι ωκεανίδα Το βιβλίο που ήρθε τον πρώτο χρόνο της νέας δεκαετίας για να συνταράξει τις βεβαιότητες της ελληνικής οικογενειοκρατίας, μιλώντας για την υφέρπουσα βία στην άλλη άκρη του πλανήτη αλλά και στο εσωτερικό των μικροαστικών σπιτιών.

15 ΓΙΆΝΝΗΣ

ΕΥΣΤΑΘΙΆΔΗΣ Μαύρο Εκλεκτό μελάνι Σταθερή εγγύηση, ο λόγος του Ευσταθιάδη επανέρχεται στις βασικές του αναφορές, γεμάτες νοσταλγία, χιούμορ και ομορφιά.

ΣΥΜΠΆΡΔΗΣ Υπόσχεση Γάμου μεταίχμιο Οι καθημερινοί, απτοί ήρωες έχουν κατακτήσει, δικαιωματικά, το δικό τους μερτικό στο σύμπαν της μεταπολιτευτικής πεζογραφίας και εδώ κοσμούν το καλύτερο, ίσως, μυθιστόρημά του.

παρισ ταβιτιαν

18 ΚΆΛΛΙΑ

Δενδρίτες

Από τις ιστορίες του πολύφερνου κόσμου του Δημήτρη Νόλλα δεν ξεφεύγει τίποτα, ούτε ο πόνος της μοναξιάς, ούτε η βοή της μοναξιάς, ούτε η δύναμη της αγάπης, ούτε το γύρισμα του νου, ούτε το τυχαίο και το αναπόφευκτο που στήνει εις βάρος μας η μοίρα.

νεφέλη

ΠΑΠΑΔΆΚΗ Δενδρίτες πόλις Ευρωπαϊκό βραβείο και η καταξίωση της Παπαδάκη στο σύμπαν των Ελλήνων λογοτεχνών, εκτός από των κινηματογραφιστών, μετά τον ξεχωριστό Ήχο του ακάλυπτου.

19 ΜΆΡΩ ΔΟΎΚΑ Γιατί εμένα η ψυχή μου πατάκης

20 ΖΥΡΆΝΝΑ

ΖΑΤΈΛΗ Ηδονή στον κρόταφο

Γιατί εμένα η ψυχή μου

Η συλλογή διηγημάτων που απέδειξε ότι η Δούκα δεν είναι μόνο η εκπρόσωπος του μεγάλου ιστορικού μυθιστορήματος αλλά και η λεπτολόγος συγγραφέας της μικρής φόρμας και του ελληνικού μικρόκοσμου.

καστανιώτης

παρισ ταβιτιαν

Στον τόπο

ΠΑΛΑΒΌΣ Αστείο

Δημοσθένης Παπαμάρκος

11 ΔΗΜΉΤΡΗΣ ΝΌΛΛΑΣ

Γιώργος Σκαμπαρδώνης

ΚΑΡΥΣΤΙΆΝΗ Μικρά Αγγλία

πόλις

16 ΓΙΆΝΝΗΣ

Σταύρος Ζουμπουλάκης

ΖΟΥΜΠΟΥΛΆΚΗΣ Η αδερφή μου

13 ΙΩΆΝΝΑ

βιβλίο

10 ΣΤΑΎΡΟΣ

Εντελώς «ζατελικό» το βιβλίο που ενώνει σαν κομμάτια ενός παζλ όλα τα σημεία του πολύχρωμου, μαγικού κόσμου της πιο ιδιοσυγκρασιακής μας συγγραφέως, αποκωδικοποιώντας με πανέμορφο τρόπο τις εμμονές της.

19.12.19 – lifo

1 ΓΙΏΡΓΟΣ ΣΕΦΈΡΗΣ Μέρες Η’ (2 Γενάρη 1961 - 16 Δεκέμβρη 1963)

ΔΟΚΙΜΙΑ/ΙΣΤΟΡΙΑ

ίκαρος

54 lifo – 19.12.19

Αυτή είναι η δεκαετία που ολοκληρώθηκε ο κύκλος των συγκλονιστικών ημερολογίων του Γιώργου Σεφέρη με την έκδοση του τελευταίου, Θ’ τόμου, o oποίος καλύπτει τα γεγονότα έως το τέλος της ζωής του. Ωστόσο ο προηγούμενος, οι Μέρες Η’, σε επιμέλεια Κατερίνας Κρίκου-Davis, που κυκλοφόρησε έναν χρόνο πριν, είναι αυτός που αναδεικνύει τους εσωτερικούς στοχασμούς του ποιητή και την απόφασή του να αποσυρθεί από τη διπλωματία για χάρη της ποίησης.

2 ΕΛΈΝΗ

ΒΑΡΒΙΤΣΙΏΤΗΒΙΚΤΏΡΙΑ ΔΕΝΔΡΙΝΟΎ Η μεγάλη μπλόφα παπαδόπουλος Το μπεστ σέλερ της χρονιάς αναμφίβολα είναι ένα από τα βιβλία της δεκαετίας, καθώς βασίζεται σε ενδελεχή έρευνα για όλα όσα έγιναν το 2015: πάνω από 230 ώρες «off the record» συνεντεύξεων με 95 πρωταγωνιστές όσων έγιναν από τον Ιανουάριο μέχρι τον Ιούλιο της θρυλικής εκείνης χρονιάς. Διαβάζεται και ως θρίλερ.

3 ΓΙΆΝΗΣ

ΒΑΡΟΥΦΆΚΗΣ Ανίκητοι Ηττημένοι μτφρ.: πέτρος γεωργίου, μαρία χρίστου, αλέξανδρος βαφειάδης πατάκης Ακόμα δεν έχει κοπάσει ο κουρνιαχτός απ’ όσα γράφει ο πρώην υπουργός Οικονομικών στο πολύκροτο χρονικό της θητείας του στις κλειστές αίθουσες των Βρυξελλών κατά την περίοδο της διαπραγμάτευσης. Το βιβλίο ενέπνευσε την ταινία του Κώστα Γαβρά με τον τίτλο Ενήλικοι στην αίθουσα.

4 ΑΛΈΞΑΝΔΡΟΣ

8 ΠΑΝΑΓΙΏΤΗΣ

πατάκης

πανεπιστημιακές εκδόσεις κρήτης

ΜΑΣΣΑΒΈΤΑΣ Κωνσταντινούπολη - Η πόλη των απόντων Το πρώτο από τα ξεχωριστά οδοιπορικά που έγραψε ο Μασσαβέτας για την Πόλη: ένα πανέμορφο βιβλίο για την Κωνσταντινούπολη του κοσμοπολιτισμού που συγχώνευσε μοναδικά τους Έλληνες, τους Λεβαντίνους, τους Εβραίους, τους Αρμένιους και τους Ρώσους.

5 ΑΝΤΏΝΗΣ ΛΙΆΚΟΣ Ο ελληνικός 20ός αιώνας πόλις Αν ο Χομπσμπάουμ έκανε την ανασκόπηση του σύντομου 20ού αιώνα, ο ιστορικός Αντώνης Λιάκος διατρέχει τον «μεγάλο» ελληνικό αιώνα –από τους πολέμους της περιόδου 1912-1922 έως σήμερα–, καταγράφοντας όχι μόνο τις μεγάλες αλλαγές αλλά και τους κοινωνικούς μετασχηματισμούς

6 ΔΗΜΉΤΡΗΣ ΤΖΙΌΒΑΣ

Ο μύθος της γενιάς του τριάντα πόλις Ίσως η πρώτη φορά που μια μελέτη θέτει στο μικροσκόπιο τη γενιά του ’30, αποδομώντας την κυριαρχική της ταυτότητα και την απόλυτη επιβολή της στα ελληνικά γράμματα και αναλύοντας τις πολλαπλές προεκτάσεις της επίδρασής της στον πνευματικό κόσμο.

7 ΠΑΝΤΕΛΉΣ

ΜΠΟΥΚΆΛΑΣ Όταν το ρήμα γίνεται όνομα άγρα Βραβεύτηκε με το Κρατικό Βραβείο Δοκιμίου και όχι άδικα: η μελέτη και η αφοσίωση του Μπουκάλα στα δημοτικά τραγούδια συνιστά έργο ζωής που απλώνεται σαν βεντάλια σε διαφορετικά βιβλία τα οποία αφορμώνται από το ίδιο θέμα. Εν ολίγοις, ο συγγραφέας έχει επιφορτιστεί με το σημαντικό καθήκον να αποδείξει ότι η παραδοσιακή μας μουσική δεν έχει σχέση με τους εκάστοτε κιβδηλοποιούς-δικτάτορες, αναχρονιστές κ.λπ. αλλά αντικατοπτρίζει όλα όσα κρύβονται στη συλλογική μας ηθική και στο βαθύ μας ασυνείδητο.

ΚΟΝΔΎΛΗΣ Συντηρητισμός Ανατρέποντας όλα όσα ξέρουμε για τον συντηρητισμό, ο Κονδύλης, σε αυτό το μνημειώδες έργο που κυκλοφόρησε για πρώτη φορά στα ελληνικά, υποστηρίζει, πάντα με τον δικό του ευφυή και ιδιότυπο τρόπο, ότι δεν πρόκειται απλώς για ένα ιδεολογικό ρεύμα που γεννήθηκε ως αντίδραση στη Γαλλική Επανάσταση και στις φιλελεύθερες αντιλήψεις της, ούτε για το αντίθετο της δημοκρατικής ενατένισης. Μάλλον πρόκειται για μια πολύπλοκη τάση επιβολής των ανώτερων στρωμάτων της προνεωτερικής κοινωνίας, σηματοδοτώντας τη γέννηση της νέας εποχής και το πέρασμα από τη φεουδαρχία στη Βιομηχανική Επανάσταση.

9 ΚΡΊΣΤΟΦΕΡ ΚΙΝΓΚ

Ηπειρωτικό Μοιρολόι μτφρ.: αριστείδης μαλλιαρός δώμα Παρότι μελέτη γραμμένη από Αμερικανό που έχει κερδίσει ήδη κοινό και κριτικούς στον αγγλόφωνο κόσμο, το Ηπειρωτικό Μοιρολόι έχει ελληνικό αίμα, καθώς εισβάλλει δυναμικά στο ασυνείδητο του λαού της Ηπείρου, καταγράφοντας όχι μόνο συνήθειες και αντιδράσεις αλλά και καταφέρνοντας να δει τον μεγάλο πόνο, την αιματηρή ιστορία και όλη την ψυχοσύνθεση που κρύβονται πίσω από τα παλιά μοιρολόγια, μετατρέποντάς τα στη δική μας τζαζ.

ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΆΟΥ Κάτι τρέχει με την οικογένεια πατάκης Για πρώτη φορά μπαίνει στο μικροσκόπιο με έναν ευφυή και στοχαστικό τρόπο η «αγία ελληνική οικογένεια» μέσα από μια μελέτη που συνδυάζει την αναδίφηση στα πολιτιστικά προϊόντα με τον επαναπροσδιορισμό της αρχειακής μελέτης. Κυρίως, όμως, ο αναπληρωτής καθηγητής Νεοελληνικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης ερευνά πώς περάσαμε από την «οικογένεια-κορνίζα» στην «οικογένεια-βραχυκύκλωμα», παρέχοντας πλήθος παραδειγμάτων.

11 HANNAH ARENDT

Ο Μάρτιν Χάιντεγκερ είναι ογδόντα χρονών μτφρ.: στέφανος ροζάνης έρμα Είναι το κείμενο που αποσαφήνισε τη σχέση της διωκόμενης από τον ναζιστή πρώην δάσκαλο και εραστή της Χάνα Άρεντ μαζί του, καταδεικνύοντας την τεράστια διαφορά στην κοσμοθεωρία και το οπτικό τους πεδίο. Ακόμα και αν η υπαρξιακή απαρχή τους ήταν κάποτε κοινή, τελικά η σχέση τους τούς οδήγησε στην πιο τραγική σύγκρουση –με τις γνωστές συνέπειες–, φιλοσοφική, προσωπική και άκρως μοιραία.

12 ΝΤΆΝΙΕΛ

ΜΈΝΤΕΛΣΟΝ Οι Χαμένοι μτφρ.: μαργαρίτα ζαχαριάδου πόλις Αν και εξαντλημένο, είναι το βιβλίο που έκανε γνωστό τον ελληνιστή Μέντελσον στο ευρύ κοινό μέσα από την πραγματική ιστορία των Εβραίων προγόνων του, για τους οποίους επί χρόνια άκουγε «ότι τους σκότωσαν οι ναζί». Φτάνοντας μέχρι τη μακρινή Ουκρανία και τις παρυφές της Ευρώπης, αφηγείται όλο το χρονικό του ξεριζωμού, των κατατρεγμών, της μαζικής εξόντωσης και της ανασύστασης της χαμένης μνήμης.

Η έλευση του Γ’ Ράιχ μτφρ.: κώστας αντύπας αλεξάνδρεια Ο Ρίτσαρντ Έβανς είναι από τους ιστορικούς που ξέρουν όσο κανείς τι ακριβώς συνέβη με την περίπτωση της Γερμανίας και το απέδειξε με τους μνημειώδεις τόμους του, θέτοντας στο μικροσκόπιο όχι μόνο τα ιστορικά δεδομένα αλλά κυρίως τα αίτια που οδήγησαν στον ναζισμό. Ειδικά εδώ παίρνει κανείς μια πρώτη γεύση για το τι έφερε τον Χίτλερ και τους ομοϊδεάτες του στην εξουσία.

14 ΜICHEL FOUCAULT Ιστορία της σεξουαλικότητας

μτφρ.: θανάσης λάγιος πλέθρον Αυτή ήταν η δεκαετία που ήρθαν στο φως οι Ομολογίες της σάρκας, δηλαδή ο τόμος που έμεινε κλειδωμένος για δεκαετίες στα αρχεία του Φουκό και ήρθε στο φως για να συμπληρώσει ιδανικά την περίφημη τριλογία της Ιστορίας της σεξουαλικότητας που κυκλοφορεί επίσης από Πλέθρον. Αν οι προηγούμενοι τόμοι εξέτασαν τη σεξουαλικότητα στον κόσμο της αρχαιότητας και του ρωμαϊκού κόσμου, αυτός εξετάζει την ενοχοποίηση της σάρκας από τους χριστιανούς πατέρες, και όχι μόνο.

15 ΣΒΕΤΛΆΝΑ

ΑΛΕΞΊΕΒΙΤΣ Τσερνόμπιλ, ένα χρονικό του μέλλοντος μτφρ.: ορέστης γεωργιάδης πατάκης Συνταρακτικό, συγκλονιστικό, συγκινητικό –λίγοι είναι οι χαρακτηρισμοί που δεν χωρούν σε αυτό το σπαρακτικό χρονικό– με άξονα τις ζωντανές μαρτυρίες για το ατύχημα που κατέστρεψε τον αντιδραστήρα του τέταρτου ενεργειακού μπλοκ στον πυρηνικό σταθμό του Τσερνόμπιλ και μαζί τη βαθιά πίστη στη ρωσική υπεροχή. Η νομπελίστρια συγγραφέας περιπλανιέται στην απαγορευμένη ζώνη με τίμημα τη δική της υγεία προκειμένου να αναπαραστήσει τη χώρα των νεκροζώντανων με πλήρη ενάργεια, γράφοντας την Αποκάλυψη του 21ου αιώνα.

16 FRIEDRICH

NIETZSCHE Το λυκόφως των ειδώλων μτφρ.: βαγγέλης δουβαλέρης gutenberg H ολοκληρωμένη από κάθε άποψη μετάφραση του μνημειώδους έργου του Νίτσε συνοδεύεται από κατατοπιστικότατο πρόλογο, σχόλια και παραρτήματα του μεταφραστή αλλά και από μια εντελώς νιτσεϊκή εισαγωγή του επιμελητή Ήρκου Αποστολίδη. Για πρώτη φορά γίνεται σεβαστό το πολύπτυχο ύφος του φιλοσόφου, ο οποίος δεν σταματάει εδώ να σφυροκοπά –ο υπότιτλος, άλλωστε, είναι Πώς να φιλοσοφεί κανείς με το σφυρί όλες τις ψευδαισθήσεις του δυτικού πολιτισμού– από το σύστημα αξιών και τους συμπατριώτες του Γερμανούς έως τον θεσμό του γάμου.

17 ΑΤΟΎΛ ΓΚΑΟΥΆΝΤΕ Εμείς οι θνητοί

μτφρ.: λύο καλοβυρνάς πανεπιστημιακές εκδόσεις κρήτης Από τα πιο συγκλονιστικά αναγνώσματα που έχουν κυκλοφορήσει ποτέ: ο γιατρός Γκαουάντε απαντά στα πιο δύσκολα ερωτήματα σχετικά με το πώς αντιμετωπίζει κανείς την αναπόφευκτη έλευση του θανάτου από ανίατες ασθένειες και πώς αντεπεξέρχεται στα θέματα που αφορούν το βαθύ γήρας. Τι λέει στους οικείους του; Πού τελειώνει ο παρηγορητικός λόγος και πού ξεκινά η αλήθεια; Οι απαντήσεις είναι απολύτως καίριες και μας αφορούν όλους.

18 ΠΟΛ ΒΕΝ

19 GEORGE STEINER

Περί λόγου, τέχνης και ζωής μτφρ.: γιώργος λαμπράκος πατάκης Μερικά από τα πιο λαμπερά κείμενα του επιφανούς κριτικού λογοτεχνίας του «New Yorker», όπου διαφαίνεται όλο το φάσμα της δύναμης του τελευταίου ίσως homo universalis. Γράφει για τα πάντα: την ολλανδική αναγέννηση, τον Μπέρνχαρντ και τον Λεβί-Στρος, τον Κάφκα, τον Μπέκετ τον Βιτγκενστάιν, ακόμα και ένα άκρως νεωτερικό κείμενο για τη σχέση λογοτεχνίας και κατασκοπείας με αφορμή το έργο του ιστορικού τέχνης και κατασκόπου Άντονι Μπλαντ.

βιβλίο

10 ΔΗΜΉΤΡΗΣ

13 RICHARD J. EVANS

20 AΝ ΚΆΡΣΟΝ

Έρως ο γλυκόπικρος μτφρ.: ανδρονίκη μελετλίδου δώμα Δοκίμιο για το ερωτικό παράδοξο στην κλασική παράδοση είναι ο υπότιτλος της μελέτης της Κάρσον για τον έρωτα, τις αντιφάσεις του, τα παράδοξα και την αναπόφευκτη δύναμή του, όπως εμφανίζεται στην ελληνική λυρική ποίηση, στα κλασικά κείμενα αλλά και στην ίδια τη λογοτεχνία. Ο τρόπος που ερωτευόμαστε –ηδονικός και ταυτόχρονα οδυνηρός, απόλυτος αλλά και αντιφατικός– είναι ο τρόπος που οδηγούμαστε στη γνώση και ο τρόπος που κάνουμε λογοτεχνία, καθώς η επιθυμία διαπερνά και συνταράσσει τα πάντα. Γιατί, πάνω απ’ όλα, ο έρωτας είναι ένα ταξίδι αυτογνωσίας.

Η ελληνορωμαϊκή αυτοκρατορία μτφρ.: ειρήνη μητούση εκδόσεις της εστίας Το σπουδαίο αυτό πόνημα του Βεν φώτισε καλύτερα την αλληλεπίδραση των διαφορετικών πολιτισμών και την πολιτιστική-και όχι μόνο-ομοιογένεια ανάμεσα στον ελληνικό και στον ρωμαϊκό πολιτισμό. Σε αντίθεση με τους υπόλοιπους ιστορικούς, ο Βεν δεν βλέπει απλώς σύγκρουση αλλά συναρμογή και ακόμα και τις διαφορές τις μεταφράζει ως ανομοιογένειες μέσα στην ολότητα του καθολικού ιστορικού γεγονότος.

19.12.19 – lifo

56 lifo – 19.12.19

Beyoncé

Η ΔΕΚΑΕΤΊΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΉ ΜΟΥΣΙΚΉ

2014

2013

2012

2011

2010

2015

2016

2017

2018

2019

μουσική

Η νέα γενιά δεν χρειάζεται κανέναν να της υποδείξει τι θα ακούσει

ΑΠΌ ΤΟΥΣ M. HULOT, ΜΑΡΙΑ ΠΑΠΠΑ ΚΑΙ ΦΩΝΤΑ ΤΡΟΥΣΑ

19.12.19 – lifo

Ήταν μια δεκαετία που τα είχε όλα: νέες τάσεις, την παρακμή της πειραματικής μουσικής (που άνθησε την προηγούμενη δεκαετία), έντεχνους σταρ, το ραπ έγινε το απόλυτο mainstream, σχήματα και καλλιτέχνες με αγγλόφωνο στίχο «ανακάλυψαν» τον ελληνικό, το φύλο και η ταυτότητα άρχισαν να παίζουν μεγάλο ρόλο στα μουσικά πράγματα (τα Φυτά είναι μια κατηγορία από μόνοι τους), μετά τον θάνατο του Παντελίδη το λαϊκό, όπως το ξέραμε, άρχισε να χάνει τη δύναμη που είχε τα προηγούμενα χρόνια και η επιτυχία να μετριέται από τις ακροάσεις στο Spotify και τις τάσεις στο YouTube. Τίποτα δεν έχει μείνει το ίδιο στη μουσική λίγο πριν από το τέλος της δεκαετίας, που κλείνει με το νέο ελληνικό ραπ να κυριαρχεί στο επίσημο chart της IFPI (τα 90 στα 100 κομμάτια στις επιτυχίες της χρονιάς είναι ραπ!). Οτιδήποτε συμβαίνει στο εξωτερικό εξακολουθεί να γίνεται το παράδειγμα για τις νέες τάσεις –πάντα αυτό συνέβαινε–, μόνο που πλέον γίνεται με μεγάλη ταχύτητα, έτσι το τραπ και το ρεγκετόν έρχονται αυτούσια (ήχος και στίχος ίδιος με των αμερικανικών) και σαρώνουν στις νεαρές ηλικίες. Από το 2016 και μετά αρχίζουν να εμφανίζονται mega stars στο είδος που σταδιακά επισκιάζει σχεδόν τα πάντα, χωρίς να παίζει στο ραδιόφωνο, χωρίς να καλύπτεται από τα παραδοσιακά μέσα, τα οποία ίσα που το αγγίζουν ως «φαινόμενο», με τρία χρόνια καθυστέρηση. Το YouTube και τα social media δείχνουν την τεράστια δύναμή τους και κάνουν celebrities τον Light, τον Snik, τον FY, τον Mad Clip, τον Hawk, τον Sin Boy. Το «Mama» γίνεται το πιο πετυχημένο κομμάτι της δεκαετίας, μέχρι να το εξαφανίσει μια νύχτα ο δημιουργός του από το YouTube. Η επιτυχία μετριέται σε δεκάδες εκατομμύρια views (πραγματικά ή αγορασμένα). Οι βαθιές ρίζες του έντεχνου στην Ελλάδα επιβεβαιώθηκαν και αυτήν τη δεκαετία. Η Νατάσσα Μποφίλιου και η Ελεωνόρα Ζουγανέλη

58 lifo – 19.12.19

έχτισαν σταθερά πολύ δυνατά προφίλ, κατορθώνουν να γεμίζουν μεγάλους χώρους κι έγιναν οι νέες λαϊκές ντίβες, των οποίων τα κομμάτια τραγουδάει όλη η Ελλάδα. Από κοντά ακολούθησε όλη η παλιά φρουρά (Θ. Παπακωνσταντίνου, Μάλαμας κ.ά.) αλλά και νέοι αξιόλογοι συνθέτες, όπως ο Γιώργος Καγιαλίκος. Ξαφνικά, συντονισμένα ή μη, οι αγγλόφωνοι Έλληνες καλλιτέχνες κάνουν στροφή στον ελληνικό στίχο, από τους Bazooka και τους Baby Guru μέχρι τον The Boy, τη Nalyssa Green και τη Monika. Έτσι, το ελληνόφωνο τραγούδι γίνεται τάση. Βέβαια, με το streaming έχει διαλυθεί πια το όνειρο για καριέρα στο εξωτερικό, παρότι θα περίμενε κανείς να γίνει το αντίθετο. Υπάρχουν Έλληνες που κάνουν καριέρα έξω, όπως ο Leon of Athens, και τα σχήματα του stoner που κάνουν πολύ πετυχημένες περιοδείες. Το stoner rock (Planet of Zeus) και το black metal (Rotting Christ) είναι τα μόνα ροκ είδη που έχουν πλέον μεγάλο κοινό, ενώ το indie rock αποδυναμώνεται συνεχώς, όχι σε ποιότητα κυκλοφοριών αλλά στον αριθμό των οπαδών του. Για κάποιο διάστημα, και μέχρι τα μέσα της δεκαετίας, υπάρχει μια αναβίωση του garage και της ψυχεδέλειας των ’60s, με κύριους εκπροσώπους τους Acid Baby Jesus, οι οποίοι κατορθώνουν να υπογράψουν στην αμερικανική ανεξάρτητη Slovenly Records, ενώ το Ρομάντσο διοργανώνει για χρόνια –μέχρι και πέρσι– ολόκληρο φεστιβάλ (το ΨΧ) αφιερωμένο σε αυτόν τον ήχο. Η ροκ μουσική βρίσκει νέους τρόπους να αναγεννηθεί μέσα από το νέο παραδοσιακό, έναν δρόμο που άνοιξε ο Γιάννης Χαρούλης, ο οποίος μέσα στη δεκαετία έγινε ο κύριος εκφραστής του. Οι Villagers of Ioannina City παντρεύουν τα δημοτικά με το σκληρό ροκ και γίνονται ένα «βόρειο» φαινόμενο με τεράστια επιτυχία στα live. Ο παραδοσιακός ήχος βγαίνει και προς τα έξω, εκτός Ελλάδας, με μικρότερα πρότζεκτ

ηλεκτρονικής μουσικής που βρίσκουν απρόσμενη αναγνώριση από εμβληματικά περιοδικά της πρωτοπορίας, όπως το «Wire», ή την «Guardian». Οι Kolida Babo και ο Anatolian Weapons παίρνουν εξαιρετικές κριτικές, ενώ στην Ελλάδα σχεδόν δεν τους ξέρουμε. Στις αρχές της δεκαετίας και μέχρι τα μέσα της το synth wave και το punk των ’80s εμφανίστηκαν ξανά, με πολιτικό στίχο και αντιδραστικό χαρακτήρα, ίσως η μόνη μουσική που εξέφρασε την αγωνία της για τις μέρες της κρίσης, με τους Regressverbot, Bazooka και Οδός 55 να δίνουν πολύ ενδιαφέροντα δείγματα, αλλά και την επιστροφή συγκροτημάτων όπως τα Χωρίς Περιδέραιο, Stress κ.λπ. H dance μουσική ξαναπαίρνει τα πάνω της. Η house και η techno δεν χάνουν ποτέ τη δυναμική τους στη νυχτερινή διασκέδαση, ενώ σχηματίζονται συνεχώς πάρτι και ομάδες, αλλά και φεστιβάλ, όπως το ADD, το Techniques και το Reworks στη Θεσσαλονίκη. Η δεκαετία αυτή ήταν η δεκαετία των φεστιβάλ. Ξεκίνησαν –και καθιερώθηκαν– άπειρα φεστιβάλ, πειραματικά, ηλεκτρονικά, ροκ, με χορό και νέα ρεύματα, αφιερωματικά, ραπ, queer, για όλα τα γούστα και τις τάσεις, διοργανωμένα από μικρές ομάδες ή και τη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση. Συναυλιακά, η αγορά ανοίγει (Release, Ejekt). Εμφανίζεται το Sonar Athens, ενώ το Plisskën γίνεται καλοκαιρινό και χειμερινό, αγκαλιάζοντας μικρότερα ονόματα. Η δεκαετία ήταν πολύ ενδιαφέρουσα και για την τζαζ. Με νέους (και παλιούς) χώρους, νέα σχήματα, νέα ταλέντα, κάμψη στη δισκογραφία και δίχως πια το περιοδικό «Jazz & Τζαζ», η τζαζ στην Ελλάδα προχώρησε προς όλες τις κατευθύνσεις. Και προς το mainstream και προς τις «ακραίες» μεριές του improv και του experimental. Δισκογραφικά, δεν αλλάζει τίποτα. Η Inner Ear παραμένει ο ναός του ανεξάρτητου. Από την άλλη, η Panik μαζεύει στο roster της σχεδόν

όλα τα ελληνικά ονόματα και μαζί με την ΕΜΙ και την Cobalt αρχίζουν να επενδύουν σto ελληνικό ραπ. Αυτό που άλλαξε εντελώς αυτήν τη δεκαετία είναι το ενδιαφέρον του κόσμου για την πειραματική σκηνή, η οποία παρακμάζει διεθνώς, όχι λόγω ποιότητας των κυκλοφοριών αλλά επειδή ο κόσμος έχει στραφεί πλέον μαζικά στο mainstream. Μεγάλα sites που ασχολούνταν αποκλειστικά με αυτό το είδος κλείνουν, είναι ελάχιστα πλέον τα ονόματα που ενδιαφέρουν το ευρύ κοινό, το καταλαβαίνει κανείς από τα νούμερα που κάνουν τα σχετικά βίντεο στο YouTube, που είναι ελάχιστα. Βέβαια, ποτέ τα νούμερα δεν ήταν ένδειξη ποιότητας, αλλά δείχνουν την ανταπόκριση του κόσμου και τι τον ενδιαφέρει. Τη δεκαετία αυτή ο κόσμος πήρε τη δύναμη στα χέρια του. Δεν μπορείς να αγνοήσεις ότι έκανε σταρ τη Μαρίνα Σάττι και τον Sin Boy ούτε ότι ακούει πλέον αυτά που θέλει, χωρίς να υπάρχει από πίσω μια εταιρεία ή να τα προωθούν τα παραδοσιακά μέσα. Ήταν μια δεκαετία που τα μέσα έχασαν το καινούργιο, αυτό που υπάρχει τώρα – πάντα παρακολουθούσαν αμήχανα τις τάσεις, χωρίς να ξέρουν πώς να αντιδράσουν και τι στάση να κρατήσουν. Η νέα γενιά δεν χρειάζεται κανέναν να της υποδείξει τι θα ακούσει, έτσι κι αλλιώς δεν ακούει ραδιόφωνο, δεν βλέπει τηλεόραση, δεν διαβάζει εφημερίδες. Δεν άλλαξε μόνο το πώς επιλέγει μουσική και ο τρόπος που την ακούει, άλλαξαν τα πάντα και κανείς δεν μπορεί να προβλέψει τι θα ακολουθήσει.

1 LARRY GUS

Years Not Living (2013) dfa Η ψυχεδελική sample-delica του Παναγιώτη στο ανώτατο σημείο της, ακολουθώντας τους μέντορές του Madlip και Caribou, και ο πρώτος δίσκος του στην αμερικανική DFA, που τον έκανε διεθνή. Ένας καταιγισμός από ήχους κρουστών και πνευστών, samples, φωνών και παράδοξων συνθέσεων που φτιάχνουν ένα μοναδικό σύμπαν. Με το «Years not living» αποχαιρετάει μια ολόκληρη εποχή. (M.H.)

2 BABY GURU

Baby Guru (2011) inner ear Το πρώτο άλμπουμ των Obi Serotone, King Elephant και Sir Kosmiche, ηχογραφημένο στο υπόγειο του King Elephant, ήταν η δική τους εκδοχή της kraut pop με αφρικανικά κρουστά, looping, χίπικα περάσματα και τον απόηχο από Silver Apples στα μεγάλης διάρκειας κομμάτια, που μετέτρεπαν τα live σε διονυσιακή γιορτή. Οι Baby Guru έκαναν κάτι εντελώς δικό τους, αναγνωρίσιμο, και άφησαν το στίγμα τους στην ελληνική ροκ σκηνή σε μια περίοδο κατά την οποία άνθησε, έστω και φευγαλέα. (M.H.)

3 NALYSSA GREEN Μπλουμ (2018) inner ear Ένας απίστευτα «θηλυκός» δίσκος, με μελωδίες-καταδύσεις στον κόσμο της ψυχής και στίχους που είναι σύγχρονη ποίηση, εξομολογητική, αληθινή, με δόσεις ειλικρίνειας που φτάνουν στα όρια του αβάσταχτου. Είναι ο πιο όμορφος ποπ δίσκος με ελληνικό στίχο που βγήκε αυτήν τη δεκαετία. (M.H.)

4 MAY ROOSEVELT Junea (2017) inner ear To «κοσμικό διερευνητικό darkwave» της May Roosevelt στον πιο ποπ δίσκο της, με ρυθμικά κομμάτια βασισμένα στο συνθεσάιζερ και αιθέρια φωνητικά με κωδικοποιημένους στίχους που συνθέτουν τον κόσμο της Junea. Κομμάτια όπως το «Air», το «Pa», το «Flowers», το «In your eyes» (τραγουδισμένα στα γιαπωνέζικα) σε μεταφέρουν σε άλλες εποχές, τότε που η μουσική ήταν προτεραιότητα για πολλούς. (M.H.)

5 ΛΕΞ

2XXX (2018) self release Ο ΛΕΞ είναι φαινόμενο: ραπάρει αλήθειες με έναν τρόπο λυρικό, παρότι οι στίχοι του δεν είναι καθόλου ευχάριστοι. Αφηγείται ιστορίες με τον ίδιο τρόπο που το έκαναν οι Στέρεο Νόβα, είναι old school και «επικίνδυνα» επιδραστικός σε ένα κοινό που έχει ανάγκη από κάποιον εκπρόσωπο. Το «2XXX» είναι ολόκληρο βιβλίο σύγχρονης urban ποίησης. (M.H.)

Lingo (2018) capital records Όταν ο FY κυκλοφόρησε το «Lingo» ήταν 18 χρονών κι αυτό έχει μεγάλη σημασία, γιατί ανήκει στην πρώτη γενιά που μεγαλώνει μέσα στην κρίση. Και είναι μια γενιά άγνωστη, που προσπαθεί να διασκεδάσει το αδιέξοδο που την έχουν αναγκάσει να βιώσει, είναι «ελαφριά», αλλά είναι τουλάχιστον ειλικρινής, προσπαθεί να βρει τους δικούς της τρόπους να αλλάξει τη μιζέρια γύρω της και κάνει ό,τι καλύτερο μπορεί, όπως μπορεί, και χίλιες φορές να το ρίξει στον χορό παρά να τα σπάει και να καταστρέφει. Το «Lingo» είναι ένα εφηβικό άλμπουμ από έναν new era ράπερ που χρησιμοποίησε όλα τα στοιχεία του σύγχρονου ραπ για να φτιάξει έναν από τους καλύτερους δίσκους που έβγαλε ποτέ 18χρονος στην Ελλάδα. (M.H.)

7 ΣTELLA

Σtella (2015) inner ear

Larry Gus

Με τόσο έντονη παρουσία στο ελληνικό ραδιόφωνο όσο ελάχιστοι άλλοι Έλληνες indie μουσικοί, η Σtella δικαιώνει το πείσμα μιας ντροπαλής δημιουργού που μέχρι το 2014 φοβόταν να χρησιμοποιήσει τη φωνή της, αλλά με τις συνθέσεις της κινούσε τα νήματα της ανεξάρτητης μουσικής σκηνής. Η Σtella είναι ολοκληρωμένη δημιουργός, τα γράφει όλα μόνη της και, συνεργαζόμενη με τον Nteibint στην παραγωγή, δοκίμασε να κατακτήσει τον κόσμο – και τα κατάφερε. Τα «Picking Words» και «Detox» είναι τα απόλυτα radiofriendly κομμάτια της δεκαετίας. (Μ.Π.)

8 VILLAGERS OF

IΟANNINA CITY Riza (2014) mantra records Δεν είναι η πρώτη φορά που η δημοτική παράδοση «παντρεύεται» με δυτικούς μοντέρνους ήχους στην ελληνική μουσική, αυτήν τη φορά όμως μια παρέα από τα Γιάννενα συνδέει με αυθάδεια και τόλμη τα ηπειρώτικα με το stoner rock. Το αποτέλεσμα είναι ένας υβριδικός ιδιοφυής δίσκος που δεν ανήκει ολοκληρωτικά ούτε στο ένα είδος ούτε στο άλλο, με κομμάτια που θα ακούγονταν ιδανικά στα πανηγύρια του μέλλοντος. (Μ.Π.)

9 THE MAN OF

Nalyssa Green

MANAGRA Τhe Man of Managra (2014)

10 REGRESSVERBOT

Music for Life Ordinary Machines (2016) fabrika records

Κανένα άλλο συγκρότημα δεν αποτύπωσε τόσο έντονα τα χαμένα όνειρα μιας γενιάς που μεγάλωνε μέσα στην κρίση όπως οι Regressverbot. Με δυστοπικούς ηλεκτρονικούς ρυθμούς, στίχους γεμάτους απόγνωση, αδρεναλίνη και υπαρξιακό άγχος, σήμερα συνεχίζουν να ακούγονται πιο καίριοι από ποτέ. Από τους πιο γνήσιους απογόνους των Stereo Nova, των Χωρίς Περιδέραιο και της Λένας Πλάτωνος, ξεπήδησαν από την underground σκηνή της Θεσσαλονίκης και μιλούσαν τη δική τους γλώσσα σε μια εποχή που η ουσία ήταν απαραίτητη όσο τίποτε άλλο. (Μ.Π.)

inner ear Μία από τις σημαντικότερες μορφές της σύγχρονης ελληνικής μουσικής, ο Coti K., αφήνει κατά μέρος τους ηλεκτρονικούς πειραματισμούς του και αναδύεται ως εμπνευσμένος τραγουδοποιός από τα νερά της Τήνου. Βαθιά προσωπικά τραγούδια, γεμάτα τρυφερότητα, μελαγχολία, προσμονή, παιγμένα στο μπάσο και με lo-fi χαρακτήρα, συνθέτουν την ώριμη περίοδό του. Ένα υπέροχο ηχητικό ταξίδι. (Μ.Π.)

freddie f.

παρισ ταβιτιαν

μουσική

6 FY

19.12.19 – lifo

Sin Boy

13 SIN BOY

Ka Gu Ras (2019)

60 lifo – 19.12.19

The Avocado Index (2012)

nowhere street music O Γιώργος Φωτόπουλος μπορεί να υμνούσε το κατσαπάνκ με τα Komodina 3 και πλέον να είναι ταγμένος στην electro pop με τους Nomos 751, όμως ως Drug Free Youth έφτιαξε ένα αμιγώς hauntology άλμπουμ, στοιχειωμένο από μουσικές στιγμές του παρελθόντος. Το «Avocado Index» δεν είναι ούτε ακριβώς ψυχεδελικό ούτε progressive, αντίθετα πιο πολύ μοιάζει σαν να γράφτηκε από έναν τρελό επιστήμονα που σε κομμάτια σαν το αριστουργηματικό «Σύννεφα από καραμέλα» δίνει σάρκα και οστά σε μια φανταστική υποθετική συνεργασία του Γιώργου Ρωμανού με τους Broadcast, καταπατώντας οποιαδήποτε ηχητικά σύνορα. (Μ.Π.)

12 JAY GLASS DUBS Epitaph (2019)

bokeh versions Χρειάστηκαν περίπου 10 χρόνια και διάφορα σχήματα και μουσικά είδη ώστε ο Δημήτρης Παπαδάτος να καταφέρει επιτέλους να ξεκλειδώσει το πλήρες εύρος των ικανοτήτων του στο dub και τα ελληνικά στοιχεία. Και το έκανε ως Jay Glass Dubs με το φετινό άλμπουμ του, «Epitaph». Δεν είναι τυχαίο που βρίσκεται σε μερικές από τις πιο βαρβάτες διεθνείς λίστες με τα καλύτερα άλμπουμ του 2019. (Μ.Π.)

14 ΝΑΤΆΣΣΑ ΜΠΟΦΊΛΙΟΥ Εισιτήρια Διπλά (2010) lyra Στο ξεκίνημα της δεκαετίας, το φοβερό τρίδυμο των Θέμη Καραμουρατίδη - Γεράσιμου Ευαγγελάτου - Νατάσσας Μποφίλιου βρισκόταν σε μια μεταιχμιακή φάση ως προς την απήχησή του σε ένα πιο mainstream κοινό. Τότε ήταν που παρέδωσαν το καλύτερο συνολικά άλμπουμ τους μέχρι τώρα, που ακουγόταν ως μια πλήρης ιστορία από την αρχή ως το τέλος. Εδώ περιλαμβάνονταν μερικά αριστουργήματα («Το Μέτρημα», «Ο Λύκος», «Οι μεγάλες αγάπες», «Οι ομπρέλες του Demy», «Οι Πρώην», «Σε Ξεχώρισα», «Το Ραντεβού»), τα οποία, στην έκρηξη της δημοφιλίας της Μποφίλιου, τραγουδήθηκαν ξανά και ξανά, επί σειρά ετών, στα live της και ακόμα τη χαρακτηρίζουν. (Α.Δ.)

15 ΜΑΝΏΛΗΣ

ΓΑΛΙΆΤΣΟΣ Πατρίδα χωρίς παράδεισο (2012) largo Μ’ ένα μελοποιημένο ποίημα του Γιώργου Σαραντάρη και μερικές εξαιρετικές μουσικές, ο συνθέτης Μανώλης Γαλιάτσος επιχειρεί να αναπτερώσει το ηθικό του ακροατή, τοποθετώντας τον σε ένα περιβάλλον οπωσδήποτε ηρωικό, εντός του οποίου κυριαρχεί η έννοια της αποστολής και του χρέους. Μπαίνει όμως το ερώτημα: έχει τη δύναμη ένα άλμπουμ να επιτύχει κάτι τέτοιο; Την έχει, όταν η μουσική αντανακλά το χάρισμα του δημιουργού. Ο Γαλιάτσος, με τις σαφείς αναφορές στον Ένιο Μορικόνε, την αγάπη του για την κλασική, το ροκ και τη χατζιδακική μελωδία, εισπράττει από τους οργανοπαίκτες του αληθινά ηχοχρώματα εγχόρδων, θαυμάσια πνευστά και επικά κρουστά, ολοκληρώνοντας ένα CD που ακούγεται ως ύμνος προς τον ευκλεή πεσόντα, αλλά ταυτοχρόνως και ως ελεγεία προς την ιερή πατρίδα που βουλιάζει, ατιμασμένη, μέσα στο ψέμα και την προδοσία. (Φ.Τ.)

παρισ ταβιτιαν

11 DRUG FREE YOUTH

Ο αυτοσαρκαστικός τίτλος του άλμπουμ δείχνει ότι έχει επίγνωση του τι είναι και πού απευθύνεται: σε ένα κοινό που πηγαίνει στα μπουζούκια, που έκανε ήρωα τον Παντελίδη και χρησιμοποιεί τη μουσική για να συνοδεύσει τη ζωή του, χωρίς να έχει και ιδιαίτερες απαιτήσεις. Ο Sin Boy, όμως, δεν είναι μόνο αυτό. Εκτός από τον απόλυτο hit maker αυτής της δεκαετίας και είδωλο της πιτσιρικαρίας, είναι ένας αυτοδημιούργητος ποπ σταρ (με τη βοήθεια του YouTube και των social media) που αυτοκαταστράφηκε στο απόγειό του, αφήνοντας πίσω του έναν δίσκο που δεν μοιάζει με τίποτε άλλο που έχει βγει στην Ελλάδα, με το ρεγκετόν στα καλύτερά του και τόσο ρηχούς στίχους όσο και όλα τα ανάλογα κομμάτια σε ολόκληρο τον κόσμο. Ο «Ka Gu Ras» είναι ο τέλειος ποπ δίσκος για όποιον μπορεί να καταλάβει τι σημαίνει ποπ μουσική σήμερα. (M.H.)

Νατάσσα Μποφίλιου

Η ΔΕΚΑΕΤΊΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΉ ΜΟΥΣΙΚΉ

emi

Πλανωδία (2016)

17 ΓΙΏΡΓΟΣ ΚΟΥΒΑΡΆΣ

16 ΚΌΡΕ.ΎΔΡΟ.

Επί Σκηνή (2019)

Απλές ασκήσεις στον υπαρξισμό (2013)

εκδόσεις κ.μ. ζαχαράκης

inner ear / ανούσια ένταση

Κόρε.Ύδρο.

Το εξαιρετικό ροκ άλμπουμ των Κόρε.Ύδρο. από-και-για την Κέρκυρα. Είναι ο τόπος, εννοούμε, που κατευθύνει τη γραφίδα του Π.Ε. Δημητριάδη στο χαρτί ή στο πεντάγραμμο. Από τη μια οι λυρικοί ποιητές του νησιού, οι Επτανήσιοι ποιητές, αλλά και όσοι στάθηκαν στην άκρη του γκρεμού με την ίδια ή παρόμοια (νεο)ρομαντική και λεπτοφυώς σαρκαστική γραφή, και από την άλλη οι θεσπέσιες μελωδίες, οι πολυφωνικές χορωδίες, οι μουσικές των καντουνιών, οι μπάντες με τα κόρνα, τα σαξόφωνα, τις τρομπέτες, τα τρομπόνια. Αυτοί είναι οι Κόρε.Ύδρο. στο μεγάλο, τελευταίο άλμπουμ τους. Ένα συγκρότημα που δεν θα μπορούσε να υπάρχει πουθενά αλλού στη χώρα, παρεκτός στην Κέρκυρα. (Φ.Τ.)

Το άλμπουμ αυτό θα μπορούσε να αποτελεί το ηχητικό ίζημα μιας θεατρικής παράστασης ή μάλλον πολλών ταυτοχρόνως, ικανών να αναγνωριστούν μέσω των ποικίλων κυμάτων που άλλοτε συμβάλλουν, άλλοτε συγκρούονται και άλλοτε οδεύουν ασύμβατα προς τον παρεχόμενο χώρο. Αυτά τα επίπεδα του λόγου (που μπορεί να είναι απαγγελίες, ή τραγούδι, ή φωνήματα, ή προηχογραφημένα σπαράγματα) συνδυάζονται με ήχους, με μουσικές πρωτότυπες ή μη που εντάσσονται επιστημονικά στο γενικότερο σύστημα, δίνοντάς του ζωή. Ο Γιώργος Κουβαράς, κοντολογίς, ανασταίνει μια παλιά, προαιώνια πρακτική επικοινωνίας του λόγου με τη μουσική, γνωστή και ως «μουσική ρητορική», η οποία φαίνεται πως αποτελεί μιαν «άγνωστη χώρα» στη σύγχρονη πρωτοπορία. Σημαντικός δίσκος. (Φ.Τ.)

18 ΜΠΆΜΠΗΣ

ΠΑΠΑΔΌΠΟΥΛΟΣ Παραλογές του Άχρηστου (2019) puzzlemusik Έδωσε κι άλλα δυνατά άλμπουμ ο κιθαρίστας Μπάμπης Παπαδόπουλος μέσα στη δεκαετία, αλλά το «Παραλογές του Άχρηστου» είναι το ωραιότερο. Οι «Παραλογές» ακούγονται ως μια συλλογή, ως ένας δίσκος με ανέκδοτα, μα εντυπωσιακά ορχηστρικά, που φανερώνουν ατόφια διάθεση για πειραματισμό και ψάξιμο – δίχως να αποκλείεται, απ’ αυτό το ψάξιμο, το λαϊκό και το πηγαίο. Δεν διαθέτουν πολλοί συνθέτες τούτη την ικανότητα: να είναι την ίδια στιγμή και radical και popular, χωρίς να υπολογίζουν το κόστος μιας τέτοιας απόφασης. Γιατί πάντα υπάρχει ένα κόστος, όταν καταφέρνεις να συνδυάσεις σ’ ένα άλμπουμ τόσο δημιουργικά το μπουζούκι ενός χασάπικου με το noise-rock και το γενικότερο «προχωρημένο». (Φ.Τ.)

g.o.d. records Τι δροσούλα, τι καθαρό νεράκι είναι αυτό το LP! Τι αντίδοτο στην ανοησία και το ανυπόφορο λέγε-λέγε. Και δεν αναφερόμαστε στην τραγουδιστική ανοησία σώνει και καλά, μα στη γενικότερη. Στα φληναφήματα που διαχέονται σε ανυπολόγιστες ποσότητες στην κανονική και ψηφιακή ζωή, σκεπάζοντας κάτω από τους τόνους της ασημαντότητας τις λίγες (πάντα ήταν λίγες) διαυγείς και αμόλυντες φωνές. Μια τέτοια διαυγής και αμόλυντη φωνή είναι και αυτή του Σείριου Σαββαΐδη, που πηγάζει από τα ρουμάνια του Παγγαίου, για να χυθεί στο πέλαγο, πλημμυρίζοντας τη χώρα. Το φολκ άλμπουμ της δεκαετίας (και όχι μόνο). (Φ.Τ.)

20 ΆΝΝΑ

μουσική

19 ΣΕΊΡΙΟΣ ΣΑΒΒΑΐΔΗΣ

ΣΤΕΡΕΟΠΟΎΛΟΥ c_i_r_c_e: the black cut (2015) a stereoscopic perspective of music & art Το «c_i_r_c_e: the black cut» είναι ένα από τα ωραιότερα αβάντ-ηλεκτρονικά έργα που έχουν ηχογραφηθεί έως σήμερα στην Ελλάδα. Η νέα συνθέτρια Άννα Στερεοπούλου έχει κάνει εξαιρετική δουλειά. Εδώ ακούγονται απολαυστικά κομμάτια, πλήρως υποβλητικά, που θα τα ζήλευαν ακόμη και οι Pink Floyd των mid-70s (δεν είναι υπερβολή), ενώ άλλα tracks έχουν έναν cosmic επικό χαρακτήρα, γειτνιάζοντας με το kraut των Tangerine Dream λόγου χάριν. Παρόλη την πρωταρχική συνθετότητα και πολυπλοκότητα του πρότζεκτ στην πράξη, το «c_i_r_c_e: the black cut» είναι ένα καθαρό έργο που δείχνει τον προσωπικό τρόπο και την ικανότητα της Στερεοπούλου να αναμετριέται με πολλές και διαφορετικές συνιστώσες, ελέγχοντας πλήρως τη συνισταμένη τους. (Φ.Τ.)

19.12.19 – lifo

Daft Punk

1 DAFT PUNK

Random Access Memories (2013)

62 lifo – 19.12.19

Λαμπερή ’70s και ’80s παραγωγή με ήχους, τεχνικές και μουσικά στυλ που παραπέμπουν στο παρελθόν και στην disco, στο soft rock και στην prog-pop, από ένα σχήμα που ανακαλύπτει μια νέα αισθητική και ακούγεται ως μια παλιά ραδιοφωνική εκπομπή με μεγάλες επιτυχίες. Η παρέλαση των καλεσμένων κάνει τον δίσκο κλασικό και το «Get Lucky» ένα από τα 2-3 άλμπουμ που ορίζουν μουσικά αυτήν τη δεκαετία. (M.H.)

6 KANYE WEST

My Beautiful Twisted Fantasy (2010) def jamroc-a-fella Το MΒTF δεν ήταν απλώς ένα πολύ καλό άλμπουμ αλλά μια μεγαλειώδης εξτραβαγκάντζα που μόνο ένας τελειομανής θεοπάλαβος θα μπορούσε να φέρει εις πέρας – και ο Kanye West είναι και τα δύο. Από αυτό περνάει όλη η αφρόκρεμα της τότε ραπ σκηνής. Ο West απογείωσε την καριέρα των Pusha T, Bon Iver και Nicki Minaj, ενώ ο ίδιος αναδείχτηκε στον πρώτο ράπερ, μετά τον 2pac, που γνωρίζει την καθολική αποδοχή με κάθε νέα του κυκλοφορία. (Μ.Π.)

2 BEYONCÉ

Lemonade (2016) parkwood/columbia

3 KENDRICK LAMAR To Pimp a Butterfly (2015)

top dawg/aftermath/ interscope Πέρα από εξαιρετικός μουσικός, ο Kendrick Lamar στο «To pimp a butterfly» εκπροσωπεί με τον καλύτερο τρόπο τη σύγχρονη μαύρη κουλτούρα με κομμάτια ειρωνικά, χαοτικά, που ακούγονται πότε σαν οργισμένη αντίδραση και πότε σαν θρήνος για την καταπίεση που βιώνει ο ίδιος και οι άνθρωποι που έχουν ίδιο χρώμα με αυτόν. Κομμάτια πολιτικά, που σε κάνουν να θέλεις να γίνεις καλύτερος άνθρωπος, κι αυτό δεν το λες συχνά για το περιεχόμενο ενός σύγχρονου άλμπουμ. (M.H.)

4 ARCA

7 JANELLE MONAE

Arca (2017) xl recordings Στο πρώτο άλμπουμ όπου αποφάσισε να αξιοποιήσει τη φωνή του/της και να τραγουδήσει, o/η Arca αποκάλυψε όλο του τον μελοδραματισμό και μια λυρικότητα που κάποιες στιγμές γίνεται αβάσταχτη, στοιχεία που η Björk τον/τη βοήθησε να μοιραστεί με τον κόσμο, όπως λέει ο/η ίδιος/-α. Το «Arca» είναι ένας βαθιά προσωπικός δίσκος για την αποξένωση, τη βία στο σεξ, την αγάπη ως βία, τον θάνατο κάθε είδους, την ανάγκη για βοήθεια, ακόμα κι αν δεν τολμάς να την εκφράσεις. (Μ.Η.)

The ArchAndroid (2010) wondaland arts society/atlantic/bad boy Ένα φουτουριστικό αριστούργημα που μπορεί να μην πούλησε πολύ, αλλά αποδείχτηκε το απόλυτο εγχειρίδιο για κάθε γυναίκα δημιουργό τα επόμενα χρόνια. Η Monae με το ντεμπούτο της ακολούθησε χωρίς κανέναν συμβιβασμό το μοναδικό καλλιτεχνικό της όραμα, που αφορούσε αμφισεξουαλικά ανδροειδή τα οποία ερωτεύονται ανθρώπους, και παράλληλα απελευθέρωσε τη σύγχρονη γυναικεία ποπ, σόουλ και το R&B από κάθε περιορισμό, ανοίγοντάς τους νέους δημιουργικούς δρόμους. (Μ.Π.)

5 FRANK OCEAN Blonde (2016) boys don’t cry Δίκαια ο Frank Ocean θεωρείται ένας από τους ανατρεπτικούς και τολμηρούς μουσικούς της γενιάς του. Το 2016, που κυκλοφόρησε το «Blonde», ήταν μια περίοδος που προμήνυε μεγάλες αλλαγές στο πολιτικό σκηνικό των ΗΠΑ και η άρνησή του να τυποποιηθεί σε ένα συγκεκριμένο μουσικό είδος, η κοφτερή ματιά του, αλλά κυρίως η τρεμάμενη φωνή του, γεμάτη αβεβαιότητα και αμφιβολία για το τι θα φέρει το αύριο, ήταν τα βασικά στοιχεία που τον ανέδειξαν στον κύριο εκφραστή της δεκαετίας. (Μ.Π.)

8 DEATH GRIPS

The Money Store (2012) epic

παρισ ταβιτιαν

Πέρα από τη «reality» προσέγγιση του ποιος κεράτωσε ποιον και πώς θα τον εκδικηθεί, συν όλη τη μυθολογία που το συνόδευσε την εποχή που κυκλοφόρησε, το «Lemonade» είναι ένα πολύ καλό άλμπουμ που ανακατεύει διαφορετικούς ήχους και μουσικά είδη της σημερινής Αμερικής υπό από ένα αφρο-κεντρικό πρίσμα. Η «μαχητικότητα» της μαύρης γυναίκας που υποφέρει στη σχέση της παίρνει άλλες διαστάσεις μέσα από τα κομμάτια της πιο μεγάλης σταρ της μουσικής αυτήν τη στιγμή. (Μ.Η.)

Arca

20 ΆΛΜΠΟΥΜ ΑΠΌ ΞΈΝΟΥΣ ΚΑΛΛΙΤΈΧΝΕΣ

daft life/columbia

Οι Death Grips πήραν τον θόρυβο της καθημερινότητας την εποχή της πληροφορίας και του Διαδικτύου και τον μεταμόρφωσαν σε συναρπαστικό noise-rap που θα ταίριαζε στους ήρωες του W. Gibson. Ο MC Ride ράπαρε τα σωθικά του και ο ντράμερ/ παραγωγός Zach Hill χτυπιόταν χωρίς αύριο, έτσι τα live τους ήταν μνημειώδη. (Μ.Π.)

12 BURIAL

House of Balloons (2011)

Tunes 2011 to 2019 (2019)

self released

hyperdub

Μυστηριώδης και απλησίαστος, ο Weeknd συστήθηκε στο μουσικό σύμπαν με ένα lo-fi αισθητικής mixtape που αποθέωνε τον ηδονισμό και αναμείγνυε καψουρεμένα φωνητικά και «καμένους» στίχους με αναφορές στην κοκαΐνη με τις μουσικές των Siouxsie and the Banshees και των Cocteau Twins. Το R&B δεν θα ακουγόταν ποτέ το ίδιο, ενώ ο Abel Tesfaye θα γίνει huge και θα ερμηνεύσει κάποιους από τους πιο σαγηνευτικούς ρυθμούς της δεκαετίας. (Μ.Π.)

Κρυφός, μοναχικός και απόμακρος, ο Burial, ένας παρίας του νυχτερινού inner-city life, έγραφε μουσική για ανθρώπους μόνους. Οι δίσκοι του ήταν πάντα ένα «ζωντανό ακουστικό πορτρέτο του πληγωμένου νότιου Λονδίνου, ένας ημι-αφηρημένος πίνακας που δείχνει την απογοήτευση της πόλης και την απελπισία στην οποία βρίσκεται». Μετά από 12 χρόνια η μουσική του εκπροσωπεί την απογοήτευση και την απελπισία μιας ολόκληρης γενιάς και στα 145 λεπτά που διαρκεί η συλλογή του συγκεντρώνει όλα τα κομμάτια του αυτής της δεκαετίας, ίσως της χειρότερης που έχουμε ζήσει από κάθε άποψη, αποχαιρετώντας την με τον καλύτερο τρόπο. (Μ.Η.)

10 JOHN MAUS

We Must Become The Pitiless Censors Of Ourselves (2011) upset the rhythm «Πώς ακούγεται το τέλειο ποπ τραγούδι;» αναρωτήθηκε ο John Maus σαν πραγματικός φιλόσοφος πριν το κάνει πράξη τουλάχιστον τέσσερις φορές στο τρίτο του άλμπουμ. Κομμάτια όπως το τρυφερό «Hey Moon», το αγχωμένο «Keep Pushing On», το βαθιά στοχαστικό «Cop Killer» και το ρομαντικά επαναστατικό «Believer» όχι μόνο αγγίζουν την τελειότητα αλλά διαρρηγνύουν τον χωροχρόνο και οδεύουν προς την αιωνιότητα. (Μ.Π.)

13 JLIN

Black Origami (2017) hyperdub

11 PLAYBOI CARTI Die Lit (2018) interscope

Kendrick Lamar

Στο πρώτο επίσημο άλμπουμ του ο Playboi Carti είναι ένας σκοτεινός ταραχοποιός που προβαίνει σε λεκτικές υπερβολές και έχει εμμονή με φράσεις και περιγραφές που φτάνουν στα όρια του πορνό, αλλά είναι τόσο original, που είναι αδύνατο να του αντισταθείς. Το μπάσο και οι υπόκωφοι ήχοι σφηνώνονται στον εγκέφαλό σου και τον καίνε, όλο και πιο πολύ σε κάθε ακρόαση, μέχρι που παραδίνεσαι ολοκληρωτικά και τον ακούς σαν υπνωτισμένος με μια αίσθηση ενοχής, γιατί τίποτα εδώ δεν είναι πολιτικά ορθό. (Μ.Η.)

Μέσα στους τέσσερις τοίχους του δωματίου της η Jlin κατάφερε να φτιάξει ένα ατελείωτο πολυ-ρυθμικό σοκ. Το «Black Origami» δεν πάει απλώς ένα βήμα πιο μπροστά ένα παραγνωρισμένο χορευτικό είδος, όπως το footwork, αλλά τολμά να ξεπεράσει τα στενά μουσικά όριά του και να προσφέρει κάτι άλλο, μεγαλύτερο και πιο ουσιώδες. Είναι ένα άλμπουμ από το οποίο απουσιάζει εντελώς η μελωδία, εμπνευσμένο από τις κινήσεις μιας Ινδής χορεύτριας, της Avril Stormy Unger, με στοιχεία ανατολίτικης μουσικής τόσο παραμορφωμένα, που δύσκολα τα εντοπίζεις. (Μ.Π.)

14 SHABAZZ PALACES Lese Majesty (2014) sub pop Απ’ όλους τους μεσήλικες ράπερ του boom-bap –που έζησε λαμπρές μέρες από τα τέλη των ’80s μέχρι τα μέσα των ’90s–, ο Ismael Butler των Digable Planets είναι ο μόνος που πήγε τη μουσική του τόσο μπροστά, κυριολεκτικά σε άλλη διάσταση, φτιάχνοντας μαζί με τον πολυοργανίστα Tendai «Baba» Maraire αφροφουτουριστικά αριστουργήματα. Στο «Lese Majesty» χτίζουν 18 απολαυστικά κομμάτια επιστημονικής φαντασίας, χωρισμένα σε 7 «αστρικές σουίτες», δημιουργώντας ένα δικό τους είδος. (M.H.)

15 DAN BERGLUND’S TONBRUKET Dan Berglund’s Tonbruket (2010)

act music + vision Μετά τον θάνατο του Esbjörn Svensson (E.S.T.) ο κοντραμπασίστας Dan Berglund πήρε την τζαζ του και τη μετατόπισε προς πιο ψυχεδελικές κατευθύνσεις, φτιάχνοντας μαζί με τους υπόλοιπους Tonbruket ένα ασύγκριτο άλμπουμ. Μεγάλη η συμβολή εδώ του κιθαρίστα Johan Lindstrom. (Φ.Τ.)

16 MOPPA ELLIOTT

Jazz Band / Rock Band / Dance Band (2019) hot cup Σ’ αυτό το διπλό CD ο Moppa Elliott (μπασίστας των Mostly Other People Do Τhe Killing) χωράει τρεις διαφορετικές μπάντες! Τα 21 tracks (20 γραμμένα από τον Elliott, συν το «Power» του Kanye West) απευθύνονται και στον ακραιφνή jazzhead που θέλει ν’ ακούσει μεγάλη σύγχρονη τζαζ, και στον ροκά που θα κατευχαριστηθεί σύγχρονες τζαζροκικές «προγκρεσιβιές», αλλά και στον ψυλλιασμένο «ποπά» που θα μπορούσε να νιώσει μια διαφορετική χορευτική μουσική, στέλνοντας στα αζήτητα τις ποικίλες προχειρότητες. (Φ.Τ.)

17 MONO

Requiem for Hell (2016) pelagic/cargo Οι Mono είναι ένα από τα πιο συναρπαστικά ιαπωνικά ροκ συγκροτήματα της τελευταίας 20ετίας. Το στυλ του γκρουπ δεν είναι εύκολο να περιγραφεί, παρότι δεν εμφανίζει μεγάλες διακυμάνσεις μέσα στα χρόνια. Tο «Requiem for Hell» είναι ένα έξοχο άλμπουμ. Τελετουργικό, εμβατηριακό, με φευγάτη λυρική μελωδική γραμμή κρυμμένη πίσω από τους «τοίχους» που δημιουργούν οι κιθάρες, και μαζί πένθιμο και ρομαντικά «ντεθάδικο», με δραματική εξέλιξη που σφίγγει την ψυχή. Μοναδικοί! (Φ.Τ.)

18 MOSTLY OTHER

PEOPLE DO THE KILLING Loafer’s Hollow (2017) hot cup Πρόκειται για ένα από τα πιο σημαντικά τζαζ σχήματα του καιρού μας, εδώ με ένα σετ με συνθέσεις αφιερωμένες στους συγγραφείς Τζέιμς Τζόις, Κερτ Βόνεγκατ, Τόμας Πίντσον και Ντέιβιντ Φόστερ Γουάλας. Το line-up του σεπτέτου (Jon Irabagon-τενόρο σαξόφωνο, Moppa Elliott-μπάσο κ.ά.) δίνει τη δυνατότητα στο σχήμα να αναπτύξει πολλά και ποικίλα genres, από την τζαζ του ’20, το ντίξι και αργότερα το σουίνγκ και τον τύπο αλά Jelly Roll Morton μέχρι την country-jazz, το free-improv και τα νεότερα ακούσματα που σχετίζονται πάντα με το old-timey, ανακατεμένα όλα μ’ έναν τρόπο που, από αισθητικής πλευράς, μπορεί να φέρει στη μνήμη ακόμα και τον Frank Zappa. (Φ.Τ.)

μουσική

9 THE WEEKND

19 PORTICO QUARTET Art in the Age of Automation (2017)

gondwana records Με έντεκα πρωτότυπες συνθέσεις, συν τη βοήθεια εγχόρδων σε πέντε tracks και επιπρόσθετου μπάσου σε άλλα δύο, το Portico Quartet δίνει ένα μοναδικής αισθητικής ορχηστρικό, ηλεκτρονικό άλμπουμ που θα μπορούσε να ταιριάξει πιθανώς και στη romance μιας 4AD. Δεν βρίσκονται λόγια για να περιγραφούν κομμάτια σαν τα «A luminous beam», «Lines Glow» και «Beyond Dialogue», ικανά να σε αφήσουν άναυδο με τον τρόπο που ενορχηστρώνονται και αναπτύσσονται. Οι τύποι αυτοί, που έχουν εμφανιστεί και στην Αθήνα, είναι απλώς φοβεροί! (Φ.Τ.)

20 DAVID TORN / TIM BERNE / CHES SMITH Sun of Goldfinger (2019) ecm records David Torn ηλεκτρικές κιθάρες, λούπες, ηλεκτρονικά, Tim Berne άλτο σαξόφωνο, Ches Smith ντραμς, ηλεκτρονικά, κρουστά: οι βασικοί παίκτες-συνθέτες-αυτοσχεδιαστές εδώ, σε ένα άλμπουμ της γερμανικής εταιρείας ECM, που περιλαμβάνει μόνο τρία 23λεπτα tracks. Καταιγιστικό άλμπουμ, διαμορφωμένο από παιχταράδες. (Φ.Τ.)

19.12.19 – lifo

64 lifo – 19.12.19

Ο αδαής και ο παράφρων

Δέκα ολόκληρα χρόνια, εκατοντάδες παραστάσεις: τι να πρωτοθυμηθεί κανείς;

karol jarek

2018

ΑΠΌ TH ΛΟΥΊΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΈΑ

19.12.19 – lifo

Ποιος μπορεί να ξεχάσει την Αγλαΐα Παππά και τη Σοφία Χιλλ ως λυσσασμένες βασίλισσες που ξεπήδησαν από το φαντασιακό του Θεόδωρου Τερζόπουλου; Καταδικασμένες να έρπουν μέσα σε ένα μαύρο παραλληλόγραμμο, η Ελισάβετ της Αγγλίας και η Μαρία Στιούαρτ της Σκωτίας σφύριζαν σαν φίδια, ακκίζονταν σαν γάτες ή ερωτοτροπούσαν ασύστολα σαν ηλεκτρισμένες, φτάνοντας ενίοτε σε ερωτικό παροξυσμό. Η υψηλή αισθητική όψη της, ο εξπρεσιονιστικός φωτισμός και οι στυλιζαρισμένες κινήσεις των ηθοποιών δημιουργούσαν την απόλυτη αντίθεση με το απολαυστικό υβρεολόγιό τους, τόσο προκλητικά «χαμηλό» για πρόσωπα υψηλής καταγωγής: «κλέφτρα», «ψεύτρα», «τσαρλατάνα», «σκρόφα», «βρόμα», «απατεώνισσα», φώναζαν η μία στην άλλη. Η αλληλογραφία των δύο ιστορικών προσώπων έδωσε στον σκηνοθέτη το έναυσμα για να επιτύχει αυτή την εκρηκτική ένωση αντιθέτων: να εμφυσήσει την ανατρεπτική πνοή της παρωδίας μέσα σε ένα εικαστικό αριστοτέχνημα. Οι βασίλισσες αποθεώνονται και απομυθοποιούνται την ίδια στιγμή. Η εξουσία απογυμνώνεται, το στυλ της, όμως, παραμένει αλώβητο.

3 ΤΟ ΠΈΝΘΟΣ

ΤΑΙΡΙΆΖΕΙ ΣΤΗΝ ΗΛΈΚΤΡΑ Γιάννης Χουβαρδάς (2013, Εθνικό Θέατρο) Δύο ατσάλινες γυναίκες και τα αυστηρά, αλύγιστα φορέματά τους: αυτή η εικόνα είναι που μένει περισσότερο στο μυαλό μας μετά από τόσα χρόνια. Τα γλυπτά κρινολίνα της ενδυματολόγου Ιωάννας Τσάμη συναντήθηκαν αλησμόνητα σε εκείνη την παράσταση με τα οιδιπόδεια πάθη της αρχαιότητας, προσδίδοντάς τους σύγχρονο πρόσωπο. Ο Γιάννης Χουβαρδάς, αντιμετωπίζοντας δικαίως το Πένθος του Ο’Νιλ ως Ορέστεια ιδωμένη από την πλευρά της Ηλέκτρας, δημιούργησε ένα σύνολο υψηλών προδιαγραφών, αποστασιοποιημένο, αλλά επιβλητικό. Ψηλοί τοίχοι συνέκλιναν επικίνδυνα, ενώ τα «ζωντανά» οικογενειακά πορτρέτα περιφρουρούσαν ακοίμητα την κάθε κίνηση των ηρώων, αιωνίως βυθισμένων στο ημίφως των ενοχών τους. Σκληρές, δυναμικές, αξέχαστες

Το πένθος ταιριάζει στην Ηλέκτρα

(2011, ΆΤΤΙΣ) Θεόδωρος Τερζόπουλος

Ήταν εντελώς απρόσμενη η έκπληξη που μας περίμενε εκείνο το βράδυ στο bios, το θυμάμαι ακόμη τόσο έντονα. Ανακαλύψαμε έναν νέο άνθρωπο με διαφορετική ματιά. Βιώσαμε μια θεατρική πράξη που έμοιαζε με συναυλιακή εμπειρία. Ακούσαμε ένα λογοτεχνικό κείμενο σαν τραγούδι. Διέθετε έναν σπάνιο παλμό όλο αυτό, που σε παρέσυρε σαν ποτάμι. Η μουσικότητα του λόγου του Σκαρίμπα, ενός λόγου αισθαντικού και αντισυμβατικού, ενέπνευσε τον Άρη Μπινιάρη να στήσει (μαζί με τον Τάσο Βαρελλά στο μπάσο και τον Βασίλη Γιασλακιώτη στα τύμπανα) μια πρωτότυπη συναυλία. Ο ίδιος ο σκηνοθέτης ως περφόρμερ ήταν εντυπωσιακός, το σώμα του απόλυτα εναρμονισμένο με τους ήχους και τα νοήματα, με κινήσεις φυσικές αλλά μεγεθυμένες από εσωτερική ένταση, με το μικρόφωνο δαμασμένο. Ένας ερμηνευτής ερωτευμένος με το κείμενο που μας μετέδιδε, αναβλύζοντας πάθος, ορμή, φλογερή δοτικότητα.

πανοσ κοκκινιασ

1 ALARME

(2014, BIOS) Άρης Μπινιάρης

2013

66 lifo – 19.12.19

Η βουτιά στο πρόσφατο σχετικά παρελθόν αποδείχτηκε πολύ πιο επίπονη απ’ όσο είχα φανταστεί. Προσπάθησα να λάβω υπόψη μου όσο το δυνατόν περισσότερα κριτήρια. Τελικά, όμως, δεν υπάκουσα σε αυστηρές θεατρολογικές προδιαγραφές αλλά στις επιταγές του θυμικού. Επέλεξα, δηλαδή, όσες δουλειές άφησαν για κάποιον λόγο ανεξίτηλο σημάδι στη μνήμη μου: είτε επειδή κατάφεραν να δημιουργήσουν αλησμόνητες εικόνες, είτε επειδή πάλεψαν θαρραλέα με δυσπρόσιτα κείμενα, είτε επειδή προέταξαν μια εντελώς προσωπική ματιά που ξέφευγε εντυπωσιακά και γόνιμα από την πεπατημένη. Δεν αντιστάθηκα, τέλος, σε παραστάσεις με «συλλεκτική» αξία, όπως αυτές των bijoux de kant και του Άρη Μπινιάρη, οι οποίοι έκαναν τότε την παρθενική –και καθόλου τυχαία, όπως αποδεικνύεται– εμφάνισή τους.

4 ΤΟ ΘΕΊΟ ΤΡΑΓΊ

2011 Alarme

ΟΙ ΔΈΚΑ ΚΑΛΎΤΕΡΕΣ ΘΕΑΤΡΙΚΈΣ ΠΑΡΑΣΤΆΣΕΙΣ ΤΗΣ ΔΕΚΑΕΤΊΑΣ

Η πρώτη σκηνοθετική απόπειρα του Γιάννη Σκουρλέτη μετέδωσε από τότε ακόμη το όραμά του για έναν εστέτ πεισιθάνατο ρομαντισμό επινοημένο εκ νέου μέσα από το πρίσμα του μεταμοντέρνου. Με λιγοστά μέσα ο σκηνοθέτης έστησε ένα γοτθικό καμπαρέ με ηλεκτρονικό φόντο –εμπλουτισμένο με παραδοσιακές ηχητικές πινελιές από όργανα όπως η λύρα και το βιολί– κι έδωσε νέα πνοή σε κείμενα παραμελημένα και φιλολογικώς περιφρονημένα (ποιήματα του Δημ. Παπαρρηγόπουλου, του Σπ. Βασιλειάδη, του Ζαν Μωρεάς, της Ανθούλας Σταθοπούλου, της Φωτεινής Οικονομίδου, του Πλάτωνα Ροδοκανάκη, του Αχιλλέα Παράσχου κ.ά.), τα οποία απέκτησαν αίφνης απίστευτη φρεσκάδα και πρωτοφανές ενδιαφέρον μέσα από αυτό το στήσιμο. Το ξεπερασμένο γλωσσικό ιδίωμα μιας άλλης εποχής, μιας άλλης Αθήνας, επέστρεψε με νεύρο και χιούμορ στο βαμπιρολάγνο τοπίο της σημερινής ποπ κουλτούρας. Τρεις στυλιζαρισμένες φιγούρες (έξοχοι οι Θεμιστοκλής Καρποδίνης, Φρόσω Ζαγοραίου, Σαμψών Φύτρος) με λευκά πρόσωπα και «μαύρα» μάτια τραγουδούν και βυθίζονται αμέριμνα στην άβυσσο της εμμονής τους – τότε, τώρα, πάντοτε.

μαριλενα σταφυλιδου

BAND / ΕΛΕΥΘΕΡΊΑ ‘Η ΘΆΝΑΤΟΣ (2011, TAF) Γιάννης Σκουρλέτης / bijoux de kant

η Μαρία Πρωτόπαππα και η Καρυοφυλλιά Καραμπέτη: η πρώτη ως θυγατέρα προσκολλημένη στον πατέρα, μια καταπληκτική βικτοριανή Ερινύα, και η δεύτερη ως σκύλα μάνα κι ερωτευμένη γυναίκα που χειρίζεται επιδέξια το μελό, όταν της χρειάζεται, για να επιτύχει τους σκοπούς της.

θανοσ σαμαρασ

2 GRAVEYARD CAFÉ

5 Ο ΑΔΑΉΣ ΚΑΙ Ο

ΠΑΡΆΦΡΩΝ (2018, ΘΈΑΤΡΟ ΠΟΡΕΊΑ) Γιάννος Περλέγκας Μια παράσταση που σε κέρδιζε σε όλα τα επίπεδα: ερμηνευτικό, σκηνοθετικό, εικαστικό. Και όλα τα επίπεδα ήταν άψογα. Αυτό όμως που την έκανε τόσο ξεχωριστή ήταν η αίσθηση της αδιάκοπης, ζωτικής επικοινωνίας ηθοποιού και θεατή. Ο Γιάννος Περλέγκας μαγνήτιζε την ψυχή μας, ακροβατώντας στα σύνορα του ρόλου του: ήταν ένας ακούραστος κονφερασιέ που άνοιγε διαρκώς το κείμενο προς τους θεατές, μετατρέποντας τη διαδικασία της παιχνιδιάρικης ανάγνωσης σε πράξη συλλογική, ευφρόσυνη και πολυεπίπεδη. Ο μπερνχαρντικός λόγος, έχοντας περάσει από πολλά φίλτρα χιούμορ και φαντασίας, μας δόθηκε σπαρταριστός, σπινθηροβόλος, αναβαπτισμένος. Κλασικά κωμικά νούμερα επιστρατεύτηκαν προκειμένου να αποδοθεί η πάντοτε παρανοϊκή συνθήκη της ύπαρξης, καλλιτεχνικής και μη, που λαχταρά την υπέρβαση της σάρκας, αλλά συνήθως καταλήγει με το πρόσωπο χωμένο στη γαβάθα του κονσομέ ή πασαλειμμένη με μια λευκή τούρτα. Είμαστε τραγικοί και γελοίοι ταυτόχρονα, θα συμφωνούσε ο Μπέρνχαρντ.

2018

Ο ευαγγελισμός της Κασσάνδρας

ΠΟΝΤΊΚΙΑ (2018, ΤΕΧΝΟΧΏΡΟΣ CARTEL) Βασίλης Μπισμπίκης

Άνθρωποι καιποντίκια

7 Ο ΓΥΆΛΙΝΟΣ ΚΌΣΜΟΣ

(2018, ΘΈΑΤΡΟ ΤΗΣ ΟΔΟΎ ΚΕΦΑΛΛΗΝΊΑΣ) Δημήτρης Καραντζάς

6 Ο ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΌΣ

2018

Ίσως η πιο low budget παραγωγή που περιλαμβάνεται σε αυτήν τη λίστα, τα Καλοκαιρινά Μπάνια, η μεγαλύτερη έκπληξη του περσινού Φεστιβάλ Αθηνών, απέδειξαν ότι το ελάχιστο που χρειάζεται κανείς για να κάνει καλό θέατρο είναι η διάθεση να ρισκάρει και να εκτεθεί – χωρίς αυτολύπηση αλλά και χωρίς κομπασμό, χωρίς πικρία, αλλά με γενναιοδωρία, χιούμορ, διάθεση αυτοσαρκασμού και ειλικρίνεια. Ο Κουτσολέλος και η Καμαράτου μίλησαν για τον εαυτό τους, πράγμα πολύ επικίνδυνο στην τέχνη. Ανέβηκαν στη σκηνή ως δύο ηθοποιοί που ζουν στην Αθήνα του 21ου αιώνα και εξέφρασαν όλη την ανασφάλεια, την αγωνία της απόρριψης, τη λαχτάρα της επιτυχίας, τις παγίδες του ανταγωνισμού, την αέναη αίσθηση μιας μετέωρης επαγγελματικής ζωής, όλα όσα καθιστούν το επάγγελμά τους σκληρό, εθιστικό, τραυματικό, αναπόφευκτο. Κατέθεσαν μια εξομολόγηση ενώπιον κοινού, χωρίς φόβο και πάθος, εμβριθώς δουλεμένη, αν και φαινομενικά φυσική, απροβάριστη και «χύμα». Ταυτόχρονα συνέθεσαν μια ανεπιτήδευτη ελεγεία στην εποχή της χαμένης μας ανεμελιάς και αθωότητας, τότε που το επαγγελματικό άγχος ήταν μια έννοια μακρινή, άγνωστη και αδιάφορη. Μια δουλειά σπάνιας αμεσότητας και συγκίνησης, φτιαγμένη με ψυχικό σθένος και θάρρος.

2011 Graveyard Café Band / ελευθερία ή θάνατος

Ο Γυάλινος Κόσμος

Στην πρώτη του σκηνοθετική απόπειρα ο Θάνος Σαμαράς επέδειξε μια πρωτοφανή λαχτάρα για ομορφιά. Δεν ήταν όμως μόνον η υψηλή αισθητική του αυτό που τον έκανε να ξεχωρίσει: ήταν το χιούμορ και η συνέπεια της παράστασης, ο τρόπος με τον οποίον καθοδήγησε την ηθοποιό του και διαχειρίστηκε το υλικό του, πλάθοντας ένα σύμπαν εξωπραγματικό και γήινο μαζί, γεμάτο αντανακλάσεις και αναφορές – από τα υποβρύχια b-movies ως τον Serge Lutens και από το ηχητικό σήμα μιας παιδικής εκπομπής ως τη Σαλώμη ή την Μπριζίτ Μπαρντό. Ο λόγος του Δημητριάδη, αφομοιωμένος, ζυμωμένος, σφυρηλατημένος, αναδύθηκε ολοζώντανος. Η Έλλη Τρίγγου εντυπωσίασε με την άνεση, την ευελιξία, την απόλυτη αυτοκυριαρχία της ως Κασσάνδρα: μια γυναίκα που ολοκλήρωσε προσφάτως τη σαρκική επανάστασή της και τώρα διαδίδει ενθουσιωδώς το ευαγγέλιο του πόθου στους αμύητους.

γκελυ καλαμπακα

ΤΗΣ ΚΑΣΣΆΝΔΡΑΣ (2018, ΜΠΆΓΚΕΙΟΝ) Θάνος Σαμαράς

Αφήνοντας επιτέλους στην άκρη τον καθωσπρεπισμό του, ο Δημήτρης Καραντζάς γέννησε μια εξαιρετική παράσταση, «μικρής» κλίμακας, αλλά άπειρης τρυφερότητας. Πρώτη φορά γέλασα τόσο με παράσταση του Γυάλινου Κόσμου και το λέω αυτό ως ύψιστο κομπλιμέντο για τους συντελεστές. Το λέω με εκτίμηση για την ικανότητα του σκηνοθέτη και των ηθοποιών του να κάνουν το έργο δικό τους, να το φέρουν στο σήμερα, να το απαλλάξουν από φωνές και κλάματα, υπερ-δραματικές εντάσεις, να του δώσουν φρέσκια πνοή, να το καταστήσουν μοντέρνο, σπαρταριστό και αστραφτερό. «Ζεστά λουτρά συναισθήματος... ακολουθούμενα από ψυχρά ντους ειρωνείας»: ο ορισμός του Έρβινγκ Μπάμπιτ για τη ρομαντική ειρωνεία ταιριάζει όχι μόνο στο έργο του Τένεσι Γουίλιαμς αλλά και στην παράσταση που σκηνοθέτησε ο Καραντζάς, εναρμονίζοντας άψογα τη δραματική με την κωμική διάσταση, έτσι ώστε η μία να εμπεριέχει και να αναδεικνύει την άλλη. Εξαιρετική η ερμηνεία του Χάρη Φραγκούλη ως Τομ, ενώ η Μπέτυ Αρβανίτη ως Αμάντα εξέπεμψε σε υπέροχο γκροτέσκο στυλ όλο τον παραλογισμό της υπερπροστατευτικής μητέρας.

Ο Βασίλης Μπισμπίκης και οι συνεργάτες του μετέφεραν το κλασικό έργο του Τζον Στάινμπεκ στην Ελλάδα του σήμερα με απροσδόκητη φυσικότητα, πειθώ και πάθος. Μας έδειξαν έναν κόσμο όπου το γέρικο σκυλί πρέπει να εξοντωθεί, η γυναίκα πρέπει να φροντίζει να μην προκαλεί και ο μετανάστης να μένει μουλωχτός στη γωνιά του. Έναν κόσμο ασφυκτικό, γεμάτο απογοήτευση και φόβο, εργασιακή ανασφάλεια, εκρήξεις ρατσισμού και σεξισμού. Μέσα σε αυτό το ακραία νεο-νατουραλιστικό τοπίο –όπου όλα είναι πέρα για πέρα «αληθινά», από το πορτοκάλι που τρώει ο Βασίλης μέχρι τα εργαλεία οξυγονοκόλλησης–, το ιδιαίτερο χιούμορ της παράστασης, μοναδικό προϊόν της αυτοσχεδιαστικής διάθεσης των ηθοποιών, έρχεται να προσφέρει κωμική ανακούφιση αλλά και να εμπλουτίσει τον «ελληνικό» χαρακτήρα της διασκευής. Ο σκηνοθέτης και οι ηθοποιοί του –Δημήτρης Δρόσος, Νικολέτα Κοτσαηλίδου, Στέλιος Τυριακίδης, Μάνος Καζαμίας, Γιώργος Σιδέρης, Γιανμάζ Ερντάλ, Θάνος Περιστέρης, Αγγέλα Πατσέλη– όχι μόνο παίζουν πολύ καλά αλλά καταφέρνουν να μετατρέψουν το κείμενο του νομπελίστα συγγραφέα σε μια υπόθεση που μας αφορά συλλογικά, στο σήμερα. Η σκηνή όπου ο Λένος, ο Τούρκος, ο Γέρος και ο Βασίλης –ένας άνθρωπος με νοητική υστέρηση, ένας αλλοδαπός, ένας ανάπηρος κι ένας «κανονικός»– παίζουν δυνατά μουσικές, πίνουν και διασκεδάζουν σε μια καμαρούλα μια σταλιά συνιστά μια γοητευτική αλληγορία για την ανθρώπινη φιλία και ομορφιά που μπορεί να γεννηθεί στις αντίξοες συνθήκες μέσα στις οποίες πορευόμαστε.

ΜΠΆΝΙΑ (ΦΕΣΤΙΒΆΛ ΑΘΗΝΏΝ 2019, ΠΕΙΡΑΙΏΣ 260) Κώστας Κουτσολέλος Βάσω Καμαράτου

θέατρο

2018

8 ΆΝΘΡΩΠΟΙ ΚΑΙ

9 ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΝΆ

10 ΡΊΤΤΕΡ, ΝΤΈΝΕ, ΦΟΣ (2019, ΘΈΑΤΡΟ ΤΈΧΝΗΣ) Μαρία Πρωτόπαππα

Μετά την παράσταση του Περλέγκα, αυτή είναι η δεύτερη φορά που βλέπω τον λόγο του Τόμας Μπέρνχαρντ να σμιλεύεται τόσο συναρπαστικά και να ορμάει κατά πάνω μας τόσο αιφνιδιαστικά. Ο λόγος γίνεται δράση: αυτό είναι το μεγάλο κατόρθωμα της σκηνοθεσίας στη φετινή παράσταση του Θεάτρου Τέχνης. Η σκηνοθέτις Μαρία Πρωτόπαππα πήρε ένα παραληρηματικό κείμενο –όπου τρία αδέλφια αφήνουν τις σκέψεις τους να ξεχυθούν με πάθος και μένος– και του προσέδωσε σχήμα συναρπαστικό, με κορυφώσεις, απότομες εναλλαγές και παύσεις. Τρεις άνθρωποι μιλάνε σε ένα δωμάτιο – κι όμως, τι καταιγίδα! Νιώθουμε διαρκώς αιφνιδιασμένοι, ποτέ δεν ξέρουμε τι θα συμβεί την επόμενη στιγμή. Θα αναποδογυρίσει το τραπέζι; Θα έρθουν καταπάνω μας τα κράπφεν; Θα σπάσει ο Φος στο ξύλο τις αδελφές του; Πέρα από την υπερβολή, η εμπειρία του θεατή δεν απέχει πολύ από αυτήν της παρακολούθησης ενός θρίλερ. Και να το καταφέρει κανείς αυτό με ένα τόσο ποιητικό, αντισυμβατικό και δύσβατο κείμενο συνιστά ακόμα μεγαλύτερο επίτευγμα. Οι εξαιρετικές ερμηνείες της Στεφανίας Γουλιώτη, της Λουκίας Μιχαλοπούλου και του Αργύρη Ξάφη καθιστούν το σύνολο ακαταμάχητο. 19.12.19 – lifo

ΟΙ ΑΝΑΚΑΛΥΨΕΙΣ ΤΗΣ ΔΕΚΑΕΤΙΑΣ

ΑΠΌ THN ΠΕΓΚΥ ΡΙΓΓΑ

68 lifo – 19.12.19

αρχαιολογία

Όσα ήρθαν στο φως στις ανασκαφές της Ελλάδας.

19.12.19 – lifo

Οι Δεσμώτες του Φαλήρου «Ήτανε πρωί ακόμη και η φορά της ορμής μας ετύλιγε με γαλανά υφάσματα αέρινα που έτριζαν από υγεία. Επηγαίναμε να ιδούμε τους περίφημους σκελετούς με τους σιδηρούς κλοιούς, τους λησμονημένους, τους οποίους η σκαπάνη ανακάλυψε στο τέρμα της λεωφόρου Συγγρού, προς τα δεξιά, εκεί παρά τη θάλασσα» έγραφε στην εφημερίδα «Έθνος» ο λογοτέχνης και δημοσιογράφος Πλ. Ροδοκανάκης τον Ιούλιο του 1915. Το μακρινό εκείνο καλοκαίρι του περασμένου αιώνα πλήθος Αθηναίων συνέρρεε στο Φάληρο για να δει έναν ομαδικό τάφο με σκελετούς δεμένους πάνω σε σανίδες με μεταλλικές πέδες. Τον τάφο με τους περίφημους Αποτυμπανισμένους είχε αποκαλύψει ο Στ. Πελεκίδης το ίδιο έτος. Επρόκειτο για ένα πολυάνδριο με άτομα που είχαν εκτελεστεί με τη μέθοδο του αποτυμπανισμού, ένα είδος βασανιστηρίου που προσομοιάζει στη σταύρωση. Στην αρχαιότητα υπήρχαν τρεις νόμιμοι τρόποι με τους οποίους θανάτωναν τους κατάδικους στην περιοχή της Αθήνας: η πόση κώνειου, η ρίψη σε βάραθρο και, τέλος, ο αποτυμπανισμός. Εδώ μάλλον έχουμε να κάνουμε με το τελευταίο. Σύμφωνα με τις αρχαίες πήγες και την εκτεταμένη έρευνα του Κεραμόπουλλου, οι καταδικασμένοι δένονταν με σιδερένιους κλοιούς, 5 συνολικά (δύο στα χέρια, δύο στα πόδια κι έναν στον λαιμό), σε ξύλινες πλατιές σανίδες που ονομάζονταν «τύμπανα», οι οποίες με τη σειρά τους στερεώνονταν κάθετα στο έδαφος. Ύστερα αφήνονταν εκεί χωρίς παροχή νερού ή τροφής μέχρι να ξεψυχήσουν. Ουσιαστικά κατέρρεαν από ασφυξία, από το ίδιο τους το βάρος. Σχεδόν έναν αιώνα μετά, το 2012, ξεκινούν οι σωστικές ανασκαφές στον χώρο του παλιού ιππόδρομου, όπου επρόκειτο να ανεγερθούν η καινούργια Λυρική Σκηνή και η Εθνική Βιβλιοθήκη από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Στο τεράστιο οικόπεδο εντοπίζονται τμήματα της φαληρικής νεκρόπολης που καλύπτουν σχεδόν μια περίοδο τεσσάρων αιώνων (8ος-4ος αι. π.Χ.) με χιλιάδες ταφές διαφόρων ειδών (ενταφιασμούς, εγχυτρισμούς, πυρές, λάρνακες κ.λπ.). Τα ευρήματα είναι πολλά και σημαντικά από ένα «πολυσυλλεκτικό νεκροταφείο», όπως το χαρακτήρισε η διευθύντρια της ανασκαφής και προϊσταμένη της ΕΦΑΔΥΑΤ, δρ. Στέλλα Χρυσουλάκη, που χρησιμοποιήθηκε από διάφορες κοινότητες και κοινωνικές τάξεις, σε αντίθεση με το νεκροταφείο του Κεραμεικού, όπου θάβονταν άνθρωποι από τις ανώτερες τάξεις και «παρουσιάζει μια ενότητα ευρημάτων». Όλα αυτά όμως ωχριούν μπροστά στους λεγόμενους «βιαιοθάνατους», είτε αιχμαλώτους είτε ποινικούς που εκτελέστηκαν με διάφορους τρόπους και τάφηκαν με ατιμωτικό τρόπο (π.χ. πρηνηδόν ή δεμένοι χειροπόδαρα). Και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας έχουν εντοπιστεί ανάλογες ταφές, αλλά πουθενά σε αυτή την πυκνότητα, γεγονός που καθιστά τη φαληρική νεκρόπολη μοναδική. Το 2016 εντοπίζεται σε βάθος μόλις 2,5 μέτρων από την επιφάνεια πολυάνδριο, ομαδική ταφή 80 δεσμωτών, οι οποίοι είναι τοποθετημένοι ο ένας δίπλα στον άλλον. Ο τάφος έχει προσανατολισμό ΒΝ, ακολουθώντας την αρχαία ακτογραμμή. Φαίνεται ότι είναι νέοι άνδρες 20-30 ετών (τέσσερις εξ αυτών είναι ακόμα νεότεροι), καλοζωισμένοι, με άριστη οδοντοφυΐα και εκ πρώτης όψεως χωρίς κατάγματα, ενώ είναι δεμένοι από τα χέρια με κλοιούς. Ένας μόνο είχε αιχμή βέλους καρφωμένη στον ώμο και η εξήγηση είναι πως ίσως είχε αιχμαλωτιστεί. Πιθανόν ο θάνατος επήλθε από βαρύ χτύπημα στο κεφάλι. Το γεγονός πως δεν θάφτηκαν ατιμωτικά, όπως οι άλλοι βιαιοθάνατοι της φαληρικής νεκρόπολης, ίσως να συνδέεται με τους νόμους του Σόλωνα, σύμφωνα με τους οποίους έπρεπε να περάσουν οι υπαίτιοι του εγκλήματος από δικαστήριο, το οποίο με τη σειρά του αποφάσισε να θαφτούν οι νεκροί έξω από τα όρια της πόλης. Όπως ήταν αναμενόμενο, το μακάβριο εύρημα προκάλεσε παγκόσμια αίσθηση και μπήκε στη λίστα του περιοδικού «Archaeology» με τα 10 σπουδαιότερα ευρήματα απ’ όλο τον κόσμο για το 2016. Συμβολικά, στα θεμέλια του πολιτισμού και της τέχνης βρίσκεται πόνος και αγωνία θανάτου, έγκλημα και τιμωρία. Τα σπλάχνα της αττικής γης κράτησαν για χιλιάδες χρόνια τους βασανισμένους νεκρούς στο σκοτάδι. Τώρα ήρθε η ώρα να μας πουν την ιστορία τους.

70 lifo – 19.12.19

Ο Τάφος του Γρύπα Πολεμιστή Στις 28 Μαΐου 2015 μια ομάδα Αμερικανών αρχαιολόγων με επικεφαλής τον καθηγητή Jack Davis του Πανεπιστημίου του Σινσινάτι και τη σύζυγό του, επίσης αρχαιολόγο, δρα Sharon Stocker, ξεκίνησε τη συστηματική ανασκαφή που διενεργεί κάθε χρόνο στη θέση Άνω Εγκλιανός στην Πύλο, στις παρυφές του μυκηναϊκού ανακτόρου του Νέστορα. Φυσικά, δεν μπορούσαν να φανταστούν ότι την πρώτη κιόλας μέρα θα εντόπιζαν μέσα σε έναν ελαιώνα την ασύλητη, πλούσια κτερισμένη ταφή ενός νεαρού άνδρα που θα τους απασχολούσε τους επόμενους έξι μήνες! Από τον Μάιο ως τον Οκτώβριο ανέσκαψαν τον άθικτο σκελετό εντός του λακκοειδούς τάφου, που συνοδευόταν από πλήθος κτερισμάτων, δηλαδή ταφικών δώρων, ο αριθμός των οποίων ξεπερνούσε τα 1.400. Τα κτερίσματα του τάφου, όπλα, σκεύη, κοσμήματα και άλλα ευρήματα, ήταν κατασκευασμένα αποκλειστικά από πολύτιμα μέταλλα, ελεφαντόδοντο και ημιπολύτιμους λίθους. Δεν βρέθηκε ούτε ένα αγγείο από πηλό, κάτι πολύ συνηθισμένο σε όλες τις κοινωνίες. Ανάμεσα στα ευρήματα ξεχώρισαν τέσσερα χρυσά σφραγιστικά δαχτυλίδια και ένας σφραγιδόλιθος μινωικής προέλευσης που θα έφερνε τα πάνω κάτω στην ιστορία της τέχνης. Έκτοτε ο αριθμός των αντικειμένων που έχουν έρθει στο φως έχει ξεπεράσει τα 3.500. Ο τάφος ονομάστηκε συμβατικά «Τάφος του Γρύπα Πολεμιστή» από ένα ελεφαντοστέινο πλακίδιο που απεικονίζει ένα μυθικό πλάσμα με σώμα λιονταριού και κεφάλι αρπαχτικού πτηνού, το οποίο λέγεται γρύπας. Τελευταία, στη βιβλιογραφία χρησιμοποιείται το ορθότερο «Τάφος του Πολεμιστή της Πύλου». Ο τάφος χρονολογείται περίπου στο 1500-1450 π.Χ. και αποτελεί την πιο εντυπωσιακή περίπτωση επίδειξης προϊστορικού πλούτου στην ηπειρωτική Ελλάδα που έχει έρθει στο φως τα τελευταία 65 χρόνια. Ο νεκρός πολεμιστής ήταν προφανώς μια εξέχουσα προσωπικότητα της εποχής του, δηλαδή της πρώιμης μυκηναϊκής περιόδου, οπότε οι λακκοειδείς τάφοι των Μυκηνών χρησιμοποιούνταν για τον ενταφιασμό της αριστοκρατίας. Όσο περνάει ο καιρός, η μελέτη των ευρημάτων αποκαλύπτει νεότερα στοιχεία που εντυπωσιάζουν και αλλάζουν τον τρόπο με τον οποίο οι αρχαιολόγοι αντιλαμβάνονται δύο μεγάλους αρχαίους πολιτισμούς, τον μινωικό και τον μυκηναϊκό. Οι μελετητές εδώ και καιρό συζητούν τη φύση της σχέσης μεταξύ Μυκηναίων και Μινωιτών. Η ανακάλυψη του Τάφου του Πολεμιστή της Πύλου υποδεικνύει ότι η έννοια των ανταγωνιστικών πολιτισμών μπορεί να κρύβει και μια βαθιά διασύνδεση. Γίνεται όλο και πιο πιθανό το σενάριο σύμφωνα με το οποίο η μετάβαση από τον μινωικό στον μυκηναϊκό κόσμο μπορεί να μην ήταν απότομη, να μην επετεύχθη μέσω αποικισμού ή κατάκτησης, αλλά να αποτέλεσε μια πολύ πιο περίπλοκη διαδικασία πολιτισμικής ανάμειξης και επικοινωνίας. Κι ενώ η συζήτηση σχετικά με την προϊστορική Ελλάδα και τους πολιτισμούς της περνάει σε μια νέα φάση, το 2017 παρουσιάζεται ένας μικρός σφραγιδόλιθος από αχάτη με μήκος μόλις 3,4 εκ. που αφήνει άφωνους ειδικούς και μη σε όλο τον κόσμο. Απεικονίζει έναν πολεμιστή τη στιγμή που βυθίζει το ξίφος του στον λαιμό του αντιπάλου του, ενός άνδρα με οκτώσχημη ασπίδα, ενώ ένας τρίτος ξεψυχά στα πόδια του. Πρόκειται για ένα θαύμα της μικροτεχνίας, του οποίου οι λεπτομέρειες σχεδόν δεν είναι ορατές με γυμνό μάτι. Εικάζεται ότι για την κατασκευή του χρησιμοποιήθηκε μεγεθυντικός φακός, αν και δεν έχει βρεθεί πουθενά στον ελλαδικό χώρο τέτοιο αντικείμενο.

Σφραγιδόλιθος από αχάτη που απεικονίζει τρεις πολεμιστές. Βρέθηκε στον Τάφο του Πολεμιστή στην Πύλο και χρονολογείται από το 1500 π.Χ. Ευγενική παραχώρηση: Πανεπιστήμιο Σινσινάτι.

Μετρό Θεσσαλονίκης: Ζητείται Μέση Οδός

Ομαδική ταφή δεσμωτών.

Με αφορμή την κατασκευή του μετρό Θεσσαλονίκης οι τοπικές εφορείες αρχαιοτήτων διεξάγουν ήδη από το 2006 εκτεταμένης κλίμακας ανασκαφική έρευνα στους σταθμούς που χωροθετούνται τόσο εντός του ιστορικού κέντρου της πόλης όσο και εκτός των τειχών. Αποκαλύπτονται κατάλοιπα σε αλληλοδιαδοχή, προσφέροντας πολύτιμες πληροφορίες για την ιστορία της πόλης στο διάβα των αιώνων. Στους δύο σταθμούς του ιστορικού κέντρου, Βενιζέλου και Αγίας Σοφίας, η αρχαιολογική έρευνα επιφύλασσε, όπως ήταν αναμενόμενο, τα πιο πλούσια και πιο εντυπωσιακά ευρήματα. Άλλωστε, οι δύο σταθμοί είχαν χαρακτηριστεί ήδη από το 2004 ως υψηλού αρχαιολογικού ενδιαφέροντος, με άλλα λόγια η Αρχαιολογική Υπηρεσία είχε προειδοποιήσει για την ύπαρξη σημαντικών αρχαιοτήτων πριν από την έναρξη του έργου, σε μια μάταιη προσπάθεια να αλλάξει η όδευση και χωροθέτηση των παραπάνω σταθμών. Το πιο συναρπαστικό εύρημα ήταν χωρίς αμφιβολία ο μεγάλος οδικός άξονας που διέσχιζε οριζόντια το κέντρο της Θεσσαλονίκης, ο περίφημος Decumanus Maximus. Από το 2011 εντοπίζεται και ανασκάπτεται στον σταθμό του Βενιζέλου η Μέση Οδός, ένας από τους βασικότερους βυζαντινούς δρόμους της πόλης, ο οποίος διατηρήθηκε μέχρι τον 18ο αι., τουλάχιστον στο συγκεκριμένο σημείο των ανασκαφών. Η Μέση Οδός είχε εντοπιστεί ήδη από τις προηγούμενες έρευνες που είχαν γίνει στον σταθμό, ωστόσο η ανασκαφή εκείνης της περιόδου προχώρησε σε βαθύτερα στρώματα και έφερε στο φως πολύ μεγαλύτερη έκταση του δρόμου, ο οποίος διατηρείται σχεδόν σε όλες τις περιόδους με την ίδια χάραξη και το ίδιο πλάτος των 5,5 μ. Πιο συγκεκριμένα, η ανασκαφή στο συγκεκριμένο σημείο έχει φέρει στην επιφάνεια τη συμβολή των πλακόστρωτων οδών Cardo και Decumanus, χρονολογούμενων στα τέλη του 6ου - αρχές του 7ου αι. μ.Χ., όπου διακρίνονται τα ίχνη των αμαξοτροχιών και οι μεταγενέστερες επισκευές με μάρμαρο διαφορετικής προέλευσης, καθώς και τμήμα ενός μνημειακού τετράπυλου, τα κατάλοιπα ενός κτιρίου με μνημειακή είσοδο και έναν αποχετευτικό αγωγό. Γύρω από τους δρόμους εκτείνονται πυκνοδομημένα οικοδομικά τετράγωνα που συνιστούν γειτονιές της βυζαντινής αγοράς της πόλης. Καταστήματα και εργαστήρια έχουν ανοιχτούς προς τον δρόμο χώρους για την έκθεση των προς πώληση προϊόντων. Πληθώρα μικροαντικειμένων και κοσμημάτων, όπως επιστήθιοι σταυροί, γυάλινα και χάλκινα βραχιόλια, χάλκινα κυρίως και σπανιότερα ασημένια δαχτυλίδια, μαρτυρούν τον διαχρονικά εμπορικό χαρακτήρα της περιοχής. Μια βυζαντινή Πομπηία, όπως έχει εύστοχα χαρακτηριστεί, με πολλά ευρήματα και συνεχή δραστηριότητα από τον 4ο αι. π.Χ. ως τις μέρες μας. Από το 2013 μέχρι αυτές τις μέρες, οπότε κρίνεται και πάλι η τύχη τους, έχει ξεκινήσει ένα γαϊτανάκι ανάμεσα στην εκάστοτε κυβέρνηση, την κατασκευαστική κοινοπραξία του Μετρό και το

Δασκαλιό Κέρου: Ένα πρώιμο αστικό κέντρο Κατά τη διάρκεια του Σεπτεμβρίου και Οκτωβρίου 2018 πραγματοποιήθηκε η τέταρτη και τελευταία περίοδος έρευνας πεδίου στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος «Θαλάσσιοι δρόμοι Κέρου-Νάξου», το οποίο υλοποιήθηκε από το Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ υπό την αιγίδα της Βρετανικής Σχολής Αθηνών και την εποπτεία της ΕΦΑ Κυκλάδων. Το τετραετές πρόγραμμα αποτελεί συνέχεια των ανασκαφών που διεξήχθησαν με μεγάλα διαλείμματα από το 1963 ως και το 2008 από διάφορους φορείς, με προεξάρχοντες τον καθηγητή Colin Renfrew του Πανεπιστημίου του Κέμπριτζ και τον καθηγητή Χρ. Ντούμα. Κατά την έρευνα της θέσης είχαν εντοπιστεί μεγάλες ποσότητες θραυσμένων μαρμάρινων ειδωλίων και αγγείων, οι οποίες είχαν τελετουργικά εναποτεθεί σε δύο ειδικούς αποθέτες σε χρονικό βάθος περίπου πεντακοσίων ετών (2750-2240 π.Χ.), σηματοδοτώντας, σύμφωνα με τον Colin Renfrew, «το παλιότερο θαλάσσιο ιερό στον κόσμο». Ορισμένα από τα γλυπτά είχαν αρχικό ύψος έως ένα μέτρο, ενώ, σύμφωνα με την ίδια ερμηνεία, το υλικό είχε σπάσει σκοπίμως σε κομμάτια σε άλλα νησιά του κυκλαδικού αρχιπελάγους και στη συνέχεια είχε μεταφερθεί στον κάβο για εναπόθεση με μια σειρά τελετουργικών δρώμενων. Στο δυτικότερο ακρωτήρι της Κέρου (που πλέον αποτελεί ένα μικρό νησάκι λόγω της ανόδου της στάθμης της θάλασσας), ακριβώς δίπλα στο προϊστορικό ιερό, βρίσκεται ο οικισμός του Δασκαλιού. Οι νέες ανασκαφές έφεραν στο φως πλήθος επιβλητικών και πυκνά δομημένων κατασκευών, πολύ πιο εντυπωσιακών απ’ ό,τι πιστεύαμε μέχρι σήμερα, αποδεικνύοντας πως πρόκειται για μία από τις πιο σημαντικές θέσεις στο Αιγαίο της πρώιμης Εποχής του Χαλκού (3η χιλιετία π.Χ.). Τα νέα ευρήματα δείχνουν ότι το Δασκαλιό καλυπτόταν σχεδόν εξ ολοκλήρου με μοναδικά μνημειακά οικοδομήματα, χτισμένα με πέτρα φερμένη από τη Νάξο, παρά την απόσταση των περίπου 10 χιλιομέτρων που χωρίζει τα δύο νησιά. Το Δασκαλιό έχει φυσικό πυραμιδοειδές σχήμα που οι εξειδικευμένοι τεχνίτες της εποχής ανέδειξαν ακόμα περισσότερο κατασκευάζοντας επάλληλες σειρές από ογκώδεις αναλημματικούς τοίχους. Στις επίπεδες αναβαθμίδες που σχηματίζονταν ανάμεσα στους τοίχους οι χτίστες χρησιμοποίησαν τη ναξιώτικη πέτρα για να δημιουργήσουν εντυπωσιακές, λαμπρές κατασκευές. Το νησί ήταν χτισμένο απ’ άκρη σ’ άκρη, δίνοντας την εντύπωση ενός ενιαίου μεγαλειώδους μνημείου που αναδύεται από τη θάλασσα. Το οικιστικό αυτό συγκρότημα είναι έως σήμερα το μεγαλύτερο γνωστό στις Κυκλάδες από την εποχή εκείνη. Τα παραπάνω φαίνεται να υποδηλώνουν την ύπαρξη ενός εξειδικευμένου αρχιτέκτονα, καθώς και ενός κεντρικού μηχανισμού σχεδιασμού και εκτέλεσης ενός οικοδομικού προγράμματος το οποίο θα μπορούσε να συγκριθεί μόνο με εκείνο της Κνωσού στην Κρήτη κατά την ίδια περίοδο. Επιπλέον, βρέθηκαν ενδείξεις για σημαντική μεταλλουργική δραστηριότητα (ήρθαν στο φως εργαστήρια μεταλλοτεχνίας, καθώς και συναφή αντικείμενα, όπως ένας χάλκινος πέλεκυς και μια μήτρα για την κατασκευή χάλκινων μαχαιριών) και το πολύ ενδιαφέρον είναι ότι στο νησί δεν υπάρχουν αποθέματα χαλκού και την πρώτη ύλη την εισήγαν είτε από τις δυτικές Κυκλάδες είτε από το Λαύριο.

αρχαιολογία

ΥΠΠΟΑ για την κατά χώραν διατήρησή τους. Το 2013 η θέση του ΥΠΠΟΑ ήταν η απόσπαση των αρχαιοτήτων και η έκθεσή τους στο στρατόπεδο Π. Μελά ή σε άλλο ανάλογο μέρος, με τη διοίκηση της Αττικό Μετρό, μαζί με τον Σ. Σιμόπουλο, να υποστηρίζει ότι «δεν υπάρχει δυνατότητα τεχνικής λύσης ενσωμάτωσης των ευρημάτων στον σταθμό Βενιζέλου». Το 2014, με δεδομένη πλέον τη δυνατότητα επαναφοράς των αρχαίων στον σταθμό μετά την παρουσίαση τεσσάρων λύσεων, η πολιτική ηγεσία αναγκάζεται να υπαναχωρήσει και το θέμα επανεξετάζεται στο ΚΑΣ. Το έργο σταμάτα λόγω οικονομικών προβλημάτων της αναδόχου εταιρείας. Το 2016 λύνονται τα ζητήματα της αναδόχου με την αλλαγή της κατασκευάστριας εταιρείας και το έργο επανεκκινεί. Μέσα σε λίγους μήνες βρίσκεται λύση τεχνικά εφικτή για την κατά χώραν διατήρηση των αρχαιοτήτων. Σήμερα βρισκόμαστε πάλι στο σημείο μηδέν, εν αναμονή της απόφασης του ΚΑΣ για την απόσπαση και επανατοποθέτηση των αρχαιοτήτων μετά το πέρας της κατασκευής του σταθμού. Μόνο που στην περίπτωση αυτή δεν έχουμε να κάνουμε με ένα ενιαίο περιγεγραμμένο κτίριο που θα κοπεί σε κομμάτια και θα συναρμολογηθεί στην ίδια θέση αλλά με ένα παλίμψηστο κατασκευών από διάφορα υλικά που είναι ουσιαστικά αδύνατο να αποσπαστεί χωρίς να καταστραφεί μέρος του ή και ολοκληρωτικά. Άλλωστε, η θέση ενός δρόμου είναι εκεί όπου χαράχτηκε αιώνες πριν και όχι σε κιβώτια με άγνωστη κατάληξη.

19.12.19 – lifo

Το αιώνιο ζευγάρι του Διρού Στις 12 Φεβρουαρίου 2015, δύο μέρες πριν από τον εορτασμό της Ημέρας των Ερωτευμένων, η είδηση μιας «σφιχτής αγκαλιάς» έκανε τον γύρο του κόσμου. Η διπλή αδιατάρακτη ταφή νεαρών ενηλίκων, άνδρα και γυναίκας, σε στάση εναγκαλισμού, που χρονολογείται στο 3800 π.Χ., βρέθηκε στη θέση Ξαγκουνάκι, έναν φυσικό λόφο περίπου 200 μέτρα από το σπήλαιο Αλεπότρυπα, στο πλαίσιο του πενταετούς Ανασκαφικού και Μελετητικού Έργου Διρού. «Οι διπλές ταφές σε στάση εναγκαλισμού είναι εξαιρετικά σπάνιες και αυτή του Διρού αποτελεί μία από τις αρχαιότερες του κόσμου, αν όχι την αρχαιότερη μέχρι σήμερα» είχε πληροφορήσει τότε το ΥΠΠΟΑ σχετικά με το εύρημα που βγήκε από τα σπλάχνα της γης το καλοκαίρι του 2013, αλλά έγινε γνωστό λίγες μέρες μετά τα αποτελέσματα της πιστοποίησης του φύλου των δύο αγκαλιασμένων.

Το περίφημο βοτσαλωτό ψηφιδωτό της Αρπαγής της Κόρης / Περσεφόνης στον μερικώς τυμβοποιημένο λόφο Καστά έκανε τον γύρο του κόσμου εν μια νυκτί και θεωρήθηκε καταλυτικό στοιχείο για τη χρονολόγηση ολόκληρου του μνημείου. Οι πρώτες εκτιμήσεις έκαναν λόγο για έργο του 325-300 π.Χ. ή το αργότερο στο μεταίχμιο του 4ου με τον 3ο αιώνα π.Χ. Σε γενικές γραμμές, πάντως, η χρονολόγηση στα τέλη του 4ου αι. π.Χ. έχει γίνει αποδεκτή ακόμα και από τους επικριτές της ανασκαφής. Σε πρόσφατη δημοσίευση σημειώνεται ότι «σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να τονίσουμε πως, πέρα από τα καλλιτεχνικά στοιχεία, οφείλουν απαραίτητα να συνυπολογιστούν και τα αρχιτεκτονικά». Η ανακάλυψη του μνημείου έγινε σε μια περίοδο κατά την οποία το μακεδονικό ζήτημα ήταν κυρίαρχο στην εθνική ατζέντα.

Αμφίπολη και amphipolitics Αναμφισβήτητα το εύρημα που τράβηξε περισσότερο την προσοχή του κόσμου, χωρίς απαραίτητα να είναι και το πιο σημαντικό τη δεκαετία που μας πέρασε, ήταν η ανασκαφή του τάφου στον τύμβο Καστά στην Αμφίπολη, στην ανατολική Μακεδονία. «Η πόλη ιδρύθηκε το 438/7 π.Χ., η περιοχή όμως είχε κατοικηθεί ήδη από την προϊστορική εποχή… Την εποχή των Μακεδόνων η Αμφίπολη αναδείχτηκε σε ισχυρή πόλη του μακεδονικού βασιλείου με εσωτερική αυτονομία και σημαντική οικονομική και πολιτιστική άνθηση… Η ρωμαϊκή εποχή είναι για την Αμφίπολη περίοδος ακμής μέσα στο πλαίσιο της κοσμοκρατορίας των Ρωμαίων. Γνωρίζει, βέβαια, καταστροφές και λεηλασίες, αλλά με την υποστήριξη και των Ρωμαίων αυτοκρατόρων παραμένει ένα από τα σημαντικά αστικά κέντρα της Μακεδονίας ως την ύστερη αρχαιότητα. Η ακμή της πόλης αντικατοπτρίζεται στα μνημειακά κτίρια με τα ψηφιδωτά δάπεδα και τις τοιχογραφίες αλλά και στα αρχαιολογικά ευρήματα που οι ανασκαφές έχουν φέρει στο φως» διαβάζουμε στον επίσημο ιστότοπο του ΥΠΠΟΑ με την ονομασία «Οδυσσεύς». Πουθενά δεν γίνεται λόγος για τον περίφημο τάφο που δημιούργησε πανελλήνια αναταραχή το καλοκαίρι του 2014. Εκείνο τον Αύγουστο παρακολουθήσαμε από τηλεοράσεως μια ανασκαφή σε ζωντανή σύνδεση, οδηγούμενοι από θάλαμο σε θάλαμο σε ένα αρχαιολογικό whodunit για να βρούμε ποιος ήταν ο περίφημος «ένοικος του τάφου». Τα επιτόπια ρεπορτάζ με μακρινά πλάνα από τον τύμβο μονοπωλούσαν τα κεντρικά δελτία ειδήσεων των καναλιών και οι εξελίξεις ήταν καταιγιστικές με τηλεοπτικούς όρους. Η ανασκαφή ενός τόσο σύνθετου και συνάμα προβληματικού μνημείου, η διεξαγωγή της οποίας θα απαιτούσε τη συνεργασία μιας διεπιστημονικής ομάδας μέσω και της εφαρμογής πλήθους αρχαιομετρικών αναλύσεων για κάποια χρόνια, ολοκληρώθηκε σε λίγες ημέρες από το συνεργείο της τοπικής εφορείας με διευθύνουσα την Κ. Περιστέρη. «Είμαστε μπροστά σε ένα εξαιρετικά σημαντικό εύρημα» είχε πει ο τότε πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς στην επιτόπια επίσκεψή του στον λόφο του Καστά, στρέφοντας το παγκόσμιο ενδιαφέρον των αρχαιολόγων –και όχι μόνο– στην Αμφίπολη. Ο «τέλειος κύκλος» του λόφου Καστά, ο Λέων της Αμφίπολης, οι Σφίγγες, οι ολόσωμες Καρυάτιδες, το ψηφιδωτό της Περσεφόνης, ο υπόγειος θάλαμος και, τέλος, η εύρεση του σκελετού ή, μάλλον, τμημάτων σκελετών που ανήκουν σε τέσσερα διαφορετικά άτομα γέμισαν τις σελίδες αυτού του αρχαιολογικού θρίλερ που κρατά αρκετά χρόνια μετά αμείωτο το ενδιαφέρον του κόσμου. Η χρονολόγηση του μνημείου, δεδομένου ότι το όλο κόστος της κατασκευής του δεν θα μπορούσε να χορηγηθεί από ιδιώτη, βρέθηκε στο επίκεντρο της διαμάχης. Αφού, λοιπόν, το μνημείο δεν μπορούσε να χαρακτηριστεί ιδιωτικό και αφού φέρει μια σειρά από μοναδικά χαρακτηριστικά, δημιουργήθηκε μια σειρά από ερμηνευτικά ερωτήματα αλλά και μη αρχαιολογικά προβλήματα. Η χρονολογική επιχειρηματολογία ήταν το πεδίο όπου το μνημείο θα μπορούσε να αμφισβητηθεί. Εδώ συνήθως το πρόβλημα ήταν πως πολλές εκτιμήσεις για τον Καστά κατηγορήθηκαν ότι κατά κανόνα είχαν πολιτικό (εν όψει προεδρικών και εθνικών εκλογών) ή ανταγωνιστικό χαρακτήρα, αλλά και ο αντίλογος αρκετές φορές τόνισε ότι η επιστημονική τεκμηρίωση συχνά δεν ήταν αυτή που έπρεπε.

72 lifo – 19.12.19

Πήλινη πλάκα με στίχους του Ομήρου Κατά τη διεξαγωγή της επιφανειακής-γεωαρχαιολογικής έρευνας που πραγματοποιήθηκε σε θέσεις γύρω από το ιερό της αρχαίας Ολυμπίας υπό τη διεύθυνση της δρος Ερωφίλης-Ίριδας Κόλλια, προϊσταμένης της ΕΦΑ Ηλείας, σε συνεργασία με το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο και διάφορα γερμανικά πανεπιστήμια, εντοπίστηκε και συνελέγη τον Ιούλιο του 2018 ένα ιδιαιτέρως σημαντικό εύρημα. «Συγκεκριμένα, σε θέση παρακείμενη του ιερού της Ολυμπίας με κατάλοιπα της ρωμαϊκής εποχής βρέθηκε πήλινη πλάκα με εγχάρακτη επιγραφή. Μετά την πρόσφατη ολοκλήρωση της συντήρησής της, διαπιστώθηκε ότι διασώζει 13 στίχους από τη ραψωδία ξ της Οδύσσειας (ομιλία του Οδυσσέα στον Εύμαιο) και, σύμφωνα με την πρώτη εκτίμηση, μπορεί να χρονολογηθεί στη ρωμαϊκή εποχή και πιθανώς πριν από τον 3ο αι. μ.Χ.» ανέφερε το δελτίο Τύπου που εξέδωσε το ΥΠΠΟΑ. Λίγο αργότερα η ομάδα που συστάθηκε για τη μελέτη του ευρήματος δήλωνε ότι «με τα μέχρι στιγμής δεδομένα, είναι η πρώτη φορά που εντοπίζεται απόσπασμα της Οδύσσειας σε πήλινη πλάκα, ενώ η ερευνητική ομάδα διερευνά το ενδεχόμενο να πρόκειται για το παλαιότερο κείμενο ομηρικών επών που έχει βρεθεί στον ελληνικό χώρο (πλην οστράκων με 1-2 στίχους)», χωρίς να παραλείψει να τονίσει, πάντως, την επιφύλαξή της γι’ αυτές τις πρώτες εκτιμήσεις έως την τελική δημοσίευση της επιγραφής. Σύμφωνα με την κ. Κόλλια, η πλάκα χρησιμοποιήθηκε ως οικοδομικό υλικό σε δεύτερη χρήση και αρχικά θα είχε γραφτεί για κάποιον γαιοκτήμονα της περιοχής που θεωρούσε τον εαυτό του έναν Οδυσσέα της εποχής του.

Η πήλινη πλάκα με τους στίχους της «Οδύσσειας» που βρέθηκε σε έναν λιθοσωρό κοντά στο ιερό της Ολυμπίας, σε σημείο όπου υπήρχαν πολλά ρωμαϊκά κατάλοιπα, το φθινόπωρο του 2017.

ΝΕΙΚΩ: Μια δαιμονισμένη αρχόντισσα Η Σίκινος, ένας «άσημος τόπος» κατά τον Σόλωνα, «άγριο, απομονωμένο, ανεμοδαρμένο μέρος» κατά τους ξένους περιηγητές του 19ου αιώνα, είναι ένα μικρό νησί των Κυκλάδων. Κι όμως, σε αυτό το φτωχό, απομονωμένο νησί, στο οποίο, σύμφωνα με την τελευταία απογραφή, ζουν μόλις 260 άνθρωποι, υπάρχει ένα μοναδικό στον ελλαδικό χώρο μνημείο: η Επισκοπή Σικίνου. Πρόκειται για ένα καλοδιατηρημένο ναόμορφο εν παραστάσι μαυσωλείο της όψιμης αρχαιότητας με υπόγειες θολωτές κρύπτες, που αργότερα, με την προσθήκη ημικυκλικής κόγχης, μετατράπηκε σε τρουλαίο βυζαντινό ναό αφιερωμένο στην Παναγιά. Διακρίνεται για την ιδιαίτερη αρχαιολογική, ιστορική και αρχιτεκτονική του αξία, καθώς διατηρεί εμφανή τα βασικά αρχικά μορφολογικά και κατασκευαστικά χαρακτηριστικά του και ευδιάκριτα τα στοιχεία που το μετέτρεψαν σε χριστιανικό ναό, μαρτυρώντας με τον πιο χαρακτηριστικό τρόπο τη μακραίωνη ιστορία του τόπου. Κατά τη διάρκεια των εργασιών αποκατάστασης του μνημείου, καθώς ήταν υπό κατάρρευση και κλειστό για το κοινό για πολλά χρόνια, το καλοκαίρι του 2018 ήρθε στο φως ασύλητη ταφή γυναίκας που χρονολογείται λίγο πριν ή μετά το 200 μ.Χ. Οι πρώτες εκτιμήσεις είχαν οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι το εντυπωσιακό μαυσωλείο ανεγέρθηκε για να στεγάσει τον τάφο αυτής της γυναίκας, ενώ ειδικό ενδιαφέρον παρουσιάζει η συσχέτιση με άγνωστο μέχρι σήμερα έμμετρο ταφικό επίγραμμα από το μνημείο που παραδίδει το γυναικείο όνομα Νεικώ. Οι εκπλήξεις, όμως, δεν σταματούν εδώ. Περαιτέρω μελέτη των ευρημάτων αλλά και της στάσης της νεκρής οδήγησε τους αρχαιολόγους στο συμπέρασμα ότι η «αρχόντισσα της Σικίνου», όπως έγινε γνωστή, ήταν μια περίπτωση «δαιμονισμένης». Το ερμητικό σφράγισμα του τάφου δεν έγινε ως μέτρο προφύλαξης από τους τυμβωρύχους αλλά μάλλον συναρτάται με ευρήματα που προδίδουν έναν τελετουργικό αποκλίνοντα ενταφιασμό για τη νεκρή. Η ιδιαίτερη κατάσταση διατήρησης του σκελετού, ένα κομμάτι θειάφι και μια μάζα ορυκτής πίσσας («θείον και άσφαλτον» στα αρχαία κείμενα), τα οποία είχαν τοποθετηθεί επάνω στα στήθη της, μαρτυρούν ότι βρισκόμαστε μπροστά σε μια περίπτωση νεκροφοβικού εξορκισμού. Είναι πολύ πιθανό να είχε θεωρηθεί δαιμονισμένη, κάτι που θα εξηγούσε γιατί δεν βρέθηκε στις κανονικές κρύπτες που βρίσκονταν στο υπόγειο του μνημείου αλλά στο διπλό τοίχωμα που είχαν φτιάξει σε σημείο του κτιρίου, ανάμεσα σε δύο τοίχους.

Ευρήματα από ξύλο Το φθινόπωρο του 2011 εντοπίστηκε ένα ξύλινο ειδώλιο στο ιερό της Αρτέμιδος στη Βραυρώνα κατά τις εργασίες κατασκευής αποστραγγιστικού φρέατος στον αρχαιολογικό χώρο. Πρόκειται για μια πεπλοφόρο γυναικεία μορφή του α’ μισού του 5ου αι. π.Χ. με σάκο στο κεφάλι και περίτεχνη βοστρυχωτή κόμμωση που διατηρεί ακόμα τα χαρακτηριστικά της αλλά και ίχνη ερυθρού χρώματος πάνω στο ξύλο. Μαζί αποκαλύφθηκαν και δύο ξύλινα καττύματα (σόλες) από υποδήματα, στα οποία διασώζεται η περίτεχνη διακόσμησή τους από εγχάρακτα μοτίβα. Στον ίδιο αποθέτη βρέθηκαν και ξύλινα τμήματα αγγείων –κυρίως σώματα από κυλινδρικές πυξίδες (κουτιά)– καθώς και σανιδόμορφα τεμάχια ξύλου. Επρόκειτο για ένα σύνολο εντυπωσιακό, δεδομένου ότι το ξύλο, λόγω της σύστασής του, σπανιότατα διατηρείται στον χρόνο, αλλά δεν θα ήταν το μοναδικό μέσα στη δεκαετία. Τον Σεπτέμβριο του 2013, κατά τη διάρκεια της σωστικής ανασκαφής στον χώρο ανέγερσης του Κέντρου Πολιτισμού του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος, η αρχαιολογική σκαπάνη σκόνταψε σε κάτι εκπληκτικό: πρόκειται για την ταφή ενός νεαρού ατόμου, ο νεκρός του οποίου είχε τοποθετηθεί μέσα σε μια ξύλινη θήκη, σε ένα μονόξυλο φέρετρο. Το σπάνιο αυτό εύρημα χρονολογείται στην αρχαϊκή εποχή (610-490/480 π.Χ.). Γνωρίζουμε ότι ήδη από τη 2η χιλιετία π.Χ., αν όχι παλιότερα, στην Ελλάδα χρησιμοποιούνταν ξύλινες κλίνες για την εναπόθεση ορισμένων νεκρών στους τάφους. Το φέρετρο, μήκους 1,61 μ., πλάτους 0,77 εκ. και πάχους από 3 ως 9 εκ., που βρέθηκε σχεδόν ανέπαφο, δεν αποτελείται από διαφορετικά ξύλα, όπως είθισται, αλλά είναι μονόξυλο, δηλαδή προέρχεται από τον κορμό ενός δέντρου. Οι συνθήκες (έντονη υγρασία και απουσία οξυγόνου) που επικρατούσαν στο σημείο εντοπισμού του αλλά και η παρουσία αργίλου υπήρξαν καταλυτικές ως προς τη διατήρησή του. Η εύρε-

σή του θεωρήθηκε από τους αρχαιολόγους μοναδική τύχη, καθώς το νεκροταφείο δεν έχει παντού την ίδια υγρασία. Ήταν, άραγε, το ξύλινο φέρετρο του Φαλήρου αρχικά μια λιμναία βάρκα από πλατάνι που έγινε το νεκρικό κρεβάτι για τον νεαρό κωπηλάτη της; Τον Οκτώβριο του 2014 ολοκληρώνεται η αρχαιολογική διερεύνηση των αρχαίων φρεάτων που εντοπίστηκαν στον υπό κατασκευή σταθμό του μετρό «Δημοτικό Θέατρο», επί της πλατείας Αγίου Κωνσταντίνου. Σε ένα από αυτά «αποκαλύφθηκε και συλλέχθηκε ξύλινο περίοπτο γλυπτό όρθιας ενδεδυμένης ανδρικής μορφής», σύμφωνα με την ανακοίνωση του ΥΠΠΟΑ. Το ακέφαλο αυτό αγαλματίδιο, με σωζόμενο ύψος σχεδόν μισό μέτρο, θα ήταν στο εικονοστάσι του σπιτιού μαζί με μια μικρή μαρμάρινη Αρτέμη που βρέθηκε στο ίδιο σημείο. Ο Ερμής, ως Κερδώος, Εμπολαίος ή Αγοραίος, θεωρούνταν ο θεός της καλοτυχίας και της κερδοφορίας και λατρευόταν σε ιδιωτικά ιερά, σε κόγχες του σπιτιού ή σε ομοιώματα ναΐσκων, κάτι σαν προσκυνητάρια. Σε μια πόλη εμπόρων και ναυτικών σαν τον Πειραιά η λατρεία του Ερμή στα σπίτια ως προστάτη του εμπορίου δεν αποτελεί έκπληξη. Το γλυπτό προέρχεται από ένα σπίτι της ελληνιστικής περιόδου που εγκαταλείφθηκε μετά την καταστροφή του Πειραιά από τα ρωμαϊκά στρατεύματα του Σύλλα το 86 π.Χ.

Το αρχαιότερο(;) κρανίο Homo sapiens στην Ευρώπη Συγκλονιστικές ανακαλύψεις δεν γίνονται μόνο στο πεδίο αλλά και στις αποθήκες των μουσείων. Ένα κρανίο που βρέθηκε σε σπήλαιο στη νότια Ελλάδα είναι το παλαιότερο απολίθωμα του Homo sapiens («έμφρων άνθρωπος») ή, έστω, μιας πρώιμης μορφής αυτού που ανακαλύφθηκε ποτέ στην Ευρώπη, σύμφωνα με όσα ανακοινώθηκαν το καλοκαίρι του 2019. Μέχρι τώρα τα πρώτα δείγματα των σύγχρονων ανθρώπων που είχαν βρεθεί στην Ευρώπη ήταν ηλικίας μικρότερης των 45.000 ετών. Το κρανίο που βρέθηκε στο σύμπλεγμα σπηλαίων «Απήδημα» στη Μάνη είναι σχεδόν πέντε φορές παλαιότερο, καθώς χρονολογείται πάνω από 210.000 χρόνια, σύμφωνα με τη δημοσίευση του έγκριτου περιοδικού «Nature». Ένα δεύτερο κρανίο που βρέθηκε στο ίδιο σπήλαιο και εκτιμάται ότι είναι τουλάχιστον 170. 000 ετών διαθέτει χαρακτηριστικά Νεάντερταλ. Τα δύο κρανία είχαν ανακαλυφθεί στο τέλος της δεκαετίας του 1970, στη διάρκεια ερευνών του Ανθρωπολογικού Μουσείου της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Όμως έως τώρα δεν είχαν μελετηθεί διεξοδικά και είχαν παραμείνει σχετικά άγνωστα.

αρχαιολογία

Λεπτομέρεια από ψηφιδωτά που βρέθηκαν κατά τις εργασίες για το μετρό Θεσσαλονίκης.

19.12.19 – lifo

Documenta 14, ΑΣΚΤ Φωτό: Πάρις Ταβιτιάν

74 lifo – 19.12.19

εικαστικά

Σύντομη εξιστόρηση της τροπής των πραγμάτων στον εικαστικό κόσμο κατά την τελευταία δεκαετία.

ΑΠΌ TΟN ΓΙΆΝΝΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΊΔΗ

19.12.19 – lifo

Milovan Farronato, Si sedes non is. The Breeder

76 lifo – 19.12.19

πρώτη δεκαετία της οικονομικής κρίσης, που άλλα τα «σιδέρωσε» και άλλα τα εξαΰλωσε, προκάλεσε και την παράπλευρη απώλεια των Ελλήνων συλλεκτών, που εδώ και καιρό κρατούν σταθερά πλέον το βλέμμα τους στη διεθνή αγορά τέχνης, παραμελώντας την εγχώρια καλλιτεχνική παραγωγή. Αυτό είχε ως συνέπεια να κλείσουν αρκετές εμπορικές γκαλερί, παρά το αξιοσημείωτο καλλιτεχνικό πρόγραμμά τους, κι έτσι πολλοί καλλιτέχνες να μείνουν χωρίς εμπορική εκπροσώπηση. Ωστόσο, βρισκόμαστε ταυτόχρονα κατάπληκτοι ενώπιον του παράδοξου να έχουν αυξηθεί οι εκθεσιακοί χώροι. Πρόκειται για νέους εμπορικούς χώρους (Evripidis, Citronne: στο Κολωνάκι), για γκαλερί από άλλες πόλεις που άνοιξαν παραρτήματα στην Αθήνα (Alma, Nitra) και γκαλερί που εμφανίστηκαν στον ελαφρώς αχαρτογράφητο εικαστικά Πειραιά (Rodeo, ΕΝΙΑ). Όμως, η πιο απίθανη περίπτωση είναι η γκαλερί Hot Wheels Ρrojects του νεαρότατου Άγγλου επιμελητή Hugo Wheeler, ο οποίος ήρθε στην Αθήνα για την πρακτική εξάσκησή του πριν από δύο χρόνια και κατέληξε να μείνει επ’ αόριστον. Πρόκειται, επίσης, για την πιο μπαρουτοκαπνισμένη γκαλερί, λόγω γειτνίασής της με τη ζώνη δακρυγόνων-μολότοφ γύρω από το Μετσόβιο. Η σημασία της παρουσίας της στην Αθήνα ξεκινά από το ότι εισάγει ένα άλλο βλέμμα στην εντόπια καλλιτεχνική παραγωγή, πιο απροκατάληπτο, πιο ενθουσιώδες και πιο «ξενόφερτο» (για να μη χαρακτηριστεί εν ψυχρώ λονδρέζικο και περιοριστεί η δυναμική του). Κυρίως, όμως, η σημασία της Hot Wheels Ρrojects έγκειται στο ότι, χάρη στη μεθοδική και σταθερή παρουσίαση του προγράμματός της (σε σύγκριση με άλλους ανάλογους χώρους, που διαχειρίζονται συνομήλικοι του Wheeler), υπογραμμίζει και αναδεικνύει το χάσμα των γενεών στον κύκλο των γκαλεριστών και επιτρέπει μια καλή εστίαση στο τι απασχολεί και θέλγει το διεθνές νεανικό εικαστικό κοινό της πόλης. Κατά τα άλλα, έχουμε και νέους εκθεσιακούς χώρους που δεν στηρίζονται στην εμπορική δραστηριότητά τους (State of Concept, Radio Athènes, Haus N, Arch, project space Aetopoulos Athens κ.ά.), καθώς και χώρους «πολλαπλών χρήσεων», που συνήθως τους διαχειρίζονται οι καλλιτέχνες στους οποίους ανήκουν, όπως το «3 137», το οποίο είναι ατελιέ καλλιτεχνών που φιλοξενεί εκθέσεις, παρουσιάσεις, ομιλίες, (εφήμερες) δράσεις και εργαστηριακού χαρακτήρα πρότζεκτ. Ανάλογη περίπτωση είναι και το «Οχτώ» στην οδό Πολυτεχνείου, στο οποίο φιλοξενήθηκε η πιο εντυπωσιακή και ουσιώδης έκθεση σύγχρονης τέχνης του 2019, με τίτλο «City in Pieces» («Πόλη σε κομμάτια»), σε επιμέλεια Γκίγκης Αργυροπούλου και Κώστα Τζημούλη. Εκεί παρουσιάζονται, μεταξύ άλλων, οι θεατρικές παραστάσεις-περφόρμανς της ομάδας nova melancholia (Βασίλης Νούλας, Κώστας Τζημούλης, Βίκυ Κυριακουλάκου κ.ά.). Επίσης, τη δεκαετία 2010-2019 υπεραναπτύχθηκε διεθνώς η έννοια της καλλιτεχνικής διαμονής (residency). Η Αθήνα υπήρξε «σπουδαίος προορισμός» καλλιτεχνών που έφταναν με αυτού του τύπου τις «υποτροφίες». Το ρεύμα των residencies άρχισε να γίνεται αισθητό ήδη από την εποχή της πρώτης ανακοίνωσης ότι η documenta 14 θα μοιραζόταν μεταξύ Αθήνας και Kassel. Έκτοτε δεν έχει σταματήσει. Αντίθετα, έχει τονωθεί, όπως έχει τονωθεί και το ρεύμα των μετοίκων καλλιτεχνών και άλλων ειδικοτήτων σχετιζόμενων με την καλλιτεχνική παραγωγή (επιμελητές εκθέ-

σεων, θεωρητικοί τέχνης, δημοσιογράφοι, συγγραφείς κ.λπ.) που εγκαταλείπουν καταξιωμένα μεγάλα κέντρα της σύγχρονης τέχνης (π.χ. το Βερολίνο) για να εγκατασταθούν εδώ. Ωστόσο, η παρουσίαση της καλλιτεχνικής τους παραγωγής είναι δυσανάλογα φτωχή σε σύγκριση με τον ενθουσιασμό που τους φέρνει ως εδώ. Και ο λόγος για τον οποίο χάνεται κάτι στο διάκενο μεταξύ παραγωγής και παρουσίασης του έργου τους είναι ασταθής και ανεξιχνίαστος. Πάντως, έχουν προκύψει και σπουδαίες εκθέσεις από τη διαδικασία της καλλιτεχνικής διαμονής στην Αθήνα, όπως ήταν εκείνη της Ισραηλινής καλλιτέχνιδας Yana Rotner το φθινόπωρο του 2016, στον χώρο Snehta Residency, στην Κυψέλη, με τίτλο «Aliki» (επιμέλεια: Πάκυ Βλασοπούλου). Η Rotner, εν μέσω ενός φουντωμένου εθνικισμού, λόγω του φουντωμένου μεταναστευτικού, μελετώντας τη μορφή, την προσωπικότητα και την τέχνη της Αλίκης Βουγιουκλάκη, τη μυκηναϊκή χρυσή μάσκα του Αγαμέμνονα και, τέλος, τις σιδερένιες θήκες στα κάγκελα των μπαλκονιών των πολυκατοικιών που χρησιμεύουν για να στηρίζονται οι σημαίες τις μέρες των εθνικών εορτών, μας έδειξε με λεπτότητα, ηπιότητα και ποιότητα κάτι για τον εαυτό μας, το οποίο δεν είναι βέβαιο ότι εμείς (μπορούμε και θέλουμε να) αντικρίζουμε. Η δεκαετία που σύντομα κλείνει δεν μας χάρισε σπουδαίες επιμέλειες ομαδικών εκθέσεων. Εδώ οι περισσότερες επιμέλειες ομαδικών εκθέσεων προβάλλουν συνήθως τα έργα που πρόθυμα θα αγόραζαν οι επιμελητές αν είχαν ποτέ την οικονομική δυνατότητα να είναι συλλέκτες. Δηλαδή έχουν την πικρή επίγευση της υπερκατανάλωσης σύγχρονης τέχνης συχνότερα απ’ ό,τι τη γλυκιά γεύση της παραγωγής της. Όμως υπήρξε και σημαντικό δείγμα εμπνευσμένης επιμέλειας από τον Ιταλό Milovan Farronato στην γκαλερί The Breeder με την ομαδική έκθεση «Si sedes non is» την άνοιξη του 2017. Ο Farronato κατόρθωσε να δημιουργήσει δύο ατμόσφαιρες: μία «θερμή-χαοτική» στο ισόγειο της γκαλερί και μία «ψυχρή-εύτακτη» στο υπόγειο. Αυτές συνιστούσαν το άυλο έργο τέχνης που παρήγαγε η επιμέλειά του. Και στις δύο περιπτώσεις το ζήτημά του ήταν η προδοτική στάση του ανθρώπου απέναντι στη λογική προς όφελος της δεισιδαιμονίας και της στροφής προς την πίστη στο θείο και στο πεπρωμένο που χαρίζουν μια ψυχικά πιο ανέξοδη ζωή. Μιλώντας, όμως, για το έργο της επιμέλειας, θα άξιζε να σταθεί κανείς και στην πιο κακο-αγαπημένη έκθεση όλων των εποχών, την 4η Μπιενάλε της Αθήνας που διοργανώθηκε το 2013 στον χώρο που καταλάμβανε παραδοσιακά το Χρηματιστήριο Αθηνών, στην οδό Σοφοκλέους, και η οποία είχε τίτλο «Αγορά». Ο λόγος που κανείς δεν μπορούσε να την αγαπήσει καλά ήταν ότι η επιμέλεια υπογράμμιζε την ιδέα πως η τέχνη, όσο πολιτική και καίρια κι αν γίνει, δεν μπορεί να αντισταθμίσει το κουφάρι της οικονομίας ή, έστω, να του αποδώσει μια ικανοποιητική ερμηνεία που θα μπορούσε να απαλύνει την όψη του και να γεννήσει κάποια αισιοδοξία. Γιατί το 2013 κανείς δεν άντεχε να ακούει περισσότερο δυσάρεστα νέα απ’ όσο έτσι κι αλλιώς θ’ άκουγε, παρότι το έργο της επιμέλειας σε αυτή την έκθεση ήταν ιδιοφυές και είχε τεράστια δύναμη. Όσον αφορά την εικαστική έκθεση που γέννησε τις μεγαλύτερες προσδοκίες και η οποία ήταν η documenta 14 στην Αθήνα, τα δύο πιο δυνατά της σημεία καταγράφηκαν κατά τη συνέντευξη Τύπου. Όμως, έκτοτε, σπάνια τους αποδίδεται η δέουσα σημασία. Το πρώτο ήταν η χορωδία καλλιτεχνών και επιμελητών –περίπου 280 άτομα επί της σκηνής του Μεγάρου Μουσικής– που ερμήνευσαν το έργο «Επίκυκλος» του σπουδαίου συνθέτη Γιάννη Χρήστου. Ήταν μια έναρξη συγκλονιστική. Το δεύτερο δυνατό σημείο της documenta 14 ήταν ένα παραλειπόμενο στιγμιότυπο κατά τη διάρκεια των ερωτήσεων των κοινού. Ένας δημοσιογράφος της «Wall Street Journal» ζήτησε το μικρόφωνο και με πραγματική αθωότητα και απορία ρώτησε: «Ακούω ότι αναφέρεστε πολύ τακτικά στις ομιλίες και στις ερωτήσεις σας στην οικονομική κρίση και αναρωτιέμαι γιατί! Αφού η οικονομική κρίση τελείωσε το 2008. Για ποιον λόγο πρέπει να επανερχόμαστε σ’ αυτήν;» (Σίγουρα στη συνέχεια θα βρέθηκε κάποιος, με καλή ψυχή, για να του προσφέρει λίγο παντεσπάνι, προκειμένου να συνέλθει από την ταραχή που υπέστη.) Στο διάστημα αυτής της δεκαετίας το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης καλλιέργησε μια σταθερή σχέση με τη σύγχρονη τέχνη. Η έκθεση «Θεϊκοί διάλογοι. Cy Twombly & Ελληνική Αρχαιότητα» του 2017 είναι ένα αξιομνημόνευτο τέτοιο παράδειγμα. Καθότι όλα έγιναν ως εάν το ένα τρίτο των έργων του μεγάλου αφιερώματος του Κέντρου Ζορζ Πομπιντού στο Παρίσι (Μπομπούρ για τους φίλους) στον σπουδαίο Αμερικανό καλλιτέχνη να ξεκρεμάστηκαν από κει για να έρθουν να εκτεθούν στην Αθήνα. Γενικότερα, η Αθήνα έχει αποκτήσει αρκετή εκθεσιακή δραστηριότητα αυτής της κλάσης ώστε να συνιστά πλέον πόλο έλξης διεθνούς ακτινοβολίας στο φάσμα των εικαστικών τεχνών. Γιατί η λίστα με τα ερεθίσματα που προσφέρει συμπληρώνεται: α) από τις λίγες μεν σε αριθμό, αλλά πάντα με σοβαρό περιεχόμενο εκθέσεις της συλλογής George Economou, β) από τις πλούσιες

Cy Twombly Αφροδίτη, 1975, Λάδι, στικ λαδιού, μαύρο μολύβι και κολάζ σε χαρτί © Cy Twombly Foundation. Eυγενική παραχώρηση Cy Twombly Foundation & Μαρμάρινο άγαλμα Αφροδίτης Ύστερη Ελληνιστική Περίοδος (1ος αι. π.Χ.) Κύπρος, Αρχαιολογικό Μουσείο Πάφου, PM 1250. Από την έκθεση στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης.

Με ανάλογη ψυχρότητα και απαξίωση δεν ανανεώθηκε η θητεία της διαδόχου της. Κι έτσι και οι δύο αποπέμφθηκαν για λόγους άσχετους με το έργο που τους είχε ανατεθεί και το οποίο κείτεται στα αρχεία, χωρίς συνολική αποτίμηση. Εν τω μεταξύ και παρότι ήταν τόσα τα «δεινά», το μεγαλύτερο όλων δεν τίθεται ούτε καν ως θέμα συζήτησης. Και αυτό είναι ότι η συλλογή του μουσείου διαμορφώνεται (και μάλλον θα συνεχίσει να διαμορφώνεται) από δωρεές καλλιτεχνών που, όπως φάνηκε στην τελευταία έκθεση νέων αποκτημάτων, απαρτίζονται κυρίως από έργα από τα οποία οι δωρητές καλλιτέχνες θα ήθελαν μάλλον να απαλλαγούν, προκειμένου να μην καταλαμβάνουν πια χώρο στα εργαστήριά τους. Και επειδή συγχρόνως δεν ήθελαν να τα πετάξουν στα σκουπίδια, κατέληξαν στην «έξυπνη» λύση να τα χαρίσουν στο μουσείο. Κι όλα αυτά, ενώ ισχύει ότι ένα μουσείο μπορεί να λειτουργεί χωρίς καλλιτεχνικό διευθυντή, αλλά είναι σαν να μην υπάρχει εάν δεν διαθέτει αξιόλογη συλλογή.

ΠΛΗΓΈΣ, ΔΥΝΆΜΕΙΣ, ΨΥΧΡΑΙΜΊΑ

Τρεις επιμελήτριες εκθέσεων ανθολογούν για τη LiFO τις σημαντικές στιγμές που βίωσαν δουλεύοντας στην εικαστική Αθήνα της τελευταίας δεκαετίας.

Μαρίνα Φωκίδη Επιμελήτρια εκθέσεων, κριτικός τέχνης, συγγραφέας και εκδότρια του περιοδικού SOUTH. Υπήρξε ιδρυτικό μέλος και καλλιτεχνική διευθύντρια της Kunsthalle Athena

Ελπίδα Καραμπά Θεωρητικός τέχνης, επιμελήτρια εκθέσεων και διδάσκουσα στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας

«Η Kunsthalle Athena ξεκίνησε το 2010, ακριβώς λόγω της κρίσης. Επειδή δεν είχαμε τίποτα, θεωρήσαμε ότι νόμισμά μας θα ήταν η αγάπη κι έτσι βρεθήκαμε με ένα δυνατότερο νόμισμα στα χέρια. Δεν δείχναμε εικονογραφήσεις της κρίσης. Το κτίριοερείπιο, όπου βρισκόμασταν, αρκούσε για να το δηλώσει αυτό. Ξεκινήσαμε με την ιδέα ότι θα κάναμε μια έκθεση και τελικά μείναμε εκεί πέντε χρόνια, παρουσιάζοντας μία ή δύο εκθέσεις τον χρόνο και πολλές δράσεις (που ήταν συζητήσεις πολιτικού περιεχομένου). Για το κλείσιμό της είχαμε κανονίσει να μείνει ανοιχτή επί τρία 24ωρα. Θα επιχειρούσαμε να αφήσουμε στον χώρο όσο το δυνατόν περισσότερα ίχνη από τις εκθέσεις που είχαμε κάνει, ως υπόσχεση ότι θα ξανασυναντηθούμε. Το πλάνο αυτό συνέπεσε τυχαία με την επιβολή των capital controls και την παγωμάρα που προκάλεσαν. Πιστεύαμε ότι δεν θα πατούσε κανένας και σκεφτήκαμε να ακυρώσουμε τη διαδικασία. Οι πιο τολμηροί, όμως, αρνήθηκαν κι έτσι, έκπληκτοι, διαπιστώσαμε ότι μέσα σ’ εκείνον τον φόβο μαζεύτηκε ο περισσότερος κόσμος που είχαμε ποτέ. Ο χώρος λειτούργησε σαν καταφύγιο όπου γινόταν ένα ξέφρενο πάρτι και μαζί ομιλίες και παρουσιάσεις. Ήταν κάτι σαν ομαδική θεραπεία και αυτό ήταν μια δικαίωση. Το SOUTH δημιουργήθηκε ως αντίδραση στη στάση του σκληρού ευρωπαϊκού Βορρά. Ο Νότος έγινε μια κατάσταση του μυαλού που έδινε στίγμα συμπεριφοράς αντισυμβατικό σε σχέση μ’ εκείνο της βορειοδυτικής Ευρώπης. Όσο για την documenta 14, θα μπορούσα να πω πάρα πολλά, αλλά θα σταθώ μόνο στο ότι ο Άνταμ Σίμτσικ είχε μια πολύ καλή εικόνα για την οικονομική κρίση που, όπως αποδείχτηκε, μετεξελίχθηκε σε μεταναστευτική. Τη δεκαετία αυτή γεννήθηκε εδώ η τεράστια δυναμική τού να κάνεις ό,τι είναι να κάνεις, χωρίς να έχεις τίποτα. Και κάπως έτσι διαμορφώθηκε η σημερινή πόλη των αντιφάσεων που, ενώ δεν έχει μουσείο σύγχρονης τέχνης, διαθέτει πάνω από 100 εκθεσιακούς χώρους». «Το 2014 ίδρυσα την ΠΑΤ, την Προσωρινή Ακαδημία Τεχνών, ένα υβρίδιο επιμελητικό και εκπαιδευτικό που εστιάζει στο ζήτημα της σύνδεσης τέχνης και γνώσης στο πλαίσιο του “γνωσιακού καπιταλισμού” που είναι η φάση που ζούμε τώρα και έχει ονομαστεί έτσι επειδή, με πολύ οξύ τρόπο πλέον, εκεί όπου διακινείται η γνώση παρευρίσκεται και η εξουσία. Αυτό βέβαια ίσχυε πάντα, αλλά σήμερα είναι πιο ορατό μέσα από τη λογική των αξιολογήσεων πανεπιστημίων και εκπαιδευτικού προσωπικού, την επαναφορά της έννοιας της αριστείας και τον διαχωρισμό των μαθητών σε ομάδες διαφορετικών ταχυτήτων, που αντικατοπτρίζουν τις ταξικές διαφορές. Είναι πράγματα που πλέον συμβαίνουν απροκάλυπτα. Επίσης, με ενδιέφερε πάντα η φεμινιστική μεθοδολογία σε σχέση με τα κρίσιμα πράγματα. Είναι η βάση όλων των υπολοίπων σπουδών, π.χ. εκείνων της διαφοράς των φύλων ή του queer, της αποικιοκρατικής αντίληψης και γενικότερα όλων αυτών των σπουδών που ανέκυψαν με μεγάλη ένταση την περίοδο που θεωρούμε περίοδο της κρίσης. Έχουν επιστρέψει με τόση οξύτητα ακριβώς επειδή βλέπουμε πάρα πολλές αντιδραστικές δυνάμεις να αναδύονται στην εξουσία (φασίστες, νεοναζί, ορθόδοξους, εθνικιστές κ.λπ.), κουβαλώντας όλο και περισσότερη βία. Η περίπτωση της Ζάκι Ο (Ζακ Κωστόπουλος), για παράδειγμα, ήταν κομβική. Ακούστηκαν στον δημόσιο λόγο πολύ περισσότερα πράγματα για το queer κίνημα και δημιουργήθηκε

ένα momentum φοβερό που συσπείρωσε πολύ το κίνημα lgbtq+, όπως συνέβη και με τις γυναικοκτονίες στη Λατινική Αμερική. Κατά τα άλλα, σχετικά με την έκθεση “Actopolis”, ο πυρήνας των δράσεών μας που οδήγησαν σ’ αυτήν ήταν ότι θέλαμε να ασχοληθούμε με τον όρο της διπλωματίας που λέγεται “soft power” και στην ουσία αναφέρεται στην πίεση που ασκεί ένας πολιτιστικός μηχανισμός. Προσπαθούσαμε να σκεφτούμε τι σημαίνει όταν ένα μεγάλο ίδρυμα, σαν το Ινστιτούτο Γκαίτε, που μας χρηματοδοτούσε, καλεί ένα μικρότερο, σαν την ΠΑΤ. Θέλαμε να διερευνήσουμε εάν η ΠΑΤ μπορεί, ως αντίδραση, να ασκήσει κι εκείνη soft power στη soft power του μεγαλύτερου ιδρύματος. Παράλληλα, βέβαια, κατευθυνόμασταν και στο πρώτο επίπεδο των στόχων μας, που ήταν να δώσουμε μια εξήγηση στο γιατί μετατοπίζεται το κέντρο της πόλης στην παραλία της. Όταν ασχολείσαι με την τέχνη στον δημόσιο χώρο σε συσχετισμό με την οικονομία και την πολιτιστική πολιτική, διαπιστώνεις, κατασκευάζοντας υποκείμενα μέσα σε όλη αυτή την κατάσταση, ότι αυτό δεν είναι κάτι που ξεπήδησε ξαφνικά ούτε είναι κάτι που το προκάλεσε η δίνη της οικονομικής κρίσης. Για την ακρίβεια, συμβαίνει το αντίστροφο: η κρίση προέκυψε από αυτή την κατασκευή». «Ίσως η πιο αξιοσημείωτη χρονιά της δεκαετίας να ήταν το 2013. Ήταν η τρίτη και ίσως η χειρότερη χρονιά της κρίσης και σαφώς εκείνη του ανθελληνικού κρεσέντο, στα γερμανικά κυρίως έντυπα. Λόγω αυτής της συνθήκης είχαμε συχνές αφίξεις στην Αθήνα ξένων καλλιτεχνών από τη σκηνή της παγκόσμιας διανόησης. Και ήταν η πιο ώριμη φάση της Μπιενάλε της Αθήνας, με την 4η διοργάνωσή της με τίτλο AGORA, που κατ’ ουσίαν τοποθετήθηκε απέναντι στο ζήτημα της χρησιμότητας των μπιενάλε. Μέσω της επιμελητικής πρότασής της αποτέλεσε, επίσης, συλλογική προσπάθεια δεκάδων επιμελητών, κάτι που ελάχιστοι είχαν επιχειρήσει πρωτύτερα σε τέτοια κλίμακα. Επιπλέον, “εργαλειοποίησε” την αρχιτεκτονική της πόλης με τον πιο σημαίνοντα ίσως τρόπο, μετατρέποντας το εμβληματικό κτίριο του Παλιού Χρηματιστηρίου σε εργοστάσιο παραγωγής κοινωνικοπολιτικού λόγου. Η μορφή του θεσμού ως μελισσιού παραγωγής ιδεών τοποθέτησε την Αθήνα στο διεθνές πλαίσιο της διαλεκτικής για την επιμέλεια (ως μια πρόταση για τη σύγχρονη τέχνη που συνδιαλέγεται άμεσα με την κοινωνία, άλλες επιστήμες και τέχνες κ.λπ.). Όλοι νιώσαμε ότι πιθανώς να αποτελέσει αφετηρία για νέα πράγματα. Θα ξεχωρίσω, επίσης, το “Εκ Νέου”, την έκθεση νέων καλλιτεχνών του ΕΜΣΤ, επειδή κατάφερε να νομιμοποιήσει κάποιες εικαστικές πρακτικές καλλιτεχνών που ως τότε έδειχναν σε υπόγεια και underground χώρους, καθώς και καλλιτεχνών που η δουλειά τους υπήρχε σε μη εικαστικό πλαίσιο. Για να επιστρέψω στο θέμα του ανθελληνικού κρεσέντο, θα πω πως σαφώς δεν αφορούσε μόνο την Ελλάδα αλλά ολόκληρο τον ευρωπαϊκό Νότο. Νομίζω ότι το 2013, με τα PIGS κ.λπ., έγινε ξεκάθαρο το πόσο διαχωρισμένη είναι η Ευρώπη σε Βορρά και Νότο. Θεωρώ ότι αυτό δεν έχει αναλυθεί ακόμα αρκετά μέσα από το εικαστικό και θεωρητικό πλαίσιο της εντόπιας εικαστικής σκηνής. Και ίσως δεν έχουμε καταλάβει την ευθεία γραμμή από το τότε στο σήμερα της μισαλλοδοξίας, του ρατσισμού και του εθνικισμού – ερωτήματα που στο εξωτερικό ο πολιτισμός διερευνά έντονα».

εικαστικά

σε αριθμό και περιεχόμενο εκθέσεις του οργανισμού ΝΕΟΝ, γ) από τη μόνιμη έκθεση της συλλογής ξένων καλλιτεχνών στο νέο Μουσείο Β&Ε Γουλανδρή, δ) από τη δραστηριότητα του Μεγάρου Μουσικής, που μέχρι τώρα έχει δώσει καθαρό στίγμα της δυναμικής του, και, φυσικά, ε) από την πλούσια και ποικίλη δραστηριότητα του Μουσείου Μπενάκη. Θα ήταν άδικο αν στην παραπάνω λίστα δεν συμπεριλαμβανόταν η ανάδυση στον αφρό του εικαστικού ενδιαφέροντος του προγράμματος περιοδικών εκθέσεων της Νέας Δημοτικής Πινακοθήκης, στο Μεταξουργείο, από τότε που ανέλαβε την καλλιτεχνική της διεύθυνση ο Ντένης Ζαχαρόπουλος. Όμως, παρότι το εικαστικό μενού που προσφέρει η Αθήνα είναι αρκετά πλούσιο, εξακολουθεί να της λείπει κάτι σημαντικό: το ΕΜΣΤ. Η τελευταία δεκαετία ήταν η τραγελαφικότερη της ιστορίας του. Η ιδρυτική διευθύντριά του απομακρύνθηκε υπό συνθήκες που φανερώνουν μόνο τη βαναυσότητα και την αβουλία του Πόντιου Πιλάτου που είναι πλέον ο κρατικός μηχανισμός.

Ηλιάνα Φωκιανάκη Επιμελήτρια εκθέσεων, ιδρύτρια και διευθύντρια του State of Concept, της πρώτης μη κερδοσκοπικής αίθουσας σύγχρονης τέχνης, που ιδρύθηκε το 2014

19.12.19 – lifo

78 lifo – 19.12.19

The good LiFO

GIFTguide

Προτάσεις δώρων από την αγορά της Αθήνας. 19.12.19 – lifo

The good LiFO

Κεραμική μπάλα Χειροποίητη κεραμική μπάλα ιο από το εργαστήρ με ς» μέ αμ Γρ ις «Τρε ένα σχέδια εμπνευσμ από τη συλλογή κεραμικών του κη, Μουσείου Μπενά

Ντόμιν

Ξύλινο

παιχνίδ

ι.

ΔΩΡΑ

Χριστούγεννα στο Μουσείο Μπενάκη Οι πιο καλόγουστες προτάσεις για δώρα βρίσκονται στα πωλητήρια του Μουσείου Μπενάκη.

ό ντιν α ζ υ – Β ισμα Β’ μ ό ν ς τίνο Ιουσ αφο χρυσού

ου γρ Αντί τος τ σμα ορα νομί τ ά ρ κ αυτο νου Β’. ι τί Ιουσ ι σε ασήμ ετα νο θ έ ί μ τ Δια υσω πιχρ και ε σήμι. α

Χειροποίητες σοκολάτες σε τέσσερις διαφορετικούς γευστικούς συνδυασμούς, που «ντύνονται» με κεντήματα από τη συλλογή Νεοελληνικής Τέχνης του μουσείου, μπάλες και στολίδια για το δέντρο που καθόλου δεν μοιάζουν με ό,τι πωλείται μαζικά στα καταστήματα με εποχικά είδη, ένα ημερήσιο ημερολόγιο διακοσμημένο με φωτογραφίες του Émile Seraf από την έκθεση «Christian Zervos & Cahiers d’Art», είναι μερικές από τις κομψές και καλόγουστες προτάσεις για χριστουγεννιάτικα δώρα του Μουσείου Μπενάκη.

Ημερο λόγιο Ημ

ερήσιο ημερο λόγιο διακοσ μημέν ο με φωτογ ραφίες του Émile Seraf α πό την έκθεση «Christ ian Zervos & Cahie rs d’Art».

GIFT

Ημερ ολό Nelly γιο ’s Κ

80 lifo – 19.12.19

ρεμα στό ημερ ολόγ ιο τοίχ διακο ου, σμημ έν φωτο γραφ ο με ίε Nelly ς της ’s.

Σκουλαρίκ ια

Δημιουργία των workshop. Ασήμι και πλαστικό.

ιχιόλ Βρα δι Ρό φίας Σο ι της ε Γούρ ιακού σ Τσιλ αλκο. χ ορεί

Bozikis

με ψηλό Μποτάκια τακούνι. r

Bozikis.g

Monogios Λευκόχρυσα σκουλαρίκια με πέτρες ζιργκόν.

Lolaα με

www. monoyios1952.com

, ρεμ άθεση Φό ή δι πό τη κ ι τ αν ο α , με ρομ υσμέν ή ποχ λάν νε εμπ ριανή ε ο ά ο ρ β βικτ λα, μικ ς και τέ μου . δαν υς ώ η ζώνη στο ιν δ ύ ο r βελ a.g Lol

Meit

ani

uno ά Mizό αθλητικ

Μπρο εγχάρ ύντζινο ακτο μακρ ύ κρεμ αστό . Meit ani.g r

. τ ορν ύτσια ο π α π r n.g Mz

ALE

kis y

i Boz

bo ow co c κια. o r C τά μπο .gr ikis Boz

Korres Η θαλάσσια αύρα είναι αυτό που χαρακτηρίζει το άρωμα Alyko. Korres.com

ς με παγέτε Φόρεμα . λα υ και πούπο r/ ale.com.g

GIFT

Μπ

19.12.19 – lifo

The good LiFO

Η μεγάλη δέσμευση της L’Oréal για το βιώσιμο μέλλον της ομορφιάς

Μία νέα συλλεκτική φιάλη Johnnie Walker Blue Label Το Johnnie Walker παρουσιάζει τη νέα συλλεκτική φιάλη Johnnie Walker Blue Label Rare Side of Scotland που έχει σχεδιαστεί από το φημισμένο σκωτσέζικο design studiο υφασμάτων Timorous Beasties. Πηγή έμπνευσης για την εκπληκτική σχεδίαση της φιάλης και της συσκευασίας της αποτέλεσαν η απαράμιλλη ομορφιά και η σπανιότητα των φυσικών τοπίων που συναντά κανείς στις τέσσερις γωνιές της Σκωτίας. Στη συλλεκτική αυτή φιάλη κυριαρχεί η αναπαράσταση του aurora borealis (βόρειο σέλας, όπως είναι ευρέως γνωστό) που λάμπει φαντασμαγορικά πάνω από τα σκωτσέζικα Highlands. Επίσης, απεικονίζονται με εξαιρετική λεπτομέρεια μερικά από τα πιο σπάνια είδη χλωρίδας και πανίδας της Σκωτίας. Συγκεκριμένα, τρία πτηνά μοναδικής ομορφιάς: ο μεγαλοπρεπής αετός με τη χαρακτηριστική λευκή ουρά, ο νουμήνιος με το μεγάλο ράμφος και η εκπληκτικά γρήγορη πάπια με τα μαγευτικά και χρωματιστά πούπουλά της. Το σκηνικό συμπληρώνουν τα πολύχρωμα ευαίσθητα άνθη των δυσπρόσιτων βουνών μαζί με δύο από τα μικρότερα και σπάνια ζωύφια της Σκωτίας, τον σκόρο του Γερακιού και την εξαιρετικά μικρή πεταλούδα με το όνομα «Μικρή Μπλε». Αυτό το τοπίο εξέχουσας φυσικής ομορφιάς συνθέτει το τέλειο περιβάλλον όπου ευδοκιμεί ο πολυδιάστατος γευστικός χαρακτήρας του ουίσκι Johnnie Walker για σχεδόν δύο αιώνες.

Market

Η Κωτσόβολος στηρίζει το έργο του Make-AWish

82 lifo – 19.12.19

Η Κωτσόβολος, πιστεύοντας πως όλοι μπορούμε να έχουμε μια καλύτερη ζωή, ενδυναμώνει το έργο της ΕΛΕΠΑΠ και του Make-A-Wish (Κάνε-Μια-Ευχή Ελλάδος), στηρίζοντας τα παιδιά στην εξέλιξη των ικανοτήτων τους και στην πραγματοποίηση των ευχών τους. Αγοράζοντας 1 συσκευασία δώρου από κάθε κατάστημα Κωτσόβολος, μπορείς να στηρίξεις το έργο της ΕΛΕΠΑΠ για τα γενναία παιδιά με αναπηρία και να τα βοηθήσεις να πραγματοποιήσουν τις θεραπείες τους. Οι νέες χάρτινες συσκευασίες δώρου της Κωτσόβολος διατίθενται σε τσάντες και κουτιά (2 μεγέθη για κάθε είδος) για όλα τα μεγέθη δώρων. Έστω ένα μικρό ποσό μπορεί να στηρίξει τα παιδιά της ΕΛΕΠΑΠ να κάνουν μικρά ή μεγάλα βήματα ζωής. Επίσης, όλα τα χριστουγεννιάτικα δέντρα στα καταστήματα Κωτσόβολος έχουν κορυφές σχεδιασμένες από το Make-A-Wish.

Love Beauty and Planet: Νέες αφίξεις στην αγαπημένη vegan και eco-friendly σειρά ομορφιάς Πριν από λίγους μήνες γνωρίσαμε τη σειρά ομορφιάς «Love Beauty and Planet» και μυηθήκαμε σε έναν κόσμο γεμάτο αγάπη προς τον εαυτό μας και τον πλανήτη! Η αγαπημένη σειρά συνεχίζει να μας εμπνέει να κάνουμε τη διαφορά μέσα από καθημερινά #smallactsoflove και εμπλουτίζεται με νέες συνθέσεις και προϊόντα που σίγουρα θα σε συναρπάσουν. Στις αφίξεις θα βρεις την ολοκαίνουρια σειρά αποσμητικών, τη νέα σειρά στοματικής φροντίδας αλλά και νέες προσθήκες στις ήδη αγαπημένες σειρές.

Η L’Oréal Hellas παρουσίασε, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, τη συναρπαστική πορεία του παγκόσμιου προγράμματος βιώσιμης ανάπτυξης «Sharing Beauty With All» και του αποτυπώματός του σε παγκόσμιο και τοπικό επίπεδο. Το πρόγραμμα βιωσιμότητας «Sharing Beauty With All» ξεκίνησε το 2013 και έχει ενσωματωθεί πλήρως σε όλη την αλυσίδα αξίας του ομίλου, θέτοντας φιλόδοξους, απτούς και μετρήσιμους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης προς υλοποίηση, με πρώτο σημαντικό ορόσημο το 2020. Μέσω του προγράμματος όλες οι διαδικασίες του ομίλου, από τον σχεδιασμό των προϊόντων μέχρι και τη διανομή τους, συμπεριλαμβανομένης της διαδικασίας παραγωγής ή της προέλευσης συστατικών, αξιολογούνται με στόχο τη μείωση του περιβαλλοντικού τους αποτυπώματος. Το Group L’Oréal έχει αναδειχτεί και βραβευτεί επανειλημμένα ως παγκόσμιος ηγέτης στον τομέα της βιωσιμότητας. Έχει αναγνωριστεί ως Global Compact LEAD από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών για τις πρωτοβουλίες που προωθεί για το κλίμα και για την υλοποίηση της δέσμευσης για μηδενικές εκπομπές ως το 2050. Επιπλέον, είναι η μοναδική εταιρεία που έχει αναγνωριστεί για τρίτη συνεχόμενη χρονιά με τριπλή «A» διάκριση ως παγκόσμιος περιβαλλοντικός ηγέτης από τον μη κυβερνητικό οργανισμό CDP.

COCA-COLA ZERO ΚΑΙ STAR WARS ΕΝΏΝΟΥΝ ΤΙΣ ΔΥΝΆΜΕΙΣ ΤΟΥΣ ΓΙΑ ΠΡΏΤΗ ΦΟΡΆ Η Coca-Cola Zero εγκαινιάζει μία ακόμα συναρπαστική συνεργασία, αυτήν τη φορά με το πιο αγαπημένο και επιτυχημένο sci-fi franchise όλων των εποχών, το Star Wars. Με αφορμή την πρεμιέρα της ταινίας Star Wars: Skywalker η Άνοδος, έρχεται να δημιουργήσει μια αξέχαστη, onlyCoke-can-do εμπειρία για το φανατικό κοινό του franchise! Τα ολοκαίνουρια συλλεκτικά κουτάκια της Coca-Cola Zero κοσμούνται με τους αγαπημένους χαρακτήρες από το Star Wars: Skywalker η Άνοδος, όπως η Rey, ο Kylo Ren, ο Finn και ο BB8. Στο πλαίσιο της συνεργασίας τους, η Coca-Cola Zero έδωσε το «παρών» και στο Athens Con, τη μεγαλύτερη γιορτή της σύγχρονης πoπ κουλτούρας στην Ελλάδα, λίγες ημέρες πριν από την πρεμιέρα.

Το χριστουγεννιάτικο μπαζάρ του Pierce προσφέρει παιχνίδια, εκπλήξεις και χαρά Παιχνιδιάρικα θα κυλήσει φέτος η χριστουγεννιάτικη γιορτή του Pierce - Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος στο καθιερωμένο Christmas Bazaar την Παρασκευή 20 Δεκεμβρίου. Στόχος του μπαζάρ είναι να ενισχυθεί το Ταμείο Υποτροφιών του σχολείου αλλά και το Κοινωνικό Μαγειρείο της Αγίας Παρασκευής! Μικροί και μεγάλοι θα δώσουν το «παρών» σε μια γιορτή με μοναδικά χριστουγεννιάτικα καλλιτεχνικά δρώμενα, κυνήγι θησαυρού και ένα χριστουγεννιάτικο χωριό γεμάτο παιχνίδια, μοναδικά χειροποίητα δώρα και στολίδια, λαχταριστές λιχουδιές και πολλές πολλές εκπλήξεις. Το φετινό θέμα της χριστουγεννιάτικης γιορτής είναι «Παίζουμε;» και μας μαθαίνει τη χαρά και την πολύτιμη παιδαγωγική αξία του παιχνιδιού.

Τα OK! Anytime Markets με νέες 3D διαβάσεις στα σχολεία του Βύρωνα Τα OK! Anytime Markets συνεχίζουν το έργο τους στις γειτονιές της Αθήνας, δημιουργώντας τρεις νέες τρισδιάστατες διαβάσεις σε δύο σχολεία στην περιοχή του Βύρωνα μετά την επιτυχημένη ανταπόκριση που είχε το έργο στα σχολεία του Χαλανδρίου. Με τη δημιουργική συμβολή της ομάδας καλλιτεχνών της Urban Act, τα OK! Anytime Markets ζωγράφισαν εντυπωσιακά σχέδια τρισδιάστατων διαβάσεων περιμετρικά του 1ου και 3ου Δημοτικού Σχολείου στον Βύρωνα, στις οδούς Ερυθραίας, Κονσταντιλιέρη και Κορδελιού. Κάθε διάβαση μοιάζει να αιωρείται πάνω από τον δρόμο, δημιουργώντας μια οφθαλμαπάτη που είναι ορατή από τους οδηγούς αυτοκινήτων, με στόχο να μειώνουν ταχύτητα πλησιάζοντας στα σχολεία, γύρω από τα οποία κινούνται καθημερινά δεκάδες παιδιά.

Χριστούγεννα

50 ΤΡΌΠΟΙ ΓΙΑ ΝΑ ΠΕΡΆΣΕΙΣ ΌΜΟΡΦΑ ΤΙΣ ΗΜΈΡΕΣ ΤΗΣ ΓΙΟΡΤΉΣ.

guide

Αθήνα

στην

19.12.19 19.12.19 – lifo – lifo

Χριστούγεννα στην Αθήνα ΑΠΟ ΤΗ ΜΕΡΟΠΗ ΚΟΚΚΙΝΗ. ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΠΑΡΙΣ ΤΑΒΙΤΙΑΝ

Από τον κόσμο του Ομήρου. Τήνος και Κυκλάδες στη μυκηναϊκή εποχή.

guide

ΕΚΘΈΣΕΙΣ

84 lifo – 19.12.19

Εκατόν είκοσι έξι πολύτιμοι πίνακες του Qi Baishi, του διασημότερου δασκάλου στην κινεζική ζωγραφική του 20ού αιώνα, φιλοξενούνται μέχρι τα μέσα Ιανουαρίου στην Αθήνα (έως 12/1, Ίδρυμα Εικαστικών Τεχνών & Μουσικής Β&Μ Θεοχαράκη, Βασ. Σοφίας 9 & Μέρλιν 1, Δευτ.-Κυρ. 10:00-18:00). Ο Μάκης Θεοφυλακτόπουλος, ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους Έλληνες ζωγράφους, παρουσιάζει στην γκαλερί Citronne 21 καινούργια έργα του (έως 25/1, Citronne, παραλία Πόρου, Τρ., Πεμ.-Παρ. 11:00-15:00 & 17:00-20:00, Τετ., Σάβ. 11:0015:00, είσοδος ελεύθερη). Στην έκθεση «Από τον κόσμο του Ομήρου. Τήνος και Κυκλάδες στη μυκηναϊκή εποχή» του Μουσείου Μπενάκη συγκεντρώνονται για πρώτη φορά σπάνια αρχαιολογικά ευρήματα από τις μυκηναϊκές Κυκλάδες. Στο επίκεντρο βρίσκονται τα ευρήματα του σπάνιου για ολόκληρο το Αιγαίο μυκηναϊκού θολωτού τάφου στην Αγία Θέκλα, στη βόρεια Τήνο (έως 8/3, Μουσείο Μπενάκη, Πειραιώς 138 & Ανδρονίκου, Γκάζι, Πέμ., Κυρ. 10:00-18:00, Παρ.-Σάβ. 10:00-22:00, εισ.: 3-6 ευρώ). Τον μοναδικό τρόπο με τον οποίο ο Τσαρούχης αποτύπωνε το φως και τις σκιές αναδεικνύει η έκθεση «Ερριμμένες Σκιές», παρουσιάζοντας έργα και σπουδές του μεγάλου Έλληνα καλλιτέχνη (έως 15/3, Ίδρυμα Γιάννη Τσαρούχη, Πλουτάρχου 28, Μαρούσι, Δευτ.Παρ. 9:00-14:00, Σάβ.-Κυρ. 10:00-15:00). Η έκθεση «In the realm of the senses» είναι αφιερωμένη στην αυθεντική και πολύπλευρη παραγωγή της ελληνικής καταγωγής Lynda Benglis με περισσότερα από 30 έργα, μεταξύ αυτών και ορισμένα εμβληματικά, όπως το «Baby Contraband» (έως 15/3, Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, Νεοφύτου Δούκα 4, Κολωνάκι, Δευτ., Τετ., Παρ., Σάβ. 10:00-17:00, Πέμ.

10:00-20:00, Κυρ. 11:00-17:00). Μια σπουδαία προσωπικότητα της ιστορίας της τέχνης, που μέχρι τώρα παρέμενε λίγο έως πολύ αγνοημένη, συστήνει στο κοινό η έκθεση «Christian Zervos & Cahiers d’Αrt - H αρχαϊκή στροφή». Εκδότης, κριτικός τέχνης και συλλέκτης, ο ελληνικής καταγωγής Κριστιάν Ζερβός άσκησε σημαντική επίδραση στην εποχή του και στο Παρίσι. Εξήντα σπάνια έργα μοντέρνας τέχνης των Mατίς, Mιρό, Πικάσο, Λόρενς, Κάλντερ, Λαμ, Kαντίνσκι, Γκίκα, Σκλάβου, Τζακομέτι, Μπρανκούζι κ.ά. από την προσωπική συλλογή του Zervos εκτίθενται για πρώτη φορά στην Ελλάδα (έως 1/3, Μουσείο Μπενάκη, Πειραιώς 138 & Ανδρονίκου, Γκάζι, Πέμ., Κυρ. 10:00-18:00, Παρ.-Σάβ. 10:0022:00, εισ.: 4-8 ευρώ).

ΣΙΝΕΜΆ, STAND-UP COMEDY ΚΑΙ STREET FOOD Comedy Club για παιδιά Ο Γιώργος Χατζηπαύλου σατιρίζει τα δικά του παιδικά χρόνια, τους συμμαθητές, τα κατοικίδια, τις ξένες γλώσσες, το σχολείο, τα παιχνίδια, τα παιδικά τραγούδια, τα Χριστούγεννα, τα αγόρια και τα κορίτσια, τη φρασεολογία των μεγάλων και όλα όσα σημαίνουν να είσαι παιδί στη μοναδική ελληνική stand-up comedy παράσταση για παιδιά 6-12 ετών [Μέγαρο Μουσικής, 1, 25, 26 και 28/12 (18:00) & 22, 29/12 (15:30)] Cinema Αlive: Casablanca Oι βραδιές διαδραστικού σινεμά «Cinema Alive» επιστρέφουν. Ηθοποιοί, live τζαζ και ένα «κρυφό» καζίνο θα μεταφέρουν το κοινό από το κέντρο της Αθήνας στην εξωτική Καζαμπλάνκα και

Εξώφυλλο «Cahiers d’Art» του Marcel Duchamp, Cœurs Volants , τεύχος 1-2, 1936

20-29 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ

Γιορτινή Κυψέλη

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

Φέτος, τα Χριστούγεννα στην Κυψέλη έχουν γεύση από παραμύθι.

ΣΥΝΑΥΛΙΕΣ & ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ:

Δημιουργικοί σεφ και έθνικ κοινότητες δημιουργούν μενού με γιορτινή άποψη

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 20/12 19:00-20:30 Συναυλία Unison, μουσική χωρίς διακρίσεις από τα πολυπολιτισμικά μουσικά σύνολα της Κυψέλης 20:30- 21:00 Cities Apart, χοροθεατρικό θέαμα με φωτιές / fire show

Κάθε μέρα: 12:00-21:00 Δευτέρα & Τρίτη 23 & 24/12, 12:00-21:00 (Γαστρονομική Γωνιά σε έθνικ έκδοση) Live Cooking Actions με πινελιές από παραμύθια για μικρούς και μεγάλους: 12:00-13:00 & 18:00-19:00

πό τις 20 μέχρι τις 24 και από τις 27 μέχρι τις 29 Δεκεμβρίου η ομάδα του Impact Hub Athens μαζί με γείτονες, συγγραφείς, δημιουργικά μυαλά και επαναστατικούς σεφ σχεδιάζει ένα μαγικό 10ήμερο για μικρούς και μεγάλους, εισάγοντας ένα χριστουγεννιάτικο concept με σούπερ φαντασία στη Δημοτική Αγορά της Κυψέλης. Εργαστήρια για παιδιά με upcycling κατασκευές και ρούχα, παραστάσεις, ζογκλερικά, διαδραστικές αναγνώσεις, κουκλοθέατρο, pop-up music sessions και μια κουζίνα στη μέση της Αγοράς «μαγειρεύουν» πυρετωδώς μια εμπειρία για όλες τις αισθήσεις και βάζουν τους επισκέπτες σε mood πειραματισμού. Στη Γιορτινή Κυψέλη επιδέξιοι σεφ και δραστήριες γυναίκες από έθνικ κοινότητες δημιουργούν μενού με έξτρα δόση φαντασίας και μαγική αστερόσκονη. Live Cooking Actions πραγματοποιούνται καθ’ όλη τη διάρκεια της γιορτής, εισάγοντας τους επισκέπτες σε παραμυθένια μαγειρικά σενάρια. Η γ ιο ρτι ν ή Κυψέ λη θα έ χει απ’ όλ α! Glühwein, ζεστό καφέ, σοκολάτα, λουκούλλειες αλμυρές και γλυκές γεύσεις πλαισιώνουν κόλπα με φωτιές, παραμύθια με έθνικ πινελιές και ζωντανές δράσεις, δημιουργώντας ένα διαφορετικό κλίμα Χριστουγέννων που διεγείρει τη φαντασία, προετοιμάζοντας το έδαφος για ένα υπερρεαλιστικά τέλειο 2020.

«ΓΑΣΤΡΟΝΟΜΙΚΗ ΓΩΝΙΑ»:

ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ: Ο μαγικός κόσμος του βιβλίου: Διαδραστικές αναγνώσεις από παραμυθάδες και συγγραφείς παιδικής λογοτεχνίας Σάββατο 21/12, 11:00-12:00 Κυριακή 22/12, 10:00-11:00 Σάββατο 28/12, 11:30-12:30 Κυριακή 29/12, 11:00-12:00 Είσοδος Ελεύθερη Περισσότερες πληροφορίες στο agorakypselis.gr

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ: Δημιουργικά εργαστήρια για παιδιά Κάθε μέρα 16:00-19:00, Παρασκευή 20/12, 18:00-19:00 Σάββατο 21/12, 15:00-17:00

ΣΑΒΒΑΤΟ 21/12 20:00-20:30 «Coco», χορευτικό θέαμα με Hula Hoop 20:30-21:30 Μαριάννα Παπαθανασίου and the dbs quartet, jazz & swing ρυθμοί ΚΥΡΙΑΚΗ 22/12 18:00-19:30 Τροβαδούροι της παλιάς Αθήνας ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 27/12 18:00-19:30 «Ένας δράκος στην κάλτσα μου», κουκλοθέατρο 21:30-23:30 Γιορτινό Μουσικό Jam, βραδιά μουσικού αυτοσχεδιασμού ΣΑΒΒΑΤΟ 28/12 20:00-21:30 Μουσική εκδήλωση με τη Νικόλ Σαραβάκου ΚΥΡΙΑΚΗ 29/12 19:00-20:00 «Οι χριστουγεννιάτικες ιστορίες του Καραγκιόζη», παράσταση θεάτρου σκιών (από 4 ετών+)

19.12.19 – lifo

Χριστούγεννα στην Αθήνα Christmas camp για παιδιά

Katerine Duska

SEM

στο περίφημο Rick’s Café (24-30/12, Ζωοδόχου Πηγής 3). Street Food and Tunes & Xmas Meet Market Το Street Food and Tunes και το Meet Market ενώνουν τις δυνάμεις τους το Σαββατοκύριακο 21 και 22 Δεκεμβρίου στο Ωδείο Αθηνών. Περίπτερα με αλμυρές και γλυκές προτάσεις με ένα χριστουγεννιάτικο twist θα περιμένουν τους επισκέπτες. Athens Open Air Film Festival Xmas Edition Η συμβολή των οδών Ερμού και Ασωμάτων στο Θησείο μεταμορφώνεται σε ένα υπαίθριο σινεμά για τρεις open air προβολές. Με κουβερτάκια, ζεστά ροφήματα και θέα την Ακρόπολη θα προβληθούν ο Ψαλιδοχέρης, ο Χριστουγεννιάτικος Εφιάλτης και οι περιπέτειες του Ρότζερ Ράμπιτ (27-29/12).

guide

ΔΡΆΣΕΙΣ ΣΤΑ ΜΟΥΣΕΊΑ

86 lifo – 19.12.19

Το Ίδρυμα Β&Ε Γουλανδρή γιορτάζει τα πρώτα Χριστούγεννα στο καινούργιο μουσείο με μια συναυλία με την Katerine Duska (27/12), θεατρική παράσταση (24, 27, 28-29/12 και 2, 3-4/1) και ένα Christmas camp για παιδιά (24, 27 & 31/12, 2 & 3/1). Στο Μουσείο Ακρόπολης τα παιδικά εργαστήρια, οι χριστουγεννιάτικες μελωδίες από το Jazz Octet της Στρατιωτικής Μουσικής Φρουράς Αθηνών (22/12) και οι μελωδίες γνωστών μιούζικαλ από το κουαρτέτο σαξοφώνων S.T.A.B. (29/12) είναι μόνο μερικά από τα highlights του εορταστικού προγράμματος. Στο Μουσείο Παιχνιδιών Μπενάκη την τελευταία Κυριακή του χρόνου ένα μυστήριο περιμένει τη λύση του: «Πού έχει κρυφτεί, άραγε, το πνεύμα των Χριστουγέννων;». Για τη διαλεύκανση αυτής της υπόθεσης ζητούνται 15 παιδιά ηλικίας 5-8 ετών (29/12). Με την επίσκεψή τους στο Πλανητάριο κατά την περίοδο των γιορτών, τα παιδιά 5-9 ετών θα μπορέσουν να φτάσουν ως το Διάστη-

μα μέσα από τις παραστάσεις: Κρούμκα: Μια χειμωνιάτικη ιστορία, Ο μυστηριώδης κύριος Τιλτ και Lucia: Το μυστικό των πεφταστεριών. Για τα πιο μεγάλα παιδιά θα υπάρχουν και οι παραστάσεις Το άστρο των Χριστουγέννων, Χριστούγεννα παρέα με τον Μάρτυ.

ΕΚΔΗΛΏΣΕΙΣ ΤΟΥ ΔΉΜΟΥ ΑΘΗΝΑΊΩΝ Δεκάδες συναυλίες και εορταστικές εκδηλώσεις σχεδιάζει ο δήμος Αθηναίων για όσους μείνουν στην πρωτεύουσα τις ημέρες των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς. Στο Christmas Light Festival 25 πρωτότυπες διαδραστικές χριστουγεννιάτικες φωτεινές εγκαταστάσεις που δημιουργήθηκαν από το Athens Digital Arts Festival συνθέτουν μια ξεχωριστή φωτεινή διαδρομή στον πεζόδρομο της Διονυσίου Αρεοπαγίτου (έως 10/1). Μια συναυλία με τζαζ διάθεση θα έχει την ευκαιρία να απολαύσει το αθηναϊκό κοινό με την Athens Big Band και την Πέννυ Μπαλτατζή στο Ολυμπία, Δημοτικό Θέατρο Μαρία Κάλλας (23/12). Στις 24 Δεκεμβρίου ο ουρανός στην πλατεία Κοτζιά γεμίζει με τα παραδοσιακά φαναράκια της Νύχτας των Ευχών σε ένα εντυπωσιακό οπτικοακουστικό show από το Athens Digital Arts Festival με φόντο το δημαρχιακό μέγαρο. Την παραμονή της Πρωτοχρονιάς ένα εντυπωσιακό live show θα στεγαστεί στην πλατεία Συντάγματος. Οι ΜΕΛΙΣΣΕΣ, η Ήβη Αδάμου, η Demy, η Josephine και η χορευτική ομάδα Wolves θα είναι εκεί. Χριστούγεννα στο Πεδίον του Άρεως. Με ελεύθερη είσοδο για το κοινό, το Πεδίον του Άρεως φιλοξενεί παραστάσεις παραδοσιακών χορών, συναυλίες, μουσικοχορευτικές παραστάσεις για παιδιά, καλλιτεχνικό εργαστήρι κ.ά. Γιορτινή Κυψέλη. Ένα διαφορετικό χριστουγεννιάτικο χωριό στήνεται στη Δημοτική

Αγορά Κυψέλης. Το φεστιβάλ «Γιορτινή Κυψέλη» περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, γαστρονομική γωνιά όπου σεφ εμπνέονται από γνωστά παραμύθια και δημιουργούν μενού με πινελιές φαντασίας, μια παιδική pop-up βιβλιοθήκη, συναυλίες, θέατρο, μαγικά και εκθέσεις για όλη την οικογένεια (έως 29/12).

ΣΤΈΓΗ ΙΔΡΎΜΑΤΟΣ ΩΝΆΣΗ Οι Όρνιθες του Αριστοφάνη σε σκηνοθεσία του Νίκου Καραθάνου, λίγο πριν πετάξουν με προορισμό τη Χιλή και το μεγαλύτερο φεστιβάλ της Λατινικής Αμερικής, πρόκειται να καταλάβουν για δύο μόνο παραστάσεις την κεντρική σκηνή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση σε μια μοναδική σύμπραξη Ελλήνων και Βραζιλιάνων ηθοποιών. Η ομάδα Passinho Carioca, σε συνεργασία με τους Νίκο Καραθάνο, Χρήστο Λούλη, Αμαλία Μουτούση, Στεφανία Γουλιώτη, Μάρθα Φριντζήλα και Θανάση Αλευρά, θα ηγηθεί του θιάσου για δύο μοναδικές παραστάσεις λίγο πριν από το κλείσιμο του έτους, στις 29 και 30 Δεκεμβρίου.

ΚΠΙΣΝ O Χριστουγεννιάτικες Ιστορίες επιστρέφουν στον Φάρο του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος με σκηνοθέτη τον Θωμά Μοσχόπουλο και μια διαχρονική ιστορία, το παραμύθι του Καρυοθραύστη (έως 5/1). H παραμονή Πρωτοχρονιάς ξεκινά με ένα φαντασμαγορικό show πυροτεχνημάτων και δύο νέες «χορογραφίες» των σιντριβανιών στο κανάλι. Τα πρώτα λεπτά του νέου έτους δίνεται το σήμα για τον πρώτο αγώνα της χρονιάς, το καθιερωμένο πλέον SNF Run: 2020 First Run, ενώ, αμέσως μετά, η δράση μεταφέρεται στην Αγορά με ένα DJ set με τον Eddie Piller, DJ, ραδιοφωνικό παραγωγό και ιδρυτή της Acid Jazz Records.

19.12.19 – lifo

guide

Χριστούγεννα στην Αθήνα

88 lifo – 19.12.19

Evripidis and his tragedies

LIVE Με μερικές επιλεγμένες εμφανίσεις στο Piraeus 117 η Νατάσσα Μποφίλιου επιστρέφει συναυλιακά και παρουσιάζει μαζί με τους Καραμουρατίδη και Ευαγγελάτο τα αγαπημένα της κομμάτια (πρώτη συναυλία στις 19/12). Στις 20/12 ο Νέγρος του Μοριά και ο Kareem Kalokoh εμφανίζονται στη σκηνή του Tres. Την ίδια μέρα το synth/pop τρίο S.W.I.M. θα είναι στο 6 d.o.g.s, ενώ το πρώτο reggae, χειροποίητο ηχοσύστημα της πόλης, το Irie Action Sound System, θα είναι στο Ρομάντσο. Οι καταιγιστικοί Planet of Zeus παρουσιάζουν το νέο άλμπουμ τους «Faith in Physics» με δύο συναυλίες στο Fuzz Club (20 & 21/12). Οι Ιάπωνες Boris, που κινούνται από τη

shoegaze και το noise rock μέχρι την dream pop και το αβανγκάρντ, θα βρεθούν στην Αθήνα (21/12, Temple). Επίσης, το Σάββατο τρία reggae/dub acts (Κακό Συναπάντημα, Selectah Piranhas και Junior SP) παίζουν ζωντανά στο AN Club, οι Steams παρουσιάζουν σε ένα αποχαιρετιστήριο live το «Wild Ferment» για τελευταία φορά πριν από την ηχογράφηση του νέου τους άλμπουμ (6 d.o.g.s) και η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, σε μουσική διεύθυνση Γιώργου Πέτρου, ερμηνεύει τρεις καντάτες από το Ορατόριο των Χριστουγέννων του Μπαχ στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Τον μοναδικό ήχο του εκκλησιαστικού οργάνου θα έχουν την ευκαιρία να ακούσουν όσοι βρεθούν στο ρεσιτάλ της Ουρανίας Γκάσιου με έργα της γερμανικής και της γαλλικής σχολής (22/12, Μέγαρο Μουσικής Αθηνών). Μερικά από τα δημοφιλέστερα συγκροτήματα της εγχώριας ρoκ σκηνής, όπως οι Deathcrop Valley και οι Alien Mustangs, συμμετέχουν στο «X-Mass Explode Fest» που κλείνει φέτος 15 χρόνια (23/12, AN Club). Οι φαν της καλής πoπ θα βρουν τον Evripidis and his tragedies και τον Kristof στο Ρομάντσο (23/12). Για ένα ιδιαίτερο κράμα jazz, funk, ψυχεδέλειας και ελληνικής μουσικής παράδοσης αναζητήστε τους Afrodyssey Orchestra στο 6 d.o.g.s (23/12). Την επόμενη μέρα (24/12) το Velvet Room επιστρέφει στο Χοροστάσιον, διοργανώνοντας μια μουσική βραδιά με καλεσμένες τη SEM. και τη SOaNNEFaIR. Το ιστορικό συγκρότημα των Lost Bodies θα βρίσκεται στο Ρομάντσο την Παρασκευή 27/12, ενώ ο Αυστραλός Professor

Cunningham και η μπάντα του θα ερμηνεύσουν μπλουζ, τζαζ και σουίνγκ της δεκαετίας του ’30 στο Half Note (27/12-2/1). Το τελευταίο Σαββατοκύριακο της χρονιάς θα έχει ένα ατμοσφαιρικό σόου από τους Sworr. (28/12, 6 d.o.g.s), ροκ εν ρολ πάρτι στο καινούργιο showcase της Patari Records (28/12, ΑΝ Club) αλλά και μια συναυλία των

Kareem Kalokoh

Marika Rossa

Ολλανδών Amka με στοιχεία από electronic/ kraut/ambient μουσική μέχρι τζαζ και ελεύθερο αυτοσχεδιασμό (29/12, 6 d.o.g.s). Με άριες και αποσπάσματα από την όπερα, την οπερέτα, το μιούζικαλ, καθώς και ένα σύντομο πέρασμα από τη μουσική Βιέννη, η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών κλείνει το 2019 με το εορταστικό της γκαλά στο Μέγαρο Μουσικής (30/12).

ΠΆΡΤΙ To πιο fun ραντεβού των Χριστουγέννων δίνει ο Pepper 96,6 με το Legendary Throwback Xmas Party που απλώνεται στους τρεις ορόφους του Gazarte με live μουσική (Katerine Duska, Leon of Athens, Monsieur Minimal, Ανδριάνα Μπάμπαλη κ.ά.) και DJ sets (20/12). H Voltage Records υποδέχεται τη Marika Rossa στο Steam Athens και το Stellar, και τον Ολλανδό DJ-παραγωγό Delta Funktionen στο gig space του six d.o.g.s (20/12). Σταρ της vogue σκηνής του Παρισιού, ο Kiddy Smiles, γνωστός και από τη συμμετοχή του στο Climax του Gaspar Noé, θα βρεθεί για πρώτη φορά στην Αθήνα, στο Purple Night (21/12, Ρομάντσο). Η αινιγματική φυσιογνωμία της Detroit house, Μοodymann, έρχεται την ίδια μέρα στο Tres. Από τις 14:00 μέχρι τα μεσάνυχτα η Entropia Records γιορτάζει δύο χρόνια με ένα πάρτι και 11 καλεσμένους DJs στο Ρομάντσο. Στον χώρο θα λειτουργεί από νωρίς pop-up δισκοπωλείο από την Entropia με πολυσυλλεκτικό στοκ βινυλίων (22/12). Την παραμονή των Χριστουγέννων χορεύ-

ουμε με τον Arapu στο 6 d.o.g.s, με τη Lilly Palmer στο Steam και στο Trashathon Χmas Eve, το «πάρτι χαράς και κακού γούστου», με DJ τον Ηλία Φραγκούλη (Bios). Στις 25/12 δύο από τα δημοφιλέστερα mobile parties της Αθήνας, το Needless και το Street Outdoors, ενώνουν για πρώτη φορά τις δυνάμεις τους στο 6 d.o.g.s και το Revolt κατεβαίνει από νωρίς στο υπόγειο του Crust με house και techno βινύλια, acid, breaks, electro και uk garage. Από το Παρίσι έρχεται η Anetha, η οποία έχει παίξει στα μεγαλύτερα κλαμπ του κόσμου, όπως το Bassiani, το Berghain και το Fabric (27/12, 6 d.o.g.s). Στη συνέχεια, ο Κορμοράνος επιστρέφει στο υπόγειο του «Ρομάντσο» για ένα ακόμα Team Spirit πάρτι με guest τον Σουηδό Kornél Kovacs (28/12) και η Electric Pressure προσκαλεί τον Manni Dee (Black Sun Records, Shades Recordings, Perc Trax) στο Temple (28/12). Tην παραμονή της Πρωτοχρονιάς το Ωδείο Αθηνών μετατρέπεται σε speakeasy για να μας μεταφέρει στην Αμερική των roaring ’20s, της ποτοαπαγόρευσης και των flappers. Η βραδιά θα έχει live swing μουσική από τους Swingin’ Cats, DJ sets ως το πρωί και burlesque show (31/12). Το Booze θα κάνει αλλαγή χρονιάς παρέα με τους Bananaboys, ενώ Temple και 6 d.o.g.s μπαίνουν στο 2020 με δύο 12ωρα πάρτι και καλεσμένους τους OAKE - Black Merlin - ANFS - Morah - Bekha Mujiri (Temple) και Stiko, Pan, Fragk & Gi, Mr Roussos b2b Penelope, Artemhs, Jonn (6 d.o.g.s).

19.12.19 – lifo

σινεμά

H ΤΑΙΝΙΑ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ

Star Wars: Skywalker, Η Άνοδος Star Wars: The Rise of Skywalker Σκηνοθεσία: Τζ.Τζ. Έιμπραμς Πρωταγωνιστούν: Ντέζι Ρίντλεϊ, Όσκαρ Άιζακ, Κάρι Φίσερ, Άνταμ Ντράιβερ

Ευτυχία Σκηνοθεσία: Άγγελος Φραντζής Πρωταγωνιστούν: Καρυοφυλλιά Καραμπέτη, Κάτια Γκουλιώνη, Πυγμαλίων Δαδακαρίδης

Ο επίλογος του έπους των Skywalker, όπου νέοι θρύλοι θα γεννηθούν και η τελική μάχη για την ελευθερία πλησιάζει.

week

Η Αριστούργημα Πολύ Καλό Καλό Ικανοποιητικό Μέτριο p

Κακό

α πο τον θ οδ ω ρ η κο υτ σογ ιαν νοπου λο

90 lifo – 19.12.19

Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου είναι ένας γνωστός-άγνωστος θρύλος της ελληνικής μουσικής, η μεγαλύτερη στιχουργός της χώρας, μια ποιήτρια που αντιπαρέθετε την ευαισθησία και την έμπνευση στην ωμότητα της εποχής της για να υπερβεί το στενό πλαίσιο του σουξέ που σιγοψιθυρίζεται και να το ανυψώσει σε επίπεδο διαχρονικής επωδού, εγγεγραμμένο στη συλλογική μνήμη ενός λαού, καθώς προέρχεται κατευθείαν από την ψυχή του. Η δυστυχία της Παπαγιαννοπούλου, από τον άτακτο ξεριζωμό της μαζί με χιλιάδες Έλληνες κατά τη Μικρασιατική Καταστροφή μέχρι τη μεταπολεμική ανέχεια και τις προσωπικές τραγωδίες, θα μπορούσε να αποσπάσει τη βιογραφική ταινία του Άγγελου Φραντζή και να τη μετατρέψει σε ένα μεγαλόστομο έπος άλλων κυβικών και ενδεχομένως διαφορετικής κατεύθυνσης. Ευτυχώς, η Ευτυχία είναι μια μικροαστική ηθογραφία που παρακολουθεί με προσήλωση μια ξεχωριστή προσωπικότητα και παραμένει προσεκτική και πιστή στις στιγμές που γεννούν το έργο της. Η ταινία στήνεται γύρω από μια επινοημένη τιμητική βραδιά, όπου μεγάλοι συνθέτες, από τον Χιώτη και τον Τσιτσάνη ως τον Καλδάρα και τον Μάνο Χατζιδάκι, υποκλίνονται στα λόγια που τους χάρισαν μερικά από τα αριστουργήματά τους, και ξεδιπλώνει τη ζωή της μέσα από δύο μεγάλες περιόδους. Η Κάτια Γκουλιώνη υποδύεται τη νεαρότερη Παπαγιαννοπούλου, στη μικρή της επανάσταση απέναντι στον πρώτο της σύζυγο, στο ξεκίνημά της στο θέατρο και στις πρώτες της απόπειρες στη στιχουργική. Η Καρυοφυλλιά Καραμπέτη την ενσαρκώνει στην ώριμη ηλικία, όταν ήταν πλέον παντρεμένη με τον άντρα που αγάπησε (έξοχα τρυφερός ο Πυγμαλίων Δαδακαρίδης) και αντιμέτωπη με τις μεγαλύτερες προκλήσεις της ζωής της, τον θάνατο της μεγάλης κόρης που αγαπούσε

ιδιαίτερα και τον εθισμό της στον τζόγο. Τα τραγούδια που όλοι γνωρίζουμε προκύπτουν από την καθημερινότητα και τις μνήμες της με μια τόσο καλοζυγισμένη απουσία έμφασης στη σπουδαιότητά τους, που καταφέρνουν να αθροίσουν συγκίνηση και να αποδώσουν πολύ πειστικά το πνεύμα της δημιουργού, αντί να κατασκευάσουν τη φανταστική αγιογραφία μιας εξιδανικευμένης καλλιτέχνιδος. Επιπρόσθετα, η Ευτυχία του Φραντζή είναι μια ατελής ηρωίδα, απρόθυμη να αναγνωριστεί ως τέτοια, όπως όλοι οι αυθεντικοί ήρωες, βγαλμένη από ένα εναλλακτικό Τρίτο Στεφάνι, μια μπάλα από αντιφάσεις, γυναίκα με πάθη κι εκρήξεις, σύγχρονη και αδάμαστη, τραχιά και τρυφερή, απερίστροφα λαϊκή αλλά και μοντέρνα στις κρίσιμες αποφάσεις της. Υποκριτικά μεταφράζεται με συγχρονισμό από τις δύο ηθοποιούς: η Κάτια Γκουλιώνη συλλαμβάνει την ορμή της και συχνά συνθέτει ένα πικρό και βαρύ βλέμμα που κοντράρει την αυθάδεια της ηρωίδας, αν και μερικές φορές φαίνεται η τεχνική της. Η Καραμπέτη κατακτά πανηγυρικά μια διαφορετική ισορροπία ανάμεσα στην ανάγκη της Ευτυχίας να στερεωθεί στη σταθερότητα που με κόπο έχει κατακτήσει και στις δυνάμεις που βίαια την τραβούν στα τρίσβαθα. Ο χιουμοριστικός τόνος, αναμφίβολα απαραίτητος σε ένα τόσο δυσοίωνο χρονικό, ηχεί υπερβολικός και επαναλαμβανόμενος, αν και δεν επηρεάζει ένα συναρπαστικό πορτρέτο που παράλληλα λειτουργεί και ως χρονικό της μονομαχίας ενός ανθρώπου με τη μοίρα, το ανδρικό κατεστημένο και τον εαυτό του. VILLAGE RENTI 5,8,13,18,20 - VILLAGE MALL 5,8,10,13 VILLAGE PAGRATI 3,4 - VILLAGE FALIRO 1,6,9 - VILLAGE AG.DIMITRIOS 4,5 - ODEON MAROUSI 2,3 - ODEON ESCAPE 5 - ΑΕΛΛΩ CINEMAX 1,3 - ΑΘΗΝΑΙΟΝ 2 - ΑΙΓΛΗ 1,4 - ΑΝΟΙΞΗ 1,2 - CINERAMA - WEST CITY 2,4 - ΔΑΝΑΟΣ 1 - ΕΜΠΑΣΣΥ - ΚΗΦΙΣΙΑ CLASS - ΚΙΝΗΜΑΤΟΘΕΑΤΡΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΡΑΣ ΒΛΑΧΟΠΟΥΛΟΥ 1,2 - ΜΙΚΡΟΚΟΣΜΟΣ - ΝΑΝΑ CINEMAX 2,4,5 - ΟΣΚΑΡ - ΠΤΙ ΠΑΛΑΙ - ΣΙΝΕ ΧΟΛΑΡΓΟΣ - ΣΠΟΡΤΙΓΚ 1,2 - ΤΑΙΝΙΟΘΗΚΗ ΛΑΪΣ 1 - TOWN CINEMAS 2,3 - ΤΡΙΑ ΑΣΤΕΡΙΑ 1 - ΤΡΙΑΝΟΝ - ΑΛΙΚΗ - ΑΡΤΕΜΙΣ - ΜΑΡΙΑ ΕΛΕΝΑ ΟΝΑΡ - ΖΕΑ

H ταραχώδης και συγκλονιστική ζωή μίας από τις σημαντικότερες στιχουργούς του ελληνικού πενταγράμμου γίνεται ταινία.

Στο μέτρο που ο Πόλεμος των Άστρων είναι αυτό που είναι γιατί δεν μπορεί και δεν γίνεται να είναι κάτι άλλο (είναι πολλά τα λεφτά, ειδικά πέρα από τον Άρη…), το Skywalker, Η Άνοδος είναι ένας χορταστικός μίνι τερματισμός που συνδυάζει θέαμα και ουσία. Το 9ο επεισόδιο είναι ανώτερο από την επανεκκίνηση του Τζ.Τζ. Έιμπραμς, με τον ίδιο ξανά στο τιμόνι της σκηνοθεσίας, καθώς αποκαλύπτει διασταυρώνοντας και ερμηνεύει ανασταίνοντας παλιούς γνώριμους, είτε σε κινηματογραφική μορφή αναμνήσεων είτε με τη φυσική παρουσία της Κάρι Φίσερ, ανασυνθέτοντας την εικόνα της από τον ρόλο που υπάρχει ήδη σε κρίσιμες σκηνές της Λέια Οργκάνα. Η μοίρα της δυναμικής Ρεν, της ορφανής που εκπαιδεύεται να γίνει Τζεντάι, και τα αρχαιοελληνικά διλήμματα του Κάιλο Ρεν δίνονται ανάγλυφα μέσα από τη σύγκρουση του αρχικακού, απέθαντου Παλπατίν και της ζεν/διαστημικής δυναστείας των Skywalker. Η saga της συγκεκριμένης οικογένειας φτάνει στην ποθητή λύτρωση (με τον Τζον Γουίλιαμς στο κύκνειο άσμα του, μετά από 42 χρόνια παροχής αξέχαστων θεμάτων και leitmotivs στη σύνθεση) και ο Έιμπραμς βρίσκει χώρο στην καλά ενορχηστρωμένη, αν και όχι ιδιαίτερα πρωτότυπη δράση του, για να αναπτύξει στοιχειωδώς τους χαρακτήρες που υποδύονται πειστικά, για μία ακόμη φορά, η Ντέιζι Ρίντλεϊ και ο πανταχού παρών φέτος Άνταμ Ντράιβερ. Αντίθετα, ο Όσκαρ Άιζακ και ο Τζον Μπογιέγκα φαντάζουν ακόμα πιο βοηθητικοί και τα ανδροειδή χρήσιμα και χαριτωμένα. VILLAGE RENTI 1,4,7,9,10,11,14 - VILLAGE MALL 2,3,4,7,9,12,14 - VILLAGE PAGRATI 1,5 - VILLAGE FALIRO 4,5,6,7,8 - VILLAGE AG.DIMITRIOS 1,2,3 ODEON MAROUSI 2 - ODEON ESCAPE 1,3,4,5,6 ΑΕΛΛΩ CINEMAX 1,3,4 - ΑΘΗΝΑΙΟΝ 1 - ΑΙΓΛΗ 2 ΑΝΟΙΞΗ 1,2 - ΒΑΡΚΙΖΑ 1 - WEST CITY 1,2 - ΙΝΤΕΑΛ - ΚΗΦΙΣΙΑ CINEMAX 2 - ΚΙΝΗΜΑΤΟΘΕΑΤΡΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΡΑΣ-ΒΛΑΧΟΠΟΥΛΟΥ 2 - ΝΑΝΑ CINEMAX 1,4,5,6 - ΣΠΟΡΤΙΓΚ 1,2 - TOWN CINEMAS 1,4 - ΤΡΙΑ ΑΣΤΕΡΙΑ 2 - ΟΝΕΙΡΟ - ΣΙΝΕ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΣ 1 - ΣΙΝΕΑΚ

Μετά τον γάμο After the wedding Σκηνοθεσία: Μπερτ Φρόιντλιχ Πρωταγωνιστούν: Τζουλιάν Μουρ, Μισέλ Γουίλιαμς, Μπίλι Κράνταπ Στα περίχωρα της ερειπωμένης αρχαίας πόλης της Καλκούτας βρίσκεται ένα ορφανοτροφείο. Η Ίζαμπελ έχει δουλέψει σκληρά, φροντίζοντας τα παιδιά που ζουν εκεί. Ούσα σε απελπιστική οικονομική ανάγκη, προκειμένου να κρατήσει το ορφανοτροφείο σε λειτουργία, φαινομενικά έχει βρει τον τέλειο ευεργέτη και πρέπει να ταξιδέψει μέχρι τη Νέα Υόρκη για να συναντήσει τη γυναίκα που προθυμοποιήθηκε να τη βοηθήσει.

Στο αμερικανικό remake της μελοδραματικής παραβολής της Σουζάνε Μπίερ από το 2006 με τον Μαντς Μίκελσεν, o Μπερτ Φρόιντλιχ σκηνοθετεί τη σύζυγό του Τζουλιάν Μουρ στη λεπτή ισορροπία που εκείνη

κρατά ανάμεσα στην καριέρα της οραματίστριας αυτοδημιούργητης και στην οικογένεια που ανασυντίθεται από μια σκιά του παρελθόντος. Όλα συμβαίνουν κατά τη διάρκεια του γάμου της μεγάλης κόρης της. Προσκεκλημένη είναι μια πεισματάρα γυναίκα που έχει έρθει στην Αμερική μετά από μεγάλη απουσία για να διεκδικήσει μια πολύ γενναιόδωρη δωρεά, ώστε να βοηθήσει άπορα παιδιά στην Ινδία. Αυτό που αποκαλύπτεται σταδιακά είναι πως, εκτός από το ότι η πρόσκληση δεν είναι εντελώς αθώα ή, αν θέλετε, τυχαία, η Μισέλ Γουίλιαμς είναι η πραγματική μητέρα της κόρης που μεγάλωσε η Μουρ με τον πραγματικό της πατέρα, τον Μπίλι Κράνταπ. Η αιτία της τεχνητής διεκδίκησης είναι ο καταλύτης για να ερευνηθούν περισσότερο διαλογικά και ενίοτε κινηματογραφικά οι αληθινοί δεσμοί μιας οικογένειας και η δύναμη της θέλησης, όπως επηρεάζονται από τον τυχαίο παράγοντα, και οι μακροπρόθεσμες συνέπειες αποφάσεων της νεότητας. Ο Φρόιντλιχ φρόντισε να επιμεληθεί με γούστο και διακριτικότητα τις υπερβολές του σεναρίου και τις συγκρούσεις, εφοδιασμένος με έμπειρο καστ, ωστόσο δεν προσθέτει κάτι περισσότερο στην πρωτότυπη διάταξη της Μπίερ. ODEON GLYFADA 1 - ODEON MAROUSI 1 - ODEON ESCAPE 6 - ODEON OPERA 1 - ΑΕΛΛΩ CINEMAX 2 NANA CINEMAX 3 - NIRBANA CINEMAX 1

Φάνι και Αλέξανδρος (1983) Fanny och Alexander Σκηνοθεσία: Ίνγκμαρ Μπέργκμαν Πρωταγωνιστούν: Περνίλα Άλβιν, Μπέρτιλ Γκούβε Τα δύο παιδιά μιας οικογένειας θεατρίνων μεγαλώνουν στην αριστοκρατική και υπέροχη οικογένεια

των Έκνταλ. Όταν ο πατέρας τους πεθαίνει, η μητέρα τους παντρεύεται έναν συντηρητικό ιερωμένο. Το ταξίδι των παιδιών από το φως στο σκοτάδι και ξανά στο φως είναι η βασική πλοκή σε μια ταινία που χαρακτηρίζεται ως μία από τις καλύτερες όλων των εποχών και σίγουρα ένα από τα μεγάλα αριστουργήματα του Ίνγκμαρ Μπέργκμαν.

Ο μαγικός φανός της παιδικής μνήμης αποπνέει τον ζεστό μυστικισμό που τοποθετεί το Φάνι και Αλέξανδρος σε μια ιδιαίτερη θέση στη φιλμογραφία του Ίνγκμαρ Μπέργκμαν. Η επική εκδρομή του μέγιστου Σουηδού στις συνθήκες της προνομιούχου ανατροφής του είναι η ταινία που μιλάει περισσότερο στην καρδιά του, το έργο που φιλοδοξούσε να σηματοδοτήσει την αυλαία μιας μεγάλης καριέρας, εν μέρει αυτοβιογραφικό, πολύωρο και περίτεχνο στην κατασκευή του. Αν και στη συνέχεια αποκάλυψε πως πολλές λεπτομέρειες της ζωής των Έντβαλ δεν ταυτίζονταν επακριβώς με τους Μπέργκμαν, το πνεύμα της κατάκτησης της αλήθειας σε ένα σλάλομ του ρεαλισμού μέσα από τα φαντάσματα και τα στοιχειά είναι εντελώς δικό του και το ξεδιπλώνει με διαφορετικό τόνο σε σχέση με τα αριστουργήματά του. Πάνω απ’ όλα το Φάνι και Αλέξανδρος είναι ένα συναρπαστικό πορτρέτο της ενηλικίωσης, μια τοιχογραφία καθορισμένη από αδρούς χαρακτήρες και μια στοχαστική περιπέτεια της θρησκείας στη διαμόρφωση της προσωπικότητας. Απέσπασε 4 Όσκαρ, αν και έχασε εκείνα της σκηνοθεσίας και του σεναρίου από τον Τζέιμς Μπρουκς και τις Σχέσεις Στοργής! ΑΝΔΟΡΑ

19.12.19 – lifo

βιβλίο

ΝΕΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ

βιβλία

για τις γιορτές Επιμέλεια: Μαρία Δρουκοπούλου

week

→ 01

→ 04

Κύδος

Νυχτοδάσος

John Le Carré

Μτφρ.: Αθηνά Δημητριάδου Εκδόσεις Gutenberg Σελ.: 245

Μτφρ.: Αργυρώ Μαντόγλου Εκδόσεις Gutenberg Σελ.: 277

Μτφρ.: Μαρία Παπανδρέου Εκδόσεις Bell Σελ.: 360

Την ώρα που η Ευρώπη αλλάζει, η Ρέιτσελ Κασκ θέτει ζητήματα σχετικά με την οικογένεια, την αγάπη, τη θέση της γυναίκας, το Brexit, τη λογοτεχνία και τις λογοτεχνικές πρακτικές, την προσωπική ταυτότητα. Κυρίως μιλά για την αξία του πόνου, το πώς η απώλεια μπορεί να λειτουργήσει είτε ως τροχοπέδη είτε ως πηγή ανανέωσης.

Το βιβλίο που καθιέρωσε την Τζούνα Μπαρνς (1892-1982) ως την «Αμερικανίδα Βιρτζίνια Γουλφ». Σύμφωνα με τον T.S. Eliot έχει «μοναδικό ύφος, πανέμορφες διατυπώσεις, ένα λαμπρό πνεύμα (…) συνεχίζει να προκαλεί με τα θέματά του: το πάθος, την παρακμή, τον έρωτα για άτομα του ίδιου φύλου αλλά και τον έρωτα εν γένει, το μίσος, την πλήξη και την αδάμαστη φύση που ελλοχεύει μέσα σε κάθε ανθρώπινο ον».

Ο Νατ, βετεράνος των βρετανικών μυστικών υπηρεσιών, πιστεύει ότι η καριέρα του ως χειριστή πρακτόρων έχει φτάσει στο τέλος της. Όμως, λόγω της ολοένα αυξανόμενης απειλής του Κέντρου Μόσχας, του ανατίθεται μια τελευταία αποστολή. Μια εφιαλτικά ακριβής περιγραφή της εποχής μας, δοσμένη με αμείωτη ένταση από τον σπουδαιότερο χρονικογράφο του καιρού μας.

→ 02

500 ποιήματα από την Παλατινή Ανθολογία

→ 05

Μτφρ.: Ανδρέας Λεντάκης Εκδόσεις Gutenberg Σελ.: 484

Η προσευχή του αηδονιού

Ποιήματα ερωτικά, επιτάφια, σατυρικά, σκωπτικά, αναθηματικά, η Παλατινή ή Ελληνική Ανθολογία βασίζεται σε συλλογή την οποία συνέταξε στις αρχές του 10ου αιώνα ο Βυζαντινός κληρικός και λόγιος Κωνσταντίνος Κεφαλάς από αρχαίες συλλογές επιγραμμάτων και πήρε το όνομά της από την Παλατινή Βιβλιοθήκη της Χαϊδελβέργης, όπου ανακαλύφθηκε το 1606.

→ 03

Alberto Moravia

Οι Αδιάφοροι

Μτφρ.: Ελένη Τουλούπη Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα Σελ.: 447

απ ό τη μαρ ια δρ ο υ κοπου λου

92 lifo – 19.12.19

→ 07

Djuna Barnes

Rachel Cusk

Κλασικό αριστούργημα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, το πρώτο μυθιστόρημα του Αλμπέρτο Μοράβια, το σημαντικότερο της λογοτεχνικής του καριέρας. Σε αυτό δείχνει με τον πιο γλαφυρό και άμεσο τρόπο ότι ο φασισμός μετατρέπει τον θανάσιμο κίνδυνο της αδιαφορίας σε ένα απόλυτα υπαρξιακό προσωπικό καθεστώς. Το πορτρέτο του Μικέλε παραμένει εμβληματικό μέχρι σήμερα.

Τάχα Χουσεΐν

Μτφρ.: Πέρσα Κουμούτση Εκδόσεις Gutenberg Σελ.: 207

Ένας έντιμος Άνθρωπος

→ 08

Γιάννης Ξανθούλης

Βιβλικοί ήρωες με χαμηλά λιπαρά Εικονογρ.: Θανάσης Δήμου Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα Σελ.: 96

«Μια εξαιρετικά γοητευτική ιστορία για την αγάπη και τη συγχώρεση, με προεκτάσεις που αγγίζουν πολλά ηθικά ζητήματα: την αφοσίωση, το ένστικτο της επιβίωσης, το κεφαλαιώδες ζήτημα της δικαιοσύνης, καθώς και εκείνο της χειραφέτησης των γυναικών», όπως γράφει στον πρόλογό της η μεταφράστρια του βιβλίου, και παράλληλα «μια ιστορία για την κοινωνική διαστρωμάτωση της Αιγύπτου».

Με ανατρεπτική ματιά, υπονομευτική γλώσσα, σαρκασμό και απαράμιλλο χιούμορ, ο Ξανθούλης «βουτάει» στα βιβλικά κείμενα και «ντύνει» με σημερινά χαρακτηριστικά την παραβολή του Άσωτου Υιού, ενώ δίνει φωνή στη γαλοπούλα. Έτσι προκύπτουν δύο ποιητικές ιστορίες: Ο Σώτος και ο Άσωτος και Η κατάρα της γαλοπούλας. Οι πρωταγωνιστές τους, άσχετοι μεταξύ τους, συναντιούνται κάτω από τους βιβλικούς αστερισμούς.

→ 06

→ 09

Ασημένιος Δρόμος

Ζευγάρια που έγραψαν την ιστορία της Ελλάδας

Stina Jackson

Μτφρ.: Βαγγέλης Γιαννίσης Εκδόσεις Διόπτρα Σελ.: 344 Εδώ και τρία χρόνια, κάθε βράδυ ο Λελ διασχίζει τον αυτοκινητόδρομο 95, όπου εξαφανίστηκε η κόρη του. Στο χωριό εμφανίζονται δύο νεαρές κοπέλες στην ίδια ηλικία μ’ εκείνη. Η λύση του μυστηρίου και η λύτρωση ίσως είναι κοντά...

Λένα Διβάνη

Εκδόσεις Πατάκη «Διάλεξα τα ζευγάρια που μου κίνησαν την περιέργεια, τα πιο επιδραστικά, τα πιο έντονα. (…) Επί τρία χρόνια που ερευνούσα και έγραφα αυτό το βιβλίο βούτηξα με το κεφάλι στις ζωές τους και κυριολεκτικά τους αγάπησα, προσπαθώντας να δω μέσα από τα μάτια τους (…) να εξανθρωπίσω τις χάρτινες φιγούρες των πρωτοσέλιδων».

09 07

→ 10

Thomas Hardy

O δήμαρχος του Κάστερμπριτζ Μτφρ.: Τόνια Κοβαλένκο Εκδόσεις Gutenberg Σελ.: 600 Η ιστορία ενός ανθρώπου που χρειάζεται την επαφή με τους άλλους, αλλά παραμένει μόνος γιατί δεν μπορεί να αντέξει τους περιορισμούς που αυτή επιβάλλει. Μια «μελέτη του χαρακτήρα και των πράξεων του ανθρώπου», όπως λέει χαρακτηριστικά ο ίδιος ο συγγραφέας, και το πιο «ελληνικό» έργο του, μια και ο ήρωας θυμίζει τον Οιδίποδα, τον Κρέοντα κ.ά.

→ 11

Guillaume Musso

Το κορίτσι και η νύχτα

1992. H Βίνκα εξαφανίζεται με τον καθηγητή Φιλοσοφίας. Δεν θα τους ξαναδεί ποτέ κανείς. Είκοσι πέντε χρόνια μετά, οι τρεις καλύτεροί τους φίλοι θα επισκεφτούν το παλιό τους σχολείο για μια τελευταία φορά... Το μυθιστόρημα έχει κάνει περισσότερες από 1.000.000 πωλήσεις, ενώ ο συγγραφέας είναι ο πιο ευπώλητος στη Γαλλία τα τελευταία δέκα χρόνια.

10 11

βιβλίο

Μτφρ.: Παρασκευή Γεροκώστα Εκδόσεις Διόπτρα Σελ.: 368

week 19.12.19 – lifo

θέατρο

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

week

Έργα από όνειρο και παιδικές μνήμες Με ένα βαρύ βιογραφικό που αριθμεί περισσότερες από 60 παραστάσεις, έχοντας ξεκινήσει την καριέρα του ως ηθοποιός στο θέατρο του Λευτέρη Βογιατζή και στη συνέχεια σε παραστάσεις του Στάθη Λιβαθινού και έχοντας συνεργαστεί με μερικούς από τους σημαντικότερους ηθοποιούς και σκηνοθέτες στην Ελλάδα, ο Άκις Βλουτής γίνεται φέτος ο Πaτέρας του Στρίντμπεργκ. Άνθρωπος χαμηλών τόνων, αλλά υψηλών απαιτήσεων, σκηνοθετεί και πρωταγωνιστεί σε ένα έργο φτιαγμένο από όνειρο και παιδικές μνήμες. — Πόσα χρόνια κάνετε θέατρο; Παίζω θέατρο από το 1992. Είχα τη χαρά και την τύχη να συνεργαστώ από την αρχή με σημαντικούς ανθώπους του χώρου, όπως ο Λευτέρης Βογιατζής, ο Στάθης Λιβαθινός κ.ά. Από το 2008 και για μία δεκαετία ανέλαβα το Από Μηχανής Θέατρο. Κι εκεί έγιναν συνεργασίες με θεατρανθρώπους που εκτιμώ πολύ και που λάμπουν στον χώρο του θεατρικού πολιτισμού. — Γιατί αποφασίσατε να ασχοληθείτε με το θέατρο; Ποια εμπειρία σάς οδήγησε σε αυτή την επιλογή; Στην αρχή ασυνείδητα και στη συνέχεια απολύτως συνειδητά, το θέατρο σε ωθεί να κάνεις βαθιά βουτιά προς τα μέσα, είναι ο δρόμος για την αυτογνωσία που, προσωπικά, ποτέ δεν με έχει προδώσει. Με κάθε έργο στο οποίο παίζω ή σκηνοθετώ η εικόνα της ζωής τούτης ανοίγει λίγο περισσότερο. — Ηθοποιός ή σκηνοθέτης; Ποιον από τους δύο ρόλους προκρίνετε; Ως ηθοποιός μετέχει κανείς σε ένα κομμάτι του έργου. Γίνεται ο χαρακτήρας, προσπαθεί να δει την πραγματικότητα του έργου μέσα από τα μάτια του ήρωα, υπερβαίνει

94 lifo – 19.12.19

την προσωπική του οπτική. Είναι γοητευτική και προκλητική διαδικασία να γίνεσαι κάθε βράδυ ένας άλλος. Η σκηνοθεσία, από την άλλη πλευρά, έχει μια ολότητα, προϋποθέτει ένα συνολικό όραμα που αφορά όλες τις πτυχές της δουλειάς. Τον σκηνοθέτη τον αφορούν όλοι οι ρόλοι εξίσου, καθώς επίσης ο ήχος, το φως και η συνολική ατμόσφαιρα. Τα τελευταία δύο χρόνια που σκηνοθετώ τον εαυτό μου έχω εκπλαγεί πολύ ευχάριστα με τη διαδικασία. Γι' αυτό και σκοπεύω να συνεχίσω και τα δύο. — Τι σας δίδαξε η μέχρι τώρα εμπειρία σας στον χώρο; Ότι διατελώ αεί διδασκόμενος και ότι στο θέατρο όλα αρχίζουν εκ νέου με κάθε έργο. — Πώς μεταφράζεται οικονομικά η επιλογή «κάνω σοβαρό θέατρο»; Απαιτεί θυσίες; Μόνο θυσίες απαιτεί. Ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια, που οι Έλληνες έχουν πληγεί σοβαρότατα από τη συνεχιζόμενη οικονομική δυσπραγία, το θέατρο ρεπερτορίου αγωνίζεται να σταθεί. Και, ευτυχώς, στέκεται. — Νίκες - ήττες της δουλειάς σας; Ούτε νίκες ούτε ήττες. Ένα θερμό χειροκρότημα και μέσω

Αύγουστος Στρίντμπεργκ O Πaτέρας ΘΕΑΤΡΟ ΑΛΦΑ Πατησίων 37 Παρασκευή, Σάββατο 21:00 & Κυριακή 19:00

αυτού η επαναφορά στη σκηνή για τρεις και τέσσερις αυλαίες είναι για μένα πραγματική χαρά. — Σας βλέπουμε πάντα σε σημαντικά έργα της παγκόσμιας δραματουργίας. Γιατί ο «Πατέρας» του Στρίντμπεργκ φέτος και όχι κάποιο άλλο έργο; Ο Πατέρας είναι ένα σημαντικό έργο που περιλαμβάνει καταστάσεις πολύ δύσκολες για τον ανθρώπινο ψυχισμό αλλά και που, δι’ ελέου και φόβου, επιφέρει την κάθαρσιν. Το δικό μας ανέβασμα το βασίζουμε πολύ στο κείμενο του Στρίντμπεργκ, γιατί οι αλήθειες του είναι πανανθρώπινες. Όμως δεν θα είναι το μοναδικό έργο για φέτος... — Πώς αντιδρά το κοινό στο έργο; Τι πιστεύετε ότι αφήνει στην ψυχή των θεατών σας; Αυτό που εντυπωσιάζει είναι ότι το κοινό μας παρακολουθεί σιωπηλά, σαν συνεπαρμένο. Δεν ακούγεται μιλιά στην αίθουσα όσο διαρκεί η παράσταση. Είναι πολύ συγκινητικό. — Σε μια εποχή τόσο δύσκολη, που όλοι αναζητούν ψυχαγωγία, γιατί πιστεύετε ότι το κοινό επιλέγει να δει τον «Πατέρα»; Γιατί το κοινό μάλλον δεν μπαίνει σε φόρμες. Κάποιοι, μάλλον πολλοί, ψυχαγωγούνται με λιγότερο εύπεπτα έργα. — Συνδυάζεται ένα τόσο απαιτητικό επάγγελμα με μια ισορροπημένη καθημερινή ζωή; Μα, μόνο με μια ισορροπημένη ζωή μπορεί, κατά τη γνώμη μου, να δημιουργήσει κάποιος. Σε κλίμα ασφάλειας και αγάπης στην καθημερινότητά του. Αλλιώς, πώς; — Ποια όνειρα έχετε για το μέλλον; Όπως συνηθίζω να λέω, όνειρα από την αστερόσκονη που είμαστε φτιαγμένοι εμείς οι άνθρωποι: να ζω όμορφα, να δημιουργώ, να κάνω καλό θέατρο, να γίνομαι καλύτερος ή σοφότερος –το ίδιο κάνει– άνθρωπος μέσω αυτού.

τερικό ενός βενετσιάνικου πλουσιόσπιτου αλλά ένα μπαρόκ μαυσωλείο, το οποίο ο σκηνογράφος της παράστασης, Κωνσταντίνος Σκουρλέτης, εμπνεύστηκε από ένα νεκροταφείο του Τορίνου. Στον τοίχο δεσπόζει ένα λευκό άγαλμα αγγέλου που κοσμούν χρυσά γράμματα. Ένα μακάβριο σκηνικό που μετατρέπει το έργο σε ταξίδι στο παρελθόν, ένα πανηγύρι αναμνήσεων που όμως τολμάει να μιλήσει για άλλες εποχές, ανάγοντάς τες στο σήμερα. Γι’ αυτό το λοξό, αλλά ρηξικέλευθο ανέβασμα του έργου ο σκηνοθέτης λέει: «Όσον αφορά τον σκηνικό χώρο της δράσης, καταλάβαμε εξαρχής ότι αυτό που μπορούσε να ταιριάξει πολύ σε αυτή την ιστορία ήταν μια αψίδα θριάμβου, η οποία δεν χρησιμεύει σε τίποτα. Δηλαδή η μεγαλεπήβολη προβολή μιας ουτοπίας, λόγω της οποίας αυτοί οι άνθρωποι συνειδητοποιούν ότι στην πραγματικότητα βρίσκονται μέσα σε ένα νεκροταφείο το οποίο δεν μπορεί να κατοικηθεί ποτέ από ζωντανούς και οι ίδιοι δεν είναι παρά σκιές που παλεύουν μέσα εκεί να ξαναβρούν τον χώρο τους. Ουσιαστικά, είναι βρικόλακες. Νομίζω ότι οι χαρακτήρες του έργου είναι όλοι τους λίγο φτωχοδιάβολοι που προσπαθούν με διάφορα τερτίπια και ελλείψεις που έχουν να μεταμορφωθούν σε κάτι άλλο, ένα alter ego, πάντα εργαλειοποιώντας τον άλλον για να κερδίσουν το φαίνεσθαι, μια εικόνα. Πρόκειται για μια πολύ πικρή ιστορία που εμένα με συνδέει πάρα πολύ με το σήμερα. Κι επειδή το “μαζί” είναι δύσκολο να υπάρχει, εκεί δημιουργούνται τα τερατώδη ζητήματα με τον άλλον. Ο Γκολντόνι είναι αμείλικτος με τους χαρακτήρες, έχει εξοστρακίσει οποιαδήποτε βαθιά επιθυμία που τους ορίζει, τους έχει κάνει ανδρείκελα του απόλυτου συμφέροντος, δεν υπάρχει τίποτε άλλο. Σκηνοθετώντας το έργο στάθηκα απέναντί τους με μεγαλύτερη συμπάθεια απ’ ό,τι εκείνος. Είναι πάρα πολύ σκληρός κι ας μην ξεχνάμε ότι το γράφει σε καιρό που η Γαληνοτάτη Δημοκρατία αρχίζει να πνέει τα λοίσθια. Οι Βενετσιάνοι είναι απομονωμένοι από τον υπόλοιπο κόσμο, στη Γαλλία ετοιμάζεται η επανάσταση, στην Ευρώπη συμβαίνουν διάφορα κι αυτοί είναι καλυμμένοι πίσω από ένα καρναβάλι και προσπαθούν να επιβεβαιώσουν μια εικόνα που είναι πλαστή κι αρχίζει να τους τελειώνει. Ο ίδιος –δεν ξέρω πόσο συνειδητά– αρχίζει να το καταλαβαίνει

Κάρλο Γκολντόνι Το καινούργιο σπίτι Σκηνοθεσία: Γιάννης Σκουρλέτης Ερμηνεύουν: Εύη Σαουλίδου, Ιωάν. Κολλιοπούλου, Ντ. Μακρής, Θ. Δήμου, Μ. Πανουργιά, Π. Τσιλίκα Μουσικοί επί σκηνής: Γ. Αγρανιώτης (βιολί), Αλ. Μαστιχιάδης (τσέμπαλο). Σκην.-κοστ.: Κ. Σκουρλέτης Μουσ.: Π. Ηλιόπουλος Φωτ.: bijoux de kant Με αγγλικούς υπέρτιτλους ΘΕΑΤΡΟ REX ΣΚΗΝΗ «ΜΑΡΙΚΑ ΚΟΤΟΠΟΥΛΗ», Πανεπιστημίου 48 Έως 9/2/20

Το «Καινούργιο Σπίτι» διά χειρός Σκουρλέτη Ο Γιάννης Σκουρλέτης προσεγγίζει το έργο του Γκολντόνι με έναν μη αναμενόμενο τρόπο και φτιάχνει μια παράσταση που δεν θυμίζει καμία προηγούμενη.

φωτό: πατροκλοσ σκαφιδασ

ια σημαντική μερίδα θεατρόφιλων, ιδιαίτερα για όσους αναζητούσαν τη δεκαετία του ’80 τις νέες τάσεις του θεάτρου, το Καινούργιο Σπίτι του Γκολντόνι είναι ταυτισμένο με την εμβληματική παράσταση του Βασίλη Παπαβασιλείου και της Εποχής το 1986. Το έργο έχει ξαναπαιχτεί έκτοτε κι από άλλους θιάσους, αλλά εκείνη μένει ανεξίτηλη στη μνήμη όλων. Φαίνεται όμως ότι ήρθε η ώρα για μια νέα εκδοχή, που θα αφήσει το δικό της στίγμα, όπως αυτή του Εθνικού Θεάτρου που έστησε ο Γιάννης Σκουρλέτης της bijoux de kant στη σκηνή «Μαρίκα Κοτοπούλη», στο Ρεξ. Γιατί η νέα αυτή παράσταση δεν θυμίζει σε τίποτα καμία προηγούμενη. Αποτελεί μια εντελώς προσωπική ματιά του εικαστικού και σκηνοθέτη και των συνεργατών του, με τη συνδρομή εξαιρετικών νέων ηθοποιών. Ένα από τα πιο αγαπημένα έργα του σπουδαίου Βενετσιάνου κωμωδιογράφου Κάρλο Γκολντόνι, το Καινούργιο Σπίτι έκανε πρεμιέρα στις 11 Δεκεμβρίου 1760 στο θέατρο Σαν Λούκα στη Βενετία και καταγράφηκε ως μεγάλη επιτυχία της εποχής. Η πλοκή του διαδραματίζεται στη Βενετία και αντανακλά τα ήθη και τη συμπεριφορά ανθρώπων προερχόμενων από διάφορες τάξεις. Ένας νεαρός αστός έχει παντρευτεί μια όμορφη νέα αριστοκράτισσα που όμως, πέρα από τον τίτλο ευγενείας, δεν διαθέτει καθόλου λεφτά, αντιθέτως περισσή αλαζονεία και πολυτελείς συνήθειες. Ο σύζυγος κάνει ό,τι μπορεί για να ανταποκριθεί, σε σημείο να χάσει σταδιακά ό,τι έχει κληρονομήσει από τον πατέρα του. Η τελευταία της απαίτηση, να μετακομίσουν σε σπίτι επάνω στο κανάλι, τον ξεκάνει οικονομικά. Το καινούργιο σπίτι γίνεται αφορμή για μια παρέλαση χαρακτήρων που θα παίξουν καταλυτικό ρόλο στην εξέλιξη της ιστορίας του νεαρού Αντζολέτο (Ντένης Μακρής) και της άμυαλης Καικιλίας (Εύη Σαουλίδου). Ο Γκολντόνι αναπαράγει έναν ολόκληρο κόσμο από καθημερινούς τύπους της Βενετίας του 18ου αι., όταν ακόμα η αυτοκρατορία κυριαρχούσε στις θάλασσες και το περίφημο καρναβάλι της κρατούσε 8 ολόκληρους μήνες! Ο Γιάννης Σκουρλέτης αφαιρεί από το έργο τον αμιγώς κωμικό χαρακτήρα και αποπειράται να αναδείξει το βαθύτερο επίπεδο και την πικρή διαπίστωση που προκαλεί το έργο του Γκολντόνι. Έτσι, το σκηνικό δεν είναι το εσω-

ότι η ιστορία της Βενετίας οδεύει προς το τέλος της. Φαίνεται από το ότι όλοι οι χαρακτήρες προσπαθούν να κρατηθούν με νύχια και με δόντια από ένα ψέμα. Αυτός είναι και ο λόγος που παρουσιάζω τους άντρες ανύπαρκτους, επειδή δεν υπάρχει επιθυμία, και η επιθυμία είναι αντρική υπόθεση. Δεν υπάρχουν άντρες στον Γκολντόνι. Είναι πάρα πολύ βασικό το ζήτημα αυτό. Αν δεν υπάρχει επιθυμία –και αυτό είναι και το βασικό αίτημα του καιρού μας–, είναι σαν να βγάζεις μια σέλφι, και όσο πιο πολλές βγάζεις, τόσο πιο μόνος σου νιώθεις, τόσο πιο πολύ αναπαράγεις μια μοναξιά». Ο Γιάννης Σκουρλέτης, λοιπόν, προσεγγίζει το Καινούργιο Σπίτι με έναν μη αναμενόμενο τρόπο, αναζητώντας όχι τον τρόπο που θα αναδείξει την κωμική του πλευρά αλλά το πώς θα μπορέσει να ανιχνεύσει τα στοιχεία εκείνα που θα του επιτρέψουν να μιλήσει για το σήμερα, έχοντας τη βαθιά πίστη ότι οι μεγάλοι συγγραφείς μπορούν να διαβαστούν και με άλλους τρόπους. « Έχω πολλές αναφορές στον ελληνικό κινηματογράφο. Ας πούμε, ο Παπαγιαννόπουλος με βοήθησε πάρα πολύ» εξηγεί ο σκηνοθέτης. «Κι αυτό είναι το πικρό της ιστορίας, γιατί έρχεται ο Γκολντόνι να σου πει ότι μόνο η οικονομία, δηλαδή ο καπιταλισμός, μπορεί όχι να σώσει τα πράγματα αλλά να τα τακτοποιήσει και να τα ησυχάσει. Ο νοικοκύρης είναι όμως φορέας ενός συντηρητισμού, μιας αξίας που αναπαράγει μοντέλα πέραν της επιθυμίας. Ο Χριστόφορος δεν έχει παιδιά ούτε γυναίκα, είναι φορέας αξιών που έχουν να κάνουν μόνο με την οικονομία. Γι’ αυτό είναι πολύ σκληρό το έργο του Γκολντόνι, εγώ αυτό διάβασα μέσα στο θεατρικό αυτό. Γι’ αυτό βρήκα πάρα πολλά σημερινά στοιχεία. Πιστεύω βαθιά ότι αυτά τα έργα μπορούν να διαβαστούν διαφορετικά. Πέραν της φάρσας, έχουν μια τρομερή δύναμη, όπως αυτά του Μολιέρου και του Μαριβό. Δεν είναι κωμικά, είναι τραγικοκωμωδίες. Γι’ αυτό δεν θελήσαμε να κάνουμε καρικατούρες για να γελάσουμε, αλλά να δούμε μέσα από τη συνθήκη». «Αυτό που είπα σε όλους όταν ξεκινούσαμε ήταν ότι ήθελα να ξεκινήσω από τα εργαλεία του 18ου αι. Ήθελα να δω τι σημαίνει το μπαρόκ τότε και τι σήμερα. Το γεγονός ότι χρησιμοποιήσαμε κώδικες κινητικούς από το voguing έρχεται να απαντήσει στο ερώτημα ποιος είναι ο κινητικός κώδικας της κομέντια ντελ άρτε, πώς ερμηνεύεται σήμερα ένα κινητικό υλικό. Εγώ τον βρήκα μέσα στο voguing και δουλέψαμε πολύ επάνω σε αυτό. Ήταν βασικός μας μηχανισμός. Ύστερα, η μουσική μπορεί να έχει αλλοιώσεις, αλλά έχουμε τσέμπαλο και μπαρόκ βιολί, ενώ τα κοστούμια γεννήθηκαν μέσα από το χτίσιμο των ρόλων, δεν είναι αποτέλεσμα μια εγκεφαλικής διαδικασίας που έκανα προκαταβολικά». Η τρίτη πράξη εξελίσσεται στον επάνω όροφο, όπου δύο γυναίκες, η Κέκα (Μαρία Πανουργιά) και η Ροζίνα (Πηνελόπη Τσιλίκα), είναι διατεθειμένες να βοηθήσουν να βρεθεί λύση με σκοπό να παντρέψουν τον ξάδερφό τους με τη Μενεγκίνα (Ιωάννα Κολλιοπούλου), την αδελφή του Αντζολέτο. Λέει ο Σκουρλέτης: «Αυτοί οι άνθρωποι είναι τόσο ευνουχισμένοι, που χαίρονται παρατηρώντας την καταστροφή των διπλανών τους. Αυτό μας οδήγησε στο ότι είναι λίγο βρικόλακες. Χαίρονται με τις μηχανορραφίες. Δεν τους ενδιαφέρει το αποτέλεσμα, αλλά να παίξουν με τις ελλείψεις των άλλων για να πάρουν χαρά οι ίδιοι. Ο Χριστόφορος σήμερα δεν αποτελεί για μας τη λύση, δεν έρχεται για να εγκαταστήσει μια γνήσια επιθυμία αλλά για να εγκαθιδρύσει μια νέα οικονομία. Όποιος έχει λεφτά, μπορεί να ισορροπήσει, πράγμα πολύ απαισιόδοξο».

θέατρο

ΤΟ ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΟ ΣΠΙΤΙ

week

α πο το ν χρηστο πα ριδ η

19.12.19 – lifo

ώρα της

choice

γιορτής

96 lifo – 19.12.19

15 ΜΕΡΗ ΓΙΑ ΝΑ ΦΑΣ ΚΑΙ ΝΑ ΠΙΕΙΣ ΚΑΛΑ ΤΙΣ ΠΙΟ ΛΑΜΠΕΡΕΣ ΜΕΡΕΣ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ

Στους χώρους του Divani Caravel οι γιορτές βρίσκουν το φυσικό τους περιβάλλον μέσα σε μια ατμόσφαιρα βγαλμένη από ένα παραμύθι, γραμμένο για μεγάλους. Η ιδιαιτερότητα των ημερών μετουσιώνεται σε γεύσεις και φιλοξενία που θα σε συναρπάσουν και θα σου χαρίσουν πραγματικά αξέχαστες στιγμές. Για τα εορταστικά ρεβεγιόν ο βραβευμένος σεφ Σάββας Ληχανίδης έχει σχεδιάσει εξαιρετικά μενού που μπορείς να απολαύσεις στο Julu bar-restaurant, στο ισόγειο του Divani Caravel. Την παραμονή των Χριστουγέννων ο σεφ θα σε καλωσορίσει στο Julu με την αναπάντεχη γεύση της King Crab Salad σε ρολάκι ρυζιού, ενώ η συνέχεια περιλαμβάνει βελουτέ παστινάκι με μοσχοκάρυδο, καρπάτσιο σολομού με σαλάτα από αγγούρι, ακτινίδιο και μάνγκο και το εξαιρετικό φιλέτο πάπιας Challans με καπνιστή σάλτσα πορτοκαλιού και πουρέ παντζαριού. Στον επίλογο, ο χριστουγεννιάτικος κορμός πικρής σοκολάτας με ελαφρά αλατισμένη καραμέλα θα σου αφήσει μια γιορτινή επίγευση που δύσκολα θα ξεχάσεις (€100 ανά άτομο / €130 ανά άτομο με wine pairing). Για το πρωτοχρονιάτικο ρεβεγιόν το Julu ετοιμάζει μια σειρά από γεύσεις που θα ξυπνήσουν τις αισθήσεις σου ώστε να καλωσορίσεις τη νέα χρονιά όπως της αξίζει. Ο surreal λουκουμάς φουα-γκρά με μαρμελάδα σύκου θα σου δώσει μια πρώτη γεύση για ό,τι θα ακολουθήσει. Κι αυτό που θα ακολουθήσει είναι απλώς εξαιρετικό: μπισκ καραβίδας με chorizo, ψητή γαρίδα

jumbo με yuzu, φιλέτο μόσχου black angus σχάρας με πουρέ αγκινάρας Ιερουσαλήμ και γλυκό φινάλε με παγωτό Αλάσκα είναι τα πιάτα που θα διαδέχονται το ένα το άλλο σε ένα ταξίδι γεύσεων και αρωμάτων από τις κουζίνες του κόσμου (€120 ανά άτομο / €150 ανά άτομο με wine pairing). Στην αίθουσα του Horizon στο roof garden του ξενοδοχείου η θέα της Ακρόπολης αποτελεί από μόνη της μια ανεπανάληπτη εικόνα. Με φόντο αυτό το κάδρο θα αποχαιρετήσεις τη χρονιά που τελειώνει, απολαμβάνοντας μια μοναδική γευστική εμπειρία. Το λαβράκι ceviche σε δροσερή σαλάτα θα σε καλωσορίσει σε αυτή την ιδιαίτερη βραδιά για να σε οδηγήσει στη βελουτέ κολοκύθας με προσούτο πάπιας και στην τερίν σολομού με βασιλικό καβούρι και γαρίδες. Στο κυρίως πιάτο ο σεφ προτείνει φιλέτο μόσχου black angus σχάρας με πικάντικη σάλτσα από κακάο και raspberries, ενώ για επιδόρπιο το εκλέρ με μους σοκολάτας Βiskélia θα ολοκληρώσει τη γαστρονομική απόλαυση. (€110 ανά άτομο, εκτός ποτών) Τα γιορτινά ρεβεγιόν στο Julu θα ντυθούν από τις μουσικές επιλογές των DJs τις οποίες θα συνοδεύει live σαξόφωνο, ενώ στην αίθουσα Horizon τη γιορτινή ατμόσφαιρα της παραμονής Πρωτοχρονιάς θα συνοδεύει live μουσικό σχήμα. Μια παραμυθένια εμπειρία που ξέρει να σχεδιάζει πολύ καλά ο όμιλος Divani, συνδυάζοντας γεύση και αισθητική με τη φιλοσοφία της luxury φιλοξενίας.

choice

Γιορτές με λάμψη στην καρδιά της Αθήνας

Μια υπέροχη αισθητική και γαστρονομική εμπειρία σάς περιμένει να την ανακαλύψετε στο Divani Caravel.

Βασιλέως Αλεξάνδρου 2, Αθήνα, 210 7207000 divanicaravelhotel.com, FΒ: Divani Caravel Hotel, Instagram: divanicaravel, FB: juju bar restaurant, Instagram: jujubarrestaurant 19.12.19 – lifo

Lost Athens

choice

Εδώ η ποιότητα δεν έχει ταμπέλες. Ούτε οι άνθρωποι… Πώς θα αισθανόσουν αν κάποιος σου έλεγε «enjoy your fucking dinner»; Έκπληξη; Ίσως. Οικειότητα; Μπορεί. Πάντως, η αντίθεση ανάμεσα στη λέξη «απόλαυση» και στην casual διατυπωμένη προστακτική είναι μια ενδιαφέρουσα φιλοσοφία που αντικατοπτρίζεται στην αισθητική του Lost Athens. Ένας χώρος που έχoυν δημιουργήσει οι Βασίλης Στεφανάκης και Γιώργος Τσούμας, ώστε να μπορείς να πας με γόβες ή σαγιονάρες, κουστούμι ή βερμούδα και να μπορείς να περάσεις το ίδιο καλά. Η easy ατμόσφαιρα ορίζει αυτό το στέκι του Παγκρατίου που προσφέρει γεύσεις υψηλής αισθητικής, ενώ εσύ μπορείς να είσαι απλώς ο εαυτός σου. Αυτή η αντίθεση κάνει τις ιδιαίτερες γεύσεις μέρος της καθημερινότητάς σου, αποβάλλοντας επιτυχημένα την όποια ταμπέλα λειτουργεί ως όριο στην απόλαυση. Το μενού που επιμελείται ο Κώστας Νασιόπουλος και η ομάδα του, Γιώργος Ζαχείλας, Στράτος Βλασσόπουλος, Σπύρος Καπάτος και Μαρία Τσάκα, είναι εμπνευσμένο από διεθνείς επιρροές χωρίς κανέναν γαστρονομικό περιορισμό, πέραν της υψηλής ποιότητας. Η ταξινόμηση των πιάτων γίνεται σύμφωνα με την όρεξή σου για politically correct καταστάσεις ή όχι, γι’ αυτό θα βρεις πιάτα που θα απολαύσεις με το χέρι (κατηγορία with hands) με το πιρούνι

(with fork) ή με μαχαιροπίρουνο (with fork and knife) και, φυσικά, μια σειρά από επιδόρπια που θα γευτείς με κουτάλι (with spoon). Ήδη το στήσιμο της κάρτας σε έχει εντυπωσιάσει. Η πραγματική έκπληξη, όμως, είναι οι γεύσεις που θα γνωρίσεις, με πιάτα που θα σε μυήσουν σε μια μοναδική εμπειρία (ακόμα κι αν πρόκειται για επιλογές που νόμιζες ότι σου είναι γνωστές). Στις εξαιρετικές «ιδιοτροπίες» τoυ Lost Athens είναι η λίστα με μπίρες από μικρές ελληνικές ζυθοποιίες που φιγουράρουν στο ψυγείο για να σου θυμίσουν πως υπάρχει και αυτή η πλευρά της εγχώριας παραγωγής. Επιλεγμένοι προσεκτικά, αυτοί οι ζύθοι θα συνοδεύσουν το γεύμα σου, αρκεί να εμπιστευτείς τις προτάσεις του Βασίλη Στεφανάκη, που θα σε ξεναγήσει ευχαρίστως στις διαφορετικές συνταγές από τις μικροζυθοποιίες του τόπου. Από τη μουσική μέχρι το design του χώρου, που έχει επιμεληθεί το Circus Design Studio από τον Βόλο, το Lost Athens αποτελεί εκείνο το spot όπου όλα είναι προσεγμένα, ενώ παραμένουν ανεπιτήδευτα. Και τελικά είναι το στέκι που σίγουρα θα κατακτήσει την πιο αυθεντική σου πλευρά και θα γίνει καθημερινό σημείο συνάντησης.

Αρχελάου 7, Παγκράτι, 210 7230832, www.lostathens.gr, Instagram: Lost Athens Τρ.-Κυρ. 13:00-00:00, Δευτέρα κλειστά

98 lifo – 19.12.19

Η casual chic αισθητική του Επτά 7 γίνεται το τέλειο background για τις εορταστικές μέρες, φιλοξενώντας την καθημερινή βόλτα, τις συναντήσεις με φίλους ή συνεργάτες, αλλά και κάθε γαστρονομική αναζήτηση με προορισμό την αυθεντική κουζίνα της Ιταλίας. Οι χειροποίητες παρασκευές και οι αγνές πρώτες ύλες αποτελούν τη βάση για τα πιάτα του χειμερινού μενού που έχει δημιουργήσει ο σεφ Δαμιανός Σιδεροκανέλλης, ενώ ειδικά αυτές τις μέρες θα βρεις ανοιχτό το Επτά 7 και μεσημέρι (21, 22, 28 και 29 Δεκεμβρίου), με αγαπημένα κλασικά πιάτα της ιταλικής κουζίνας να φιγουράρουν σε μια ειδικά διαμορφωμένη κάρτα. Όσο για τα μενού των ρεβεγιόν, ο σεφ προσθέτει μια δόση διακριτικής πολυτέλειας, πασπαλίζοντας με χρυσόσκονη τη γευστική έκπληξη. Για την παραμονή των Χριστουγέννων προτείνει σούπα κάστανο, σπαράγγια με αυγό ποσέ, σαλάτα πουνταρέλα με καπνιστό χέλι και φακές Βelunga, γαρίδες ταλιολίνι, μοσχάρι

ταλιάτα και Perfetta al Cioccolato για κλείσιμο. Το μενού της τελευταίας νύχτας του χρόνου, ακόμα πιο εντυπωσιακό, περιλαμβάνει σούπα κολοκύθας, σολομό Gravlax, σαλάτα με ρόδι, μονοράβιολο με μανιτάρια του δάσους, χοιρινό φιλέτο σε μια ιδιαίτερη κρούστα και για επιδόρπιο το Monte Bianco με πουρέ κάστανο, μαρέγκα και κρέμα Ιnglese. Όλα τα πιάτα του Επτά 7 δεν είναι μόνο γευστικά αλλά αποπνέουν και την οικειότητα που αναζητάς στη γαστρονομική απόλαυση, καθώς οι συνταγές παρασκευάζονται με συναίσθημα και πολλή αγάπη, δημιουργώντας μια ξεχωριστή εμπειρία. Μια εμπειρία που ξεκινά από την όψη του όμορφου νεοκλασικού της Ερμού, απλώνεται στα τρία επίπεδα και περνά από την αναπάντεχη έκπληξη με τα αρχαιολογικά ευρήματα στον χώρο της κάβας του. Σε μια τέτοια ατμόσφαιρα οι εορταστικές μέρες γίνονται ξεχωριστές και σε καλωσορίζουν στην πιο προσεγμένη εκδοχή της γαστρονομικής τους πλευράς.

choice

Επτά 7 Restaurant Bar

Μια εορταστική εμπειρία συναισθηματικής γαστρονομίας.

Ερμού 119 & Άστιγγος 10, Μοναστηράκι, 210 3212010 FΒ: Epta 7 Restaurant Bar, Instagram: epta_7_restaurant_bar 19.12.19 – lifo

Buba bistrot exotique

Η εξωτική πλευρά των Χριστουγέννων στο κατάλληλο μέρος. Τα Χριστούγεννα είναι μαγικά, λευκά, φωτεινά κι ένα σωρό άλλα χαρακτηριστικά επίθετα που έχουμε συνηθίσει να ακούμε ή να διαβάζουμε γι’ αυτή την εποχή του χρόνου. Τα Χριστούγεννα όμως μπορούν να είναι και εξωτικά. Το Buba γνωρίζει πολύ καλά να μετουσιώνει σε σύγχρονη διασκέδαση την ασιατική κουλτούρα και ήδη με το Buba Wonderland | The Community Project απέδειξε τι μπορεί να συμβεί όταν η φαντασία, η αισθητική και η δημιουργικότητα συνδυάζονται με ταϊλανδέζικη και βιετναμέζικη κουζίνα αλλά και ξεχωριστά κοκτέιλ σε ένα event που μας έμεινε αξέχαστο. Άλλωστε, στο Buba η πολυσυλλεκτικότητα είναι χαρακτηριστικό του χώρου που καθιέρωσε τα κυριακάτικα μεσημέρια με δημιουργικές δράσεις για τα παιδιά, μια πρόταση που ενθουσίασε (όλους εμάς τους γονείς) και θα συνεχιστεί με

τον ίδιο τρόπο από τη νέα χρονιά. Όσο για την εξωτική πλευρά των γιορτινών ημερών, αυτή παίρνει τη γεύση του μενού που πρoτείνει η ομάδα του Buba για την παραμονή των Χριστουγέννων και κινείται στον ρυθμό των μουσικών επιλογών του Κωνσταντίνου Ζουγανέλη. Σούπα από γάλα καρύδας με σολομό και χτένι, μαγιάτικο στο wok με χειροποίητο curry από τη Β Ταϊλάνδη, που συνοδεύεται με ρύζι ατμού και καπνιστό φιλέτο πάπιας με πουρέ taro και κάστανο είναι κάποιες από τις εορταστικές γεύσεις που θα απολαύσεις σε μια ατμόσφαιρα γοητευτική, με τον αέρα της ασιατικής παράδοσης να σε ταξιδεύει σε μακρινές χώρες. Τα Χριστούγεννα στο Buba γίνονται μια γιορτή χωρίς πολιτισμικά σύνορα, με μόνο ζητούμενο την αίσθηση πως βρίσκεσαι στο σωστό μέρος τη σωστή στιγμή.

choice

Tuk Tuk Thai

Παπαδιαμάντη 4, Κηφισιά, 210 6231151 bubabistrotexotique.com, FΒ: buba, Instagram: buba_bistrot_exotique

Ταϊλανδέζικο street food στην πιο επιτυχημένη του μετάφραση. Όσο δύσκολο είναι να μεταφράσεις τη λογοτεχνία ή την ποίηση από τη μια γλώσσα στην άλλη, άλλο τόσο δύσκολο είναι να μεταφράσεις την κουζίνα ενός τόπου, μεταφέροντας τις γεύσεις στη γαστρονομία της δικής σου κουλτούρας. Κι όμως, το Tuk Tuk Thai καταφέρνει να κρατήσει τους ιδιωματισμούς, τις εκφράσεις και το νόημα της ταϊλανδέζικης κουζίνας, δημιουργώντας πιάτα με υλικά που προέρχονται από την Ασία και συνδυάζονται όπως προστάζει η μαγειρική παράδοση εκείνης της πλευράς του πλανήτη. H φιλοσοφία πίσω από το thai street food είναι κάτι που γνωρίζει καλά ο Μπάμπης Ασκερίδης, ιδιοκτήτης του Tuk Tuk, και το μοιράζεται ευχαρίστως τόσο με λόγια όσο και με το concept που δημιούργησε σε μία από τις πιο όμορφες γειτονιές της Αθήνας. Άλλωστε, η έμπνευση ήρθε μετά από πολλά ταξίδια στην Ασία, όπου οι street venders

αποτελούν ένα από τα πιο εντυπωσιακά κομμάτια της καθημερινότητας. Με μια ιστορία που πηγαίνει πίσω στη Βιομηχανική Επανάσταση και στη μετανάστευση από τα χωριά στην πόλη για δουλειά, το ταϊλανδέζικο street food έχει τη δική του κουλτούρα που, πάνω απ’ όλα, χαρακτηρίζεται από ξεχωριστή γεύση (στο Tuk Tuk θα γευτείς ό,τι πιο αυθεντικό από αυτή την κουζίνα) και άνεση. Μια άνεση που νιώθεις από την πρώτη στιγμή ή, μάλλον, πριν από την πρώτη στιγμή, γιατί, όταν ξεκινάς να πας στο Tuk Tuk, δεν χρειάζεται καν να κοιταχτείς στον καθρέφτη. Το casual φαίνεται σε κάθε λεπτομέρεια του χώρου (που, φυσικά, θυμίζει side road street food), με τον κεντρικό πάγκο να σε φέρνει μπροστά από την ανοιχτή κουζίνα για να χαζέψεις (στην κυριολεξία) τις παρασκευές των πιάτων, αλλά κυρίως κοντά στον διπλανό σου, ακόμα κι αν δεν το ξέρεις.

Βεΐκου 40, Αθήνα, 211 4051947. tuktukthaifood.net, FΒ: Tuk Tuk Thai Street Food, Instagram: tuktuk.thai.street.food.athens

100 lifo – 19.12.19

Το τι σημαίνουν τα Χριστούγεννα για τον καθέναν είναι υποκειμενικό. Υπάρχουν όμως κάποιες αντικειμενικές αλήθειες ή, μάλλον, κάποιες αντικειμενικές απολαύσεις. Τα γλυκά των γιορτών είναι ένα στοιχείο παράδοσης που σε κάνει να νιώθεις την ουσία των Χριστουγέννων. Και ποια είναι αυτή; Μα, φυσικά, να μοιράζεσαι με τους αγαπημένους σου συνταγές με φρέσκα υλικά που γλυκαίνουν τις στιγμές των γιορτών. Ο Βάρσος, με μια ιστορία που ξεκινά το 1892, γίνεται κομμάτι αυτής της παράδοσης με γιορτινά γλυκά που σίγουρα γνωρίζεις και ανυπομονείς να ξαναγευτείς. Αν, λοιπόν, είσαι φαν των μελομακάρονων, εδώ θα βρεις αυτά τα υπέροχα γλυκίσματα που λιώνουν στο στόμα και ευωδιάζουν κανέλα και γαρίφαλο. Οι κουραμπιέδες, τραγανοί και βουτυράτοι, φτιάχνονται καθημερινά καθ’ όλη την εορταστική περίοδο και θα σε παρασύρουν σε μια πανδαισία γεύσης και αρώματος που αναδεικνύει την ποιότητα των υλικών. Οι παραδοσιακές δίπλες με μέλι και καρύδι παρασκευάζονται με υπομονή, κόπο και μαεστρία για να καταλήξουν στη βιτρίνα του Βάρσου, επιδεικνύοντας τις πτυχές και την τραγανή τους γεύση σε μια εκδοχή που έχει όλη την

αυθεντικότητα της παλιάς συνταγής. Όσο για τη βασιλόπιτα, αυτή παρασκευάζεται με μαγιά για να σου θυμίσει την ελληνική παράδοση αλλά και να σε εκπλήξει με τη γεύση της (μια γεύση που θα σε κάνει να ξεχάσεις το φλουρί…). Δίπλα στις χριστουγεννιάτικες δημιουργίες φιγουράρουν τα περίφημα γλυκά του ταψιού (δεν μπορεί να μην έχεις φάει γαλακτομπούρεκο από τον Βάρσο), τάρτες, πάστες και κεράσματα, αλλά και οι γνωστές μαρέγκες σε διάφορα σχήματα που μπορεί να γίνουν βάση για το γλυκό που θα φτιάξεις στο σπίτι. Στον Βάρσο θα βρεις σαντιγί, καραμελωμένα αμύγδαλα και φιστίκια, ακόμα και το μέλι που θα χρειαστείς για να κάνεις τα πιο συγκλονιστικά γλυκά των γιορτών. Με μια εμμονή στην ποιότητα που έμεινε σταθερή στα χρόνια, ο Βάρσος έχει καταφέρει να κάνει το γλυκό απολαυστική συνήθεια, αφού, ό,τι φτιάχνεται, έχει όλη την αγνότητα των ποιοτικών πρώτων υλών αλλά και την αίσθηση της φροντίδας που χαρακτηρίζει κάθε συνταγή και τον τρόπο που παρασκευάζεται. Αυτή η μοναδικότητα είναι που κάνει τον Βάρσο χριστουγεννιάτικη στάση για γιορτινές γεύσεις που σε παρασύρουν στα πιο γλυκά Χριστούγεννα.

choice

Βάρσος Κηφισιά

Τα γιορτινά γλυκά γίνονται στοιχείο της χριστουγεννιάτικης παράδοσης.

Κασσαβέτη 5, Κηφισιά, 210 8012472, www.varsos.gr FΒ: Βάρσος Κηφισιά - Varsos Kifisia, Insta: varsos_kifisia_1892 19.12.19 – lifo

101

Γιορτές στο Crowne Plaza City Athens

Μια εμπειρία γεύσης, διασκέδασης και φιλοξενίας. Το Crowne Plaza City Athens γιορτάζει τα Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά με μια σειρά από γεύσεις, δημιουργώντας ένα μοναδικό σκηνικό σε έναν χώρο που ίπταται πάνω από την Αθήνα. Το roof garden restaurant στον 7ο όροφο του ξενοδοχείου στήνει έναν εορταστικό μπουφέ για το μεσημέρι των Χριστουγέννων με προτάσεις του σεφ Γιώργου Κοσκινά και προσφέρει την παραδοσιακή γεμιστή γαλοπούλα, συνοδεύοντάς την με εξαιρετικές σαλάτες και πίτες, ενώ απολαμβάνεις ένα ποτήρι σαμπάνια. Την παραμονή της Πρωτοχρονιάς ο σεφ και η ομάδα του προτείνουν ένα μενού που περιλαμβάνει cheesecake με κατσικίσιο τυρί, μοσχαρίσιο φιλέτο πολέντα, ριζότο με τρούφα και εξαιρετικά επιδόρπια, όπως η τριλογία σοκολάτας. Στο Crowne Plaza City Athens θα απολαύσεις τη μοναδική θέα του Λυκαβηττού μέχρι νωρίς το πρωί, απολαμβάνοντας κλασικό αμερικανικό πρωινό που θα σερβίρεται στο εστιατόριο roof garden από τις 5:30 μέχρι τις 11:00. Αν, πάλι, αυτές τις γιορτές θέλεις να ζήσεις την απόλυτη ξεκούραση, μπορείς να διαλέξεις ανάμεσα στα δύο εορταστικά πακέτα διανυκτέρευσης του Crowne Plaza City Athens και να βιώσεις μια ξεχωριστή εορταστική εμπειρία στο κέντρο της πόλης.

Χριστουγεννιάτικο πακέτο για 2 άτομα î 1 διανυκτέρευση σε δίκλινο δωμάτιο î Πλούσιο πρωινό στον μπουφέ του roof garden î Χριστουγεννιάτικο γεύμα î Late check out έως τις 18:00 î 1 μπουκάλι κρασί στο δωμάτιο î Τιμή πακέτου: €170/δωμάτιο Πρωτοχρονιάτικο πακέτο για 2 άτομα î 1 διανυκτέρευση σε δίκλινο δωμάτιο î Πλούσιος μπουφές στο roof garden î 1 μπουκάλι κρασί στο δωμάτιο î Δείπνο την παραμονή Πρωτοχρονιάς στο roof garden î Late check out έως τις 18:00 î Τιμή πακέτου: €250/δωμάτιο

Το τελευταίο βράδυ του χρόνου η μελωδική φωνή της Σοφίας Βόσσου, με τη συνοδεία του Πάνου Νάκου στο πιάνο, θα γεμίσει τον χώρο στο πιο όμορφο ξεκίνημα της χρονιάς που έρχεται.

choice

Italus

Μιχαλακοπούλου 50, Αθήνα, 210 7278000 FΒ: Crowne Plaza Athens - City Centre, Instagram: crowneplaza www.cpathens.com

Γεύσεις, aperitivo και πολλή μουσική σε μια εορταστική ατμόσφαιρα. Η διασκέδαση είναι υποκειμενική υπόθεση, αλλά υπάρχουν κάποια συστατικά που αντικειμενικά ορίζουν τις στιγμές που περνάς πραγματικά καλά! Γευστικά πιάτα, δροσιστικά κοκτέιλ και καλή μουσική: αυτά τα τρία στοιχεία είναι που χαρακτηρίζουν το Italus και προσφέρονται καθημερινά όλο τον χρόνο αλλά και στην εορταστική βερσιόν τους. Ο food blogger Γαβριήλ Νικολαΐδης επιμελείται ένα μενού που στηρίζεται στη δημιουργικότητα, στη γνώση αλλά και στα εξαιρετικά υλικά. Τα κοκτέιλ του Italus, δροσιστικά και ιδιαίτερα, γίνονται ιδανικές επιλογές aperitivo και συνδυάζονται με τις γεύσεις της κουζίνας ώστε να ζήσεις μια ολοκληρωμένη εμπειρία. Τα Sunday Vibes, που ξεκινούν από τις 17:00, αλλά και τα Aperitivo Sessions κάθε Πέμπτη και Παρασκευή μετά τις 20:00, είναι τα must be there events που έχει (και έχουν) καθι-

ερώσει το Italus, εμπνευσμένα από την ιταλική κουλτούρα. Μαζί με τα κοκτέιλ σου θα απολαύσεις την αυθεντική italian street food pizzeta, κέρασμα του μαγαζιού, ενώ οι μουσικές των DJs θα σε βάλουν στον ρυθμό μιας happy vibe ατμόσφαιρας. Στο κλίμα των γιορτών το Italus ετοιμάζει το Glamorous Freestyle Sessions - Xmas Eve Party την παραμονή των Χριστουγέννων, με τον DJ Midas στα decks να εγγυάται μια άκρως χορευτική γιορτή. Πολλή μουσική, μοναδικό italian street food και απίθανα κοκτέιλ θα σου φτιάξουν τη διάθεση, και μάλιστα από τις 12 το μεσημέρι. Είτε πριν είτε μετά τα τελευταία ψώνια (είτε αντί γι’ αυτά), τα βήματά σου θα σε οδηγήσουν στο Italus για μια γιορτή που θα σε κρατήσει εδώ μέχρι αργά με μια διάθεση γεμάτη ευχές για «Καλά Χριστούγεννα»!

Ελευθερίου Βενιζέλου 104, Καλλιθέα, 210 9512341 www.italus.gr, FB: ItalusKingMythPlace, Instagram: italus_kingmythplace

102 lifo – 19.12.19

Σου έχει τύχει να βρεθείς σε έναν χώρο και να νιώσεις πως η εμπειρία σου στη γεύση μέχρι σήμερα υπήρξε εξαιρετικά περιορισμένη; Μπαίνοντας στα Καραμανλίδικα του Φάνη, η αίσθηση που σου δημιουργείται είναι πως ένας ολόκληρος κόσμος γεύσεων και αρωμάτων ανοίγεται μπροστά σου και σε ταξιδεύει σε παραδόσεις μακρινές που φτάνουν στα βυζαντινά χρόνια. Το Παστιρματζίδικο και το Μεζετζίδικο αποτελούν στέκι για όλους τους μερακλήδες της γεύσης αλλά και για όσους εξερευνούν νέες προτάσεις. Οι αυθεντικές καραμανλίδικες συνταγές έχουν γίνει σήμα κατατεθέν αυτής της περιοχής του κέντρου, ενώ το Εργαστήρι αποτελεί το νέο στέκι που προσγειώθηκε στην Ερμού και συνεχίζει την παράδοση του παστομαγειρείου. Εδώ θα βρεις τα προσφούρνια και μάλιστα σε συνταγές που μπορείς να δημιουργήσεις ο ίδιος, αντλώντας έμπνευση από τα ιδιαίτερα προϊόντα του εργαστηρίου. Η κιμαδόπιτα καραμανλού, το μπουγιουρντί μπαρούτ με σουτζούκι Αδάνων, η φετόπιτα καπνιστή με ντομάτα, μελιτζάνα και καπνιστό τυρί με σκόρδο και βασιλικό, η σουτζουκόπιτα με αυγά μάτια αλλά και η

παστιρμαδόπιτα καραμανλίδικη στα κάρβουνα είναι κάποια από τα προσφούρνια που θα απολαύσεις στο Εργαστήρι, ενώ στα ζεστά πιάτα οι προτάσεις περιλαμβάνουν πλιγούρι με κουκουνάρι, μανιτάρια και φρέσκα λαχανικά, σαγανάκι με καραμανλίδικο παστιρμά, σουτζούκι πολίτικο, αυγά και ντομάτα, καβουρμά βοδινό με πατάτες αυγά, πιπεριές, κολοκυθάκι και άνηθο και σουτζουκάκια αϊβαλιώτικα με πιτούλες. Στις αποκλειστικότητες του Εργαστηρίου ανήκει το χουνκιάρ μπεγεντί αλλά και το μοναδικό μαντί με την αυθεντική συνταγή. Το επιδόρπιο περιλαμβάνει μπακλαβά κλασικό και πολίτικο, το αρωματικό καζάν ντιπί και, βέβαια, κιουνεφέ. Όλες οι πρώτες ύλες φιγουράρουν στα ράφια και τις βιτρίνες του χώρου, όπου ξεχωρίζουν τα ιδιαίτερα παλαιωμένα τυριά ΠΟΠ, το χειροποίητο σουτζούκι και οι αυθεντικοί καραμανλίδικοι παστουρμάδες που φέρνουν όλη την παράδοση των παστομαγειρείων στο κέντρο της Αθήνας. Το Εργαστήρι ήρθε για να προσθέσει άλλο ένα σημείο που ξεχωρίζει για την κουλτούρα και την ποιότητα που αντιπροσωπεύει, οδηγώντας τη γευστική μας εμπειρία λίγο πιο πέρα από το συνηθισμένο.

choice

Το Εργαστήρι από τα Καραμανλίδικα του Φάνη

Το νέο στέκι που πάει τη γευστική μας εμπειρία ένα βήμα πιο πέρα.

Παστιρματζίδικο, Ευριπίδου 41, 210 3217238. Πώληση: 08:00-17:00 Μεζετζίδικο, Σωκράτους 1 & Ευριπίδου, 210 3254184. Πώληση - Εστίαση: 08:00-23:00 Εργαστήριο, Ερμού 119, 210 3219119. Πώληση - Εστίαση: 13:00-23:00 19.12.19 – lifo

103

MONO wine restaurant

Γεύση και οίνος συνδυάζονται σε δύο εορταστικές γαστρονομικές απολαύσεις. O chef patron Βασίλης Βασιλείου και η γυναίκα του, σομελιέ, Γιώτα Βαμβακά δημιουργούν στο ΜΟΝΟ μια γαστρονομική εμπειρία που φοράει τα γιορτινά της και σε καλεί την παραμονή των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς να απολαύσεις τις εξαιρετικές γεύσεις του μενού και να τις συνδυάσεις αν θέλεις με το κατάλληλο κρασί.

Το χριστουγεννιάτικο ταξίδι στο ΜΟΝΟ ξεκινά με ένα amuse bouche που περιλαμβάνει ντολμά με ταρτάρ χτένια και τόνο, συνοδευόμενο από Καρανίκα Brut Ξινόμαυρο. Ως pre-starter θα απολαύσεις βελουτέ καπνιστής γλυκοπατάτας με ένα ποτήρι D’Alamel, Chardonnay. Το κεφάλαιο starter έχει τη γεύση από φουαγκρά σοτέ, γαρίδα τεμπούρα και πουρέ φινόκιο με F by Foivos Papastratis, Ασύρτικο, Μοσχάτο. Για middle course το ΜΟΝΟ προτείνει ριζότο Βιαλόνε Νάνο με δαμάσκηνα, συνδυασμένο με By Ott, Grenache, Syrah. Στο main course θα βρεις black angus beef shoulder tender bourguignon και πουρέ πατάτας με τρούφα, ενώ στο ποτήρι σου θα σερβιριστείς Λημνιό, Κτήμα Γκαράλη. Στο επιδόρπιο σε περιμένει ναμελάκα λευκής σοκολάτας με καραμελωμένα φιστίκια Βραζιλίας με Moscato d’Asti Pietro Forno. Κόστος €50 (έξτρα €25 με προαιρετικό wine pairing)

Το πρωτοχρονιάτικο μενού ανοίγει με ένα amuse bouche ταρτάρ με σφυρίδα, πιπεριά Φλωρίνης και μους καπνιστής πέστροφας, συνδυασμένο με Veuve du Vernay NV Ice Rosé, Sparkling, France, Syrah. Στο pre-starter σε περιμένει βελουτέ αγκινάρας με αστακό και Μαλαγουζιά, Κτήμα Aρβανιτίδη, Βιολογικής Καλλιέργειας. Για starter το ΜΟΝΟ ετοιμάζει ένα καρπάτσιο μόσχου με ψίχα βασιλικού καβουριού, ενώ στο ποτήρι σου θα απολαύσεις Ασύρτικο Βόιλα, Κτήμα Λυραράκη. Τα ραβιόλια με κολοκύθα και πικραμύγδαλο, πάπια σοτέ και πέστο κολοκυθόσπορου ακολουθούν ως middle course, με τη συνοδεία ενός Delas Frères, Vin de Pays d’Oc, Viogner. Στο main course θα γευτείς φιλέτο αγριογούρουνου και πουρέ πατάτας με καλαμπόκι, με Côte du Rhône, Syrah. Όσο για το φινάλε, θα απολαύσεις μπάρα πικρής σοκολάτας με crémeux κάστανο και ένα Ramos Pinto Tawny Port. Κόστος €60 (έξτρα €30 με προαιρετικό wine pairing) Έξι πιάτα συνδυασμένα με έξι κρασιά σε κάθε μενού είναι η πρόταση του ΜΟΝΟ για τα εορταστικά ρεβεγιόν που θα γίνουν μια αξέχαστη γαστρονομική εμπειρία.

choice

Cheap Sheep

Μπ. Παλαιολόγου 4Γ, πλ. Μητρόπολης, 210 3226711 www.monorestaurant.gr, FΒ: Mono Restaurant, Instagram: monorestaurant

Παραδοσιακές, αγνές γεύσεις που τυλίγονται σε εκδοχή street food. To Cheap Sheep έχει ένα ευφάνταστο όνομα, ένα ακόμα πιο ευφάνταστο concept και μια σειρά από φανταστικές γεύσεις να προτείνει. Στημένο σε έναν χώρο με φολκλόρ στοιχεία, αυτό το ψητοπωλείο έχει να παρουσιάσει το κλασικό τυλιχτό στην πιο αυθεντική εκδοχή του ώστε η γεύση του κρέατος να επικρατεί, χωρίς να κρύβεται πίσω από συμπληρωματικά στοιχεία. Εδώ το σουβλάκι τυλίγεται σε πίτα με κρεμμύδι και ντομάτα, προτείνεται στην εκδοχή του χοιρινού ή του προβάτου και κοστίζει 2,20 και 2,70 ευρώ αντίστοιχα. Και μπορεί τo cheap της υπόθεσης να προκύπτει από τις τιμές, αλλά δεν αντικατοπτρίζεται στην ποιότητα, που είναι αδιαπραγμάτευτα υψηλή και σταθερή. Τα κρέατα έρχονται από ελληνικές φάρμες και η γεύση τους είναι ό,τι πιο αυθεντικό στην κατηγορία του ελληνικού παραδοσιακού street food. Οι πατάτες τηγανίζονται σε ελαιόλαδο και γίνο-

νται το τέλειο συνοδευτικό των γεύσεων που μπορείς να απολαύσεις και στην πιο straight εκδοχή τους, σε χειροποίητο καλαμάκι. Σε αυτή την περίπτωση μπορείς να επιλέξεις και το ζουμερό μπούτι κοτόπουλου (θα το βρεις μόνο σε καλαμάκι και όχι τυλιχτό), όταν οι περιστάσεις απαιτούν κάτι πιο light, ενώ τα combos («κόμπος», όπως αναφέρονται στον κατάλογο) που προτείνει το Cheap Sheep είναι συνδυασμοί που θα σε βγάλουν από το δίλημμα της επιλογής. Φυσικά, όλα τα πιάτα σε βρίσκουν όπου κι αν είσαι, με delivery που λειτουργεί καθημερινά 13:00-1:00, και Παρασκευή-Σάββατο μέχρι τις 2:30. Στο Cheap Sheep τα πράγματα είναι απλά, όπως στην παραδοσιακή ελληνική κουζίνα: καλό κρέας, τρομερή πατάτα και γευστικά τυλιχτά που ανεβάζουν τον πήχη του ελληνικού ψητοπωλείου.

Κολοκοτρώνη 15, Χαλάνδρι, 210 6893392 FB: Cheap Sheep Souvlakeri, Instagram: cheapsheep_souvlakeri Παραγγελίες και στα deliveras.gr, e-food.gr & wolt.com

104 lifo – 19.12.19

Το Spoon είναι ένα όνομα μικρό και εύηχο, που το θυμάσαι εύκολα. Οι γεύσεις και η ατμόσφαιρά του όμως είναι τέτοιες που τις θυμάσαι για καιρό. Αυτό το spot με τον ευρωπαϊκό αέρα και τη φιλοξενία της ελληνικής κουλτούρας έχει κατακτήσει από το 2012 την πόλη της Θεσσαλονίκης και μαζί μια θέση στην καθημερινή γευστική αναζήτηση που οδηγεί τα βήματά σου στη γωνία Παύλου Μελά & Π.Π. Γερμανού. Το Spoon είναι ένα café που τιμά τον τίτλο του και επιλέγει να σερβίρει το δικό του χαρμάνι, που φέρει αποκλειστικά την υπογραφή του. Αλλά εμπνέεται και από τη γαστρονομική παράδοση της Βόρειας Ελλάδας με πιάτα που ανεβάζουν τον πήχη της ποιότητας και απευθύνονται σε κάθε στιγμή της ημέρας, σε κάθε περίσταση και διάθεση. H γλυκιά βάφλα, που αποτελεί best seller του μενού, συμπληρώνεται πλέον με εξαιρετικές αλμυρές εκδοχές, ενώ οι δροσιστικές σαλάτες, τα κρύα σάντουιτς, οι ζεστές μπρουσκέτες, τα λαχταριστά πιάτα με pasta, οι γευστικές tortillias και το αυθεντικό croque monsieur αποκλείεται να σε αφήσουν αδιάφορο. Στο Spoon θα βρεις σε πώληση τη σοκολάτα Tony’s Chocolonely από την Ολλανδία, που παράγεται με slave free συνθήκες, προωθώντας το μήνυμα ενάντια στην

παιδική εκμετάλλευση, και οι γεύσεις της γίνονται έμπνευση για τρεις γλυκές βάφλες που προστίθενται στη λίστα με τα must-try. Δίπλα στις γεύσεις μπορείς να απολαύσεις φυσικούς χυμούς που θα σε γεμίσουν ενέργεια, ροφήματα ή κάποιο τσάι από την πλούσια λίστα επιλογών αλλά και χειροποίητα γλυκά. Ο χώρος, άκρως φιλικός και νεανικός, συνδυάζει πoπ αισθητική με ρετρό στοιχεία σε ένα περιβάλλον όπου οι ρυθμοί, οι γεύσεις και τα χαμόγελα δεν θα σε αφήσουν να βαρεθείς. Αυτή η συνταγή επιτυχίας δεν αντιγράφεται εύκολα αλλά διαδίδεται με γρήγορους ρυθμούς και μπορεί να γίνει οδηγός επιτυχίας για franchise σε διάφορα μέρη της Ελλάδας και όχι μόνο (σύντομα το Spoon θα βρεθεί και στην Κύπρο). Το μόνο που χρειάζεται είναι όρεξη για δημιουργία και όχι απαραίτητα εξειδικευμένες γνώσεις. Το Spoon αναλαμβάνει ως έμπιστος συνεργάτης όλα τα υπόλοιπα, που αποτελούν τη βάση για μια επιτυχημένη επιχείρηση. Ένα meeting point που συγκεντρώνει στον ίδιο χώρο φοιτητές, νεολαία, περαστικούς και εργαζόμενους, καθώς τους ενώνει η ίδια ανάγκη για ποιοτική γευστική απόλαυση. Μια απόλαυση που την τρως με το κουτάλι…

choice

Spoon

Ένα πολυσυλλεκτικό meeting point που κάνει τη γεύση καθημερινή συνήθεια.

Παύλου Μελά 38, Θεσσαλονίκη, 2310 220290 FΒ: Spoon Thessaloniki, Instagram: spoonthessaloniki 19.12.19 – lifo

105

V1935 Mediterranean Tastes

Προορισμός εκλεκτών γεύσεων για τις γιορτινές μέρες. Στο V1935 οι μεσογειακές γεύσεις παρουσιάζονται στην πιο εκλεκτή εκδοχή τους, αναβιώνοντας την έννοια της αυθεντικής ποιότητας. Σε έναν τέτοιο χώρο, όπου πίσω από την κουζίνα βρίσκεται ο πολυβραβευμένος σεφ Γιάννης Στανίτσας, είναι αναμενόμενο τα μενού των γιορτών να γίνονται ακόμα πιο ξεχωριστά, δημιουργώντας μια εορταστική πανδαισία γεύσεων. Την παραμονή των Χριστουγέννων η γαστρονομική εμπειρία ξεκινά με βελουτέ σούπα με μανιτάρια του δάσους, κροκέτα μανιταριών και αρωματικό λάδι ελληνικού καφέ, για να συνεχίσει με ένα εξαιρετικό ραβιόλι με καραβίδα, αστακό, γαρίδα, πράσο και σάλτσα με σαφράν και λουίζα, ενώ η χριστουγεννιάτικη σαλάτα με ρόδι, κολοκύθα και κατσικίσιο τυρί θα σε προετοιμάσει για το χοιρινό κότσι μαύρου χοίρου με πουρέ γλυκοπατάτας, που θα σε καταπλήξει. Στο κλείσιμο, η κρέμα λευκής σοκολάτας με καραμελωμένα κάστανα, αλμυρή καραμέλα φουντουκιού και σάλτσα φραμπουάζ θα σου

αφήσει μια μοναδική γιορτινή επίγευση. Όσο για την τελευταία νύχτα του χρόνου, η γευστική πρόταση του V1935 περιλαμβάνει μια σειρά από εξαιρετικά πιάτα που διαδέχονται το ένα το άλλο, συνθέτοντας ένα γαστρονομικό ταξίδι. Η κρέμα σπαραγγιών βελουτέ με βούτυρο νουαζέτ και η μίνι τάρτα άγριων μανιταριών με παλαιωμένη γραβιέρα συνοδεύονται από την πολύχρωμη σαλάτα με παντζάρια, crispy προσούτο και ξινοτύρι Ίου, για να δώσουν τη θέση τους στο μοσχαρίσιο «μενταγιόν» σοτέ με μανιτάρια πορτσίνι, σπαράγγια βουτύρου και σάλτσα Porto. Στο φινάλε, η τάρτα με γέμιση σοκολάτα γάλακτος με παγωτό φραμπουάζ αποτελεί τον τέλειο επίλογο αλλά και τον πιο γλυκό τρόπο για να υποδεχτείς το 2020. Το V1935 θα φιλοξενήσει τα πρωινά των γιορτών με γεύσεις που θα σερβίρει 6:00-11:00 ανήμερα στις 25/12/19 και 1/1/20. Μπορείς να σκεφτείς καλύτερο ξεκίνημα για τη νέα χρονιά από απόλαυση, ευχές και λίγη χρυσόσκονη στην ατμόσφαιρα;

To Meno Male είναι ένα αυθεντικό all-day ιταλικό μπιστρό που θα σε ταξιδέψει σε μια ιδιαίτερη γευστική εμπειρία από το πρωί με καφέ και ένα εξαιρετικό brunch. Οι ιταλικές συνταγές πίτσας και pasta συγκεντρώνονται σε ένα περιεκτικό μενού που επιμελείται ο σεφ Γιώργος Γαλάνης. Το ζυμάρι, που φτιάχνεται με ειδική, in-house συνταγή, ωριμάζει για 48 ώρες και παίζει τον δικό του ρόλο στη γεύ-

ση. Όσο για τα ζυμαρικά, οι συνταγές βασίζονται σε φρέσκες πρώτες ύλες και σε ταξιδεύουν στη νοστιμιά της αυθεντικής pasta. Όλα τα πιάτα συνοδεύονται ιδανικά με μια οινική πρόταση του ιταλικού αμπελώνα, με κάποια ιταλική ετικέτα μπίρας ή με κάποιο κοκτέιλ. Ό,τι κι αν επιλέξεις, το Meno Male θα σε καλωσορίσει σε μια γευστική εμπειρία που σου ψιθυρίζει στο αυτί «Benvenuto!».

Εστιατόριο ο Καλοφαγάς

Aπολαυστική εμπειρία που βασίζεται στην απλότητα και στην αυθεντική γεύση.

Η τέχνη της ωρίμανσης αλλάζει τη γευστική σου εμπειρία. Στον Καλοφαγά η τέχνη του σιτέματος πάει πίσω πολλές γενιές και αποτελεί εκείνο το στοιχείο που κάνει τη διαφορά σε όποιο πιάτο κι αν δοκιμάσεις. Γιατί εδώ το κρέας αποκτά μια πρωτόγνωρη γεύση που καθορίζεται από τις μέρες ωρίμανσης (25-85, ανάλογα με το κομμάτι), από τον τρόπο κοπής, αλλά και το αριστοτεχνικό ψήσιμο που αναδεικνύει την ουσία του κάθε πιάτου. Στα must-try είναι η σταβλίσια μπριζόλα, το μοσχαρίσιο T-bone, το ribe-eye αλλά και

η tomahawk, που φτάνει από τα 1.200 έως τα 1.800 γραμμάρια, καθώς και το ζουμερό μοσχαρίσιο συκώτι, το μοσχαρίσιο λουκάνικο αλλά και τα μάγουλα που θα γευτείς σε μια ιδιαίτερη συνταγή. Στον Καλοφαγά σχεδόν όλα τα κρέατα είναι ελληνικά, ενώ ανάμεσα στις επιλογές θα βρεις κάθε τόσο το εξαιρετικό rib-eye Wagu Αυστραλίας. Ό,τι κι αν γευτείς, ο Καλοφαγάς θα σε κάνει να νιώσεις ακριβώς αυτό που λέει το όνομά του!

choice

Meno Male italian bistro

Βουλής 29, 210 4100603, FΒ: V1935 Mediterranean Tastes, Instagram: v1935_mediterranean_tastes, www.v1935-mediterranean-tastes.gr

Βεΐκου 10, Αθήνα, 210 9231350 FΒ: Meno Male, Instagram: menomale.athens

106 lifo – 19.12.19

Πλατεία 28ης Οκτωβρίου & Π.Π. Γερμανού 1, Βριλήσσια, 210 8040380, www.o-kalofagas.gr, FΒ: O Kalofagas, Instagram: okalofagas

Villa Dioskouri

Τ Μεγάλη μαεστρία και νοστιμιά Στο Ramino.

ο Ramino, που αντλεί τεχνογνωσία από τον Όμιλο Καστελόριζο, δεν είναι καινούργιο, λειτουργεί εδώ και δύο χρόνια, όμως, έχοντας εδώ και μερικούς μήνες τον σεφ Βασίλη Καφαλούκο στο τιμόνι του, περνάει τώρα την καλύτερη εποχή του. Τη διαφορά που προσπαθεί να κάνει η κουζίνα τη βλέπεις όταν διαβάζεις το μενού, όπου ανακαλύπτεις, πέρα από τα φρέσκα ζυμαρικά, χειροποίητο προσούτο –ακόμη και προσούτο πάπιας–, ντούγια και διάφορα αλλαντικά, φτιαγμένα από την ομάδα της κουζίνας. «Προτιμούμε να κάνουμε τις δικές μας παρασκευές, όσο επίπονο κι αν είναι αυτό, καθώς εξασφαλίζουμε σταθερή προμήθεια πρώτης ύλης, απόλυτα ελεγχόμενης ως προς την ποιότητα και το γευστικό αποτέλεσμα» λέει ο Βασίλης. Καθένα από τα πιάτα του που θα δοκιμάσεις έχει προσωπικότητα, από το απλό έως το πιο σύνθετο. Για τη σαλάτα Di Formaggio Cassala (€13,50) ο σεφ επιλέγει ραντίτσιο, αντίβ και βαλεριάνα, λαχανικά κατά βάση πικρά, εξισορροπώντας αυτή την αίσθηση με μαριναρισμένο λιαστό σύκο και τερίνα τυριών με ξηρούς καρπούς. Το παιχνίδι πικρού-γλυκού στο στόμα είναι απολαυστικό. To vitelo tonnato RAMINO (€14) σερβίρεται με έναν αναπάντεχο τρόπο: η κρέμα τόνου χάνει τη συνηθισμένη υδαρή μορφή της και τοποθετείται με φόρμα πάνω στις λεπτοκομμένες φέτες μοσχαρίσιου φιλέτου, συνοδευόμενη από ζελέ αντζούγιας-μουστάρδας, χαβιάρι αγγουριού, ραπανάκια και καππαρόμηλα. Η ισορροπία του ξινού και του αλμυρού είναι υποδειγματική. Για τα pizzetti frittati (€13) χρησιμοποιούνται τηγανητά κομμάτια χειροποίητης ζύμης μικρής ωρίμανσης, τα οποία συνδυάζονται γευστικά με μασκαρπόνε με μυρωδικά και χειροποίητο προσούτο πάπιας. Εξαιρετικά υλικά και μαστόρικη ζύμη θα βρεις στην πίτσα Diavolicciο με σάλτσα ντομάτας, μοτσαρέλα, χειροποίητη n’duja, ventricina, πεπερόνι, ψητά κρεμμύδια και μαϊντανό (€13,50). Παρουσίαση πέρα από τα αναμενόμενα έχει η Μozzarella Βurrata (€11), συνοδευόμενη από αφράτο κέικ μαϊντανού, ζελέ γκρέιπφρουτ και ντοματάκια σε ζύμωση που ξεχειλίζουν αρώματα και γεύσεις. Με τις πρώτες μπουκιές ένα παιχνίδι υφών και γεύσεων εξελίσσεται όμορφα στο στόμα σου. Τις αριστοτεχνικά τοποθετημένες αντιθέσεις διαπιστώνεις και στα χειροποίητα agnolotti (€15) με ρικότα, πεπερόνι και γαρίδες σε κρέμα καλαμποκιού, ενώ η black angus bologneze (€14,50) με ραγού από μοσχάρι, ταλιολίνι σκόρδου και πέστο τομάτας διατηρεί όλη την κλασικότητα της γεύσης της. Υποδειγματικό μαγείρεμα βρίσκεις στο RAMINO σιγομαγειρεμένο για 12 ώρες μοσχαράκι (€19) με πουρέ τομπιναμπούρ, γκρεμολάτα κρεμμυδιού και ένα θαυμάσιο ποπκόρν πατάτας που ανεβάζει το πιάτο. Αν μεταξύ των επιδορπίων παραγγείλεις Black Forest, ξέχασε εντελώς ό,τι έχεις στο μυαλό σου για τη γνωστή τούρτα και αφέσου να απολαύσεις μια αποδομημένη, αλλά κολασμένη σύνθεση με brownies, delice σοκολάτας, σάλτσα βύσσινο και σορμπέ κασίς. Φανατικά ιταλικά μιλά η λίστα κρασιών του Ramino. Έχει κάποιες επιλογές σε ποτήρι και το ευγενικό προσωπικό θα σε βοηθήσει να διαλέξεις στην περίπτωση που δεν είσαι εξοικειωμένος με τον ιταλικό αμπελώνα. Ramino, λεωφ. Μεταξά 38, Γλυφάδα, 210 8944430

ο εστιατόριο Διόσκουροι είχε γράψει ιστορία στο Νέο Ψυχικό από το 1974 που άνοιξε, καθώς για πολλά χρόνια ήταν ένα κλασικό στέκι των βορείων προαστίων και όχι μόνο. Ο φιλόξενος χώρος του αποτέλεσε σημείο αναφοράς ακόμα και τα χρόνια που το εστιατόριο λειτουργούσε με διαφορετικό όνομα και φιλοσοφία. Φέτος, το εστιατόριο, υπό το όνομα Villa Dioskouri, επιχειρεί να επανασυνδέσει την ιστορία του με το παρόν του, προσφέροντας μια κουζίνα που θα είναι συνδυασμός δύο προσεγγίσεων. Στη μια δίνεται έμφαση στην κρεατοφαγία και θα αξιοποιείται η τεχνογνωσία από την πρόσφατη περίοδο, οπότε λειτουργούσε ως Wolves of Kitchen, και στην άλλη επιστρατεύεται η κληρονομιά των πολλών ετών αστικής και παραδοσιακής ελληνικής κουζίνας με την αξιοποίηση ελληνικών τοπικών προϊόντων, μαγειρεμένων με διάθεση σπιτικής αίσθησης. Ο σεφ Βασίλης Τσουκαλάς και η ομάδα της κουζίνας προτείνουν ένα μενού που βασίζεται στη μεσογειακή κουζίνα και εμπλουτίζεται με κρέατα ωρίμανσης με ιδιαίτερες κοπές και προσεκτικά ψησίματα. Ο κατάλογος είναι πλούσιος, δίνοντας πολλές επιλογές. Η πράσινη σαλάτα με φρούτα εποχής και ανθότυρο Αμφιλοχίας σε βινεγκρέτ μελιού (€10) είναι δροσερή και καλή αρχή για το δείπνο σου. Από τα ορεκτικά, η ποικιλία άγριων μανιταριών (€10) σερβίρεται σε μαντεμένιο σκεύος και αναδίδει αρώματα, η κασερόπιτα με φύλλο κανταΐφι (€7) είναι πληθωρική και χορταστική, η βιολογική φάβα Φενεού με ψητά ντοματίνια και καραμελωμένα κρεμμύδια (€7,50) είναι νόστιμη και οι κολοκυθοκροκέτες με μελίχλωρο, που συνοδεύονται από σάλτσα γιαουρτιού με φρέσκο δυόσμο (€7,20), είναι καλοτηγανισμένες. Από τα δέκα πιάτα ζυμαρικών και ριζότι του μενού, οι παπαρδέλες με χοιρινή καπνιστή πανσέτα, ψητά ντοματίνια, μοτσαρέλα και μυρωδικά (€11,20) αποδείχθηκαν καλή επιλογή. Από τα κυρίως, ζουμερό έρχεται το κοντοσούβλι κοτόπουλου, σερβιρισμένο με φρέσκες τηγανητές πατάτες (€13), και αργοψημένος, τρυφερός, ο μοσχαρίσιος σιδηρόδρομος. Η πλούσια λίστα κρεατικών ικανοποιεί κάθε διάθεση, περιλαμβάνοντας από μοσχαρίσια μπριζόλα γάλακτος (€19), ψαρονέφρι (€14,50) και κεμπάπ νεροβούβαλου Κερκίνης (€16) έως 45 ημερών ωρίμανσης σπαλομπριζόλα (62 ευρώ/κιλό), πικάνια (40 ευρώ/500 γρ.) ή Τ-Βone (49 ευρώ/500 γρ.). Η λίστα κρασιών υποστηρίζει το μενού με καλές προτάσεις, ενώ υπάρχουν και αρκετές επιλογές σε ποτήρι. Villa Dioskouri, Δ. Βασιλείου 16, Νέο Ψυχικό, 210 6713997

βγες έξω

ΕΣΤΙΑΤΟΡΙΑ

week

α πό τη ν ίκη μητα ρέα

ΑΙΌΛΟΥ 27 Α, ΜΟΝΑΣΤΗΡΑΚΙ, 210 3252335, FΒ: gypsyjungleathens, Ιnstagram: @gypsyjungleathens 19.12.19 – lifo

107

ΑΙΓΟΚΕΡΩΣ [22.12/19.1]

από τη μα ρ ιβ ίκυ καλλέ ρ γ η (s tar f ax@ li f o. g r )

108 lifo – 19.12.19

Η βελτίωση των οικονομικών σας από τις 20/12, που εισέρχεται η Αφροδίτη στον Υδροχόο, γίνεται την κατάλληλη στιγμή, που τα έξοδά σας είναι αυξημένα, κι έτσι θα καταφέρετε να τακτοποιήσετε τις υποχρεώσεις σας και να ικανοποιήσετε τις επιθυμίες σας. Αγορές για τα παιδιά μπορεί να σας παρασύρουν σε σπατάλες και πρέπει να είστε προσεχτικοί με τη διαχείριση των πόρων σας. Τα Χριστούγεννα θα προτιμήσετε πιο ιδιωτικές στιγμές με το ταίρι σας και θα τις περάσετε σε μια μαγευτική τοποθεσία. Οι γονείς θα αφιερώσετε χρόνο στα παιδιά, ενώ οι ελεύθεροι θα επιδοθείτε στο φλερτ και θα κάνετε ενδιαφέρουσες γνωριμίες. Η Νέα Σελήνη και η Ηλιακή Έκλειψη στο ζώδιό σας στις 26/12 σηματοδοτούν την έναρξη ενός νέου κύκλου διάρκειας έξι μηνών κατά τον οποίο θα βάλετε σε προτεραιότητα τις προσωπικές σας επιθυμίες και θα κυνηγήσετε τα όνειρά σας με περισσή αποφασιστικότητα. Με τη συμμετοχή του Δία η τύχη θα σας χαμογελάσει και θα πετύχετε πολλά σε επαγγελματικό ή προσωπικό επίπεδο. Ένας καινούργιος έρωτας θα ξεκινήσει με πολύ θετικούς οιωνούς και ο ερχομός ενός παιδιού θα σας δώσει την ολοκλήρωση που αναζητάτε. Αξιοποιήστε τη δημιουργικότητά σας, εξασκήστε τα ταλέντα σας, πάρτε ρίσκα και δοκιμάστε την τύχη σας σε νέες κατευθύνσεις. Η διάθεσή σας για νέες εμπειρίες σάς κάνει ευρηματικούς και η ερωτική σας ζωή θα γίνει ακόμα πιο ενδιαφέρουσα. Την Πρωτοχρονιά θα την περάσετε παρέα με φίλους ή με αγαπημένα πρόσωπα. Κάντε μια ευχή και θα πραγματοποιηθεί. Οι καλλιτέχνες θα έχετε επιτυχίες και θα γίνετε ακόμα πιο δημοφιλείς.

Η Αφροδίτη στο ζώδιό σας στις 20/12 σάς κάνει πιο αισθαντικούς, ενώ στρέφει το ενδιαφέρον στη βελτίωση της εμφάνισής σας. Αγορές για τον εαυτό σας, κούρες ομορφιάς και αλλαγές στα μαλλιά θα σας αναζωογονήσουν και θα τονώσουν την αυτοπεποίθησή σας. Προσέξτε τις υπερβολές με τα χρήματά σας. Μην ξεχνάτε πως έρχονται οι γιορτές και θα θέλετε να ξεφαντώσετε. Τα Χριστούγεννα θα είναι μια καλή στιγμή για σύσφιξη σχέσεων, ωστόσο οι γεννημένοι το 1ο δεκαήμερο θα θέλετε να κάνετε κάτι διαφορετικό και θα κοντραριστείτε με κάποια μέλη της οικογένειας. Εσείς, δε, του 2ου δεκαημέρου μπορεί να διαπληκτιστείτε με φίλους, αν δεν ασπαστούν τις προτιμήσεις σας σχετικά με τον τρόπο διασκέδασης. Στις 26/12 η Νέα Σελήνη και η Ηλιακή Έκλειψη πραγματοποιούνται στον τομέα του ψυχισμού, των μυστικών και των εχθρών και σας ωθούν σε μια νέα προσέγγιση του τρόπου που αντιλαμβάνεστε τις ανάγκες σας και τις ανάγκες των άλλων. Για να μπορέσετε να προχωρήσετε έχοντας μια ποιότητα ζωής, είναι απαραίτητο να αφήσετε πίσω το παρελθόν και να ξεπεράσετε ενοχές που σας έχουν δημιουργήσει άτομα από το περιβάλλον σας. Στις 28/12 εισέρχεται και ο Ερμής στον Αιγόκερω και, καθώς το παρασκήνιο θα είναι έντονο, κάποιες αποκαλύψεις θα σας αναγκάσουν να ξεσκαρτάρετε τις σχέσεις σας. Η Πρωτοχρονιά σάς βρίσκει ήρεμους, πλέον ξέρετε τι θέλετε και τι πρέπει να προσέξετε και θα βάλετε νέα, γερά θεμέλια σε σχέσεις που αξίζουν. Μια χαρμόσυνη είδηση στην οικογένεια έρχεται με τη νέα χρονιά και οι αλλαγές στη ζωή σας θα είναι εξαιρετικές.

ΙΧΘΥΣ [20.2/20.3] Αυτή την εποχή είστε πιο συμπονετικοί και θέλετε να προσφέρετε κατανόηση και στήριξη στους άλλους, κάτι που μπορεί να σας εξαντλήσει ψυχικά, αν δεν κάνετε κράτει. Στις 20/12 η Αφροδίτη εισέρχεται στον Υδροχόο και θα προτιμήσετε πιο ιδιωτικές στιγμές, ενώ θα γίνουν και κάποιες μυστικές επαφές με ένα πρόσωπο που σας πολιορκεί έντονα. Τα Χριστούγεννα μπορεί να σας πιάσει μελαγχολία, αν δεν έχετε τη δυνατότητα να βρεθείτε με αγαπημένα πρόσωπα, ωστόσο δεν θα πρέπει να σας πάρει από κάτω. Κάντε ό,τι περνάει από το χέρι σας προκειμένου να νιώσετε καλύτερα και μην αφήνετε να σας παρασύρει η συναισθηματική σας κατάσταση, η οποία θα είναι παροδική. Οι γεννημένοι το 1ο δεκαήμερο μπορεί να ακυρώσετε μια μάζωξη αν νιώσετε πως κάποιοι προσπαθούν να εκμεταλλευτούν τη φιλοξενία και τη γενναιοδωρία σας. Στις 26/12 πραγματοποιείται η Νέα Σελήνη ταυτόχρονα με την Ηλιακή Έκλειψη στον Αιγόκερω και η επιρροή της θα διαρκέσει για ένα εξάμηνο. Οι ιδέες θα είναι σε αφθονία και θα μπορέσετε να υλοποιήσετε αυτές που θα είναι σωστά μελετημένες. Με τη συμμετοχή του Δία θα έχετε την υποστήριξη του περιβάλλοντός σας και θα πετύχετε τους στόχους σας μέσω έξυπνων συμμαχιών. Στις 28/12 έρχεται και ο Ερμής στον Αιγόκερω για να συμπληρώσει την πλανητική συστάδα που διανύει τον τομέα της κοινωνικής σας ζωής και ουσιαστικά ξεκινά ένας κύκλος πολλών επαφών με φίλους και άτομα με τα οποία μπορεί να έχετε κοινό όραμα. Η Πρωτοχρονιά θα αποτελέσει σημείο εκκίνησης σε θέματα καριέρας και θα πραγματοποιηθεί μια επιθυμία σας. Κάντε μια ευχή και οραματιστείτε την επίτευξη των στόχων σας.

ΠΩΣ ΘΑ ΠΕΡΆΣΕΤΕ ΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ «ΚΡΙΣΙΜΟ» ΔΙΑΣΤΗΜΑ

Είστε αποφασισμένοι να δώσετε τέλος σε σχέσεις που σας έχουν απογοητεύσει και με την είσοδο της Αφροδίτης στον Υδροχόο στις 20/12 θα δείτε πιο ψυχρά όσα συνέβησαν τους προηγούμενους μήνες και θα κρατήσετε αποστάσεις ασφαλείας απ’ όσους σας στενοχωρούν. Η ανάγκη σας να βελτιώσετε τη ζωή σας σάς κάνει πιο συνειδητοποιημένους και διαπιστώνετε πως η πολλή αυτοθυσία ούτε εκτιμάται ούτε σας κάνει καλό, εφόσον παραβλέπετε τις προσωπικές σας ανάγκες. Τα Χριστούγεννα οι προτάσεις για εξόδους θα είναι πολλές και ίσως προτιμήσετε να βγείτε παρέα με φίλους παρά να καταπιεστείτε δίνοντας το «παρών» σε μια μάζωξη με συγγενικά πρόσωπα που θα σας πρήξουν σχετικά με το πότε θα παντρευτείτε και γιατί δεν κάνατε οικογένεια. Στις 26/12 η Νέα Σελήνη και η Ηλιακή Έκλειψη στον Αιγόκερω προμηνύουν σημαντικές εξελίξεις στα οικονομικά σας και είναι ιδανική στιγμή για επενδύσεις και απόκτηση αγαθών. Η συμμετοχή του Δία, του πλανήτη της τύχης, δίνει νέες ευκαιρίες για αύξηση των κερδών και το τρίγωνο με τον Ουρανό φέρνει εξαιρετικές αλλαγές στον επαγγελματικό τομέα. Έπειτα από πολλούς μήνες δοκιμασιών και ανώφελων συνεργασιών, ήρθε η στιγμή για επαγγελματική και κοινωνική καταξίωση. Στις 28/12 εισέρχεται και ο Ερμής στον Αιγόκερω και αρχίζει ένας νέος κύκλος διαπραγματεύσεων και συμφωνιών. Πλέον ξέρετε τι πρέπει να προσέξετε και πώς να αποφύγετε φαφλατάδες που υπόσχονται τον ουρανό με τ’ άστρα. Η Πρωτοχρονιά σάς βρίσκει να ταξιδεύετε για να συναντήσετε αγαπημένα πρόσωπα. Ιδιαίτερη προσοχή στις μετακινήσεις σας. Οι ελεύθεροι μην κλοτσάτε την τύχη σας και βγείτε να γνωρίσετε κόσμο. Ο ερωτισμός σας θα μαγνητίσει τα βλέμματα.

ΥΔΡΟΧΟΟΣ [20.1/19.2]

Ζώδιαγιατιςγιορτές

starfax week

ΤΟΞΟΤΗΣ [23.11/21.12]

ΚΡΙΟΣ [21.3/20.4] Με την είσοδο της Αφροδίτης στον Υδροχόο στις 20/12 ξεκινάει μια φάση έντονης κοινωνικής ζωής αλλά και πολλών εξόδων, που σημαίνει πως πρέπει να αποφύγετε τις σπατάλες, προκειμένου να είστε άνετοι τις ημέρες των γιορτών. Τα Χριστούγεννα θα είναι σε γενικές γραμμές ευχάριστα, αν ταξιδέψετε όμως μπορεί να συναντήσετε κάποια εμπόδια που θα δοκιμάσουν την υπομονή σας και ενδεχομένως να αυξήσουν τα έξοδά σας. Η Ηλιακή Έκλειψη στις 26/12 στον Αιγόκερω σηματοδοτεί την αρχή ενός νέου κύκλου που διαρκεί περίπου έξι μήνες και, καθώς πραγματοποιείται ταυτόχρονα η Νέα Σελήνη στον τομέα της καριέρας και της φήμης, είναι ιδανική στιγμή για να θέσετε νέους στόχους ή να κάνετε ένα νέο ξεκίνημα. Με τη συμμετοχή του Δία, που φέρνει ευτυχία, καλή τύχη και ευκαιρίες επαγγελματικής ανάπτυξης, μπορούμε να πούμε πως η χρονιά κλείνει με πολύ θετικούς οιωνούς και πως όλες οι ευκαιρίες είναι στο τραπέζι. Με την είσοδο του Ερμή στον Αιγόκερω στις 28/12 συμπληρώνεται η πλανητική συστάδα που ενεργοποιεί τις φιλοδοξίες και τα όνειρά σας και μπορείτε να προοδεύσετε, αρκεί οι στόχοι σας να είναι εφικτοί. Ιδανική εποχή για να επανεξετάσετε τις σχέσεις σας, να θέσετε όρια και να σκεφτείτε τι είναι αυτό που θα σας κάνει ευτυχισμένους. Είναι η απελευθέρωση από ανθρώπους και καταστάσεις που σας προκαλούν ασφυξία; Είναι μια καινούργια απασχόληση; Η ηγετική σας θέση σε μια ομάδα; Ό,τι κι αν είναι, μπορείτε να το πετύχετε, αρκεί να είστε συνειδητοποιημένοι και πρόθυμοι να εργαστείτε εντατικά. Η Πρωτοχρονιά σάς βρίσκει παρέα με όσους αγαπάτε και με έναν καινούργιο έρωτα τους ελεύθερους.

ΤΑΥΡΟΣ [21.4/20.5] Η ανάγκη σας για κοινωνική αναγνώριση αυξάνεται με την είσοδο της Αφροδίτης στον Υδροχόο στις 20/12 και θα ευνοηθούν οι δημόσιες σχέσεις με σημαντικά πρόσωπα που θα σας δώσουν ώθηση για την υλοποίηση ενός στόχου. Στις 21/12 εισέρχεται ο Ήλιος στον Αιγόκερω και στηρίζει τις προσπάθειές σας, ενώ σας κάνει πιο υπεύθυνους απέναντι στις υποχρεώσεις σας. Τα Χριστούγεννα σας βρίσκουν να ταξιδεύετε, άλλοι παρέα με το ταίρι σας, άλλοι με φίλους, ενώ ορισμένοι από εσάς θα αναζητήσετε την περιπέτεια κι ας μην έχετε βρει την κατάλληλη παρέα. Οι γεννημένοι το 2ο δεκαήμερο προσέξτε τις οικονομικές σας συναλλαγές και τα προσωπικά σας αντικείμενα, καθώς υπάρχει κίνδυνος απωλειών. Στις 26/12 πραγματοποιείται Νέα Σελήνη και Ηλιακή Έκλειψη επίσης στον Αιγόκερω και αποτελεί κομβική στιγμή για τη λήψη σημαντικών αποφάσεων που θα αφορούν τη σταδιοδρομία σας. Με τη συμμετοχή του Δία, τύχη και ευχάριστες συμπτώσεις θα συμβάλουν στην υλοποίηση ενός στόχου και προβλέπονται σημαντικές αλλαγές μέσα στο επόμενο εξάμηνο. Γενικά, αυτή την εποχή μαζεύονται πολλοί πλανήτες στον συγκεκριμένο τομέα, καθώς στις 28/12 έρχεται και ο Ερμής να προστεθεί στην πλανητική συστάδα, που σας ωθεί να εξελιχθείτε, αξιοποιώντας το μυαλό και τις γνώσεις σας, και να αναζητήσετε νέες κατευθύνσεις, οι οποίες θα διευρύνουν τους ορίζοντές σας. Αν ζείτε στο εξωτερικό για σπουδές ή για επαγγελματικούς σκοπούς, θα ταξιδέψετε προκειμένου να βρεθείτε με την οικογένεια και τους φίλους σας και θα διαπιστώσετε πως αυτό που σας κάνει ευτυχισμένους είναι η αρμονία στις σχέσεις. Η Πρωτοχρονιά σάς βρίσκει ήρεμους και ίσως προτιμήσετε πιο ιδιωτικές στιγμές. Οι ελεύθεροι μπορεί να συναντήσετε τον έρωτα της ζωής σας.

Ένα μακρινό ταξίδι μπορεί να ανοίξει νέες προοπτικές που θα σας ωθήσουν σε ριζικές αλλαγές στη ζωή σας. Η Αφροδίτη εισέρχεται στον Υδροχόο στις 20/12 και εντείνει την ανάγκη σας να ανακαλύψετε καινούργια πράγματα που θα συμβάλουν στην ψυχική σας ανάταση, ενώ σας κάνει πιο κοινωνικούς. Τα Χριστούγεννα μπορεί να είναι κουραστικά για όσους εργάζεστε, ωστόσο θα ανταμειφθείτε και με το παραπάνω. Ιδιαίτερη προσοχή οι γεννημένοι το 2ο δεκαήμερο για πιθανή ένταση με πρόσωπα εξουσίας ή με τους ηλικιωμένους της οικογένειας. Στις 26/12 η Νέα Σελήνη και η Ηλιακή Έκλειψη στον Αιγόκερω ενεργοποιούν τον τομέα των χρημάτων και του έρωτα, ενώ σηματοδοτούν μια νέα αρχή. Ωστόσο, για να προχωρήσετε, θα πρέπει να αφήσετε πίσω το παρελθόν και να σκεφτείτε τα θετικά που επιθυμείτε να έρθουν στη ζωή σας. Η συμμετοχή του Δία φέρνει κέρδη μέσω κοινών πόρων και, καθώς έχει επεκτατικό χαρακτήρα, μπορεί να βρείτε μια νέα πηγή εσόδων. Στις 28/12 η είσοδος του Ερμή επίσης στον Αιγόκερω συμπληρώνει την πλανητική συστάδα που σας κάνει να έχετε έντονη επιρροή στο περιβάλλον σας και υποδεικνύει πολλές συναντήσεις με πρόσωπα που θα έχουν να σας προτείνουν, ή εσείς θα τους προτείνετε, μια συνεργασία. Οι ελεύθεροι ενδεχομένως να αλλάξετε συντρόφους μέχρι να βρείτε το κατάλληλο ταίρι και είναι μια εποχή πειραματισμού για εσάς. Την Πρωτοχρονιά μπορεί να μελαγχολήσετε αν αναλογιστείτε γεγονότα που συνέβησαν κατά τη διάρκεια της χρονιάς, καλύτερα όμως να μην τα σκαλίσετε. Η αλλαγή νοοτροπίας και τρόπου σκέψης είναι μονόδρομος προκειμένου να βελτιώσετε τη ζωή σας.

ΚΑΡΚΙΝΟΣ [22.6/22.7] Με την είσοδο της Αφροδίτης στον Υδροχόο στις 20/12 αρχίζουν να βελτιώνονται τα οικονομικά σας είτε μέσω μιας συνεργασίας είτε μέσω κοινών πόρων και μπορείτε να υλοποιήσετε τα σχέδιά σας, αρκεί να αποφύγετε τις υπερβολές με το ξόδεμα των χρημάτων. Ο ενθουσιασμός των γιορτών εντείνει την ανάγκη σας για απολαύσεις και κοινωνική ζωή κι εκεί μπορεί να χάσετε τον έλεγχο. Τα Χριστούγεννα προσπαθήστε να τα περάσετε με όσους σας προκαλούν όμορφα συναισθήματα και αποφύγετε άτομα με τα οποία θα μπορούσε να ξεκινήσει ένας διαπληκτισμός. Η Νέα Σελήνη και η Ηλιακή Έκλειψη στον Αιγόκερω στις 26/12 ανοίγουν ένα καινούργιο κεφάλαιο στη ζωή σας και μέσα στο επόμενο εξάμηνο θα δημιουργηθούν σχέσεις και συνεργασίες που θα ικανοποιήσουν τις προσδοκίες σας. Με τη συμμετοχή του Δία η τύχη σάς χαμογελά και οι πιθανότητες για έναν πετυχημένο γάμο είναι πολλές. Στις 28/12 εισέρχεται ο Ερμής επίσης στον Αιγόκερω, συμπληρώνοντας την πλανητική συστάδα που διανύει τον τομέα των σχέσεων. Πολλές οι συναντήσεις και οι επαφές αυτή την εποχή και θα ωφεληθείτε ποικιλοτρόπως. Δημόσιες σχέσεις, διαπραγματεύσεις και συμφωνίες θα ενισχύσουν το εισόδημά σας και θα κερδίσετε την εκτίμηση των συνεργατών σας. Ιδανική εποχή για να διευρύνετε τον κοινωνικό σας κύκλο και να αποκτήσετε νέα ενδιαφέροντα, κάποιο χόμπι, να συμμετάσχετε σε μια συλλογική δραστηριότητα ή να ξεκινήσετε ένα σπορ. Η Πρωτοχρονιά σάς βρίσκει αισιόδοξους και αποφασισμένους να βελτιώσετε τη ζωή σας. Ένα ταξίδι θα σας δώσει την ευκαιρία να χαλαρώσετε και να εμπνευστείτε νέες ιδέες που θα σας ενθουσιάσουν, ενώ μια ενδιαφέρουσα γνωριμία θα σας κάνει να σκεφτείτε το ενδεχόμενο μετοίκησης στο εξωτερικό.

Sudoku No 617 4 1 3 1 8

8 5 6 7 9 5 9 1 6 9 3 6 2 4 6 3

6 5

4 2

Η λύση του προηγούμενου 7 5 6 8 4 3

2 9 4 1 7 5

1 8 3 9 6 2

3 2 8 7 1 4

4 7 5 6 3 9

6 1 9 5 2 8

5 6 1 4 9 7

8 4 2 3 5 1

9 3 7 2 8 6

9 8 7 5 2 4 3 6 1 2 6 5 9 1 3 8 7 4 1 3 4 6 8 7 2 9 5

ΛΕΩΝ [23.7/23.8]

ΖΥΓΟΣ [23.9/22.10]

Οι σχέσεις σας θα σας απασχολήσουν με την είσοδο της Αφροδίτης στον Υδροχόο και θα επανεξετάσετε πολύ προσεκτικά γεγονότα που ενδεχομένως να σας απομάκρυναν από αγαπημένα πρόσωπα ή συνεργάτες. Ωστόσο, θα πρέπει να προσέξετε, καθώς αυτή την εποχή είστε ευσυγκίνητοι και μπορεί να σας παρασύρει η ανάγκη σας να βρείτε τις ισορροπίες, με κίνδυνο να απογοητευτείτε για μια ακόμη φορά. Αποστασιοποιηθείτε και θα δείτε ξεκάθαρα ποιοι αξίζει να παραμείνουν κοντά σας και ποιοι να αποτελέσουν παρελθόν. Τα Χριστούγεννα θα σας δοθεί η ευκαιρία για ανάπαυλα αν ταξιδέψετε. Διαφορετικά, θα τρέχετε πανικόβλητοι να προλάβετε τις προετοιμασίες του γιορτινού τραπεζιού και θα φορτωθείτε έξτρα κούραση και άγχος για να είναι όλα στην εντέλεια. Οι γεννημένοι το 2ο δεκαήμερο θα κάνετε μια γνωριμία που θα σας προκαλέσει ανάμεικτα συναισθήματα, γι’ αυτό δεν πρέπει να πέσετε με τα μούτρα. Ακούστε τη διαίσθησή σας που σας προειδοποιεί. Η Νέα Σελήνη και η Ηλιακή Έκλειψη στον Αιγόκερω σηματοδοτούν έναν νέο κύκλο διάρκειας έξι μηνών κατά τον οποίο θα μπορέσετε να ανοίξετε τα φτερά σας και να ανακαλύψετε νέες κατευθύνσεις που θα ικανοποιήσουν τις φιλοδοξίες σας. Με τη συμμετοχή του Δία, που είναι ο πλανήτης της τύχης και των ευκαιριών, είναι ιδανική εποχή για ένα νέο ξεκίνημα που μπορεί να αφορά την επιχείρησή σας ή μια συνεργασία. Στις 28/12 εισέρχεται και ο Ερμής στον Αιγόκερω, ενώνοντας την ενέργειά του με όλων των υπόλοιπων πλανητών που κατοικοεδρεύουν στον τομέα της εργασίας, και είναι εξαιρετική εποχή για σύσφιξη σχέσεων. Η Πρωτοχρονιά σάς βρίσκει να ξεφαντώνετε μαζί με αγαπημένα πρόσωπα.

Η είσοδος της Αφροδίτης στον Υδροχόο στις 20/12 σας προκαλεί έντονα την ανάγκη για απολαύσεις και πολυτέλεια, που σημαίνει πως δεν θα υπολογίσετε τα έξοδα προκειμένου να ικανοποιήσετε τις επιθυμίες σας. Ακριβές αγορές, ταξίδια, ρούχα, αξεσουάρ, δώρα για τα παιδιά και τους αγαπημένους σας μπορεί να εξαντλήσουν τον προϋπολογισμό σας, οπότε προσπαθήστε να αποφύγετε τις υπερβολές. Επειδή αυτή την εποχή το άγχος είναι αυξημένο, προσέξτε μια πιθανή παρεξήγηση με άτομα από τον χώρο της εργασίας. Επίσης, ιδιαίτερη προσοχή στις μετακινήσεις σας. Μη βιάζεστε να φτάσετε στον προορισμό σας και απολαύστε τη διαδρομή. Τα Χριστούγεννα θα τα περάσετε οικογενειακά, όμως όσοι εργάζεστε θα νιώσετε έντονα την ανάγκη να βρεθείτε με αγαπημένα σας πρόσωπα και η διάθεσή σας θα είναι λίγο πεσμένη. Οι γεννημένοι το 2ο δεκαήμερο ενδεχομένως να απογοητευτείτε αν έχετε μεγάλες προσδοκίες από το ταίρι σας και η έλλειψη γενναιοδωρίας θα σας κάνει να επανεξετάσετε τη σχέση σας. Στις 26/12 η Νέα Σελήνη και η Ηλιακή Έκλειψη πραγματοποιούνται στον τομέα του σπιτιού και είναι μια πολύ καλή στιγμή για να κάνετε ένα νέο ξεκίνημα όσοι έχετε ψυχρανθεί με αγαπημένα σας πρόσωπα, αφήνοντας πίσω δυσάρεστα γεγονότα του παρελθόντος. Εκτιμήστε το ότι είστε όλοι μαζί και αναλογιστείτε πόσος κόσμος περνάει δύσκολες στιγμές επειδή του λείπει κάποιο σημαντικό άτομο της ζωής του, εξαιτίας μιας απώλειας. Με την είσοδο του Ερμή στον Αιγόκερω στις 28/12 συμπληρώνεται η πλανητική συστάδα που έχει συγκεντρωθεί στον τομέα της οικογένειας και, απ’ ό,τι φαίνεται, η Πρωτοχρονιά σάς βρίσκει σε ένα πολύ ευχάριστο και εορταστικό κλίμα.

ΠΑΡΘΕΝΟΣ [24.8/22.9]

ΣΚΟΡΠΙΟΣ [23.10/22.11]

Η δημιουργία ενός φιλικού περιβάλλοντος θα αποτελέσει βασική σας ανάγκη και θα προσπαθήσετε να επαναφέρετε τις ισορροπίες στις σχέσεις με άτομα από τον εργασιακό σας χώρο. Η είσοδος της Αφροδίτης στον Υδροχόο στις 20/12 στρέφει το ενδιαφέρον σας στη βελτίωση της φυσικής σας κατάστασης, ωστόσο το να κάνετε κάποια εξαντλητική δίαιτα προκειμένου να έχετε περιθώριο για παρασπονδίες τις ημέρες των γιορτών είναι άσκοπο, όπως επίσης άσκοπο είναι να θέλετε να αδυνατίσετε για να χωρέσετε σε ένα ρούχο που αγοράσατε 2 νούμερα μικρότερο. Τα Χριστούγεννα θα προτιμήσετε να τα περάσετε με τον ερωτικό σας σύντροφο ή/και τα παιδιά, κάτι που θα προκαλέσει τη δυσαρέσκεια συγγενικών σας προσώπων. Ειδικά οι γεννημένοι το 2ο δεκαήμερο προσέξτε πώς θα διαχειριστείτε τις πιέσεις των άλλων. Στις 26/12 η Νέα Σελήνη και η Ηλιακή Έκλειψη στον Αιγόκερω θα ευνοήσουν νέα ξεκινήματα που μπορεί να αφορούν μια δημιουργική απασχόληση, μια επιχειρηματική προσπάθεια ή μια ερωτική σχέση. Με τη συμμετοχή του Δία η τύχη θα είναι με το μέρος σας και θα είναι ιδανική εποχή για απόκτηση ενός παιδιού. Αγοράστε ένα λαχείο, παίξτε τυχερά παιχνίδια, αρκεί να το κάνετε με μέτρο. Η Πρωτοχρονιά σάς βρίσκει περιτριγυρισμένους από παιδιά και αγαπημένα πρόσωπα και θα είναι μια καλή ευκαιρία να βρεθείτε με όσους δεν καταφέρατε να δείτε το προηγούμενο διάστημα. Οι ελεύθεροι έχετε όλες τις προϋποθέσεις με το μέρος σας για να ζήσετε έναν δυνατό έρωτα και δεν πρέπει να σας προβληματίσουν οι αποστάσεις. Το ερωτικό ενδιαφέρον προς εσάς θα είναι έντονο και κάποιοι θα βρεθείτε σε δίλημμα.

Με την είσοδο της Αφροδίτης στον Υδροχόο στις 20/12 η προσοχή σας στρέφεται στο σπίτι και στην οικογένεια και θα αφιερώσετε χρόνο στις ανάγκες αγαπημένων προσώπων. Ιδανική εποχή για να στολίσετε το σπίτι όλοι μαζί, να ετοιμάσετε διάφορα γλυκίσματα και να δώσετε μια εορταστική ατμόσφαιρα στον χώρο σας. Τα οικονομικά σας βαίνουν καλώς και θα θέλετε να ξοδέψετε χρήματα για δώρα και αγορές για τον εαυτό σας. Επειδή είστε πολύ γαλαντόμοι, προσέξτε μην ξεφύγετε από τον προϋπολογισμό σας. Τα Χριστούγεννα θα είναι πολύ ευχάριστα και θα προτιμήσετε να τα περάσετε με αδέλφια, ανίψια και, φυσικά, με την οικογένειά σας, ωστόσο οι γεννημένοι το 2ο δεκαήμερο μπορεί να νιώσετε μια πικρία, αν έχει μεσολαβήσει ένας καβγάς με μέλος της οικογένειας, και θα προτιμήσετε μια εκδρομή με φίλους. Στις 26/12 η Νέα Σελήνη και η Ηλιακή Έκλειψη στον Αιγόκερω αποτελούν ιδανική στιγμή για να κάνετε ένα νέο ξεκίνημα που μπορεί να αφορά το εμπόριο, μια συνεργασία ή τη βελτίωση σχέσεων με οικείους. Με τη συμμετοχή του Δία οι ευκαιρίες για επέκταση των δραστηριοτήτων σας και αύξηση των κερδών θα είναι πολλές και, καθώς η επίδραση της έκλειψης διαρκεί έξι μήνες, θα γνωρίσετε καινούργια μέρη και άτομα που θα συμβάλουν στην υλοποίηση ενός σχεδίου. Από τις 28/12, που εισέρχεται και ο Ερμής στον Αιγόκερω, γίνεστε πιο επικοινωνιακοί και δίνετε περισσότερη προσοχή σε όσα ακούτε, οπότε κάποιες πληροφορίες θα δώσουν το προβάδισμα στα επιχειρηματικά σας σχέδια. Την Πρωτοχρονιά προβλέπεται έντονο ξεφάντωμα κι ένας έρωτας με άτομο που θα έρθει από μακριά.

starfax

ΔΙΔΥΜΟΣ [21.5/21.6]

week

α πό τη μα ριβίκυ κα λλέργ η (sta rfa x@ lifo .gr)

19.12.19 – lifo

109

Γωγώ Δελογιάννη — Τι σημαίνει για σένα κοινωνική προσφορά; Η κοινωνική προσφορά είναι για μένα ένα μικρό χρέος προς την κοινωνία που με μεγαλώνει! Το χρέος αυτό μπορεί να αποπληρωθεί μόνο με πράξεις αγάπης, καλλιεργώντας την ελπίδα, κάνοντας την ίδια την κοινωνία ακόμα καλύτερη και με ακόμα καλύτερους ανθρώπους. — Γνώριζες όλα αυτά που έχει προσφέρει η Lidl Ελλάς στην ελληνική κοινωνία τα τελευταία 20 χρόνια; Τα έμαθα πρόσφατα και με έκαναν ακόμα πιο χαρούμενη γι’ αυτήν τη συνεργασία. — Ποια ήταν η πρώτη σου σκέψη μόλις σου ζητήθηκε να γίνεις διανομέας του Φυλλαδίου Προσφοράς #apotalidl; Η πρώτη μου σκέψη ήταν «πλάκα θα έχει» και η αμέσως επόμενη ανάγνωση με οδήγησε μπροστά σε μια πράξη αλληλεγγύης σε ανθρώπους που το έχουν ανάγκη. Δεν θυμάμαι να έχω αρνηθεί ποτέ τη βοήθειά μου σε τέτοιες πράξεις κι έτσι δέχτηκα.

Γιώργος Καπουτζίδης — Τι σημαίνει για σένα κοινωνική προσφορά; Κοινωνική προσφορά για μένα σημαίνει χαρά και ολοκλήρωση. Κάθε φορά που αναλαμβάνω μια δράση που στόχο έχει την ενίσχυση, τη βοήθεια συνανθρώπων μας που έχουν ανάγκη, το κάνω με πολλή χαρά και πραγματικά νιώθω ικανοποίηση και πληρότητα. Οι ρυθμοί της καθημερινότητάς μας είναι πολλές φορές ξέφρενοι. Και μας οδηγούν σε μια απίστευτη εσωστρέφεια, στο να κοιτάμε μόνο τον εαυτό μας, τους στόχους μας, τα προβλήματά μας. Όταν, λοιπόν, αποφασίζουμε να προσφέρουμε, να κοιτάξουμε τη μεγαλύτερη εικόνα, το «εμείς» και όχι μόνο το «εγώ», να κατανοήσουμε το πρόβλημα και τις αγωνίες κάποιου άλλου, τότε νιώθω ότι ολοκληρωνόμαστε κι εμείς. — Πες μας μια λέξη που σου έρχεται στο μυαλό μόλις ακούς «Lidl Eλλάς». Ευκολία, ποιότητα, ευχάριστο περιβάλλον, ψώνια με φίλους αλλά και με την οικογένειά μου. Ξεκούραστες και ωραίες αγορές. Όλα αυτά θα έλεγα ότι συνοψίζουν την πολύχρονη εμπειρία μου από τα Lidl. — Ποια ήταν η πρώτη σου σκέψη μόλις σου ζητήθηκε να γίνεις διανομέας του Φυλλαδίου Προσφοράς #apotalidl; Αμέσως δέχτηκα. Πάντοτε προσπαθώ να συμμετέχω σε τέτοιες δράσεις προσφοράς και αλληλεγγύης. Είναι και η εποχή τέτοια, κοντά στις γιορτές, που έχεις πάντοτε έναν λόγο παραπάνω να αναλάβεις μια τέτοια δράση.

Γιάννης Σερβετάς — Τι σημαίνει για σένα κοινωνική προσφορά; Η κοινωνική προσφορά είναι η διεθνής γλώσσα της καλοσύνης, μια γλώσσα που πρέπει να μάθουμε να τη μιλάμε όλοι,για να κάνουμε τον κόσμο μας καλύτερο. — Γνώριζες όλα αυτά που έχει προσφέρει η Lidl Ελλάς στην ελληνική κοινωνία τα τελευταία 20 χρόνια; Λόγω της σχέσης που έχω με το «Χαμόγελο του παιδιού» γνωρίζω αρκετά και δηλώνω εντυπωσιασμένος με τη διακριτικότητα που δείχνει η εταιρεία όλα αυτά τα χρόνια. — Ποια περιμένεις να είναι η ανταπόκριση του κόσμου στην ενέργεια «Φυλλάδιο Προσφοράς #apotalidl»; Ο σκοπός είναι γλυκός, ανθρώπινος και τρυφερός. Ελπίζω ο κόσμος να αγκαλιάσει την πρωτοβουλία και να ζεστάνει όλες αυτές τις ευπαθείς ομάδες που υποστηρίζει η Lidl Ελλάς.

Η Lidl Ελλάς μάς καλεί σε μια χριστουγεννιάτικη ενέργεια που αποδεικνύει πως τα μαγικά ραβδιά υπάρχουν και βρίσκονται στο χέρι μας.

Φυλλάδιο Προσφοράς #apotalidl

ένε ότι τα Χριστούγεννα είναι περίοδος για περισσότερη αγάπη, περισσότερη ευγένεια και περισσότερη φροντίδα. Όμως, άλλο τι λες κι άλλο τι κάνεις… Πραγματικά, σκέψου λίγο: πότε ήταν η τελευταία φορά που ένιωσες το πνεύμα των Χριστουγέννων να σε ξεσηκώνει από την καθημερινότητα (όπως τον Εμπενίζερ Σκρουτζ) και να σε οδηγεί σε μια πράξης αληθινής προσφοράς; H Lidl Ελλάς, για μία ακόμα χρονιά κάνει πράξη τη διάθεση προσφοράς και, παίρνοντας τον ρόλο του χριστουγεννιάτικου πνεύματος, μας προτείνει να μπούμε στο κλίμα των γιορτών μέσα από ένα ξεχωριστό «Φυλλάδιο Προσφοράς #apotalidl». Ένα φυλλάδιο που δεν περιλαμβάνει προϊόντα παρά μόνο συναισθήματα αγάπης, αλληλεγγύης και φροντίδας απέναντι σ’ εκείνους που έχουν ανάγκη τη βοήθειά μας. Και είναι πολλοί. Είναι δίπλα μας. Είναι η δική μας αντανάκλαση πάνω στις χριστουγεννιάτικες μπάλες που βάζουμε στο δέντρο μας. Μέσα από αυτή την έκφραση αγάπης η Lidl Ελλάς μάς καλεί να επισκεφτούμε την ιστο-

σελίδα fylladioprosforasapotalidl.gr και απλώς να πατήσουμε το κουμπί «Μοιράσου το καλό!». Πιστεύεις στα μαγικά ραβδιά; Αυτό το κουμπί διαθέτει τη μαγεία του παραμυθιού που με μια κίνηση μπορούν όλα να γίνουν καλύτερα. Το μόνο που χρειάζεται είναι να μοιραστούμε και να μοιράσουμε «ηλεκτρονικά» το μήνυμα αγάπης. Τόσο γρήγορα, τόσο εύκολα και τόσο απλά, χωρίς κανένα άλλο κόστος, με κάθε «μοίρασμα» η Lidl Ελλάς θα προσφέρει 1 ευρώ σε προϊόντα που θα δοθούν σε ευπαθείς ομάδες μέσω των οργανισμών «Ανοιχτή Αγκαλιά», «Δίκτυο Κοινωνικής Αλληλεγγύης & Αρωγής», «Μπορούμε» και «Το Χαμόγελο του Παιδιού». Το Πρόγραμμα Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης της Lidl Ελλάς εδώ και 20 χρόνια βασίζεται στην ουσία της ευαισθησίας και της αλληλεγγύης με ενέργειες όπως οι επενδύσεις σε κοινωνικές και περιβαλλοντικές δράσεις, οι δωρεές προϊόντων, η στήριξη του «Χαμόγελου του Παιδιού», οι εκστρατείες προληπτικής ιατρικής για απομακρυσμένες περιοχές, η προσφορά φαγητού στη ΜΚΟ «Μπορούμε», οι

υποστήριξη παιδιών μέσα από το πρόγραμμα «Δεκατιανό στο Σχολείο» για το 2016-2017. Για τα φετινά Χριστούγεννα, η Lidl Ελλάς εμπνέεται από δύο μικρά κορίτσια, την Ελεονόρα, που με την παιδική της φαντασία ζωγράφισε τη δική της εκδοχή από το εβδομαδιαίο φυλλάδιο, και τη Στεφανία, που φωτογράφισε την εξαιρετική συλλογή της από δεκάδες φυλλάδια Lidl. Κάπως έτσι το «Φυλλάδιο Προσφοράς #apotalidl» δημιουργήθηκε για να μοιράσει βοήθεια σε όσους τη χρειάζονται, αλλά κυρίως για να μοιράσει το μήνυμα των γιορτών σε όλους μας. Ένα μήνυμα που διαδίδεται μέσα από το site fylladioprosforasapotalidl.gr για να μας πείσει πως τα μαγικά ραβδιά υπάρχουν στην άκρη του χεριού μας, αρκεί να κάνουμε την κατάλληλη κίνηση. Στ ην καμπάνια Φυλ λ άδιο Προσφοράς #apotalidl συμμετέχουν οι Γωγώ Δελογιάννη, Γιώργος Καπουτζίδης και Γιάννης Σερβετάς, οι οποίοι, ως «Διανομείς Αγάπης» και αγγελιαφόροι του μηνύματος της Lidl Ελλάς, μας καλούν με τον δικό τους τρόπο να στηρίξουμε αυτή την πρωτοβουλία.