Τεύχος 641

ΓΡΑΦΟΥΝ ΚΑΙ ΜΙΛΟΥΝ ΟΙ: ΦΡΑΓΚΊΣΚΗ ΑΜΠΑΤΖΟΠΟΎΛΟΥ ΒΑΣΊΛΗΣ ΒΑΜΒΑΚΆΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΔΑΣΚΑΛΑΚΗΣ ΜΑΡΊΑ ΕΥΘΥΜΊΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΊΝΑ ΖΆΝΟΥ ΘΩΜΑΣ ΚΟΡΟΒΙΝΗΣ ΚΏΣΤΑΣ ΚΩΣΤΉΣ ΑΝΤΏΝΗΣ ΛΙΆΚΟΣ ΝΤΟΡΑ ΜΠΑΚΟΠΟΥΛΟΥ ΟΥΙΛΙΑΜ ΝΤΑΛΡΙΜΠΛ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ ΝΙΚΌΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΆΚΗΣ ΔΗΜΉΤΡΗΣ ΦΙΛΙΠΠΊΔΗΣ ΜΕ ΕΡΓΑ ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΝΑΥΡΙΔΗ

free press

ΕΙΔΙΚΟΣ ΤΕΥΧΟ

ΚΟ ΕΙΔΙΧ ΟΣ ΤΕΥ

ολα για την αθηνα! δωρεαν οδηγοσ τησ πολησ κυκλοφορει καθε πεμπτη

η ζωή συνεχίζεται

7.5.2020

2 lifo – 7.5.20

☛ «O αργός θάνατος του ελληνικού θεάτρου: Ποιος θα τον εμποδίσει;» ήταν ο τίτλος του ρεπορτάζ της Λουίζας Αρκουμανέα για τις άμεσες επιπτώσεις της πανδημίας στο ελληνικό θέατρο. Τρεις ανώνυμοι σχολιαστές εξέφρασαν τη σχετική αντιπαράθεση των ημερών: «Γιατί δεν ανεβάζουν παραστάσεις στο Internet και να πληρώνουμε να τις δούμε; Πιο πολλά εισιτήρια θα κόψουν απ’ ό,τι με τις ζωντανές παραστάσεις. Υπάρχει και ο κόσμος της επαρχίας που διψά για θεάματα και βολεύεται με κάποιες ελάχιστες περιοδείες θιάσων το καλοκαίρι». «Γιατί αυτό δεν είναι θέατρο. Όπως λέει ο Βάλτερ Πούχνερ, θέατρο είναι “μια ιδιάζουσα αμοιβαία επικοινωνία μιας ομάδας ηθοποιών και μιας ομάδας θεατών που συγκεντρώνονται στον ίδιο χώρο (θέατρο) και κατά τον ίδιο χρόνο (διάρκεια της θεατρικής παράστασης) για να δημιουργήσουν και να βιώσουν μαζί το θεατρικό γεγονός” και αυτό εν μέρει έχει αντικαταστήσει τον παλαιότερο ορισμό: “για θεατρική κατάσταση μιλάμε όταν ο Α (ηθοποιός) ενσαρκώνει τον Β (σκηνικό ρόλο), ενώ ο Γ (θεατής) παρακολουθεί”. Από το βιβλίο Η επιστήμη του θεάτρου στον 21ο αιώνα». «Το ελληνικό θέατρο εργάζεται με συνθήκες γαλέρας εδώ και πολλά χρόνια. Φυσικά, οι συνθήκες εργασίας αντανακλώνται πλήρως στο επίπεδο των παραστάσεων, εκ των οποίων ελάχιστες κρατάνε κάποια βασικά στάνταρ και ακόμα λιγότερες δικαιολογούν το εισιτήριό τους ως έργα τέχνης. Τη συντριπτική πλειονότητα αποτελούν παραστάσεις που γίνονται για να γίνουν, χωρίς να μπορεί να διακριθεί η ανάγκη που τις γέννησε. Οπότε, ναι, τίμιο το αίτημα των καλλιτεχνών για ενίσχυση αυτή την περίοδο που καλούνται να μη δουλέψουν. Αλλά ας είναι αφορμή αυτή η συνθήκη ώστε, όταν ξαναδουλέψουν, να ανέβει ποιοτικά το έργο τους και οι συνθήκες δουλειάς τους, οπότε το μεροκάματο που πληρώνει ένας θεατής για να το δει να είναι αντίστοιχο των αναγκών της εποχής».

α π ό τ η lif o t ea m

Οι αντιδράσεις που δημιούργησαν τα άρθρα και τα posts μας την περασμένη εβδομάδα.

feedback640

Ο ΑΡΓΌΣ ΘΆΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΎ ΘΕΆΤΡΟΥ, ΤΟ ΝΈΟ ΆΛΜΠΟΥΜ ΤΗΣ «ΛΕΥΚΉΣ ΣΥΜΦΩΝΊΑΣ» ΚΑΙ Ο ΠΑΝΑΓΙΏΤΗΣ ΣΔΟΎΚΟΣ

POSTS ΓΡAΜΜΑΤΑ E-MAILS

*Στείλτε μας Feedback: feedback@lifo.gr

☛ «Εκπληκτικό» χαρακτήρισε το νέο άλμπουμ της μπάντας «Λευκή Συμφωνία» ο Φώντας Τρούσας στην παρουσίασή του. Οι σχολιαστές διχάστηκαν: «Ποτέ δεν μου άρεσαν, ούτε και τώρα με ψήνουν. Άλλη μία από τα ίδια, ο ίδιος ήχος και η ίδια κλάψα. Τώρα, για τα σχόλια του αρθρογράφου, που τους πλέκει το εγκώμιο και τους βάζει δίπλα σε ονοματάρες… Λογικά, είναι τρελός φαν τους. Από μένα είναι “όχι”». «Αγόρασα και άκουσα τον δίσκο τις μέρες του εγκλεισμού και μέσα από κάποιες στιγμές της βαριάς του ατμόσφαιρας με έβγαλε εκεί στο φως. Σαν τον ήλιο. Ευτυχώς, βγαίνουν ακόμα τέτοιοι δίσκοι». ☛ «Συζητώντας με έναν νέο άνθρωπο, αφοσιωμένο στην ψαλτική τέχνη και στο παραδοσιακό τραγούδι» ήταν ο τίτλος της συνέντευξης του Παναγιώτη Σδούκου στον Θοδωρή Αντωνόπουλο. Ο Γράφων σημειώνει: «Όταν ξεπεράσουμε τα συμπλέγματά μας, θα καταλάβουμε το μεγαλείο του πολιτισμού, του οποίου είμαστε φορείς. Την ευθύνη που έχουμε για να διατηρηθεί ζωντανός. Το γιατί έχουμε αυτά τα συμπλέγματα είναι μια άλλη κουβέντα. Το μεγαλείο αυτό πρέπει να μας κάνει πιο υπεύθυνους, πιο προσγειωμένους, πιο χαμηλών τόνων, πιο ανεκτικούς, λιγότερο μπουρδολόγους, αλλά πιο αυστηρούς πρώτα μ’ εμάς και μετά με τους άλλους. Το γρηγοριανό μέλος είναι βυζαντινής προέλευσης, η παλαιοσλαβική μουσική το ίδιο. Το σύνολο της δυτικής μουσικής εδράζεται σε αυτό που εμείς καταδικάζουμε σήμερα ως “αναχρονιστικό” ή ως “χριστιανοταλιμπανισμό”. Ας ακούσουμε εκκλησιαστικό όργανο στις δυτικές εκκλησίες και μετά ας πάμε στο μουσείο στο Δίον για να δούμε το πρώτο γνωστό εκκλησιαστικό όργανο (ύδραυλις). […] Η γνώση ποτέ δεν βλάπτει. Καλό κάνει: “Τον θεό δεν τον αντικειμενοποιείς. Ζεις ένα παιχνίδι σχέσης μαζί του, μεταξύ γνώσης και αλήθειας, η οποία σε μεταμορφώνει”. Ο ορισμός της κατανόησης του κόσμου ως εμπειρίας και ως όχι ως γνώσης. Η διαφορά μεταξύ Δυτικών και ημών. Αριστοτελικών και παλαμιστών. Ευχαριστούμε για μια συνέντευξη που είναι αφετηρία για πολύ γόνιμη έρευνα και λίγη –επιτέλους– γνώση. ΥΓ.: Η γενιά του ’30 μας έδωσε την Αρβελέρ, τον Φλώρο, την Αγγελική Λαΐου. Μας έδωσε τα πατήματα να πούμε ότι το Βυζάντιο είναι δικό μας. Όχι Δυτικών λογίων και ιστορικών. Δεν είναι αντιθετικό συμπλήρωμα της δυτικής αυτογνωσίας και του δυτικού αυτοπροσδιορισμού αλλά η ζωντανή και πάλλουσα καταγωγή μας». Ο συνεντευξιαζόμενος κ. Σδούκος απάντησε: «Αγαπητέ μου, σε ευχαριστώ, όντως σε μια συνέντευξη δεν μπορείς να συμπεριλάβεις εύκολα αυτά που θέλεις να πεις. Θα εισέλθουμε σε τέτοιου είδους αναρτήσεις με τον καιρό, όπου θα χαρώ να ανταλλάσσουμε τις απόψεις μας. Δυστυχώς, υπάρχει σκοταδισμός, έκπτωση κύρους, παρορμητισμός άκριτος και αδιάκριτος, κρίσεις και κατακρίσεις νευρωτικής προέλευσης, καμία σχέση με την αντικειμενικότητα. Καταλαβαίνω τι θέλεις να πεις. Εις το επανιδείν, όλα τα καλά!».

free press Eβδομαδιαίος οδηγός της Αθήνας. Κυκλοφορεί κάθε Πέμπτη.

7.5.20 – lifo

3

Index #641

COVID-19

ΕΙΔΙΚΟ ΤΕΥΧΟΣ

ΟΙ ΕΠΙΖΗΣΑΝΤΕΣ: ΔΥΟ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΠΟΥ ΠΉΡΑΝ ΕΞΙΤΉΡΙΟ ΠΕΡΙΓΡΆΦΟΥΝ ΤΗΝ ΠΕΡΙΠΈΤΕΙΆ ΤΟΥΣ ΜΕ ΤΟΝ ΚΟΡΩΝΟΪΌ ΚΑΙ ΕΞΗΓΟΥΝ ΠΏΣ ΚΑΤΆΦΕΡΑΝ ΝΑ ΒΓΟΥΝ ΝΙΚΗΤΕΣ.

12

Η ζωή συνεχίζεται ΓΡΑΦΟΥΝ ΚΑΙ ΜΙΛΟΥΝ ΟΙ: ΑΝΤΏΝΗΣ ΛΙΆΚΟΣ ΔΗΜΉΤΡΗΣ ΦΙΛΙΠΠΊΔΗΣ ΝΙΚΌΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΆΚΗΣ ΚΏΣΤΑΣ ΚΩΣΤΉΣ ΦΡΑΓΚΊΣΚΗ ΑΜΠΑΤΖΟΠΟΎΛΟΥ ΜΑΡΊΑ ΕΥΘΥΜΊΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΊΝΑ ΖΆΝΟΥ ΒΑΣΊΛΗΣ ΒΑΜΒΑΚΆΣ ΘΩΜΑΣ ΚΟΡΟΒΙΝΗΣ ΝΤΟΡΑ ΜΠΑΚΟΠΟΥΛΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΔΑΣΚΑΛΑΚΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ ΟΥΙΛΙΑΜ ΝΤΑΛΡΙΜΠΛ

20 22 26 28 29 30 34 36 37 38 40 44 48

Νίκος Ναυρίδης, On Life, #A2, video still, 1997

50

ETAIΡIKH ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ

Ο θρίαμβος των σπιτικών μαγείρων 4 lifo – 7.5.20

e-Week 57

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΕΒΔΟΜΑΔΑ

61

ΤΑ ΕΡΓΑ ΤΟΥ ΤΕΥΧΟΥΣ ΕΙΝΑΙ ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΝΑΥΡΙΔΗ Στο εξώφυλλο: Έργο από την έκθεση του Νίκου Ναυρίδη Τry again. Fail again. Fail better στα Αισχύλεια 2013

7.5.20 – lifo

5

aπ ο τ ον σ ταθη τ σαγκ αρ ουσιανο

Editorial

ΠΊΣΩ, ΣΤΗ ΖΩΉ Στις περιόδους της αβεβαιότητας και του φόβου ο άνθρωπος παίζει κορώνα-γράμματα τη φύση του. Είτε αποθηριώνεται είτε ανεβαίνει τη δύσκολη σκάλα – αυτή που τον κάνει άνθρωπο. Μέχρι στιγμής, η ελληνική κοινωνία απέδειξε ότι δεν είναι το τυχοδιωκτικό και ασόβαρο πράγμα που νομίζαμε. Τα πήγε άριστα στο πρώτο κύμα της δυσκολίας. Τώρα, όμως, έρχονται νέα διλήμματα. Επιζήσαμε. Αλλά πώς ζούμε; Πώς ζεις χωρίς πολλά από αυτά που κάνουν τη ζωή θελκτική και υποφερτή; Κυρίως, χωρίς την ησυχία για τα χρειώδη: αξιοπρέπεια στον τρόπο που ζεις και στον τρόπο που πεθαίνεις. «Αγόρι μου», μου είχε πει πριν από πολλά χρόνια ο Μίκης Θεοδωράκης, «όλοι αυτοί που τους βλέπεις να σου κάνουνε τους σοβαρούς, αν κοπεί τρεις μέρες το νερό στην Αθήνα…

– δεν θα τους αναγνωρίζεις. Θα σκοτώνουν άνθρωπο». Οπότε μπαίνουμε σε μια πρωτόγνωρη εποχή, όπου οι άνθρωποι θα έρθουν αντιμέτωποι με τα μεγαλύτερα αινίγματα του εαυτού τους. Και τα πιο γυμνά τους ένστικτα.

6 lifo – 7.5.20

Γι’ αυτό και το πρώτο τεύχος μας μετά την καραντίνα σκεφτήκαμε ότι πρέπει να έχει ειδικό βάρος. Να μιλήσουν ιστορικοί, στοχαστές και καλλιτέχνες που μπορούν να ερμηνεύσουν τα νέα σημάδια και ίσως να δείξουν έναν δρόμο. Τις μέρες της καραντίνας, δουλειά μας ήταν να ενημερώνουμε δίχως κραυγές και ανακρίβειες τον κόσμο. Τώρα πρέπει, επιπλέον, να του δώσουμε εργαλεία να πλοηγηθεί στο τοπίο της παγκόσμιας ομίχλης. Απευθυνθήκαμε στους καλύτερους που μπορούσαμε να βρούμε. Δουλέψαμε με πρωτόγνωρο τρόπο – εξ αποστάσεως ή με μεγάλες προφυλάξεις. Και ζητήσαμε από έναν κορυφαίο Έλληνα εικαστικό, τον Νίκο Ναυρίδη, να εικονογραφήσει το τεύχος. Βγαίνουμε στις πόλεις που αγαπάμε με συγκίνηση. Μας έλειψαν οι άνθρωποι, τα μαγαζιά, οι δρόμοι… Αλλά έτσι ήταν πάντα η ζωή: αγρίως απρόβλεπτη. Θα περάσουμε τα σκοτάδια μας, μαζί.

ΕΙΔΙΚΟ ΤΕΥΧΟΣ www.lifo.gr ΔΥΟ ΔΕΚΑ ΕΚΔΟΤΙΚΗ Α.Ε. ΒOΥΛΗΣ 22, 105 63 ΑΘΗΝΑ T 210 3254 290 F 210 3249 785 info@lifo.gr

εκδοτης

Στάθης Τσαγκαρουσιάνος γενικός διευθυντής Μιχάλης Μιχαήλ commercial director Πηνελόπη Μουλά διευθυντής lifo.gr Θανάσης Χαραμής διευθυντής mikropragmata.lifo.gr Άρης Δημοκίδης διευθυντής εντυπης εκδοσης Τάσος Μπρεκουλάκης σύμβουλος σχεδιασμού Γιάννης Καρλόπουλος αrt director Χρήστος Τζοβάρας –––––– ε μπο ρικο τμημα advertising director Γιώτα Αθανασοπούλου digital advertising director Ρένα Κροκίδα direct sales director Κώστας Μαντάς chief creative officer Λευτέρης Κεφαλάς direct sales Γιώργος Λυκουργιώτης, Κωνσταντίνα Τριανταφύλλου senior digital campaign manager Ελένη Γκοβάτσου digital campaign manager Αγγελική Λάζου client service coordinator Ξένια Στασινοπούλου (xenia@lifo.gr) –––––– ψηφιακή ανάπτυξη/προγραμματισμός lifo.gr Άγγελος Παπαστεργίου, Σπύρος Γκατζούνας –––––– συν ταξη αρχισυνταξία Αλέξανδρος Διακοσάββας συντακτικη ομαδα Θοδωρής Αντωνόπουλος, Λουίζα Αρκουμανέα (Θέατρο), Θοδωρής Κουτσογιαννόπουλος (Σινεμά), Τάσος Μελεμενίδης (Σινεμά), Γιάννης Κωνσταντινίδης (Εικαστικά), Τίνα Μανδηλαρά (Βιβλίο), Νίκη Μηταρέα (Γεύση), Μερόπη Κοκκίνη, Δημήτρης Κυριαζής, Γλυκερία Μπασδέκη, Γιάννης Πανταζόπουλος, Σταυρούλα Παπασπύρου, Γεωργία Παπαστάμου, Μαρία Παππά, Χρήστος Παρίδης, Δημήτρης Πολιτάκης, Νικόλας Σεβαστάκης, Κορίνα Φαρμακόρη, Λένα Φουτσιτζή newsroom Πάνος Σάκκας (Αρχισυνταξία) Φιλιώ Ράγκου, Κατερίνα Αγριμανάκη, Ρούλα Βλασσοπούλου, Αναστασία Γαλάνη, Διονύσης Νοταράκης, Μαρία Νικολαΐδου, –––––– φωτογράφοι Σπύρος Στάβερης, Πάρις Ταβιτιάν, Freddie f., Αναστασία Βουτυροπούλου, Γιώργος Αδάμος ατελιέ αssistant art director Βανέσσα Φερλέ διαμόρφωση ψηφιακής εκδοσης Νινέττα Γιακιντζή, Μαρούσα Θωμά διόρθωση κειμένων Μαρία Δρουκοπούλου, Μπέτυ Σπανοπούλου –––––– λογιστηριο οικονομική διεύθυνση Δημήτρης Τασιόπουλος λογιστήριο Άλκηστις Γκούμα, Βασίλης Κοτρωνάκης διανομή Άκης Ιωάννου

Η φωτογραφία του Mark Leaver / @mdleaver είναι από το θέμα της Μερόπης Κοκκίνη «Athena skates: Μια παρέα νεαρών γυναικών με πατίνια παίρνουν πίσω την πόλη τους», που δημοσιεύτηκε στο www.lifo.gr

γραμματεία Βιβίκα Ανδριανάτου –––––– κωδικος εντυπου 7639

παρακαλουμε

ανακυκλωστε 7.5.20 – lifo

7

No 1 ΟΛΗ Η ΕΛΛΑΔΑ διαβάζει LiFO

8.357.000 UNIQUE VISITORS

στην ψηφιακή έκδοση ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΑΡΤΙΟΣ 2020

No 1

στην έντυπη έκδοση

αναγνωσιμοτητα

LiFO

136,6

ATHENS VOICE

125,6

Πηγή: Focus Bari, Ιούλιος-Δεκέμβριος 2019

ΣΤΗΝ ΚΟΡΥΦΉ, ΑΛΛΆ ΜΕ ΠΟΙΌΤΗΤΑ

8 lifo – 7.5.20

7 -1 3 μα ϊ ου 2 0 2 0 , τευχοσ 64 1

talk town Όσα ξέρουμε για τον ιό τώρα Συνοπτικά όσα μάθαμε από την εμπειρία μας με τον SARS-CoV-2 το τελευταίο δίμηνο.

απ ό τh βασιλ ικη σιουτη

ΕΙΔΙΚΟ ΤΕΥΧΟΣ Από τον Δεκέμβριο του 2019, που εμφανίστηκε ο νέος κορωνοϊός στην Κίνα, μέχρι σήμερα έχει αλλάξει ο κόσμος, αλλά οι επιστήμονες που τον μελετούν μέρα-νύχτα ακόμα προσπαθούν να τον αποκρυπτογραφήσουν, διαπιστώνοντας πως αυτά που δεν ξέρουν είναι περισσότερα από αυτά που ξέρουν. Παρ’ όλα αυτά, η επιστήμη κάνει βήματα πιο γρήγορα από ποτέ. Ιός SARS-CoV-2 είναι το όνομα που δόθηκε στον νέο κορωνοϊό, ενώ Covid-19 είναι το όνομα της σχετικής νόσου. Μάθαμε γι’ αυτόν όταν στην πόλη Γουχάν της επαρχίας Χουμπέι στην Κίνα εμφανίστηκαν ξαφνικά πάρα πολλά κρούσματα πνευμονίας και στις 9 Ιανουαρίου 2020 οι Αρχές της χώρας ενημέρωσαν ότι πρόκειται για ένα νέο στέλεχος κορωνοϊού. Σύντομα ο ιός εξαπλώθηκε από τη Γουχάν σχεδόν σε όλο τον κόσμο. ΠΏΣ ΜΕΤΑΔΊΔΕΤΑΙ Ο ιός SARS-CoV-2 μεταδίδεται αερογενώς, με το φτάρνισμα, τον βήχα, ακόμα και με την ομιλία. O βήχας παράγει σταγονίδια και αερολύματα, τα οποία απελευθερώνει και διασκορπίζει σε κλειστούς και ανοιχτούς χώρους. Αυτά μπορεί να παραμείνουν αιωρούμενα, να κινούνται στον αέρα ή να προσγειωθούν σε κάποια επιφάνεια. Επιστημονικές μελέτες υποστηρίζουν ότι τα αερολύματα μπορούν να ταξιδέψουν με τον βήχα μέχρι και 4,8 μέτρα, ενώ με το φτάρνισμα μπορούν να φτάσουν ακόμα πιο μακριά, μέχρι και τα 8,5 μέτρα.

7.5.20 – lifo

9

talk

ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΕΠΤΑΗΜΕΡΟ

town Τα 2 μέτρα που συνιστούν οι ειδικοί να κρατάμε απόσταση είναι μια απόσταση ασφαλείας, αλλά όσο μεγαλύτερη είναι η απόσταση, τόσο μεγαλύτερη είναι και η ασφάλεια. Δεν είναι απαραίτητο, όμως, να βήξει ή να φταρνιστεί κάποιος για να μεταδώσει τον κορωνοϊό. Σε κλειστούς χώρους αυτό μπορεί να συμβεί με την ομιλία και μόνο. Ο ιός μεταδίδεται, επίσης, όταν κάποιος έρθει σε επαφή με επιφάνειες στις οποίες έχουν προσγειωθεί τα σταγονίδια και στη συνέχεια αγγίξει το πρόσωπό του (μύτη, στόμα, μάτια). Η περίοδος επώασης, δηλαδή ο χρόνος μεταξύ της έκθεσης στον ιό και της έναρξης της νόσου, εκτιμάται μεταξύ μίας και δεκατεσσάρων ημερών. Η νόσος διαρκεί συνήθως 7-14 μέρες. Υπάρχουν πολλά αναπάντητα ακόμη ερωτήματα για τον τρόπο μετάδοσης του ιού από τα ασυμπτωματικά άτομα. ΠΟΎ ΒΡΙΣΚΌΜΑΣΤΕ ΜΕ ΤΟ ΕΜΒΌΛΙΟ Προς το παρόν, δεν υπάρχει εμβόλιο για τον κορωνοϊό, γι’ αυτό θεωρούνται τόσο σημαντικές η προφύλαξη και οι αποστάσεις. Αυτήν τη στιγμή, ωστόσο, έχουν αναπτυχθεί περισσότερα από 90 εμβόλια, τα οποία βρίσκονται σε πειραματικό στάδιο. Αρκετές φαρμακευτικές εταιρείες και ερευνητικά κέντρα ξεκίνησαν να εργάζονται για να βρουν το αποτελεσματικό εμβόλιο αμέσως μόλις διαβάστηκε το γενετικό υλικό (RNA) του ιού. Θα χρειαστεί, όμως, πολύς χρόνος γι’ αυτό, καθώς απαιτούνται εκτεταμένες κλινικές δοκιμές για να εξασφαλιστούν η ασφάλεια και η αποτελεσματικότητά του. Αφού αναπτυχθεί σε πρώτη φάση το εμβόλιο, στη συνέχεια δοκιμάζεται σε υγιείς εθελοντές, για να διερευνηθούν τυχόν παρενέργειες. Στη δεύτερη φάση δοκιμάζεται σε βαριά πληττόμενες περιοχές και υπολογίζεται πως χρειάζεται διάστημα από έξι μήνες έως έναν χρόνο για να δοκιμαστεί σε χιλιάδες ανθρώπους, ώστε να διαπιστωθεί εάν πράγματι μπορεί να προστατέψει από τον συγκεκριμένο ιό. Έξι από τα εμβόλια που αναπτύσσονται έχουν προχωρήσει σε στάδια κλινικών δοκιμών σε εθελοντές, ώστε να ελεγχθεί η ασφάλειά τους. Οι πιο αισιόδοξοι λένε ότι μπορεί τον Δεκέμβριο ή τον Ιανουάριο να έχουμε το αποτελεσματικό εμβόλιο, παρότι ο χρόνος που απαιτείται για την ανάπτυξή του είναι 12-18 μήνες. Αυτήν τη φορά οι διαδικασίες επιταχύνονται και δοκιμάζεται κάθε νέα τεχνολογία που μπορεί να βοηθήσει προς αυτή την κατεύθυνση. Πρόσφατη δημοσίευση στο περιοδικό «Science» περιγράφει επιτυχημένες δοκιμές ενός νέου εμβολίου που αφορά εξασθενημένη εκδοχή του ιού και φέρεται να παρέχει προστασία σε πιθήκους, χωρίς να προκαλεί παρενέργειες, για το οποίο έχουν ξεκινήσει ήδη κλινικές δοκιμές σε ανθρώπους. ΠΟΎ ΒΡΙΣΚΌΜΑΣΤΕ ΜΕ ΤΑ ΦΆΡΜΑΚΑ Θεραπεία για την ασθένεια Covid-19, ως γνωστόν, δεν υπάρχει ακόμα. Έτσι, οι γιατροί χρησιμοποιούν κατά βάση μια συμπτωματική προσέγγιση, δηλαδή αντιμετωπίζουν τα συμπτώματα, αντί να στοχεύουν στον ιό, και παρέχουν υποστηρικτική φροντίδα (π.χ. θεραπεία οξυγόνου), η οποία σε πολλές περιπτώσεις είναι αποτελεσματική. Στους ασθενείς που νοσούν βαριά δοκιμάζονται κάποια φάρμακα με τα οποία προσπαθούν να χτυπήσουν τον ιό, αλλά η χρήση τους πρέπει να αξιολογηθεί πιο προσεκτικά σύμφωνα με το ECD (European Centre for Disease Prevention and Control) και αρκετές κλινικές δοκιμές βρίσκονται σε εξέλιξη για να εκτιμηθεί η αποτελεσματικότητά τους. Αυτήν τη στιγμή δοκιμάζονται περισσότερες από 130 θεραπείες, όπως τα ανθελονοσιακά φάρμακα, τα αντιικά και οι ανοσοθεραπείες. Οι 68 από αυτές είναι νέες θεραπείες που βρίσκονται στα αρχικά στάδια των δοκιμών, ενώ οι υπόλοιπες σχετίζονται με ήδη υπάρχοντα φάρμακα, των οποίων η δραστικότητα δοκιμάζεται τώρα κατά του νέου κορωνοϊού. Το αμερικανικό εργαστήριο της Gilead έχει ανακοινώσει ότι με βάση σημαντικής έκτασης κλινική δοκιμή το φάρμακο της ρεμδεσιβίρης έχει επιταχύνει την ανάκαμψη σοβαρών

10 lifo – 7.5.20

Μέσα στην ακραία αβεβαιότητα, εκείνο για το οποίο είμαστε πια βέβαιοι είναι πως σίγουρα δεν πρόκειται για μια «γριπούλα», όπως χαρακτήριζαν τη νόσο που προκαλεί ο νέος κορωνοϊός ακόμα και κάποιοι διάσημοι επιστήμονες στην αρχή. Αποδεδειγμένα, πλέον, πρόκειται για έναν πολύ πιο μολυσματικό και θανατηφόρο ιό από αυτόν της γρίπης.

περιστατικών κατά αρκετές ημέρες. Ωστόσο, οι ειδικοί προειδοποιούν ότι δεν πρέπει να υπάρξει βιασύνη για την εξεύρεση της θεραπείας, καθώς χρειάζεται να γίνουν πρώτα δοκιμές που έχουν ελεγχθεί με ασφάλεια. Το Remdesivir, για το οποίο γίνεται μεγάλη συζήτηση τελευταία, έχει δοκιμαστεί στον ιό του Έμπολα και άλλους κορωνοϊούς και θεωρείται πως έχει κάποια δραστικότητα και εναντίον του νέου κορωνοϊού, χωρίς κανείς όμως να ισχυρίζεται πως πρόκειται για το θαυματουργό φάρμακο. Κανείς επίσης δεν γνωρίζει ακόμα σε πόσους θα δράσει αποτελεσματικά και τι παρενέργειες μπορεί να έχει σε κάποιους. Μερικά από τα υπόλοιπα φάρμακα που χρησιμοποιούνται στις δοκιμές είναι η χλωροκίνη, που είναι φάρμακο κατά της ελονοσίας, φάρμακα κατά του AIDS, το Αbidol, και αντιφλεγμονώδη σκευάσματα. Μεγαλύτερη αισιοδοξία για την ώρα υπάρχει για το Remdesivir, που δοκιμάζεται στην Κίνα και στην Αμερική. ΠΟΙΑ ΚΑΙΝΟΎΡΓΙΑ ΣΥΜΠΤΏΜΑΤΑ ΠΡΟΣΤΈΘΗΚΑΝ Τα συμπτώματα του Covid-19 διαφέρουν μεταξύ των νοσούντων και ποικίλλουν, από το να μην παρουσιάζει κάποιος καθόλου συμπτώματα (οι λεγόμενοι ασυμπτωματικοί) μέχρι να έχει πυρετό, βήχα, πονόλαιμο, αδυναμία, κόπωση, μυϊκούς πόνους, πονοκέφαλο. Πολλά άτομα με Covid-19 έχουν ήπια συμπτώματα, που μοιάζουν με αυτά της γρίπης. Πρόσφατα προστέθηκαν κι άλλα συμπτώματα, όπως η ανοσμία, δηλαδή η απώλεια της όσφρησης, και η αγευσία, δηλαδή η απώλεια της γεύσης. ΠΌΣΑ ΤΕΛΙΚΆ ΞΈΡΟΥΜΕ ΓΙ’ ΑΥΤΌΝ ΤΟΝ ΙΌ Ο συγκεκριμένος κορωνοϊός, ο SARS-CoV-2, είναι καινούργιος ιός και δεν υπάρχει ακόμα μεγάλη εμπειρία επ’ αυτού. Αυτό που δεν ξέραμε από την αρχή και το γνωρίζουμε τώρα είναι ότι η νόσος Covid-19 βλάπτει πολλά ανθρώπινα όργανα και όχι μόνο τους πνεύμονες: την καρδιά, τα νεφρά, τον εγκέφαλο κ.ά. Αρχικά, όλοι νόμιζαν ότι η Covid-19 είναι μια ασθένεια του αναπνευστικού συστήματος, όμως στην πορεία ανακάλυψαν ότι είναι κάτι πολύ περισσότερο από μια απλή ιογενής πνευμονία και ότι η βλάβη που προκαλεί δεν περιορίζεται στην καταστροφή των πνευμόνων. Η νόσος Covid-19 μπορεί να προκαλέσει βλάβη στα νεφρά, να «τρελάνει» το ανοσοποιητικό σύστημα, να προκαλέσει θρόμβωση, να βλάψει την καρδιά ή ακόμα και τον εγκέφαλο. Είναι μια εξαιρετικά πολύπλοκη ασθένεια (για σύνδρομο μιλούν κάποιοι), όπως μαθαίνουμε τώρα, την οποία οι γιατροί δυσκολεύονται ακόμα να καταλάβουν. Πολλοί επιστήμονες μιλάνε σήμερα για ακραία επιστημονική αβεβαιότητα και φαίνεται ότι αυτά που δεν γνωρίζουν ακόμα είναι πάρα πολλά και κρίσιμα. Μέσα στην ακραία αυτή αβεβαιότητα, εκείνο για το οποίο είμαστε πια βέβαιοι είναι πως σίγουρα δεν πρόκειται για μια «γριπούλα», όπως χαρακτήριζαν τη νόσο που προκαλεί ο νέος κορωνοϊός ακόμα και κάποιοι διάσημοι επιστήμονες στην αρχή. Αποδεδειγμένα, πλέον, πρόκειται για έναν πολύ πιο μολυσματικό και θανατηφόρο ιό από αυτόν της γρίπης και μπορεί να προκαλέσει, μεταξύ άλλων, εγκεφαλικό, πνευμονική εμβολή κ.ά. ΤΙ ΆΛΛΟ ΜΆΘΑΜΕ ΤΕΛΕΥΤΑΊΑ Σύμφωνα με δημοσίευση του επιστημονικού περιοδικού «Nature», είναι αδύνατο να κατασκευάστηκε ή να «ξέφυγε» από εργαστήριο, όπως υποστήριξαν θεωρίες που κυκλοφόρησαν ευρέως. Ωστόσο, η Κίνα φαίνεται ότι καθυστέρησε δραματικά να ενημερώσει τη διεθνή κοινότητα και δεν έδωσε ακριβή στατιστικά στοιχεία, που θα βοηθούσαν. Σύμφωνα με τους ειδικούς, έχουμε ακόμη καιρό μπροστά μας για να τελειώσουμε με την πανδημία και να νικηθεί ο ιός. Όμως υπάρχει αισιοδοξία ότι με τις νέες έρευνες και τις τεχνολογίες που χρησιμοποιούνται θα γίνουν πολύ πιο γρήγορα βήματα και για το εμβόλιο εναντίον του νέου κορωνοϊού αλλά και για τις θεραπείες που θα αντιμετωπίσουν πιο αποτελεσματικά και δραστικά τη νόσο.

Project Future Τ Ψηφιακά και από το σπίτι ο 4ος κύκλος του Προγράμματος της Τράπεζας Πειραιώς

ο μέλλον εξαρτάται από το παρόν και όταν στο παρόν υπάρχει όραμα, τότε το μέλλον σχεδιάζεται με τον καλύτερο τρόπο. Το Project Future εκφράζει το όραμα, υλοποιεί τον σχεδιασμό και δημιουργεί τις κατάλληλες συνθήκες για το μέλλον των νέων ανθρώπων που θα βγουν στην αγορά εργασίας και χρειάζονται τα κατάλληλα εφόδια που θα τους εξασφαλίσουν τη θέση που τους αξίζει. Το Πρόγραμμα της Τράπεζας Πειραιώς δεν θα μπορούσε να μείνει πίσω λόγω των ιδιαίτερων συνθηκών που επέβαλε στη ζωή μας η πανδημία του κορωνοϊού. Αντίθετα, από την πρώτη στιγμή η ψηφιακή τεχνολογία αξιοποιήθηκε στο έπακρο ώστε να μη χαθεί ούτε μία μέρα από την υλοποίηση του προγράμματος. Εξάλλου, οι αιτήσεις συμμετοχής του 4ου κύκλου έφθασαν τις 3.300 κι αυτό από μόνο του λέει κάτι. Λέει πως οι νέοι άνθρωποι που θέλησαν να περάσουν από τη διαδικασία αξιολόγησης πρέπει να αντιμετωπιστούν με σεβασμό και ενσυναίσθηση κι αυτό ακριβώς συνέβη. Οι υποψήφιοι αξιολογήθηκαν online και η πρώτη φάση των εκπαιδεύσεων, το 3 Day Training, έγινε ψηφιακά. Με τον ίδιο τρόπο θα γίνουν οι εξειδικευμένες εκπαιδεύσεις που αφορούν την Αθήνα στους τομείς Data and Decision Science, Digital Marketing, Net και Mobile Apps Development, τη Θεσσαλονίκη στους τομείς Data and Decision Science και Net και, για πρώτη φορά, το Ηράκλειο Κρήτης στο Supply Chain. Για την ουσία και τους στόχους του προγράμματος μίλησε ο διευθύνων σύμβουλος της Τράπεζας Πειραιώς, Χρήστος Μεγάλου, ανοίγοντας, όπως σε κάθε κύκλο, το 3 Day Training. Ο κ. Μεγάλου καλωσόρισε τους 244 επιτυχόντες στο πρόγραμμα και υπογράμμισε ότι η δέσμευση της τράπεζας να

στηρίζει τους νέους της χώρας στην προσπάθειά τους να εισέλθουν στην αγορά εργασίας παραμένει ισχυρή. Γι’ αυτό, παρά τη δύσκολη συγκυρία της πανδημίας, δεν τέθηκε ούτε μία στιγμή θέμα αναστολής του προγράμματος, ενώ ταυτόχρονα τέθηκε ως προτεραιότητα η προστασία της υγείας όλων. «Προσαρμόσαμε το Project Future και το πραγματοποιούμε ψηφιακά για να δώσουμε στους συμμετέχοντες τα εφόδια που είναι χρήσιμα για την επαγγελματική τους εξέλιξη» ήταν τα λόγια του κ. Μεγάλου που συνοψίζουν τον στόχο του Project Future. Στη διάρκεια του πρώτου τριημέρου, οι συμμετέχοντες είχαν τη δυνατότητα να ακούσουν ομιλίες από καταξιωμένα στελέχη της αγοράς και να λάβουν πολύτιμες συμβουλές για το ξεκίνημά τους στην αγορά εργασίας, για παράδειγμα πώς μπορούν να διαμορφώσουν το βιογραφικό τους και να προετοιμαστούν για μια επιτυχημένη συνέντευξη. Όσο για τη συνέχεια μετά την ολοκλήρωση του 3 Day Training, αυτή εξασφαλίζεται μέσα από online εξειδικευμένες εκπαιδεύσεις που αφορούν καίρια πεδία γνώσεων τα οποία ανταποκρίνονται πλήρως στις σύγχρονες απαιτήσεις και προέκυψαν από έρευνα αγοράς που πραγματοποιήθηκε ειδικά για το πρόγραμμα. Η συνεργασία με το ReGeneration, το μεγαλύτερο πρόγραμμα απασχόλησης και εκπαίδευσης στην Ελλάδα, αλλά και η πολύτιμη συμβολή της Google, του Facebook και της Code.Hub, του BCA, του Κέντρου Βιώσιμης Επιχειρηματικότητας Εξέλιξη του Ομίλου Πειραιώς, της ΕΑΣΕ και του Πανεπιστημίου Κρήτης είναι κάποια από τα στοιχεία που εξασφαλίζουν την ουσία του Project Future σε ό,τι αφορά τη διασύνδεση ανάμεσα στην εκπαίδευση και στην αγορά εργασίας.

Το Πρόγραμμα της Τράπεζας Πειραιώς που πραγματοποιείται για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά από τον 4ο κύκλο ενισχύεται ακόμη περισσότερο μέσω της συνεργασίας του με τον ΣΕΒ σύνδεσμος επιχειρήσεων και βιομηχανιών, ο οποίος παρέχει την πολύτιμη στήριξή του από τη φάση της αξιολόγησης και των εκπαιδεύσεων έως τη σύνδεση των αποφοίτων με τις επιχειρήσεις-μέλη του. Στους τρεις κύκλους που έχουν πραγματοποιηθεί έως τώρα περίπου 1.100 νέοι εκπαιδεύτηκαν μέσω του Project Future και του ReGeneration, ενώ περισσότεροι από 460 εξειδικεύτηκαν μέσα από τις στοχευμένες εκπαιδεύσεις τον 1ο χρόνο. Ίσως το πιο σημαντικό στατιστικό στοιχείο –που δεν αποτελεί αριθμό άνευ ουσίας– είναι πως το 70% των νέων που έλαβε εξειδικευμένη εκπαίδευση έχει βρει εργασία σε μία από τις 500 συνεργαζόμενες εταιρείες και το 90% εξ αυτών συνεχίζει να εργάζεται και μετά το πρώτο εξάμηνο απασχόλησης, ενώ το ποσοστό αυξάνεται συνεχώς, αφού η διαδικασία τοποθέτησης είναι δυναμική.

To Project Future αποτελεί ένα πρόγραμμα που παρέχει εξειδικευμένες γνώσεις σε τομείς αιχμής που έχουν ζήτηση, αλλά ταυτόχρονα προσφέρει σε αποφοίτους τη δυνατότητα να έρθουν σε επαφή με επιχειρήσεις, να κάνουν συνεντεύξεις και να προσληφθούν για τουλάχιστον έξι μήνες με σύμβαση αμειβόμενης εργασίας. Από το στάδιο αξιολόγησης, όπου επιστρατεύονται οι πιο σύγχρονες μέθοδοι που χρησιμοποιούνται διεθνώς στην αγορά εργασίας, μέχρι την ουσιαστική σύνδεση μεταξύ εκπαίδευσης και αγοράς εργασίας, το Πρόγραμμα της Τράπεζας Πειραιώς εκφράζει το όραμα μιας κοινωνίας όπου οι νέοι έχουν την ευκαιρία να απασχοληθούν στη θέση που τους αξίζει, βλέποντας τα όνειρά τους να γίνονται πραγματικότητα.

7.5.20 – lifo

11

ΕΙΔΙΚΟ ΤΕΥΧΟΣ

ΣΩΤΉΡΗΣ ΚΑΡΑΓΙΏΡΓΟΣ

«MΙΚΡΉ Η ΑΠΌΣΤΑΣΗ ΖΩΉΣ ΚΑΙ ΘΑΝΆΤΟΥ»

OIΠΕΡΙΓΡΆΦΟΥΝ ΕΠΙΖΗΣΑΝΤΕΣ. ΤΗΝ ΠΕΡΙΠΈΤΕΙΆ ΤΟΥΣ Μ ΠΏΣ ΚΑΤΆΦΕΡΑΝ ΝΑ ΒΓΟΥΝ ΝΙΚΗΤΕΣ.

12 lifo – 7.5.20

ΑΛΈΞΗΣ ΑΛΕΞΊΟΥ

«ΚΈΡΔΙΣΑ ΤΗ ΖΩΉ ΜΟΥ»

ΔΥΟ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΠΟΥ ΠΉΡΑΝ ΕΞΙΤΉΡΙΟ ΜΕ ΤΟΝ ΚΟΡΩΝΟΪΌ ΚΑΙ ΕΞΗΓΟΥΝ ΑΠΟ ΤΟΝ ΓΙΑΝΝΗ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟ, ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: AGGELOS BARAI 7.5.20 – lifo

13

ΕΙΔΙΚΟ ΤΕΥΧΟΣ

Η

περιπέτεια του Αλέξη Αλεξίου άρχισε όταν ανέβασε πυρετό, στις 8 Μαρτίου, χωρίς να παρουσιάσει άλλα συμπτώματα. «Καθώς ο πυρετός δεν υποχωρούσε, επισκέφτηκα ιδιωτικό διαγνωστικό κέντρο, όπου διαγνώστηκα με γρίπη τύπου Β. Επαναπαύτηκα προσωρινά, καθώς, όπως είπε και ο γιατρός μου, “τουλάχιστον έχουμε διάγνωση”. Ο πυρετός, όμως, δεν υποχωρούσε. Παράλληλα, είχα και βήχα, γι’ αυτό πήρα τη μεγάλη απόφαση ανήμερα των γενεθλίων μου, 14/3, να πάω αρχικά στο Ερρίκος Ντυνάν, όπου έμαθα ότι έχω και πνευμονία. Ταυτόχρονα, έκανα το τεστ για Covid-19. Μάλιστα, ρωτούσα τους γιατρούς: “Είναι δυνατόν να έχω και κορωνοϊό, αφού έχω γρίπη;”. “Δύσκολο”, μου απάντησαν, “αλλά ας κάνουμε καλού-κακού ένα τεστ”. Όταν όμως μπήκαν με στολές την άλλη μέρα στο δωμάτιό μου, κατάλαβα ότι τα πράγματα ήταν σοβαρά. Ήταν από τις πιο τρομακτικές στιγμές της ζωής μου. Στη συνέχεια, εφόσον βρέθηκα θετικός στον ιό, με μετέφεραν με ασθενοφόρο του ΕΚΑΒ και ειδικές στολές, ξημερώματα 16ης Μαρτίου, στο Θριάσιο, νοσοκομείο αναφοράς που εφημέρευε, όπου και νοσηλεύτηκα. Έκτοτε, ξεκίνησε μια πολύ δυσάρεστη εμπειρία». Έχει δουλέψει σε μεγάλα αθηναϊκά ραδιόφωνα (Seven X, Pop FM, Kiss FM, Galaxy 92) και πριν από λίγα χρόνια ανακάλυψε κάτι που του επιτρέπει να συνδυάζει το καλλιτεχνικό με την αγάπη του για τις πτήσεις: τα drones. Από τότε έχει δημιουργήσει το www. flygreecedrone.gr που παρέχει υπηρεσίες αεροφωτογραφίας, αεροβιντεογραφίας και άλλες ειδικές εφαρμογές. «Η πνευμονία εξελίχθηκε σε πολύ σοβαρή και ιογενή. Όποιος έβλεπε τις ακτινογραφίες και την αξονική μου έλεγε να με προετοιμάσουν για τα χειρότερα. Θυμάμαι να μπαινοβγαίνουν γιατροί και νοσηλεύτριες και να μου αλλάζουν τα κοκτέιλ αντιβιοτικών συνεχώς, διότι δεν με έπιανε τίποτε αρχικά. Μου έδιναν αντιπυρετικά και ο πυρετός, αντί να πέφτει, ανέβαινε. Επίσης, μου χορήγησαν και πειραματικά φάρμακα. Εκτός από αντιικό για τη γρίπη, έλαβα φάρμακο για ελονοσία και για AIDS. Πόσο μετανιώνω που απέφευγα το εμβόλιο της γρίπης. Συνιστώ σε όλους να το κάνουν. Δεν υπάρχει δικαιολογία. Η βελτίωση της υγείας μου ήρθε περίπου τη 12η-13η μέρα. Ο επίμονος πυρετός που με ταλαιπωρούσε όλες αυτές τις μέρες και κυρίως τα βράδια ξεκίνησε να πέφτει. Όταν είδα το θερμόμετρο να δείχνει κάτω από 37, έκλαιγα με λυγμούς από τη χαρά μου. “Νίκησα” σκέφτηκα. Κέρδισα τη ζωή μου. Έπειτα, άρχισαν να μου μειώνουν τα φάρμακα και το οξυγόνο. Τα βράδια νόμιζα ότι φορούσα ακόμη τη μάσκα, αν και στο τέλος την είχα βγάλει. Έπρεπε να μάθω να αναπνέω ξανά. Μάλιστα, ο διευθυντής της πνευμονολογικής κλινικής θυμάμαι να λέει επακριβώς: “Ο Αλεξίου έπεσε από την Ακρόπολη, έκανε 5 τούμπες και σηκώθηκε όρθιος”. Ήμουν πολύ τυχερός» αφηγείται. Στη συνομιλία μας ο κ. Αλεξίου υπογραμμίζει ότι κανείς δεν έχει θίξει αρκετά το θέμα της συνύπαρξης ιών, διότι μάλλον δεν έτυχε σε άλλον στη χώρα, γι’ αυτό συνιστά όλοι να κάνουν το εμβόλιο. Γρίπη τύπου Β, Covid-19 και πνευμονία. Αυτός ήταν και ο λόγος που έδωσε συνέντευξη στο μεγαλύτερο πρακτορείο ειδήσεων στην Κίνα. Φέρνει στη μνήμη του μερικές δυσάρεστες εικόνες από την περίοδο της νοσηλείας του. « Ένα παλικάρι πήγε να πηδήξει από τον τέταρτο και τον έπιασαν τελευταία στιγμή οι νοσοκόμες. Ο πάτερ δίπλα μου παραμιλούσε

Η ΠΝΕΥΜΟΝΊΑ ΕΞΕΛΊΧΘΗΚΕ ΣΕ ΠΟΛΎ ΣΟΒΑΡΉ ΚΑΙ ΙΟΓΕΝΉ. ΌΠΟΙΟΣ ΈΒΛΕΠΕ ΤΙΣ ΑΚΤΙΝΟΓΡΑΦΊΕΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΞΟΝΙΚΉ ΜΟΥ, ΈΛΕΓΕ ΝΑ ΜΕ ΠΡΟΕΤΟΙΜΆΣΟΥΝ ΓΙΑ ΤΑ ΧΕΙΡΌΤΕΡΑ. Ο Αλέξης Αλεξίου είναι 55 ετών και αθλητικός τύπος, με 12 συμμετοχές σε Μαραθωνίους και συστηματική ενασχόληση με το τένις.

14 lifo – 7.5.20

και ενίοτε με έβριζε μέσα στις παραισθήσεις του. Απίστευτες σκηνές. Δεν σας κρύβω ότι στιγμιαία πέρασαν όλα τα ενδεχόμενα από το μυαλό μου. Η απελπισία, το άγνωστο, ο πόνος, η δύσπνοια. Είναι ζήτημα αν κοιμόμουν 2-3 ώρες, ειδικά όταν ήμουν πολύ χάλια. Μπαινόβγαιναν νοσηλεύτριες, φώναζε ο πάτερ δίπλα, πονούσε όλο μου το σώμα από το άβολο κρεβάτι, δεν ανέπνεα καλά, είχα εφιάλτες. Δεν σκεπτόμουν πολύ λογικά, είχα και παραισθήσεις. Ευτυχώς, δεν έβλεπα τόσο συχνά τη ζωή μου στην “άλλη όχθη”, γιατί σ’ εκείνη τη φάση έπρεπε να την κερδίσω. Μου είχαν δώσει το μέγιστο οξυγόνο στον θάλαμο και για 2-3 ημέρες, τις πιο κρίσιμες, προσπάθησα να κάνω κάποια κόλπα με την αναπνοή μου, προκειμένου να μη διασωληνωθώ. Όπως στον Μαραθώνιο κρατάω δυνάμεις στο 30ό-32ο χλμ., έτσι και με τον ιό φύλαγα όσες ελάχιστες δυνάμεις είχα για τη νυχτερινή του επίθεση. Έβλεπα τον χάρο στο παράθυρο και πάλευα με όσες δυνάμεις μού είχαν απομείνει. Εκτός από τον πυρετό, είχα και πονοκέφαλο, κυρίως τις πρώτες ημέρες. Αντιλήφθηκα όμως ότι είχα και ανοσμία το προηγούμενο διάστημα, όταν ξαφνικά μύρισα το άρωμα μιας νοσοκόμας, τα γάντια κ.λπ. Ωστόσο, η γεύση δεν επηρεάστηκε πολύ». Παράλληλα, ο κ. Αλεξίου αναφέρει ότι η μάχη της ζωής του δεν θα είχε κερδηθεί χωρίς την πολύτιμη βοήθεια του προσωπικού του Θριάσιου Ελευσίνας. «Είναι πραγματικοί ήρωες. Δεν υπάρχουν λόγια για να τους ευχαριστήσω επαρκώς. Χάρη σε αυτούς βρίσκομαι εδώ σήμερα και σας μιλάω. Όχι μόνο το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό αλλά και τους τραπεζοκόμους, τις καθαρίστριες, τους μάγειρες, τους τραυματιοφορείς. Κάναμε μια ελάχιστη κίνηση να τους ευχαριστήσουμε με το e-food.gr και στείλαμε κουπόνια φαγητού. Ένα τεράστιο ευχαριστώ, λοιπόν, στους καθημερινούς ήρωες, τα αστέρια του Θριάσιου, που ρισκάροντας τη ζωή τη δική τους και των ανθρώπων τους εισέρχονται στον θάλαμο συστηματικά για να εκτελέσουν το καθήκον τους. Δεν θα τους ξεχάσω ποτέ» δηλώνει.

Ο

μως η περιπέτειά του δεν σταμάτησε με την έξοδο από το νοσοκομείο την 1η Απριλίου. Και εξηγεί: «Μόλις μπήκα σπίτι, έκανα το πιο απολαυστικό μπάνιο που έχω κάνει ποτέ, ξυρίστηκα και ζυγίστηκα. Είχα χάσει επτά κιλά, ενώ έτρωγα διπλάσιες ποσότητες και δεν είχα καθόλου κίνηση. Δυστυχώς, όμως, δεν πρόλαβα να χαρώ την ελευθερία μου. Δέχτηκα το τέταρτο χτύπημα. Πλέον, είχαν χαμηλώσει τα φώτα της σκηνής, όλοι χαιρόντουσαν που βγήκα από το νοσοκομείο, εγώ όμως είχα να αντιμετωπίσω έναν ακόμη γολγοθά, αυτήν τη φορά ολομόναχος. Αυτόν της ακινησίας και των φρικτών πόνων στο ισχίο. Δεν μπορούσα να περπατήσω ούτε ένα εκατοστό, ούτε για τις βασικές μου ανάγκες σε τουαλέτα και φαγητό. Συζητώντας με κάποιους ορθοπεδικούς και κάνοντας έρευνα στο Διαδίκτυο, διαπίστωσα ότι ίσως ήταν παρενέργεια φαρμάκων και κυρίως εκείνου που είναι για το AIDS. Ευτυχώς, μετά από 10 ημέρες φρικτών πόνων και σε συνδυασμό με φυσικοθεραπεία στο σπίτι, τα συμπτώματα υποχώρησαν. Έκτοτε, ξεκίνησα δειλά να βγαίνω έξω με προσοχή, επειδή, εκτός από Covid-19, κινδυνεύω να κολλήσω 1.000 άλλους ιούς, αφού ο οργανισμός μου είναι εξασθενημένος. Έχω ξεκινήσει φυσικοθεραπείες τόσο για το ισχίο όσο και για τα πνευμόνια. Κάθε μέρα είμαι καλύτερα, ενώ αυξάνω την απόσταση που περπατάω. Επίσης, σχεδόν κάθε βράδυ ιδρώνω στον ύπνο μου και το μπλουζάκι μου μυρίζει αντιβίωση, η οποία έχει διακοπεί εδώ και έναν μήνα. Σκεφτείτε τι φάρμακα έλαβα, πόση τοξικότητα έχω ακόμη και τι προσπάθειες κάνει ο οργανισμός να τα αποβάλει. Γι’ αυτό θα ήθελα να ζητήσω από τους αρμόδιους να μεριμνήσουν ώστε να υπάρξει φροντίδα για εκείνους που νόσησαν βαριά και βγαίνουν από το νοσοκομείο. Κάποιο κέντρο αποκατάστασης, ψυχολογική υποστήριξη, τακτική παρακολούθηση από γιατρούς πολλών ειδικοτήτων, έξτρα φροντίδα. Όλα τα έκανα ιδιωτικά μετά το εξιτήριο (ορθοπεδικός, ακτινογραφία, μαγνητική, φυσικοθεραπείες). Θεωρώ ότι το δείγμα είναι μικρό ακόμη στην Ελλάδα για να μελετηθούν οι πιθανές παρενέργειες και να ακουστεί το πρόβλημα που αντιμετώπισα». Όλοι τον ρωτούν τι του άφησε όλη αυτή η περιπέτεια κι εκείνος απαντά: «Θα έλεγα φόβο, σοφία, αισιοδοξία και ελπίδα. Έγινα άλλος άνθρωπος. Εκτιμώ πολύ περισσότερο τα μικρά πράγματα. Προσπαθώ να μη στενοχωριέμαι, κυρίως για τα ασήμαντα. Ακόμα η ψυχοσύνθεσή μου είναι αναστατωμένη και νομίζω ότι θα μου πάρει καιρό να ισορροπήσω. Ξέρω, βέβαια, ότι δεν θα είμαι ποτέ ο ίδιος άνθρωπος. Υπάρχει και η αβεβαιότητα των μόνιμων βλαβών, άλλων παρενεργειών κ.λπ. Το τετα-τετ με τον θάνατο σίγουρα σε κάνει πιο σοφό. Θέλω να βοηθήσω με κάθε τρόπο. Αν πάρω διαβατήριο αντισωμάτων, θα ήθελα να προσφέρω ακόμα και στην πρώτη γραμμή. Επίσης, θέλω να προσφέρω πλάσμα για να σωθούν άνθρωποι. Θα νικηθεί οριστικά και αυτή η πανδημία, πιστεύω». Και καταλήγει: « Ένιωσα αμέτρητα συναισθήματα. Αναμετρήθηκα με τον εαυτό μου. Πέρασε σαν ταινία η ζωή μου μπροστά μου. Μέτρησα συγγενείς και φίλους. Με έκπληξη διαπίστωσα ότι ακόμα και άνθρωποι που δεν περίμενα μου στάθηκαν ή, έστω, απλώς ευχήθηκαν. Αυτό με συγκίνησε ακόμα πιο πολύ. Πέρα από τους δικούς μου ανθρώπους, όμως, ήταν πολύ συγκινητική η ανταπόκριση χιλιάδων αγνώστων. Εκτός

7.5.20 – lifo

15

ΕΙΔΙΚΟ ΤΕΥΧΟΣ από το να σημειώσω για μία ακόμη φορά ότι ο ιός είναι υπαρκτός, επικίνδυνος και δεν κάνει διακρίσεις, θα ήθελα να υπενθυμίσω ότι είναι καλό να σταματήσουν το κάπνισμα εδώ και τώρα όσοι καπνίζουν. Πέρα από ντεμοντέ, είναι ίσως πιο ύπουλο και από τον Covid-19. Ξεκινάει συνήθως από πλάκα σε νεαρή ηλικία και, δυστυχώς, συχνά καταλήγει σε τραγωδία. Θέλω, επίσης, να τονίσω ότι καλό είναι να εμβολιάζονται όλοι κατά της γρίπης. Αν είχα κάνει το εμβόλιο, το πιθανότερο είναι ότι θα είχα νοσήσει πολύ πιο ελαφριά και δεν θα είχε κινδυνεύσει τόσο η ζωή μου. Κλείνοντας, λοιπόν, θέλω να πω ότι η τριπλή μάχη που έδωσα μου έμαθε ότι η ζωή είναι γλυκιά».

Ο Ο Σωτήρης Καραγιώργος ζει στην Καλογρέζα, είναι 63 ετών και διατηρεί πρακτορείο ΟΠΑΠ.

16 lifo – 7.5.20

χορός αποτελεί μέσο έκφρασης συναισθημάτων από αρχαιοτάτων χρόνων. Συμβολίζει τη χαρά, το γλέντι, τη μέθεξη και θεωρείται ένας τρόπος κοινωνικοποίησης και ψυχικής εκτόνωσης. Ο κ. Σωτήρης Καραγιώργος έχει ως χόμπι του τον χορό. Καθημερινά χόρευε για περίπου δύο ώρες. Όμως η μεγάλη του αγάπη έμελλε να του αλλάξει τη ζωή, αφού τον περασμένο Μάρτιο βρέθηκε να «παλεύει» με τον κορωνοϊό. Όλα ξεκίνησαν στις 6 Μαρτίου, όταν συμμετείχε σε ένα πάρτι λάτιν, μαζί με δεκάδες άτομα. Εκεί υποθέτει, μέχρι στιγμής, ότι κόλλησε τον ιό, χωρίς να αποκλείει κάθε άλλο σενάριο. Πέντε μέρες μετά αισθάνθηκε πονοκέφαλο. Ακολούθησαν και κάποια άλλα συμπτώματα, όπως δέκατα και ξηρός βήχας. Με τη σύζυγό του έχουν αποκτήσει δύο γιους κι έχουν πια τέσσερα εγγόνια. Στις 15 Μαρτίου αποφάσισε να πάει σε ιδιωτικό θεραπευτήριο, προκειμένου να κάνει τεστ γρίπης και κορωνοϊού. « Έκατσα εκεί για δύο ημέρες, στο διάστημα των οποίων ενημερώθηκα ότι είχα βρεθεί θετικός και έπρεπε να μεταφερθώ στο Σωτηρία. Έτσι, τα χαράματα της τρίτης μέρας πέρασα την πόρτα του νοσοκομείου με πολύ έντονα αναπνευστικά προβλήματα» διηγείται. Κατά το διάστημα των τριών πρώτων ημερών η δύσπνοια ήταν αφόρητη κι αυτό οδήγησε τους γιατρούς στο να τον διασωληνώσουν. «Αφού το βράδυ της 19ης Μαρτίου δεν μπορούσα να αναπνεύσω –για την ακρίβεια, αισθανόμουν ότι πνιγόμουν–, με διασωλήνωσαν κι έπειτα με μετέφεραν στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας του νοσοκομείου. Eκεί έμεινα επτά μέρες. Δεν θυμάμαι σχεδόν τίποτα από εκείνη την εβδομάδα, σαν ένα νεκρό διάστημα όπου ο χρόνος είχε παγώσει. Όταν συνήλθα, η πρώτη σκέψη που έκανα ήταν ότι μάλλον γλίτωσα και ήμουν ζωντανός. Στις 26 Μαρτίου αποσωληνώθηκα και μεταφέρθηκα στην κλινική, στον ειδικό θάλαμο παραμονής των ασθενών με Covid-19» αναφέρει. Αυτό που του έχει αποτυπωθεί στη μνήμη είναι οι παραισθήσεις και η απουσία επικοινωνίας. «Μπέρδευες τη φαντασία με την πραγματικότητα. Επιπλέον, ήσουν τελείως μόνος. Όλη αυτή την περιπέτεια τη βίωνες στο κρεβάτι ενός νοσοκομείου, μιλώντας κυρίως με το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό. Επίσης, μέσα στην όλη ατυχία, κατά τη διάρκεια της παραμονής μου στο νοσοκομείο το κινητό μου τηλέφωνο είχε μείνει από μπαταρία. Όταν με βοήθησαν οι νοσηλεύτριες να το φορτίσω, επικοινώνησαν με τη σύζυγό μου για τους κωδικούς. Δυστυχώς, γράφτηκε λάθος το PIN με αποτέλεσμα να κλειδωθεί. Έτσι, για πολλές από τις μέρες της νοσηλείας μου δεν μπορούσα να επικοινωνήσω με τους δικούς μου ανθρώπους. Αν θυμάμαι καλά, έκανα να μιλήσω στο τηλέφωνο με την οικογένειά μου περίπου δώδεκα μέρες» λέει ανακουφισμένος σήμερα από το δωμάτιο του σπιτιού του. Και προσθέτει: «Οφείλω να πω ότι δεν φοβήθηκα. Δεν έχεις και πολλά περιθώρια. Περνούν πολλά από το μυαλό σου. Αλλά με βοήθησε πολύ η κοσμοθεωρία μου. Είμαι εκ φύσεως αισιόδοξος. Γι’ αυτό και δεν πανικοβλήθηκα όταν μπήκα στο νοσοκομείο και ύστερα στη ΜΕΘ. Σκέφτηκα, ό,τι είναι να γίνει, ας γίνει. Έχω περάσει καλά στη ζωή μου. Στη συνέχεια, το ανοσοποιητικό μου κατέρρευσε. Στη ΜΕΘ, όπως σας είπα, είχα παραισθήσεις, πιθανόν από τα φάρμακα». Όσον αφορά τις 33 μέρες νοσηλείας, ο κ. Σωτήρης έχει μόνο καλά λόγια να πει για το δημόσιο νοσοκομείο: «Δεν ήταν μόνο οι άνθρωποι που τους χρωστάω τη ζωή μου αλλά και οι υποδομές, η καθαριότητα, η φροντίδα. Υπήρχαν στιγμές που αισθανόμουν πολύ χάλια και πολύ εξασθενημένος. Μάλιστα, θυμάμαι να μου φέρνουν νερό με σύριγγα. Κάθε μέρα το μόνο που αντικρίζαμε ήταν άνθρωποι να περιφέρονται φορώντας περίεργες στολές. Τους καταλάβαινες μόνο από τα μάτια και τη φωνή. Γι’ αυτό και πολλές φορές κάναμε λάθος τα ονόματά τους, γιατί δεν ήταν εύκολο να τους αναγνωρίσεις. Μετά την εντατική δεν μπορείς εύκολα να περπατήσεις, οι μύες σου ατονούν. Κάπως έτσι ξεκίνησαν οι

φυσικοθεραπείες. Στην αρχή χρησιμοποίησα περιπατητήρα και αργότερα μπόρεσα να περπατήσω πάλι κανονικά. Οι γιατροί και οι νοσηλευτές ήταν εξαιρετικοί. Πέρα από το ιατρικό τους καθήκον και τον λεπτομερή έλεγχο της κατάστασής μας, είχαν αναλάβει και τον ρόλο της παρέας, των φίλων και της οικογένειας. Και θέλω δημόσια να ευχαριστήσω αυτούς τους αφανείς ήρωες της καθημερινότητας, να μην τους ξεχνάμε: τις νοσηλεύτριες Σαλώμη Καρατάσου και Ειρήνη Χειλάρη, την εντατικολόγο κ. Κουτσούκου, τις επιμελήτριες κ.κ. Λουρίδα και Αργυράκη, την κ. Ολυμπία Μιχαλοπούλου, την κ. Σιδερίδου, την κ. Ζήρου, την αναισθησιολόγο Πανδώρα Μπελέση αλλά και τόσους άλλους που ξεχνάω και τους ζητώ συγγνώμη». Ο κ. Καραγιώργος πλέον είναι υποχρεωμένος να πηγαίνει τακτικά στο Σωτηρία για περαιτέρω παρακολούθηση της υγείας του. Μάλιστα, μιλά με τους υπεύθυνους καθημερινά στο τηλέφωνο για οτιδήποτε χρειαστεί. Κοιτώντας πίσω, λέει ότι πριν νοσήσει δεν είχε δώσει τη δέουσα σημασία στον ιό και παρακολουθούσε την ειδησεογραφία ελαφρώς αποστασιοποιημένα. Για εκείνον, ήταν ακόμη κάτι πολύ μακρινό. Μέσα σε όλο αυτό το διάστημα προέκυψε, όμως, και κάτι θετικό. «Κατά τη διάρκεια της νοσηλείας μου γνώρισα δύο ασθενείς με τους οποίους επικοινωνούμε καθημερινά. Ήμασταν μαζί στους θαλάμους. Όταν μπορούσαμε, λέγαμε τα νέα μας. Σήμερα μιλάμε στο τηλέφωνο σχεδόν καθημερινά και μετράμε αντίστροφα πότε θα βγούμε να πάμε για φαγητό, ώστε να τα πούμε υγιείς και εκτός νοσοκομείου» λέει. Ήταν ανήμερα της Κυριακής του Πάσχα όταν επέστρεψε στο σπίτι του. Η θλίψη εκείνων των δύσκολων στιγμών είναι ακόμα νωπή στη μνήμη του. «Δεν πρόκειται να σβήσει ποτέ από το μυαλό μου η φετινή Πασχαλιά» σημειώνει και συνεχίζει: «Η ημέρα που βρέθηκα και πάλι στο σπίτι μου ήταν σπαρακτική. Η γυναίκα μου, τα παιδιά μου, όλοι κλαίγαμε και όλα φυσικά γίνονταν από απόσταση. Δεν μπορούσα να τους αγκαλιάσω, να τους φιλήσω, ούτε καν να τους πλησιάσω. Αυτός ο ιός, μέσα σε όλα τα κακά, σου στερεί και την επαφή με τους δικούς σου ανθρώπους. Για δεκατέσσερις μέρες παρέμεινα σε καραντίνα, η οποία έληξε το Σάββατο 2

ΔΕΝ ΘΥΜΆΜΑΙ ΣΧΕΔΌΝ ΤΊΠΟΤΑ ΑΠΌ ΕΚΕΊΝΗ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΆΔΑ, ΣΑΝ ΈΝΑ ΝΕΚΡΌ ΔΙΆΣΤΗΜΑ ΌΠΟΥ Ο ΧΡΌΝΟΣ ΕΊΧΕ ΠΑΓΏΣΕΙ Μαΐου. Ευτυχώς, τα ενδιάμεσα δύο τεστ που έκανα βρέθηκαν αρνητικά». Την ίδια στιγμή έχει την ανάγκη να μου πει ότι «ο κορωνοϊός ήταν η αιτία να χάσω περίπου δέκα κιλά, να εξασθενήσει ο οργανισμός μου, αλλά ταυτόχρονα ήταν και ο λόγος για να εκτιμήσω πάλι τις μικρές χαρές της ζωής, τα καθημερινά. Μόλις γύρισα σώος και αβλαβής, πήρα δύναμη από τα τηλέφωνα των φίλων και των συγγενών, τις καθησυχαστικές κουβέντες, τα λόγια των ανθρώπων που χορεύουμε μαζί. Αυτή η στήριξη σου δίνει μεγάλη δύναμη για να συνεχίσεις». Ποιο είναι το πρώτο πράγμα που θα κάνει όταν επιστρέψει στην κανονικότητα; «Αναμφίβολα, θέλω να πάω πάλι στο χορευτικό εργαστήρι της Νέας Ιωνίας και να χορέψω όσο μπορώ με τους φίλους μου. Ανυπομονώ, πραγματικά, να ξαναχορέψω. Μου λείπει πολύ. Ο χορός σού δίνει ζωή και χαρά. Σου προσφέρει σωματική και ψυχική υγεία. Ξεχνάς όλα σου τα προβλήματα. Δεν νιώθεις μόνος, αλλά μέλος μιας παρέας. Απελευθερώνεσαι. Είναι η διαφυγή μου. Και μετά απ’ όλη αυτή την ιστορία είμαι σίγουρος ότι θα λειτουργήσει καταπραϋντικά ετούτη την περίεργη άνοιξη, που μπόρεσα από το σκοτάδι να ξαναδώ το φως». Λίγο πριν κλείσουμε τη συζήτησή μας τον ρωτώ τι κρατά απ’ όλη αυτή την περιπέτεια κι εκείνος, χωρίς να μπορεί να κρύψει τη συγκίνησή του, τονίζει: « Έμαθα πόσο μικρή είναι η απόσταση ανάμεσα στον θάνατο και τη ζωή».

7.5.20 – lifo

17

ΕΙΔΙΚΟ ΤΕΥΧΟΣ

ΦΡΑΓΚΊΣΚΗ ΑΜΠΑΤΖΟΠΟΎΛΟΥ.

ΘΩΜΑΣ ΚΟΡΟΒΙΝΗΣ.

ΑΝΤΏΝΗΣ ΛΙΆΚΟΣ.

νικοσ ναυριδησ

ΜΑΡΊΑ ΕΥΘΥΜΊΟΥ.

Tomorrow will be a Wonderful day 2008, Bernier Eliades Gallerycredit Vanias Xydas

ΚΩΝΣΤΑΝΤΊΝΑ ΖΆΝΟΥ.

18 lifo – 7.5.20

ενν

ΝΙΚΌΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΆΚΗΣ.

ΒΑΣΊΛΗΣ ΒΑΜΒΑΚΆΣ.

ΚΏΣΤΑΣ ΚΩΣΤΉΣ.

Πώς θα καταγράψει η Ιστορία την περίοδο που ζούμε; Το ιστορικό, κοινωνικό και πολιτιστικό αποτύπωμα περίπου 40 ημερών που θα αλλάξουν για πολύ καιρό τις ζωές μας.

ιά κείμενα για μια πανδημία ΔΗΜΉΤΡΗΣ ΦΙΛΙΠΠΊΔΗΣ.

7.5.20 – lifo

19

ΕΙΔΙΚΟ ΤΕΥΧΟΣ

ΑΝ Η ΤΩΡΙΝΉ ΠΑΝΔΗΜΊΑ, ΠΟΥ ΈΧΕΙ ΑΠΟΔΕΙΧΤΕΊ ΕΛΆΧΙΣΤΑ ΦΟΝΙΚΉ ΣΕ ΣΎΓΚΡΙΣΗ ΜΕ ΠΡΟΗΓΟΎΜΕΝΟΥΣ ΛΟΙΜΟΎΣ, ΒΡΕΙ ΜΙΑ ΘΈΣΗ ΣΤΗΝ IΣΤΟΡΊΑ, ΘΑ ΕΊΝΑΙ ΌΧΙ ΕΞΑΙΤΊΑΣ ΤΗΣ ΔΡΆΣΗΣ ΤΗΣ ΑΛΛΆ ΕΞΑΙΤΊΑΣ ΤΗΣ ΑΝΤΊΔΡΑΣΗΣ ΣΕ ΑΥΤΉΝ. Από τον Αντώνη Λιάκο

Σημειώσεις για το πέρασμα του Cοvid–19 από την Ελλάδα την άνοιξη του 2020 ι επιδημίες αφήνουν ίχνη και μαρτυρίες, αλλά σπανίως καταγράφονται στην ιστορική συνείδηση. Ποιος μαθαίνει για έναν από τους φονικότερους παγκόσμιους λοιμούς, όπως η πανούκλα επί Ιουστινιανού (541-542); Ούτε καν οι φοιτητές Βυζαντινής Iστορίας. Η ιστορική συνείδηση επικεντρώνεται στο τι κάνουν οι άνθρωποι στους ανθρώπους. Τα καταστροφικά φυσικά φαινόμενα ελάχιστα τραβούν την προσοχή των ιστορικών, αν και έχουν εμφανή παρουσία στη μυθολογία, στα έπη, στη Βίβλο και στη λογοτεχνία. Αν η τωρινή πανδημία, που έχει αποδειχτεί ελάχιστα φονική σε σύγκριση με προηγούμενους λοιμούς, βρει μια θέση στην Iστορία, θα είναι όχι εξαιτίας της δράσης της αλλά εξαιτίας της αντίδρασης σε αυτήν. Η αντιμετώπισή της είναι το μείζον ιστορικό γεγονός. Ποτέ άλλοτε στην Ιστορία δεν υπήρξε παρόμοιας έκτασης απάντηση, η οποία λίγο-πολύ ακολούθησε ένα κοινό πρωτόκολλο, που περιλάμβανε διαβάθμιση και συνδυασμό μέτρων «κοινωνικής αποστασιοποίησης», κλεισίματος υπηρεσιών και επιχειρήσεων και καραντίνας. Δημιουργεί έναν νέο κανόνα. Περίπου πέντε από τα επτά δισεκατομμύρια του πληθυσμού της Γης υπήχθησαν στα μέτρα αυτά. Πρόκειται για ένα πρωτοφανές γεγονός, του οποίου τις συνέπειες δεν έχουμε δει ακόμη. Δύσκολο να φανταστούμε τις αλυσιδωτές αντιδράσεις από την έστω και παροδική παύση των παραγωγικών δραστηριοτήτων σε πλανητική κλίμακα. Ωστόσο, τα άμεσα και έμμεσα παρεπόμενα θα χαρακτηρίσουν την ιστορία της σημερινής πανδημίας. Μέσω αυτών θα καταγραφεί ιστορικά. Ο ιστορικός Αντώνης Λιάκος είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών και επίτιμος διδάκτορας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.

20 lifo – 7.5.20

Ο ανασχηματισμός του χάρτη

Η ανομία και η ευθύνη

Πάντως, ανεξαρτήτως των συνεπειών του, αυτό καθαυτό το γεγονός επιβεβαιώνει τη διασυνδεσιμότητα και την αλληλεξάρτηση των πληθυσμών και των υλικών και άυλων ροών στην επιφάνεια του πλανήτη. Αποτελεί την πρώτη αυτής της έκτασης παγκοσμιοποιημένη εμπειρία. Μεταβάλλει τον παγκόσμιο χάρτη και δημιουργεί μια νέα γεωγραφία, τόσο ως προς την έκθεση στον ιό όσο και ως προς τις μεθόδους αντιμετώπισης. Στην Ευρώπη μπορούμε να διακρίνουμε ζώνες με τη μεγαλύτερη μόλυνση, στις οποίες ανήκουν χώρες με τη μεγαλύτερη έκθεση στα παγκόσμια δίκτυα-φορείς της πανδημίας, και ζώνες με τη μικρότερη μόλυνση, που είναι χώρες με μικρότερο κατά κεφαλήν ΑΕΠ, περιορισμένη βιομηχανία και μικρότερη συμμετοχή στις παγκόσμιες ροές, όπως η ανατολική Ευρώπη. Μπορούμε, επίσης, να διακρίνουμε στον νέο χάρτη τη ζώνη των χωρών που ακολούθησαν το πρωτόκολλο που διαμορφώθηκε στην Κίνα, στην οποία ανήκουν λίγο-πολύ οι περισσότερες, και τη ζώνη του φιλελεύθερου πρωτοκόλλου «ανοσία της αγέλης», που επιλέχτηκε αρχικά στη Βρετανία, στην Ολλανδία και στη Σουηδία. Βλέπουμε, επίσης, ορατές διαφορές ανάμεσα στις χώρες με ισχυρό δημόσιο σύστημα υγείας και νοσοκομειακές ετοιμότητες, όπως η Γερμανία, και σε χώρες όπου η απουσία δημόσιου συστήματος υγείας αποκάλυψε έναν υγειονομικό χάρτη του πληθυσμού που απεικονίζει τις κοινωνικές και φυλετικές διαφορές, όπως οι ΗΠΑ. Δημιουργείται, επίσης, μια νέα ιεραρχία κατάταξης χωρών που εξαρτάται από τον αριθμό των απωλειών αναλογικά με τον πληθυσμό. Στην κορυφή οι ασιατικές χώρες (Κορέα, Ιαπωνία, Βιετνάμ), στην ουρά ΗΠΑ, Ιταλία, Βρετανία, Ισπανία, Γαλλία. Τέλος, δημιουργεί συνθήκες ενός νέου, χαμηλής έντασης διπολισμού μεταξύ της Αμερικής και της Κίνας, ενισχύοντας την τελευταία ως προς την ικανότητα αντιμετώπισης του προβλήματος σε σχέση με τις ΗΠΑ. Πού βρίσκεται η Ελλάδα σ’ αυτόν τον επιδημιολογικό χάρτη; Στη ζώνη με τη μικρότερη έκθεση, όπως οι γειτονικές της βαλκανικές χώρες και η ανατολικοκεντρική Ευρώπη. Αν όμως η πανδημία ενέσκηπτε καλοκαίρι, με πολλαπλάσιους του πληθυσμού της τουρίστες, οι πιθανότητες να βρισκόταν στη ζώνη με τα περισσότερα θύματα θα ήταν πολύ μεγαλύτερες.

Με τους λοιμούς και τις πανδημίες έχει ασχοληθεί η λογοτεχνία περισσότερο από την Ιστορία. Και μάλιστα με σπουδαία έργα, που μπήκαν στον δυτικό λογοτεχνικό κανόνα. Στα έργα αυτά υπάρχουν μερικοί σταθερά επαναλαμβανόμενοι τόποι: η κατάρρευση των κοινωνικών συμβάσεων και της ηθικής, η αμέλεια των Αρχών όσον αφορά τη λήψη μέτρων, η φυγή του πληθυσμού από τις πόλεις, η απουσία σεβασμού στους νεκρούς και η αναζήτηση αποδιοπομπαίων τράγων. Στα ρωμαϊκά χρόνια οι χριστιανοί, στον Μεσαίωνα οι Εβραίοι (όπως τώρα, για τον Τραμπ, η Κίνα). Κοινά μοτίβα, η διάδοση συνωμοσιολογικών θεωριών και μυστικιστικών δοξασιών, η αυτομαστίγωση και, σε πείσμα της χαλάρωσης των ηθών, η εμφάνιση καθ’ έξιν ηθικολόγων που χαρακτηρίζουν τους λοιμούς δοκιμασίες εξαγνισμού των κοινωνιών. Η ειδοποιός διαφορά της σημερινής πανδημίας είναι ότι οι αναπαραστάσεις της βρίσκονται ακριβώς στον αντίποδα εκείνων της plague literature. Για παράδειγμα, στη σημερινή Ελλάδα εξαίρονται η πειθάρχηση του πληθυσμού και η ατομική ευθύνη. Ο πληθυσμός είναι κρεμασμένος από τα χείλη των επιστημόνων, που λειτουργούν ως οι νέοι ταγοί του έθνους (κάτι αντίστοιχο του 1821, κατά μια δημοφιλή ιστορικό), και ο θρησκευτικός ανορθολογισμός αποκρούστηκε χωρίς μεγάλη δυσκολία. Οι πιστοί πειθάρχησαν. Είναι ενδιαφέρουσα μια διαχρονική σύγκριση. Στον Θουκυδίδη ο λοιμός του 430 π.Χ. περιγράφεται στο Β’ κεφάλαιο της Ιστορίας του, αμέσως μετά τον περίφημο Επιτάφιο. Προξενεί, μάλιστα, απορία στον αναγνώστη το γεγονός ότι οι Αθηναίοι, οι οποίοι επαινούνται στον «Επιτάφιο» για τη φρόνηση και τη λεπτότητα της συμπεριφοράς τους, περιγράφονται ως αξιοθρήνητος όχλος στη συμπεριφορά τους ως προς τον λοιμό, που, σημειωτέον, συνέβη τον ίδιο χειμώνα. Αντίστροφη είναι η σημερινή νεοελληνική εμπειρία. Ο ίδιος λαός που στη διάρκεια της οικονομικής κρίσης περιγραφόταν με τα μελανότερα χρώματα και με έναν εσωτερικευμένο οριενταλισμό της αυτομαστίγωσης («μαζί τα φάγαμε», «τεμπέληδες και γλεντζέδες του Νότου», «κακομαθημένα παιδιά της Ιστορίας», «Πεθαίνω σαν χώρα») τώρα περιγράφεται με τα ροζ-γαλάζια χρώματα της ατομικής ευθύνης και της εθνικής επιτυχίας. Τα ίδια χρώματα που χρησιμοποιούνται στην αφίσα «Μένουμε Σπίτι».

νικοσ ναυριδησ Looking for a place #90 1999-20 Έγχρωμη Φωτογραφία 122x188 εκ.

Η «κανονικότητα» είναι πλέον μια παλιά αυταπάτη. Στην επόμενη μέρα, που έχει αρχίσει, οφείλουμε να μάθουμε να πορευόμαστε εν μέσω κρίσεων.

Ο φόβος για την επόμενη μέρα

Μια νέα αξιοπρέπεια

Επίσης, εκείνο που, σε αντίθεση με προηγούμενες εποχές, παρατηρεί τώρα κανείς, και σε όλο τον κόσμο, είναι όχι η απραξία του κράτους αλλά το αντίθετο: ο φόβος υπερπαρακολούθησης, της παραβίασης της ιδιωτικότητας, του χειρισμού των προσωπικών δεδομένων και των αντιδημοκρατικών επιλογών. Ο φόβος ότι η επίκληση των εξαιρετικών συνθηκών της πανδημίας θα γίνει ευκαιρία για να παγιωθούν αυτές οι παραβιάσεις. Δεν είναι αδικαιολόγητος φόβος. Η Ουγγαρία, ως πρώτη δικτατορία της πανδημίας, είναι ήδη εδώ, εντός Ευρωπαϊκής Ένωσης. Παράλληλοι είναι και οι φόβοι ότι με την επίκληση της πανδημίας θα αλλάξουν σαρωτικά οι εύθραυστοι κοινωνικοί συσχετισμοί. Ότι η εκκαθάριση από τις μικρές επιχειρήσεις και η γενίκευση της επισφαλούς εργασίας, δηλαδή η κοινωνική μηχανική που άρχισε, αλλά δεν ολοκληρώθηκε, από την Τρόικα, θα ολοκληρωθεί τώρα. Γράφοντας, επομένως, για τη σημερινή πανδημία, δεν θα αφιέρωνε κανείς πολλές γραμμές στην περιγραφή των συμπτωμάτων της ίδιας της ασθένειας. Ο φόβος, η ανασφάλεια, το άγχος για το αύριο, είναι τα χαρακτηριστικά της. Ανατρέπονται σχέδια ζωής, κυρίως για τις πιο εύθραυστες ηλικίες των millennials, που βίωσαν την οικονομική κρίση ακριβώς τη στιγμή που θα άρχιζαν τη σταδιοδρομία τους, και των post-millennials, που βρίσκονται ξεκρέμαστοι τώρα.

Ωστόσο, στην κρίση της πανδημίας γεννήθηκε μια νέα εκτίμηση και μια νέα αξιοπρέπεια της χειρωνακτικής και ανειδίκευτης εργασίας. Οι πιο περιφρονημένες, κακοπληρωμένες και επισφαλείς ως τώρα δουλειές, εκείνες που χαρακτήριζαν την αποτυχία κοινωνικής ανόδου, αποδείχτηκαν η απαραίτητη συνθήκη για τη λειτουργία των κοινωνιών. Αρκεί να μην το ξεχάσουμε. Μάθαμε, επίσης, ότι μπορούμε να κάνουμε χωρίς την καθημερινή ένταση και το άγχος να προλάβουμε, ότι μπορούμε να χαρούμε την οικογένειά μας και να αφιερώσουμε χρόνο στα παιδιά μας. Η γενίκευση της χρήσης της διαδικτυακής επικοινωνίας και των εργαλείων της ψηφιακής τεχνολογίας δημιούργησε νέες, εναλλακτικές δυνατότητες μαζικής επικοινωνίας αλλά και καινούργιες, ανεκμετάλλευτες δυνατότητες στο σχολείο. Μετά από μια μεγάλη περίοδο θριάμβου του ατομικισμού επαναδιατυπώνονται οι νέες αξίες της συλλογικότητας και του κοινωνικού. Όσοι επιδίωκαν τη μετατροπή του αγαθού της υγείας σε υπηρεσία αντιλαμβάνονται τώρα τη σημασία των δημόσιων συστημάτων υγείας. Το περιβάλλον, επίσης, έγινε πιο καθαρό χωρίς τη μόλυνση που προκαλούσε η φρενήρης και αέναη κίνηση μια οικονομίας που την καθοδηγούσε ο στροβιλισμός των άυλων αξιών. Προς στιγμήν, φάνηκε ότι ο κορωνοϊός θα μπορούσε να είναι η άμυνα της φύσης απέναντι στον καταστροφικό ιό του ανθρώπου.

1

Είπαμε στην αρχή ότι η Ιστορία ελάχιστα ενδιαφέρεται για τις φυσικές καταστροφές, θεωρώντας περίπου το περιβάλλον αυτονόητο και σταθερό παράγοντα στις ανθρώπινες κοινωνίες. Η περιβαλλοντική κρίση ήταν μια προειδοποίηση για την αναγκαιότητα των αλλαγών και των προσαρμογών και η έννοια «ανθρωπόκαινος εποχή» τραβάει ολοένα και περισσότερο την προσοχή προς μια αντίληψη της ιστορίας του ανθρώπινου είδους ως ενός εύθραυστου συστήματος σε αλληλεξάρτηση με έναν μη ανθρώπινο κόσμο. Η Ελλάδα, αν και μικρού μεγέθους χώρα στην κλίμακα αυτή, μοιράζεται την ίδια πορεία. Η πανδημία έρχεται μετά από μια μεγάλη οικονομική κρίση, θα την ακολουθήσει μια οικονομική κρίση, ενώ παράλληλα εξελίσσεται η προσφυγική και η δημογραφική κρίση. Η «κανονικότητα» είναι πλέον μια παλιά αυταπάτη. Στην επόμενη μέρα, που έχει αρχίσει, οφείλουμε να μάθουμε να πορευόμαστε εν μέσω κρίσεων.

7.5.20 – lifo

21

ΕΙΔΙΚΟ ΤΕΥΧΟΣ

ΟΛΕΣ ΟΙ ΠΤΥΧΕΣ ΤΗΣ ΕΡΗΜΩΣΗΣ ΜΙΑΣ ΣΚΟΝΙΣΜΕΝΗΣ ΠΟΛΗΣ. Από τον Δημήτρη Φιλιππίδη

Μικρός ύμνος στην απόσταση

Ο Δημήτρης Φιλιππίδης είναι αρχιτέκτονας και ομότιμος καθηγητής της Σχολής Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ.

22 lifo – 7.5.20

α η πόλη, απογυμνωμένη από τα περιττά της ψιμύθια, τους ανθρώπους, κάτω από τον ωραίο ανοιξιάτικο ήλιο. Με τις αρχιτεκτονικές της σαν διακοσμητικά μπιμπίκια πάνω σε ένα υπέροχο δέρμα πολυκαιρισμένο. Ω τα υπέροχα σιντριβάνια με τα νερά τους να πλαταγίζουν χωρίς θεατές, χωρίς κάποιους να βγάζουν selfies! Ω τα λαμπρά μνημεία της, κοσμήματα της εσθήτας της, εγκαταλειμμένα σε σύννεφα από περιστέρια! Και κρεμασμένους τους απελπισμένους στα μπαλκόνια των πολυκατοικιών τους, να παρακολουθούν τις κινήσεις των απέναντι αγνώστων. Όπου τα πάντα τώρα πια θα ορίζονταν με αποστάσεις. Στη δημιουργία του κόσμου, ο Θεός μοίρασε το έργο του σε χρονικές διάρκειες ίσης απόστασης μεταξύ τους. Τις ονόμασε «μέρες». Πολύ αργότερα θα έρχονταν οι επιστήμονες να ξεκαθαρίσουν ότι με αυτόν τον όρο δεν εννοούνταν οι γελοίες 24 ώρες της δικής μας μέτρησης αλλά κάποιος άλλος, ιλιγγιώδης προσδιορισμός της χρονικής απόστασης που μετριόταν σε εκατομμύρια ετών. Αν ο Θεός επινόησε τις μέρες για να κάνει πιο εύπεπτη στον άνθρωπο τη γεύση του χρόνου, ο ίδιος ο άνθρωπος τώρα καταργούσε το τέχνασμα και στη θέση του έβαζε το απροσμέτρητο. Από εκείνη τη στιγμή όμως παγιδευτήκαμε σε μια αντίληψη της απόστασης, για πάντα αμφίβολη. Η απόσταση θα υπήρχε ως μεταφορά, μια έννοια μεταβατική. Πάνω στην έννοια της απόστασης είχε στηθεί η επιστήμη της γεωγραφίας και είχε αντίστοιχα νομιμοποιηθεί η αστρονομία, τότε που πλάτυναν οι ορίζοντες πέρα από όσα βλέπουμε. Καθώς οι άνθρωποι έχτιζαν τη μία μετά την άλλη τις Βαβέλ σε άπειρα αντίγραφα, είχαν μεταφέρει στον πυρήνα του σχεδίου τους το πιο ιερό χαρακτηριστικό – την απόσταση ανάμεσα σε καθορισμένα σημεία. Ορίζοντας αυτήν τη διάσταση, μπορούσαν μετά ελεύθερα να χτίζουν υπακούοντας στους νόμους. Έλεγαν: «τόσα μέτρα από το Παλάτι» ή, αργότερα, «Τόσα χιλιόμετρα από την κεντρική πλατεία

της πόλης». Η απόσταση είναι εγγύηση τάξης και οργάνωσης της σκέψης, αλλιώς τίποτα δεν θα μπορούσε να εντοπιστεί και να ληφθεί ως σταθερό σημείο αναφοράς. Και στην απόσταση θα προσφεύγαμε πάλι για να ορίσουμε τον κλονισμένο κόσμο μας. Όταν οι Αρχές του τόπου πρόσφατα επέβαλαν νέους κανόνες συμβίωσης ανάμεσα στους κατοίκους, είχαν ως κύριο όπλο την ενδεικνυόμενη, την ασφαλή απόσταση. Σε αυτήν αναφέρονταν συνέχεια, σε αυτήν έκαναν εκκλήσεις να κρατηθεί, ν’ αντέξει, να διατηρηθεί ως λυτρωτικός μηχανισμός. Και όταν λέμε απόσταση, με όποιον τρόπο κι αν την ορίζουμε, εννοούμε, πάνω απ’ όλα, το κενό. Ακριβώς αυτό που ένιωσαν όλοι, καθώς με απόλυτη ακρίβεια ορίστηκαν οι επιτρεπόμενες αποστάσεις από καθετί που τους συνόδευε στη ζωή τους, έμψυχο ή άψυχο. Απόσταση του ενός ανθρώπου από τον άλλον, απόσταση από τα ως τώρα αθώα και ακίνδυνα πράγματα, συστατικά κοινωνικής συνύπαρξης και οργάνωσης μέσα στο σημερινό μας περίβλημα, την πόλη. Μια προνοητική, προληπτική, αμυντική απόσταση από τον γύρω κόσμο μας, που μεταμφίεσε αιφνίδια τα πάντα σε ύπουλες, εχθρικά αυτόβουλες υπάρξεις. Σε ύαινες μέσα στο σκοτάδι. Στην εποχή που λατρεύτηκε η εκμηδένιση των αποστάσεων, συμπαρασύροντας τη συνοδευτική τους υλική υπόσταση, ήρθε το πλήρωμα του χρόνου για να αποδείξει πόσο ρηχές και κούφιες ήταν τέτοιες προφητείες. Ακόμα και όταν είχε αρχίσει φανερά η θεομηνία, και ξεκινούσαν οι ανελέητες καταμετρήσεις της στατιστικής, φάνηκε σε πολλούς φυσικό το να βγουν διαλαλώντας ότι είναι άτρωτοι. Διέθεταν τη θωράκιση που επιτέλους καταργούσε, οριστικά και αμετάκλητα, την τυραννία της απόστασης, της άλλοτε τόσο καθοριστικής ιδιότητας. Και επιδείκνυαν τα θαυμαστά όπλα που τους πρόσφερε η αστραφτερή τεχνολογία: πλατφόρμες και εφαρμογές. Μπορούσαν να τα καταφέρουν μια χαρά δίχως τους κανόνες της απόστασης! Συρρίκνωσαν την πόλη σε έναν προσωπικό, οικείο χώρο αμελητέων διαστάσεων, έριξαν ασβέστη στα κατώφλια τους για απολύμανση, έβαλαν μπάρες και κλείστηκαν στους ασφαλείς τάφους τους. Συνέχισαν έτσι

να παίζουν ανέμελοι. Όμως τότε εκδηλώθηκαν με έντονο τρόπο οι στρεβλώσεις που είχε φέρει σιωπηρά η δραστική αυτή αλλαγή. Γιατί καταργώντας τους αρχέγονους νόμους της απόστασης και αποφεύγοντας τους περιοριστικούς κανόνες, είχαν περάσει σε άλλο επίπεδο ζωής. Μονομιάς είδαν πως είχαν ταυτόχρονα χάσει την αίσθηση του χρόνου και του σώματός τους. Δεν ήξεραν αν ζούσαν ή όχι, αν ήταν εκείνοι που εκτελούσαν κάποιες εντολές του εγκεφάλου τους, αν αυτό που έβλεπαν στον καθρέφτη ήταν πραγματικότητα ή ένα ολόγραμμα. Παρατηρούσαν τον εαυτό τους να χειρίζεται τα μηχανήματα, τα καλώδια, τις οθόνες, παίζοντας με τα προγράμματα, παίρνοντας άφατη ικανοποίηση από τη μαγική εκτέλεση των εντολών τους. Τώρα ο κόσμος στον οποίο αναφέρονταν ήταν σε απόσταση ακριβώς όσο απείχε η οθόνη από τον βολβό του ματιού τους. Τόσο ακριβώς και όχι παραπάνω ή παρακάτω. Μια τέτοια απόσταση έπαυε να είναι κενό διάστημα. Γινόταν το γιγάντιο ποτάμι από νευρώνες που είχαν διεισδύσει μέσα στο μυαλό τους και εξασφάλιζαν την τροφοδοσία του. Έτσι, από το κενό ανάμεσα σε σημεία η απόσταση έγινε όρος ύπαρξης. Εκεί έξω, βέβαια, δεν θα έμεναν τα πράγματα αλώβητα. Τι να συνέβαινε άραγε; Η πόλη μεταμορφωνόταν ανάλογα. Η ερήμωσή της, που τόσοι ύμνησαν ανακουφισμένοι, ήταν αποκρουστική. Μόνο όσοι την απεχθάνονταν πραγματικά μπορούσαν τώρα να ισχυριστούν ότι αυτό το «νέο πρόσωπο της πόλης που θα νοσταλγήσουμε» είχε κάτι θετικό επάνω του. Μόνο μια διεστραμμένη φαντασία θα επινοούσε μια τέτοια αντιστροφή της λογικής, καθώς η πόλη βρισκόταν όχι υπέροχα άδεια, όπως την ήθελαν οι άσχετοι, αλλά νεκρωμένη. Όσοι γοητεύονταν με την έλλειψη κυκλοφορίας δεν καταλάβαιναν ότι είχε πάψει το αίμα να ρέει στις φλέβες της και ότι γρήγορα θα έπαυε να δουλεύει ο εγκέφαλός της. Το παιχνίδι, νόμιζαν, παιζόταν ανάμεσα σε σούπερ μάρκετ και καφεπωλεία-ζαχαροπλαστεία. Με απόλαυση συνωστίζονταν στις ουρές για να γεμίσουν τις ώρες τους, στέκονταν όρθιοι μ’ ένα χάρτινο ποτηράκι στο χέρι, στις σωστές πάντα αποστάσεις. Τις κρατούσαν με ευλαβική προσοχή

Κάποιος κατέβασε τον διακόπτη, όλα τα φώτα έσβησαν μονομιάς. Ήταν μια παρτίδα ντόμινο. Το παλιό κέντρο νεκρώθηκε πρώτο, μετά ακολούθησαν τα περιφερειακά κέντρα, τα μικρομάγαζα στις γειτονιές και στις πλατείες.

σαν να ήταν παιδικό παιχνίδι, συζητούσαν κι έδιναν συγχαρητήρια ο ένας στον άλλον. Έτσι θα νικούσαν το θηρίο. Όμως, χωρίς εμπόριο, η πόλη σπαρταρούσε στο χώμα εγκαταλειμμένη, αγωνιώντας να πάρει ανάσες. Λίγο ακόμα να κρατούσε η καραντίνα, δεν θα της απόμενε καμιά πνοή. Έτσι σκονισμένη, απεριποίητη, ήταν για λύπηση. Η απόστασή της από τη λήθη είχε μειωθεί επικίνδυνα. Κάποιος κατέβασε τον διακόπτη, όλα τα φώτα έσβησαν μονομιάς. Ήταν μια παρτίδα ντόμινο. Το παλιό κέντρο νεκρώθηκε πρώτο, μετά ακολούθησαν τα περιφερειακά κέντρα, τα μικρομάγαζα στις γειτονιές και στις πλατείες. Με τα ρολά κατεβασμένα, με τα πεζοδρόμιά της έρημα, με τα μνημεία της παραδομένα σε φιλότιμους υπαλλήλους του δήμου, που σκούπιζαν ξανά και ξανά, και σε ειδικά αμπαλαρισμένους εργάτες που απολύμαιναν σχολαστικά κάθε ύποπτη γωνία, ήταν ένας εφιάλτης. Σε απόσταση από οποιαδήποτε αποκαλυπτική εικόνα της. Στους άδειους άξονές της έτρεχαν αφύσικα γρήγορα τα ειδών-ειδών ντελίβερι, μηχανάκια και φορτηγά, νοσοκομειακά και αστυνομικά – όσα μέσα χρειάζονταν για τροφοδοσία, περίθαλψη και ασφάλεια. Σκέψου: δέκα λεπτά μόνο για μια διαδρομή που κανονικά θα χρειαζόταν τρία τέταρτα. Και πώς καθάρισε ο αέρας, αλήθεια! Αυτό τους ένοιαζε: να βρουν κάτι αισιόδοξο να πουν. Λίγο καταλάβαιναν πως ήταν η τελευταία τους ευκαιρία να καταλάβουν ότι αυτό το καθημερινό αλισβερίσι, που λεγόταν «εμπόριο», κρατούσε την πόλη στα πόδια της, συντηρώντας την τρέλα που λέγεται «κίνηση». Χωρίς κίνηση, οι χωρικές αποστάσεις έχαναν το νόημά τους. Αλλά η κατάργηση της απόστασης επανέφερε την προβληματική έννοια της αιωνιότητας, που αντιβαίνει σε κάθε αρχή της φυσικής επιστήμης. Η επίπονη αναζήτηση τρόπων υπέρβασης των υποχρεώσεων που απορρέουν από την απόσταση μαρτυρά και μια ανεμελιά απέναντι στις συνέπειες που θα είχε κάτι τέτοιο. Κι αυτά πληρώνονται ακριβά, σε χαμένες ζωές στην καταβόθρα. Και τι συνέβαινε στην πράξη; Ο αναγκαστικός εγκλεισμός δεν ήταν μόνο χωρικός περιορισμός. Ήταν απώλεια νοήματος, γιατί κυρίως ήταν αχρήστευση της χωρικής απόστασης. Ο

χώρος αναδιπλώθηκε σε υποπολλαπλάσια της ανθρώπινης κλίμακας, του πώς βαδίζουμε και πώς χειρονομούμε. Το υπόλειμμα της απόστασης ήταν μια κωμική συρρίκνωση σε ένα ασφυκτικό περιβάλλον. Στερημένη από τη φυσική της διάσταση, η απόσταση αναποδογύρισε τα έξω μέσα, καταφεύγοντας στα απροσμέτρητα διανύσματα της σκέψης. Ανέλαβε έτσι ο εγκέφαλος να αναπληρώσει την έλλειψη κινητικότητας. Η απόσταση, όμως, είναι συνυφασμένη και με τη χρονική διάρκεια. Όσο πλησιάζει να μηδενιστεί η απόσταση, καταλήγοντας σε επικάλυψη ή ταύτιση, τόσο χάνει το νόημά του ο χρόνος ως νοερή μεταπήδηση σε μια άλλη διάσταση. Οπότε μετατρέπεται σε εσωτερικό χρόνο, εγκαθιστώντας ένα νέο σύστημα αποστάσεων. Οπότε, οι εφοδιασμένοι με γάντια και μάσκες έγκλειστοι, στα κενά χρόνου που έμεναν ανάμεσα σε ύπνο και αφάνταστες εκρήξεις βίας μεταξύ τους, μαγείρευαν και καταβρόχθιζαν – τι άλλο. Ήταν ένα δείγμα ακόμα της έλλειψης αποστάσεων, εγγυητών της κοινωνικής συνύπαρξης. Απορούσαν που έβλεπαν άγρια θηρία να περιπλανιούνται τις νύχτες στους δρόμους, ψάχνοντας στα σκουπίδια. Δεν καταλάβαιναν πως αυτοί οι ίδιοι είχαν μεταμορφωθεί σε θηρία, μαντρωμένα αυτήν τη φορά. Η πόλη ήταν ό,τι ονειρεύονταν οι θεράποντές της, οι πολεοδόμοι: ένας τρισδιάστατος χάρτης-χαλί, ξεδιπλωμένος πάνω στο ανατομικό τραπέζι, απαλλαγμένος από την ενοχλητική παρουσία των μυρμηγκιών, των κατοίκων. Μαρμαρωμένη εικόνα χωρίς την ανάγκη να αλλάξει κάτι, χωρίς διεκδικήσεις και συλλαλητήρια, παρελάσεις και πομπές, μολότοφ και σπασμένες βιτρίνες. Επιτέλους, μια αφαιρετική εικόνα, έτοιμη για ενατένιση από ασφαλή απόσταση. Του κουτιού, λες και είχε ανασκαφεί πρόσφατα, με κάποιον μαγικό τρόπο, φρέσκια και ανέγγιχτη. Επιδεκτική μετρήσεων και στατιστικών συγκρίσεων. Το απόλυτο μπότοξ. Βγήκαν τότε οι θεράποντες και δήλωσαν πως με την επικείμενη άρση των μέτρων θα έμενε η ουσία αυτού του τόσο πετυχημένου καταναγκασμού. Ότι τίποτε δεν θα πήγαινε τελικά χαμένο. Ότι οι κάτοικοι, μαθημένοι να ζουν στα λαγούμια τους, θα το συνεχίσουν, τώρα πια κατάλληλα εκπαιδευμένοι, παρέα με τα

ηλεκτρονικά τους παιχνίδια. Και ότι το κράτος θα έπρεπε να προετοιμάσει τα πράγματα θεσμοθετώντας τις αποστάσεις ως την υπέρτατη ηθική στάση, δημοσιεύοντας το συντομότερο ένα σχετικό διάταγμα στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Εκεί ο καθένας θα μπορούσε να αναγνωρίσει ποια είναι η ταγμένη θέση του, ανάλογα με την ηλικία, την κοινωνικο-οικονομική ένταξη και τις εκλογικές συνήθειές του. Για διευκόλυνση του πληθυσμού, θα μοίραζαν ατομικές μεζούρες δωρεάν, πάνω στις οποίες θα υπήρχαν ενδείξεις για τις κυριότερες αποστάσεις, έτσι ώστε όλοι να μπορούν ανά πάσα στιγμή να μετρούν επακριβώς πού στέκονται απέναντι στους άλλους. Οι κανόνες ορθής κοινωνικής απόστασης όμως θα έπρεπε να συνοδευτούν από τα ανάλογα έργα μέσα στην πόλη. Βγήκε τότε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος στην τηλεόραση για να παρουσιάσει το διαφημιστικό σποτάκι για την εικόνα του μέλλοντος. Μια πόλη οργανωμένη επιτέλους πάνω στις ενδεδειγμένες αποστάσεις ανάμεσα στα οικοδομικά της τετράγωνα. Για να το πετύχουν αυτό, απλούστατα θα γκρέμιζαν ένα στα δύο τετράγωνα, αφήνοντας αρκετό κενό ανάμεσα στους χτισμένους όγκους. Έτσι θα άνοιγε ο χώρος, θα ανέπνεε και θα λουζόταν στον ήλιο, θα μειωνόταν η κίνηση ακριβώς στη μισή και θα εύρισκαν όλοι θέσεις να παρκάρουν τα αυτοκίνητά τους. Θα φυτευόταν παντού πράσινο σε συνδυασμό με καφετέριες, θα πρόσθεταν ανά αποστάσεις καινούργια σιντριβάνια, κούνιες και άφθονα παγκάκια. Αλλά και όσοι περίσσευαν, θα αποζημιώνονταν με κρατικά οικόπεδα ή διαμερίσματα σε ικανή απόσταση από την πόλη, μέσα στη μητέρα φύση. Έτσι, οι τηρούμενες αποστάσεις θα γίνονταν το κοινό στοιχείο που θα συγκολλούσε τους κατοίκους στη νέα ομαδική ζωή, μοιρασμένη ανάμεσα στην πόλη και στην ειρηνική ύπαιθρο, κάτω από το φιλάνθρωπο βλέμμα μιας ιδανικής διακυβέρνησης. Ποιος θα τολμούσε ποτέ να νοσταλγήσει τον ακατονόμαστο τρόπο ζωής πριν από τη θεομηνία; Και να τα αφιερώματα, και να οι θυσίες στους βωμούς, και να οι ύμνοι να εκπέμπονται προς τους ουρανούς, που ξέρουν πάντα τι στέλνουν. και πότε το στέλνουν.

2

7.5.20 – lifo

23

ΕΙΔΙΚΟ ΤΕΥΧΟΣ

νικοσ ναυριδησ Fail again 2013

24 lifo – 7.5.20

7.5.20 – lifo

25

ΕΙΔΙΚΟ ΤΕΥΧΟΣ

ΤΑ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΔΙΛΗΜΜΑΤΑ ΤΗΣ ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΤΟΥ ΚΟΡΩΝΟΪΟΥ. Από τον Νικόλα Σεβαστάκη

Η πολιτική φιλοσοφία μιας πανδημίας: Έξι σκέψεις

Ο Νικόλας Σεβαστάκης είναι καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο ΑΠΘ και συγγραφέας.

Δύο μήνες τώρα, πίσω από χειρισμούς και διαφωνίες στον χειρισμό της υγειονομικής κρίσης του κορωνοϊού, είδαμε να αναδύονται σοβαρά φιλοσοφικά και πολιτικά διλήμματα. Σε πολλές χώρες διχάστηκαν τα επιστημονικά teams και όχι μόνο τα πολιτικά επιτελεία και ο απλός κόσμος που συμμετείχε συναισθηματικά από τις οθόνες του σπιτιού του. Αυτό ήταν σε μεγάλο βαθμό αναπόφευκτο, αφού όλα τα μείζονα συμβάντα με επιδημίες, πολεμικές συρράξεις ή φυσικές καταστροφές (από τον σεισμό στη Λισαβόνα το 1755 μέχρι τον τυφώνα Κατρίνα στη Νέα Ορλεάνη το 2005) έδωσαν τροφή σε γενικότερους στοχασμούς για την πολιτική οργάνωση, την ηθική και την οικονομία των κοινωνιών και ευρύτερα του «πολιτισμού» που δέχτηκε τα πλήγματα. Τώρα, τα διαφορετικά μοντέλα απόκρισης στην κρίση και η στάθμιση των όποιων αποτελεσμάτων τους (σε σχέση με την ανάσχεση ή την πυροδότηση της νόσου) γίνονται θέμα συζήτησης στη δημόσια σφαίρα αυτής της συγκυρίας, που είναι κυρίως ο ψηφιακός επικοινωνιακός χώρος. Γραφήματα και άρθρα γνώμης, μαθηματικοποίηση και ιστορίες συνωμοσίας αποίκισαν την καθημερινότητα του 13033 και τον σχολιασμό της. Εξαρχής, γύρω από την πανδημία και τα μέτρα παίχτηκε ένα παιχνίδι εννοιών και προσανατολισμών πολιτικής και ηθικής. Η εξωτερική πλευρά αυτής της κριτικής στάθηκε στα μέτρα περιορισμού και στο μοντέλο του lockdown. Η άλλη πλευρά, όμως, στρέφεται στα πορίσματα της ιστορίας αυτής ως προς τη μελλοντική οργάνωση κρατών και κοινωνιών για την αντιμετώπιση τέτοιας κλίμακας προκλήσεων. Άλλωστε, αν ο Covid-19 είναι ο κυρίαρχος τόπος των ημερών, η κλιματική κρίση και η περιβαλλοντική υποβάθμιση θα απαιτήσουν τα δικά τους επείγοντα και ανορθόδοξα μέτρα.

2.

Η κριτική στο μοντέλο των περιορισμών και ειδικά στην απόφαση για πάγωμα σημαντικού μέρους των κοινωνικών και οικονομικών δραστηριοτήτων,

26 lifo – 7.5.20

αν δεν στάθηκε απλώς στο επιδερμικό αντιπολιτευτικό γήπεδο και στα επιθετικά μηνύματα των social media, συντονίστηκε σε δύο βασικούς άξονες: ••• Έγινε αρχικά λόγος για υπό απειλή ατομικά δικαιώματα απέναντι στον «αθέμιτο» ή καταχρηστικό χαρακτήρα περιορισμών που νομοθετήθηκαν με πράξεις νομοθετικού περιεχομένου. Για κάποιους, προφανώς, το δίλημμα ήταν πολύ απλό. Είπαν: κρατική χειραγώγηση μέσα από την τεχνητή ανακοπή μιας «μέτριας γρίπης»1 ή, κατά κάποιον τρόπο, αυτορρύθμιση των συμπεριφορών και ανάληψη του ρίσκου σε μια κοινωνία που, ούτως ή άλλως, δεν έπρεπε να αναστείλει την παραγωγική και κοινωνική της καθημερινότητα; Σε αυτό συντάχτηκαν διαφορετικά κοινά, τα οποία, τουλάχιστον στη χώρα μας, φαίνονται εμφανώς μειοψηφικά. Για παράδειγμα, κάποιοι οπαδοί των καθαρόαιμων ελεύθερων αγορών συντονίστηκαν με ευσεβιστικούς κύκλους που προσπάθησαν τις πρώτες εβδομάδες να φιλοτεχνήσουν εικόνες δίωξης των πιστών και της Εκκλησίας. Φωνές υπέρ της λειτουργίας της οικονομίας και δεήσεις υπέρ της συνέχισης των λατρευτικών πρακτικών και της «κοινωνίας των πιστών» ήρθαν κοντά για να αμφισβητήσουν επιμέρους μέτρα και το ίδιο το πνεύμα που υπαγόρευσε τη στρατηγική του περιορισμού και του social distancing: την επιλογή κυβερνήσεων και των περισσότερων πολιτικών δυνάμεων να προτάξουν τη δημόσια υγεία και ιδίως αυτή των ευπαθών ομάδων και όχι τη λειτουργικότητα της οικονομικής μηχανής και τους όρους του κοινωνικού βίου (μέσα στο οποίο εντάσσεται και η ενοριακή ζωή). Σε αυτή την αμφισβήτηση επιστρατεύτηκε ένα δάνειο από το οπλοστάσιο της «αριστερής» υποψίας: ο ισχυρισμός ότι τα πραγματικά κίνητρα της απόφασης για αυστηρά μέτρα περιορισμού δεν ήταν ανθρωπιστικά ή υπέρ της δημόσιας υγείας αλλά ο φόβος των κυβερνήσεων για την υπερφόρτωση των συστημάτων υγείας και τις συνέπειές της. Αυτό το «ήπια καχύποπτο» επιχείρημα συνόδευσε την ιδέα ότι γύρω από την πανδημία ξετυλίγεται πια ένα σχέδιο για μετατροπή των πολιτών σε μια παθητική και

ευνουχισμένη μάζα. Το συγκεκριμένο επιχείρημα έχει προέλευση κυρίως από οπαδούς μιας ακρο-νεοφιλελεύθερης ή τραμπικής δεξιάς, είδαμε όμως να αντανακλά διάχυτα και σε άλλους χώρους «αντισυστημικών» φιλοδοξιών. Στην πραγματικότητα, όμως, αυτή η αγωνία των δημόσιων εξουσιών –για την αντοχή των υγειονομικών δομών– δεν ήταν κανένα μυστικό, αφού στις επίσημες ενημερώσεις των Τσιόδρα και Χαρδαλιά γινόταν καθημερινά ρητή αναφορά στην ανάγκη για επιβράδυνση της ροής των κρουσμάτων, ώστε να μη δημιουργηθούν ανεξέλεγκτες καταστάσεις για τις υγειονομικές δομές. Επομένως, κανένα μυστικό δεν αποκαλύπτεται απ’ όσους απαξιώνουν την ηθική βάση της απόφασης για τα μέτρα περιορισμού.

••• Μια δεύτερη εστία κριτικών αναζήτησε πιο εκλεπτυσμένα αναλυτικά εργαλεία, απορρίπτοντας όχι τόσο τα μέτρα όσο το σύστημα των σκοπών που έχουν οι πολιτικές, ιατρικές και διοικητικές αρχές. Έγινε κάποιος δημοσιογραφικός θόρυβος για το πρώιμο κείμενο του Giorgio Agamben και τις αντιδράσεις τις οποίες προκάλεσε, όμως η εξάπλωση αυτού του λόγου είναι μεγαλύτερη, κυρίως σε διανοούμενα περιβάλλοντα που κινούνται κοντά στον ΣΥΡΙΖΑ. Ποιος είναι ο συλλογισμός που κέρδισε έδαφος από την επαφή των ριζοσπαστών φιλοσόφων και σχολιαστών2 με την πανδημία; Η αναπόδεικτη υπόθεση ή, καλύτερα, η βεβαιότητά τους πως ζούμε ένα κοινωνικό πείραμα, με την έννοια ότι ο σύγχρονος καπιταλισμός της επιτήρησης και οι κυβερνήσεις χρησιμοποιούν τον Covid-19 ως ευκαιρία για επιμέρους αντιλαϊκούς και αντικοινωνικούς στόχους: την επιδίωξη για φίμωση της αντιπολίτευσης, για εμφύτευση συνείδησης αντιδραστικής πειθάρχησης στο κοινωνικό σώμα, τον δυνάμει εξοστρακισμό των μη συναινούντων κ.λπ. Στο ίδιο πλαίσιο θα επιστρέψει και η κριτική στην «εξουσία των ειδικών», κριτική η οποία στην παλαιότερη αντιμνημονιακή φάση είχε στο στόχαστρο τους οικονομικούς συμβούλους και τώρα επιχειρεί να εντοπίσει εχθρούς στις ιατρικές ομάδες και στους επιστημονικούς συμβούλους της κυβέρνησης. Στην εύλογη απορία κάποιου γιατί ο σύγ-

Να σκεφτούμε την πανδημία και τις συνέπειές της ως αφύπνιση από κάθε δογματικό ύπνο. Να τη δούμε ως ένα μάθημα δοκιμασίας της πράξης, της διακυβέρνησης σε συνθήκες απότομης αλλαγής πλάνου ή μάλλον ανατροπής όλων των σχεδιασμών και των πλάνων.

χρονος καπιταλισμός που ζει από τη συνεχή κινητικότητα, την κατανάλωση και τις ροές εμπορευμάτων και τουριστών να «θέλει» την ακινησία και τον εγκλεισμό δεν υπάρχει απάντηση ή αλλάζει και το θέμα της κουβέντας.

3.

Η βίαιη παρέμβαση του ιού στις κοινωνικές σχέσεις και στις εθνικές οικονομίες, ανατρέποντας τους ρυθμούς της κοινωνικής καθημερινότητας, ερεθίζει τις προσδοκίες για μια αντίστοιχα αντισυμβατική απόκριση η οποία, όπως λέγεται, δεν θα πρέπει να αφήσει τις κοινωνίες να επιστρέψουν στην προ του ιού «κανονικότητα». Εξάλλου, ο ριζοσπαστισμός έχει στον πυρήνα του την ιδέα πως η ουσία της πολιτικής είναι η άρνηση και η σύγκρουση. Έτσι, οι καταστάσεις που ζήσαμε και το ξέσπασμα της αλυσιδωτής κρίσης κλειδώνουν καλά με τη συγκεκριμένη προδιάθεση. Πιστεύω εδώ πως πρέπει να ξεχωρίσουμε ως διαφορετικό θέμα έναν συλλογικό υπαρξιακό προβληματισμό για τη γενικότερη βιωματική οδύνη και την ανασφάλεια αυτής της συγκυρίας. Για παράδειγμα, η απορία για το αν η συνεχής ατομική προφύλαξη μπορεί να παράγει νέες μορφές διακρίσεων και μια περίκλειστη και οχυρωμένη ατομικότητα που θα ζητά διαρκώς πιστοποιητικά ασφάλειας σε κάθε της βήμα είναι ερώτημα που δεν έχει σχέση με τις προβολές του πολιτικού ριζοσπαστισμού ή με τις φαντασιώσεις των αντισυστημισμών: είναι ένα από τα πολλά ανοιχτά ερωτήματα που πρέπει να απασχολούν όλους τους δημοκρατικούς πολίτες και τις κοινότητες των κοινωνικών επιστημόνων. Ζητήματα όπως η σχέση του εγκλεισμού και της φυσικής αποστασιοποίησης με τυχόν ψυχικές διαταραχές ή τα όρια της ψηφιακής μετατροπής των σημαντικών κοινωνικών και διαπροσωπικών μας επαφών έχουν ένα δικό τους κριτικό ενδιαφέρον, γιατί θίγουν λεπτές πλευρές του αποτυπώματος της πανδημίας: το πώς αναδιαμορφώνονται οι δεσμοί μας και η ίδια η σφαίρα της ενδόμυχης ζωής σε καταστάσεις «κοινωνικής αποστασιοποίησης», καταστάσεις που αφήνουν ασφαλώς ίχνη και μετά το τέλος των αυστηρών μέτρων. Έχουμε, πολύ πριν από την πανδημία και τις οικονομικές κρίσεις, ένα μεγάλο στοκ από κοινωνικές και επιστημονικές δυστοπίες για την εξουθένωση των ατόμων στις κοινωνίες της προφύλαξης. Αυτό όμως το επίπεδο των δυστοπικών περιγραφών και των σκοτεινών προγνώσεων, αυτή η σφαίρα της προφητείας για το «χειρότερο», δεν μπορεί να συσκοτίζει τα πραγματικά ερωτήματα που αφορούν το πώς στεκόμαστε ως θεσμοί και άτομα μέσα σε συγκεκριμένες δοκιμασίες. Η σύγχυση μεταξύ των επιπέδων –να τα ρίχνεις όλα στο σακούλι της πολιτικής δυσφορίας και του ιδεολογικού μίσους δηλαδή– δεν είναι καθόλου χρήσιμη για αξιόπιστα πολιτικά συμπεράσματα. Πολλά από τα παραπάνω έχουν όψεις αφοριστικές και «τρομοκρατικές». Λόγου χάρη, μια φιλοσοφούσα συνθηματολογία που λέει ότι πληρώνουμε με αυτόν τον ιό το τι κάναμε στη φύση, ότι όλα εκπορεύονται από αυτό ή εκείνο το στοιχείο του πολιτισμού μας, είτε είναι οι υπερβολικές και ηδονιστικές μας μετακινήσεις είτε η καταστροφή των τοπικών κοινοτήτων κ.λπ. Πέρα, όμως, από τις δυστοπικές εμμονές των φιλοσόφων, υπάρχουν απορίες πραγματικά ενδιαφέρουσες και ερεθιστικές. Αλλά στον πάγκο της ελληνικής πολιτικής πολλά από τα ευρήματα της εναλλακτικής και ριζοσπαστικής «καχυποψίας» επιστρατεύονται πάλι μόνο και μόνο για να αντιπολιτευτούν την «επίσημη» απόκριση στην κρίση του Covid-19. Με την ακλόνητη πεποίθηση ότι εφόσον τα θεσμικά και πολιτι-

κά μας συστήματα είναι εξ ορισμού αποτυχημένα ή εγκληματικά, οι όποιες επιτυχίες στη διαχείριση μιας κρίσης από τις συμβατικές, «συστημικές» κυβερνήσεις ανάγονται είτε σε τυχαίους λόγους είτε σε παράγοντες όπως η αυτοσυντήρηση των ατόμων που έσπευσαν να τηρήσουν τα μέτρα και έτσι, λένε, αποφύγαμε τα χειρότερα. Στην ελληνική περίπτωση, ακόμα και ένας αντιδεξιός λόγος πήγε να αμφισβητήσει επιστημονικές συστάσεις και πρωτόκολλα μόνο και μόνο διότι στην κυβέρνηση βρίσκεται η κεντροδεξιά.

4.

Μπορούμε, άραγε, να σκεφτούμε τις προκλήσεις αυτής της καινούργιας συνθήκης για τη χώρα, χωρίς να αποδεχτούμε μια σκέψη που βλέπει κάθε συμφορά ως προάγγελο ριζοσπαστικών καταιγίδων; Μπορούμε να συμμεριστούμε τον προβληματισμό για αποτυχίες, κενά ή χρεοκοπημένες μορφές διαχείρισης της κρίσης σε διάφορες χώρες και συγχρόνως να αφήσουμε στην άκρη τις φαντασιώσεις για μια (ακόμα) «κατάρρευση του συστήματος»; Εδώ νομίζω πως διαφαίνεται μία ακόμα πολιτική και ιδεολογική τομή. Πολλές από τις προσεγγίσεις σε αυτό που συνέβη στην Ελλάδα σε αυτή την πρώτη φάση της πανδημίας δεν μπορούν να κρύψουν την ανυπομονησία για τη δικαίωση μιας ιδεολογικής προφητείας. Είναι ήδη σε λειτουργία η συνήθεια του μεταφυσικού μηχανισμού που πάει να μετατρέψει κάθε αρνητικό γεγονός σε προανάκρουσμα μιας επερχόμενης σωτηρίας, σε πρόπλασμα της μεταστροφής του κόσμου από την κατάσταση αμαρτίας στην οποία έχει ριχτεί. Η βαθιά ύφεση και τα μεγάλα τραύματα στον παραγωγικό και εργασιακό ιστό της χώρας θα γίνουν έτσι το αφηγηματικό υλικό για νέους συνδυασμούς καταστροφισμού και αδάπανης σωτηριολογίας, ανάλογους, ίσως, με αυτούς που προβλήθηκαν την περίοδο του 2011-2015.

5.

Προτείνω εδώ να σκεφτούμε την πανδημία και τις συνέπειές της ως αφύπνιση από κάθε δογματικό ύπνο. Να τη δούμε ως ένα μάθημα δοκιμασίας της πράξης, της διακυβέρνησης, σε συνθήκες απότομης αλλαγής πλάνου ή μάλλον ανατροπής όλων των σχεδιασμών και των πλάνων. Να σταθούμε στο πώς αυτό το πλέγμα πανδημίας και απαντήσεων οδηγεί στην επαναξιολόγηση των συστημάτων κοινωνικής συνεργασίας και του τρόπου που σκεφτόμαστε την αλληλεξάρτηση ιδιωτικού και δημόσιου, «χαμηλών» και «υψηλών» επαγγελμάτων. Στην κρίση αυτή αναγνωρίσαμε τη σημασία της υλικής καθημερινότητας και τομέων της εργασίας που κινούνται πέρα από την ορατότητα των επαγγελμάτων κύρους. Να διαβάσουμε αυτή την εμπειρία ως κάτι που υπέβαλε σε δοκιμασία την κυβερνητική συλλογική ευθύνη, τις προσωπικές συμπεριφορές, τον ηθικό κώδικα κάθε πολίτη, μαζί με το οργανωμένο σύστημα υγείας, τις αδυναμίες και τις αρετές του. Η ηθική μας φαντασία μπορεί, φυσικά, να συνεχίσει να βλέπει ανήσυχα όνειρα για τους ιούς ή για το νόημα του ευ ζην σε κοινωνίες σύνθετων στόχων και αβέβαιων αποτελεσμάτων. Η πολιτική μας σκέψη, όμως, έχει τώρα ένα πιο ταπεινό καθήκον: να προσανατολιστεί στην ανασύνταξη ενός συγκεκριμένου κοινωνικού κράτους δικαίου, ικανού να οργανώνει αποκρίσεις στις επείγουσες στιγμές, ανακτώντας όλο και καλύτερες ποιότητες πολιτικού σχεδιασμού και κοινωνικής κινητοποίησης. Αυτή η διαδικασία ανασύνταξης όλων των δημόσιων εξουσιών δεν έχει, ωστόσο, σχέση με ρετρό κεϊνσιανισμούς της δεκαετίας του ’50. Ούτε με τις χαιρέκακες προσδοκίες κάποιων

δεξιών εθνικιστών για παγίωση των κλειστών συνόρων και για αναστροφή της παγκοσμιοποίησης. Οι δύο «τάσεις» που ερίζουν στη λεγόμενη αρένα των αντισυμβατικών ιδεών παίζουν γύρω από επιθυμίες που, όταν ματαιώνονται, μετατρέπονται σε μνησίκακα συνθήματα. Στη Γαλλία, για παράδειγμα, ό,τι και αν έπραττε ή αν δοκίμαζε ο Μακρόν, ήταν εξ ορισμού λίγο, χάλια, ψίχουλα. Μια ορισμένη αριστερά, δυστυχώς, δεν αναγνωρίζει ποτέ κάτι που εκπορεύεται από άλλους. Και αν το αναγνωρίζει, ισχυρίζεται ότι οφείλεται στην ίδια, είτε στην πίεση που ασκεί πάνω στους άλλους ώστε να συμμορφωθούν στο σωστό. Ενώ, ας πούμε, ακόμα βρισκόμαστε στο στόμιο της υγειονομικής και κοινωνικής καταιγίδας και η κοινωνική παραγωγή έχει καταρρεύσει, προβάλλεται η επιθυμία για ένα κράτος απεριόριστων πόρων και δυνατοτήτων που και θα μπορεί να κινητοποιεί τους πάντες υπέρ των συμφερόντων του και θα παραμένει αλώβητο από τις εξωτερικές πιέσεις. Σιγοκαίνε, επίσης, στη χώρα εστίες ανορθολογικής διαμαρτυρίας, που βλέπουν ακόμα το φάντασμα της δικτατορίας στα έκτακτα μέτρα και δανείζονται το λεξιλόγιο της ανυπακοής – χωρίς, ευτυχώς, να βρίσκονται πολλοί οπαδοί γι’ αυτό.

6.

Το υγειονομικό πρόβλημα και οι οικονομικές και κοινωνικές του συνέπειες προσφέρουν χώρο για αναθεωρήσεις προτεραιοτήτων, ακόμα και για ιδεολογικές μετατοπίσεις. Η καινούργια συνθήκη που σχηματίζεται φέρνει, ούτως ή άλλως, αναπροσαρμογές σε όλα τα προηγούμενα προγράμματα και τους δημόσιους στόχους. Ίσως, για παράδειγμα, η κρίση της τουριστικής παγκοσμιοποίησης και των ανοιχτών συνόρων –που θα έχει μεγαλύτερο βάθος μάλλον– να είναι μια καλή αφορμή για την επανατοποθέτησή μας απέναντι στη μονοκαλλιέργεια του τουρισμού και για ένα νέο πολιτικό ενδιαφέρον για την πρωτογενή παραγωγή. Αναφέρω ένα μόνο παράδειγμα μιας νέας ιεράρχησης των δημόσιων στόχων και του παραγωγικού προτύπου. Το αντίθετο των «εναλλακτικών» αφηγήσεων δεν είναι προφανώς η ακινησία ούτε η δειλία απέναντι σε μεταρρυθμιστικές απόπειρες: είναι το σθένος των μετριοπαθών, η ιδέα δηλαδή πως μπορεί κανείς να παρεμβαίνει στην τροπή των πραγμάτων για να εμποδίζει να συμβούν μεγάλες καταστροφές και για να καλύπτει πεδία συγκεκριμένου ανθρωπισμού και βελτίωσης των όρων ζωής. Αντιθέτως, ο ρηχός αντικρατισμός, ο φετιχισμός των μαζικών επιτάξεων, η ρητορική της καχυποψίας, όπως και η παρωχημένη επιθετικότητα απέναντι στους ειδικούς, όλα αυτά που κυκλοφόρησαν ευρέως στην αγορά αυτών των ημερών, δεν έχουν κανένα πολιτικό ενδιαφέρον, ούτε πραγματική γείωση: δεν προσφέρουν στη συλλογική αυτογνωσία, παρά λειτουργούν σε μεγάλο βαθμό ως γλωσσικά παιχνίδια για ομάδες και άτομα που θέλουν, σε κάθε ευκαιρία, να παράγουν «αντισυναινετικούς» λόγους. Όταν πιστεύει κανείς πως η ουσία της πολιτικής ζωής είναι η σύγκρουση, δεν μπορεί να χαρεί ούτε μια πρώτη και εύθραυστη νίκη επί ενός επιδημικού κύματος. Το ζητούμενο στο εξής είναι να συγκρατηθούν το βάθος και η ένταση της ύφεσης και να οργανωθούν καλύτερες απαντήσεις στις ανάγκες των πιο ευάλωτων, που θα αυξηθούν το επόμενο διάστημα και το φθινόπωρο. Η ανάσχεση της πανδημίας είναι ένα κομμάτι αυτής της πολύμορφης αναμέτρησης με προβλήματα μετάβασης σε νέους τρόπους ζωής, που η διάρκειά τους είναι άγνωστη. Και αυτό από μόνο του δεν επιτρέπει τη συνηθισμένη διάταξη πολιτικών παθών και διανοητικών εργαλείων.

3 1 Η υποτίμηση του Covid-19 ως απειλής συνεχίστηκε όλο αυτό το διάστημα στη «μη συμβατική» και αντιπολιτευτική σφαίρα. Κι αυτό ενώ κάθε μέρα και εβδομάδα έρχονται καινούργιες πληροφορίες για την παράξενα καταστροφική δράση αυτού του ιού και με απρόβλεπτο τρόπο. Τώρα, για παράδειγμα, άνοιξε το θέμα των αιφνίδιων εγκεφαλικών επεισοδίων σε νέους ασυμπτωματικούς ή ελαφρά ασθενούντες από Covid-19. Βλ. Αriana Eunjung Cha, «Young and middleaged people, barely sick with Covid-19, are dying from strokes», The Washington Post, 25/4/2020. https://www. washingtonpost.com/ health/2020/04/24/ strokes-coronavirusyoung-patients/

2 Η βιβλιογραφία πύκνωσε από την αρχή. Βλ. Giorgio Agamben, «Coronovirus et état d’ exception», Actu Zone, 26/2/2020, Jean-Luc Nancy, «Εxception virale», Antinomie, 27/2/2020, David Harvey, «Anticapitalist politics In the time of covid-19», Jacobin, 20/3/2020. To αφιέρωμα του «Philosophe magazine», Covid-19.

Les philosophes face à l’épidemie, https:// www.philomag.com/ lactu/covid-19-lesphilosophes-facea-lepidemie-42728. Πολλές είναι και οι εκπομπές του Arte ή όσα βρίσκει κανείς στο YouTube σε σχέση με τις φιλοσοφικές ερμηνείες της πανδημίας και των συνεπειών της. Τέλος, μόλις κυκλοφόρησε ένας μεγάλος τόμος με πλήθος αποκρίσεων από ψυχαναλυτές, κοινωνικούς επιστήμονες κ.ά. με τον τίτλο Αποτυπώσεις σε στιγμές κινδύνου (Εταιρεία Μελέτης των Επιστημών του Ανθρώπου), Νήσος, 2020.

7.5.20 – lifo

27

ΕΙΔΙΚΟ ΤΕΥΧΟΣ

ΤΟ ΠΛΉΓΜΑ ΠΟΥ ΘΑ ΔΕΧΤΕΊ Η ΟΙΚΟΝΟΜΊΑ ΜΑΣ ΘΑ ΕΊΝΑΙ ΜΕΓΆΛΟ ΚΑΙ ΔΕΝ ΘΑ ΕΚΔΗΛΩΘΕΊ ΑΠΑΡΑΙΤΉΤΩΣ ΆΜΕΣΑ. ΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΊΑ ΜΕ ΠΟΛΎ ΜΕΓΆΛΟ ΠΟΣΟΣΤΌ ΑΥΤΟΑΠΑΣΧΟΛΟΎΜΕΝΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΛΈΣ ΜΙΚΡΈΣ ΕΠΙΧΕΙΡΉΣΕΙΣ ΠΟΥ ΕΠΙΒΊΩΝΑΝ ΟΡΙΑΚΆ ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΊ ΠΑΡΆ ΝΑ ΘΡΗΝΉΣΕΙ ΠΟΛΛΆ «ΘΎΜΑΤΑ». Από τον Κώστα Κωστή

Τα καλά νέα και τα κακά νέα

Ο Κώστας Κωστής είναι καθηγητής Οικονομικής και Κοινωνικής Ιστορίας στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.

28 lifo – 7.5.20

ς αρχίσουμε από τα καλά νέα. Ναι, δεν είναι ψέμα, η Ελλάδα μπόρεσε να αντιμετωπίσει ιδιαιτέρως αποτελεσματικά, μέχρι σήμερα τουλάχιστον, μια κρίση που οδήγησε δοκιμασμένες δημόσιες διοικήσεις κρατών, τα οποία χρησιμοποιούμε συνήθως ως υποδείγματα, σε πλήρη αποτυχία, αν όχι αποδιάρθρωση. Πολλές είναι οι εξηγήσεις που δόθηκαν. Ορισμένοι υποστήριξαν, επί παραδείγματι, ότι ο φόβος έπαιξε σημαντικό ρόλο στην πειθαρχία που έδειξε ο ελληνικός πληθυσμός, αλλά πολύ εύκολα μπορεί κανείς να ανατρέψει αυτόν τον ισχυρισμό: γιατί οι άλλοι Ευρωπαίοι –αν μείνουμε μόνο σε αυτούς– φοβούνται λιγότερο και αυτό τους καθιστά πιο ευάλωτους; Αρκεί ο φόβος για να μειωθούν τα κρούσματα; Ασφαλώς, όχι. Στην Ελλάδα έχουμε να κάνουμε με μια επιτυχία την οποία θα απέδιδα προσωπικά στον πρωθυπουργό και στην ομάδα που είχε και εξακολουθεί να έχει γύρω του. Πιο αναλυτικά τώρα: η ομάδα αυτή μπόρεσε να αντιληφθεί άμεσα την έκταση του προβλήματος, να πάρει μέτρα πολύ γρήγορα και επίσης να ενημερώσει αποτελεσματικά και να πείσει τους πολίτες για το πρόβλημα. Το γεγονός ότι τα μέτρα που έπρεπε να ληφθούν ήταν οριζόντια και κατασταλτικού χαρακτήρα ασφαλώς διευκόλυνε πολύ το έργο τους, το οποίο όμως και έτσι δεν ήταν εύκολο. Μας έπεισαν, κάτι που δεν πρέπει να θεωρήσουμε αυτονόητο, ότι στη χώρα αυτή είναι δυνατόν να γίνουν πράγματα και τα πράγματα αυτά να τα κάνουμε εμείς. Ωστόσο, εδώ ελλοχεύει η αμετροέπεια που εύκολα καλλιεργείται στη χώρα μας, ως επί το πλείστον από τους δημοσιογράφους: είμαστε καλύτεροι απ’ όλους, τα καταφέραμε καλύτερα, γράφει για μας ευνοϊκά ο ξένος Τύπος. Εδώ λειτουργεί το σύμπλεγμα κατωτερότητας που μας καταδιώκει χωρίς κανένα έλεος και που εκδηλώνεται στο ελάχιστο εγκώμιο μιας ξένης εφημερίδας, ενός ξένου site, μιας προσωπικότητας. Διότι είναι επιπόλαιο να βιαστούμε και να βγάλουμε πρόωρα συμπεράσματα, όπως συνήθως κάνουμε. Μια χώρα, ένα κράτος, μια δημόσια διοίκηση, δεν αλλάζουν από τη μια μέρα στην άλλη, χρειάζεται επίπονη προσπάθεια μακράς διαρκείας και αυτό όλοι το γνωρίζουν. Αν στην προσπάθεια εξόδου από την κρίση τα πράγματα πάνε λιγότερο καλά απ’ όσο προσδοκούμε, τι θα πούμε; Ότι οι άνθρωποι που μας προστάτευσαν μέχρι σήμερα έγιναν ξαφνικά άχρηστοι; Η επίκληση, πάλι, της δημιουργίας ενός national brand name που θα βοηθήσει την Ελλάδα να αποκαταστήσει την τουριστική αξιοπιστία της, αλλά και να προσελκύσει επενδύσεις (όλα αυτά ακούστηκαν από υπουργούς της κυβέρνησης), είναι επιπολαιότητες. Ένα brand name θέλει χρόνο και μεγάλη δοκιμασία για να διαμορφωθεί και, σύμφωνα με έναν κανόνα που χρησιμοποιείται από όλους τους ειδικούς των δημοσίων σχέσεων, πολύ δύσκολα σχηματίζεται, αλλά πολύ εύκολα καταστρέφεται. Εξάλλου, δεν μπορείς να έχεις ένα καλό brand name στον τουρισμό και να υστερείς σε όλους τους άλλους τομείς. Πέρα, δε, από αυτό, ο του-

ρισμός, για να υπάρξει, δεν απαιτεί μόνο ένα καλό brand name, που μάλλον το είχαμε και πριν από την πανδημία, αλλά και ανοιχτά σύνορα, που μάλλον δεν θα έχουμε. Επομένως, καλό θα ήταν να μη βιαστούμε ούτε να θριαμβολογήσουμε ούτε να δούμε μπροστά μας καταστροφές. Χρειάζεται μέτρο στον τρόπο που αντιμετωπίζουμε τα προβλήματα. Άλλωστε, τα πιο δύσκολα, όπως είναι μάλλον προφανές, είναι μπροστά μας. Και οι δυσκολίες αυτές έχουν να κάνουν με τη διάρκεια της πανδημίας, με το ενδεχόμενο εμφάνισης ενός δεύτερου επιδημικού κύκλου, αλλά και με την επανεκκίνηση της οικονομίας μας, μιας οικονομίας που μετά από δέκα χρόνια οξύτατης κρίσης και μνημονίων εξακολουθεί να μην έχει αντιμετωπίσει τα βασικά της προβλήματα, να μην έχει στόχους και προσανατολισμούς. Μια οικονομία που λόγω των αδυναμιών της βρέθηκε εύκολη λεία στην κρίση του κορωνοϊού. Ας δούμε τώρα τα κακά νέα. Το πλήγμα που θα δεχτεί η οικονομία μας θα είναι μεγάλο και δεν θα εκδηλωθεί απαραιτήτως άμεσα. Μια οικονομία με πολύ μεγάλο ποσοστό αυτοαπασχολούμενων και πολλές μικρές επιχειρήσεις που επιβίωναν οριακά δεν μπορεί παρά να θρηνήσει πολλά «θύματα». Και ακόμη, όπως ήδη είπα, δεν γνωρίζουμε τη διάρκεια της πανδημίας, δεν γνωρίζουμε το τελικό κόστος της για την ελληνική οικονομία. Το μεγάλο θύμα για μία φορά ακόμα ήταν η ιδιωτική οικονομία και κατά τη γνώμη μου είναι άδηλο πώς θα μπορέσει να ανορθωθεί. Η πολιτική επιδομάτων δύσκολα θα βοηθήσει. Το δεύτερο μεγάλο πρόβλημα θα είναι η κατανομή των βαρών της ανασυγκρότησης. Ανεξαρτήτως της βοήθειας που θα δοθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση, θα υπάρξουν βάρη τα οποία θα επιμεριστούν στις διάφορες κοινωνικές ομάδες. Οι πιέσεις που θα ασκηθούν από λογής-λογής επαγγελματικές ομάδες θα γίνονται όλο και πιο έντονες και η γλυκιά συναίνεση της εποχής της καραντίνας θα μοιάζει ειδυλλιακή. Οι Έλληνες θα επιστρέψουν στον παλιό «καλό» εαυτό τους και εδώ έχω αμφιβολίες κατά πόσο το κράτος, η δημόσια διοίκηση και η κυβέρνηση θα είναι σε θέση να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις των καιρών. Η «υπόθεση Βρούτση» έδειξε τι σημαίνει το να ξεφύγουν οι ευθύνες από τα χέρια μιας ομάδας που θέλει να κάνει πράγματα και να κατανεμηθούν σε ένα ευρύτερο πολιτικό πλαίσιο. Δυστυχώς, η πολιτική μας «τάξη» δεν άλλαξε από τη μία μέρα στην άλλη. Η φτώχεια, εξάλλου, της αντιπολίτευσης μας υποδεικνύει ότι το ύφος και το ήθος που θα επικρατήσουν δεν θα ευνοούν τα μεγάλα εγχειρήματα αλλά θα προκαλούν θορύβους και καταγγελίες. Οι τελευταίες συγκεντρώσεις των «εκπαιδευτικών» σε καθεστώς καραντίνας(!) δεν αποτελούν παρά γραφικά προεόρτια του τι θα ακολουθήσει. Θα μπορέσει η κυβέρνηση να αντιδράσει με όρους κοινωνικής δικαιοσύνης ή οι υπουργοί της θα το ρίξουν στα vouchers για να εξασφαλίσουν την πολιτική τους επιβίωση; Διάβαζα προσφάτως για τις επικείμενες(;) αυξήσεις αμοιβών στους γιατρούς εν όψει της ανασυγκρότησης του ΕΣΥ. Καμία αντίρρηση για τις αυξήσεις, αλλά μαζί δεν θα ήταν ευκαιρία να αρχίσουμε

να βλέπουμε ισολογισμούς νοσοκομείων και να πληρώνουμε, για παράδειγμα, τα φίλτρα των τεχνητών νεφρών όσο και οι υπόλοιπες χώρες; Γιατί εκεί, κάπου κάτω από τις γραμμές, βρίσκονται οι λύσεις των προβλημάτων, μόνο που σπανίως τις συζητάμε. Το μόνο θετικό σημείο που είχε η πανδημία του κορωνοϊού δεν είναι άλλο από το ότι υπογράμμισε το εξαιρετικά ευάλωτο της ελληνικής οικονομίας. Αν καταστεί δυνατή η σταθεροποίησή της χωρίς μεγάλους τριγμούς, νομίζω ότι θα πρέπει επιτέλους να μπει μπροστά μια στρατηγική για το μέλλον της. Οι ξένες επενδύσεις, για να έρθουν, χρειάζονται πολύ περισσότερα πράγματα από τη δική μας καλή διάθεση. Όλα αυτά δεν άλλαξαν επειδή αποφύγαμε να έχουμε, προσωρινά, πολλά θύματα σε μια πανδημία. Οι δυσλειτουργίες –ας το πω ευγενικά– στη Δικαιοσύνη, στην κοινωνική ασφάλιση, στην εκπαίδευση, στην οργάνωση της αγοράς κ.λπ. εξακολουθούν να είναι εκεί και περιμένουν ακόμα την αντιμετώπισή τους. Και θυμίζω ξανά ότι δεν θέλουμε επενδύσεις χαμηλής προστιθέμενης αξίας, αλλά επενδύσεις που θα μας διευκολύνουν να αποφύγουμε τον ανταγωνισμό των γειτόνων στον τομέα των εργατικών αμοιβών. Πράγμα που κάνει πολύ δύσκολα τα πράγματα. Από το 2008 η παγκόσμια οικονομία έχει μπει σε μια περίοδο αυξανόμενης αβεβαιότητας, πολλοί υποστηρίζουν, σε μια περίοδο αποπαγκοσμιοποίησης. Σε πρώτη φάση το πληρώσαμε πολύ ακριβά για μία δεκαετία. Στη διάρκεια αυτής της περιόδου καβγαδίζαμε για το ποιος έχει τις θαυματουργές λύσεις για την κρίση. Φυσικά, κανείς δεν τις είχε και ο αγώνας για την εξουσία μάς κόστισε πολύ ακριβά. Τώρα τα προβλήματα πολλαπλασιάζονται, η διεθνής αστάθεια σε όλους τους τομείς αυξάνεται και εμείς διαπιστώνουμε πόσο ευάλωτη είναι η χώρα μας. Υπάρχει μόνο μία διέξοδος, να επιλέξουμε την ενίσχυση του κράτους, της δημοκρατίας και της οικονομίας μας. Το αντίθετο θα ήταν έγκλημα. Πιστεύω, λοιπόν, ότι αυτό που αποτέλεσε ένα σημείο-κλειδί στην επιτυχία των μέτρων προστασίας από τον κορωνοϊό ήταν η πειστικότητα των εξηγήσεων που δόθηκαν. Και τα πρώτα δείγματα, τόσο από τον πρωθυπουργό όσο και από τον υπουργό Οικονομικών, ήταν ενθαρρυντικά. Εκεί βρίσκεται και η λύση για το μέλλον, το ίδιο θα πρέπει να συμβεί και στα επόμενα βήματά μας. Θα πρέπει να δοθούν εξηγήσεις, να γίνει κατανοητό κάθε βήμα που θα γίνει, γιατί επιλέγεται να επιβαρυνθεί η τάδε ομάδα και όχι άλλη. Δεν πρέπει να λησμονούμε ότι οι επιδόσεις της χώρας στους δείκτες κοινωνικής δικαιοσύνης είναι οι χειρότεροι στην Ευρωπαϊκή Ένωση και αυτό δεν μπορεί να συνεχιστεί χωρίς κόστος. Αντιδράσεις θα υπάρξουν απ’ όσους δεν θέλουν να αναλάβουν κάποιο κόστος στην ανασυγκρότηση της χώρας. Για το μόνο που πειστήκαμε, ωστόσο, τον τελευταίο μήνα είναι ότι οι περισσότεροι από εμάς αντιδρούμε απολύτως ορθολογικά όταν μας δίνονται οι απαραίτητες εξηγήσεις, όταν οι πολιτικές ομάδες που μας κυβερνούν μας σέβονται και δεν προσπαθούν να μας εξαπατήσουν.

4 Από το 2008 η παγκόσμια οικονομία έχει μπει σε μια περίοδο αυξανόμενης αβεβαιότητας, πολλοί υποστηρίζουν, σε μια περίοδο αποπαγκοσμιοποίησης. Σε πρώτη φάση το πληρώσαμε πολύ ακριβά για μία δεκαετία. Στη διάρκεια αυτής της περιόδου καβγαδίζαμε για το ποιος έχει τις θαυματουργές λύσεις για την κρίση.

ΣΤΟΥΣ ΆΔΕΙΟΥΣ ΔΡΌΜΟΥΣ ΤΑ ΑΝΘΡΏΠΙΝΑ ΚΤΊΣΜΑΤΑ, ΣΠΙΤΆΚΙΑ ΤΟΥ 19ου ΑΙΏΝΑ, ΆΛΛΟΤΕ ΚΑΤΟΙΚΊΕΣ ΚΑΙ ΤΏΡΑ ΜΑΓΑΖΙΆ ΘΕΌΚΛΕΙΣΤΑ, ΧΩΡΊΣ ΤΗ ΣΥΝΗΘΙΣΜΈΝΗ ΧΡΉΣΗ ΤΟΥΣ ΕΊΧΑΝ ΜΙΑ ΟΜΟΡΦΙΆ ΓΝΏΡΙΜΗ, ΉΣΥΧΗ ΚΑΙ ΣΥΝΆΜΑ ΑΠΕΙΛΗΤΙΚΉ. Από τη Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου

Κυριακή των Βαΐων σε καιρό πανδημίας Ξεκλείδωσα την πόρτα του σπιτιού μου με ένα ρίγος για όσα άφηνα πίσω: μνήμες, έρωτες, νοσταλγία. Ξάφνου ο άνθρωπος με τη θανατηφόρα «μάσκα του κόκκινου θανάτου» είχε βάλει το πόδι του στην πόρτα που εγώ προσπαθούσα να κλείσω: «ψηλός και στητός […] είχε έρθει μες στη νύχτα σαν κλέφτης»

υριακή των Βαΐων, ξεκίνησα για μια βόλτα στη γειτονιά μου, στην Πλάκα. Από την οδό Σωτήρος κατέβηκα στην Κέκροπος, κι από εκεί στην Αδριανού. Στους άδειους δρόμους τα ανθρώπινα κτίσματα, σπιτάκια του 19ου αιώνα, άλλοτε κατοικίες και τώρα μαγαζιά θεόκλειστα, χωρίς τη συνηθισμένη χρήση τους είχαν μια ομορφιά γνώριμη, ήσυχη και συνάμα απειλητική. Από εκεί που αρχίζει ο χώρος της αρχαίας αγοράς, ανέβηκα προς τους Αέρηδες, στην οδό Πελοπίδα, Μάρκου Αυρηλίου και μετά στη Διογένους. Στους δρόμους κανείς. Αυτή είναι η πόλη μου, σκεφτόμουν με λαχτάρα, εδώ μεγάλωσα, κι εδώ μετά από πολλά χρόνια απουσίας ξαναγύρισα, ερωτευμένη – έρωτες ευλογημένοι κι ανεκπλήρωτοι, που δεν τελειώνουν. Και τώρα ερημιά, γνώριμη μα και ανοίκεια. Τάχυνα το βήμα προς το σπίτι. Την είχα δει, ήταν εκεί, στην πλατεία του Πλάτανου, στις σκάλες προς το Μετόχι του Πανάγιου Τάφου, Ερωτοκρίτου και Ερεχθέως: «στριγγλιάρα γύφτισσα, η πρασινοκίτρινη αμαζόνα του θανάτου, η επιδημία». Ξάφνου τα δρομάκια προς τα Αναφιώτικα γέμισαν κόσμο, κι όλα έγιναν πια δυσοίωνα: «Και ενώ εσέρνονταν έτσι στους δρόμους ο κόσμος αλαλιασμένος, κάπου κάπου άνοιγε και παραμέριζε, γιατί απόμεναν χάμου καινούργια θύματα, κορμιά που αστριφογύριζε στο χώμα η αγωνία, πρόσωπα που τα πλημμύριζε η κυάνωσις, σαν να πέρναε από πάνω τους ένα αόρατο πινέλο, βουτηγμένο σε ουρανιά μπογιά…». Μια παράξενη εικόνα εμφανίστηκε ανάμεσα στο πλήθος, μια γαλλική εικόνα του 1720, ο γιατρός με τη στολή του σε επιδημία πανώλης: ποδήρης δερμάτινος μανδύας, μάσκα με διαφανές γυαλί στις οπές των ματιών, ράμφος-θήκη με αρώματα για να κρατούν μακριά τις δηλητηριώδεις αναθυμιάσεις της νόσου και τη μυρωδιά των πτωμάτων, και μια ράβδος για να δείχνει εκείνους που αρρώστησαν – όπως ο κουκουλοφόρος καταδότης στα ναζιστικά μπλόκα. Όμως αυτός γρήγορα οπισθοχώρησε μπροστά σε ένα κάρο που περνούσε, με μεθυσμένους τους νεκροθάφτες, και τον Εμμανουήλ Λυκούδη να αναρωτιέται: «Πόσοι ερρίφθησαν στον τάφο πριν ψυχορραγήσουν;». Ξεκλείδωσα την πόρτα του σπιτιού μου με ένα ρίγος για όσα άφηνα πίσω: μνήμες,

έρωτες, νοσταλγία. Ξάφνου ο άνθρωπος με τη θανατηφόρα «μάσκα του κόκκινου θανάτου» είχε βάλει το πόδι του στην πόρτα που εγώ προσπαθούσα να κλείσω: «ψηλός και στητός […] είχε έρθει μες στη νύχτα σαν κλέφτης». Τι άραγε να κλέψει; Όχι, είπα αποφασιστικά. Γιατί άκουγα κιόλας μιαν άλλη φωνή: «Και πού το ηύρε γραμμένο; Λέει πουθενά, στο γιατροσόφι μέσα, ότι πρέπει να πεθαίνουν οι άνθρωποι από το ένα κακό διά να γλυτώσουν από το άλλο;». Ήταν τα λόγια της θεια-Σκεύως της Γιαλινίτσας που έρχονταν από τη Σκιάθο του 1865, τότε που ήρθε επιδημία χολέρας και φτιάξαν λαζαρέτο στο νησάκι Τσουγκριά. Εγώ τα άκουγα μέσα από τη φωνή του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη που τα ’γραψε πολλά χρόνια μετά. Η Σκεύω, μαθαίνοντας ότι ο μονάκριβος γιος της, ο Σταύρος, ήταν σε ένα καράβι που θα έμπαινε σε καραντίνα, ντύθηκε άντρας και κατάφερε να γίνει φύλακας, «βαρδιάνος», στα «σπόρκα», στο λαζαρέτο όπου έπρεπε να «σπορκαριστούν», δηλαδή να καθαριστούν, οι επιβάτες, ταξιδιώτες και ναυτικοί, που έρχονταν από ξένα λιμάνια. Και η φιλόστοργη μητέρα έγινε «βαρδιάνος», και άκουγε στο ερημονήσι «κλαυθμούς και θρήνους εντός ολίγων ημερών, όσους δεν ήκουσε πριν εις όλην της την ζωήν. […] Τι θα ήτο η ζωή του υιού της ενώπιον του Απείρου, ενώπιον του Αϊδίου; Και τι θα ήτο η ζωή η δική της; Αλλ’ αυτή επρόσφερε την ζωήν της υπέρ της ζωής του υιού της, και αν επερίσσευε θα την επρόσφερεν επίσης και υπέρ της ζωής άλλων ανθρώπινων πλασμάτων». Οι μεσημεριανές σκιές στο σπίτι άρχισαν να διαλύονται και ένα ευφρόσυνο αεράκι με έκανε να χαμογελάσω όταν στη σκηνή ξεπρόβαλε ο Γερμανός γιατρός Βουντ, που είχε από χρόνια ξεμείνει στη Σκιάθο. Όταν ήρθε η χολέρα κι έπρεπε να φτιαχτεί λαζαρέτο, που άλλοι το έλεγαν «Σπόρκα», αυτός ο φωτισμένος γιατρός διηύθυνε την όλη επιχείρηση. Είχε αναγνωρίσει τη μεταμφιεσμένη Σκεύω, μια μάνα-ρεμπέτισσα του καιρού της, όταν παρουσιάστηκε για να γίνει «βαρδιάνος», και μετρώντας τα ζύγια της επιστήμης, της συνείδησης και της καρδιάς του την άφησε να παίξει τον ρόλο αυτόν. Κι αφού όλα πήγαν καλά, έπινε τα κρασάκια του στο μετόχι του Πατέρα Νικόδημου, όπου μάνα και γιος είχαν καταλύσει, και άκουγαν όλοι τον Αγκόρτζα, τον βοσκό παραγιό του Νικόδημου, που όταν έπινε κι ερχόταν στα κέφια έπαιζε γκάιντα. Κι έλεγε ο Βουντ με τη γερμανική

προφορά του: «Καλά. Αυτό είναι ζωή!… Να, αυτή ζωή μ’ αρέσει εμένα… φυσική ζωή… ντι Νατούρ… ντας Λέμπεν… ντας ιστ, ντας Λέμπεν! […] Έτσι μ’ αρέσουν εμένα οι άνθρωποι, να είναι εύτυμοι». Ένιωσα κι εγώ «Σπορκαρισμένη», και ξανοίχτηκα με το καραβάκι μου σ’ εκείνο το πέλαγο με τις λέξεις: Μέρα που η θάλασσα ήταν η πράσινη γλώσσα της ερμητικής παράδοσης και ατένιζα το κριτήριον να πηγαίνει περίπατο… Σημείωσα Tabula Smaragdina– Συνάντηση με Ερινύες του ανθρώπου-Άδη στα μοναστήρια στην τόση δα θαλάσσινη περιοχή πριν από τα Ταφικά νησιά. Ναι, βάδιζα πια στον χλοερό λειμώνα του Ιωάννη του Μόσχου, κι έφτασα πλάι στον Ιορδάνη ποταμό, εκεί που ένας λέων πληγώθηκε στο πόδι αλλά τον θεράπευσε ένας γέροντας ερημίτης, κι από τότε ο λέων έγινε μαθητής του και τον ακολουθούσε παντού. Ήταν τόσο καλός και πιστός στον γέροντα σωτήρα του ο λέων, που οι άλλοι γέροντες τον έβαλαν να βόσκει στον αγρό πλάι στο γαϊδουράκι τους, μέχρι που κάποιοι καμηλάριοι από την Αραβία έκλεψαν το γαϊδουράκι. Τότε όλοι κατηγόρησαν τον λέοντα ότι τάχα εκείνος το σκότωσε και το καταβρόχθισε. Τέτοια συκοφαντία, πώς να τη βαστάξει το πιστό μας λιοντάρι; Άρχισε να τρέχει σ’ ολόκληρη την Αραβία για να βρει τον φίλο του το γαϊδουράκι, και το βρήκε! Και ω χαράς ευαγγέλια, το έφερε στον γέροντα, που η γερασμένη καρδούλα του ήρθε στα ίσια της. Κι όταν ο γέροντας ξεψύχησε, τότε κι ο λέων «κρούων την κεφαλήν αυτού σφοδρώς εις την γην και ωρυόμενος παραχρήμα απέθανεν επάνω του τάφου του γέροντος». Μ’ αυτά και μ’ αυτά, πήγε και η δική μου καρδιά στη θέση της. Κι έπειτα τα έγραψα όλα αυτά, παρά τις αντιρρήσεις μιας αγαπημένης φωνής: «Ελάχιστα ξέρω γι’ αυτό δε μιλώ εκείνα που ξέρω κι έχω κλειστεί. Γιατί φοβούμαι μην ξεπηδήσουν από μέσα μου κατώτερες φωνές. […]»

5 Η Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου είναι ομότιμη καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας στο ΑΠΘ.

σημειωση

Τα κείμενα σε εισαγωγικά, με τη σειρά που δημοσιεύονται, είναι του Εμμανουήλ Λυκούδη, του Έντγκαρ Άλαν Πόε, του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, του Νίκου Παναγιωτόπουλου, του Ιωάννη Μόσχου από τον Λειμώνα που μας θύμισε στην Πρώτη Ύλη ο Ε.Χ. Γονατάς, και πάλι του Νίκου Παναγιωτόπουλου.

7.5.20 – lifo

29

ΕΙΔΙΚΟ ΤΕΥΧΟΣ

H ΝΈΑ ΜΑΣ ΣΧΈΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΠΌΛΗ ΜΑΣ, ΤΟΥΣ ΕΑΥΤΟΎΣ ΜΑΣ, ΤΟΥΣ ΔΙΚΟΎΣ ΜΑΣ. H ΝΈΑ ΜΑΣ ΣΧΈΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΊΑ ΜΑΣ, ΠΟΥ, ΤΏΡΑ ΠΙΑ, ΑΓΑΠΆΜΕ, ΝΟΙΑΖΌΜΑΣΤΕ, ΠΟΝΆΜΕ ΚΑΙ ΣΕΒΌΜΑΣΤΕ ΠΙΟ ΠΟΛΎ. Από τη Μαρία Δ. Ευθυμίου

Αθήνα — Νοσταλγικές πλευρές μιας καραντίνας

Η Μαρία Δ. Ευθυμίου είναι αναπληρώτρια καθηγήτρια Ιστορίας - Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και συγγραφέας

30 lifo – 7.5.20

Αθήνα έγινε πρωτεύουσα της Ελλάδας το 1834. Δεν θα μπορούσε να είχε γίνει νωρίτερα. Και τούτο γιατί, ενώ η Ελλάδα είχε αναγνωριστεί ως ανεξάρτητο κράτος το 1830 και τα σύνορά της είχαν οριστεί, με διεθνή συνθήκη, στη γραμμή Παγασητικού-Αμβρακικού το 1832, οι Οθωμανοί παρέμεναν πεισματικά στην πόλη μέχρι το 1833. Ήταν το ύστατο σημείο και η τελευταία πόλη που εγκατέλειψαν, μια και γνώριζαν το ειδικό βάρος που, λόγω της αρχαίας Ιστορίας της, αυτή είχε για την Ευρώπη ολόκληρη. Την Ευρώπη που τόσο είχε συμβάλει στο να αναγκαστούν να χάσουν τη νότια αυτή απόληξη της Βαλκανικής, στην οποία είχαν κυριαρχήσει για σχεδόν τετρακόσια χρόνια. Με τον ορισμό της Αθήνας ως πρωτεύουσας, η δημογραφική της εικόνα άρχισε σταθερά ν’ αλλάζει και ο πληθυσμός της να αυξάνεται, το ίδιο όπως και ο δομημένος ιστός της. Μέχρι τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, το μέγεθός της ήταν φιλικό, με γειτονιές σπαρμένες στο κέντρο και γύρω από τους λόφους που περιβάλλουν τον αρχαίο της ομφαλό, την Ακρόπολη. Η εκτίναξη του πληθυσμού της έγινε μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και, ιδιαιτέρως, μετά τον Εμφύλιο. Τότε, στις δεκαετίες του 1950-1960 και μετά, χιλιάδες κάτοικοι της υπαίθρου ήρθαν εδώ για να βρουν στέγη, ασφάλεια, ανωνυμία και δουλειά. Είχαν αφήσει τους ορεινούς τους τόπους, τα νησιά τους,

τα πεδινά χωριά τους, για μια πόλη που γιγαντωνόταν με γοργούς ρυθμούς, παρασύροντάς τους σε έναν τρόπο ζωής όλο και περισσότερο πιεστικό, όλο και περισσότερο απαιτητικό, όλο και πιο απρόσωπο, όλο και πιο δαιμονιώδη. Σε μια πόλη που οι περισσότεροι δεν αγάπησαν, γιατί η καρδιά τους παρέμενε δοσμένη στον μικρό τόπο καταγωγής τους. Εκεί όπου όλα ήταν συγκεντρωμένα γύρω από κοντινές εστίες: σπίτι, γειτονιά, ενορία – αγκαλιές οικογενειακές, αγκαλιές φιλικές, αγκαλιές της απτής, δικής σου γενέτειρας φύσης. Αυτό γύρευε η καρδιά σου, αυτήν τη μήτρα αναζητούσες και προς αυτήν λαχταρούσες να πας όποτε η δουλειά στην πολύβουη πόλη σού το επέτρεπε. Και να που ένας ιός από την Κίνα ήρθε να τα αλλάξει όλα. Χωρίς καν να προλάβεις να καταλάβεις πώς, βρέθηκες να είσαι δεμένος στο διαμέρισμά σου, σε κάποια γωνιά της μεγαλούπολης. Μαζί με τους δικούς σου. Αυτούς με τους οποίους, μόλις πριν από λίγο, διασταυρωνόσουν, στην πραγματικότητα, αραιά και πού, ανταλλάσσοντας γρήγορες φράσεις και περιληπτικές πληροφορίες. Τώρα, μέσα σε κλίμα κινδύνου και ανησυχίας, το διαμέρισμά σου έγινε, απ’ τη μια στιγμή στην άλλη, φωλιά και αποκλειστικό καταφύγιο, και οι δικοί σου εκείνοι με τους οποίους θα πορευόσασταν τις δυσκολίες και τις ανασφάλειες της έκτακτης περιόδου. Από τις συντεταγμένες της μεγαλούπολης βρέθηκες στην κουζίνα και στο σαλόνι σου. Από το μετρό και το αυτοκίνητο, ανάμεσα στο πρώτο και στο δεύτερο υπνοδωμάτιο. Ο κόσμος σου ήρθε και κούμπωσε στον πεπερασμένο χώρο

και η αγκαλιά των δικών σου αποδείχτηκε πως ήταν –πάντα ήταν, αλλά πριν δεν προλάβαινες να το δεις– ζεστή και κοντινή. Το πρωινό, μεσημεριανό και βραδινό τραπέζι έγινε χώρος συζήτησης και επανεύρεσης, οι γλάστρες στο μπαλκόνι το κομμάτι φύσης που σου ζητούσε το μικρό του ξεβοτάνιασμα και το πότισμα. Με τρόπο μαγικό, το χωριό, στο οποίο απαγορευόταν λόγω καραντίνας να βρεθείς, είχε έμμεσα φέρει κάποια στοιχεία του σ’ εσένα, τον εν άστει έγκλειστο. Πόλη και χωριό είχαν αναμειχθεί κατά τρόπο αλλόκοτο. Και, τελικά, νοσταλγικό. Σαν επανανακάλυψη παλιών συντεταγμένων ζωής, παλιών προτεραιοτήτων, παλιών αισθημάτων και αξιών. Για να γίνει το πράγμα πιο νοσταλγικό, ο επιστήμονας που επελέγη να σου δίνει καθημερινά πληροφορίες σχετικά με την πανδημία και να σε καθοδηγεί στα της επιβίωσης δεν είχε κανένα από τα χαρακτηριστικά αυτάρεσκου, απόμακρου και επηρμένου ακαδημαϊκού της μεγάλης πόλης. Σεμνός, απλός, μετρημένος, ζεστός, ουσιαστικός, είχε τη σοφία του νηφάλιου, την αυθεντικότητα του αισθαντικού. Κάτι σαν το γάργαρο νερό στην πλατεία του χωριού. Κάτι σαν τον καθαρό αέρα στην πλαγιά του βουνού. Κάτι σαν τις παλιές αρετές που, ασυνείδητα, λαχταρούσες να ξαναβρείς. Ανέλπιστα κέρδη μέσα από ανέλπιστες διαδρομές. Σε μια γωνιά του σπιτιού μας. Σε μια γωνιά του μυαλού μας. Στη νέα μας σχέση με την πόλη μας, τους εαυτούς μας, τους δικούς μας. Στη νέα μας σχέση με την κοινωνία μας, που, τώρα πια, αγαπάμε, νοιαζόμαστε, πονάμε και σεβόμαστε πιο πολύ.

6 Με τρόπο μαγικό, το χωριό, στο οποίο απαγορευόταν λόγω καραντίνας να βρεθείς, είχε έμμεσα φέρει κάποια στοιχεία του σ’ εσένα, τον εν άστει έγκλειστο. Πόλη και χωριό είχαν αναμειχθεί κατά τρόπο αλλόκοτο. Και, τελικά, νοσταλγικό.

7.5.20 – lifo

31

ΕΙΔΙΚΟ ΤΕΥΧΟΣ

νικοσ ναυριδησ Noli me tangere NEON/Λυρική Σκηνή The Artist on the Composer 2019

32 lifo – 7.5.20

7.5.20 – lifo

33

ΕΙΔΙΚΟ ΤΕΥΧΟΣ

Η ΖΩΗ ΜΙΑΣ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΣΕ ΑΕΝΑΗ ΚΙΝΗΣΗ. Από την Κωνσταντίνα Ζάνου

Tο μόνον της ζωής μου ταξείδιον

H Κωνσταντίνα Ζάνου διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια της Νέας Υόρκης Ιταλική και Μεσογειακή Ιστορία.

34 lifo – 7.5.20

ον Μάη του 2019, πριν από ακριβώς έναν χρόνο, εγώ, η Κωνσταντίνα Ζάνου, που γεννήθηκα στον προσφυγικό συνοικισμό Κόκκινες στη Λάρνακα της Κύπρου και μου έτυχε το λαχείο σε αυτήν τη ζωή να γίνω καθηγήτρια Ιταλικής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια της Νέας Υόρκης, τελείωσα την ακαδημαϊκή μου χρονιά και ετοίμασα τις βαλίτσες μου για έναν χρόνο μεγάλης κινητικότητας που απλωνόταν μπροστά μου. Πολλά πράγματα στις βαλίτσες. Ρούχα και παπούτσια ανοιξιάτικα, καλοκαιρινά, για κάθε περίσταση: διδασκαλία, διάλεξη, βόλτα, γυμναστική, κολύμπι, βραδινή έξοδο. Βιβλία έρευνας, βιβλία διδασκαλίας, βιβλία αναψυχής, δύο λάπτοπ, ένα kindle, καλώδια όλων των ειδών, κάρτες διαφόρων χωρών (τραπεζικές, βιβλιοθήκης, πανεπιστημίου, υγείας, μέσων μαζικής μεταφοράς, κινητών τηλεφώνων), φάρμακα για κάθε περίσταση, διαβατήριο, ταυτότητα και green card, κλειδιά σπιτιών, γραπτά φοιτητών που δεν είχα προλάβει να διορθώσω. Κάπου είχα διαβάσει ότι, όταν είσαι εν κινήσει, η βαλίτσα είναι η πατρίδα σου – για όσους ανθρώπους, βέβαια, έχουν την τύχη να ταξιδεύουν. Πρώτη στάση, το Παρίσι. Μένω εκεί έναν μήνα ως επισκέπτρια καθηγήτρια στην École Normale Supérieure, ένα από τα πανεπιστήμια από τα οποία είχα περάσει ως υπότροφος προ δεκαετίας. Παρά το τζετ λαγκ, πολλά ραντεβού. Φοιτητές (ντόπιοι και άλλοι, που ήρθαν μαζί μου από την Αμερική), φίλοι (Παριζιάνοι κάθε λογής –Γάλλοι, Έλληνες, Ινδοί, Ιταλοί, Αμερικανοί, Τούρκοι, Κύπριοι– και άλλοι, που απλώς επισκέπτονταν το Παρίσι για βόλτα, έρευνα ή συνέδριο), συνάδελφοι. Διαλέξεις, μουσεία, σινεμά, ανοιξιάτικες βόλτες στο Jardin de Plants και στην παλιά μου γειτονιά στο Ménilmontant, shopping στο Marais. Μια Πέμπτη πετάγομαι απέναντι, στην άλλη πλευρά της Μάγχης, και περνάω ένα μακρύ Σαββατοκύριακο στο Λονδίνο με σκοπό κυρίως να ψηφίσω στις ευρωεκλογές τον πρώτο Τουρκοκύπριο υποψήφιο για την Κυπριακή Δημοκρατία (δεν έχει εκλογικά κέντρα για Κύπριους στο Παρίσι – ο Niyazi τελικά εξελέγη!), αλλά και για να δω φίλους που μένουν εκεί: την κολλητή μου τη Λένα από την Ελλάδα και τον Maurizio από την Ιταλία. Στο Λονδίνο συναντώ τον πατέρα μου, που έχει έρθει από την Κύπρο να επισκεφτεί

συγγενείς (τη θεία μου, που έχει εγκατασταθεί ως οικονομική μετανάστρια εκεί από το ’60), και τον παίρνω μαζί μου στο Παρίσι. Δεύτερη στάση είναι η Βενετία, όπου τα τελευταία καλοκαίρια διδάσκω στο Summer School του Columbia. Μένω εκεί σχεδόν δύο μήνες. Ο πατέρας μου με ακολουθεί. Το ταξίδι μας με ταξί, αεροπλάνο, λεωφορείο και βαπορέτο είναι ευχάριστο, αλλά ξεθεωνόμαστε να κουβαλάμε τις βαλίτσες πάνω κάτω στις γέφυρες της Βενετίας και στα σκαλοπάτια των δύο ορόφων του σπιτιού μου. Είναι ωραίος όμως ο καιρός και απολαμβάνω τις βόλτες στη γειτονιά μου στο Cannaregio και τα aperol spritz στην Giudecca. Ο καιρός περνάει με μαθήματα, Βενετσιάνες φίλες και φίλους, κολύμπι στην πισίνα του Sant’Alvise και βόλτες στην Μπιενάλε. Ο μπαμπάς μου κάποια στιγμή φεύγει για την Αθήνα και στη θέση του έρχεται ο τότε σύντροφός μου, ο Lonya (Αμερικανός στο διαβατήριο, Ρώσος στην καταγωγή, Εβραίος στην εθνότητα και Ολλανδός στη διαμονή). Στις βόλτες μας ξανοιγόμαστε προς Lido, για τα πρώτα μπάνια, και Τεργέστη. Λίγο πριν φύγω από τη Βενετία έρχεται για ένα βράδυ και η φίλη μου η Dominique από το Μαϊάμι, στην επιστροφή της από την Κροατία. Αφού ο Lonya έχει φύγει (για πάντα), δεν έχω κάποιον να με βοηθήσει με τις βαλίτσες όταν φτάνει η ώρα της αναχώρησης. Σκέφτηκα έναν τύπο που έβλεπα συχνά-πυκνά να κάθεται ράθυμα πάνω σε ένα καρότσι έξω από τη στάση του Fondamente Nove. Ίσως αυτός να πληρώνεται για να κάνει αυτήν τη δουλειά; Μου δείχνει ένα καρτελάκι: «Ahmed Mafiz. Porta Bagalio». Τέλεια! Φορτώνει τις βαλίτσες στο καρότσι. Τεράστιο φορτίο, αλλά το καρότσι είναι φτιαγμένο με τέτοιον τρόπο ώστε να ανεβοκατεβαίνει εύκολα τις γέφυρες της Βενετίας. Νιώθω άσχημα που τον βλέπω να ιδρώνει και να αγκομαχά κάτω από τον καυτό ήλιο του Ιουλίου, αλλά σκέφτομαι ότι θα τον πληρώσω αδρά και ησυχάζω. Είναι Αύγουστος και φτάνω επιτέλους στην Κύπρο! Τη Λευκωσία (όπου κατέληξαν οι γονείς μου μετά τα πρώτα χρόνια των προσφυγικών τους περιπλανήσεων) λογαριάζω να την κάνω βάση μου αυτήν τη χρονιά, αφού έχω ακαδημαϊκή άδεια από το Κολούμπια και πολλή αρχειακή δουλειά στις εδώ βιβλιοθήκες. Αρχίζω, όμως, με το καθιερωμένο ταξίδι διακοπών που κάνουμε κάθε χρόνο με την αδερφή μου στην άλλη άκρη της Κύπρου, στη βόρεια χερσόνησο του νησιού, την Καρπασία, πολύ πέρα από τα οδοφράγματα, σχεδόν σαν άλλη χώρα – και όχι μόνο επειδή πρέπει να δείξει κανείς ταυτότητα για να περάσει. Μένουν εκεί ακόμα κάποιοι Ελληνοκύπριοι (οι

λεγόμενοι «εγκλωβισμένοι», δηλαδή όσοι δεν έφυγαν κατά την τουρκική εισβολή το ’74), αλλά κυρίως είναι άνθρωποι που εγκαταστάθηκαν εδώ από κάθε γωνιά της Ανατολίας: Τούρκοι από τα Άδανα, Κούρδοι, Πόντιοι, αλλά και Τουρκοκύπριοι από την άλλη άκρη της Κύπρου, την περιοχή της Τηλλυρίας. Μας αρέσει γιατί είναι ένα ταξίδι που μας πάει πίσω στον χρόνο, πριν από τις οργανωμένες παραλίες και τα λαδωμένα σώματα στον ήλιο. Βλέπουμε και την ξαδέρφη μας την Τούλα, που επιστρέφει κάθε καλοκαίρι από την Ολλανδία για να ανοίξει το σπίτι της στην Αγία Τριάδα. Ο πατέρας της, που μας άφησε πρόσφατα, ο θείος ο Σαββής, θρυλική μορφή στον κόσμο των «εγκλωβισμένων», έμεινε στην ιστορία όταν σε μια συνέντευξή του στο ΡΙΚ είπε στον δημοσιογράφο ότι οι πραγματικοί «εγκλωβισμένοι» είμαστε εμείς, δηλαδή όσοι Ελληνοκύπριοι μεταφερθήκαμε ως πρόσφυγες στον Νότο και ταμπουρωθήκαμε στο «ελεύθερο» κράτος μας. Μόνη παραφωνία στις διακοπές μας φέτος τα πολλά σκουπίδια που έχει ξεβράσει το κύμα στις ερημικές παραλίες όπου συχνάζουμε. Πλαστικές παντόφλες, παιδικά παπούτσια, σαμπουάν, κουτιά απορρυπαντικών. Οι ξεθωριασμένες ετικέτες είναι στα αραβικά και κάπου κάπου διαβάζεις «made in Syria». Η αδερφή μου λέει ότι μάλλον είναι από καράβια προσφύγων που ναυάγησαν. Ποιος ξέρει... Με την επιστροφή μου στη Λευκωσία λαμβάνω μια απίστευτη πρόταση: να συνοδεύσω (με αδρή πληρωμή) ένα γκρουπ Αμερικανών τουριστών σε ένα τουρ «of exclusive luxury» σε διάφορα νησιά της Μεσογείου. Μόνη μου υποχρέωση, να δώσω κάποιες διαλέξεις για την ιστορία της περιοχής. Σκέφτομαι ότι θα μου χρειαστεί για ένα βιβλίο που έχω στο μυαλό μου να γράψω μελλοντικά, μια «Νησιωτική Ιστορία της Μεσογείου», και αδράχνω την ευκαιρία. Και τι κωλοφαρδία! Δεν έχω ξαναμπεί σε τόσο πολυτελή ξενοδοχεία στη ζωή μου! Ξεκινάμε από τη Βαρκελώνη και μέσα σε τρεις βδομάδες πηγαίνουμε στη Μαγιόρκα, στην Κορσική, στη Μάλτα, στην Κρήτη, στην Κύπρο, στην Αλικαρνασσό, στη Σικελία, στη Σαρδηνία, και πάλι στη Βαρκελώνη. Πηδάμε από νησί σε νησί (ή σε λιμάνι) με ιδιωτικό τζετ, παραβλέποντας την ηπειρωτική χώρα, παραβλέποντας ακόμα και τα ίδια τα σύνορα των διαφορετικών κρατών στα οποία μπαίνουμε. Σκέφτομαι πως ποτέ δεν θα είχα την ευκαιρία να ταξιδέψω στα νησιά της Μεσογείου χωρίς να πρέπει να περάσω κατά κάποιον τρόπο από τις αντίστοιχες πρωτεύουσες των κρατών τους. Είναι περίεργο πώς εξαφανίζονται οι πολιτικές γεωγραφίες όταν

7 Συλλογίζομαι τον τρόμο, τον ιδρώτα μέσα από τη μάσκα, τα ακροβατικά στους διαδρόμους ανάμεσα στους άλλους πελάτες και πιθανούς φορείς του ιού και με πιάνει ίλιγγος. Νιώθω πως διασχίζω ωκεανούς μέχρι να γυρίσω στο σπίτι. Το μόνον της ζωής μου ταξείδιον – μου ’ρχεται ξαφνικά ο τίτλος του Βιζυηνού.

είσαι πλούσιος. Δεν υπάρχουν έλεγχοι εκεί που φτάνουμε, κάποιος έχει μαζέψει και κανονίσει τα διαβατήριά μας εκ των προτέρων. Τα αεροδρόμια από τα οποία περνάμε είναι σχεδόν όλα ιδιωτικά. Δεν υπάρχουν άλλοι άνθρωποι, δεν υπάρχει αναμονή, δεν έχει κανόνες μέσα ή έξω από το αεροπλάνο. Δεν υπάρχουν καν βαλίτσες, κάποιος τις παίρνει από το ένα ξενοδοχείο, πριν από την αναχώρησή μας, και τις βρίσκουμε ως διά μαγείας στο δωμάτιο του ξενοδοχείου μας στον επόμενο προορισμό. Το να παίρνεις το αεροπλάνο σε αυτήν τη συνθήκη είναι σαν να παίρνεις ταξί. Μία από τις στάσεις μας είναι και η Σπιναλόγκα στην Κρήτη. Με αυτή την αφορμή κάνω μια διάλεξη για τον ρόλο των νησιών ως σταυροδρομιών μεταξύ πληθυσμών και πολιτισμών, αλλά και ως χώρων εγκλεισμού και εξορίας. Στην Αλικαρνασσό λογαριάζω να κάνω μια διάλεξη για τους πρόσφυγες που πνίγονται στη Μεσόγειο, ξεκινώντας με τη γνωστή φωτογραφία του πτώματος του μικρού Alan Kurdi που τον ξέβρασε η θάλασσα ακριβώς σε εκείνο το σημείο. Το γκρουπ, όμως, είχε κουραστεί πια από τις διαλέξεις και την ακυρώνουν για χάρη μιας μικρής κρουαζιέρας. Δεν θέλουν, εξάλλου, να τους χαλάσω τη διάθεση. Γυρνάω στη Λευκωσία στα μέσα του Οκτώβρη. Κουρασμένη. Πρέπει όμως να ετοιμαστώ για ένα άλλο ταξίδι, ένα επαγγελματικό τουρ, τρόπον τινά, στην Αμερική και στην Ευρώπη που είχα κανονίσει από καιρό. Πρώτος προορισμός το Σακραμέντο στην Καλιφόρνια, ακριβώς στην άλλη άκρη της γης. Γίνεται εκεί το ετήσιο συνέδριο του Modern Greek Studies Association. Ταξιδεύω βεβαίως σε οικονομική θέση (πληρωμένη από το Κολούμπια) και πληρώνω πρόστιμο (από την τσέπη μου) για την έξτρα βαλίτσα. Στη στάση μου στο αεροδρόμιο της Αθήνας έρχεται ο Αντώνης να με πάρει για μια βόλτα στις ακτές της Ραφήνας, όπως το συνηθίζαμε παλιά. Ήταν να έρθει κι αυτός στο συνέδριο, αλλά του αρνήθηκαν τη βίζα εισόδου γιατί ανακάλυψαν πως είχε ταξιδέψει παλιότερα στο Ιράν. Στη δεύτερη στάση μου, στη Νέα Υόρκη, μένω στην κολλητή μου την Karen στο Μπρούκλιν. Έχω τζετ λαγκ, αλλά πρέπει να πάω στο σπίτι μου στο Μανχάταν (που το έχω υπενοικιάσει για φέτος) να πάρω κάποια χειμωνιάτικα ρούχα. Στο Σακραμέντο, όπου βεβαίως ο καιρός είναι ζεστός, φτάνω μετά από δύο μέρες με μια άλλη, δεκάωρη πτήση. Στο συνέδριο, κόσμος από κάθε άκρη του δυτικού κόσμου. Αλλά αυτό που για μένα μετράει πιο πολύ είναι που έχουν έρθει οι κολλητοί μου, η Χαρά και ο Μιχάλης, από την Αθήνα και που παίρ-

νουμε μαζί το λεωφορείο για Σαν Φρανσίσκο. Την επόμενη μέρα αφήνω τα παιδιά για λίγο και παίρνω το βαποράκι για το Αλκατράζ. Άλλο ένα νησάκι που διαμορφώθηκε ως χώρος εγκλεισμού και ελέγχου, διαφορετικού τύπου, βέβαια, από τη Σπιναλόγκα. Από ένα μικροσκοπικό παραθυράκι μέσα στη φυλακή (που είναι μουσείο τώρα) φωτογραφίζω τη θάλασσα, τη μακρινή γέφυρα και την πανέμορφη πόλη του Σαν Φρανσίσκο και σκέφτομαι πώς θα ένιωθαν, άραγε, οι ένοικοι αντικρίζοντας το ίδιο θέαμα. Μετά από μια διάλεξη στο Μπέρκλεϊ και άλλη μία πίσω στην Ανατολική Ακτή, στο Μπράουν (5 ώρες με το τρένο από τη Νέα Υόρκη), παίρνω το αεροπλάνο της επιστροφής στην Ευρώπη. Κατεβαίνω στη βόρεια Ιταλία. Έχω να δώσω διαλέξεις σε όλα σχεδόν τα πανεπιστήμια από τα οποία πέρασα κάποτε ως φοιτήτρια: στην Πάδοβα, στη Βενετία, στη Φλωρεντία, στην Πίζα. Φίλες, φίλοι, φοιτητές, συνάδελφοι, παλιές γειτονιές και παλιές αγάπες. Δύο βδομάδες μετά παίρνω το αεροπλάνο για το Λονδίνο. Γίνεται εδώ μια παρουσίαση του βιβλίου μου, περνάω και κάποιες μέρες στο παλιό μου στέκι, την British Library. Κάνω βόλτες στην παλιά μου γειτονιά, το Dalston. Επιστρέφω στην Κύπρο ίσα ίσα για να γιορτάσω τα Χριστούγεννα με τους δικούς μου. Ορκίζομαι πως για το υπόλοιπο του χρόνου δεν θα μετακινηθώ παρεκτός για αρχειακή έρευνα στη βιβλιοθήκη. Και κάποιες φορές την εβδομάδα στο γυμναστήριο. Αρχές Μαρτίου η βιβλιοθήκη κλείνει. Ακολουθεί το γυμναστήριο. Μέσα Μαρτίου επιβάλλεται ολικό lockdown. Τα οδοφράγματα κλείνουν, το ίδιο και τα αεροδρόμια (μάλιστα ολόκληρη η χερσόνησος της Καρπασίας μπαίνει σε καραντίνα λόγω αυξημένων κρουσμάτων). Μόνο μια κοντινή μετακίνηση τη μέρα για τα αναγκαία, κι αυτή μετά από έγκριση με SMS. Η ζωή μου τις τελευταίες εβδομάδες διεξάγεται μέσα σε κάποια τετραγωνικά σπιτιού και αυλής και στα γύρω οικοδομικά τετράγωνα, όπου πηγαίνουμε βόλτα τον σκύλο εναλλάξ με την αδερφή μου. Δεν είναι καθόλου απλό πράγμα: να βγάλεις τα παπούτσια, να πλύνεις τα πόδια του σκύλου, να βάλεις αντισηπτικό, να αλλάξεις ρούχα. Η πόρτα του σπιτιού μας έχει γίνει πιο θωρακισμένη και από το τείχος του Βερολίνου, ένα τεράστιο σύνορο με τον κόσμο. Οι γονείς μου είναι ευπαθείς, επομένως παραγγέλνουμε προϊόντα για κατ’ οίκον παράδοση που τα αφήνουν οι ντελιβεράδες έξω από την πόρτα, χωρίς να έρθουν σε επαφή μαζί μας (ευτυχώς για μας, υπάρχουν πολλοί, λιγότερο προνομιούχοι, που κινούνται εκεί έξω). Πάλι καλά να λες. Άλ-

λοι Κύπριοι γονείς ανησυχούν για τα παιδιά τους που έχουν «εγκλωβιστεί» στο εξωτερικό. Μανάδες εκφράζουν παράπονα για τις συνθήκες που επικρατούν στους χώρους υποχρεωτικής καραντίνας των επαναπατρισμένων φοιτητών. Κάποιες από αυτές εκνευρίζονται όταν ένα ψαροκάικο με Σύριους πρόσφυγες (κυρίως γυναίκες και μικρά παιδιά) επιχειρεί να ελλιμενιστεί στις ακτές της Κύπρου και παίρνουν το μέρος της κυβέρνησης που το διώχνει λόγω των «έκτακτων μέτρων θωράκισης των συνόρων για τον Covid-19». Στην Αμερική ο Τραμπ όχι μόνο κλείνει τα σύνορα αλλά αναστέλλει και την έκδοση καινούργιων green cards. Ευτυχώς, σκέφτομαι, που πρόλαβα να βγάλω τη δική μου! Διαβάζω κάπου ότι οι πολύ πλούσιοι, κάποιοι από αυτούς που είχα συνοδεύσει ως τουρίστες στη Μεσόγειο πριν από λίγους μήνες, κλείνονται τώρα σε υπόγεια πολυτελή καταφύγια. Σκέφτομαι τη Miranda, τη γυναίκα που μου καθαρίζει το σπίτι στη Νέα Υόρκη. Είναι ιταλόφωνη Αλβανίδα και αφότου έχασε τη δουλειά της στη Φλωρεντία ήρθε στην Αμερική χωρίς χαρτιά (αυτό που λέμε «undocumented»). Δεν έχει τίποτα πέρα από το σώμα της για να βγάλει τα προς το ζην. Την παίρνω τηλέφωνο και αποφασίζουμε με τον υπενοικιαστή του σπιτιού μου ότι θα εξακολουθούμε να την πληρώνουμε, παρότι δεν μπορεί να πηγαίνει να καθαρίζει. Σκέφτομαι και τον Ahmed Mafiz, τον αχθοφόρο στη Βενετία, αλλά δεν έχω το τηλέφωνό του. Δεν έχω ούτε χρόνο. Σήμερα εξάλλου είναι η μέρα που αποφασίζω να πάω προσωπικά στο σούπερ μάρκετ. Συλλογίζομαι τον τρόμο, τον ιδρώτα μέσα από τη μάσκα, τα ακροβατικά στους διαδρόμους ανάμεσα στους άλλους πελάτες και πιθανούς φορείς του ιού και με πιάνει ίλιγγος. Νιώθω πως διασχίζω ωκεανούς μέχρι να γυρίσω στο σπίτι. Το μόνον της ζωής μου ταξείδιον – μου ’ρχεται ξαφνικά ο τίτλος του Βιζυηνού. Καθώς πλένω μία-μία τις αγκινάρες που αγόρασα πριν τις βάλω στο ψυγείο, αναρωτιέμαι πώς θα φαίνεται, άραγε, η φετινή ζωή μου σε μια ιστορικό 200 χρόνια από τώρα. Ιδιαίτερα αν αυτή είναι ιστορικός της κινητικότητας, όπως είμαι κι εγώ. Τι συμπεράσματα θα έβγαζε αυτή η γυναίκα για την κινητικότητα των ανθρώπων της εποχής μου; Ποιοι θα έλεγε πως κινούνται και πώς και ποιοι πως μένουν ακίνητοι, καθηλωμένοι, περιορισμένοι, προστατευμένοι ή «εγκλωβισμένοι»; Τι εντύπωση θα είχε για τα σύνορα τον 21ο αιώνα; Πόσο άκαμπτα φαίνονται και για ποιους; Πόσο αλλάζουν, στενεύουν, εξαφανίζονται, υψώνονται ή χαμηλώνουν; Τι θα σκεφτόταν, άραγε, αυτή η γυναίκα;

7.5.20 – lifo

35

ΕΙΔΙΚΟ ΤΕΥΧΟΣ

ΓΙΑ ΠΡΏΤΗ ΦΟΡΆ Η ΕΛΛΗΝΙΚΉ ΚΟΙΝΩΝΊΑ ΚΑΛΕΊΤΑΙ ΝΑ ΚΑΤΑΦΈΡΕΙ ΝΑ ΕΙΣΑΓΆΓΕΙ ΣΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΉ ΚΟΙΝΩΝΙΚΉ «ΕΠΑΦΉ» ΑΠΟΣΤΆΣΕΙΣ ΕΥΓΕΝΕΊΑΣ, ΚΏΔΙΚΕΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΆΣ ΚΑΙ ΣΥΝΕΝΝΌΗΣΗΣ. ΚΙ ΑΥΤΌ ΔΕΝ ΕΊΝΑΙ ΚΑΘΌΛΟΥ ΣΊΓΟΥΡΟ ΌΤΙ ΘΑ ΠΕΤΎΧΕΙ. Από τον Βασίλη Βαμβακά

Ανέπαφος αλτρουισμός

O Βασίλης Βαμβακάς είναι αναπληρωτής καθηγητής Κοινωνιολογίας της Επικοινωνίας στο ΑΠΘ.

36 lifo – 7.5.20

ι σχέσεις οικειότητας είναι ένα φαινόμενο που η σύγχρονη κοινωνιολογία ορίζει και μελετά από τη δεκαετία του 1960 και ύστερα. Είναι ένας όρος που έρχεται να περιγράψει τις κοινωνίες που στηρίζονται όλο και περισσότερο στη διαμεσολάβηση της τεχνολογίας στις ανθρώπινες σχέσεις, χωρίς όμως να χάνεται η ανάγκη για επαφή, τρυφερότητα, ενσυναίσθηση. Αντί για μια αλλοτριωτική συνθήκη, ο κόσμος της τεχνολογικοποιημένης επικοινωνίας συνοδεύεται από την αυξημένη τάση για αναζήτηση σχέσεων και συναισθημάτων αμεσότητας, τη διαρκή προσπάθεια προβολής και αντιπαραβολής του προσωπικού στοιχείου με τη δημόσια ζωή, την αναζήτηση ενός μπανάλ ρομαντισμού και της στιγμιαίας συγκίνησης. Όσο λιγότερο ερχόμασταν τις τελευταίες δεκαετίες σε «φυσική» επαφή εξαιτίας της ενσωμάτωσης της τεχνολογίας στην καθημερινή μας επικοινωνία, ενημέρωση και ψυχαγωγία, τόσο πιο πολύ ανήγαμε το οικείο, το άμεσο, το προσωπικό σε κεντρικό αξιακό μας σύστημα, ακόμη και σε βασικά ζητούμενα της πολιτικής μας κουλτούρας. Σήμερα, κάτω από τις πρωτόγνωρες συνθήκες που επέβαλε η πανδημία του κορωνοϊού, κάτω από τον αναγκαστικό περιορισμό μας, οι σχέσεις διαμεσολαβημένης οικειότητας υπήρξαν σχεδόν οι μόνες που μπορούσαμε να έχουμε. Το κοινωνικό κίνημα του «Μένουμε Σπίτι» επέδειξε όχι μόνο επιβιωτικά αντανακλαστικά αλλά και μια μη εγωιστική ευαισθησία, μια συλλογική εγρήγορση, μια πρόνοια για τους ευπαθείς πληθυσμούς που δύσκολα μπορούσαμε να φανταστούμε πριν από την πανδημία. Η κοινωνία της οικειότητας, με τους μικρούς ή μεγάλους ναρκισσισμούς της, με τις μικρές ή μεγάλες εσωστρεφείς τάσεις της, με τις έντονες συναισθηματικές μεταπτώσεις της, απέδειξε ότι έχει μεγάλα αποθέματα αντοχής και συνοχής, ειδικά σε εκείνες τις περιπτώσεις που ο οίκος, η οικογένεια και η ιδιωτική σφαίρα έχουν μεγαλύτερη αξία, και υπήρξε καλύτερα συνδεδεμένη με τη δημόσια. Η Ελλάδα αποτέλεσε μια τέτοια περίπτωση, ένα

αναπάντεχο success story αυτοσυντήρησης, αυτοπειθαρχίας, αυτοπεριορισμού και εύρυθμης κρατικής λειτουργίας αλλά και διατήρησης των πραγματικών και φαντασιακών κοινωνικών δεσμών (ιδίως απέναντι στους πιο ηλικιωμένους) απέναντι στον αόρατο εχθρό. Η δεύτερη φάση της κρίσης έρχεται να μας δοκιμάσει σε ένα νέο πεδίο, λιγότερο ανεπτυγμένο στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία. Εάν η ανέπαφη κοινωνικότητα ήταν κάπως εύκολο να διατηρηθεί στα του οίκου μας, εκεί όπου ο εξοπλισμός του ελληνικού σπιτιού με διαδικτυακές και τηλεοπτικές οθόνες, παιχνιδομηχανές και άλλα γκάτζετ αποδείχτηκε υπερπλήρης, δεν είναι καθόλου δεδομένο ότι μπορεί να λειτουργήσει και στον δημόσιο χώρο. Είναι γνωστό ότι η μεταπολιτευτική περίοδος αποτελεί μια φάση της σύγχρονης Ελλάδας κατά την οποία ο δημόσιος χώρος έχει ταυτιστεί περισσότερο με τη λογική καταπάτησης κανόνων και ορίων παρά τήρησής τους. Είτε μέσα από μια αποθέωση της αιώνιας εφηβείας, είτε μέσα από σχήματα πολιτικού ριζοσπαστισμού, είτε μέσα από πρακτικές ακραίας ιδιοτέλειας και αδιαφορίας, ο ελληνικός δημόσιος χώρος συχνά ταυτίστηκε με την αυθαιρεσία, την αγένεια, τον οχαδερφισμό, τη μισαλλοδοξία. Τώρα, και για άγνωστο διάστημα, καλούμαστε να τηρήσουμε τους κανόνες αποστασιοποίησης όχι από το σπίτι μας, κάτι που μας φάνηκε ως έναν βαθμό εύκολο και γνώριμο, αλλά από κοντά. Η ιατρικοποίηση της κοινωνικής ζωής στην οποία μπαίνουμε δεν συνεπάγεται απλώς τη γενικευμένη χρήση της μάσκας, την τήρηση των κανόνων υγιεινής, το τέλος των χειραψιών, την ελαχιστοποίηση των περιττών μετακινήσεων. Συνεπάγεται, καταρχάς, την εφεύρεση και τήρηση κανόνων κοινωνικής αλληλεπίδρασης στον δημόσιο χώρο, τον σεβασμό της υγείας του άλλου, τη συνειδητοποίηση ότι φορέας του προβλήματος δεν είναι κάποιος ξένος, καταστατικά «κακός», αλλά ο ίδιος μας ο εαυτός και το κοντινό περιβάλλον μας. Για πρώτη φορά η ελληνική κοινωνία καλείται να καταφέρει να εισαγάγει στην καθημερινή κοινωνική «επαφή» αποστάσεις ευγενείας, κώδικες συμπεριφοράς και συνεννόησης. Κι αυτό δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι θα πετύχει.

Αυτή η νέα φάση αντιμετώπισης της πανδημίας δεν μπορεί να λειτουργήσει με πειθαναγκασμούς, διαρκή αστυνόμευση και τιμωρητικές λογικές. Μόνο κάποιοι που ανόητα μπερδεύουν τη «βιοεξουσία» με τον αυταρχικό ολοκληρωτισμό επιζητούν μια τέτοια εξέλιξη, για να δικαιώσουν τις ιδεοληψίες τους περί ανάλγητου καπιταλισμού, παγκοσμιοποιημένης ζούγκλας και συνωμοσιολογικών «πειραμάτων». Για να λειτουργήσει ο νέος, προσωρινός (ελπίζουμε) κόσμος, θα πρέπει να επανιδρύσουμε τις πόλεις μας, τους όρους συμβίωσής μας, να γνωριστούμε ξανά. Μόνο υπό αυτό το πρίσμα η απώλεια του προσώπου όλων μας που θα επιφέρει η μάσκα στη δημόσια ζωή μπορεί να νοηθεί όχι ως μια άρση της ατομικότητας αλλά ως μια στιγμή επανέναρξης, ένα σβήσιμο του πρόσφατου, κραυγαλέου, αγανακτισμένου παρελθόντος μας. Μια κίνηση αναστοχασμού ότι δεν είμαστε μόνοι μας στον κόσμο και ότι ο κόσμος είμαστε εμείς. Αυτό που καλούμαστε να στερηθούμε από δω και πέρα είναι όχι ακριβώς η κοινωνική συνεύρεση αλλά η αρρύθμιστη, ανεξέλεγκτη, εγωιστική επαφή. Το κόστος δεν θα είναι καθόλου μικρό, αφού η κοινωνική ζωή περιέχει σημαντικές εμπειρίες που δεν μπορούν να προγραμματιστούν, να ελεγχθούν, να περιοριστούν. Η ελευθερία της κίνησης, η μεγαλύτερη και σημαντικότερη ελευθερία των τελευταίων δεκαετιών, σίγουρα θα σχετικοποιηθεί κάτω από την ανάγκη της ασφάλειας. Αυτό θα αλλάξει όχι μόνο την οικονομία των εισοδημάτων αλλά και των συναισθημάτων μας. Εάν δεν υπήρχε η βεβαιότητα της παροδικότητας, εάν δεν υπήρχε η εμπιστοσύνη στην παγκόσμια ιατρική επιστήμη, όλα αυτά θα αποτελούσαν μια εφιαλτική προοπτική, όχι γιατί θα επωφεληθεί κάποιος Μεγάλος Αδελφός αλλά γιατί νέες κοινωνικές διαιρέσεις και κοινοτισμοί, νέα αόρατα σύνορα καιροφυλακτούν να αναδειχτούν και να φέρουν χαοτικές διαφορές. Γι’ αυτό η όσο το δυνατόν καλύτερη τήρηση των κανόνων κοινωνικής απόστασης για περιορισμένο χρονικό διάστημα φαντάζει η μόνη λύση, προκειμένου να διατηρήσουμε το δικαίωμα στην επαφή με όλα όσα αγαπάμε, όλα όσα μας νοιάζουν, όλα όσα θέλουμε να ζήσουμε από κοινού.

8 Η ελευθερία της κίνησης, η μεγαλύτερη και σημαντικότερη ελευθερία των τελευταίων δεκαετιών, σίγουρα θα σχετικοποιηθεί κάτω από την ανάγκη της ασφάλειας. Αυτό θα αλλάξει όχι μόνο την οικονομία των εισοδημάτων αλλά και των συναισθημάτων μας.

ΟΠΛΙΣΜΈΝΟΣ ΜΕ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΌ ΣΘΈΝΟΣ, Ο ΘΩΜΆΣ ΚΟΡΟΒΊΝΗΣ ΣΑΝ ΝΑ ΣΥΝΟΜΙΛΕΊ ΜΕ ΤΟΝ ΉΡΩΑ ΤΟΥ ΤΕΛΕΥΤΑΊΟΥ ΤΟΥ ΒΙΒΛΊΟΥ, «ΟΛΊΓΗ ΜΠΈΣΑ, ΩΡΈ ΜΠΡΆΤΙΜΕ», ΤΟΝ ΟΔΥΣΣΈΑ ΑΝΔΡΟΎΤΣΟ, ΚΑΙ ΓΡΆΦΕΙ ΈΝΑ ΑΠΟΛΑΥΣΤΙΚΌ ΚΕΊΜΕΝΟ ΜΕ ΤΟΝ ΤΊΤΛΟ «ΚΑΡΑΝΤΊΝΕΣ», ΤΟ ΟΠΟΊΟ ΑΦΙΕΡΏΝΕΙ ΣΤΟΝ ΦΊΛΟ ΤΟΥ ΠΟΥ ΑΠΕΒΊΩΣΕ ΤΙΣ ΜΈΡΕΣ ΤΗΣ ΚΑΡΑΝΤΊΝΑΣ, ΥΠΟΓΡΑΜΜΊΖΟΝΤΑΣ «ΑΠΟΧΑΙΡΕΤΏΝΤΑΣ ΚΑΙ ΠΆΛΙ ΤΟΝ ΠΕΡΙΚΛΉ ΚΟΡΟΒΈΣΗ». Από τον Θωμά Κοροβίνη

Καραντίνες Η κακορίζικη λαβωματιά θέλει πρώτα γιατρειά. Θέλει χρόνο. Η απόσταση απ’ το βαρύ τραύμα –που τώρα είναι χαίνον και μοιάζει ανεπούλωτο–, εξασφαλίζει μάλλον μια πιο ζυγισμένη αίσθηση ανάμεσα στη φαρμα-κωμένη ανάμνηση και στην ψυχραιμία της επόμενης μεταβατικής ζωής.

ο νόημα της λέξης «καραντίνα» το ’χω συνδέσει με τον εξολοθρεμό. Με τους Καυκάσιους και τους Πόντιους που αποδεκατίστηκαν το 1920 στα απρόσβατα γκέτο των βάλτων της Καλαμαριάς. Τύφος και χτικιό, απολύμανση και κλίβανος, άκλαυτοι τάφοι της σούμας. Λησμονιά! Και τότε, όπως και τώρα, μάντρωμα, πολιτικές απαγορεύσεις, ιατρικές αυθεντίες, αλγεβρικές προσθαφαιρέσεις, «ανακουφιστικό» ξεπάστρεμα των προχωρημένων ηλικιών – αλλά και νέων (ούτε καν θύματα πολέμου), η κυνικότητα στο κρεσέντο της. Πριν από έναν αιώνα δεν είχε ανακαλυφθεί η επιβολή της «σωτήριας» μάσκας. Τις Απόκριες μόνο τις φορούσαν τις μουτσούνες. Και, με το μπαρδόν, όποιος φοράει μάσκα πανικού και όχι καρνάβαλου παύει να είναι μασκαρεμένος και, ίσως, με το συμπάθιο, τρόπον τινά «μασκαράς»; Ονειρευόμουν από παιδί –και δεν ήμουν ο μόνος– την πραγμάτωση της πιο ζωτικής ουτοπίας, τη διακαή επανάσταση ψυχών και σωμάτων. Όχι μια μεταφυσική Ανάσταση αλλά μια πανδημία γαλήνης. Όχι νέες Βάρκιζες και νέες Γιάλτες που μας καρτερούν και που τις έχουν προ καιρού σκαρώσει οι μηχανορραφίες των επιτελικών απατεώνων και των άκαρδων ρουφιάνων. Αφουγκράζομαι τον παλμό των συνανθρώπων μου. Ο τρομοκρατημένος υπήκοος –γιατί υπήκοοι είμεθα, και ουχί πολίτες– έρχεται κουτί για τα κόλπα της αριστοκρατίας του δεσποτάτου μας. Τι πάμε να γίνουμε! Τι σόι μέλλον μάς έχουν στρώσει οι κασκαντέρ της αυθεντικής τάχα ζωής, αυτοί οι χρυσοπληρωμένοι ψυχογδάρτες; Είναι, πανάθεμά το, και του συρμού η αποδοχή της διακήρυξης πως «είναι ξεπερασμένη η πάλη των τάξεων»! Σωστά! Για να καρπούται απρόσκοπτα

όλα τα μπερεκέτια του πλανήτη η τάξη των απανταχού βογιάρων! Δεκαετίες αλλοτριωμένοι, προλεταριοποιούμενοι θιασώτες μιας εκφυλιστικής απάθειας, με τον φόβο τώρα της επικείμενης νόσησης ή του πιθανού θανάτου μας, οδηγούμαστε σφαίρα στον αστερισμό της ουδετεροποίησης, της αβουλίας, που θα σημάνει το τέλος των συλλογικών αντιδράσεων, τη χειραγώγησή μας, τον ανδραποδισμό μας. Τον απόλυτο εξευτελισμό μας. Τη ζωντανή μας κόλαση! Ζω δύο μήνες τώρα ένα εφιαλτικό κακοΰπνι, ποθώντας τρελά μια ιδεώδη προσωπική καραντίνα, ένα υπέροχο γλυκοκοίμισμα από κάποιο μαγικό ραβδί σαν την κοιμισμένη βασιλοπούλα. Γνωρίζω το νόημα της ερημίας, δεν χρειάζεται να τη διδαχτώ διά νόμου! Δεν θέλω να χάσω τη θερμοκρασία της επικοινωνίας, την ηδονή της ευεργετικής συνύπαρξης, ούτε και τη σχέση με το σώμα μου, η τριβή με τα κορμιά των άλλων να μου απαγορευτεί, η αισθησιακότητα, παρόλο που γερνώ. Ποθώ να βίωνα μιαν άλλης καταγωγής «κρίση» (ούτε οικονομική, ούτε ιογενή) με όλη της την κρέμα, ας πούμε μια τελευταία ατέρμονη βραδιά, να σιγολιώνω σ’ έναν πυρετό πάθους με την καλύτερη παρέα και το πιο φλογερό ταίρι. «Ας μην ξημέρωνε ποτέ» να τραγουδάει ο υπέροχος κανταδόρος Απόστολος Χατζηχρήστος. Κι όλο αυτό να το ’κανα μυθιστόρημα. Αλλιώς, τι να γράψεις; Η κακορίζικη λαβωματιά θέλει πρώτα γιατρειά. Θέλει χρόνο. Η απόσταση απ’ το βαρύ τραύμα –που τώρα είναι χαίνον και μοιάζει ανεπούλωτο–, εξασφαλίζει μάλλον μια πιο ζυγισμένη αίσθηση ανάμεσα στη φαρμακωμένη ανάμνηση και στην ψυχραιμία της επόμενης μεταβατικής ζωής. Μα στις φλέβες του συγγραφέα, και του κάθε στοχαστή, δεν θα ’πρεπε να κυλάει το κοινωφελές δηλητήριο της αντίπραξης στον επιβεβλημένο παντοκρατορικό ζόφο που εκπροσωπεί η διεθνής των δυναστών μας; Για να περάσουμε σε μια γόνιμη, αποτελεσματική, μη κατευθυνόμενη αντιπολίτευση; Πέραν των κοινοβουλευτικών

συμβάσεων; Ένα είδος –έστω, ας την πουν–– «στρατευμένης τέχνης» και «στρατευμένου βίου» που απαιτούν οι εποχές, με όλα τα όπλα της φαρέτρας της τέχνης του γραφιά στην υπηρεσία της: σαρωτικό σκώμμα, διαβρωτικό ύφος, καυστική γλώσσα, μεταλαμπάδευση του ήθους που αντιστέκεται στην απάρνηση όλων των αξιακών ανθρωποκεντρικών συστημάτων; Για την ενίσχυση της ομορφιάς, τον θρίαμβο της ομόνοιας, την παγκόσμια ειρήνη και για να περάσουμε πιο καλά! Σύγκρουση, λοιπόν, να προτείνει ο συγγραφέας, εξέγερση και μάχη. Και έχει κι άλλους τρόπους! Πολλούς! Θα χυθεί αίμα! Και σάμπως τώρα τι χύνεται! Νερό; Η φαρμακερή ρομφαία του σαρωτικού ιού πέταξε τόσα μιλιούνια άμαχους συνανθρώπους μας, σαν τον ωραίο Σεπούλβεδα, στην άλλη όχθη. Ο γνώριμός μας θίασος έχει πλέον αποσυρθεί. Ο μπακάλης της γειτονιάς έχει προ πολλού φαλιρίσει. Κι ο μαχαλόμαγκας τα ’χει κι αυτός τεζάρει. Αυτοί έχουν περάσει στην αιώνια καραντίνα, χωρίς ελπίδα επιστροφής. Όμως οι λοιποί θριαμβεύουν. Ο τοκογλύφος δεν σκιάζεται την πτώχευση. Τα γλειφτρόνια και οι τσάτσοι δεν καίγονται για το αν ροκανίζονται τα δημοκρατικά δικαιώματα της πλέμπας. Και: Ή είσαι άνθρωπος ή δεν είσαι. Μεσαία κατάσταση δεν υφίσταται. Η ανθρωπιά δεν διδάσκεται, ούτε υποβάλλεται. Τι πρόκειται ν’ αλλάξει; Θα εξανθρωπιστεί ο άφρων πλούσιος; Θα μαλακώσουν οι φονιάδες των λαών; Ή θα κάνουμε μεταμόσχευση μήπως ψυχής στους ποικίλους Τραμπ; Η διαταξική κάστα των αναφροδισιακών (κρυόπλαστοι και μουτζαχεντίν της αγαμίας) κατουριούνται απ’ τη χαρά τους όσο οι ευέραστοι χάνουν τη ρώμη τους. Ίσως μόνο κάποιοι ποιητές, που, όπως λέει κι ο Ελύτης, εκείνοι προπαντός ξέρουν από θάνατο και τις παραφυάδες του, να κλάψουν πικρά για την πτώση του βασιλείου των Ερώτων.

9 Ο Θωμάς Κοροβίνης είναι συγγραφέας.

7.5.20 – lifo

37

ΕΙΔΙΚΟ ΤΕΥΧΟΣ

Τ

α πρωινά άφηνε τον ανοιξιάτικο ήλιο να μπαίνει στο σπίτι, καθόταν σε ένα από τα δύο πιάνα που δεσπόζουν στο σαλόνι και ξανακοιτούσε με λαχτάρα τα μεγάλα έργα με τα οποία είχε αναμετρηθεί στο παρελθόν. Στις 6 το απόγευμα συντονιζόταν με το πάνελ των Τσιόδρα- Χαρδαλιά. Τα βράδια συνδεόταν μέσω Skype με την κόρη της στο Λος Άντζελες και νοσταλγούσε τις θρυλικές μουσικές βραδιές που έχει δώσει στα σπίτια της Αθήνας και της Αίγινας. Πώς χώρεσε, άραγε, το καλλιτεχνικό πνεύμα της διάσημης πιανίστριας και κοσμοπολίτισσας πιανίστριας Ντόρας Μπακοπούλου στους τέσσερις τοίχους ενός διαμερίσματος; Η ξεχωριστή σολίστ με τη σπάνια καριέρα, η δεξιοτέχνις που σπούδασε πιάνο με την προτροπή και ενθάρρυνση του μαέστρου Δημήτρη Μητρόπουλου (εκείνος ήταν που την άκουσε να παίζει στη Νέα Υόρκη σε ηλικία 9 ετών), η αγαπημένη φίλη και συνοδοιπόρος του Μάνου Χατζιδάκι, του Μίκη Θεοδωράκη αλλά και της Μάρτα Άργκεριχ, είδε τα καλλιτεχνικά της όνειρα (μεταξύ αυτών και το Διεθνές Μουσικό Φεστιβάλ Αίγινας που διευθύνει) να ματαιώνονται στον βωμό της πανδημίας. «Οι καλλιτέχνες βρίσκονται σε δεινή οικονομική κατάσταση. Το υπουργείο Πολιτισμού οφείλει να συμπαρασταθεί. Πολιτισμός δεν είναι μόνο τα μουσεία και τα μνημεία. Το γνωρίζουμε όλοι! Ας το αντιμετωπίσουν έμπρακτα. Και πριν από την καραντίνα πολύ δύσκολα τα έβγαζαν πέρα ηθοποιοί και μουσικοί. Τώρα τι θα γίνει, θα βγάλουνε συσσίτια;». Υπέροχη και κοκέτα, ευγενής και ακαταπόνητη, κάθεται στη βεράντα τυλιγμένη με μια κόκκινη κουβέρτα, μου δείχνει τα κλασικά μπλε μαθητικά τετράδια στα οποία κρατά σημειώσεις και θέλει να με κεράσει παγωτό για να γιορτάσουμε την άνοιξη. Στα γυαλιά της καθρεφτίζεται ο Λυκαβηττός και τα σύννεφα στον ουρανό. Πάνω στα πιάνα είναι ανοιχτές παρτιτούρες του Σούμαν. Από το μυαλό της δεν δραπετεύει λεπτό η ανησυχία για τους συναδέλφους και την ανασφάλεια στον καλλιτεχνικό κόσμο. «Για άλλη μια φορά με έσωσε η μουσική, που με συντροφεύει. Επανέφερα στη ζωή μου παλιά έργα, ονειρεύτηκα ότι θα ξαναπαίξω μερικές σονάτες του Μπετόβεν και “κυκλοφόρησα” πολύ στην περιοχή του Σούμαν, καθώς ετοιμάζαμε δύο κύκλους τραγουδιών με τον Τάση Χριστογιαννόπουλο. Μου λείπει το γεγονός ότι δεν μπορώ να πάω στο εξοχικό μου στην Αίγινα, να δεχτώ φίλους στο σπίτι, το οποίο ήταν ανέκαθεν γεμάτο ζωή, να αγκαλιάσω κάποιον και να του δώσω ένα φιλάκι. Ο ιός αυτός μετατόπισε όσα θεωρούσαμε αυτονόητα: μας χτύπησε στον αυθορμητισμό, στη συνύπαρξη, και μας ζήτησε να γίνουμε κάποιοι άλλοι».

— Σας ζόρισε η μοναξιά; Δεν με ζόρισε όσο άλλους ο κατ’ οίκον περιορισμός, καθώς η ζωή μου ανέκαθεν εμπεριείχε την πολύωρη μελέτη, που μπορεί να θεωρηθεί ένα είδος εγκλεισμού. Εμένα τα μέτρα με βρήκαν σύμφωνη. Το γεγονός ότι ζήσαμε τον θλιβερό απολογισμό στο εξωτερικό μάς τρομοκράτησε και συνέβαλε στο να παραμεί-

38 lifo – 7.5.20

νουμε συνεπείς στις συστάσεις. Πολύ γρήγορα αισθάνθηκα ευγνωμοσύνη και ασφάλεια που υπήρξε ετοιμότητα και τα κατάλληλα πρόσωπα στη διαχείριση της κρίσης. Ένα μόνο πράγμα με πείραξε: η έμφαση που δόθηκε στην τρίτη ηλικία. Όχι γιατί μας στοχοποιούσαν αλλά, να, ένιωσα μια ενοχή ότι ο κόσμος μπαίνει σε καραντίνα για να σωθούμε εμείς. Η αίσθηση ότι ήμασταν ο λόγος που στερούσαν την ελευθερία από τους νεότερους μού ήταν δυσάρεστη. Με τον διάλογο και τον καιρό κατάλαβα ότι το δίχτυ υπερπροστασίας που απλώθηκε ήταν για να σωθούμε εμείς αλλά και το Εθνικό Σύστημα Υγείας. Σίγουρα η επιλογή ήταν σωστή, προκειμένου να μην ξέρει το κράτος πού να στριμώξει τα φέρετρα.

— Συντονιζόσασταν στις 6 με τη συνέντευξη Τύπου της επιτροπής διαχείρισης; Φυσικά, με κούραζε λίγο η αρχή με τους αριθμούς και το πρωτόκολλο, αλλά μετά παρακολουθούσα με πολύ μεγάλο ενδιαφέρον. Είναι απίθανος άνθρωπος ο Σωτήρης Τσιόδρας, με γοητεύει ο τρόπος που ξεδιπλώνει γνώσεις και μνήμη. Μάλιστα, έχω γράψει ποια χαρακτηριστικά δεν έχει και τον εκτιμάμε τόσο. Λοιπόν, ιδού τι δεν είναι ο άνθρωπος αυτός: δεν είναι μάτσο. Δεν είναι νάρκισσος, δεν είναι επιθετικός, δεν είναι πολιτικάντης, δεν είναι επιπόλαιος, δεν είναι ανυπόμονος, δεν είναι, αποδεδειγμένα, ανέραστος, δεν είναι κυνικός, δεν είναι άθεος. Για όλους αυτούς τους λόγους τον αγαπά η Ελλάδα και πρωτίστως οι γυναίκες.

— Αν επρόκειτο να του παίξετε κάτι στο πιάνο τι θα διαλέγατε; Μακάρι να βρεθεί η ευκαιρία να τον ευχαριστήσω, ερμηνεύοντάς του το τελευταίο μέρος από τη Σονάτα για Πιάνο No32 του Μπετόβεν, που είναι σαν προσευχή.

— Σταθήκατε σε δύο χαρακτηριστικά του. Ας ξεκινήσουμε από την πίστη. Πιστεύω στην αφοσίωση, η οποία δεν υφίσταται χωρίς την πίστη. Προσωπικά, η αφοσίωση που έδειξα στην τέχνη μού ανταπέδωσε ευτυχία. Ήμουν πάντα ερωτευμένη με τα μεγάλα έργα, αλλιώς δεν τα κατακτούσα. Ξέρετε, στην αρχή είχα τη φόρα, την ανεμελιά και τον ενθουσιασμό των νιάτων. Μεγαλώνοντας, κατέληξα πιο συνειδητά σε μία πίστη. Όταν ακούω φράσεις των Μπαχ, Σοπέν και Μότσαρτ, δεν θέλω να τις εξηγήσω με τη λογική. Είναι σαν να υπάρχουν κάπου και ο συνθέτης να τις έκανε δώρο στην ανθρωπότητα. Δεν είμαι άνθρωπος που τρέχει στην εκκλησία, αν και έχω μια μεγάλη πίστη στο πρόσωπο του Χριστού, αλλά δεν αποδέχομαι τον κυνισμό. Η φύση μου κλοτσάει, όταν της αφαιρείς το μυστήριο, τη μαγεία.

— Και ο έρωτας; Πολύ σημαντικό στοιχείο. Ήμουν ερωτικό πλάσμα. Δεν υπήρχε περίπτωση να ερωτευτώ χωρίς συναίσθημα. Δεν ήμασταν της περιπέτειας οι γυναίκες της γενιάς μου. Χαίρομαι με την ελευθεριότητα που απολαμβάνει το γυναικείο φύλο σήμερα, αλλά για μένα όλα ξεκινούσαν από την καρδιά. Δεν ζηλεύω τη σύγχρονη πραγματικότητα, τη βρίσκω επιδερμική και νιώθω ότι ο ένας μεταχειρίζεται τον άλλον. Είναι επιδερμικός ο έρωτας χωρίς καρδιοχτύπι, προσμονή, ανίχνευση του συντρόφου. Άλλωστε, δεν μου αρέσουν τα εύκολα. Θυμάμαι μια φορά έναν φίλο, που χορεύαμε μαζί στα πάρτι, έπειτα χαθήκαμε και όταν, άπειρα χρόνια μετά, ξανασυναντηθήκαμε και μιλήσαμε στο τηλέφωνο (έμενε στην Αμερική πια), άρχισε να με ρωτά:

«Τι φοράς;», «Πού είσαι τώρα; Τι κάνεις;». Μου φάνηκε τόσο απεχθές, που κόπηκαν μαχαίρι τα τηλεφωνήματα.

— Η τεχνολογία, ωστόσο, μας έσωσε την περίοδο της καραντίνας. Βεβαίως, κι εμένα, όπως όλους. Ωστόσο, μου θύμισε ότι τίποτα δεν μπορεί να υποκαταστήσει τη φυσική παρουσία, τη μαγεία του φυσικού ήχου. Ξέρετε, μέχρι τώρα, αν αξιολογούσα τους τρόπους ακρόασης, θα τοποθετούσα στην πρώτη θέση τη ζωντανή συναυλία, έπειτα το CD και τρίτο ένα βίντεο. Μετά την καραντίνα και καθώς στερηθήκαμε την επαφή με το πρόσωπο, ένιωσα πως ο κόσμος θέλει να σε βλέπει ακόμα και αν η ποιότητα της μαγνητοσκόπησης δεν είναι άρτια. Άρα, ίσως οι ηχογραφήσεις να πέφτουν πλέον στην τρίτη θέση. Επίσης, σε ό,τι με αφορά, συνειδητοποίησα πως δυσκολεύομαι να παίξω χωρίς το κοινό. Δεν είναι η μοναξιά αλλά ο κόσμος που επιβάλλει τη συγκέντρωσή μου. Όσο παράδοξο κι αν ακούγεται, δεν καθορίζει η απομόνωση το αποτέλεσμα, αλλά οι θεατές που προκαλούν αυτό το θετικό άγχος που με προστατεύει και με καθοδηγεί εκεί όπου πρέπει.

— Υπάρχει τέχνη μακριά από το κοινό; Δεν υπάρχει ούτε τέχνη ούτε αγάπη, αν δεν απευθύνεσαι κάπου.

— Σας εξέπληξε η συνέπεια των Ελλήνων; Ναι, πολύ, κυρίως των νέων, που υπήρξαν τόσο πειθαρχημένοι. Αναρωτήθηκα πού πήγε όλη αυτή η οργή τους. Πώς και δεν εξέφρασαν τον κακό τους εαυτό; Υπάρχει, όμως, και κάτι άλλο που φανέρωσε η πανδημία: βγήκε στην επιφάνεια το χαμηλό IQ κάποιων ανθρώπων. Τα πράγματα που δεν θέλεις να δεχτείς ή που σε ζορίζουν να τα αποδεχτείς πολύ εύκολα τα αποδίδεις σε θεωρίες συνωμοσίας.

— Κάποιοι αποκάλεσαν «χούντα» τα μέτρα περιορισμού της καραντίνας. Δεν καταλαβαίνω πώς μπορείς να θεωρείς ότι είναι το ίδιο η πράγμα η επιτήρηση που σκοπό έχει να σε σώσει και εκείνη, η απεχθής, που θέλει να σε φιμώσει και να σε απομονώσει από την κοινωνία. Πολύ τσάμπα μάγκες μού φαίνονται όλοι αυτοί. Υποτιμούν τον αγώνα που δώσαμε όλοι μαζί και, κυρίως, υποβαθμίζουν τη σοβαρότητα μιας χούντας.

— Για τον εαυτό σας τι μάθατε από την καραντίνα; Στον πόλεμο οι άνθρωποι τρέχουν στα καταφύγια για να σωθούν. Εμείς μείναμε στα σπίτια μας και ήμασταν τυχεροί που τα είχαμε.

— Μετά από τόσο μεγάλη καριέρα, η οποία, όπως καταλαβαίνω, θα συνεχιστεί μόλις βγούμε από την καραντίνα, έχετε κάποιο απωθημένο; Ο ανταγωνισμός που κάποτε οδηγεί στον φθόνο με τρομάζει. Μια φρικτή ανάμνηση ήταν απ’ όταν επρόκειτο να παίξω στην Πάτρα ένα κοντσέρτο του Σοπέν με τη Συμφωνική της Βαρσοβίας με μαέστρο τον Μενουχίν. Τελειώνοντας την πρόβα, είπα στον υπεύθυνο «κλείδωσε, σε παρακαλώ, το σκαμνί του πιάνου στο ύψος που το θέλω». Μου απάντησε: «Μην ανησυχείτε». Το βράδυ, όταν μπήκε η ορχήστρα και βγήκα στη σκηνή, διαπίστωσα πως κάποιος είχε αλλάξει το ύψος και καθόμουν απρόσμενα ψηλά. Έζησα έναν εφιάλτη εκείνη τη στιγμή. Ευτυχώς, κατάφερα να παίξω καλά.

— Σας λείπει η ζωή στο εξωτερικό; Όχι, πόσο μάλλον τώρα! Άλλωστε, δεν κατάφερα να ζήσω για μεγάλο διάστημα έξω. Το νευρικό μου σύστημα δεν άντεχε μακριά. Είχα λατρεία για την Ελλάδα.

Ν

ΜΠΑΚΟΠ

ΔΕΝ ΥΠΆΡΧΕΙ ΟΎΤΕ ΤΈΧΝΗ ΟΎΤΕ ΑΓΆΠΗ, ΑΝ ΔΕΝ ΑΠΕΥΘΎΝΕΣΑΙ ΚΆΠΟΥ

Η σπουδαία πιανίστρια μίλησε στη LiFO για την εμπειρία του εγκλεισμού αλλά και για τη σημασία της τέχνης χωρίς απόσταση. απο τη ματουλα κουστενη

ΝΤΟΡΑ

ΠΟΎΛΟΥ

Ψηφιακή επεξεργασία σε φωτογραφία του Στάθη Μαμαλάκη.

7.5.20 – lifo

39

Ψηφιακή επεξεργασία σε φωτογραφία του Πάρι Ταβιτιάν.

ΚΩΝΣΤΑΝΤΊΝΟΣ ΔΑΣΚΑΛΆΚΗΣ

ΕΙΔΙΚΟ ΤΕΥΧΟΣ

Ο διακεκριμένος Έλληνας καθηγητής του ΜΙΤ μιλά στη LiFO για την πανδημία, την τεχνητή νοημοσύνη, την ιδιωτικότητα, τα fake news, τον Τραμπ, την κοινωνική απομόνωση, αλλά και για το τι έμαθε απ’ όλη αυτή την ιστορία. απο τον γιαννη πανταζοπουλο

40 lifo – 7.5.20

Η ΚΡΊΣΗ ΤΟΥ ΚΟΡΩΝΟΪΟΎ ΈΦΕΡΕ ΣΤΟ ΚΈΝΤΡΟ ΤΗΣ ΣΚΗΝΉΣ ΤΗΝ ΕΠΙΣΤΉΜΗ ΚΑΙ ΓΕΛΟΙΟΠΟΊΗΣΕ ΤΟΝ ΛΑΪΚΙΣΜΌ 7.5.20 – lifo

41

ΕΙΔΙΚΟ ΤΕΥΧΟΣ

Ο

Έλληνας καθηγητής του Τμήματος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Επιστήμης Υπολογιστών στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασαχουσέτης (ΜΙΤ) αλλά και μέλος του Εργαστηρίου Πληροφορικής και Τεχνητής Νοημοσύνης του MIT, Κωνσταντίνος Δασκαλάκης, από πολύ νωρίς «ήχησε» σειρήνες προειδοποίησης για την εκθετική αύξηση της πανδημίας. Ευτυχώς, η οθόνη μειώνει τις χιλιομετρικές αποστάσεις κι έτσι τον συναντώ μέσω Skype στο σπίτι του στη Μασαχουσέτη των ΗΠΑ. Στην αρχή της συνομιλίας μας αναφέρεται στην επιτυχημένη ταινία Η Μέρα της Μαρμότας, θέλοντας να προβάλει κάτι αντίστοιχο με αυτό που ζούμε.

— Περίμενες ποτέ ότι στην εποχή μας θα ζούσαμε υπό την απειλή κάποιας πανδημίας; Και ναι, και όχι. Ναι, γιατί τα τελευταία 20 χρόνια είχαμε την εμπειρία δύο κορωνοϊών, του SARS-CoV-1, που πρωτοπαρουσιάστηκε το 2002 σε μια επαρχία της Κίνας και εξαπλώθηκε παγκοσμίως, και του MERS-CoV, που εμφανίστηκε στη Σαουδική Αραβία το 2012 και επίσης εξαπλώθηκε παγκοσμίως, αν και η εξάπλωση και των δύο αυτών ιών ήταν σχετικά περιορισμένη. Ίσως πιο έντονη στη συνείδησή μας είναι η ανάμνηση της πανδημίας γρίπης του 2009. Η πιθανότητα μιας πανδημίας ήταν, λοιπόν, γνωστή, παρούσα στον δημόσιο διάλογο, στην προετοιμασία των κρατών και των δημόσιων οργανισμών, αλλά και στην κουλτούρα μας. Γι’ αυτό πολλές ταινίες και ντοκιμαντέρ έχουν αυτό το θέμα. Αυτό, λοιπόν, που με εξέπληξε είναι το πόσο απροετοίμαστα ήταν τελικά τα κράτη και οι διεθνείς οργανισμοί να αντιμετωπίσουν τη νέα πανδημία, η έλλειψη συνεργασίας μεταξύ τους, αλλά και το πόσο λίγο δεκτικοί είμαστε κάποιοι πολίτες ώστε να παραδεχτούμε τη ραγδαία εξάπλωση του ιού και να σεβαστούμε τα μέτρα.

— Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση του κορωνοϊού; Φυσικά! Θα μπορούσε να βοηθήσει από τον σχεδιασμό φαρμάκων έως την επεξεργασία δεδομένων που βοηθούν στην κατανόηση της εξάπλωσης του ιού και στην ιχνηλάτηση των κρουσμάτων. Πράγματι, τα δεδομένα που καταγράφονται στο κινητό μας, οι αναζητήσεις που κάνουμε στο Google και η ευρύτερη συμπεριφορά μας στο Ίντερνετ συνθέτουν ένα ψηφιακό αποτύπωμα που αποκαλύπτει πολλά πράγματα για μας και μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την αξιολόγηση και την αντιμετώπιση μιας υγειονομικής κρίσης. Αυτή τη στιγμή αναπτύσσονται από εταιρείες και ακαδημαϊκούς κινητές εφαρμογές που θα καταγράφουν το ιστορικό εγγύτητας του κινητού μας τηλεφώνου με τα κινητά άλλων, με σκοπό να υπάρχει δυνατότητα ενημέρωσης αυτών που βρέθηκαν στην εγγύτητα ενός νέου κρούσματος του ιού τις μέρες που το νέο κρούσμα θεωρείται ότι ήταν μεταδοτικό. Από την άλλη, μέσω της πρόσβασης στο ιστορικό του GPS του κινητού μας θα μπορούσε να διαπιστωθεί αν βγήκαμε από το σπίτι και, εάν ναι, πού πήγαμε. Σε επίπεδο πληθυσμού, αυτά τα δεδομένα είναι πολύ χρήσιμα για να εξάγουμε στατιστικά στοιχεία που θα αποτυπώνουν τις συνήθειες ενός πληθυσμού, θα αποκαλύπτουν πώς εκτίθενται τα μέλη του σε κίνδυνο, όπως από συνωστισμό σε μέσα μαζικής μεταφοράς, συναυλίες, παραλίες, εκκλησίες κ.λπ., και θα ενημερώνουν την πολιτική αντιμετώπισης της κρίσης και τα επιδημιολογικά μοντέλα. Ωστόσο, η χρήση αυτών των δεδομένων ενέχει τεράστιους κινδύνους παραβίασης της ιδιωτικότητάς μας και θα έπρεπε να γίνει μόνο στο πλαίσιο πολύ αυστηρών κανόνων ασφάλειας πληροφοριών και προστασίας των προσωπικών δεδομένων. Να υπενθυμίσουμε ότι μετά την τρομοκρατική επίθεση στους Δίδυμους

42 lifo – 7.5.20

Πύργους, και όπως έγινε ευρέως γνωστό με την «υπόθεση Σνόουντεν», οι αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες, σε συνεργασία με μυστικές υπηρεσίες άλλων χωρών και εταιρείες τηλεπικοινωνίας, διατηρούσαν εκτενή προγράμματα παρακολούθησης των επικοινωνιών Αμερικανών πολιτών και αλλοδαπών, με διάφορα τεχνικά μέσα. Πολλές φορές στην ιστορία της ανθρωπότητας, υπό την απειλή ενός μεγάλου και καινούργιου εχθρού, πέφτουν οι άμυνες των πολιτών όσον αφορά την παραχώρηση ατομικών δικαιωμάτων και ελευθεριών. Γι’ αυτό πρέπει να είμαστε προσεκτικοί τώρα και να μην επιτρέψουμε να συμβεί κάτι αντίστοιχο. Δεν είμαι ενάντια στη συλλογή δεδομένων προς όφελος της δημόσιας υγείας, αλλά χρειάζεται να γίνει με τρόπο ασφαλή και με όρους διαφάνειας. Υπάρχουν τεχνολογίες βασισμένες στην κρυπτογραφία και στη στατιστική που μπορούν να χρησιμοποιηθούν γι’ αυτόν τον σκοπό, ενώ χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή στην υλοποίησή τους.

— Πάμε σε μια περίοδο τηλεργασίας και τηλεσχέσεων; Πράγματι, η πανδημία είχε αυτό το θετικό, να αναδείξει το μοντέλο της τηλεργασίας. Μάλιστα, όχι μόνο να το αναδείξει αλλά να γίνει και καταλύτης προκειμένου να μεταβούμε σε αυτό με ταχύτατους ρυθμούς, κάτι που δεν θα συνέβαινε τόσο άμεσα αν δεν επικρατούσαν συνθήκες έκτακτης ανάγκης. Το μοντέλο της τηλεργασίας θα μείνει και όταν ολοκληρωθεί το κύμα της πανδημίας, διότι εμπεριέχει πολλά θετικά στοιχεία. Μειώνει το λειτουργικό κόστος των εταιρειών, μπορεί να συμβάλει στη μείωση της ανεργίας, εκμηδενίζει αρκετές δαπάνες των υπαλλήλων. Έχει πολλά θετικά στοιχεία, αλλά δεν είναι πανάκεια. Πρέπει να λειτουργεί στη σωστή ισορροπία με τη φυσική παρουσία και αλληλεπίδραση σε χώρους εργασίας. Όσον αφορά τις τηλεσχέσεις, ελπίζω πως όχι, η πανδημία δεν θα περιορίσει τις φυσικές σχέσεις.

— Είσαι αισιόδοξος για την επόμενη μέρα; Ο εγκλεισμός δεν μπορεί να συμβάλει στην κοινωνική απομόνωση; Η ανησυχία ότι ο εγκλεισμός στο σπίτι θα μας αφήσει «κουσούρια» είναι εύλογη. Πιθανολογώ ότι η κυριότερη συνέπεια της εμπειρίας αυτής στην κοινωνική μας συμπεριφορά θα είναι να φοράμε περισσότερες μάσκες και να είμαστε πιο προσεκτικοί με το πλύσιμο των χεριών μας και τις χειραψίες. Ελπίζω ότι δεν θα δούμε δραματική επίδραση στη συχνότητα των κοινωνικών μας επαφών, από το πόσο συχνά βλέπουμε τα αγαπημένα μας πρόσωπα έως κάθε πότε πηγαίνουμε κινηματογράφο, θέατρο ή για φαγητό. Άλλωστε ένα από τα πιο σημαντικά που μας έμαθε η καραντίνα είναι πόσο ανεκτίμητη είναι τελικά η φυσική ανθρώπινη επαφή. Ελπίζουμε τα κράτη και οι παγκόσμιοι οργανισμοί να είναι καλύτερα προετοιμασμένα και περισσότερο συνεργατικά, ώστε να επιστρέψουμε κάποια στιγμή στην κανονικότητα με την εμπιστοσύνη ότι η ύπαρξή μας ως φυσικών οντοτήτων στον κοινωνικό χώρο δεν ενέχει κινδύνους. Αισιοδοξώ ότι στην αυγή της επόμενης μέρας θα βγούμε όλοι πιο ώριμοι και εκπαιδευμένοι και θα έχουμε μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στην επιστήμη.

— Τι μας έμαθε αυτός ο ιός; Παρακολουθώντας την εξέλιξη της πανδημίας είναι πολλά αυτά που μαθαίνουμε. Πρώτα απ’ όλα, ότι υπήρχε παντελής έλλειψη σχεδίου αντιμετώπισης μιας τέτοιας απειλής, παρ’ ότι, όπως είπαμε πριν, η πιθανότητα να υπάρξει τέτοια κρίση υπήρχε και ήταν μέρος του δημόσιου διαλόγου, ενώ υποτίθεται ότι ήταν αντικείμενο σχεδιασμού πρωτοκόλλων έκτακτης ανάγκης κρατών και οργανισμών. Το άλλο που μάθαμε είναι ότι όπως σε κάθε κρίση έτσι και τώρα εκφράζεται άρνηση από μερίδες του πληθυσμού να παραδεχτούν τη σοβαρότητα της κατάστασης και να λειτουργήσουν με συλλογικότητα και υπευθυνότητα. Τέλος, είδαμε ότι ακόμη και μπροστά σε έναν κίνδυνο που δεν μπορεί να αμφισβητηθεί, συνεχίζεται το πολι-

τικό παιχνίδι και γιγαντώνονται τα fake news, οι φήμες και οι συνωμοσιολογίες. Είδαμε πόσο επικίνδυνα μπορεί να καταστούν όλα αυτά και να μας αποσπάσουν από την άμεση και συγκροτημένη αντιμετώπιση του κινδύνου. Ας μην ξεχνάμε ότι πολιτικοί που ηγούνται μεγάλων χωρών, όπως οι ΗΠΑ και η Μεγάλη Βρετανία, καθησύχαζαν τους πολίτες, αγνοούσαν τους θανάτους και θεωρούσαν ασήμαντη την πανδημία ακόμη και μέχρι τα μέσα Μαρτίου. Η πανδημία απέδειξε τους επικίνδυνους χειρισμούς του Τραμπ. Κι ελπίζω ότι τον ερχόμενο Νοέμβριο θα γλιτώσουμε από αυτόν. Βέβαια, στην προεκλογική περίοδο είναι σίγουρο ότι θα δούμε μια προσπάθεια αποποίησης ευθυνών και απόδοσής τους στην Κίνα και στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Όπως και να ’χει, όποιος σκέφτεται λογικά αναγνωρίζει ότι η αμερικανική κυβέρνηση ολιγώρησε σε εγκληματικό βαθμό, καθυστέρησε τρομακτικά να λάβει μέτρα και ήταν εντελώς απροετοίμαστη. Ακόμα και τώρα, δεν υπάρχουν μάσκες όχι μόνο για τους απλούς πολίτες αλλά ούτε για το υγειονομικό προσωπικό. Μιλούν για το υποτιθέμενο άνοιγμα της οικονομίας όταν τα κρούσματα είναι στα ύψη, δεν υπάρχουν μάσκες και δεν υπάρχουν τεστ που θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην ιχνηλάτηση των κρουσμάτων και στην παρακολούθηση της εξάπλωσης του ιού στον πληθυσμό. Ευτυχώς, στην Ελλάδα τα έχουμε καταφέρει πολύ καλά προς το παρόν, με τα γρήγορα αντανακλαστικά της κυβέρνησης και την υπευθυνότητα που έχουν δείξει οι πολίτες. Από «αντιπαράδειγμα» της Ευρώπης γίναμε «φάρος» ορθής αντιμετώπισης της κρίσης. Εύχομαι και μετά την κρίση να διατηρήσουμε την ορμή αυτή του ορθολογισμού και της σοβαρότητας, ώστε το θετικό μας προφίλ να μην αποδειχθεί παροδικό.

— Οι πόλεις άδειασαν μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα. Τι συναισθήματα σου δημιούργησαν αυτές οι εικόνες; Αναντίρρητα, ήταν Αποκαλυπτικά τοπία, που σε οδηγούσαν να αναρωτηθείς πώς φτάσαμε ως εδώ τον 21ο αιώνα. Ένας μικρός ιός έβαλε σε παύση όλη την ανθρωπότητα, η οποία, παρά την επιστημονική της πρόοδο, δεν κατάφερε ούτε να περιορίσει το κακό εν τη γενέσει του ούτε να το αντιμετωπίσει όταν γιγαντώθηκε. Ενώ οι τεχνολογικές δυνατότητες αποδείχθηκαν τελικά λυτρωτικές στο να μη χάσουμε επαφή, η απέραντη σιωπή, η απουσία ήχων και δραστηριότητας σε θορυβώδεις πόλεις ήταν κάτι απίστευτο και πρωτόγνωρο.

— Η επιστήμη κέρδισε αυτή τη φορά το στοίχημα; Ήρθε ξανά στο επίκεντρο; Παρά την αντίσταση μιας μερίδας του πληθυσμού που αναλώθηκε σε συνωμοσιολογίες, πολιτικές αντιπαλότητες, εγωισμό και fake news, η πλειονότητα έδειξε εμπιστοσύνη στους επιστήμονες και ακολουθούσε τις συστάσεις τους με σοβαρότητα. Η κρίση του κορωνοϊού έφερε στο κέντρο της σκηνής την επιστήμη και τον ορθό λόγο και γελοιοποίησε τον λαϊκισμό και την έλλειψη ορθής κρίσης. Γιατί ουδέν κρυπτόν υπό τον κορωνοϊό! Η επιστήμη ακόμα δεν έχει κερδίσει τελείως το στοίχημα, αλλά θα το κερδίσει. Σε αυτήν πιστεύουμε.

— Τι κρατάς απ’ όλη αυτή την ιστορία; Εκτός απ’ όλα αυτά που είπαμε ως τώρα (γέλια), η απουσία των γρήγορων ρυθμών της καθημερινότητας ήταν μια ευκαιρία για ενδοσκόπηση. Μια αφορμή για να εκτιμήσουμε περισσότερο τα σημαντικά που είχαμε, να καταλάβουμε ποια τελικά από αυτά που επιδιώκαμε δεν μας λείπουν και επομένως ήταν ασήμαντα. Αλλά και ένα κίνητρο ώστε να σκεφτούμε τι θέλουμε να αλλάξουμε όταν όλο αυτό τελειώσει. Ένας αθλητής δεν πρέπει να τρέχει συνεχώς. Έχει ανάγκη την ανάπαυση και την ενδοσκόπηση. Στους προηγούμενους ταχύτατους ρυθμούς της ζωής μας το φρένο αυτό ίσως ήταν αναζωογονητικό.

ΈΝΑ ΑΠΌ ΤΑ ΠΙΟ ΣΗΜΑΝΤΙΚΆ ΠΟΥ ΜΑΣ ΈΜΑΘΕ Η ΚΑΡΑΝΤΊΝΑ ΕΊΝΑΙ ΠΌΣΟ ΑΝΕΚΤΊΜΗΤΗ ΕΊΝΑΙ ΤΕΛΙΚΆ Η ΦΥΣΙΚΉ ΑΝΘΡΏΠΙΝΗ ΕΠΑΦΉ

ΔΟΜ: 16.500 εθελούσιες επιστροφές την επόμενη τριετία

Πώς ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης έχει βοηθήσει δεκάδες χιλιάδες άτομα να επιστρέψουν με ασφάλεια στη χώρα καταγωγής τους χάρη στα προγράμματα εθελούσιων επιστροφών και επανένταξης.

Ο

Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης (ΔΟΜ) πραγματοποιεί προγράμματα εθελούσιων επιστροφών και επανένταξης εδώ και τέσσερις δεκαετίες σε παγκόσμιο επίπεδο, έχοντας βοηθήσει δεκάδες χιλιάδες άτομα να επιστρέψουν με ασφάλεια στη χώρα καταγωγής τους. Ο ΔΟΜ διασφαλίζει ότι κάθε εθελοντική επιστροφή είναι αποτέλεσμα μιας απόφασης που λαμβάνεται ελεύθερα από τον μετανάστη και διέπεται από δύο βασικές αρχές: την ελευθερία της επιλογής και την τεκμηριωμένη απόφαση. Η απόφαση της επιστροφής είναι 100% εθελοντική και πραγματοποιείται μετά από αίτημα του μετανάστη. Από το 2010, ο ΔΟΜ Ελλάδας έχει βοηθήσει περίπου 50.000 υπηκόους τρίτων χωρών να επιστρέψουν στην πατρίδα τους, συνεργαζόμενος με περισσότερες από 100 χώρες. Παράλληλα, έχει στηρίξει περίπου 9.000 επιστρέφοντες να υλοποιήσουν εξατομικευμένα σχέδια επανένταξης και να δημιουργήσουν συνθήκες βιωσιμότητας για τους ίδιους και τις οικογένειές τους. Από τον Σεπτέμβριο του 2019 o ΔΟΜ Ελλάδας υλοποιεί το πρόγραμμα «H εφαρμογή των υποβοηθούμενων εθελούσιων επιστροφών συμπεριλαμβανόμενων μέτρων επανένταξης και λειτουργία Ανοικτής Δομής Φιλοξενίας Αιτούντων Εθελούσιας Επιστροφής στην περιφέρεια Αττικής» (AVRR/OCAVRR) και μέχρι την ολοκλήρωσή του την 31η Αυγούστου του 2022 αναμένεται να στηρίξει την εθελοντική επιστροφή 16.500 υπηκόων τρίτων χωρών στις χώρες καταγωγής τους. Η βοήθεια που παρέχεται στους επωφελούμενους του προγράμματος αφορά την προετοιμασία τους για το ταξίδι, την επιστροφή και την επανένταξη. Το πρόγραμμα απευθύνεται σε υπηκόους τρίτων χωρών που δεν διαθέτουν τις νόμιμες διατυπώσεις για να παραμείνουν στην Ελλάδα ή δεν επιθυμούν να παραμείνουν, σε αιτούντες άσυλο που έχουν παραιτηθεί από το αίτημά τους για χορήγηση διεθνούς προστασίας και σε αιτούντες άσυλο των οποίων το αίτημα έχει απορριφθεί. Ειδική μέριμνα λαμβάνεται για μετανάστες που ανήκουν σε ευάλωτες ομάδες, όπως τα θύματα trafficking, οι ασυνόδευτοι ανήλικοι, οι μονογονεϊκές οικογένειες, τα άτομα που χρήζουν ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης κ.ά. Επιπλέον, μέσω του προγράμματος, 4.350 επωφελούμενοι μπορούν να λάβουν εξατομικευμένη βοήθεια επανένταξης σε είδος στη χώρα καταγωγής τους. Η βοήθεια της επανένταξης μπορεί να περιλαμβάνει:

το μοναδικό ανοικτό κέντρο φιλοξενίας Σημαντικό μέρος του προγράμματος αποτελεί το μοναδικό στην Ευρώπη Ανοικτό Κέντρο Φιλοξενίας για μετανάστες εγγεγραμμένους στο πρόγραμμα εθελοντικών επιστροφών και επανένταξης (OCAVRR). Αυτό το Ανοικτό Κέντρο δημιουργήθηκε κοντά στο κέντρο της Αθήνας, ώστε να προσφέρει διαμονή και υπηρεσίες (εταιρεία σίτισης, ασφάλεια, καθαριότητα και παροχή ψυχολογικής και ιατρικής υποστήριξης) σε μετανάστες που είναι εγγεγραμμένοι στο πρόγραμμα εθελούσιων επιστροφών και επανένταξης του ΔΟΜ Ελλάδας και δεν έχουν χώρο διαμονής μέχρι την επιστροφή τους. Οι επωφελούμενοι είναι μετανάστες που ανήκουν σε ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, οι οποίες για τους σκοπούς του προγράμματος ορίζονται ως: έγκυες, μονογονεϊκές οικογένειες, μετανάστες με ιατρικές ανάγκες, ηλικιωμένοι μετανάστες και ανέστιοι. Το περιφερειακό προσωπικό του προγράμματος έχει μόνιμη παρουσία σε περιοχές της Αττικής, της Θεσσαλονίκης, της Πάτρας, της Κορίνθου, των Ιωαννίνων, της Ορεστιάδας, της Δράμας, της Κρήτης, της Ρόδου, της Λέσβου, της Χίου, της Κω, της Σάμου και της Λέρου, εξασφαλίζοντας ότι οι πληροφορίες σχετικά με τις διαδικασίες του προγράμματος είναι άμεσα διαθέσιμες σε όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη. Η αποστολή του ΔΟΜ στην Ελλάδα διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στον παγκόσμιο χάρτη των προγραμμάτων εθελούσιων επιστροφών και επανένταξης, καθώς εντός της Ευρώπης υλοποιεί ένα από τα μεγαλύτερα προγράμματα εθελούσιων επιστροφών και επανένταξης.

www.iom.int | greece.iom.int Για περισσότερες πληροφορίες απευθυνθείτε στο Γραφείο Τύπου του ΔΟΜ: Τηλέφωνο: 210 9919040, εσωτερικά: 248, 166 Email: iomathensmedia@iom.int

α) Προσωρινή στέγαση β) Προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης γ) Βοήθεια για εύρεση εργασίας δ) Εκκίνηση ανεξάρτητης οικονομικής δραστηριότητας, όπως μία μικρή επιχείρηση ε) Αγορά υλικών αγαθών ζ) Παροχή εξατομικευμένων υπηρεσιών συμβουλευτικής και στήριξης (π.χ. ψυχοκοινωνική υποστήριξη) Κάθε σχέδιο επανένταξης είναι προσαρμοσμένο στις ανάγκες του επωφελούμενου, στην οικονομική του αυτάρκεια, στην ανάπτυξη των δεξιοτήτων του, καθώς και στην επανένταξή του στην τοπική αγορά εργασίας, λαμβάνοντας υπόψη συγκεκριμένες ευκαιρίες και πιθανούς περιορισμούς στην κάθε χώρα καταγωγής. Ο ΔΟΜ Ελλάδας, αποσκοπώντας στη βιώσιμη επανένταξη του επωφελούμενου, ενθαρρύνει τον συνδυασμό ατομικών σχεδίων επανένταξης από διάφορους επωφελούμενους, καθώς και την υλοποίηση καινοτόμων σχεδίων επανένταξης.

7.5.20 – lifo

43

Εννοείται ό ξαναζήσου μαζί ΔΗΜΗΤΡΗΣ

ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ

ΠΏΣ ΣΥΝΔΙΑΛΈΓΕΤΑΙ ΜΕ ΤΟΝ ΕΓΚΛΕΙΣΜΌ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΠΌΣΤΑΣΗ ΈΝΑΣ ΚΑΛΛΙΤΈΧΝΗΣ ΠΟΥ ΚΎΡΙΟ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΌ ΤΟΥ ΕΊΝΑΙ ΤΟ ΠΛΗΣΙΑΣΜΑ ΤΩΝ ΣΩΜΑΤΩΝ; Ο ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ ΜΙΛΆ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΓΆΛΟ ΞΕΚΑΘΆΡΙΣΜΑ ΤΗΣ ΝΈΑΣ ΕΠΟΧΉΣ. ΑΠΌ ΤΗ

ΜΑΤΟΥΛΑ ΚΟΥΣΤΕΝΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ:

JULIAN MONMERT 44 lifo – 7.5.20

ότι θα υμε

ΕΙΔΙΚΟ ΤΕΥΧΟΣ

7.5.20 – lifo

45

ΕΙΔΙΚΟ ΤΕΥΧΟΣ

Α

ν ο χρόνος δεν σταματούσε στις 23 Μαρτίου, ο Δημήτρης Παπαϊωάννου θα ετοιμαζόταν σήμερα, 6 Μαΐου, για τη μεγάλη πρεμιέρα της νέας του δουλειάς. Πιθανότατα θα είχε καταλήξει στον τίτλο, θα περιφερόταν, όπως λέει, «με τα νεύρα κουτάλια στη μεγάλη αίθουσα της Στέγης, επιχειρώντας με τους βοηθούς του (Τίνα Παπανικολάου, Στέφανο Σιώτη) τις τελευταίες αλλαγές στους φωτισμούς». Θα είχε απαντήσει στα τηλεφωνήματα φίλων που θα τον βομβάρδιζαν με τις εντυπώσεις τους από την ανοιχτή προγενική δοκιμή, η συγκίνηση της επιστροφής στη σκηνή θα παρέμενε ατόφια και δυνατή. Τίποτε από αυτά δεν συνέβη. Η δημιουργία τραυματίστηκε βάναυσα, τα χορευτικά βήματα περιορίστηκαν στο αθηναϊκό του διαμέρισμα και στις βραδινές εξορμήσεις στην πόλη μετά την αποστολή sms, οι ιδέες, οι ανησυχίες, τα ντουέτα, σαν γλυπτά, της νέας παράστασης ενσωματώθηκαν στην καθημερινότητα που πρόσταζε η καραντίνα, οι φρενήρεις ρυθμοί πάτησαν φρένο και μετουσιώθηκαν σε μορφές αποτυπωμένες, έπειτα από άπειρες ώρες ζωγραφικής, στα τελάρα του. Τα φυτά στη βεράντα του έχουν θεριέψει, τα χρώματα και οι ακουαρέλες του εξαντλήθηκαν, παλιές ταινίες επιστρατεύτηκαν, οι φωτογραφίες από τη νέα του δουλειά έμειναν να θυμίζουν τα πρώτα βήματα μιας παραγωγής που πραγματευόταν τους αμοιβαίους φόνους που απαιτεί η διαδικασία διαδοχής πατέρα και γιου. «Είναι ο θάνατος που έρχεται για να μπορέσει να ζήσει η επόμενη εποχή. Το αίσθημα είναι η πατρότητα ως ένα ιερό πράγμα και ως κάτι που θυσιάζεται μετά από σκληρή μάχη, προκειμένου να δημιουργηθεί η επόμενη πραγματικότητα» λέει. Σε μια εποχή που οι κοινωνίες συνδιαλέχθηκαν ανοιχτά με τον θάνατο, ο κορυφαίος Έλληνας σκηνοθέτης απενοχοποιημένα αναζήτησε στιγμές απομόνωσης, άφησε κλειστές τις σημειώσεις και παραμέρισε το αδηφάγο του καρνέ, το οποίο αμέσως μετά την πρεμιέρα θα γέμιζε ημερομηνίες και πόλεις που θα τον διεκδικούσαν στα πέρατα του κόσμου. «Η κρυφή αίσθηση ότι δεν υπάρχουν υποχρεώσεις είναι η πιο δυνατή διάσταση της καραντίνας. Είχα χρόνια να γίνω μάρτυρας της άνοιξης.

Eίχα πολύ καιρό να απολαύσω το σπίτι μου τόσες συνεχόμενες ημέρες. Ήμουν μονίμως σε ένα αεροπλάνο, σε έναν αφόρητο κλιματισμό. Ερχόμουν για λίγο πίσω, έπαιρνα μικρές γεύσεις άνοιξης και ουρανού, τα έβρισκα όλα έτοιμα και ανθισμένα, αλλά σπανίως βίωνα τη διαδικασία όλων αυτών των πολλαπλών γεννήσεων της φύσης. Ακόμα πιο σπάνια απολάμβανα τους μεγάλους περιπάτους στην πόλη, τα λίγα βήματα κάτω από τον ήλιο στο μπαλκόνι. Πλέον αναρωτιέμαι για ποια δουλειά αξίζει τον κόπο να χάνεις την άνοιξη».

— Σου στοίχισε το σερί αναβολών, αρχικά της Στέγης, έπειτα του Φεστιβάλ της Αβινιόν, έπειτα της παγκόσμιας περιοδείας; Αρχικά, όλοι λίγο-πολύ ανακουφιστήκαμε, παίρνοντας αποστάσεις από τις ζωές μας, γιατί το στρες στο οποίο κολυμπούσαμε ήταν τεράστιο. Ένιωσα σαν το παιδί που χαίρεται όταν δεν έχει σχολείο. Δεν μου είναι άγνωστη η απομόνωση στο σπίτι, ούτε το να κατεβάζω ρυθμούς σαν να μπαίνω σε χειμερία νάρκη. Στη Γαύδο επί χρόνια κάνω αυτό ακριβώς. Πολύ καινούργια μού ήταν η αίσθηση ότι δεν χρειαζόταν να αισθανθώ τύψεις που απείχα. Περνώντας οι μέρες, διαπίστωνα πως αυτή η εμπειρία της αγρανάπαυσης που εγώ απολάμβανα σήμαινε την κατάρρευση του σχεδίου που είχαμε εκπονήσει για την παράσταση. Την εβδομάδα που χρειάστηκε να αποφασίσω

46 lifo – 7.5.20

την ακύρωση της πρεμιέρας, να γίνω αυτός που θα θυσίαζε τα σχέδιά μας και θα έπαιρνε μια απόφαση που θα αφορούσε και το μέλλον των υπολοίπων, έχασα τον ύπνο μου. Αναρωτιόμουν εάν είμαι βλάκας, αν δεν καταλαβαίνω, αν έχω πανικοβληθεί, αν μετράω σωστά τις δυνάμεις μου, αν υποτιμώ τα γεγονότα. Αλλά μέχρι εκεί. Μετά επανήλθε μέσα μου αυτό το σπουδαίο: «Και τι έγινε που χάνουμε την παγκόσμια πρεμιέρα μας; Το σημαντικότερο είναι ότι δεν έχουμε χάσει ακόμα γονείς και φίλους».

— Δεν πόνεσες για τη γέννηση της νέας δουλειάς που έμεινε στη μέση; Στενοχώρια για το καλλιτεχνικό μου παιδί δεν υπήρξε, διότι δεν θα είχε καμία αξία να προσγειωθεί σε μια κοινωνία που αντιμετωπίζει μια πανδημία. Πώς να μιλήσεις στον κόσμο σαν να μην έχει συμβεί τίποτα; Η παράστασή μου ήταν η γεύση από ένα συγκεκριμένο υλικό. Όταν ξανασυναντηθούμε, αυτό θα πρέπει να μπει σε άλλο μπλέντερ. Όχι γιατί αυτό που είχα στο μυαλό μου αποτύπωνε κάτι που δεν υπάρχει πια, αλλά γιατί η δόνηση της μαζικής παρουσίας ανθρώπων απέναντι σε ένα θέαμα θα αλλάξει. Ακόμα κι αν το προϊόν που θα δείξουμε παραμείνει το ίδιο, το κοινό θα το

υποδεχτεί μετά από μια πολύμηνη, πρωτόγνωρη εμπειρία. Η αίσθηση ότι όλοι μαζί ζήσαμε κάτι για πρώτη φορά στην ιστορία του πλανήτη νομίζω ότι προστάζει μια διαφορετική δόνηση. Τα μαθήματα που πήραμε εν μέσω πανδημίας θα μας καθορίσουν, τουλάχιστον το επόμενο διάστημα. Δεν ξέρω τι θα προκύψει, αλλά είμαι βέβαιος ότι ως καλλιτέχνης δεν μπορώ να απευθυνθώ πια στο κοινό με τον τρόπο που του μιλούσα πριν από την παγκόσμια κοινή εμπειρία.

— Δεν θα συνυπάρξουμε ξανά με τον ίδιο τρόπο; Εννοείται ότι θα ξαναζήσουμε μαζί. Δεν μπορώ να φανταστώ κάτι άλλο. Το πόσο θα περιμένουμε για να μας συμβεί δεν ξέρω. Όταν βρεθεί το εμβόλιο, δεν θα υπάρχει λόγος να μην ξαναζήσουμε με τον ίδιο τρόπο. Εκείνο που θα έχει αλλάξει είναι ότι θα ξέρουμε πώς είναι το χωρίς.

— Στην τέχνη θα γίνει ξεκαθάρισμα; Νομίζω ότι κι εκεί θα έχουμε δει πόσα προϊόντα από αυτή την υπερπαραγωγή μάς είναι τόσο χρήσιμα και απαραίτητα στην τελική. Και η καλλιτεχνική παρουσία ίσως να χρειάζεται το μέτρο της.

— Όλο αυτό το πελώριο κύμα του streaming που υπήρξε παρηγοριά και διέξοδος στην καραντίνα θα αλλάξει τον τρόπο που συνδιαλεγόμαστε με την τέ-

χνη; Όχι, κυρίως για έναν λόγο: η τέχνη του κινηματογράφου, την οποία χρησιμοποιήσαμε για να «πάμε» θέατρο ή να δούμε χορό, έχει συγκεκριμένες τεχνικές και όρους, τους οποίους οφείλεις να σεβαστείς για να καταφέρεις να αποτυπώσεις τη μέθεξη, που είναι και ο στόχος κάθε τέχνης. Εμείς προσπαθήσαμε να βοηθήσουμε το θέατρο, χρησιμοποιώντας τον κινηματογράφο, αλλά χωρίς να σεβαστούμε και των δύο πλευρών τους όρους. Μια παράσταση θεατρική, αν δεν έχει μεταφραστεί κινηματογραφικά, παραμένει ενδιαφέρουσα μονάχα γι’ αυτούς που ιστορικά θέλουν κάποιες πληροφορίες σε σχέση με αυτήν. Αλλά ο θεατής δεν αναζητά την ενημέρωση στο θέατρο. Αν, για παράδειγμα, κατασκεύαζα αυτοκίνητα, θα ήθελα να ανοίξω ένα για να δω πώς είναι φτιαγμένα και με αυτόν τον τρόπο να γίνω καλύτερος. Έτσι και η αρχειοθέτηση παραστάσεων είναι ένα τρομακτικά σημαντικό ζήτημα, αλλά αφορά τους μελετητές και όχι το κοινό. Οπότε είμαι απόλυτος: ούτε το θέατρο ούτε ο χορός μπορούν να υποκατασταθούν με streaming. Ο κίνδυνος του live και η θυσία του περφόρμερ θα είναι πάντα η μισή διέγερση μιας παράστασης.

— Στις δουλειές σου έχεις αποθεώσει τον έρωτα και την απόλυτη δυαδικότητα. Το «χωρίς» πώς σου φαίνεται; Έχω δείξει το «μαζί» για να μπορέσω να εμβαθύνω στο αίσθημα του «χωρίς». Δυσκολεύομαι να μιλήσω γι’ αυτή την αναγκαστική παύση, καθώς την έζησα ως προνομιούχος. Δεν είχαμε όλοι τις ίδιες ανάγκες αυτή την περίοδο. Εκείνοι που ζούμε σε μια καθαρή και εξαιρετικά ασφαλή πόλη, που δεν έχουμε άμεσο βιοποριστικό πρόβλημα και απολαμβάνουμε ένα σπίτι στο οποίο ανοίγεις τα παράθυρα και χορταίνεις ήλιο, θα ήταν παράταιρο να μιλάμε, όταν ο πλανήτης συντρίβεται κλεισμένος σε υπόγεια. Με τον ίδιο τρόπο δεν έχω καμία αγωνία να μιλήσω για το πότε θα ξανασυναντήσω το κοινό, γιατί καταλαβαίνω ότι εκείνο χέστηκε. Δεν είμαι είδος πρώτης ανάγκης. Υπάρχουν πιο επείγοντα πράγματα στην ανθρωπότητα αυτήν τη στιγμή.

— Από την άλλη, μήπως υπερεκτιμήσαμε τα οφέλη του εγκλεισμού; Οι άνθρωποι έπαθαν τρομακτικό πανικό στο άκουσμα του εγκλεισμού, γιατί αυτή η κατάσταση τους φέρνει σε άμεση σύγκρουση με τις απωθήσεις χρόνων. Η καραντίνα σε φέρνει αντιμέτωπο με τον σύντροφό σου, τα παιδιά σου, με το πώς έχεις φτιάξει τον χώρο σου, με το

Ο ΜΕΓΆΛΟΣ ΜΟΥ ΘΡΉΝΟΣ ΑΠΌ ΤΗΝ ΠΕΡΊΟΔΟ ΕΊΝΑΙ Η ΈΛΛΕΙΨΗ ΤΗΣ ΣΤΕΝΉΣ ΣΩΜΑΤΙΚΉΣ ΕΠΑΦΉΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΑΝΘΡΏΠΟΥΣ. ΣΤΙΣ ΠΑΡΑΣΤΆΣΕΙΣ ΜΟΥ, ΟΎΤΩΣ Ή ΆΛΛΩΣ, ΚΥΡΙΑΡΧΟΎΝ Η ΑΓΚΑΛΙΆ, Η ΕΠΑΦΉ, ΤΟ ΠΕΊΡΑΓΜΑ. ΒΛΈΠΟΝΤΑΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΊΕΣ ΑΠΌ ΤΙΣ ΠΡΌΒΕΣ, Η ΜΌΝΗ ΣΥΓΚΊΝΗΣΗ ΠΟΥ ΜΕ ΈΠΙΑΣΕ ΗΤΑΝ ΠΟΥ ΕΊΔΑ ΠΌΣΟ ΚΟΝΤΆ ΗΤΑΝ ΤΑ ΣΏΜΑΤΆ ΜΑΣ.

πόσο αντέχεις ή αγαπάς τον εαυτό σου.

— Θα μπορούσε, όμως, να είναι όνειρο η συνύπαρξη με έναν μεγάλο έρωτα, σε ένα σπίτι, χωρίς υποχρεώσεις, για τόσες μέρες. Για 50 μέρες; Δεν μου έχει τύχει. Έχω μεγάλες αμφιβολίες για το πώς μπορεί να λειτουργήσει αυτό το σερί (γέλια). Πάνω από δεκαπενθήμερο μόνος με τον άνθρωπό σου; Είναι μάλλον έξω από την αντίληψή μου. Ο έρωτας, όπως έχουν πει και οι ποιητές, τρέφεται από την έλλειψη και όχι από την παρουσία.

— Άρα η συνύπαρξη υπήρξε η μεγαλύτερη δοκιμασία της καραντίνας; Ο μεγάλος μου θρήνος από την περίοδο είναι η έλλειψη της στενής σωματικής επαφής με τους ανθρώπους. Στις παραστάσεις μου, ούτως ή άλλως, κυριαρχούν η αγκαλιά, η επαφή, το πείραγμα. Βλέποντας φωτογραφίες από τις πρόβες, η μόνη συγκίνηση που με έπιασε ήταν που είδα πόσο κοντά ήταν τα σώματά μας, πόσο touchy ήμασταν. Το γεγονός ότι δεν μπορώ να πέσω στις αγκαλιές των φίλων μού δημιουργεί μεγάλη αμηχανία, καθώς όλοι ξέρουν πως, για να είμαι κόσμιος κοινωνικά, πρέπει να συγκρατούμαι. Από τη φύση μου οδηγούμαι απευθείας στο άγγιγμα με όσους μου δίνουν το ελεύθερο. Τους προειδοποιώ ότι αυτό θα περάσει και θα ορμήξω ξανά πάνω τους.

— Η ανθρώπινη αδυναμία απέναντι στην ασθένεια δεν σε τρομοκρατεί; Η γενιά μου δοκιμάστηκε στην τρομοκρατία του AIDS. Τότε, ναι, ζορίστηκα πολύ, γιατί ήμουν και high risk γκρουπ και φίλοι δίπλα μου πέθαιναν. Επίσης, εκείνος ο ιός ταυτίστηκε με την ενοχή του σεξ, οπότε όλος ο συνδυασμός ήταν αβάσταχτος. Με τον κορωνοϊό δεν πανικοβλήθηκα, ενδεχομένως από ανοησία. Γενικά, υπάκουσα αμέσως στα μέτρα και μου την έσπασε μόνο που απαγορεύτηκε το κολύμπι στη θάλασσα.

— Σε εξέπληξε η στάση των Ελλήνων πολιτών; Ήταν πολύ ευχάριστη, αλλά δεν εξεπλάγην. Αφενός δεν τρελαίνομαι να επιβραβεύω το αυτονόητο και λογικό, αφετέρου το είχα ξαναζήσει από την εμπειρία μου στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας. Ο κόσμος χρειάζεται απλώς να πειστεί για το τι πρέπει να γίνει. Προφανώς και θα υπάρχουν αυτοί που θα δυσκολέψουν τα πράγματα. Κι εμένα με έχουν πει φασίστα σκηνοθέτη, διότι απαιτούσα να γίνουν οι σκηνές με τον τρόπο που ήθελα. Λες και είναι παράλογο να θέλει αυτός που έχει την ευθύνη για κάτι να γίνουν τα πράγματα όπως τα έχει ονειρευτεί και σχεδιάσει.

— Τα τελευταία χρόνια περιόδευσες σε διάφορα μέρη του κόσμου. Τα ταξίδια θα πληγούν ανεπανόρθωτα στη μετά τον κορωνοϊό εποχή. Σε ανησυχεί αυτό; Δεν είναι χαριτωμένες οι παγκόσμιες περιοδείες. Η ζωή στο air condition των αεροδρομίων, των θεάτρων, των ξενοδοχείων, δεν είναι μια υγιεινή ζωή. Δεν θα μου λείψουν τα ταξίδια. Τη ζωντανή τέχνη είναι που δεν θέλω να στερηθώ.

— Ξέρεις, όμως, ότι έτσι ίσως στερηθείς τον τίτλο του διεθνούς. Αντέχεις να ξαναστριμωχτείς στα εγχώρια; Δεν θα πεθάνουμε κιόλας. Τόσα χρόνια πού ζούσα; Αυτό το «άθλημα» των διεθνών συμπαραγωγών που συνέβαινε τα τελευταία χρόνια θα σταματήσει, διότι οι καλλιτέχνες θα περιοριστούν πια στα εθνικά τους φεστιβάλ. Έτσι κι αλλιώς, λοιπόν, το πεδίο στο οποίο παίζω τραυματίζεται. Αλλά εδώ τραυματίζεται η έννοια της ζωντανής τέχνης, θα μιλήσουμε για το αν εγώ δεν θα μπορέσω να ξανακάνω τόσο μεγάλες περιοδείες; Το πραγματικό διακύβευμα είναι αν θα ξαναγίνει θέατρο και όχι αν θα αργήσουμε να βάλουμε σε κάποιον την ταμπέλα «διεθνής».

7.5.20 – lifo

47

ΣΤΗΝ ΙΝΔΊΑ ΔΕΝ ΥΦΊΣΤΑΤΑΙ Η ΈΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΉΣ ΑΠΌΣΤΑΣΗΣ

ΕΙΔΙΚΟ ΤΕΥΧΟΣ

Ο γνωστός ιστορικός και συγγραφέας, που πλέον ζει οικογενειακώς στο Νέο Δελχί, μιλά για το πώς βιώνει η Ινδία αλλά και ο ίδιος την πανδημία, καθώς και για τα μελλοντικά του σχέδια, που μπορεί να τον φέρουν ξανά στην Ελλάδα. απο τον θοδωρη αντωνοπουλο

48 lifo – 7.5.20

ΟΥΊΛΙΑΜ ΝΤΑΛΡΊΜΠΛ

Τ

ο ελληνικό βιβλιόφιλο κοινό τον γνώρισε μέσα από βιβλία όπως Στη σκιά του Βυζαντίου, Ιερή Ινδία και Στα βήματα του Μάρκο Πόλο (που τα ακολούθησε και ο ίδιος νεότερος), όμως ο Σκωτσέζος ιστορικός έχει γράψει πολύ περισσότερα, εμπνεόμενος κυρίως από την ινδική ιστορία και κουλτούρα. Αυτή του η ενασχόληση και το ετήσιο Φεστιβάλ Λογοτεχνίας της Τζαϊπούρ –από τα μεγαλύτερα στον κόσμο–, που ο ίδιος ίδρυσε το 2006 και συνεπιμελείται έκτοτε τη διοργάνωσή του, τον έκαναν τελικά να μετακομίσει οικογενειακώς στο Νέο Δελχί. Στη φάρμα που διατηρεί στα περίχωρα της πόλης «βγάζει» και την καραντίνα – που ακόμα δεν έχει αρθεί στη δεύτερη πολυπληθέστερη χώρα του κόσμου.

Στην τηλεφωνική μας συνομιλία αναφέρθηκε στο πώς αντιμετωπίζει η Ινδία την πανδημία –διότι έλαβαν μεν έγκαιρα περιοριστικά μέτρα, αποφεύγοντας στην αρχή τα χειρότερα, όμως η «επόμενη μέρα» εγκυμονεί κινδύνους–, στο πώς τη βιώνει προσωπικά («είμαι από τους τυχερούς», παραδέχεται), στο ιστορικό αποτύπωμα των πανδημιών, στα σχέδια που ανέβαλε αλλά και σ’ εκείνα που, εξαιτίας ακριβώς του lockdown, κατάφερε να υλοποιήσει πολύ νωρίτερα από το προβλεπόμενο, όπως ένα καινούργιο βιβλίο. Αυτό αναφέρεται στην Ινδία

και συγκεκριμένα στις πνευματικές και πολιτιστικές της επιρροές στην ευρύτερη περιοχή και διεθνώς κατά την ύστερη αρχαιότητα, κάτι που, καθώς λέει, παρουσιάζει πολλές ομοιότητες με την Ελλάδα των κλασικών χρόνων. Την Ελλάδα που λατρεύει και επισκέπτεται συχνά – θα ήθελε μάλιστα να ξανάρθει το συντομότερο δυνατό, όταν όλο αυτό το κακό τελειώσει, πιθανότατα με αφορμή την παρουσίαση ενός νέου βιβλίου το οποίο έχει ήδη κατά νου και πηγή έμπνευσης θα έχει τη φορά αυτή την ελληνική ιστορία.

— Καταρχάς, πώς τα καταφέρνει η Ινδία ως τώρα με την πανδημία; Κοιτάξτε, εδώ, στο Δελχί, όπως σε όλη τη χώρα γενικότερα, εφαρμόστηκε ευτυχώς από νωρίς το lockdown, έτσι η διάδοση της νόσου δεν έλαβε εκρηκτικές διαστάσεις. Μάλιστα, τα μέτρα είναι πολύ αυστηρά, θα είδατε κι εσείς στιγμιότυπα με τα «γυμνάσια» που έκαναν αστυνομικοί σε παραβάτες! Η Βρετανία, αντίθετα, καθυστέρησε πολύ και το πληρώνει. Η Ελλάδα, πάλι, τα πήγε, καθώς βλέπω, θαυμάσια ως τώρα κι αυτό με χαροποιεί ιδιαίτερα, γιατί είναι μια χώρα που πολύ αγαπώ. Όσο για την Ινδία, φοβάμαι ότι, παρά τα έγκαιρα μέτρα, η κατάσταση μπορεί να χειροτερέψει πολύ, ιδίως στις μεγάλες πόλεις – σχεδόν τα μισά κρούσματα π.χ. καταγράφονται στο Δελχί και στη Βομβάη. Ο μέσος πολίτης δεν έχει συνειδητοποιήσει το μέγεθος της απειλής και ακόμα κι αν το αντιλαμβάνεται, είναι πρακτικά πολύ δύσκολο να τηρήσει κατά γράμμα τις υποδείξεις. Ιδιαίτερα τα φτωχότερα στρώματα, που επιπλέον στερούνται ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης. Οι συνθήκες υγιεινής είναι συχνά ανύπαρκτες, επιπλέον αυτό που ορίζουμε στη Δύση ως κοινωνική απόσταση είναι άγνωστη έννοια εδώ, όπως και σε άλλες ασιατικές χώρες. Πάρα πολλοί άνθρωποι ζουν πολλοί μαζί σε μικρούς χώρους, συνωστίζονται καθημερινά σε δρόμους, μέσα μαζικής μεταφοράς και αγορές, στις διάφορες «ουρές» κάθονται σχεδόν ο ένας πάνω στον άλλον, το να έχεις διαρκώς σωματική επαφή με αγνώστους είναι κάτι εντελώς φυσιολογικό, κανείς δεν ενοχλείται. Στις παραγκουπόλεις, οι συνθήκες είναι ακόμα χειρότερες. Το lockdown θα αρθεί σε λίγες μέρες και τότε θα δούμε τι ακριβώς θα αντιμετωπίσουμε. Να σας πω μόνο ότι χτες άνοιξαν ύστερα από τρεις μήνες οι κάβες κι έγινε τέτοιος χαμός από κόσμο απέξω, ώστε οι Αρχές τις ξανάκλεισαν!

— Η εφαρμογή της καραντίνας εδώ συνάντησε αντιδράσεις από την ορθόδοξη Εκκλησία. Υπήρξαν και στην Ινδία ανάλογα φαινόμενα για το κλείσιμο ναών και γενικότερα για το lockdown; Ναι, υπήρξαν κι εδώ ενστάσεις από κάποιους θρησκευτικούς εκπροσώπους, οι περισσότερες όμως αφορούσαν τον περιορισμό των μετακινήσεων, καθώς, όπως ήταν επόμενο, δημιουργήθηκε μεγάλο κοινωνικό πρόβλημα. Έκλεισαν μαγαζιά, παζάρια, βιοτεχνίες, εργοστάσια, σοδειές έμειναν αμάζευτες, σταμάτησαν μέχρι και οι δημόσιες συγκοινωνίες – εκατομμύρια άνθρωποι βρέθηκαν ξαφνικά χωρίς μεροκάματο.

— Ακούγεται, πάντως, σχεδόν ουτοπικό να επιχειρήσεις να επιβάλεις καραντίνα σε μια χώρα τεράστια, πολυπληθή και σε συνεχή κίνηση. Πράγματι, πρόκειται για μια «σπαζοκεφαλιά» στην οποία δεν έχω βρει απάντηση ακόμα! Κι όμως, η καραντίνα λειτούργησε αρκετά ικανοποιητικά. Σίγουρα δεν έχει ξανασυμβεί κάτι τέτοιο στα χιλιάδες χρόνια της ιστορίας αυτής της χώρας.

— Υπάρχουν, αλήθεια, αναφορές σε παλιότερες πανδημίες στην ινδική γραμματεία και μυθολογία; Αυτό είναι ένα ενδιαφέρον ερώτημα προς διερεύνηση. Δεν έχω κάτι άμεσα υπόψη, υπάρχει εντούτοις στον ινδουισμό η λατρεία της Shitala, μετεμψύχωσης της μεγάλης θεάς Ντούργκα. Η θεά Shitala θεωρείται ότι θεραπεύει από την ευλογιά και άλλες μολυσματικές ασθένειες και τιμάται κάθε χρόνο στη διάρκεια του Χόλι (Φεστιβάλ των Χρωμάτων).

— Ο ρόλος των πανδημιών στην Ιστορία έχει, νομίζω, ξεχαστεί, τουλάχιστον τα τελευταία εκατό χρόνια. Ναι, διότι πιστεύαμε ότι η αλματώδης πρόοδος του πολιτισμού και η θεαματική άνοδος του βιοτικού επιπέδου θα τις εξαφάνιζε. Όμως δεν είναι έτσι και πρέπει να μάθουμε να ζούμε με αυτές. Ο ρόλος των πανδημιών στην Ιστορία, τώρα, σαφώς και είναι σημαντικός. Περισσότερους Ινδιάνους –σε ποσοστά έως και 90%– εξολόθρευαν π.χ. οι ασθένειες των Ευρωπαίων αποίκων παρά τα όπλα τους. Η Ευρώπη η ίδια έχασε τα 2/3 του πληθυσμού της τον Μεσαίωνα από τον Μαύρο Θάνατο, την πανώλη. Ο Στίβεν Γκρίνμπλατ, ιστορικός του Χάρβαρντ, γράφει ότι για ένα μεγάλο διάστημα της πιο δημιουργικής περιόδου του Ουίλιαμ Σαίξπηρ, κάπου 40 μήνες συνολικά, το θέατρο Globe ήταν κλειστό εξαιτίας της επιδημίας βουβωνικής πανώλης που έπληξε το Λονδίνο. Αναφέρεται και ο ίδιος σε αυτήν σε έργα του, πιο καθαρά στο Ρωμαίος και Ιουλιέτα. Τέτοιες επιδημίες ήταν έντονα χαραγμένες στη συνείδηση παλιότερων γενιών.

— Έμαθα ότι εξαιτίας αυτής της κατάστασης το μεγάλο Διεθνές Φεστιβάλ Λογοτεχνίας της Τζαϊπούρ, ένας θεσμός που εσείς ιδρύσατε το 2006, φέτος διεξήχθη online. Ναι, «τρέχαμε» το Φεστιβάλ όλο τον Ιανουάριο διαδικτυακά και ήταν ένα πολύ δύσκολο εγχείρημα, νομίζω όμως ότι πήγαμε αρκετά καλά. Μια εμπειρία που θα αποδειχτεί χρήσιμη για του χρόνου, αν, ο μη γένοιτο, ενσκήψει εκ νέου η πανδημία, κάτι διόλου απίθανο. Σε κάθε περίπτωση, ήταν αδύνατο να γίνει κανονικά – φανταστείτε ότι πέρσι το επισκέφτηκαν κάπου μισό εκατομμύριο άνθρωποι! Για τον ίδιο λόγο ανέβαλα και τα ταξίδια που προγραμμάτιζα σε πολλές χώρες για την παρουσίαση του πρόσφατου βιβλίου μου The Anarchy - The relentless rise of East India Company. Είναι το τέταρτο και τελευταίο μιας σειράς βιβλίων που αναφέρεται ακριβώς στη δημιουργία (1600) της Εταιρείας Ανατολικών Ινδιών και στη δράση της, ιδιαίτερα την περίοδο κατά την οποία έφτασε ουσιαστικά να κυβερνά ολόκληρη τη χώρα με σιδηρά πυγμή, απομυζώντας τους πόρους της.

— Άλλες δραστηριότητές σας που επηρέασε η καραντίνα; Είχε και τα θετικά της, ομολογώ. Μέσα σε μόλις έξι εβδομάδες ολοκλήρωσα ένα νέο βιβλίο, που κανονικά θα μου έπαιρνε τουλάχιστον ένα εξάμηνο! Αναφέρεται στο πώς η Ινδία της ύστερης αρχαιότητας, με τον πολιτισμό, τις επιστήμες –κυρίως τα μαθηματικά– και τη φιλοσοφία της, επηρέασε έντονα τον ευρύτερο γεωγραφικό περίγυρό της αλλά και την παγκόσμια σκέψη, όπως έκανε αντίστοιχα η αρχαία Ελλάδα των κλασικών χρόνων. Ένας πρώτος τίτλος είναι The Golden Road. Κατά τα άλλα, είμαι σίγουρα από τους τυχερούς, καθώς πέρασα όλο αυτό το διάστημα στην οικογενειακή μας φάρμα έξω από το Δελχί, με τα δέντρα, τα φυτά, τις κότες, τα κατσίκια μας και τα μελίσσια που εκτρέφουμε με τη σύζυγό μου, την καλλιτέχνιδα Ολίβια Φρέιζερ, και τα δυο αγόρια μας, συγγραφέας ο ένας, σπουδαστής Ιστορίας ο άλλος. Μου έλειψαν, βέβαια, τα ταξίδια, οι έξοδοι, οι κοινωνικές συναναστροφές και, κυρίως, το ποτό, όμως αλίμονο αν παραπονιέμαι.

— Εύχομαι να μεταφραστεί κάποια στιγμή και στα ελληνικά το βιβλίο σας αυτό και όχι μόνο. Μακάρι, και ευχαρίστως θα έρθω να το παρουσιάσω! Έχω έναν χρόνο να έρθω στην Ελλάδα και ήδη την έχω επιθυμήσει. Τη ζωή, τους ανθρώπους, τα τοπία, τα φαγητά σας, τα νησιά του Αιγαίου, την Πελοπόννησο, που γύρισα αρκετά πέρσι το καλοκαίρι – αν και η καλύτερη εποχή για να απολαύσει κανείς την ελληνική φύση σε όλο της το μεγαλείο είναι, νομίζω, τώρα, τον Μάιο! Να πω εδώ ότι σκοπεύω εδώ και καιρό να γράψω ένα καινούργιο βιβλίο εμπνευσμένο από την ελληνική ιστορία, ίσως αυτό να είναι η ευκαιρία να τα πούμε και από κοντά όταν με το καλό το ολοκληρώσω.

7.5.20 – lifo

49

ΕΤΑΙΡΙΚΉ ΚΟΙΝΩΝΙΚΉ ΕΥΘΎΝΗ Ένα αφιέρωμα στις πρωτοβουλίες εταιρειών και ανθρώπων που απέδειξαν τη σημασία της ενσυναίσθησης.

ΑΠΟ TH ΛΙΝΑ ΙΝΤΖΕΓΙΑΝΝΗ

50 lifo – 7.5.20

ΕΤΑΙΡΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ

ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΑ

Πρωτοβουλίες προσφοράς - Μήνυμα αλληλεγγύης

8 εκατ. ευρώ από τα ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΑ για την αντιμετώπιση της πανδημίας.

Μ

ια καταστροφή, μια πανδημία, μια πρωτόγνωρη συγκυρία αποτελεί ένα νόμισμα με δύο όψεις. Η δραματική όψη του Covid-19 με τα εκατομμύρια θύματα και τις ανθρώπινες ζωές που χάθηκαν και χάνονται μέχρι σήμερα σε όλον τον κόσμο είναι η πρώτη που επικρατεί στη σκέψη μας. Η δεύτερη όψη, ωστόσο, είναι εκείνη που κουβαλά το φορτίο της ελπίδας. Mας θυμίζει πως όπου και όποτε υπάρχει ανάγκη, υπάρχουν πάντα εκείνες οι πρωτοβουλίες, οι δράσεις και κυρίως οι άνθρωποι πίσω από αυτές που θα αποδείξουν ότι η αλληλεγγύη γιγαντώνεται στις δύσκολες καταστάσεις. Ο όμιλος ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΑ είναι o οργανισμός που προχώρησε άμεσα σε ουσιαστικές δράσεις για την ενίσχυση του Εθνικού Συστήματος Υγείας. Προσφέρει 8 εκατομμύρια ευρώ και παράλληλα, για την έγκαιρη, γρήγορη και αποτελεσματική υλοποίηση των δράσεων, διαθέτει το έμπειρο στελεχιακό δυναμικό του. Η αγορά υπερσύγχρονων συστημάτων για τη διενέργεια τεστ ανίχνευσης του Covid-19 υπήρξε μια κίνηση καθοριστικής σημασίας. Ο όμιλος εξασφάλισε, σε δύσκολες παγκοσμίως συνθήκες, την προμήθεια του εξοπλισμού από τις ΗΠΑ. Πρόκειται για πλήρως αυτοματοποιημένα συστήματα Μοριακής

Διάγνωσης για ανίχνευση του ιού SARS CoV-2 σε συμπτωματικούς αλλά και ασυμπτωματικούς ασθενείς, τα οποία ολοκληρώνουν, με την πλέον σύγχρονη τεχνολογία, όλα τα στάδια, χωρίς να απαιτείται ανθρώπινη παρέμβαση, ενώ εκτελούν διπλάσιους διαγνωστικούς ελέγχους ημερησίως, δίνοντας αποτελέσματα σε χρόνο ρεκόρ. Ταυτόχρονα, φρόντισε να προμηθευτεί έγκαιρα και χιλιάδες αντιδραστήρια για την υποστήριξη των συστημάτων από την πρώτη κιόλας ημέρα λειτουργίας. Όλες οι δράσεις που σχεδιάζει ο όμιλος υλοποιούνται πάντα σε συνεργασία με τα συναρμόδια υπουργεία και τους αρμόδιους φορείς. Σε αυτό το πλαίσιο, τα δύο υψηλής τεχνολογίας συστήματα για την ανίχνευση του Covid-19 προορίζονται για το ΠΓΝ ΑΤΤΙΚΟΝ και το ΠΓΝ ΑΧΕΠΑ, που αποτελούν κρίσιμα κέντρα αναφοράς σε Αττική και Θεσσαλονίκη αντίστοιχα. Μέσα από έναν επιτυχημένο συντονισμό, ο όμιλος εξασφάλισε επίσης αναπνευστήρες και αναγκαίο υλικό για κλίνες αυξημένης φροντίδας και εντατικής θεραπείας του Εθνικού Συστήματος Υγείας. Η προσφορά των ΕΛ.ΠΕ. αφορά και ειδικές υπηρεσίες, απαραίτητες για την αντιμετώπιση της κρίσης. Σημαντική πρωτοβουλία αποτελούν οι πτήσεις για τη μεταφορά ιατροφαρμακευτικού υλικού από τις χώρες παραγωγής σε συνεργασία με την AEGEAN. Ο όμιλος ΕΛ.ΠΕ., μέσω της ΕΚΟ, καλύπτει όλο το κόστος των καυσίμων. Ο συντονισμός από το υφυπουργείο Πολιτικής Προστασίας συνέβαλε για τη μέγιστη αποτελεσματικότητα, ενώ στο ίδιο

πλαίσιο περιλαμβάνονται και οι όποιες πτήσεις αφορούν ανάγκες περιφερειών, κοινωφελών ιδρυμάτων ή άλλων φορέων που έχουν εξασφαλίσει ή δωρίσει εξοπλισμό στην πολιτεία. Για την προστασία και εξασφάλιση της δημόσιας υγείας, καθοριστική είναι η αρχική προσφορά περισσότερων από 70.000 λίτρων καυσίμων κίνησης στον δήμο Αθηναίων. Τα καύσιμα θα διατεθούν από την ΕΚΟ για τον ανεφοδιασμό του στόλου των δημοτικών οχημάτων απολύμανσης. Στόχος, η διευκόλυνση της καθημερινής κίνησης 70 οχημάτων απολύμανσης για τους μήνες Απρίλιο και Μάιο. Η πολιτική του Ομίλου έχει και σε αυτή την περίπτωση στο επίκεντρο τον άνθρωπο, φροντίζοντας πρώτα για την ασφάλεια των εργαζομένων.

7.5.20 – lifo

51

ΕΤΑΙΡΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ

«Η υποστήριξη, όμως, σε τέτοιες δύσκολες συνθήκες δεν είναι μόνο πρακτική αλλά και ψυχολογική. Δεν είναι μόνο η προσφορά υλικών, που ανήλθε σε εκατομμύρια ευρώ, αλλά και η δημιουργία ενός κλίματος αλληλεγγύης που όλοι είχαμε τόσο ανάγκη».

Ο

ι συνειρμοί που σου φέρνει στο μυαλό η λέξη «πανδημία» είναι αμέτρητοι κι έχουν μεγάλη ένταση. Αγωνία, φόβος, ανασφάλεια, είναι κάποια από τα πρώτα συναισθήματα που συνοδεύουν το ερώτημα «και τώρα τι;». Κι έπειτα έρχονται η ψυχραιμία, η ελπίδα και η ευθύνη, που απαντούν με τον δικό τους τρόπο για να σου αποδείξουν ότι η αλληλεγγύη μπορεί να αλλάξει το κλίμα ακόμα και σε μια παγκόσμια κρίση. Η ΕΚΕ, την περίοδο του κορωνοϊού, απέδειξε και στους πιο δύσπιστους πως είναι κάτι περισσότερο από ένα ακρωνύμιο που βρίσκεται στην πολιτική των μεγάλων εταιρειών. Περισσότερο από κάθε άλλη φορά απέδειξε πως έχει να κάνει με την ενσυναίσθηση, την ουσιαστική βοήθεια, τη συμπαράσταση, την υποστήριξη και, τελικά, την εύρεση τρόπων επιβίωσης. Γιατί ο Covid-19, που μπήκε στη ζωή μας απότομα, βίαια και καθοριστικά, έθεσε πρωτίστως το ερώτημα της επιβίωσης. Για εμάς, τους δικούς μας ανθρώπους και όλους εκείνους που κατατάσσονται στις ευαίσθητες ομάδες και χρειάζονται περισσότερο απ’ όλους τη βοήθειά μας. Η εταιρική κοινωνική ευθύνη ήρθε ως ενστικτώδης αντίδραση. Όπως το σώμα αντιδρά στην πληγή με μηχανισμούς που φροντίζουν τον πόνο, έτσι και μια σειρά από εταιρείες, που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα, αντέδρασε από την πρώτη στιγμή με τρόπο άμεσο για να μειωθούν οι συνέπειες του κορωνοϊού, τόσο σε υγειονομικό όσο και σε οικονομικό επίπεδο. Φροντίζοντας, πάνω απ’ όλα, για την ασφάλεια των ανθρώπων τους, οι εταιρείες αυτές δούλε-

52 lifo – 7.5.20

ψαν αδιάκοπα για να προσφέρουν βοήθεια σε νοσοκομεία, ανθρώπους και φορείς, ώστε να υπάρξει καλύτερη περίθαλψη αλλά και φροντίδα σε όσους είχαν και έχουν ανάγκη. Η υποστήριξη, όμως, σε τέτοιες δύσκολες συνθήκες δεν είναι μόνο πρακτική αλλά και ψυχολογική. Δεν είναι μόνο η προσφορά υλικών, που ανήλθε σε εκατομμύρια ευρώ, αλλά και η δημιουργία ενός κλίματος αλληλεγγύης που όλοι είχαμε τόσο ανάγκη. Η αίσθηση ότι δεν είσαι μόνος αποδείχτηκε κάτι περισσότερο από σανίδα σωτηρίας. Ήταν εκείνη η βάρκα που μπορούσε να σε περάσει από την τρικυμία της απελπισίας στην όχθη της ελπίδας και της αισιοδοξίας. Πώς αλλιώς θα μπορούσαμε όλοι να διαχειριστούμε μια τόσο δύσκολη, σοκαριστική, πρωτόγνωρη συνθήκη, αν δεν υπήρχε η αίσθηση ότι κάποιοι μπορούν να βοηθήσουν με όσα μέσα έχουν; Ότι κάπου μέσα στον σχεδιασμό για έξοδο από την κρίση υπάρχει η ιδιωτική πρωτοβουλία που μπορεί να κάνει μικρά θαύματα; Ότι, τελικά, κανείς δεν είναι μόνος, όσο κι αν ο κορωνοϊός μάς έφερε αντιμέτωπους με την έννοια της απομόνωσης και της μοναξιάς; Η εταιρική κοινωνική ευθύνη την περίοδο του κορωνοϊού έγινε εταιρική κοινωνική ενσυναίσθηση. Μια λέξη με τόση σημασία, τόση φόρτιση αλλά και τόση αποτελεσματικότητα. Η ανάληψη ευθύνης ξέφυγε από τα στεγανά (αν ποτέ υπήρχαν) και έγινε κοπιώδης προσπάθεια που ενώθηκε με την αγωνία όλων μας. Με τις προσπάθειες των ανθρώπων που βρίσκονταν και βρίσκονται ακόμα στην πρώτη γραμμή. Με την ανάγκη για ελπίδα που μπορεί να μας πάει στην επόμενη μέρα. Κάποιες φορές, μιλώντας με φράσεις στεγνές ή με αρχικά, ξεχνάμε το πιο βασικό, ότι πίσω από τις λέξεις υπάρχουν πάντα οι άνθρωποι. Εκείνοι που αποφασίζουν να δράσουν, που εργά-

ζονται με πάθος για να βρουν τη λύση ώστε να προσφέρουν με τον καλύτερο και πιο αποτελεσματικό τρόπο. Οι άνθρωποι που ξεπερνούν τις ταμπέλες των προέδρων, των διευθυντών, των μελών Δ.Σ. και γίνονται ένα με την ομάδα τους για να βρουν λύσεις, ενώ ταυτόχρονα διατηρούν ασφαλείς τους εργαζομένους τους μέσα σε συνθήκες δύσκολες και επικίνδυνες. Κάθε πολιτική, κάθε απόφαση, κάθε δράση, κρύβει ή, μάλλον, αποκαλύπτει μια ανθρώπινη ευαισθησία που τώρα, περισσότερο από κάθε άλλη φορά, είναι απαραίτητη για να βγούμε από την πανδημία αλώβητοι. Με όσο το δυνατό λιγότερα θύματα αλλά και με όσο γίνεται μικρότερα ψυχικά τραύματα όσον αφορά το μέλλον μας. Αυτό το μέλλον που μας θέλει ενωμένους, αλληλέγγυους, συναισθανόμενους ο ένας τον άλλον, αφού αυτή είναι η μόνη λύση για να βρούμε τη θέση μας σε αυτό. Οι εταιρείες που απέδειξαν το αίσθημα ευθύνης τους απέναντι στην ελληνική κοινωνία είναι πολλές. Οι άνθρωποι που εργάστηκαν για να υλοποιήσουν πρωτοβουλίες ύψιστης σημασίας, χιλιάδες. Τα χρήματα που δαπανήθηκαν, εκατομμύρια. Τα θετικά αποτελέσματα μάλλον δεν αποτιμώνται απλώς σε αριθμούς αλλά σε κάτι πιο ουσιαστικό. Σε συναισθήματα αναγνώρισης της σημασίας της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης και του τρόπου που μπορεί να λειτουργήσει ως οργανωμένη κίνηση ουσιαστική βοήθειας. Σε αυτό το αφιέρωμα της LiFO παρουσιάζουμε τις εταιρείες που ανέλαβαν την ευθύνη τους από την πρώτη στιγμή και ανέδειξαν την ΕΚΕ ως κομμάτι της λύσης σε ένα πρόβλημα με αμέτρητα ανθρώπινα θύματα. Περιγράφονται οι πολιτικές, οι δράσεις και τα αποτελέσματα. Αλλά εκείνο που δεν περιγράφεται με λέξεις είναι το ανθρώπινο ενδιαφέρον που μπορεί να ανθεί ακόμα και σε συνθήκες πανδημίας. Ακόμα και όταν αυτές οι συνθήκες προστάζουν να μείνουμε μακριά ο ένας από τον άλλον υπάρχουν τρόποι να ερχόμαστε κοντά, προσφέροντας βοήθεια. Και κάποιες ομάδες ανθρώπων το κατάφεραν.

ΕΤΑΙΡΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ

ΚΟΙΝΩΝΙΚΉ ΠΡΟΣΦΟΡΆ ΚΑΙ ΓΡΉΓΟΡΑ ΑΝΤΑΝΑΚΛΑΣΤΙΚΆ Η «ΣΥΝΤΑΓΉ» ΤΟΥ ΟΦΕΤ ΓΙΑ ΤΟΝ COVID-19

απο την αλεξία σβώλου

Σε μια πρωτόγνωρη υγειονομική κρίση, μπροστά σε έναν νέο, άγνωστο και ύπουλο εχθρό, τον Covid-19, που τώρα γνωρίζουν οι επιστήμονες και που, όπως λέει ο καθηγητής ΠαθολογίαςΛοιμωξιολογίας Σωτήρης Τσιόδρας, δεν υπάρχει χρυσή συνταγή για την αντιμετώπισή του, τα συστατικά τα οποία οδηγούν στον δρόμο της επιτυχίας περιλαμβάνουν επαγρύπνηση, έρευνα, γρήγορα αντανακλαστικά και κοινωνική προσφορά.

Ε

πιδεικνύοντας ταχύτατα αντανακλαστικά και βάζοντας ψηλά τον πήχη της κοινωνικής προσφοράς για το συνολικό καλό, οι φαρμακοβιομηχανίες Uni-Ρharma και InterΜed του Ομίλου Φαρμακευτικών Επιχειρήσεων Τσέτη (ΟΦΕΤ) κινητοποιήθηκαν από τις πρώτες ημέρες που το «κύμα» της πανδημίας χτύπησε τη χώρα μας και με πρωτοβουλία της Ιουλίας Τσέτη, προέδρου και

CEO του ΟΦΕΤ, οργάνωσαν και υλοποίησαν σημαντικές δράσεις για τη στήριξη του Εθνικού Συστήματος Υγείας (ΕΣΥ) και των ασθενών που επλήγησαν και θα πληγούν από τη λοίμωξη που προκαλεί ο νέος κορωνοϊός Covid-19. Καθώς τα διεθνή ερευνητικά δεδομένα είχαν δείξει ήδη ότι η χλωροκίνη αποτελεί δυνάμει φαρμακευτικό «όπλο» σε αυτόν τον άνισο πόλεμο με τον νέο ιό και βρίσκονται σε εξέλιξη κλινικές μελέτες όπου η χλωροκίνη χορηγείται με επιτυχή έκβαση σε νοσηλευόμενους ασθενείς με Covid-19, η Ιουλία Τσέτη φρόντισε να φέρει με δική της πρωτοβουλία και με τη συνδρομή της Aegean Airlines 5 τόνους φωσφορικής χλωροκίνης από εργοστάσιο πρώτων υλών στην Ινδία, προκειμένου να παρασκευάσει το φάρμακο που βοηθά στην αντιμετώπισης της λοίμωξης και των σοβαρών της επιπλοκών. Καθώς οι μέρες ήταν κρίσιμες και η διακοπή των αερομεταφορών λόγω των περιοριστικών μέτρων που ελήφθησαν σε παγκόσμιο επίπεδο για τη μείωση της διασποράς του νέου κορωνοϊού προ των πυλών, η Ιουλία Τσέτη έδρασε ακαριαία, φροντίζοντας ώστε η πολύτιμη πρώτη ύλη να φτάσει εντός 24 ωρών στην Ελλάδα. Σε αυτήν της την πρωτοβουλία αξιοποίησε την εμπειρία και τις επαφές που είχε η οικογένεια Τσέτη από το 1980, όταν ο πατέρας της, ο φαρμακοποιός Κλέων Τσέτης, παρασκεύαζε τη φωσφορική χλωροκίνη για την αντιμετώπιση της ελονοσίας στη Νιγηρία, έχοντας άδεια για το συγκεκριμένο φαρμακευτικό σκεύασμα από το 1984. Το υπερσύγχρονο εργοστάσιο της Uni-Ρharma στην Κηφισιά, αφότου παρέλαβε την απαιτούμενη πρώτη ύλη, δούλεψε νυχθημερόν για να παρασκευάσει σε χρόνο ρεκόρ 24 εκατ. δόσεις χλωροκίνης (Unikinon), οι οποίες, μετά από έγκριση του ΕΟΦ, διανεμήθηκαν δωρεάν στα νοσοκομεία αναφοράς της ελληνικής επικράτειας, ενώ 60.000 δόσεις Unikinon προσφέρθηκαν στην Κύπρο. Το εγχείρημα ολοκληρώθηκε με μεγάλη ταχύτητα, ακριβώς όπως ελήφθη και η απόφαση γι’ αυτή την πρωτοβουλία, με τη διορατικότητα και την αποφασιστικότητα που χαρακτηρίζουν σε κάθε της κίνηση την Ιουλία Τσέτη, πρώτα ως άνθρωπο και μετά ως επιχειρηματία. Προκει-

μένου να μην επιβαρύνει στο ελάχιστο την πολιτεία σε αυτήν τη δύσκολη συγκυρία, η UniΡharma τόνισε ότι η αγορά των 5 τόνων της δραστικής ύλης, που πραγματοποιήθηκε στις 21 Μαρτίου, ήταν μια προσωπική πρωτοβουλία όσον αφορά την απόφαση και την κάλυψη του συνολικού κόστους. Το Unikinon έχει διανεμηθεί ήδη στα νοσοκομεία αναφοράς από τις 3 Απριλίου, όπου και χορηγείται ήδη σε ασθενείς με τα θεραπευτικά πρωτόκολλα που ορίζουν οι θεράποντες ιατροί. Ακριβώς πέντε εβδομάδες μετά την πρωτοβουλία για την παρασκευή και δωρεάν διάθεση των 24 εκατ. δόσεων Unikinon στο ελληνικό κράτος και 60.000 δόσεων στην Κύπρο, ο ΟΦΕΤ προέβη σε μία ακόμη δωρεά προς το υγειονομικό σύστημα της χώρας στην πιο κρίσιμη στιγμή της αντιμετώπισης της πανδημίας του Covid-19, καθώς η Ελλάδα ετοιμάζεται να προχωρήσει στην επόμενη φάση της καταστολής με το σταδιακό και ελεγχόμενο άνοιγμα της κοινωνίας και την προσεκτική επιστροφή σε μια νέα κανονικότητα. Με «μπροστάρισσα» τη βιομηχανία InterMed, ο ΟΦΕΤ παρασκεύασε περισσότερα από 14.000 λίτρα αντισηπτικού με τις προδιαγραφές του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, αξιοποιώντας τη δωρεάν χορήγηση οινοπνεύματος από το υπουργείο Ανάπτυξης, και στη συνέχεια πρόσφερε ΔΩΡΕΑΝ τη σημαντική αυτή ποσότητα αντισηπτικού στο υπουργείο Υγείας, προκειμένου να διοχετευτεί αμιγώς για νοσοκομειακή χρήση. Η παραγωγή του αντισηπτικού πραγματοποιήθηκε στις βιομηχανικές εγκαταστάσεις της φαρμακοβιομηχανίας InterMed στην Κηφισιά, η οποία διέθεσε ανθρώπινο δυναμικό και πόρους, προκειμένου να υλοποιηθεί το σχέδιο με υψηλό αίσθημα κοινωνικής και ιστορικής ευθύνης.

7.5.20 – lifo

53

ΕΤΑΙΡΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ

ΈΜΠΡΑΚΤΗ ΘΩΡΆΚΙΣΗ ΤΟΥ ΕΣΥ ΑΠΌ ΤΗN DEMO ΣΤΗ ΜΆΧΗ ΜΕ ΤΟΝ ΚΟΡΩΝΟΪΌ

Μια σειρά από δράσεις ουσιαστικής βοήθειας απέναντι στην πανδημία απο την αλεξία σβώλου

54 lifo – 7.5.20

Σ

τον άνισο πόλεμο με τον Covid-19 το Εθνικό Σύστημα Υγείας της πατρίδας μας βρίσκει πολύτιμους συμμάχους στις εταιρείες του ιδιωτικού φορέα, που με τις δωρεές τους καλύπτουν κενά και διορθώνουν παθογένειες ετών. Ιδιαίτερα σημαντική είναι η συνεισφορά ολόκληρου του κλάδου του φαρμάκου, που με την τεχ νογ νωσία, την εμπειρία και τα καινοτόμα προϊόντα του αποτελεί a priori αρωγό των υγειονομικών, των ηρώων με τις λευκές στολές που δίνουν καθημερινά αγώνα για να μη χαθούν άδικα ανθρώπινες ζωές από αυτή την πρωτόγνωρη πανδημία. Η «καρδιά» των νοσοκομείων χτυπά στις Μονάδες Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ), εκεί όπου εξαρχής ήταν η πρόκληση: να αντέξουν στις αυξημένες ανάγκες για μαζικές νοσηλείες μεγάλου αριθμού ασθενών που θα νοσήσουν βαριά, πιθανώς την ίδια χρονική στιγμή, και θα χρειαστούν διασωλήνωση και αναπνευστική υποστήριξη. Στην περίπτωση της λοίμωξης με Covid-19, εκτός του ότι περί-

που το 30% των νοσηλευόμενων ασθενών εκδηλώνει το υπερ-φλεγμονώδες σύνδρομο που προκαλεί η «καταιγίδα κυτοκινών» και χρειάζεται νοσηλεία σε ΜΕΘ, η παραμονή του στις κλίνες ΜΕΘ είναι μακρά, με μέση διάρκεια τις 14 ημέρες, κάτι που ασκεί ακόμα μεγαλύτερη πίεση στο σύστημα υγείας. Για την ενίσχυση των ΜΕΘ του ΕΣΥ η Ελληνική Βιομηχανία Φαρμάκων DEMO προχώρησε στην παραγγελία 60 μόνιτορ μέτρησης ζωτικών λειτουργιών, τα οποία θα παραδώσει τις επόμενες ημέρες στα νοσοκομεία αναφοράς για τον Covid-19. Η εταιρεία θα παραλάβει σύντομα τα μόνιτορ αξίας 260.000 ευρώ και άμεσα θα προχωρήσει στην παράδοσή τους, ενώ παράλληλα έστειλε χειρουργικές μάσκες στο νοσοκομείο Ερυθρός Σταυρός. Από τότε που καταγράφηκαν τα πρώτα κρούσματα Covid-19 στην πατρίδα μας, το βασικό στοίχημα ήταν να αντέξει το ΕΣΥ –που δείχνει να αντέχει–, σε αντίθεση με τις τραγικές εικόνες που βλέπουμε σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες και στις ΗΠΑ. Επίσης, απαραίτητη ήταν από τις πρώτες ημέρες της πανδημίας η εξασφάλιση επάρκειας προστατευτικού υλικού για τους υγειονομικούς, ώστε να μην κινδυνέψουν να μολυνθούν από την αναμενόμενη υπερέκθεση, γεγονός που θα ισοδυναμούσε με το να βρει ανοιχτή κερκόπορτα στα νοσοκομεία ο κορωνοϊός και να εισβάλει, τσακίζοντας τους ασθενείς. Άλλωστε, το έχει τονίσει πολλές φορές ο καθηγητής Παθολογί-

ας-Λοιμωξιολογίας Σωτήρης Τσιόδρας «πως ο Covid-19 είναι ένας ιός που, αν σε βρει ευάλωτο, σε διαλύει…». Οι ήρωες με τις μάσκες, που εδώ και δυόμισι μήνες κρατούν όρθια τα δημόσια νοσοκομεία και δίνουν ελπίδα στους ασθενείς, γιορτάζοντας κάθε μικρή νίκη, κάθε ανάρρωση βαρέως νοσούντα και κάθε εξιτήριο που λαμβάνει ασθενής από τη ΜΕΘ, χρειάζονται πρωτίστως μάσκες για να μπορέσουν να κάνουν τη δουλειά τους χωρίς τον κίνδυνο να διασπείρουν εν αγνοία τους τον φονικό ιό μέσα στις κλινικές. Γι’ αυτό και κάθε προσφορά σε προστατευτικό υλικό είναι ανεκτίμητη.

H DEMO, όπως και όλες οι ελληνικές φαρμακοβιομηχανίες, εργάζεται όλο το εικοσιτετράωρο για να εξασφαλίσει ότι οι γιατροί και οι νοσηλευτές που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της μάχης, καθώς και τα φαρμακεία σε ολόκληρη τη χώρα, θα έχουν στη διάθεσή τους τα φάρμακα που χρειάζονται οι ασθενείς. Η ελληνική φαρμακοβιομηχανία αποδεικνύεται ένας κλάδος στρατηγικής σημασίας για την επιβίωση της χώρας. Στα βασικά φάρμακα η Ελλάδα δεν εξαρτάται από το κλείσιμο των συνόρων και τους περιορισμούς κυκλοφορίας. Παράγουμε τα δικά μας, ελληνικά φάρμακα και εξασφαλίζουμε την απρόσκοπτη πρόσβαση των ασθενών σε αυτά. Στηρίζουμε με όλες μας τις δυνάμεις –και θα συνεχίσουμε να στηρίζουμε όσο χρειαστεί– το ΕΣΥ και τον Έλληνα ασθενή. Η DEMO έχει πάρει όλα τα μέτρα προστασίας που έχει υποδείξει η πολιτεία για την ασφάλεια των εργαζομένων της, εφαρμόζει τη μέθοδο της τηλεργασίας, ενώ τα τμήματα παραγωγής, ποιότητας και διανομής εργάζονται ανελλιπώς και καθημερινά εξυπηρετούν, παραδίδοντας στα νοσοκομεία φαρμακευτικό υλικό. Οι παραδόσεις του εξωτερικού συνεχίζονται μάχιμα, καθώς η ανάγκη είναι μεγάλη και στις ευρωπαϊκές χώρες. Ως ένα από τα μεγαλύτερα εργοστάσια της Ευρώπης στην παραγωγή ενεσίμων από το 1965, είναι κατά βάση στη νοσοκομειακή αγορά, εγχώρια και διεθνή, αφού εξάγει σε 85 χώρες. Στέκεται δίπλα στο νοσηλευτικό και ιατρικό προσωπικό της χώρας και κυρίως στους ασθενείς αυτές τις δύσκολες στιγμές, με την ευχή να βγούμε όλοι γρήγορα και υγιείς από αυτή την κρίσιμη κατάσταση που έπληξε σχεδόν όλον τον πλανήτη και την ανθρωπότητα.

ΕΤΑΙΡΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ

Η CHIQUITA ΔΊΠΛΑ ΣΕ ΌΣΟΥΣ ΈΧΟΥΝ ΑΝΆΓΚΗ ΑΠΌ ΒΟΉΘΕΙΑ

Η πιο θρεπτική δωρεά, γεμάτη από αισιοδοξία και χαμόγελο

Π

ίσω από τον φόβο, την αγωνία και το δράμα που φέρνει μαζί της μια πανδημία υπάρχει κι ένα δεύτερο επίπεδο, αυτό της αλληλεγγύης και της βοήθειας που εκφράζεται μέσα από δράσεις, πρωτοβουλίες και κινήσεις ουσιαστικής υποστήριξης. Η Chiquita, αυτό το αγαπημένο όνομα που υπάρχει στη ζωή μας, τώρα μπήκε και στην καρδιά μας μέσα από μια σειρά πρωτοβουλιών για υποστήριξη όχι μόνο οικονομική αλλά και ψυχολογική εν μέσω κορωνοϊού.

H γνώριμη φιγούρα της Miss Chiquita για πρώτη φορά στην ιστορία αφαιρέθηκε από το λογότυπο του αυτοκόλλητου, για να πάρει τη θέση της ένα μήνυμα προτροπής να μείνουμε σπίτι και να είμαστε ασφαλείς. Αυτή η συμβολική κίνηση από μόνη της εκφράζει την ευαισθητοποίηση της εταιρείας απέναντι στις πρωτόγνωρες συνθήκες που δημιούργησε παγκοσμίως ο Covid-19. Πέρα από τους συμβολισμούς, όμως, η Chiquita, αυτή η κορυφαία εταιρεία μπανάνας, που το ίδιο της το DNA αποτελείται από αγρότες και καλλιεργητές μπανάνας, κατανοεί την ευθύνη της να προσφέρει τα θρεπτικά προϊόντα της σε ανθρώπους που αντιμετωπίζουν πρόβλημα σίτισης εν μέσω της αβεβαιότητας που βιώνουμε. Μέσα από συνεργασίες

με οργανισμούς όπως το Feeding America και διάφορα νοσοκομεία και σχολεία σε όλον τον κόσμο, η Chiquita έχει διαθέσει πάνω από 1,5 εκατ. μπανάνες και είδη πρώτης ανάγκης σε Γουατεμάλα, Ονδούρα, Παναμά, ΗΠΑ και Ιταλία, ενώ η εταιρεία σχεδιάζει να επεκτείνει τις προσπάθειες στήριξης και σε άλλες χώρες στην Ευρώπη με κύριο στόχο τη βοήθεια των πιο ευάλωτων πληθυσμών στην πανδημία, όπως αυτοί των παιδιών και των ηλικιωμένων, που έχουν πληγεί από ελλείψεις τροφίμων. Για να στηρίξει τις κοινότητες γύρω από τις φάρμες της στη Λατινική Αμερική η Chiquita έχει δωρίσει περισσότερους από πέντε τόνους μπανάνας στην Ονδούρα, ενώ στέλνει 50 τόνους μπανάνας στον Παναμά κάθε εβδομάδα, οι οποίοι μοιράζονται σε ανθρώπους που έχουν χάσει την εργασία και το εισόδημά τους. Εκτός από μπανάνες, η εταιρεία έχει προσφέρει επίσης και προστατευτικές στολές για πυροσβέστες στη Γουατεμάλα και ένα κοντέινερ έξι μέτρων στο νοσοκομείο Almirante του Παναμά, το οποίο θα χρησιμοποιηθεί για τη θεραπεία ασθενών σε ειδικές συνθήκες. Η Chiquita, μια εταιρεία που μπαίνει καθημερινά σε χιλιάδες σπίτια για να θυμίσει την ουσία της καλής διατροφής και να μας μεταφέρει την αισιοδοξία, δεν θα μπορούσε να μην προσπαθήσει να κάνει καλύτερη τη δύσκολη καθημερινότητα. Με στόχο να βοηθήσει όλους εμάς να περάσουμε καλύτερα και πιο ευχάριστα τον χρόνο μας, η εταιρεία προσφέρει μέσα από την ιστοσελίδα της δραστηριότητες για το σπίτι για μικρούς και μεγάλους. Μια σειρά από διαδραστικά online παζλ, παιχνίδια και κουίζ αλλά και θρεπτικές συνταγές για πρωινά γεμάτα ενέργεια και υγι-

εινά γλυκά που μπορούμε να φτιάξουμε μαζί με τα παιδιά μας είναι κάποια από αυτά που θα ανακαλύψεις στο www.chiquita.gr/playwith-chiquita/. Επίσης, η διάσημη μπανάνα ετοιμάζει ειδικά βιντεάκια για άσκηση στο σπίτι από τον fitness instructor και συνεργάτη της Chiquita, Frankie Ruiz, αλλά και ειδικά sticker playlists στο Spotify, που θα κάνουν την παραμονή στο σπίτι πιο ευχάριστη. Χρώματα και συνθήματα που σε γεμίζουν αισιοδοξία είναι τα πρώτα που συναντάς στο site της Chiquita, για να ανακαλύψεις τελικά πως υπάρχουν τρόποι να βρεις μια νότα χαράς και διασκέδασης μέσα στην κρίση της πανδημίας, αρκεί να αισθάνεσαι πως κάποιος σε σκέφτεται και μπορεί να σου προσφέρει λίγη βοήθεια. Όταν σκέφτεσαι μπανάνα, σου έρχεται στο μυαλό η Chiquita, αλλά και όταν μιλάς για ευθύνη, πάλι την Chiquita θα σκεφτείς.

7.5.20 – lifo

55

56 lifo – 7.5.20

The good LiFO

TΑ ΜΙΚΡΆ ΘΑΎΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΟΥΖΊΝΑΣ ΠΟΥ ΚΡΆΤΗΣΑΝ ΤΟΥΣ ΑΝΘΡΏΠΟΥΣ ΑΓΑΠΗΜΈΝΟΥΣ

ο

ΓΕΥΣΗ

σπιτικών

μαγείρων

7.5.20 – lifo

57

The good LiFO κειμενο: γεωργια παπασταμου, μεροπη κοκκινη φωτογραφιεσ: manteau stam

58 lifo – 7.5.20

Ο θρίαμβος των σπιτικών μαγείρων Με τα εστιατόρια κλειστά, οι κουζίνες των σπιτιών δούλεψαν υπερωρίες. Το χάρηκαν οι σπιτικοί μάγειρες, αλλά πιο πολύ το χάρηκαν όσοι απόλαυσαν τα νόστιμα φαγητά τους.

«Η μαγειρική είναι πάντα εκεί για μένα, είναι το ζεν μου» λέει η Αύρα και κόβει γενναιόδωρες ποσότητες δυόσμο και μαϊντανό για το φαγητό που ετοιμάζει για τον εαυτό της και την υπόλοιπη οικογένεια. Ο Μάιος έχει μόλις μπει και τα γεμιστά με τη συνταγή της γιαγιάς της (χωρίς κιμά και πάντα με μελιτζάνα και κολοκυθάκια) είναι ιδανική επιλογή για σήμερα. Η άνοιξη που ξεκινάει δεν είναι καθόλου συνηθισμένη βέβαια. Για περισσότερο από έναν μήνα, μαζί με τον σύζυγό της, τον Animesh, και τις δύο μικρές τους κόρες, έμειναν όσο περισσότερο μπορούσαν στο σπίτι, περιορίζοντας ακόμα και τις επισκέψεις στο σούπερ μάρκετ στη μία το δεκαήμερο. Για εκείνη, όπως και τόσο πολλούς ακόμα ανθρώπους που αγαπάνε να μαγειρεύουν στο σπίτι, επιβεβαιώθηκε ξανά αυτές τις αβέβαιες μέρες η καθησυχαστική δύναμη του να παίρνεις μερικά υλικά και να τα κάνεις ένα πιάτο φαγητό για σένα και για εκείνους που θέλεις να περιποιηθείς. Αν έχεις μπροστά σου μια κατσαρόλα με κρεμμύδια που τσιτσιρίζουν και πρέπει να προσθέσεις το επόμενο υλικό μόλις χρυσαφίσουν, αλλά προτού πάρουν παραπάνω χρώμα και γίνουν πικρά, θα συγκεντρωθείς έστω και για λίγη ώρα σ’ αυτή την κατσαρόλα, ακόμα και τις μέρες που η λίστα με τα άγχη είναι πολύ μεγαλύτερη από τη λίστα με τα υλικά. Οι περήφανοι σπιτικοί μάγειρες ξέρουν καλά ότι, ετοιμάζοντας ο ίδιος το φαΐ σου, φροντίζεις τον εαυτό σου, μαθαίνεις πράγματα και παραμένεις δραστήριος. Η καραντίνα, βέβαια, και το καθημερινό, non-stop μαγείρεμα δεν είναι επεισόδιο του «Chef’s Table», με τον «Χειμώνα» από τις «Τέσσερις Εποχές» του Βιβάλντι να παίζει, ενώ μουλιάζεις φασόλια και σκουπίζεις με απολυμαντικό μαντιλάκι την κονσέρβα με το σκουμπρί. «Τις πρώτες μέρες μαγείρευα πιο πολύ απ’ ό,τι συνήθως. Έφτιαξα πολλά καινούργια πράγματα: το «No-Knead Bread» του Jim Lahey, που το γυρόφερνα καιρό, έκανα δική μου γκρανόλα, δοκίμασα να κάνω ένα ινδικό φαγητό από τον Νότο – Lemon Rice με Pepper Chicken, ένα κοτόπουλο με πολλά πιπέρια. Αλλά μετά από κάποιο διάστημα υπήρχε κόπωση. Εκεί άρχισα τα διαλείμματα απ’ το μαγείρεμα. Τώρα, αντί για μαγειρεμένο φαγητό, κάποιες μέρες θα φάμε ένα περιποιημένο σαντουιτσάκι ή έναν ντάκο» λέει η Αύρα. Με τον Animesh, που έχει καταγωγή από την Τζαϊπούρ της Ινδίας, κλείνουν φέτος 10

χρόνια μαζί. Οι γευστικές μνήμες και τον δύο επηρεάζουν το μενού, στο οποίο όμως δίνουν πολύ χώρο για περιπέτεια και αυτοσχεδιασμό. «Στο σπίτι δεν τρώμε μόνο ελληνικό ή μόνο ινδικό φαγητό. Βαριόμαστε πολύ εύκολα και θέλουμε ποικιλία. Μπορεί να φτιάξουμε τη μία μεξικάνικο, την άλλη ταϊλανδέζικo. Επειδή μας αρέσουν τα ταξίδια και να γνωρίζουμε καινούργια πράγματα, όταν δεν μπορούμε να ταξιδέψουμε, το κάνουμε μέσα απ’ το φαγητό. Είμαστε και οι δύο πολύ ανοιχτοί και μας αρέσει να προσθέτουμε νέα πράγματα στο μαγειρικό μας ρεπερτόριο. Τώρα έχω αγοράσει υλικά για να αρχίσω να κάνω κορεάτικα: καυτερό gochugaru, udon noodles, miso και kimchi». Τα βιβλία μαγειρικής –παρέα φυσικά με το Ίντερνετ– τη βοηθάνε να εξελιχθεί: «Έχω τρέλα. Πλέον τα διαβάζω σαν λογοτεχνία. Δεν κοιτάω απαραίτητα να βρω μια συγκεκριμένη συνταγή. Έχω ένα βιβλίο που λέγεται Lateral Cooking, το οποίο πρεσβεύει τη λογική που προσπαθώ να ακολουθώ πλέον. Eξηγεί πώς, μαθαίνοντας μια τεχνική, έπειτα μπορείς να την κάνεις ό,τι θέλεις. Για παράδειγμα, πώς με μια βασική ζύμη μπορείς να κάνεις από ψωμί μέχρι μακαρόνια, αλλάζοντας διαφορετικά στοιχεία κάθε φορά». Τη ρωτάω αν αυτές οι μέρες την άλλαξαν καθόλου ως μαγείρισσα. «Επειδή ήξερα ότι θα πήγαινα κάθε 10 μέρες να ψωνίσω, αξιοποίησα στο έπακρο ό,τι είχα στα χέρια μου. Δεν ήθελα να πετάω πράγματα και διέθεσα περισσότερο χρόνο για να φροντίσω αυτό το κομμάτι. Κάποιες εβδομάδες φτιάχνω ένα φαγητό και θα το φάμε τρεις φορές, σε παραλλαγές». Τι υλικά/εργαλεία θα συμβούλευες κάποιον να έχει στην κουζίνα του για να μπορεί να τρώει καλύτερα αυτόν τον καιρό; «Πολύ σημαντικό είναι να έχεις ένα καλό μαχαίρι, αλλάζει πολύ την ταχύτητά σου στην κουζίνα. Από υλικά, ένα καλό λάδι, όσπρια, μπαχαρικά και, αν γίνεται, φρέσκα μυρωδικά.

Νομίζω ότι κάνουν τη διαφορά. Για να κρατάνε πιο πολύ, έχω ξεκινήσει να τα βάζω σε ένα ποτήρι με νερό με ένα zip lock σακουλάκι από πάνω, πριν τα βάλω στο ψυγείο». Ποια είναι η χρησιμότερη συμβουλή που θα έδινες σε κάποιον που δυσκολεύεται με το μαγείρεμα γενικά, αλλά και ειδικά αυτές τις μέρες; «Θα έλεγα να ξεκινήσει από το τι του αρέσει να τρώει, αντί από το τι είναι πιο εύκολο θεωρητικά να μαγειρευτεί. Εντάξει, ίσως όχι από τον μουσακά. Πολύ εύκολα, όμως, μπορείς να φτιάξεις ένα ωραίο σάντουιτς. Επίσης, στο

σούπερ μάρκετ υπάρχουν πλέον ρεβίθια έτοιμα, βρασμένα, σε κονσέρβα και με ένα εύκολο ντρέσινγκ που θα φτιάξεις σε βαζάκι μπορείς να έχεις πολύ γρήγορα μια ωραία σαλάτα. Επίσης, κάτι με αυγό είναι εύκολο και χορταστικό. Κυρίως όμως θα έλεγα να μη φοβάται. Να δοκιμάζει και ας αποτύχει».

Η καραντίνα, βέβαια, και το καθημερινό, non-stop μαγείρεμα δεν είναι επεισόδιο του «Chef ’s Table», με τον «Χειμώνα» από τις «Τέσσερις Εποχές» του Βιβάλντι να παίζει, ενώ μουλιάζεις φασόλια και σκουπίζεις με απολυμαντικό μαντιλάκι την κονσέρβα με το σκουμπρί.

Λένε πως η καραντίνα ήταν μια δοκιμασία, ιδιαίτερα για τα ζευγάρια που χρειάστηκε να ζήσουν για πρώτη φορά μαζί. Η Αναστασία και ο Εντουάρντο ξεκίνησαν να συγκατοικούν τον περασμένο Ιανουάριο, μόλις δύο μήνες πριν τεθούν σε εφαρμογή τα μέτρα της καραντίνας στην Αθήνα. Η Αναστασία εργάζεται ως δημοσιογράφος, γράφει κυρίως για γεύση και ταξίδια, και ο Εντουάρντο είναι Ιταλός που εργάζεται ως καπετάνιος σε ιστιοπλοϊκά σκάφη. Μετά την περσινή καλοκαιρινή σεζόν που πέρασε ο Έντο στην Ελλάδα, μετακόμισε στο διαμέρισμα της Αναστασίας στην Κυψέλη, ακριβώς δίπλα στην ολοζώντανη πλατεία της Φωκίωνος Νέγρη. «Στην αρχή ήταν υπέροχα, γιατί είχαμε επιτέλους αυτό που λένε “ποιοτικό χρόνο”. Όμως, καθώς οι εβδομάδες περνούσαν, αισθανθήκαμε και οι δύο ότι θέλαμε απελπισμένα να κοινωνικοποιηθούμε, να δούμε φίλους. Όταν υπήρχε ένταση στο σπίτι και τσακωνόμασταν για ασήμαντα πράγματα, όπως το πλύσιμο των πιάτων, ο Έντο ήταν συνήθως ο πρώτος που έφευγε από το διαμέρισμα για μια βόλτα, για να πέσουν οι τόνοι» λέει η Αναστασία. Η ίδια λέει ότι τσαντίζεται όταν ο Έντο ενοχλείται για μικρά πράγματα, όπως όταν γεμίζει με νερό το πάτωμα μετά το ντους ή τις επιφάνειες της κουζίνας, όταν πλένει τα πιάτα. Όμως της αρέσει που τη φροντίζει και δείχνει κατανόηση όταν έχει τα νεύρα της. Από την άλλη, ο Έντο γκρινιάζει για τις εναλλαγές της διάθεσής της, όμως το αποδίδει στις ορμόνες κι έτσι μπορεί να τις αντιμετωπίζει. «Επειδή όμως βιώνει τα mood swings τόσο έντονα, όταν είναι ευδιάθετη είναι απόλαυση να είμαι μαζί της» λέει ο ίδιος γελώντας. Στην καραντίνα η μαγειρική τούς έφερε πιο κοντά, αφού ετοίμασαν και έψησαν ένα σωρό

φαγητά και γλυκά και πειραματίστηκαν με ένα κάρο καινούργιες συνταγές. «Βασικά, χρειάστηκε να ζήσουμε σε καραντίνα για να μάθω ότι ο Έντο ξέρει να μαγειρεύει» λέει η Αναστασία χαριτολογώντας. Αν και η μαγειρική και ο πειραματισμός με το φαγητό ήταν ανέκαθεν μέρος της δουλειάς της, βρήκε τη διαδικασία ιδιαίτερα χαλαρωτική και το γεγονός ότι μπορούσε να το κάνει πολύ περισσότερο τις μέρες του εγκλεισμού ήταν απόλαυση για την ίδια και τον φίλο της. «Βασικά, ήταν η μοναδική δραστηριότητα που έκανε την καραντίνα διασκεδαστική. Να φτιάχνουμε ψωμί από το μηδέν, κέικ και κάθε είδους νόστιμα φαγητά. Ο Έντο ανακηρύχθηκε ο επίσημος “pasta master”. Είναι Ιταλός, οπότε πλέον φτιάχνει όλα τα ζυμαρικά σε αυτό το σπίτι» λέει. Ο ίδιος περηφανεύεται ότι κατάφερε να τελειοποιήσει ένα πιάτο ζυμαρικών στο οποίο χρησιμοποιεί σπαγγέτι ή λιγκουίνι μαζί με μια κρεμώδη σάλτσα από πράσα, φρέσκα κρεμμυδάκια και κρεμμύδια. «Η Αναστασία το λατρεύει, οπότε το φτιάχνω κάθε εβδομάδα τώρα». Άλλες μέρες η Αναστασία έφτιαχνε μπράουνις χρησιμοποιώντας ταχίνι, λάιμ και σοκολάτα, ενώ, όταν άρχισε να παρακολουθεί την τρέλα που έπαιξε με το banana bread, έφτιαξε μια παραλλαγή ενός κέικ μπανάνας, μέσα στο οποίο, αντί για καρύδια, πρόσθεσε τεράστια κομμάτια σοκολάτας. «Ήταν τέλειο» λέει. Μέσα από τις μαγειρικές τους προέκυψαν και διάφορες νόστιμες ιδέες κατά λάθος ή επειδή είχαν πολύ συγκεκριμένα υλικά στο σπίτι. «Μια μέρα που είχαμε παντζάρια στο σπίτι, παρατήρησα πόσο φρέσκα και τρυφερά ήταν τα φύλλα τους και αποφάσισα να μην τα πετάξω, όπως έκανα συνήθως. Τα έβρασα ελαφρώς, μετά τα τσιγάρισα με λίγο σκόρδο και τσίλι και ήταν τόσο νόστιμα, που το μόνο που χρειάστηκε για να ολοκληρωθεί το γεύμα ήταν δύο βραστά αυγά που μπήκαν από πάνω, μαζί με λίγη φέτα». Στους δύο μήνες που έμειναν έγκλειστοι στο σπίτι πήγαν μονάχα δύο φορές στο σούπερ μάρκετ. «Θελήσαμε να το αποφύγουμε όσο μπορούσαμε και το καταφέραμε, αγοράζοντας συχνότερα φρέσκα φρούτα και λαχανικά από τον μανάβη ή τη λαϊκή. Κρέας φάγαμε μόνο μία φορά, την Κυριακή του Πάσχα» λένε. Αυτό καθόλου δεν τους εμπόδισε να έχουν πάντα στο ψυγείο τους γιαούρτι, μερικά μπουκάλια κρασί, φέτα και παρμεζάνα, ενώ το πιο πολύτιμο εργαλείο στη δική τους κουζίνα αποδείχτηκε η περίφημη μαντεμένια κατσαρόλα Le Creuset. Τις μέρες της καραντίνας έφτιαξαν νόστιμα δείπνα και τα απόλαυσαν στην ταράτσα της πολυκατοικίας τους, την οποία ανακάλυψαν για πρώτη φορά την περίοδο που έμειναν αναγκαστικά έγκλειστοι. «Έχει θέα τη θάλασσα και την Ακρόπολη, οπότε ο Έντο μπορούσε από εκεί να αγναντεύει το πέλαγος και τη θάλασσα, που τόσο του έχει λείψει».

«Στην αρχή ήταν υπέροχα, γιατί είχαμε επιτέλους αυτό που λένε “ποιοτικό χρόνο”. Όμως, καθώς οι εβδομάδες περνούσαν, αισθανθήκαμε και οι δύο ότι θέλαμε απελπισμένα να κοινωνικοποιηθούμε, να δούμε φίλους».

7.5.20 – lifo

59

ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΊ Το νέο βιβλίο του Στάθη Τσαγκαρουσιάνου

Κυρίως όμως το βιβλίο αυτό είναι ένα tour de force ως προς το ύφος του – με μια γλώσσα μεστή και δωρική, αστραφτερή σαν λάμα και γεμάτη ποιητικές αντηχήσεις. Είναι μια απόλαυση να το διαβάζεις: τόσο το πρώτο μέρος που συγκεφαλαιώνει τις αφηγήσεις του Νησιού, όσο και το δεύτερο μέρος που μιλά για τον ερχομό στη μεγάλη πόλη.

ΣΤΑ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΑ & ΣΤO www.lifoshop.gr 60 lifo – 7.5.20

ΔΥΟ ΔΕΚΑ ΕΚΔΟΤΙΚΗ

ας φυσά τώρα

Το νέο βιβλίο του Στάθη Τσαγκαρουσιάνου είναι γραμμένο σε πρώτο πρόσωπο – δίχως αναστολές και δίχως απολογίες. Με σχεδόν εργαστηριακό βλέμμα καταγράφει την αγριότητα και την ομορφιά που ενυπάρχουν σε κάθε ζωή· τα τεχνάσματα και τα κατά συνθήκην ψεύδη που χύνονται σαν μέλι στην παντόφλα της δημοσιογραφίας και των social media.

210

ΣΤΑΘΗΣ ΤΣΑΓΚΑΡΟΥΣΙΑΝΟΣ

week ΑΦΙΕΡΩΜΑ Το βιβλίο επιμένει Όλες οι νέες εκδόσεις που έρχονται μετά την καραντίνα. απο τη μαρια δρουκοπούλου

70

62

ΠΡΕΜΙΕΡΕΣ Τι μπορείς να δεις online αυτή την εβδομάδα

64

ΜΟΥΣΙΚΗ Επιλογές από τα νέα άλμπουμ που συζητήθηκαν

68

ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ Οι νέες σειρές που έρχονται τον Μάιο

ΜΟΥΣΙΚΗ

Lido Primienta – Miss Colombia Το «Miss Colombia» είναι ένα άλμπουμ με μεγάλη, συγκινητική ιστορία πίσω του, που καμιά φορά επισκιάζει την ίδια τη μουσική. Η Καναδοκολομβιανή μουσικός παίρνει ένα από τα πιο ντροπιαστικά περιστατικά των καλλιστείων του 2015, που έδειξε πόσο ρατσιστικός και μισογυνικός θεσμός είναι στην ουσία, και μιλάει για την καταπίεση που αντιμετώπισε η ίδια ως γυναίκα δημιουργός λάτιν μουσικής στη σκηνή του Καναδά. ä Ολόκληρη η παρουσίαση στη σελίδα 64

topevents

4 ΘΕΑΤΡΟ Αντώνιος και Κλεοπάτρα

9 week 7- 13 μ αϊου 20 20

Το Εθνικό Θέατρο της Αγγλίας ανεβάζει μερικές από τις δημοφιλέστερες παραγωγές του κάθε Πέμπτη στο YouTube. Αυτή την εβδομάδα έρχεται online το επικό Αντώνιος και Κλεοπάτρα σε σκηνοθεσία του Simon Godwin, με τον Ρέιφ Φάινς και τη Σόφι Oκονέντο στους ρόλους των τραγικών εραστών.

7/5, 21:00, Κανάλι του National Theater of England στο YouTube

5 ΜΟΥΣΙΚΗ Δήμητρα Γαλάνη

STOEP TH PR ES S PODCAST Σεφέρης & Μουσική του Στάθη Τσαγκαρουσιάνου

1 ΘΕΑΤΡΟ Room Service Το ψηφιακό κανάλι του Ιδρύματος Ωνάση φιλοξενεί και αυτή την εβδομάδα θεατρικές παραστάσεις σε πρώτη διαδικτυακή προβολή, κινηματογραφικές ταινίες, συναυλίες κ.ά. Την Παρασκευή 8 Μαΐου θα παιχτεί για πρώτη φορά online η θεατρική φάρσα των John Murray και Allen Boretz Room Service, έτσι όπως την παρουσίασε το 2016 στη Στέγη ο Έκτορας Λυγίζος. Η υπόθεση αφορά έναν χρεοκοπημένο θίασο που διαμένει σε ένα δευτεροκλασάτο ξενοδοχείο και μπλέκεται σε μια δίνη από γκάφες και μηχανορραφίες, προκειμένου να εξασφαλίσει την πολυπόθητη χρηματοδότηση για τη νέα του παραγωγή. Την Κυριακή ακολουθεί ο Βυσσινόκηπος σε σκηνοθεσία Νίκου Καραθάνου.

σπίτια τους στο Σέφιλντ, στο Λονδίνο και στο Βερολίνο, αντιμετωπίζουν τεχνικές δυσκολίες, παρεξηγήσεις και παρεμβολές από γάτες και θορύβους, ενώ ο εγκλεισμός στο σπίτι μοιάζει να έχει κρατήσει πολύ περισσότερο από μερικές εβδομάδες. Τα δύο πρώτα μέρη έχουν προβληθεί ήδη, αλλά είναι διαθέσιμα ακόμα για προβολή. Την Τρίτη παρουσιάζεται το τελευταίο μέρος της τριλογίας.

12/5, 22:00, forcedentertainment.com

3 ΘΕΑΤΡΟ Ηλέκτρα / Ορέστης

8/5, 21:00, Ψηφιακό Κανάλι Ιδρύματος Ωνάση

2 PERFORMANCE End Meeting For All

Η πειραματική θεατρική ομάδα Forced Entertainment δημιούργησε, υπό συνθήκες lockdown, το End meeting for all, μια διαδικτυακή περφόρμανς χωρισμένη σε τρία μέρη, η οποία έχει τη μορφή συνάντησης στο Zoom. Τα μέλη της ομάδας συμμετέχουν στην τηλεδιάσκεψη από τα

62 lifo – 5.3.20

Μια σύγχρονη σκηνοθετική πρόταση για την ερμηνεία της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας, που συγκλόνισε το κοινό. Γεμάτη δυνατές ερμηνείες αλλά και σκληρές σκηνές ήταν η παράσταση Ηλέκτρα / Ορέστης του κορυφαίου Βέλγου σκηνοθέτη Ίβο βαν Χόβε, που ενοποιούσε δραματουργικά τα δύο έργα του Ευριπίδη και παρουσιάστηκε με τον ιστορικό θίασο της Comédie-Française πέρσι στην Επίδαυρο, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών. Το έργο θα είναι διαθέσιμο διαδικτυακά για ένα εικοσιτετράωρο.

9/5, 21:30, Κανάλι του Φεστιβάλ Αθηνών στο YouTube (διαθέσιμη για 24 ώρες)

«Όσοι διαβάζουν τα Ημερολόγια του Σεφέρη, συχνά πέφτουν στις αναφορές του στη μουσική. Ειδικά στον Β’ τόμο. Η μουσική τον είχε απασχολήσει, όχι μόνο ως τέχνη αλλά και ως ρυθμός της ποιητικής του γλώσσας. Για να διασκεδάσω τις ώρες του εγκλεισμού, αποφάσισα να κάνω μια σειρά podcasts που αφορούν το θέμα». Ο Στάθης Τσαγκαρουσιάνος διαβάζει αποσπάσματα από τα Ημερολόγια του Σεφέρη με εξαιρετικά ενδιαφέρουσες μουσικές επιλογές. «Πλάκες 78 στροφών σε ένα φοιτητικό δωμάτιο του Λονδίνου», «Η Ελλάδα της Ερόικα», «Με την Κάλλας και στο εργένικο δωμάτιο του Δημήτρη Μητρόπουλου», «Μια χορταστική πρώτη γεύση της μουσικής που διαμόρφωσε τον ποιητή», «Η αποκαλυπτική επαφή με τον Ραβί Σανκάρ», «Μια νύχτα στον Τσιτσάνη», «Σε μια πρόστυχη ταβέρνα στο Βελιγράδι, σε ένα ταβερνάκι στις όχθες του Ιλισού τον Αύγουστο», «Kαταμεσήμερο στην Αίγυπτο με Σεληνόφως…» www.lifo.gr/articles/ imerologio/280902/

Με τη σπουδαία ερμηνεύτρια Δήμητρα Γαλάνη συνεχίζεται η νέα διαδικτυακή σειρά συναυλιών του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, στην οποία αγαπημένοι καλλιτέχνες παρουσιάζουν συναυλίες σε ζωντανή αναμετάδοση από χώρους του ΚΠΙΣΝ, χωρίς την παρουσία κοινού. Τη Γαλάνη θα συνοδεύουν ο δεξιοτέχνης στο ούτι και στα παραδοσιακά όργανα Θωμάς Κωνσταντίνου και ο εξαιρετικός πιανίστας της τζαζ Σπύρος Μάνεσης.

9/5, 21:00, snfcc.org/galani & στη σελίδα του ΚΠΙΣΝ στο Facebook

6 ΟΠΕΡΑ Παραστάσεις από τη Metropolitan Opera

Η κορυφαία όπερα του κόσμου συνεχίζει τις δωρεάν αναμεταδόσεις σπουδαίων παραστάσεων. Αυτή την εβδομάδα στο πρόγραμμα των online προβολών βρίσκεται η όπερα Capriccio του Στράους σε μουσική διεύθυνση του σερ Andrew Davis (7/5). Ακολουθεί ένα κλασικό και από τα πιο δημοφιλή έργα του οπερατικού ρεπερτορίου, η Bohème του Πουτσίνι (8/5), με πρωταγωνιστές τη Ρενάτα Σκότο και τον Λουτσιάνο Παβαρότι. Την Κυριακή (10/5) θα προβληθεί η Cavalleria Rusticana του Πιέτρο Μασκάνι και οι Παλιάτσοι του Ρουτζέρο Λεονκαβάλο. Από 7/5, metopera.org, κάθε παράσταση είναι διαθέσιμη για 20 ώρες.

7 ΧΟΡΟΣ Alexander Whitley Dance Company - 8 Minutes

Γρηγόρης

Ερμού 13, Σύνταγμα / Ερμού 78, Σύνταγμα / Καραγιώργη Σερβίας 4, Σύνταγμα / Κοραή 4, Σύνταγμα / Λεωφ. Βουλιαγμένης 56 & Ιασoνίδου, Ελληνικό / Αγίων Ασωμάτων 9, Θησείο / Σιβιτανίδου 21, Καλλιθέα / Συγγρού 72, Κουκάκι / Λαγουμιτζή 68, Νέος Κόσμος / Ιερά Οδός 278, Χαϊδάρι

Ο χορογράφος Alexander Whitley, σε συνεργασία με Βρετανούς επιστήμονες, στήνει μια πλούσια εικαστικά παράσταση χορού για το περίφημο Sadler’s Wells του Λονδίνου, η οποία εξερευνά τη σχέση μας με τον ήλιο.

8/5, 19:00, στη σελίδα του Sadler’s Wells στο Facebook και στο YouTube (διαθέσιμο για 7 ημέρες)

8 ΜΟΥΣΙΚΗ Φιλαρμονική της Νέας Υόρκης

ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ

RADIO Strummer και Paranoise Radio Δύο online ραδιόφωνα με καλή μουσική και παραγωγούς με άποψη για νέες κυκλοφορίες, memorabilia, αλλά και όσα συμβαίνουν γύρω μας. https:// strummerradio.com/ και https://www. paranoiseradio.com/

Ψηφιακή έκθεση ιρανικής καλλιγραφίας Το Μορφωτικό Κέντρο της Ιρανικής Πρεσβείας με αφορμή τον ερχομό του ραμαζανιού δημιούργησε μια νέα πλατφόρμα με 40 ιρανό-κορανικά έργα καλλιγραφίας του Ιρανού καλλιγράφου Σαμπζέ, σε τρεις τομείς: κορανικά, περσικά ποιήματα και διακόσμηση χειρογράφων. iranculture.gr/ekthesikalligrafias

Εκατόν πενήντα ώρες με μοναδικές ερμηνείες της Φιλαρμονικής της Νέας Υόρκης μαζί με συνεντεύξεις μουσικών βρίσκονται ήδη online στο NY Phil Plays On, ενώ κάθε Πέμπτη, στη σελίδα της ορχήστρας στο Facebook, ανεβαίνει και μια νέα συναυλία.

7/5, στη σελίδα New York Philharmonic στο Facebook

9 ΘΕΑΤΡΟ Schaubühne Το θρυλικό γερμανικό θέατρο παραμένει κλειστό, αλλά προβάλλει καθημερινά σπουδαίες παραστάσεις που έχουν ανέβει στη σκηνή του, τις περισσότερες φορές με αγγλικούς υπότιτλους. Την Πέμπτη 7 Μαΐου θα είναι διαθέσιμη η Έντα Γκάμπλερ του Ίψεν, ενώ την Παρασκευή 8 Μαΐου το The age of fish του Έντεν φον Χόρβατ – και τα δύο σε σκηνοθεσία του Τόμας Όστερμαϊερ.

7&8/5, 19:30, schaubuehne.de

Πού θα βρείτε την έντυπη LiFO

ΑB Βασιλόπουλος

Ιερά Οδός 261, 25ης Μαρτίου & Ξάνθου, Αιγάλεω / Λεωφ. Πεντέλης 39, Βριλήσσια / Λεωφ. Παπανδρέου 33, Ιωαννίνων 4, Γλάδστωνος 3, Ηλιούπολη / Λεωφ. Κηφισού 94, Αιγάλεω / Καλαμβόκη 2 & Λεωφ. Δημοκρατίας, Μελίσσια / Λεωφ. Βουλιαγμένης 69 & Μένωνος, Μετς / Λεωφ. Ειρήνης 48 & Κοραή, Πεύκη / Λεωφ. Μαραθώνος 22, Πικέρμι / Ηλιουπόλεως 134 & Κασσιόπης 3, Υμηττός / Περικλέους 56, Χολαργός

LIDL Ιερά Οδός 319 & Ψαρρών, Αιγάλεω / Αγίου Νικολάου 52-54, Ίλιον / Λεωφ. Βουλιαγμένης 323-325, Άγιος Δημήτριος / Σεβαστουπόλεως 133, Αμπελόκηποι / Πατησίων 318-320, Άνω Πατήσια / Λεωφ. Βουλιαγμένης 87, Γλυφάδα / Λεωφ. Ελευθερίου Βενιζέλου 79, Καλλιθέα / Γ. Αβέρωφ 36 & Μακελαράκη, Νέα Ιωνία / Κωνσταντινουπόλεως 1 & Λεωφ. Κηφισού, Περιστέρι / Αγίου Αλεξάνδρου 57-59, Φάληρο

Μέσω του Wolt, στα: Bake My Day, Μυστρά 112, Γλυφάδα / Bufala Gelato, Αρτέμιδος 1, Γλυφάδα / Paul, Κύπρου 68, Γλυφάδα / Pure Juice Bar, Γιαννιτσοπούλου 10, Γλυφάδα / Emi’s Cupcakes, Καρνεάδου 7, Κολωνάκι / Home Burger, Βησσαρίωνος 9, Κολωνάκι / Nakama, Μασσαλίας 5, Κολωνάκι / The Juice Bar, Σόλωνος 69, Κολωνάκι / Amygdalo Shop, Επιμενίδου 1, Μοναστηράκι / Davinci Gelato, Αδριανού 50, Πλάκα / Amandine’s Bagels, Νίκης 13, Σύνταγμα / Etnico, Κολοκοτρώνη 22, Σύνταγμα / F Café, Περικλέους 17, Σύνταγμα / Pax Burgers, Αιόλου 34, Σύνταγμα / Pizza Dal Professore, Βουλής 7, Σύνταγμα / Smak, Ρόμβης 21, Σύνταγμα / Koi Sushi Bar, Απόλλωνος 1, Σύνταγμα / Mama Tierra, Ακαδημίας 84, Σύνταγμα / Milk Box, Κολοκοτρώνη 39, Σύνταγμα / Al Pino, Παπανικολή 66, Χαλάνδρι / Cheap Sheep, Κολοκοτρώνη 15 / Chop & Roll, Χαϊμαντά 19, Χαλάνδρι / Home Burger, Παλαιολόγου 99, Χαλάνδρι / Lolo’s Atene, Εθνικής Αντιστάσεως 3Α, Χαλάνδρι / Pink Elephant, Σωκράτους 4Α, Χαλάνδρι / Solo Gelato, Ανδρέα Παπανδρέου 44, Χαλάνδρι / Ψαράκια & Θαλασσινά, Κώστα Βάρναλη 5, Χαλάνδρι / Cinque Wine & Deli, Αγαθάρχου 15, Ψυρρή

Μέσω του E-Food στα υποκαταστήματα του Big Bad Wolf: 17ης Νοεμβρίου 6-10, Μελίσσια / Ελευθερίου Βενιζέλου 52, Νέα Σμύρνη / Πατησίων 58 & Λεωφ. Αλεξάνδρας, Πεδίον του Άρεως / Λ. Μεσογείων 202, Χολαργός / Υμηττού 77, Παγκράτι / Ελευθερίου Βενιζέλου 78, Καλλιθέα / Σωτήρος Διός 39, Πασαλιμάνι / Θηβών 393, Αιγάλεω Tο efood είναι η υπηρεσία delivery φαγητού στην Ελλάδα μέσω της οποίας μπορεί κανείς να παραγγείλει από 7.500 καταστήματα σε 90 πόλεις της Ελλάδας με τρία απλά βήματα: προσθήκη, καλάθι, αποστολή. #efoodgr https://www.e-food.gr

Mon Kulur

Λεωφ. Μεσογείων 435, Αγία Παρασκευή / Λεωφ. Αλεξάνδρας 215, Αμπελόκηποι / Παπαδιαμαντοπούλου 140, Γουδί / Μεγ. Αλεξάνδρου 8, Δάφνη / Λεωφ. Παπάγου 83, Ζωγράφου / Παπαδιαμαντοπούλου 31, Ιλίσια / Ερμού 15, Μαρούσι / 3ης Σεπτεμβρίου 18, Ομόνοια

Coffee Lab

Πανόρμου 74, Αμπελόκηποι / Ακαδημίας 62, Εξάρχεια / Μαρασλή 21, Ευαγγελισμός / Πατησίων 174, Κυψέλη / Γυφτοπούλου 9, Χαλάνδρι

Αιγάλεω: Qwaha, Μάρκου Μπότσαρη 1, Αιγάλεω Γλυφάδα: Βιβλιοτοπία, Λαζαράκη 21-23, Γλυφάδα Εξάρχεια: Μεταίχμιο, Ιπποκράτους 118 / Πατάκης, Ακαδημίας 65 / Επί Λέξει, Ακαδημίας 32 / Πρωτοπορία, Γραβιάς 3-5 Ζωγράφου: Βιβλιόσημο, Ζωγράφου 8

Καλλιθέα: Baker’s, Αραπάκη Κηφισιά Ευριπί-

90, Πλατεία Δαβάκη / Passagio Café, Ελ. Βενιζέλου 143

δης, Λεωφ. Κηφισίας 310 Κολωνάκι: Gutenberg, Διδότου 37 / Πολιτεία, Ασκληπιού 1-3 / Free Thinking Zone, Σκουφά 64 & Δελφών / Γιώργος Σαζεΐδης Κομμωτήριο, Αναγνωστοπούλου 53 / Flatmates Hairdressing, Αναγνωστοπούλου 11 / Flatmates Hairdressing, Ασκληπιού 1-3 & Ακαδημίας

Κορυδαλλός: Coffeeology, Ταξιαρχών 16 Μαρούσι: Goody’s,

Λεωφ. Κησισίας 46 Μοναστηράκι: Kalimeres, Τάκη 14 Νέα Σμύρνη: Βιβλιοτοπία, 25ης Μαρτίου 9 / Κουκίδα, Ομήρου 61 & Τροίας 4 Νέος Κόσμος: Cappuccio, Ηλία Ηλιού 30 Παγκράτι: Frater & Soror, Αμύντα 6 Πειραιάς: Περί Καφέ, Ακτή Ποσειδώνος 18 / Eighteen Screen, Τζαβέλλα 88 Σύνταγ-

μα: Περί Καφέ, Μητροπόλεως 3 / Ιανός, Σταδίου 24 Χαλάνδρι: Ευριπίδης, Α. Παπανδρέου 11 / Hole, Λεωφ. Πεντέλης 142 Ψυχικό: Χαρτόπολις, Δ. Βασιλείου 1 & Λεωφ. Κηφισίας 5.3.20 – lifo

63

μουσική

ΝΕΑ Α ΛΜΠΟΥΜ

Lido Primienta

Ποιοι έκαναν καλή μουσική στην καραντίνα 11 νέες κυκλοφορίες που αξίζει να ακούσεις.

week

Nicolas Jaar

Τhe Weeknd

Α

απο τη μαρια παππα

64 lifo – 7.5.20

ν η καραντίνα είχε σάουντρακ διεθνώς, αυτό θα ήταν χωρίς αμφιβολία το «After Hours» του Weeknd. Τα λάγνα τραγούδια του 30χρονου Καναδού στα οποία αφηγείται την τάση του για αυτοκαταστροφή κυριάρχησαν στα τσαρτ, με το «Blinding Lights» να είναι στην κορυφή του Hot 100 του Billboard εδώ και 4 εβδομάδες, ενώ μετά από 5 εβδομάδες στο Hot 200 το άλμπουμ έπεσε από τον DaBaby. Αρκετά ψηλά βρέθηκε στα τσαρτ και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού η Dua Lipa, αλλά όχι με ανάλογες πωλήσεις. Η χορευτική και ξεσηκωτική διάθεση του «Future Nostalgia», του δεύτερου «δύσκολου» άλμπουμ της, μπορεί να κέρδισε τους κριτικούς, αλλά δεν κατάφερε να κάνει τα νούμερα που θα χτυπούσαν τον Weeknd. Βέβαια, ήταν η πρώτη φορά που βρέθηκε στη δεκάδα του Hot 200. Από την άλλη, το έντονα πειραματικό για mainstream «Fetch the bolt cutters» της Fiona Apple κυκλοφόρησε πρόωρα –κανονικά ήταν να κυκλοφορήσει τον Σεπτέμβριο–, απέσπασε διθυράμβους, αλλά δεν φάνηκε πουθενά στα τσαρτ. Άθελά της η Apple, λόγω του ερημίτικου τρόπου ζωής της, ανακηρύχθηκε περίπου «βασίλισσα της καραντίνας» με μια χούφτα από λυτρωτικά και απελευθερωτικά τραγούδια που ξορκίζουν όσα πράγματα την κρατούσαν μέσα. Η ειρωνεία είναι ότι μετά από αυτό το άλμπουμ και την περιπέτεια του πλανήτη με τον Covid-19 θέλει να ξαναβγεί στον κόσμο. Μέσα σε αυτές τις 50 ημέρες, πάντως, κυκλοφόρησε και ένας από τους καλύτερους δίσκους της χρονιάς, το «The don of diamond dreams» των Shabazz Palaces, που πλέον δεν κάνουν απλώς φουτουριστικό χιπ-χοπ αλλά είναι μια κατηγορία από μόνοι τους. Μέσα σε όλα αυτά κυκλοφόρησε και το πρώτο σινγκλ της Arca

από το νέο της άλμπουμ που έχει τίτλο «KiCk i» και στο οποίο το hype χτυπάει κόκκινο για τον απλούστατο λόγο ότι κάθε νέα κυκλοφορία της Βενεζουελανής μουσικού δημιουργεί τις τάσεις και τους ήχους που θα κυριαρχήσουν στο μέλλον της mainstream ποπ σκηνής. Επομένως, ήταν σωστή κίνηση της Lady Gaga να αναβάλει την κυκλοφορία του «Chromatica»; Ο χρόνος θα δείξει. Ακολουθούν μερικές κυκλοφορίες που ξεχώρισαν αυτό το διάστημα.

Το «Forever, Ya Girl» είναι το ντεμπούτο της τραγουδίστριας, παραγωγού και πολυοργανίστριας KeiyaA με καταγωγή από το Σικάγο. Προσωπικές εξομολογήσεις από την εμπειρία της ως Αφροαμερικανής μπλέκονται με πειραματικά ραπ μπιτ και στοχαστικές σόουλ συνθέσεις και υπαινικτικά πολιτικά σχόλια. Αρκετά περίπλοκο, πειραγμένο lo-fi r&b –έχει ηχογραφήσει όλο το άλμπουμ από το σπίτι της– που ίσως δεν κάνει για όλους, αλλά ως πρώτο δείγμα δουλειάς δεν είναι και λίγο να σε συγκρίνουν με τον Earl Sweatshirt.

KeiyaA – Forever, Ya Girl

Drake – Dark Leno Demo Tapes

Λείπει ο Μάης από τη Σαρακοστή; Στην περίπτωση του Drake, μάλλον όχι. Ο δημοφιλής Καναδός βρήκε ευκαιρία μέσα στην καραντίνα να κυκλοφορήσει ένα καινούργιο mixtape για να προλογίσει την κυκλοφορία του επίσημου έκτου άλμπουμ του κάποια στιγμή μέσα στο καλοκαίρι. Για να είμαστε δίκαιοι, από την αρχή του χρόνου αφήνει υπονοούμενα στα social media και κυκλοφορεί αυτόνομα singles, όπως το «Life is good» με τον Future και το νέο του χιτ, το «Tootsie Slide» –με ένα έξυπνο, επίκαιρο βίντεο που τον δείχνει να τριγυρνάει με μάσκα μέσα στο υπερπολυτελές σπίτι του σαν να εί-

ναι ληστής–, το οποίο συμπεριλαμβάνεται στα 14 συνολικά κομμάτια του mixtape. Αντίθετα, έχει ολοκαίνουριο υλικό και συνεργασίες με τους Chris Brown, Young Thug, Playboi Carti, Fivio Foreign και άλλους. Πιο downtempo και ατμοσφαιρικό και με έμφαση στο drill που, ας μη γελιόμαστε, είναι η κύρια τάση στο χιπ-χοπ αυτήν τη στιγμή.

Lido Primienta – Miss Colombia

Το «Miss Colombia» είναι ένα άλμπουμ με μεγάλη, συγκινητική ιστορία πίσω του, που καμιά φορά επισκιάζει την ίδια τη μουσική. Η Καναδοκολομβιανή μουσικός παίρνει ένα από τα πιο ντροπιαστικά περιστατικά των καλλιστείων του 2015, που έδειξε πόσο ρατσιστικός και μισογύνικος θεσμός είναι στην ουσία, και μιλάει για την καταπίεση που αντιμετώπισε η ίδια ως γυναίκα δημιουργός λάτιν μουσικής στη σκηνή του Καναδά. Στο μεταξύ, η πλούσιας υφής μουσική που συνθέτει ακροβατεί πάνω σε παραδοσιακούς cumbia και αφρο-κολομβιανούς ρυθμούς, ενσωματώνοντας μοντέρνα μουσικά είδη, όπως το ρέγκετον, χωρίς να χάνει στο ελάχιστο τη φρεσκάδα της και θυμίζοντας την πολυρρυθμία της Björk.

The Strokes – The New Abnormal

Τo πρώτο άλμπουμ της νεοϋορκέζικης μπάντας δεν θα μπορούσε να έχει ιδανικότερο τίτλο. Χαρακτηρίζει απόλυτα την κατάσταση που βιώνουμε το τελευταίο διάστημα ως το νέο αφύσικο. Είχαν επτά χρόνια να βγάλουν νέα δουλειά και όσο νοσταλγική και ευπρόσδεκτη κι αν ακούγεται η φωνή του Julian Casablancas, δυστυχώς δεν τους βρίσκει σε ανάλογη συνθετική φόρμα. Πάνε, επίσης, οι εποχές που σήμαιναν κάτι και έβγαζαν κλασικά ποπ κομμάτια. Το μόνο ενδιαφέρον που παρουσιάζει ο συγκεκριμένος δίσκος

Rina Sawayama

Dua Lipa

Yves Tumor

KeiyaA

Childish Gambino

Drake

είναι ότι δείχνει πως τελικά ο χρόνος μάλλον τους προσπέρασε.

Φαίνεται ότι η συνεργασία με την FKA Twigs στo «Magdalene» αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για τον Χιλιανό Jaar που στο «Cenizas» –σημαίνει «στάχτες» στα ισπανικά– ακούγεται πιο πειραματικός και εσωτερικός από ποτέ. Ανά στιγμές μοιάζει σαν να ζηλεύει την Arca, ειδικά στον τρόπο που επανεφευρίσκει τις μουσικές αναφορές που υποδηλώνει η καταγωγή του στο ομώνυμο γλυκόπικρο κομμάτι. Είναι ένα άλμπουμ που έκανε με σκοπό να διώξει από τη ζωή του τον αρνητισμό, κι όμως τα δυστοπικά ηχοτοπία του, αντί να καταλήγουν στη χαρά, προτιμούν να σιγοκαίουν στο σκοτάδι.

Nicolas Jaar – Cenizas

Yves Tumor – Heaven Τo a Tortured Mind Πολλά έχουν γραφτεί τε-

λευταία για τον Yves Tumor, που γίνεται όλο και πιο βατός με κάθε νέα του δουλειά και φλερτάρει περισσότερο με το mainstream. Τo έργο του συνέχεια καταπιάνεται με νέα κόνσεπτ, πηγαίνοντας κόντρα στο κατεστημένο. Δεν είναι τυχαίο που τον παρομοιάζουν με τον David Bowie. Δεν έχει ακόμα την ανάλογη εμπορική επιτυχία βέβαια. Προς το παρόν, μοιάζει να συνθέτει ένα νέο είδος ποπ σταρ και η επιρροή του είναι πλέον διάχυτη, ανοίγοντας τον ασκό του Αιόλου για μια γενιά Αφροαμερικανών σταρ που δεν αρέσκονται στο στερεοτυπικό macho image που προωθεί η μουσική βιομηχανία.

O πιο καινοτόμος μουσικός που έχει βγει τα τελευταία χρόνια από τη Βρετανία ανέβασε εντελώς απροειδοποίητα στο YouTube μια συλλογή που συγκεντρώνει σόλο κομμάτια και συνεργασί-

Dean Blunt – Roaches 2012-2019

ες που έκανε τη δεκαετία που μας πέρασε και αψηφά κάθε είδος μουσικής κατηγοριοποίησης. Άλλοτε πειραματίζεται με την ποπ και το postpunk, άλλοτε με το dub και το χιπ-χοπ – είναι μια κατηγορία από μόνος του, ενώ παραμένει αθεράπευτα τρολ. Κάθε νέα του κυκλοφορία είναι γεγονός για τους μυημένους.

Μπορεί να μην είναι η καλύτερη δουλειά του και είναι σαφώς κατώτερο από το «Kir», που τον έβγαλε από την αφάνεια και τον ανέβασε στα τσαρτ μέχρι το Νο1, το «Blame it on Baby» όμως τον εδραιώνει πλέον ως έναν από τους πρωταγωνιστές στη σκηνή του χιπ-χοπ αυτήν τη στιγμή. Επαναλαμβάνει μια πετυχημένη συνταγή και καλά κάνει, αλλά ακούγεται κάπως μονότονο από κάποια στιγμή και μετά, παρά τις τοπ συνεργασίες του με ονόματα όπως οι Future και Quavo, μεταξύ άλλων. Το άλμπουμ σώζεται από την απόλυτη βαρεμάρα με κομμάτια όπως το «Nasty», που κάνει με τη Megan Thee Stallion (λόγω της δυναμικής παρουσίας της) και την Ashanti, και, φυσικά, το «Rockstar» με τον Roddy Ricch – ό,τι πιάνει ο συγκεκριμένος γίνεται χρυσός. Κι όμως, κατάφερε να ρίξει τον Weeknd από την κορυφή του Billboard.

Στο ντεμπούτο της η νεαρή μουσικός που γεννήθηκε στην Ιαπωνία, αλλά μεγάλωσε στο Λονδίνο, φτιάχνει τραγούδια με μια κοριτσίστικη χάρη, τα οποία έχουν ως πηγή έμπνευσης και τις δύο κουλτούρες που συνδυάζει η καταγωγή της. Ποπ με ενίοτε nu-metal στοιχεία, δεν συμβιβάζεται σε έναν συγκεκριμένο ήχο –ανά στιγμές θυμίζει μέχρι και Muse–, ενώ μιλάει με την ίδια βαρύτητα στα κομμάτια της για θέματα όπως η

DaBaby - Blame it on Βaby

Rina Sawayama – Sawayama

γυναικεία ενδυνάμωση, ο καπιταλισμός, η κλιματική αλλαγή. Οι κριτικοί την αποθεώνουν και το TikTok έχει πάρει φωτιά τελευταία με άπειρα challenges πάνω σε κομμάτια όπως το «ΧS».

Κάπου λίγο πριν από την καραντίνα ξεπετάχτηκε και το τέταρτο άλμπουμ του Childish Gambino. Με αρκετά περίεργο τρόπο, πρώτα έσκασε μύτη στις 3 Μαρτίου στο επίσημο σάιτ του με τον τίτλο «Donald Glover Presents», για να το κατεβάσει 12 ώρες αργότερα και να το κυκλοφορήσει κανονικά με τον κρυπτικό τίτλο «3.15.20» στις 22 Μαρτίου. Ο σουρεαλισμός συνεχίστηκε και στους τίτλους των κομματιών, που είναι το λεπτό στο οποίο εμφανίζονται στο άλμπουμ. Το «Feels like summer», η περσινή μεγάλη επιτυχία του, ονομάζεται π.χ. «42.26». Είχε δηλώσει ότι αυτό θα είναι το τελευταίο άλμπουμ που ηχογραφεί. Ας ελπίσουμε πως όχι. Πρόκειται για έναν βαθιά υπαρξιακό δίσκο από έναν πολύπλευρο καλλιτέχνη, που αντιμετωπίζει τη θεματολογία του με το ίδιο σθένος που το έκανε και στο «Atlanta», την τηλεοπτική σειρά που τον καθιέρωσε.

Οι Waxahatchee είναι το indie μουσικό πρότζεκτ της Katie Crutchfield. Το όνομα προέρχεται από μια περιοχή στην Αλαμπάμα. Με το «Saint Cloud» κέρδισε τις εντυπώσεις, γράφοντας τραγούδια για το πρόβλημα που αντιμετώπιζε με τον αλκοολισμό και τη μάχη της να παραμείνει νηφάλιος. Είναι διαφορετική θεματική από αυτήν που θα περίμενε κανείς από μια γυναίκα δημιουργό και αυτό ακριβώς το στοιχείο που εξυψώνει τις καθαρές μελωδίες της, οι οποίες χαρακτηρίστηκαν ως μικροί εξορκισμοί.

Childish Gambino – 3.15.20

Waxahatchee – Saint Cloud

7.5.20 – lifo

65

μουσική week

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Walnut Entertainment: Η δισκογραφική εταιρεία που ένωσε τον κόσμο στην καραντίνα Το αγαπημένο τραγούδι του Λουκιανού Κηλαηδόνη «Θα κάτσω σπίτι» έγινε viral σε νέα βερσιόν από τη νεοσύστατη δισκογραφική εταιρεία Walnut Entertainment Greece και μετέδωσε με τον καλύτερο τρόπο το μήνυμα του lockdown.

Α

Το «Θα κάτσω σπίτι 2020» κυκλοφορεί από τη Walnut.

απο τηn αφροδιτη σακκα

66 lifo – 7.5.20

ν υπήρξε ένα τραγούδι που μπόρεσε να περιγράψει όσα ζήσαμε την περίοδο της καραντίνας, αυτό είναι το «Θα κάτσω σπίτι». Ίσως πολλοί το γνώριζαν ήδη ως μία από τις επιτυχίες του Λουκιανού Κηλαηδόνη που κυκλοφόρησε το 1986, αλλά φέτος το γνωρίσαμε ξανά μέσα από τις φωνές μερικών από τους πιο αγαπημένους καλλιτέχνες της εγχώριας μουσικής σκηνής και την πρωτοβουλία της Walnut Entertainment Greece.

H Walnut Entertainment Greece, στον περίπου έναν χρόνο λειτουργίας της, έχει καταφέρει ήδη να κάνει τη διαφορά μέσα από συνεργασίες με γνωστούς και νέους μουσικούς, ανάμεσά τους οι Ελένη Βιτάλη, Σταμάτης Γονίδης, Χρήστος Δάντης, Βιολέτα Ίκαρη, Χρήστος Κυριαζής, Κώστας Λειβαδάς, Νίνα Λοτσάρη, Μαρίζα Ρίζου, Γιάννης Χριστοδουλόπουλος, 1550, αλλά και με πρωτοβουλίες που μας καλωσορίζουν σε μια νέα πτυχή της δισκογραφίας. Η Τζένη Καρύδη, ο Τάσος Σκούρας και ο Μίλτος Καρατζάς είναι οι τρεις άνθρωποι πίσω από τη Walnut Entertainment. Έχοντας μοιραστεί συνεργασίες, ιδέες και προβληματισμούς για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, το 2018 αποφάσισαν να δώσουν νέο αέρα στον χώρο της μουσικής και της δισκογραφίας, γεμάτοι φρέσκιες ιδέες και με κοινό στόχο την τέχνη. Το «Θα κάτσω σπίτι 2020» είναι μία από τις πρωτοβουλίες που έγιναν viral κατά τη διάρκεια του #menoumespiti και κέρδισε την προσοχή και την αγάπη του κοινού από την πρώτη στιγμή. Το τραγούδι ενώνει τις φωνές των Βιολέτας Ίκαρη, Τζώρτζιας Κεφαλά, Μαρίας Κηλαηδόνη, Χρήστου Μάστορα, Πάνου Μουζουράκη, Δημήτρη Μπάση, Μίλτου Πασχαλίδη, Νίκου Πορτοκάλογλου και Μαρίζας Ρίζου και κυκλοφορεί με την ευγενική συναίνεση της οικογένειας Κηλαηδόνη. Ως ιδέα του Τάσου Σκούρα, αντιπροέδρου της Walnut Entertainment, η παραγωγή του ολοκληρώθηκε μέσα σε δέκα μέρες από την ομάδα της εταιρείας που εργαζόταν

από το σπίτι και κοινοποιήθηκε στον κόσμο στις 24 Μαρτίου από τον προσωπικό λογαριασμό του πρωθυπουργού στο Twitter, με τη σημείωση: « Ένας όμορφος τρόπος να μεταδώσουμε το μήνυμα». Είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον το πώς πραγματοποιήθηκε η παραγωγή όχι μόνο του τραγουδιού αλλά και του βιντεοκλίπ, καθώς χρειάστηκε ταυτόχρονη επικοινωνία από την ομάδα της Walnut Entertainment για το πώς θα ηχογραφούνταν καθεμία φωνή, πώς θα τραβούσαν τα home edition βίντεο οι καλλιτέχνες, ακόμα και για την επαφή με τις δισκογραφικές εταιρείες των καλλιτεχνών που δεν ανήκουν στη Walnut Entertainment. Τα έσοδα από την κυκλοφορία του τραγουδιού θα διατεθούν στο υπουργείο Υγείας για την αγορά νοσηλευτικού εξοπλισμού στο πλαίσιο της μάχης κατά του κορωνοϊού. «Το “Θα κάτσω σπίτι” γεννήθηκε πριν από χρόνια για να ερμηνεύσει το σήμερα και να του δώσει μια άλλη σημασία. Ο Λουκιανός Κηλαηδόνης έβλεπε μπροστά για τη δική μας ασφάλεια. Η επιτυχία της κυκλοφορίας αυτής ήταν η ομαδικότητα και η θέληση που έδειξαν όλοι, και οι καλλιτέχνες που δέχτηκαν με χαρά να συμμετάσχουν σε όλο αυτό αφιλοκερδώς» αναφέρει η Τζένη Καρύδη, πρόεδρος της Walnut Entertainment, και συνεχίζει λέγοντας: «Όλα έγιναν πολύ γρήγορα και συντονιστήκαμε όλη η ομάδα ώστε να βγάλουμε το καλύτερο αποτέλεσμα. Για εμάς ήταν και το μήνυμα που περνάει, το να βλέπουμε τη θετική ερμηνεία όλου αυτού που περνάμε, την ατομική ευθύνη καθενός. Ένα κομμάτι που μας ενώνει έτσι ώστε όλοι να συμπάσχουμε από μακριά μεν, αλλά ταυτόχρονα να είμαστε κοντά ο ένας στον άλλον. Ο κόσμος, στο τέλος, θα κρατήσει την ελπίδα που πάντα προστατεύει τις ανάγκες μας και την ανθρώπινη υπόστασή μας, η οποία πάντα, μπροστά σε κάθε δυσκολία, μας δίνει κουράγιο». Η Τζένη Καρύδη, μετά την καριέρα της στον πρωταθλητισμό του καλλιτεχνικού πατινάζ, τη σκηνοθεσία αλλά και τη μουσική, ονειρεύτηκε

τζενη καρυδη

Όλα έγιναν πολύ γρήγορα και συντονιστήκαμε όλη η ομάδα ώστε να βγάλουμε το καλύτερο αποτέλεσμα. Για εμάς ήταν και το μήνυμα που περνάει, το να βλέπουμε τη θετική ερμηνεία όλου αυτού που περνάμε, την ατομική ευθύνη καθενός.

μια εταιρεία ψυχαγωγίας «με ανοιχτά μυαλά και ορίζοντες». «Η Walnut Entertainment Greece, ως φιλοσοφία, έχει καταρχάς την ανάγκη να στηρίξει και να μεταδώσει την τέχνη στην πιο ολοκληρωμένη της μορφή, θέλοντας να προστατέψει τους καλλιτέχνες της, τις ιδέες τους και αυτό που έχει να εκφράσει καθένας τους ξεχωριστά. Όλο αυτό θέλουμε ο κόσμος να το λαμβάνει ως αληθινό. Ό,τι και αν κάνουμε θέλουμε να είναι τέλεια διαμορφωμένο, έτσι ώστε να ικανοποιούνται και οι καλλιτέχνες και ο τελικός αποδέκτης, που είναι ο κόσμος. Εξάλλου, με σήμα μας το καρύδι εκφράζουμε τη δύναμη, την ικανότητα, την αντίληψή μας αλλά και την προστατευτικότητά μας». Τον πυρήνα αυτής της φιλοσοφίας μοιράζονται, άλλωστε, και οι συνεργάτες και φίλοι της Τζένης Καρύδη, Τάσος Σκούρας, αντιπρόεδρος της Walnut Entertainment, και Μίλτος Καρατζάς, διευθύνων σύμβουλος. Σχετικά με τα πρώτα βήματα της εταιρείας, ο Τάσος Σκούρας –ο οποίος έχει διαγράψει μακροχρόνια καριέρα ως μουσικός και τραγουδιστής, έχοντας συνεργαστεί με σημαντικά ονόματα της ελληνικής μουσικής σκηνής– τα παρομοιάζει με ένα έργο του John Coltrane με τίτλο «Giant Steps». «Τέτοιου είδους βήματα αισθάνομαι ότι έχει κάνει η Walnut σε αυτό το σύντομο διάστημα λειτουργίας της. H Walnut είναι μια σύγχρονη εταιρεία που δραστηριοποιείται σε όλο το φάσμα της προώθησης της τέχνης. Έχουμε digital promotion τμήμα, τμήμα διοργάνωσης ζωντανών εμφανίσεων, τμήμα επικοινωνίας. Παρότι είμαστε νέοι στον χώρο, έχουμε να επιδείξουμε ήδη μεγάλες επιτυχίες σε όλους τους τομείς. Ο συνδυασμός της εμπειρίας του Μίλτου και της μοντέρνας προσέγγισης των υπολοίπων πιστεύω ότι είναι το κλειδί για περισσότερες

τασοσ σκουρασ

επιτυχίες προσεχώς». Όσο για την ιδέα του για το «Θα κάτσω σπίτι 2020», ο κ. Σκούρας την εμπνεύστηκε όχι μόνο από τις πρωτόγνωρες συνθήκες αλλά και από μια προσωπική αίσθηση αισιοδοξίας και έμπνευσης. «Πιστεύω ότι οι άνθρωποι της τέχνης σε τέτοιες στιγμές έχουν την ιερή ευθύνη να βγουν μπροστά, να εμψυχώσουν τους υπολοίπους και να μας οδηγήσουν όλους στο φως της ελπίδας. Ο Λουκιανός Κηλαηδόνης ήταν πάντα πρεσβευτής της χαράς και της ελπίδας και γι’ αυτούς τους λόγους είναι από τους αγαπημένους μου καλλιτέχνες. Με το που άκουσα από τις ειδήσεις το “Μένουμε Σπίτι” αυτόματα άρχισα να σιγοτραγουδάω “θα κάτσω σπίτι” και κάπως έτσι προέκυψε η ιδέα. Τη μοιράστηκα με τους συνεργάτες μου, ενθουσιάστηκαν κι έτσι ξεκίνησαν όλα. Οι καλλιτέχνες, προς τιμήν τους, ανταποκρίθηκαν άμεσα στο κάλεσμά μας, έτσι, λοιπόν, εννέα καλλιτέχνες, μία εταιρεία, ένας ενορχηστρωτής, τέσσερις μουσικοί και ένας σκηνοθέτης, όλοι από τα σπίτια μας, καταφέραμε να της δώσουμε ζωή». Στην εξαιρετική αυτή επιτυχία της ομαδικότητας της Walnut Entertainment έρχονται για να προστεθούν και τα λεγόμενα του Μίλτου Καρατζά. «Το “Θα κάτσω σπίτι 2020” είναι ένα καλό παράδειγμα του τρόπου που προσεγγίζουμε τα πράγματα. Όλη η δουλειά βγήκε μέσα από τα σπίτια μας μέσα σε 10 ημέρες, από εμάς και την dream team των συνεργατών που έχουμε επιλέξει. Βρέθηκαν οι καλλιτέχνες, έκαναν τις ηχογραφήσεις, ετοιμάσαμε το κλιπ και το κυκλοφορήσαμε με τεράστια επιτυχία! Το γεγονός ότι το πανελλήνιο αγκάλιασε αυτό το τραγούδι είναι τρανή απόδειξη του πώς η μουσική και η τέχνη μπορούν να παίξουν τεράστιο ρολό στην κουλτούρα αλλά και στον ψυχισμό ενός λαού». Ένα εξίσου μεγάλο κομμάτι που ενίσχυσε την επιτυ-

χία του τραγουδιού, όπως και του ευφάνταστου βίντεο, ήταν τα social media και, φυσικά, η ακόμα μεγαλύτερη ψηφιακή συνδεσιμότητα που βιώνουμε αυτή την εποχή. Παράλληλα, το ψηφιακό στοιχείο αποτελεί βασικό στοιχείο της Walnut Entertainment, όπως μας εξηγεί ο Τάσος Σκούρας. «Τον κόσμο στον οποίο ζούμε σήμερα δεν θα υπερβάλλαμε αν τον χαρακτηρίζαμε ως “ψηφιακό”. Όλες μας οι επικοινωνίες, οι συναλλαγές, ο τρόπος με τον οποίον ψυχαγωγούμαστε και πολλές άλλες δραστηριότητές μας γίνονται αποκλειστικά μέσω Διαδικτύου. Η Walnut δίνει μεγάλη βαρύτητα στην digital επικοινωνία και προώθηση, έχουμε επενδύσει πολύ στο κομμάτι της ηλεκτρονικής διαφήμισης και των social media, στελεχώνοντας μια ομάδα ανθρώπων με εμπειρία, γνώση, δημιουργικότητα και πολλή όρεξη. Παρέχουμε διάφορες υπηρεσίες, όπως συμβουλές ενδυνάμωσης των social media, στοχευμένες διαφημίσεις, ανάλυση δεδομένων και targeting, όπως και το συνολικό digital profiling των ενδιαφερομένων. Οραματιζόμαστε να είμαστε δημιουργικά πρωτοπόροι στο digital marketing και να συνεχίσουμε να παρέχουμε στους καλλιτέχνες μας και όχι μόνο ένα ψηφιακό περιβάλλον αντάξιο των προσδοκιών τους». Όπως πολλοί καλλιτεχνικοί κλάδοι, ο χώρος της μουσικής είναι αναπόφευκτο να επηρεαστεί μετά από αυτήν τη δύσκολη περίοδο. Ωστόσο, ο αντίκτυπος που θα έχει η μεγάλη αυτή κρίση μπορεί να λειτουργήσει ως ένα εξαιρετικά θετικό και ελπιδοφόρο έναυσμα γι' ακόμα περισσότερη δημιουργία, όπως μας εξηγεί η Τζένη Καρύδη. «Καμιά φορά ο φόβος και ο περιορισμός, ενώ στη σκέψη φαντάζουν ακυρωτικοί και η ψυχολογία λειτουργεί με την πάροδο των ημερών αντίστροφα, με θυμό και

απόγνωση, τελικά γεννιέται μια νέα ανθρώπινη ικανότητα οίστρου με αποτέλεσμα την ανάγκη της προσμονής σε εξέλιξη και δημιουργικότητα». Βασικό στοιχείο της εξέλιξης αυτής δεν θα μπορούσε παρά να είναι και η έννοια της διαφορετικότητας στον χώρο της μουσικής. Ο Μίλτος Καρατζάς, ο οποίος μετρά ήδη 45 χρόνια καριέρας στον χώρο της δισκογραφίας και έχοντας συνεργαστεί με μεγάλα ονόματα της ελληνικής μουσικής σκηνής, το επιβεβαιώνει. «Παρ’ όλο τον σεβασμό που τρέφω για αρκετούς συναδέλφους μου, πιστεύω ότι σε γενικές γραμμές τα τελευταία χρόνια η δισκογραφία στην Ελλάδα είχε αρχίσει να βαλτώνει. Δεν υπήρχαν πολλές νέες ιδέες και ελάχιστοι αξιόλογοι νέοι καλλιτέχνες κατάφερναν να γίνουν γνωστοί. Η διαφορετικότητα ήταν άγνωστη λέξη και οι περισσότερες εταιρείες κοίταζαν πώς θα βρουν νέους καλλιτέχνες που να θυμίζουν τον Χ καλλιτέχνη κάποιας ανταγωνιστικής εταιρείας, που ήδη γνώριζε επιτυχία. Και αυτός θέλω να Στις συνεργασίες της Walnut είναι ο μελλοντιEntertainment Greece που πρόκειται να κυκλοκός μας ρόλος: φορήσουν στο άμεσο μέλλον περιλαμβάνονται οι νέες ιδέες, νέοι Απροσάρμοστοι + Σταμάτης Μορφονιός, η Μαρίνα καλ λιτέχνες, Σάττι, όπως και το τελευταίο έργο του Μάνου Ελευνέες συνεργασίες, νέα προθερίου, ο «Νοητός Λύκος», που μελοποιήθηκε από σέγγιση στις τον Γιώργο Ανδρέου και θα κυκλοφορήσει σε δίσκο καριέρες των σύντομα, με τον Γιώργο Νταλάρα στον κεντρικό ήδη αγαπημένων ερμηνευτικό ρόλο και ερμηνείες τραγουκαι καθιερωμένων διών από τους Χρήστο Θηβαίο και καλλιτεχνών». Μάρθα Φριντζήλα.

μίλτος καρατζάς

7.5.20 – lifo

67

tv

ΝΕΕΣ ΣΕΙΡΕΣ

Upload Space Force

week

Η μικρή οθόνη θα μας σώσει Όλες οι τηλεοπτικές σειρές που θα δούμε το Μάιο.

The Eddy

White Lines

Α

κόμα δεν έχουμε δει πόσο έχει επηρεάσει η πανδημία την τηλεόραση και τις διαδικτυακές πλατφόρμες. Αρκετές σειρές φαίνεται να έχουν σταματήσει τα γυρίσματα σε αυτό το σημείο, αλλά κανείς δεν γνωρίζει ποιες από τις καινούργιες έχουν ακυρωθεί. Για παράδειγμα, το Netflix είχε βάλει στοπ στις δικές του παραγωγές για δύο βδομάδες τουλάχιστον. Προς το παρόν, πάντως, καινούργια πράγματα συνεχίζουν να βγαίνουν κανονικά.

ΤΙ ΠΕΡΙΜΈΝΟΥΜΕ ΤΟΝ ΜΆΙΟ Space Force Πέρα από την επιστροφή του Στιβ Καρέλ σε πρωταγωνιστικό ρόλο κωμικής σειράς μετά το «Office», το «Space Force» κρύβει κι άλλα καλούδια, όπως ο Τζον Μάλκοβιτς, και όχι μόνο. Ο Καρέλ παίζει έναν στρατηγό που διοικεί μια μυστική βάση στο Κολοράντο, απ’ όπου μια ομάδα επιστημόνων ετοιμάζεται να χτίσει ορυχεία στο φεγγάρι, όπως ανακοίνωσε ο τωρινός Προέδρος της Αμερικής (ναι, ο γνωστός). Στον ρόλο της γυναίκας του στρατηγού με τη δύσκολη αποστολή η Λίζα Κούντροου. Η σειρά θα προβληθεί στο Netflix και ήδη θεωρείται από τις πολυαναμενόμενες της σεζόν. 29/5

Hollywood To Xόλιγουντ έχει βάλει στο μάτι απο τη μαρια παππα

68 lifo – 7.5.20

αυτήν τη φορά ο Ράιαν Μέρφι ως το επίκεντρο της καινούργιας του σειράς που ακολουθεί τις περιπέτειες μιας παρέας επίδοξων ηθοποιών αμέσως μετά τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου στην Πόλη των Αγγέλων και θα σκάσει στο Netflix. Είναι η τρίτη του συνεργασία με τη γνωστή πλατφόρμα. Η προηγούμενη ήταν το «Pose». Στο «Hollywood» ξαναφαντάζεται τη «χρυσή εποχή» του, που μόνο χρυσή δεν ήταν. Κυριαρχούσαν τα σκάνδαλα και η προκατάληψη σχετικά με τη φυλή, το φύλο και τη σεξουαλικότητα, που η αμερικανική βιομηχανία του κι-

νηματογράφου δεν φαίνεται να έχει ξεπεράσει μέχρι σήμερα. Τι θα γινόταν όμως αν όλα αυτά είχαν λυθεί την εποχή που έπρεπε; Αυτό μένει να το δούμε. 1/5

The Eddy

Πάλι με μουσική έχει να κάνει το νέο πρότζεκτ του Ντάμιεν Σαζέλ. Μετά το La La Land και το Whiplash, αφήνει την Αμερική για λίγο και μεταφέρεται στη Γαλλία για τις ανάγκες του «Eddy», ενός μιούζικαλ με φόντο την τζαζ σκηνή του Παρισιού. Ο ιδιοκτήτης ενός κλαμπ στην Πόλη του Φωτός μπλέκει με τον υπόκοσμο και προσπαθεί να σώσει την επιχείρησή του, το συγκρότημά του αλλά και την έφηβη κόρη του. Τη μουσική υπογράφουν οι Γκλεν Μπάλαρντ και Ράντι Κέρμπερ. Η σειρά θα ολοκληρωθεί σε 8 επεισόδια και θα προβληθούν όλα στο Netflix.

8/5

White Lines

O δημιουργός του υπερ-επιτυχημένου «La casa de Papel», Άλεξ Πίνα, παρουσιάζει αυτήν τη φορά μια αστυνομική σειρά ισπανοβρετανικής παραγωγής και μας ταξιδεύει στην Ίμπιζα και στις ξέφρενες νύχτες της. Είκοσι χρόνια μετά τη μυστηριώδη εξαφάνιση ενός διάσημου DJ, η αστυνομία ανακαλύπτει το πτώμα του σε μια ακτή του νησιού, αλλά αρνείται να ανοίξει την υπόθεση. Η αδερφή του εγκαταλείπει το Μάντσεστερ, αποφασισμένη να μάθει την αλήθεια για τον θάνατό του. Μέσα στην κλαμπ σκηνή του ισπανικού νησιού ανακαλύπτει μια συνωμοσία που βασίζεται στα ψέματα και τη συγκάλυψη, καθώς παλεύει με τους προσωπικούς της δαίμονες. Στο Netflix, 15/5.

Upload

Στο μέλλον οι άνθρωποι θα έχουν την ικανότητα να επιλέγουν, πριν πεθάνουν, να «ανεβάσουν» τον εαυτό τους σε έναν εικονικό παράδεισο. Όταν ο Nέιθαν πεθαίνει πρόωρα, αποφασίζει να πάει στον Παράδεισο, μακριά από τους αγαπημένους τους. Τον υποδέχεται η

Nόρα, που δεν έχει πεθάνει ακόμα, αλλά δουλεύει για να έχει ο Nέιθαν μια ευτυχισμένη μετά θάνατον ζωή. Η σειρά είναι μια σάτιρα επιστημονικής φαντασίας στο στυλ του «Good Place», που μάλλον άσκησε αρκετή επιρροή απ’ ό,τι φαίνεται. Το τρέιλερ είναι αρκετά καλό και το καστ τόσο ελκυστικό, ώστε να σε κάνει να θέλεις να τη δοκιμάσεις. Στο Amazon Prime, 1/5.

Homecoming

Δύο χρόνια έχουν περάσει από το «Homecoming», τη σειρά μυστηρίου με πρωταγωνίστρια την Τζούλια Ρόμπερτς που έσκασε το 2018 και έλαβε διθυραμβικές κριτικές για τον ανορθόδοξο τρόπο αφήγησής της. Πάντως, για να πούμε την αλήθεια, μετά από τόσο καιρό είχαμε ξεχάσει ότι υπήρξε καν. Τέλος πάντων, η δεύτερη σεζόν επιτέλους είναι έτοιμη και θα κάνει πρεμιέρα στις 22 Μαΐου. Προς το παρόν, δεν γνωρίζουμε πώς ακριβώς ή αν συνδέεται με τα προηγούμενα επεισόδια και το τρέιλερ δεν βοηθάει καθόλου. Νέα ιστορία και νέοι χαρακτήρες. Η Τζανέλ Μονέ ξυπνάει πάνω σε μια βάρκα σε μια λίμνη χωρίς να θυμάται τίποτα και, όπως όλα δείχνουν, έχει χάσει τη μνήμη της μετά από ένα πείραμα ή κάτι τέτοιο. Παίζει, επίσης, ο Κρις Κούπερ. Αυτά! Τα υπόλοιπα στις οθόνες. Από το Amazon, 22/5.

The Great

Δεν γίνεται να δεις το τρέιλερ του «Great» και να μη σκεφτείς την Ευνοούμενη του Λάνθιμου. Η αλήθεια είναι ότι και στα δύο το πρωτότυπο σενάριο είναι του Tόνι Mακναμάρα. Στο «Great», λοιπόν, αλλάζει τα φώτα στην ιστορία της πορείας της Μεγάλης Αικατερίνης προς τον θρόνο. Η Eλ Φάνινγκ υποδύεται την αυτοκράτειρα ως μια αθώα και ρομαντική κοπέλα που καταφθάνει στη Ρωσία για να νυμφευθεί τον τσάρο της Ρωσικής Αυτοκρατορίας και να ανακαλύψει τον έρωτα. Αντ’ αυτού, ο Πέτρος Α’ αποδεικνύεται κάπως εκκεντρικός ως μονάρχης και παρανοϊκός. Το, δε, βασίλειο, βυθισμένο

The Great

On the record

στην παρακμή και στην οπισθοδρομικότητα. Για να γλιτώσει, πρέπει να σκοτώσει τον άντρα της και να βάλει την Εκκλησία, τον στρατό αλλά και την αυλή στη θέση τους. Πανδαιμόνιο, σάτιρα και αριστοκρατία εν ολίγοις. Η σειρά θα ολοκληρωθεί σε 10 επεισόδια που θα προβληθούν όλα στο Hulu. 15/5

On the record

Το «On the record» είναι τo τέταρτο ντοκιμαντέρ που γυρίζεται στον απόηχο του κινήματος του #ΜeToo και αφορά κατηγορίες για σεξουαλική κακοποίηση από ισχυρούς άντρες. Έχουν προηγηθεί το «Leaving Neverland» για τον Mάικλ Τζάκσον, το «Untouchable» για τον Χάρβεϊ Γουάινστιν και το «Surviving R. Kelly» για τον R. Kelly. Το συγκεκριμένο εξετάζει όσα αποκάλυψαν διάφορες γυναίκες για τον Russell Simmons, τον συνιδρυτή της Def Jam Records και έναν από τους πλουσιότερους επιχειρηματίες της χιπ-χοπ σκηνής. Η πρώτη γυναίκα που τον κατηγόρησε για βιασμό ήταν το μοντέλο Keri Claussen Khalighi το 2017. Μέχρι στιγμής, έχουν έρθει στην επιφάνεια μαρτυρίες από περισσότερες από 6 γυναίκες που τον κατηγορούν για βιασμό και 7 για σεξουαλική επίθεση και παρενόχληση. Ο Simmons έχει αρνηθεί τις κατηγορίες, ενώ η Όπρα αποσύρθηκε από τη θέση της παραγωγού εξαιτίας καλλιτεχνικών διαφορών, όπως δήλωσε. Στο ΗΒΟ, 27/5.

ΜΠΟΡΕΊ ΝΑ ΈΧΕΙΣ ΧΆΣΕΙ Tales from the loop (Amazon)

Μια πόλη της οποίας οι κάτοικοι ζουν περίεργες καταστάσεις και υπερφυσικά φαινόμενα που επηρεάζουν την καθημερινή τους ζωή. Στα 8 επεισόδια που διαρκεί, το «Tales from the loop» θυμίζει έντονα το «Twilight Zone», έχει μια περίεργη υπαρξιακή ατμόσφαιρα δηλαδή, ότι κάτι φοβερό παραμονεύει στις γωνίες. Αντί όμως

να επικεντρώνεται στο παράδοξο, δείχνει πώς επιδρά σε όσους το συναντούν. Κάθε επεισόδιο είναι αυτοτελές, με χαρακτήρες που συνδέονται μέσω μιας γενικότερης υπόθεσης. Η σειρά βασίζεται στο βιβλίο του Σουηδού εικαστικού Simon Stalenhag.

The plot against America (HBO) Το διάσημο μυθιστόρημα του Φίλιπ Ροθ μεταφέρεται σε μια σειρά 6 επεισοδίων, στην οποία πρωταγωνιστούν η Γουινόνα Ράιντερ και η Ζόι Kαζάν. Μια εναλλακτική ιστορία της Αμερικής μέσα από την οπτική μιας μικρομεσαίας εβραϊκής οικογένειας που ζει στο Νιου Τζέρζι, βλέποντας την άνοδο ενός ξενοφοβικού λαϊκιστή στην προεδρία της χώρας. Αρκετοί ισχυρίστηκαν ότι δεν είναι αντάξιο του πρωτοτύπου, παρ’ όλα αυτά αξίζει τον κόπο.

μεταφράζεται περίπου ως «μέχρι τα μπούνια», αν δεν θέλουμε να χρησιμοποιήσουμε κακές λέξεις. Ο Barris παίζει μια fiction βερσιόν του εαυτού του και της οικογένειάς του, γενικά εξετάζοντας με κωμικοτραγικό τρόπο τα προβλήματα που αντιμετωπίζει μια νεόπλουτη οικογένεια που δεν υπάγεται σε στερεοτυπικά μοντέλα.

ZeroZeroZero (Amazon Prime) Μία από τις αγαπημένες σειρές του Drake αυτήν τη στιγμή αφορά μια οικογένεια εφοπλιστών των οποίων τα πλοία λειτουργούν ως βιτρίνα για εμπόριο ναρκωτικών από το Μεξικό και την Ιταλία. Στη σειρά πρωταγωνιστούν οι Andrea Riseborough, Dane DeHaan και Gabriel Byrne. Βασίζεται στο μυθιστόρημα του Ρομπέρτο Σαβιάνο.

Defending Jacob (Appletv+)

Ένα νεαρό κορίτσι μετακομίζει από το Μπρούκλιν στη μικρή επαρχιακή πόλη απ’ όπου κατάγεται ο πατέρας της και βρίσκεται μπροστά σε ένα έγκλημα από το παρελθόν. Όσο κουλό κι αν ακούγεται, η σειρά βασίζεται σε ένα πραγματικό πρόσωπο, την 9χρονη δημοσιογράφο Hilde Lysiak που κάλυψε σε μια παιδική εφημερίδα, την οποία είχε στήσει με τη βοήθεια του πατέρα της, μια υπόθεση δολοφονίας στη γειτονιά της.

O Captain America, Κρις Έβανς, αφήνει τον υπερηρωικό χαρακτήρα του και υποδύεται έναν βοηθό εισαγγελέα του οποίου ο κόσμος διαλύεται όταν ο μικρός του γιος γίνεται ο κύριος ύποπτος ενός φόνου. Η αστυνομική μίνι σειρά βασίζεται στο ομώνυμο βιβλίο του William Landay και τη σκηνοθετεί ο Stefano Sollima. Μέχρι στιγμής έχουν προβληθεί τα τρία πρώτα επεισόδια. O πιλότος της προβλήθηκε πέρσι για πρώτη φορά στο Φεστιβάλ Βενετίας.

Outer Banks (Netflix)

Normal People (Hulu, BBC) Τo δημο-

Home before dark (Appletv+)

Κάτι σαν το «Riverdale» της φτωχολογιάς ή τον σέρφερ με άφθονο αντηλιακό. Μυστήριο και έφηβοι που μοιάζουν με 35άρηδες, αλλά μια αρκετά τίμια υπόθεση. Όταν ο πατέρας του αρχηγού μιας συμμορίας εφήβων εξαφανίζεται, στην προσπάθειά του να ανακαλύψει τι έγινε αυτός και οι φίλοι του μπλέκουν σε ένα κυνήγι θυσαυρού.

#BlackAF (Netflix) Το #BlackAF είναι ένα sitcom που έχει δημιουργήσει ο Kenya Barris, όπου το ΑF του τίτλου σημαίνει «as fuck» και

φιλές ομώνυμο βιβλίο της Σάλι Ρούνεϊ γίνεται σειρά με σενάριο που έχει επιμεληθεί η ίδια και πρωταγωνιστές τους Ντέιζι Έντγκαρ-Τζόουνς και Πολ Μέσκαλ. Η πολύπλοκη φιλική και ερωτική ιστορία δύο ανθρώπων από διαφορετικές τάξεις, που γνωρίζονται και ερωτεύονται ως έφηβοι στο σχολείο. Η υπόθεση διαδραματίζεται στο Δουβλίνο το 2008. Συζητιόταν αρκετά προτού καν προβληθεί και οι πρώτες κριτικές είναι διθυραμβικές.

7.5.20 – lifo

69

70 lifo – 7.5.20

Το βιβλίο επιμένει Όλα τα βιβλία που θα διαβάσουμε το καλοκαίρι εδώ!

ΔΈΣΠΟΙΝΑ

* για την εικονογραφηση χρησιμοποιηθηκαν λεπτομερειεσ απο τα εξωφυλλα των βιβλιων

απο τη μαρια δρουκοπούλου

Ο ΆΝΔΡΑΣ ΠΟΥ ΔΕΝ ΤΗΛΕΦΏΝΗΣΕ

ΜΑΘΉΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗ ΡΩΣΙΚΉ ΛΟΓΟΤΕΧΝΊΑ

Ο ΒΑΣΙΛΙΆΣ ΤΗΣ

week

ΦΏΤΑ ΠΟΛΈΜΟΥ

βιβλίο

ΝΕΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗΣ Εκτός από το μυθιστόρημα Φώτα Πολέμου του βραβευμένου με Booker Μάικλ Οντάατζε (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), και τη Δέσποινα, το καινούργιο βιβλίο του Αύγουστου Κορτώ, στην πολύ πρόσφατη παραγωγή των εκδόσεων περιλαμβάνεται και το πολύ επίκαιρο Περί Μετάδοσης του Πάολο Τζορντάνο σε μετάφραση Σώτης Τριανταφύλλου, που γράφτηκε την περίοδο ΦεβρουαρίουΜαρτίου στη Ρώμη και αφορά –τι άλλο;– την πανδημία Covid-19. Αξιοπρόσεκτα είναι, βέβαια, και τα Μαθήματα για τη ρωσική λογοτεχνία του Βλαντίμιρ Ναμπόκοφ (μτφρ. Ανδρέας Παππάς), όπου ο συγγραφέας θυμάται τις μέρες του ως καθηγητή Λογοτεχνίας, αλλά και η νέα έκδοση του πολύκροτου Ζιγκ Ζαγκ στις νεραντζιές της Έρσης Σωτηροπούλου. Την περίοδο αυτή συμπληρώνουν ο Άνδρας που δεν τηλεφώνησε της Ρόζι Γουόλς (μτφρ. Ειρήνη Αποστολάκη) και το Ρέκβιεμ για την Οκταβία της Ευτυχίας Γιαννακάκη. Προσεχώς το πρόγραμμα του Μαΐου είναι γεμάτο από επιλογές πραγματικά αξιοπρόσεκτες. Ο Χρήστος Χωμενίδης επανέρχεται με το καινούργιο του μυθιστόρημα Ο βασιλιάς της, όπως και ο Πάνος Καρνέζης, με το Είμαστε όλοι πλασμένοι από χώμα. Στο ξενόγλωσσο μυθιστόρημα βρίσκουμε τους Κανονικούς Ανθρώπους της Σάλλυ Ρούνεϋ σε μετάφραση Μαρίας Φακίνου –που πρόσφατα μεταφέρθηκε με μεγάλη επιτυχία στη μικρή οθόνη–, καθώς και κάποια που έχουμε γνωρίσει ήδη, σε νέες εκδόσεις: την Ιστανμπούλ του Ορχάν Παμούκ (μτφρ. Στέλλα Βρεττού), τις Αυτόχειρες Παρθένους του Τζέφρυ Ευγενίδη (μτφρ. Άννα Παπασταύρου) και τον κλασικό πια Φύλακα στη σίκαλη του Σάλιντζερ (μτφρ. Αθηνά Δημητριάδου) – τα δύο τελευταία έχουν μεταφραστεί εκ νέου. Ο εκδοτικός οίκος μάς επιφυλάσσει νέα μετάφραση και για το έργο ενός σπουδαίου ποιητή, του Τ.Σ. Έλιοτ. Η γνωστή μέχρι σήμερα Έρημη Χώρα θα κυκλοφορήσει με τον τίτλο Άγονη Γη, μεταφρασμένη από τον Χάρη Βλαβιανό. Μια άλλη, εξίσου κλασική πρόταση είναι η Επικίνδυνη Γραφή (μτφρ. Άννα Παπασταύρου), μια εισαγωγή στον τρόπο σκέψης και στα έργα του Τζέιμς Τζόυς. Η Bιογραφία της Ελλάδας ως σύγχρονου έθνους του γνωστού και από την Εισαγωγή στη νεότερη ελληνική λογοτεχνία Roderick Beaton, μεταφρασμένη από τον Μενέλαο Αστερίου, ολοκληρώνει την παραγωγή του εκδοτικού οίκου τον τελευταίο μήνα της άνοιξης. Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης Ήδη από τον Μάρτιο κυκλοφορεί η Ιερουσαλήμ (Anne B. Shlay & Gillad Rosen, μτφρ. Μιχάλη Λαλιώτης), μια μελέτη που εξετάζει τις παραμέτρους που έχουν διαμορφώσει τον χαρακτήρα της πόλης. Προσεχώς, ο εκδοτικός οίκος προγραμματίζει μια γενεαλογία της ιδέας του εμφυλίου (David Armitage, μτφρ. Μαργαρίτα Μηλιώρη) και μια συναρπαστική συλλογή σχετικά με τις γυναίκες που έχουν διακριθεί και πρωτοπορήσει στον χώρο των επιστημών (Rachel Ignotofsky, Γυναίκες της Επιστήμης). Εκτός από το πεδίο των μελετών, οι ΠΕΚ δραστηριοποιούνται και στο κόμικ με το Ο GRDP και οι 40 κλέφτες των Δημήτρη Γραμμένου και Ανθής Στρατάκη. Ο τίτλος ανήκει στη σειρά των Thinkomics, βιβλίων που στόχο έχουν να αποδώσουν επιστημονικά τεκμηριωμένες γνώσεις με κατανοητό, ενδιαφέροντα και ψυχαγωγικό τρόπο.

7.5.20 – lifo

71

ΨΥΧΟΓΙΟΣ

Από τις εκδόσεις Ψυχογιός περιμένουμε παραγωγή που θα καλύπτει αρκετούς τομείς. Ανάμεσα στους τίτλους της ελληνικής λογοτεχνίας ξεχωρίζουν το σταθερό ετήσιο ραντεβού της Λένας Μαντά με το αναγνωστικό κοινό (Τρεις Άσοι) και το δεύτερο μέρος της Τριλογίας της Διασποράς της Φιλομήλας Λαπατά. Γνωστοί συγγραφείς, όπως ο Καζούο Ισιγκούρο (Ένας καλλιτέχνης του ρέοντος κόσμου, μτφρ. Αργυρώ Μαντόγλου) και η Ιζαμπέλ Αλιέντε (Μακρύ πέταλο από θάλασσα, μτφρ. Βασιλική Κνήτου), ηγούνται της ξενόγλωσσης παραγωγής, η οποία συμπληρώνεται με βιβλία σχετικά με ψυχολογία και συμβουλευτική.

ΔΙΟΠΤΡΑ

Αρχές της άνοιξης η Διόπτρα έφτασε στο κοινό με δύο ξεχωριστά λογοτεχνικά είδη, αστυνομικό μυθιστόρημα και γυναικείο μυθιστόρημα. Στην πρώτη περίπτωση συναντάμε το Διπλανό Σπίτι της Cara Hunter (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), ένα αγωνιώδες μυστήριο για όλα τα καλά κρυμμένα μυστικά σε κοινή θέα, και το Αμαρόκ του Βαγγέλη Γιαννίση,

72 lifo – 7.5.20

ΚΑΣΤΑΝΆΝΘΡΩΠΟΣ

H ΈΝΟΙΚΟΣ

Την περίοδο Μαΐου-Ιουνίου θα διαβάσουμε από τους Αντίποδες ενδιαφέροντες τίτλους ξένης λογοτεχνίας: το πολυαναμενόμενο τρίτο βιβλίο του Εντουάρ Λουί, Ποιος σκότωσε τον πατέρα μου (μτφρ. Στέλα Ζουμπουλάκη), τρία διηγήματα του Φρίντριχ Ντίρενματ μεταφρασμένα από τον Γιάννη Καλιφατίδη, ένα δοκίμιο του Τόμας Μπάουερ περί πλουραλισμού (Ο μονοσήμαντος κόσμος μας. Για την απώλεια της πολυσημίας και της ποικιλίας, μτφρ. Κατερίνα Τζιναβά) και τη συλλογή του Γ.Χ. Όντεν, Η ασπίδα του Αχιλλέα και άλλα ποιήματα, σε μετάφραση Ερρίκου Σοφρά. Στις προτάσεις τους περιλαμβάνονται και δύο ελληνικοί τίτλοι, το μυθιστόρημα Ο πολτός των πραγμάτων του Αριστείδη Αντονά και η ποιητική συλλογή της Δανάης Σιώζιου Ενδεχόμενα Τοπία.

Η ΑΣΠΊΔΑ ΤΟΥ ΑΧΙΛΛΈΑ ΚΑΙ ΆΛΛΑ ΠΟΙΉΜΑΤΑ

ΜΑΚΡΎ ΠΈΤΑΛΟ ΑΠΌ ΘΆΛΑΣΣΑ

ΤΟ ΔΙΠΛΑΝΌ ΣΠΊΤΙ

ΤΡΙΛΟΓΊΑΣ ΤΗΣ ΔΙΑΣΠΟΡΆΣ

ΑΝΤΙΠΟΔΕΣ

και στη δεύτερη το Μια άλλη Σταχτοπούτα της Jennifer Donnelly (μτφρ. Μαρία-Ρόζα Τραϊκόγλου), που μας θυμίζει παλαιότερες και σκοτεινές πλευρές του παραμυθιού. Η εκδοτική της παραγωγή για τον Μάιο είναι ποικίλη, καλύπτοντας μια ευρεία γκάμα προτιμήσεων. Το μεγαλύτερο μέρος του προγράμματός της καλύπτει η ελληνική πεζογραφία, με ονόματα ήδη γνωστά στους αναγνώστες. Ο Κώστας Κρομμύδας με την Εβόρα, η Πασχαλία Τραυλού με τη Γιατρίνα, η Γιώτα Γουβέλη με το Ένα τανγκό στη Σμύρνη και, φυσικά, η Αλκυόνη Παπαδάκη με το Κόντρα στο κύμα εκπροσωπούν την εγχώρια παραγωγή. Μια πολύ δημοφιλή κατηγορία, αυτήν του αστυνομικού μυθιστορήματος, θα καλύψουν δύο Σκανδιναβοί, ο Soren Sveistrup με τον Καστανάνθρωπο (μτφρ. Βαγγέλης Γιαννίσης), που το Amazon έχει επιλέξει ως ένα από τα καλύτερα αστυνομικά της χρονιάς, ενώ οι κριτικές που έχει αποσπάσει από κοινό και κριτικούς το κατατάσσουν στα best-sellers, και η Katrine Engberg με την Ένοικο, το ντεμπούτο της στο είδος. Η εξερεύνηση των πιο καταστροφικών στιγμών στην ιστορία της ανθρωπότητας που κάνει ο Dan Carlin, ο παραγωγός της βραβευμένης διαδικτυακής ραδιοφωνικής εκπομπής «Hardcore History», στο βιβλίο του Το τέλος είναι πάντα κοντά απευθύνεται σε όσους ενδιαφέρονται για την Ιστορία και την πολιτική, ενώ οι εκδόσεις έχουν προβλέψει και για όσους ψάχνουν τίτλους σχετικούς με ψυχολογία και προσωπική ανάπτυξη, προτείνοντας το Η τέχνη της ψυχραιμίας, Σενέκας (μτφρ. Βιολέττα Ζεύκη) του James S. Romm, που φέρνει την αρχαία σοφία στη διαχείριση του θυμού, και το Ανάμεσα σε ηλίθιους του Thomas Erikson, έναν οδηγό για την κατανόηση του περίγυρού μας και τον καλύτερο τρόπο επικοινωνίας με αυτόν.

ΠΟΙΟΣ ΣΚΌΤΩΣΕ ΤΟΝ ΠΑΤΈΡΑ ΜΟΥ

ΕΒΌΡΑ

Η ΤΈΧΝΗ ΤΗΣ ΨΥΧΡΑΙΜΊΑΣ, ΣΕΝΈΚΑΣ

βιβλίο week

ΝΕΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ

7.5.20 – lifo

73

βιβλίο

ΝΕΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ

Ο ΤΟΠΟΣ

week

ΟΛΟΚΑΎΤΩΜΑ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΊΚΗ

Από το Μεταίχμιο κυκλοφόρησαν την περίοδο της καραντίνας μερικοί αξιόλογοι ξένοι τίτλοι. Ενδεικτικά αναφέρουμε τη Βαλκανική Τριλογία της Olivia Manning (μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ), τον Τόπο της Annie Ernaux, το αστυνομικό Οι επτά θάνατοι της Έβελιν Χαρντκάστλ του Stuart Turton (μτφρ. Θοδωρής Τσαπακίδης) και το ιδιαίτερο υβρίδιο non fiction Υπογαία του πολυβραβευμένου Robert MacFarlane (μτφρ. Μιχάλης Μακρόπουλος). Τον Μάιο το αναγνωστικό κοινό θα έχει να επιλέξει μεταξύ του Παριζιάνου (μτφρ. Αναστασία Δεληγιάννη), ιστορικού μυθιστορήματος της βραβευμένης Isabella Hammad, και του Χρυσού Βραχιολιού της γνώριμης πια Σοφίας Νικολαΐδου, ενός βιβλίου μαρτυριών σχετικά με την πεποίθηση των Ελλήνων ότι η πανεπιστημιακή παιδεία είναι το εισιτήριο για μια καλύτερη ζωή. Τον Ιούνιο θα κυκλοφορήσει το αστυνομικό μυθιστόρημα της Jane Harper Χαμένος, σε μετάφραση Χίλντας Παπαδημητρίου.

ΒΕΝΕΤΙΑ

ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ

ΔΩΜΑ

Μία η έκδοση εδώ, αλλά ιδιαίτερης σημασίας, καθώς πρόκειται για ένα από τα πιο πολυδιαβασμένα φιλοσοφικά κείμενα του 20ού αιώνα. Πρόκειται για τη διάλεξη που έδωσε ο Ζαν-Πωλ Σαρτρ το 1945 με τίτλο Ο υπαρξισμός είναι ένας ανθρωπισμός, συνοψίζοντας τις βασικές του θέσεις. Η μετάφραση είναι του Αντώνη Χατζημωυσή. Τον Μάιο περιμένουμε από τον Ίκαρο το βραβευμένο μυθιστόρημα του Αργεντινού Patricio Pron για τον έρωτα την εποχή των social media, Αύριο θα μας λένε αλλιώς (μτφρ. Μαρία Παλαιολόγου), και το graphic novel του Θανάση Πέτρου Οι όμηροι του Γκαίρλιτς, μια ιστορία από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Τον Ιούνιο έχουμε να περιμένουμε το νέο αστυνομικό μυθιστόρημα της Ευτυχίας Γιαννάκη, πρώτο μέρος της Τριλογίας του Βυθού, με τίτλο Η νόσος του μικρού Θεού. Την ίδια περίοδο αναμένεται η συλλογή διηγημάτων του βραβευμένου Κολομβιανού Juan Gabriel Vasquez, γνωστού ήδη από τον Ήχο των πραγμάτων όταν πέφτουν. Ο τίτλος αυτής Τραγούδια για την πυρκαγιά και μεταφραστής της ο Αχιλλέας Κυριακίδης.

Το Απρίλιο ο Gutenberg έδωσε το «παρών» με την έκδοση δύο βιβλίων. Το ένα αποτελεί κλασική επιλογή του οίκου και πρόκειται για τρία δοκίμια του Νίτσε σχετικά με το αρχαίο δράμα υπό τον γενικότερο τίτλο Διόνυσος κατά Εσταυρωμένου, με σχολιασμό του μεταφραστή Βαγγέλη Δουλαβέρη και του επιμελητή της έκδοσης Ήρκου Ρ. Αποστολίδη. Το άλλο είναι ένα σύγχρονο μυθιστόρημα, Οι κόρες της σελήνης, για το οποίο η συγγραφέας του, Τζόχα Αλχάρθι, τιμήθηκε με το βραβείο Man Booker International – μάλιστα είναι η πρώτη φορά που το συγκεκριμένο βραβείο απονεμήθηκε σε αραβικό έργο. Πρόκειται για την ιστορία τριών γυναικών που δίνουν μια όψη του αραβικού κόσμου χωρίς προκαταλήψεις. Τη μετάφραση ανέλαβε η Ελένη Καπετανάκη.

74 lifo – 7.5.20

ΟΛΟΚΑΎΤΩΜΑ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΊΚΗ

GUTENBERG

ΔΙΌΝΥΣΟΣ ΚΑΤΆ ΕΣΤΑΥΡΩΜΈΝΟΥ

ΙΚΑΡΟΣ

ΟΙ ΚΌΡΕΣ ΤΗΣ ΣΕΛΉΝΗΣ

Ο ΥΠΑΡΞΙΣΜΌΣ ΕΊΝΑΙ ΈΝΑΣ ΑΝΘΡΩΠΙΣΜΌΣ

Ήδη την περίοδο Μαρτίου-Απριλίου από την Αλεξάνδρεια εκδόθηκαν δύο τίτλοι, η Βενετία: Μια συνάντηση που στέριωσε απρόβλεπτα, μια πραγματεία του Γιάννη Μηλιού για τον καπιταλισμό, και το Ολοκαύτωμα στη Θεσσαλονίκη του Ανδρέα Μπουρούτη. Μέσα στον Μάιο περιμένουμε άλλους δύο με παρεμφερές αντικείμενο: μια πολεμική εναντίον του έρωτα από τη Λώρα Κίπνις σε μετάφραση Κυριάκου Χαρίτου και μια μελέτη του Βιεννέζου ψυχαναλυτή, μαθητή και συνεργάτη του Φρόιντ, Τέοντορ Ράικ, που επιχειρεί μια σαφή διάκριση ανάμεσα στην επιθυμία να αγαπούμε και στην ανάγκη μας να μας αγαπούν (Η ανάγκη να μας αγαπούν, μτφρ. Ροζίνα Μπρέκνερ).

ΒΑΛΚΑΝΙΚΉ ΤΡΙΛΟΓΊΑ

ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ

7.5.20 – lifo

75

76 lifo – 7.5.20

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

ΤΑ ΠΕΡΣΙΝΆ ΤΟΥΣ ΒΆΖΟΥΝ ΓΙΑ ΚΑΛΆ

ΠΟΥΈΝΤΕ

ΑΝ ΤΟ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΌ ΉΤΑΝ ΠΡΌΒΛΗΜΑ, ΘΑ ΕΊΧΕ ΛΎΣΗ

Στη διάρκεια της καραντίνας κυκλοφόρησε η βραβευμένη με το Booker 2016 Χορτοφάγος της δημοφιλούς στην Άπω Ανατολή Χαν Γκανγκ (μτφρ. Αμαλία Τζιώτη), μια καφκικής σύλληψης ιστορία. Με την άρση των μέτρων, στα χέρια του αναγνωστικού κοινού θα έρθει η συλλογή με τα 11 διηγήματα της διακεκριμένης και πολυμεταφρασμένης Ρέας Γαλανάκη, το Μια ζωή γεμάτη του Φοίβου Ιωαννίδη, που μαζί με τον περιπετειώδη βίο του φωτίζει ταυτόχρονα και ένα μεγάλο κομμάτι της ελληνικής Ιστορίας, και μια σκιαγράφηση της ζωής στις παιδοπόλεις της δεκαετίας του ’60 και των πολιτικών αναταράξεων μέσα από το μυθιστόρημα της Γιώτας Κούγιαλη Απόψε τι βλέπεις γύρω σου. Επίσης, ο ειδικού βάρους τόμος με μια εκτεταμένη επιλογή κειμένων του αξέχαστου Κωστή Παπαγιώργη για την παλιότερη και σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία στο πλαίσιο της σειράς «Τα βιβλία των άλλων». Τέλος, μια επιλογή ξενόγλωσση, και πάντα επίκαιρη, το πορτρέτο του θριάμβου της ανθρώπινης θέλησης εν μέσω της προσφυγικής κρίσης, όπως το κατέγραψε η Μελίσα Φλέμινγκ στο Μια ελπίδα πιο δυνατή απ’ τη θάλασσα (μτφρ. Τάνια Μποζανίνου).

ΓΡΑΜΜΉ ΤΟΥ ΜΕΣΟΝΥΧΤΊΟΥ

ΧΩΡΊΣ ΡΊΣΚΟ

ΚΙΧΛΗ

Για το διάστημα από τον Μάιο μέχρι τον Αύγουστο οι εκδόσεις Κίχλη ετοιμάζουν τις Δύο εικόνες της Ρώμης του Κάρολου Ντίκενς, σε μετάφραση Γιάννη Παλαβού. Πρόκειται για δύο από τα γοητευτικότερα κείμενα των Εικόνων από την Ιταλία του συγγραφέα, που δεν συνιστούν απλώς μια πολύτιμη μαρτυρία για τη Ρώμη αλλά κερδίζουν τον αναγνώστη με την καλαισθησία, το χιούμορ και τη λεπτότητά τους. Σε άλλο ύφος, εξίσου ενδιαφέρον, κινείται το Νο 13: Εξήντα πέντε θέσεις για τα βιβλία και τις πόρνες, το γράψιμο, την κριτική, τους σνομπ και την επιτυχία, οι αφορισμοί του Walter Benjamin, σε μετάφραση Κώστα Κουτσουρέλη. Ο τελευταίος δημοσιεύει το ποιητικό χρονικό του πρώτου χρόνου της κόρης του σε ένα βιβλίο μαζί με το ποίημα του William B. Yeats, «Προσευχή για την κόρη μου», σε δική του απόδοση (Η κόρη μου – William B. Yeats, Προσευχή για την κόρη μου). Η εκδοτική κίνηση συμπληρώνεται από προτάσεις ελληνικής λογοτεχνίας: τη νουβέλα Η Θάλασσα του Μιχάλη Μακρόπουλου, μια συλλογή διηγημάτων του Αργύρη Χιόνη με τίτλο Ο λαβύρινθος και άλλες αθησαύριστες ιστορίες και το μυθιστόρημα Το παιχνίδι της Άγρας του Θεόδωρου Εσπίριτου.

BELL

Την περίοδο του αναγκαστικού εγκλεισμού οι εκδόσεις Bell κράτησαν παρέα στους αναγνώστες με το Κουτί, ένα μυθιστόρημα για τις φωτεινές αλλά και τις σκοτεινές πλευρές των ανθρώπων, που έγραψε ο Γιώργος Γιώτσας και με το Μια φορά κι ένα ποτάμι, μια πολυεπίπεδη ιστορία μυστηρίου γεμάτη στοιχεία λαϊκών θρύλων και παραδόσεων, της Diane Setterfield (Βεατρίκη ΚάντζολαΣαμπατάκου). Τον Μάιο η παραγωγή τους, είτε ελληνική είτε ξένη, κινείται στην καθαρά ψυχαγωγική γραμμή του μυστηρίου και της περιπέτειας. Η Τσιχλόφουσκα της Ειρήνης Βαρδάκη είναι ένα ψυχολογικό θρίλερ που πραγματεύεται τις εικονικές ζωές που ζούμε μέσα από το Διαδίκτυο, το Χωρίς Ρίσκο του Jeffrey Archer (Μαρία Παπανδρέου), που, σημειωτέον, εγκαινιάζει την καινούργια σειρά του συγγραφέα, αφηγείται τη συνάντηση με το έγκλημα ενός αστυνομικού στο ξεκίνημα της καριέρας του και η Γραμμή του Μεσονυχτίου του Lee Child (μτφρ. Nίκος Ιβραηνίας) φέρνει για μία φορά ακόμη στο προσκήνιο τον ήρωά του Τζακ Ρίτσερ και τα μυστήρια που τον ακολουθούν.

ΤΟ ΚΟΥΤΊ

week

ΤΣΙΧΛΌΦΟΥΣΚΑ

Από τη Δευτέρα 4 Μαΐου μπορούμε να βρούμε στα βιβλιοπωλεία το επίκαιρο βιβλίο του Δημήτρη Χριστόπουλου Αν το προσφυγικό ήταν πρόβλημα, θα είχε λύση –και μαζί επιχειρηματολογία σχετικά με το ότι το προσφυγικό και το μεταναστευτικό είναι ζητήματα με τα οποία η ελληνική κοινωνία θα πρέπει να μάθει να ζει, χωρίς εξωραϊσμούς και δαιμονοποιήσεις–, τους Θηριόμορφους, το νέο μυθιστόρημα της Έλενας Μαρούτσου για το πώς, σε ακραίες συνθήκες, ακόμα και το πιο εξευγενισμένο ον μπορεί να εκδηλώσει ζωώδεις συμπεριφορές, και τις ποιητικές συλλογές του Σπύρου Γούλα (Τα περσινά τους βάζουν για καλά) και της Μαρίας Θ. Αρχιμανδρίτη (Πουέντε). Τον Ιούνιο θα ακολουθήσει κατά κύριο λόγο ξενόγλωσση παραγωγή, που θα περιλαμβάνει καταρχάς μυθιστορήματα. Ο Ανθρώπινος Παράγοντας του Graham Greene, σε μετάφραση Αχιλλέα Κυριακίδη, κινείται στον γνώριμο κόσμο των κατασκόπων και της προδοσίας του συγγραφέα, πλέκοντας το εγκώμιο της ανυπακοής, ενώ σε νουάρ ατμόσφαιρα εκτυλίσσεται και η δράση του βραβευμένου Τίποτα δεν χάνεται της Cloé Mehdi (μτφρ. Γιάννης Καυκιάς). Άλλες δύο προτάσεις είναι ο Πρίγκιπας με το φλιτζανάκι της Émilie de Turckheim (μτφρ. Ρούλα Γεωργακοπούλου), ένα ημερολόγιο αναγνώρισης και αποδοχής του Άλλου, και το Λάννυ του Μax Porter (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά), μια ωδή στη δημιουργικότητα, το πνεύμα και τις γενεσιουργές δυνάμεις, μια ιστορία που μπερδεύει τον μύθο με το οικογενειακό δράμα. Πέραν αυτών, ο εκδοτικός οίκος έχει ετοιμάσει και δύο βιβλία κοινωνιολογικού περιεχομένου, ένα περί της τυραννίας της τεχνητής ευτυχίας, των παραμέτρων και των συνεπειών της (Eva Illouz και Edgar Cabanas, Ευτυχιοκρατία, μτφρ. Βασιλική Πέτσα), και ένα για τον Θρίαμβο της Αδικίας, όπου οι Emmanuel Saez και Gabriel Zucman αποκαλύπτουν πώς η φορολογική αδικία τροφοδοτεί την εκτροπή προς την ολιγαρχία (μτφρ. Αντώνης Δ. Παπαγιαννίδης).

ΜΙΑ ΦΟΡΆ ΚΙ ΈΝΑ ΠΟΤΆΜΙ

ΠΟΛΙΣ

ΘΗΡΙΌΜΟΡΦΟI

βιβλίο

ΝΕΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ

7.5.20 – lifo

77

last page week

νικοσ ναυριδησ Traps The Yellow one

78 lifo – 7.5.20

7.5.20 – lifo

79