Τεύχος 645

4.6.2020 FREE PRESS

ολα για την αθηνα! δωρεαν οδηγοσ τησ πολησ κυκλοφορει καθε πεμπτη

παγκόσμια ημέρα περιβάλλοντος

ΑΦ

ΙΕ

ΡΩ

υπη στην έντ έκδοση ri cus Ba Πηγή: Fo 2020

H Αμερική σε κρίση ΓΡΑΦΟΥΝ ΟΙ: ΝΙΚΌΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΆΚΗΣ, ΒΑΣΊΛΗΣ ΒΑΜΒΑΚΆΣ, ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ, ΒΊΒΙΑΝ ΣΤΕΡΓΙΟΥ

Μ

Α

2 lifo – 4.6.20

7 ΣΤΗΛΕΣ H αποσταθεροποίηση του τραμπισμού από τον βασιλη βαμβακα

Πέθανε και το υποκείμενο νόσημα ήταν ο ρατσισμός και οι διακρίσεις

index

από τη βιβιαν στεργιου

Αμερική, Αμερική, καλά μου λέγαν μερικοί πως είσαι χώρα, χώρα τραγική από τον δημήτρη πολιτάκη

Ο Τραμπ, η δολοφονία και η αμερικανική ασφυξία από τον νικολα σεβαστακη

Η τέταρτη «επανάσταση» μετά την Επανάσταση του '21 από τον δημήτρη π. σωτηρόπουλο

14

www.lifo.gr ΔΥΟ ΔΕΚΑ ΕΚΔΟΤΙΚΗ Α.Ε. ΒOΥΛΗΣ 22, 105 63 ΑΘΗΝΑ T 210 3254 290 F 210 3249 785 info@lifo.gr

εκδοτης

Στάθης Τσαγκαρουσιάνος γενικός διευθυντής Μιχάλης Μιχαήλ commercial director Πηνελόπη Μουλά διευθυντής lifo.gr Θανάσης Χαραμής διευθυντής mikropragmata.lifo.gr Άρης Δημοκίδης διευθυντής εντυπης εκδοσης Τάσος Μπρεκουλάκης σύμβουλος σχεδιασμού Γιάννης Καρλόπουλος αrt director Χρήστος Τζοβάρας –––––– εμπορ ικ ο τμημα advertising director Γιώτα Αθανασοπούλου digital advertising director Ρένα Κροκίδα direct sales director Κώστας Μαντάς

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

direct sales Γιώργος Λυκουργιώτης, Κωνσταντίνα Τριανταφύλλου senior digital campaign manager Ελένη Γκοβάτσου digital campaign manager Αγγελική Λάζου

Ημέρα Περιβάλλοντος Το μεγάλο αφιέρωμα της LiFO στον πράσινο τρόπο ζωής.

46

Η ΕΠΑΝΆΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ONLINE SHOPPING

58

client service coordinator Ξένια Στασινοπούλου (xenia@lifo.gr) –––––– ψηφιακή ανάπτυξη/προγραμματισμός lifo.gr Άγγελος Παπαστεργίου, Σπύρος Γκατζούνας –––––– σ υνταξη αρχισυνταξία Αλέξανδρος Διακοσάββας συντακτικη ομαδα Θοδωρής Αντωνόπουλος, Λουίζα Αρκουμανέα (Θέατρο), Θοδωρής Κουτσογιαννόπουλος (Σινεμά), Τάσος Μελεμενίδης (Σινεμά), Γιάννης Κωνσταντινίδης (Εικαστικά), Τίνα Μανδηλαρά (Βιβλίο), Νίκη Μηταρέα (Γεύση), Μερόπη Κοκκίνη, Δημήτρης Κυριαζής, Γλυκερία Μπασδέκη, Γιάννης Πανταζόπουλος, Σταυρούλα Παπασπύρου, Γεωργία Παπαστάμου, Μαρία Παππά, Χρήστος Παρίδης, Δημήτρης Πολιτάκης, Νικόλας Σεβαστάκης, Κορίνα Φαρμακόρη, Λένα Φουτσιτζή newsroom Πάνος Σάκκας (Αρχισυνταξία) Φιλιώ Ράγκου, Κατερίνα Αγριμανάκη, Ρούλα Βλασσοπούλου, Αναστασία Γαλάνη, Διονύσης Νοταράκης, Μαρία Νικολαΐδου, –––––– φωτογράφοι Σπύρος Στάβερης, Πάρις Ταβιτιάν, Freddie f., Αναστασία Βουτυροπούλου, Γιώργος Αδάμος ατελιέ αssistant art director Βανέσσα Φερλέ διαμόρφωση ψηφιακής εκδοσης Νινέττα Γιακιντζή, Μαρούσα Θωμά

ΟΙ ΝΈΕΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΈΣ ΠΡΟΚΛΉΣΕΙΣ ΤΟΥ ΔΗΜΉΤΡΗ ΚΑΡΑΝΤΖΆ

51 ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΕΒΔΟΜΑΔΑ

διόρθωση κειμένων Μαρία Δρουκοπούλου, Μπέτυ Σπανοπούλου –––––– λογιστηριο οικονομική διεύθυνση Δημήτρης Τασιόπουλος λογιστήριο Άλκηστις Γκούμα, Βασίλης Κοτρωνάκης διανομή Άκης Ιωάννου γραμματεία Βιβίκα Ανδριανάτου –––––– κωδικος εντυπου 7639

παρακαλουμε

ανακυκλωστε 4.6.20 – lifo

3

Feedback

BLACK LIVES MATTER

Ρατσισμός σε live streaming: Για τη δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ στη Μινεάπολη

Σ Υ ΝΕΝ Τ Ε Υ ΞΗ

Αναστάσης Ροϊλός

Να ασκηθούμε στην αντίσταση στο μίσος. Να μη μας καταπιεί ο φόβος.

Ο Νικηφόρος από τις «Άγριες Μέλισσες» μιλά στον Χρήστο Παρίδη.

φωτό: πέτρος τουφεξής

Α ΠΟ Ψ ΕΙ Σ

1821-2021: Η συνείδηση της ενότητας

4 lifo – 4.6.20

Οι περαστικοί το έχουν καταλάβει καλά. Ο αστυνόμος χαίρεται, ικανοποιείται, τρέφεται από την κατάσταση. Είναι μεθυσμένος από περηφάνια. Του το φωνάζουν. Απάντηση καμία. Το μόνο που μετρά είναι ότι θα έχει μια ιστορία να πει το βράδυ για τον «παλιονέγρο» που στρίμωξε έτσι άγρια, έτσι απλά και τακτοποιημένα. Η φωτογραφία του που διαδόθηκε, με καπέλο «κάντε τους λευκούς σπουδαίους ξανά», είναι απολύτως ενδεικτική της σπουδαιότητας που αποδίδει στην πράξη του. Η βία που ασκεί είναι ενσυνείδητη, πολιτική και ιδεολογική. Ο άνθρωπος αρχίζει να μην αποκρίνεται. Το ασθενοφόρο φτάνει. Ο αστυνόμος και στη σφυγμομέτρηση πατά τον άνθρωπο. Κρατάει τις Θερμοπύλες του αρρωστημένου μίσους του. Οι τραυματιοφορείς τον σέρνουν σαν αχρείαστο σακί, σαν ενοχλητικό μπελά που χάλασε τον καφέ τους. Ο άνθρωπος μεταφέρεται σε νοσοκομείο και ανακοινώνεται ο θάνατός του. Η δολοφονία, πλήρως καταγεγραμμένη. Ένα μνημείο απανθρωπιάς που δεν πρέπει να λησμονηθεί ποτέ. Να το βλέπουμε και να το ξαναβλέπουμε και να φανταζόμαστε και να ασκηθούμε στο «αν». Αν είχε υψώσει φωνή ο συνεργάτης. Έστω, ένα συγκαταβατικό «έλα, σταμάτα, θα βρεις κάναν μπελά». Αν το πλήθος φώναζε κι άλλο, ούρλιαζε, έβγαζε τα σωθικά του, έκλαιγε, σήκωνε τη γειτονιά, έπεφτε σαν ανθρώπινο σώμα να καλύψει το έγκλημα, να καλύψει το αίμα.

ti δ ι α β α σ α με αυ τη την εβ δομ α δ α σ το

Ο Στέφανος Καβαλλιεράκης για τους εορτασμούς του 1821. Το 2021 προσφέρει μια σπουδαία ευκαιρία να υπάρξει όχι μια νέα προσέγγιση –δεν ανακαλύπτουμε νέες ιστορίες πια– αλλά μια επαναπροσέγγιση των σπουδαίων διαδρομών και τομών και η διείσδυση στις πορείες των πρωταγωνιστών, στις ιδεολογικές διαδρομές τους αλλά και στους μετασχηματισμούς, τους κοινωνικούς αλλά και της ιδιοπροσωπίας τους. […] Ο εορτασμός για το 1821 δεν χρειάζεται να γίνει μια γιορτή που την «εκθέτουμε στων σχέσεων και των συναναστροφών την καθημερινή ανοησία», παραφράζοντας κάπως τον Καβάφη. Βρίσκεται ήδη στο βάθρο που του αξίζει γιατί είναι ένα γεγονός ελευθερίας, πατριωτισμού και ενότητας και αυτές είναι αξίες που δεν πρέπει ούτε να ευτελίζονται ούτε να χαρίζονται στα άκρα.

Οι φωνές, το πλήθος και ο θόρυβος αφήνουν, εντούτοις, παγερά ανέκφραστους τους δύο αστυνομικούς, που τελούν σε πλήρη ηρεμία. Είναι σαν να κάνουν άσκηση ρουτίνας. Σαν να πιέζουν μια κούκλα, ένα ομοίωμα σαν αυτά που χρησιμοποιούν στα μαθήματα πρώτων βοηθειών. Ανέκφραστοι, παγωμένοι, ατάραχοι. Οι φωνές, οι αποδοκιμασίες, οι ικεσίες, δεν τους αγγίζουν. Πέφτουν πάνω τους και εξοστρακίζονται. Ο ασιατικής καταγωγής άντρας δεν έχει στιγμή δεύτερη σκέψη. Μπορεί κάλλιστα την ώρα του συμβάντος να σκέφτεται το βραδινό του, τις υπερωρίες ή ότι τα παπούτσια του τον στενεύουν. Δεν κάνει ούτε μία προσπάθεια να μεταπείσει τον συνάδελφο. Μάλλον σκέφτεται: «Ας κάνει ό,τι καταλαβαίνει ο άλλος, εγώ στη δουλίτσα μου». Ο λευκός αστυνομικός, από την άλλη, με ίσια την πλάτη και αποφασιστικότητα, συνεχίζει το έργο του. Ίσως να μην του έχει ξαναδοθεί αυτή η ευκαιρία. Ούτε δείγμα αντίστασης, κανένα σημάδι πάλης, μονάχα ένας άνθρωπος φοβισμένος να τον παρακαλά. Αν μπορούσε, θα αγκάλιαζε την μπότα του για να σταματήσει. Και, φυσικά, εκείνος θα του πατούσε κάτω το κεφάλι με την ηδονή του δυνατού.

Να το δούμε όλο το βίντεο ξανά. Να ασκηθούμε στο «αν» και στο «πώς». Πώς θα μιλήσουμε, πώς θα φωνάξουμε, πώς θα αντιδράσουμε. Στον άντρα με την κίτρινη μπλούζα που βλέπει να παίζουν μπάλα με το κεφάλι ενός αδύνατου παιδιού στην Ομόνοια, στον πατέρα που τσακίζει στο ξύλο τα παιδιά του, στην παρέα με το πειραγμένο αυτοκίνητο που τραμπουκίζει τις γυναίκες στη Συγγρού, στα παιδιά στα Ιωάννινα που έκαναν έναν νεαρό άντρα ζωντανό τζουκ μποξ, στους φουσκωτούς επίδοξους βιαστές. Να ασκηθούμε στην αντίσταση στο μίσος. Να μη μας καταπιεί ο φόβος. Ένα κύμα να γίνουμε, έτοιμοι να σηκωθούμε και να σκεπάσουμε όσους κινδυνεύουν. Οι δρόμοι, οι πλατείες, οι παραλίες, τα σχολεία, είναι τόποι θηριώδους βίας. Δεν πρέπει να τους χαρίσουμε σε κανέναν. Μας ανήκουν. Καμία ψυχή γυμνή, κανένα σώμα χωρίς σημασία, καμία ζωή περιττή.

CHROMATICA Η επιστροφή της Lady Gaga με το πιο γκαντέμικο άλμπουμ των τελευταίων ετών

Με αφορμή τα 90ά γενέθλια του Αμερικανού σταρ, ο Γιάννης Βασιλείου έκανε αναδρομή στο σύνολο της φιλμογραφίας του, γράφοντας και για τις 38 ταινίες που έχει σκηνοθετήσει.

page

Το βίντεο που δείχνει τη δολοφονία του Αφροαμερικανού Τζορτζ Φλόιντ από έναν αστυνομικό στη Μινεάπολη κυκλοφόρησε ευρέως. Η διάρκεια, η ευκρίνεια και η εγγύτητά του δεν αφήνουν κανένα περιθώριο για δεύτερες αναγνώσεις. Κι αυτό γιατί οι άνθρωποι που είναι κοντά και βιντεοσκοπούν το περιστατικό συνομιλούν με τους αστυνομικούς. Οι σχετικά ήπιες εκκλήσεις προς αυτούς, ώστε να χαλαρώσουν την πίεση που ασκούν στο κεφάλι του θύματος, κλιμακώνονται σύντομα σε ηχηρές διαμαρτυρίες.

gr

Έναν χρόνο πριν, το καλοκαίρι του ’19, ετοιμαζόταν να πάει να συναντήσει τη SCOT (Suzuki Company of Tonga), την ομάδα του κορυφαίου Ιάπωνα σκηνοθέτη Ταντάσι Σουζούκι, με την προοπτική να ενταχθεί σε αυτήν και να συνεχίσει την υποκριτική του πορεία στη χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου. Δεν θα ’ταν η πρώτη φορά, αφού έχει παρακολουθήσει επανειλημμένως τα καλοκαιρινά σεμινάρια του Σουζούκι. Εκείνο το ταξίδι δεν έγινε ποτέ. Προέκυψαν οι «Άγριες Μέλισσες» και ο ρόλος του Νικηφόρου κι έτσι ο 31χρονος ηθοποιός παρέμεινε στην Ελλάδα για μια τηλεοπτική σειρά υψηλών προδιαγραφών που κανείς δεν γνώριζε την τεράστια επιτυχία και αποδοχή που θα σημείωνε – ούτε εκείνος ότι θα γινόταν ξαφνικά ένας από τους πιο αγαπημένους νέους ηθοποιούς.

ταινίες του Κλιντ Ίστγουντ

απο τον θεοδοση γκελτη

1

Bird (1988)

2

Οι Ασυγχώρητοι (1992)

3

Οι Γέφυρες του Μάντισον (1995)

4

Mystic River (2003)

Η Μαρία Παππά γράφει για το πολυαναμενόμενο έκτο άλμπουμ της ποπ σταρ που διχάζει, αποτυγχάνοντας να εκφράσει την εποχή του. Μεταξύ σοβαρού και αστείου, το «Chromatica» της Lady Gaga πρέπει να είναι το πιο γκαντέμικο άλμπουμ στην ιστορία της μουσικής. Όταν έγινε γνωστό ότι έχει έτοιμο το έκτο κατά σειρά άλμπουμ της, ολόκληρος ο πλανήτης άρχισε να πηγαίνει κατά διαόλου. Και δεν έφτανε η πανδημία, μόλις τελικά κυκλοφόρησε, η Αμερική βούλιαξε σε ακόμα μεγαλύτερο χάος. Κομμάτια διέρρευσαν πριν από την ώρα τους, η ίδια είχε κατάθλιψη. Σε όλη αυτή την υπόθεση, το «Chromatica» δεν φάνηκε αντάξιο των προσδοκιών. Προσωπικά, είχα ενθουσιαστεί με την επιστροφή της στην electro-pop που την καθιέρωσε μετά από δύο ροκ κιθαριστικά, σχεδόν country άλμπουμ, το «Joanne», που αντικατέστησε το γκλίτερ με τα τζιν κιλοτοειδή σορτσάκια, και το κλάμα του «Α star is born». Ήταν ωραίο να τη βλέπεις να επιλέγει πάλι το «χρώμα».

5

Million Dollar Baby (2004)

4.6.20 – lifo

5

Όλη η Ελλάδα διαβάζει LiFO

8.357.000 UNIQUE VISITORS στην ψηφιακή έκδοση ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΑΡΤΙΟΣ 2020

αναγνωσιμοτητα εντυπησ εκδοσησ

LiFO 136,6 ATHENS VOICE

125,6

στοιχεια focus bari 2020

πη έντυ στην οση έκδ Bari us : Foc Πηγή

Στην κορυφή, αλλά με ποιότητα

6 lifo – 4.6.20

4 –1 0 ιου νιου 20 20 , τευχοσ 64 5

talk town

• Πέθανε και το υ ποκείμενο νόσημα ήταν ο ρατσισμός και οι διακρίσεις • Αμερική, Αμερική, καλά μου λέγαν μερικοί πως είσαι χώρα, χώρα τραγική • Ο Τραμπ, η δολοφονία και η αμερικανική ασφυξία • Η τέταρτη «επανάσταση» μετά την Επανάσταση του '21

H αποσταθεροποίηση του τραμπισμού Οι ΗΠΑ φαντάζουν περισσότερο από ποτέ μια διχασμένη χώρα.

φωτογραφιεσ getty images

Τα δραματικά γεγονότα που συμβαίνουν στην Αμερική τις τελευταίες μέρες δεν είναι καινοφανή. Ο ρατσισμός, η μισαλλοδοξία, η αδικαιολόγητη βία, έρχονται και επανέρχονται συχνά στη χώρα όπου ταυτόχρονα πρυτανεύει η ελευθερία ως απόλυτη αξία, ίσως περισσότερο από οπουδήποτε αλλού. Οι ΗΠΑ, τουλάχιστον μετά το τέλος της θητείας του Μπαράκ Ομπάμα και την περιπετειώδη άνοδο στην εξουσία του Ντόναλντ Τραμπ, φαντάζουν περισσότερο από ποτέ μια διχασμένη χώρα, ένα διασπασμένο έθνος.

4.6.20 – lifo

7

talk town

GUEST EDITOR Η δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ από την αστυνομία, έρχεται σαν ένα πικρό κεράσι σε μια ήδη πολύ δύσπεπτη τούρτα. Πάνω από 100.000 νεκροί στην παγκόσμια υπερδύναμη του κόσμου δεν μπορούν να θεωρηθούν αμελητέα ποσότητα εν καιρώ ειρήνης, με όποιον τρόπο και αν η επικοινωνιακή στρατηγική του Λευκού Οίκου επιχειρεί να καλύψει το μέγεθος της αποτυχίας, να αποσείσει τις ευθύνες από τον Πρόεδρο και τους δαιδαλώδεις χειρισμούς του, να θάψει κάτω από το χαλί το τραύμα που δημιουργούν οι μαζικοί τάφοι εν έτει 2020. Όσοι πιστεύουν ότι τα «πάντα είναι οικονομία» ίσως τώρα πρέπει κάπως να το καλοσκεφτούν. Γιατί η οικονομία δεν είναι μια αυτόματη μηχανή που δουλεύει πέρα από τις άλλες σφαίρες της κοινωνικής ζωής. Η πίεση που αισθάνεται η αλλοπρόσαλλη διακυβέρνηση Τραμπ φαντάζει πρώτη φορά κρίσιμη. Διότι, μέχρι τώρα, η καλή πορεία της οικονομίας, η αντιπαγκοσμιοποιητική στρατηγική του και, βέβαια, η δεξιοτεχνική πολιτική του απέναντι στην αμερικανική κοσμοπολίτικη ελίτ είχαν φέρει τον άνθρωπο-προσωποποίηση της μη πολιτικής ορθότητας σε θέση απόλυτης ισχύος. Ο Τζόκερ είχε καταφέρει να επιβάλει πλήρως τους επικοινωνιακούς και άλλους όρους στην Γκόθαμ Σίτι στην αμερικανική πολιτική σκακιέρα, χωρίς ουσιαστικό αντίπαλο, με τους υπερφιλελεύθερους Δημοκρατικούς να τον διευκολύνουν στο έργο του να επαναφέρει δριμύτερο το θεαματικό δόγμα μιας γκροτέσκας Αμερικής. Σήμερα, όμως, τίποτα δεν φαίνεται να λειτουργεί προς όφελός του. Η πανδημία πλήττει το λαϊκιστικό προφίλ του, ακόμη και αν τα περισσότερα θύματα προέρχονται από Πολιτείες που στηρίζουν τους Δημοκρατικούς. Η αμερικανική μεσαία τάξη, η τάξη που νιώθει, όπως όλες οι άλλες στη Δύση, να είναι σε απροσδόκητη κάθοδο, νιώθει ότι η ασφάλεια που της έδωσε εικονικά ο εξπρεσιονιστικός Πρόεδρος αμφισβητείται πολλα-

Η αμερικανική μεσαία τάξη, η τάξη που νιώθει, όπως όλες οι άλλες στη Δύση, να είναι σε απροσδόκητη κάθοδο, νιώθει ότι η ασφάλεια που της έδωσε εικονικά ο εξπρεσιονιστικός Πρόεδρος αμφισβητείται πολλαπλώς. Ο ίδιος φαίνεται ακόμη πιο αποσταθεροποιημένος απ’ ό,τι στο παρελθόν.

πλώς. Ο ίδιος φαίνεται ακόμη πιο αποσταθεροποιημένος απ’ ό,τι στο παρελθόν. Αναλαμβάνει να πρωταγωνιστήσει στην ενημέρωση για την αντιμετώπιση του κορωνοϊού, νομίζοντας ότι αυτό θα είναι άλλο ένα reality, στο οποίο βολονταριστικά θα κατατροπώσει τον ιό. Η αντιπαραβολή του Σωτήρη Τσιόδρα να εξηγεί με τον νηφάλιο και συνάμα επιφυλακτικό επιστημονικό λόγο την πανδημία και του Ντόναλντ Τραμπ να φλερτάρει με την πόση χλωρίνης ή να διαφημίζει ότι παίρνει υδροξυχλωροκίνη είναι τουλάχιστον διαφωτιστική ως προς το γιατί στην Ελλάδα δεν θρηνήσαμε τα θύματα που θρηνούν στις ΗΠΑ. Το ρατσιστικό έγκλημα εναντίον του Τζορτζ Φλόιντ συσχετίζεται πλήρως με τη μισαλλόδοξη ρητορική Τραμπ εναντίον οτιδήποτε «ξένου», παρότι η βιαιότητα απέναντι στους Αφροαμερικανούς αλλά και γενικότερα η εγκληματικότητα στις ΗΠΑ ξεπερνούν ως πρόβλημα τη δική του διακυβέρνηση. Ο Τζόκερ σήμερα νιώθει τη γη να φεύγει κάτω από το πόδια του. Ακριβέστερα, νιώθει το Twitter να φεύγει μέσα από τα χέρια του. Όσον αφορά την πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης από την οποία ο Τραμπ εξαπέλυσε κατά κύριο λόγο το επικοινωνιακό αντάρτικο απέναντι σε όλα τα συστημικά μέσα ενημέρωσης των ΗΠΑ, εκεί όπου φαίνεται ότι έγινε η μεγαλύτερη διάχυση ψευδών ειδήσεων από τις σκοτεινές ρωσικές μυστικές υπηρεσίες προς όφελός του προεκλογικά, τα πράγματα αλλάζουν. Το Twitter στρέφεται εναντίον του και καταδεικνύει τις αναρτήσεις του είτε αναξιόπιστες είτε ως γενεσιουργό παράγοντα της ρητορικής του μίσους, ειδικά μετά τη δολοφονία του Φλόιντ (αφού απειλεί να ανταποδώσει τη βία των διαδηλωτών ως άλλος Τσαρλς Μπρόνσον). Ο πόλεμος μεταξύ Τραμπ και Twitter έχει μεγάλο ενδιαφέρον κι αυτό γιατί πιθανότατα να έχουμε περάσει σε μια νέα, πολύ ενδιαφέρουσα φάση στην πολιτική επικοινωνία εξαιτίας της πανδημίας. Ο Brian McNair ορθά έχει επισημάνει ότι η διεθνής

There comes a time when silent α πο τον βα σ ί λη βα μβα κα O Βασίλης Βαμβακάς είναι αναπληρωτής καθηγητής Κοινωνιολογίας της Επικοινωνίας στο ΑΠΘ.

8 lifo – 4.6.20

GUEST EDITOR δημόσια σφαίρα άλλαξε δραματικά από την τρομοκρατική επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 και ύστερα. Από τον έλεγχο της επικοινωνίας σε εθνικό πλαίσιο, από τις προσπάθειες «πλύσης εγκεφάλου» από κεντρικούς διαύλους επικοινωνίας, περάσαμε στο «επικοινωνιακό χάος» της παγκοσμιοποίησης και των νέων τεχνολογιών. Σε αυτό το χάος, η έννοια της κυρίαρχης ιδεολογίας και των στερεοτύπων των κοινωνικοπολιτικών ελίτ που με διάφορους τρόπους υποστήριζε ο λόγος των ισχυρών ΜΜΕ κατά την ψυχροπολεμική περίοδο υποχωρεί όλο και περισσότερο υπέρ μιας άλλης συνθήκης, στην οποία επικρατεί η δυσαρέσκεια απέναντι σε αυτές τις ελίτ. Αυτό που χαρακτήρισε αυτήν τη νέα συνθήκη ήταν περισσότερο η ιδεολογική πόλωση παρά η ιδεολογική ηγεμονία, περισσότερο μηχανισμοί επικοινωνίας που διαμορφώνουν σκληρές διαφωνίες παρά αποδεκτές συμφωνίες. Το Twitter και όλα τα social media υπήρξαν το ιδανικό έδαφος ανάπτυξης αυτής της συνθήκης, που πολλές φορές ευνοεί τη διάδοση και διάχυση ψευδών ειδήσεων και θεωριών συνωμοσίας και χρίζει εν μια νυκτί κατάλληλες για ηγεσία προσωπικότητες όπως ο Τραμπ. Η πανδημία, όμως, φαίνεται να αλλάζει τα πράγματα. Η αναζήτηση εύκολων εχθρών, εχθρών που βρίσκονται μακριά και όχι εντός μας (π.χ. Κίνα), φαίνεται να αυτοϋπονομεύεται εξ ορισμού, όταν οι φορείς του προβλήματος είναι δικοί μας άνθρωποι, φίλοι και συγγενείς. Το γεγονός ότι το Twitter στρέφεται ανοιχτά εναντίον του Τραμπ ίσως να σηματοδοτεί μια νέα φάση της παγκοσμιοποιημένης δημόσιας σφαίρας, στην οποία η προσπάθεια απόκτησης αξιόπιστων πληροφοριών και ανάκτησης υπεύθυνων ηγεσιών επανέρχεται, όπως και η αναζήτηση μιας ελάχιστης συναίνεσης. Ο νέος επικοινωνιακός «πόλεμος» φαίνεται πως μόλις ξεκίνησε. May the Force be with Americans!

t is betrayal

Πέθανε και το υποκείμενο νόσημα ήταν ο ρατσισμός και οι διακρίσεις Η ρατσιστική βία και η Αμερική είναι σχεδόν δίπλα μας.

απ ό τ η β ι β ι αν στ εργ ι ου Η Βίβιαν Στεργίου είναι συγγραφέας και νομικός.

την Αμερική ένας μαύρος πέθανε μέρα μπροστά στην κάμερα κάτω απ’ το πόδι λευκού αστυνομικού. Ξεκίνησαν διαδηλώσεις. Για τα περισσότερα, εμείς, εδώ, μαθαίνουμε από τα σόσιαλ. Όσα συμβαίνουν στους δρόμους δεν είναι πια κρυφά. Καταγράφονται και διαδίδονται από χρήστες, συζητιούνται οριζόντια, αναγκάζουν τους δημοσιογράφους να αναφερθούν σε αυτά. Μάλλον ήρθε η ώρα να συζητήσουμε στα σοβαρά τον ρατσισμό και την αστυνομική βία. Όχι σαν κάτι χαζό, δήθεν, που παθαίνουν κάποιοι «ανεγκέφαλοι» στο Τέξας. Ούτε σαν κάτι μακρινό, ένα πρόβλημα της Αμερικής του Τραμπ ή του παρελθόντος. Έχουμε κι εμείς το πρόβλημα, άλλωστε, εκτός κι αν νομίζουμε ότι όλοι οι «ξένοι» που μεγαλώνουν στη χώρα μας ή στην Ευρώπη μες στη φτώχεια, στην γκετοποίηση και χωρίς χαρτιά θα παίζουν μπάσκετ, για να τους «τσιμπήσει» το NBA. Υπάρχουν ανισότητες, υπάρχει και βία. Η τυφλότητα μπροστά τους είναι προνόμιο. Η αμεριμνησία αυτών που δεν βλέπουν κάτι ρατσιστικό γύρω τους, σοκάρονται όποτε ακούνε για αστυνομική αυθαιρεσία ή άθλιες συνθήκες σωφρονισμού και λένε πως «έτυχε και ήταν μαύρος, θα μπορούσε να ήταν λευκός», είναι στοιχείο κι αυτή του ήσυχου κόσμου των προνομιούχων. Ο κόσμος τους: μια εύτακτη κατασκευή όπου όλα λειτουργούν. Και, φυσικά, έτσι είναι. Αρκεί να έχεις λεφτά στην τράπεζα ή σε «φορολογικό παράδεισο», λευκό δέρμα ή άλλα χαρακτηριστικά που σου δίνουν προβάδισμα απλώς επειδή γεννήθηκες έτσι και αρκεί να μην μπαίνεις στον κόπο να συμπεριλάβεις στις κοινωνικές σου επαφές ανθρώπους από άλλες αφετηρίες, με άλλες ζωές. Έτσι, διαστρεβλώνεται η αντίληψή σου για τον κόσμο και ο ρατσισμός αναπαράγεται. Για πολλούς συμπολίτες μας ο ρατσισμός έχει διαβαθμίσεις και σε κάποιες εκφάνσεις του αντέχεται. Ορισμένοι τον υιοθετούν ευχαρίστως. Δεν πειράζει να βρίσεις λίγο τον «αράπη». Είναι χρήσιμο να τονώνεις τα εθνικιστικά ένστικτα λιγάκι, όταν βολεύει. Η αστυνομική βία δεν μας ενοχλεί μέχρι να παραγίνει το κακό, δηλαδή μέχρι να πεθάνει άνθρωπος στον δρόμο. Ακραίο το πνίξιμο. Εκεί είναι το όριο, στην ιερή, τάχα, ανθρώπινη ζωή. Μάλλον κάπως νοσηρός ο κόσμος μας, όπου ανεχόμαστε ή ακόμα και αναπαράγουμε τον ρατσισμό, και χρειαζόμαστε ένα viral βίντεο στο οποίο ένας άνθρωπος παρακαλάει για ανάσες προκειμένου να νιώσουμε τις συνέπειες. Νοσούμε. Το υποκείμενο νόσημα είναι ρατσισμός και ανισότητες. Και πεθαίνουν οι άλλοι, οι διαφορετικοί. Το νόσημά μας ενίοτε εκδηλώνεται άσχημα, φέρνει θανάτους. Συνήθως, αναπαύεται διαχειρίσιμο, χρόνιο, αργό, τρώει από μέσα. Λαθραίο, μια σιγανή φωτιά που καίει, μας διαβρώνει, σαπίζουμε χωρίς να το καταλάβουμε. Συνηθίζουμε, γίνεται φύση μας, ζούμε με αυτό, ξεχνιόμαστε. Συζητάμε για τη μακρινή Αμερική και τη ρατσιστική βία ως θέματα θεωρητικά, μακρινά, κάτι που λες έτσι, για να το πεις, στα ποτά ή στα σόσιαλ. Μέχρι να τύχει κάποιος Ζακ Κωστόπουλος ή κάποιος άλλος πάλι που θα κριθεί ανίκανος να ζει ανάμεσά μας, «περίεργος», αδύναμος, σε δύσκολη θέση, για να καταλήξει ποδοπατημένος ακριβώς στο κέντρο μας. Όχι στη Βοστώνη. Εδώ, στην Ομόνοια. Ο μαύρος συγγραφέας James Baldwin έχει παλέψει τις ανισότητες με τα βιβλία του και τις δημόσιες παρεμβάσεις του (κάποιες διαθέσιμες οnline). Σε απλή γλώσσα, των ανθρώπων του δρόμου, του γκέτο, της νύχτας, της σκληρής χειρωνακτικής δουλειάς, και με συγκλονιστική καθαρότητα εξήγησε ότι ο ρατσισμός, ως μέθοδος συστηματικής εκμετάλλευσης των μαύρων, έχει στέρεη οικονομική λογική. Παίζονται λεφτά (π.χ. αυτά που «γλιτώνεις» όταν δουλεύουν για σένα τζάμπα ή για ψίχουλα), εύκολη εξουσία και φθηνή επιβολή στον άλλον, με τη βία ή αυτομάτως, «φυσικά». Θυμίζει αυτό τίποτα στις γυναίκες εδώ; Στους μετανάστες; Οι διακρίσεις έχουν νόημα: δίνουν ψυχολογικό και οικονομικό προβάδισμα, αυτοπεποίθηση και άνεση. Η συγκολλητική ουσία που κάνει τόσους ανθρώπους να εργάζονται για τη συντήρηση των ανισοτήτων δεν είναι σκέτη χαζομάρα. Υπάρχει όλος αυτός ο βολικός κόσμος που ξέρουν και δεν θέλουν να χαθεί. Δεν έχει τόπο για όλους, ούτε αρκετό αέρα. Ο Baldwin μίλησε για τις στιγμές εκεί κοντά στα τριάντα, που συνειδητοποιείς ότι κάποια πράγματα στη ζωή σου έρχονται έτσι κι όχι αλλιώς, για λόγους που εκφεύγουν πλήρως του ελέγχου σου. Δεν αφορούν ούτε την αξία σου ούτε τον κόπο σου, αλλά τη γέννησή σου (βλ. Debate Baldwin vs Buckley, 1965, YouΤube). Άνθρωποι που τους πάτησαν κάτω άλλοι άνθρωποι υπήρξαν πολλοί στην Ιστορία. Χάσανε τη ζωή τους στα πεζοδρόμια ή μέσα σε βίαια σπίτια. Δικαιούμαστε να αγνοούμε την υποκείμενη αιτία, τις διακρίσεις, τον ρατσισμό; Ή θα υποκρινόμαστε απλώς ότι ο χαμός τους εμάς μας είναι μακρινός και ξένος; 4.6.20 – lifo

9

talk town

SHORTCUT

JUSTICE FOR GEORGE

Αμερική, Αμερική, καλά μου λέγαν μερικοί πως είσαι χώρα, χώρα τραγική Άλλο ένα επεισόδιο κατήφειας και αγανάκτησης για τη χώρα που, παρά τα μύρια στραβά της, εξακολουθεί να αποτελεί ένα τεράστιο πολιτισμικό υπόδειγμα που καθοδηγεί τις αντιλήψεις και τις συμπεριφορές μας.

από τον δημήτρη πολιτάκη

O Τραμπ, με τα ρατσιστικά ένσημα πολλών δεκαετιών στον ώμο του, εξελέγη με την ψήφο δεκάδων εκατομμυρίων Αμερικανών, οι οποίοι είτε υιοθέτησαν τη μισαλλοδοξία του είτε ήταν πρόθυμοι να την ανεχτούν. Αυτή η εκλογική βάση δεν έχει συσταλεί και παραμένει ακέραιη.

10 lifo – 4.6.20

α πρέπει να ανήκει στις πρώτες μου «τραγουδιστικές» αναμνήσεις εκείνο το σουξέ του Γιώργου Κοινούση που λεγόταν «Αμερική» και έμοιαζε τόσο παράταιρο και «χουντικό» στο δέος που εξέφραζε ο ερμηνευτής (δικοί του στίχοι και μουσική) για τον μυθικό τόπο που είχε προσφάτως τότε επισκεφτεί: «Η ζωή παράξενη δίχως φραγμούς και όρια / κι ό,τι βλέπεις γύρω σου λες και είναι όνειρα / μες στους δρόμους περπατούν άσπροι μαύροι κίτρινοι / χίπηδες και κύριοι, ατσίδες και ηλίθιοι». Το πιο φοβερό όμως ήταν, όπως ανακάλυψα εκ των υστέρων, ότι στους στίχους του τραγουδιού, ιδιοφυώς σχεδόν, η Αμερική εμφανίζεται συγχρόνως ως μαγική και τραγική: «Αμερική, Αμερική, καλά μου λέγαν μερικοί, πως είσαι χώρα, χώρα τραγική / μαγική». Τι άλλο να πούμε γι’ αυτήν τη χώρα που, παρά τα μύρια στραβά της (και τα μύρια βδελυρά εξωμήτρια που έχει σπείρει ανά τον πλανήτη), εξακολουθεί (δικαίως) να αποτελεί ένα τεράστιο πολιτισμικό υπόδειγμα που καθοδηγεί τις αντιλήψεις αλλά και τις συμπεριφορές μας μέσα από τα κείμενα, τις τέχνες, τις μουσικές, τις ταινίες, τις σειρές και τόσα άλλα πράγματα που προέρχονται από κει και δίνουν χαρά, συγκίνηση και νόημα στην επιμόρφωση και στην ψυχαγωγία μας, με την ευρύτερη δυνατή έννοια του όρου! Κατάθλιψη σε πιάνει αυτές τις μέρες (ή μάλλον αυτές τις μέρες πιο πολύ από άλλες), διαπιστώνοντας πόσο βαθιά ριζωμένος και ενδημικός παραμένει ο ρατσισμός στη χώρα (για να μην ξεκινήσουμε με την κοινωνική ανισότητα), παρ’ όλες τις παραστάσεις μυθοπλασίας που τόσα χρόνια προσπαθούν να μας πείσουν για το αντίθετο. Όχι ότι δεν ισχύει και αλλού φυσικά – στη δική μας χώρα, φέρ’ ειπείν, απλώς μέχρι σχετικά πρόσφατα δεν έβγαζε μάτι, επειδή ήμασταν κυρίως εμείς κι εμείς, στη μίρλα μας και στην εσωστρέφειά μας, και δεν υπήρχε τρόπος να επιβεβαιωθεί πανηγυρικά, όπως τα τελευταία χρόνια. Ένα από τα πιο καίρια άρθρα των ημερών για την τρέχουσα απελπιστική κατάσταση στις Ηνωμένες Πολιτείες γράφτηκε ως επείγον editorial από τον διευθυντή του «New Yorker», Ντέιβιντ Ρέμνικ, και έχει τίτλο «An Αmerican Uprising» («Μια αμερικανική εξέγερση»). Μεταξύ άλλων, σημειώνονται και τα εξής: «Τώρα, λοιπόν, έχουμε έναν Πρόεδρο ο οποίος εμφανίζεται ευτυχής, καθώς εξαπολύει φορτισμένες, ρατσιστικές απειλές, γράφοντας στο Twitter: “Όταν αρχίσει το πλιάτσικο, αρχίζουν και οι πυροβολισμοί”. Και παρότι δεν μπορεί η απάντηση σε κάθε πολιτικό ερώτημα να είναι ο Ντόναλντ Τραμπ, το γεγονός είναι ότι ο ηγέτης της χώρας είναι ένας δημαγωγός με αυταρχικά ένστικτα και συνειδητά διχαστική ρητορική. Εξίσου εξοργιστικό είναι το γεγονός ότι ο Τραμπ, με τα ρατσιστικά ένσημα πολλών δεκαετιών στον ώμο του, εξελέγη με την ψήφο δεκάδων εκατομμυρίων Αμερικανών, οι οποίοι είτε υιοθέτησαν τη μισαλλοδοξία του είτε ήταν πρόθυμοι να την ανεχτούν. Αυτή η εκλογική βάση δεν έχει συσταλεί και παραμένει ακέραιη. Καθόλου βέβαιη δεν είναι η ήττα του Τραμπ τον Νοέμβριο…» «Εκτός από οργή, επικρατεί και ένα είδος πνευματικής κόπωσης. “Μια μάτια στις Ηνωμένες Πολιτείες σήμερα είναι αρκετή για να δακρύσουν οι προφήτες και οι άγγελοι” έγραφε ο Τζέιμς Μπόλντουιν το 1978 και το ίδιο θα μπορούσε να λεχθεί και για τούτη εδώ τη στιγμή…». Προς το τέλος του κειμένου του, ο Ρέμνικ επικαλείται τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ (σχεδόν αναπόφευκτη η επίκληση του λόγου του αυτές τις μέρες), ο οποίος τον Σεπτέμβριο του 1967, λιγότερο από επτά μήνες πριν από τη δολοφονία του, είχε εκφωνήσει ομιλία στην Ουάσινγκτον, κατά την οποία απευθυνόταν σε μια κοινωνία «δηλητηριασμένη μέχρι τα βάθη της ψυχής της» από τον ρατσισμό: «Οι εξεγερμένοι, έλεγε ο Κινγκ, “δεν έχουν στόχο την κατάληψη εδαφών ή τον έλεγχο των θεσμών. Κυρίως τους απασχολεί να σοκάρουν τη λευκή κοινότητα”. Ακόμα και το πλιάτσικο, επέμενε, αποτελεί πράξη κάθαρσης, έναν τρόπο για να “σοκαριστεί” η λευκή κοινότητα μέσω της “προσβολής των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας”. Ακολούθως μνημόνευσε μια ρήση του Βικτόρ Ουγκό, για να εμβαθύνει τη θέση του: “Αν μια ψυχή αφεθεί στο σκοτάδι, θα συμβούν αμαρτήματα. Ο ένοχος όμως δεν είναι αυτός που διαπράττει το αμάρτημα αλλά αυτός που προκαλεί το σκοτάδι”».

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΑΝΑΠΝΟΗΣ

Ο Τραμπ, η δολοφονία και η αμερικανική ασφυξία

Η δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ πυροδότησε μια μαζική αντίδραση εναντίον μιας ολόκληρης κουλτούρας ατιμώρητης βίας, ρατσισμού και αδικοπραγίας.

δολοφονημένος Τζορτζ Φλόιντ έγινε σύμβολο των επίμονων πληγών της αμερικανικής ζωής. H συγκεκριμένη δολοφονική πράξη δεν μπορεί να αποσυνδεθεί από μια σειρά άλλων φανερών και συγκαλυμμένων εγκλημάτων με αδιάψευστη ρατσιστική χροιά. Μπορεί ο ρατσισμός αυτός να μην είναι μόνο φυλετικός, αλλά συχνά φυλετικός/ταξικός, δεν παύει όμως να είναι ένα παραμορφωτικό είδωλο της αμερικανικής ζωής. Υπάρχουν διαθλάσεις του ρατσισμού σε όλες τις κοινωνίες, και στη δική μας –με πολύ διαφορετικές μορφές και υποκείμενα–, αλλά στις Ηνωμένες Πολιτείες ακουμπάει σε βαθιά ιστορικά τραύματα και φυλετικά πάθη. Γι’ αυτό μοιάζει αδέξια η προσπάθεια να μεταφερθεί αυτό που συμβαίνει εκεί στα δικά μας πολιτικά παιχνίδια ή σε μια γενικόλογη άποψη για τις κοινωνικές αδικίες στον κόσμο. Υπάρχει ένα υποτροπιάζον αμερικανικό δεινό. Δεν είναι προφανώς μόνον ο Τραμπ το κακό αλλά και δομικά ζητήματα που εκτείνονται στο μεγάλο φόντο της Ιστορίας και σε άπειρα επιμέρους υποκεφάλαια. Τώρα, όμως, αναδύεται αμετάθετο ένα θέμα ηγεσίας και πολιτικής διεύθυνσης του αμερικανικού κράτους. Με άλλα λόγια, παρότι επεισόδια ρατσιστικής βίας και μια κουλτούρα των αστυνομικών καταχρήσεων συνοδεύουν πλείστες προεδρικές θητείες (και του Μπαράκ Ομπάμα), δεν μπορεί να αγνοεί κανείς την ποιοτική διαφορά: πολλοί από τους υπέρμαχους της λευκής υπεροχής και τους ανθρώπους που συμπαραστέκονται στον δολοφόνο του Φλόιντ αισθάνονται πως έχουν κάποιον «δικό» τους ή έναν κοντινό τους στην καρδιά της εξουσίας. Ο Τραμπ σκηνοθετεί την persona του με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που η ακροδεξιά κατασκευάζει την αφήγησή της: σαν μια υπό διωγμό και αντικομφορμιστική ταυτότητα, μια ταυτότητα που την απειλούν τα βαθιά κατεστημένα γιατί φοβούνται την «τραχιά» και απλή αλήθεια της. Έχουμε έτσι συμμαχία ενός συγκεκριμένου προσώπου με συλλογικές δυνάμεις και μαζικές επιθυμίες: ο Τραμπ συνομιλεί με παραστάσεις και συναισθήματα ενός σημαντικού μέρους της αμερικανικής κοινωνίας, ενώ από τη δημοκρατική πλευρά οι ταυτίσεις ήταν, μέχρι πρόσφατα, πιο κατακερματισμένες και αδύναμες. Και τώρα; Θα θεωρηθεί, επιτέλους, επικίνδυνος φορέας εθνικού διχασμού; Θα τσαλακωθεί ως αλλοπρόσαλλα αδύναμος και αναποτελεσματικά κραυγαλέος; Ο τρόπος που ωθεί τα πράγματα με απίστευτη ελαφρότητα προς την αυταρχική εκτροπή μαρτυρά ένα μείγμα πείσματος, φόβου και χυδαιότητας. Παρ’ όλα αυτά, ο «τραμπισμός» απευθύνεται σε αρκετά διαδεδομένες ερμηνείες για τα γεγονότα, για την Αμερική και για τους εχθρούς της. Το προηγούμενο διάστημα είχε προλάβει να στεγάσει πολλούς που αγανάκτησαν με τα lockdowns, ανεμίζοντας τα λάβαρα του αγώνα εναντίον των «δικτατόρων» ενός υγειονομικού «κομμουνισμού». Τώρα θα προσπαθήσει να συσπειρώσει εκείνους που βλέπουν τις ταραχές μετά τη δολοφονία ως ένα είδος φιλελεύθερης (liberal) και antifa συνωμοσίας. Η φωτογραφία με τη Βίβλο και η ρητορική για την προστασία των φιλήσυχων φτωχών πολιτών εντάσσονται στο ίδιο ιδεολογικό πλάνο. Η δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ πυροδότησε μια μαζική αντίδραση εναντίον μιας ολόκληρης κουλτούρας ατιμώρητης βίας, ρατσισμού και αδικοπραγίας. Όμως η ανεξέλεγκτη δυναμική σώμα με σώμα αντιπαραθέσεων που συνοδεύονται από λεηλασίες καταστημάτων και ένοπλα επεισόδια με νεκρούς δείχνει ότι η σωστή ηθικά αφετηρία μπορεί να μην αρκεί. Το ζητούμενο είναι να απαλλαγεί μια χώρα από την ατμόσφαιρα παρακμής και πολιτικής καταστροφής που έχει οξυνθεί κατά τη διάρκεια της συγκεκριμένης προεδρικής θητείας. Ένας ηγέτης που σπεύδει στο καταφύγιο του Λευκού Οίκου, αφού πρώτα έχει απειλήσει το πλήθος με άγρια σκυλιά σαν ιδιοκτήτης φυτειών στην παλιά Βιρτζίνια, μοιάζει να παίζει σε κάποια μαύρη κωμωδία. Αυτή η μαύρη κωμωδία πρέπει να τερματιστεί πολιτικά και, πράγμα απείρως δυσκολότερο, να περιοριστεί το θλιβερό πολιτισμικό της αποτύπωμα. Μήπως οι άγριες απαλλοτριώσεις και οι σκηνές αντεκδίκησης απομακρύνουν το ενδεχόμενο της πολιτικής ήττας του Τραμπ; Από διάφορες στιγμές της Ιστορίας ξέρουμε ότι το «κόμμα των ταραχών» ενισχύει τον πειρασμό πολλών πολιτών για ένα πιο πρωτόγονο και κάθετο «κόμμα της τάξης». Η αμερικανική κοινωνία έχει μια κουλτούρα ένοπλων σωμάτων και φυσικής βιαιότητας. Αυτός ο ένοπλος λαός είναι συντριπτικά πιο κοντά στον αστυνομικό που ποδοπάτησε τον Φλόιντ παρά στο θύμα. Τις περισσότερες φορές είναι πιο κοντά στον ρατσισμό απ’ όσο στον αντιρατσισμό. Γι’ αυτό και το να παίζει κανείς στο έδαφος της βίαιης αντιπαράθεσης, πέραν των άλλων λόγων ηθικής τάξης, μοιάζει με αυτοϋπονόμευση του σκοπού: η ίδια η δομή της αμερικανικής βίας έχει ρίζες και αντλεί πόρους κατά βάση από τα υπόγεια της άκρας δεξιάς και των δικών της οραμάτων. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει και μια άλλη γενεαλογία της ανυπακοής στην αμερικανική κουλτούρα. Η αλήθεια είναι, όμως, πως δεν βρισκόμαστε στο ’68 και ο Τραμπ δεν είναι ούτε Τζόνσον, ούτε καν Νίξον. Φαίνεται, πάντως, μια ελπίδα να διαψευστεί το πένθιμο εκκρεμές ανάμεσα σε αναρχία και δεσποτισμό, σε χάος των ταραχών και αντιδραστική παλινόρθωση. Αυτή η ελπίδα έχει, μάλιστα, παράδοξη πηγή προέλευσης. Κάτι συντελείται από καιρό και τώρα αποκτά περισσότερο βάθος και μεγαλύτερη ένταση: ο Τραμπ λογαριάζεται πια από περισσότερους ως απειλή για τις ισορροπίες και την αυτοσυντήρηση του ίδιου του συστήματος διακυβέρνησης. Όταν «χοντραίνουν» τα πράγματα, η προβοκατόρικη θεατρικότητα και τα τουίτ χάνουν τη δυναμική τους. Συντηρητικοί που έχουν χάσει την υπομονή τους μπορεί να γίνουν πια μεγαλύτερη ανατρεπτική δύναμη από αυτή την «ακροαριστερά» την οποία ξορκίζει ο Αμερικανός Πρόεδρος προτού πάει για την προσευχή του.

απ ό τ ο ν ν ι κ όλ α σεβαστάκ η

Από διάφορες στιγμές της Ιστορίας ξέρουμε ότι το «κόμμα των ταραχών» ενισχύει τον πειρασμό πολλών πολιτών για ένα πιο πρωτόγονο και κάθετο «κόμμα της τάξης». Η αμερικανική κοινωνία έχει μια κουλτούρα ένοπλων σωμάτων και φυσικής βιαιότητας. Αυτός ο ένοπλος λαός είναι συντριπτικά πιο κοντά στον αστυνομικό που ποδοπάτησε τον Φλόιντ παρά στο θύμα.

4.6.20 – lifo

11

talk town

ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΟΜΗΡΟΣ

Η τέταρτη «επανάσταση» μετά την Επανάσταση του ΄21 Η Ελλάδα βρίσκεται αυτήν τη στιγμή σε μια φάση πιο προχωρημένη από τα υπόλοιπα κεντρικά κράτη του δυτικού κόσμου, που επίσης διαχειρίζονται την πανδημία.

α π ό τον δ η μήτρη π. σ ωτη ρόπουλο

Ο Δημήτρης Π. Σωτηρόπουλος είναι καθηγητής Σύγχρονης Πολιτικής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου και γραμματέας Σύνταξης της «Νέας Εστίας».

12 lifo – 4.6.20

πρόσφατος θόρυβος γύρω από την επιτροπή «Ελλάδα 2021» προέκυψε εν μέρει από μια παρεξήγηση. Θεωρείται ότι οι εορτασμοί για τα 200 χρόνια του κράτους θα αφορούν αποκλειστικά και μόνο την Επανάσταση του 1821, ενώ έχει ξεκαθαριστεί ήδη από τη συγκρότησή της ότι δεν θα είναι έτσι. Δηλαδή, ενώ είναι προφανές ότι ο πόλεμος της ανεξαρτησίας, που οδήγησε στην ίδρυση ελεύθερου κράτους, θα είναι στο επίκεντρο των εκδηλώσεων, παραλλήλως οι εορτασμοί θα αποτελέσουν αφορμή για δύο εξίσου σημαντικά πράγματα: τον αναστοχασμό γύρω από την εξελικτική πορεία των δύο αιώνων του κράτους μας και την αναζήτηση του ποιοι θέλουμε να είμαστε στο μέλλον. Το ζητούμενο είναι, με άλλα λόγια, οι όποιες εκδηλώσεις να μην περιοριστούν σε μια συμβατική και στατική ιστοριογραφική άσκηση αλλά να αναδείξουν τη δυναμική πορεία που διάνυσε το εθνικό μας κράτος και τον τρόπο που μπορεί να αξιοποιήσει αυτή την κληρονομιά από δω και πέρα. Υπάρχει, μάλιστα, ένα ακόμη δεδομένο που μας υποχρεώνει σε αυτήν τη δυναμική προοπτική: το γεγονός ότι το ελληνικό κράτος και η κοινωνία επέδειξαν εντυπωσιακή ετοιμότητα και ωριμότητα στη διαχείριση της πρόσφατης τεράστιας υγειονομικής κρίσης, μια επιτυχία που αναγνωρίστηκε και διεθνώς. Η εξέλιξη αυτή είναι τόσο καθοριστική, που αρκεί από μόνη της για να ξανασκεφτούμε τα πάντα διαφορετικά, για το παρελθόν και το μέλλον μας, οι δε εορτασμοί οφείλουν να αξιοποιήσουν τη σημαντική αυτή εμπειρία για να ξαναδούμε τον εαυτό μας πέρα, βεβαίως, από τον αυτοθαυμασμό αλλά και τη συνήθη αυτομαστίγωση. Έχουμε, πλέον, τα εργαλεία να το κάνουμε. Ανατρέποντας τα παλιότερα σχήματα της υπανάπτυξης, της καθυστέρησης και της ξένης εξάρτησης, οι πιο πρόσφατες ιστοριογραφικές προσεγγίσεις συμπίπτουν σε μια νέα ερμηνεία για τον τρόπο που εξελίχθηκε το ελληνικό κράτος στα 200 χρόνια της πορείας του. Πρόκειται, ουσιαστικά, για μια αλλαγή παραδείγματος στην προσέγγιση της ελληνικής ιστορίας. Όπως προκύπτει και από την έρευνα, θεσμοί και κοινωνία, παρά τις ιδιαιτερότητές τους, ανταποκρίθηκαν εν τέλει στις διάφορες προκλήσεις των επιμέρους περιόδων πολύ πιο αποτελεσματικά απ’ όσο πιστεύαμε ως τώρα, ενώ ήταν πολύ πιο στενά συντονισμένοι με τον ευρωπαϊκό περίγυρο και όσα συνέβαιναν στα πιο προηγμένα κράτη-πρότυπα του ελληνικού. Χωρίς, βέβαια, να σημαίνει τούτο ούτε ότι τα κατάφερναν πάντοτε ιδανικά ούτε ότι δεν υπήρχαν ελληνικές ιδιαιτερότητες που διαφοροποιούνταν από την υπόλοιπη Ευρώπη. Έτσι, από κει που μέχρι πρόσφατα είχαμε την τάση να μιλάμε για ελληνικό εξαιρετισμό και βαλκανική περιφερειοποίηση, στο εξής νομιμοποιούμαστε να βλέπουμε το ελληνικό κράτος ως ένα «επεισόδιο» ενταγμένο στον πυρήνα μιας μεγάλης, πληθυντικής, ευρωπαϊκής ιστορίας. Υπό το φως αυτών των διαπιστώσεων, θα μπορούσαμε, μετά την Επανάσταση του 1821, να εντοπίσουμε στην ιστορία του ελληνικού κράτους τρεις στιγμές κατά τις οποίες έγιναν τρεις ειρηνικές «επαναστάσεις». Διότι ένα χαρακτηριστικό του ελληνικού παραδείγματος είναι ότι συχνά η προσαρμογή στα μεγάλα πρότυπα και τις ανάγκες των συγκυριών απαιτούσε άλματα μετά από εξίσου μεγάλες κρίσεις. Και το πετύχαινε πάντοτε. Η πρώτη τέτοια «επανάσταση» εξελίχθηκε σε δύο χρονικές φάσεις και ξεκίνησε από την περίοδο Τρικούπη, το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα. Το έργο της συγκρότησης κράτους από τους

Βαυαρούς, κυριολεκτικά εκ του μηδενός, ήταν μεν τιτάνιο, αλλά συνιστούσε περισσότερο θεσμικό εγχείρημα. Είναι γεγονός ότι οι θεσμοί είχαν στηθεί σύμφωνα με το συγκεντρωτικό πρότυπο της εποχής, αλλά εκκρεμούσαν πολλά ακόμη προτού αποκτήσει το κράτος ουσιαστικό περιεχόμενο: υποδομές, ασφάλεια, δημόσιες υπηρεσίες, οικονομία, στρατός και πολιτική σταθερότητα αποτελούσαν ακόμη ζητούμενα. Αυτά ήταν που οργάνωσε για πρώτη φορά η τρικουπική διακυβέρνηση στο πλαίσιο ενός συνολικού αναπτυξιακού σχεδίου. Ωστόσο, αν το κράτος επιθυμούσε την εκπλήρωση της Μεγάλης Ιδέας, απαιτούνταν ένα ακόμη βαθύτερο εκσυγχρονιστικό σχέδιο που να εκφράζει μαζί και τις νέες αστικές κοινωνικές δυνάμεις του 20ού αιώνα. Αυτό ακριβώς απηχούσε η δεύτερη φάση του πρώτου εκσυγχρονισμού με την έλευση των βενιζελικών, τη δεκαετία του 1910, που δεν εκπλήρωσε μόνο τους διακαείς αλυτρωτικούς πόθους αλλά εκσυγχρόνισε και τη χώρα σε πολλά επίπεδα: προχώρησε την εκπαιδευτική και αγροτική μεταρρύθμιση και αργότερα την αποκατάσταση των 1,3 εκατ. προσφύγων, καθώς και πλήθος άλλων παρεμβάσεων, αντιμετωπίζοντας προκλήσεις πρωτοφανούς έκτασης και δυσκολίας. Η δεύτερη –θα τη λέγαμε «οικονομική επανάσταση»– ήταν επίσης απότοκο μιας καταστροφής και ερχόταν μετά την τραγική δεκαετία του 1940. Κι όμως, χάρη στην αμερικανική βοήθεια, κυρίως όμως χάρη σε ένα εγχώριο αναπτυξιακό σχέδιο από το 1953 και μετά, η χώρα κυριολεκτικά θα μεταμορφωνόταν την επόμενη 15ετία σε οικονομικό επίπεδο, μετασχηματίζοντας το ελληνικό κράτος από βαλκανικό σε σύγχρονο ευρωπαϊκό. Η τρίτη ειρηνική «επανάσταση» ήρθε κι αυτή ως αποτέλεσμα ενός μεγάλου πολιτικού πισωγυρίσματος, μετά την επταετία της χούντας των συνταγματαρχών. Επρόκειτο για μια δημοκρατική «επανάσταση» τούτη τη φορά. Η «βελούδινη» μεταπολίτευση του 1974 δικαίως χαρακτηρίζεται ως καίρια πολιτική τομή, καθώς εκπλήρωσε αιτούμενα που εκκρεμούσαν σχεδόν από τον Εθνικό Διχασμό. Η δε κληρονομιά της ήταν τέτοια, που επέτρεψε στη Δημοκρατία μας να συνεχίζει να είναι κραταιά, παρά την τρομερή δίνη της δεκαετίας του 2010. Συνεπώς, αν το ελληνικό κράτος επιτύγχανε πάντα βαθιές τομές μετά από βαθιές κρίσεις, δικαιούμαστε να προσδοκούμε και σήμερα μια τέτοια εξέλιξη. Το αίτημα τώρα είναι, πιστεύω, σαφές μετά την κρίση της περασμένης δεκαετίας, αλλά και την επέλαση της πανδημίας. Η τέταρτη ειρηνική «επανάσταση» πρέπει να είναι μια μεταρρυθμιστική επανάσταση, εστιασμένη στην κρατική διοίκηση, στην εκπαίδευση αλλά και στην αλλαγή του παραγωγικού μας μοντέλου. Αυτές αποτελούν και τις προϋποθέσεις μιας σύγχρονης, βιώσιμης ανάπτυξης, σε πνεύμα δικαιοσύνης. Μόνο αν προχωρήσει αυτή η μεταρρυθμιστική επανάσταση θα μπορέσει η χώρα να εκμεταλλευτεί και τα οφέλη της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης, που δεν πρόκειται να ανακοπεί παρά τον κορωνοϊό. Είναι σαφές, λοιπόν, ότι τέτοιες εθνικές επέτειοι αφορούν και πρέπει να αφορούν πρωτίστως το παρόν. Και είμαι πεπεισμένος ότι ο συνδυασμός της μελέτης του παρελθόντος μας ως ενός διαχρονικού success story με την αξιοποίηση της εμπειρίας από την πρόσφατη επιτυχημένη διαχείριση της πανδημίας μπορεί να συμβάλει σε μια αλλαγή του βλέμματος για το ποιοι υπήρξαμε ως τώρα, ώστε να επανακαθορίσουμε ρεαλιστικά ποιοι θέλουμε να είμαστε στο εξής.

Αν το κράτος επιθυμούσε την εκπλήρωση της Μεγάλης Ιδέας, απαιτούνταν ένα ακόμη βαθύτερο εκσυγχρονιστικό σχέδιο που να εκφράζει μαζί και τις νέες αστικές κοινωνικές δυνάμεις του 20ού αιώνα.

α ρ έ μ η ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΤΗΣ LIFO ΣΤΟΝ ΠΡΑΣΙΝΟ ΤΡΟΠΟ ΖΩΗΣ

ΜΙΛΟΥΝ ΟΙ: ΜΑΡΓΑΡΙΤΗΣ ΣΧΟΙΝΑΣ, ΚΩΣΤΗΣ ΧΑΤΖΗΔΑΚΗΣ, ΓΕΏΡΓΙΟΣ ΜΑΡΚΟΠΟΥΛΙΏΤΗΣ, ΜΑΧΗ ΤΡΑΤΣΑ, ΑΝΑΣΤΑΣΊΑ ΜΉΛΙΟΥ, ΑΝΤΏΝΗΣ ΜΑΥΡΌΠΟΥΛΟΣ, ΑΛΈΞΑΝΔΡΟΣ Π. ΔΗΜΗΤΡΑΚΌΠΟΥΛΟΣ, KΩΝΣΤΑΝΤΊΝΟΣ ΛΑΓΟΥΒΆΡΔΟΣ, ΑΓΓΕΛΙΚΉ ΚΟΣΜΟΠΟΎΛΟΥ

4.6.20 – lifo

13

Ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Μαργαρίτης Σχοινάς, γράφει με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος στις 5 Ιουνίου, που βρίσκει την Ευρώπη σε μια ιστορική στιγμή.

Μαργαρίτης Σχοινάς

τώρα είναι η ώρα της ευρωπαϊκής αντεπίθεσης 14 lifo – 4.6.20

παγκόσμια ημέρα περιβάλλοντος

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΘΑΝAΣΗΣ ΧΑΡΑΜΗΣ

Η

πρωτοφανής κρίση της πανδημίας κλόνισε την Ευρώπη και τον κόσμο, δοκίμασε τα συστήματα υγείας και πρόνοιας, τις κοινωνίες και τις οικονομίες μας και απείλησε τον ευρωπαϊκό τρόπο ζωής μας. Αρκετοί έσπευσαν να προεξοφλήσουν ότι η πανδημία θα θέσει στο περιθώριο και την εμβληματική πολιτική πρωτοβουλία μας, την Πράσινη Συμφωνία. Μια συμφωνία που χαράζει τη μετάβαση προς την Πράσινη Ευρώπη με κεντρικό στόχο να καταστεί η Ευρώπη ως το 2050 η πρώτη ήπειρος στον κόσμο χωρίς εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, μέσα από έναν πολύ πειστικό οδικό χάρτη με σημαντικές επενδύσεις και χρηματοδοτικά εργαλεία που θα πρασινίσουν την οικονομία και θα αλλάξουν την κοινωνία. Πέρα από στόχους και αριθμούς, η Πράσινη Συμφωνία αφορά μια νέα ζωή, ένα νέο πρότυπο κοινωνίας για την καθημερινότητά μας, τις καταναλωτικές και διατροφικές μας συνήθειες. Η πανδημία, που μας έπληξε συμμετρικά, δημιουργώντας όμως ασύμμετρες συνέπειες και προσδοκίες, έφερε στην επιφάνεια ελλείψεις και αδυναμίες και κατέδειξε εμφατικά την ανάγκη λήψης γενναίων ευρωπαϊκών αποφάσεων. Τώρα είναι η ώρα της ευρωπαϊκής αντεπίθεσης. Με το Ταμείο Ανάκαμψης, που πρότεινε πριν από λίγες μέρες η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, μετατρέπουμε την τεράστια πρόκληση της οικονομικής επανεκκίνησης σε ευκαιρία, όχι μόνο στηρίζοντας την ανάκαμψη αλλά και επενδύοντας στο μέλλον μας. Στο κοινό ευρωπαϊκό μας μέλλον. Δίνοντας έμφαση στη στήριξη των χωρών και των κλάδων που επλήγησαν περισσότερο, με γνώμονα πάντα την προσαρμογή στις επιταγές της νέας οικονομίας. Αν τα ορυκτά καύσιμα, η άσφαλτος και το τσιμέντο ήταν το παρελθόν μας, το κοινό ευρωπαϊκό μας μέλλον είναι μια πράσινη, ανθεκτική και ψηφιακή οικονομία που θα διασφαλίζει βιώσιμες θέσεις εργασίας, οικονομική ανάπτυξη και συγχρόνως το ότι θα είμαστε σε θέση να αντιδρούμε άμεσα και αποτελεσματικά σε έκτακτες προκλήσεις, όπως η σημερινή κρίση. Ο κοινοτικός προϋπολογισμός για την επταετία 2021-2027, με πόρους πάνω από 1 τρισ. ευρώ, του οποίου το 25% προορίζεται για δράσεις υπέρ του κλίματος, παραμένει το θεμέλιο της πράσινης μετάβασης και της οικονομικής ανάκαμψης. Με τα επιπλέον 750 δισ. ευρώ του Ταμείου Ανάκαμψης θα υποστηρίξουμε ακόμη πιο ενεργά τις επενδύσεις και τις μεταρρυθμίσεις που είναι απαραίτητες για μια βιώσιμη ανάκαμψη. Μεταξύ άλλων, προωθούμε ένα μαζικό κύμα ανακαίνισης των κτιρίων και των συμβατικών υποδομών μας και λαμβάνουμε μέτρα για μια πιο κυκλική οικονομία και κυρίως για περισσότερες θέσεις εργασίας σε τοπικό επίπεδο. Προωθούμε, επίσης, αποφασιστικά τη σταδιακή εκτέλεση έργων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, ιδίως της αιολικής και της ηλιακής, και δρομολογούμε την εκκίνηση μιας καθαρής οικονομίας υδρογόνου στην Ευρώπη. Δεν σταματάμε, όμως, εδώ. Προωθούμε ακόμη καθαρότερες μεταφορές και εφοδιαστική, συμπεριλαμβανομένης της εγκατάστασης ενός εκατομμυρίου σημείων φόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων, και προωθούμε την «πράσινη» κινητικότητα στους δρόμους μας, στις πόλεις και στην περιφέρεια. Τέλος, η προστασία και αποκατάσταση της βιοποικιλότητας και των φυσικών οικοσυστημάτων αποτελεί, επίσης, κλειδί για την υγεία και τη συλλογική ευημερία μας. Μπορεί να συμβάλει στην ενίσχυση της ανθεκτικότητάς μας και να αποτρέψει την εμφάνιση και τη διάδοση μελλοντικών ιών. Να μη λησμονούμε, άλλωστε, ότι εμβόλιο κατά της κλιματικής αλλαγής δεν υπάρχει. Με περισσότερους διαθέσιμους πόρους και τη στοχευμένη κατανομή τους θα πετύχουμε τη μετάβαση προς μια «πράσινη» Ευρώπη. Εγγυητής ο Μηχανισμός Δίκαιης Μετάβασης, ύψους 100 δισ. ευρώ. Σήμερα, την ημέρα που γιορτάζουμε το περιβάλλον ως κοινή κληρονομιά που πρέπει να παραδώσουμε άθικτη στις νεότερες γενιές, είναι η στιγμή να διαβεβαιώσουμε την ακλόνητη δέσμευσή μας και τον στρατηγικό μας στόχο: να κάνουμε κάθε περιοχή, κάθε Ευρωπαίο πολίτη, αναπόσπαστο μέρος της πράσινης ανάκαμψης και ανάπτυξης, με δικαιοσύνη και συνοχή.

4.6.20 – lifo

15

Πόσο δύσκολη θα είναι η διαδρομή για μια πιο «πράσινη» χώρα, ποιες είναι οι προκλήσεις και ποια τα επόμενα βήματα; Το περιβάλλον στο προσκήνιο, το Green Deal, το ποδήλατο και το τέλος του πλαστικού είναι τα θέματα που αυτήν τη στιγμή είναι ψηλά στην ατζέντα του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Ο υπουργός Κωστής Χατζηδάκης εξηγεί τη στρατηγική του και στη συνέντευξή του στη LiFO δηλώνει πως η Ελλάδα μπορεί να γίνει μια «πράσινη» χώρα.

Π

οια θα είναι η τύχη του περιβάλλοντος μετά την παγκόσμια κρίση λόγω κορωνοϊού; Θα έρθει σε δεύτερη μοίρα ή θα καταφέρει να βγει στο προσκήνιο; Μη γελιόμαστε, θα είναι ακόμη πιο δύσκολο, αλλά αναγκαίο. Το περιβάλλον πριν από μερικά χρόνια ήταν σχεδόν ξεχασμένο και σήμερα δεν έχει βρει ακόμα τη θέση που του πρέπει στον δημόσιο διάλογο στις ευρωπαϊκές χώρες. Στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η κλιματική αλλαγή και το Green Deal είναι από τα βασικά θέματα συζήτησης και εδώ, αν βγεις έξω και μιλήσεις για την Πράσινη Συμφωνία, νομίζω ότι το 90% δεν γνωρίζει τι είναι και γι’ αυτό οι ευθύνες δεν βαρύνουν μόνο τους πολιτικούς αλλά και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Είναι υποβαθμισμένο το θέμα του περιβάλλοντος. Έχω την εντύπωση ότι ένα σημαντικό μέρος του πολιτικού συστήματος, αλλά και των ΜΜΕ, δεν παρακολουθεί ούτε τι γίνεται ούτε και τις ευαισθησίες ενός ολοένα μεγαλύτερου τμήματος της κοινωνίας, ειδικά της νέας γενιάς. Η τελευταία είναι ευαισθητοποιημένη σε θέματα ανακύκλωσης, κλιματικής αλλαγής και προστασίας. Αυτό ακριβώς πρέπει να αναδείξουμε τώρα ακόμα πιο πολύ.

— Θα μπορέσει η Ελλάδα να γίνει πραγματικά «πράσινη» χώρα; Για πολλές δεκαετίες τη διάσταση του περιβάλλοντος την αγνοούσαν οι κυβερνήσεις – βασικά αναφέρομαι στην προδικτατορική περίοδο. Μεταδικτατορικά τέθηκαν οι βάσεις. Δημιουργήθηκε κάποια στιγμή το υπουργείο Χωροταξίας και Περιβάλλοντος και κάτι φάνηκε πως πήγε να γίνει. Φοβάμαι πως, όπως γίνεται πολλές φορές σε αυτόν τον τόπο, φτάνουμε από το ένα άκρο στο άλλο. Από την πλήρη αγνόηση του περιβάλλοντος πάμε σε μια υπερνομοθέτηση, η οποία πολλές φορές είναι υπέρ των γραφειοκρατών και όχι του περιβάλλοντος. Το περιβάλλον χρειάζεται απλές και ξεκάθαρες πολιτικές. Χρειάζεται την απολιγνιτοποίηση, την ηλεκτροκίνηση, την απόσυρση των πλαστικών μιας χρήσης, σαφείς ρυθμίσεις για την εκτός σχεδίου δόμηση, προκειμένου να εναρμονιστούμε σταδιακά με την Ευρώπη. Χρειάζεται υποθαλάσσια διασύνδεση των νησιών μας για να μην επιβαρύνονται από τα φουγάρα της ΔΕΗ. Χρειάζεται πολιτικές εξοικονόμησης μεγάλης κλίμακας στα νοικοκυριά. Εκεί θα κριθούμε και όχι στις θεωρίες που δεν οδηγούν πουθενά. Προσπαθούμε να

ΑΠΟ ΤΟΝ ΘΑΝΑΣΗ ΧΑΡΑΜΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: ΠΑΡΙΣ ΤΑΒΙΤΙΑΝ

μιλήσουμε με έργα. Ξεκινήσαμε απολιγνιτοποίηση, φέρνουμε νόμο για την ηλεκτροκίνηση. Σε έναν μήνα θα φέρουμε νόμο για την απόσυρση των πλαστικών μιας χρήσης. Βάλαμε μπροστά τη δημοπράτηση 17 μονάδων ολοκληρωμένης επεξεργασίας αποβλήτων. Υιοθετήσαμε ρύθμιση για το ύψος κτιρίων γύρω από την Ακρόπολη συντονισμένη με το λαϊκό αίσθημα. Υπάρχουν πολλά που θα κάνουμε και το περιβάλλον θα είναι σίγουρα προτεραιότητά μας. Είμαι αισιόδοξος πως με συντονισμένη προσπάθεια θα αλλάξει πολύ η εικόνα.

— Ποιο είναι το επόμενο μεγάλο «πράσινο» στοίχημα; Η προσπάθεια θα είναι αναμφισβήτητα πολυμέτωπη. Σίγουρα, όμως, η απολιγνιτοποίηση και η ηλεκτροκίνηση είναι τα δύο πιο καινοτόμα πράγματα που μπαίνουν για πρώτη φορά στη δημόσια συζήτηση στην Ελλάδα. Η απολιγνιτοποίηση είναι σαφώς ευρωπαϊκή πολιτική, αλλά προφανώς αλλάζει τη ζωή στη δυτική Μακεδονία και στη Μεγαλόπολη και μας ενδιαφέρει να προχωρήσουμε χωρίς προβλήματα στη μετάβαση στη νέα πραγματικότητα. Όσο για την ηλεκτροκίνηση, θα πρέπει να καταλάβουμε πως δεν είναι κάτι της μόδας, όπως νομίζουν μερικοί, ή πως εφαρμόζεται μόνο σε ορισμένες πλούσιες περιοχές της χώρας. Είναι νέος τρόπος ζωής, γι’ αυτό τα κίνητρα που δίνουμε δεν αφορούν μόνο τα αυτοκίνητα αλλά και τα σκούτερ και τα ηλεκτρικά ποδήλατα, καθώς αφορά τη νέα γενιά αυτός ο τρόπος μετακίνησης. Παράλληλα, δεν λησμονούμε τα δάση μας. Υπάρχει εθνικό σχέδιο, για τη στήριξη του οποίου θα απευθυνθούμε σε κοινωφελή ιδρύματα, επειδή είμαστε πίσω και από την Τουρκία ακόμα. Όλες αυτές οι δράσεις αναδάσωσης γίνονται από το περίσσευμα της καρδιάς του κόσμου, αλλά πρέπει να γίνονται συντονισμένα και σωστά.

— Πώς θα στηριχτεί το ποδήλατο, τη στιγμή που πολλές πόλεις πρακτικά δεν έχουν την ανάλογη υποδομή; Κάτι που θέλουμε να δούμε πιο δυναμικά είναι οι αστικές αναπλάσεις. Προχωράει από τον δήμο Αθηναίων το σχέδιο για το κέντρο, που θα βοηθήσει. Στη Θεσσαλονίκη στηρίζουμε τρεις τέτοιες πρωτοβουλίες, για τη ΔΕΘ, το γήπεδο του ΠΑΟΚ και τον δήμο Παύλου Μελά. Μας ενδιαφέρει να δούμε επιμέρους πάρκα, όπως το πάρκο Γουδί, που με μικρές παρεμβάσεις θα δοθούν στους πολίτες, ώστε να τα απολαμβάνουν περισσότερο. Οι

Κωστής Χατζηδάκης

το περιβάλλον θα είναι προτεραιότητά μας 16 lifo – 4.6.20

παγκόσμια ημέρα περιβάλλοντος

Πιστεύω πως η ουσιαστική πολιτική δεν έχει να κάνει μόνο με την ποιότητα της ζωής μας αλλά και με την οικονομική ανάπτυξη της χώρας. Όλα είναι αλυσίδα. Σε κατεστραμμένες περιβαλλοντικά χώρες δεν γίνονται επενδύσεις.

παρεμβάσεις που θέλουμε να κάνουμε δεν είναι μόνο αισθητικές αλλά και στην κατεύθυνση της σύνδεσης του πολίτη με αυτές, με μονοπάτια ή και ποδηλατοδρόμους που θέλουμε να γίνουν μέρος της καθημερινότητάς του. Περάσαμε τώρα μια ειδική ρύθμιση για την κατασκευή προσωρινών ποδηλατοδρόμων με σαφείς οδηγίες για το πώς θα γίνουν. Υπάρχει ένα κίνημα για το ποδήλατο από τους νέους και δεν θέλουμε να κλείσουμε τ’ αυτιά μας σε αυτό. Θα στηρίξουμε και τα ηλεκτρικά ποδήλατα, που θέλουμε να προωθήσουμε ως τρόπο μετακίνησης με το οικολογικό μπόνους που υιοθετούμε. Θα είναι σημαντικό, καθώς θα φτάνει έως το 40% της αξίας του ποδηλάτου. Θα στηρίξουμε το ποδήλατο.

— Η κατάργηση του πλαστικού θα είναι εύκολο να εφαρμοστεί; Με τις σακούλες δεν δούλεψε το μέτρο. Θα υπάρξουν αντιδράσεις... Θα κοπεί «μαχαίρι». Από 1η Ιουλίου δεν θα βρίσκεις ούτε πλαστικό καλαμάκι ούτε καπάκι, κι αυτό θα μας διευκολύνει αρκετά να απαλλαγούμε από το πλαστικό, που είναι πραγματικά βλαβερό και δημιουργεί μεγάλο θέμα στις θάλασσές μας. Για τα ποτήρια δίνεται μια παράταση από την Ε.Ε., αλλά θα αποσυρθούν κι αυτά σταδιακά. Εμείς θα πάμε πέρα από τις προτάσεις της κοινοτικής οδηγίας και θα υιοθετήσουμε και δικές μας εθνικές προβλέψεις. Θα είναι αυξημένη η τιμή στα πλαστικά μπουκάλια που θα παίρνεις από τα σούπερ μάρκετ, αλλά, στη συνέχεια, όταν τα γυρίζεις πίσω, θα σου επιστρέφονται χρήματα, ώστε να ενθαρρύνεται η ανακύκλωση. Με τις πλαστικές σακούλες δεν δούλεψε το μέτρο, γιατί ορίστηκε το τέλος μέχρι ένα συγκεκριμένο βάρος και πήγανε και βγάλανε πιο παχιές σακούλες για να το γλιτώνουν. Τώρα βάζουμε ενιαίο τέλος για να αποφύγουμε τέτοια κόλπα.

— Τι άλλο θα μας δυσκολέψει στην πορεία για ένα πιο «πράσινο» μέλλον; Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι τα σκουπίδια. Είναι ένα μεγάλο βουνό. Ο στόχος επισήμως για το 2020 είναι το 50% των αποβλήτων να ανακυκλώνεται και, σύμφωνα με τις μετρήσεις, είμαστε μόνο στο 18%. Καταλαβαίνετε πόσο μακριά είμαστε και πόσο θα δυσκολευτούμε. Εδώ απαιτείται δουλειά όχι μόνο από την κυβέρνηση αλλά και από τις περιφέρειες, τους δήμους και τους πολίτες. Η κυβέρνηση έφερε όλες τις αρμοδιότητες στο υπουργείο Περιβάλλοντος, ώστε, εδώ όπου υπήρχε η αρμοδιότητα, να υπάρχει και συνολικά η διαχείριση. Ξεκινήσαμε να αντιμετωπίζουμε επιμέρους θέματα, όπως αυτό της Κέρκυρας, της Λευκάδας, του Αιγίου, κλείνουμε ανεξέλεγκτους χώρους ΧΑΔΑ, ψηφίσαμε νόμο για σταθμούς φόρτωσης και διαχείρισης απορριμμάτων σε Ιόνιο και Αιγαίο, όπου έχουμε τεράστιο πρόβλημα. Θα λάβουμε και μια σειρά μέτρων, όπως η προώθηση του καφέ κάδου, στον οποίο θα πηγαίνουν τα τρόφιμα και θα συγκεντρώνονται τα οργανικά απορρίμματα. Με τον καφέ κάδο θα ξεκινήσουμε από τα ξενοδοχεία και τα εστιατόρια για γρηγορότερα αποτελέσματα. Δεν είναι μόνο θέμα περιβάλλοντος αλλά και πολιτισμού. Δεν μπορεί να είμαστε τελευταίοι των τελευταίων. Έχουμε ανάγκη τη συνεργασία των πολιτών και αυτό θα προσπαθήσουμε να κάνουμε. Τα μισά σκουπίδια που βρίσκουμε σε κάδους απορριμμάτων σήμερα δεν έπρεπε να έχουν πεταχτεί εκεί.

— Λαμβάνετε υπόψη τις διεθνείς μελέτες για τις περιβαλλοντικές απειλές, όπως η ερημοποίηση, η υπερθέρμανση, η στάθμη της θάλασσας και η κλιματική αλλαγή; Είμαστε κοντά σε κλιματικό Αρμαγεδώνα ή είναι υπερβολικό αυτό; Υπάρχουν δύο σχολές. Η μία είναι αυτή που ανησυχεί για την υπερθέρμανση και η άλλη οι αρνητές, που λένε πως είναι υπερβολές. Είμαι σίγουρα στην

πρώτη σχολή, διότι απλώς και μόνο βλέποντας πώς είναι το κλίμα τώρα και πώς όταν ήμουν φοιτητής, πριν από 30 χρόνια, διακρίνω μια σημαντική διαφορά. Επομένως, κινούμαστε παρακολουθώντας όλες τις διεθνείς ανησυχίες. Άμεσοι κίνδυνοι για την Ελλάδα εκτιμώ πως είναι δύο. Πρώτον, για τα δάση μας, που δεν είναι ατελείωτα για να τα καίμε κάθε χρόνο. Φέτος έχει γίνει μια μεγάλη προσπάθεια. Κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί, βέβαια, για τις δυνάμεις της φύσης, αλλά και οι δυνάμεις του κράτους παίζουν τον δικό τους ρόλο. Από πλευράς πυροπροστασίας και ολικής προστασίας θα έχουμε περισσότερες δυνάμεις, και από πλευράς οικονομικών έχουμε περισσότερα χρήματα και τα διαθέσαμε πιο έγκαιρα. Ο άλλος κίνδυνος αφορά την ερημοποίηση. Θυμάμαι, είχα ακούσει πρώτη φορά γι’ αυτήν ως νέος ευρωβουλευτής και αναρωτιόμουν «τι κουβεντιάζουμε!». Είναι κάτι που εξετάζουμε με προσοχή και δεν απειλεί μόνο την καθημερινότητα αλλά και τον αγροτικό κόσμο, τις καλλιέργειες, τον τουρισμό, γι’ αυτό γυρνάω στη βασική μου σκέψη πως το περιβάλλον είναι πλούτος τελικά. Οι προεκτάσεις είναι πάντα μεγάλες, από όποια σκοπιά και αν το δούμε. Υπάρχει η αντίληψη αυτών που είναι με το περιβάλλον και όσων είναι εναντίον. Οι παθιασμένοι με το περιβάλλον και αυτοί που λένε «να χτίσω» και «τσιμέντο να γίνει». Εγώ δεν είμαι ούτε στη μία σχολή ούτε στην άλλη. Δεν είμαι Ταλιμπάν του περιβάλλοντος, ούτε λέω «όλα τσιμέντο να γίνουν». Πιστεύω πως η ουσιαστική πολιτική δεν έχει να κάνει μόνο με την ποιότητα της ζωής μας αλλά και με την οικονομική ανάπτυξη της χώρας. Όλα είναι αλυσίδα. Σε κατεστραμμένες περιβαλλοντικά χώρες δεν γίνονται επενδύσεις.

— Πώς βλέπετε τα περιβαλλοντικά κινήματα, τις φωνές αμφισβήτησης των πολιτικών για το περιβάλλον, την ανάδειξη της Γκρέτα Τούνμπεργκ; Σπανίως είμαι υπέρ της λογικής «μαύρο ή άσπρο». Όσο λάθος είναι να απαξιώνουμε απόψεις όπως αυτές της Γκρέτα Τούνμπεργκ, γιατί εκφράζει θέσεις και αγωνίες της κοινωνίας και των συνομηλίκων της, τόσο λάθος είναι και η ηρωοποίηση. Πρέπει να την ακούσουμε, όπως και να ακούσουμε τους νέους που διοργάνωναν τις «Παρασκευές για το μέλλον» και εδώ, στην Αθήνα. Τώρα, όσον αφορά τις οργανώσεις, μιλάμε, τους ακούμε, αλλά δεν κυβερνούν οι οργανώσεις. Για τον περιβαλλοντικό νόμο άκουσα κριτική πως τον έφερα και πως δεν έλαβα υπόψη τις παρατηρήσεις οργανώσεων. Λάβαμε πολλές παρατηρήσεις. Και η κυβέρνηση δεν μπορεί να αφήνει την περιβαλλοντική αδειοδότηση να διαρκεί 6 και 8 χρόνια, όταν στην Ευρώπη γίνεται σε κάποιες μέρες. Το ότι τη συντομεύσαμε δεν γίνεται σε βάρος του περιβάλλοντος, διότι οι αρχαιολογικές και δασικές υπηρεσίες απλώς καλούνται να πουν γρηγορότερα τη γνώμη τους. Μπαίνοντας στο υπουργείο, είχα ασχοληθεί με τα θέματα της ενέργειας και ήταν ευκολότερο το πεδίο αυτό. Με τα θέματα του περιβάλλοντος είχα ασχοληθεί λιγότερο και μέρα με την ημέρα ενθουσιάζομαι όλο και περισσότερο και χαίρομαι που ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης είναι συνδεδεμένος με αυτό το ζήτημα, το αγκαλιάζει και είναι παρών με ενεργό τρόπο στα θέματα της πράσινης ατζέντας. Θέλω σίγουρα να μας ελέγχει ο κόσμος, γιατί δεν είμαστε αλάθητοι. Αλλά και ο κόσμος πρέπει να ξέρει πως τόσο ο πρωθυπουργός όσο και εγώ έχουμε ευαισθησία για το περιβάλλον, γιατί γνωρίζουμε τι γίνεται άλλα και γιατί νοιαζόμαστε για το μέλλον των παιδιών μας. Αλίμονο αν αδιαφορήσουμε για το μέλλον των παιδιών μας.

4.6.20 – lifo

17

παγκόσμια ημέρα περιβάλλοντος

το μέλλον Κ δεν περιμένει Του Γεώργιου Μαρκοπουλιώτη, επικεφαλής της Αντιπροσωπείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Ελλάδα

Γεώργιος Μαρκοπουλιώτης

ερδίσαμε χρόνο... Τώρα μένει να νικήσουμε τον ιό και να κάνουμε τη μεγάλη επιστροφή με γνώμονα τη γνώση και την εμπειρία που αποκτήσαμε. Ο κόσμος πλέον φαντάζει διαφορετικός, ενώ η σχέση μας με το περιβάλλον, σε οικονομικούς, κοινωνικούς και πολιτικούς όρους, επαναπροσδιορίζεται. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει να ενισχύσει αυτή την άσκηση επαναπροσδιορισμού με μια ισχυρή οικονομική τονωτική ένεση ύψους 750 δισ. ευρώ (επιπλέον αυτών που έχουν αποφασιστεί για στήριξη ρευστότητας και εργαζομένων μέσω του προγράμματος SURE) και συγχρόνως να καταδείξει ότι η εργαλειοθήκη αλληλεγγύης και στήριξης των κρατών-μελών που πλήττονται περισσότερο από τις αναταράξεις δεν είναι πολιτική ρητορική αλλά πολιτική πράξη. Το βάθος αυτής ειδικά της κρίσης προκάλεσε τις Κασσάνδρες να βιαστούν και να πουν πάλι ότι η Ευρώπη «σιωπά». Τελικά, όμως, σιώπησαν πάλι οι Κασσάνδρες. Τώρα είναι ξεκάθαρα η ώρα της Ευρώπης, η ώρα για οικονομική ανασύνταξη και περιβαλλοντικά βιώσιμη ανάκαμψη. Η κρίση απέδειξε και στους πιο δύσπιστους παγκόσμιους εταίρους ή/και ανταγωνιστές μας πόσο σαρωτικές και απότομες αλλαγές μπορούν να φέρουν φαινόμενα που προέρχονται από το φυσικό μας περιβάλλον. Οι οικονομικές συνέπειες αυτών, δε, μόλις που αρχίζουμε να μετράμε πόσο δραματικές είναι και πόσο βαθιά τραύματα θα μπορούσαν να αφήσουν αν δεν αντιδράσουμε. Το σχέδιο ανάκαμψης που πρότεινε η Επιτροπή είναι ένα ευρωπαϊκό πλάνο-πρόταση που θα οδηγήσει στη μετάβαση της πληγείσας από τον κορωνοϊό οικονομίας μας σε μια βιώσιμη και χωρίς κοινωνικούς αποκλεισμούς ανάπτυξη για όλα τα κράτη-μέλη. Η λέξη-κλειδί είναι «βιώσιμη», γιατί ενώ η Πράσινη Συμφωνία ήταν η προμετωπίδα αυτής της Επιτροπής, ο κορωνοϊός την έκανε πλέον διπλά αναγκαία. Οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής θα είναι καταιγιστικές, παγκόσμιες και με τεράστιο οικονομικό και κοινωνικό αντίκτυπο, όπως μας προειδοποιεί ήδη η επιστήμη. Το επιμύθιο της εν εξελίξει κρίσης μάς καλεί να είμαστε έτοιμοι για το μέλλον. Κάθε αντίστοιχη μελλοντική ευκαιρία ή κρίση δεν θα πρέπει να μας αιφνιδιάσει. Είμαστε ταυτόχρονα η πρώτη γενιά που νιώθει τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής και πιθανότατα η τελευταία που μπορεί να ανατρέψει την πορεία της. Η μετάβαση σε μια κλιματικά ουδέτερη Ευρώπη, μπροστάρισσα και οδηγό για τη διεθνή συμμαχία, είναι πλέον επιτακτική ανάγκη σε παγκόσμιο επίπεδο.

Tο ελληνικό εθνικό σχέδιο ανάκαμψης, όπως αυτό ήδη εκπονείται, θα συμπεριλαμβάνει δράσεις, επενδύσεις, καθώς και μεταρρυθμίσεις για την προώθηση της πράσινης μετάβασης. Μεταξύ άλλων, με αυτόν τον τρόπο θα διασφαλίσουμε για χρόνια πολλά την όμορφη και καθαρή Ελλάδα ως προορισμό εκατομμυρίων επισκεπτών.

18 lifo – 4.6.20

Το σχέδιο ανάκαμψης που ενσωματώνει την Πράσινη Συμφωνία και προτείνει η Επιτροπή, όμως, είναι κάτι περισσότερο από μια απλή απάντηση στην κλιματική αλλαγή, είναι η νέα μας αναπτυξιακή στρατηγική. Είναι το νήμα που θα υφαίνει όλα τα οικονομικά σχέδια ανάκαμψης, είναι η πανευρωπαϊκή, συνολική απάντησή μας. Η πράσινη ανάκαμψη δεν είναι μόνο δυνατή, είναι και αναγκαία οικονομικά, καθώς η Ευρώπη θα χάσει δύο φορές εάν κινητοποιήσουμε τις επενδύσεις για αποκατάσταση της παλιάς οικονομίας προτού την καταστήσουμε πράσινη και βιώσιμη. Συγκεκριμένα, το 25% της νέας πρότασης του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού προορίζεται για χρηματοδότηση δράσεων που αφορούν άμεσα ή έμμεσα την πράσινη ανάπτυξη και τη μάχη ενάντια στην κλιματική αλλαγή, γεγονός που θα δώσει στους επενδυτές σιγουριά «βιωσιμότητας» και θα βοηθήσει τις οικονομίες μας να αναπτυχθούν με τρόπο που να επιστρέφει στους ανθρώπους, στον πλανήτη και στην κοινωνία περισσότερα απ’ όσα τους αφαιρεί. Όσον αφορά την Ελλάδα, το σχέδιο αυτό είναι μια χρυσή ευκαιρία, όπως απεδείχθη και από το οικονομικό πακέτο που προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Συγκεκριμένα, το ελληνικό εθνικό σχέδιο ανάκαμψης, όπως αυτό ήδη εκπονείται, θα συμπεριλαμβάνει δράσεις, επενδύσεις, καθώς και μεταρρυθμίσεις για την προώθησή της πράσινης μετάβασης. Μεταξύ άλλων, με αυτόν τον τρόπο θα διασφαλίσουμε για χρόνια πολλά την όμορφη και καθαρή Ελλάδα ως προορισμό εκατομμυρίων επισκεπτών. Επιπλέον, ο προϋπολογισμός ενισχύει το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης με επιπλέον 15 δισ., ώστε οι Ευρωπαίοι γεωργοί να προβούν στις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις στην κατεύθυνση υλοποίησης της Πράσινης Συμφωνίας. Ακόμα, για τη δυτική Μακεδονία, όπου το 45% του περιφερειακού ΑΕΠ συνδέεται με την παραγωγή λιγνίτη, αυτή η μετάβαση αποτελεί μοναδική ευκαιρία. Ο Μηχανισμός Δίκαιης Μετάβασης, μέρος της Πράσινης Συμφωνίας και της προσπάθειας ανάκαμψης της Ευρώπης, θα επιτρέψει στους πολίτες της δυτικής Μακεδονίας να απελευθερωθούν από την εξάρτησή τους από τη μη ανταγωνιστική, ρυπογόνα, επιβαρυντική για την υγεία τους και σχεδόν καταναγκαστική «μονοκαλλιέργεια» λιγνίτη. Η δυτική Μακεδονία, με την έξυπνη διαχείριση των πόρων του Μηχανισμού Δίκαιης Μετάβασης και λοιπών ιδιωτικών και δημοσίων παρεμβάσεων, μπορεί να εκμεταλλευτεί την κομβική γεωγραφική της θέση, που ενισχύθηκε με τις νέες οδικές αρτηρίες, τον πρωτογενή τομέα, τη μεταποίηση αλλά και την εξειδίκευση του ανθρώπινου δυναμικού της στον τομέα της ενέργειας. Η μετάβαση αυτή μπορεί να γίνει μια ιστορία επιτυχίας που θα επαναληφθεί σε ολόκληρη την Ελλάδα, η οποία εν γένει ενισχύεται σημαντικά με το σχέδιο ανάκαμψης. Το αποτέλεσμά της θα είναι πολλαπλασιαστικό για τη χώρα μας. Η κλιματική αλλαγή έρχεται, οι επιστήμονες μας προειδοποιούν και μετά την κρίση του κορωνοϊού πρέπει να ακούσουμε τη φωνή τους ακόμα πιο προσεχτικά. Η Ευρώπη απέδειξε ότι όταν ήρθε η δική της ώρα, ανταποκρίθηκε. Σε εθνικό, περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο η απάντηση της Ευρώπης μας έχει στραμμένο το βλέμμα της στην επόμενη γενιά. Με το σχέδιο ανάκαμψης μπορούμε να κληροδοτήσουμε στα παιδιά μας κέρδη και μέρισμα, όχι χρέος και ζημιές, γι’ αυτόν τον λόγο πρέπει να είμαστε στην εμπροσθοφυλακή. Οι απαισιόδοξοι, άλλωστε, προσπαθούν να βαδίσουν αγκιστρωμένοι στο παρελθόν, ενώ εμείς χρειάζεται να κάνουμε τα άλματα προς το μέλλον.

περιβάλλον

Οικονομική ανάκαμψη και περιβαλλοντική ισορροπία Η Τράπεζα Πειραιώς δεσμευμένη στις αρχές της «πράσινης» ανάπτυξης.

Α

ν κάτι ανέδειξε η πρόσφατη πανδημία του Covid-19, αυτό ήταν η άμεση σύνδεση της οικονομίας με την περιβαλλοντική ισορροπία. Μια ισορροπία που ξεχνάμε πόσο σημαντική είναι και η οποία επανήλθε στο προσκήνιο με τον πιο δραματικό τρόπο. Κίνδυνοι όπως ο κορωνοϊός συνδέονται άμεσα με τις καταστροφικές πιέσεις στο φυσικό περιβάλλον, την απώλεια της βιοποικιλότητας και, τελικά, την ευθεία απειλή της ανάπτυξης σε παγκόσμια κλίμακα. Τα συμπεράσματα που με τρόπο επιτακτικό αναδείχθηκαν μέσα από τις νέες συνθήκες που καταγράφονται σε ολόκληρο τον πλανήτη αφορούν την παγκόσμια κινητοποίηση για την αντιμετώπιση της πανδημίας. Μια κινητοποίηση που συνδέεται άμεσα με τις πρωτοβουλίες για την προστασία του περιβάλλοντος, την κλιματική αλλαγή και τη διατηρήσιμη ανάπτυξη. Αυτός θεωρείται και ο μοναδικός δρόμος που μπορεί να οδηγήσει στην ανάσχεση της πανδημίας και στην αντιμετώπιση της κρίσης που έχει δημιουργηθεί σε οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο.

χρηματοδοτήσεις της τράπεζας πειραιώς σε έργα απε Η τράπεζα έχει χρηματοδοτήσει επενδύσεις σε ΑΠΕ ύψους 1,3 δισ., που αντιστοιχούν σε επίπεδο άνω του 26% της ελληνικής αγοράς

Αιολικά Πάρκα €660 εκατ. Φωτοβολταϊκά Συστήματα €536 εκατ. Έργα εξοικονόμησης ενέργειας €49 εκατ. Επενδύσεις σε βιομάζα και βιοαέριο €36 εκατ. Υδροηλεκτρικά Πάρκα €8 εκατ.

Η Τράπεζα Πειραιώς, μέσα σε αυτό το πλαίσιο, αλλά και χάρη στην ευρύτερη φιλοσοφία της, έχει δεσμευτεί μέσα από μια συνεκτική στρατηγική για την κλιματική αλλαγή, η οποία τίθεται στο επίκεντρο της δράσης της. Στόχος της τράπεζας είναι η αποτελεσματική υποστήριξη της ανάκαμψης της ελληνικής οικονομίας, η οποία βασίζεται σε συγκεκριμένους άξονες: ➔ Τη σταδιακή μείωση του αποτυπώματος άνθρακα του Ομίλου Πειραιώς ➔ Τη στήριξη επενδύσεων σε έργα ΑΠΕ, καθώς και σε έργα εξοικονόμησης ενέργειας ➔ Την αξιολόγηση του κινδύνου που προκύπτει από την κλιματική αλλαγή για τις ελληνικές επιχειρήσεις ➔ Την εύρεση λύσεων για την προσαρμογή των επιχειρήσεων στο νέο κλιματικό περιβάλλον

Άλλωστε, η Πειραιώς ήταν η μόνη ελληνική τράπεζα που συμμετείχε στη διαμόρφωση των έξι παγκόσμιων Αρχών Υπεύθυνης Τραπεζικής, μαζί με άλλες 29 τράπεζες απ’ όλο τον κόσμο, μέλη της Χρηματοοικονομικής Πρωτοβουλίας των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον (UNEP FI). Η συνεργασία αυτή είχε ως αποτέλεσμα τη διατύπωση σημαντικών επισημάνσεων αλλά και τη διαμόρφωση κατευθύνσεων ώστε να ενισχυθεί ο ρόλος των τραπεζών στην ανάκαμψη των οικονομιών μετά την πανδημία. Στις κατευθύνσεις αυτές διαδραματίζει σημαντικό ρόλο η διευρυμένη υποστήριξη των πράσινων χρηματοδοτήσεων ως κλειδί για την ανάπτυξη με στόχο την αύξηση των πράσινων επενδύσεων, της πράσινης επιχειρηματικότητας και τον μετασχηματισμό των οικονομιών σε οικονομίες χαμηλού άνθρακα (low carbon economies).

Εξάλλου, οι νέοι αυτοί προσανατολισμοί βρίσκονται στο επίκεντρο της επιχειρησιακής στρατηγικής της τράπεζας τα τελευταία χρόνια, που έχει διαμορφώσει πλέον ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο για την υποστήριξη της πράσινης και ψηφιακής επιχειρηματικότητας και τις επενδύσεις σε κρίσιμους τομείς που συνδέονται με την πράσινη οικονομία και τη βιώσιμη ανάπτυξη. Η τεχνογνωσία και η δημιουργία μιας ευρείας γκάμας «πράσινων» προϊόντων και υπηρεσιών αποτελούν σημεία διαφοροποίησης και υπεροχής. Για την υποστήριξη των πελατών της η Τράπεζα Πειραιώς αξιοποιεί προς όφελός τους όλα τα διαθέσιμα χρηματοδοτικά εργαλεία με την ενεργοποίηση ευρωπαϊκών πόρων αλλά και ιδιωτικών κεφαλαίων, ενώ παρέχει ολοκληρωμένες συμβουλευτικές υπηρεσίες που αφορούν την ουσία της κάθε επένδυσης. Σε μια περίοδο που χαρακτηρίζεται εξαιρετικά κρίσιμη, κατά την οποία το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ανακοινώνει (μόλις τον περασμένο Απρίλιο) την πρωτοβουλία για την πράσινη επανεκκίνηση της οικονομίας, γνωστή ως «Green recovery Alliance», η Τράπεζα Πειραιώς βρίσκεται στο επίκεντρο των εξελίξεων, προτείνοντας λύσεις που αφορούν όχι μόνο την οικονομική ανάκαμψη αλλά και τη δημιουργία μιας οικονομίας με πράσινη και ψηφιακή διάσταση.

4.6.20 – lifo

19

παγκόσμια ημέρα περιβάλλοντος

Τι αλλάζει στα περιβαλλοντικά ζητήματα το επόμενο διάστημα.

με… πράσινο κλειδί η έξοδος από την κρίση ΑΠΟ ΤΗ ΜΑΧΗ ΤΡΑΤΣΑ

Γ

ια πρώτη φορά στην ιστορία μια κρίση συσπείρωσε τόσο πολλούς γύρω από ένα σχέδιο εξόδου που έχει στο επίκεντρό του το περιβάλλον. Η επανεκκίνηση της οικονομίας, μετά το σαρωτικό πέρασμα της πανδημίας που προκάλεσε ο SARS-CoV-2, βρίσκει την Ευρώπη έτοιμη να στηρίξει ένα διαφορετικό παραγωγικό μοντέλο, το οποίο δεν θα αποβλέπει μόνο στην κοντόφθαλμη ανάπτυξη με στόχο το κέρδος αλλά σε ένα μέλλον βιώσιμο για το περιβάλλον και τον άνθρωπο. Η πρόσφατη υγειονομική κρίση ανέδειξε φωνές ξεχασμένες, από το παρελθόν, που προειδοποιούσαν, αλλά κανείς δεν τις άκουγε, ότι, συρρικνώνοντας τα οικοσυστήματα και φέρνοντας σε εγγύτητα τον άνθρωπο με την άγρια ζωή, κινδυνεύει άμεσα η περιβαλλοντική ισορροπία και βιωσιμότητα, όπως και η ανθρώπινη υγεία. Επανήλθαν κι άλλες φωνές, που υποστήριζαν ότι οικονομία, ανάπτυξη και προστασία του περιβάλλοντος πρέπει να έχουν πορείες παράλληλες για να είναι βιώσιμες. Και η νέα στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη βιοποικιλότητα (παρουσιάστηκε στα μέσα Μαΐου από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή) τις ενσωματώνει, ανανεώνοντας τις δεσμεύσεις της για την προστασία του περιβάλλοντος. Στοχεύει, μάλιστα, στη μόχλευση πόρων ύψους 20 δισ. ευρώ/έτος για την ανάσχεση της απώλειας οικοσυστημάτων και την παραγωγή βιώσιμων τροφίμων. Και μαζί με την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία (το περίφημο Green Deal) αποτελούν την αναπτυξιακή στρατηγική της Ευρώπης για την ανάκαμψη από την κρίση. Άλλωστε, βασικοί οικονομικοί τομείς, όπως η γεωργία, η παραγωγή τροφίμων και ποτών και οι κατασκευές, εξαρτώνται από τη φύση. Έτσι, η Ευρώπη έχει επιπλέον λόγους να γιορτάζει την Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος. Το φιλόδοξο σχέδιο ανάκαμψης που πρότεινε προ ημερών η Κομισιόν περιλαμβάνει τη δημιουργία του νέου εργαλείου «Next Generation EU» των 750 δισ. ευρώ, καθώς και στοχευμένες ενισχύσεις στον μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό της Ε.Ε. για την περίοδο 20212027 που θα αυξήσουν τη συνολική δημοσιονομική δύναμη παρέμβασης του προϋπολογισμού της Ε.Ε. σε 1,85 τρισ. ευρώ. Μέρος των κονδυλίων αυτού του νέου ευρωπαϊκού εργαλείου θα επενδυθούν με έμφαση στην «πράσινη» ανάπτυξη. Προτείνεται, για παράδειγμα, έξτρα πακέτο για ενίσχυση του

20 lifo – 4.6.20

Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης για τις λιγνιτικές περιοχές της Ευρώπης, το οποίο τελικά θα φτάσει περίπου τα 40 δισ. ευρώ, ώστε να επιταχυνθεί η μετάβαση των κρατών-μελών στην κλιματική ουδετερότητα.

Η ΠΑΝΔΗΜΙΑ ΕΦΕΡΕ ΜΕΡΕΣ ΔΙΧΩΣ ΛΙΓΝΙΤΗ Η Ελλάδα, η οποία έχει δύο περιοχές σε πορεία απολιγνιτοποίησης, θα πρέπει να κινητοποιηθεί άμεσα για να απορροφήσει τα περίπου 1,7 δισ. ευρώ που της αναλογούν για έργα μετάβασης στη δυτική Μακεδονία και στη Μεγαλόπολη, των οποίων η οικονομία εξαρτάται από το ρυπογόνο… κάρβουνο για περισσότερο από μισό αιώνα. Η απόφαση για κλείσιμο όλων των λιγνιτικών μονάδων ως το 2028 ήταν αναμφισβήτητα η πιο ρηξικέλευθη και σημαντική κίνηση της κυβέρνησης του Κυριάκου Μητσοτάκη σε ό,τι αφορά το περιβάλλον. Ο λιγνίτης υπήρξε διαχρονικά υπεύθυνος για παραπάνω από το 1/3 των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου της χώρας, ένα από τα πέντε υψηλότερα ποσοστά στην Ευρώπη. Δέσμευσε τεράστιες εκτάσεις γης σε δυτική Μακεδονία και Αρκαδία και κατασπατάλησε απίστευτες ποσότητες νερού για τις ανάγκες ψύξης των λιγνιτικών σταθμών. Μάλιστα, οι συγκεκριμένοι σταθμοί για χρόνια συγκαταλέγονταν ανάμεσα στους «πρωταθλητές» πανευρωπαϊκά σε εκπομπές σκόνης, διοξειδίου του θείου και βαρέων μετάλλων, επιβαρύνοντας τη δημόσια υγεία σε βαθμό που, μέχρι σήμερα, δεν έχει προσδιοριστεί επιστημονικά. Τα αποτελέσματα της απόφασης για ταχεία απολιγνιτοποίηση έγιναν ήδη ορατά ελέω κορωνοϊού. Τον Απρίλιο του 2020 ο λιγνίτης έφτασε σε ιστορικό χαμηλό, καλύπτοντας μόλις το 10% της ζήτησης σε ηλεκτρική ενέργεια, ενώ η 20ή Μαΐου 2020 ήταν η πρώτη μέρα μετά από 61 χρόνια που οι λιγνιτικοί σταθμοί στη δυτική Μακεδονία δεν έκαψαν καθόλου λιγνίτη. «Οι προκλήσεις που απορρέουν από την απολιγνιτοποίηση κινούνται σε δύο επίπεδα. Σε εθνικό επίπεδο το ερώτημα είναι πώς θα αντικατασταθεί η ηλεκτρική ενέργεια που μας έδινε ο λιγνίτης. Η Ελλάδα δεν πρέπει να κάνει το λάθος να υποκαταστήσει τον λιγνίτη με ορυκτό αέριο, ένα άλλο ορυκτό καύσιμο. Η κλιματική κρίση αλλά και τα οικονομικά δεδομένα επιβάλλουν την αποφασιστική στροφή στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας σε συνδυασμό

4.6.20 – lifo

21

παγκόσμια ημέρα περιβάλλοντος

με τις τεχνολογίες αποθήκευσης» επισημαίνει μιλώντας στη LiFO ο αναλυτής πολιτικής του GreenTank, κ. Νίκος Μάντζαρης. Και προσθέτει: «Σε περιφερειακό επίπεδο, η καίρια πρόκληση είναι ο μετασχηματισμός τοπικών οικονομιών σχεδόν απολύτως εξαρτημένων από τη λιγνιτική δραστηριότητα. Είναι ένα θέμα πρωτίστως κοινωνικής δικαιοσύνης. Κανένας δεν πρέπει να μείνει πίσω στον δρόμο της μετάβασης στη μεταλιγνιτική περίοδο. Οι τοπικές κοινωνίες που για δεκαετίες θυσιάζονταν για να ηλεκτροδοτούμαστε όλοι εμείς αξίζουν το πιο συγκροτημένο σχέδιο που μπορούμε να κάνουμε για το μέλλον τους και, φυσικά, επαρκείς πόρους για την υλοποίησή του».

ΑΓΩΝΑΣ ΜΕΤ’ ΕΜΠΟΔΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ Φέτος, πάντως, η Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος είναι αφιερωμένη στη βιοποικιλότητα (It’s time #for nature, το hashtag της ημέρας από τον ΟΗΕ). Για την Ελλάδα, το σημείο αφετηρίας είναι καλό, αλλά ο δρόμος μακρύς. Η χώρα μας έχει χαρακτηρίσει ήδη περίπου 35% της χερσαίας της έκτασης ως προστατευόμενο, με το 27% των χερσαίων εκτάσεων να έχει ενταχθεί στο ευρωπαϊκό δίκτυο Natura 2000. Ακόμα και στη θάλασσα, ο ευρωπαϊκός στόχος του 30% είναι επιτεύξιμος, αφού έχει εντάξει ήδη 19% των εγχώριων υδάτων στο δίκτυο Natura 2000. «Όμως, η κήρυξη και μόνο προστατευόμενων περιοχών δεν αρκεί, χρειάζεται ουσιαστική προστασία και διαχείριση, γι’ αυτό η Ελλάδα θα πρέπει να προσπεράσει τα χρόνια εμπόδια, τόσο θεσμικά όσο και επιχειρησιακά» όπως σημειώνει η κ. Ιόλη Χριστοπούλου από το GreenTank και μέλος της επιτροπής «Φύση 2000», δηλαδή του κεντρικού επιστημονικού γνωμοδοτικού οργάνου τους κράτους για τον συντονισμό και την αξιολόγηση των πολιτικών προστασίας της ελληνικής βιοποικιλότητας. Σε θεσμικό επίπεδο, εδώ και περίπου ενάμιση χρόνο εκπονούνται ειδικές μελέτες που θα καταλήξουν σε διατάγματα προστασίας και σχέδια διαχείρισης για τις 446 περιοχές Natura 2000. Η Ελλάδα πρέπει να καλύψει το θεσμικό κενό που μέχρι σήμερα αριθμεί μόνο επτά προεδρικά διατάγματα και δύο σχέδια διαχείρισης. Μετά τις πρόσφατες αλλαγές που έφερε ο νέος περιβαλλοντικός νόμος σε κάθε περιοχή θα οριστούν έως και τέσσερις ζώνες κλιμακούμενης προστασίας. Μέσα από τα διατάγματα μπορεί να καλυφθεί η απαίτηση για αυστηρή προστασία. «Για να έχουμε πραγματικά προστατευόμενες περιοχές, οι μελετητές και η πολιτεία πρέπει να αντισταθούν στις πιέσεις, ειδικά στις ζώνες εκείνες όπου, βάσει νόμου, επιτρέπονται ακόμα και επιβαρυντικές δραστηριότητες» αναφέρει η κ. Χριστοπούλου. Ακόμα όμως και με τα πιο πλήρη διατάγματα και σχέδια διαχείρισης, απαιτείται και επιχειρησιακή δομή. «Σήμερα, μόνο το 1% των προστατευόμενων περιοχών έχει αποτελεσματική διαχείριση. Για να πετύχουμε τους παγκόσμιους στόχους, αυτή η εικόνα πρέπει να ανατραπεί» τονίζει η ίδια. Ο νέος νόμος 4685/2020 με τον εκσυγχρονισμό της περιβαλλοντικής νομοθεσίας που δημοσιεύτηκε στην «Εφημερίδα της Κυβερνήσεως» τον προηγούμενο μήνα προβλέπει την ίδρυση ενός νέου κεντρικού οργανισμού φυσικού περιβάλλοντος και κλιματικής αλλαγής με 24 μονάδες διαχείρισης προστατευόμενων περιοχών. «Η προετοιμασία για τη λειτουργία πρέπει να ξεκινήσει αμέσως και να γίνει ακολουθώντας συστηματικά βήματα» αναφέρει η Ιόλη Χριστοπούλου. «Παράλληλα, θα πρέπει να σχεδιαστούν από τη μια ο τρόπος συμμετοχής των τοπικών κοινωνιών στις αποφάσεις για τις περιοχές στις οποίες δραστηριοποιούνται και

22 lifo – 4.6.20

από την άλλη οι μηχανισμοί ελέγχου και φύλαξης, ώστε οι κανόνες να εφαρμοστούν και η προστασία να αποκτήσει σάρκα και οστά». Πάντως, το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ) δείχνει αποφασισμένο να επιλύσει ορισμένα χρόνια προβλήματα που οδηγούν σε κατάρρευση σημαντικά και σπάνια οικοσυστήματα της χώρας. Πριν από λίγες μέρες, με τροπολογία που κατέθεσε στη Βουλή το περιβαλλοντικό επιτελείο της κυβέρνησης, το ΥΠΕΝ ορίζεται ως η μόνη αρμόδια αρχή για την περιβαλλοντική αποκατάσταση της λίμνης Κορώνειας, καθώς η πολυδιάσπαση των αρμοδιοτήτων σε δεκάδες υπηρεσίες και φορείς του Δημοσίου τις δύο τελευταίες δεκαετίες είχε οδηγήσει στην απραξία και στην περιβαλλοντική καταστροφή της. Έτσι, το υπουργείο, με συντονιστή τον ίδιο τον υπουργό, αναλαμβάνει πλέον την εκτέλεση όλων των έργων και τη συστηματική παρακολούθηση των δράσεων για την αποκατάσταση της Κορώνειας.

ΕΛΛΑΔΑ ΧΩΡΙΣ ΠΛΑΣΤΙΚΑ ΜΙΑΣ ΧΡΗΣΗΣ Ένα επιπλέον στοίχημα για την Ελλάδα αποτελεί η επίτευξη του στόχου που έχει τεθεί από την κυβέρνηση για σταδιακό περιορισμό και εξάλειψη, από τα μέσα του 2021, των πλαστικών μιας χρήσης (μπατονέτες, μαχαιροπίρουνα, πιάτα, καλαμάκια, αναδευτήρες ποτών, περιέκτες τροφίμων και ποτών takeaway κ.λπ.). Το πρόβλημα είναι ιδιαιτέρως σοβαρό αν αναλογιστεί κανείς ότι καθημερινά στη χώρα μας (προ κορωνοϊού) σερβίρονται κατά μέσο όρο 1.000.000 πλαστικά ποτήρια μόνο για καφέ, σύμφωνα με εκτιμήσεις της περιβαλλοντικής οργάνωσης Greenpeace. Προ ημερών, μάλιστα, ξεκίνησε σχετική εκστρατεία του υπουργείου Περιβάλλοντος και του Κοινωφελούς Ιδρύματος A.K. Λασκαρίδη για μια «Ελλάδα χωρίς πλαστικά μιας χρήσης». Άλλωστε, οι Έλληνες έδειξαν καλά αντανακλαστικά όσον αφορά τον περιορισμό της πλαστικής σακούλας και δείχνουν διατεθειμένοι να βγάλουν από τη ζωή τους και τα πλαστικά μιας χρήσης. Το πείραμα με την επιβολή τέλους στις λεπτές σακούλες φαίνεται ότι, παρά τις αρχικές αντιδράσεις, έχει πετύχει. Έτσι, το ΥΠΕΝ, με πρόσφατη ρύθμιση, επέκτεινε το μέτρο της επιβολής τέλους και στις σακούλες με μεγαλύτερο πάχος, ώστε να ανακοπεί η πολιτική ορισμένων επιχειρήσεων, οι οποίες εκμεταλλεύονταν τη… χαλαρή νομοθεσία. Στην Ελλάδα, σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία του Ελληνικού Οργανισμού Ανακύκλωσης – ΕΟΑΝ (2016), από τους περίπου 196.600 τόνους πλαστικών αποβλήτων συσκευασίας που παράγονται, ανακυκλώνεται περίπου το 38%.

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ Τα τελευταία χρόνια, εκτός από τη στάση των πολιτών απέναντι στο πλαστικό άλλαξε και η επιχειρηματική συμπεριφορά των ελληνικών εταιρειών, µε επίκεντρο τη βελτίωση της ποιότητας ζωής και την προστασία του περιβάλλοντος και γνώμονα τους 17 κοινούς στόχους που υιοθέτησε ο ΟΗΕ το 2015 και αποτελούν µια νέα διατύπωση της βιώσιµης ανάπτυξης (Sustainable Development Goals – SDGs). Αν και στα χρόνια της οικονομικής ύφεσης η λεγόμενη εταιρική κοινωνική ευθύνη (ΕΚΕ) μπήκε για λίγο στο περιθώριο, μεγάλοι βιομηχανικοί όμιλοι της χώρας, τραπεζικά ιδρύματα και επιχειρήσεις ακολουθούν τη διεθνή τάση να δημοσιεύουν εκθέσεις, στις οποίες δεν αποτυπώνεται μόνο η χρηματοοικονομική τους επίδοση αλλά και οι κοινωνικές και περιβαλλοντικές τους δράσεις.

περιβάλλον

Το περιβάλλον στο επιστημονικό επίκεντρο

Perrotis College Α

ν υπάρξει μέλλον, θα είναι πράσινο, είχε πει η γνωστή Γερμανίδα οικολόγος Petra Kelly, εξηγώντας σε μόλις έξι λέξεις τη σπουδαιότητα του περιβάλλοντος και την αλληλεπίδρασή του με το ανθρώπινο είδος. Την ίδια προσέγγιση στο θέμα έχει και το Perrotis College, το οποίο αποτελεί το τριτοβάθμιο τμήμα της ιστορικής Αμερικανικής Γεωργικής Σχολής Θεσσαλονίκης. Οι έννοιες «κλιματική αλλαγή», «κυκλική οικονομία», «αειφορία», «προστασία του περιβάλλοντος» και «βιώσιμη ανάπτυξη» έχουν ενσωματωθεί στη γνώση που παρέχει το Perrotis College, αναδεικνύοντάς το σε ένα αειφόρο εκπαιδευτικό ίδρυμα. Η υιοθέτηση της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, η οποία είναι ο οδικός χάρτης για τη βιωσιμότητα της οικονομίας της Ε.Ε., ωθεί όλο και περισσότερους να στρέψουν το βλέμμα και να εργαστούν πάνω στα γενικότερα ζητήματα του περιβάλλοντος. Από την ίδρυσή του, το 1996, έχει θέσει ως αποστολή του την εκπαίδευση νέων και ενηλίκων πάνω στις τελευταίες εξελίξεις στους τομείς της γεωπονίας, του περιβάλλοντος και των επιστημών ζωής. Δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην εφαρμοσμένη έρευνα και στην καινοτομία με σκοπό την άριστη εκπαίδευση των σπουδαστών και την προετοιμασία τους για επαγγελματική σταδιοδρομία ή περαιτέρω σπουδές. Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι σπουδαστές του συμμετέχουν ενεργά στις ερευνητικές δράσεις των καθηγητών τους, αποκομίζοντας πολλαπλά οφέλη. Οι διεθνείς συνεργασίες του περιλαμβάνουν και την παροχή εκπαιδευτικών υπηρεσιών σε φοιτητές από πανεπιστήμια των ΗΠΑ και της Ε.Ε., ενώ ερευνητικά προγράμματα υλοποιούνται σε συνεργασία και με ελληνικά πανεπιστήμια. Το Perrotis College, θέλοντας να ενισχύσει περισσότερο το περιβαλλοντικό εκπαιδευτικό «αποτύπωμά» του και να «σφραγίσει» γι’ ακόμη μία φορά τον χώρο της γνώσης, ενώνει στις υπερσύγχρονες εγκαταστάσεις του την επιστήμη με το περιβάλλον, παρέχοντας από την ακαδημαϊκή χρονιά 2020-2021 το προπτυχιακό πρόγραμμα B.Sc. Environmental Science. Κατά γενική ομολογία, υπάρχει μια συνεχώς αυξανόμε-

οι σπουδές στην περιβαλλοντική επιστήμη στοχεύουν στην ανάπτυξη σπουδαστών με: γνώση της περιβαλλοντικής επιστήμης και εκτίμηση του πώς αυτή η διεπιστημονική γνώση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την κατανόηση σύγχρονων θεμάτων. κατανόηση της συνεχώς μεταβαλλόμενης δυναμικής τριών συστημάτων αλληλεπίδρασης: της γεώσφαιρας, της ατμόσφαιρας και της υδρόσφαιρας. εκτίμηση των πολύπλοκων αλληλεπιδράσεων που περιλαμβάνουν πολλαπλές παράλληλες διεργασίες, οι οποίες μεταβάλλουν συνεχώς τα περιβαλλοντικά συστήματα, σε διαφορετικές χρονικές κλίμακες. κατανόηση ότι η γνώση της περιβαλλοντικής επιστήμης έχει εξελιχθεί με την πάροδο του χρόνου, χρησιμοποιείται σε διάφορα περιβάλλοντα, επηρεάζει και επηρεάζεται από κοινωνικούς, οικονομικούς, πολιτιστικούς και ηθικούς παράγοντες. ικανότητα εφαρμογής διαφόρων πεδίων, ερευνών και εργαστηριακών μελετών που περιλαμβάνουν συλλογή και ανάλυση ποιοτικών και ποσοτικών δεδομένων και ερμηνεία αποδεικτικών στοιχείων. κριτική ικανότητα αξιολόγησης περιβαλλοντικών εννοιών, ερμηνειών, ισχυρισμών και συμπερασμάτων με αναφορά σε στοιχεία. ικανότητα επικοινωνίας της κατανόησης του περιβάλλοντος, των ευρημάτων, των επιχειρημάτων και των συμπερασμάτων, χρησιμοποιώντας κατάλληλες μορφές παρουσίασης αυτών. ανάπτυξη ευρείας γνώσης και κατανόησης θεμάτων μέσω της παροχής κατάρτισης σε δεξιότητες πειθαρχίας, ώστε οι απόφοιτοι να μπορούν να παρακολουθούν περαιτέρω προγράμματα σπουδών ή σταδιοδρομίας στη σχετική πρακτική.

νη ανάγκη για περιβαλλοντικούς επιστήμονες λόγω των συνεχώς μεταβαλλόμενων και αναδυόμενων προκλήσεων που σχετίζονται κυρίως με τις αλυσιδωτές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, καθώς και για μέτρα προσαρμογής και μετριασμού, με τις ανάγκες αποτίμησης του περιβάλλοντος και εφαρμογής της νομοθεσίας. Το ίδρυμα αναγνωρίζει ότι η περιβαλλοντική επιστήμη είναι ένα πολύπλευρο πεδίο έρευνας που εστιάζει στις αλληλεπιδράσεις μεταξύ του εδάφους, του νερού, του αέρα στη βιόσφαιρα και των ζωντανών οργανισμών της, μελετώντας τις δυναμικές αλληλεξαρτώμενες σχέσεις που έχουν αναπτυχθεί μεταξύ αυτών των τεσσάρων παραμέτρων. Οι περιβαλλοντικοί επιστήμονες προσπαθούν να κατανοήσουν τις διαδικασίες του παρελθόντος και του παρόντος έτσι ώστε να μπορούν να κάνουν αξιόπιστες και επιστημονικά διαπιστευμένες προβλέψεις για το μέλλον. Επιπλέον, δεσμεύονται για την καταπολέμηση της ρύπανσης, την εφαρμογή της περιβαλλοντικής πολιτικής και την προώθηση πρακτικών βιώσιμης ανάπτυξης. Επίσης, από την επόμε νη ακαδημαϊκή χρονιά το Perrotis College θα παρέχει το προπτυχιακό πρόγραμμα B.A. Digital Marketing, το οποίο, μαζί με το B.Sc. Environmental Science, θα πλαισιώνει τα ήδη υπάρχοντα: B.Sc. AgroEnvironmental Systems Management, B.Sc. Food Science & Technology και B.Sc. International Business. Σε ό,τι αφορά τη Σχολή Μεταπτυχιακών Σπουδών του, από την επόμενη ακαδημαϊκή χρονιά θα παρέχει το πρόγραμμα M.Sc. in Sustainable Agriculture & Management, το οποίο θα πλαισιώσει τα υπάρχοντα MSc in New Food Product & Business Development και MSc in Marketing for the Agro-Food Sector. Πιστό στη διαχρονική φιλοσοφία του, το Perrotis College θα συνεχίσει να θέτει το περιβάλλον στο επιστημονικό επίκεντρό του, παρέχοντας υψηλού επιπέδου γνώση με «πράσινο αποτύπωμα».

ανεπτυγμένες προσωπικές δεξιότητες που θα επιτρέψουν σε ένα σημαντικό ποσοστό αποφοίτων να συνεχίσει περαιτέρω προγράμματα σπουδών ή σταδιοδρομίας σε μη γνωστά πεδία.

4.6.20 – lifo

23

παγκόσμια ημέρα περιβάλλοντος

restart του ενεργειακού τομέα σε… πράσινες βάσεις

Ειδικότερα, στις Κυκλάδες, σταδιακά έως την ολοκλήρωση των διασυνδέσεων το 2024, θα μπορούν να αναπτυχθούν έργα πράσινης ενέργειας 332 MW. Με την υλοποίηση της διασύνδεσης των Δωδεκανήσων και των νησιών του ΒΑ Αιγαίου (2027 και 2029 αντίστοιχα) δίνεται η δυνατότητα ανάπτυξης ΑΠΕ ισχύος 1.030 MW. Όσο για την Κρήτη, στο τέλος του έτους, οπότε αναμένεται να ολοκληρωθεί η διασύνδεση Κρήτης-Πελοποννήσου, το δίκτυο θα μπορούσε να δεχτεί 180 MW ΑΠΕ και το 2024, με την ηλέκτριση των καλωδίων Κρήτης-Αττικής, άλλα 600 MW, χωρίς να αποκλείεται να είναι εφικτή περαιτέρω διείσδυση πράσινης ενέργειας. Μεγάλα περιθώρια για νέες ΑΠΕ θα δοθούν και με την επέκταση από τον ΑΔΜΗΕ του Συστήματος Υπερυψηλής Τάσης στην Πελοπόννησο, του οποίου η ολοκλήρωση προσδιορίζεται στο 2024.

ΠΡΑΣΙΝΑ ΚΤΙΡΙΑ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑ

Η πράσινη ενέργεια στο προσκήνιο. ΑΠΟ ΤΗ ΜΑΧΗ ΤΡΑΤΣΑ

Η

υγειονομική κρίση του SARS-CoV-2 και το φρένο στην οικονομία, εξαιτίας των συνεπειών του lockdown, έφεραν τα πάνω κάτω, ξηλώνοντας θεμελιώδεις πυλώνες που εδώ και δεκαετίες στήριζαν τον ενεργειακό τομέα, όπως τα ορυκτά καύσιμα. Η παγκόσμια κυριαρχία του πετρελαίου κατέρρευσε, συμπαρασύροντας και επενδύσεις στην Ελλάδα για έρευνα και εκμετάλλευση υδρογονανθράκων, ενώ και ο άλλοτε κραταιός λιγνίτης έχασε τη δύναμή του. Στάθηκαν, όμως, όρθιες οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ), οι οποίες τον Απρίλιο συμμετείχαν στην ηλεκτροπαραγωγή κατά 41%. Στην Ελλάδα, για την επίτευξη των στόχων διείσδυσης της πράσινης ενέργειας στην ηλεκτροπαραγωγή (έως 64% βάσει του Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα) απαιτείται επιτάχυνση των αδειοδοτικών διαδικασιών για έργα ΑΠΕ, ένα θεσμικό πλαίσιο για την αποθήκευση ενέργειας, αλλά και η ολοκλήρωση των ηλεκτρικών διασυνδέσεων των ελληνικών νησιών. Όσον αφορά τα νέα έργα, ήδη ο ελληνικός ήλιος και άνεμος λειτουργούν σαν μαγνήτης για Έλληνες και ξένους επενδυτές. Αυτό καταδεικνύει και η επιτυχία του μειοδοτικού διαγωνισμού της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας (ΡΑΕ), παρότι υλοποιήθηκε στις 2 Απριλίου, στην «καρδιά» της πανδημίας. Τότε, δύο μεγάλα έργα κατοχύρωσαν πολύ χαμηλές τιμές ανά παραγόμενη μεγαβατώρα. Το πρώτο, της «ΔΕΗ Ανανεώσιμες», αφορά το μεγάλο φωτοβολταϊκό πάρκο των 200 MW (μεγαβάτ) στην Κοζάνη, ενώ το δεύτερο, της κοινοπραξίας ENTEKA - Quantum Energy, ένα αιολικό πάρκο 153 MW στο Βέρμιο, το οποίο θα «κολλήσει» με άλλα 135 MW που είχε κατοχυρώσει το ίδιο επενδυτικό σχήμα στον προηγούμενο διαγωνισμό, του Δεκεμβρίου. Παράλληλα, μεγάλοι ελληνικοί όμιλοι, όπως η ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, η ΔΕΗ, τα ΕΛ.ΠΕ., ο όμιλος Κοπελούζου και Μυτιληναίου, η Motor Oil ή εταιρείες όπως η ΕΛ.ΤΕΧ. ΑΝΕΜΟΣ, η ΕΝΤΕΚΑ, η Eunice κ.ά., εμπλουτίζουν τα πράσινα χαρτοφυλάκιά τους με νέα έργα ή εξαγορές ώριμων πρότζεκτ. Αλλά και πολλοί ξένοι «παίκτες» που

24 lifo – 4.6.20

δραστηριοποιούνται ήδη στην Ελλάδα (π.χ. Τotal-EREN, EDF, ENEL κ.ά.) καθώς και πρωτοεμφανιζόμενοι στην ελληνική αγορά αναζητούν συμμαχίες ή ευκαιρίες για ανάπτυξη νέων έργων. Η επιτάχυνση των αδειοδοτικών διαδικασιών –σχετικές ρυθμίσεις περιελήφθησαν στον πρόσφατο νόμο για τον εκσυγχρονισμό της περιβαλλοντικής νομοθεσίας– αποτελεί ένα μέρος του σχεδιασμού της κυβέρνησης για προσέλκυση «πράσινων» επενδύσεων. Όμως, για την ασφάλεια ενός συστήματος με υψηλή διείσδυση ΑΠΕ (με δεδομένο ότι η πράσινη ενέργεια είναι στοχαστική) θεωρούνται απαραίτητα και έργα αποθήκευσης ενέργειας. Εκκρεμεί, ωστόσο, το νέο θεσμικό πλαίσιο για την αποθήκευση ενέργειας, με συνέπεια να μην μπορούν να υλοποιηθούν ώριμες επενδύσεις, όπως το έργο αντλησιοταμίευσης στην Αμφιλοχία ή ο υβριδικός σταθμός Αμαρίου στην Κρήτη που συνδυάζει ΑΠΕ με αποθήκευση ενέργειας, δύο επενδύσεις προϋπολογισμού 800 εκατ. ευρώ της ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή. Το έργο του Αμαρίου περιλαμβάνεται στα ευρωπαϊκά Έργα Κοινού Ενδιαφέροντος (PCI), ενώ της Αμφιλοχίας πέρασε πρόσφατα στην επόμενη φάση αξιολόγησης του Ευρωπαϊκού Οργανισμού των Διαχειριστών Συστημάτων Ηλεκτρικής Ενέργειας (ENTSO-E) μαζί με άλλο ένα έργο αποθήκευσης της Eunice, το οποίο αφορά την εγκατάσταση μπαταριών ιόντων λιθίου στην Πτολεμαΐδα, ισχύος 250 μεγαβάτ και προϋπολογισμού περίπου 320 εκατ. ευρώ. Πέρα από την αποθήκευση ενέργειας, για την ανάπτυξη καθαρής ενέργειας –ειδικά στα νησιά του Αιγαίου, όπου το αιολικό και ηλιακό δυναμικό είναι τεράστιο– πρέπει να ολοκληρωθούν οι ηλεκτρικές διασυνδέσεις από τον ΑΔΜΗΕ (Ανεξάρτητος Διαχειριστής Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας). Ο σχεδιασμός του διαχειριστή τοποθετεί την ολοκλήρωση όλων των διασυνδέσεων το 2029, ενώ, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις που περιλαμβάνονται στο Δεκαετές Πρόγραμμα Ανάπτυξης 2021-2030, δημιουργούνται προϋποθέσεις για εγκατάσταση σημαντικών έργων ΑΠΕ.

Η βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης του κτιριακού αποθέματος της χώρας αναμένεται να οδηγήσει σε αύξηση της εγχώριας προστιθέμενης αξίας κατά 8 δισ. ευρώ και στη δημιουργία και διατήρηση 22.000 νέων θέσεων εργασίας πλήρους απασχόλησης.

Μία από τις καθαρότερες μορφές ενέργειας αποτελεί η εξοικονόμηση ενέργειας. Δεν είναι τυχαίο ότι ένα μεγάλο ποσοστό των 32 δισ. ευρώ που αναλογούν στην Ελλάδα από τον νέο κορβανά της Κομισιόν των 750 δισ. ευρώ η κυβέρνηση σκοπεύει να το κατευθύνει στον συγκεκριμένο τομέα (παράλληλα με τη στήριξη των ΑΠΕ και του πρότζεκτ της απολιγνιτοποίησης). Ειδικά στον κτιριακό τομέα, ο οποίος θεωρείται από τους πιο ενεργοβόρους, το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ) έχει αποτυπώσει τις απαιτούμενες ενέργειες και τα απαραίτητα μέτρα στο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ), τα οποία θα εξειδικευτούν στην υπό εκπόνηση μακροχρόνια στρατηγική για την ανακαίνιση του κτιριακού αποθέματος. Σύμφωνα με το ΕΣΕΚ, ο στόχος για την Ελλάδα έως το 2030 είναι το 15% των κατοικιών να έχει ανακαινιστεί ή να έχει αντικατασταθεί από νέα κτίρια σχεδόν μηδενικής ενεργειακής κατανάλωσης. Ο συνολικός αριθμός κτιρίων που πρέπει να ανακαινιστούν υπολογίζεται σε περίπου 600.000. Επομένως, κάθε χρόνο κατά μέσο όρο 60.000 κτίρια ή κτιριακές μονάδες θα πρέπει να αναβαθμίζονται ενεργειακά ή θα αντικαθίστανται από νέες, ενεργειακά αποδοτικότερες κατασκευές. Η βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης του κτιριακού αποθέματος της χώρας αναμένεται να οδηγήσει σε αύξηση της εγχώριας προστιθέμενης αξίας κατά 8 δισ. ευρώ και στη δημιουργία και διατήρηση 22.000 νέων θέσεων εργασίας πλήρους απασχόλησης. Ήδη προγραμματίζεται η διενέργεια (Σεπτέμβριος-Οκτώβριος) του τρίτου κύκλου του προγράμματος «Εξοικονόμηση κατ’ οίκον», με προϋπολογισμό 350 εκατ. ευρώ. Έτσι, μαζί με τους δύο προηγούμενους κύκλους που έχουν υλοποιηθεί με συνολικό προϋπολογισμό 600650 εκατ. ευρώ, έως το τέλος του έτους θα έχει διατεθεί για ενεργειακές ανακαινίσεις κτιρίων περίπου 1 δισ. ευρώ. Όσον αφορά την ηλεκτροκίνηση, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης έχει επιλέξει τη σημερινή Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος για να παρουσιάσει τις ρυθμίσεις που προτείνει η κυβέρνηση για την προώθηση ηλεκτρικών οχημάτων, παρέχοντας κίνητρα, μέσω επιδοτήσεων, σε όσους αγοράσουν ηλεκτρικά Ι.Χ., ταξί, σκούτερ και ποδήλατα, αλλά και σε εκείνους που θα εγκαταστήσουν σταθμούς φόρτισης. Επίσης, θα υιοθετηθεί και ένα πακέτο άλλων κινήτρων (φορολογικά κίνητρα, δωρεάν χρήση των ελεγχόμενων θέσεων στάθμευσης κ.λπ.).

AgriFarm

περιβάλλον

Βραβευμένη γεύση και σεβασμός στο περιβάλλον - γιατί οι καθημερινές μας επιλογές αξίζουν περισσότερα!

Η

AgriFarm αποτελεί μοντέλο για το πώς η βιώσιμη επιστροφή στην τοπική αγροτική παραγωγή γίνεται πράξη. «Κάθε καλοκαίρι, νέοι αγρότες από μικρά χωριά σε Στερεά Ελλάδα, Θεσσαλία και Μακεδονία συλλέγουν τη σοδειά τους με ιδιαίτερη φροντίδα και μεράκι, αποκλειστικά από επιλεγμένα οικογενειακά αγροκτήματα». Ακούγεται σαν την αρχή ενός παραμυθιού. Σαν αυτό το «μια φορά κι έναν καιρό ήταν ένας αγρότης»... Κι όμως, πρόκειται για μια ιστορία πέρα για πέρα αληθινή, που αφηγείται η AgriFarm μέσα από το επιχειρηματικό μοντέλο με πρωταγωνιστές ομάδες νέων αγροτών που καλλιεργούν σε μικρά χωριά με ιδιαίτερα μικροκλίματα ξεχωριστές ποικιλίες οσπρίων και ρυζιού. Η συνέργεια με μικρούς παραγωγούς και η συνεχής αναζήτηση νέων καλλιεργητών βρίσκονται στο επίκεντρο του καινοτόμου μοντέλου «Refarming Greece» που παρουσιάζει η AgriFarm με στόχο την ανάδειξη των ελληνικών ποικιλιών αλλά και τον σεβασμό προς το περιβάλλον, προτείνοντας τεχνολογίες στις οποίες αποφεύγεται η εκτεταμένη χρήση λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων. Σημαντικό κομμάτι της πρωτοβουλίας αποτελεί η δημιουργία μιας συσκευασίας που, εκτός από το εντυπωσιακό δημιουργικό, έχει να προτείνει μια εναλλακτική, οικολογική λύση packaging, η οποία αντλεί έμπνευση από το παρελθόν. Από τότε που οι γιαγιάδες αποθήκευαν τα ζυμαρικά και τα όσπρια σε παλιές μαξιλαροθήκες, για να τα κρατήσουν φρέσκα και προφυλαγμένα. Τότε που το πλαστικό δεν είχε εξελιχθεί σε περιβαλλοντικό εφιάλτη και το τρόφιμο, ως ύψιστο αγαθό, δεχόταν όλη τη φροντίδα της νοικοκυράς. Αυτή η φιλοσοφία βρίσκει εφαρμογή στις ξεχωριστές συσκευασίες της AgriFarm από 100% βαμβακερό υλικό, με πλήρη απουσία πλαστικού, οι οποίες διηγούνται μια μικρή ιστορία και κέρδισαν το 2014 το δεύτερο βραβείο στα European Design Awards. Εξάλλου, η μείωση της κατανάλωσης του νερού κατά 40% στην καλλιέργεια των οσπρίων, η συνεχής μελέτη και η εκπαίδευση των αγροτών σε μεθόδους φιλικές προς το περιβάλλον είναι το αποτύπωμα που αφήνει η AgriFarm μέσα από το πρόγραμμά της. Ένα αποτύπωμα που περιλαμβάνει ακόμα και δωρεάν συμβουλευτική για καλλιεργητές, ώστε να μπορούν να αξιοποιήσουν τις νέες τεχνολογίες με τρόπο που να ευνοεί τη βιωσιμότητα των καλλιεργειών τους. Στόχος δεν είναι μόνο η υποστήριξη των παραγωγών αλλά και των τόπων τους. Αυτών των πανέμορφων χωριών που βρίσκονται σε διάφορα σημεία της Ελλάδας, με την ευλογημένη γη που χαρίζει απλόχερα ποικιλίες που ξεχωρίζουν: φάβα κομμένη από λαθούρι,φασόλια μέτρια ή γίγαντες, ρεβίθια μικρά, φακές ψιλές, ρύζι Καρολίνα και νυχάκι ή ακατέργαστο. Όλα καλλιεργούνται κυρίως από νέους αγρότες στις περιοχές της Στερεάς Ελλάδας, της Θεσσαλίας και της Δυτικής Μακεδονίας, όπου και επιστρέφει μέρος των εσόδων της AgriFarm μέσα από την πρωτοβουλία της «Refarming Greece», με σκοπό να ενισχυθούν οι κοινότητες και να εξελίσσονται οι παραγωγές τους. Όσο για τα προϊόντα, έχουν τοποθετηθεί ήδη στο Λονδίνο και έχουν αποκτήσει παρουσία στο Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γαλλία, τις ΗΠΑ και τον Καναδά, ενώ από το 2018 μπορείς να τα βρεις σε επιλεγμένες αλυσίδες σούπερ μάρκετ και ντελικατέσεν στην Ελλάδα. Άλλωστε, είναι σίγουρο πως μόλις δεις τη συσκευασία, θα την ξεχωρίσεις, γιατί θα σου θυμίσει κάτι από την αγνότητα παλιότερων εποχών, τότε που η γεύση είχε όλη την αυθεντικότητα της φύσης.

4.6.20 – lifo

25

περιβάλλον

Αττική Οδός Ο αυτοκινητόδρομος που σέβεται το περιβάλλον.

Η

«Αττική Οδός Α.Ε.» και η Εταιρεία Λειτουργίας & Συντήρησης «Αττικές Διαδρομές Α.Ε.» συμμετέχουν ενεργά στον τομέα της εταιρικής υπευθυνότητας, από την έναρξη της λειτουργίας τους, υλοποιώντας προγράμματα που επικεντρώνονται σε όλους τους τομείς της δραστηριότητάς τους. Στο πλαίσιο αυτό, και οι δύο εταιρείες επενδύουν συστηματικά στην προστασία του περιβάλλοντος και στη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων από τη λειτουργία τους. Η διαχείριση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων γίνεται μέσα από το σύστημα περιβαλλοντικής και ενεργειακής διαχείρισης που εφαρμόζεται, το οποίο είναι πιστοποιημένο από εξωτερικό φορέα, σύμφωνα με τις απαιτήσεις των προτύπων ISO 14001 και ISO 50001.

Εξοικονόμηση ενέργειας Το 2019 η κατανάλωση ενέργειας που αφορά τη λειτουργία και συντήρηση της Αττικής Οδού ήταν της τάξης των 37 GWh, παρουσιάζοντας μείωση 6% σε σχέση με το 2018. Το 2019 αποσύρθηκαν βενζινοκίνητα οχήματα μεγάλης κατανάλωσης, ενέργεια που οδήγησε σε μείωση της συνολικής κατανάλωσης καυσίμου κίνησης κατά 3.517 λίτρα ή 0,5% της συνολικής κατανάλωσης καυσίμου, μια περίοδο που η κίνηση στον αυτοκινητόδρομο αυξήθηκε κατά 4,45%, όπως αντίστοιχα και η κίνηση των οχημάτων συντήρησης και λειτουργίας.

Διαχείριση στερεών αποβλήτων Οι δύο εταιρείες εφαρμόζουν ένα ολοκληρωμένο Πρόγραμμα Ανακύκλωσης για τη διαχείριση των αποβλήτων, που περιλαμβάνει ανακύκλωση πλαστικών, χαρτιού, μετάλλων, ελαστικών, καλωδίων, ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού, μπαταριών, χρησιμοποιημένων ορυκτέλαιων κ.λπ. Το 2019 ανακυκλώθηκαν 2,3 τόνοι χαρτί, 2,5 τόνοι πλαστικό, 25,7 τόνοι μεικτής συσκευασίας, 30,6 τόνοι από διάφορα μέταλλα, 1,5 τόνοι ελαστικά, 1.780 λίτρα ορυκτέλαια, 11,3 τόνοι μικρές και μεγάλες μπαταρίες, 15,5 τόνοι απόβλητα ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού

26 lifo – 4.6.20

εξοπλισμού, καθώς και 650 κιλά λαμπτήρες. Όλα τα υλικά προωθούνται στην ανακύκλωση σε συνεργασία με κατάλληλα αδειοδοτημένους προμηθευτές. Το 2019 το 62% του συνόλου των στερεών αποβλήτων και το 100% των επικίνδυνων αποβλήτων προωθήθηκαν προς ανακύκλωση.

Διαχείριση θορύβου

ΠΙΟ «ΠΡΆΣΙΝΟ» 2019 ΜΕ ΑΡΙΘΜΟΎΣ Ανακυκλώθηκαν: 2,3 τόνοι χαρτί 2,5 τόνοι πλαστικό 25,7 τόνοι μεικτής συσκευασίας 30,6 τόνοι από διάφορα μέταλλα 1,5 τόνοι ελαστικά 1.780 λίτρα ορυκτέλαια 11,3 τόνοι μικρές και μεγάλες μπαταρίες 15,5 τόνοι απόβλητα ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού 650 κιλά λαμπτήρες

Μία από τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της λειτουργίας της Αττικής Οδού, που απασχολεί την τοπική κοινωνία, είναι ο θόρυβος. Η εταιρεία «Αττικές Διαδρομές Α.Ε.» μετρά συστηματικά τα επίπεδα θορύβου μέσω ειδικών συσκευών μέτρησης που βρίσκονται σε 8 σημεία κατά μήκος της Αττικής Οδού. Σε περιπτώσεις υπερβάσεων, με την έγκριση του ελληνικού Δημοσίου, η «Αττική Οδός Α.Ε.» προβαίνει σε εγκατάσταση νέων ηχοπετασμάτων. Το 2019 πραγματοποιήθηκαν 126 εικοσιτετράωρες μετρήσεις με κινητές μονάδες μέτρησης θορύβου. Με βάση τις μετρήσεις τοποθετήθηκαν 918 μέτρα ηχοπετασμάτων, συνολικής επιφάνειας 1.827 τ.μ. Συνολικά έχουν τοποθετηθεί ηχοπετάσματα μήκους 21 χλμ., καθώς και ακουστικές ζώνες προκηπίων και αναχωμάτων με ειδικές φυτεύσεις.

Κατανάλωση νερού Το 2019 καταναλώθηκαν περισσότερα από 572.000 κ.μ. για τις ανάγκες λειτουργίας του αυτοκινητόδρομου. Το 90% της κατανάλωσης νερού αφορά, κατά κύριο λόγο, την άρδευση των χώρων πρασίνου. Τα υγρά απόβλητα από τα κτίρια καταλήγουν σε μονάδες επεξεργασίας υγρών αποβλήτων. Το επεξεργασμένο νερό επαναχρησιμοποιείται στην άρδευση των χώρων πρασίνου και αποτελεί το 9% της συνολικής κατανάλωσης νερού.

Βιοποικιλότητα Η διαχείριση πρασίνου γίνεται με γνώμονα την εναρμόνιση του αυτοκινητόδρομου με το ευρύτερο περιβάλλον. Το 2019 συντηρήθηκαν 800.000 δέντρα και θάμνοι και 78.000 τ.μ. χλοοτάπητα. Τα απόβλητα πρασίνου, που προκύπτουν από τα κλαδέματα, χρησιμοποιούνται, κατά το μεγαλύτερο ποσοστό τους, για εδαφοβελτιωτικό και κομπόστ, για την καλύτερη φροντίδα του εδάφους, ενώ συγχρόνως μειώνεται η ποσότητα αποβλήτων

Συντηρήθηκαν

800.000

δέντρα και θάμνοι και

78.000 τ.μ.

χλοοτάπητα

Μειωμένη κατά

6%

που απορρίπτεται. Για την προστασία της τοπικής πανίδας έχει εγκατασταθεί ειδική περίφραξη, ενώ έχει γίνει πρόβλεψη ώστε να μην προσκρούουν τα διερχόμενα πουλιά στα γυάλινα ηχοπετάσματα με την τοποθέτηση ειδικών αυτοκόλλητων, βάσει διεθνών προδιαγραφών. Οι δύο εταιρείες συνεργάζονται με την ΑΝΙΜΑ για την περίθαλψη άγριων ζώων και πουλιών που τυχαίνει να εισέλθουν στον αυτοκινητόδρομο. Επίσης, εδώ και πολλά χρόνια υπάρχει συνεργασία με την Ελληνική Φιλοζωική Εταιρεία, με βασικό σκοπό την υποστήριξη της οργάνωσης στην περισυλλογή και προστασία των αδέσποτων και εγκαταλελειμμένων ζώων, στην περίθαλψη τραυματισμένων ζώων, καθώς και στη φροντίδα για τη στείρωση και την υιοθεσία τους.

Εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση εργαζομένων Μεγάλη έμφαση δίνουν οι δύο εταιρείες στην εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση των εργαζομένων τους σε θέματα προστασίας του περιβάλλοντος κατά την εργασία τους αλλά και στη γενικότερη ανάπτυξη της περιβαλλοντικής τους συνείδησης. Η «Αττική Οδός Α.Ε.» και η «Αττικές Διαδρομές Α.Ε.» αντιλαμβάνονται πλήρως την αναγκαιότητα της «πράσινης» συνείδησης, τόσο σε εταιρικό όσο και σε πανανθρώπινο επίπεδο, και επιθυμούν να συμβάλουν τα μέγιστα στην ανάπτυξή της, βελτιώνοντας χρόνο με τον χρόνο τις περιβαλλοντικές πρακτικές τους.

η κατανάλωση ενέργειας για τη λειτουργία και συντήρηση της Αττικής Οδού.

4.6.20 – lifo

27

περιβάλλον

H ελληνική εταιρεία που βάζει τέλος στα πλαστικά καλαμάκια.

Matrix Pack Α

H υπεύθυνη Επικοινωνίας και Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης της εταιρείας, Λυδία Πολυχρονοπούλου

lifo – 4.6.20 28 lifo – 29.9.16

ν θέλεις να υποστηρίξεις ότι αγαπάς το περιβάλλον, υπάρχουν κάποιες κινήσεις που μετά από λίγο καιρό σε στοιχειώνουν. Το πλαστικό καλαμάκι, άμεσα συνυφασμένο με την απόλαυση του καφέ ή του ποτού, είναι επίσης άμεσα συνδεδεμένο με τη ρύπανση του πλανήτη, κι ας φαίνεται αθώο και αβλαβές. Όσο κακό κάνει αυτό το μικρό αντικείμενο καθημερινής χρήσης, τόσο ευεργετική για το περιβάλλον είναι η χρήση του οικολογικού αντικαταστάτη του. Όταν, μάλιστα, αυτή η διαδικασία αντικατάστασης προέρχεται από μια ελληνική εταιρεία, τότε, μαζί με το ενδιαφέρον, γεννιέται και μια υπερηφάνεια που αφορά τη θέση της χώρας ως μέρος όχι του προβλήματος αλλά της λύσης. Η Matrix Pack είναι η ελληνική εταιρεία που πρωτοπορεί, παράγοντας καλαμάκια από φιλικές προς το περιβάλλον πρώτες ύλες που οδηγούν στην κατάργηση των πλαστικών. Θέτοντας από την αρχή της ίδρυσής της σε προτεραιότητα την έρευνα και την ανάπτυξη, επενδύει συνεχώς σε καινοτόμες ιδέες για την παραγωγή προϊόντων που είναι χρηστικά και ελκυστικά, αλλά και φιλικά προς το περιβάλλον. Πρόκειται για μια εταιρεία με πελάτες σε 45 χώρες σε όλον τον κόσμο, η οποία προμηθεύει με καλαμάκια μιας χρήσης τις μεγαλύτερες αλυσίδες εστιατορίων και σούπερ μάρκετ σε όλη την Ευρώπη. Μια θέση που κατέκτησε σε μικρό χρονικό διάστημα, δεδομένου ότι ιδρύθηκε το 2008 και μέχρι σήμερα αποτελεί τη μεγαλύτερη βιομηχανία παραγωγής στο είδος της στην Ευρώπη. «Η εξαγωγική μας δραστηριότητα και οι τόσο σημαντικές αγορές που έχουμε στο πελατολόγιό μας μάς οδηγούν στο να λειτουργούμε proactive, με γνώμονα την παγκόσμια αγορά. Από το 2014, λοιπόν, αρχίσαμε να κινούμαστε προς αυτή την κατεύθυνση. Ψάξαμε να βρούμε τρόπους να αντικαταστήσουμε την πρώτη μας ύλη (πλαστικό) με φιλικότερες προς το περιβάλλον πρώτες ύλες» λέει η υπεύθυνη Επικοινωνίας και Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης της εταιρείας, Λυδία Πολυχρονοπούλου. «Όλη αυτή η διαδικασία της αλλαγής, της έρευνας και της καινοτομίας είναι χαρακτηριστική της ιδιοσυγκρασίας της εταιρείας και των εργαζομένων της, οπότε, όσο απαιτητική και αν είναι, δεν παύει να μας αφορά και να την ακολουθούμε όχι μόνο για τη βιωσιμότητα της εταιρείας αλλά και γιατί μας ενδιαφέρει να κινούμαστε με γνώμονα το αύριο και το αποτύπωμα που αφήνουμε στο περιβάλλον. Η Matrix Pack είναι μεν μια αμιγώς ελληνική βιομηχανία, αλλά ποτέ δεν θεωρήσαμε πως έπρεπε να περιμένουμε να εφαρμοστεί η οδηγία της Ε.Ε. στη χώρα μας για να κινηθούμε. Ίσα-ίσα, επειδή πιστέψαμε σε αυτήν τη μεγάλη αλλαγή που θα ερχόταν, θεωρήσαμε υποχρέωσή μας να είμαστε όχι απλώς μέρος της αλλά πρωτοπόροι». Όσον αφορά την πρωτοπορία, η Matrix Pack μπορεί να υποστηρίξει δικαίως ότι βρί-

σκεται στο επίκεντρο της φιλοσοφίας της, αφού τα οικολογικά καλαμάκια μιας χρήσης που παράγει είναι από ανανεώσιμους πόρους φυσικής προέλευσης, άρα κομποστοποιήσιμα και βιοδιασπώμενα, αποτελώντας εξέλιξη στον χώρο. Επενδύοντας συνεχώς σε καινοτόμες ιδέες και λύσεις, η εταιρεία προτείνει συνεχώς καινούργια, πρωτοποριακά, πρωτότυπα και λειτουργικά προϊόντα τα οποία είναι επίσης ελκυστικά και φιλικά προς το περιβάλλον. Με την αειφόρο ανάπτυξη στο επίκεντρο, η Matrix Pack υποστηρίζει έμπρακτα την προστασία του περιβάλλοντος ως μοναδικό δρόμο και αυτό αποδεικνύεται και με αριθμούς: «Η Matrix Pack παράγει από το 2018 βιοδιασπώμενα κομποστοποιήσιμα καλαμάκια και από το 2019 έχει μπει δυναμικά στην παραγωγή χάρτινων. Ο καταναλωτής σίγουρα δεν μπορεί να φανταστεί πόση δουλειά και έρευνα αλλά και οικονομικές επενδύσεις κρύβονται πίσω από μια τέτοια αλλαγή. Η Matrix Pack επενδύει ετησίως το 7% του τζίρου της στην έρευνα και ανάπτυξη των προϊόντων της. Μπορεί στον καταναλωτή το καλαμάκι να φαίνεται ένα απλό προϊόν, αλλά δεν είναι. Η παραγωγή του απαιτεί τρομερή εξειδίκευση, γι' αυτό οι αντίστοιχες βιομηχανίες στην Ευρώπη είναι ελάχιστες. Επιπλέον, ένα πλαστικό ή βιοδιασπώμενο καλαμάκι, σε επίπεδο παραγωγής, διαφέρει εντελώς από ένα χάρτινο. «Ειδικά για το χάρτινο καλαμάκι χρειάστηκε να επενδύσουμε σημαντικά σε νέες τεχνολογικά μηχανές και στην κατάρτιση του εργατικού μας δυναμικού. Ουσιαστικά, από κει που ήμασταν μια βιομηχανία πλαστικών, μεταλλαχθήκαμε και σε βιομηχανία χαρτιού. Είναι σημαντικό να πούμε, δε, ότι λεπτομερής έρευνα γίνεται και στο στάδιο της επιλογής των κατάλληλων πρώτων υλών. Για παράδειγμα, το χαρτί που χρη-

σιμοποιούμε προέρχεται από Ευρωπαίους παραγωγούς και είναι FSC Certified, καθώς μας ενδιαφέρει το προϊόν μας να είναι το καλύτερο ποιοτικά αλλά και περιβαλλοντικά». Το καλαμάκι, αυτό το μικρό, αλλά καθημερινό αντικείμενο που συνδέεται με αγαπημένες συνήθειες, μπορεί να γίνει σημαία όχι μόνο της περιβαλλοντικής συνείδησης αλλά και της Ελλάδας, που καταλαμβάνει ένα τόσο σημαντικό μερίδιο στη διεθνή αγορά. Όπως λέει η κ. Πολυχρονοπούλου: «Tο καλαμάκι είναι ένα προϊόν που όλοι χρησιμοποιούμε. Αυτό που δεν γνωρίζει ο καταναλωτής είναι ότι το καλαμάκι που χρησιμοποιεί εδώ και χρόνια το πιθανότερο είναι ότι παρασκευάζεται στην Ελλάδα». Και δεν παρασκευάζεται απλώς αλλά αντιπροσωπεύει την έννοια της αειφόρου ανάπτυξης και της οικολογικής διάθεσης που μπορεί να αλλάξει την καθημερινότητά μας. «Επιπλέον, μια σημαντική συζήτηση που άνοιξε λόγω επικαιρότητας και κορωνοϊού είναι πως τα καλαμάκια μιας χρήσης, ιδιαίτερα όταν είναι συσκευασμένα ένα προς ένα, είναι απαραίτητα για τη διασφάλιση της δημόσιας υγείας» προσθέτει. «Από την αρχή είδαμε θετικά τη στροφή της κοινωνίας σε φιλικότερα προϊόντα και θα συνεχίσουμε να εργαζόμαστε γι' αυτό με γνώμονα την αγορά και τις συνεχείς προκλήσεις που καλούμαστε και οφείλουμε να αντιμετωπίσουμε. Είναι πολύ σημαντικό να μη χαθεί η ευκαιρία να γίνει η χώρα μας πρωτοπόρος στο θέμα της κατάργησης των πλαστικών μιας χρήσης, καθώς όχι μόνο θα εναρμονιστεί με την οδηγία της Ε.Ε. αλλά τα καλαμάκια που θα αντικαταστήσουν τα πλαστικά όλης της Ευρώπης θα παρασκευάζονται στην Ελλάδα. Μπορούμε, λοιπόν, να πούμε με περηφάνια πως η Ελλάδα κάνει την Eυρώπη plastic-free!»

29.9.16 – lifo 4.6.20 – lifo

29

περιβάλλον

ΔΕΗ

Η προστασία του περιβάλλοντος σε άμεση σχέση με το όφελος του καταναλωτή.

Η

συζήτηση για την προστασία του περιβάλλοντος έχει φτάσει σε ένα όριο που δεν σε αφήνει να πεις πολλά. Κι αυτό γιατί στη συγκεκριμένη περίπτωση η θεωρία έχει τερματίσει και είναι ώρα για πράξη. Ή μάλλον έχει περάσει ακόμα και η ώρα της πράξης και χρειάζεται να τρέξουμε για να μπορέσουμε να κάνουμε τη βιώσιμη ανάπτυξη ουσιαστικό όραμα και στόχο.Η εξοικονόμηση ενέργειας παίζει τον δικό της καταλυτικό ρόλο στη μείωση του

Ενημέρωση

Συμβουλές

Μέσα από ενημερωτικά φυλλάδια που αποστέλλει σε όλους τους πελάτες, μαζί με τους λογαριασμούς ρεύματος προσφέρει πληροφορίες για την καλή χρήση της ηλεκτρικής ενέργειας και προτάσεις για την ορθή χρήση ηλεκτρικών συσκευών και λαμπτήρων, των οποίων η τεχνολογία συμβάλλει στη μείωση της χρησιμοποιούμενης ηλεκτρικής ενέργειας. Εξάλλου, στα social media οι καταναλωτές θα βρουν χρήσιμες συμβουλές, ενώ στο Τwitter δημοσιεύονται λύσεις καλών πρακτικών εξοικονόμησης ενέργειας.

Στο site της ΔΕΗ Α.Ε. έχει αναρτηθεί ένα εξαιρετικά χρηστικό εργαλείο υπολογισμού εξοικονόμησης ενέργειας (http://energysaving.dei.gr/el), με το οποίο ο καθένας μπορεί να υπολογίσει την ενέργεια που καταναλώνει στο σπίτι του αλλά και να βρει πρακτικούς τρόπους για να μειώσει την οικιακή κατανάλωση. Μέσα από τις επιλογές «Τι καταναλώνω» ή «Υπολογισμός της ενεργειακής απόδοσης της κατοικίας σας» μπορείς να ελέγξεις την τρέχουσα κατανάλωση ενέργειας του σπιτιού σου και να διαβάσεις προτάσεις για τη βελτίωσή της. Αρκεί να διαλέξεις το εικονίδιο της κατοικίας για να δεις τις ηλεκτρικές συσκευές σου και, επιλέγοντας κάθε συσκευή, θα βρεις σχετικές συμβουλές εξοικονόμησης ενέργειας και ορθολογικής χρήσης αυτής. Αυτό σημαίνει πως μπορείς να αλλάξεις τον τρόπο χρήσης καθημερινών οικιακών συσκευών (ψυγεία, φούρνοι, κουζίνες, πλυντήρια ρούχων και πιάτων, συσκευές κλιματισμού και τηλεοράσεις) μέσα από ακριβείς, αναγνωρίσιμες και συγκρίσιμες πληροφορίες για την κατανάλωση ενέργειας, τις επιδόσεις τους και άλλα σημαντικά χαρακτηριστικά τους.

Bρες τι κάνει λάθος η οικογένεια στο www.dei.gr/green-pages

30 lifo – 4.6.20

αποτυπώματος που αφήνουμε στον πλανήτη και η ΔΕΗ εγγράφει αυτόν τον ρόλο σε μια σειρά δράσεων και πρωτοβουλιών με άμεσο αποτέλεσμα. Βάζοντας σε προτεραιότητα τους ανθρώπους και το περιβάλλον –υπάρχει το ένα χωρίς το άλλο;–, ενημερώνει, συμβουλεύει και εφοδιάζει τους καταναλωτές με τα κατάλληλα εργαλεία ώστε να κάνει τη βιώσιμη ανάπτυξη καθημερινή ευθύνη όλων μας.

Στήριξη με την αποστολή λαμπτήρων εξοικονόμησης ενέργειας Η εξοικονόμηση ενέργειας, που συνδέεται άμεσα με την οικονομία, αφορά, ή θα έπρεπε να αφορά, όλους. Η ΔΕΗ, αναγνωρίζοντας τη δυσκολία που αντιμετωπίζουν κάποια νοικοκυριά, πραγματοποίησε ένα πρόγραμμα εφοδιασμού πολύτεκνων οικογενειών του Μητρώου Ευάλωτων Πελατών και κατοίκων μικρών νησιών με λαμπτήρες εξοικονόμησης ενέργειας LED ενεργειακής κλάσης Α+. Το πρόγραμμα, που υλοποιήθηκε στο πλαίσιο των δράσεων εταιρικής κοινωνικής ευθύνης, είχε ως στόχο την αναβάθμιση του οικιακού φωτισμού σε ευάλωτα νοικοκυριά, πολύτεκνες οικογένειες και κατοίκους μικρών νησιών. Ένα πρόγραμμα ουσιαστικής βοήθειας που πραγματοποιήθηκε τον Δεκέμβριο του 2017 με την αποστολή 1.688 συσκευασιών με λαμπτήρες σε σπίτια της ελληνικής επικράτειας που είχαν ανάγκη.

Εκπαιδευτικό

πρόγραμμα «Μαθαίνω πώς να εξοικονομώ ενέργεια» Η ΔΕΗ σχεδίασε ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα, το «Μαθαίνω πώς να εξοικονομώ ενέργεια», το οποίο υλοποιεί με δικά της μέσα και κόστος ως μέρος των δράσεων που περιλαμβάνονται στον Ετήσιο Στόχο Εξοικονόμησης Ενέργειας στην Τελική Χρήση της ΔΕΗ Α.Ε. Στην πρώτη του φάση το πρόγραμμα αφορά την εκπαίδευση περίπου 33.000 μαθητών, οι οποίοι φοιτούν σε νηπιαγωγεία και δημοτικά των δήμων Περιστερίου, Αιγάλεω, Αγίας Βαρβάρας, Ιλίου, Πετρούπολης, Αγίων Αναργύρων-Καματερού και Χαϊδαρίου. Στόχος είναι η ενημέρωση των μαθητών μέσω ειδικών προγραμμάτων, τα οποία συνδυάζουν το παιχνίδι με τη γνώση, ώστε να ευαισθητοποιήσουν τα παιδιά στα ζητήματα εξοικονόμησης ενέργειας. Το «Μαθαίνω πώς να εξοικονομώ ενέργεια» αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα προγράμματα εκπαίδευσης μαθητών που έχει σχεδιαστεί και υλοποιηθεί από πάροχο ηλεκτρικής ενέργειας στην Ευρώπη και στηρίζεται σε τρεις σημαντικές θεματικές: ενημέρωση για τις επιπτώσεις της αλόγι-

στης χρήσης ενέργειας στο περιβάλλον, ευαισθητοποίηση των μαθητών στο θέμα της εξοικονόμησης ενέργειας, πληροφόρηση για τους τρόπους εξοικονόμησης ενέργειας. Με χρονική διάρκεια μίας διδακτικής ώρας, είναι προσαρμοσμένο για να πραγματοποιείται ανά τάξη του δημοτικού, δηλαδή ανά ηλικία και γνωστικό επίπεδο των μαθητών, και περιλαμβάνει την προβολή ταινίας κινουμένων σχεδίων μικρού μήκους την οποία έχει ετοιμάσει η πρωτοβουλία Sustainable Energy Initiatives της Γενικής Διεύθυνσης Ενέργειας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Στη συνέχεια γίνεται συζήτηση με τους μαθητές και δίνονται ασκήσεις κατανόησης, βασισμένες στην ταινία. Το εκπαιδευτικό υλικό έχει επιμεληθεί επιστημονικά το Εργαστήριο Ήπιων Μορφών Ενέργειας & Προστασίας Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής και η διδασκαλία πραγματοποιείται από εκπαιδευμένους αποφοίτους, μεταπτυχιακούς και τελειόφοιτους φοιτητές του Τμήματος Μηχανολογίας του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής. Η υλοποίηση του προγράμματος ξεκίνησε μετά από έγκριση του ΥΠΠΕΘ στις αρχές Απριλίου 2019 και δίνεται στους μαθητές βεβαίωση παρακολούθησης, καθώς και ένα

αναμνηστικό επιτραπέζιο παιχνίδι, σχετικό με την εξοικονόμηση ενέργειας. Το πρόγραμμα υποστηρίζει και προωθεί στα νηπιαγωγεία και δημοτικά σχολεία των δήμων η Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση Γ’ Αθήνας, ενώ τα ίδια τα σχολεία το έχουν αγκαλιάσει με ενθουσιασμό. Αυτό, άλλωστε, δείχνουν οι αριθμοί, αφού μέχρι το τέλος της προηγούμενης σχολικής χρονιάς το «Μαθαίνω πώς να εξοικονομώ ενέργεια» είχε υλοποιηθεί σε 65 σχολεία των δήμων της Δυτικής Αθήνας και είχαν εκπαιδευτεί συνολικά περίπου 12.000 μαθητές. Το πρόγραμμα συνεχίστηκε και τη φετινή σχολική χρονιά 2019-2020 και μέχρι τον Δεκέμβριο του 2019 το είχαν παρακολουθήσει περίπου 18.000 παιδιά. Ξεκινώντας από την εκπαίδευση και την ευαισθητοποίηση των μικρών παιδιών, η ΔΕΗ συμβάλλει με κάθε τρόπο στην εξοικονόμηση ενέργειας, την οποία θέτει σε προτεραιότητα όχι μόνο για τη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος αλλά και για την εξοικονόμηση στον λογαριασμό του καταναλωτή. Άλλωστε, η προστασία του περιβάλλοντος και η βελτίωση ζωής του ανθρώπου ήταν πάντα έννοιες άμεσα συνδεδεμένες και η ΔΕΗ μας το υπενθυμίζει με κάθε τρόπο.

4.6.20 – lifo

31

Η υδροβιολόγος και διευθύντρια Έρευνας του Ινστιτούτου Θαλασσίων Ερευνών «Αρχιπέλαγος», κ. Αναστασία Μήλιου, που έχει κάνει τη θάλασσα σπίτι της, μας μιλά από τους Λειψούς για όλα όσα θέλουμε να ξέρουμε για την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος.

παγκόσμια ημέρα περιβάλλοντος

ΑΠΟ ΤΗ ΜΕΡΟΠΗ ΚΟΚΚΙΝΗ

Λ

ίγο πριν ξεκινήσουν να εφαρμόζονται οι περιορισμοί μετακίνησης λόγω του κορωνοϊού, πολλοί από την ομάδα του «Αρχιπελάγους» επέλεξαν να μετακινηθούν στην ερευνητική τους βάση, στο νησί των Λειψών. Εκεί βρίσκεται μέχρι και σήμερα η υδροβιολόγος και διευθύντρια Έρευνας του Ινστιτούτου Θαλασσίων Ερευνών «Αρχιπέλαγος», κ. Αναστασία Μήλιου, όπου και συνεχίζει να εργάζεται για τη δημιουργία του Καταφυγίου Θαλάσσιας Ζωής Αιγαίου, ενώ παράλληλα καταγράφει τα πολύτιμα στοιχεία για τις θετικές αντιδράσεις των οικοσυστημάτων σε αυτήν τη σπάνια συγκυρία, όπου η παρουσία του ανθρώπου ήταν πολύ περιορισμένη. Από αυτό το πολύ μικρό νησί του Αιγαίου μάς μίλησε για τις αλλαγές που έφερε η σύντομη παύση της υπεραλίευσης, τους κινδύνους και τις απειλές που εξακολουθούν να υφίστανται και έχουν σημαντικές επιπτώσεις στα οικοσυστήματα που φιλοξενούνται στις θάλασσες, αλλά και για το μεγαλύτερο οικολογικό έγκλημα που συντελείται εκεί αυτήν τη στιγμή.

32 lifo – 4.6.20

Αναστασία Μήλιου

από τι κινδυνεύουν οι ελληνικές θάλασσες;

Το μεγαλύτερο οικολογικό έγκλημα που συντελείται στις ελληνικές θάλασσες; Η προγραμματιζόμενη άντληση των κοιτασμάτων υδρογονανθράκων, η οποία θα θέσει τις ελληνικές θάλασσες σε δραματικό ρίσκο μη αναστρέψιμης οικολογικής και κοινωνικοοικονομικής καταστροφής.

— Σε πολλές περιοχές του κόσμου είδαμε το φαινόμενο εμφάνισης άγριων ζώων σε περιοχές όπου τα ζώα δεν πλησίαζαν λόγω της ανθρώπινης παρουσίας. Παρατηρήσατε να συμβαίνει κάτι ανάλογο στον υδάτινο κόσμο; Τι είδους αλλαγές έφερε η περιορισμένη ανθρώπινη παρέμβαση στις θάλασσές μας; Καθώς είχαμε επιλέξει να περάσουμε την περίοδο των περιορισμών σε αυτό το στρατηγικό σημείο του Αιγαίου σχεδόν απ’ όταν ξεκίνησε αυτή η παύση της έντονης κινητικότητας των ανθρώπων, αρχίσαμε να καταγράφουμε ως Ινστιτούτο «Αρχιπέλαγος» τα οφέλη που έχουν τα οικοσυστήματα από αυτή την αναπάντεχη μορφή διαχείρισης των θαλασσών μας. Έτσι, παρότι δεν μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε τα ερευνητικά μας σκάφη, μπορέσαμε να συγκεντρώσουμε στοιχεία με τη χρήση υποβρύχιων καταγραφικών συστημάτων, τα οποία έχουμε ποντίσει σε παράκτια νερά, με υποβρύχιες κάμερες αλλά και με συστήματα sonar και υδρόφωνα που είχαμε προσαρμόσει πάνω σε καγιάκ και ειδικά τηλεκατευθυνόμενα σκάφη. Αν και το αποτύπωμα της επί δεκαετίες έντονης ανθρώπινης παρουσίας δεν μπορεί να εκλείψει μέσα σε λίγους μήνες, παρατηρήσαμε αλλαγές στη συμπεριφορά των θαλάσσιων ζώων, πολλά εκ των οποίων –ψάρια και θηλαστικά– προσέγγιζαν θαλάσσιες περιοχές όπου συνήθως δεν εντοπίζονται. Αυτό ήταν αποτέλεσμα της κάθετης μείωσης στην υποβρύχια ηχορρύπανση αλλά και του μεγάλου περιορισμού της αλιευτικής δραστηριότητας. Ήταν, άλλωστε, η πρώτη άνοιξη έπειτα από δεκαετίες που τα αποθέματα των ψαριών μπόρεσαν να αναπαραχθούν, χωρίς εμείς, οι άνθρωποι, να παραφυλάμε να τα ψαρέψουμε όταν βγουν στα ρηχά, θερμότερα νερά για τον σκοπό αυτόν. Καθώς ξεκινάμε τη σύγκριση των πρώτων δεδομένων με αντίστοιχα στοιχεία που είχαμε συγκεντρώσει τα προηγούμενα χρόνια, τα αποτελέσματα έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Μακάρι, όμως, να μη χρειαζόταν μια τόσο δύσκολη συγκυρία για να συνειδητοποιήσουμε το τεράστιο αποτύπωμα που αφήνει η ανθρώπινη δραστηριότητα στις θάλασσές μας και στον πλανήτη γενικότερα.

— Τελευταίως έχει παρατηρηθεί και το εξής: μάσκες μιας χρήσης, γάντια και αντισηπτικά μαντιλάκια που μας προστατεύουν από τον κορωνοϊό πετιούνται συχνά στον δρόμο. Είναι λογικό ότι κάποια από αυτά τα απορρίμματα θα καταλήξουν και στις θάλασσές μας. Τι είδους κίνδυνοι ελλοχεύουν σε αυτή την περίπτωση για τη θαλάσσια ζωή; Όλα αυτά είναι ενδεικτικά του πόσο λίγο πιστεύουμε όσα λέμε για τον περιορισμό του πλαστικού μιας χρήσης και για την προστασία του περιβάλλοντος γενικότερα, ενώ ουσιαστικά αρνούμαστε να περιορίσουμε το προσωπικό μας περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Αυτά τα νέα απορρίμματα της εποχής του κορωνοϊού, που έχουν αρχίσει να εντοπίζονται σε παράκτιες περιοχές και ήρθαν να προστεθούν στο ήδη τεράστιο φορτίο πλαστικών ρύπων της χώρας μας, διογκώνουν το πρόβλημα. Η συσσώρευση των πλαστικών ρύπων στο περιβάλλον και στις θάλασσες δεν είναι κάτι που μας ενοχλεί μόνο αισθητικά. Με την επίδραση της υπεριώδους ακτινοβολίας, του ήλιου, του αλατιού και του κυματισμού, τα πλαστικά απορρίμματα γρήγορα διασπώνται σε μικρά κομμάτια μη ανακτήσιμα και τελικά σε ίνες μικροπλαστικού ή νανοπλαστικά. Έτσι, εισέρχονται στην τροφική αλυσίδα και, φυσικά, καταλήγουν στο πιάτο μας. Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε, όμως, ότι ακόμα και πριν έρθουν αυτοί οι νέοι ρύποι στη ζωή μας, το πρόβλημα της πλαστικής ρύπανσης στις ελληνικές θάλασσες ήταν ήδη πολύ μεγάλο. Στο «Αρχιπέλαγος» έχουμε ξεκινήσει

από το 2009 να κάνουμε εργαστηριακές αναλύσεις για να προσδιορίσουμε τα επίπεδα της ρύπανσης από μικροπλαστικά. Τα αποτελέσματα αυτής της έρευνας είναι αντικείμενο πολλών επιστημονικών δημοσιεύσεων, που δείχνουν ότι, μετά την ανάλυση πολλών χιλιάδων δειγμάτων (από θαλασσινό νερό, ίζημα, ψάρια, ασπόνδυλα, αλλά και από δελφίνια ή χελώνες που είχαν εκβραστεί νεκρές στις ακτές), ελάχιστα ήταν αυτά που δεν περιείχαν ίνες μικροπλαστικών και δεν υπήρχε ιδιαίτερη διαφορά είτε προέρχονταν από τις ακτές της Αττικής είτε από τη θαλάσσια περιοχή γύρω από μια ακατοίκητη νησίδα.

— Ποια θεωρείτε ότι είναι η μεγαλύτερη απειλή αυτήν τη στιγμή για τις ελληνικές θάλασσες και τα θαλάσσια οικοσυστήματα που φιλοξενούν; Οι ελληνικές θάλασσες δεν αντιμετωπίζουν μία μεγάλη απειλή αλλά πάρα πολλές μικρές και μεγαλύτερες, οι αθροιστικές επιπτώσεις των οποίων θέτουν σε κίνδυνο την επιβίωση των θαλάσσιων συγκατοίκων μας και τη δική μας. Πιο σημαντική απειλή είναι η ρύπανση, η οποία, καθώς δεν είναι πάντα ορατή, συχνά θέλουμε απλώς να πιστεύουμε ότι δεν υπάρχει. Και όταν λέω ρύπανση αναφέρομαι στην πλαστική ρύπανση, που οφείλεται τόσο στην πραγματικά ανεπαρκή υποδομή διαχείρισης απορριμμάτων στο μεγαλύτερο μέρος της χώρας όσο και στις συνήθειες, στη συμπεριφορά και στον τρόπο ζωής μας, που για τους περισσότερους κατακλύζεται από περιττά πλαστικά προϊόντα μιας χρήσης, τα οποία πολλοί δεν κάνουν καν τον κόπο να απορρίψουν σε έναν κάδο, πόσο μάλλον να τα ανακυκλώσουν. Πέρα από την πλαστική ρύπανση, υπάρχει και η χημική ρύπανση και η υποβρύχια ηχορρύπανση, που συνολικά έχουν έντονες επιπτώσεις στα θαλάσσια οικοσυστήματα. Στη χώρα μας ελάχιστες είναι οι αστικές περιοχές που κάνουν αποτελεσματική διαχείριση των λυμάτων, με αποτέλεσμα οι χημικές ουσίες που καταλήγουν στη θάλασσα να αφήνουν ένα πολύ σοβαρό αποτύπωμα στη θαλάσσια ζωή. Άλλη πολύ σοβαρή απειλή είναι η υπεραλίευση. Αδειάζουμε τις θάλασσές μας από τα ψάρια αλλά και από κάθε λογής οργανισμό, κάτι που έχει τεράστιες συνέπειες όχι μόνο στον άνθρωπο, που τελικά θα στερηθεί αυτή την πολύ σημαντική πηγή τροφής, αλλά και στους υπόλοιπους θαλάσσιους συγκατοίκους μας. Ακόμα και με τα επίπεδα υπεραλίευσης που έχουμε προκαλέσει ήδη, συνεχίζουμε να διεκδικούμε το δικαίωμά μας να παίρνουμε ό,τι θέλουμε από τη θάλασσα, χωρίς να αναλογιζόμαστε τις επιπτώσεις, ένα δικαίωμα που προφανώς δεν έχουμε.

— Ποιο είναι το μεγαλύτερο οικολογικό έγκλημα που συντελείται στις ελληνικές θάλασσες; Η προγραμματιζόμενη άντληση των κοιτασμάτων υδρογονανθράκων, η οποία θα θέσει τις ελληνικές θάλασσες σε δραματικό ρίσκο μη αναστρέψιμης οικολογικής και κοινωνικο-οικονομικής καταστροφής. Σε μια εποχή που κοντεύει να κλείσει ο κύκλος της χρήσης του πετρελαίου, εμείς, αντί να αναπτύξουμε τα πραγματικά συγκριτικά πλεονεκτήματά μας ως χώρα, σκεφτήκαμε να στραφούμε στην προσέλκυση «επενδυτών» που θα εξορύξουν τα μικρά κοιτάσματα υδρογονανθράκων που διαθέτει η Ελλάδα, τα οποία είναι σχετικά μικρής αξίας, αλλά στην πλειονότητά τους υψηλού ρίσκου λόγω του μεγάλου βάθους ή/και των δύσκολων γεωλογικών και σεισμολογικών χαρακτηριστικών στις περιοχές όπου εντοπίζονται. Εάν αυτό το σχέδιο προχωρήσει, είναι αυτονόητη η απειλή όχι μόνο για τα θαλάσσια οικοσυστήματα και τα είδη αλλά και για τις τουριστικές, γεωργικές και φυσικές περιοχές, καθώς και για τις σχετικές οικονομικές δραστηριότητες.

4.6.20 – lifo

33

Ο πρόεδρος της Διεθνούς Ένωσης Αποβλήτων (ISWA) μιλά για τις προόδους αλλά και για τα οξυμένα προβλήματα της διαχείρισης των σκουπιδιών και της ανακύκλωσης στην Αττική προτείνοντας μια σειρά βιώσιμες λύσεις, ενώ αναφέρεται και στο –αλλού θετικό, αλλού αρνητικό– οικολογικό αποτύπωμα της πανδημίας. ΑΠΟ TON ΘΟΔΩΡΗ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: ΠΑΡΙΣ ΤΑΒΙΤΙΑΝ

η διαχείριση των βιοαποβλήτων αποτελεί κομβικό στοιχείο της όποιας λύσης

Αντώνης Μαυρόπουλος 34 lifo – 4.6.20

Τ

ι γίνεται με την ανακύκλωση στην Αθήνα και γενικότερα στην Αττική σήμερα; Πόση πρόοδος υπάρχει στη δημιουργία χώρων διάθεσης και επεξεργασίας, στη διαλογή και στον διαχωρισμό του οργανικού κλάσματος; Τα τελευταία 15 χρόνια η κατάσταση στην Αττική παραμένει στάσιμη σε επίπεδο υποδομών. Παρά τις επανειλημμένες εξαγγελίες, στην πράξη έχουν υλοποιηθεί μόνο συνεχείς επεκτάσεις του ΧΥΤΑ Φυλής και βελτιωτικές παρεμβάσεις στη διαχείριση του εργοστασίου μηχανικής ανακύκλωσης, που ωστόσο λειτουργεί πλέον καλύτερα. Ιδιαίτερη αξία έχει η λειτουργία διακριτής μονάδας που υποδέχεται μια μικρή ποσότητα, σχεδόν 10.000 τόνους, βιοαποβλήτων τον χρόνο, από τον καφέ κάδο, την κεντρική λαχαναγορά και λαϊκές αγορές, και παράγει εξαιρετικής ποιότητας κομπόστ, που σύντομα θα είναι και πιστοποιημένο με βάση τα ευρωπαϊκά πρότυπα. Νομίζω ότι η λειτουργία αυτής της μονάδας αποδεικνύει ότι η διαχείριση των βιοαποβλήτων είναι αναμφίβολα κομβικό στοιχείο της όποιας λύσης –η επιστημονική κοινότητα το φωνάζει χρόνια τώρα– και θεωρώ πολύ θετικό το ότι η Περιφέρεια και ο ΕΔΣΝΑ δρομολογούν μια σημαντική αύξηση της ξεχωριστής συλλογής και επεξεργασίας βιοαποβλήτων, με στόχο να οδηγούνται πάνω από 300.000 τόνοι ετησίως σε διακριτή συλλογή και επεξεργασία. Αν το σχέδιο υλοποιηθεί, θα έχουμε μια σημαντική ανακούφιση της Φυλής, μείωση του κόστους μεταφοράς και διάθεσης των απορριμμάτων, αλλά και παραγωγή υψηλής ποιότητας πιστοποιημένου εδαφοβελτιωτικού. Ταυτόχρονα, είναι σε εξέλιξη μια σειρά διαγωνιστικών διαδικασιών για νέες μεγάλες μονάδες επεξεργασίας. Εδώ υπάρχει ένα βραχυκύκλωμα, καθώς αναπαράγονται διαρκώς οι ίδιες θέσεις και ιδέες για τις μονάδες επεξεργασίας, επομένως και τα ίδια ρίσκα. Ακόμα κι αν όλα πάνε καλά, οι νέες μονάδες θέλουν τουλάχιστον πέντε χρόνια για να υλοποιηθούν. Καλό είναι επομένως να μπουν στο τραπέζι και πιο ριζοσπαστικές ιδέες, όπως, για παράδειγμα, ένα ολοκληρωμένο πάρκο κυκλικής οικονομίας για την Αττική, το οποίο θα συνδυάζει το σύνολο των επεξεργασιών που συνεισφέρουν στην κυκλική οικονομία για συγκεκριμένα ρεύματα αποβλήτων και υλικών. Ή να δούμε την περίπτωση αποκεντρωμένων κέντρων επαναχρησιμοποίησης που θα εκτρέπουν χρήσιμα αντικείμενα και υλικά από την ταφή.

— Ισχύει ότι ακριβαίνει το κόστος της διαχείρισης των απορριμμάτων και ότι πλέον «πριμοδοτείται» η ταφή τους και, αν ναι, τι συνεπάγεται αυτό; Οι δικές σας προτάσεις; Το κόστος διαχείρισης στην Αττική είναι πρακτικά ανελαστικό και κινείται μεταξύ 85 και 90 εκατ. ευρώ τον χρόνο τα τελευταία τέσσερα-πέντε χρόνια. Το κόστος μένει λίγο-πολύ σταθερό, διότι ακόμα κάνουμε ό,τι και το 2015 ή και το 2010: θάβουμε τη μεγάλη πλειονότητα των απορριμμάτων και ανακυκλώνουμε λίγα. Η πρόσφατη συζήτηση για πριμοδότηση της ταφής θεωρώ ότι δεν τεκμηριώνεται από τα στοιχεία που γνωρίζω. Καταλαβαίνω ότι υπάρχουν μια σειρά αλλαγές στον τρόπο υπολογισμού των χρεώσεων και θα πρέπει να τις δούμε σε βάθος χρόνου, αλλά μια σημαντική αλλαγή του κόστους, προς τα πάνω ή προς τα κάτω, θα επέλθει μόνο ως αποτέλεσμα μιας σημαντικής αλλαγής στο μοντέλο διαχείρισης. Νομίζω ότι η πανδημία επιδεινώνει την κατάσταση σε σχέση με το κόστος διαχείρισης απορριμμάτων. Ενώ είχε διαμορφωθεί (επί υπουργίας Φάμελλου) ένα σύγχρονο πλαίσιο τιμολογιακής πολιτικής που επιδοτεί όσους ανακυκλώνουν συστηματικά και ενώ προβλέπεται το τέλος κυκλικής οικονομίας, η δεινή

οικονομική κατάσταση και η ύφεση κάνουν απαγορευτική την εφαρμογή τους. Θα πρέπει κάποιος να δει τι πραγματικά περιθώρια υπάρχουν με βάση το διαθέσιμο εισόδημα των πολιτών αλλά και τις δημοσιονομικές προοπτικές, πριν προχωρήσει σε μια σημαντική αλλά σταδιακή αύξηση της χρέωσης για την ταφή σε συνδυασμό με την υλοποίηση των έργων εκτροπής βιοαποβλήτων και ανακύκλωσης.

— Σε παλιότερη συνέντευξή μας χαρακτηρίζατε την κατάσταση στον ΧΥΤΑ Φυλής «ωρολογιακή βόμβα έτοιμη να εκραγεί». Ποια είναι τώρα η κατάσταση εκεί; Δεν νομίζω ότι έχει αλλάξει κάτι. Γίνονται ηρωικές προσπάθειες για να εξυπηρετείται η Αττική από τον χώρο αυτόν, όμως οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις γίνονται ολοένα μεγαλύτερες. Μια νέα επέκταση βρίσκεται στα σκαριά, για να εξασφαλίσει κάποια χρόνια λειτουργίας ακόμα, αλλά η αλήθεια είναι ότι ο ΧΥΤΑ Φυλής θα κλείσει μόνο όταν και αν αλλάξει το συνολικό μοντέλο διαχείρισης. Το ελάχιστο που πρέπει να κάνει η πολιτεία είναι να εξασφαλίσει άμεσα εναλλακτικό χώρο, οτιδήποτε άλλο είναι απλώς αναποτελεσματικό.

— Ποιο είναι το οικολογικό αποτύπωμα της πανδημίας στην Ελλάδα και διεθνώς; Πόσο εύκολα π.χ. αποσυντίθενται πεταμένες μάσκες, γάντια και άλλα προϊόντα μιας χρήσης, που ήδη άρχισαν να ρυπαίνουν και τις θάλασσες; Για την Ελλάδα δεν έχουμε ακόμη στοιχεία, νομίζω όμως ότι θα ακολουθούν τις διεθνείς τάσεις. Σε πολλές πόλεις η καραντίνα οδήγησε σε 20-25% μείωση των απορριμμάτων, είχαμε εντούτοις σημαντική αύξηση των υλικών συσκευασίας λόγω delivery, αυξημένη κατανάλωση συσκευασμένων τροφών, μεγαλύτερες ποσότητες φιαλών καθαριστικών και απολυμαντικών στα σκουπίδια κι ένα «τσουνάμι» από γάντια, μάσκες και προστατευτικό εξοπλισμό μιας χρήσης. Αξίζει να κρατήσουμε τρία στοιχεία: Πρώτον, σε παγκόσμια κλίμακα, με σχεδόν 3 δισ. ανθρώπους σε καραντίνα για 40-60 ημέρες, είχαμε μια μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα κατά 17% συγκριτικά με την αντίστοιχη περσινή περίοδο. Κάποιοι ίσως απορήσουν «μα τόσο λίγο;». Η αλήθεια είναι ότι το υπόλοιπο 83% οφείλεται στις αδιάκοπες ενεργειακές μας ανάγκες, στην αδιάκοπη λειτουργία της βιομηχανίας τροφίμων και μεταφορών αλλά και στην αυξημένη κατανάλωση ενέργειας εξαιτίας της ολοήμερης, λόγω καραντίνας, προσήλωσής μας σε κινητά και υπολογιστές. Δεύτερον, χρειαζόμαστε μια τέτοιας τάξης μόνιμη μείωση έως το 2025, για να αποφύγουμε καταστροφικές συνέπειες λόγω κλιματικής αλλαγής – πλέον έχουμε ένα μέτρο τού τι χρειάζεται, αλλά και ένα μέτρο της αδυναμίας της σημερινής οικονομίας να το πετύχει! Η στροφή προς την κυκλική οικονομία είναι όρος για να πετύχουμε σημαντικές μειώσεις εκπομπών. Τρίτον και τελευταίο, η πανδημία αναζωπύρωσε τη συζήτηση για τον ρόλο των πλαστικών μιας χρήσης, ενώ γνωρίζουμε καλά ότι μεγάλες εταιρείες πλαστικών πιέζουν συστηματικά για ανατροπές στους νομοθετικούς περιορισμούς. Ας ελπίσουμε ότι η αναγκαία αυτή συζήτηση θα γίνει με πραγματικούς όρους και χωρίς οικονομικούς εκβιασμούς – όσο κι αν η πανδημία έδειξε ότι για υγειονομικούς λόγους, σε κάποιες περιπτώσεις, χρειαζόμαστε πλαστικά μιας χρήσης που δεν μπορούν να ανακυκλωθούν, τα περισσότερα θα καταλήξουν σε χωματερές, ανεξέλεγκτη καύση και ένα 20-25% σε ποτάμια και ωκεανούς. Ας μη γίνει ο κορωνοϊός αφορμή για να ξεχάσουμε ότι η μείωση των πλαστικών μιας χρήσης είναι μέτρο προστασίας με θετικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις διεθνώς.

παγκόσμια ημέρα περιβάλλοντος

Νομίζω ότι η πανδημία επιδεινώνει την κατάσταση σε σχέση με το κόστος διαχείρισης απορριμμάτων. Ενώ είχε διαμορφωθεί (επί υπουργίας Φάμελλου) ένα σύγχρονο πλαίσιο τιμολογιακής πολιτικής που επιδοτεί όσους ανακυκλώνουν συστηματικά και ενώ προβλέπεται το τέλος κυκλικής οικονομίας, η δεινή οικονομική κατάσταση και η ύφεση κάνουν απαγορευτική την εφαρμογή τους.

4.6.20 – lifo

35

παγκόσμια ημέρα περιβάλλοντος

Κλιματική αλλαγή, δασικές πυρκαγιές, ερημοποίηση, λειψυδρία. Ο Αλέξανδρος Π. Δημητρακόπουλος, καθηγητής στο τμήμα Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και διευθυντής του Εργαστηρίου Δασικών Πυρκαγιών και Κλιματικής αλλαγής, μιλά για τις νέες προκλήσεις που θα αντιμετωπίσουμε και τη σημασία των δασών στην αντιμετώπισή τους. ΑΠΟ ΤΟΝ ΓΙΑΝΝΗ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟ

περισσότερα δάση ίσον λιγότερη κλιματική αλλαγή Π

ώς θα νιώσουμε διαβάζοντας την Οδύσσεια, όταν θα έχει ερημοποιηθεί ολόκληρη η λεκάνη της Μεσογείου; Πόσο θα αλλάξουν τα χρώματα των ελληνικών νησιών, όταν ο ουρανός τους θα είναι μονίμως σκεπασμένος από το νέφος της αφρικανικής σκόνης;» αναρωτιέται στο βιβλίο του Ακατοίκητη Γη (εκδόσεις Μεταίχμιο) ο Αμερικανός δημοσιογράφος David WallaceWells. Σημειώνει, επίσης, ότι τα τελευταία 450 εκατομμύρια χρόνια ο πλανήτης έχει αντιμετωπίσει πέντε τύπους μαζικού αφανισμού, τέσσερις από τα αέρια θερμοκηπίου λόγω της κλιματικής αλλαγής και έναν από πτώση αστεροειδούς. Την περίοδο αυτή, δε, βρίσκεται σε εξέλιξη ο έκτος, λόγω της ανθρώπινης παρέμβασης στη φύση. Πυρκαγιές, ξηρασία, ερημοποίηση, υψηλή συγκέντρωση διοξειδίου του άνθρακα, αστικοποίηση, καύσωνες, είναι κάποιες από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Από

36 lifo – 4.6.20

τι απειλούνται οι χερσαίες εκτάσεις και τα δάση; Ποιοι οι τρόποι αντιμετώπισης αλλά και οι κίνδυνοι από την υποβάθμιση των οικοσυστημάτων; Και τι γίνεται με την καταπάτηση των δασικών εκτάσεων; Μιλά στη LiFO ο καθηγητής στο τμήμα Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και διευθυντής του Εργαστηρίου Δασικών Πυρκαγιών και Κλιματικής αλλαγής, Αλέξανδρος Π. Δημητρακόπουλος.

— Σύμφωνα με πρόσφατο δημοσίευμα του «National Geographic», το 30% της Ελλάδας κινδυνεύει από ερημοποίηση. Πώς το σχολιάζετε; Το νερό, τα υπόγεια ύδατα, οι λίμνες, τα ποτάμια και το όμβριο, που χρησιμοποιεί ο άνθρωπος για τις ανάγκες του στην οικιακή χρήση, στη γεωργία και στη βιομηχανία, αποτελεί μόνο το 2% του συνόλου των υδατικών πόρων του πλανήτη, ενώ το υπόλοιπο 98% αποτελούν τα θαλάσσια ύδατα. Οπότε, η διαρκώς αυξανόμε-

Αλέξανδρος Π. Δημητρακόπουλος

νη χρήση τους, κυρίως από τις ανεπτυγμένες χώρες, καθώς και η σχεδόν λογαριθμική αύξηση του πληθυσμού του πλανήτη, έχουν δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα λειψυδρίας σε πολλές περιοχές του κόσμου. Χωρίς υπερβολή, πολλοί εικάζουν ότι ο τρίτος παγκόσμιος πόλεμος θα γίνει για την κατανομή των υδατικών πόρων. Επομένως, κλιματική αλλαγή, δασικές πυρκαγιές και ερημοποίηση συνδέονται άμεσα. Η κλιματική αλλαγή καθιστά την ατμόσφαιρα θερμότερη και ξηρότερη, με αποτέλεσμα να ευνοούνται η ξηρασία και η έναρξη δασικών πυρκαγιών. Οι δασικές πυρκαγιές απογυμνώνουν το έδαφος από τη φυτοκάλυψη και το εκθέτουν στις βροχές, που με τις σειρά τους προκαλούν διάβρωση και απώλεια των εδαφών με πλημμυρικά φαινόμενα. Διαβρωμένα και ξηρά εδάφη καθίστανται άγονα και δεν μπορούν να υποστηρίξουν την επανέναρξη της βλάστησης ή των αγροτικών καλλιεργειών. Έτσι, μένουν γυμνά και έρημα, ακατάλληλα για οποιαδήποτε δραστηριότητα. Αυτό είναι το φαινόμενο της ερημοποίησης, που έχει επιταθεί κυρίως στις μεσογειακές χώρες της Ευρώπης λόγω της κλιματικής αλλαγής και αναμένεται να προκαλέσει σοβαρά οικολογικά και οικονομικά προβλήματα στο άμεσο μέλλον στις χώρες της.

— Φωτιές, αποψιλώσεις δασών, εκχερσώσεις εκτάσεων, πλημμύρες. Ποιες είναι οι μεγαλύτερες απειλές για τα ελληνικά δάση; Η μεγαλύτερη απειλή των χερσαίων φυσικών οικοσυστημάτων στις περιοχές με μεσογειακού τύπου κλίμα είναι μακράν οι πυρκαγιές. Καταστρέφουν σε ελάχιστο χρόνο τεράστιες δασικές εκτάσεις και απειλούν ζωές και περιουσίες. Δυσμενείς επιπτώσεις των καμένων δασών αποτελούν οι πλημμύρες λόγω τεράστιας επιφανειακής απορροής και η τελική διάβρωση και ερημοποίηση των εδαφικών πόρων. Για παράδειγμα, οι καταστροφικές πλημμύρες στη Μάνδρα Αττικής οφείλονται κατά κύριο λόγο στην απογύμνωση του δάσους εξαιτίας πυρκαγιών στο όρος Πατέρα. Επίσης, λόγω μείωσης του αγροτικού πληθυσμού, οι αποψιλώσεις και εκχερσώσεις δασών δεν αποτελούν πλέον σημαντικά προβλήματα.

— Τι μπορεί να φρενάρει την κλιματική αλλαγή όσον αφορά τη γη, τα δάση και τα δέντρα; Τα δάση είναι οι μεγαλύτεροι χερσαίοι δεσμευτές του διοξειδίου του άνθρακα της ατμόσφαιρας μέσω της φωτοσύνθεσης. Δεσμεύουν διοξείδιο του άνθρακα και με καταλύτη το φως το μετατρέπουν σε βιομάζα. Επίσης, με τη διαπνοή τα δέντρα απελευθερώνουν στην ατμόσφαιρα τεράστιες ποσότητες υδρατμών. Έτσι, μετριάζονται η αύξηση της θερμοκρασίας του αέρα και η ξηρασία που προκαλούνται από την κλιματική αλλαγή. Η εξίσωση είναι απλή: περισσότερα δάση ίσον λιγότερη κλιματική αλλαγή.

— Ποιο είναι, κατά τη γνώμη σας, το μεγαλύτερο οικολογικό έγκλημα της εποχής μας που σχετίζεται με το έδαφος; Λέγεται ότι απαιτείται μία χιλιετία για να δημιουργηθεί έδαφος πάχους ενός εκατοστού. Στην πραγματικότητα, λοιπόν, το έδαφος δεν είναι ανανεώσιμος φυσικός πόρος. Η διάβρωση και η έκπλυση του εδάφους από χειμάρρους λόγω καταστροφής της φυσικής βλάστησης από ανθρώπινες ενέργειες (πυρκαγιές, υπερβόσκηση, εντατική καλλιέργεια, κ.λπ.) είναι μια ανεπανόρθωτη καταστροφή, αφού μας στερεί τον κυριότερο συντελεστή παραγωγής (έδαφος) και συντελεί στη μείωση των υδατικών αποθεμάτων και της παραγωγής τροφίμων του πλανήτη.

— Όπως τονίζεται σε πρόσφατη έκθεση της Ε.Ε., οι μη βιώσιμες πρακτικές διαχείρισης των δασών, η υποβάθμιση των οικοσυστημάτων, η εγκατάλειψη της περιφέρειας, η ερημοποίηση των αγρών, η αστικοποίηση, καθώς και η φύτευση εύφλεκτων

δασικών ειδών διευκολύνουν την εκδήλωση πυρκαγιών και ευνοούν την εξάπλωσή τους. Ποιους τρόπους αντιμετώπισης προτείνετε; Στην Ελλάδα, το πρόβλημα των δασικών πυρκαγιών είναι κυρίως θεσμικό. Η εφαρμογή των επιταγών του Συντάγματος όσον αφορά τον χαρακτηρισμό των δασικών εκτάσεων και της υπάρχουσας νομοθεσίας σχετικά με τα αυθαίρετα κτίσματα σε δημόσιες δασικές εκτάσεις θα εξαλείψει τη γενεσιουργό αιτία των δασικών πυρκαγιών στην πατρίδα μας. Σε επιχειρησιακό επίπεδο, επιβάλλεται η δημιουργία ενός νομοθετικού πλαισίου όπου θα συνεργάζονται ουσιαστικά και με ιεραρχία αρμοδιοτήτων όλοι οι φορείς, όπως η Δασική Υπηρεσία, το Πυροσβεστικό Σώμα, ΟΤΑ, εθελοντικές οργανώσεις και τα σώματα ασφαλείας, που εμπλέκονται στην πρόληψη και καταστολή των δασικών πυρκαγιών.

— Οι μεικτές ζώνες, όπου συνυπάρχει άναρχα δάσος με αστικό ιστό, είναι πλέον πραγματικότητα. Τι μέτρα χρειάζεται να παρθούν προκειμένου να μη συμβαίνουν τραγωδίες όπως αυτή στην ανατολική Αττική; Κατά τη γνώμη μου, η σωστή ερώτηση είναι τι έπρεπε να είχε γίνει για να μη συμβαίνουν τραγωδίες όπως αυτή στο Μάτι. Διότι, εκ των υστέρων, λίγα μπορούν να αλλάξουν. Οπωσδήποτε πρέπει να υπάρχουν έγκυρα σχέδια εκκένωσης και αποτελεσματικά συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης του πληθυσμού των αστικών ιστών.

— Ποιες είναι οι ψευδαισθήσεις που έχει ο μέσος άνθρωπος σχετικά με την κλιματική αλλαγή; Ότι μπορεί το κλίμα της γης και οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής να επανέλθουν στην κατάσταση που βρίσκονταν στις αρχές του 20ού αιώνα. Δεν υπάρχει ούτε η ειλικρινής βούληση αλλά ούτε και η δυνατότητα για κάτι τέτοιο πια.

— Τέλος, πώς μπορούμε να προστατευτούμε από την καταπάτηση δασικών εκτάσεων; Εφαρμόζοντας την υπάρχουσα δασική νομοθεσία, χωρίς παρεμβάσεις για μικροπολιτικές σκοπιμότητες. Από το 2000 και μετά έχουν ψηφιστεί τρεις νόμοι νομιμοποίησης αυθαίρετων κτισμάτων. Όταν η ίδια η πολιτεία νομιμοποιεί τους καταπατητές δημοσίων εκτάσεων είναι σαν να τους επιβραβεύει και ταυτόχρονα να αποδοκιμάζει αυτούς που παραμένουν νομοταγείς.

Πολλοί εικάζουν ότι ο τρίτος παγκόσμιος πόλεμος θα γίνει για την κατανομή των υδατικών πόρων. Επομένως, κλιματική αλλαγή, δασικές πυρκαγιές και ερημοποίηση συνδέονται άμεσα.

4.6.20 – lifo

37

παγκόσμια ημέρα περιβάλλοντος

Ο διευθυντής Ερευνών του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών μιλά για την αλλαγή της θερμοκρασίας, την κλιματική αλλαγή και την ποιότητα του αέρα στην Αθήνα. ΑΠΟ ΤΟΝ M. HULOT ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: ΠΑΡΙΣ ΤΑΒΙΤΙΑΝ

τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα έχουμε θερμοκρασίες πάνω από τις κανονικές Σ

ύμφωνα με την ανακοίνωση του ΟΗΕ, τα πέντε τελευταία χρόνια είναι τα θερμότερα που καταγράφηκαν ποτέ – το 2019, μάλιστα, ήταν η θερμότερη χρονιά στην ιστορία της Ρωσίας. Είναι όντως κάτι ανησυχητικό; Όντως, σε πάρα πολλές περιοχές του πλανήτη μας το 2019 ήταν η θερμότερη χρονιά. Δεν συμβαίνει όμως σε όλες τις χώρες αυτό, και είναι λογικό, επειδή ο καιρός ακολουθεί κάποια μοτίβα, τα οποία είναι διαφορετικά από περιοχή σε περιοχή. Όταν, για παράδειγμα, η δυτική Ευρώπη ζεσταίνεται αρκετά, η ανατολική Ευρώπη και η περιοχή μας είναι πιο ψυχρές. Αυτό που έχουμε διαπιστώσει είναι ότι, πράγματι, τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα έχουμε σχεδόν όλους τους μήνες θερμοκρασίες πάνω από τις κανονικές για την εποχή, και κυρίως το καλοκαίρι, χωρίς όμως απαραίτητα να έχουμε πάντα ακραία συμπεριφορά. Δεν έχουμε ζήσει π.χ. τόσο ισχυρό καύσωνα τις τελευταίες δεκαετίες όπως αυτόν που είχαμε ζήσει το 1987, με τόσο μεγάλη διάρκεια. Από την άλλη, αυτό που κατά τη γνώμη μου είναι πιο ανησυχητικό είναι να διαπιστώνεις ότι το καλοκαίρι, όταν η μέγιστη θερμοκρασία στην Αθήνα πρέπει να είναι κοντά στους 33 βαθμούς, αυτή φτάνει στους 36 και στους 37 σχεδόν καθημερινά και για κάθε μήνα. Τριάντα έξι και 37 δεν είναι μια ακραία τιμή, είναι μια ενοχλητική θερμοκρασία 3 με 4 βαθμούς πάνω από το κανονικό, που, όταν συμβαίνει για πάρα πολλές μέρες, ανεβάζει πο-

38 lifo – 4.6.20

λύ τον μέσο όρο. Επομένως, το ανησυχητικό δεν είναι να κάνει για τρεις μέρες 42 βαθμούς και μετά να πέσει, αλλά το να συμβαίνει μια σταδιακή άνοδος της θερμοκρασίας πάνω από το κανονικό και αυτό να συμβαίνει για πάρα πολλές μέρες.

— Αυτό που έγινε το δεύτερο δεκαήμερο του φετινού Μαΐου, που το θερμόμετρο έδειξε 40 βαθμούς και μετά από δύο μέρες κατέβηκε στους 20, ήταν στα όρια του φυσιολογικού; Ήταν μια ακραία συμπεριφορά. Σε πολλές περιοχές της χώρας μας είδαμε για μήνα Μάιο τις υψηλότερες θερμοκρασίες που έχουμε δει τις τελευταίες δεκαετίες – σε κάποιες έφτασε και ξεπέρασε τους 40 βαθμούς. Αυτό ήταν ακραίο, οι δυο-τρεις μέρες με πολύ υψηλές θερμοκρασίες είναι έξω από το συνηθισμένο. Αυτό που έχουμε τώρα, όμως, που είναι πιο ψυχρός ο καιρός, είναι πιο συνηθισμένο για την εποχή: το να έχουμε καταιγίδες, χαλαζοπτώσεις, κεραυνούς, χαμηλές θερμοκρασίες, ακόμη και κάποια χιόνια που είδαμε σε βουνοκορφές, είναι καιρικά φαινόμενα που τον Μάιο συμβαίνουν στη χώρα μας. Ο Μάιος είναι μεταβατικός μήνας και μαζί με τον Ιούνιο είναι δυο μήνες κατά τους οποίους έχουμε πολύ έντονη καταιγιδοφόρο δραστηριότητα, άρα και κεραυνούς. Ειδικά στη βόρεια Ελλάδα και στην ηπειρωτική χώρα αυτούς τους μήνες –και δευτερευόντως το φθινόπωρο– έχουμε και αρκετούς νεκρούς από κεραυνούς, διαχρονικά.

— Όταν έχουμε δυο-τρεις μέρες πολύ υψηλές

Kωνσταντίνος Λαγουβάρδος

θερμοκρασίες ή πολύ χαμηλές, αυτό αποδίδεται στην κλιματική αλλαγή; Όχι απαραίτητα. Η κλιματική αλλαγή φαίνεται περισσότερο στο πώς διαμορφώνονται οι μέσες τιμές, σχετικά με τις κανονικές, και αυτό είναι το πιο ανησυχητικό. Αν κοιτάξουμε προς τα πίσω, συνέβαινε να έχουμε πολύ ψυχρές μέρες ή πολύ θερμές, αλλά αν φτάσεις σε ένα επίπεδο όπου σχεδόν κάθε μήνα έχεις πάνω από τα κανονικά, αυτό είναι ανησυχητικό.

— Το 5G επηρεάζει το μικροκλίμα μιας περιοχής; Το ρωτάω γιατί είναι κάτι που έβλεπες έντονα να αναπαράγεται στα social media… Είναι σαν την κουβέντα που γινόταν με τους αεροψεκασμούς. Όταν μας έστελναν μηνύματα και λέγαμε ότι δεν έχουν καμία σχέση με τον καιρό, έλεγαν ότι είμαστε συνωμοσιολόγοι. Το 5G δεν έχει καμία επίδραση στον καιρό, ούτε φυσικά στον κορωνοϊό! Είναι κάτι το οποίο αυξάνει πάρα πολύ τις ταχύτητες στο Ίντερνετ, αλλά γενικά οι συχνότητες που χρησιμοποιούνται στην κινητή τηλεφωνία σίγουρα δεν επηρεάζουν καθόλου τον καιρό. Τον επηρεάζουν οι εκπομπές των αυτοκινήτων, της καύσης φυσικού αερίου ή πετρελαίου, ό,τι έχει να κάνει με την καύση ορυκτών καυσίμων. Τα αεροπλάνα έχουν κι αυτά τη συνεισφορά τους, όπως έχουν και οι άλλες μετακινήσεις, αλλά τα αυτοκίνητα και η βιομηχανία είναι αυτά που επιβαρύνουν περισσότερο το περιβάλλον.

— Γι’ αυτό παρατηρήθηκε μεγάλη βελτίωση στην ποιότητα του αέρα τους μήνες που περιορίστηκαν οι μετακινήσεις λόγω του lockdown… Ακριβώς. Οι βιομηχανίες και γενικά η οικονομική δραστηριότητα επιβαρύνουν πολύ το περιβάλλον, αλλά η βελτίωση που παρατηρήθηκε στο lockdown είναι κάτι προσωρινό, σιγά σιγά θα επανέλθουμε στα προηγούμενα επίπεδα. Μπορεί να το βλέπουμε τώρα στην ποιότητα του αέρα, από δορυφορικές και επιτόπιες μετρήσεις, και στην Αθήνα, και στη βόρεια Ιταλία, που είναι βιομηχανική περιοχή, και στην Κίνα, λόγω μειωμένης βιομηχανικής παραγωγής και λιγότερης κυκλοφορίας, θα επανέλθει όμως, δυστυχώς.

— Πόσο πιθανό βλέπετε να κυκλοφορούμε στην Αθήνα τα επόμενα χρόνια όπως οι κάτοικοι του Πεκίνου, με μάσκα, λόγω αφρικανικής σκόνης και ατμοσφαιρικής ρύπανσης; Η αλήθεια είναι πως τα τελευταία χρόνια είναι καλύτερα τα πράγματα στην Ελλάδα. Η ποιότητα του αέρα στη χώρα μας, πέρα από την αφρικανική σκόνη, είναι σε γενικές γραμμές καλύτερη σε σχέση με αυτήν περασμένων δεκαετιών. Παρόλο που έχουμε περισσότερη κίνηση, έχει βελτιωθεί η αποθείωση των καυσίμων, υπάρχουν καλύτερες τεχνολογίες στα καύσιμα και στους κινητήρες των αυτοκινήτων, και βοηθάει και ο καιρός σε αυτό, επειδή οι άνεμοι βοηθούν στην ανανέωση του αέρα. Η Αθήνα είναι βεβαίως ένα μεγάλο αστικό κέντρο και έχει πολλές εκπομπές, γιατί κυκλοφορεί πολύς κόσμος και υπάρχουν περιοχές με έντονη βιομηχανική δραστηριότητα όπου τα πράγματα δεν είναι καλύτερα, αλλά δεν έχουμε το πρόβλημα που έχουν στην Κίνα, που κυκλοφορούν με μάσκες μέσα στο Πεκίνο. Αυτό που βλέπουμε τα τελευταία χρόνια και επιδεινώνει το πρόβλημα της ρύπανσης του αέρα, και είναι άμεσα συνδεδεμένο με την οικονομική κρίση, είναι η χρήση των τζακιών, κάτι που βλέπεις σε όλη την Αθήνα. Όταν σταμάτησαν να λειτουργούν οι καυστήρες των καλοριφέρ, το πρόβλημα έγινε μεγάλο – και το βλέπεις και σε επαρχιακές πόλεις, ειδικά σε περιοχές όπου ευνοείται η συσσώρευση ρύπων, π.χ. στα Ιωάννινα. Ευτυχώς, σε περιοχές της ανατολικής χώρας και σε όσες είναι κοντά στη θάλασσα έχουμε αρκετά ισχυρούς ανέμους, που απομακρύνουν τους ρύπους. Η αφρικανική σκόνη είναι άλλο πράγμα, είναι φυσικό φαινόμενο, είναι άμμος από εκτάσεις της Αφρικής, περιοχές της νότιας Αλγερίας, της νότιας Λιβύης, στο

Τσαντ, που σηκώνεται και έρχεται στην περιοχή μας. Δεν είναι κάτι επικίνδυνο, γιατί δεν είναι μολυσμένη σε καμία περίπτωση, δημιουργεί όμως προβλήματα σε ανθρώπους που έχουν αναπνευστικές παθήσεις. Όταν είναι έντονη η σκόνη, δημιουργεί επίσης προβλήματα στις μετακινήσεις, γιατί μειώνεται η ορατότητα. Υπάρχει μια τάση να βλέπουμε πιο έντονα τέτοια φαινόμενα τα τελευταία χρόνια, αλλά είναι πιθανό αυτό να οφείλεται στις καλύτερες μεθόδους που έχουμε για να τα παρατηρούμε. Η περιοχή μας, όμως, νομοτελειακά, βρίσκεται πολύ κοντά στην Αφρική και πάντα είχε και πάντα θα έχει τέτοια φαινόμενα και στο μέλλον. Ειδικά οι νοτιότερες περιοχές. Στις περισσότερες των περιπτώσεων, όμως, πέρα από αυτό που βλέπουμε ως αρρωστημένη ατμόσφαιρα και τα προβλήματα σε όσους έχουν παθήσεις του αναπνευστικού, δεν δημιουργεί κάποιο πρόβλημα στον υγιή πληθυσμό.

— Ποια είναι τα μεγαλύτερα οικολογικά εγκλήματα που γίνονται αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα; Το μεγαλύτερο οικολογικό έγκλημα για μένα, παρόλο που δεν είναι της ειδικότητάς μου, είναι το θέμα του πλαστικού. Η τεράστια χρήση του πλαστικού, το πώς χρησιμοποιείται σε συσκευασίες, στα πάντα, σε οτιδήποτε πλέον αγοράζουμε, από έναν καφέ στην καντίνα μέχρι το φαγητό το μεσημέρι και τις συσκευασίες των τροφίμων στο σούπερ μάρκετ. Οι σακούλες, παρόλο που ακρίβυναν, συνεχίζουν να χρησιμοποιούνται – αν και μία συσκευασία φρέντο καπουτσίνο με το καπάκι του ή το δοχείο του φαγητού έχουν πιο μεγάλη ποσότητα πλαστικού από μια πλαστική σακούλα…

Η κλιματική αλλαγή φαίνεται περισσότερο στο πώς διαμορφώνονται οι μέσες τιμές, σχετικά με τις κανονικές, και αυτό είναι το πιο ανησυχητικό. Αν κοιτάξουμε προς τα πίσω, συνέβαινε να έχουμε πολύ ψυχρές μέρες ή πολύ θερμές, αλλά αν φτάσεις σε ένα επίπεδο όπου σχεδόν κάθε μήνα έχεις πάνω από τα κανονικά, αυτό είναι ανησυχητικό.

4.6.20 – lifo

39

παγκόσμια ημέρα περιβάλλοντος

καθαρές Τ θάλασσες και μια Ελλάδα χωρίς πλαστικά

ο Κοινωφελές Ίδρυμα Αθανασίου Κ. Λασκαρίδη ιδρύθηκε με κίνητρο την αγάπη για την Ελλάδα –τους ανθρώπους, τη θάλασσα και τον πολιτισμό της– και η δραστηριότητά του επικεντρώνεται σε τέσσερις πολύ σημαντικές θεματικές: α) την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος και την καταπολέμηση της ρύπανσης σε ακτές και βυθούς, β) την ενίσχυση της απασχόλησης και την υποστήριξη της επιχειρηματικότητας, γ) την ενίσχυση κοινωνικά και οικονομικά ευάλωτων ομάδων και δ) την προώθηση της διαφάνειας και της λογοδοσίας σε όλο το εύρος της κοινωνικής και οικονομικής ζωής. Στόχος του ιδρύματος είναι η καταλυτική συμβολή του σε ζωτικά ζητήματα για την Ελλάδα και τους κατοίκους της.

SEA CHANGE

Το Κοινωφελές Ίδρυμα Αθανασίου Κ. Λασκαρίδη πρωταγωνιστεί στη μάχη για να γίνει η χώρα plastic-free. ΑΠΟ ΤΗ ΛΙΝΑ ΙΝΤΖΕΓΙΑΝΝΗ

Αγγελική Κοσμοπούλου

40 lifo – 4.6.20

Το πρόγραμμα Sea Change Greek Islands, που εφαρμόζεται φέτος για τρίτη συνεχόμενη χρονιά, έχει ως όραμα την ουσιαστική αλλαγή της σχέσης μας με τη θάλασσα. «Όταν μιλάμε για την αλλαγή, συνήθως σκεφτόμαστε κάτι μεγάλο και σύνθετο, κάποτε αδύνατο. Έτσι, δεν θεωρούμε τον εαυτό μας μέρος της λύσης. Όμως οι αλλαγές συχνά ξεκινούν από τα μικρά πράγματα. Αν αλλάξουμε κάτι στις καθημερινές μας συνήθειες, για παράδειγμα αν σταματήσουμε να χρησιμοποιούμε καλαμάκι ή παίρνουμε τον καφέ στο δικό μας, επαναχρησιμοποιούμενο ποτήρι, κάτι αλλάζει, σ’ εμάς και στους άλλους» αναφέρει η διευθύντρια του ιδρύματος, δρ. Αγγελική Κοσμοπούλου, περιγράφοντας τον τρόπο που λειτουργεί το πρόγραμμα. Η αποτελεσματική παρέμβαση στην προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος περιλαμβάνει μια δέσμη δράσεων σε 10 νησιά των Κυκλάδων (Σίκινος, Φολέγανδρος, Κίμωλος, Σέριφος, Ανάφη, Αμοργός, Σχοινούσα, Δονούσα, Κουφονήσια, Ηρακλειά), αλλά κυρίως περιλαμβάνει την ουσιαστική εμπλοκή του κοινού. Οι επισκέπτες και κάτοικοι των νησιών καλούνται καταρχάς να κατανοήσουν την αξία του περιβάλλοντος, να συμβάλουν στη διατήρηση της ομορφιάς της παρθένας φύσης, αλλά και να συνεργαστούν για την προστασία του πιο σημαντικού μας περιουσιακού στοιχείου. «Το πρόγραμμα Sea Change γεννήθηκε από την ανάγκη να προστατέψουμε το περιβάλλον οργανωμένα, υπερβαίνοντας τους καθαρισμούς ακτών – που κάνουμε εμείς, όπως και αρκετές άλλες οργανώσεις. Αναζητήσαμε τους τρόπους με τους οποίους μπορούμε να δημιουργήσουμε μια συνθήκη που θα προτρέπει τον κόσμο να αλλάξει τη σχέση του με το περιβάλλον. Καταλάβαμε πως χρειάζονται γνώση, ευαισθητοποίηση, καλό παράδειγμα και τα κατάλληλα υλικά για να μπορέσει αυτό να γίνει πιο εύκολο». Για την επιτυχία του Sea Change συνδυάζονται η επιστημονική γνώση, η εμπειρία από τον χώρο της εκπαίδευσης, η δουλειά στο πεδίο, καθώς και η έμπνευση από καλές διεθνείς πρακτικές. Οι καθαρισμοί ακτών και βυθών, οι δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης για τους κατοίκους και επισκέπτες των νησιών, το εκπαιδευτικό πρόγραμμα για τα παιδιά του δημοτικού σχολείου, καθώς και το πρόγραμμα Citizen Science για εφήβους είναι κάποιες από τις δράσεις σε τομείς αιχμής που δεν αφορούν μόνο την προστασία της θάλασσας και την υποστήριξη των ανθρώπων της. Άλλωστε, η ενεργός συμμετοχή των κατοίκων των νησιών και η δέσμευσή τους για την υποστήριξη των αξιών του προγράμματος αποτελούν προϋπόθεση για την επιτυχία και τη μακροπρόθεσμη

αλλαγή νοοτροπίας και συμπεριφοράς, γι’ αυτό όλες οι δράσεις πραγματοποιούνται υπό την αιγίδα και με τη συνεργασία των νησιωτικών δήμων. «Στα νησιά των προγραμμάτων μας δικός μας ρόλος είναι να δείξουμε τον δρόμο και να παράσχουμε τα μέσα. Μένει στους κατοίκους να δεσμευτούν για την αλλαγή και να την εμπεδώσουν, για το όφελος των ίδιων και του νησιού τους πρωτίστως» υποστηρίζει η δρ. Κοσμοπούλου. Εξάλλου, σε περιπτώσεις όπου η τοπική κοινωνία φαίνεται πρόθυμη να υποστηρίξει περαιτέρω το πρόγραμμα, οι δράσεις ξεπερνούν τον κοινό, βασικό κορμό και δοκιμάζονται πρόσθετες πρωτοβουλίες. Στη Σίκινο από το 2018 προωθείται μια δράση για να καταργηθεί το πλαστικό καλαμάκι, στη Δονούσα εφαρμόστηκε πειραματικά η κατάργηση των πλαστικών μιας χρήσης από σπίτια και επιχειρήσεις πριν από την ευρωπαϊκή οδηγία, ενώ στη Σέριφο λειτούργησε στη Βαγιά η πρώτη παραλία με ελεγχόμενη ζώνη καπνίσματος, ώστε να μειωθεί η ρύπανση από τα αποτσίγαρα.

TYPHOON PROJECT Το Typhoon Project αποτελεί ένα σημαντικό πρόγραμμα με διεπιστημονική βάση που ξεκίνησε το καλοκαίρι του 2019 με στόχο τον καθαρισμό του συνόλου της ελληνικής ακτογραμμής και την παράδοση των καθαρών πλέον ακτών σε κατοίκους και επισκέπτες της χώρας. Κεντρικό εργαλείο του προγράμματος είναι το Typhoon, ένα σύγχρονο, νορβηγικής κατασκευής πλοίο 72 μέτρων που πλέει όλο τον χρόνο, απορρυπαίνοντας και μεταφέροντας τα απορρίμματα που συλλέγονται σε δομές ανακύκλωσης ή ορθής απόρριψης. Με 5 ταχύπλοα για τον καθαρισμό δυσπρόσιτων ακτών και κάδους απορριμμάτων μεγάλης χωρητικότητας, κατάλληλους για τη διαλογή των ειδών που συλλέγονται στις δράσεις, αλλά και με μια ομάδα που αποτελείται από στελέχη του ιδρύματος και μόνιμο προσωπικό του σκάφους, το Typhoon Project αποτελεί μια σημαντική δράση για την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος και περιλαμβάνει τη συνεργασία με ακαδημαϊκά ιδρύματα για την υποστήριξη της έρευνας και την κατανόηση του προβλήματος της θαλάσσιας ρύπανσης στη Μεσόγειο. Σε δέκα μήνες δραστηριοποίησής του, ο Τυφώνας έχει βρεθεί στις Κυκλάδες, στην Κρήτη, στον Σαρωνικό και στην ανατολική Πελοπόννησο, στα Κύθηρα και στην Εύβοια. Η ομάδα του έχει καθαρίσει συνολικά περισσότερες από 650 απομακρυσμένες ακτές, πολλές από αυτές απρόσιτες με άλλον τρόπο εκτός από μικρό ταχύπλοο, και έχει απομακρύνει 60 τόνους απορριμμάτων. Στόχος είναι η απορρύπανση του συνόλου των ελληνικών ακτών την επόμενη 5ετία. Ένας στόχος που όχι μόνο θα αλλάξει την εικόνα των θαλασσών μας αλλά θα λειτουργήσει και ως παράδειγμα καλής πρακτικής. «Η αλλαγή που περιμένουμε δεν μπορεί να επιβληθεί άνωθεν, ούτε μόνο με τη νομοθεσία» λέει η δρ. Κοσμοπούλου. «Τα πλαστικά μιας χρήσης δεν είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα μιας χώρας που έχει βγει από μια πολύχρονη κρίση και σήμερα περνά μία ακόμα δυσκολία λόγω της πανδημίας. Είναι, ωστόσο, ένας ακόμα παράγων επιβάρυνσης και ένα στοίχημα που μπορούμε να κερδίσουμε για το περιβάλλον, για την υγεία και για την ομορφιά του τόπου μας. Η Ελλάδα αδικείται τόσο πολύ από την εικόνα των εγκαταλελειμμένων πλαστικών στις παραλίες, στους δρόμους, έξω από τους κάδους. Κι αυτό είναι κάτι που μπορούμε να αλλάξουμε».

περιβάλλον

Το καλώς επιχειρείν γίνεται βάση βιωσιμότητας Η Lidl Ελλάς για 3η συνεχή φορά στις «Τhe Most Sustainable Companies in Greece»

Η

info corporate.lidl-hellas.gr Facebook: lidlgr Instagram: lidl_hellas Τwitter: Lidl_Hellas LinkedΙn: lidl-hellas

διαφορά ανάμεσα στο επιχειρείν και στο καλώς επιχειρείν μπορεί να αποτελεί τη βάση για τη συνολικότερη βιωσιμότητα. Για τη Lidl Ελλάς η βιωσιμότητα της εταιρείας σημαίνει τη βιωσιμότητα της χώρας, γι’ αυτό η ένταξή της για 3η συνεχόμενη χρονιά στις Τhe Most Sustainable Companies in Greece για το 2020 αποτελεί μια σημαντική υπόθεση που προκύπτει ως αποτέλεσμα μιας ολοκληρωμένης στρατηγικής. Στόχος του Sustainability Performance Directory που πραγματοποιεί την αξιολόγηση είναι η δημιουργία του χάρτη της βιώσιμης ανάπτυξης και της υπεύθυνης επιχειρηματικότητας στην Ελλάδα, ώστε να καταστεί σημείο αναφοράς όλων των επιχειρήσεων που αναπτύσσουν πολιτικές, πρωτοβουλίες, δράσεις και συστήματα, τα οποία συμβάλλουν στη δημιουργία μιας βιώσιμης οικονομίας - κοινωνίας. Αυτές οι πρωτοβουλίες βρίσκονται στο επίκεντρο της πολιτικής αλλά και της εταιρικής κουλτούρας της Lidl Ελλάς. «Η έννοια της βιώσιμης ανάπτυξης διατρέχει όλες τις ενέργειές μας, λειτουργώντας ως γραμμικό σύστημα ολικής ευθύνης» λέει η Βασιλική Αδαμίδου, διευθύντρια Επικοινωνίας, Εταιρικής Υπευθυνότητας και Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης της Lidl Ελλάς. Εξάλ λου, οι εταιρείες που παρουσιάζονται από το QualityNet Foundation, τον εξειδικευμένο οργανισμό σε θέματα βιώσιμης ανάπτυξης, ως Τhe Most Sustainable Companies in Greece, είναι αυτές που μπορούν να λειτουργήσουν ως παραδείγματα επιχειρηματικής πρακτικής αλλά και να οδηγήσουν στη διαμόρφωση ενός νέου αναπτυξιακού μοντέλου όπου ανθεί η ανταγωνιστικότητα των ελληνικών επιχειρήσεων, προσελκύοντας νέες επενδύσεις μέσα από τη συνεχή εκπαίδευση όλης της αλυσίδας αξίας τους. Η ένταξη της Lidl Ελλάς στην ομάδα των πρώτων 20 εταιρειών ως Τhe Most Sustainable Companies in Greece αποτελεί την έμπρακτη απόδειξη πως για την εταιρεία η βιώσιμη ανάπτυξη αποτελεί στρατηγικό προσανατολισμό και δέσμευση. Αυτό ακριβώς παρουσιάζεται αναλυτικά στη δεύτερη κατά σειρά έκθεση Βιώσιμης Ανάπτυξης που εξέδωσε η εταιρεία για τα οικονομικά έτη 2017-2018, η οποία είναι πλήρως εναρμονισμένη με την Ατζέντα 2030 για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη και τους 17 Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών.

4.6.20 – lifo

41

Πράσινες συμβουλές από τους ειδικούς

παγκόσμια ημέρα περιβάλλοντος

Απλοί τρόποι για να συμπεριφερόμαστε καλύτερα στον πλανήτη από τους ειδικούς της WWF Ελλάς και της Greenpeace Greece ΑΠΟ ΤΗ ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΑΠΑΣΤΑΜΟΥ

ΤΑ DOs AND DON’Ts ΤΗΣ WWF ΕΛΛΑΣ

5 TIPS ΓΙΑ ΜΙΑ ΠΙΟ ΠΡΑΣΙΝΗ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ GREENPEACE GREECE ● Τρώμε λιγότερο κρέας. Μπορούμε να τρεφόμαστε καλά και φιλικά για το σώμα, την υγεία τη δική μας και του πλανήτη, επιλέγοντας περισσότερα γεύματα που βασίζονται σε όσπρια, σπόρους, καρπούς και ποικιλία φρούτων, χόρτων και λαχανικών εποχής. Η πρόταση της Greenpeace είναι να μειώσουμε το κρέας, τα αλλαντικά, τα αυγά και τα γαλακτοκομικά στο μισό (50%). Αν μειώσουμε στο 50% το κρέας που τρώμε, μειώνονται δραστικά οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου που προέρχονται από τον τομέα της εντατικής εργοστασιακής κτηνοτροφίας, η οποία ευθύνεται για το 14% των εκπομπών, δηλαδή όσο ολόκληρος ο τομέας μεταφορών! ● Μειώνουμε το ποσοστό ψαριών στη διατροφή μας. Με το 80% των ψαριών στη Μεσόγειο να υπεραλιεύεται, όσο λιγότερα ψάρια τρώμε, τόσο καλύτερα για τις θάλασσές μας! Η αυξημένη ζήτηση σε ψάρια αναπόφευκτα οδηγεί σε αύξηση πίεσης στο ήδη επιβαρημένο θαλάσσιο περιβάλλον. Επιπλέον, η μεγάλη κατανάλωση ψαρικών συνήθως ενισχύει αλιείς που ψαρεύουν στην Ελλάδα και στο εξωτερικό με καταστροφικές μεθόδους (μηχανότρατες και γρι-γρι) και μονοπωλούν την αγορά, περιορίζοντας μάλιστα την κατανάλωση στην Ελλάδα σε συγκεκριμένα είδη, τα οποία και υπεραλιεύονται. Η επιλογή των ψαριών ιχθυοκαλλιέργειας στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων εντείνει το πρόβλημα. ● Αντικαθιστούμε τη ζωική πρωτεΐνη στη διατροφή μας με προτάσεις από τη γνώριμη μεσογειακή διατροφή. Ο τόπος μας προσφέρει μεγάλη ποικιλία από πρωτεϊνούχα όσπρια, σαν τις φακές, τα ρεβίθια, πολλά είδη φασολιών, τα μπιζέλια κ.ο.κ. Όλα αυτά μπορούν να συνδυαστούν με δημητριακά, καρπούς, χόρτα και λαχανικά εποχής. Στην ιστοσελίδα της Greenpeace προτείνεται Άτλας Φυτών, κατάλογος με πολύ θρεπτικές τροφές φυτικής προέλευσης. ● Αποφεύγουμε τα επεξεργασμένα τρόφιμα. Το πιο εύκολο παράδειγμα τροφίμων προς αποφυγή είναι τα αλλαντικά, λόγω του υψηλού βαθμού επεξεργασίας και των πρόσθετων συντηρητικών, τεχνητών χρωστικών, ενισχυτικών γεύσης και λοιπών ουσιών που περιέχουν (σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, τα αλλαντικά και το επεξεργασμένο κρέας κατατάσσονται στην κατηγορία «καρκινογόνα» και το κόκκινο κρέας στα «πιθανώς καρκινογόνα»). ● Ψωνίζουμε από λαϊκές αγορές (βιολογικές ή συμβατικές) που προτείνουν φρέσκα εποχικά προϊόντα και αποφεύγουμε να αγοράζουμε π.χ. λεμόνια Λατινικής Αμερικής.

42 lifo – 4.6.20

DO

DON΄T

▲Π ροτιμάμε λαχανικά και φρούτα εποχής, που

▼Δ εν πετάμε τίποτα. Πηγαίνουμε στο σούπερ

είναι πιο γευστικά και φθηνά, και επιλέγουμε τοπικά προϊόντα, στηρίζοντας τους ντόπιους παραγωγούς. Ανάλογα µε την απόσταση που διανύουν τα τρόφιμα και τα µέσα που χρησιμοποιούνται για τη µεταφορά τους, υπάρχουν αντίστοιχες επιπτώσεις στο περιβάλλον. ▲Δ ιαβάζουμε τις ετικέτες και αποφεύγουμε όσα τρόφιμα περιέχουν «φοινικέλαιο». Η παραγωγή του φοινικέλαιου έχει τεράστιο περιβαλλοντικό κόστος και συνδέεται με την καταστροφή τροπικών δασών. ▲ Βγάζουμε από το μενού των θαλασσινών μας απειλούμενα (π.χ. ερυθρός τόνος, ξιφίας, γαλέος) και απαγορευμένα είδη (π.χ. πετροσωλήνες). Στο site της WWF (fishguide.wwf.gr) υπάρχουν όλες oι πληροφορίες που χρειάζεται να γνωρίζουμε πριν αγοράσουμε ψαρικά. ▲ Κάνουμε ενεργειακό έλεγχο του σπιτιού. Αυτό θα δείξει τον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιούμε την ενέργεια και θα μας βοηθήσει να εντοπίσουμε τρόπους για να είμαστε ενεργειακά πιο αποδοτικοί (π.χ. μονώσεις, υαλοπίνακες κ.λπ.). ▲ Ρυθμίζουμε τον θερμοστάτη. Χαμηλώνουμε τον θερμοστάτη μας τον χειμώνα και τον αυξάνουμε το καλοκαίρι, για θέρμανση και ψύξη αντίστοιχα. ▲Π ροτιμάμε τις συσκευές που έχουν χαμηλότερη κατανάλωση ενέργειας (π.χ. κλιματιστικό, ψυγείο). ▲Β γάζουμε το πλυντήριο σε λειτουργία μόνο όταν ο κάδος είναι γεμάτος. ▲ Βάζουμε τις συσκευές που δεν χρησιμοποιούμε από την πρίζα. ▲Α λλάζουμε τους λαμπτήρες πυρακτώσεως (που απορροφούν το 90% της ενέργειάς τους ως θερμότητα) με LED. Αν και τα LED κοστίζουν περισσότερο, χρησιμοποιούν λιγότερη ενέργεια, διαρκούν περισσότερο και προσφέρουν περίπου 5 φορές τον φωτισμό ενός λαμπτήρα πυρακτώσεως στα ίδια Watt. ▲Π εριορίζουμε την αλόγιστη αγορά «φθηνών ρούχων» που φθείρονται εύκολα, τα βαριόμαστε γρήγορα και τα πετάμε σύντομα. Τα ρούχα που πετιούνται κατά την αποσύνθεσή τους εκλύουν μεθάνιο, από το οποίο αποτελούνται σε μεγάλο ποσοστό τα αέρια του θερμοκηπίου. ▲ Προτιμούμε ρούχα από ανακυκλωμένα υφάσματα. ▲ Έχουμε πάντα μαζί μας επαναχρησιμοποιούμενο ποτήρι για τον καφέ, πάνινη τσάντα για τα ψώνια και παγούρι για το νερό.

μάρκετ με λίστα, μαγειρεύουμε/σερβίρουμε σωστές μερίδες, μαθαίνουμε να συντηρούμε σωστά τα τρόφιμα. Σπατάλη τροφίμων σημαίνει σπατάλη χρημάτων και πολύτιμων φυσικών πόρων. ▼ Δεν πετάμε τρόφιμα που δεν έχουν χαλάσει. Η «ανάλωση κατά προτίμηση» δεν σημαίνει ό,τι και η «ημερομηνία λήξης». ▼Δ εν επιλέγουμε ποτέ ψαρικά την περίοδο αναπαραγωγής τους, π.χ. κολιό τον Αύγουστο, αλλά τα αφήνουμε να γεννήσουν και να κάνουν απογόνους. Παράλληλα, λέμε όχι στον γόνο. Αν δεν αφήσουμε τα νεαρά ψαράκια να μεγαλώσουν και να αναπαραχθούν, οι θάλασσές μας θα αδειάσουν. ▼ Δεν ξεχνάμε τις συσκευές μας αναμμένες. ▼Α ποφεύγουμε την αγορά ρούχων από συνθετικά υφάσματα, μια και κατά την πλύση τους απελευθερώνονται μικροπλαστικές ίνες που καταλήγουν στους ωκεανούς. ▼Δ εν πετάμε τα παλιά μας ρούχα. Τα επαναχρησιμοποιούμε, τα χαρίζουμε ή τα ανακυκλώνουμε. ▼ Δεν πετάμε υπολείμματα τροφίμων ή μη ανακυκλώσιμα υλικά στον κάδο ανακύκλωσης. Αυτό δημιουργεί πρόβλημα σε όλη τη διαδικασία ανακύκλωσης, με αποτέλεσμα μεγάλος όγκος πλαστικών να καταλήγει στη χωματερή, άρα στο περιβάλλον. ▼ Τα καλαμάκια δεν ανακυκλώνονται. Το μαύρο πλαστικό συνήθως δεν μπορεί να ανακυκλωθεί. Το ίδιο και οι συσκευασίες τσιπς και παρόμοιων σνακ, επειδή είναι πολύ δύσκολο να καθαριστούν.

ONLINE PERSONAL SHOPPER

The good LiFO

Όσα πρέπει να ξέρεις για το

online

shopping Συμβουλές για ασφαλή πλοήγηση στα ηλεκτρονικά καταστήματα.

4.6.20 – lifo

43

ö

The good LiFO

Jour Αλυσίδα κολιέ από ασήμι 925, με επιχρύσωμα. www.jour.gr

ñ

Nasilia Δαχτυλίδι ασήμι 925 με πέτρα ζιργκόν. nasiliajwlry.com

ò

ö

Irene Hussein

Σετ κρικάκια με charms από ασήμι 925, με επιχρύσωμα. www.jour.gr

Mακραμέ σκουλαρίκια, δεμένα με αχάτες και ασήμι 925. www. irenehussein.com

Jour

ò

Personal

Shopper

Amelia Craft

lifo – 4.6.20 44 lifo – 9.1.20

Σκουλαρίκια με σμάλτο από ασήμι 925, επιπλατινωμένο.

Dovecote / Aegean Sea Collection

ö

Bozikis Lace up εσπαντρίγιες. www.bozikis.gr

ñ

Vita4you

î

Μονογυιός Βαπτιστικός σταυρός για κοριτσάκι, 14 καρατίων, μασίφ, χειροποίητος. www.monoyios1952. com

Αντηλιακό Frezyderm. www.vita4you.gr

Stefania Frangista Ολόσωμο μαγιό που κολακεύει την πλάτη. stefaniafrangista.com

Vita4you

ò

Ένα από τα πρώτα ηλεκτρονικά φαρμακεία της Ελλάδας. Πριν ακόμα το ηλεκτρονικό εμπόριο κατακτήσει την καθημερινότητά μας, τo Vita4you είχε τη δική του παρουσία στην οθόνη του υπολογιστή μας, αποτελώντας ένα από τα πρώτα ηλεκτρονικά φαρμακεία της Ελλάδας. Με έδρα τη Θεσσαλονίκη, το Vita4you λειτουργεί από το 2010, προσφέροντας περισσότερα από 13.000 προϊόντα υγείας και ομορφιάς σε ένα περιβάλλον σύγχρονο, ώστε να μπορείς να κάνεις τις αγορές σου με ασφάλεια και άνεση, και στέλνοντάς σε οποιοδήποτε μέρος της Ελλάδας, της Κύπρου αλλά και του υπόλοιπου κόσμου, και μάλιστα σε χρόνους άπιαστους. Στο vita4you.gr εξειδικευμένο προσωπικό βρίσκεται στη διάθεσή σου για να λύσει κάθε απορία σε θέματα υγείας και ομορφιάς (που μας αφορούν όλους!) και να δώσει συμβουλές, δημιουργώντας μια ολοκληρωμένη εμπειρία. Το πιο σημαντικό είναι η ποιότητα και η ποικιλία των προϊόντων, και μάλιστα σε τιμές ανταγωνιστικές,

δημιουργώντας ένα περιβάλλον αγορών που σύντομα θα συγκαταλέγεται στα προσωπικά σου favourites. Το blog υγείας του Vita4you είναι το αποτέλεσμα της συνεχούς ενημέρωσης και αφοσίωσης στον τομέα της υγείας και έχει ως στόχο να προβάλει τα πιο επίκαιρα επιστημονικά νέα από τον χώρο αυτό. Εξάλλου, στα social media δημοσιεύονται ενδιαφέροντα posts, γίνονται διαγωνισμοί και προωθούνται προσφορές, ενώ στο κανάλι Vita4you στο Υοutube θα βρεις ενημερωτικά βίντεο για όλα τα δημοφιλή θέματα υγείας.

To Vita4you από την πρώτη στιγμή της ηλεκτρονικής του παρουσίας έχει καταφέρει να προσαρμόζεται στα δεδομένα της εποχής, διατηρώντας πάντα στο κέντρο της φιλοσοφίας του την καλύτερη εξυπηρέτηση. Κι αυτό το καταφέρνει καθημερινά, αναδεικνύοντας της έννοια του «4you»!

î

New Era Καπέλο από βαμβακερό denim και σκληρό γείσο. yoox.com

ò

Aesthet Mεταξωτό φουλάρι από την Amaris σε εντυπωσιακό print με κρόσσια στο τελείωμα.

î

The KNLs Εξαιρετικής ποιότητας γυαλιά ηλίου σε γεωμετρικό σχήμα. theknls.com

Γ. Γεννηματά 54Α, Θεσσαλονίκη, 2310 44 4422, www. vita4you.gr/, Facebook: vita4you, Instagram: @vita4you

Online Shopping

aesthet.com

4.6.20 – lifo

45

The good LiFO

Η επανάσταση του online shopping

εγκλεισμού, οι online αγορές αυξήθηκαν τόσο πολύ, που η δραστηριότητα στο Amazon έκανε άλμα κατά 26%, με την εταιρεία να δυσκολεύεται να καλύψει τη μεγάλη ζήτηση (ειδικά σε οικιακά προϊόντα, όπως χαρτί υγείας και χλωρίνη).

Όλα όσα πρέπει να γνωρίζουμε για τη νέα κατάσταση στον τομέα του retail. από την αφροδίτη σάκκα πρώτη online αγορά που έχει καταγραφεί πραγματοποιήθηκε πριν από 26 χρόνια, το 1994. Σύμφωνα με ένα άρθρο που είχε δημοσιευτεί στους «New York Times» με τίτλο «Attention shoppers: The Internet is οpen», ένας καταναλωτής έγραψε ιστορία αγοράζοντας μέσω του υπολογιστή του έναν «συμπαγή δίσκο» του Sting (ή CD, για όσους το θυμούνται). Το γεγονός αναφέρθηκε ως η «πρώτη λιανική συναλλαγή μέσω Internet, χρησιμοποιώντας μια άμεσα διαθέσιμη έκδοση ισχυρού λογισμικού κρυπτογράφησης δεδομένων, σχεδιασμένη για να εγγυάται την ιδιωτικότητα». Από τα μέσα των ’90s έχουν γίνει τεράστια άλματα όσον αφορά την καταναλωτική χρήση του Internet. Ένα από τα πρώτα ηλεκτρονικά καταστήματα που δημιουργήθηκαν ήταν, φυσικά, το Amazon, το οποίο «άνοιξε» το 1995 ως ένα ηλεκτρονικό βιβλιοπωλείο και πλέον αποτελεί το μεγαλύτερο e-shop στον κόσμο, διαθέτοντας, εκτός από βιβλία, μουσική, βίντεο και ηλεκτρονικές συσκευές, ρούχα, έπιπλα, φαγητό, παιχνίδια κ.ά. Επιπλέον, το Amazon ήταν από τα πρώτα e-shops που λάνσαραν τις κριτικές των καταλανωτών ως μέτρο σύγκρισης για τα προϊόντα, κάτι το οποίο θεωρείται πλέον από τις πιο αποτελεσματικές τακτικές όσον αφορά το marketing διαφόρων προϊόντων. Μετά το Amazon ακολούθησε το εξίσου γνωστό eBay, το οποίο ξεκίνησε επίσης το 1995 ως site δημοπρασιών, ενώ το Etsy, το οποίο δημιουργήθηκε το 2015, ανέβηκε στην κορυφή, με πωλήσεις ύψους 901.7 εκατ. δολαρίων πα-

46 lifo – 4.6.20

γκοσμίως μέσα σε τρία χρόνια.

Aυτό που άλλαξε για πάντα τα δεδομένα της online αγοράς ήταν η δημιουργία του Amazon Prime το 2005 ως μιας υπηρεσίας που πρόσφερε αποστολή προϊόντων σε δύο μέρες στις ΗΠΑ έναντι ενός σταθερού ετήσιου ποσού. Η υπηρεσία αργότερα έγινε εξαιρετικά δημοφιλής, με πολλά ηλεκτρονικά καταστήματα να προσφέρουν εξίσου φθηνές και γρήγορες αποστολές. Όσο για τις ηλεκτρονικές πληρωμές, τo PayΡal, από το 1998, προσφέρει στους χρήστες του τη δυνατότητα να στέλνουν, να λαμβάνουν και να διατηρούν χρηματικά ποσά μέσω ασφαλών λογαριασμών σε 24 διαφορετικά συναλλάγματα. Πλέον, διαχειρίζεται πάνω από 244 εκατομμύρια λογαριασμούς. Από τη δεκαετία του ’90, η ηλεκτρονική αγορά έχει μεγαλώσει τόσο ώστε αποτελεί πλέον μια βιομηχανία πολλών τρισεκατομμυρίων δολαρίων. Συγκεκριμένα, το 2014 τα έσοδα της e-commerce αγοράς έφτασαν τα 1,3 τρισεκατομμύρια δολάρια και μέσα σε έξι χρόνια (μέχρι και τις αρχές του 2020) τα 4,2 τρισεκατομμύρια δολάρια, σύμφωνα με έρευνα του Statista. Στην ίδια έρευνα αναφέρεται πως σχεδόν το 50% του πληθυσμού χρησιμοποιεί το smartphone του για να πραγματοποιήσει αγορές στο Ιnternet – ένα ποσοστό που εκτιμάται πως θα αυξηθεί τα επόμενα χρόνια. Καθώς, λοιπόν, η ηλεκτρονική αγορά μεγαλώνει και αναπτύσσεται ραγδαία, η πανδημία φαίνεται να εκτόξευσε τις πωλήσεις περισσότερο από ποτέ. Λόγω του υποχρεωτικού

Η εποχή του online shopping βρίσκεται εδώ και έχει αλλάξει ήδη τον τρόπο του πραγματοποιούσαμε τις αγορές μας μέχρι σήμερα.

αράλληλα, στην Ελλάδα οι νέες συνθήκες είχαν εξίσου μεγάλο αντίκτυπο στις αγοραστικές τάσεις των καταναλωτών, οι οποίες σχεδόν τριπλασιάστηκαν (από το 21% των χρηστών του Ιnternet που είχαν κάνει μία διαδικτυακή αγορά μέχρι και το τέλος του 2019, στο 51% τον Μάιο του 2020). Τα αποτελέσματα αυτά προκύπτουν από μια έρευνα που πραγματοποιήθηκε από το ΙΕΛΚΑ (Ινστιτούτο Έρευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών) και το Εργαστήριο Ηλεκτρονικού Εμπορίου (ELTRUN) του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών και αναφέρει πως πλέον 1 στους 2 χρήστες του Ιnternet πραγματοποιεί τακτικά τις αγορές του online – το 2019 ήταν 1 στους 5. Επιπλέον, 1 στους 2 καταναλωτές ενημερώνεται μέσω Διαδικτύου σχετικά με προσφορές και εκπτώσεις, ενώ, σύμφωνα με τα αποτελέσματα της κυλιόμενης έρευνας, φαίνεται πως, όσον αφορά τις online αγορές, το τοπίο πρόκειται να είναι εντελώς διαφορετικό μετά την πανδημία. Η εποχή του online shopping βρίσκεται εδώ και έχει αλλάξει ήδη τον τρόπο που πραγματοποιούσαμε τις αγορές μας μέχρι σήμερα. Η διαδικασία απόκτησης κάθε πιθανού αντικειμένου έχει μετατραπεί σε μια διαδικτυακή βόλτα για ψώνια μόνο με μερικά κλικ, πιο γρήγορα και πιο εύκολα από ποτέ. Από προϊόντα φαρμακείου και περιποίησης μέχρι καλλυντικά, ρούχα, κοσμήματα και αξεσουάρ, έχουμε στη διάθεσή μας μια τεράστια ποικιλία προϊόντων που θα βρεθούν στην πόρτα μας χωρίς να χρειαστεί καν να βγούμε από το σπίτι. Η εμπειρία των διαδικτυακών αγορών μπορεί να είναι ιδιαίτερα εύκολη και διασκεδαστική, ωστόσο χρειάζεται να γνωρίζουμε κάποια βασικά, ώστε να παραμένουμε ασφαλείς ανά πάσα στιγμή, κάνοντας σωστό online shopping στην digital εποχή.

H αρχαία Ελλάδα και η μοναδική πολιτιστική κληρονομιά της γίνονται πηγή έμπνευσης για μια σειρά από κοσμήματα όπου η γλυπτική, η αρχιτεκτονική και η λαϊκή τέχνη συναντιούνται σε μικρά έργα τέχνης. Η Μαρία Πατσιά, δημιουργός και σχεδιάστρια του brand Aelia Crafts, αποτυπώνει στις δημιουργίες της μοτίβα του Αιγαίου και των ελληνικών νησιών, ενώ η γεωμετρία αλλά και τα σχήματα της φύσης κατέχουν τη δική τους θέση σε αυτά τα μικρά γλυπτά

αριστουργήματα. Ο χρυσός και το ασήμι συνδυάζονται με πολύτιμους και ημιπολύτιμους λίθους σε μια διαλεκτική σχέση ανάμεσα σε παρόν και παρελθόν, μέσα από την οποία η δημιουργός εκφράζει την προσωπική, σύγχρονη ματιά της. Μπορείς να παραγγείλεις τα Aelia Crafts στο Facebook και στο Instagram, αλλά σύντομα θα μπορείς να τα αποκτήσεις και μέσα από το νέο e-shop, που θα γίνει αγαπημένο σου.

Helmi

Χαβρίου 8, Σύνταγμα, 3ος όροφος, 211 1160821 Facebook: aeliacrafts, Instagram: aelia_crafts

Irene Hussein

Aelia Crafts

Γλυπτά κοσμήματα που συνδέουν το παρόν με την πολιτιστική κληρονομιά της χώρας.

Οι κουλτούρες του κόσμου γίνονται κοσμήματα με elegant χαρακτήρα. Τα κοσμήματα της Ειρήνης Hussein αποτελούν μια ιδιαίτερη συλλογή που αποπνέει τις επιρροές από τις παραδόσεις, τα χρώματα και την κουλτούρα διαφορετικών χωρών του κόσμου. Η Ελληνοαιγύπτια δημιουργός από μικρή ηλικία είχε εκφράσει την αγάπη της για τις τέχνες και ολοκλήρωσε τις σπουδές σχεδίου μόδας με ειδίκευση στο αξεσουάρ στο Πανεπιστήμιο ESMOD της Γαλλίας. Σύντομα οι δημιουργίες της κατέκτησαν τόσο την Ελλάδα όσο και πολλές χώρες του εξωτερικού. Χρησιμοποιώντας κυρίως την τεχνική μακραμέ και συνδυά-

ζοντας χρώματα και υλικά με έναν τρόπο που ξεπερνά τα συνηθισμένα, καταφέρνει να παρουσιάζει συλλογές που ξεχωρίζουν και διαθέτουν μια δική τους ταυτότητα. Άλλωστε, αυτό είναι το πρώτο που σε κερδίζει είτε βρεθείς στο φυσικό κατάστημα είτε χαζεύεις τη συλλογή της στο e-shop, www.irenehussein.com. Ο έθνικ χαρακτήρας ισορροπεί με την elegant αισθητική και αυτά τα δύο στοιχεία σε κάνουν να θέλεις να φοράς τα χρωματιστά κοσμήματα της Ειρήνης Hussein δυο-δυο, απογειώνοντας με την πιο χαρούμενη διάθεση την εικόνα σου.

Βουκουρεστίου 42, Αθήνα, 211 4053201 www.irenehussein.com, Facebook: irenehusseinjewelry, Instagram: irene_hussein

Ένα ελληνικό fashion brand που συνδέει τη μόδα με την άνεση και την ποιότητα με τη χρηστικότητα. Όταν η μόδα γίνεται άνεση και έχει ελληνική υπογραφή, το αποτέλεσμα δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητο. Η πρακτικότητα, η ποικιλία, η ποιότητα και η αισθητική συνθέτουν ένα ελληνικό brand, το οποίο μετρά ήδη 30 χρόνια στη βιομηχανία της μόδας. Η Helmi συνδυάζει την υψηλή ποιότητα με τις προσιτές τιμές μέσα από ρούχα με πολύπλευρη ταυτότητα και πολυχρηστικότητα. Με έμπνευση τη σύγχρονη γυναίκα σε κάθε ηλικία, τα ρούχα της Helmi είναι κομψά

και άνετα, ενώ στη φετινή καλοκαιρινή συλλογή της ξεχωρίζουν τα απαλά υφάσματα, οι κομψές λεπτομέρειες και τα εμπνευσμένα σχέδια. Μπορείς να ανακαλύψεις την πλήρη συλλογή του brand, τις υπέροχες δημιουργίες κοσμημάτων και αξεσουάρ της σχεδιάστριας Karin Argyriou αλλά και μια μεγάλη συλλογή παπουτσιών σε όλα τα Helmi shops & points, καθώς και στα νέα concept stores στο Χαλάνδρι και στο The Mall Athens.

www.helmi.gr

4.6.20 – lifo

47

The good LiFO

10

συμβουλές για σωστό και ασφαλές online shopping

2. Προστατέψτε τα προσωπικά σας στοιχεία Είναι φυσιολογικό τα ηλεκτρονικά καταστήματα να ζητούν περαιτέρω πληροφορίες για εσάς ή προτιμήσεις σας, έτσι ώστε να κάνουν τη διαδικτυακή αγοραστική εμπειρία σας πιο προσωποποιημένη. Ωστόσο, αν ζητούν περισσότερες πληροφορίες απ’ όσες θα έπρεπε –για παράδειγμα, το PIN της κάρτας σας ή το ΑΦΜ σας–, τότε σίγουρα κάτι δεν πάει καλά.

3. Δημιουργήστε μοναδικούς κωδικούς για κάθε site Αποφύγετε να χρησιμοποιείτε τον ίδιο κωδικό για κάθε ηλεκτρονικό κατάστημα από το οποίο κάνετε τις αγορές σας. Έτσι, σε περίπτωση που οι πληροφορίες σας «κλαπούν» από ένα site, δεν θα μπορεί κάποιος να έχει πρόσβαση σε όλα τα υπόλοιπα.

4. Εμπνευστείτε από τα social media Ακολουθήστε τα αγαπημένα σας brands ή καταστήματα στα social media, όχι μόνο για να πάρετε έμπνευση σε σχέση με τα προϊόντα αλλά και για να μαθαίνετε για όλες τις προσφορές και τις εκπτώσεις. Βεβαιωθείτε πως ακολουθείτε τους σωστούς λογαριασμούς, δηλαδή accounts που είναι «πιστοποιημένα» από την πλατφόρμα.

5. Φτιάξτε μια shopping list Η δημιουργία μιας λίστας με όλα όσα θέλετε να αγοράσετε θα σας βοηθήσει να θέσετε προτεραιότητες, ειδικά αν έχετε περιορισμένο budget. Βάλτε πρώτα στη λίστα όλα όσα αποτελούν ανάγκη ή χρειάζεστε άμεσα και συμπληρώστε με όσα μπορούν να καθυστερήσουν ελαφρώς και εκείνα που θα θέλατε, αλλά δεν επείγουν. Αυτό θα σας βοηθήσει όχι μόνο να έχετε μια ιδέα για το τι ακριβώς θέλετε να αγοράσετε αλλά και να αναγνωρίσετε πιθανές προσφορές ώστε να βρείτε τα προϊόντα που σας ενδιαφέρουν σε πολύ καλύτερη τιμή.

48 lifo – 4.6.20

Μια τέτοια λίστα μπορείτε να φτιάξετε σε κάθε ηλεκτρονικό κατάστημα που χρησιμοποιείτε μεμονωμένα, καθώς όλα σας δίνουν πλέον την επιλογή να τοποθετήσετε αντικείμενα στα «Αγαπημένα» ή στο καλάθι σας – και μένουν εκεί μέχρι να τα αγοράσετε. Έτσι, θα μπορείτε να τα βρείτε άμεσα και συγκεντρωμένα, πράγμα ιδιαίτερα χρήσιμο την περίοδο των εκπτώσεων.

7. Μάθετε όλα όσα χρειάζεται για τη διαδικασία επιστροφής κάθε e-shop

1. Επιλέξτε μόνο κρυπτογραφημένα sites

Ένα site ηλεκτρονικού εμπορίου δεν παρέχει απαραίτητα τις ιδανικές συνθήκες για ασφαλές online shopping. Χρειάζεται να περιορίσετε τις αγορές σας σε κρυπτογραφημένα sites και μόνο όταν είστε συνδεδεμένοι σε αξιόπιστο δίκτυο WiFi. Για να καταλάβετε αν ένα site είναι κρυπτογραφημένο, αναζητήστε το σύμβολο του λουκέτου στη γραμμή URL, καθώς και δίπλα στο όνομα του δικτύου WiFi. Επιπλέον, μπορείτε να έχετε μεγαλύτερη αίσθηση ασφάλειας σχετικά με τα προσωπικά σας στοιχεία, και ιδιαίτερα της κάρτας σας, αν το site περιλαμβάνει πιστοποιητικό SSL – θα το καταλάβετε αν το URL ξεκινά με https:// αντί για το συνηθισμένο http://.

6. Φτιάξτε μια λίστα με «Αγαπημένα»

Η δημιουργία μιας λίστας με όλα όσα θέλετε να αγοράσετε θα σας βοηθήσει να θέσετε προτεραιότητες, ειδικά αν έχετε περιορισμένο budget.

Η διαδικασία επιστροφής αγορών στα online shops διαφέρει, γι’ αυτό καλό θα ήταν να διαβάζετε την πολιτική που ακολουθεί το καθένα – το χρονικό περιθώριο κυμαίνεται από 15 μέχρι 60 μέρες. Συνήθως, μέσα στο πακέτο κάθε online αγοράς υπάρχει ένα έντυπο που αφορά την επιστροφή της και χρειάζεται να το φυλάξετε μέχρι να βεβαιωθείτε πως θα την κρατήσετε. Επίσης, είναι σημαντικό να γνωρίζετε θα δικαιώματά σας ως καταναλωτών, ειδικά σε ό,τι αφορά επιστροφές χρημάτων.

8. Κάντε εγγραφή στα e-shops που σας ενδιαφέρουν Εγγραφόμενοι στα newsletters των online καταστημάτων που σας ενδιαφέρουν θα λαμβάνετε διάφορες exclusive πληροφορίες, όπως ανακοινώσεις για νέες συλλογές ή προϊόντα που πρόκειται να κυκλοφορήσουν σύντομα στα φυσικά καταστήματα. Επίσης, θα μπορείτε να μαθαίνετε πρώτοι για προσφορές και εκπτώσεις, ενώ αρκετές φορές ενδεχομένως να λαμβάνετε και κωδικούς για έκπτωση στις αγορές. Μάλιστα, πολλά ηλεκτρονικά καταστήματα προσφέρουν έκπτωση στις πρώτες σας αγορές, αν γραφτείτε στα newsletters τους.

9. Διαβάστε τα reviews Αν πρόκειται να πραγματοποιήσετε μια online αγορά για την οποία δεν νιώθετε ιδιαίτερα σίγουροι, μπορείτε να αναζητήσετε τη γνώμη άλλων καταναλωτών. Σε πολλά ηλεκτρονικά καταστήματα θα βρείτε κριτικές όχι μόνο για το ηλεκτρονικό κατάστημα αλλά και για κάθε προϊόν ξεχωριστά. Αυτό μπορεί να σας βοηθήσει να κατανοήσετε καλύτερα τα υλικά, την ποιότητα, τη γραμμή ενός ρούχου αλλά και το πόσο ευχαριστημένους άφησε άλλους που το αγόρασαν.

10. Κρατήστε τις αποδείξεις των αγορών σας Τέλος, είναι αρκετά σημαντικό, μετά από κάθε σας αγορά, να αποθηκεύετε την online απόδειξη που συνήθως στέλνεται στο e-mail σας, σε περίπτωση που γίνει κάποιο λάθος. Επίσης, είναι το αποδεικτικό στοιχείο σε περίπτωση που η αγορά δεν φτάσει ποτέ στα χέρια σας ή χαθεί. Αφού αποθηκεύσετε την online απόδειξη, καλό θα ήταν να βεβαιωθείτε πως τα χρήματα που βγήκαν από τον τραπεζικό σας λογαριασμό είναι όσα πληρώσατε για τις αγορές σας και όχι περισσότερα.

Nasilia Jewelry

Κοσμήματα φτιαγμένα από την απουσία της τελειότητας. Όλα όσα λένε για τη σχέση ανάμεσα στη γυναίκα και το κόσμημα είναι αλήθεια. Γιατί, όταν δεις ένα πραγματικά ωραίο κόσμημα, που νιώθεις πως έχει φτιαχτεί για εσένα, το ερωτεύεσαι με την πρώτη ματιά. Κάπως έτσι νιώθεις όταν χαζεύεις τα κοσμήματα Nasilia Jewelry, tο brand που δημιούργησε το 2015 η Αθανασία Ραμαδάνη, εκφράζοντας τη δική της προσωπική αναζήτηση μέσα σε έναν χώρο που συνδυάζει την τέχνη με την αισθητική και το στυλ. Μέσα από πολύ προσωπική δουλειά, πειραματισμούς και εσωτερική αναζήτηση (από εκείνες που αφορούν την αντιμετώπιση του αντικατοπτρισμού σου) η Αθανασία κατέληξε στο δικό της, προσωπικό ύφος. Ένα ύφος που βασίζεται στο ακατέργαστο, στο αληθινό, εκείνο που γίνεται όμορφο με όλες του τις ατέλειες. Γιατί, τελικά, στη ζωή τίποτα δεν είναι τέλειο και αυτή είναι ίσως η πιο αυθεντική ομορφιά που μπορείς να συναντήσεις.

Χρησιμοποιώντας το ασήμι ως πρώτη ύλη και σε συνδυασμό, κάποιες φορές, με ημιπολύτιμους λίθους, δημιουργεί στιβαρές μορφές και σχήματα αόριστα που αφηγούνται τη δική τους ιστορία και γίνονται μέρος της δικής σου. Δαχτυλίδια, σκουλαρίκια και βραχιόλια που γίνονται μέρος της καθημερινότητας μέσα από μια απλότητα, η οποία μπορεί αθόρυβα να αλλάξει όλη την εικόνα σου. Στη νέα συλλογή θα βρεις και ένα κολιέ που θα λατρέψεις ως new entrance στους πειραματισμούς της δημιουργού. Στο nasiliajwlry.com θα σε εντυπωσιάσει η φωτογράφιση, που αποτυπώνει την καλλιτεχνική ματιά της Αθανασίας μέσα από χέρια ανεπιτήδευτα, καθημερινά στιγμιότυπα και art λήψεις που μαρτυρούν πως την ισορροπία τη βρίσκεις εκεί όπου απουσιάζει η «φτιαγμένη» τελειότητα.

Πλάτωνος 14, Χαλάνδρι, 1ος όροφος, 216 9002766 nasiliajwlry.com, Facebook: nasiliajewelry, Instagram: nasiliajewelry

4.6.20 – lifo

49

The good LiFO

«Τα λέμε εκεί!»: Η Ολυμπιακή Ζυθοποιία καλεί το κοινό να επισκεφτεί τα μαγαζιά εστίασης

KLINEX: Δωρεάν προϊόντα για καθαρά και ασφαλή σχολεία Η Klinex, μέσα από το πρόγραμμα «Καθαροί ζούμε στο σχολείο», το οποίο υλοποιεί από το 2016, με δεδομένες τις ανάγκες υγιεινής που έχει δημιουργήσει η εξάπλωση του Covid-19, όχι μόνο συνεχίζει, αλλά αυξάνει τη δωρεά καθαριστικών και απολυμαντικών προϊόντων σε περισσότερα σχολεία, στηρίζοντας την εθνική προσπάθεια του υπουργείου Παιδείας και των δήμων για την ασφαλή επιστροφή των μαθητών στο σχολικό περιβάλλον. Η χλωρίνη, εξάλλου, αποτελεί αναγνωρισμένο συστατικό τόσο οικιακής όσο και επαγγελματικής απολύμανσης και περιλαμβάνεται στις επίσημες οδηγίες του ΕΟΔΥ. Ήδη, στο πλαίσιο του «Καθαροί ζούμε στο σχολείο» η Klinex έχει προσφέρει τα 4 τελευταία χρόνια τουλάχιστον 210 τόνους καθαριστικών προϊόντων σε περισσότερα από 280 δημόσια δημοτικά σχολεία, σε 31 νομούς της Ελλάδας. Βασικό της μέλημα είναι να συνεχίσει να στηρίζει έμπρακτα τη μεγάλη εκστρατεία για την επιστροφή σε μια νέα μορφή κανονικότητας, τόσο αυτή την περίοδο όσο και με την έναρξη της νέας σχολικής χρονιάς τον Σεπτέμβριο.

Market

ESG Rating Tool: To νέο ψηφιακό εργαλείο για την αξιολόγηση της αειφορικής επίδοσης του χαρτοφυλακίου

50 lifo – 4.6.20

Σε μια ιδιαίτερη περίοδο, κατά την οποία η υιοθέτηση ενός νέου οικονομικού μοντέλου ανάπτυξης αναγνωρίζεται ως προτεραιότητα για την παγκόσμια ευημερία, το Ταμείο Αξιοποίησης Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου (ΤΑΙΠΕΔ), σε συνεργασία με την Global Sustain και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (EBRD), δημιούργησε ένα ψηφιακό εργαλείο, το ESG Rating Tool, για την αξιολόγηση της αειφορικής επίδοσης των περιουσιακών στοιχείων του χαρτοφυλακίου του ΤΑΙΠΕΔ με χρήση δεικτών επίδοσης (KPIs). Μέσω αυτής της ψηφιακής πρωτοβουλίας, η οποία βασίζεται στα υψηλότερα διεθνή πρότυπα και ευθυγραμμίζεται με τους Στόχους της Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών (SDGs) και τις απαιτήσεις περιβαλλοντικών και κοινωνικών επιδόσεων των μεγάλων χρηματοπιστωτικών και επενδυτικών ιδρυμάτων, το ελληνικό Δημόσιο εγκαινιάζει τη διαμόρφωση συνθηκών που θα διευκολύνουν τη ροή κεφαλαίου με θετικό περιβαλλοντικό και κοινωνικό αποτύπωμα, θέτοντας τα θεμέλια μιας βιώσιμης και ανθεκτικής σε περιόδους κρίσεων οικονομίας. Ο Μιχάλης Σπανός, διευθύνων σύμβουλος του Global Sustain Group, δήλωσε σχετικά: «Είμαστε περήφανοι που συμβάλαμε στη δημιουργία ενός καινοτόμου και αξιόπιστου εργαλείου, το οποίο θα ανοίξει τον δρόμο για την προσέλκυση υπεύθυνων επενδύσεων προς όφελος της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας. Πρόκειται για μία από τις ελάχιστες περιπτώσεις παγκοσμίως που ένα Ταμείο Ιδιωτικοποιήσεων ενσωματώνει την αειφορία στις διαδικασίες του και είναι η πρώτη φορά που ένας δημόσιος οργανισμός στην Ελλάδα αναπτύσσει το δικό του ψηφιακό ESG Rating Tool, αποτελώντας ένα εξαιρετικό παράδειγμα σύμπραξης δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, υλοποιούμενης υπό αντίξοες συνθήκες. Το νέο ψηφιακό εργαλείο μπορεί να υιοθετηθεί ως βέλτιστη πρακτική από άλλους οργανισμούς του Δημοσίου, ενσωματώνοντας τις αρχές της αειφορίας σε επενδυτικές αποφάσεις, ενισχύοντας τη διαφάνεια και δημιουργώντας αξία σε όλους τους πολίτες. Παρόμοια εργαλεία βρίσκονται υπό ανάπτυξη, λαμβάνοντας υπόψη νέες νομοθετικές υποχρεώσεις, και αφορούν θεσμικούς επενδυτές, τράπεζες και επιχειρήσεις».

EUROLIFE FFH: ΑΞΊΑ ΈΧΕΙ ΝΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΕΊΣ ΓΙ’ ΑΥΤΟΎΣ ΠΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΎΝ Ένα νέο κεφάλαιο στην ιστορία της ξεκινά η Eurolife ERB, εταιρεία με ηγετική θέση και πρωταγωνιστικό ρόλο στον ελληνικό ασφαλιστικό κλάδο. Με τη δύναμη και την αξιοπιστία που της δίνει η Fairfax Financial Holdings Limited αλλάζει το όνομα και το λογότυπό της και συστήνεται ξανά ως Eurolife FFH. Η εταιρεία συνεχίζει, και με το νέο της όνομα, να είναι δίπλα σε όλους εκείνους που διεκδικούν το καλύτερο για τους ίδιους και τους δικούς τους ανθρώπους, προσφέροντας απρόσκοπτα τις υπηρεσίες της, με διαφάνεια και υπευθυνότητα. Από την ηγετική της θέση στον ασφαλιστικό κλάδο και με την κληρονομιά της 20ετούς εμπειρίας της, η Eurolife FFH συνεχίζει να υποστηρίζει τα θέλω και τις επιδιώξεις των πελατών και των συνεργατών της, ενδυναμώνοντάς τους ώστε να σχεδιάζουν το μέλλον που έχουν ονειρευτεί. Για τη Eurolife FFH αξία έχει να ενθαρρύνει τους ανθρώπους να πιστεύουν στον εαυτό τους, να φροντίζει εκείνους που φροντίζουν, να δημιουργεί για εκείνους που δημιουργούν.

Με κεντρικό μήνυμα «Τα λέμε εκεί!» η Ολυμπιακή Ζυθοποιία συνεχίζει την έμπρακτη ενίσχυσή της στην αγορά της HORECA, ξεκινώντας μια νέα πρωτοβουλία για την υποστήριξη της επανεκκίνησης του κλάδου της εστίασης που επλήγη σημαντικά τους προηγούμενους μήνες από τα απαγορευτικά μέτρα λόγω της πρωτοφανούς υγειονομικής κρίσης που επέφερε ο Covid-19. Για την ομαλή επάνοδο όλων των καταστημάτων της «κρύας αγοράς» είναι υψίστης σημασίας η άμεση επιστροφή των καταναλωτών στις αγαπημένες τους συνήθειες, π.χ. μια μάζωξη στο γνώριμο στέκι, μια κράτηση στο εστιατόριο της επιλογής τους, μια μπίρα μετά τη δουλειά, ένα φαγητό στο μεζεδοπωλείο ή στο ταβερνάκι που ξέρουν ότι θα τους φροντίσει, στα μαγαζιά που αποτελούν το σημείο αναφοράς του καθενός. Για την καμπάνια ενδυνάμωσης δημιουργήθηκε μια σειρά από βίντεο που θα ξεδιπλωθούν σταδιακά, με μηνύματα παρότρυνσης και ενθάρρυνσης, εστιάζοντας στον καταλυτικό παράγοντα της ψυχολογίας του πελάτη αλλά και του επιχειρηματία για την επανεκκίνηση του κλάδου της εστίασης. Βασικό στόχο έχει να προτρέψει το κοινό να επισκεφτεί ξανά και πάντα με ασφάλεια τα αγαπημένα σημεία της γειτονιάς, της πόλης, της χώρας μας, στηρίζοντας με αυτόν τον τρόπο το νέο ξεκίνημα των καταστημάτων της «κρύας αγοράς». Τη συγκεκριμένη πρωτοβουλία υπογράφει η Ολυμπιακή Ζυθοποιία με τη συμμετοχή των τριών τοπικώς παραγόμενων σημάτων της: FIX Hellas, Mythos και Kaiser.

Προστατεύοντας τη βιοποικιλότητα, η Chiquita γιορτάζει 15 χρόνια από την εδραίωση του καταφυγίου Nogal Ως μέρος της δέσμευσης της Chiquita να είναι «καλός γείτονας» στις κοινότητες όπου καλλιεργούνται οι γευστικές μπανάνες της, η εταιρεία νιώθει υπερήφανη για τον εορτασμό των 15 χρόνων του καταφυγίου Nogal. Το καταφύγιο εδραιώθηκε μετά από κοινή προσπάθεια της Chiquita και μιας μερίδας πελατών της για την προώθηση της διατήρησης και προστασίας της βιοποικιλότητας και ταυτόχρονα τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ανθρώπων της τοπικής κοινότητας. Το καταφύγιο Nogal βρίσκεται στον Μεσοαμερικανικό Βιολογικό Διάδρομο, ο οποίος δημιουργήθηκε τη δεκαετία του ’90 με στόχο την προστασία και διασύνδεση των φυσικών πόρων της περιοχής. Περιστοιχισμένη από ωκεανούς, ηφαίστεια, ερήμους και πλούσια τροπικά δάση, η Κεντρική Αμερική είναι η τρίτη μεγαλύτερη περιοχή βιοποικιλότητας παγκοσμίως, φιλοξενώντας περισσότερο από το 7% όλων των γνωστών ειδών. Με την υποστήριξη της γερμανικής εταιρείας διεθνούς συνεργασίας, της κυβέρνησης της Κόστα Ρίκα και της Rainforest Alliance, η Chiquita έχει εφαρμόσει μια σειρά βιώσιμων πρωτοβουλιών για να στηρίξει τη διατήρηση του περιβάλλοντος και την εκπαίδευση, με σκοπό την προστασία περισσότερων από 720 φυτά και 339 είδη ζώων που βρίσκονται εντός του συνολικής έκτασης 1.028 στρεμμάτων βιότοπου.

Novartis Hellas: Διαδραστικό ψηφιακό σεμινάριο ενδυνάμωσης και ανάπτυξης δεξιοτήτων αποκλειστικά για ενώσεις ασθενών Με οδηγό την ασθενοκεντρική της προσέγγιση, η Novartis Hellas πραγματοποίησε την Τετάρτη 27 Μαΐου ένα διαδραστικό ψηφιακό σεμινάριο ενδυνάμωσης και ανάπτυξης δεξιοτήτων, ειδικά σχεδιασμένο για τις Ενώσεις Ασθενών. Έχοντας αφουγκραστεί την ανάγκη για εκπαίδευση σε τομείς όπως η επαγγελματική επικοινωνία, η χρήση ψηφιακών εργαλείων και η συγκέντρωση πόρων, η Novartis Hellas, στο πλαίσιο του Προγράμματος Ενδυνάμωσης Φορέων Ασθενών, εκπόνησε το σεμινάριο για δεύτερη συνεχή χρονιά, αυτήν τη φορά μέσω Διαδικτύου, σεβόμενη την επιταγή της κοινωνικής αποστασιοποίησης. Κεντρικός άξονας του σεμιναρίου ήταν η προσαρμογή στη νέα πραγματικότητα της πανδημίας του Covid-19 μέσω 6 θεματικών ενοτήτων, συνολικής διάρκειας 4 ωρών, τις οποίες παρακολούθησαν 110 εκπρόσωποι από 38 ενώσεις ασθενών. Στο σεμινάριο συμμετείχαν επιφανείς εισηγητές, οι οποίοι μοιράστηκαν τις γνώσεις και την εμπειρία τους με τους εκπροσώπους της κοινότητας των ασθενών σχετικά με την ψηφιακή μετάβαση, την τηλεργασία και την επικοινωνία την εποχή του κορωνοϊού, ενώ παράλληλα παρείχαν συμβουλές διαχείρισης συναισθημάτων και well-being.

week

52

ΕΓΚΑΙΝΙΑ ΠΡΕΜΙΕΡΕΣ Τι καινούργιο ξεκινάει αυτή την εβδομάδα

55

ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ «Ένας Ένας», η έκθεση με τα νέα έργα του Απόστολου Γεωργίου στη Rodeo Gallery

56

ΒΙΒΛΙΟ Η Τίνα Μανδηλαρά γράφει για το βιβλίο της Ναόμι Κλάιν, «Στις Φλόγες»

58

ΘΕΑΤΡΟ Οι νέες δημιουργικές προκλήσεις του Δημήτρη Καραντζά

ΣΙΝΕΜΑ Παιχνίδια Ζευγαριών Ο Ολιβιέ Ασαγιάς σκηνοθετεί μια ταινία-παραβολή για τις εξωσυζυγικές σχέσεις. απο τon θοδωρη κουτσογιαννοπουλο

54

ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ

Διονύσης Καβαλλιεράτος: Αποπροσανατολισμένος χορός / Παραπλανημένος πλανήτης Η πρώτη εικαστική έκθεση στο Ηρώδειο θα πραγματοποιηθεί από τις 5 Ιουνίου έως τις 3 Ιουλίου και θα περιλαμβάνει μια in situ γλυπτική εγκατάσταση του Διονύση Καβαλλιεράτου με μορφές που συνθέτουν έναν κυκλικό χορό. Την έκθεση «Αποπροσανατολισμένος χορός / Παραπλανημένος πλανήτης», που εντάσσεται στο πρόγραμμα «Έργο στην Πόλη», παρουσιάζουν από κοινού το Φεστιβάλ Αθηνών & Επιδαύρου και ο οργανισμός ΝΕΟΝ. ä 5/6-3/7, Ωδείο Ηρώδου Αττικού, Αθήνα

topevents

5 ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ Κωστής Βελώνης, Ghost Beggar

9 week

4 - 10 ιου ν ιου 20 20

Για πρώτη φορά ο Κωστής Βελώνης παρουσιάζει σε μια έκθεση έργα απ’ όλο το φάσμα των εικαστικών του μέσων: γλυπτά, σχέδια σε χαρτί και έργα σε καμβά. Ο καλλιτέχνης επικεντρώνεται στην ιστορική φιγούρα του Πιερότου (Pierrot), ο οποίος έχει υποστεί

συνεχείς μεταμορφώσεις, αλλά παραμένει δέσμιος της λευκής εμφάνισης και της άβουλης στάσης του. Ο τίτλος της έκθεσης προέρχεται από την εμφάνιση κάποιων ασπροβαμμένων ζητιάνων στους κεντρικούς δρόμους της Αθήνας προς τα τέλη του 2010, οι οποίοι, κατηφείς και αμίλητοι, τυλιγμένοι μ’ ένα λευκό σεντόνι, ζητούσαν ελεημοσύνη από τους περαστικούς, χωρίς τη συνήθη ακροβατική δεξιοτεχνία των κλόουν και των διασκεδαστών δρόμου. 10/6-26/9, Kalfayan Galleries, Χάρητος 11, Κολωνάκι, Δευτ.

11:00-15:00, Τρ.-Παρ. 11:00-19:00, Σάβ. 11:0015:00, είσοδος ελεύθερη

STOEP TH S PR ES 1 ΠΡΟΒΟΛΗ Pink Flamingos

3 ΘΕΑΤΡΟ ONLINE Τρεις Αδερφές

H κινηματογραφική λέσχη του Άκη Καπράνου «Midnight Express» επιστρέφει, μετακομίζοντας από το χειμερινό Ααβόρα στα θερινά Ριβιέρα και Βοξ, συνεχίζοντας όμως τις αξιόλογες μεταμεσονύκτιες προβολές. Η επανεκκίνηση θα γίνει το Σάββατο 6 Ιουνίου με το Pink Flamingos (1972) του Τζον Γουότερς, που μετέτρεψε την αντισυμβατική Ντιβάιν σε σύμβολο της underground κουλτούρας. Η είσοδος στη συγκεκριμένη προβολή είναι δωρεάν. 6/6, Ριβιέρα, Βαλτετσίου 46 & Βοξ, Θεμιστοκλέους 82, 1 μετά τα μεσάνυχτα, είσοδος ελεύθερη

Η Susanne Kennedy, μία από τις σημαντικότερες παρουσίες του γερμανικού θεάτρου, σκηνοθέτησε πέρσι το κλασικό έργο του Τσέχοφ, απελευθερώνοντας τις ηρωίδες και προτείνοντας μια αλλαγή προοπτικής:

2 PERFORMANCE Γεωργία Σαγρή, ΙΑΣΗ - Breathing (5_1_5)

Λίγοι συνειδητοποιούν πόσο περιορίζουμε την αναπνοή και κατ’ επέκταση τη ζωή μας. Η Γεωργία Σαγρή επανεκκινεί το πρότζεκτ «Ίαση» και παρουσιάζει στον ανεξάρτητο χώρο Tavros την performance «Breathing (5_1_5)» που εστιάζει στη συνεχή και ταυτόχρονα παραμελημένη πράξη της αναπνοής. Μέσα από φωνητικές, αναπνευστικές και κινησιολογικές ασκήσεις που έχει αναπτύξει η ίδια, οι συμμετέχοντες παρατηρούν τα τραύματά τους και αναζητούν μαζί της τρόπους ανάρρωσης και αυτοθεραπείας. 4/6, Tavros, Αναξαγόρα 33 (1ος όροφος), Ταύρος, 19:00-21:00. Διάρκεια: 90 λεπτά, χωρητικότητα performance βάσει οδηγιών για Covid-19: 28 άτομα. Δεν χρειάζεται κράτηση (& έκθεση: 5-27 Ιουνίου).

52 lifo – 4.6.20

PODCAST We’ll Always Have Athens Έξι διάσημες προσωπικότητες, ανάμεσά τους ο Στίβεν Φράι και η Βικτόρια Χίσλοπ, μιλούν για την Αθήνα σε ένα podcast που δημιούργησε το This is Athens. Στο τελευταίο επεισόδιο η σχεδιάστρια μόδας Μαίρη Κατράντζου μιλάει για την Αθήνα της αισθητικής, κάνοντας αναφορά στη φαντασμαγορική επίδειξη μόδας που πραγματοποίησε πέρσι στον αρχαιολογικό χώρο του Σουνίου. Η σειρά είναι διαθέσιμη σε όλες τις μεγάλες podcast πλατφόρμες (Apple Podcasts, Google Podcasts, Pocket Casts, Spotify).

κι αν τελικά ο χρόνος είναι κυκλικός και ζούμε κάθε στιγμή της ζωής μας ξανά και ξανά; Η παράσταση μεταδίδεται τώρα από το ψηφιακό κανάλι του Ιδρύματος Ωνάση, στο πλαίσιο της συνεργασίας του με την Kammerspiele του Μονάχου. 10/6, Ψηφιακό Κανάλι Ιδρύματος Ωνάση, 21:00, διαθέσιμο για 48 ώρες, με αγγλικούς και ελληνικούς υπότιτλους

4 STAND-UP COMEDY Χριστόφορος Ζαραλίκος, Επιστροφή στην κανονικότητα… ξανά Η επιτυχημένη εμπορικά παράσταση του κωμικού Χριστόφορου Ζαραλίκου, που ξεκίνησε τον χειμώνα και διακόπηκε λόγω των περιοριστικών μέτρων για την πανδημία, μεταφέρεται ανανεωμένη στον κινηματογράφο Τριανόν, ο οποίος ανοίγει και φέτος την οροφή του και μετατρέπεται σε θερινό. 10, 17 & 24/6, Τριανόν, Κοδριγκτώνος 21 & Πατησίων 101, 21:00, εισ.: 8-12 ευρώ

6 ΣΥΝΑΥΛΙΑ ΣΕ ΖΩΝΤΑΝΗ ΜΕΤΑΔΟΣΗ Αλκίνοος Ιωαννίδης

Μόνος στη σκηνή, με μια κιθάρα κι ένα λαούτο, ο Αλκίνοος Ιωαννίδης παίρνει τη σκυτάλη στη σειρά συναυλιών του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ) που πραγματοποιούνται χωρίς την παρουσία κοινού και μεταδίδονται ζωντανά, διαδικτυακά. Ο Ιωαννίδης παίζει και τραγουδά τα κομμάτια του στην πρωτογενή μορφή τους, όπως ήταν τη στιγμή της δημιουργίας τους, από το «Όνειρο ήτανε» μέχρι το «Ο κόσμος που αλλάζει» και το «Βυθός». 4/6, 21:00, στο snfcc.org/ioannidis και στη σελίδα του ΚΠΙΣΝ στο Facebook @SNFCC

7 ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ Herbarium Ι To «Φυτολόγιο Ι» είναι το πρώτο σκέλος μιας διττής διοργάνωσης χαρακτικής που εκτίθεται κλιμακωτά στον χώρο τέχνης Etch Ink στην Αθήνα. Για τον πρώτο κύκλο επιλέχτηκαν και εκθέτουν 59 εικαστικοί με χαρακτικά έργα ποικίλων τεχνικών από χώρες όπως η Τουρκία, το Βέλγιο, η Γερμανία, η Ρωσία, η Ελβετία, η Ινδία, η Ελλάδα κ.ά. Έως 20/6, Etch Ink, Αργυρουπόλεως 16 & Αρματολών & Κλεφτών 20, Λυκαβηττός, Δευτ., Πέμ.-Παρ. 17:30-21:00, Σάβ. 11:00-15:00

8 ΥΠΑΙΘΡΙΑ ΕΚΘΕΣΗ ΛΟΥΛΟΥΔΙΩΝ Αφηγήσεις Η Κοινότητα του Δήμου Αθηναίων και το ανθοπωλείο Fleria συνδιοργανώνουν την υπαίθρια έκθεση λουλουδιών με τίτλο «Αφηγήσεις» στην πλατεία Κολωνακίου. Σιδερένια βαρέλια μεταμορφώνονται σε χειροποίητα έργα ζωγραφισμένα με πρόσωπα που κουβαλούν στο κεφάλι τους λουλούδια. 4-5/6, πλατεία Κολωνακίου

9 ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ Δημήτρης Μητρόπουλος, Στοιχειωμένο Εξοχικό

ΘΕΑΤΡΟ

Ο Δημήτρης Μητρόπουλος μεταφέρει στο A-Dash ξεχασμένες δουλειές, ημιτελή κολάζ και μέρος της συλλογής του από αφίσες, περιοδικά και εφημερίδες, όπως τα βρήκε στο οικογενειακό εξοχικό στη Βραυρώνα Αττικής, ξεχασμένα εδώ και καιρό. Παλιές εργασίες από σχολή γραφιστικής, μισοτελειωμένα κολάζ,

ΣΥΝΑΥΛΙΕΣ ONLINE Ο Γυάλινος Κώδων Η Αλεξία Καλτσίκη και ο Μιχάλης Σαράντης ερμηνεύουν τον Γυάλινο Κώδωνα της Σίλβια Πλαθ σε σκηνοθεσία Δημήτρη Καραντζά, σε ζωντανή μετάδοση από τον Φάρο του ΚΠΙΣΝ.

AEJAA

7/6, 20:30, στο snfcc. org/plath και στη σελίδα του ΚΠΙΣΝ στο Facebook @SNFCC

πολιτικές αφίσες, αποκόμματα εφημερίδων με φωτογραφίες πολιτικών του 2009, συλλεκτικά περιοδικά και «Ελευθεροτυπίες» τον καιρό της σύλληψης της 17 Νοέμβρη στέκονται δίπλα σε απειλητικά, παλιά εργαλεία από τη συλλογή του Χαράλαμπου, πατέρα του Δημήτρη, μια τηλεόραση και μια μεγάλη βόμβα που είναι έτοιμη από καιρό να εκραγεί. 4-13/6, A-Dash Space, Ασκληπιού 74. Εγκαίνια: 4 /6, 18:00-22:00

Η aejaa είναι ένας νέος χώρος online παραστάσεων που μεταδίδονται ζωντανά και δωρεάν. Δημιουργήθηκε από την ανάγκη σύμπραξης και φιλοξενίας καλλιτεχνών με διαφορετικές αναφορές και αφετηρίες σε έναν κοινό τόπο και χρόνο. Σκοπός της η ενθάρρυνση της ελεύθερης έκφρασης, της καλλιτεχνικής συμμετοχικής δημιουργίας και της πολυμεσικής αναπαράστασης. https://aejaa.com

4.6.20 – lifo

53

σινεμά

H ΤΑΙΝΙΑ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ

Οι Αταίριαστοι Le Lion Σκηνοθεσία: Λουντοβίκ Κολμπό-Ζιστέν Πρωταγωνιστούν: Ντάνι Μπουν, Φιλίπ Κατερίν, Αν Σερά

Παιχνίδια Ζευγαριών Non-Fiction

Ένας ψυχίατρος βοηθά έναν ασθενή του να αποδράσει από το ψυχιατρείο για να βρει την κοπέλα του, που αγνοείται. Στη συνέχεια ο ασθενής του τού λέει πως είναι μυστικός πράκτορας. Λέει την αλήθεια ή είναι παθολογικός ψεύτης;

Σκηνοθεσία: Ολιβιέ Ασαγιάς Πρωταγωνιστούν: Γκιγιόμ Κανέ, Ζιλιέτ Μπινός, Βενσάν Μακέν

week

Ε Αριστούργημα Πολύ Καλό Καλό Ικανοποιητικό Μέτριο

Κακό

α πο τον θ οδ ω ρ η κο υτ σογ ιαν νοπου λο

54 lifo – 4.6.20

ίτε εξερευνά τρομοκράτες, βρικόλακες, ηθοποιούς ή σύγχρονες femmes fatales, δουλεύοντας με Αμερικανούς, Γάλλους και Λατίνους, είτε μιλά για τον Μάη του ’68 και τον εθισμό στην ηρωίνη, ο Ολιβιέ Ασαγιάς δεν αποβάλλει ποτέ τα δύο βασικά χαρακτηριστικά του κλασικού Γάλλου σκηνοθέτη, τον διάλογο και τα υπαρξιακά διλήμματα των ηρώων του. Πρώην κριτικός κινηματογράφου, ένας διανοούμενος σινεφίλ, βασικός υπεύθυνος για τον φεστιβαλικό εξευρωπαΐσμό της Μάγκι Τσενγκ παλιότερα και πρόσφατα της Κρίστεν Στιούαρτ και μάχιμος σε διαφορετικά είδη ταινιών, αψηφά αθόρυβα και συστηματικά την τυποποίηση: για κάθε Κάρλος και WASP Network, περιπέτειες με διεθνή αέρα παραγωγής, στις οποίες αφήνεται περισσότερο στην πλοκή, υπάρχουν το μυστήριο του Σιλς Μαρία και η διφορούμενη υπέρβαση του Personal Shopper, αλλά και οι ακραίες καταστάσεις των Demonlover και Irma Vep. Η ομολογημένη του λατρεία στα φιλμ του βωβού αντιτίθεται στον έντονο λόγο των ταινιών του – ενδεχομένως, η πρόθεσή του να πειραματιστεί στα genres βασίζεται σε μια κατακτημένη θεωρητική αυτοπεποίθηση πάνω στην εικόνα, ως άτυπος Γάλλος ομόλογος του Ταραντίνο, μείον τη βία και το fun. Το μυστικό στη φιλμογραφία του είναι το πλαίσιο που συνήθως αποτελεί την αφορμή για κάθε του πρότζεκτ, μια και ο ίδιος γράφει το σενάριο. Στα Παιχνίδια Ζευγαριών, που έκαναν πρεμιέρα στο Φεστιβάλ Βενετίας του 2018, το σύμπαν των εκδόσεων περιβάλλει ένα κουαρτέτο πρωταγωνιστών και η ταχεία αλλαγή των συνθηκών ανάγνωσης και πώλησης των μυθιστορημάτων τον απασχολεί σε μια ανθρώπινη συναλλαγή, περίπλοκη και φορτισμένη. Επιλέγοντας τόνο casual, μάλλον ανάλαφρο και καθημερινό, δημιουργεί οικειότητα ανάμεσα σε έναν εκδότη, μια ηθοποιό, έναν συγγραφέα και μια σύμβουλο πολιτικών, και τον θεατή: πρόκειται για τέσσερα επαγγέλματα γνωστά μεν, αλλά εξειδικευμένα και απομακρυσμένα από τον μέσο όρο, που ο Ασαγιάς προσγειώνει σε προσβάσιμους όρους, δίνοντάς τα σε ηθοποιούς που καταφέρνουν να τα μεταδώσουν με αμεσότητα και νατουραλισμό. Το παιχνίδι παίζεται κυρίως μεταξύ του Αλέν/Γκιγιόμ Κανέ, του επιτυχημένου εκδότη που βρίσκεται σε καμπή στη σχέση του και την καριέρα του, και του Λενάρ/Βενσάν Μακέν, του αγχωμένου συγγραφέα που ζητά να τον δει για να μάθει τη γνώμη του για το βιβλίο που έγραψε, ένα μυθιστόρημα

αποκαλυπτικό για τη σχέση του με την πρώην του, γεμάτο με απωθημένα και αδιακρισίες. Όσο πιο ευγενικά γίνεται, ο Αλέν προσπαθεί να εξηγήσει στον Λενάρ πως δεν θα τον «εκδώσει», όπως είχε κάνει στο παρελθόν, διαχωρίζοντας το γούστο του από τη δουλειά. Ο Λενάρ φαίνεται κολλημένος, τυπικό δείγμα καλλιτέχνη απασχολημένου με τον εαυτό του, νευρικού για το μέλλον του στον χώρο, ολωσδιόλου παράταιρου στο ψηφιακό μέλλον των γραμμάτων, που δεν διαφαίνεται απλώς αλλά ισχύει παράλληλα με την παραδοσιακή τυπογραφία. Η αρχική τους συνάντηση σε ένα παριζιάνικο μπιστρό, σε σχέση με την τελική τους κουβέντα, χαλαρά και ευχάριστα, στη λιακάδα μιας παραλίας, καταρρίπτει τις τυπικότητες και τα μισόλογα, πάντα σε πολιτισμένο κλίμα, μετά από μια διαδρομή διαφωτιστική για τη μετάβαση από το παλιό βιβλίο στο σύγχρονο ανάγνωσμα, και αποδεικνύει πως ο έμπορος και ο δημιουργός οφείλουν αμφότεροι να προσαρμοστούν, με διαφορετικά όπλα, στην εξουσία του αλγόριθμου. Τα φερώνυμα παιχνίδια των δύο ζευγαριών (συζυγικές απιστίες και ψύχραιμες εξομολογήσεις με διαφορά φάσης) λειτουργούν απλώς ως σεναριακό πρόσχημα σε μια ταινία-δήλωση, την παραβολή των ανησυχιών του Ασαγιάς για τις αγρίως μεταβαλλόμενες διαθέσεις και τις πρακτικές κατανάλωσης του κοινού. Το ενδιαφέρον της ταινίας εντοπίζεται στη δυναμική των δύο ανδρών, και ο Ασαγιάς κατανοεί και τους δυο. Προφανώς αποτελεί τη συνισταμένη του καθαρού δημιουργού και, ως παραγωγού των περισσότερων ταινιών του, του ανθρώπου που θέλει να χειρίζεται τη μοίρα του έργου του. Τον θυμάμαι να επιμένει πως, μετά από πολλές δοκιμές, κατέληξε οριστικά στο σελιλόιντ ως τη μοναδική αυθεντική έκφραση μιας ταινίας και όμως, μόλις πέρσι παραδέχτηκε πως γύρισε σε digital, μάλλον διότι οι επιλογές του περιορίστηκαν σημαντικά, και το τελικό αποτέλεσμα δεν απέχει πολύ από την τελειότητα του φιλμ. Όπως λέει με τη μόνιμη ηρεμία του ο Αλέν στο Non-Fiction, τον πρωτότυπο, ειρωνικό τίτλο ενός χαλαρού δοκιμίου πάνω στον αναίμακτο συμβιβασμό και την τιμιότητα των προθέσεων, το ψηφιακό με το έντυπο συνυπάρχουν και η μαζικότητά τους παίζεται στην τιμή στην οποία διατίθενται. ΑΜΥΝΤΑΣ ΘΕΡΙΝΟ-ΛΑΟΥΡΑ ΘΕΡΙΝΟ-ΠΑΝΑΘΗΝΑΙΑ ΘΕΡΙΝΟΣΙΝΕ ΨΥΧΙΚΟ ΘΕΡΙΝΟ-ΣΠΟΡΤΙΓΚ ΘΕΡΙΝΟ-ΑΡΤΕΜΙΣ ΘΕΡΙΝΟ-ΑΚΤΗ ΘΕΡΙΝΟ-ΑΛΟΜΑ ΘΕΡΙΝΟ-ΣΙΝΕ ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΘΕΡΙΝΟ-ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΘΕΡΙΝΟ-ΜΑΡΙΑ ΕΛΕΝΑ ΟΝΑΡ ΘΕΡΙΝΟ-ΜΑΡΙΕΛ ΘΕΡΙΝΟ-ΣΙΝΕ ΠΑΛΛΗΝΗ ΘΕΡΙΝΟ

Ένας συγγραφέας δίνει το νέο του βιβλίο στον εκδότη του, αναμένοντας σχόλια. Το θέμα του βιβλίου είναι οι εξωσυζυγικές σχέσεις, μία εκ των οποίων αφορά τη σχέση ενός συγγραφέα με μια ηθοποιό, που τυχαίνει να είναι η γυναίκα του εκδότη. Τα πράγματα γίνονται ακόμα πιο περίπλοκα με την εμφάνιση μιας φίλης του εκδότη.

Δείγμα της εμπορικής απήχησης του Ντάνι Μπουν στη χώρα του, η κατασκοπική κωμωδία The Lion στοίχισε 14 εκατομμύρια ευρώ και βασίζεται αποκλειστικά στα gags, τις μούτες και την ηθελημένη, άγαρμπη κινησιολογία που ο Γάλλος σταρ έχει εδραιώσει μετά τα απίστευτα είκοσι και πλέον εκατομμύρια θεατών που συγκέντρωσε το Bienvenue chez les Ch’tis το 2008. Η ταινία, που αυτήν τη φορά δεν σκηνοθέτησε ο Μπουν, πατά στο κλασικό, πεπατημένο, αταίριαστο δίδυμο του διαταραγμένου ασθενή με τον απελπισμένο γιατρό του και, στο καλό σενάριο, στη συνεχιζόμενη αμφιβολία αν ο Λεό του Μπουν είναι μυστικός πράκτορας ή απλώς ένας ασυμμάζευτος μυθομανής. Για να ξοδευτούν όλα αυτά τα χρήματα, η ταινία επιδίδεται σε θεαματικές σεκάνς αλά Επικίνδυνες Αποστολές, αν και δεν διαθέτει καν τη φινέτσα του σαφώς πιο Γάλλου πράκτορα, του OSS των Χαζαναβίσιους - Ντιζαρντέν. Έχουμε δει πλειστάκις το ιδίωμα του φαρσικού road/buddy movie, από τον βωβό μέχρι τον Ζακ Γαλιφιανάκη με τον Ρόμπερτ Ντάουνι, αλλά η υπερβολή στο σενάριο συναγωνίζεται τη χλιαρή κωμικότητα, σε σημείο να μην αρκούν οι μερικές αστείες εμπνεύσεις, κυρίως λόγω του αναμφισβήτητου ταλέντου του Μπουν στην εικόνα ενός έτοιμου να εκραγεί καθωσπρεπισμού. ΑΛΕΚΑ ΘΕΡΙΝΟ-ΒΑΡΚΙΖΑ 3 ΘΕΡΙΝΗ-ΦΙΛΙΠ ΘΕΡΙΝΟΦΙΛΟΘΕΗ ΘΕΡΙΝΟ

1

INFO 1. Χωρίς τίτλο, Ακρυλικά σε καμβά, 230 x 230 εκ., 2020 2. Χωρίς τίτλο, Δίπτυχο, Ακρυλικά σε καμβά, 230 x 460 εκ., 2020 3. Χωρίς τίτλο, Ακρυλικά σε καμβά, 170 x 170 εκ., 2020 4. Χωρίς τίτλο, Ακρυλικά σε καμβά, 230 x 230 εκ., 2020 Φωτό: Στάθης Μαμαλάκης

2

3

«Ένας Ένας» στο διεσταλμένο σύμπαν των μικρών αφηγήσεων Στα νέα έργα του Απόστολου Γεωργίου, μέσα από μερικές απλές και σύντομες «μυθολογίες» της καθημερινής ζωής, ξεπηδά η βαθύτερη υπαρξιακή αναταραχή που μας προξενεί η ευάλωτη οντότητά μας.

Η

επανεκκίνηση του μετά τον κορωνοϊό εκθεσιακού προγράμματος της γκαλερί Rodeo γίνεται με την ατομική έκθεση « Ένας Ένας» του Απόστολου Γεωργίου, η οποία θα είναι και η πρώτη τόσο εκτενής παρουσίαση δουλειάς του εντός συνόρων μετά τη συμμετοχή του στην documenta 14, το 2017. Ο Απόστολος Γεωργίου γεννήθηκε το 1952 και σπούδασε αρχικά αρχιτεκτονική στη Βιέννη και μετά στη Σχολή Καλών Τεχνών της Φλωρεντίας. Είναι ίσως ο Έλληνας καλλιτέ-

χνης της γενιάς του με το πλέον προβεβλημένο έργο στο εξωτερικό. Οι συνθέσεις του αφηγούνται πάντα ιστορίες ή, τουλάχιστον, αυτό είναι το πρώτο πράγμα που σκέφτεται κάποιος όταν τις κοιτάζει. Το πινέλο κινείται γρήγορα και αποφασιστικά. Με τόλμη φτάνει πάντα εκεί όπου θέλει να καταλήξει. Απουσιάζει όμως η αναπαραστατική λεπτομέρεια. Στις ανθρώπινες φιγούρες πρωτίστως τα πρόσωπα είναι τόσο σκαριφηματικά, που δείχνουν σαν να είναι απόντα. Ωστόσο, δημιουργείται η αίσθηση ότι

4

οι εκφράσεις τους είναι ξεκάθαρες. Επιπλέον, στις συνθέσεις του δεν υπάρχουν στοιχεία για να προσδιορίσει κάποιος το πότε συμβαίνουν όσα βλέπει. Όλα δείχνουν σαν να αντικρίζουμε ένα χρονικό χάσμα, στο οποίο είναι φυλακισμένες οι δράσεις και γι’ αυτόν το λόγο ίσως παραμείνουν έτσι παγωμένες στην αιωνιότητα. Γενικότερα, ο θεατής νιώθει μεν βέβαιος ότι κάθε εικόνα τού παραθέτει με προθυμία μια εικονογραφημένη ιστορία, αλλά συντρέχει και το εξής παράξενο: δεν νιώθει εξίσου ικανός να αφηγηθεί την ιστορία που είναι σίγουρος ότι έχει αντιληφθεί. Αυτό οφείλεται στο ότι υπάρχει πάντα και κάτι που παραμένει ανοιχτό σε ερμηνείες ή διφορούμενο ή σε εκκρεμότητα – κάτι κάπως πιο «βαρύ», που συμβαίνει ταυτόχρονα με ό,τι συνέλαβε η πρώτη ματιά και το οποίο παραμένει άπιαστο. Μοιραία, λοιπόν, ο θεατής οδηγείται σε απόπειρες να μαντέψει τι ακριβώς συμβαίνει και κάπως έτσι καταλήγει στο συμπέρασμα ότι αυτό που αρχικά εξέλαβε ως εικονογράφηση μιας πλήρους αφήγησης είναι μόνο «κάποιες λέξεις» ατάκτως ερριμμένες στον καμβά. Αν τις περιμαζέψει, μπορεί να στήσει μια εκδοχή της αφήγησης, η οποία κάπως θα αγγίζει και τον ίδιο. Μέσα από αυτήν τη διαδικασία, δημιουργός και παραλήπτης-θεατής του έργου συναντιούνται χάρη σε μια ιστορία κοινή, η ερμηνεία της οποίας όμως περιέχει την υποκειμενική θέση του καθενός για τον φόβο ή την αόριστη και διαρκή προσδοκία για ζωή, για να σταθούμε σε δύο μόνο από τους σπουδαίους ρυθμιστές της ανθρώπινης κατάστασης και της απομόνωσης στην οποία μας εξαναγκάζει, εξαιτίας της αποτυχίας μας να επικοινωνούμε επαρκώς με τον εαυτό μας και με τον άλλον. Αυτή η μεγάλη ήττα του ανθρώπου και ταυτόχρονα γενεσιουργός αιτία της μοναξιάς που μαστίζει τη σύγχρονη ψυχή γίνεται αισθητή και στις πιο απλές και τετριμμένες σκηνές της καθημερινότητας. Σε σκηνές που συχνά δείχνουν «χαριτωμένες», αλλά περιέχουν επίσης τη μαύρη αλήθεια ότι, ως άνθρωποι, αρνούμαστε να αποδεχτούμε το πραγματικό μας μέγεθος και τις περιορισμένες δυνάμεις μας και ως εκ τούτου αρνούμαστε να αποδεχτούμε την αποτυχία μας να ορίζουμε τις περιστάσεις στις οποίες, εκούσια ή ακούσια, εμπλεκόμαστε και που ενώ νομίζουμε ότι τους επιβαλλόμαστε, στην πραγματικότητα είμαστε παγιδευμένοι σ’ αυτές. Ο Απόστολος Γεωργίου παρουσιάζει την καθημερινή κωμικοτραγική σαστιμάρα μας ως ένα πολύ σταθερό γνώρισμα της ανθρώπινης κατάστασης. Στα έργα του, ό,τι δείχνει χιουμοριστικό, γραφικό ή χαριτωμένο, δηλαδή η κωμικοτραγική νότα με την οποία συντονίζεται ολόκληρη η σύνθεση (π.χ. δύο κατσίκες που κοιτάζουν απορημένες μια παρέα γυμνών ανδρών που τρώει κάτι το απροσδιόριστο), δεν είναι παρά η χρυσή επικάλυψη του χαπιού – το μικρό βοήθημα για να διαλυθεί η θολούρα και να δούμε πιο καθαρά την αλήθεια, επειδή η ήττα αντικρίζεται καλύτερα με τα μάτια στεγνά από δάκρυα, όπως συμβαίνει και με οτιδήποτε άλλο τραγικό. Και το τραγικότερο όλων των τραγικών, όπως προκύπτει από τα έργα του Απόστολου Γεωργίου, είναι ο άνθρωπος εξαρχής ηττημένος και καθημαγμένος – αενάως καθηλωμένος σε μια απελπισμένη απόπειρα να αποδράσει από αυτό το πεπρωμένο του.

εικαστικά

ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ

week

Απόστολος Γεωργίου «Ένας Ένας» 4 Ιουνίου 2020 - 19 Σεπτεμβρίου 2020 RODEO GALLERY Πολυδεύκους 41, Πειραιάς, 210 4123977 www.rodeo-gallery.com Η ατομική έκθεση του Απόστολου Γεωργίου συνεχίζει το νέο πρόγραμμα της Rodeo, στο οποίο οι εκθέσεις επεκτείνονται και στους δύο χώρους της, στον Πειραιά και στο Λονδίνο. Η συνέχιση της έκθεσης «Ένας Ένας» στο Λονδίνο θα ξεκινήσει μέσα στις επόμενες εβδομάδες, ανάλογα με τους εκεί περιορισμούς λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού.

α πό το ν γ ιά νν η κωνστα ντινίδ η

4.6.20 – lifo

55

βιβλίο

ΔΟΚΙΜΙΟ

week

Το πράσινο Νιου Ντιλ της Ναόμι Κλάιν Η Καναδή θεωρητικός και ακτιβίστρια επιστρέφει με νέο βιβλίο («Στις Φλόγες – Το καυτό θέμα της κλιματικής αλλαγής», από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος), αναλύοντας τους λόγους της οικολογικής καταστροφής και προβάλλοντας ένα νέο σχέδιο αντιμετώπισής της.

Α

απ ό τη ν τ ίν α μα ν δ η λαρ ά

56 lifo – 4.6.20

ρκεί μια ματιά γύρω μας, στα ποτάμια και τις θάλασσες που καθάρισαν και στα δελφίνια που ξαναφάνηκαν μετά από καιρό κοντά στις ακτές, για να διαπιστώσουμε πόσο καταστροφική είναι η ανθρώπινη παρέμβαση στη φύση, και όχι μόνο. Επισημαίνοντας με τρόπο προφητικό τις αντίστοιχες διαφορές στο περιβάλλον μετά τις μεγάλες οικονομικές καταστροφές του 1929 ή του 2008, η θεωρητικός και ακτιβίστρια Ναόμι Κλάιν τονίζει στο νέο της βιβλίο με τίτλο Στις Φλόγες – Το καυτό θέμα της κλιματικής αλλαγής, που αναμένεται να κυκλοφορήσει σε λίγες μέρες σε μετάφραση Μιχάλη Μακρόπουλου, πόσο επικίνδυνος είναι για το περιβάλλον ο ανθρώπινος παράγοντας, ο οποίος αδιαφορεί συστηματικά για το ίδιο του το σπίτι με την καύση των ορυκτών καυσίμων, τη μαζική παραγωγή άνθρακα, τις αλόγιστες γεωτρήσεις και την ανεξέλεγκτη επέκταση κάθε μορφής δραστηριότητας (ταξίδια με αεροπλάνα, πλοία, χρήση κλιματιστικών που υπερθερμαίνουν και εν τέλει καταστρέφουν τον πλανήτη κ.λπ.). Εξετάζοντας τους πολλαπλούς παράγοντες που συγκεκριμενοποιούν την προϊούσα οικολογική καταστροφή, η οποία έχει πολλές άλλες επιπτώσεις τόσο στην υγεία όσο και στους ντόπιους πληθυσμούς, η συγγραφέας κρούει σοβαρά τον κώδωνα του κινδύνου, προβάλλοντας ταυτόχρονα την ανάγκη χάραξης ενός νέου «πράσινου Νιου

Ντιλ». Δεν πρόκειται για μία ακόμα αφηρημένη θεωρητική έννοια αλλά για ένα εμπεριστατωμένο στρατηγικό σχέδιο αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής, καθώς οι παράγοντες που απειλούν τον πλανήτη είναι ταυτόχρονα αυτοί που καταστρέφουν ποικιλοτρόπως την ποιότητα ζωής των ανθρώπων, προκαλώντας κοινωνικές και μισθολογικές ανισότητες, απειλώντας στην κοινωνική συνοχή και την ανθρώπινη ευημερία. Επομένως, όπως κάποτε ο Ρούζβελτ αντιμετώπισε τα αδιέξοδα του Νιου Ντιλ με το δικό του σχέδιο οικονομικής και κοινωνικής μετάβασης, αντίστοιχα η Κλάιν, συμβουλευόμενη επιστήμονες, ακτιβιστές και πολύπειρους ερευνητές, προβάλλει ένα άλλο οικονομικό και κοινωνικό σχέδιο, μιλώντας για μια νέα μορφή δικαιοσύνης και αλλάζοντας τα δεδομένα. Για παράδειγμα, προτείνει την εισαγωγή πόρων στις χώρες του Νότου, ώστε να μπορέσουν αυτές να οπλιστούν έναντι των καιρικών φαινομένων, φτιάχνοντας νέες υποδομές, ή προτάσσει μια προωθημένη στρατηγική πράσινης ανάπτυξης, «μειώνοντας τις εκπομπές όσο το δυνατόν πιο σύντομα επιτρέπει η τεχνολογία», με αναδιανομή του πλούτου, μοίρασμα των πόρων και αποζημιώσεις στους πληγέντες. Αν στο πρώτο της βιβλίο, πριν από είκοσι χρόνια, το No Logo, η Καναδή θεωρητικός και ακτιβίστρια τεκμηρίωνε το ανθρώπινο και

naomi klein Στις Φλόγες

Μτφρ.: Μιχάλης Μακρόπουλος Εκδόσεις Κλειδάριθμος Σελ.: 320

οικολογικό κόστος της εταιρικής παγκοσμιοποίησης, από τα εργοστάσια με τις έφηβες εργάτριες, οι οποίες υφίσταντο κάθε μορφή κακοποίησης, έως τις πετρελαιοπηγές στο Δέλτα του Νίγηρα, στο νέο της βιβλίο, που αντιστοιχεί σε μία δεκαετία έντονου παρεμβατισμού, αναλύει σε όλη της την έκταση την οικολογική καταστροφή, προβάλλοντας με λεπτομέρεια τους λόγους για τους οποίους είναι αναγκαία η χάραξη νέου σχεδίου όχι μόνο συλλογικής δράσης αλλά και οικονομικής παρέμβασης, σε αντίθεση με έναν ευκαιριακό ακτιβισμό, ο οποίος, όσο θεμιτός και αν είναι, δεν μπορεί να μη λαμβάνει υπόψη τα πολλαπλά και ετερόκλητα δεδομένα. Με την ωριμότητα των 52 χρόνων της και της πολυετούς στράτευσής της στα κοινά, η Κλάιν επισημαίνει τα λάθη των ακτιβιστικών κινημάτων, όπως η αδιαφορία μιας μερίδας της αριστεράς για την ανάγκη επιστράτευσης ενός παγκόσμιου οικολογικού σχεδίου, ενώ από την άλλη επισημαίνει τον κίνδυνο αυτό το οικολογικό κίνημα, αν δεν συνοδεύεται από μια βαθιά συνειδητοποίηση και αντίστοιχη κινητοποίηση, να οδηγήσει σε τυχοδιωκτικού τύπου πολιτικές. Χαρακτηριστικά αναφέρει τις διάφορες νεοφασιστικές εκτροπές, όπως συνέβη με διάφορα ακροδεξιά χτυπήματα στο όνομα της επιστροφής στη φύση ή με τα υποτιθέμενα περιβαλλοντικά αναπτυξιακά σχέδια που συνοδεύουν άλλου

είδους επιδιώξεις, με αντιπροσωπευτικότερο το παράδειγμα των επεκτατικών σχεδίων του Ισραήλ, με τον τρόπο που τα είχε επισημάνει παλαιότερα ο Σαΐντ, τα οποία μιλούσαν για ανάκτηση της φύσης ή προέτρεπαν να «αγκαλιάσουμε τα δέντρα», κρύβοντας, ωστόσο, άλλου είδους βλέψεις. Γνωρίζοντας καλά τις μεταφορικές διαστάσεις θρησκευτικών και άλλων αφηγήσεων, ακόμα και των δικών της εβραϊκών δοξασιών για τη φύση, η Ναόμι Κλάιν δεν αρνείται το συμβολικό τους σθένος, αλλά επισημαίνει ότι δεν είναι αρκετό αν δεν αποσκοπεί σε μια αλλαγή των υφιστάμενων κοινωνικοπολιτικών ανισοτήτων.

Α

λλωστε, η καταστροφή του περιβάλλοντος είναι συνυφασμένη με τις λογικές αύξησης του κέρδους ανεξαρτήτως επιπτώσεων, με την ανεξέλεγκτη ελευθερία της αγοράς και την επεκτατική λογική κολοσσών, όπως η BP ή η Exxon, στις οποίες η ίδια αναφέρεται αναλυτικά, μιλώντας επίσης για τον ύπουλο επιστημονικό παρεμβατισμό των δεξαμενών σκέψης που χρηματοδοτούνται από τις εταιρείες αυτές. Ξεκινώντας το βιβλίο της από τη μαύρη κηλίδα της BP που απλωνόταν στον Κόλπο του Μεξικού, συμπαρασύροντας τις αλληλοσυνδεόμενες φυσικές δυνάμεις που κατάφεραν «ένα βίαιο τραύμα στον ζωντανό οργανισμό που είναι η ίδια η Γη», η Κλάιν μεταβαίνει με εμπεριστατωμένο και μεθοδικό τρόπο στην ανάλυση των πολιτικών δεδομένων που είναι άμεσα συνδεδεμένα με αυτές τις ακραία συντηρητικές θέσεις. Δεν είναι τυχαίο, όπως επισημαίνει, ότι η εναντίωση στην κλιματική αλλαγή είναι για τους Ρεπουμπλικάνους τόσο κεντρική στην κοσμοαντίληψή τους όσο οι χαμηλοί φόροι, η οπλοκατοχή και η εναντίωση στις εκτρώσεις. Κάπου εκεί επισημαίνει την παράδοξη αλλαγή στην αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών θεμάτων εκ μέρους όχι τόσο της πολιτικής όσο της θρησκευτικής εξουσίας, όπως αυτή του Πάπα Φραγκίσκου – αν και κάνει μια μεγάλη υποσημείωση για τα σεξουαλικά σκάνδαλα που αποκρύπτονται επιμελώς από το Βατικανό, ενώ, φυσικά, δεν ξεχνάει να μιλήσει για τις μεγάλες φυλετικές ανισότητες που αποκάλυψαν ο τρόπος με τον οποίο εξοντώθηκαν ολόκληροι πληθυσμοί και περιοχές στο όνομα της ανάπτυξης και η τάση των λευκών χριστιανών να φέρονται με τρομερή βία στους βαφτισμένους αυτόχρημα υποτελείς. Άλλωστε, τα ορυκτά καύσιμα, τα οποία θεωρεί την κατεξοχήν αιτία μόλυνσης του περιβάλλοντος και της αύξησης της θερμοκρασίας του πλανήτη, αντίθετα με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, «δεν απαντώνται ευρέως αλλά με υψηλή συγκέντρωση σε συγκεκριμένες περιοχές, που έχουν την κακή συνήθεια να βρίσκονται στις χώρες άλλων ανθρώπων», όπως οι μουσουλμανικές χώρες, οι οποίες

είναι άμεσα εξαρτημένες από το πετρέλαιο. Στο σημείο αυτό η Κλάιν μιλάει αναλυτικά για τους επεκτατικούς πολέμους αλλά και για την αδυναμία των υπόλοιπων χωρών να τους εμποδίσουν. Εκτός του ότι συστρατεύτηκαν σε τέτοιου είδους πολεμικές εκστρατείες, οι περισσότερες χώρες δείχνουν ασυνεπείς και σε επίπεδο πολιτικών για την προστασία του περιβάλλοντος. Παρότι η Γερμανία και η Γαλλία αποφάσισαν, για παράδειγμα, να σταματήσουν το φράκινγκ, τελικά φαίνεται να μην τηρούν αυτά που υπόσχονται, όπως και η πατρίδα της Κλάιν, ο Καναδάς. Χειρότερη όλων η Αμερική του Τραμπ, η οποία όχι μόνο αρνείται να υπογράψει οποιαδήποτε συνθήκη και να λάβει οποιοδήποτε μέτρο ενάντια στην κλιματική αλλαγή αλλά υποστηρίζει θέσεις κόντρα στις λογικές της ανθρώπινης αλληλεγγύης και αυτενέργειας, φτάνοντας να καταστρέφει ανθρώπινες ζωές. Όσα επισημαίνει η Κλάιν σε μία μόλις σελίδα του βιβλίου ακούγονται τουλάχιστον προφητικά. «Το πιο σημαντικό μάθημα που μπορούμε να πάρουμε απ’ όλα αυτά είναι πως δεν υπάρχει τρόπος να αντιμετωπίσουμε την κλιματική κρίση ως ένα τεχνοκρατικό πρόβλημα, μεμονωμένα. Πρέπει να ιδωθεί μέσα στο πλαίσιο της λιτότητας και της ιδιωτικοποίησης, της αποικιοκρατίας και του μιλιταρισμού, και των διαφόρων συστημάτων ετεροποίησης που απαιτούνται για να τα συντηρούν όλα. Οι σχέσεις και τα σημεία τομής μεταξύ τους είναι εξόφθαλμα, εντούτοις πολύ συχνά η αντίσταση σε αυτά είναι εξαιρετικά “διαμερισματοποιημένη”. Αυτοί που τάσσονται κατά της λιτότητας σπανίως μιλούν για την κλιματική αλλαγή: αυτοί που εναντιώνονται στην κλιματική αλλαγή σπανίως μιλούν για πόλεμο. Πάρα πολλοί αποτυγχάνουν να συνδέσουν τα όπλα που αφαιρούν τη ζωή μαύρων στους δρόμους των αμερικανικών πόλεων και σε συνθήκες αστυνομικής κράτησης με τις πολύ μεγαλύτερες δυνάμεις που αφανίζουν τόσες ζωές μαύρων σε άνυδρη γη και σε σαπιοκάραβα σε όλο τον κόσμο» γράφει η Κλάιν, για να καταλήξει: «Το να ξεπεράσουμε αυτές τις αποσυνδέσεις ενώνοντας τα νήματα που κρατούν αλληλένδετα τα διάφορα ζητήματα και τα κινήματά μας είναι, θα έλεγα, το πιο πιεστικό καθήκον οποιουδήποτε ασχολείται με την κοινωνική και οικονομική δικαιοσύνη. Είναι ο μόνος τρόπος για να δημιουργήσουμε μια αντίρροπη δύναμη, αρκετά ρωμαλέα ώστε να κερδίσουμε τη μάχη με τις δυνάμεις που προστατεύουν την εξαιρετικά κερδοφόρο, αλλά όλο και λιγότερο βιώσιμη υπάρχουσα κατάσταση. Η κλιματική αλλαγή δρα ως επιταχυντής για πολλά από τα κοινωνικά μας δεινά (ανισότητα, πόλεμοι, ρατσισμός, σεξουαλική βία), αλλά μπορεί επίσης να είναι επιταχυντής για το αντίθετο, για τις δυνάμεις που λειτουργούν υπέρ της οικονομικής και κοινωνικής δικαιοσύνης και ενάντια στον μιλιταρισμό».

Η Κλάιν μεταβαίνει με εμπεριστατωμένο και μεθοδικό τρόπο στην ανάλυση των πολιτικών δεδομένων που είναι άμεσα συνδεδεμένα με αυτές τις ακραία συντηρητικές θέσεις. Δεν είναι τυχαίο, όπως επισημαίνει, ότι η εναντίωση στην κλιματική αλλαγή είναι για τους Ρεπουμπλικάνους τόσο κεντρική στην κοσμοαντίληψή τους όσο οι χαμηλοί φόροι, η οπλοκατοχή και η εναντίωση στις εκτρώσεις.

4.6.20 – lifo

57

θέατρο

ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ

week

Οι νέες δημιουργικές προκλήσεις του Δημήτρη Καραντζά

ράσταση της σεζόν, ο Θείος Βάνιας του Τσέχοφ, με προβλεπόμενη έναρξη τον Δεκέμβριο, σε εναλλασσόμενο ρεπερτόριο.

Ο ΟΙΔΊΠΟΥΣ ΚΑΙ Η ΑΤΟΜΙΚΉ ΕΥΘΎΝΗ

Η LiFO παρουσιάζει αποκλειστικά τον νέο θεατρικό χώρο που θα διευθύνει καλλιτεχνικά ο Δημήτρης Καραντζάς από το φθινόπωρο και όλα τα σχέδιά του για το προσεχές διάστημα.

Σ α πο ton a λέ ξ αν δ ρ ο δι ακ οσάβ β α

58 lifo – 4.6.20

την προηγούμενη συνάντησή μας, πριν από έξι μήνες, ο Δημήτρης Καραντζάς βρισκόταν στον πυρετό της προετοιμασίας των Τριών Αδελφών, είχε στα σκαριά την Πάπισσα Ιωάννα, την πρώτη του όπερα για τη Λυρική, δήλωνε ότι το καλοκαίρι σκόπευε να ξεκουραστεί και ήταν ενθουσιασμένος με το στήσιμο ενός νέου χώρου, όπου θα στέγαζε το θεατρικό του όραμα από την επόμενη σεζόν, βασισμένου σε έναν συμπαγή πυρήνα εξαιρετικών συνεργατών με τους οποίους έχει, λίγο-πολύ, ταυτιστεί τα τελευταία χρόνια. «Καλώς εχόντων των πραγμάτων» λέγαμε τότε και στο μεσοδιάστημα ήρθαν τα πάνω κάτω. Οι Τρεις Αδελφές άφησαν το στίγμα τους τον προηγούμενο θεατρικό χειμώνα, αλλά κατέβηκαν άρον-άρον λόγω καραντίνας, «ενώ μόλις είχαν αρχίσει να βρίσκουν τον ρυθμό τους», η Πάπισσα Ιωάννα δεν πρόλαβε να συναντήσει ποτέ το κοινό της μετά τη γενική δοκιμή, καθώς η πρεμιέρα της συνέπεσε χρονικά με την έναρξη του lockdown, το θέατρο βρέθηκε να παραπατά στην αβεβαιότητα, με τους εργαζόμενους σε αυτό να έχουν πληγεί

ανεπανόρθωτα, ωστόσο, ευτυχώς, ο ενθουσιασμός του ταλαντούχου σκηνοθέτη δεν έχει καταλαγιάσει. Τα θυμόμαστε όλα αυτά με το που συναντιόμαστε σε ένα καφέ στα Εξάρχεια – είναι και για τους δυο μας ο πρώτος «επίσημος» καφές σε εξωτερικό χώρο, μετά την επιστροφή της εστίασης, και είμαστε αρκετά μουδιασμένοι. Τελικά, ο Δημήτρης αποφάσισε την «εισαγωγή» σε αυτό το νέο εγχείρημα να την κάνει το καλοκαίρι, με την παράσταση Οιδίπους που αντλεί υλικό τόσο από το σοφόκλειο κείμενο όσο και από την ομώνυμη ταινία του Παζολίνι, με τρεις από τους αγαπημένους του ηθοποιούς (Μιχάλης Σαράντης, Μαρία Κεχαγιόγλου, Κωνσταντίνος Αβαρικιώτης) επί σκηνής, συνεχίζοντας ουσιαστικά τη μελέτη του στην «τραγωδία δωματίου», μετά τη Μήδεια. Στα πλάνα τους είναι μια περιοδεία σε όλη την Ελλάδα με περίπου 20 σταθμούς, ξεκινώντας από τα τέλη Ιουλίου. Θα ακολουθήσουν τον Οκτώβριο τα εγκαίνια του νέου θεάτρου Προσκήνιο με τον Ιππόλυτο του Ευριπίδη, ενώ έχει προγραμματιστεί ήδη και η δεύτερη πα-

ΦΩΤΟΓΡΑΦΊΕΣ: Γκέλυ Καλαμπάκα

«Η ιδέα για τον Οιδίποδα ξεκίνησε μέσα στην καραντίνα. Με τους διάφορους συνεργάτες και φίλους που βρισκόμασταν για περπάτημα –το λεγόμενο “6”– είχε αρχίσει να μας πιάνει μια γενική απελπισία σε σχέση με το μέλλον, τη συνολική αδράνεια, την πιθανότητα ότι δεν θα υπήρχε καλοκαίρι. Η τόσο βίαιη διακοπή όλων των διαδικασιών δημιουργεί μια αίσθηση καλλιτεχνικής, σωματικής και πνευματικής νέκρας» ξεκινά να περιγράφει. «Τα θέατρα ήταν από τα πρώτα που έκλεισαν, από τα τελευταία που θα ανοίξουν, και όταν ανοίξουν, ο τρόπος θα είναι εντελώς άλλος και κανείς δεν τον γνωρίζει. Είχα τρομάξει που δεν υπήρχε καμία πρόβλεψη, που ξαφνικά το θέατρο έγινε ο τόπος όπου θα κολλήσεις τον κορωνοϊό. Δεν ισχύει, είναι εξίσου πιθανό με όλα τα υπόλοιπα μέρη. Μιλώντας κυρίως με τη Μαρία Κεχαγιόγλου, συνειδητοποιήσαμε ότι έπρεπε να κρατηθούμε, με οποιονδήποτε τρόπο, “ζωντανοί”. Η αρχική ιδέα ήταν να παίξουμε ακόμα και σε πεζόδρομο. Μετά από δύο μήνες αδράνειας, που μοιραία περιλαμβάνουν και ξεκούραση αλλά και τρόμο, από κάπου θέλεις να ξεκινήσεις ξανά, καλείσαι να σκεφτείς τι κάνεις και τι θες να κάνεις. Το θέατρο δεν μπορεί να σταματήσει ή να το βλέπουμε μόνο σαν ανάμνηση από τον υπολογιστή. Βέβαια, αυτή η δική μας ανάγκη δεν συνεπάγεται το “εντάξει, ας παίξουμε κι ας μην έρθει κανείς, κι ας μην πληρώνει κανείς την τέχνη”». Γιατί, όμως, επέλεξε συγκεκριμένα τον Οιδίποδα για το καλοκαίρι της αβεβαιότητας; «Καταρχάς, το κομμάτι της έννοιας του λοιμού που βαραίνει έναν άνθρωπο, ο οποίος πρέπει

ΣΥΝΕΡΓΆΤΕΣ ΤΟΥ ΘΈΑΤΡΟΥ ΠΡΟΣΚΉΝΙΟ (ΚΑΠΝΟΚΟΠΤΗΡΊΟΥ 8) ΓΙΑ ΤΗ ΣΕΖΌΝ 2020-21:

Κωνσταντίνος Αβαρικιώτης, Γιώργος Γάλλος, Στεφανία Γουλιώτη, Αλεξία Καλτσίκη, Δημήτρης Καμαρωτός, Θεοδώρα Καπράλου, Τάσος Καραχάλιος, Μαρία Κεχαγιόγλου, Χρήστος Λούλης, Ηρώ Μπέζου, Μαρία Πανουργιά, Γιώργος Πούλιος, Αναστάσης Ροϊλός, Μιχάλης Σαράντης, Θεοδώρα Τζήμου, Αινείας Τσαμάτης, Λυδία Φωτοπούλου, Νίκος Χατζόπουλος κ.ά. «Οιδίπους» (περιοδεία, καλοκαίρι 2020) (μια σύνθεση πάνω στο έργο του Σοφοκλή, «Οιδίπους Τύραννος», και στο σενάριο του ΠιερΠάολο Παζολίνι για την ομώνυμη ταινία) Σκηνοθεσία διαμόρφωση σκηνικού χώρου: Δημήτρης Καραντζάς Παίζουν: Κωνσταντίνος Αβαρικιώτης, Μαρία Κεχαγιόγλου, Μιχάλης Σαράντης

να φτάσει στη λύση, και τον οδηγεί στο ότι αυτός είναι η ασθένεια μεταφορικά με ενδιαφέρει για την κρίση που ζούμε. Ζούμε κάτι που δεν ξέρουμε πώς να αντιμετωπίσουμε. Δεν μπορεί να ζητείται από εμάς να είμαστε οι καθ’ ύλην αρμόδιοι και υπεύθυνοι για το τι θα γίνει. Εγώ πέρασα πολύ περίεργα και δύσκολα με την ιδέα ότι επιστρέφουμε σε μια παλιά εποχή κουκούλας: “Είδα δέκα ανθρώπους μαζί, πιάστε τους”. Σαν να βγήκανε τα πιο χυδαία ένστικτα, που αυτομάτως γίνονταν και πολιτική ταυτότητα. Η φύση των ανθρώπων που απλώς θέλουν να καταδεικνύουν και να λένε “εσείς που πήγατε εκεί χθες είστε υπεύθυνοι για την κατάντια της χώρας μας” θεωρώ ότι είναι πολύ επικίνδυνο πράγμα και θα έπρεπε να έχει υπάρξει άνωθεν προστασία, ώστε να μη δημιουργηθούν μικροεμφύλιοι. Πέραν αυτών, το έργο γυρνά καιρό στο κεφάλι μου, η ιδέα ότι η απόφαση να φτάσεις στην πηγή της προέλευσής σου, να δεις τον εαυτό σου γυμνό στον καθρέφτη, χωρίς τις άμυνες και τα όριά σου, αποκλείεται να μη σε οδηγήσει στη συντριβή. Ο Παζολίνι, από την άλλη, στο σενάριό του διογκώνει όσα υπονοούνται στο κείμενο του Σοφοκλή. Είναι σαν όχημα για να αναλύσεις στιγμές ενός έργου ανεξάντλητου, που λειτουργεί ως θρίλερ, ως βουτιά στο υποσυνείδητο ή ως ανατομία της δυσκολίας του ανθρώπου να αποδεχτεί την αλήθεια». Ο Μιχάλης Σαράντης, λοιπόν, θα υποδυθεί τον Οιδίποδα. « Ήθελα έναν νέο άνθρωπο. Έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε να είναι συνομήλικος με την Ιοκάστη ή και μεγαλύτερος ο Οιδίποδας και αυτό έχει να κάνει με μια πεποίθηση ότι ο ρόλος προσεγγίζεται μόνο όταν έχεις φτάσει σε μια ηλικία συγκεκριμένη». Η Μαρία Κεχαγιόγλου έχει αναλάβει την Ιοκάστη και τον Τειρεσία, «δύο περιοχές που αισθάνονται ότι γνωρίζουν, αλλά το διαχειρίζονται διαφορετικά», και ο Κωνσταντίνος

Αβαρικιώτης κρατά τον κύριο κορμό της αφήγησης του Παζολίνι, που παρακινεί σε δράση, αλλά και τον Κρέοντα, που με τον τρόπο του προτρέπει τον Οιδίποδα να δει, και τον βοσκό, που έρχεται να κάνει την αποκάλυψη.

ΤΟ ΝΈΟ ΘΈΑΤΡΟ ΠΡΟΣΚΉΝΙΟ Ο χώρος που θα στεγάσει το Προσκήνιο είναι το παλιό θέατρο της Νίκης Τριανταφυλλίδη στην Καπνοκοπτηρίου, έναν όμορφο πεζόδρομο με νεοκλασικά, κάθετα στη Στουρνάρη. «Πρώτο έργο που είχα δει εκεί ήταν οι Σκηνές από έναν γάμο με την Καρυοφυλλιά (Καραμπέτη) και τον Μηνά (Χατζησάββα)» θυμάται ο Δημήτρης. Προ κορωνοϊού, η πρόβλεψη έκανε λόγο για ένα θέατρο χωρητικότητας 200 θέσεων. Τώρα, ανάλογα με τα μέτρα, μπορεί να γίνουν προσαρμογές. «Υπάρχει πάντα η εκδοχή, αν τα πράγματα πάνε άσχημα, να μετακινηθούν οι παραγωγές σε μεγαλύτερο χώρο. Ελπίζουμε, ωστόσο, ότι θα ανοίξουμε κανονικά. Είναι σημαντικό να δείξουμε πώς θα κάναμε αυτά που σχεδιάζαμε». Στα πλάνα τους, όμως, έχει μπει πλέον και το ενδεχόμενο ψηφιακής μετάδοσης των παραστάσεων, με ηλεκτρονικό αντίτιμο εισιτηρίου για το κοινό που θέλει να τις παρακολουθήσει από το σπίτι – τακτική που μάλλον θα δούμε να υιοθετούν κι άλλα θέατρα την ερχόμενη σεζόν. «Με αυτόν τον τρόπο υπολογίζεις ανθρώπους που θα ήθελαν να έρθουν, αλλά φοβούνται, και θες να τους δώσεις ένα αποτέλεσμα, όχι αρχειακό, σαν αυτό της πλειονότητας των παραστάσεων που είδαμε, όπου η κάμερα απλώς κατέγραφε από κάπου. Πρέπει να βρεθεί ο τρόπος κινηματογράφησης ενός σκηνικού γεγονότος, ώστε ο θεατής πραγματικά να μπορεί να αντιληφθεί τι είναι η παράσταση. Χρειάζεται μελέτη, πρόβλεψη κατά τη διάρκεια των προβών, αλλά είναι κάτι που θέλω να είναι πρόσκαιρο, για όσο κρατήσει

«Ιππόλυτος» του Ευριπίδη (Προσκήνιο, Οκτώβριος 2020 - Απρίλιος 2021) Σκηνοθεσία: Δημήτρης Καραντζάς Παίζουν: Στεφανία Γουλιώτη, Αλεξία Καλτσίκη, Μιχάλης Σαράντης, Αναστάσης Ροϊλός, Θεοδώρα Τζήμου, Αινείας Τσαμάτης «Θείος Βάνιας» του Άντον Τσέχοφ (Προσκήνιο, Δεκέμβριος 2020 - Απρίλιος 2021) Σκηνοθεσία: Δημήτρης Καραντζάς Παίζουν: Γιώργος Γάλλος, Χρήστος Λούλης, Ηρώ Μπέζου, Θεοδώρα Τζήμου, Αινείας Τσαμάτης, Λυδία Φωτοπούλου, Νίκος Χατζόπουλος κ.ά.

όλο αυτό, και η πρόσβαση στο βίντεο να γίνεται μόνο κατά τη διάρκεια της παράστασης και καμία άλλη ώρα. Θεωρώ ότι είναι εντελώς άλλα τα ερεθίσματα της φυσικής παρουσίας σε έναν θεατρικό χώρο. Η ιδέα ότι για να φας τα σουβλάκια σου το βράδυ θα δεις αυτή την παράσταση οδηγεί σε έναν εκφυλισμό της δουλειάς και του κόπου μας. Δεν είναι σαν να βλέπεις τους “Απαράδεκτους” στο YouTube, ένα τηλεοπτικό προϊόν στο οποίο ανατρέχεις για να χαλαρώσεις». Η ομάδα του Προσκηνίου θα περιλαμβάνει σταθερούς συνεργάτες του Δημήτρη σε επίπεδο παραγωγής και ένα εντυπωσιακό επιτελείο ηθοποιών που θα συμμετάσχουν στις πρώτες παραστάσεις του. «Σιγά-σιγά, μέσα στα χρόνια, καταλαβαίνεις με ποιους ανθρώπους έχεις συγγένεια, με ποιους απλώς συνεργάστηκες καλά και με ποιους δεν θες να ξανασυνεργαστείς. Δεν μας καθιστά κλίκα και λόμπι αυτό. Δεν συμβαίνει γιατί υπάρχουν κάποια πολύ σκοτεινά πράγματα από πίσω, λεφτά και συμφωνίες κάτω από το τραπέζι, είναι μόνο καλλιτεχνική η συγγένεια. Είναι σαν να ρωτάς γιατί αυτοί οι πέντε κάνουν παρέα. Επειδή ταιριάζουν! Είναι σταθερός ο πυρήνας, αλλά δεν θα είναι κλειστός. Με τη Στεφανία Γουλιώτη, την Ηρώ Μπέζου και τον Αναστάση Ροϊλό δεν έχω δουλέψει ποτέ. Με ενδιαφέρει να ανανεώνεται ο κύκλος». Αλλά και με τον Μάριο Τάγαρη, που βρίσκεται στην παραγωγή του όλου εγχειρήματος, ο Δημήτρης νιώθει, μετά τις Νεφέλες και τις Τρεις Αδελφές, ότι τους συνδέει μια καλλιτεχνική συγγένεια. «Το να θέλει κάποιος να επενδύσει σε έναν χώρο που δεν στοχεύει μόνο να είναι γεμάτος κάθε μέρα, ακόμα και σε αυτές τις συνθήκες, δεν είναι αυτονόητο. Είναι σπάνιο στην ιδιωτική παραγωγή αυτό που λες, αυτό και να συμβαίνει. Να μην παρακαλάς για να αποπληρωθούν οι συνεργάτες σου. Ο Μάριος Τάγαρης είναι ένας πολύ νέος άνθρωπος, από θεατρική οικογένεια που κάνει πιο ευρείας απήχησης θεάματα, αλλά έχει δικές του προοπτικές, που τις παλεύει πολύ».

Μετά από δύο μήνες αδράνειας, που μοιραία περιλαμβάνουν και ξεκούραση αλλά και τρόμο, από κάπου θέλεις να ξεκινήσεις ξανά, καλείσαι να σκεφτείς τι κάνεις και τι θες να κάνεις. Το θέατρο δεν μπορεί να σταματήσει ή να το βλέπουμε μόνο σαν ανάμνηση από τον υπολογιστή.

4.6.20 – lifo

59

starfax week

ΔΙΔΥΜΟΣ [21.5/21.6] Η Σεληνιακή Έκλειψη ΖΥΓΟΣ [23.9/22.10] Οι επόμενες μέρες θα - Πανσέληνος στον Τοξότη την Παρασκευή πραγματοποιείται στον τομέα των διαπροσωπικών σας σχέσεων και απαιτεί περισσότερη προσπάθεια ακόμη και σε σχέσεις που δεν είναι προβληματικές. Το τετράγωνο με τον Άρη αυξάνει την ανάγκη σας για εξουσία και δημιουργεί ένα εχθρικό κλίμα με όσους αισθάνονται ότι απειλούνται από τις κυριαρχικές σας βλέψεις. Ταυτόχρονα, η αντίθεση με την Αφροδίτη στο ζώδιό σας φέρνει μια κυκλοθυμία που δημιουργεί εντάσεις με τους συνεργάτες ή με το ταίρι σας και πολλά θα εξαρτηθούν από τους δικούς σας χειρισμούς. Από την Τρίτη αρχίζουν να βελτιώνονται τα οικονομικά σας και θα ανέβει η ψυχολογία σας κατακόρυφα, κάτι που θα επηρεάσει θετικά και την ερωτική σας ζωή. Η ερωτική σχέση με άτομο μεγαλύτερης ηλικίας θα κάνει ενδιαφέρουσα την καθημερινότητά σας και ίσως να σκεφτείτε το ενδεχόμενο του γάμου. Οι ελεύθεροι επενδύστε σε νέες γνωριμίες.

ΚΑΡΚΙΝΟΣ [22.6/22.7] Η Σεληνιακή Έκλειψη - Πανσέληνος στον Τοξότη την Παρασκευή επαναφέρει στο προσκήνιο μια επαγγελματική υπόθεση που δεν τη χειριστήκατε σωστά και τώρα έρχεστε αντιμέτωποι με τις επιπτώσεις. Ταυτόχρονα, ο Άρης και η Αφροδίτη συμμετέχουν σε δυσαρμονικές όψεις και δείχνουν πως θα υπάρξουν εμπόδια σε συνεργασίες με το εξωτερικό ή μπορεί ακόμη κι εσείς οι ίδιοι να σαμποτάρετε τον εαυτό σας όσον αφορά τις σπουδές. Όπως και να ’χει, είναι ένα διάστημα κατά το οποίο θα πρέπει να δώσετε τον καλύτερό σας εαυτό προκειμένου να ξεπεράσετε τις όποιες προκλήσεις. Μέχρι το Σ/Κ αποφύγετε τις δεσμεύσεις και τις υπογραφές συμβολαίων. Με το ξεκίνημα της νέας εβδομάδας η επικοινωνία αρχίζει να γίνεται πιο ευχάριστη και μπορεί να κλείσετε μια καλή συμφωνία ή να προκύψει ένα ταξίδι που θα σας δώσει την ευκαιρία να συνδυάσετε δουλειά με διασκέδαση. Η ερωτική σας ζωή έχει προοπτικές βελτίωσης.

ΛΕΩΝ [23.7/23.8]

Η Σεληνιακή Έκλειψη Πανσέληνος στον Τοξότη την Παρασκευή πραγματοποιείται στον άξονα απολαύσεις - μελλοντικοί στόχοι και εντείνει την ανάγκη σας για ψυχαγωγία, κάτι που μπορεί να αποτελέσει εμπόδιο στην υλοποίηση ενός εγχειρήματος. Ενδεχομένως να σας απασχολούν και τα ερωτικά σας, που αυτή την εποχή είναι άνω κάτω, και να μην είστε σε θέση να αναλάβετε ένα σημαντικό έργο. Με τη συμμετοχή του Άρη, που είναι σε τετράγωνο, υπάρχει πρόσφορο έδαφος για εντάσεις με το ταίρι σας ή με άτομα με τα οποία έχετε κοινούς πόρους. Ταυτόχρονα, συμμετέχει και η ανάδρομη Αφροδίτη σε αντίθεση και μπορεί να επαναφέρει στη ζωή σας ένα άτομο από το παρελθόν. Αποφύγετε να συζητήσετε φλέγοντα ζητήματα μέσα στο Σ/Κ, όπως είναι η δημιουργία οικογένειας ή ο γάμος, και αξιοποιήστε τον ελεύθερό σας χρόνο για να κάνετε μια εκδρομή ή οτιδήποτε σας ευχαριστεί.

ΠΑΡΘΕΝΟΣ [24.8/22.9]

α πό τη μ αρ ιβ ίκυ κα λλέ ρ γ η (st ar f ax@ li f o. g r )

60 lifo – 4.6.20

Οικογένεια και θέματα ακίνητης περιουσίας έρχονται κόντρα στις φιλοδοξίες σας με την Πανσέληνο - Σεληνιακή Έκλειψη της Παρασκευής στον Τοξότη και θα χρειαστούν λεπτοί χειρισμοί. Γεγονότα που σας είχαν απασχολήσει το 2010 και το 2013 σκεφτείτε με ποιον τρόπο τα αντιμετωπίσατε και φροντίστε να μην επαναλάβετε τα ίδια λάθη. Αν είχατε αφήσει τα όνειρά σας για δημιουργία οικογένειας, ίσως ήρθε η στιγμή να βάλετε σε προτεραιότητα τις επιθυμίες σας. Ιδιαίτερη προσοχή σε ατυχήματα, κυρίως οι ηλικιωμένοι. Το τετράγωνο με τον Άρη δημιουργεί τεταμένη ατμόσφαιρα στην οικογένεια. Η κατάσταση αρχίζει να καλμάρει από τη νέα εβδομάδα και θα μπορέσετε να επιλύσετε τυχόν παρεξηγήσεις. Η ερωτική σας ζωή είναι σε καλό σημείο, οι ελεύθεροι όμως είστε απόλυτοι, καθώς αναζητάτε το ιδανικό ταίρι.

ΥΔΡΟΧΟΟΣ [20.1/19.2]

Η Σεληνιακή Έκλειψη - Πανσέληνος στον Τοξότη την Παρασκευή φέρνει σε κόντρα τους στόχους σας με την ανάγκη σας για απολαύσεις και καθιστά δύσκολη την ανάληψη ευθυνών. Ωστόσο, αν ανατρέξετε στο 2010 και στο 2013, που ήταν η τελευταία Σεληνιακή Έκλειψη στον Τοξότη, θα δείτε ποιες ήταν οι εσφαλμένες αποφάσεις που είχατε πάρει και θα έχετε έναν μπούσουλα που θα σας βοηθήσει να αποφύγετε ενέργειες που θα σας προκαλέσουν στασιμότητα. Επειδή ταυτόχρονα πραγματοποιείται το τετράγωνο με τον Άρη, οικονομικές υποθέσεις θα φέρουν μια αναστάτωση, ωστόσο θα πρέπει να αποφύγετε τα ρίσκα, τον τζόγο και ό,τι αφορά την κερδοσκοπία. Η αντίθεση με την ανάδρομη Αφροδίτη μπορεί να επαναφέρει στη ζωή σας έναν πρώην έρωτα, όμως μη βιαστείτε να ενδώσετε. Μπορεί να απογοητευτείτε γι’ ακόμη μια φορά. Από τη Δευτέρα οι συνθήκες της καθημερινότητας θα είναι πιο ευχάριστες και θα έχετε χρόνο για να απολαύσετε τις χαρές της ζωής.

είναι δύσκολες όσον αφορά την επικοινωνία, καθώς την Παρασκευή πραγματοποιείται η Πανσέληνος - Σεληνιακή Έκλειψη στον Τοξότη, ενεργοποιώντας τον άξονα επαφές - πνευματικότητα, και δεν θα λείψουν οι προκλήσεις που θα δοκιμάσουν τις αντοχές σας. Οι ευθύνες σας σχετικά με σπουδές ή διαδικαστικά θέματα είναι αυξημένες και θα πρέπει να βρείτε τρόπους για να αποσυμπιέζετε την ένταση. Με τη συμμετοχή του Άρη σε τετράγωνο θα δημιουργηθούν εντάσεις στον χώρο της εργασίας, αλλά θα πρέπει να αποφύγετε τις σπασμωδικές ενέργειες που θα σας οδηγήσουν σε αδιέξοδο. Ιδιαίτερη προσοχή σε θέματα υγείας. Μην αφήνετε τα προβλήματα της καθημερινότητας να κλονίζουν τα νεύρα σας. Οκνηρία και απογοήτευση σχετικά με τις σπουδές φέρνει η αντίθεση με την ανάδρομη Αφροδίτη, ωστόσο από τη νέα εβδομάδα αρχίζετε να ξεμπλοκάρετε και θα είστε πιο παραγωγικοί.

ΣΚΟΡΠΙΟΣ [23.10/22.11]

Οικονομικές υποθέσεις που θα αφορούν κοινούς πόρους θα σας απασχολήσουν με τη Σεληνιακή Έκλειψη Πανσέληνο της Παρασκευής στον Τοξότη και μόνο με ψύχραιμους χειρισμούς θα βγείτε αλώβητοι. Σκεφτείτε ποια γεγονότα σάς επηρέασαν το 2010 και το 2013, που είχαμε Σεληνιακή Έκλειψη στον Τοξότη, και προσπαθήστε να μην κάνετε τα ίδια λάθη, που ενδεχομένως σας οδήγησαν σε αδιέξοδο. Επενδύσεις και ρίσκα δεν θα ικανοποιήσουν τις προσδοκίες σας. Το τετράγωνο με τον Άρη φέρνει θυμό και ένταση που θα έχει αντίκτυπο στη σχέση σας ή μπορεί και να νιώσετε πως έχετε φτάσει στα όριά σας με τις υποχρεώσεις των παιδιών. Επειδή η προσωπική σας ζωή είναι ασταθής, αποφύγετε τις δεσμεύσεις και μη δίνετε υποσχέσεις. Από τη νέα εβδομάδα αρχίζουν να βελτιώνονται οι σχέσεις σας και μπορείτε να πετύχετε πολλά σε συμφωνίες και επενδύσεις. Μέσω φίλων θα κάνετε μια καινούργια γνωριμία.

ΙΧΘΥΣ [20.2/20.3]

Μια τεταμένη Σεληνιακή Έκλειψη στη ζώνη της καριέρας σας στις 5 Ιουνίου μπορεί να σας προκαλέσει απογοήτευση και θα γίνετε σκληροί επικριτές του εαυτού σας ή μπορεί να σας κρίνουν οι άλλοι. Με τη συμμετοχή του Άρη στο ζώδιό σας σε δυσαρμονικές όψεις οι προσωπικές σας επιθυμίες έρχονται σε κόντρα με τις επαγγελματικές σας υποχρεώσεις, είναι και η ανάδρομη Αφροδίτη σε αντίθεση, που μπορεί να επαναφέρει στο προσκήνιο ένα οικογενειακό σας θέμα, οπότε καλό θα είναι να προσέξετε τι θα πείτε και τι αποφάσεις θα πάρετε. Από τη Δευτέρα, που θα είστε πιο ξεκούραστοι, θα είναι καταλληλότερη περίοδος για να ασχοληθείτε με τις φιλοδοξίες σας και με την προσωπική σας ζωή. Η επανασύνδεση με φίλους θα σας δώσει χαρά και θα σας παρακινήσει να γίνετε πιο κοινωνικοί, κάτι που θα συμβάλει θετικά και στα ερωτικά σας.

ΤΟΞΟΤΗΣ [23.11/21.12] Η Σεληνιακή Έκλει-

ΚΡΙΟΣ [21.3/20.4]

ψη - Πανσέληνος στο ζώδιό σας είναι η πρώτη που πραγματοποιείται από το 2010 και 2013 και εκεί θα πρέπει να στρέψετε την προσοχή σας και να αναζητήσετε απαντήσεις για τα θέματα που σας απασχολούν. Σκεφτείτε πώς διαχειριστήκατε τότε τις προκλήσεις της δουλειάς σας ή οικογενειακά ζητήματα που περνούσαν δοκιμασίες και πώς διορθώσατε τα κακώς κείμενα, και χρησιμοποιήστε τα ως γνώμονα για να μην ξαναμπείτε στον ίδιο φαύλο κύκλο. Το τετράγωνο με τον Άρη βγάζει στην επιφάνεια απωθημένα που αφορούν οικογενειακές υποθέσεις, ενώ η αντίθεση με την ανάδρομη Αφροδίτη προκαλεί δυσαρέσκεια όσον αφορά τις σχέσεις ή τις συνεργασίες σας. Μέχρι το Σ/Κ κρατήστε τους προβληματισμούς σας για τον εαυτό σας. Από τη Δευτέρα, που αρχίζουν να βελτιώνονται τα οικονομικά σας, ασχοληθείτε με τις προσωπικές σας ανάγκες και με τη φυσική σας κατάσταση.

Η Σεληνιακή Έκλειψη Πανσέληνος στον Τοξότη την Παρασκευή πραγματοποιείται στον άξονα ταξίδια - επικοινωνία και δημιουργεί μια παρορμητική διάθεση που θα πρέπει να κοντρολάρετε. Οι δυσαρμονικές όψεις με την Αφροδίτη και τον Άρη αποτελούν απειλή για τις ήδη τεταμένες σχέσεις με οικείους, ενώ μπορεί να προκαλέσουν εμπόδια σε μετακινήσεις και συνεννοήσεις. Επίσης, μπορεί να νιώσετε απογοητευμένοι σχετικά με τις σπουδές, με αποτέλεσμα να σας πιάσει άρνηση. Ωστόσο, θα είναι μέγα λάθος να παραιτηθείτε από τα όνειρά σας, καθώς η φάση που διανύετε είναι παροδική. Μέχρι το Σ/Κ καλό θα είναι να αποφύγετε τη λήψη σημαντικών αποφάσεων. Από τη Δευτέρα αρχίζουν να υποχωρούν τα προβλήματα και δεν θα λείψουν οι ευκαιρίες για πρόοδο και κοινωνική καταξίωση, ενώ αρχίζει να βελτιώνεται και η κοινωνική σας ζωή. Τα ερωτικά σας δεν αποτελούν προτεραιότητα.

ΑΙΓΟΚΕΡΩΣ [22.12/19.1]

ΤΑΥΡΟΣ [21.4/20.5] Είναι η εποχή που θα

Η Σεληνιακή Έκλειψη - Πανσέληνος της Παρασκευής στον Τοξότη πραγματοποιείται στον άξονα του ψυχισμού - υγείας και θα πρέπει να απελευθερωθείτε από τα μοτίβα του παρελθόντος. Τελευταία φορά που πραγματοποιήθηκε Σεληνιακή Έκλειψη στον Τοξότη ήταν το 2010 και το 2013 και αν ανατρέξετε στις συνθήκες με τις οποίες είχατε έρθει αντιμέτωποι, θα ξέρετε τι να αποφύγετε και πώς να διαχειριστείτε τις καταστάσεις. Η συμμετοχή του Άρη σε τετράγωνο δεν ευνοεί την επικοινωνία και τις μετακινήσεις. Αντιθέτως, θα πρέπει να είστε πολύ προσεκτικοί στην έκφραση των απόψεών σας και στην οδήγηση. Η Αφροδίτη δυσκολεύει το ξεκίνημα διατροφής και άσκησης και οι πιθανότητες να παρατήσετε τις προσπάθειές σας είναι πολλές. Από τη νέα εβδομάδα, που θα είστε περισσότερο αισιόδοξοι, θα δώσετε έμφαση στην κοινωνική σας ζωή και στη βελτίωση της εμφάνισής σας.

Sudoku No 645 7 9 2 8 5 7 6 5 8 1 9 3 6 6 2 3 5 8 9 3

6 7 9 6 1 8 7 1

Η λύση του προηγούμενου 8 1 5 3 2 7

7 9 4 6 1 5

2 6 3 9 8 4

1 4 9 5 7 2

6 3 7 4 9 8

5 8 2 1 3 6

9 2 1 8 6 3

4 7 8 2 5 1

3 5 6 7 4 9

4 3 5 8 2 9 7 6 1 6 2 1 3 5 7 4 9 8 9 8 7 6 1 4 5 3 2

πρέπει να επανεξετάσετε τους στόχους σας και να θέσετε νέες προτεραιότητες. Η Σεληνιακή Έκλειψη - Πανσέληνος στον Τοξότη την Παρασκευή ενεργοποιεί τον άξονα κοινοί πόροι - οικονομικά και εντείνει την ανάγκη σας για διασφάλιση των χρημάτων σας. Ταυτόχρονα, πραγματοποιείται το τετράγωνο με τον Άρη, που μπορεί να προκαλέσει ρήξη στις σχέσεις με άτομα με τα οποία έχετε κοινούς πόρους ή με φίλους με τους οποίους έχετε οικονομικές συναλλαγές. Σε προσωπικό επίπεδο η αντίθεση με την ανάδρομη Αφροδίτη αυξάνει την ερωτική σας ανάγκη, η οποία, αν δεν ικανοποιηθεί, θα δοκιμάσει τη σχέση σας. Μια χαρμόσυνη είδηση που θα αφορά την οικογένεια θα αναπτερώσει το ηθικό σας και τα καλά νέα θα έρθουν από την Τρίτη και μετά. Ενδεχομένως να αφορούν τις σπουδές των παιδιών ή μια νομική σας υπόθεση. Ένα σύντομο ταξίδι θα διευρύνει τον κοινωνικό σας κύκλο.

γεύση

TASTY ATHENS

week

Mailo’s Pasta Πατριάρχου Ιωακείμ 39, Κολωνάκι, 210 7210177 FB: @Mailos, Instagram: mailos_pasta

Mailo’s Pasta Pasta lovers on the move.

Α

νακαλύπτοντας την ομορφιά της βόλτας και των πάρκων φέτος, το φαγητό στο χέρι έχει ανέβει κατηγορία στις συνήθειές μας, πόσo μάλλον όταν είναι υψηλής ποιότητας και μοναδικής γεύσης. Οπότε κάνε εικόνα: μπήκε το καλοκαίρι και βολτάρεις στο κέντρο με την παρέα σου. Κοντοστέκεσαι κάπου στην Πατριάρχου Ιωακείμ, στο Κολωνάκι, γιατί ξαφνικά συνειδητοποιείς ότι μπροστά στα μάτια σου κάποιοι βιρτουόζοι της πάστας φτιάχνουν τις αγαπημένες σου μακαρονάδες στο λεπτό, σε συνδυασμούς που θα σε κάνουν να μην ξέρεις ποια να διαλέξεις. Ο Mailo, φέρνοντας την αυθεντική ιταλική εμπειρία από τα ταξίδια του σε διάφορες πόλεις της γειτονικής χώρας, θα σου δώσει γαστρονομικές χαρές που δεν φαντάζεσαι ότι χωράνε στο μαγικό Mailo’s Box. Μιλάμε για φρέσκια πάστα από ιταλικό βιολογικό αλεύρι, που δεν χρειάζεται πάνω από 2 λεπτά για να βράσει, με μια εξίσου φρέσκια σάλτσα που χρειάζεται άλλο τόσο για να ολοκληρωθεί στο πεντάλεπτο το απίθανο γεύμα σου. Όταν πας και ανακαλύψεις τις γευστικότα-

τες επιλογές σε κλασικές αλλά και νέες προτάσεις, μη χάσεις τα best sellers, όπως το Parmesan Chicken με κρέμα παρμεζάνας, κοτόπουλο, μανιτάρια και εστραγκόν και το Philadelphia Chicken με Philadelphia, κοτόπουλο, μπρόκολο και λιαστή ντομάτα. Αν είσαι λάτρης των μανιταριών, σίγουρα θα κολλήσεις με την Truffle Mushrooms, που φτιάχνεται με άγρια μανιτάρια, κρέμα παρμεζάνας και λάδι τρούφας. Οι veggie επιλογές περιλαμβάνουν την Pesto Genovese με σάλτσα από βασιλικό, σκόρδο, κουκουνάρι και πεκορίνο, όπως και τη γευστική μέσα στην απλότητά της Napoli, με φρέσκια σάλτσα ντομάτας και βασιλικού. Για τους προσηλωμένους στις κλασικές αξίες, υπάρχει πάντα η all time classic καρμπονάρα με μπέικον, κρέμα γάλακτος και παρμεζάνα, καθώς και η ιδιαίτερη Beef Ragu με σιγομαγειρεμένο μοσχαράκι. Για μια ηλεκτρονική πρώτη «γεύση», επισκέψου το Mailo’s Pasta στο Instagram (@ mailos_pasta) και θα καταλάβεις. Το ευχάριστο είναι ότι ο Mailo θα επεκταθεί μέσα στη χρονιά, οπότε θα τον δούμε σύντομα και σε άλλες γειτονιές της Αθήνας.

Tip: Η γνήσια αυτή ιταλική εμπειρία προσφέρεται σε χορταστική ποσότητα και με τιμές από 5,50 ευρώ(!).

4.6.20 – lifo

61

thing the Πώς να βοηθήσεις αυτούς που βοηθούν

α πο th μ ερ οπη κο κκιν η

62 lifo – 4.6.20

Ο Αιγίλοπας όχι μόνο διασώζει παραδοσιακές ποικιλίες σπόρων αλλά τις προωθεί στους αγρότες για να τις καλλιεργήσουν και να φτάσουν στο πιάτο μας.

Με ποιον τρόπο μπορεί κανείς να υποστηρίξει τη δράση σας; Με τη συμμετοχή του κάποιος ως μέλος του Αιγίλοπα στηρίζει ενεργά την προστασία και τη διατήρηση της γεωργικής βιοποικιλότητας, καθώς και τη βιοκαλλιέργεια στη χώρα μας (www.aegilops.gr). Αν κάποιος ενδιαφέρεται για πληροφορίες σχετικά με τις τοπικές ποικιλίες, μπορεί να επισκεφτεί το www.aegilopslocalfood.gr και στο facebook: aegilops.

Αιγίλοπας: Μια οργάνωση που προστατεύει τη διατροφική κληρονομιά Αιγίλοπας δεν είναι ακριβώς μία ακόμη ομάδα διάσωσης σπόρων, όπως πολλοί πιστεύουν. Είναι μια οργάνωση της οικολογικής γεωργίας, μετεξέλιξη του Εργαστηρίου Οικολογικής Πρακτικής Θεσσαλονίκης της δεκαετίας του ’90, η οποία συλλέγει και διατηρεί παραδοσιακές ποικιλίες φυτών αλλά και μελετά, αξιολογεί και επιλέγει, μαζί με τους παραγωγούς του δικτύου της, ποικιλίες και σπόρους κατάλληλους για βιοκαλλιέργεια. Αξιοποιεί, λοιπόν, τη βιοποικιλότητα για να στηρίξει την οικολογική-βιολογική γεωργία και έχει σκοπό τη διατήρηση και εκ νέου καλλιέργεια των τοπικών και παραδοσιακών ποικιλιών αλλά και τη δημιουργία ποικιλιών και σπόρων προσαρμοσμένων στις τοπικές συνθήκες και στην οικολογική γεωργία. Δηλαδή ποικιλιών που θα στηρίξουν τη βιολογική καλλιέργεια και θα τη βοηθήσουν να αναπτυχθεί. Η ονομασία της οργάνωσης προέρχεται από τον άγριο και ταπεινό πρόγονο του σιταριού που φυτρώνει παντού στην ελληνική ύπαιθρο. Αυτό το άγριο στάρι, ο αιγίλοπας, επιλέχτηκε για να τονιστεί η σπουδαιότητα των άγριων συγγενών φυτών και της βιοποικιλότητας εν γένει στη γεωργία και στη διατροφή μας. Δημιουργήθηκε το 2004 με την πλούσια κληρονομιά του Εργαστηρίου Οικολογικής Πρακτικής Θεσσαλονίκης, μιας οργάνωσης-σταθμού για το κίνημα της βιοκαλλιέργειας ειδικά στη Βόρεια Ελλάδα, ενώ μέλη του είναι κυρίως καλλιεργητές, επιστήμονες, επαγγελματίες του αγροδιατροφικού τομέα αλλά και πολίτες που συμφωνούν με τους σκοπούς του. Η οργάνωση λειτουργεί με την υποστήριξη συμβουλευτικής επιστημονικής επιτροπής και ερευνητικής ομάδας και έχει συστήσει εστιακά σημεία, δηλαδή δομές υποστήριξης δράσεων με αρκετά μέλη σε πολλές περιοχές στην ηπειρωτική και νησιωτική Ελλάδα – έως και την Κρήτη. Λίγο οι νέες τάσεις που μας ωθούν να είμαστε πιο προσεκτικοί σε σχέση με αυτά που καταναλώνουμε, λίγο οι μεγάλοι σεφ που στρέφονται σε δικούς τους παραγωγούς, προωθώντας τη λογική «farm to table», έχουμε στρέψει το βλέμμα μας στις ξεχασμένες ποικιλίες που παλιότερα δεν μας γέμιζαν το μάτι και τώρα κινδυνεύουν να εξαφανιστούν. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι οι καταναλωτές αναγνωρίζουν ολοένα και πιο πολύ την ποιοτική διαφορά στη γεύση και τα θρεπτικά συστατικά των παραδοσιακών ποικιλιών φρούτων και λαχανικών σε σχέση με τις εμπορικές ποικιλίες. «Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν σπόροι που κινδυνεύουν να χαθούν, είτε διότι δεν είναι ανταγωνιστικοί στην αγορά είτε διότι δεν είναι ελκυστικοί για τους καλλιεργητές, για παράδειγμα οι μεγαλόκαρπες ποικιλίες ντομάτας με ψιλή φλούδα ή ακανόνιστου σχήματος όπως η λεγόμενη “χαμωτή”, τα μεγάλα λάχανα Επανομής, το αχλαδάκι της Λέσβου, αλλιώς ο “αχτσές”, και πολλές άλλες. Μέσα από τη δράση του Αιγίλοπα καταφέραμε να διασώσουμε και να επαναφέρουμε στην καλλιέργεια την ποικιλία μαλακού σιταριού “Σκληρόπετρα” και “Ξυλόκαστρο” και του μονόκοκκου “Καπλουτζάς”, ενώ ενισχύσαμε την καλλιέργεια πολλών παλιών ποικιλιών κηπευτικών (χιώτικο ντοματάκι, μπαχοβίτικο γλυκό πιπέρι, φασολάκι Λέσβου, παππούδα κ.λπ.). Στη Βασιλειάδα Καστοριάς, στο οικολογικό αγρόκτημα Οικογένειας Λιούζα, ο Αιγίλοπας διατηρεί σε μητρικό φυτώριο δεκάδες παλιές ποικιλίες μήλων και αχλαδιών» εξηγεί ο κ. Κώστας Κουτής, γεωπόνος και συντονιστής του Αιγίλοπα, ο οποίος ταυτόχρονα τονίζει πόσο βαρύ θα είναι το πλήγμα για τη βιοποικιλότητα αν από τις χιλιάδες διαφορετικές ποικιλίες σπόρων σε όλη την Ελλάδα οδηγηθούμε στην κυριαρχία συγκεκριμένων εμπορικών ειδών. Οι τοπικές ποικιλίες που έχουν αναπτυχθεί και εξελιχθεί στο πέρασμα των αιώνων με το μεράκι και την τέχνη του γεωργού και την αλληλεπίδραση της φύσης και του κλίματος θα εξαφανιστούν αν δεν συνεχίσουν να καλλιεργούνται, ενώ, στον αντίποδα, οι βιομηχανοποιημένοι σπόροι οδηγούν κυρίως στο μοντέλο της εντατικής γεωργίας, συνήθως «εμπλουτισμένης» με χημικά και παρασιτοκτόνα, που έχουν αντίκτυπο και στην υγεία μας. Ωστόσο, κάποιοι ευαισθητοποιημένοι αλλά και συνειδητοποιημένοι όσον αφορά την αξία των παραδοσιακών ποικιλιών καλλιεργητές, ιδίως οι καλλιεργητές-μέλη της ομάδας παραγωγών του Αιγίλοπα, έχουν αποδείξει πως μπορούν να αξιοποιήσουν επιτυχημένα τις παραδοσιακές ποικιλίες, παράγοντας ποιοτικά προϊόντα και προσφέροντάς τα στην αγορά. «Είναι θέμα πληροφόρησης αλλά και συστηματικής έρευνας και αξιολόγησης, ώστε να αξιοποιηθούν οι παραδοσιακές ποικιλίες από τη συντριπτική πλειονότητα των συμβατικών παραγωγών αλλά και από μέρος των βιοκαλλιεργητών, οι οποίοι δεν εμπιστεύονται τις παραδοσιακές ποικιλίες, είτε γιατί δεν έχουν πειστεί είτε γιατί δεν μπορούν να έχουν πρόσβαση στον σπόρο. Εργαζόμαστε ώστε οι καλλιεργητές να έχουν τις σωστές ποικιλίες και τον κατάλληλο σπόρο από τους δικούς μας γενετικούς πόρους και να πειστούν να τις χρησιμοποιούν» λέει ο κ. Κουτής. Ο ίδιος τονίζει ότι η απώλεια των παλιών ποικιλιών και της παραδοσιακής γνώσης που τις συνοδεύει κάνει τον κόσμο μας φτωχότερο από άποψη γεωργικής και διατροφικής κουλτούρας. «Με βάση την κλιματική αλλαγή, η διατροφική μας ασφάλεια βρίσκεται σε κίνδυνο, καθώς χρειαζόμαστε όλο τον γενετικό μας πλούτο για να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις του μέλλοντος στο χωράφι αλλά και στο τραπέζι. Η απώλεια της γεωργικής βιοποικιλότητας κάνει τον γεωργό εξαρτημένο από τις πολυεθνικές, αναγκασμένο να ακολουθήσει το βιομηχανοποιημένο μοντέλο χημικής γεωργίας και ευάλωτο στους γενετικά τροποποιημένους σπόρους, που επιμολύνουν τη φύση και απειλούν την υγεία μας. Οι καταναλωτές χάνουν το δικαίωμα της επιλογής στην τροφή τους και είναι ευάλωτοι στα διατροφικά σκάνδαλα, στα υπολείμματα χημικών και στο οικονομικό παιχνίδι που κρύβεται πίσω από τις «έξυπνες» ή «σούπερ» τροφές.

Αθήνα, 20 Μαρτίου 2020

Έκθεση του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος για το έτος 2019

ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΡΙΣΗ ΣΤΗΝ ΠΑΝΔΗΜΙΑ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ 2020: ΕΤΟΣ ΠΡΟΚΛΗΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Στο ξεκίνημα της νέας δεκαετίας, η ελληνική οικονομία έχει διορθώσει τις μείζονες μακροοικονομικές και δημοσιονομικές ανισορροπίες που προκάλεσαν την οικονομική κρίση και προσπαθεί να επιταχύνει το βηματισμό της προς μια διατηρήσιμη αναπτυξιακή τροχιά. Στο δρόμο της έχει να αντιμετωπίσει μια σειρά από σημαντικές προκλήσεις, σε μεγάλο βαθμό ως απόρροια της οικονομικής κρίσης, καθώς και εξωτερικούς κινδύνους. Η εξάπλωση του κορωνοϊού που προκαλεί τη νόσο Covid-19 και η όξυνση του προσφυγικού-μεταναστευτικού προβλήματος επηρεάζουν καταλυτικά τις βραχυπρόθεσμες αναπτυξιακές προοπτικές και θέτουν, προσωρινά, μεγάλα εμπόδια στην πορεία προς την κανονικότητα. Η πανδημία του κορωνοϊού δοκιμάζει τις κοινωνικές και οικονομικές αντοχές όλου του πλανήτη και απαιτεί άλλο επίπεδο διεθνούς επιστημονικής, κοινωνικής και οικονομικής συνεργασίας από αυτό που ίσχυε μέχρι σήμερα. Οι αγορές ομολόγων και κεφαλαίων έχουν ήδη υποστεί μεγάλες απώλειες, με τις πιο αδύναμες οικονομίες να πλήττονται περισσότερο. Παρά την αναιμική μεγέθυνση της ευρωπαϊκής οικονομίας, η ελληνική οικονομία συνέχισε να ανακάμπτει μέχρι πρόσφατα, όπως μαρτυρούν οι θετικές επιδόσεις που καταγράφηκαν σε βασικούς μακροοικονομικούς και χρηματοοικονομικούς δείκτες. Η ισχυρή ανοδική τάση του δείκτη οικονομικού κλίματος και η ενίσχυση του δείκτη επιχειρηματικών προσδοκιών υποδήλωναν, μέχρι πρότινος, συνέχιση και επιτάχυνση της αναπτυξιακής δυναμικής. Παράλληλα, καταγράφηκαν θετικές εξελίξεις στο χρηματοπιστωτικό τομέα, με αύξηση των τραπεζικών καταθέσεων και βελτίωση των συνθηκών χρηματοδότησης των τραπεζών, που συνέβαλαν στην ενίσχυση της ρευστότητάς τους και επέτρεψαν την αύξηση της τραπεζικής χρηματοδότησης των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών. Εξάλλου, η ανάκτηση της εμπιστοσύνης στον τραπεζικό τομέα επέφερε την πλήρη άρση των περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων από την 1η Σεπτεμβρίου 2019. Επιπρόσθετα, η πρόσφατη κατάργηση από το Διοικητικό Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) της απόφασης του Μαρτίου 2015, με την οποία είχαν επιβληθεί ανώτατα όρια στην αγορά ελληνικών κρατικών ομολόγων από τις ελληνικές τράπεζες, πιστοποίησε την ανάκτηση της εμπιστοσύνης στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα. Η συνετή δημοσιονομική πολιτική, ο προσανατολισμός του δημοσιονομικού μίγματος προς μια πολιτική περισσότερο φιλική προς την ανάπτυξη, με κύριο χαρακτηριστικό την εκλογίκευση του φορολογικού βάρους και των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης, η μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων (ΜΕΔ), οι ιδιωτικοποιήσεις και η εφαρμογή του εθνικού προγράμματος μεταρρυθμίσεων είναι οι σημαντικότεροι άξονες της προσπάθειας για την ενίσχυση της αξιοπιστίας της οικονομικής πολιτικής σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα. Πολλά από τα μεσοπρόθεσμα αυτά στοιχεία της οικονομικής πολιτικής πρέπει να διατηρηθούν και στις σημερινές έκτακτες οικονομικές συνθήκες, άλλα όμως πρέπει να προσαρμοστούν αναλόγως. Επιβράβευση της προόδου που σημείωσε η Ελλάδα είναι η αναβάθμιση του αξιόχρεου της χώρας κατά μία βαθμίδα τον Οκτώβριο του 2019 από τον οίκο αξιολόγησης Standard & Poor’s και πιο πρόσφατα, τον Ιανουάριο του 2020, από τον οίκο Fitch, αλλά και η βελτίωση της θέσης της χώρας κατά επτά βαθμίδες όσον αφορά το δείκτη αντίληψης της διαφθοράς που καταρτίζει η Διεθνής Διαφάνεια. Σε ένα διεθνές περιβάλλον αρνητικών αποδόσεων, οι αποδόσεις των ελληνικών κρατικών και εταιρικών ομολόγων κατέγραψαν συνεχή και ταχεία αποκλιμάκωση, η οποία μόλις προσφάτως ανατράπηκε λόγω της εξάπλωσης του κορωνοϊού, με τα περιθώρια (spreads) να αυξάνονται σημαντικά τις τελευταίες ημέρες. Αυτές οι πρόσφατες εξελίξεις καταδεικνύουν, μεταξύ άλλων, τη σημασία που έχει η συμμετοχή των ελληνικών κρατικών ομολόγων στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ). Στο πλαίσιο αυτό, είναι εξαιρετικά σημαντική η απόφαση που έλαβε το Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΚΤ στις 18 Μαρτίου να εφαρμόσει εξαίρεση (waiver) από το γενικό κανόνα επιλεξιμότητας ομολόγων για τα ελληνικά κρατικά ομόλογα με το νέο πρόγραμμα αγοράς ομολόγων που συνδέεται με την πανδημία (PEPP) ύψους 750 δισεκ. ευρώ και θα διαρκέσει τουλάχιστον έως το τέλος του 2020. Για να μπορέσει η ελληνική οικονομία να ενταχθεί με αξιώσεις στο νέο παγκόσμιο οικονομικό χάρτη, θα πρέπει να εντείνει τις προσπάθειές της για την αντιμετώπιση μιας σειράς από περιορισμούς και προκλήσεις που εξακολουθούν να υφίστανται, με έμφαση στη μείωση του μεγάλου επενδυτικού κενού, στη δημιουργία πολλών και καλά αμειβόμενων θέσεων εργασίας πλήρους απασχόλησης και υψηλής εξειδίκευσης, στην αποκλιμάκωση του υψηλού αποθέματος των ΜΕΔ και στη μείωση του δημόσιου χρέους. Παράλληλα, η εφαρμογή του εθνικού προγράμματος μεταρρυθμίσεων και αποκρατικοποιήσεων, με τις προσαρμογές που επιβάλλουν οι έκτακτες συνθήκες, συμβάλλει στη βελτίωση των οικονομικών προοπτικών. Τον ίδιο σκοπό εξυπηρετεί και ο εξορθολογισμός των δημοσιονομικών στόχων. Η προσαρμογή του στόχου για το πρωτογενές δημοσιονομικό πλεόνασμα σε χαμηλότερα επίπεδα από εκείνα που ισχύουν σήμερα συνεπάγεται οφέλη, αρκεί να μην είναι τέτοια η μείωση του πλεονάσματος που να ανατρέπει τη βιωσιμότητα του δημόσιου χρέους. Υπό αυτό το πρίσμα πρέπει να ιδωθεί και η πρόσφατη θετική απόφαση του Eurogroup της 16ης Μαρτίου, το οποίο, αξιοποιώντας τις διατάξεις του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης περί ευελιξίας στην εφαρμογή των δημοσιονομικών κανόνων σε περίπτωση δυσμενών οικονομικών εξελίξεων λόγω έκτακτων γεγονότων, εξαιρεί, για όλα τα κράτη-μέλη, τις δημοσιονομικές επιπτώσεις που σχετίζονται με τα προσωρινά μέτρα για την αντιμετώπιση της πανδημίας του κορωνοϊού. Επιπλέον, η λειτουργία των αυτόματων σταθεροποιητών στην οικονομία δεν θα επηρεάσει τη συμμόρφωση με τους δημοσιονομικούς κανόνες. Τέλος, στην περίπτωση της Ελλάδος, οι δαπάνες που σχετίζονται με τη διαχείριση της προσφυγικής-μεταναστευτικής κρίσης θα εξαιρεθούν από τον υπολογισμό του στόχου του δημοσιονομικού αποτελέσματος.

Το 2019 καταγράφηκε σημαντική υποχώρηση του ρυθμού αύξησης του παγκόσμιου εμπορίου σε 1%, από 3,7% το 2018, ως αποτέλεσμα του εντεινόμενου εμπορικού προστατευτισμού και της αυξημένης αβεβαιότητας. Η επιβράδυνση του διεθνούς εμπορίου έπληξε την εξωτερική ζήτηση και τη βιομηχανική παραγωγή και οδήγησε σε συγκρατημένη μεγέθυνση του παγκόσμιου ΑΕΠ κατά 2,9%, που ήταν ο χαμηλότερος ρυθμός της δεκαετίας, έναντι 3,6% το 2018. Ειδικότερα στη ζώνη του ευρώ, ο ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ υποχώρησε σε 1,2% από 1,9% το 2018, κατά κύριο λόγο εξαιτίας της εξασθένησης της εξωτερικής ζήτησης. Ωστόσο, η επιβράδυνση της ανάπτυξης της οικονομίας της ζώνης του ευρώ συγκρατήθηκε από την εγχώρια ζήτηση, που παρέμεινε ισχυρή λόγω αύξησης της απασχόλησης και του διαθέσιμου εισοδήματος, αλλά και από τη συνεχιζόμενη βελτίωση των χρηματοπιστωτικών συνθηκών λόγω της διατήρησης της διευκολυντικής κατεύθυνσης της ενιαίας νομισματικής πολιτικής. Η εξάπλωση του κορωνοϊού συνιστά σήμερα τη μεγαλύτερη πηγή κινδύνου για την παγκόσμια και την ευρωπαϊκή οικονομία, αφού άμεσες είναι οι συνέπειες στη βιομηχανία μέσω διαταράξεων της εφοδιαστικής αλυσίδας, στο εμπόριο, στις μεταφορές, στον τουρισμό, αλλά και στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Οι οικονομικές επιπτώσεις δεν μπορούν ακόμη να ποσοτικοποιηθούν με ακρίβεια, παρά μόνο να εκτιμηθούν με βάση διάφορα υποθετικά σενάρια. Σύμφωνα με το μετριοπαθές σενάριο του ΟΟΣΑ, υπό την προϋπόθεση δηλαδή μιας περιορισμένης και ήπιας εξάπλωσης του κορωνοϊού, ο ρυθμός ανάπτυξης της παγκόσμιας οικονομίας για το 2020 εκτιμάται ότι θα ανέλθει στο 2,4%, θα είναι δηλαδή κατά 0,5 της ποσοστιαίας μονάδας χαμηλότερος έναντι της πρόβλεψης του Νοεμβρίου του 2019. Σύμφωνα με το δυσμενές σενάριο, στο ενδεχόμενο δηλαδή μιας ευρύτερης εξάπλωσης της νόσου και γενικευμένης διάχυσης των επιπτώσεων, ο ρυθμός ανάπτυξης της παγκόσμιας οικονομίας θα περιοριστεί στο 1,5%. Μετά τις τελευταίες εξελίξεις φαίνεται ότι το μετριοπαθές σενάριο του ΟΟΣΑ έχει ελάχιστες πιθανότητες να υλοποιηθεί. Σύμφωνα με τις πλέον πρόσφατες μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ (Μάρτιος 2020), για την οικονομία της ζώνης του ευρώ προβλέπεται ότι ο ρυθμός μεγέθυνσης το 2020 θα περιοριστεί στο 0,8%, από 1,1% που ήταν η προηγούμενη πρόβλεψη (Δεκέμβριος 2019), υπό την προϋπόθεση μιας περιορισμένης εξάπλωσης του κορωνοϊού. Ειδικότερα, εκτιμάται πολύ αδύναμη μεγέθυνση το πρώτο εξάμηνο του έτους και βελτίωση το δεύτερο εξάμηνο, καθώς η εξωτερική ζήτηση σταδιακά θα ανακάμπτει, οι κυβερνήσεις συντονισμένα θα έχουν ήδη λάβει αντισταθμιστικά δημοσιονομικά μέτρα, ενώ η επεκτατική νομισματική πολιτική θα συμβάλλει και αυτή στην οικονομική ανάκαμψη. Οι αρνητικές επιπτώσεις οφείλονται τόσο στις διαταράξεις στις αλυσίδες εφοδιασμού και παραγωγής, λόγω των προληπτικών αλλά και των περιοριστικών μέτρων για την αποφυγή ευρύτερης διασποράς της πανδημίας, όσο και στη χειροτέρευση της εμπιστοσύνης. Στην περίπτωση δε που η εξάπλωση του κορωνοϊού ενταθεί χρονικά και γεωγραφικά, οι επιπτώσεις θα είναι ακόμη δυσμενέστερες. Συγκεκριμένα, βάσει δύο εναλλακτικών δυσμενών σεναρίων, σε πιθανή ένταση της πανδημίας με μεγαλύτερη διασπορά στη ζώνη του ευρώ ή και με επιπλέον διαταραχές στις διεθνείς χρηματοπιστωτικές αγορές και στις διεθνείς τιμές του πετρελαίου, εκτιμάται ότι ο ρυθμός μεγέθυνσης το 2020 θα επιβραδυνθεί περαιτέρω κατά 0,6 έως 1,4 ποσοστιαίες μονάδες, δηλαδή η οικονομία της ζώνης του ευρώ είναι πολύ πιθανόν να εισέλθει σε αρνητικούς ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης. Η μεγαλύτερη πρόκληση για τη ζώνη του ευρώ σήμερα, που θέτει σε δεύτερη μοίρα όλα τα προηγούμενα, είναι η προστασία της ανθρώπινης ζωής και η διαφύλαξη της κοινωνικής συνοχής, καθώς και η έγκαιρη και αποτελεσματική αντιμετώπιση των αρνητικών επιπτώσεων στην οικονομία και κοινωνία από την εξάπλωση του κορωνοϊού. Αν και η μέχρι τώρα αντίδραση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ), της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM), της Ευρωομάδας (Eurogroup) και ιδιαιτέρως των ίδιων των κρατών-μελών μπορεί να χαρακτηριστεί θετική, είναι σαφές ότι απαιτείται ακόμη μεγαλύτερη συνεργασία και συντονισμός σε επιστημονικό αλλά και σε δημοσιονομικό/ νομισματικό επίπεδο, όπου η ευελιξία και ο ρεαλισμός πρέπει να υπερισχύσουν. Επειδή οι δυνατότητες των κρατών-μελών δεν είναι οι ίδιες, η επίδειξη συνοχής, αλληλεγγύης και ευελιξίας στην αντιμετώπιση της πανδημίας και η παροχή διευκολύνσεων στα κράτη-μέλη που έχουν τη μεγαλύτερη ανάγκη ή έχουν δημοσιονομικές δυσκολίες είναι καταλυτικής σημασίας για την καταξίωση της διακυβέρνησης της ζώνης του ευρώ στη συνείδηση των πολιτών αυτή την κρίσιμη περίοδο.

ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ OΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΟ 2019 ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΟ 2020 Το 2019 η αναπτυξιακή δυναμική της ελληνικής οικονομίας διατηρήθηκε, παρά την επιβράδυνση της ευρωπαϊκής οικονομίας. Ο ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ σε σταθερές τιμές διαμορφώθηκε σε 1,9%, όπως και το 2018, ενώ ο αντίστοιχος ρυθμός της οικονομίας της ζώνης του ευρώ επιβραδύνθηκε σε 1,2% από 1,9% το 2018. Το 2020 η ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας θα καθοριστεί σε μεγάλο βαθμό από τις επιπτώσεις της εξάπλωσης του κορωνοϊού στην παγκόσμια και την ευρωπαϊκή οικονομία. Ο οικονομικός αντίκτυπος εκδηλώνεται μέσω τριών διαύλων. Από την πλευρά της ζήτησης, με επιβράδυνση των ελληνικών εξαγωγών, τόσο αγαθών όσο και υπηρεσιών (μεταφορές, ναυτιλία και τουρισμός), και της εγχώριας κατανάλωσης και των επενδύσεων. Από την πλευρά της προσφοράς, με διατάραξη στις διεθνείς και περιφερειακές αλυσίδες εφοδιασμού ενδιάμεσων και κεφαλαιακών αγαθών, καθώς και με το κλείσιμο επιχειρήσεων για να περιοριστεί η πανδημία. Από την πλευρά του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος, η αύξηση του κόστους χρηματοδότησης λόγω της επανατιμολόγησης των κινδύνων διεθνώς οδηγεί στην επιδείνωση των όρων και του κόστους άντλησης νέας χρηματοδότησης για τις τράπεζες, τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά, καθώς και για το Ελληνικό Δημόσιο. Ήδη παρατηρείται πολύ σημαντική αύξηση των περιθωρίων (spreads) τις τελευταίες ημέρες, ιδιαιτέρως στην περίπτωση της Ελλάδος, στις αγορές ομολόγων, οι οποίες, ούτως ή άλλως, παρουσιάζουν πολύ έντονη μεταβλητότητα. Ο ρυθμός ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας εκτιμάται ότι θα επιβραδυνθεί σημαντικά το 2020, δεδομένων των επιπτώσεων της εξάπλωσης του κορωνοϊού. Οι επιπτώσεις αυτές προς το παρόν δεν μπορούν να ποσοτικοποιηθούν με ακρίβεια, δεδομένου ότι δεν υπάρχουν ακόμη διαθέσιμα στοιχεία και η πανδημία είναι σε εξέλιξη. Ειδικότερα, σύμφωνα με το βασικό σενάριο της Τράπεζας της Ελλάδος, ο ρυθμός μεταβολής του ΑΕΠ εκτιμάται ότι θα είναι μηδενικός το 2020, αντί 2,4% που ήταν η πιο πρόσφατη πρόβλεψη μετά την ενσωμάτωση των στοιχείων των Εθνικών Λογαριασμών για το δ΄ τρίμηνο του 2019 (6 Μαρτίου 2020). Η προς τα κάτω αναθεώρηση της πρόβλεψης του ρυθμού ανάπτυξης κατά επιπλέον 2,4 ποσοστιαίες μονάδες οφείλεται στην ενσωμάτωση των επιπτώσεων από την εξάπλωση του κορωνοϊού. Με βάση τα τελευταία στοιχεία για την εξέλιξη της πανδημίας, η πιθανότερη εκδοχή είναι ότι θα υπάρξει σημαντική αρνητική επίπτωση στην οικονομία τα δύο πρώτα τρίμηνα του 2020, η οποία θα αντισταθμιστεί μερικώς τα δύο τελευταία τρίμηνα. Η επιβράδυνση του ρυθμού οικονομικής μεγέθυνσης θα προέλθει κυρίως από διαταραχές στην πλευρά της ζήτησης, με μείωση της εξωτερικής ζήτησης αγαθών και υπηρεσιών και της εγχώριας ζήτησης, αφού πλήττονται ιδιαιτέρως τομείς όπως οι μεταφορές, ο τουρισμός, το εμπόριο, η εστίαση και η ψυχαγωγία. Ουδείς σήμερα μπορεί να προβλέψει με ακρίβεια την εξέλιξη της πανδημίας, ενώ οι επιπτώσεις της στις εθνικές οικονομίες θα εξαρτηθούν και από τα εθνικά και διεθνή δημοσιονομικά και νομισματικά μέτρα που λαμβάνονται. Το βασικό σενάριο της Τράπεζας της Ελλάδος ενσωματώνει υποθέσεις για τα αντισταθμιστικά μέτρα που έχουν ήδη ληφθεί.

ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Το 2019, η εφαρμογή της δημοσιονομικής πολιτικής χαρακτηρίστηκε από την τήρηση των συμφωνηθέντων στο πλαίσιο της ενισχυμένης εποπτείας, την προσήλωση στην υλοποίηση των δημοσιονομικών μεταρρυθμίσεων και, μετά τις εκλογές του Ιουλίου, την ανασύνθεση του δημοσιονομικού μίγματος με κύρια αλλαγή την ελάφρυνση του φορολογικού βάρους. Η μεταβολή της δημοσιονομικής πολιτικής προς αναπτυξιακή κατεύθυνση και, κυρίως, η έμφαση στις μεταρρυθμίσεις είχαν ως αποτέλεσμα την ταχεία αποκλιμάκωση των αποδόσεων των ελληνικών ομολόγων σε νέα ιστορικά χαμηλά, η οποία επέτρεψε την άνετη πρόσβαση του Ελληνικού Δημοσίου στις διεθνείς χρηματοπιστωτικές αγορές για άντληση φθηνών κεφαλαίων, καθώς και την πρόωρη αποπληρωμή μέρους του δανείου του ΔΝΤ. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα ταμειακά στοιχεία της γενικής κυβέρνησης για το 2019 υπήρξε, για πέμπτο συνεχές έτος, υπέρβαση του στόχου του πρωτογενούς πλεονάσματος, το οποίο εκτιμάται, σύμφωνα με τα προσωρινά στοιχεία, ότι έκλεισε κοντά στο 4% του ΑΕΠ. Για το 2020, μέχρι προσφάτως η πρόβλεψη ήταν ότι θα επιτευχθεί ο δημοσιονομικός στόχος, ως αποτέλεσμα της εφαρμογής ενός αναπτυξιακού και δημοσιονομικά ουδέτερου μίγματος πολιτικής με κύρια χαρακτηριστικά την ελάφρυνση του φορολογικού βάρους και την ενίσχυση των ηλεκτρονικών συναλλαγών. Όμως, η εξάπλωση της πανδημίας του κορωνοϊού αφενός δημιουργεί νέες υψηλές δαπάνες για την αντιμετώπιση της νόσου, τη στήριξη των επιχειρήσεων και τη διαφύλαξη της απασχόλησης και αφετέρου έχει σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στο ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης και, κατά συνέπεια, στα κρατικά έσοδα. Με αυτά τα δεδομένα, το πρωτογενές αποτέλεσμα της γενικής κυβέρνησης αναμένεται να διαμορφωθεί αρκετές ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ κάτω από τον αρχικό στόχο 3,5% του ΑΕΠ, αν και αυτή τη στιγμή είναι εξαιρετικά δύσκολο να προβλεφθεί με ακρίβεια. Λόγω όμως της ευελιξίας που ενσωματώνεται στο Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης για έκτακτες συνθήκες, η διαμόρφωση του δημοσιονομικού αποτελέσματος σε χαμηλότερα επίπεδα δεν μπορεί να θεωρηθεί σε καμία περίπτωση ως παραβίαση του στόχου. Η μεγαλύτερη πρόκληση για τη δημοσιονομική πολιτική σήμερα, που μεταβάλλει ριζικά όλα τα μέχρι τώρα δεδομένα, είναι να αξιοποιήσει όλες τις δυνατότητες που προσφέρονται ώστε να εξασφαλίσει τη χρηματοδότηση των δαπανών για την αντιμετώπιση της νόσου του κορωνοϊού και να ελαχιστοποιήσει τις αρνητικές επιδράσεις στην πραγματική οικονομία, με τέτοιο τρόπο ώστε να υπάρξει η μικρότερη δυνατή επίπτωση στη βιωσιμότητα του δημόσιου χρέους.

ΕΝΙΑΙΑ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Η ΕΚΤ παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις σχετικά με τη διασπορά του κορωνοϊού και τους κινδύνους που δημιουργεί για την οικονομία της ζώνης του ευρώ, τις αγορές και το πλαίσιο άσκησης της νομισματικής πολιτικής και είναι σε εγρήγορση προκειμένου να λάβει τα κατάλληλα μέτρα για την ελαχιστοποίηση αυτών των κινδύνων. Ως πρώτη αντίδραση, το Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΚΤ στη συνεδρίαση της 12ης Μαρτίου αποφάσισε τη λήψη ολοκληρωμένης δέσμης μέτρων νομισματικής πολιτικής, ενώ και το Εποπτικό Συμβούλιο (Supervisory Board) της ΕΚΤ έλαβε παραλλήλως μέτρα εποπτικά που διευκολύνουν τις τράπεζες, ώστε αυτές να μπορούν με τη σειρά τους να συνεχίσουν να δανειοδοτούν επιχειρήσεις και νοικοκυριά υπό τις έκτακτες συνθήκες που δημιουργούνται από την πανδημία. Συγκεκριμένα, το Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΚΤ αποφάσισε: α) Διενέργεια, προσωρινά, πρόσθετων πράξεων πιο μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης (LTRO) με σκοπό την άμεση παροχή στήριξης σε ρευστότητα προς το χρηματοπιστωτικό σύστημα της ζώνης του ευρώ. Οι πράξεις αυτές παρέχουν έναν αποτελεσματικό μηχανισμό στήριξης. Θα διενεργούνται μέσω δημοπρασίας σταθερού επιτοκίου με πλήρη κατανομή και επιτόκιο ίσο με το μέσο επιτόκιο της διευκόλυνσης αποδοχής καταθέσεων και θα παρέχουν ρευστότητα με ευνοϊκούς όρους με σκοπό την κάλυψη της περιόδου μέχρι την πράξη TLTRO-III που είναι προγραμματισμένη για τον Ιούνιο του 2020. β) Εφαρμογή σημαντικά ευνοϊκότερων όρων κατά την περίοδο Ιουνίου 2020-Ιουνίου 2021 σε όλες τις πράξεις TLTRO-III που εκκρεμούν στη διάρκεια της ίδιας περιόδου, με σκοπό τη στήριξη των τραπεζικών χορηγήσεων προς όσους έχουν πληγεί περισσότερο από την εξάπλωση του κορωνοϊού, ιδίως τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Σε όλη τη διάρκεια της περιόδου αυτής, το επιτόκιο θα είναι κατά 25 μονάδες βάσης χαμηλότερο από το μέσο επιτόκιο που εφαρμόζεται στις πράξεις κύριας αναχρηματοδότησης του Ευρωσυστήματος. Για τους αντισυμβαλλομένους που διατηρούν τα επίπεδα χορήγησης πιστώσεών τους, το επιτόκιο θα είναι χαμηλότερο και, στη διάρκεια της περιόδου που θα λήξει τον Ιούνιο του 2021, μπορεί να διαμορφωθεί έως και κατά 25 μονάδες βάσης χαμηλότερο από το μέσο επιτόκιο της διευκόλυνσης αποδοχής καταθέσεων. Το μέγιστο συνολικό ποσό που μπορούν οι τράπεζες να δανειστούν μέσω των πράξεων TLTRO-III αυξάνεται στο 50% του υπολοίπου των αποδεκτών δανείων τους όπως είχε διαμορφωθεί στις 28 Φεβρουαρίου 2020. γ) Προσωρινή διάθεση συνολικού ποσού ύψους 120 δισεκ. ευρώ για πρόσθετες καθαρές αγορές στοιχείων ενεργητικού μέχρι το τέλος του 2020, διασφαλίζοντας την ισχυρή συμβολή των προγραμμάτων αγοράς περιουσιακών στοιχείων του ιδιωτικού τομέα. Σε συνδυασμό με τα υφιστάμενα προγράμματα αγοράς τίτλων (APP), το πρόγραμμα αυτό θα στηρίξει τις ευνοϊκές συνθήκες χρηματοδότησης της πραγματικής οικονομίας σε περιστάσεις αυξημένης αβεβαιότητας. Στις 18 Μαρτίου η ΕΚΤ, στη δεύτερη και πιο καθοριστική για τις αγορές παρέμβασή της, αποφάσισε να διαθέσει συνολικά 750 δισεκ. ευρώ, στο πλαίσιο έκτακτου προγράμματος αγοράς τίτλων που συνδέεται με την πανδημία (Pandemic Emergency Purchase Programme - PEPP), στο οποίο θα γίνονται δεκτά και ελληνικά κρατικά ομόλογα, μέσω της επαναφοράς της εξαίρεσης (waiver) από τους γενικούς κανόνες επιλεξιμότητας ομολόγων. Οι σημαντικές αυτές δράσεις της ΕΚΤ συμπληρώνουν τις δημοσιονομικές δράσεις, τόσο σε επίπεδο ευρωζώνης όσο και σε εθνικό επίπεδο, για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της εξάπλωσης του κορωνοϊού στις οικονομίες των κρατών-μελών της ζώνης του ευρώ.

Οι ελληνικές τράπεζες, κάνοντας χρήση των προαναφερόμενων νομισματικών και εποπτικών διευκολύνσεων της ΕΚΤ, προχώρησαν ήδη σε ανακοίνωση δράσεων για τη διευκόλυνση επιχειρήσεων σε κλάδους που θίγονται από την κρίση του κορωνοϊού.

Μη εξυπηρετούμενα δάνεια Κατά τη διάρκεια του 2019, οι τράπεζες συνέχισαν τις προσπάθειές τους στην κατεύθυνση της αντιμετώπισης του υψηλού αποθέματος των ΜΕΔ. Αν και το πρόβλημα των ΜΕΔ θεωρείται κυρίως απόρροια της ύφεσης, νομοθετικές παρεμβάσεις όπως η αναστολή των πλειστηριασμών πρώτης κατοικίας, η κατάχρηση του πλαισίου προστασίας από κατασχέσεις, καθώς και διάφορα άλλα νομικά και δικαστικά εμπόδια δεν επέτρεψαν την αποτελεσματική αντιμετώπιση του προβλήματος. Στο τέλος Δεκεμβρίου του 2019 τα ΜΕΔ παρέμειναν σε υψηλό επίπεδο και ανήλθαν σε 68,0 δισεκ. ευρώ (ή 40,3% του συνόλου των δανείων, έναντι 3,4% του ευρωπαϊκού μέσου όρου στο τέλος Σεπτεμβρίου του 2019), μειωμένα κατά 13,8 δισεκ. ευρώ συγκριτικά με το τέλος Δεκεμβρίου του 2018 και κατά 39,2 δισεκ. ευρώ έναντι του Μαρτίου 2016, οπότε είχε καταγραφεί και το υψηλότερο επίπεδο ΜΕΔ. Η υποχώρηση του αποθέματος των ΜΕΔ κατά τη διάρκεια του 2019 οφείλεται κυρίως σε πωλήσεις δανείων ύψους 8,1 δισεκ. ευρώ και σε διαγραφές ύψους 4,3 δισεκ. ευρώ. Όσον αφορά τους επιχειρησιακούς στόχους για τη μείωση των ΜΕΔ, η στόχευση των τραπεζών είναι ο δείκτης ΜΕΔ να έχει διαμορφωθεί σε επίπεδα κάτω του 20% στο τέλος του 2021. Ο ρυθμός μείωσης των ΜΕΔ μπορεί να επιταχυνθεί περαιτέρω με την εφαρμογή λύσεων όπως του σχεδίου “Ηρακλής” (ν. 4649/2019). Σε επόμενο στάδιο και αφού αξιολογηθούν τα αποτελέσματά του, το σχέδιο “Ηρακλής” αναμένεται να πλαισιωθεί από την εφαρμογή και άλλων μέτρων ολιστικής προσέγγισης, όπως αυτά που έχει προτείνει στο πρόσφατο παρελθόν η Τράπεζα της Ελλάδος, προκειμένου να αντιμετωπιστεί ταυτόχρονα και το ζήτημα που προκύπτει από τη σημερινή κεφαλαιακή διάρθρωση των τραπεζών, με την αναβαλλόμενη φορολογική απαίτηση (DTC) να αποτελεί δυσανάλογα μεγάλο μέρος των συνολικών κεφαλαίων. Σε κάθε περίπτωση, με την υλοποίηση του σχεδίου “Ηρακλής” θα είναι σημαντικό να υπάρξει αξιολόγηση των θεμελιωδών μεγεθών του ελληνικού τραπεζικού τομέα, κυρίως της οργανικής κερδοφορίας, του δείκτη κάλυψης επισφαλών απαιτήσεων και της ποιότητας των εποπτικών κεφαλαίων, ιδιαίτερα μετά την παρέλευση της πανδημίας του κορωνοϊού. Όλα αυτά όμως τελούν υπό αναθεώρηση εν όψει των έκτακτων περιστάσεων και των συνθηκών μεγάλης αβεβαιότητας υπό τις οποίες καλείται να λειτουργήσει σήμερα το τραπεζικό σύστημα, όπως και η πραγματική οικονομία. Αναμένεται δηλαδή να επηρεαστεί αρνητικά η πορεία προς την επίτευξη του στόχου της σημαντικής μείωσης του ποσοστού των ΜΕΔ το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα, όχι όμως και ο τελικός στόχος.

ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΚΑΙ ΠΗΓΕΣ ΑΒΕΒΑΙΟΤΗΤΑΣ Οι εκτιμήσεις για τις προοπτικές της ελληνικής οικονομίας περιλαμβάνουν σημαντικούς κινδύνους από ένα ασταθές διεθνές οικονομικό περιβάλλον, από γεωπολιτικές εντάσεις στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, από ακραία καιρικά φαινόμενα λόγω κλιματικής αλλαγής, από την πρόσφατη έξαρση της προσφυγικής-μεταναστευτικής κρίσης, κυρίως όμως από την εξάπλωση του κορωνοϊού, η οποία επηρεάζει σημαντικά την ελληνική οικονομία τόσο από την πλευρά της ζήτησης όσο και από την πλευρά της προσφοράς, με σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στον τουρισμό, στη ναυτιλία, στις μεταφορές και στις εφοδιαστικές αλυσίδες, αλλά και στην εγχώρια ζήτηση λόγω της μείωσης της ιδιωτικής κατανάλωσης και των ιδιωτικών επενδύσεων. Στη φάση αυτή, όπως ήδη αναφέρθηκε, η Τράπεζα της Ελλάδος αναθεωρεί την πρόβλεψή της για το ΑΕΠ το 2020 και εκτιμά μηδενικό ρυθμό μεταβολής, από 2,4% που ήταν η προηγούμενη πρόβλεψη. Σε ό,τι αφορά το εξωτερικό περιβάλλον, κίνδυνοι προκύπτουν από μια αβέβαιη και αδύναμη ανάκαμψη της παγκόσμιας οικονομίας. Στο ενδεχόμενο μιας μεγαλύτερης σε διάρκεια και ένταση εξάπλωσης του κορωνοϊού, ενισχύονται οι προσδοκίες προσωρινής ύφεσης, όπως αυτό γίνεται ήδη φανερό από τη νευρικότητα των διεθνών χρηματοπιστωτικών αγορών, και ως εκ τούτου ο κίνδυνος επιβράδυνσης της παγκόσμιας και ευρωπαϊκής οικονομίας αυξάνεται σημαντικά. Όσον αφορά την οικονομία της ζώνης του ευρώ, η ανάπτυξη, όπως ήδη αναφέρθηκε, προβλέπεται ότι θα παραμείνει εξαιρετικά αδύναμη, με πολύ σημαντική πιθανότητα να καταγραφεί αρνητικός ρυθμός σε ετήσια βάση, αντανακλώντας την ήδη αρνητική επίδραση που ασκούν στις επιχειρηματικές επενδύσεις, στη μεταποίηση και στις εξαγωγές η επιβράδυνση του παγκόσμιου εμπορίου και η μείωση της εξωτερικής ζήτησης, κυρίως όμως η συγκράτηση της εγχώριας ζήτησης από τη μείωση της ιδιωτικής κατανάλωσης, λόγω της εξάπλωσης του κορωνοϊού. Σε ό,τι αφορά το εγχώριο περιβάλλον, η εξάπλωση του κορωνοϊού και η πρόσφατη έξαρση της προσφυγικής-μεταναστευτικής κρίσης αποτελούν τους σημαντικότερους κινδύνους. ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΔΙΑΤΗΡΗΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Η ήπια άνοδος της οικονομικής δραστηριότητας τα τελευταία χρόνια στηρίχθηκε κυρίως στην ενίσχυση της συνολικής ενεργού ζήτησης, με τη συμβολή της κατανάλωσης και των εξαγωγών. Η συντελούμενη στροφή της οικονομικής πολιτικής προς αναπτυξιακή κατεύθυνση και οι δρομολογούμενες αλλαγές στη δομή και λειτουργία του κράτους και της οικονομίας δημιουργούν προσδοκίες σταδιακής επανόδου του κατά κεφαλήν ΑΕΠ σε τροχιά σύγκλισης προς τον ευρωπαϊκό μέσο όρο μεσοπρόθεσμα, και όταν βεβαίως παρέλθει η κρίση του κορωνοϊού. Για την καταγραφή ισχυρών ρυθμών ανάπτυξης μεσομακροπρόθεσμα, αφού ξεπεραστεί η τρέχουσα κρίση, η ελληνική οικονομία καλείται να αντιμετωπίσει, εκτός των δύο πολύ σοβαρών εξωγενών κλυδωνισμών, που προφανώς αποτελούν εθνικές προτεραιότητες, και μια σειρά από μεσοπρόθεσμες προκλήσεις. Αυτές είναι: το μεγάλο επενδυτικό κενό, η υψηλή ανεργία, το μεγάλο απόθεμα των ΜΕΔ, το υψηλό δημόσιο χρέος και ο αργός ψηφιακός μετασχηματισμός. Επομένως κρίνονται αναγκαίες παρεμβάσεις οικονομικής πολιτικής που στοχεύουν στην ενίσχυση κυρίως της πλευράς της προσφοράς, για την επέκταση των παραγωγικών δυνατοτήτων της χώρας και την άνοδο του πραγματικού και του δυνητικού προϊόντος. Είναι προφανές ότι ορισμένες από τις παρεμβάσεις που απαιτούνται δεν μπορούν να υλοποιηθούν υπό τις σημερινές συνθήκες έντονης διόρθωσης των διεθνών αγορών. Η αντιμετώπιση της πανδημίας του κορωνοϊού και γενικότερα η προστασία της δημόσιας υγείας, μαζί με την αντιμετώπιση της προσφυγικής-μεταναστευτικής κρίσης, είναι σήμερα προτεραιότητες οι οποίες κινητοποιούν τις δυνάμεις του έθνους. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι παρεμβάσεις που παράγουν μεσοπρόθεσμα αποτελέσματα πρέπει τώρα να αγνοηθούν. Άλλωστε, οδηγούν σε υψηλότερους ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης μεσοπρόθεσμα και στη βιωσιμότητα του δημόσιου χρέους, που είναι προϋποθέσεις για τη διάθεση περισσότερων πόρων στη δημόσια υγεία, καθώς και στη διαφύλαξη των εθνικών συνόρων, τα οποία είναι ταυτοχρόνως και ευρωπαϊκά σύνορα. Οι παρεμβάσεις αυτές αφορούν τις ακόλουθες προτεραιότητες: • Αντιμετώπιση του προβλήματος των μη εξυπηρετούμενων δανείων (ΜΕΔ).

• Άσκηση συνετής δημοσιονομικής πολιτικής.

• Αύξηση των ιδιωτικών παραγωγικών επενδύσεων.

• Μείωση της ανεργίας.

• Εφαρμογή του εθνικού προγράμματος μεταρρυθμίσεων.

• Ιδιωτικοποιήσεις, αποτελεσματικότερη διαχείριση της δημόσιας περιουσίας και επέκταση του θεσμού των συνεργασιών και συμπράξεων ιδιωτικού και δημόσιου τομέα (ΣΔΙΤ).

• Εφαρμογή στοχευμένων παρεμβάσεων πολιτικής για την αναστροφή της προβλεπόμενης πτωτικής τάσης του οικονομικά ενεργού πληθυσμού εξαιτίας των δυσμενών δημογραφικών εξελίξεων.

• Ενδυνάμωση του “τριγώνου της γνώσης” και ανάπτυξη του αποθέματος του ανθρώπινου κεφαλαίου.

• Αξιοποίηση των ευκαιριών από τη μετάβαση στην πράσινη οικονομία.

ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Οι εξελίξεις στο τραπεζικό σύστημα το 2019 προσδιορίστηκαν από τη βελτιωμένη λειτουργική κερδοφορία, τη διατήρηση της κεφαλαιακής επάρκειας σε ικανοποιητικό επίπεδο, τη συνεχιζόμενη ανάκαμψη της πιστωτικής επέκτασης προς τις μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις, την άνοδο των τραπεζικών καταθέσεων του ιδιωτικού τομέα και την περαιτέρω μείωση του αποθέματος των μη εξυπηρετούμενων δανείων (ΜΕΔ) στους ισολογισμούς των τραπεζών, το οποίο όμως παραμένει πολύ υψηλό. Η βελτίωση της λειτουργικής κερδοφορίας οφείλεται κυρίως σε μη επαναλαμβανόμενα κέρδη από χρηματοοικονομικές πράξεις και στη συγκράτηση των εξόδων. Αντίθετα, μείωση εμφάνισε η οργανική κερδοφορία, κυρίως εξαιτίας της συρρίκνωσης του δανειακού χαρτοφυλακίου των τραπεζών ως αποτέλεσμα αφενός της πώλησης θυγατρικών τους στο εξωτερικό και αφετέρου της υπέρβασης των αποπληρωμών δανείων σε σχέση με τις νέες εκταμιεύσεις, καθώς και της διενέργειας πρόσθετων προβλέψεων. Ο περιορισμός του υψηλού αποθέματος των ΜΕΔ αποτελεί τη βασικότερη πρόκληση για το τραπεζικό σύστημα. Η εφαρμογή του σχεδίου “Ηρακλής” αναμένεται να συμβάλει στην ταχύτερη αποκλιμάκωση του αποθέματος αυτού. Η παρατηρούμενη μέχρι στιγμής μείωση των ΜΕΔ σε συνδυασμό με τη βελτίωση των συνθηκών ρευστότητας συνέβαλαν στη βελτίωση των συνθηκών τραπεζικής χρηματοδότησης προς τις επιχειρήσεις, κυρίως προς τις επιχειρήσεις μεγάλου μεγέθους. Αντίθετα, ο ρυθμός μεταβολής της στεγαστικής και καταναλωτικής πίστης παρέμεινε αρνητικός. Θετική ήταν η εξέλιξη των τραπεζικών καταθέσεων του ιδιωτικού τομέα, ως αποτέλεσμα της επανατοποθέτησης τραπεζογραμματίων και του επαναπατρισμού κεφαλαίων επενδεδυμένων σε χρηματοοικονομικά στοιχεία στο εξωτερικό. Η εξέλιξη αυτή ήταν ευνοϊκότερη στην περίπτωση των νοικοκυριών ως συνέπεια της αύξησης του διαθέσιμου εισοδήματός τους, ενώ η δυναμική της αύξησης των καταθέσεων των μη χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων εξασθένησε. Η βαθμιαία αποκατάσταση της καταθετικής βάσης των ελληνικών τραπεζών επέτρεψε αφενός τον τερματισμό της προσφυγής στο μηχανισμό έκτακτης ενίσχυσης σε ρευστότητα (ELA) της Τράπεζας της Ελλάδος και τον περιορισμό της άντλησης ρευστότητας μέσω των πράξεων νομισματικής πολιτικής του Ευρωσυστήματος και, αφετέρου, τη συγκράτηση της υποχώρησης της πιστωτικής επέκτασης προς την οικονομία. Η βελτίωση της εμπιστοσύνης των καταθετών στο τραπεζικό σύστημα συνέβαλε ώστε να μην παρατηρηθεί εκροή καταθέσεων μετά την πλήρη άρση, το Σεπτέμβριο του 2019, και των τελευταίων περιορισμών στις διεθνείς πληρωμές και στη μεταφορά κεφαλαίων στο εξωτερικό. Στις 12 Μαρτίου 2020 το Εποπτικό Συμβούλιο της ΕΚΤ ανακοίνωσε, όπως ήδη αναφέρθηκε, σειρά εποπτικών μέτρων ώστε να διασφαλίσει ότι οι τράπεζες που βρίσκονται υπό την άμεση εποπτεία της είναι σε θέση να συνεχίσουν να χρηματοδοτούν την πραγματική οικονομία εν όψει των αρνητικών επιπτώσεων αλλά και των προκλήσεων στις επιχειρησιακές λειτουργίες τους από την εξάπλωση του κορωνοϊού. Η ανακοίνωση της ΕΚΤ έγινε σε συντονισμό με συναφή ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Αρχής Τραπεζών (EAT/ ΕΒΑ) που αναφερόταν ειδικότερα στην αναβολή της διεξαγωγής της άσκησης προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων για τον τραπεζικό τομέα της ζώνης του ευρώ κατά ένα έτος και σε σειρά άλλων παρεμβάσεων. Η ανακοίνωση της ΕΚΤ αναφέρεται σε μέτρα κεφαλαιακής ελάφρυνσης, καθώς και σε πολιτικές ευελιξίας στην εφαρμογή εποπτικών μέτρων για κάθε επιμέρους τράπεζα.

Η ελληνική οικονομία συνέχισε μέχρι πρόσφατα να ανακάμπτει και έχει αποκατασταθεί σε σημαντικό βαθμό η αξιοπιστία της οικονομικής πολιτικής. Η προσήλωση στη δημοσιονομική σταθερότητα, η εξισορρόπηση του μίγματος της δημοσιονομικής πολιτικής και η έγκαιρη υλοποίηση του φιλόδοξου μεταρρυθμιστικού προγράμματος της κυβέρνησης είναι οι βασικοί κινητήριοι μοχλοί για την επάνοδο της οικονομίας σε διατηρήσιμη αναπτυξιακή τροχιά σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα. Εντούτοις, για την επίτευξη ισχυρής ανάκαμψης, μετά την παρέλευση της κρίσης του κορωνοϊού, και ταχύρρυθμης ανάπτυξης μεσοπρόθεσμα, κρίνεται αναγκαία η έγκαιρη αντιμετώπιση των σημαντικών προβλημάτων που εξακολουθούν να χαρακτηρίζουν τη λειτουργία της οικονομίας ως απόρροια της οικονομικής κρίσης, αλλά και των διαχρονικών διαρθρωτικών της αδυναμιών. Τα σημαντικότερα από όλα αυτά τα ζητήματα είναι η μείωση των ΜΕΔ και η ολοκλήρωση του μεταρρυθμιστικού προγράμματος με κατεύθυνση τη δημιουργία ευνοϊκού περιβάλλοντος για το επιχειρείν. Η ομαλή πορεία της οικονομίας ανακόπτεται σήμερα από την εξάπλωση του κορωνοϊού, ο οποίος, από οικονομική άποψη, μπορεί να θεωρηθεί ότι είναι ένας πολύ σοβαρός εξωτερικός κλυδωνισμός που επιδρά από την πλευρά της ζήτησης, από την πλευρά της προσφοράς, αλλά και από την πλευρά του χρηματοπιστωτικού συστήματος, και του οποίου η αντιμετώπιση συναρτάται και με τα απαραίτητα μέτρα που λαμβάνουν οι κυβερνήσεις για την προστασία της δημόσιας υγείας. Παρότι οι επιπτώσεις στην ελληνική οικονομία από την εξάπλωση του κορωνοϊού είναι πολύ δύσκολο στη φάση αυτή να ποσοτικοποιηθούν με ακρίβεια, είναι σαφές ότι θα μειώσουν σημαντικά τον μέχρι τώρα προβλεπόμενο ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης. Οι αρνητικές επιπτώσεις αναμένεται να εκδηλωθούν στα δύο πρώτα τρίμηνα του έτους, κυρίως το δεύτερο, και η μερική αντιστάθμισή τους να γίνει στα δύο τελευταία τρίμηνα, εν μέρει και ως αποτέλεσμα του συντονισμού των οικονομικών πολιτικών που ήδη υλοποιείται παγκοσμίως. Η πανδημία του κορωνοϊού θέτει στις κοινωνίες, στους πολίτες, στους θεσμούς και στις πολιτικές ηγεσίες σημαντικές προκλήσεις και διλήμματα. Αξίες και αρετές όπως ευθύνη, αλληλεγγύη, συνεργασία, ορθολογισμός, συλλογικότητα, συντονισμός, αξιοποίηση και εφαρμογή της επιστημονικής γνώσης, καθώς και υπεύθυνη και ικανή ηγεσία, αποκτούν καίρια σημασία για την επιτυχή διαχείριση της πανδημίας. Αυτές αποτελούν αναγκαίες αλλά όχι και ικανές συνθήκες για την επιτυχή αντιμετώπιση της πανδημίας που επελαύνει σε όλο τον πλανήτη. Αυτή ακριβώς η διεθνής διάσταση θέτει επί τάπητος και την απόλυτη ανάγκη διεθνούς συνεργασίας και συντονισμού στον επιστημονικό-επιδημιολογικό τομέα κατά κύριο λόγο, αλλά και στο δημοσιονομικό-νομισματικό. Τώρα είναι η στιγμή να αντιμετωπιστεί συλλογικά, σε διεθνές επίπεδο, με όλα τα διαθέσιμα οικονομικά μέσα, το υγειονομικό κόστος της πανδημίας, αλλά και να ελαχιστοποιηθούν οι επιπτώσεις της, με τη χρήση της δημοσιονομικής και της νομισματικής πολιτικής ταυτοχρόνως. Επιπροσθέτως, η πανδημία θα πλήξει περισσότερο τις πιο αδύναμες οικονομίες με τα λιγότερο οργανωμένα συστήματα υγείας. Αυτές θα πρέπει να υποστηριχθούν με όλα τα μέσα. Ευελιξία, διεθνής συνεργασία και άντληση χρήσιμων συμπερασμάτων πολιτικής από προηγούμενες επιδημιολογικές και οικονομικές/χρηματοπιστωτικές κρίσεις θα ελαχιστοποιήσουν τις ανθρώπινες απώλειες, θα επιτύχουν την ελαχιστοποίηση του κόστους στις οικονομίες και θα συμβάλουν στην ταχεία ανάκαμψή τους.

4.6.20 – lifo

63