Τεύχος 646

11.6.2020 free press

ολα για την αθηνα! δωρεαν οδηγοσ τησ πολησ κυκλοφορει καθε πεμπτη

υγεία αφιέρωμα

υπη στην έντ έκδοση cus Bari Πηγή: Fo 2020

Η ΕΙΚΑΣΤΙΚΟΣ ΓΕΩΡΓΙΑ ΣΑΓΡΗ ΕΙΝΑΙ Η ΑΘΗΝΑΙΑ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ Η ΠΕΡΙΦΡΟΝΗΣΗ ΕΠΙΣΤΡΕΦΕΙ ΣΤΑ ΘΕΡΙΝΑ Η ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΧΟΥΛΙΟ ΚΟΡΤΑΣΑΡ

τα μουσεία ανοίγουν ξανά ΕΝΝΈΑ ΜΕΓΆΛA ΜΟΥΣΕΊA ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ ΕΠΙΛΈΓΟΥΝ ΈΝΑ ΕΜΒΛΗΜΑΤΙΚΌ ΈΚΘΕΜΑ ΑΠΌ ΤΙΣ ΜΌΝΙΜΕΣ ΣΥΛΛΟΓΈΣ ΤΟΥΣ.

2 lifo – 11.6.20

6 ΣΤΗΛΕΣ Ερντογάν και κορωνοϊός χτυπούν μαζί και ανησυχούν την κυβέρνηση από τh βασιλικη σιουτη

index

Αγάλματα ακούνητα, αμίλητα και αμφιλεγόμενα από τον δημήτρη πολιτάκη

Στην Ακρόπολη χωρίς τουρίστες από τη βιβιαν στεργιου

www.lifo.gr ΔΥΟ ΔΕΚΑ ΕΚΔΟΤΙΚΗ Α.Ε. ΒOΥΛΗΣ 22, 105 63 ΑΘΗΝΑ T 210 3254 290 F 210 3249 785 info@lifo.gr

εκδοτης

Στάθης Τσαγκαρουσιάνος γενικός διευθυντής Μιχάλης Μιχαήλ commercial director Πηνελόπη Μουλά διευθυντής lifo.gr Θανάσης Χαραμής διευθυντής mikropragmata.lifo.gr Άρης Δημοκίδης διευθυντής εντυπης εκδοσης Τάσος Μπρεκουλάκης

H ΠΕΡΙΦΡΟΝΗΣΗ ΕΠΙΣΤΡΕΦΕΙ ΣΤΑ ΘΕΡΙΝΑ

σύμβουλος σχεδιασμού Γιάννης Καρλόπουλος αrt director Χρήστος Τζοβάρας –––––– εμπορ ικ ο τμημα advertising director Γιώτα Αθανασοπούλου digital advertising director Ρένα Κροκίδα direct sales director Κώστας Μαντάς

10

direct sales Γιώργος Λυκουργιώτης, Κωνσταντίνα Τριανταφύλλου

ΤΑ ΜΟΥΣΕΙΑ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ ΑΝΟΙΓΟΥΝ ΞΑΝΑ

12 ΑΦΙΕΡΩΜΑ

22

Υγεία Οδηγός υγείας για το καλοκαίρι του κορωνοϊού

senior digital campaign manager Ελένη Γκοβάτσου digital campaign manager Αγγελική Λάζου client service coordinator Ξένια Στασινοπούλου (xenia@lifo.gr) –––––– ψηφιακή ανάπτυξη/προγραμματισμός lifo.gr Άγγελος Παπαστεργίου, Σπύρος Γκατζούνας –––––– σ υνταξη αρχισυνταξία Αλέξανδρος Διακοσάββας συντακτικη ομαδα Θοδωρής Αντωνόπουλος, Λουίζα Αρκουμανέα (Θέατρο), Θοδωρής Κουτσογιαννόπουλος (Σινεμά), Τάσος Μελεμενίδης (Σινεμά), Γιάννης Κωνσταντινίδης (Εικαστικά), Τίνα Μανδηλαρά (Βιβλίο), Νίκη Μηταρέα (Γεύση), Μερόπη Κοκκίνη, Δημήτρης Κυριαζής, Γλυκερία Μπασδέκη, Γιάννης Πανταζόπουλος, Σταυρούλα Παπασπύρου, Γεωργία Παπαστάμου, Μαρία Παππά, Χρήστος Παρίδης, Δημήτρης Πολιτάκης, Νικόλας Σεβαστάκης, Κορίνα Φαρμακόρη, Λένα Φουτσιτζή newsroom Πάνος Σάκκας (Αρχισυνταξία) Φιλιώ Ράγκου, Κατερίνα Αγριμανάκη, Ρούλα Βλασσοπούλου, Αναστασία Γαλάνη, Διονύσης Νοταράκης, Μαρία Νικολαΐδου –––––– φωτογράφοι Σπύρος Στάβερης, Πάρις Ταβιτιάν, Freddie f., Αναστασία Βουτυροπούλου, Γιώργος Αδάμος ατελιέ αssistant art director Βανέσσα Φερλέ διαμόρφωση ψηφιακής εκδοσης Νινέττα Γιακιντζή, Μαρούσα Θωμά

16

39

Η ΓΕΩΡΓΊΑ ΣΑΓΡΉ ΕΙΝΑΙ Η ΑΘΗΝΑΙΑ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ

week

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΕΒΔΟΜΑΔΑ

διόρθωση κειμένων Μαρία Δρουκοπούλου, Μπέτυ Σπανοπούλου –––––– λογιστηριο οικονομική διεύθυνση Δημήτρης Τασιόπουλος λογιστήριο Άλκηστις Γκούμα, Βασίλης Κοτρωνάκης διανομή Άκης Ιωάννου γραμματεία Βιβίκα Ανδριανάτου –––––– κωδικος εντυπου 7639

παρακαλουμε

ανακυκλωστε 11.6.20 – lifo

3

Feedback

Η ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΠΟΥ ΣΥΖΗΤΗΘΗΚΕ

ΤΖΈΙΜΣ ΧΈΝΕΪΤΖ «Τα βιβλία πρέπει να φυλάσσονται σαν θησαυροί ή να πετιούνται κατευθείαν στον κάδο ανακύκλωσης»

Α ΠΟ Ψ ΕΙ Σ

Υπόθεση Novartis Η Βασιλική Σιούτη συνοψίζει τα ως τώρα δεδομένα, εν αναμονή νέων εξελίξεων και αποκαλύψεων.

Συνομιλώντας με τον συγγραφέα της «Τριλογίας του Μυστρά» στο «κάστρο» του, στη Μάνη. του θοδωρη αντωνοπουλου

Σ Υ ΝΕΝ Τ Ε Υ ΞΗ

«Ζήσαμε έναν digital διχασμό»: Ο συγγραφέας μίλησε στη Ματούλα Κουστένη με αφορμή το τελευταίο του μυθιστόρημα. Το αφήγημα της μυθολογίας. Οι μοίρες που μπλέκονται με τρόπο που τίποτα δεν μπορεί να ανατρέψει τις προσταγές τους. Οι σφοδροί έρωτες που συνεπάγονται τις μεγάλες υποχωρήσεις. Η απόλυτη αγάπη που σημαίνει «αφήνω τον εαυτό μου, παραδίνομαι και βουλιάζω στον άλλον...». Οι ήρωες που αιώνες υφαίνουν τον ιστό της Ιστορίας και πλέον αποκτούν σημερινά χαρακτηριστικά. Ο Βασιλιάς της, το νέο μυθιστόρημα του Χρήστου Χωμενίδη (εκδόσεις Πατάκη), ξανακοιτά τι προηγήθηκε και τι ακολούθησε μετά την αρπαγή της Ωραίας Ελένης από τον Πάρη.

4 lifo – 11.6.20

ti δ ι α β α σ α με αυ τη την εβ δομ α δ α σ το

Χρήστος Χωμενίδης

Το επιβλητικό «κάστρο» της οικίας Χένεϊτζ στη μια πλευρά του Ταϋγέτου δεσπόζει πάνω από τους Δολούς και η πανοραμική θέα από κει κόβει την ανάσα. Είναι, εντούτοις, δυσπρόσιτο και καλά καμουφλαρισμένο με τους πυκνούς ελαιώνες ολόγυρα, όπως ακριβώς θα άρμοζε σε μια μεσαιωνική καστροπολιτεία σαν τον Μυστρά και τη Μονεμβασία, που πρωταγωνιστούν στην επική Τριλογία του Μυστρά (κυκλοφόρησε στα ελληνικά το 2017 από τις εκδόσεις Πατάκη), η οποία καθιέρωσε τον Τζέιμς Χένεϊτζ ως συγγραφέα ιστορικών μυθιστορημάτων. Στο «κάστρο» αυτό διαβιεί σχεδόν μόνιμα τα τελευταία χρόνια, με τη σύζυγό του Σάρλοτ και τα τέσσερα παιδιά τους. Εκεί έβγαλε και την καραντίνα – ήμουν ο πρώτος επισκέπτης μετά από σχεδόν ένα τρίμηνο πλήρους απομόνωσης. Η αλήθεια είναι, βέβαια, ότι και δίχως αυτήν ελάχιστους λόγους θα είχε κανείς να ξεμακρύνει από κει! Πάνε 15 χρόνια από τότε που οι Χένεϊτζ επισκέφτηκαν πρώτη φορά την Πελοπόννησο και τη Μάνη και μαγεύτηκαν τόσο από τον τόπο, τους ανθρώπους και την ιστορία του, ώστε αποφάσισαν να ριζώσουν εκεί και να πολιτογραφηθούν Μανιάτες, στα βήματα του Πάτρικ Λι Φέρμορ. Οι πολύωρες πεζοπορίες στον Ταΰγετο, σε μονοπάτια άγνωστα στους πολλούς, είναι, άλλωστε, και δικό τους μεράκι. Ο 64χρονος σήμερα Τζέιμς, που τον καιρό αυτό συγγράφει μια ιστορία της Ελλάδας, σκέφτεται σοβαρά να διοργανώσει ένα μεγάλο διεθνές λογοτεχνικό φεστιβάλ εκεί σε ετήσια βάση, έχοντας για εχέγγυο την πολύτιμη εμπειρία τόσο από την ονομαστή αλυσίδα βιβλιοπωλείων Ottakar’s, που δημιούργησε και διηύθυνε στη Βρετανία επί σειρά ετών, όσο και από το Φεστιβάλ Ιστορικής Λογοτεχνίας «Chalke Valley», του οποίου ήταν συνιδρυτής. Αντιλαμβάνεται τις δυσκολίες, είναι όμως άνθρωπος με θέληση, πυγμή και όραμα, γνωρίζει δε άριστα από τάξη, οργάνωση και πειθαρχία, καθότι νεότερος υπηρέτησε στους γρεναδιέρους. Δεν ξέρω αν είναι και στην καθημερινότητά του τόσο απλός, χαλαρός, ανοιχτόκαρδος και γλεντζές, δεν βρήκα όμως και λόγο να μην είναι. Εξάλλου, αν ισχύει ότι ο εκάστοτε τόπος ορίζει εν πολλοίς και τους ανθρώπους που τον κατοικούν, είναι φανερή η επίδραση της ελληνικής και δη της μανιάτικης κουλτούρας, ακόμα και στη στενή σχέση που διατηρούν οι Χένεϊτζ με τα ενήλικα, πλέον, παιδιά τους, κάτι μάλλον ασυνήθιστο για βέρους Άγγλους. Προσπαθούν, άλλωστε, όντες στη «Ρώμη», να κάνουν ό,τι και οι Ρωμαίοι! Για τους εξελληνισμένους κατά τη γλώσσα και την κουλτούρα πάλαι πότε Ανατολικούς Ρωμαίους, aka Βυζαντινούς, τρέφει άλλωστε μεγάλο θαυμασμό. Θεωρεί, δε, τα τελευταία 50 χρόνια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, οπότε διαδραματίζεται και η Τριλογία του, μια περίοδο καθοριστικής σημασίας όχι μόνο για την Ευρώπη αλλά και παγκοσμίως. Με θέα το ηλιοβασίλεμα στον Μεσσηνιακό και δύο παγωμένες μπίρες στο τραπέζι –τη δική του δεν την ξεκίνησε παρά στο τελείωμα της συνέντευξης–, αναφερθήκαμε στο Βυζάντιο. Μιλήσαμε, επίσης, για τους σύγχρονους Έλληνες, που εκτιμά ιδιαίτερα, καθώς ανταποκρίθηκαν, πιστεύει, αρκετά καλά στην οικονομική και στην προσφυγική κρίση αφενός, έμειναν σχεδόν αλώβητοι από την πανδημία αφετέρου, αποσπώντας εύσημα διεθνώς. Από την εγκάρδια αυτή συνομιλία δεν θα μπορούσαν, βέβαια, να λείπουν η Βρετανία, το Brexit (που θεωρεί τεράστιο λάθος) και η Ε.Ε., στην ιδέα της οποίας παραμένει πιστός και αισιοδοξεί για το μέλλον της, παρά τα όποια προβλήματά της, «εφόσον καταφέρει να επανεφεύρει τη δημοκρατία και τον εαυτό της». Αισιοδοξεί, επίσης, για το μέλλον του βιβλίου, κόντρα στις δυσοίωνες γι’ αυτό προφητείες, που τις ακούει, λέει, από πολύ παλιά.

page

Η Μερόπη Κοκκίνη ξεναγήθηκε από τον παρατηρητή πουλιών Λευτέρη Σταύρακα στον μαγευτικό κόσμο των κατοίκων των αιθέρων της πόλης μας.

gr

Ελάχιστα μοιάζει να απασχολεί πλέον την κοινή γνώμη η υπόθεση Novartis, η οποία αφενός έχει τραβήξει πολύ, χωρίς να έχει οδηγήσει κάπου ως τώρα, αφετέρου αρκετοί έχουν βγάλει μάλλον τα συμπεράσματά τους από τα στοιχεία που έχουν αποκαλυφθεί στη μέχρι τώρα πορεία. Υπάρχει, βέβαια, αρκετή σύγχυση ακόμα, καθώς κάποιοι από τους εμπλεκόμενους έχουν επιλέξει την τακτική της πρόκλησης θορύβου, προκειμένου οι πολλοί να μην καταλαβαίνουν τι ισχύει και τι όχι. Για την κοινή γνώμη είναι πολύ δύσκολο να βγάλει συμπεράσματα μέσα απ’ όλη αυτή τη ροή πληροφοριών, όπου χάνονται τα σημαντικά και τα πραγματικά στοιχεία. Μόνο κάποιος που παρακολουθεί συστηματικά, διαβάζει κριτικά, ψάχνει και αναλύει, τσεκάρει και συγκρίνει θα μπορούσε να καταλάβει όσα έχουν παιχτεί.

είδη πουλιών που ζουν στον ουρανό της Αθήνας

1

Γκριζοπρόσωπος Παπαγάλος

2

Μαυροτσιροβάκος

3

Αιγαιοτσιροβάκος

IΣΤΟΡΊΕΣ ΜΠΟΎΛΙΝΓΚ: «Δέκα άτομα με έκραζαν μέσα στο λεωφορείο, σε όλη τη διαδρομή» Όσα εκμυστηρεύτηκε ένας γκέι έφηβος σε έναν συνομήλικό του, στη νέα σειρά podcasts της LiFO. Ο Αντώνης είναι 18 χρονών, ζει σε μια μικρή πόλη στην Πελοπόννησο και σήμερα προετοιμάζεται για τις Πανελλήνιες, ενώ είναι άριστος μαθητής. Το μέλλον του διαγράφεται λαμπρό. Αγωνίζεται για μια καλύτερη κοινωνία και προσπαθεί να αποδείξει την αξία του διαφορετικού. Όμως η πραγματικότητα δεν ήταν πάντα ρόδινη κι εδώ μιλά για όσα έχει βιώσει ως ομοφυλόφιλος στον Γιώργο Τριανταφύλλου, μαθητή λυκείου στην Κοζάνη και δημιουργό της ομάδας αρθρογραφίας και ελεύθερης σκέψης νέων «Change the world»: «Από το νηπιαγωγείο θυμάμαι πως ήθελα να τραβάω την προσοχή κάποιων αγοριών, ήθελα πάντα να μου μιλάνε και να ασχολούνται μαζί μου. Ένιωθα μια άλλη τρυφερότητα με αυτούς, καθώς ήμουν παιδί και δεν είχα κάποια άλλη ανάγκη, σεξουαλική. Στη συνέχεια, επειδή ήμουν δύσκολο παιδί και όλοι με έδιωχναν, γιατί είχα διαφορετικά “μυαλά”, πήγαινα στο σχολείο με πολύχρωμα ρούχα και ονειρευόμουν να γίνω σαν τον Ντα Βίντσι. Ήμουν στόχος και ένας συμμαθητής που είχα γνωρίσει τότε ήταν πιο ανοιχτός και δεν είχε αυτή την προκατάληψη που είχαν όλοι απέναντί μου. Νοιαζόταν για μένα. Οι υπόλοιποι συμμαθητές μου με λυπόντουσαν, αυτός όμως με θεωρούσε φίλο του. Έτσι, εγώ τον ερωτεύτηκα…». * Aκούστε τα «Podcasts του Στάθη Τσαγκαρουσιάνου» στα Apple Podcasts, στο Spotify ή σε όποια άλλη πλατφόρμα προτιμάτε και εγγραφείτε για να λαμβάνετε ειδοποίηση μόλις ανεβαίνουν τα νέα επεισόδια.

4

Καρδερίνα

5

Καλόγερος

11.6.20 – lifo

5

talk

ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΕΠΤΑΗΜΕΡΟ

town

Ερντογάν και κορωνοϊός χτυπούν μαζί και ανησυχούν την κυβέρνηση Εν αναμονή τουριστών και τι θα φέρει η επόμενη εβδομάδα.

α πό τh βα σ ι λι κη σ ιου τη

6 lifo – 11.6.20

ι νέες απειλές του Ερντογάν και η απειλή του κορωνοϊού, που επανήλθε με την αύξηση των κρουσμάτων, εμφανίστηκαν σχεδόν ταυτόχρονα αυτές τις μέρες και ανησυχούν την κυβέρνηση, που έχει τεθεί σε κατάσταση συναγερμού. Και στις δύο περιπτώσεις, παρότι η κυβέρνηση ήλπιζε να έχει κερδίσει περισσότερο χρόνο ή ότι η κατάσταση θα είχε βελτιωθεί σημαντικά, οι ειδικοί προειδοποιούσαν από καιρό. Σχετικά με τον κορωνοϊό, οι περισσότεροι επιστήμονες δείχνουν ανήσυχοι και επισημαίνουν τους κινδύνους. Άλλωστε, από την αρχή της άρσης των περιοριστικών μέτρων είχαν εξηγήσει στην κυβέρνηση ότι αυτή μπορούσε να γίνει χωρίς αρνητικές συνέπειες, αρκεί να τηρούνταν τα ατομικά μέτρα προστασίας και τα υγειονομικά πρωτόκολλα. Αυτά, όμως, δεν τηρούνται ευλαβικά σε κάθε περίπτωση, με αποτέλεσμα την αύξηση των κρουσμάτων που παρατηρήθηκε τις τελευταίες μέρες. Αν συνεχιστεί έτσι η κατάσταση, δεν είναι βέβαιο για πόσο καιρό ακόμα θα μπορούμε να μιλάμε για «ελληνική επιτυχία», καθώς η κατάσταση δύσκολα θα «μαζευτεί» και η κυβέρνηση έχει δηλώσει κατηγορηματικά ότι δεν θέλει να ξαναβάλει περιορισμούς που θα ζημιώσουν την οικονομία. «Περιμένουμε να δούμε τι θα φέρει αυτή η εβδομάδα. Είναι σημαντικό να δούμε τι θα δείξουν τα τεστ τις επόμενες μέρες» λένε οι λοιμωξιολόγοι. Σύμφωνα με πληροφορίες, οι εισηγήσεις του κ. Τσιόδρα προς τον πρωθυπουργό λένε ότι θα πρέπει να προστατευτούν με κάθε τρόπο οι ευάλωτες ομάδες και τα γηροκομεία, τα νοσοκομεία, οι δομές κ.λπ., ενώ θα πρέπει να ενταθούν και οι έλεγχοι. Σχετικά με την πολιτική των τεστ (ο ρόλος των οποίων είναι πλέον πιο σημαντικός, από τη στιγμή που η κυβέρνηση θέλει να αποφύγει την επιβολή ενός δεύτερου lockdown), φαίνεται να υπάρχει διχογνωμία και στο Μαξίμου δεν έχει αποφασιστεί ακόμα πώς θα προχωρήσουν. Είναι γνωστό ότι οι σημαντικές αποφάσεις για την πανδημία, όπως και όλες οι σημαντικές αποφάσεις στα κρίσιμα ζητήματα, λαμβάνονται στο Μαξίμου και όχι στα υπουργεία. Η επιτυχής διαχείριση της πανδημίας στην πρώτη φάση έκανε αρκετούς πολίτες να περιφρονήσουν τον κίνδυνο απ’ ό,τι φαίνεται, αλλά είναι και η κυβέρνηση που μοιάζει να πέφτει θύμα της επιτυχίας αυτής. Από τη μια η βιασύνη της να ανοίξει και να την «εξαργυρώσει», προκειμένου να μην υπάρξει σοβαρή ζημιά στην οικονομία, από την άλλη πολλά μέλη της, που δεν τα ενδιαφέρει να δώσουν το καλό παράδειγμα, στέλνοντας το λάθος μήνυμα και στους πολίτες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο υπουργός Ανάπτυξης, Άδωνις Γεωργιάδης, ο οποίος, λίγο μετά την πολυσυζητημένη επιβολή προστίμου σε μπαρ της Μυκόνου (ένα από τα πολλά που δεν τηρούσαν τα μέτρα αποφυγής συνωστισμού), συμμετείχε σε εκδήλωση για τα αποκαλυπτήρια αγάλματος στη Μητρόπολη του Πειραιά με πολλούς ηλικιωμένους παρόντες, αγνοώντας προκλητικά τα μέτρα ατομικής προστασίας και κοινωνικής απόστασης.

Αν συνεχιστεί έτσι η κατάσταση, δεν είναι βέβαιο για πόσο καιρό ακόμα θα μπορούμε να μιλάμε για «ελληνική επιτυχία», καθώς η κατάσταση δύσκολα θα «μαζευτεί» και η κυβέρνηση έχει δηλώσει κατηγορηματικά ότι δεν θέλει να ξαναβάλει περιορισμούς που θα ζημιώσουν την οικονομία. «Περιμένουμε να δούμε τι θα φέρει αυτή η εβδομάδα» λένε οι λοιμωξιολόγοι.

Η

κυβέρνηση όλες τις προηγούμενες μέρες επέδειξε μια σπουδή στο να εξαργυρώσει την επιτυχία της αντιμετώπισης της πανδημίας στον τουρισμό, με αποτέλεσμα να κάνει αρκετές εκπτώσεις απ’ όσα αρχικά σκεφτόταν. Αρχικά, υπήρχαν σκέψεις για κάποιου είδους υγειονομικό διαβατήριο των τουριστών που θα επισκέπτονταν τη χώρα, οι οποίες εγκαταλείφθηκαν γρήγορα. Μετά, υπήρχαν συζητήσεις για γρήγορα τεστ που θα γίνονταν στα αεροδρόμια, στις αφίξεις, αλλά και αυτές εγκαταλείφθηκαν. Δεν είναι καθόλου βέβαιο ούτε το ότι η Ελλάδα θα δέχεται τουρίστες μόνο από χώρες με λίγα κρούσματα. Τελικά, η χώρα ανοίγει, εν χορδαίς και οργάνοις, με τον πρωθυπουργό στη Σαντορίνη, την άλλη εβδομάδα, με λιγότερες προϋποθέσεις και περισσότερο ρίσκο. Κυβερνητικά στελέχη που δεν κρύβουν την αγωνία τους για την επόμενη μέρα, καθώς από αυτήν θα κριθούν πολλά, υποστηρίζουν ότι το πολύ ανησυχητικό θα είναι αν αυξηθεί σημαντικά ο αριθμός των εισαγωγών στις ΜΕΘ και των διασωληνωμένων, ενώ, αν υπάρξει έξαρση σε κάποια περιοχή, αυτή θα αντιμετωπίζεται τοπικά. Ο κ. Τσιόδρας και άλλοι λοιμωξιολόγοι και επιστήμονες έχουν εισηγηθεί ότι θα πρέπει να βελτιωθεί το σύστημα ιατρικής περίθαλψης στα νησιά (το οποίο υστερεί σημαντικά και επικίνδυνα πλέον σε καταστάσεις πανδημίας), ενώ θα πρέπει να υπάρχει και η δυνατότητα για τεστ, ώστε να γίνεται ιχνηλάτηση στην περίπτωση που χρειαστεί. Όσον αφορά τα ελληνοτουρκικά, τα πράγματα εκεί είναι ακόμα πιο ανησυχητικά μετά και τις νέες απειλές του Ταγίπ Ερντογάν ότι δεν θα κάνει πίσω στο θέμα της έρευνας υδρογονανθράκων στη Μεσόγειο. Μιλώντας στο κανάλι TRT, αποκάλυψε επισήμως πλέον και τον χάρτη με την περιοχή που έχει χαράξει παράνομα η Τουρκία, η οποία επικαλύπτει την ελληνική υφαλοκρηπίδα. Η κυβέρνηση Μητσοτάκη προσπαθεί, παρά τις ακραίες προκλήσεις του ισλαμιστή Προέδρου, να κρατήσει χαμηλά τους τόνους και να υποβαθμίσει το γεγονός, επαναλαμβάνοντας για άλλη μια φορά το επιχείρημα ότι πρόκειται σε μεγάλο βαθμό για δηλώσεις εσωτερικής κατανάλωσης, κάτι που δεν προκύπτει, όμως, από τις ενέργειες που συνοδεύουν τη ρητορική της Τουρκίας. Άλλωστε, και όταν υπογράφηκε το τουρκολιβυκό σύμφωνο, χωρίς η κυβέρνηση να το πάρει είδηση ή να μπορέσει να το σταματήσει, και τότε το υποβάθμισαν, τονίζοντας ότι πρόκειται περί παράνομης συμφωνίας. Την ίδια ώρα, μέχρι και κυβερνητικοί βουλευτές επισήμαιναν το αυτονόητο, πως ακόμα και οι παράνομες συμφωνίες παράγουν αποτελέσματα. Εξάλλου, και η κατοχή της βόρειας Κύπρου παράνομη είναι και καταδικασμένη, αλλά έχει διχοτομήσει την Κύπρο, με το ζήτημα αυτό να παραμένει άλυτο εδώ και δεκαετίες.

SHORTCUT

GUEST EDITOR

Αγάλματα ακούνητα, αμίλητα και αμφιλεγόμενα

Στην Ακρόπολη χωρίς τουρίστες

Μπορεί να μην έχουμε προφανή αγάλματα προς αποκαθήλωση, κατά το πνεύμα των ημερών στις ΗΠΑ αλλά και στην Ευρώπη, δεν είχαμε όμως ανάγκη από άλλο ένα μνημείο ελληνοχριστιανικού μεγαλείου σαν αυτό που εγκαινίασε στον Πειραιά ο Άδ. Γεωργιάδης.

υμόμουν άλλες αποτυχημένες προσπάθειές μου να απολαύσω τον ιερό βράχο. Κάποια Κινέζα θα έβαζε το selfie stick της σχεδόν μέσα στη μύτη μου. Στα σκαλιά που οδηγούν στον Παρθενώνα θα φράκαρε η ουρά και θα ’νιωθα ναυτία. Η επαφή με την τέχνη είναι μια πράξη μύησης. Πρέπει να προσέρχεται κανείς ανοιχτός στο ενδεχόμενο μιας περιπέτειας του νου. Δυσκολεύομαι λιγάκι όταν με σπρώχνουν ομπρέλες για τον ήλιο. Το θέμα της υπερβολικής επένδυσης της χώρας στον τουρισμό μάλλον θα συζητηθεί αφού ομαλοποιηθεί κάπως η κατάσταση και αφού σωθούν οικονομικά όσο πιο πολλοί άνθρωποι γίνεται. Μέχρι τότε: όλα για τους τουρίστες. Στη βόλτα μου παρατηρούσα τις απέλπιδες προσπάθειες των καταστηματαρχών στην Πλάκα να τραβήξουν κόσμο στα μαγαζιά τους. Εστιατόρια με επεκτατικές τάσεις είχαν απλώσει τραπέζια ακόμα και στον ελάχιστο χώρο που έχουμε για να βολτάρουμε. Αλλά και πάλι, τι να πεις στους ανθρώπους μετά από τέτοια σφαλιάρα; Έδιωξα τη μελαγχολία μαζεύοντας ήλιο. Τη βόλτα στην άδεια Ακρόπολη την είχα ζηλέψει απ’ όταν πήγε η Πρόεδρος. Κάθε πρόσφατη επίσκεψή μου σε σημαντικό μουσείο πρωτεύουσας καλοκαίρι είχε εξελιχθεί σε κάτι σαν άσκηση υπομονής, που τελικά με έκανε να αισθάνομαι πραγματικός μισάνθρωπος. Δεν θα ξεχάσω στο Άμστερνταμ, Αύγουστο, που όλες οι πινακοθήκες μύριζαν χόρτο και ποδαρίλα απ’ την πολυκοσμία. Ή μια έκθεση στο Παρίσι, όπου ναρκισσευόμενοι χρήστες των σόσιαλ (η παρέα μου) έβγαζαν διαρκώς τον εαυτό τους μπροστά απ’ τους Mονέ ή τους Ρενουάρ, αφήνοντας τα δύσμοιρα έργα να χαζοφαίνονται μετά βίας πίσω τους. Είχα υποφέρει. Τώρα, μπροστά στην Ακρόπολη δεν είχε ουρά. Η ευγένεια των φυλάκων με κέρδισε. Σκέφτηκα ότι ίσως είναι τερατώδες να απολαμβάνει κανείς τη γαλήνη ενός χώρου μετά από μια γενική καταστροφή (βλ. πανδημία), αλλά, και πάλι, ένιωθα ωραία. Αποφάσισα να υπακούσω στα «stay safe» και «κρατάτε τις αποστάσεις» που συναντούσα σε ειδικά αυτοκολλητάκια καθ’ όλη τη διαδρομή, αλλά δεν μου δόθηκαν ευκαιρίες. Ένα ζευγάρι εδώ, μια οικογένεια εκεί. Κανείς δεν με πλησίασε. Όσο ανέβαινα, χάνονταν οι σκέψεις μέσα απ’ το κεφάλι μου. Τα μάρμαρα άστραφταν. Ακουγόταν ένα πουλάκι. Είχε έναν ελαφρύ αέρα που με δρόσιζε. Στους πάγκους όπου κανονικά ξαποσταίνουν επισκέπτες κάθονταν φύλακες, γαλήνια και διακριτικά. Με ηρεμούσαν. Σιγά-σιγά έλιωσαν μέσα μου οι αντιστάσεις στο ωραίο. Δεν ήξερα πού να πρωτοκοιτάξω. Την Αθήνα πίσω μου; Μπορούσες να δεις μέχρι τη θάλασσα και όλα τα μπαλκόνια, τα δεντράκια, τους δρόμους στα ενδιάμεσα. Μου ερχόταν ίλιγγος από το μέγεθος της πόλης. Ίλιγγος στη σκέψη της ηλικίας μου και της ηλικίας του μνημείου. Ίλιγγος στις άπειρες ιστορίες του χώρου. Παρηγορήθηκα στη σκιά ενός σεμνού δέντρου, χαμηλού, ξεμαλλιασμένου, μοναχικού, που μου ’φερε στον νου επισκέψεις σε αρχαιολογικούς χώρους της Κρήτης ή της Πελοποννήσου, καταμεσήμερο, με ρούχα Ιουλίου, με 40 βαθμούς, με τα πάντα να βράζουν, τα τζιτζίκια να θορυβούν και τα μνημεία να φτιάχνουν ένα καυτό θερμοκήπιο ομορφιάς. Φτάνοντας ψηλά, ένιωσα το σώμα μου να τρέμει. Δυσκολευόμουν να παρατηρήσω. Ένιωθα να με χτυπάει από παντού φως. Αναγκάστηκα να πιαστώ από τη σκάλα που οδηγεί στον χώρο του Παρθενώνα. Δεν νόμιζα ότι κοιτάζω κάτι αλλά ότι είμαι μέσα σ’ αυτό – μια συνολική σωματική εμπειρία. Το μπλε πίσω απ’ τα μάρμαρα σχεδόν με σόκαρε, τόσο γαλήνιο και ταιριαστό που ήταν. Ο περίπατος ήταν χαλαρός. Οι σκέψεις ακυρώθηκαν. Απλώς κοίταζα. Τα μάρμαρα μού επιβάλλονταν. Κατέβηκα. Χαιρέτησα τους φύλακες. Όλα ήταν πεντακάθαρα, περιποιημένα, λειτουργικά. Σπίτι, κοίταξα τις φωτογραφίες στο κινητό. Ήταν σαν να τις είχε βγάλει άλλος. Λογικό, αφού εγώ τις τράβηξα σε κατάσταση μέθης. Έμοιαζαν με καρτ ποστάλ μες στον ήλιο, με μάρμαρο και second-hand αττικό μπλε, που δεν πετυχαίνουν να αποδώσουν την αίσθηση ιερού δέους που προξενεί η άνοδος στην Ακρόπολη. Σαν φθηνές κάρτες που αγοράζεις στην Πλάκα, απομιμήσεις του αληθινού πράγματος που δεν φυλακίζεται μέσα στο μίζερο iΡhone. Γίνεται η θεϊκή ομορφιά να μπει σε ένα κινητάκι, χωρίς να μετατραπεί αμέσως σε κατώτερη εκδοχή του εαυτού της; Έσβησα τις φωτογραφίες με απέχθεια. Η εντύπωση της επαφής με το υψηλό δεν μεταδίδεται. Είναι μύηση στο αληθινά ωραίο πολύ προσωπική αυτή η άνοδος. Ενίοτε δυσκολεύομαι να πιστέψω ότι μας επιφυλάσσονται τέτοιες μεγάλες απολαύσεις κι εμείς τις πετάμε με ένα «δεν προλαβαίνω τώρα, την Ακρόπολη τη βλέπω κάθε μέρα κατεβαίνοντας την Πατησίων».

κίνητα, στιβαρά, επιβλητικά (με το ζόρι) και «αφύσικα», τα αγάλματα έμοιαζαν πάντα προορισμένα να τα χέζουν πουλιά και να τα κατουράνε σκύλοι ως στοιχειώδη απόκριση του ζωικού κόσμου στην ανθρώπινη έπαρση. Ανέκαθεν, επίσης, προκαλούσαν την επιθυμία βανδαλισμού τους είτε για πολιτικούς/ιδεολογικούς λόγους είτε απλώς επειδή δεσπόζουν στον δημόσιο χώρο, λειτουργώντας ως δοχεία αντικοινωνικής εκτόνωσης και κωλοπαιδισμού. Από τους πρωτοπόρους του είδους υπήρξε, άλλωστε, ο Αλκιβιάδης –αιρετικός, εικονοκλάστης και χαρισματικό κωλόπαιδο–, ο οποίος, μαζί με το «crew» του, τους Ερμοκοπίδες, είχε καταδικαστεί στην κλασική Αθήνα για την καταστροφή των αγαλμάτων του Ερμή. Τα αγάλματα και οι ανδριάντες ιστορικών προσωπικοτήτων ανέκαθεν αποτελούσαν πεδίο αντιπαράθεσης σχετικά με το ποιες φιγούρες δικαιούνται να στέκονται αγέρωχα σε δημόσια και παντοτινή θέα ως σύμβολα ιστορικής μνήμης, τούτο τον καιρό όμως μοιάζουν να λειτουργούν ως αλεξικέραυνα των έντονων τάσεων ανατροπής και αναθεώρησης που επικρατούν ανά τον πλανήτη. Το hashtag #statuesmustfall «τρεντάρει» αγρίως τις τελευταίες μέρες. Όλο αυτό το θέμα που ανακινήθηκε στις ΗΠΑ με την αποκαθήλωση των αγαλμάτων αμφιλεγόμενων και διχαστικών προσωπικοτήτων –από τον Κολόμβο ως τους επιφανείς δουλεμπόρους και ηγέτες της Συνομοσπονδίας κατά τον Αμερικανικό Εμφύλιο– και στη συνέχεια πέρασε και στην Ευρώπη, προκαλώντας αντίστοιχες εκδηλώσεις και αναταραχές, με έκανε να παρατηρήσω με πιο εξεταστική ματιά τα αγάλματα της ευρύτερης γειτονιάς μου εδώ στην Αθήνα. Καταρχάς, στην πλατεία Μαβίλη, η οποία διαθέτει τρία «εμβληματικά» και μάλλον διακριτικά μνημεία: το άγαλμα της «γυναίκας μετά τον μόχθο» και τις προτομές του ποιητή Λορέντζου Μαβίλη και της Αλίκης Βουγιουκλάκη. Δύσκολο να χαρακτηριστεί κάποιο από τα τρία «αμφιλεγόμενο», παρότι στην περίπτωση της Αλίκης είχαν σημειωθεί κάποιες περίεργες παρεμβάσεις (κάτι με μια σιδερώστρα θυμάμαι) μετά την ανέγερσή του. Πιο πέρα, μετά τον μεγαλοπρεπή Βενιζέλο, προστάτη των σκεϊτάδων του πάρκου Ελευθερίας, υπάρχει δίπλα στο Χίλτον, στη συμβολή των οδών Μιχαλακοπούλου και Χατζηγιάννη Μέξη, ένα «περίεργο» άγαλμα που μοιάζει κυριολεκτικά εκτός τόπου και χρόνου: ο ανδριάντας του ιδρυτή της ανεξάρτητης Ουρουγουάης, Χοσέ Χερβάσιο Αρτίγας, ο οποίος εμφανίζεται ξαφνικά μπροστά σου εκεί που περπατάς ανέμελος, με πλήρη περιβολή σπαγγέτι γουέστερν (μπότες, σπιρούνια, πόντσο). Στην απέναντι μεριά του δρόμου σχεδόν δεσπόζει ένα εντελώς διαφορετικής αντίληψης μνημείο, στο οποίο συνωστίζονται τέσσερις μικροί μαθητές που κοιτάζουν με προσήλωση έναν άντρα με κουστούμι, που στο ένα χέρι κρατάει βιβλίο και με το άλλο δείχνει μια επιγραφή η οποία λέει: «Κλείσε στην ψυχή σου την Ελλάδα και θα αισθανθής μέσα σου να λαχταρίζη κάθε είδος μεγαλείου». Πρόκειται για το «μνημείο του Έλληνα δασκάλου», μια πρόσφατη κατασκευή, παρότι θυμίζει αρκετά μνημείο αισθητικής σοσιαλιστικού ρεαλισμού. Η Αθήνα είναι γεμάτη αγάλματα, ελάχιστα από αυτά όμως (ίσως κάποιοι βασιλείς, κάποιοι στρατιωτικοί με ανάμειξη στον Εμφύλιο ή το άγαλμα του Τρούμαν) θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν σύμβολα μίσους, καταπίεσης, διχασμού και εχθροπάθειας, αν και συχνά αυτό δεν έχει να κάνει με τον βαθμό και τη συχνότητα βανδαλισμού τους μέσα στα χρόνια (δεν μπορώ να σκεφτώ πιο πολύπαθο άγαλμα από το γλυπτό του αιωνίως στοχαστικού Παλαμά στον περίβολο του Πνευματικού Κέντρου). Κάποια είναι κακόγουστα και παρωχημένα, πολλά θα μπορούσαν να λείπουν (ψηφίζω τους «τρεις τραγωδέρος» δίπλα στην είσοδο του Εθνικού Κήπου), δύσκολο πάντως να σκεφτείς κάποια περίπτωση αντίστοιχη με αυτή των επιφανών εκπροσώπων της αποικιοκρατίας και του σκλαβοπάζαρου. Εντάξει, λοιπόν, ας μην μπούμε κι εμείς απαραίτητα στη λογική της ακύρωσης και αποκαθήλωσης αμφιλεγόμενων μνημείων. Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να παραμείνουμε στη συντηρητική κοσμάρα μας, ούτε και χρειαζόταν άλλο ένα άγαλμα του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου, σαν αυτό που εγκαινίασε στον Πειραιά ο Άδωνις Γεωργιάδης ανήμερα του Αγίου Πνεύματος, σε μια χουντικού ύφους τελετουργία, προκειμένου να τιμήσουμε, όπως δήλωσε κρώζοντας από το μικρόφωνο, «την εθνική και θρησκευτική μας κληρονομιά, τον ελληνισμό και τον χριστιανισμό».

Λίγες μέρες πριν αρθεί ο Covid-19 αποκλεισμός μας, αποφάσισα να ανέβω στην Ακρόπολη. Πρωί, χωρίς τουρίστες, χωρίς γκρουπ.

από τον δημήτρη πολιτάκη

απ ό τ η β ι β ι αν στ εργ ι ου

Η Βίβιαν Στεργίου είναι συγγραφέας και νομικός.

11.6.20 – lifo

7

Ο ΕνυδΑτΩση, το Α και το Ω για την υγεία της επιδερμίδας της Αλεξίας Σβώλου

ι ιεροτελεστίες ομορφιάς της επιδερμίδας, ο καθαρισμός, η ενυδάτωση, το πίλινγκ και η αντηλιακή προστασία, αποτελούν υποχρεωτική καθημερινή ρουτίνα, όχι μόνο για να διατηρήσουμε το νεανικό μας look αλλά πρωτίστως για να εξασφαλίσουμε την υγεία του δέρματος μέσα σε ένα αφιλόξενο συχνά περιβάλλον. Καθόλη τη διάρκεια του χρόνου, αλλά ακόμα περισσότερο το καλοκαίρι, που η ζέστη με την υγρασία και το φωτοχημικό νέφος συχνά δημιουργούν μια αποπνικτική ατμόσφαιρα, η καθημερινή ενυδάτωση αποτελεί το Α και το Ω για τη διατήρηση της υγείας του δέρματος και, φυσικά, η φροντίδα αυτή ξεκινά από τη σωστή και επαρκή κατανάλωση νερού και υγρών μέσω φρούτων, λαχανικών και ροφημάτων. Το ανθρώπινο σώμα αποτελείται από νερό σε ποσοστό άνω του 75% και το δέρμα, ως ο μεγαλύτερος σε έκταση ιστός του σώματος, χρειάζεται νερό για να διατηρήσει την ελαστικότητα και την ανθεκτικότητά του. Ωστόσο, το νερό που πίνουμε δεν επαρκεί για να διατηρήσει η επιδερμίδα το πολύτιμο απόθεμά της σε υγρασία, καθώς, με την πάροδο των ετών, δεν μειώνεται μόνο η υγρασία στα δερματικά κύτταρα αλλά και εκείνα τα συστατικά που τη διατηρούν. Έτσι, καθώς τα χρόνια περνούν, το δέρμα παράγει λιγότερο υαλουρονικό οξύ και λιγότερα κεραμίδια (ceramides), με συνέπεια να συγκρατεί λιγότερο νερό, να ξηραίνεται, να γίνεται ευαίσθητο, τραχύ, λεπτότερο και να γεμίζει ρυτίδες. Πέρα από την εκ των έσω ενυδάτωση, το δέρμα χρειάζεται και καλλυντική ενυδάτωση με προϊόντα κοσμετολογίας ειδικά σχεδιασμένα για το πρόσωπο και το σώμα, που καλύπτουν όλες τις ανάγκες των δερματικών κυττάρων και επιπλέον εξασφαλίζουν ενυδάτωση μακράς διάρκειας. Έτσι, με τη χρήση της κατάλληλης ενυδατικής κρέμας ημέρας η επιδερμίδα του προσώπου παραμένει ενυδατωμένη και ελαστική όλη την ημέρα, ενώ το ίδιο επιτυγχάνεται με μια κρέμα ή λοσιόν σώματος με λίγο πιο πλούσια υφή. Στο πρόσωπο συνήθως χρησιμοποιούμε πιο ελαφριά και λεπτόρρευστα, μη λιπαρά προϊόντα, γιατί δεν θέλουμε να βαρύνει η επιδερμίδα, ειδικά γύρω από την πολύ ευαίσθητη περιοχή των ματιών, όπου το δέρμα είναι πολύ πιο λεπτό και υφίσταται διαρκώς φθορά από τις μηχανικές πιέσεις λόγω του βλεφαρίσματος.

Πόσο μας λείπει η σωστή ενυδάτωση; Έρευνες δείχνουν ότι 9 στις 10 γυναίκες νιώθουν το δέρμα τους να αλλάζει με την πάροδο των ετών και το σύνολο των δυσμενών επιδράσεων που υφίσταται η επιδερμίδα έχει χαρακτηριστεί από Γάλλους επιστήμονες των δερματολογικών

lifo – 11.6.20 8 lifo – 11.6.20

εργαστηρίων της Vichy με τον όρο «exposome» ή εκθεσίωμα. Ο όρος εισήχθη στη δερματολογική αργκό το 2018 από την δερματολόγο Dr. Anne Bouloc και περιλαμβάνει όλους τους παράγοντες που επιτίθενται στην επιδερμίδα, αναγνωρίζοντας πως δεν είναι μόνο ο καλοκαιρινός ήλιος που αφυδατώνει και γερνά πρόωρα το δέρμα. Σημαντικό ρόλο στο εκθεσίωμα διαδραματίζουν ο καθημερινός ήλιος (ακόμα και του χειμώνα, της άνοιξης και του φθινοπώρου), η ατμοσφαιρική ρύπανση, ακόμα και το blue light από τις led οθόνες των υπολογιστών. Μετά το γονιδίωμα και το μικροβίωμα, το εκθεσίωμα έρχεται να προβλέψει την εξέλιξη που θα έχει η επιδερμίδα με βάση όχι μόνο την ηλικία αλλά και τον τόπο και τον τρόπο ζωής. Προφανώς, μια γυναίκα που τρέφεται ανθυγιεινά, καπνίζει, κοιμάται λίγο, δουλεύει πολύ μπροστά σε οθόνες και ζει σε μεγαλουπόλεις με έντονη ατμοσφαιρική ρύπανση θα υφίσταται περισσότερες δερματολογικές επιθέσεις λόγω των συνθηκών της ζωής της. Αντίστοιχα, το καλοκαίρι οι «επιθέσεις» αυξάνονται λόγω της ζέστης, του αέρα, της τριβής με την άμμο και της πολύ συχνής επαφής με το νερό, γιατί όταν το δέρμα βρέχεται συνέχεια και αφήνεται να στεγνώσει στον αέρα, εντείνεται η αφυδάτωσή του. Άρα οι βουτιές στη θάλασσα και τις πισίνες, καθώς και τα συχνά ντους, χαρίζουν μεν αίσθηση δροσιάς, αλλά μακροπρόθεσμα εντείνουν την αφυδάτωση του δέρματος.

Tips για βαθιά ενυδάτωση Ο καθημερινός καθαρισμός του δέρματος και το πολύ καλό ντεμακιγιάζ το βράδυ πριν από τον ύπνο αποτελούν προϋπόθεση για την καλύτερη απορρόφηση των ενυδατικών συστατικών των προϊόντων περιποίησης. Όταν χρησιμοποιούμε ιαματικό νερό σε σπρέι για να δροσίζουμε το πρόσωπό μας, πρέπει μετά να το ταμπονάρουμε με ένα χαρτομάντιλο. Μετά το ντους είναι η καλύτερη ώρα να απλώσουμε ενυδατική κρέμα προσώπου και σώματος, σε καθαρή και στεγνή επιδερμίδα. Το πολύ κρύο και το πολύ ζεστό νερό αφυδατώνουν ταχύτερα το δέρμα. Προτιμούμε το χλιαρό στο ντους και το χλιαρό νερό για να πλύνουμε τα χέρια μας. Οι ενυδατικές κρέμες προσώπου μπορούν να χρησιμοποιηθούν και στον λαιμό και στο ντεκολτέ για ενυδατική και αντιγηραντική δράση. Το μασάζ με τα δάχτυλα και με απαλά «χτυπηματάκια» βοηθά να τονωθεί το λεμφικό σύστημα, ώστε να μη δημιουργούνται οιδήματα και «σακούλες» γύρω από τα μάτια.

Επανόρθωση του επιδερμιδικού φραγμού και αποκατάσταση της σωστής λειτουργίας του, για ενυδάτωση και προστασία της επιδερμίδας με διάρκεια.

Α

νάμεσα στα εκατοντάδες προϊόντα περιποίησης που κυκλοφορούν, με διαφορετικές συνθέσεις, υφές, συστατικά και για διαφορετικούς τύπους δέρματος, πολλές φορές αυτό που αναζητούμε είναι προϊόντα για πραγματική, αποτελεσματική ενυδάτωση της επιδερμίδας με διάρκεια. Αν μια επιδερμίδα έχει τάση προς έντονη ξηρότητα ή αν υποφέρει από δερματικές παθήσεις όπως το έκζεμα, ένα οποιοδήποτε προϊόν δεν μπορεί να βοηθήσει, πόσο μάλλον να ενυδατώσει βαθιά και με διάρκεια. Παράλληλα, ο συχνός καθαρισμός με τα λάθος καθαριστικά έχει άμεση σχέση με τη διαταραχή του φραγμού της επιδερμίδας μας. Γι’ αυτό, άλλωστε, η προσοχή όλων είναι εδώ και καιρό στραμμένη στη CeraVe, μια μάρκα με δερματολογικά προϊόντα με υπέροχες υφές, που βελτιώνουν την υφή της επιδερμίδας, την ενυδατώνουν και έρχονται να αλλάξουν τα δεδομένα στον κόσμο του skincare.

H CeraVe είναι σχεδιασμένη σε συνεργασία με δερματολόγους από την πρώτη στιγμή της δημιουργίας της και αποτελεί τη No1 πρόταση των δερματολόγων στις ΗΠΑ* .

Εξειδικευμένες συνθέσεις με απολαυστικές υφές, που αποκαθιστούν τον φραγμό της επιδερμίδας και προσφέρουν προστασία και ενυδάτωση που διαρκεί.

Γιατί είναι ιδανικά τα προϊόντα CeraVe; Περιλαμβάνουν εξειδικευμένα συστατικά όπως ceramides, γλυκερίνη και υαλουρονικό οξύ, σε συνδυασμό με την καινοτόμα τεχνολογία MVE που προσφέρει σταδιακή απελευθέρωση των δραστικών αυτών συστατικών στο δέρμα για 24 ώρες. Όλα τα παραπάνω έχουν ως αποτέλεσμα προϊόντα που βοηθούν στην επανόρθωση του φραγμού της επιδερμίδας και στην αποκατάσταση της σωστής λειτουργίας του.

Τι είναι ο επιδερμιδικός φραγμός; Είναι η πρώτη γραμμή άμυνας του οργανισμού ενάντια στους φυσιολογικούς και περιβαλλοντικούς επιθετικούς παράγοντες. Όταν λειτουργεί σωστά, βοηθά το δέρμα να παραμένει ενυδατωμένο και προστατευμένο.

Πότε δεν λειτουργεί σωστά; Η ηλικία, οι περιβαλλοντικοί παράγοντες και ορισμένες δερματικές διαταραχές ενδέχεται να επιφέρουν μείωση του επιπέδου των ceramides που υπάρχουν εκ φύσεως στο δέρμα ή να αλλάξουν την αναλογία τους, διαταράσσοντας τη σωστή λειτουργία του.

Τι είναι τα ceramides και γιατί είναι σημαντικά; Τα ceramides είναι λιπίδια που βρίσκονται φυσιολογικά στο δέρμα και αποτελούν μεγάλο μέρος της σύστασης του επιδερμιδικού φραγμού. Είναι σημαντικά γιατί συμβάλλουν στη σωστή λειτουργία του φραγμού του δέρματος και της ενυδάτωσης της επιδερμίδας.

Πώς δρουν οι Moisturising Lotion και Moisturising Cream της CeraVe; Εμπεριέχουν έναν συνδυασμό από 3 ceramides, όμοια με του δέρματος: ceramide 1, ceramide 3, και ceramide 6-II, λιπαρά οξέα και άλλα λιπίδια. Τα συστατικά αυτά συμβάλλουν όχι μόνο στην επανόρθωση του δερματικού φραγμού αλλά και στην αποκατάσταση της σωστής λειτουργίας του. Ταυτόχρονα, σε συνδυασμό με την τεχνολογία MVE, βοηθούν στην άμεση απορρόφηση από την επιδερμίδα και προσφέρουν παρατεταμένη ενυδάτωση που διαρκεί όλη την ημέρα**. Επιπλέον, έχουν απολαυστικές υφές που δεν αφήνουν λιπαρότητα.

Η Moisturising Cream και η Moisturising Lotion της CeraVe είναι υποαλλεργικές και μπορούν να χρησιμοποιηθούν στο σώμα και στο πρόσωπο, καθώς δεν προκαλούν ατέλειες, οποιαδήποτε στιγμή μέσα στη μέρα. Θα βρείτε πολλές διαφορετικές συσκευασίες σε κάθε προϊόν ανάλογα με τις ανάγκες σας, στα φαρμακεία. Για περισσότερες πληροφορίες επισκεφθείτε το: * Source: IQVIA Provoice Survey, Μάρτιος 2020 ** Data on file. Valeant Consumer Products. CeraVe® moisturizing cream and lotion hydration study. January 2012

www.cerave.gr 11.6.20 – lifo

9

10 lifo – 11.6.20

Η ΠΕΡΙΦΡΟΝΗΣΗ*

Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε για το αριστούργημα του Γκοντάρ

ΑΠΟ ΤΟΝ ΘΟΔΩΡΗ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟ

ΣΙΝΕΜΑ

*ξανά στα θερινά

σκόπησε τη Μόνικα Βίτι. Θα είχε εξαιρετικό ενδιαφέρον να δούμε πώς θα μετέφραζε την ασπρόμαυρη μελαγχολία της σε μια διαφορετική περιπέτεια, προσθέτοντας την ειρωνεία που ουδέποτε επέδειξε στην τριλογία του Αντονιόνι, αλλά εκείνη απέστρεφε αδιάφορα το βλέμμα στη συνάντησή τους και η συνεργασία δεν συνέβη ποτέ. Η Μπαρντό ήταν μια εμπορική λύση και ο Γκοντάρ δεν την άφησε ανεκμετάλλευτη. Στην αυθεντική Οδύσσεια ο κρυφός, πολύ προσωπικός λόγος που ο ήρωας εγκαταλείπει την πατρίδα του είναι η αδιαφορία στη συζυγική κλίνη. Η Καμίγ της Μπαρντό ενσαρκώνει μια σύγχρονη Πηνελόπη απέναντι στον Πολ Ζαβάλ του Πικολί, ο οποίος δελεάζεται από τα χρήματα και αμέσως την πασάρει στον ανάγωγο, δεσποτικό παραγωγό της ταινίας, τον Πρόκος (ο απολαυστικά χυδαίος Τζακ Πάλανς), όταν εκείνος ζητά, σχεδόν απαιτεί, να τη φιλοξενήσει στο διθέσιο σπορ αμάξι του. Ο Πολ ακολουθεί με ταξί και εμφανίζεται στη βίλα μισή ώρα αργότερα, ισχυριζόμενος πως είχε ατύχημα στον δρόμο. Την εκχωρεί ή την τεστάρει, παίζοντας ένα κλασικό γκονταρικό παιχνίδι μυαλού; Ο υποψήφιος μνηστήρας δεν αρκεί. Ο Οδυσσέας/Πολ, που δεν είναι αρκετά αξιότιμος για να τον σκοτώσει, δεν επιστρέφει στην εστία, γιατί δεν είναι ικανός να κερδίσει την αγάπη μιας γυναίκας που πληγώνεται από τη χαμηλή του αυτοεκτίμηση και τους απερίσκεπτους χειρισμούς του. Η μεγάλη σκηνή διαλόγου ανάμεσα στο ζευγάρι, στο διαμέρισμα, αποκαλύπτει τη σχέση και τις προθέσεις τους σε μια ανθολογία σπιτικής οικειότητας και περιφραστικής, σημειολογικής ειλικρίνειας. Για πρώτη φορά η Μπαρντό βγάζει τον μανδύα της Μπεμπέ και δείχνει αισθήματα και μια πλευρά του χιούμορ που έκρυβε επιμελώς κάτω από το γυμνό σώμα της πρώτης δεκαετίας της εργογραφίας της. Ο θεωρητικός Κριστιάν Μετζ έγραφε πως το είδωλο της γυναίκας στον κινηματογράφο δεν είναι ποτέ η αναπαραγωγή του πραγματικού αλλά ανήκει στον χώρο του φαντασιακού σημαίνοντος. Με δεδομένο το πολλαπλό αντίκρισμα της Μπαρντό, ο Γκοντάρ πηγαίνει ένα βήμα παραπέρα από την αυτοβιογραφική μαρτυρία της ιδιωτικής παρενόχλησης στο Vies Privées και της δίνει όχι μια παραλλαγή της σταρ ή της στάρλετ αλλά κανονικό ρόλο και χώρο για να αποδώσει χαρακτήρα, αυτόν της αδικημένης συντρόφου ενός ευάλωτου διανοούμενου που σκύβει, σφυρίζοντας κλέφτικα, στην προοπτική της δόξας και του χρήματος – μιας παραμερισμένης και μάλλον αδικημένης γυναίκας που γίνεται αντικείμενο, χωρίς η ίδια να προκαλέσει την κακή της τύχη. Μάλιστα, προβάλλει τη δική του επιθυμία, παίζοντας με την εικόνα της δικής του συμβίας, της Άνα Καρίνα, όταν η Μπαρντό εμφανίζεται με μαύρη περούκα. Αντίθετα από τη δωρική ψυχρότητα της Βίτι, την προβαρισμένη ηδυπάθεια της Νόβακ ή την προφανή, επιθετική σεξουαλικότητα της Λόρεν, η φυσικότητα της

Για πρώτη φορά η Μπαρντό βγάζει τον μανδύα της Μπεμπέ και δείχνει αισθήματα και μια πλευρά του χιούμορ που έκρυβε επιμελώς κάτω από το γυμνό σώμα της πρώτης δεκαετίας της εργογραφίας της.

☛

Σ

την Περιφρόνηση (Il Disprezzo), που εξέδωσε το 1954, ο Αλμπέρτο Μοράβια ανακαλεί την αληθινή επίσκεψή του ως δημοσιογράφου στα στούντιο της Τσινετσιτά, όπου γυριζόταν η υπερπαραγωγή της Οδύσσειας με τον Κερκ Ντάγκλας, τον Άντονι Κουίν και τη Σιλβάνα Μάνγκανο. Ο Ιταλός συγγραφέας δεν ενδιαφέρθηκε καθόλου για τους μηχανισμούς της κινηματογράφησης ή την ιστορία του σινεμά. Μεταφέροντας στην οθόνη αυτό το μάλλον συμβατικό μυθιστόρημα, ο Ζαν-Λικ Γκοντάρ περιβάλλει τις σχέσεις του παραγωγού, του σκηνοθέτη, του σεναριογράφου και της συζύγου του, και ως έναν βαθμό τη διαλεκτική του έργου με το επικό ποίημα του Ομήρου, με τη δική του εκδοχή της ιστορίας του κινηματογράφου, δημιουργώντας μια συνεχή μετάβαση από το παρελθόν στο παρόν: ο μοντερνισμός του, μέσα από ασταμάτητες αναφορές και παρεμβατικά ευφυολογήματα και παραβολές, ενώνει ελεγειακά την αγάπη του για το καταρρέον Χόλιγουντ των ’50s με το ριζοσπαστικό στυλ που λάνσαρε το 1960 με το Με κομμένη την ανάσα, διακόπτει την αφήγηση και τον προβιβάζει στην κορυφή της σινεφιλίας, στον θρόνο του βασιλιά των κινηματογραφικών παραθέσεων (movie quotations). Ως κριτικός, ο Γκοντάρ ενδιαφέρθηκε για τις λεπτομέρειες και τη μεγάλη εικόνα, τα μικρά αριστουργήματα και τις τεράστιες αποτυχίες. Διατύπωσε τη φιλοσοφία του, σχολιάζοντάς τα σαν συστηματικός διαρρήκτης που αποκρυπτογράφησε τη γλώσσα και την τεχνική του σινεμά, αλλάζοντάς του τα φώτα, με την πολύ καλή έννοια. Στο σκηνοθετικό του ντεμπούτο ξεκίνησε να γυρίζει από κει που σταμάτησε να παρατηρεί – η Τζιν Σίμπεργκ θα μπορούσε να είναι η Σεσίλ δύο χρόνια μετά το Καλημέρα Θλίψη, ενώ ο Μπελμοντό στριφογυρίζει την ιδέα του μετενσαρκωμένου, μεταμοντέρνου Γάλλου Μπόγκαρτ. Αντίστοιχα, στην Περιφρόνηση ο Μισέλ Πικολί φορά το καπέλο του αλά Ντιν Μάρτιν στο Στίγμα του κολασμένου (Some came running), που ο Γκοντάρ είχε δει το 1958, όταν πρωτοπροβλήθηκε. Η δε Μπριζίτ Μπαρντό έμοιαζε να έχει ολοκληρώσει την πρώτη φάση της καριέρας της, όταν πήδησε στο κενό, θολωμένη και λυτρωμένη μετά το μοιραίο φλας των παπαράτσι στην Ιδιωτική Ζωή του Λουί Μαλ, και ο Γκοντάρ την ανασταίνει, προσωρινά τουλάχιστον. Η επιλογή της δεν ήταν δεδομένη. Ο Ελβετός σκηνοθέτης έβλεπε τον Φρανκ Σινάτρα με την Κιμ Νόβακ, ζευγαρώνοντας έμμεσα δύο από τα είδωλά του, τον Πρέμιντζερ και τον Χίτσκοκ. Ο παραγωγός Κάρλο Πόντι του πρότεινε τον Μαστρογιάνι με τη Λόρεν, αλλά ο Γκοντάρ τους απέρριψε χωρίς δεύτερη σκέψη, ενδεχομένως γιατί στο μυαλό του ο επινοητικός δανεισμός δεν έχει καμία σχέση με την ανία της επανάληψης. Διακρίνοντας τον αέρα αποξένωσης που θα κόντραρε το φωτεινό σκηνικό του, ο Γκοντάρ βολιδο-

Μπαρντό (αυτή η πρωτοφανής αμεσότητα με το σώμα της) εκδηλώνεται δραματικά και αθόρυβα, στον χρόνο που της προσφέρει το σενάριο. Η Περιφρόνηση είναι και δική της και απευθύνεται στο όψιμο συμβόλαιο συμβιβασμού που υπογράφει ο Πολ της. Οι δυο τους ξεκίνησαν μαζί, χωρίς να φανταστούν πως μια ταινία θα τους απομακρύνει τόσο γρήγορα. Η βόλτα τους στην περίφημη Μαλαπάρτε στο Κάπρι επιτείνει τη απόσταση μεταξύ τους: το έμβλημα του ιταλικού μοντερνισμού τούς εκμηδενίζει σαν επιτάφιος χωρίς ζωή με φόντο τα βράχια και το γαλάζιο που κάποτε κρατούσαν μακριά τους ομηρικούς πρωταγωνιστές. Η φύση τούς χωρίζει, το αρχιτεκτονικό θηρίο μοιάζει παράξενα με τον Δούρειο Ίππο, ο ταξιδευτής απουσιάζει και η σχέση διαλύεται. Ωστόσο, η δυναμική της Μπαρντό με τον Πικολί, η διελκυστίνδα της επιθυμίας, όπως κινηματογραφείται σχεδόν σε πραγματικό χρόνο, δεν αποτελεί παρά το πρόσχημα-μοτέρ της μεγαλύτερης ιστορίας που επιδιώκει ο Γκοντάρ. Η πειραγμένη κινηματογραφική μεταφορά που ενέκρινε ο ανοιχτόμυαλος Μοράβια πραγματεύεται την εικονική κηδεία του παλιού σινεμά και την ουτοπία της καινοτομίας. Ως λάτρης των δικών του ειδώλων, ο Γκοντάρ παραμένει ένας ρομαντικός μέσα στη σκληρότητα των αφορισμών του. Αν δεν ήταν, δεν θα επιφύλασσε τέτοια τιμή στον Φριτς Λανγκ, ο οποίος υποδύεται τον εαυτό του ως σκηνοθέτη της ταινίας μέσα στην ταινία, της πολύπαθης Οδύσσειας που, ακόμα κι αν ολοκληρωθεί, ποτέ δεν θα ικανοποιήσει ούτε τον ίδιο ούτε, φυσικά, αυτούς που φαντάστηκαν πως θα γυριστεί με τους όρους τους. Ο Γκοντάρ τοποθετεί τον εαυτό του ανάμεσα στον Πολ και στον Λανγκ, ένας εξυπνάκιας φτωχοδιάβολος των λέξεων που ονειρεύεται το status του δημιουργού των εικόνων (όπως έχει πει: «Θα ήθελα να γίνω αθάνατος και μετά να πεθάνω»). Γνωρίζει πως απέναντί του θα έχει τους παραγωγούς, τους Πρόκος ενός συστήματος χρηματοδότησης, αλλά διαθέτει το όπλο για να τους εκνευρίζει, γιατί ξέρει το σινεμά καλύτερα από αυτούς. Γι’ αυτό σπεύδει να σπάει την πλοκή, θεωρώντας πως η ροή του σινεμά είναι αυτοτροφοδοτούμενη. Ο νεωτερισμός του Γκοντάρ είναι το πέρασμά του από την παρατηρητική θεωρία στην πρακτική του σχολίου. Κλέβει ιδέες άλλων για να γεννήσει τις δικές του, και το παραδέχεται, όπως ο Πολ Ζαβάλ όταν θέλει να εμπνευστεί παρακολουθώντας ταινίες. Επηρεασμένη από το καταπληκτικό 45λεπτο Méditerranée των Πολέ/Σλέντορφ της ίδιας χρονιάς, η Περιφρόνηση είναι το πρώτο ολοκληρωτικά meta-φιλμικό γεγονός που δεν ξοδεύεται σε υπαρξιακούς μαιάνδρους. Πνίγει τη λύπη του στη Μεσόγειο, κάνει διάλειμμα για ηλιοθεραπεία και κλείνει πονηρά το μάτι στο Χόλιγουντ, που εκείνη την εποχή αυτοκτονούσε πανηγυρικά στην Τσινετσιτά.

η περιφρόνηση (1963) Le Mépris

Σκηνοθεσία: Ζαν-Λικ Γκοντάρ Πρωταγωνιστούν: Μπριζίτ Μπαρντό, Μισέλ Πικολί, Τζακ Πάλανς, Φριτς Λανγκ Η ταινία βγαίνει στις αίθουσες στις 18/6.

11.6.20 – lifo

11

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Τα μουσεία της Αθήνας ανοίγουν ξανά Οι επιμελητές και οι υπεύθυνοι εννέα μεγάλων μουσείων της πόλης, που ανοίγουν ξανά από τη Δευτέρα 15/6, επιλέγουν ένα εμβληματικό έκθεμα από τις μόνιμες συλλογές τους, που αξίζει να ανακαλύψουμε εκ νέου. ΕΠΙΜΈΛΕΙΑ: ΑΛΈΞΑΝΔΡΟΣ ΔΙΑΚΟΣΆΒΒΑΣ, ΓΙΆΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΌΠΟΥΛΟΣ, ΧΡΉΣΤΟΣ ΠΑΡΊΔΗΣ

12 lifo – 11.6.20

ΜΟΥΣΕΙΟ ΓΟΥΛΑΝΔΡΗ ΦΥΣΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ Η καμηλοπάρδαλη στην είσοδο του μουσείου Δρ. Μαρία Δημάκη, υπεύθυνη Τμήματος Χερσαίας Ζωολογίας στο Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας

πάρις ταβιτιάν

Στην είσοδο του Μουσείου Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας δεσπόζει μια καμηλοπάρδαλη, το ψηλότερο ζώο στον κόσμο. Το ύψος της μπορεί να φτάσει τα 5,5 μέτρα και το βάρος της τα 1.350 κιλά. Η καμηλοπάρδαλη του μουσείου μας είναι λίγο ψηλότερη από 4 μέτρα και μπορούμε να σταθούμε δίπλα της ώστε να κατανοήσουμε τι σημαίνει αυτό… πόσο πιο ψηλή είναι από εμάς. O λαιμός της έχει μήκος που μπορεί να φτάσει τα 2,8 μέτρα και βάρος που φτάνει τον μισό τόνο. Το κεφάλι της καταλήγει σε δύο μικρά κέρατα. Η γλώσσα της είναι μακριά, έχει σκούρο μπλε χρώμα και είναι συλληπτήρια. Η καμηλοπάρδαλη ανήκει στα θηλαστικά και απαντάται στην υποσαχάρια Αφρική. Ζει σε διάφορους βιότοπους, αλλά προτιμά τις σαβάνες, όπου υπάρχουν ψηλά δέντρα και εκτάσεις με ψηλά χόρτα. Τρέφεται με φύλλα και βλαστούς ψηλών δέντρων που είναι απρόσιτα στα άλλα ζώα. Δείχνει ιδιαίτερη προτίμηση στις ακακίες. Κατά μέσο όρο ζει ως 30 χρόνια. Σχηματίζει ομάδες των 12-15 ατόμων που αποτελούνται από ένα αρσενικό και τα θηλυκά με τα μικρά τους. Γεννά όρθια, ένα μικρό, βάρους 100 κιλών, το οποίο πέφτει στο έδαφος από ύψος 1,5 μέτρων. Σύντομα οι επισκέπτες του μουσείου μας θα μπορούν να δουν την καμηλοπάρδαλη να «ζωντανεύει» με την τεχνική «augmented reality».

11.6.20 11.6.20 – lifo – lifo

13

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΚΡΟΠΟΛΗΣ

ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΕΡΑΜΕΙΚΟΥ

Ο Μοσχοφόρος

Ο μαρμάρινος ταύρος από τον περίβολο του Διονυσίου του Κολλυτέως

Έ

να από τα πιο γνωστά εκθέματα του Μουσείου Ακρόπολης είναι ο Μοσχοφόρος, ένας ώριμος άνδρας που μεταφέρει στους ώμους του ένα μοσχαράκι. Μοιάζει γυμνός, όμως το λεπτό ιμάτιο που πέφτει από τους ώμους του αρχικά ήταν χρωματισμένο και θα διακρινόταν εύκολα από τη σάρκα του. Μια ταινία συγκρατεί τα μακριά μαλλιά του, που σχηματίζουν μπούκλες γύρω από τον λαιμό. Το βλέμμα του παραμένει εκφραστικό, παρότι οι κόρες έχουν χαθεί. Στα χείλη του διαγράφεται το «αρχαϊκό μειδίαμα», το γνωστό συγκρατημένο χαμόγελο που δίνει ζωντάνια στα αρχαϊκά γλυπτά. Το μοσχαράκι που μεταφέρει είναι η προσφορά του στην Αθηνά. Μια αίσθηση γαλήνης και οικειότητας αναδύεται καθώς το κεφάλι του ζώου γέρνει προς το κεφάλι του άνδρα και η ουρά του απλώνεται νωχελικά στο μπράτσο του κυρίου του. Στη βάση του αγάλματος είναι χαραγμένη δεξιόστροφα, δηλαδή από τα δεξιά προς τα αριστερά, η επιγραφή που μας πληροφορεί ότι το αφιέρωσε ο Ρόμβος, γιος του Πάλου. Ο Μοσχοφόρος είναι από τα παλαιότερα αφιερώματα στην αρχαϊκή Ακρόπολη. Ο Ρόμβος το αφιερώνει σε μια εποχή που η Ακρόπολη έχει γίνει τόπος προβολής και κοινωνικής καταξίωσης, κυρίως ανάμεσα στα μέλη των αριστοκρατικών οικογενειών. Σε μια τέτοια οικογένεια θα πρέπει να ανήκει και ο Ρόμβος. Θα μπορούσε να είναι ένας πλούσιος γαιοκτήμονας με αγρούς και κοπάδια, που είχε την οικονομική δυνατότητα να αφιερώσει κάτι τόσο δαπανηρό, όπως είναι ένα μαρμάρινο άγαλμα. Ο Ρόμβος επιλέγει για τον εαυτό του μια απεικόνιση που είναι γνωστή στην αρχαία ελληνική τέχνη από πολύ παλιά. Το θέμα του άνδρα που μεταφέρει ζώο, μοσχάρι ή κριάρι έχει πανάρχαιες καταβολές και δεν σταματά να αναπαράγεται στους αιώνες που ακολουθούν. Περνά και στη νέα θρησκεία και γίνεται το πρότυπο του «Καλού Ποιμένα» των χριστιανών, που εικονίζει τον Χριστό ως νεαρό βοσκό να μεταφέρει στους ώμους του ένα κριάρι. O Μοσχοφόρος. Γύρω στο 570 π.Χ., μάρμαρο Υμηττού (άγαλμα) και πωρόλιθος (βάση) (ακρ. 624)

Λεωνίδας Κ. Μπουρνιάς, υπεύθυνος του αρχαιολογικού χώρου και του Μουσείου Κεραμεικού, από την έκδοση των Ε. Μπάνου και Λ. Μπουρνιά Κεραμεικός, Κοινωφελές Ίδρυμα Ιωάννη Σ. Λάτση, Αθήνα 2014

Δ

υτικά του περιβόλου των Ηρακλεωτών βρισκόταν ο περίβολος του Διονυσίου από τον δήμο Κολλυτού, κοντά στον Κεραμεικό. Το επιβλητικό γλυπτό, ένας ολόγλυφος ταύρος έτοιμος να ορμήσει με το κεφάλι χαμηλωμένο, κατασκευασμένος από πεντελικό μάρμαρο, υψωνόταν πάνω σε ψηλό βάθρο τοποθετημένο πίσω από έναν μαρμάρινο ναΐσκο με γραπτή διακόσμηση στο μέσον περίπου του περιβόλου. Τα δύο επιγράμματα που έχουν σωθεί σχετικά με τον Διονύσιο μας πληροφορούν ότι πέθανε άγαμος και προξένησε μεγάλη θλίψη στη μητέρα, στις αδελφές και στους φίλους του. Επίσης, ότι κατοικούσε τόσο στον γειτονικό προς τον Κεραμεικό δήμο του Κολλυτού όσο και στο νησί της Σάμου. Από γραπτή πηγή που βρέθηκε στο νησί μαθαίνουμε ότι ο Διονύσιος ασκούσε το λειτούργημα του ταμία στο Ηραίο κατά το έτος 346/45 π.Χ. Το μαρμάρινο γλυπτό, που ανακαλύφθηκε με την έναρξη των ανασκαφών το 1863, κρίθηκε προφανώς ως το καταλληλότερο σύμβολο για το αξίωμα και τη θέση του Διονυσίου και ταυτόχρονα αποτέλεσε από πολύ νωρίς σήμα κατατεθέν του αρχαίου νεκροταφείου (γ’ τέταρτο του 4ου αι. π.Χ.).

ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΠΕΝΑΚΗ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

ΕΘΝΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

Νεκρικό πορτρέτο άνδρα από την Αντινοόπολη της Αιγύπτου

Τζανίν Αντονί - Βαθύς Ύπνος

Γιώργος Μαγγίνης, επιστημονικός διευθυντής του Μουσείου Μπενάκη

Κ

αθώς το Μουσείο Μπενάκη Ελληνικού Πολιτισμού ετοιμάζεται να καλωσορίσει ξανά τους επισκέπτες του μετά από τρίμηνο κλείσιμο, τα πρόσωπα μέσα και έξω από τις προθήκες του ετοιμάζονται κι αυτά να συναπαντήσουν πάλι τα βλέμματα που στερήθηκαν για πρώτη φορά μετά από 20 χρόνια. Αναζητώντας τα μάτια που εμφανέστερα αναζήτησαν την ενατένιση τούτη την αλλόκοτη άνοιξη, εκείνα του νεαρού άνδρα από την Αντινοόπολη φαίνονται ως τα πιο έμπλεα νοσταλγίας. Ασύμμετρα και ευθύβολα, δεσπόζουν στο λεπτό πρόσωπό του, σβήνοντας τις ελκυστικές γραμμές του μετώπου, την κομψή μύτη και το λιτό ένδυμα. Καμωμένο με μόλις τέσσερις χρωστικές διαλυμένες σε ρευστό κερί, όπως τα περισσότερα νεκρικά πορτρέτα από την Αίγυπτο της Ύστερης Αρχαιότητας, το έργο αυτό αντισταθμίζει την οικονομία της τεχνικής με τη δύναμη της εικονιζόμενης μορφής. Σχεδόν έχουμε συναντήσει τον άγνωστο άνδρα, τόση είναι η αμεσότητα της ματιάς που ακολουθούσε όσους οικείους συναθροίζονταν γύρω από το ταριχευμένο σώμα του. Ίσως αυτή η ανάγκη να θεραπεύσει την απουσία δίνει τέτοια ένταση στο πρόσωπο αυτό και εμπνέει, σχεδόν δύο χιλιετίες μετά, τη συμπάθειά μας. Ίσως γι’ αυτό η μοναξιά της άνοιξης του 2020 να φάνηκε πιο σκληρή για τον νέο της προθήκης 4 της αίθουσας 9. Nεκρικό πορτρέτο άνδρα, ζωγραφισμένο με την τεχνική της εγκαυστικής, από την Αντινοόπολη της Αιγύπτου, β’ τέταρτο 3ου αι. μ.Χ., 50x30 εκ., Mουσείο Mπενάκη

Τίνα Πανδή, επιμελήτρια του ΕΜΣΤ, κείμενο από τον οδηγό της μόνιμης έκθεσης «ENTER EMΣΤ: Συλλογή & Ιστορία, Ένας σύντομος οδηγός», 2020

Τ

ις τελευταίες δεκαετίες η πολυδιάστατη πρακτική της Τζανίν Αντονί μετατρέπει το είδος της περφόρμανς σε μια πληθώρα μέσων, όπως η γλυπτική, η φωτογραφία, η εγκατάσταση και το βίντεο. Το εμβληματικό έργο της «Slumber» κινείται στο μεταίχμιο μεταξύ περφόρμανς και εγκατάστασης, παρουσίας και απουσίας, άυλου χαρακτήρα και υλικού ίχνους. Η καλλιτέχνιδα χρησιμοποιεί τον ύπνο και το βασικό συστατικό του, τα όνειρα, ως την πρώτη ύλη του έργου της. Στο πλαίσιο εκθέσεων από το 1994 έως το 2000, η καλλιτέχνιδα κοιμόταν στο κρεβάτι της εγκατάστασης, ενόσω ένας ηλεκτροεγκεφαλογράφος κατέγραφε την κίνηση των ματιών της. Κατά τη διάρκεια της ημέρας, όταν οι εκθέσεις ήταν ανοιχτές στο κοινό, η Τζανίν Αντονί καθόταν στον αργαλειό και ύφαινε λωρίδες του νυχτικού της σε μια κουβέρτα, ακολουθώντας το σχέδιο από το γράφημα REM (Ταχεία Κίνηση Οφθαλμών), ενσωματώνοντας με αυτόν τον τρόπο τα όνειρά της στην εγκατάσταση. Η περφόρμανς συνεχιζόταν μέχρι που εξαντλούνταν το ύφασμα του νυχτικού της. Το «Slumber» ενεργοποιεί αρχετυπικούς μύθους, λογοτεχνικές αφηγήσεις από διάφορες πολιτισμικές παραδόσεις, διεγείροντας στους θεατές τις δικές τους επιθυμίες και φόβους. Σε μια παιγνιώδη συζήτηση, η καλλιτέχνιδα διερωτάται: «Τι θα συνέβαινε αν οι θρυλικές περιπέτειες του Οδυσσέα, πριν φτάσει στην Ιθάκη, δεν είχαν συμβεί ποτέ και ήταν στην πραγματικότητα όνειρα της Πηνελόπης, “τέρατα της ψυχής”;». Στο πλαίσιο αυτό, το «Slumber» θα μπορούσε να θεωρηθεί ως μια επανεγγραφή του μύθου της Πηνελόπης, καθιστώντας την ύφανση του ενδύματος ταυτόσημη με την ύφανση μιας ιστορίας που καταγράφει το πέρασμα του χρόνου. Aργαλειός από σφένδαμνο, νήμα από μαλλί, κρεβάτι, νυχτικό, κουβέρτα, καταγραφή του REM της καλλιτέχνιδας σε μηχανογραφικό χαρτί, αποκωδικοποιητής REM. 1994, εγκατάσταση, μεταβλητές διαστάσεις. Δωρεά από «The Dakis Joannou Collection», 2014

14 lifo – 11.6.20

ΙΔΡΥΜΑ Β&Ε ΓΟΥΛΑΝΔΡΗ El Greco - Η Θεία Μορφή

ΕΘΝΙΚΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ

ΜΟΥΣΕΊΟ ΜΠΕΝΑΚΗ ΙΣΛΑΜΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

ΜΟΥΣΕΙΟ ΝΕΟΤΕΡΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

Μαρία Κουτσομάλλη-Μορώ, υπεύθυνη Συλλογής του Ιδρύματος Β&Ε Γουλανδρή

Χάλκινο άγαλμα Διός ή Ποσειδώνος

O Αστρολάβος του Άχμαντ ιμπν αλ-Σαράτζ

Λουτρό των Αέρηδων (Κυρρήστου 8)

Ο

Ευάγγελος Βιβλιοδέτης, προϊστάμενος Τμήματος Εκθέσεων, Επικοινωνίας και Εκπαίδευσης του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου

Μίνα Μωραΐτου, επιμελήτρια του Μουσείου Μπενάκη Ισλαμικής Τέχνης

Παναγιώτα Ανδριανοπούλου, προϊσταμένη Τμήματος Συλλογών, Έρευνας και Τεκμηρίωσης Λαϊκής Τέχνης του Μουσείου Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού

Βασίλης και η Ελίζα Γουλανδρή απέκτησαν τη «Θεία Μορφή» του El Greco το 1956. Ήταν ένα από τα πρώτα έργα της συλλογής τους. Εκτός από τη χαρά να κατέχουν μία από τις ελάχιστες ελαιογραφίες του Greco που ανήκαν ακόμη σε ιδιώτες, αισθάνθηκαν σίγουρα και μια γνήσια πατριωτική υπερηφάνεια, καθώς μέσα από αυτό το απόκτημα τίμησαν τον πρώτο Έλληνα καλλιτέχνη που έλαμψε στο εξωτερικό μετά την Αρχαιότητα. Μα, πάνω απ’ όλα, η κοινή τους προτίμηση, που κατεύθυνε τις επιλογές τους και η οποία στράφηκε γρήγορα προς τη ζωγραφική που είναι μεταγενέστερη του δεύτερου μισού του 19ου αιώνα, είδε σ’ εκείνη τη μεγαλοφυΐα, η οποία είχε τότε περιπέσει στη λήθη, έναν από τους πρώτους προδρόμους της μοντέρνας τέχνης. Το ίδιο ένστικτο με το ζεύγος Γουλανδρή είχαν και πολλοί καλλιτέχνες στα τέλη του 19ου και του 20ού αιώνα, οι οποίοι θεωρούσαν τον Greco έναν από τους δασκάλους τους: οι Eugène Delacroix, Édouard Manet, August Macke και Franz Marc, αλλά και οι Pablo Picasso, Wassily Kandinsky και Jackson Pollock, των οποίων τα ονόματα εμφανίστηκαν και αυτά σύντομα στη Συλλογή Γουλανδρή, από το 1970 κι έπειτα. Δομήνικος Θεοτοκόπουλος (El Greco), «La Santa Faz» («Η Θεία Μορφή»). Αρχές δεκαετίας 1580, λάδι σε καμβά, 51x66 εκ.

Τ

ο χάλκινο άγαλμα θεού βρέθηκε στον βυθό της θάλασσας του ακρωτηρίου του Αρτεμισίου στη βόρεια Εύβοια. Ο θεός με έντονο διασκελισμό τεντώνει μπροστά το αριστερό χέρι, ενώ με το δεξί κρατά κεραυνό ή τρίαινα. Οι γνώμες διίστανται για το εάν πρόκειται για τον Δία ή τον Ποσειδώνα. Το άγαλμα είναι από τα ωραιότερα και τα λιγοστά πρωτότυπα χάλκινα έργα της κλασικής περιόδου, καμωμένο από ικανό χαλκοπλάστη της εποχής, με θαυμάσια απόδοση της διάπλασης του κορμού και της θεϊκής ομορφιάς του προσώπου.

Xάλκινο άγαλμα Διός ή Ποσειδώνος. Γύρω στο 460 π.Χ. Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Ελληνικό Υπουργείο Πολιτισμού & Αθλητισμού / Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων

Σ

το Μουσείο Μπενάκη Ισλαμικής Τέχνης φυλάσσεται ένας φημισμένος οικουμενικός αστρολάβος, έργο του αστρονόμου Άχμαντ ιμπν αλ-Σαράτζ, ο οποίος αγοράστηκε από τον Αντώνη Μπενάκη στο Κάιρο το 1921 και αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα αντικείμενα της συλλογής. Ο αστρολάβος είναι ένα αστρονομικό όργανο που χρησιμοποιείται από την αρχαιότητα για τη μελέτη του Ήλιου και των υπόλοιπων ουράνιων σωμάτων. Οι μουσουλμάνοι αστρονόμοι επινόησαν τον οικουμενικό αστρολάβο, μια παραλλαγή ενός απλούστερου οργάνου που κληρονόμησαν από τους αρχαίους Έλληνες, με την καινοτομία ότι μπορεί να χρησιμοποιηθεί απ’ οποιοδήποτε γεωγραφικό πλάτος. Ο Άχμαντ ιμπν αλ-Σαράτζ έζησε στο Χαλέπι της Συρίας στις αρχές του 14ου αιώνα και είναι γνωστός για τις επιστημονικές μελέτες του και την εφεύρεση αστρονομικών οργάνων. Ο αστρολάβος του Μουσείου Μπενάκη κατασκευάστηκε αρχικά για έναν Μοχάμμαντ αλ-Τανουχί και φέρει τη χρονολογία Εγίρας 729, δηλαδή 1328-1329 μ.Χ. Στην περιφέρεια του δίσκου αναγράφονται τα ονόματα τεσσάρων μεταγενέστερων αστρονόμων, οι οποίοι είχαν στην κατοχή τους αυτό το όργανο μεταξύ του 14ου και 19ου αιώνα. Δύο από αυτούς τους αστρονόμους φέρουν μια ένδειξη που υποδεικνύει ότι ήταν επιφορτισμένοι με τον προσδιορισμό των ωρών προσευχής σε ένα τζαμί ή ιεροδιδασκαλείο (μεντρεσέ). Στις ισλαμικές κοινωνίες ο αστρολάβος χρησιμοποιείται τόσο για επιστημονικούς όσο και για θρησκευτικούς σκοπούς, προκειμένου, με τη βοήθεια του Ήλιου και της Σελήνης, να καθορίζονται οι καθημερινές προσευχές και η κατεύθυνση των πιστών προς τη Μέκκα. Oρειχάλκινος αστρολάβος,

Δ

ίπλα στη Ρωμαϊκή Αγορά και στο Ρολόι του Κυρρήστου ένα μνημείο γίνεται μουσείο του… εαυτού του: το Λουτρό των Αέρηδων ή Χαμάμ του Αμπίντ Εφέντη, ένας από τους επισκέψιμους χώρους του Μουσείου Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού (του γνωστού μέχρι το 2018 Μουσείου Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης), αφηγείται την καθαριότητα ως κάτι περισσότερο από μέσο προφύλαξης από τον Covid-19: ως πολιτισμικό ίχνος και αφορμή κοινωνικοποίησης σε ένα πρόσφατο παρελθόν! Από το 2013 η βιωματική και εικονική έκθεση «Στο Λουτρό: Ένα ταξίδι στο σώμα και την ψυχή» παρουσιάζει διαχρονικά πρακτικές καθαρισμού και καλλωπισμού του σώματος. Τσόκαρα, πιστιμάλια (πετσέτες του λουτρού), τάσια, μουσικά όργανα, υπό το φως των γυάλινων κυκλικών φεγγίδων, επενδύουν ατμοσφαιρικά ένα ταξίδι μνήμης και αισθήσεων. Άψογα αποκατεστημένο από το 1998, το Λουτρό των Αέρηδων είναι το μόνο σωζόμενο από τα τρία δημόσια λουτρά της Αθήνας στα τέλη του 19ου αι. Σε λειτουργία μέχρι το 1965, διατηρεί τους κύριους χώρους του: τα αποδυτήρια, το χλιαρό και το θερμό, καθώς και την εστία με τη δεξαμενή του νερού. Κατασκευάζεται στην πρώιμη Οθωμανοκρατία (15ος-17ος αι.), συνεχίζοντας την αρχαία και βυζαντινή λουτρική τεχνολογία των υποδαπέδιων υπόκαυστων. Αρχιτεκτονικά μετασχηματίζεται μέσα στον χρόνο, αφού αρχικά φιλοξενεί εκ περιτροπής άντρες και γυναίκες, για να αποκτήσει στη δεκαετία του 1870 δύο πλήρεις αυτόνομες πτέρυγες και αργότερα βοηθητικό κτίσμα με ατομικά λουτρά, τα λεγόμενα «ευρωπαϊκά».

διάμ. 20 εκ., Μουσείο Μπενάκη

11.6.20 – lifo

15

q Γεννήθηκα στον Κολωνό, σε μια περιοχή που όταν ήμουν μικρή είχε χωράφια και αλάνες, σε μια οικογένεια την οποία σημάδεψε η ιστορία ενός έρωτα. Ο πατέρας μου είδε τη μητέρα μου στο πεζοδρόμιο, περνώντας από τη λεωφόρο στα Μέγαρα, και κατέβηκε για να τη γνωρίσει. Την ερωτεύτηκε τρελά και έμεινε εκεί για να της κάνει κόρτε. Ο πατέρας μου πέθανε νωρίς, όταν ήμουν πολύ μικρή, αλλά η μητέρα μου είχε πάντα αυτόν τον έρωτα μέσα της, δεν ξαναπαντρεύτηκε. Για μένα, η μητέρα μου είναι το πρότυπο της απόλυτης αγάπης για τα πράγματα, για τους ανθρώπους, για τον σύντροφο, με άλλες αξίες. Αυτό το πράγμα είναι το βαρίδι της οικογένειας και το δικό μου το προσωπικό, ένα εσωτερικό βαρίδι, συναισθηματικό, που μου υπενθυμίζει ότι υπάρχει έρωτας, υπάρχει αγάπη, υπάρχουν σχέσεις, μπορείς να δημιουργήσεις αυτές τις σχέσεις, δεν είναι κάτι ευτελές.

Εικαστικός. Γεννήθηκε στον Κολωνό, ζει στα Εξάρχεια.

αισθάνθηκα ποτέ φυσιολογικά στον χώρο της εκπαίδευσης, τουλάχιστον στο πρώτο κομμάτι της. Πήγα γυμνάσιο και λύκειο στο Μουσικό Σχολείο της Παλλήνης, το οποίο είχε και πάρα πολλά άλλα κομμάτια των τεχνών: πολύ καλά εικαστικά, Ιστορία της Τέχνης, γενικά μια πολύτεχνη έκφραση.

q Μουσική έκανα από πέντε χρονών. Η μουσική για μένα είναι η βάση όλων, με την έννοια ότι από πάρα πολύ μικρή ηλικία, σχεδόν από 12 χρονών, ήξερα ότι θα πάω στην Καλών Τεχνών, γιατί από τότε αντιδρούσα στην παρτιτούρα. Την εποχή των εξετάσεων το πόδι μου αποκτούσε τικ. Ως μουσικός διάβαζα τη μουσική γλώσσα, αλλά πάθαινα αλλεργία και δεν μπορούσα να ενταχθώ σε αυτό που λέμε «μηχανισμό της εκτέλεσης». Από κει μπήκα στη διαδικασία να κάνω περφόρμανς, δηλαδή να αποδίδω την παρτιτούρα και να την εκτελώ, εγώ, αυτόνομα. Γι’ αυτόν τον λόγο, στη διάρκεια της μουσικής μου πορείας έχω παίξει τα πάντα, από παραδοσιακή μέχρι κλασική, έχω τραγουδήσει βυζαντινή, έχω παίξει τζαζ, free jazz, ροκ, πανκ, experimental. Έχω παίξει μουσική στο Λος Άντζελες και στη Νέα Υόρκη πολύ, γιατί πήρα το τσέλο μαζί μου όταν πήγα για τα μεταπτυχιακά στο Κολούμπια. Είχα ολοκληρώσει τις μουσικές μου σπουδές και συνέχισα να παίζω μουσική ως ένα σημείο. Από το 2012 και μετά άρχισε να κλείνει η περίοδος που το τσέλο ήταν σαν δεύτερο σώμα μου και το κουβαλούσα παντού. Η μουσική καθαυτή, όμως, είναι βάση, πρώτη ύλη.

ΣΑΓΡΉ

q Ήμουν ένα πολύ ντροπαλό παιδί, μίλησα πολύ αργά. Δεν μιλούσα πολύ, γενικά, ήμουν σχεδόν κατατονική και δεν

q Στην Καλών Τεχνών μπήκα για να σπουδάσω ζωγραφική, αλλά από τον πρώτο χρόνο έκανα περφόρμανς. Tο «Πολυτεχνείο» το έκανα το 1999, όταν ήμουν στο δεύτερο έτος. Την Καλών Τεχνών τη θυμάμαι με πολλή αγάπη, γιατί υπήρχε η Παπασπύρου, η οποία ήταν πάρα πολύ δοσμένη – σκληροπυρηνική κατάσταση. Ή είσαι ή δεν είσαι, κι αν δεν είσαι, δεν υπάρχεις. Δεν μπορούσες να μην πας στη σχολή, στο εργαστήριο. Στην Καλών Τεχνών γαλουχείς το τέμπο, τον ρυθμό της καλλιτεχνικής παραγωγής, αυτό που λέμε καλλιτεχνικό έργο. Αν δεν έχεις το παράδειγμα προς μίμηση, δεν μπορείς ούτε εσύ να δημιουργήσεις, να θέλεις να φτιάξεις κι εσύ το δικό σου τέμπο. Το ζήτημα είναι πώς καταφέρνει ένας καλλιτέχνης να σε εμπνεύσει να αποκτήσεις ως νέος καλλιτέχνης τον δικό σου ρυθμό, τη δική σου «ιδιορρυθμία», όπως λέει ο Μπαρτ. Είναι εκπληκτικό, υπάρχει και στον μοναχισμό αυτό πάρα πολύ, δηλαδή ότι είμαστε μια κοινότητα, αλλά σεβόμαστε την ιδιορρυθμία. Μέσα από τη μουσική αρχίζεις να αποκτάς αυτή την ευαισθησία και την απόλαυση των διαφορετικών ρυθμών. Αυτό κάνει η Καλών Τεχνών.

q Όταν ξεκίνησα να κάνω περφόρμανς, δεν ήξερα καν τι ήταν, μετά πήγα στη βιβλιοθήκη και άρχισα να ψάχνω. Όλοι λέγανε «κάνω δράση» και δεν το καταλάβαινα ακριβώς. Υπήρχαν καλλιτέχνες που έκαναν δράσεις, αλλά στη συγκεκριμένη περίπτωση, τη συγκεκριμένη εποχή, το μέσο της περφόρμανς ήταν επέκταση ενός άλλου μέσου ή είχε την έννοια της κοινωνικής παρέμβασης, της παρεμβατικότητας στον δημόσιο χώρο, που ήταν κάτι άλλο. Στο κομμάτι της αρχιτεκτονικής συνεχίζει να είναι κοινωνική δράση, αλλαγή του χάρτη.

q Για το «Πολυτεχνείο» μού έκαναν τρεις μηνύσεις για προσβολή της δημοσίας αιδούς –παρότι δεν ήμουν γυμνή– και πήγα με την Κούρτοβικ στο δικαστήριο. Είναι τρομερό. Και ο μόνος λόγος που ήμουν ντυμένη ήταν γιατί ήθελα όντως να κρατήσει, γιατί η «παρτιτούρα» του έργου ήταν η εξής: «αυτό το υποκείμενο μπροστά στην πύλη, απέναντι απ’ την πύλη, απέναντι απ’ την Ιστορία, γίνεται η μνήμη, το μνημείο που βλέπει την Ιστορία, που αποκρίνεται στην Ιστορία». Και η ιδέα ήταν ότι εγώ θα μείνω έτσι, ακίνητη, μέχρι που να φύγει όλη η πορεία από τον χώρο του Πολυτεχνείου και να μείνει άδεια η πύλη, μόνη της. Και μένει αυτό το υποκείμενο μόνο του, να συνεχίζει να κοιτάζει. Επειδή ήξερα ότι θα διαρκούσε τουλάχιστον τρεις ώρες μέχρι να μαζευτεί όλος ο κόσμος και να ξεκινήσει η πορεία προς την Αμερικανική Πρεσβεία, δεν ήθελα να με σταματήσουν, ήθελα να απλωθεί το έργο στη συνολική του διάρκεια. Όταν πήγαμε στο δικαστήριο, εξήγησα ότι ήταν αυτούσιο έργο που έγινε για να «αφυπνίσει» τη δεδομένη στιγμή, όχι για να προσβάλει, και έδινα προσκλήσεις στους δικαστές για την πρώτη μου ατομική έκθεση στην Gazon Rouge.

AΘΗΝΑΊΟΙ

q Στη Νέα Υόρκη πήγα το 2006. Πήρα πέντε υποτροφίες για να σπουδάσω στο Κολούμπια και έμεινα δέκα χρόνια.

16 lifo – 11.6.20

Πηγαινοέρχομαι, έχω επαφή, φίλους, αλλά δεν θέλω να ζήσω μόνιμα εκεί, γιατί το καλλιτεχνικό έργο δεν πρέπει να περιχαρακώνεται χωροταξικά. Πρέπει να διευρύνεται, συνέχεια να προσπαθεί να δει με ποιον τρόπο μπορεί να υπάρξει σε διαφορετικούς τόπους, σε διαφορετικές συνθήκες, και για μένα το να επιστρέψω στην Ελλάδα ή το να είμαι στην Ελλάδα γι’ αυτό που είναι το εργαστήριο είναι κάτι πολύ καινούργιο. Τη βλέπω πολύ διαφορετική την Αθήνα και την Ελλάδα απ’ ό,τι όταν ήμουν εδώ ως φοιτήτρια. Επίσης, όταν είμαι εδώ δεν αισθάνομαι ότι είμαι ακριβώς εδώ, φέρω κάποιες εμπειρίες, παίρνω από αυτές που έχω εδώ και τις πάω αλλού. Οι καλλιτέχνες είναι δορυφόροι, αν δεν μπορούν να μεταδώσουν και να πάρουν με ευκολία, δεν μπορούν να παραγάγουν έργο. Όταν έφευγα για την Αμερική, έλεγα «φτιάχνω τη γέφυρα μιας αρχαίας αυτοκρατορίας, που έχει παρακμάσει, και μιας νέας, που πρόκειται να παρακμάσει». Έτσι τη βλέπω την Αμερική. Και παρακμάζει. Αυτό είναι για μένα και οι δύο τόποι.

q Με τα χρόνια κατάλαβα ότι ο τρόπος δουλειάς σου, η προσωπική σου πορεία και η διαδικασία που ακολουθείς μπορούν να φανούν χρήσιμα στους άλλους. Μετά από πολλά χρόνια δουλειάς έχω μια δική μου πρακτική, που την έχω φτιάξει για να με συνοδεύει ως προετοιμασία και ως αποθεραπεία από έργα περφόρμανς που γίνονται επί 24 ώρες, για 6 μέρες, non-stop, και έχουν σωματική και ψυχική επιβάρυνση. Κάνοντας αυτές τις τεχνικές σε εργαστήρια με βάση τις περφόρμανς, είδα ότι βοήθησαν τους ανθρώπους, γιατί για κάποιους, που είχαν προβλήματα με τη διαχείριση κάποιων πραγμάτων, άρχισε να καλυτερεύει η κατάσταση και κάποιοι άλλοι, που είχαν θέματα με τη μέση τους, είδαν βελτίωση. Κατάλαβα ότι αυτό είναι κάτι και άρχισα να αναρωτιέμαι μήπως αυτή η πρακτική, της οποίας η βάση είναι η τέχνη, η αισθητική, μπορεί να γίνει και κάτι άλλο που να εμπεριέχει τη συνθήκη της ίασης. Έτσι κι αλλιώς, τα έργα περφόρμανς, επειδή διαρρηγνύουν και το δημόσιο και το ιδιωτικό, έχουν ως βάση την αποσυμφόρηση, την ανάρρωση.

q Η ίαση είναι η πρακτική, με όλη τη συνθήκη που αυτή προϋποθέτει, την πρακτική της καθημερινότητας, την πρακτική του πώς αφουγκράζομαι το σώμα μου, τον εαυτό μου σε σχέση με κάποιον άλλον. Ξεκίνησα αυτή την πρακτική στο Λονδίνο δέκα χρόνια πριν και την περίοδο της documenta έκανα τα μεγάλα εργαστήρια, όπου είδα ότι δεν λειτουργεί σε ομάδα, έτσι ξεκίνησα το ένας προς έναν και στοίχισα την ομάδα των τριών πόλων, των ιδρυμάτων ΤAVROS στην Aθήνα, Μimosa House στο Λονδίνο, De Appel στο Άμστερνταμ, και το « Ύλη», ως εργαστήριο πλέον. Μια πρακτική που είναι προσωπική, και τη χρησιμοποιώ εγώ ως εργαλείο για να κάνω ένα έργο, γίνεται το έργο.

απο τον m. hulot φωτογραφιeσ: παρισ ταβιτιαν

περφόρμανς Το σενάριο της περφόρμανς δεν το έχω γράψει από πριν, το έχω φανταστεί, το έχω διακρίνει, και τη στιγμή που γίνεται, υπάρχει. Η περφόρμανς, ως τέχνη, δεν είναι ούτε παραστατική ούτε αναπαραστατική ακριβώς, είναι η γέφυρα που ενώνει αυτά τα δύο και τα κάνει κάτι παραπάνω από τέχνη.

11.6.20 – lifo

17

γίνεται, υπάρχει. Η περφόρμανς, ως τέχνη, δεν είναι ούτε παραστατική ούτε αναπαραστατική ακριβώς, είναι η γέφυρα που ενώνει αυτά τα δύο και τα κάνει κάτι παραπάνω από τέχνη. Δηλαδή είναι τέχνη, αλλά είναι πρακτική, είναι ρουτίνα, και με την έννοια της παρατήρησης, δηλαδή αυτό που είναι η περφόρμανς, αυτό που θα παρουσιάσει κάποιος, δεν μπορεί να ανατεθεί, γιατί μετά γίνεται σκηνοθεσία. Δεν ανατίθενται τα έργα και εκεί υπάρχει μεγάλη αμφισημία όσον αφορά το ζήτημα του καλλιτέχνη. Τα έργα γίνονται.

q Η περφόρμανς δημιουργεί μια άλλη ρίζα σε αυτό που λέμε «αξία του έργου» και στην αγορά της τέχνης. Επειδή δεν υπάρχει η ιδιώτευση, η περφόρμανς δεν λειτουργεί με τα κριτήρια του property. Δεν έχει υλική υπόσταση, πώς μπορείς να την ανταλλάξεις; Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο η περφόρμανς είναι ένα τόσο σύγχρονο μέσο και από τα πιο ριζοσπαστικά στον χώρο των εικαστικών τεχνών, γιατί παίρνει το στοιχείο των παραστατικών τεχνών και το διευρύνει σε τέτοιο επίπεδο, το κάνει τόσο δημόσιο, που δεν μπορώ να πω «πλήρωσε εισιτήριο». Δεν μπορεί να το αγοράσει ο άλλος, να το πάρει σπίτι του. Το κάνει δικό του τη στιγμή της εμπειρίας, τη στιγμή που συμβαίνει. Από τη στιγμή που είναι συμβάν, υπάρχει επειδή έχει μάρτυρες.

Γεωργία Σαγρή

q Το σενάριο της περφόρμανς δεν το έχω γράψει από πριν, το έχω φανταστεί, το έχω διακρίνει, και τη στιγμή που

q Ανακοινώθηκε η θέση μου στην Καλών Τεχνών, αλλά δεν έχω ξεκινήσει ακόμη, περιμένω να ορκιστώ για να ξεκινήσει το εργαστήριο της περφόρμανς. Μέχρι τώρα δεν υπήρχε εργαστήριο, δεν υπάρχει καν μάθημα. Όμως η περφόρμανς δεν είναι θεωρητικό μάθημα, είναι πρακτική. Kαι λόγω του ότι είναι από τα πιο σύγχρονα μέσα, ενώνει διαφορετικά άλλα, και των παραστατικών και των μη παραστατικών τεχνών, δημιουργεί υβρίδια, καινούργιους τρόπους. Είναι ένα διεπιστημονικό μέσο και θα έχει μεγάλο ενδιαφέρον να βυθιστεί κανείς σε μια κατάσταση τέτοια. Είναι πολύ σημαντικό το ότι δεν υπάρχει παντού, κι αν όντως υπάρξει μια τέτοια συνθήκη, θα είναι κάτι πάρα πολύ ωραίο σε διεθνές επίπεδο. Γιατί δεν υπάρχει έτσι, με αυτόν τον τρόπο. Ό,τι διατυπώνεται με αυτήν τη συνθήκη της ιδιορρυθμίας στις σχολές του κόσμου γίνεται σε ένα κομμάτι πιο εργαστηριακό, τύπου workshop. Στη Ζυρίχη έκανα τα εργαστήρια περφόρμανς, αλλά ήταν σε κύκλους σεμιναριακούς, όχι σε τμήμα.

q Θεωρώ ότι δεν υπάρχει άνθρωπος αν δεν υπάρχει τέχνη, δεν υφίσταται αυτό. H τέχνη δεν είναι μια ιδιότητα του ανθρώπου, είναι ο άνθρωπος, το σώμα, η κοινωνία, ο τρόπος που φτιάχνονται οι κοινωνίες, ο κόσμος, η ρυμοτόμηση, η αρχιτεκτονική, τα πάντα είναι τέχνη. Δεν είναι το επιπλέον, είναι η ουσία, είναι αυτό που είναι ο άνθρωπος, ο πολιτισμός.

q Μου αρέσει να περπατάω, να κάνω βόλτες με τα πόδια, και ο λόγος που ζω στο κέντρο είναι επειδή μου αρέσουν οι αλλαγές της ώρας και οι διαφορετικές διαδρομές από τα Εξάρχεια στην Κυψέλη, απ’ την Κυψέλη στα Πατήσια και από κει στον Κολωνό. Είμαι παιδί της πόλης, δεν μπορώ χωρίς την πόλη. Λατρεύω στην Αθήνα το ότι είναι πολυποίκιλη, και τώρα ακόμα περισσότερο. Παλιότερα δεν ήταν τόσο ενδιαφέρουσα, τώρα κάθε μέρα έχει και κάτι καινούργιο να ανακαλύψεις. Η πόλη πρέπει να είναι ένας τόπος σαν το σφουγγάρι, δεν είναι πέτρα, αυτό είναι η μητρόπολη.

q Αυτό που προσβάλλει την αισθητική μου είναι όταν θεωρεί κάποιος ότι είμαι ίδια με αυτόν και δεν έχει την περιέργεια να με ανακαλύψει, να με γνωρίσει. Δεν υπάρχει τίποτα ίδιο. Μπορεί να έχουμε όλοι δύο πόδια, δύο χέρια, να είμαστε όμοιοι, αλλά δεν είμαστε ίδιοι. Προσβάλλει την αισθητική μου όταν μου μιλάει κάποιος και νομίζει ότι με ξέρει. Ε, όχι, δεν με ξέρεις, έλα να ανακαλύψουμε ο ένας τον άλλον με αυτή την αυθόρμητη περιέργεια της ανακάλυψης. Αυτό είναι για μένα αισθητική.

q Υπάρχει μια καχυποψία στον χώρο της τέχνης, γιατί εδώ θεωρούν ότι τέχνη είναι κάτι επιπλέον, ένα χόμπι που κάποιος το εξασκεί επειδή μπορεί, επειδή έχει την ευχέρεια, κοινωνική και οικονομική. Είναι μια πολύ απαρχαιωμένη λογική που ρίχνει το βάρος στις γυναίκες, γιατί οι γυναίκες οφείλουν να κάνουν αυτό που υποτίθεται ότι είναι ο ρόλος τους: παιδί και οικογένεια. Είναι πάρα πολύ επικίνδυνο πολλοί από εμάς να δίνουμε την εντύπωση ότι κάνουμε τέχνη επειδή μπορούμε. Κάνουμε τέχνη επειδή ζούμε. Το ζήτημα είναι ότι κάποιοι από εμάς, τους καλλιτέχνες, δεν θέλουμε να γίνουμε ούτε εργάτες ούτε αφεντικά.

q Η κατάσταση στα εικαστικά στην Ελλάδα είναι μεταιχμιακή, ειδικά μετά την documenta. Υπήρχε αυτό το φούσκωμα ότι κάτι συμβαίνει, αλλά τώρα πρέπει να δούμε τι συμβαίνει όντως, πρέπει να γίνει δουλειά. Θεωρώ, επίσης, ότι συμβαίνει στην τέχνη αυτό που έχει συμβεί και στην οικονομία της Ελλάδας: έχει στηριχτεί σε αυτό που λέμε service. Όλη η οικονομία, ειδικά τα τελευταία δέκα χρόνια της κρίσης, έχει στηριχτεί σε αυτό. Όταν αυτό συμβεί στην τέχνη, δεν είναι τέχνη πλέον, αλλά τεχνική. Οπότε, είμαστε σε ένα μεταιχμιακό στάδιο, όπου κάποιοι από εμάς πρέπει να αποφασίσουν ότι θα κάνουν τέχνη και κάποιοι ότι θα γίνουν τεχνίτες. Δεν μπορεί να είναι όλοι καλλιτέχνες και δεν μπορεί να είναι όλοι τεχνίτες. Ο τεχνίτης έχει το πρότυπο, αυτό δεν είναι τέχνη. Στην τέχνη δεν υπάρχει πρωτόλειο, εμπνέεσαι από το γεγονός ότι υπάρχουν κάποιοι που μπορούν να δημιουργήσουν τη γλώσσα τους και να τη δώσουν σε όλους. Η ελληνική γλώσσα του Παπαδιαμάντη είναι η δική του γλώσσα. Η περφόρμανς που κάνω εγώ είναι η δική μου περφόρμανς, δεν είναι η περφόρμανς γενικά.

q Δεν είμαστε στην εποχή του Λουδοβίκου, που μπορεί να έρθει κάποιος να μου πει «φτιάξε ένα

ΙNFO

Η Γεωργία Σαγρή θα παρουσιάζει το έργο της «Deep Cut» στην γκαλερί The Breeder, στην πρόσοψη του κτιρίου της οδού Ιάσονος, στον Δημόσιο Χώρο, από τις 11/6. Η ερευνητική της πρακτική IASI (Recovery: ΙΑΣΗ), που ξεκίνησε τον Ιανουάριο του 2020 στο Mimosa House στο Λονδίνο, φιλοξενείται αυτή την περίοδο στον χώρο TAVROS, στην Αθήνα, και θα συνεχιστεί στο Ίδρυμα De Appel, στο Άμστερνταμ (2021). hyle.gr

18 lifo – 11.6.20

Κάποιοι από εμάς πρέπει να αποφασίσουν ότι θα κάνουν τέχνη και κάποιοι ότι θα γίνουν τεχνίτες. Δεν μπορεί να είναι όλοι καλλιτέχνες και δεν μπορεί να είναι όλοι τεχνίτες. Στην τέχνη δεν υπάρχει πρωτόλειο.

γλυπτό κάπως έτσι». Οι βασιλιάδες είχαν καλλιτέχνες εντός της αυλής και τους ανέθεταν κάτι. Ήρθε όμως ο Διαφωτισμός και οι καλλιτέχνες αυτονομήθηκαν, έκαναν τέχνη χωρίς ανάθεση. Πήγαιναν στο εργαστήριό τους και δούλευαν και πλέον ο βασιλιάς πήγαινε στον καλλιτέχνη για να πάρει το έργο του. Η άρχουσα τάξη πάει σε αυτόν που δεν είναι άρχουσα τάξη: αυτό από μόνο του φτιάχνει γλώσσα. Και τίθεται και το ζήτημα της ιδιοφυΐας, γιατί πρόκειται γι’ αυτούς που κυριαρχούν και βασίζονται σε πολύ συγκεκριμένες πατριαρχικές αξίες, γι’ αυτό οι γυναίκες, και σήμερα και παλιότερα, έπρεπε να αποδεικνύουν ότι δεν είναι ελέφαντες, γιατί το χαρακτηριστικό της ιδιοφυΐας είναι αντρική ιδιότητα. Το γεγονός ότι μια γυναίκα μπορεί να φτιάξει τη δική της γλώσσα δεν υπήρχε καν, γιατί υποτίθεται ότι η γυναίκα ακολουθούσε πάντα τις γλώσσες που έφτιαχναν οι άρχοντες. Αν η κοινωνία συνεχίσει να βρίσκεται σε υποτέλεια, δεν θα μπορεί να δημιουργήσει τέχνη. Αυτοί που βοηθάνε για να παράγουμε τέχνη θέλουν να υποδεικνύουν αυτό που θέλουν οι ίδιοι.

q Κάποια έργα μου είναι πληγές. Πρέπει να τη δεις την πληγή, να υπάρχει, για να πάρεις την πληροφορία που χρειάζεται ώστε, ξαναβλέποντάς τη, να ξέρεις τι συμβαίνει, για να μπορέσεις ή να τη θεραπεύσεις ή να την ανοίξεις ξανά για να δημιουργηθεί καινούργια πληροφορία. Η πληγή είναι η πληροφορία, είναι αυτό που μας κάνει διαφορετικούς, δηλαδή το πώς σ’ εσένα έχει εντυπωθεί η μνήμη ενός πράγματος, μιας συνθήκης. Δεν μπορεί κανείς να μείνει αλώβητος, ούτε οι κοινωνίες είναι αλώβητες. Δεν μπορείς να τις προστατέψεις τόσο, ώστε να μην μπορούν να πληγωθούν, γιατί μέσα από αυτήν τη διαδικασία μπορεί να γίνει αλλαγή, η μετάλλαξη ή η μετάφραση.

q Αυτό που με έχει σημαδέψει είναι ότι η πληγή είναι πληροφορία. Ο τρόπος που επουλώνεις την πληγή σε κάνει αυτό που είσαι, ο τρόπος που θεραπεύεσαι, που πας παρακάτω. Είναι αυτό που σε κάνει να είσαι αυτό που είσαι. Αν είσαι άρρωστος και δεν έχεις μάθει από αυτή την πορεία της ευαλωτότητας πώς θα προχωρήσεις παρακάτω και αμέσως ξεχνάς τη στιγμή που είσαι ευάλωτος, θεωρώ ότι κάτι δεν πάει καλά. Αυτό μας δίνει τη δύναμη να προχωρήσουμε, δεν μπορούμε να χτίσουμε και να προχωρήσουμε από την τελειότητα.

ΔΕΝ ΜΠΟΡΩ ΝΑ ΖHΣΩ ΧΩΡIΣ... ΝΤΙΆΝΑ ΠΑΠΑΝΑΓΙΩΤΆΚΗ

ΕΧΕΙΣ ΓΟΥΣΤΟ...

H ΟΙΚΟΓΈΝΕΙΑ ΤΟΥ MARIKA TARTS

The good LiFO

TATOO

Tα ανθισμένα τατουάζ της Κατερίνας Κοντοδήμα Μια υπέροχη Αθηναία tattoo artist κάνει τα πιο όμορφα τατουάζ με βοτανικά μοτίβα. Τα άνθη στα τατουάζ της Κατερίνας Κοντοδήμα μοιάζουν σαν να έχουν σχεδιαστεί με νερομπογιές πάνω στο δέρμα. Η καλλιτέχνις δημιουργεί όμορφα σχέδια, εμπνευσμένα από τη φύση, βασίζοντας τη δουλειά της στη λεπτομερή παρατήρηση της χλωρίδας, από το φύλλο μιας φτέρης μέχρι το άνθος της παιώνιας, ένα από τα αρχαιότερα και ωραιότερα αγριολούλουδα. Το στυλ της είναι εντελώς ρεαλιστικό, ενώ ταυτόχρονα δημιουργεί και μια αίσθηση γαλήνης, αυτό το συναίσθημα που νιώθει κανείς μόνο μέσα στο φυσικό περιβάλλον. Τα τατουάζ που φιλοτεχνεί, τόσο για άντρες όσο και για γυναίκες, έχουν τόση λεπτομέρεια και χρώμα, που θα μπορούσαν στιγμιαία να μπερδέψουν κάποιον και να νομίσει ότι πρόκειται για πραγματικά φυτά. Η Κατερίνα βρέθηκε τυχαία στον κόσμο του τατουάζ, όταν απέκτησε και η ίδια ένα. Αγάπησε την τέχνη του, έτσι σήμερα εργάζεται στο στούντιο για τατουάζ Uncle Chronis στον Χολαργό. Ένα από τα αγαπημένα της άνθη είναι αυτά της αλστρομέριας. «Είναι από τα φυτά που, αν τα έχεις δει, δεν τα ξεχνάς εύκολα. Έχει εντυπωσιακά λουλούδια και ονομάζεται και “κρίνος των Ίνκας”, μια και κατάγεται από τη Νότια Αμερική, πιο συγκεκριμένα από τις Περουβιανές Άνδεις». Μπορείτε να αναζητήσετε την Κατερίνα Κοντοδήμα στο στούντιο Uncle Chronis στον Χολαργό (unclechronis.com) και να δείτε περισσότερα από τη δουλειά της στον λογαριασμό της στο Instagram (www.instagram.com/katerina_kontodima).

11.6.20 – lifo

19

The good LiFO

ΔΕΝ ΜΠΟΡΩ ΝΑ ΖHΣΩ ΧΩΡIΣ... ö

ó

Swatch

Aelia Crafts

Ρολόι BlackinJelly από τη σειρά Big Bold Jelly.

Σκουλαρίκια με σμάλτο από ασήμι 925, επιπλατινωμένο.

Dovecote/Aegean Sea Collection.

swatch.com

www.instagram.com/ aelia_crafts/?hl=en

Ντιάνα Παπαναγιωτάκη

ñ

Bagnero

(Blackswatch Travels)

õ

Flashdance Onepiece. Ολόσωμο μαγιό με ζωνάκι στη μέση. Εξαιρετικά μαλακό στην υφή, μονόχρωμο ύφασμα, με ελαφριά λάμψη στον ήλιο.

Η travel blogger μοιράζεται μαζί μας τα πράγματα που αγαπά.

Clinique Powder Pop Flower Highlighter μεγάλης διάρκειας.

1. Το λαδάκι της Kiehl’s Midnight Recovery Concentrate. Ανακάλυψα το ελιξίριο της νεότητας πριν από δύο χρόνια, ενώ έψαχνα να βρω την καλύτερη κρέμα ματιών για το 2018. Τότε, λοιπόν, βρήκα την αγαπημένη μου κρέμα ματιών και το τελειότερο facial oil. Βάζεις το λαδάκι, κοιμάσαι το βράδυ 30, ξυπνάς 25 max!

www.clinique.gr

www.bagnero.com

ô

Toms

2. Adidas Nite Jogger. Από μικρή φόραγα μόνο αθλητικά σε όλες μου τις εμφανίσεις. Πέρσι αγόρασα τα adidas της φωτογραφίας και οριακά κρατιέμαι να μην τα φορέσω στον γάμο μου!

Γυαλιά ηλίου από τη συλλογή SS20. https://toms.gr

3.Τα αρωματικά κεριά της A Hui Hou. Στο σπίτι ανάβω τόσο πολλά κεριά, που ήταν βέβαιο ότι κάποια στιγμή θα έψαχνα πώς μπορώ να τα κατασκευάσω μόνη μου. Έτσι κι έγινε, και μετά από έναν χρόνο πειραματισμού με κερί σόγιας και αιθέρια έλαια η πρώτη συλλογή είναι διαθέσιμη! Σε λίγο καιρό θα υπάρχει και e-shop!

4. Iphone X. Προέκταση του χεριού μου, το iPhone! Είναι αδύνατο να τα βγάλω πέρα χωρίς αυτό! Αγαπάω πολύ αυτό που κάνω και το κινητό με βοηθάει. Στέλνω προσφορές, mood boards, είμαι συνέχεια συνδεδεμένη. Αν δεν είσαι online, δεν είσαι στην αγορά!

5. Το wellness studio Zero Gravity. Ποτέ δεν άντεχα το γυμναστήριο με την έννοια του να πηγαίνω μόνη μου και να φέρνω βόλτα τα όργανα! Εδώ τα τμήματα είναι μικρά, ο προπονητής είναι πάνω από το κεφάλι σου και σε προσέχει! Για κλέψιμο στις επαναλήψεις ούτε λόγος. Σας είπα, γίνεται δουλίτσα εδώ!

î

Havaianas Από τη συλλογή St. Tropez.

6. Ταξιδιωτικούς οδηγούς της Lonely Planet. Είναι αναλυτικοί, με local προτάσεις. Κάθε χρόνο, την Black Friday η Lonely Planet βάζει τρομερές προσφορές, έτσι αγοράζω σίγουρα τους οδηγούς για τα ταξίδια που θα κάνω τον επόμενο χρόνο και μερικούς για ταξίδια που ονειρεύομαι και εύχομαι να κάνω κάποτε!

ò

Irene Hussein Mακραμέ σκουλαρίκια, δεμένα με αχάτες και ασήμι 925.

Info: www.instagram.com/blackswatchtravels

Ενυδατική λοσιόν CeraVe.

1

www.cerave.gr

5 6

www.irenehussein.com

4

î

Sea You Soon Πετσέτα Salina Sapphire Blue. Η σύνθεσή της είναι από 50% βαμβάκι και 50% Tencel (ξυλική ίνα από ευκάλυπτο). www.seayousoon.gr

lifo – 11.6.20 20 lifo – 9.1.20

ñ

CeraVe

kειμενο μεροπη κοκκινη

Personal

Shopper

www.havaianas-store.com

2

3

EXEIΣ ΓΟΥΣΤΟ Μαριλού, Σπύρος και ο γιος τους Αντώνης H οικογένεια του Marika Tarts

Είστε πολύ ωραίο ζευγάρι, σας το έχουν ξαναπεί φαντάζομαι. Είναι πολύ αδιάκριτο να ρωτήσω πώς γνωριστήκατε; Γνωριστήκαμε στο Κεραμείο και από τότε δεν χωρίσαμε ποτέ. Τι ήταν αυτό που σας έφερε κοντά; Οι κοινές απόψεις για τη μόδα, τη μουσική και την αισθητική. Ε, και λίγο τα ρακόμελα. Πόσο ζόρικο είναι να είστε παντρεμένοι με παιδί και να τρέχετε παράλληλα το «Marika Tarts»; Είναι πολύ ζόρικο, αλλά μας κάνει να νιώθουμε πλήρεις στο τέλος της ημέρας κι αυτό έχει σημασία. Πώς και σας ήρθε να ανοίξετε ένα μαγαζί που σερβίρει μόνο τάρτες; Καταρχάς, δεν θέλαμε να ανοίξουμε κάτι κοινότοπο. Έπειτα, η ιδέα ήρθε από τη γιαγιά της Μαριλού. Στην πορεία αναπτύχθηκε και έκτοτε εξελίσσεται συνεχώς. Πώς έχετε χωρίσει τις δουλειές στο μαγαζί; Ποιος κάνει τι; Με τη μαγειρική ασχολείται αποκλειστικά ο Σπύρος. Όλα τα υπόλοιπα τα κάνουμε τουρλού. Τι είναι αυτό που κάνει μια τάρτα τέλεια; Μια καλή συνταγή, χειροποίητη τάρτα από τη βάση έως τη γέμιση, όλα τα υλικά να είναι φρέσκα και να έχεις ωραία έμπνευση. Πώς κυλάει η μέρα σας στην Παλλάδος; Κάπως σουρεάλ. Τι καινούργιο έχετε φτιάξει τελευταία; Μια vegan τάρτα με μους αβοκάντο, ντοματίνια τσέρι και λάιμ αλλά και μια ένοχη απόλαυση, μια τάρτα τιραμισού. Ποια είναι τα best seller σας; Σίγουρα η τάρτα vegetariana με λάδι τρούφας και η lemon pie. Και ποιο το καλύτερο κομπλιμέντο που έχετε ακούσει από πελάτες σας; Ότι ωραίες δεν είναι μόνο οι τάρτες μας αλλά και εμείς, σαν άνθρωποι. Τι απολαμβάνετε περισσότερο να κάνετε οι τρεις σας; Αυτή την εποχή μπάνιο στη θάλασσα –ο μικρός τρελαίνεται– και μετά βουτιές στη χωριάτικη με πατάτα τηγανητή και φέτα. Τι φοράτε σήμερα και πόσο κοστίζει; Σπύρος: Τ-shirt Ρitch Αthens (€40), vintage pants adidas (€25), New Βalance shoes (€100), κάλτσες Ρitch Αthens (€10).

kειμενο μεροπη κοκκινη

φωτογραφια παρισ ταβιτιαν

Μαριλού: Τ-shirt Ρitch Αthens (€25), New Skin vintage clothing pants (€20), κάλτσες Ρitch Αthens (€10), Reebok shoes (€70) και αξεσουάρ El Rocks. Αντώνης-Απόλλωνας: T-shirt hemnoid (€10), Pin κουμπάκι shop, κάλτσες Οde to Socks (€10). Πώς θα χαρακτηρίζατε το στυλ σας; Σύγχρονο, βίντατζ, χύμα στο κύμα. Πού πηγαίνετε τώρα; Σε μια drive-in προβολή στου Φιλοπάππου.

O Σπύρος και η Μαριλού είναι οι ιδιοκτήτες του Marika Tarts. www.facebook.com/marikatartsathens www.instagram.com/marikatartsathens

11.6.20 – lifo

21

Επιμέλεια & ρεπορτάζ:

Αλεξία Σβώλου

υγεία Είναι ένα διαφορετικό καλοκαίρι. Με μέτρα προφύλαξης, αποστάσεις, αντισηπτικό τζελ στην τσέπη και χωρίς ξέφρενα beach parties ή οτιδήποτε άλλο μπορεί να γίνει εστία υπερμετάδοσης του κορωνοϊού. Αλλά εκτός από τον διαβόητο ιό SARS-CoV-2, υπάρχουν και τα υπόλοιπα οργανικά προβλήματα, που έχουν μείνει στο περιθώριο. Για οτιδήποτε απειλεί την ηρεμία των διακοπών σας, και την υγείας σας, η LIFO συντάσσει έναν οδηγό επιβίωσης, στον ήλιο αλλά και στη σκιά του κορωνοϊού!

Οδηγός υγείας για το καλοκαίρι health 2020 του κορωνοϊού 22 lifo – 11.6.20

11.6.20 – lifo

23

«Οι καπνιστές είναι πιο ευάλωτοι σε όλες τις αναπνευστικές λοιμώξεις, ενώ επιστημονικά ευρήματα έδειξαν ότι όσοι καπνίζουν κινδυνεύουν να νοσήσουν πιο βαριά και να εμφανίσουν σοβαρές επιπλοκές της λοίμωξης Covid-19».

υγεία

LiFO health/2020

Ν Κάπνισμα & κορωνοϊός Κόβουμε το τσιγάρο, προστατευόμαστε από πιθανό δεύτερο κύμα της πανδημίας Covid-19

της Αλεξίας Σβώλου

24 lifo – 11.6.20

α κάνουμε κάθε μέρα Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καπνίσματος, ώστε να προστατέψουμε την υγείας μας από τα χρόνια νοσήματα που συνδέονται με το κάπνισμα αλλά και από ενδεχόμενο δεύτερο κύμα της πανδημίας του κορωνοϊού το φθινόπωρο, μας συστήνει η Ελληνική Πνευμονολογική Εταιρεία (ΕΠΕ). Όπως θυμίζει η Παρασκευή Αργυροπούλου-Πατάκα, ομότιμη καθηγήτρια Πνευμονολογίας και τ. αντιπρύτανης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, το κάπνισμα κοστίζει τη ζωή σε 8 εκατομμύρια ανθρώπους ετησίως διεθνώς, σύμφωνα με τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, ενώ στην Ελλάδα εκτιμάται ότι 15.000 ασθενείς ετησίως αποβιώνουν από νοσήματα σχετιζόμενα με το τσιγάρο. Μείζον πρόβλημα δημόσιας υγείας αποτελεί και το παθητικό κάπνισμα, που σκοτώνει ετησίως 600.000 ανθρώπους, ενώ η πνευμονολόγος Ιωάννα Μητρούσκα, διευθύντρια ΕΣΥ της Πνευμονολογικής Κλινικής του νοσοκομείου ΠΑΓΝΗ Κρήτης και συντονίστρια της Ομάδας Διακοπής Καπνίσματος & Προαγωγής της Υγείας της ΕΠΕ επισημαίνει πως: «Η προστασία των νέων από τη χειραγώγηση της βιομηχανίας και η αποτροπή τους από τη χρήση καπνού και νικοτίνης αποτελεί τον πρωταρχικό σκοπό της φετινής Παγκόσμιας Ημέρας κατά του Καπνίσματος». Στην εποχή της πανδημίας Covid-19 προέκυψαν νέα επιβαρυντικά στοιχεία σχετικά με το κάπνισμα και την έκβαση της νόσου, για τα οποία μας ενημερώνει η επίκουρη καθηγήτρια Πνευμονολογίας της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ Παρασκευή Κατσαούνου, συντονίστρια της Ομάδας Λοιμώξεων της ΕΠΕ, λέγοντας: «Γνωρίζουμε ήδη ότι το κάπνισμα είναι σημαντικός επιβαρυντικός παράγοντας για τις λοιμώξεις του κατώτερου αναπνευστικού, όπως η γρίπη, η πνευμονιοκοκκική πνευμονία και η φυματίωση. Για παράδειγμα, οι καπνιστές έχουν 57% μεγαλύτερη πιθανότητα να νοσήσουν από φυματίωση, οι παθητικοί καπνιστές αντίστοιχα 44%, ενώ τα βρέφη, των οποίων και οι δύο γονείς καπνίζουν και εκτίθενται σε παθητικό κάπνισμα, έχουν 82% μεγαλύτερη πιθανότητα να νοσήσουν από λοιμώξεις του κατώτερου αναπνευστικού. Συγκεκριμένα, το κάπνισμα μειώνει την άμυνα και τη βλεννοκρoσσωτή κάθαρση των αεραγωγών. Παράλληλα, κατά τη διάρκεια της πανδημίας της νόσου Covid-19 αναδείχτηκε το γεγονός πως το κάπνισμα είναι κύριος παράγοντας κινδύνου για τα νοσήματα [χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ), σακχαρώδης διαβήτης κ.λπ.] που καθιστούν τους ασθενείς ευπαθείς για σοβαρή νόσηση από τον κορωνοϊό και βαριές επιπλοκές, καθώς επίσης και το γεγονός ότι το κάπνισμα καθαυτό αυξάνει την ενδονοσοκομειακή θνησιμότητα σε όσους ασθενείς με Covid-19 χρειαστεί να νοσηλευτούν. Σε ό,τι αφορά την ευαλωτότητα των ασθενών, ενοχοποιείται η αύξηση των υποδοχέων ACE-2 που παρατηρείται τόσο στους καπνιστές όσο και στους ασθενείς με ΧΑΠ και που ο κορωνοϊός χρησιμοποιεί σαν “πόρτα” για να εισβάλει στα κύτταρα των πνευμόνων. Επιπλέον, πρέπει να σημειωθεί ότι οι καπνιστές κινδυνεύουν περισσότερο, καθώς φέρνουν συ-

χνότερα τα χέρια τους στο πρόσωπό τους για να καπνίσουν, ενώ, παράλληλα, συγκεκριμένα καπνικά προϊόντα, όπως ο ναργιλές, χρησιμοποιούνται από περισσότερους χρήστες, αυξάνοντας την πιθανότητα μετάδοσης του ιού». Τέλος, σε ό,τι αφορά μελέτες από τη Γαλλία, που έδειξαν πιθανή ευνοϊκή επίδραση της νικοτίνης στη νόσο Covid-19, η Παρασκευή Κατσαούνου τονίζει πως η έρευνα δεν έχει ολοκληρωθεί και πως αν καταλήξει σε αυτό το συμπέρασμα, η νικοτίνη θα συστήνεται να λαμβάνεται φαρμακευτικά ως επίθεμα (patch) ή τσίχλα.

Μάθημα ετοιμότητας κορωνοϊού σε νησιά με παππούδες καπνιστές Μετά το εξαιρετικό αποτέλεσμα που πετύχαμε στη μείωση της διασποράς του κορωνοϊού με τη δραστική ελάττωση των κρουσμάτων στην κοινότητα, μέγιστη προτεραιότητα της δημόσιας υγείας αναδεικνύεται η προστασία των μικρών και απομακρυσμένων νησιών κατά το άνοιγμα του τουρισμού. Στα μικρά και απομακρυσμένα νησιά του Αιγαίου, ειδικά στα νησιά της άγονης γραμμής, οι κάτοικοι είναι στην πλειονότητά τους ηλικιωμένοι, ενώ έχουν υπάρξει για χρόνια καπνιστές, με συνέπεια πολλοί να πάσχουν από ΧΑΠ. Επίσης, μια ιδιαιτερότητα αυτών των πολύ γραφικών τουριστικών προορισμών είναι το γεγονός πως έχουν βασικές υποδομές υγείας και χρειάζονται βοήθεια στην αντιμετώπιση ενδεχόμενου κρούσματος της λοίμωξης Covid-19. Αναγνωρίζοντας αυτή την ανάγκη, η Ομάδα Αιγαίου, με 26 χρόνια εμπειρίας σε θαλάσσιες αποστολές υγείας στα μικρά και ακριτικά νησιά της πατρίδας μας, διοργάνωσε, μαζί με την ΕΠΕ, διαδικτυακό σεμινάριο με θέμα «Διαχείριση ασθενούς στις περιφερειακές δομές υγείας υπό τις συνθήκες της πανδημίας της λοίμωξης του αναπνευστικού Covid-19». Στο webinar συμμετείχαν περισσότεροι από 100 επαγγελματίες υγείας από περισσότερα από 20 μικρά και ακριτικά νησιά και μίλησαν διακεκριμένοι επιστήμονες της ΕΠΕ. Καλύφθηκαν, δε, θέματα όπως η διαρρύθμιση χώρου στη μονάδα υγείας, τα μέσα ατομικής προστασίας, η εκπαίδευση προσωπικού, η τηλεϊατρική, η διαλογή ασθενών, τα κριτήρια καθορισμού ύποπτου περιστατικού για Covid-19, η εξέταση ασθενούς (με ή χωρίς υποψία για Covid-19), η λήψη δείγματος και αποστολή του, η ανάγκη νοσηλείας ή περιορισμού κατ’ οίκον, οι οδηγίες προς ασθενείς για περιορισμό μετάδοσης, η απολύμανση χώρου και εργαλείων, η ανάγκη διακομιδής του περιστατικού, η ιχνηλάτηση επαφών και ο έλεγχος ιατρονοσηλευτικού προσωπικού μετά από έκθεση χωρίς προφυλάξεις σε Covid-19. Το άνοιγμα του τουρισμού αλλά και της εστίασης, βασικών κλάδων της οικονομικής δραστηριότητας σε όλη τη χώρα, με σημαντική βαρύτητα για τις τοπικές οικονομίες των νησιών μας, μεγαλώνει την ευθύνη υποστήριξης των δομών υγείας τους και επιβάλλει 24ωρη επαγρύπνηση, με όλες τις εθελοντικές οργανώσεις και τους επίσημους φορείς της πολιτείας να συνεργάζονται για τον ίδιο σκοπό: να διατηρηθούν τα νησιά μας coronavirus-free και να παραμείνει η Ελλάδα ειδυλλιακός και ασφαλής τόπος για διακοπές.

υγεία

Ανεξάρτητη μελέτη ιχνηλατεί την ικανότητα καρκινογένεσης των θερμαινόμενων προϊόντων καπνού έναντι των συμβατικών τσιγάρων Οι βλαβερές επιπτώσεις του καπνίσματος στην υγεία συνιστούν ένα πολύπλοκο επιστημονικό και κοινωνικο-οικονομικό παζλ, που είναι πολύ δύσκολο να διερευνηθεί και να αποτυπωθεί με ξεκάθαρο τρόπο. της Αλεξίας Σβώλου

Κ

ι αυτό γιατί ο καπνός του τσιγάρου περιέχει 7.000 ουσίες με διαφορετικές τοξικολογικές ιδιότητες, εκ των οποίων 63 είναι δυνητικά καρκινογόνες, ενώ οι επιπτώσεις των ουσιών αυτών στην υγεία εκδηλώνονται αθροιστικά και μακροπρόθεσμα στις περισσότερες περιπτώσεις. Η προσπάθεια ιχνηλάτησης αυτών των βλαβών και η σύγκριση του αντίκτυπου που έχουν στον οργανισμό τα συμβατικά τσιγάρα με αυτόν των θερμαινόμενων καπνικών προϊόντων, τα οποία αναπτύχθηκαν τα τελευταία χρόνια, αποτελεί ένα χρήσιμο εργαλείο για τη δημόσια υγεία, καθώς είναι γνωστό πως μεγάλος αριθμός χρόνιων παθήσεων σχετίζεται με το κάπνισμα. Σε αυτά τα χρόνια νοσήματα που έχουν άμεση σχέση με το τσιγάρο περιλαμβάνονται πολλές μορφές καρκίνου, οι οποίες απορροφούν ένα μεγάλο ποσό των δαπανών για την υγεία και σχετίζονται με μειωμένο προσδόκιμο επιβίωσης και κακή ποιότητα ζωής. Στη χάραξη των απαιτούμενων πολιτικών υγείας κάθε κράτος θα μπορούσε να αξιοποιήσει δεδομένα από τον αντίκτυπο στην

καρκινογένεση που έχουν τα συμβατικά τσιγάρα έναντι των εναλλακτικών θερμαινόμενων καπνικών προϊόντων, ώστε να οδηγηθεί σε συμπεράσματα που θα βοηθούσαν τους ανθρώπους που δεν μπορούν ή δεν θέλουν να κόψουν το κάπνισμα, τουλάχιστον να μειώσουν την επιβάρυνση που δέχεται η υγεία τους από το τσιγάρο. Αυτό ακριβώς επιχείρησε να κάνει για πρώτη φορά μια ανεξάρτητη μελέτη, προκειμένου να αποτυπώσει με ξεκάθαρο και αξιόπιστο τρόπο πόσο διαφέρει ο αντίκτυπος στην καρκινογένεση των συμβατικών τσιγάρων έναντι των θερμαινόμενων προϊόντων καπνού. Η μελέτη πραγματοποιήθηκε με τη χρηματοδότηση του Οργανισμού Ασφάλειας Τροφίμων και Καταναλωτικών Προϊόντων της Ολλανδίας, ενώ η επικεφαλής ερευνήτρια και συγγραφέας της μελέτης, η Dr. Reinskje Talhout, είναι παράλληλα στο Κέντρο Προστασίας της Δημόσιας Υγείας RIVM και Επικεφαλής του Κέντρου για τη Ρύθμιση και τον Έλεγχο Προϊόντων Καπνού του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας. Το κέντρο αυτό παρέχει επιστημονική υποστήριξη στην πρωτοβουλία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για απαλλαγή από τη χρήση καπνού, ενώ πραγματοποιεί εργαστηριακούς ελέγχους στον καπνό και παρέχει γνωμοδοτήσεις για τα νέα εναλλακτικά καπνικά προϊόντα. Η ερευνητική μελέτη με τίτλο «Μέθοδος για τη σύγκριση του αντίκτυπου των προϊόντων καπνού στην καρκινογένεση: Μια μελέτη περίπτωσης του θερμαινόμενου καπνού έναντι των τσιγάρων», που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό «Risk Analysis» την 1η Μαΐου, επιχειρεί να διερευνήσει το κατά πόσο οι μειωμένες εκπομπές ουσιών από τα νέα προϊόντα καπνού μεταφράζονται σε μείωση των βλαβερών επιπτώσεων του καπνού του τσιγάρου στην υγεία των χρηστών.

Η διαφορετική μεθοδολογία ξεπερνά παραδοσιακά εμπόδια Επιστρέφοντας στις 63 ουσίες που περιέχονται στον καπνό του τσιγάρου και είναι πιθανό να προκαλούν καρκίνο, η μεγάλη δυσκολία στην ιχνηλάτηση των επιπτώσεών τους στην υγεία έγκειται στην ποικιλομορφία τους, στη διαφορετική τους βαρύτητα και στη διαφορετική ικανότητα καρκινογένεσης κάθε συστατικού. Είναι σαφές ότι με τις συμβατικές μεθόδους μελέτης που αξιολογούν κάθε συστατικό του μείγματος ξεχωριστά αυτή η ιχνηλάτηση καθίσταται σχεδόν ανέφικτη, λόγω του μεγάλου αριθμού των ουσιών που περιέχει ο καπνός του τσιγάρου. Γι’ αυτό οι ερευνητές της μελέτης εφάρμοσαν μια διαφορετική μεθοδολογία, εκτιμώντας τις ικανότητες καρκινογένεσης των ουσιών που περιέχονται στο μείγμα του καπνού του τσιγάρου με βάση ένα μοντέλο δοσοαπόκρισης. Η διαφορετικότητα της μεθόδου καθιστά τη συγκεκριμένη μελέτη μοναδική στο είδος της, γεγονός που ενισχύει τον ρόλο της ως χρήσιμου εργαλείου δημόσιας υγείας. Η μέθοδος αποτελείται από έξι βήματα. Τα πρώτα τρία βήματα περιλαμβάνουν την ανάλυση δεδομένων που αφορούν τη συσχέτιση διαφορετικών δόσεων (των συστατικών του καπνικού προϊόντος) με τον καρκίνο και δίνουν ως αποτέλεσμα παράγοντες σχετικής ικανότητας καρκινογένεσης με διαστήματα εμπιστοσύνης. Το τέταρτο βήμα αξιολογεί δεδομένα εκπομπών, δίνοντας ως αποτέλεσμα διαστήματα εμπιστοσύνης για τις αναμενόμενες εκπομπές κάθε ουσίας. Το πέμπτο βήμα υπολογίζει τη μεταβολή της αθροιστικής έκθεσης σε ουσίες με πιθανολογική ανάλυση και έχει ως αποτέλεσμα ένα εύρος αβεβαιότητας για την αθροιστική έκθεση. Το έκτο βήμα εκτιμά τον σχετιζόμενο με την υγεία αντίκτυπο, συνδυάζοντας την αθροιστική έκθεση στις ουσίες με σχετικές πληροφορίες δοσοαπόκρισης.

Ενθαρρυντικά τα προκαταρκτικά ευρήματα Στη μελέτη, η μεταβολή της αθροιστικής έκθεσης σε ουσίες εκτιμήθηκε ότι ήταν από 10 έως 25 φορές χαμηλότερη στη χρήση θερμαινόμενων προϊόντων καπνού έναντι του τσιγάρου. Μια τέτοια μεταβολή υποδεικνύει μια σημαντικά μικρότερη μείωση στο προσδόκιμο ζωής, βάσει των διαθέσιμων πληροφοριών δοσοαπόκρισης σε καπνιστές. Ωστόσο, αυτό είναι ένα προκαταρκτικό συμπέρασμα, καθώς μέχρι στιγμής έχουν εξεταστεί μόνο οκτώ καρκινογόνες ουσίες. Επιπλέον, ο αντίκτυπος στην υγεία που συνδέεται με τα θερμαινόμενα προϊόντα καπνού παραμένει δυσμενής συγκριτικά με την πλήρη αποχή (από τη χρήση καπνού).

11.6.20 – lifo

25

LiFO health/2020

εμβόλια

Η δραματική μείωση της εμβολιαστικής κάλυψης σε παιδιά και εφήβους δημιουργεί κίνδυνο επανεμφάνισης «ξεχασμένων» νοσημάτων, όπως η διφθερίτιδα, ο κοκίτης και η ιλαρά

υγεία

της Αλεξίας Σβώλου

Ρωγμές στην προστασία των εφήβων από τα λοιμώδη νοσήματα προκαλεί η μείωση των εμβολιασμών 26 lifo – 11.6.20

Σ

την πρωτόγνωρη εποχή της πανδημίας, με τη ζωή να περιστρέφεται αποκλειστικά γύρω από τον κορωνοϊό, άλλα ζητήματα υγείας πέρασαν σε δεύτερη μοίρα, ειδικά την περίοδο του #ΜΕΝΟΥΜΕ ΣΠΙΤΙ, που υπήρχε σύσταση για αποφυγή των μετακινήσεων προς τις δομές υγείας, ώστε να μειωθεί ο κίνδυνος της διασποράς του Covid 19. Όσο κράτησε το «απαγορευτικό», όλα μπήκαν στον… πάγο και τώρα που επιστρέφουμε στη νέα κανονικότητα, τα σοκαριστικά στοιχεία που κατέγραψε η Ελληνική Εταιρεία Εφηβικής Ιατρικής για έως και 70% μείωση των εμβολιασμών πρωτίστως στους εφήβους αλλά και στα παιδιά διαψεύδουν το σύνθημα της επιστροφής #ΜΕΝΟΥΜΕ ΑΣΦΑΛΕΙΣ. Κι αυτό γιατί η παράλειψη των επιβεβλημένων δόσεων των παιδιατρικών εμβολίων δημιουργεί ρωγμές στην εμβολιαστική ασπίδα των ανήλικων και εγκυμονεί κίνδυνο επανεμφάνισης «ξεχασμένων» νοσημάτων. Από τα ευρήματα που συνέλεξαν η αναπληρώτρια καθηγήτρια Παιδιατρικής-Εφηβικής Ιατρικής Άρτεμις Τσίτσικα, πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Εφηβικής Ιατρικής, και η Ελένη Παναγούλη, παιδίατρος - επιστημονική συνεργάτις του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών «Στρατηγικές Αναπτυξιακής και Εφηβικής Υγείας» της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ, η πτώση στους εμβολιασμούς τους τελευταίους μήνες αγγίζει το 70% για τα εμβόλια σε εφήβους και το 30%-50% για τα παιδιατρικά εμβόλια σε βρέφη και νήπια. Τα στοιχεία αυτά γεννούν ανησυχία σε γονείς και ειδικούς εν όψει του δεύτερου κύματος της πανδημίας το φθινόπωρο και, όπως είναι αναμενόμενο, τα κενά που προκλήθηκαν στους εμβολιασμούς των παιδιών και των εφήβων αποτελούν παγκόσμιο φαινόμενο και δεν περιορίζονται στα σύνορα της πατρίδας μας. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, λόγω της πανδημίας οι εκστρατείες ανοσοποίησης της ιλαράς σε 24 χώρες έχουν καθυστερήσει ήδη και πάνω από 117 εκατομμύρια παιδιά σε 37 χώρες ενδέχεται να χάσουν τη δόση εμβολίου κατά της ιλαράς. Στη χώρα μας, η Διεύθυνση Δημόσιας Υγείας και Υγιεινής Περιβάλλοντος, σε συνεργασία με την Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών, εξέδωσε εγκύκλιο στα τέλη του Μαρτίου, επισημαίνοντας τους κινδύνους που σχετίζονται με τη διακοπή του εμβολιασμού, ακόμα και για βραχύ χρονικό διάστημα, καθώς έτσι αυξάνονται σημαντικά η πιθανότητα επιδημικής έξαρσης νοσημάτων που προλαμβάνονται με τον εμβολιασμό και ο κίνδυνος πρόσθετης επιβάρυνσης του συστήματος υγείας. Στο τέλος Μαρτίου, μετά την έκδοση οδηγίας και από το Αμερικανικό Κέντρο Ελέγχου Λοιμώξεων (CDC) για την αναγκαιότητα της συνέχισης των εμβολιασμών με έμφαση στα παιδιά κάτω των 2 ετών, παρουσιάστηκε αύξηση των εμβολιασμών στα μικρότερα παιδιά, αλλά όχι αντίστοιχη αύξηση στους εμβολιασμούς των μεγαλύτερων παιδιών και των εφήβων.

Επείγουσα ανάγκη να καλυφθούν όλες οι εμβολιαστικές δόσεις Καθώς τώρα επιστρέφουμε στην κανονικότητα και σε ομαδικές δραστηριότητες και σπορ, ενώ επίκειται και το άνοιγμα των κατασκηνώσεων στις 29 Ιουνίου, η κ. Άρτεμις Τσίτσικα επισημαίνει: «Σε δεύτερη ανακοίνωσή της η Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών συστήνει την άμεση συμπλήρωση των εμβολίων που καθυστέρησαν να χορηγηθούν και τον έγκαιρο και πλήρη εμβολιασμό όλων των ηλικιακών ομάδων με τα συνιστώμενα εμβόλια. Μετά την πρώτη φάση της πανδημίας, τώρα είναι η κατάλληλη στιγμή να σιγουρευτούμε ότι δεν θα χαθεί καμία δόση εμβολίου στα βρέφη, στα παιδιά και στους εφήβους. Η στρατηγική αυτή είναι η ενδεδειγμένη καταρχάς λόγω της επιστροφής των παιδιών και των εφήβων στο σχολείο και σε συνηθισμένες δραστηριότητες που αυξάνουν τον κίνδυνο μόλυνσης από νοσήματα που προλαμβάνονται από εμβόλια. Επίσης, είναι άμεση η ανάγκη να ενισχυθούν η συλλογική ανοσία και η προστασία των ευπαθών ομάδων λόγω του αναμενόμενου δεύτερου κύματος του Covid 19 το φθινόπωρο. Ειδικά για το φθινόπωρο, η παρουσία στη χώρα μας ανεμβολίαστων παιδιών διατηρεί τον κίνδυνο επανεμφάνισης νοσημάτων που έχουν “ξεχαστεί”, όπως συνέβη με την επιδημική έξαρση της ιλαράς πρόπερσι. Φέτος είχαμε στη χώρα μας και θάνατο παιδιού από διφθερίτιδα, αλλά και κρούσματα κοκίτη σε νεογνά, γεγονότα που αναδεικνύουν την ανάγκη για διατήρηση υψηλών ποσοστών εμβολιαστικής κάλυψης στον πληθυσμό. Μεγάλη σημασία έχει η έγκαιρη πραγματοποίηση και των αναμνηστικών δόσεων των εμβολίων που χορηγούνται στην εφηβεία για νόσους όπως ο τέτανος, η διφθερίτιδα και ο κοκίτης, αλλά και των εμβολίων HPV που προλαμβάνουν μορφές καρκίνου, όπως ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας. Επίσης, τα τελευταία χρόνια έχει αναδειχτεί και η ανάγκη ευρείας κάλυψης έναντι της μικροβιακής μηνιγγίτιδας ως άμυνα απέναντι στη απρόβλεπτη επιδημιολογία της νόσου. Η μηνιγγίτιδα είναι νόσος σοβαρή, με ραγδαία εξέλιξη και σημαντικές επιπτώσεις –ενίοτε μοιραίες– και ο προγραμματισμός του σχετικού εμβολιασμού πρέπει να ολοκληρωθεί προκειμένου τα παιδιά και οι έφηβοι να είναι θωρακισμένοι έναντι του διαβόητου μηνιγγιτιδόκοκκου που προκαλεί τη μηνιγγίτιδα Β, ειδικά αν πρόκειται να πάνε κατασκήνωση κατά τους θερινούς μήνες. Τέλος, φέτος το φθινόπωρο αποκτά μεγαλύτερη σημασία ο εμβολιασμός έναντι της γρίπης για παιδιά και εφήβους, καθώς η ενδεχόμενη κυκλοφορία του ιού SARS-CoV-2 μαζί με τη γρίπη θα επιβαρύνει περαιτέρω τις δομές υγείας, ενώ η παρουσία και των δύο ιών στον ίδιο οργανισμό θα καταστήσει πιο δύσκολη τη θεραπευτική τους αντιμετώπιση. Για τους παραπάνω λόγους ο εμβολιασμός είναι απαραίτητος για παιδιά και εφήβους με χρόνια νοσήματα, όμως όφελος θα υπάρξει και από τον προαιρετικό διευρυμένο εμβολιασμό των υγιών ατόμων. Σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία, ο εμβολιασμός της γρίπης θα επιτρέψει τον περιορισμό της εξάπλωσης του Covid 19 σε περίπτωση σύμπτωσης του δεύτερου επιδημικού κύματος με την εποχική γρίπη».

11.6.20 – lifo

27

της Αλεξίας Σβώλου

Τι προτείνει το υπουργείο Υγείας

Ισχυρή σύσταση να εμβολιαστούν μικροί, μεγάλοι και έγκυες με τα διαθέσιμα εμβόλια

εμβόλια

LiFO health/2020

υγεία

28 lifo – 11.6.20

«Εκτός των παιδιών και των εφήβων, απαραίτητος είναι και ο εμβολιασμός των ενηλίκων και των εγκύων, καθώς και όλων των ατόμων που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες».

Μ

ε νέα του εγκύκλιο το υπουργείο Υγείας αναδεικνύει ως πρώτη προτεραιότητα στη χάραξη της πολιτικής υγείας τον εμβολιασμό παιδιών και ενηλίκων κατά την περίοδο της πανδημίας του ιού SARS-CoV-2 και εν όψει του δεύτερου πανδημικού κύματος που αναμένεται να χτυπήσει το φθινόπωρο τις χώρες του βόρειου ημισφαιρίου, συμπεριλαμβανομένης της πατρίδας μας. Σύμφωνα με ανακοίνωση του γενικού γραμματέα Δημόσιας Υγείας, Παναγιώτη Πρεζεράκου, αλλά και μετά το μήνυμα που απέστειλε στις αρχές Μαΐου στην ηγεσία του υπουργείου Υγείας η ομότιμη καθηγήτρια Παιδιατρικής Μαρία Θεοδωρίδου, πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών, θα πρέπει να καλυφθούν άμεσα τα κενά που δημιουργήθηκαν στην εμβολιαστική κάλυψη παιδιών και ενηλίκων την περίοδο της καραντίνας, όταν όλα τα άλλα θέματα υγείας, πέραν του κορωνοϊού, μπήκαν στο περιθώριο. Ήδη από τον Μάρτιο η παραμέληση της πραγματοποίησης των πρώτων αλλά και των αναμνηστικών δόσεων σημαντικών εμβολίων καταγράφηκε από την ιατρική κοινότητα και οι επικεφαλής του υπουργείου Υγείας εξέδωσαν εγκύκλιο με σύσταση για τον ελληνικό πληθυσμό, ενώ επικαιροποιημένες συστάσεις ακολούθησαν δύο μήνες μετά, με τη νέα εγκύκλιο. Όπως αναφέρει ο κ. Πρεζεράκος: «Η πανδημία από τον νέο κορωνοϊό, με εκατομμύρια δηλωθέντα κρούσματα και εκατοντάδες χιλιάδες θανάτους παγκοσμίως, προκαλώντας συναγερμό, μας απέδειξε με τον πιο αδιαμφισβήτητο τρόπο την αξία των εμβολίων. Ενώ βρισκόμαστε σε αναμονή για ασφαλή και αποτελεσματικά αντίμετρα έναντι του SARS-CoV-2, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι έχουμε στη διάθεσή μας εμβόλια με αποδεδειγμένη ασφάλεια και εξαιρετική αποτελεσματικότητα για δεκάδες σοβαρά και δυνητικά θανατηφόρα λοιμώδη νοσήματα. Παρά τις συστάσεις για τη σημασία του έγκαιρου και πλήρους εμβολιασμού, ιδιαίτερα στα βρέφη ηλικίας κάτω των 2 ετών, που διατυπώθηκαν στην αρχή της πανδημίας, δεδομένα από διάφορες χώρες καταγράφουν σημαντική μείωση των εμβολιασμών, που προσεγγίζει το 50% στις ηλικιακές ομάδες κάτω των 2 ετών και υπερβαίνει το 70% στις μεγαλύτερες ηλικίες. Αυτό μπορεί να αποδοθεί σε σημαντικό βαθμό στον φόβο του κοινού για πιθανή έκθεση στον ιό. Παρόμοια υπολογίζονται τα αντίστοιχα ποσοστά μείωσης των εμβολιασμών και στη χώρα μας. Λαμβάνοντας υπόψη την τρέχουσα επιδημιολογική κατάσταση της πανδημίας στη χώρα αλλά και το γεγονός ότι η χαλάρωση των μέτρων κοινωνικής αποστασιοποίησης θα θέσει σε μεγαλύτερο κίνδυνο τον ανεμβολίαστο πληθυσμό όσον αφορά κοινές λοιμώξεις που προλαμβάνονται με εμβόλια, μετά από γνωμοδότηση της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών επικαιροποιούμε τις προηγούμενες οδηγίες (που είχαν εκδοθεί τον Μάρτιο) και συστήνουμε τα εξής: • Έγκαιρο και πλήρη εμβολιασμό όλων των ηλικιακών ομάδων με τα προτεινόμενα από τα εθνικά προγράμματα εμβολιασμών.

• Άμεση συμπλήρωση των εμβολίων που καθυστέρησαν να χορηγηθούν.

• Εκτός των παιδιών και των εφήβων, απαραίτητος είναι και ο εμβολιασμός των ενηλίκων και των εγκύων, καθώς και όλων των ατόμων που ανή-

κουν σε ευπαθείς ομάδες, όπως οι ηλικιωμένοι και τα άτομα με χρόνια νοσήματα».

Ασφαλής ο εμβολιασμός ρουτίνας την εποχή της πανδημίας Στην εγκύκλιο επισημαίνεται ότι ο εμβολιασμός είναι ασφαλής κατά την περίοδο της πανδημίας, εφόσον τηρούνται οι απαραίτητοι κανόνες προστασίας, που περιλαμβάνουν την προσέλευση με προγραμματισμένα ραντεβού για τη μείωση του συνωστισμού στους χώρους αναμονής, με μόνο έναν συνοδό, αν είναι απαραίτητο, και ακολουθώντας τις συστάσεις για χρήση μάσκας και υγιεινής των χεριών. Επίσης, τονίζεται πως αφενός ο εμβολιασμός ρουτίνας δεν αυξάνει την πιθανότητα λοίμωξης Covid-19, αφετέρου ο τυχαίος εμβολιασμός κατά την περίοδο επώασης του κορωνοϊού δεν αυξάνει την πιθανότητα για εκδήλωση σοβαρότερης λοίμωξης ούτε μειώνει την αποτελεσματικότητα ή την ασφάλεια του χορηγηθέντος εμβολίου. Ειδικότερα, ο κ. Πρεζεράκος υπογραμμίζει στην εγκύκλιο πώς: «Στα ασυμπτωματικά παιδιά ή τους ενήλικες που παραμένουν σε απομόνωση στο σπίτι, διότι εκτέθηκαν σε κρούσμα με λοίμωξη Covid-19 (δηλαδή θεωρούνται “επαφές” κρούσματος), είτε είναι ύποπτα είτε επιβεβαιωμένα κρούσματα, ο εμβολιασμός αναβάλλεται για 14 ημέρες και διενεργείται στη συνέχεια, με τα απαραίτητα μέτρα προστασίας. Στα παιδιά ή τους ενήλικες που αναπτύσσουν συμπτωματολογία, είτε παραμένουν σε απομόνωση στο σπίτι είτε νοσηλεύονται, ο εμβολιασμός δύναται να διενεργηθεί μετά την παρέλευση τουλάχιστον 14 ημερών από την ύφεση των συμπτωμάτων. Άρα, σε κάθε περίπτωση, είτε κατά την υποψία θετικού κρούσματος είτε σε επιβεβαιωμένο κρούσμα με συμπτώματα, οι δόσεις των εμβολίων που έχουν μείνει πίσω μπορούν να πραγματοποιηθούν μετά την πάροδο δύο εβδομάδων, ενώ με τα πολυδύναμα εμβόλια μειώνεται ο αριθμός των απαιτούμενων επισκέψεων στον γιατρό και ολοκληρώνεται πιο γρήγορα η θωράκιση του οργανισμού.

Γκαζώνει το ράλι των 118 πειραματικών εμβολίων για τον κορωνοϊό Κι ενώ πολύς κόσμος διστάζει να πάει στον γιατρό για να κάνει τα επιβεβλημένα εμβόλια, στα κορυφαία ερευνητικά εργαστήρια της Αμερικής, της Ασίας και της Ευρώπης διεξάγεται μια πρωτοφανής κούρσα ταχύτητας για την παρασκευή εμβολίου για τον κορωνοϊό. Προβάδισμα έχουν πάρει 8 εμβόλια που ήδη δοκιμάζονται σε ανθρώπους-υγιείς εθελοντές σε 10 κλινικές μελέτες, ενώ στον «αγώνα» συμμετέχουν συνολικά 118 πειραματικά εμβόλια, με τα 110 να βρίσκονται ακόμα σε στάδιο προκλινικών ερευνών, δηλαδή να χορηγούνται σε πειραματόζωα, όπως εξηγεί ο καθηγητής Παθολογίας-Λοιμωξιολογίας Σωτήρης Τσιόδρας. Από τα 8 πειραματικά εμβόλια που έχουν προχωρήσει σε κλινικές δοκιμές σε ανθρώπους, δύο βρίσκονται σε κλινικές δοκιμές φάσης 2, με τον επικεφαλής λοιμωξιολόγο του Εθνικού Οργανισμού Δημόσιας Υγείας να εκφράζει την αισιοδοξία του για την πορεία των ερευνών και ταυτόχρονα τον σκεπτικισμό του για το κατά πόσο θα έχουμε αποτελεσματικό εμβόλιο στα χέρια μας ενάντια στον SARS-CoV-2 τους προσεχείς μήνες.

Πολυβιταμίνες: O πολυδύναμος σύμμαχος για υγεία και ευεξία.

υγεία

«Η

Πολυβιταμίνες και ανοσοποιητικό σύστημα

της Αλεξίας Σβώλου

τροφή σου είναι το φάρμακό σου» έλεγε ο Ιπποκράτης και πάνω σε αυτήν τη φράση στηρίχτηκε η πυραμίδα της μεσογειακής διατροφής που αποτελεί διεθνώς «διαβατήριο» υγείας. Ωστόσο, παρότι το μυστικό για την ομαλή λειτουργία του οργανισμού και κατ’ επέκταση για γερό ανοσοποιητικό σύστημα κρύβεται στο πιάτο μας, δεν είναι πάντοτε εύκολο να τρεφόμαστε υγιεινά, ούτε είναι εφικτό να προσλαμβάνουμε μέσα από ένα γεύμα τα θρεπτικά συστατικά που χρειαζόμαστε. Η πανδημία του κορωνοϊού ανέδειξε, μεταξύ άλλων, τη σημασία της ενδυνάμωσης του ανοσοποιητικού συστήματος, ώστε να μπορεί να καταπολεμά με ετοιμότητα και αποτελεσματικότητα κάθε εισβολή από παθογόνους μικροοργανισμούς. Επιπλέον, η καραντίνα μάς ανάγκασε να ανακαλύψουμε τον μάγειρα και τη μαγείρισσα που κρύβουμε μέσα μας και να διαπιστώσουμε στην πράξη πως το να τρώμε σπιτικό φαγητό δεν είναι μόνο περισσότερο απολαυστικό και δημιουργικό αλλά και πιο υγιεινό. Όμως η καραντίνα τελείωσε, επιστρέψαμε στο γραφείο και η ζωή μπήκε ξανά στη ρουτίνα μιας νέας κανονικότητας που δεν μας αφήνει πάντα χρόνο για δημιουργική μαγειρική. Αναγκαζόμαστε να τρώμε στο πόδι απλά ή έτοιμα γεύματα που δεν καλύπτουν τις ανάγκες του οργανισμού ειδικά σε ό,τι αφορά τα μικροθρεπτικά συστατικά, δηλαδή τις βιταμίνες, τα μέταλλα και τα ιχνοστοιχεία. Είναι σε όλους γνωστό πως για να καλύψουμε τις ανάγκες του οργανισμού μας σε βιταμίνη C πρέπει να φάμε ή να στύψουμε και να πιούμε πολλά πορτοκάλια.

Γι’ αυτό, λοιπόν, στη ζωή των ενηλίκων αλλά και των παιδιών μπαίνουν οι πολυβιταμίνες, που καλύπτουν αυτές τις ανάγκες και διασφαλίζουν τη θωράκιση του ανοσοποιητικού συστήματος. Τα συστατικά που κυρίως χρειάζεται ο οργανισμός για να ενισχύσει την άμυνά του είναι η βιταμίνη C, η βιταμίνη Ε, η βιταμίνη D, το σελήνιο, το χρώμιο, ο σίδηρος και ο ψευδάργυρος. Στην εύλογη ερώτηση τι χρειαζόμαστε τα συμπληρώματα βιταμίνης D σε μια ηλιόλουστη χώρα σαν την Ελλάδα, η απάντηση, που προκύπτει από τις έρευνες του Ελληνικού Ιδρύματος Οστεοπόρωσης, είναι πως το 60-70% του πληθυσμού στην πατρίδα μας έχει σοβαρή έλλειψη βιταμίνης D, με το πρόβλημα να εντείνεται στους μεσήλικους και στους ηλικιωμένους, δηλαδή σε εκείνες τις ηλικιακές ομάδες που είναι πιο ευάλωτες σε όλες τις λοιμώξεις και στη λοίμωξη Covid-19. Η βιταμίνη D, πέρα από απαραίτητο συστατικό για μυοσκελετική υγεία, αποτελεί και κρυφό ρυθμιστή του ανοσοποιητικού συστήματος, με έρευνες που έγιναν κατά τους πρώτους μήνες της πανδημίας να φανερώνουν ότι οι άνθρωποι με έλλειψη βιταμίνης D κινδυνεύουν να νοσήσουν βαρύτερα από τον νέο κορωνοϊό. Ελιξίρια για το χτίσιμο γερού ανοσοποιητικού αποτελούν, επίσης, το σελήνιο, που απαντά κυρίως στα φιστίκια, αλλά και ο ψευδάργυρος, καλή πηγή του οποίου είναι τα θαλασσινά. Οι δύο αυτές κατηγορίες τροφίμων δεν περιλαμβάνονται πάντα στο μενού μας, γι’ αυτό οι πολυβιταμίνες συμπληρώνουν ιδανικά ένα πρόγραμμα διατροφής.

11.6.20 – lifo

29

Θεραπευτικές δυνατότητες στην ψωρίαση βάσει των αναγκών και προσδοκιών του ασθενή

Μακροχρόνια αποτελεσματικότητα και ασφάλεια

Της Ζωής Απάλλα

Αν. καθηγήτριας ΑΠΘ, Γενικό Νοσοκομείο Παπαγεωργίου Θεσσαλονίκης

Η

30 lifo – 11.6.20

ψωρίαση είναι μια συχνή, χρόνια πάθηση του δέρματος που αφορά περίπου 1 στους 50 ανθρώπους. Είναι νόσος μη μεταδοτική και μπορεί να παρουσιαστεί σε οποιαδήποτε ηλικία. Πλην του δέρματος, είναι δυνατό να προσβάλει τα νύχια και τις αρθρώσεις, προκαλώντας την ψωριασική αρθρίτιδα. Στην εμφάνιση της ψωρίασης σημαντικό ρόλο παίζουν τόσο κληρονομικοί όσο και περιβαλλοντικοί παράγοντες, όπως οι λοιμώξεις και το στρες. Η συχνότερη μορφή της είναι η κατά πλάκας ψωρίαση, με τις γνωστές ερυθρές, καλυμμένες με λευκά λέπια δερματικές αλλοιώσεις. Το σύμπτωμα που ενίοτε τις συνοδεύει είναι ο κνησμός (φαγούρα). Αντίστοιχες πλάκες μπορεί να υπάρχουν και στο δέρμα της κεφαλής, προκαλώντας έντονη απολέπιση με την εμφάνιση πιτυρίδας. Όταν η ψωρίαση εκδηλώνεται στα νύχια, αυτά αποκτούν κιτρινόφαιη χροιά, παχύνονται, αποκολλώνται και συχνά εμφανίζουν μικρά εντυπώματα στην επιφάνειά τους. Παρότι πρόκειται για χρόνιο νόσημα, στην πλειονότητα των περιπτώσεων η ψωρίαση παραμένει ήπια και περιορισμένη σε μικρές περιοχές του σώματος. Όταν η ψωρίαση καταλάβει μεγαλύτερη έκταση ή όταν εντοπίζεται σε εμφανείς ή κοσμητικά ευαίσθητες περιοχές, τη χαρακτηρίζουμε μέτρια-σοβαρή. Τα άτομα που πάσχουν από μέτρια-σοβαρή ψωρίαση έχουν υψηλότερο κίνδυνο από τον μέσο πληθυσμό για εμφάνιση μεταβολικού συνδρόμου, νοσημάτων του εντέρου, άγχους και κατάθλιψης. Ωστόσο, φαίνεται πως η έγκαιρη θεραπευτική παρέμβαση ενδέχεται να μετριάζει αυτό τον κίνδυνο. Η ήπια ψωρίαση συνήθως ανταποκρίνεται καλά στις τοπικές θεραπείες που κατά βάση είναι σκευάσματα κορτιζόνης σε μορφή κρέμας, διαλύματος, γέλης (τζελ) ή αφρού. Ιδιαίτερα ευεργετική στην ψωρίαση είναι και η φωτοθεραπεία, μόνη ή σε συνδυασμό με τοπικές και συστηματικές αγωγές. Οι συστηματικές αγωγές έχουν ως ένδειξη τη μέτρια-σοβαρή ψωρίαση. Τα τελευταία χρόνια, στα παλαιότερα συστηματικώς χορηγούμενα φάρμακα (ρετινοειδή, κυκλοσπορίνη και μεθοτρεξάτη), έχουν προστεθεί αρκετές νέες θεραπείες. Πρόκειται για στοχευμένα μόρια που χορηγούνται είτε με τη μορφή χαπιού (μικρά μόρια) είτε σε ενέσιμη μορφή (βιολογικοί παράγοντες). Το πλεονέκτημα των νέων μορίων είναι η εκλεκτικότερη δράση τους που εξασφαλίζει υψηλή αποτελεσματικότητα, μακροχρόνιες υφέσεις και ασφάλεια. Από τα μικρά μόρια, το μόνο εμπορικά διαθέσιμο στη χώρα μας είναι η απρεμιλάστη. Στους βιολογικούς παράγοντες υπάρχουν διαθέσιμες τρεις μεγάλες κατηγορίες φαρμάκων: οι antiTNFα (adalimumab, etanercept, infliximab, cetrolizumab), οι anti-IL12/23 (ustekinumab) και οι anti-IL17 (brodalumab, secukinumab, ixekizumab), ενώ σύντομα αναμένονται και οι anti-IL23 (risankizumab, guselkumab). Σήμερα, αυτό που πρέπει να γνωρίζει ο ασθενής με ψωρίαση είναι ότι υπάρχουν πολυάριθμες διαθέσιμες θεραπευτικές επιλογές που είναι αποτελεσματικές και ασφαλείς, ακόμη και για τις βαρύτερες μορφές της νόσου. Τις θεραπευτικές αυτές δυνατότητες μπορεί να τις συζητήσει με τον δερματολόγο του, να συναποφασίσουν και να επιλέξουν την καταλληλότερη γι’ αυτόν αγωγή με βάση τις ανάγκες και τις προσδοκίες του.

στη θεραπεία της νωτιαίας μυϊκής ατροφίας

υγεία

Νέα δεδομένα

LiFO health/2020

της Αλεξίας Σβώλου

Τ

έσσερα νέα δεδομένα για το Νusinersen ενισχύουν τη διατηρούμενη αποτελεσματικότητα και τη μακροχρόνια ασφάλεια του φαρμάκου σε ένα ευρύ φάσμα ασθενών που πάσχουν από διαφορετικούς τύπους της καταλυτικής σπάνιας παιδικής νόσου που λέγεται νωτιαία μυϊκή ατροφία (SMA). Τα επιπρόσθετα ευρήματα ανακοινώθηκαν από την Biogen, μέσα από πρόγραμμα κλινικής ανάπτυξης της θεραπείας Νusinersen, και επιλέχθηκαν για να παρουσιαστούν στην 72η Ετήσια Συνάντηση της Αμερικανικής Ακαδημίας Νευρολογίας (American Academy of Neurology-AAN), ενώ θα είναι διαθέσιμα διαδικτυακά στην πλατφόρμα 2020 AAN Science Highlights. «Ως η πρώτη εγκεκριμένη θεραπεία για τη νωτιαία μυϊκή ατροφία, το Νusinersen προσφέρει ένα σημαντικό σύνολο δεδομένων που μας επιτρέπει να αξιολογήσουμε με μοναδικό τρόπο την ασφάλεια και τη διατηρούμενη αποτελεσματικότητα επαναλαμβανόμενων δόσεων σε βάθος χρόνου σε άτομα διαφορετικών ηλικιακών ομάδων και επιπέδων βαρύτητας της νόσου» επισημαίνει ο Alfred Sandrock, εκτελεστικός αντιπρόεδρος Έρευνας και Ανάπτυξης της Biogen. «Νέα δεδομένα καταδεικνύουν ότι η συνεχής θεραπεία με Νusinersen για έως και εξίμισι έτη βελτίωσε ή σταθεροποίησε την κινητική λειτουργία και την ενεργότητα της νόσου σε ένα ευρύ φάσμα ασθενών με νωτιαία μυϊκή ατροφία. Τα αποτελέσματα αυτά είναι εντελώς διαφορετικά από την αναμενόμενη φυσική πορεία της νόσου. Επίσης, σε μια εξελισσόμενη νόσο, όπως η νωτιαία μυϊκή ατροφία, η σταθεροποίηση αποτελεί σημαντική παράμετρο θεραπευτικής επιτυχίας, επιτρέποντας στους ασθενείς να διατηρήσουν κινητική λειτουρ-

γία που σε διαφορετική περίπτωση θα είχαν χάσει». Στη μελέτη επέκτασης «Shine» εντάχθηκαν 292 ασθενείς (βρέφη έως και έφηβοι) από πέντε προηγούμενες κλινικές μελέτες του Νusinersen, συμπεριλαμβανομένης της μελέτης «Endear». Νέα ευρήματα από τη μελέτη «Shine» καταδεικνύουν ότι η θεραπεία με Νusinersen είχε ως αποτέλεσμα τη βελτίωση της κινητικής λειτουργίας ή τη σταθεροποίηση της νόσου σε νήπια, παιδιά και νεαρούς ενήλικες που λάμβαναν συνεχή θεραπεία, κάποιοι εξ αυτών για έως και εξίμισι έτη. Συγκεκριμένα, τα ευρήματα ήταν τα εξής: καταρχάς, η θεραπεία με Νusinersen βελτίωσε ή σταθεροποίησε την κινητική λειτουργία σε όλους τους πληθυσμούς ασθενών, συμπεριλαμβανομένων των νεαρών ενηλίκων. Επίσης, το προφίλ μακροχρόνιας ασφάλειας του Νusinersen ήταν σταθερό σε ένα ευρύ φάσμα ηλικιών και τύπων της SMA. Μια ξεχωριστή ανάλυση αξιολόγησε μια ομάδα επτά νεαρών ενηλίκων (Τύπου 2 ή 3) που ξεκίνησαν να λαμβάνουν θεραπεία με Νusinersen ως έφηβοι (ηλικίας 13 έως σχεδόν 16 ετών) και από τότε έχουν λάβει ήδη θεραπεία για έως και εξίμισι έτη (από 5,3 έως 6,8 έτη). Οι περισσότεροι από αυτούς τους ασθενείς επέδειξαν εν γένει σταθερή ή βελτιωμένη κινητική λειτουργία σε ολόκληρη τη διάρκεια της περιόδου παρακολούθησης, όπως αυτή εκτιμήθηκε με δύο κλίμακες λειτουργικής αξιολόγησης και μία κλίμακα αξιολόγησης βάδισης. Τα αποτελέσματα μέτρησαν επίσης τον αντίκτυπο της νόσου στους φροντιστές των συμμετεχόντων μέσω ενός εργαλείου Αξιολόγησης Εμπειριών Φροντιστών Ατόμων με Νευρομυϊκή Νόσο, με την πλειονότητα των φροντιστών να αναφέρει σταθερό ή μειωμένο αντίκτυπο την ίδια χρονική περίοδο σε συναισθηματικό και σωματικό επίπεδο.

υγεία

Η dream team των ειδικών στο ΙΑΣΩ Παίδων, του ηγέτη στη φροντίδα των παιδιών μας της Αλεξίας Σβώλου

E

να νοσοκομείο είναι οι άνθρωποί του και ο εξοπλισμός του. Το άριστο επιστημονικό προσωπικό με τον τελευταίας τεχνολογίας ιατρικό εξοπλισμό έχει καταστήσει το ΙΑΣΩ Παίδων κορυφαίο παιδιατρικό νοσοκομείο της πατρίδας μας και ανεβάζει ακόμα περισσότερο το επίπεδο των προσφερόμενων υπηρεσιών υγείας. Η δημοσιογράφος υγείας της LiFO συναντά σε μια πρώτη γνωριμία τέσσερις διακεκριμένους επιστήμονες του ΙΑΣΩ Παίδων και υποβάλλει από μία ερώτηση στον καθένα, χαρτογραφώντας τις νέες δυνατότητες του μεγαλύτερου παιδιατρικού νοσοκομείου της Ελλάδας.

Πόσο καλά εξοπλισμένη είναι η πατρίδα μας για την αντιμετώπιση των παιδιών με συγγενείς καρδιοπάθειες; Απαντά ο καθηγητής Αυξέντιος Καλαγκός, παιδοκαρδιοχειρουργός, διευθυντής της Παιδοκαρδιοχειρουργικής Κλινικής-Κέντρου Συγγενών Καρδιοπαθειών του ΙΑΣΩ Παίδων:

«Στην Ελλάδα γεννιούνται περίπου 8-10 παιδιά στα 1.000 με συγγενείς καρδιοπάθειες. Οι πιο συνήθεις συγγενείς καρδιοπάθειες και πιο εύκολα αντιμετωπίσιμες είναι η μεσοκολπική, η μεσοκοιλιακή επικοινωνία και η στένωση ισθμού αορτής. Ο βαθμός δυσκολίας εκτινάσσεται όταν πρόκειται για καρδιοχειρουργικά νεογνικά περιστατικά, όπου τον βασικότερο παράγοντα για την επιτυχή έκβαση αποτελεί η χειρουργική δεινότητα του γιατρού, ενώ θα ήταν σημαντική παράλειψη να μη γίνει λόγος για τη συμβολή, στην τελική αποθεραπεία των μικρών ασθενών, των υποστηρικτικών ειδικοτήτων όπως οι εξειδικευμένοι αναισθησιολόγοι, εντατικολόγοι και παιδοκαρδιολόγοι, οι οποίοι έχουν την απαραίτητη επιστημονική γνώση για την προεγχειρητική, διεγχειρητική και μετεγχειρητική φροντίδα τους. Στην Ελλάδα, που τα τελευταία χρόνια δοκιμάζεται σκληρά από τις αλλεπάλληλες συνέπειες της οικονομικής κρίσης, υπάρχουν σημαντικά περιθώρια βελτίωσης στην αντιμετώπιση των καρδιοχειρουργικών περιστατικών συγγενών καρδιοπαθειών. Υπάρχουν σημαντικές ελλείψεις τόσο στο ιατρικό και στο νοσοκομειακό προσωπικό όσο και στις κατάλληλες υποδομές για την απρόσκοπτη εξυπηρέτηση των ασθενών, χωρίς μακροσκελείς λίστες αναμονής. Τα τελευταία χρόνια έχει παραπεμφθεί στη χειρουργική μας φροντίδα ένας σημαντικός αριθμός ασθενών σε διευρυμένο ηλικιακό φάσμα, από νεογνά και νήπια έως ενήλικες με σύμπλοκες συγγενείς καρδιοπάθειες που αντιμετωπίστηκαν– χαίρομαι να πω– άμεσα και είχαν επιτυχή έκβαση. Στην προσπάθεια για την ανεύρεση των οικονομικών πόρων, ειδικά όταν πρόκειται για ανασφάλιστους μικρούς ασθενείς ή για παιδιά που προέρχονται από οικογένειες σε δυσχερή θέση, εξακολουθεί να είναι πολύ ενεργή η προσωπική πρωτοβουλία του ιδιώτη».

Τι περιστατικά αντιμετωπίζει ένα Αιμοδυναμικό Κέντρο σε ένα παιδιατρικό νοσοκομείο; Απαντά ο καθηγητής Βασίλειος Δ. Θανόπουλος, M.D., PhD, FACC, τ. αναπληρωτής καθηγητής, επισκέπτης καθηγητής του Πανεπιστημίου του Βελιγραδίου, μέλος της Σερβικής Ακαδημίας Επιστημών & Τεχνών, συνεργάτης διευθυντής στο Royal Brompton Hospital, London, UK, επιστημονικός σύμβουλος του Παιδοκαρδιολογικού Τμήματος καιΑιμοδυναμικού Εργαστηρίου ΙΑΣΩ Παίδων:

«Στο Αιμοδυναμικό Εργαστήριο του ΙΑΣΩ Παίδων γίνονται όλες οι επεμβάσεις μη χειρουργικής θεραπείας (θεραπευτικός καθετηριασμός) των παιδιών που έχουν γεννηθεί με συγγενή καρδιοπάθεια και χρειάζονται επεμβατική αντιμετώπιση. Είναι τελείως διαφορετικές από τις επεμβάσεις “μπαλονάκι” που γίνονται στους ενήλικες με έμφραγμα και συνήθως πιο δύσκολες από τεχνική άποψη. Τα περιστατικά που αντιμετωπίζουμε στα παιδιά περιλαμβάνουν διανοίξεις καρδιακών βαλβίδων με μπαλόνι, σύγκλειση ανώμαλων καρδιακών επικοινωνιών (τρύπα στην καρδιά) με μικροσυσκευές και εμφύτευση ειδικής κατασκευής βαλβίδων, προσαρμοσμένων σε στεντ, για την αντικατάσταση παθολογικών πνευμονικών βαλβίδων. Όλες αυτές οι επεμβάσεις μπορούν να γίνουν και σε ενήλικους ασθενείς με παρόμοια προβλήματα».

Πώς επηρεάζει την καρδιά η παιδική παχυσαρκία, στην οποία είμαστε δυστυχώς πρωταθλητές Ευρώπης; Απαντά ο δρ. Γεώργιος Τσαούσης, παιδοκαρδιολόγος, διευθυντής του Παιδοκαρδιολογικού Τμήματος καιΑιμοδυναμικού Εργαστηρίου ΙΑΣΩ Παίδων:

«Τα παχύσαρκα παιδιά εξελίσσονται συνήθως σε παχύσαρκους ενήλικες και υπόκεινται σε όλες τις δυσμενείς επιπτώσεις που επιφέρει η παχυσαρκία. Το χειρότερο είναι ότι παχύσαρκοι γονείς αναθρέφουν παχύσαρκα παιδιά. Και αυτό δεν οφείλεται μόνο σε κληρονομική προδιάθεση. Οφείλεται, κυρίως, σε κακές διατροφικές συνήθειες που περνούν από γενιά σε γενιά στην οικογένεια. Η παχυσαρκία έχει ενοχοποιηθεί για αυξημένη νοσηρότητα σε διάφορες μορφές καρκίνου, σε παθήσεις του μυοσκελετικού συστήματος και σε ψυχικά νοσήματα, όπως η κατάθλιψη. Όμως το όργανο που επιβαρύνεται περισσότερο για να αντεπεξέλθει στο αυξημένο σωματικό βάρος είναι η καρδιά και γενικότερα το καρδιαγγειακό σύστημα. Στα παχύσαρκα παιδιά η καρδιά καλείται να εκτελέσει πολύ αυξημένο έργο, ιδιαίτερα κατά τη σωματική άσκηση, και για τον λόγο αυτό τα παιδιά αυτά έχουν πολύ κακές αθλητικές επιδόσεις. Η απογοήτευση που ακολουθεί τα οδηγεί σε καθιστική ζωή, αυξημένη πρόσληψη τροφής, επιδείνωση της παχυσαρκίας και, τελικά, σε έναν φαύλο κύκλο που καθίσταται εξαιρετικά δύσκολο να σπάσει. Μεγαλώνοντας, γίνονται ενήλικες με

επιβαρυμένο καρδιαγγειακό σύστημα, υπέρταση, στεφανιαία νόσο, αγγειοπάθεια και καρδιακή ανεπάρκεια. Η πρόληψη, που συνίσταται στη σωστή διατροφή και στην εξοικείωση με τη σωματική άσκηση από μικρή ηλικία, αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο στην αντιμετώπιση της παχυσαρκίας. Σήμερα, η παιδική παχυσαρκία θεωρείται χρόνιο νόσημα που, εκτός από την ιατρική φροντίδα (καρδιολόγοι, ενδοκρινολόγοι, διαιτολόγοι), απαιτεί και την ολοκληρωτική ανατροπή των συνηθειών διαβίωσης του πάσχοντος παιδιού. Και αυτό επιτυγχάνεται μόνο μέσα από συλλογική προσπάθεια της οικογένειας».

Ποιες είναι οι αιτίες της έξαρσης των αυτοάνοσων νοσημάτων που πλέον παρατηρούνται συχνά καισε παιδιά; Απαντά η Μαρία Κανάριου, παιδίατρος-ανοσολόγος, διευθύντρια του Τμήματος Παιδιατρικής Ανοσολογίας ΙΑΣΩ Παίδων:

«Στις μέρες μας όλα τα νοσήματα, στα οποία συμμετέχουν ανοσοπαθογενετικοί μηχανισμοί, παρουσιάζουν αύξηση. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν τα αυτοάνοσα, τα αλλεργικά, οι λεμφοϋπερπλασίες και οι κακοήθειες, χωρίς ωστόσο να γνωρίζουμε τα ακριβή αίτια γι’ αυτή την έξαρση. Με την πρόοδο του επιπέδου ζωής και τους εμβολιασμούς οι λοιμώξεις έχουν μειωθεί και θεραπεύονται αποτελεσματικότερα. Επιπλέον, κάποιοι περιβαλλοντικοί παράγοντες, λοιμογόνοι ή μη, πυροδοτούν μηχανισμούς που εκτρέπουν την ανοσιακή απάντηση του οργανισμού σε λάθος αποτέλεσμα, σε υπεραντίδραση. Το ανοσοποιητικό μας σύστημα είναι ένα πολυσύνθετο-πολύπλοκο ψηφιδωτό από σύνολο ειδικών και μη ειδικών κυττάρων και ουσιών. Μέσω εξειδικευμένης εκπαίδευσης και μηχανισμών αλληλοεπικοινωνούν, αναγνωρίζουν και διακρίνουν τα δικά του στοιχεία, τα οποία ανέχονται, ενώ αντιδρούν έναντι των βλαβερών ξένων εισβολέων από τους οποίους μας προστατεύουν. Παράλληλα, διατηρείται εξαιρετική ισορροπία με ακίνδυνους παράγοντες. Είναι αναμενόμενο τα νήπια και τα μικρά παιδιά να εμφανίζουν συχνά λοιμώξεις, αφού για πρώτη φορά συναντούν τους λοιμογόνους παραγόντες. Το παιδί με κάποιο λάθος στο ανοσιακό του σύστημα θα παρουσιάσει περισσότερες και με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά λοιμώξεις (www.paedanosia.gr). Δεν γίνεται να αναπτύξουμε όλες τις παραμέτρους, αλλά αξίζει να επισκεφθούμε την ιστοσελίδα http://www.worldpiweek.org και μάλιστα αυτές τις εβδομάδες που είναι αφιερωμένες στις πρωτοπαθείς ανοσοανεπάρκειες, τα εγγενή λάθη της ανοσίας. Στα αυτοάνοσα νοσήματα στις μικρές ηλικίες πρέπει να σκεπτόμαστε και να ελέγχουμε το ανοσοποιητικό σύστημα».

11.6.20 – lifo

31

υγεία

LiFO health/2020

Παρότι οι διακοπές πρέπει να είναι ξέγνοιαστες, κρύβουν παγίδες. Τα ηλιακά εγκαύματα, τα διαστρέμματα στην παραλία, οι γαστρεντερίτιδες, τα τσιμπήματα από έντομα ή τσούχτρες και οι τραυματισμοί στα μάτια από σκουπιδάκια ή άμμο αποτελούν κλασικά καλοκαιρινά παρατράγουδα.

Τ

ο φετινό πρωτόγνωρο καλοκαίρι του κορωνοϊού όλοι έχουμε ακόμα μεγαλύτερη ανάγκη να αφήσουμε όσα ζήσαμε πίσω μας, να χαλαρώσουμε, να ξεκουραστούμε και να απολαύσουμε τις ατομικές ελευθερίες που αναγκαστήκαμε να περιορίσουμε την εποχή της καραντίνας. Ωστόσο, η χαλάρωση του συναισθήματος και της διάθεσης δεν μπορεί να είναι άνευ κανόνων, γιατί δεν ξεμπερδέψαμε με τον ιό SARS- CoV-2, όπως επισημαίνει ο καθηγητής Παθολογίας-Λοιμωξιολογίας Χαράλαμπος Γώγος, από το Πανεπιστήμιο Πατρών, και όπως δείχνει με αμείλικτο τρόπο η απότομη αύξηση των κρουσμάτων τις τελευταίες ημέρες. Με αφορμή και το επικείμενο άνοιγμα του τουρισμού, που αποτελεί το μεγάλο στοίχημα για την οικονομία, αλλά και το «λελογισμένο ρίσκο για τη δημόσια υγεία», όπως τονίζει ο καθηγητής Παθολογικής Φυσιολογίας Λοιμώξεων του ΕΚΠΑ Νίκος Σύψας, στην «ατζέντα» των διακοπών θα πρέπει να βάλουμε φέτος, μαζί με το αντηλιακό, το καπέλο, τα γυαλιά ηλίου και τις σαγιονάρες της παραλίας, την ατομική ευθύνη και τα απαραίτητα μέτρα προστασίας. Έτσι, πρέπει να καθαρίζουμε με απολυμαντικό ή σαπούνι και νερό τα χέρια μας τακτικά, να κρατάμε τις αποστάσεις ασφαλείας στην παραλία, στο beach bar, στα ταβερνάκια και στα café, και να φοράμε μάσκα στα αεροδρόμια, στα ταξί και στα ΜΜΜ. Από καταγραφές των τελευταίων ημερών προκύπτει ότι 1 στους 3 επιβάτες δεν φορά μάσκα σε λεωφορεία, τραμ ή τρένο, κάτι που φυσικά είναι καταδικαστέο λόγω του κλειστού χώρου και του συγχρωτισμού. Επίσης, θα πρέπει να έχουμε όλοι στο μυαλό μας ότι το καλοκαίρι που μόλις ξεκίνησε είναι διαφορετικό και θα χρειαστεί να ξεχάσουμε για μία χρονιά τα πάρτι στην παραλία, τους μαζικούς χορούς, τα τρέλα γλέντια στα πανηγύρια και οτιδήποτε μαζεύει εκατοντάδες ή χιλιάδες ανθρώπους σε ανοιχτούς χώρους, καταργώντας τις αποστάσεις ασφαλείας. Όπως χαρακτηριστικά επισημαίνει από το Λονδίνο ο καθηγητής Πολιτικής της Υγείας Ηλίας Μόσιαλος, διευθυντής του London School of Economics-Health, δεν θα πάθουμε κάτι αν για μία φορά βιώσουμε διαφορετικά το περίφημο Greek summer, το οποίο ούτως ή άλλως είναι πολύ περισσότερα από τα ξεφαντώματα στην παραλία. Greek summer είναι και η καταγάλανη θάλασσα, και οι αμμουδερές ακτές, και τα ασπρισμένα σοκάκια των νησιών, λέει ο καθηγητής.

Κάτω από το καυτό χάδι του ήλιου Πέρα από τις ιδιαιτερότητες που εισήγαγε ο κίνδυνος της λοίμωξης με Covid-19 στη ζωή μας, η παρατεταμένη παγκόσμια καραντίνα που επιβλήθηκε στο 1/3 του πλανήτη προκάλεσε μια παροδική κλιματική μεταβολή, με συνέπεια να βιώνουμε σκωτσέζικα ντους λόγω του καιρού –μια ήλιος,

32 lifo – 11.6.20

συμβουλές για ασφαλείς διακοπές Μικροί-μεγάλοι στον ήλιο με ασφάλεια!

της Αλεξίας Σβώλου

μια βροχή– αλλά και να βγαίνουμε στην παραλία με μια διάθεση «σαν να μην υπάρχει αύριο», μετά το υποχρεωτικό κλείσιμο στο σπίτι. Όλα αυτά, η απότομη, πολύωρη και επαναλαμβανόμενη έκθεση στη UV ακτινοβολία μετά το lockdown, το καθάρισμα της ατμόσφαιρας και η υπερβολικά καθαρή θάλασσα μετά τη μείωση των ακτοπλοϊκών συνδέσεων των τελευταίων μηνών συνθέτουν ένα κοκτέιλ παραγόντων που καθιστά το μπάνιο στη θάλασσα πιο απολαυστικό από ποτέ, με συνέπεια να χαλαρώνουμε την προσοχή μας. Το mood των ημερών, που περιγράφεται με τον γνωστό παιδικό όρο «φτου ξελευτερία», ωθεί πολλούς ανθρώπους να αφεθούν στο καυτό χάδι του ήλιου, ξεχνώντας πως η UV ακτινοβολία δείχνει τα δόντια της ειδικά στη λευκή επιδερμίδα που δεν έχει προλάβει να μαυρίσει, ώστε να αναπτύξει έναν μικρό αμυντικό μηχανισμό προστασίας. Όπως υπενθυμίζει ο πρόεδρος της Ελληνικής Δερματολογικής και Αφροδισιολογικής Εταιρείας, καθηγητής Δημήτρης Ρηγόπουλος, το αντηλιακό είναι απαραίτητο στην παραλία, καθώς μειώνει έως και 40% τον κίνδυνο για μελάνωμα, την πιο επιθετική μορφή καρκίνου του δέρματος, ενώ, για να μας εξασφαλίζουν την απαιτούμενη προστασία τα αντηλιακά φίλτρα, θα πρέπει να ανανεώνεται κάθε δύο ώρες. Επίσης, πρέπει να θυμόμαστε ότι τα αντηλιακά απαγορεύεται να μένουν στο αυτοκίνητο και να ψήνονται στον ήλιο όλο το καλοκαίρι, ενώ κάθε σεζόν πρέπει να αγοράζουμε καινούργια, γιατί όσα ανοίχτηκαν το προηγούμενο καλοκαίρι δεν εξασφαλίζουν πια καμία προστασία. Σε ό,τι αφορά τα φίλτρα, πιο «αθώα» και γι’ αυτό καταλληλότερα για την τρυφερή παιδική επιδερμίδα είναι τα αντηλιακά με φυσικά φίλτρα (οξείδιο τιτανίου) που αντανακλούν την ηλιακή ακτινοβολία σαν μικροσκοπικό καθρεφτάκι στην επιφάνεια του δέρματος. Ο μύθος που θέλει να μη μαυρίζει η επιδερμίδα με το αντηλιακό είναι ανυπόστατος και επικίνδυνος, καθώς τα επαναλαμβανόμενα ηλιακά εγκαύματα, ειδικά όσα συμβαίνουν στην παιδική και εφηβική ηλικία, αυξάνουν έως και 8 φορές τον κίνδυνο μελανώματος στην ενήλικη ζωή. Οι ειδικοί χτυπούν επίσης καμπανάκι κινδύνου για το πολύ βλαβερό σολάριουμ, λέγοντας πως είναι εξίσου καρκινογόνο για το δέρμα όσο το κάπνισμα για τους πνεύμονες και πως τα προϊόντα self-tan που χαρίζουν σε λίγες ώρες ένα τεχνητό χρώμα δεν εξασφαλίζουν φυσική άμυνα στον ήλιο. Αν μαυρίσουμε για την παραλία με self-tanning προϊόντα, το μαύρισμα αυτό δεν είναι σαν το φυσικό μπρονζέ χρώμα που αποκτούμε με τη μελανίνη και συνεπώς πρέπει οπωσδήποτε να χρησιμοποιούμε αντηλιακό με SPF 30 στη θάλασσα. Η προστασία της υγείας στην παραλία δεν περιορίζεται σε ένα μπουκάλι αντηλιακό. Χρειαζόμαστε επίσης καθαρή πετσέτα για την άμμο ή την ξαπλώστρα και σαγιονάρες για την αποφυγή μυκητιάσεων, στεγνό μαγιό για να αλλάζουμε, αν έχουμε ευαισθησία με κολπίτιδες και ουρολοιμώξεις, γυαλιά ηλίου με απορροφητικούς φακούς, ένα καπέλο με φαρδύ μπορ (και σαν προστασία από την ηλίαση), ένα προστατευτικό στικ με βούτυρο κακάο για τα χείλη (με SPF) και για τα παιδιά και ένα ανοιχτόχρωμο Τ-shirt ή μια ειδική μπλούζα-μαγιό με αντηλιακή ύφανση, ώστε να μην έχουμε συνέχεια την έγνοια τους. Τέλος, καλό είναι να έχουμε πάντα μαζί μας ένα στικ για τσιμπήματα από έντομα ή τσούχτρες και να θυμόμαστε ότι αν μπει σκουπιδάκι ή κόκκος άμμου στο μάτι, δεν το τρίβουμε, το αφήνουμε να δακρύσει και να καθαρίσει μόνο του.

Ποτέ πια κόκκινα μάτια που τσούζουν σε θάλασσα και πισίνες.

Α Φροντίδα για τα μάτια σας

υγεία

της Αλεξίας Σβώλου

ν ανήκετε στο 50% των ανθρώπων που υποφέρουν από ξηροφθαλμία και νιώθετε συχνά το χαρακτηριστικό αίσθημα τσιμπήματος ή καψίματος, ξέρετε εκ πείρας ότι τους καλοκαιρινούς μήνες η ξηροφθαλμία επιδεινώνεται και πως τα μάτια υποφέρουν από ερεθισμούς και τσούξιμο στην παραλία και στις πισίνες. Ο φαρμακοποιός Κωνσταντίνος Θεοχάρης δίνει συμβουλές για να απολαύσετε τις διακοπές σας χωρίς ενοχλήσεις. Καταρχάς, πρέπει να φοράτε πάντα γυαλιά ηλίου και καπέλο, για να προστατεύετε τα μάτια σας από τις επιβλαβείς ακτίνες UV και την κουραστική έκθεση στο έντονο φως. Επίσης, φορέστε γυαλιά κολύμβησης στην πισίνα και στη θάλασσα για προστασία από το αλάτι, το χλώριο αλλά και από ξένα σώματα (έντομα, σκόνη κ.λπ.). Αποφεύγετε να ανοίγετε τα μάτια σας μέσα στο νερό χωρίς γυαλιά, καθώς αυτό ενδέχεται να επιδεινώσει τα συμπτώματα της ξηροφθαλμίας. Επίσης, φροντίστε να βγάζετε τους φακούς επαφής προτού κολυμπήσετε, γιατί μπορούν να γίνουν αιτία αναπαραγωγής επιβλαβών βακτηρίων, εάν δεν λαμβάνουν σωστή φροντίδα. Παράλληλα, πίνετε άφθονα υγρά για να διατηρήσετε την υγρασία των ματιών σας, ώστε να παράγουν επαρκή ποσότητα δακρύων, το «λιπαντικό» των ματιών. Το καλοκαίρι είναι πολύ χρήσιμο να χρησιμοποιείτε τεχνητά δάκρυα σε σταγόνες, που περιέχουν υαλουρονικό νάτριο ως ενυδατικό και εκχύλισμα από χαμομήλι. Οι χρήστες φακών επαφής καλό είναι να ενσταλάζουν τεχνητά

δάκρυα ανά τακτά χρονικά διαστήματα πάνω από τους φακούς τους. Επίσης, η σωστή διατροφή συμβάλλει στη σωστή παραγωγή δακρύων, επειδή τα δάκρυα παράγονται με τη χρήση ω-3 λιπαρών οξέων, τα οποία υπάρχουν φυσικά σε ορισμένα τρόφιμα (κυρίως τα ψάρια), αλλά μπορούν επίσης να ληφθούν από συμπληρώματα διατροφής. Το καλοκαίρι είναι εποχή ξεκούρασης, την οποία χρειάζονται και τα μάτια σας. Κάντε αποτοξίνωση από τις online εργασίες, περιορίστε τη χρήση οθονών, ξεκολλήστε από το τάμπλετ και το κινητό και εστιάστε το βλέμμα σας μακριά, δίνοντάς τους την ευκαιρία να ανακτήσουν μέρος της λίπανσής τους και να αντιστρέψουν τις βλάβες και την κούραση που προκαλούν η εργασία σε κομπιούτερ-τάμπλετ και η έλλειψη βλεφαρίσματος. Τέλος, μην ξεχνάτε ότι και τα μάτια χρειάζονται… πλύσιμο. Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού υπάρχουν πολλοί παράγοντες που μπορούν να προκαλέσουν επιδείνωση της ξηροφθαλμίας, όπως η άμμος και η γύρη, που αν εισχωρήσουν στα μάτια, προκαλούν πόνο και δυσφορία. Είναι σημαντικό να πλένετε πάντα τα χέρια σας πριν αγγίξετε τα μάτια σας. Εάν έχετε κάτι στο μάτι σας ή αρχίσετε να τα αισθάνεστε ερεθισμένα, τοποθετήστε μια ζεστή κομπρέσα πάνω στα βλέφαρά σας και μετά ξεπλύνετε απαλά με νερό, για να ανακουφίσετε την ταλαιπωρία, και αποφύγετε να τα τρίβετε, γιατί μπορεί να προκαλέσετε ζημιά στον κερατοειδή.

11.6.20 – lifo

33

της Αλεξίας Σβώλου

LiFO health/2020

Να τρώνε ελαφρύ φαγητό, να πίνουν πολλά υγρά, αλλά όχι απότομα, να κάνουν ήπια άσκηση και να παίρνουν σωστά τα φάρμακά τους, συμβουλεύουν οι ειδικοί όσους πάσχουν από χρόνιες παθήσεις.

34 lifo – 11.6.20

Οι ασθενείς με χρόνια νοσήματα αντιμέτωποι με τον καύσωνα και τον κορωνοϊό

χρόνια νοσήματα, ζέστη και κορωνοϊός

υγεία

Μ

ε τους ειδικούς να συστήνουν να προτιμούμε τον φυσικό αερισμό από τον κλιματισμό για τη μείωση του κινδύνου της διασποράς του κορωνοϊού, το φετινό καλοκαίρι προβλέπεται καυτό και πιο δύσκολο για τους ασθενείς με χρόνια νοσήματα, που πρέπει ταυτόχρονα να αντιμετωπίσουν τη ζέστη και τον κίνδυνο του Covid-19. Όπως εξηγεί ο καθηγητής Παθολογίας-Λοιμωξιολογίας Σωτήρης Τσιόδρας, απ’ όλους τους ασθενείς με χρόνια νοσήματα, αυτοί που έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να νοσήσουν πιο βαριά, εφόσον προσβληθούν από τον κορωνοϊό, είναι όσοι έχουν χρόνια αναπνευστικά προβλήματα (πρωτίστως οι ασθενείς με χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια-ΧΑΠ), οι καρδιοπαθείς, οι διαβητικοί, οι παχύσαρκοι, οι υπερτασικοί, οι καρκινοπαθείς, οι μεταμοσχευμένοι και όλοι όσοι παρουσιάζουν ανοσοκαταστολή. Στην τελευταία κατηγορία ανήκουν και οι άνθρωποι που λαμβάνουν ανοσοκατασταλτικά και ανοσοτροποιητικά φάρμακα, όπως οι ασθενείς με ρευματοπάθειες, όσοι πάσχουν από πολλαπλή σκλήρυνση και όσοι λαμβάνουν ανοσοθεραπείες για καρκίνο (συμπαγή όγκο ή αιματολογικό καρκίνο ή λέμφωμα). Από την άλλη, τόσο ο επικεφαλής λοιμωξιολόγος του Εθνικού Οργανισμού Δημόσιας Υγείας, Σωτήρης Τσιόδρας, όσο και ο Ιατρικός Σύλλογος Αθηνών εκδίδουν συστάσεις για αποφυγή της χρήσης κλιματισμού του θερινούς μήνες και ζητούν από τους ευπαθείς πολίτες-ηλικιωμένους και χρονίως πάσχοντες να επιλέξουν τον φυσικό αερισμό για να δροσιστούν τις καυτές μέρες του καλοκαιριού. Στην έντονη ζέστη οι ειδικοί υπενθυμίζουν ότι πρέπει να τρώμε ελαφρά, μικρά και συχνά γεύματα, να αποφεύγουμε τα καυτερά και πολύ λιπαρά –που είναι και περισσότερο δύσπεπτα– και να προτιμούμε τροφές που είναι πλούσιες σε νερό, όπως σαλατικά, κολοκυθάκια, αγκινάρες, αρακά, φρέσκα φασολάκια, φρούτα και γιαούρτι χαμηλό σε λιπαρά. Τα υγρά χρειάζονται, αλλά οι καρδιοπαθείς πρέπει να αποφεύγουν να καταναλώνουν απότομα μεγάλη ποσότητα νερού, ενώ οι υπερτασικοί πρέπει να προσέχουν το κρυφό αλάτι, που περιέχεται πρωτίστως στο ψωμί, στις έτοιμες σούπες, στα ντρέσινγκ και στα σνακ. Αντίστοιχα, οι διαβητικοί πρέπει να προσέχουν την κρυφή ζάχαρη, που περιέχεται και σε κάποια φρούτα, όπως το καρπούζι, τα σταφύλια και οι μπανάνες.

Αλλάζει η φαρμακευτική αγωγή το καλοκαίρι; Σε όλα τα χρόνια νοσήματα αυτό που πρέπει να έχουν πάντοτε υπόψη οι ασθενείς είναι πως η καλή ρύθμιση με τα φάρμακα προφυλάσσει από τον κίνδυνο της βαριάς νόσησης με τον κορωνοϊό. Συνεπώς, πρέπει να είναι σε επαφή με τον γιατρό τους και να φροντίζουν να παίρνουν σωστά την αγωγή τους, είτε αυτή είναι εισπνεόμενη, είτε χάπια, είτε ενέσεις. Κατά τη διάρκεια των θερινών μηνών, και ειδικά σε περιόδους καύσωνα,

η φαρμακευτική αγωγή ενδέχεται να πρέπει να τροποποιηθεί, κάτι που μπορεί να γίνει κυρίως σε περίπτωση καρδιοπάθειας, υπέρτασης και σακχαρώδους διαβήτη. Η καλή συνεργασία με τον θεράποντα γιατρό και η συμμόρφωση με τις οδηγίες και τα φάρμακα που μας συστήνει αποτελούν το απαραίτητο εργαλείο για να ξεπεράσουμε κάθε κίνδυνο αυτό το πρωτόγνωρο καλοκαίρι του κορωνοϊού.

Λάθος η υπερεκτίμηση των δυνάμεων Στους ασθενείς με χρόνια νοσήματα και στους ηλικιωμένους (που στη συντριπτική τους πλειονότητα αντιμετωπίζουν τουλάχιστον ένα ή δύο προβλήματα υγείας) είναι απαραίτητη η σωματική άσκηση κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Όμως, λόγω της ζέστης η άσκηση συστήνεται νωρίς το πρωί ή αργά το απόγευμα, που οι συνθήκες είναι πιο κατάλληλες. Τα άτομα με χρόνια νοσήματα θα ωφεληθούν από την ήπια και τακτική σωματική δραστηριότητα, όμως δεν πρέπει να κάνουν το λάθος να υπερεκτιμήσουν τις δυνάμεις τους, ούτε στον περίπατο, ούτε όμως και στην παραλία, ειδικά μέσα στο νερό. Οι περισσότεροι πνιγμοί ή ισχαιμικά επεισόδια ηλικιωμένων στη θάλασσα οφείλονται στο γεγονός ότι ξεθαρρεύουν και απομακρύνονται πολύ από την ακτή, με αποτέλεσμα να τους εγκαταλείπουν οι δυνάμεις τους, όπως εξηγεί ο καρδιολόγος Δημήτρης Ρίχτερ από το Ελληνικό Ίδρυμα Καρδιολογίας. Ο καρδιολόγος προσθέτει πως οι ηλικιωμένοι και όλοι οι ασθενείς με χρόνια νοσήματα πρέπει πάντα να κολυμπούν με κάποιο άτομο παρέα και όχι μόνοι. Αντίστοιχα, ο αναπληρωτής καθηγητής Παθολογίας Νίκος Τεντολούρης, υπεύθυνος της Διαβητολογικής Μονάδας και του Ερευνητικού Διαβητολογικού Εργαστηρίου της Α’ Προπαιδευτικής Παθολογικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών στο «Λαϊκό» Νοσοκομείο, θυμίζει ότι οι διαβητικοί πρέπει να προσέχουν όταν περπατούν στην παραλία και να αποφεύγουν να περπατούν ξυπόλυτοι, για να μην πατήσουν κάτι και δημιουργηθεί πληγή που δεν θα επουλώνεται μετά. Επίσης, για όλους τους χρονίως πάσχοντες είναι πολύ σημαντικό να αποφεύγουν τα στραβοπατήματα, που μπορεί να οδηγήσουν σε πτώσεις, κακώσεις και κατάγματα. Οι ηλικιωμένοι και όσοι έχουν πρόβλημα υγείας πρέπει να φορούν άνετα υποδήματα με αντιολισθητική σόλα, που τους εξασφαλίζει στέρεο πάτημα, και να προσέχουν όταν ανεβαίνουν ή κατεβαίνουν σκάλες, μη χάσουν την ισορροπία τους και πέσουν, τονίζει ο φυσικοθεραπευτής Τάσος Τερζόπουλος.

υγεία

Οι γυναίκες είναι πιο ευάλωτες στις αυτοάνοσες παθήσεις από τους άντρες Τα αυτοάνοσα νοσήματα γνωρίζουν μεγάλη έξαρση στην εποχή μας και πλήττουν κυρίως τις γυναίκες, με 8 στους 10 ασθενείς παγκοσμίως να ανήκουν στο γυναικείο φύλο.

Τ DR. ΔΗΜΉΤΡΗΣ ΤΣΟΥΚΑΛΆΣ Επιστημονικός διευθυντής Metabolomic Medicine Διαβάστε περισσότερα στο drtsoukalas.com FB: DrDimitrisTsoukalas

α αυτοάνοσα νοσήματα εμφανίζονται σε όλο τον πληθυσμό και σε όλες τις ηλικιακές ομάδες, ενώ τα τελευταία χρόνια τα περιστατικά παρουσιάζουν εντυπωσιακή αύξηση. Ωστόσο, η ευπάθεια του γυναικείου φύλου στα αυτοάνοσα είναι σημαντικά μεγαλύτερη σε σχέση με του αντρικού, με συνέπεια το 78% των ατόμων με κάποιο αυτοάνοσο νόσημα να είναι γυναίκες. Η αιτία που τα αυτοάνοσα πλήττουν κυρίως το γυναικείο φύλο είναι το ιδιαίτερο μεταβολικό προφίλ των γυναικών και οι πολλαπλές ορμονικές αλλαγές που προκύπτουν κατά τη διάρκεια της ζωής τους, συγκεκριμένα στα στάδια της εμμηναρχής, της εφηβείας, της ωορρηξίας, της έμμηνου ρύσης, της κύησης, της κλιμακτηρίου και της εμμηνόπαυσης. Καθεμία από αυτές τις ορμονικές αλλαγές επηρεάζει άμεσα τη συνολική μεταβολική κατάσταση του οργανισμού, γεγονός που βιώνει κάθε γυναίκα σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, άλλωστε, λίγες μέρες πριν από την περίοδο, κατά τη διάρκεια της κύησης ή στην κλιμακτήριο, οπότε αλλάζουν έντονα η όρεξη, τα επίπεδα ενέργειας, η διάθεση, το βάρος, το επίπεδο των κατακρατήσεων υγρών και άλλες παράμετροι της οργανικής λειτουργίας.

ΟΙ ΓΥΝΑΊΚΕΣ ΕΊΝΑΙ ΠΙΟ ΕΥΆΛΩΤΕΣ ΣΤΙΣ ΑΥΤΟΆΝΟΣΕΣ ΠΑΘΉΣΕΙΣ ΑΠΌ ΤΟΥΣ ΆΝΤΡΕΣ Το γυναικείο φύλο, λόγω του ορμονικού και μεταβολικού προφίλ, είναι πιο ευάλωτο στα αυτοάνοσα νοσήματα. 78% των ατόμων με αυτοάνοσο είναι γυναίκες.

Μεσότιτλος: Πώς οι διαταραχές του μεταβολισμού πυροδοτούν τα αυτοάνοσα νοσήματα Νέα στοιχεία καταδεικνύουν ότι διαφορετικά αυτοάνοσα νοσήματα έχουν κοινά μεταβολικά χαρακτηριστικά, γεγονός που υποδηλώνει ότι κάποιοι κοινοί παράγοντες εμπλέκονται στην εμφάνιση της νόσου. Ενισχύεται έτσι η άποψη ότι οι διαταραχές σε επίπεδο μεταβολισμού προηγούνται της εμφάνισης των αυτοάνοσων παθήσεων. Δηλαδή είναι οι διαταραχές του μεταβολισμού που προκαλούν τα αυτοάνοσα και όχι το αντίθετο. Αλλαγές και διαταραχές του μεταβολισμού συνδέονται άμεσα με την ανάπτυξη αυτοάνοσου νοσήματος σε δεύτερο χρόνο. Ας δούμε αναλυτικά ποιες είναι οι βασικότερες μεταβολικές διαταραχές. Μια κοινή μεταβολική διαταραχή είναι η αντίσταση στην ινσουλίνη. Σε αυτή την περίπτωση, η αυξημένη κατανάλωση υψηλά επεξεργασμένων τροφών και ζάχαρης αναγκάζει τον οργανισμό να εκκρίνει όλο και μεγαλύτερες ποσότητες ινσουλίνης, ώστε να διατηρήσει τα επίπεδα του ζαχάρου στο αίμα εντός του φυσιολογικού. Η ινσουλίνη είναι αυξητικός παράγοντας που αυξάνει την ένταση των φλεγμονών στο σώμα και απορρυθμίζει τη λειτουργία του ανοσοποιητικού. Μια επιπρόσθετη μεταβολική διαταραχή είναι η διαταραχή του μικροβιώματος. Η κατανάλωση βιομηχανικά επεξεργασμένων τροφών, αλλά και φρέσκων τροφίμων που έχουν εκτεθεί σε φυτοφάρμακα και παρασιτοκτόνα, επηρεάζει σημαντικά τη μικροβιακή χλωρίδα της τροφής και τη σύσταση του μικροβιώματος του ανθρώπινου οργανισμού. Γνωρίζουμε ότι η σύσταση του μικροβιώματος είναι κεντρικός παράγοντας στην ομαλή λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος. Επίσης, υπάρχουν τα περιστατικά μειωμένης έκθεσης του ανοσοποιητικού στα φυσιολογικά μικρόβια. Στις ανεπτυγμένες χώρες, λόγω αυξημένης αντισηψίας και ενισχυμένων συνθηκών υγι-

εινής, το ανοσοποιητικό σύστημα των ανθρώπων δεν έρχεται σε επαφή με τα μικρόβια που χρειάζεται, ώστε να ωριμάσει. Η ελλιπής έκθεσή του σε φυσιολογικά μικρόβια είναι ένας από τους παράγοντες που οδηγούν σε αδυναμία αναγνώρισης των κυττάρων του εαυτού. Το ανοσοποιητικό «βλέπει» τα δικά του όργανα και ιστούς ως ξένα, τους επιτίθεται κι έτσι αναπτύσσεται αυτοανοσία. Μια άλλη μεταβολική διαταραχή αφορά ελλείψεις βασικών βιταμινών που ρυθμίζουν την ομαλή λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος. Οι βιταμίνες και τα θρεπτικά στοιχεία, όπως η βιταμίνη D, τα ω-3 λιπαρά οξέα, το μαγνήσιο, το σελήνιο, τα προβιοτικά κ.ά., έχουν ανοσορρυθμιστική δράση. Δηλαδή είναι απαραίτητες για τη φυσιολογική λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος. Ελλείψεις σε αυτά τα στοιχεία συνδέονται με ανεπαρκή ωρίμανση των λευκών αιμοσφαιρίων και χαμηλή άμυνα σε εξωγενείς παράγοντες, όπως τα μικρόβια και οι ιοί. Συνδέονται, επίσης, με υπεραντίδραση του ανοσοποιητικού σε σχέση με δικά του όργανα και ιστούς. Το ψυχογενές στρες προκαλεί ορμονικές και μεταβολικές διαταραχές που αυξάνουν σημαντικά την πιθανότητα ανάπτυξης αυτοανοσίας. Παρότι το ψυχογενές στρες δεν αρκεί από μόνο του ώστε να οδηγήσει σε αυτοανοσία, επί εδάφους σημαντικής μεταβολικής διαταραχής μπορεί να πυροδοτήσει την εμφάνιση αυτοάνοσων ασθενειών, όπως ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος, η ψωρίαση, η λεύκη, ο διαβήτης τύπου Ι και άλλες παθήσεις. Όσο αυξάνεται η γνώση μας για τα αυτοάνοσα νοσήματα, αυξάνεται και η ικανότητα παρέμβασής μας στη διόρθωση των αιτιολογικών παραγόντων που προκαλούν αυτή την ομάδα ασθενειών. Μέσα από την κλινική μας εμπειρία έχουμε διαπιστώσει ότι η διόρθωση της μεταβολικής κατάστασης μπορεί να βοηθήσει σημαντικά στη βελτίωση της πορείας της νόσου στα αυτοάνοσα αλλά και να μειώσει τον κίνδυνο της εμφάνισής τους.

11.6.20 – lifo

35

LiFO health/2020

Ποιος είναι ο μεγάλος πρωταγωνιστής στον αγώνα δρόμου για τη δημιουργία στοχευμένου φαρμάκου για την πρόληψη και την αντιμετώπιση της Covid-19.

υγεία

«

Αγώνας δρόμου για την ανάπτυξη στοχευμένων φαρμάκων για τον κορωνοϊό

της Αλεξίας Σβώλου

36 lifo – 11.6.20

Ε

ίμαστε αντιμέτωποι με έναν νέο ιό, στον οποίο δεν έχουμε χτίσει ανοσία, για τον οποίο δεν υπάρχει ακόμα προφυλακτικό εμβόλιο και το μόνο φάρμακο που έχουμε στα χέρια μας είναι η κοινωνική αποστασιοποίηση». Με αυτήν τη φράση περιγράφει τη μάχη που δώσαμε και δίνουμε με τον κορωνοϊό ο καθηγητής Παθολογικής Φυσιολογίας Λοιμώξεων του ΕΚΠΑ Νίκος Σύψας, συνοψίζοντας σε λίγες γραμμές τα πολύπλοκα παγκόσμια δεδομένα για τον ιό SARS-CoV-2. Φυσικά, αυτή είναι μια κατάσταση δυναμική, που αλλάζει από μέρα σε μέρα, αλλά όχι με ιλιγγιώδεις ταχύτητες, καθώς η ανάπτυξη εμβολίων και φαρμάκων είναι επίπονες διαδικασίες και οι ερευνητές δεν διαθέτουν το μαγικό ραβδάκι του Χάρι Πότερ. Στα φάρμακα, η κατάσταση είναι λίγο πιο αισιόδοξη απ’ ό,τι στο φλέγον θέμα του εμβολίου για την Covid-19, με αρκετές πειραματικές θεραπείες να αναπτύσσονται στα ερευνητικά εργαστήρια της Ευρώπης, της Ασίας και της Αμερικής, αξιοποιώντας τη γνώση που είχαν αποκρυσταλλώσει οι επιστήμονες κατά τις προγενέστερες επιδημίες με τους ιούς Sars και Mers το 2002 και το 2012 αντίστοιχα, οι οποίοι είναι «ξαδελφάκια» του κορωνοϊού SARS-CoV-2. Γι’ αυτό, άλλωστε, τα βασικότερα «όπλα» που επιστρατεύουν οι φαρμακευτικές εταιρείες αφορούν αντιρετροϊκά φάρμακα σαν κι αυτά του AIDS και αντιικά που είχαν δοκιμαστεί στις προηγούμενες επιδημίες ή στη μεγάλη έξαρση του ιού Ebola. Ο μεγάλος πρωταγωνιστής στον αγώνα δρόμου για τη δημιουργία στοχευμένου φαρμάκου για την πρόληψη και την αντιμετώπιση της Covid-19 και των επιπλοκών της είναι ένα φάρμακο που αναπτύχθηκε για τον Ebola, το αντιικό Remdesivir, το οποίο ωστόσο δεν φάνηκε δραστικό σε αυτή την περίπτωση. Όμως στις πρώτες μελέτες που έγιναν για τον νέο κορωνοϊό, το Remdesivir μείωσε κατά 4 ημέρες τον χρόνο ανάρρωσης και τη θνητότητα σε όσους ασθενείς βρέθηκαν με βαριά αναπνευστική ανεπάρκεια στη μονάδα εντατικής θεραπείας και πέρασε τις εξετάσεις, κερδίζοντας την πρώιμη έγκριση του Αμερικανικού Οργανισμού Φαρμάκων (FDA) για ασθενείς που νοσηλεύονται σε μέτρια ή βαριά κατάσταση. Μαζί στα κουλουάρ αυτής της ξέφρενης επιστημονικής κούρσας τρέχουν αντιικά φάρμακα και αρκετά ανοσοτροποποιητικά που σταματούν την εμφάνιση της λεγόμενης «καταιγίδας κυττοκινών», αυτής της υπερ-φλεγμονώδους αντίδρασης που οδηγεί πολλούς ασθενείς στον θάνατο. Τα περισσότερα ανοσοτροποποιητικά είναι ήδη εγκεκριμένες θεραπείες για τη ρευματοειδή αρθρίτιδα, ενώ ταυτόχρονα τρέχουν για να κόψουν το νήμα (της έγκρισης από τον FDA και τον αντίστοιχο ευρωπαϊκό ΕΜΑ) ανθελονοσιακά, όπως η υδροξυχλωροκίνη και το ξαδελφάκι της, η χλωροκίνη, το καρδιολογικό σκεύασμα κολχικίνη και κάποια φάρμακα που χρησιμοποιούνται τα τελευταία χρόνια σε ογκολογικούς ασθενείς, π.χ. μερικές ανοσοθεραπείες και κάποιοι αντι-αγγειογενετικοί παράγοντες. Πάντως, ο καθηγητής Καρδιολογίας, Χριστόδουλος Στεφανάδης, επικεφαλής της μελέτης για την κολχικίνη, έχει εκφράσει την άποψη ότι ο κορωνοϊός θα θεραπεύεται όπως και ο ιός HIV (του AIDS), με κοκτέιλ φαρμάκων, και όχι με μία και μόνη θεραπεία.

Τα αντισώματα όχι μόνο ως τεστ αλλά καιως θεραπεία για τον κορωνοϊό Η πανδημία της Covid-19 δίδαξε σε όλο τον κόσμο μία λέξη: «αντισώματα». Τα τεστ αντισωμάτων, άλλωστε, αποτελούν το μεγάλο στοίχημα των επιστημόνων για την επιδημιολογική επαγρύπνηση των χωρών για τον κορωνοϊό και τη διερεύνηση του σταδιακού χτισίματος της ανοσίας της αγέλης, ενώ, ειδικά τώρα, που αναμένουμε το άνοιγμα του τουρισμού, τα τεστ αντισωμάτων θα μας βοηθήσουν να ελέγχουμε και τους τουρίστες. Όμως τα αντισώματα δεν αξιοποιούνται μόνο ως τεστ αλλά και ως θεραπεία. Ως ορός αντισωμάτων (ορός πλάσματος αίματος) μπορούν να ληφθούν από ασθενείς που νόσησαν και ανέρρωσαν, ώστε να δοθούν σε άλλα, βαριά περιστατικά τα οποία δεν ανταποκρίνονται καλά στα χορηγούμενα φάρμακα. Όμως η χορήγηση ορού αντισωμάτων έχει περιορισμούς, καθώς είναι βιολογικό υλικό που λαμβάνεται από ασθενή και μετά δέχεται επεξεργασία στο εργαστήριο. Αντίθετα, μια θεραπεία με μονοκλωνικά υψηλής εξειδίκευσης εναντία στον SARS-CoV-2, τον ιό που προκαλεί την Covid-19, που αναπτύσσεται και παράγεται χωρίς την ανάγκη λήψης ανθρώπινου πλάσματος από ασθενείς που έχουν αναρρώσει από τη νόσο, μέσω μιας πλατφόρμας, μπορεί να αποτελέσει την απάντηση στην ανάγκη για μαζική ζήτηση. Μια τέτοια πλατφόρμα με την ονομασία DiversitAb ανέπτυξαν οι εταιρείες SAΒ και CSL Behring που ένωσαν τις δυνάμεις τους για να παραγάγουν το αντίσωμα SAB-185 το συντομότερο, με τις κλινικές δοκιμές να ξεκινούν στη Βόρεια Αμερική μέσα στο καλοκαίρι. Στην ερώτηση του ενός εκατομμυρίου δολαρίων, πού υπερτερεί μια θεραπεία μονοκλωνικών αντισωμάτων σε σύγκριση με μία που παρασκευάζεται από ορό πλάσματος, οι ειδικοί μάς απαντούν: σε αντίθεση με την υπεράνοση θεραπεία, η τεχνολογία δύναται να παράγει αντισώματα χωρίς να χρειαστεί να συλλέξει ανακτηθέν πλάσμα από ασθενείς που έχουν αναρρώσει από τη νόσο Covid-19. H ανοσοθεραπεία ενδέχεται να είναι πιο δραστική από την υπεράνοση θεραπεία από ανακτηθέν πλάσμα ασθενών που ανέρρωσαν από τη νόσο Covid-19. Η προσέγγιση αυτή προσφέρει τη δυνατότητα παραγωγής μεγάλων ποσοτήτων προϊόντος σε σχέση με τις παραδοσιακές μεθόδους παραγωγής ανθρώπινων αντισωμάτων από πλάσμα. Τέλος, σε μελλοντικές πανδημίες η πλατφόρμα της SAB μπορεί να προσφέρει τη δυνατότητα γρηγορότερης εύρεσης θεραπευτικών λύσεων προς όφελος των ασθενών.

υγεία

Τα θαλάσσια σπορ χτίζουν γερό ανοσοποιητικό σύστημα

Τ ΑΝΑΤΟΛΉ ΠΑΤΑΡΊΔΟΥ Χειρουργός ωτορινολαρυγγολόγος κεφαλής & τραχήλου, παιδοωτορινολαρυγγολόγος, επιστημονική συνεργάτις Νοσοκομείου Υγεία-Μητέρα e-mail: anatolipataridou@windowslive.com www.pataridou.gr

α θαλάσσια σπορ συνδυάζουν διασκέδαση και άθληση με τον πιο απολαυστικό και cool τρόπο, ξορκίζοντας τη ζέστη του καλοκαιριού. Ωστόσο, αυτό που λίγοι άνθρωποι γνωρίζουν είναι ότι η ενασχόληση με τα σπορ της θάλασσας επιδρά ευεργετικά στα χρόνια νοσήματα του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος και πως τα παιδιά και οι έφηβοι που περνούν το καλοκαίρι τους κάνοντας θαλάσσια σπορ χτίζουν από μικρή ηλικία ένα πολύ γερό ανοσοποιητικό. Δεν είναι ποτέ αργά να ανακαλύψουμε τα φανερά και τα κρυφά οφέλη των υδάτινων σπορ και να τα εντάξουμε στη ζωή μας. Για μένα, προσωπικά, η επαφή με τα θαλάσσια σπορ προέκυψε καθώς αναζητούσα απαντήσεις στο ερώτημα: «Γιατί, παρά την πρόοδο της Ιατρικής, έχει αυξηθεί τόσο πολύ η νοσηρότητα στις παθήσεις του αναπνευστικού συστήματος;». Ιδιαίτερα στην ειδικότητα της ωτορινολαρυγγολογίας έχουν αυξηθεί οι ασθενείς με αλλεργική ρινίτιδα, ιγμορίτιδα, πολύποδες, αποφρακτική άπνοια, καθώς και κακοήθειες στην περιοχή του στόματος, του φάρυγγα και του λάρυγγα. Επίσης, έχει αυξηθεί και η σωματοποίηση του άγχους, με συχνότερα συμπτώματα τον ίλιγγο, την κεφαλαλγία, τις εμβοές, τη δυσκολία στην κατάποση, την αστάθεια. Βέβαια, παρά την εξέλιξη στη διάγνωση και στη θεραπεία, είτε φαρμακευτική είτε χειρουργική με τις νέες ενδοσκοπικές τεχνικές, είναι βέβαιο αυτό που ο Ιπποκράτης είχε πει πριν από χιλιάδες χρόνια, ότι το σώμα έχει την ιδιότητα, σε μεγάλο βαθμό, να αυτοθεραπεύεται. Για να συμβεί αυ-

Kατά την επαφή μας με το νερό, κάνουμε τις πιο φυσικές ρινικές πλύσεις, οι οποίες θεραπεύουν τα χρόνια προβλήματα του ανώτερου αναπνευστικού ή βοηθούν ώστε αυτά να διατηρηθούν σε ένα σταθερό επίπεδο.

τό, ύψιστη σημασία έχουν οι εξής παράγοντες: η διατροφή, η κίνηση, το περιβάλλον, ο τρόπος ζωής, ο τρόπος σκέψης. Σε ό,τι αφορά τον τρόπο ζωής, η άσκηση διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην καλή υγεία του οργανισμού μας. Αναπτύσσονται σωματικές δυνάμεις παράλληλα με τις νοητικές λειτουργίες και τονώνεται η ευεξία. Ειδικά η ενασχόληση με τα θαλάσσια σπορ μπορεί να μας προσφέρει πολύ περισσότερα, καθώς συνδυάζει την άθληση με την επαφή με το υδάτινο στοιχείο, γυμνάζει ολόκληρο το σώμα και προάγει την ψυχική μας υγεία, λόγω της άμεσης επαφής με τη φύση.

Κάθε ηλικία είναι κατάλληλη για να μάθεις water ski ή windsurfing Έτσι κι εγώ, πριν από οκτώ χρόνια, μπήκα στον γλυκό πειρασμό να πραγματοποιήσω ένα παιδικό μου όνειρο, να μάθω θαλάσσιο σκι και ιστιοσανίδα. Σαγηνεύτηκα από την αύρα του αέρα της Πάρου και αποφάσισα να ξεπεράσω τους φόβους μου, χάρη στους έμπειρους δασκάλους. Η ιστιοσανίδα και το θαλάσσιο σκι είναι δύο αθλήματα που ανεβάζουν την αδρεναλίνη και τον ενθουσιασμό στα ύψη, γιατί αυξάνουν τα επίπεδα των ενδορφινών, που δρουν ως φυσικά αντικαταθλιπτικά στον εγκέφαλο και αμέσως αλλάζει η διάθεσή μας. Παράλληλα, κατά την επαφή μας με το νερό κάνουμε τις πιο φυσικές ρινικές πλύσεις, οι οποίες θεραπεύουν τα χρόνια προβλήματα του ανώτερου αναπνευστικού ή βοηθούν ώστε αυτά να διατηρηθούν σε ένα σταθερό επίπεδο, χωρίς επιπλοκές και έντονα συμπτώματα. Και τα

δύο αθλήματα απαιτούν συντονισμό κινήσεων και ισορροπία. Είναι από τις πιο δημοφιλείς καλοκαιρινές δραστηριότητες στη χώρα μας, και όχι άδικα. Ειδικά στο θαλάσσιο σκι, η στιγμή που το σώμα, μαζεμένο αρχικά σαν μπάλα, εκτινάσσεται και ισορροπεί στην επιφάνεια του νερού, είναι συγκλονιστική και αξίζει να το ζήσει κανείς. Όσον αφορά το άθλημα της ιστιοσανίδας, ο συντονισμός και η τεχνική που απαιτούνται για να ισορροπήσεις πάνω στη σανίδα χαρίζουν απίστευτη αυτοπεποίθηση, σε όποια ηλικία κι αν είναι κανείς, καθώς ανακτάς τον έλεγχο του σώματος. Αξίζει να αναφέρουμε αυτό που λέει ο Αργεντινός ψυχίατρος Χόρχε Μπουκάι σε ένα του βιβλίο: «Η ζωή είναι όπως το σπορ της ιστιοσανίδας, πρέπει να πας ανάλογα με τον αέρα και το κύμα, που έχει μια συνεχή δυναμική». Η ενασχόληση με αυτά τα τόσο δημοφιλή σπορ του ελληνικού καλοκαιριού χαρίζει ένα καλύτερο προφίλ υγείας σε κάθε ηλικία, καθώς έχουν ευεργετική επίδραση (και) στα χρόνια νοσήματα του ανώτερου αναπνευστικού. Η υψηλή περιεκτικότητα του θαλασσινού νερού σε ευεργετικά συστατικά μειώνει τις πιθανότητες νοσηρότητας, ενώ αλλάζει το προφίλ των χρόνιων νοσημάτων, όπως οι αλλεργίες και η ιγμορίτιδα, στα παιδιά και στους ενήλικους. Το κλειδί για την καλή υγεία είναι η πρόληψη. Οι παρακαταθήκες ενέργειας που θα πάρουμε από τις καλοκαιρινές μας διακοπές ας γίνουν η αφορμή να αντιδράσουμε πιο ολιστικά στην αύξηση της νοσηρότητας με ριζική αλλαγή του καθημερινού τρόπου ζωής όσον αφορά τη διατροφή, την άθληση και τη διαχείριση των γεγονότων της ζωής μας.

11.6.20 – lifo

37

The good LiFO

ANEK LINES: Ταξιδεύοντας υπεύθυνα στη δημοφιλή Κρήτη

Η Lidl προσχωρεί στο Oικουμενικό Σύμφωνο του ΟΗΕ

Market

Η εταιρεία δεσμεύτηκε να εφαρμόσει πιστά τις δέκα αρχές του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών σχετικά με τη βιωσιμότητα στους τομείς των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, των κοινωνικών προτύπων, του περιβάλλοντος και της καταπολέμησης της διαφθοράς. Η προσχώρηση στο Οικουμενικό Σύμφωνο του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών υπογραμμίζει τη μακροπρόθεσμη δέσμευση της Lidl για βιωσιμότητα και για την εταιρική δέουσα επιμέλεια και τη συνεχή βελτίωση των κοινωνικών και οικολογικών προτύπων στην αλυσίδα αξίας της. Μεταξύ άλλων, αυτό αποτυπώνεται σαφώς στο ενημερωμένο και διευρυμένο έγγραφο ανάλυσης θέσεων σχετικά με την εταιρική δέουσα επιμέλεια για τα ανθρώπινα δικαιώματα και την προστασία του περιβάλλοντος κατά την αγορά εμπορευμάτων. Το πλήρες έγγραφο καθώς και περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τη δέσμευση της Lidl για τη βιωσιμότητα είναι διαθέσιμα στην ηλεκτρονική διεύθυνση https://corporate.lidl-hellas.gr/ responsibility/position-papers.

38 lifo – 11.6.20

Οι δράσεις της Omega για την Ημέρα των Ωκεανών Την ημέρα εορτασμού του Αγίου Πνεύματος ο κόσμος γιόρταζε και την Ημέρα των Ωκεανών. Έτσι, η Omega, σε μία από τις πολλές δράσεις της που είναι σχετικές με την ημέρα αυτή, μας ξενάγησε στη συνεργασία της με το GoodPlanet Foundation. Από τη συνεργασία αυτή προέκυψαν δύο εγχειρήματα οικολογικής σημασίας για την ανάπλαση και τη διατήρηση της ακτής της Ινδονησίας. Αντιστοίχως, δημιουργήθηκαν οικολογικά ντοκιμαντέρ ως συμπαραγωγές της OMEGA και του GoodPlanet Foundation, συμπεριλαμβανομένου του Planet Ocean που έχει το όνομα του πολύ γνωστού Seamaster της. Το ντοκιμαντέρ, που σκηνοθετήθηκε από τον Yann Arthus-Bertrand, επισημαίνει την ποικιλομορφία της θαλάσσιας ζωής των ωκεανών με συγκλονιστικές υποβρύχιες και εναέριες κινηματογραφικές λήψεις και ενισχύει την ενημέρωση του κόσμου για τον τρόπο προφύλαξης και διατήρησης των ωκεανών της γης. Μπορείτε κι εσείς να το απολαύσετε στο site της Omega, www.omegawatches. com, ή, πιο απλά, στο ακόλουθο link: https://www.omegawatches.com/ planet-omega/social/our-planet.

BEIERSDORF HELLAS: ΕΝΊΣΧΥΣΕ ΤΟΝ ΑΓΏΝΑ ΚΑΤΆ ΤΟΥ ΚΟΡΩΝΟΪΟΎ ΜΕ ΠΡΟΣΦΟΡΆ ΑΞΊΑΣ ΆΝΩ ΤΩΝ 300.000 ΕΥΡΏ Η Beiersdorf Hellas, πιστή στις αξίες της και με δεδομένη την ανάγκη για πρόσθετο νοσοκομειακό εξοπλισμό για την καταπολέμηση της διάδοσης του κορωνοϊού, ανακοίνωσε την ενίσχυση, μέσω δωρεάς στο υπουργείο Υγείας, των συστημάτων υγείας με τον απαραίτητο εξοπλισμό για την περίθαλψη των ασθενών και την καταπολέμηση της διάδοσης του κορωνοϊού με χρηματική προσφορά 45.000 ευρώ, ενώ η συνολική της προσφορά, συμπεριλαμβανομένων ειδών στους επαγγελματίες υγείας και άλλες ευπαθείς ομάδες κατά την περίοδο της υγειονομικής κρίσης, ξεπέρασε τα 300.000 ευρώ. Σε συνεργασία με οργανισμούς, όπως ο ΔΕΣΜΟΣ, τοπικούς φορείς και ιδρύματα που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της προστασίας και φροντίδας των ευάλωτων κοινωνικών ομάδων, κάλυψε τις ανάγκες περισσότερων από 10.000 συνανθρώπων μας σε προϊόντα προσωπικής φροντίδας Nivea, ενώ παράλληλα δημιούργησε 30.000 ειδικές συσκευασίες της αγαπημένης Nivea στο μεταλλικό κουτί με σήμανση «Thank you», τις οποίες και διένειμε σε όλα τα νοσοκομεία αναφοράς του κορωνοΐού στα σχετικά κέντρα Υγείας αλλά και σε πολλά ακόμα νοσοκομεία, όπως το Παίδων.

Η ΑΝΕΚ LINES, με υπευθυνότητα και σεβασμό στη δημόσια υγεία, ταξιδεύει όλο τον κόσμο στην αγαπημένη Κρήτη από τη Δευτέρα 18 Μαΐου, λαμβάνοντας τα προβλεπόμενα μέτρα για την προστασία των επιβατών που τίθενται σε ισχύ έως και τις 15 Ιουνίου. Οι άνθρωποι της εταιρείας έχουν καταρτίσει εξειδικευμένο σχέδιο κατά της εξάπλωσης του Covid-19 αλλά και για την αναγνώριση πιθανών κρουσμάτων. Τα πλοία του στόλου της ANEK διαθέτουν όλα τα απαραίτητα μέσα για την πρόληψη της μετάδοσης του ιού, απολυμαίνοντας παράλληλα σχολαστικά και με μεγάλη συχνότητα κάθε χώρο τους. Η πρόληψη ξεκινά πριν από την αναχώρηση. Ο επιβάτης, πριν από την επιβίβαση στο πλοίο, οφείλει να παραδώσει συμπληρωμένο ειδικό ερωτηματολόγιο κατάστασης υγείας. Το ερωτηματολόγιο διατίθεται στα πρακτορεία με την έκδοση του εισιτηρίου και στην ιστοσελίδα www.anek.gr. Για την αποφυγή του συνωστισμού και τη διευκόλυνση της διαδικασίας επιβίβασης συνίσταται η έγκαιρη προσέλευση στο πλοίο. Καθόλη τη διάρκεια του ταξιδιού είναι υποχρεωτική σε όλους τους εσωτερικούς και εξωτερικούς χώρους η χρήση μάσκας από επιβάτες και μέλη του πληρώματος.

Ολοκληρώθηκε με επιτυχία το «Everesting 10.000m Challenge» Το παγκόσμιο challenge «Everesting 10.000m» ολοκλήρωσε ο ποδηλάτης Τάκης Ξούρης, που επέλεξε αυτόν τον τρόπο προκειμένου να περάσει το μήνυμα για μια bike-friendly πόλη και κοινωνία σε συνεργασία με τη Skoda Greece. Το εγχείρημα, που πραγματοποιήθηκε συμβολικά την Τετάρτη 3 Ιουνίου, Παγκόσμια Ημέρα Ποδηλάτου, διήρκεσε 18 ώρες συνεχόμενης ποδηλασίας, προκειμένου να συμπληρωθεί η συνολική υψομετρική άνοδος 10.000 μέτρων, ξεπερνώντας έτσι τα όρια του Everest και διανύοντας συνολικά πάνω από 300 χιλιόμετρα. Αρκετοί ποδηλάτες, και όχι μόνο, βρέθηκαν στον Υμηττό για να υποστηρίξουν το συγκεκριμένο εγχείρημα αλλά και για να κάνουν μέρος της διαδρομής, με τον Νίκο Παπαγγελή, παρα-ποδηλάτη της Skoda Greece Team, να αποτελεί μια ξεχωριστή παρουσία. Ο νεαρός παρα-αθλητής «φώναξε» με τον τρόπο του την επιθυμία να δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες για να μπει η ποδηλασία στη ζωή των Αθηναίων ως μέσο άσκησης και μετακίνησης στον αστικό ιστό της πρωτεύουσας! Η Skoda στήριξε τον παρα-ποδηλάτη στην προσπάθειά του, αφού η ποδηλασία είναι μέσα στο DNA της από τα πρώτα χρόνια ζωής της. Το πάθος της μάρκας για την ποδηλασία καταδεικνύεται στην πλατφόρμα We Love Cycling, ενώ υπό τη στέγη της έχει ακόμα τους τριαθλητές Τζένη Μπουλμέτη και Χρήστο Γαρέφη.

Νέο flagship κατάστημα INTERSPORT στο κέντρο της Αθήνας, εκεί όπου τα σπορ συναντούν την τεχνολογία Η INTERSPORT φέρνει την digital εμπειρία στα σπορ, σε ένα επιβλητικό κτίριο 2.400 τ.μ. που εκτείνεται σε τρία επίπεδα στην οδό Ερμού 46, καλύπτοντας όλες τις ανάγκες σε αθλητικά είδη! Το νέο κατάστημα, το μεγαλύτερο της εταιρείας αυτήν τη στιγμή στην Ελλάδα, σηματοδοτεί τη μετάβαση στη νέα εποχή εξυπηρέτησης μέσω ψηφιακών μέσων. Το σύγχρονο περιβάλλον του καταστήματος είναι σχεδιασμένο με μίνιμαλ αισθητική. Κάθε κατηγορία προϊόντων παρουσιάζεται σε ξεχωριστό σημείο, ενώ μέσα από ήχους και εμπειρίες ο επισκέπτης βιώνει τον παλμό καθενός αθλήματος. Σε κάθε επίπεδο βρίσκονται ειδικά προηγμένες τεχνολογικές καινοτομίες για τη διευκόλυνση του καταναλωτή, όπως η γνωστή πλέον τεχνολογία footscan που προσδιορίζει με ψηφιακά μέσα τον ακριβή τύπο παπουτσιού running βάσει των χαρακτηριστικών του πέλματος. Επιπλέον, ο τοίχος των παπουτσιών δίνει, μέσω digital monitors, χρήσιμες πληροφορίες για τις τεχνικές ιδιαιτερότητες των προϊόντων, ενώ η αναζήτηση προϊόντων γίνεται ακόμα πιο εύκολη, καθώς το εξειδικευμένο προσωπικό της INTERSPORT έχει στη διάθεσή του personal digital tablets για να βρίσκουν το κατάλληλο προϊόν ανάλογα με τις ανάγκες του καταναλωτή. Τέλος, για να μη μένει κανείς από μπαταρία στο κινητό του, υπάρχουν σημεία «Recharging Station».

week

40

ΕΓΚΑΙΝΙΑ ΠΡΕΜΙΕΡΕΣ Τι καινούργιο ξεκινάει αυτή την εβδομάδα

43

ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ Enter: 5 καλλιτέχνες από διαφορετικές γωνιές του πλανήτη δημιούργησαν νέα έργα μέσα στην καραντίνα

44

ΒΙΒΛΙΟ Η σπουδαία περίπτωση του Χούλιο Κορτάσαρ

ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ

City Drive-in Το Cinema Alive διοργανώνει το «City Drive-in» στον λόφο του Λυκαβηττού. Κατά τη διάρκεια του Ιουνίου το drive-in σινεμά του Λυκαβηττού παρουσιάζει ταινίες, συναυλίες και παραστάσεις stand-up comedy. Στις προσεχείς προβολές τα Train to Busan, La La Land και Magic In the moonlight. Στον χώρο θα λειτουργεί και food court με σνακ και ποτά.

ΣΙΝΕΜΑ Πινόκιο Ο Πινόκιο, μια μαριονέτα, αρχίζει να μιλάει και να συμπεριφέρεται σαν άνθρωπος. απο τon θοδωρη κουτσογιαννοπουλο

42

ä Έως 30/6, λόφος Λυκαβηττού, εισ.: 12-14 ευρώ/αυτοκίνητο

topevents

4 ONLINE ΣΥΝΑΥΛΙΑ Κωνσταντίνος Βήτα

9 week

11 - 1 7 ιου ν ιου 20 20

Με τον Κωνσταντίνο Βήτα συνεχίζεται η διαδικτυακή σειρά συναυλιών του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ). Ο καλλιτέχνης επιλέγει μουσική και τραγούδια απ’ όλη του τη δισκογραφία: χιπ-χοπ και ηλεκτρονικοί ρυθμοί, πειραματικές προσεγγίσεις και συνθέσεις.

13/6, 21:00, στο snfcc.org/kbhta και στη σελίδα του ΚΠΙΣΝ στο Facebook @SNFCC

5 FOOD MARKET Pop up Munchies

STOEP TH S PR ES 1 ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ Διονύσης Καβαλλιεράτος, Chorus/ Xoρός

3 ONLINE ΣΥΝΑΥΛΙΑ Nalyssa Green

ΜΟΥΣΙΚΗ Η Γιορτή της Μουσικής Φέτος, το Γαλλικό Ινστιτούτο γιορτάζει τη μουσική διαφορετικά. Από 15 ως 21 Ιουνίου συντονιστείτε στον ραδιοφωνικό σταθμό Pepper 96.6 και στα κοινωνικά δίκτυα του ινστιτούτου και ακούστε τις playlists των εκλεκτών προσκεκλημένων. Oι Φανί Αρντάν, Εμανουέλ Μπεάρ, Ζιλιέτ Μπινός, Ολιβιέ Πι, Ρούφους Ουέινραϊτ, Ιντιλά και άλλοι αγαπημένοι καλλιτέχνες σάς προσκαλούν να ακούσετε τις μουσικές που επέλεξαν.

Με 30 σχέδια μεγάλων διαστάσεων πάνω σε χαρτί ο Διονύσης Καβαλλιεράτος προσεγγίζει το θέμα του Χορού μέσα από μία διαφορετική οπτική. Στη νέα του ατομική έκθεση που φιλοξενείται στην γκαλερί Bernier/Eliades, παράλληλα με την εγκατάστασή του στο Ηρώδειο, ο καλλιτέχνης μας προσκαλεί να αναστοχαστούμε πάνω σε σύγχρονα κοινωνικά, πολιτικά αλλά και ανθρώπινα ζητήματα, με μέσο πάντα την παρωδία και τον αυτοσαρκασμό. 18/618/7, Bernier/Eliades, Επταχάλκου 11, Τρ.Σάβ. 12:00-21:00, Kυριακές 21/6 & 28/6: 17:30 -21:00, είσοδος ελεύθερη

2 ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ Επιβεβαιώνοντας τη ζωή

15-21/6, https://ifa. gr/el/

Σεφ, μάγειρες και καντίνες δίνουν απογευματινό ραντεβού στη Φωκίωνος για street food και κοκτέιλ, με περιορισμένο αριθμό τραπεζιών σε απόσταση, τηρώντας όλους τους κανόνες ασφαλείας. Για πρώτη φορά θα υπάρχει και η επιλογή take away και delivery. Παράλληλα, DJs του Pepper Radio θα διαλέγουν τη μουσική, ενώ θα υπάρχει και open mic για επίδοξους τραγουδιστές, stand-up comedians κ.ά.

13/6, Δημοτική Αγορά Κυψέλης, Φωκίωνος Νέγρη 42, 17:00-23:00

6 ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ Γεωργία Σαγρή, Deep Cut

H γκαλερί Ζουμπουλάκη παρουσιάζει την ομαδική έκθεση «Νέα από το ατελιέ: Επιβεβαιώνοντας τη ζωή» με έργα που δημιουργήθηκαν την περίοδο της αυτοαπομόνωσης. Έως 31/7, γκαλερί Ζουμπουλάκη, πλ. Κολωνακίου 20, Αθήνα, Τρ., Πέμ.Παρ. 11:00-15:00 & 17:00-20:00, Τετ. 11:0015:00, Σάβ. 11:00-15:00, είσοδος ελεύθερη

40 lifo – 11.6.20

Ζωντανά από το ΚΠΙΣΝ στις οθόνες μας, η Nalyssa Green παρουσιάζει τραγούδια από το σύνολο της δισκογραφίας της, πρόσφατες δημιουργίες αλλά και κομμάτια από τον επερχόμενο δίσκο της. Με τη χαρακτηριστική ατμοσφαιρική φωνή της θα τα ερμηνεύσει κυρίως σόλο, με τη συνοδεία πιάνου ή κιθάρας. Σε ένα μέρος του προγράμματος θα τη συνοδεύσουν η Δεσποινίς Τρίχρωμη και η Κατερίνα Παπαχρήστου (Tango with Lions). 12/6, 20:30, στο snfcc.org/nalyssa και στη σελίδα του ΚΠΙΣΝ στο Facebook @SNFCC

Η γκαλερί The Breeder, μετά το lockdown, δεν ανοίγει, αλλά επιλέγει να εκθέσει από τις 11 Ιουνίου το έργο της Γεωργίας Σαγρή, «Deep Cut», στην πρόσοψη του κτιρίου της οδού Ιάσονος. Το έργο παρουσιάζει την υπερρεαλιστική εικόνα μιας τομής τη στιγμή που αιμορραγεί, σε υπερμεγέθη διάσταση. 11/6, The Breeder, Ιάσονος 45, Μεταξουργείο. Εγκαίνια: 11/6, 20:00-22:00

7 ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ Πάβλος Χαμπίδης, Μετέωροι Προορισμοί

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Συζήτηση Ο Χριστόφορος Μαρίνος συζητά με την Πάκυ Βλασσοπούλου, την Αναστασία Δούκα, τη Μαλβίνα Παναγιωτίδη, τον Κώστα Ρουσσάκη και τη Μαρία Τσάγκαρη για τις ποικίλες εκφάνσεις της υλικότητας και τη σημασία της ύλης στη δουλειά τους. Οι καλλιτέχνες καλούνται να σχολιάσουν, μεταξύ άλλων, μια θέση της Giuliana Bruno: «Η υλικότητα είναι ένα αρχείο σχέσεων και μεταμόρφωσης».

Μια έκθεση αφιερωμένη στα ταξίδια που αναβάλαμε όλο αυτό το διάστημα. Ο Πάβλος Χαμπίδης το 2004 φιλοτέχνησε το ταξιδιωτικό σημειωματάριο της Louis Vuitton για την Αθήνα («Carnet de voyage d’ Athènes» ). Επίσης, έχει δημιουργήσει τα λευκώματα, «Παξοί-Paxos» και «Spring in the Valley» για την Κοιλάδα των Ναών (Valle dei Templi) στη Σικελία. 18/6-11/7, Gallery Genesis, Χάριτος 35, Κολωνάκι, Τρ., Πέμ.-Παρ. 18:00-21:00, Σάβ. 11:3015:00, είσοδος ελεύθερη

8 ΧΟΡΟΣ Ανώνυμο ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ

17/6, Tavros, Αναξαγόρα 33, 20:00-21:30, ελεύθερη είσοδος

Δημήτρης Σεβαστάκης, Πολιτικά Σχέδια Στον χώρο του Βιβλιοπωλείου ΜΙΕΤ φιλοξενείται η έκθεση «Πολιτικά Σχέδια» του Δημήτρη Σεβαστάκη, ζωγράφου και πανεπιστημιακού. Πρόκειται για 46 σχέδια προσώπων που δημιουργήθηκαν κυρίως κατά την κοινοβουλευτική του θητεία. Έως 10/2020, Βιβλιοπωλείο ΜΙΕΤ, Αμερικής 13, Δευτέρα & Τετάρτη 9:30-15:30, Τρ., Πέμ.Παρ. 9:30-20:00, Σάβ.

10:00-17:00

Η χορογράφος Τζένη Αργυρίου ανατρέχει σε μια εποχή κατά την οποία το καλλιτεχνικό έργο δεν ήταν επώνυμο αλλά μια πρακτική που έφερνε τους ανθρώπους πιο κοντά και συνέβαλε στη συνοχή των κοινωνιών με το Ανώνυμο, την παραγωγή της Στέγης που από το 2018, που έκανε πρεμιέρα στην Αθήνα, δεν σταμάτησε να ταξιδεύει σε διεθνή φεστιβάλ και οργανισμούς. 17-22/6, 21:00, στο ψηφιακό κανάλι του Ιδρύματος Ωνάση στο YouTube

9 ΘΕΑΤΡΟ ONLINE Η τρέλα του Γεωργίου Γ ' Η Τρέλα του Γεωργίου Γ’, σε σκηνοθεσία του Άνταμ Πένφορντ, καλλιτεχνικού διευθυντή του Νottingham Playhouse, προβάλλεται online και δωρεάν στο YouΤube του Εθνικού Θεάτρου της Αγγλίας. 1118/6, στο κανάλι του National Theatre στο YouTube 11.6.20 – lifo

41

σινεμά

H ΤΑΙΝΙΑ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ

Αβάνα: Η πόλη των κατασκόπων Wasp Network Σκηνοθεσία: Ολιβιέ Ασαγιάς Πρωταγωνιστούν: Πενέλοπε Κρουθ, Γκαέλ Γκαρσία Μπερνάλ, Έντγκαρ Ραμίρεζ, Άνα ντε Άρμας

Μη με λες Κύριο Sir Σκηνοθεσία: Ροχένα Γκέρα Πρωταγωνιστούν: Τιλοτάμα Σόμι, Βίβεκ Γκόμπερ

Αβάνα, αρχές της δεκαετίας του 1990. Ένας Κουβανός πιλότος κλέβει ένα αεροπλάνο και εγκαταλείπει την Κούβα, αφήνοντας πίσω την αγαπημένη του σύζυγο και την κόρη του. Ξεκινάει μια νέα ζωή στο Μαϊάμι και σύντομα τον ακολουθούν κι άλλοι. Όλοι μαζί συστήνουν ένα δίκτυο κατασκόπων με αποστολή να διεισδύσουν σε τρομοκρατικές οργανώσεις υπεύθυνες για φονικά χτυπήματα στην Κούβα.

Βασισμένο στο βιβλίο του Φερνάντο Μοράις, Οι τελευταίοι στρατιώτες του Ψυχρού Πολέμου: Η ιστορία των 5 της Κούβας, το Wasp Network, που έκανε πρεμιέρα στο περσινό Φεστιβάλ Βενετίας, ερευνά τις λεπτές ισορροπίες της σύγχρονης διεθνούς πολιτικής σκηνής, παίρνοντας ως αφορμή την αυτομόληση Κουβανών κατασκόπων στις ΗΠΑ. Με επίκεντρο τη σχέση αφοσίωσης που δοκιμάζεται από την απόσταση μεταξύ του εξαιρετικού Έντγκαρ Ραμίρεζ και της Πενέλοπε Κρουθ (είχαν συμπρωταγωνιστήσει στην τηλεοπτική Δολοφονία του Τζιάνι Βερσάτσε), η ταινία πετάγεται αδιάκοπα από την Αβάνα στη Φλόριντα και κρατά ως ένα σημείο την προσοχή με τα στοιχεία θρίλερ που διαποτίζουν τις πραγματικές προθέσεις των πιλότων που εγκατέλειψαν πατρίδα και οικογένεια. Στο δεύτερο μέρος, ωστόσο, οι πληροφορίες επικαλύπτονται βεβιασμένα και κανείς δεν είναι εντελώς σίγουρος για το επίπεδο προδοσίας των Κουβανών, που γίνονται διπλά ύποπτοι στη χώρα που τους φιλοξενεί, οδηγώντας μοιραία τον Γάλλο σκηνοθέτη Ολιβιέ Ασαγιάς σε ένα δεύτερο, όψιμο μοντάζ, για να διαλευκάνει την πλοκή και να μοιράσει αλλιώς το κέντρο βάρους στους χαρακτήρες.

week

στου αγοριού, που το ανυπάκουο υπερεγώ του τον οδηγούσε σε απερίσκεπτες και επικίνδυνες διδαχές από αλληγορικούς κηδεμόνες στο διάβα του. Η ταινία έκανε διεθνή πρεμιέρα στο Φεστιβάλ Βερολίνου μετά την επιτυχημένη προβολή της στις ιταλικές αίθουσες τα περασμένα Χριστούγεννα και τιμήθηκε για τα εντυπωσιακά οπτικά εφέ, σκηνικά και κοστούμια με τα βραβεία David di Donatello. ΑΙΓΛΗ ΖΑΠΕΙΟΥ ΘΕΡΙΝΟ-ΕΛΛΗΝΙΣ ΘΕΡΙΝΟΘΗΣΕΙΟΝ ΘΕΡΙΝΟ-ΣΙΝΕ ΦΛΟΙΣΒΟΣ ΘΕΡΙΝΟ-ΤΡΙΑ ΑΣΤΕΡΙΑ ΘΕΡΙΝΟ-ΑΛΣΟΣ ΘΕΡΙΝΟ-ΑΡΤΕΜΙΣ ΘΕΡΙΝΟΣΙΝΕ ΑΡΓΥΡΟΥΠΟΛΙΣ ΘΕΡΙΝΟ-TYMVOS 2-ΜΑΡΙΕΛ ΘΕΡΙΝΟ-ΜΠΟΜΠΟΝΙΕΡΑ ΘΕΡΙΝΟ-ΟΡΦΕΑΣ ΘΕΡΙΝΟΡΙΑ ΘΕΡΙΝΟ-ΚΗΠΟΣ ΘΕΡΙΝΟ-ΟΝΕΙΡΟ ΘΕΡΙΝΟΒΟΤΣΑΛΑΚΙΑ ΘΕΡΙΝΟ

Για όλα φταίει το γκαζόν (1995) Gazon Maudit Σκηνοθεσία: Ζοζιάν Μπαλασκό Πρωταγωνιστούν: Ζοζιάν Μπαλασκό, Αλέν Σαμπά, Βικτόρια Αμπρίλ Μια παντρεμένη νοικοκυρά μαθαίνει λεπτομέρειες για τις συνεχόμενες απιστίες του άντρα της, φέρνει στο σπίτι μια ομοφυλόφιλη γυναίκα και η μεταξύ τους ερωτική έλξη είναι άμεση, εκρηκτική και τελείως αναπάντεχη.

Κωμωδία ενηλικίωσης ενηλίκων που φέρονται σαν κακομαθημένα παιδιά, η αθυρόστομη, προβοκατόρικη για την εποχή της, κοινωνική φάρσα Για όλα φταίει το γκαζόν της Ζοζιάν Μπαλασκό, η οποία υποδύεται τη λεσβία DJ που τα φτιάχνει με τη σύζυγο ενός γυναικά, θρονιάζεται στο σπίτι τους και συνάπτει μια κρυφή, κομβικής σημασίας συμφωνία μαζί του που θα αλλάξει για πάντα τη ζωή και των τριών τους, παραμένει αστεία και ανοιχτόκαρδη, εξαιρετικά ερμηνευμένη και σεναριακά εφευρετική. ΔΙΟΝΥΣΙΑ ΘΕΡΙΝΟ-ΠΑΝΑΘΗΝΑΙΑ ΘΕΡΙΝΟ-ΣΙΝΕ ΨΥΧΙΚΟ ΘΕΡΙΝΟ-ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΘΕΡΙΝΟ-ΒΟΤΣΑΛΑΚΙΑ ΘΕΡΙΝΟ

ΑΜΥΝΤΑΣ ΘΕΡΙΝΟ-ΑΡΙΑΝ ΘΕΡΙΝΟ-ΒΑΡΚΙΖΑ 3 ΘΕΡΙΝΗΛΑΟΥΡΑ ΘΕΡΙΝΟ-ΦΙΛΙΠ ΘΕΡΙΝΟ-ΦΙΛΟΘΕΗ ΘΕΡΙΝΟΑΛΕΞ ΘΕΡΙΝΟ-ΑΛΟΜΑ ΘΕΡΙΝΟ-ΚΟΡΑΛΙ ΘΕΡΙΝΟ-ΣΙΝΕ ΠΑΛΛΗΝΗ ΘΕΡΙΝΟ

Bloodshot Αριστούργημα Πολύ Καλό Καλό Ικανοποιητικό Μέτριο

Κακό

α πο τον θ οδ ω ρ η κο υτ σογ ιαν νοπου λο

Πινόκιο Pinocchio

Τ

ο Μη με λες Κύριο, μια συγκρατημένη, γλυκιά ιστορία αγάπης ανάμεσα σε έναν ευπαρουσίαστο νέο εργένη από το Μουμπάι και την οικιακή του βοηθό, αποφεύγει ανακουφιστικά να εξαντληθεί στο αιώνιο χάσμα των τάξεων, αλλά δεν καταφέρνει να μην αγκιστρώσει το ήπιο μελόδραμα της τελευταίας του πράξης στο αναπόφευκτο σκάνδαλο που θα δημιουργούσε η ενδεχόμενη επισημοποίηση της έλξης τους. Το σκηνοθετικό ντεμπούτο της ντοκιμαντερίστριας Ροχένα Γκέρα μοιάζει περισσότερο με μια ενδιάμεση πρόταση ανεξάρτητου ινδικού φιλμ παρά με φεστιβαλικό καλλιτέχνημα – και φυσικά δεν έχει καμία σχέση με την ομόσταβλη βιομηχανία του Μπόλιγουντ. Η προσέγγιση της αξιοπρεπούς Ράτνα και του ευαίσθητου Άσγουιν, που μόλις χώρισε από τη μνηστή του και πελαγοδρομεί ανάμεσα στη λύπη του για τον άρρωστο αδελφό του, στη μοναξιά και στην κλασικά φορτική μητέρα του, χτίζεται με προσοχή και ανθρωπιά, σαν παράλληλες ζωές που εφάπτονται με ευγένεια και μικρές χειρονομίες, ωστόσο μια σειρά από πιεσμένα γεγονότα εξασθενούν το διακριτικά διφορούμενο φινάλε. ΦΛΕΡΥ ΘΕΡΙΝΟ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΘΕΡΙΝΟ

42 lifo – 11.6.20

Ανάμεσα στους γυάλινους ουρανοξύστες του Μουμπάι μια εσωτερική οικιακή βοηθός βλέπει τη βαθιά μελαγχολία του γιου της οικογένειας. Η ίδια κυνηγά το όνειρό της να γίνει σχεδιάστρια μόδας και όταν αυτοί οι αντίθετοι κόσμοι ενώνονται, οι δυο τους έρχονται πιο κοντά.

Σκηνοθεσία: Ματέο Γκαρόνε Πρωταγωνιστούν: Ρομπέρτο Μπενίνι, Φεντερίκο Ιελάπι, Ρόκο Παπαλέο, Μάσιμο Τσεκερίνι Ο Πινόκιο, μια μαριονέτα, αρχίζει να μιλάει και να συμπεριφέρεται σαν άνθρωπος. Ο δημιουργός του, ο Τζεπέτο, τον έχει σαν γιο του. Όταν ο Πινόκιο περιπλανηθεί και χάσει τον δρόμο του, θα του τύχουν ένα σωρό μπελάδες. Στο ταξίδι της αναζήτησης του εαυτού του θα έχει για μοναδικό του σύμμαχο μια νεράιδα.

Ο Ματέο Γκαρόνε του Γκομόρα καταπιάνεται με τον «ιερό» Πινόκιο του Κάρλο Κολόντι και καταφέρνει να προσδώσει νατουραλισμό στην ιστορία του ξύλινου αγοριού και του ασυνάρτητου πατέρα του, διατηρώντας τον ρεαλισμό της φτωχής Ιταλίας της περιφέρειας και τον παραμυθένιο πυρήνα μιας πολύπλοκης αλληγορίας. Ο Ρομπέρτο Μπενίνι αποδεικνύεται απείρως πιο ώριμος ως Τσεπέτο σε σχέση με τον άστοχο, σε τόνο και ηλικία, Πινόκιο που είχε ενσαρκώσει πριν από χρόνια. Εδώ μας υπενθυμίζει πόσο συγκινητικός και αληθινός μπορεί να γίνει όταν αποφεύγει την μπουφόνικη υπερβολή –κραυγάζοντας υπερήφανα «έγινα πατέρας» στη γειτονιά– και μεταδίδει σπλαχνική χαρά και μια αίσθηση του θαύματος που χρειάζεται συναισθηματικά αυτή η περιπετειώδης συνάθροιση των σταθμών στη ζωή ενός ασυνήθι-

Σκηνοθεσία: Ντέιβ Γουίλσον Πρωταγωνιστούν: Βιν Ντίζελ, Άιζα Γκονζάλεζ, Σαμ Χιούγκαν Ένας στρατιώτης, που πρόσφατα σκοτώθηκε σε μια μάχη, επιστρέφει στη ζωή ως ο υπεράνθρωπος.

Προγραμματισμένο να βγει σε όλο τον πλανήτη τις ημέρες που αυτός κατέβασε ρολά, το νέο εγχείρημα του Βιν Ντίζελ για franchise, τώρα που οι Ντουέιν Τζόνσον και Τζέισον Στέιθαμ φαίνεται να του έκλεψαν όλη την πλάκα στα Fast and Furious, μπορεί και να λέει «ευχαριστώ» σε όσα συνέβησαν. Αυτό σημαίνει πως η ενδεχόμενη αποτυχία μιας κουραστικής περιπέτειας με πρωταγωνιστή που ακόμα και για τα δεδομένα του action star έχει πολύ χαμηλό ερμηνευτικό βεληνεκές δεν θα μπορούσε να δικαιολογηθεί, ενώ τώρα το χαμηλής ποιότητας περιεχόμενο κρύβεται επιμελώς ως θύμα του lockdown. Η αλήθεια μπορεί και να είναι κάπου στη μέση, με την κίνηση στον χρόνο που κάνει το μοντάζ να διατηρεί κάπως το σασπένς για όσα συμβαίνουν, μέχρι που αναμενόμενα στο δεύτερο μισό στήνεται ένα πανηγύρι δράσης από έναν σκηνοθέτη που έχει στο βιογραφικό του μια σειρά τίτλων video games, κάτι που φαίνεται από τον καλό χειρισμό των εφέ αλλά και την αναμενόμενη αμετροέπεια, που από ένα σημείο κι έπειτα προκαλεί πονοκέφαλο. * Κριτική από τον Τάσο Μελεμενίδη ΑΡΙΑΝ ΘΕΡΙΝΟ-ΣΙΝΕ ΓΑΛΑΤΣΙ ΘΕΡΙΝΟ-ΤΡΙΑ ΑΣΤΕΡΙΑ ΘΕΡΙΝΟ-ΣΙΣΣΥ ΘΕΡΙΝΟ-ΧΛΟΗ ΘΕΡΙΝΟ

Χαρίλαου Τρικούπη, τα ζωώδη ένστικτα του έρωτα και η Μελίνα μοιράζονται προσωπικά δεδομένα την εποχή της μάσκας. Τώρα, άνθρωποι και αξιοθέατα βρίσκουν τον χρόνο να γνωριστούν καλύτερα. «Υπήρχε μια σιωπή στην καραντίνα που δεν ήξερες αν σου άρεσε ή όχι. Μια σιωπή απόκοσμη. Εμένα μάλλον μου άρεσε τελικά. Δρόμοι χωρίς αυτοκίνητα: αυτή η εικόνα μού έρχεται στο μυαλό όταν ακούω τη λέξη “lockdown”. Όταν αδειάζει η πόλη, τα πράγματα γύρω σου αποκτούν ενδιαφέρον και δεν τα προσπερνάς. Είδα τα πάντα από μια άλλη οπτική γωνία, εξού και ο τίτλος του έργου, “perspective”. Είχα μπλοκάρει. Το μόνο που ήθελα ήταν να μαγειρεύω».

KATERINA ANDREOU (ΝΟΤΙΑ ΒΟΥΡΓΟΥΝΔΙΑ, 16’) FEAT. JULIE

Onassis ENTER Πέντε καλλιτέχνες από διαφορετικές γωνιές του πλανήτη δημιούργησαν νέα έργα μέσα στην καραντίνα.

Κ

αθώς το ENTER, το καινοτόμο πρόγραμμα του Ιδρύματος Ωνάση που αναθέτει σε καλλιτέχνες απ’ όλο τον κόσμο να δημιουργήσουν μέσα σε 120 ώρες, μπαίνει στην έβδομη εβδομάδα του, τα νέα έργα που θα κάνουν πρεμιέρα στο ψηφιακό κανάλι του ιδρύματος τοποθετούνται αυτήν τη φορά κάτω από μια άτυπη θεματική ομπρέλα. Πέντε καλλιτέχνες που βίωσαν την καραντίνα σε διαφορετικά σημεία του πλανήτη αποδίδουν την αίσθηση της πόλης ή της περιοχής τους, το «εδώ και τώρα», στο οποίο ο δημόσιος χώρος ξαναγίνεται δικός μας, σε ισάριθμα βίντεο που θα είναι διαθέσιμα από την ερχόμενη Δευτέρα. Τους ζητήσαμε να μας περιγράψουν ποιες ιδιαιτερότητες παρουσίασαν οι πόλεις και οι κάτοικοι σε σχέση με τον τρόπο που βίωσαν τον εγκλεισμό, καθώς και τις δικές τους καλλιτεχνικές ανάγκες που τους οδήγησαν σε αυτές τις δημιουργίες.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΑΝΤΑΦΟΥΝΗΣ & SAMUEL SCHMIDIGER (ΓΕΝΕΥΗ, 10’36’’) CAN I TAKE YOU TO THE BRIDGE BEYOND THE SCENE «Η Γενεύη φημίζεται για τον πίδακά της, τη λίμνη, τη χλιδή και τον πολυεθνικό της χαρακτήρα. Το να μη λειτουργεί ο πίδακας, να μην ακούς πια όλες τις γλώσσες του κόσμου και να μη βλέπεις πια αεροπλάνα να προσγειώνονται ήταν, εκτός από έκπληξη, και μια μεγάλη ανακούφιση. Lockdown εμείς εδώ δεν είχαμε πραγματικά. Οι βόλτες, τα πικνίκ και ακόμη το να πηγαίνουμε στη δουλειά μας επιτρεπόταν από τη στιγμή που μπορούσαμε να τηρήσουμε τα δύο μέτρα απόσταση μεταξύ μας. Άρα οι εικόνες που μου μένουν από εκείνη την περίοδο είναι οι βόλτες με την κόρη μου στους άδειους δρόμους και γύρω από τη λίμνη. Τι ομορφιά, πόσο τυχεροί είμαστε που μένουμε σε μια τέτοια πόλη! Η φύση που μας περιέβαλλε πήρε τα πάνω της και ο κόσμος περιφερόταν γύρω από αυτήν, όχι το αντίθετο. Και επιτέλους σταμάτησαν να κυκλοφορούν όλα τα SUV σε μια πόλη που είναι φτιαγμένη για να μετακινείσαι

με τα πόδια ή το ποδήλατο. Ένα πρωί, λοιπόν, εν μέσω του ελβετικού εγκλεισμού, ξυπνήσαμε στις 5 τα χαράματα για να περάσουμε τις διαδοχικές γέφυρες της Γενεύης, επαναλαμβάνοντας και ανασυνθέτοντας κάποιες χορευτικές κινήσεις του James Brown».

KAT VΑLASTUR (ΒΕΡΟΛΙΝΟ, 7’27’’) YOUR RADIANT EMBRACE «Γίναμε κάτοικοι μιας (μυθιστορηματικής) πόλης-φάντασμα. Αυτή την αλλαγή διάστασης τη βιώσαμε όλοι παγκοσμίως. Ο σύντομος περίπατος στην πόλη, εν μέσω εγκλεισμού, έγινε ένα πραγματικό και ουσιαστικό γεγονός. Σαν η πόλη να αποκαλύφθηκε, και μαζί οι κάτοικοί της. Η ιδέα για το έργο προέκυψε από μια ανάγκη, την ανάγκη του αγγίγματος, που σε αυτούς τους προβληματικούς καιρούς της πανδημίας όλοι στερούμαστε. Με τα θέατρα κλειστά και τα στούντιο άδεια, προσπαθούμε με κάθε δυνατό τρόπο να μη χάσουμε τη “γεύση” της επαφής. Στον χορό η εγγύτητα και η επαφή είναι θεμελιώδεις αξίες, καθώς τα σώματα πλησιάζουν και κινούνται μαζί, φορτίζοντας το ένα το άλλο σε αναζήτηση μιας νέας γλώσσας, που είναι πέρα από τις λέξεις. Στο έργο βρίσκουμε διέξοδο και ευκαιρία για σωματική επανεκκίνηση στους χώρους των βερολινέζικων πάρκων. Εκεί μας περιμένουν σώματα που στέκονται επίσης μόνα τους, σε μια αέναη και άχρονη διάσταση, και περιμένουν επίσης να αγγιχτούν. Αυτά τα σώματα είναι τα σώματα των αγαλμάτων. Αναζητώντας την επικοινωνία και την εγγύτητα, η περφόρμερ ερμηνεύει έναν χορό-κάλεσμα στο μέλλον για τη μέρα που, όπως και με τα αγάλματα, θα επιστρέψουμε και εμείς ο ένας στην αγκαλιά του άλλου».

ΜΑΡΙΑ ΔΙΑΚΟΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ (ΑΘΗΝΑ, 17’46’’) - PERSPECTIVE Πέντε αξιοθέατα της Αθήνας από μια άλλη οπτική γωνία. Τα πολλά ονόματα του Τρούμαν, ο περαστικός δρομέας, η σπεσιαλιτέ του

Δείτε τα βίντεο, καθώς και όλες τις προηγούμενες δημιουργίες του προγράμματος ENTER, στο onassis.org/enter

Σε μια ψηφιακή δυστοπία, όπου η κοινωνική απόσταση έχει γίνει αναπόφευκτη συνθήκη, ένα άβαταρ είναι ο μοναδικός διαμεσολαβητής της ομιλίας που φλερτάρει με την αφήγηση. Τα όρια ανάμεσα στον περφόρμερ και στον θεατή, τον ομιλητή και τον ακροατή, το ιδιωτικό και το δημόσιο, την πραγματικότητα και τη μυθοπλασία, θολώνουν. Και η σύνδεση είναι πιο δύσκολη. «Μένω στη γαλλική αγροτική επαρχία, αρκετά απομονωμένη. Εδώ δεν μιλάμε εύκολα για μάζα και η αλλαγή δεν ήταν τόσο θεαματική όσο σε μια πόλη – όχι όσον αφορά τα φαινόμενα. Τα ζώα και τα δέντρα συνέχισαν να ζουν όπως ξέρουν και οι άνθρωποι που δουλεύουν στα χωράφια στην ουσία δεν σταμάτησαν ποτέ. Φυσικά, τα φαινόμενα απατούν… Εξαιρώντας τις φωτογραφίες που βομβάρδιζαν το Ίντερνετ καθ’ όλη τη διάρκεια της απομόνωσης, είναι νωρίς για να έχω προσωπικές και καθαρές εικόνες από την καραντίνα. Είναι φρέσκο το βίωμα και χρειάζομαι χρόνο για να δω το αποτύπωμά του. Πήρα τη συνθήκη του επείγοντος και του μέσου του ΕΝΤΕR καθαρά πειραματικά. Το να παραγάγω κάτι σε 120 ώρες και χωρίς τον χρόνο για αυτοκριτική και περαιτέρω ωρίμανση ή βελτίωση είχε νόημα για μένα μόνο αν έβλεπα αυτόν τον περιορισμό ως πεδίο μιας ελεύθερης και άμεσης δράσης-αντίδρασης».

digital culture

kat vαlastur, your radiant embrace

ΨΗΦΙΑΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

week

EUN-ME AHN (ΣΕΟΥΛ) BODY & SEOUL Ως μία από τις πρώτες χώρες που χτυπήθηκαν από τον κορωνοϊό, η Νότια Κορέα ήταν και από τις πρώτες που επέστρεψαν σε μια σχετική κανονικότητα. Τρεις μήνες μετά, κάνοντας μια βόλτα με το σκούτερ της στη Σεούλ, μαζί με κάποιους χορευτές από την ομάδα της, η EunMe Ahn εξερευνά εκ νέου την πόλη της και τη σχέση των ανθρώπων με τον χορό και το σώμα στην κορεατική κοινωνία του «μετά». «Στη Νότια Κορέα δεν είχαμε καθολικό lockdown. Η κυβέρνηση ακολούθησε διαφορετική στρατηγική για την αντιμετώπιση της πανδημίας, με εκτεταμένους ελέγχους και την αυστηρή απομόνωση των επιβεβαιωμένων κρουσμάτων. Γι’ αυτό οι Κορεάτες είχαν μεγαλύτερες ελευθερίες. Αλλά, όπως και σε κάθε χώρα, τα σχολεία και οι δημόσιοι χώροι, π.χ. τα πάρκα και οι παιδικές χαρές, ήταν κλειστά και όλα τα δημόσια events, τα φεστιβάλ και οι συναυλίες ακυρώθηκαν. Η κοινωνική απομόνωση απέχει πολύ ως έννοια από την κορεατική κουλτούρα, γιατί πιστεύουμε στο “η ισχύς εν τη ενώσει”. Έπρεπε να προσαρμοστούμε. Όλα έγιναν πιο αργά, πιο δύσκολα, και η αβεβαιότητα εμφανίστηκε στη ζωή μας.

α πο το ν α λέξα ν δ ρο δ ια κο σά ββα

11.6.20 – lifo

43

βιβλίο

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ μία από τις πιο συγκλονιστικές σκηνές του βιβλίου. Σε αντίθεση, όμως, με την ερωμένη του, Μάγα, που της αρέσει να δρα αυθόρμητα, αυτοσχεδιάζοντας, και όχι να στοχάζεται, ο Οράσιο Ολιβέιρα επιζητεί με κάθε παράδοξο τρόπο την πραγματική δημιουργία, αποκωδικοποιώντας σχολαστικά ως ιδανικός voyant –βλέπε Ρεμπό– κάθε απτή, φευγαλέα λεπτομέρεια. Τα όνειρα έχουν εδώ κεντρική σημασία, με τρόπο όχι φροϊδικό αλλά εντελώς αντίθετο, διαδραματίζοντας ενεργό ρόλο στην εξέλιξη της πλοκής και αποτελώντας ουσιαστικό μέρος της. Ίσως να πρόκειται για τον τρόπο που έχει ο Κορτάσαρ να δίνει σάρκα και οστά στη μεταφορά ή να γίνεται ο ιδανικός μύστης που ξέρει ότι το φανταστικό είναι το πλέον πραγματικό για τη λογοτεχνία.

week Η σπουδαία περίπτωση του Χούλιο Κορτάσαρ Το «Κουτσό» απέσπασε το βραβείο μετάφρασης, θυμίζοντάς μας γιατί είναι ένα από τα κορυφαία μοντερνιστικά αριστουργήματα του 20ού αιώνα. Μαζί με την πρόσφατη έκδοση του «Πόσο αγαπάμε την Γκλέντα» αποκαλύπτουν το πολύπτυχο σύμπαν του Χούλιο Κορτάσαρ.

Α

απ ό τη ν τ ίν α μα ν δ η λαρ ά

44 lifo – 11.6.20

ρκεί μία μόνο πέτρα για να κινηθεί το σύμπαν, αυτή που ο Ευριπίδης αποκαλούσε «μαγνητική» και ο κόσμος «ηράκλεια», μια πέτρα που μεταδίδει μαγνητική δύναμη στα πράγματα και τους χαρίζει κίνηση. Πρόκειται για τον λόγο που κινούνται τα όντα, σύμφωνα με έναν από τους πρώιμους διαλόγους του Πλάτωνα, τον Ίωνα, όταν ο φιλόσοφος ένιωθε ακόμα πάνω του ζεστή την ανάσα των ποιητών και των σοφιστών και αγαπούσε τις παραδοξότητες του Ηράκλειτου. Αντίστοιχα, ο Κορτάσαρ, παίρνοντας δικαιωματικά την πέτρα που ξέρει ότι του κληροδότησε, αντί για τους πεσσούς, ο αγαπημένος του Ηράκλειτος, αποφασίζει να παίξει το δικό του κουτσό, «το παιχνίδι που παίζεται με μιαν αμάδα, που πρέπει να τη σπρώχνεις με τη μύτη του παπουτσιού. Υλικά: ένα πεζοδρόμιο, μια αμάδα, ένα παπούτσι κι ένα όμορφο σχεδιάγραμμα με κιμωλία, κατά προτίμηση ζωγραφιστή. Ψηλά είναι ο Ουρανός, χαμηλά η Γη, είναι πολύ δύσκολο να φτάσεις με την αμάδα στον Ουρανό, σχεδόν πάντα κάνεις λάθος στον υπολογισμό και η αμάδα βγαίνει έξω απ’ το σχεδιάγραμμα», αλλά, από την άλλη, αρκεί η επιδεξιότητα στην ισορροπία ανάμεσα στο τίποτα και τον Ουρανό, στην τυχαιότητα και τη μοίρα, για να ανακαλύψεις το δικό σου «κιμπούτς του πάθους», ένα «χάος τσέπης» ή ένα ολάκερο δίχτυ από λέξεις που ήξερε να στήνει σαν ιστό αράχνης ο Αργεντινός συγγραφέας, περιπλέκοντας κεφάλαια και ιστορίες. Δεν απαιτεί προηγούμενες γνώσεις και βεβαιότητες από τον αναγνώστη, αφού εδώ πατάσσονται η διαλεκτική, οι επιστήμες, η πολιτειολογία αλλά και η φιλοπαίγμονα διάθεση που επιτάσσει ένα παιχνίδι σαν το κουτσό. Τι άλλο είναι η γραφή, εξάλλου; Ένα ατέρμονο παιχνίδι και μια ανοιχτή περιπέτεια, μια υπόθεση όπου «οι χαρακτήρες υπερτερούν της πλοκής» και η έκφραση αντιπαρατίθεται στη μοίρα, χωρίς την «καταναγκαστική κράτηση στις διάφορες κλίμακες του δραματικού, του ψυχολογικού, του σατιρικού ή του πολιτικού». Είναι, επομένως, βασικό όχι μόνο να διαβάσεις το Κουτσό αλλά να αφεθείς στο παιχνίδι: στο

μπρος πίσω της ανάγνωσης –από 73ο κεφάλαιο στο 1ο κ.ο.κ.– που προτείνει ο ίδιος ο συγγραφέας και όχι χωρίς λόγο, αφού το τελευταίο μέρος του μυθιστορήματος, το οποίο μπλέκεται, σύμφωνα με αυτή την παράδοξη ανάγνωση, με το πρώτο, ουσιαστικά συνιστά ένα τεράστιο υπερκείμενο στην κυρίως δράση, έναν διαρκή σχολιασμό του alter ego του Κορτάσαρ –εκτός από τον κεντρικό πρωταγωνιστή Ολιβέιρα–, του επονομαζόμενου Μορελί, της περιπέτειας της γραφής, με ισχυρές ενδιάμεσες δόσεις από τα διαμάντια που στόλισαν το απέραντο έργο της έκφρασης. Στο εκπληκτικό Κουτσό που σκηνοθέτησε με δαιμονική μαεστρία ο Αργεντινός συγγραφέας, χτυπώντας τα όρια της γραφής στο πιο χαμηλό της υπογάστριο και στην πιο δαιμονισμένη της ονείρωξη, και που απέδωσε ιδανικά ο Αχιλλέας Κυριακίδης για τις εκδόσεις opera, αφουγκραζόμενος κάθε ικμάδα, ακόμα και παρενέργειας του λόγου, αναζητούνται ο προορισμός του πρωταγωνιστή και οι απαρχές της ίδιας της έκφρασης. «Για να γράφεις πρέπει να είσαι σίγουρος ότι έχεις ζήσει» ακούγεται σε μια κρίσιμη στιγμή, ωστόσο αυτό δεν γίνεται χωρίς δημιουργία. Γι’ αυτό ο πρωταγωνιστής Οράσιο Ολιβέιρα περιπλανιέται στους δρόμους του Παρισιού όχι σαν μοναχικός καταραμένος μπιτ, όπως πολλοί θα νόμιζαν, αλλά σαν ένας άλλος Γκαρθιλάσο ντε λα Βέγκα, ένας ξεπεσμένος κυνικός πρίγκιπας, μπαρόκ νεφεληγερέτης με τζαζ ακούσματα, με μεταφυσικού τύπου εμμονές και ονειρικές ικανότητες, αναζητώντας το ανώφελο της ομορφιάς είτε στον έρωτα είτε στη λογοτεχνία. Δεν είναι καταραμένος, εφόσον επιστρέφει, μετά το Παρίσι, ως συνεπής Οδυσσέας στην αρχική πατρίδα, την Αργεντινή, ούτε μποέμ, όπως τα υπόλοιπα μέλη της Λέσχης του Φιδιού, στην οποία ανήκει αρχικά: γιατί απέναντι σε ένα Παρίσι, όπου «οι άνθρωποι κάνουν όλη την ώρα έρωτα και μετά τηγανίζουν αυγά και βάζουν δίσκους του Βιβάλντι», εκείνος βλέπει τις «σκουριασμένες άκρες από τους σωλήνες, τα πόδια των περιστεριών, τα σύρματα με τα οποία φτιάχνει γλυπτά», όπως εξομολογείται η αγαπημένη του Μάγα σε

χούλιο κορτάσαρ

Πόσο αγαπάμε την Γκλέντα Μτφρ.: Αχιλλέας Κυριακίδης Εκδόσεις opera Σελ.: 176

Τ

ο βλέπουμε και στα παράδοξα, ονειρικά διηγήματα που περιλαμβάνονται στην εκπληκτική συλλογή Πόσο αγαπάμε την Γκλέντα, και πάλι από την οpera, με την υπογραφή του Κυριακίδη, ιστορίες που κλείνουν μοναδικά το μάτι στον Μπόρχες και στον Πόου και εναλλάσσουν τα όνειρα με τα πιο ακραία, βίαια πραγματικά γεγονότα. Αυτό το aegri somnia, στο οποίο άλλωστε εντρυφά ο Κορτάσαρ, με μανία, και πανηγυρικά, επαναφέροντας το ρομαντικό αλλά και γκοθ στοιχείο παλαιότερων συγγραφέων που παρέμεναν για χρόνια στο σκοτάδι, διαπερνά τον κορμό των ιστοριών, μετατρέποντας κάλλιστα τόσο τα διηγήματά του όσο και το Κουτσό σε ένα ολοζώντανο θρίλερ-περιπέτεια ανάκτησης του κόσμου της γραφής. Κάτι που καταφέρνει, τελικά, φτάνοντας τα όρια της ανώφελης γι’ αυτόν ομορφιάς και της αποτρόπαιης έκφρασης στα άκρα, θυμίζοντας αρκετά Μπολάνιο: χαρακτηριστική η σκηνή στο Κουτσό με τον θάνατο του μικρού Ροκαμαδούρ –απόδειξη ότι ο Κορτάσαρ ξεμπερδεύει από νωρίς με την αθωότητα–, την εντελώς «βρόμικη» σκηνή της ερωτικής συνεύρεσης με την κλοσάρ αλλά και το εντελώς σαρκαστικό «φτύσιμο» της ομορφιάς μέσω του Φερλινγκέτι, παραφράζοντας τον Μποντλέρ. Έχοντας μπροστά του διαρκώς σκηνές από τον Μπος αλλά και την «Κόλαση» του Μπλέικ, ο Αργεντινός δεν φοβάται να αφήσει, όπως ο Αντονέν Αρτό, στα χειρόγραφά του τα καψίματα με τσιγάρα εν είδει εξορκισμού. Πόσο τον ευγνωμονούμε γι’ αυτό, όπως και για το ότι μέσα από αυτή την αποδόμηση κατάφερε να φτάσει σε μια ελεατική συμφιλίωση που δεν έχουμε ξαναδεί στη λογοτεχνία: «Τι ψάχνεις; Τι ψάχνεις; Επανάλαβέ το δεκαπέντε χιλιάδες φορές, σαν σφυριές στον τοίχο. Τι ψάχνεις; Τι είν’ αυτή η συμφιλίωση, χωρίς την οποία η ζωή δεν θα ’ταν παρά μια κακόγουστη φάρσα; (...) Πρέπει να ’ναι κάτι έμφυτο, χωρίς να πρέπει να θυσιαστεί το μολύβι στο χρυσάφι, το σελοφάν στο κρύσταλλο, το λιγότερο στο περισσότερο: αντίθετα, το παράλογο απαιτεί το μολύβι ν’ αξίζει όσο το χρυσάφι, το περισσότερο να εμπεριέχεται στο λιγότερο. Μια αλχημεία, μια μη ευκλείδεια γεωμετρία, μια up to date απροσδιοριστία για τις νοητικές λειτουργίες και τους καρπούς τους. Δεν πρόκειται για ανύψωση, αυτό το παλιό ιδεώδες που η Ιστορία το ’χει διαψεύσει, ένα σάπιο καρότο που δεν ξεγελά ούτε το γαϊδούρι: ούτε για τελειοποίηση, για επιρροή, για σωτηρία, για επιλογή, για ελεύθερη βούληση, για μετάβαση από το άλφα στο ωμέγα. Είσαι ήδη στο ωμέγα. Όλα είναι ήδη εκεί. Η πιστολιά είναι ακόμα στο πιστόλι: μόνο που εσύ, αντί να τραβήξεις τη σκανδάλη, κουνάς το χέρι για να σταματήσεις το λεωφορείο ή κάτι τέτοιο. Κοίτα, απλώς –θα λέγαμε εμείς–, πώς θα αντιδράσεις, στο χέρι σου είναι το μερικό, το τέλειο ή το άπαν. Αλλά “πάμε τώρα γιατί θα μας αμολήσουν κάνα κυνηγόσκυλο”».

Οι επόμενες μέρες είναι αρκετά βατές όσον αφορά τις υποχρεώσεις σας και θα έχετε τον χρόνο για να επανεξετάσετε τους στόχους σας. Σπουδές, ταξίδια και νομικές υποθέσεις ευνοούνται και είναι ένα καλό διάστημα για τη διευθέτηση σημαντικών υποθέσεων. Στον τομέα της καριέρας το πλανητικό σύμπλεγμα δείχνει πως γίνονται πολλές επαφές με πρόσωπα εξουσίας, ωστόσο τίποτα δεν είναι ξεκάθαρο ακόμα, με αποτέλεσμα να πέφτει το ηθικό σας. Προσέξτε πώς θα αξιολογήσετε μια πρόταση συνεργασίας. Επίσης, μην υπερεκτιμάτε τις δυνάμεις σας και μη θεωρείτε δεδομένη τη συνεχή ροή των εσόδων σας. Οι προσωπικές σας επιθυμίες θα σας οδηγήσουν σε σπατάλες και θα πρέπει να επικρατήσει η κοινή λογική. Ασχοληθείτε με τα ταλέντα σας, καθώς, εκτός από τις θετικές επιπτώσεις στον ψυχισμό σας, μπορεί να προκύψει και μια νέα πηγή εσόδων.

ΖΥΓΟΣ [23.9/22.10] Θα αναθεωρήσετε τους στόχους σας και θα είστε σε σύγχυση οι γεννημένοι το 1ο δεκαήμερο, με την ανάδρομη Αφροδίτη να επηρεάζει τις αποφάσεις σας, ενώ εσείς του 3ου δεκαημέρου θα αναζητήσετε μια νέα επαγγελματική κατεύθυνση. Επαφές και συναντήσεις με πρόσωπα που μπορούν να στηρίξουν μια ιδέα σας μέχρι την Παρασκευή θα έχουν περισσότερες πιθανότητες για αίσια αποτελέσματα, από το Σάββατο όμως, που ο Ερμής στους Διδύμους μένει στάσιμος, ενδεχομένως να συναντήσετε προβλήματα σε θέματα επικοινωνίας ή ακόμη και στις μετακινήσεις σας. Τακτοποιήστε τις οφειλές σας εγκαίρως και εξοικονομήστε χρήματα για τις προσωπικές σας ανάγκες. Η ερωτική σχέση με άτομο από τον χώρο της εργασίας από τη μια σας αναζωογονεί, από την άλλη όμως σας δημιουργεί άγχος. Η γνωριμία με άτομο διαφορετικής κουλτούρας θα ενθουσιάσει τους ελεύθερους.

ΥΔΡΟΧΟΟΣ [20.1/19.2]

ΚΑΡΚΙΝΟΣ [22.6/22.7] Για εσάς είναι μια

ΣΚΟΡΠΙΟΣ [23.10/22.11]

ΙΧΘΥΣ [20.2/20.3]

Για εσάς είναι ένα διάστημα κατά το οποίο κυνηγάτε τις απολαύσεις και δεν υπολογίζετε τα έξοδα, ωστόσο θα πρέπει να κάνετε κράτει, καθώς καραδοκούν οφειλές που δεν πρέπει να παραμελήσετε. Η ερωτική σας ζωή είναι έντονη και παίρνετε αρκετή ικανοποίηση, δεν είστε όμως διατεθειμένοι να δημιουργήσετε μια μόνιμη σχέση. Οι γονείς έχετε αρκετή αγωνία σχετικά με τις σπουδές και το μέλλον των παιδιών, είναι όμως επιτακτική ανάγκη να μην τα φορτίσετε περισσότερο με τα δικά σας άγχη. Στην παρούσα φάση πρέπει να σταθείτε στο πλευρό τους και να τους δώσετε να καταλάβουν πως η προσπάθεια είναι που μετράει. Διαδικαστικά θέματα διευθετήστε τα μέχρι την Παρασκευή. Από το Σάββατο, που θα μείνει στάσιμος ο Ερμής στον Καρκίνο, ενδεχομένως να συναντήσετε καθυστερήσεις και εμπόδια. Ιδιαίτερη προσοχή όσοι ταξιδέψετε.

εποχή κατά την οποία προκύπτουν καινούργιες γνωριμίες, ενδεχομένως μέσα από ένα ταξίδι ή ακόμα και από τον χώρο των σπουδών, και μπορείτε να πειραματιστείτε προκειμένου να βελτιώσετε την ερωτική σας ζωή, αρκεί να μην πέσετε με τα μούτρα και αφήσετε τους στόχους σας στην άκρη. Οι γεννημένοι το 1ο δεκαήμερο, με την ανάδρομη Αφροδίτη στους Διδύμους, νιώθετε πιεσμένοι με ό,τι αφορά τη σταδιοδρομία σας, ενώ εσείς του 3ου δεκαημέρου μπορεί να ανεβάσατε τον πήχη ψηλά και τώρα να απογοητευτείτε. Ο Ερμής στο ζώδιό σας από το Σάββατο θα είναι στάσιμος, οπότε φροντίστε να έχετε πάρει σημαντικές αποφάσεις και να έχετε διευθετήσει διαδικαστικά θέματα μέχρι την Παρασκευή. Μια καινούργια συνεργασία σταθεροποιεί τα επαγγελματικά σας και θα νιώθετε περισσότερη αυτοπεποίθηση, κάτι που θα συμβάλει και στη βελτίωση της αισθηματικής σας ζωής.

ΤΟΞΟΤΗΣ [23.11/21.12]

Σχέσεις και συνεργασίες θα σας απασχολήσουν τις επόμενες μέρες και ενδεχομένως να νιώσετε πως δεν στέκονται στο πλευρό σας αγαπημένα σας πρόσωπα ή να επανεξετάσετε μια συνεργασία, αν δεν μείνετε ικανοποιημένοι με τις αποδοχές. Σχέση/γάμος επηρεάζεται από τις παρούσες συνθήκες και θα πρέπει να αφιερώσετε περισσότερο χρόνο στην προσωπική σας ζωή. Ο Ουρανός φέρνει κάποιες ευχάριστες εξελίξεις στον επαγγελματικό τομέα και είναι στο χέρι σας να εδραιωθείτε. Όσοι αναζητάτε μια θέση εργασίας θα πρέπει να προσέξετε προτού δεσμευτείτε με υπογραφές και συμβόλαια, καθώς μπορεί να μην ισχύουν ούτε τα μισά απ’ όσα σας τάζουν. Ο Ποσειδώνας δημιουργεί αυταπάτες και εξιδανίκευση καταστάσεων, κάτι που ισχύει και για την ερωτική σας ζωή. Αφήστε τον χρόνο να ωριμάσει η σχέση.

ΛΕΩΝ [23.7/23.8] Σχέσεις και συνεργασίες απαιτούν ολοένα και περισσότερο από τον χρόνο σας και είναι μια εποχή κατά την οποία δεν είστε σε θέση να πάρετε σημαντικές αποφάσεις. Στον τομέα της καριέρας ο Ουρανός φέρνει θετικές αλλαγές στους γεννημένους το 1ο δεκαήμερο, ενώ η ανάδρομη Αφροδίτη ευνοεί την επανασύνδεση με φίλους από τα παλιά. Στον ερωτικό τομέα δεν είστε σίγουροι για τα συναισθήματά σας, οι καταστάσεις όμως θα σας αναγκάσουν να ξεκαθαρίσετε τη θέση σας αν έχετε δημιουργήσει μια παράλληλη σχέση. Προσέξτε με ποιους μοιράζεστε τα μυστικά σας, καθώς υπάρχει κίνδυνος να γίνετε βούκινο. Επίσης, έχετε τον νου σας και μην εξιδανικεύετε ανθρώπους και καταστάσεις. Πάρτε τον χρόνο σας και βολιδοσκοπήστε τις πραγματικές προθέσεις όσων σας πλησιάζουν είτε για να σας φλερτάρουν είτε για να σας προτείνουν ένα επιχειρηματικό ρίσκο.

ΑΙΓΟΚΕΡΩΣ [22.12/19.1] Τα επαγγελματι-

ΠΑΡΘΕΝΟΣ [24.8/22.9] Η επαγγελματική αφοσίωση επιβραβεύεται τις επόμενες μέρες και θα πάρετε σημαντική ώθηση για να συνεχίσετε τις προσπάθειές σας. Ωστόσο, θα πρέπει να είστε προσεκτικοί στην υπεράσπιση των συμφερόντων σας, καθώς η ανάδρομη Αφροδίτη βγάζει στην επιφάνεια απωθημένα που θα σας κάνουν να μην υπολογίζετε τις συνέπειες των πράξεών σας. Τα οικονομικά σας είναι μεν σε καλό δρόμο, αλλά δεν είστε σίγουροι κατά πόσο θα σταθεροποιηθεί η ροή των εσόδων σας και διστάζετε να ρισκάρετε. Οι γεννημένοι το 2ο δεκαήμερο δεν έχετε ξεκαθαρίσει τους στόχους σας και δεν σας βοηθάει και το περιβάλλον σας, καθώς υπάρχουν άτομα που σας επηρεάζουν, μην κάνετε όμως κάτι που αργότερα θα μετανιώσετε. Ιδιαίτερη προσοχή σε όσους προσπαθούν να εμπλακούν στην προσωπική σας ζωή.

Sudoku No 646 7 7 9 8 4 4 9 1 6 7 5 3

5 3 8 9 7

2 7

1 7 9

6

3 5

4 8

2

Η λύση του προηγούμενου 8 7 4 9 1 6

3 6 1 8 2 5

5 9 2 3 7 4

1 8 9 6 5 2

2 5 7 4 3 1

4 3 6 7 9 8

7 4 5 2 8 9

9 2 3 1 6 7

6 1 8 5 4 3

3 4 6 7 9 5 1 8 2 2 9 8 4 6 1 3 5 7 5 7 1 3 8 2 6 4 9

κά σας θα αποτελέσουν το επίκεντρο του ενδιαφέροντός σας και είναι ιδανική εποχή για να κάνετε κάποιες επαφές προκειμένου να προωθήσετε τις δεξιότητες και τις υπηρεσίες σας. Είναι ένα διάστημα κατά το οποίο οι μετακινήσεις σας είναι πολλές, ανακαλύπτετε συνεχώς καινούργια μέρη και σας δίνεται η ευκαιρία να κάνετε και καμιά βουτιά. Μέσω της δουλειάς σας θα διευρύνετε τον κύκλο των επαφών σας και μπορεί να προκύψει ένα ειδύλλιο που θα φέρει έναν αέρα ανανέωσης στη ζωή σας. Όσον αφορά τα οικονομικά σας, θα πρέπει να προσέξετε ώστε να αποφύγετε τα ρίσκα που θα θέσουν σε κίνδυνο τους πόρους σας. Αν ξεκινάτε ένα νέο εγχείρημα, π.χ. μια επιχείρησης, προσέξτε τις λεπτομέρειες και κυρίως την επιλογή των συνεργατών σας. Μια λάθος επιλογή μπορεί να έχει καταστροφικές επιπτώσεις στον προϋπολογισμό σας.

Τα οικονομικά και οι σχέσεις θα σας απασχολήσουν τις επόμενες μέρες και θα πρέπει να επανεξετάσετε τον προϋπολογισμό σας αν πρόκειται να κάνετε μια σημαντική αγορά ή μια επένδυση, κυρίως όμως θα πρέπει να προσέξετε τις συμφωνίες που θα κλείσετε. Ο Ποσειδώνας στον τομέα των χρημάτων μπορεί να φέρει τα πάνω κάτω και δεν θα ευνοήσει ενέργειες που μπορεί να σας φέρουν αντιμέτωπους με τον νόμο. Με τον Ουρανό στον τομέα της οικογένειας κάποια ευχάριστα νέα θα συμβάλουν στην αναθέρμανση των σχέσεών σας, ωστόσο θα πρέπει να θέσετε όρια και να μην αφήσετε κανέναν να μπερδεύεται στην προσωπική σας ζωή. Οι ελεύθεροι είστε πρόθυμοι για νέες γνωριμίες, είστε όμως και αρκετά συγκρατημένοι, επειδή δεν θέλετε να πληγωθείτε. Γνωρίστε κόσμο και σίγουρα θα καταφέρετε να βρείτε το άτομο που σας ταιριάζει, αρκεί να είστε προσγειωμένοι. Είστε σε μια φάση ανασυγκρότησης και προσπαθείτε να βάλετε σε τάξη τις σκέψεις σας σχετικά με τη σταδιοδρομία σας, ενδεχομένως όμως να έχετε μπλοκάρει από την πολλή σκέψη και ανάλυση. Προσπαθήστε να μην επηρεάζεστε από γνώμες τρίτων, κυρίως απ’ όσους προσπαθούν να σας επιβάλουν τη γνώμη τους. Φροντίστε να είναι δικές σας οι αποφάσεις και μην κάνετε χατίρια, θέτοντας σε κίνδυνο το μέλλον σας. Ο Ουρανός στον τομέα της επικοινωνίας φέρνει ευχάριστες αλλαγές και θα είναι ένα διάστημα κατά το οποίο θα κάνετε καινούργιες γνωριμίες μέσα από ταξίδια. Ο Ερμής ευνοεί την ερωτική σας ζωή, από το Σάββατο όμως, που θα είναι στάσιμος, θα πρέπει να προσέξετε πώς θα εκφράσετε το ενδιαφέρον σας.

starfax

ΔΙΔΥΜΟΣ [21.5/21.6]

week

ΚΡΙΟΣ [21.3/20.4] Είστε σε μια κατάσταση αναζήτησης και μπορείτε να επιλύσετε επαγγελματικά θέματα, ωστόσο οι σχέσεις με οικείους θα δοκιμαστούν. Προσπαθήστε να επιλύσετε διαδικαστικά ζητήματα και οικογενειακές υποθέσεις μέχρι την Παρασκευή. Από κει κι έπειτα, που ο Ερμής θα παραμείνει στάσιμος, θα είναι πιο δύσκολη η συνεννόηση με άτομα του περιβάλλοντός σας, ενώ μπορεί να προκύψουν και γραφειοκρατικά εμπόδια. Στον επαγγελματικό τομέα παρασκηνιακές ενέργειες θα σας δημιουργήσουν άγχος και θα χρειαστεί να δουλέψετε με τον εαυτό σας προκειμένου να μην επηρεαστεί η καθημερινότητά σας. Οι στόχοι και οι φιλοδοξίες σας αποτελούν προτεραιότητα αυτή την εποχή και ενδεχομένως να μην είστε πολύ κοινωνικοί, καλό θα είναι όμως να αφιερώνετε χρόνο σε βόλτες και επαφές με αγαπημένα σας πρόσωπα. Επίσης, μην παραμελείτε τις προσωπικές σας ανάγκες και την ερωτική σας ζωή.

ΤΑΥΡΟΣ [21.4/20.5]

Οι απαιτήσεις της δουλειάς σας είναι αυξημένες, με αποτέλεσμα να πέφτει το ηθικό σας και να νιώθετε κουρασμένοι – είναι και τα οικονομικά σας υπό τη δυσαρμονική επιρροή της ανάδρομης Αφροδίτης, γι’ αυτό θα χρειαστεί ιδιαίτερη προσοχή στη διαχείριση των πόρων σας. Ιδανική εποχή για να κάνετε κάποιες επαφές με άτομα που μπορούν να στηρίξουν μια ιδέα σας και να εξυπηρετήσουν τα συμφέροντά σας, αρκεί να είστε προσεκτικοί στις επιλογές σας. Θέματα σπουδών και ό,τι αφορά τη σταδιοδρομία σας είναι υπό τη θετική επιρροή του Δία και του Πλούτωνα, δίχως όμως αυτό να σημαίνει πως μπορείτε να επαναπαυτείτε. Συνεχίστε τις προσπάθειές σας με ζέση και επενδύστε στην απόκτηση εφοδίων. Ωστόσο, αν δεν έρθουν τα πράγματα όπως τα περιμένετε, ενδεχομένως να χρειαστείτε αλλαγή πλεύσης. Η κοινωνική σας ζωή είναι αρκετά καλή και προκύπτουν νέες γνωριμίες.

α πό τη μα ριβίκυ κα λλέργ η (sta rfa x@ lifo .gr)

11.6.20 – lifo

45

thing the Πώς να βοηθήσεις αυτούς που βοηθούν

α πο th μ ερ οπη κο κκιν η

46 lifo – 11.6.20

Μια εμψυχωτική ομάδα που προσφέρει ψυχοκοινωνική στήριξη μέσω της τέχνης σε ηλικιωμένους, σε παιδιά που νοσηλεύονται ή που φιλοξενούνται σε ιδρύματα και σε άτομα με αναπηρίες.

Πώς μπορεί κάποιος να βοηθήσει το έργο των Αγγέλων της Χαράς; Το έργο μπορεί να στηριχτεί μέσα από τη διάθεση προσφοράς οποιουδήποτε συνανθρώπου μας ή εταιρείας με κοινωνική ευαισθησία ως εξής: είτε με τη συμμετοχή τους ως εθελοντών στις δράσεις μας είτε ως χορηγών, υιοθετώντας κάποια από τις δράσεις μας είτε ως δωρητών, συνεισφέροντας με χρηματική καταβολή: 1) στον τραπεζικό λογαριασμό Αlpha Bank με ΙΒΑΝ: GR0701404910491002002002853, Swiftcode: CRBAGRAAXXX, 2) μέσω PayPal στην ιστοσελίδα www.angelsofjoy.gr/dorea/ www.angelsofjoy.gr www.facebook.com/angeloitisxaras

Οι Άγγελοι της Χαράς δίνουν χαρά εκεί όπου υπάρχει ανάγκη πανδημία δεν τους σταμάτησε. Μπορεί να ακινητοποίησε έναν ολόκληρο πλανήτη, όμως οι Άγγελοι της Χαράς δεν το έβαλαν κάτω και δεν αποθαρρύνθηκαν. Αντιθέτως, συνέχισαν να μοιράζουν χαμόγελα ακόμα και από απόσταση με σύμμαχο την τεχνολογία, πραγματοποιώντας τις δράσεις τους ψηφιακά. Για όσους δεν γνωρίζουν, οι Άγγελοι της Χαράς είναι μια εμψυχωτική ομάδα (μια αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία), η οποία, μέσα από την τέχνη και τις σύγχρονες ψυχοπαιδαγωγικές μεθόδους, προσπαθεί να επαναφέρει τη χαρά και την ελπίδα σε παιδιά που από τρυφερή ηλικία έρχονται αντιμέτωπα με την αβεβαιότητα, το άγχος και τον φόβο μέσα σε νοσοκομεία ή ιδρύματα. Επίσης, μέσα από εξειδικευμένα προγράμματα, προσαρμοσμένα στην τρίτη ηλικία, εμψυχώνει ηλικιωμένους σε μονάδες φροντίδας, οι οποίοι βιώνουν συναισθήματα θλίψης, μοναξιάς, απελπισίας και συχνά φυσικό πόνο, ενώ παράλληλα οργανώνουν διαδραστικές παραστάσεις και προγράμματα μουσικοθεραπείας με όχημα τους ήχους, τη φωνή, τα μουσικά όργανα, τον αυτοσχεδιασμό και το τραγούδι, ειδικά διαμορφωμένα για άτομα με αναπηρίες. Από το 2011, που δημιουργήθηκαν, μέχρι σήμερα, περισσότεροι από 10.000 άνθρωποι (από νεογνά μέχρι ηλικιωμένους) έχουν δεχτεί την ευεργετική παρέμβασή τους. Η ομάδα των Αγγέλων της Χαράς αποτελείται από επαγγελματίες καλλιτέχνες, μουσικοθεραπευτές, παιδαγωγούς, ψυχολόγους και επιστημονικούς συμβούλους που έχουν κοινό όραμα την προσφορά στον άνθρωπο, ενώ το έργο της οργάνωσης στηρίζεται από σημαντικούς επιστημονικούς ειδικούς συμβούλους και συνεργάτες, τόσο σε οργανωτικό όσο και σε ψυχολογικό επίπεδο. Στην ουσία πρόκειται για μια ομάδα ανθρώπων που μπαίνει σε χώρους μέσα στους οποίους νοσηλεύονται ή φιλοξενούνται συνάνθρωποί μας που είναι καταβεβλημένοι, στενοχωρημένοι και μόνοι και προσπαθούν να τους δώσουν ελπίδα και δύναμη για να συνεχίσουν. Η πανδημία, όμως, έφερε τα πάνω κάτω. Οι περιορισμοί στη φυσική επαφή, ειδικά σε χώρους όπως νοσοκομεία και ιδρύματα περίθαλψης, δεν επέτρεψε στους Αγγέλους της Χαράς να βρεθούν κοντά στους συνανθρώπους μας που έχουν ανάγκη από μικρές στιγμές ξενοιασιάς και ανακούφισης. Αν και οι επισκέψεις σε όλα αυτά τα νοσοκομεία και τις ειδικές μονάδες κόπηκαν λόγω των μέτρων που επιβλήθηκαν, η ανάγκη για ανθρώπινη επαφή αλλά και για δημιουργικές διεξόδους έγινε ακόμα πιο μεγάλη, καθώς παιδιά, ηλικιωμένοι και ΑμεΑ που φιλοξενούνται ή νοσηλεύονται σε δομές βιώνουν έναν αναγκαίο μεν, δύσκολο δε αποκλεισμό λόγω του κορωνοϊού. Έτσι, οι Άγγελοι της Χαράς έθεσαν ως προτεραιότητά τους τη στήριξη αυτών των ανθρώπων και, προσαρμόζοντας τις δράσεις τους, δημιούργησαν ένα νέο πρότζεκτ εμψύχωσης με τίτλο «Είμαι εδώ μαζί σου», στο πλαίσιο του οποίου έφτιαξαν οπτικοακουστικό υλικό με βιντεοσκοπημένες δημιουργικές δραστηριότητες και θεατρικό περιεχόμενο, όπως παντομίμες, αφήγηση παραμυθιού, παιχνίδια φαντασίας, τραγούδια, χορός, θεατρικά σκετς, γρίφοι, αυτοσχεδιασμοί αλλά και αφηγήσεις της ιστορίας τραγουδιών της παλιάς Αθήνας, ώστε να προσφέρουν γέλιο και χαρά από απόσταση. Μαζί με αυτό ξεκίνησαν και μια σειρά online συνεδρίες μουσικοθεραπείας και ψυχοεκπαιδευτικών προγραμμάτων στα παιδοψυχιατρικά τμήματα των νοσοκομείων παίδων. «Καταφέραμε στο διάστημα ενός διμήνου να συνδεθούμε με πάνω από 300 ωφελούμενους σε 13 φορείς, προσφέροντας στιγμές στήριξης, και συνεχίζουμε» λένε οι υπεύθυνοι της ομάδας, οι οποίοι κατάφεραν, με τη βοήθεια των υποστηρικτών του έργου τους, να προμηθεύσουν τις δομές, τις οποίες μέχρι πρότινος επισκέπτονταν, με tablets, κρατώντας με αυτόν τον τρόπο συντροφιά σε αυτούς που το είχαν ανάγκη. Η ιστορία των Αγγέλων, πάντως, πάει πίσω στο 2011, όταν η ιδρύτρια και νυν πρόεδρος του φορέα, κ. Ειρήνη Λεμού-Στούρτζα, ούσα εθελόντρια στον φιλανθρωπικό οργανισμό «Make-A-Wish», αισθάνθηκε την ανάγκη να στηρίξει άτομα που βρίσκονται σε δύσκολη κατάσταση στα νοσοκομεία. Έτσι, πήρε την πρωτοβουλία να βρει καλλιτέχνες για να εμψυχώσουν με τις καλλιτεχνικές τους δράσεις τους ανθρώπους αυτούς. Η προσπάθεια απέκτησε νομική υπόσταση με την επωνυμία «Άγγελοι της Χαράς» το 2014, ένα όνομα που εμπνεύστηκε το ιδρυτικό μέλος, Νίκη Τουμπακάρη, η οποία έγραψε τα πρώτα θεατρικά και ανέλαβε να βρει την ομάδα που θα πλαισίωνε το ξεκίνημα της ιδέας. Αν αναρωτιέται κανείς εάν μπορεί να ξαναγεννηθεί η ελπίδα μέσα από το τραγούδι, τον χορό και τις παραστάσεις, η κ. Δήμητρα Γκλιάτη, σκηνοθέτις, ηθοποιός και υπεύθυνη προγραμμάτων της ομάδας στα νοσοκομεία, έχει την απάντηση: «Αυτό γίνεται πολύ φανερό όταν μπαίνεις στον χώρο του νοσοκομείου, στο σαλονάκι όπου δίνουμε τις παραστάσεις μας, και νιώθεις αυτό το “βάρος”, τη “στενoχώρια” ή δυσκολία στον αέρα, την επιφυλακτικότητα και την κατήφεια, πολλές φορές, στους θαλάμους, όταν περνάμε για να τους καλέσουμε να έρθουν».

11.6.20 – lifo

47