Τεύχος 662

ολα για την αθηνα! δωρεαν οδηγοσ τησ πολησ κυκλοφορει καθε πεμπτh

υπη στην έντ έκδοση ri cus Ba Πηγή: Fo 2020

FREE PRESS

12.11.2020

H NTINA ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΕΙΝΑΙ H ΑΘΗΝΑΙΑ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΛΙΓΝΑΔΗΣ «ΑΝΤΙ ΝΑ ΧΤΙΖΩ, ΠΡΟΣΠΑΘΩ ΝΑ ΔΩ ΤΙ ΔΕΝ ΘΑ ΓΚΡΕΜΙΣΤΕΙ»

nalyssa green Το νέο άλμπουμ της Nalyssa Green στη σελίδα 15

B O O K

L O V E R S

ΟΣΑ ΘΕΛΟΥΜΕ ΝΑ ΔΙΑΒΑΣΟΥΜΕ ΤΟΥΣ ΕΠΟΜΕΝΟΥΣ ΜΗΝΕΣ

αφιερωμα ενεργεια και περιβαλλον

2 lifo – 12.11.20

9 ΣΤΗΛΕΣ Κρίσιμος ο χειμώνας, στη σκιά της πανδημίας και το νέο έτος από τh βασιλικη σιουτη

Κι όμως, υπάρχει ΕΡΤ(FlΙX)

index

από τον βασίλη βαμβακα

Η βία στα πανεπιστήμια και η κοινωνική λογοδοσία από τον δημήτρη π. σωτηρόπουλο

Η προσομοίωση κοινωνικής ζωής μέσω Zoom/fb/Skype δεν πείθει, λυπάμαι από τη βιβιαν στεργιου

Βιβλιοπωλεία ανοιχτά και στις επάλξεις μέχρι τελικής πτώσεως! από την αρετή γεωργιλή

Υβριδικές φυλές του δεύτερου lockdown από τον δημήτρη πολιτακη

17

ΘΕΜΑ

Βιβλίο

ΔΥΟ ΔΕΚΑ ΕΚΔΟΤΙΚΗ Α.Ε. ΒOΥΛΗΣ 22, 105 63 ΑΘΗΝΑ T 210 3254 290 F 210 3249 785 info@lifo.gr

εκδοτης

Στάθης Τσαγκαρουσιάνος γενικός διευθυντής Μιχάλης Μιχαήλ commercial director Ρένα Κροκίδα διευθυντής lifo.gr Θανάσης Χαραμής διευθυντής mikropragmata.lifo.gr Άρης Δημοκίδης διευθυντής εντυπης εκδοσης Τάσος Μπρεκουλάκης σύμβουλος σχεδιασμού Γιάννης Καρλόπουλος αrt director Χρήστος Τζοβάρας –––––– εμπορ ικ ο τμημα advertising director Γιώτα Αθανασοπούλου direct sales director Κώστας Μαντάς direct sales Γιώργος Λυκουργιώτης, Κωνσταντίνα Τριανταφύλλου senior digital campaign manager Ελένη Γκοβάτσου digital campaign manager Αγγελική Λάζου client service coordinator Ξένια Στασινοπούλου (xenia@lifo.gr) –––––– ψηφιακή ανάπτυξη/προγραμματισμός lifo.gr Άγγελος Παπαστεργίου, Σπύρος Γκατζούνας social media Χριστίνα Γαλανοπούλου (Head) Στράτος Μωραΐτης, Ηλέκτρα Χατζηκάλφα –––––– σ υνταξη αρχισυνταξία Αλέξανδρος Διακοσάββας συντακτικη ομαδα Θοδωρής Αντωνόπουλος, Λουίζα Αρκουμανέα (Θέατρο), Θοδωρής Κουτσογιαννόπουλος (Σινεμά), Τάσος Μελεμενίδης (Σινεμά), Γιάννης Κωνσταντινίδης (Εικαστικά), Τίνα Μανδηλαρά (Βιβλίο), Νίκη Μηταρέα (Γεύση), Γιάννης Βασιλείου, Μερόπη Κοκκίνη, Ματούλα Κουστένη, Δημήτρης Κυριαζής, Γλυκερία Μπασδέκη, Γιάννης Πανταζόπουλος, Σταυρούλα Παπασπύρου, Γεωργία Παπαστάμου, Μαρία Παππά, Χρήστος Παρίδης, Δημήτρης Πολιτάκης, Αφροδίτη Σακκά, Νικόλας Σεβαστάκης, Βασιλική Σιούτη, Κορίνα Φαρμακόρη, Λένα Φουτσιτζή newsroom Πάνος Σάκκας (Αρχισυνταξία) Φιλιώ Ράγκου, Κατερίνα Αγριμανάκη, Ρούλα Βλασσοπούλου, Αναστασία Γαλάνη, Σόφη Ζιώγου, Διονύσης Νοταράκης

44 Η ΝΤΙΝΑ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΕΙΝΑΙ Η ΑΘΗΝΑΙΑ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ ΑΦΙΕΡΩΜΑ

49

www.lifo.gr

Ενέργεια

–––––– φωτογράφοι Σπύρος Στάβερης, Πάρις Ταβιτιάν, Freddie f., Αναστασία Βουτυροπούλου, Γιώργος Αδάμος ατελιέ αssistant art director Βανέσσα Φερλέ διαμόρφωση ψηφιακής εκδοσης Νινέττα Γιακιντζή, Μαρούσα Θωμά διόρθωση κειμένων Μαρία Δρουκοπούλου, Μπέτυ Σπανοπούλου –––––– λογιστηριο οικονομική διεύθυνση Δημήτρης Τασιόπουλος λογιστήριο Άλκηστις Γκούμα, Βασίλης Κοτρωνάκης διανομή Άκης Ιωάννου γραμματεία Βιβίκα Ανδριανάτου –––––– κωδικος εντυπου 7639

παρακαλουμε

ανακυκλωστε 12.11.20 – lifo

3

Feedback

ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΟ LOCKDOWN

ΨΩΡΟΝΈΡΙΑ, ΚΑΛΛΥΝΤΙΚΆ, ΘΕΡΜΟΠΎΛΕΣ Ένα Σαββατοκύριακο με υπερβολική δόση ιαματικών λουτρών

Α ΠΟ Ψ ΕΙ Σ

Κι όμως, «it’s NOT ONLY the economy, stupid»!

σημαντικές μάσκες στο σινεμά

Τα Ψωρονέρια είναι μια «κρυμμένη» ιαματική λίμνη, πολύ κοντά στις Θερμοπύλες, ιδανική για χαλάρωση όλες τις ώρες της ημέρας.

Ο Θοδωρής Κουτσογιαννόπουλος γράφει για τα πιο εμβληματικά «προσωπεία» στην ιστορία του κινηματογράφου.

του m. hulot

«Το ελληνικό καλοκαίρι πεθαίνει αργά. Ο Οκτώβρης έσβηνε στον Νοέμβρη αλλά μόνο το σούρουπο έπεφτε πιο νωρίς [...], ούτε ένα φύλλο δεν έχει πέσει από τα πλατάνια». Είναι τέλος Οκτωβρίου και το τοπίο είναι ακριβώς όπως περιγράφει ο Πάτρικ Λη Φέρμορ στη Ρούμελη, όλα τα δέντρα καταπράσινα και το τοπίο αφύσικα ανοιξιάτικο.

gr

Οι αμερικανικές προεδρικές εκλογές της 3ης Νοεμβρίου 2020 είναι από εκείνες που θα μείνουν στην ιστορία. Η πόλωση που τις συνόδευσε, ο δραματικός τους τόνος, το προφίλ των πρωταγωνιστών, οι πρωτόγνωρες συνθήκες διεξαγωγής τους εν μέσω πανδημίας, οι ανατροπές κατά την καταμέτρηση, τις καθιστούν μια εκλογική μάχη που θα μνημονεύεται για καιρό και θα αποτελέσει σημείο αναφοράς στη μελέτη της εκλογικής συμπεριφοράς. Όπως συνέβη και το 2016, έτσι και τώρα, οι εκλογές τελικά κρίνονται σε μερικές δεκάδες χιλιάδες ψήφους σε 3-4 κρίσιμες περιφέρειες.

Α ΠΟ Ψ ΕΙ Σ

Δημήτρης Πολιτάκης: Αυτήν τη φορά φαίνεται να απουσιάζει η ατμόσφαιρα ανάλαφρης δυστοπίας που χαρακτήρισε την παρθενική μας εμφάνιση στην αρένα της καραντίνας την περασμένη άνοιξη. Λίγο η παρατεταμένη διάρκεια του τελευταίου επεισοδίου (φινάλε σειράς ή φινάλε κύκλου;) των αμερικανικών εκλογών, λίγο οι επαναλαμβανόμενες αφηρημένες (υπνωτικές σχεδόν) επισκέψεις στα σούπερ μάρκετ για στοκάρισμα πάσης φύσεως προμηθειών (ναι, θα μείνουν ανοιχτά, το ξέρουμε, αλλά κάπου πρέπει να πηγαίνουμε βγαίνοντας), λίγο τα κομμωτήρια που λειτούργησαν ως το τελευταίο οχυρό κανονικότητας (και κοινωνικότητας), πέρασε το πρώτο Σαββατοκύριακο του δεύτερου καθολικού, εθνικού lockdown.

4 lifo – 12.11.20

ti δ ι α β α σ α με αυ τη την εβ δομ α δ α σ το

Πόσο χαζοχαρούμενοι ήμασταν όμως στο πρώτο lockdown…

Στη λίμνη με τα ιαματικά νερά στη Δαμάστα –που τα λένε Ψωρονέρια επειδή θεραπεύουν την ψωρίαση– οι κουτσουπιές και οι λυγαριές έχουν ανθίσει ξανά, λες και είναι Μάιος, και μια αλκυόνη λιάζεται στον βράχο, καραδοκώντας να πιάσει τα ψαράκια που κολυμπούν γύρω μας. Το νερό της λίμνης έχει ιδανική θερμοκρασία για χαλάρωση, 33°C, και όσοι έρχονται κάθονται μέσα με τις ώρες. Και κάθονται κυριολεκτικά, γιατί το βάθος της λίμνης δεν είναι μεγάλο, το νερό φτάνει μέχρι τη μέση σου, που σημαίνει ότι πρέπει να είσαι καθιστός για να βουτήξεις ολόκληρος. Στο μεταξύ, οι φυσαλίδες που βγαίνουν συνεχώς από τα χαλίκια του πυθμένα σού δίνουν την αίσθηση ότι έχεις βυθιστεί σε ανθρακούχο νερό ή σε αναψυκτικό με ανθρακικό. Τα πράσινα γλοιώδη φύκια που επιπλέουν παντού στη λίμνη είναι σπιρουλίνα, που αναπτύσσεται σε νερά αλκαλικά και πλούσια σε μέταλλα. Αυτά τα μέταλλα με τις ιαματικές ιδιότητες έκαναν από τα αρχαία χρόνια πολύ δημοφιλείς τις θερμές πηγές της Ανατολικής Στερεάς. Οι Ρωμαίοι, που λάτρευαν τα ιαματικά λουτρά, βρήκαν στην περιοχή –από τα Καμένα Βούρλα και τις Θερμοπύλες μέχρι την Υπάτη και την Παλαιοβράχα ή, απέναντι, την Αιδηψό, στην Εύβοια– την ελληνική Τοσκάνη, έτσι τον 2ο αιώνα μ.Χ. ο Ηρώδης ο Αττικός έφτιαξε στις Θερμοπύλες μαρμάρινους λουτήρες για να μπανιαρίζονται οι ντόπιοι. Δύο, έναν για άντρες και έναν για γυναίκες. Για την ιστορία, η μόνη αρχαία αναφορά που υπάρχει για τα Ψωρονέρια είναι στο έργο του Παυσανία Ελλάδος Περιήγησις, όπου γράφει «γλαυκότατον μεν ουν οίδα ύδωρ...» για το χρώμα του νερού τους. Ωστόσο, τα διάσπαρτα λείψανα στην περιοχή (μαρμάρινα σπόλια, κατάλοιπα οικοδομών και εκατοντάδες θραύσματα) δείχνουν ότι η χρήση τους είναι συνεχής εδώ και χιλιάδες χρόνια. Η πρόσβαση στα Ψωρονέρια (ή λουτρά Καλλίδρομου) είναι εύκολη και ελεύθερη, όπως και στις Θερμοπύλες και στον Κονιαβίτη στα Καμένα Βούρλα, έτσι έχουν κόσμο όλη την ημέρα, χειμώνα-καλοκαίρι. Οι περισσότεροι είναι ηλικιωμένοι, που έρχονται για να ανακουφιστούν από δερματικές και ρευματικές παθήσεις και πασαλείβονται με τη σπιρουλίνα, αφήνοντάς τη να στεγνώσει πάνω στο δέρμα τους. Μετά την ξεπλένουν και ολοκληρώνουν την κούρα ομορφιάς. Τα Σαββατοκύριακα του φθινοπώρου, που ο καιρός είναι ακόμα καλός, ο χώρος γεμίζει από λεωφορεία με κόσμο από τη Λαμία, εκδρομείς από τα Βαλκάνια και Γερμανούς συνταξιούχους με τροχόσπιτα. Οι ξένοι είναι εντυπωσιακά πολλοί. Αργά τη νύχτα, επειδή η λίμνη φωτίζεται από προβολείς, έχει ντόπιο νεαρόκοσμο που έρχεται να χαλαρώσει μετά την έξοδο. Αρκετές φορές βρίσκεις κόσμο στη λίμνη ακόμα και το ξημέρωμα.

page

Ο Ευτύχης Βαρδουλάκης κάνει μερικές επισημάνσεις για τις αμερικανικές εκλογές και βγάζει κάποια γενικότερα πολιτικά συμπεράσματα.

1

Ζορό

2

Μπάτμαν

3

Scream

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Νικόλας Χρηστάκης: «Θα μηχανευτούμε τρόπους ώσπου να περάσει το κακό» Συζητώντας με τον καθηγητή του Γέιλ και συγγραφέα του βιβλίου «Το βέλος του Απόλλωνα» (εκδ. Κάκτος) για την πανδημία, τις αλήθειες και τα ψέματά της, το ιστορικό της υπόβαθρο αλλά και το πώς αλλάζει την καθημερινότητά μας.

του θοδωρη αντωνοπουλου Τι μας διδάσκουν οι πανδημίες του παρελθόντος για τον Covid-19; Πώς αντέδρασε τότε η ανθρωπότητα και πώς τώρα; Πώς αντιμετωπίζεις τη γενικευμένη καχυποψία, τη συνωμοσιολογία και τη φημολογία; Τι διδάγματα μπορούμε να αντλήσουμε από την Iστορία ή άλλες κοινότητες στον αγώνα κατά της πανδημίας; Τι αλλαγές φέρνει αυτή στην καθημερινότητά μας; Καθηγητής Kοινωνικών και Φυσικών Επιστημών στο Γέιλ και συνδιευθυντής του Ινστιτούτου Επιστήμης Δικτύων του ομώνυμου πανεπιστημιακού ιδρύματος, ο κρητικής καταγωγής Ελληνοαμερικανός ερευνητής και συγγραφέας Νικόλας Χρηστάκης θεωρείται ένας από τους κορυφαίους σύγχρονους διανοητές. Στο τελευταίο του βιβλίο, που κυκλοφορεί αυτές τις μέρες στα ελληνικά με τίτλο Το βέλος του Απόλλωνα (εκδόσεις Κάκτος), πραγματεύεται, όπως αναφέρει και ο υπότιτλος, «τις βαθιές και μακροχρόνιες επιπτώσεις της πρόσφατης πανδημίας στον τρόπο που ζούμε», επιχειρώντας να απαντήσει σε μια σειρά από καίρια ερωτήματα, όπως τα παραπάνω.

4

Μάτια Ερμητικά Κλειστά

5

V for Vendetta

12.11.20 – lifo

5

Editorial

Το τελικά προφητικό εξώφυλλο του «New York», τέσσερα χρόνια πριν.

I'M A LOSER BABY SO WHY DON'T YOU KILL ME? Δυο λόγια περι επιτυχίας (και αποτυχίας).

aπο τον σταθη τσαγκαρουσιανο

Aπολαμβάνω κι εγώ τον χαιρέκακο τρόπο με τον οποίο τα μεγάλα media χειρίζονται την ήττα του Τραμπ. Loser τον ανεβάζουν, loser τον κατεβάζουν. Τον λούζουν με τη βρισιά που κατείχε την εξέχουσα θέση στο τραμπούκικο οπλοστάσιό του. Ουδείς άλλος, ούτε καν οι ιταμότεροι των δικτατόρων, είχε ξαναμιλήσει ιστορικά με τέτοια ακατέργαστη περιφρόνηση για τους αντιπάλους του: ακόμη κι αν τους σάπιζαν στη φυλακή, δημοσίως κράταγαν τα γλωσσικά προσχήματα. Διότι ήξεραν ότι άλλο τα ιδιωτικά βίτσια κι άλλο οι δημόσιες αρετές. Κάποιο στοιχειώδες δίχτυ πρέπει να υπάρχει για να μη γίνονται λιώμα οι ακροβάτες. Ο Τραμπ, όμως, μεθυσμένος από τη δύναμη του χρήματος και της διασημότητάς του, δολοφονούσε τον χαρακτήρα του αντιπάλου του με ένα γιορταστικό κράμα μίσους, διαβολής, υποτίμησης και ελεεινολογίας. Το γλένταγε σαφώς, ηδονιζόταν, αν παρατηρήσει κανείς το μόρτικο body language που είχε τότε – όπως ηδονίζεται ένα παιδί όταν ξεριζώνει τα φτερά μιας μύγας. Μόνο που ο Τραμπ δεν είναι παιδί. Και ο δημόσιος λόγος του επηρέαζε το μεγαλύτερο έθνος της Δύσης. Τα σχεδόν σαδιστικά tweets του, γεμάτα ρατσισμό, ψέματα, απειλές και αδιαχείριστη οργή, έγιναν ένα είδος κανονικότητας στην καθημερινή μας ζωή, και τη λέρωσαν όχι μόνο με τη γελαδάρικη ακαλαισθησία τους αλλά κυρίως με την κτηνώδη «αξιακή» τους πυραμίδα.

Όσοι έχουμε ζήσει τα χρονάκια μας ξέρουμε ότι πάνω στις αποτυχίες μας έχουν βλαστήσει όλα όσα πετύχαμε μετά. Ότι οι εποχές της οπισθοφυλακής, ο σιωπηλός αγώνας με τις αδυναμίες μας ή την κακή μας τύχη, οι άσημες μέρες στα ημιυπόγεια όπου δεν αναμετριέσαι με κανέναν άλλον πλην του εαυτού σου – αυτά είναι εκείνα που μας πέρασαν απέναντι και μας «αποκατέστησαν» αργότερα. Τουλάχιστον αυτούς που θέλουνε να παίζουν με τους κανόνες κι όχι μαφιόζικα. Καιρός του σπείρειν, καιρός του θερίζειν. Ο εμμονικός τρόπος με τον οποίο ο Τραμπ αλλά και το αμερικανικό σύστημα επικαλούνται την έννοια της Επιτυχίας ταιριάζει σε ένα ανθρώπινο ον τόσο νευρόσπαστο και μηχανικό, που δεν έχει καν ανθρώπινες ιδιότητες αλλά ξεντώνει αφύσικα σαν μάσκα του Τζιμ Κάρεϊ. Τα αποτελέσματα της Αμερικής με γέμισαν χαρά κυρίως γι’ αυτό. Διότι διά της εις άτοπον απαγωγής απέδειξαν ότι ο «κοιμήσης» τα παίρνει όλα. Και ο θριαμβικός τραμπούκος μαθαίνει να συγκατοικεί με την ήττα του. Απέδειξαν ότι η ζωή δεν είναι μια στεγνή εξίσωση και ότι δεν ακολουθεί καν τον νόμο της αγοράς: είναι ένα ύφασμα από κλωστές χιλιάδες, ετερόκλητες, παλιές και νέες, δικές μας και ξένες, χρυσές και πρόστυχες – και έχει επίσης κάτι απρόοπτο και μυστήριο που δεν ερμηνεύεται πάντα, αλλά μας καθορίζει ερήμην.

Είναι, λοιπόν, μια απόλαυση να βλέπεις τον κορυφαίο τραμπούκο της Ιστορίας να στουκάρει πάνω στον τοίχο που ο ίδιος έχτισε. Να εισέρχεται μωλωπισμένος στο χλωμό παρεάκι του Τζίμι Κάρτερ και του Μπους, των μοναδικών Προέδρων των ΗΠΑ που τα τελευταία 40 χρόνια δεν κατάφεραν να ανανεώσουν τη θητεία τους για δεύτερη φορά. Αλλά είναι μια απόλαυση ένοχη και δηλητηριώδης. Το συνειδητοποιείς αυτό κάποια στιγμή, όταν εξατμίζεται η πολεμόχαρη τσατίλα σου και καταλαβαίνεις ότι ήδη το κακό έχει γίνει: ζυγίζεις τη ζωή (την ποικίλη και πολύπλαγκτη) με τη μονοσήμαντη ζυγαριά του Τραμπ. Γιατί ένας άνθρωπος που είναι ανθρώπινος είναι καλό να αναρωτιέται: τόσο κακό, τόσο ταπεινωτικό είναι να χάνεις έναν αγώνα; Τόσο άχρηστος και άθλιος γίνεσαι εάν έρθεις κάποια στιγμή στη ζωή σου δεύτερος; Πού μένουν αυτοί οι υπεράνθρωποι που εξακολουθητικά νικάνε; – σίγουρα όχι στο Τrump Tower.

6 lifo – 12.11.20

instagram.com/stathis_tsagkarousianos

12.11.20 – lifo

7

Όλη η Ελλάδα διαβάζει LiFO

6.755.720 UNIQUE VISITORS στην ψηφιακή έκδοση ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2020

Reuters:

Το LiFO.gr στη λίστα με τα κορυφαία ενημερωτικά sites στην Ελλάδα για το 2020

αναγνωσιμοτητα

LiFO 136,6 ATHENS VOICE

125,6

στοιχεια focus bari 2020

πη έντυ στην οση έκδ Bari us : Foc Πηγή

Στην κορυφή, αλλά με ποιότητα

8 lifo – 12.11.20

Ποιες λέξεις επιλέγει το Collins Dictionary ως τις νέες και πιο αντιπροσωπευτικές για κάθε χρονιά.

από τον m.hulot

TheBuzz

talk

town

ΟΙ ΛΕΞΕΙΣ ΠΟΥ ΜΑΣ ΚΑΘΟΡΙΖΟΥΝ

2020 2019 Climate strike (ουσ.): η αποχή από το σχολείο ή τη δουλειά για να λάβεις μέρος σε διαδήλωση, απαιτώντας να ληφθούν μέτρα για την κλιματική αλλαγή και την καταστροφή του περιβάλλοντος. Λέξη της χρονιάς.

Non-binary: μη-δυαδικό φύλο. Αναφέρεται σε άτομα που δεν αυτοπροδιορίζονται ούτε ως αρσενικά ούτε ως θηλυκά. Στα αγγλικά, αντί για το «he» ή το «she», αναφέρονται πλέον με την αντωνυμία «they», στα ελληνικά με το σύμβολο @.

2016

2018

Brexit (ουσ.): η έξοδος της Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Λέξη της χρονιάς.

Single-use (επιθ.): μιας χρήσης, φτιαγμένο για να χρησιμοποιηθεί μόνο μία φορά. Λέξη της χρονιάς.

Hygge (ουσ.): η δανέζικη αντίληψη της ζεστασιάς, του αναπαυτικού, του ασφαλούς, του άνετου, χαλαρού, απολαυστικού, μια κατάσταση στην οποία επιδιώκουν να βρίσκονται όσο πιο συχνά γίνεται οι κάτοικοι της Δανίας. Έγινε ολόκληρο κίνημα με βιβλία, βίντεο κ.λπ.

Floss (ουσ.): μια κίνηση χορού κατά την οποία ένα άτομο κουνά επανειλημμένα τα χέρια του, με σφιγμένες γροθιές, από το πίσω μέρος του σώματός του προς τα εμπρός, σε κάθε πλευρά.

Trumpism (ουσ.): τραμπισμός. Εθνικισμός, σαχλαμάρα, αναξιοπιστία κ.λπ.

Sharenting (ουσ.): το να μοιράζεσαι ως γονιός περιστατικά, φωτογραφίες κ.λπ. των παιδιών σου στα social media.

Snowflake generation (ουσ.): οι νεαροί ενήλικες των ’10s, που θεωρούνται πιο δυνατοί συναισθηματικά, αλλά έχουν την τάση να θίγονται πιο εύκολα από τις προηγούμενες γενιές.

Dude food (ουσ.): junk food, όπως χοτ-ντογκ, μπέργκερ, πίτσα κ.λπ., που θεωρείται ιδιαιτέρως ελκυστικό για τους άντρες.

Gammon (ουσ.): ένα πρόσωπο, συνήθως άντρας, μεσήλικας και λευκός, με αντιδραστικές απόψεις, ιδιαίτερα κάποιος που στηρίζει την έξοδο της Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση.

2017 Fake news (ουσ.): ψεύτικες ειδήσεις. Ψευδείς, συχνά αποκυήματα φαντασίας, πληροφορίες, που διασπείρονται μεταμφιεσμένες σε ειδήσεις στα μέσα. Λέξη της χρονιάς.

Antifa (ουσ.): αντιφασιστικός οργανισμός/μέλος αντιφασιστικού οργανισμού (ως επίθετο) / το να ανήκεις ή να σχετίζεσαι με αντιφασιστικό οργανισμό.

Insta (επίθ.): ό,τι σχετίζεται με το Instagram.

Gaslight (ρ.): προσπαθώ να χειραγωγήσω ψυχολογικά βγάζοντας κάποιον τρελό, χειραγωγώ μέσω γνωσιακής διαστρέβλωσης, γνωσιακού αποπροσανατολισμού.

MeToo (ουσ.): κοινωνικό κίνημα κατά της σεξουαλικής κακοποίησης και της σεξουαλικής παρενόχλησης, όπου οι άνθρωποι δημοσιεύουν ισχυρισμούς για σεξουαλικά εγκλήματα που διαπράττονται από ισχυρούς και/ή εξέχοντες άντρες, ιδιαίτερα στον χώρο της εργασίας.

Bopo (ή BoPo, ουσ.): συντομογραφία του body positivity, ενός κινήματος που υποστηρίζει την άποψη ότι κάθε άνθρωπος θα πρέπει να είναι περήφανος για το σώμα του, ειδικά για το μέγεθός του.

Cancel (ρ.): Σταματάω να κάνω έστω και αναφορά σε κάποιο πρόσωπο, οργανισμό κ.λπ. στα social media, για να εκφράσω την αποδοκιμασία μου για τις πράξεις του ή τις απόψεις του.

Entryism (ουσ.): εντερισμός, μια πολιτική στρατηγική στο πλαίσιο της οποίας ένας οργανισμός ή κράτος ενθαρρύνει τα μέλη ή τους υποστηρικτές του να ενταχθούν σε μια άλλη, συνήθως μεγαλύτερη οργάνωση, σε μια προσπάθεια να επεκτείνουν την επιρροή, τις ιδέες και το πρόγραμμά τους. Ιnfluencer (ουσ.): το πρόσωπο που χρησιμοποιεί τα social media για να προωθήσει lifestyle επιλογές, εμπορικά προϊόντα κ.λπ. στους followers του.

Rewilding (ουσ.): η πρακτική της επιστροφής περιοχών στην προηγούμενη φυσική τους κατάσταση, χωρίς την ανθρώπινη επέμβαση. Περιλαμβάνει και την επαναφορά και προστασία ζωικών ειδών που έχουν εξαφανιστεί από κάποια περιοχή.

Lockdown (ουσ.): η επιβολή αυστηρών περιορισμών στα ταξίδια, στις κοινωνικές συναναστροφές και στην πρόσβαση στους δημόσιους χώρους. Λέξη της χρονιάς.

Coronavirus (ουσ.): κορωνοϊός, ένας τύπος ιού που μπορεί να προκαλέσει ασθένειες όπως το κοινό κρυολόγημα, αλλά και σοβαρές αρρώστιες, όπως η ασιατική γρίπη και ο Covid-19.

Self isolate (ρ.): κάνω αυτοαπομόνωση. Μένω μέσα στο σπίτι οικειοθελώς και δεν βλέπω άλλους ανθρώπους, επειδή έχω (ή πιθανώς έχω) κάποιο μεταδοτικό νόσημα.

Key worker (ουσ.): απαραίτητο προσωπικό. Εργαζόμενος σε τομέα που είναι απαραίτητος για τη λειτουργία της κοινωνίας, π.χ. δάσκαλοι, αστυνομικοί, όλοι οι εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας, υπάλληλοι σε μαγαζιά κ.λπ.

Furlough (ουσ.): αναστολή σύμβασης εργασίας. Η κατάσταση της απομάκρυνσης (λόγω ανωτέρας βίας) από τη δουλειά για συγκεκριμένη περίοδο, χωρίς όμως να σταματήσεις να πληρώνεσαι.

BLM (ακρωνύμιο του Black Lives Matter): κίνημα ενάντια στη βία με ρατσιστικά κίνητρα και στην καταπίεση.

Megxit (ουσ.): η απόσυρση του δούκα και της δούκισσας του Σάσεξ από τα βασιλικά τους καθήκοντα, που ανακοινώθηκε τον Ιανουάριο του 2020.

TikToker (ουσ.): το άτομο που συχνά δημοσιεύει ή εμφανίζεται σε βίντεο στο TikTok. Mukbang (ουσ.): βίντεο στο οποίο ο πρωταγωνιστής τρώει μεγάλη ποσότητα φαγητού για να διασκεδάσει τους θεατές. Λέξη με κορεατική προέλευση, από τα meogneun eating + bangsong broadcast.

12.11.20 – lifo

9

talk town

ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΕΠΤΑΗΜΕΡΟ

Κρίσιμος ο χειμώνας, στη σκιά της πανδημίας και το νέο έτος α πό τh βα σι λι κη σ ιου τη

ο φάντασμα του Μπέργκαμο πλανάται πάνω από την Ευρώπη και τη χώρα μας, καθώς τα περιστατικά στα νοσοκομεία και οι νεκροί έχουν αυξηθεί παντού δραματικά και η αγωνία για το αν θα αντέξει το σύστημα της δημόσιας υγείας αυτόν τον χειμώνα είναι μεγάλη. Το τριών εβδομάδων lockdown δεν αποκλείεται να έχει μεγαλύτερη διάρκεια και, παρά την αισιοδοξία για τα εμβόλια που ετοιμάζονται να διατεθούν, η «επιστροφή στην κανονικότητα» δεν αναμένεται πριν από το 2022. Η κυβέρνηση επιδιώκει την άρση της καραντίνας, όχι όμως χωρίς περιορισμούς, πριν από τις γιορτές, ώστε να ανοίξει η αγορά και να γιορτάσουμε υποδεχόμενοι το νέο έτος, που θα είναι επίσης έτος πανδημίας. Η ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας, που ήταν ο βασικός στόχος της κυβέρνησης, αναβάλλεται για τη μετα-Covid-19 περίοδο. Η Επιτροπή Πισσαρίδη έχει χαθεί από το προσκήνιο, καθώς τον πρώτο ρόλο έχει ξαναπάρει η Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων. Η αναβάθμιση της Ελλάδας από τη Moody’s, εν μέσω πανδημίας και ύφεσης, μπορεί, σύμφωνα με τον πρωθυπουργό, να «αποτελεί ισχυρή ψήφο εμπιστοσύνης στις προοπτικές ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας», αλλά για τον πολύ κόσμο αυτήν τη στιγμή δεν έχει πρακτικό αντίκρισμα. Η πρόκληση σήμερα είναι να αντέξει το δημόσιο σύστημα υγείας και ο κόσμος που χάνει τα εισοδήματά του εξαιτίας της πανδημίας. Η ανάταξη της οικονομίας, μετά και το δεύτερο κύμα, αναμένεται πιο δύσκολη απ’ όσο φοβούνταν, τώρα όμως επιστρέψαμε στο salus populi suprema lex esto. Τα δισεκατομμύρια του Ταμείου Ανάκαμψης της Ε.Ε.αναμένεται να αξιοποιηθούν μετά τον έλεγχο της πανδημίας και η κυβέρνηση αισιοδοξεί ότι θα υπάρξει ισχυρή ανάκαμψη. Στο Μαξίμου επαναλαμβάνουν συχνά ότι μετά το τέλος της δοκιμασίας αυτής θα υπάρχουν νικητές και ηττημένοι και η Ελλάδα θα πρέπει να βρίσκεται μεταξύ των νικητών. Πέρα από την καθημερινή μάχη της χώρας με τον κορωνοϊό, όπως αναφέρει στέλεχος της κυβέρνησης, «θα προχωράμε σε σημαντικές μεταρρυθμίσεις, ώστε, όταν τελειώσει η πανδημία, η ελληνική οικονομία να ανακάμψει άμεσα». Όσο για τον τουρισμό, η κυβέρνηση αισιοδοξεί ότι δεν θα χαθεί και το επόμενο καλοκαίρι για τη χώρα, βασιζόμενη στα καλά νέα για τα εμβόλια, αλλά αυτή η αισιοδοξία δεν είναι απολύτως τεκμηριωμένη, αφού δεν είναι πολύ πιθανό να έχει εμβολιαστεί ως τότε ο γενικός πληθυσμός, ώστε να μπορεί να ταξιδεύει με ασφάλεια.

ΑΓΝΩΣΤΗ Η ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ LOCKDOWN, ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΜΕΤΑ Για την περίοδο αυτή στο Μαξίμου θεωρούν ότι αν ο κόσμος τηρήσει τα μέτρα, το σύστημα υγείας θα αντέξει, αλλά η εναπόθεση της ευθύνης στους πολίτες σηκώνει αρκετή κριτική, ειδικά από την αξιωματική αντιπολίτευση, της οποίας είναι η βασική κατηγορία. Ο πρωθυπουργός έχει ζητήσει να γίνονται αυστηροί έλεγχοι και να μπαίνουν πρόστιμα

10 lifo – 12.11.20

σε όσους δεν τηρούν τα μέτρα. Ακόμα μεγαλύτερη αυστηρότητα έχει ζητήσει να επιδειχθεί στους αρνητές της μάσκας που πραγματοποιούν συγκεντρώσεις, καλώντας κι άλλους να κάνουν το ίδιο. Την πρώτη μέρα του lockdown έγιναν 55.724 έλεγχοι και βεβαιώθηκαν 1.300 παραβάσεις με διοικητικά πρόστιμα, ώστε να σταλεί παντού το μήνυμα. Τις αμέσως επόμενες μέρες η κυβέρνηση περιμένει ότι θα συνεχιστεί ο πολύ υψηλός αριθμός κρουσμάτων (λόγω της μετάδοσης της προηγούμενης περιόδου), αλλά μετά, αν τα μέτρα αποδώσουν, τα κρούσματα θα αρχίσουν να μειώνονται. Το lockdown, ωστόσο, σύμφωνα με κυβερνητικές πηγές –κι ας μην το λένε δημόσια–, είναι πολύ πιθανό να συνεχιστεί και μετά τις τρεις εβδομάδες, μέχρι τα μέσα Δεκεμβρίου σε πρώτη φάση. Η κυβέρνηση θέλει να ανοίξει η αγορά, τουλάχιστον λίγο πριν από τα Χριστούγεννα, και αν η κατάσταση ξεφύγει πάλι, μετά τις γιορτές θα συνεχιστεί η καραντίνα. Αυτά λέει ο σχεδιασμός για την ώρα, αλλά επειδή η εξέλιξη της πανδημίας είναι δυναμική, δεν μπορούν να υπάρξουν απόλυτα ακριβείς προβλέψεις. Η επιστροφή στην προ γενικού lockdown φάση και το άνοιγμα της οικονομίας θα γίνουν σταδιακά, λένε τα κυβερνητικά στελέχη, αναφέροντας ότι ο σχεδιασμός γι’ αυτό έχει ξεκινήσει ήδη, παρότι δεν είναι σε θέση να γνωρίζουν πότε ακριβώς θα αρχίσει να υλοποιείται. «Πρώτα θα ανοίξουν τα γυμνάσια και τα λύκεια, μετά το λιανεμπόριο και τελευταία η εστίαση» λένε, επισημαίνοντας ωστόσο ότι το επικείμενο άνοιγμα θα έχει περισσότερους περιορισμούς από εκείνους που υπήρχαν τον περασμένο Μάιο, καθώς, σύμφωνα με τον σχεδιασμό και τις προτάσεις της Επιτροπής, θα υπάρχουν περιορισμοί και στην κυκλοφορία και στο ωράριο λειτουργίας των καταστημάτων εστίασης.

ΤΟ 2022 Η «ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΗΝ ΚΑΝΟΝΙΚΟΤΗΤΑ» Η περίφημη επιστροφή στην κανονικότητα, για όποιον μιλάει με τους επιστήμονες, δεν αναμένεται πριν από το 2022, παρά την αισιοδοξία που δημιουργούν τα νέα εμβόλια που δοκιμάζονται με επιτυχία και αναμένονται τον επόμενο μήνα, σε περιορισμένο όμως αριθμό. Κάποιες χώρες θα είναι σε θέση να προχωρήσουν σε μαζικούς εμβολιασμούς στις αρχές Μαρτίου του 2021. Αλλά και πάλι, η κάλυψη θα είναι περιορισμένη στην αρχή. Τα κριτήρια προτεραιότητας έχουν οριστεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και οι πρώτες ομάδες που θα εμβολιαστούν θα είναι οι επαγγελματίες υγείας, τα σώματα ασφαλείας, όσοι βρίσκονται σε ανοσοκαταστολή και οι ηλικιωμένοι με υποκείμενα νοσήματα. Ο γενικός πληθυσμός σε όλη την Ευρώπη θα εμβολιαστεί αργότερα, με τα σημερινά δεδομένα το πιθανότερο το 2022. Για να επιτευχθεί η λεγόμενη ανοσία της αγέλης χρειάζεται να εμβολιαστεί το 60% του παγκόσμιου πληθυσμού και με αυτούς τους υπολογισμούς η κανονικότητα δεν θα επιστρέψει πριν από το καλοκαίρι του 2022. Ο υπουργός Υγείας, πάντως, έχει διαβεβαιώσει ότι όταν τα εμβόλια για τον κορωνοϊό θα είναι διαθέσιμα στην Ευρώπη,

Η πρόκληση σήμερα είναι να αντέξει το δημόσιο σύστημα υγείας και ο κόσμος που χάνει τα εισοδήματά του εξαιτίας της πανδημίας. Η ανάταξη της οικονομίας, μετά και το δεύτερο κύμα, αναμένεται πιο δύσκολη απ’ όσο φοβούνταν.

Διανύοντας ήδη το δεύτερο lockdown, η ελληνική κυβέρνηση και κατ’ επέκταση η ελληνική κοινωνία έχει ένα πλήθος σοβαρών προβλημάτων να αντιμετωπίσει.

θα είναι διαθέσιμα και στην Ελλάδα, καθώς η Ευρωπαϊκή Ένωση διαπραγματεύεται την προμήθειά τους από τις εταιρείες για λογαριασμό όλων των κρατών-μελών.

Η ΔΥΣΚΟΛΗ ΑΣΚΗΣΗ ΤΟΥ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟΥ Η μεγάλη ανησυχία τις μέρες αυτές, τόσο στο Μαξίμου όσο και στο υπουργείο Προστασίας του Πολίτη, είναι η επέτειος του Πολυτεχνείου, για την οποία η κυβέρνηση έχει αποφασίσει να μη γιορταστεί, πλην όμως δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι θα συμφωνήσουν όλοι μαζί της. Ήδη υπάρχουν καλέσματα πολιτικών φορέων για «σπάσιμο» του απαγορευτικού, ώστε να πραγματοποιηθούν οι συγκεντρώσεις και η πορεία. Ο Μιχάλης Χρυσοχοΐδης την περασμένη εβδομάδα δήλωσε: «Αυτήν τη χρονιά δεν γιορτάσαμε την 25η Μαρτίου, την 28η Οκτωβρίου, το Πάσχα, το ίδιο θα συμβεί και με το Πολυτεχνείο». Ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη, ωστόσο, δέχεται ήδη κριτική από δεξιά για ανοχή στην παραβίαση των μέτρων για την πανδημία απ’ όσους διαδηλώνουν, ενώ την ίδια στιγμή γνωρίζει ότι θα δεχτεί κριτική και από αριστερά, αν το αποτρέψει. Η μια πλευρά διαμαρτύρεται ότι «απαγορεύτηκαν οι παρελάσεις, ενώ γίνονται συγκεντρώσεις». Η άλλη πλευρά θεωρεί ότι το δημοκρατικό δικαίωμα της διαδήλωσης δεν πρέπει να καταργείται λόγω πανδημίας. Η κυβέρνηση δεν θέλει να επιτρέψει τίποτε απ’ όλα αυτά, επικαλούμενη τις εισηγήσεις των εμπειρογνωμόνων, αλλά έχει και μια αμηχανία, καθώς δεν θέλει να κατηγορείται ως «αυταρχική», κάτι που θα έπληττε τη φιλελεύθερη εικόνα που θέλει να έχει.

Η ΕΛΛΑΔΑ ΑΠΕΙΛΕΙΤΑΙ ΑΠΟ ΤΑ ΓΕΡΜΑΝΙΚΑ ΟΠΛΑ ΣΤΑ ΧΕΡΙΑ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΦΩΝΑΖΕΙ Πολλοί ήταν εκείνοι που προεξοφλούσαν πως αν στις ΗΠΑ εκλεγόταν ο Τζο Μπάιντεν, ο Ερντογάν θα μαζευόταν, αν και άφηναν ένα περιθώριο μέχρι τον Ιανουάριο, που θα γίνει η αλλαγή. Σήμερα, ωστόσο, οι περισσότεροι από αυτούς λένε ότι «η Τουρκία είναι πολύ μεγάλη για να την αφήσουν οι ΗΠΑ» και να μην περιμένουμε κάποια ιδιαίτερη αλλαγή. Έτσι κι αλλιώς, το State Department, με το οποίο αναμένεται να συμβαδίσει ο νέος Πρόεδρος, είχε καταδικάσει τη συμπεριφορά της Τουρκίας, χωρίς να επηρεάζεται από την προσωπική σχέση Τραμπ - Ερντογάν, αλλά εκείνη η καταδίκη δεν πτόησε ιδιαίτερα την Άγκυρα. Η ελληνική εξωτερική πολιτική εξακολουθεί να κινείται στη γραμμή «δεν πρόκειται περί μιας διαμάχης ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία αλλά ανάμεσα στην Ευρώπη και την Τουρκία». Το υπουργείο Εξωτερικών όλο αυτό το διάστημα φροντίζει να επικοινωνεί τη γραμμή ότι η Ελλάδα λύνει τις διαφορές της με βάση το Διεθνές Δίκαιο (υπέγραψε συμφωνία οριοθέτησης με την Ιταλία, μερικής οριοθέτησης με την Αίγυπτο και συμφώνησε με την Αλβανία την προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο), ώστε

να καταδείξει τη διαφορά με την Τουρκία και να την εκθέσει. Όχι ότι θα συγκινήσει κανέναν φυσικά, αλλά με αυτόν τον τρόπο στερεί επιχειρήματα και άλλοθι από τους υποστηρικτές της γείτονος. Ο Νίκος Δένδιας, σε πρόσφατη συνέντευξή του στη γερμανική εφημερίδα «Welt», το είπε και πιο καθαρά, αναφέροντας ότι η προσέγγιση της Γερμανίας στην Τουρκία έχει αποτύχει, γι’ αυτό θα πρέπει να καταστεί σαφές ότι οι παραβιάσεις του Διεθνούς Δικαίου πρέπει να έχουν συνέπειες. Ακόμα πιο καθαρά και μάλλον ασυνήθιστα τολμηρά έθεσε και το θέμα του εμπάργκο όπλων στην Τουρκία, δηλώνοντας ανοιχτά ότι «η Ελλάδα απειλείται από τα γερμανικά όπλα στα χέρια της Τουρκίας», αναφερόμενος στα υποβρύχια που η δεύτερη έχει παραγγείλει από τη Γερμανία, τα οποία, όπως είπε, είναι από τα «καλύτερα επιθετικά στον κόσμο» και η παράδοσή τους πρέπει να σταματήσει. «Μη δώσετε στην Τουρκία κάτι με το οποίο θα είναι σε θέση να αποσταθεροποιήσει ολόκληρη την Ανατολική Μεσόγειο» είπε, ζητώντας ταυτόχρονα περισσότερους ανθρώπους από την Ε.Ε. για την προστασία των συνόρων. Ο υπουργός Εξωτερικών ανέδειξε επίσης το ότι ο Ερντογάν «προωθεί την υπερσυντηρητική Μουσουλμανική Αδελφότητα στη Μέση Ανατολή, ενώ στην Ευρώπη προσπαθεί να εισαγάγει μια ισλαμική παιδεία, η οποία είναι σαφώς πιο κοντά στο φονταμενταλιστικό Ισλάμ». Στο υπουργείο Εξωτερικών, μετά και την επίσκεψη Λαβρόφ, επισημαίνουν ότι η Ελλάδα πρέπει να συνεργαστεί με τη Ρωσία, έχοντας όμως ξεκάθαρο ότι «ανήκει στη Δύση». «Χρειαζόμαστε περισσότερη αμερικανική και ευρωπαϊκή παρουσία» λέει ο Νίκος Δένδιας, αναφέροντας ότι η Ε.Ε. βλέπει την Τουρκία να παραβιάζει ακόμα και τα χωρικά ύδατα της Κύπρου και δεν κάνει τίποτα, και ζητώντας εμμέσως την παρουσία ευρωπαϊκών πολεμικών πλοίων στην περιοχή.

ΕΚΛΟΓΗ ΜΠΑΪΝΤΕΝ Θετικά, αλλά χωρίς ιδιαίτερες προσδοκίες είδαν την εκλογή του Τζο Μπάιντεν στο Μαξίμου και στο υπουργείο Εξωτερικών. Πολλά στελέχη και βουλευτές της ΝΔ μπορεί να είναι με τους Ρεπουμπλικάνους, αλλά η φιλελεύθερη πτέρυγα, στην οποία ανήκει ο Κυριάκος Μητσοτάκης, είναι μάλλον πιο κοντά στους Δημοκρατικούς. Αυτήν τη φορά, ωστόσο, ακόμα κι εκείνοι που παραδοσιακά στηρίζουν τους Ρεπουμπλικάνους ήταν κάπως μουδιασμένοι, και λόγω της ακραίας προσωπικότητας του Ντόναλντ Τραμπ αλλά και λόγω της σχέσης του με τον Ταγίπ Ερντογάν. Ο Τζο Μπάιντεν είναι ένα πρόσωπο γνωστό και στον πρωθυπουργό και στον υπουργό Εξωτερικών, με τον οποίο έχουν συνεργαστεί στο παρελθόν, σε αντίθεση με τον Τραμπ, με τον οποίο δεν υπήρχαν δίαυλοι, αν εξαιρέσει κανείς τον υπουργό Εξωτερικών Μάικ Πομπέο. Πάντως, ούτε η κυβέρνηση ούτε κανείς άλλος στην Ελλάδα τρέφει αφελείς προσδοκίες, καθώς γνωρίζουν πώς λαμβάνονται οι αποφάσεις και πώς χαράσσεται η εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ.

Η περίφημη επιστροφή στην κανονικότητα, για όποιον μιλάει με τους επιστήμονες, δεν αναμένεται πριν από το 2022, παρά την αισιοδοξία που δημιουργούν τα νέα εμβόλια που δοκιμάζονται με επιτυχία και αναμένονται τον επόμενο μήνα, σε περιορισμένο όμως αριθμό.

12.11.20 – lifo

11

talk town

απο τον βα σ ί λη βα μβα κα

O Βασίλης Βαμβακάς είναι αναπληρωτής καθηγητής Κοινωνιολογίας της Επικοινωνίας στο ΑΠΘ.

12 lifo – 12.11.20

KOINOI TOΠOI

Κι όμως, υπάρχει ΕΡΤ(FlΙX) Yπάρχουν σοβαρά σημάδια ότι γίνονται κάποιες αξιόλογες προσπάθειες η ΕΡΤ να ξαναμπεί στον χάρτη των επιλογών των τηλεθεατών. περίοδος της πανδημικής κρίσης φέρνει τόσο άγνωστες δυσκολίες και έντονα βιώματα, που όλα όσα συμβαίνουν γύρω μας δύσκολα μπορούν να συλληφθούν γρήγορα και να κατανοηθούν σε βάθος. Μια ανεπαίσθητη, αλλά σημαντική αλλαγή που φαίνεται να συμβαίνει είναι και αυτή στη δημόσια τηλεόραση, του κοιμώμενου γίγαντα της ελληνικής μιντιακής πραγματικότητας. Γνωρίζουμε πολύ καλά ότι η ανυπαρξία σε επίπεδο τηλεθέασης του δημόσιου τηλεοπτικού σταθμού υπήρξε από τις πιο περίεργες ιδιομορφίες της σύγχρονης Ελλάδας σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες που, παρότι πέρασαν κι αυτές σε ένα πιο πλουραλιστικό τοπίο, δεν είδαν να εξαφανίζεται η απήχηση της δημόσιας τηλεόρασής τους. Το 1989, η χρονιά κατά την οποία έρχεται με καθυστέρηση η ιδιωτική ραδιοτηλεόραση στη χώρα μας, σηματοδοτεί το τέλος κάθε ουσιαστικής επιρροής των δημόσιων καναλιών. Η χρόνια εξάρτηση της ΕΡΤ από τα πολιτικά κελεύσματα της εκάστοτε κυβέρνησης τη στιγμάτισε κυρίως ως έναν πελατειακό μηχανισμό προπαγάνδας κι έτσι υπέσκαψε ανεπανόρθωτα το κύρος της. Την εποχή των μνημονίων το «αδειανό πουκάμισο» της ΕΡΤ έγινε πολιτικό ζήτημα, το προσωρινό της κλείσιμο έφερε σφοδρές αντιπαραθέσεις, μέχρι που δημιούργησε και εικονικούς νεκρούς. Προφανώς, τίποτε απ’ όλα αυτά δεν έχει ξεπεραστεί απολύτως σήμερα. Όμως υπάρχουν σοβαρά σημάδια ότι γίνονται κάποιες αξιόλογες προσπάθειες η ΕΡΤ να ξαναμπεί στον χάρτη των επιλογών των τηλεθεατών, και μάλιστα σε ορισμένα σημεία να καινοτομήσει με τρόπο που τα ιδιωτικά κανάλια ακόμα δεν τα έχουν καταφέρει ιδιαίτερα. Η ίδια η μεταμόρφωσή της σε ERTFLIX είναι ένας τεχνολογικός εκσυγχρονισμός που φαίνεται να πρωτοπορεί, τουλάχιστον όσον αφορά τα μη συνδρομητικά κανάλια, δίνοντας δυνατότητες εξατομικευμένης (on demand) τηλεοπτικής παρακολούθησης. Το κοινό, από την περίοδο της πρώτης καραντίνας, φαίνεται να έχει αγκαλιάσει με τρόπο αναπάντεχο αυτήν τη μερική μεταμόρφωση. Ήδη σημειώνονται 200.000 καθημερινές επισκέψεις στη διαδικτυακή πλατφόρμα του ERTFLIX, ενώ πάνω από 1 εκατομμύριο τηλεθεατές χρησιμοποιούν το σχετικό application στις τηλεοράσεις τους. Μιλάμε για πρωτόγνωρα νούμερα για ένα μέσο που ουσιαστικά εδώ και τρεις δεκαετίες είχε βγει από τη λίστα επιλογών των τηλεθεατών. Πέρα από τη σταδιακή μεταμόρφωσή της σε μια σύγχρονη τεχνολογική πλατφόρμα τηλεθέασης, η ΕΡΤ φαίνεται να κάνει σημαντικά βήματα και στο περιεχόμενο, κι αυτό να βρίσκει απήχηση στο κοινό και όχι σε κάποιους θεατές ειδικών ενδιαφερόντων, όπως συνέβαινε μέχρι τώρα. Την εποχή που τα ιδιωτικά κανάλια, μάλλον χωρίς ιδιαίτερη επιτυχία, επενδύουν κυρίως στο φτηνό προϊόν ξεπερασμένων φορμάτ ριάλιτι, η ΕΡΤ αρχίζει να μπαίνει ξανά στον χάρτη της τηλεοπτικής μυθοπλασίας. Εξέχον παράδειγμα εδώ φαίνεται πως είναι η σειρά «Τα καλύτερά μας χρόνια» σε σκηνοθεσία της Όλγας Μαλέα, όπου με όχημα τη νοσταλγία της δεκαετίας του ’60 και του ’70 έρχεται να πραγματευτεί με διασκεδαστικό τρόπο μια περίοδο που ελάχιστα έχει γίνει κατανοητή στην πλήρη συνθετότητά της και πέρα από τη ζοφερή πραγματικότητα της χούντας. Η σειρά, χωρίς να αποφεύγει καθόλου την πολιτική διάσταση της εποχής, σεναριακά προκρίνει να μιλήσει για εκείνες τις αχαρτογράφητες αλλαγές της εποχής που συμβαίνουν σε επίπεδο κοινωνικό, πολιτισμικό και ιδεολογικό, οι οποίες ουσιαστικά θα επιφέρουν το οριστικό πλήγμα στη δικτατορία των συνταγματαρχών. Το θέμα της σειράς είναι η Ελλάδα ως υβρίδιο μοντέρνων και συντηρητικών προτύπων, του κατηχητικού αλλά και των τηλεοπτικών αστέρων και των κόμικ, της μόδας και της παράδοσης, η Ελλάδα ως μια διαρκής ταλάντευση μεταξύ οικογενειακών και κοινωνικών δεσμών, δημοκρατίας και αυταρχισμού, ευαισθησίας και αδράνειας. Ένα απαιτητικό εγχείρημα που ακολουθεί μια ανάλαφρη αφήγηση με αναφορές στην αισθητική Δαλιανίδη, χωρίς βαρύγδουπους φορμαλισμούς, που όμως παράγει εικόνες νοσταλγικού αναστοχασμού για τους μεγαλύτερους και γνωριμίας με ένα όχι και τόσο μακρινό παρελθόν για τους νεότερους. Τα νούμερα της AGB και στην πλατφόρμα του ERTFLIX δείχνουν ότι με αυτήν τη σειρά η δημόσια τηλεόραση εισάγει ένα αφηγηματικό τρίπτυχο δημοφιλές στον σύγχρονο ελληνικό κινηματογράφο (Peppermint, Πολίτικη Κουζίνα, ταινίες της ίδιας της Μαλέα), αλλά αναξιοποίητο στην ελληνική τηλεόραση: Ιστορία, κοινωνικές ταυτότητες, καθημερινός πολιτισμός. Άλλη μια ένδειξη της στροφής που επιχειρείται στην ΕΡΤ είναι η εκπομπή «Μουσικό Κουτί» με τον Νίκο Πορτοκάλογλου και τη Ρένα Μόρφη, που έρχεται να θυμίσει σε όλους εμάς τους παλιότερους το «Ζήτω το ελληνικό τραγούδι» της δεκαετίας του ’80 με τον Διονύση Σαββόπουλο αλλά και να πει στους νεότερους ότι υπάρχει τρόπος προβολής της ελληνικής μουσικής χωρίς την «ταβερνοποίησή» της, χωρίς ένα ατελείωτο και γραφικό greek dance (το ίδιο, άλλωστε, επιχειρεί και το Mega κάθε Σάββατο βράδυ). Το «Μουσικό Κουτί» από την πρώτη εκπομπή δείχνει να αναζητά τις μουσικές μείξεις που έτσι κι αλλιώς έχουν ποτίσει το σύγχρονο ελληνικό τραγούδι στις καλύτερες στιγμές του, νέους καλλιτέχνες, όπως και μια συμφιλιωτική ατμόσφαιρα μετά την πόλωση των αντιμνημονιακών χρόνων, που επηρέασαν και το καλλιτεχνικό πεδίο. Είναι ακόμη νωρίς, αλλά η προσωπικότητα και η διαδρομή του Νίκου Πορτοκάλογλου εγγυώνται ότι το σενάριο είναι ήδη γραμμένο πάνω σε αυτό το πεντάγραμμο, του οποίου ο ίδιος έχει αποτελέσει τον πιο πιστό εμπνευστή του, του έντεχνα ακατάτακτου λαϊκού ελληνικού τραγουδιού. Προφανώς, στο πρόγραμμα της ΕΡΤ υπάρχουν ακόμη στοιχεία που δεν ακολουθούν τη στροφή σε μια νέα τηλεοπτική πραγματικότητα. Όμως θα ήταν εντελώς ανεδαφικό να πιστεύει κανείς ότι σε μια μέρα μπορούν να αλλάξουν όλα σε έναν οργανισμό που μέχρι τώρα έδειχνε μόνο γραφειοκρατικές και ιδεολογικές αγκυλώσεις. Άλλωστε, ο πλουραλισμός είναι ένα σημαντικό ζητούμενο για ένα δημόσιο μέσο που δεν χρειάζεται να ακολουθεί την αποτυχημένη συνταγή ενός υποτιθέμενου ποιοτικού ελιτισμού ούτε βέβαια να δεσμεύεται απόλυτα από τα εκάστοτε κελεύσματα της τηλεοπτικής αγοράς. Η δημόσια τηλεόραση είναι το μέσο όπου ο καθένας πρέπει να βρίσκει ένα κανάλι των ενδιαφερόντων του.

ΘΕOΔΩΡΟΣ ΒΑΣΙΛΑΚOΠΟΥΛΟΣ Αν είχαμε 10.000 κλίνες ΜΕΘ και γέμιζαν όλες με διασωληνωμένους ασθενείς, θα θρηνούσαμε με μαθηματική βεβαιότητα 4.000 θανάτους. α π ό τ ο ν γ ι ά ν ν η π α ν τα ζ ό π ουλο

Θεόδωρος Βασιλακόπουλος, καθηγητής Πνευμονολογίας - Εντατικής Θεραπείας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών

Πέρα από τη σταδιακή μεταμόρφωσή της σε μια σύγχρονη τεχνολογική πλατφόρμα τηλεθέασης, η ΕΡΤ φαίνεται να κάνει σημαντικά βήματα και στο περιεχόμενο, κι αυτό να βρίσκει απήχηση στο κοινό και όχι σε κάποιους θεατές ειδικών ενδιαφερόντων, όπως συνέβαινε μέχρι τώρα.

Σας άκουσα να λέτε ότι «δεν αποτελεί λύση για την πανδημία να πούμε ότι έχουμε χιλιάδες κλίνες, είτε απλές είτε εντατικής θεραπείας». Πού το στηρίζετε αυτό και τι συμβαίνει με τη θνητότητα των ασθενών; Είμαι ένας από τους πιο ένθερμους υποστηρικτές της ανάγκης να αυξηθούν οι κλίνες ΜΕΘ στη χώρα μας. Το καλοκαίρι του 2019 ήμασταν μία από τις χώρες της Ε.Ε. με τον χαμηλότερο μέσο όρο κλινών εντατικής ανά 100.000 πληθυσμού (ο ευρωπαϊκός μέσος όρος είναι 14, στη Γερμανία 29). Οι κλίνες ΜΕΘ έχουν διπλασιαστεί πλέον στη χώρα μας κι αυτό είναι μια πολύ καλή αρχή. Ασφαλώς, εχθρός του καλού είναι το καλύτερο και ελπίζω οι κλίνες να αυξηθούν περαιτέρω. Η Ελλάδα τις χρειάζεται για την αντιμετώπιση όλων των βαρέως πασχόντων ασθενών. Όμως η ύπαρξη πολλών κλινών ΜΕΘ δεν μπορεί από μόνη της να αντιμετωπίσει την πανδημία. Αυτό θα συνέβαινε μόνο αν όσοι έμπαιναν στις ΜΕΘ θεραπεύονταν. Στην πραγματικότητα, όμως, μόνο 6 στους 10 ασθενείς που νοσηλεύονται διασωληνωμένοι με κορωνοϊό επιβιώνουν, και κάποιοι από αυτούς με μακροχρόνια προβλήματα. Οι υπόλοιποι 4 στους 10 πεθαίνουν. Αν είχαμε 10.000 κλίνες ΜΕΘ και γέμιζαν όλες με διασωληνωμένους ασθενείς με κορωνοϊό, θα θρηνούσαμε με μαθηματική βεβαιότητα 4.000 θανάτους, ίσως και λίγο περισσότερους. Πρέπει, λοιπόν, να μην επιτρέψουμε να εξαπλωθεί τόσο πολύ η επιδημία, ώστε να διασωληνωθεί ο μικρότερος δυνατός αριθμός ασθενών. Θεωρείτε ότι το lockdown θα έχει διάρκεια τριών εβδομάδων ή, από τα στοιχεία που έχετε, πιστεύετε ότι μπορεί να διατηρηθεί περισσότερο; Πολλοί είπαν ότι μπορεί να εφαρμοστεί το καραντίνα με 21 ημέρες απαγορευτικό και 14 ημέρες μερική χαλάρωση. Συμφωνείτε; Η διάρκεια του lockdown θα εξαρτηθεί από το κατά πόσο κάθε πολίτης θα συμμετάσχει στην επιτυχή και άρα αποτελεσματική εφαρμογή των μέτρων. Δεν μπορεί δίπλα σε κάθε πολίτη να υπάρχει ένας αστυνομικός για να διασφαλίσει την εφαρμογή των μέτρων. Ας ακολουθήσουμε την παρότρυνση του μεγάλου Έλληνα στοχαστή Νίκου Καζαντζάκη και καθένας από εμάς ας θεωρήσει ότι είναι δική του ευθύνη να σώσει τον κόσμο από την πανδημία. Διαφωνώ με το σχέδιο «καραντίνα-χαλάρωση». Μετά την καραντίνα πρέπει να ανοίξουμε τις δραστηριότητες εκείνες που δεν συμβάλλουν ιδιαίτερα στη μετάδοση του ιού και άρα της επιδημίας – όχι όλες βέβαια. Δεν υπάρχει κανένας λόγος μαζί με τα ξερά να καίγονται και τα χλωρά. Έτσι, θα έχουμε τη δυνατότητα να στηρίξουμε οικονομικά τις υγειονομικά επικίνδυνες δραστηριότητες, των οποίων τη λειτουργία θα απαγορεύσουμε. Για παράδειγμα, να ανοίξουμε τα εστιατόρια και τις ταβέρνες μόνο για καθήμενους, με σωστές αποστάσεις και τήρηση των κανόνων υγιεινής, αλλά όχι τα μπαρ, όπου οι αποστάσεις δεν τηρούνται, οι νέοι συνωστίζονται και ο έλεγχος είναι πρακτικά αδύνατος. Το λιανεμπόριο μπορεί να λειτουργήσει με ραντεβού, π.χ. τα κομμωτήρια. Πορείες, θεατές σε γήπεδα και άλλες εστίες συνωστισμού πρέπει να απαγορευτούν.

ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΟΜΗΡΟΣ

NO FILTER

Η βία στα πανεπιστήμια και η κοινωνική λογοδοσία

Η προσομοίωση κοινωνικής ζωής μέσω Zoom/fb/Skype δεν πείθει, λυπάμαι

Αυτό που συμβαίνει στα ΑΕΙ μας είναι ένα πλήγμα με πολλαπλές επιπτώσεις, όχι μόνο στη δική τους λειτουργία αλλά και έξω από τα ίδια.

α π ό τον δ η μήτρη π. σ ωτη ρ ό πουλο

Όταν αποτυγχάνουμε ως κοινότητα να διασφαλίσουμε τους όρους επιτέλεσης αυτού του λειτουργήματος, είμαστε (πολύ περισσότερο απ’ ό,τι ένας ιδιώτης) υπόλογοι στο κράτος, όχι μόνο στον εαυτό μας.

Ο Δ.Π. Σωτηρόπουλος είναι αναπληρωτής καθηγητής Σύγχρονης Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου και γραμματέας σύνταξης της «Νέας Εστίας».

τη δίνη της καταιγιστικής επικαιρότητας που αυτόν τον καιρό σβήνει τα προηγούμενα για χάρη των επόμενων, ο Έλληνας πολίτης κινδυνεύει να χάσει όσα σημαντικά τον αφορούν, και μάλιστα άμεσα. Διότι υπάρχουν γεγονότα-τομές που δεν πρέπει να ξεχαστούν, ειδάλλως το παρελθόν θα καταπιεί το μέλλον, θυμίζοντας τον ψυχικά άρρωστο που δεν μπορεί να απαλλαγεί από τους εφιάλτες του, επειδή ποτέ δεν θέλησε να τους αντιμετωπίσει κατάματα. Τα όσα διαδραματίστηκαν με τη δημόσια διαπόμπευση του πρύτανη του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών μέσω της διαβόητης πλέον φωτογραφίας, η οποία τον παρουσίαζε με τους «δημίους» του ωσάν πριν από αποκεφαλισμό, αποτελεί ένα τέτοιο γεγονός-τομή. Μπορούμε ως κοινωνία και πολιτεία να επιλέξουμε δύο στάσεις απέναντί του: είτε να το εγγράψουμε στη σωρεία παρόμοιων περιστατικών ανομίας που ταλαιπωρούν επί δεκαετίες τώρα τα ελληνικά πανεπιστήμια, δηλαδή να το θεωρήσουμε μια θλιβερή κανονικότητα και απλώς να περιμένουμε στωικά την επόμενη επίθεση, την οποία επίσης θα καταδικάσουμε, ως συνήθως, με «αποτροπιασμό», είτε να αποφασίσουμε να αντιμετωπίσουμε με γενναιότητα αυτό που συμβαίνει. Διότι αυτό που συμβαίνει στα ΑΕΙ μας είναι ένα καρκίνωμα με πολλαπλές επιπτώσεις, όχι μόνο στη δική τους λειτουργία αλλά και έξω από τα ίδια. Πολλοί θα σπεύσουν να ισχυριστούν ότι μπορεί μεν η πρόσφατη επίθεση στον πρύτανη να ξεπέρασε κάθε όριο λόγω της βιαιότητάς της, αλλά όλα αυτά δεν παύουν να αφορούν τα εσωτερικά των πανεπιστημίων, τα οποία, ως θεωρητικά αυτοδιοικούμενοι οργανισμοί, έχουν την υποχρέωση, και πάντως την αρμοδιότητα, να τα επιλύσουν μόνα τους. Η προσέγγιση αυτή, εντός της οποίας άλλωστε κινήθηκε και η προ ημερών ανακοίνωση της Συνόδου των Πρυτάνεων, είναι λάθος για δύο λόγους. Πρώτον, διότι τα πανεπιστήμια είναι δημόσιοι οργανισμοί, δημοσίου συμφέροντος, οι οποίοι μάλιστα χρηματοδοτούνται κατά βάση από το ελληνικό κράτος. Για τις υποδομές τους, τους μισθούς του προσωπικού τους ή τη φοιτητική μέριμνα είναι εξαρτημένα απολύτως από τους δημόσιους προϋπολογισμούς, δηλαδή από τα χρήματα των φορολογουμένων (η «δωρεάν» εκπαίδευση έχει εσφαλμένα ταυτιστεί με μια εκπαίδευση που δεν κοστίζει, ενώ κοστίζει πανάκριβα). Αν και η κοινωνική λογοδοσία γενικά των δημόσιων οργανισμών στην Ελλάδα είναι δυστυχώς περιορισμένη, καλό είναι να θυμόμαστε ότι μας έχει ανατεθεί ένα από τα πλέον κρίσιμα καθήκοντα, εκείνο της εκπαίδευσης των νέων ανθρώπων, και σε αυτό οφείλουμε την επαγγελματική μας υπόσταση. Όταν αποτυγχάνουμε ως κοινότητα να διασφαλίσουμε τους όρους επιτέλεσης αυτού του λειτουργήματος, είμαστε (πολύ περισσότερο απ’ ό,τι ένας ιδιώτης) υπόλογοι στο κράτος, όχι μόνο στον εαυτό μας. Είναι όμως λάθος για έναν ακόμη λόγο. Η πρόσφατη κλιμάκωση της βίαιης δράσης των ομάδων αυτών της εξτρεμιστικής αριστεράς στους χώρους των πανεπιστημίων σχετίζεται με την κατάργηση του ασύλου πριν από έναν χρόνο και την εκκένωση πολλών χώρων που βρίσκονταν, ακόμη και για χρόνια, υπό κατάληψη σε διάφορα ιδρύματα. Εξού και η ομάδα εφόδου στο ΟΠΑ κρέμασε στον λαιμό του πρύτανη το «αλληλεγγύη στις καταλήψεις», διότι αυτό είναι που διακυβεύεται. Μια ματιά στις ανακοινώσεις των ομάδων αυτών δείχνει ότι υποστηρίζουν ανοιχτά πλέον τη ριζοσπαστικοποίηση της δράσης τους, ένα δείγμα της οποίας είδαμε με την καταδρομική αυτή επίθεση, ενώ η στάση τους προδιαθέτει για ακόμη πιο εξτρεμιστικές ενέργειες. Οι καταλήψεις στην Ελλάδα της Μεταπολίτευσης έχουν περιενδυθεί ένα ρομαντικό περίβλημα, δίνοντας την εντύπωση ότι δεν στεγάζουν παρά διανοητικές και καλλιτεχνικές αναζητήσεις ιδεαλιστών «αναρχικών» φοιτητών, οι οποίοι κατά τα άλλα δεν ενοχλούν κανέναν. Ας ξεκινήσουμε από το γεγονός ότι πολλοί από τους καταληψίες δεν είναι καν φοιτητές και ότι η εκεί παρουσία τους δεν έχει να κάνει με τέτοιες αναζητήσεις. Οι χώροι των καταλήψεων στεγάζουν συχνά ομάδες και ενέργειες στα όρια ή και πέραν της νομιμότητας, και συχνά επίσης αποτελούν ορμητήρια ή καταφύγια για έκνομες δράσεις στην έξω πόλη. Γι’ αυτό και ιδίως ΑΕΙ, όπως το ΟΠΑ ή το ΑΠΘ, προσφέρουν στρατηγική θέση, καθώς βρίσκονται στο κέντρο του αστικού ιστού. Είναι αλήθεια ότι η διαχρονική αυτή βία, χαμηλότερης ή υψηλότερης έντασης, δεν αφορά όλα τα ΑΕΙ της χώρας, αλλά τα μεγαλύτερα ιδρύματα, και κυρίως εκείνα που το μέγεθος, η γεωγραφική τους θέση, ίσως και η ιστορία τους, κάνει το ειδικό τους βάρος μεγαλύτερο. Άρα εδώ δεν έχει σημασία μόνο ο αριθμός των περιστατικών αλλά και η πολιτικοποίηση της βίας αυτής, που της δίνει και ιδεολογικό περίβλημα, και κατά συνέπεια μεγαλύτερο επιχειρησιακό εύρος. Εκείνο που θέλω να πω εντέλει έχει δύο όψεις. Πρώτον, ότι η υπόθεση της βίας στους πανεπιστημιακούς χώρους αφορά ολόκληρη την κοινωνία και τις πόλεις που τους φιλοξενούν. Πράγμα που σημαίνει ότι η κοινωνία των πολιτών που σοκαρίστηκε από την εικόνα του πρύτανη πρέπει να συνεχίσει να σοκάρεται απ’ όλες τις εξτρεμιστικές ενέργειες των ομάδων αυτών, ακόμη και απ’ όσες δεν συνοδεύονται αναγκαστικά από τέτοιες σκληρές εικόνες. Δεν επιτρέπεται να κλείνει άλλο τα μάτια απέναντι σε όσα συμβαίνουν εκεί που στέλνει –πληρώνοντας ακριβά– τα παιδιά της για να μάθουν γράμματα. Δεύτερον, ότι οι ίδιοι οι πρυτάνεις, τις καλές προθέσεις των οποίων δεν πρέπει κανείς να αμφισβητεί, δεν μπορούν να νομοθετήσουν για να λύσουν το πρόβλημα. Οι ίδιοι είναι άλλωστε διδακτικό προσωπικό και δεν μπορεί να έχει κανείς απαίτηση να διαθέτουν και διοικητικές δεξιότητες επαγγελματιών μάνατζερ – το πρόβλημα είναι δομικό και περίπολοκο. Αρμόδια να φέρει σχετικό νόμο που να αφορά την αποτελεσματική φύλαξη των ΑΕΙ είναι η παρούσα κυβέρνηση, και εκείνη οφείλει να σκεφτεί ευρύτερα, με όρους χρηστής διοίκησης. Με άλλα λόγια, το ζήτημα εδώ δεν είναι μόνο η ασφάλεια αλλά μια συθέμελα νέα προσέγγιση στο ποιος λογοδοτεί στην κοινωνία και στο κράτος και με ποιο διοικητικό σχήμα για τη διακυβέρνηση των πανεπιστημίων. Κι εκεί, πιστεύω, πρέπει να ξανασπάσουμε τα αυγά που σπάσαμε μεν το 2011, αλλά δεν θελήσαμε ποτέ να μαγειρέψουμε.

Προτιμώ να περιμένω καρτερικά την ώρα που θα μπορώ να αγκαλιάσω και να μυρίσω τους συνομιλητές μου.

απ ό τ η β ι β ι αν στ εργ ι ου

Ας κάνουμε ένα διάλειμμα από τα positive vibes και ας παραδεχτούμε ότι η κατάσταση είναι από σπαστική έως τρισάθλια. Είναι ανακουφιστικό. Είναι παρήγορο. Και είναι και ακριβές.

Η Βίβιαν Στεργίου είναι συγγραφέας και νομικός.

το δεύτερο lockdown αποφάσισα να μην υποκριθώ πως η κοινωνική ζωή συνεχίζεται. Η προσομοίωση κοινωνικής ζωής μέσα σε τετραγωνάκια, χαζά μηνυματάκια με χρώματα που αλλάζουν και emoticons που παριστάνουν εκφράσεις του προσώπου ή, οριακά, εμάς τους ίδιους με καταθλίβει. Δεν θέλω να υποκρίνομαι πως η προσομοίωση κοινωνικής ζωής είναι καλύτερη από τη ζωή. Προτιμώ να περιμένω καρτερικά την ώρα που θα μπορώ να αγκαλιάσω και να μυρίσω τους συνομιλητές μου. Το λέω γιατί άρχισε πάλι αυτός ο εφιάλτης με τα βίντεο των πάντων. Επειδή είμαστε κλεισμένες μέσα, πρέπει να υποκρινόμαστε πως κάνουμε το πρόγραμμά μας κανονικά, απλώς σε βίντεο, σε ηχητικό, σε κάτι τέλος πάντων που προσομοιάζει στην αληθινή κατάσταση, χωρίς να είναι (εν τω μεταξύ, η αληθινή κατάσταση εκλείπει). Προσκλήσεις σε online events, γιατί, οk, έχουμε τις δυσκολίες μας, αλλά μια συζήτηση κάποιου πάνελ σοφών καθηγητών πανεπιστημίου (όλοι άντρες, φυσικά) θα ήταν χαλαρωτική. Α! Να μην παραλείψω να συντονιστώ στο διαδικτυακό τηλεδρώμενο όπου διασκεδάζουμε όλοι μαζί σαν χαρακτήρες μυθιστορήματος που ζουν στο 2485 (ή άλλη φουτουριστική χρονολογία) και χορεύουν μόνοι στα σαλόνια τους, που μοιάζουν με σαλόνια ΙΚΕΑ μες στο ΙΚΕΑ, γιατί το εξωτερικό περιβάλλον είναι γεμάτο ιούς – οh wait! Ας κάνουμε ένα διάλειμμα από τα positive vibes και ας παραδεχτούμε ότι η κατάσταση είναι από σπαστική έως τρισάθλια. Είναι ανακουφιστικό. Είναι παρήγορο. Και είναι και ακριβές. Το ’πα και ησύχασα: όχι, δεν είναι όλα καλά όταν η πανδημία έχει στραγγίξει την οικονομία και τους μισθούς τόσων ανθρώπων που, μεταξύ ανεργίας και απραξίας, είναι διασωληνωμένοι στα κινητά, για να μην τιγκάρουν οι εντατικές. Σκληρή σκέψη, το ξέρω, αλλά δεν γουστάρω να διασκεδάζω τα συναισθήματά μου διαρκώς σ’ ένα μόνιμο σκρολ. Μερικές φορές θέλω απλώς να κάθομαι εκεί και να τα νιώθω, όσο απαίσια κι αν είναι, να ζω μέσα σε αυτά, αντί να κάνω πως η ζωή μου μπορεί, στο σύνολό της, να ψηφιοποιηθεί. Εν τω μεταξύ, δεν μπορώ να μη σκέφτομαι ότι η ιδιωτική μου ζωή δημοσιοποιείται κάθε φορά που μες στην αγωνία να «συναντηθώ» πατάω «επιτρέπω την πρόσβαση» στο Ζoom (βλέπει το δωμάτιό μου!). Κάποια πράγματα online είναι σαν κακή εκδοχή του πραγματικού πράγματος, πώς να το κάνουμε. Το θέατρο online π.χ. είναι σαν καρικατούρα θεάτρου, σαν φυλλάδιο με τα προσεχώς, σαν βίντεο για την παράσταση, όχι η ίδια η παράσταση. «Κάποια πράγματα έπρεπε ν’ αλλάξουν σιγά-σιγά» λέμε για παρηγοριά. Ναι, συμφωνώ, αν μιλάμε για τη σαδομαζοχιστική σχέση μας με την ευφορία, αλλά αν μιλάμε για το χαζοφλέρτ στα μπαρ, μια χαρά ήταν και πριν, που πιανόμασταν. Απ’ όλα τα online, πάντως, πιο πολύ μισώ τη διαφωνία. Ένα μείγμα ενοχής, ντροπής, πλήξης, έλξης και οργής με διαλύει κάθε φορά που μαλώνω στο Ίντερνετ. Ταυτόχρονα, ζορίζομαι λίγο (ή απλώς ζηλεύω;) με το σύστημα των λευκών δισεκατομμυριούχων της Σίλικον Βάλεϊ που μετατρέπουν τα συναισθήματά μας και τον χειρισμό τους σε χρυσάφι. Έτσι, πρόσφατα δοκίμασα κάτι άλλο. Ακριβώς λίγο πριν κλείσουν τα μπαρ, βγήκα με κάποιον που είχα διαγράψει στο fb. Στο μυαλό μου είχε πάρει διαστάσεις τέρατος λόγω απόψεων που είχε εκφράσει online. Έτσι, όταν μου έστειλε να βγούμε, περίμενα να αντικρίσω κάτι ακραίο. Δεν ήταν έτσι. Ήπιαμε ποτά και κάναμε μια συζήτηση που δεν θα μπορούσε να έχει συμβεί ποτέ online. Χρησιμοποιήσαμε όλες τις λάθος λέξεις, δείξαμε ενσυναίσθηση και συμπάθεια και οι «εμπρηστικές εκφράσεις» ηχούσαν μες στο μπαρ ως αυτό που είναι, λέξεις, λέξεις, λέξεις. Η απουσία κοινού, η αδιαφορία προς ένα ακαθόριστο πλήθος ανθρώπων που θέλουν να κραυγάσουν, μας απέτρεπε από το να γίνουμε η χειρότερη εκδοχή του εαυτού μας. Βριστήκαμε λίγο, δεν λέω, αλλά όπως βρίζονται δύο κανονικοί άνθρωποι, για λίγα λεπτά, για να εκτονωθούμε, όχι σαν να παίζουμε σε κάποιο δυστοπικό video game όπου οι ψηφιακές προεκτάσεις του τεράστιου εγώ μας μαλώνουν, χτυπιούνται και μετά το παιχνίδι κολλάει, τα γραφικά γίνονται κακοσχεδιασμένα πίξελ που ενοχλούν και ο ήχος σαν βουητό από καλώδιο που χάνει επαφή. Θέλω να πω, τα ποτά στα μπαρ είναι καθησυχαστικά ακριβώς επειδή εκεί το μάλωμα έχει μια λύτρωση κι ένα αληθινό τέλος. Οι βόλτες είναι καθησυχαστικές. Τα παλιομοδίτικα πράγματα, όπως η ανάγνωση ενός μυθιστορήματος τριών χιλιάδων σελίδων που πάει κόντρα σε όλες τις αδιανόητες «λογικές» της εποχής μας, είναι καθησυχαστικά. Αυτά είναι που μας κάνουν ανθρώπινους ανθρώπους και όχι ανθρωπόμορφα λογισμικά. Κάποια πράγματα είναι σωστά μόνο offline.

12.11.20 – lifo

13

talk town

α πο την α ρετή γ εω ρ γι λή

Αν τα μικρά βιβλιοπωλεία παραμείνουν κλειστά και η κατάσταση καραντίνας διαρκέσει περισσότερο από 3 εβδομάδες, δεν θα τα καταφέρουν να αντεπεξέλθουν και θα αναγκαστούν κάποια στιγμή να κλείσουν λόγω συσσωρευμένων υποχρεώσεων.

Η Αρετή Γεωργιλή είναι σύμβουλος επικοινωνίας, διαχειρίστρια του ακτιβιστικού βιβλιοπωλείου Free Thinking Zone και regional leader της οργάνωσης Lean in Hellas που ασχολείται με την ισότητα και την ενδυνάμωση των γυναικών.

14 lifo – 12.11.20

FREE THINKING ZONE

SHORTCUT

Βιβλιοπωλεία ανοιχτά και στις επάλξεις μέχρι τελικής πτώσεως!

Υβριδικές φυλές του δεύτερου lockdown

ίμαι υπέρμαχος της ελεύθερης αγοράς και πάγια άποψή μου είναι ότι τα βιβλιοπωλεία θα πρέπει να μπορούν να είναι ανοιχτά όσο θέλουν και μπορούν, όπως συμβαίνει σε πολλές χώρες του κόσμου. Θέλεις να πιεις το ουισκάκι σου μετά τα μεσάνυχτα και να χαθείς στη νουάρ λογοτεχνία ή μήπως θέλεις να μαζεύεσαι γύρω από ένα τραπέζι τις Κυριακές και να συζητάς για δικαιώματα και να σχεδιάζεις δράσεις; Μήπως, πάλι, θέλεις να αράξεις σε μια γωνιά με το βιβλίο, το τάμπλετ, τους φίλους και τις φίλες σου και να βγείτε την επόμενη μέρα; Όπως και αν το φαντάζεσαι, το μικρό βιβλιοπωλείο του μέλλοντος, για να υπάρξει, πρέπει να ακολουθήσει τις τάσεις της εποχής, να εκσυγχρονιστεί, να υιοθετήσει νέες τεχνικές marketing, νέες τεχνολογίες, νέες μεθόδους άμεσης και ποιοτικής εξυπηρέτησης των φίλων του και κυρίως να βρει ποιο κοινό τού ταιριάζει και γύρω από αυτό να χτίσει μια μικρή κοινότητα, η οποία να μπορεί, χωρίς περιορισμούς, να συνυπάρχει με τα βιβλία εξ απαλών ονύχων. Το βιβλιοπωλείο του μέλλοντος είναι ένα δυναμικό μόρφωμα, ένας ζωντανός οργανισμός που δεν εξαντλείται σε ωράρια και τέσσερις τοίχους, που δεν περιορίζεται στη διαδικασία «περάστε, ψωνίστε, τελειώσατε», αλλά σημαίνει κάτι περισσότερο για τους επισκέπτες του. Αυτός, άλλωστε, είναι ο μόνος τρόπος για να επιβιώσουν τα μικρά, ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία έναντι των μεγάλων αλυσίδων, των μεγάλων βιβλιοπωλείων, των σούπερ μάρκετ που πωλούν βιβλία και των ηλεκτρονικών πωλήσεων, έναντι των εξουθενωτικά καλύτερων εμπορικών συμφωνιών που έχουν οι μεγάλοι σε σχέση με τους μικρούς. Αυτός είναι ο στόχος. Και κάθε βιβλιοπώλης και βιβλιοπώλισσα έχει την ευθύνη να οδηγήσει την επιχείρησή του προς αυτή την κατεύθυνση, αλλιώς θα αναγκαστεί, αργά ή γρήγορα, να κλείσει και δεν θα τον/τη σώσει τίποτα, ούτε ο κρατικός προστατευτισμός, ούτε η ενιαία τιμή, ούτε κάποιο θαύμα! Είμαστε, όμως, πολύ μακριά ακόμη από αυτόν τον στόχο κι αυτό στην Ελλάδα μπορούν να το καταφέρουν ελάχιστα μικρά ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία. Δεν είναι λίγα πια, αλλά δεν είναι και τόσα ώστε να μπορούμε να πούμε με ασφάλεια ότι αν παραμείνουν ανοιχτά κατά τη διάρκεια της πανδημίας –αν υποθέσουμε ότι η κυβέρνηση υιοθετεί την έκκληση εκδοτών και βιβλιοπωλείων– θα καταφέρουν να διατηρήσουν ένα ποσοστό πωλήσεων ικανό να εξασφαλίσει τη βιωσιμότητά τους. Η λογική είναι απλή. Ήδη, κατά τη διάρκεια της αναστολής λειτουργίας της εστίασης, και στην πρώτη καραντίνα και τώρα, τα περισσότερα από τα μικρά βιβλιοπωλεία αντιμετώπισαν σημαντική μείωση των πωλήσεών τους κι αυτό γιατί η αγορά ενός βιβλίου είναι συνήθεια για την οποία ο πελάτης αφιερώνει χρόνο (ο μέσος χρόνος παραμονής σε ένα βιβλιοπωλείο είναι περισσότερος από 20-30 λεπτά) και συνδυάζει με μια βόλτα, έναν καφέ, άλλες αγορές. Γι’ αυτό άλλωστε πολλά φημισμένα βιβλιοπωλεία σε πολλά μέρη του κόσμου πρόσθεσαν και καφέ στις υπηρεσίες τους. Αυτή η μείωση αναμένεται να επιδεινωθεί δραματικά την περίοδο της καραντίνας, αφού ο κόσμος δεν θα κυκλοφορεί σχεδόν καθόλου, παρά μόνο για να προμηθευτεί είδη πρώτης ανάγκης, και όλοι και όλες γνωρίζουμε καλά, από τις συνολικές ετήσιες αγορές βιβλίων, ότι οι Έλληνες και οι Ελληνίδες δεν θεωρούν το βιβλίο είδος πρώτης ανάγκης. Θα έπρεπε να είναι, αλλά, δυστυχώς, οι επιδόσεις μίας ή δύο ημερών κάποιων βιβλιοπωλείων ή η πραγματικά ενθαρρυντική αύξηση της ζήτησης κατά τη διάρκεια της πρώτης καραντίνας δεν είναι επαρκές και ασφαλές στοιχείο που θα κρατήσει ένα βιβλιοπωλείο, το οποίο δεν κάνει παραδόσεις και δεν έχει ηλεκτρονικό κατάστημα, ανοιχτό. Η λογική είναι επίσης απλή. Ας υποθέσουμε ότι ένα υγιές, νοικοκυρεμένο μικρό βιβλιοπωλείο (τα περισσότερα είναι υπερχρεωμένα και δεν καλύπτουν τα έξοδά τους υπό κανονικές συνθήκες) θέλει 100 ευρώ τον μήνα για να καλύψει τα έξοδά του σε πλήρη λειτουργία και έχει και 100 ευρώ έσοδα. Αν τα έσοδα μειωθούν κατά 50% στην καλύτερη περίπτωση, θα πρέπει να βρει έναν τρόπο να καλύψει τη διαφορά των 50 ευρώ στο τέλος του μήνα για να πληρώσει τις υποχρεώσεις του. Τα μεγάλα βιβλιοπωλεία, που έχουν απόθεμα ρευστότητας και καλή, γεμάτη αποθήκη, μπορούν να το καταφέρουν αυτό. Τα μικρά όχι. Αν όμως παραμείνουν κλειστά και η κατάσταση καραντίνας διαρκέσει περισσότερο από 3 εβδομάδες, δεν θα τα καταφέρουν να αντεπεξέλθουν και θα αναγκαστούν κάποια στιγμή να κλείσουν λόγω συσσωρευμένων υποχρεώσεων αλλά και λόγω αδυναμίας ανανέωσης της αποθήκης τους, αφού πια οι περισσότεροι εκδότες ζητούν εξόφληση τοις μετρητοίς. Δηλαδή, ακόμη κι αν έρχεται ο πελάτης στο μαγαζί, που πολύ αμφιβάλλω, ίσως να μην είναι διαθέσιμο το βιβλίο που θέλει! Η κρατική ενίσχυση [επιδότηση ενοικίου, επιδότηση εργαζομένων με 800 ευρώ (!) κ.ά.] θα ήταν, εν προκειμένω, μια καλή, προσωρινή λύση και μια προσωρινή ανακούφιση μέχρι να περάσει η δύσκολη περίοδος. Αλλά, αν παραμείνουν ανοιχτά, δεν τη δικαιούνται ούτε αυτή! Παρά το ζοφερό αυτό περιβάλλον που περιγράφω, όμως, κανένας και καμιά μας δεν θέλει να κλείσει! Θέλουμε να μείνουμε στις επάλξεις και να παλέψουμε μέχρι τελικής πτώσεως, όπως η Ρενάτα από τα Χανιά, που, ενώ έχει σπασμένο χέρι, ξεκίνησε παραδόσεις! Η ολοκληρωμένη πρόταση, λοιπόν, θα έπρεπε να είναι: βιβλιοπωλεία ανοιχτά και ένταξη στο πρόγραμμα κρατικής ενίσχυσης για τις επιχειρήσεις με σημαντική μείωση του τζίρου τους και ένα επιπλέον επίδομα στους εργαζομένους τους. Δεν πίστευα ότι θα έφτανα ποτέ στο σημείο να μιλάω για επιδόματα και κρατικές παρεμβάσεις, αλλά οι συνθήκες είναι τέτοιες, που ακόμη και ο πιο ακραίος φιλελεύθερος θα έβαζε νερό στο κρασί του. Επίσης, δεν πιστεύω σε καμία περίπτωση ότι η κρατική βοήθεια είναι λύση απέναντι στην ανευθυνότητα ή στην ευθύνη κάθε βιβλιοπώλη να κάνει το καλύτερο για την επιχείρησή του, ώστε να παραμείνει ανταγωνιστική και ανοιχτή. Αυτό είναι κάτι που θα έπρεπε να κάνει χωρίς καμία απολύτως κρατική βοήθεια, χωρίς προστατευτισμούς. Αυτό που προέχει, όμως, τώρα είναι να προστατεύσουμε τα μικρά βιβλιοπωλεία, γιατί κινδυνεύουμε να χάσουμε πολλά από αυτά, σε πολλές γωνιές της Ελλάδας, ακόμα και τα πιο υγιή. Αν, λοιπόν, το τίμημα για να μη στραφούν οι πελάτες μας σε κάποιο γειτονικό σούπερ μάρκετ ή σε κάποια αλυσίδα είναι να μείνουμε ανοιχτά, so let it be: ανοιχτά και παραδόσεις ακόμη και με το ένα χέρι! Μια βιβλιοπώλισσα

ην ώρα που τίθεται σε εφαρμογή σχέδιο έκτακτης ανάγκης για τη Βόρεια Ελλάδα –και ειδικότερα για τη συμπρωτεύουσα, που αναδεικνύεται, δυστυχώς, σε πρωτεύουσα της υγειονομικής κρίσης–, με άμεση την προοπτική ενός απόλυτου lockdown, εμείς εδώ «χάμω» βιώνουμε μια περίεργη και ανισόπεδη δεύτερη καραντίνα που δεν μοιάζει και πολύ με την πρώτη, ούτε ως συνθήκη ούτε ως περιρρέουσα ατμόσφαιρα. Τις εργάσιμες ώρες της ημέρας η βοή της πόλης και η κυκλοφορία στους δρόμους φαίνονται να κινούνται σε επίπεδα κανονικότητας και μόνο οι μάσκες στα πρόσωπα των ανθρώπων θα υποδήλωναν σε κάποιον ταξιδιώτη του χρόνου, ο οποίος προσγειώθηκε ξαφνικά στο σήμερα από το μακρινό 2019, ότι κάτι αόριστα «κλινικό» συμβαίνει – υποψία που επιβεβαιώνεται αργά το βράδυ, όταν πέφτει ξαφνικά μια ασυνήθιστη σιωπή. Τότε είναι που πιάνει δουλειά στα πληκτρολόγια η νυχτερινή βάρδια των σχολιαστών της ζοφερής επικαιρότητας, ρίχνοντας λάδι στη φωτιά και ξερνώντας ατζέντα και προκατάληψη (σύσταση που θα πρέπει ίσως να θεσμοθετηθεί με νόμο: μακριά όσο γίνεται από τα social media σε κρίσιμες περιστάσεις). Είναι οι μονίμως καχύποπτοι, οι αμφισβητίες, οι επικριτές των πάντων, εκείνοι που μοιάζουν να βρίσκονται ανά πάσα στιγμή στα πρόθυρα νευρικής κρίσης, συνήθως όμως είναι επιμελημένη και προκάτ η αγανάκτησή τους. Ανάμεσά τους και οι βιτσιόζοι της απαγόρευσης (γενικώς), της τυπολατρίας και της άτεγκτης νομιμοφροσύνης ως μοναδικoύ θεραπευτικού μέσου πάσας νόσου και πάσας μαλακίας της ανυπάκουης και απείθαρχης φυλής μας – ένα είδος συμπολιτών μας που αυτοπροσδιορίζονται ως αορίστως προοδευτικοί και φιλελεύθεροι, εμφανίζονται όμως συχνά σαν να ονειρεύονται τη μέρα εκείνη που θα εγκαθιδρυθεί επιτέλους μια «πεφωτισμένη» δικτατορία η οποία θα δώσει τέλος μια για πάντα στην ανομία και στο έλλειμμα ατομικής ευθύνης (όρος που έχει μολυνθεί τόσο πολύ αυτές τις μέρες από την πολλαπλή και βάναυση εργαλειοποίησή του, ώστε μοιάζει αδύνατο να χρησιμοποιηθεί ξανά στο μέλλον χωρίς να προκαλεί μειδίαμα σαρκασμού και ρίγος δυσανεξίας). «Δυστυχώς, δεν προσέξαμε», όπως δήλωσε και ο υπουργός Υγείας (πάλι καλά που μετριοπαθώς χρησιμοποίησε πρώτο πληθυντικό αντί για δεύτερο) στην τελευταία από τις αραιές και έκτακτες εμφανίσεις του κατά την πανδημία. Με το δεύτερο αυτό lockdown θυμηθήκαμε ξαφνικά και τη μοίρα των λεγόμενων «μικρομάγαζων» που επλήγησαν ανεπανόρθωτα με την οικονομική κρίση και τώρα, με την πανδημία, αντιμετωπίζουν την πλήρη εξόντωση, είτε επειδή έπρεπε να κλείσουν (κάποια προσωρινά, πολλά όμως οριστικά) είτε επειδή, όπως φαίνεται να αποδέχεται υποκριτικά και η κυβέρνηση, αντιμετωπίζουν τον «αθέμιτο ανταγωνισμό» των μεγάλων αλυσίδων και των σούπερ μάρκετ. Έχει ένα ενδιαφέρον το πόσο παραμένει ακόμα σύμβολο αποξένωσης και καταναλωτικού ολοκληρωτισμού η ιδέα του σούπερ μάρκετ (δεν είναι τυχαίο το ότι αποκαλούνται υποτιμητικά «σούπερ μάρκετ τέχνης» οι μεγάλοι πολιτιστικοί χώροι ή «σούπερ μάρκετ βιβλίου» τα μεγάλα βιβλιοπωλεία), παρότι αποτελεί ένα βασικό πεδίο κοινωνικότητας στην καθημερινότητα του lockdown, ως ο βασικός χώρος καθημερινής συνύπαρξής μας μέσα σε αυτήν τη συνθήκη κοινωνικής αποστασιοποίησης – για την οποία, αν έγραφα ένα ποίημα, θα ξεκινούσε ίσως με στροφή σαν αυτή: «Εμένα φίλοι μου είναι τα κορίτσια στο Everest / το παιδί στο περίπτερο / ο κύριος Γιώργος ο φαρμακοποιός / και οι ταμίες στο σούπερ μάρκετ».

Με το νέο αυτό «ημίμετρο» lockdown θυμηθήκαμε ξαφνικά τη μοίρα των λεγόμενων «μικρομάγαζων» που επλήγησαν ανεπανόρθωτα με την οικονομική κρίση και τώρα, με την πανδημία, αντιμετωπίζουν την πλήρη εξόντωση.

Η οδύσσεια ενός βιβλιοπώλη μέσα στην καραντίνα.

από τον δημήτρη πολιτάκη

Είναι οι μονίμως καχύποπτοι, οι αμφισβητίες, οι επικριτές των πάντων, εκείνοι που μοιάζουν να βρίσκονται ανά πάσα στιγμή στα πρόθυρα νευρικής κρίσης, συνήθως όμως είναι επιμελημένη και προκάτ η αγανάκτησή τους.

63 με την

Nalyssa Green Μαζί της ακούμε τον νέο της δίσκο, που είναι γεμάτος λουλούδια, αστέρια, πλανήτες και πουλιά. από τον m . h ul o t φ ω τ ο γ ραφ ι ε σ : π α ρ ι ς τα β ι τ ι α ν

«Πες πως η ζωή ανακυκλώνεται, νιώθω την ψυχή μου να σηκώνεται, να πέφτω βαθιά, σε τρύπα ξανά, κι αν θέλεις να ’ρθεις, δεν ξέρω αν μπορείς…»

12.11.20 – lifo

15

talk

63 λεπτά με τη Nalyssa Green

town

Το άλμπουμ της Nalyssa Green «Ταξίδι Αστρικό» κυκλοφορεί στις 12/12 από την Inner Ear.

16 lifo – 12.11.20

είναι η πρώτη παρασκευή του πιο αμήχανου και άχαρου Νοέμβρη που μπορώ να θυμηθώ, λίγες ώρες πριν από το νέο lockdown. Η Nalyssa έρχεται για τη φωτογράφιση (στην ταράτσα της LiFO) ντυμένη στα κίτρινα, αρκετά ψύχραιμη και πολύ πιο σοβαρή απ' ό,τι στην προηγούμενη συνάντησή μας. Έχει μόλις ανέβει το νέο της τραγούδι «Μπλε Τροχιά», ένα ζεϊμπέκικο με το πιο ελληνότροπο ρεφρέν που έχει γράψει ποτέ, το οποίο χαρακτηρίζει «το μεγαλύτερο προσωπικό στοίχημα». Είναι το δεύτερο δείγμα από το νέο της άλμπουμ, το δεύτερο ελληνόφωνο, με τίτλο «Ταξίδι Αστρικό», που θα κυκλοφορήσει στις 12 Δεκεμβρίου, καθυστερημένα, λόγω της κατάστασης. Είναι ο καλύτερος δίσκος που έχει κάνει μέχρι τώρα, ένα άλμπουμ με συνοχή και ξεκάθαρο το ελληνικό στοιχείο, πολύ πιο εσωτερικός και εσωστρεφής από το «Μπλουμ». « Έχουν αλλάξει πολλά πράγματα στην καθημερινότητά μου τα δύο χρόνια που τον δούλευα», λέει, «έχω ζήσει πολύ σκοτεινά πράγματα. Αυτός ο δίσκος φέρει το vibe αυτής της περιόδου της προσωπικής μου ζωής κι αυτό φαίνεται στα τραγούδια, στον τρόπο που τα έχω γράψει αλλά και στο πώς αποφασίσαμε να ενορχηστρωθούν. Στο “Μπλουμ” είχα την όρεξη και την ορμή να τα κάνω όλα, και το ποπ και την μπαλάντα, και είχα μαζέψει τα ελληνόφωνα κομμάτια μου από διάφορες εποχές, από πάντα. Τα τραγούδια του νέου δίσκου γράφτηκαν όλα μαζί, σε πιο συμπυκνωμένο χρόνο, γι’ αυτό είναι λίγο πιο συγκεντρωμένο το ύφος. Και είναι ένας δίσκος με λιγότερο αστικό στοιχείο απ’ ό,τι το “Μπλουμ”». Οι αναφορές στη φύση και στην εξοχή είναι ξεκάθαρες στους στίχους, που έχουν αστέρια, πλανήτες και πουλιά και τα αγαπημένα της λουλούδια, που δεν λείπουν ποτέ από τα κομμάτια της. Κι ένα φως που τα φωτίζει, από αμυδρά έως έντονα, για το οποίο τραγουδάει στο ομώνυμο κομμάτι. «Το “Φως” είναι μια στιγμή απόλυτα φωτεινή και αισιόδοξη, έχει μια γαλήνη ότι όλα είναι σωστά και στη θέση τους», λέει, «χρώματα και μια λούπα που γυρνάει ψυχεδελικά, αλλά πολύ όμορφα. Βέβαια, στο τέλος έχει κι ένα μικρό σκοτεινό ταξίδι, γιατί το φως, χωρίς σκοτάδι, δεν έχει καμία αξία». Το «Ταξίδι Αστρικό» ξεκινάει με μια αχτίδα αισιοδοξίας, «θέλει ένας ήλιος να τρυπώσει απ’ το παράθυρο, να μπει εδώ μέσα, να στεγνώσει ό,τι άχαρο, και όπως περνάω για την κουζίνα μπροστά απ’ την τηλεόραση, μεταμορφώνεται το σύμπαν σε κάτι εξωτικό κι αρχίζω ένα ταξίδι αστρικό. Ειν’ το χαλί μου ένας κήπος μες στα αρώματα, κι ο γάτος μάγος, κεντημένος χίλια χρώματα, κάνω να κάτσω στην καρέκλα και παίρνω μιαν απόφαση, πάω να βουτήξω στα τσιμέντα, στον μαγικό βυθό κι αρχίζω ένα ταξίδι αστρικό» – αλλά, όσο κι αν φαίνεται αρχικά, συνολικά δεν είναι ένας χαρούμενος δίσκος. Έχει στιγμές τρυφερότητας αλλά και μια θλίψη που είναι διάχυτη σε όλα τα κομμάτια, η οποία κρύβεται επιμελώς πίσω από τις «ανέμελες» μελωδίες και τις εξαιρετικές ενορχηστρώσεις. Αν δεν προσέξεις τι λένε οι στίχοι, δύσκολα την εντοπίζεις. «Το αστρικό ταξίδι γίνεται μέσα στο σπίτι», εξηγεί, «έναν εντελώς εσωτερικό χώρο – κάτι γίνεται και ξεκινάει. Παίζει ρόλο αυτό που είναι απόλυτα εσωτερικό, δηλαδή το σπίτι, το μυαλό σου, η σκέψη σου, το προς τα μέσα, που καταλήγει σε μια εκτόξευση στο υπερπέραν, στο σύμπαν». Ακούμε τον δίσκο, που γίνεται όλο και καλύτερος όσο προχωρούν τα κομμάτια, με ποπ τραγούδια υψηλής αισθητικής, όπως το απίθανο «Διάφορα Πουλιά» με τη γοητεία του καταραμένου (επειδή καταλήγει σε θάνατο): «Διάφορα πουλιά φωνάζουν κάτω απ’ το μπαλκόνι σου, η νύχτα προχωρά μαζί σου ή χωρίς εσένα, δίπλωνα τα ρούχα σου με τάξη, έτσι για να είμαστε εντάξει, κάθομαι σε στοίβες τώρα πάνω, κι είν’ κατάλληλη η ώρα να πεθάνω. Κι έτσι τώρα πια δεν ξέρεις πού μπορεί να είμαι, και σε ποιο βαθύ μνήμα έτσι απλά να κείμαι». Οι στιγμές συναισθηματικής έντασης είναι συνεχόμενες και ακόμα και όταν οι ρυθμοί κατεβαίνουν, έρχονται οι βαθιά ερωτικοί στίχοι και σε διαλύουν: «Δάχτυλα που τραγουδάνε περπατάνε σε δέρμα λευκό, θα ’θελα να μ’ ακουμπάνε και να βγάζουνε ήχο ζεστό, το ξέρω πως μ’

αγαπάς και μου δείχνεις μπλε κοράλλια, το ξέρω πως μ’ αγαπάς όταν είναι όλα χάλια μα… Δεν θέλω να βρεις ούτε ένα δάκρυ, είμαστε πολλοί κι είναι μία η αγάπη» τραγουδάει στα «Κοράλλια», ενώ στη μινιμαλιστική «Ανακύκλωση» οι παύσεις δίνουν έναν δραματικό τόνο στο spoken word που συνοδεύει το ρεφρέν: «Πες πως η ζωή ανακυκλώνεται, νιώθω την ψυχή μου να σηκώνεται, να πέφτω βαθιά, σε τρύπα ξανά, κι αν θέλεις να ’ρθεις, δεν ξέρω αν μπορείς…». Η επιρροή από τις θεατρικές παραστάσεις στις οποίες συμμετέχει τα τελευταία χρόνια είναι εμφανής στα κομμάτια. «Σίγουρα κάτι μου έχει κάνει το θέατρο, το κάνω αρκετά χρόνια αυτό» λέει. «Συνήθως, όμως, γράφω, ακολουθώντας το όραμα του σκηνοθέτη. Έχω μια κεντρική ιδέα και το πού θα φτάσει το κομμάτι εξαρτάται από μένα, αλλά με ενδιαφέρει να μου δίνουν οδηγίες και να υπάρχει συνεισφορά». Το «Μια νέα ζωή» είναι γραμμένο για την παράσταση «Ιβάνοφ» του Τσέχοφ. «Τους στίχους», εξηγεί, «τους έγραψα με αφορμή κάποιες λέξεις από το κείμενο. Λένε ότι ο Ιβάνοφ πήγε στο δάσος πάνω στην τρέλα του και γελούσαν μαζί του τα πουλιά και τα δέντρα. Αυτό το τραγούδι μού κάνει πολύ φύση, πολύ δάσος, βλέπω μια εικόνα μέσα στο δάσος κι ένα φωτάκι σε ένα πολύ σκοτεινό σκηνικό, μια νέα ζωή που περιμένει κάπου εκεί. Στο κομμάτι έχουν συμμετάσχει οι φίλες μου, η Δεσποινίς Τρίχρωμη και η Κατερίνα (Tango with Lions), που έχουν κάνει τα φωνητικά». Σχολιάζει την ξεκάθαρη πρόθεσή της να γίνει ο δίσκος όσο το δυνατό πιο ελληνικός. «Με ενδιαφέρει πάρα πολύ αυτό τα τελευταία χρόνια κι αυτό γέννησε τον δίσκο. Με ενδιαφέρει το λαϊκό τραγούδι, οι φόρμες του, και ήθελα κάπως να το κοιτάξω αλλιώς, να το ενσωματώσω στη δική μου αισθητική, να μπουν στα τραγούδια μου στοιχεία από το καθαρόαιμο ελληνικό λαϊκό τραγούδι που μου αρέσουν. Και ρίξαμε πολλή δουλειά πάνω σ’ αυτό και με τον παραγωγό μου, τον Βασίλη Ντοκάκη, για το πώς θα γίνει, για να κρατηθεί το ύφος το δικό μου και γενικά της μουσικής που κάνουμε. Ψάχναμε μια πρόταση για να δούμε πώς μπορούμε εμείς να αισθανόμαστε οικεία. Θέλαμε το ελληνικό στοιχείο να βγει απενοχοποιημένα ελληνικό, αλλά να είναι και δικό μας. Στο “Ναι μεν αλλά” φτιάξαμε ένα σχεδόν ζεϊμπέκικο (λείπει ένα χτύπημα) με μπουζούκι, ερωτικό στιχουργικά, που είναι από τα πολύ αγαπημένα μου τραγούδια του δίσκου». Εδώ η φύση είναι πρωταγωνίστρια στο background: «Βγαίνεις μέσα απ’ το ποτάμι και τινάζεις τα νερά, βγαίνεις μέσα απ’ το ποτάμι και με παίρνεις αγκαλιά, βγαίνεις μέσα απ’ το ποτάμι, ξεσηκώνεις τα νερά, βγαίνεις μέσα απ’ το ποτάμι, δέρμα, βράχια και φωτιά». Το προσωπικό μου highlight του δίσκου είναι το τραγούδι που τον κλείνει, το θανατερό «Μη με ξεχάσεις», ένα τραγούδι για την αυτοχειρία. « Ήμουν σε ένα μπαρ με φίλους κι έρχεται μια φίλη και ρωτάει “ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος για να αυτοκτονήσεις;”. Και της απαντά ένας φίλος, “α, έχω τον καλύτερο τρόπο! Θα πας σε ένα ανθοπωλείο και θα πάρεις όλα τα λουλούδια, θα γεμίσεις το δωμάτιο παντού, θα κλείσεις πόρτες και παράθυρα και θα πέσεις για ύπνο. Το πρωί θα έχεις πεθάνει”. Δεν ισχύει, φυσικά, επιστημονικά, αλλά ήταν μια πολύ ωραία ιδέα για να γραφτεί ένα βαλσάκι: “Να γεμίσω το δωμάτιο με γαρδένιες και τουλίπες, ανεμώνες, ορχιδέες κι όλα τ’ άνθη που ’χεις δει, με βιολέτες και μιμόζες, γαζίες και χρυσάνθεμα, να πνίξω κάθε χώρο με ολάνθιστη οσμή. Παπαρούνες να με λούζουν και τριφύλλια σκουλαρίκια, με κυκλάμινα να τυλιχτώ, γεράνια, γιασεμί, να με πνίξουν τα γαρίφαλα, μες στους κρίνους να βουτήξω, και οσμή από υάκινθο να ’χει η τελευταία πνοή, σε μπιγκόνιες να ξαπλώσω, τριαντάφυλλα να σκεπαστώ, να με κρύψουν ηλιοτρόπια και νούφαρα υγρά, και τα μάτια να μου κλείσουνε νυχτολούλουδα, καμέλιες, μαργαρίτες και ασφόδελοι, χαμομήλια και σκυλάκια, πικροδάφνες, βουκαμβίλιες και πετούνιες κι όλα αυτά. Θα ’ναι ο ύπνος μου αιώνιος, θα ’ναι ο ύπνος μου μυρωδικός, είναι ο ύπνος μου αβάσταχτος και απλός και ήσυχος – μη με ξεχάσεις…”».

Έχει στιγμές τρυφερότητας αλλά και μια θλίψη που είναι διάχυτη σε όλα τα κομμάτια, η οποία κρύβεται επιμελώς πίσω από τις «ανέμελες» μελωδίες και τις εξαιρετικές ενορχηστρώσεις.

ΟΣΑ ΘΕΛΟΥΜΕ ΝΑ ΔΙΑΒΑΣΟΥΜΕ ΤΟΥΣ ΕΠΟΜΕΝΟΥΣ ΜΗΝΕΣ

B O O K

L O V E R S

12.11.20 – lifo

17

BOOK LOVERS

ΘΈΛΩ ΝΑ ΔΙΑΒΆΣΩ

σπουδαία λογοτεχνία Το δυστοπικό μέλλον του DeLillo, η ωμή τρυφερότητα του Barry, o «απόλυτος» Dos Passos, ο οριακός Swift, ο κλασικός Hartley. Πέντε εμβληματικά μυθιστορήματα που πρέπει να διαβάσουμε. από την τίνα μανδηλαρά

DON DΕLILLO Η Σιωπή

μτφρ.: Ζωή Μπέλλα-Αρμάου — Gutenberg Ο σπουδαιότερος, ίσως, λογοτέχνης της εποχής μας δεν θα μπορούσε να μείνει ανεπηρέαστος από αυτό που συμβαίνει: τον έχουν, άλλωστε, αποκαλέσει «προφήτη» λόγω της ικανότητάς του να προβλέπει, σε πολλές από τις περιγραφές του, τα φαινόμενα των καιρών. Από μόνος του, μάλιστα, ο τίτλος λέει πολλά για τους άδειους δρόμους τις μέρες της καραντίνας, για τους ανθρώπους που κλεισμένοι στους τοίχους του σπιτιού τους νομίζουν ότι επικοινωνούν μέσω της τεχνολογίας. Ο ίδιος ο Ντελίλο ομολόγησε, σε δήλωσή του, ότι οι άδειοι δρόμοι σαν να επιβεβαίωσαν αυτό που είχε στο μυαλό του όταν έγραφε το βιβλίο: τις σιωπηλές οθόνες, τα βουβά τηλέφωνα, την απόλυτη αποξένωση. Μόνο εκείνος, εξάλλου, θα μπορούσε να φανταστεί το σενάριο του τι θα γινόταν αν ξαφνικά οι οθόνες έμεναν νεκρές, αν μέναμε χωρίς τα τεχνολογικά μέσα, και αυτό είναι που βασανίζει τους πέντε πρωταγωνιστές του βιβλίου, τον Τζιμ, την Τέσα, τον Μαξ, την Νταϊάν και τον Μάρτιν, οι οποίοι προσπαθούν να καταλάβουν πώς γίνεται την ημέρα ενός τόσο σπουδαίου γεγονότος, όπως το Σούπερ Μπόουλ, οι οθόνες να μένουν κενές – και τι ακριβώς μπορεί να προκάλεσε μια αναγκαστική προσγείωση αεροπλάνου. Οι απαντήσεις που παίρνουν παραμένουν σχετικές, όπως η θεωρία της σχετικότητας του Αϊνστάιν, η οποία, εν προκειμένω, μετατρέπεται σε κείμενο εξαίσιας ομορφιάς ως το κατεξοχήν λογοτέχνημα της εποχής μας. Η Σιωπή, πάντως, διαβάζεται όχι μόνο ως μυθιστόρημα αλλά και ως οδηγός προς ναυτιλλομένους σε ταραγμένους, πράγματι, καιρούς.

SEBASTIAN BARRY Χίλια Φεγγάρια

μτφρ.: Μαρία Αγγελίδου — Ίκαρος Δύσκολο να βρεις τρυφερότερο συγγραφέα από τον Σεμπάστιαν Μπάρι, με μια εσωτερική αίσθηση δικαιοσύνης που απουσιάζει από τη λογοτεχνία: απτή απόδειξη η νεαρή Ινδιάνα ηρωίδα του, η Γουινόνα, η οποία, αν και γεννημένη σε αντίξοες συνθήκες, υιοθετημένη, όμως, στην πορεία από τους δύο καουμπόηδες και πρώην εχθρούς της, τους Τόμας ΜακΝάλτι και Τζον Κόουλ –τους είχαμε γνωρίσει ως ζευγάρι στο προηγούμενο μυθιστόρημα του Μπάρι–, καταφέρνει να είναι ένα πλάσμα ελεύθερο, γεμάτο αγάπη για τη φύση, γι’ αυτούς που είναι εξίσου δίκαιοι, για

18 lifo – 12.11.20

ό,τι της χαρίζεται, έστω με τόση δυσκολία. Δεν είναι τυχαίο που το όνομά της, «Οτζιντζίντκα», που προηγήθηκε του Γουινόνα, σήμαινε «τριαντάφυλλο» – αυτό είναι τελικά η ίδια: ένα σπάνιο λουλούδι που ανθίζει στην καρδιά του πιο αδυσώπητου πολέμου που ενέσκηψε ποτέ στην Αμερική. Καταφέρνει να επιβιώσει από τη μαζική εξολόθρευση, μαθαίνει να διαβάζει και μορφώνεται, αποκτά ευγλωττία και αυτοπεποίθηση και ανοίγει δρόμους στους ανθρώπους σαν κι αυτήν και μαζί σε όλους τους αναγνώστες που μέχρι πρότινος πίστευαν ότι η ζωή τελειώνει εκεί όπου σου ορίζει η μοίρα. Σε έναν αδυσώπητο κόσμο που ήθελε τη Γουινόνα προ πολλού νεκρή, εκείνη έλαμψε, κι εμείς μαθαίνουμε την ιστορία της, μεταφερμένη όμορφα από τον Ιρλανδό παραμυθά Μπάρι, ο οποίος παραμένει εξίσου λυρικός, περιγραφικός, ακριβής και υπέροχος ακόμα και στις πιο σκληρές και οριακές περιγραφές ενός πολέμου γεμάτου απανωτούς θανάτους, ρεβανσισμούς και μαζικούς ξυλοδαρμούς. Θύματα απανωτών βιασμών και κακοποίησης, οι κοπέλες της φυλής που εκπροσωπούσε η Γουινόνα –όπως και η ίδια– δίνουν, με τη διαρκή τους αντίσταση και το παράδειγμά τους, ένα μάθημα δύναμης που ισχυροποιείται μέσα από τις παραδειγματικές εικόνες του Μπάρι, ο οποίος γνωρίζει πως η λογοτεχνία δεν υπάρχει μόνο για παρηγορεί αλλά και για να δείχνει την άλλη οπτική των πραγμάτων.

JOHN DOS PASSOS

Manhattan Transfer μτφρ.: Τρισεύγενη Παπαϊωάννου — Μεταίχμιο Σε λίγες μέρες επανακυκλοφορεί το επί χρόνια εξαντλημένο αριστούργημα του Ντος Πάσος Manhattan Transfer, ένα από τα σπουδαιότερα βιβλία αναφοράς του 20ού αιώνα. Γραμμένο από έναν συγγραφέα και μυθιστοριογράφο που συνδύαζε τη λογοτεχνική γραφή με τη δημοσιογραφική ματιά, φίλο και συναγωνιστή του Χέμινγουεϊ και της περιοδεύουσας σε όλο τον κόσμο παρέας των συγγραφέων-εξερευνητών, ο οποίος εμπνεύστηκε βαθιά από τις μεταλλαγές της αμερικανικής κοινωνίας, την οποία περιέγραψε με θαυμαστή ακρίβεια στην περίφημη τριλογία του U.S.A. Στο σπουδαίο μοντερνιστικό μυθιστόρημά του Manhattan Transfer στο επίκεντρο βρίσκεται η Νέα Υόρκη την εποχή της ανοικοδόμησης – από τις αρχές του αιώνα μέχρι την εποχή της ποτοαπαγόρευσης–, με το αμερικανικό όνειρο να μην έχει ακόμα διαμορφωθεί και τον παλιό κόσμο να συντρίβεται κάτω από τα ατσάλινα

μεγαθήρια που αρχίζουν να χτίζονται μαζικά στην πόλη. Η βιομηχανική ακμή της Νέας Υόρκης, που σφραγίστηκε και από τις μεγάλες πολιτικές αντιθέσεις, αναφαίνεται με περισσή ενάργεια στο βιβλίο του Ντος Πάσος, το οποίο συνδέει μυθιστορηματικές περιγραφές με πραγματικά συμβάντα, αποσπάσματα από πραγματικά ντοκουμέντα, που δένουν σαν κολάζ. Ακολουθώντας τη ροή των καταιγιστικών γεγονότων, οι ήρωες δίνουν τις δικές τους μάχες με την εξουσία, που ορθώνεται σκληρή και αδυσώπητη, σαν τους απρόσωπους ουρανοξύστες. Άλλωστε πολλά από αυτά τα γεγονότα του ανελέητου κυνηγητού στα συνδικάτα τα είχε ζήσει και ο ίδιος από πρώτο χέρι: εξού και αποφάσισε να γράψει την ιστορία των δύο αναρχικών Νίκολα Σάκο και Μπαρτολομέο Βαντσέτι, οι οποίοι είχαν καταδικαστεί άδικα σε θάνατο ως δήθεν συμμέτοχοι σε ληστεία, εξαιτίας της ενεργού συμμετοχής τους στο αναρχικό συνδικαλιστικό κίνημα της Νέας Υόρκης. Κυκλοφορεί στις 7/12.

GRΆHΑΜ SWΊFΤ

Να ’μαστε λοιπόν… μτφρ.: Κατερίνα Σχινά — Μίνωας Ο συγγραφέας που διαμόρφωσε τη γενιά των μυθιστοριογράφων οι οποίοι διέπρεψαν τη δεκαετία του ’90, φέρνοντας τη Βρετανική Σχολή στην πρώτη γραμμή, επιστρέφει με νέο μυθιστόρημα, γι’ αυτό που ξέρει να περιγράφει με τρόπο μοναδικό: τις διενέξεις των ανθρώπων, τις μνήμες και τα χαμένα όνειρα. Από το 1980, που καθιερώθηκε στα γράμματα με την περίφημη Υδάτινη Χώρα (Εστία), έως τις πολυσυζητημένες Τελευταίες Εντολές (Νεφέλη), που του χάρισαν το βραβείο Μπούκερ και γυρίστηκαν σε ταινία, ο Σουίφτ δεν σταμάτησε να γράφει για ιστορίες ανθρώπων στα όρια, για παράλληλες συναντήσεις ή για φωνές που ακούγονται απελπισμένα από τα βάθη των εργοστασίων και των χασαπαγορών, όπως στον εξαιρετικό Τελευταίο Γύρο του (Εστία), που επίσης βραβεύτηκε με Μπούκερ και θεωρήθηκε ένα από τα καλύτερα βιβλία της μεταπολιτευτικής Αγγλίας. Αυτήν τη φορά ο 65χρονος πλέον Σουίφτ καταθέτει ένα βιβλίο για την άλλη όψη της σκηνής, της ζωής και του θεάματος, με τον ιδιοφυή νεαρό ταχυδακτυλουργό Ρόνι και την εκθαμβωτική βοηθό του Ίβι, οι οποίοι γνωρίζουν, μαζί με τον βοηθό τους –διασκεδαστή και αξιαγάπητο κομπέρ–, μεγάλη επιτυχία στο θέατρο που βρίσκεται στην άκρη της προβλήτας του παραθαλάσσιου Μπράιτον. Μόνο που τα δραματικά γεγονότα έρχονται να επισκι-

Don Delillo

άσουν τις καλές μέρες και να καταστήσουν το καλοκαίρι εκείνο άκρως καταλυτικό γι’ αυτή την μπλεγμένη σε ένα σκοτεινό υφάδι παρέα. Στην ουσία, αυτό που επανέρχεται στο επίκεντρο της λογοτεχνικής κουβέντας είναι η διαρκής αναζήτηση της μαγείας, που ακόμα κι αν μετατραπεί σε δράμα, είναι αυτή που θα μας εμπνέει και θα μας κινητοποιεί. Νυν και αεί.

L.P. HΆRΤLΕY Ο Μεσάζων

Sebastian Barry

John Dos Passos

Graham Swift

L.P. Hartley

μτφρ.: Τόνια Κοβαλένκο — Καστανιώτης «Δεν επέλεξα το έτος 1900 για την ιστορικότητά του. Επιθυμούσα να επαναφέρω την αίσθηση εκείνου του παρατεταμένα ζεστού καλοκαιριού και της εμπιστοσύνης για τη ζωή που το συνόδευε, της πεποίθησης ότι όλα πάνε καλά στον κόσμο, την οποία είχαν ή έδειχναν τουλάχιστον να έχουν οι άνθρωποι πριν από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο» γράφει ο ίδιος ο Χάρτλεϊ στην εισαγωγή του για ένα από τα πιο όμορφα βιβλία εποχής για τον έρωτα, που δεν αφήνει τα σώματα και τις ψυχές να ηρεμήσουν, για τις κοινωνικές ανισότητες, αλλά και για τη δύναμη της μνήμης, που φτιάχνει τον κόσμο στα δικά της μέτρα. «Το παρελθόν είναι μια ξένη χώρα: τα κάνουν διαφορετικά εκεί» είναι, άλλωστε, η διάσημη εναρκτήρια φράση του βιβλίου που έγινε γνωστό σε όλο τον κόσμο –ακόμη και χρόνια πολλά μετά την πρώτη του έκδοση– λόγω της μεταφοράς του στον κινηματογράφο, με τον Χάρολντ Πίντερ στη διασκευή του σεναρίου, τον Τζόζεφ Λόουζι στη σκηνοθεσία και πρωταγωνιστές την Τζούλι Κρίστι και τον Άλαν Μπέιτς. Πρόκειται για μία από τις πιο όμορφες μεταφορές σε ταινία ενός χαμένου αριστουργήματος που διαβάζεται ξανά και ξανά με την ίδια προσμονή, ακριβώς γιατί η εφηβική ματιά, η περιέργεια, τα λάγνα σώματα και τα πάθη δεν αλλάζουν ποτέ. Για την ιστορία, που είναι πια πασίγνωστη, ο αφηγητής του Μεσάζοντα, Λίο, φτάνει στο Μπράνταμ Χολ το καλοκαίρι του 1900 ως φιλοξενούμενος του συμμαθητή του Μάρκους. Όλα τού φαίνονται περίεργα σε αυτόν τον κόσμο της αριστοκρατίας, ειδικά αφότου μετατρέπεται σε αγγελιοφόρο ανάμεσα στην κόρη των οικοδεσποτών του και τον αγρότη που ζει σε ένα παράπηγμα στους μακρινούς αγρούς – και αναλαμβάνει μέσα από αυτές τις χαμένες αναμνήσεις να ανασυστήσει έναν άλλον κόσμο, γεμάτο εντάσεις, προσδοκίες και ζωντανά, ολοζώντανα όνειρα.

12.11.20 – lifo

19

BOOK LOVERS

ΘΕΛΩ ΝΑ ΔΙΑΒΑΣΩ

βιβλία με δράση, μυστήριο, αγωνία Νέα crime novels, δυστοπία και κλασικά νουάρ για τους λάτρεις του είδους. από τη μαρια δρουκοπουλου

πέτρος μάρκαρης ► Ο φόνος είναι χρήμα — Κείμενα Αθήνα 2019. Οι ανισότητες ολοένα και μεγαλώνουν. Η πολιτική ηγεσία αναστατώνεται από τους φόνους ξένων επενδυτών. Μοναδικό κοινό στοιχείο ένα τραγούδι. Ο αστυνόμος Κώστας Χαρίτος καλείται να εξιχνιάσει τα εγκλήματα που έγιναν υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες. Ταυτόχρονα, σε ένα άλλο σημείο της πόλης γεννιέται το «κίνημα των φτωχών». Στο 13ο του μυθιστόρημα ο διεθνής συγγραφέας Πέτρος Μάρκαρης προσφέρει μια έκπληξη στους αναγνώστες του: ο αστυνόμος Χαρίτος δεν είναι ο μόνος πρωταγωνιστής...

αντώνης παπαϊωάννου ► Άμα θέλω

Σοφία — Άγρα Δυο Έλληνες στην Αμερική, στο Φοίνιξ της Αριζόνας. Δυο τυχοδιώκτες στην ίδια πόλη, απ’ όπου θα αρχίσει μια περιπέτεια με σκληροτράχηλους ήρωες γύρω από μια σαγηνευτική γυναίκα με σκοπό το «μεγάλο κόλπο»: μια θεαματική ληστεία κοσμημάτων στην Αθήνα. Περιπετειώδες αφήγημα, παλιομοδίτικο και ταυτόχρονα σύγχρονο. Και πρώτη «υπόθεση» στην ελληνική αστυνομική λογοτεχνία με τη φόρμα μιας κοινοπρακτικής νουβέλας που έχει θέμα τη ληστεία κοσμημάτων. Γεφυρώνεται έτσι η hard boiled με τη νουάρ γραφή.

γίνομαι Διάβολος — Δίαυλος Το πρώτο αστυνομικό μυθιστόρημα που αναφέρεται στα χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης του 1821. Στο ελεύθερο Μεσολόγγι του 1824 ένας νεαρός στοιχειοθέτης στην εφημερίδα «Ελληνικά Χρονικά» αναλαμβάνει την εξιχνίαση του φόνου της κόρης ενός προκρίτου. Μετατρέπεται σε έναν πρώιμο ντετέκτιβ στα χρόνια της Επανάστασης. Η δεύτερη πολιορκία, ο λιμός και η ηρωική έξοδος που έρχονται στη συνέχεια θα τον κάνουν να ξεχάσει την ευθύνη που ανέλαβε ή θα καταφέρει να φτάσει στον στόχο του;

sebastian fitzek ► Πείραμα Μνήμης

romy hausmann ► Καλό μου παιδί

anthony horowitz ► Παγωμένη Σκαν-

μτφρ. Δέσποινα Κανελλοπούλου — Μεταίχμιο

δάλη μτφρ. Χριστιάννα Σακελλαροπούλου — Διόπτρα Ο Τζέιμς Μποντ βρίσκεται στο Λονδίνο με την εκθαμβωτική Πούσι Γκαλόρ δίπλα του, όταν ανακαλύπτει πως η SMERSH, η θανάσιμη σοβιετική υπηρεσία αντικατασκοπείας, σχεδιάζει να σαμποτάρει ένα διεθνές γκραν πρι. Θα πρέπει να εμπλακεί σε έναν αγώνα ταχύτητας, προκειμένου να τους σταματήσει, όμως μια τυχαία συνάντηση με έναν μυστηριώδη Κορεάτη εκατομμυριούχο, τον Τζέισον Σιν, τον κάνει να καταλάβει ότι το σαμποτάζ των Ρώσων είναι μόνο η αρχή.

Η ζωή της Λένας και των δύο παιδιών της ακολουθεί αυστηρούς κανόνες, ένα ευλαβικά προκαθορισμένο πρόγραμμα. Ο πατέρας μεριμνά για τα πάντα, όποιο κι αν είναι το κόστος. Αλλά μια μέρα η μητέρα καταφέρνει να αποδράσει. Τότε ξεκινάει ο πραγματικός εφιάλτης. Διότι πολλά στοιχεία δείχνουν ότι ο πατέρας θέλει πάση θυσία να πάρει πίσω αυτό που του ανήκει. Η αστυνομία μαζί με τη Λένα προσπαθούν απεγνωσμένα να ενώσουν τα κομμάτια ενός παζλ, που δεν φαίνεται να ταιριάζουν μεταξύ τους. Τι απ’ όλα συμβαίνει πραγματικά και τι είναι προϊόν παράνοιας;

arne dahl ► 5+3 μτφρ. Γρηγόρης Κονδύλης — Μεταίχμιο Ο Σαμ Μπέργκερ είναι καταζητούμενος για έναν φόνο που δεν διέπραξε. Σαν μην έφτανε αυτό, έχει μείνει μόνος – η συνάδελφός του Μόλι Μπλουμ βρίσκεται σε κώμα. Παρ’ όλα αυτά, µόνο αυτός µπορεί να σταµατήσει έναν πρώην πράκτορα και νυν επικηρυγµένο δολοφόνο όταν απάγει ένα κορίτσι ως δόλωµα για το τροµοκρατικό χτύπηµα που σχεδιάζει και απειλεί να καταστρέψει ολόκληρη τη Στοκχόλµη. Ή µήπως όχι; Μήπως ο Μπέργκερ δεν είναι η λύση αλλά µέρος του προβλήµατος;

20 lifo – 12.11.20

ανδρέας αποστολίδης - κώστας καλφόπουλος ► Ένα φέρετρο για τη

μτφρ. Δέσποινα Κανελλοπούλου — Διόπτρα

Ο Μαρκ προσπαθεί να ξεχάσει το δυστύχημα που του στοίχισε τη σύζυγο και το αγέννητο παιδί του. Επιστρέφοντας, όμως, μια βραδιά σπίτι, διαπιστώνει ότι η σύζυγός του είναι ζωντανή, έγκυος και… δεν τον αναγνωρίζει. Τότε βυθίζεται σε έναν εφιαλτικό κόσμο όπου είναι αδύνατον να ξεχωρίσει την πραγματικότητα από τη φαντασία. Μήπως οδηγείται στην τρέλα; Ή μήπως πρόκειται για μια συνωμοσία που θα μπορούσε να του στοιχίσει τη μνήμη, τη λογική;

michael connelly ► Ιερή σκοτεινή νύχτα μτφρ. Χριστιάννα Σακελλαροπούλου — Διόπτρα Η Ρενέ Μπάλαρντ, επιστρέφοντας στο Αστυνομικό Τμήμα του Χόλιγουντ τις πρώτες πρωινές ώρες, βρίσκει έναν άγνωστο να ψάχνει τα αρχεία. Πρόκειται για τον συνταξιούχο ντετέκτιβ Χάρι Μπος. Η Μπάλαρντ εξαγριωμένη τον πετάει έξω, όμως, όταν ρίχνει και η ίδια μια ματιά στον φάκελο της υπόθεσης, αλλάζει γνώμη, καθώς αφορά τη βάναυση δολοφονία της δεκαπεντάχρονης Ντέιζι Κλέιτον. Μπάλαρντ και Μπος ενώνουν τις δυνάμεις τους, προκειμένου να οδηγήσουν τον φονιά της ενώπιον της Δικαιοσύνης.

agatha christie ► Το μυστήριο του Λίστερντεϊλ μτφρ. Αν. Δεληγιάννη, Μ. Μακρόπουλος — ΚέδροςΨυχογιός Δώδεκα αριστοτεχνικές ιστορίες μυστηρίου, ανάμεσά τους και η Αγροικία Φιλομήλα, που υπήρξε για χρόνια το διήγημα της Κρίστι με τις περισσότερες διασκευές. Δώδεκα αινίγματα για δυνατούς λύτες με την υπογραφή της απόλυτης βασίλισσας του αστυνομικού μυθιστορήματος.

philip kerr ► Πρωσικό Μπλε μτφρ. Γιώργος Μαραγκός — Κέδρος 1956: Ο Έριχ Μίλκε, υποδιευθυντής της Στάζι, αναθέτει στον επιθεωρητή Μπέρνι Γκούντερ να ταξιδέψει στο Λονδίνο και να δηλητηριάσει την Αν Φρεντς. Ο Μίλκε δεν του αφήνει κανένα περιθώριο να αρνηθεί. Στο ταξίδι προς την Αγγλία τον συνοδεύει ο Φρίντριχ Κορς, για να εξασφαλίσει ότι θα κάνει σωστά τη δουλειά. Κάποια στιγμή ο Γκούντερ το σκάει και κατευθύνεται προς τα γερμανικά σύνορα, ενώ φέρνει στη μνήμη του την τελευταία φορά που συνεργάστηκε με τον Κορς, το 1939. δημήτρης καρακίτσος ► Ο Δον Υπαστυνόμος — Αντίποδες «Ο Αστόλφος ξαποσταίνει κάτω από το ψιλόβροχο σε έναν πεσμένο κορμό, περιστρέφεται στις σχολικές του αναμνήσεις με κατάνυξη. […] μαθητής και δάσκαλος διάβαζαν λογοτεχνία – ο δάσκαλος καπνίζοντας, ο μαθητής απορροφώντας. Δυστυχώς, τα πρωινά εκείνα τους τα χάλασε ο αναπάντεχος διορισμός του δασκάλου σε ένα βάρβαρο της Σαραγόσας χωριό. Απαρηγόρητος τότε ο Αστόλφος, νιώθοντας ότι προδόθηκε, και μάλιστα από τον μοναδικό και καλύτερό του φίλο […] στράφηκε εκδικητικά στα αστυνομικά μυθιστορήματα». peter may ► Lockdown μτφρ. Γιώργος Μπαρουξής — Ελληνικά Γράμματα Λονδίνο, το επίκεντρο μιας παγκόσμιας πανδημίας. Κανείς δεν αισθάνεται ασφαλής, καθώς ο ιός έχει κοστίσει τη ζωή σε χιλιάδες ανθρώπους. Σε ένα εργοτάξιο ανακαλύπτεται σάκος με τα οστά ενός δολοφονημένου παιδιού. Ο επιθεωρητής Τζακ Μακνίλ, μετρώντας τις τελευταίες του ώρες του στην υπηρεσία πριν από τη συνταξιοδότηση, αναλαμβάνει δράση. Οι δυνάμεις του Κακού παρακολουθούν κάθε του κίνηση, έτοιμες να σκοτώσουν ξανά ώστε να μην αποκαλυφθεί η αλήθεια. Ποιος θα τον σταματήσει πρώτος – ο ιός ή οι δολοφόνοι;

12.11.20 – lifo

21

BOOK LOVERS

Λ Ο Γ ΟΤ Ε Χ Ν Ι Α

Η μέρα χωρίς όνομα: Ένα αστυνομικό για τις παράξενες μέρες που ζούμε Το αστυνομικό του Γερμανού Φρίντριχ Άνι δεν μοιάζει με τα άλλα, καθώς μετατρέπεται σε ένα σημαντικό υπαρξιακό μυθιστόρημα, σκιαγραφώντας ταυτόχρονα έναν κόσμο αποξένωσης και μοναξιάς. από την τίνα μανδηλαρά

σως να χρειαζόμασταν, επιτέλους, ένα τόσο «παλιομοδίτικο», με την καλή έννοια, ανάγνωσμα, που να επιστρέφει στη ρίζα των ψυχολογικών αστυνομικών, τότε που ο σπουδαίος Χένρι Τζέιμς συνέδεε το μυστήριο με την ικανότητα αναδίφησης στις ψυχές και οι συγγραφείς επέμεναν στις μεγάλες αντιφάσεις της ύπαρξης κατά τη χαρτογράφηση των χαρακτήρων. Κι αυτό γιατί το μυθιστόρημα του Γερμανού Φρίντριχ Άνι Η μέρα χωρίς όνομα, από τις εκδόσεις Gutenberg, σε ωραία μετάφραση της Μαρίας Αγγελίδου, φαίνεται να επαναφέρει τη χαμένη βαρύτητα στο αστυνομικό, προσδίδοντάς του εκ νέου την ταυτότητα της πρωτότυπης μορφής του αλλά και τη ζωτική αυτοδυναμία που χρειάζεται ως το λογοτεχνικό είδος που ξέρει καλύτερα απ’ όλα να χειρίζεται τις αποχρώσεις του θανάτου. Ποιος είναι το θύμα και ποιος ο θύτης; Γιατί ένας καθημερινός, καθωσπρέπει άνθρωπος να μετατρέπεται σε φονιά και τι είναι αυτό που κάνει καλούς και κακούς να γίνονται ενίοτε ένα; Σε αυτά τα οριακά ερωτήματα απαντούσαν ανέκαθεν τα καλά αστυνομικά, γνωρίζοντας πως ακόμα και οι σπουδαίες τραγωδίες, όπως αυτή του βασιλιά Οιδίποδα, βασίζονται στη λογική του νουάρ. Η ουσιαστική πλοκή του αστυνομικού αντικατοπτρίζει αιώνια και αλάνθαστα την πρωτογενή ενέργεια της ανίχνευσης του φόνου και στη Μέρα χωρίς όνομα οι αυτοκτονίες που μοιάζουν με φόνους ή το αντίθετο, όπως και τα θύματα που μετατρέπονται σε θύτες, βρίσκονται στην πρώτη γραμμή. Έχοντας εξαρχής στο μυαλό του ότι κεντρικός πρωταγωνιστής κάθε νουάρ είναι ο άνθρωπος σε όλες του τις εκφάνσεις, ο Γερμανός λογοτέχνης Φρίντριχ Άνι φτιάχνει ένα αφήγημα που έχει όλα τα εχέγγυα του καλού αστυνομικού, αλλά τελικά μετατρέπεται –και εδώ θα είχε πολλά να πει ο Καμί– σε ένα καλοστημένο υπαρξιακό αφήγημα. Η ηθική οικονομία και η υπερβατική λεπτότητα, που βασίζεται στην χωρίς υπερβολές ανίχνευση του μυστηρίου για το τι είναι εκείνο που οδήγησε μια δεκαεφτάχρονη έφηβη στην αυτοκτονία –και ύστερα από έναν χρόνο σε αυτήν της μητέρας της–, είναι τα βασικά χαρακτηριστικά του άκρως ατμοσφαιρικού έργου του Άνι. Με αντίστοιχα περίτεχνο τρόπο, υπόγεια και με εξαιρετική ακρίβεια, μετρώντας ένα ένα τα βήματα της επαναφοράς μιας παλιάς υπόθεσης που τον βασάνιζε για μία εικοσαετία και δεν άφηνε τον ίδιο και τους νεκρούς του –τα δικά του φαντάσματα– να ησυχάσουν, ο επιθεωρητής και πρωταγωνιστής του βιβλίου, που στήνει με υψηλή μαεστρία ο Άνι, επιστρέφει σε μια παλιά ιστορία, που

22 lifo – 12.11.20

ωστόσο είναι ακόμη πανταχού παρούσα. Τόσο ο ίδιος ο επιθεωρητής Γιάκομπ Φρανκ, ο οποίος έχει βγει πια στη σύνταξη, όσο και ο πατέρας της κόρης που αυτοκτόνησε και σύζυγος της επίσης αδικοχαμένης γυναίκας του, φαίνεται να κατατρύχονται από τα δικά τους φαντάσματα. Η επιμονή του πατέρα-πωλητή ρούχων Λούντβιχ Βίντερ, ο οποίος ήταν πάντα «τύπος και υπογραμμός σε όλα του», ότι η κόρη του κακοποιήθηκε και εν τέλει δολοφονήθηκε οδηγεί τον συνταξιοδοτημένο επιθεωρητή ξανά στη δράση: μόνο που στον δρόμο της αναζήτησης, εκτός από την απρόσμενη αντιστροφή των ρόλων, που ενδεχομένως να μετατρέπουν σε ηθικό αυτουργό ακόμα και τον ίδιο τον πατέρα, ο επιθεωρητής έρχεται αντιμέτωπος με όλους αυτούς τους παλιούς πρωταγωνιστές, οι οποίοι φαίνονται να είναι, αντίστοιχα, εγκλωβισμένοι στις δικές τους προσωπικές φυλακές: η πρώην κολλητή της αδικοχαμένης έφηβης είναι εγκλωβισμένη στην επιφανειακή εικόνα της δημοσιογράφου, ο πρώην περιστασιακός φίλος της στην αποτυχημένη του ζωή –κάπου υπάρχει κι ένας Έλληνας, ο Γιάννης–, η αδελφή της μητέρας στην παράνοια και όλοι μαζί στη μοναξιά τους. Γιατί αν κάτι χαρακτηρίζει τις κατεστραμμένες, ως επί το πλείστον, ζωές των πρωταγωνιστών, είναι η ανυπόφορη, βασανιστική και ύπουλη μοναξιά. Αυτή είναι που τους βυθίζει στο χάος και τους φέρνει στο όριο μιας νεκροζώντανης κατάστασης που ισοδυναμεί κυριολεκτικά με λίμπο. Σαν τον μοναχικό ήρωα Βόιτσεκ, που έφτασε στο τέλος να συνομιλεί με τις βουβές πέτρες και να βυθίζεται ουρλιάζοντας στις καλαμιές, είναι και οι πρωταγωνιστές του βιβλίου – άλλωστε ο πίνακας με τα ψιλόλιγνα δέντρα, απ’ όπου είναι εμπνευσμένο και το εξώφυλλο του βιβλίου, πρωταγωνιστεί στην αρχική και μοιραία συνάντηση του επιθεωρητή με τον τραγικό –θύμα ή θύτη;– πατέρα. Ποιος ξέρει; Ίσως η φύση να είναι η μόνη που γνωρίζει τα βαθιά μυστικά των φόνων και της απεριόριστης μοναχικότητας. Γι’ αυτό και ο επιθεωρητής-πρωταγωνιστής φτάνει να ψηλαφίζει προσεχτικά τους υπόπτους, γνωρίζοντας πως ο πρώτος που εμπλέκεται σε αυτή την υπόθεση είναι ο ίδιος: είναι, άλλωστε, τα συναισθήματά του που απελευθερώθηκαν όταν αγκάλιαζε επί εφτά ώρες τη μητέρα της αδικοχαμένης μικρής ανακοινώνοντας το τραγικό νέο, τα ίδια ακριβώς που τον ανάγκασαν στον χωρισμό με τη δική του γυναίκα. Εκτός όμως από τον ρόλο του μαντατοφόρου Ερμή που είχε αναλάβει, κομίζοντας ανέκαθεν τα κακά νέα στις οικογένειες, ήταν ταυτόχρονα αυτός που είχε καταλάβει προ πολλού ότι «η ζωή δεν είναι έτσι. Κανονικά η ζωή είναι πάντα αλλιώς, ως τη στιγμή που έρχεται το Εγκληματολογικό». Και είναι σε αυτό το σημείο που το μυθιστόρημα αποκτά απρόσμενη τροπή: από κλασικό νουάρ μετα-

τρέπεται σε ένα υπαρξιακό ψυχογράφημα, σε ένα καλομελετημένο έργο χαρακτήρων, εμβαθύνοντας τόσο στην ανάλυση όσο και στη σκιαγράφηση των ουσιαστικών κινήτρων που απομακρύνουν τον άνθρωπο όχι μόνο από τον εαυτό του αλλά και από την ίδια του την επιθυμία. Οι περιπλανώμενοι ήρωες του Άνι –που με έναν μαγικό τρόπο συναντιούνται μεταξύ τους όχι μόνο στη ζωή αλλά και στον θάνατο σαν φαντάσματα– φέρνουν ενίοτε στον νου στιγμές από γερμανικούς εξπρεσιονιστικούς πίνακες, ενώ αντίστοιχη ατμόσφαιρα έχουν και οι περιγραφές. Κάθε ήχος ακούγεται δυνατά, κάθε μυρωδιά –και εδώ οι μυρωδιές παίζουν σημαίνοντα ρόλο, όπως η μηλόπιτα που μύριζε το σπίτι τη στιγμή της ανακοίνωσης του κακού μαντάτου– είναι έντονη, απόλυτη και καθοριστική για την αφήγηση. Το θεατρικό σκηνικό συνδέεται αναπόφευκτα με τη γερμανική καταγωγή του συγγραφέα, ενώ έντονη είναι, ως εκ τούτου, και η ατμόσφαιρα. Εξίσου ασθματικός είναι και ο ρυθμός του κειμένου, άλλοτε πυκνός, άλλοτε απέριττος, ανάλογα με την ψυχική κατάσταση του ήρωα: «Τη στιγμή ακριβώς που ετοιμάστηκε να προχωρήσει προς τον ναό, ή απλά προς το σκοτάδι, μακριά από τις φωτισμένες βιτρίνες του δρόμου, άρχισαν να χτυπάνε οι καμπάνες του Σανκτ Καγιετάν. Οι Φρανκ τρόμαξε: και δεν θυμόταν καν πότε είχε τρομάξει τελευταία φορά: τον έπιασε ρίγος: άρχισε να τρέμει σύγκορμος, όπως όταν ήταν παιδί: η καρδιά του βάλθηκε να χτυπάει ξέφρενα και οι σκέψεις μέσα στο μυαλό του στροβιλίζονταν σαν χιονοστιβάδες, που είχαν στόμα και μιλούσαν: στην κοιλιά του μέσα χτυπιόταν ένας τυμπανιστής τυλιγμένος στις φλόγες: κι ο αέρας που ανάσαινε ήταν φορτωμένος μυρωδιές, πιο πολύ κι από φρεσκοψημένο ψωμί». Εν ολίγοις, τίποτα δεν μένει ανεξιχνίαστο σε ένα μυθιστόρημα όπου ακούγονται ακόμα και οι σιωπές –παίζουν, άλλωστε, τον δικό τους ρόλο–, βιώνονται οι ανάσες, ανιχνεύονται οι θερμοκρασίες, και όλοι μοιάζουν να διαδραματίζουν τον δικό τους ρόλο σε έναν φόνο και σε μια οικογένεια όπου «η ώρα των επιθυμιών και των ονείρων δεν είχε έρθει για κανένα από τα μέλη της». Τελικά, αν μετατοπίσουμε τον αναγνωστικό μας φακό από την ίδια την υπόθεση και την εξιχνίαση του μυστηριώδους θανάτου της νεαρής Βίντερ και της μητέρας της –που κρατάει ζωντανό το ενδιαφέρον του αναγνώστη μέχρι τέλους– στους ίδιους τους χαρακτήρες, ερχόμαστε αντιμέτωποι με ένα εξαιρετικό ψυχογράφημα της ίδιας της παράξενης και γεμάτης αποξένωση εποχής μας. Όπως έγραψε και η «Süddeutsche Zeitung» σε κριτική της, «ένα σπουδαίο βιβλίο με θέμα το πόσο περίπλοκη είναι η ζωή». Σήμερα περισσότερο από ποτέ, θα συμπληρώναμε εμείς.

friedrich ani Η μέρα χωρίς όνομα μτφρ.: Μαρία Αγγελίδου Εκδόσεις Gutenberg σελ.: 361

12.11.20 – lifo

23

BOOK LOVERS

τη νέα σειρά των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων Κρήτης «Διάλογοι με την αρχαιότητα» κυκλοφορούν τρία βιβλία με αρχαία κείμενα σε νεοελληνική απόδοση, που φωτίζουν όψεις της καθημερινής ζωής, των θεσμών ή των ιδεών που εξακολουθούν να διατηρούν την επικαιρότητά τους. Στο πρώτο, με τίτλο Η ζωή μου όλη - Καθημερινές ιστορίες από την αρχαιότητα, παρουσιάζονται διάφορες πτυχές από τη ζωή των δούλων μέσα από κείμενα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας σε μετάφραση του Κώστα Βλασόπουλου και της Ευτυχίας Μπαθρέλλου. Στον τόμο Έγκλειστοι στις ρωμαϊκές φυλακές ή αναμένοντας τον καλό και τον κακό δικαστή, μέσα από δύο λόγους του Λιβάνιου (σε μετάφραση Δέσποινας Ιωσήφ) μαθαίνουμε πώς ήταν ο κόσμος των ρωμαϊκών φυλακών και τον ρόλο των δικαστών στη διαβίωση και επιβίωση των φυλακισμένων. Ενώ στο Πού εχάθηκε ο Σοφός; Οι θείοι άνδρες και η θρησκευτική πολεμική στους πρώτους μεταχριστιανικούς αιώνες ο Βάιος Λιαπής μεταφράζει κείμενα που περιγράφουν και σχολιάζουν τους θείους άνδρες των πρώτων μεταχριστιανικών αιώνων στις ανατολικές περιοχές της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, άνδρες με φιλοσοφική παιδεία αλλά και προικισμένοι με υπερανθρώπινα χαρίσματα και δυνάμεις προφητικές ή θαυματουργές. Στα γεγονότα, κυρίως άγνωστα, που συνέβησαν την περίοδο της Επανάστασης του 1821 αναφέρεται μια σειρά βιβλίων που κυκλοφορούν με αφορμή τη συμπλήρωση διακοσίων χρόνων από την έναρξή της. Στη Φλόγα της Ελευθερίας του David Brewer (Πατάκης) ο

συγγραφέας αφηγείται ολόκληρη την τρομακτική και συγκλονιστική ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης, από τις πράξεις του πιο σημαντικού φιλέλληνα, του Βύρωνα, και του Κολοκοτρώνη μέχρι τις μηχανορραφίες των Μεγάλων Δυνάμεων και την κορύφωση στο Ναβαρίνο, την τελευταία ναυμαχία που έγινε ποτέ με ανοιγμένα πανιά. Στο Χρονολόγιο της Επανάστασης του 1821 και το άγνωστο επαναστατικό σχέδιο του Ρήγα Βελεστινλή (Δίαυλος) ο Γιώργης Έξαρχος, μέσα από τα κείμενα των Γεωργίου Κρέμου και Παναγιώτου Καλεβρά, αναζητεί την ιστορική αλήθεια, ενώ ο Γεώργιος Ι. Γκέκος, στο βιβλίο Η επιστροφή - Αγωνιστές του Α. Υψηλάντη για την Ελλάδα, 1822/1823 (Καπόν), κάνει μια πρωτότυπη έρευνα για την ιστορία των αγωνιστών του Αλέξανδρου Υψηλάντη που επέζησαν από τις φονικές συγκρούσεις της Επανάστασης του 1821 στη Μολδοβλαχία. Ο Στέφανος Καβαλλιεράκης στο βιβλίο 1814-1821, Η προετοιμασία της Επανάστασης: Πρωταγωνιστές - Γεγονότα - Συγκυρίες (Μεταίχμιο) διερευνά ένα γοητευτικό μυστήριο αλλά και μια συναρπαστική ιστορική διαδρομή, τη συνάντηση προσώπων, γεγονότων και συγκυριών στην πορεία της προετοιμασίας για το ξέσπασμα της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, η οποία έμοιαζε άκαιρη και εκτός διεθνούς πλαισίου. Τα άγνωστα χρόνια του πρώιμου χριστιανισμού είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα περίοδος της Ιστορίας, που συνήθως καλύπτεται μόνο μέσα από τη θεολογία. Ο Δημήτρης Ι. Κυρτάτας με το Η οδός και τα βήματα των πρώτων Χριστιανών (Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου) μας δίνει μια εκτενή μελέτη για τα πρώτα μεταχρι-

στιανικά χρόνια μέσα από ιστορίες ανθρώπων που ακολούθησαν σκολιές ατραπούς, από τις συμπεριφορές αυτοκρατόρων και στρατηγών μέχρι τη θρησκευτικότητα απλών στρατιωτών, εξεγερμένων δούλων, πειρατών και ληστών, ευυπόληπτων και ευσεβών γυναικών που παρέμειναν ανώνυμες. Μια καταπληκτική μελέτη, που διαβάζεται σαν μυθιστόρημα, κάνει ο Emmanuel Le RoyLadurie στο βιβλίο του Μονταγιού, ένα οξιτανικό χωριό από το 1294 έως το 1324 (Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου) για τη ζωή σε απρόσιτο χωριό του Μεσαίωνα σε μια βουνοκορφή των Πυρηναίων. Όλες οι άγνωστες πτυχές της καθημερινότητας μέσα από ανακρίσεις ιεροεξεταστών που καταγράφουν από τη γλώσσα του σώματος και το σεξ, τις εφήμερες σχέσεις, τη μαγεία, τον γάμο και τη θέση της γυναίκας μέχρι την ταβέρνα, τις λαϊκές δοξασίες και τον θάνατο. Στο πεδίο της ιστορίας των νεότερων χρόνων, ο Ιάσονας Χανδρινός συλλέγει ατομικά βιωμάτων και αφηγήσεων με θέμα την εξέγερση του Πολυτεχνείου (84 συνολικά) στο βιβλίο Όλη νύχτα - Μια προφορική ιστορία της Εξέγερσης του Πολυτεχνείου» (Καστανιώτης), ενώ ο καθηγητής Στάθης Καλύβας στο Ελληνικό Όνειρο (Μεταίχμιο) απαντά στις ερωτήσεις του δημοσιογράφου Κώστα Γιαννίδη σε έναν διάλογο που διατρέχει της Ιστορία της Ελλάδας. Τέλος, ο Ρατζανί Πάλμε Ντατ, στο Φασισμός και κοινωνική επανάσταση (Σύγχρονη Εποχή), αναζητά τους γενικούς όρους που ευνόησαν την άνοδο του φασισμού σε ένα βιβλίο που γράφτηκε πριν από 86 χρόνια και εκδίδεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα.

ΘΕΛΩ ΝΑ ΔΙΑΒΑΣΩ

ιστορία

Μαθαίνουμε την επανάσταση του 1821, λεπτομέρειες από τη ζωή στην αρχαιότητα, αλλά και το Μεσαίωνα και νέες έρευνες για τη σύγχρονη Ελληνική ιστορία. από τον m. hulot

24 lifo – 12.11.20

12.11.20 – lifo

25

BOOK LOVERS

ΘΕΛΩ ΝΑ ΔΙΑΒΑΣΩ

βιβλία που έγιναν ταινίες ή σειρές Μια λίστα λογοτεχνικών εκδόσεων, νέων και παλιότερων, που έχουν μεταφερθεί στον κινηματογράφο και στην τηλεόραση και αξίζει να τις ανακαλύψουμε ή να τις επανεκτιμήσουμε. από τον αλέξανδρο διακοσάββα

πό πολύ νωρίς στην ιστορία της έβδομης τέχνης η λογοτεχνία αποτελούσε πρώτης τάξεως υλικό για τα κινηματογραφικά σενάρια. Τις τελευταίες δεκαετίες, δε, με την εκτόξευση της (ποιοτικής) τηλεόρασης, ένα λογοτεχνικό έργο έχει πλέον εναλλακτική διέξοδο για την οπτικοποίησή του, καθώς το τηλεοπτικό φορμά, ειδικά της μίνι σειράς, σε πολλές περιπτώσεις αποδεικνύεται πιο ευέλικτο για μια πιστή μεταφορά, παρέχοντας τη δυνατότητα για μεγαλύτερο άπλωμα και ανάπτυξη χαρακτήρων σε σχέση με το παραδοσιακό δίωρο του κινηματογράφου. Εξάλλου, κάποια μυθιστορήματα, άμα τη εμφανίσει τους, έχουν αυτομάτως χαρακτηριστεί ως «μη κινηματογραφίσιμα», αποτελώντας τεράστιο στοίχημα για τους κινηματογραφιστές που αναλαμβάνουν να σκηνοθετήσουν τις ομώνυμες ταινίες. Τρανό παράδειγμα η sci-fi εποποιία Dune του Φρανκ Χέρμπερτ, το πρώτο μέρος της οποίας κυκλοφόρησε το 1965 και έμελλε να γίνει το βιβλίο επιστημονικής φαντασίας με τις περισσότερες πωλήσεις παγκοσμίως. Η ιστορία του νεαρού Πολ Ατρείδη που τοποθετείται στον Αρράκις, τον πλανήτη των ερήμων, εξελίχθηκε από τον ίδιο τον Χέρμπερτ σε 5 συνέχειες, που κυκλοφόρησαν μόλις σε νέες εκδόσεις από τον οίκο Anubis (μτφρ. Ορέστης Μανούσος, Φωκίων Χαροκόπος, Νικήτας Τουρβάς, Βασίλης Αθανασιάδης), ενώ η saga συνεχίστηκε με τα χρόνια, μέσα από πολλά ακόμα prequels και sequels, τα οποία συνυπογράφουν ο Μπράιαν Χέρμπερτ, γιος του εκλιπόντα συγγραφέα, και ο Κέβιν Άντερσον (κυκλοφορούν στα ελληνικά, επίσης από τον Anubis). Το Dune έμελλε επίσης να γίνει, το 1984, μία από τις ελάχιστες αποτυχίες στη φιλμογραφία του Ντέιβιντ Λιντς. Με τη φόρα του σίκουελ του Blade Runner, ο Ντενί Βιλνέβ αναλαμβάνει σήμερα να διασκευάσει εκ νέου το πρώτο βιβλίο σε δύο κινηματογραφικά μέρη. Στην αντίπερα όχθη, όλη η εργογραφία της Άγκαθα Κρίστι έχει μεταφερθεί επανειλημμένα στον κινηματογράφο και σίγουρα ενδείκνυται για το μέσο. Έτσι, τρία χρόνια μετά το Έγκλημα στο Οριάν Εξπρές, ο Κένεθ Μπράνα επιστρατεύει εκ νέου ένα all-star cast για το Έγκλημα στον Νείλο (μτφρ. Δέσποινα Κανελλοπούλου, Ψυχογιός). Από την άλλη, από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα ταινίας των τελευταίων ετών που εκτόξευσε τη δημοτικότητα του βιβλίου στο οποίο βασίστηκε, το Να με φωνάζεις με τ’ όνομά σου του Αντρέ Ασιμάν απέκτησε λογοτεχνικό σίκουελ, το Έλα να με βρεις (μτφρ. Νίκος Α. Μάντης, Μεταίχμιο), που φυσικά θα βρει τον δρόμο του προς τη μεγάλη οθόνη, και πάλι από τον Λούκα Γκουαντανίνο. Άλλα μυθιστορήματα που έχουν αγαπηθεί πολύ τα τελευταία χρόνια και έχουν λάβει ήδη πράσινο φως για την κι-

26 lifo – 12.11.20

νηματογραφική τους μεταφορά είναι τα Έθιμα Ταφής (μτφρ. Μαρία Αγγελίδου, Ίκαρος) της Χάνα Κεντ (τη σκηνοθεσία τους έχει αναλάβει επίσης ο Γκουαντανίνο), η Γυναίκα στο παράθυρο (μτφρ. Αναστάσιος Αργυρίου, Ψυχογιός) της Έι Τζέι Φλιν –μία από τις πολυαναμενόμενες προσεχείς ταινίες από τον Τζο Ράιτ– και το Αηδόνι (μτφρ. Χριστίνα Σωτηροπούλου, Κλειδάριθμος) της Κριστίν Χάνα. Από πρόσφατες εκδόσεις στα ελληνικά, που ευτύχησαν παλιότερα στο σινεμά, αξίζει να σταθούμε στο βραβευμένο με Πούλιτζερ βιβλίο του Ρόμπερτ Πεν Γουόρεν από το 1946 Όλοι οι άνθρωποι του βασιλιά (μτφρ. Αθηνά Δημητριάδου, Πόλις), του οποίου η κινηματογραφική διασκευή κέρδισε το Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας το 1949 (ενώ η πρόσφατη, κατά Στίβεν Ζαϊλίαν, ανάγνωση του 2006 στέφθηκε με απόλυτη καλλιτεχνική και εισπρακτική αποτυχία). Βραβευμένη με Όσκαρ Ξενόγλωσσης Ταινίας το 1981 και η μεταφορά από τον Ούγγρο Ίστβαν Ζάμπο του εμβληματικού Μεφίστο (μτφρ. Μαργαρίτα Ζαχαριάδου, Άγρα) του Κλάους Μαν. Τα βραβευμένα με Μπούκερ Απομεινάρια μιας μέρας (μτφρ. Αργυρώ Μαντόγλου, Ψυχογιός) του μετέπειτα νομπελίστα Καζούο Ισιγκούρο έγιναν από τον Τζέιμς Άιβορι μία από τις κορυφαίες ταινίες των ’90s (και συγκέντρωσαν 8 υποψηφιότητες για Όσκαρ). Η Αμερικάνικη Ψύχωση (μτφρ. Χρίστος Τόμπρας, Οξύ) του προβοκάτορα Μπρετ Ίστον Έλις αποτέλεσε ιδανικό υλικό στα χέρια της Μέρι Χάρον για την αξέχαστη ταινία του 2000. Έναν χρόνο πριν, η Σοφία Κόπολα είχε κάνει το εξαιρετικό κινηματογραφικό της ντεμπούτο με τη σκηνοθεσία του επίσης ντεμπούτου του Τζέφρι Ευγενίδη, Αυτόχειρες Παρθένοι, που ο Πατάκης κυκλοφόρησε πρόσφατα σε νέα μετάφραση από την Άννα Παπασταύρου, ενώ είχε προηγηθεί, το 1998, η μετέπειτα καλτ μεταφορά από τον Τέρι Γκίλιαμ του εμβληματικού Φόβος και παράνοια στο Λας Βέγκας (μτφρ. Αλέξης Καλοφωλιάς, επίσης από Πατάκη) του Χάντερ Τόμπσον. Περίπου πριν από έναν χρόνο οι εκδόσεις Bell κυκλοφόρησαν επίσης σε νέα έκδοση τη διάσημη τριλογία του Τόμας Χάρις με ήρωα τον Χάνιμπαλ Λέκτερ (Κόκκινος Δράκος, μτφρ. Μάρκος Χρόνης / Η σιωπή των αμνών, μτφρ. Παναγιώτης Τασιόπουλος / Χάνιμπαλ, μτφρ. Μιχάλης Μακρόπουλος), συν το πρίκουελ της νεότητας του ψυχιάτρου (Χάνιμπαλ: Το ξύπνημα του Κακού, μτφρ. Μιχάλης Μακρόπουλος). Και τα τέσσερα βιβλία έχουν γίνει ταινίες, με περισσότερο ή λιγότερο επιτυχημένα αποτελέσματα (ο Κόκκινος Δράκος, μάλιστα, δύο φορές), με κορυφαία στιγμή φυσικά τη βραβευμένη με 5 Όσκαρ Σιωπή των αμνών του Τζόναθαν Ντέμι. Χαρακτηριστική, επίσης, περίπτωση πολυγραφότατου συγγραφέα, του οποίου τα έργα δεν έχουν σταματήσει να παρέχουν άφθονο

υλικό σε σινεμά και τηλεόραση, είναι ο Στίβεν Κινγκ – πρόσφατο τεράστιο box-office hit τα δύο κινηματογραφικά κεφάλαια του It (Το Αυτό, μτφρ. Έφη Τσιρώνη, Κλειδάριθμος). Ακόμα κι αν ο ίδιος έχει αποκηρύξει τη μεταφορά της Λάμψης του (μτφρ. Έφη Τσιρώνη) από τον Στάνλεϊ Κιούμπρικ το 1980, η ταινία δεν παύει να αποτελεί μία από τις κορυφαίες δημιουργίες τρόμου όλων των εποχών – ευκαιρία να ξαναδιαβάσουμε το πρωτότυπο υλικό που κυκλοφόρησε ο Κλειδάριθμος και να βρούμε τις διαφορές. Μεγάλες διαφορές υπάρχουν –μάλλον αναμενόμενο– και ανάμεσα στο μυθιστόρημα Σκέφτομαι να βάλω ένα τέλος του Ίαν Ριντ (μτφρ. Αντώνης Καλοκύρης, Πατάκης) και στην πρόσφατη, εξαιρετική, αλλά εντελώς ιδιοσυγκρασιακή ομώνυμη ταινία του Τσάρλι Κάουφμαν για το Netflix. Στο ίδιο δίκτυο προβλήθηκε και η πολύ καλή ταινία Πάντα ο Διάβολος (μτφρ. Βάσια Τζανακάρη, Μεταίχμιο), που βασίστηκε στο βιβλίο του Ντόναλντ Ρέι Πόλοκ. Ο Ψυχογιός μόλις κυκλοφόρησε σε νέες εκδόσεις, με εικονογραφήσεις από τον Κουέντιν Μπλέικ, τα ιδιαίτερα δημοφιλή και στη χώρα μας παιδικά βιβλία του Ρόαλντ Νταλ, που επίσης έχουν γίνει ταινίες από σπουδαίους δημιουργούς (Στίβεν Σπίλμπεργκ, Τιμ Μπέρτον, Γουές Άντερσον, Ντάνι ΝτεΒίτο κ.ά.) με εξαιρετικά αποτελέσματα: Ο μεγάλος φιλικός γίγαντας (μτφρ. Βούλα Μάστορη), Ο Τσάρλι και το Εργοστάσιο Σοκολάτας (μτφρ. Τζένια Καββαδία), Ο απίθανος κ. Φοξ (μτφρ. Τόνια Καφετζάκη), Ματίλντα (μτφρ. Κώστια Κοντολέων), ενώ μόλις έκανε πρεμιέρα στο HBO και η κατά Ρόμπερτ Ζεμέκις κινηματογραφική μεταφορά των Μαγισσών (μτφρ. Κώστια Κοντολέων). Κλείνουμε το κεφάλαιο «σινεμά» με τρεις παλαιότερες εκδόσεις. Με αφορμή τον θάνατο του Σον Κόνερι αξίζει να ξαναδιαβάσουμε το Όνομα του Ρόδου (μτφρ. Έφη Καλλιφατίδου, Ψυχογιός) του Ουμπέρτο Έκο και να επανεκτιμήσουμε την (σχετικά αποτυχημένη, το 1986 που κυκλοφόρησε) ταινία του Ζαν-Ζακ Ανό. Επανεκτίμησης χρήζει σίγουρα και η ταινία του Μπερνάρντο Μπερτολούτσι Τσάι στη Σαχάρα (1990), από το κλασικό μυθιστόρημα του Πολ Μπόουλς (μτφρ. Νίκος Α. Μάντης, Μεταίχμιο). Τέλος, χαρακτηριστικό πρόσφατο παράδειγμα «άοσμης», εντελώς κατώτερης των προσδοκιών κινηματογραφικής διασκευής ενός πολυαγαπημένου βιβλίου είναι η Καρδερίνα (μτφρ. Χριστιάννα Σακελλαροπούλου, Λιβάνη) της Ντόνα Ταρτ, που «καταστράφηκε» κινηματογραφικά από τον Τζον Κρόουλι. Στο μέτωπο της τηλεοπτικής παραγωγής, το νέο βιβλίο του φαινομένου που ακούει στο όνομα Έλενα Φεράντε, με τίτλο Η απατηλή ζωή των ενηλίκων (μτφρ. Δήμητρα Δότση, Πατάκης), είναι ήδη στα σκαριά του Netflix και θα μας ταξιδέψει στη Νάπολη των ’90s, σε

dune Artwork εμπνευσμένο από την απόπειρα του Αλεχάντρο Χοδορόφσκι να διασκευάσει κινηματογραφικά στα ‘70s το Dune του Φρανκ Χέρμπερτ. Η ταινία δεν ολοκληρώθηκε ποτέ.

συνεργασία με την ιταλική εταιρεία παραγωγής Fandango. Το Amazon Prime, από την άλλη, φέρνει κοντά δύο σπουδαίους Αφροαμερικανούς: ο βραβευμένος με Πούλιτζερ το 2017 Υπόγειος Σιδηρόδρομος (μτφρ. Γιώργος Μπλάνας, Ψυχογιός) του Κόλσον Γουάιτχεντ θα γίνει μίνι σειρά από τον σκηνοθέτη του βραβευμένου με Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας Moonlight, Μπάρι Τζένκινς. Αλλά και τo ευρωπαϊκό τμήμα του HBO ασχολήθηκε με το πιο γνωστό από τα βιβλία του Βάσκου Φερνάντο Αραμπούρου, την Πατρίδα (μτφρ. Τιτίνα Σπερελάκη, Πατάκης), του οποίου η προβολή μόλις ολοκληρώθηκε, σε μορφή μίνι σειράς. Πίσω από μερικές ακόμα σειρές, που έχουν προκαλέσει αίσθηση και αξίζει να ανακαλύψουμε, αν δεν το έχουμε κάνει ήδη, τη λογοτεχνική πρώτη ύλη στην οποία βασίστηκαν, συναντάμε πέντε γυναίκες. Καταρχάς, το μεγάλο hit της περσινής άνοιξης, Unorthodox (μτφρ. Χαράλαμπος Γιαννακόπουλος, Παπαδόπουλος/ Netflix), τα συγκλονιστικά απομνημονεύματα της Ντέμπορα Φέλντμαν από τη χασιδιστική κοινότητα του Μπρούκλιν. Έπειτα, το Κανονικοί Άνθρωποι (μτφρ. Μαρία Φακίνου, Πατάκης / Hulu) της Σάλι Ρούνι, της Ιρλανδής νέας αγαπημένης συγγραφέως των millennials. Επίσης, το Μικρές φωτιές παντού (μτφρ. Ρίτα Κολαΐτη, Μεταίχμιο / Hulu) της Σελέστ Ινγκ, ηχηρής νέας γυναικείας φωνής των ’10s από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού, αλλά και το ψυχολογικό θρίλερ Η πρώτη εντύπωση (μτφρ. Βασιλική Κοκκίνου, Μίνωας) της Τζιν Χανφ Κόρελιτζ, που μετονομάστηκε ως The Undoing και λαμβάνει θετικότατες εντυπώσεις αυτό το διάστημα στο HBO. Στα ελληνικά κυκλοφόρησε μόλις και το έβδομο βιβλίο του δημοφιλούς Outlander της Ντιάνα Γκάμπαλντον (μτφρ. Διονυσία Στεφανοπούλου, Anubis). Στα Τύμπανα του φθινοπώρου η ιστορία συνεχίζεται στη Βόρεια Καρολίνα του 18ου αιώνα, με την ομώνυμη τηλεοπτική σειρά να έχει ολοκληρώσει αισίως τον πέμπτο κύκλο της (Netflix). Κλασικό ανάγνωσμα, από την άλλη, που συχνά-πυκνά έχει αποτελέσει έξοχη πρώτη ύλη για το είδος του τρόμου είναι το Στρίψιμο της βίδας (μτφρ. Τόνια Κοβαλένκο, Ψυχογιός) του Χένρι Τζέιμς, με πιο πρόσφατη τηλεοπτική ανάγνωση το πολύ καλό The Haunting of Bly Manor του Netflix. Αντί επιλόγου, ειδική μνεία αξίζει να γίνει σε ένα από τα πιο χαρακτηριστικά δείγματα ελληνικής αθηναϊκής λογοτεχνίας του 20ού αιώνα. Ο Ψυχογιός κυκλοφόρησε σε ανανεωμένη έκδοση το Τρίτο Στεφάνι του Κώστα Ταχτσή –που βέβαια είχε διασκευαστεί τόσο για το ραδιόφωνο όσο και για την τηλεόραση, στα ’90s, από τον Γιάννη Δαλιανίδη–, συμπίπτοντας χρονικά με τη φιλόδοξη θεατρική μεταφορά του στο θέατρο από τον Κωνσταντίνο Μαρκουλάκη.

12.11.20 – lifo

27

BOOK LOVERS

ΘΕΛΩ ΝΑ ΔΙΑΒΑΣΩ

βιβλία για ζωές αξιοσημείωτων ανθρώπων Από τη βιογραφία της Μάργκαρετ Θάτσερ στις επιστολές της Μαρίας Κάλλας και στην πολυαναμενόμενη αυτοβιογραφία του Μπαράκ Ομπάμα. από τον γιάννη πανταζόπουλο εισαγωγή-επιμέλεια: τομ βολφ ► Μαρία Κάλλας: Γράμματα και αναμνήσεις μτφρ. Ανδρέας Παππάς — Πατάκης Μια συναρπαστική και γοητευτική αυτοπροσωπογραφία της μεγαλύτερης φωνής του 20ού αιώνα. Ο Τομ Βολφ ξεδιπλώνει τη μυθιστορηματική ζωή της Μαρίας Κάλλας, η οποία έζησε ως θύμα της μεγάλης της φήμης έως και τον πρόωρο θάνατό της, σε ηλικία 53 ετών, στη μοναξιά του παρισινού διαμερίσματός της. Στη νέα αυτή αυτοβιογραφία ξεδιπλώνονται μοναδικές στιγμές αυτής της θρυλικής προσωπικότητας, που ξεκινούν από τα δύσκολα παιδικά της χρόνια στη Νέα Υόρκη, τα χρόνια του πολέμου και της Κατοχής στην Αθήνα, τα πρώτα της βήματα στον κόσμο της όπερας και την παγκόσμια αναγνώριση και φτάνουν μέχρι τα «σκάνδαλα», τις προσωπικές της δοκιμασίες, την εξιδανικευμένη αγάπη της για τον σύζυγό της, αλλά και τον παθιασμένο έρωτά της για τον Ωνάση.

barack obama ► Γη της Επαγγελίας μτφρ. Χρύσα Φραγκιαδάκη - Μάνος Τζιρίτας — Athens Bookstore Publications Το βιβλίο του τέως Προέδρου των ΗΠΑ, που αναμένεται να κυκλοφορήσει στην Ελλάδα στις 17 Νοεμβρίου, αποτελεί το πρώτο μέρος της αυτοβιογραφίας του. Στις 768 σελίδες της ελληνικής έκδοσης ο πρώτος Αφροαμερικανός Πρόεδρος των ΗΠΑ επιστρέφει στα χρόνια του ακτιβισμού και της αποφοίτησης από τη Νομική Σχολή του Χάρβαρντ, στην αφετηρία της πολιτικής του διαδρομής, μιλά για τις προκλήσεις και τις απογοητεύσεις που βίωσε, κάνει μια αποτίμηση των επιτυχιών του και των λαθών του, αναφέρεται στα γεγονότα που σημάδεψαν την πολιτική του καριέρα και μεταφέρει τον αναγνώστη στο Οβάλ Γραφείο και στην Αίθουσα Διαχείρισης Κρίσεων του Λευκού Οίκου. Μερικές σημαντικές αποφάσεις που κλήθηκε να λάβει στη διάρκεια της θητείας του αφορούν θέματα όπως η αμερικανική στρατηγική στο Αφγανιστάν, η μεταρρύθμιση της Γουόλ Στριτ, η διαχείριση του καταστροφικού ατυχήματος της Deepwater Horizon, η γρίπη του Η1Ν1, που άφησε 12.000 νεκρούς στις ΗΠΑ, και η διενέργεια της Επιχείρησης «Τρίαινα του Ποσειδώνα», που κατέληξε στην εξόντωση του Οσάμα Μπιν Λάντεν. Η Γη της Επαγγελίας είναι μια ειλικρινής εξιστόρηση της ζωής μιας σπουδαίας πολιτικής προσωπικότητας. Όπως δήλωσε ο ίδιος ο Ομπάμα με αφορμή την επικείμενη έκδοση: «Δίνω στον αναγνώστη μια γεύση του προσωπικού ταξιδιού που ήταν για μένα και για τη Μισέλ όλα αυτά τα χρόνια, με όλες τις απίστευτες χαρές και λύπες. Και τέλος, σε μια στιγμή κατά την οποία η Αμερική συνταράσσεται τόσο έντονα, το βιβλίο καταθέτει

28 lifo – 12.11.20

μαρια καλλασ Η Μαρία Κάλλας στο Παρίσι, 1971. Φωτογραφία: Michel Ginfray, Getty Images.

12.11.20 – lifo

29

BOOK LOVERS

μαργκαρετ θατσερ Η Μάργκαρετ Θάτσερ . Λονδίνο, 1975. Φωτογραφία: Graham Wiltshire, Getty Images.

κάποιες ευρύτερες σκέψεις μου όσον αφορά το πώς μπορούμε να αρχίσουμε να γεφυρώνουμε τις διαφορές μας και να κάνουμε τη δημοκρατία μας λειτουργική για όλους».

ράλληλα αξιοποιούνται σχετικά δημοσιεύματα του Τύπου της εποχής και σημειώσεις που εντοπίζονται στο αρχείο του συγγραφέα, το οποίο βρίσκεται στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη.

david cannadine ► Μάργκαρετ

μπρίτανι κάϊζερ ► Στο στόχαστρο

Θάτσερ: Η ζωή και η κληρονομιά της μτφρ. Γιάννης Βογιατζής —Παπαδόπουλος Η Μάργκαρετ Θάτσερ αποτελεί μια αμφιλεγόμενη μορφή της σύγχρονης βρετανικής πολιτικής σκηνής. Πέραν του ότι υπήρξε η πρώτη γυναίκα πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου, έχει καταγραφεί και ως η μακροβιότερη της χώρας κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα. Πολλοί τη θαύμασαν, την υποστήριξαν και την αποθέωσαν. Άλλοι την εξύβρισαν, την κατηγόρησαν για λεκτική βία και τη θεώρησαν ορκισμένη εχθρό της εργατικής τάξης. Αναμφίβολα, το πολιτικό της αποτύπωμα ήταν ισχυρό και έντονο, προκαλώντας μίση και πάθη. Στη νέα της βιογραφία, που υπογράφει ο ακαδημαϊκός και ιστορικός David Cannadine, κατατίθεται η προσωπική ιστορία και η πολιτική σταδιοδρομία μιας άφοβης γυναίκας. Μιας προσωπικότητας που ξεκίνησε ως η κόρη ενός παντοπώλη από το Γκράνθαμ και έφτασε να αποκαλείται «η σιδηρά κυρία του Ηνωμένου Βασιλείου», αφήνοντας ανεξίτηλο το στίγμα της στη σύγχρονη πολιτική ιστορία.

μτφρ. Μαρία Βαρδοπούλου — Καστανιώτης Ένα συναρπαστικό ανάγνωσμα της αποκλειστικής μαρτυρίας του πρώην στελέχους της Cambridge Analytica για το πώς τα μαζικά δεδομένα, ο Τραμπ και το Facebook κατέλυσαν τη δημοκρατία και πώς η ιστορία μπορεί να επαναληφθεί. Το Στο στόχαστρο είναι το χρονικό μιας δραματικής και σκανδαλώδους ιστορίας, της ανόδου και της πτώσης της συγκεκριμένης εταιρείας, όπως τη βίωσε η συγγραφέας από πρώτο χέρι.

θανάσης αγάθος ► Ο Άγγελος Τερζάκης και ο κινηματογράφος — Gutenberg Πώς ο κινηματογράφος επηρέασε το έργο του εμβληματικού εκπροσώπου της Γενιάς του ’30; Στη μελέτη του ο Θανάσης Αγάθος διερευνά τα στάδια και τις εκφάνσεις της πολύπτυχης και ελάχιστα γνωστής σχέσης του Άγγελου Τερζάκη µε τον κινηματογράφο. Παρουσιάζονται και σχολιάζονται τα πολυάριθμα –δημοσιευμένα σε περιοδικά και εφημερίδες– κείμενα που ο Τερζάκης αφιερώνει στον κινηματογράφο, συζητώντας για ταινίες, σκηνοθέτες, ηθοποιούς, κινηματογραφικά κινήματα, ζητήματα κινηματογραφικής αισθητικής, καθώς και για τη σχέση του κινηματογράφου µε την πεζογραφία και το θέατρο. Επίσης, αναλύεται η Νυχτερινή περιπέτεια (1954), η μοναδική κινηματογραφική ταινία που σκηνοθετεί ο Τερζάκης, συσχετίζεται µε το ευρύτερο έργο του δημιουργού της και σχολιάζεται η κριτική υποδοχή της, ενώ πα-

30 lifo – 12.11.20

jack fairweather ► Ο Εθελοντής — Gutenberg 1940: Οι ναζί έχουν κατακτήσει την Πολωνία και έχουν αρχίσει να φτιάχνουν ένα νέο στρατόπεδο, το Άουσβιτς. Κανείς δεν γνωρίζει τι συμβαίνει εκεί, πέρα από το ότι αγγελτήρια θανάτου στέλνονται στις οικογένειες όσων έχουν οδηγηθεί σε αυτό. Ένας τρόπος υπάρχει να μάθουν τι ακριβώς συμβαίνει πίσω από τους τεράστιους τοίχους: να συλληφθεί κάποιος εθελοντικά. Ποιος όμως θα έθετε τον εαυτό του σε θανάσιμο κίνδυνο για χάρη ανθρώπων που δεν γνωρίζει; Ο Βίτολντ Πιλέτσκι, 40 χρονών, αγρότης, παντρεμένος και πατέρας δύο παιδιών, αναλαμβάνει, μετά από πολύ μικρό δισταγμό, την αποστολή αυτή. Έτσι, για περίπου τρία χρόνια στέλνει πληροφορίες για την καθημερινότητα στο Άουσβιτς, για τα βασανιστήρια και τις αρρώστιες, τους φούρνους που χτίζονται, τα καραβάνια των Εβραίων που καταφθάνουν, τα αέρια που χρησιμοποιούνται για την εξόντωσή τους. Παράλληλα, οργανώνει έναν κρυφό αντιστασιακό στρατό μέσα στο Άουσβιτς, σαμποτάζ, αποδράσεις, ακόμα και φόνους ναζί. Αυτή την καταπληκτική ιστορία πραγματεύεται στο βιβλίο του o Jack Fairweather με τίτλο Ο Εθελοντής, το οποίο θα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Gutenberg. Ωστόσο, αυτή η ιστορία έμεινε στην αφάνεια, αφού ο Πιλέτσκι, μετά τον πόλεμο, συνέχισε την αντίσταση, αυτήν τη φορά εναντίον των Σοβιετικών, με αποτέλεσμα να κυνηγηθεί από το καθεστώς της Πολωνίας και να απο-

σιωπηθεί η δράση του. Είναι γραμμένο σαν ένα μυθιστόρημα αγωνίας, μολονότι όλα όσα περιγράφει είναι αληθινά. Το βιβλίο του βραβευμένου δημοσιογράφου βασίζεται στα ημερολόγια του Πιλέτσκι, σε επίσημα έγγραφα και σε μαρτυρίες συγγενών, συνεργατών και συγκρατουμένων του και αποτελεί ένα συγκλονιστικό χρονικό της καθημερινότητας στο Άουσβιτς.

σταύρος ζουμπουλάκης στρατής μπουρνάζος ► Έντεκα Συναντήσεις — Πόλις Ο Στρατής Μπουρνάζος συναντά έντεκα φορές τον συγγραφέα και πρόεδρο του Εφορευτικού Συμβουλίου της Εθνικής Βιβλιοθήκης, Σταύρο Ζουμπουλάκη, και ο καρπός των συναντήσεων αυτών είναι ο συγκεκριμένος τόμος. Το βιβλίο ξεκινάει με τα καλοκαίρια των παιδικών χρόνων και την περίοδο των σπουδών του Ζουμπουλάκη στην Αθήνα και στο Παρίσι. Οι δύο συζητητές μιλάνε κατόπιν για το σχολείο, όπου ο πρώτος δούλεψε χρόνια, την εμπειρία της τάξης και της διδασκαλίας, την αντίληψή του για την εκπαίδευση, για την εποχή που υπήρξε διευθυντής της «Νέας Εστίας», καθώς και για τα δύο ιδρύματα των οποίων είναι σήμερα επικεφαλής: τον Άρτο Ζωής και την Εθνική Βιβλιοθήκη. Τέλος, για ζητήματα γενικότερα και μεγάλα, όπως η αρρώστια και ο πόνος, η πίστη και η θρησκεία, ο εβραϊσμός και ο αντισημιτισμός, η πολιτική και η Αριστερά, αλλά και η λογοτεχνία.

αγγελική κόκκου ► Ιωάννης Τραυλός: Η ζωή και το έργο του — Καπόν Με αφορμή τη συμπλήρωση 35 χρόνων από τον θάνατο του Ιωάννη Τραυλού, το βιβλίο της αρχαιολόγου Αγγελικής Κόκκου παρουσιάζει με άμεσο τρόπο τη ζωή ενός ανθρώπου που ταύτισε το όνομά του με πολλά μνημεία της ελληνικής αρχαιότητας, των βυζαντινών και μεσαιωνικών χρόνων, και συνέβαλε καθοριστικά στην αποκατάσταση ιστορικών κτιρίων της Αθήνας. Τα κείμενα του βιβλίου αναδεικνύουν την πολυσήμαντη προσφορά του Ιωάννη Τραυλού στη μελέτη και την προβολή των ελληνικών μνημείων και το πολυσχιδές έργο του στους τομείς της αρχαιολογίας και της αρχιτεκτονικής.

12.11.20 – lifo

31

BOOK LOVERS

jacques ferrandez ► Αλμπέρ Καμύ, Ο

μαφρα (φραγκούλης μανώκης) ► Περισσότερη επανάσταση… σε λίγο — Οσελότος Τρεις ιστορίες με θέμα μια επανάσταση που όλοι λαχταρούν, αλλά δεν γίνεται ποτέ, με πρωταγωνιστές έναν αναρχικό, έναν συνταξιούχο και τη νοικοκυρά γυναίκα του και, τέλος, τον ίδιο τον διάβολο.

πρώτος άνθρωπος — Πατάκη Οι χειρόγραφες σημειώσεις για την αυτοβιογραφία που δούλευε ο Αλμπέρ Καμύ λίγο πριν πεθάνει, στην οποία είχε δώσει τον τίτλο Ο πρώτος άνθρωπος, βρέθηκαν στα συντρίμμια του μοιραίου ατυχήματος που στοίχισε τη ζωή τη δική του και του εκδότη του Μισέλ Γκαλιμάρ, στις 4 Ιανουαρίου του 1960. Ο Ζακ Φεράντες, γεννημένος στην Αλγερία, μετατρέπει τις 144 σέλιδες που άφησε πίσω του ο διάσημος Γάλλος συγγραφέας σε ένα αριστοτεχνικό κόμικ.

θανάσης καραμπάλιος ► 1800 – Χακί — Jemma Press Το τέταρτο βιβλίο του 1800 βρίσκει τον Δήμο μαζί με τον γιο του στην Αγία Μαύρα, ενώ μια συνάντηση μπορεί να αποβεί θανάσιμη τη στιγμή που η υπόλοιπη οικογένεια βρίσκεται σε δυσχερή θέση, όταν το ασκέρι του Βελή Πασά προελαύνει σε βοήθεια του Αλή.

corinne maier - anne Simon ► Αϊνστάιν — Πατάκη Η τρίτη προσθήκη στη σπουδαία σειρά που επιμελούνται οι Corinne Maier και Αnne Simon, στην οποία ερευνούν, μέσω των κόμικς, τη ζωή μερικών από τα πιο λαμπρά πνεύματα στη σύγχρονη ιστορία. Μετά τον Μαρξ και τον Φρόιντ, σειρά έχει ο σπουδαίος φυσικός Αλβέρτος Αϊνστάιν και η θεωρία της σχετικότητας.

russel punter ► Η Οδύσσεια σε κόμικς — Ψυχογιός Ο Οδυσσέας επιστρέφει από την Τροία στην Ιθάκη και όλοι γνωρίζουμε τι γίνεται στη συνέχεια του θρυλικού έπους του Ομήρου, που εδώ μεταμορφώνεται σε ένα ελκυστικό κόμικ για μικρούς και μεγάλους αναγνώστες.

φώτης βάρθης - χρυσόστομος τσαπραΐλης ► Γυναίκες που

juan diaz-canales ► Blacksad

επιστρέφουν — Αντίποδες Ο Φώτης Βάρθης δημιουργεί εννέα χαρακτικά έργα για τον γυναικείο πόνο, που μεταξύ άλλων απεικονίζουν τη θυσία, τον αποχωρισμό, την κακοποίηση, τη βία και την προσμονή. Επηρεασμένος από τα δημοτικά τραγούδια, ο Χρυσόστομος Τσαπραΐλης ντύνει τα έργα με λέξεις, δίνοντας νέα πνοή στις ιστορίες που αυτά απεικονίζουν.

(επίτομο) — Μικρός Ήρως Εν αναμονή των νέων ιστοριών του γατίσιου ντετέκτιβ John Blacksad, που αναμένεται να κυκλοφορήσουν στη Γαλλία, εδώ μαζεύονται οι πέντε τόμοι της νουάρ σειράς που κυκλοφόρησαν από το 2000 έως το 2013, σε μια ειδική έκδοση για τους φαν και όσους θέλουν να ξεκινήσουν τη σειρά.

joe kubert ► Φαξ από το Σαραγέβο –

γιώργος γούσης - γιάννης ράγκος ►

Μια ιστορία επιβίωσης — Μικρός Ήρως Το πολυβραβευμένο αυτό κόμικ είναι βασισμένο σε μια αληθινή ιστορία που συνέβη το 1992, κατά τη διάρκεια του πολέμου στο Σαράγεβο της Βοσνίας. Ο Έρβιν Ρουστεμάτζικ, ένας διεθνής επιχειρηματίας, και η οικογένειά του παγιδεύτηκαν σε μια πόλη υπό πολιορκία και έζησαν από κοντά μία από τις χειρότερες γενοκτονίες των τελευταίων δεκαετιών, με μόνο μέσο επικοινωνίας με τον έξω κόσμο μια μηχανή φαξ.

Ληστές - Η ζωή και ο θάνατος των Γιάννη και Θύμιου Ντόβα, Μέρος Α’ — Polaris Η αληθινή ιστορία δύο ληστών που έδρασαν στην Ήπειρο από το 1909 μέχρι το 1930 χρειάστηκε περίπου 10 χρόνια για να ολοκληρωθεί, αλλά το αποτέλεσμα δικαιώνει τον Γιώργο Γούση, που ανέλαβε το σχέδιο και έγραψε το σενάριο μαζί με τον Γιάννη Ράγκο.

αλεξία οθωναίου ► Η γυναίκα με τα τραπουλόχαρτα — Jemma Press Η Αλεξία Οθωναίου βασίζεται στο ομώνυμο διήγημα του Ratchet και φτιαχνει ένα κόμικ γεμάτο ίντριγκα, μυστήριο και serial killers. Μια σειρά από δολοφονίες στην Αθήνα με θύματα έναν μεγαλοδικηγόρο και έναν καθηγητή, κοινό στοιχείο των οποίων είναι τα τραπουλόχαρτα που έχουν βρεθεί πάνω στα πτώματά τους.

κυριάκος αθανασιάδης - νικόλας κούρτης ► Berlin — Jemma Press Ένας αποτυχημένος ιδιωτικός ντεντέκτιβ ζει και εργάζεται στην Μπερλίν, μια πόλη όπου οι ζωντανοί συμβιώνουν με τους απέθαντους. Όταν δέχεται να αναλάβει μια υπόθεση κλοπής, μπλέκεται σε κάτι περισσότερο τρομακτικό και αιματηρό απ’ ό,τι υπολόγιζε.

pierre christin ► Όργουελ — Μίνωας

luis scafati ► Franz Kafka - Η

Η περιπετειώδης και ασυνήθιστη ζωή μίας από τις πιο σημαντικές και πολυσχιδείς προσωπικότητες του 20ού αιώνα, που ήταν πάντοτε μπροστά από την εποχή της. Φοιτητής, αστυνομικός, στρατιώτης στον ισπανικό εμφύλιο, δημοσιογράφος και συγγραφέας του 1984, ο Τζορτζ Όργουελ ήταν ένας από τους μεγαλύτερους οραματιστές.

Μεταμόρφωση — Οξύ Ένα από τα πιο πολυδιαβασμένα διηγήματα του φανταστικού μεταφέρεται σε κόμικ με εικόνες που έχει φιλοτεχνήσει ο σπουδαίος Αργεντινός σχεδιαστής Luis Scafati και οι εφιάλτες του Φραντς Κάφκα παίρνουν μια νέα, διαφορετική μορφή.

ΘΕΛΩ ΝΑ ΔΙΑΒΑΣΩ

τα νέα graphic novels Έλληνες και ξένοι εικονογράφοι δίνουν σάρκα και οστά σε καλογραμμένες ιστορίες σε αυτά τα 13 βιβλία που μόλις κυκλοφόρησαν. από τη μαρια παππα

32 lifo – 12.11.20

berlin Ο Νικόλας Κούρτης σχεδιάζει και ο Κυριάκος Αθανασιάδης γράφει μια φανταστική νουάρ ιστορία με ήρωα τον ντετέκτιβ Ράντολφ Κάρτερ.

12.11.20 – lifo

33

BOOK LOVERS

ΘΕΛΩ ΝΑ ΔΙΑΒΑΣΩ

βιβλία που ερμηνεύουν τα μεγάλα ζητήματα της εποχής μας Πολιτική, πανδημία, κοινωνία στο βιβλιοπωλείο. από τον γιάννη πανταζόπουλο ούμε σε μια ρευστή εποχή. Τα γεγονότα έχουν πυκνώσει, οι προκλήσεις έχουν αυξηθεί και νέα κεφάλαια έχουν μετασχηματίσει τη ζωή μας. Η εξάπλωση της τεχνολογίας, η έλευση της ψηφιακής οικονομίας και η εμφάνιση του αόρατου εχθρού της πανδημίας έχουν μεταβάλει ραγδαία τις συνθήκες της πραγματικότητας στην οποία ζούμε. Ο κορωνοϊός, ο οποίος δημιούργησε ένα άγονο παρόν, δοκίμασε αντιλήψεις και νοοτροπίες και ενίσχυσε την κοινωνική αποστασιοποίηση, αλλά και άλλα θέματα που απασχολούν τη δημόσια σφαίρα, όπως οι γεωπολιτικές αλλαγές, η κρίση της δημοκρατίας, ο μετασχηματισμός του δυτικού παραδείγματος, η τεχνητή νοημοσύνη, οι βαθιές μετατοπίσεις της μεσαίας τάξης και οι αναδρομές σε φιλοσοφικές απόψεις με ιστορικό πρόσημο, συμπληρώνουν το περιεχόμενο της βιβλιοπαραγωγής αυτής της περιόδου. Τα περισσότερα βιβλία που κυκλοφορούν στην κατηγορία των σύγχρονων προβληματισμών και της κοινωνικής επικαιρότητας αποτελούν μια εξαιρετική τοιχογραφία των νέων ιστορικών, κοινωνικών και πολιτικών καιρών. Δοκίμια, μελέτες, αναλύσεις, αφηγήσεις, χρονικά και φιλοσοφικά συγγράμματα συνθέτουν σκέψεις, ιδέες, προβληματισμούς, ερμηνεύοντας τα προβλήματα του σύγχρονου ανθρώπου. Προφανώς, η πανδημία επέδρασε καταλυτικά στη βιβλιογραφία. Για παράδειγμα, ένα βιβλίο που γεννήθηκε στο διάστημα της προηγούμενης καραντίνας είναι το Με Βλέπεις; (εκδ. Καστανιώτης) που συνέγραψαν η Φωτεινή Τσαλίκογλου και η Τασούλα Επτακοίλη. Δύο γυναίκες αλληλογραφούν μεταξύ τους προσπαθώντας να κατανοήσουν όσα πρωτόγνωρα συμβαίνουν γύρω μας. Ένα βιβλίο-καταγραφή μιας αλησμόνητης εποχής. Στο ίδιο μήκος κύματος –αλλά με πολιτικό χαρακτήρα– κινείται το Ήρθε το αύριο ή ακόμα; Πώς η πανδημία αλλάζει την Ευρώπη (μτφρ.: Γιώργος Καράμπελας, εκδ. Παπαδόπουλος) του σημαντικού διανοούμενου Ίβαν Κράστεφ. Ειδικότερα, θέτει τις σημερινές προκλήσεις στις σωστές διαστάσεις τους και αναφέρεται στις συνέπειες που θα έχει για όλους μας, και ειδικά για την ύπαρξη και τους θεσμούς της Ευρώπης, η υγειονομική κρίση των ημερών μας. Ο Covid-19 είναι ένα πρωτοφανές φαινόμενο που φέρνει στην επιφάνεια τον τρόπο που είμαστε συνδεδεμένοι μεταξύ µας, ανεξάρτητα από το σημείο του κόσμου στο οποίο βρισκόμαστε. Ενός κόσμου περίπλοκου, όπου µια μόλυνση, ένας ιός, υπερβαίνει έθνη, ταυτότητες και πολιτισμούς. Ο πολυβραβευμένος Ιταλός συγγραφέας Πάολο Τζορντάνο αναλύει µε απλό και κατανοητό τρόπο την πανδηµία του 2020 στο βιβλίο του Περί Μετάδοσης – Επιστήμη, άνθρωπος και κοινωνία στην εποχή της πανδημίας (μτφρ.: Σώτη Τριανταφύλλου, εκδ. Πατάκη). Μια καθηλωτική και επιστημονικά τεκμηριωμένη μελέτη για την εμφάνιση της πανδημίας του κορωνοϊού αλλά και τον τρόπο που θα αλλάξει τη ζωή μας αποτελεί το Βέλος του Απόλλωνα (μτφρ.: Γιώργος Προεστός, εκδ. Κάκτος) του καθηγητή του Γέιλ Νικόλα Χρηστάκη, ο οποίος αναλύει τις βαθιές και μακροχρόνιες επιπτώσεις

34 lifo – 12.11.20

της πανδημίας που σαρώνει την κοινωνία μας, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο θα εξελιχθεί η αποκατάσταση τα επόμενα χρόνια. Για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις ιδιαίτερα κατατοπιστικό είναι το νέο βιβλίο του διεθνολόγου Κωνσταντίνου Φίλη, Η Ελλάδα στη γειτονιά της – Προκλήσεις, ανατροπές, κέρδη και ζημιές σε ένα ευμετάβλητο περιβάλλον (εκδ. Παπαδόπουλος). Συγκεκριμένα, αναδεικνύει και αναλύει τα γεγονότα που σημάδεψαν την ελληνική εξωτερική πολιτική και τις μελλοντικές επιλογές της ελληνικής ηγεσίας. Με το θέμα της ακροδεξιάς καταπιάνεται ένας από τους σημαντικότερους παγκοσμίως μελετητές του λαϊκισμού και της ακροδεξιάς, ο καθηγητής του Πανεπιστημίου της Τζόρτζια Gas Mudde. Στο επίκαιρο Η ακροδεξιά σήμερα (μτφρ.: Ελένη Κοτσύφου, εκδ. Επίκεντρο) ο Mudde προσφέρει μια συνοπτική επισκόπηση του τέταρτου κύματος της μεταπολεμικής ακροδεξιάς πολιτικής και συνθέτει την εικόνα μίας από τις βασικές πολιτικές προκλήσεις της εποχής μας. Μια διεισδυτική ανάλυση των διενέξεων που θα διαμορφώσουν τον κόσμο μας τα επόμενα χρόνια παρουσιάζει ο διπλωματικός συντάκτης του Sky News Τιμ Μάρσαλ με το βιβλίο του Υψώνοντας Τείχη (μτφρ.: Σπυρίδων Κατσούλας, εκδ. Διόπτρα). Ο γνωστός πολεμικός ανταποκριτής θεωρείται αυθεντία στις διεθνείς σχέσεις και προσφέρει μια συναρπαστική αφήγηση όσον αφορά τα μεγάλα προβλήματα του κόσμου, εντοπίζοντας τα τείχη που μας χωρίζουν σήμερα σε τομείς όπως το χρήμα, η φυλή, η θρησκεία και η πολιτική. Στην τελευταία συγκριτική μελέτη του με τίτλο Έθνη σε αναταραχή – Πώς αντιμετώπισαν την πιο κρίσιμη περίοδο στην Ιστορία τους (μτφρ.: Ρηγούλα Γεωργιάδου, εκδ. Διόπτρα) ο βραβευμένος με Πούλιτζερ Αμερικανός συγγραφέας Jared Diamond μελετά επτά χώρες που κατάφεραν όχι μόνο να επιβιώσουν από κρίσεις που απείλησαν την ύπαρξή τους αλλά και να αναπτυχθούν, απαντώντας στα παρακάτω καίρια ερωτήματα: Ποιες ιδιότητες των χωρών αυτών συντέλεσαν στην έξοδό τους από την κρίση; Υπάρχουν ομοιότητες στη διαχείριση των προσωπικών και των εθνικών αναταραχών; Ποιους μηχανισμούς διαχείρισης μπορούμε να δανειστούμε από την ψυχοθεραπεία για να ερμηνεύσουμε την άνοδο και την πτώση κάποιων κρατών; Μια διαφορετική οπτική ως προς το πώς απεικονίζεται η σχέση Ελλάδας - Γερμανίας σε ποικίλες πτυχές του λόγου της μαζικής κουλτούρας στην Ελλάδα της κρίσης εξετάζει η αναπληρώτρια καθηγήτρια στον Τομέα Γλωσσολογίας και Διδακτικής του Τμήματος Γερμανικής Γλώσσας και Φιλολογίας του ΑΠΘ Αναστασία Γ. Στάμου στο βιβλίο της που τιτλοφορείται Γερμανικότητα - Ελληνικότητα – Ταυτότητες στον λόγο της μαζικής κουλτούρας. Στην κατηγορία της τεχνολογίας προστίθεται το βιβλίο Νέα σκοτεινή εποχή – Η τεχνολογία και το τέλος του μέλλοντος του James Bridle (μτφρ.: Μανώλης Ανδριωτάκης, εκδ. Μεταίχμιο). Ο συγγραφέας διερευνά την ιστορία της τέχνης, της τεχνολογίας και των πληροφοριακών συστημάτων και αποκαλύπτει τα σκοτεινά σύν-

νεφα που συγκεντρώνονται πάνω από τα όνειρα του ψηφιακού μεγαλείου. Συγχρόνως, στο διαρκώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον επικοινωνίας και τεχνολογίας βρισκόμαστε μονίμως αντιμέτωποι με νέες μορφές προπαγάνδας, είτε ως άτομα είτε ως κράτη. Πώς όμως εξελίχθηκαν οι έννοιες και οι τεχνικές της πειθούς και της προπαγάνδας μέχρι να φτάσουμε στην εποχή της μαζικής επικοινωνίας; Στο βιβλίο Πειθώ και Προπαγάνδα του Γιώργου Αγγελετόπουλου (εκδ. Παπαδόπουλος) ο συγγραφέας μάς παραδίδει μια εμπεριστατωμένη, συνοπτική και ιστορικά θεμελιωμένη περιγραφή των δυνατοτήτων αλλά και των απειλών που προκύπτουν από τη χρήση της πειθούς και της προπαγάνδας στον δημόσιο λόγο. Στην ίδια εκδοτική σειρά των «Μικρών Εισαγωγών» των εκδόσεων Παπαδόπουλος κυκλοφορεί και το βιβλίο της φιλοσόφου Έλλης Βιντιάδη που φέρει τον τίτλο Τα ζώα και εμείς, στο οποίο παρουσιάζει μια πλήρη επισκόπηση των επιχειρημάτων που χρησιμοποιούμε για να δικαιολογήσουμε τις συμπεριφορές μας προς τα ζώα. Την ίδια στιγμή, ένας σημαντικός συλλογικός τόμος αποτελεί το πρώτο επιστημονικό έργο για τις ΛΟΑΤΚΙ+ ταυτότητες και την ψυχική υγεία στην Ελλάδα και φέρει τον τίτλο Συμπερίληψη & Ανθεκτικότητα (εκδ. Gutenberg), σε επιμέλεια των Νάνσυ Παθανασίου και Έλενας-Όλγας Χρηστίδη. Ουσιαστικά, συγκροτεί μια πλήρη εισαγωγή σε όλα τα σύγχρονα επιστημονικά δεδομένα για τις ΛΟΑΤΚΙ+ ταυτότητες και την ψυχολογία και παράλληλα εντοπίζει τις βασικές αρχές ψυχοκοινωνικής στήριξης σε θέματα σεξουαλικού προσανατολισμού, ταυτότητας, έκφρασης και χαρακτηριστικών φύλου. Όσον αφορά τον κατάλογο των εκδόσεων βιβλίων φιλοσοφίας, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πεδίο ο κατατοπιστικός οδηγός της Ελένης-Χρυσηίδος Παπαρρηγοπούλου, στον οποίο παρουσιάζει με εξαιρετικά εύληπτο και επικοινωνιακό τρόπο τις αρχές της φιλοσοφικής σχολής του στωικισμού και ειδικότερα της στωικής φιλοσοφίας της θρησκείας. Εξετάζει τη σκέψη και την ηθική διδασκαλία των ιδρυτών της, που μιλούν ολοκληρωμένα και συγκροτημένα για τον Θεό, τον άνθρωπο και τη φύση, την αρετή, την απάθεια-αταραξία και την ελευθερία. Στη θεματική της φιλοσοφίας εντάσσεται και έργο του Έντμουντ Χούσερλ με τίτλο Για τη φαινομενολογία της συνείδησης του εσωτερικού χρόνου, που μεταφράζεται για πρώτη φορά στα ελληνικά (μτφρ.: Νίκος Σουελτζής, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης) και έχει χαρακτηριστεί «το πιο όμορφο κείμενο φιλοσοφίας του 20ού αιώνα». Ο Χούσερλ καταπιάνεται με το ζήτημα του χρόνου και τα κείμενά του συνοδεύονται από την αχλή ενός μυστηρίου, πράγμα που αυξάνει τη γοητεία τους. Τέλος, από τις εκδόσεις Αρμός διατίθεται το νέο βιβλίο του φιλοσόφου Στέλιου Ράμφου, Η Ελλάδα των ονείρων, στο οποίο ιχνηλατεί συμβολισμούς, συμπεριφορές, νοοτροπίες και συναισθήματα που οδήγησαν τη χώρα σε μια μακροχρόνια ακινησία. Ταυτόχρονα, αποτελεί μια σπουδή στο συλλογικό μας φαντασιακό, χαρτογραφώντας τα σημάδια που μπορεί να οδηγήσουν στο ξέφωτο της αλλαγής.

ΚΥΡΙΆΚΟΣ ΒΛΑΣΣΌΠΟΥΛΟΣ ΜΑΖΊ ΔΕΝ ΚΆΝΟΥΜΕ ΚΑΙ ΧΏΡΙΑ ΔΕΝ ΜΠΟΡΟΎΜΕ Εκδόσεις Αρμός Σελίδες: 160

Τ

ι είναι αυτό που μας ωθεί να επιλέξουμε έναν σύντροφο; Ποια μοτίβα από την παιδική μας ηλικία επαναλαμβάνουμε στη σχέση μας με τον σύντροφό μας; Πώς οι συναισθηματικές ανάγκες, που δεν καλύφθηκαν στην παιδική μας ηλικία, επηρεάζουν την ενήλικη ζωή μας; Γιατί επιλέγουμε πάντα κάποιον που είναι συναισθηματικά μη διαθέσιμος; Γιατί «μαζί δεν κάνουμε και χώρια δεν μπορούμε»; Τον Νοέμβριο του 2019 ο Κυριάκος Βλασσόπουλος πραγματοποίησε με μεγάλη επιτυχία 3 διαλέξεις στο Ίδρυμα Εικαστικών Τεχνών & Μουσικής Β&Μ Θεοχάρακη με θέμα ένα κεντρικό ζήτημα στις ζωές όλων μας, τις σχέσεις μεταξύ συντρόφων. Μέσα από έντονες συναισθηματικές διαδρομές (χωρισμοί, πένθη, ασθένειες, θυμός) μας δείχνει πώς αντέχει η ψυχή να εργάζεται και να ωριμάζει. Μας ανοίγει νέα μονοπάτια ώστε να κατανοήσουμε και να επανορθώσουμε τα τραύματα που κουβαλάμε μέσα μας και χαράζει άλλες πιθανές διαδρομές δημιουργικότητας, αγάπης και συντροφικότητας. Ένα βιβλίο χρήσιμο, απελευθερωτικό αλλά και αγαπητικό για τη συμβίωση σε καιρούς δύσκολους, σαν αυτόν που ζούμε σήμερα.

www. armosbooks.gr FB: armos. ekdoseis. ekdiloseis, Instagram: armosbooks

12.11.20 – lifo

35

BOOK LOVERS

ΘΕΛΩ ΝΑ ΔΙΑΒΑΣΩ

νέα βιβλία Ένα καλειδοσκόπιο νέων εκδόσεων που αξίζει να διαβάσετε. από τη μαρια δρουκοπουλου

lara prescott ► Όσα κρατήσαμε κρυφά μτφρ. Γιώργος Μπαρουξής — Μεταίχμιο Στις σελίδες αυτού του βιβλίου κρύβεται µια ιστορία αγάπης που θα μπορούσε να αλλάξει τον κόσμο. Αλλά όπου υπάρχει αγάπη, υπάρχει και πόνος. Και όπου υπάρχει πλεκτάνη υπάρχει και θανάσιμος κίνδυνος. Βρισκόμαστε στην αυγή του Ψυχρού Πολέμου και οι λέξεις έχουν γίνει όπλα. Μια ιστορία πολιτικού και κοινωνικού διωγμού. Μια ιστορία για τον πόλεμο λέξεων μεταξύ ΗΠΑ και ΕΣΣ∆. Κυρίως, όμως, µια ιστορία αγάπης.

έχουν περάσει πολλά καλοκαίρια και εκεί τους είχε αφήσει και η μητέρα τους, όταν ο πατέρας τους την εγκατέλειψε. Αυτή η φορά, όμως, είναι ίσως η τελευταία που το επισκέπτονται, μια και το σπίτι πιθανότατα θα πουληθεί.

manuel vilas ► Ορδέσα μτφρ. Αχιλλέας Κυριακίδης — Ίκαρος Ένα ελεγειακό και διεισδυτικό μυθιστόρημα που διερευνά την οικογενειακή μνήμη και τις πιο ενδόμυχες ήττες της, μετατρέποντας μια έντονη υπαρξιακή κρίση σε κάτι όμορφο και λυτρωτικό. Ένα ιλιγγιώδες, τολμηρό χρονικό της ζωής του συγγραφέα, ένας συγκινητικός και συγκινημένος απολογισμός των δοκιμασιών, των αποτυχιών και των θριάμβων της. Με θάρρος και ειλικρίνεια, αναμειγνύοντας την πραγματικότητα με τη μυθοπλασία, τον πεζό με τον ποιητικό λόγο, αφηγείται μια ιστορία πλάθοντας έναν αλησμόνητο χαρακτήρα με τον οποίο μπορούμε να ταυτιστούμε.

καζούο ισιγκούρο ► Ενας καλλιτέχνης του ρέοντος κόσμου μτφρ. Αργυρώ Μαντόγλου — Ψυχογιός 1948. Η Ιαπωνία προσπαθεί να μαζέψει τα συντρίμμια της ύστερα από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, αφήνοντας την ήττα πίσω της και ατενίζοντας το μέλλον. Ο διάσημος καλλιτέχνης Μασούτζι Όνο θα έπρεπε να περνάει όμορφα τα χρόνια του ως συνταξιούχος. Αλλά καθώς οι αναμνήσεις του επιστρέφουν συνεχώς στο παρελθόν, σε μια ζωή και σε μια καριέρα που επηρεάστηκαν βαθιά από τον ιαπωνικό μιλιταρισμό, μια μαύρη σκιά απειλεί τη γαλήνη του.

τζων φάντε ► Ο σκύλος μου ο Ηλίθιος μτφρ. Θάνος Σαμαρτζής — Δώμα

Κάποτε είχε μεγάλες φιλοδοξίες από τον εαυτό του, αλλά τώρα, στα πενήντα πέντε του, ο Χένρι Μολίσε αισθάνεται ξοφλημένος. Ταλαντευόμενος μεταξύ κυνισμού και αυτο-οικτιρμού, θέλει να τα παρατήσει όλα και να πάει στη Ρώμη. Και τότε, ένας τεράστιος, εκκεντρικός σκύλος εγκαθίσταται με το στανιό στο σπίτι. Μασκαρεμένη σαν μια βέβηλη κωμωδία, η νουβέλα αυτή είναι μια σπουδή στην ανδρική ψυχή – της διχασμένης της ανάγκης για επιβεβαίωση και αγάπη, μαζί με τον φόβο της για την αποτυχία και τη μοναξιά.

laszlo krasznahorkai ► Η επιστροφή του βαρόνου Βένκχαϊμ μτφρ. Μανουέλα Μπέρκι — Πόλις Τοποθετημένη στο σήμερα, η Επιστροφή του βαρόνου Βένκχαϊμ αφηγείται την ιστορία του βαρόνου Μπέλα Βένκχαϊμ, ο οποίος αποφασίζει, στο τέλος της ζωής του, να επιστρέψει στη γενέτειρά του στην ουγγρική επαρχία. Μέσω μιας συναρπαστικής πλοκής, με τον θάνατο και την άβυσσο να καραδοκούν, η έσχατη καταδίκη έρχεται να συντρίψει τους ανυποψίαστους κατοίκους της πόλης.

άμος οζ ► Η γυναίκα που γνώρισα μτφρ. Λουίζα Μιζάν — Καστανιώτη Ο Γιοέλ Ραβίντ εργάστηκε επί σειρά ετών για τις μυστικές υπηρεσίες. Μετά τον χαμό της συζύγου του σε ένα περίεργο ατύχημα, μετακομίζει σε προάστιο του Τελ Αβίβ, όπου θα επανεξετάσει το δικό του παρελθόν, αλλά θα διερευνήσει και το αίνιγμα που σχετίζεται με τη ζωή και τον θάνατο της γυναίκας του. Σε τούτη τη λεπταίσθητη αλλά και πληθωρική ιστορία ο Άμος Οζ ενσταλάζει την κωμωδία, την ποίηση κι εκείνη την παράξενη αίσθηση τρέλας που διαπερνά κάθε συνηθισμένη ύπαρξη.

william melvin kelley ► Ένας διαφορετικός τυμπανιστής μτφρ. ΓιώργοςΊκαρος Μπαμπασάκης — Μεταίχμιο Το πρώτο μυθιστόρημα του Αφροαμερικανού συγγραφέα William Melvin Kelley, ενός «χαμένου γίγαντα της αμερικανικής λογοτεχνίας», που πρωτοκυκλοφόρησε το 1962, επανέρχεται σε νέα έκδοση για να πάρει τη θέση που του αξίζει στα ράφια της κλασικής λογοτεχνίας. Μια ερμηνεία της μαύρης ταυτότητας μέσα από τα μάτια των λευκών πάντα αφηγητών και σύμφωνα με τις δικές τους πεποιθήσεις, ανάγκες και επιθυμίες. Ένα συγκλονιστικό, άκρως επίκαιρο βιβλίο που ρίχνει νέο φως στα φυλετικά προβλήματα που μαστίζουν χρόνια την αμερικανική κοινωνία.

ορχάν παμούκ ► Χιόνι μτφρ. Στέλλα

Μαρία Αγγελίδου — Gutenberg Το παρελθόν εισβάλλει βίαια στο παρόν όταν τέσσερα αδέρφια συναντιούνται στο πατρικό τους σπίτι, το μοναδικό στοιχείο που ενώνει τις πολύ διαφορετικές ζωές τους. Στο σπίτι αυτό

36 lifo – 12.11.20

lara prescott

tessa hadley ► Το παρελθόν μτφρ.

Βρετού — Πατάκη Το 1992, ο Κα, Τούρκος ποιητής και πολιτικός εξόριστος στη Γερμανία, ταξιδεύει ως δημοσιογράφος σε μια πόλη στα σύνορα με την Αρμενία για να ερευνήσει τις αυτοκτονίες νεαρών γυναικών που φορούν μαντίλα. Εκεί θα συναντήσει την παλιά του συμφοιτήτρια Ιπέκ. Θα γίνει μάρτυρας ενός πραξικοπήματος-οπερέτας, θα βρεθεί στο επίκεντρο της σύγκρουσης των ισλαμιστών με το κεμαλικό

12.11.20 – lifo

37

ι. ιλφ - γ. πετρόφ

BOOK LOVERS

κατεστημένο και θα δει την «επαναστατική αριστερά» να βρίσκεται στο στρατόπεδο του πολιτικού Ισλάμ. Η ιστορία αγάπης του Κα και της Ιπέκ εξελίσσεται σε πολιτικό θρίλερ.

ι. ιλφ - γ. πετρόφ ► Οι 12 καρέκλες — Σύγχρονη Εποχή Το πρώτο μυθιστόρημα του Ίλια Ιλφ και του Γεβγκένι Πετρόφ, που κυκλοφόρησε το 1927. Οι συγγραφείς σε αυτό το έργο παίρνουν θέση ξεκάθαρη και αναμφισβήτητη. Δεν κάνουν σε κάθε σελίδα διακηρύξεις για την αγάπη τους προς το σοβιετικό σύστημα και το σοβιετικό τρόπο ζωής, αλλά η αίσθηση αυτής της αγάπης διαποτίζει κάθε σελίδα του βιβλίου τους. Ως καλοί «νοικοκυραίοι» ειρωνεύονται καθετί το αστείο, τις αδυναμίες, τα ανάρμοστα, τις ατέλειες της ανάπτυξης του συστήματος, με όλη τους τη σατιρική οργή κεραυνώνουν τα άσχημα της παλιάς κοινωνίας και εδώ, κατά κανόνα, δεν αφήνουν τόπο για συμβιβασμούς, είναι ανελέητοι.

τζ. ντ. σάλιντζερ ► Ο φύλακας στη σίκαλη μτφρ. Αθηνά Δημητριάδου — Πατάκη Το εμβληματικό μυθιστόρημα του Τζερόμ Ντέιβιντ Σάλιντζερ, έργο αναφοράς και αναγνωρισμένο αριστούργημα, εκδόθηκε το 1951, μεταφράστηκε σε όλο τον κόσμο, λατρεύτηκε από την κριτική και το αναγνωστικό κοινό. Από τα σημαντικότερα μυθιστορήματα ενηλικίωσης με ήρωα τον Χόλντεν Κόλφιλντ, παγκόσμιο σύμβολο πια της εφηβικής επανάστασης, ο Φύλακας στη σίκαλη κυκλοφορεί σε καινούργια μετάφραση από την Αθηνά Δημητριάδου.

γιάννης ξανθούλης ► Ζωή μέχρι χθες — Διόπτρα Κάποτε, λοιπόν, γεννήθηκε εν Αθήναις η Αμφιτρίτη Βράνη του Κυρίλλου… Διαισθητικά, χρειαζόταν την αλήθεια, όπως αυτή ξεπηδούσε από ασκημένες ζωές και επικίνδυνα πάθη. Όμως, δεν ήταν έτοιμη για κάτι τόσο τολμηρό. Παρ’ όλα αυτά, το ένστικτό της –φορτισμένο με ρομαντικά λάθη και έναν αισθησιασμό που την ξεπερνούσε– την έκανε να περιφρονεί το αστικό αμπαλάζ μιας συνηθισμένης ζωής εξ ονόματος του έρωτα. Κι επειδή ερωτεύτηκε τον έρωτα, πίστεψε πως ανέβαινε στα υψίπεδα μιας αιρετικής αγιοσύνης…

αντώνης σαμαράκης ► Άπαντα, τόμοι 1 & 2 — Ψυχογιός Ολόκληρο το έργο του πολυβραβευμένου λογοτέχνη σε δύο πολυτελείς τόμους-κόσμημα για κάθε βιβλιοθήκη. Ο πρώτος τόμος περιλαμβάνει τα εξής: Ζητείται Ελπίς, Σήμα κινδύνου, Αρνούμαι, Το λάθος. Ο δεύτερος τόμος τα: Το Διαβατήριο, Η κόντρα, 1919-, Εν ονόματι, Ποιήματα.

38 lifo – 12.11.20

μάγκι νέλσον ► Οι Αργοναύτες Μτφρ.

βάσια τζανακάρη ► Αδελφικό —

Μαρία Φακίνου — Αντίποδες Στους Αργοναύτες η συγγραφέας περιγράφει τον έρωτά της με τον τρανς καλλιτέχνη Χάρι Ντοτζ, τη σχέση της με τον θετό της γιο, την εγκυμοσύνη και τη γέννα της, μετατρέποντας κάθε προσωπική της εμπειρία σε δημόσιο στοχασμό πάνω στα ζητήματα της σεξουαλικότητας και του φύλου, της φροντίδας και της οικογένειας. Η επιμονή της να αναμετριέται με τις λέξεις προσδίδει στη ριζοσπαστική πρωτοτυπία και το προσωπικό ύφος των Αργοναυτών την αύρα του κλασικού.

Μεταίχμιο Όλα ξεκίνησαν τη μέρα που πέθανε ο Ντέιβιντ Μπόουι και χιλιάδες μικρόκοσµοι κατέρρευσαν. Σε ένα χωριό των Σερρών, το Αδελφικό, συναντιούνται ο Γιώργος Μελισσινός και η Μάρω Αμπατζή. Μπορεί το Αδελφικό να κρύβει τη λύση στις αγωνίες τους ή μήπως το ερημικό χωριό θα δοκιμάσει τα όρια των αναμνήσεων και την πίστη τους στη δυνατότητα για μια νέα αρχή, ενώ ο πόνος της απώλειας καραδοκεί; Οι δυο τους αναγκάζονται να ενηλικιωθούν, να ξεχάσουν και να θυμηθούν.

στέφανος γεωργακόπουλος ► Το

juli zeh ► Πρώτη του έτους

Ηλιοβασίλεμα — Δίαυλος Ένα σύγχρονο ερωτικό μυθιστόρημα με ανατροπές απροσδόκητες, γιατί ποτέ δεν ισχυρίστηκε κανείς πως ο έρωτας είναι μια εύκολη υπόθεση. Μέσα από τα πρωτότυπα και ελκυστικά του επεισόδια παρασύρει τον αναγνώστη σε ένα σύμπαν απόλαυσης και ηρεμίας, τραγουδώντας τον ύμνο του έρωτα. Το όραμα ενός κόσμου πληθωρικού σε ευγενείς προοπτικές, που δεν δανείζεται αλλά δημιουργεί τους δικούς του ήρωες.

Μτφρ. Απόστολος Στραγαλινός — Μεταίχμιο

λάζαρος δευροεξός ► Ο Καραγκιόζης και το αυτό της γριάς —Δίαυλος [σελ.: 72] Ποιο είναι το αυτό της γριάς; Ποια είναι η γριά; Ποιο βρόμικο ρόλο παίζουν ο πασάς και ο υποτακτικός του Χατζηαβάτης; Γιατί προσπαθούν να επιβάλουν, με τη βοήθεια της παντοδύναμης τηλεόρασης, τη μυστηριώδη μάσκα στους πολίτες; Θα καταφέρει ο Καραγκιόζης να εξουδετερώσει τον θανάσιμο κίνδυνο που απειλεί την ανθρώπινη ελευθερία; Μια παράσταση που δεν πρέπει να χάσει κανένας Άγγλος, Γάλλος, Πορτογάλος, Σέρβος, Βούλγαρος Ρουμάνος, Πολωνός. Για τους Έλληνες δεν συζητείται. (Ακατάλληλο για νέους κάτω των 18 ετών) stuart mcbride ► Σφαγείο Ψυχών μτφρ. Αγορίτσα Μπακοδήμου — Ελληνικά

Γράμματα Όταν ένα κοντέινερ εμφανίζεται στο λιμάνι του Αμπερντίν γεμάτο ανθρώπινο κρέας, αρχίζει να ξετυλίγεται το νήμα του μεγαλύτερου μυστηρίου στην ιστορία της πόλης. Είκοσι χρόνια πριν, ο Σαρκοβόρος σφαγίαζε ανθρώπους, μετατρέποντάς τους σε μερίδες έτοιμες για μαγείρεμα, ώσπου συνελήφθη. Έντεκα χρόνια αργότερα, αποφυλακίζεται και η πόλη γεμίζει πτώματα ξανά. Οι αστυνομικοί που ήταν υπεύθυνοι της αρχικής έρευνας αρχίζουν να εξαφανίζονται. Τότε ο αρχιφύλακας Λόγκαν ΜακΡέι αντιλαμβάνεται ότι η υπόθεση δεν είναι τόσο ξεκάθαρη όσο φαίνεται.

Πρώτη του έτους στο ειδυλλιακό ισπανικό νησί του Ατλαντικού, Λανθαρότε, ο Χένινγκ ανεβαίνει με το ποδήλατό του τις απότομες πλαγιές προς το χωριό Φεμές. Καθώς παλεύει με τον κόντρα άνεμο και την κλίση του εδάφους, κάνει έναν απολογισμό. Τον τελευταίο καιρό υποφέρει από κρίσεις πανικού. Όταν, επιτέλους, φτάνει στο χωριό εντελώς εξαντλημένος, ένα τυχαίο γεγονός θα πυροδοτήσει τη μνήμη του και θα βρεθεί να ξαναζεί γεγονότα της παιδικής του ηλικίας, που παραλίγο να του κοστίσουν τη ζωή.

θοδωρής παπαϊωάννου ► Από την αρχή — Ίκαρος Ένα βιβλίο για τις δεύτερες ευκαιρίες και τις αποφάσεις που μας κάνουν να ξεκινήσουμε από την αρχή. Μια προσωπική αναζήτηση, που μας ταξιδεύει στην Ελλάδα από τη δεκαετία του ’60 ως τις μέρες μας. Όλα είναι αλήθεια, ώσπου να τα γράψεις σε ένα βιβλίο και να πεις πως είναι ψέματα. Μνήμες από τα παιδικά σου χρόνια, ιστορίες που σου αφηγήθηκαν, βιβλία που διάβασες, μουσικές που άκουσες, ταινίες που είδες, στιγμές που μοιράστηκες.

katherine neville ► Η φωτιά μτφρ. Χριστιάννα Σακελλαροπούλου — Ελληνικά Γράμματα Πριν καν φτάσει στο οικογενειακό καταφύγιο, η Αλεξάνδρα Σολάριν ήξερε πως κάτι δεν πήγαινε καλά. Τριάντα χρόνια πριν, οι γονείς της είχαν διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στο να σκορπίσουν τα παντοδύναμα κομμάτια μιας σκακιέρας στα πέρατα του κόσμου, θάβοντας βαθιά τα μυστικά της ανείπωτης δύναμής της. Φτάνοντας εκεί, η Αλεξάνδρα ανακαλύπτει πως η μητέρα της αγνοείται, αλλά της έχει αφήσει μια σειρά από στρατηγικά τοποθετημένα στοιχεία, ώστε να ανακαλύψει πού βρίσκεται. Το παιχνίδι έχει μόλις αρχίσει!

12.11.20 – lifo

39

BOOK LOVERS

m. scott peck ► Ο δρόμος ο λιγότερο ταξιδεμένος μτφρ. Σοφία Ανδρεοπούλου — Πεδίο Στο βιβλίο αυτό ο διάσημος ψυχίατρος και συγγραφέας αναλύει σε βάθος τα πιο άμεσα και σημαντικά ζητήματα που συνδέονται με την προσωπική και πνευματική ανάπτυξη, όπως η ευθύνη και η συγχώρεση, ο θάνατος και το νόημά του, η αγάπη για τον εαυτό μας, η σεξουαλικότητα και η πνευματικότητα. Ένα εμπνευσμένο κείμενο, ένα ανεκτίμητο «εισιτήριο» στην περιπέτεια της αυτοανακάλυψης και μια διαφωτιστική μελέτη για την πολυπλοκότητα της ζωής και του παράδοξου χαρακτήρα της πίστης.

μόνιμη όρεξη για ζωή, που είναι και το ζητούμενο.

Οι ασκήσεις μου – Γυμνάζω τη μνήμη μτφρ. Χαριτωμένη Βροντά — Πεδίο Ένα σύνολο ασκήσεων που εξασκεί όλους τους τύπους μνήμης (οπτική, σημασιολογική, επεισοδιακή, λογική) και ασκεί τις εγκεφαλικές λειτουργίες (προσοχή, συγκέντρωση, αναγωγική σκέψη, οπτική παρατήρηση, δημιουργία νοητικών εικόνων, συνδέσεων και συνειρμών κ.λπ.). Βοηθάει, επίσης, στον υπολογισμό των αποτελεσμάτων σας για να ανακαλύψετε το επίπεδό σας, όπως και στην ενδυνάμωση του εγκεφάλου.

jordan b. peterson

δρ rangan chatterjee ► Η λύση για το στρες μτφρ. Ηλίας Παπαζαχαρίας —Πεδίο Το στρες επηρεάζει κάθε έκφανση της ζωής μας: την εργασία, τις σχέσεις, την ποιότητα του ύπνου, την ψυχική και την πνευματική μας υγεία. Στο νέο του βιβλίο ο δρ Rangan Chatterjee παρουσιάζει τους κύριους στρεσογόνους παράγοντες της καθημερινότητας και προτείνει ένα πλάνο τεσσάρων βημάτων για μια πιο ολοκληρωμένη και ήρεμη ζωή. Απλές και εύκολα εφαρμόσιμες συμβουλές για να αισθανθείτε γρήγορα υγιείς και ευτυχισμένοι.

φένια τσανάκα ► Ανακαινίζω τη ζωή μου με αρχιτέκτονα τον Αριστοτέλη Εκδόσεις Αρμός Το βιβλίο αυτό είναι η βιωματική πορεία ανακάλυψης της αριστοτελικής φιλοσοφίας και πώς αυτή μπορεί να μας αλλάξει. Να αλλάξει το πώς νιώθουμε, τον τρόπο που βλέπουμε τις καταστάσεις, τον τρόπο που σκεφτόμαστε και εν τέλει τον τρόπο που πράττουμε. Με απλά λόγια, πώς μπορούμε να «ανακαινίσουμε» τη ζωή μας, αλλάζοντας τις καταστάσεις που μας δυσαρεστούν, προκειμένου να αποκτήσουμε

κώστας νασίκας ► Σωματική και ονειρική μνήμη μτφρ. Εύη Σιούγγαρη — Αρμός Ένα βιβλίο για τις «αισθητηριακές παρουσίες» και «διαταραχές του σώματος» που εμφανίζονται μαζί με την επικαιροποίηση των ενορμήσεων που προκαλεί η μεταβίβαση. Η σύνδεσή τους με άλλα ονειρικά και μεταβιβαστικά στοιχεία επιτρέπει τη δημιουργία σημείων, νοημάτων και ονομασιών για βιώματα που δεν είχαν ψυχικό χώρο. Ο μεταβιβαστικός χώρος της ψυχανάλυσης μοιάζει έτσι με τους άλλους χώρους όπου (ανα)γεννάται η γλώσσα.

12 Kανόνες για τη ζωή - Ένα αντίδοτο για το χάος — Key Books Η ευτυχία είναι ένας μάταιος στόχος, πρεσβεύει ο Peterson, και μας προτρέπει στη θέση της να αναζητήσουμε νόημα, όχι για χάρη του νοήματος αλλά ως αντίσταση ενάντια στον πόνο που είναι συνδεδεμένος με την ύπαρξή μας. Αντλώντας χαρακτηριστικά παραδείγματα από τις συνεδρίες του και την προσωπική του ζωή, τη μοντέρνα ψυχολογία και τη φιλοσοφία, και μαθήματα από τους αρχαιότερους μύθους της ανθρωπότητας, οι 12 Κανόνες για τη ζωή προσφέρουν αιώνιες αλήθειες που βρίσκουν εφαρμογή στα σύγχρονα προβλήματά μας.

λεωνίδας καραΐσκος ► Εὖ — Key Books Με οδηγό αυτήν τη μικρή λέξη, το «Εὖ», ο συγγραφέας ανακαλύπτει το καλό μες στην καθημερινότητά μας. Μέσα από τις ιστορίες του ταξιδεύει τον αναγνώστη σε έναν κόσμο γεμάτο συναίσθημα, όπου μπορούμε να κατοικήσουμε όλοι, αρκεί να στρέψουμε την προσοχή μέσα μας. Το Εὖ εστιάζει σε όσα συμβαίνουν γύρω μας και μπορεί να δει μόνο η καρδιά, εκεί όπου βρίσκεται το κλειδί για μια καλύτερη σχέση με τον εαυτό μας.

austin kleon ► Ζήσε σαν καλλιτέχνης μτφρ. Βασίλης Βαρδάκας — Key Books

Η δημιουργική ζωή δεν έχει αφετηρία και τερματισμό. Δες τη σαν έναν κύκλο – βρες τη ρουτίνα σου, γιατί η μόνη ημέρα που έχει σημασία είναι η σημερινή. Αποσυνδέσου από τον κόσμο για να συνδεθείς με τον εαυτό σου. Δώσε λιγότερη σημασία στο να κάνεις πολλά και μεγαλύτερη αξία σε αυτό που κάνεις. Αντί να εστιάζεις στο να αφήσεις το στίγμα σου,

δούλεψε ώστε να κάνεις τα πράγματα καλύτερα από ό,τι τα βρήκες. Το Ζήσε σαν καλλιτέχνης, με τις διαχρονικές, χρήσιμες και ηθικές αρχές του, απευθύνεται σε όσους θέλουν να ζήσουν μια ζωή γεμάτη νόημα.

george s. clason ► Ο πλουσιότερος άνθρωπος στη Βαβυλώνα μτφρ. Βασίλης Πουλάκος — Key Books Μέσα από συναρπαστικές ιστορίες με πρωταγωνιστές εμπόρους, τεχνίτες, αλλά και βοσκούς θα μάθετε πώς να αποταμιεύσετε, να απαλλαγείτε από τα χρέη, να κάνετε τα έσοδά σας να παράγουν κι άλλα έσοδα, να προσελκύσετε την καλοτυχία, να επενδύσετε με σοφία και –πάνω απ’ όλα– να διασφαλίσετε την περιουσία σας για όλη σας τη ζωή. Ο Πλουσιότερος άνθρωπος στη Βαβυλώνα αποτελεί απαραίτητο ανάγνωσμα για όσους αναζητούν διαχρονικές συμβουλές που θα τους καθοδηγήσουν με ασφάλεια και θα τους εμπνεύσουν στα μελλοντικά τους βήματα.

γεώργιος ελ. τζιτζικάκης ► Παραθεριστής — Κάκτος Ο Παραθεριστής λέει την ιστορία του για συγκεκριμένο λόγο. Η καταγραφή του αποτελεί ένα πρότυπο θεραπευτικό πείραμα που συστήθηκε στον συγγραφέα από ψυχιάτρους και ψυχολόγους προς απόσπαση της σκέψης από στρεσογόνες, καταθλιπτικές και αυτοκτονικές τάσεις. Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα βασισμένο σε πραγματικές εμπειρίες και ταυτόχρονα για ένα τραχύ εγχειρίδιο του ευ ζην, που μιλά για την αναζήτηση της ουσίας της ζωής. shane o’mara ► Το περπάτημα και τα οφέλη του — Κάκτος Το όρθιο περπάτημα στα δύο πόδια είναι μια αποκλειστικά ανθρώπινη δεξιότητα. Μας επέτρεψε να περπατήσουμε πέρα από την Αφρική και να εξαπλωθούμε μέχρι την Αλάσκα και την Αυστραλία. Μας απελευθέρωσε τα χέρια και το μυαλό. Πόσοι από εμάς γνωρίζουν πώς το κάνουμε αυτό, πόσοι εκτιμούν τα πλεονεκτήματα που μας προσφέρει; Σε αυτόν τον ύμνο του περπατήματος, ο νευροεπιστήμονας Shane O’Mara μας προσκαλεί να θαυμάσουμε τα οφέλη που παρέχει το περπάτημα στο σώμα και στο μυαλό μας.

ΘΕΛΩ ΝΑ ΔΙΑΒΑΣΩ

Bιβλία που σε κάνουν καλύτερο 11 βιβλία για να μάθεις να ζεις καλύτερα. από τη μαρια δρουκοπουλου

40 lifo – 12.11.20

ΦΏΤΗΣ ΠΑΠΑΝΑΣΤΑΣΊΟΥ

Ο ειδικός παιδαγωγός και συγγραφέας μάς μιλά για τη δυσλεξία και το νέο book project του με τίτλο «Dyslexia Box», που αποτελεί ένα χρήσιμο εργαλείο στην εκπαίδευση όλων των παιδιών του νηπιαγωγείου και του δημοτικού.

— Κύριε Παπαναστασίου, πείτε μας δυο λόγια για εσάς, ώστε να σας γνωρίσουμε καλύτερα. Είμαι ειδικός παιδαγωγός και συγγραφέας με μεταπτυχιακές σπουδές στη Σχολική Ψυχολογία. Έχω δημιουργήσει την ιστοσελίδα eidikospaidagogos.gr και τα τελευταία χρόνια έχω γράψει τα βιβλία Μαθησιακές Ευκολίες, ΔΕΠΥράζει και Dyslexia Box, που έγιναν best-sellers σε σύντομο χρονικό διάστημα και κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Πεδίο.

— Όλο και πιο συχνά ακούμε τον όρο «δυσλεξία». Περί τίνος πρόκειται; Η δυσλεξία είναι η σημαντικότερη δυσκολία στην επεξεργασία του γραπτού λόγου που αντιμετωπίζουν οι μαθητές με ειδικές μαθησιακές δυσκολίες. Αφορά κυρίως την ανάγνωση (αποκωδικοποίηση, ευχέρεια, κατανόηση) και εμφανίζεται στο 5%-10% του μαθητικού πληθυσμού. Δεν σχετίζεται σε καμία περίπτωση με το νοητικό δυναμικό του παιδιού.

— Πείτε μας δύο λόγια για το νέο σας book project «Dyslexia Box» και πώς μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά με δυσλεξία. Το Dyslexia Box είναι η πρώτη πολυαισθητηριακή παρέμβαση σε Ελλάδα και Κύπρο. Στηρίζεται στη θεωρία πως τα παιδιά μαθαίνουν καλύτερα εάν συμμετέχουν ενεργά, μέσα από παιγνιώδη τρόπο και μέσω της διαφοροποιημένης και εξατομικευμένης διδασκαλίας. Σκοπός του Dyslexia Box είναι να βοηθήσει τους μαθητές με δυσλεξία να κατακτήσουν δεξιότητες απαραίτητες για την ακαδημαϊκή τους πορεία, να τους υποστηρίξει στην προσπάθειά τους να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες που εμποδίζουν τη συμμετοχή τους στη μαθησιακή διαδικασία, να αναπτύξουν πλήρως τη φωνολογική επίγνωση και να κατακτήσουν επαρκώς την αναγνωστική ικανότητα και τη γραφή.

— Πείτε μας από τι αποτελείται το «Dyslexia Box». Αποτελείται από 238 κάρτες με χρωματιστή ένδειξη αναλόγως του περιεχομένου τους και της άσκησης για την οποία έχουν σχεδιαστεί, 5 πιόνια, 1 βοηθό ανάγνωσης και το εγχειρίδιο με τις οδηγίες των ασκήσεων.

— Απευθύνεται μόνο σε παιδιά με δυσλεξία; Δεν απευθύνεται αποκλειστικά σε παιδιά με δυσλεξία αλλά σε όλα τα παιδιά του νηπιαγωγείου και των τάξεων του δημοτικού. Υποστηρίζει, ουσιαστικά, την ομαλή μετάβαση του παιδιού από τον προφορικό λόγο στον γραπτό. Γι’ αυτό είναι ένα απαραίτητο εργαλείο για ειδικούς παιδαγωγούς, λογοθεραπευτές, ειδικούς θεραπευτές, νηπιαγωγούς, δασκάλους και γονείς που επιθυμούν να υποστηρίξουν τα παιδιά στην προσπάθειά τους να κατακτήσουν την ανάγνωση και τη γραφή.

12.11.20 – lifo

41

ΘΕΑΤΡΟ

Ο ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΌΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΉΣ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΎ ΘΕΆΤΡΟΥ ΜΙΛΆ ΣΤΗ LIFO ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΠΙΠΤΏΣΕΙΣ ΤΗΣ ΠΑΝΔΗΜΊΑΣ ΣΤΟΝ ΚΛΆΔΟ ΤΟΥ, ΤΑ ΕΠΌΜΕΝΑ ΒΉΜΑΤΑ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΎ ΚΑΙ ΤΗ ΣΗΜΑΣΊΑ ΤΟΥ ΘΕΆΤΡΟΥ ΣΤΗ ΖΩΉ ΜΑΣ.

ναν χρόνο πριν, όλα για τον Δημήτρη Λιγνάδη έμοιαζαν ιδανικά φτιαγμένα: είχε συμπληρώσει 30 χρόνια στο θέατρο, όπου είχε δοκιμαστεί σε ένα ευρύ ρεπερτόριο ως ηθοποιός και σκηνοθέτης, είχε καταθέσει διαπιστευτήρια, είχε νικήσει τα προσωπικά του φαντάσματα του παρελθόντος και στα 55 του, με όσο απόθεμα αυτοπεποίθησης είχε, αναλάμβανε το τιμόνι του Εθνικού Θεάτρου. Σήμερα, τα όνειρα έχουν κόψει ταχύτητα προσωρινά. Τα θέατρα είναι κλειστά. Η κοινωνία και ο κόσμος της τέχνης αναμετριούνται με ένα δεύτερο lockdown. Κι εκείνος, σε ένα από τα λίγα γραφεία στο κτίριο Τσίλερ όπου το φως δεν σβήνει ποτέ, επανασχεδιάζει, μαζί με ελάχιστους συνεργάτες, την επόμενη μέρα. Οι συνθήκες άλλαξαν, η στόχευση επαναπροσδιορίζεται, το ρεπερτόριο επανεξετάζεται, καραμπόλες, μεταθέσεις και απογοητεύσεις ζητούν επειγόντως ενέσεις αισιοδοξίας. Τις έχει, μαζί με ένα εφηβικό πείσμα που τον κάνει να αισιοδοξεί και να συνεχίζει να μάχεται: «Είτε live είτε διαδικτυακά, το χαραγμένο από μένα ρεπερτόριο της περιόδου 2020-2021 θα παιχτεί» λέει και αποκαλύπτει πως το προσεχές διάστημα οι προβολείς στις αίθουσες θα ανάψουν, καθώς, όσες παραστάσεις διακόπηκαν, θα γίνουν σε live streaming. Αποφασισμένος, δε, να δώσει ιδιαίτερη βαρύτητα στην έρευνα, που φέτος θα έχει αντικείμενο το αρχαίο δράμα, μετασχηματίζει το πρώην Μικρό Εθνικό σε Εθνικό Νέων, δημιουργώντας μια στέγη που θα απευθύνεται σε ένα ευρύ ηλικιακό φάσμα και θα εμπλουτίζεται διαρκώς με ποικίλες δράσεις και διαδράσεις. «Με το που ανέλαβα, είδα ποια πράγματα θα μπορούσα να συνεχίσω και ποια θα προτιμούσα να αλλάξουν. Κρατάω ό,τι μου ταιριάζει και μετασχηματίζω ό,τι θεωρώ ότι πρέπει να έρθει πιο κοντά στην κοσμοθεωρία μου. Όπως έχω ξαναπεί, οι διευθυντές αλλάζουν, αλλά ο διευθυντής του θεάτρου παραμένει. Πρόκει-

ται για μια αδιάλειπτη πορεία. Αν ο καθένας ερχόταν για να γκρεμίσει ό,τι χτίστηκε και να φτιάξει τα δικά του, με προοπτική να τα καταστρέψει ο επόμενος, τότε δεν θα μιλούσαμε για συνέχεια αλλά για ένα χωράφι όπου ο καθένας κάνει ό,τι θέλει. Η καλλιτεχνική δημιουργία είναι ένα κλάσμα: στον αριθμητή βρίσκονται οι επιθυμίες, στον παρονομαστή οι δυνατότητες. Μόνο κάποιος που δεν είναι καλλιτέχνης δεν πιστεύει στη συνέχεια στην τέχνη». Μία μέρα πριν από το lockdown τον συναντήσαμε στο γραφείο του στο Εθνικό Θέατρο, να παραδέχεται πόσο του λείπουν οι ανοιχτές, γεμάτες αίθουσες, να φοβάται ότι θα αργήσουμε ως θεατές να μπούμε στη θεατρική κανονικότητα του παρελθόντος, να επιμένει πως «ο πολιτισμός προέρχεται από την παιδεία που υπάρχει σε έναν τόπο» και να εύχεται να παγιωθεί η επιχορήγηση του οργανισμού στα 8 εκατομμύρια ευρώ, από τα 6, που είναι σήμερα. Θα καταφέρει, τελικά, ο καλλιτεχνικός διευθυντής, εν μέσω πανδημίας, να ξεδιπλώσει το όραμά του για το κορυφαίο θέατρο της χώρας και να στριμώξει έναν ολόκληρο θεατρικό κόσμο στις προσταγές του κορωνοϊού; — Πόσο απογοητευτικό είναι για έναν καλλιτεχνικό διευθυντή να αναλαμβάνει μέσα σε τόσο δυστοπική ατμόσφαιρα; Καμιά φορά, αισθάνομαι ότι με προσέλαβαν για αρχιτέκτονα κι εγώ, αντί να χτίζω, προσπαθώ να δω τι δεν θα γκρεμιστεί. Να σας θυμίσω ότι ανέλαβα Σεπτέμβρη, βρήκα ένα πρόγραμμα έτοιμο και δεν είχα χρονικό περιθώριο να αλλάξω τίποτα. Η ηθική μού επέβαλε να συνεχίσω και να διαχειριστώ το πρόγραμμα που είχε ανακοινώσει ο προηγούμενος διευθυντής. Δύο δικές μου σφήνες πρόσθεσα (Μαθήματα Πολέμου ΙΙΙ και Μακμπέθ) μέχρι τον Μάρτιο. Εκεί μας χτύπησε την πόρτα ο κορωνοϊός, οπότε υποχρεωθήκαμε σε άλλον σχεδιασμό και προσαρμογή σε ένα εντελώς νέο τοπίο. Κορωνοϊός - ξεκορωνοϊός, θα καταφέρουμε να μείνουμε ζωντανοί και δημιουργικοί. Έχω εκπαιδευτεί από το σπίτι μου να ανθίζω

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΛΙΓΝΑΔΗΣ

«ΑΝΤΙ ΝΑ ΧΤΙΖΩ ΠΡΟΣΠΑΘΩ ΝΑ ΔΩ ΤΙ ΔΕΝ ΘΑ ΓΚΡΕΜΙΣΤΕΙ»

απο τη ματουλα κουστενη. φωτογραφιεσ: παρισ ταβιτιαν

42 lifo – 12.11.20

στην άσφαλτο.

— Συμφωνείτε με το κλείσιμο των θεάτρων; Πραγματικά, τα θέατρα ήταν μέχρι τώρα ένας ασφαλής, στεγανός, θωρακισμένος από τον κορωνοϊό χώρος. Από τη στιγμή που η υγειονομική επιτροπή και τα νέα πρωτόκολλα ορίζουν ότι πρέπει να διακοπούν κάποιες δραστηριότητες, δεν μπορώ παρά να συμφωνήσω. Όσον καιρό διευθύνω το Εθνικό Θέατρο, κατάλαβα ότι το ευκολότερο πράγμα είναι να κρίνεις και να λιθοβολείς τους θεσμούς. Σέβομαι και κατανοώ απολύτως την αγωνία του κλάδου μου και συμπάσχω με τόσους εργαζομένους. Βρισκόμαστε σε μια πάρα πολύ δύσκολη περίοδο.

— Εν μέσω πανδημίας, η τεχνολογία είναι σύμμαχος της τέχνης ή συγχρόνως και κίνδυνος; Είμαι αισιόδοξος, οπότε δεν πιστεύω ότι η τέχνη μπορεί να πεθάνει λόγω της εξέλιξης. Το θέατρο, ως ζωντανή συμμετοχή στο μιμείσθαι, είναι μια ζωτική ανάγκη του ανθρώπου. Άλλωστε, ένα τεχνολογικό επίτευγμα ήταν και η τηλεόραση, αλλά δεν κατάφερε να το πληγώσει. Κάποτε όλοι έλεγαν: «Αφού έχω την υποκριτική στο σπίτι, γιατί να πάω στο θέατρο;». Η τέχνη, λοιπόν, θα επιβιώσει. Το θέμα είναι να επιβιώσει και το επάγγελμα του ηθοποιού, που δοκιμάζεται μέσα στη λαίλαπα του κορωνοϊού. Ευπρόσδεκτη στη ζωή η τεχνολογία, καθώς μπορεί να λειτουργήσει βοηθητικά, αλλά όχι να αντικαταστήσει το θέατρο – όπως το cyber sex δεν μπορεί να αντικαταστήσει τη φυσική παρουσία. Εγώ, τουλάχιστον, είμαι της γενιάς του live.

— Αισθανθήκατε ότι ο κορωνοϊός πολλαπλασίασε το κλίμα διχασμού και επανέφερε τον διαχωρισμό σε στρατόπεδα μεταξύ καλλιτεχνών; Έναν καυγά τον καταλαβαίνω, μια άδικη κριτική που χρονίζει δεν τη συγχωρώ. Κατανοώ μια θυμική, αυθόρμητη αντίδραση, αλλά σε ό,τι αφορά το άτομό μου και τον οργανισμό του οποίου προΐσταμαι δεν δέχομαι την οποιαδήποτε επίθεση. Φροντίσαμε από την αρχή, σε πλήρη συνεργασία με την εποπτεύουσα αρχή, να δουλέψουν όσο το δυνατόν περισσότεροι ηθοποιοί, να

μην υπάρχουν αποκλεισμοί, να μην κλείσει το θέατρο και με τα οικονομικά που διαθέτουμε να δοθούν πολλαπλές ευκαιρίες. Αλίμονο αν ξεχνούσα ότι είμαι ηθοποιός και σκηνοθέτης και ότι κάποια στιγμή θα ξαναβρεθώ εκεί.

— Νιώθετε προνομιούχος σε σχέση με τους σκηνοθέτες του ελεύθερου θεάτρου όσο έχετε την ασφάλεια της κρατικής ομπρέλας; Σήμερα έχω αρμοδιότητα να διευθύνω το Eθνικό Θέατρο, αλλά βασική μου ιδιότητα είναι αυτή του ηθοποιού και δεν θα την απολέσω ποτέ. Αυτό δεν είναι κάτι που χρειάζεται να υπενθυμίζω στον εαυτό μου, γιατί ούτε ξεχάστηκα ούτε παρασύρθηκα από την εξουσία. Η εξουσία και η άσκησή της έχει ξενύχτια, ευθύνες, πετάγματα από το κρεβάτι. Ανάλογες αγωνίες προκαλεί, βέβαια, σε έναν βαθμό και η υποκριτική. Απλώς, τώρα πια πετάγομαι από το κρεβάτι για τις ερμηνείες των άλλων.

— Σε μια επιτελική θέση η αγωνία πολλαπλασιάζεται; Είμαι τόσο ενοχικός, που οποιοδήποτε λάθος γίνεται, το πρώτο που εξετάζω είναι σε τι έφταιξα. Σε όλη μου τη ζωή, και μάλλον φταίει η μαμά μου γι’ αυτό, με κατατρέχει αυτή η αγωνία. Είναι δυσβάσταχτο να ζεις θεωρώντας πως φταις για όλα τα δεινά του κόσμου. Αν αυτήν τη στιγμή που μιλάμε ακουστεί από το παράθυρο ένας κρότος, το πρώτο που θα σκεφτώ είναι ότι εγώ κάτι έκανα. Όταν μπαίνω σε έναν χώρο ή σε ένα σπίτι, αντί να παρατηρήσω τα ωραία, το πρώτο που βλέπω είναι τα λάθη στη διακόσμηση ή τι μπορώ να διορθώσω. Το ίδιο συμβαίνει με τις σκηνοθεσίες μου, και με τις ερμηνείες μου ακόμα περισσότερο. Όμως, σε ό,τι αφορά το Εθνικό, έχω πολύ ελαφριά τη συνείδησή μου: σήκωσα αμέσως τα μανίκια, προσπάθησα να φέρω τα οικονομικά σε μια κατάσταση προσαρμοσμένη στην πραγματικότητα, φρόντισα τα εργασιακά, που με απασχολούσαν, και συνεργάζομαι μια χαρά με το Σωματείο των Ηθοποιών.

— Τα εργασιακά είναι πάντα μια δύσκολη εξίσωση στους κρατικούς οργανισμούς. Όντως, και μάλιστα εν μέσω πανδημίας οι ισορροπίες δοκι-

μάζονται ακόμα περισσότερο. Ξέρω ότι στην προσπάθειά μου να γίνω ωφέλιμος μακρόπνοα, ίσως γίνω αντιπαθής προσωρινά σε κάποιους, γιατί σίγουρα θα ξεβολευτούν. Πιστεύω βαθιά πως πριν φτάσει κανείς στην επιβολή, που είναι το τελευταίο σκαλοπάτι, χρειάζεται να του δείξεις την πρόκληση. Xρειάζεται να πιστέψουν ότι, εκτός από διεκπεραιωτές, μπορούν να γίνουν και δημιουργικοί. Όλοι οι εργαζόμενοι στο Εθνικό μπορούν να το κάνουν. Βέβαια, οι ανάγκες υποχρεώνουν τον καλλιτεχνικό διευθυντή να είναι την ίδια στιγμή οραματιστής και μάνατζερ. Δηλαδή πραγματιστής και καλλιτέχνης.

— Η κίνησή σας να σκύψετε να φιλήσετε τον μικρό Παρθενώνα το καλοκαίρι στην Επίδαυρο επικρίθηκε. Ήταν λάθος; Δεν με πειράζει καθόλου που επικρίθηκε. Ήταν μια αυθόρμητη αντίδραση, με επίγνωση του ότι ήμασταν σε παγκόσμια μετάδοση, και ήθελα να καταλάβουν όλοι την αξία αυτού που λέγεται «θέατρο» στην Ελλάδα. Ήθελα όλοι να δουν ότι αυτός ο γαμημένος τόπος που λέγεται «Ελλάδα» κι αυτός ο συγγραφέας που λέγεται «Αισχύλος» έχουν μια υπόσταση. Αν έπαιζα ποδόσφαιρο στην ΑΕΚ (καθότι αεκτζής) και έβαζα γκολ, θα φιλούσα τον δικέφαλο αετό, αν έπαιζα στην Εθνική, θα φιλούσα το εθνόσημο. Δεν απολογούμαι σε κανέναν γι’ αυτή μου την κίνηση. Έχω φύγει από αυτήν τη φοβικότητα –που θεωρώ παρελθούσα– απέναντι στα σύμβολα με τα οποία πορεύομαι.

— Ως διευθυντής του Εθνικού λογοδοτείτε στην υπουργό Πολιτισμού. Πολλοί σχολιάζουν τη σχέση σας με την κ. Μενδώνη. Από θέση, δεν σχολιάζω σχόλια. Ιδιαίτερα όσα είναι κακόβουλα και εξυπηρετούν άλλους, εξωκαλλιτεχνικούς σκοπούς. Η θεσμική συνεργασία μου με την ηγεσία του υπουργείου και με την υπουργό είναι άριστη, όπως πρέπει να είναι η σχέση των καλλιτεχνικών διευθυντών με τους προϊσταμένους τους. Ο κορωνοϊός ήταν και παραμένει μεγάλη δοκιμή, αλλά και απόδειξη για τις σχέσεις αυτές. Εγώ οφείλω να επισημάνω για άλλη μια φορά

την ειλικρινή μέριμνα της ηγεσίας του ΥΠ.ΠΟ. να αποτυπωθούν και να επιλυθούν, στο μέτρο του αμέσως δυνατού, τα χρόνια ζητήματα και του Εθνικού Θεάτρου και του κλάδου γενικότερα. Αυτή είναι και η δική μου θέση και πρόθεση. Άλλωστε, η επιλογή του καλλιτεχνικού διευθυντή είναι πολιτιστική και όχι πολιτική.

— Δηλαδή η πολιτική στην τέχνη δεν χωράει; Οτιδήποτε γίνεται δημόσια είναι πολιτική. Με τη στενή έννοια, σε μια συντεταγμένη πολιτεία η πολιτική έχει καθήκον να υπερασπίσει, να προστατεύσει την τέχνη και να την αφήσει ελεύθερη να κάνει τη δουλειά της. Εδώ συχνά κάνουμε όλοι ένα λάθος: λέμε «τέχνη» και θεωρούμε ότι πρόκειται για μια αυθόρμητη δημιουργία του καθενός. Όταν, όμως, μιλάμε για την επαγγελματική της υπόσταση, αυτή θα πρέπει να είναι βοηθούμενη θεσμικά, όπως όλα τα επαγγέλματα, θωρακισμένη εργασιακά, άρα η πολιτική είναι αυτή που οριοθετεί τα πράγματα. Αλλά ως εκεί. Αν με ενδιέφερε η πολιτική, θα γινόμουν πολιτικός. Αλλά προτιμώ να τον υποδύομαι.

— Ποιο είναι το κοινό που ονειρεύεστε να δείτε στο Εθνικό; Αυτό που είχα δει στο Βερολίνο στον Θάνατο του εμποράκου: έναν σκίνχεντ, δίπλα μια κυρία με γούνα με έναν παππού και παραδίπλα έναν έφηβο. Η μέριμνά μου είναι να απευθυνθώ σε όλο τον κόσμο: να υπάρχει εύρος, χωρίς να χαθεί το βάθος.

— Αν έπρεπε να επιλέξετε ανάμεσα σε πέντε καλές κριτικές ή πέντε sold-out παραγωγές, τι θα επιλέγατε; Και στις δύο περιπτώσεις, θα στενοχωριόμουν. Από τότε που βγήκα στο ελεύθερο θέατρο έμαθα –ίσως και από προσωπική ματαιοδοξία– πως οι αίθουσες πρέπει να γεμίζουν. Καταλαβαίνω την εμπορική ανάγκη για την επιβίωση του πράγματος. Ποτέ δεν άραξα πίσω από έναν κρατικό μισθό.

— Τι χάσατε αναλαμβάνοντας το Εθνικό πέρσι; Μπορώ να πω τι έχω πάρει: κιλά, άγχος και εμπειρία. Έχω χάσει την ανεμελιά και τη συχνότητα με την οποία έβλεπα τους φίλους μου.

Φροντίσαμε από την αρχή, σε πλήρη συνεργασία με την εποπτεύουσα αρχή, να δουλέψουν όσο το δυνατόν περισσότεροι ηθοποιοί, να μην υπάρχουν αποκλεισμοί, να μην κλείσει το θέατρο και με τα οικονομικά που διαθέτουμε να δοθούν πολλαπλές ευκαιρίες. Αλίμονο αν ξεχνούσα ότι είμαι ηθοποιός και σκηνοθέτης και ότι κάποια στιγμή θα ξαναβρεθώ εκεί.

12.11.20 – lifo

43

Αυτό είναι το μεγάλο μου καμάρι και σίγουρα είναι και το μεγάλο μου όπλο, γιατί με βοήθησε πάρα πολύ να δημιουργήσω μια προσωπική σχέση με τα προϊόντα. Από πιτσιρίκα είχα μάθει να διακρίνω την καλή πρώτη ύλη, ήξερα ποιο είναι το κολοκυθάκι που έπρεπε να κόψω, ή ποια ντομάτα, όταν μου έδινε η μάνα μου ένα καλαθάκι και μου έλεγε «πήγαινε στο μποστάνι να κόψεις λαχανικά». Την κουβαλάω αυτή την προίκα από 8 χρονών και από την άλλη έχω και την προίκα της αγροτικής οικογένειας, όπου υπάρχει ένας τέλειος καταμερισμός εργασίας, όπου όλοι δουλεύουν και όλοι συνεισφέρουν. Από πολύ μικρή ήξερα ότι έπρεπε να είμαστε χρήσιμοι, άρα έπρεπε με τον τρόπο μου να συνεισφέρω. Κι επειδή απεχθανόμουν την καπνοκαλλιέργεια, κυρίως το ότι πηγαίναμε ντυμένοι με ένα σωρό ρούχα στις 4 το πρωί στην Κωπαΐδα, γιατί είναι κάμπος και έχει φοβερή υγρασία, έπρεπε να επινοήσω έναν τρόπο για να συνεισφέρω, γλιτώνοντας τα καπνά. Ήμουν ονειροπόλα, γεννήθηκα ονειροπόλα, από 4 χρονών ζούσα μια παράλληλη ζωή κάπου αλλού, που το είχα στο μυαλό μου. Τα καπνά με έβγαζαν από τη νόρμα μου, δεν με άφηναν να ονειρευτώ, έτσι πρότεινα, επειδή ήμουν πάρα πολύ πονηρή, να μείνω σπίτι να μαγειρεύω. Και ήταν εκπληκτικό, γιατί στα 12 είχα την απόλαυση να μένω στο σπίτι, μαγειρεύοντας και φτιάχνοντας γλυκά, έχοντας καθημερινή συνεισφορά στην εργασία της οικογένειας. Και το έκανα σχεδόν τέλεια.

q Όταν ήμουν στην ηλικία που έπρεπε να αποφασίσω τι θα κάνω στη ζωή μου, η επαγγελματική μαγειρική ήταν «ένα πράγμα το οποίο έκαναν κάποιοι ευτραφείς κύριοι», δεν είχε λάμψη, ούτε την είχα σκεφτεί ποτέ ως επιλογή. Ήμουν καλή μαθήτρια, δεν υπήρχε περίπτωση να μη σπουδάσω, να μην πάω στο πανεπιστήμιο. Σπούδασα Οικονομικά στη Θεσσαλονίκη και Μάρκετινγκ. Μετά έφυγα και πήγα να κάνω μεταπτυχιακά στο Παρίσι. Υπήρχε μια σχέση με το Παρίσι, γιατί ο αδερφός του πατέρα μου ήταν εκεί και είχε κάνει μια πολύ μεγάλη εταιρεία με ρούχα. Είναι ένας πολύ ταλαντούχος, πανέξυπνος άνθρωπος που ξεκίνησε πραγματικά από το μηδέν και έκανε θαύματα.

q Έκανα, λοιπόν, μεταπτυχιακά στο Μάρκετινγκ, πήρα το Μάστερ και μετά πήγα στην ISEG-Institut Supérieur Européen de Gestion, που είναι από τα πολύ δυνατά σχολεία – θυμάμαι μας έκανε Επικοινωνία ο Σεγκελά. Πήρα δύο μεταπτυχιακά, αλλά από τη στιγμή που πάτησα το πόδι μου στο Παρίσι αισθάνθηκα σαν να είχα ανοίξει ένα μεγάλο παράθυρο και να είδα τον κόσμο. Το Παρίσι είναι σταθμός στη ζωή μου. Αν δεν είχα πάει εκεί στην τρυφερή ηλικία των 22 ετών, ίσως να μην είχα βρει ποτέ τη ρότα μου στη γαστρονομία. Έκανα διάφορες ψιλοδουλειές, αριστερά-δεξιά, δούλεψα και στον θείο –να ’ναι καλά, γιατί με βοήθησε–, κι έπαιρνα κάποια χρήματα για να τα βγάλω πέρα, γιατί οι γονείς μου με είχαν βοηθήσει στον πρώτο κύκλο σπουδών μου και δεν άντεχαν άλλο οικονομικά. Όλα μου τα χρήματα τα έτρωγα σε εστιατόρια. Ξαφνικά, ζω μόνο γι’ αυτό. Ανακαλύπτω τις κουζίνες του κόσμου, κάτι που αγνοούσα. Στη Θεσσαλονίκη, όπου ήμουν φοιτήτρια, η σχέση με το φαγητό ήταν αυτή της θρυλικής ταβέρνας και τα δέκα βήματα στην άμμο – εκεί που τρώγαμε, εκεί χορεύαμε. Είχαμε μια σχέση περίεργη με το φαγητό.

Σεφ. Γεννήθηκε στην Κυρτώνη Φθιώτιδας, ζει μεταξύ Παρισιού και Αθήνας.

ΝΙΚΟΛΆΟΥ

q Είμαι γέννημα θρέμμα αγροτικής οικογένειας της ελληνικής επαρχίας – οι γονείς μου ήταν καπνοκαλλιεργητές.

q Με το Παρίσι αλλάζουν όλα. Αφού μπουκώνομαι από εθνικές κουζίνες και από γαλλική κουζίνα –δεν υπήρχε βιβλίο που να μην αγοράσω, διάβαζα με πάθος την ιστορία της–, ξαφνικά, αρχίζω να βλέπω. Ψάχνω να βρω ποια είναι η καλύτερη σχολή γαστρονομίας, αυτή στην οποία έρχονταν απ’ όλο τον κόσμο για να μάθουν γαλλική κουζίνα –ήταν η Cordon Blue– και σηκώνομαι και πάω. Ήταν ακόμα στα παλιά κτίρια, έμπαινες κι έτριζαν τα πατώματα. Οι μυρωδιές έρχονταν από τις κουζίνες κι εγώ χαμογελούσα κι ευχαριστιόμουν λες και μύριζα γαλλικά αρώματα, μια αύρα μαγική πλανιόταν, που με έκανε να πω «Παναγιά μου, αυτό είναι το σπίτι μου!». Τα νέα, όμως, δεν ήταν καλά, γιατί ήταν πάρα πολύ ακριβή σχολή. Έπρεπε να βρω τρόπο να την πληρώσω, οπότε αρχίζει το ελληνικό μπλα-μπλα. Τους πείθω, από τα δύο χρόνια που ήταν συνολικά, να κάνω το ένα, με την προϋπόθεση να δώσω εξετάσεις. Οι εξετάσεις αφορούσαν την ιστορία της γαλλικής μαγειρικής και βασικές γνώσεις σε σος και ζύμες γαλλικές, σε τεχνικές όπως ήταν οι κοπές, τα οποία εγώ είχα μάθει από βιβλία. Δεν είχα ξανακάνει μαθήματα μαγειρικής. Ήταν όμως τόσο το πάθος και το θράσος του νέου ανθρώπου που αισθάνεται ότι του ανήκει αυτό που πάει να κάνει, και κατ’ επέκταση ο κόσμος όλος, που τους γοήτευσα. Βρέθηκαν απέναντι από έναν άνθρωπο στον οποίο δεν μπορούσαν να αντισταθούν, όχι επειδή ήμουν τέλεια, αλλά επειδή ήθελα πάρα πολύ αυτό που πήγα να κάνω. Περίπου στα μισά του πρώτου έτους, όταν ήμασταν στα μαθήματα που είχαν να κάνουν με τις ζύμες, τολμώ και λέω «να σας δείξω τι κάνει η γιαγιά μου στην Ελλάδα; Πώς είναι το ζυμαράκι για μας και πώς φτιάχνονται οι πίτες;». Πηγαίνω σε ένα ξυλουργείο και μου κόβουν ένα στρογγυλό ξύλο, όσο μπορούσαν πιο λεπτό, και με αυτόν τον αυτοσχέδιο πλάστη ανοίγω τα λεπτά φύλλα που κάνουμε για τον μπακλαβά. Κι εκεί παθαίνουν σοκ. Όταν τελείωσα, ένας καθηγητής μού είπε «την ώρα που άνοιγες το φύλλο, αισθανόμουν σαν να ακούω μουσική. Μας είχε συνεπάρει τόσο πολύ η εικόνα, που ήθελα να το μοιραστώ, να το ζήσουν κι άλλοι». Οπότε αρχίζω να κάνω ζύμες ελληνικές, μεσογειακές, σαν μάθημα σε όλα τα παιδιά στο δεύτερο έτος της σχολής. Έμεινα πολλά χρόνια εκεί, γιατί δούλευα πλέον, βοηθούσα τους καθηγητές. Τώρα είμαι επίτιμο μέλος. Κάνω ελληνική μαγειρική και τους δείχνω τη γοητεία των ελληνικών προϊόντων. Εκεί η φέτα έχει βρει τη χαρά της, γιατί για κάποια ελληνικά προϊόντα είμαι πάρα πολύ περήφανη.

AΘΗΝΑΊΟΙ

q Μετά πήγα για λίγο σε κάποια εστιατόρια και άρχισε η περιπέτεια με το Evi Evane. Η αδερφή μου ήταν επίσης στο Παρίσι, έκανε κι αυτή μεταπτυχιακά και είχε παντρευτεί ήδη με έναν Έλληνα του εξωτερικού, η οικογένεια του οποίου είχε πάντα ελληνικά εστιατόρια στο Quartier Latin. Μόλις είχε προηγηθεί η εποχή που τα ελληνικά εστιατόρια στο Quartier Latin έβγαζαν πολλά χρήματα, αλλά όλο αυτό που έκαναν ήταν τουριστικό – και το ήξεραν οι άνθρωποι. Έσπαγαν πιάτα, έμπαιναν μέσα Γαλλίδες και χόρευαν, ήταν το greek καμάκι στην είσοδο, μια τουριστική εκδοχή του ελληνικού φαγητού και της ελληνικής διασκέδασης που είχε έρθει ο καιρός να αλλάξει.

q Με την αδερφή μου τη Μαρία αποφασίσαμε ότι είχε έρθει η ώρα να δείξουμε στους Γάλλους το αληθινό πρόσωπο της ελληνικής κουζίνας. Και για μας η ελληνική κουζίνα δεν είναι μία. Η ελληνική κουζίνα είναι τοπική κουζίνα, άρα είναι η κουζίνα της Πελοποννήσου, της Ηπείρου, της Κρήτης, της Μακεδονίας, των νησιών, και έπρεπε αυτό να τους δώσουμε να το καταλάβουν. Το μενού έγινε έτσι, πιάτα από κάθε περιοχή, αρνάκι όπως στην Πελοπόννησο, καλτσουνάκια και «παλληκάρια» όπως στην Κρήτη, όλα τα πιάτα ήταν από τόπους ελληνικούς. Και το ένα έφερε το άλλο. Οι δυσκολίες ήταν ατέλειωτες. Πας πού; Να δείξεις τι; Φαγητό στη Γαλλία και στους Γάλλους, που είναι οι πιο δύσκολοι πελάτες του κόσμου; Αν υπάρχουν συστατικά επιτυχίας, αυτά είναι το πάθος, η εξυπνάδα, η αντίληψη, το ταλέντο, πάνω απ’ όλα όμως είναι δουλειά, δουλειά, δουλειά. Μετά έρχονται τα traiteurs, χώροι εστίασης στη Γαλλία όπου πουλούν έτοιμα φαγητά για το σπίτι και προϊόντα. Φέρνουμε τα πρώτα 120 ελληνικά προϊόντα από μικρούς παραγωγούς και πουλάμε το δικό μας φαγητό. Οπότε το ένα βοηθάει το άλλο. Έρχονται να πάρουν τον ταραμά, για τον οποίο είμαστε διάσημοι, και τους λες «μα, δεν μπορεί, πρέπει να πάρετε αυτό το κριτσινάκι, αυτό το παξιμάδι από χαρούπι από την Κρήτη, για να τα δοκιμάσετε μαζί». Κι έτσι το ένα πουλάει το άλλο.

q Όταν ξεκινήσαμε το εστιατόριο, ο Γάλλος είχε την εικόνα του τουριστικού ελληνικού φαγητού, το σουβλάκι. Δεν είχε στο μυαλό του ότι υπήρχε ελληνική κουζίνα, ελληνική μαγειρική. Όσα ήξερε ήταν απλά πιάτα, ήταν λίγο κρασί, λίγο θάλασσα και τ’ αγόρι μου. Είχαν έρθει το καλοκαίρι στις ταβέρνες στην Ελλάδα κι όλο αυτό τούς δημιουργούσε μια νοσταλγία, αλλά δεν είχε δομή αυτό το πράγμα, ούτε παρελθόν. Αρχίσαμε να κάνουμε αναφορές στα συμπόσια και στην

44 lifo – 12.11.20

απο τον m.hulot φωτογραφιeσ: παρισ ταβιτιαν

μια εικονα χιλιεσ λεξεις Η ινσταγκραμική προσέγγιση του φαγητού δεν είναι απαραίτητα κάτι κακό, γιατί η εικόνα είναι χίλιες λέξεις. Όταν υπάρχουν, όμως, λέξεις πίσω από την εικόνα. Γιατί εδώ έχουμε εικόνα χωρίς λέξεις. Είναι όπως με τη μοριακή κουζίνα, που ξεφούσκωσε. Αυτό που μένει τελικά είναι η γεύση και η παιδεία. Η προσπάθεια να εντυπωσιάσεις πάει με το νεαρό της ηλικίας και δεν θέλω να βγάλω την ουρά μου απ’ έξω. Κι εγώ μικρότερη ήθελα όποιος έβλεπε το πιάτο μου να ενθουσιάζεται. Τώρα θέλω να φάει την πρώτη μπουκιά και να του δημιουργήσω συναίσθημα. Να πει «αχ, μανούλα μου!». Από το φαΐ μου θέλω πλέον ασφάλεια συναισθηματική, γιατί έτσι είμαι τώρα. Δεν έχω να αποδείξω τίποτα και σε κανέναν.

12.11.20 – lifo

45

q Και ήρθαν οι εκπομπές μαγειρικής που έκανα στα γαλλικά κανάλια, ήρθαν όλα τα καλέσματα, γιατί ξαφνικά η Ελλάδα υπήρχε στα γαστρονομικά φεστιβάλ όλου του κόσμου. Και καλούσαν εμένα. Στην ουσία, δεν καλούσαν εμένα, καλούσαν την Ελλάδα, με φώναζαν «Dina, la Grecque», δεν ήξεραν καν όλο το όνομά μου. Μόνο το Dina. Ήμουν η Ελληνίδα η Ντίνα που κουβαλούσα όλο αυτό που κουβαλάμε στα μέρη μας: τη χαρά μου, την ενέργεια –πολλές φορές είχα προϊόντα και τους έδινα–, όλο αυτό που ήταν για μένα η Ελλάδα, και που ήμουν εγώ. Αυτή ήταν η πιο μεγάλη μου επιτυχία. Τώρα πια έχω πιο προσωπικές σχέσεις με τον Alain Ducasse και του μιλάω για τη γαστρονομική παράδοση της Κέρκυρας, που λατρεύει – έχει σπίτι εκεί. Μάλιστα, του έχω χαρίσει ένα κομπολόι, που είναι το φετίχ του. Πέρυσι την άνοιξη με κάλεσε στο Μονακό να κάνω την καλοκαιρινή έναρξη του μεσογειακού εστιατορίου που έχει εκεί. Ήθελε να αρχίσει με την Ελλάδα και την Ντίνα Νικολάου, γιατί γι’ αυτόν είναι η Ελλάδα μαγειρικά. Είναι φίλος μου ο μοναδικός Guy Savoy, ο καλύτερος σεφ του κόσμου τα τελευταία 25 χρόνια, με 3 αστέρια Mισελέν. Έρχεται στο μπιστρό μας και τρώει και μπαίνοντας μου λέει «κάνε αυτά που ξέρεις, τα δικά σου». Αυτή είναι η επιτυχία μου. Αυτή είναι η επιτυχία της ελληνικής κουζίνας.

Ντίνα Νικολάου

αρχαία ελληνική κουζίνα και ήταν μαγικό, γιατί τους δείχναμε ότι, πρώτα απ’ όλα, σ’ εμάς η μαγειρική ήταν πολιτισμός. Και ήταν και κάτι παραπάνω, ήταν ψυχογράφημα. Ο μάγειρας στην αρχαία Ελλάδα ήταν και γιατρός – και αρνιόταν να μαγειρέψει για κάποιον που δεν γνώριζε. Έπρεπε να ξέρει για ποιον μαγειρεύει. Ξεκίνησα μια σειρά από παρουσιάσεις της αρχαίας ελληνικής κουζίνας στην ελληνική πρεσβεία στο Παρίσι και οι γυναίκες των υπόλοιπων πρέσβεων, που τις παρακολούθησαν, με κάλεσαν να κάνω το ίδιο σε όλες τις πρεσβείες. Μελέτησα πάρα πολύ, έπεσα με τα μούτρα στην αρχαία ελληνική κουζίνα, γιατί σαφώς όλα τα είπαν οι αρχαίοι Έλληνες, αλλά εμείς έπρεπε να τα κατανοήσουμε και, πάνω απ’ όλα, να το περάσουμε στον κόσμο με αξιοπρέπεια. Με τρόπο γοητευτικό. Δεν είχα μεγάλη δυσκολία, γιατί οι Γάλλοι γοητεύονται με την αρχαία Ελλάδα, όπως και όλοι οι ξένοι. Και το «εκμεταλλεύτηκα» αυτό, το χρησιμοποίησα όμορφα, γιατί κι εγώ το είχα ανάγκη, ήταν ανάταση ψυχής. Έπρεπε να πατήσω σε έναν πολιτισμό και σε μια ιστορία πάνω στην οποία θα έχτιζα. Είχα το σωστό ελληνικό προϊόν, την πρώτη ύλη, και γι’ αυτό είχε φροντίσει ο ήλιος και το μαγικό κλίμα της Ελλάδας, αλλά αυτό έπρεπε να το διαδώσουμε.

q Στα σάιτ και στα μπλογκ γίνεται χαμός, κι η κουτσή Μαρία ασχολείται με τη μαγειρική. Έχει και Instagram και βάζει όλη μέρα πιάτα, είναι τραγικό. Ασχολούνται με τοπικές κουζίνες και δεν έχουν ιδέα, ούτε μνήμες, ούτε παιδεία. Μπορεί να ήταν δύσκολη η αγροτική ζωή, αλλά ήμασταν ευτυχισμένα παιδιά. Είχαμε σχέση με τις εποχές και κάθε φαγητό σήμαινε κάτι. Έβλεπα να μαζεύουν το γάλα για να κάνουν τραχανά, στο δημοτικό πήγαινα, και σκεφτόμουν «οχ, αρχίζουν τα σχολεία». Έβλεπα να μαζεύονται οι γυναίκες τα Χριστούγεννα για να ανοίξουν φύλλο για τον μπακλαβά, με αμύγδαλα και καρύδια (εμείς έχουμε πολλά καρύδια στην Κυρτώνη), και καίγανε το ελαιόλαδο και το έριχναν από πάνω και το τελευταίο φύλλο γινόταν σγουρό σαν μπαλαρίνα. Το λέω και μου ’ρχεται να κλάψω, γιατί έχω στη μύτη μου τη μυρωδιά από το ελαιόλαδο πάνω στο καρύδι. Η γεύση έχει μνήμη. Αν δεν την έχεις, πρέπει να αποκτήσεις γνώση, και για να αποκτήσεις γνώση πρέπει να είσαι ένας σεμνός, έξυπνος άνθρωπος. Είναι πολλοί οι άνθρωποι που δεν έχουν όρια, έκαναν έναν καλό κεφτέ και νομίζουν ότι μπορούν να κατακτήσουν τη μαγειρική.

q Κάθε πιάτο έχει τον μύθο του. Ή προσωπικό, που αφορά τη σχέση που έχεις εσύ με το συγκεκριμένο φαγητό, ή έναν μύθο που έχει να κάνει με την πρώτη ύλη, με την τοπική κουζίνα και με το τι κενά έρχεται να καλύψει το συγκεκριμένο φαγητό σε κάποιες περιόδους της Ιστορίας. Δες τις πίτες στην Ήπειρο. Γιατί διαδόθηκαν τόσο; Επειδή οι άνθρωποι ήταν κτηνοτρόφοι και έπρεπε να φύγουν και να πάρουν μαζί τους κάτι να τραφούν για δυο-τρεις μέρες. Η πίτα τούς κρατούσε, δεν πεινούσαν, και μπορούσε και να διατηρηθεί χωρίς να χαλάσει. Όλα έχουν μια ιστορία πίσω τους κι αυτό είναι πολύ ωραίο. Αυτό στη Γαλλία το δούλεψα πάρα πολύ, τον μύθο πίσω από το φαγητό.

q Υπάρχει ένα όριο μέχρι το οποίο μπορείς να πειράξεις ένα πιάτο όταν θες να πεις ότι είναι παραδοσιακό. Μπορείς να πεις ότι έχεις εμπνευστεί από κάποιο παραδοσιακό πιάτο, είναι κάτι διαφορετικό αυτό, αλλά δεν μπορείς να πεις ότι κάνεις παραδοσιακή κουζίνα και να έχεις αλλάξει όλη τη βασική δομή του πιάτου. Πρέπει να είσαι ξεκάθαρος. Η κουζίνα θέλει αλήθεια, τίποτα δεν πρέπει να είναι μπερδεμένο, όπως δεν πρέπει να είναι μπερδεμένες ούτε οι γεύσεις. Θέλεις υφές διαφορετικές, γιατί η μονοτονία δεν μας αρέσει, αλλά από μόνη της η γεύση δεν λέει τίποτα. Αν σου κλείσω τα μάτια, τα αυτιά, τη μύτη, πώς θα γευτείς; Η γεύση έχει την ανάγκη όλων των αισθήσεων για να λειτουργήσει. Και, από την άλλη, χρειάζεται να υπάρχει αλήθεια γύρω από αυτό, πρέπει να ξέρεις. Μπορεί να θες πολυπλοκότητα στο πιάτο, να έχεις όγκους, να έχεις επίπεδα, γιατί σε κάθε πιάτο λειτουργούν όλες οι τέχνες, η αρχιτεκτονική, η γραφιστική, η ζωγραφική, η γλυπτική. Οι σεφ είμαστε και λίγο καλλιτέχνες. Γι’ αυτό στη μαγειρική πρέπει να βρούμε έξυπνους ανθρώπους, γιατί είναι κάτι πολύπλοκο. Στις σχολές όπου διδάσκω έρχονται και με βρίσκουν γονείς και μου λένε «κυρία Νικολάου, δεν τα παίρνει τα γράμματα, να τον σπρώξουμε στη μαγειρική». Και τους λέω «μην τον σπρώξετε στη μαγειρική, γιατί στη μαγειρική δεν πρέπει μόνο να παίρνει τα γράμματα, αλλά και να έχει επαφή με τις τέχνες, να είναι και άνθρωπος που του αρέσει η καινοτομία, να είναι πολίτης του κόσμου, να μιλάει γλώσσες, να θέλει να ταξιδεύει, να θέλει να δοκιμάζει, να μην είναι ρατσιστής, να ’χει ελεύθερο πνεύμα, έξυπνο. Είναι πάρα πολλά. Δεν θέλω έναν άνθρωπο που δεν παίρνει τα γράμματα».

q Τη γυναικεία φύση την έχουν μάθει, με το που έρχεται στον κόσμο, να αγκαλιάζει τη λέξη «φροντίδα».

ΙNFO

Το πιο πρόσφατο βιβλίο της Ντίνας Νικολάου, Τα καλύτερα νηστίσιμα της Ντίνας, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μίνωας. https://dinanikolaou.gr/

46 lifo – 12.11.20

Δεν έχω να αποδείξω τίποτα και σε κανέναν. Αυτή η πιτσιρικαρία, όμως, που έχει βγει και κάνει πολύ ωραία πράγματα –γιατί έχουμε πολύ δυνατούς νέους σεφ–, έχει ανάγκη το «γουάου!».

Φροντίζεις από μικρό κοριτσάκι και όσο μεγαλώνεις τόσο πιο πολύ φροντίζεις, την οικογένειά σου, τον άντρα σου, τη μαμά σου, τον μπαμπά σου. Αυτόματα η κοινωνία τη φροντίδα έρχεται να τη ρίξει στη γυναίκα. Και ίσως επειδή η ζύμη είναι φροντίδα, και επειδή έχουμε μια εικόνα με τα γυναικεία χέρια μέσα στη ζύμη, το ψωμί συνδέεται περισσότερο με τα χέρια της γυναίκας παρά με τα αντρικά. Βέβαια, οι πιο μεγάλοι αρτοποιοί είναι άντρες, γιατί το ζύμωμα χρειάζεται φυσική δύναμη. Όμως, όσο πιο πολλοί άντρες υπάρχουν στον χώρο, τόσο πιο πολύ προωθούνται άντρες. Ακούω από τα κορίτσια τι γίνεται στις κουζίνες και έχω μαλώσει πολλούς άντρες συναδέλφους. « Έλεος, βγάλτε τα κορίτσια από την “κρύα” κουζίνα, γιατί τα αφήνετε να κόβουν μόνο σαλάτες; Γιατί παίρνετε δίπλα σας μόνο αγόρια;». Υπάρχει μια σεξιστική στάση απέναντι στη γυναίκα. Πρέπει να πάψει να είναι δεύτερη στην κουζίνα. Είναι και η φύση της τέτοια που κάνει πολύ πιο δύσκολα τα πράγματα. Είναι λίγες οι γυναίκες που μπορούν να αναρριχηθούν και να φτάσουν ψηλά. Τα πέντε χρόνια που μια γυναίκα γίνεται μαμά είναι τα πιο παραγωγικά και μπορεί να την αφήσουν πίσω, ενώ αυτό δεν επηρεάζει έναν άντρα. Κακά τα ψέματα, πιο πολύ την έγνοια των παιδιών την έχει η γυναίκα παρά ο άντρας. Δεν είναι συμβατό το επάγγελμα του σεφ με τη μητρότητα. Είναι δύσκολο επάγγελμα, ενδεχομένως δεν έχουν τη φυσική αντοχή, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν είναι ικανές να το κάνουν. Με τα τεχνικά μέσα που έχουμε πλέον στην κουζίνα, δεν χρειάζεται τόση φυσική αντοχή όση παλιότερα. Είναι όλα υπέρ μας. Και πρέπει να ακούγεται η γυναικεία φωνή στην κουζίνα, για πάρα πολλούς λόγους. Είναι λάθος αυτό που κάνουν τα μέσα επικοινωνίας, που αγαπούν πιο πολύ τους άντρες στη μαγειρική.

q Το πιο μεγάλο μου όφελος από την ασχολία μου με τη μαγειρική είναι ότι μπορώ συνέχεια να κοντράρομαι με τη δημιουργικότητά μου. Αυτό δεν σταματάει ποτέ, γιατί ποτέ δεν θα τα ξέρεις όλα. Κάθε χρόνο αισθάνομαι και πιο φτωχή σε αυτά που ξέρω. Θα ήθελα να μπορούσα να μηδενίσω και να γίνω πάλι 20, με τις γνώσεις που έχω τώρα, για να έχω μπροστά μου τον χρόνο να μάθω όλα αυτά που δεν θα προλάβω. Αυτό με βοηθάει να μένω νέα.

12.11.20 – lifo

47

αφιέρωμα

Eνέργεια Περιβάλλον

Ένα αφιέρωμα της LiFO σε όλες τις πρόσφατες εξελίξεις στον τομέα της ενέργειας επιμελεια: μαχη τρατσα

2 lifo – 12.11.20

Φάκελος 2

Νομοσχέδιο-τομή για την ανακύκλωση Ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας κ. Κωστής Χατζηδάκης γράφει στη LiFO για τα επόμενα πράσινα βήματα της Ελλάδας.

6

Το περιβάλλον κορυφαία προτεραιότητα για τους Έλληνες στη μεταCοvid-19 εποχή To 90% των Ελλήνων πιστεύει ότι μετά την πανδημία θα πρέπει να κάνουμε περισσότερα για την προστασία του πλανήτη και την ανακύκλωση.

8

Eξοικονομώ - Αυτονομώ: Έρχεται κύμα κτιριακών ανακαινίσεων Ένα… πράσινο κύμα ενεργειακών ανακαινίσεων κτιρίων ξεκινά το επόμενο διάστημα, το οποίο, με μαγιά περίπου 1 δισ. ευρώ τον χρόνο, θα κινητοποιήσει πολλαπλάσια κονδύλια την επόμενη δεκαετία, δίνοντας ανάσα ζωής στον κατασκευαστικό κλάδο.

10

Οι μετακινήσεις πελατών, οι μάχες προσφορών και το δεύτερο lockdown Όλες οι σημαντικές κινήσεις στον τομέα της ενέργειας.

12

Αλλάζει ο χάρτης της αγοράς αερίου

ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Σε εξέλιξη μεγάλες επενδύσεις σε υποδομές φυσικού αερίου. Προχωρούν επεκτάσεις νέων δικτύων σε μεγάλα αστικά κέντρα της χώρας. Αυξάνεται η διείσδυση αερίου στα νοικοκυριά. Ποιες εταιρείες πρωταγωνιστούν στο λιανεμπόριο φυσικού αερίου;

14

Ξεκίνησε η πράσινη ενεργειακή επανάσταση Επενδυτική καταιγίδα σε έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας από μεγάλους ελληνικούς και πολυεθνικούς ομίλους φέρνει η πορεία απεξάρτησης της χώρας από το «κάρβουνο».

12.11.20 – lifo

3

αφιέρωμα ενέργειαπεριβάλλον

Νομοσχέδιο-τομή για την ανακύκλωση

Ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας κ. Κωστής Χατζηδάκης γράφει στη LiFO για τα επόμενα «πράσινα» βήματα της Ελλάδας.

4 lifo – 12.11.20

από το 2019 η ελλάδα διαθέτει μια πράσινη κυβέρνηση. Όχι στα λόγια αλλά στην πράξη. Και δεν το λέω εγώ αυτό, αλλά ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν, Φρανς Τίμερμανς, ο οποίος χαρακτήρισε τον Κυριάκο Μητσοτάκη τον πιο «πράσινο πρωθυπουργό που είχε ποτέ η Ελλάδα»! Το αποδεικνύουν όμως και οι πολιτικές που έχουμε βάλει μπροστά ως υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας: η απεξάρτηση από τη χρήση του βρόμικου λιγνίτη στην παραγωγή ηλεκτρισμού, η επιτάχυνση των ηλεκτρικών διασυνδέσεων των νησιών για να κλείσουν τα φουγάρα της ΔΕΗ στα νησιά, τα προγράμματα εξοικονόμησης ενέργειας ύψους 3 δισεκατομμυρίων ευρώ μέχρι το 2023, η προώθηση της ηλεκτροκίνησης, η ενίσχυση της προστασίας των περιοχών Natura με πόρους από το Ταμείο Ανάκαμψης, η μεταρρύθμιση της χωροταξίας με το βλέμμα στραμμένο στην προστασία του περιβάλλοντος και, τέλος, η ολοκληρωμένη διαχείριση των απορριμμάτων και η ενίσχυση της ανακύκλωσης, που είναι και το θέμα του σημερινού μου άρθρου. Έχουμε κάνει ήδη πολλά σε αυτό το τελευταίο μέτωπο: κλείνουμε όλους τους χώρους ανεξέλεγκτης διάθεσης απορριμμάτων (τους λεγόμενους ΧΑΔΑ) μέχρι το τέλος του 2022. «Τρέχουμε» τη γρήγορη δημοπράτηση 17 σύγχρονων μονάδων επεξεργασίας απορριμμάτων μέσα στο 2020. Παρουσιάσαμε το νέο Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων με φιλόδοξους στόχους, όπως η αύξηση της ανακύκλωσης από το 20% που είναι σήμερα στο 55% το 2025. Επίσης, ήμασταν μεταξύ των πρώτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης που ενσωματώσαμε την κοινοτική οδηγία για την απόσυρση των πλαστικών μιας χρήσης από τον Ιούλιο του 2021 (στο Δημόσιο από τις αρχές του 2021), την οποία ενισχύσαμε με επιπλέον εθνικά μέτρα. Δεν μείναμε όμως σε αυτά. Επεξεργαστήκαμε και παρουσιάσαμε πριν από μία εβδομάδα το νομοσχέδιο για την ανακύκλωση, μια μεταρρύθ-

μιση που βάζει την Ελλάδα σε μια νέα εποχή στο ζήτημα αυτό. Εστιάζω στις 5 σημαντικότερες τομές του νομοσχεδίου: 1. Εισάγουμε τα 4 ρεύματα ανακύκλωσης. Πλαστικό, γυαλί, μέταλλο και χαρτί θα συλλέγονται πλέον χωριστά.

2. Όλα τα νέα κτίρια που κατασκευάζονται θα έχουν υποχρεωτικά χώρους υποδοχής γι’ αυτά τα 4 ρεύματα ανακύκλωσης.

3. Θέτουμε τις βάσεις ώστε τα νοικοκυριά που παράγουν λιγότερα απόβλητα ή/και ανακυκλώνουν περισσότερο να πληρώνουν λιγότερα δημοτικά τέλη! Διότι θέλουμε να επιβραβεύσουμε στην πράξη την ανακύκλωση.

4. Οι δήμοι που θάβουν και δεν ανακυκλώνουν θα πληρώνουν υψηλότερο τέλος ταφής στο Δημόσιο. Είναι ένα αντικίνητρο για τους δήμους που επιμένουν να οδηγούν τα απόβλητά τους στην ταφή, ούτως ώστε να τελειώνουμε με τις χωματερές στην Ελλάδα και να προχωρήσουμε επιτέλους στην ανακύκλωση!

5. Τα πρόστιμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα μετακυλίονται στους δήμους και στις επιχειρήσεις που τα προκαλούν. Διότι δεν είναι δίκαιο όλοι οι φορολογούμενοι να πληρώνουν για όσους παρανομούν! Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Ελλάδα έχει μείνει πίσω σε αυτά τα θέματα σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρωπαϊκή Ένωση. Είμαι ωστόσο πεπεισμένος ότι μπορούμε να καλύψουμε το χαμένο έδαφος. Και το νομοσχέδιο που επεξεργαστήκαμε για την ανακύκλωση δείχνει ότι με σχέδιο και πολιτική βούληση μπορούμε να πετύχουμε. Στόχος αυτής της μεγάλης μεταρρύθμισης είναι η ανακύκλωση να γίνει μέρος της καθημερινότητάς μας. Το χρωστάμε στους εαυτούς μας, το χρωστάμε στο περιβάλλον, το χρωστάμε, πάνω απ’ όλα, στα παιδιά μας!

Η Τράπεζα Πειραιώς πρωταγωνιστεί στην περιβαλλοντική και κλιματική αναβάθμιση της χώρας, διαμορφώνοντας μια νέα πραγματικότητα, φιλική προς το περιβάλλον.

Η

μεγάλη διεθνής κινητοποίηση που είχε ξεκινήσει με στόχο τη διαμόρφωση συνθηκών βιώσιμης ανάπτυξης, ώστε να αντιμετωπιστεί η επείγουσα παγκόσμια πρόκληση της κλιματικής αλλαγής, κάθε άλλο παρά έχει τεθεί στο περιθώριο λόγω των συνθηκών της κρίσης που έχει προκαλέσει η πανδημία. Αντίθετα, αυτές οι συνθήκες ανέδειξαν με τον πλέον εμφατικό τρόπο τη σύνδεση των οικονομικών δραστηριοτήτων με τα μεγάλα θέματα του περιβάλλοντος και της προστασίας της βιοποικιλότητας. Όπως είναι γνωστό, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θέσει ως στόχο να καταστεί η πρώτη κλιματικά ουδέτερη ήπειρος έως το 2050, κάτι που απαιτεί ευρύ μετασχηματισμό της ευρωπαϊκής οικονομίας και σημαντικές επενδύσεις που θα χρηματοδοτήσουν τη μετάβαση σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Αντίστοιχες κατευθύνσεις ακολουθεί και η ελληνική οικονομία, θέτοντας συγκεκριμένους στόχους για την ενεργειακή μετάβαση, ώστε να επιτύχει την πλήρη κατάργηση του λιγνίτη έως το 2028 και τη διείσδυση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας κατά τουλάχιστον 35% στο ενεργειακό μείγμα έως το 2030 – από το 18% που είναι σήμερα.

Η ΤΡΑΠΕΖΑ ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΟΣ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΕΘΝΗ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ Για την Τράπεζα Πειραιώς, η υποστήριξη αυτής της μετάβασης και ευρύτερα του μετασχηματισμού της ελληνικής οικονομίας με στόχο τη βιώσιμη ανάπτυξη αποτελεί κεντρική στρατηγική επιλογή. Η τράπεζα συμμετέχει ενεργά σε μία από τις πιο σημαντικές διεθνείς πρωτοβουλίες στο πεδίο προώθησης της βιώσιμης ανάπτυξης, που είναι οι Αρχές Υπεύθυνης Τραπεζικής του UNEP FI, στη δημιουργία των οποίων συμμετείχε από την πρώτη στιγμή μαζί με 29 τράπεζες απ’ όλον τον κόσμο. Οι Αρχές καλούν τις τράπεζες να πρωταγωνιστή-

Η κλιματική αλλαγή στο επίκεντρο της νέας παγκόσμιας κρίσης

σουν, ενισχύοντας με χρηματοδοτήσεις την αειφόρο ανάπτυξη, και με αυτόν τον ουσιαστικό τρόπο να συνεισφέρουν στην εφαρμογή της Συμφωνίας του Παρισιού για το κλίμα και στους παγκόσμιους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης (Sustainable Development Goals). Ένας από τους κεντρικούς άξονες αυτής της προσπάθειας είναι η ανακατανομή των χρηματοδοτικών πόρων για την ενίσχυση επενδύσεων σε ΑΠΕ και την εξοικονόμηση ενέργειας με βάση τους ειδικότερους στόχους της Ε.Ε. και κάθε χώρας ξεχωριστά. Η Τράπεζα διαμορφώνει ένα σύγχρονο σύστημα χρηματοδοτήσεων με στόχο την παροχή ουσιαστικών κινήτρων χρηματοοικονομικής ανταγωνιστικότητας μέσω υιοθέτησης περιβαλλοντικών αρχών και στόχων, συμβάλλοντας με αυτόν τον τρόπο ενεργά στην περιβαλλοντική και κλιματική αναβάθμιση της χώρας. Σημειώνεται ότι η Πειραιώς διατηρεί το μεγαλύτερο δανειακό χαρτοφυλάκιο καθαρής ενέργειας στη χώρα, που ξεπερνά το 1,7 GW. Συνολικά, οι χρηματοδοτήσεις σε ιδιώτες και επιχειρήσεις για την υλοποίηση έργων που εντάσσονται στην πράσινη επιχειρηματικότητα ανέρχονται σε €1,5 δισ. (ενεργά δανειακά υπόλοιπα στο τέλος του 2019). Το μεγαλύτερο μέρος των χορηγήσεων καταλαμβάνουν τα έργα Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και ειδικότερα τα φωτοβολταϊκά συστήματα, τόσο σε στέγες όσο και επί εδάφους, τα αιολικά πάρκα, οι μικροί υδροηλεκτρικοί σταθμοί και τα έργα βιομάζας/βιοαερίου.

Η ΠΡΑΣΙΝΗ ΜΟΝΑΔΑ Η Τράπεζα Πειραιώς έ χει δημιουργ ήσει εξειδικευμένη μονάδα Development & Sustainable Banking με αποστολή την οριζόντια οριοθέτηση και την προώθηση της αειφόρου τραπεζικής (Sustainable Finance). Η μονάδα ενισχύει ιδιώτες και επιχειρήσεις που επιλέγουν τεχνολογίες φιλικές προς το περι-

βάλλον, βελτιώνουν την ενεργειακή απόδοση των κατοικιών και των εγκαταστάσεών τους, εξασφαλίζουν την αυτοπαραγωγή των ενεργειακών τους αναγκών, παράγουν ηλεκτρική ενέργεια από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) και γενικότερα προβαίνουν σε επενδύσεις που σχετίζονται με την αειφόρο επιχειρηματικότητα. Στόχος είναι η προσαρμογή των ελληνικών επιχειρήσεων στο νέο μοντέλο βιώσιμης ανάπτυξης, η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητάς τους στη διεθνή αγορά, η μείωση των λειτουργικών τους εξόδων, η μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης, η δραστηριοποίησή τους σε νέους, καινοτόμους τομείς και η ομαλή προσαρμογή τους για τη μετάβαση σε μια οικονομία χαμηλών ποσοστών άνθρακα.

ΣΤΟΧΕΥΜΕΝΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ Με σκοπό τη χρηματοδότηση επενδύσεων και έργων εξοικονόμησης ενέργειας και ενεργειακής αναβάθμισης, η Τράπεζα Πειραιώς έχει ενταχθεί στο πιλοτικό πρόγραμμα «Private Finance for Energy Efficiency - PF4EE». Το πρόγραμμα PF4EE αποτελεί ένα πιλοτικό και καινοτόμο συνδυαστικό εργαλείο διάθεσης ρευστότητας και εγγυήσεων δανείων μέσω της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (EIB) και του προγράμματος LIFE της Ε.Ε. Η συμφωνία αυτή, συνολικού ποσού 100 εκατ. ευρώ, είναι η μοναδική στην Ελλάδα και η μεγαλύτερη στο πλαίσιο του συγκεκριμένου χρηματοδοτικού προγράμματος σε όλη την Ευρώπη. Τα επε νδυτικά σ χέδια εξοικονόμησης ενέργειας μπορούν να έχουν συνολικό προϋπολογισμό εργασιών έως 10 εκατ. ευρώ, ενώ το ύψος δανείου δύναται να είναι από 40.000 έως 5.000.000 ευρώ για επιχειρήσεις που χαρακτηρίζονται ως ΜΜΕ ή αν το έργο αφορά ενεργειακή αναβάθμιση κτιρίου, και από 40.000 έως 1.125.000 ευρώ σε όλες τις άλλες περιπτώσεις.

Για πρώτη φορά στην Ελλάδα η Τράπεζα Πειραιώς προχώρησε σε χρηματοδότηση εταιρείας, εντάσσοντας στα κριτήρια χρηματοδότησης αρχές που αφορούν θέματα περιβάλλοντος, κοινωνίας και εταιρικής διακυβέρνησης (ΕSG). Πρόκειται για τη χρηματοδότηση επενδύσεων σε Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας ύψους 150 εκατ. ευρώ της εταιρείας ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ. Οι αρχές αυτές προάγουν τη βιώσιμη ανάπτυξη και αφορούν, μεταξύ άλλων, τα ακόλουθα: • Μείωση των ετήσιων εκπομπών ισοδύναμου διοξειδίου του άνθρακα (CO2eq) εντός της ερχόμενης πενταετίας συνολικά, κατά τουλάχιστον 20%.

• Εφαρμογή συστήματος περιβαλλοντικής διαχείρισης EcoManagement and Audit Scheme (EMAS). Η επένδυση αφορά αιολικά πάρκα, υδροηλεκτρικά έργα και φωτοβολταϊκά πάρκα συνολικής ισχύος άνω των 120 MW.

12.11.20 – lifo

5

αφιέρωμα ενέργειαπεριβάλλον

Το περιβάλλον κορυφαία προτεραιότητα για τους Έλληνες στη μετα-Cοvid-19 εποχή

περισσότερα για το περιβάλλον και την ανακύκλωση μετά την πανδημία του Covid-19 θεωρεί πως πρέπει να γίνουν η συντριπτική πλειονότητα των Ευρωπαίων πολιτών. Την ανησυχία τους για το περιβάλλον και την ανακύκλωση αποτύπωσε πανευρωπαϊκή έρευνα για λογαριασμό του προγράμματος «Κάθε Κουτί Μετράει» («Every Can Counts»), που έχει ως στόχο την ευαισθητοποίηση του κοινού σχετικά με τα οφέλη της ανακύκλωσης κουτιών αλουμινίου και της κυκλικής οικονομίας. Η έρευνα, που διεξήχθη από τη βρετανική εταιρεία δημοσκοπήσεων Lucid σε 14 χώρες, καταγράφει μια τεκτονική αλλαγή στις προτεραιότητες των Ευρωπαίων πολιτών. Το 86% πιστεύει πως είναι πιο σημαντικό από ποτέ να προστατεύσουμε το περιβάλλον και να ανακυκλώνουμε στη μετα-Covid-19 εποχή. Το 90% των Ελλήνων συμφωνεί με αυτή την άποψη, ενώ η Ελλάδα βρίσκεται στην πρώτη πεντάδα των χωρών –μαζί με την Ιταλία, τη Ρουμανία, την Ιρλανδία και το Ηνωμένο Βασίλειο– που συγκέντρωσαν το υψηλότερο ποσοστό θετικών απαντήσεων.

Το περιβάλλον πιο σημαντικό και από την οικονομία Ιδιαίτερο ενδιαφέρον προκαλεί το γεγονός ότι, παρά την επιδείνωση των οικονομικών δεικτών που επέφερε η πανδημία, το 52% των ερωτηθέντων πανευρωπαϊκά δεν θα έβαζε την οικονομία πάνω από το περιβάλλον, αν έπρεπε να επιλέξει ανάμεσα στα δύο. Στην Ελλάδα, το αντίστοιχο ποσοστό φτάνει το 59%, στοιχείο με ιδιαίτερη βαρύτητα για μια χώρα που βίωσε δεκαετή οικονομική κρίση. «Τα ευρήματα αυτά δείχνουν πως όλο και περισσότεροι Ευρωπαίοι κατανοούν την ανάγκη να ανακυκλώνουμε όσο πιο πολλά απορρίμματα γίνεται, ενώ ο Covid-19 απλώς επιτάχυνε την όλη διαδικασία. Οι πολίτες αντιλαμβάνονται πλέον ξεκάθαρα πόσο επείγον είναι το πρόβλημα και είναι διατεθειμένοι να προσπαθήσουν περισσότερο ώστε να μεταβούμε σε μια πραγματικά κυκλική οικονομία» δήλωσε ο David Van Heuverswyn, director του Every Can Counts Europe.

9 στους 10 Ευρωπαίους θεωρούν την ανακύκλωση υποχρέωση όλων μας Ποιες είναι όμως οι αντιλήψεις των Ευρωπαίων πολιτών σχετικά με τη σημασία της ανακύκλωσης σε μια εποχή που η κλιματική αλλαγή και η βιωσιμότητα του πλανήτη βρίσκονται στο επίκεντρο της διεθνούς επικαιρότητας; Στην ερώτηση «Πόσο σημαντική είναι η ανακύκλωση για εσάς;», η ανακύκλωση είναι «πολύ ή εξαιρετικά σημαντική» για το 79% των Ευρωπαίων και για το 85% των Ελλήνων αντίστοιχα. Αν προσθέσουμε, δε, και το επιπλέον 13% των συμμετεχόντων που

6 lifo – 12.11.20

To 90% των Ελλήνων πιστεύει ότι μετά την πανδημία θα πρέπει να κάνουμε περισσότερα για την προστασία του πλανήτη και την ανακύκλωση. aπό τη μάχη τράτσα

τη βρίσκουν αρκετά σημαντική, το άθροισμα των θετικών απαντήσεων στην Ελλάδα φτάνει το 98%. Επίσης, το 92% των Ευρωπαίων πιστεύει πως η ανακύκλωση είναι υποχρέωση όλων των πολιτών, κάτι που βρίσκει σύμφωνο και το 95% των Ελλήνων. Τέλος, ένα συντριπτικό ποσοστό, που φτάνει το 91% των Ευρωπαίων, δηλώνει πως θα ήθελε να μπορεί να κάνει περισσότερα όσον αφορά την ανακύκλωση, με το αντίστοιχο ποσοστό στην Ελλάδα να φτάνει το 96%. Η ανάγκη αυτή του κόσμου να προσπαθήσει περισσότερο για την ανακύκλωση αποτυπώνεται σε μεγάλο βαθμό και στις σχετικές απαντήσεις των πολιτών της Ισπανίας (92%), της Ρουμανίας (97%), της Ουγγαρίας (94%), της Ιταλίας (94%) και της Σερβίας (94%).

Ο Covid-19 δεν εμπόδισε τους Έλληνες να ανακυκλώνουν περισσότερο Οι περιορισμοί στην καθημερινότητά μας λόγω Covid-19 έκαναν την ανακύκλωση δυσκολότερη για περίπου έναν στους δύο Έλληνες (45%). Παρά τις εμφανείς δυσκολίες. όμως, επτά στους δέκα (70%) δήλωσαν ότι κατάφεραν να ανακυκλώσουν περισσότερο τους τελευταίους μήνες σε σχέση με πριν. Σε σχέση με τις συνήθειες ανακύκλωσης, τρεις στους τέσσερις Ευρωπαίους ανακυκλώνουν συχνά ή πάντα όλα τα είδη υλικών. Πιο αναλυτικά, στην Ελλάδα το 29% δηλώνει ότι ανακυκλώνει συχνά και το 47% όλα τα υλικά συσκευασίας, πάντα. Ενδιαφέρον, επίσης, παρουσιάζουν τα στοιχεία που αφορούν την ανακύκλωση των κουτιών αλουμινίου. Αυτήν τη στιγμή ο μέσος όρος ανακύκλωσής τους στην Ευρώπη είναι στο 75%, ενώ στην Ελλάδα φτάνει το 65% (πηγή: MPE and European Aluminium, 2017). Παρ’ όλα αυτά, ένα 52% των Ελλήνων που συμμετείχαν στην έρευνα πιστεύει πως πρέπει να ανακυκλώνουμε περισσότερα κουτιά αλουμινίου απ’ ό,τι τώρα, ενώ ένα 38% θεωρεί πως πρέπει να ανακυκλώνεται το 100%. «Τα κουτιά αλουμινίου μπορούν να ανακυκλωθούν αμέτρητες φορές, χωρίς καμία απώλεια στην ποιότητα. Με το 90% των Ελλήνων να συμφωνεί ότι πρέπει να ανακυκλώνουμε περισσότερα ή όλα τα κουτάκια, η έρευνα δείχνει ότι αλλάζουμε σταδιακά συνήθειες και στρεφόμαστε σε υλικά που στηρίζουν την κυκλική οικονομία» αναφέρει η Ειρήνη Τοπουζίδου, υπεύθυνη του προγράμματος «Κάθε Κουτί Μετράει» στην Ελλάδα, και συμπληρώνει: «Συνεργαζόμαστε με δήμους, σχολεία, οργανισμούς και εταιρείες για να εμπνεύσουμε όλο και περισσότερους ανθρώπους να ανακυκλώνουν κάθε κουτί. Ακόμα και φέτος, που οι προκλήσεις είναι μεγαλύτερες λόγω της πανδημίας, ο κόσμος συμμετέχει ενεργά στις δράσεις μας, π.χ. στην ανακύκλωση on the go στη Θεσσαλονίκη και στις παραλίες του Αλίμου».

12.11.20 – lifo

7

αφιέρωμα ενέργειαπεριβάλλον

Eξοικονομώ - Αυτονομώ: Έρχεται κύμα κτιριακών ανακαινίσεων

Ένα… πράσινο κύμα ενεργειακών ανακαινίσεων κτιρίων έρχεται το επόμενο διάστημα, το οποίο, με μαγιά περίπου 1 δισ. ευρώ τον χρόνο, θα κινητοποιήσει πολλαπλάσια κονδύλια την επόμενη δεκαετία, δίνοντας ανάσα ζωής στον κατασκευαστικό κλάδο. aπό τη μάχη τράτσα

το πρώτο «εξοικονομώ - αυτονομώ», προϋπολογισμού 850 εκατ. ευρώ, έχει προγραμματιστεί να ξεκινήσει στις 30 Νοεμβρίου, ωστόσο, εξαιτίας του νέου lockdown και των περιορισμών στη μετακίνηση, διαπιστώνονται από τους μηχανικούς προβλήματα στη διενέργεια των ενεργειακών επιθεωρήσεων. Γι’ αυτό υπάρχουν αιτήματα και πίεση για παράταση των χρονοδιαγραμμάτων. Σε κάθε περίπτωση, με το νέο πρόγραμμα αναμένεται να ανακαινιστούν ενεργειακά εντός του 2021 περίπου 60.000 κατοικίες και σε βάθος δεκαετίας περισσότερες από 600.000 κατοικίες στην Ελλάδα. Ο αντίστοιχος ευρωπαϊκός στόχος για το 2030 είναι η ενεργειακή αναβάθμιση 35 εκατομμυρίων κτιρίων, τα οποία εκτιμάται ότι θα δημιουργήσουν 160.000 πράσινες θέσεις εργασίας, ενώ θα συμβάλουν στην αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας και στον περιορισμό των επικίνδυνων εκπομπών ρύπων. Σχετικά με το «Εξοικονομώ - Αυτονομώ», για να κριθεί επιλέξιμο ένα κτίριο ή διαμέρισμα πρέπει να χρησιμοποιείται ως κύρια κατοικία, να υφίσταται νόμιμα, να μην έχει κριθεί κατεδαφιστέο και να έχει καταταχθεί βάσει του Πιστοποιητικού Ενεργειακής Απόδοσης (ΠΕΑ) σε κατηγορία χαμηλότερη ή ίση της Γ (από Δ που απαιτούσαν τα δύο προηγούμενα προγράμματα «Εξοικονομώ κατ’ οίκον»).

Επιλέξιμες δαπάνες Στο νέο πρόγραμμα παραμένουν οι βασικές επιλέξιμες δαπάνες, δηλαδή κουφώματα, συστήματα σκίασης και αερισμού, θέρμανσης και ψύξης, παροχής ζεστού νερού χρήσης καθώς και θερμομόνωσης. Ειδικά για τη θερμομόνωση, θα αποζημιώνονται δαπάνες που αφορούν θερμομόνωση δώματος εξωτερικά, θερμομόνωση στέγης ή οριζόντιας οροφής κάτω από μη θερμομονωμένη στέγη, θερμομόνωση εξωτερικής τοιχοποιίας, φέροντος οργανισμού, δαπέδου επί εδάφους επί πιλοτής, ή μη θερμαινόμενου χώρου, με επικάλυψη με συνθετικό επίχρισμα, καθώς και θερμομόνωση εξωτερικής τοιχοποιίας, φέροντος οργανισμού, δαπέδου επί πιλοτής, ή μη θερμαινόμενου χώρου, με επικάλυψη με ελαφρά πετάσματα. Εάν πρόκειται για αιτήσεις που αφορούν πολυκατοικίες τύπου Β (δηλαδή αφορά μόνο τους κοινόχρηστους χώρους), επιλέξιμες παρεμβάσεις θεωρούνται μόνον οι περιπτώσεις θερμομόνωσης του δώματος/στέγης και της πιλοτής. Επίσης, είναι αξιοσημείωτο ότι για πρώτη φορά σε πρόγραμμα εξοικονόμησης επιδοτούνται παρεμβάσεις ενεργειακής αυτονομίας ενός κτιρίου, οι οποίες αφορούν συστήματα ηλεκτροπαραγωγής από ΑΠΕ (π.χ. εγκατάσταση φωτοβολταϊκών)

εισοδηματικές κατηγορίες και επιχορηγήσεις

covid-19 premium 2020 – 2021*

ενεργειακό premium αναβάθμισης κτιρίων ζ/η σε β (τουλάχιστον)**

μέγιστο ποσοστό επιχ/σης

ατομικό εισόδημα

οικογενειακό εισόδημα

βασικό ποσοστό επιχ/σης

1

≤ 10.000

≤ 20.000

65%

10%

10%

85%

2

> 10.000 – 20.000

> 20.000 – 30.000

55%

10%

10%

75%

3

> 20.000 – 30.000

> 30.000 – 40.000

50%

10%

10%

70%

4

> 30.000 – 50.000

> 40.000 – 70.000

45%

10%

10%

65%

5

> 50.000 – 90.000

> 70.000 – 120.000

35%

10%

10%

55%

8 lifo – 12.11.20

για την κάλυψη της ζήτησης, αλλά μόνο εφόσον η κατοικία αναβαθμίζεται σε ενεργειακή κατηγορία τουλάχιστον Β+. Ως συμπληρωματική παρέμβαση στην εγκατάσταση νέου φωτοβολταϊκού σταθμού επιδοτούνται και συστήματα αποθήκευσης (μπαταρίες). Ακόμη, καλύπτεται η εγκατάσταση υποδομών φόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων, όπως και παρεμβάσεις Έξυπνων Συστημάτων (SmartHome). Το μεγαλύτερο κομμάτι της πίτας των 850 εκατ. ευρώ θα κατευθυνθεί στην περιφέρεια Αττικής, ήτοι 160 εκατομμύρια. Στην περιοχή του Λεκανοπεδίου το πρόγραμμα σχεδιάζεται –εκτός απροόπτου και ενδεχόμενης παράτασης λόγω Covid-19– να ανοίξει στις 14 Δεκεμβρίου 2020. Αντιστοίχως, στην Κεντρική Μακεδονία (προϋπολογισμός 130 εκατ. ευρώ) το πρόγραμμα ξεκινά στις 7 Δεκεμβρίου και στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη (74 εκατ. ευρώ) στις 2 Δεκεμβρίου. Θα ακολουθήσουν η περιοχή της Ηπείρου (65 εκατ. ευρώ) στις 11 Δεκεμβρίου, η Δυτική Ελλάδα (57 εκατ. ευρώ) στις 18 Δεκεμβρίου και η Στερεά Ελλάδα (31 εκατ. ευρώ) - Πελοπόννησος (48 εκατ. ευρώ) στις 16 Δεκεμβρίου. Το πρόγραμμα θα ξεκινήσει στις 30 Νοεμβρίου από την Κρήτη (31 εκατ. ευρώ), το Βόρειο Αιγαίο (12 εκατ. ευρώ) και το Νότιο Αιγαίο (27 εκατ. ευρώ). Οι αιτήσεις για τις πολυκατοικίες θα γίνονται δεκτές μετά τις 11 Ιανουαρίου.

*COVID-19 premium: Λόγω των οικονομικών δυσχερειών που επέφερε η πανδημία, προστίθεται 10% για τις αιτήσεις που θα υποβληθούν τα έτη 2020-2021. **Ενεργειακό premium: Για μεμονωμένα διαμερίσματα και μονοκατοικίες ενεργειακής κατηγορίας Η και Ζ προστίθεται 10% στο βασικό ποσοστό επιχορήγησης, εφόσον επιτευχθεί αναβάθμιση σε τουλάχιστον Β ενεργειακή κατηγορία. ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Λιγνιτικές περιοχές Δυτικής Μακεδονίας και Μεγαλόπολης: Προσαύξηση 10% στο βασικό ποσοστό επιχορήγησης.

12.11.20 – lifo

9

αφιέρωμα ενέργειαπεριβάλλον

Οι μετακινήσεις πελατών, οι μάχες προσφορών και το δεύτερο lockdown

τους ρυθμούς κινητικότητας πελατών της κινητής τηλεφωνίας προσεγγίζει πλέον το λιανεμπόριο ρεύματος. Ο κλάδος της προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας στη χώρα μας αναπτύσσεται και ως χαμαιλέοντας μεταλλάσσεται ανάλογα με το περιβάλλον που συναντά. Στην πανδημία, και ειδικά την περίοδο του πρώτου lockdown, εμφανίστηκε ανθεκτικός, αν και κατέγραψε σημαντικές απώλειες λόγω της αύξησης των ανεξόφλητων οφειλών. Για το δεύτερο lockdown, ωστόσο, παράγοντες της αγοράς εκφράζουν ήδη μεγάλες ανησυχίες. Όπως αναφέρουν, το διάστημα μεταξύ των δύο καθολικών λουκέτων οι πληρωμές μπορεί να βελτιώθηκαν, όχι όμως τόσο ώστε να διαμορφώνουν ένα κλίμα αισιοδοξίας. Για παράδειγμα, οι καθυστερήσεις στις καταβολές των οφειλών διατηρήθηκαν στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, σε ποσοστά που κατά μέσο όρο φτάνουν το 10%. Όπως επισημαίνουν οι ίδιες πηγές, οι πληγές στον κλάδο του εμπορίου και της εστίασης δεν κατάφεραν να κλείσουν το διάστημα Ιουνίου - Οκτωβρίου, που η αγορά επιχειρούσε να ξαναβρεί τα πατήματά της. Όπως εκτιμούν, ό,τι «λίπος» υπήρχε στα ταμεία τους έχει καεί και προβλέπουν ότι οι απλήρωτοι λογαριασμοί θα πολλαπλασιαστούν. Έτσι, δεν αποκλείουν να έρθουν νέες ανακατατάξεις και αλλαγές στον κλάδο της προμήθειας ρεύματος, σε συνδυασμό με την εφαρμογή του νέου ευρωπαϊκού μοντέλου της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, του περίφημου target model, το οποίο αρχές Νοεμβρίου ξεκίνησε τον βηματισμό του και στην Ελλάδα, προσβλέποντας στην πλήρη απελευθέρωση της αγοράς, με ανταγωνιστικούς όρους, χαμηλότερες τιμές στη χονδρεμπορική ηλεκτρικής ενέργειας και άρα ανταγωνιστικότερα τιμολόγια ρεύματος για τους καταναλωτές. Ήδη μετά από 12 ημέρες λειτουργίας οι τιμές χονδρικής δείχνουν πτωτική τάση. Είναι πια δεδομένο ότι ο κλάδος της ηλεκτρικής ενέργειας βρίσκεται σε πορεία μετασχηματισμού, με τους καταναλωτές να μετακινούνται από τη μια εταιρεία στην άλλη, αναζητώντας καλύτερους όρους στα συμβόλαιά τους. Από το σύνολο των 7,58 εκατομμυρίων πελατών στη χαμηλή και στη μέση τάση, την τελευταία πενταετία πήγαν σε άλλο πάροχο ρεύματος 986.000. Ειδικά την περίοδο της πανδημίας, η σημαντική υποχώρηση της χονδρεμπορικής τιμής ρεύματος (της περίφημης Οριακής Τιμής Συστήματος-ΟΤΣ) χάρισε στους προμηθευτές ρεύματος αφενός μεγαλύτερα περιθώρια κέρδους και αφετέρου ευελι-

10 lifo – 12.11.20

ξία στη διαμόρφωση ελκυστικότερων πακέτων για τους πελάτες τους. Παράλληλα, οι νέες συνθήκες που διαμορφώθηκαν, στη λογική «τηρούμε τις αποστάσεις», ανάγκασαν όλους τους ιδιώτες παρόχους ηλεκτρικής ενέργειας να εξελίξουν τον τρόπο εξυπηρέτησης των πελατών τους, εισάγοντας περισσότερες ανέπαφες ηλεκτρονικές υπηρεσίες και συναλλαγές. Έτσι, πολλοί καταναλωτές ξεκίνησαν τις μετακινήσεις, αναζητώντας μεγαλύτερες εκπτώσεις και χαμηλότερα τιμολόγια. Κατά το πρώτο εξάμηνο του 2020, 285.000 καταναλωτές άλλαξαν προμηθευτή ρεύματος, με τους περισσότερους (ήτοι 208.000) να εγκαταλείπουν τη ΔΕΗ. Εντούτοις, η ΔΕΗ παραμένει ο δεσπόζων «παίκτης» της αγοράς, αν και τα μερίδιά της έχουν περιοριστεί στα νοικοκυριά, αλλά για πρώτη φορά και στη βιομηχανία. Η Επιχείρηση έχει πλέον διαρροές και στην υψηλή τάση, δηλαδή στους βιομηχανικούς πελάτες – π.χ. ο όμιλος της Μακεδονικής Εταιρείας Χάρτου (ΜΕΛ) μεταπήδησε στον Ήρωνα του ομίλου ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ. Στο τελευταίο δελτίο (Οκτώβριος 2020) του Ελληνικού Χρηματιστηρίου Ενέργειας, για τον Σεπτέμβριο καταγράφεται σημαντική πτώση στο μερίδιο της ΔΕΗ στην προμήθεια κατά 3,3%, σε σχέση με τον Αύγουστο και πλέον διαμορφώνεται σε 64,3%. Στους εναλλακτικούς ιδιώτες παρόχους, τον Σεπτέμβριο το μεγαλύτερο μερίδιο στην αγορά διατήρησε η Protergia του ομίλου «Μυτιληναίος», η οποία αύξησε το ποσοστό της κατά 1% και έφτασε στο 8,5%, ακολουθούμενη από τον Ήρωνα με 6,58% (από 5,93% τον Αύγουστο), την Elpedison με 5% (από 4,54%), την NRG με 3,38%, τη Watt & Volt με 2,68%, τη Volterra με 2,34%, τη Volton με 1,03%, την ΚΕΝ με 0,62%, τη Φυσικό Αέριο με 1,32% και τη ZeniΘ με 1,17%. Πάντως, όπως αναφέρει παλαιό στέλεχος της ΔΕΗ, «η Επιχείρηση από δω και στο εξής δύσκολα θα χάνει πελάτες, καθώς της έχουν απομείνει οι πιστοί πελάτες, όπως είναι κυρίως οι ηλικιωμένοι, αλλά και καταναλωτές από την επαρχία. Δεν είναι τυχαίο ότι, παρά τον έντονο ανταγωνισμό την τελευταία πενταετία, παραμένει κυρίαρχη». Προσφάτως λάνσαρε ένα νέο προϊόν, 24μηνης διάρκειας, που για τους καταναλωτές που θα το επιλέξουν έως το τέλος Νοεμβρίου δίνει, μεταξύ άλλων, 100 ευρώ μπόνους στον πρώτο λογαριασμό και ενιαία χρέωση ανεξαρτήτως κατανάλωσης. Μάλιστα, έως το τέλος του έτους έχει ανακοινώσει ότι ετοιμάζει και θα γνωστοποιήσει νέα πακέτα για τους πελάτες

Όλες οι σημαντικές κινήσεις στον τομέα της ενέργειας. aπό τη μάχη τράτσα

της, παλιούς και νέους. Στην αντεπίθεση έχουν περάσει και οι ιδιώτες προμηθευτές, όπως η NRG του ομίλου Μοtor Oil, ο Ήρωνας, η Protergia κ.ά., βάζοντας στη φαρέτρα τους ελκυστικά πακέτα με εκπτώσεις ακόμη και για τη φόρτιση ηλεκτρικού οχήματος, αλλά και τα «πράσινα πιστοποιητικά» που εγγυώνται ότι η ενέργεια που καταναλώνεται παράγεται από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ). Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του Διαχειριστή ΑΠΕ και Εγγυήσεων Προέλευσης (ΔΑΠΕΕΠ), που καταγράφουν το ενεργειακό μείγμα των παρόχων το 2019, χρήση «πράσινων πιστοποιητικών» έκανε η εταιρεία Eunice Trading, η οποία χρησιμοποίησε πράσινη ηλεκτρική ενέργεια για το 100% της κατανάλωσής της (αν και το μερίδιό της στην αγορά είναι ιδιαιτέρως μικρό, στο 0,11%). Στη δεύτερη θέση βρίσκεται η ΒΙΕΝΕΡ (με εξίσου μικρό μερίδιο στην αγορά, στο 0,24%), η οποία χρησιμοποίησε ενέργεια από ΑΠΕ σε ποσοστό 62,73%. Και ακολουθούν η Protergia, με το 28,51% της ενέργειας που προμήθευσε να είναι πράσινη, ο Ήρωνας, με το 26,74% να αντιστοιχεί σε ενέργεια ΑΠΕ, η ΔΕΗ με 26,68%, η Elpedison με 26,09%, η NRG με 24,73% και η Watt & Volt με 24,4%. Σε κάθε περίπτωση, η αγορά ενέργειας δεν λειτουργεί πάντα προς όφελος των καταναλωτών και εμφανίζει σοβαρές δυσλειτουργίες και στρεβλώσεις. Σύμφωνα με έρευνα της Ένωσης Καταναλωτών «Η Ποιότητα της Ζωής (ΕΚΠΟΙΖΩ), οι καταναλωτές δεν εμπιστεύονται τους εναλλακτικούς προμηθευτές, καθώς υπάρχει αδιαφάνεια στους συμβατικούς όρους, στον τρόπο διαφήμισης και στους λογαριασμούς ηλεκτρικής ενέργειας, ιδιαίτερα ως προς τις προσφορές και την παρουσίασή τους. Μεταξύ άλλων καταγγέλλει ότι συναντάται ανομοιογένεια ως προς την περιγραφή των μηχανισμών αναπροσαρμογής των χρεώσεων προμήθειας, με αποτέλεσμα να καθίσταται αδύνατη στην πράξη ή υπερβολικά δυσχερής προς τους καταναλωτές η σύγκριση και επαλήθευση των εν λόγω μηχανισμών. Επίσης, η ΕΚΠΟΙΖΩ επισημαίνει ότι οι όροι των συμβάσεων δεν είναι διαφανείς, σαφείς και κατανοητοί, υπάρχει ελλιπής ενημέρωση των καταναλωτών κατά το προσυμβατικό στάδιο, ενώ οι χρεώσεις στα τιμολόγια ρεύματος, οι οποίες δεν σχετίζονται με την κατανάλωση της ηλεκτρικής ενέργειας, είναι ένας πρόσθετος επιβαρυντικός παράγοντας, καθότι δεν διευκολύνει την κατανόηση των τιμολογίων και τη σύννομη χρήση της ηλεκτρικής ενέργειας από τους καταναλωτές.

ΖeniΘ

Στην πρωτοπορία των ενεργειακών υπηρεσιών και προϊόντων σε φυσικό αέριο και ρεύμα

O

διευθυντής Μarketing και Επικοινωνίας της ZeniΘ, κ. Μάνος Εξαρχουλάκος, μιλά στη LiFO για τις καινοτόμες υπηρεσίες που προσφέρει σε νοικοκυριά, επιχειρήσεις και δημόσια κτίρια, τη στρατηγική και τους στόχους της εταιρείας.

— Αγαπητέ κ. Εξαρχουλάκο, ποιος είναι ο στόχος της ZeniΘ όσον αφορά τις υπηρεσίες της προς τον καταναλωτή; Η ΖeniΘ είναι ο πρώτος πάροχος ολοκληρωμένης ενέργειας στην Ελλάδα, με ιστορία που μετράει περισσότερα από 20 χρόνια δραστηριότητας και επένδυσης στη χώρα. Συνδυάζει τη γνώση της ελληνικής αγοράς ενέργειας με τη διεθνή εμπειρία και τεχνογνωσία του μετόχου της, του παγκόσμιου κολοσσού ΕΝΙ, που τη φέρνει στην πρωτοπορία των ενεργειακών υπηρεσιών και προϊόντων σε φυσικό αέριο και ρεύμα. Στη ZeniΘ προσφέρουμε μια ευρεία γκάμα από ενεργειακές υπηρεσίες και προϊόντα σε ρεύμα και φυσικό αέριο για τις εξειδικευμένες ανάγκες των καταναλωτών, με στόχο να διευκολύνουμε και να βελτιώνουμε την καθημερινότητά τους, στηρίζοντας ταυτόχρονα τον οικονομικό τους προϋπολογισμό.

«Την πολύχρονη σχέση εμπιστοσύνης με τους πελάτες της η ZeniΘ φροντίζει να τη διατηρεί και να την ενδυναμώνει διαρκώς. Στεκόμαστε δίπλα τους ως πραγματικός ενεργειακός σύμβουλος για να δούμε τις πραγματικές τους ανάγκες, μιλώντας τους ξεκάθαρα και με ειλικρίνεια για τα προϊόντα και τις προσφορές μας».

— Αν έπρεπε να επιλέξετε τρεις λέξεις για να περιγράψετε τη ΖeniΘ, ποιες θα ήταν αυτές; Θα επέλεγα αυτές που είναι συνυφασμένες με την ιστορία και την προσφορά της: καινοτομία, εμπειρία, εμπιστοσύνη. Καινοτομία σε πλήθος προϊόντων και ενεργειακών υπηρεσιών που συνεχώς εμπλουτίζονται –γίνονται ψηφιακές για να προσφέρουν μια καλύτερη εμπειρία στο καταναλωτή, εφόσον κάνει τις συναλλαγές του εύκολα, γρήγορα και με ασφάλεια–, είναι φτιαγμένες για τις εξειδικευμένες ανάγκες τους στην ενέργεια, είτε για το σπίτι είτε για την επιχείρησή τους, και συμπληρώνονται από πρόσθετες δωρεάν υπηρεσίες που στηρίζουν και διευκολύνουν τον οικονομικό προϋπολογισμό. Εμπειρία, γιατί δραστηριοποιείται πάνω από 20 χρόνια στην ελληνική αγορά ενέργειας, αλλά φέρει και την τεχνογνωσία του μετόχου της από τις ώριμες αγορές του εξωτερικού. Τέλος, εμπιστοσύνη είναι η αξία που διέπει τη φιλοσοφία και τη λειτουργία της ΖeniΘ. Την πολύχρονη σχέση εμπιστοσύνης με τους πελάτες της φροντίζει να τη διατηρεί και να την ενδυναμώνει διαρκώς. Στεκόμαστε δίπλα τους ως πραγματικός ενεργειακός σύμβουλος για να δούμε τις πραγματικές τους ανάγκες, μιλώντας τους ξεκάθαρα και με ειλικρίνεια για τα προϊόντα και τις προσφορές μας.

— Εν μέσω της πανδημίας είδαμε ραγδαία αύξηση των ψηφιακών υπηρεσιών. Πώς αντιμετωπίσατε τα νέα δεδομένα στην εξυπηρέτηση του πελάτη; H ZeniΘ προσαρμόστηκε αμέσως στις

Συνέντευξη του κ. Μάνου Εξαρχουλάκου, διευθυντή Μarketing και Επικοινωνίας της ZeniΘ.

νέες συνθήκες και εμπλούτισε τις υπηρεσίες της προκειμένου να εξυπηρετήσει με τον καλύτερο τρόπο τους πελάτες της. Έτσι, ανέπτυξε μια βεντάλια από «έξυπνες» ηλεκτρονικές υπηρεσίες, που ειδικά εν μέσω πανδημίας μπορούν να διευκολύνουν πολύ τους πελάτες και να τους επιτρέπουν να εξυπηρετούνται με ασφάλεια. Πρόκειται για μια σειρά από ψηφιακές υπηρεσίες, στις οποίες πρωτοπορεί και τις οποίες μας μεταλαμπαδεύει ο μέτοχός μας ΕΝΙ εδώ και χρόνια. Δημιουργήσαμε το e-contract, χάρη στο οποίο όλοι πλέον μπορούν να πραγματοποιήσουν εύκολα και γρήγορα, από το σπίτι τους, συμβόλαιο σε φυσικό αέριο και ρεύμα online, μέσα από απλά βήματα. Παράλληλα, δημιουργήσαμε την υπηρεσία e-bill, με την οποία o πελάτης λαμβάνει ηλεκτρονικά τους λογαριασμούς του φυσικού αερίου και ρεύματος, σε κάθε οικιακή ή επαγγελματική παροχή. Με την εγγραφή τους σ’ αυτή την υπηρεσία οι πελάτες της ZeniΘ επωφελούνται επίσης από την εντελώς δωρεάν υπηρεσία ZeniΘ Βill Ρrotection σε συνεργασία με την ΑΧΑ. Με το ΖeniΘ Bill Protection η εταιρεία καλύπτει το ποσό του λογαριασμού σε περίπτωση αδυναμίας αποπληρωμής (έως 200 ευρώ) λόγω ακούσιας ανεργίας, ασθένειας, ατυχήματος ή νοσηλείας. Παρουσιάσαμε και τη νέα ψηφιακή εφαρμογή Zeniapp, ένα εργαλείο ελέγχου και διαχείρισης της ενέργειας για τους πελάτες της ZeniΘ, που τους επιτρέπει να έχουν τον απόλυτο έλεγχο της ενεργειακής τους κατανάλωσης μέσα από τo smartphone τους. Oι πελάτες μας μπορούν να έχουν πρόσβαση μέσα από το smartphone τους στην ενεργειακή τους κατανάλωση, στο κόστος, στις συναλλαγές και στους λογαριασμούς τους. Με την υπηρεσία MyZenith ο πελάτης της ZeniΘ μπορεί να πραγματοποιήσει μια σειρά από ενέργειες χωρίς να χρειάζεται να επισκεφτεί κάποιο από τα καταστήματά μας, για παράδειγμα μπορεί να κάνει την πληρωμή του λογαριασμού του online. Για τους πιο παραδοσιακούς πελάτες μας που επιθυμούν την επίσκεψη σε κατάστημα, μόλις λανσάραμε την «έξυπνη» ηλεκτρονική εφαρμογή ZeniΘ e-ticket, προκειμένου να προφυλάξουμε τον κόσμο από τον συνωστισμό στα καταστήματά μας αυτή την εποχή, για να τους εξοικονομήσουμε χρόνο αναμονής και για να τους δώσουμε τη δυνατότητα να προγραμματίσουν καλύτερα την καθημερινότητά τους. Με το e-ticket οι πελάτες μας μπορούν να κατοχυρώνουν online τη σειρά εξυπηρέτησής τους στο κατάστημα της επιλογής τους. Μπορούν να βλέπουν άμεσα ποιο κατάστημα τους εξυπηρετεί καλύτερα και να εξασφαλίζουν προτεραιότητα, όπως και να

ενημερώνονται αυτόματα όταν πλησιάζει η σειρά τους.

— Τι άλλο να περιμένουμε; Δεν εφησυχάζουμε, όπως έχουμε αποδείξει. Εκτός από τα ψηφιακά, συνεχίζουμε να δημιουργούμε και φυσικά σημεία επαφής με τον πελάτη, ερχόμαστε περισσότερο κοντά του, προκειμένου να καλύπτουμε καλύτερα τις ανάγκες του. Ήδη φέτος εγκαινιάσαμε τα γραφεία μας και το δεύτερο κατάστημά μας στην Αθήνα, στο Orbit, το πιο «πράσινο» κτίριο της πόλης, και το δεύτερο κατάστημά μας στο κέντρο της Λάρισας, φτάνοντας τα 10 φυσικά καταστήματα πανελλαδικά. Ανακοινώσαμε και μια πολύ σημαντική συνεργασία με την Εθνική Τράπεζα, το Πρόγραμμα Χρηματοδότησης Εγκατάστασης Θέρμανσης, για να προσφέρουμε τη δυνατότητα σε ιδιοκτήτες ακινήτων να πάρουν χρηματοδότηση με ευνοϊκούς όρους για την κατασκευή νέας εγκατάστασης θέρμανσης φυσικού αερίου ή για την αντικατάσταση του υφιστάμενου λέβητα φυσικού αερίου, μια σημαντική διευκόλυνση για τον οικονομικό προϋπολογισμό. Επίσης, συνεχίζουμε να παρέχουμε υπηρεσίες που δίνουν μεγαλύτερη αξία στον πελάτη, στηρίζοντάς τον έμπρακτα στα οικογενειακά του έξοδα. Έτσι, παρέχουμε σε όλους τους πελάτες μας τη δωρεάν Οικογενειακή Κάρτα Υγείας ΕΥ ΖΗΝ, μέσω της οποίας ο καταναλωτής αποκτά πρόσβαση σε 3.000 παρόχους υγείας πανελλαδικά με δωρεάν check-up και σε υπηρεσίες υγείας σε προνομιακές τιμές για έναν ολόκληρο χρόνο. Στο φάσμα των επιπρόσθετων δωρεάν υπηρεσιών μας προσφέρουμε επίσης, σε συνεργασία με την AXA, τη δωρεάν υπηρεσία 24/7 Home Emergency για την κάλυψη τεχνικών αναγκών του σπιτιού και της επιχείρησης όλων των πελατών μας με όφελος έως και 600 ευρώ.

Μάνος Εξαρχουλάκος, διευθυντής Μarketing και Επικοινωνίας της ZeniΘ.

Και συνεχίζουμε.

12.11.20 – lifo

11

αφιέρωμα ενέργειαπεριβάλλον

Αλλάζει ο χάρτης της αγοράς αερίου Σε εξέλιξη μεγάλες επενδύσεις σε υποδομές φυσικού αερίου. Προχωρούν επεκτάσεις νέων δικτύων σε μεγάλα αστικά κέντρα της χώρας. Αυξάνεται η διείσδυση αερίου στα νοικοκυριά. Ποιες εταιρείες πρωταγωνιστούν στο λιανεμπόριο φυσικού αερίου; aπό τη μάχη τράτσα

12 lifo – 12.11.20

«μια στο καρφί και μια στο πέταλο» είναι η φράση που περιγράφει την τακτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το φυσικό αέριο. Από τη μια το ορίζει ως «ενδιάμεσο» καύσιμο, το οποίο θα στηρίξει τον ενεργειακό τομέα για τη μετάβαση από ένα παραγωγικό μοντέλο στηριγμένο στα ορυκτά καύσιμα σε μια οικονομία μηδενικών εκπομπών ρύπων έως το 2050. Από την άλλη, όμως, το προσχέδιο του νέου ευρωπαϊκού κανονισμού, ο οποίος αναμένεται να κλειδώσει εντός του έτους για να τεθεί σε εφαρμογή από το 2021, θέτει κόφτη στις χρηματοδοτήσεις μονάδων ηλεκτροπαραγωγής με καύσιμο φυσικό αέριο, με κριτήριο τις εκπομπές ρύπων. Με απλά λόγια, στο εξής, για να χαρακτηρίζονται «αειφόρες επενδύσεις» και να λαμβάνουν χρηματοδοτήσεις, θα πρέπει να εφαρμόσουν ιδιαιτέρως δαπανηρά συστήματα δέσμευσης και αποθήκευσης άνθρακα. Παρά ταύτα, οι αλλαγές δεν φαίνεται να επηρεάζουν τα επιχειρησιακά σχέδια των επενδυτών στην Ελλάδα, οι οποίοι έχουν αποδυθεί σε αγώνα δρόμου προκειμένου να διασφαλίσουν μερίδιο στην πίτα. Ένα νέο τοπίο διαμορφώνεται στον κλάδο, καθώς οι υποδομές πολλαπλασιάζονται και φέρνουν ανακατατάξεις. Με επίκεντρο τον διαγωνισμό για την ιδιωτικοποίηση της ΔΕΠΑ, εξελίσσεται ένας έντονος ανταγωνισμός για τον επόμενο κυρίαρχο της αγοράς. Καταρχάς, στη Βόρεια και στη Νότια Ελλάδα σχεδιάζονται δύο πλωτοί τερματικοί σταθμοί επαναεριοποίησης αερίου (Floating Storage Regasification Unit-FSRU). Στην Αλεξανδρούπολη το σχέδιο ωριμάζει, εντός του μήνα αναμένεται να αναδειχθεί ο ανάδοχος για την κατασκευή της μονάδας και έως το τέλος του έτους θα έχει ληφθεί η Τελική Επενδυτική Απόφαση από τους ισχυρούς μετόχους του έργου, που είναι η Gastrade του ομίλου Κοπελούζου, η Gazlog του εφοπλιστή Πίτερ Λιβανού, η ΔΕΠΑ, η βουλγαρική BulgarTransgaz και ο ΔΕΣΦΑ (Διαχειριστής του Συστήματος Μεταφοράς Φυσικού Αερίου). Παράλληλα, στους Αγίους Θεοδώρους η Motor Oil Hellas προωθεί την κατασκευή ενός άλλου FSRU, του Διώρυγα Gas. Οι δύο νέες μονάδες θα κουμπώσουν στο Εθνικό Σύστημα Μεταφοράς Φυσικού Αερίου (ΕΣΦΑ), μαζί με τον υφιστάμενο σταθμό αποθήκευσης υγροποιημένου φυσικού αερίου της Ρεβυθούσας που διαχειρίζεται ο ΔΕΣΦΑ, ο οποίος ελέγχεται πλέον από τους Ευρωπαίους διαχειριστές δικτύων αερίου Snam, Fluxys και Enagas, καθώς και από τον όμιλο Κοπελούζου. Έτσι, η χώρα θα αποκτήσει συνολικά τρεις πύλες εισόδου φυσικού αερίου στο εγχώριο σύστημα, το οποίο θα έρχεται με δεξαμενόπλοια σε μορφή LNG (υγροποιημένο φυσικό αέριο), ενισχύοντας την ασφάλεια εφοδιασμού της ελληνικής αγοράς, αλλά και τη διαμόρφωση των τιμών. Είναι αξιοσημείωτο ότι από τις αρχές του 2019 κεντρικό ρόλο στη διαμόρφωση της αγοράς έπαιξαν οι χαμηλές τιμές του LNG, γεγονός που εξηγεί γιατί οι εισαγωγές του ξεπέρασαν εκείνες του αερίου που φτάνει στη χώρα μας μέσω αγωγών. Παράλληλα, η ολοκλήρωση του Διαδριατικoύ Αγωγού (TAP), ο οποίος θα μεταφέρει αζέρικο αέριο από την περιοχή της Κασπίας στην Ευρώπη μέσω Ελλάδας, καθώς και του ελληνοβουλγαρικού αγωγού IGB, φιλοδοξεί να μετατρέψει την περιοχή μας σε περιφερειακό κέντρο αερίου, με τη στήριξη και του αμερικανικού παράγοντα, ανοίγοντας δρόμους προς τις αγορές του βαλκανικού Βορρά και της Κεντρικής Ευρώπης. Στα σχέδια των επενδυτών περιλαμβάνεται και ο σχεδιασμός νέων μονάδων φυσικού αερίου για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, αν και η αγορά δεν φαίνεται να τους… σηκώνει όλους. Σήμερα, σε κατασκευαστική τροχιά έχει μπει μόνο η μονάδα του ομίλου Μυτιληναίου, δυναμικότητας 826 MW,

στον Άγιο Νικόλαο Βοιωτίας. Νέες μονάδες συνδυασμένου κύκλου με καύσιμο φυσικό αέριο έχουν δρομολογήσει η εταιρεία Elpedison (ΕΛΠΕ - Edison) στη Θεσσαλονίκη, ισχύος 826 MW, καθώς και η Damco Energy του ομίλου Κοπελούζου στη ΒΙΠΕ Αλεξανδρούπολης, ισχύος 662 MW, για τις οποίες έχουν χορηγηθεί άδειες παραγωγής από τη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ) . Στην κούρσα για την εγκατάσταση μονάδας αερίου (ισχύος 665 MW) στη ΒΙΠΕ Κομοτηνής έχει μπει και η ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ. Μάλιστα, το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ) ενέκρινε στις αρχές Νοεμβρίου τους περιβαλλοντικούς όρους και απομένει η λήψη της επενδυτικής απόφασης, πιθανότατα έως τα τέλη του έτους. Παράλληλα, η ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ μαζί με τον ΔΕΣΦΑ διεκδικούν και την υποθαλάσσια Αποθήκη Φυσικού Αερίου της Νότιας Καβάλας. Στον διαγωνισμό που τρέχει από το ΤΑΙΠΕΔ έχουν εκδηλώσει επίσης ενδιαφέρον η Energean, που διαχειρίζεται και τα κοιτάσματα του Πρίνου, και η κινεζική κοινοπραξία CMEC - MAISON GROUP. Ωστόσο, το τοπίο στην αγορά αερίου αναμένεται ότι θα αλλάξει ριζικά με την ολοκλήρωση των αποκρατικοποιήσεων των εταιρειών ΔΕΠΑ Υποδομών και ΔΕΠΑ Εμπορίας. Σε ό,τι αφορά τη ΔΕΠΑ Υποδομών, η υποβολή δεσμευτικών προσφορών έχει μετατεθεί για τα τέλη Φεβρουαρίου και τη διεκδικούν οι εταιρείες Italgas, EPH, τα funds First State Investments, KKR, Macquarie και η κινεζική Sino CEEF - Shanghai Dazhong. Στα ισχυρά χαρτιά της περιλαμβάνονται οι τρεις εταιρείες ΕΔΑ ΘΕΣΣ, ΕΔΑ Αττικής και ΔΕΔΑ, των οποίων τα επιχειρησιακά πλάνα περιλαμβάνουν την περαιτέρω ανάπτυξη των υποδομών φυσικού αερίου στη χώρα μας. Μόνο η ΔΕΔΑ ξεκινά άμεσα, με ορίζοντα ολοκλήρωσης το 2023, έργα επέκτασης δικτύων και άλλων υποδομών, ύψους 154 εκατ. ευρώ, σε 18 πόλεις της Στερεάς Ελλάδας, της Κεντρικής και Ανατολικής Μακεδονίας και της Θράκης. Έτσι, αναμένεται σημαντική αύξηση στις συνδέσεις νέων καταναλωτών όλων των κατηγοριών (οικιακοί, εμπορικοί, βιομηχανικοί), αλλάζοντας τα δεδομένα και στο λιανεμπόριο. Πάντως, τις ισορροπίες στη λιανική αγορά αερίου εκτιμάται ότι θα αλλάξει η αποκρατικοποίηση της ΔΕΠΑ Εμπορίας, η οποία αναμένεται να έχει ολοκληρωθεί έως την άνοιξη του 2021. Κι αυτό διότι στο χαρτοφυλάκιό της περιλαμβάνεται η εταιρεία Φυσικό Αέριο (πρώην ΕΠΑ Αττικής), μια «πολύφερνη νύφη» με προίκα πάνω από το 50% της αγοράς. Στον διαγωνισμό του ΤΑΙΠΕΔ για το 65% των μετοχών της συμμετέχουν όλα τα εγχώρια ενεργειακά τζάκια, δηλαδή τα ΕΛ.ΠΕ. μαζί με την Edison (εταίρο τους και στην Elpedison), η Motor Oil Hellas σε κοινοπραξία με τη ΔΕΗ, η Μυτιληναίος, η ΤΕΡΝΑ και ο όμιλος Κοπελούζου, ενώ στην κούρσα διεκδίκησης έχουν κατέβει και οι διεθνείς κολοσσοί της Shell και της MET Group. Με το άνοιγμα της αγοράς στο λιανεμπόριο αερίου, εκτός από την ΕΠΑ Αττικής και τη ZeniΘ, που διατηρούν τα μεγαλύτερα μερίδια, στο παιχνίδι έχουν μπει, με ελκυστικά πακέτα, η ΔΕΗ αλλά και σχεδόν όσοι παίκτες δραστηριοποιούνται στην προμήθεια ρεύματος.

Ο Ανεξάρτητος Διαχειριστής Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας συνεχίζει το μεγάλο επενδυτικό πλάνο των ηλεκτρικών διασυνδέσεων.

Ο ΑΔΜΗΕ «θωρακίζει» ενεργειακά τα νησιά

T

o 2020 επιφύλασσε σημαντικές προκλήσεις για όλα τα έργα υποδομής, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και διεθνώς, με τις εταιρείες να δίνουν καθημερινά τη μάχη της επιχειρησιακής συνέχειας και της ανθεκτικότητας εν μέσω πανδημίας. Ο Ανεξάρτητος Διαχειριστής Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας είναι μία από αυτές. Με επενδυτικό πλάνο ύψους 5 δισ. ευρώ σε βάθος 10ετίας, οι άνθρωποι του ΑΔΜΗΕ και των αναδόχων του κατέβαλαν υπεράνθρωπες προσπάθειες για να κρατήσουν τα έργα των ηλεκτρικών διασυνδέσεων στις «ράγες». Πρωταρχικό μέλημα του Διαχειριστή είναι η ενεργειακή ασφάλεια σε κάθε γωνιά της χώρας. Λαμβάνοντας εγκαίρως όλα τα προληπτικά μέτρα κατά της πανδημικής κρίσης, κατόρθωσε να διατηρήσει τις υποδομές και τους ανθρώπους του προφυλαγμένους από την απειλή του Covid-19. Ένας άλλος σημαντικός πυλώνας της στρατηγικής του ΑΔΜΗΕ είναι η ανάπτυξη των ηλεκτρικών διασυνδέσεων, με έμφαση στη διασύνδεση των νησιών με το ηπειρωτικό σύστημα. Το 2020 σφράγισε μια σειρά από σημαντικά έργα του Δεκαετούς Πλάνου Ανάπτυξης του ΑΔΜΗΕ, όπως οι διασυνδέσεις των Κυκλάδων και η πρώτη διασύνδεση της Κρήτης μέσω της Πελοποννήσου.

ΟΙ ΚΥΚΛΑΔΕΣ ΜΠΑΙΝΟΥΝ ΣΤΗΝ «ΠΡΙΖΑ» Τον Φεβρουάριο αναβαθμίστηκαν οι υφιστάμενες θαλάσσιες γραμμές υψηλής τάσης ανάμεσα σε Εύβοια, Άνδρο και Τήνο, συνολικού μήκους 14,5 χιλιομέτρων. Το έργο, που εντάσσεται στη Β’ Φάση της διασύνδεσης των Κυκλάδων, εξασφάλισε διπλό κύκλωμα τροφοδοσίας για τα νησιά αυτά. Με γνώμονα το περιβαλλοντικό αποτύπωμα και τη βιωσιμότητα των έργων του, ο ΑΔΜΗΕ χρησιμοποίησε ελαφρύτερα και πιο ανθεκτικά καλώδια, φιλικά στο περιβάλλον. Η Β’ Φάση των Κυκλάδων, έργο συνολικού προϋπολογισμού 71 εκατ. ευρώ, ολοκληρώθη-

κε τον Οκτώβριο με τη διασύνδεση της Νάξου με την ηπειρωτική Ελλάδα μέσω της Πάρου και της Μυκόνου. Με απόλυτο σεβασμό στην κυκλαδίτικη αρχιτεκτονική και με στόχο την ελαχιστοποίηση της περιβαλλοντικής όχλησης, ο ΑΔΜΗΕ κατασκεύασε έναν υπερσύγχρονο υποσταθμό υψηλής τάσης που τροφοδοτεί με σταθερό ρεύμα και τις Μικρές Κυκλάδες, δηλαδή τα Κουφονήσια, την Ηρακλειά και τη Σχοινούσα. Παράλληλα, ολοκληρώθηκε και η Γ’ Φάση των Κυκλάδων, η διασύνδεση της Σύρου με το Λαύριο με δεύτερο υποβρύχιο καλώδιο 150 kV, ένα έργο συνολικού προϋπολογισμού 118 εκατ. ευρώ. Τη «σκυτάλη» στη διασύνδεση των Κυκλάδων παίρνει η Σαντορίνη με την έναρξη του σχετικού διαγωνισμού εώς τα τέλη του έτους. Ακολουθούν η Μήλος, η Φολέγανδρος και η Σέριφος το πρώτο εξάμηνο του 2021, ώστε το 2024 συνολικά δέκα νησιά των Κυκλάδων να έχουν μπει στην «πρίζα» από τον ΑΔΜΗΕ, μια επένδυση ύψους 832 εκατ. ευρώ που συγχρηματοδοτείται από την Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Ένωση στις τρεις πρώτες φάσεις της.

ΚΡΗΤΗ, ΕΝΑ ΟΡΑΜΑ ΔΕΚΑΕΤΙΩΝ ΓΙΝΕΤΑΙ ΠΡΑΞΗ

εργασίες για το πλέον εμβληματικό έργο στην ιστορία του ΑΔΜΗΕ, τη διασύνδεση Κρήτης - Αττικής, συνολικού προϋπολογισμού 1 δισ. ευρώ. Μετά από πολλές δεκαετίες σχεδιασμών, το έργο μπήκε σε τροχιά ολοκλήρωσης με την υπογραφή των συμβάσεων τον περασμένο Ιούνιο στο Ηράκλειο της Κρήτης. Με την ηλέκτριση του «μεγάλου καλωδίου» το 2023, το μεγαλύτερο νησί της χώρας δε θα είναι αποκλεισμένο ενεργειακά, αλλά θα λαμβάνει πράσινο, φθηνό και αξιόπιστο ρεύμα.

ΦΘΗΝΗ ΚΑΙ ΚΑΘΑΡΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΣΤΑ ΝΗΣΙΑ Οι ηλεκτρικές διασυνδέσεις έχουν χρώμα πράσινο, αφού έτσι σβήνουν οριστικά τα φουγάρα των ρυπογόνων μονάδων στα νησιά μας. Επιπλέον, δημιουργούνται ισχυροί ενεργειακοί δρόμοι για αμφίδρομη μεταφορά καθαρής ενέργειας από και προς τη νησιωτική χώρα. Από τις διασυνδέσεις των Κυκλάδων δημιουργείται χώρος άνω των 300 MW για αξιοποίηση του υψηλού αιολικού και ηλιακού δυναμικού των νησιών, ενώ από τη διασύνδεση της Κρήτης η μεταφορική ισχύς από και προς το νησί αυξάνεται στα 1.000 MW.

Έργο-σταθμός για την ιστορία του Εθνικού Συστήματος Μεταφοράς και μείζονος σημασίας για όλους τους καταναλωτές της χώρας είναι η διασύνδεση της Κρήτης με το ηπειρωτικό σύστημα. Αυτό θα επιτευχθεί σε δύο στάδια: τη διασύνδεση μέσω Πελοποννήσου και τη διασύνδεση μέσω Αττικής. Αυτή την περίοδο βρίσκονται σε πλήρη εξέλιξη οι εργασίες της υποβρύχιας διασύνδεσης ανάμεσα στη Νεάπολη Λακωνίας και τα Χανιά, συνολικού μήκους 132 χιλιομέτρων και βάθους 1.000 μέτρων. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη υποβρύχια διασύνδεση εναλλασσόμενου ρεύματος παγκοσμίως, η οποία θα καλύψει το 34% των ενεργειακών αναγκών της Κρήτης. Πρόκειται για ένα έργο συνολικού ύψους 365 εκατ. ευρώ. Παράλληλα, έχουν ξεκινήσει οι χερσαίες

12.11.20 – lifo

13

αφιέρωμα ενέργειαπεριβάλλον

Ξεκίνησε η πράσινη ενεργειακή επανάσταση

ο πήχης για την ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ) στην Ευρώπη έχει μπει πολύ ψηλά. Με στόχο τη συγκράτηση της υπερθέρμανσης του πλανήτη και τον μηδενισμό, έως το 2050, των εκπομπών αερίων που επιδεινώνουν την κλιματική αλλαγή, η πράσινη στροφή του ενεργειακού τομέα αποτελεί πλέον μονόδρομο. Άλλωστε, εδώ και δεκαετίες η επιστημονική κοινότητα έχει προειδοποιήσει ότι τα ορυκτά καύσιμα φέρουν το μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης για την καταστροφική πορεία του κλίματος της Γης. Οι τεχνολογίες πλέον υπάρχουν και είναι σαφώς φθηνότερες απ’ ό,τι στο παρελθόν, με συνέπεια οι επενδυτές να στρέφονται προς την καθαρή ενέργεια. Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση του Bloomberg NEF, ο κλάδος της «πράσινης ενέργειας» αναμένεται να προσελκύσει περί τα 11 τρισ. δολάρια τις ερχόμενες δεκαετίες. Δεν είναι τυχαίο ότι ακόμη και πετρελαϊκές εταιρείες-κολοσσοί, όπως η BP, η Eni, η Shell, η Total και η Chevron, παρουσίασαν φέτος τις «πράσινες» στρατηγικές τους για τον περιορισμό της εξάρτησής τους από τα ορυκτά καύσιμα. Στην Ελλάδα οι ΑΠΕ, συνεπικουρούμενες από το φυσικό αέριο, τείνουν να εξαλείψουν τον λιγνίτη από το ενεργειακό μείγμα. Δεν είναι τυχαίο ότι για πρώτη φορά στην ιστορία της, η χώρα μας στις 8 Ιουνίου δεν έκαψε λιγνίτη αλλά κάλυψε τις ανάγκες της κυρίως με φυσικό αέριο και ΑΠΕ. Η τάση καταγράφεται και στο τελευταίο δελτίο του Ελληνικού Χρηματιστηρίου Ενέργειας, στο οποίο διαφαίνεται ότι τον Σεπτέμβριο ο λιγνίτης συμμετείχε στην ηλεκτροπαραγωγή μόνο με 6,29%, ενώ η παραγωγή των μονάδων φυσικού αερίου κάλυψε το 42,01% του φορτίου, των ΑΠΕ το 23,77%, των υδροηλεκτρικών το 6,08%, ενώ οι εισαγωγές ρεύματος το 21,85%.

Έρχεται επενδυτική «καταιγίδα» Η επενδυτική καταιγίδα στην πράσινη ενέργεια έρχεται ραγδαία, με όχημα τον κυβερνητικό σχε-

14 lifo – 12.11.20

Επενδυτική καταιγίδα σε έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας από μεγάλους ελληνικούς και πολυεθνικούς ομίλους φέρνει η πορεία απεξάρτησης της χώρας από το «κάρβουνο». aπό τη μάχη τράτσα

διασμό για συμμετοχή των ΑΠΕ κατά 35% στην ακαθάριστη τελική κατανάλωση ενέργειας και κατά 61%-64% στην ακαθάριστη κατανάλωση ηλεκτρικής έως το 2030. Οι συγκεκριμένοι στόχοι περιλαμβάνονται στο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) και προκύπτουν ως ανάγκη, μετά την απόφαση για σβήσιμο των φουγάρων στις λιγνιτικές μονάδες της ΔΕΗ έως το 2028. Συνολικά, θα απαιτηθούν επενδύσεις ύψους 43,8 δισ. ευρώ, εκ των οποίων τα 9 δισ. ευρώ αφορούν αποκλειστικά τις ΑΠΕ και άλλα 5,5 δισ. υποδομές του ηλεκτρικού συστήματος. Παρά τον γόρδιο δεσμό που έχει δημιουργηθεί εξαιτίας του ελλείμματος στον Ειδικό Λογαριασμό ΑΠΕ (ΕΛΑΠΕ), από τον οποίο αποζημιώνονται οι παραγωγοί πράσινης ενέργειας, και του δεύτερου lockdown, το οποίο ενδέχεται να φέρει καθυστερήσεις στην ολοκλήρωση των έργων (π.χ. λόγω πανδημίας υπάρχει ανεπάρκεια φωτοβολταϊκών πλαισίων), τα επενδυτικά σχέδια παραμένουν ζωντανά. Πρωταγωνιστές στο νέο σκηνικό που διαμορφώνεται είναι όλοι οι παραδοσιακοί ενεργειακοί όμιλοι της χώρας, όπως και πολυεθνικές εταιρείες που ήδη δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα ή νέοι διεθνείς «παίκτες». Έργα ισχύος 76 GW βρίσκονται σε διάφορα στάδια της αδειοδοτικής διαδικασίας. Πρόκειται για ισχύ πολλαπλάσια εκείνης που απαιτείται για να επιτευχθούν οι στόχοι του ΕΣΕΚ, οπότε, όπως έχει πει χαρακτηριστικά η γενική γραμματέας Ενέργειας και Ορυκτών Πρώτων Υλών του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ), κ. Αλεξάνδρα Σδούκου, «έχουμε την πολυτέλεια να είμαστε επιλεκτικοί», ενθαρρύνοντας την υλοποίηση των αποδοτικότερων και οικονομικά ανταγωνιστικότερων έργων. Η ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή ήδη πρωταγωνιστεί στις ΑΠΕ με ένα χαρτοφυλάκιο που φτάνει τα 606 MW (μεγαβάτ) στην Ελλάδα και τα 780 στο εξωτερικό, ενώ έχει προγραμματίσει να φτάσει τα 2.800 MW εντός

12.11.20 – lifo

15

αφιέρωμα ενέργειαπεριβάλλον

Πρωταγωνιστές στο νέο σκηνικό που διαμορφώνεται είναι όλοι οι παραδοσιακοί ενεργειακοί όμιλοι της χώρας, όπως και πολυεθνικές εταιρείες που ήδη δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα ή νέοι διεθνείς παίκτες.

της επόμενης πενταετίας. Παράλληλα, διαθέτει δύο ώριμα πρότζεκτ συνολικού προϋπολογισμού 800 εκατ. ευρώ –έναν υβριδικό σταθμό στο Αμάρι Κρήτης και ένα έργο αντλησιοταμίευσης στην Αμφιλοχία– και αναμένει από την κυβέρνηση το απαραίτητο θεσμικό πλαίσιο για να τα υλοποιήσει. Μάλιστα, η ΤΕΡΝΑ είναι ανάδοχος του έργου «Άη Στράτης Πράσινο Νησί» που έχει σχεδιάσει το ΚΑΠΕ και στοχεύει σε διείσδυση ΑΠΕ άνω του 85% στο ηλεκτρικό σύστημα του νησιού, με παράλληλη κάλυψη των αναγκών θέρμανσης. Είναι αξιοσημείωτο ότι το επόμενο νησί που θα «πρασινίσει» θα είναι η Αστυπάλαια, με τη στήριξη της Volkswagen. Το δεύτερο ισχυρότερο χαρτοφυλάκιο ΑΠΕ στην Ελλάδα, με 482,3 MW, διαθέτει η Ελλάκτωρ, η οποία πρόσφατα ανακοίνωσε συμφωνία με την πορτογαλική ΕDP Renewables για την ανάπτυξη αιολικών πάρκων 900 MW, μια επένδυση περίπου 1 δισ. ευρώ. Σύμφωνα με τα τελευταία στατιστικά στοιχεία της Ελληνικής Επιστημονικής Ένωσης Αιολικής Ενέργειας (ΕΛΕΤΑΕΝ), ακολουθούν οι ENEL Green Power, με 353,7 MW, και η EREN, με 282,9 MW. Όσον αφορά την ENEL, θα αναπτύξει από κοινού με τη γαλλικών συμφερόντων Akuo Energy Greece φωτοβολταϊκά πάρκα 284 MW στη Βόρεια Ελλάδα. Η γαλλική εταιρεία σχεδιάζει επίσης να διευρύνει την παρουσία της στη χώρα μας με επενδύσεις σε φωτοβολταϊκά πάρκα συνολικής ισχύος 1.034 MW. Όσον αφορά την Iberdrola Rokas, που κατέχει 270,9 MW, έχει κατοχυρώσει ήδη στους διαγωνισμούς ΑΠΕ έργα 134 MW, τα οποία αναμένεται να ολοκληρωθούν έως τα τέλη του 2022. Δυναμική διείσδυση στις ΑΠΕ έχει βάλει ως στόχο και η ΔΕΗ, η οποία θα επιχειρήσει εντός της επόμε-

16 lifo – 12.11.20

νης τριετίας να καλύψει το κενό που θα αφήσει στην παραγωγή της η απομάκρυνση από τον λιγνίτη. Σε συνεργασία με σημαντικούς εγχώριους και διεθνείς «παίκτες», όπως έχει δηλώσει ο επικεφαλής της επιχείρησης κ. Γιώργος Στάσσης, σχεδιάζει να ξεπεράσει το 1 GW έως το 2023 μέσα από μια δεξαμενή έργων –σε διαφορετικά αδειοδοτικά στάδια– περίπου 6 GW που ήδη διαθέτει στο χαρτοφυλάκιό της. Στα σκαριά βρίσκονται από τη ΔΕΗ έργα φωτοβολταϊκών πάρκων στην Πτολεμαΐδα (30 MW και 200 MW) και στη Μεγαλόπολη (50 MW). Να σημειωθεί ότι η επιχείρηση έχει υπογράψει μνημόνιο συνεργασίας με τη γερμανική RWE για την υλοποίηση κοινής επένδυσης 2 GW φωτοβολταϊκών. Παράλληλα, η θυγατρική της ΔΕΗ Ανανεώσιμες μαζί με την εταιρεία Ηλέκτωρ του Ομίλου Ελλάκτωρ θα εκμεταλλευτούν τα γεωθερμικά πεδία σε Λέσβο, Μήλο, Κίμωλο, Πολύαιγο, Νίσυρο και Μέθανα. Μεγάλο επενδυτικό πρόγραμμα στον τομέα των ΑΠΕ αλλά και της αποθήκευσης ενέργειας έχει σχεδιάσει και ο Όμιλος Μυτιληναίου. Το ίδιο και η Motor Oil, που στοχεύει να ξεπεράσει τα 300 MW έως το 2023. Μάλιστα, η εταιρεία έχει υπογράψει συμφωνία με τη ΔΕΗ για την ανάπτυξη αιολικού πάρκου 100 MW σε ελληνικό νησί. Όσο για τα Ελληνικά Πετρέλαια (ΕΛ.ΠΕ.), ο στόχος τους για ανάπτυξη έργων πράσινης ενέργειας φτάνει τα 600 MW ως το 2025. Ήδη ολοκληρώθηκε η εξαγορά του φωτοβολταϊκού των 204 MW στην Κοζάνη από τη γερμανική JUWI, η οποία και θα το κατασκευάσει. Στροφή στην καθαρή ενέργεια ετοιμάζεται να κάνει και άλλη μια εταιρεία που δραστηριοποιείται στα ορυκτά καύσιμα. Η ΔΕΠΑ, εκ των πρωταγωνιστών στην αγορά φυσικού αερίου, στο νέο της επιχειρησιακό σχέδιο για την πενταετία 2020-2024 προγραμματίζει επενδύσεις 120 εκατ. ευρώ προκειμένου να χτίσει ένα «πράσινο» χαρτοφυλάκιο 240 MW. Παράλληλα, το επιτελείο του ΥΠΕΝ ετοιμάζει το απαραίτητο θεσμικό πλαίσιο που θα καλύπτει τα κενά σε αδειοδότηση, χωροθέτηση και διασύνδεση υπεράκτιων αιολικών πάρκων, καθώς το επενδυτικό ενδιαφέρον είναι έντονο τόσο από ελληνικούς όσο και από διεθνείς ομίλους. Ωστόσο, ο επενδυτικός πυρετός στις ΑΠΕ πρέπει να αφήσει χώρο και για τις ενεργειακές κοινότητες, ώστε να εμπλακούν στην παραγωγή πράσινης ενέργειας πολίτες, δήμοι, αγροτικές ενώσεις και μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Σύμφωνα με την κ. Σδούκου, έως το 2030 η παραγωγή ρεύματος από συστήματα αυτοπαραγωγής και ενεργειακού συμψηφισμού από ΑΠΕ θα φτάσει στο 1 GW, ισχύς που μπορεί να καλύψει τις ανάγκες 330.000 ελληνικών νοικοκυριών.

12.11.20 – lifo

17