Τεύχος 671

ολα για την αθηνα! δωρεαν οδηγοσ τησ πολησ κυκλοφορει καθε πεμπτη

free press 4.2.2021

O ΣΩΤΗΡΗΣ ΤΣΑΦΟΥΛΙΑΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ

4 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ

ΠΑΓΚΌΣΜΙΑ ΗΜΈΡΑ ΚΑΤΆ ΤΟΥ ΚΑΡΚΊΝΟΥ ΠΩΣ Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΙΑΤΡΙΚΗ ΦΕΡΝΕΙ ΤΗΝ ΕΛΠΙΔΑ ΣΤΟΥΣ ΑΣΘΕΝΕΙΣ

Podcasts

lifo.gr/podcasts

Ο ΕΠΟΜΕΝΟΣ ΚΟΣΜΟΣ

ΜΈΡΕΣ ΤΟΥ ΣΕΦΈΡΗ

Τα Ημερολόγια του μεγάλου Έλληνα ποιητή σε μορφή podcast

ΜΙΑ ΣΥΜΠΑΡΑΓΩΓΗ ΤΗΣ LIFO ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΛΥΡΙΚΗΣ ΣΚΗΝΗΣ

2 lifo – 4.2.21

ΧΟΡΗΓΟΣ

7 ΣΤΗΛΕΣ

εκδοτης

Στάθης Τσαγκαρουσιάνος γενικός διευθυντής Μιχάλης Μιχαήλ

The Buzz: Ένας χρόνος πανδημία στην Ελλάδα

www.lifo.gr

εξωφυλλο: Eικονογράφηση εξωφύλλου Φίκος (@fikosantonios)

index

από τη lifoteam

Το male predator διαχρονικά στον εργασιακό χώρο και τα συγχωροχάρτια του, που έθρεψαν τον κύκλο σιωπής από th χριστινα γαλανοπουλοy

«Γιατί δεν βγάζετε, επιτέλους, τον σκασμό;»

24

0 ΣΩΤΉΡΗΣ ΤΣΑΦΟΎΛΙΑΣ ΕΙΝΑΙ 0 ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ

ΔΥΟ ΔΕΚΑ ΕΚΔΟΤΙΚΗ Α.Ε. ΒOΥΛΗΣ 22, 105 63 ΑΘΗΝΑ T 210 3254 290 F 210 3249 785 info@lifo.gr

direct sales Γιώργος Λυκουργιώτης, Κωνσταντίνα Τριανταφύλλου senior digital campaign manager Αντώνης Ζωγράφος

Οι (δημοσκοπικές και μη) δυσκολίες του ΣΥΡΙΖΑ από τον ευτύχη βαρδουλάκη

από τον γιάννη πανταζόπουλο

διευθυντής εντυπης εκδοσης Τάσος Μπρεκουλάκης

advertising executive Δημήτρης Βουκελάτος (dvoukelatos@lifo.gr)

από τη βιβιαν στεργιου

Αντώνης Κοτσώνας: « Ήταν, τελικά, ο Όμηρος σεξιστής;»

διευθυντής mikropragmata. lifo.gr Άρης Δημοκίδης

αrt director Χρήστος Τζοβάρας αρχισυνταξία Αλέξανδρος Διακοσάββας –––––– ε μπο ρικο τμημα direct sales director Κώστας Μαντάς senior advertising manager Ξένια Στασινοπούλου

Σε ποιον αιώνα ζει ο υπουργός Δικαιοσύνης;

από τον δημήτρη πολιτάκη

διευθυντής lifo.gr Θανάσης Χαραμής

σύμβουλος σχεδιασμού Γιάννης Καρλόπουλος

από τη δεσποινα τριβολη

Μου λείπει η εστίαση, όχι η κουλτούρα των σεφ και των «food media»

εμπορικη διευθυνση Ρένα Κροκίδα

4 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ

digital campaign manager Γιώργος Γιαννή –––––– ψηφιακή ανάπτυξη/ προγραμματισμός lifo.gr Άγγελος Παπαστεργίου, Σπύρος Γκατζούνας

Όλα όσα θέλετε να μάθετε για την αντιμετώπιση της νόσου και τις νέες εξελίξεις.

social media Χριστίνα Γαλανοπούλου (Head), Στράτος Μωραΐτης, Ηλέκτρα Χατζηκάλφα συν ταξη συντακτικη ομαδα Θοδωρής Αντωνόπουλος, Λουίζα Αρκουμανέα (Θέατρο),

ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ

Σελ. 27

παρακαλουμε

ανακυκλωστε

Θοδωρής Κουτσογιαννόπουλος (Σινεμά), Τάσος Μελεμενίδης (Σινεμά), Γιάννης Κωνσταντινίδης (Εικαστικά), Τίνα Μανδηλαρά (Βιβλίο), Νίκη Μηταρέα (Γεύση), Γιάννης Βασιλείου, Μερόπη Κοκκίνη, Ματούλα Κουστένη, Δημήτρης Κυριαζής, Γλυκερία Μπασδέκη, Γιάννης Πανταζόπουλος, Σταυρούλα Παπασπύρου, Μαρία Παππά, Χρήστος Παρίδης, Δημήτρης Πολιτάκης, Αφροδίτη Σακκά, Νικόλας Σεβαστάκης, Βασιλική Σιούτη, Κορίνα Φαρμακόρη, Λένα Φουτσιτζή newsroom Πάνος Σάκκας (Αρχισυνταξία) Φιλιώ Ράγκου, Κατερίνα Αγριμανάκη, Ρούλα Βλασσοπούλου, Αναστασία Γαλάνη, Σόφη Ζιώγου, Διονύσης Νοταράκης –––––– φωτογράφοι Σπύρος Στάβερης, Πάρις Ταβιτιάν, Freddie f., Αναστασία Βουτυροπούλου, Γιώργος Αδάμος ατελιέ αssistant art director Βανέσσα Φερλέ διαμόρφωση ψηφιακής εκδοσης Νινέττα Γιακιντζή, Μαρούσα Θωμά διόρθωση κειμένων Μαρία Δρουκοπούλου, Μπέτυ Σπανοπούλου –––––– λογιστηριο οικονομική διεύθυνση Δημήτρης Τασιόπουλος λογιστήριο Άλκηστις Γκούμα, Βασίλης Κοτρωνάκης διανομή Άκης Ιωάννου γραμματεία Βιβίκα Ανδριανάτου –––––– κωδικος εντυπου 7639

4.2.21 – lifo

3

Feedback

ΤΟ ΡΕΠΟΡΤΑΖ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ

ΧΕΙΜΏΝΑΣ ΣΤΟ ΚΑΡΆ ΤΕΠΈ Ένα μικρό οδοιπορικό στο προσφυγικό camp του Καρά Τεπέ στη Λέσβο, σε μια ιδιαίτερα δύσκολη περίοδο, λόγω της πανδημίας, του χειμώνα, κυρίως όμως λόγω της άτεγκτης στάσης του κράτους απέναντι στις προσφυγικές ροές.

podcasts που αξίζει να ακούσετε

ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΤΟΥ ΘΟΔΩΡΗ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΥ

Ακολουθήστε τα podcasts της LiFO στην Apple, στο Spotify ή στην Google. συνεντευξη

Το ηλιόλουστο και παγωμένο πρωινό που επισκέφθηκα το Πάντειο Πανεπιστήμιο στην Καλλιθέα τίποτα δεν θύμιζε τη διαρκή κινητικότητα της περιόδου πριν από την πανδημία. Η απουσία των φοιτητών από τις αίθουσες διδασκαλίας λόγω τηλεκπαίδευσης ήταν εμφανής – το μόνο που λειτουργούσε ήταν οι διοικητικές υπηρεσίες. Στο γραφείο του κτιρίου διοίκησης με υποδέχτηκε η πρύτανης του εκπαιδευτικού ιδρύματος και καθηγήτρια Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας, Χριστίνα Κουλούρη. Τη συνάντησα με αφορμή το νέο της βιβλίο με τίτλο Φουστανέλες και Χλαμύδες, το οποίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια. «Μια βόλτα στο Μοναστηράκι μάς θυμίζει ότι η ελληνική εθνική ταυτότητα ντύνεται, για τα μάτια των ξένων, με φουστανέλες και χλαμύδες» γράφει στην εμπεριστατωμένη μελέτη της η συγγραφέας και γνωστή ιστορικός.

4 lifo – 4.2.21

«Κανείς δεν εγκαταλείπει το σπίτι και τη χώρα του, παρά μόνο αν τα βλέπει να μεταμορφώνονται στο στόμα ενός καρχαρία». Με αυτόν τον στίχο της σομαλικής καταγωγής Βρετανίδας ποιήτριας Warsan Shire κατά νου έφτασα στη Μυτιλήνη ένα παγωμένο πρωινό, που ένας ασθενικός ήλιος προσπαθούσε να στεγνώσει τη γη από τις έντονες βροχοπτώσεις που είχαν προκαλέσει πλημμύρες και προβλήματα στο νησί. Προβλήματα σοβαρά δημιουργήθηκαν και στη «Μόρια II», το νέο προσφυγικό camp στο πρώην πεδίο βολής του Καρά Τεπέ, δύο χιλιόμετρα βόρεια της πόλης, επιβεβαιώνοντας τη λαϊκή ρήση για τον φτωχό (ή τον κυνηγημένο, μαζί πάνε συνήθως αυτά) και τη μοίρα του. Οι εικόνες και οι φωνές που έρχονταν από κει αποκάλυπταν πλημμυρισμένα αντίσκηνα, λασπουριά που σε κάποια σημεία έφτανε στο γόνατο και κρύο, πολύ κρύο, καθώς η θέρμανση, όπως και το ηλεκτρικό ρεύμα, είναι πολυτέλειες. Φωνές και εικόνες περίπου παράνομες, εφόσον με πρόσχημα την πανδημία παρεμποδίζεται η πρόσβαση δημοσιογράφων, όπως και η μετάδοση φωτογραφιών ή βίντεο από ενοίκους του camp, με την απειλή σπασίματος του «ένοχου» κινητού, όπως ανέφεραν οι καταγγελίες. «Γράψτε κάτι... η κατάσταση είναι δραματική... στον επόμενο χιονιά μπορεί να έχουμε θανάτους» ήταν το τελευταίο μήνυμα που είχα λάβει. Φτάνοντας εκεί, θα τα διαπίστωνα όλα αυτά και ιδίοις όμμασι: γυναίκες και άντρες να προσπαθούν να στεγνώσουν τα κορμιά και τα λιγοστά τους υπάρχοντα, εκμεταλλευόμενοι τη χειμωνιάτικη λιακάδα, κάποιοι να προσπαθούν να ενισχύσουν τις σκηνές τους με νοβοπάν, παιδάκια να παίζουν στις λάσπες και στα χώματα ένα γύρω, εργάτες και μηχανήματα να σκάβουν αυλάκια και αναχώματα, να μπαλώσουν κάπως τις ακόμα ανύπαρκτες σχεδόν υποδομές. Και αστυνομία, πολλή αστυνομία μέσα κι έξω, όπως και στην πόλη – η μόνη υπηρεσία που έχουμε σε περίσσεια σε αυτήν τη χώρα. Αυστηροί έλεγχοι σε οτιδήποτε έφερναν μέσα σε σακούλες, μπόγους ή σακιά όσοι είχαν άδεια κυκλοφορίας – γιατί το camp βρίσκεται σε lockdown μήνες τώρα, καθώς τα κρούσματα, που τον Σεπτέμβριο είχαν αγγίξει τα 250, ασυμπτωματικά τα περισσότερα, σήμερα εμφανίζονται μηδενικά, χάρη και στην ευαισθητοποίηση των ίδιων των προσφύγων. Βασικά, το νησί ολόκληρο βρισκόταν σε αυστηρό lockdown από τις αρχές Γενάρη, εφόσον υπάρχει διασπορά στην τοπική κοινότητα, τα πάντα κλείνουν μετά τις 5 το απόγευμα και είναι σαν το προσφυγικό camp να περικλείεται με τη σειρά του από ένα μεγαλύτερο, με περιορισμούς και κανόνες που θυμίζουν επίσης ανοιχτή φυλακή. Μόνο που αυτή η «μεγάλη» ανοιχτή φυλακή είναι πρόσκαιρη, ενώ η άλλη έχει μέλλον και όχι μόνο στο Καρά Τεπέ – ήδη βρίσκεται στα σκαριά η «Μόρια ΙΙΙ» στα Μυστεγνά, σαράντα χιλιόμετρα βορειότερα, μέσα στην ερημιά και με κοντινότερο σημάδι πολιτισμού τον παρακείμενο ΧΥΤΑ. Η ανέγερσή της είχε ανασταλεί πέρσι τέτοια εποχή, μετά τη μαζική αντίδραση των κατοίκων και τα επεισόδια με τα αθηναϊκά ΜΑΤ, όμως οι Αρχές, εκμεταλλευόμενες την έκτακτη κατάσταση, μεταφέρουν ήδη οικοδομικά υλικά στο σημείο «στη ζούλα». Ο δήμαρχος Μυτιλήνης κάνει πλέον λόγο για «στροφή στον ρεαλισμό», ενώ τα τοπικά μέσα αναφέρονται σε «συμφωνίες κάτω από το τραπέζι».

page

gr

Η πρύτανης του Παντείου και καθηγήτρια Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας μιλά στον Γιάννη Πανταζόπουλο με αφορμή το νέο της βιβλίο, «Φουστανέλες και Χλαμύδες».

1

ti δ ι α β α σ α με αυ τη την εβ δομ α δ α σ το

Χριστίνα Κουλούρη: «Για την Ελληνική Επανάσταση ξέρουμε λίγους αγωνιστές και πολλούς μύθους»

Συνεπιμέλεια: Γιατί πολλές γυναίκες λένε όχι; «Α, ΜΠΑ;»: Η ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ ΜΙΝΑ ΚΑΟΥΝΗ ΜΙΛΑ ΣΤΗ ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ

2

Είναι οι πίτες προϊόν επανάστασης; ΤΗΣ TWOMINUTES ANGIE

3

Η Νάνσυ Μπούκλη για το «Δαμάζοντας τα κύματα» «Η ΤΑΙΝΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΜΟΥ» ΤΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΔΙΑΚΟΣΑΒΒΑ

4

Ιγνάτιος Οικονομίδης: «Τo κλειδί για μια υγιή καρδιά»

ΤΟ ΕΞΩΦΥΛΛΟ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ

«ΑΚΟΥ ΤΗΝ ΕΠΙΣΤΗΜΗ» ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΥ

Φίκος: Η επιστήμη νικάει τον καρκίνο Ο εικαστικός περιγράφει πώς εμπνεύστηκε το εξώφυλλο που φιλοτέχνησε για τη LiFO. Η προέλευση της λέξης «καρκίνος» αποδίδεται στον Ιπποκράτη (460370 π.Χ.), ο οποίος θεωρείται ο «πατέρας της ιατρικής». Ο Ιπποκράτης χρησιμοποίησε τους όρους «καρκίνος» και «καρκίνωμα» για να περιγράψει κάθε είδους καρκίνο. Καρκίνος είναι ο κάβουρας, και ονόμασε έτσι την ασθένεια επειδή οι απολήξεις των καρκινωμάτων θυμίζουν τα πόδια του καβουριού. «Προσωποποίησα τον καρκίνο και δείχνω να τον νικάει η επιστήμη» λέει ο Φίκος, ο δημιουργός του έργου. «Ήθελα να δώσω με αυτό την ελπίδα που αναζητάμε όλοι μας». @fikosantonios

5

Γιάννης Μαυρής: Τα κόμματα ΠΑΕ, ο εκλογικός νόμος και η πανδημία «MOMENTUM» ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΙΚΗΣ ΣΙΟΥΤΗ

4.2.21 – lifo

5

Όλη η Ελλάδα διαβάζει LiFO

6.755.720 UNIQUE VISITORS στην ψηφιακή έκδοση ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2020

Reuters:

Το LiFO.gr στη λίστα με τα κορυφαία ενημερωτικά sites στην Ελλάδα για το 2020

αναγνωσιμοτητα

LiFO 136,6 ATHENS VOICE

125,6

στοιχεια focus bari 2020

πη έντυ στην οση έκδ Bari us : Foc Πηγή

Στην κορυφή, αλλά με ποιότητα

6 lifo – 4.2.21

t Στις 25 Φεβρουαρίου καταγράφονται οι πρώτες ύποπτες περιπτώσεις στο λιμάνι της Πάτρας, οι οποίες κατέφθασαν

t Μία ημέρα αργότερα, στις 26 Φεβρουαρίου, επιβεβαιώνεται το πρώτο κρούσμα του ιού στην Ελλάδα. Μια 38χρονη γυναίκα από τη Θεσσαλονίκη, που είχε επισκεφθεί τη βόρεια Ιταλία, βρίσκεται θετική και μεταφέρεται στο νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ. Την ίδια μέρα πραγματοποιείται η ενημέρωση αναφορικά με τις εξελίξεις με τον νέο κορωνοϊό. Σε αυτήν ηγείται ο εκπρόσωπος του υπουργείου Υγείας και επιστημονικός συνεργάτης του Εθνικού Οργανισμού Δημόσιας Υγείας, καθηγητής Σωτήρης Τσιόδρας.

t Στις 27 Φεβρουαρίου, το 9χρονο παιδί της 38χρονης γυναίκας βρίσκεται επίσης θετικό και εισάγεται στο ίδιο νοσοκομείο με τη μητέρα του. Ακολουθούν επιβεβαιώσεις και για άλλα κρούσματα που αφορούν άτομα που είχαν ταξιδέψει στην Ιταλία ή σχετίζονταν με αυτά. Μετά την επιβεβαίωση του

ΌΛΑ ΤΑ ΚΟΜΒΙΚΆ ΓΕΓΟΝΌΤΑ ΑΠΌ ΤΌΤΕ ΠΟΥ Ο ΚΟΡΩΝΟΪΌΣ ΜΠΉΚΕ ΣΤΗ ΖΩΉ ΜΑΣ.

ΈΝΑΣ ΧΡΌΝΟΣ ΠΑΝΔΗΜΊΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΆΔΑ δεύτερου και τρίτου κρούσματος στην Ελλάδα, το 105ο Δημοτικό Σχολείο Θεσσαλονίκης, στο οποίο πήγαινε ο γιος της 38χρονης, έκλεισε για δεκατέσσερις ημέρες. Ο υπουργός Υγείας, Βασίλης Κικίλιας, ανακοινώνει ότι ακυρώνονται οι αποκριάτικες εκδηλώσεις σε ολόκληρη την Ελλάδα.

t Στις 7 Μαρτίου επιβεβαιώνονται 21 ακόμη περιπτώσεις Ελλήνων που ήρθαν από το Ισραήλ. Τα σχολεία, τα πανεπιστήμια, τα θέατρα και οι κινηματογράφοι παραμένουν κλειστά στις τρεις πληγείσες περιοχές (Αχαΐα, Ηλεία, Ζάκυνθος) μέχρι τις 22 Μαρτίου. Αθλητικές εκδηλώσεις στις ίδιες περιοχές πραγματοποιούνται χωρίς θεατές μέχρι τις 22 Μαρτίου.

t Στις 10 Μαρτίου ο υπουργός Υγείας ανακοινώνει ότι κλείνουν

βρεφονηπιακοί σταθμοί, σχολεία, πανεπιστήμια και φροντιστήρια σε όλη τη χώρα.

t Στις 12 Μαρτίου ανακοινώνεται ο πρώτος θάνατος από τον κορωνοϊό. Ο 66χρονος Μανώλης Αγιομυργιαννάκης καταλήγει στη ΜΕΘ του ΠΓΝ Πατρών μετά από επιπλοκές που του προκάλεσε ο κορωνοϊός. Ο ασθενής είχε μολυνθεί κατά το ταξίδι του στους Αγίους Τόπους και έπασχε από καρδιακό νόσημα. «Το πρωί της 10ης Μαρτίου ο ασθενής παρουσίασε σημαντική επιδείνωση που εξελίχθηκε σε πολυοργανική ανεπάρκεια και κατέληξε, πάρα τις γενόμενες θεραπευτικές παρεμβάσεις, στις 12 Μαρτίου 2020, στις 03:15» ανέφερε η ανακοίνωση του υπουργείου Υγείας.

t Στις 16 Μαρτίου καθιερώνεται

καθημερινή απογευματινή τηλεοπτική ενημέρωση από το υπουργείο Υγείας σχετικά με την εξέλιξη της πανδημίας στην Ελλάδα και τις έκτακτες αποφάσεις της κυβέρνησης για την αντιμετώπισή της από τον εκπρόσωπο του υπουργείου Υγείας, κ. Τσιόδρα, και τον υφυπουργό Πολιτικής Προστασίας και Διαχείρισης Κρίσεων, Νίκο Χαρδαλιά, με έκτακτες εμφανίσεις κι άλλων κυβερνητικών στελεχών.

ανακοινώνουν το σχέδιο της κυβέρνησης για τη σταδιακή άρση των περιοριστικών μέτρων μετακίνησης και για την επανέναρξη της λειτουργίας των επιχειρήσεων.

t Στις 5 Νοεμβρίου ο πρωθυπουργός, κατά τη διάρκεια κοινής συνέντευξης Τύπου με τον Σωτήρη Τσιόδρα, ανακοινώνει νέο καθολικό περιορισμό μετακινήσεων για όλη τη χώρα, που τίθεται σε ισχύ από το Σάββατο 7 Νοεμβρίου 2020.

t Στις 22 Μαρτίου ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης ανακοινώνει το πρώτο lockdown στη χώρα, που τίθεται σε ισχύ την επόμενη μέρα. Έκτοτε, μπήκαν στη ζωή μας η αποστολή sms, η τηλεργασία και η απαγόρευση κυκλοφορίας.

t Στις 28 Απριλίου ο πρωθυπουργός και 6 υφυπουργοί

t Στις 27 Δεκεμβρίου η Ευσταθία Καμπισιούλη, νοσηλεύτρια ΜΕΘ στο νοσοκομείο Ευαγγελισμός, είναι ο πρώτος άνθρωπος που εμβολιάζεται στην Ελλάδα, με δεύτερο τον Μιχάλη Γιοβανίδη, φιλοξενούμενο σε Μονάδα Φροντίδας Ηλικιωμένων. Ακολουθούν την ίδια μέρα η Πρόεδρος της Δημοκρατίας,

Κατερίνα Σακελλαροπούλου, και ο πρωθυπουργός της χώρας.

t Στις 29 Ιανουαρίου 2021 ο υφυπουργός Πολιτικής Προστασίας και Διαχείρισης Κρίσεων, ύστερα από τις εισηγήσεις των λοιμωξιολόγων, ανακοινώνει τις «κόκκινες» περιοχές, στις οποίες περιλαμβάνεται και η Αττική. Επίσης, την απαγόρευση κυκλοφορίας από τις 18:00 έως τις 05:00 (εκτός από την Αττική), τη λειτουργία των επιχειρήσεων λιανικού εμπορίου μόνο με τη διαδικασία καθορισμού ραντεβού για παραλαβή εκτός καταστήματος (click-away) και των επιχειρήσεων πώλησης υποδημάτων και ενδυμάτων, καθώς και των βιβλιοχαρτοπωλείων, με τη διαδικασία καθορισμού ραντεβού για παραλαβή εντός καταστήματος (click inside).

TheBuzz

talk

t Στις 7 Φεβρουαρίου πεθαίνει ο γιατρός Λι Γουενλιάνγκ, ο πρώτος που είχε προειδοποιήσει για τον θανατηφόρο κορωνοϊό, αφού και ο ίδιος είχε προσβληθεί στη Γουχάν. Οι κινεζικές αρχές, που αρχικά τον είχαν κατηγορήσει για διασπορά ψευδών ειδήσεων, τον Απρίλιο τον ανακήρυξαν εθνικό ήρωα.

από την Ιταλία. Ταυτόχρονα, μια άλλη ύποπτη περίπτωση αναφέρεται στο νοσοκομείο Αττικόν.

aπο th lifoteam

town

t Στα τέλη Ιανουαρίου 2020 ορίστηκαν από το ελληνικό υπουργείο Υγείας δεκατρία βασικά και αναπληρωματικά νοσοκομεία αναφοράς σε όλες τις υγειονομικές περιφέρειες της Ελλάδας, εξοπλισμένα με θάλαμο αρνητικής πίεσης, για την αντιμετώπιση κρουσμάτων του ιού στη χώρα.

4.2.21 – lifo

7

talk town

GUEST EDITOR

Το male predator διαχρονικά στον εργασιακό χώρο και τα συγχωροχάρτια του, που έθρεψαν τον κύκλο σιωπής

Η σεξουαλική παρενόχληση στον εργασιακό χώρο υπήρχε από καταβολής εργασίας, απλώς παρουσιαζόταν είτε ως καλαμπούρι είτε ως παράδειγμα αντρικής ισχύος.

α π ό th χ ρ ι σ τι να γα λ α ν οπουλοy

8 lifo – 4.2.21

πό το Αχ, και να ’μουν άντρας, ταινία του 1966 με τη Μάρω Κοντού, στην οποία η ηρωίδα μεταμφιέζεται σε άντρα προκειμένου να μην της ρίχνονται τα αφεντικά της, μέχρι το Bombshell του 2019, που αφηγήθηκε τη φάμπρικα παρενόχλησης που είχε στήσει στο τηλεοπτικό δίκτυο FOX ο Ρότζερ Έιλς, επί χρόνια δεξί χέρι του Ρούπερτ Μέρντοχ, η απεικόνιση του άντρα-αρπακτικού στον εργασιακό χώρο επιχειρούνταν με δύο τρόπους. Το male predator στη δουλειά σκιαγραφείται είτε ως ο «άκακος κορτάκιας», ένα είδος ζωηρού αρσενικού, μονίμως έτοιμου για λίγο –επιθετικό– φλερτ (πόσο εσφαλμένη και αθωωτική των πράξεών του αυτή η σκιαγράφηση!), είτε ως ένα θηρίο σε θέση εξουσίας που μπορεί να κατακτά στόχους και ανθρώπους με την ίδια ευκολία. Ειδικά σε αυτή την περίπτωση, η αποφασιστικότητα, κάποτε και η βία στην κατάκτηση της όποιας επαγγελματικής πρωτιάς και της λήψης αποφάσεων, για χρόνια αθώωνε ή έστω κρυφοδικαιολογούσε την παραβατική συμπεριφορά εναντίον γυναικών, καθώς «πιστωνόταν» ως ίδιον δυναμικού χαρακτήρα. Φυσικά, υπάρχει και η λογοτεχνία με τα αμβλυντικά εργαλεία της και την εξιδανίκευση του αγνού κακού, με κορυφαίο παράδειγμα τη Λολίτα του Ναμπόκοφ, εκεί όπου ένας ορκισμένος παιδόφιλος περιγράφεται ως μελαγχολικός daydreamer, ο οποίος αναζητά την πρώτη αδικοχαμένη αγάπη του στο πρόσωπο μιας ανήλικης. Με λίγα λόγια, για χρόνια οι απόπειρες να προσεγγιστούν οι ανάρμοστες συμπεριφορές στον εργασιακό χώρο έφταναν μέχρι το σήμερα και αφομοιώνονταν από γενιές και γενιές γυναικών ως μέρος του δικαιωματισμού του αντρόκοσμου. Ως ένα παιχνίδι που παίζεται από άντρες, και τι να γίνει; Ο κόσμος είναι φτιαγμένος έτσι. Ωστόσο, όσο και να στρογγυλέψει κανείς τις γωνίες, όσο και να αναζητήσει αιτιολογίες γι’ αυτές τις βαθιά κακοποιητικές συμπεριφορές, το αποτέλεσμα δεν αλλάζει. Μέχρι σήμερα, ο εργοδότης, ο προϊστάμενος, ο επικεφαλής όποιας εργασιακής ομάδας, απ’ όποιο επάγγελμα –από το εργοστάσιο μέχρι το γραφείο και από το χωράφι μέχρι τα επιστημονικά εργαστήρια–, που κάνει κατάχρηση εξουσίας και θέσης έναντι των γυναικών του επαγγελματικού του περιβάλλοντος, είναι ένα βαθύ απόστημα το οποίο, αντί να σπάσει, ευλογείται με σιωπή, ντροπή και τρόμο. Τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, η σεξουαλική παρενόχληση στον εργασιακό χώρο για δεκαετίες αποτελούσε, αν όχι κανονικότητα, τουλάχιστον «αναγκαίο κακό» που αντιμετωπιζόταν με στωικότητα, ανοχή ή και συμβιβασμό. Ειδικά στην Ελλάδα, οι πρώτες καταγραφές σεξουαλικής παρενόχλησης στην εργασία προέρχονται από τον χώρο της οικιακής υπηρεσίας, κάτι που έχει καταγραφεί μέσα από τη σπουδαία έρευνα της Ποθητής Χαντζαρούλα στο Σμιλεύοντας την υποταγή. Κάπου εδώ ας σημειωθεί για την ιστορία ότι η πρώτη απόπειρα καταγραφής της παρενόχλησης στην εργασία ως σοβαρού φαινομένου και επικίνδυνα αντικοινωνικής συμπεριφοράς πραγματοποιείται μόλις το 1975 στις ΗΠΑ και στις αρχές του 1980 στο Ηνωμένο Βασίλειο. Σε ελληνικό έδαφος, αναζητώντας κανείς τους λόγους ανάπτυξης του φαινομένου στο εργασιακό πεδίο, θα βρεθεί μοιραία αντιμέτωπος με τις έμφυλες διαστάσεις των εργαζομένων και τις σχέσεις που αναπτύσσουν με τα υποκείμενα στην ιεραρχική δομή και από κει θα πάρει μια πρώτη γεύση για τα χαρακτηριστικά του θύτη. Βάσει έρευνας του ΚΕΘΙ (2004), αυτός είναι σχεδόν πάντα σε θέση ευθύνης-εξουσίας (εργοδότης - ανώτερος υπάλληλος προϊστάμενος), συνήθως έγγαμος και μεγαλύτερος σε ηλικία από το θύμα, όχι πάντα ίδιας εθνικότητας, αλλά χωρίς αυτό να παίζει ρόλο, και με την ικανότητα να διακρίνει στην ομάδα ευθύνης του τα πιο παθητικά μέλη, τα ασθενέστερα οικονομικά, τα λιγότερο επίφοβα να καταγγείλουν το γεγονός ή έστω να παραπονεθούν εντός του συναδελφικού κύκλου. Στα παραπάνω ας προστεθούν και τα ευρήματα ερευνών όλων των προηγούμενων χρόνων που δικαιώνουν τη φεμινιστική θεώρηση και ερμηνεία της σεξουαλικής παρενόχλησης σε ό,τι αφορά το προφίλ του θύτη: τις περισσότερες φορές οι πιθανοί δράστες έχουν ακραία συντηρητικές απόψεις αναφορικά με το κοινωνικό στερεότυπο που ορίζει τον ρόλο του άνδρα και του ανδρισμού, που πρέπει να συνοδεύεται

από την υπεροχή, την επιβολή δύναμης και την κυριαρχία (και τη σεξουαλική) των ανδρών στο περιβάλλον δραστηριοποίησης ή ελέγχου τους. (Βέβαια, και ειδικά σε ό,τι αφορά τον εργασιακό χώρο, θα ήταν παράλειψη να μην αναφερθεί ότι το σχήμα που οφείλουν οι αρμόδιοι φορείς να εξετάζουν σε κάθε καταγγελλόμενο περιστατικό εκτείνεται πέρα από το δίπολο «άντρας - γυναίκα» και αγγίζει το σχήμα «εξουσιαστής - εξουσιαζόμενος». Η επισήμανση γίνεται κυρίως για τις καπιταλιστικές κοινωνίες στις οποίες εργαζόμαστε, οπότε, πέρα από το προφίλ θύτη - θύματος, οφείλουμε να εξετάζουμε το πλαίσιο του οικονομικού συστήματος μέσα στο οποίο δραστηριοποιούμαστε. Είτε συμφωνούμε είτε όχι, αυτό είναι το καπιταλιστικό, το οποίο στηρίζεται εν πολλοίς στις έννοιες της εκμετάλλευσης, κάποτε και της παρενόχλησης εκείνου που δεν έχει άμεση πρόσβαση στη λήψη αποφάσεων...) Επειδή, όμως, μιλάμε για αρχέτυπα και ειδικώς εκείνο του άντρα-αρπακτικού, αξίζει να σταθούμε σε ακόμη δύο σημεία. Το ένα αφορά την κατασκευή του αρχέτυπου και το άλλο απαντά στη χυδαίας καταβολής ερώτηση-επιχείρημα «γιατί τώρα;». Για την περίπτωση του αρχέτυπου του άντρα-αρπακτικού στο ελληνικό πεδίο, δυστυχώς, θα πρέπει να ανατρέξουμε στον τρόπο με τον οποίο η ελληνική οικογένεια μεγαλώνει, ανατρέφει και οριοθετεί τα αγόρια της τα τελευταία 150 χρόνια. Ουσιαστικά, δηλαδή, μέχρι σήμερα, με ελάχιστες αποκλίσεις, συναλλασσόμαστε με το πρότυπο που θέλει τον άντρα δυνατό, ακλόνητο, αιωνίως αρχηγό, μια εξ ορισμού προβληματική σύνθεση αξιών, από τη στιγμή που απευθύνεται αποκλειστικώς στα αρσενικά μέλη και αγνοεί τις ιδιαιτερότητες και την ιδιοσυγκρασία κάθε ανθρώπου ξεχωριστά. Εντοπίζοντας μια τέτοια φύση στο εργασιακό περιβάλλον –αν υπήρχε η υπομονή και η απάλειψη της οργής που προκαλεί η συμπεριφορά του υποκειμένου και απέμενε μόνο η παρατήρηση–, θα διαπίστωνε κανείς ότι ο τρόπος με τον οποίο κάνει ό,τι κάνει ουσιαστικά δεν είναι παρά ο τρόπος που διδάχτηκε να καταργεί τα εμπόδια, να κάμπτει αντιστάσεις και εν τέλει να παρανομεί. Πρακτικά, λοιπόν, τη στιγμή της παραβατικότητας –απογυμνωμένη από κάθε συναισθηματισμό και δίκαιη οργή– δεν συναλλασσόμαστε με έναν άνθρωπο αλλά με ολόκληρο το οικογενειακό πλέγμα που τον κατέβασε ως το σήμερα. Άρα, η αντιμετώπιση του φαινόμενου στο μέλλον οφείλει να είναι λίγο πιο βαθιά και σαφώς πιο προληπτική, για να φτάσουμε κάποτε στην εξάλειψή του. Όσο για το ντροπιαστικό ερώτημα «γιατί τώρα;», το οποίο απολύτως πληγωτικά πολύ συχνά επαναλαμβάνεται και από γυναίκες ως καθαρή, γάργαρη εκδήλωση του πιο επιθετικού εσωτερικευμένου μισογυνισμού, ένα κομμάτι εξήγησης παρέχεται από τον ίδιο φαύλο πατριαρχικό κύκλο μέσα στον οποίο, εκτός από άντρες-αρπακτικά, έχουν ανατραφεί και γυναίκες-θύματα για τους άλλους, θύτες για όσες έσπασαν το φράγμα σιωπής ακόμη και μεταχρονολογημένα. Και για να τελειώσουμε όπως αρχίσαμε, η καθυστέρηση στην καταγγελία περιστατικών σεξουαλικής βίας ειδικά στον εργασιακό χώρο οφείλεται, σε έναν βαθμό, και στην απεικόνιση και πρόσληψή τους μέσα από τις τέχνες, τον κινηματογράφο, τη λογοτεχνία, τα media. Με εξαίρεση τον ρεαλισμό των τελευταίων ετών, κατά τις προηγούμενες δεκαετίες ο σεξουαλικός παραβάτης στον εργασιακό χώρο πάντα παρουσιαζόταν με κάποιο φίλτρο, πάντα στο παρασκήνιο, και άρρητα «έτρεχε» κάποιας μορφής αιτιολόγηση ή διακωμώδηση των πράξεών του, πάντα υπήρχε κάποιο άλλοθι και ένα συγχωροχάρτι για τη συμπεριφορά του. Επίσης, γινόταν σκανδαλωδώς σαφές το ποια θα ήταν η τύχη της καταγγελίας και της καταγγέλλουσας. Με δεδομένο ότι η διαφάνεια των εποχών (ευτυχώς!) δεν αφήνει πια σε κανέναν το προνόμιο του «υπεράνω υποψίας», κάπως διαφαίνεται μια αισιοδοξία ότι η απεικόνιση ενός βιαστή ως καρικατούρας ή ως γοητευτικού εγκληματία θα μείνει στο παρελθόν και ότι και αυτό θα λειτουργήσει ευεργετικά στη διάλυση του κύκλου σιωπής και συγκάλυψης που μετρά θύματα σε όλους τους εργασιακούς χώρους, ακόμη και τους πιο ευγενείς.

Με εξαίρεση τον ρεαλισμό των τελευταίων ετών, κατά τις προηγούμενες δεκαετίες ο σεξουαλικός παραβάτης στον εργασιακό χώρο πάντα παρουσιαζόταν με κάποιο φίλτρο, πάντα στο παρασκήνιο, και άρρητα «έτρεχε» κάποιας μορφής αιτιολόγηση ή διακωμώδηση των πράξεών του, πάντα υπήρχε κάποιο άλλοθι και ένα συγχωροχάρτι για τη συμπεριφορά του.

FOOTNOTES

«Γιατί δεν βγάζετε, επιτέλους, τον σκασμό;» Ίσως ήρθε, επιτέλους, η ώρα για λιγότερες ερωτήσεις.

α π ό τη δ ε σποι να τρ ι β ολη

άποια χρόνια πριν πήρα μέρος σε μια δημοσιογραφική σύσκεψη που μου έχει μείνει αξέχαστη. Το θέμα, η επερχόμενη Ημέρα της Γυναίκας, ήταν έτσι κι αλλιώς άχαρο (στ’ αλήθεια, τι καινούργιο μπορείς να πεις για την Ημέρα της Γυναίκας;), αλλά εκείνη την ημέρα με θυμάμαι να ακούω αποσβολωμένη τις ενοχλημένες απορίες των αντρών συναδέλφων μου, όταν προτείναμε θέματα για τον φεμινισμό: «Υπάρχουν όντως άντρες που δεν σέβονται τις γυναίκες;», «Γιατί χρειάζονται οι γυναίκες τον φεμινισμό, αφού τα έχουν όλα λυμένα;», «Γιατί δεν καταγγέλλουν τους βιαστές;». Καμία απάντηση δεν τους ικανοποιούσε, φυσικά, για όλα υπήρχε μία ακόμα ερώτηση. Μήπως δεν είχαμε καταλάβει καλά; Ναι, μπορεί να μας είχαν συμβεί πράγματα, αλλά μήπως κι εμείς είχαμε πει κάτι που δεν έπρεπε; Μήπως υπερβάλλαμε; Μήπως κάτι δεν θυμόμασταν; Αν ψαχούλευε κανείς λιγουλάκι, θα έβλεπε πως ουσιαστικά η ερώτηση ήταν μία: «Γιατί δεν βγάζετε, επιτέλους, τον σκασμό;». Ξαναθυμήθηκα τις απορίες τους με αφορμή τις αποκαλύψεις για το ελληνικό #metoo. Πίσω από τις απανωτές «αθώες» ερωτήσεις, όπως «γιατί τώρα;», «γιατί δεν τον έσπρωξε;», «γιατί δεν φώναξε;», κρύβεται μια βαθιά άγνοια για τη γυναικεία εμπειρία, για το τι σημαίνει να μεγαλώνεις ως κορίτσι, για το πώς ακριβώς φτάνεις να παγώνεις ολόκληρη από την ντροπή σου και τον τρόμο σου, όταν σου συμβαίνει κάτι πέρα από τη θέλησή σου. Μπορεί όλοι αυτοί οι άντρες, οι γεμάτοι απορίες και ερωτήσεις, να έχουν μανάδες, συντρόφους, γυναίκες και κόρες, αλλά οι γυναίκες παραμένουν ένα αίνιγμα, ένα χαριτωμένο εξωτικό ζωάκι με αιχμηρά δοντάκια σε ντοκιμαντέρ του National Geographic («Το θηλυκό αιμορραγεί κάθε 28 μέρες και κρύβεται τρομαγμένο στη σπηλιά του, μακριά από το αρσενικό. Μόλις τελειώσει η έμμηνος ρύση, θα ξεμυτίσει πάλι χαρούμενο»), ή γι’ αυτούς η γυναικεία υπόσταση απλώς εξαντλείται σε διάφορα ασπρόμαυρα δίπολα. Υπάρχει πάντα το κλασικό «πόρνη» (όποια έχει πάει με πάνω από 1,5 άντρα στη ζωή της) - «Παναγιά» (μανούλα με δύο αγγελούδια που πλένει τάπερ με τα δάκρυα της αυταπάρνησης), καθώς και το εξαιρετικά δημοφιλές

«γυναίκα με την οποία δυνητικά θα έκανα σεξ» - «γυναίκα με την οποία δεν θα έκανα σεξ, άρα είναι αόρατη». Δεν υπάρχει τίποτα πιο κουραστικό από το να προσπαθείς συνέχεια να εξηγήσεις σε έναν άντρα, σε οποιονδήποτε άντρα, μέσα σε τι πλαίσιο μεγαλώσαμε. Για τον φόβο που όλα αυτά τα χρόνια μάς έκανε να γυρνάμε σπίτι μας κρατώντας τα κλειδιά μας τόσο σφιχτά, που μας άφηναν αποτύπωμα στην παλάμη, για τη γνώση πως δεν έπρεπε να είμαστε «πολύ» σε τίποτα: πολύ θυμωμένες, πολύ ομιλητικές, πολύ έντονες, πολύ σεξουαλικές, πολύ παρούσες. Μεγαλώσαμε παρακολουθώντας ταινίες και διαβάζοντας βιβλία για την αντρική ενηλικίωση και πορεία προς την αυτοπραγμάτωση. Η σχέση των αντρών με τον πατέρα τους, ο τρόπος με τον οποίο ανακάλυψαν το σώμα τους, σχεδόν υποχρεωτικά πλάνα με κάποιο αγοράκι που χαϊδεύει γυναικεία στήθη ανάμεσα σε σαπουνόφουσκες. Οι γυναίκες δεν είχαμε αυτό το προνόμιο. Ζήσαμε την ενηλικίωσή μας μέσα από το αντρικό βλέμμα. Η δική μας αυτοπραγμάτωση δεν υπήρχε πουθενά. Θα ήθελα να λύσω τις απορίες αυτών των αντρών, ρωτώντας τους πώς θα τους φαινόταν μια εργασιακή ζωή με λιγότερα χρήματα για την ίδια δουλειά και θέση ή πώς θα ένιωθαν αν το αφεντικό τους αποκτούσε ένα ελαφρώς αφηρημένο βλέμμα κάθε φορά που μιλούσαν. Θυμάμαι ακόμα τη φορά που προσπαθούσα να πείσω έναν συνάδελφό μου πως σε ένα site όπου γράφαμε για φεμινισμό ίσως να μην ήταν καλή ιδέα να ανεβάσει ένα ρωσικό βίντεο με τρεις ξανθιές που δυσκολεύονται να παρκάρουν. «Ρε, θα καούν τα καλώδια, ρεεεε, θα πέσουν τα ντουί από τα νούμερααααααα που θα κάνει αυτό, ρε» μου έλεγε ξανά και ξανά, προσπαθώντας να με πείσει. Ίσως, βέβαια, να τιμωρούσα αυτούς τους άντρες με την εσχάτη των ποινών, το comment moderation. Kάθε φορά που ανεβάζαμε κάποιο νέο για έναν βιασμό, τα σχόλια ήταν πάνω-κάτω στο ίδιο μοτίβο: «Βγαίνουν με τα μίνι ως τις αμυγδαλές και μετά φταίει ο βιαστής». Άλλες φορές, πάλι, ήταν αναπάντεχα δημιουργικά μέσα στην καφρίλα τους. «Κυρία μου, γράφετε ότι δεν σας αρέσει η Αίγινα. Ξεκάθαρα δεν σας έχει γ...σει Αιγινήτης. ΑΚΟΜΑ».

Οι γυναίκες δεν είχαμε αυτό το προνόμιο. Ζήσαμε την ενηλικίωσή μας μέσα από το αντρικό βλέμμα. Η δική μας αυτοπραγμάτωση δεν υπήρχε πουθενά.

4.2.21 – lifo

9

talk town α π ό τη β ι βι α ν σ τ ε ρ γι ου

Η Βίβιαν Στεργίου είναι συγγραφέας και νομικός.

10 lifo – 4.2.21

NO FILTER

ΤΕΤΡΑΓΩΝΑ

Σε ποιον αιώνα ζει ο υπουργός Δικαιοσύνης;

Οι (δημοσκοπικές και μη) δυσκολίες του ΣΥΡΙΖΑ

Ο υπουργός Δικαιοσύνης πρόσφατα διέδωσε γνησίως οπισθοδρομικές απόψεις για την οικογένεια.

υπουργός Δικαιοσύνης πρόσφατα διέδωσε γνησίως οπισθοδρομικές απόψεις για την οικογένεια. Αρνούμαι να τις αποκαλέσω συντηρητικές, γιατί κανένας μορφωμένος συντηρητικός δεν θα τις υιοθετούσε στα σοβαρά και γιατί είναι άδικο να χαρακτηριστεί συντηρητική μια άποψη που δεν συντηρεί τα πράγματα όπως είναι, αλλά τα πάει και κάμποσα χρόνια πίσω. Είπε: «Όλες οι επιστημονικές μελέτες κατατείνουν στο γεγονός ότι τα παιδιά που μεγαλώνουν με τη φυσική παρουσία και των δύο φύλων και των δύο γονέων είναι παιδιά που προσαρμόζονται πολύ εύκολα [...] δεν αντιμετωπίζουν πολλά ή ιδιαίτερα ψυχολογικά προβλήματα και [...] μπορούν να αντιμετωπίζουν με πολύ μεγαλύτερη ευκολία τις δυσκολίες της ζωής» (εκπομπή «Direct»). Παρουσιάζουν λιγότερες «παρεκκλίσεις», είπε αλλού. Ο υπουργός Δικαιοσύνης φαίνεται να θεωρεί ότι υπάρχουν απ’ τη μια τα κανονικά παιδάκια, που κάθονται πλάι στον μπαμπούλη και τον θείο και τρώνε κάτω από μια εικόνα του Ιησού, ενώ η μαμά σερβίρει, κι απ’ την άλλη οι «παρεκκλίσεις». Τι εννοεί; Εννοεί, υποθέτω, τα παιδιά που τα μεγαλώνει μόνος ο μπαμπάς, γιατί η μαμά πέθανε, ή νοσηλεύεται, ή νοσεί βαριά ψυχικά, ή σωματικά. Τα παιδιά που τα μεγαλώνουν δύο LGBTQ+ άτομα, με άνεση και αγάπη. Τα παιδιά που κάποια μαμά, με τεράστιο ψυχικό, κοινωνικό και οικονομικό κόστος, μεγαλώνει μόνη, με αγάπη και φροντίδα, μακριά απ’ τον άντρα της που αδιαφορεί ή είναι τοξικός, ή κακοποιητικός. Σε ποιους απευθύνεται ο υπουργός Δικαιοσύνης, υπονοώντας πως αυτά τα παιδιά γίνονται με κάποιον τρόπο «προβληματικά»; Τι τον πείθει ότι νομιμοποιείται να μιλάει τόσο σκοταδιστικά για ανθρώπους που η πολιτεία τούς οφείλει ενίσχυση, στήριξη και ίσως και κάποιο άγαλμα στο Σύνταγμα, που τα βγάζουν πέρα παρά τις δυσκολίες, πάντως σίγουρα όχι αυτό το ενοχοποιητικό λεκτικό; Σε ποιους απευθύνεται ο υπουργός υπονοώντας πως υπάρχουν μελέτες που αποδεικνύουν ότι οι γιοι και οι κόρες των LGBTQ+ οικογενειών έχουν πρόβλημα; Πού τις βρήκε αυτές τις ανύπαρκτες μελέτες; Σε κάποιο εγχειρίδιο που λέει πώς να συντηρητικοποιηθεί η δημόσια συζήτηση, ενώ γίνονται συζητήσεις για μεταβολές στο οικογενειακό δίκαιο της χώρας; Νομίζω ότι ο υπουργός απευθύνεται ευθέως, καθιστός μπροστά από Παναγίες και παππούληδες (στην εκπομπή «Direct»), σ’ αυτούς που μέσα στις κλειστές κοινωνίες, με τον ασφυκτικό έλεγχο πάνω στις ζωές και τα σώματα και τις μεθόδους ευτυχίας των άλλων, αισθάνονται και άνετα και κυρίαρχοι και ασφαλείς. Και είναι παράταιρος σε μια κοινωνία που τώρα άρχισε να συζητάει τις πατριαρχικές δομές της και να απαλλάσσεται από ιδέες που ενοχοποιούσαν τις γυναίκες για τα πάντα, από το ότι ήθελαν να διαζευχθούν, γιατί δεν άντεχαν άλλο, μέχρι τον βιασμό τους. Οι απόψεις που αναπαράγει ο υπουργός είναι οι ίδιες απόψεις που παλιότερα έκαναν γυναίκες να μένουν σε χρεοκοπημένους γάμους, για να εξασφαλίσουν «κάτι καλύτερο για το παιδί». Οι ζωές τους τσακίστηκαν. Έκτοτε η συζήτηση περί οικογένειας και οικογενειακού δικαίου έχει αλλάξει πολύ. Αυτό που θα ’πρεπε να ακούμε στον δημόσιο διάλογο είναι έπαινοι για τα παιδιά που μεγάλωσαν με έναν μόνο γονιό ή κάποια δέσμευση στήριξης της πολιτείας προς αυτές τις οικογένειες ή τους γονείς που αναθρέφουν τα παιδιά τους μόνοι σε χωριά και πόλεις, με εξουθενωτικά σφιχτό κοινωνικό έλεγχο. Ο υπουργός Δικαιοσύνης προσέβαλε αυτούς τους ανθρώπους. Απέτυχε να δείξει στοιχειώδη ενσυναίσθηση προς τους κόπους και τις θυσίες των μαμάδων και των μπαμπάδων που μεγαλώνουν μόνοι τα παιδιά τους. Αντί γι’ αυτό, επέλεξε να επικαλεστεί ανύπαρκτα επιστημονικά πορίσματα για να αγκαλιάσει την αγία ελληνική οικογένεια, έναν θεσμό που θα μπορούσε να χαρίσει διδακτορικά σε πολλούς ψυχιάτρους και ανθρωπολόγους. Αναπαράγει ταυτόχρονα τόσο πολλά στερεότυπα με τις δηλώσεις του, που σχεδόν βραχυκυκλώνω, αλλά ας ξεκαθαρίσω κάτι: δεν με ενοχλεί να ακούω δημοσίως πράγματα που θεωρώ απεχθή. Αυτό το κείμενο υπάρχει γιατί τα είπε ο υπουργός Δικαιοσύνης της χώρας μου. Οι δηλώσεις του μας πάνε πίσω και προδίδουν έναν άνθρωπο προκλητικά ανενημέρωτο για σύγχρονα θέματα δικαιοσύνης, που υποτίθεται τον αφορούν λόγω αρμοδιότητας. Απάδει προς την ιδιότητα του υπουργού Δικαιοσύνης ο δημόσιος λόγος που προσβάλλει πολίτες οι οποίοι επιλέγουν ή τυχαίνει να βρίσκονται ή να έχουν ανατραφεί μέσα σε κάποια μορφή οικογένειας εκτός του πατροπαράδοτου μοντέλου της αγίας ελληνικής οικογένειας (μπαμπάς, μαμά και παιδάκια – λευκά ελληνόπουλα κατά προτίμηση). Δουλειά του υπουργού Δικαιοσύνης δεν είναι να μας ενημερώνει με ύφος ψυχιάτρου απ’ τα ’70s τι θα προκαλέσει «ψυχολογικά». Δουλειά του είναι να αφαιρεί την αδικία όπου μπορεί, όχι να βαθαίνει το άδικο με κακές δηλώσεις.

Μια ανάλυση.

απ ό τ ο ν ευ τ ύ χ η βαρδουλ άκη

Το τελευταίο διάστημα ο Αλέξης Τσίπρας επιχειρεί να εμφανιστεί πιο ήπιος και να απευθυνθεί σε ευρύτερο ακροατήριο, υλοποιώντας τη διακήρυξή του να μετακινηθεί ο ΣΥΡΙΖΑ προς το κέντρο.

ι μετεκλογικές δημοσκοπικές επιδόσεις του ΣΥΡΙΖΑ κινούνται σε χαμηλά επίπεδα. Καταγράφει μειωμένη εκλογική επιρροή σε σχέση με τις τελευταίες εκλογές. Φαίνεται, μάλιστα, να χάνει προς τη ΝΔ το 10% των τότε ψηφοφόρων του (δηλαδή 3% του εκλογικού σώματος). Ο Αλέξης Τσίπρας εμφανίζεται να υστερεί σημαντικά έναντι του Κυριάκου Μητσοτάκη σε όλους τους επιμέρους δείκτες. Η αξιολόγηση του κόμματος είναι εξαιρετικά αρνητική και εξακολουθεί να προκαλεί ακόμα ισχυρές αντισυσπειρώσεις. Το πρώτο διάστημα η τάση αυτή ήταν αναμενόμενη. Η παγίωση, ωστόσο, της δημοσκοπικής υστέρησης –παρότι, μάλιστα, κάποιοι ποιοτικοί δείκτες αξιολόγησης της κυβέρνησης έχουν επιδεινωθεί– δείχνει ότι τα προβλήματα του ΣΥΡΙΖΑ είναι βαθιά και δομικά. Ο ΣΥΡΙΖΑ σήμερα μοιάζει να μην ακούγεται, παρά μόνο από έναν στενό πυρήνα οπαδών του. Όχι μόνο λόγω της εσωστρεφούς συζήτησης για τη φυσιογνωμία του κόμματος αλλά και λόγω του συνολικού ύφους και περιεχομένου των παρεμβάσεών του. Για πολλούς μήνες μετά τις εκλογές δυσκολευόταν να ξεκολλήσει από τη ρητορική της προεκλογικής περιόδου. Ο δημόσιος λόγος του ΣΥΡΙΖΑ (συχνά και του ίδιου του Τσίπρα) ήταν μια συρραφή από ατάκες που έβλεπες στο Διαδίκτυο. Αντί να χτίζει το ίδιο το κόμμα το αφήγημά του, απλώς ακολουθούσε διαφόρους «ταγούς» των social media στον καταγγελτικό οίστρο και στις εμμονές τους. Μπορεί αυτό να είναι κάπου αναπόφευκτο, λόγω της συνεχούς μετατόπισης της δημόσιας συζήτησης στο Διαδίκτυο, αλλά δεν αποτελεί σοβαρή στρατηγική διαχείριση. Αντιθέτως, συνιστά αυτοεγκλωβισμό σε μια ψηφιακή φούσκα, όπου ένας στενός πυρήνας χειροκροτεί αυτάρεσκα τον εαυτό του και φανατίζεται με θέματα περιορισμένης απήχησης, την ίδια ώρα που στην πραγματικότητα απομακρύνεται από τον μέσο πολίτη (στοιχείο που κρίνει τις εκλογές). Το τελευταίο διάστημα ο Αλέξης Τσίπρας –προφανώς με εισήγηση των νέων συμβούλων του– προσπαθεί εμφανώς να αναπροσαρμόσει τη στρατηγική του. Επιχειρεί να εμφανιστεί πιο ήπιος και να απευθυνθεί σε ευρύτερο ακροατήριο, υλοποιώντας τη διακήρυξή του να μετακινηθεί ο ΣΥΡΙΖΑ προς το κέντρο. Και πράγματι, αν ο ΣΥΡΙΖΑ θέλει να ανακάμψει πολιτικά, πρέπει όντως να περιορίσει τα «καταγγελτικά» στοιχεία του και να αποκτήσει μεγαλύτερη αξιοπιστία ως κυβερνητική επιλογή. Παρά την ορθότητα αυτής της στρατηγικής απόφασης, ωστόσο, υπάρχουν αρκετές δυσκολίες στην υλοποίησή της. Ας εστιάσουμε σε τρεις: Πρώτον, λόγω «πρότερου βίου», που δημιουργεί ζητήματα αξιοπιστίας. Αυτό εκκινεί από τις υπερβολές της περιόδου 2010-2014 και το πρώτο εξάμηνο του ’15. Η αντίληψη που διαμορφώθηκε τότε για τον ΣΥΡΙΖΑ είναι τόσο ισχυρή, που είναι ακόμα δύσκολο να ανατραπεί. Ο χρόνος που έχει περάσει, δε, από τις εκλογές είναι μικρός και οι συνθήκες αρκετά δύσκολες, οπότε δεν προσφέρονται για πολλές υποσχέσεις. Δεύτερον, λόγω πολιτικής ιδιοσυγκρασίας. Ο ΣΥΡΙΖΑ εκτινάχτηκε πολιτικά μέσα από έντονα συγκρουσιακές καταστάσεις. Είναι κόμμα που τρέφεται από τη σκληρή αντιπαράθεση. Ακόμα και ο ίδιος ο Τσίπρας αποδίδει καλύτερα σε συνθήκες έντασης. Μόνο που οι σημερινές περιστάσεις δεν συγκρίνονται με την περίοδο της αντιμνημονιακής περιόδου. Ούτε σε κοινωνικό επίπεδο (καθώς σήμερα δεν υπάρχουν στοιχεία κοινωνικής αποσταθεροποίησης, ενώ η κρίση, λόγω πανδημίας, θεωρείται παγκόσμια και εξωγενής) ούτε σε πολιτικό (καθώς ο ΣΥΡΙΖΑ δεν μπορεί πλέον να υπόσχεται τα πάντα, όπως τότε). Τις παλιές πρακτικές δεν μπορούν να τις επαναλάβουν και με τις νέες δεν είναι εξοικειωμένοι. Τρίτον, λόγω πολιτικού προσωπικού. Τα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ που μπορούν να απευθυνθούν σε ευρύτερο ακροατήριο είναι λίγα. Από τα πιο προβεβλημένα στελέχη του, τα μισά αγωνιούν να μη χάσει ο ΣΥΡΙΖΑ την αριστερή ταυτότητά του, το οποίο δεν νοιάζει και πολύ κόσμο. Και τα άλλα μισά, ιδίως αυτά που προέρχονται από το ΠΑΣΟΚ, πέραν της φθοράς που κουβαλάνε, στην προσπάθειά τους να ενσωματωθούν υπερβάλλουν σε οξύτητα και φανατισμό, κάτι που απωθεί το μετριοπαθές κοινό. Μάλιστα, όσο παράδοξο κι αν ακούγεται, κάποια στελέχη της «αριστερής» τάσης συχνά έχουν πιο μετριοπαθείς θέσεις και ύφος απ’ ό,τι ορισμένοι «προεδρικοί» ή πασοκογενείς, των οποίων ο λόγος θυμίζει ατόφιο «αυριανισμό». Σημαίνουν όλα τα παραπάνω ότι ο ΣΥΡΙΖΑ είναι «τελειωμένος», τουλάχιστον για τις επόμενες εκλογές; Κατηγορηματικά όχι. Ο ΣΥΡΙΖΑ έχει εδραιωθεί πλέον ως ο έτερος πόλος του νέου, «ήπιου» δικομματισμού που διαμορφώθηκε από τις δεύτερες εκλογές του 2012 και μετά. Το νέο αυτό τοπίο μοιάζει ανθεκτικό. Διατηρεί, επίσης, ισχυρές ταυτίσεις με συγκεκριμένα στρώματα της ελληνικής κοινωνίας και εξακολουθεί να έχει αυξημένη επιρροή στις νεότερες ηλικίες, κάτι που μακροπρόθεσμα συνιστά σημαντικό στρατηγικό πλεονέκτημα. Αν το κλίμα για τη Νέα Δημοκρατία επιδεινωθεί και αν έως τότε δεν έχει αναδυθεί κάποια άλλη εναλλακτική επιλογή, ο ΣΥΡΙΖΑ εκ των πραγμάτων θα παραμείνει ο ισχυρότερος πόλος υποδοχής της αντικυβερνητικής δυσαρέσκειας. Για να αυξήσει, όμως, τις πιθανότητές του θα πρέπει να αντιμετωπίσει τα στρατηγικά και δομικά προβλήματά του. Να διαμορφώσει ένα νέο αφήγημα αντί να αναζητά απλώς αφορμές που θα του επιτρέψουν να επαναλάβει όσα έκανε στο παρελθόν. Να ταυτιστεί με αξίες πλειοψηφικές. Να αναδείξει στελέχη που μπορούν να απευθυνθούν και εκτός του στενού πυρήνα. Όλο αυτό είναι μια διαδικασία δύσκολη και μακρόσυρτη, αλλά απολύτως αναγκαία. Αλλιώς, θα επενδύει αποκλειστικά στα λάθη των αντιπάλων του ή στις δυσκολίες της χώρας. (Τα υπόλοιπα κόμματα και τα τεκταινόμενα στον χώρο του ΚΙΝ.ΑΛ. θα τα σχολιάσουμε στην ανάλυση της επόμενης εβδομάδας.)

SHORTCUT

Μου λείπει η εστίαση, όχι η κουλτούρα των σεφ και των «food media»

Δεν μου λείπει καθόλου η καταπιεστική κουλτούρα των υπέρλαμπρων σεφ με τις έντονες διαταραχές συμπεριφοράς, των υπερτιμημένων πιάτων και της ακατάσχετης γαστρονομικής παραφιλολογίας.

από τον δημήτρη πολιτάκη

αραφράζοντας τη γνωστή ρήση του Αϊνστάιν (αν το είπε εκείνος δηλαδή, καθώς του έχουν αποδοθεί διάφορα, που δεν είχε πει ποτέ του) για τον τρίτο και τον τέταρτο παγκόσμιο πόλεμο, θα λέγαμε ότι «δεν γνωρίζουμε με ποιες συνθήκες θα γίνει το τρίτο lockdown, το τέταρτο όμως θα γίνει με πέτρες και ξύλα». Δεν είναι, όμως, τα σενάρια ολέθρου και Αποκάλυψης που μας έχουν καταβάλει, αλλά αυτή η θλιβερή παντομίμα που ζούμε, αυτή η αργή, ήπια βία του μακρόσυρτου lockdown, που αλλάζει διαρκώς όρους, με μοναδική σταθερά τον θανάσιμο κίνδυνο του κοινωνικού συγχρωτισμού, της επαφής, της ομιλίας, της αλλαγής παραστάσεων, της διαφορετικής εμπειρίας στα ίδια μέρη. Αν έλεγα ότι μου έχει λείψει πολύ η κινηματογραφική αίθουσα ή (ακόμα λιγότερο) το θέατρο, θα ήταν ψέμα ή μισή αλήθεια. Θα το έλεγα μόνο για να στηρίξω μια ιδέα, παρά μια πραγματικότητα. Οι συναυλίες λίγο παραπάνω μάλλον, αν και εκεί είχε επέλθει μια κόπωση με τα χρόνια και τις επιλογές, που περιορίζονταν όλο και περισσότερο σε περιπτώσεις νοσταλγικών, ευκαιριακών επανασυνδέσεων πάλαι ποτέ θρυλικών ονομάτων. Σίγουρα, όμως, μου λείπει πολύ η εστίαση. Μου λείπει δραματικά πλέον το να κάτσω σ’ ένα τραπέζι οικείου μαγαζιού –ταβέρνας, μεζεδοπωλείου ή εστιατορίου ντόπιας, ξένης ή υβριδικής κουζίνας– με φίλους, μου λείπει η έξοδος με φαγητό και ποτό, μου λείπει η κοινωνική συνεύρεση. Δεν μου λείπει καθόλου, όμως, όλη αυτή η κουλτούρα των υπέρλαμπρων σεφ με τις έντονες διαταραχές συμπεριφοράς, των υπερτιμημένων πιάτων και της ακατάσχετης γαστρονομικής παραφιλολογίας, που, παρά το υψηλό ποσοστό των νέων φιλόδοξων εγχειρημάτων που έκλειναν πριν προλάβουν να κατοχυρώσουν κάποια σταθερή πελατεία, έμοιαζε ακάθεκτη και γιγαντωμένη πέρα από κάθε λογική προτού η πανδημία και τα απόνερά της ρημάξουν αδιακρίτως τον κλάδο. Δεν μου λείπει η ατέλειωτη και πανταχού παρούσα φλυαρία των «foodies» και των «food media», ούτε και το παραμύθι της «αυθεντικής γευστικής εμπειρίας» που πουλούσαν τόσα χρόνια διάφορα trendy εστιατόρια, που το μόνο αυθεντικό που είχαν να προσφέρουν ήταν μια νέα εκδοχή της κλασικής αρπαχτής και της μεθόδου «φύκια για μεταξωτές κορδέλες». Κι όμως, πάντα βρίσκονταν πρόθυμα μέσα που αποθέωναν αυτά τα μέρη, όπως αποθέωναν τον κάθε φέρελπι σεφ σαν να επρόκειτο για τον ιδιοφυή γκουρού μιας συναρπαστικής αίρεσης, για την επιτομή της περιπετειώδους δημιουργικότητας, για τη μετενσάρκωση του αείμνηστου Μπουρντέν, ο οποίος, παρότι ήταν ο πιο συμπαθής και ο πιο γοητευτικός απ’ όλη αυτή την κάστα των «τρομερών παιδιών» (άντρες όλοι) που στελέχωσαν το πάνθεο των ηρώων του νέου γαστριμαργικού εξωτισμού, έφερε κι εκείνος την ευθύνη του για την αφόρητη ματσίλα, τις ακατονόμαστες συμπεριφορές, το σαδομαζοχιστικό δέος και τις μιλιταριστικές μεταφορές («πόλεμος στην κουζίνα!») που πλαισιώνουν εδώ και χρόνια τη «high end» εστίαση.

ΑΝΤΩΝΗΣ ΚΟΤΣΩΝΑΣ « Ήταν, τελικά, ο Όμηρος σεξιστής;» απ ό τ ο ν γ ι ά ν ν η π αν ταζ ό π ουλο

Μιλά ο αναπληρωτής καθηγητής Ιστορίας και Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, Αντώνης Κοτσώνας. Πώς σχολιάζετε το κίνημα «Disrupt Texts» που έχει εξαπλωθεί στις ΗΠΑ και έχει βάλει στο στόχαστρο τη διδασκαλία σπουδαίων κλασικών έργων; Τι συνέπειες μπορεί να έχει αυτό το κίνημα λογοκρισίας; Το κίνημα αυτό εντάσσεται στο πλαίσιο της λογοτεχνικής θεωρίας και κριτικής και εκφράζει παιδαγωγικούς προβληματισμούς σχετικά με τη διδασκαλία μιας σειράς κλασικών κειμένων, αρχαίων αλλά και σύγχρονων, στο αμερικανικό σχολείο. Οι προβληματισμοί αυτοί αναδεικνύουν συχνά ζητήματα φύλου και φυλής, που αποτελούν αντικείμενο μεγάλου προβληματισμού και πόλωσης στην αμερικανική κοινωνία. Η είδηση ότι το «Disrupt Texts» έχει στοχοποιήσει τα αρχαία κείμενα και τον Όμηρο ειδικότερα, μάλιστα παίρνοντας χαρακτήρα λογοκρισίας, τάραξε τη ραστώνη των γιορτών, εξαιτίας του σύντομου άρθρου «Even Homer gets mobbed» (σε ελεύθερη μετάφραση, «Ακόμα και ο Όμηρος βάλλεται από τον όχλο»), το οποίο δημοσιεύτηκε στη «Wall Street Journal».

τη δημοσίευση του άρθρου. Το κίνημα «Disrupt Texts» δήλωσε κατηγορηματικά ότι αποστρέφεται τη λογοκρισία βιβλίων. Στέκεται, όμως, κριτικά απέναντι στον δυτικό λογοτεχνικό κανόνα και στον κατάλογο των καθιερωμένων κειμένων που διδάσκονται στο αμερικανικό σχολείο, καθώς βρίσκει ότι στα έργα αυτά υποεκπροσωπούνται συγγραφείς διαφόρων φυλών και φύλων και ενίοτε προβάλλονται προβληματικές ιδεολογίες. Προσωπικά, βρίσκω ότι ο ρόλος των αρχαίων κειμένων στην αμερικανική εκπαίδευση δεν υπονομεύεται από την απόφαση των δασκάλων μιας συγκεκριμένης τάξης ενός μόνο σχολείου της Μασαχουσέτης να μη διατηρήσουν την ενότητα διδασκαλίας της Οδύσσειας σε μια χρονιά ριζικής αναπροσαρμογής του προγράμματος σπουδών λόγω της πανδημίας. Πολύ περισσότερο με προβληματίζει η χρήση της κλασικής αρχαιότητας και του Ομήρου ειδικότερα ως κορυφαίου αναχώματος σε ένα κίνημα που εκφράζει σύγχρονους προβληματισμούς, καθώς αυτή η τακτική δίνει πρόσφορο έδαφος σε μια επιπόλαιη σύνδεση της μελέτης της αρχαιότητας με συντηρητικές έως ακραίες ιδεολογίες. Διδάσκει, τελικά, ο Όμηρος τη βία, τον σεξισμό και τον μισογυνισμό; Είναι αλήθεια ότι στις αφηγήσεις των επών περιλαμβάνονται πολλές σκηνές βίας, αλλά ταυτόχρονα προβάλλεται η φρίκη του πολέμου – θυμηθείτε τη συγκλονιστική συνάντηση Πριάμου και Αχιλλέα στην τελευταία ραψωδία της Ιλιάδας. Είναι επίσης αλήθεια ότι στα έπη οι γυναίκες αντιμετωπίζονται ως λάφυρα πολέμου και ως αντικείμενα με ανταλλακτική αξία. Ταυτόχρονα, όμως, ο ποιητής αποδίδει τα δύο έπη, στον πρώτο μάλιστα στίχο τους, σε μια θηλυκή αυθεντία, θεά (Ιλιάδα) ή μούσα (Οδύσσεια). Η σύγχρονη έρευνα στα ομηρικά έπη και οι σχετικές παιδαγωγικές κατευθύνσεις δεν εξιδανικεύουν τη βία των ομηρικών συγκρούσεων αλλά επικεντρώνονται στον προβληματισμό για το τραύμα του πολέμου – δεν προβάλλουν την ανδροκρατούμενη ομηρική κοινωνία ως πρότυπο για το σήμερα αλλά εμπνέουν αναγνώσεις των επών που αναδεικνύουν γυναικείες φωνές και οπτικές.

Φοβάμαι ότι η αντίδραση αυτή βασίζεται σε παρανοήσεις και υπερβολές, όπως αποκάλυψε η συζήτηση που ακολούθησε

4.2.21 – lifo

11

talk town

12 lifo – 4.2.21

με to

Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών Το Δ.Σ. και μέλη του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών (ΣΕΗ) μας εξηγούν τι σημαίνει να είσαι ηθοποιός στην Ελλάδα σήμερα.

απ ό τ ο ν μ . ηu l o t , φωτ ο γ ραφι εσ: π αρι ς ταβ ι τ ι αν

με το δ.ς. του σωματείου ελλήνων ηθοποιών (σεη) συναντηθήκαμε για να μιλήσουμε για το τι σημαίνει να είσαι ηθοποιός στην Ελλάδα σήμερα. Ηθοποιός δεν είναι μόνο λάμψη, αναγνωρισιμότητα, μεγάλες αμοιβές και άνθρωπος ταγμένος στην τέχνη –είναι κι αυτά, αλλά ακόμα περισσότερο «δύσκολες έως αφόρητες συνθήκες εργασίας, ανεργία, άγχος για το αύριο, απλήρωτες πρόβες, μισθοί πείνας, εκμετάλλευση». Η πανδημία και η καραντίνα έκαναν ακόμα πιο δύσκολη την κατάσταση. Με τα θέατρα κλειστά για σχεδόν έναν χρόνο και τον καλλιτεχνικό κλάδο να είναι από αυτούς που έχουν πληγεί περισσότερο, ήρθε στην επιφάνεια όλη η παθογένεια δεκαετιών. Η κατάρρευση της εργασίας, η ευκαιρία (και ο ελεύθερος χρόνος) για ενδοσκόπηση και η δοκιμασία των τελευταίων μηνών που έφερε πολλούς ανθρώπους στα όριά τους ήταν η αφορμή για να γίνουν αποκαλύψεις που ίσως να μη γίνονταν σε διαφορετικές συνθήκες. Τις τελευταίες μέρες παρακολουθούμε τις αφηγήσεις θαρραλέων ανθρώπων που με κάθε κόστος αποκαλύπτουν πράγματα τα οποία πολλοί γνώριζαν, αλλά είχαν επιλέξει να μη μιλήσουν γι’ αυτά. Ή φοβούνταν. Κάποιοι δεν μιλούσαν γιατί θεωρούσαν την κατάσταση δεδομένη, «τα θεωρούσαμε κάτι σύνηθες, αναπόφευκτα, αν θέλαμε να έχουμε δουλειά», όπως λέει μία από τις κυρίες της συνέντευξης. Στη συζήτηση συμμετείχαν οι ηθοποιοί Σπύρος Μπιμπίλας (πρόεδρος του ΣΕΗ), Άρης Λάσκος (γενικός γραμματέας) και οι κυρίες Τζένη Διαγούπη, Σάρα Γανωτή και Μυρτώ Γκόνη, μέλη του σωματείου.

4.2.21 – lifo

13

talk town

Ο πολύς κόσμος νομίζει ότι οι ηθοποιοί έχουν λεφτά, κάτι που δεν ισχύει. Οι ηθοποιοί είναι εργάτες του θεάτρου, είναι 10.000 άτομα, όχι οι 500 που ξέρει ο κόσμος και που πιθανόν έχουν χρήματα στην άκρη. Όσοι είχαν αυτή την προνοητικότητα, καλώς, οι υπόλοιποι λιμοκτονούν αυτήν τη στιγμή.

14 lifo – 4.2.21

120 λεπτά με το Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών

— Το ΣΕΗ δεν ακουγόταν και πολύ μέχρι να ξεκινήσει η πανδημία. Τι είναι αυτό που το έκανε να οργανωθεί και να ξεκινήσει διεκδικήσεις; άρης λάσκος: Το σωματείο έχει αλλάξει από τότε που ξεκίνησε η πανδημία, συγκεκριμένα άλλαξε η διοίκηση. Με τη νέα διοίκηση, λοιπόν, των τελευταίων έξι μηνών, έχει μεγαλώσει πάρα πολύ. Βρήκε τον ρόλο του, έχει γίνει αυτό που πρέπει να είναι. σπύρος μπιμπίλας: Ο κόσμος, λόγω του κορωνοϊού και της επαγγελματικής ανασφάλειας, βρέθηκε σε απελπισία και στις εκλογές που έγιναν μέσα στην πανδημία ξαναγύρισε στο σωματείο. Υπήρξε και το σύνθημά μας για αποκομματικοποίηση του σωματείου, που έκανε πλήθος ηθοποιών να γραφτεί, ιδιαίτερα τους νέους. Είχε δημιουργηθεί το «support art workers», μια κίνηση μέσα από τη νεολαία, και κάποιοι από τους παλαιότερους την πλησιάσαμε, είπαμε «παιδιά, για να δημιουργηθεί ένα ισχυρό σωματείο, ελάτε, μπας και το αλλάξουμε, μπας και διορθωθεί». Με μεγάλη συγκίνηση λέω ότι αυτά τα νέα παιδιά μάς άκουσαν, ανταποκρίθηκαν και γράφτηκαν και, όσο προχωράει ο καιρός, γράφονται οι πάντες, παλιοί και νέοι.

— Υπήρξαν και διεκδικήσεις στον δρόμο, κάτι που προσωπικά δεν θυμάμαι να έχει ξαναγίνει από ηθοποιούς. μυρτώ γκόνη: Νομίζω ότι η τεράστια διαφορά με τον κορωνοϊό είναι ότι αφορά όλους τους ηθοποιούς, ανεξαρτήτως τάξης, μεγέθους και αναγνωρισιμότητας. Έκλεισαν τα θέατρα και αυτό τους επηρέασε όλους, οπότε για πρώτη φορά συσπειρώθηκαν ηθοποιοί από διαφορετικές γενιές, με διαφορετικές ανάγκες ή στόχους. Έτσι ξεκίνησε να παίρνει η μπάλα ένα-ένα τα θέματα και να έρχονται όλα στο τραπέζι. Κι αυτό που έχει ξεσπάσει τις τελευταίες μέρες από κει ξεκίνησε, γιατί για πρώτη φορά κοιταχτήκαμε και είπαμε: «Τι θα κάνουμε με τη δουλειά που έχει φτάσει στο απροχώρητο με πολλούς τρόπους, όχι μόνο οικονομικά και εργασιακά;». σαρα γανωτη: Ακόμα και τα μεγάλα θέατρα, τα 800άρια και τα 1.000άρια, θα έχουν μεγάλο θέμα. Ιστορικά, είναι η πρώτη φορά που υπάρχει τόσο μεγάλο ζήτημα όσον αφορά τα θέατρα και τη δουλειά μας. Και μέσα στην κρίση εργάζονταν κάποιοι και μάλιστα πάρα πολύ καλά – βέβαια, κάποιοι αμείβονταν εξαιρετικά και οι υπόλοιποι λιμοκτονούσαν. Είναι η πρώτη φορά που υπάρχει μια απίστευτη ισότητα. Μπορεί να φιμώθηκε ο πολιτισμός, αλλά είμαστε όλοι ίσοι. σ.μ.: Ο πολιτισμός δεν μπορεί να φιμώνεται, γιατί, χωρίς πολιτισμό, μια χώρα δεν προχωράει. Τώρα, βέβαια, δεν προχωράει τίποτα πουθενά, γιατί ακόμα και στους πολέμους, στους παγκόσμιους, στον Εμφύλιο, το θέατρο λειτουργούσε και εμψύχωνε τον κόσμο. Τώρα δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα, μας έχουν απαγορεύσει ακόμα κι αυτό, να εμψυχώσουμε τον κόσμο. Μόνο από την τηλεόραση και από τις εκπομπές θα τον εμψυχώνουμε; Η ζωντανή τέχνη πού είναι; — Τι σημαίνει το πειθαρχικό; σ.μ.: Τότε που υπήρχε η άδεια εξασκήσεως επαγγέλματος του ηθοποιού το πειθαρχικό σήμαινε ότι σε σταματάω και δεν μπορείς να δουλέψεις. Τώρα, επειδή έχει καταργηθεί η άδεια, το πειθαρχικό έχει συμβολικό χαρακτήρα. Δηλαδή θα κάνει συστάσεις ή θα αποβάλει από την οικογένεια των ηθοποιών κάποιον που είναι μέλος της. Δεν σημαίνει όμως ότι θα του απαγορεύσει να δουλέψει. Είναι συμβολικό αυτό που θα γίνει. Παρ’ όλα αυτά, είναι ένα όργανο θεσμοθετημένο, δεν είναι κάτι παράνομο που υποκαθιστά τη Δικαιοσύνη, όπως είπαν κάποιοι νομικοί. σ.γ.: Πριν από 7-8 χρόνια πάλι είχε τεθεί θέμα για δύο ανθρώπους και αφορούσε λεκτική και σωματική βία, όχι σεξουαλική παρενόχληση, αλλά, για να είμαστε όσο πιο διακριτικοί γίνεται απέναντι και στους δύο, κάναμε συστάσεις. Ο ρόλος του πειθαρχικού επί της ουσίας είναι συμβολικός, δεν είναι όπως στην Αμερική, που το σωματείο έχει σημαίνοντα ρόλο. Εκεί, χωρίς το σωματείο δεν κάνεις τίποτα, ούτε καν με ατζέντη, αν διαγραφείς, έχεις τελειώσει.

— Με τα επιδόματα τι γίνεται αυτήν τη στιγμή; σ.μ.: Στη φάση της ανεργίας τα χρειαζόμαστε, γιατί ο πολύς κόσμος νομίζει ότι οι ηθοποιοί έχουν λεφτά, κάτι που δεν ισχύει. Οι ηθοποιοί είναι εργάτες του θεάτρου, είναι 10.000 άτομα, όχι οι 500 που ξέρει ο κόσμος και που πιθανόν έχουν χρήματα στην άκρη. Όσοι είχαν αυτή την προνοητικότητα, καλώς, οι υπόλοιποι λιμοκτονούν αυτήν τη στιγμή. Τα επιδόματα, λοιπόν, βγήκαν βάσει ενός οργάνου που έγινε για άλλον λόγο, του μητρώου καλλιτεχνών του υπουργείου Πολιτισμού. Μετά αποφασίστηκε να χρησιμοποιηθεί το μητρώο ως εργαλείο επιδοματικής πολιτικής. Όμως, δεν είχαν προλάβει να μπουν όλοι οι ηθοποιοί σε αυτό, έτσι δεν πήραν τα επιδόματα των πρώτων μηνών. α.λ.: Ειδικά το καλοκαίρι δεν τα πήρε κανείς, μόνο όσοι ήταν σε αναστολή μέσω των θεάτρων τους. Κι αυτοί ήταν λίγοι, γιατί ακόμα και όσοι είχαν παραστάσεις τον χειμώνα δεν ήταν σε επιχειρήσεις με τον κατάλληλο ΚΑΔ για να βγουν σε αναστολή, έτσι έχασαν το επίδομα. Τώρα επίδομα παίρνουν μόνο όσοι είναι σε αναστολή και όσοι έχουν γραφτεί στο μητρώο. Ωστόσο, μπήκαμε στον Φλεβάρη και ακόμα δεν έχουν καταβληθεί τα χρήματα ούτε του Νοεμβρίου ούτε του Δεκεμβρίου. Και δεν έχει ανακοινωθεί τίποτα για

τον Γενάρη και τον Φλεβάρη. Επίσης, μιλάμε μόνο για 534 ευρώ τον μήνα, το επίδομα του μητρώου. Αυτό δεν συνδέεται με καμία άλλη υποστήριξη, μείωση ενοικίου, αναστολή δόσεων κ.λπ. σ.μ.: Αυτά τα λεφτά τα δικαιούνται όσοι γράφτηκαν στο μητρώο καλλιτεχνών, αλλά δεν είναι όλοι οι ηθοποιοί εργένηδες για να τους φτάνουν τα 534 ευρώ τον μήνα. Υπάρχουν κάποιοι με οικογένεια και με πολλά παιδιά. Αν παίρνει αυτά τα λεφτά μόνο ένας, πώς θα ζήσουν πέντε και έξι άτομα; Ούτε ο εργένης μπορεί να ζήσει με τόσα, αλλά σίγουρα δεν είναι το ίδιο ένας, που μένει μόνος του, με έξι άτομα.

— Για τους ηθοποιούς που δεν φαινόταν ότι δούλευαν, που εργάζονταν με μαύρα, τι γίνεται; α.λ.: Το τυπικό είναι ότι χρειάζονται δύο χρόνια προϋπηρεσίας με πτυχίο καλλιτεχνικής ή επαγγελματικής σχολής ή τέσσερα χρόνια προϋπηρεσία. Δεν μας έχει πει το υπουργείο πώς διασταυρώνεται αυτό, θεωρητικά ό,τι δηλώσεις είσαι προς το παρόν. Όσον αφορά τη μαύρη εργασία, δεν είναι υπεύθυνοι μόνο οι εργαζόμενοι αλλά και οι εργοδότες και το κράτος, που δεν φρόντισε να κάνει ελέγχους στα θέατρα, τι ώρα κάνουν πρόβα οι ηθοποιοί, πόσες ώρες και ποιος ηθοποιός έχει πληρωθεί τις πρόβες του εδώ και μία δεκαπενταετία. σ.μ.: Λίγο πριν από τα μνημόνια άρχισαν να είναι χαρτιά ξεφτίλας οι συλλογικές συμβάσεις. Υπήρχαν μόνο για το Κρατικό και το Εθνικό, ενώ υπήρχαν στο ελεύθερο θέατρο, κανείς δεν τις τηρούσε. Συνυπεύθυνοι είμαστε κι εμείς – προσωπικά, πρόβες πληρωνόμουν μόνο όταν ξεκινούσα την καριέρα μου. Από κει και πέρα, όταν έφυγα από τα επιχορηγούμενα θέατρα και μπήκα στο εμπορικό, σταμάτησαν να πληρώνονται τις πρόβες, με αποτέλεσμα τα παιδιά στο τέλος να μην παίρνουν ούτε τους κανονικούς μισθούς και να φτάσουμε στο αίσχος κεντρικά θέατρα να δίνουν 200 και 300 ευρώ, τη στιγμή που οι πρωταγωνιστές παίρνουν 5.000 ευρώ. Και οι ίδιοι το δέχονται αυτό το αίσχος. μ.γ.: Νομίζω ότι η λέξη-κλειδί είναι το «συμβολικό», αυτό μας χαρακτηρίζει σε όλα στον κλάδο μας. Είναι συμβολική η διαγραφή από το σωματείο, συμβολικό έχει καταλήξει και το σωματείο, γιατί μας έχουν ακυρώσει οποιοδήποτε δικαίωμα στην εργασία, συμβολικά και τα επιδόματα –είναι Φλεβάρης και δεν έχουν βάλει τα λεφτά του Νοέμβρη, οι άνθρωποι έκαναν Χριστούγεννα χωρίς ούτε ένα ευρώ–, συμβολικές οι σχέσεις εργασίας, συμβολικές οι αμοιβές.

— Ποιος είναι ο στάνταρ μισθός, υπάρχει; μ.γ.: Δεν υπάρχει, αφού δεν υπάρχει σύμβαση στο θέατρο. Σε μεγάλο κεντρικό θέατρο στην Αθήνα, σε μεγάλη παραγωγή με γνωστούς πρωταγωνιστές, έχουν πληρωθεί άνθρωποι με σάντουιτς – 100 ευρώ τον μήνα και ένα σάντουιτς την ημέρα. σ.μ.: Αυτό δεν γινόταν ούτε στην Κατοχή. Να σας πω, επίσης, ότι το δικό μας σωματείο, που είναι ισχυρό, είναι από τα λίγα που έχουν ταμείο αλληλοβοήθειας και αυτήν τη στιγμή έχει αναλάβει τεράστια δράση για τη συγκέντρωση χρημάτων, τροφίμων και δωροεπιταγών, βοηθώντας συνεχώς τους πληττόμενους. Αυτούς που μας ζητούν βοήθεια, γιατί δεν το κάνουν όλοι, ούτε μπορούμε να γνωρίζουμε ποιος έχει τεράστιο πρόβλημα. Το σωματείο προσέχει τα γεροντάκια ηθοποιούς που βρίσκονται στα γηροκομεία, είναι ένα τεράστιο έργο αυτό. Το Ταμείο Αλληλοβοήθειας του ΣΕΗ έχει άλλο διοικητικό συμβούλιο. Οι ηθοποιοί προσπαθούν να βοηθούν το Ταμείο Αλληλοβοήθειας και να πω εδώ κάτι συγκινητικό: πολλοί παλιοί ηθοποιοί, επιφανείς, από την ώρα που άρχισε αυτή η δράση της αλληλεγγύης, συνέδραμαν και είναι προς τιμή τους, γιατί δίνουν χρήματα, βοηθάνε με κάθε τρόπο. α.λ.: Για τους μισθούς έχουμε τρεις συμβάσεις, η μία είναι του Κρατικού, η άλλη του Εθνικού και πρόσφατα έγινε του ΔΗΠΕΘΕ Πάτρας. Ο βασικός μισθός μόνο σε αυτά είναι τα 1.112 ευρώ μεικτά. Οτιδήποτε άλλο είναι συμβολικό και ελεύθερη διαπραγμάτευση, που εσχάτως έχει να κάνει και με τους followers στο Instagram. Έχουν γίνει οντισιόν βάσει των ακολούθων στο Instagram, και μάλιστα στο Εθνικό, μάλιστα ανάλογη είναι και η διαπραγματευτική σου δύναμη. Δηλαδή, αν έχεις ένα πολύ ισχυρό προφίλ, που μπορεί να κάνει πολλά στόρι, αυτό φέρνει καλύτερο συμβόλαιο και καλύτερα χρήματα. Μπαίνεις στην κατηγορία του influencer. Είσαι ηθοποιός-influencer επί πληρωμή. σ.μ.: Το υπουργείο Πολιτισμού μάς έχει προτείνει έναν κώδικα δεοντολογίας και θα αποφασίσει το Δ.Σ. αν θα δεχτούμε να είμαστε σε μια κοινή σύσκεψη, αυτό είναι υπό συζήτηση. Κάτι άλλο που έχει πετύχει αυτήν τη στιγμή το σωματείο είναι να βρει μια λύση για το πρόβλημα με το διαδικτυακό θέατρο και τα δικαιώματα των ηθοποιών, που εμφανίστηκε τον καιρό της πανδημίας. Ήταν ένα νέο φαινόμενο κι ένα νέο πρόβλημα το διαδικτυακό θέατρο, διαφορετικό από το live streaming και από το video on demand – στην αρχή θεωρήθηκε ότι θα γινόταν τσάμπα, ότι οι ηθοποιοί θα παίρνουμε 40 ευρώ. Μπήκαμε μπροστά, κάναμε έναν τεράστιο αγώνα μέσα σε δύο εβδομάδες και αναγκάσαμε τους επιχειρηματίες να υπογράψουν συμβάσεις με τον Διόνυσο, τον οργανισμό συλλογικής διαχείρισης, να μας δίνουν ποσοστά επί των εισπράξεων. Αυτό είναι ένα πολύ μεγάλο επίτευγμα

Από αριστερά: Μυρτώ Γκόνη, Σπύρος Μπιμπίλας (πρόεδρος ΣΕΗ), Τζένη Διαγούπη, Άρης Λάσκος (γ.γ. ΣΕΗ), Σάρα Γανωτή.

του σωματείου μας και βεβαίως θα προχωρήσουμε, γιατί μετά την πανδημία ο όρος είναι ότι θα πληρώνουν και την εγγραφή χωριστά, που είναι ένα ξεχωριστό δικαίωμα, και τα συγγενικά δικαιώματα και τους μισθούς των ηθοποιών. Δεν θα συνεχιστεί το αίσχος, θα μπούμε μπροστά με κάθε τρόπο. Επίσης, να πούμε ότι το κοινό δεν μπορεί να βλέπει θέατρο διαδικτυακό, να κάθεται στον καναπέ, να τρώει, να πίνει και να μιλάει στα κινητά. Αυτό δεν είναι συνθήκη θεάτρου, το θέατρο είναι κάτι ζωντανό, να βλεπόμαστε.

— Η έκρηξη καταγγελιών που έχει συμβεί αυτήν τη στιγμή πόση σχέση έχει με την κατάρρευση των σχέσεων εργασίας; μ.γ.: Απόλυτη. Κλείσαμε όλοι, κατέρρευσε η δουλειά, μείναμε μέσα, κι όταν ξεκίνησε αυτή η ηρωίδα, η Σοφία Μπεκατώρου, με την καταγγελία, εκεί που λέγαμε «μιλήστε στο θέατρο, μιλήστε στην τέχνη», λέμε «παιδιά, εδώ που είμαστε δεν έχουμε πια τίποτα να χάσουμε, ας βάλουμε δυο πράγματα στη σειρά». σ.μ.: Η ίδια η Πρόεδρος της Δημοκρατίας το ξεκίνησε αυτό, όταν συνεχάρη τη Σοφία Μπεκατώρου, και μπράβο της, και είπε «μιλήστε, επιτέλους, ανοιχτά». Ο άρχων της χώρας είπε στον κόσμο να μιλήσει ανοιχτά. Θα μπορούσε να μας βοηθήσει σε πολλά πράγματα η Πρόεδρος. Ζήτησα να τη συναντήσουμε και ελπίζω να δεχτεί. μ.γ.: Τα πράγματα πια είναι οριακά και ο κορωνοϊός μάς έκανε να

κοιτάξουμε λίγο προς τα μέσα. Εκεί άρχισες να κάνεις αξιολογήσεις, να βλέπεις τι αξίζει και τι δεν αξίζει από φίλους, δικούς σου, σχέσεις, δουλειά κ.λπ., και κάπου εκεί είπες «υποχώρησα στο ένα, υποχώρησα στο άλλο, στη δουλειά μου, φοβήθηκα, ενώ ο άλλος ασκούσε εξουσία, τρόμαξα, τι διάολο συμβαίνει;». Κάπως έτσι άρχισε να σπάει το σπυρί. σ.μ.: Τα φαινόμενα αυταρχισμού κάποιων ανθρώπων βασίζονται και στην εργασιακή ανασφάλεια, δηλαδή, όταν ο ηθοποιός είναι τόσο αδύναμος, δεν έχει λεφτά και προσπαθεί να εξασφαλίσει τη θέση του μέσα στο θέατρο, υπόκειται σε εξευτελισμούς. Η βασική ερώτηση που υπάρχει κατά τη διάρκεια του lockdown, που για μας διαρκεί δέκα μήνες, είναι «μετά τον κορωνοϊό, πού θα επιστρέψουμε;». α.λ.: Θα γυρίσουμε στα δεκαπεντάωρα, δηλαδή γύρισμα και από κει να τρέξω να κάνω κι ένα μάθημα και μετά να πάω το βράδυ στην παράσταση για να πάρω έναν μισθό και να έχω και το κάθαρμα που μπορεί να μου πει οτιδήποτε, ή θα πούμε «δεν γαμιέται, μέχρι εδώ, δεν πάει άλλο»; Η φράση από την αγόρευση της εισαγγελέως στην υπόθεση της Ρόδου «ας αποδοθεί δικαιοσύνη κι ας γκρεμιστεί ο κόσμος» νομίζω ότι έχει έρθει η ώρα να υλοποιηθεί. Δεν περιμένω, βέβαια, ότι θα καθαρίσει εντελώς το τοπίο από τις παθογένειες χρόνων με ένα κλικ. σ.μ.: Είμαστε ηθικοί άνθρωποι, δεν θέλουμε ούτε να καρατομηθούν οι άνθρωποι, ούτε να αποκεφαλιστούν, ούτε να διαγραφούν από τον χώρο μας. Θέλουμε ο χώρος μας να διορθωθεί. Αυτή είναι η σωστή λέξη, νομίζω.

τζενη διαγουπη: Το θέατρο είναι ένα σπίτι και σε κάθε σπίτι υπάρχουν προβλήματα. Κάποια στιγμή αυτά βγαίνουν προς τα έξω και πρέπει να τα λύσεις με τον έναν ή τον άλλον τρόπο. Εμείς πρέπει όλοι μαζί να τα λύσουμε, γιατί το θέατρο δεν είναι σκατά, είναι αγάπη, θαυμασμός, τρώμε όλοι από ένα πιάτο, πίνουμε από ένα ποτήρι. Σε ένα σπίτι κάποιοι άνθρωποι μπορεί να μαλώσουν, μπορεί να χτυπήσει ο ένας τον άλλον. Μπορούμε να ζητήσουμε συγγνώμη, αλλά, όπως έχει πει και η Άννα Βίσση, «με ένα συγγνώμη δεν γίνονται και θαύματα, θα τα βάλω όλα μαζί, αλλά ίσως με μια συγγνώμη μπορεί να γυρίσουν τα πράγματα». α.λ.: Καμιά φορά χρειάζεται να φύγουν τα παιδιά από το σπίτι και να μην ξαναμιλήσουν με τους γονείς τους. μ.γ.: Δεν είναι μια ζημιά στιγμιαία που μπορεί με μια συγγνώμη να προχωρήσει, είναι σε βάθος χρόνου. Και νομίζω ότι αυτό πρέπει να καταλάβει το κοινό που δεν είναι σε αυτήν τη δουλειά και λέει «μα, γιατί τώρα; Τόσα χρόνια συμβαίνει. Από τη Δευτέρα στην Τρίτη ξαφνικά θυμήθηκαν όλες αυτές οι γυναίκες, και οι άντρες, τι έγινε;». Όχι. Όμως κανένα άλλο επάγγελμα δεν έχει τόσο εξαθλιωμένες εργασιακές σχέσεις. Οι εργάτες στο εργοστάσιο ξέρουν το ωράριό τους, ότι αν με απολύσει αυτό το εργοστάσιο σήμερα, αύριο μπορεί ένα άλλο να με πάρει στη δουλειά. Στο θέατρο, αν φύγω από μια δουλειά, θα πρέπει να τελειώσει η σεζόν και να περιμένω πέντε μήνες για να με πάρουν κάπου την επόμενη, αν, εν τω μεταξύ, δεν με έχει διαβάλει παντού αυτός από τον οποίο έφυγα. σ.μ.: Μην ξεχνάτε τι έχει συμβεί σε έναν άλλο χώρο εργασίας μας, στην τηλεόραση, τα τελευταία δέκα χρόνια. Κανάλια έκλεισαν, τρία μέχρι στιγμής, τρώγοντας εκατομμύρια εκατομμυρίων απ’ όλους τους εργαζόμενους. Χάσαμε τα δικαιώματά μας, έκλεισε το New, το Alter και το Mega, και οι εργαζόμενοι έχασαν όλα τους τα δικαιώματα, και τα μισθολογικά και τα συγγενικά. Κόβαμε τιμολόγια, περιμένοντας να πληρωθούμε, και στο τέλος πληρώναμε και την εφορία, γιατί το κράτος θεωρούσε ότι τα είχαμε πάρει τα χρήματα. Σε ποιο άλλο επάγγελμα γίνεται αυτό; Την περίοδο των μνημονίων δεν ήταν μόνο ότι δεν παίρναμε λεφτά, αλλά μας τρώγανε κι αυτά που είχαμε δουλέψει. Όμως δεν τιμωρήθηκε κανείς γι’ αυτά. Τη βγάλανε λάδι και οι ίδιοι άνθρωποι ξανάκαναν δουλειές. σ.γ.: Πας σε μια δουλειά για να κάνεις την τέχνη σου και λες «μπορεί να πληρωθώ, μπορεί και όχι». Δεν είναι δεδομένο ότι θα πληρωθείς. Λες «μπορεί να είμαι τυχερός και να μην πέσω σε κάποιον ψυχοπαθή σαδιστή εδώ πέρα». σ.μ.: Οι αγώνες που κάνουμε τώρα είναι όχι μόνο για να φτιάξει ο θεατρικός χώρος αλλά και για να μπει αυτή η χώρα σε τάξη, αφού είναι μια γενική αταξία. Δεν γίνεται διαφορετικά. Πρέπει να ενδυναμώσει την αλληλεγγύη του το σωματείο. Είναι πολύ σημαντικό το θέμα της αλληλεγγύης, για να μπορώ να αντιδράσω όταν ο άλλος με εκφοβίσει ή όταν δεν θα με πληρώσει ή, όταν κινδυνεύσω να με απολύσει, να μη γυρίσουν οι συνάδελφοι το βλέμμα αλλού, σφυρίζοντας αδιάφορα. Αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικό. Από κει ξεκινάνε πάρα πολλά. μ.γ.: Στην κοινωνία ξέρουμε πολύ καλά τι είναι θεμιτό και τι όχι. Ένας άνθρωπος που σε εκφοβίζει και σε τρομοκρατεί κάθε βράδυ μπορεί να μη σε βιάσει, να μη σε χαστουκίζει, αλλά υπάρχουν πολλοί άλλοι τρόποι να σε κακοποιήσει. Και ξέρουμε πολύ καλά τι σημαίνει να πηγαίνει οκτώ η ώρα και να πρέπει να πας στο θέατρο, τρέμοντας, λέγοντας «θα ζήσω ή δεν θα ζήσω;». Αυτό μπορεί να μην είναι νομοθετημένο ή μπορεί να μην υπάρχει κάποιος νόμος που θα σε δικαιώσει στο δικαστήριο, αλλά κοινωνικά ξέρουμε πολύ καλά ποιο είναι το όριο, και το ηθικό και το ανθρώπινο. Ήρθε η ώρα να μην είμαστε ο καθένας μόνος του και να πάψει αυτό που λέει και ο κόσμος και η κυβέρνηση: « Έλα, μωρέ, στον πολιτισμό και στους καλλιτέχνες ο καθένας κοιτάει την πάρτη του». Γι’ αυτό και δεν ασχολούνται και δεν υπάρχει καμία πρόβλεψη, δεν ενδιαφέρει κανέναν τι θα γίνει με τα θέατρα και την εργασία μας. Είναι ιστορική στιγμή που για πρώτη φορά είμαστε όλοι μαζί. Ήμουν σε θίασο και δεν είδα ποτέ έναν άνθρωπο να με υπερασπιστεί για το οτιδήποτε, δεν τολμούσα καν να σκεφτώ να ζητήσω τη βοήθεια οποιουδήποτε, πολλώ δε μάλλον του σωματείου. Είναι πρωτόγνωρο αυτό που συμβαίνει. Μιλούσαμε στο Δ.Σ. πριν από δύο μέρες και αναφέραμε με προσωπικές καταθέσεις περιπτώσεις μεγάλης βίας. Δεν πίστευα ποτέ ότι άντρες συνάδελφοί μου θα είχαν τέτοιον βαθμό ενσυναίσθησης, θα στέκονταν δίπλα μου και θα μιλούσαν με αυτόν τον τρόπο, ότι θα έβγαιναν μπροστά να πάρουν την ευθύνη. Αυτό δεν το έχω ξαναζήσει. Από δω ξεκινάμε και κάνουμε το πρώτο βήμα. σ.μ.: Κάθε φορά που πιάνει ο κόσμος πάτο, έχουμε άνοδο, μέχρι κάτι να συγκλονίσει τον κόσμο και να ξανακατέβει. Και μετά ξανά, αυτή είναι η φυσική ροή των πραγμάτων. Τώρα βρισκόμαστε προς τον πάτο, από τον οποίο κάτι νέο θα ξεπηδήσει, φαίνεται ολοκάθαρα. Έχει ξυπνήσει η καινούργια γενιά, είμαστε κι εμείς κοντά τους, όσοι έχουν πιο ανοιχτό πνεύμα ώστε να φτιάξουν τον κόσμο.

Πας σε μια δουλειά για να κάνεις την τέχνη σου και λες «μπορεί να πληρωθώ, μπορεί και όχι». Δεν είναι δεδομένο ότι θα πληρωθείς. Λες «μπορεί να είμαι τυχερός και να μην πέσω σε κάποιον ψυχοπαθή σαδιστή εδώ πέρα».

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΤΕΧΝΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΦΙΛΟΞΕΝΙΑ.

4.2.21 – lifo

15

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Ο

υπουργός Υγείας υποδέχτηκε στο γραφείο του τη LiFO και στη συνέντευξη που μας παραχώρησε απαντά σε όλα τα ερωτήματα σχετικά με τη διαχείριση της πανδημίας, τους εμβολιασμούς, το ενδεχόμενο σκληρότερου lockdown, την κριτική που δέχεται, αλλά και πότε προσδιορίζει την επαναφορά της χώρας στην κανονικότητα.

εμβολιασμοσ Εμβολιάσαμε 270.000 συμπολίτες μας τον Ιανουάριο. Θα εμβολιάσουμ, αν όλα πάνε καλά με βάση τα εμβόλια που έρχονται, τριπλάσιο αριθμό τον Φλεβάρη, μεγαλύτερο τον Μάρτη και θα πάμε σε φουλ πρόγραμμα εμβολιασμού Απρίλιο Μάιο, Ιούνιο. Άρα φιλοδοξούμε ότι, μετά το εμβολιαστικό πρόγραμμα του πρώτου εξαμήνου, θα μπορούμε να ατενίζουμε το καλοκαίρι του ‘21 με αισιοδοξία και προφανώς θα είναι μια διαφορετική νόσος η Covid στη χώρα μας.

— Γιάννης Πανταζόπουλος: Γιατί ο Σωτήρης Τσιόδρας απέχει από την τακτική τηλεοπτική ενημέρωση; Είναι ένας άνθρωπος που με το ύφος του είχε κερδίσει την εμπιστοσύνη του κόσμου στην πρώτη φάση της πανδημίας. Ο Σωτήρης Τσιόδρας είναι ένας εξαιρετικός επιστήμονας, από τους 30-32 που έχουμε στην Επιτροπή Λοιμωξιολόγων-Επιδημιολόγων. Ήταν επιλογή μου να εκπροσωπήσει το υπουργείο και να κάνει την ενημέρωση. Δουλεύει σκληρά, είναι κάθε μέρα εδώ, αναλύοντας δεδομένα και επιδημιολογικά στοιχεία. Κάθε άλλο παρά απέχει. Είναι πιο ενεργός από ποτέ.

— Βασιλική Σιούτη: Ωστόσο, απέχει από την τακτική ενημέρωση. Είχε πει ότι θα τον ξαναδούμε όταν τα πράγματα δυσκολέψουν. Τώρα τα πράγματα είναι πάλι δύσκολα. Εκείνος δεν θέλει να κάνει πια την ενημέρωση ή εσείς; Η ενημέρωση γίνεται από τον κ. Μαγιορκίνη και την κ. Παπαευαγγέλου. Όπως τότε, έτσι και τώρα όλοι οι καθηγητές έχουν δημόσιο λόγο, χωρίς να υπάρχει κανένας περιορισμός. Ο Σωτήρης Τσιόδρας βοήθησε να μάθει η κοινωνία τι είναι αυτός ο ιός και νομίζω ότι πολύς κόσμος ταυτίστηκε με αυτόν τον γλυκό τρόπο προσέγγισης. Ο ίδιος έκρινε ότι τα επιστημονικά δεδομένα, τα επιδημιολογικά και τα λοιμωξιολογικά που μελετά καθημερινά, πρέπει να έχουν μεγαλύτερο βάρος απ’ ό,τι η ενημέρωση.

— Β.Σ.: Η διαχείριση της πανδημίας, εκτός από τα θέματα της δημόσιας υγείας, θα επηρεάσει τις οικονομικές και τις πολιτικές εξελίξεις. Αισθάνεστε τη βαριά ευθύνη που έχετε ως υπουργός Υγείας; Κάθε μέρα κρινόμαστε στην πράξη για τις αποφάσεις μας. Μέχρι σήμερα έχουμε καταφέρει να πάρει ανάσες η κοινωνία από τον Ιούνιο μέχρι τον Οκτώβριο και τώρα ξανά, όπως βλέπετε, με τα σχολεία και το λιανεμπόριο.

— Β.Σ.: Εννοώ αν σας ανησυχεί το μέγεθος της ευθύνης της θέσης σας. Μια πανδημία είναι η μεγαλύτερη κρίση δημόσιας υγείας που μπορεί να υπάρξει. Επηρεάζει τα πάντα. Το θέμα είναι αν οι αποφάσεις που έχουν ληφθεί έχουν βοηθήσει, πρώτα απ’ όλα να σωθούν ανθρώπινες ζωές και δεύτερον να πάρει ανάσες η ελληνική κοινωνία. Αυτά έχουν γίνει. Τώρα,

με τα εμβόλια, ελπίζουμε ότι θα μπορέσουμε να επιστρέψουμε σε μερική, στην αρχή, και μετά ολική κανονικότητα.

— Γ.Π.: Πότε προσδιορίζετε εσείς αυτή την επιστροφή; Πιστεύω ότι θα είναι εμφανής στο πρώτο εξάμηνο του 2021. Εμβολιάσαμε 270.000 συμπολίτες μας τον Ιανουάριο. Αν όλα πάνε καλά, με βάση τα εμβόλια που έρχονται, θα εμβολιάσουμε τριπλάσιο αριθμό τον Φλεβάρη, μεγαλύτερο τον Μάρτη και θα πάμε σε φουλ πρόγραμμα εμβολιασμού Απρίλιο, Μάιο, Ιούνιο. Άρα, φιλοδοξούμε ότι, μετά το εμβολιαστικό πρόγραμμα του πρώτου εξαμήνου, θα μπορούμε να ατενίζουμε το καλοκαίρι του ’21 με αισιοδοξία και προφανώς θα είναι μια διαφορετική νόσος η Covid στη χώρα μας.

— Β.Σ.: Η Κομισιόν δεν διαχειρίστηκε επιτυχώς τις συμφωνίες για τα εμβόλια. Ποιο είναι το κλίμα μεταξύ των υπουργών Υγείας των κρατών-μελών; Ανταλλάσσετε απόψεις; Παίζετε κάποιον ρόλο στη διαμόρφωση της πολιτικής της Ε.Ε. για την πανδημία ή μόνο η Κομισιόν αποφασίζει; Έχετε πει κάτι στον Γερμανό ομόλογό σας, Γενς Σπαν, για την παράλληλη διαπραγμάτευση που έκανε η Γερμανία; Η κοινή προμήθεια των εμβολίων από την Ε.Ε. ήταν ένα πολύ σημαντικό εγχείρημα για τις πιο μικρές χώρες. Οι πιο ισχυρές και αυτές στις οποίες ανήκουν οι εταιρείες θα μπορούσαν να πάρουν περισσότερα εμβόλια. Οι λιγότερο ισχυρές θα έπαιρναν πολύ πιο δύσκολα, σε ακριβότερες τιμές και πιο αργά. Άρα, είναι μια επιτυχία το ότι η Ε.Ε. διαπραγματεύτηκε από κοινού και πήρε εμβόλια. Πρέπει να πιεστούν κι άλλο οι εταιρείες; Σαφώς. Εμένα μου αρέσει το μέτρο. Δεν μου αρέσουν οι πολιτικές και οι ρητορικές των άκρων.

— Β.Σ.: Δεν μας είπατε, όμως, αν οι υπουργοί Υγείας και τα κράτη-μέλη παίζουν κάποιον ρόλο στη διαμόρφωση της ευρωπαϊκής πολιτικής. Όλοι οι υπουργοί Υγείας και όλες οι κυβερνήσεις, με βάση τις εισηγήσεις και τις προτάσεις τους, διαμορφώνουν αυτή την πολιτική. Θυμίζω ότι στην πρώτη φάση ζήσαμε καταστάσεις πρωτόγνωρες όσον αφορά τα μέσα ατομικής προστασίας. Στην αρχή δεν υπήρχαν στην Ευρώπη, παράγονταν μόνο στην Κίνα. Μετά υπήρχε πρόβλημα με τους αναπνευστήρες και στη συνέχεια με τα τεστ. Ως Ελλάδα βρήκαμε τρόπο να τα προμηθευτούμε πιο νωρίς σχεδόν απ’ όλους τους άλλους. Κι αυτό ήταν ένα μεγάλο επίτευγμα. Φτάσαμε τώρα στα εμβόλια, που είναι η αρχή του τέλους της μεγάλης κρίσης.

— Γ.Π.: Ποια προετοιμασία γίνεται για το ενδεχόμενο τρίτου κύματος της πανδημίας; Μελετώντας τα επιδημιολογικά δεδομένα της νόσου, φροντίζουμε να προσαρμόζουμε το εθνικό σύστη-

μα υγείας, την πρωτοβάθμια περίθαλψη, τα νοσοκομεία και τα νοσοκομεία αναφοράς και τα συντονιστικά κέντρα του ΕΚΑΒ. Με σωστό συντονισμό προσπαθούμε να έχουμε απλές κλίνες Covid, όσο πιο πολλές ΜΕΘ μπορούμε, το προσωπικό μας ενεργό και εκπαιδευμένο, ώστε να περιθάλπουμε τους συμπολίτες μας. Έχω πει πολλές φορές ότι η νόσος αυτή είναι μια νόσος της δημόσιας υγείας. Άρα, αν δεν προσπαθήσουμε όλοι να περιορίσουμε τη διασπορά, όσο καλό ΕΣΥ κι αν έχουμε, δεν θα καταφέρουμε τίποτα. Άλλες χώρες, πολύ πιο πλούσιες από εμάς και με κραταιά δημόσια συστήματα, κατέρρευσαν. Γιατί; Επειδή όσο διασπείρεται αυτή η νόσος, τόσο πιο γρήγορα ανεβαίνουν οι επιδημιολογικές καμπύλες και είναι αδύνατο να την προλάβεις. Αλλά εμείς προσπαθούμε να οργανωθούμε ώστε να είμαστε έτοιμοι πιο νωρίς απ’ όταν ενδεχομένως συμβεί.

— Β.Σ.: Είπατε ότι στην πρώτη φάση η Ελλάδα κατάφερε να προμηθευτεί μάσκες και αναπνευστήρες πιο νωρίς από άλλες χώρες. Γιατί δεν κάνατε το ίδιο και με τα εμβόλια, όπως έκανε το Ισραήλ; Άλλωστε, όσο ακριβά κι αν τα πληρώναμε, το κόστος θα ήταν και πάλι πολύ μικρότερο από τη ζημιά στο ΑΕΠ της χώρας κάθε μήνα. Αν δεν μπορείς να φτάσεις να μιλήσεις στην πολυεθνική εταιρεία, να έχεις πρόσβαση και να διαπραγματευτείς από θέση ισχύος, δεν μπορείς να έχεις κανένα εμβόλιο. Είναι ο ίδιος λόγος για τον οποίο μας παρακαλούν οι βαλκανικές ή οι αφρικανικές και οι ασιατικές χώρες να τους δώσουμε εμβόλια. Γιατί εμείς έχουμε εμβόλια και εκείνοι δεν έχουν; Γιατί η κοινή μας οικογένεια της Ε.Ε. μπόρεσε να μας εξασφαλίσει ποσότητες εμβολίων που θα φτάσουν τα 30 εκατομμύρια.

— Γ.Π.: Όσον αφορά το πιστοποιητικό εμβολιασμού, υπάρχουν σκέψεις ώστε να γίνει απαραίτητο έγγραφο ή έμμεσα υποχρεωτικό, με την έννοια να ζητείται στα ταξίδια, στην εργασία ή και στην εστίαση; Πρώτα απ’ όλα, το Σύνταγμά μας το λέει κατηγορηματικά ότι ο εμβολιασμός είναι προαιρετικός. Το ότι παρακινούμε όλους τους συμπολίτες μας να το πράξουν, π.χ. τους υγειονομικούς, γίνεται για λόγους εξασφάλισης της δημόσιας υγείας. Το πιστοποιητικό είναι ένα ατομικό έγγραφο, το οποίο, όπως ζητήσαμε, θέλουμε να είναι ψηφιοποιημένο, ώστε να μας διευκολύνει να απαλλαγούμε από τους περιορισμούς που θέτει σήμερα ο Covid στις μετακινήσεις των Ευρωπαίων πολιτών. Και προφανώς είναι κάτι το οποίο αφορά ιδιαίτερα τον τουρισμό μας και τις προοπτικές της οικονομίας μας, ειδικά εν όψει της καλοκαιρινής περιόδου. Επομένως, αυτή μας η πρόταση

«Είναι αδύνατο να υπάρχει ένας ελεγκτής παντού. Η ελληνική κοινωνία πειθαρχεί και έχει διάθεση συνεργασίας πολύ μεγαλύτερη απ’ ό,τι σε άλλες χώρες»

Ο υπουργός Υγείας μιλά στη LiFO σε μια συνέντευξη εφ’ όλης της ύλης. ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΟΥΣ ΒΑΣΙΛΙΚH ΣΙΟYΤΗ ΚΑΙ ΓΙAΝΝΗ ΠΑΝΤΑΖOΠΟΥΛΟ ΦΩΤOΓΡΑΦIΕΣ: ΠΑΡΙΣ ΤΑΒΙΤΙΑΝ

ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΙΚΙΛΙΑΣ:

ΚΑΘΕ ΜΕΡΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΥΜΕ ΚΑΙ ΜΙΑ ΚΡΙΣΗ 16 lifo – 4.2.21

4.2.21 – lifo

17

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

δεν αποσκοπεί σε αυτό που αναφέρετε, αλλά στη γραφειοκρατική διευκόλυνση.

— Γ.Π.: Υπάρχουν σκέψεις για γενικευμένο lockdown τύπου Μαρτίου; Τι απαντάτε στην κριτική που δέχεστε για μέτρα-ακορντεόν; Αν γνωρίζει κάποιος κάποια άλλη χώρα που να εφαρμόζει ένα σύστημα μέτρων διαφορετικό και πιο επιτυχημένο από το δικό μας, ας το πει δημοσίως. Αλλά δεν υπάρχει. Επίσης, είναι πάγια τακτική μου να μην προκαταλαμβάνω την επιτροπή, να μην προτρέχω και να μην τη δεσμεύω όσον αφορά όλα όσα εισηγείται στην κυβέρνηση, ανάλογα με τα επιδημιολογικά δεδομένα.

—Β.Σ.: Πόσες επιτροπές υπάρχουν στο υπουργείο Υγείας; Ποιοι αποφασίζουν τελικά; Καταρχάς, καμία επιτροπή δεν αποφασίζει, μόνο εισηγείται. Και δεν έχουν καμία ευθύνη, φυσικά. Υπάρχει μια μικρότερη επιτροπή, η οποία έχει να κάνει με υπηρεσιακούς παράγοντες του υπουργείου Υγείας, και η επιτροπή των λοιμωξιολόγων-επιδημιολόγων.

—Β.Σ.: Άρα έχουμε δύο επιτροπές. Τις επιδημιολογικές εισηγήσεις τις παίρνει η μεγάλη επιτροπή. Είναι η επιτροπή των επιστημόνων, η οποία δεν έχει καμία ευθύνη στο decision making. Υπηρεσιακά, με βάση τον νόμο, υπάρχει και η μικρότερη επιτροπή με τους γενικούς γραμματείς, τον πρόεδρο του ΕΟΔΥ και άλλους υπηρεσιακούς παράγοντες, όπως ορίζει ο νόμος.

—Β.Σ.: Άρα, αυτές οι δύο; Δεν υπάρχει άλλη; Υπάρχουν δεκάδες επιτροπές στο υπουργείο Υγείας, για παράδειγμα η Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών. Εισηγήσεις στην κυβέρνηση για την πανδημία μία επιτροπή κάνει, αυτή των λοιμωξιολόγων-επιδημιολόγων.

—Β.Σ.: Ωστόσο, τις αποφάσεις τις λαμβάνετε εσείς και η κυβέρνηση. Σαφώς.

—Β.Σ.: Τα πρακτικά γιατί δεν δημοσιεύονται, ώστε να υπάρχει περισσότερη διαφάνεια σχετικά με τις εισηγήσεις της επιτροπής; Τι εννοείτε; Κάθε μέρα δημοσιεύονται σε ΦΕΚ οι αποφάσεις που παίρνουμε.

—Β.Σ.: Εννοώ τα πρακτικά της επιτροπής των λοιμωξιολόγων. Όποτε ζητείται, με βάση τον νόμο δημοσιεύονται τα πρακτικά της επιτροπής. Μια επιτροπή συζητά και πρέπει να διασφαλιστούν η δυνατότητα και η ελευθερία των μελών της να εκφράζονται χωρίς περιορισμούς, με βάση την επιστημονική γνώμη τους και αυτό που εκείνοι πιστεύουν. Στο τέλος ψηφίζουν όλοι μαζί και αποφασίζουν ποια θα είναι η εισήγησή τους. Αυτό δεν είναι αντικείμενο καθημερινής δημοσιοποίησης. Αν δημοσιεύονταν καθημερινά τα πρακτικά της επιτροπής, κάθε επιστήμονας θα γινόταν αντικείμενο κριτικής γι’ αυτά που πιστεύει. Επαναλαμβάνω, τα πρακτικά, όποτε ζητούνται, βάσει του νόμου δίνονται αμέσως.

—Γ.Π.: Βρέθηκε ποτέ το δημόσιο σύστημα υγείας σε καθεστώς κατάρρευσης; Όχι, αλλά το Εθνικό Σύστημα Υγείας βρίσκεται σε τεράστια πίεση όλους αυτούς τους μήνες της πανδημίας.

—Β.Σ.: Στη Βόρεια Ελλάδα, πάντως, υπήρξε πρόβλημα. Γιατί χαλαρώσατε τόσο μετά το καλοκαίρι; Η μία ερώτησή σας είναι γιατί να χαλαρώσουν τα μέτρα και να μην παραμείνουμε μονίμως σε ένα σκληρό οριζόντιο lockdown. Νομίζω ότι καμία κοινωνία, ούτε η ελληνική, δεν μπορεί να αντέξει κλεισμένη για πάντα στο σπίτι. Παίρνεις τα μέτρα για να βελτιωθούν οι δείκτες και αμέσως μετά να μπορέσει να αναπνεύσει η κοινωνία και να κινηθεί για να πάρει δύναμη, να πάει παρακάτω. Το δεύτερο κύμα πράγματι χτύπησε σκληρά τη Βόρεια Ελλάδα. Έγιναν όλα αυτά που έπρεπε

18 lifo – 4.2.21

Οι δημοσιογράφοι της LiFO, Βασιλική Σιούτη και Γιάννης Πανταζόπουλος, συνομιλούν με τον Βασίλη Κικίλια στο υπουργείο Υγείας.

να γίνουν και το ΕΣΥ στάθηκε όρθιο. Ε, λοιπόν, σε σχέση με άλλα κραταιά συστήματα υγείας στην Ευρώπη, που κατέρρευσαν, το δικό μας στάθηκε όρθιο και είμαι πολύ περήφανος για τους εργαζομένους του.

—Β.Σ.: Μια που αναφερθήκατε στους γιατρούς και επειδή είστε κι εσείς γιατρός, μπορείτε να φανταστείτε τον εαυτό σας να ζει με τους πενιχρούς μισθούς των 1.000-1.200 ευρώ; Έχουν φύγει τόσοι γιατροί στο εξωτερικό, κρίσιμων ειδικοτήτων, που σήμερα δεν έχουμε για να καλύψουμε τις ανάγκες μας. Έτσι δεν είναι; Αυτή είναι μια εγγενής αδυναμία του συστήματος στην Ελλάδα. Νέοι επιστήμονες αλλά και κορυφαίοι γιατροί, προκειμένου να επιβιώσουν, έχουν φύγει στο εξωτερικό. Αυτό κληθήκαμε να το αντιμετωπίσουμε μέσα στην πανδημία και στην κρίση. Μπορέσαμε να προσλάβουμε 7.000 υγειονομικούς στο ΕΣΥ και θα θέλαμε κι άλλους.

—Β.Σ.: Αυτοί δεν είναι όλοι γιατροί, περιλαμβάνετε και προσωπικό… Τέσσερις χιλιάδες νοσηλευτές… Έλειπαν και ήταν μια μεγάλη πληγή για το ΕΣΥ. Σε ό,τι έχει να κάνει με τους γιατρούς, η άποψή μου είναι ότι για εξειδικευμένες ειδικότητες, των γιατρών που είναι στις ΜΕΘ και άλλων, θα δώσουμε κίνητρα ώστε να μπορούν όσοι θέλουν να τις ακολουθήσουν και προφανώς αυτό θα συνυπολογιστεί όταν η χώρα θα μπορέσει να πάρει μια ανάσα δημοσιονομικά, ώστε να είναι καλύτερες οι αντιμισθίες γι’ αυτούς τους ανθρώπους. Η οργανωμένη πολιτεία οφείλει να βρει τρόπο να τους ενισχύσει.

—Γ.Π.: Σκέφτεστε να χορηγήσετε άλλο ένα οικονομικό βοήθημα; Με πρωτοβουλία του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη υπήρξε μέριμνα ώστε να δοθεί οριζόντιο επίδομα σε όλους τους υγειονομικούς ως μια επιβράβευση. Προχωρώντας, υπάρχει πρόβλεψη να ξαναγίνει αυτό. Επίσης, είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι με δική του απόφαση μονιμοποιήσαμε τους εργαζόμενους στις εντατικές, μετατρέψαμε τις συμβάσεις 4.000 νοσηλευτών ώστε από επικουρικοί να γίνουν αορίστου χρόνου μέσα από τον ΑΣΕΠ και εμείς να βρούμε τρόπους να προσελκύσουμε το επαγγελματικό δυναμικό που βρίσκεται στο εξωτερικό.

—Β.Σ.: Η κυβέρνηση θέλει ανοιχτά τα σχολεία.

«Αν γνωρίζει κάποιος κάποια άλλη χώρα που να εφαρμόζει ένα σύστημα μέτρων διαφορετικό και πιο επιτυχημένο από το δικό μας, ας το πει δημοσίως. Αλλά δεν υπάρχει. Επίσης, είναι πάγια τακτική μου να μην προκαταλαμβάνω την επιτροπή, να μην προτρέχω και να μην τη δεσμεύω».

Πρόσφατες μελέτες, όμως, δείχνουν ότι η εντύπωση που υπήρχε στην αρχή, πως οι μαθητές δεν μεταδίδουν τον ιό, πλέον δεν ισχύει, ειδικά για τους μαθητές γυμνασίων και λυκείων. Εν όψει τρίτου κύματος και με τα μεταλλαγμένα στελέχη, δεν είναι επικίνδυνο να είναι ανοιχτά; Πρώτη μας προτεραιότητα είναι τα παιδιά μας. Οι περισσότερες μελέτες μιλάνε για το αντίθετο, ότι σε μικρές ηλικίες δεν μεταδίδεται τόσο εύκολα ο ιός.

—Β.Σ.: Οι έφηβοι δεν τον μεταδίδουν; Πράγματι, για τις μεταλλάξεις υπάρχουν μελέτες και γίνεται συζήτηση στην επιστημονική κοινότητα για το αν και πόσο αυξάνεται η μετάδοση σε νέες ηλικίες. Σε κάθε περίπτωση, προτάξαμε τα δημοτικά, σε δεύτερο χρόνο πήγαμε στα γυμνάσια και όταν χρειάστηκε ξανακλείσαμε τα σχολεία, όσο επώδυνο και να είναι αυτό, για να προστατεύσουμε τους γονείς, τους μαθητές και τους καθηγητές. Δεν είναι καθόλου εύκολη αυτή η εξίσωση.

—Β.Σ.: Τα σχολεία είναι ανοιχτά, πλην των λυκείων, στις κόκκινες περιοχές. Αν υπάρξει αύξηση κρουσμάτων και αποδειχτεί ότι οι μαθητές μεταφέρουν τον ιό στο σπίτι, ποιος θα αναλάβει την ευθύνη για τις συνέπειες; Γι’ αυτό, κ. Σιούτη, καθημερινά παρακολουθούμε τα επιδημιολογικά δεδομένα και, εφόσον αποδειχτεί επιστημονικά ότι υπάρχει οποιαδήποτε επιδημιολογική αλλαγή στους δείκτες σε ό,τι αφορά τα σχολεία, θα προχωρήσουμε σε αποφάσεις – αλίμονο.

—Β.Σ.: Για τους χώρους εργασίας υπάρχει πρόνοια όσον αφορά την τήρηση των μέτρων και την προστασία των εργαζομένων; Υπάρχουν οι ελεγκτικοί μηχανισμοί και της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας και του υπουργείου Ανάπτυξης και Εμπορίου.

—Β.Σ.: Είναι επαρκείς; Είναι αδύνατο να υπάρχει ένας ελεγκτής παντού. Η ελληνική κοινωνία πειθαρχεί και έχει διάθεση συνεργασίας πολύ μεγαλύτερη απ’ ό,τι σε άλλες χώρες.

—Γ.Π.: Ποια ήταν η χειρότερη στιγμή στη διάρκεια της θητείας σας; Αναμφίβολα, κάθε μέρα αντιμετωπίζουμε και μια κρίση. Προφανώς, η απώλεια των συμπολιτών μας ή των υγειονομικών είναι αυτό που μας πονά και μας στενοχωρεί. Όμως, ευτυχώς, υπάρχουν και πολλές καλές στιγμές, όταν καταφέρνουμε να σώζουμε πολλές ανθρώπινες ζωές.

4.2.21 – lifo

19

Σήμερα, αρχές του 2021, ενώ η πανδημία πλήττει τις βιομηχανίες τη μία μετά την άλλη, το gaming industry σαρώνει. Αρκεί ένα κινητό, ένα laptop, ένα pc ή μια κονσόλα, καθόλου ή λίγα χρήματα, για να βυθιστεί κανείς σε έναν εικονικό κόσμο γεμάτο δράση και περιπέτειες που σίγουρα δεν θα βρει στον πραγματικό, ικανοποιώντας ταυτόχρονα την ανάγκη του ανήκειν, σε μια εποχή που το αίσθημα της μοναξιάς εντείνεται λόγω των υγειονομικών περιορισμών. Αν κάποτε τα πιτσιρίκια θεωρούνταν η μόνη ηλικιακή ομάδα που έπαιζε video-games, σήμερα αυτό έχει αλλάξει. Από τους μεγαλύτερους, που μετά τη δουλειά θα συνδεθούν για να ξελαμπικάρουν, μέχρι φοιτητές που παίζουν ώρες ατέλειωτες ή νεότερους που περιμένουν με ανυπομονησία το βίντεο του αγαπημένου τους YouTuber, το gaming είναι παντού. /// Πώς, όμως, αυτή η βιομηχανία κατάφερε να ξεπεράσει σε έσοδα αυτές του κινηματογράφου και των σπορ μαζί; Κατά τη διάρκεια της πρώτης καραντίνας η Nielsen Games έκανε μια έρευνα σε 3.000 ενεργούς παίκτες από την Αμερική, τη Γερμανία και την Αγγλία αναφορικά με τον χρόνο που αφιερώνουν στα games. Η αύξηση που σημειώθηκε τότε άγγιζε ένα ποσοστό 20%-45%. Και αυτό ήταν μόνο η αρχή. Τη στιγμή που streaming πλατφόρμες, όπως το Τwitch, σπάνε το ένα ρεκόρ μετά το άλλο, εταιρείες προσφέρουν «χρυσά» συμβόλαια σε gamers για να παίξουν μπροστά στο διαδικτυακό κοινό τους και νέες κονσόλες δίνουν ώθηση στην αγορά, οι άνθρωποι που βρίσκονται πίσω από την κατασκευή των games εξελίσσουν το περιβάλλον τους καθημερινά. Και η Ελλάδα; Παίζει όλο και περισσότερο. Οι άνθρωποι του χώρου σκιαγραφούν τις πτυχές ενός κόσμου που ξεπερνάει κάθε προηγούμενο, μολονότι για πολλούς παραμένει άγνωστος.

ΠΏΣ ΤΟ GAMING ΚΑΤΑΚΤΆ ΤΗΝ ΕΛΛΆΔΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΚΌΣΜΟ

ΑΠΌ ΤΟΝ ΓΙΏΡΓΟ ΨΩΜΙΆΔΗ

20 lifo – 4.2.21

ΈΛΛΗΝΕΣ YOUTUBERS, 3D ARTISTS, ΔΙΟΡΓΑΝΩΤΈΣ EVENTS ΚΑΙ GAMERS ΣΚΙΑΓΡΑΦΟΎΝ ΤΙΣ ΠΛΕΥΡΈΣ ΜΙΑΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΊΑΣ ΠΟΥ ΣΕ ΚΑΙΡΟΎΣ ΠΑΝΔΗΜΊΑΣ ΣΑΡΏΝΕΙ.

GAMING

4.2.21 – lifo

21

GAMING ΤΟ YOUTUBE ΚΑΙ ΟΙ ΠΛΑΤΦΟΡΜΕΣ ΤΩΝ GAMERS

HORIZON FORBIDDEN WEST Αφού λατρέψαμε το «Horizon Zero Dawn» στο PS4, η Aloy έρχεται για να συνεχίσει όσα ξεκίνησε στον πρώτο κύκλο. Το «Horizon Forbidden West» είναι το σίκουελ που θα μας ξεναγήσει στο postapocalyptic τοπίο του Σαν Φρανσίσκο της Αμερικής. Εντυπωσιακά σκηνικά, νέα πλάσματα και, το σημαντικότερο, εμπειρίες κάτω από το νερό που θα μας συναρπάσουν.

22 lifo – 4.2.21

Η ΑΙΣΘΗΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ

ΠΑΙΧΝΊΔΙΑ ΓΙΑ ΤΑ ΟΠΟΊΑ ΑΝΥΠΟΜΟΝΟΎΜΕ ΤΟ 2021

Πρόκειται για την κορυφή του παγόβουνου. Ένα από τα μέρη όπου κάποιος μπορεί να παρακολουθήσει, είτε ζωντανά είτε μέσω βίντεο, τις αγαπημένες του περσόνες να τερματίζουν παιχνίδια. Οι μεγαλύτερες διαδικτυακές πλατφόρμες επενδύουν όλο και περισσότερο στο gaming περιεχόμενο. Και γιατί να μην το κάνουν, τη στιγμή που τεράστιος αριθμός των επισκεπτών τους έρχεται γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο. Ο Panos Dent αποτελεί φαινόμενο στον κόσμο του ελληνικού YouTube. Το κανάλι του για games μετράει πάνω από 600.000 subscribers. Ο ίδιος σπουδάζει Οδοντιατρική, παίζει παιχνίδια από 7 χρονών και για πολλούς είναι μία από τις πιο συμπαθητικές μορφές του ελληνικού Ίντερνετ. Πολλοί γονείς, μάλιστα, τον θεωρούν πρότυπο, επειδή κατάφερε να συνδυάσει σπουδές και παιχνίδι. «Όταν πήγαινα εγώ δημοτικό, πριν από δεκαπέντε χρόνια, η παρέα σε κορόιδευε επειδή δεν έπαιζες καλό ποδόσφαιρο, μέχρι πέρσι και πρόπερσι σε κορόιδευε γιατί δεν ήσουν καλός στο Fortnite» λέει. «Δεν ασχολιόμουν με επαγγελματικό και competitive gaming, δεν έδειχνα τα skills και πόσο καλός ήμουν. Κυρίως ασχολιόμουν με τα παιχνίδια που έχουν μια ιστορία και απλώς τα έπαιζα ταυτόχρονα με τον υπόλοιπο κόσμο. Τις αφηγούμουν, έβαζα το δικό μου input και σχολίαζα όσο τα έπαιζα» συνεχίζει. «Η πλατφόρμα του YouTube βασίζεται πολύ στο gaming περιεχόμενο. Αυτό σημαίνει ότι αν ο κόσμος θέλει να παρακολουθήσει ένα παιχνίδι σε βίντεο, έρχεται σίγουρα εκεί. Υπάρχουν κι άλλες πλατφόρμες, όπως το Τwitch, όπου γίνονται τα live streams, το οποίο βέβαια δεν είναι τόσο δυνατό. Υπάρχουν, φυσικά, και τα live streams στο YouTube, ενώ τα τελευταία χρόνια έχει μπει και το Facebook μέσω του facebook gaming, με το οποίο βέβαια εγώ και η ομάδα μου έχουμε αποκλειστική συνεργασία, έτσι stream-άρω εκεί. Εδώ και ενάμιση χρόνο το Facebook έχει φέρει συμβόλαια για streamers. Είναι κάτι που συμβαίνει για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Καμία άλλη πλατφόρμα δεν έχει δώσει αυτήν τη δυνατότητα. Στο εξωτερικό, για πάνω από έναν χρόνο τώρα, ακόμα και το YouTube δίνει αποκλειστικά συμβόλαια σε ξένους streamers. Όπως οι ποδοσφαιριστές υπογράφουν ένα συμβόλαιο, έτσι και οι streamers-gamers υπογράφουν συμβόλαιο με τις πλατφόρμες, όχι με τα παιχνίδια. Το δικό μου κανάλι το παρακολουθούν ακόμα και παιδιά 5 ετών, που βλέπουν τα πιο παιδικά games, αλλά επειδή η γκάμα μου στα παιχνίδια είναι τεράστια, από παιδικά μέχρι shooting και racing, οι ηλικίες φτάνουν μέχρι τα 30-35. Αυτό δεν είναι τυχαίο. Πρόκειται για ανθρώπους που

μεγάλωσαν με παιχνίδια. Το gaming έχει αγγίξει μέχρι και τους τωρινούς 34χρονους. Και αυτή η ψαλίδα μεγαλώνει. Λόγω της καραντίνας και του κορωνοϊού, ο κόσμος που είναι κλεισμένος στο σπίτι έπρεπε να βρει μια εναλλακτική ασχολία. Γι’ αυτόν τον λόγο τον τελευταίο χρόνο στο gaming έχουμε όχι απλώς άνοδο αλλά παγκόσμια έκρηξη. Ακόμη και αυτοί που δεν ασχολούνταν, μπήκαν στη διαδικασία να ασχοληθούν».

Πώς μπορεί ένα φαινομενικά μοναχικό σπορ να αποτελεί για κάποιους έναν τρόπο μέσα από τον οποίο θα «συνδεθούν» με άλλους; Είτε απλώς παρακολουθείς κάτι που την ίδια στιγμή παρακολουθούν χιλιάδες είτε περιηγείσαι στις πίστες ενός παιχνιδιού μιλώντας με αγνώστους, το σημαντικό είναι ότι εκείνη τη στιγμή νιώθεις ότι μοιράζεσαι κάτι. «Το κοινό ψάχνει κάποιον που παίζει το ίδιο παιχνίδι, ούτως ώστε να δει τον τρόπο που παίζει, να νιώσει ότι ανήκει κάπου και να δει κάποιος ότι ο άλλος διασκεδάζει όπως και ο ίδιος» συνεχίζει ο Panos. «Όλοι αναζητούν την αίσθηση του ανήκειν. Είναι ένας λόγος που με παρακολουθούν. Ο κόσμος ενθουσιάζεται ακόμη κι αν το παιχνίδι είναι παλιό. Παίζω παιχνίδια 5-6 χρόνων και ο κόσμος τα βλέπει γιατί θέλει να δει πώς θα αντιδράσω στις αγαπημένες του σκηνές». Η Αργυρώ Μπότση είναι 24 και ασχολείται ερασιτεχνικά με το gaming εδώ και καιρό. Όπως όμως μου λέει, η καραντίνα έπαιξε μεγάλο ρόλο στον χρόνο που περνάει παίζοντας, ενώ ο λόγος που θα παίξει μερικές ώρες την ημέρα είναι η διασκέδαση και η επαφή της με άλλους. «Θεωρώ ότι με την καραντίνα, όσοι κάθονται μέσα, θα παίξουν, γιατί είναι κάτι με το οποίο θέλουν να απασχολήσουν το μυαλό τους, να δουν κάτι διαφορετικό. Μέσα στην καραντίνα το έχω λιώσει. Στην αρχή έπαιζα ώρες, από το πρωί μέχρι το μεσημέρι και από το απόγευμα μέχρι το βράδυ» λέει. «Το πρώτο παιχνίδι που έπαιξα ήταν το “Animal Crossing”. Είχα πείσει τον πατέρα μου να μου πάρει το Nintendo για να παίζω μόνο και μόνο αυτό και τα τελευταία χρόνια παίζω “League of Legends”. Εκεί έπαιζα, επίσης, τα “Last of us” και “God of war”. Τo gaming μού αρέσει πολύ, με κάνει να ξεφεύγω από την καθημερινότητα, να διώχνω το στρες. Συνήθως παίζω το βράδυ, που έχω περισσότερο ελεύθερο χρόνο. Ένα τετράωρο, για να ξελαμπικάρει το μυαλό μου και να διασκεδάσω. Με το gaming μπορείς να βρεις άτομα να μιλήσεις, να πεις τη γνώμη σου, να κάνετε μια καλή ομάδα». Η αίσθηση της επικοινωνίας δεν περιορίζεται εκεί. Άλλωστε είναι πολλοί αυτοί που, παίζοντας ένα game, έκαναν φιλίες, ερωτεύτηκαν ή μοι-

ράστηκαν πράγματα με ανθρώπους που μέχρι πρότινος δεν γνώριζαν. Μπορεί να βρίσκεσαι πίσω από μια οθόνη, όμως το πρόσωπο που προβάλλεις μέσα από αυτήν είναι καθοριστικό. Η digital περσόνα των παικτών είναι η εικόνα τους προς τα έξω. «Το digital κομμάτι του εαυτού μας έχει αρχίσει να αλλάζει αντικειμενικά πράγματα, και στη ζωή μας. Την οικονομία, τις εισπράξεις, την αυτοπεποίθηση ενός ανθρώπου. Γιατί το reach είναι τεράστιο. Το ίδιο ισχύει και για τους μικρούς. Το έχω συζητήσει και με μαθητές μου. Έχεις δεκαπέντε, είκοσι φίλους στο “World of Warcraft” ή στο “League of Legends wow”, κάνεις κάποια επιτεύγματα και παίρνεις καταξίωση εκεί. Είναι αληθινό, από τη στιγμή που το νιώθεις. Δεν έχει σημασία αν συμβαίνει στο Διαδίκτυο ή στην πραγματικότητα» λέει ο Βασίλης Κουτσούκος, 3D artist και καθηγητής στο ΙΕΚ Όμηρος. Ο ίδιος, μαζί με τον συνεργάτη του, Νίκο, έναν πυρήνα έξι ανθρώπων και μια ομάδα από εξωτερικούς συνεργάτες, αποφάσισε πριν από περίπου δύο χρόνια να δημιουργήσει το δικό του παιχνίδι. «Κάποιους ανθρώπους οι virtual personas τους τούς απασχολούν περισσότερο απ’ ό,τι ο ίδιος τους ο εαυτός σε φυσικό επίπεδο, λόγω chat rooms, networking κ.ά.» συνεχίζει. « Έχουν πάρει τεράστιες διαστάσεις και κάποιος προσπαθεί να χρησιμοποιήσει την digital persona του και σε games. Άλλοι κάνουν σχέσεις μέσα από games ή φίλους και επειδή, λόγω των μαθητών μου, συναναστρέφομαι με πιτσιρικάδες, βλέπω ότι θα μπουν σε έναν άλλο κόσμο και θα “χαθούν” εκεί μέσα. Θα παίξουν lol και wow για να κοινωνικοποιηθούν».

ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ CREATORS Τη στιγμή που το πλαίσιο μέσα στο οποίο αποκρυσταλλώνεται το μέγεθος του gaming industry βρίσκεται στις πλατφόρμες, οι δημιουργοί των games, όπως ο Βασίλης Κουτσούκος, οικοδομούν νέους, εξελιγμένους κόσμους που περνάνε εξ ολοκλήρου από το ποντίκι τους. Οι δρόμοι και τα φυσικά στοιχεία, οι ήρωες και οι τερατόμορφες φιγούρες που μοιάζουν too real to be true, όλα χτίζονται με αμέτρητες ώρες δουλειάς. Οι Έλληνες 3D artists κάνουν το πάθος τους πράξη και ρισκάρουν για να δημιουργήσουν τα δικά τους games. «Το κομμάτι αυτό ανεβαίνει πάρα πολύ παγκοσμίως. Η συγκεκριμένη βιομηχανία έχει καταφέρει να βγάζει περισσότερα από τον κινηματογράφο. Σίγουρα υπάρχει τεράστια αγορά και εκατομμύρια gamers» συμπληρώνει ο Βασίλης. «Στο stream αυτήν τη στιγμή ανεβαίνουν περίπου 9.000 παιχνίδια τον χρόνο, από τα οποία βέβαια πολλά είναι στα 0,99 ευρώ και άλλα έχουν γίνει μέσα

LITTLE NIGHTMARES 2

HALO INFINITE

Ένα παιχνίδι του οποίου το δυνατό στοιχείο είναι το άρτιο αισθητικά γκροτέσκο σκηνικό. Ανατριχιαστικό και spooky, πρόκειται να συνεχίσει την ιστορία και να μας μοιράσει μικρούς εφιάλτες, όσο χανόμαστε στο σύμπαν του. Η ηρωίδα του πρώτου παιχνιδιού, Six, τώρα βοηθάει τον Mono, τον πρωταγωνιστή, που θα αντιμετωπίσει τις πιο σκοτεινές παγίδες.

Επρόκειτο να λανσαριστεί στο Xbox Series X μέσα στο 2020, αλλά πήρε παράταση για το 2021. Το «Halo Infinite», σύμφωνα με τους δημιουργούς του, θα αποτελέσει το reboot της σειράς, ενώ πρόκειται για έναν open world που θα κάνει τους φίλους του Xbox να νιώσουν κάτι παραπάνω από ικανοποίηση.

σε μία εβδομάδα. Αν τα βγάλεις αυτά, μένει περίπου ένα 10-15% αξιόλογων, ας πούμε, games, που και πάλι είναι πάρα πολλά. Το θέμα είναι να ξεχωρίσεις μέσω του δικού σου marketing. Γενικά, το 85-90% είναι θέμα προώθησης. Και το προϊόν πρέπει να είναι όσο καλύτερο γίνεται. Οι απαιτήσεις των gamers είναι υψηλές. Είναι από τα πιο αυστηρά κοινά. Όσο αυξάνονται τα στάνταρ, αυξάνονται και οι απαιτήσεις τους. Για πολλούς είναι η ζωή τους, περνάνε ώρες εκεί, πληρώνουν το προϊόν, γι’ αυτό είναι πολύ απαιτητικοί». Ο τριαντάχρονος Άρης Δραγόνης, σχεδιαστής ψηφιακής εικόνας και τρισδιάστατων χαρακτήρων, πρόκειται να κυκλοφορήσει το δικό του game, το «Shore», μέσα στον Φεβρουάριο. Ενώ δούλευε αρκετά με indie studios του εξωτερικού, φτιάχνοντας χαρακτήρες, ξεκίνησε για πλάκα να δουλεύει ένα πρότζεκτ που έμελλε να γίνει ένα ολοκληρωμένο παιχνίδι. «Θυμάμαι στο σχολείο τον εαυτό μου να μην προσέχει ποτέ στο μάθημα, να κοιτάζει έξω από το παράθυρο και να φαντάζεται διάφορα πράγματα. Φαντάσου να έχεις μια πλαστελίνη και να φτιάχνεις με αυτήν ό,τι φαντάζεσαι. Αρκεί να έχεις το ταλέντο, να πιάνει το χέρι σου, να μπορείς να δημιουργήσεις. Για να φτιάξεις έναν άνθρωπο μέσα στο πρόγραμμα πρέπει να ξέρεις ανατομία. Όλα αυτά είναι σαν να κάνεις γλυπτική, σαν να φτιάχνεις ένα άγαλμα μέσα στο πρόγραμμα. Αυτό με τα χρόνια εξελίσσεται όλο και περισσότερο. Κάθε φορά πολλαπλασιάζεται, γιατί βγαίνουν καινούργιοι, πολύ πιο δυνατοί υπολογιστές, που μπορούν να υποστηρίξουν εκατομμύρια πολύγωνα, πολλές λεπτομέρειες στον σχεδιασμό των χαρακτήρων. Πλέον μπο-

GHOSTWIRE: TOKYO Το παιχνίδι που πρόκειται να μας ξεναγήσει στην όψη ενός Τόκιο στο οποίο σχεδόν όλοι έχουν εξαφανιστεί. Με έναν συνδυασμό μαγείας και πολεμικών τεχνών, κάθε παίκτης θα πρέπει να πολεμήσει τα φαντάσματα που έχουν κυριεύσει την πόλη. Το παιχνίδι πρόκειται να λανσαριστεί σε PS5 και PC και αποτελεί ένα από τα πολυαναμενόμενα διαμάντια.

ρείς να δείξεις μέχρι και τους πιο μικρούς πόρους στο δέρμα τους. Τo gaming κομμάτι θα εξελιχθεί ακόμη πιο πολύ, γιατί πλέον έχει βγει και το VR, το οποίο χρησιμοποιούν ακόμη και ψυχολόγοι για να δουλέψουν με ανθρώπους που έχουν χάσει κάποιον δικό τους. Τους φτιάχνουν ψηφιακούς χαρακτήρες πάνω στον άνθρωπο που έχασαν και είναι σαν να τον έχουν μπροστά τους και να τους μιλάει. Υπάρχουν πολλοί στην Ελλάδα που δεν έχουν γνώσεις και μόλις τους πεις ότι ασχολείσαι με τους υπολογιστές, το πρώτο που θα σκεφτούν είναι ότι είσαι όλη μέρα στον υπολογιστή, ότι δεν έχεις ζωή. Αυτό, για μένα, δεν ισχύει. Μπορεί μια μέρα να κάτσω να δουλέψω επτά ώρες και την επομένη να πάω για snowboard, να κάνω γυμναστική. Εξαρτάται, βέβαια, και από τον άνθρωπο. Υπάρχουν οι gamers που θα κάτσουν και δεκαέξι και δεκαοκτώ ώρες, που δεν θα πάνε ούτε για έναν καφέ, που θα βγουν από το σπίτι μετά από δυο μέρες. Ο κόσμος έχει σχηματίσει εσφαλμένη εικόνα γι’ αυτά τα άτομα».

panos dent

βασίλης κουτσούκος

αργυρώ μπότση

ΤΑ GAMES ΩΣ ΤΕΧΝΗ Ο κόσμος ενός 3D artist και η εξέλιξη στην κατασκευή ενός game πηγαίνει πλέον σε άλλα επίπεδα. Όμως η δημιουργία ενός παιχνιδιού δεν σταματά εκεί. Τα τελευταία χρόνια το σύμπαν του gaming αφορά διάφορες μορφές τέχνης, περιλαμβάνοντας από τη μουσική μέχρι τα πρόσωπα ηθοποιών, από μεταφορές ταινιών μέχρι τα συναρπαστικά plots που προσφέρουν στον θεατή μια υψηλή αισθητηριακή εμπειρία. Πολλές φορές, μάλιστα, με παγκοσμίου φήμης εκπροσώπους της. Κάθε φορά που ο Panos Dent

HOGWARDS LEGACY Οι φίλοι του Χάρι Πότερ, που περίμεναν πώς και πώς ένα open world game στο μαγικό σύμπαν που λάτρεψαν, πρόκειται να δικαιωθούν. Ένα role playing παιχνίδι στο Hogwarts του 1800, με τον κόσμο της Τζ.Κ. Ρόουλινγκ να μας μαθαίνει μαγικά κόλπα από το παρελθόν

μοιράζεται μια τέτοιου είδους εμπειρία, βιώνει κάτι το μοναδικό. «Όταν παίζω κάποια παιχνίδια, κάποιες φορές το λέω ξεκάθαρα –και το βιώνω–, ότι εκείνη τη στιγμή δεν παρακολουθούμε απλώς μια ταινία αλλά ταυτόχρονα τη ζούμε. Μέχρι στιγμής, στο κανάλι μου μού έχει τύχει πάνω από τρεις-τέσσερις φορές να δακρύσω μόλις τελειώσει ένα παιχνίδι, επειδή είχε πολύ δυνατή ιστορία. Είναι πολύ πιο έντονο από το να παρακολουθείς μια ταινία, γιατί έχεις κάνει όλη τη διαδρομή ο ίδιος, έχεις τερματίσει. Δεν ήσουν ο παθητικός δέκτης υλικού μιάμισης ώρας. Πέρασες δέκα ώρες από τη ζωή σου μπαίνοντας στον χαρακτήρα, για να φτάσεις στο τέλος και να νιώσεις την ανταμοιβή». Μιλώντας από το δικό του πρίσμα, ο Βασίλης Κουτσούκος συμφωνεί. «Σίγουρα υπάρχει πολλή κίνηση γύρω από το διαδραστικό, που αποτελεί ένα παγκόσμιο φαινόμενο, καθώς η βιομηχανία πάει προς τα εκεί. Ταινίες, π.χ. του Nόλαν, θα γίνουν video-game, ενώ κάποια video-games γίνονται ταινίες. Είναι τα interactive movies, όπως το black mirror, κάτι που θέλει λίγα χρόνια ακόμα για να πραγματοποιηθεί, και το VR, αλλά σίγουρα σε λίγο καιρό τα games θα είναι σαν ταινίες. Τα εμπόδια που έχουν μείνει λιγοστεύουν και πιστεύω ότι τα όρια μεταξύ των δύο θα εξαφανιστούν». Πρόκειται, λοιπόν, για μια σφαιρική διεύρυνση που κερδίζει ολοένα και περισσότερο έδαφος στον χώρο των τεχνών και του θεάματος γενικότερα. Ο Ανδρέας Δερδεμέζης είναι ο διοργανωτής του Gameathlon, της τεράστιας γιορτής των gamers στην Ελλάδα, που κάθε χρόνο συγκεντρώνει έναν αστρονομικό αριθμό ανθρώπων που παίζουν στον ίδιο χώρο. Η εμπειρία του στο συγκεκριμένο ζήτημα είναι μεγάλη. «Πότε ξεκίνησε η ζωγραφική να γίνεται πιο πολύ τέχνη και όχι απεικόνιση των πορτρέτων και της πραγματικότητας; Όταν εφευρέθηκε η φωτογραφία. Ξαφνικά, φτάσαμε στο σημείο που καλός ζωγράφος δεν ήταν αυτός που σου έδειχνε την πραγματικότητα όπως είναι, αλλά αυτός που σου έδειχνε την πραγματικότητα από τη δική του οπτική γωνία. Και εκεί άρχισε η παράνοια» διευκρινίζει. « Έτσι είναι ίσως σε έναν βαθμό και τα video-games. Επειδή είναι μια τεράστια βιομηχανία που τη στηρίζουν κολοσσοί και έχει το μεγάλο προτέρημα ότι είναι παγκόσμια –δεν έχει transport cost, πατάς ένα κουμπί και το παιχνίδι κατέβηκε–, έχει τραβήξει τους καλύτερους απ’ όλους τους τομείς. Τους καλύτερους γραφίστες, τους καλύτερους μουσικοσυνθέτες, σούπερ ηθοποιούς. Όπως και με τα σπορ, όπου υπάρχει το χρήμα, εκεί θα πάει και το ταλέντο. Είναι και το μεράκι, είναι και ότι είναι ένας πολύ ωραίος χώρος, ενδιαφέρων και κουλ πλέον, που έχει και λεφτά» συνεχίζει, πριν μου αναλύσει το φαινόμενο του Gameathlon.

άρης δραγόνης

ανδρέας δερδεμέζης

RESIDENT EVIL VILLAGE Μια survival-horror περιπέτεια που περιμένουμε να μας προσφέρει μεγάλες δόσεις αγωνίας έρχεται ως σίκουελ του «Resident Evil 7, Biohazard» και φέρνει ξανά το Ethan Winters στις οθόνες μας. Σκηνικά τρόμου που περιμένουμε να εξερευνήσουμε σε ένα απομακρυσμένο χωριό έρχονται μέσα από PS5, Windows PC και Xbox Series X.

4.2.21 – lifo

23

q Πειραιώτης είμαι, γέννημα-θρέμμα, με ένα μικρό διάλειμμα από τα 6 έως τα 12, που μετακομίσαμε στο Χαλάνδρι, αλλά μετά επιστρέψαμε στον Πειραιά. Μεγάλωσα σε ένα σπίτι με πολλή αγάπη, κατανόηση και αγκαλιά, και από τον μπαμπά και από τη μαμά. Πραγματικά δεμένη οικογένεια – ίσως σε αυτό να συνέβαλε το γεγονός ότι ο πατέρας μου έχασε και τους δυο γονείς του πάρα πολύ μικρός, σε ηλικία 9-10 ετών. Κάθε φορά που σκέφτομαι τους γονείς μου, πιστεύω πως αυτό ήταν το ταλέντο τους, να είναι ζευγάρι και γονείς.

q Ο πατέρας μου ήταν καπετάνιος, πλοίαρχος του Εμπορικού Ναυτικού. Έκανε μια προσπάθεια, όταν γεννήθηκα, να μείνει στη στεριά, αλλά επειδή ήταν από τους ανθρώπους για τους οποίους η χειραψία και η μπέσα σημαίνουν τα πάντα, δεν τα πήγε καλά στο εμπόριο. Καταστραφήκαμε οικονομικά και αναγκάστηκε να ξαναμπαρκάρει, όταν εγώ ήμουν 12-13. Έχω και μια αδερφή, δυο χρόνια μικρότερη, παντρεμένη, με τρεις γιους.

q Τότε που κάναμε Ιλιάδα και Οδύσσεια, όταν φτάσαμε στον θάνατο του Αχιλλέα, έκανα να κοιμηθώ τρεις μέρες από τη στενοχώρια μου. Η κ. Τασία Μπενέα μού είχε χαρίσει στο δημοτικό, ως βραβείο αριστείας, ένα βιβλίο μυθολογίας. Δεν το άφηνα από τα χέρια μου. Καταλάβαινα ότι η μυθολογία κρύβει έναν συμβολισμό, δεν ήξερα ποιος είναι, αλλά με μάγευε το τοπίο. Είχα την τύχη, σε όλα μου τα μαθητικά χρόνια, να έχω κάποιους δασκάλους – καθηγητές είναι πολλοί, εκπαιδευτικοί περισσότεροι, δάσκαλοι λίγοι. Εκπαιδευτές έχουν τα ζώα, οι άνθρωποι έχουν ανάγκη από δασκάλους που να τους μαθαίνουν πώς να σκέφτονται και όχι τι να σκέφτονται. Τα πράγματα που με βοήθησαν αληθινά, ως γνώσεις, τα έμαθα μετά το σχολείο και τα έμαθα μόνος μου.

Σεναριογράφος, σκηνοθέτης. Μεγάλωσε στον Πειραιά, ζει στη Βάρκιζα. Αν όλα πάνε καλά, θα γίνει ο πρώτος Έλληνας δημιουργός που θα σκηνοθετήσει για το Netflix.

πολύ θετικά. Τότε, σε αντίθεση με σήμερα, υπήρχαν επαγγέλματα στην Ελλάδα που μπορούσαν να θεωρούνται ασφαλή, οπότε ήταν ανένδοτοι. Σπούδασα ναυτιλιακά σε ένα κολέγιο εδώ, μετά έκανα bachelor στο Πανεπιστήμιο του Πλίμουθ και master στο Λίβερπουλ πάνω στα οικονομικά της ναυτιλίας. Επιστρέφοντας, δούλεψα σε μια εταιρεία και τέσσερα χρόνια μετά άνοιξα μια δική μου. Τα κατάφερα, μου πήγε καλά και τότε αποφάσισα να προσφέρω στον 15χρονο εαυτό μου αυτό που του είχα στερήσει, οπότε άρχισα να σκηνοθετώ.

q Δεν έβγαλα σχολή σκηνοθεσίας. Στην αρχή το είχα άγχος, βέβαια, αλλά όταν άρχισα να γκουγκλάρω για να δω αν υπάρχουν αυτοδίδακτοι σκηνοθέτες, και είδα τον Κουροσάβα, τον Νόλαν, τον Ταραντίνο, είπα ότι μπορώ. Στην ουσία, τα τεχνικά μέρη της σκηνοθεσίας τα μαθαίνει κανείς σε μερικές μέρες. Η επιλογή που είχα τότε, με τα χρήματα που είχα μαζέψει, ήταν ή να γραφτώ σε μια σχολή ή να κάνω μια ταινία και να ψηθώ στην πράξη. Διάλεξα το δεύτερο και έκανα τον Κοινό Παρονομαστή.

q Όλη μου η καλλιτεχνική φύση μού ξύπναγε έντονα τα καλοκαίρια, όταν πήγαινα στο νησί μου, στα Ψαρά, τόπο καταγωγής της μαμάς, αλλά τελικά και του Πελοποννήσιου μπαμπά, όπως μάθαμε αργότερα. Η προέλευση του επωνύμου μου, Λαΐνης –όπως έχω ονομάσει και τον ήρωα του Έτερος Εγώ–, είναι από κει, το Τσαφούλιας είναι παρατσούκλι. Είναι ασύλληπτο μέρος, βαθιά ενεργειακό, όσοι πάνε ή θέλουν να βρουν σπίτι εκεί ή δεν θέλουν να το ξαναδούν, ούτε στον χάρτη. Είναι νησί που βγάζει μεγάλα πάθη. Εμένα μου έβγαζε πάντα έντονη την ανάγκη να γράψω κάτι. Το πρώτο μου σενάριο ήταν το Έτερος Εγώ. Μου φάνηκε πολύ δύσκολο να γυριστεί, γιατί ήμουν άσχετος. Μετά έγραψα τον Παρονομαστή, που τελικά ήταν πιο δύσκολος σκηνοθετικά. Στην αρχή πλησίασα άλλους σκηνοθέτες, αλλά μου απάντησαν ότι τέτοια σενάρια καταστρέφουν καριέρες. Τελικά, ο Βλαδίμηρος Κυριακίδης με παρακίνησε να το σκηνοθετήσω. Του χρωστάω πολλά.

q Τα ωραιότερα σημεία μιας παραγωγής είναι η συγγραφή του σεναρίου και τα γυρίσματα. Το έργο γεννιέται

AΘΗΝΑΊΟΙ

στο μυαλό, πεθαίνει στο χαρτί, ανασταίνεται στο γύρισμα και παίρνει πια τον δρόμο του. Όταν πάτησα στο set, είπαμε το πρώτο «πάμε» και βρέθηκα πίσω από τα μόνιτορ, ήταν η στιγμή που συνειδητοποίησα ότι τα προηγούμενα χρόνια ζούσα σαν ναρκωμένος. Σαν να μου είχαν κάνει μια ένεση ξυλοκαΐνης στο κούτελο και πήγαινα ρομποτικά. Με τη σκηνοθεσία άλλαξαν οι ισορροπίες μου αυτόματα. Ήξερα, βέβαια, ότι είχα δομήσει έναν τρόπο ζωής που δεν θα μπορούσα να βγάλω από πάνω μου, γιατί είναι πολλές οι οικογένειες που ζουν από τις αποφάσεις μου και τη δουλειά μου στον επιχειρηματικό τομέα. Οπότε, αποφάσισα να τα συνδυάσω. Δεν το έχω μετανιώσει. Η δουλειά μου μού έδωσε τη δυνατότητα να κάνω το σινεμά που θέλω, χωρίς υποχωρήσεις. Οι δύο πρώτες ταινίες μου ήταν δικές μου παραγωγές, όλο το σύμπαν, από τη γραφή μέχρι το ποιοι θα παίξουν, ήταν δικό μου θέμα. Αν ήταν να κάνω αυτό που αγαπώ με εκπτώσεις, έμενα και στη δουλειά μου, όπου κάνω συμβιβασμούς κάθε μέρα. Το προσέγγισα παιδικά το σινεμά, για να με αποσυμπιέζει – ο πατέρας μου έλεγε ότι ξεκούραση είναι να κουράζεσαι με έναν άλλον τρόπο. Ακόμα και στη σειρά, που δεν ήταν δική μου παραγωγή, η COSMOTE TV και ο Δημήτρης Μιχαλάκης (σ.σ. ο executive director) με στήριξαν. Σε εποχή που άλλοι επενδύουν κολοσσιαία ποσά σε προγράμματα που ευτελίζουν το ανθρώπινο είδος, η COSMOTE TV επένδυσε στη μυθοπλασία. Υπάρχουν άνθρωποι πολύ πιο ταλαντούχοι από μένα που ευνουχίζονται στην πορεία. Νομίζω, όμως, ότι έχει ανοίξει ο δρόμος.

24 lifo – 4.2.21

ΤΣΑΦΟΎΛΙΑΣ

q Μεγαλώνοντας, όταν πήγα να πω στους γονείς μου ότι ήθελα να γίνω σκηνοθέτης, τα πράγματα δεν ήταν

q Το περιστατικό με τον θεατή της ταινίας που θεωρήθηκε ύποπτος για την υπόθεση δολοφονίας του ταξιτζή στην Κηφισιά το θυμόμουν, γιατί μου έκανε εντύπωση η ερώτησή του. Συνήθως, στα Q&A οι ερωτήσεις είναι τυποποιημένες. Εκεί, ξαφνικά, σηκώθηκε ένας άνθρωπος νεαρός και με ρώτησε αν είχα φανταστεί, την ώρα που έγραφα την ιστορία, ότι μπορεί να εμπνεύσω κάποιον στην πραγματική ζωή. Έδωσα όλη μου την προσοχή γιατί θεώρησα χρέος μου να ξεκαθαρίσω σε αυτόν τον άνθρωπο κάποια πράγματα. Του είχα απαντήσει: «Όχι, δεν το σκέφτηκα και δεν το σκέφτεται κανείς που κάνει μυθοπλασία. Αλλιώς δεν θα είχαν γραφτεί η Μήδεια, η Σιωπή των Αμνών, το Seven. Δεν κινούμαστε με το σκεπτικό πως όταν γράφουμε κάτι μπορεί να υπάρχει ένας λανθάνων νους που θα το πάρει διαφορετικά». Αυτό μου είχε πει και η αστυνομία τότε. Δεν τον ενέπνευσε η ταινία, αλλά επειδή είχε βιώσει ένα παρόμοιο περιστατικό σε τρυφερή ηλικία, τον πυροδότησε. Οι ταινίες σε φέρνουν αντιμέτωπο με το τέρας που μπορεί να έχεις μέσα σου. Όταν άρχισε το πράγμα να παίρνει διαστάσεις, μετά την εκπομπή «Φως στο τούνελ», η ταινία ήταν έτοιμη να κατέβει, μειώνονταν οι αίθουσες. Και ξαφνικά όλοι οι κινηματογράφοι της Αθήνας ζήταγαν το Έτερος Εγώ. Βγήκαν σε κάποιες εκπομπές και είπαν ότι αυτό είναι διαφημιστικό κόλπο για να πουλήσουμε. Ε, εκεί τελείωσε, το θεώρησα πολύ ανήθικο να νομίζει κάποιος ότι θα πατήσω στον θάνατο ενός ανθρώπου για να κάνω τι; Πενήντα χιλιάδες εισιτήρια παραπάνω. Έτσι, την απέσυρα. Από την άλλη, είναι ένα έργο για το οποίο έχω δαπανήσει πολλά χρήματα και ενέργεια, δεν είχα το δικαίωμα να το στερήσω από τον κόσμο. Γι’ αυτό το άνοιξα στο YouTube, σε κανάλι χωρίς διαφημίσεις, οπότε δεν έχω έσοδα. Είναι πολύ τιμητικό να είναι η πιο viral ταινία. Σήμερα το πρωί έλαβα το πρώτο mail από το Λος Άντζελες, ότι πρέπει να την κατεβάσω σιγά-σιγά, λόγω Netflix. «Παιδιά, δώστε μου κάτι πιο χειροπιαστό για να την κατεβάσω, για εσάς τα 5 εκατομμύρια views μπορεί να μη λένε κάτι, αλλά για εμάς είναι τεράστιο νούμερο».

απο τον αλέξανδρο διακοσάββα φωτογραφιeσ: παρισ ταβιτιαν

πολυ ξυλο Από τους κριτικούς έφαγα πάρα πολύ ξύλο. Το εντυπωσιακό είναι ότι άνθρωποι που επίσημα αποκαλούσαν εμένα «ανίκανο να στήσω μια παραγωγή» και τη σκηνοθεσία μου ένα «ευτελές τηλεοπτικό τρικάμερο» μιλάνε σήμερα για τον «πολυτάλαντο σκηνοθέτη».

4.2.21 – lifo

25

«ανίκανο να στήσω μια παραγωγή» και τη σκηνοθεσία μου ένα «ευτελές τηλεοπτικό τρικάμερο», μιλάνε σήμερα για τον «πολυτάλαντο σκηνοθέτη». Στην αρχή, μου είχε έρθει ο ουρανός σφοντύλι, γιατί είχα μπει πολύ ρομαντικά στον χώρο και προσπαθούσα να καταλάβω τι κακό είχα κάνει. Είχα κάνει μια ταινία που, σ’ αρέσει δεν σ’ αρέσει, τεχνικά είναι άρτια. Δεν είχα πάρει ούτε ένα φράγκο από το κράτος, από το υπουργείο Πολιτισμού, από το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου, από κανέναν. Λεφτά που δούλεψα, τα έβαλα εκεί, πράγμα που πιστεύω ότι το 95% των σκηνοθετών στην Ελλάδα δεν θα έκανε ποτέ. Γιατί τόσο ξύλο; Τώρα καταλαβαίνω ότι αυτό έγινε γιατί δεν με γνώριζαν, ήρθα ουρανοκατέβατος και τους προκάλεσα αμηχανία, ότι μπορούμε να κάνουμε κάτι παραπάνω, να πειραματιστούμε.

q Ξέραμε από την αρχή ότι, τεχνικά τουλάχιστον, κάνουμε κάτι παραπάνω από τα εγχώρια δεδομένα. Όταν έφτιαχνα την ταινία, μου είπαν ότι με απλές κάμερες θα γλίτωνα 150.000-200.000, άρα γιατί να τραβήξω 2Κ και 4Κ; Γιατί έτσι ήθελα. Όταν άρχισε το έργο να αγκαλιάζεται από τον κόσμο και ήρθε η COSMOTE TV να επενδύσει μυθοπλαστικά σε αυτό το σύμπαν και να το πάμε παρακάτω, τότε είχε μπει έντονα στη ζωή μας το Netflix. Αν εξαιρέσεις, όμως, κάποιες σειρές επικών διαστάσεων, θα μπορούσαμε άνετα να σταθούμε σε αυτό. Το πρόβλημα πολλών δικών μας σειρών είναι τεχνικό, ότι η πλατφόρμα είναι στα 2Κ και τώρα πάει στα 4Κ. Είναι δαιδαλώδες πράγμα το Netflix, δεν τους βρίσκεις εύκολα, αλλά δεν έχανα κάτι να δοκιμάσω. Με τη βοήθεια του Φρανσουά Κλουζέ και του φίλου μου, του Νίκου Αλιάγα, βρήκα ένα mail και αρχίσαμε να μιλάμε.

Σωτήρης Τσαφούλιας

q Από τους κριτικούς έφαγα πάρα πολύ ξύλο. Το εντυπωσιακό είναι ότι άνθρωποι που επίσημα αποκαλούσαν εμένα

q Πλέον είμαστε στη διαδικασία των κλειδιών. Το Netflix, για να κάνει άνοιγμα σε μια χώρα, με γραφείο που να ασχοληθεί με τη μυθοπλασία, πρέπει να ανοίξουν πέντε κλειδιά. Το ίδιο και με τις σειρές τους. Το πρώτο και βασικό είναι η αισθητική, γενικά η δομή. Το δεύτερο είναι η σκηνοθεσία και οι συντελεστές. Το τρίτο είναι τα τεχνικά χαρακτηριστικά, ήχος 5.1, 7.1, διεθνής μπάντα και από 2Κ και πάνω σε εικόνα. Εμείς είμαστε στα 6Κ στις σειρές, εκτός από την «Κάθαρση», που έχει δύο επεισόδια σε 8Κ. Το τέταρτο είναι το οικονομικό και το τελευταίο, αφού έχουν λυθεί όλα, τα δικαιώματα: πότε, πού, σε ποιες πλατφόρμες. Με το « Έτερος Εγώ» έχουμε περάσει τα τρία πρώτα κλειδιά και είμαστε στο τέταρτο, που κι εκεί δεν θα έχουμε θέμα. Στο πέμπτο δεν ξέρω τι θα γίνει. Είμαστε σε καλό δρόμο, δεν είναι κάτι που επίσημα θα ανακοινωθεί αύριο, αλλά πιστεύω ότι μέσα στο ’21 θα έχουμε ανακοίνωση. Λόγω της επιχειρηματικής μου εμπειρίας, μιλάω μαζί τους επί ίσοις όροις και επικοινωνούμε καλά.

q Χθες, στις 4 το πρωί, τελείωσα το πρώτο επεισόδιο της «Νέμεσης» (σ.σ. του επόμενου, τρίτου κύκλου του « Έτερος Εγώ»). Στόχος μας με τη συν-σεναριογράφο Κατερίνα Φιλιώτου είναι να έχουμε τελειώσει και τα 8 μέχρι τέλη Μαρτίου, ούτως ώστε, αν όλα πάνε καλά, Σεπτέμβριο με Οκτώβριο να πάμε σε γύρισμα. Η «Νέμεση» θα έρθει όχι με τη μορφή της εκδίκησης αλλά με τη μορφή της θείας δίκης. Όλοι οι χαρακτήρες θα βρεθούν σε δίλημμα και θα εισπράξουν το συμπαντικό, αν θες, αποτέλεσμα των πράξεών τους. Το δύσκολο δεν είναι να κάνεις επιλογές αλλά να ζεις με τις συνέπειές τους. Θέλουμε ένα κλείσιμο πιο κοντά στο φιλοσοφικό υπόβαθρο της αρχικής ταινίας.

q Το αν θα μπει συμπαραγωγός το Netflix, μαζί με την COSMOTE TV, στον τρίτο κύκλο είναι μέσα στη διαπραγμάτευση. Σαφώς έχει εκδηλώσει ενδιαφέρον, αλλά σε αυτή την περίπτωση θα μου ζητήσουν άλλον έναν κύκλο, ως Netflix Original. Εγώ κινούμαι προς την επιλογή να κάνω τον τελευταίο κύκλο μόνο με την COSMOTE TV και να αγοράσει όλο το πακέτο το Netflix, την ταινία και τους τρεις κύκλους, και να δούμε τι κάνουμε μετά. Είμαι εξουσιοδοτημένος από την COSMOTE TV να κάνω όλες τις διαπραγματεύσεις, αλλά, όταν συμφωνήσω, θα πρέπει να κάτσουν με το Netflix σε ένα τραπέζι για τα τελικά δικαιώματα. Πάντως, θεωρώ πως, ενώ το Netflix δεν ήξερε καν την Ελλάδα μυθοπλαστικά, όλο αυτό τώρα, ακόμα κι αν δεν μπει τελικά η σειρά στην πλατφόρμα, είναι κάτι μεγάλο. Ξαφνικά, βλέπουν ότι μπορούμε. Πολλοί δημιουργοί που γράφουν «δύο σκάφη κυνηγιούνται» και σταματάνε, «σβήσ’ τα σκάφη, πού θα τα βρούμε, πώς θα πάρουμε άδεια από το Λιμενικό, τι καιρό θα κάνει, βάλ’ τους να κυνηγηθούν σε ένα σπίτι να τελειώνουμε», θα πάψουν να σκέφτονται έτσι. Θα γράφουν με τα μυαλά τους ανοιχτά. Το Netflix μάς ξέρει πια ως χώρα, ξέρει ότι μπορούμε να παραγάγουμε υλικό.

q Έχω έτοιμα τρία κινηματογραφικά σενάρια και την επόμενη σειρά, αυτή που είναι πιθανό να είναι παραγωγή εξωτερικού, η οποία βασίζεται στο βιβλίο Το γονίδιο της αμφιβολίας του Νίκου Παναγιωτόπουλου. Διαδραματίζεται σε ένα δυστοπικό τοπίο, όπου κάνουν μια εξέταση αίματος και βλέπουν αν κάποιος έχει ταλέντο. Μόνο όσοι βγαίνουν θετικοί στο ταλέντο μπορούν να γράψουν. Ένας συγγραφέας, όμως, πιστεύει ότι το ταλέντο έγκειται στην αμφιβολία και αρνείται να κάνει το τεστ. Έτσι ξεκινά η ιστορία.

q Πιστεύω πάρα πολύ στη νέα γενιά. Είναι ακομπλεξάριστοι με το σώμα τους, με τις σχέσεις τους, ρωτάνε για τα πάντα, φιλτράρουν τη γνώση, έχουν καταλάβει την αποτυχία των προηγούμενων γενιών. Δεν περνάει πια το «έτσι μου το μάθανε». Το βλέπω και από τις κόρες μου, τη Δέσποινα και την Κωνσταντίνα, που είναι 13 και 10. Δεν υπάρχει πράγμα που να με ρωτήσουν, να δώσω απάντηση και να μην ακολουθήσει ένα «γιατί». Είναι καιρός να αλλάξει η κοινωνία μας, που είναι δομημένη με λάθος στοιχεία. Δεν είναι σοβαρή, είναι σοβαροφανής, είναι βαθιά ανήθικη, με μια θρησκευτικού υπόβαθρου ηθικολογία του τύπου «νηστεύω τη Μεγάλη Παρασκευή, αλλά μόλις ακούσω ότι βίασαν ένα κορίτσι, “τα ’θελε, το πουτανάκι”». Τι «γιατί τώρα;». Ευτυχώς τώρα! Γιατί τώρα μπόρεσε να το πει, τώρα εξελίσσεται ως άνθρωπος. Και μένα η κόρη μου ασχολείται με τον αθλητισμό, κάνει ιππασία. Θα της πει ο προπονητής «έλα λίγο στο δωμάτιο» πριν από τον αγώνα και δεν θα πάει; Θα πάει. Φταίει το παιδάκι;

ΙNFO

Η ταινία Έτερος Εγώ του Σωτήρη Τσαφούλια είναι διαθέσιμη (για λίγο καιρό ακόμα) δωρεάν στο YouTube. Ο πρώτος κύκλος της σειράς «Έτερος Εγώ: Χαμένες Ψυχές» είναι διαθέσιμος στο site του STAR. Ο δεύτερος κύκλος «Έτερος Εγώ: Κάθαρσις» είναι διαθέσιμος στα κανάλια της COSMOTE TV.

26 lifo – 4.2.21

q Οι κόρες μου είναι το μοναδικό έργο στη ζωή μου που δεν χρειάστηκε δεύτερο draft.

Όταν πάτησα στο set, είπαμε το πρώτο «πάμε» και βρέθηκα πίσω από τα μόνιτορ, ήταν η στιγμή που συνειδητοποίησα ότι τα προηγούμενα χρόνια ζούσα σαν ναρκωμένος. Σαν να μου είχαν κάνει μια ένεση ξυλοκαΐνης στο κούτελο και πήγαινα ρομποτικά.

Ήταν τέλειες από το πρώτο. Η περίπτωσή μας, με τη μαμά τους, είναι ο ορισμός του ότι το διαζύγιο υπάρχει για να σώζεται μια σχέση και όχι για να τερματίζεται. Χρειάστηκε να χωρίσουμε για να καταλάβουμε πόσο αγαπάμε, πόσο εκτιμάμε ο ένας τον άλλον, κάτι που αν μέναμε μαζί, δεν θα το βλέπαμε και θα περνάγαμε παθογένειες στα παιδιά. Το βλέπω και ως ένα μήνυμα στα κορίτσια μου για το μέλλον: να μη βρεθούν ποτέ εγκλωβισμένες, αν περνάνε άσχημα. Η ζωή είναι μία, η ευτυχία είναι επιλογή. Σαφώς και θεωρώ σωστή τη συνεπιμέλεια. Έχουν αλλάξει οι γενιές, οι μπαμπάδες είμαστε πολύ πιο ενεργοί. Όταν δεν έχει υπάρξει περιστατικό βίας και άλλες ακρότητες, το θεωρώ δεδομένο ότι πρέπει να μοιράζονται ισότιμα τον χρόνο με τις μαμάδες. Τα παιδιά βιώνουν πολύ καλύτερα έναν χωρισμό όταν καταλαβαίνουν ότι το μόνο που αλλάζει είναι σε επίπεδο χωροταξικό. Αυτό που θέλουν είναι αγάπη και σταθερότητα. Θεωρώ αδιανόητο να ισχυρίζεται κάποιος ότι αγαπάει τα παιδιά του και μισεί τον άνθρωπο με τον οποίο τα έκανε.

4 Φεβρουαρίου Παγκόσμια Hμέρα κατά του Kαρκίνου

Χέρι-χέρι, κερδίζουμε τη μάχη με τον καρκίνο

Κάθε χρόνο, στις 4 Φεβρουαρίου, Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καρκίνου, μας δίνεται η ευκαιρία να ενημερωθούμε για την επίπτωση των ογκολογικών νοσημάτων στη ζωή μας και μέσα από εκστρατείες ευαισθητοποίησης να συνειδητοποιήσουμε πόσο σημαντική είναι η έγκαιρη διάγνωσή τους, ώστε να προληφθεί η εξέλιξη της νόσου και να ελαχιστοποιηθεί ο κίνδυνος μεταστάσεων. Φέτος, η Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καρκίνου βρίσκεται στη σκιά της πρωτοφανούς πανδημίας Covid, αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε πως και τα ογκολογικά νοσήματα εξελίσσονται σε επιδημία λόγω της γήρανσης του πληθυσμού και έχουν πολύ βαρύ αντίκτυπο στη ζωή μας και στις δαπάνες υγείας.

ρεπορτάζ και επιμέλεια αφιερώματος

αλεξία σβώλου

Κάτω από τον όρο «καρκίνος» βρίσκονται περισσότερα από 200 ογκολογικά νοσήματα, που στην εποχή των εξατομικευμένων θεραπειών και της ιατρικής ακρίβειας αντιμετωπίζονται με εξατομικευμένη προσέγγιση, χάρη στην καταιγιστική πρόοδο που έχει πραγ-

ματοποιηθεί στα φάρμακα και στα διαγνωστικά «όπλα» για τον έγκαιρο εντοπισμό τους. Η Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καρκίνου ανοίγει ένα παράθυρο στα πρόσφατα εντυπωσιακά success stories που έχουν συντελεστεί στην Ογκολογία. Είναι αφορμή για εγρήγορση και συνειδητοποίηση πως η πρόληψη ενός καρκίνου είναι στο χέρι μας, εξαρτάται από τις επιλογές που κάνουμε καθημερινά στον τρόπο ζωής μας, και πως μετά την εμφάνιση του ογκολογικού νοσήματος δεν είμαστε μόνοι στη μάχη. Ο μεγάλος μας σύμμαχος είναι η ιατρική ακριβείας. Τα καινοτόμα φάρμακα είναι εδώ για να μας βοηθήσουν να κερδίσουμε χέρι-χέρι τη μάχη και μάχη-μάχη τον πόλεμο. Αφού οι καινοτόμες θεραπείες εκπληρώσουν τον πρώτο τους στόχο, να χαρίσουν χρόνια στη ζωή των ασθενών, επιτυγχάνουν και τον δεύτερο στόχο, χαρίζοντας ζωή (και ποιότητα ζωής) στα χρόνια των ασθενών, καθιστώντας δυνατή ακόμα και την ίαση. Κάτι που κάποτε παρέμενε άπιαστο όνειρο, σήμερα είναι εφικτό!

4.2.21 – lifo

27

Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καρκίνου

ΚΑΡΚΙΝΟΣ

Το ανοσοποιητικό σύστημα αντεπιτίθεται… στον καρκίνο

Του Αναστάσιου Μπούτη, παθολόγουογκολόγου στο Αντικαρκινικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης «Θεαγένειο», ταμία του Δ.Σ. της Εταιρείας Ογκολόγων Παθολόγων Ελλάδας (ΕΟΠΕ)

Ο

τελευταίος χρόνος χαρακτηρίστηκε από την πρωτοφανή παγκόσμια υγειονομική κρίση που προκάλεσε η πανδημία του κορωνοϊού. Σύσσωμη η επιστημονική κοινότητα αλλά και πρακτικά ολόκληρος ο πλανήτης ασχολήθηκε με την εξεύρεση λύσεων, ώστε να βγουν οι κοινωνίες από το αδιέξοδο. Μετά τους πρώτους μήνες του φόβου και της άγνοιας, όμως, άρχισαν να πληθαίνουν οι φωνές για τις λεγόμενες «παράπλευρες απώλειες». Και βέβαια, δεν αναφερόμαστε στα πολιτικοκοινωνικά ή οικονομικά προβλήματα που αναδείχθηκαν αλλά στο γεγονός ότι κοντέψαμε να ξεχάσουμε τις κλασικές χρόνιες νόσους, που αποτελούν το πραγματικό δυσεπίλυτο πρόβλημα υγείας, τουλάχιστον στον λεγόμενο ανεπτυγμένο κόσμο. Λέτε να έκαναν «διακοπές» ο καρκίνος, οι καρδιοπάθειες και ο διαβήτης το 2020; Δυστυχώς, όχι.

Εξατομικευμένες θεραπείες Όμως, μιλώντας για τον καρκίνο, η πρόοδος που έχει συντελεστεί τα τελευταία χρόνια είναι τόσο θεαματική, που είναι πια αδύνατο να αλλάξει η ροή των πραγμάτων. Ο καρκίνος, μια μάστιγα των τελευταίων δεκαετιών, έπαψε να αποτελεί φόβητρο, όπως παλιά. Πολλές είναι οι αλλαγές που έγιναν μέχρι να φτάσουμε ως τα σημερινά επιτεύγματα, με πρώτη και καλύτερη την αποκρυπτογράφηση ή, πιο σωστά, τη χαρτογράφησή του. Κάθε καρκίνος αναλύεται με τις μοντέρνες μοριακές μεθόδους, αναγνωρίζονται οι «αδυναμίες» του, κάτι που μας επιτρέπει να αναπτύσσουμε τα λεγόμενα «έξυπνα φάρμακα» ή στοχευμένες θεραπείες. Πρόκειται για θεραπείες, συνήθως υπό μορφή χαπιών, που στοχεύουν επιλεκτικά στα καρκινικά κύτταρα, με ελάχιστες παρενέργειες, επομένως εξασφαλίζουν άριστη ποιότητα ζωής και πολλά χρόνια σε ασθενείς με καταδικαστικά άλλοτε νοσήματα. Τέτοια παραδείγματα υπάρχουν σε υποτύπους καρκίνου του πνεύμονα, του νεφρού, του μαστού κ.ά. Αυτή είναι η έννοια της εξατομικευμένης ιατρικής και της μοριακής ογκολογίας: η θεραπεία είναι κομμένη και ραμμένη στα μέτρα του συγκεκριμένου όγκου του συγκεκριμένου ανθρώπου. Στο παιχνίδι της μάχης με τον καρκίνο έχουν μπει δυναμικά και οι νέες τεχνολογίες. Η βαθιά κατανόηση και η τεχνητή νοημοσύνη απειλούν να αντικαταστήσουν τις συμβατικές μεθόδους με τις οποίες προχωράει η ιατρική επιστήμη.

Ανοσοθεραπεία, η πιο θεαματική εξέλιξη στην Ογκολογία Οι θεραπευτικές εξελίξεις τα τελευταία πέντε χρόνια έχουν λάβει ακόμα πιο θεαματική τροπή στην Ογκολογία, με την εισαγωγή της μοντέρνας ανοσοθεραπείας. Αναπτύχθηκαν μονοκλωνικά αντισώματα που «ξυπνούν» το ανοσοποιητικό σύστημα του ασθενή και το κατευθύνουν κατά των καρκινικών κυττάρων. Πρόκειται για θεραπείες που χορηγούνται ενδοφλέβια, είτε μόνες τους είτε σε συνδυασμό με κλασική χημειοθεραπεία, και κυριολεκτικά άλλαξαν οριστικά την

28 lifo – 4.2.21

Κάθε καρκίνος αναλύεται με τις μοντέρνες μοριακές μεθόδους και αναγνωρίζονται οι «αδυναμίες» του, κάτι που μας επιτρέπει να αναπτύσσουμε τα λεγόμενα «έξυπνα φάρμακα» ή στοχευμένες θεραπείες.

Ογκολογία. Παραδοσιακά ανίατες ασθένειες, όπως το κακόηθες μελάνωμα του δέρματος και ο προχωρημένος καρκίνος του πνεύμονα, με τα φάρμακα αυτά αντιμετωπίζονται με πολύ καλύτερα αποτελέσματα και σε ουκ λίγες περιπτώσεις οι ασθεσείς οδηγούνται σε μακρόχρονες επιβιώσεις. Συνηθίζαμε να μιλάμε για πλήρη ίαση, όταν σε πρώιμους καρκίνους ξεπερνούσαμε το «μαξιλαράκι» της πενταετίας, τώρα πια βλέπουμε πολυετείς επιβιώσεις σε καρκίνους όπως αυτοί του πνεύμονα αλλά και άλλους, ακόμα και μεταστατικούς, γεγονός αδιανόητο ακόμα και μόλις μία δεκαετία πριν. Τα καλά νέα, όμως, δεν σταματούν εδώ. Η ανοσοθεραπεία αυτού του είδους έχει ελάχιστες παρενέργειες, που δεν θυμίζουν τις γνωστές συνέπειες της παλαιού τύπου χημειοθεραπείας, και δουλεύει ακόμα και μετά τη διακοπή της. Αυτό σημαίνει ότι συναντάμε περιπτώσεις ασθενών με προχωρημένο καρκίνο που όχι μόνο «θεραπεύονται» αλλά μπορούν να επιβιώσουν και χωρίς θεραπεία, δηλαδή δεν τη χρειάζονται πια! Η εικόνα του συμπαθούς καθηγητή Ανοσολογίας J.P. Allison, ενός εκ των πρωτεργατών της έρευνας που μετά από δεκαετίες οδήγησε στην ανακάλυψη αυτών των φαρμάκων και που μαζί με τον T. Honjo τιμήθηκαν

με το βραβείο Νόμπελ στη Φυσιολογία και την Ιατρική το 2018, να κάνει τον περασμένο Δεκέμβριο το εμβόλιο για την Covid-19, ως ανήκων σε ευπαθή ομάδα, έκανε τον γύρο του κόσμου και ήταν ένα ηχηρό μήνυμα νίκης της επιστημονικής κοινότητας προς κάθε κατεύθυνση. Μπορεί κανείς να γράφει ατέλειωτα κείμενα για τις εξελίξεις στην αντιμετώπιση του καρκίνου τα τελευταία χρόνια, για τα χωρίς υπερβολή θαύματα της ανοσοθεραπείας του καρκίνου και πολλά άλλα συναφή, είναι προτιμότερο όμως – ειδικά για την κατανόηση από μη γιατρούς και μη ειδικούς– να μένουμε στη βασική αλλαγή που έχει συντελεστεί: ο καρκίνος, και μάλιστα ο προχωρημένος, δεν αποτελεί πια φόβητρο ή καταδίκη, αλλά όλο και συχνότερα μια διαχειρίσιμη χρόνια νόσο, για την οποία τα όπλα που διαθέτουμε είναι πανίσχυρα και ασφαλέστερα από ποτέ. Από τον Δεκέμβριο του 2013, που το εξώφυλλο του επιστημονικού περιοδικού «Science» παρουσίαζε την ανοσοθεραπεία ως «επίτευγμα της χρονιάς», με επεξηγηματικό υπότιτλο «Τα κύτταρα Τ περνούν στην επίθεση», έχουν περάσει οκτώ χρόνια και οι εξελίξεις στην Ογκολογία τρέχουν ακόμα με καταιγιστικό ρυθμό…

O καρκίνος στον κόσμο και στην Ελλάδα

ΟΙ ΣΥΧΝΟΤΕΡΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Πνεύμονα:

ελλαδα 2020:

64.530 νέες περιπτώσεις & 33.166 θάνατοι

13,9% Παχέος εντέρου:

12,2% Στήθους:

12%

Προστάτη:

9.6%

Ουροδόχου κύστης:

8,7%

Ακούγονται πολλές, αλλά είναι

+ νέο! Όλο και περισσότεροι υιοθετούν την πρόληψη, γι’ αυτό εντοπίζονται οι νέες περιπτώσεις.

Κάθε

1,5

Υπάρχουν περισσότερα από:

200

ώρα ένας άνθρωπος στην Ελλάδα πεθαίνει από καρκίνο του πνεύμονα.

είδη καρκίνου, το καθένα με διαφορετικά αίτια και συμπτώματα.

1η - 2η

ΟΙ ΠΙΟ ΘΑΝΑΤΗΦΟΡΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

αιτία πρόωρου θανάτου σε 134 χώρες σε ηλικίες 30-69 ετών.

36.281

νέες περιπτώσεις Ως το

&

2040

19.761 θάνατοι

5,32

εκατομμύρια νέες περιπτώσεις

20%

αύξηση συγκριτικά με το 2020.

28,3% Στήθους:

28.249

&

13.405 θάνατοι

κυρίως λόγω της βελτίωσης των θεραπειών και της έγκαιρης διάγνωσης.

Μια μάχη κερδισμένη

Παχέος εντέρου:

Ο καρκίνος τραχήλου της μήτρας (HPV) θα είναι εξαλείψιμος μέχρι το

Προστάτη:

2030

Πάγκρεας:

μέσω του εμβολιασμού, βάσει του στρατηγικού πλάνου του ΠΟΥ.

10,7% νέες περιπτώσεις

31%

Πνεύμονα:

14,5%

στην Ευρώπη θα υπάρξουν

Aπό το 1991 μέχρι το 2018, το % θανάτου από καρκίνο έχει μειωθεί κατά

8,2% 7,1%

4.2.21 – lifo

29

Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καρκίνου

ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ

Η έγκαιρη πρόληψη του καρκίνου του πνεύμονα μπορεί να σώσει ζωές Θα είχαμε 1.000.000 λιγότερους θανάτους από καρκίνο του πνεύμονα παγκοσμίως, αν ξαφνικά όλοι σταματούσαν να καπνίζουν.

Τ

ο χθες και το σήμερα στην αντιμετώπιση ενός δύσκολου καρκίνου, με τον ογκολόγο-παθολόγο Ιωάννη Μούντζιο να περιγράφει την πρόοδο που έχει επιτευχθεί στην αντιμετώπιση του καρκίνου του πνεύμονα, η οποία ξεπερνά τις προσδοκίες των ειδικών.

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΗΝ ΑΛΕΞΙΑ ΣΒΩΛΟΥ του Ιωάννη Μούντζιου, παθολόγουογκολόγου, διευθυντή Δ’ Ογκολογικής Κλινικής και Μονάδας Κλινικών Μελετών στο Νοσοκομείο «Ερρίκος Ντυνάν»

30 lifo – 4.2.21

— Ο καρκίνος του πνεύμονα αποτελεί σημαντική αιτία νοσηρότητας και θνητότητας στην Ελλάδα; Ως ογκολόγο εξειδικευμένο στον καρκίνο του πνεύμονα, η ιστορία του καπνίσματος πραγματικά με εξοργίζει. Πρόκειται για τον καρκίνο που είναι ο μεγαλύτερος «φονιάς» παγκοσμίως και στα δύο φύλα, κι αυτό παρότι περίπου το 80% των περιπτώσεων (δηλαδή αυτές που οφείλονται στο κάπνισμα) θα μπορούσε να προληφθεί πλήρως, αν είχε σταματήσει η βλαβερή συνήθεια του καπνίσματος. Φανταστείτε ότι θα είχαμε ένα εκατομμύριο λιγότερους θανάτους από καρκίνο του πνεύμονα παγκοσμίως, αν ξαφνικά όλοι σταματούσαν να καπνίζουν. Δεν συμβαίνει αυτό με άλλους τύπους καρκίνου, δεν έχουμε τέτοια δυνατότητα. Λόγω της σχέσης με το τσιγάρο, ο καρκίνος του πνεύμονα υπερτερεί σαφώς στο ανδρικό φύλο. Και σίγουρα, από τη στιγμή που σταματάμε να καπνίζουμε, αρχίζει αντίστροφα η αποτοξίνωση του οργανισμού μας από τις καρκινογόνες νιτροζαμίνες του τσιγάρου. Όσο πιο έγκαιρα και για πιο πολύ σταματάμε το τσιγάρο, τόσο καλύτερα.

— Από το σύνολο των αμετανόητων καπνιστών, τι ποσοστό θα καταλήξει με καρκίνο του πνεύμονα και πόσο κινδυνεύουν οι παθητικοί καπνιστές; Στον δυτικό κόσμο υπολογίζεται ότι το 2% του γενικού πληθυσμού θα εμφανίσει καρκίνο του πνεύμονα μέχρι την ηλικία των 80 ετών. Το ποσοστό αυτό είναι σημαντικά μεγαλύτερο αν εστιάσουμε σε άνδρες καπνιστές 50-75 ετών και φτάνει το 5%. Οι γυναίκες «πληρώνουν» το τίμημα της χειραφέτησης του γυναικείου κινήματος των δεκαετιών του ’70 και του ’80, οπότε το κάπνισμα έγινε, δυστυχώς, συνώνυμο της

ανεξαρτησίας και οδήγησε σε μαζική αύξηση του καπνίσματος σε νεαρές κοπέλες τότε. Σαράντα χρόνια μετά, έχουν αυξηθεί τα περιστατικά καρκίνων του πνεύμονα σε γυναίκες ηλικίας 60 και 70 ετών. Επιπλέον, υπάρχει περίπου 50% αυξημένος κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου του πνεύμονα σε παθητικούς καπνιστές. Δεν θα ξεχάσω ποτέ την περίπτωση μιας γιαγιάς από ένα απομακρυσμένο χωριό της Ηπείρου που δεν είχε καπνίσει ποτέ και είχε έναν τύπο καρκίνου του πνεύμονα που εμφανίζεται σχεδόν αποκλειστικά σε καπνιστές. Όταν τη ρώτησα «τι δουλειά έκανες;», μου απάντησε «έψηνα καφέδες στο καφενείο του άντρα μου».

— Ο καρκίνος του πνεύμονα χωρίζεται σε διαφορετικούς τύπους. Πόσο διαφορετικοί είναι αυτοί οι τύποι μεταξύ τους και ποιοι έχουν την πιο κακή πρόγνωση; Οι δύο μεγάλες κατηγορίες περιλαμβάνουν τον μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα, που αντιστοιχεί περίπου στο 15% των περιπτώσεων και οφείλει την ονομασία του στο ότι τα καρκινικά κύτταρα στο μικροσκόπιο φαίνονται μικρά, και τον μη μικροκυτταρικό, που περιλαμβάνει το υπόλοιπο 85% των περιπτώσεων. Ο μη μικροκυτταρικός περιλαμβάνει δυο δικές του κατηγορίες, το πλακώδες καρκίνωμα, που παρατηρείται σχεδόν αποκλειστικά σε καπνιστές, και το αδενοκαρκίνωμα, που μπορεί να εμφανιστεί και σε μη καπνιστές, ειδικά όταν υπάρχουν κάποιες μεταλλάξεις, και έχει λίγο καλύτερη πρόγνωση απ’ ό,τι το πλακώδες. Ο μικροκυτταρικός είναι επίσης χαρακτηριστικός «τσιγαροκαρκίνος» και έχει τη χειρότερη πρόγνωση απ’ όλους.

— Πόσο καθυστερεί παγκοσμίως αλλά και στην Ελλάδα η διάγνωση του καρκίνου του πνεύμονα και τι εξετάσεις πρέπει να κάνει ο καπνιστής; Ένα τεράστιο πρόβλημα με τον καρκίνο του πνεύμονα είναι η καθυστερημένη διάγνωση. Δυστυχώς, σε πολλές περιπτώσεις δεν δίνει συμπτώματα ή δίνει γενικά συμπτώματα που αποδίδονται από τον καπνιστή στο τσιγάρο (π.χ. ο τσιγαρόβηχας), με αποτέλεσμα η διάγνωση να γίνεται στο μεταστατικό στάδιο, όπου τα πράγματα είναι πολύ πιο δύσκολα. Η έλευση της πανδημίας έκανε τα

πράγματα χειρότερα σε αυτό το πεδίο, κάτι που έχει ανησυχήσει την επιστημονική κοινότητα σε παγκόσμιο επίπεδο. Είχα περίπτωση ηλικιωμένου καπνιστή, ο οποίος εμφάνισε αιμόπτυση την περίοδο του πρώτου lockdown και δεν πήγαινε σε νοσοκομείο για να υποβληθεί σε εξετάσεις επειδή φοβόταν τον κορωνοϊό. Όταν, τελικά, μετά τις συνεχείς παραινέσεις μου, επισκέφτηκε νοσοκομείο έπειτα από δύο μήνες, η νόσος ήταν αρκετά προχωρημένη. Σήμερα συστήνουμε στους καπνιστές τη διενέργεια μιας αξονικής τομογραφίας χαμηλής δόσης (χαμηλής ακτινοβολίας) κάθε χρόνο ή κάθε δύο χρόνια από την ηλικία των 50 έως την ηλικία των 75 ετών, που είναι οι κρίσιμες δεκαετίες. Αυτή η στρατηγική μειώνει σημαντικά τα ποσοστά θανάτου από καρκίνο του πνεύμονα.

— Πριν από την άφιξη των πρώτων ανοσοθεραπειών, ο καρκίνος του πνεύμονα παρέμενε ογκολογικό νόσημα με μικρό προσδόκιμο επιβίωσης. Τι έχει αλλάξει σήμερα; Ήρθε η ώρα να μιλήσουμε για πιο αισιόδοξα πράγματα: η πρόγνωση των ασθενών με προχωρημένο καρκίνο του πνεύμονα έχει βελτιωθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια. Οι ασθενείς των οποίων οι όγκοι φέρουν κάποιες ειδικές μεταλλάξεις σε κάποια γονίδια μπορούν να ωφεληθούν σημαντικά από τις λεγόμενες «στοχευμένες θεραπείες», δηλαδή από ειδικά μοριακά χάπια που στοχεύουν ακριβώς σε αυτήν τη μετάλλαξη και σκοτώνουν τα καρκινικά κύτταρα. Ιδιαίτερα σημαντική είναι και η επανάσταση της ανοσοθεραπείας, που χορηγείται με ορό και στόχο έχει να ενισχύσει τα κύτταρα του ανοσοποιητικού μας συστήματος, ώστε αυτά να αναγνωρίζουν και να σκοτώνουν τα καρκινικά. Σήμερα έχουμε ασθενείς με ανεγχείρητη νόσο, που λαμβάνουν ανοσοθεραπεία ή στοχευμένες θεραπείες και ξεπερνούν την πενταετία, κάτι που δεν τολμούσαμε να φανταστούμε πριν από λίγα χρόνια.

Δεν θα ξεχάσω ποτέ την περίπτωση μιας γιαγιάς από ένα απομακρυσμένο χωριό της Ηπείρου που δεν είχε καπνίσει ποτέ και είχε έναν τύπο καρκίνου του πνεύμονα που εμφανίζεται σχεδόν αποκλειστικά σε καπνιστές. Όταν τη ρώτησα «τι δουλειά έκανες;», μου απάντησε «έψηνα καφέδες στο καφενείο του άντρα μου».

ΑΝΟΣΟΘΕΡΑΠΕΊΑ

Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καρκίνου

Η ανοσοθεραπεία σταθερή πυξίδα στη μάχη κατά του καρκίνου

Η H ανοσοθεραπεία, συνδυαστικά με τη χημειοθεραπεία, μείωσε τον κίνδυνο θανάτου κατά 44% σε ασθενείς με μεταστατικό ΜΜΚΠ.

ανοσοθεραπεία έγραψε με κεφαλαίο Α την αρχή του τέλους του καρκίνου, εισάγοντας στη φαρέτρα της Ογκολογίας μια νέα θεραπευτική προσέγγιση, η οποία στηρίζεται στην ικανότητα του ανοσοποιητικού συστήματος του ασθενούς να βρίσκει και να εξολοθρεύει τα καρκινικά κύτταρα. Μέσω της «ανοσολογικής επαγρύπνησης», το ανοσοποιητικό σύστημα αναγνωρίζει και καταπολεμά πληθώρα αντιγόνων που εκφράζονται μόνο στην επιφάνεια των καρκινικών κυττάρων. Ωστόσο, επειδή τα καρκινικά κύτταρα είναι ιδιαιτέρως έξυπνα, έχουν αναπτύξει μηχανισμούς διαφυγής από την ανοσολογική επαγρύπνηση, με συνέπεια να πολλαπλασιάζονται ανεξέλεγκτα, να δημιουργούνται όγκοι και να εξελίσσεται η νόσος. Η βαθιά γνώση της λειτουργίας του ανοσοποιητικού συστήματος και της ανοσοδιαμόρφωσης που μπορούμε να επιτύχουμε αν στηριχτούμε σε συγκεκριμένα μόρια-κλειδιά που καταστέλλουν τους μηχανισμούς διαφυγής των καρκινικών κυττάρων άναψαν το πράσινο φως για την ανάπτυξη των πρώτων ανοσοθεραπευτικών παραγόντων. Η νέα θεραπευτική κατηγορία με την ονομασία «ανοσοθεραπεία» είναι καινοτόμος και διαφορετική από τους άλλους πυλώνες της Ογκολογίας και τις συμβατικές θεραπείες, καθώς δεν προσβάλλει άμεσα το καρκινικό κύτταρο αλλά αποκαθιστά την αποτελεσματική ανοσολογική απόκριση έναντι του όγκου μέσω της διαχείρισης, συγκεκριμένα μέσω της καταστολής, των ανασταλτικών οδών. Καταργώντας το «καμουφλάζ» των καρκινικών κυττάρων, οι ανοσοθεραπευτικοί παράγοντες τα φανερώνουν ώστε μετά να αναλάβουν δράση οι εξολοθρευτικοί μηχανισμοί του ανοσοποιητικού συστήματος, να τους επιτεθούν και να τα εξολοθρεύσουν. Γι’ αυτό, άλλωστε, αποκαλούνται το «βαρύ πυροβολικό» της Ογκολογίας!

Εφικτή ακόμα καιη λειτουργική ίαση Το επίτευγμα της ανοσοθεραπείας είναι ότι έχει ανταπόκριση σε ασθενείς οι οποίοι εμφανίζουν ανθεκτικότητα στις συμβατικές αντικαρκινικές θεραπείες, όπως η χημειοθεραπεία. Με τη βοήθεια της ανοσοθεραπείας γίνεται εφικτή η συρρίκνωση και η εξαφάνιση ακόμα και μεταστατικών όγκων, με τους ασθενείς να έχουν μεγάλο κέρδος σε προσδόκιμο επιβίωσης και ποιότητα ζωής. Όταν επιστρατεύτηκε για πρώτη φορά το «βαρύ πυροβολικό» της ανοσοθεραπείας στο ογκολογικό οπλοστάσιο, πριν από μία δεκαετία, «γράφτηκε» το πρώτο success story με το μεταστατικό μελάνωμα, εκεί όπου φάνηκε η δυναμική των ανοσοθεραπευτικών παραγόντων. Στο μελάνωμα, η ανοσοθεραπεία προσφέρει μακροπρόθεσμα δεδομένα επιβίωσης σε προχωρημένη νόσο και μπορεί να οδηγήσει σε πιθανή ίαση των ασθενών σε πρώιμα στάδια. Τα αποτελέσματα μελετών δείχνουν ότι οι μισοί ασθενείς με μεταστατικό μελάνωμα επιβιώνουν

για 5 χρόνια, ενώ πάνω από τους μισούς ασθενείς σε πρώιμα στάδια, που λαμβάνουν επικουρική θεραπεία, μπορούν να επιβιώνουν χωρίς υποτροπή της νόσου μετά από περισσότερα από τρία χρόνια. Καθώς ολοένα και περισσότερες ανοσοθεραπείες λαμβάνουν έγκριση από τις ανεξάρτητες ρυθμιστικές αρχές (τον FDA και τον EMA) για διαφορετικές μορφές καρκίνου, διαφορετικές ομάδες ασθενών εξασφαλίζουν μακροχρόνια επιβίωση και μετασχηματίζεται εκ βάθρων η περίθαλψη των ογκολογικών ασθενών. Το success story δεν εξαντλείται στον καρκίνο, καθώς οι ανοσοθεραπείες αποδεικνύονται δραστικές και σε άλλα χρόνια νοσήματα, με συνέπεια να μετασχηματίζεται η περίθαλψη γενικά. Οι μεγάλες κλινικές μελέτες που έχουν διεξαχθεί δείχνουν ότι σε ένα σημαντικό ποσοστό ογκολογικών ασθενών, κοντά στο 24%, η ανοσοθεραπεία, είτε μόνη της είτε σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία ή με στοχευμένη θεραπεία, μπορεί να εξασφαλίσει ακόμα και τη λεγόμενη λειτουργική ίαση, δηλαδή δεκαετή επιβίωση ή ακόμα μεγαλύτερη.

Το success story ξεκίνησε από το μελάνωμα Μετά το μεταστατικό μελάνωμα, που υπήρξε και η νόσος-ορόσημο για την αναγνώριση των δυνατοτήτων της ανοσοθεραπείας, με τις πρώτες ανακοινώσεις στο Συνέδριο της Αμερικανικής Εταιρείας Κλινικής Ογκολογίας (ASCO) του 2011 να ρίχνουν στην αρένα της Ογκολογίας game changers θεραπευτικούς παράγοντες, ακολούθησε μια αληθινή επανάσταση. Το βιβλίο της Ογκολογίας ξαναγράφεται, με τις ανοσοθεραπείες να επιτυγχάνουν εντυπωσιακά ποσοστά επιβίωσης σε μια σειρά δύσκολων καρκίνων με έως πρόσφατα πολύ φτωχή πρόγνωση, όπως ο καρκίνος του πνεύμονα, ο καρκίνος της ουροδόχου κύστης, ο καρκίνος της κεφαλής και τραχήλου, ο τριπλός αρνητικός καρκίνος μαστού και ο νεφροκυτταρικός καρκίνος. Ενδεικτικά, στον προχωρημένο ΜΜΚΠ υπάρχει διαθέσιμη ανοσοθεραπεία που είναι η μόνη ανοσοθεραπεία 1ης γραμμής που προσφέρει σημαντικό όφελος

συνολικής επιβίωσης ανεξαρτήτως ιστολογικού τύπου, είτε ως συνδυαστική θεραπεία είτε ως μονοθεραπεία. Μάλιστα, ως μονοθεραπεία υπερδιπλασιάζει τη διάμεση συνολική επιβίωση έναντι πλατινούχων συνδυασμών χημειοθεραπείας. Τέλος, ως συνδυασμός με χημειοθεραπεία για 1ης γραμμής θεραπεία του μεταστατικού ΜΜΚΠ, ανεξαρτήτως ιστολογικού τύπου, αναμένεται το προσδόκιμο επιβίωσης να επεκταθεί σε σημείο που δεν έχει παρατηρηθεί στο παρελθόν. Μέχρι στιγμής, για διάμεση περίοδο παρακολούθησης 31 μηνών, πάνω από το 45% των ασθενών με μεταστατικό ΜΜΚΠ παρέμειναν εν ζωή για δύο χρόνια, αντίθετα με το 27,3% των ασθενών, που έλαβαν μόνο χημειοθεραπεία.

Βιοδείκτες, το νέο μεγάλο στοίχημα

Σε κάθε success story υπάρχει ένα λεπτό σημείο. Στην ανοσοθεραπεία το λεπτό σημείο είναι ότι δεν είμαστε σε θέση να ξέρουμε από πριν ποιοι ασθενείς θα ανταποκριθούν στον συγκεκριμένο ανοσοθεραπευτικό παράγοντα. Γι’ αυτό αναπτύσσονται οι λεγόμενοι βιοδείκτες, δηλαδή μοριακοί δείκτες οι οποίοι βοηθούν να βρούμε εκείνες τις γονιδιακές μεταλλάξεις που κάνουν τον ασθενή να ανταποκρίνεται στη χορηγούμενη θεραπεία. Έτσι, αξιοποιούμε σωστά το «βαρύ πυροβολικό» της φαρέτρας και δεν το σπαταλάμε σε ασθενείς που δεν θα δουν όφελος. Από τα ευρήματα της Αμερικανικής Ένωσης Καρκίνου προκύπτει ότι από την υιοθέτηση της αντικαπνιστικής στρατηγικής και ενός καλύτερου τρόπου ζωής, μαζί με τις νέες ανοσοθεραπείες, επιτεύχθηκε μείωση κατά 29% των θανάτων από καρκίνο στις ΗΠΑ το διάστημα 1991-2017. Δηλαδή υπο-τριπλασιάστηκαν οι θάνατοι των ογκολογικών ασθενών. Οι πρόσφατες εξελίξεις σε αυτόν τον βασικό πυλώνα της Ογκολογίας περιλαμβάνουν πρωτόκολλα χορήγησης ανοσοθεραπείας ως συντήρηση μετά τη χημειοθεραπεία, τον συνδυασμό δύο ανοσοθεραπευτικών φαρμάκων και τους συνδυασμούς ανοσοθεραπειών με άλλα μόρια για αύξηση της δραστικότητάς τους. Βρισκόμαστε στην αρχή του τέλους των ογκολογικών νοσημάτων!

4.2.21 – lifo

31

Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καρκίνου

HPV

Με τον HPV εμβολιασμό η Ελλάδα μπορεί να εξαλείψει τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΗΝ ΑΛΕΞΙΑ ΣΒΩΛΟΥ του Θοδωρή Αγοραστού, καθηγητή ΜαιευτικήςΓυναικολογίας ΑΠΘ, προέδρου της Ελληνικής Εταιρείας Έρευνας και Αντιμετώπισης του Ιού των Θηλωμάτων (HPV)

Τ

ο πρώτο αντικαρκινικό εμβόλιο που ανέπτυξαν οι επιστήμονες κατά του ιού HPV αποτελεί ασπίδα ενάντια σε δέκα μορφές καρκίνου. Για την πρόληψη όλων αυτών των ογκολογικών νοσημάτων μάς μιλά ο Θοδωρής Αγοραστός, καθηγητής Μαιευτικής-Γυναικολογίας ΑΠΘ, πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Έρευνας και Αντιμετώπισης του Ιού των Θηλωμάτων (HPV).

— Για πόσες μορφές καρκίνου εξασφαλίζει προστασία το εμβόλιο HPV και πώς μπορούμε να διδαχτούμε από το παράδειγμα της Αυστραλίας; Έχει πιστοποιηθεί ότι η παραμένουσα λοίμωξη από HPV είναι η κύρια αιτία εμφάνισης καρκίνου σε τράχηλο μήτρας, κόλπο, αιδοίο, πρωκτό, πέος, στοματοφάρυγγα (δηλαδή βάση γλώσσας, αμυγδαλές, μέση οπίσθια πλευρά του φάρυγγα) και λάρυγγα, εξετάζεται δε η πιθανή συσχέτισή της και με άλλους καρκίνους, όπως αυτοί του ρινοφάρυγγα, του οισοφάγου, του ορθού και του δέρματος. Έχει επιβεβαιωθεί ότι στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων αυτούς τους καρκίνους τους προκαλούν οι «υψηλού κινδύνου» τύποι του HPV (κυρίως ο τύπος 16, αλλά κατά σειρά επικινδυνότητας και οι τύποι 18, 33, 31, 52, 58 κ.ά.). Το νέο 9δύναμο HPV εμβόλιο προφυλάσσει έναντι επτά, των πλέον «καρκινογόνων» τύπων του HPV (16, 18, 31, 33, 45, 52, 58), και έχει υπολογιστεί ότι αν μια κοπέλα 12 ετών εμβολιαστεί με αυτό το εμβόλιο έχει προστασία 90% από το να εμφανίσει αργότερα καρκίνο στον τράχηλο της μήτρας. Επιπλέον, αν υποβληθεί και σε ειδική εξέταση για τον ιό (HPV DNA test) πέντε φορές κατά τη διάρκεια της ζωής της (στα 30, 35, 45, 55 και 65), η προστασία αυτή φθάνει το 99%! Αυτό γίνεται στην Αυστραλία, τη χώρα-πρότυπο στην πρόληψη του καρκίνου τραχήλου, η οποία μέχρι το 2028 θα έχει εξαλείψει τον καρκίνο τραχήλου μήτρας. Το ίδιο (HPV εμβολιασμός σε ηλικία 11-15 ετών και HPV DNA test από τα 25 έτη και κάθε 5ετία, μέχρι τα 70 έτη) πρέπει να επιδιωχθεί να γίνεται και στην Ελλάδα.

— Ποιος είναι ο αντίκτυπος του καρκίνου του τραχήλου στην Ελλάδα και τι συστήνει ο Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) για την εξάλειψή του; Πάνω σε αυτές τις οδηγίες τι έχουν καταθέσει οι επιστημονικές εταιρείες στο υπουργείο Υγείας; Στην Ελλάδα ετησίως καταγράφονται οκτώ περιστατικά ανά 100.000 γυναίκες και πεθαίνουν 2 ασθενείς ανά 100.000 γυναίκες από καρκίνο τραχήλου μήτρας, με τα στοιχεία να δείχνουν αυξητική τάση. Με την ευκαιρία της πρόσφατης έκκλησης του ΠΟΥ για εφαρμογή μιας παγκόσμιας στρατηγικής για την εξάλειψη του καρκίνου τραχήλου, εβδομήντα τρεις φορείς στην Ελλάδα (επιστημονικοί σύλλογοι και εταιρείες, ερευνητικά ινστιτούτα, ενώσεις ασθενών και καρκινοπαθών, σύλλογοι επαγγελματιών υγείας) έστειλαν τον Ιανουάριο

32 lifo – 4.2.21

αίτημα προς το υπουργείο Υγείας για να προωθήσει και στη χώρα μας την εφαρμογή αυτής της στρατηγικής, η οποία έχει τρεις στόχους μέχρι το 2030: το 90% των κοριτσιών <15 ετών να έχει εμβολιαστεί εναντίον του HPV, το 70% των γυναικών στα 35 και στα 45 να κάνει από ένα HPV test και το 90% των γυναικών με προκαρκινικές αλλοιώσεις ή καρκίνο τραχήλου να τύχει σωστής θεραπείας και παρηγορητικής φροντίδας.

— Πρέπει το εμβόλιο να γίνεται και στα αγόρια; Επίσης, θα το συστήνατε σε γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας, εκεί όπου δεν αποζημιώνεται; Ο ιός HPV μεταδίδεται κατά κύριο λόγο κατά τις σεξουαλικές επαφές, οπότε η μόλυνση αφορά και τα δύο φύλα. Εξάλλου, πέραν των γνωστών κονδυλωμάτων/θηλωμάτων, που παρατηρούνται και σε άνδρες και σε γυναίκες, η HPV λοίμωξη είναι ο κύριος παράγων για την εμφάνιση καρκίνων και σε όργανα του άνδρα, όπως η στοματοφαρυγγική κοιλότητα, ο λάρυγγα, το πέος, ο πρωκτός κ.ά. Άρα, ο HPV εμβολιασμός ενδείκνυται και για αγόρια/ άνδρες, κάτι το οποίο έχει γίνει ήδη πράξη σε ΗΠΑ, Αυστραλία, Καναδά και σε είκοσι ένα ευρωπαϊκές χώρες. Είναι επίσης προφανές ότι και για μια γυναίκα άνω των 18 ετών υπάρχει ένδειξη HPV εμβολιασμού. Στις ΗΠΑ, από οκταμήνου υπάρχει ένδειξη HPV εμβολιασμού για γυναίκες και άνδρες μέχρι την ηλικία των 45 ετών για την πρόληψη του καρκίνου του στοματοφάρυγγα. Συνεπώς, μέχρι την ηλικία των 45-50 ετών, κάθε γυναίκα έχει κέρδος αν κάνει το εμβόλιο HPV, παρότι σε αυτές τις ηλικίες δεν αποζημιώνεται.

— Τι συνιστάτε σε ό,τι αφορά τον προασυμπτω-

Απ’ ό,τι έχει πιστοποιηθεί μέχρι σήμερα, ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας οφείλεται κατά 99,7% στη δράση του HPV.

ματικό έλεγχο του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας; Οι κατευθυντήριες οδηγίες τόσο του ΠΟΥ όσο και των περισσότερων προηγμένων κρατών είναι σαφείς: κάθε κορίτσι/γυναίκα ηλικίας 11-26 ετών πρέπει να εμβολιαστεί κατά του HPV, κάθε γυναίκα >26 ετών έχει να κερδίσει εμβολιαζόμενη εναντίον του HPV και κάθε γυναίκα 25 έως 67-70 ετών, ανεξαρτήτως του εάν έχει εμβολιαστεί ή όχι, πρέπει να κάνει HPV test ανά πενταετία. Αν το HPV test βγει θετικό, ο γιατρός της θα της συστήσει περαιτέρω εξετάσεις, π.χ. τεστ Παπανικολάου, κολποσκόπηση κ.ά. Είναι πιθανό, αν μια γυναίκα έχει εμβολιαστεί σε μικρή ηλικία, να μη χρειάζεται τόσα (8-9) HPV tests κατά τη διάρκεια της ζωής της, αλλά αρκετά λιγότερα, από 2 έως 5.

— Τι μπορούμε να πούμε για τους άλλους καρκίνους που σχετίζονται με τον ιό HPV. Πώς επιδρά το κάπνισμα; Απ’ ό,τι έχει πιστοποιηθεί μέχρι σήμερα, ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας οφείλεται κατά 99,7% στη δράση του HPV, ο καρκίνος του πρωκτού κατά 90%, του αιδοίου και του πέους κατά 50%, του στοματοφάρυγγα κατά 50-70% και του στόματος κατά 15%. Ως εκ τούτου, εμβολιάζοντας όλο τον πληθυσμό θεωρητικά θα έχουμε ελάττωση της συχνότητας εμφάνισης αυτών των καρκίνων κατά το εκάστοτε ανάλογο ποσοστό. Ο εμβολιασμός αγοριών και κοριτσιών περιλαμβάνεται στη Διακήρυξη της Συμμαχίας για τον HPV (HPV Alliance), με το κάπνισμα να αποτελεί σαφώς παράγοντα κινδύνου για την εμφάνιση των σχετιζόμενων με τον HPV καρκίνων, καθώς φαίνεται ότι δρα τόσο αυτοτελώς όσο και ως συνεργικώς προς τον HPV παράγοντα.

ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΉ ΠΕΡΊΘΑΛΨΗ

ΔΙΚΑΙΏΜΑΤΑ ΑΣΘΕΝΏΝ ΜΕ ΚΑΡΚΊΝΟ

All.Can Greece, η «συμμαχία» για τη βελτίωση της ογκολογικής περίθαλψης

Ο Σύλλογος ΚΕΦΙ Αθηνών προασπίζει τα δικαιώματα των ασθενών με καρκίνο

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΗΝ ΑΛΕΞΙΑ ΣΒΩΛΟΥ της Καίτης Αποστολίδου, προέδρου της Ελληνικής Ομοσπονδίας Καρκίνου (ΕΛΛΟΚ)

Ο

Ο

ι ογκολογικοί ασθενείς βρέθηκαν στο μάτι του Covid κυκλώνα, με συνέπεια να κινδυνεύσει να τιναχτεί στον αέρα η θεραπεία τους. Όμως η ΕΛΛΟΚ είναι εδώ για να καλύπτει κενά και να υλοποιεί υποστηρικτικές δράσεις, όπως εξηγεί στη συνέντευξη που ακολουθεί η πρόεδρος της ΕΛΛΟΚ, Καίτη Αποστολίδου.

— Πόσο επηρέασε η πανδημία το έργο της ΕΛΛΟΚ; Όταν πέρσι, μέσα Φεβρουαρίου, μας διηγούνταν συνάδελφος στις Βρυξέλλες ότι στη Suceava της Ρουμανίας έκλεισε το ογκολογικό νοσοκομείο της πόλης επειδή έπαθε σχεδόν όλο το προσωπικό και πολλοί ασθενείς κάτι σαν «γρίπη» που «ίσως» να είχε σχέση με τον «ιό από την Κίνα», ήταν αδύνατο να φανταστούμε αυτό που θα ακολουθούσε. Οι πρώτες εβδομάδες ήταν περίοδος σοκ, όταν διαπιστώσαμε ότι δεν μπορούσαμε να ορίσουμε ιατρικές επισκέψεις, ότι αναβλήθηκαν ογκολογικά χειρουργεία, ότι θα καθυστερούσαν πάνω από πέντε μήνες οι ακτινοθεραπείες. Μετά το Πάσχα διαπιστώσαμε ότι η πανδημία δημιούργησε νέες ανάγκες και σχεδιάσαμε νέες δράσεις, όπως ο ιστότοπος covid.ellok.org με χρήσιμες πληροφορίες για ασθενείς με καρκίνο και τους οικείους τους. Οι ασθενείς δεν μπορούσαν να μετακινηθούν προς τα μεγάλα νοσοκομεία για θεραπεία και σχεδιάσαμε από κοινού με το υπουργείο Υγείας το πρόγραμμα φιλοξενίας ασθενών που μεταβαίνουν σε άλλη πόλη για θεραπεία, το οποίο παρέχεται σε τρεις πόλεις, σε Αθήνα, Πάτρα και Θεσσαλονίκη, και βρίσκει μεγάλη ανταπόκριση.

— Ποιες είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζετε; Οι προκλήσεις της πανδημίας αφορούν κυρίως την καθυστέρηση διάγνωσης, χειρουργείων, έναρξης θεραπείας ή την εγκατάλειψη της θεραπείας λόγω δυσχερειών στη μετακίνηση ή στην επικοινωνία με την ιατρική ομάδα. Για τους κατοίκους των απομακρυσμένων περιοχών οι μετακινήσεις από και προς τα αστικά κέντρα απαιτούν σχεδιασμό, προγραμματισμό και υπομονή. Η άυλη συνταγογράφηση μείωσε εν μέρει το πρόβλημα, αλλά οι ασθενείς αναγκάζονται να κάνουν περιττές μετακινήσεις για την παραλαβή φαρμάκων από τα φαρμακεία του ΕΟΠΥΥ, ενώ έχουμε ζητήσει από το υπουργείο και τον ΕΟΠΥΥ να παραδίδονται κατ’ οίκον σε ηλικιωμένους ασθενείς και κατοίκους απομακρυσμένων περιοχών.

— Πώς αγγίζει τη ζωή των ασθενών η πλατφόρμα διαλόγου All. can Greece της ΕΛΛΟΚ; Η All.Can Greece συστάθηκε στο τέλος του 2018 με σκοπό τη συμμετοχή όλων των εμπλεκόμενων φορέων στη φροντίδα του καρκίνου, οι οποίοι έχουν τη σταθερή βούληση να συνεργαστούν προκειμένου να επιτευχθεί πραγματική βελτίωση της ογκολογικής περίθαλψης στη χώρα μας. Το όραμά μας είναι η βελτίωση του προσδόκιμου ζωής και της ποιότητας ζωής των ασθενών με καρκίνο μέσα από ολοκληρωμένη διεπιστημονική φροντίδα, καθόλη την πορεία του ασθενούς στο σύστημα υγείας – συμπεριλαμβανομένων της έγκυρης και έγκαιρης διάγνωσης, της πρόσβασης σε καινοτόμες θεραπείες, της ψυχοκοινωνικής υποστήριξης και επανένταξης στην κοινωνία και την εργασία και της φροντίδας στο τέλος της ζωής, με δημοσιονομικά βιώσιμο τρόπο.

H πλατφόρμα https:// ellok.org/all-cangreece/ στέκεται δίπλα σε κάθε ασθενή με καρκίνο.

Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καρκίνου

Σύλλογος Καρκινοπαθών - Εθελοντών - Φίλων - Ιατρών (ΚΕΦΙ) Αθηνών ενδυναμώνει τη φωνή των ασθενών με ογκολογικά νοσήματα και τους υποστηρίζει εκεί όπου δεν επαρκεί η πολιτεία, όπως μας εξηγεί η πρόεδρός του Ζωή Γραμματόγλου.

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΗΝ ΑΛΕΞΙΑ ΣΒΩΛΟΥ της Ζωής Γραμματόγλου, προέδρου του Συλλόγου ΚΕΦΙ Αθηνών

— Ποιες δράσεις του συλλόγου καθίστανται περισσότερο απαραίτητες σε καιρό πανδημίας; Οι καταστροφικές επιπτώσεις που έχει επιφέρει η πανδημία στην αντιμετώπιση του καρκίνου παραμένουν. Οι προληπτικοί έλεγχοι έχουν μπει σε αναστολή, οι θεραπείες δεν είναι αυτές που είχαν αποφασιστεί αρχικά –αντί για χειρουργείο, συντηρητική αντιμετώπιση–, η διάγνωση δεν γίνεται την ώρα που πρέπει. Σε αντιστάθμισμα όλων αυτών, ο σύλλογος δημιουργεί τα κατάλληλα εργαλεία, ώστε να αποτελεί αρωγό βοήθειας σε όλο το ταξίδι του ασθενούς στη νόσο του καρκίνου. Το τέλος του 2020 έκλεισε με επανασχεδιασμό της ιστοσελίδας ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΜΟΥ, μια και η ανάγκη ενημέρωσης των ασθενών, μετά από έρευνες, προάγεται σε μείζον θέμα. Μόλις το 4% των ογκολογικών ασθενών γνωρίζει τα ευεργετήματα και τα δικαιώματα που προβλέπονται από τον νόμο. Σε ποσοστό 80% οι ασθενείς αιμορραγούν οικονομικά, χωρίς να γνωρίζουν τον τρόπο να αντεπεξέλθουν. Ο σύλλογος, με το ΔΙΚΑΙΩΜΑ, υποστηρίζει τον ογκολογικό ασθενή, δίνοντάς του τη δυνατότητα να κατακτήσει τη βέλτιστη ποιότητα στην καθημερινότητά του. Σκοπός της εκστρατείας «ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΜΟΥ!» είναι η καταγραφή και η κωδικοποίηση όλων των δικαιωμάτων των ασθενών με καρκίνο, όπως αυτά προκύπτουν από νόμους, εγκυκλίους και ρυθμιστικές διατάξεις, ώστε κάθε ασθενής με καρκίνο, σε όποιο σημείο της Ελλάδας κι αν βρίσκεται, να έχει στη διάθεσή του μια αξιόπιστη πηγή πληροφόρησης.

— Πώς λειτουργεί η παροχή βοήθειας στους ογκολογικούς ασθενείς, ώστε να συγκεντρώσουν τα απαιτούμενα έγγραφα προκειμένου να περάσουν από κάποια επιτροπή; Πρόκειται για μια δράση που γίνεται χάρη στη συνεργασία του συλλόγου με το Κέντρο Καθοδήγησης Καρκινοπαθών, Κ3. Η σύμπραξη των δύο φορέων δημιουργήθηκε με σκοπό́ αφενός τη συγκέντρωση της χρήσιμης πληροφορίας σε έναν διαδικτυακό τόπο, αφετέρου την παροχή συμβουλευτικής σχετικά με τα δικαιώματα των ασθενών, τη διασύνδεσή τους με εθνικούς και τοπικούς φορείς και άλλες ΜΚΟ, τη δημιουργία πληροφοριακού υλικού, πρωτοκόλλων αντιμετώπισης και καταγραφής περιστατικών και τη διεκπεραίωση αιτημάτων των ασθενών στους αρμόδιους φορείς. Προτεραιότητά μας αποτελεί η προσβασιμότητα των συμπολιτών μας σε ευεργετικές διατάξεις της νομοθεσίας, καθώς και η αξιοποίηση των υπαρχουσών δομώ́ν και υπηρεσιώ́ν σε ό́λη την́ επικρά́τεια.

— Τι ακριβώς κάνει το πρόγραμμα «Μαζί και στο σπίτι»; Με το αυτό το πρόγραμμα βελτιώνουμε την ποιότητα ζωής του ασθενούς με καρκίνο όσο και της οικογένειάς του, προσφέροντας ψυχοκοινωνική υποστήριξη στο οικείο περιβάλλον τους. Αυτή η κατ’ οίκον υποστήριξη έρχεται σε συνέχεια της νοσοκομειακής περίθαλψης, βοηθώντας τους ασθενείς να αντιμετωπίσουν καλύτερα τα συμπτώματα της νόσου. Το «Μαζί και στο σπίτι» απευθύνεται τόσο στους ασθενείς με καρκίνο τελικού σταδίου όσο και σε ασθενείς που βρίσκονται σε φάση αποθεραπείας. Οι κοινωνικοί λειτουργοί ενημερώνουν την οικογένεια για τα δικαιώματα του ασθενούς, τις κοινωνικές παροχές και τα επιδόματα, όπως και για τις διαδικασίες που πρέπει να ακολουθήσουν για να επωφεληθούν από αυτά. Επιπλέον, παρέχονται συνεδρίες με ψυχολόγο κατ’ οίκον, ενώ οι ασθενείς και οι συγγενείς τους μπορούν να ενταχθούν και στις συναντήσεις των ομάδων ψυχολογικής στήριξης που πραγματοποιούνται στους χώρους του συλλόγου.

Μάθετε τα δικαιώματά σας, κάντε κλικ στο https://dikaiomamou.gr 4.2.21 – lifo

33

34 lifo – 4.2.21

Culture

671

36

ΣΙΝΕΜΑ Η επιστροφή του Τομ Χανκς

37

ΜΟΥΣΙΚΗ Οι Post Lovers κάνουν την κιθαριστική ποπ ξανά ενδιαφέρουσα

38

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Βίκυ Τσελεπίδου και Έλσα Κορνέτη: Δύο συγγραφείς μπλεγμένες στο δίχτυ του φανταστικού

39

ΒΙΒΛΙΟ «Ζωόπολις - Μια πολιτική θεωρία για τα δικαιώματα των ζώων»

40

ΟΠΕΡΑ

Around the World in 80 Maps

Η Candy Candy κλαίει ακόμα για τον Anthony

Από τις 28/1/20 η γκαλερί Alibi Sarri 12 φιλοξενεί την ομαδική έκθεση «Around the World in 80 Maps» αφιερωμένη στο ταξίδι, όπου συμμετέχουν οι Αλέξανδρος Μαγκανιώτης, Cacao Rocks, Ιάκωβος Βολκόφ, Γιάννης Αυγουστής, Μαριλία Κολιμπίρι, Μελίνα Μίτσελ, Σοφία Ροζάκη και The Krank. Με όχημα τη φαντασία και μέσα από τα έργα των εικαστικών που συμμετέχουν στην έκθεση μπορεί κανείς να «ταξιδέψει στις θάλασσες και στους ωκεανούς, να νανουριστεί στα κύματα, να παίξει με τα δελφίνια και να τραγουδήσει με τις σειρήνες». Λόγω των νέων περιοριστικών μέτρων, τα έργα μπορεί να τα δει κανείς στο instagram.com/alibigallery και στο site της γκαλερί, www.alibigallery.com.

4.2.21 – lifo

35

Cinema

ΠΡΩΤΗ ΠΡΟΒΟΛΗ

Η επιστροφή του Τομ Χανκς Με αφορμή το «News of the World» του Πολ Γκρίνγκρας, μια μικρή θαυμαστική αναδρομή στον απαραίτητο Τομ Χανκς, τον ουμανιστή ερμηνευτή των καιρών μας. απο toν θοδωρη κουτσογιαννοπουλο

INFO NEWS OF THE WORLD

Σκηνοθεσία: Πολ Γκρίνγκρας Πρωταγωνιστούν: Τομ Χανκς, Ελένα Ζένγκελ Το «News of the World» θα προβάλλεται στο Netflix από τις 10 Φεβρουαρίου.

Αριστούργημα Πολύ Καλό Καλό Ικανοποιητικό Μέτριο

Κακό

36 lifo – 4.2.21

Τ

ι είναι αυτό που κάνει τον Τομ Χανκς τόσο αγαπητό, τόσο οικείο, τον συμπαθέστερο τύπο της διπλανής πόρτας στην ιστορία του σινεμά, τόσο κοντά στον άνδρα που τραγουδάει στο βιντεοκλίπ της Κάρλι-Ρέι Τζέπσεν, που χαιρετάει όλο τον κόσμο στον δρόμο, χορεύει περιχαρής, γίνεται ένα με παιδιά και μεγάλους, άκοπα και αβίαστα; Καταρχάς, το πρόσωπο και το στυλ του, η έμφυτη θετικότητα και η καλοπροαίρετη ενέργειά του, χαρακτηριστικά τα οποία κληρονόμησε, αλλά έχει δουλέψει και αξιοποιήσει όσο κανείς άλλος. Η αίσθηση του χιούμορ που διαθέτει και μας έδειξε από την αρχή της μεγάλης καριέρας του. Διότι τον Καλιφορνέζο Τομ Χανκς, που γεννήθηκε το 1956, με Αγγλία και Πορτογαλία στο αίμα του, τον γνωρίσαμε από κωμωδίες. Τη Γοργόνα, που έσκισε στα ταμεία, το ιλαρό Bachelor Party και το Big, όπου απέσπασε την πρώτη του υποψηφιότητα στα Όσκαρ και ήταν αξιολάτρευτος και τόσο πειστικός στον ρόλο του πιτσιρικά που μπαίνει στο σώμα ενός ενηλίκου από μαγικό λάθος – ειδικά στην κλασική σκηνή με το πιάνο στο πάλαι ποτέ εμβληματικό παιχνιδάδικο FAO Schwarz. Οι επιλογές του, στο ξεκίνημα όχι πάντα αποδοτικές, αλλά στη συνέχεια ώριμες και προσεκτικά διαλεγμένες, με την πολυτέλεια και την αιγίδα του σταρ που δεν κάνει θέμα την τρομακτική απήχηση που έχει αποκτήσει. Η τρομερή διετία στα μέσα της δεκαετίας του ’90, που του χάρισε τα δύο του Όσκαρ, για το Φιλαδέλφεια, στον ρόλο του ασθενή από AIDS που έκρυβε την πραγματική του ταυτότητα σε μια εποχή φόβου και προκατάληψης, και τον αξεπέραστο Φόρεστ Γκαμπ, ένα σατιρικό και συγκινητικό σύμβολο της σύγχρονης Αμερικής. Ο τρόπος που ενσαρκώνει τον κατεξοχήν «Αμερικανό», με αδυναμίες και αρετές, αίσθηση του δικαίου, σωστά τοποθετημένο ηρωισμό και μια εξιδανίκευση της έννοιας του νέου κόσμου. Μιλάμε για το Απόλλων 13, τη Μαγική Ομπρέλα, όπου υποδύθηκε τον Γουόλτ Ντίσνεϊ, τη Διάσωση του στρατιώτη Ράιαν και τον Κάπτεν Φίλιπς. Η μεταμόρφωσή του σε αληθινά πρόσωπα: τον είδαμε πέρσι ως Φρεντ Ρότζερς στο Ένας υπέροχος γείτονας, που του χάρισε ακόμα μία υποψηφιότητα στα Όσκαρ, την έκτη, δεκαεννιά χρόνια μετά την τελευταία φορά, και αναμένουμε τη βιογραφία του Έλβις Πρίσλεϊ, και κυρίως τη σχέση του με τον ατζέντη του, τον περίφημο συνταγματάρχη Πάρκερ, διά χειρός Μπαζ Λούρμαν,

γυρισμένη στην Αυστραλία, εκεί όπου νόσησε από τον Covid-19 και έδωσε, πάλι, το παράδειγμα με τη συμπεριφορά του. Ο πιο απαιτητικός ρόλος του στον Ναυαγό του Ρόμπερτ Ζεμέκις, εκεί όπου κράτησε μια ταινία χωρίς λόγια, επί μισή ώρα. Ο τρόπος που γίνεται και πάλι παιδί, άμεσος, ανατρεπτικός, σαν τον Γούντι στα τέσσερα Toy Stories, αλλά και στο Πολικό Εξπρές. Γίνεται να μην αγαπάμε τον Τομ Χανκς; Είναι σπουδαίος ηθοποιός. ( Όσοι έχουν αντιρρήσεις, απλώς νομίζουν πως το να είσαι σπουδαίος σημαίνει ότι οφείλεις απαραίτητα να φαίνεσαι σοβαρός και να ακούγεσαι πομπώδης). Απ’ τους μεγαλύτερους στην ιστορία του σινεμά, εφάμιλλος σε στυλ με τον Σπένσερ Τρέισι, που ακόμα και οι τεχνικοί στο πλατό και οι συμπρωταγωνιστές του δεν καταλάβαιναν πότε «πήγαινε πλάνο» και ξεκινούσε να παίζει, και προικισμένος με κωμική στόφα σαν κι εκείνη που διέθεταν οι φωστήρες της χρυσής περιόδου. Έπαιξε και στο Μπρόντγουεϊ. Και ανταμείφθηκε με υποψηφιότητα για βραβείο Tony στο τελευταίο έργο της Νόρα Έφρον. Είναι και σκηνοθέτης, με το νοσταλγικό That thing you do, και τη γλυκιά Περίπτωση Λάρι Κράουν, με την καλή του φίλη Τζούλια Ρόμπερτς. Είναι πολυβραβευμένος παραγωγός, όπως στο Γάμος αλά Ελληνικά, και φίλος και στενός συνεργάτης του Στίβεν Σπίλμπεργκ, συνεργός του στο «Band of Brothers». Εργάζεται χωρίς διακοπή εδώ και σαράντα χρόνια και ποτέ δεν έχει δώσει την εντύπωση του άπληστου. Το αντίθετο: κάθε του εγχείρημα μοιάζει με προσθήκη σε μια πινακοθήκη αξιών, ίσως ακαδημαϊκών στο σύνολό τους, αλλά φορτωμένων με νόημα και βραβεία. Από την τηλεόραση έχει 7 Emmy. Από την πρώτη του σύζυγο, δύο παιδιά, και από τη δεύτερη, τη Ρίτα Γουίλσον, που γνώρισε στα γυρίσματα μιας τηλεοπτικής σειράς, άλλα δύο. Έγινε για χάρη της χριστιανός ορθόδοξος, ορκισμένος φιλέλληνας και πρόσφατα Έλληνας με τη βούλα, με εξοχικό στην Αντίπαρο και ξένοιαστες καλοκαιρινές αναμνήσεις που δεν αλλάζει με τίποτε. Αγαπά το Διάστημα, στηρίζει τη NASΑ και τους Δημοκρατικούς και φιλοδοξεί να λέει πάντα την αλήθεια. Όπως πριν από μερικά χρόνια, που ανακοίνωσε πως έχει διαβήτη τύπου Β στον Ντέιβιντ Λέτερμαν και δήλωσε πως η Ρίτα Γουίλσον τον έσωσε και του έδειξε έμπρακτα τι σημαίνει οικογένεια και το συναίσθημα να ανήκεις, η απουσία του οποίου τον

Έχει ένα κακό, και δεν είναι αμαρτία, αφού το έχει ομολογήσει: δεν μπορεί να παίξει τον κακό! Ο λόγος: δεν πείθει κανέναν.

στοίχειωνε πριν τη γνωρίσει. Είναι ο δήμαρχος του Χόλιγουντ λόγω της δημοφιλίας και κυρίως χάρη στην αξία και τη διάρκειά του. Δίνει νόημα σε αυτό που λένε συχνά για τους καλούς κωμικούς, πως είναι καλύτεροι ηθοποιοί γιατί μπορούν να το γυρίσουν σε δράμα αβίαστα, ενώ οι δραματικοί σπάνια συναντιούνται με το χιούμορ. Έχει ένα κακό, και δεν είναι αμαρτία, αφού το έχει ομολογήσει: δεν μπορεί να παίξει τον κακό! Ο λόγος: δεν πείθει κανέναν. Του λείπει, όπως υποστηρίζει, εκείνη η κακόβουλη πρόθεση που άλλοι συνάδελφοί του (καθ’ όλα εξαιρετικοί άνθρωποι) ανακαλούν με επιτυχία, και αν πιάσει, ψωμίζονται ισοβίως από την πειστική αρετή της κινηματογραφικής διαστροφής. Λέγαμε πως ο Ντάνιελ Ντέι Λιούις δεν μπορεί να κάνει τον κόσμο να γελάσει, έτσι, για να του βρούμε ψεγάδι. Αντίστοιχα, όποτε ο Χανκς στραβώνει το στόμα του ή μισοκλείνει μοχθηρά το καλοσυνάτο βλέμμα του, αργά ή γρήγορα θα γλιστρήσει σε κάτι ευχάριστο ή θα δικαιώσει την ταινία διά του λάθους του χαρακτήρα του. Όχι πως δεν έχει υποδυθεί σκοτεινούς χαρακτήρες – στον Δρόμο της Απώλειας, για παράδειγμα, στον Κύκλο, ή τον κακοποιό στο ατυχές Cloud Atlas. Ωστόσο του ταιριάζουν τόσο πολύ οι αδύναμοι ενάρετοι, που του είναι αδύνατο να αποφύγει τον πειρασμό της τέχνης που γνωρίζει τόσο έξοχα: να τους αναπτύσσει έτσι ώστε το περίπλοκο να φαίνεται απλό. Λύνει την εξίσωση της ανθρώπινης κατάστασης τυφλά και με δεμένα τα χέρια, έχοντας τη χάρη να μας καθησυχάζει, αντί να μας κολακεύει. Όπως τώρα, στο News of the World, που θα προβάλλεται στο Netflix από τις 10 Φεβρουαρίου. Υποδύεται τον βετεράνο του Εμφυλίου, λοχαγό Τζέφερσον Κάιλ Κιντ, που ζει διαβάζοντας τα νέα και περιοδεύοντας την Αμερική, και αναλαμβάνει να φέρει στο Τέξας, και να παραδώσει στους μακρινούς συγγενείς του, ένα μικρό ορφανό κορίτσι, τη Γιοχάνα, μεγαλωμένη από Ινδιάνους – ένα αγγελικά ξανθό αγρίμι που δεν μιλάει λέξη αγγλικά, έχοντας βιώσει τη φρίκη παραπάνω από μία φορά σε τόσο νεαρή ηλικία. Απρόθυμα, αλλά πάντα με ευγένεια, ο Κιντ επιχειρεί αρχικά να διώξει τη μεγάλη ευθύνη από πάνω του, αλλά όταν βλέπει πως η μικρή το σκάει από τους ανάδοχους κηδεμόνες και απειλούνται η ζωή και η αξιοπρέπειά της από μια στυγνή συμμορία, δεν έχει άλλη επιλογή. Το ταξίδι είναι μακρύ, γεμάτο εμπόδια και παγίδες, καθώς οι πληγές του πολέμου είναι ακόμη ανοιχτές και οι ενέδρες μοιάζουν με μικρές σκηνές θρίλερ, που διακόπτουν απότομα μια βαρετή, γραμμική διαδρομή. Εκεί ο σκηνοθέτης Πολ Γκρίνγκρας επιταχύνει με την εγνωσμένη τεχνική του στη δράση και το στοιχείο αγωνίας που τον διακρίνει. Θεματικά, το News of the World είναι μια επίκαιρη πολιτική ταινία, με το πνεύμα του διαχωρισμού να πρυτανεύει έναντι της λογικής και τις μπλε και κόκκινες περιοχές να παραπέμπουν στο φοβικό, βαθιά διχαστικό κλίμα της σύγχρονης Αμερικής. Η Γιοχάνα, ερμηνευμένη από τη 12χρονη Βερολινέζα Ελένα Ζένγκελ (που θα μπορούσε κάλλιστα να υποδυθεί τη νεαρή Τζένιφερ Λόρενς, αν η ζωή της μεταφερθεί στο σινεμά), σαφώς συμβολίζει το αγαθό της ελευθερίας, την πολύτιμη ελπίδα που καλείται να διαχειριστεί ένας ψύχραιμος αφηγητής ιστοριών και να την προστατεύσει από τα δεινά μιας σαλεμένης δημοκρατίας. Ο Χανκς είναι η πυξίδα που χρειάζεται η ταινία. Και τελικά προστατεύει σαν άγγελος το News of the World, με την ήσυχη δύναμη του ουμανισμού του. Νομίζουμε πως τον γνωρίζουμε, αλλά πάντα έχει έναν ακόμη μικρό σταυρό να μεταφέρει για λογαριασμό μας.

Α

κάνουν ελκυστικό στο παγκόσμιο ροκ κοινό, αρκεί το παγκόσμιο κοινό να αρχίσει να ακούει ξανά τέτοιον ήχο.

«To “Drive” είναι μάλλον πιο δυναμικό από το πρώτο άλμπουμ» λέει η Ελένη. «Οι ενορχηστρώσεις έχουν περισσότερες κιθάρες, ο ήχος είναι λίγο πιο επιθετικός, η διάρκεια των κομματιών έχει μεγαλώσει ελαφρώς. Συνολικά, θα έλεγα πως του έδωσα περισσότερο χώρο στη σύνθεση και στην ενορχήστρωση». Στα δύο χρόνια που μεσολάβησαν από το πρώτο, ομώνυμο άλμπουμ μπορεί να άλλαξαν πολλά, αλλά τα ερεθίσματα για να γράψει τραγούδια παραμένουν τα ίδια. «Κάτι που έζησα, κάτι που είδα στον δρόμο, κάτι που άκουσα από έναν φίλο, κάτι που διάβασα σε ένα βιβλίο» λέει. «Με το πρώτο άλμπουμ έκλεισε ένας πολύ μεγάλος κύκλος, ενώ με το “Drive” ξεκινάει μια ευθεία και όπου πάει. Στον δεύτερο δίσκο ήταν πιο σαφής η διαδικασία, γιατί είχα την εμπειρία του πρώτου, ήξερα τα βήματα που έπρεπε να γίνουν και πήρα τις αποφάσεις πιο γρήγορα. Στο “Drive” ανέλαβα για πρώτη φορά και το κομμάτι της παραγωγής. Τα τραγούδια, στο μεγαλύτερο μέρος τους, ηχογραφήθηκαν στην άνεση του σπιτιού μου, χωρίς το άγχος

α πό τ ο ν m . h u l ot

INFO

Το «Drive» των Post Lovers κυκλοφορεί από την Inner Ear.

φωτό: παρισ ταβιτιαν

κούγοντας το «Drive», το νέο θαυμάσιο άλμπουμ των Post Lovers, του μουσικού πρότζεκτ της Ελένης Καραγεώργου, αναρωτιέμαι τι θα είχε συμβεί στην ελληνική ποπ αν έβγαιναν τέτοιοι άψογοι δίσκοι τη δεκαετία του ’90. Το «Bees from the buzz», που ανοίγει το «Drive», θα μπορούσε να είναι ένα μεγάλο indie hit της εποχής, από αυτά που ακόμα στοιχειώνουν το ελληνικό ραδιόφωνο, και το «The word (mansplaining)» ένα κλασικό φεμινιστικό πανκ μανιφέστο των Riot grrrls, με φωνητικά που θυμίζουν την Kim Gordon. Ο δίσκος περιέχει διαμάντια, όπως το «Run like flood», που θυμίζουν στιγμές του «Dirty» ή του «Goo» των Sonic Youth, αλλά και μελωδικές «εξάρσεις», όπως τα πιο ποπ «Hibernation» και «On the pill», που άλλες εποχές θα σάρωναν στο airplay. Η κιθαριστική ποπ που καθόρισε ηχητικά την εναλλακτική σκηνή έχει ευτυχήσει στο «Drive» να ακούγεται (ξανά) ενδιαφέρουσα και εκεί που θεωρούσες ότι ο «indie ήχος» είναι μια υπόθεση παλιά και ξεχασμένη, κάνει ένα δυναμικό comeback. Το νέο άλμπουμ των Post Lovers έχει όλα τα συστατικά που θα το

Οι Post Lovers κάνουν την κιθαριστική ποπ ξανά ενδιαφέρουσα Το δεύτερο άλμπουμ της Ελένης Καραγεώργου ξαναζωντανεύει το κλασικό φεμινιστικό πανκ μανιφέστο των Riot grrrls και τον indie ήχο των 90’s.

του χρόνου που έχει κανείς όταν ηχογραφεί σε στούντιο. Ήταν συνειδητή επιλογή αυτή, ένα back to the basics, και λειτούργησε απελευθερωτικά. Γράφω μουσική και στίχους μόνη μου. Δεν έχω συγκεκριμένο τρόπο που γράφω τραγούδια, μπορεί να βρω πρώτα μια μελωδία και να γράψω τους στίχους μετά ή το αντίστροφο. Ιδανικό είναι στίχοι και μουσική, έστω σε πρωτόλεια μορφή, να έρχονται μαζί. Προτιμώ να σκέφτομαι κάθε τραγούδι ξεχωριστά. Στα τραγούδια του “Drive” βρίσκεις αγανάκτηση, συνείδηση, αισιοδοξία, θάνατο, έρωτα, αρρώστια, πόλη, φίλους. Τώρα, αν κάποιος θέλει, μπορεί να κάνει τις συνδέσεις. Ας πούμε, το “The word” ξεκίνησε από ένα πολύ επιτακτικό “δεν ξέρεις εσύ, εγώ θα σου πω πώς θα το κάνεις” που άκουσα κάποια στιγμή, το οποίο, πέρα από ευθεία προσβολή, μεταφράζεται και ως ξεκάθαρη εντολή “κάν’ το έτσι για ν’ αρέσει σ’ εμένα”. Ένα ωραιότατο mansplaining». «Είναι καλό ή κακό να μπορούν να τοποθετούν κάπου τον ήχο σου όσοι ακούν τα κομμάτια;» «Δεν ξέρω, νομίζω πως γίνονται κάπως αυτόματα αυτά. Θέλω να πω, όποια μουσική και να ακούσει κανείς, κάπως τη συνδέει με ένα ή και με περισσότερα μουσικά είδη και την ίδια στιγμή, αυτό που για μένα είναι indie, για σένα μπορεί να είναι ροκ. Προσωπικά, δεν με απασχολεί αν κάποιος τοποθετήσει τον ήχο μου στο ένα ή στο άλλο μουσικό είδος, συνήθως απολαμβάνω τη ρευστότητα των ορίων. Αυτό που ζούμε τον τελευταίο καιρό είναι μια κατάσταση από την οποία δεν γίνεται να μείνει κανείς ανεπηρέαστος. Προσωπικά, δεν έχασα τη δουλειά μου, ούτε αρρώστησα, σίγουρα, πάντως, επηρεάστηκε η κοινωνική μου ζωή και αυτονόητα η ψυχολογία μου από αυτή την πρωτόγνωρη συνθήκη απομόνωσης. Όμως αυτά που πραγματικά με ανησυχούν είναι όσα διαβάζω για τους ανθρώπους που είναι στις εντατικές, για την απειλή της εκτεταμένης ανεργίας, για την έξαρση της βίας κατά των γυναικών στις συνθήκες της καραντίνας. Ελπίζω να μην αργήσουμε να βγούμε από αυτή την κατάσταση, γιατί για πάρα πολύ κόσμο είναι πολύ δύσκολη. Είναι γεγονός ότι η σκηνή έχει μεγαλώσει τα τελευταία χρόνια και βγαίνουν αρκετές ενδιαφέρουσες κυκλοφορίες. Μου άρεσε πολύ το EP των testera, τα LPs των Kristof και Johnny Labelle και ανυπομονώ να κυκλοφορήσουν τις καινούργιες τους δουλειές δύο μέλη των Post Lovers, o Νίκος Τσέλιος, ως Quiescence, και ο Σταύρος Γεωργιόπουλος, ως Shipwreck. Η ιδανική συνέχεια για μένα μοιάζει με κεφάλαιο βιβλίου επιστημονικής φαντασίας, δεδομένων των συνθηκών: συναυλίες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Μακροπρόθεσμα, ίσως ένας τρίτος δίσκος, αν και όποτε προκύψει». «Με τι άλλο ασχολείσαι, εκτός από τη μουσική;» «Δουλεύω, διαβάζω, κάνω όσες βόλτες μπορώ, βλέπω ταινίες και τα πρώτα ένα-δυο επεισόδια από σειρές που δεν θυμάμαι καν τους τίτλους τους». «Ποιο είναι το πιο μεγάλο σου όφελος από την ασχολία σου με τη μουσική;» «Η μουσική με βοηθάει να ισορροπώ και να προχωράω. Οι ζημιές δεν είναι σοβαρές, τις αντιπαρέρχομαι». «Τι άλλο θα πρέπει να ξέρει για τον δίσκο όποιος τον ακούσει;» «Ότι κυκλοφορεί σε ημιδιαφανές και μαύρο βινύλιο από την Inner Ear Records, ότι μία φορά έστω πρέπει να τον ακούσει με ακουστικά και ότι ένα από τα τραγούδια του μιλάει για έναν σκύλο που έπαθε άνοια».

Music

ΝΕΑ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑ

Το «The word» ξεκίνησε από ένα πολύ επιτακτικό «δεν ξέρεις εσύ, εγώ θα σου πω πώς θα το κάνεις» που άκουσα κάποια στιγμή, το οποίο, πέρα από ευθεία προσβολή, μεταφράζεται και ως ξεκάθαρη εντολή «κάν’ το έτσι για ν’ αρέσει σ’ εμένα». Ένα ωραιότατο mansplaining.

4.2.21 – lifo

37

Book

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ

Βίκυ Τσελεπίδου και Έλσα Κορνέτη: Δύο συγγραφείς, μπλεγμένες στο δίχτυ του φανταστικού Δύο άκρως πρωτότυπα μυθιστορήματα, βγαλμένα από το μέλλον των ιστοριών, της γραφής και της έκφρασης. απο την τινα μανδηλαρα

eλσα κορνeτη

Το νησί πάνω στο ψάρι και άλλες ευφάνταστες ιστορίες Εκδόσεις Μελάνι Σελ.: 150

βiκυ τσελεπiδου O Μεγάλος Σκύλος

Εκδόσεις Νεφέλη Σελ.: 352

38 lifo – 4.2.21

Θ

α μπορούσε να διαβαστεί ως οικολογική αλληγορία, φανταστικό παραμύθι, μαγική περιπλάνηση σε κόσμους αλλόκοτους αλλά και ως ένα αντεστραμμένο μυθολογικό πανόραμα για έναν κόσμο που θα μπορούσε να οριστεί αλλιώς. Το σίγουρο είναι ότι το Νησί πάνω στο ψάρι και άλλες ευφάνταστες ιστορίες της Έλσας Κορνέτη είναι μια σπάνια, αριστοτεχνικά πλεγμένη συλλογή ιστοριών που ουσιαστικά διαβάζεται ως ένα μυθιστόρημα κοινών μεταφυσικών και αλληγορικών αξιώσεων. Φανταστικά και πραγματικά όντα –στοιχειωμένοι φαροφύλακες, κορακόμορφοι ψάλτες, φοβισμένοι και αλλόκοτοι νεωκόροι, παράξενοι επιστήμονες– εναλλάσσονται σε αυτές τις εξαίρετα στημένες ιστορίες για να καταδείξουν πόσες υπερβάσεις μπορούν να γίνουν στον εσωτερικό κόσμο αλλά και σε εκείνον της γλωσσικής έκφρασης, όταν τα πάντα καταστρέφονται και καλούνται να αναδιατυπωθούν ή να δημιουργηθούν εκ νέου. Ως εκ τούτου, η απανθρωποποίηση που παρατηρείται γύρω μας δεν αφορά μονάχα αυτόν τον κόσμο αλλά και ένα φανταστικό σύμπαν σκαλωμένο πάνω σε ένα τεράστιο ψάρι, και μια αναποδογυρισμένη πόλη, της οποίας οι κυνικοί και εξαρτημένοι από την τεχνολογία κάτοικοι δεν θα έχουν κοιταχτεί ποτέ στα μάτια και δεν θα έχουν αγγιχτεί ποτέ, απορροφημένοι καθώς είναι στα κινητά και στις οθόνες τους (πόσο προφητική αναλογία με το τώρα;). Οι απόκρυφες αυτές και άκρως αλληγορικές ιστορίες συνδέουν την εναλλαγή μεταξύ ενός λιτού και ταυτόχρονα εξπρεσιονιστικού τρόπου έκφρασης με τον μαιανδρικό ελιγμό μιας συμβολικής αφήγησης που σίγουρα ξέρει τι θέλει – και το τολμά. Με έναν τρόπο που μοιάζει σχεδόν εραλδικός, αφού φτάνει μέχρι την καταγωγή του κόσμου, δεν υπάρχει κανένα ερώτημα που να μη στοιχειώνει την ουσία των ιστοριών της Κορνέτη, είτε αφορά την οικολογική συνείδηση, είτε τη θρησκευτική πίστη, είτε τη δημιουργία ή την ποίηση. Και είναι σίγουρα η τελευταία που δείχνει τον κοινό άξονα στον οποίο κινείται η κατεξοχήν ποιήτρια Έλσα Κορνέτη –την οποία μέχρι τώρα γνωρίζαμε από τις ποιητικές της συλλογές–, μετατρέποντας το

θέμα της εκφραστικής δημιουργίας σε ζήτημα ζωής ή θανάτου. Στην «Καπνισμένη», η συγγραφέας Ιζόλδη αυτοκτονεί πίνοντας αμέτρητες κούπες καφέ και καπνίζοντας μανιακά, ενώ στο «Μελάνι Πικρό» ένας άλλος συγγραφέας πνίγεται από το μελάνι, σαν τη σουπιά. Η αγωνία της δημιουργίας σε έναν κόσμο που μοιάζει ολοένα πιο παράταιρος φαίνεται να στοιχειώνει τη συγγραφέα, που πιστεύει ότι η απάντηση είναι η ποίηση, όποια κι αν είναι ερώτηση: θεραπευτική, ανένταχτη, χειμαρρώδης. Άλλωστε, αυτό που σώζει την πόλη που σαπίζει, στην ομώνυμη ιστορία, είναι ένα μυστικό κείμενο που αποτελείται «από ποιήματα παλιά, ποιήματα μεταφυσικά, λέξεις στρόγγυλες, παρηχήσεις ηδονικές, νοήματα συγκινητικά, όνειρα εξωσωματικά». Επίσης, στις ιστορίες της Κορνέτη δεν υπάρχουν άνθρωποι μοναχοί ή κοινωνικοί, μικρόθυμοι ή μεγαλόθυμοι, πετυχημένοι ή αποτυχημένοι, μόνο έτοιμοι για το ποιητικό θαύμα, σαν τον Ηλίθιο του Ντοστογιέφσκι ή σαν εκείνον τον ασήμαντο, αόρατο και ανύπαρκτο ήρωα από τις «Τελείες για μάτια», που «ήθελε ν’ ανοίγει διάπλατα τα χέρια και να στριμώχνει στην αγκαλιά του χρώματα χιλιάδες. Ήθελε να περπατά πάνω σε κοράλλια, σκορπώντας απόκοσμες ανταύγειες ομορφιάς». Τελικά, μπροστά στη δημιουργία –και αυτό είναι το μανιφέστο που υψώνει η Κορνέτη– είμαστε όλοι και όλες ίσοι. «Στεφανωμένη με ένα λεπτοδουλεμένο στεφάνι από σφιχτοδεμένα κλαράκια και φύλλα ιερής βελανιδιάς, η Μαίρη Σέλλεϋ, με τις τσέπες της γεμάτες κουμπιά και κλειδιά, ξέρει. Κουμπώνοντας μια πληγή, ξεκλειδώνει ένα άνθος».

Ε

ίναι σαφές ότι η Βίκυ Τσελεπίδου δεν φοβάται – όχι μόνο τη γραφή, με την οποία μπορεί να πειραματίζεται, φτάνοντάς τη στα όριά της, αλλά ούτε την απεραντοσύνη της ύλης, την οποία τολμά να κοιτάει κατάματα, θέτοντας τα μεγάλα ερωτήματα που ενίοτε ούτε φιλόσοφοι δεν τολμούν. Αν στα προηγούμενα βιβλία της άφησε έντονα το συγγραφικό της στίγμα, που σφραγίστηκε και από το βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών, θίγοντας κρίσιμα οντολογικά και ηθικά ζητήματα, στον Μεγάλο

Το «Νησί πάνω στο ψάρι και άλλες ευφάνταστες ιστορίες» της Έλσας Κορνέτη είναι μια σπάνια, αριστοτεχνικά πλεγμένη συλλογή ιστοριών που ουσιαστικά διαβάζεται ως ένα μυθιστόρημα κοινών μεταφυσικών και αλληγορικών αξιώσεων.

Σκύλο καταπιάνεται με το ανοιχτό ερώτημα του νοήματος της ζωής και των ορίων του χώρου και του χρόνου. Χωρίς να αρκείται στα όρια ενός συγκεκριμένου χώρου, που φαινομενικά ξεκινάει από το Λονδίνο και φτάνει στο Κολοράντο, τολμάει να μιλήσει για έναν Νέο Τόπο και κυρίως για μια Νέα Εποχή, για ένα οργουελικό σύμπαν, όπου οι άνθρωποι θα μεταφέρονται μετά τον θάνατό τους μέσω της κρυοσυντήρησης, καταψύχοντας ουσιαστικά τα κύτταρά τους. Παίρνοντας τη σκυτάλη από τον Ντελίλο, ο οποίος πρώτος είχε καταπιαστεί με το κρίσιμο ζήτημα της ανθρώπινης μεταφοράς σε μια νέα ζωή μέσω της κατάψυξης των κυττάρων, η Τσελεπίδου το χρησιμοποιεί ως αφορμή για να απαντήσει στο πιο κρίσιμο ερώτημα απ’ όλα: πού πάει ο άνθρωπος όταν «εξαφανίζεται» και όχι απλώς πεθαίνει και ποιο είναι ακριβώς το νόημα της θνητότητας και της ζωής; Η απάντηση δεν έρχεται με τρόπο κατηγορηματικό, επιβεβαιώνοντας ότι αυτό είναι το υπέρτατο πλεονέκτημα της λογοτεχνίας έναντι της επιστήμης και της φιλοσοφίας, αλλά στήνεται μεθοδικά και άκρως σκηνοθετικά μέσα από περιστατικά που αφορούν δύο παράλληλες ιστορίες: αυτήν της Μάριον, ενός δεκαπεντάχρονου κοριτσιού που μόλις έχει επανέλθει από την κρυοσυντήρηση σε ένα περίεργο κτίριο, όπου οι επίσης περίεργοι «ανακριτές» μιλούν μια αλλόκοτη γλώσσα, και αυτήν ενός ηλικιωμένου ζευγαριού, του κυρίου και της κυρίας Τζόουνς, που αποφασίζουν να δοκιμάσουν αυτήν τη νέα μέθοδο ως πέρασμα σε μια άλλη ζωή. Ενώ η μικρή Μάριον προσπαθεί να αντιληφθεί το νόημα της επαναφοράς, το ζεύγος, που υποφέρει από προβλήματα υγείας, προσπαθεί να μαντέψει τι σημαίνει το παράξενο ταξίδι τους για το μέλλον: αλήθεια, αξίζουν οι οικονομίες μιας ζωής για μια κατάσταση που δεν μπορεί καν να προβλεφθεί; Πώς θα είναι η μνήμη τους, που πρέπει να κρατηθεί άθικτη –γιατί τότε είναι που θα επέλθει ο θάνατος–, και τι ακριβώς θα βρουν όταν ξυπνήσουν; Ποια η σχέση των αποψυγμένων εαυτών με αυτό που ήταν πριν πεθάνουν; Σε τι γλώσσα θα επικοινωνούν και με ποιους ακριβώς χωροχρονικούς όρους; Ξεδιπλώνοντας όλο το ημερολογιακό χρονικό μέσα από μια αφήγηση που εναλλάσσεται ανάμεσα σε μέρες της εβδομάδας και μήνες, η συγγραφέας αφήνει με έμμεσο τρόπο να διαφανεί η απάντηση στα απανωτά ερωτήματα και στην εναγώνια, διαρκή μάχη της θνητότητας: αυτή αφορά τόσο τη δημιουργία, που αφήνει το ίχνος της στην ελάχιστη λεπτομέρεια, όπως τα αντικείμενα που φτιάχνει με τα τούλια από τις άπειρες μπομπονιέρες που μάζευε μια ζωή η κυρία Τζόουνς, όσο και την αγάπη. Κυρίως τον έρωτα, που μένει ανέπαφος, κυρίαρχος και επιβλητικός, για να θυμίζει πως το έργο Ρωμαίος και Ιουλιέτα, που υποσκάπτει με τρόπο διακειμενικό το μυθιστόρημα, δεν είναι απλώς ένα ακόμα έργο αλλά ο μοναδικός τρόπος για να κερδίσει ο άνθρωπος, κάθε άνθρωπος, την αθανασία. Αν, λοιπόν, η μικρή Μάριον φλέρταρε στα δεκαπέντε της κάπως πρώιμα, εξαιτίας ενός ανέφικτου έρωτα, με τον θάνατο, ο απόλυτα εφικτός έρωτας του ζεύγους Τζόουνς είναι που μετατρέπει το πανούργο αυτό μυθιστόρημα από science fiction αφήγημα σε ουσιαστική, τολμούμε να πούμε, νεο-ρομαντική λογοτεχνία. Εξάλλου, μόνο έτσι, τρέφοντας πίστη στη βαθιά, ανεξίτηλη αγάπη, μπορούμε να αντικρίσουμε το πιο λαμπρό αστέρι που ξεχωρίζει πιο πολύ απ’ όλα από τον Μεγάλο Σκύλο, δηλαδή από τον μεγάλο αστερισμό του νότιου ημισφαιρίου, γνωστό και ως Σείριο.

Τ

Το βιβλίο αυτό ίσως να μην είχε εκδοθεί στα ελληνικά αν δεν υπήρχε μια ομάδα γατιών δίπλα στον εκδότη, που μάλλον τον ανάγκασαν να πάρει την απόφαση. Έτσι, η ελληνική έκδοση του Ζωόπολις αφιερώνεται στην Γκρίζα και στον γιο της, στη Λευκή και στην Μπλάκι, στη Σάσα, στην Μπλουμ, που τις βλέπουμε και στο εξώφυλλο του βιβλίου, στη Ράστα, στον Μπλάκι και στον Σοφοκλή τον Α’. Η θεωρία για τα δικαιώματα των ζώων καλλιεργείται μέσα στους ακαδημαϊκούς κύκλους για περισσότερο από σαράντα χρόνια. Αλλά δεν έχει καμία απήχηση στην κοινωνία. Στα περισσότερα, αν όχι σε όλα τα πολιτιστικά συστήματα και τις θρησκείες τα ζώα είναι κατώτερα από τους ανθρώπους στην ιεραρχία. Οι δύο Καναδοί συγγραφείς θεωρούν ότι το κίνημα υπεράσπισης έχει μεν κερδίσει κάποιες μάχες, αλλά τελικά έχει χάσει τον πόλεμο. «Η απόλυτη έκταση της εκμετάλλευσης των ζώων συνεχίζει να γιγαντώνεται σε ολόκληρο τον πλανήτη και η περιστασιακή νίκη που αφορά τη μεταρρύθμιση των πλέον βάναυσων μορφών χρησιμοποίησης των ζώων αποτελεί απλώς μια ανώδυνη κριτική της συστημικής ανθρώπινης κακοποίησης τους» γράφουν η Ντόναλντσον και ο Κίμλικα. Στο κέντρο της θεωρίας των δύο Καναδών επιστημόνων είναι τρεις διαφορετικές κατηγορίες ζώων, με κριτήριο διάκρισης τη σχέση τους με τις πολιτικές κοινότητες των ανθρώπων. Από τη σχέση αυτή πηγάζουν οι διάφορες υποχρεώσεις απέναντι στα ζώα και, φυσικά, τα δικαιώματά τους. Την πρώτη κατηγορία αποτελούν τα εξημερωμένα ζώα, που αντιμετωπίζονται ως συμπολίτες, ως πλήρη μέλη μιας μεικτής κοινωνίας ανθρώπων και ζώων. Τη δεύτερη κατηγορία αποτελούν τα ζώα της άγριας φύσης, που έχουν δικαίωμα να σχηματίζουν τις δικές τους κοινότητες και να προστατεύονται από την αποικιοποίηση και την εισβολή στο περιβάλλον όπου ζουν. Την τρίτη κατηγορία αποτελούν τα ζώα «οριακής ταξινόμησης», που είναι μεν άγρια αλλά ζουν μέσα σε πόλεις και ανθρώπινους οικισμούς, όπως διάφορα πουλιά. Οι συγγραφείς θεωρούν αυτά τα ζώα μετοίκους. Έχουν δικαίωμα να

α πο to ν niko μπακουνακη

sue donaldson will kymlica

Ζωόπολις - Μια πολιτική θεωρία για τα δικαιώματα των ζώων Μτφρ.: Γρηγόρης Μολύβας Εκδόσεις Πόλις Σελ. 504

walton ford, the graf zeppelin, 2014 - aπό το βιβλίο «pancha tantra», taschen

ο πρώτο εξάμηνο του 2017 ζούσα στη Νέα Υόρκη. Απέναντι από το διαμέρισμα όπου κατοικούσα, στο Δυτικό Βίλατζ, ήταν η επισκοπιανή εκκλησία του Αγίου Ιωάννη στο Βίλατζ (St John’s in the Village), όπου πήγαινα συχνά για τις συναυλίες που δίνονταν εκεί. Μια Κυριακή, που ήταν Rogation Sunday for the blessing of the animals, πήρα μέρος στην παράκληση, περισσότερο από περιέργεια, για να δω τους ανθρώπους της γειτονιάς και τα ζώα τους. Είδα κυρίως σκυλιά και γάτες, αλλά η αιδεσιμότατη Γκουίνεθ Μέρφι κάλεσε όσους δεν είχαν έρθει με τα κατοικίδιά τους να δείξουν φωτογραφία του δικού τους ζώου στο κινητό τους, για να το ευλογήσει. Έδειξα τη φωτογραφία της Τσόκος, της 11χρονης, τότε, γάτας μας, και πήρα γραπτώς την ευλογία, σε ένα είδος διπλώματος. Ακριβώς έναν χρόνο μετά η Τσόκο αρρώστησε. Το πρώτο σύμπτωμα ήταν περίεργο: έπεφτε το τρίχωμά της, μαζί με κομμάτια δέρματος. Η κτηνίατρος είπε ότι επρόκειτο για αυτοάνοσο και άρχισαν οι διάφορες καλλιέργειες. Η μόνη ουσία που τη συνέφερε κάπως ήταν η κορτιζόνη. Στο μεταξύ, έχανε τρίχωμα, δέρμα, δεν μπορούσε να σηκωθεί αν δεν τη βοηθούσες και, ενώ είχε απίστευτη όρεξη, τα έβγαζε όλα. Συζήτησα με την κτηνίατρο για ευθανασία. Μου είπε ότι δεν είχε δικαίωμα να το κάνει αν δεν είχαμε τα αποτελέσματα όλων των εξετάσεων, κυρίως της βιοψίας. Όταν ήρθαν τα αποτελέσματα, μετά από κάποιες μέρες που φάνηκαν αιώνας, έδειξαν επιθετικό καρκίνο στο πάγκρεας που άφηνε στην Τσόκο ελάχιστες μέρες ζωής. Τότε ήταν που σκέφτηκα για πρώτη φορά ότι το ζώο αυτό ήταν κανονικά μέλος της οικογένειας, με δικαιώματα στην περίθαλψη και την υγεία, ακριβώς όπως και τα δικά μου. Τέσσερα χρόνια μετά διαβάζω το βιβλίο Ζωόπολις - Μια πολιτική θεωρία για τα δικαιώματα των ζώων της Σου Ντόναλντσον και του Γουίλ Κίμλικα, πολιτικών φιλοσόφων στο Πανεπιστήμιο Κουίνς του Οντάριο, στον Καναδά, όπου η κοινότητα ανθρώπων και ζώων πηγαίνει πέρα από τη φιλοζωία και την ηθική και θεμελιώνεται στην πολιτική και στα δικαιώματα.

Οι συμπολίτες μας, τα ζώα Για το βιβλίο «Ζωόπολις - Μια πολιτική θεωρία για τα δικαιώματα των ζώων» των Σου Ντόναλντσον και Γουίλ Κίμλικα που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πόλις.

απολαμβάνουν ασφάλεια, αλλά δεν έχουν τα πλήρη δικαιώματα που απορρέουν από την ιδιότητα του πολίτη, όπως τα ζώα της πρώτης κατηγορίας. Ποια είναι, όμως, τα δικαιώματα αυτά; Ας πάρουμε την περίπτωση των εξημερωμένων ζώων. Ένα από τα δικαιώματά τους είναι η «βασική κοινωνικοποίηση». «Τα ζώα, όπως τα ανθρώπινα βρέφη, έρχονται στον κόσμο έτοιμα να μάθουν, έτοιμα να εξερευνήσουν, έτοιμα να βγάλουν άκρη με τους κανόνες, έτοιμα να βρουν τη θέση τους» γράφουν οι συγγραφείς. Ένα άλλο δικαίωμά τους είναι να προστατεύονται από βλάβες που μπορούν να τις προκαλέσουν οι άνθρωποι, άλλα ζώα, ατυχήματα αλλά και φυσικές καταστροφές. Ένα τρίτο δικαίωμα έχει σχέση με τη χρησιμοποίηση της εργασίας του, αν μάλιστα λάβουμε υπόψη μας ότι «το πρόβλημα δεν είναι ότι επωφελούμαστε από τα ζώα αλλά ότι σχεδόν πάντοτε αυτό το κάνουμε εις βάρος τους». Η ιατρική περίθαλψη είναι ένα ακόμη δικαίωμα: «περιλαμβάνει την αποδοχή του ίσου δικαιώματός τους στους πόρους της κοινότητας και στις κοινωνικές βάσεις της ευζωίας». Οι συγγραφείς παραδέχονται ότι τα εξημερωμένα ζώα, τόσο τα λεγόμενα «εκμετάλλευσης» όσο και τα λεγόμενα «συντροφιάς», υπόκεινται σε μεγάλο αριθμό κτηνιατρικών παρεμβάσεων, αλλά αυτό γίνεται μάλλον προς το συμφέρον των ανθρώπων που θέλουν να τα κάνουν πιο παραγωγικά, πιο υπάκουα, πιο ελκυστικά. Υπάρχουν, φυσικά, δικαιώματα της συνουσίας και της αναπαραγωγής, της διατροφής αλλά και της πολιτικής αντιπροσώπευσης. Το τελευταίο είναι πολύ σημαντικό, γιατί τα ζώα πρέπει να αντιπροσωπεύονται και να λαμβάνονται υπόψη σε σχεδιασμούς που τα αφορούν. Δηλαδή πρέπει να λαμβάνονται υπόψη στους χωροταξικούς σχεδιασμούς των δήμων, στην πολιτική προστασία, στη Δικαιοσύνη, στις κοινωνικές υπηρεσίες κ.λπ. Το βιβλίο κλείνει με σημείωμα του μεταφραστή Γρηγόρη Μολύβα, καθηγητή στο τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αθηνών, όπου τίθενται ζητήματα απόδοσης στα ελληνικά όρων της φιλοσοφίας και της πολιτικής θεωρίας. Έχει ενδιαφέρον η σκέψη του για το πώς αποδίδoνται, για παράδειγμα, οι όροι «liminal animals» και «denizenship» και μέσα από ποιους μηχανισμούς σκέψης και συσχετισμών φτάνει στην απόδοση «ζώα οριακής ταξινόμησης», για το πρώτον όρο, και «ιδιότητα του μετοίκου», για τον δεύτερο. Το εγχείρημα είναι ακόμη πιο δύσκολο, καθώς η γλώσσα που χρησιμοποιείται στο πλαίσιο μιας πολιτικής θεωρίας για τα δικαιώματα των ζώων μπορεί να μας ξενίζει. «Πώς θα μου φανεί να διαβάσω για μια κότα-πολίτη ή πολίτιδα;» αναρωτιέται ο μεταφραστής, προφανώς για λογαριασμό όλων μας. Αλλά, όπως γράφει ο ίδιος, «η πολιτική φιλοσοφία μπορεί και πρέπει να ασχολείται με το τι δεν είναι αδύνατο και όχι με το τι είναι συνηθισμένο». Μπορεί η Ζωόπολις να μοιάζει με ουτοπία. Αλλά οι δύο συγγραφείς μάς κάνουν να αισιοδοξούμε, καθώς παρουσιάζουν στοιχεία που δείχνουν ότι οι άνθρωποι ψάχνουν να βρουν νέους τρόπους για να συνδεθούν με τα ζώα τους. Ένας απ’ αυτούς; Όλο και περισσότεροι περιγράφουν τους δικούς τους σκύλους και γάτες ως πλήρη μέλη της οικογένειας και απαιτούν πρόσβαση στην περίθαλψη, στις υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης, στον δημόσιο χώρο.

Book

ΔΟΚΙΜΙΟ

ΑΛΛΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Στο ελβετικό καντόνι της Ζυρίχης έχει θεσμοθετηθεί η υπηρεσία του «συνηγόρου των ζώων». Αντιπροσωπεύει τα ζώα στο δικαστήριο, με την εντολή να επικεντρώνεται στην ευζωία τους παρά στην περιβαλλοντική αειφόρο ανάπτυξη.

4.2.21 – lifo

39

Theater

ΟΠΕΡΑ

Η Candy Candy κλαίει ακόμη για τον Anthony Mε αφορμή την όπερα «Ο θάνατος του Άντονυ», που ανεβαίνει στην Εθνική Λυρική Σκηνή, σε λιμπρέτο του Γιάννη Φίλια και σκηνοθεσία του Δημήτρη Καραντζά, ανατρέχουμε στην ιστορία του θρυλικού άνιμε και σε έναν από τους πιο αδικοχαμένους ήρωες της παιδικής μας ηλικίας.

απ ο τη μαρια παππα

40 lifo – 4.2.21

Η

«Κάντυ Κάντυ» δεν ήταν το πρώτο άνιμε που προβλήθηκε στη χώρα μας, ήταν όμως αυτό που χαράχτηκε περισσότερο στη μνήμη όσων το παρακολούθησαν τη δεκαετία του ’80. Αν και στη σημερινή γενιά των social media είναι δύσκολο να περιγράψει κανείς τι σήμαινε η «Κάντυ Κάντυ» για όσους/-ες μεγάλωσαν μαζί της, ας πούμε ότι εκείνη την περίοδο συμβόλιζε ό,τι πιο ακραίο και αθώο μπορούσε να πετύχει κανείς στην ελληνική τηλεόραση. Και την παρακολουθούσαν αγόρια και κορίτσια, μικροί και μεγάλοι.

Για το ανυποψίαστο κοινό που τότε είχε ελάχιστη επαφή με τη σκληρότητα των άνιμε, οι συναισθηματικές περιπέτειες της ορφανής Κάντυ με τις ξανθές μακριές μπούκλες, τα καταπράσινα μάτια και το γεμάτο φακίδες πρόσωπο έδιναν αφορμή για άφθονο δράμα και κλάμα. Η «Κάντυ» μοιαζε περισσότερο με ενήλικη σαπουνόπερα κινουμένων σχεδίων, παρά με παιδικό πρόγραμμα. Σαν μια άλλη Πολυάννα, ήταν μια δωδεκάχρονη πιτσιρίκα γεμάτη αισιοδοξία και θετικότητα, παρά τα φρικτά που της συνέβαιναν καθώς ενηλικιωνόταν – η δημιουργός της φρόντισε να ξεπαστρέψει νωρίς έναν από τους βασικούς

πρωταγωνιστές της σειράς και τον πρώτο μεγάλο έρωτα της ηρωίδας, τον Άντονυ. Η Candice «Candy» White Ardley γεννήθηκε το 1975 μέσα από τις σελίδες ενός μυθιστορήματος της Keigo Nagita, που τότε υπέγραφε με το ψευδώνυμο Kyoko Mizuki. Σχεδόν ταυτόχρονα με το μυθιστόρημα, η συγγραφέας άρχισε να ετοιμάζει το μάνγκα σε συνεργασία με τη mangaka (εικονογράφο) Yumiko Igarashi. Έναν χρόνο μετά μεταφέρθηκε στη μικρή οθόνη σε μορφή κινουμένων σχεδίων. Η σειρά ολοκληρώθηκε σε 115 επεισόδια των 25 λεπτών. Και το μάνγκα και το άνιμε ολοκληρώθηκαν το 1979, ενώ ακολούθησαν και τέσσερις ταινίες μικρού μήκους που δεν προβλήθηκαν ποτέ στην Ευρώπη. Πέντε χρόνια μετά, το 1984, η σειρά «Κάντυ Κάντυ» έκανε πρεμιέρα στην EΡΤ. Κάθε εβδομάδα προβαλλόταν και ένα καινούργιο επεισόδιο και η σειρά ολοκληρώθηκε το 1987. Είχε τόσο μεγάλη τηλεθέαση και τόσο φανατικό κοινό, που παράλληλα με την προβολή της στην ΕΡΤ, είχε κυκλοφορήσει και το μάνγκα, κάτι πρωτόγνωρο για τα δεδομένα της εποχής. Αυτό που πουλούσαν τότε στα περίπτερα ήταν μια ιταλική βερσιόν του ορίτζιναλ, του οποίου οι Ιταλοί του είχαν αλλάξει στην κυριολεξία τα φώτα. Εκτός του ότι είχαν χρωματίσει τις σελίδες του –τα μάνγκα είναι ασπρόμαυρα–, αντί για 84 τεύχη, που ήταν το ιαπωνικό, έβγαλαν 125. Και επειδή δεν τους άρεσε το τέλος, σχεδίασαν εκ νέου σκηνές όπως τους βόλευε και έβαλαν την Κάντυ να «καταλήγει» με αυτόν που προτιμούσαν οι Ιταλίδες, το «κακό» αγόρι της σειράς, τον Τέρυ. Στην πραγματικότητα, η Mizuki δεν έδωσε ποτέ ένα οριστικό τέλος στην ιστορία, ούτε στο άνιμε ούτε στα βιβλία. Το 2010, στο Candy Candy Final Story, το τελευταίο βιβλίο που έγραψε με ηρωίδα την Κάντυ, την έδειχνε στα 30 της, στο πλευρό ενός άνδρα που μπορεί να ήταν ο Τέρυ, μπορεί ο Άλμπερτ, μπορεί και κάποιος άλλος. Κανείς δεν γνωρίζει, επειδή η Mizuki δεν άφηνε την παραμικρή υπόνοια για την ταυτότητά του. Το άνιμε προβλήθηκε ολόκληρο στην κρατική τηλεόραση άλλες δύο φορές, ενώ τα πρώτα 12 επεισόδια κυκλοφόρησαν σε 3 βιντεοκασέτες στα τέλη της δεκαετίας του ’80, με διαφορετική μεταγλώττιση – αν και η Ματίνα Καρρά διατήρησε τον ρόλο της Κάντυ. Η τελευταία φορά που η «Κάντυ» προβλήθηκε στην ελληνική τηλεόραση ήταν στον ΣΚΑΪ, στα μέσα της δεκαετίας του ’90, με διαφορετική μεταγλώττιση, αλλά κι αυτή έμεινε μισή, γιατί διακόπηκε απότομα στο 50ό επεισόδιο εξαιτίας της δικαστικής διαμάχης που προέκυψε εκείνη την περίοδο μεταξύ της Mizuki και της Igarashi για τα δικαιώματα του άνιμε. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να απαγορευτεί η προβολή της σειράς σε όλο τον πλανήτη. Ο δικαστικός αγώνας κράτησε χρόνια, με τις δύο πρώην συνεργάτιδες να μην καταλήγουν ποτέ σε κοινή συμφωνία, ανταλλάσσοντας βαριές κατηγορίες. Τελικά, το δικαστήριο αποφάσισε υπέρ της Mizuki, που όμως είχε κουραστεί και απογοητευτεί πολύ για να ασχοληθεί ξανά με το συγκεκριμένο έργο. Παρά το άδοξο τέλος της «Κάντυ», ένας άλλος χαρακτήρας έχει «στοιχειώσει», απ’ ό,τι φαίνεται, τους οπαδούς της, χρόνια μετά την ενηλικίωσή τους, και έχει αντέξει στο πέρασμα του χρόνου. Στη νέα όπερα του Χαράλαμπου Γωγιού, που κάνει πρεμιέρα στις 21 Φεβρουαρίου

στην Εθνική Λυρική Σκηνή, σε λιμπρέτο του Γιάννη Φίλια και σκηνοθεσία του Δημήτρη Καραντζά, το επίκεντρο είναι ο Άντονυ – ο οποίος μπορεί να σκοτώθηκε νωρίς στο άνιμε, αλλά μετατράπηκε σε σύμβολο για όλα τα αγόρια που ντρέπονταν να πουν πως έκλαιγαν με την «Κάντυ Κάντυ». Για τον Δημήτρη Καραντζά, που σκηνοθετεί τον Θάνατο του Άντονυ, η «Κάντυ Κάντυ» αποτελεί μια γλυκόπικρη ανάμνηση από τα ’80s. «Νομίζω ότι ήταν τομή για την εποχή, μια σειρά κινουμένων σχεδίων που δεν ωραιοποιούσε μόνο τις καταστάσεις αλλά τολμούσε να δείξει πιο ωμά πλευρές της ζωής. Η όπερα είναι περισσότερο μια αναρώτηση γύρω από τον άντρα – πώς επηρέασε δύο φανατικούς θεατές της σειράς ο θάνατος του αντρικού προτύπου: τι σήμανε για τη δική τους ενηλικίωση, τη δική τους συμφιλίωση με τον θάνατο, τον τρόπο που σχετίζονται με το γυναικείο φύλο, τα όρια της δικής τους βαθιάς φιλίας». Η ιδέα προέκυψε πάνω σε μια συζήτηση του Χαράλαμπου Γωγιού με τον λιμπρετίστα Γιάννη Φίλια. «Τέλη του 2004 ή αρχές του 2005. Ήμασταν γύρω στα 28 και η ευφορία στην οποία βρισκόταν η Αθήνα μετά τους Ολυμπιακούς μάς “προέτρεπε” επίμονα και εμμονικά να χαρούμε, να πλουτίσουμε και να κατακτήσουμε τον κόσμο (πού να ξέραμε τι ερχόταν). Εν τέλει, το έργο που σκεφτήκαμε έχει να κάνει με δυο άνδρες που φαντασιώνονται πως πιάνουν τη ζωή από τα κέρατα και καταλήγουν να καταστρέφουν τους εαυτούς τους». Όσον αφορά το άνιμε, θυμάται ακριβώς την πρώτη φορά που ήρθε σε επαφή με αυτό. « Ήταν ένα απόγευμα του 1984, που κοιμόμουν μετά το σχολείο (πρέπει να πήγαινα τότε στη Β’ ή τη Γ’ Δημοτικού) και η μητέρα μου με ξύπνησε για να μου ανακοινώσει ότι σε λίγο ξεκινούσε στην ΕΡΤ ένα νέο παιδικό με τίτλο “Κάντυ Κάντυ”, που μπορεί να με ενδιέφερε. Τι διάολο σκεφτόταν η μαμά μου, δεν ξέρω» αναφέρει σήμερα. «Δεν νομίζω πως είχα δει άλλοτε σε παιδική σειρά τόσο ακομπλεξάριστο συναίσθη-

μα, τόσο δάκρυ, τόσους έρωτες, χωρίς την παραμικρή υποψία ειρωνείας. Θυμάμαι πως όλος αυτός ο συναισθηματικός καταιγισμός μού προκαλούσε μεγάλη αμηχανία, ώσπου κάναν χρόνο μετά ανακάλυψα την όπερα – αυτή κι αν είναι βουτηγμένη στο ακομπλεξάριστο συναίσθημα! Κυρίως με ενδιέφερε η τραυματική σκηνή του θανάτου του Άντονυ στο τέλος του 24ου επεισοδίου. Ήταν ένα μεγάλο σοκ για τη γενιά μου, ανάλογο με αυτό του θανάτου της μητέρας του Μπάμπι για μια προηγούμενη γενιά ή του θανάτου του Μουφάσα για μια επόμενη. Μια ανατριχιαστική έκθεση, διά της ποπ κουλτούρας, στο ανεπίστρεπτο και το συντριπτικό των μεγάλων συμβάντων της ζωής». Ο Χαράλαμπος Γωγιός περιγράφει πώς ο Άντονυ έπεσε θύμα διαφόρων ακόμη «ατυχημάτων», ακόμα και μετά την πρώτη, μοιραία πτώση από το άλογο. «Η πρώτη απόπειρα σύνθεσης στα τέλη της δεκαετίας του 2000 διακόπηκε ουσιαστικά από την έλευση της οικονομικής κρίσης, που εκτροχίασε τις συνθήκες παραγωγής, στις οποίες ήλπιζα τότε, και με ώθησε σε έναν κύκλο πιο επίκαιρων, πολιτικών έργων, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Επέστρεψα στον Άντονυ στα μέσα της προηγούμενης δεκαετίας, στο γόνιμο πλαίσιο που πρόσφερε η νεοσυσταθείσα τότε Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ. Ο αρχικός προγραμματισμός για το 2019 διαταράχτηκε από την αρρώστια και τον θάνατο του πατέρα μου, που με απέσπασαν για ένα σοβαρό διάστημα από τη γραφή. Κατόπιν, το 2020 προέκυψε ο νέος κορωνοϊός. Ωστόσο, όπως είπε και ένας ψυχαναλυτής, το σημαντικό δεν είναι πόσες φορές ο Άντονυ πέφτει από το άλογο αλλά πόσες φορές ξανασηκώνεται!»

ΙΝΦΟ Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΑΝΤΟΝΥ Χαράλαμπος Γωγιός 21, 26, 27/2/21 4, 6, 7/3/21 Εναλλακτική Σκηνή Εθνικής Λυρικής Σκηνής / Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος Ώρα έναρξης: 20:30 (Κυριακή: 19:00) Λιμπρέτο: Γιάννης Φίλιας, Χαράλαμπος Γωγιός Μουσική διεύθυνση: Χαράλαμπος Γωγιός Σκηνοθεσία: Δημήτρης Καραντζάς Σκηνικό: Άρτεμις Φλέσσα Κοστούμια: Ιωάννα Τσάμη Φωτισμοί: Αλέκος Αναστασίου Προγραμματισμός ζωντανών ηλεκτρονικών: Πάνος Ηλιόπουλος Ερμηνεύουν: Γιώργος Ιατρού, Βασίλης Καβάγιας, Μαρισία Παπαλεξίου www.nationalopera.gr 4.2.21 – lifo

41

A ΦΙ Ε ΡΩ ΜΑ

Ιταλική κουζίνα στο σπίτι σου

6 ΕΣΤΙΑΤΌΡΙΑ ΠΟΥ ΚΆΝΟΥΝ DELIVERY Ή ΔΙΑΘΈΤΟΥΝ ΥΠΗΡΕΣΊΑ TAKE-AWAY ΚΑΙ ΞΈΡΟΥΝ ΑΠΌ ΙΤΑΛΙΚΌ ΦΑΓΗΤΌ! από τη λινα ιντζεγιαννη. φωτογραφίες: γιώργος αδάμος

42 lifo – 4.2.21

Cupola

Ένα γευστικό ταξίδι που θα κάνεις από το σπίτι σου. Μπορεί το ταξίδι που ονειρευόσουν στην Ιταλία να μένει για λίγο ακόμα στα σχέδια, αλλά αυτό δεν σημαίνει πως δεν μπορείς να απολαύσεις ένα μέρος της ιταλικής κουλτούρας, που δεν είναι άλλο από την κουζίνα της. Το αγαπημένο Cupola, που σύστησε στην Αθήνα την έννοια της ναπολιτάνικης πίτσας, έρχεται στον χώρο σου και φέρνει μαζί του τις αυθεντικές ιταλικές γεύσεις που λάτρεψες, και μάλιστα σε βιοδιασπώμενες συσκευασίες από ζαχαροκάλαμο, αποδεικνύοντας πως, όταν η υψηλή ποιότητα είναι μέρος της φιλοσοφίας, η προστασία του περιβάλλοντος γίνεται προτεραιότητα. Ανάμεσα στις επιλογές που θα βρεις αποκλειστικά μέσα από την πλατφόρμα του Wolt μπορείς να επιλέξεις μία από τις περίφημες πίτσες με το ζυμάρι που ωριμάζει για 72 ώρες, προσφέροντας μια πολύ λεπτή ζύμη που διατηρεί την απαραίτητη υγρασία. Η Margherita Bufala παραμένει must

επιλογή, ενώ πρέπει να δοκιμάσεις οπωσδήποτε την Pancetta e Brocoletti με ανθούς μπρόκολου και πανσέτα. Τα κανελόνια στην πιο αυθεντική τους εκδοχή, με καπνιστή mozzarella di bufala, θα σε ενθουσιάσουν, ενώ η Bucatini Carbonara είναι ένα πιάτο που θα σε ταξιδέψει στην ιταλική καθημερινή γαστρονομία. Όλες οι συνταγές παρασκευάζονται με εκλεκτά αυθεντικά ιταλικά υλικά (ξέχνα το «τύπου Ιταλίας»), από τα τυριά και τα αλλαντικά μέχρι τη σάλτσα ντομάτας San Marzano. Εκτός από καθημερινή απόλαυση, το Cupola αναλαμβάνει να δώσει γεύση και σε μια πιο ιδιαίτερη περίσταση, προσφέροντας, μαζί με τα πιάτα, επιλογές οίνων ή κοκτέιλ aperitivi που θα συμπληρώσουν το γαστρονομικό σου ταξίδι. Ένα ταξίδι στην Ιταλία που θα κάνεις από τον χώρο σου κάθε φορά που αναζητάς μια συναρπαστική γεύση να σου θυμίσει την έννοια της απόλαυσης.

Σε σερβίρει στον χώρο σου, με τον δικό του μοναδικό τρόπο. Το Mario & Luigi, γνωστό ως «The Eatalians», είναι από μόνο του μια πρόταση γεύσης που φέρνει τη γαστρονομία της Ιταλίας στα νότια προάστια. Με ξεχωριστές επιλογές από τη Νάπολη μέχρι το Μιλάνο, ο σεφ Νίκος Σωτηρόπουλος εμπνεύστηκε το μενού, συνδυάζοντας τα ιστορικά ιταλικά μονοπάτια με μοντέρνες νότες. Με τον παραδοσιακό ναπολιτάνικο ξυλόφουρνο να δεσπόζει στον χώρο, οι ανεπανάληπτες μυρωδιές σε προϊδεάζουν για το μαγευτικό ταξίδι γεύσεων που θα ακολουθήσει! Σε ένα αυθεντικό ιταλικό γεύμα όλα αρχίζουν με τα antipasti! Μust-try επιλογή αποτελεί το Suppli al Ragu! Συνέχεια στη γευστική πανδαισία δίνει η γνωριμία σου με τις Ιταλίδες

πριγκίπισσες σε ένα μοναδικό δείπνο, ξεκινώντας από την Gustina με κρέμα τρούφας, χωρίς να παραβλέψεις την αρωματική Beatrice με ραγού μοσχάρι! Αν θες στα πιάτα σου μια γευστική θαλπωρή, στην κατηγορία των ζυμαρικών προτείνουμε το Chiara Papardelle αλλά και το Gabriella Gnocchi Ricotta, απευθείας από την Ιταλία στην καρδιά σου! Και... όταν η ίδια ομάδα του Mario & Luigi σού προσφέρει τη γεύση και την τέχνη της στο σπίτι σου, το αποτέλεσμα δεν μπορεί παρά να είναι απολαυστικό! Αν, πάλι, στην αναζήτησή σου η πυξίδα σου σε οδηγήσει στην Ηλιούπολη για #ΤakeΑway, το Eatalians σού κλείνει το μάτι με το μότο «take it cheesy»!

Ελ. Βενιζέλου 190, Ηλιούπολη, 210 9957953, www.eatalians.gr, Facebook: marioandluigieatalians, Instagram: mario_luigi_eatalians

Iταλική κουζίνα

Mario & Luigi, the Eatalians

Ευφορίωνος 13, Παγκράτι, 211 4117444, www.cupola.gr, FB: cupolatrattoria, Instagram: cupola_trattoria, Delivery αποκλειστικά μέσω Wolt.

4.2.21 – lifo

43

Ovio

A ΦΙ Ε ΡΩ ΜΑ

O Πάνος Ιωαννίδης δημιουργεί γεύσεις που θα σε βγάλουν από τη μονοτονία. Οι μοναδικές γαστρονομικές προτάσεις του Pranzo by Ovio, που δημιούργησε ο σεφ Πάνος Ιωαννίδης, σε περιμένουν στο ίδιο σημείο, μόλις οι βόλτες, οι αγκαλιές και τα φιλιά επιστρέψουν στη ζωή μας. Μέχρι τότε, η κουζίνα του αγαπημένου food spot που μας σύστησε ο κριτής του «MasterChef» ετοιμάζει καθημερινά casual προτάσεις οι οποίες έρχονται στον χώρο σου για να σε βγάλουν από τη γευστική μονοτονία. Οι πίτσες του Pranzo ξυπνούν τις αισθήσεις με τον συνδυασμό των υλικών τους και σε προκαλούν να τις δοκιμάσεις όλες. Από τη λιτή Asparagi μέχρι την εξαιρετική Carbonara Zaferano με πανσέτα και σαφράν και από τη Salciccia Lahmacun με μυρωδικά μέχρι τη Marinara, ό,τι κι αν επιλέξεις θα σε κάνει να νιώσεις πως γνωρίζεις την κατηγορία «πίτσα» μέσα από μια νέα οπτική. Στη λογική του μοιράσματος θα βρεις τις Polpette, μια ιταλική εκδοχή για

κεφτεδάκια που συνοδεύονται από πουρέ πατάτας, αλλά και τα Arancini, τηγανητές κροκέτες από ριζότο με trifolata μανιταριών. Στα must του μενού, που έχει την ονομασία «Pranzo, a project by Ovio», μπορείς να απολαύσεις μοναδικές σούπες που θα ζεστάνουν τις δύσκολες μέρες του χειμώνα. Προτάσεις όπως η zuppa di porro –βελουτέ πράσου και πατάτας και φρέσκο baby σπανάκι, πανσέτα και chives– ή η βελουτέ ψαρόσουπα με φιλέτο λαβράκι και λάδι από chorizo εναλλάσσονται με άλλες συνταγές, παρουσιάζοντας κάθε εβδομάδα κάτι διαφορετικό. Η ιταλική κουζίνα «πειράζεται» ελαφρώς, χρησιμοποιώντας εκλεκτά υλικά από Ιταλία και Ελλάδα σε συνδυασμούς που επαναφέρουν την απόλαυση της γαστρονομίας. Κι αυτήν τη φορά η απόλαυση σε βρίσκει στον χώρο σου, αποδεικνύοντας πως τίποτα δεν θα σε κρατήσει μακριά από την αυθεντική γεύση.

44 lifo – 4.2.21

Mo's Kitchen Bar

Iταλική κουζίνα

Απόλλωνος 4, Σύνταγμα, 211 4115755, www.ovio.gr, Facebook: Ovio Athens, Instagram: ovioathens, Delivery αποκλειστικά μέσω Wolt και efood.

Γεύσεις για κάθε στιγμή της ημέρας με έμπνευση από Ιταλία. Μετά το επιτυχημένο εγχείρημα του Γυροπιτούλη, οι δημιουργοί του γνωστού πλέον ψητοπωλείου διέκριναν την ανάγκη για μια νέα πρόταση, με ιταλικές επιρροές και γεύσεις. Τον Οκτώβριο του 2019 άνοιξε τις πόρτες του το Mo’s Kitchen Bar, που ήρθε για να καλύψει το κενό που υπήρχε στην ευρύτερη περιοχή του Κολωνού, προσφέροντας φρέσκια πίτσα, ψημένη σε παραδοσιακό ξυλόφουρνο, φρεσκομαγειρεμένα ζυμαρικά, ορεκτικά και σαλάτες που καλύπτουν όλο το φάσμα των γεύσεων. Εκτός από τις μοναδικές συνταγές, το Mo’s Kitchen ξεχώρισε και για την άριστη ποιότητα των πρώτων υλών, τις πληθωρικές ποσότητες και τις προσιτές τιμές σε έναν ζεστό χώρο που σε κάνει να νιώθεις ότι βρίσκεσαι κάπου αλλού. Αυτή

η αίσθηση οφείλεται στη δουλειά του αρχιτεκτονικού γραφείου Kostas Chadios Αrchitects, το οποίο σχεδίασε ένα μικρό διαμάντι για την περιοχή. Στην οδό Τηλεφάνους 13, εκτός από τις ιταλικές γεύσεις, μπορεί κάποιος να δοκιμάσει απολαυστικό καφέ, κρέπες και βάφλες, καθώς και ένα πλούσιο brunch menu για κάθε στιγμή της ημέρας. Στο μενού, που επιμελείται ο executive chef Μάριος Ντούρος και η ομάδα του, μπορείς να βρεις προτάσεις που θα σε ενθουσιάσουν, γεμίζοντας με γεύση την καθημερινότητα. Το Mo’s Kitchen φέρνει στον χώρο σου όλες τις εξαιρετικές γεύσεις του με διανομή ή προσφέροντας με take-away ό,τι επιλέξεις, τηρώντας στο μέγιστο τα πρωτόκολλα του ΕΟΔΥ.

Τηλεφάνους 13, Κολωνός, 210 5120242 Facebook: Mo’s Kitchen, Instagram: mos_kitchen_kolonos

ITALIAN COMFORT FOOD

One

Ιταλικές γεύσεις από το πρωί μέχρι το βράδυ. Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους σου αρέσει η ιταλική κουζίνα, υπάρχει όμως ένας καλός λόγος που μπορεί να κάνει τις ιταλικές γεύσεις κομμάτι της καθημερινότητας, και μάλιστα από το πρωί μέχρι το βράδυ. Το One είναι το italian comfort food spot που θα σου θυμίσει τη φροντίδα της σπιτικής κουζίνας μέσα από προτάσεις όπου πρωταγωνιστούν τα αγνά υλικά και η ιταλική κουζίνα. Ανάμεσα στις επιλογές του μενού θα βρεις αρωματικό καφέ και εξαιρετικές προτάσεις πρωινού ή brunch που σε συνοδεύουν κάθε στιγμή της ημέρας. Τα χειροποίητα καλτσόνε, τα κλασικά pizzetti αλλά και τα παραδοσιακά πανίνι συνδυάζονται με φρέσκους χυμούς και ροφήματα, ενώ στον κατάλογο θα βρεις και combo σε μοναδικές

προσφορές που θα αλλάξουν την πρωινή σου γευστική συνήθεια. Οι πίτσες του One, όλες χειροποίητες με συνδυασμούς εκλεκτών υλικών, θα σε κάνουν φανατικό. Από την κλασική Margherita μέχρι την Bolognese, ό,τι κι αν δοκιμάσεις θα νιώσεις την αξία των καλών πρώτων υλών και των χειροποίητων παρασκευών. Για συγκεκριμένους κωδικούς μπορείς να απολαύσεις την προσφορά 1+1 δώρο που ισχύει κάθε Δευτέρα ή να επιλέξεις όποια πίτσα θέλεις με έκπτωση 20% για κάθε παραγγελία take-away. Στις γλυκές επιλογές, must είναι η πίτσα με πραλίνα φουντουκιού και μπισκότο, που θα κλείσει το γεύμα σου έτσι όπως του αξίζει. All-day ιταλική απόλαυση που απευθύνεται σε όλους, δημιουργώντας τη γευστική παράδοση Νο 1.

Βιωματική κουζίνα που επανασυστήνει την ιταλική παράδοση.

H λέξη «Monzù» από μόνη της σε καλεί να την ανακαλύψεις. Όταν διαπιστώσεις πως αναφέρεται στους Ιταλούς επαγγελματίες σεφ που εκπαιδεύτηκαν στη Γαλλία κατά τη διάρκεια του δέκατου όγδοου και του δέκατου ένατου αιώνα και καθόρισαν αυτό που γνωρίζουμε σήμερα ως ιταλική παραδοσιακή γεύση, έχεις ήδη μια εικόνα για την εμπειρία που σε περιμένει στο casual fine dining Monzù. Ένας ιδιαίτερος χώρος, που πρόσφατα άνοιξε τις πόρτες του σε ένα διατηρητέο αρχοντικό της Κηφισιάς του δέκατου ένατου αιώνα, παρουσιάζει τη φιλοσοφία της βιωματικής κουζίνας μέσα από την ιδιαίτερη ματιά του ταλαντούχου Έλληνα σεφ Γιάννη Λιόκα (Stories Urban Bistronomy, Hide & Seek). Στο μενού, που περιλαμβάνει περίπου είκοσι πιάτα, τα υλικά, μέσα από ιδιαίτερες τεχνικές, μετουσιώνουν τις αναμνήσεις σε συνταγές που έχουν μια ξεχωριστή ιδιοσυγκρασία. Starters, πίτσες, ριζότι και κυρίως πιάτα προσεγγίζουν την ιτα-

λική παραδοσιακή κουζίνα, παραλλάσσοντας, πειράζοντας και επανασυστήνοντας κλασικές γεύσεις, πάντα με βάση τα εκλεκτά υλικά, τα φρέσκα ζυμαρικά και το χειροποίητο ζυμάρι. Και μέχρι να μπορείς να απολαύσεις και πάλι τις μοναδικές προτάσεις του Monzù στον ζεστό χώρο ή στον κατάφυτο κήπο του 317Β στη λεωφόρο Κηφισίας, αυτές έρχονται στον χώρο σου με delivery ή take-away, για να σου προσφέρουν την απόλαυση της ιταλικής γαστρονομίας. Στο μενού θα βρεις μια σειρά από κλασικές πίτσες στην πιο elegant εκδοχή τους, pasta και ριζότι, αλλά και κυρίως πιάτα που θα σε εκπλήξουν με τη γευστική τους προσωπικότητα. Μην παραλείψεις να δοκιμάσεις την Agnolotti del plin carbonara, τα Linguine Gamberi και τα χοιρινά μάγουλα. Γεύσεις που δανείζονται στοιχεία από τη Mama Italia, χωρίς να εγκλωβίζονται λεπτό σε γεωγραφικά και γαστρονομικά στερεότυπα.

Λεωφ. Κηφισίας 317B, Κηφισιά, 210 6200495 Facebook: MonzuKifisia, Instagram: monzu_kifisia, www.monzu.gr Delivery: Τρ.-Παρ. 17:00-23:00, Σάβ.-Κυρ. 13:30-23:00

Iταλική κουζίνα

Monzu

CUCINA - SPRITZERIA

Σαρανταπόρου 1, Χολαργός, 211 4024319 Facebook: 1one, Instagram: 1one_italianfood

4.2.21 – lifo

45

starfax

ΥΔΡΟΧΟΟΣ [20.1/19.2]

Προσπαθείτε να επικεντρωθείτε στην καριέρα σας, αλλά προκύπτουν συνεχώς κάποια οικογενειακά θέματα. Μία από τις πιο δύσκολες μέρες της εβδομάδας όσον αφορά τις προκλήσεις που θα αντιμετωπίσετε είναι στις 4/2, καθώς η Σελήνη στον Σκορπιό, σε δυσαρμονικές όψεις με τον Ήλιο, τον Δία, τον Άρη και τον Ουρανό, μπορεί να προκαλέσει απογοητεύσεις και εντάσεις στον τομέα της οικογένειας. Ωστόσο, στις 6/2 η σύνοδος Αφροδίτης - Κρόνου στο ζώδιό σας θα σας δώσει την ευκαιρία να βάλετε σε προτεραιότητα τις προσωπικές σας ανάγκες, ιδανική στιγμή για κυνήγι ευκαιριών και προώθηση των δεξιοτήτων σας. Στις 9/2 η Σελήνη θα ενισχύσει τον ψυχισμό σας και το εξάγωνο με τον Άρη θα σας δώσει ώθηση για να υπερασπιστείτε τα συμφέροντά σας. Επιστρατεύστε τη διπλωματία σας.

ΙΧΘΥΣ [20.2/20.3] Πολλές οι πιέσεις αυτή την εποχή, καθώς προσπαθείτε να ολοκληρώσετε έναν σημαντικό στόχο. Στις 4/2 η Σελήνη στον Σκορπιό, σε δυσαρμονικές όψεις με τον Ήλιο, τον Δία, τον Άρη και τον Ουρανό, δημιουργεί εμπόδια σε θέματα επικοινωνίας που θα έχουν αντίκτυπο στις σπουδές σας. Μην το βάζετε κάτω, καθώς θα είναι παροδική η στασιμότητα. Στις 6/2 η σύνοδος Αφροδίτης - Κρόνου ενισχύει τη διάθεσή σας και θα δείτε πιο αισιόδοξα τις καταστάσεις, οπότε θα είστε και πιο παραγωγικοί στη δουλειά σας. Στις 9/2 η Σελήνη, σε αρμονικές όψεις με τον Πλούτωνα, τον Ποσειδώνα και τον Άρη, θα διευκολύνει μια ομαδική προσπάθεια και θα ανταμειφθείτε για τους κόπους σας, ενώ θα είναι και εξαιρετική μέρα για σύσφιξη σχέσεων με φιλικά σας πρόσωπα. Όσοι αναζητάτε καινούργιες παρέες, ενταχθείτε σε μια εθελοντική ομάδα.

ΚΡΙΟΣ [21.3/20.4] Οι σχέσεις, τα οικονομικά και η εφαρμογή ενός σχεδίου θα σας απασχολήσουν τις επόμενες μέρες και γενικά η εβδομάδα θα έχει κάποια σκαμπανεβάσματα. Στις 4/2 η Σελήνη στον Σκορπιό, σε δυσαρμονικές όψεις με τον Ήλιο, τον Δία, τον Άρη και τον Ουρανό, θα δημιουργήσει κάποια κρίση στις σχέσεις με άτομα με τα οποία έχετε κοινό σκοπό ή με τον ερωτικό σας σύντροφο, εξαιτίας οικονομικών διαφορών. Ίσως προκύψει και μια έκτακτη οφειλή. Στις 6/2 η σύνοδος Αφροδίτης - Κρόνου θα ευνοήσει τη σύσφιξη σχέσεων και τις συμφωνίες, αλλά θα πρέπει να στηρίξετε με σθένος τις ιδέες σας. Μια πολύ καλή στιγμή για την καριέρα και τη φήμη σας είναι στις 9/2: η Σελήνη, σε αρμονικές όψεις με τον Πλούτωνα, τον Ποσειδώνα και τον Άρη, φέρνει αίσιες εξελίξεις σε ένα οικονομικό θέμα και θα μπορέσετε να δρομολογήσετε τις επαγγελματικές σας υποθέσεις.

ΤΑΥΡΟΣ [21.4/20.5] Για εσάς οι επόμενες μέρες θα είναι καθοριστικής σημασίας όσον αφορά την καριέρα και τη φήμη σας, ωστόσο δεν θα λείψουν οι εντάσεις και οι αντιπαραθέσεις με έναν συνεργάτη ή ένα ηλικιωμένο μέλος της οικογένειας. Κάποια διαφωνία θα εντείνει την ανάγκη σας για αλλαγή πλεύσης, αλλά θα πρέπει να αποφύγετε τις σπασμωδικές ενέργειες. Στις 6/2 η σύνοδος Αφροδίτης - Κρόνου δημιουργεί τις κατάλληλες συνθήκες για να προωθήσετε τις δεξιότητές σας. Επαφές με πρόσωπα εξουσίας θα ευνοηθούν και θα πάρετε σημαντική ώθηση. Στις 9/2 η Σελήνη, σε αρμονικές όψεις με τον Πλούτωνα, τον Ποσειδώνα και τον Άρη, δίνει έμφαση σε σπουδές και επαφές με το εξωτερικό, οπότε κάτι καλό μπορεί να προκύψει, ενδεχομένως μέσω μιας συνεργασίας. Στις 10/2 το πλανητικό σμήνος στον Υδροχόο προμηνύει πολλές επαφές με αμφίβολα αποτελέσματα. α πό τη μ αρ ιβ ίκυ κα λλέ ρ γ η (st ar f ax@ li f o. g r )

46 lifo – 4.2.21

ΔΙΔΥΜΟΣ [21.5/21.6]

ΖΥΓΟΣ [23.9/22.10] Οι επόμενες μέρες θα καθορίσουν μια επαγγελματική σας σχέση, καθώς η Σελήνη στον Σκορπιό, σε δυσαρμονικές όψεις με τον Ήλιο, τον Δία, τον Άρη και τον Ουρανό, δείχνει μια δυστοκία στα οικονομικά σας, κάτι που μπορεί να το προκαλέσετε εσείς. Αποφύγετε τις περιττές σπατάλες και βάλτε σε προτεραιότητα οφειλές που μπορούν να φρενάρουν τα σχέδιά σας. Στις 6/2 η σύνοδος Αφροδίτης - Κρόνου ανταμείβει τις προσπάθειές σας και θα εκτιμηθούν τα ταλέντα σας, ενώ θα είναι και μια πολύ καλή μέρα για να ενισχύσετε τη σχέση σας. Στις 9/2 θα πάρετε σημαντική ώθηση λόγω της βελτίωσης των οικονομικών σας και θα βάλετε μια τάξη στον προϋπολογισμό σας. Η Σελήνη, σε αρμονικές όψεις με τον Πλούτωνα, τον Ποσειδώνα και τον Άρη, ενεργοποιεί τον τομέα του σπιτιού και της εργασίας, οπότε κάτι θετικό προβλέπεται για τους συγκεκριμένους τομείς.

Επαγγελματικές υποθέσεις και εμπορικές συναλλαγές με το εξωτερικό θα συναντήσουν εμπόδια καθώς στις 4/2 η Σελήνη στον Σκορπιό, σε δυσαρμονικές όψεις με τον Ήλιο, τον Δία, τον Άρη και τον Ουρανό, φέρνει ανατροπές στα σχέδιά σας και θα χρειαστεί να επανεξετάσετε όλες τις πιθανές λύσεις, χωρίς βιασύνη. Στις 6/2 η σύνοδος Αφροδίτης - Κρόνου θα ευνοήσει θέματα σπουδών και επαφές με το εξωτερικό, ενώ στις 9/2 η Σελήνη, σε αρμονικές όψεις με τον Πλούτωνα, τον Ποσειδώνα και τον Άρη, θα ενισχύσει τα οικονομικά σας. Μια γυναικεία παρουσία θα σας βοηθήσει να επιλύσετε ένα διαδικαστικό θέμα και θα μπορέσετε να υλοποιήσετε τα σχέδιά σας. Προωθήστε τα προϊόντα και τις υπηρεσίες σας μέσω του Διαδικτύου. Στις 10/2, η Σελήνη εισέρχεται στον Υδροχόο, συμπληρώνοντας το πλανητικό σμήνος που έχει συγκεντρωθεί στον τομέα της πνευματικής σας ανάπτυξης, και μπορείτε να πετύχετε πολλά.

ΣΚΟΡΠΙΟΣ [23.10/22.11] Για εσάς οι επόμενες μέρες θα είναι αρκετά κουραστικές επειδή προκύπτουν νέες ευθύνες στα επαγγελματικά σας και θα είναι δύσκολο να αντεπεξέλθετε στις οικογενειακές υποχρεώσεις. Ιδιαίτερη προσοχή στις 4/2, που η Σελήνη στον Σκορπιό, σε δυσαρμονικές όψεις με τον Ήλιο, τον Δία, τον Άρη και τον Ουρανό, θα δημιουργήσει εντάσεις μέσα στην οικογένεια. Μοιραστείτε τα βάρη των ευθυνών με τα υπόλοιπα μέλη, ώστε να εξοικονομήσετε δυνάμεις. Στις 6/2 η σύνοδος Αφροδίτης - Κρόνου θα επαναφέρει τις ισορροπίες στο σπίτι και θα κάνετε ένα καινούργιο ξεκίνημα όσοι δοκιμάστηκαν οι σχέσεις σας. Αν σκοπεύετε να κάνετε μια επένδυση, στις 9/2 η Σελήνη, σε αρμονικές όψεις με τον Πλούτωνα, τον Ποσειδώνα και τον Άρη, δίνει ευκαιρίες για αύξηση του εισοδήματός σας, καθώς και για τη βελτίωση της ερωτικής σας ζωής. Οι γονείς ενισχύστε τις σχέσεις με τα παιδιά.

ΚΑΡΚΙΝΟΣ [22.6/22.7]

Αυτή την εποχή έχετε βάλει σκοπό να αυξήσετε με κάθε τρόπο το εισόδημά σας, κάνοντας παράτολμες ενέργειες αμφιβόλου αποτελέσματος. Με τη Σελήνη στον Σκορπιό σε δυσαρμονικές όψεις με τον Ήλιο, τον Δία, τον Άρη και τον Ουρανό προμηνύονται καθυστερήσεις σε οικονομικά θέματα, ενώ προκύπτουν και έκτακτες οφειλές που θα περιορίσουν την ελευθερία κινήσεων, αναγκαστικά παγώνοντας τις προετοιμασίες ενός εγχειρήματος. Μια πολύ καλή στιγμή για τα ερωτικά σας είναι στις 6/2, που πραγματοποιείται η σύνοδος Αφροδίτης - Κρόνου, ενώ μπορεί να προκύψει και μια νέα πηγή εσόδων. Ιδανική μέρα για επαφές και συνεργασίες με το εξωτερικό και για ό,τι αφορά τις σπουδές είναι στις 9/2, με τη Σελήνη σε αρμονικές όψεις με τον Πλούτωνα, τον Ποσειδώνα και τον Άρη, που δίνει έμφαση στον τομέα της πνευματικής σας ανάπτυξης. Πολύ καλή στιγμή για λήψη σημαντικών αποφάσεων.

ΤΟΞΟΤΗΣ [23.11/21.12] Σχέσεις με οικείους θα αποτελέσουν πονοκέφαλο, ενώ η αύξηση των ευθυνών στα επαγγελματικά θα δημιουργήσουμε ένα αρκετά αγχωτικό διάστημα για εσάς. Στις 4/2 η Σελήνη στον Σκορπιό, σε δυσαρμονικές όψεις με τον Ήλιο, τον Δία, τον Άρη και τον Ουρανό, προμηνύει επικοινωνιακά προβλήματα που θα δυσκολέψουν τη διευθέτηση των εργασιακών σας υποθέσεων και πρέπει να είστε πολύ προσεκτικοί στις συναλλαγές και τις μετακινήσεις σας. Πολύ καλή στιγμή για σύσφιξη σχέσεων και για εμπορικές συναλλαγές στις 6/2, που πραγματοποιείται η σύνοδος Αφροδίτης - Κρόνου. Τα οικονομικά σας βελτιώνονται μέσω της εργασίας στις 9/2 με τη Σελήνη στον Αιγόκερω σε σύνοδο με τον Πλούτωνα, τον Ποσειδώνα και τον Άρη, και θα μπορέσετε να κάνετε αγορές για το σπίτι και την οικογένεια. Αποφύγετε τις περιττές δαπάνες και κρατήστε άμυνες.

ΛΕΩΝ [23.7/23.8]

Σχέσεις, καριέρα και θέματα ακίνητης περιουσίας έρχονται στο προσκήνιο με τη Σελήνη στον Σκορπιό, που κάνει δυσαρμονικές όψεις με τον Ήλιο, τον Δία, τον Άρη και τον Ουρανό στις 4/2, δημιουργώντας ένα αρκετά εξαντλητικό διάστημα για εσάς που προσπαθείτε να βάλετε μια τάξη στη ζωή σας. Προσπαθήστε να μην αγχώνεστε. Με τη σύνοδο Αφροδίτης - Κρόνου στις 6/2 θα υπάρχει πρόσφορο έδαφος για το ξεκίνημα μιας καινούργιας συνεργασίας. Στις 9/2 η Σελήνη, σε αρμονικές όψεις με τον Πλούτωνα, τον Ποσειδώνα και τον Άρη, φέρνει την τύχη με το μέρος σας και θα είναι εξαιρετική στιγμή για επαγγελματικές συμφωνίες. Προωθήστε τις δεξιότητες και τα ταλέντα σας και συζητήστε σχετικά τις αποδοχές σας. Πολλές επαφές που θα ανοίξουν νέες προοπτικές στις 10/2 με την είσοδο της Σελήνης στον Υδροχόο.

ΑΙΓΟΚΕΡΩΣ [22.12/19.1]

ΠΑΡΘΕΝΟΣ [24.8/22.9]

Οι μετακινήσεις και η επικοινωνία θα συναντήσουν εμπόδια τις επόμενες μέρες, καθώς στις 4/2 η Σελήνη στον Σκορπιό, σε δυσαρμονικές όψεις με τον Ήλιο, τον Δία, τον Άρη και τον Ουρανό, φέρνει καθυστερήσεις που θα σας αναγκάσουν να βρείτε νέους τρόπους για να αντεπεξέλθετε στις υποχρεώσεις σας. Ωστόσο, στις 6/2, η σύνοδος Αφροδίτης - Κρόνου θα επιβραβεύσει τις προσπάθειές σας και θα είναι μια πολύ δυνατή μέρα για τα επαγγελματικά σας. Επαφές με πρόσωπα εξουσίας θα έχουν αίσια αποτελέσματα. Η ερωτική σας ζωή θα αποκτήσει περισσότερο ενδιαφέρον, ενώ οι γονείς θα δώσετε έμφαση στις ανάγκες των παιδιών. Εξαιρετική στιγμή για την έναρξη μιας ερωτικής σχέσης και για απόκτηση παιδιού στις 9/2, καθώς η Σελήνη φωτίζει τον τομέα της δημιουργίας και των απολαύσεων. Ιδιαίτερη μέρα για επαγγελματικές συζητήσεις στις 10/2, που εισέρχεται η Σελήνη στον Υδροχόο.

Sudoku No 671 4

2 5 3 4

4

2

2 8

6 3 4

5 1 6 3 4 9 2

7

1 6 5

1 7 4 9

6 2 8 7

Η λύση του προηγούμενου 1 9 7 6 5 4

5 8 6 2 7 3

2 3 4 1 9 8

4 7 8 9 3 2

6 2 1 5 8 7

9 5 3 4 6 1

8 1 5 7 4 9

7 4 2 3 1 6

3 6 9 8 2 5

3 1 6 5 4 8 2 9 7 8 9 7 1 3 2 6 5 4 2 4 5 6 9 7 3 8 1

Περίοδος σημαντικών αλλαγών που αφορούν τα οικονομικά σας και είναι επιτακτική η αποφυγή υπερβολών. Η ανάγκη σας για απολαύσεις σάς ωθεί σε σπατάλες που τώρα μπορεί να μη σας απασχολούν, αργά ή γρήγορα όμως θα βρεθείτε αντιμέτωποι με τις συνέπειες. Στις 4/2 η Σελήνη στον Σκορπιό, σε δυσαρμονικές όψεις με τον Ήλιο, τον Δία, τον Άρη και τον Ουρανό, δεν θα ευνοήσει τα ρίσκα και τις επενδύσεις, ενώ μπορεί να προκύψει μια έκτακτη οφειλή που θα φρενάρει τα σχέδιά σας. Πολύ καλή μέρα για την ενίσχυση του εισοδήματός σας στις 6/2, που πραγματοποιείται η σύνοδος Αφροδίτης - Κρόνου, δίνοντας ευκαιρίες για αύξηση των κερδών σας. Στις 9/2 η Σελήνη στο ζώδιό σας, σε σύνοδο με τον Πλούτωνα και σε αρμονικές όψεις με τον Ποσειδώνα και τον Άρη, φέρνει ένα νέο πρόσωπο στη ζωή σας.

Books

Όμορφα βιβλία από τις εκδόσεις της LiFO

μαλβινα κάραλη Σαββατογέννημένη

σταθησ τσαγκαρουσιανοσ Ας φυσά τώρα

λενα φουτζιτση Αγαπητή Α,μπα

Σελ. 224

Σελ. 152

Σελ. 268

To κρυπτικό ημερολόγιο ενός υπέροχου μαύρου κοριτσιού που έφυγε νωρίς.

Ενα tour de force, ως προς το ύφος του, δίχως αναστολές και δίχως απολογίες.

Οι 100 καλύτερες απαντήσεις που έδωσε ποτέ, διαφωτιστικές, απλές και έγκυρες.

nelly's Έγχρωμη Nelly's

γλυκερια μπασδεκη Κλάματα

σταθησ τσαγκαρουσιανοσ Αντίο παλιέ κόσμε

Σελ. 122

Σελ. 104

Σελ. 348

Οι διαφημιστικές φωτογραφίες της Αμερικής από το φωτογραφικό αρχείο του Μουσείου Μπενάκη.

Κείμενα μεγάλης πρωτοτυπίας και λεπτότητας που δεν θυμίζουν τίποτα.

Συνομιλίες με αξιοσημείωτους ανθρώπους.

σταθησ τσαγκαρουσιανοσ Στον παλιό καταρράκτη

άντυ γουόρχολ Η φιλοσοφία του Άντυ Γουόρχολ

γουιλφρεντ θεσιγκερ Οι Άραβες των βάλτων

Σελ. 168

Σελ. 336

Σελ. 418

Νευρικά ταξίδια απολαύσεις ξεκρέμαστες ημιτελής χειρονομίες μια γενική ζαλάδα και το πικρό φως μιας διαπίστωσης την επόμενη μέρα.

Ιδιωτικές αφηγήσεις στο τηλέφωνο ή στο μαγνητοφωνάκι του για τον έρωτα, το σεξ, το φαγητό, την ομορφιά, τη φήμη, την επιτυχία.

Το αξιοθαύμαστο χρονικό ενός τρόπου ζωής που παρέμεινε παραδόξως αναλλοιώτο για 5.000 χρόνια.

www.lifoshop.gr Α ΓΟ ΡΆΣΤΕ ΜΕ ΈΚΠΤΩΣ Η . ΆΜ ΕΣ Η ΑΠΟΣ ΤΟΛΉ Σ Ε ΌΛΟ ΤΟ Ν ΚΌΣΜ Ο 4.2.21 – lifo

47