Τεύχος 673 by Dyo Deka S.A.

GREEN

RESTART EΙΔΙΚΟ ΤΕΥΧΟΣ

ολα για την αθηνα! δωρεαν οδηγοσ τησ πολησ. κυκλοφορει καθε πεμπτη

free press 18.2.2021

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ENEΡΓΕΙΑ

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΤΕΛΙΚΑ, ΚΑΛΑ ΤΑ ΚΑΤΑΦΕΡΕΣ Η ΙΩΑΝΝΑ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ ΕΙΝΑΙ Η ΑΠΟΔΕΙΞΗ ΟΤΙ ΜΕ ΤΟ ΤΑΛΕΝΤΟ ΚΑΙ ΤΗ ΘΕΛΗΣΗ ΞΕΠΕΡΝΑΣ ΕΜΠΟΔΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ

η νικητρια του «the voice» δινει στη lifo την πρωτη τησ συνεντευξη

Η ΣΕΦ ΓΕΩΡΓΙΑΝΝΑ ΧΙΛΙΑΔΑΚΗ ΕΙΝΑΙ Η ΑΘΗΝΑΙΑ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ

2 lifo – 18.2.21

7 ΣΤΗΛΕΣ Την εβδομάδα που χιόνισε στην Αθήνα από th βασιλικη σιουτη

Σμαρούλα Κυριαζίδη: Το σεξ στην εποχή της πανδημίας

index

από τον γιάννη πανταζόπουλο

Στη χώρα μας η ενημέρωση έχει γίνει δύσκολη πολύ από τη βιβιαν στεργιου

Πάει ο παλιός ο κόσμος, ας γιορτάσουμε παιδιά. Ή μήπως όχι; από τη δεσποινα τριβολη

12 ΌΛΗ Η ΙΣΤΟΡΊΑ ΤΗΣ ΕΛΛΆΔΑΣ ΣΕ ΈΝΑ ΚΤΊΡΙΟ

GREEN

RESTART EΙΔΙΚΟ ΤΕΥΧΟΣ

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ENEΡΓΕΙΑ

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

www.lifo.gr ΔΥΟ ΔΕΚΑ ΕΚΔΟΤΙΚΗ Α.Ε. ΒOΥΛΗΣ 22, 105 63 ΑΘΗΝΑ T 210 3254 290 F 210 3249 785 info@lifo.gr

εκδοτης

Στάθης Τσαγκαρουσιάνος γενικός διευθυντής Μιχάλης Μιχαήλ εμπορικη διευθυνση Ρένα Κροκίδα διευθυντής lifo.gr Θανάσης Χαραμής διευθυντής mikropragmata.lifo.gr Άρης Δημοκίδης διευθυντής εντυπης εκδοσης Τάσος Μπρεκουλάκης σύμβουλος σχεδιασμού Γιάννης Καρλόπουλος αrt director Χρήστος Τζοβάρας αρχισυνταξία Αλέξανδρος Διακοσάββας –––––– εμπορ ικ ο τμημα direct sales director Κώστας Μαντάς senior advertising manager Ξένια Στασινοπούλου advertising manager Άννα Λαπαρδάγια advertising executive Δημήτρης Βουκελάτος (dvoukelatos@lifo.gr) direct sales Γιώργος Λυκουργιώτης, Κωνσταντίνα Τριανταφύλλου senior digital campaign manager Αντώνης Ζωγράφος digital campaign manager Γιώργος Γιαννή –––––– ψηφιακή ανάπτυξη/προγραμματισμός lifo.gr Άγγελος Παπαστεργίου, Σπύρος Γκατζούνας social media Χριστίνα Γαλανοπούλου (Head), Στράτος Μωραΐτης, Ηλέκτρα Χατζηκάλφα σ υνταξη συντακτικη ομαδα Θοδωρής Αντωνόπουλος, Λουίζα Αρκουμανέα (Θέατρο), Θοδωρής Κουτσογιαννόπουλος (Σινεμά), Τάσος Μελεμενίδης (Σινεμά), Γιάννης Κωνσταντινίδης (Εικαστικά), Τίνα Μανδηλαρά (Βιβλίο), Νίκος Μπακουνάκης (Βιβλίο), Νίκη Μηταρέα (Γεύση), Βασίλης Βαμβακάς, Γιάννης Βασιλείου, Ευτύχης Βαρδουλάκης, Αρετή Γεωργιλή, Ματίνα Καλτάκη, Μερόπη Κοκκίνη, Ματούλα Κουστένη, Λασκαρίνα Λιακάκου, Γλυκερία Μπασδέκη, Γιάννης Πανταζόπουλος, Κωστής Παπαϊωάννου, Σταυρούλα Παπασπύρου, Μαρία Παππά, Ζωή Παρασίδη,Χρήστος Παρίδης, Δημήτρης Πολιτάκης, Αφροδίτη Σακκά, Νικόλας Σεβαστάκης, Φώτης Σεργουλόπουλος, Βασιλική Σιούτη, Βίβιαν Στεργίου, Δημήτρης Π. Σωτηρόπουλος, Δέσποινα Τριβόλη, Κορίνα Φαρμακόρη, Λένα Φουτσιτζή, Γιώργος Ψωμιάδης newsroom Πάνος Σάκκας (Αρχισυνταξία) Φιλιώ Ράγκου, Ρούλα Βλασσοπούλου, Αναστασία Γαλάνη, Kλεοπάτρα Γιαρίμογλου, Σόφη Ζιώγου, Διονύσης Νοταράκης –––––– φωτογράφοι Σπύρος Στάβερης, Πάρις Ταβιτιάν, Freddie f., Αναστασία Βουτυροπούλου, Γιώργος Αδάμος ατελιέ αssistant art director Βανέσσα Φερλέ

διαμόρφωση ψηφιακής εκδοσης Νινέττα Γιακιντζή, Μαρούσα Θωμά

Η ΓΕΩΡΓΙΑΝΝΑ ΧΙΛΙΑΔΑΚΗ ΕΙΝΑΙ Η ΑΘΗΝΑΙΑ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ

Culture

διόρθωση κειμένων Μαρία Δρουκοπούλου, Μπέτυ Σπανοπούλου –––––– λογιστηριο οικονομική διεύθυνση Δημήτρης Τασιόπουλος λογιστήριο Βασίλης Κοτρωνάκης, Άκης Ιωάννου, Έφη Ηλιοπούλου γραμματεία Βιβίκα Ανδριανάτου –––––– κωδικος εντυπου 7639

παρακαλουμε

ανακυκλωστε 18.2.21 – lifo

Feedback

FOOD LOVERS

Όχι άλλο tikka masala, φτάνει με το pad thai

ΑΠΟΨΕΙΣ

Τελικά, έχουμε γίνει καλύτεροι άνθρωποι ή απλώς πιο σεντιμεντάλ;

Ήρθε η ώρα να φάμε πέρα από τα προφανή: Ένα ταϊλανδέζικο, ένα ινδικό και ένα βιετναμέζικο προτείνουν εκείνο το πιάτο που δεν έχουμε δοκιμάσει ακόμα και θα μας αποκαλύψει μια άλλη πτυχή της αγαπημένης μας κουζίνας.

podcasts που αξίζει να ακούσετε

thσ ζωης παρασιδη

Ακολουθήστε τα podcasts της LiFO στην Apple, στο Spotify ή στην Google.

Σκέψεις του Δημήτρη Πολιτάκη με αφορμή την κακοκαιρία «Μήδεια».

TV SERIES

It’s a sin: Ένας σπαραχτικός ύμνος «στα αγόρια που γύρισαν σπίτι» Ο Αλέξανδρος Διακοσάββας για την εξαιρετική μίνι σειρά του Channel 4. Κάθε σειρά ή ταινία που ανήκει στο υποείδος που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε «AIDS drama», δηλαδή αναφέρεται στα ζοφερά, ως προς την πανδημία του AIDS, ’80s και early ’90s, πατά πάνω σε μια βασική σύμβαση: αν όχι όλοι, οι περισσότεροι από τους γκέι χαρακτήρες που εμπλέκονται στην ιστορία θα έχουν καταλήξει νεκροί μέχρι το τέλος. Το ίδιο, πάνω-κάτω, συμβαίνει και στο «It’s a sin», την αριστουργηματική βρετανική σειρά του Channel 4 που είχε προκαλέσει αίσθηση ήδη από την εμφάνιση του πρώτου τρέιλερ, πριν από μερικούς μήνες.

4 lifo – 18.2.21

page

ti δ ι α β α σ α με αυ τη την εβ δομ α δ α σ το

Έπεσε λίγο κανονικό χιόνι και γίναμε όλοι αλοιφή από τη συγκίνηση. Ήταν ο πιο καλοδεχούμενος αντιπερισπασμός, παρά τα τρομοκρατικά δελτία της προηγούμενης εβδομάδας, που κραύγαζαν για την επικείμενη κακοκαιρία-«τέρας», και παρά την ονομασία που της έδωσαν νοσηρά και προβλέψιμα μυαλά. Ποιος είναι αυτός που κάθε φορά βαφτίζει τα ακραία καιρικά φαινόμενα λίγο πριν από την επέλασή τους στην ήπια και αθώα (κλιματολογικά) χώρα μας; Είναι πάντα το ίδιο πρόσωπο; Μήδεια!;! Έλεος. Ό,τι πιο θρίλερ, αιμοβόρικο και μισογυνικό θα μπορούσε να σκεφτεί κανείς, και μάλιστα στο χειρότερο δυνατό timing, την ώρα που αποκαλύπτεται επιτέλους η συστηματική σεξουαλική κακοποίηση που έχουν υποστεί τόσες γυναίκες (και άντρες) στα χέρια σκατόψυχων εξουσιαστών.

Σεξουαλική παρενόχληση στον χώρο εργασίας: Τι μπορεί να κάνει μια γυναίκα; «Α,ΜΠΑ;» ΤΗΣ ΛΑΣΚΑΡΙΝΑΣ ΛΙΑΚΑΚΟΥ

Αν έχετε φάει πάνω από μία φορά σε ταϊλανδέζικο, νομίζω πως είναι αδύνατο να μην έχετε ακούσει λέξεις όπως «tom yum» και «pad thai». Είναι τόσο διάσημες συνταγές, που πιθανολογώ ότι σερβιρίστηκαν σε κάποιο από τα διπλανά σας τραπέζια, ίσως και στο δικό σας. Και μπορεί πλέον να μην τρώμε έξω, αλλά και πάλι, μπαίνοντας σε μια πλατφόρμα φαγητού, θα έχετε δει την ένδειξη «δημοφιλές» δίπλα σε πιάτα σαν αυτά. Εκτός από τις πλέον χαρακτηριστικές συνταγές της ταϊλανδέζικης κουζίνας, υπάρχει μια πτυχή της που τον τελευταίο καιρό έχει κάνει την εμφάνισή της και στην Ευρώπη, με εστιατόρια αφιερωμένα σε αυτήν. Τα khong yaang αποτελούν μια κατηγορία φαγητού από μόνα τους: πρόκειται για καλοψημένα κρέατα, βουτηγμένα σε εξωτικές μαρινάδες. Προσφέρονται με γλυκόξινες και καυτερές σάλτσες στο πλάι, ταριάζουν με αποστάγματα ρυζιού γιατί «τραβάνε» το αλκοόλ και τρώγονται με τα χέρια. Μπορεί να μην έχουν φτάσει στην Ελλάδα αυτού του είδους τα εστιατόρια, όμως το Tuk Tuk του Κουκακίου σερβίρει ένα τέτοιο πιάτο, το gai yang, ένα μπούτι κοτόπουλο που μαρινάρεται για ένα εικοσιτετράωρο σε λεμονόχορτο, fish sauce, σκούρα σάλτσα σόγιας, ζάχαρη από φοίνικα, κόλιανδρο, πιπέρι, σκόρδο και έπειτα ψήνεται στη σχάρα. Συνοδεύεται από μια καυτερή σάλτσα από ταμάρινδο και μια σαλάτα από παπάγια και κολλώδες ρύζι. Όταν η εστίαση μπορούσε ακόμα να μας υποδεχτεί, δοκιμάζοντας αυτόν τον διαφορετικό μεζέ, θυμήθηκα όλες εκείνες τις φορές που επέλεξα το φαγητό μου με ασφάλεια, που ζήτησα δίχως δεύτερη σκέψη ένα από τα δημοφιλή πιάτα του μενού – μερικές φορές δεν το κοίταξα καν ώστε να βρω εκείνο το διαφορετικό που θα μπορούσα να δοκιμάσω. Επίσης, έχω ακούσει τον σεφ του μικροσκοπικού ταϊλανδέζικου να αστειεύεται με το γεγονός πως είχε να βγάλει δεκάδες pad thai, αναφωνώντας «όχι άλλο», ενώ ετοίμαζε ένα ακόμα, πεντανόστιμο. Επειδή κάποιες κουζίνες είναι πολύπλευρες, πόσο μάλλον εκείνες που (καταχρηστικά τουλάχιστον) εντάσσουμε στις «ασιατικές», τρία αγαπημένα εστιατόρια της Αθήνας μάς προτείνουν τα «εναλλακτικά» του καταλόγου τους, τρία πιάτα για μην τρώμε τα ίδια και τα ίδια, όσο νόστιμα κι αν είναι αυτά. Όπως θα διαπιστώσετε από τις προτάσεις τους, υπάρχουν πολλοί τρόποι για να μην ξαναφάτε βαρετό κοτόπουλο.

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ «Θησαυροί του Ακρωτηρίου»: Η έκθεση στο Μουσείο Πούσκιν με τα αριστουργήματα της Σαντορίνης Η σημασία της ανασκαφής στο Ακρωτήρι της Σαντορίνης και η συμβολή του Ρώσου μεγιστάνα Γεβγκένι Κασπέρσκι στην πορεία των ερευνών.

Ο εμβολιασμός κατά του Covid-19 είναι το μεγαλύτερο πρότζεκτ από την εποχή του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου «LIFO POLITICS» ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΙΚΗΣ ΣΙΟΥΤΗ

Νταίζη Γαλιατσάτου: «Αισθάνομαι τρανς άνδρας, αλλά έχω συνηθίσει να με φωνάζουν Νταίζη» «ΤΕΛΙΚΑ, ΚΑΛΑ ΤΑ ΚΑΤΑΦΕΡΕΣ» ΤΟΥ ΦΩΤΗ ΣΕΡΓΟΥΛΟΠΟΥΛΟΥ

Υπνοβάτες στην Αθήνα, το ανήσυχο καλοκαίρι του ’40 κι ένας νεκρός στο καμπαρέ της πλατείας Συντάγματος «ΜΕΡΕΣ ΤΟΥ ΣΕΦΕΡΗ» ΤΟΥ ΣΤΑΘΗ ΤΣΑΓΚΑΡΟΥΣΙΑΝΟΥ

της αργυρως μποζωνη Τον Αύγουστο του 2015 ένας Ρώσος μεγιστάνας, ο Γεβγκένι Κασπέρσκι, ιδρυτής και διευθύνων σύμβουλος της Kaspersky Lab, μιας διεθνούς φήμης εταιρείας παροχής λύσεων ψηφιακής ασφάλειας, υπέγραψε με την Εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία συμφωνία υποστήριξης των ανασκαφών στο Ακρωτήρι της Σαντορίνης, που διευθύνει ο καθηγητής Χρήστος Ντούμας. Οι ανασκαφές, που διαρκούν περίπου μισό αιώνα, έχουν φέρει στο φως πολλά και μοναδικά δείγματα αρχαίας τέχνης και πολιτισμού. Η συνδρομή του Ρώσου μεγιστάνα έφτασε σε μια στιγμή που η αποκάλυψη και αποκατάσταση των θησαυρών του μινωικού πολιτισμού στον αρχαιολογικό χώρο ήταν κρίσιμη και η οικονομική «ένεση» απαραίτητη: με την ενίσχυσή του ξεκίνησε η αποκατάσταση των τοιχογραφιών του τριώροφου οικοδομήματος Ξεστή 4.

Ο Δημήτρης Σκύλλας για το «Χορεύοντας στο σκοτάδι» και την Μπιορκ «Η ΤΑΙΝIΑ ΤΗΣ ΖΩHΣ ΜΟΥ» ΤΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΔΙΑΚΟΣAΒΒΑ

18.2.21 – lifo

Όλη η Ελλάδα διαβάζει LiFO

6.755.720 UNIQUE VISITORS στην ψηφιακή έκδοση ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2020

Reuters:

Το LiFO.gr στη λίστα με τα κορυφαία ενημερωτικά sites στην Ελλάδα για το 2020

αναγνωσιμοτητα

LiFO 136,6 ATHENS VOICE

125,6

στοιχεια focus bari 2020

πη έντυ στην οση έκδ Bari us : Foc Πηγή

Στην κορυφή, αλλά με ποιότητα

6 lifo – 18.2.21

talk of the town

ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΕΠΤΑΗΜΕΡΟ

Την εβδομάδα που χιόνισε στην Αθήνα Ανησυχία για την κακή κατάσταση της οικονομίας και τη στάση της νέας κυβέρνηση των ΗΠΑ απέναντι στην Τουρκία, που θα κρίνει πολλά.

T. 673

18–24 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2021 βασι λ ι κ η σι ου τ η — σμ αρουλα κ υρ ι α ζ ι δ η — β ι β ι α ν σ τ ε ρ γ ι ου — δεσπ ο ι να τ ρι β ολ η

• Το σεξ στην εποχή της πανδημίας • Στη χώρα μας η ενημέρωση έχει γίνει δύσκολη πολύ • Πάει ο παλιός ο κόσμος, ας γιορτάσουμε παιδιά. Ή μήπως όχι;

οσο κι αν αισιοδοξεί η κυβέρνηση ότι θα τα καταφέρει με την πανδημία και ο πρωθυπουργός μιλά για το «τελευταίο μίλι» και το «φως στο τούνελ», η ανησυχία για την οικονομία είναι έκδηλη σε όλους τους κλάδους, καθώς τα πράγματα δεν πηγαίνουν καθόλου καλά. Πριν από λίγες μέρες, άλλωστε, η Eurostat αποκάλυψε το πραγματικό μέγεθος της ζημιάς στην ευρωπαϊκή οικονομία για το 2020 και, σύμφωνα με τις χειμερινές εκτιμήσεις της Επιτροπής, η ύφεση στη χώρα μας ανήλθε στο -10%. Πρόκειται για τη δεύτερη μεγαλύτερη ύφεση στην Ε.Ε. των 27, μετά την Ισπανία, που κατέγραψε -11%. Η επιδείνωση αποδίδεται κυρίως στη μείωση του τουρισμού και στην εξάρτηση της ελληνικής οικονομίας από αυτόν, αλλά και στην υποχώρηση της κατανάλωσης λόγω των περιοριστικών μέτρων. Βέβαια, η Επιτροπή προβλέπει επιστροφή στην ανάπτυξη για το 2021, αλλά η χρονιά ξεκίνησε αδύναμα και, σύμφωνα με την αγορά, για την ώρα δεν υπάρχει αισιόδοξη προοπτική. Ακόμα και κύκλοι του ΣΕΒ προβλέπουν δύσκολες καταστάσεις για το επόμενο διάστημα στην οικονομία, οι οποίες δεν αποκλείεται να εκφραστούν και κοινωνικά. Τα τελευταία στοιχεία της Ε.Ε., πάντως, επιβεβαιώνουν τους ξένους αναλυτές, που είχαν προβλέψει από την αρχή της πανδημίας ότι η Ελλά18.2.21 – lifo

talk town

α πό τh βα σι λι κη σ ι ου τη

ΠΟΛΙΤΙΚΟ EΠΤΑΗΜΕΡΟ

δα θα επηρεαζόταν περισσότερο από άλλες χώρες, λόγω της εξάρτησής της από τον τουρισμό, εκτίμηση την οποία ο υπουργός Οικονομικών, Χρήστος Σταϊκούρας, δεν συμμεριζόταν, καθώς πίστευε ότι η Ελλάδα θα είχε μικρότερη ύφεση από την υπόλοιπη Ε.Ε. Στην πορεία, ωστόσο, αναγκάστηκε κι αυτός να αναθεωρήσει. Η κυβέρνηση προσπαθεί τώρα να ρίξει όλο το βάρος στην υλοποίηση του εθνικού σχεδίου για τον εμβολιασμό και γνωρίζει ότι, αν δεν πετύχει σύντομα ένα καλό αποτέλεσμα, ο τουρισμός θα είναι για δεύτερη χρονιά καταδικασμένος. Για την κυβέρνηση ο εμβολιασμός συνδέεται άμεσα με τον τουρισμό και την οικονομική ανάκαμψη. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίον ο πρωθυπουργός επιμένει στην προώθηση του πιστοποιητικού εμβολιασμού, καθώς εκτιμά ότι κάτι τέτοιο θα διευκολύνει και θα στηρίξει τον ελληνικό τουρισμό. Κατά τα άλλα, οι εμβολιασμοί συνεχίζονται, με την κυβέρνηση να επιχειρεί να ανεβάσει ταχύτητα, εγκαινιάζοντας δύο μεγάλα εμβολιαστικά κέντρα τις προηγούμενες μέρες, και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να προβαίνει σε νέες συμφωνίες με τη Moderna και την Pfizer για νέες προμήθειες εκατοντάδων εκατομμυρίων επιπλέον δόσεων, σε μια προσπάθεια να διορθώσει τις αστοχίες. Η εστίαση της Πολιτικής Προστασίας στην πανδημία και στους εμβολιασμούς φαίνεται ότι δεν της επέτρεψε να δράσει εγκαίρως στα άλλα μέτωπα, όπου παρατηρήθηκαν προφανείς ανεπάρκειες. Η σφοδρή χιονόπτωση αποδιοργάνωσε για άλλη μια φορά το κράτος, ως είθισται σε αυτές τις περιπτώσεις, με χιλιάδες σπίτια να μένουν χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα (και κάποια χωρίς νερό) και την τοπική αυτοδιοίκηση να καβγαδίζει, εκ των υστέρων, με την κεντρική διοίκηση για τις συναρμοδιότητες και το ποιος ευθύνεται για τα δέντρα που δεν κλαδεύτηκαν και τα καλώδια που δεν έχουν υπογειοποιηθεί. μεγαλύτερη κινητικότητα αυτές τις μέρες υπήρξε μάλλον στο διπλωματικό πεδίο, που δεν επηρεάζεται ιδιαίτερα ούτε από την πανδημία ούτε από τον καιρό. Την εβδομάδα αυτή ο υπουργός Εξωτερικών, Νίκος Δένδιας, εκτός των άλλων, είχε και την πρώτη του αναγνωριστική τηλεφωνική επικοινωνία με τον νέο υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ, Άντονι Μπλίνκεν. Τηλεφωνική επικοινωνία, ωστόσο, είχε και με τον Ρώσο ομόλογό του, Σεργκέι Λαβρόφ, καθώς και με τον Γερμανό Χάικο Μάας. Βέβαια, τίποτε απ’ όσα συζητούνται επί της ουσίας δεν γίνεται γνωστό. Στο μεταξύ, και ενώ υποτίθεται ότι γίνονται προσπάθειες για τη μείωση της έντασης μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, ο υδρογραφικός σταθμός της Σμύρνης εξέδωσε NAVTEX για υδρογραφικές έρευνες του ωκεανογραφικού πλοίου «Τσεσμέ» στην περιοχή μεταξύ Λήμνου και Σκύρου μέχρι τις 2 Μαρτίου. Το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών έχει στραμμένη την προσοχή του στη νέα διοίκηση των ΗΠΑ, περιμένοντας να δει πώς θα αντιμετωπίσει την Τουρκία στην πράξη. Ο Νίκος Δένδιας, σύμφωνα με την επίσημη ενημέρωση, μίλησε στον Άντονι Μπλίνκεν (που προηγουμένως είχε μιλήσει με τον Μεβλούτ Τσαβούσογλου) για την ενίσχυση των σχέσεων της Ελλάδας με τις χώρες της Μέσης Ανατολής και του Κόλπου, καθώς και για την κατάσταση στην Ανατολική Μεσόγειο και την Τουρκία. Το τελευταίο διάστημα ακούγεται και γράφεται όλο και πιο συχνά ότι «οι ΗΠΑ επιστρέφουν στην περιοχή». Τι σημαίνει όμως αυτό, ειδικά για την Ελλάδα και το ελληνοτουρκικό ζήτημα; Επί Τραμπ, η εξωτερική πολιτική ασκούνταν σε δύο επίπεδα. Το ένα ήταν στη βάση των προσωπικών συμφερόντων του Τραμπ – βλέπε «διπλωματία των γαμπρών», η οποία ασκούνταν από τον ίδιο και το οικογενειακό του περιβάλλον. Το άλλο ήταν στη βάση των συμφερόντων των ΗΠΑ, όπως αυτά εκφράζονταν από το State Department και τον Μάικ Πομπέο, ο οποίος, πιο διακριτικά στην αρχή και πιο φανερά προς το τέλος, διαφοροποιούνταν συχνά από την προσωπική γραμμή Τραμπ. Ειδικά στο θέμα της Τουρκίας, κάτι που στο τέλος της θητείας του ήταν παραπάνω από προφανές. Με την αλλαγή της κυβέρνησης στις ΗΠΑ και την απομάκρυνση του Τραμπ τελειώνει η οικογενειακή «διπλωματία των γαμπρών» και η εξωτερική πολιτική επιστρέφουν εκεί όπου παραδοσιακά ασκούνταν. Φυσικά, για χώρες όπως η Ελλάδα αυτό από μόνο του δεν λέει πολλά. Και οι πανηγυρισμοί από εκείνους που πιστεύουν ότι ο Μπάιντεν θα είναι πιο κοντά στην Ελλάδα και θα τη «βοηθήσει» είναι αφελείς, αφού κανένας σοβαρός αναλυτής δεν είναι σε θέση να προβλέψει από τώρα με βεβαιότητα πώς θα εξελιχθεί η σχέση των ΗΠΑ με την Τουρκία, παρά τις κατηγορίες που έχουν ανταλλάξει κατά καιρούς Μπάιντεν και Ερντογάν. Η εξωτερική πολιτική είναι μια πολύ πιο σύνθεση υπόθεση. Δεν είναι θέμα καλών και κακών, φιλελλήνων και ανθελλήνων. Στην εξωτερική πολιτική υπάρχουν μόνο συμφέροντα και αυτά καθορίζουν τον «φιλελληνισμό» ή τον «φιλοτουρκισμό» των υπολοίπων χωρών. Και η Τουρκία είναι μια πολύ χρήσιμη χώρα για τις μεγάλες δυνάμεις ή για τις χώρες που θέλουν να γίνουν μεγάλη δύναμη, γιατί, μεταξύ άλλων, μπορεί να κάνει «βρόμικες» δουλειές για λογαριασμό τους, χωρίς να λερωθούν οι ίδιες. Δουλειές που μια χώρα σαν την Ελλάδα δεν μπορεί να κάνει. Σε κάθε περίπτωση, βέβαια, το γεγονός ότι τελειώνει η «διπλωματία των γαμπρών» αντικειμενικά είναι θετικό για την Ελλάδα, απλώς από μόνο του δεν είναι ικανό να αλλάξει κάτι δραματικά υπέρ των ελληνικών συμφερόντων. Η νέα κυβέρνηση των ΗΠΑ, πάντως, προσπαθεί να στριμώξει, ελαφρώς για την ώρα, την Τουρκία, ζητώντας την άμεση απελευθέρωση του Οσμάν Καβαλά (του πιο διάσημου από τους φυλακισμένους στην Τουρκία του Ερντογάν για πολιτικούς λόγους) και επιμένοντας στην αντίθεσή της για τα πυραυλικά συστήματα S-400. Επίσης, της θέτει το θέμα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων (κάτι που η Γερμανία αποφεύγει, κάνοντας σαν να μην υπάρχει) και, σύμφωνα με Αμερικανούς αναλυτές, εκφράζει τη δυσαρέσκειά της για τη συμπεριφορά της στην Ανατολική Μεσόγειο. Εντός της αμερικανικής διοίκησης, ωστόσο, εξακολουθούν να διατυπώνονται διαφορετικές απόψεις για το πώς πρέπει να αντιμετωπιστεί η Τουρκία. Υπάρχουν κι αυτοί που είναι υπέρ της προσέγγισής της και το λένε δημόσια με τις αναλύσεις τους, υποστηρίζοντας ότι είναι ένας σύμμαχος ο οποίος μπορεί να κάνει πράγματα για τις ΗΠΑ που δεν μπορούν να κάνουν άλλες χώρες – άποψη που έχει και η καγκελάριος Μέρκελ στην Ευρώπη. Ο Ταγίπ Ερντογάν την τελευταία εβδομάδα επιτέθηκε προσωπικά, με το γνωστό ύφος του (πέρα από τον Κυριάκο Μητσοτάκη, που είναι σταθερά στο πρόγραμμα και τον παρουσιάζει περίπου ως νταή), στον Εμανουέλ Μακρόν και στον Τζο Μπάιντεν, κάνοντας φανερό ότι εξακολουθεί να υπολογίζει μόνο τον Βλαντίμιρ Πούτιν από τη μια πλευρά και την Άνγκελα Μέρκελ από την άλλη. Οι επιθέσεις του Ερντογάν μόνο τυχαίες δεν είναι, καθώς τα συμφέροντα της Γαλλίας και των ΗΠΑ αυτή την περίοδο ταυτίζονται σε αρκετά θέματα. Ο Ερντογάν, για την ώρα, έχει επιλέξει να διευκολύνει τα συμφέροντα του Πούτιν και της Μέρκελ, λαμβάνοντας σημαντικά ανταλλάγματα. Αυτή είναι η στρατηγική επιλογή του. Το ερώτημα είναι τι θα κάνουν οι ΗΠΑ. Θα τον διεκδικήσουν ή θα τον τιμωρήσουν;

8 lifo – 18.2.21

ΣΜΑΡΟΥΛΑ ΚΥΡΙΑΖΙΔΗ Το σεξ στην εποχή της πανδημίας. από τον γιάννη π α ν τα ζ ό π ουλο

Απαντά η σεξολόγος-ψυχολόγος Σμαρούλα Κυριαζίδη. www.smaroulakyriazidi.com

Για την κυβέρνηση ο εμβολιασμός συνδέεται άμεσα με τον τουρισμό και την οικονομική ανάκαμψη. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίον ο πρωθυπουργός επιμένει στην προώθηση του πιστοποιητικού εμβολιασμού, καθώς εκτιμά ότι κάτι τέτοιο θα διευκολύνει και θα στηρίξει τον ελληνικό τουρισμό.

Πόσο έχει επηρεάσει ο κορωνοϊός την ερωτική μας ζωή; Θα έλεγα με σιγουριά πλέον, μέσω των περιπτώσεων που έχω αναλάβει αυτούς τους μήνες, ότι δεν είναι η πανδημία καθαυτή ο επιβαρυντικός παράγοντας σε ό,τι αφορά τη σεξουαλική διάθεση και συμπεριφορά, αλλά ο φόβος και η κοινωνική απομόνωση που τη χαρακτηρίζουν και τη συνοδεύουν, όπως και οι αλλαγές στο εργασιακό και οικονομικό πλάνο του καθενός. Αποτέλεσμα των παραπάνω είναι ένα μεγάλο ποσοστό ανθρώπων να υποφέρει από καταθλιπτική διάθεση, η οποία διαταράσσει τις χημικές ουσίες στον εγκέφαλο που, υπό κανονικές συνθήκες, προωθούν τη λιμπίντο και την ερωτική διάθεση για μια επιτυχημένη σεξουαλική δραστηριότητα. Το ενδιαφέρον κομμάτι είναι πως, παρότι δεν υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι η νόσος του κορωνοϊού μπορεί να μεταδοθεί μέσω της επαφής των γεννητικών οργάνων ή/και του πρωκτού, ωστόσο μπορεί να μεταδοθεί μέσω του φιλιού και της φυσικής επαφής, οι οποίες είναι κοινές πρακτικές κατά τη σεξουαλική δραστηριότητα μεταξύ τακτικών συντρόφων και μη. Έτσι, ένα μεγάλο ποσοστό ατόμων και θεραπευομένων μου επέλεγε και συνεχίζει να επιλέγει συνειδητά να απέχει από κάθε εκδήλωση οικειότητας, εξαιτίας του φόβου ότι θα μεταδώσουν ή θα προσβληθούν οι ίδιοι από τον ιό. Τι μπορεί να σημάνει για τους νέους μια περίοδος παρατεταμένης αποχής από το σεξ; Η πανδημία και τα μέτρα κοινωνικού αποκλεισμού έχουν σοβαρές επιπτώσεις τόσο στη συναισθηματική όσο και στη συντροφική ζωή των νέων ανθρώπων. Οι επιπτώσεις αυτές είναι πιο εμφανείς, καθότι οι κοινωνικές συναναστροφές, το ερωτικό παιχνίδι, το φλερτ, το άγγιγμα και η επαφή συνήθως διαδραματίζονταν στα στέκια τους, στα εξοχικά, στο σπίτι, όταν οι γονείς έλειπαν Σ/Κ, σε σπίτια φίλων, στις πλατείες, στις παραλίες κ.ο.κ., μέρη που πλέον δεν είναι διαθέσιμα. Αδυνατούν να βρουν χώρο για να βρεθούν, να συνομιλήσουν αλλά και να συνευρεθούν με το ταίρι τους και παράλληλα να μη διακινδυνεύσουν οι γονείς και τα γηραιότερα μέλη της οικογένειας ή και οι ίδιοι. Άμεσο αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης είναι μια παρατεταμένη αποχή από το σεξ, η οποία αποδυναμώνει την αυτοπεποίθηση και τη διάθεσή τους, ωθώντας τους τελικά να προσανατολιστούν σε διαδικτυακούς τρόπους επικοινωνίας αν επιθυμούν να γνωριστούν ή/και να ενωθούν με το ταίρι τους.

απ ό τον αλ έξανδρο διακ οσάββα φ ω τογραφ ιεσ: π άρις ταβιτιάν

«Eπειδή η σκηνή έχει όλα αυτά τα φώτα κι εγώ δεν βλέπω καλά, δεν νιώθω άβολα, δεν καταλαβαίνω τι γίνεται κάτω, εστιάζω μόνο σε αυτό που έχω να κάνω»

38 με tηn

Ιωάννα Γεωργακοπούλου Η νικήτρια του τελευταίου κύκλου του «The Voice» είναι μια μεγάλη φωνή στο σώμα μιας 19χρονης και έχει όλα τα φόντα για να αποτελέσει ένα υγιές ποπ πρότυπο.

«ιt’s a man’s man’s man’s world» τραγουδούσε στα ’60s ο Τζέιμς Μπράουν και είναι πραγματικά να αναρωτιέσαι τι σύνδεση μπορεί να έχει με αυτό μια 19χρονη στη σημερινή Ελλάδα για να καταφέρνει να ερμηνεύει τον σόουλ

18.2.21 – lifo

talk

38 λεπτά με την Ιωάννα Γεωργακοπούλου

town

Μακιγιάζ: Λία Σφακιανάκη @liasfakianaki

10 lifo – 18.2.21

ύμνο με τον τρόπο που το έκανε η Ιωάννα Γεωργακοπούλου. Η νικήτρια του έβδομου κύκλου του ελληνικού «The Voice» (πέμπτου κατά σειρά από τη συχνότητα του ΣΚΑΪ) με τη μεγάλη φωνή και τη μαγνητική σκηνική παρουσία δεν έχει καμία σχέση με τις φανκ ντίβες των ’60s. Στην πραγματικότητα, είναι ένα κορίτσι της ηλικίας της, αρκετά συνεσταλμένο, τουλάχιστον στην αρχή, μέχρι να σε γνωρίσει, που ανοίγεται όμως εύκολα, γελάει δυνατά και χαίρεται ατελείωτα γι’ αυτό που κατάφερε. Το μόνο πράγμα που θα μπορούσε να κλέψει πόντους από αυτήν τη νίκη της είναι το γεγονός ότι δεν κατάφερε να τη χαρεί μαζί με τους φίλους της, καθώς όλο το talent show, τόσο τα μαγνητοσκοπημένα επεισόδια όσο και τα live, πραγματοποιήθηκε κεκλεισμένων των θυρών, με αυστηρά πρωτόκολλα ασφαλείας, δηλαδή για πρώτη φορά χωρίς κοινό. «Κερκίδα ολόκληρη θα είχε κατέβει από τον Χολαργό», μου λέει γελώντας, «αλλά δεν πειράζει, μου έστελναν σε βίντεο ότι με στηρίζουν. Δεν τους είχα συναντήσει για καιρό, κάναμε συνέχεια τεστ και φοβόμουν και για την παραγωγή και μην κολλήσω κορωνοϊό και φύγω από το παιχνίδι. Δεν περίμενα ότι θα εξελιχθούν έτσι τα πράγματα, δεν έχει κάτσει μέσα μου όλο αυτό». Τον περασμένο Σεπτέμβριο η Ιωάννα ήταν στο σπίτι μιας φίλης, έπαιζαν μουσική και τους έλεγε ότι θα ένιωθε αμήχανα στην τηλεόραση. Την επόμενη μέρα ανέβηκε ένα βίντεό της στο Instagram, που κάπως έφτασε στην παραγωγή, και την κάλεσαν για τα pre-castings. «Πιστεύω στο σύμπαν και ότι πολλά πράγματα έρχονται για κάποιον λόγο. Δεν το έκανα εγώ, ήρθε αυτό σ’ εμένα, οπότε δεν υπήρχε περίπτωση να μπλοκάρω μια ευκαιρία που ήρθε από το πουθενά». Τέσσερις καρέκλες που γύρισαν –δηλαδή τέσσερα «ναι» από τους κριτές (Σάκης Ρουβάς, Έλενα Παπαρίζου, Πάνος Μουζουράκης, Ελεωνόρα Ζουγανέλη)– και μια μακροσκελής συζήτηση που ακολούθησε την πρώτη ερμηνεία της στο κομμάτι του Τζέιμς Μπράουν στα blind auditions, με πειράγματα, αρκετή αμηχανία από την πλευρά της και το σήμα κατατεθέν βροντερό, πηγαίο γέλιο της την οδήγησαν στην ομάδα της Έλενας Παπαρίζου και στα knockouts, την επόμενη φάση του παιχνιδιού, και μετά στην επόμενη, στα battles (που θυμάται πως ήταν η πιο δύσκολη στιγμή της), και στην επόμενη, στα live, μέχρι τον τελικό της προηγούμενης εβδομάδας, όπου στέφθηκε πανηγυρικά νικήτρια, βλέποντας παράλληλα τα βίντεο με τις ερμηνείες της (από Κρις Άιζακ μέχρι Μπίλι Άιλις) να σκαρφαλώνουν στις ψηλότερες θέσεις των τάσεων του YouTube και να μετρούν συνολικά πλέον πάνω από ένα εκατομμύριο views». Με γονείς τους ηθοποιούς Λάζαρο Γεωργακόπουλο και Μαρία Κατσιαδάκη και νονά τη Λυδία Φωτοπούλου, η Ιωάννα μεγάλωσε προφανώς σε καλλιτεχνικό περιβάλλον. «Από πολύ μικρή έπαιρνα κι εγώ μέρος σε θεατρικά του σχολείου, αλλά οι γονείς μου ποτέ δεν με έσπρωξαν προς κάποια συγκεκριμένη κατεύθυνση. Έχουν και οι δύο πάρα πολύ χιούμορ, θυμάμαι να γίνεται πάντα χαβαλές στο σπίτι. Τους έβλεπα στο θέατρο – και στην Επίδαυρο όσες φορές έχουν παίξει τους έχω δει. Είναι πολύ έντονη παιδική μου ανάμνηση αυτή, να πηγαίνουμε οικογενειακώς, σχεδόν κάθε καλοκαίρι, στην Επίδαυρο, και να τη συνδυάζουμε με διακοπές, πάντα στο ίδιο ξενοδοχείο – σταθερές αξίες». Η μεγάλη της εφηβική αδυναμία, που θεωρεί πως έχει επηρεάσει πολύ την καλλιτεχνική της ταυτότητα, ήταν –ποια άλλη;– η Κριστίνα Αγκιλέρα. Τώρα βέβαια, με την παρέα της, θα ακούσει ακόμα και τραπ – παραδέχεται πως αγαπάει τον FY. «Οι γονείς μου μού πρότειναν από μικρή να κάνω φωνητική, αλλά εγώ ένιωθα πολύ άβολα. Δεν μπορούσες να με κατατάξεις ούτε στα ντροπαλά παιδιά ούτε στα κοινωνικά. Νομίζω ότι είμαι αρκετά κοινωνική, αλλά μέσα σε όλο αυτό είμαι εσωστρεφής. Τέλος πάντων, φωνητική ξεκίνησα όταν τελείωσα το σχολείο, πριν από ενάμιση χρόνο. Όταν ήμουν μικρή με σκεφτόμουν πάνω σε μια σκηνή, με πολύ κόσμο, να τραγουδάω, αλλά περισσότερο σαν άπιαστο όνειρο. Πήγαινα για σπουδές Ψυχολογίας μέχρι τη Γ’ Λυκείου, αλλά με την πίεση του σχολείου πάθαινα κρίσεις πανικού και κάποια στιγμή μου

είπαν οι γονείς μου “εντάξει, δεν θα πεθάνεις κιόλας, θα πας στο Deree να σπουδάσεις εκεί Ψυχολογία, αν θες”». Ατμοσφαιρικά μπλουζ και μπαλάντες, uplifting ροκ δυναμικά κομμάτια, μια μείξη πολλών πραγμάτων, σίγουρα με αγγλόφωνο στίχο: αυτές είναι οι φιλοδοξίες της Ιωάννας για τα πρώτα δικά της τραγούδια που θα κυκλοφορήσουν υπό το συμβόλαιο που κέρδισε με τη Minos EMI. «Στο αυτί μου ο αγγλόφωνος στίχος είναι απλώς πολύ πιο γνώριμος, λόγω των ακουσμάτων μου. Έγραφα και ελληνικά βέβαια, αλλά σε πιο ραπ φάση, παλιότερα. Με την κιθάρα, βασικά ακόρντα, μη φανταστείς κάτι ιδιαίτερο. Είναι πολύ προσωπικά αυτά τα πρώιμα τραγούδια, τα έγραφα πιο πολύ για εκτόνωση, δεν νομίζω ότι θα τα βγάλω ποτέ. Τώρα θέλω νέο υλικό, που να έχει και το δικό μου στοιχείο. Δεν θα κάνει μόνο η φωνή μου ένα τραγούδι δικό μου». Κι όμως, η Ιωάννα δεν έχει κάνει ως τώρα κανονικό live – πέρα από τις εμφανίσεις στο «The Voice» και όσα είχε παρουσιάσει με το ωδείο της. «Είμαι τόσο έτοιμη, θέλω πάρα πολύ να βγω μπροστά σε κόσμο! Για να είμαι ειλικρινής, επειδή η σκηνή έχει όλα αυτά τα φώτα κι εγώ δεν βλέπω καλά, δεν νιώθω άβολα, δεν καταλαβαίνω τι γίνεται κάτω, εστιάζω μόνο σε αυτό που έχω να κάνω – κι αυτό συνέβαινε από παλιά, πριν καν ανακαλύψω ότι κάτι παίζει με τα μάτια μου. Οπότε θα μου άρεσε πάρα πολύ να νιώθω το κοινό αποκάτω, να ακούω φωνές, να μεταδίδω το vibe και να το λαμβάνω». Πρότυπο empowerment και παιδιού που κατάφερε να ξεπεράσει δύσκολα εμπόδια και να αποτελέσει πηγή έμπνευσης; Σίγουρα. Βέβαια, όταν η Ιωάννα διαγνώστηκε στα 15 της με τη νόσο του Stargardt, μια μορφή εκφύλισης της ωχράς κηλίδας, ήταν λογικό να φοβήθηκε. «Μου είχε πει τότε ο γιατρός “μη διαβάσεις αυτά που λένε στο Google για τύφλωση! Δεν κοιτάμε στο Google για τα ιατρικά, για το καθετί μπορεί να λέει ότι πεθαίνεις”. Εντάξει, αγχώθηκα, με είχε πιάσει μια θλίψη, αλλά όσο περνά ο καιρός το συνηθίζεις, δεν μπορείς να κάνεις κάτι. Στην αρχή δεν ήταν εύκολο, είμαι κι ένας άνθρωπος που πολλές φορές, μέχρι να κάνω τη στροφή, πέφτω. Σε χαζοπράγματα δυσκολεύομαι. Νιώθω άβολα, ας πούμε, όταν πηγαίνω σε μαγαζιά όπου μπορεί να κάθεται ήδη η παρέα μου, μέχρι να τους βρω. Και σινεμά δεν πάω, κουράζομαι, εκτός αν είναι αγγλική η ταινία και έχει απόλυτη ησυχία για να ακούω καθαρά. Στην τηλεόραση κάθομαι αρκετά κοντά και μετά από λίγο πιάνεται η πλάτη μου. Καθημερινά μικροπράγματα. Ευτυχώς, στη μουσική δεν με έχει εμποδίσει πουθενά το θέμα μου, ίσα-ίσα, μη σου πω ότι με βοηθάει κιόλας, η ακοή μου είναι πραγματικά πολύ καλή». Πώς όμως θα αποφύγει την «κατάρα» των νικητών μουσικών ριάλιτι/ talent shows, δηλαδή το γεγονός ότι στα περίπου 20 χρόνια που προβάλλονται τέτοια προγράμματα στην Ελλάδα, ελάχιστοι νικητές τους και γενικότερα συμμετέχοντες σε αυτά έχουν καταφέρει να χτίσουν μια πραγματικά αξιοσημείωτη καριέρα που να εκτείνεται πέρα από το πρώτο single/album στην καλύτερη; «Ok, τα talent shows βοηθούν στην αναγνωρισιμότητα, δεν εξασφαλίζουν όμως καμία καταξίωση. Καταρχάς, πας με κομμάτια άλλων, όχι με δικά σου. Θεωρώ ότι πρέπει να εκμεταλλευτείς το διάστημα του “μπαμ”, γιατί μετά γίνεται fade. Άμα δεν είχαμε Covid, θα μιλούσα και για live. Θα ήθελα το κοινό να γνωρίσει τη μουσική μου, να αρχίσει το πράγμα να ρολάρει σιγά-σιγά». Μικρά live ή μεγάλες συναυλίες; Eurovision ή μια περιοδεία με την Έλενα Παπαρίζου; Τι θα επέλεγε σε αυτά τα διλήμματα; «Αχ, μεγάλες συναυλίες! Το θέλω πάρα πολύ. Βλέπω παλιές εμφανίσεις των Queen, που γέμιζαν στάδια, και σκέφτομαι πόσο αγχωτικά ωραίο θα ήταν. Εννοείται ότι θα ήθελα να συμμετάσχω σε μια μεγάλη περιοδεία με την Έλενα, αλλά και στη Eurovision δεν θα έλεγα όχι». Για το ελληνικό #MeToo τι έχει να πει ένα 19χρονο κορίτσι που τώρα ετοιμάζεται να μπει στον ανθρωποφαγικό χώρο του θεάματος; «Αυτό που γίνεται δίνει δύναμη σε όλες τις γυναίκες, πως ό,τι κι αν τους συμβεί, μπορούν να μιλήσουν. Είναι πολύ απελευθερωτικό».

«Τα talent shows βοηθούν στην αναγνωρισιμότητα, δεν εξασφαλίζουν όμως καμία καταξίωση. Καταρχάς, πας με κομμάτια άλλων, όχι με δικά σου. Θεωρώ ότι πρέπει να εκμεταλλευτείς το διάστημα του “μπαμ”, γιατί μετά γίνεται fade».

NO FILTER

OK, BOOMER

Στη χώρα μας η ενημέρωση έχει γίνει δύσκολη πολύ

Πάει ο παλιός ο κόσμος, ας γιορτάσουμε παιδιά. Ή μήπως όχι;

να «δείτε τι έγινε στην Αμερική» πλανάται εδώ και καιρό στον αέρα, αφότου μια ιδιωτική εταιρεία έσβησε το μικρόφωνο ενός επικίνδυνου, πλην φοβερά δημοφιλούς πολιτικού. Άνοιξε μια συζήτηση για το πόσο σημαντική είναι η αξιόπιστη πληροφόρηση ή πόσο επικίνδυνα είναι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ειδικά όταν γίνονται η βασική πηγή ενημέρωσης για κάποιους. Προσωπικά, πιστεύω ότι τα social θα έπρεπε να έχουν κάποιου είδους φωτογραφία, όπως τα πακέτα των τσιγάρων, που να σε προειδοποιεί ότι αυτό που κάνεις ενέχει κινδύνους, τους οποίους σταθμίζεις και διαχειρίζεσαι ως αυτόνομο πρόσωπο. Έχω σκεφτεί διάφορες πιθανές φωτογραφίες. Κάποια που να δείχνει έναν χασομέρη χρήστη να μαλώνει μέχρι αηδίας στα σχόλια ή κάποια που να απεικονίζει συνεννοήσεις για διαδηλώσεις κατά της μάσκας προστασίας. Κάποια προειδοποιητική λεζάντα του στυλ «θα χάσετε την ώρα σας/την ικανότητα να συγκεντρώνεστε» θα βοηθούσε. Τα σκεφτόμουν αυτά διαβάζοντας ένα αριστουργηματικό αμερικανικό μυθιστόρημα, το Όλοι οι άνθρωποι του βασιλιά του R. Penn Warren, που κουμπώνει ανατριχιαστικά με το τώρα. Σκεφτόμουν πόσοι άνθρωποι έχουν τη μόρφωση, τα ερεθίσματα και τις ευαισθησίες ώστε ένα τέτοιο έργο να τους ενδιαφέρει – πολλοί ή, τουλάχιστον, περισσότεροι σε σχέση με άλλες εποχές. Και μετά σκέφτηκα πόσοι έχουν αυτό το πολύτιμο νόμισμα, τη συμμαζεμένη προσοχή, για να ξεκλειδώσουν μια τέτοια απόλαυση. Αλλά έκανα αυτές τις σκέψεις και για έναν άλλον λόγο. Σκεφτόμουν ότι κάποιοι πολίτες μπορεί να ωφελούνταν από το συγκεκριμένο ανάγνωσμα, όμως τους είναι απροσπέλαστο, όχι επειδή υστερούν σε μόρφωση αλλά επειδή δεν συγκεντρώνονται. Μέχρι εδώ δεν λέω κάτι που δεν ισχύει και αλλού. Η συζήτηση για το τι κάνουν τα social στους ανθρώπους, στην πληροφόρηση και στις δημοκρατίες είναι παγκόσμια. Καλή συζήτηση αυτή. Όμως, εδώ, στη χώρα μας, πέρα από την κακή επίδραση των social στην πληροφόρηση και στη δημοκρατία, έχουμε και κάτι επιπλέον να αναλογιστούμε: τι συμβαίνει με τα («παραδοσιακά») μέσα ενημέρωσης; Έχουν αποτύχει παταγωδώς να μεταδώσουν ειδήσεις αξιόπιστα, αμερόληπτα ή έστω επαρκώς σφαιρικά. Μάλιστα, σε μια εντελώς κρίσιμη συγκυρία, με τις ανισότητες να βαθαίνουν, σπουδαίες δημοκρατίες να τρίζουν και την πανδημία να θερίζει, το πράγμα πήγε απ’ το κακό στο χειρότερο. Η πληροφόρηση είναι τρομακτική (με αποτέλεσμα να βλέπουμε ΜΕΘ στον ύπνο μας), εξουθενωτικά διχαστική (είτε όλα τέλεια είτε όλα λάθος από την κυβέρνηση), προσανατολισμένη προς τις εντυπώσεις και τις ειδήσεις που «τραβάνε». Μια δημοκρατία, όμως, χρειάζεται και ρεπορτάζ και δημοσιογράφους που ερευνούν – προφανώς δεν εννοώ τα εκτενή «ρεπορτάζ» για την κακοκαιρία. Η ιδέα ότι τα μέσα ελέγχουν την εξουσία φαίνεται να έχει ξεχαστεί. Τα μέσα ενημέρωσης είναι προβλέψιμα, με κουραστικά προφανή φιλοκυβερνητική ή αντικυβερνητική πλαισίωση στις ειδήσεις, εσωστρέφεια και συχνά εντελώς κουτσομπολίστικη στρατηγική. Εθίζουν τον κόσμο σε μια εντελώς αντιδημοκρατική λογική, όπου πρέπει να είσαι υπέρ ή κατά, με τον έναν πολιτικό ή με τον άλλον, με το εμβόλιο ή με τους συνωμότες, με το σύνολο των μέτρων ή αρνητής του Covid, με την ανθρωποφαγία ή με τα κακοποιητικά τέρατα, με την αστυνομία ή με το χάος. Αυτό δεν θα εξελιχθεί καλά. Πολύς κόσμος, αναγνωρίζοντας αυτή την κατάσταση, ενημερώνεται από τα social. Ούτε αυτό είναι ασφαλές, γιατί εκεί η κατάσταση θυμίζει αυτό το παιχνίδι στα λούνα παρκ με τους καθρέφτες, όπου ο καθένας βλέπει τον εαυτό του πιο μεγάλο ή πιο μικρό, αντικατοπτρισμούς, παραμορφώσεις και φαντάσματα. Η εμπιστοσύνη στη δημοσιογραφία χάνεται, οι απαιτήσεις των πολιτών λιγοστεύουν. Το σκεπτόμενο κομμάτι κάνει μια επιλογή πηγών (περιλαμβάνοντας πολλά ξένα δίκτυα), ένα μέρος των πολιτών απλώς αφήνεται και καταναλώνει παθητικά νέα, ενώ άλλοι χάνονται στα σκοτάδια του Ίντερνετ, σε ομάδες με σκληροπυρηνικές απόψεις και πηχτή ομοιογένεια, αναζητώντας «αυτό που μας κρύβουν». Ο δημόσιος διάλογος θρυμματίζεται. Οι πολίτες βάζουν καρδούλες σε γατιά στο Ίνσταγκραμ. Οι εξουσίες απολαμβάνουν μια γαλήνη που, στο πολίτευμά μας, δεν τη δικαιούνται, ενώ όσοι τρέφονται από το βούλιαγμα της δημοκρατίας παραμονεύουν. Στην προηγούμενη κρίση είδαμε τι παθαίνει η δημοκρατία όταν ο διάλογος ναρκοθετείται, ώστε να μην εκφέρονται οι (όποιες) άλλες απόψεις, χωρίς αυτό να θεωρηθεί κάποιου είδους προδοσία προς κάτι. Σ’ αυτή την κρίση ζούμε, όπως και άλλες δημοκρατικές χώρες, την απειλή των σκοτεινών σημείων του Ίντερνετ, αλλά έχουμε και ένα επιπλέον πρόβλημα, δικό μας: το ντροπιαστικά χαμηλό επίπεδο ενημέρωσης από κανάλια πληροφόρησης που ούτε στα social εδρεύουν ούτε στο βαθύ Ίντερνετ.

αθίστε φρόνιμα», «Να μιλήσει η Δικαιοσύνη», «Όλη η γενιά μας να πει ένα μεγάλο συγγνώμη στους νεότερους για λάθη που κι εμείς παραλάβαμε ή συνεχίσαμε, και οι νεότεροι να δώσουν αυτήν τη συγγνώμη και να προχωρήσουμε ξανά όλοι μαζί», «Δεν μπορώ να συμμετέχω σε τέτοιου είδους λαϊκά δικαστήρια», «Πέσαμε στην ανθρωποφαγία». Διαβάζοντας αυτά τα αποσπάσματα, που μας προτρέπουν να ενώσουμε τα χεράκια μας όλοι μαζί σαν αγαπημένα παιδάκια σε εξώφυλλο τετραδίου της UNICEF, το μόνο που σκεφτόμουν είναι «ok, boomer», αυτή την απαξιωτική φράση που χρησιμοποιούν οι νεότεροι για να πουν στη γενιά των προνομιούχων baby boomers (δηλαδή όσους γεννήθηκαν από το 1945 ως το 1964) να σταματήσουν επιτέλους να μιλάνε. Η ελληνική μετάφραση θα ήταν κάτι σαν «ok, μπάρμπα, τώρα όμως κάνε πέρα». Στην πραγματικότητα, το «πρώτο» κύμα του #ΜeΤoo βρήκε το ελληνικό κατεστημένο απροετοίμαστο. Στο δεύτερο, που μοιάζει να συνεχίζεται ακόμα, τα αντανακλαστικά είναι πια οξυμμένα. Έφτασαν οι φωνές της καθησυχαστικής ψυχραιμίας, έτοιμες να ζητήσουν ησυχία, τάξη και ασφάλεια. Να είμαστε προσηνείς, να είμαστε φρόνιμοι, όχι υπερβολές, όχι κουτσομπολιά, να προσφεύγουμε στη Δικαιοσύνη πριν μιλήσουμε. Προφανώς και όποιος μπορεί (και κυρίως αντέχει) πρέπει να προσφύγει στη Δικαιοσύνη. Αλλά ποιον, αλήθεια, ενοχλεί το να μιλούν επιτέλους ανοιχτά τα θύματα κακοποίησης, βιασμού και βίας σε μια κοινωνία που έχει συνηθίσει να καταχωνιάζει τα σκουπίδια της κάτω από το χαλί; Καλό είναι να θυμόμαστε πως η πραγματική κοινωνική αλλαγή δεν έρχεται με φροντισμένα, υπολογισμένα βηματάκια. Δεν είναι κομψή ή ευχάριστη. Είναι ορμητική, χοντροκομμένη, ξεβολεύει τους πάντες. Ναι, σίγουρα οι «κίτρινοι» τίτλοι με γαργαλιστικές, pulp περιγραφές για όργια και εξώγαμα («Οντισιόν με αυνάνα σκηνοθέτη», «Σόδομα με Covid», δύο μόνο από τους τίτλους των τελευταίων εβδομάδων) ευτελίζουν τη σοβαρότητα των καταγγελιών και αποπροσανατολίζουν τη συζήτηση. Στ’ αλήθεια, όμως, ας μην επικαλούμαστε την κιτς ηδονοβλεψία των μέσων για να ακυρώσουμε το πόσο σημαντικές είναι αυτές οι καταγγελίες για την κοινωνία μας. Σε αυτό το σημείο δεν μπορεί κανείς παρά να αναρωτηθεί γιατί δεν έχει επεκταθεί ακόμα το κίνημα του #ΜeΤoo και σε άλλους τομείς στην Ελλάδα, πέρα από τον αθλητισμό και τις τέχνες. Στους χώρους της δημοσιογραφίας, της πολιτικής ή ακόμα και της Εκκλησίας δεν υπάρχει παρενόχληση ή βία; Ένα μεγάλο μερίδιο ευθύνης γι’ αυτή την έλλειψη φέρουν τα εξαιρετικά αμήχανα ελληνικά ΜΜΕ. Σε άλλες χώρες οι δημοσιογράφοι έκαναν ρεπορτάζ μηνών προκειμένου να βγουν τα θύματα μπροστά, ενωμένα, με καταγγελίες. (Ας θυμηθούμε πώς ακριβώς βγήκε προς τα έξω το σκάνδαλο Weinstein και τόσα άλλα). Στην Ελλάδα τα μέσα, με ελάχιστες εξαιρέσεις, μοιάζουν να παρακολουθούν μουδιασμένα και από δεύτερο χέρι καταγγελίες και ειδήσεις που σκάνε ή μία μετά την άλλη, συχνά από τα social media. Γιατί; Είναι ίσως η έλλειψη πόρων και χρημάτων (ποιο μέσο στην Ελλάδα θα στήριζε ένα εγχείρημα που θα απαιτούσε να πληρώνει δημοσιογράφο/δημοσιογράφους για δύο ή και τρεις μήνες για να κυνηγήσει αποκλειστικά ένα και μόνο θέμα;). Είναι, επίσης, ο φόβος των αγωγών και των μηνύσεων που παιδεύει ανέκαθεν τα ελληνικά μέσα και συχνά κόβει κάθε διάθεση στους δημοσιογράφους για ερευνητικό ρεπορτάζ (και είναι εντυπωσιακά πολλοί αυτοί που έχουν όρεξη για μηνύσεις και αγωγές σε δημοσιογράφους, συχνά με τις πιο ευφάνταστες αφορμές). Κυρίως, όμως –και όλα τα υπόλοιπα μοιάζουν απλώς δικαιολογίες– είναι θέμα κουλτούρας των κέντρων αποφάσεων, τα οποία συνήθως ελέγχονται από ανθρώπους μιας άλλης γενιάς και, ειδικότερα, νοοτροπίας. Οι ιστορίες σεξουαλικής παρενόχλησης και βίας θεωρούνται από αυτούς τους ανθρώπους περίπου πιπεράτα ανέκδοτα κλειδαρότρυπας, μικρές φρικαλέες ιστοριούλες που ανασύρονται για διασκέδαση σε κάποιο εστιατόριο όπου τρώνε με άλλα φιλικά ζευγάρια – εξού και τα «κίτρινα» ρεπορτάζ που παρακολουθούμε τόσες ημέρες. Στην πραγματικότητα, κανείς τους δεν θα έβαζε ποτέ σε προτεραιότητα σοβαρό ρεπορτάζ για τη σεξουαλική παρενόχληση. Βέβαια, η (ψηφιακή) ζωή έχει αρχίσει να τους ξεπερνά με ιλιγγιώδη ταχύτητα – αυτό που έχει ξεκινήσει δεν γυρίζει πίσω.

Η εμπιστοσύνη στη δημοσιογραφία χάνεται, οι απαιτήσεις των πολιτών λιγοστεύουν.

από τη βι β ι αν σ τερ γι ου

Η ιδέα ότι τα μέσα ελέγχουν την εξουσία φαίνεται να έχει ξεχαστεί. Τα μέσα ενημέρωσης είναι προβλέψιμα, με κουραστικά προφανή φιλοκυβερνητική ή αντικυβερνητική πλαισίωση στις ειδήσεις, εσωστρέφεια και συχνά εντελώς κουτσομπολίστικη στρατηγική.

Η Βίβιαν Στεργίου είναι συγγραφέας και νομικός.

Όταν το #ΜeΤoo έβγαλε προς τα έξω όλες τις παθογένειες των ελληνικών ΜΜΕ.

απ ό τ η δεσπ ο ι να τ ρι β ολ η

Δεν μπορεί κανείς παρά να αναρωτηθεί γιατί δεν έχει επεκταθεί ακόμα το κίνημα του #ΜeΤoo και σε άλλους τομείς στην Ελλάδα, πέρα από τον αθλητισμό και τις τέχνες. Στους χώρους της δημοσιογραφίας, της πολιτικής ή ακόμα και της Εκκλησίας δεν υπάρχει παρενόχληση ή βία;

18.2.21 – lifo

ΑΘΗΝΑ

Όλη η ιστορία της Ε σε ένα κτίριο ΜΠΗΚΑΜΕ ΣΤΑ

ΓΕΝΙΚΆ ΑΡΧΕΊΑ ΤΟΥ ΚΡΆΤΟΥΣ

ΕΚΕΊ ΟΠΟΥ ΔΙΑΦΥΛΆΣΣΕΤΑΙ ΤΟ «ΣΏΜΑ» ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΎ ΚΡΆΤΟΥΣ, ΤΑ «ΧΈΡΙΑ» ΤΗΣ ΔΗΜΌΣΙΑΣ ΔΙΟΊΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΤΑ «ΠΌΔΙΑ» ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΊΑΣ.

Στο φόντο: Λεπτομέρεια από την επιστολή του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη προς τους αρχηγούς και τους στρατιώτες που μετείχαν στην πολιορκία των Πατρών - Βυτίνα, 27 Απριλίου 1822

12 lifo – 18.2.21

εν μπορείς να μη νιώσεις δέος και μια μανιώδη διάθεση εξερεύνησης όταν κατεβαίνεις στα υπόγεια των Γενικών Αρχείων του Κράτους (ΓΑΚ). Εκεί διαφυλάσσεται το «σώμα» του ελληνικού κράτους, τα «χέρια» της δημόσιας διοίκησης και τα «πόδια» της Ιστορίας. Στη δροσιά των 16-18 βαθμών Κελσίου, σταθερά. Ανυπολόγιστοι τόνοι χαρτιού και όχι μόνο περιμένουν βουβά και υπομονετικά μέχρι το αίτημα κάποιου να δώσει νόημα στην ύπαρξή τους. Για τα περισσότερα αρχεία, τα ανθρώπινα χέρια μπορεί να μη γίνουν ποτέ ένας τόπος συνάντησης. Ο όγκος τους υπολογίζεται σε γραμμικά χιλιόμετρα. Μόνο στην κεντρική υπηρεσία, όπου εξερευνήσαμε, ξεκουράζονται πενήντα πέντε χιλιόμετρα αρχειακών ραφιών!

Οι κυλιόμενοι φωριαμοί του πιο μεγάλου αρχείου της χώρας. Τα πολύτιμα αρχεία διατηρούνται σε σταθερή θερμοκρασία 16-18°C.

Ελλάδας

ΚΕΙΜΕΝΟ ΜΙΧΑΛΗΣ ΓΕΛΑΣΑΚΗΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΜΑΡΙΛΗ ΖΑΡΚΟΥ

Δάφνης 61, Παλαιό Ψυχικό. Μπήκαμε τόσο φθαρτοί σε έναν αιώνιο κόσμο! Ό,τι μπορεί να φανταστεί κανείς σε έγγραφο βρίσκεται στο τακτοποιημένο χάος, μέσα στους κυλιόμενους φωριαμούς του μεγαλύτερου αρχείου της χώρας: δικαστικές αποφάσεις, συμφωνίες κρατικών δανείων, αρχεία σωφρονιστικών ιδρυμάτων και υπουργείων, αρχιτεκτονικά και πολεοδομικά σχέδια, περγαμηνοί κώδικες, χάρτες, βιβλία, σιγίλια, φωτογραφίες, μέρος του αρχείου του Ερυθρού Σταυρού, έργα τέχνης, χαρακτικά, αντικείμενα λατρείας… αλλά και σενάρια ταινιών, κινηματογραφικές μπομπίνες, παρτιτούρες κ.λπ. που είχαν κατατεθεί για έγκριση από τη λογοκρισία στη Γενική Γραμματεία Τύπου και Πληροφοριών. Η λίστα είναι ατελείωτη. Φυσικά, εκεί υπάρχουν και όλα τα επίσημα έγγραφα από τη σύσταση του ελληνικού κράτους και έπειτα!

Αριστερά: Επιστροφή επαναπατρισθέντων Ελλήνων και ελληνοπαίδων από τη Ρουμανία. Κέντρο: Επιστολή του Δημήτριου Υψηλάντη. Δεξιά: Εξωτερική όψη του κτιρίου.

Η κ. Αμαλία Παππά, γενική διευθύντρια των ΓΑΚ, μας εξηγεί: «Όσα χρόνια κι αν δουλεύει κανείς εδώ, είναι ανθρωπίνως αδύνατο να έχει πλήρη γνώση όλων των αρχείων που υπάρχουν. Η υπηρεσία μας διαθέτει τα μεγαλύτερα αρχειακά σύνολα για την Ελληνική Επανάσταση, κι αυτό χάρη στις προσπάθειες του ιδρυτή της Γιάννη Βλαχογιάννη, ο οποίος, μαθαίνοντας ότι το Ελεγκτικό Συνέδριο του 1893 είχε την πρόθεση να τα καταστρέψει για να κερδίσει χώρο, επιδόθηκε σε έναν πολύ μεγάλο αγώνα, μαζί με άλλους λόγιους της εποχής. Έτσι, διέσωσε –κάτω από τραγικές συνθήκες, πολλές φορές– τα αρχεία που έχουμε σήμερα εδώ. Έπεισε τον Ελευθέριο Βενιζέλο να ιδρύσει τα ΓΑΚ το 1914». Υπάρχουν μαρτυρίες που αναφέρουν ότι ο Βλαχογιάννης μάζευε κρατικά έγγραφα από τα σκουπίδια, από καταστήματα που τα χρησιμοποι18.2.21 – lifo

ΑΘΗΝΑ ούσαν ως χαρτί περιτυλίγματος, ακόμα και από αποχωρητήρια! Πρόκειται για τον άνθρωπο που ανακάλυψε και δημοσίευσε χειρόγραφα από τα απομνημονεύματα του Μακρυγιάννη, προκαλώντας έντονη παραφιλολογία γύρω από αυτά. Τα ΓΑΚ είναι μια αυτοτελής δημόσια υπηρεσία, αποτελούμενη από επτά διευθύνσεις, πενήντα τέσσερα τμήματα περιφερειακών υπηρεσιών και επτά αρχειοφυλακεία. Σε συνθήκες προ πανδημίας οι επισκέπτες μόνο για την κεντρική υπηρεσία φτάνουν ετησίως τους 4.000 και οι αναζητήσεις στην ψηφιοποιημένη και ελεύθερη βάση «Αρχειομνήμων» κυμαίνονται από 80 έως 100 χιλιάδες. Δεν είναι, όμως, όλα τα αρχεία πλήρη. Μεγάλα κομμάτια αυτών δεν διασώζονται ή είναι αποσπασματικά. Κυρίως εκείνα των δεκαετιών του ’40, του ’50, του ’60 και λιγότερο του ’70 παρουσιάζουν τεράστια κενά και μεγάλες διασπάσεις. Οι πολεμικές συγκρούσεις, η Κατοχή και ο Εμφύλιος ήταν ιστορικές στιγμές, κατά τη διάρκεια των οποίων τα αρχεία δεν ευτύχησαν. Η λογοκρισία, επίσης, ήταν μία από τις βασικές αιτίες καταστροφής. Όσο και αν ακούγεται παράξενο και θλιβερό, συχνή αιτία απώλειας αρχείων ήταν οι διαφορετικές προσλήψεις προσωπικού επιφορτισμένου με τη διατήρησή τους σε διάφορες υπηρεσίες. Από αμέλεια ή αδιαφορία έχουν χαθεί πολύ σημαντικά αρχεία» μας εξηγεί η κ. Παππά και συμπληρώνει: «Ανατρέχοντας στα πρακτικά της Εφορείας των ΓΑΚ, που είναι το ανώτατο επιστημονικό όργανο, θα δούμε τις άδειες που δίνονταν για την καταστροφή αρχείων. Πολλά, που τώρα τραβάμε τα μαλλιά μας γιατί δεν τα έχουμε, καταστράφηκαν με τη σύμφωνη γνώμη του κράτους, είτε γιατί δεν αξιολογήθηκαν σωστά είτε γιατί θα μπορούσαν να πλήξουν το status. Τα λαθρόβια έντυπα, τα οποία ήταν προϊόν κατάσχεσης απ’ τα ταχυδρομεία μια περίοδο, καταστράφηκαν από το επίσημο κράτος ως άχρηστα. Σήμερα αυτά δεν θα τα καταστρέφαμε». Εύκολα υποθέτει κανείς ότι ένα μεγάλο κομμάτι των επισκεπτών είναι ερευνητές που αναζητούν την ιστορική αλήθεια. Δεν φαντάζεται όμως εύκολα κάποιος ότι οι ερευνητές έρχονται δεύτεροι στην κατάθεση αιτημάτων. Το μεγαλύτερο κομμάτι επισκεπτών είναι δικηγόροι και πολίτες που αναζητούν αρχεία ώστε να τεκμηριώσουν υποθέσεις, κυρίως ιδιοκτησίας. Αν συνυπολογιστεί το γεγονός ότι εκεί βρίσκεται και το αρχείο πολιτικής γης, δηλαδή το αρχείο που περιλαμβάνει όλες τις

Πάνω: Απόσπασμα από ποίημα του Διονύσιου Σολωμού, αφιερωμένο στον θάνατο του λόρδου Μπάιρον. Κέντρο (δεξιά): Όψεις από τους χώρους φύλαξης των αρχείων. Κάτω: Διατομή του κτιρίου.

14 lifo – 18.2.21

απαλλοτριώσεις του ελληνικού κράτους, τότε αντιλαμβάνεστε τι μπορεί να συμβαίνει στα φωτεινά και φιλόξενα αναγνωστήρια. Περιφερόμενος στους χώρους των ΓΑΚ, η εσωτερική έκρηξη σκέψεων και αποριών είναι αναπόφευκτη. Μπορεί το Ευαγγελιστάριο με τον χειρόγραφο κώδικα σε περγαμηνή με τα Ευαγγέλια, που χρονολογείται στον δέκατο με εντέκατο αιώνα, να είναι το πιο παλιό τεκμήριο που βρίσκεται εκεί, αλλά ένα προσφυγικό δελτίο μπορεί να έχει πολύ μεγαλύτερη αξία για κάποιον. Το βιβλίο με τα σχέδια του Λεονάρντο ντα Βίντσι είναι σαφώς ειδικού ιστορικού βάρους ή μια επιστολή του Υψηλάντη και του Κολοκοτρώνη, αλλά για κάποιον ο υπηρεσιακός φάκελος του πατέρα του είναι πιο σημαντικός. Σκέφτομαι πόσοι μπορεί να αναζητούσαν κάτι σε όλη τους τη ζωή και να βρίσκεται μέσα σε κάποιον κλειστό εδώ και δεκαετίες, φθαρμένο φάκελο, με σκοινί στις τέσσερις πλευρές του, ή πόσα πράγματα έχουν γραφτεί για ανθρώπους που ποτέ δεν τα έμαθαν. Σε έναν από τους υπόγειους χώρους βρίσκονται συγκεντρωμένα όλα τα δερματόδετα βιβλία με τα γνωστά σε όλους μας ΦΕΚ. Έτσι όπως είναι σε στρατιωτική παράταξη όλα μαζί σού προκαλούν δέος. Είναι τα χαρτιά που καθόρισαν και καθορίζουν τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων. Δεν ήταν πάντα εύκολο να τα βρεις με μια απλή αναζήτηση στο Διαδίκτυο. Και οι πιο καλοί μυθοπλάστες δεν φαντάζονται τι μπορεί να βρίσκεται στα 3.500 τ.μ. που αποτελούνται από 12 πυροδιαμερίσματα. Από τη (μικρή) χειρόγραφη λίστα των κατοίκων της Αθήνας που είχαν νερό στο σπίτι τους το 1848 μέχρι τις λογοκριμένες μπομπίνες των ταινιών Η κόρη μου η σοσιαλίστρια και Μια Ιταλίδα απ’ την Κυψέλη. Ένα μέρος μέσα στην πόλη γεμάτο ντοκουμέντα και αντιθέσεις. Εδώ υπάρχει ο υπηρεσιακός φάκελος του Καρυωτάκη και της Πολυδούρη, αλλά και τα αρχεία των φυλακών, που περιλαμβάνουν χιλιάδες άγνωστα αλλά και θρυλικά ονόματα. Τα αρχεία, ανάλογα με την παλαιότητα και τη χρησιμότητά τους, κατατάσσονται σε ενεργά, ημιενεργά, ανενεργά και διηνεκούς υπηρεσιακής χρησιμότητας. Ωστόσο, πληροφορούμαστε ότι υπάρχουν και έγγραφα που δεν είναι προσβάσιμα, όπως εκείνα που φυλάσσονται στα Αρχεία Πρωθυπουργού, διότι έχουν πολύ μεγάλες περιόδους απορρήτου. Σε αυτήν τη κατηγορία ανήκουν και πέντε συγκεκριμένοι φάκελοι των Ανακτόρων που αφορούν το Κυπριακό, οι οποίοι σφραγίστηκαν το 1998. Φυσικά, μη διαθέσιμα είναι και αρχεία που υπόκεινται σε νόμους περί προστασίας προσωπικών δεδομένων. Ρωτάω την κ. Παππά τι είναι αυτό που της έχει κάνει εντύπωση σε εκείνους που αναζητούν αρχεία: «Το πιο συγκλονιστικό είναι όταν άνθρωποι που ξέρουν ότι είναι υιοθετημένοι και είναι πια σε μεγάλη ηλικία, 75-80 χρονών, ψάχνουν να βρουν τη φυσική τους οικογένεια. Τους έχω δει στο αναγνωστήριο να κλαίνε. Είναι συγκλονιστικό να βλέπεις αυτούς τους ανθρώπους να σου μιλάνε με τρεμάμενη φωνή».

Πάνω: Σχέδιο στρατιωτικής στολής 1843

λευταίες χώρες που αποφάσισε να ιδρυθεί μια κεντρική Εθνική Αρχειακή Υπηρεσία. Η πρώτη μεγάλη τομή στη δομή και τη λειτουργία αυτής της κεντρικής υπηρεσίας, από το 1914 που ιδρύθηκαν τα ΓΑΚ, χρειάστηκε περίπου ογδόντα χρόνια! Το 1991 όλα τα κατά τόπους Γενικά Αρχεία ενώθηκαν σε ένα ενιαίο δίκτυο. «Από το 1914 έως το 1991 υπήρχαν αρχειακές υπηρεσίες που ιδρύονταν κατά καιρούς και με διάφορες αφορμές, αλλά δεν υπήρχε ενιαίος φορέας. Η δεύτερη μεγάλη και σημαντική επικαιροποίηση για τη λειτουργία μας, μετά το 1991, έγινε το 2019, όταν αναβαθμίστηκε η υπηρεσία μας σε κεντρική διεύθυνση» μας πληροφορεί η διευθύντρια των ΓΑΚ. Δεν νομίζω να έχετε παράπονο. Από τα σχεδόν ογδόντα χρόνια που έκαναν την πρώτη φορά να παρθούν σοβαρές και σημαντικές αποφάσεις, τη δεύτερη χρειάστηκαν μόλις είκοσι οκτώ! Σήμερα, οι άνθρωποι που εργάζονται στα ΓΑΚ κατανοούν πλήρως την ανάγκη της ψηφιοποίησης και, παρακολουθώντας τις εξελίξεις, αντιλαμβάνονται πλήρως ποιο είναι το μέλλον των αρχείων. Η ψηφιακή εποχή είναι εδώ. Είναι η εποχή μας. Ήδη, το 80% των συλλογών που αφορούν το 1821 είναι ψηφιοποιημένο και αναρτημένο στον «Αρχειομνήμονα», ελεύθερα προσβάσιμο σε όλους. Αν ψάξει κανείς σε αυτά τα αρχεία ή σε εκείνα που δεν έχουν ακόμα ψηφιοποιηθεί, θα βρει και πολλά στερεότυπα για τους αγωνιστές του ’21 να καταρρίπτονται. Θα διαβάσει όλα αυτά που δεν «χώρεσαν» στα σχολικά βιβλία. «Υπήρχαν κάποιοι πιο δυναμικοί (δεν θα ήθελα να χρησιμοποιήσω τη λέξη “αιμοσταγείς”), υπήρχαν και κάποιοι που ήταν πιο ταπεινοί και δεν τους ενδιέφεραν τα αξιώματα. Το τραγικό με αυτούς τους ήρωες είναι το τέλος. Ο καθένας μετά κάπως κακοπέρασε ή του αποδόθηκαν τιμές μετά θάνατον, όπως στην περίπτωση της Μπουμπουλίνας ή της Μαντώς Μαυρογένους» εξηγεί η διευθύντρια των ΓΑΚ. Πού να το φαντάζονταν οι ήρωες (κάποιοι δεν ήταν και τόσο) του ’21 ότι οι ιστορίες τους θα διασώζονταν στους αιώνες μέσα σε σκληρούς δίσκους. Το μέλλον των αρχείων είναι προφανώς ψηφιακό, και αυτό είναι μια τεράστια πρόκληση. «Πρέπει να οργανώσουμε τον τρόπο με τον οποίο τα αρχεία δεν θα έρχονται πλέον σε χαρτοϋπόστρωμα» επισημαίνει η κ. Παππά. Χαρτοϋπόστρωμα. Τι ωραία λέξη! Σκέφτομαι από μέσα μου και υπο-

Είναι πολλές αυτές οι ιστορίες, όπως και οι ιστορίες εκείνων που ξέρουν ότι κάποιοι δικοί τους σκοτώθηκαν και ψάχνουν στα βιβλία του Ερυθρού Σταυρού για στοιχεία. Μέσα σε αυτά τα βιβλία βρέθηκαν και τα στοιχεία για τον θάνατο του μαθητή Διομήδη Κομνηνού, που ήταν ο πρώτος νεκρός του Πολυτεχνείου. Εκτός από τα δημόσια, στους τρεις υπόγειους ορόφους βρίσκονται και ιδιωτικά αρχεία. Αν κάποιος το επιθυμεί, μπορεί να δωρίσει ή να αφήσει παρακαταθήκη το αρχείο του με συγκεκριμένες νομικές διαδικασίες, έχοντας τη δυνατότητα να καθορίσει ο ίδιος το επίπεδο προσβασιμότητάς και άλλες παραμέτρους. Η δωρεά ιδιωτικών αρχείων για τα ΓΑΚ είναι ένα μεγάλο στοίχημα, αφού μεταφράζεται σε εμπιστοσύνη. Στα υπόγεια της κεντρικής υπηρεσίας δεν έρχονται για φύλαξη μόνο έγγραφα και φάκελοι. Στις προθήκες μπορεί να δει κανείς τη μακέτα του Εξπρές Σάμινα που ναυάγησε το 2000, το οποίο βρέθηκε εκεί γιατί συνόδευε τη δικογραφία. « Έχουμε και ένα μπαούλο στο οποίο μας παραδόθηκε η αλληλογραφία των βασιλέων και την καρέκλα του Καζαντζάκη, τον οποίο το 1919 είχε διορίσει ο Βενιζέλος γενικό διευθυντή του υπουργείου Περιθάλψεως» λέει η κ. Παππά και συνεχίζει: «Πολλές φορές τα καλά αρχεία –τα μεγάλα σύνολα–, τα δημόσια, όπως αυτά του υπουργείου Υγείας, διασώθηκαν εξαιτίας της αδράνειας. Η αδράνεια είναι ένας σύμμαχος στη διάσωση μεγάλων αρχείων». Πόσοι, άραγε, να έχουν αναζητήσει έναν χάρτη των Αθηνών του 1834 ή πόσοι θα καταλάβαιναν ότι αυτό το μικρό χωριό με τα λίγα σπίτια είναι η σημερινή πρωτεύουσα; Ένα από τα τμήματα που βρίσκονται στο υπόγειο των ΓΑΚ είναι και αυτό της συντήρησης και αποκατάστασης των ταλαιπωρημένων και φθαρμένων αρχείων. Χαρτιά σκισμένα, μισολιωμένα, τόμοι με κατεστραμμένη βιβλιοδεσία, φάκελοι με μούχλα και μύκητες… Φανταστείτε κάτι σαν χειρουργείο. Αυτός ο χώρος μού ήρθε στο μυαλό βλέποντας τα νυστέρια στους επιμελείς πάγκους του γυναικοκρατούμενου εργαστηρίου. Σύμφωνα με τον καταστατικό χάρτη τους και τη νομοθεσία, αν τα ΓΑΚ διαπιστώσουν, ύστερα από καταγγελία ή αναφορά, ότι η διατήρηση των δημόσιων αρχείων από τους φορείς παραγωγής τους είναι πλημμελής ή ότι η πρόσβαση του κοινού σε αυτά είναι δυσχερής, μπορούν να ζητήσουν την άμεση κατάθεση των συγκεκριμένων αρχείων στις υπηρεσίες τους.

Στο κτίριο του Ψυχικού σίγουρα οι συνθήκες φύλαξης και φροντίδας θα είναι καλύτερες. Αξίζει να αναφέρουμε μερικά πράγματα ξεχωριστά γι’ αυτή την «έπαυλη» του αρχειακού κόσμου. Ο βραβευμένος αρχιτεκτονικός σχεδιασμός του κτιρίου έγινε το 1977 από τέσσερις 28χρονους αρχιτέκτονες (Δακανάλης, Μπουμπιώτης, Τσιγκούνης, Φλώρος). Η θεμελίωσή του ξεκίνησε το 1982, με τη Μελίνα Μερκούρη να παρευρίσκεται στην τελετή ως υπουργός Πολιτισμού (σε αυτό το υπουργείο ανήκαν αρχικά τα ΓΑΚ). Ενώ ο σκελετός του κατασκευάστηκε το 1984, για τουλάχιστον μία δεκαετία παρέμενε απροστάτευτο γιαπί, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Πέρασαν περίπου είκοσι πέντε χρόνια από τον αρχικό του σχεδιασμό μέχρι ο Οργανισμός Σχολικών Κτιρίων (τα ΓΑΚ είχαν περιέλθει στο υπουργείο Παιδείας) να το ολοκληρώσει. Τελικά, παραδόθηκε το 2003, αφού ντύθηκε με λευκό μάρμαρο! Όπως μάθαμε, υπάρχει και ειδικός χώρος με ισχυρή θωράκιση για την προστασία των πολυτιμότερων αρχείων σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης, ενώ οι μεγάλες γυάλινες επιφάνειες που βρίσκονται περιμετρικά επιτρέπουν άπλετο φως στον χώρο του αναγνωστηρίου και των γραφείων. Υπάρχουν, επίσης, εργαστήρια συντήρησης, βιβλιοθήκη, μια μεγάλη αίθουσα διαλέξεων και εκθεσιακός χώρος. Τα 2/3 του κτιριακού όγκου βρίσκονται κάτω από το έδαφος. Δυστυχώς, μαθαίνω, χωρίς έκπληξη, ότι η Ελλάδα ήταν από τις τε-

Αριστερά: Το ΦΕΚ που δίνει δικαίωμα ψήφου στις γυναίκες στην Ελλάδα το 1952. Δεξιά: Γυναίκες του Νεοχωρίου Τρικάλων και της Σκάλας Λακωνίας πλέκουν ρούχα για τους στρατιώτες στο Αλβανικό Μέτωπο.

θέτω φωναχτά ότι με την πάροδο του χρόνου μειώνονται τα χιλιόμετρα ραφιών και οι τόνοι αρχειακής ύλης και αυξάνονται τα Μegabytes. «Μπα, μην το λέτε αυτό. Φαίνεται ότι θα αργήσουμε πάρα πολύ ακόμα. Τώρα γίνεται μια τεράστια επιχείρηση που πιστεύω ότι θα είναι πιλότος γενικότερα. Το Εθνικό Κτηματολόγιο απορροφά τα υποθηκοφυλακεία. Σε όλη αυτή την επιχείρηση συντονίζουμε τη μετάβαση τεχνικά, ώστε τα αρχεία να μην καταστραφούν, να ψηφιοποιηθούν με προδιαγραφές τέτοιες ώστε να μη χάσουν την αποδεικτική τους ισχύ και να παραδοθούν στα ΓΑΚ. Ο πολίτης θα πρέπει να παίρνει το αντίγραφο που χρειάζεται ψηφιακά» συμπληρώνει η κ. Παππά. Αν πιστεύετε κι εσείς, όπως εγώ, ότι τα ψηφιακά αρχεία είναι πιο φτηνά και πιο εύκολα από τα χειροπιαστά, να σας πληροφορήσω ότι η αίσθηση που έχουμε είναι εσφαλμένη. Κι έτσι, διχασμένος ανάμεσα στον ψηφιακό και τον αναλογικό κόσμο, ήρθε η ώρα της αποχώρησης. Μπήκαμε τόσο φθαρτοί σε έναν αιώνιο κόσμο! Δεν φαντάζεστε σε τι σκέψεις, τι διλήμματα και τι διάθεση εξερεύνησης μπορεί να σας βάλει μια επίσκεψη σε ένα τέτοιο μεγάλο αρχείο. Μπορεί να μοιάζει με κοιμώμενο ηφαίστειο, αλλά είναι ένα πλωτό νησί με τους αρχειοπροστάτες για αφανείς κωπηλάτες.

info ΓΕΝΙΚΆ ΑΡΧΕΊΑ ΤΟΥ ΚΡΆΤΟΥΣ Δάφνης 61, Ψυχικό, 210 6782200 www.gak.gr

Ευχαριστούμε τη διευθύντρια της κεντρικής υπηρεσίας των ΓΑΚ, Αμαλία Παππά, την Άννα Κουλικούρδη από το Τμήμα Αναγνωστηρίου και Αρχειακής Έρευνας και τον αρχειονόμο και ιστορικό Γιάννη Γκλαβίνα.

18.2.21 – lifo

σπίτι μας μαγείρευε κυρίως η μητέρα μου και από πολύ μικρή ηλικία μού άρεσε να την παρακολουθώ στην κουζίνα. Ο πατέρας μου έχει καταγωγή από την Αλεξάνδρεια και πάντα η γαστρονομία είχε σημαντική θέση στην οικογένειά τους. Τα κυριακάτικα τραπέζια τους είχαν διάρκεια και συνοχή βάσει εκλεκτών εδεσμάτων, έτσι πάντα έδινε ιδιαίτερη σημασία στη γεύση και στην ποιότητα. Ακόμα και σήμερα θεωρεί το φαγητό απόλαυση και σημαντικό κομμάτι της διασκέδασής μας. Μία ή δύο φορές τον χρόνο κανονίζουμε μαζί με την αδερφή μου, οι τρεις μας, ταξίδια στο εξωτερικό ώστε να παρακολουθήσουμε κάποιο θεατρικό ή μια όπερα και πάντα τα συνδυάζουμε με επισκέψεις σε κάποιο ιδιαίτερο εστιατόριο. Το φαγητό ήταν πάντα σημείο αναφοράς της οικογένειας και της ζωής μου από τότε που με θυμάμαι. Πάντα μαζευόμασταν σε μεγάλα οικογενειακά τραπέζια και εκεί όλα ήταν προσεγμένα έως την παραμικρή λεπτομέρεια: το τραπεζομάντιλο, το σερβίτσιο και, βεβαίως, το φαγητό. Σήμερα μαγειρεύω συχνά με τα παιδιά μου, τους «μικρούς μου βοηθούς», και μέσα από παιχνίδια προσπαθώ να τους μάθω να είναι ανοιχτά σε νέες γεύσεις. Αν και είναι πολύ μικρά ακόμα, είναι εντυπωσιακό το πόσο έχουν διαμορφώσει τη δική τους άποψη πάνω στις διαφορετικές κουζίνες που δοκιμάζουν. Εννοείται ότι έχουν δειπνήσει σε όλα τα εστιατόριά μας.

q Το φαγητό που μου θυμίζει την παιδική μου ηλικία είναι ο κόκορας με μακαρόνια και τριμμένη γραβιέρα, της μητέρας μου. Η μητέρα μου είναι καταπληκτική μαγείρισσα κι αυτό είναι ένα πιάτο που τη θυμάμαι από μικρή να φτιάχνει – είναι χαραγμένο στον ουρανίσκο μου. Το άλλο έρχεται από την πλευρά της Αλεξανδρινής γιαγιάς μου, της Βάσως, και είναι μια σούπα με μολοχία που έκαναν παραδοσιακά σε κάθε κυριακάτικο τραπέζι.

q Όταν τελείωσα το σχολείο, πήγα στην Αγγλία, στο Πανεπιστήμιο του Reading. Ανέκαθεν μου άρεσε η μαγειρική και, όσο σπούδαζα, ήμουν πάντα αυτή που διοργάνωνε τα περισσότερα δείπνα και μαζώξεις για φαγητό. Γυρνώντας στην Ελλάδα, σκεφτόμουν τι μεταπτυχιακό να κάνω και τότε ο πατέρας μου με «έσπρωξε» να ακολουθήσω το πάθος μου, τη μαγειρική. Θυμάμαι χαρακτηριστικά τα λόγια του: «Δεν είναι αυτά για σένα, τα οικονομικά, εσύ είσαι δημιουργικός, καλλιτεχνικός άνθρωπος». Και είχε δίκιο. Έτσι, κατέληξα στη Νέα Υόρκη, στο Μανχάταν, για να σπουδάσω μαγειρική αλλά και management εστιατορίων.

q Με τον Νίκο Ρούσσο γνωριστήκαμε το 2002 στη Νέα Υόρκη, στη σχολή μαγειρικής. Αφού είχαμε τελειώσει και οι δυο τις αρχικές σπουδές μας, εγώ Ευρωπαϊκές Σπουδές και Ιταλικά και ο Νίκος Διοίκηση Επιχειρήσεων στο Deree College, αποφασίσαμε να ακολουθήσουμε το πάθος μας για τη μαγειρική και βρεθήκαμε συμφοιτητές στο Institute of Culinary Education στο Μανχάταν. Ήμασταν οι μοναδικοί Έλληνες στα χρονικά της σχολής και εντελώς συμπτωματικά βρεθήκαμε να είμαστε στο ίδιο τμήμα.

q Από το 2003, οπότε αποφοίτησα από τη σχολή μαγειρικής και επέστρεψα από την Αμερική, έως το 2006 δού-

Σεφ. Γεννήθηκε στην Αθήνα, ζει στο Χαλάνδρι.

ΧΙΛΙΑΔΑΚΗ

q Γεννήθηκα και μεγάλωσα στην Αθήνα. Η μητέρα μου ήταν οδοντίατρος και ο πατέρας μου οικονομολόγος. Στο

λεψα σε διάφορα εστιατόρια. Από τα σημαντικότερα ήταν το 48 The Restaurant στην Αθήνα και, φυσικά, ο υπέρτατος σταθμός της καριέρας μου, το (τριάστερο) El Bulli στην Ισπανία. Γυρνώντας από την Ισπανία, αποφασίσαμε με τον Νίκο να ξεκινήσουμε κάτι δικό μας. Έτσι, ιδρύσαμε το Funky Gourmet, που ξεκίνησε ως εταιρεία που έκανε private cheffing. Κοινώς, μαγειρεύαμε πριβέ γεύματα σε σπίτια, δημιουργώντας μενού γευσιγνωσίας, όπου το ένα πιάτο διαδεχόταν το άλλο. Αυτό γνώρισε τεράστια επιτυχία κι έτσι τον Νοέμβριο του 2009, μαζί με την αδελφή μου, Αργυρώ Χιλιαδάκη, δημιουργήσαμε το εστιατόριο Funky Gourmet στον Κεραμεικό.

q Το Funky Gourmet απέκτησε πολύ γρήγορα τόσο εγχώρια όσο και παγκόσμια αναγνώριση. Το 2012 βραβεύτηκε με ένα αστέρι Μichelen, ενώ το 2014 πήρε το δεύτερο αστέρι του, κάνοντάς μας το μοναδικό ελληνικό εστιατόριο στη χώρα με τέτοια διάκριση. Αυτός είναι σίγουρα μεγάλος σταθμός στην καριέρα μας. Το 2014 ήταν πολύ σημαντική χρονιά και για έναν ακόμα λόγο: μαζί με τον Ανδρέα και τον Αλέξη Λαμπρίδη ανοίξαμε το εστιατόριό μας Opso στο Λονδίνο, στην περιοχή Marylebone, ένα εστιατόριο μοντέρνας comfort ελληνικής κουζίνας που πρωτοτύπησε στη λονδρέζικη γαστρονομική σκηνή. Το 2015 ξεκινήσαμε τη συμβουλευτική μας εταιρεία Consulting Horeca με έδρα στο Λονδίνο και στην Αθήνα και δράση σε όλο τον κόσμο. Το 2018 ανοίξαμε το Pittabun, ένα καινοτόμο ποιοτικό και ελληνικό street-food στην καρδιά της Carnaby, στο Λονδίνο. Το 2019 το Funky Gourmet έκλεισε μία δεκαετία ως ένα από τα καλύτερα εστιατόρια του κόσμου, βραβευμένο με δύο αστέρια Μichelen. Ήταν σίγουρα το τέλος μιας εποχής και η αρχή μιας νέας. Μπορεί να ακούγεται κλισέ, αλλά στην επιτυχία του Funky Gourmet η σκληρή δουλειά σίγουρα έπαιξε πάρα πολύ σημαντικό ρόλο και, φυσικά, το μεράκι. Όταν ξεκινούσαμε το Funky Gourmet, υπήρχαν μέρες που εγώ, ο Νίκος και η αδελφή μου κοιμόμασταν στο εστιατόριο, ώστε να μη χάνουμε χρόνο στο πηγαινέλα! Για πολλά χρόνια πηγαίναμε στη δουλειά γύρω στις 12 και φεύγαμε στις 4 το πρωί. Έχουμε χάσει όλους τους γάμους και τα γενέθλια των κολλητών μας λόγω δουλειάς και ήμασταν μόλις 30 ετών. Σπάνια βγαίναμε έξω, καθώς τα Σάββατα είναι κλασικά οι πιο δύσκολες εστιατορικές μέρες. Ήμασταν ταγμένοι στο Funky Gourmet και το αγαπούσαμε πολύ. Δεν νιώθαμε ότι χάναμε κάτι. Και επειδή τότε ήταν ακόμα η αρχή, το όνειρο του Funky Gourmet μόνο εμείς το πιστεύαμε, και το πιστεύαμε πολύ.

AΘΗΝΑΊΟΙ

q Το Funky Gourmet εισήγαγε τον όρο «αβανγκάρντ ελληνική κουζίνα», δηλαδή την πρωτοπορία. Ένας όρος που συχνά απαντά στην τέχνη, αλλά είναι ακριβώς ο τρόπος που βλέπουμε κι εμείς τη μαγειρική στο Funky Gourmet. Μια κουζίνα που ξυπνά αναμνήσεις και συναισθήματα, ένα θέατρο που τρώγεται. Επίσης, μέσα από τις διακρίσεις του αποτέλεσε πόλο έλξης για τον γαστρονομικό τουρισμό της χώρας. Το μέλλον θα φέρει τη φιλοσοφία του Funky Gourmet πιο κοντά στο ευρύ κοινό, με τις κεντρικές του αξίες και τη γαστρονομική του αντίληψη να παραμένουν αμετάβλητες.

q Στο Opso, στο εστιατόριό μας στο Λονδίνο, θέλουμε πιο casual feel-good γεύσεις στο λονδρέζικο setting. Στο Pittabun η νοστιμιά παίζει πρωταρχικό ρόλο και στη street-food ανάγνωση της γαστρονομίας.

q Είχα την τύχη ο πρώτος μου δάσκαλος στη μαγειρική να είναι και ο πρώτος μας σεφ-καθηγητής στη σχολή, ο σεφ Ted. Αυτός ο άνθρωπος πραγματικά έχει χαρακτηρίσει πάρα πολύ το πώς βλέπουμε με τον Νίκο τη μαγειρική μέχρι και σήμερα. Ήταν δύο μέτρα, ξυρισμένος γουλί, θηρίο, με μπλε μάτια διαπεραστικά. Την πρώτη μέρα που μπήκε στην τάξη, θυμάμαι, μας κοιτούσε κανένα εικοσάλεπτο χωρίς να μιλάει, και τους είκοσι μαθητές της τάξης, μία τον έναν μία τον άλλον. Μετά από λίγο ξεκίνησε να μιλάει, λέγοντας: «Παιδιά, όπως σας κόβω αποδώ, το πολύ 2-3 να ασχοληθείτε με τη μαγειρική επαγγελματικά, και γνωρίζετε ποιοι είστε. Οι υπόλοιποι μπορούν σήμερα κιόλας να πάρουν τα 20.000 δολάριά τους πίσω και να φύγουν». Ήταν πολύ ψαρωτικός, αυστηρός, αλλά καλός και δίκαιος, προτερήματα απαραίτητα στον χώρο της κουζίνας. Με τον σεφ Ted μιλάμε μέχρι και σήμερα. Δυστυχώς, δεν είναι πλέον στη σχολή, αλλά με τον Νίκο είμαστε τα «καμάρια» του, καθότι ήμασταν οι μοναδικοί alumni της σχολής που κατέκτησαν δύο αστέρια Μichelen.

q Ολοκληρώνοντας τις σπουδές μαγειρικής στη Νέα Υόρκη, είχα την τύχη να βρεθώ, ως πρώτη δουλειά μάλιστα, εντελώς ψάρακλας, στο 48 The Restaurant, με σεφ τον Χριστόφορο Πέσκια. Εκεί μυήθηκα στον κόσμο της δημιουργικής κουζίνας και γνώρισα τον απόλυτο σεβασμό στην πρώτη ύλη και στις σωστές τεχνικές. Επίσης, ο Χριστόφορος φρόντισε να βρεθώ στο El Bulli του Φεράν Αντριά. Ήταν μια αξέχαστη εμπειρία που άλλαξε για πάντα τον τρόπο με τον οποίο

16 lifo – 18.2.21

απο τον m. hulot φωτογραφιeσ: εβιτα σκουρλετη

γυναικα στην κουζινα Η θέση της γυναίκας στην κουζίνα ενός εστιατορίου είναι αντίστοιχη με τη θέση ενός άντρα. Πλέον όλο και περισσότερες γυναίκες όχι μόνο αποφασίζουν να ακολουθήσουν αυτό το επάγγελμα αλλά συμπεριλαμβάνονται και σε λίστες με τους καλύτερους σεφ παγκοσμίως.

18.2.21 – lifo

q Η προσωπικότητα του καθενός είναι αυτή που αφήνει ίχνη και αυτή που βάζουμε στα πιάτα μας. Όπως ένα έργο τέχνης είναι καθρέφτης του δημιουργού του, έτσι και στη μαγειρική, ένα πιάτο είναι καθρέφτης του σεφ που το εμπνεύστηκε. Τα πιάτα μας απεικονίζουν τη διάθεσή μας και τη γενικότερη φιλοσοφία μας, η οποία διαφαίνεται και στην επωνυμία «funky gourmet». Καλή πρώτη ύλη, σεβασμός στα προϊόντα και αγάπη κατά την παρασκευή των πιάτων είναι στοιχεία που δεν λείπουν ποτέ από τη μαγειρική μας. Αλλά τόσο στο Opso όσο και στο Pittabun, το καθένα με ξεχωριστή και διαφορετική κουζίνα, ο κανόνας funky και gourmet υπάρχει, στο Opso πιο casual και στο Pittabun σε πιο street ανάγνωση.

q Αγαπημένα μου υλικά είναι το lime, το αυγοτάραχο, τα ελληνικά ψάρια, το λεμονόχορτο και τα γαλακτοκομικά – μερικά από

Γεωργιάννα Χιλιαδάκη

έβλεπα μέχρι τότε την προετοιμασία του φαγητού. Η συνεργασία μου με τον σεφ με ενέπνευσε σε τέτοιον βαθμό ώστε επιστρέφοντας στην Ελλάδα ήθελα να δημιουργήσω κάτι δικό μου, επηρεασμένη απ’ όλα όσα είχα διδαχτεί στο El Bulli. Τέλος, μεγάλο σχολείο, υπερτεράστιο θα έλεγα, ήταν το τριάστερο Alinea στο Σικάγο, όπου έκανα ένα stage, ενώ είχε ανοίξει το Funky Gourmet, το 2010, για περίπου έναν μήνα. Ο σεφ του Alinea, Grant Achatz, από τους μεγαλύτερους σεφ όλων των εποχών και νεότατος, μόλις 32 ετών το 2008, στο απόγειο της καριέρας του, είχε διαγνωστεί με προχωρημένο καρκίνο στη γλώσσα. Ήταν τεράστιο σοκ στη γαστρονομική σκηνή. Όμως ήταν πολεμιστής. Όσο έκανε θεραπείες, πήγαινε κάθε μέρα στο εστιατόριό του, και μάλιστα έβγαζε καινούργια πιάτα, ενώ δεν είχε καθόλου γεύση. Πολλοί τον παρομοίαζαν με τον Μπετόβεν της μαγειρικής. Είχε όλους τους συνδυασμούς στο μυαλό του και είχε την έμπιστη ομάδα του που δοκίμαζε γι’ αυτόν. Τους κοιτούσε στα μάτια και τους ρωτούσε «αυτό ταιριάζει; Είναι ωραίο;» κι εκείνοι του απαντούσαν «ναι» ή «όχι» κι έτσι προχωρούσαν! Μέχρι που, ευτυχώς, γιατρεύτηκε εντελώς και συνεχίζει δυνατός. Πλέον έχει ανοίξει άλλα 2-3 εστιατόρια στην Αμερική, με σημαία το τριάστερο Alinea, που εξακολουθεί να είναι από τα σπουδαιότερα εστιατόρια παγκοσμίως.

αυτά. Η φιλοσοφία μας, όμως, είναι να αναζητούμε τα ιδιαίτερα προϊόντα της χώρας μας και να τα αναδεικνύουμε μέσα από τη μαγειρική και τις ιδέες μας. Έτσι, κάθε τόσο ερωτεύομαι ένα καινούργιο υλικό, με το οποίο πειραματίζομαι, μέχρι να το δοκιμάσω σε όλες του τις εκφάνσεις. Το Opso αποτελεί σήμερα τον βασικό αποδέκτη του scouting που κάνουμε σε όλη τη χώρα, με αποτέλεσμα να στέλνουμε ολόκληρες παλέτες μοναδικών ελληνικών προϊόντων στο Λονδίνο. Επίσης, ήμασταν το πρώτο εστιατόριο στο Λονδίνο που σερβίραμε αποκλειστικά και μόνο ελληνικό κρασί, μια παράτολμη κίνηση που υποστηρίξαμε με όλη μας τη δύναμη και συνεχίζουμε να υποστηρίζουμε μέχρι σήμερα.

q Το καλό φαγητό είναι το φαγητό που έχει ουσία. Ουσία στην πρώτη ύλη, στον λόγο ύπαρξής του, στην απλότητα ή στην πολυπλοκότητά του. Να μην είναι δήθεν, κοινώς. Να μην είναι περίτεχνο σώνει και ντε, για να εντυπωσιάσει. Ούτε να βασίζεται σε περίεργους συνδυασμούς απλώς για να σοκάρει. Αν πας σε ένα εστιατόριο και την επόμενη μέρα δεν θυμάσαι ούτε ένα πιάτο από αυτά που έφαγες, τότε σίγουρα το φαγητό εκεί δεν ήταν καλό, αλλιώς θα το θυμόσουν! Τόσο απλά. Μια ζουμερή, νόστιμη, αυγουστιάτικη ντομάτα με ανθό αλατιού Κυθήρων και ένα τέλειο έξτρα παρθένο ελαιόλαδο είναι σίγουρα καλό φαγητό. Όπως καλό φαγητό είναι και το δείπνο που είχα γευτεί στο El Bulli το 2011, γιατί θυμάμαι ακόμα σχεδόν κάθε πιάτο! Γι’ αυτό πολλές φορές συγκινούμαι όταν έρχεται κόσμος και μας λέει: «Εσείς έχετε το Funky Gourmet ή το Opso; Ακόμα θυμάμαι εκείνο και το άλλο πιάτο που είχαμε φάει τότε. Κοίτα...». Μας δείχνουν στο κινητό τους φωτογραφίες από πιάτα μας που είχαν φάει και δεν ξέχασαν ποτέ.

q Σίγουρα οι κουζίνες είναι απαιτητικοί χώροι εργασίας, όπου η δουλειά είναι σκληρή τόσο για το μυαλό όσο και για το σώμα. Η αμεσότητα του αποτελέσματος την κάνει πολύ πιεστική δουλειά. Ο πελάτης είναι έξω και περιμένει να σερβιριστεί. Υπάρχουν τόσα πράγματα που μπορούν να πάνε λάθος και όλα κρίνονται στη στιγμή. Πρέπει να είσαι 100% alert, συνεχόμενα, και αυτό είναι πολύ πιεστικό. Παράλληλα, η ζέστη, οι πολλές ώρες ορθοστασίας, το βραδινό ωράριο και οι έντονοι ρυθμοί είναι το σύνηθες μοτίβο μιας σύγχρονης κουζίνας και σίγουρα την κάνουν να μοιάζει γεμάτη δυσκολίες και εμπόδια. Άλλη μια μεγάλη δυσκολία είναι το ανάποδο ωράριο. Οι μάγειρες δουλεύουν όταν όλοι οι άλλοι κάθονται ή γιορτάζουν. Για παράδειγμα, τα Χριστούγεννα του 2019, που το Funky Gourmet στην Αθήνα είχε κλείσει πλέον, ήταν τα πρώτα μετά από δεκατρία χρόνια που έκανα με την οικογένειά μου. Παρ’ όλα αυτά, αν πραγματώνεσαι μέσα από τη δουλειά σου, όλες αυτές οι δυσκολίες ξεπερνιούνται.

q Χωρίς να το επιδιώξουμε, η ομάδα μας αποτελείται, στην πλειονότητά της, από γυναίκες. Σκεφτείτε ότι η head-chef του F.G., δηλαδή ο αμέσως επόμενος από τον Νίκο κι εμένα, για πάρα πολλά χρόνια ήταν γυναίκα, η Ερασμία Μπαλάσκα. Πολύ μεγάλο ταλέντο, δούλευε τόσο σκληρά όσο πέντε άντρες. Γενικά, σε όλα μας τα εστιατόρια τις διευθυντικές θέσεις τις είχαν πάντα γυναίκες. Στη σάλα του Funky Gourmet, η μάνατζερ του εστιατορίου, κάτω από την Αργυρώ, ήταν η Βάσια Ιωάννου, η οποία, από τότε που έκλεισε το Funky, είναι στο Opso στο Λονδίνο. Δεν το επιδιώξαμε, προέκυψε αντικειμενικά.

q Ένα γεγονός για το οποίο είμαστε ιδιαίτερα περήφανοι με τον Νίκο είναι πως μέχρι σήμερα είμαστε οι μοναδικοί Έλληνες σεφ και ιδιοκτήτες που έχουμε κατακτήσει δύο αστέρια Μichelen στην Ελλάδα. Δεν είναι θέμα φύλου, είναι μια σπάνια διάκριση που απαιτεί μεγάλες θυσίες και οικονομική υποστήριξη. Παρ’ όλα αυτά, στη χώρα μας υπάρχουν πολλά εστιατόρια που θα έπρεπε να έχουν αστέρι και ο οδηγός δεν τα έχει ανακαλύψει. Γενικά, όμως, αριθμητικά οι γυναίκες που εργάζονται στον χώρο της γαστρονομίας είναι λιγότερες σε σχέση με τους άντρες. Σε οποιονδήποτε κλάδο οι γυναίκες σε θέσεις καριέρας είναι λιγότερες από τους άντρες, κυρίως λόγω οικογένειας. Στο δικό μας επάγγελμα αυτό το φαινόμενο εντείνεται λόγω ωραρίου.

q Οι μνήμες μπορούν να μεταφερθούν στο διεθνές κοινό, όχι αυτούσια φυσικά, αλλά μέσα από τα προσωπικά βιώματα του καθενός. Μέσα από την αλήθεια των πιάτων και τις ιστορίες που συνοδεύουν τις συνταγές και από τις ίδιες τις γεύσεις μπορούμε να προκαλέσουμε συναισθήματα, ακόμα κι αν δεν έχουμε τα ίδια βιώματα με αυτόν που τα γεύεται. Η μεσογειακή διατροφή, βέβαια, είναι comfort γεύση για πολλούς λαούς και υπάρχουν πάρα πολλά διάσημα ελληνικά πιάτα. Συνεπώς, ένα μεγάλο μέρος του διεθνούς κοινού μπορεί να αντιληφθεί τη φιλοσοφία μας. Αυτός είναι και ο λόγος που το Opso έχει αγαπηθεί τόσο πολύ από το αγγλικό κοινό.

Η προσωπικότητα του καθενός είναι αυτή που αφήνει ίχνη και αυτή που βάζουμε στα πιάτα μας. Όπως ένα έργο τέχνης είναι καθρέφτης του δημιουργού του, έτσι και στη μαγειρική, ένα πιάτο είναι καθρέφτης του σεφ που το εμπνεύστηκε.

q Στην ερώτηση «μοριακή κουζίνα ή ταπεινό φαγητό;», απαντώ «νόστιμο φαγητό με ποιοτικά υλικά». Πιάτα με ουσία, γεμάτα αρώματα και γεύσεις σε αρμονία, με ξεκάθαρες υφές και μακρά επίγευση. Η καλή πρώτη ύλη, οι σωστές τεχνικές μαγειρικής, η αισθητική, η φαντασία, μα, πάνω απ’ όλα, η γεύση είναι αυτά που ορίζουν ένα νόστιμο πιάτο. Ο ίδιος ο δημιουργός οφείλει να θέτει τα όρια στη δημιουργικότητά του, έχοντας ως κριτήριο τη γεύση κάθε πιάτου. Ασφαλώς, όλοι οφείλουμε να δείχνουμε σεβασμό στην παράδοση, χωρίς όμως να μένουμε προσκολλημένοι σε αυτήν. Η παράδοση μπορεί να συνυπάρξει με την πρωτοπορία, αρκεί η σχέση αυτή να βασίζεται σε αμοιβαίο σεβασμό. Ας μην ξεχνάμε ότι όλοι μαγειρεύουμε για το κοινό μας.

q Αυτήν τη στιγμή με τον Νίκο συνεργαζόμαστε με το εστιατόριο Zurbaran στο Κολωνάκι, εισάγοντας κάποια νέα πιάτα στο μενού,

ΙNFO

@georgianna_hiliadaki

βασισμένα στο concept του εστιατορίου, που είναι το nostalgia, δηλαδή διεθνή κλασικά πιάτα που αγαπούν όλοι, καλομαγειρεμένα. Δυστυχώς, η εστίαση σήμερα είναι κλειστή για να μπορέσει κάποιος να τα απολαύσει στον φυσικό χώρο του εστιατορίου, αλλά ευτυχώς κάποια από αυτά είναι διαθέσιμα σε delivery format.

q Η ζωή με έχει μάθει πως ό,τι έχει ποιότητα και αλήθεια στο τέλος της ημέρας θα αποκτήσει μια θέση στην καρδιά μας! Και άμα θέλεις κάτι, δεν παύεις να το κυνηγάς.

18 lifo – 18.2.21

Η πράσινη επανεκκίνηση της Ευρώπης, το Green Deal, οι προκλήσεις του 2021 και οι εξελίξεις στην ενέργεια και στο περιβάλλον ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΓΙΆΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΌΠΟΥΛΟΣ

EU GREEN RESTART 18.2.21 – lifo

Το σύνολο των πρωτοβουλιών της Ε.Ε. για την πράσινη μετάβαση

EU GREEN RESTART

Green Deal: Ένα πράσινο Σχέδιο Μάρσαλ για την Ευρώπη και την Ελλάδα Η νέα στρατηγική με κεντρικό άξονα την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία (Green Deal), για να καταστεί η Ε.Ε. «κλιματικά ουδέτερη» έως το 2050.

Μ ΑΠΌ ΤΗ ΜΑΧΗ ΤΡΑΤΣΑ

ε περιβαλλοντικά ελλείμματα έκλεισε το 2020. Και αυτά μετριούνται πλέον με αριθμούς, οι οποίοι προοιωνίζονται ένα δύσκολο 2021. Τα κονδύλια που απαιτούνται για αποζημιώσεις και αποκατάσταση ζημιών από φυσικές καταστροφές, χρόνο με τον χρόνο, αυξάνονται και καταλαμβάνουν σημαντικό ποσοστό των κρατικών προϋπολογισμών. Τα ακραία καιρικά φαινόμενα «χτυπούν» συχνότερα και ανελέητα, με τις ζωές που χάνονται εξαιτίας τους να πολλαπλασιάζονται, με τις φυσικές εκτάσεις να συρρικνώνονται, τη βιοποικιλότητα να περιορίζεται, ενώ την ίδια ώρα ανάσες… κόβονται λόγω ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Αλλά ορισμένες φορές, όπως λέγεται, «πρέπει να πιάσεις πάτο για να εκτιναχθείς ξανά στην κορυφή». Και η αποτυχία των μεγαλύτερων οικονομιών του πλανήτη να υλοποιήσουν τις δεσμεύσεις τους για συγκράτηση των εκπομπών αερίων που ευθύνονται για το φαινόμενο του θερμοκηπίου έδωσε το «πάτημα» για μια νέα εκκίνηση, τουλάχιστον σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Τον περασμένο χρόνο η Κομισιόν παρουσίασε τη νέα της στρατηγική, με κεντρικό άξονα της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας (Green Deal) να καταστεί η Ε.Ε. «κλιματικά ουδέτερη» έως το 2050.

72 δισ. ευρώ στην Ελλάδα Το πράσινο όραμα της Επιτροπής καλύπτει σχεδόν όλες τις πολιτικές της Ε.Ε. και συνάδει με τον στόχο της Συμφωνίας του Παρισιού να συγκρατηθεί η αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη αρκετά κάτω από τους 2°C και να συνεχιστούν οι προσπάθειες διατήρησής της στους 1,5°C. Και βεβαίως συνοδεύεται από ένα χρηματοδοτικό πακέτο που για την Ελλάδα «μεταφράζεται» σε περίπου 72 δισ. ευρώ (32 δισ. από το Ταμείο Ανάκαμψης και τα υπόλοιπα από

20 lifo – 18.2.21

Στις επόμενες τέσσερις δεκαετίες οι εισαγωγές πετρελαίου στη Γηραιά Ήπειρο θα μειωθούν κατά 79% και φυσικού αερίου κατά 67%, σε σχέση με τα επίπεδα του 2015, γεγονός που θα επηρεάσει τις αγορές τρίτων χωρών.

το νέο ΕΣΠΑ 2021-2027), τα οποία με τη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα μπορεί να προσεγγίσουν τα 110 δισ. ευρώ. Επίσης, η χώρα μας, μέχρι στιγμής, έχει εξασφαλίσει περίπου 1 δισ. ευρώ από το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης για την επόμενη προγραμματική περίοδο (2021-2027), προκειμένου να υλοποιήσει έργα που θα οδηγήσουν τις ενεργειακές περιοχές της χώρας, των οποίων η οικονομία για δεκαετίες στηρίχτηκε στον λιγνίτη, αλλά και όσα νησιά εξακολουθούν να ηλεκτροδοτούνται από πετρελαϊκές μονάδες παραγωγής ρεύματος, στην επόμενη μέρα, μακριά από τη χρήση ορυκτών καυσίμων. Με τα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης (19,5 δισ. ευρώ θα δοθούν υπό τη μορφή επιδοτήσεων-επιχορηγήσεων και 12,5 δισ. σε δάνεια) κεντρικός στόχος είναι η αναγέννηση της πληγείσας οικονομίας μέσω μιας… πράσινης διαδρομής, καθώς το 37% επιβάλλεται να κατευθυνθεί αποκλειστικά σε περιβαλλοντικά «καθαρά» έργα. Αλλά και στο ΕΣΠΑ προκρίνονται οι πράσινες επενδύσεις. Ο κύκλος της στασιμότητας φαίνεται ότι κλείνει, καθώς η εισροή «ζεστού» χρήματος –αν κατευθυνθεί προς τα σωστά σημεία– θα μπορούσε να μετασχηματίσει την ελληνική οικονομία, η οποία, μετά τη δεκαετία των μνημονίων, χτυπήθηκε σκληρά και από την ύφεση που προκάλεσαν οι παρενέργειες της Covid-19. Μάλιστα, ο υπουργός Οικονομικών, Χρήστος Σταϊκούρας, μιλώντας στο τελευταίο συνέδριο του «Economist» προέβλεψε την απορρόφηση 5,5 δισ. ευρώ εντός του 2021 από το Ταμείο Ανάκαμψης. Όπως έχει διευκρινίσει ο ίδιος, αλλά και άλλες κυβερνητικές πηγές, ορισμένα έργα θα ξεκινήσουν πριν έρθει στην Ελλάδα η προκαταβολή που θα λάβει η χώρα μας και γι’ αυτό θα κινητοποιηθούν εθνικοί πόροι, μέσω του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων.

Προτεραιότητα σε χωροταξία, ενέργεια και περιβάλλον Ένα από τα πρώτα αναπτυξιακά έργα, το οποίο αναμένεται να ξεκινήσει εντός της φετινής

άνοιξης, αφορά την εκπόνηση των Τοπικών και Ειδικών Πολεοδομικών Σχεδίων (ΤΠΣ και ΕΠΣ), προκειμένου να αποκτήσει πολεοδομικό σχεδιασμό το σύνολο της επικράτειας (σήμερα διαθέτει μόνον το 20%), έτσι ώστε πολίτες και επενδυτές να γνωρίζουν τι, πού και πώς μπορούν να χτίσουν. Το έργο θα προχωρήσει με αξιοποίηση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης –έχει κατατεθεί αίτημα 350 εκατ. ευρώ–, με την προκήρυξη των πρώτων μελετών να αναμένεται τον Απρίλιο. Επίσης, ένα νέο «Εξοικονομώ-Αυτονομώ» θα προκηρυχτεί το καλοκαίρι για την ενεργειακή ανακαίνιση κτιρίων. Συνολικά, για ενεργειακή αναβάθμιση, το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ) έχει αιτηθεί ποσό που ανέρχεται στα 3 δισ. ευρώ. Ως απόλυτη προτεραιότητα έχει τεθεί ακόμη η οικονομικά και κοινωνικά Δίκαιη Μετάβαση των περιοχών που επηρεάζονται από το σχέδιο της πλήρους απολιγνιτοποίησης έως το 2028 (με κλείσιμο όλων των εν λειτουργία λιγνιτικών μονάδων έως το 2023 και αλλαγή καυσίμου στην «Πτολεμαΐδα 5» έως το 2028). Το εγχείρημα θα στηριχτεί σε εθνικούς και ευρωπαϊκούς πόρους, συνόλου 5 δισ. ευρώ, μαζί με τη μόχλευση, και θα αφορά τις λιγνιτικές περιοχές της Δυτικής Μακεδονίας και της Μεγαλόπολης. Από αυτά, ένα ποσό περί τα 300 εκατ. ευρώ εκτιμάται ότι μπορεί να προέλθει από το Ταμείο Ανάκαμψης για την αποκατάσταση εδαφών στα ορυχεία της ΔΕΗ, ώστε να προστατευτεί το περιβάλλον και να μπορέσει να στηριχτεί το νέο μοντέλο. Πάνω στους πυλώνες του master plan της απολιγνιτοποίησης θα «οικοδομηθούν» 16 εμβληματικές επενδύσεις (11 στη Δυτική Μακεδονία και 5 στη Μεγαλόπολη), τις οποίες έχει ήδη παρουσιάσει η κυβέρνηση, ενώ σύμφωνα με την πολιτική ηγεσία του ΥΠΕΝ ακολουθούν κι άλλες, καθώς έχουν κατατεθεί δεκάδες προτάσεις που βρίσκονται υπό αξιολόγηση. Για τον εκσυγχρονισμό και επέκταση του δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας –ως αναπόσπαστο κομμάτι της ενεργειακής μετάβασης– επιδιώκεται άντληση 600 εκατ. ευρώ από το Ταμείο

Η χώρα μας, μέχρι στιγμής, έχει εξασφαλίσει περίπου 1 δισ. ευρώ από το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης για την επόμενη προγραμματική περίοδο (20212027), προκειμένου να υλοποιήσει έργα που θα οδηγήσουν τις ενεργειακές περιοχές της χώρας στην επόμενη μέρα, μακριά από τη χρήση ορυκτών καυσίμων.

Ανάκαμψης. Στα βασικά έργα περιλαμβάνονται η ηλεκτρική διασύνδεση Κρήτης-Αττικής, η δ’ φάση της διασύνδεσης των Κυκλάδων και η επέκταση του δικτύου στην Πελοπόννησο. Με την ολοκλήρωση των έργων αφενός θα κλείσουν, ή θα παραμείνουν σε ψυχρή εφεδρεία, οι ρυπογόνες πετρελαϊκές μονάδες παραγωγής ρεύματος της ΔΕΗ στα νησιά και αφετέρου θα δημιουργηθεί περαιτέρω χώρος στα δίκτυα μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας, για ρεύμα από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ). Το ΥΠΕΝ έχει αιτηθεί από το Ταμείο Ανάκαμψης και δάνειο ύψους 850 εκατ. ευρώ για την υλοποίηση του εμβληματικού προγράμματος αντικατάστασης των παλιών ρολογιών του ΔΕΔΔΗΕ (Διαχειριστής Ελληνικού Δικτύου Διανομής Ηλεκτρικής Ενέργειας) με έξυπνους μετρητές, οι οποίοι, μεταξύ άλλων, θα αποτελέσουν ένα βασικό εργαλείο για την εξοικονόμηση ρεύματος. Με το νέο πράσινο αναπτυξιακό μοντέλο «διασταυρώνεται» και η ηλεκτροκίνηση. Για την ενίσχυση των σχετικών υποδομών φόρτισης και τη στήριξη της καινοτομίας έχει υποβληθεί αίτημα για 400 εκατ. ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης. Επιπλέον, το ΥΠΕΝ έχει γίνει αποδέκτης επενδυτικών προτάσεων (εκ των οποίων πολλές για έργα ΑΠΕ και καινοτόμες τεχνολογίες παραγωγής ενέργειας από μονάδες υβριδικές και αποθήκευσης ενέργειας) για δανειοδοτή-

σεις της τάξης των 10 δισ. ευρώ από το σχετικό σκέλος του Ταμείου Ανάκαμψης. Ωστόσο, για τις νέες τεχνολογίες ακόμη εκκρεμούν τα ρυθμιστικά πλαίσια. Από το… πορτοφόλι με τα 32 δισ. ευρώ η Ελλάδα έχει αιτηθεί 360 εκατ. ευρώ για ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα αστικών αναπλάσεων, με στόχο την αναβάθμιση και ανάδειξη κτιρίων που έχουν κριθεί διατηρητέα, αλλά και δημοσίων χώρων. Για την κατασκευή υποδομών επεξεργασίας αποβλήτων και ανακύκλωσης το ΥΠΕΝ διεκδικεί περί τα 660 εκατ., στα οποία θα προστεθούν περίπου 500 εκατ. ιδιωτικών επενδύσεων. Ακόμη, το υπουργείο έχει αιτηθεί 160 εκατ. ευρώ για την προστασία και ανάδειξη της βιοποικιλότητας της χώρας μας και 310 εκατ. ευρώ για την υλοποίηση του Εθνικού Σχεδίου Αναδασώσεων, ποσό που θα συμπληρωθεί με πόρους του ΕΣΠΑ.

Η Ελλάδα, η Ευρώπη και οι τρίτες χώρες Πάντως, το πρόγραμμα ανάκαμψης δεν αναμένεται να εφαρμοστεί με την ίδια ταχύτητα σε όλα τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. Και ίσως, για πρώτη φορά, η Ελλάδα να βρίσκεται σε προνομιακή θέση έναντι των υπολοίπων ευρωπαϊκών χωρών, καθώς, όπως επισήμανε ο κ. Σταϊκούρας, «έχει την εμπειρία των μνημονίων» κι έτσι έχει υιοθετήσει τις μεταρρυθμίσεις εκείνες που

απαιτούνται για την απορρόφηση των κονδυλίων. Η χώρα μας έχει υποβάλει στην Κομισιόν το εθνικό σχέδιο επενδύσεων πολύ νωρίτερα από άλλες μεγάλες ευρωπαϊκές οικονομίες, όπως η Ιταλία και η Ισπανία. Σε κάθε περίπτωση, όπως σχολιάζουν οι ειδικοί, η υλοποίηση του Green Deal στην Ευρώπη δεν είναι αρκετή. Με δεδομένο ότι η παγκόσμια οικονομία λειτουργεί στη λογική των συγκοινωνούντων δοχείων, οι πολιτικές δεσμεύσεις της Ευρώπης για κλιματική ουδετερότητα της οικονομίας της έως το 2050, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις πανεπιστημιακών ιδρυμάτων και δεξαμενών σκέψης, θα επηρεάσουν κι άλλες οικονομίες. Κι αυτό διότι υπολογίζεται ότι στις επόμενες τέσσερις δεκαετίες οι εισαγωγές πετρελαίου στη Γηραιά Ήπειρο θα μειωθούν κατά 79% και φυσικού αερίου κατά 67%, σε σχέση με τα επίπεδα του 2015, γεγονός που θα επηρεάσει τις αγορές τρίτων χωρών. Ανατροπές μπορεί επίσης να επιφέρει και το σχέδιο των Βρυξελλών για επιβολή φόρου άνθρακα στις εισαγωγές ρυπογόνων αγαθών. Γι’ αυτό η επιστημονική κοινότητα θεωρεί ότι οι δράσεις για την ανάσχεση της κλιματικής αλλαγής θα πρέπει να είναι συντονισμένες. Μια πρώτη θετική εξέλιξη προς αυτή την κατεύθυνση είναι η επιστροφή των ΗΠΑ, μετά την εκλογή Τζο Μπάιντεν, στη Συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα.

18.2.21 – lifo

Ο Ευρωπαίος Επίτροπος για το Περιβάλλον, τους Ωκεανούς και την Αλιεία μιλά αποκλειστικά στη LiFO

EU GREEN RESTART

Βιργκίνιους Σινκεβίτσιους: « Ένας υγιής πλανήτης σημαίνει υγιείς ανθρώπους» Στην πρώτη του συνέντευξη σε ελληνικό μέσο ο Ευρωπαίος Επίτροπος Βιργκίνιους Σινκεβίτσιους εξηγεί ποιες είναι οι προτεραιότητες της Ευρώπης για την προστασία του περιβάλλοντος.

Σ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Σ ΤΟΝ ΓΙΆΝΝΗ ΠΑΝΤΑΖΌΠΟΥΛΟ

ε μια περίοδο που η κλιματική αλλαγή, η υπερθέρμανση του πλανήτη, η ατμοσφαιρική ρύπανση και τα απόβλητα συνθέτουν τα κυριότερα περιβαλλοντικά ζητήματα, το ακανθώδες χαρτοφυλάκιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής «Περιβάλλον και Ωκεανοί» έχει αναλάβει ο Λιθουανός Βιργκίνιους Σινκεβίτσιους. Γεννημένος στις 4 Νοεμβρίου 1990, σε ηλικία μόλις 31 ετών θεωρείται πλέον ένα πρόσωπο που έχει διαγράψει μια αξιοσημείωτη πολιτική καριέρα, αφού, μεταξύ άλλων, έχει διατελέσει και υπουργός Οικονομικών της χώρας του. Στη συνέντευξη που ακολουθεί μιλά για τις περιβαλλοντικές προκλήσεις, τις δράσεις της Ευρώπης, την πανδημία, τη δική του διαδρομή αλλά και το τι θεωρεί σημαντικό στη ζωή. — Κύριε Επίτροπε, ποια είναι η μεγαλύτερη πρόκληση για το περιβάλλον στην εποχή μας; Καλύτερα να πούμε «προκλήσεις», διότι είναι περισσότερες από μία. Αντιμετωπίζουμε τρεις ταυτόχρονες κρίσεις: την αλλαγή του κλίματος, την απώλεια της βιοποικιλότητας και την εξάντληση των φυσικών πόρων. Η αντιμετώπισή τους κρίνεται εξαιρετικά περίπλοκη και δύσκολη, αλλά δεν έχουμε άλλη επιλογή παρά να δράσουμε. Οι ωκεανοί, οι οποίοι αποτελούν το 70% της επιφάνειας του πλανήτη μας, βρίσκονται σε κακή κατάσταση. Για δεκαετίες ήταν το μυστικό μας όπλο απέναντι στην κλιματική αλλαγή. Απορροφούν το 25% των ετήσιων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα από τον άνθρωπο και το 90% της πρόσθετης θερμότητας στον πλανήτη – ήδη βρισκόμαστε πολύ κοντά στο σημείο κορεσμού. Επιπλέον, το 75% της επιφάνειας της γης έχει επηρεαστεί σημαντικά εξαιτίας της ανθρώπινης δραστηριότητας. Η επαφή με τη φύση μειώνεται παγκοσμίως ταχύτερα από ποτέ, ενώ η εξαφάνιση των ειδών επιταχύνεται. Ταυτόχρονα, η αύξηση της παραγωγής και της κατανάλωσης ασκεί ακόμη μεγαλύτερη πίεση στους ζωτικούς πόρους.

22 lifo – 18.2.21

Πρέπει να δράσουμε τώρα. Έχουμε την ευκαιρία να διαμορφώσουμε τις οικονομίες και τις κοινωνίες μας με έναν πιο βιώσιμο τρόπο. Ξέρετε, δεν μπορούμε να αποδεχτούμε ότι τα παιδιά μας θα είναι υποχρεωμένα να ζουν σε έναν πλανήτη με διαδοχικές κρίσεις.

Επομένως, πρέπει να ενεργοποιηθούμε. Πρέπει να δράσουμε τώρα. Έχουμε την ευκαιρία να διαμορφώσουμε τις οικονομίες και τις κοινωνίες μας με έναν πιο βιώσιμο τρόπο. Ξέρετε, δεν μπορούμε να αποδεχτούμε ότι τα παιδιά μας θα είναι υποχρεωμένα να ζουν σε έναν πλανήτη με διαδοχικές κρίσεις. Έτσι, απαιτούνται δράσεις όπως και αντίστοιχες επενδύσεις, ώστε οι επόμενες γενιές να μπορούν να ξεπεράσουν τις όποιες προκλήσεις. — Η κλιματική αλλαγή, η ατμοσφαιρική ρύπανση και τα απόβλητα είναι τα τρία πιο σημαντικά περιβαλλοντικά ζητήματα. Τι σκοπεύετε να κάνετε ως Ε.Ε. για να δώσετε τις σωστές λύσεις; Πρώτον, είναι πολύ σημαντικό να προσθέσουμε και την απώλεια της βιοποικιλότητας στα προβλήματα που αναφέρατε. Είναι σημαντικό η περιβαλλοντική κρίση και η κλιματική αλλαγή να αντιμετωπιστούν ως οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Το περιεχόμενο και η ύπαρξη της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, όπως και του ιστορικού σχεδίου ανάκαμψης που παρουσίασε η επιτροπή, μαζί με έναν ανανεωμένο μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό, αποτελούν μια ιδανική ευκαιρία και ένα χρήσιμο εργαλείο για τον εκσυγχρονισμό των ευρωπαϊκών οικονομιών, καθιστώντας τες πιο αποδοτικές ως προς την ενέργεια, τους φυσικούς πόρους και το κλίμα αλλά και πιο φιλικές προς το περιβάλλον. Ήδη, η επιτροπή έχει νομοθετήσει για το κλίμα, τον σχεδιασμό για τη βιοποικιλότητα, το σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία και τη στρατηγική της για το σχέδιο «Από το αγρόκτημα στο πιάτο». Επίσης, με το σχέδιο ανάκαμψης που πρότεινε κατέστησε την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία έναν από τους κεντρικούς πυλώνες της, διασφαλίζοντας τον μετασχηματισμό της Ε.Ε. σε μια δίκαιη και ευημερούσα κοινωνία που διαθέτει μια οικονομία σύγχρονη, ανταγωνιστική και αποδοτική ως προς τη χρήση των πόρων. Επομένως, στην Ε.Ε. πρέπει καταρχάς να βάλουμε σε τάξη στο σπίτι μας. Έπειτα, πρέπει να πείσουμε και να βοηθήσουμε τους άλλους να πράξουν το ίδιο, καθώς δεν μπορούμε να καταπολεμήσουμε

αυτά τα παγκόσμια προβλήματα μόνοι μας. Γι’ αυτό θα επικεντρωθούμε στην επίτευξη παγκόσμιων σημαντικών συμφωνιών τόσο στην 26η Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή που θα πραγματοποιηθεί στη Γλασκώβη όσο και στο Διεθνές Συνέδριο για τη Βιοποικιλότητα που θα διεξαχθεί στην πόλη Kunming της Κίνας. Η Ε.Ε. θα μπορούσε, και είναι διατεθειμένη να γίνει ο παγκόσμιος ηγέτης στην καταπολέμηση των κρίσεων στο κλίμα και στη βιοποικιλότητα. — Ποιος είναι ο στόχος της εκστρατείας «Taste the Ocean» που ξεκινήσατε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης; Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιδιώκει να ευαισθητοποιήσει τους καταναλωτές σχετικά με τη σημασία της κατανάλωσης τοπικών, εποχικών και βιώσιμων προϊόντων. Τα ψάρια και τα θαλασσινά, εφόσον παράγονται ή συλλέγονται σωστά, μπορούν να καταλάβουν σημαντική θέση στο πλαίσιο μιας βιώσιμης διατροφής, καθώς έχουν πολύ χαμηλότερο περιβαλλοντικό αντίκτυπο και αποτύπωμα άνθρακα απ’ ό,τι οι περισσότερες πρωτεΐνες που προέρχονται από ζώα της στεριάς. Επιπλέον, η εκστρατεία έρχεται σε μια περίοδο που οι αλιείς και οι παραγωγοί υδατοκαλλιέργειας αγωνίζονται για την επιβίωσή τους, αφού ήδη διανύουμε σχεδόν έναν χρόνο κλεισίματος των εστιατορίων, της αλυσίδας τροφοδοσίας και των κύριων σημείων πώλησης των προϊόντων τους. — Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, το 23% των θανάτων παγκοσμίως έχει περιβαλλοντικές αιτίες. Τι σκέψεις σάς δημιουργεί αυτό το ποσοστό; Η σχέση μεταξύ της ποιότητας του περιβάλλοντος και της υγείας των πολιτών είναι προφανής – ένας υγιής πλανήτης σημαίνει υγιείς ανθρώπους. Αν και η ποιότητα του περιβάλλοντος σε ολόκληρη την Ευρώπη βελτιώνεται σταθερά τις τελευταίες δεκαετίες, δυστυχώς πάρα πολλοί άνθρωποι εξακολουθούν να πεθαίνουν πρόωρα λόγω περιβαλλοντικών αιτίων. Αυτό δεν είναι μόνο ένα δυσάρεστο γεγονός αλλά και ένα ηθικό ζήτημα. Οι ευάλωτοι άνθρωποι είναι πιθανότερο να επηρεαστούν από την περιβαλλοντική ρύπανση και ως εκ τούτου

διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο πρόωρου θανάτου. Επομένως, πρέπει να το αλλάξουμε αυτό. Γνωρίζουμε ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση και η ηχορρύπανση είναι οι δύο κύριες αιτίες περιβαλλοντικού θανάτου και ασθενειών στην Ε.Ε. Έχουμε ήδη ολοκληρωμένους νόμους για την αντιμετώπιση αυτών των δύο πηγών ρύπανσης. Για παράδειγμα, εάν όλες οι χώρες της Ε.Ε. εφαρμόζουν πλήρως τους υφιστάμενους νόμους για την ατμοσφαιρική ρύπανση, η δυναμική του αριθμού των πρόωρων θανάτων που προκαλούνται από αυτό το φαινόμενο θα μπορούσε να μειωθεί κατά περίπου 55% το 2030 σε σύγκριση με το 2005. Επιπρόσθετα, αν και έχουμε ψηφίσει παρόμοιους νόμους, πρέπει να προχωρήσουμε περισσότερο προς αυτή την κατεύθυνση, προκειμένου να προστατεύσουμε τους πολίτες μας. Με την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία και τη φιλοδοξία μηδενικής ρύπανσης που προτείνει στοχεύουμε στην ενίσχυση της υφιστάμενης νομοθεσίας όχι μόνο για την ατμοσφαιρική ρύπανση και την ηχορρύπανση αλλά και για άλλους τύπους ρύπανσης, όπως αυτή των υδάτων, του εδάφους και των εκπομπών αερίων. Επίσης, παρέχουμε προστασία στους Ευρωπαίους από τις χημικές ουσίες και, ως εκ τούτου, προτείναμε μια στρατηγική για τα χημικά προϊόντα για ένα περιβάλλον χωρίς τοξικές ουσίες, με βιώσιμη παραγωγή, χρήση και συλλογή χημικών ουσιών. — Πιστεύετε ότι ο κορωνοϊός ήταν μια σκληρή προειδοποίηση της φύσης; Όταν επεμβαίνουμε ασυλλόγιστα στα δάση και καταστρέφουμε τα οικοσυστήματα, διαλύουμε τα φυσικά εμπόδια που συνήθως μας προστατεύουν από παθογόνους παράγοντες. Και, ξαφνικά, βρισκόμαστε εκτεθειμένοι σε έναν μεγαλύτερο κίνδυνο. Ασθένειες μπορούν να εμφανιστούν και να εξαπλωθούν πιο γρήγορα, επειδή έχουμε επηρεάσει αρνητικά την ικανότητα της φύσης να αντιμετωπίζει νέου τύπου ασθένειες. Η ιεράρχηση φιλικών προς το περιβάλλον πολιτικών θα καταστήσει λιγότερο πιθανές κρίσεις όπως η τρέχουσα πανδημία του Covid-19 και παράλληλα

θα μας κάνει πιο ανθεκτικούς όταν στο μέλλον θα αντιμετωπίζουμε παρόμοιες καταστάσεις. Τώρα έχουμε την ευκαιρία να φτιάξουμε ξανά τις οικονομίες και να στρέψουμε τις κοινωνίες μας προς έναν πιο βιώσιμο τρόπο ζωής. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίον η επιτροπή θα παρουσιάσει σύντομα ένα νομικό πλαίσιο για την αποκατάσταση υγιών οικοσυστημάτων. Επίσης, προβλέπεται αύξηση των προστατευόμενων περιοχών έτσι ώστε τουλάχιστον το 30% της ξηράς και της θάλασσας να προστατεύεται. Και είμαστε έτοιμοι να μεσολαβήσουμε, έχοντας την ίδια φιλοδοξία σε παγκόσμιο επίπεδο, στην επόμενη Σύνοδο Κορυφής των Ηνωμένων Εθνών για τη βιοποικιλότητα στην κινεζική πόλη Kunming, η οποία θα πρέπει να κυμαίνεται στα πρότυπα της ιστορικής συμφωνίας του Παρισιού για το κλίμα. Διότι, όπως αντιλαμβάνεστε, χρειαζόμαστε μια συμφωνία τύπου Παρισιού για τη βιοποικιλότητα. — Πώς καταφέρνει ένα πρόσωπο όπως εσείς, σε τόσο μικρή ηλικία, να γίνει Ευρωπαίος Επίτροπος αλλά και υπουργός; Να σας πω την αλήθεια, αυτή την ερώτηση μού τη κάνουν πολύ συχνά, ρωτώντας μάλιστα ποιο είναι το «μυστικό». Ωστόσο, μπορώ να σας διαβεβαιώσω ότι δεν υπάρχουν «μυστικά», ούτε ένας οδικός χάρτης για το πώς να γίνεις υπουργός ή επίτροπος της Ε.Ε. σε νεαρή ηλικία. Και για να είμαι απολύτως ειλικρινής, ποτέ δεν έχω σκεφτεί αν η ιστορία μου είναι απόρροια μιας επιτυχημένης συνταγής. Όμως υπάρχουν κάποια πράγματα που είναι πολύ χρήσιμα για κάθε επιτυχημένη διαδρομή, όχι μόνο όταν είσαι πολιτικός αλλά και επιχειρηματίας, επιστήμονας, αλλά και σε οποιαδήποτε άλλη πτυχή της ζωής. Το πρωτεύον είναι να δουλεύεις σκληρά και να καταβάλλεις μεγάλη προσπάθεια σε ό,τι κι αν κάνεις. Στη δική μου περίπτωση, ποτέ δεν σκέφτηκα να μετρήσω τις ώρες εργασίας μου, σε καμία από τις θέσεις που ανέλαβα. Η επιτυχία δεν έρχεται σε εκείνους που απλώς κάθονται και περιμένουν. Πιστεύω ακράδαντα ότι πρέπει να αποδείξεις ότι αξίζεις. Το δεύτερο είναι να πιστεύεις βαθιά σε αυτό που έχεις επιλέξει να

κάνεις. Μπορεί κάποιος να διατηρεί το δικαίωμα να πρεσβεύει ότι είμαι αφελής, αλλά είμαι οπαδός της κλιματικά ουδέτερης Ευρώπης ή της καινοτόμου Λιθουανίας (μάλιστα, ήμουν υπουργός Οικονομίας και Καινοτομίας της Λιθουανίας). Αυτό που προσωπικά τοποθετώ στο τέλος της ιεραρχίας αφορά την τύχη. Είμαι πεπεισμένος ότι κάθε άτομο μπορεί να χτίσει το μέλλον του με τις δικές του ικανότητες, ωστόσο πρέπει να συμφωνήσω ότι σίγουρα παίζει ρόλο ο παράγοντας τύχης. — Τι θεωρείτε σημαντικό στη ζωή; Στην αρχή της θητείας μου στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχα δώσει μια συνέντευξη σε έναν δημοσιογράφο στη Λιθουανία, ο οποίος με είχε ρωτήσει πώς θα περιέγραφα τον εαυτό μου. Αρχικά, τα έχασα για λίγο, γιατί δεν περίμενα μια τέτοια ερώτηση, αφού η συζήτηση ήταν σχετική με την Πράσινη Συμφωνία. Έτσι, το μυαλό μου ήταν γεμάτο από σκέψεις σχετικά με την κυκλική οικονομία, τη βιοποικιλότητα, τη χρηματοδότηση και ούτω καθεξής. Αυτό που αρχικά μου ήρθε στο μυαλό ήταν ότι είμαι σύζυγος, πατέρας δύο παιδιών, γιος και αδελφός. Γι’ αυτό θεωρώ αυτούς τους ρόλους τους πιο σημαντικούς στη ζωή μου. Τα καθήκοντα του υπουργού και του επιτρόπου είναι, φυσικά, θεμελιώδη για μένα, διότι είμαι υπεύθυνος για το μέλλον της Λιθουανίας και της Ευρώπης αλλά και για το πώς θα διαμορφωθεί ο κόσμος όπου θα πρέπει να ζήσουν τα παιδιά μου. Ως εκ τούτου, είναι μια πολύ μεγάλης σημασίας δουλειά. Ταυτόχρονα, ωστόσο, γνωρίζω πολύ καλά ότι η μία ή η άλλη πολιτική θέση είναι προσωρινή, εφήμερη. Η κατανόηση αυτής της συνθήκης αποτελεί για μένα ένα ισχυρό κίνητρο ώστε να χρησιμοποιώ τον χρόνο που έχω για πρωτοβουλίες που είναι πρωταρχικές, υπερβαίνουν την αποστολή μου και έχουν αντίκτυπο σε πολλούς ανθρώπους, συμπεριλαμβανομένων των αγαπημένων μου. Όμως είναι και ένας τρόπος για να συνειδητοποιήσουμε ότι υπάρχουν πολύ λίγα πράγματα στη ζωή που είναι αθάνατα: ένα απ’ αυτά είναι η οικογένεια.

Όταν επεμβαίνουμε ασυλλόγιστα στα δάση και καταστρέφουμε τα οικοσυστήματα, διαλύουμε τα φυσικά εμπόδια που συνήθως μας προστατεύουν από παθογόνους παράγοντες. Και, ξαφνικά, βρισκόμαστε εκτεθειμένοι σε έναν μεγαλύτερο κίνδυνο.

18.2.21 – lifo

Η ευρωβουλευτής της Νέας Δημοκρατίας, Μαρίας Σπυράκη, μιλά στη LiFO

Οι ευκαιρίες που δημιουργεί για την Ελλάδα το Green Deal, οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ευρώπη αλλά και το ενεργειακό μέλλον της Γηραιάς Ηπείρου.

Π ΑΠΌ ΤΟΝ ΓΙΆΝΝΗ ΠΑΝΤΑΖΌΠΟΥΛΟ

EU GREEN RESTART

Μαρία Σπυράκη: «Η απολιγνιτοποίηση δεν είναι μόνο στοίχημα της πατρίδας μας αλλά και της Ευρώπης»

οιες ευκαιρίες δημιουργεί για την Ελλάδα το Green Deal; Το Green Deal είναι για την Ελλάδα το εργαλείο ώστε να γίνει η πατρίδα μας η χώρα με την υψηλότερη ποιότητα ζωής στην Ευρώπη. Μέσα από τον οδικό χάρτη που εκπονούμε στην Ε.Ε. για τον μετασχηματισμό της οικονομίας μας σε πράσινη, ψηφιακή και ανθεκτική, στην Ελλάδα μπορούμε να δημιουργήσουμε πολλές και καλές δουλειές αμέσως μετά την πανδημία. Ο ψηφιακός μετασχηματισμός της οικονομίας, της εκπαίδευσης, της υγείας, του εμπορίου και ακόμα και του λιανεμπορίου και η αλλαγή στο ενεργειακό μας μείγμα, ώστε να παράγεται ηλεκτρικό ρεύμα κυρίως από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ), θα αυξήσουν θεαματικά την ελκυστικότητα και την προστιθέμενη αξία της χώρας μας στον διεθνή ανταγωνισμό. Είναι, βεβαίως, απαραίτητο να αυξήσουμε την παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ, δίνοντας πλέον έμφαση και στους ανεμόμυλους στη θάλασσα (off-shore), για τους οποίους ωστόσο υπάρχει χαμηλή δημόσια αποδοχή, ειδικά στα νησιά μας. Οφείλουμε να ενημερώσουμε τους πολίτες για τα οφέλη μιας τέτοιας επιλογής που σέβεται το περιβάλλον και να παρουσιάσουμε τα πολύ επιτυχημένα παραδείγματα της Σκωτίας και της Ολλανδίας, που εξασφαλίζουν ενεργειακή αυτονομία με χαμηλότατο κόστος για τον τελικό καταναλωτή. Ταυτόχρονα, επιβάλλεται να διευθετήσουμε άμεσα τομείς στους οποίους η Ελλάδα έχει μείνει πίσω, όπως η διαχείριση των απορριμμάτων με υποχρεωτικά σχήματα διευρυμένης ευθύνης παραγωγού (EPRS), σχήματα ευθύνης των καταναλωτών (RDS) που θα ενθαρρύνουν τη διαλογή των απορριμμάτων, όπως τα κουτάκια αλουμινίου, οι πλαστικές συσκευασίες και το χαρτί, στην πηγή και θα καταστήσουν την επιμέρους αξιοποίησή τους κερδοφόρα δραστηριότητα και στη χώρα μας. Μπορούμε άμεσα να υποστηρίξουμε τη δημιουργία αγοράς προϊόντων που επισκευάζονται και επαναχρησιμοποιούνται στο πλαίσιο της κυκλικής οικονομίας και στο τέλος αυτής της προσπάθειας να θέσουμε τον φιλόδοξο αλλά όχι ανέφικτο στόχο για «οικονομία χωρίς απορρίμματα». Στη Φινλανδία έχουν πετύχει «zero waste economy» χρόνια τώρα και σας θυμίζω ότι τη δεκαετία του ’90 ήταν σε σκληρό πρόγραμμα του ΔΝΤ, χωρίς τρόικα. Εξελίσσο-

24 lifo – 18.2.21

Εξελίσσοντας το ελληνικό παραγωγικό μοντέλο σε πράσινη οικονομία, όσοι δραστηριοποιούνται στον τουρισμό και στα αγροτικά προϊόντα θα δουν τα έσοδά τους να εκτοξεύονται.

ντας το ελληνικό παραγωγικό μοντέλο σε πράσινη οικονομία, όσοι δραστηριοποιούνται στον τουρισμό και στα αγροτικά προϊόντα θα δουν τα έσοδά τους να εκτοξεύονται. — Πείτε μας με ποιους τρόπους η Ελλάδα μπορεί να αναβαθμίσει τα δημόσια κτίρια αλλά και τις κατοικίες, αντιμετωπίζοντας και την ενεργειακή φτώχεια; Σχεδόν τριάντα τέσσερα εκατομμύρια Ευρωπαίοι πολίτες δεν μπορούσαν να θερμάνουν όπως πρέπει το σπίτι τους το 2018, σύμφωνα με την τελευταία έκθεση της Κομισιόν για την κατάσταση στην ενέργεια. Στην έκθεση αυτή διαπιστώνεται ότι την περίοδο 2010-2018 είχαμε συνολική πρόοδο στη μείωση της ενεργειακής φτώχειας πανευρωπαϊκά. Δυστυχώς, η Ελλάδα αποτελεί θλιβερή εξαίρεση, καθώς η ενεργειακή φτώχεια αυξήθηκε την ίδια περίοδο, σύμφωνα πάντα με την έκθεση, όπου και γίνεται ειδική αναφορά στη χώρα μας. Η ενεργειακή φτώχεια είναι το πρόβλημα που μπορούμε να λύσουμε τα επόμενα πέντε χρόνια, κάνοντας συνδυασμένη χρήση των ευρωπαϊκών πόρων RRF και MFF (Ταμείο Ανάκαμψης και Ευρωπαϊκός Προϋπολογισμός) και εμπλέκοντας και τον ιδιωτικό τομέα, με επιστροφή των κεφαλαίων με κέρδος, μέσω των ενεργειακών λογαριασμών των χρηστών, μέσα από οχήματα ειδικού σκοπού, όπως συνέβη στη Γαλλία και την Ισπανία, με θεαματικά αποτελέσματα, αφού αναβαθμίστηκαν ριζικά ολόκληρες γειτονιές. Η Ε.Ε. μοχλεύει για την περίοδο 2021-2027 350 δισ. ετησίως για τη «βαθιά αναβάθμιση» των κτιρίων. Η ενεργειακή αναβάθμιση με μόνωση, οι αλλαγές στα συστήματα ψύξης θέρμανσης και έξυπνους μετρητές, η δραστική βελτίωση της ποιότητας του αέρα

αλλά και η ταυτόχρονη αναβάθμιση του εξωτερικού περιβάλλοντος χρηματοδοτούνται σε αυτό το «Κύμα Ανακαινίσεων», όπως ονομάζεται η σχετική πρωτοβουλία. Ως εισηγήτρια της πρωτοβουλίας στο Ευρωκοινοβούλιο, στην Επιτροπή Περιβάλλοντος, δίνω έμφαση στη χρήση κυκλικών υλικών από τοπικές εταιρείες, ώστε να ενισχυθεί η τοπική οικονομία στην περιφέρεια όπου γίνονται οι ανακαινίσεις, και στη θεσμοθέτηση άυλου διαβατηρίου για όλα τα κτίρια και τις κατοικίες, ώστε κάθε αναβάθμιση να καταγράφεται και να πιστώνεται ως επένδυση στην αξία του κτιρίου. — Πάμε σε ένα από τα θέματα που απασχολούν έντονα τη χώρα μας. Ποια μπορεί να είναι τα επόμενα βήματα στη Δυτική Μακεδονία, ώστε οι άνθρωποι που εργάζονται στον λιγνίτη να μη βρεθούν εκτός οικονομικής δραστηριότητας; Η απολιγνιτοποίηση στη Δυτική Μακεδονία δεν είναι μόνο το στοίχημα της πατρίδας μας, είναι ταυτόχρονα το στοίχημα της Ευρώπης. Η επιλογή του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη να τοποθετήσει την Ελλάδα στην εμπροσθοφυλακή της απανθρακοποίησης του ενεργειακού μείγματος στην Ε.Ε. έχει συγκεντρώσει όλα τα φώτα και όλες τις προϋποθέσεις για να αποτελέσει πρότυπο. Οι κάτοικοι της Δυτικής Μακεδονίας είχαν συνηθίσει, δεκαετίες τώρα, να δίνουν χρόνο από τη ζωή τους για να εξασφαλίζουν δουλειές στη λιγνιτική παραγωγή ρεύματος. Οι συνθήκες της εργασίας, η σοβαρά επιβαρημένη ποιότητα του αέρα στις πόλεις αλλά και στην ύπαιθρο και η αυξημένη θνησιμότητα από αναπνευστικά προβλήματα είναι μόνο μέρος του διαρκούς τιμήματος που πλήρωναν και πληρώνουν. Ταυτόχρονα, το 25% του ΑΕΠ της περιοχής εξαρτάται από τη συνολική εκμετάλλευση του λιγνίτη. Αυτό το κενό έχουμε ευθύνη να το συμπληρώσουμε άμεσα. Τρεις είναι οι βασικές προϋποθέσεις της επιτυχίας: τα διαθέσιμα κονδύλια από το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης να προστεθούν στα κονδύλια του ΕΣΠΑ στην περιοχή, χωρίς «ναι μεν αλλά», και σε χρηματοδοτήσεις από τον ιδιωτικό τομέα, ώστε να ξεκινήσουν άμεσα ώριμα έργα που θα δώσουν δουλειές στους ανθρώπους που συνδέονταν με την οικονομική δραστηριότητα γύρω από τον λιγνίτη. Οφείλουμε επίσης να διεκδικήσουμε επιπλέον πόρους από τα αδιάθετα κονδύλια του προηγούμενου προϋπολογισμού 2014-2020 της Ε.Ε. και έχω την εικόνα πως στην Κομισιόν υπάρχει πολύ καλό κλίμα για μια τέτοια προοπτική. Ακόμα, πρέπει να αξιοποιήσουμε τη βιομηχανική και ενεργειακή παράδοση της περιοχής προκειμένου οι επενδύσεις να έχουν απόδοση και με βάση την εμπειρία των κατοίκων. Η αντικατάσταση του ενεργειακού κενού ισχύος που αφήνουν πίσω τους οι λιγνιτικές μονάδες με φωτοβολταϊκά, κοιλάδα υδρογόνου και χρήση εναλλακτικών καυσίμων είναι απαραίτητο να συμβαδίζει με την αντικατάσταση των θέσεων εργασίας σε ρεαλιστική βάση. Η επανεκπαίδευση των ανθρώπων που θέλουν να μείνουν στην αγορά εργασίας πρέπει να συνοδεύεται από επιχειρηματικές ευκαιρίες. Σε κάθε περίπτωση, θυμίζω στις Βρυξέλλες ότι δεν μπορούμε να μεταμορφώσουμε έναν εργαζόμενο στον λιγνίτη σε ICT expert μέσα σε ένα εξάμηνο… Απαραίτητο είναι να ολοκληρωθούν ταχύτατα αυτονόητες υποδομές που λείπουν από την περιοχή, όπως το τοπικό δίκτυο διανομής φυσικού αερίου, το οποίο διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο ως μεταβατικό καύσιμο. Σημαντική είναι, επίσης, η ολοκλήρωση του οδικού δικτύου, καθώς και η εγκατάσταση δικτύων 5G, που θα αυξήσει άμεσα το επενδυτικό ενδιαφέρον για την περιοχή.

Στόχος της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας δεν είναι άλλος από την αναγκαία προετοιμασία της Ευρώπης, ώστε μέχρι το 2050 να γίνει η πρώτη ήπειρος με μηδενικό αποτύπωμα άνθρακα.

ενέργειας, ένα απαραίτητο βήμα για την επίτευξη των στόχων που έχουμε θέσει. Η εκπαίδευση, επίσης, έχει σημαντικό ρόλο στην προσπάθεια για την αλλαγή του καταναλωτικού μοντέλου. Ενώ στην Ευρώπη συζητάμε ήδη για την κυκλική οικονομία, δηλαδή όχι απλώς την ανακύκλωση των προϊόντων αλλά την επαναχρησιμοποίησή τους, στη χώρα μας ακόμα δεν έχουμε αντιμετωπίσει το ζήτημα των παράνομων χωματερών. Ο τρόπος με τον οποίο διαχειριζόμαστε τα σκουπίδια μας και το τι πετάμε πρέπει να αλλάξει και η προσπάθεια αυτή ξεκινάει από το σχολείο. — Τι απαντάτε σε αυτούς που λένε ότι η κλιματική αλλαγή είναι fake news; Σκέφτονται όπως οι διώκτες του Γαλιλαίου. Αυτό είχα πει και στους ευρωβουλευτές της Λεπέν και των Συντηρητικών Πολωνών που υποστήριζαν ακριβώς το ίδιο κατά τη διάρκεια μιας συζήτησης στην Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Είναι σαν να αρνείσαι την πραγματικότητα. Το βλέπουμε παντού γύρω μας. Ως εισηγητής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Πολιτικής Προστασίας έχω δει από κοντά τις συνέπειες από τις ολοένα και αυξανόμενες φυσικές καταστροφές. Σε πανευρωπαϊκό επίπεδο αντιμετωπίζουμε πλέον σε έναν χρόνο τα φυσικά φαινόμενα που παλαιότερα αντιμετωπίζαμε σε μια δεκαετία. Κάθε καλοκαίρι είναι πιο ζεστό από το προηγούμενο και οι χειμώνες μικρότερης διάρκειας, αλλά μεγαλύτερης έντασης. Ιδιαίτερα στη χώρα μας, όπου όλο και περισσότερες περιοχές απειλούνται από ερημοποίηση και κάθε χρόνο ζούμε με τον φόβο των δασικών πυρκαγιών, η κλιματική αλλαγή είναι κάτι που δεν πρέπει κανείς να υποτιμά. Η αντιμετώπισή της και ο μετριασμός των συνεπειών της πρέπει να είναι προτεραιότητά μας. Βέβαια, πρέπει να σημειώσουμε ότι πίσω από αυτές τις αντιλήψεις δεν κρύβονται μόνο κάποιοι γραφικοί αλλά και ισχυρά οικονομικά συμφέροντα που δεν θέλουν να πληγούν βιομηχανίες, όπως τα ορυκτά καύσιμα. Έχοντας ως μόνο στόχο το κέρδος, δεν τους ενδιαφέρει τι θα αντιμετωπίσουν οι επόμενες γενιές ή ότι σε λίγα χρόνια θα δούμε μεγάλα προσφυγικά ρεύματα, κυρίως από την περιοχή του Ισημερινού, λόγω των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής. Είδαμε, για παράδειγμα κατά τη διάρκεια της προεδρίας Τραμπ, πως αυτή η πολιτική εφαρμόστηκε με την υπονόμευση της Συμφωνίας του Παρισίου, από την οποία αποχώρησαν οι ΗΠΑ με απόφασή του, αλλά και με πολλές άλλες αποφάσεις που έλαβε στον τομέα της προστασίας του περιβάλλοντος.

EU GREEN RESTART

Συμφωνία των Παρισίων για το κλίμα το 2015. Όπως μας έχει δείξει η Ιστορία, τέτοιοι φιλόδοξοι και μακροπρόθεσμοι στόχοι δεν είναι πάντα εύκολο να ευοδωθούν. Πριν από τη μεγάλη κρίση της πανδημίας ήμουν πολύ πιο απαισιόδοξος, καθώς όλη αυτή η προσπάθεια απαιτεί σημαντική χρηματοδότηση που οι Ευρωπαίοι ηγέτες δεν φαίνονταν διατεθειμένοι να καταβάλουν. Είναι χαρακτηριστικό ότι το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης, βασικό εργαλείο για να διασφαλιστεί η κοινωνική συνοχή στις περιφέρειες που βασίζονται στην παραγωγή άνθρακα, είχε αρχικό προϋπολογισμό μόλις 7,5 δισ. για όλη την περίοδο 2021-2027. Όμως η ανάγκη δημιουργίας του Ταμείου Ανασυγκρότησης των 750 δισ. ευρώ λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού, μαζί με τον Πολυετή Προϋπολογισμό, διαμορφώνουν ένα κοινό οπλοστάσιο ύψους 1,8 τρισεκατομμυρίων ευρώ, τα οποία, αν αξιοποιηθούν όπως πρέπει, μπορεί να βάλουν τις σωστές βάσεις για τον απαραίτητο οικονομικό και παραγωγικό μετασχηματισμό. — Πώς θα μπορέσουμε να εκπαιδεύσουμε τον εαυτό μας και τη νέα γενιά σε ένα νέο καταναλωτικό μοντέλο, φιλικότερο προς το περιβάλλον; Όλο και περισσότεροι νέοι άνθρωποι ζητούν μια αξιόπιστη πολιτική για το περιβάλλον και την αειφορία. Η χώρα μας έχει να κάνει πολλά βήματα ακόμα. Ο καλύτερος τρόπος για να εκπαιδεύσουμε τους πολίτες και ιδιαίτερα τη νέα γενιά σε ένα νέο μοντέλο είναι να τους κάνουμε να το νιώσουν κτήμα τους. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο εκδημοκρατισμός της ενέργειας. Όσο πιο πολλούς μικρούς παραγωγούς ενέργειας μέσω ανανεώσιμων πηγών έχουμε, τόσο πιο πολλοί πολίτες θα είναι ευαισθητοποιημένοι για την ανάγκη εξοικονόμησης

Ο ευρωβουλευτής του ΚΙΝ.ΑΛ., Νίκος Ανδρουλάκης, μιλά στη LiFO

Νίκος Ανδρουλάκης: «Η πανδημία είναι ένα από τα πολλά σήματα κινδύνου που μας στέλνει η φύση»

ΑΠΌ ΤΟΝ ΓΙΆΝΝΗ ΠΑΝΤΑΖΌΠΟΥΛΟ

ούμε εδώ και έναν χρόνο με την πανδημία του κορωνοϊού. Θεωρείτε ότι ήταν ένα σήμα κινδύνου εκ μέρους της φύσης; Η υποβάθμιση της βιοποικιλότητας και η καταστροφή φυσικών οικοτόπων, όπως τα δάση, ευνοούν την ανάπτυξη πανδημιών. Ακόμα και πριν από τον κορωνοϊό, η εκτεταμένη αποψίλωση δασών είχε ως αποτέλεσμα την επέκταση ασθενειών όπως η ελονοσία και ο Έμπολα. Η πανδημία που βιώνουμε σήμερα προσώρας έχει αποδοθεί σε μεταλλάξεις ασθενειών και μετάδοση στον άνθρωπο από νυχτερίδες ή από τους υπό εξαφάνιση, λόγω λαθρεμπορίου, παγκολίνους, αναδεικνύοντας έναν σημαντικό παράγοντα υποβάθμισης της βιοποικιλότητας. Η πανδημία, λοιπόν, είναι ένα από τα πολλά σήματα κινδύνου που μας στέλνει η φύση και πρέπει να λάβουμε σοβαρά υπόψη μας. Θεωρώ ένα πολύ καλό βήμα το ότι στον νέο Πολυετή Ευρωπαϊκό Προϋπολογισμό για την περίοδο 2021-2027 καθιερώθηκε για πρώτη φορά ένας συγκεκριμένος στόχος για τη βιοποικιλότητα, που αντιστοιχεί στο 7,5% για το 2023-2024 και στο 10% από το 2026 και μετά, συμπληρώνοντας αυτόν για το κλίμα, που ανέρχεται στο 30%. Τέτοιες πρωτοβουλίες είναι σημαντικές, αφορούν όμως μόνο την Ευρώπη. Το ζήτημα είναι πως οι δικές μας πρωτοβουλίες θα υιοθετηθούν και από τις υπόλοιπες ισχυρές χώρες. Θα πρέπει να επινοήσουμε έναν νέο, έξυπνο προστατευτισμό, με στοχευμένους δασμούς που θα είναι ανάλογοι του επιπέδου προστασίας της βιοποικιλότητας, του περιβάλλοντος, των κοινωνικών δικαιωμάτων, ακόμα και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Στόχος αυτών των δασμών δεν θα είναι η προστασία κλάδων που απλώς δεν είναι ανταγωνιστικοί αλλά η αντιμετώπιση του περιβαλλοντικού και κοινωνικού dumping (αθέμιτος ανταγωνισμός), δίνοντας ένα κίνητρο για την αύξηση της προστασίας και στις υπόλοιπες χώρες του κόσμου. — Ποια είναι τα πρακτικά αποτελέσματα που θα έχει η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία; Στόχος της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας δεν είναι άλλος από την αναγκαία προετοιμασία της Ευρώπης, ώστε μέχρι το 2050 να γίνει η πρώτη ήπειρος με μηδενικό αποτύπωμα άνθρακα. Ωστόσο, για να γίνει αυτό πραγματικότητα, χρειάζονται ριζικές αλλαγές τόσο σε θεσμικό όσο και σε παραγωγικό και οικονομικό επίπεδο. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο κλιματικός νόμος, ο οποίος αυτήν τη στιγμή βρίσκεται υπό διαπραγμάτευση μεταξύ Κοινοβουλίου και Συμβουλίου, αντικείμενο του οποίου είναι οι στόχοι που θα τεθούν μέχρι το 2050. Πρέπει να σημειώσουμε ότι για να έχει αποτελέσματα η Πράσινη Συμφωνία, δεν πρέπει να αντιμετωπιστεί ως μια αυτόνομη πολιτική αλλά να αντικατοπτρίζεται σε όλες μας τις προσπάθειες. Η σημασία που δίνει η Ε.Ε. σε αυτήν τη μετάβαση φαίνεται και από το 30% του Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου και του Ταμείου Ανασυγκρότησης, το οποίο εγγράφεται σε δαπάνες που έχουν να κάνουν με την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και την υιοθέτηση της αρχής «να μην προκαλείται βλάβη - Do no harm», που αφορά το υπόλοιπο 70% του πακέτου. Έτσι, η Ε.Ε. διασφαλίζει ότι οι προσπάθειες που γίνονται προς αυτή την κατεύθυνση δεν θα βρουν μπροστά τους αντίθετα μέτρα. Τέλος, για λόγους ανταγωνιστικότητας της Ευρώπης αλλά και στήριξης της απασχόλησης πρέπει να υπάρχουν κίνητρα και ενίσχυση για τους κλάδους που πλήττονται, για να προσαρμοστούν με έναν βιώσιμο τρόπο στο νέο πλαίσιο που διαμορφώνεται. — Θα καταφέρει η Ευρώπη να γίνει η πρώτη ήπειρος με μηδενικό αποτύπωμα άνθρακα το 2050; Αυτό, λοιπόν, είναι το μεγάλο στοίχημα, αν θέλουμε να πετύχουμε τους στόχους που οι ίδιοι θέσαμε στη

Το αποτύπωμα της πανδημίας, η κλιματική αλλαγή και η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία.

18.2.21 – lifo

H καθηγήτρια Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών στο ΕΚΠΑ, Εμμανουέλα Δούση, απαντά στη LiFO

Ανεβαίνει η θερμοκρασία της Γης; Αυξάνονται οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου; Τι σηματοδοτεί η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία;

Π ΑΠΌ ΤΟΝ ΓΙΆΝΝΗ ΠΑΝΤΑΖΌΠΟΥΛΟ

EU GREEN RESTART

Εμμανουέλα Δούση: «Οι σύγχρονες συνήθειες και ανάγκες έχουν επιδεινώσει την κατάσταση του περιβάλλοντος» οιο θεωρείτε ότι θα είναι το επόμενο στοίχημα στο θέμα του περιβάλλοντος και γιατί; Η καλύτερη διαχείριση της κλιματικής αλλαγής, η οποία αποτελεί μια εξίσου σημαντική κρίση, είναι η μεγαλύτερη πρόκληση που έχει να αντιμετωπίσει η διεθνής κοινότητα τα επόμενα χρόνια, γιατί το φαινόμενο απειλεί την επιβίωσή μας. Ενώ υπάρχει ένα διεθνές θεσμικό πλαίσιο εδώ και περίπου τρεις δεκαετίες, οι παγκόσμιες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, που συμβάλλουν στο πρόβλημα, όχι μόνο δεν μειώθηκαν αλλά αυξήθηκαν, και μάλιστα ραγδαία. Το 2019 έφτασαν, μάλιστα, σε πρωτοφανή επίπεδα. Η απότομη μείωση των παγκόσμιων εκπομπών το 2020 λόγω των μέτρων κατά της πανδημίας δεν είναι παρά ένα βραχυπρόθεσμο διάλειμμα που έχει μηδαμινή επίδραση στην αδυσώπητη πορεία της κλιματικής αλλαγής και τούτο διότι το διοξείδιο του άνθρακα παραμένει για πολλά χρόνια στην ατμόσφαιρα. Η διαχείριση της κλιματικής αλλαγής είναι, ωστόσο, μια πολύ μεγάλη πρόκληση για τις οικονομίες των κρατών. Και τούτο διότι τα επιβλαβή αέρια που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου προέρχονται από χιλιάδες διαφορετικές πηγές που συνδέονται με όλους σχεδόν τους τομείς της οικονομίας, την ενέργεια, τις μεταφορές, τη γεωργία, την αστική ανάπτυξη, δηλαδή τον σύγχρονο τρόπο ανάπτυξης. Έτσι, η διαχείριση του προβλήματος προϋποθέτει τη ρύθμιση και τον έλεγχο πολλών δραστηριοτήτων. Απαιτεί δαπανηρά μέτρα για τα κράτη και τους πολίτες και δραστικές αλλαγές στην ενέργεια, στην οικονομία, αλλά και γενικότερα στην καθημερινή μας ζωή. Θα πρέπει να σταματήσουμε το συντομότερο την εξόρυξη και κατανάλωση των ορυκτών καυσίμων (δηλαδή άνθρακα, πετρέλαιο και φυσικό αέριο), να διαμορφώσουμε πόλεις που θα απαιτούν λιγότερες μετακινήσεις, να αλλάξουμε τις διατροφικές μας συνήθειες, με δυο λόγια να αλλάξουμε τον τρόπο ζωής μας, ώστε να μη στηρίζεται πλέον στην εντατική χρήση των ορυκτών καυσίμων. Για να το πω διαφορετικά: αν θέλουμε να προστατευτούμε πραγματικά από την κλιματική αλλαγή, θα πρέπει να αλλάξουμε το οικονομικό μοντέλο που συντηρεί η αλόγιστη χρήση ορυκτών καυσίμων, να προχωρήσουμε τη μετάβαση σε καθαρή ενέργεια και σε πολιτικές περισσότερο φιλικές προς το περιβάλλον. Αυτή είναι η ουσία του προβλήματος.

26 lifo – 18.2.21

Τα ακραία καιρικά φαινόμενα θα αυξηθούν σε συχνότητα και ένταση και θα έχουμε περισσότερους καύσωνες, με καταστροφικά αποτελέσματα για παραγωγικούς τομείς της οικονομίας, όπως η γεωργία και ο τουρισμός. Πόλεις όπως το Κάιρο δεν θα είναι πια κατοικήσιμες, με αποτέλεσμα οι κάτοικοι να αναγκαστούν να μεταναστεύσουν.

Από την άλλη πλευρά, ενόσω θα λαμβάνουμε μέτρα για τη μετάβαση σε ένα βιώσιμο μοντέλο, θα πρέπει να θωρακιστούμε για να αντιμετωπίσουμε τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, τις πλημμύρες, τις πυρκαγιές, τη διάβρωση του εδάφους, την άνοδο της στάθμης της θάλασσας, την απώλεια της βιοποικιλότητας, και να δημιουργήσουμε πιο ανθεκτικές κοινωνίες. —Το 2020 ήταν μία από τις θερμότερες χρονιές που έχουν καταγραφεί στην ιστορία. Τι σηματοδοτεί αυτό το γεγονός; Οδεύουμε ολοταχώς σε αύξηση της θερμοκρασίας στους 3 βαθμούς Κελσίου μέχρι το τέλος του αιώνα, μακριά από τον στόχο της Συμφωνίας των Παρισίων, που είναι να συγκρατηθεί η μέση θερμοκρασία της Γης τουλάχιστον στους 2 βαθμούς. Αυτό σημαίνει, μεταξύ άλλων, ότι τα ακραία καιρικά φαινόμενα θα αυξηθούν σε συχνότητα και ένταση και θα έχουμε περισσότερους καύσωνες, με καταστροφικά αποτελέσματα για παραγωγικούς τομείς της οικονομίας, όπως η γεωργία και ο τουρισμός. Πόλεις όπως το Κάιρο δεν θα είναι πια κατοικήσιμες, με αποτέλεσμα οι κάτοικοι να αναγκαστούν να μεταναστεύσουν. Η Ε.Ε. έχει προ πολλού αντιληφθεί την κατάσταση και έχει διαμορφώσει μια πολιτική για το κλίμα, την οποία συνεχώς ενισχύει και βελτιώνει. Κατάφερε να μειώσει τις εκπομπές της, έχει θέσει βραχυπρόθεσμους και μακροπρόθεσμους στόχους περαιτέρω μείωσης τους οποίους αναθεωρεί σε τακτά διαστήματα, ενώ παράλληλα έχει διαμορφώσει μια στρατηγική για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή. Έχει δε ιστορική ευθύνη έναντι της διεθνούς κοινότητας να το πράξει, διότι από την έναρξη της βιομηχανικής επανάστασης έχει συμβάλει πολύ περισσότερο από άλλα κράτη στην πρόκληση του προβλήματος. Δεν αρκούν όμως οι προσπάθειες της Ευρώπης, θα πρέπει να συνεργαστούν όλα τα κράτη και κυρίως οι σύγχρονοι μεγαλύτεροι ρυπαντές, δηλαδή οι ΗΠΑ και η Κίνα, εφόσον το πρόβλημα είναι παγκόσμιο. Η Ε.Ε. προσπαθεί και σε αυτό το πεδίο να πείσει τόσο τις ΗΠΑ και την Κίνα όσο και άλλα κράτη να συστρατευτούν στην προσπάθεια καταπολέμησης της κλιματικής αλλαγής μέσω της κλιματικής διπλωματίας, δηλαδή της προώθησης και τόνωσης του διαλόγου για την κλιματική δράση. —Πιστεύετε ότι ο κόσμος έχει πλέον κατανοήσει επαρκώς τη σοβαρότητα της κλιματικής αλλαγής; Και πώς χτίζεται η περιβαλλοντική μας συνείδηση; Οι πολίτες είναι καλά ενημερωμένοι για το πε-

ριβάλλον και την κλιματική αλλαγή, αλλά δεν γνωρίζουν ποιο είναι το κόστος της αδράνειας. Νομίζουμε ότι το πρόβλημα είναι μακριά, αλλά είναι ήδη μπροστά μας. Δεν αντιλαμβανόμαστε τις άμεσες συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, τις οποίες συχνά βιώνουμε στην καθημερινότητά μας. Δεν αντιλαμβανόμαστε πως εμείς οι ίδιοι συμβάλλουμε στο πρόβλημα με τον σπάταλο τρόπο ζωής μας. Η περιβαλλοντική κουλτούρα αποτελεί τρόπο ζωής και χτίζεται από νωρίς, στο σπίτι και στο σχολείο. Η διαχείριση της πανδημίας του κορωνοϊού αποδεικνύει ότι τα κράτη, οι επιχειρήσεις και οι πολίτες ανταποκρίνονται και συνεργάζονται για την αντιμετώπιση μιας άμεσης απειλής για την υγεία του ανθρώπου. Η προσέγγιση της κλιματικής αλλαγής ως προβλήματος που εγκυμονεί μακροχρόνιους κινδύνους για το περιβάλλον δεν έχει την ίδια απήχηση, παρά το γεγονός ότι η υγεία του ανθρώπου εξαρτάται άμεσα από τις συνθήκες που επικρατούν μέσα στο περιβάλλον στο οποίο ζει. Η πρόσφατη εμπειρία υποδεικνύει την ανάγκη να ακούγονται περισσότερο οι ειδικοί επιστήμονες, αρκεί να ομονοούν, να είναι κατανοητοί και, κατά συνέπεια, ευρύτερα πειστικοί για την κοινή γνώμη. —Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία είναι ο νέος οδικός χάρτης για τη βιωσιμότητα στην Ευρώπη; Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία είναι πράγματι ο νέος οδικός χάρτης για τη βιωσιμότητα στην Ευρώπη, με στόχο να καταστεί η πρώτη κλιματικά ουδέτερη ήπειρος έως το 2050. Αυτό θα συμβεί μέσα από την αναζωογόνηση της οικονομίας, τη στροφή προς πράσινες τεχνολογίες και την αναθεώρηση όλων των πολιτικών με την εισαγωγή νέων ρυθμίσεων για την κυκλική οικονομία, την ενεργειακή αποδοτικότητα, τη βιοποικιλότητα και τη γεωργία. Παρά την αναστάτωση που έφερε η διαχείριση της πανδημίας του κορωνοϊού, η υλοποίηση του στόχου της κλιματικής ουδετερότητας εξακολουθεί να βρίσκεται στις προτεραιότητες της Ε.Ε., κάτι που επιβεβαίωσε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στην τελευταία σύνοδο κορυφής, τον Δεκέμβριο. Στη σύνοδο αυτή το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο έδωσε τις γενικές κατευθύνσεις για την επίσπευση της κλιματικής δράσης. Αναθεώρησε τον ποσοτικό στόχο μείωσης των εκπομπών της Ε.Ε. για τη δεκαετία που διανύουμε (55% σε σχέση με τα επίπεδα του 1990 έως το 2030) και κάλεσε τα αρμόδια όργανα να επισπεύσουν τη διαδικασία θέσπισης ευρωπαϊκού νόμου για το κλίμα, ο οποίος θα μετατρέψει τον πολιτικό στόχο σε νομική υποχρέωση. Επιπλέον, ζήτησε από την Επιτροπή να αξιολογήσει τον τρόπο με τον οποίο όλοι οι οικονομικοί τομείς μπορούν να συμβάλουν καλύτερα στην επίτευξη της κλιματικής φιλοδοξίας, ενώ δεσμεύτηκε ότι σημαντικό μέρος του πακέτου ανάκαμψης της οικονομίας από την κρίση της πανδημίας (το 30%) θα χρηματοδοτήσει τη δράση για το κλίμα. Η φιλοδοξία της Ε.Ε. είναι σημαντική, αλλά όχι αρκετή για να αποτρέψει την επιδείνωση της κλιματικής αλλαγής. Κι άλλες χώρες πρέπει να δεσμευτούν για μηδενικές εκπομπές άνθρακα, ιδίως οι μεγαλύτεροι ρυπαντές, δηλαδή οι ΗΠΑ και η Κίνα. Ο νεοεκλεγείς Πρόεδρος των ΗΠΑ υποσχέθηκε ότι η χώρα του θα είναι κλιματικά ουδέτερη μέχρι το 2050 και η κλιματική δράση έχει κεντρικό ρόλο στα σχέδιά του για την οικονομία. Η Κίνα δεσμεύτηκε ότι θα το πράξει πριν από το 2060. Οι δεσμεύσεις αυτές στέλνουν ένα μήνυμα προς τους επενδυτές, τους παραγωγούς και τους καταναλωτές ότι η πορεία προς την καθαρή ενέργεια έχει ξεκινήσει. Θα πρέπει, ωστόσο, πολύ γρήγορα να αποτυπωθούν σε συγκεκριμένες πολιτικές και χρονοδιαγράμματα εφαρμογής.

Με το να καθαρίζει ο καθένας ένα κομμάτι της παραλίας του χωριού ή του νησιού του, τον περιορισμό από πλευράς μας της χρήσης πλαστικών και την επιλογή προϊόντων χωρίς πλαστικό ή, έστω, με ανακυκλωμένο πλαστικό μπορούμε να πιέσουμε την Ε.Ε., τις κυβερνήσεις, τις επιχειρήσεις αλλά και όλους τους εμπλεκόμενους να αλλάξουν τις υπάρχουσες συμπεριφορές.

Ο 26χρονος Έλληνας που βράβευσε ο ΟΗΕ για το περιβάλλον μιλά στη LiFO

Λευτέρης Αραπάκης: «Αν μια κατάσταση δεν σου αρέσει, κάνε κάτι γι’ αυτό» Ο ιδρυτής της πρώτης εκπαιδευτικής σχολής αλιείας και μοναδικός Ευρωπαίος που βραβεύτηκε εξηγεί τις καινοτόμες πράσινες δράσεις του.

μετατραπούν σε μικροπλαστικά, συνεχίζουν να ψαρεύουν ψάρια, δελφίνια, φώκιες, χελώνες. — Με ποιους τρόπους μπορεί να ενισχυθεί η περιβαλλοντική μας συνείδηση; Αν κρίνω από τη δική μου εμπειρία, εκτιμώ ότι όλοι, λίγο-πολύ, γνωρίζουν και βλέπουν πως το περιβάλλον αντιμετωπίζει τεράστιες προκλήσεις. Γνώριζα ότι οι θάλασσες αντιμετωπίζουν πρόβλημα από τα πλαστικά, αλλά μέχρι να δω το καΐκι να βγάζει τόσα πλαστικά, μαζί με τα ψάρια, δεν είχα συνειδητοποιήσει την έκταση του προβλήματος. Συνεπώς, εκτιμώ ότι πρέπει κάποιος να έρθει σε επαφή με το πρόβλημα και ένας καλό τρόπος να το κάνει και να περάσει σε δράση ταυτόχρονα είναι να ασχοληθεί με τον εθελοντισμό. — Μπορούμε, πιστεύεις, να δούμε σε λίγα χρόνια «Μια Μεσόγειο χωρίς πλαστικό;» Και με ποιους τρόπους; Αν δεν το πίστευα, δεν θα έκανα ό,τι κάνω. Είμαι αισιόδοξος ότι θα τα καταφέρουμε, γιατί δεν έχουμε άλλη επιλογή. Για να έχουμε «Μια Μεσόγειο χωρίς πλαστικό», πρέπει να κάνουμε δύο πολύ απλά πράγματα: να σταματάμε να πετάμε πλαστικά στη θάλασσα και να μαζέψουμε όσα βρίσκονται σε αυτήν. Εκτιμώ ότι η δύναμη για να το καταφέρουμε βρίσκεται στις τοπικές κοινωνίες που βλέπουν και βιώνουν πρώτες απ’ όλους τις αρνητικές συνέπειες. Με το να καθαρίζει ο καθένας ένα κομμάτι της παραλίας του χωριού ή του νησιού του, τον περιορισμό από πλευράς μας της χρήσης πλαστικών και την επιλογή προϊόντων χωρίς πλαστικό ή, έστω, με ανακυκλωμένο πλαστικό μπορούμε να πιέσουμε την Ε.Ε., τις κυβερνήσεις, τις επιχειρήσεις αλλά και όλους τους εμπλεκόμενους να αλλάξουν τις υπάρχουσες συμπεριφορές. Η αλλαγή πρέπει να έρθει από εμάς και ο καθένας μας μπορεί να δημιουργήσει αντίκτυπο, αρκεί να ξεκινήσει να κάνει κάτι, με μικρά βήματα, σε τοπικό επίπεδο. Αν εγώ μπορώ να κινητοποιήσω τους επαγγελματίες αλιείς να συλλέγουν πλαστικό, τότε οποιοσδήποτε μπορεί να κινητοποιήσει τη δική του κοινότητα! — Απ’ όλη την εμπειρία που έχεις ως τώρα, τι είναι αυτό που σε έχει εντυπωσιάσει περισσότερο; Ποιες εικόνες ή εμπειρίες σού έχουν μείνει αξέχαστες; Αυτό που με έχει εντυπωσιάσει περισσότερο, και μάλιστα αρνητικά, είναι το τι βγάζουμε από τη θάλασσα: μπουκάλια, αυτοκίνητα, βάρκες, αεροπλάνα, τηλεοράσεις, ψυγεία, πλυντήρια, υπολογιστές – είναι τρελό. Θετικά με έχουν εντυπωσιάσει οι άνθρωποι, η αλλαγή συμπεριφοράς και ο αντίκτυπος που μπορούν να δημιουργήσουν αν το βάλουν στον νου τους. Μιλούσα με έναν ψαρά προχθές και μου έλεγε: «Δεν το πίστευα ότι τα πλαστικά έχουν προκαλέσει τόση ζημιά». Αλλά, όταν είδε όλους τους ψαράδες της περιοχής να επιστρέφουν στο λιμάνι με εκατοντάδες κιλά πλαστικού, μετά από μόνο μία ημέρα, ήταν η στιγμή που συνειδητοποίησε το μέγεθος του προβλήματος. Πλέον, μόνο εκείνος έχει βγάλει πάνω από 2.000 κιλά πλαστικού από τη θάλασσα. — Τι θεωρείς σημαντικό στη ζωή; Μεγάλο ερώτημα. Θεωρώ σημαντικό το να γνωρίζεις τον εαυτό σου, να τον αποδεχτείς με τα θετικά και με τα αρνητικά του. Το να δίνεις αξία σε άλλους, να εξερευνάς, να βγαίνεις από το comfort zone σου, να κάνεις πράγματα ακόμη και αν φοβάσαι. Να εκτιμάς τον χρόνο που περνάς με τους φίλους σου, την οικογένειά σου, τους δικούς σου. Να εκτιμάς την υγεία σου, το πού και ποιος είσαι. Να ονειρεύεσαι, να σκέφτεσαι, να ελπίζεις, και αν μια κατάσταση δεν σου αρέσει, να κάνεις κάτι γι’ αυτό.

enaleia.com

EU GREEN RESTART

πλαστικού (WWF,2019) καταλήγουν κάθε χρόνο στη θάλασσα. Εκτιμώ ότι και τα δύο προβλήματα έχουν τις ρίζες τους στην έλλειψη παιδείας. Ο καθένας συμπεριφερόταν εγωιστικά και σκεφτόταν μόνο το τώρα, από τις βιομηχανίες που ρύπαιναν τα ποτάμια και τους ανθρώπους που άφηναν τα πλαστικά τους στις παραλίες μέχρι τους ανθρώπους που χρησιμοποιούσαν δυναμίτη για ψάρεμα. Δεν είχαμε συνειδητοποιήσει το μέγεθος της ζημιάς που κάνουμε στη θάλασσα, εκτιμούσαμε ότι το πρόβλημα θα κρυβόταν κάτω από το χαλάκι. Οι επαγγελματίες αλιείς, αυτή την περίοδο, είναι από αυτούς που έχουν πληγεί πιο βαριά, γιατί αντιμετωπίζουν τις επιπτώσεις και των δύο αυτών προβλημάτων. — Υπάρχουν λύσεις που θεωρείς ότι μπορεί να ακολουθήσει η Ε.Ε., ώστε να οδηγηθούμε σε μια πιο πράσινη και βιώσιμη Ευρώπη; Ναι, υπάρχουν λύσεις. Η Ε.Ε. πρέπει να δώσει έμφαση στην πρόληψη της πλαστικής ρύπανσης, κι αυτό είναι κάτι που φαίνεται ότι υλοποιείται σιγά σιγά. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με την κατάργηση των πλαστικών μίας χρήσης (ίσως και των βιοδιασπώμενων πλαστικών), τον περιορισμό της χρήσης πλαστικού σε προϊόντα και την άσκηση πίεσης σε κατασκευαστές πλαστικών προϊόντων να χρησιμοποιούν ανακυκλωμένο και όχι παρθένο πλαστικό. Επίσης, θα δημιουργούσε μεγάλο αντίκτυπο η ενίσχυση δράσεων συλλογής χρησιμοποιημένου αλιευτικού και ναυτιλιακού εξοπλισμού, μια και αυτή η κατηγορία πλαστικού είναι περίπου το 25-30% της συνολικής θαλάσσιας ρύπανσης, ενώ αποτελεί και την πιο φονική μορφή πλαστικού. Τα δίχτυα που βρίσκονται στη θάλασσα, εκτός του ότι θέλουν έξι αιώνες για να

ΑΠΌ ΤΟΝ ΓΙΆΝΝΗ ΠΑΝΤΑΖΌΠΟΥΛΟ

ε τι περιβάλλον μεγάλωσες; Πόσο σε επηρέασε; Και τι κρατάς περισσότερο από τους γονείς σου, οι οποίοι ασχολούνται με το ψάρεμα; Μεγάλωσα στον Πειραιά, κοντά στη θάλασσα. Εδώ πήγα σχολείο και στη συνέχεια σπούδασα Διοικητική Επιστήμη στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Η οικογένειά μου ασχολείται εδώ και 5 γενιές επαγγελματικά με την αλιεία, είμαι από τους πρώτους που δεν συνέχισαν το επάγγελμα. Η αλήθεια είναι ότι ο πατέρας μου με έπαιρνε στη δουλειά τα βράδια από παιδί, οπότε οι εικόνες και οι άνθρωποι χαράχτηκαν μέσα μου, ενώ, με το που έγινα 18, εργαζόμουν τα βράδια στην Ιχθυόσκαλα και τα καλοκαίρια στα ναυπηγεία στο Πέραμα. Όλες αυτές οι εμπειρίες με βοήθησαν να εκτιμήσω τη θάλασσα, τους ανθρώπους της, την αξία της εργασίας, της σκληρής δουλειάς και γενικά να μάθω τη ζωή και τους ανθρώπους στην πράξη, όχι μόνο στη θεωρία. — Τι είναι αυτό που σε ανησυχεί περισσότερο όσον αφορά τα θέματα του περιβάλλοντος; Με ανησυχεί που δεν έχουμε συνειδητοποιήσει την έκταση του προβλήματος. Με ανησυχεί που λίγοι αναλαμβάνουν δράση, τόσο σε επίπεδο πολιτών όσο και σε επίπεδο κρατών, εταιρειών και οργανισμών. Επικρατεί αυτή η νοοτροπία του ότι «δεν μας αφορά το πρόβλημα». Δεν έχουμε καταλάβει ότι, μαζί με την κλιματική κρίση, θα έρθουν μεταναστευτικές και οικονομικές κρίσεις και πανδημίες. —Τι σημαίνει για σένα η βράβευση από τον ΟΗΕ, που τιμά τις καινοτόμες πράσινες δράσεις σου; Είναι μια βράβευση που μας δείχνει ότι βαδίζουμε στο σωστό μονοπάτι, ότι είμαστε στη σωστή κατεύθυνση για ένα πιο βιώσιμο μέλλον. Είναι μια σημαντική αναγνώριση για τις προσπάθειες όλης της ομάδας και του οργανισμού. Επίσης, δημιουργεί ένα πολύ έντονο αίσθημα ευθύνης. Πλέον, νιώθω πως πρέπει να εντατικοποιήσουμε τις ενέργειές μας για έναν πιο βιώσιμο πλανήτη, για να εμπνεύσουμε περισσότερο κόσμο, να κάνουμε περισσότερες συνεργασίες και να δημιουργήσουμε μεγαλύτερο αντίκτυπο. —Τα τελευταία χρόνια η υπεραλίευση και η ρύπανση, ειδικότερα λόγω των πλαστικών, έχουν πλήξει την ελληνική αλιεία. Κατά τη γνώμη σου, γιατί συμβαίνει όλο αυτό; Τα ιχθυαποθέματα στην Ελλάδα, όπως και σε όλη τη Μεσόγειο, μειώνονται και αυτό είναι γεγονός. Είναι ένα σύνθετο και πολύ δυσάρεστο θέμα, ενώ ταυτόχρονα η Μεσόγειος μετατρέπεται σε «plastic soup». Μόνο στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι πάνω από 11.500 τόνοι

18.2.21 – lifo

Τα τρόφιμα, η υγεία, ο πλανήτης και το μέλλον μας.

EU GREEN RESTART

Από το αγρόκτημα στο πιάτο: Η ευρωπαϊκή επανάσταση στα συστήματα τροφίμων Η νέα στρατηγική της Ε.Ε. για έναν πιο δίκαιο και βιώσιμο διατροφικό κύκλο, που θα ωφελεί την υγεία των ανθρώπων, θα ανταμείβει ικανοποιητικά παραγωγούς και εμπόρους, ενώ παράλληλα θα προστατεύει το περιβάλλον.

ΑΠΌ ΤΟΝ ΓΙΆΝΝΗ ΓΟΡΑΝΊΤΗ

ο πρόγραμμα της Ε.Ε. «Από το αγρόκτημα στο πιάτο» (Farm2Fork) επιδιώκει να μεταμορφώσει τον τρόπο με τον οποίον καταναλώνουμε, παράγουμε και διανέμουμε τρόφιμα. Η στρατηγική είναι ένας από τους βασικούς πυλώνες της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και έχει στόχο να κάνει τα συστήματα τροφίμων πιο δίκαια, υγιή και φιλικά προς το περιβάλλον. Βασικός στόχος της δράσης είναι η ενίσχυση της βιώσιμης παραγωγής και της ποιότητας των τροφίμων της Ευρώπης. Από το πρόγραμμα θα ωφεληθούν τόσο οι παραγωγοί όσο και οι Ευρωπαίοι καταναλωτές, και βέβαια η οικονομία και η δημόσια υγεία. Παράλληλα, θα αντιμετωπιστεί, στον βαθμό του δυνατού, ο κίνδυνος της κλιματικής αλλαγής και θα μειωθεί η περιβαλλοντική ρύπανση. Προκειμένου να συμβεί αυτό, θα πρέπει να αλλάξουν οι πολιτικές και να γίνουν σημαντικές επενδύσεις σε έρευνα και τεχνολογίες, αλλά και να αλλάξουν η νοοτροπία και η διατροφική «φιλοσοφία» όλων μας. Ναι, αν φιλοδοξούμε να κάνουμε τον κόσμο πιο υγιή και βιώσιμο, θα πρέπει να αλλάξουμε τον τρόπο διατροφής μας.

28 lifo – 18.2.21

Οι επιπτώσεις των σύγχρονων συστημάτων διατροφής

Τα συστήματα διατροφής «ευθύνονται» για το ένα τρίτο των συνολικών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου παγκοσμίως.

Σήμερα στον πλανήτη μας ζουν 7,8 δισεκατομμύρια άνθρωποι και ο αριθμός αυξάνεται διαρκώς. Ο παγκόσμιος πληθυσμός αναμένεται να φτάσει ή και να ξεπεράσει τα 10 δισ. μεταξύ των ετών 2040 και 2050. Είναι λογικό ότι αντίστοιχη, αν όχι μεγαλύτερη, θα είναι η ζήτηση για τρόφιμα. Συνολικά εκτιμάται ότι για να καλυφθεί η αυξημένη ζήτηση θα πρέπει να διπλασιαστεί η συνολική έκταση των καλλιεργήσιμων εκτάσεων παγκοσμίως. Αυτό συνεπάγεται την αποψίλωση και την καταπάτηση δασικών εκτάσεων, με αποτέλεσμα να απειλείται ευθέως η βιοποικιλότητα. Ένας από τους στόχους που θέτει η Ε.Ε. είναι να μειώσει την εξάρτηση από συγκεκριμένες πρώτες ύλες ζωοτροφών (όπως η σόγια, που καλλιεργείται σε αποδασωμένες εκτάσεις), ενώ παράλληλα προωθεί εναλλακτικές πρώτες ύλες ζωοτροφών (έντομα, φύκη, κατάλοιπα ψαριών). Εκτός, όμως, από την αύξηση σε απόλυτο αριθμό των ανθρώπων που χρειάζονται τροφή για να επιβιώσουν, ανεβαίνει εκθετικά ο αριθμός όσων καταναλώνουν κρέας και γαλακτοκομικά. Η αύξηση συνδέεται με τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου μεγάλων πληθυσμών (π.χ. στην Κίνα ή στην Ινδία) και τον «εκσυγχρονισμό» των διατροφικών επιλογών. Μόνο το μεθάνιο που εκλύεται από τα βοοειδή και άλλα ζώα βοσκής αυξάνεται σημαντικά ετησίως, λόγω της αύξησης της ζήτησης για βοδινό κρέας αλλά και για γάλα, τυρί κ.λπ. Επιπρόσθετα, οι τρόποι που χρησιμοποιεί η βιομηχανία τροφίμων για την παρασκευή, τη μεταποίηση,

τη συσκευασία, τη μεταφορά και την πώληση των τροφίμων συντελούν στη ρύπανση της ατμόσφαιρας, του εδάφους και του υδροφόρου ορίζοντα, αλλά και στην άνοδο των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.

Η γεωργία μολύνει περισσότερο απ’ όλα τα αυτοκίνητα και αεροπλάνα Η γεωργία και η κτηνοτροφία συντελούν όσο λίγοι κλάδοι στην υπερθέρμανση του πλανήτη. Είναι ενδεικτικό ότι τα αέρια του θερμοκηπίου που εκπέμπονται μόνο για την καλλιέργεια γης υπερβαίνουν τα αντίστοιχα αέρια που εκπέμπουν όλα τα μέσα μεταφοράς (αυτοκίνητα, τρένα, πλοία και αεροπλάνα) αθροιστικά. Στην Ε.Ε., το 10,3% των εκπομπών αποδίδεται στη γεωργία, ενώ το 68% των γεωργικών εκτάσεων χρησιμοποιείται για τη ζωική παραγωγή. Τα κράτη μέλη της Ε.Ε. έχουν μειώσει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου που συνδέονται με τη γεωργία κατά περίπου 20% από το 1990, αλλά σίγουρα υπάρχει μεγάλο περιθώριο περαιτέρω μείωσης. Και, βέβαια, δεν είναι αρκετό. Είναι αναγκαίο να στραφούμε σε διαφορετικές πρακτικές κατανάλωσης τροφίμων. Ναι, θα πρέπει να αλλάξουμε τις συνήθειές μας και να στραφούμε τάχιστα σε πιο βιώσιμες πρακτικές και εν γένει σε μια πιο κυκλική οικονομία. Δεν αρκεί, όμως, οι δράσεις να είναι μεμονωμένες, αλλά συλλογικές, υπερτοπικές και υπερεθνικές.

Η πανδημία ανέδειξε το πρόβλημα Όπως απέδειξε με τον πιο σκληρό και εύγλωττο τρόπο η πανδημική κρίση, τα συστήματα τρο-

Η ατελείωτη σπατάλη του νερού Σύμφωνα με έκθεση του ΟΗΕ, τουλάχιστον δύο δισεκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο αντιμετωπίζουν μικρά ή μεγαλύτερα προβλήματα που σχετίζονται με τη λειψυδρία. Τα επόμενα είκοσι χρόνια η έλλειψη νερού αναμένεται να οδηγήσει περίπου 700 εκατομμύρια ανθρώπους σε εκτοπισμό από τον τόπο διαμονής τους. Μία από τις βασικότερες αιτίες πρόκλησης λειψυδρίας είναι τα σύγχρονα συστήματα τροφίμων.

Για την παραγωγή, διανομή και κατανάλωση όλων των τροφίμων που καταναλώνουμε καθημερινά απαιτούνται μεγάλες ποσότητες νερού. Ειδικοί εκτιμούν ότι μόνο για την παραγωγή των απαραίτητων τροφίμων απαιτούνται 200 εκατομμύρια λίτρα νερό ανά δευτερόλεπτο παγκοσμίως. Ουσιαστικά, σπαταλάμε τα δύο τρίτα του νερού που καταναλώνεται συνολικά για την παραγωγή τροφίμων.

Πόσα λίτρα νερού χρειάζονται για να παραχθεί… Μία μερίδα πατατάκια

45 λίτρα

Μία φραντζόλα ψωμί

900 λίτρα

Ένα αναψυκτικό

174 λίτρα

Ένα κιλό τυρί

3.656 λίτρα

φίμων δεν είναι τόσο ανθεκτικά και ευέλικτα όσο θεωρούσαμε. Η σαρωτική επέλαση του Covid-19 μάς επέτρεψε να αντιληφθούμε πόσο στενά διασυνδεδεμένα είναι τα οικοσυστήματα, οι αλυσίδες εφοδιασμού και τα καταναλωτικά πρότυπα, αλλά και πόσο πεπερασμένα είναι τα όρια της ανθρωπότητας. Όλοι οι εμπλεκόμενοι αντιλήφθηκαν ταχύτατα ότι τα σύγχρονα συστήματα τροφίμων μπορούν να αντέξουν στην τρέχουσα κρίση αλλά και σε μελλοντικές –που πλέον φαντάζουν αναπόφευκτες– μόνο αν γίνουν βιώσιμα και ανθεκτικά. Αποτελεί πλέον κοινό τόπο ότι ένα σύγχρονο σύστημα τροφίμων θα πρέπει να διασφαλίζει πρόσβαση σε επαρκή και προσιτά τρόφιμα για όλους τους πολίτες. Το βασικότερο συμπέρασμα της κρίσης, όμως, είναι ότι οφείλουμε όχι μόνο να διαφυλάξουμε την υγεία μας αλλά και να δράσουμε ακόμη πιο ενεργά και συστηματικά προκειμένου να παραμείνει υγιής ο πλανήτης. Για να μη βλέπουμε μόνο το δάσος, ας εστιάσουμε και στο δέντρο, που δεν είναι άλλο από τον ανθρώπινο οργανισμό. Τα υπάρχοντα συστήματα διατροφής έχουν, διαπιστωμένα, αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία όλων μας. Αφενός λόγω της έλλειψης τροφής ή, έστω, τροφής με τα απαιτούμενα θρεπτικά συστατικά για μεγάλα τμήματα του πληθυσμού και αφετέρου λόγω των προβλημάτων που δημιουργεί η υπερβολική πρόσληψη τροφής ή η ανθυγιεινή διατροφή που ακολουθούν μεγάλα τμήματα του πληθυσμού. Εκτιμάται ότι στην Ευρώπη ένας στους δύο ενηλίκους είναι υπέρβαρος, γεγονός που συνεπάγεται σημαντικές απειλές τόσο για την ατομική υγεία όσο και για τα συστήματα περίθαλψης. Εξάλλου, ο σχεδιασμός των συστημάτων δι-

Ένα μπουκάλι κρασί

658 λίτρα

Ένα κιλό χοιρινό κρέας

5.434 λίτρα

ατροφής δεν ευνοεί την ορθή διανομή των βιοποριστικών μέσων και προπάντων αδικεί όσους ασχολούνται με την πρωτογενή παραγωγή. Γι’ αυτό αναδύεται η επείγουσα ανάγκη άμεσης αναδιάρθρωσης και προσεκτικού επανασχεδιασμού των συστημάτων. Φάρος στην πορεία αυτή του επανασχεδιασμού οφείλει να είναι η βιωσιμότητα και βασικοί άξονες για την επίτευξή του θα είναι οι νέες τεχνολογίες και τα σύγχρονα επιστημονικά εργαλεία.

Οι άξονες της μετάβασης σε ένα βιώσιμο σύστημα διατροφής: É Ουδέτερη ή θετική περιβαλλοντική και κλιματική επίπτωση É Συμβολή στην άμβλυνση της κλιματικής αλλαγής É Αντιστροφή της απώλειας της βιοποικιλότητας É Διασφάλιση της επισιτιστικής ασφάλειας, της διατροφής και της δημόσιας υγείας É Διασφάλιση ότι όλοι θα έχουν πρόσβαση σε επαρκή, ασφαλή, θρεπτικά και βιώσιμα τρόφιμα É Μέριμνα ώστε τα υγιεινά τρόφιμα να είναι προσιτά σε όλους É Δικαιότερες οικονομικές αποδόσεις για όλους τους εμπλεκόμενους και κυρίως για τους παραγωγούς στον πρωτογενή τομέα É Προώθηση της ανταγωνιστικότητας και του δίκαιου εμπορίου στον τομέα εφοδιασμού της Ε.Ε. É Δημιουργία νέων επιχειρηματικών ευκαιριών

Πώς θα έρθουν οι αλλαγές Προφανώς δεν αρκεί ένα μεμονωμένο μέτρο για να μετασχηματιστούν, όπως απαιτείται, τα συστήματα τροφίμων, αλλά ένας προσεκτικά σχεδιασμένος συνδυασμός διαφορετικών μέτρων, από τη μεταρρύθμιση των γεωργικών και αλιευτικών πολιτικών στην Ευρώπη και την αλλαγή στα συστήματα διαπίστευσης και πιστοποίησης μέχρι τη φορολογία και την ενσωμάτωση των οδηγιών στη νομοθεσία των κρατών-μελών. Σε αυτό το πλαίσιο διαμορφώθηκε η στρατηγική «Από το αγρόκτημα στο πιάτο», προκειμένου να δώσει λύσεις στα πιεστικά ζητήματα που αντιμετωπίζει η Ευρώπη αλλά και ολόκληρος ο πλανήτης. Η στρατηγική είναι βασικός πυλώνας της Πράσινης Συμφωνίας, που έχει κεντρικό στόχο να γίνει η Ευρώπη η πρώτη κλιματικά ουδέτερη ήπειρος, ενώ βρίσκεται στον πυρήνα των προσπαθειών για επίτευξη των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών. Η στρατηγική απαντάει και στις καταναλωτικές απαιτήσεις, καθώς είναι αισθητή η στροφή αρκετών καταναλωτών προς τρόφιμα που παράγονται με πιο βιώσιμο τρόπο. Ειδικά κατά τη διάρκεια των τελευταίων μηνών όλοι οι εμπλεκόμενοι –καταναλωτές, έμποροι, παραγωγοί, πολιτικοί κ.ά.– συνειδητοποίησαν ότι οι αλυσίδες εφοδιασμού πρέπει να γίνουν βραχύτερες. Με λίγα λόγια, οι πρώτες ύλες για το φαγητό που φτάνει στο πιάτο μας πρέπει να παράγονται όσο το δυνατό πιο κοντά στον τόπο όπου ζούμε. Το πρόγραμμα «Από το αγρόκτημα στο πιάτο» φέρνει στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος τη βιωσιμότητα των τροφίμων προς όφελος της υγείας και της ποιότητας ζωής των καταναλωτών. Προκειμένου να συμβεί αυτό απαιτείται μια καινοτόμος προσέγγιση που θα διασφαλίσει την απαιτούμενη συμβολή όχι μόνο της γεωργίας αλλά και της αλιείας και της υδατοκαλλιέργειας.

Eίναι επιβεβλημένο να αλλάξουν τα πρότυπα κατανάλωσης και να περιοριστεί κατά το δυνατό η σπατάλη τροφίμων, η οποία εκτιμάται ότι αφορά περίπου το 20% των παραγόμενων τροφίμων.

Οι στόχοι της στρατηγικής «Από το χωράφι στο πιάτο» έως το 2030 É Μείωση της χρήσης χημικών φυτοφαρμάκων κατά 50% É Μείωση της απώλειας θρεπτικών ουσιών τουλάχιστον κατά 50%, με την ταυτόχρονη διασφάλιση ότι δεν θα επιδεινωθεί η γονιμότητα του εδάφους, προκειμένου να μειωθεί η χρήση λιπασμάτων κατά τουλάχιστον 20% É Μείωση των αντιμικροβιακών για εκτρεφόμενα ζώα και υδατοκαλλιέργεια κατά 50% É Βιολογική καλλιέργεια στο 25% της γεωργικής γης και παράλληλη ενθάρρυνση της αγοράς βιολογικών τροφίμων É Ενθάρρυνση της καλής μεταχείρισης των ζώων (συνθήκες διαβίωσης, μεταφορά, σφαγή κ.ά.) É Εξάλλου, είναι αναγκαίο να διασφαλιστεί ότι τα τρόφιμα πρέπει να γίνουν προσιτά για όλους, καθώς σήμερα περίπου 33 εκατομμύρια συνάνθρωποί μας σε όλη την Ε.Ε. δεν διαθέτουν καν την οικονομική δυνατότητα για να διασφαλίσουν ένα ποιοτικό γεύμα κάθε δεύτερη ημέρα. Στο ίδιο πλαίσιο, είναι επιβεβλημένο να αλλάξουν τα πρότυπα κατανάλωσης και να περιοριστεί κατά το δυνατό η σπατάλη τροφίμων, η οποία εκτιμάται ότι αφορά περίπου το 20% των παραγόμενων τροφίμων. Όλα αυτά ακούγονται φιλόδοξα, γιατί πράγματι είναι. Το όραμα της στρατηγικής «Από το αγρόκτημα στο πιάτο» για ένα δίκαιο, υγιές και φιλικό προς το περιβάλλον σύστημα τροφίμων πρέπει σύντομα να γίνει φιλοδοξία και στόχος όλων μας.

18.2.21 – lifo

ΑΦΙΕΡΩΜΑ Mια χρονιά με σημαντικές εξελίξεις και σημαντικές αλλαγές στον τομέα της ενέργειας και του περιβάλλοντος.

ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 30 lifo – 18.2.21

18.2.21 – lifo

Οι δύσκολες εξισώσεις σε ενέργεια και περιβάλλον

ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΑΦΙΕΡΩΜΑ

από τη μαχη τρατσα

32 lifo – 18.2.21

α… ανοιχτά μέτωπα στην ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ), το «στοίχημα» για ανταγωνιστικά τιμολόγια ρεύματος σε νοικοκυριά, επιχειρήσεις και βιομηχανία, αλλά και οι πιέσεις στον κλάδο της προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας αποτελούν τα μεγαλύτερα αγκάθια στο χαρτοφυλάκιο της ενέργειας, που καλείται να διαχειριστεί άμεσα η κυβέρνηση. Όμως και στον τομέα του περιβάλλοντος παραμένουν πολλά κρίσιμα «κεφάλαια» ανοιχτά. Σήμερα μόνο το 20% της χώρας διαθέτει πολεοδομικό σχεδιασμό, με αποτέλεσμα να ευνοούνται καταπατήσεις και να διαιωνίζεται η τακτική «χτίζω όπου και όπως θέλω». Η κύρωση των δασικών χαρτών, που θα διασφάλιζε την προστασία ευαίσθητων περιοχών, έχει ακόμη δρόμο μακρύ μπροστά της, όπως και η ολοκληρωμένη διαχείριση, με προώθηση της ανακύκλωσης, της ανάκτησης και επανάχρησης υλικών, ζητήματα που καλούνται πλέον να χειριστούν ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Κώστας Σκρέκας, και οι υφυπουργοί του, Νίκος Ταγαράς και Γιώργος Αμυράς. Ειδικά στον τομέα της ενέργειας, ο οποίος διέρχεται περίοδο τεκτονικών αλλαγών, η νέα πολιτική ηγεσία του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ) καλείται να δια-

χειριστεί προβλήματα που έχουν προκαλέσει ρήξη στην αγορά. Στους πρώτους μήνες λειτουργίας του «Target Model», δηλαδή της νέας χονδρεμπορικής αγοράς ρεύματος, οι τιμές ηλεκτρικής ενέργειας εκτινάχθηκαν στα ύψη, με το ενεργειακό επιτελείο της κυβέρνησης να επιχειρεί αλλαγές προκειμένου να επιτύχει εξομάλυνση της αγοράς. Την ίδια ώρα οι διαπραγματεύσεις βιομηχανίας και ΔΕΗ για τα τιμολόγια της υψηλής τάσης έχουν φτάσει σε αδιέξοδο, με την πολιτική ηγεσία του υπουργείου να αναζητεί μια συναινετική λύση, η οποία αφενός θα στηρίζει την παραγωγική βάση της χώρας και αφετέρου δεν θα επιβαρύνει τη δημόσια επιχείρηση. Μάλιστα, με δεδομένο ότι δεν διαφαίνεται φως στην άκρη του τούνελ, το πιθανότερο είναι η δημόσια επιχείρηση να δώσει νέα… σιωπηρή παράταση των υφιστάμενων τιμολογίων για τους μεγάλους βιομηχανικούς πελάτες της, προκειμένου να συνεχιστούν οι συζητήσεις. Είναι αξιοσημείωτο ότι η ΔΕΗ προτείνει αλλαγές στον τρόπο τιμολόγησης των ενεργοβόρων βιομηχανιών και καταργεί τις εκπτώσεις, γεγονός που οδηγεί σε αυξήσεις έως και 50%. Προς την κατεύθυνση του περιορισμού του ενεργειακού κόστους, το επιτελείο του ΥΠΕΝ σχεδιάζει να αξιοποιήσει τον μηχανισμό των

διμερών συμβολαίων αγοραπωλησίας ηλεκτρικής ενέργειας μεταξύ παραγωγών ΑΠΕ και βιομηχανικών καταναλωτών ή προμηθευτών ηλεκτρικής ενέργειας. Πάντως, το μεγαλύτερο στοίχημα για την κυβέρνηση είναι το μεγάλο project της απολιγνιτοποίησης. Η μετάβαση των ενεργειακών περιοχών της χώρας στη μεταλιγνιτική εποχή είναι ένα δύσκολο εγχείρημα, το οποίο αναμένεται να απορροφήσει επενδύσεις συνολικού ύψους 5 δισ. ευρώ (μαζί με τη μόχλευση). Αντίστοιχη πρόκληση είναι και η ανάπτυξη νέων τεχνολογιών που θα στηρίζουν τη μετάβαση σε μια πράσινη οικονομία, οι οποίες αφορούν τα υπεράκτια αιολικά πάρκα, τα υβριδικά συστήματα παραγωγής ενέργειας, την αποθήκευση ενέργειας και το υδρογόνο. Όσον αφορά τις ΑΠΕ, η πληθώρα αιτημάτων για νέα έργα έχει προκαλέσει πονοκέφαλο στην αγορά, αλλά και στους αρμοδίους του ΥΠΕΝ, που αναζητούν «κόφτες», ώστε να ξεκαθαρίσει η ήρα από το στάρι, αλλά δίχως να ανακοπεί η δυναμική του κλάδου. Είναι χαρακτηριστικό ότι μόνο στον τελευταίο κύκλο αιτήσεων της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας (ΡΑΕ), του περασμένου Δεκεμβρίου, κατατέθηκαν 1.864 νέες αιτήσεις για έργα συνολικής ισχύος 45,5 GW, πολλά από επενδυτές της κατηγορίας

18.2.21 – lifo

από τη μαχη τρατσα

ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ

ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Ανοίγει δρόμους στην ενέργεια, προωθώντας την οικονομική ανάπτυξη της χώρας

34 lifo – 18.2.21

ία από τις βασικές προκλήσεις για την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας μας παραμένει το υψηλό κόστος της ενέργειας. Η ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών και των δικτύων διασύνδεσης, καθώς και η αποτελεσματικότερη λειτουργία της αγοράς, θα δώσουν λύσεις και παράλληλα θα δημιουργήσουν σημαντικές επενδυτικές ευκαιρίες σε αυτόν τον νευραλγικό κλάδο για την ανάπτυξη της οικονομίας. Πολύ μεγάλες ανάγκες σε ρευστότητα αναμένεται να έχει ο κλάδος της ενέργειας τα προσεχή χρόνια. Το επικαιροποιημένο εθνικό ενεργειακό σχέδιο προβλέπει ότι μέχρι το 2030 οι επενδύσεις που έχουν σχέση με την ενέργεια θα φτάσουν τα €43,8 δισ., με περίπου τα μισά να αφορούν επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ) και ενεργειακή αποδοτικότητα. Ήδη έχουν ανακοινωθεί από μεγάλους ενεργειακούς ομίλους επενδύσεις της τάξεως των €9 δισ., που είτε έχουν αρχίσει να εκτελούνται είτε θα ξεκινήσουν στο κοντινό μέλλον. Συγκεκριμένα, υπάρχουν περίπου €5 δισ. επενδύσεις σε ΑΠΕ, €1,5 δισ. σε διασυνδέσεις σε CCGT και €700 εκατ. σε δίκτυα διανομής φυσικού αερίου. Για να προχωρήσουν οι επενδύσεις αυτές απαιτείται χρηματοδότηση από το τραπεζικό σύστημα και τις αγορές κεφαλαίου. Η Εθνική Τράπεζα στηρίζει ολοκληρωμένα την αγορά της ενέργειας, από τη χρηματοδότηση των επενδύσεων παραγωγής της μέχρι την εκκαθάριση των συναλλαγών αγοράς και πώλησής της. Με επενδύσεις που μέχρι σήμερα ξεπερνούν τα €4 δισ., κατέχει σημαίνουσα θέση στις χορηγήσεις του κλάδου, με μερίδιο αγοράς πάνω από 30%. Επιπρόσθετα, για την επόμενη τριετία έχει προγραμματίσει ένα επενδυτικό χρηματοδοτικό πλάνο ύψους €3 δισ. Εκτός από τη σταθερή υποστήριξη και τη συνεργασία με όλους τους παραδοσιακούς ομίλους του κλάδου, η Τράπεζα συνεχίζει να δίνει ιδιαίτερο βάρος στις χορηγήσεις για επενδύσεις στις ΑΠΕ. Ενδεικτικό είναι ότι αύξησε τις χρηματοδοτήσεις της κατά 55% την τελευταία πενταετία και σήμερα κατέχει ιδιαίτερα υψηλό μερίδιο αγοράς στις συνολικές χρηματοδοτήσεις των ΑΠΕ. Συνεπής στο ρόλο της ως «Τράπεζας της Ενέργειας», η Εθνική Τράπεζα στηρίζει την προοπτική εξέλιξης της χώρας μας σε κόμβο στρατηγικής σημασίας για τον ευρωπαϊκό ενεργειακό χάρτη.

Τις μεγαλύτερες επενδύσεις στην κατασκευή ενεργειακών υποδομών και την ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών χρηματοδοτεί η Εθνική Τράπεζα, συμβάλλοντας στη διασύνδεση και την ενεργειακή αναβάθμιση της χώρας.

Σήμερα μόνο το 20% της χώρας διαθέτει πολεοδομικό σχεδιασμό, με αποτέλεσμα να ευνοούνται καταπατήσεις και να διαιωνίζεται η τακτική «χτίζω όπου και όπως θέλω».

«είδα φως και μπήκα». Είναι αξιοσημείωτο ότι ο εθνικός στόχος είναι 19 GW για το 2030 και ήδη η χώρα έχει σε λειτουργία 10,5 GW από ΑΠΕ. Στην ατζέντα των εκκρεμοτήτων που πρέπει να διευθετηθούν περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, η επιτάχυνση δράσεων ενεργειακής εξοικονόμησης σε όλους τους τομείς, ο εκσυγχρονισμός των δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας του ΔΕΔΔΗΕ και η καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας. Στο κεφάλαιο «αποκρατικοποιήσεις» οι δίδυμοι διαγωνισμοί της ΛΑΡΚΟ ανέδειξαν έξι υποψήφιους επενδυτές, ωστόσο προσώρας παραμένει ζητούμενο εάν και πόσες εταιρείες θα περάσουν τελικά στη φάση των δεσμευτικών προσφορών. Ευνοϊκό είναι το κλίμα στις ιδιωτικοποιήσεις του ΔΕΔΔΗΕ, ενώ σε εκείνες των ΔΕΠΑ Υποδομών και ΔΕΠΑ Εμπορίας δεν λείπουν τα προβλήματα, τα οποία συνδέονται κυρίως με τις δικαστικές εκκρεμότητες με τη λιπασματοβιομηχανία των ELFE. Στο περιβαλλοντικό χαρτοφυλάκιο, στην κορυφή της ατζέντας, εκτός από την εκπόνηση των μελετών για την ολοκλήρωση του πολεοδομικού σχεδιασμού της χώρας (η προκήρυξη των μελετών αναμένεται εντός της άνοιξης), βρίσκεται η διαχείριση αποβλήτων, ένας τομέας στον οποίο η Ελλάδα δεν έχει να επιδείξει σημαντικά επιτεύγματα, αφού ακόμη πληρώνει ευρωπρόστιμα εκατομμυρίων ευρώ ετησίως για το θάψιμο των σκουπιδιών σε ανεξέλεγκτες χωματερές. Ο… βηματισμός στην ανακύκλωση είναι αργός, ωστόσο οι κινήσεις για περιορισμό της χρήσης πλαστικής σακούλας φαίνεται ότι έφεραν αποτέλεσμα. Θετικό πρόσημο έχει και η πρόθεση της κυβέρνησης για κατάργηση, από τον ερχόμενο Ιούλιο, των πλαστικών μιας χρήσης – δοχεία τροφίμων, ποτήρια και κύπελλα από φελιζόλ, πιάτα, μαχαιροπίρουνα, καλαμάκια, μπατονέτες, στηρίγματα μπαλονιών, αναδευτήρες ποτών. Σχετικά με την προστασία της βιοποικιλότητας και των ειδών άγριας ζωής, πηγές του ΥΠΕΝ αναφέρουν ότι σε δύο με τρεις μήνες ο νεοσύστατος Οργανισμός Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (ΟΦΥΠΕΚΑ) θα είναι έτοιμος να λειτουργήσει και να ενσωματώσει τους Φορείς Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών. Μάλιστα, ένα από τα πρώτα έργα που θα προωθήσει αφορά τη δημιουργία ενός συστήματος ψηφιακής παρακολούθησης όλων των ευαίσθητων περιοχών της χώρας. Για να γίνει όμως η δουλειά του πιο εύκολη, πρέπει να επισπευστεί η κύρωση των δασικών χαρτών, προκειμένου να γίνει ξεκάθαρο προς κάθε επίδοξο καταπατητή τι είναι δάσος και τι όχι. Η φάση της ανάρτησης των χαρτών σε όλη τη χώρα, η οποία εκτιμάται ότι θα έχει ολοκληρωθεί έως τις αρχές Μαρτίου, ανέδειξε πολλά προβλήματα, που έχουν να κάνουν με τους δασωθέντες αγρούς (δηλαδή τα χωράφια που εγκαταλείφθηκαν και πλέον εμφανίζονται στον χάρτη ως δασικά), με τις παρανόμως εκχερσωμένες δασικές εκτάσεις και με το ιδιοκτησιακό καθεστώς. Την ίδια ώρα εκκρεμεί και η εκδίκαση από το Συμβούλιο της Επικρατείας προσφυγών που θα εκδικαστούν εντός του Μαρτίου και αφορούν την αναθεώρηση των δασικών χαρτών που βρίσκεται σε εξέλιξη.

ΝΕΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΩΝ ΠΛΩΤΩΝ ΦΩΤΟΒΟΛΤΑΪΚΩΝ ΠΑΡΚΩΝ

H ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ επεκτείνει τις επενδυτικές της δραστηριότητες στην παραγωγή καθαρής ενέργειας και στον τομέα των πλωτών φωτοβολταϊκών πάρκων. Στο πλαίσιο αυτό η εταιρεία κατέθεσε στη ΡΑΕ αιτήσεις για πλωτά φωτοβολταϊκά πάρκα συνολικής ισχύος 265 MW. Πρόκειται για έργα συνολικού ύψους άνω των 170 εκατ. ευρώ, τα οποία θα εγκατασταθούν στις τεχνητές λίμνες Καστρακίου, Πουρναρίου και Στράτου, σημεία που βρίσκονται εκτός περιοχών Natura, ακολουθώντας τις Διεθνείς Πρακτικές Βιωσιμότητας. Η νέα επένδυση του ομίλου θα αυξήσει τον υφιστάμενο στόχο για συνολική εγκατεστημένη ισχύ την προσεχή πενταετία της τάξης των 2,8 GW σε επίπεδα άνω των 3 GW. Αυτήν τη στιγμή, ο όμιλος διαθέτει περισσότερα από 1.800 MW σε λειτουργία, υπό κατασκευή ή έτοιμα προς κατασκευή σε Ελλάδα, ΗΠΑ, Κεντρική και ανατολική Ευρώπη. Συγκεκριμένα, η συνολική εγκατεστημένη ισχύς του ομίλου σε Ελλάδα και εξωτερικό ανέρχεται σε 1373 MW, ενώ επιπλέον 430 MW είναι υπό κατασκευή ή έτοιμα προς κατασκευή.

Η ΣΟΥΔΑ ΚΑΙ Ο ΑΗ ΣΤΡΑΤΗΣ «ΠΡΑΣΙΝΙΖΟΥΝ» Στηρίζοντας με επιμονή τον αγώνα για την προστασία του περιβάλλοντος, η εταιρεία προχώρησε σε μια πολύ σημαντική και πρωτοποριακή πρωτοβουλία. Το στρατιωτικό αεροδρόμιο της 115 στη Σούδα θα μετατραπεί σε «πράσινη» εγκατάσταση, καλύπτοντας τις ανάγκες του κατά 100% από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, χάρη σε μια δωρεά της ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ύψους 3,5 εκατ. ευρώ. Έτσι, η 115 Πτέρυγα Μάχης στη Σούδα θα είναι από τις πρώτες εγκαταστάσεις παγκοσμίως που θα λάβουν τις πιστοποιήσεις Net Zero Energy Airport και Νet Zero Carbon Emissions Airport, ενώ το ετήσιο όφελος από την πλήρη απαλλαγή της μονάδας από το κόστος προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας και κάλυψης των αναγκών θέρμανσης θα ξεπεράσει τα 400.000 ευρώ. Παράλληλα, η ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ έχει αναλάβει ένα πολύ σημαντικό υβριδικό, έργο, να μετατρέψει τον Άη Στράτη, στο βόρειο Αιγαίο, σε «πράσινο» νησί, με τη δημιουργία ενός συστήματος ενεργειακής αυτονομίας και τηλεθέρμανσης που θα καλύψει τις ανάγκες θέρμανσης του οικισμού. Για το έργο, συνολικού προϋπολογισμού 7,7 εκατ. ευρώ, η ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ θα συνεργαστεί με την Tesla, καθώς ο αμερικανικός κολοσσός θα είναι ο προμηθευτής των συσσωρευτών που θα χρησιμοποιήσει η ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ για την αποθήκευση ηλεκτρικής ενέργειας από την υβριδική μονάδα ΑΠΕ που θα εγκατασταθεί στο νησί.

ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Πιστή στη δέσμευσή της να συμβάλει στην επίτευξη της αειφορίας και ως ο μεγαλύτερος Έλληνας παραγωγός ενέργειας από ΑΠΕ με εγκατεστημένα 1.373 MW, η ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ το 2019 παρήγαγε 3.238.052 MWh καθαρής ενέργειας, αποτρέποντας την έκλυση 2.374.323 τόνων C02 στην ατμόσφαιρα.

ε πρωταγωνιστική παρουσία εδώ και δύο δεκαετίες στον τομέα της καθαρής ενέργειας και με το βλέμμα στραμμένο στην ισόρροπη ανάπτυξη της οικονομίας, του περιβάλλοντος και της κοινωνίας, η ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ πρωταγωνιστεί τόσο στον ενεργειακό μετασχηματισμό της χώρας με την προωθούμενη απολιγνιτοποίηση και στροφή στις ΑΠΕ όσο και στην εθνική προσπάθεια για να κερδηθεί το μεγάλο και σύνθετο, παγκόσμιο στοίχημα: να μειωθεί το περιβαλλοντικό αποτύπωμα και να αναβαθμιστεί η ποιότητα της ανθρώπινης ζωής, οικοδομώντας κοινωνίες με βιώσιμη ανάπτυξη. Η ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ, η μεγαλύτερη εταιρεία παραγωγής και αποθήκευσης καθαρής ενέργειας στην Ελλάδα και ο μεγαλύτερος Έλληνας επενδυτής ΑΠΕ διεθνώς, διαθέτει ένα ισχυρό χαρτοφυλάκιο με έργα που φέρνουν τη νέα εποχή στον ενεργειακό χάρτη της χώρας, προωθούν ένα βιώσιμο κοινωνικό μοντέλο, δίνουν λύσεις στο κρίσιμο ζήτημα της κλιματικής αλλαγής και παράλληλα ενισχύουν τις προοπτικές της οικονομίας, δημιουργώντας εκατοντάδες και καλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας, υψηλής τεχνογνωσίας. Συγκεκριμένα, η εταιρεία έχει σχεδιάσει και δρομολογήσει ήδη ένα τεράστιο επενδυτικό πλάνο στην παραγωγή και αποθήκευση καθαρής ενέργειας, με νέα έργα που αφορούν την ανάπτυξη αιολικών και φωτοβολταϊκών πάρκων σε διάφορες περιοχές της χώρας. Παράλληλα, επεκτείνει τη δράση της και στις σύγχρονες εφαρμογές της κυκλικής οικονομίας, συνδράμοντας και από αυτόν τον τομέα στην προστασία του περιβάλλοντος με έργα που φέρνουν τη νέα εποχή στην ολοκληρωμένη διαχείριση απορριμμάτων, μέσω καινοτόμων υποδομών. Το συνολικό επενδυτικό πρόγραμμα της εταιρείας στους ανωτέρω τομείς προσεγγίζει τα 2 δισ. ευρώ. Ειδικότερα, στο «πράσινο» χαρτοφυλάκιο της εταιρείας περιλαμβάνονται η ανάπτυξη νέων αιολικών πάρκων συνολικού προϋπολογισμού άνω των 700 εκατ. ευρώ σε διάφορες περιοχές της χώρας, δύο σημαντικά συστήματα αποθήκευσης ενέργειας με αντλησιοταμίευση στην Κρήτη και την Αμφιλοχία, συνολικού προϋπολογισμού περίπου 800 εκατ. ευρώ, πλωτά φωτοβολταϊκά πάρκα ύψους 170 εκατ. ευρώ, καθώς και έργα-πρότυπα ολοκληρωμένης διαχείρισης απορριμμάτων, με τη σχετική μονάδα για την Περιφέρεια Ηπείρου να είναι ήδη σε λειτουργία και τα έργα για την ολοκληρωμένη διαχείριση των απορριμμάτων της Περιφέρειας Πελοποννήσου να ξεκινούν. Αξίζει, εδώ, να σημειωθεί ότι το έργο ΣΔΙΤ «Ολοκληρωμένη Διαχείριση Απορριμμάτων Περιφέρειας Πελοποννήσου», μια επένδυση ύψους 152 εκατ. ευρώ, είναι το μεγαλύτερο του είδους του στη χώρα και αφορά μια περιβαλλοντική υποδομή με μηδενικό ενεργειακό αποτύπωμα που θα λύσει οριστικά το μείζον πρόβλημα των απορριμμάτων στην Πελοπόννησο. Παράλληλα, θα βελτιώσει σημαντικά την ποιότητα ζωής και τις συνθήκες υγείας των πολιτών, ενώ θα επιφέρει σημαντικά οφέλη στον τουρισμό, την εκπαίδευση και τη νέα ποιοτική γεωργία, που είναι στρατηγικός στόχος για τη χώρα. Στο έργο θα δημιουργηθούν 600 θέσεις εργασίας κατά την κατασκευαστική περίοδο, 200 μόνιμες θέσεις εργασίας κατά την περίοδο λειτουργίας και μεγάλος αριθμός παράλληλων θέσεων εργασίας.

TΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ

Πρωταγωνιστής στην προστασία του περιβάλλοντος Μ

18.2.21 – lifo

Το φάντασμα μιας ασπρόμαυρης τηλεόρασης που δεν ανακυκλώθηκε Η Ανακύκλωση Συσκευών είναι απαραίτητος σταθμός στον δρόμο για την προστασία του περιβάλλοντος. Αυτό είναι κάτι που όλοι πια πρέπει να γνωρίζουμε.

ΑΠΌ TH ΛΙΝΑ ΙΝΤΖΕΓΙΑΝΝΗ

υμάμαι ακόμα την πρώτη φορά που η έγχρωμη τηλεόραση μπήκε στη ζωή μου. Και πώς να ξεχάσεις μια τέτοια μέρα, αφού σηματοδοτούσε τον «χρωματισμό» όλων των αγαπημένων παιδικών σειρών και τη δημιουργία μιας νέας σχέσης με τον αγαπημένο μου τηλεοπτικό κόσμο; Η ασπρόμαυρη συσκευή, που μέχρι τότε βασίλευε στο σαλόνι του σπιτιού, έφυγε με συνοπτικές διαδικασίες, χωρίς ποτέ κανείς μας να ασχοληθεί με το πού πήγαινε, πού θα κατέληγε κι αν η προώθησή της στο «πυρ το εξώτερον» μπορούσε να σχετίζεται με την καταστροφή του περιβάλλοντος. Σήμερα που τα σκέφτομαι όλα αυτά μού φαίνεται αδιανόητο να αντικαθιστούμε οποιαδήποτε παλιά συσκευή με το νεότερο μοντέλο της, χωρίς να μας απασχολεί τι θα απογίνει κι αν θα απορριφθεί με τρόπο που να μην επιβαρύνει το περιβάλλον. Γιατί, μαζί με την έγχρωμη ψυχαγωγία που σημάδεψε τα παιδικά μου χρόνια, ξεκίνησε και μια ραγδαία τεχνολογική εξέλιξη, που τότε δεν μπορούσα να φανταστώ. Ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές που λανσάρονται με στόμφο για να ακυρωθούν λίγους μήνες μετά από τη βελτιωμένη τους έκδοση, την οποία θέλεις οπωσδήποτε να αποκτήσεις, κωδικοί που διαδέχονται ο ένας τον άλλον και σε μπερδεύουν όταν ψάχνεις να βρεις το νεότερο μοντέλο και δεκάδες νέες τεχνολογικές πατέντες που βελτιώνουν(;) τη ζωή σου, αλλά απαιτούν να αντικαταστήσεις τα προηγούμενα μοντέλα τους. Τα στοιχεία λένε πως, χάρη στην τεχνολογική πρόοδο, το 2019 παρήχθησαν 53,6 εκατομμύρια τόνοι ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών αποβλήτων απ’ όλα τα είδη των συσκευών. Λογικό. Εκείνο που μοιάζει παραλογισμός είναι πως μόνο το 20% από αυτά ανακυκλώνονται, με αποτέλεσμα να μένουν 40 εκατ. τόνοι που είτε διακινούνται παράνομα είτε καταλήγουν σε χώρους ταφής, προκαλώντας σοβαρά προβλήματα στο περιβάλλον και, κατ’ επέκταση, στην ανθρώπινη υγεία. Τα νούμερα αυτά δεν είναι και πολύ ικανοποιητικά, αν σκεφτείς πως πλέον όλοι μας γνωρίζουμε ότι το περιβάλλον έχει φτάσει στα όριά του και μας το δείχνει με κάθε τρόπο. Ευτυχώς, όμως, η χώρα μας είναι μία από τις 67 χώρες που ασπάζονται τη νομοθεσία για τη σωστή διαχείριση των ηλεκτρικών αποβλήτων. Η ανακύκλωση των ηλεκτρικών συσκευών που απορρίπτει καθημερινά ο καθένας από εμάς αποτελεί την ελάχιστη υποχρέωση που

36 lifo – 18.2.21

Η ανακύκλωση των ηλεκτρικών συσκευών που απορρίπτει καθημερινά ο καθένας από εμάς αποτελεί την ελάχιστη υποχρέωση που έχουμε απέναντι στον πλανήτη και τον εαυτό μας.

έχουμε απέναντι στον πλανήτη και τους εαυτούς μας. Και επειδή η διαδικασία αυτή δεν είναι απλή υπόθεση, η ευρωπαϊκή νομοθεσία ορίζει υπεύθυνους τους κατασκευαστές και εισαγωγείς ηλεκτρικού εξοπλισμού για τη διαχείριση των ηλεκτρικών αποβλήτων. Η ανάγκη υποδομών, οργάνωσης και τεχνογνωσίας οδήγησε

δέκα από τις πιο μεγάλες ελληνικές και διεθνείς εταιρείες του κλάδου ηλεκτρονικού εξοπλισμού στη δημιουργία της Ανακύκλωσης Συσκευών Α.Ε., που εξασφαλίζει τη σωστή διαχείριση των ηλεκτρικών αποβλήτων πανελλαδικά. Για να καταλάβει κανείς πόσο σημαντική είναι η ύπαρξη ενός οργανωμένου μοντέλου εναλλακτικής διαχείρισης αποβλήτων αρκεί να δει τους αριθμούς. Μόνο το 2019, η Ανακύκλωση Συσκευών συνέλεξε και ανακύκλωσε 62.000 τόνους ηλεκτρικών συσκευών και λαμπτήρων, ενώ το 2020 (ένα δύσκολο έτος) το νούμερο αυτό έφτασε τους 58.000 τόνους. Πριν από τους αριθμούς, όμως, υπάρχει ένας άλλος παράγοντας, πολύ πιο σημαντικός, ο άνθρωπος, όχι με τη γενική, φιλοσοφική έννοια αλλά με την πιο πρακτική και ουσιαστική σημασία της λέξης που μας δίνουν οι αξίες της κοινωνικής συνοχής και προόδου. Εμείς είμαστε εκείνοι που μπορούμε να κάνουμε την ανακύκλωση τρόπο ζωής, μιας ζωής σε έναν πλανήτη που δεν θα ασφυκτιά και δεν θα υποκύπτει στις αυθαιρεσίες μας. Αναζητώντας τους κάδους που φέρουν το σήμα της Ανακύκλωσης Συσκευών, κάνουμε το πρώτο –και καθοριστικό– βήμα για να βοηθήσουμε σε ένα σημαντικό έργο. Η απόρριψη των ηλεκτρονικών μας αποβλήτων στα κατάλληλα σημεία είναι μια κίνηση απλή. Μπορούμε εύκολα να βρούμε τα καταστήματα που διαθέτουν κάδους για την ανακύκλωση μικροσυσκευών ή λαμπτήρων στην ιστοσελίδα της Ανακύκλωσης Συσκευών, electrocycle.gr. Η εταιρεία συνεργάζεται με περισσότερες από 3.000 επιχειρήσεις λιανικού εμπορίου ηλεκτρικών συσκευών. Στην περίπτωση που θέλουμε να ανακυκλώσουμε μια μεγάλη συσκευή, αρκεί να ενημερώσουμε το κατάστημα από το οποίο πρόκειται να αγοράσουμε την καινούργια. Έτσι, με την παραλαβή της νέας συσκευής, θα παραδώσουμε την παλιά. Και για να προλάβω την ερώτηση τι γίνονται μετά αυτές οι συσκευές, από τη λάμπα που κάηκε μέχρι το ψυγείο που χάλασε, όλα βρίσκουν τη θέση τους σε κάποια από τις 12 συμβεβλημένες μονάδες ανακύκλωσης που λειτουργούν στη χώρα μας βάσει ευρωπαϊκών προδιαγραφών και εφαρμόζουν διαδικασίες βασισμένες σε αυστηρά πρότυπα. Το αποτέλεσμα αυτής της μικρής προσπάθειας του καθενός μας είναι παραπάνω από σημαντικό. Όταν ενώνουμε τη σκέψη, τις δυνάμεις και την καλύτερη πλευρά του εαυτού μας, δημιουργούμε μια καλύτερη πραγματικότητα μόνο και μόνο γιατί προσπαθούμε όλοι μαζί. Και πιστέψτε με, η ανακύκλωση συσκευών μπορεί να μας κάνει να νιώσουμε καλά με τον εαυτό μας. Σας το λέει ένας άνθρωπος που τον κυνηγά ακόμα το φάντασμα της ασπρόμαυρης τηλεόρασης από τη δεκαετία του ’80… Δεν το λες και λίγο.

ENDLESS EARTH

Τα ρολά κουζίνας και υγείας που πέταξαν το πλαστικό και «ντύθηκαν» με χαρτί!  Η νέα σειρά της Endless προστατεύει το περιβάλλον από το πλαστικό, ενώ παράλληλα δίνει χρώμα και ζωντάνια στην καθημερινότητά μας, χάρη στις έντονες χρωματικές αποχρώσεις των συσκευασιών. Με άκρως fun, ελκυστικές και φιλικές προς το περιβάλλον συσκευασίες, το brand Endless Earth κυκλοφορεί με μήνυμα για την προστασία του πλανήτη.  Η σειρά περιλαμβάνει 5 προϊόντα, 3 ρολά υγείας και 2 ρολά κουζίνας, μια σύγχρονη πρόταση αλλαγής στις αγοραστικές συνήθειες των καταναλωτών, η οποία στοχεύει στη μείωση του πλαστικού, ευαισθητοποιώντας το κοινό μέσα από μια έντονη και δυναμική καμπάνια επικοινωνίας.  «Μας αρέσει ο τρόπος που σκέφτεστε» είναι το κεντρικό μήνυμα της καμπάνιας, που τρέχει σε συνεργασία με τη διαφημιστική εταιρεία Cream, η οποία καλεί όλους να συμβάλουν στη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος, μέσα από τη διαδικασία της καθημερινής ανακύκλωσης.  Το brand Endless Earth λανσαρίστηκε στην ελληνική αγορά τον Οκτώβριο του 2020 και παράγεται και συσκευάζεται στην Ελλάδα από την Ευρωχαρτική.

Μάθε περισσότερα στο endlessearth.gr και ακολούθησέ μας στο Instagram @endlessearth.gr

18.2.21 – lifo

Target Model: Τι αλλαγές φέρνει στην αγορά ηλεκτρισμού

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

από τη μαχη τρατσα

38 lifo – 18.2.21

πό τις αρχές Νοεμβρίου, μετά από πολλές αναβολές και καθυστερήσεις, ξεκίνησε και στην Ελλάδα η εφαρμογή του Target Model. Πρόκειται για το νέο μοντέλο λειτουργίας της χονδρεμπορικής αγοράς ρεύματος, στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού στόχου για δημιουργία μιας ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, δίχως περιορισμούς στις συναλλαγές, που θα φέρει μεγαλύτερη σύγκλιση των τιμών της ελληνικής αγοράς με τις γειτονικές, διαφάνεια στο κόστος και ενίσχυση του ανταγωνισμού, άρα διαμόρφωση καλύτερων τιμών για όλους τους καταναλωτές, από τα νοικοκυριά έως τις βιομηχανίες. Ωστόσο, από τις πρώτες μέρες της εκκίνησής του διαφάνηκαν στην πράξη και οι αδυναμίες. Οι χονδρεμπορικές τιμές ρεύματος εκτοξεύτηκαν στα ύψη, γεγονός που επέφερε αυξήσεις στα τιμολόγια ρεύματος, κυρίως στη μέση τάση (επιχειρήσεις, αλυσίδες καταστημάτων κ.λπ.), και μεγάλη αναστάτωση στην αγορά, με τη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ) να επιχειρεί, σε συνεργασία με το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ), να θέσει περιορισμούς για τη συγκράτηση του κόστους. Ο δρόμος για την άρση των στρεβλώσεων και τον εκσυγχρονισμό της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, όπως διαφάνηκε, είναι μακρύς. Ας δούμε όμως πώς λειτουργεί το νέο μοντέλο χονδρεμπορικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Το Target Model διαθέτει τρεις (συν μία) αγορές, οι οποίες αντικατέστησαν τον Ημερήσιο Ενεργειακό Προγραμματισμό, γνωστό και ως «pool». Ειδικότερα, περιλαμβάνει: 1) Την Αγορά Επόμενης Ημέρας ή Προημερήσια Αγορά (Day-Ahead Market). Πρόκειται για τη βασική χονδρεμπορική αγορά, στην οποία αγοράζονται και πωλούνται οι ποσότητες ηλεκτρικής ενέργειας που θα παραχθούν και θα παραδοθούν την επόμενη μέρα. Τη λειτουργεί το Ελληνικό Χρηματιστήριο Ενέργειας (ΕΧΕ). 2) Την Ενδοημερήσια Αγορά (Intra-Day Market). Σε αυτή γίνονται οι συμπληρωματικές αγορές και πωλήσεις εντός της ίδιας ημέρας παράδοσης και μπορούν να διορθωθούν οι θέσεις της Αγοράς Επόμενης Ημέρας. Με άλλα λόγια, οι παραγωγοί ρεύματος συμμετέχουν σε συναλλαγές, πλησιέστερα στον πραγματικό χρόνο. Και αυτή την αγορά τη διαχειρίζεται το ΕΧΕ. 3) Την Αγορά Εξισορρόπησης (Balancing Market). Πρόκειται για την πιο σημαντική και πιο πολύπλοκη τεχνικά αγορά, καθώς σε πραγματικό χρόνο εξισορροπείται η ζήτηση με τη διαθέσιμη προσφορά, καλύπτονται διαφορές μεταξύ των προβλέψεων της Προημερήσιας και Ενδοημερήσιας Αγοράς και της πραγματικής παραγωγής, και αποζημιώνονται οι μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας για τη διαθεσιμότητά τους να συμβάλλουν σε αυτή τη διαδικασία εξισορρόπησης. Τη συγκεκριμένη αγορά λειτουργεί ο Ανεξάρτητος Διαχειριστής Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΑΔΜΗΕ). Και είναι σε αυτή την αγορά που γίνονται από τη ΡΑΕ διορθωτικές κινήσεις, με εφαρμογή περιορισμών στην επιβολή προσφορών. Πάντως, η εμπειρία και από άλλες ευρωπαϊκές αγορές έχει δείξει ότι η πολύπλοκη λειτουργία της συγκεκριμένης αγοράς προϋποθέτει ένα μεταβατικό διάστημα προσαρμογής για όλους τους συμμετέχοντες.

4) Την Προθεσμιακή Αγορά (Forward Market) για αγοραπωλησίες συμβολαίων ηλεκτρικής ενέργειας, με στόχο την παράδοσή της σε μελλοντικό χρόνο και σε προσυμφωνημένες τιμές. Λειτουργεί μέσω του ΕΧΕ. Είναι αξιοσημείωτο ότι, όπως ανέφερε την περασμένη εβδομάδα ανώτατο στέλεχος του ΥΠΕΝ μιλώντας σε δημοσιογράφους, ο μηχανισμός των διμερών συμβολαίων αγοραπωλησίας ηλεκτρικής ενέργειας (PPA) θα αξιοποιηθεί μεταξύ παραγωγών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ) και βιομηχανικών καταναλωτών ή προμηθευτών ηλεκτρικής ενέργειας. Στόχος, να δοθούν κίνητρα για να ξεκινήσει και στην Ελλάδα η σύναψη διμερών συμβολαίων ώστε οι επιχειρήσεις με υψηλές καταναλώσεις ρεύματος (από βιομηχανίες και τουριστικές δομές έως επιχειρήσεις του χώρου της εστίασης), αλλά και τα «φτωχά» νοικοκυριά, να μπορούν να χρησιμοποιήσουν φθηνή και 100% «πράσινη» ηλεκτρική ενέργεια. Μάλιστα, η ίδια πηγή υποστήριξε ότι το πρώτο PPA θα συναφθεί έως το τέλος του έτους, ενώ ο μηχανισμός θα τεθεί σε πλήρη εφαρμογή το 2022. «Στο νέο μοντέλο της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας θεμελιώδη ρόλο εξακολουθεί να έχει η αγορά εξισορρόπησης, η οποία, χρονικά, είναι μετά την αγορά της επόμενης ημέρας. Η αγορά επόμενης ημέρας βασίζεται στην επίλυση ενός θεωρητικού υποδείγματος όπου υπολογίζονται η προσφορά και η ζήτηση (με βάση ιστορικά δεδομένα). Το υπόδειγμα αυτό υπολογίζει προσφορά και ζήτηση μέσω ενός αλγόριθμου και “τρέχει” κάθε μέρα και, όπως ορίζει και το όνομά του, αφορά την επόμενη ημέρα, όπου αρχίζει να εφαρμόζεται πρακτικά. Είναι, συνεπώς, προφανές ότι από τη θεωρία στην πράξη θα υπάρχουν διαφοροποιήσεις στον πραγματικό χρόνο: είτε θα υπάρχει η ανάγκη για περισσότερη ηλεκτρική ενέργεια είτε για λιγότερη. Επειδή όμως για τεχνικούς λόγους που αφορούν την ευστάθεια του συστήματος, ώστε να

Στο πλαίσιο της νέας δομής της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, ως «Παραγωγοί» νοούνται οι μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με καύσιμο λιγνίτη ή φυσικό αέριο, καθώς και οι μονάδες που παράγουν ρεύμα από τον άνεμο ή τον ήλιο

μην υπάρχουν βλάβες και διακοπές ρεύματος (τα γνωστά μπλακάουτ), δημιουργείται η ανάγκη για εξισορρόπηση μεταξύ πραγματικής παραγωγής και κατανάλωσης» εξηγεί ο σύμβουλος ενεργειακών αγορών Βασίλης Ράλλης. Υπεύθυνος για την αγορά εξισορρόπησης, η οποία λειτουργεί σε πραγματικό χρόνο, είναι ο ΑΔΜΗΕ. «Ο Διαχειριστής είναι εκείνος που αποφασίζει αν θα χρειαστεί περισσότερη ενέργεια –και συνεπώς να ζητήσει από τους Παραγωγούς να του προσφέρουν την ενέργεια που λείπει από το σύστημα, προκειμένου να υπάρχει εξισορρόπηση– ή αν δεν θα χρειαστεί – και συνεπώς θα ζητήσει από τους Παραγωγούς να μειώσουν την παραγωγή τους. Δηλαδή θα προβεί σε αγοραπωλησίες ηλεκτρικής ενέργειας με τους Παραγωγούς και θα κάνει και τις αντίστοιχες χρεοπιστώσεις» επισημαίνει ο κ. Ράλλης. Στο πλαίσιο της νέας δομής της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, ως «Παραγωγοί» νοούνται οι μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με καύσιμο λιγνίτη ή φυσικό αέριο, καθώς και οι μονάδες που παράγουν ρεύμα από τον άνεμο ή τον ήλιο (ΑΠΕ). Η εφαρμογή του Target Model, σε συνδυασμό με τη σύζευξη της ελληνικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας με τις ευρωπαϊκές, αφού γίνουν οι διορθωτικές κινήσεις που απαιτούνται και αρθούν οι στρεβλώσεις, αναμένεται να οδηγήσει στην αύξηση του ανταγωνισμού, άρα και στη μείωση του χονδρεμπορικού κόστους ενέργειας, αλλά και στη διευκόλυνση της ενσωμάτωσης των ΑΠΕ στο ενεργειακό μείγμα μέσω της Ενδοημερήσιας και της Αγοράς Εξισορρόπησης, δηλαδή των αγορών που είναι κοντά στον πραγματικό χρόνο κατανάλωσης. Επίσης, οι συμμετέχοντες στις νέες αγορές αποκτούν πρόσβαση σε μεθόδους διαφοροποίησης των προϊόντων τους (π.χ. προσφέροντας μόνο «πράσινη» ενέργεια), ώστε να μπορούν να αναπτύξουν πιο σύνθετες εμπορικές και επιχειρηματικές στρατηγικές.

ACT4ECO: Η δυναμική ηλεκτρονική πλατφόρμα για την ορθή διαχείριση της ενέργειας Δράσε μαζί μας και γίνε ένας «έξυπνος» καταναλωτής ενέργειας.

προσπάθεια εξοικονόμησης ενέργειας, που οδηγεί στη μείωση των λειτουργικών εξόδων, χωρίς ωστόσο να μειώνεται η οικιακή ενεργειακή μας άνεση, αποτελεί μία από τις κύριες προκλήσεις της εποχής μας. Γνωρίζουμε, για παράδειγμα, ότι περίπου το 60% των χρημάτων που δαπανούμε για τους λογαριασμούς ενέργειας προέρχεται από το οικιακό σύστημα θέρμανσης και ψύξης, είτε αφορά ένα σύγχρονο και πιο αποδοτικό σύστημα είτε μια όχι και τόσο οικονομική μέθοδο θέρμανσης, κι αυτό καθιστά απαραίτητες κάποιες, έστω μικρές, παρεμβάσεις, μέσω των οποίων θα πετύχουμε την επιθυμητή εξοικονόμηση. Η Κοινότητα ACT4ECO επιχειρεί να παρουσιάσει απλές και ανέξοδες «έξυπνες» λύσεις για την ορθή και πιο αποδοτική διαχείριση της ενέργειας του σπιτιού μας, ώστε να εξασφαλίσουμε το αυτονόητο, ένα άνετο οικιακό περιβάλλον, μειώνοντας ταυτόχρονα τα έξοδά μας αλλά και τις εκπομπές CO2.

ανία και Πορτογαλία). Η πλατφόρμα και το υλικό της είναι μεταφρασμένα στις γλώσσες των ευρωπαίων εταίρων του έργου –και στα ελληνικά–, και παραμένει ανοιχτή για όλους όσοι επιθυμούν να ενημερωθούν έγκυρα για την ορθή διαχείριση της ενέργειας.

Η ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ACT4ECO ΚΑΙ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΕΡΓΟ «ENERGY CONSCIOUS CONSUMERS (ECO2)»

ΟΙ 5 ΔΡΑΣΕΙΣ «ΕΞΥΠΝΗΣ» ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ

Η Κοινότητα ACT4ECO αποτελείται από μια ομάδα ενεργών πολιτών, οργανισμών και φορέων προσανατολισμένων σε τομείς που σχετίζονται με την ορθή και αποδοτική διαχείριση της ενέργειας, τοποθετώντας στο επίκεντρο τον ίδιο τον καταναλωτή και τον νέο ρόλο που καλείται πλέον να διαδραματίσει ως «έξυπνος» καταναλωτής ενέργειας. Με σκοπό τη διάδοση των αποτελεσμάτων του ευρωπαϊκού έργου «Energy Concious Consumers - ECO2», το οποίο υλοποιείται στο πλαίσιο του προγράμματος της Ε.Ε. HORIZON 2020 για την Έρευνα και την Καινοτομία, η Κοινότητα ACT4ECO προωθεί την ιδέα του συντονισμού και της ευθυγράμμισης των προσπαθειών καλλιέργειας της ενεργειακής και κατ’ επέκταση περιβαλλοντικής συνείδησης μέσα από την ανάπτυξη και διάδοση στοχευμένων δράσεων σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Πιο συγκεκριμένα, το ευρωπαϊκό έργο ECO2 υλοποιείται από ένα consortium εταίρων από χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όλοι εξειδικευμένοι σε θέματα ενέργειας, ενεργειακής απόδοσης και εξοικονόμησης, τεχνολογίας και ηλεκτρονικής εκπαίδευσης και ειδικοί σε θέματα δικαιωμάτων και ενημέρωσης καταναλωτών. Στόχος είναι η παροχή τεχνογνωσίας/γνώσης, η ενδυνάμωση του ρόλου των πολιτών ως καταναλωτών ενέργειας και η υιοθέτηση μιας συνετής ενεργειακής συνείδησης και συμπεριφοράς μέσω της έγκυρης ενημέρωσής τους σε θέματα ενεργειακής εξοικονόμησης, όπως περιγράφεται αναλυτικά στο site του ECO2 http:// eco2project.eu/. Στο πλαίσιο αυτό έχει αναπτυχθεί η πλατφόρμα ηλεκτρονικής εκπαίδευσης ACT4ECO, η οποία λειτουργεί στη διεύθυνση https://act4eco.eu/ και αριθμεί σήμερα περισσότερους από 5.000 χρήστες σε εννέα ευρωπαϊκές χώρες (Βέλγιο, Βουλγαρία, Δανία, Φινλανδία, Ελλάδα, Ιρλανδία, Ιταλία Λιθου-

Η ΕΤΑΙΡΕΙΑ HEBES INTELLIGENCE

Στην ACT4ECO, οι «έξυπνες» προτάσεις οικιακών βελτιώσεων ενεργειακής απόδοσης και οι καινοτομίες που εξασφαλίζουν σταθερό ενεργειακό κόστος και αυξάνουν την εξοικονόμηση στα νοικοκυριά, περνούν μέσα από 5 Δράσεις: 1. Παράγοντας τη δική σου ενέργεια 2. Με τη διαχείριση της ενεργειακής σου κατανάλωσης 3. Βελτιώνοντας το σπίτι σου 4. Όντας ένας «έξυπνος» καταναλωτής 5. Με την αποτελεσματική χρήση της ενέργειας. Τι χρειάζεται; Μία μόνο απλή εγγραφή στο https://act4eco.eu/ και το ταξίδι προς την «έξυπνη» και πραγματική εξοικονόμηση ξεκινά! Το εισιτήριο είναι μόλις ένα κλικ μακριά! Για περισσότερες πληροφορίες μπορείς να απευθυνθείς στην Ελλάδα, στην εταιρεία HEBES Intelligence: Υπεύθυνη Επικοινωνίας: Σοφία Θεοδωροπούλου Τηλέφωνο επικοινωνίας: +30 6949603719 eMail: stheodo@hebes.io

Η HEBES Intelligence είναι μια ελληνική, δυναμικά αναπτυσσόμενη εταιρεία, η οποία δραστηριοποιείται στον χώρο της ενέργειας, και πιο συγκεκριμένα των μελετών ενεργειακής απόδοσης. H κύρια τεχνογνωσία μας έγκειται στην παροχή νέων τεχνολογικών μεθόδων και εργαλείων για την υποστήριξη έργων βελτίωσης της ενεργειακής αποδοτικότητας με εγγυήσεις επίδοσης (performance guarantees), συμπεριλαμβανομένων εργαλείων εκτίμησης της ενεργειακής αποδοτικότητας σε πραγματικό χρόνο και βέλτιστου ελέγχου των κτιριακών συστημάτων. Στόχος είναι να καταστεί η ενεργειακή απόδοση ελκυστική για πηγές χρηματοδότησης, συμπεριλαμβανομένων των ρυθμιστικών φορέων του ενεργειακού συστήματος ή και οργανισμών και φορέων με εντολή χρηματοδότησης έργων ενεργειακής απόδοσης με τρόπο επωφελή τόσο για τους ιδιοκτήτες των έργων (κτιρίων) όσο και για το ίδιο το ενεργειακό σύστημα στο σύνολό του. Στο πλαίσιο των διασυνδέσεων με ερευνητικούς φορείς και αντίστοιχους οργανισμούς σε Ελλάδα και εξωτερικό, η HEBES Intelligence συμμετέχει ενεργά σε μια σειρά ευρωπαϊκών έργων (HORIZON 2020), όπως το «Energy Conscious Consumers ECO2», που ενεργεί ως υπεύθυνος εταίρος για τη διασφάλιση της εγκυρότητας και αξιοπιστίας του υλικού της πλατφόρμας ACT4ECO και υπεύθυνος εταίρος για τη διάδοση των αποτελεσμάτων του στην Ελλάδα. Αντίστοιχα, στο πλαίσιο της εξειδίκευσής της, η εταιρεία υπήρξε ο εμπνευστής του ευρωπαϊκού έργου «Smart energy services to improve the energy efficiency of the european building stock - SENSEI” (https://senseih2020. eu/), όπου συμμετέχει ως τεχνικός υπεύθυνος και υπεύθυνος διαχείρισης ποιότητας.

Η Κοινότητα ACT4ECO επιχειρεί να παρουσιάσει απλές και ανέξοδες «έξυπνες» λύσεις για την ορθή και πιο αποδοτική διαχείριση της ενέργειας του σπιτιού μας

18.2.21 – lifo

Cinema

ΠΡΩΤΗ ΠΡΟΒΟΛΗ

απο toν θοδωρη κουτσογιαννοπουλο

Η γυναίκα των δακρύων Ο θρύλος μιας καταδικασμένης ψυχής στην υπηρεσία μιας εξαιρετικής πολιτικής αλληγορίας με θέμα τη γενοκτονία των αυτόχθονων Μάγια στη Γουατεμάλα.

Αριστούργημα Πολύ Καλό Καλό Ικανοποιητικό Μέτριο

Κακό

40 lifo – 18.2.21

λαός για τους αντάρτες είναι ό,τι το νερό για τα ψάρια. Αν θες να ξεφορτωθείς τα ψάρια, πρέπει πρώτα να ξεφορτωθείς το νερό» υποστηρίζει ο στρατηγός Ενρίκε Μοντεβέρδε σε ένα από τα μότο εκκαθάρισης που τον οδηγούν σε δίκη για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας που διέπραξε δεκαετίες νωρίτερα, στην πολιτική αλληγορία του Χαϊρό Μπουσταμάντε Η γυναίκα των δακρύων. Ο χαρακτήρας βασίζεται στον μιλιταριστή και Πρόεδρο της Γουατεμάλας για μία διετία Εφρέν Ρίος Μοντ, τον παράφρονα ηγέτη με τις πλάτες των ΗΠΑ και του Ισραήλ, που κρατούσε στο ένα χέρι τη Βίβλο και στο άλλο το μυδραλιοβόλο, ξεπαστρεύοντας αυτόχθονες και διώκοντας αντιφρονούντες, ώσπου να ανατραπεί σε ένα μπαράζ από πραξικοπήματα. Κλειδαμπαρωμένος στο σπίτι του, ο πρώην ισχυρός άνδρας περιμένει, παρέα με συνεργάτες και συγγενείς, καπνίζοντας σε ασήκωτο κλίμα, την ίδια ώρα που, σε ένα διπλανό δωμάτιο, η σύζυγος, η κόρη, η εγγονή του και άλλες γυναίκες προσεύχονται για να ξορκίσουν το κακό, καλώντας πνεύματα, σαν να μοιρολογούν. Η σκηνή της δίκης είναι συνοπτική και αντιπαραβάλλει τη μαρτυρία μιας γηραιάς εκπροσώπου της φυλής Ιξίλ των Μάγια, η οποία, αφού μιλά αποκλειστικά στη διάλεκτό της, αποκαλύπτει το πρόσωπό της για να ζητήσει από τη δικαστή την παραδειγματική τιμωρία του αυτουργού ώστε να δικαιωθούν οι νεκροί, με τη στεγνή ολοκλήρωση της κατάθεσης του κατηγορούμενου στρατηγού, που υποτίθεται πως είναι άρρωστος και έχει μεταφερθεί στο έδρανο από το νοσοκομείο. Ο Μοντεβέρδε

καταδικάζεται για τη γενοκτονία και αναμένει την έφεση, ακούγοντας ανέκφραστος την ανατροπή της αρχικής καταδίκης του σε αναγκαστικό κατ’ οίκον περιορισμό, αφού πρώτα αντιμετωπίζει την οργή του πλήθους σε κάθε του μετακίνηση. Δείχνει αμετανόητος, χαλυβδωμένος πίσω από το μεγάλο ψέμα της δράσης του, και η σύζυγός του τον στηρίζει, ενώ η προοδευτική κόρη του, η οποία τον συντροφεύει μαζί με την εγγονή στη δύσκολη δοκιμασία, σταδιακά αποκαλύπτει διαφορά απόψεων με τη μητέρα της. Λίγο πριν από την απόφαση της δίκης, μια πιεστική ρεπόρτερ τη ρωτά για τον σύζυγό της, ο οποίος έχει εξαφανιστεί μυστηριωδώς, αλλά εκείνη, περισσότερο θλιμμένη παρά ενοχλημένη, δεν απαντά. Σε ένα εμφανώς πατριαρχικό περιβάλλον διαχωρισμού (θεωρούν τις Ινδιάνες ιθαγενείς αμόρφωτες πόρνες που εκλιπαρούν για μια δουλίτσα καθαρίστριας), η σύζυγος του στρατηγού ανήκει στο παλιό στρατόπεδο των συμβιβασμένων γυναικών που έχουν αφομοιώσει το παραμύθι και το διαιωνίζουν, τελώντας σε συνεχή άρνηση – σε μια επίθεση, όπου πετούν στην οικογένεια αίμα αγελάδας, ανησυχεί κυρίως για το αν χάθηκαν ή χάλασαν τα σκουλαρίκια της μέσα στον γενικό χαμό! Από το παράθυρό του ο Μοντεβέρδε κρυφοκοιτάζει τους διαδηλωτές που διαμαρτύρονται έξω από το σπίτι και διακρίνει τη μορφή μιας νέας γυναίκας με επίμονο βλέμμα. Λίγο αργότερα, η λευκοφορεμένη Άλμα θα χτυπήσει την πόρτα και θα προσληφθεί ως οικιακή βοηθός της Βαλεριάνα, που μπορεί και να είναι εξώγαμη κόρη του στρατηγού, αν και κανείς δεν έχει τολμήσει να τον ρωτήσει

INFO Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΤΩΝ ΔΑΚΡΥΩΝ (La Llorona) Σκηνοθεσία: Jayro Bustamante Παίζουν: Marίa Mercedes Coroy, Sabrina De La Hoz, Julio Diaz, Margarita Kénefic Η «Γυναίκα των δακρύων» κάνει πανελλήνια πρεμιέρα στη streaming πλατφόρμα του Cinobo στις 23 Φεβρουαρίου.

ευθέως για το συγκεκριμένο θέμα. Η Άλμα είναι Μάγια (Mayan), όπως και η εντυπωσιακή ηθοποιός που την υποδύεται, η Μαρία Μερσέντες Κορόι, και η παρουσία της στο φρουρούμενο σπίτι φανερώνει ένα οξύμωρο: προέρχεται από τον λαό που επλήγη βάναυσα από τον εργοδότη της, κάτι που θα έπρεπε να απασχολεί αυτήν κι εκείνον εξίσου. Ως παραδουλεύτρα όμως, δεν ξενίζει, αφού είναι φυσικό, εδώ και πολλές γενιές, οι ιθαγενείς να υπηρετούν τους αφεντάδες, ακόμη κι αν αυτοί τους εξολοθρεύουν, δείχνοντάς τους ακριβώς πόσο τους υπολογίζουν. Σαν αερικό ή, μάλλον, σαν αινιγματική νεράιδα, η Άλμα, που έχει χάσει τα παιδιά της, όπως ομολογεί χωρίς έκφραση πόνου, φέρει τον θρύλο της Llorona, της γυναίκας που κλαίει, θρηνώντας τα παιδιά που σκότωσε με τα ίδια της τα χέρια πριν αυτοκτονήσει – ειδεχθής πράξη-ταμπού που δεν της επιτρέπει να τα συνοδεύσει στην άλλη ζωή. Περιφερόμενο φάντασμα με πολλές και διαφορετικές παραλλαγές και ερμηνείες ανά τους αιώνες, η καταλυτική Κλαίουσα του Μπουσταμάντε είναι μια αθόρυβη Νέμεση, που σαν τον διάβολο μπαίνει στον οίκο του υποψήφιου θύματος με την άδειά του και γρήγορα ξεδιπλώνει τα υγρά χαρακτηριστικά που την καθορίζουν, διατηρώντας το παρθενικό της παρουσιαστικό, σαν απαρασάλευτη ψυχή που διασχίζει τον ωκεανό του χρόνου. Η πισίνα είναι το φυσικό της καταφύγιο, συνοδεύει ένα βατράχι στο σπίτι, μαθαίνει στη μικρή της οικογένειας (με την οποία αμέσως πιάνει φιλία) να κρατάει την αναπνοή της πολλή ώρα μέσα στο νερό και διαβρώνει τους τοίχους με υγρασία – αυτή η αόρατη αίσθηση της αργής αρρώστιας. Αφού έχει προηγηθεί μια σκηνή στο ξεκίνημα της ταινίας όπου ο Μοντεβέρδε νομίζει πως ακούει γυναικείο κλάμα μέσα στη νύχτα, ξυπνά θορυβημένος και πυροβολεί στα τυφλά, ο έντρομος (πλέον) δικτάτορας διαισθάνεται την υπαρκτή απειλή στο πρόσωπο της Άλμα και είναι σίγουρος πως έχει έρθει για να τον τιμωρήσει εξ ονόματος όλων των θυμάτων του. Στο χαμένο μυαλό του

ΣΤΕΛΙΟΣ ΚΑΖΑΝΤΖΙΔΗΣ

αναγνωρίζει την ενοχή του, χωρίς φυσικά να την παραδέχεται, με την ανάσα της τιμωρίας να τον πλησιάζει σαν επιθανάτια προειδοποίηση. Η κόρη του απομακρύνεται όσο εξελίσσεται η πλοκή: ο αρχικός σκεπτικισμός της παραχωρεί τη θέση του στη βάσιμη υποψία πως έχει μπροστά της, και μάλιστα στη ζωή της, έναν εγκληματία, που ενδέχεται μάλιστα να αθωωθεί. Ο πιο ενδιαφέρων χαρακτήρας είναι εκείνος της συζύγου του Μοντεβέρδε. Μέσα από μια σειρά ονείρων, ο τοίχος που έχει χτίσει τόσες δεκαετίες γκρεμίζεται. Το υποσυνείδητό της την καταδιώκει και η ηθική επαναφορά σωματοποιείται στην καλύτερη σκηνή του έργου. Δεν θα μπορούσε να υπάρχει βαθύτερο χάσμα ανάμεσα σε τόσο παρεμφερείς ταινίες πρόσφατης παραγωγής όσο μεταξύ της Γυναίκας των δακρύων, που προβλήθηκε στα Φεστιβάλ Βενετίας, Σαν Σεμπαστιάν και Τορόντο, και της Κατάρας της Γιορόνα, του αμερικανικού horror χαμηλού προϋπολογισμού σε παραγωγή Τζέιμς Γουάν –ιδρυτή του Conjuring «πολυκαταστήματος»– και σκηνοθεσία Μάικλ Τσάβες, που βγήκε στις αίθουσες τον Απρίλιο του 2019. Βασισμένο στον ίδιο μύθο, το εμπορικά επιτυχημένο τρενάκι τρόμου ακολουθεί το προδιαγεγραμμένο πρωτόκολλο οπτικοακουστικών τιναγμάτων για φτηνές συγκινήσεις του πρώτου Σαββατοκύριακου στο box office σε μια δοκιμασμένη συνταγή της άψυχης μηχανής που περιλαμβάνει δοξασίες και τις ανακατεύει στο μίξερ της απρόσωπης φοβέρας. Η Γιορόνα του Μπουσταμάντε δεν έχει τίποτα να φοβηθεί στην επικείμενη

σύγκριση – δεν μιλάμε καν για σύγχυση. Είναι βασικά μια δραματική ταινία με σαφώς πολιτικό προσανατολισμό, που ενσωματώνει το μεταφυσικό για να τονίσει τη φρίκη διά της υποβολής, όχι για να την εκβιάσει μέσω αχρείαστης, κουραστικής υπερβολής. Η κάμερα του σκηνοθέτη από τη Γουατεμάλα κινείται αργά, συχνά σπάζοντας το στατικό πλάνο με διακριτικά zoom in και zoom out, αξιοποιεί σινεμασκόπ τα διαστήματα της μεγαλοαστικής κατοικίας, τοποθετώντας τους χαρακτήρες σαν φιγούρες σε περιττό χώρο, σαν να βρίσκονται σε νοικιασμένο σπίτι, επισκέπτες που απειλούνται με έξωση, παρά νοικοκύρηδες που στενοχωριούνται πραγματικά γιατί θα παρατήσουν το βιος τους. Η δραματική απειλή δεν υλοποιείται πάντα αποτελεσματικά. Υπάρχουν στιγμές που περιμένεις ένταση που δεν έρχεται, ίσως γιατί ο Μπουσταμάντε, που σίγουρα δεν φιλοδοξεί να ακολουθήσει την τρέχουσα σχολή του εμπορικού horror, έχει τη διατύπωση της δικαιοσύνης στο επίκεντρο της ιστορίας του και δεν διαθέτει ακόμη τα ακονισμένα αφηγηματικά εργαλεία που έκαναν, για παράδειγμα, τον Ντενί Βιλνέβ να ξεχωρίσει, ακόμη και πριν από τις ακριβές αλληγορίες του, όπως το αριστουργηματικό Μέσα από τις φλόγες (Incendies). Ωστόσο, η Γυναίκα των δακρύων λειτουργεί και με το παραπάνω. Δικαιώνει επάξια το συλλογικό αίτημα για την προβολή ενός σημαντικότατου ζητήματος με καλλιτεχνικούς όρους και χρησιμοποιεί σκεπτόμενα και ελεγχόμενα το είδος της φρίκης, με τη μυθική ηρωίδα να προκαλεί αλυσιδωτές αντιδράσεις και όχι να τις προκαταλαμβάνει.

Θηρίο ανήμερο ΘΑΝΆΣΗΣ ΛΆΛΑΣ

Ένα βιβλίο φτιαγμένο αριστουργηματικά με την ευφυΐα του Θανάση Λάλα, που αποκρυπτογραφεί τη ζωή και την προσωπικότητα του σπουδαίου ερμηνευτή.

πολυσύνθετη προσωπικότητα του δημοφιλούς τραγουδιστή επιχειρείται μέσα από 192 αυτογραφικά διηγήματα διαλόγου, 61 φωτογραφικές αφηγήσεις, 1 λίστα µε όλα όσα ο ίδιος επιθυμούσε και 14 μαρτυρίες για τον Στέλιο Καζαντζίδη από τους: Άκ. Πάνου, Μαρινέλλα, Μ. Χατζιδάκι, Σ. Μάλαμα, Γ. Νταλάρα, Γ. Μπιθικώτση, Ελ. Βιτάλη, Δ. Σαββόπουλο, Στ. Κουγιουμτζή, Χ. Αλεξίου, Β. Καζαντζίδη, Σ. Χανούμ, Χρ. Νικολόπουλο και Λευτέρη Παπαδόπουλο. Ο Στέλιος Καζαντζίδης για πρώτη φορά μιλάει για τη φήμη, το χρήμα, το αναγκαίο της ζωής, τα δώρα του Θεού, για τον πολλαπλασιαστή της αντοχής του βασανισμένου ανθρώπου, για την καταγωγή του θυμού του, για το κόστος της ειλικρίνειας, τα λάθη, τις εμμονές, τα κουσούρια, για τους ανθρώπους που αδίκησε και γι’ αυτούς που τον αδίκησαν, για τα κοροϊδιλίκια των ανθρώπων της νύχτας, για τους ανθρώπους που χτίζουν θεόρατα σπίτια για να ζήσει μέσα ο «κύριος Κανένας», για τον εθισμό της συνήθειας, για τη μεγάλη φωνή που έχει ανάγκη την ψυχή, για τον μετρονόμο της ευτυχίας, τη ζωή, τη σεναριογράφο της ζωής, για την πείνα, το «ξύλο χωρίς όρια», τα ναρκωτικά, τον τζόγο. Κλείνει τη διαμάχη με τον Χρήστο Νικολόπουλο και ο Χρήστος δίνει στη δημοσιότητα για πρώτη φορά ένα από τα γράμματα που του έστελνε ο Στέλιος από την Αμερική. Μια κατάθεση ψυχής που φωτίζει άγνωστες πτυχές της ζωής του και ξαναζωντανεύει τον γίγαντα του ελληνικού πενταγράμμου μέσα από ένα βιβλίο.

Στέλιος Καζαντζίδης, ίσως η μεγαλύτερη λαϊκή φωνή της Ελλάδος! Κυκλοφορεί σε όλα τα βιβλιοπωλεία από τις εκδόσεις Αρμός www.armosbooks.gr Με αγορές άνω των €20 δωρεάν μεταφορικά! FΒ: armos.ekdoseis.ekdiloseis, Instagram: armosbooks

18.2.21 – lifo

Book

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ-ΠΟΙΗΣΗ

Γιατί όλοι μιλούν για τον Όσιαν Βουόνγκ; Ποιος είναι ο συγγραφέας και ποιητής που κέρδισε τους κριτικούς λογοτεχνίας και το βραβείο T.S. Eliot με τα αυτοβιογραφικά βιβλία του «Νυχτερινός ουρανός με τραύματα εξόδου» και «Στη γη είμαστε πρόσκαιρα υπέροχοι», που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Gutenberg. απο την τινα μανδηλαρα

42 lifo – 18.2.21

όσο συχνά μπορεί ένας συγγραφέας να σαρώσει το λογοτεχνικό στερέωμα με το «καλημέρα σας»; Στην περίπτωση του Όσιαν Βουόνγκ το στοίχημα κερδίζεται εξαρχής, με την πρώτη του κιόλας εμφάνιση, δείχνοντας τη σαφή ανάγκη του να σωματοποιήσει τη λογοτεχνία, μιλώντας για σημεία στίξης που μοιάζουν με έμβρυα, για φράσεις που κυνηγούν να βρουν την αλήθεια τους με την αγωνία που έχει ο κυνηγός για το θήραμα: «Πώς ονομάζεις το ζώο που, όταν βρει τον κυνηγό, προσφέρει τον εαυτό του για τροφή; Μάρτυρα; Κάτι αδύναμο; Όχι, ένα κτήνος είναι που αποκτά τη σπάνια ικανότητα να σταματά. Ναι, η τελεία στην πρόταση αυτή είναι που σε κάνει ανθρώπινο, σου τ’ ορκίζομαι, μαμά. Μας επιτρέπει να σταματήσουμε προκειμένου να μπορέσουμε να συνεχίσουμε». Και με αυτές τις σκόρπιες φράσεις, που μοιάζουν με ατάκτως ερριμμένα ανθρώπινα οστά από την Έρημη Χώρα του Έλιοτ –δεν είναι τυχαίο ότι ο Βουόνγκ τιμήθηκε με το βραβείο T.S. Eliot–, τα οποία επανενώνονται σε ένα λογοτεχνικό σώμα, ο Αμερικανοβιετναμέζος συγγραφέας και ποιητής αποφασίζει να αφηγηθεί την προσωπική του ιστορία ως ένα ανεπίδοτο γράμμα που απευθύνει στη νεκρή από καρκίνο μητέρα του – μια συντριπτική κατ’ ουσίαν εξομολόγηση του γεννημένου σε έναν ορυζώνα στο Βιετνάμ αγοριού από μια αποδεκατισμένη οικογένεια: από μια γιαγιά με το όνομα του κρίνου, που δούλευε ως πόρνη με Αμερικανούς φαντάρους, και μια μητέρα με το όνομα του ρόδου, που προσπαθούσε να επιβιώσει, βρίσκοντας καταφύγιο στη μακρινή Αμερική. Όσο για τον μικρό Όσιαν, το αγόρι με το όνομα του ωκεανού, όντας μικροκαμωμένος και υπομένοντας αλλεπάλληλα μπούλινγκ, δεν κατάφερε να αρθρώσει τη γλώσσα της δεύτερης πατρίδας του, παρά όταν έκλεισε τα εννιά. Ομοφυλόφιλος σε μια αμερικανική επαρχία, όπου οι άνδρες έπαιζαν με όπλα και έλιωναν από το ποτό και τις ουσίες, προσποιούμενοι τους άτρωτους, κατάλαβε ότι φτιάχτηκε από μικρός για να διαφέρει: έδεσε τα τραύματά του με λέξεις, βρήκε καταφύγιο στη λογοτεχνία και μετέτρεψε την εκρηκτική βία σε ένα

λαμπερό εκφραστικό πυροτέχνημα που μαγεύει τον αναγνώστη, βγάζοντάς τον από τη δική του φοβισμένη παγίδα. Και αυτό ήταν ίσως το στοίχημα που κλήθηκε να ξανακερδίσει ο μικροκαμωμένος «Μικρός Σκύλος», όπως αποκαλούν τον Βουόνγκ στο αυτοβιογραφικό του μυθιστόρημα, ορθώνοντας το λογοτεχνικό του ανάστημα με όση δύναμη του είχε απομείνει. Ο καθηγητής του στο Πανεπιστήμιο του Μπρούκλιν, ποιητής Μπεν Λέρνερ, δεν έλεγε τυχαία ότι «όλοι γύρω μας είχαμε αντιληφθεί το σπουδαίο αυτό ταλέντο, εκτός από τον ίδιο. Αμφιβάλλω αν είχε αντιληφθεί το ελάχιστο από την τεράστια αξία του». Όμως οι βιβλιοκριτικοί ούτε έκρυψαν τον εντυπωσιασμό τους ούτε φύλαξαν τα επαινετικά λόγια τους για τον άγνωστο έως τότε Αμερικανοβιετναμέζο: η σκληρή Μιτσίκο Κακουτάνι των «New York Times» έκανε λόγο για ένα σπάνιο φαινόμενο, ενώ η Τζία Τορεντίνο του «New Yorker» είπε ότι όταν διαβάζεις τον Όσιαν Βουόνγκ «έχεις την αίσθηση ότι βλέπεις μια καλλιτεχνική πράξη με αντοχή στον χρόνο ή ένα αργό, παράξενο μουσικό έργο, όπου τα κόκαλα γίνονται σονάτες». Το σίγουρο είναι ότι η άγρια, βίαιη, σαρωτική ομορφιά του λόγου του Βουόνγκ απλώνεται σε ένα πολύπτυχο έργο, του οποίου ο ένας πόλος βρίσκεται στην ποίηση και ο άλλος στο μυθιστόρημα: γι’ αυτό και καλώς έπραξαν από τις εκδόσεις Gutenberg να κυκλοφορήσουν ταυτόχρονα τα άκρως αυτοβιογραφικά Στη γη είμαστε πρόσκαιρα υπέροχοι, το μυθιστόρημά του που μεταφράζει με ακρίβεια η Έφη Φρυδά, και την ποιητική του συλλογή Νυχτερινός ουρανός με τραύματα εξόδου, σε εξίσου εύστοχη μετάφραση του Δημήτρη Μαύρου. Αν στην ποιητική συλλογή η ορμή του ωκεάνιου ρεύματος μοιάζει να παρασύρει τα πάντα, στο αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα αυτές οι ορμητικές εικόνες επανατακτοποιούνται μέσα από τη μνήμη. Γνωρίζοντας καλά την αποσπασματική της δύναμη, ο συγγραφέας-ποιητής εσκεμμένα εστιάζει στη σωματοποιημένη αίσθηση, σε ό,τι έκανε την ανάμνηση να επανέρχεται με τέτοια δριμύτητα για να του θυμίσει αυτό το ανήλιαγο σκληρό περιβάλλον του Χάρτφορντ στο Κονέκτικατ, όπου μεγάλωσε, με τις βόλτες δίπλα στον ποταμό απ’ όπου ξεβράζονταν

ocean vuong Στη γη είμαστε πρόσκαιρα υπέροχοι

Mτφρ.: Έφη Φρυδά Εκδόσεις: Gutenberg Σελ.: 328

ocean vuong

Nυχτερινός ουρανός με τραύματα εξόδου Mτφρ.: Δημήτρης Μαύρος Εκδόσεις: Gutenberg Σελ.: 200

νεκρά ψάρια και πτώματα, τον κοινοτικό κήπο με σκιάχτρα φτιαγμένα από κούκλες βιτρίνας από ένα φτηνομάγαζο γενικού εμπορίου, τα εγκαταλειμμένα πάρκινγκ, όπου οι φίλοι του σούταραν ηρωίνη ακούγοντας τραγούδια του Νιλ Γιανγκ, τις ατελείωτες βόλτες με τα ποδήλατα σε ένα σκηνικό εγκατάλειψης και χάους. Τίποτα εξωραϊστικό δεν υπάρχει στην αφήγηση του Βουόνγκ, αλλά και πάλι κάνει εντύπωση ο τρόπος που απλώνει τις μαγικές φράσεις σαν τη χρυσόσκονη πάνω από τα γεμάτα βενζίνη κατεστραμμένα περιβάλλοντα, η αδιανόητη τρυφερότητα με την οποία σκύβει πάνω απ’ όλους αυτούς τους ακυρωμένους από τον μόχθο εργάτες, τους εξοντωμένους από τις ουσίες, παραμονεύοντας για το θαύμα. Ο ίδιος ο Βουόνγκ καταφέρνει, τελικά, να φύγει για τη Νέα Υόρκη, αφήνοντας πίσω του μια μητέρα που δούλευε ατελείωτες ώρες ως μανικιουρίστα και έναν μεγάλο έρωτα, τον Τρέβορ, με τον οποίο γνωρίστηκαν ενόσω εργάζονταν στα τοπικά καπνά, δοκιμάζοντας τσιγαριλίκια ανακατεμένα με θρυμματισμένη οξυκωδόνη, κάνοντας βόλτες με μια Σεβρολέτ στο κόκκινο της σκουριάς, κρύβοντας το πάθος τους στο σαραβαλιασμένο τροχόσπιτο του αλκοολικού πατέρα του παράνομου εραστή του. Γνωρίζοντας καλά το εφήμερο του πράγματος, ο «Μικρός Σκύλος»-Βουόνγκ από πολύ νωρίς καταλαβαίνει ότι, σε αντίθεση με τον κατεστραμμένο έρωτά του, οφείλει να διατηρήσει άθικτο το βλέμμα που διασώζει τη φευγαλέα ομορφιά, η οποία λάμπει μέσα στη συντριπτική καταστροφή, όπως αυτή που μπορεί να κρύβει ένας φτηνός πίνακας με ροδάκινα στο διαλυμένο τροχόσπιτο, η παράξενη ουλή στον λαιμό του αγαπημένου ή ένα σούρουπο που μοιάζει με «μια λεπίδα μέλι ανάμεσα στις σκιές μας, που στραγγίζει», όπως γράφει σε έναν στίχο από τα ποιήματά του. Άλλωστε, αυτό είναι το μόνο που διασώζεται και τον διασώζει, καθώς έχει ξεμπερδέψει πολύ γρήγορα με τις ψευδαισθήσεις για το αμερικανικό όνειρο ή την αμερικανική ταυτότητα, αφού «η αλήθεια είναι ένα έθνος υπό την επήρεια ναρκωτικών, κάτω από ντρόουνς». Άλλωστε, σε ένα έθνος που πνίγεται σε λίτρα από κόκα-κόλα εκείνος και ο αγαπημένος του επιμένουν να πίνουν σπράιτ – όχι ότι έχει διαφορά, αλλά είναι αυτή η επίμονη αντιστροφή του βλέμματος που επιμένει να βλέπει τα πράγματα αλλιώς, άσχετα από το αν αυτό δεν νικάει πάντα. «Η δυνατότητα αυτής της μετεξέλιξης, η οποία κάποτε με έκανε περήφανο που είμαι ο ομοφυλόφιλος κίτρινος πούστης που ήμουνα και είμαι, τώρα με προδίδει» γράφει όταν συνειδητοποιεί πως το αντεστραμμένο βλέμμα δεν τον βοήθησε να νικήσει τελικά τον θάνατο. Όσο κι αν τον πρόδωσε, όμως, όσο κι αν ο θάνατος της μητέρας του ενέσκηψε συντριπτικά στη ζωή του και αργότερα στις μνήμες του, όσο κι αν έκρυβε πυρωμένες φράσεις γεμάτες οργή και πόνο, βρήκε τον δικό του τρόπο για να δείξει ότι «στη γη είμαστε πρόσκαιρα υπέροχοι». Και να καταθέσει, με τη σειρά του, κάτι τόσο συντριπτικά ατόφιο, τόσο απέριττα ακέραιο, σαν το διαμάντι που ξεχωρίζει λάμποντας μέσα στις λάσπες. Έτσι, λοιπόν, πρέπει να γράφεται σήμερα η λογοτεχνία ή η ποίηση: με το σώμα, με τα ξέφτια που έχουν μείνει από έναν απομαγεμένο κόσμο, με τις λέξεις που γίνονται το όπλο που μας κάνει να αντέχουμε ακόμα την ίδια μας την ύπαρξη: «Η αλήθεια είναι ότι μπορούμε να αντέξουμε τη ζωή μας, όχι όμως και το δέρμα μας. Αλλά αυτό το ξέρετε ήδη».

ίναι τελευταίες μέρες του Αυγούστου του 2010. Στη Ρώμη επικρατεί μεγάλη αναστάτωση, καθώς την επισκέπτεται ο Μουαμάρ Καντάφι, λίγους μήνες πριν από το λυκόφως του και την κατάρρευση του καθεστώτος του. Το Panda της Ιλάρια Προφέτι, της ηρωίδας του μυθιστορήματος της Φραντσέσκα Μελάντρι Σωστό αίμα έχει εξαφανιστεί. Το είχε παρκάρει σε δρόμο απ’ όπου θα περνούσε η πομπή του Λίβυου δικτάτορα. Ήταν αναπόφευκτο να το σηκώσει ο γερανός. Η 40χρονη Ιλάρια μένει στον έκτο όροφο μιας πολυκατοικίας χωρίς ασανσέρ στο Εσκουιλίνο, στον ψηλότερο από τους επτά λόφους της Ρώμης. Η γειτονιά της μυρίζει κεμπάπ, μασάλα ντόσα και κίμτσι, το κορεάτικο πικάντικο φαγητό. Ο καπνός που σκεπάζει το Εσκουιλίνο μυρίζει κάρι. Μόνο η αύρα που έρχεται από την κοντινή θάλασσα, την Όστια, ακολουθώντας το ρεύμα του Τίβερη, είναι ικανή να διαλύει κάπου-κάπου τη βαριά μυρωδιά. Η Ιλάρια δεν αντέχει την αποφορά των μπαχαρικών. Και παρότι έχει βάλει μονωτικές ταινίες στα παράθυρα, προσπαθεί να την εξορκίσει δίνοντάς της ονόματα που μοιάζουν με γαλλικά αρώματα. Για παράδειγμα, το σπάνιο Korea Extreme είναι ένα μπουκέτο από ξινολάχανο και ωμό σκόρδο. Το Εσκουιλίνο βρίσκεται κοντά στον κεντρικό σταθμό της Ρώμης, το Termini. Κι επειδή εκεί τα νοίκια είναι φτηνά, έχει γίνει η συνοικία των μεταναστών από την Αφρική και την Ασία. Φορτωμένη, η Ιλάρια φτάνει στην πολυκατοικία της. Μολονότι έχει γεννηθεί στη Ρώμη, αισθάνεται πολλές φορές ότι η πόλη της την προδίδει. Τότε συνειδητοποιεί «ότι τα συναισθήματά της είναι αισθήματα προδομένου εραστή, ή μάλλον κάτι ακόμη χειρότερο: αισθήματα σκλάβου». Αρχίζει να ανεβαίνει τις σκάλες. Προσπερνάει τον πρώτο όροφο, όπου κατοικούν μετανάστες από το Μπαγκλαντές. Φτάνει στον δεύτερο, όπου λειτουργεί ένα πα-

ράνομο bed and breakfast. Στον τρίτο είναι η οικογένεια των Kινέζων, σύμμαχοι στην προσπάθειά της να εγκαταστήσουν ασανσέρ. Στον τέταρτο την περιμένει με μισάνοιχτη πόρτα η ηλικιωμένη ένοικος Λίνα. Η Ιλάρια συνεχίζει να ανεβαίνει, χωρίς να κόψει ταχύτητα. Αλλά η Λίνα, που έχει ανοίξει την πόρτα, όχι για να τη χαιρετήσει αλλά για να την προειδοποιήσει, της λέει: «Είναι ένας νέγρος επάνω και σε περιμένει». Φτάνοντας στο πρώτο σκαλοπάτι της τελευταίας στροφής, η Ιλάρια βλέπει έξω από την πόρτα της έναν νέο άντρα. Το χρώμα της επιδερμίδας του είναι αυτό του παλιού ξύλου. Χείλη βιολετιά. Μακριά και λεπτά, σαν καλάμια, πόδια. Φοράει ένα μπλουζάκι με τον αριθμό γνωστού ποδοσφαιριστή. Της λέει ότι ονομάζεται Σιμέτα Ιετμεγκέτα Ατιλαπροφέτι, δηλαδή έχουν το ίδιο επώνυμο. Η Ιλάρια, αιφνιδιασμένη, σκέφτεται ότι ο νεαρός Αφρικανός τής κάνει πλάκα, έχοντας δει το όνομά της στο κουδούνι. Ετοιμάζεται να του δώσει ένα χαρτονόμισμα των πέντε ευρώ και να του ζητήσει να φύγει. Ο άγνωστος, όμως, βγάζει την ταυτότητά του, ένα πράσινο έγγραφο, όπου δίπλα στην άγνωστη γραφή μπορεί να αναγνωρίσει, γραμμένα με λατινικά στοιχεία, το όνομα της χώρας, ΑΙΘΙΟΠΙΑ, και φυσικά το όνομα του κατόχου. Ο Σιμέτα είναι ο άγνωστος ανιψιός της, εγγονός του πατέρα της, του 95χρονου Ατίλιο Προφέτι που είχε υπηρετήσει ως μελανοχίτωνας στην Αιθιοπία. Στην εποχή του Ατίλιο, την Αιθιοπία την έλεγαν Αβησσυνία. Και ο Ατίλιο θα μπορούσε να ήταν το αρχέτυπο του καλού και γλυκού άποικου που ερωτεύεται την ωραία Αβησσυνή. Αλλά αυτό το αρχέτυπο έχει καταρρεύσει, μαζί με όλους τους μύθους και τους ψεύτικους ήρωες της ιταλικής αποικιοκρατίας. Η Ιλάρια το ξέρει αυτό πολύ καλά. Αλλά η εμφάνιση του Σιμέτα την αναγκάζει να ψάξει τη ζωή του πατέρα της. «Ενενήντα πέντε χρόνια μεταβολισμού, αναπνοών και κυτταρικής αναπαραγωγής, πυροβολισμών στα δάση και

Το μπούμερανγκ της Ιστορίας Για το μυθιστόρημα της Φραντσέσκα Μελάντρι «Σωστό αίμα» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

α πο to ν niko μπακουνακη

φραντσέσκα μελάντρι

Σωστό αίμα (Sangue giusto) Mτφρ.: Άμπυ Ράικου Εκδόσεις Καστανιώτη Σελ.: 656

ατέλειωτων ωρών στα γραφεία, χρόνια γεμάτα σεξ, φόβο, παρτίδες πόκερ, διαζύγια και διαδρομές με αυτοκίνητα, πολέμους και εταιρικές συσκέψεις». Μαζί με την Ιλάρια και τον Σιμέτα, ο Ατίλιο είναι ο άλλος ήρωας του μυθιστορήματος της Μελάντρι. Δεν είναι τυχαίο ότι το μυθιστόρημα ανοίγει και κλείνει με τον θάνατο του Ατίλιο. Η συγγραφέας βάζει την ηρωίδα της να σκεφτεί ότι αυτό το γεγονός, ο θάνατος του πατέρα της, που με τη ζωή του έχει γεφυρώσει έναν μεγάλο ιταλικό εικοστό αιώνα, μοιάζει να λειτουργεί σαν επιταχυντής της Ιστορίας. Φασίστας στα νιάτα του, όπως η πλειονότητα των Ιταλών της γενιάς του, ο Ατίλιο φεύγει για την Αιθιοπία, γίνεται κι αυτός μέλος ενός στρατού που βιάζει, βιαιοπραγεί, σκοτώνει, εκμεταλλεύεται, σπέρνει απογόνους. Μετά τον πόλεμο, στην Ιταλία πλέον, γίνεται ήρωας του ιταλικού οικονομικού θαύματος. Πετυχαίνει, χάρη στις υψηλές γνωριμίες του, στις απατεωνιές αλλά και στη γοητεία του. Κάνει τουλάχιστον δύο γάμους στην Ιταλία, κρύβοντας στα βάθη της μνήμης του το παρελθόν του στην Αιθιοπία. Η συγγραφέας Φραντσέσκα Μελάντρι, γνωστή σεναριογράφος, γεννημένη το 1964, με το μυθιστόρημά της αυτό δημιουργεί μια συγκλονιστική τοιχογραφία της σύγχρονης Ιταλίας, κινούμενη με μαεστρία μεταξύ της οικογενειακής ιστορίας των Προφέτι και της συλλογικής, συνδυάζοντας τις εποχές του ιταλικού επεκτατισμού στη Βόρειο Αφρική (Κυρηναϊκή και Τριπολίτιδα, δηλαδή τη Λιβύη) και στο Κέρας της Αφρικής (Σομαλία και Αβησσυνία) με την ιταλική μεταπολεμική πραγματικότητα, κυρίως τον μπερλουσκονισμό, αλλά και τη σύγχρονη μετανάστευση προς την ιταλική χερσόνησο. Το μυθιστόρημά της είναι επίτευγμα και αγαπιέται από τους αναγνώστες, όπου και αν μεταφραστεί. Λιγότερο το έχουν αγαπήσει, όμως, οι Ιταλοί, ίσως γιατί βγάζει στη φόρα τα μυστικά της οικογένειας. (Η Άμπυ Ράικου, έμπειρη μεταφράστρια από τα ιταλικά, έχει κάνει θαυμάσια δουλειά.) Μολονότι οι Ιταλοί είχαν βάλει πόδι στο Κέρας της Αφρικής από το 1869, ο στόχος τους ήταν η κατάκτηση του μυθικού βασιλείου της Αβησσυνίας. Τη δουλειά «ανέλαβε» ο Μουσολίνι. Η Αιθιοπία κατακτήθηκε το 1936 με μεγάλο κόστος σε ανθρώπινες ζωές (τουλάχιστον 750.000 νεκροί Αιθίοπες), κάνοντας τον Μουσολίνι να παραληρεί ως κοσμοκράτορας και τον βασιλιά Βίκτωρα Εμμανουήλ Γ’ να παίρνει και τον τίτλο του αυτοκράτορα της Αιθιοπίας. Αλλά το όνειρο αυτό ήταν σύντομο. Τα πρώτα χρόνια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου η Αιθιοπία χάνεται οριστικά για την Ιταλία. Το μυθιστόρημα, όπως ήδη είπαμε, ανοίγει και κλείνει με τον θάνατο και την κηδεία του Ατίλιο Προφέτι. Η Ιλάρια σκέφτεται ότι, όταν ένας άνθρωπος πεθαίνει, είναι σαν να καίγεται μια βιβλιοθήκη. Και παρότι προσπάθησε να αποκρυπτογραφήσει τη βιβλιοθήκη του πατέρα της, δηλαδή το μυστήριο της ζωής του, κάποια βιβλία δεν θα μπορέσει ποτέ να τα διαβάσει. Τουλάχιστον αυτά που είναι ταξινομημένα στην πιο αθέατη πλευρά της συμβολικής βιβλιοθήκης που ονομάζεται Κόλαση. Να όμως που στην κηδεία εμφανίζεται ένας σύντροφος του Ατίλιο Προφέτι, από τα χρόνια της Αιθιοπίας, κι έτσι μπορεί να διαβάσει ένα ακόμη μυστικό βιβλίο. Ο σύντροφος ήταν ανταγωνιστής του πατέρα της στον διαγωνισμό για την προμήθεια υπερίτη, του αερίου της μουστάρδας, με το οποίο εξολοθρεύτηκαν χιλιάδες αθώοι Αβησσυνοί. Ο Ατίλιο είχε χάσει τον διαγωνισμό.

Book

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ

ΑΛΛΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Ένας νέος σταθμός της γραμμής C του μετρό της Ρώμης, μεταξύ του Κολοσσαίου και του Αγίου Ιωάννη του Λατερανού, επρόκειτο να ονομαστεί «Άμπα Αραντάμ». Είναι βουνά στα βόρεια της Αιθιοπίας, όπου το 1936 ο ιταλικός στρατός του στρατάρχη Μπαντόλιο νίκησε τα στρατεύματα του Χαϊλέ Σελασιέ. Ήταν μια μάχηγενοκτονία, καθώς τα θύματα μεταξύ των αμάχων ανέρχονταν σε χιλιάδες. Οι Ιταλοί είχαν χρησιμοποιήσει χημικά αέρια, κυρίως υπερίτη, γνωστό και ως αέριο της μουστάρδας, που ήταν απαγορευμένος. Ο νέος σταθμός, που πρόκειται να λειτουργήσει το 2023 ή το 2024, τελικά δεν θα ονομαστεί Άμπα Αραντάμ, μετά από μεγάλη πίεση αντιρατσιστικών οργανώσεων, που ενισχύθηκε από τη διεθνή επιρροή του κινήματος Black Lives Matter. Το νέο του όνομα θα είναι «Τζόρτζιο Μαρινκόλα», από το όνομα του Ιταλοσομαλού αντιστασιακού που δολοφονήθηκε από τους ναζί. 18.2.21 – lifo

MARKET RESEARCH

Lola Πουκάμισο από ολομέταξο σατέν. www.lola.gr

The good LiFO

AVEDA All-day ενυδατικό για ξηρά μαλλιά. www.aveda.gr

Sky Premium Life Συμπλήρωμα διατροφής για τη γυναίκα, Queen Venus.

Lancôme

Immune Booster: Έξυπνη διατροφή για το ανοσοποιητικό σας σύστημα

Στα φαρμακεία

Μάσκαρα Lash Idôle. Στα καταστήματα καλλυντικών

L’Oréal Kiehl’s Midnight Recovery Concentrate.

Το Immune Booster αποτελεί τη νέα προσθήκη στα προϊόντα της Herbalife Nutrition για την ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος, συμβάλλοντας στην υποστήριξη της ισορροπίας του οργανισμού χάρη στην περιεκτικότητά του σε σημαντικές βιταμίνες και μέταλλα. Το Immune Booster είναι ένα συμπλήρωμα διατροφής σε μορφή ροφήματος με αναζωογονητική γεύση μούρου. Διαθέτει υψηλή περιεκτικότητα σε σημαντικές βιταμίνες και μέταλλα, τα οποία θωρακίζουν τη φυσιολογική λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος. Το προϊόν περιέχει τις βιταμίνες C και D, σελήνιο και ψευδάργυρο 1. Επίσης, περιέχει το συστατικό EpiCor, επιστημονικώς τεκμηριωμένο, από ζυμωθείσα ξηρά μαγιά με αποδεδειγμένη αποτελεσματικότητα.

Στα καταστήματα καλλυντικών

LIDL Ελλάς: Προϊόντα με συσκευασίες βελτιωμένης απόδοσης βιωσιμότητας

The Motley Goat Αδιάβροχο τσαντάκι με θηλιά για τον καρπό.

Bozikis

Personal

Shopper

Μυτερές γόβες με ιδιαίτερο τακούνι.

44 lifo – 18.2.21

www.bozikis.gr

www.themotleygoat.com

Calvin Klein

Η Lidl Ελλάς εισήγαγε τη νέα σήμανση «improving & reducing-packaging responsibly», η οποία ενημερώνει τους καταναλωτές για τις βελτιωμένες ιδιότητες βιωσιμότητας της συσκευασίας του εκάστοτε προϊόντος, τηρώντας τις αρχές της διαφάνειας. Στα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας της Lidl Ελλάς υποδηλώνει ότι πρόκειται για μια συσκευασία με βελτιωμένη απόδοση βιωσιμότητας έναντι άλλων συμβατικών λύσεων.

Ανδρικό μπουφάν Calvin Klein Jeans. Calvin Klein Jeans, Golden Hall

Διάσωση Ωκεανών: Το μοντέλο Diver που κάνει τη διαφορά

Έξυπνο ηχείο Harman Kardon Citation 500.

Συμβαδίζοντας με τη δέσμευσή της να εξασφαλίζει χρόνο για τον πλανήτη, η OMEGA είναι υπερήφανος συνεργάτης της Nekton, ενός μη κερδοσκοπικού ιδρύματος που εργάζεται ειδικά για την προστασία των ωκεανών. Το OMEGA Diver 300M είναι το πιο κατάλληλο ρολόι για να εκπροσωπήσει αυτήν τη συνεργασία.

Harman Kardon

www.wavemotion.gr

σάκος πολλαπλών χρήσεων toy-bin με σύνθεση από εικονογραφήσεις ελληνικών ενδυμασιών (18ος-19ος αι.) / benaki shop

THE LIST

e-shops μουσείων και ιδρυμάτων για διαφορετικό online shopping Μπορεί προς το παρόν να μην μπορούμε να επισκεφτούμε τις αγαπημένες μας συλλογές τέχνης της πόλης μας, αλλά σίγουρα μπορούμε να φέρουμε ένα μέρος τους στο σπίτι μας. Έργα τέχνης, κοσμήματα, αντικείμενα για το σπίτι, βιβλία και επιλογές για δώρα Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών έρχονται στην πόρτα μας με ένα κλικ από τα online gift shops πέντε διαφορετικών μουσείων και ιδρυμάτων.

1. Cycladic Shop του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης Στο Cycladic Shop του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης θα βρείτε δημιουργίες από τις συλλογές του μουσείου, όπως και limited edition κυκλοφορίες. Επιπλέον, θα βρείτε ασημένια αντικείμενα, κοσμήματα, ιδέες για επαγγελματικά δώρα, όπως και μια μεγάλη σειρά από αντικείμενα για το σπίτι και βιβλία. www.cycladic.gr/shop

2. Benaki Shop του Μουσείου Μπενάκη Το Πωλητήριο του Μουσείου Μπενάκη είναι το πρώτο πωλητήριο μουσείου στην Ελλάδα και το e-shop του περιλαμβάνει μεγάλη συλλογή από αντικείμενα, έργα τέχνης και δώρα. Συγκεκριμένα, θα βρείτε αντίγραφα διαφόρων έργων των συλλογών του, διακοσμητικά και αντικείμενα για το σπίτι, κοσμήματα, είδη γραφείου, αξεσουάρ και ιδέες για δώρα και αντικείμενα εκθέσεων, ανάμεσα σε άλλα. www.benakishop.gr/

3. B&E Goulandris Shop του Ιδρύματος Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή Στο B&E Goulandris Shop του Ιδρύματος Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή θα βρείτε πρωτότυπα προϊόντα, εμπνευσμένα από τη συλλογή του Ιδρύματος, όπως αριθμημένα έργα, εκτυπώσεις αλλά και αφίσες και αναμνηστικά. Ακόμη, θα βρείτε μια σειρά επιλεγμένων εκδόσεων, εποχικά είδη αλλά και είδη γραφείου, αξεσουάρ, κοσμήματα και παιδικά αντικείμενα. Τέλος, μπορείτε να αναζητήσετε οποιοδήποτε αντικείμενο ανά καλλιτέχνη ή έργο. www.goulandris.gr/el/shop

4. E-shop του Βιομηχανικού Μουσείου Φωταερίου Στο ηλεκτρονικό πωλητήριο του Βιομηχανικού Μουσείου Φωταερίου της Τεχνόπολης Δήμου Αθηναίων διατίθεται μια σειρά από μοναδικά δώρα, αναμνηστικά και εκδόσεις για μικρούς και μεγάλους. Εκτός από ημερολόγια, αντικείμενα βιομηχανικού σχεδιασμού και αναμνηστικά από διάφορες εκθέσεις και φεστιβάλ του μουσείου, οι επιλογές περιλαμβάνουν ακόμη και παιχνίδια, χρηστικά αντικείμενα και αξεσουάρ. www.gasmuseum.gr/index.php/eshop/eshopviomixanikou-mouseiou-fotaeriou

5. Artshop του Ιδρύματος Θεοχαράκη Στο artshop του Ιδρύματος Θεοχαράκη θα βρείτε μεγάλη συλλογή από αριθμημένα έργα, εκτυπώσεις και αφίσες από τη συλλογή του Ιδρύματος, όπως και διαφορετικών ειδών διακοσμητικά: πορσελάνες, κεραμικά, πλεξιγκλάς και παιδικά διακοσμητικά. Επίσης, περιλαμβάνει μια ιδιαίτερη συλλογή κοσμημάτων, εκδόσεων αλλά και αξεσουάρ, π.χ. προστατευτικές μάσκες με έργα τέχνης μεγάλων καλλιτεχνών. www.thf.gr/el/shop/

από την αφροδίτη σάκκα 18.2.21 – lifo

starfax

ΥΔΡΟΧΟΟΣ [20.1/19.2] Ο τομέας των οι- ΔΙΔΥΜΟΣ [21.5/21.6] Οι Δίδυμοι αυτή την

ΖΥΓΟΣ [23.9/22.10] Η εργασία και η φυσική

κονομικών ενεργοποιείται με την είσοδο του Ήλιου στους Ιχθύς στις 18/2 και θα βγείτε κερδισμένοι μέσω διαπραγματεύσεων και επενδύσεων. Τακτοποιήστε οφειλές που μπορούν να φρενάρουν τα σχέδιά σας και εξοικονομήστε κάποια χρήματα για μελλοντικό ταξίδι. Από τις 21/2, που επιστρέφει ο Ερμής στο ζώδιό σας σε ορθόδρομη πορεία, θα ξεκαθαρίσετε μέσα σας τι θέλετε να κάνετε ώστε να είστε ευτυχισμένοι. Στις 24/2 το τρίγωνο Άρη Πλούτωνα θα σας δώσει την απαραίτητη δύναμη για να αποτινάξετε από πάνω σας καταστάσεις που σας προκαλούν στασιμότητα και θα απελευθερωθείτε. Με την είσοδο της Αφροδίτης στους Ιχθύς στις 25/2 ξεκινάει ένα πολύ ευνοϊκό διάστημα για τα οικονομικά σας και θα ικανοποιήσετε προσωπικές σας ανάγκες και επιθυμίες. Ιδιαίτερη προσοχή στις συναλλαγές σας μέσω Διαδικτύου. Φροντίστε να κάνετε αγορές από αξιόπιστες επιχειρήσεις.

εποχή έχετε πολλές δυνατότητες και σας δίνεται η ευκαιρία να διακριθείτε με την είσοδο του Ήλιου στους Ιχθύς στις 18/2. Προσπάθειες προηγούμενων μηνών αρχίζουν να αποδίδουν καρπούς και η φήμη σας εξαπλώνεται με γοργούς ρυθμούς, αυξάνοντας τα κέρδη σας. Μέσω του Διαδικτύου μπορείτε να διαφημίσετε τις υπηρεσίες και τα προϊόντα σας με άμεσα αποτελέσματα όσον αφορά την ανταπόκριση του κοινού. Στις 21/2 ο κυβερνήτης σας Ερμής επιστρέφει σε ορθόδρομη πορεία και κάποια εμπόδια σε συνεννοήσεις και εμπορικές επαφές με το εξωτερικό αρχίζουν να υποχωρούν. Οι σπουδαστές θα έχετε περισσότερη όρεξη για μάθηση. Με το τρίγωνο Άρη - Πλούτωνα στις 24/2 θα σας δοθεί η ευκαιρία να ξεπεράσετε έναν πρόσφατο χωρισμό. Στις 25/2 έρχεται κι η Αφροδίτη στους Ιχθύς, φέρνοντας επιτυχίες και αύξηση των εσόδων σας.

σας κατάσταση θα βελτιωθούν με την είσοδο του Ήλιου στους Ιχθύς στις 18/2. Η ενέργειά σας θα είναι σε υψηλά επίπεδα και θα μπορέσετε να ασχοληθείτε με τις επαγγελματικές σας υποθέσεις, δίχως να εξαντλούνται οι δυνάμεις σας. Τακτοποιήστε εκκρεμότητες, κάντε επαφές με άτομα που μπορούν να αξιοποιήσουν τις δεξιότητές σας και δείτε πώς μπορείτε να εκμεταλλευτείτε τις εκατοντάδες ευκαιρίες για εργασία μέσω Διαδικτύου. Στις 21/2, με την επιστροφή του Ερμή σε ορθόδρομη πορεία, θα δρομολογηθεί μια επένδυση που συναντούσε κολλήματα, ενώ θα έρθετε και πιο κοντά με το ταίρι σας. Πολύ καλή εποχή για φλερτ. Θέματα ακίνητης περιουσίας θα ευνοηθούν με το τρίγωνο Άρη - Πλούτωνα στις 24/2. Στις 25/2 μπαίνει και η Αφροδίτη στους Ιχθύς και αν ξεκινήσετε διατροφή σε συνδυασμό με άσκηση θα βελτιώσετε την εμφάνισή σας.

ΙΧΘΥΣ [20.2/20.3] Είστε οι πρωταγωνιστές

ΚΑΡΚΙΝΟΣ [22.6/22.7] Η ανάγκη σας για

ΣΚΟΡΠΙΟΣ [23.10/22.11]

των ημερών, καθώς εισέρχεται ο Ήλιος στο ζώδιό σας στις 18/2 και ουσιαστικά ξεκινάει ο μήνας των γενεθλίων σας. Τώρα μπορείτε να πάρετε αποφάσεις που θα αφορούν την επαγγελματική ή την προσωπική σας ζωή και να βάλετε σε εφαρμογή τα σχέδιά σας. Με την επιστροφή του Ερμή σε ορθόδρομη πορεία στις 21/2 θα ενισχυθούν σχέσεις με άτομα με τα οποία έχετε κοινό σκοπό και θα υλοποιηθεί μια ιδέα σας. Προωθήστε καινοτόμες ιδέες και αξιοποιήστε τις γνωριμίες σας. Παρεξηγήσεις με φιλικά σας πρόσωπα θα επιλυθούν και θα επανέλθουν οι ισορροπίες στις σχέσεις σας. Στις 24/2 το τρίγωνο Άρη - Πλούτωνα θα φέρει θετικά νέα σε εσάς που αναζητάτε μια θέση εργασίας και θα πάρετε τα πάνω σας. Με την είσοδο της Αφροδίτης στο ζώδιό σας στις 25/2 η φροντίδα του εαυτού σας θα αποτελέσει προτεραιότητα.

ανακάλυψη καινοτόμων ιδεών είναι αυξημένη με την είσοδο του Ήλιου στους Ιχθύς στις 18/2, που δίνει έμφαση στον τομέα της ανάπτυξης και της επιχειρηματικότητας. Εξαιρετική εποχή για όσους ασχολούνται με τις σπουδές και εμπορικές υποθέσεις με το εξωτερικό. Ένα επαγγελματικό ταξίδι θα διευρύνει το δίκτυο των συνεργατών σας. Με την επιστροφή του Ερμή σε ορθόδρομη πορεία στις 21/2 υποθέσεις που αφορούν κοινούς πόρους μπαίνουν σε μια ροή και θα έχετε βελτίωση στα οικονομικά σας μέσω τρίτων. Εξοικονομήστε χρήματα για εισφορές και ανάγκες που μπορεί να προκύψουν. Στις 24/2 το τρίγωνο Άρη - Πλούτωνα θα ενεργοποιήσει τους τομείς του έρωτα και της φιλίας, οπότε θα είναι μια καλή στιγμή για να εξωτερικεύσετε τα συναισθήματά σας. Νέες ιδέες και διάθεση για κυνήγι ευκαιριών έρχονται με την είσοδο της Αφροδίτης στους Ιχθύς στις 25/2.

ΚΡΙΟΣ [21.3/20.4] Οι Κριοί διανύετε μια πολύ δημιουργική φάση και έχετε πολλές προοπτικές, αρκεί να προωθήσετε τις ιδέες σας στα κατάλληλα δίκτυα ώστε να αυξήσετε το αγοραστικό σας κοινό. Στις 18/2 εισέρχεται ο Ήλιος στους Ιχθύς και θα πρέπει να ξεκουραστείτε, προκειμένου να εξοικονομήσετε δυνάμεις για την εποχή του Κριού, που ξεκινάει στις 20/3. Τα οικονομικά σας παρουσιάζουν μια σχετική άνοδο, όμως έχετε πολλά έξοδα, που μπορεί να αφορούν την υλοποίηση ενός εγχειρήματος. Στις 21/2 εισέρχεται η Δήμητρα στο ζώδιό σας και ξεκινάει μια γόνιμη εποχή: η ανάγκη σας να φροντίσετε τα αγαπημένα σας πρόσωπα θα είναι αυξημένη, ίσως σε καταπιεστικό βαθμό. Την ίδια μέρα επιστρέφει ο Ερμής σε ορθόδρομη πορεία και αρχίζουν να υποχωρούν επικοινωνιακά προβλήματα που καθιστούσαν δύσκολη την υλοποίηση ενός έργου. Με την είσοδο της Αφροδίτης στους Ιχθύς μια μυστική σχέση θα εξελιχθεί ομαλά.

ΤΑΥΡΟΣ [21.4/20.5]

από τη μα ρ ιβ ίκυ καλλέ ρ γ η (s tar f ax@ li f o. g r )

46 lifo – 18.2.21

Με την είσοδο του Ήλιου στους Ιχθύς στις 18/2 φωτίζεται ο τομέας της συλλογικότητας και της κοινωνικής σας ζωής και οι μεγάλες ιδέες θα προχωρήσουν με γοργούς ρυθμούς. Ενημερωθείτε σχετικά με νέες εφαρμογές και πολυμέσα που θα σας λύσουν τα χέρια. Στις 21/2 επιστρέφει ο Ερμής σε ορθόδρομη πορεία, ενισχύοντας σχέσεις με πρόσωπα που έχουν εξουσία, ενώ δεν αποκλείεται να έχετε κάποια θετικά νέα το προσεχές διάστημα που θα αφορούν την καριέρα σας. Εξαιρετική εποχή για να προωθήσετε τις δεξιότητες και να αυξήσετε τη δημοτικότητά σας μέσω της διαφήμισης. Στις 24/2 το τρίγωνο Άρη Πλούτωνα θα σας δώσει την ευκαιρία να βάλετε σε εφαρμογή έναν σημαντικό σας στόχο και η επιτυχία θα είναι δεδομένη. Με την είσοδο του κυβερνήτη σας Αφροδίτη στους Ιχθύς στις 25/2 θα ενισχυθούν οι φιλικές σας σχέσεις.

Για τους Σκορπιούς που ξεκινάτε μια νέα επιχειρηματική προσπάθεια είναι ένα ευνοϊκό διάστημα από τις 18/2, που εισέρχεται ο Ήλιος στους Ιχθύς, και θα αυξήσετε τα έσοδά σας. Ρίσκα και τυχερά παιχνίδια θα ευνοηθούν, αρκεί να κρατήσετε ένα μέτρο. Κάποια οικογενειακά θέματα θα επιλυθούν, ενώ θα ξεμπλοκάρουν και υποθέσεις που αφορούν την ακίνητη περιουσία σας από τις 21/2, που επιστρέφει ο Ερμής σε ορθόδρομη πορεία. Στις 24/2 πραγματοποιείται το τρίγωνο Άρη - Πλούτωνα, ενεργοποιώντας τον άξονα επικοινωνία - συνεργασίες, και θα είναι ιδανική μέρα για διαπραγματεύσεις και υπογραφές συμβολαίων – εξετάστε προσεχτικά τα ψιλά γράμματα. Στις 25/2 η Αφροδίτη εισέρχεται στους Ιχθύς, φωτίζοντας τον τομέα της δημιουργικότητας. Η ερωτική σας ζωή αποκτά ενδιαφέρον, ενώ θα ευνοηθεί η απόκτηση ενός παιδιού. Οι ελεύθεροι δείξτε περισσότερο ενδιαφέρον σε όσους προσπαθούν να σας προσεγγίσουν.

ΛΕΩΝ [23.7/23.8] Θα καταφέρετε να εδραι-

ΤΟΞΟΤΗΣ [23.11/21.12]

ωθείτε στην εργασία σας, καθώς διανύετε μια ευνοϊκή εποχή για τα επαγγελματικά και οικονομικά σας θέματα. Στις 18/2 εισέρχεται ο κυβερνήτης σας Ήλιος στους Ιχθύς, δίνοντας έμφαση στα οικονομικά μέσω τρίτων. Πολύ καλή εποχή για να ενώσετε τις δυνάμεις σας με κάποιο άτομο που θα συμβάλει στην οικονομική σας ενίσχυση. Αναζητήστε νέες πηγές εσόδων, αξιοποιώντας τις δυνατότητες του Διαδικτύου. Στις 21/2 ο Ερμής στον Υδροχόο επιστρέφει σε ορθόδρομη πορεία και κάποια συνεργασία που ήταν στα σκαριά θα προχωρήσει με αίσια αποτελέσματα. Σχέσεις με αγαπημένα πρόσωπα θα βελτιωθούν. Ένα σημαντικό άτομο θα σας στηρίξει και θα βάλετε σε εφαρμογή ένα εγχείρημα για το οποίο έχετε κοπιάσει πολύ. Η φιλική σχέση με άτομο από τον χώρο της εργασίας θα αποκτήσει ερωτική χροιά, αλλά θα πρέπει να είστε διακριτικοί. Η Αφροδίτη στους Ιχθύς θα ευνοήσει τα ερωτικά σας.

Εργασιακά και οικογενειακά σας θέματα θα αποτελέσουν το επίκεντρο του ενδιαφέροντός σας το προσεχές διάστημα και θα τακτοποιήσετε αρκετές εκκρεμότητες. Στις 18/2, με την είσοδο του Ήλιου στους Ιχθύς, θα έχετε την απαραίτητη ενέργεια για να αντεπεξέλθετε στις ανάγκες του σπιτιού και θα είναι μια καλή εποχή για να βάλετε μια τάξη στον χώρο σας. Από τις 21/2, που επιστρέφει ο Ερμής σε ορθόδρομη πορεία, οι μαθησιακές και επικοινωνιακές σας δεξιότητες θα είναι άριστες, έτσι θα πετύχετε τους στόχους σας στις σπουδές και θα ευνοηθούν εμπορικές συμφωνίες. Πολύ καλή μέρα για οικονομικές διαπραγματεύσεις είναι στις 24/2, που πραγματοποιείται το τρίγωνο Άρη - Πλούτωνα. Τα έσοδά σας αυξάνονται και θα έχετε την ευχέρεια να υλοποιήσετε ένα εγχείρημα. Με την είσοδο της Αφροδίτης στους Ιχθύς οικογενειακές σχέσεις θα βελτιωθούν.

ΠΑΡΘΕΝΟΣ [24.8/22.9] Τις επόμενες μέρες θα σας δοθεί η ευκαιρία για το ξεκίνημα μιας νέας συνεργασίας, καθώς εισέρχεται στις 18/2 ο Ήλιος στους Ιχθύς, δίνοντάς σας την απαραίτητη ενέργεια για να κυνηγήσετε τα όνειρά σας. Κάντε έξυπνες συμμαχίες και μη βιάζεστε να πάρετε αποφάσεις. Στις 21/2 ο κυβερνήτης σας Ερμής επιστρέφει σε ορθόδρομη πορεία, ανοίγοντας νέες πόρτες στον επαγγελματικό τομέα. Αξιοποιήστε τις άριστες επικοινωνιακές σας δεξιότητες, στείλτε βιογραφικά, προωθήστε τις ιδέες σας σε εργοδότες και άτομα που μπορούν να τις υλοποιήσουν. Εξαιρετική μέρα για επενδύσεις και επιχειρηματικά ρίσκα είναι στις 24/2, που πραγματοποιείται το τρίγωνο Άρη - Πλούτωνα. Μια γνωριμία μέσω Διαδικτύου θα κεντρίσει το ενδιαφέρον σας, αλλά θα πρέπει να αποφύγετε την εξιδανίκευση ανθρώπων και καταστάσεων. Η σχέση ή ο γάμος σας θα αναθερμανθεί με την είσοδο της Αφροδίτης στους Ιχθύς στις 25/2.

ΑΙΓΟΚΕΡΩΣ [22.12/19.1]

Sudoku No 673 1 4 5 1 4 3 2 4 8 2 2 8 7 5 4 6 8 1

7 5

6 5

6 3

Η λύση του προηγούμενου 3 2 9 7 8 1

5 1 8 6 4 3

4 6 7 5 9 2

1 9 4 3 2 8

7 5 3 9 6 4

6 8 2 1 7 5

2 7 1 8 3 9

9 4 6 2 5 7

8 3 5 4 1 6

6 2 1 7 8 4 5 3 9 5 9 8 6 2 3 4 1 7 4 7 3 5 1 9 6 8 2

Για εσάς ξεκινά μια πολύ επικοινωνιακή εποχή, καθώς στις 18/2 εισέρχεται ο Ήλιος στους Ιχθύς και θα μπορέσετε να πετύχετε πολλά, εφόσον ασχολείστε με την εκπαίδευση και το εμπόριο. Προωθήστε τα προϊόντα και τις υπηρεσίες σας μέσω Διαδικτύου και βελτιώστε τις γνώσεις σας μέσω σεμιναρίων. Σχέσεις με οικείους θα ξαναβρούν τις ισορροπίες τους. Στον οικονομικό τομέα κάποιες καθυστερήσεις αρχίζουν να υποχωρούν με την επιστροφή του Ερμή σε ορθόδρομη πορεία. Αποφύγετε τις υπερβολές στο ξόδεμα των χρημάτων σας. Στις 24/2 το τρίγωνο Άρη - Πλούτωνα φέρνει έναν αέρα ανανέωσης στην ερωτική σας ζωή και θα ζήσετε έναν παθιασμένο έρωτα που θα έχει ομαλή πορεία. Από τις 25/2, που έρχεται και η Αφροδίτη στους Ιχθύς, θα έχετε θετικές εξελίξεις στα επαγγελματικά σας και θα ασχοληθείτε περισσότερο με τη βελτίωση των διαπροσωπικών σας σχέσεων.

18.2.21 – lifo