Τεύχος 675

δωρεαν οδηγοσ τησ πολησ. κυκλοφορει καθε πεμπτη

ΟΙ ΠΡΑΣΙΝΟΙ ΠΑΠΑΓΑΛΟΙ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ

free press 4.3.2021 ολα για την αθηνα!

Ο ΗΘΟΠΟΙΟΣ ΑΝΤΩΝΗΣ ΜΥΡΙΑΓΚΟΣ ΕΙΝΑΙ O ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ

Εβδομαδιαίο έντυπο πανελλαδικά

s Bari Έρευνα Focu ριος 2020 μβ κέ Δε ς– ιο Ιούν

2 lifo – 4.3.21

7 ΣΤΗΛΕΣ O κορονωϊός δεν φεύγει από th βασιλικη σιουτη

www.lifo.gr

Αναστασία Κουμούλα: «Τα παιδιά, οι έφηβοι και η πανδημία»

ΔΥΟ ΔΕΚΑ ΕΚΔΟΤΙΚΗ Α.Ε. ΒOΥΛΗΣ 22, 105 63 ΑΘΗΝΑ T 210 3254 290 F 210 3249 785 info@lifo.gr

από τον γιάννη πανταζόπουλο

Η ατελέσφορη τοξικότητα

index

από τον ευτύχη βαρδουλάκη

Από το «Είμαστε ο ανθός της ελληνικής νεολαίας» στο «Γεννήθηκα 17 Νοέμβρη» από τον δημητρη πολιτακη

Οι Πρέσπες, ο πανικοβλημένος πρίγκιπας και οι φίλοι μου από τον κωστη παπαϊωαννου

13033 από τη βιβιαν στεργιου

Ας λέει η Εκκλησία ό,τι θέλει από τη δεσποινα τριβολη

ΠΑΡΟΣΜΊΑ

18

Πώς είναι η καθημερινότητα, ενώ όλα γύρω μυρίζουν απωθητικά;

ΑΘΗΝΑ

14

Ένας νέος κάτοικος της Αθήνας

εκδοτης

Στάθης Τσαγκαρουσιάνος γενικός διευθυντής Μιχάλης Μιχαήλ εμπορικη διευθυνση Ρένα Κροκίδα διευθυντής lifo.gr Θανάσης Χαραμής διευθυντής mikropragmata.lifo.gr Άρης Δημοκίδης διευθυντής εντυπης εκδοσης Τάσος Μπρεκουλάκης σύμβουλος σχεδιασμού Γιάννης Καρλόπουλος αrt director Χρήστος Τζοβάρας αρχισυνταξία Αλέξανδρος Διακοσάββας –––––– εμπορ ικ ο τμημα direct sales director Κώστας Μαντάς senior advertising manager Ξένια Στασινοπούλου advertising manager Άννα Λαπαρδάγια advertising executive Δημήτρης Βουκελάτος (dvoukelatos@lifo.gr) direct sales Γιώργος Λυκουργιώτης, Κωνσταντίνα Τριανταφύλλου senior digital campaign manager Αντώνης Ζωγράφος digital campaign manager Γιώργος Γιαννή –––––– ψηφιακή ανάπτυξη/προγραμματισμός lifo.gr Άγγελος Παπαστεργίου, Σπύρος Γκατζούνας social media Χριστίνα Γαλανοπούλου (Head), Στράτος Μωραΐτης, Ηλέκτρα Χατζηκάλφα σ υνταξη συντακτικη ομαδα Θοδωρής Αντωνόπουλος, Λουίζα Αρκουμανέα (Θέατρο), Θοδωρής Κουτσογιαννόπουλος (Σινεμά), Τάσος Μελεμενίδης (Σινεμά), Γιάννης Κωνσταντινίδης (Εικαστικά), Τίνα Μανδηλαρά (Βιβλίο), Νίκος Μπακουνάκης (Βιβλίο), Νίκη Μηταρέα (Γεύση), Βασίλης Βαμβακάς, Γιάννης Βασιλείου, Ευτύχης Βαρδουλάκης, Αρετή Γεωργιλή, Ματίνα Καλτάκη, Μερόπη Κοκκίνη, Ματούλα Κουστένη, Λασκαρίνα Λιακάκου, Γλυκερία Μπασδέκη, Γιάννης Πανταζόπουλος, Κωστής Παπαϊωάννου, Σταυρούλα Παπασπύρου, Μαρία Παππά, Ζωή Παρασίδη,Χρήστος Παρίδης, Δημήτρης Πολιτάκης, Αφροδίτη Σακκά, Νικόλας Σεβαστάκης, Φώτης Σεργουλόπουλος, Βασιλική Σιούτη, Βίβιαν Στεργίου, Δημήτρης Π. Σωτηρόπουλος, Δέσποινα Τριβόλη, Κορίνα Φαρμακόρη, Λένα Φουτσιτζή, Γιώργος Ψωμιάδης newsroom Πάνος Σάκκας (Αρχισυνταξία) Φιλιώ Ράγκου, Ρούλα Βλασσοπούλου, Αναστασία Γαλάνη, Kλεοπάτρα Γιαρίμογλου, Σόφη Ζιώγου, Διονύσης Νοταράκης

eikονογραφηση εξωφύλλοy: Βασίλης Γεωργίου

–––––– φωτογράφοι Σπύρος Στάβερης, Πάρις Ταβιτιάν, Freddie f., Αναστασία Βουτυροπούλου, Γιώργος Αδάμος ατελιέ αssistant art director Βανέσσα Φερλέ

22

25

διαμόρφωση ψηφιακής εκδοσης Νινέττα Γιακιντζή, Μαρούσα Θωμά

Ο ΑΝΤΏΝΗΣ ΜΥΡΙΑΓΚΌΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ

Culture

διόρθωση κειμένων Μαρία Δρουκοπούλου, Μπέτυ Σπανοπούλου –––––– λογιστηριο οικονομική διεύθυνση Δημήτρης Τασιόπουλος λογιστήριο Βασίλης Κοτρωνάκης, Άκης Ιωάννου, Έφη Ηλιοπούλου γραμματεία Βιβίκα Ανδριανάτου –––––– κωδικος εντυπου 7639

παρακαλουμε

ανακυκλωστε 4.3.21 – lifo

3

Feedback

ΚΑΤΩ ΣΤΟ ΛΙΜΑΝΙ

Δύο αιώνες ιστορίας του Πειραιά στο νέο βιβλίο του περήφανου Πειραιώτη Νίκου Μπελαβίλα

ΓΕΥΣΗ

Τι είναι το κίμτσι και γιατί το ακούμε συνέχεια τελευταία;

podcasts που αξίζει να ακούσετε

Ένα μαγευτικό, περιπετειώδες ταξίδι στον χρόνο μέσα από το βιβλίο «Ιστορία της πόλης του Πειραιά, 19ος και 20ός αιώνας».

Ακολουθήστε τα podcasts της LiFO στην Apple, στο Spotify ή στην Google.

του θοδωρή αντωνόπουλου

Η Ζωή Παρασίδη γράφει για το κορεάτικο στοιχείο που χρησιμοποιούν όλο και συχνότερα οι νέοι σεφ της Αθήνας στα πιάτα τους. Ένα από τα μενού που συζητήθηκαν κατά την περσινή γαστρονομική περίοδο, δηλαδή όσο η εστίαση κατάφερε να σερβίρει σε τραπέζια, ήταν αυτό του Kobra της Ναυαρίνου. Σε αυτό το μενού υπήρχε μια πρόταση που γνώρισε αμέσως επιτυχία, το χειροποίητο λουκάνικο που ο Άνταμ Κοντοβάς γέμισε με miso και φύκια, βάζοντάς του δίπλα κολοκύθα και πυρηνόκαρπα φρούτα. Θέλοντας να ολοκληρώσει τη funky γεύση του, το συνοδευτικό που έφτιαξε γι’ αυτό το πιάτο ήθελε να είναι καυτερό και παράλληλα φρουτώδες. Ο σεφ χοντροκόβει το λάχανο και το αλατίζει έντονα, το αφήνει έτσι για περίπου μία ώρα, ενώ αυτό αρχίζει να μαραίνεται και να βγάζει τα υγρά του. Μετά το ξεπλένει μέχρι το σημείο που θέλει να είναι αλμυρό, το στεγνώνει πολύ καλά και πιάνει την πάστα, μια συνταγή γεμάτη υλικά.

Το εστιατόριο του μεσονυχτίου O M. Hulot βλέπει στο Netflix μελαγχολικές ιστορίες από το νυχτερινό Τόκιο. «Όταν οι άνθρωποι τελειώνουν τη μέρα τους και βιάζονται να πάνε σπίτι, αρχίζει η δική μου μέρα. Το εστιατόριό μου είναι ανοιχτό από τα μεσάνυχτα μέχρι τις επτά το πρωί. Το αποκαλούν “το εστιατόριο του μεσονυχτίου” και σερβίρει μόνο αυτά που έχω στο μενού. Αλλά φτιάχνω και ό,τι μου ζητήσουν οι πελάτες μου, εφόσον έχω τα υλικά. Αυτή είναι η τακτική μου. Αν έχω πελάτες; Περισσότερους απ’ όσους φαντάζεστε». Στην αρχή κάθε επεισοδίου ο master, ο ιδιοκτήτης του μικροσκοπικού φαγάδικου που είναι κρυμμένο σε ένα από τα αθέατα σοκάκια του Τόκιο, συστήνεται στην κάμερα, την ώρα που προετοιμάζεται, λίγο πριν ανοίξει το μαγαζί του.

4 lifo – 4.3.21

Πέρα από την ένδοξη αρχαιότητα, σπαράγματα της οποίας ανευρίσκονται ακόμα εδώ κι εκεί, εξαιρετικά ενδιαφέρουσα είναι και η σύγχρονη ιστορία του Πειραιά, που ξεκινά με την ίδρυση της νεότερης πόλης το 1834 και πέρασε από πολλές διακυμάνσεις: περιόδους μεγάλης ακμής ακολούθησαν μέρες παρακμής και αντιστρόφως, η πόλη δοκιμάστηκε από πολέμους, προσφυγιά και μεγάλες οικονομικές κρίσεις, κατάφερνε όμως πάντα να σταθεί στα πόδια της, παρά τις λαβωματιές. Τα τελευταία χρόνια, παρά το αντίξοο οικονομικό κλίμα, ο Πειραιάς βρίσκεται ξανά σε τροχιά ανάπτυξης και δημιουργίας, με μια σειρά έργα να αλλάζουν τη φυσιογνωμία της πόλης, εκσυγχρονίζοντάς την και κάνοντάς τη λειτουργικότερη και φιλικότερη στον «χρήστη». Έργα ευπρόσδεκτα μεν, όπως συμφωνεί ο συνομιλητής μου, αρχιτέκτονας, διευθυντής του Εργαστηρίου Αστικού Περιβάλλοντος του ΕΜΠ, επικεφαλής της δημοτικής παράταξης «Πειραιάς για όλους» και συγγραφέας του βιβλίου Ιστορία της πόλης του Πειραιά, 19ος και 20ός αιώνας, που όμως οφείλουν αφενός να υπηρετούν πρωτίστως το κοινό καλό, αφετέρου να λαμβάνουν υπόψη τον κοινωνικό παράγοντα αλλά και το υποβαθμισμένο αστικό περιβάλλον, καθώς επισημαίνει, κάτι που αφορά και τον υψηλό «νοικάρη» του μεγάλου λιμανιού, την Cosco.

ti δ ι α β α σ α με αυ τη την εβ δομ α δ α σ το

TV SERIES

Στον τουρίστα που θα ξετυλίξει τον χάρτη του Λεκανοπεδίου, ή θα το αντικρίσει από ψηλά, η Αθήνα και ο Πειραιάς φαντάζουν απλώς οι δύο πόλοι της ίδιας μεγαλούπολης. Εντούτοις, παρά την κοινή τους μοίρα τις τελευταίες δυόμισι χιλιετίες και παρότι οι δύο διακριτές, κάποτε, πόλεις έχουν πλέον ουσιαστικά συγχωνευτεί, τόσο η ιδιαίτερη ταυτότητα και κουλτούρα όσο και η κοινωνική τους διαστρωμάτωση παραμένουν διακριτές, ενώ το ξακουστό λιμάνι, το μεγαλύτερο στη Μεσόγειο σήμερα, ταύτισε το πεπρωμένο της πόλης με τη θάλασσα.

«Το παρόν βιβλίο ξεδιπλώνεται σε δέκα κεφάλαια, ξεκινώντας από την προϊστορία της νεότερης πόλης του Πειραιά, δηλαδή από την περίοδο μετά τον Μεσαίωνα μέχρι το 1834, οπότε αποφασίζεται η δημιουργία του σύγχρονου δήμου. Ανάμεσα στα άλλα, εξετάζονται η πολεοδομική του ανάπτυξη, η βιομηχανία, το λιμάνι βεβαίως, στο οποίο δίνεται ιδιαίτερη έμφαση, και η κομβική για την ιστορία του προσφυγική πλημμυρίδα του ’22, που είναι η γνωστότερη και πολυπληθέστερη, όχι όμως η μόνη – άλλωστε κατεξοχήν πρόσφυγες πολέμων και οικονομικοί μετανάστες, Υδραίοι, Χιώτες, Κυκλαδίτες και Μανιάτες ίδρυσαν τον σύγχρονο Πειραιά. Ακολούθησαν διαδοχικά κύματα Κρητών προσφύγων, κυρίως γυναικόπαιδων, αλλά και πρόσφυγες των Βαλκανικών Πολέμων, της Αρμενίας και της Ρωσικής Επανάστασης του ’17».

page

gr

1

H Σοφία Μπεκατώρου για το στίγμα των θυμάτων βιασμού και το μέλλον του αθλητισμού «Α, ΜΠΑ;» ΤΗΣ ΛΑΣΚΑΡΙΝΑΣ ΛΙΑΚΑΚΟΥ

1

Ο Κώστας Μπερικόπουλος θυμάται ακόμα το γλυκό «βαρκούλα» από τον φούρνο του Τούρκου «ΠΟΙΟ ΦΑΓΗΤΟ ΣΟΥ ΦΕΡΝΕΙ ΔΑΚΡΥΑ ΣΤΑ ΜΑΤΙΑ;» ΤΗΣ ΜΕΡΟΠΗΣ ΚΟΚΚΙΝΗ

1

«Υποσχόμενη νέα γυναίκα» vs. «Μα, φυσικά και νοιάζομαι» «PULP FICTION» ΤΟΥ ΘΟΔΩΡΗ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ

ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ Βλάσης Κανιάρης: Ο πρωτοπόρος του ελληνικού μοντερνισμού Μια αναδρομή στην πορεία του τόσο σημαντικού καλλιτέχνη της ευρωπαϊκής πρωτοπορίας, δέκα χρόνια μετά τον θάνατό του.

toy χρηστου παριδη «Έχομεν έναν ασθενή. Τον έχομεν θέσει εις τον γύψον. Θα παραμείνει εις τον γύψον μέχρις ότου ιαθή». Η διάσημη αυτή δήλωση του δικτάτορα Γεώργιου Παπαδόπουλου συχνά επανέρχεται αναφορικά με την εμβληματική έκθεση του Βλάση Κανιάρη στην Αθήνα τον Μάη του 1969, σε μια σύντομη επιστροφή του από το Παρίσι, οπότε τόλμησε να παντρέψει δύο υλικά που τότε, σημειολογικά, έστελναν ένα τρανταχτό μήνυμα. Παρότι επέμενε ότι τα έργα τα είχε ολοκληρώσει προτού ο περιβόητος πραξικοπηματίας προβεί στο παραλήρημά του, για το κοινό της πρωτεύουσας λειτούργησαν ξεκάθαρα ως έκφραση πολιτικής αντίστασης. Μάλιστα, ήταν τέτοια η κοσμοσυρροή στη Νέα Γκαλερί της οδού Σκουφά, που ο αριθμός των «δώρων» που είχαν ετοιμαστεί για κάθε επισκέπτη, ένα γύψινο κυβάκι με ένα κόκκινο γαρίφαλο, δεν έφτασε και χρειάστηκε να κατασκευαστούν άλλα χίλια. Τα έργα της έκθεσης αποτελούνταν από γυψωμένες μορφές, τυλιγμένες με επιδέσμους μέσα με συρματοπλέγματα, γυψωμένα μπράτσα που κρατούσαν κόκκινα γαρίφαλα και επιτύμβιες γύψινες πλάκες. Λίγους μήνες μετά ο καλλιτέχνης πήρε την οικογένειά του και έφυγαν οριστικά για το Παρίσι, ξέροντας ότι θα αργούσε πολύ να επιστρέψει.

1

Ο Αντώνης Κανάκης ραδιοπειρατής «ΜΕΡΕΣ ΡΑΔΙΟΦΩΝΟΥ» ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΜΟΥΧΤΑΡΙΔΗ

1

Ο Γιώργος Ζώης για το «Close-up» του Κιαροστάμι «Η ΤΑΙΝΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΜΟΥ» ΤΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΔΙΑΚΟΣΑΒΒΑ

4.3.21 – lifo

5

Aυτήν τη στιγμή διαβάζετε το μεγαλύτερο εβδομαδιαίο έντυπο της Ελλάδας Έρευνα Focus Bari (Ιούνιος–Δεκέμβριος 2020)

Νο 1 Πανελλαδικά

Πρώτη μεταξύ όλων των εβδομαδιαίων εντύπων

LiFO (Πέμ.)

614,9

Η Εφημ. των Συντακτών (Σάβ.)

610,6

Τα Νέα Σαββατοκύριακο (Σάβ.)

484,8

Athens Voice (Πέμ.)

477,2

Παραπολιτικά (Σάβ.)

369,8

MORE!

Και τρίτη μεταξύ όλων των εντύπων (κυριακάτικων και εβδομαδιαίων) στην Αττική

Η Καθημερινή της Κυριακής

492,5

Πρώτο Θέμα (Κυρ.)

461,1

LiFO (Πέμ.)

351,7

Το Βήμα της Κυριακής

326,5

Real News (Κυρ.)

282,8

Athens Voice (Πέμ.)

282,3

σε χιλιάδες

6 lifo – 4.3.21

σχεδιο του μιχαλη κατζουρακη, 1965

Στην κορυφή, αλλά με ποιότητα

town

«Σε όλες τις νεαρές γυναίκες λέω το εξής: «Στον δρόμο σας θα συναντήσετε ανθρώπους που θα προσπαθήσουν να αποδυναμώσουν την επιτυχία σας ή να πάρουν τα εύσημα για τα επιτεύγματα και τη φήμη σας. Αν εστιάσετε στη δουλειά σας και δεν τους αφήσετε να σας αποσυντονίσουν, μια μέρα, όταν θα έχετε πετύχει τους στόχους σας, θα κοιτάξετε γύρω σας και θα ξέρετε πως για όσα έχετε καταφέρει υπεύθυνες είστε εσείς και οι άνθρωποι που σας αγαπούν. Κι αυτό θα είναι το καλύτερο συναίσθημα του κόσμου».

talk

Τέιλορ Σουίφτ μουσικός «Ίσως χρειάζεται μια γυναίκα για να καθαρίσει ο Λευκός Οίκος». / «Μια γυναίκα είναι σαν το τσάι. Δεν μπορείς να καταλάβεις πόσο δυνατή είναι μέχρι να τη βάλεις σε καυτό νερό».

«Πιστεύω ειλικρινά ότι οι γυναίκες θα έπρεπε να είναι οικονομικά ανεξάρτητες, να μην εξαρτώνται από τους άντρες τους. Και ας το παραδεχτούμε, τα λεφτά δίνουν στον άντρα το δικαίωμα του ελέγχου. Του δίνουν τη δύναμη να ορίσει τι αξίζει, τι είναι σέξι. Οι άντρες ορίζουν τι είναι θηλυκό. Είναι γελοίο». / «Πρέπει να διδάξουμε στα αγόρια μας τους κανόνες της ισότητας και του σεβασμού, ώστε, όταν μεγαλώσουν, η ισότητα των φύλων να είναι κάτι φυσικό, ο τρόπος ζωής τους. Και στα κορίτσια μας ότι μπορούν να φτάσουν όσο ψηλά είναι δυνατό να φτάσει ο άνθρωπος».

«Υπάρχει πάντα φως, αν είμαστε αρκετά γενναίοι για να το δούμε. Μακάρι να ήμασταν αρκετά γενναίοι για να γίνουμε οι ίδιοι το φως».

Aμάντα Κόρμαν ποιήτρια, απόσπασμα από το ποίημά της «the hill we climb» που έγραψε μετά τις ταραχές στο καπιτώλιο και απήγγειλε στις 20/1/21 στην ορκωμοσία του αμερικανού προέδρου τζο μπάϊντεν

Μερικές γυναίκες επιλέγουν να ακολουθήσουν τους άντρες και κάποιες επιλέγουν να ακολουθήσουν τα όνειρά τους. Αν αναρωτιέσαι ποιον δρόμο να ακολουθήσεις, θυμήσου ότι η καριέρα σου δεν θα γυρίσει ποτέ να σου πει ότι δεν σε αγαπάει». / «Εσύ η ίδια ορίζεις την ομορφιά σου, όχι η κοινωνία».

Lady Gaga μουσικός

«Αντί να αφήνεις τις δυσκολίες και τις αποτυχίες να σε αποθαρρύνουν, άσ’ τες να σε εμπνεύσουν». / «Δεν μπορείς να θεωρείς τις ελευθερίες σου ως κάτι δεδομένο. Όπως και οι γενιές πριν από σένα, πρέπει να βάλεις το δικό σου λιθαράκι για να διατηρήσεις και να προστατέψεις αυτές τις ελευθερίες, πρέπει να είσαι προετοιμασμένη να προσθέσεις τη φωνή σου στον εθνικό διάλογο».

Mισέλ Ομπάμα από τον τελευταίο λόγο της ως πρώτης κυρίας των ηπα, 2017

aπο τη lifo team

Έλεν Κέλερ αμερικανίδα συγγραφέας και ακτιβίστρια

«Να πώς δουλεύει το σύστημα: η βία, οι διακρίσεις και το στίγμα που αντιμετωπίζω ως γυναίκα συνθέτουν τη βία, τις διακρίσεις και το στίγμα που αντιμετωπίζω ως τρανς περσόνα, και το αντίστροφο». Σάρα Μακμπράιντ γερουσιαστής ηπα

Μπιγιονσέ τραγουδίστρια μουσικός

«Προσποιούμαστε ότι θέλουμε πράγματα που δεν θέλουμε, ώστε οι άνθρωποι να μη μας δουν να παίρνουμε αυτό που χρειαζόμαστε». Λίζα Ταντέο αμερικανίδα συγγραφέας και δημοσιογράφος

«Το διάβασμα είναι η μόνη ηδονή που μένει ατιμώρητη». Ζυράννα Ζατέλη συγγραφέας «Δεν είναι δουλειά σου να είσαι ευχάριστη. Δουλειά σου είναι να είσαι ο εαυτός σου. Έτσι κι αλλιώς, σε κάποιον θ’ αρέσεις».

Chimimanda Ngozi Adichie νιγηριανή συγγραφέας, φεμινίστρια

«Να είσαι ένας άνθρωπος με γνώση, όχι απλώς γνώμη». Μπερναντίν Εβαρίστο βρετανιδα συγγραφέας, νικήτρια του βραβείου μπούκερ

«Η μόρφωση δεν έχει τόσο να κάνει με το να μπορέσεις να βιοποριστείς όσο με το να μπορέσεις να γίνεις άνθρωπος».

Nάνσι Πελόζι γερουσιαστής ηπα «Η αληθινή αγάπη είναι ριζοσπαστική επειδή απαιτεί να βλέπουμε τον εαυτό μας σε όλους τους ανθρώπους. Διαφορετικά, δεν είναι αγάπη. Η αγάπη είναι επαναστατική επειδή μας αναγκάζει να συμπεριφερόμαστε σε όλους τους ανθρώπους όπως και στον εαυτό μας, όχι επειδή είμαστε φιλεύσπλαχνοι, αλλά επειδή είμαστε όλοι ένα. Αυτό είναι το καταλυτικό συμπέρασμα της αγάπης». / «Οι εκατομμυριούχοι χρειάζονται την εργατική τάξη. Η εργατική τάξη δεν χρειάζεται τους εκατομμυριούχους».

Tάρα Γουεστόβερ αμερικανίδα ιστορικός και συγγραφέας, νικήτρια του βραβείου μπούκερ

«Είναι η απουσία των γεγονότων που τρομάζει τους ανθρώπους: στο κενό που δημιουργεί μπορούν να διακινήσουν τους φόβους, τις ιδέες, τις επιθυμίες τους». Χίλαρι Mάντελ βρετανίδα συγγραφέας

«Μεγάλωσα πιστεύοντας ότι τα καλά κορίτσια δεν πρέπει να είναι φιλόδοξα. Μεγάλο λάθος». Τζέιν Φόντα αμερικανιδα ηθοποιός

Aλεξάντρια ΟκάσιοΚορτέζ αμερικανίδα πολιτικός

TheBuzz

«Στους ανθρώπους δεν αρέσει να σκέφτονται. Όταν σκέφτεσαι, φτάνεις σε συμπεράσματα. Και τα συμπεράσματα δεν είναι πάντα ευχάριστα».

WOMEN POWER ΤΑ ΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΠΟΥ ΜΑΣ ΕΜΠΝΕΟΥΝ ΚΑΙ ΜΑΣ ΔΙΝΟΥΝ ΔΥΝΑΜΗ

4.3.21 – lifo

7

talk town

α πό τh βα σι λι κη σ ιου τη

8 lifo – 4.3.21

ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΕΠΤΑΗΜΕΡΟ

O κορονωϊός δεν φεύγει Μεγάλες θυσίες με μικρό αποτέλεσμα, επειδή η κυβέρνηση αδυνατεί να επιτηρήσει τα μέτρα και να πείσει τους πολίτες. αρά το συνεχιζόμενο lockdown, η κυβέρνηση δεν κατάφερε ούτε τα κρούσματα του κορωνοϊού να κρατήσει σε χαμηλά επίπεδα ούτε τη συμφόρηση των νοσοκομείων της Αττικής να αποφύγει. Βασικός λόγος είναι ότι η τήρηση των μέτρων επαφίεται στη συνείδηση του πολίτη, αφού η κυβέρνηση αδυνατεί να ελέγξει την εφαρμογή τους. Το αποτέλεσμα είναι όσοι τηρούν τα μέτρα να «τιμωρούνται» κάθε τόσο με νέους περιορισμούς, τους οποίους όμως συνεχίζουν να αγνοούν όσοι δεν θέλουν να τους τηρήσουν. Ωστόσο, το μεγάλο τίμημα του παρατεταμένου lockdown και της κλειστής αγοράς το πληρώνει η οικονομία και συγκεκριμένοι κλάδοι που καταστρέφονται, και μάλιστα χωρίς αυτό να αποδίδει τα αναμενόμενα στην προστασία της δημόσιας υγείας. Όλα αυτά έχουν δημιουργήσει έναν φαύλο κύκλο, η κυβέρνηση αδυνατεί να τεκμηριώσει τα μέτρα και τις αποφάσεις της, ενώ αποφεύγει να λογοδοτήσει για τις παραλείψεις της. Συνέπεια αυτής της στάσης είναι να δημιουργείται ένα έλλειμμα αξιοπιστίας, το οποίο επηρεάζει και την εφαρμογή των μέτρων. Η κυβέρνηση είναι σε θέση να το διαπιστώσει και από τις μετρήσεις της κοινής γνώμης που έχει στη διάθεσή της, όμως, όσο βλέπει ότι την όποια φθορά και δυσαρέσκεια δεν την καρπώνεται ο πολιτικός της αντίπαλος, λόγω των δικών του αδυναμιών να πείσει, δεν ανησυχεί. Αλλά αυτό ίσως είναι το πιο ανησυχητικό. Η αποχώρηση του κυβερνητικού εκπροσώπου Χρήστου Ταραντίλη ήταν ένα σημαντικό πλήγμα. Ο καθηγητής Οικονομικών που επελέγη από τον πρωθυπουργό στον ανασχηματισμό για τη θέση αυτή είχε αναβαθμίσει το κύρος της με την κατά κοινή ομολογία αξιοπρεπή παρουσία του και έχαιρε ευρύτερης εκτίμησης. Πολλοί, μάλιστα, είχαν σχολιάσει σκωπτικά εξαρχής ότι «ο κ. Ταραντίλης ίσως παραήταν αξιοπρεπής γι’ αυτήν τη θέση» και προέβλεπαν ότι δεν θα μακροημέρευε. Ο ίδιος απέδωσε την αποχώρησή του σε προσωπικούς λόγους, ωστόσο προβληματιζόταν εδώ και καιρό και η κυβέρνηση το γνώριζε, παρότι αιφνιδιάστηκε από τη γρήγορη και ανυποχώρητη απόφασή του. Πληροφορίες αναφέρουν ότι η δύσκολη επικαιρότητα (Μενδώνη, Λιγνάδης, Κουφοντίνας) τον ζόρισε, αλλά υπήρχαν και προσπάθειες υπονόμευσής του, οι οποίες τον απογοήτευσαν και λειτούργησαν καθοριστικά στην απόφασή του να παραιτηθεί. Το μεγάλο πρόβλημα για την κυβέρνηση, ωστόσο, παραμένει η πανδημία. Στον Ευαγγελισμό, εδώ και μέρες, δεν υπήρχε διαθέσιμο κρεβάτι στη μονάδα εντατικής θεραπείας και η ανάπτυξη 18 νέων κλινών ΜΕΘ που είχε προγραμματιστεί για την 1η Μαρτίου μετατέθηκε χρονικά, λόγω έλλειψης προετοιμασίας, παρά την τεράστια ανάγκη που υπάρχει αυτές τις μέρες. Απ’ ό,τι φαίνεται, στην Αττική έχει αρχίσει να συμβαίνει αυτό που όλοι ήθελαν να αποφύγουν, δηλαδή να φτάσει το σύστημα υγείας στα όριά του. Πλέον υπάρχουν ασθενείς που διασωληνώνονται σε απλές κλίνες Covid γιατί οι ΜΕΘ είναι γεμάτες. Και οι ηλικίες των ασθενών αυτών είναι όλο και μικρότερες. Ο Βασίλης Κικίλιας ανακοίνωσε σχέδιο ενίσχυσης του ΕΣΥ στην Αττική, αλλά αυτό θα έπρεπε να είχε γίνει πριν από την ασφυξία. Η άλλη δέσμευση του υπουργού Υγείας είναι ότι τον Μάιο θα έχουν εμβολιαστεί όλοι οι άνω των 60. Απ’ ό,τι φαίνεται ωστόσο, η κυβέρνηση, παρά το lockdown, δεν δίνει τόσο βάρος στα μέτρα πρόληψης, αλλά περιμένει τα εμβόλια. Ο πρωθυπουργός ανέφερε ότι από τον Απρίλιο η διαθεσιμότητα των εμβολίων θα αυξηθεί σημαντικά, «άρα θα μπορούμε να προχωράμε πολύ πιο γρήγορα». Ο Απρίλιος, όμως, μοιάζει πολύ μακριά σήμερα, που το σύστημα δημόσιας υγείας, ειδικά στην Αττική, λόγω της μεγάλης αύξησης των κρουσμάτων και των μεταλλάξεων είναι στα πρόθυρα της κατάρρευσης. Οι εισαγωγές στα νοσοκομεία αυτή την περίοδο αφορούν όλο και περισσοτερο τις ηλικίες εκείνες που αργούν ακόμα να εμβολιαστούν και το πρόγραμμα σε όλη την Ευρώπη καθυστερεί τραγικά. Η κυβέρνηση δεν έχει πλέον χρόνο για άλλα λάθη και ελάχιστο χρόνο για να διορθώσει τα παλιά. Οφείλει να μιλήσει στους πολίτες για τη σοβαρότητα της κατάστασης, να εξηγήσει για ποιον λόγο παίρνει κάθε μέτρο και πώς περιμένει αυτό να αποδώσει. Δεν αρκεί να τους λέει ότι «καταλαβαίνει την κόπωσή τους». Πρέπει να εξηγήσει πειστικά γιατί η προσπάθεια πρέπει να συνεχιστεί. Θα είναι ήττα αν δεν καταφέρει να τους πείσει και η οικονομία συνεχίσει να καταστρέφεται, χωρίς όφελος για τη δημόσια υγεία. Η απώλεια ανθρώπινων ζωών την ώρα που κυκλοφορούν πλέον τα εμβόλια και λίγους μήνες πριν ολοκληρωθεί ο εμβολιασμός του πληθυσμού είναι μια τραγωδία που μπορεί και πρέπει να αποφευχθεί.

ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΚΟΥΜΟΥΛΑ Τα παιδιά, οι έφηβοι και η πανδημία α π ό τ ο ν γ ι ά ν ν η π α ν τα ζ ό π ουλο

Απαντά η ψυχίατρος Παιδιών και Εφήβων, συντονίστρια διευθύντρια του Τμήματος Ψυχιατρικής Παιδιών και Εφήβων στο Σισμανόγλειο Νοσοκομείο, Αναστασία Κουμούλα.

Το μεγάλο πρόβλημα για την κυβέρνηση, ωστόσο, παραμένει η πανδημία. Στον Ευαγγελισμό, εδώ και μέρες, δεν υπήρχε διαθέσιμο κρεβάτι στη μονάδα εντατικής θεραπείας και η ανάπτυξη 18 νέων κλινών ΜΕΘ που είχε προγραμματιστεί για την 1η Μαρτίου μετατέθηκε χρονικά, λόγω έλλειψης προετοιμασίας.

Τι παρατηρείτε να συμβαίνει με τα παιδιά που αντιμετωπίζουν δυσκολίες; Από τις επιπτώσεις του εγκλεισμού προσβάλλονται ιδιαίτερα τα παιδιά που είχαν δυσκολίες ή προβλήματα πριν από την πανδημία. Αναμένεται να αυξηθούν κατά τη φάση του εγκλεισμού τα αγχώδη και καταθλιπτικά συμπτώματα στα παιδιά που είχαν προηγούμενη ψυχοπαθολογία. Για παιδιά με σοβαρά προβλήματα, όπως ο αυτισμός, η κατάσταση στο σπίτι ήταν ιδιαιτέρως δύσκολη. Παρόλο που τα ειδικά σχολεία λειτούργησαν κανονικά, δεν εφαρμόστηκαν τα απογευματινά προγράμματα εκπαίδευσης και απασχόλησης που έχουν όλα τα παιδιά με αυτισμό, με συνέπεια μια μεγάλη αλλαγή στη ρουτίνα τους. Η ρουτίνα, δηλαδή η προβλεψιμότητα στην καθημερινότητα, ρυθμίζει και αποφορτίζει από το άγχος κυρίως για το άγνωστο και απρόβλεπτο, που είναι έντονο στα άτομα με αυτισμό και προκαλεί κρίσεις ανησυχίας και επιθετικότητας. Στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας ανηλίκων κατά την πρώτη καραντίνα δεν υπήρξαν αιτήματα για ψυχολογική και ψυχιατρική βοήθεια. Αυτό σημαίνει ότι μάλλον ο φόβος και το «πάγωμα» κυριάρχησαν, τα συνήθη προβλήματα, ιδιαίτερα όσα σχετίζονται με το σχολείο, τις επιδόσεις, τη συμπεριφορά, το άγχος και τις αλληλεπιδράσεις, για τα οποία οι γονείς ζητάνε βοήθεια, δεν ήταν άμεσης προτεραιότητας. Ακόμη και για τα πιο σοβαρά προβλήματα, όπως τα παιδιά με αυτισμό, δεν υπήρχαν αρκετά αιτήματα για παρέμβαση, γεγονός που σημαίνει ότι η οικογένεια αντιμετώπισε με τις δικές της δυνάμεις τις δυσκολίες. Έχει αυξηθεί η ενδοοικογενειακή βία κατά τη διάρκεια του τελευταίου έτους; Η βιβλιογραφία αναφέρει ότι πράγματι αυξάνεται η ενδοοικογενειακή βία σε περιόδους κρίσεων. Σύμφωνα με έρευνα, κατά τη διάρκεια της τρέχουσας πανδημίας η ενδοοικογενειακή βία σε συγκεκριμένες χώρες αυξήθηκε κατά 20-30%. Ο αναγκαστικός περιορισμός στο σπίτι, η παρατεταμένη συνύπαρξη με τον άνθρωπο που κακοποιεί, η ανεργία/ μείωση του εισοδήματος και άλλες ψυχοπιεστικές καταστάσεις ευνοούν την εκδήλωση βίαιων συμπεριφορών εναντίον των πιο αδύναμων, που συνήθως είναι οι γυναίκες και τα παιδιά. Το φαινόμενο της βίας και της κάθε μορφής κακοποίησης, σωματικής, λεκτικής, συναισθηματικής και σεξουαλικής, που συμβαίνει μέσα στο οικογενειακό περιβάλλον είναι ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα, που σε ένα μικρό μόνο ποσοστό γνωστοποιείται και αντιμετωπίζεται. Η ντροπή και ο φόβος αποτρέπουν τα θύματα να αποκαλύψουν όσα βιώνουν μέσα στον χώρο που κανονικά θα έπρεπε να προσφέρει ασφάλεια και ευημερία. Η νέα γενιά στις μέρες μας ζει σε παρένθεση. Τι σηματοδοτεί αυτό για τα χρόνια της αθωότητας που χάνουν; Στην πρώτη καραντίνα, γονείς και παιδιά δέχτηκαν μάλλον εύκολα, ίσως και με κάποια ανακούφιση, τον περιορισμό στο σπίτι και το κλείσιμο των σχολείων. Δόθηκε η δυνατότητα, ως μια ευκαιρία να βρεθεί η οικογένεια, να έρθουν κοντά τα μέλη της, να μειώσουν τους έντονους ρυθμούς που τα τελευταία χρόνια χαρακτήριζαν τη ζωή τους. Αυτό ήταν ίσως ευεργετικό για τα μικρότερα παιδιά. Είχαν ελεύθερο χρόνο για να επικοινωνήσουν και να παίξουν με τους γονείς τους. Για τους εφήβους ήταν πιο δύσκολο, καθώς αναγκάστηκαν να στερηθούν τους φίλους τους, τις εξόδους τους και γενικά την ανεξαρτησία τους. Η συνεχής συνύπαρξη με τους γονείς, δε, σε σημαντικό ποσοστό επέφερε κλιμάκωση των συγκρούσεων. Η επικοινωνία με τους φίλους τους γινόταν κατά κύριο λόγο μέσα από τα κοινωνικά δίκτυα, που είναι σαφώς διαφορετικής ποιότητας από τη διά ζώσης αλληλεπίδραση.

4.3.21 – lifo

9

talk town

α π ό τον ε υτ ύ χη βα ρδουλά κη

Κόμματα και πρόσωπα που αναδείχτηκαν μέσα από έναν ακραίο καταγγελτικό ρόλο και, υποδαυλίζοντας κοινωνικές εντάσεις, θεωρούν ότι αυτός είναι ο μόνος δρόμος για την πολιτική επιτυχία. Όπως, αντίστοιχα, περσόνες της άλλης πλευράς, που έκαναν καριέρα ως «αντίβαρα», μπαίνουν στον χορό για προφανή προσωπικά οφέλη, συνεχίζοντας το γαϊτανάκι της τοξικότητας.

10 lifo – 4.3.21

ΤΕΤΡΑΓΩΝΑ

SHORTCUT

Η ατελέσφορη τοξικότητα

Από το «Είμαστε ο ανθός της ελληνικής νεολαίας» στο «Γεννήθηκα 17 Νοέμβρη»

Καμιά κοινωνία δεν πάει μπροστά μέσα από μια αέναη, άνευ ορίων, εμφυλιοπολεμικού τύπου πολιτική σύγκρουση. ο τελευταίο πράγμα που χρειάζεται η χώρα σήμερα είναι η επιστροφή σε μια ανεξέλεγκτη πολιτική τοξικότητα. Καμιά κοινωνία δεν πάει μπροστά μέσα από μια αέναη, άνευ ορίων, εμφυλιοπολεμικού τύπου πολιτική σύγκρουση. Και καμιά χώρα που έχει περάσει όσα η δική μας δεν θα μπορέσει να σηκώσει εύκολα κεφάλι χωρίς ένα μίνιμουμ πολιτικής συναίνεσης. Όχι κατ’ ανάγκην σε κάποια βασικά πεδία ακολουθούμενης πολιτικής αλλά, αν μη τι άλλο, στο πλαίσιο της πολιτικής αντιπαράθεσης. Αν κάτι μας έδειξε η περασμένη δεκαετία, είναι ότι κοινωνία, οικονομία και πολιτική αλληλεπιδρούν μεταξύ τους. Όπως, επίσης, μας δίδαξε ότι αν το τζίνι βγει από το μπουκάλι, δύσκολα ξαναμπαίνει μέσα. Οι υποδαυλιζόμενες εξάρσεις συχνά καταλήγουν σε παροξυσμικές καταστάσεις. Αυτή την ώρα, ως κοινωνία αντιμετωπίζουμε τη μεγαλύτερη κρίση που γνώρισε η ανθρωπότητα εδώ και δεκαετίες. Και αν σε ό,τι αφορά το υγειονομικό σκέλος πλησιάζουμε, χάρη στους εμβολιασμούς, στην αρχή του τέλους, οι συνέπειες στην οικονομία δεν έχουν φανεί ακόμα στο σύνολό τους. Όχι μόνο η Ελλάδα, όλος ο κόσμος, έχει μπει σε μια περιπέτεια, η οποία έχει δρόμο μπροστά της. Σε αυτήν τη συγκυρία, ποιος πραγματικά πιστεύει ότι η κοινωνία θα ξαναβρεί ευκολότερα τον βηματισμό της αν η πολιτική ζωή μπει σε μια ασύμμετρης έντασης πολιτική σύγκρουση, όπου θα κυριαρχούν οι αφορισμοί και οι χυδαιότητες; Σε ποια άλλη σοβαρή ευρωπαϊκή χώρα κυριαρχούν τέτοιου είδους συγκρουσιακές λογικές; Και ποιο θεσμικό κόμμα εξουσίας πιστεύει πραγματικά ότι μπορεί να αντλήσει πολιτικά οφέλη από την επικράτηση μιας παροξυσμικής ρητορικής; Όσο και αν οι επιπτώσεις της πανδημίας έχουν επιφέρει μια επικίνδυνη κοινωνική κόπωση και εκνευρισμό, η πλειονότητα της κοινής γνώμης εξακολουθεί να θέλει τα ίδια πράγματα που ήθελε και πριν: ηρεμία, σταθερότητα, ασφάλεια και μια αισιόδοξη προοπτική για την επόμενη μέρα. Όποιος εκφράσει αυτά τα αιτήματα, θα κυριαρχήσει πολιτικά. Όποιος αναλωθεί σε εκτός μέτρου συγκρουσιακές λογικές, θα κάνει μια τρύπα στο νερό. Θα φανατίσει το κοινό του, αλλά ουδείς θα τον ακούει. Για ορισμένους, αυτή η ανεξέλεγκτη συγκρουσιακή συμπεριφορά είναι καθαρά αταβιστική. Κόμματα και πρόσωπα που αναδείχτηκαν μέσα από έναν ακραίο καταγγελτικό ρόλο και, υποδαυλίζοντας κοινωνικές εντάσεις, θεωρούν ότι αυτός είναι ο μόνος δρόμος για την πολιτική επιτυχία. Όπως, αντίστοιχα, περσόνες της άλλης πλευράς, που έκαναν καριέρα ως «αντίβαρα», μπαίνουν στον χορό για προφανή προσωπικά οφέλη, συνεχίζοντας το γαϊτανάκι της τοξικότητας. Χωρίς αμφιβολία, η ρητορική αυτή βρίσκει ευήκοα ώτα σε όλες τις ηλικίες, ιδίως σε ένα μέρος της γενιάς εκείνης που πολιτικοποιήθηκε μέσα στο πολιτικό καμίνι της τελευταίας δεκαπενταετίας. Σημερινοί 28χρονοι έζησαν ως έφηβοι τα Δεκεμβριανά του 2008, ακούγοντας συνθήματα όπως «το κράτος δολοφονεί» και παρακολουθώντας χάπενινγκ του τύπου «όμορφες πόλεις, όμορφα καίγονται». Στα 18-20 χρόνια τους έζησαν την ένταση (και τις αυταπάτες, και τις ακρότητες, και τις υπερβολές) της αντιμνημονιακής περιόδου. Οι συμπεριφορές της περιόδου εκείνης, παρά τις διαψεύσεις που ακολούθησαν, αποτελούν το κύριο φορτίο της πολιτικής τους μνήμης. Τους καθόρισαν πολιτικά. Και τα βιώματα αυτά επανέρχονται και εκδηλώνονται ξανά, με διαφορετικό τρόπο και με αφορμές συχνά άσχετες μεταξύ τους. Με κοινό υπόστρωμα όχι τόσο την ιδεολογία, καθώς αυτή είναι συνήθως ασαφής και συχνά χαοτική, αλλά κυρίως τη δυσπιστία απέναντι σε αυτό που ο καθένας εκλαμβάνει ως «σύστημα», η οποία ανατροφοδοτείται από την έλλειψη θετικής ατομικής ή συλλογικής προοπτικής. Το κοινό αυτό όμως είναι μειοψηφικό. Γι’ αυτό και η επιστροφή της τοξικότητας, εκτός από επικίνδυνη για τη χώρα, είναι και πολιτικά ατελέσφορη. Το πανηγύρι των φανατικών κατά κανόνα αφορά τους ίδιους τους φανατικούς, όχι την πλειονότητα της κοινωνίας. Η δε εικόνα των σόσιαλ μίντια είναι συχνά παραπλανητική. Ναι μεν κατακτούν ολοένα και σημαντικότερο ρόλο στον πολιτικό διάλογο, αλλά το timeline του καθενός δεν είναι η κοινωνία. Οι φανατικοί που κάνουν αβάντα ο ένας στον άλλον, οι πιο ταλαντούχοι εξ αυτών, που, λόγω της επιδραστικότητάς τους, αισθάνονται σπουδαίοι opinion leaders, οι συντονισμένες ενέργειες που ενισχύουν τον ενθουσιασμό της συμμετοχής σε μια κινηματική δράση, όταν δεν πατάνε πάνω σε ευρέως αποδεκτές παραδοχές, κρύβουν μια κλασική παγίδα: ναρκισσιστική αυτοαναφορικότητα και εγκλωβισμό σε μια ρητορική και μια θεματολογία άσχετες με τις ανησυχίες των πολλών. Το βλέπουμε πλέον ξεκάθαρα. Τις τελευταίες εβδομάδες η κυβέρνηση, με ορισμένα λάθη ή άστοχους χειρισμούς της, έκανε κάποια πολιτικά δώρα στον ΣΥΡΙΖΑ. Τα οποία εκείνος επέστρεψε με εξαιρετική μεγαλοψυχία στην κυβέρνηση, ακριβώς επειδή δεν μπόρεσε να προσαρμόσει την κριτική του στο ύφος που η συγκυρία απαιτεί και οι καθοριστικοί ψηφοφόροι προσδοκούν. Η εικόνα της κυβέρνησης επλήγη ανεπαίσθητα, πολύ λιγότερο απ’ όσο θα μπορούσε να έχει συμβεί, κυρίως επειδή η αντιπολίτευση (επισήμως ή ανεπισήμως) επέλεξε μια υπέρμετρα τοξική ρητορική που προκάλεσε αποστροφή και αντισυσπειρώσεις, καθώς και συγκρούσεις πάνω σε ζητήματα μειοψηφικού ενδιαφέροντος και περιορισμένων ταυτίσεων. Το να αφήνεις την πολιτική στρατηγική σου να διαμορφώνεται από φανατικούς δεν είναι έξυπνη ιδέα. Είναι απλώς επικίνδυνο. Πολλαπλώς.

Αποτελεί αυτό το πανό, που εμφανίστηκε στη διαδήλωση για τον Δ. Κουφοντίνα, μια σύγχρονη μετάλλαξη του «κλασικού» αναρχικού συνθήματος; Αν ναι, πρόκειται για μια μάλλον δυσάρεστη εξέλιξη.

από τον δημήτρη πολιτάκη

Το καζάνι βράζει διεθνώς, τα απόνερα του lockdown διαχέονται στο ήδη φορτισμένο πεδίο του κοινωνικού σώματος, απειλώντας το με βραχυκύκλωμα και ηλεκτροπληξία, η ριζοσπαστική διάθεση πλανάται στον αέρα παράλληλα με τον κορωνοϊό.

ίγα και σπάνια είναι τα πράγματα που μας εντυπωσιάζουν και μας σοκάρουν πραγματικά πλέον στον μάταιο, και όλο και πιο αλλόκοτο, τούτο κόσμο, η αλήθεια όμως είναι ότι μου προκάλεσε κι εμένα ένα σοκ και μια ταραχή αυτό το μεγαλοπρεπές πανό στην κορυφή της πορείας υπέρ της ικανοποίησης του αιτήματος του απεργού πείνας Δ. Κουφοντίνα, προκειμένου να παραμείνει στη ζωή. «Γεννήθηκα 17 Νοέμβρη» έγραφε με κεφαλαία γράμματα. Κατανοώ τις τακτικές πρόκλησης εκ μέρους ριζοσπαστικών φορέων με σκοπό να ταρακουνηθεί η κοινή γνώμη, δεν περίμενα όμως τέτοιου είδους απροκάλυπτη ταύτιση με το όραμα και τα memoirs του Δ. Κουφοντίνα, που φέρουν αυτόν τον αγέρωχο –και δηλωτικό ενός εκ φύσεως επαναστατικού DNA– τίτλο. Αποτελεί αυτή η δήλωση μια σύγχρονη μετάλλαξη του «κλασικού» και vintage πλέον συνθήματος «Είμαστε ο ανθός της ελληνικής νεολαίας», που είχε κάνει την πρώτη θεαματική του εμφάνιση το 1990 σε πανό κατά τη διάρκεια πορείας ενάντια στην απόφαση αθώωσης του Μελίστα; Αν ναι, πρόκειται για μια μάλλον δυσάρεστη εξέλιξη, κατά την ταπεινή μου γνώμη πάντα. Είναι σαν να χάθηκε μια προδιάθεση υγιούς νεανικού σαρκασμού απέναντι στην καταπίεση του ανόσιου τριπτύχου πατρίς - θρησκεία - οικογένεια, το οποίο ζει και βασιλεύει, όπως διαπιστώνουμε καθημερινά, για να αντικατασταθεί από μια στεγνή ταύτιση με εγκληματικές, σκιώδεις και εντελώς αμφιλεγόμενες πολιτικά πρακτικές. Ούτε είμαι αντίθετος στο να γίνονται πορείες εν μέσω πανδημίας – αυτό μας μάρανε, την ώρα που αποδεικνύεται διαρκώς πόσο αναποτελεσματικά, γελοία και άστοχα είναι κάποια από τα μέτρα περιορισμού. Το καζάνι βράζει διεθνώς, τα απόνερα του lockdown διαχέονται στο ήδη φορτισμένο πεδίο του κοινωνικού σώματος, απειλώντας το με βραχυκύκλωμα και ηλεκτροπληξία, η ριζοσπαστική διάθεση πλανάται στον αέρα παράλληλα με τον κορωνοϊό. Δεν αντέχω όμως την αγιοποίηση τέτοιου είδους προσωπικοτήτων, ούτε την «κοινωνική δικαίωση» της δράσης τους. Άλλο η συλλογική δραστηριοποίηση και άλλο ο πλήρης εξαγνισμός μιας φρικαλέας διαδρομής, από νεαρά άτομα που εξακολουθούν να έλκονται από την αντιεξουσιαστική αύρα του λεγόμενου «χώρου». Όχι ότι μπορούν να δικαιολογηθούν οι υπόλοιπες δολοφονίες, θυμήθηκα όμως αυτές τις μέρες τη χαρακτηριστική περίπτωση του (Αφρο)Αμερικανού λοχία Ρόναλντ Στιούαρτ, ο οποίος εργαζόταν στο ΚΨΜ της βάσης του Ελληνικού και εκτελέστηκε από την οργάνωση τον Μάιο του 1991. Με εξαίρεση την τραγική περίπτωση του Θάνου Αξαρλιάν, ο οποίος δεν ήταν «στόχος» και καταχωρίστηκε στις «παράπλευρες απώλειες», σύμφωνα με τη λογική της «17Ν», αυτή ήταν η δολοφονία που είχε ταρακουνήσει πολλούς από εμάς, που μέχρι εκείνη την ώρα δεν υποστηρίζαμε μεν τη δράση της οργάνωσης, σφυρίζαμε αδιάφορα δε, πιστεύοντας κάπου μέσα μας ότι μπορεί να λειτουργεί και ως παραδειγματισμός για εκατοντάδες εκπροσώπους της εξουσίας και του κεφαλαίου με πολλούς σκελετούς στην ντουλάπα τους, ότι δεν είναι και το τέλος του κόσμου να ζουν με τον φόβο αυτοί που έχουν σπείρει τον φόβο και την επισφάλεια στους πολλούς. Μετά από εκείνη τη δολοφονία, όμως, παγιώθηκε η αίσθηση ότι επρόκειτο για φονιάδες που δεν είχαν ούτε τα κότσια ούτε την πρόθεση να αναμετρηθούν με πανίσχυρους στόχους. Και μπορούσαμε να το λέμε, όχι πια από μέσα μας αλλά δημόσια. Κι ας μας έκοβαν την καλημέρα οι πιο επαναστάτες από τους φίλους μας, όπως απειλούν να το κάνουν και τώρα.

GUEST EDITOR

Οι Πρέσπες, ο πανικοβλημένος πρίγκιπας και οι φίλοι μου Μικρές νυχτερινές σκέψεις μπροστά στο φωτισμένο κινητό.

aπό τον κωστη παπαϊωαννου

Ώρες ώρες ονειρευόμαστε ξανά μεγάλους δρόμους, υψίπεδα της Λατινικής Αμερικής, να κυλιστούμε σε αμπελώνες στην Τοσκάνη, μια μικρή Κυκλάδα, Πάσχα στο χωριό. Αραδιάζουμε ποικιλίες κρασιά που θα πιούμε στο μπαλκόνι, λέμε τι θα μαγειρέψει ο καθένας. Θυμόμαστε μια ωραία συναυλία, μια εκδρομή, μια νυχτερινή βουτιά, έναν έρωτα χωρίς όνομα.

κούω τους φίλους στο τηλέφωνο κουρασμένους, ξεφυσάνε στο Skype καθώς τα μισοσκότεινα δωμάτιά μας φωτίζονται αχνά από κινητά και tablets. Τους βλέπω στην οθόνη με το ουίσκι στο χέρι, μικρές ψηφίδες, νυχτερινά πιξελάκια. Μιλάμε τα βράδια. Ή σωπαίνουμε τα βράδια. Ώρες ώρες ονειρευόμαστε ξανά μεγάλους δρόμους, βαλκανική ενδοχώρα, sheltering sky στο Μαρακές, υψίπεδα της Λατινικής Αμερικής, να κυλιστούμε σε αμπελώνες στην Τοσκάνη, μια μικρή Κυκλάδα, Πάσχα στο χωριό. Αραδιάζουμε ποικιλίες κρασιά που θα πιούμε στο μπαλκόνι, λέμε τι θα μαγειρέψει ο καθένας. Έτσι ξαφνικά, όπως θα μπαίνει η άνοιξη. Θυμόμαστε μια ωραία συναυλία, μια εκδρομή, μια νυχτερινή βουτιά, έναν έρωτα χωρίς όνομα. Μετά η κουβέντα σβήνει. Ξεφυσάμε. Ο θυμός είναι εκεί, βράζει κάτω απ’ τις κουβέντες η οργή που δεν βρίσκει βαλβίδα να εκτονωθεί. Ένας ξέσπασε χτες, φώναζε μέσα στη νύχτα στο κινητό του: «Ποια δημοκρατία δεν διαπραγματεύεται με τρομοκράτες, πανικοβλημένε, αστείε, ασήμαντε πρίγκιπα, από πίσω μπαίνουν τρένα, αυτή είναι η παρθένα η δημοκρατία μας, που δεν διαπραγματεύεται». Πού τον θυμήθηκε τον τίτλο-φετίχ στο εφηβικό πορνογραφικό μας πάνθεον. Ταίριαζε γάντι. Και μετά άλλος έβρισε, άλλος γέλασε, αλλά και τα γέλια είχαν κάτι απόκοσμο, καθώς σβήνανε στη νύχτα. «Τα παιδιά πάνε μπροστά, ξοπίσω σαλτιμπάγκοι αλλοπαρμένοι...», θυμήθηκε κάποιος τον Απολινέρ και τον αφιέρωσε στους άρχοντές μας. Δεν ήταν μόνο θυμωμένος καγχασμός. Σήμερα η αγαπημένη Π. φεύγει από την Αθήνα. Τα πράγματά της ήδη ταξιδεύουν με νταλίκα βόρεια, στις άδειες εθνικές οδούς, ενώ εγώ τη συνοδεύω στο αεροδρόμιο. Από τη Δευτέρα ξεκινά να ζει στις Πρέσπες. Καθώς γυρνάω από το αεροδρόμιο, σκέφτομαι: «Μπορεί η επιστροφή ή ο πηγαιμός σε μια δική μας επαρχία, η βύθιση σε μια άλλη καθημερινότητα να δώσει πίσω ένα κομμάτι από τα χαμένα; Μπορεί να φύγει κανείς τώρα, να μηδενίσει το κοντέρ, να του φύγει η γεύση στάχτης από το στόμα;». Η χώρα είναι κομμένη σε πολλές μικρές χώρες. Κομμένη γεωγραφικά: άνθρωποι δεν μπορούν να πάνε στα σπίτια τους να μετρήσουν τις ζημιές από τα χιόνια. Μια φίλη έλεγε τις προάλλες ότι δεν μπορεί, μήνες τώρα, να πάει στον τάφο της μάνας της. Άλλοι πληρώνουν λογαριασμούς για σπίτια που δεν βλέπουν. Η χώρα είναι και μέσα της βαθιά κομμένη σε μικρές χώρες, μια χώρα με τα μέσα μπλόκα της. Σκόρπια χωριουδάκια και ασυνάρτητη επαρχία. Και ο διάλογος κομμένος με μπλόκα. Βαβέλ. Μιλάμε άλλη γλώσσα με τους άλλους και οι άλλοι δεν μας καταλαβαίνουν. Δεν ξέρω αν καταλαβαίνει κανείς τι γράφω, δεν ξέρω και να το εξηγήσω καλύτερα, δεν θα καταλαβαίνει κανείς. Και η άνοιξη εισβάλλει από παντού. Βλέπω τους ανθρώπους που μαζεύονται πάλι στα πάρκα και τις πλατείες. Κάποιοι λένε «η ζωή νικάει, μπαίνει από τις χαραμάδες». Μπορεί όμως να είναι λευκή σημαία παράδοσης, η ώρα του συμβιβασμού, ένα «δεν βαριέσαι, ας αρρωστήσουμε, να τελειώνει η ταλαιπωρία». Δεν ξέρω. Φοράω τη μάσκα, δίνουμε ραντεβού για περπάτημα, παίρνουμε καφέ στο χάρτινο στον πεζόδρομο, κοιτάμε κλεφτά τα κινητά μας, τεντωνόμαστε νωχελικά στη λιακάδα, μινιμάρουμε ανάγκες. Τελειώνει η μέρα, ξεχνάμε να ρωτήσουμε πόσοι πέθαναν σήμερα, πάμε παρακάτω. Επιστροφή στα μικρά πράγματα. Το απόγευμα τα οχυρά πέφτουν, η άνοιξη επελαύνει. Δεν ξέρω ποιος θα νικήσει στο bras de fer της άνοιξης. Προς το παρόν, ζηλεύω τις περιγραφές της Π. από τις Πρέσπες. Τα βουνά με τα χιόνια, τη μυρωδιά του ξύλου που καίγεται, τη λίμνη στο βάθος. Έγραφε ο Μίμης Σουλιώτης: «Είναι ώρες-ώρες θάλασσα κι οι Πρέσπες, μεγάλη, πρασινο-γάλαζη και γκρίζα, δεν την περνάς με καντιλάκ ούτε με βέσπες· εδώ λόγια πολύγλωσσα και τ’ άλογο πειθήνιο σέρνει το κάρο με γκούμια από αλουμίνιο σύρριζα στων βράχων την ξέξασπρη μαρκίζα. Τόπος τερματικός». Τόπος τερματικός, μεθόριος εκεί, τόπος τερματικός κι εδώ. Σε ένα μεταίχμιο όλοι. Πέφτει η νύχτα, κανονίζουμε ποτό στις οθόνες. Μαζεύονται οι φίλοι μου. Άλλοι είναι μόνοι, άλλοι με το ταίρι τους, με ή χωρίς παιδιά, με μεγάλα παιδιά που φύγανε, με μικρά ακόμα, όλοι μας πενήντα κάτι. Πειράγματα και βρισιές, κουτσομπολιά και τρυφερές κουβέντες. Βιβλία που διαβάζουμε, σίριαλ που αρχίζουμε κι αφήνουμε στη μέση, ταινίες ωραίες, ένα όμορφο κορίτσι που είδαμε στον δρόμο ή στα σόσιαλ. Μετά σβήνουν οι κουβέντες, κάποιος λέει «παίδες, σας αφήνω, φιλιά» και οι οθόνες σβήνουν. Ανοίγω την πόρτα στο μπαλκόνι, η πόλη πέφτει για ύπνο. Χαμογελώ με τη συνάφεια, την τρυφεράδα, την καληνύχτα των φίλων μου. Στα άκρα, στη μεθόριο.

4.3.21 – lifo

11

talk town

α πό τη βι β ι αν σ τερ γι ου

Δεν αρκεί να λέμε ότι ζούμε μια «έκτακτη συνθήκη», όταν αυτή κρατάει καιρό. Και σίγουρα δεν αρκεί αυτός ο ψυχολογικός χειρισμός των πολιτών, οι οποίοι κάθε εβδομάδα πληροφορούνται ότι η επόμενη είναι κρίσιμη, σαν να είναι μικρά παιδάκια που, αν τους αποκαλύψει κανείς την αλήθεια, θα τρομάξουν πολύ και δεν θα καθίσουν φρόνiμα.

Η Βίβιαν Στεργίου είναι συγγραφέας και νομικός.

12 lifo – 4.3.21

NO FILTER

FOOTNOTES

13033

Ας λέει η Εκκλησία ό,τι θέλει

«Τι να στείλω;»: Ένας χρόνος μετά. εν νιώθω άνετα που στέλνω μήνυμα στο κράτος για να βγω. Και αναρωτιέμαι αν το σύστημα δουλεύει. Αλλά πού να ξέρω; Η λογοδοσία για τα μέτρα που λαμβάνονται με σκοπό την αντιμετώπιση της πανδημίας είναι υποτυπώδης, ενώ οι ερωτήσεις των δημοσιογράφων κατά κανόνα απαλό χάδι. Στους πολίτες δίνονται στοιχεία και γραφήματα που δείχνουν πόσο χάλια τα πάνε οι άλλοι ή πόσο πολλά κρούσματα έχουμε, αλλά όχι στοιχεία που να αξιολογούν κάπως (όσο αυτό είναι εφικτό, φυσικά, σε μια τόσο περίπλοκη και ευμετάβλητη συνθήκη) την αποτελεσματικότητα των μέτρων που λαμβάνονται. Συμπληρώνουμε έναν χρόνο ακραίας επιτήρησης, ακραίου ελέγχου και περιορισμού εντελώς στοιχειωδών ελευθεριών μας, χωρίς όμως αυτό να θεωρείται επαρκής λόγος ώστε να αυξηθεί η λογοδοσία από πλευράς του κράτους. Αντίθετα, στήνεται παιχνίδι με τα συναισθήματά μας: αν φοβάσαι ότι θα σε κλείνουν μέσα από τις έξι, το εννιά σού φαίνεται πολύ. Απλά και εύκολα μαθήματα χειρισμού. Την ίδια ώρα, η έρευνα για τον Covid-19 καλπάζει. Έτσι, οι κυβερνήσεις έχουν στα χέρια τους περισσότερη και καλύτερη πληροφόρηση για το πώς κολλάει και πού, ώστε να προσαρμόζουν αντίστοιχα τις πολιτικές τους, ενώ η απόφαση που καλούνται να πάρουν δεν είναι μόνο «πώς θα έχουμε λιγότερα κρούσματα» αλλά και πώς οι πολίτες θα μπορέσουν να προσαρμοστούν σε μια κατάσταση που με τον έναν ή τον άλλον τρόπο κρατάει καιρό. Επομένως, με αυτήν τη γνώση θα προσδοκούσα απ’ τις Αρχές κάποιο μακροπρόθεσμο σχέδιο που να περιλαμβάνει και οικονομικές και ψυχολογικές παραμέτρους, καλύτερη προετοιμασία του συστήματος υγείας, περισσότερα τεστ και περισσότερες και συγκεκριμένες αιτιολογήσεις για τους ακραίους περιορισμούς θεμελιωδών ελευθεριών που βιώνουμε. Δεν αρκεί η γενική κι αόριστη επίκληση της πανδημίας, που μετράει ήδη χρόνο, για να δικαιολογηθεί ένα ακραίο μέτρο, όπως το 13033, που δημιουργεί ένα φρικτό προηγούμενο μακροχρόνιας, στενής επιτήρησης των πολιτών από το κράτος. Δεν αρκεί να λέμε ότι ζούμε μια «έκτακτη συνθήκη», όταν αυτή κρατάει καιρό. Και σίγουρα δεν αρκεί αυτός ο ψυχολογικός χειρισμός των πολιτών, οι οποίοι κάθε εβδομάδα πληροφορούνται ότι η επόμενη είναι κρίσιμη, σαν να είναι μικρά παιδάκια που, αν τους αποκαλύψει κανείς την αλήθεια, θα τρομάξουν πολύ και δεν θα καθίσουν φρόνιμα. Τα ίδια παιδάκια θα κληθούν μετά να καταναλώσουν, για να στηρίξουν μέσα στην κρίση τις αγαπημένες τους επιχειρήσεις, ή να υποδεχτούν επισκέπτες για να αναβιώσει ο τουρισμός (όπου απασχολούνται τόσοι νέοι άνθρωποι, που σίγουρα δεν έγιναν μάγειρες, receptionists και καμαριέρες από χόμπι). Ίσως δεν μας ενοχλεί το 13033 γιατί δεν γίνονται πολλοί έλεγχοι. Όμως η ύπαρξη αυτού του ίδιου του μέτρου θα έπρεπε να μας ενοχλεί επί της αρχής, απλώς και μόνον επειδή υπάρχει η σχετική προσδοκία (πολίτης ζητάει άδεια μετακίνησης) που διαρκεί για τόσο παρατεταμένο χρονικό διάστημα. Θα έπρεπε, επίσης, να μας ενοχλεί η ελλιπής πληροφόρηση για το τι συμβαίνει με τα αιτήματα που συλλέγονται ή για το εάν το μέτρο λειτουργεί. Ο κόσμος φαίνεται να ’χει αρχίσει να σκαρφίζεται απλώς τρόπους για να κυκλοφορεί έξω όσο πιο πολύ γίνεται και όχι να σκέφτεται πως η μετακίνηση και οι συναντήσεις είναι πράγματα που πρέπει να συμβαίνουν κατ’ εξαίρεση, λόγω του απειλητικού ιού. Πόση χαμένη ενέργεια στη σκέψη «τι να στείλω;», για να καταστρατηγήσω τον κανόνα που ήδη είναι αφύσικος! Ή πιστεύει κανείς ότι οι άνθρωποι, ειδικά στις πόλεις, μπορούν να κάθονται σε ανήλιαγα διαμερισματάκια με συγγενείς, θορυβώδεις γείτονες ή κάποιον άρρωστο, στον οποίον παρέχουν διαρκώς φροντίδα, χωρίς να χάσουν την, περιβόητη πλέον, «ψυχική τους υγεία», αν δεν βγουν λίγο έξω; Είμαστε πανέτοιμοι να κρίνουμε αυτούς που χαζεύουν στα παγκάκια, χωρίς να ξέρουμε τι έχουν μέσα στο σπίτι, στο κεφάλι ή στον τραπεζικό τους λογαριασμό. Νομίζω ότι η ιδέα είναι να υπάρχουν μέτρα που δεν τηρούνται, γιατί μας αρέσει το κράτος-μπαμπάς (αυστηρός αλλά και μεγαλόθυμος), όχι να αντιμετωπιζόμαστε ως ενήλικες, ικανοί να σταθμίζουν κινδύνους, τυχαιότητα, ρίσκα και οφέλη και να παίρνουν τις σωστές ή τις εσφαλμένες αποφάσεις, αναλαμβάνοντας τη σχετική ευθύνη. Μας αρέσει μια υποκριτική σχέση. Ίσως να ηδονιζόμαστε και λίγο με την ανώφελη (και σίγουρα βλαπτική για μας τους ίδιους) παραβατικότητα της πλάκας. Μάλλον αρέσει σε όλους που κρυβόμαστε πίσω απ’ το δάχτυλό μας. Το κράτος δείχνει το σκληρό πρόσωπο της επιτήρησης, του αποφασιστικού ελέγχου, του πανταχού παρόντος βλέμματος από τα πάνω, κι εμείς το ηλίθιο πρόσωπο της ανυπακοής για φλώρους, το χαζό γελάκι της κουτοπονηριάς και της μαγκιάς του σκανταλιάρη.

Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση πρέπει να μπει άμεσα στα σχολεία.

απ ό τ η δεσπ ο ι να τ ρι β ολ η

Χρόνια τώρα τα νούμερα των εφηβικών εκτρώσεων στη χώρα μας είναι εξαιρετικά υψηλά, χρόνια τώρα συζητάμε αν και πότε πρέπει να μπει η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση στα σχολεία, λες και αν μιλήσουμε στους εφήβους για το σεξ θα τους σπρώξουμε στην ακολασία.

ο 2018 μια νεαρή φοιτήτρια σε ΤΕΙ της Καλαμάτας έμεινε έγκυος. Δεν είπε τίποτα σε κανέναν, παρά μόνο στον πατέρα του παιδιού, που της είπε ότι δεν ήθελε να έχει καμία σχέση μαζί της. Γέννησε στην μπανιέρα και πέταξε το παιδί της στον ακάλυπτο μιας πολυκατοικίας στη Νέα Σμύρνη. Λίγους μήνες μετά, μια 18χρονη έπνιξε το νεογέννητο μωρό της, προϊόν ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης, στο σπίτι της στην Πετρούπολη. «Φρίκη στη Νέα Σμύρνη», «Το δράμα της Πετρούπολης», έγραφαν τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων. Χρόνια τώρα τα νούμερα των εφηβικών εκτρώσεων στη χώρα μας είναι εξαιρετικά υψηλά, χρόνια τώρα συζητάμε αν και πότε πρέπει να μπει η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση στα σχολεία, λες και αν μιλήσουμε στους εφήβους για το σεξ θα τους σπρώξουμε στην ακολασία. Εάν υπάρχει έστω ένα πράγμα που μοιάζει πιο ξεκάθαρο από ποτέ, μετά την υπόθεση Λιγνάδη, αυτό είναι η επιτακτική ανάγκη για σεξουαλική και συναισθηματική αγωγή στα σχολεία. Τα παιδιά πρέπει να μάθουν από μικρά, χωρίς ταμπού, πώς λειτουργεί το σώμα τους, τι είναι η περίοδος, πώς μοιάζει η γυναικεία μήτρα, πώς μένεις έγκυος. Και, φυσικά, το πιο βασικό απ’ όλα, την αυτοδιάθεση και τη συναίνεση, το τι κάνουμε και τι δεν κάνουμε στους άλλους, τι δεχόμαστε να μας κάνουν και τι όχι. Πριν από μία εβδομάδα ο πρωθυπουργός δήλωσε ότι τα παιδιά από τον Σεπτέμβριο θα κάνουν μάθημα σεξουαλικής αγωγής. Χρόνια τώρα αυτή η συζήτηση πάει μπρος και πίσω από κυβέρνηση σε κυβέρνηση, σαν το μπαλάκι του πινγκ-πονγκ, αλλά όλο κάπου κολλάει. Πού άραγε; Η Ιερά Σύνοδος πέρσι τον Μάιο εξέφρασε την «επιφύλαξη, την αγωνία και τον προβληματισμό της για την καταλληλότητα και τις επιπτώσεις των εν λόγω πρωτοβουλιών ως προς την επωφελή και ισορροπημένη αγωγή των παιδιών μας». Ε και; Θα έπρεπε να μας ενδιαφέρει τι θέλει η Εκκλησία; Η Εκκλησία δεν ήθελε το διαζύγιο, τις αμβλώσεις, τον πολιτικό γάμο, το σύμφωνο συμβίωσης και, τέλος, την αποτέφρωση. Δόθηκαν μάχες για όλα αυτά που σε άλλες χώρες είναι αυτονόητα εδώ και χρόνια. Ας δοθεί μία ακόμα μάχη, λοιπόν, και για τη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση στα σχολεία. Όχι πως η Εκκλησία χρειάζεται να ανησυχεί. Παραμένει πανταχού παρούσα, παντοδύναμο κομμάτι του κράτους με λόγο για τα πάντα, ακόμα και για τα μαθήματα που θα διδάσκονται τα παιδιά στο σχολείο, λες και δεν φτάνει που οι μαθητές διδάσκονται θρησκευτικά από τη Γ’ Δημοτικού μέχρι και τη Γ’ λυκείου. Στο σχολείο μου, εκεί όπου συχνά-πυκνά κάθε εφηβικό ξέσπασμα συναντούσε μια συμπαγή κρούστα αρτηριοσκληρωτικής υποκρισίας, ο καθηγητής Θρησκευτικών μάς έλεγε ότι δεν χρειαζόμαστε το προφυλακτικό, γιατί ο Θεός μάς προστατεύει από το AIDS. Ήμασταν ήδη δεκαπέντε χρονών. O ίδιος καθηγητής ρωτούσε επίμονα τη μητέρα μου αν είμαι παιδί χωρισμένων γονιών, γιατί «η κόρη σας είναι πολύ προβληματισμένη». («Μπορείς να μου πεις τι στο διάολο λες στο μάθημά του;» με ρώτησε η μητέρα μου την τρίτη συνεχόμενη φορά που τη ρώτησε αν έχει πάρει διαζύγιο.) Όσοι αναρωτιούνται ακόμα για το αν χρειάζεται πραγματικά η σεξουαλική αγωγή στα σχολεία, μπορούν απλώς να περιηγηθούν για μισή ώρα στο Ρornhub, τη δημοφιλέστερη σελίδα πορνογραφίας στον κόσμο με 3,5 δισ. επισκέψεις τον μήνα, δηλαδή εκεί όπου θα καταλήξει με μαθηματική ακρίβεια κάθε έφηβος και έφηβη με κινητό και πρόσβαση στο Ίντερνετ. Δεν είναι μόνο ότι τα παιδιά έχουν πρόσβαση στην πορνογραφία σε εξαιρετικά νεαρή ηλικία ή ότι πλέον υπάρχει τόσο πορνό παντού. Είναι επίσης ότι το πορνό του σήμερα δεν έχει καμία απολύτως σχέση με αυτό που ήταν πριν από είκοσι, δέκα ή και πέντε χρόνια. Είναι πιο βίαιο, πιο άμεσο, πιο hardcore από ποτέ. Όπως έγραψε πρόσφατα και το ρεπορτάζ των «New York Τimes» με τίτλο «Τα παιδιά του Pornhub», το site έχει εκατοντάδες χιλιάδες βίντεο με θέμα την ασφυξία, τον βιασμό και τις επιθέσεις σε ανηλίκους. Το περιεχόμενο είναι user generated – oποιοσδήποτε μπορεί να ανεβάσει βίντεο ανά πάσα στιγμή, το δε απόλυτο τοτέμ είναι οι ανήλικοι, κορίτσια και αγόρια που μοιάζουν ή είναι κάτω των 18. Τα παιδιά και οι έφηβοι δεν μπορούν να αντιληφθούν πάντα ποια είναι η διαφορά μεταξύ του σεξ στην οθόνη και του σεξ στη ζωή, τα όρια μεταξύ φαντασίωσης και πραγματικότητας, πότε μια σχέση είναι υγιής ή κακοποιητική. Οφείλουμε εμείς, ως κοινωνία, να τα βοηθήσουμε και να σταματήσουμε να κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας. Η σεξουαλική αγωγή πρέπει να μπει στα σχολεία τώρα. Είναι ήδη αργά.

Podcasts

Ο ΕΠΟΜΕΝΟΣ ΚΟΣΜΟΣ

PUL P F ICT I ON To podcast του Θοδωρή Κουτσογιαννόπουλου

Ν Ε ΕΣ Κ ΥΚΛΟ Φ ΟΡ ΙΕΣ /Σ ΥΖΗ ΤΗ Σ ΕΙΣ /ΑΦ Ι Ε Ρ ΩΜ ΑΤΑ

4.3.21 – lifo

13

ο

ΑΘΗΝΑ

ΝΈΟΙ ΈΝΟΙΚΟΙ, ΠΟΛΎΧΡΩΜΟΙ ΜΕΤΑΝΆΣΤΕΣ ΜΕ ΔΙΑΠΕΡΑΣΤΙΚΉ ΦΩΝΉ, ΔΡΑΠΈΤΕΣ, ΚΑΤΕΡΓΆΡΗΔΕΣ ΜΕ ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΈΣ ΙΚΑΝΌΤΗΤΕΣ ΕΠΙΒΊΩΣΗΣ, ΟΙ ΠΑΠΑΓΆΛΟΙ ΤΗΣ ΑΘΉΝΑΣ ΚΑΤΆΦΕΡΑΝ ΜΈΣΑ ΣΕ 30 ΧΡΌΝΙΑ ΝΑ ΓΊΝΟΥΝ ΚΑΙ ΕΠΊΣΗΜΑ ΕΛΛΗΝΙΚΌ ΕΊΔΟΣ ΚΑΙ ΝΑ ΚΥΡΙΑΡΧΉΣΟΥΝ ΣΤΑ ΠΆΡΚΑ ΚΑΙ ΣΤΑ ΆΛΣΗ ΤΗΣ ΠΌΛΗΣ, ΔΊΝΟΝΤΆΣ ΤΟΥΣ ΈΝΑ ΧΡΏΜΑ ΕΞΩΤΙΚΌ. ΑΠΟ ΤΟΝ M. HULOT ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΛΕΥΤΕΡΗΣ ΣΤΑΥΡΑΚΑΣ 14 lifo – 4.3.21

psittacula krameri (πράσινος παπαγάλος) O πρώτος εξωτικός κάτοικος της Αθήνας τρώει μία από τις αγαπημένες του λιχουδιές: ελιές.

4.3.21 – lifo

15

ΑΘΗΝΑ

θνικός Kήπος, Μάρτιος 2021. Ο ηλικιωμένος κύριος που κάθεται στους κίονες, δίπλα στη λίμνη επί της Βασιλίσσης Σοφίας, τραγουδάει «να ζήσω ελεύθερο πουλί κι όχι κορόιδο στο κλουβί», παίζοντας το μπουζουκάκι του. Δίπλα του, η σύζυγός του σκορπίζει τα κουλούρια που μεταφέρει σε μια πάνινη σακούλα. Γύρω της μαζεύεται σμήνος από περιστέρια και σπουργίτια που ορμούν στο σουσάμι, ενώ, ξαφνικά, προσγειώνεται ανάμεσά τους μια παρέα παπαγάλων. Με γρήγορες κινήσεις και τσαμπουκά αρπάζουν από ένα κομμάτι κουλούρι και απομακρύνονται για να το φάνε με την ησυχία τους. Αυτή η εικόνα, με τα εξωτικά πουλιά δίπλα στα περιστέρια, είναι σίγουρα πρωτόγνωρη για τους ανθρώπους που θυμούνται το κέντρο της Αθήνας τις προηγούμενες δεκαετίες. Ο παπαγάλος είναι ένα πουλί που ήρθε ως μετανάστης πριν από τριάντα χρόνια και κατάφερε όχι απλώς να επιβιώσει αλλά να σχηματίσει μεγάλες αποικίες και να γεμίσει τα πάρκα και τα άλση της Αθήνας. Σήμερα, είναι τόσο διαδεδομένο και τόσο κοινό είδος, που μπορούμε να μιλάμε για τον «παπαγάλο τον Αθηναίο». Για την παρέα των εφήβων που χαζεύουν στα κινητά τους λίγο παραπέρα, τα πολύχρωμα πουλιά που τρώνε τα «κλεμμένα» κουλούρια απέναντί τους είναι μια εικόνα που δεν προκαλεί καμία εντύπωση, είναι εντελώς συνηθισμένη. Ο παπαγάλος είναι ένα καθαρά αστικό είδος, πουλί της πόλης, που άρχισε να παρατηρείται στην Αθήνα στο τέλος της δεκαετίας του ’80 στα νότια προάστια, και από τις αρχές του ’90 έχουν καταγραφεί οι πρώτοι ελεύθεροι πληθυσμοί του. Ο τρόπος που απελευθερώθηκαν τα πρώτα πουλιά ήταν για χρόνια αστικός μύθος, αλλά στη συνέχεια αποδείχτηκε ότι ήταν πραγματικό γεγονός: ένα φορτίο παπαγάλων από την Ινδία, που θα τροφοδοτούσε τα pet shops της πρωτεύουσας, έφτασε στο αεροδρόμιο του Ελληνικού, από ατύχημα άνοιξε το κοντέινερ και οι παπαγάλοι διαχύθηκαν στην περιοχή, οπότε οι πρώτες αποικίες δημιουργήθηκαν στα νότια προάστια, Άλιμο, Γλυφάδα. «Το σίγουρο είναι ότι οι παπαγάλοι που εμφανίζονται στην Αθήνα είναι πουλιά που δεν ήρθαν μόνα τους, δεν υπήρχε καμία περίπτωση να μεταναστεύσουν και να έρθουν στην Ελλάδα» λέει ο Λευτέρης Σταύρακας, μέλος της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας, που παρατηρεί τους αθηναϊκούς παπαγάλους εδώ και πολλά χρόνια. «Ο πράσινος παπαγάλος που υπήρχε στο κοντέινερ κατάγεται από την Ασία, κυρίως τη χερσόνησο της Ινδίας. Υπάρ-

16 lifo – 4.3.21

χει και στην Αφρική, αλλά τα συγκεκριμένα πουλιά που βλέπουμε στην Αθήνα και αλλού στην Ελλάδα είναι το υποείδος της Ινδίας. Οι πράσινοι παπαγάλοι είναι το πρώτο είδος που εμφανίστηκε στην Αθήνα, στην ευρύτερη περιοχή του αεροδρομίου». Από τότε έχουν δημιουργηθεί κι άλλοι πληθυσμοί παπαγάλων, σε διάφορες περιοχές της Αθήνας, από πουλιά που είτε άνοιγαν το κλουβί και το έσκαγαν είτε τα άφηναν να φύγουν οι ιδιοκτήτες τους. Κάποια στιγμή ο παπαγάλος έγινε πουλί της μόδας και οι εισαγωγές έγιναν μαζικές λόγω μεγάλης ζήτησης. Για διάφορους λόγους, μεγάλος αριθμός από αυτά τα πουλιά κατέληξε στα άλση. «Οι παπαγάλοι είναι πολύ κοινωνικά πουλιά, δεν κυκλοφορούν μόνα τους, είναι πάντα σε μεγάλες ομάδες ή ζευγάρια και φωνάζουν συνέχεια επειδή επικοινωνούν μεταξύ τους» εξηγεί ο κ. Σταύρακας. «Οπότε, ένα πουλί που το έχεις σε κλουβί και μένει για οκτώ ώρες τουλάχιστον μόνο του φρικάρει και φωνάζει όλη μέρα. Πολλοί δεν αντέχουν τις οξείες κραυγές τους και αφήνουν τα πουλιά να φύγουν. Έτσι, αυτά ενώνονται με τα ελεύθερα σμήνη και φτιάχνονται ομάδες σε διαφορετικά μέρη από αυτά στα οποία ξεκίνησαν. Γι’ αυτό και δεν έχει μόνο η Αθήνα πράσινους παπαγάλους, έχει και η Θεσσαλονίκη, η Ρόδος, η Κόρινθος, το Ναύπλιο, η Κρήτη, η Αλεξανδρούπολη. Οι μεγαλύτεροι πληθυσμοί, όμως, είναι στην Αθήνα –πάνω από 1.000 άτομα– και στη Θεσσαλονίκη. Εκεί είναι ιδανικές οι συνθήκες, επειδή όλοι οι παπαγάλοι προτιμούν να είναι κοντά στον άνθρωπο. Δεν θα δεις παπαγάλο σε περιβάλλον όπου δεν υπάρχει ανθρώπινη παρουσία. Εκτός από τους πράσινους, εμφανίζεται και ένα άλλο είδος παπαγάλων, οι γκριζοπρόσωποι ή παπαγάλοι μοναχοί, που προέρχονται από τη Νότια Αμερική, όχι όμως από τις ζούγκλες. Ούτε οι πράσινοι ούτε οι γκριζοπρόσωποι είναι τροπικά είδη, κυκλοφορούσαν στα εύκρατα κυρίως μέρη, στα δάση, οπότε το περιβάλλον της Αθήνας είναι ιδανικό γι’ αυτούς. Δεν υπήρξε θέμα προσαρμογής. Οι ινδικοί παπαγάλοι φτάνουν μέχρι τους πρόποδες των Ιμαλαΐων, οπότε με το κρύο στην Ελλάδα δεν έχουν κανένα πρόβλημα. Και το αστικό περιβάλλον της Αθήνας με τους καρπούς των καλλωπιστικών δέντρων και θάμνων προσφέρει άφθονη τροφή ολόκληρο τον χρόνο. Οι πράσινοι τρώνε μόνο φυτική ύλη, καρπούς, σπόρους, τον καρπό του φοίνικα, της μελίας, τρελαίνονται για κυπαρισσόμηλα και ελιές. Οι γκριζοπρόσωποι, που τρώνε μαζί με τα περιστέρια, τρώνε τα πάντα, σπόρια, χορτάρια, μέχρι και ζαμπονοτυρόπιτα, ό,τι βρουν κάτω. Οι γκριζοπρόσωποι δεν έχουν φύγει ακόμα εκτός Αθηνών, είναι αποκλειστικά κάτοικοι Αθήνας. Και γι’ αυτούς υπάρχει ένας μύθος, για το πώς εμφανίστηκαν. Οι πρώτες οργανωμένες παρατηρήσεις έγιναν στο Άλσος της Πρώην Σχολής Χωροφυλακής, όπου υπάρχει ένας υποτυπώδης ζωολογικός κήπος του δήμου. Τα πρώτα χρόνια του ’90 μέχρι και το 2000 υπήρχαν πολλοί γκριζοπρόσωποι παπαγάλοι μέσα στα κλουβιά. Κάποια στιγμή άρχισαν να εμφανίζονται και έξω από τα κλουβιά – τώρα δεν υπάρχει κανείς μέσα. Ο μύθος λέει ότι οι φύλακες τους ελευθέρωσαν επειδή τους λυπήθηκαν. Σίγουρα στο Άλσος Χωροφυλακής υπάρχει μια μεγάλη αποικία, αλλά πλέον τους βλέπεις και στον Εθνικό Κήπο, όπου γίνεται ο κακός χαμός. Όλο το κέντρο της Αθήνας έχει πολλούς παπαγάλους. Οι πράσινοι ήταν οι πρώτοι που έκαναν αποικία στον Εθνικό Κήπο και οι γκριζοπρόσωποι ακολούθησαν, αλλά αυτοί που βλέπει ο κόσμος συχνά τελευταία και

Ο παπαγάλος είναι ένα πουλί που ήρθε ως μετανάστης πριν από τριάντα χρόνια και κατάφερε όχι απλώς να επιβιώσει αλλά να σχηματίσει μεγάλες αποικίες και να γεμίσει τα πάρκα και τα άλση της Αθήνας. Σήμερα, είναι τόσο διαδεδομένο και τόσο κοινό είδος, που μπορούμε να μιλάμε για τον «παπαγάλο τον Αθηναίο».

έχουν γίνει talk of the town –γιατί είναι κάτω και τους ταΐζει μαζί με τα περιστέρια– είναι οι γκριζοπρόσωποι. Οι πράσινοι δεν κατεβαίνουν στο έδαφος ποτέ για να φάνε. Αρκούνται στους καρπούς που έχουν τα δέντρα. Πολύ χαρακτηριστική είναι η αποικία γκριζοπρόσωπων παπαγάλων που είχε δημιουργηθεί στη Φιλοθέη πριν από μερικά χρόνια, η οποία υπάρχει ακόμα. Μάλιστα, οι ντόπιοι τούς αγαπούσαν τόσο πολύ, που όταν έβλεπαν κάποιον να πηγαίνει με περίεργο σκοπό, τον κυνηγούσαν. Τα πρώτα χρόνια είχαν βάλει και ανακοινώσεις στους δρόμους “έχετε τον νου σας, έρχονται κάποιοι να μας πάρουν τους παπαγάλους!”. Γενικώς, υπήρχε ένα κίνημα υπέρ των παπαγάλων και φαίνεται ότι ο κόσμος τούς αγάπησε από την αρχή. Το οξύμωρο είναι ότι ακόμα και άνθρωποι που κρατούν φυλακισμένα άγρια πουλιά που απαγορεύεται να αιχμαλωτίζεις –καρδερίνες, φλώρους– αντιτίθενται στη σύλληψη των παπαγάλων της Αθήνας! Ο αριθμός των γκριζοπρόσωπων παπαγάλων έχει αυξηθεί πλέον πάρα πολύ, τους βλέπεις και στα νότια προάστια, σε Πειραιά, Νέα Σμύρνη, και έχουν φτάσει και αυτοί τα 1.000 άτομα μέσα στην Αθήνα. Ίσως κάποια στιγμή ξεπεράσουν σε πληθυσμό τους πράσινους. Οι γκριζοπρόσωποι είναι η μοναδική εξαίρεση στον κανόνα που λέει ότι οι παπαγάλοι φωλιάζουν σε κουφάλες δέντρων ή κοιλότητες, όπου βρουν, γιατί φτιάχνουν πολυκατοικίες, διαμερίσματα των δέκα ζευγαριών. Γι’ αυτό ο Εθνικός Κήπος και το Άλσος Χωροφυλακής ήταν ιδανικό περιβάλλον, επειδή έχει δέντρα πολύ ψηλά, όπου φτιάχνουν ένα τσαμπί τεράστιο και μέσα εκεί είναι το συγκρότημα κατοικιών τους. Οι γκριζοπράσινοι

παίρνουν κλαδάκια και “πλέκουν” φωλιές μέσα στην πυκνή βλάστηση. Όλοι οι άλλοι παπαγάλοι αναζητούν κουφάλες δέντρων για να φωλιάσουν ή τρύπες πολυκατοικιών. Στη Φιλοθέη, κατά μήκος του ρέματος, έχει μεγάλους ευκάλυπτους και πλατάνια, και φωλιάζουν στις κουφάλες τους, όμως έχουν εκμεταλλευτεί και τις πολυκατοικίες, κάποια τρύπα ή κοιλότητα σε μέρη όπου δεν έχει πολλή φασαρία. Υπάρχουν πολλές τέτοιες θέσεις φωλιάσματος στην Αθήνα. Σε γενικές γραμμές, ζώντας στην πόλη, έχεις ένα μεγάλο πλεονέκτημα. Δεν έχεις πολλούς φυσικούς εχθρούς. Γι’ αυτό και πολλά ζώα και πουλιά φτιάχνουν ολόκληρες αποικίες μέσα στην πόλη, τα κοτσύφια π.χ. Οι γάτες είναι εχθροί τους, αλλά σε σχέση με τη ζημιά που κάνουν στα πουλιά σε άλλες πόλεις του κόσμου, στην Αθήνα είναι ελάχιστη. Τους παπαγάλους κυνηγούν κάποια είδη αρπακτικών που κινούνται εντός πόλης, όπως το ξεφτέρι – ειδικά τον χειμώνα, που έρχεται από τη βόρεια Ευρώπη, θα μπορούσε να αρπάξει έναν γκριζοπρόσωπο παπαγάλο. Τους πράσινους τους σώζει το μέγεθός τους, είναι πιο μεγάλοι και πιο τσαμπουκάδες. Οι πετρίτες, που πιάνουν τα περιστέρια, θα μπορούσαν να πιάσουν και έναν παπαγάλο, αλλά τα περιστέρια είναι πιο εύκολη λεία για τα αρπακτικά, γιατί είναι πιο οκνηρά. Πρακτικά, οι παπαγάλοι ζουν με “άσυλο” εδώ. Απειλή είναι ο άνθρωπος, που θα μπορούσε να παγιδέψει ένα πουλί που έχει αναπαραχθεί στη φύση. Είναι πολλοί αυτοί που θέλουν έναν παπαγάλο στο σπίτι». Ο παπαγάλος είναι ένα πουλί που εγκαταστάθηκε στο φυσικό περιβάλλον της Αθήνας πρόσφατα και δεν υπάρχουν μελέτες για τα

αποτελέσματα της παντελώς απρογραμμάτιστης αυτής παρέμβασης. «Το ερώτημα εάν κάνουν ή δεν κάνουν κακό στην ελληνική φύση δεν έχει ρητή απάντηση» λέει ο κ. Σταύρακας. «Και δεν είναι ελληνικό φαινόμενο. Παπαγάλοι υπάρχουν σε όλη την Ευρώπη. Στο Λονδίνο, στις Βρυξέλες, στο Άμστερνταμ, υπάρχουν χιλιάδες παπαγάλοι που ελευθερώθηκαν περίπου όπως και αυτοί της Αθήνας. Στη Βαρκελώνη κάποια στιγμή έγιναν τόσο πολλοί, που η πόλη κήρυξε πόλεμο εναντίον τους, γιατί πήγαιναν κι έτρωγαν σε καλλιέργειες. Όταν πέσουν κοπάδια ολόκληρα σε ένα χωράφι, το ρημάζουν. Στη Νότια Αμερική το πρόβλημα είναι σοβαρό, όπως και στην Ινδία, εδώ όμως, παρότι δεν έχουμε πολλές μελέτες, δεν έχουμε δει ζημιές. Δεν καταστρέφουν καλλιέργειες, γιατί δεν κάνουν ρούπι εκτός Αθήνας. Ακόμα και στη Λούτσα, που έχει γκριζοπράσινους παπαγάλους, κυκλοφορούν μέσα στην πόλη, δεν βγαίνουν στα χωράφια. Βρίσκουν ένα κενό και το καλύπτουν. Θεωρητικά, οι πράσινοι παπαγάλοι θα μπορούσαν να ανταγωνιστούν πουλιά όπως ο τσαλαπετεινός ή η κουκουβάγια, ο γκιόνης, που κι αυτά θέλουν τρύπες, κοιλότητες για να φωλιάσουν. Παρ’ όλα αυτά, ο πληθυσμός των τσαλαπετεινών στην Αθήνα αυξάνεται τα τελευταία χρόνια. Στην Ισπανία οι πράσινοι παπαγάλοι θεωρήθηκαν “παράσιτα” που απείλησαν να εξοντώσουν τοπικά κάποια είδη νυχτερίδων, γιατί τους έπαιρναν τις κοιλότητες, ή επιτίθεντο σε ψαρόνια και τσοπανάκους, αλλά στην Αθήνα κανένα από αυτά δεν φωλιάζει μέσα στην πόλη. Βέβαια, όσα λέμε ισχύουν με την υπάρχουσα πληθυσμιακή κατάσταση, αν γιγαντωθεί, θα δημιουργήσει προβλήματα στα άλλα είδη».

τα αλλα δυο ειδη αθηναϊκου παπαγαλου Αριστερά: Ο Myiopsitta monachus (Γκριζοπρόσωπος Παπαγάλος), που αναπτύσεται ραγδαία σε μεγάλα σμήνη Δεξιά: Ο Psittacula eupatrya (Αλεξανδρινός Παπαγάλος) στο Πάρκο Τρίτση.

Ο παπαγάλος μπορεί να γίνει επικίνδυνος μόνο όταν ανταγωνίζεται για τη φωλιά με κάποιο άλλο πουλί. Πάνω στη διαμάχη, μπορεί να σκοτώσει ένα σπουργίτι, αλλά δεν θα σκότωνε ένα σπουργίτι επί τούτου. «Όλα τα είδη ανταγωνίζονται το ένα το άλλο» προσθέτει ο κ. Σταύρακας. «Υπάρχει μια ανησυχία των ειδικών για τυχόν εξοβελισμό άλλων ειδών από την επέκταση των παπαγάλων στις περιοχές εξάπλωσής τους, όμως, επειδή ο παπαγάλος δεν βγαίνει από τα όρια της πόλης, ας πούμε ότι έχει βρει μια κενή θέση που προϋπήρχε και την έχει καλύψει. Τα τελευταία χρόνια έχουν βρεθεί πληθυσμοί και από άλλα είδη παπαγάλων στην Αθήνα: ο Αλεξανδρινός Παπαγάλος, ο Φαιοκέφαλος της Σενεγάλης, ο Μελοψιττακός κ.ά., τα οποία δεν έχουν καταφέρει να στεριώσουν. Είναι όλα πουλιά που το σκάνε από τους ιδιοκτήτες τους ή αφήνονται ελεύθερα. Ο Αλεξανδρινός, που υπάρχει μόνο στο Πάρκο Τρίτση, και ο πληθυσμός του υπολογίζεται γύρω στα 40 άτομα, θυμίζει πολύ τον πράσινο, αλλά έχει πολύ πιο κόκκινο ράμφος και δύο κόκκινες βούλες που φαίνονται όταν πετάει και όταν κάθεται». Η συμπάθεια των Αθηναίων για τους παπαγάλους είναι ξεκάθαρη και έντονη, την καταλαβαίνεις από τις φωτογραφίες που ανεβάζουν στο Facebook και στο Instagram, με σχόλια θαυμασμού για το πράσινο εξωτικό πουλί που ήρθε για να φάει τον καρπό ενός δέντρου στον δρόμο ή ενός θάμνου στο μπαλκόνι. Ο κενός χρόνος που έπρεπε να καλύψουμε μέσα στην καραντίνα, παρατηρώντας τα πάντα γύρω μας, έκανε τους παπαγάλους πιο ορατούς από ποτέ. Και τα δύο είδη θεωρούνται πλέον επίσημα είδη της Ελλάδας και συμπεριλαμβάνονται στη λίστα των ελληνικών απελευθερωμένων ειδών. Και ήρθαν για να μείνουν. «Η δυναμική της μείξης που έχει δημιουργηθεί θα μπορούσε να λειτουργήσει θετικά για το σύνολο των πουλιών της Αθήνας και να δημιουργήσει ένα νέο, πιο ανθεκτικό οικοσύστημα, που θα συνδυάζει στοιχεία απ’ όλες τις συνιστώσες του» καταλήγει ο κ. Σταύρακας. «Κάτι που πριν από 10 ή 20 χρόνια μάς φαινόταν αφύσικο, δηλαδή το να ταΐζουμε παπαγάλους μαζί με τα περιστέρια, πλέον έχει γίνει μέρος της καθημερινότητας. Οι παπαγάλοι προσαρμόστηκαν εξαιρετικά στο νέο τους περιβάλλον και οι όποιοι ανταγωνισμοί εμφανίζονται ανάμεσα στα είδη προκαλούνται όταν οι πόροι (τροφή και στέγαση) είναι περιορισμένοι ή άνισα κατανεμημένοι, ακριβώς όπως γίνεται παντού στον κόσμο, όπου η ανισότητα στη κατανομή του πλούτου έχει γιγαντωθεί. Αντί, λοιπόν, να προσπαθούμε να εξαφανίσουμε ένα είδος για να επιβιώσει κάποιο άλλο, όπως γίνεται σε άλλες χώρες, θα έπρεπε να εργαζόμαστε σε ατομικό αλλά και συλλογικό επίπεδο ώστε να δημιουργηθούν κατάλληλες συνθήκες διαβίωσης για όλους τους οργανισμούς που συνθέτουν το μεγαλειώδες οικοδόμημα που ονομάζουμε αστικό περιβάλλον. Οι νέοι ένοικοι της Αθήνας θα ήταν μια χρυσή ευκαιρία να αναδείξουμε τους πράσινους χώρους μέσα στην πόλη και να τους βελτιώσουμε, για να μην υπάρχει κανένας ανταγωνισμός. Για να ζουν όλα τα πουλιά αρμονικά πρέπει να αυξήσουμε το διαθέσιμο πράσινο, ειδικά τα μεγάλα πάρκα».

Τα είδη παπαγάλων της Αθήνας PSITTACULA KRAMERI

(Πράσινος Παπαγάλος)

Πράσινου χρώματος, κόκκινο ράμφος και μακριά, κωνική ουρά. Έχει μήκος 40 εκατοστά, μαζί με τα φτερά της ουράς. Το φυσικό του περιβάλλον είναι η Ασία, κυρίως Ινδία και γύρω χώρες, αλλά και η Αφρική, νότια της Σαχάρας. Έχει μια χαρακτηριστική ένρινη φωνή, όταν πετάει φωνάζει και φωλιάζει σε κοιλότητες. Ζει σε ζευγάρια, και ζει από 20 έως 40 χρόνια, όπως και τα υπόλοιπα είδη παπαγάλων που υπάρχουν ελεύθερα στην Αθήνα. Είναι ο πρώτος που έκανε αποικίες στην Ελλάδα και ο πληθυσμός του στην Αθήνα υπολογίζεται σε πάνω από χίλια πουλιά.

MYIOPSITTA MONACHUS

(Γκριζοπρόσωπος Παπαγάλος)

Πράσινος, με γκρίζο στήθος, «πρόσωπο» και μέτωπο. Στις άκρες τους οι φτερούγες του είναι έντονα μπλε. Έχει συνολικό μήκος περίπου 30 εκατοστά. Προέρχεται από τη Νότια Αμερική (Βραζιλία, Αργεντινή, Παραγουάη). Στην Αθήνα ζουν περίπου χίλια πουλιά. Έχει μεγαλύτερο ρυθμό ανάπτυξης από τον πράσινο παπαγάλο.

PSITTACULA EUPATRYA

(Αλεξανδρινός Παπαγάλος)

Πράσινος, με κόκκινο ράμφος και με μια κόκκινη στάμπα σε κάθε φτερούγα. Τον συναντάμε μόνο στο Πάρκο Τρίτση –είναι περίπου 40 άτομα–, ενώ η «πατρίδα» του είναι η Ασία, στις χερσονήσους της Ινδίας και της Ινδοκίνας.

4.3.21 – lifo

17

ΠΑΝΔΗΜΙΑ

Είναι γνωστό ότι δύο από τα πιο χαρακτηριστικά συμπτώματα της Covid-19 είναι η απώλεια της γεύσης και της όσφρησης για μερικές ημέρες. Αδυνατούσα να φανταστώ πώς μπορεί να είναι να χάνεις αυτές τις δύο αισθήσεις που κάνουν το φαγητό θελκτικό και του δίνουν νόημα, αλλά δεν σχετίζονται μόνο με αυτό. Σκεφτείτε πόσες μυρωδιές αντιστοιχούν στην καθημερινότητά μας. Η όσφρηση μας βοηθά να ξυπνήσουμε, να καταλάβουμε τον καθαρό αέρα, να αντιληφθούμε την εναλλαγή των εποχών, να αισθανθούμε οικειότητα, να επιβιώσουμε, αντιλαμβανόμενοι π.χ. τον κίνδυνο μιας φωτιάς. Συνήθως οι ασθενείς αναρρώνουν πλήρως και οι αισθήσεις τους επιστρέφουν ως είχαν. Υπάρχουν όμως και κάποιοι που μετά από μερικούς μήνες μυρίζουν τα πράγματα διαφορετικά, αποκρουστικά. Σύμφωνα με τη Διεθνή Ένωση Χημειοαισθητηριακής Έρευνας (Global Consortium for Chemosensory Research), σε δείγμα τεσσάρων χιλιάδων πρώην νοσούντων το 7% εμφάνισε κάποιου είδους απώλεια ή αλλοίωση της αίσθησης της οσμής. Η παροσμία είναι μια συνήθης παρενέργεια σε ιογενείς λοιμώξεις, μια διαταραχή της όσφρησης που μπορεί να κάνει το λεμόνι να μυρίζει σαν πολυκαιρισμένο μπρόκολο και τη σοκολάτα σαν βενζίνη. Οι γιατροί και ερευνητές δεν εξεπλάγησαν ακριβώς όταν διάβασαν τις πρώτες αναφορές που τη συνέδεαν με τον κορωνοϊό. Μόνο που για τους ασθενείς είναι κάτι πρωτόγνωρο και άγνωστο, μια υπενθύμιση πως νόσησαν από κάτι για το οποίο δεν ήμασταν προετοιμασμένοι. Αναζητώντας ανθρώπους που αυτήν τη στιγμή η αίσθηση της όσφρησης τους είναι πραγματικά δυσάρεστη, μίλησα με μια γυναίκα που δεν συμμετέχει στο θέμα για δικούς της λόγους. Έχει παρατηρήσει πως για πολλούς η Covid-19 είναι ταμπού, ότι υπάρχουν στον κύκλο της άτομα που τoν πέρασαν, αλλά δεν τολμούν να το πουν. Σε μια περίοδο αβεβαιότητας και εγκλεισμού, οι τρεις άνθρωποι που μιλούν στη συνέχεια για την παροσμία που βιώνουν το έκαναν για τον ίδιο λόγο: για να νιώσουν ότι δεν είναι μόνοι όσοι παλεύουν με τα ίδια δυσάρεστα συναισθήματα που ξεκινούν από την όσφρησή τους, έστω κι αν αυτοί είναι «οι λίγοι» για τις στατιστικές και τα νούμερα της πανδημίας.

18 lifo – 4.3.21

Παροσμία: Πώς είναι η καθημερινότητα ενώ όλα γύρω μυρίζουν απωθητικά;

α

ΤΡΕΙΣ ΆΝΘΡΩΠΟΙ ΠΟΥ ΝΌΣΗΣΑΝ ΜΕ COVID-19 ΚΑΙ Ο ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΉΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΎ FACEBOOK GROUP ΣΧΕΤΙΚΆ ΜΕ ΑΥΤΉΝ ΤΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΉ ΤΗΣ ΌΣΦΡΗΣΗΣ ΕΞΗΓΟΎΝ ΠΏΣ ΕΊΝΑΙ ΝΑ ΞΥΠΝΆΣ ΜΙΑ ΜΈΡΑ ΚΑΙ ΤΊΠΟΤΑ ΓΎΡΩ ΣΟΥ ΝΑ ΜΗ ΜΥΡΊΖΕΙ ΠΙΑ ΤΟ ΊΔΙΟ. ΑΠΌ ΤΗ ΖΩΉ ΠΑΡΑΣΊΔΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΊΕΣ: ΑΛΈΞΑΝΔΡΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΊΔΗΣ, ΠΆΡΙΣ ΤΑΒΙΤΙΆΝ

N

όσησα με Covid-19 στα τέλη Οκτώβρη. Επειδή αρρωσταίνω συχνά, μου ήταν πολύ οικείο αυτό που ένιωθα, ήμουν καταπονημένη, με ενοχλούσε ο λαιμός μου, είχα καταρροή, αλλά δεν έδωσα σημασία – μόλις είχα επιστρέψει από μια εκδρομή και νόμιζα πως κρύωσα εκεί. Πέρασα περίπου τέσσερις μέρες έτσι. Κατάλαβα ότι κάτι δεν πήγαινε καλά όταν, τρώγοντας μια μπανάνα, ένιωσα πως δεν έχω γεύση. Μόλις συνέβη αυτό κανόνισα αμέσως να κάνω το τεστ. Τις πρώτες μέρες από τότε που βγήκα θετική είχα πολύ άγχος, γιατί νόσησα σε μια περίοδο κατά την οποία είχαν αυξηθεί τα κρούσματα – είχα τρομάξει και με όσα άκουγα στην τηλεόραση. Και ενώ τα άλλα συμπτώματα, που έμοιαζαν με αυτά ενός κοινού κρυολογήματος, εξασθενούσαν, τότε ήταν που άρχισα να μην έχω όσφρηση. Πέρασα όλο τον Νοέμβρη χωρίς γεύση και όσφρηση. Είχα ψυχολογικές διακυμάνσεις, καμιά φορά αστειευόμουν λέγοντας πως τώρα είναι η ευκαιρία να κόψω τα γλυκά, αλλά όσο περνούσαν οι μέρες ήθελα απλώς να τελειώσει όλο αυτό. Πάνω στον μήνα άρχισαν να επανέρχονται οι αισθήσεις μου, όχι όμως πλήρως, δεν ένιωθα αυτό που λέμε “η μυρωδιά μού έσπασε τη μύτη”. Υπήρχαν στιγμές που ανέπνεα και ήταν σαν να έκαιγε κάτι τα ρουθούνια μου. Αλλά, πάλι, δεν έδωσα σημασία, νόμιζα πως είναι περαστικό. Τον Ιανουάριο παρέλαβα την κολόνια που φοράω εδώ και χρόνια. Την έβγαλα από το κουτί, την ψέκασα με λαχτάρα στο χέρι μου, αλλά μου ήρθε μια διαφορετική, πολύ έντονη και απαίσια μυρωδιά. Σκεφτόμουν διάφορα, όπως ότι μπορεί να αλλοιώθηκε κατά τη μεταφορά. Ήμουν στο σπίτι με μια φίλη, εκείνη τη μύριζε κανονικά. Το αντισηπτικό, τα υγρά μαντιλάκια, το σαπούνι, η μπίρα που ήπια το ίδιο βράδυ μού άφηναν την ίδια δύσοσμη αίσθηση, νόμιζα πως κάτι συμβαίνει με τα προϊόντα που έχουν αλκοόλ. Δεν πέρασαν πολλές μέρες και ενώ ήμουν στο σχολείο, πήγα να πιω αριάνι και μου ήρθε πάλι αυτή η έντονη μυρωδιά, αλλά

4.3.21 – lifo

19

ΠΑΝΔΗΜΙΑ

20 lifo – 4.3.21

κότητα. Βοηθώντας, πολλές φορές ξεχνάω πραγματικά τη δυσκολία που αντιμετωπίζω. Ο κορωνοϊός μού άλλαξε την καθημερινότητα, αλλά και όλη την κοσμοθεωρία μου. Είχα δει την Κυριακή (σ.σ. Καραμανιώλα) να μπαίνει στο ελληνικό group για την παροσμία και την καλωσόρισα. Μπαίνοντας σε ένα τέτοιο group, πιστεύω ότι η μεγαλύτερή σου ανάγκη δεν είναι να διπλοτσεκάρεις ποια φαγητά πρέπει να αποφεύγεις αλλά να συναντήσεις κόσμο που ξέρει πώς αισθάνεσαι. Δεν μπορώ να σου εξηγήσω ακριβώς πώς μυρίζω αυτήν τη στιγμή, αλλά η Κυριακή καταλαβαίνει. Κι έτσι νιώθω ότι δεν είμαι η μόνη που βιώνει κάτι ασυνήθιστο. Όταν επανέλθουν οι αισθήσεις μου, το πρώτο πράγμα που θέλω να φάω είναι κεφτεδάκια με πατάτες τηγανητές, της μαμάς ή της γιαγιάς, αυτό λαχταράω. Μετά το φαγητό, αυτό που μου έχει λείψει περισσότερο είναι η ξεγνοιασιά.

—Βάσω

Τι εννοώ όταν λέω ότι μου μυρίζουν τα πράγματα απαίσια; Για μένα, είναι σαν χαλασμένο κρέας μαζί με κάτι γλυκό, μου θυμίζει φάρμακο και βενζίνη μαζί. Τον πρώτο καιρό με πονούσε το στομάχι μου με αυτή την οσμή.

30 ΕΤΏΝ

χασα τη γεύση και την όσφρησή μου την τρίτη ή την τέταρτη μέρα που νοσούσα από Covid-19. Ένιωθα σαν να μασάω χαρτί. Ήταν Οκτώβρης, ήμουν σε καραντίνα μαζί με την αδερφή μου και, καθώς καμία μας δεν είχε γεύση, τρώγαμε περισσότερο. Το τελευταίο μας γεύμα ήταν γλυκές κρέπες, αυτό θέλαμε να παραγγείλουμε πριν χάσουμε εντελώς την αίσθηση του τι τρώμε. Ελάχιστα τις καταλάβαμε. Αυτή η απώλεια των αισθήσεων κράτησε περίπου δέκα μέρες. Στην αρχή το πήρα ψύχραιμα, αλλά όσο περνούσε ο καιρός δεν είχα όρεξη να φάω και να πιω, έχασα όποια καλή διάθεση είχα, κάποια στιγμή κατέληξα να τρέφομαι μόνο με παξιμάδια. Η όσφρησή μου έκανε περισσότερο καιρό να επιστρέψει, θυμάμαι να προσπαθώ συνέχεια να μυρίσω το αφρόλουτρό μου και να μην τα καταφέρνω. Ακόμα κι όταν αυτή επέστρεψε, όλα μύριζαν πιο ήπια απ’ ό,τι συνήθως. Η παροσμία

Εκπαιδευτικός πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης

μεταφέρουν λάθος πληροφορίες, συνήθως αρνητικές. Μιλάω τακτικά με τον παθολόγο μου, ενώ, όσους γιατρούς κι αν έχω ρωτήσει τι μπορώ να κάνω, μου λένε αυτήν τη λέξη που κουράστηκα να ακούω: υπομονή. Από τα λίγα πράγματα που μου μυρίζουν ακριβώς όπως και πριν είναι η κανέλα και το γαρίφαλο. Τα ψωμιά και οι ζύμες με ενοχλούν πολύ, λάτρευα τον καφέ και πλέον δεν μπορώ να μπω σε μαγαζί που τον πουλάει. Κρεμμύδια και κρέας δεν έχω καταφέρει να φάω, ειδικά το κοτόπουλο είναι το χειρότερό μου. Τρώω συνέχεια σούπες και ρύζι. Το νέο μου αστείο είναι πως στην κατάστασή μου θα ήμουν ιδανική για ριάλιτι επιβίωσης. Το πρώτο διάστημα δεν μπορούσα να φάω δίπλα σε κανέναν. Ένιωθα μόνη μου, παρότι είχα ανθρώπους να μιλήσω, τους γονείς μου, την αδερφή μου, τους φίλους μου. Αλλά κανείς δεν μπορεί να μπει στη θέση σου, θα σου πουν «έλα, μωρέ, δοκίμασε λίγο από αυτό», ενώ εσύ δεν μπορείς. Πλέον είμαι πιο ευδιάθετη, λέω στον εαυτό μου «αυτό είναι τώρα, συνήθισέ το», παλεύω καθημερινά με την κατάσταση, αλλά παράλληλα την αντιμετωπίζω σαν να μου έχει προκύψει ένα θέμα υγείας και πρέπει να ακολουθήσω συγκεκριμένη διατροφή. Δεν έχω πάει στο σπίτι των γονιών μου από την πρώτη καραντίνα, τους είδα δύο φορές για πέντε λεπτά στο πεζοδρόμιο. Προσέχω πολύ και φοβάμαι, έτσι όπως έχει η κατάσταση κανείς δεν μου εγγυάται ότι δεν θα κολλήσω ξανά, ενώ ταυτόχρονα δεν ξέρω αν και πότε θα μου περάσει η παροσμία. Καταλαβαίνω τους ανθρώπους που φοβούνται τον ιό, εκείνους που κουράστηκαν και θέλουν πίσω τη ζωή τους, αυτούς που έχουν πληγεί οικονομικά και επαγγελματικά. Σκέφτομαι συνέχεια πως δεν είναι στο χέρι μας τα πάντα, όπως το να εξαφανιστεί ως διά μαγείας ο ιός ή να πάψουν τα μέτρα. Είναι όμως η ευκαιρία μας να διαφυλάξουμε την ανθρωπιά μας, βοηθώντας έστω και λίγο συνανθρώπους μας που έχουν πληγεί από τη νέα πραγματι-

ΒΑΣΩ ΜΑΝΩΛΟΠΟΥΛΟΥ

27 ΕΤΏΝ

ΚΥΡΙΑΚΗ ΚΑΡΑΜΑΝΙΩΛΑ

Tοπογράφος - μηχανικός

Όσο περνάει ο καιρός, αυξάνονται τα φαγητά που δεν μπορώ να φάω. Εξακολουθώ να πίνω καφέ χωρίς να τον ευχαριστιέμαι, απλώς είναι το πρωινό μου τονωτικό. Κάθε πρωί ανοίγω το βαζάκι του και μυρίζω, μήπως και τελείωσε όλο αυτό. Περιμένω πώς και πώς τη μέρα που θα μου μυρίζει όπως πριν.

την απέδωσα στο μαντιλάκι με το οποίο είχα απολυμάνει πριν από λίγο το μπουκάλι. Έπειτα, άρχισαν να με ενοχλούν το γιαούρτι, το ψωμί του τοστ, ο καφές, που πλέον δεν μπορώ να αγγίξω. Γκούγκλαρα, φυσικά, έψαξα τι μπορεί να μου συμβαίνει και κάπως έτσι έμαθα πως η παροσμία είναι παρενέργεια του Covid-19. Στα ξένα Facebook groups, όπου συζητούν αυτήν τη διαταραχή της όσφρησης, συνάντησα κόσμο που λέει ότι έχει περάσει έτσι οκτώ και δέκα μήνες, χωρίς να δει βελτίωση, ενώ κάποια μέλη ρωτάνε ποιες τροφές να αποφεύγουν. Μπήκα κι εγώ στη διαδικασία να κάνω λίστα με το τι μπορώ να φάω και τι όχι. Πέρασα μέρες εκνευρισμού, όταν δεν μπορούσα να διαχειριστώ τη νέα κατάσταση. Σταμάτησα για λίγο να ψάχνω στο Ίντερνετ για να μάθω τι έχω και πώς το βιώνουν οι άλλοι, έκανα μια παύση μέχρι να το συνηθίσω και να βρω τους ρυθμούς μου. Αυτήν τη στιγμή μπορώ να οσφρανθώ τα πάντα, αλλά όλα μυρίζουν άσχημα. Αυτό που περνάω τώρα είναι εκατό φορές χειρότερο από αυτό που ένιωθα τις μέρες του Covid-19 και της ανοσμίας – είμαι έτσι ήδη έναν μήνα. Γιατί το πρόβλημα δεν είναι μόνο ότι δεν απολαμβάνω το φαγητό, μπορεί εκεί που κάθομαι να μου μυρίσει απωθητικά το οτιδήποτε. Πλένω τα ρούχα μου και δεν μου μυρίζουν μαλακτικό αλλά κάτι άλλο. Τι εννοώ όταν λέω ότι μου μυρίζουν τα πράγματα απαίσια; Για μένα, είναι σαν χαλασμένο κρέας μαζί με κάτι γλυκό, μου θυμίζει φάρμακο και βενζίνη μαζί. Τον πρώτο καιρό με πονούσε το στομάχι μου με αυτή την οσμή. Επισκέφτηκα νευρολόγο, έκανα κάποια τεστ, έκανα μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου, προκειμένου να αποκλείσουμε οποιαδήποτε άλλη αιτία. Τώρα συζητάμε μήπως πάρω κάποιου είδους βιταμίνες που τονώνουν το νευρικό σύστημα. Προσπάθησε να μου εξηγήσει ότι αυτό που μου συμβαίνει τώρα είναι κατά βάση θετικό, γιατί σημαίνει ότι τα τραυματισμένα νεύρα που σχετίζονται με την όσφρηση προσπαθούν να επανέλθουν, να δουλέψουν, και μέχρι να γίνει αυτό θα μου

Φτιάχνοντας αυτό το group, θέλαμε να φέρουμε σε επαφή ανθρώπους που βιώνουν την ίδια κατάσταση με εκείνη.

47 ΕΤΏΝ

ημιουργήσαμε μαζί με τη σύζυγό μου το κλειστό Facebook group «Covid Παροσμία - Ανοσμία» τον Ιανουάριο του 2021, λίγες μέρες αφότου η κόρη μας εμφάνισε αυτήν τη διαταραχή. Η Ιωάννα νόσησε στα τέλη Οκτωβρίου, χάνοντας τη γεύση και την όσφρησή της. Φτιάχνοντας αυτό το group, θέλαμε να φέρουμε σε επαφή ανθρώπους που βιώνουν την ίδια κατάσταση με εκείνη. Απ’ όσα μας έχει πει, δεν νιώθει σχεδόν καμία γεύση όπως πραγματικά είναι, μπερδεύεται, τις μυρίζουν όλα περίεργα, σαν χαλασμένα. Το πρώτο διάστημα μας έλεγε πως ανακατεύεται μυρίζοντας διάφορα φαγητά, ειδικά το κρέας. Τη βλέπαμε να αφήνει το φαγητό, μας έλεγε πως δεν μπορεί να φάει άλλο, γιατί ήταν απαίσια η γεύση του. Μας έχει περιγράψει τη μυρωδιά που έχει όλο αυτόν τον καιρό ανάμεσα σε καμένο λάστιχο και σε κάτι που έχει σαπίσει. Καταλαβαίνουμε ότι δεν μπορεί να γευτεί σχεδόν τίποτα σωστά, ενώ τόσο ο ΩΡΛ όσο και ο πνευμονολόγος μάς είπαν ότι αυτή η δυσφορία που έχει είναι παρενέργεια της Covid-19.

—Δημήτρης

παροσμία εμφανίστηκε όταν νόμιζα πως είμαι καλά, την ένιωσα μια μέρα ξαφνικά, τρώγοντας κρέας. Για μένα, ήταν λες και είχε χαλάσει από μέρες, αλλά όταν το μοιράστηκα με τους γονείς μου μου είπαν ότι δεν είχε διαφορετική γεύση. Από τότε μέχρι σήμερα τα περισσότερα φαγητά με ενοχλούν, εκτός από ελάχιστες εξαιρέσεις. Μπορώ να φάω μακαρόνια με σάλτσα ντομάτας και ψωμί με λιωμένο τυρί, οτιδήποτε άλλο το τρώω με τη βοήθεια ενός κλιπ μύτης, σαν αυτό που φοράνε οι αθλητές κολύμβησης. Όταν άρχισα να έχω αυτήν τη διαφορετική αίσθηση για το φαγητό, άρχισα να τη συζητάω με τους φίλους μου. Με πιστεύουν, φυσικά, αλλά στην αρχή τούς ακούγονταν περίεργα όσα τους έλεγα, νόμιζαν πως ήταν ιδέα μου. Στην πορεία κατάλαβαν πως δεν είναι στο μυαλό μου όλα αυτά και πως όντως κάτι πήγαινε λάθος με την όσφρησή μου. Προσπαθώ να εξηγώ αυτό που νιώθω όσο πιο κατανοητά μπορώ, γιατί δεν είναι κάτι συνηθισμένο, έτσι πολλοί δεν το καταλαβαίνουν. Όσο περνάει ο καιρός, το συζητάω περισσότερο και, επειδή δεν μπορώ να έχω το κλιπ μύτης παντού μαζί μου –αφού καμιά φορά ντρέπομαι να το φοράω–, οι πιο κοντινοί μου ξέρουν ότι τρώω κάποια πολύ συγκεκριμένα πράγματα. Παρακολουθώ το group που έχουν δημιουργήσει οι γονείς μου, προφανώς δίνω σημασία στους ανθρώπους και στο πώς περνάει την παροσμία ο καθένας από αυτούς, αλλά κυρίως μπαίνω περιμένοντας να συναντήσω συνομηλίκους μου που βρίσκονται στην ίδια φάση μ’ εμένα, μια και μπορώ να ταυτιστώ λίγο παραπάνω με αυτούς. Μου έχουν λείψει τα μπέργκερ, τα σουβλάκια και το κινέζικο, που μου αρέσει πολύ. Αυτά θέλω να φάω μόλις επιστρέψει η όσφρησή μου στα κανονικά της.

—Ιωάννα

Iδιωτικός υπάλληλος

ένα σπίτι και αρχίσουν να ανοίγουν πατατάκια ή να παραγγέλνουν πίτσες, δυσανασχετώ. Μερικές φορές δυσκολεύομαι να εκφράσω αυτό που νιώθω. Στην αρχή το περιέγραφα στους γονείς μου και δεν με πίστευαν, μετά το είπα στους φίλους μου, ούτε εκείνοι με πίστευαν, γιατί πολύ απλά δεν είναι κάτι για το οποίο ακούμε συχνά. Η Θεσσαλονίκη είναι αυτήν τη στιγμή πολύ πιο ήρεμη, αν αναλογιστώ ότι λίγο πριν από τα Χριστούγεννα έβλεπα και άκουγα συνέχεια ασθενοφόρα. Αυτό που με προβληματίζει είναι ότι πρόκειται για έναν ιό που μου δημιουργεί πρόβλημα ακόμα και μετά από τρεις μήνες. Όχι ότι δεν ήμουν πριν, αλλά τώρα είμαι διπλά προσεκτική. Δεν θέλω με τίποτα να ξανακολλήσω.

—Κυριακή

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΝΕΦΡΟΣ

15 ΕΤΏΝ

ΙΩΑΝΝΑ ΝΕΦΡΟΥ

Mαθήτρια λυκείου

Tα περισσότερα φαγητά με ενοχλούν, εκτός από ελάχιστες εξαιρέσεις. Μπορώ να φάω μακαρόνια με σάλτσα ντομάτας και ψωμί με λιωμένο τυρί, οτιδήποτε άλλο το τρώω με τη βοήθεια ενός κλιπ μύτης, σαν αυτό που φοράνε οι αθλητές κολύμβησης.

εμφανίστηκε απότομα έπειτα από τρεις μήνες. Ξύπνησα ένα πρωί, έκανα εσπρέσο και μου μύρισε άσχημα, νόμιζα πως είχε κάτι ο καφές, οπότε πήγα και άλλαξα χαρμάνι. Μετά αγόρασα άλλη οδοντόκρεμα, ενώ τις επόμενες μέρες άρχισε να με ενοχλεί το ψωμί. Μέχρι που επισκέφθηκα έναν γενικό παθολόγο, που με έβαλε να κάνω τεστ, μήπως ξανακόλλησα, δεν μπορούσε να καταλάβει τι έχω. Απέφευγα να διαβάσω στο Ίντερνετ, δεν πίστευα καν ότι έχει σχέση με τον κορωνοϊό όλο αυτό. Τελικά, ο ΩΡΛ μού εξήγησε τι έχω, μου είπε ότι δεν υπάρχει θεραπεία και απλώς να κάνω υπομονή. Αλλά οι μέρες με την παροσμία είναι κουραστικές και δύσκολες. Μπήκα στα ξένα Facebook groups σχετικά με την παροσμία. Eκεί είναι πολλοί εκείνοι που μιλάνε για τα φαγητά που τους ενοχλούν και, απ’ όσο έχω καταλάβει, είναι πολύ προσωπικό. Ορισμένες τροφές σε κάποιους κάνουν, ενώ σε κάποιους άλλους καθόλου. Εγώ μπήκα κυρίως για να δω αν υπάρχει κανείς που να έχει θεραπευτεί από αυτό. Δεν βρήκα κάποιον που να έχει γράψει ότι θεραπεύτηκε. Βέβαια, οι διαχειριστές ισχυρίζονται πως γνωρίζουν άτομα που το ξεπέρασαν και αποχώρησαν από τα groups, ωστόσο δεν έχω συναντήσει κάποια σχετική δημοσίευση. Η δική μου δυσάρεστη μυρωδιά είναι ένας συνδυασμός καμένου ψωμιού με καυσαέριο. Κάποιοι περιγράφουν τη δική τους σαν σάπιο ψάρι ή κρέας, σαν βρόμικες κάλτσες. Έχω συναντήσει διάφορες περιγραφές, προφανώς γιατί αυτό που αισθανόμαστε δεν είναι κάποια γνώριμη μυρωδιά. Μια τροφή που σήμερα μου κάνει, αύριο μπορεί να μην την αντέχω. Όσο περνάει ο καιρός, αυξάνονται τα φαγητά που δεν μπορώ να φάω. Εξακολουθώ να πίνω καφέ χωρίς να τον ευχαριστιέμαι, απλώς είναι το πρωινό μου τονωτικό. Κάθε πρωί ανοίγω το βαζάκι του και μυρίζω, μήπως και τελείωσε όλο αυτό. Περιμένω πώς και πώς τη μέρα που θα μου μυρίζει όπως πριν. Τελευταία παρατηρώ ότι αν μαζευτούμε σε

4.3.21 – lifo

21

q Από τη Χίο, όπου γεννήθηκα, δεν έχω μνήμες, γιατί φύγαμε για Καναδά όταν ήμουν ενάμισι έτους. Η οικογένεια του πατέρα μου είναι χιακής καταγωγής, της μητέρας μου από τη Μικρά Ασία και είχαν έρθει πρόσφυγες με τον δεύτερο διωγμό. Ακόμα και τώρα το σπίτι της γιαγιάς μου στη Χίο βρίσκεται στον προσφυγικό καταυλισμό. Μέχρι και τη Β’ Δημοτικού ζήσαμε στο Μόντρεαλ. Οι πρώτες μου μνήμες, ακόμα και η γλώσσα που μίλησα στον παιδικό σταθμό, ήταν τα αγγλικά – τότε η γαλλική γλώσσα δεν είχε ακόμα την επισημότητα που έχει τώρα. Διάφορες εθνικότητες, όλο αυτό το κομμάτι ήταν πολύ έντονο, αλλά για κάποιον λόγο τα απώθησα όλα αυτά όταν ήρθαμε στην Ελλάδα. Έπρεπε να προσαρμοστούμε.

q Έχω δύο αδελφές, η μία είναι στον χώρο, ηθοποιός κι εκείνη –ξεκίνησε πιο νωρίς από μένα–, η άλλη σε κάτι παρεμφερές, backstage, στο Μέγαρο Μουσικής, στο ενδυματολογικό κομμάτι. Ο πατέρας μου δούλευε ως καπετάνιος, καταγόμαστε παραδοσιακά από ναυτική οικογένεια καπετάνιων και μηχανικών. Εγώ έσπασα, μάλλον, την αλυσίδα. Η μητέρα μου ξεκίνησε να φινιρίζει γούνες στα ’70s, στον Καναδά. Μετά άρχισε να πέφτει η γούνα και μεταπήδησε στο εμπόριο. Ακόμα και τώρα ασχολείται με είδη προικός. Υπήρχαν κάποιες καλλιτεχνικές αναφορές, ας πούμε ο παππούς μου έπαιζε μαντολίνο, έγραφε κανένα στιχάκι, ως πρόσφυγας είχε την ανάλογη ιδιοσυγκρασία. Από το σόι του πατέρα μου, λόγω αστικής καταγωγής, η αδερφή του έκανε πιάνο, λίγη ζωγραφική με μαθήματα δι’ αλληλογραφίας, γαλλικά, τέτοια πράγματα. Κανείς δεν είχε ασχοληθεί επαγγελματικά όμως.

Γεννήθηκε στη Χίο, ζει στο Χαλάνδρι. Για πολλά χρόνια δυσκολευόταν να αυτοαποκαλείται «ηθοποιός».

γορίου Λαμπράκη, κοντά στις φυλακές. Παίζαμε, θυμάμαι, σε ένα καμένο σινεμά εκεί κοντά. Κατέβαινα κάτω μόνος μου, 7-8 χρονών, περπάταγα, έμπαινα στον εγκαταλελειμμένο χώρο, σχολείο πήγαινα μόνος μου, δεν έτρεχε τίποτα. Τα σκέφτομαι αυτά τώρα που έχω παιδιά, αδιανόητα πράγματα! Μετά από έναν χρόνο μετακομίσαμε στο Χαλάνδρι, όπου και ζω μέχρι σήμερα, στο Πολύδροσο.

q Ήταν πολύ ελεύθερη η παιδική μου ηλικία, και τα προεφηβικά χρόνια και μετά, στη δεκαετία του ’80 και του ’90. Υπήρχε σκληρότητα, αλλά με έναν περίεργο τρόπο, χωρίς την υπερπληροφόρηση και το σημερινό στρεσάρισμα των γονιών. Τότε η τάση ήταν να σχηματίζονται ομάδες ανάλογα με τη μουσική που ακούγαμε. Εγώ δεν ήμουν ποτέ ταυτισμένος με κάποια φυλή, αλλά είχα τους κολλητούς μου, που περάσανε από το hard rock, μετά το σκληρύναμε, γίνανε μεταλάδες κάποιοι, ακόμα πιο σκληροί, thrash metal κ.λπ. Εμένα ο πρώτος μου δίσκος ήταν του Μπρους Σπρίνγκστιν, το «Born in the USA». Δεν θα τον ξεχάσω, όπως ούτε και το εξώφυλλο, με την κωλότσεπη.

q Η Καλών Τεχνών προέκυψε με πολύ φυσικό τρόπο. Δεν ήξερα την ύπαρξή της μέχρι το λύκειο, ώσπου μια καθηγήτριά μου, φυσικός, στο 2ο Λύκειο Χαλανδρίου, που με έβλεπε που ζωγράφιζα, με ρώτησε «το ξέρεις ότι υπάρχει σχολή γι’ αυτό;».

q Ωραία περίοδος η Καλών Τεχνών.

Έχω την αίσθηση ότι, μετά το σχολείο, είναι σημαντικό να βρεθείς σε μια μεγαλύτερη παρέα ανθρώπων μέσα από μια διαδικασία μαθησιακή. Να μην μπεις αμέσως στο κομμάτι της αγοράς, ειδικά η εποχή μας δεν το σηκώνει. Σπούδασα ζωγραφική στο εργαστήρι του Κοκκινίδη και έπειτα στον Μυταρά. Ήμουν αρκετά κολλημένος, είχα ανάλογες παρέες και μάλιστα θυμάμαι ότι με την αδελφή μου, την Καλλιρρόη, που είχε μπει ήδη στο επάγγελμα, είχαμε κόντρα, κάπως υποτιμούσα τον κόσμο του θεάτρου. Όμως, στα φοιτητικά μου χρόνια έβγαζα χαρτζιλίκι στο Μέγαρο Μουσικής – ήταν τα ’90s, η χρυσή δεκαετία του Μεγάρου, όπου έπαιζα ως κομπάρσος στις όπερες. Μετέπειτα σκέφτηκα ότι ένιωθα καλά με τη διαδικασία της σκηνής. Από μικρός είχα την επιθυμία να ντύνομαι, να υποδύομαι, να μπαίνω σε έναν ρόλο, να φτιάχνω αυτοσχέδια κοστούμια, μου άρεσε πολύ και το σινεμά, αλλά νομίζω ότι πολλά παιδιά το περνάνε αυτό.

ΜΥΡΙΑΓΚΌΣ

q Επιστρέφοντας στην Ελλάδα, μείναμε έναν χρόνο στον Κορυδαλλό, σε μια πενταώροφη πολυκατοικία, στη Γρη-

AΘΗΝΑΊΟΙ

q Μετά, πήγα στρατό, 18 μήνες, είχα κι ένα πέρασμα από τη Χίο, γύρω στο επτάμηνο, επειδή το ΑΣΜ μου ήταν χιώτικο. Ήμουν 26 χρονών όταν πήγα στρατό, ούτε μικρός ούτε μεγάλος. Υπήρχαν τότε τα τμήματα του ελληνικού στρατού που ήταν έξω, στο Κόσοβο και στη Βοσνία, πέντε χρόνια μετά τον πόλεμο της Γιουγκοσλαβίας, όπου υπηρετούσαν και κάποιοι έφεδροι, πέρα από τους μόνιμους, επί πληρωμή. Αρκετά λεφτά. Δεν κινδύνευαν, είχε τελειώσει ο πόλεμος, αλλά τα πράγματα ήταν ακόμα ρευστά, ειδικά στο Κόσοβο, όπου υπήρχαν αρκετοί ακροβολιστές. Έκανα τα χαρτιά μου και πήγα. Σκέφτομαι τώρα γιατί πήγα. Οk, ήταν το οικονομικό που με έκαιγε, μου ήταν δύσκολο να περνάει ο καιρός κι εγώ να ζητάω λεφτά. Αλλά ήθελα να δω και πώς ήταν αυτή η χώρα μετά τον πόλεμο. Ένα κομμάτι μέσα μου είχε περάσει απ’ όλο αυτό το ρεύμα του Κουστουρίτσα, το Underground, το Balkan στα ’90s, το έθνικ. Είχα αρχίσει να φλερτάρω και με τα κρουστά, όταν ήμουν τριτοετής παίζαμε σε ταβέρνες ρεμπέτικα, λαϊκά, είχα κάνει κάποια μαθήματα. Για επτά μήνες, λοιπόν, έμεινα σε ένα στρατόπεδο 28 χιλιόμετρα από το Σαράγιεβο, κοντά στο χωριό Βίσοκο – λίγο πιο κάτω ήταν το πατρικό του Κουστουρίτσα. Με το που φτάσαμε, Χριστούγεννα, βρέθηκε μαζί μας η Ελένη Πέτα, καλεσμένη, να μας τραγουδήσει. Συγκατοικούσαμε με Πορτογάλους και Βούλγαρους και το catering ήταν επιπέδου πεντάστερου ξενοδοχείου. Οι παροχές ήταν γενικά καλές, αλλά φαντάσου ένα στρατόπεδο με αντίσκηνα μέσα σε ένα εγκαταλελειμμένο εργοστάσιο. Πολύ κρύο τον χειμώνα, αλεξίσφαιρα, τα όπλα πάντα γεμάτα. Αυτό που θυμάμαι χαρακτηριστικά είναι οι τάφοι. Όταν είχαμε έξοδο, πηγαίναμε στο Σαράγιεβο, το «Παρίσι των Βαλκανίων», ένα σταυροδρόμι απίστευτο. Έβλεπα παντού σταυρούς, στην πλατεία, στα πάρκα, δίπλα από το Holiday Inn, εκεί όπου έμεναν οι δημοσιογράφοι – η μισή του πρόσοψη είχε φαγωθεί. Δεν είχαν πού να θάψουν τους νεκρούς. Εικόνες, συναναστροφές, είχα την ευκαιρία να συνδιαλλαγώ με πολλές εθνικότητες. Είχε ενδιαφέρον, τελικά, η όλη ιστορία.

q Επιστρέφοντας, με τα λεφτά που είχα μαζέψει, νοίκιασα με έναν φίλο κατευθείαν ένα σπίτι στην Κηφισιά, μια παλιά μονοκατοικία κάτω από το τρένο, που μετά τον σεισμό του ’99 ήθελε επισκευή κι έτσι κρατήσαμε χαμηλό το ενοίκιο. Κάναμε τότε πολύ ωραία πάρτι και είχα μετατρέψει σε ατελιέ το μισό σπίτι. Ετοιμαζόμουν για μια ατομική έκθεση, αλλά μου γύρισαν όλα ανάποδα. Ο συγκάτοικός μου έχασε τον πατέρα του, τελείωσε και η σχέση που είχα, ήταν μια χρονιά δύσκολη και είχα αρχίσει να νιώθω ότι ο μοναχικός δρόμος του εικαστικού καλλιτέχνη που δουλεύει ώρες στο ατελιέ κάπως δεν μου πήγαινε. Τα παράτησα και την επόμενη χρονιά πήγα στο θεατρικό εργαστήρι του Εμπρός. Είχα δασκάλους τον Καταλειφό, την Άννα Μακράκη, την κόρη της, την Μπέττυ Νικολέση, τον Τάσο Μπαντή… Η αδελφή μου ήταν η μόνη στην οποία κατάφερα να το εκμυστηρευτώ, έχοντας ενοχές που τόσα χρόνια ξόδευα λεφτά και μου τη βάρεσε σε ηλικία που δεν ήμουν πιτσιρίκι. Ήταν πολύ ενθαρρυντική. Είχα ενδοιασμούς για πολλά χρόνια, ακόμα και αφού τελείωσα τη σχολή και δούλευα. Δεν μου ήταν εύκολο να θεωρήσω ότι είμαι επαγγελματίας ηθοποιός, να αυτοαποκαλούμαι «ηθοποιός», είχα μια περίεργη απώθηση. Σκεφτόμουν «και πόσο θα σε ζήσει τώρα αυτό;». Όμως διαψεύστηκα, γιατί ζούσα και ζω από αυτό.

q Πρώτη μου επαγγελματική συνεργασία, με συμβόλαιο δηλαδή, ήταν με τον Θόδωρο Τερζόπουλο. Είχα κάνει πριν μια δουλειά, στην Πειραματική του Εθνικού, που είχε οργανώσει τότε ο Λιβαθινός. Όμως στην ουσία ξεκίνησα στο Άττις και μάλιστα η πρώτη μου εμπειρία ήταν μια αντικατάσταση, σε ρόλο που είχε κάνει και ο Γιάννης ο Στάνκογλου, στους Επιγόνους, αποσπάσματα από χαμένες τραγωδίες του Αισχύλου. Μου λέει τότε ο Τερζόπουλος: «Ετοιμάσου, βγάλε διαβατήριο, φεύγουμε για Μεξικό και Γερμανία». Το ντεμπούτο μου ήταν το 2005 στο Μεξικό, στο Γκουαναχουάτο, μια

22 lifo – 4.3.21

απο τον αλεξανδρο διακοσαββα φωτογραφιeσ: παρισ ταβιτιαν

καταχρηση εξουσιασ Εγώ μεγάλωσα σε μια ελληνική κοινωνία όπου μου έλεγαν όλοι «σκάσε, μη μιλάς, άσε τι κάνει ο άλλος, τον εαυτούλη σου να κοιτάς». Αναδύεται μια καινούργια συνείδηση, ειδικά για τις νεότερες γενιές, και είμαστε όλοι μαζί σε αυτό.

4.3.21 – lifo

23

q Κλείσαμε 16 χρόνια συνεργασίας με τον Τερζόπουλο. Μόνο καλά πράγματα μπορώ να πω. Είχα την τύχη να μπω στον χώρο και να με «πατρονάρει» ένας τέτοιος σκηνοθέτης, γιατί, κακά τα ψέματα, παίζει πολύ ποιος σε συστήνει στην αγορά. Θα ’θελα να πιστεύω ότι δεν θα έχουν σημασία αυτά μετά από χρόνια, αλλά τότε ήταν κάτι. Με χαλύβδωσε, με δυνάμωσε η συνεργασία μας, γιατί απαιτεί να ασκηθείς, να έχεις έναν πολύ γερό ψυχισμό, χωρίς να χάσεις βέβαια και την ευαισθησία σου, μη γίνεις σκληροπυρηνικός. Επίσης, απαιτεί καλή φυσική κατάσταση, αλλά, περισσότερο απ’ όλα, να μπορείς να έρθεις αντιμέτωπος με τα όριά σου, με τα όρια που εσύ ο ίδιος θέτεις κάθε φορά στον εαυτό σου και όχι με αυτά που σου επιβάλλονται – μιλάμε πάντα καλλιτεχνικά. Στο σανίδι, στην πρόβα, στη διαδικασία του αυτοσχεδιασμού, μας μάθαινε να θέτουμε οι ίδιοι κάθε φορά τον πήχη. Σαφώς ήταν αυτός απ’ έξω να σπρώχνει, να κατευθύνει, αλλά κάθε φορά ανακάλυπτα πού θα πήγαινε. Παραπέρα; Πόσο παραπέρα έχει; Καμιά φορά, από ανασφάλεια, βάζουμε όρια πολύ γρήγορα.

q Δεν μπορώ να περιγράψω τη μέθοδο του Τερζόπουλου, γιατί είναι μια πολύ πρακτική δουλειά, αλλά αυτό που μπορώ να πω είναι ότι είναι πολύ επώδυνη και την ίδια στιγμή πολύ ευχάριστη διαδικασία για τον ηθοποιό πάνω στη σκηνή. Ξεχνάς ό,τι ξέρεις για το θέατρο. Υπάρχουν άλλες νόρμες, άλλοι όροι και πάντα αφήνεις πράγματα ανοιχτά, γιατί το σώμα είναι ανοιχτό, οι άξονές του είναι ανοιχτοί. Δεν είναι, βέβαια, εύκολο να διοχετευτεί αυτό το πράγμα σε οτιδήποτε άλλο, παρ’ όλα αυτά για τον ηθοποιό νομίζω ότι είναι μια προίκα. Βέβαια, είχαμε την πολυτέλεια να μην κυνηγάμε το αποτέλεσμα. Υπήρξαν περίοδοι, ειδικά για τις πιο παλιές γενιές, στα ’80s και στα ’90s, με αξιόλογους, πιο σημαντικούς ηθοποιούς από μένα, που έδωσαν τα πάντα σε αυτό το θέατρο, όπως ο Τάσος Δήμας, η Σοφία Μιχοπούλου, ο Άκης Σακελλαρίου, ο Γιώργος Συμεωνίδης, η Εύρη Σωφρονιάδου, ο Δημήτρης Σιακάρας κι άλλοι πολλοί. Εμείς «πατήσαμε» πάνω σε αυτούς. Εγώ βρέθηκα στην τελευταία φάση, μαζί με μια ομάδα ηθοποιών όπως ο Σάββας Στρούμπος, ο Μελέτης Ηλίας και, βέβαια, η Σοφία Χιλλ, με την οποία δουλεύουμε μαζί πολλά χρόνια.

Αντώνης Μυριαγκός

πόλη κάνα δίωρο έξω από το Μέξικο Σίτι, όπου γίνεται κάθε χρόνο ένα διεθνές φεστιβάλ. Πήγα τότε και στο σπίτι του Ντιέγκο Ριβέρα – ένα κομμάτι μέσα μου πάντα στρεφόταν προς τα εικαστικά. Έτσι ξεκίνησα και συνέχισα, πήρε τον δρόμο του όλο αυτό.

q Όταν μου έκανε την πρόταση (σ.σ. για τους «Ελεύθερους Πολιορκημένους») ο Θάνος Παπακωνσταντίνου το καλοκαίρι, κάπου τρόμαξα, στριμώχτηκα. Σαφώς δεν ήθελε να κάνει τη βιογραφία του Σολωμού, ούτε εγώ παριστάνω τον Διονύσιο Σολωμό. Ο Θάνος παίζει πολύ με τα υλικά με τολμηρό τρόπο, με τα σύμβολα και με τις ιδέες. Κάπου αλλού θέλει να καταλήξει. Θέλει τόλμη να ασχοληθείς με αυτά τα θέματα που έχουν ενδυθεί την παλινόρθωση, τα 200 χρόνια, τη φουστανέλα, το καριοφίλι, τον Καραϊσκάκη… Στοχεύουμε στον πυρήνα της σκέψης του Σολωμού και στο τι σημαίνει για τον καθένα «ελεύθεροι πολιορκημένοι». Από μόνος του ο τίτλος δεν είναι πολύ αντιφατικός; Αυτό ανακάλυψα κι εγώ για τον Σολωμό, γιατί μέχρι τώρα, πέρα από τη Γυναίκα της Ζάκυθος, που είχα κάνει με τον Καταλειφό στη σχολή, τι ήξερα; Τις δύο πρώτες στροφές του Ύμνου. Κατάλαβα ότι μέσα από αυτή την αντίφαση εκτοξεύει την ιδέα της ελευθερίας, με απλές λέξεις. Εγώ, λοιπόν, υποδύομαι τον δημιουργό. Υπάρχουν τρία σχεδιάσματα, όπου βλέπουμε τη φιγούρα του καλλιτέχνη να παλεύει με τις ιδέες, με τις λέξεις. Εγώ δεν απαγγέλλω την ποίησή του, έχω να κοινωνήσω τις προθέσεις του. Ξέρει πολύ καλά πού θέλει να το πάει, δεν ξέρει ακριβώς το πώς.

q Είμαι λίγο αμήχανος με το κομμάτι του live streaming. Είναι η πρώτη μου φορά, μέχρι τώρα είχαμε συνηθίσει οι θέσεις, τουλάχιστον μπροστά, να γεμίζουν με κόσμο, να απευθύνεσαι σε κόσμο. Δεν έχω ξανακάνει θέατρο χωρίς κοινό μπροστά μου, ξέροντας ότι υπάρχει ένα μάτι που μας παρακολουθεί.

q Αφουγκράζομαι την αμηχανία, την ταραχή, την αποστροφή για πολλά πράγματα αυτήν τη στιγμή. Από την άλλη, δεν ήταν τυχαίο που έγινε στο θέατρο αυτό το μπαμ και μάλιστα μέσα στην πανδημία, που προσπαθούμε να δώσουμε μια νέα σημασία στα πράγματα. Έφτασε ο κόμπος στο χτένι. Την κατάχρηση εξουσίας στον εργασιακό χώρο την υφίστανται όλοι. Στο θέατρο απλώς είναι πιο πρόσφορο το έδαφος, γιατί θεωρώ ότι είναι δυσδιάκριτα τα όρια που θέτουμε. Όταν ανεβαίνεις πάνω στη σκηνή, οφείλεις να καταστείλεις τις άμυνές σου και να δουλέψεις με όσο το δυνατόν λιγότερες προφυλάξεις. Αυτό μπορεί να γίνει βορά και να πέσεις θύμα μιας κατάχρησης εξουσίας. Τα όρια είναι δυσδιάκριτα, οι άμυνες πεσμένες και δεν μπορεί να μπει αυστηρό πρωτόκολλο, ότι δεν θα υψώσεις τον τόνο της φωνής σου κατά δύο ημιτόνια επειδή έτσι παραβιάζεις τον κώδικα. Όμως θα χρειαστεί να μπούμε στη διαδικασία να θεσμοθετηθεί ένας κώδικας συμπεριφοράς. Δεν θα ήθελα να εμποδίσει τη δουλειά μας, αλλά να δοθεί το δικαίωμα στον κόσμο που δουλεύει στο θέατρο να μπορεί να επισημάνει αυτό που δεν θέλει να του συμβαίνει, να το σταματά, χωρίς να φοβάται ούτε το δάχτυλο, ούτε τη ρετσινιά, ούτε μη χαλάσουμε την πιάτσα ή την καριέρα μας. Αυτά ήταν μότο που χρησιμοποιούσαν οι πιο παλιές γενιές. Εγώ μεγάλωσα σε μια ελληνική κοινωνία όπου μου έλεγαν όλοι «σκάσε, μη μιλάς, άσε τι κάνει ο άλλος, τον εαυτούλη σου να κοιτάς». Αναδύεται μια καινούργια συνείδηση, ειδικά για τις νεότερες γενιές, και είμαστε όλοι μαζί σε αυτό, έτσι ώστε να μην υπάρχει χώρος να καλλιεργηθεί τέτοιου είδους παραβατική συμπεριφορά, να την ξερνάει από μόνος του ο χώρος. Όσο αυτό δεν συμβαίνει, θα πρέπει να ακολουθούμε τη νόμιμη οδό. Και χαίρομαι πολύ με το ΣΕΗ, που επιτέλους υπάρχει εκεί για να σε στηρίξει. Να μη νιώθει ο νέος ηθοποιός ότι παλεύει μόνος του σε έναν ωκεανό.

q Η οικογένειά μου είναι το κέντρο μου. Η γυναίκα μου και τα παιδιά μου. Κάθε φορά που γυρνάω από

ΙNFO

Οι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι του Διονύσιου Σολωμού Σύλληψη - Σκηνοθεσία: Θάνος Παπακωνσταντίνου Σκηνικός χώρος - Κοστούμια: Νίκη Ψυχογιού Πρωτότυπη μουσική σύνθεση Μουσική διδασκαλία: Δημήτρης Σκύλλας Διανομή: Αντώνης Μυριαγκός, Λένα Δροσάκη, Κωνσταντίνος Αρνόκουρος, Αυγουστίνος Κούμουλος, Λάμπρος Κωνσταντέας, Κλεοπάτρα Μάρκου, Αλέξανδρος Μαυρόπουλος, Ελένη Μολέσκη, Μάριος Παναγιώτου, Άννα Πατητή, Νάνσυ Σιδέρη, Δανάη Τίκου Live streaming από το Εθνικό Θέατρο Σκηνή «Ελένη Παπαδάκη» του Rex Σάββατο 6 Μαρτίου, 20:30

24 lifo – 4.3.21

την πρόβα, ειδικά σε περιόδους που είμαστε στην τελική ευθεία και το πράγμα ζορίζει, όσο μπλοκαρισμένος κι αν είμαι, είναι καταλύτης η επαφή με τα παιδιά και τη γυναίκα μου. Ο Κωστής και η Δέσποινα είναι δίδυμα, έκλεισαν τα 9 και πάνε Γ’ Δημοτικού. Μαζί τους μπαίνω ξανά στη θέση του μικρού Αντώνη, τον ξαναπερνώ από ακτινογραφία. Η σχέση που είχα εγώ με τον πατέρα μου με έκανε να καταλάβω τι πρέπει να κάνω και πόσο αλέρτ πρέπει να είμαι εγώ τώρα. Μέσα από τα παιδιά μου γίνεται ένα περίεργο φλασμπάκ, μια αναβίωση συναισθημάτων, βλέπω τι μπορώ να διορθώσω. Είναι μια διαδικασία που δεν τελειώνει. Μου αρέσει τόσο να τα παρατηρώ. Πόσο διαφορετική είναι η αίσθηση του χρόνου, πόσο διαστέλλεται για εκείνα. Δεν μπαίνουν εύκολα στον αυτόματο πιλότο. Είναι τόσο πιο γρήγοροι οι ρυθμοί, τόση η υπερπληροφόρηση. Νιώθω αμήχανα ως προς αυτό, θέλω να αναπτύξουν φίλτρα για να είναι σε θέση, όσο μπορούν, να αντιμετωπίσουν τα πάντα. Είναι έξω από τη δική μας δυνατότητα το μπούλινγκ στο σχολείο. Έχουμε συμβουλευτεί παιδοψυχολόγο για καταστάσεις που μας έχουν απασχολήσει και δεν το κρύβω, γιατί θεωρώ ότι πρέπει να γίνεται. Δεν γεννιόμαστε γονείς και δεν μπορούμε να κινούμαστε βάσει των αναφορών που είχαμε πριν από 30-40 χρόνια.

q Ο Λου (Λουκιανός) είναι το πέμπτο μέλος της οικογένειας. Τον έχουμε τέσσερα χρόνια στο σπίτι

Στο σανίδι, στην πρόβα, στη διαδικασία του αυτοσχεδιασμού, ο Τερζόπουλος μας μάθαινε να θέτουμε οι ίδιοι κάθε φορά τον πήχη. Σαφώς ήταν αυτός απ’ έξω να σπρώχνει, να κατευθύνει, αλλά κάθε φορά ανακάλυπτα πού θα πήγαινε. Παραπέρα; Πόσο παραπέρα έχει; Καμιά φορά, από ανασφάλεια, βάζουμε όρια πολύ γρήγορα.

και όσοι έχουν κατοικίδια θα με καταλάβουν. Η συνύπαρξη μαζί του μας διδάσκει πολλά. Αγαπώ πολύ τη βόλτα μαζί του στη Ρεματιά. Πυκνές στιγμές είναι η ευτυχία. Κάπου την κυνηγάς, κάπου σου φεύγει. Όταν γυρνάω στο σπίτι και βλέπω τη γυναίκα μου, όταν πάω να καληνυχτίσω τα παιδιά μου και βλέπω τα πρόσωπά τους, όταν ακούω την ανάσα του σκύλου μου δίπλα μου, στο κρεβάτι... Ειδικά η ανάσα του ζώου δίπλα μου για κάποιον λόγο με στηρίζει πολύ. Σαν να μη μου φτάνει το ότι συμβιώνει μαζί μας ένα άλλο είδος.

Culture

675

26

ΣΙΝΕΜΑ Judah and the Black Messiah

28

ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ Gallery walk στην Αθήνα

31

ΒΙΒΛΙΟ Ο πόλεμος των παιδιών

32

ΒΙΒΛΙΟ Γιατί ο Νίτσε είναι δυναμίτης!

Το φαινόμενο Billie Eilish Το ντοκιμαντέρ The world’s a little blurry καταγράφει την πορεία της νεαρής σταρ προς την κορυφή. Σελ. 30

4.3.21 – lifo

25

Cinema

ΠΡΩΤΗ ΠΡΟΒΟΛΗ

απο toν θοδωρη κουτσογιαννοπουλο

Judah and the Black Messiah Ο καθηλωτικός Ντάνιελ Καλούγια κέρδισε δίκαια τη Χρυσή Σφαίρα για τον ρόλο του ριζοσπαστικού σοσιαλιστή μάρτυρα Φρεντ Χάμπτον, ηγέτη του κινήματος των Μαύρων Πανθήρων.

Σ

Αριστούργημα Πολύ Καλό Καλό Ικανοποιητικό Μέτριο

Κακό

26 lifo – 4.3.21

τις 4 Δεκεμβρίου 1969 η αστυνομία του Σικάγο και ένοπλοι πράκτορες του FBI ξεκινούν για την πιο φιλόδοξη επιχείρησή τους. Στόχος ήταν ένα μεγάλο διαμέρισμα της οδού West Monroe, όπου διέμενε ένας από τους ανθρώπους που βρισκόταν στις κορυφαίες θέσεις της λίστας του FBI με τους «Σημαντικότερους Μαύρους Εξτρεμιστές», κάτω από τον κωδικό KBE. Ήταν ο Φρεντ Χάμπτον, ο οποίος, λίγες ώρες αργότερα, θα ήταν νεκρός. Νομοτελειακή κατάληξη, επεισοδιακή διαδρομή. Ο Χάμπτον ήταν από καιρό ένας από τους βασικούς στόχους του FBI, καθώς, κατά κοινή ομολογία, ήταν ο πιο ισχυρός και χαρισματικός ηγέτης των Μαύρων Πανθήρων. Ήταν ο αρχηγός της οργάνωσης για όλη την Πολιτεία του Ιλινόις, με το παράρτημα αυτό να είναι η μεγαλύτερη τοπική οργάνωση σε όλες τις ΗΠΑ. Ήδη από τον Δεκέμβριο του 1968, το FBI και η αστυνομία είχαν εξαπολύσει δεκάδες επιθέσεις σε γραφεία των Μαύρων Πανθήρων σε ολόκληρη τη χώρα. Γραφεία ανατινάχθηκαν, σε άλλα έγιναν έφοδοι και συνελήφθησαν δεκάδες μέλη, ενώ στο παράρτημα του Ντένβερ καταστράφηκε επιδεικτικά μια μεγάλη ποσότητα τροφίμων και ρούχων που προοριζόταν για τα προγράμματα αλληλοβοήθειας. Μέχρι τα τέλη του Οκτωβρίου τα γραφεία της οργάνωσης είχαν δεχτεί τρεις φορές επίθεση από την αστυνομία. Καταστράφηκαν γραφεία, έπιπλα και γραφομηχανές, σε μια περίπτωση πυρπολήθηκε και ένας όροφος, ενώ συνελήφθησαν συνολικά περίπου εκατό μέλη με αστήρικτες κατηγορίες, οι οποίες κατέπεσαν πάραυτα κατά την ανακριτική διαδικασία. Τίποτα, όμως, δεν

συγκρίνεται με την επιχείρηση που στήθηκε στις 4 Δεκεμβρίου στο Σικάγο. Τον Νοέμβριο του 1969, ο Χάμπτον ταξίδεψε ως την Καλιφόρνια για να συναντηθεί με την ηγεσία των Μαύρων Πανθήρων. Εκεί του προσφέρθηκε θέση στην κεντρική επιτροπή, όπως και εκείνη του εκπροσώπου της οργάνωσης σε εθνικό επίπεδο. Όσο ο Χάμπτον έλειπε, δύο αστυνομικοί σκοτώθηκαν στο Σικάγο σε ανταλλαγή πυροβολισμών με τους Μαύρους Πάνθηρες, ενώ έχασε τη ζωή του και το 19χρονο μέλος των Μαύρων Πανθήρων, Σπέρτζον Γουίντερ. Μετά το περιστατικό αυτό η τοπική εφημερίδα «Chicago Tribune» στο κύριο άρθρο της με τίτλο «No quarter for wild beasts» («Κανένας χώρος για τα άγρια θηρία») καλούσε τους αστυνόμους του Σικάγο να είναι «έτοιμοι να πυροβολήσουν» κάθε φορά που πλησίαζαν τους Μαύρους Πάνθηρες. «Οι αστυνομικοί πρέπει να λάβουν εντολές να είναι έτοιμοι να πυροβολήσουν όταν πλησιάζουν ύποπτοι των Μαύρων Πανθήρων» ανέφερε ο δημοσιογράφος που διατηρούσε την ανωνυμία του, τονίζοντας ότι «οι Μαύροι Πάνθηρες θα πρέπει να είναι υπό συνεχή παρακολούθηση. Έχουν κηρύξει πόλεμο στην κοινωνία μας. Γι’ αυτόν τον λόγο έχουν χάσει το δικαίωμα να αντιμετωπίζονται όπως οι απλοί παραβάτες του νόμου». Το τελευταίο του βράδυ, στις 3 Δεκεμβρίου, ο Χάμπτον είχε παραδώσει ένα μάθημα πολιτικής εκπαίδευσης σε τοπική εκκλησία, στο οποίο είχαν συμμετάσχει πολλά μέλη των Μαύρων Πανθήρων. Στη συνέχεια, όπως συνηθιζόταν, αρκετοί «Πάνθηρες» είχαν μεταβεί στο διαμέρισμα του Χάμπτον – συνολικά δέκα

INFO JUDAH AND THE BLACK MESSIAH Σκηνοθεσία: Σάκα Κινγκ Παίζουν: Ντάνιελ Καλούγια, Λακίθ Στάνφιλντ, Μάρτιν Σιν

άτομα. Εκεί, τους περίμενε ο Ο’Νιλ, ο οποίος είχε ετοιμάσει το γεύμα της βραδιάς. Ωστόσο, ο πληροφοριοδότης του FBI είχε προσθέσει στο ποτό ή, κατ’ άλλους, στη σούπα του Χάμπτον αρκετή ποσότητα βαρβιτουρικών, ώστε να είναι σε καταστολή όταν θα εισέβαλλαν οι αστυνομικοί στο διαμέρισμα. Οι «Πάνθηρες» δείπνησαν περίπου γύρω στα μεσάνυχτα και ο Ο’Νιλ έφυγε από το διαμέρισμα γύρω στη 1:30. Ο Χάμπτον αποκοιμήθηκε, ενώ μιλούσε στο τηλέφωνο με τη μητέρα του. Παρόλο που δεν υπάρχουν αναφορές ότι ο Χάμπτον έπαιρνε ναρκωτικά, η χημικός της Κομητείας Κουκ, Έλινορ Μπέρμαν, θα ανέφερε στη συνέχεια ότι σε δύο διαφορετικά τεστ εντόπισε βαρβιτουρικά στο αίμα του Χάμπτον. Ο χημικός του FBI θα δήλωνε στη συνέχεια ότι εκείνος δεν μπόρεσε να εντοπίσει ανάλογα ευρήματα. Και ενώ μέρος της πλοκής της ταινίας του Σάκα Κινγκ, Judah and the Black Messiah, αφορά το διαδικαστικό (procedural) και το χρονικό μιας κρίσιμης περιόδου, επικεντρώνοντας στην τελευταία φορά που ένα οργανωμένο, καθαρά αριστερό κίνημα έθετε βάσεις για μια καίρια παρέμβαση σε μια κοινωνία που έβραζε, εδώ ο τόνος είναι πιο ζωτικός και το περιεχόμενο πιο βαθύ απ’ ό,τι στην πολύ πρόσφατη Δίκη των 7 του Σικάγο, που διαδραματίζεται την ίδια περίοδο. Ο Σόρκιν αναλύει αναδρομικά τα γεγονότα, περισσότερο σεναριακά, κατά τη διάρκεια της μακρόσυρτης δίκης, ενώ το αφήγημα του Αφροαμερικανού Μεσσία της πολιτικής σκηνής μιλάει για έναν εμπνευσμένο ηγέτη, έναν ραψωδό των καταφρονεμένων, de facto καταδικασμένο σε βίαιη εξαφάνιση. Ο τίτλος υποδεικνύει το κέντρο βάρους: η προτεραιότητα δίνεται στον Ιούδα, τον Γουίλιαμ «Μπιλ» Ο’Νιλ, ο οποίος συλλαμβάνεται στην αρχή της ταινίας για κλοπή αυτοκινήτου σε νεαρή ηλικία και εξαναγκάζεται να ανταλλάξει την ποινή, και μαζί μια κηλίδα στο μητρώο που θα τον ακολουθούσε για όλη του τη ζωή, με τη σταδιακή συμμετοχή του στο κίνημα και την προσχώρησή του στον στενό κύκλο των έμπιστων του Χάμπτον. Εξελίσσεται σε αγα-

πημένο μαθητή του δασκάλου, όχι αυθαίρετα, αλλά διότι σημαντικό μέρος του πλάνου του Χάμπτον ήταν να πλησιάσει και να προσηλυτίσει τους πιο φτωχούς από τους άπορους, τους άστεγους, καθώς και τις συμμορίες του δρόμου, κάτι που σίγουρα δεν είχε στο μυαλό της η επίσημη κομμουνιστική θεωρία της ενωμένης στον αγώνα εργατικής τάξης μέσω των ευδιάκριτων συνδικάτων τους. Ο Ο’Νιλ δεν χρειάστηκε να προσπαθήσει πολύ για να παρασυρθεί από τον ευαίσθητο και αιχμηρό λόγο του πρωτο-ράπερ της πάλης για τα δικαιώματα της καταπιεσμένης τάξης και από τη μεριά του ο Χάμπτον καλωσόρισε έναν ακόμη εθελοντή και τον ξεχώρισε, αφού πρώτα η κουστωδία του τον τέσταρε για να διαπιστώσει αν ήταν όντως αυθεντικός. Ακόμη κι αν η βιογραφία του Κινγκ δεν δίνει έμφαση στο μαρξιστικό προφίλ του ηγέτη των Μαύρων Πανθήρων, δεν αποφεύγει τη βασική αλήθεια της δράσης και της ρητορικής του. Υπήρξε ριζοσπάστης και δηλωμένος πολέμιος του καπιταλισμού. Δεν θεωρούσε τίποτε χειρότερο από την εξέλιξη των ομόφυλών του σε κομφορμιστές. Γι’ αυτόν τον λόγο κατέφευγε στα κατώτερα στρώματα και, ως γνήσιος μαρξιστής/λενινιστής, αντιτασσόταν στη δυτικού τύπου δημοκρατία. Στον ρόλο του ανάδελφου Μεσσία μόνο μια χαρισματική ερμηνεία ταιριάζει. Και ο Ντάνιελ Καλούγια του Τρέξε αποδεικνύεται ιδανικός ενσαρκωτής. Τρυφερός με τη σύζυγό του, Ακούα Ντζέρι, πρώην Ντέμπορα Τζόνσον, η οποία μάλιστα έδωσε την «ευχή» της στους συντελεστές και δημιουργούς, ευγνώμων για το δώρο του παιδιού που θα έφερ-

νε σύντομα στον κόσμο, δοτικός στους φίλους και ομοϊδεάτες του, αλλά και διαπρύσιος στις δημόσιες εμφανίσεις του, ένας σταρ που οπλιζόταν με το δίκιο του κόσμου αλλά και με τη μελαγχολία ενός μάρτυρα στα κενά διαστήματα που έντεχνα αξιοποιεί ο Σάκα Κινγκ με τις λυρικές μουσικές φράσεις του Μαρκ Ίσαμ, ο καθηλωτικός Καλούγια, που κέρδισε τη Χρυσή Σφαίρα δεύτερου ανδρικού ρόλου και είναι υποψήφιος στην ίδια κατηγορία στα SAG Awards, πλάθει έναν εμβληματικό χαρακτήρα, άγνωστο στο πλατύ κοινό, με την οξυμμένη αντίληψη και την πεποίθηση πως ο θεατής οφείλει να βαφτιστεί στο πνεύμα του – είναι μάλιστα συγκινητικό το πώς ο Αμερικανός ηθοποιός μεταφέρει το νήμα από τον Μαύρο Πάνθηρα της Marvel και την προβολή ενός εξιδανικευμένου αφρικανικού κόσμου ανάποδα, ξεκινώντας από τις ρίζες και το ρεαλισμό μιας άνισης μάχης. Ωστόσο, το Σικάγο του ’69 δεν είχε καμία σχέση με τη Γουακάντα και ο υποψήφιος καταδότης έγινε μαριονέτα στα χέρια του Έντγκαρ Χούβερ (αγνώριστος στον ρόλο του δαιμονικού αφεντικού του FBI ο Μάρτιν Σιν) και του πονηρού σχεδίου των Αρχών να προσεγγίσουν τον στόχο εκ των έσω. Ο Λακίθ Στάνφιλντ εξερευνά όλα τα χαρακτηριστικά του προδότη, στριμωγμένος, επιπόλαιος, μαγεμένος από ένα ευγενές θηρίο, καιροσκόπος αλλά και survivor – κανονικός Ιούδας, χωρίς τα περιττά μυθολογικά αξεσουάρ, αρμονικά συγχρονισμένος με τον δάσκαλό του. Η παρουσία του πραγματικού Ο’Νιλ στην ταινία (αυτά που λέει, η ψυχραιμία και η αποστασιοποίησή του) είναι ανατριχιαστική.

4.3.21 – lifo

27

Εικαστικά

ΝΕΕΣ ΕΚΘΕΣΕΙΣ

2

3

1

Gallery walk στην Αθήνα Οκτώ ανοιξιάτικες εκθέσεις στις οποίες μπορείς να περιηγηθείς ψηφιακά (ή σε υπαίθριους χώρους της Αθήνας). από τον m. hul ot

28 lifo – 4.3.21

CARNIVAL-BEHIND THE MASKS

ΚΗΠΟΥΡΙΚΗ

γκαλερί σκουφά, έως 22/3 Η ομαδική έκθεση «Carnival - Βehind the masks» επιχειρεί να μεταφέρει την ατμόσφαιρα του καρναβαλιού, την εορταστική διάθεση, το γκροτέσκο, την έκπληξη και το στοιχείο της μεταμφίεσης που παραδοσιακά συνοδεύουν τις Απόκριες. Παράλληλα με μια σειρά παλαιότερων έργων του Γιάννη Μόραλη, φιλοτεχνημένων ειδικά για το αποκριάτικο πάρτι στην οικία του Μαρίνου Καλλιγά στην Κηφισιά το 1952, δύο σχέδια του Μίνωα Αργυράκη από το 1972, οπότε βρισκόταν στο Παρίσι, και έναν φορητό δίσκο του Σπύρου Βασιλείου με την παράσταση Το καρναβάλι στην Αθήνα (1981), οι συμμετέχοντας καλλιτέχνες παρουσιάζουν χάρτινες αποκριάτικες μάσκες: Μίνως Αργυράκης, Καλλιόπη Ασαργιωτάκη, Σπύρος Βασιλείου, Ειρήνη Κανά, Ελένη Κρίκκη, Αντώνης Κυριακούλης, Αλέξης Κυριτσόπουλος, Θανάσης Λάλας, Χάρης Λάμπερτ, Τάσος Μαντζαβίνος, Στέλλα Μελετοπούλου, Άγγελος Μεργές, Γιάννης Μόραλης, Ντίμη Μπιτσάκου, Λαμπρινή Μποβιάτσου, Δημήτρης Ντόκος, Τάσος Παυλόπουλος, Βασίλης Πέρρος, Στάθης Πετρόπουλος, Βίκη Σταματοπούλου, Αμαλία Σωτηροπούλου, Patrick Rubinstein, Marwan Chamaa. www.skoufagallery.gr, info@skoufagallery.gr, 210 3643025 & 210 3603541

ζoumboulakis galleries, έως 27/3 Ανταποκρινόμενη στον πιο καρποφόρο και μεταλλαγμένο χειμώνα της γενιάς μας, η γκαλερί Ζουμπουλάκη δημιουργεί τον πρώτο εσωτερικό βοτανικό κήπο στο κέντρο της Αθήνας. Μια σουρεαλιστική προσέγγιση της τρέχουσας πραγματικότητας στην Αθήνα και του χειμώνα που δεν ήρθε ποτέ. Συμμετέχοντες καλλιτέχνες-κηπουροί: Διαμαντής Αϊδίνης, Μίλτος Γκολέμας, Γιώργος Γυπαράκης, Φίλιππος Θεοδωρίδης, Λαμπριλένα Κωνσταντέλου, Τίμοθυ Λασκαράτος, Γιώργος Μαραζιώτης, Αχιλλέας Παπακώστας, Στέφανος Ρόκος, Μυρτώ Σταμπούλου, Νίκος Τρανός, Μαρία Φιλοπούλου, Δέσποινα Φλέσσα, ΦΥΤΑ, Roman Cadilhon, Lea Collet & Marios Stamatis, Bryony Dunne, Georgia Fambris, Melina Mosland. Συνεπιμέλεια: Γεωργία Λιάπη & Οι κηπουροί της γκαλερί Ζουμπουλάκη. www.zoumboulakis. gr, contemporary@zoumboulakis.gr

Η ΓΥΝΑIΚΑ ΣΤΗΝ ΕΠΑΝAΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821 ίδρυμα εικαστικών τεχνών & μουσικής β&μ θεοχαράκη, 23/3-31/10 Το πνεύμα του φιλελληνισμού και το αξεπέραστο ηρωικό ανάστημα της Ελληνίδας στα χρόνια της Επανάστασης του 1821 μέσα από τα

4

αριστουργήματα της περίφημης Συλλογής του Μιχάλη και της Δήμητρας Βαρκαράκη. Πρόκειται για έργα που μας διδάσκουν την ιστορία μας, τον πόνο και τον ηρωισμό της γυναίκας, άλλοτε ως μάνας και άλλοτε ως συμβόλου θυσίας. Από τα περίφημα έργα «Η Ελληνίδα μάνα με το νεκρό παιδί της» στο πρώτο μισό του δέκατου ένατου αιώνα και την «Αρπαγή Ελληνίδας» του Louise Vallot έως τις «Ελληνίδες που προσεύχονται στην Παναγιά για να τις προστατεύσει στη διάρκεια μιας μάχης» του Ary Scheffer και τις «Σουλιώτισσες στη μάχη», που αποδίδονται στον Κωνσταντίνο Ιατρά, αποκαλύπτεται ο πρωταγωνιστικός ρόλος της γυναίκας του 1821. Επιμέλεια έκθεσης: Φανή Μαρία Τσιγκάκου. https://thf.gr, Βασ. Σοφίας 9 & Μέρλιν 1, 210 3611206

DOUBLE-BLIND, ΓΙAΝΝΗΣ ΒΑΡΕΛAΣ the breeder, 18/3-29/5 Η γκαλερί The Breeder εγκαινιάζει τη νέα ατομική έκθεση του Γιάννη Βαρελά με τίτλο «Double-Blind», στην οποία ο καλλιτέχνης θα παρουσιάσει εκτενή «ψυχολογικά τοπία»: ένα νέο σώμα δουλειάς που περιλαμβάνει έργα σε καμβά και σε χαρτί, εγκαταστάσεις, γλυπτά και video works. www.thebreedersystem.com

BOYD WEBB γκαλερί bernier/eliades, έως 21/3 Στην ατομική του έκθεση ο Νεοζηλανδός καλλιτέχνης Boyd Webb, επηρεασμένος από τις υποδείξεις της εννοιακής και μετα-μινιμαλιστικής τέχνης της δεκαετίας του 1970, δημιουργεί αρχικά εγκαταστάσεις, γλυπτά και κινηματογραφικά έργα για να εστιάσει τελικά στη φωτογραφία, που από πολύ νωρίς καταλαμβάνει πρωταγωνιστικό ρόλο στη

1. Η γυναίκα στην Επανάσταση του 1821 2. Κηπουρική 3. Διερχόμενοι / Επτά Πύλες, Γιώργος Ξένος 4. Boyd Webb 5. Double-Blind, Γιάννης Βαρελάς

5

ΔΙΕΡΧOΜΕΝΟΙ / ΕΠΤA ΠYΛΕΣ, ΓΙΩΡΓΟΣ ΞΕΝΟΣ πάρκο σταύρος νιάρχος, έως 31/5 Το Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ) φιλοξενεί τις εικαστικές εγκαταστάσεις «Διερχόμενοι» και «Επτά Πύλες» του διεθνώς αναγνωρισμένου εικαστικού Γιώργου Ξένου. Εκατόν είκοσι ανθρώπινα περιγράμματα από σίδηρο περιμένουν τους επισκέπτες έως τις 31/5 στα Φυτεμένα Δώματα και στα Νότια Μονοπάτια του Πάρκου του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος. Οι «Διερχόμενοι», οι υψιτενείς αυτές φιγούρες (200x80 εκ.), «είναι μια λιτανεία ηρωικών μορφών έτοιμων “Πύλες πόλεων περήσειν”», όπως σημειώνει ο δημιουργός τους. Σε άλλο σημείο του ΚΠΣΙΝ, στα Νότια Μονοπάτια, θα στηθούν οι «Επτά Πύλες», μία ακόμα πολύσημη εγκατάσταση από σίδηρο. Από την επτάπυλη Θήβα της αρχαίας τραγωδίας ως τις σημερινές πύλες εισόδου στην Ελλάδα και στην Ευρώπη, οι πύλες αυτής της εγκατάστασης «μιλούν» με τον τρόπο τους για ζητήματα περισσότερο επίκαιρα από ποτέ. Η πύλη είναι όριο, αλλά την ίδια στιγμή και άνοιγμα, όπως η Επανάσταση του 1821, που σηματοδότησε το τέλος 400 χρόνων δοκιμασίας του ελληνισμού και ταυτόχρονα το άνοιγμα, την είσοδό του, στη νεότερη Ιστορία του. www.snfcc.org

Ο ΜΥΣΤΙΚΟΣ ΜΑΣ ΚΗΠΟΣ, 2010-2021, ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΖΑΝΕΡΗΣ genesis gallery Ο Γιώργος Τζάνερης και η Genesis Gallery γιορτάζουν τα έντεκα χρόνια λειτουργίας της γκαλερί με μια μεγάλη διαδικτυακή ομαδική έκθεση σε συνεργασία με την ιστορικό τέχνης και επιμελήτρια Ίριδα Κρητικού. Η φετινή θεματική ανοίγει ένα νοητό παράθυρο στους μικρούς ατομικούς έγκλειστους κήπους του καθενός μας, στέλνοντας μήνυμα ομορφιάς, επιμονής και συνέργειας. Στην έκθεση συμμετέχουν οι καλλιτέχνες: Αθηνά Χατζή, Αλέκος Αμφιλόχιος, Ανδρέας Γεωργιάδης, Άννα Αμπαριώτου, Άννα Αχιλλέως Stäubli, Άννα Ζαννάρα, Αννίτα Καλημέρη, Άντα Πετρανάκη, Αντώνης Σκαμπαβίριας, Αποστόλης Ιτσκούδης, Αριστείδης Χρυσανθόπουλος, Βασίλης Γαρυφαλλάκης, Βασίλης Καρακατσάνης, Βασίλης Λιαούρης, Γεύσω Παπαδάκη, Γιάννης Δημητράκης, Γιάννης Ξανθούλης, Γιάννης Πετρής, Γιώργος Λουλούδης, Γιώργος Σαλταφέρος, Γκέντση Ρούτσης, Δικαία Δεσποτάκη, Εβίτα Καννέλου, Ειρήνη Ηλιοπούλου, Θεόφιλος Κατσιπάνος, Ιωσηφίνα Κοσμά, Κατερίνα Πέτρουλα, Κατερίνα Τσεμπελή, Κυριακή Μαυρογεώργη, Κωνσταντίνος Έσσλιν, Κωνσταντίνος Μάσσος, Κώστας Λάκης, Κώστας Παπαβλασόπουλος, Λένα Ταταρίδα, Λίλα Μαδούρου, Μαίρη Γαλάνη Κρητικού, Μαίρη Νταγιαντά, Μαρία Γιαννίκου, Μάριος Βουτσινάς, Μάρκος Μπλάτσιος, Μηνάς Καμπιτάκης, Νίκος Γαβαλάς, Νίκος Κιτμερίδης, Νίκος Σίσκος, Πάβλος Χαμπίδης, Παναγιώτης Μαρίνης, Πέτρος Ματζάκος, Ρόιλα Μπουζέα, Σοφία-Ρόζυ Κοσμίδου, Σπύρος Κολόμβος, Στάθης Φώτης, Στρατηγούλα Γιαννικοπούλου, Χριστίνα Δάρρα, Chrys Roboras.

Τα έργα της έκθεσης «Ο μυστικός μας κήπος» θα αναρτηθούν στα social media (Facebook, Instagram, LinkedIn) των καλλιτεχνών που συμμετέχουν, όπως και στους αντίστοιχους λογαριασμούς της Genesis Gallery και της επιμελήτριας της έκθεσης. Για περισσότερες πληροφορίες και τον κατάλογο με όλα τα έργα της έκθεσης: g.tzaneris@gmail.com

ΥΠΑΙΘΡΙΑ ΕΚΘΕΣΗ ΣΤΟΝ ΕΘΝΙΚΟ ΚΗΠΟ ΓΙΑ ΤΑ 200 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ εως τον απρίλιο Μια ξεχωριστή έκθεση μνήμης και τιμής στους ήρωες του 1821 διοργανώνουν, στο πλαίσιο των εορτασμών για τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση, το Ίδρυμα Σύλβιας Ιωάννου, το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο και ο δήμος Αθηναίων. Πίνακες με πρόσωπα γνωστά και άγνωστα της Ελληνικής Επανάστασης και της οθωνικής Ελλάδας που ζωγράφισε ο διπλωματικός αντιπρόσωπος του Βελγίου, Benjamin Mary, τα οποία φιλοτεχνήθηκαν εκ του φυσικού, κυρίως στην Αθήνα, μεταξύ 1839 και 1844. Θ. Κολοκοτρώνης, Νικηταράς, Λ. Κουντουριώτης, Ι. Μακρυγιάννης, Χ. Χατζηπέτρου, G. Finlay, Π. Νοταράς, Θ. Φαρμακίδης, Ν. Θησεύς, Β. Πετιμεζάς, Α. Μαυρομιχάλης, Η. Σαλαφατίνος, Ι. Κωλέττης, Ι. Καρατζάς, Δ.Ν. και Κ. Μπότσαρης και άλλοι, φυσιογνωμίες επωνύμων και ανωνύμων, διασώζονται ως μια μοναδική στιγμή της Ιστορίας. Εθνικός Κήπος

Εικαστικά

δουλειά του. Εμπνεόμενος από την επιστήμη, κατασκευάζει ο ίδιος τεχνητούς κόσμους με μακροκοσμικές και μικροκοσμικές προεκτάσεις. Με αξιοσημείωτη οικονομία μέσων δημιουργεί «θεατρικά σκηνικά» μέσα στα οποία οι συχνά απομονωμένοι χαρακτήρες του αγωνίζονται να προσπελάσουν τα εμπόδια που τους θέτει ο καλλιτέχνης. https://bernier-eliades.com

4.3.21 – lifo

29

Τηλεόραση

ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ

Το φαινόμενο Billie Eilish Το ντοκιμαντέρ «The world’s a little blurry» καταγράφει την πορεία της νεαρής σταρ προς την κορυφή.

απο τη μαρια παππα

30 lifo – 4.3.21

Α

υτό που αναρωτιέμαι παρακολουθώντας το «The world’s a little blurry», το ντοκιμαντέρ για την πορεία της Μπίλι Άιλις προς την κορυφή, είναι αν θα είχε τόσο μεγάλο ενδιαφέρον αν αφορούσε κάποιον άλλον σταρ. Οι δυόμισι ώρες που διαρκεί φαίνονται υπερβολικά πολλές για κάποιον που δεν γνωρίζει καλά το έργο της. Ωστόσο, η Έιλις αποδεικνύεται μια συναρπαστική φιγούρα, παρά το νεαρό της ηλικίας της. Φέτος έκλεισε τα 19. Με ένα μόλις άλμπουμ στο ενεργητικό της και μόνο τέσσερα χρόνια στο προσκήνιο, θεωρείται ήδη φαινόμενο. Η σκοτεινή αισθητική της σε συνδυασμό με την ιδιαίτερη, αρκετά ώριμη για την ηλικία της στιχουργική της πάει πέρα από τα όρια του mainstream. Εντελώς γκοθ, δεν έχει ίχνος σεξουαλικότητας ή χαριτωμενιάς με τα φαρδιά ρούχα που φοράει, λες και οι Cure συναντούν τη Λάνα Ντελ Ρέι. Είναι αυτή η ιδιαιτερότητά της, όμως, που κάνει τη μουσική της να έχει τόσο μεγάλη απήχηση σε μεγαλύτερες ηλικίες. Ξαφνικά, άτομα που δεν περίμενες ποτέ ότι θα ασχολούνταν με μια νιόφερτη πιτσιρίκα αντιμετωπίζουν την Άιλις ως μάννα εξ ουρανού για τη σύγχρονη μουσική. Αυτό που η Tέιλορ Σουίφτ κατάφερε μόλις πρόσφατα, όταν το γύρισε στη φολκ, η Άιλις το πέτυχε από το πρώτο της κομμάτι: επαναπροσδιόρισε τι σημαίνει ποπ σταρ τον εικοστό πρώτο αιώνα. Το ντεμπούτο άλμπουμ της «When we all fall asleep, where do we go?», που ηχογράφησε μαζί με τον αδερφό της Φίνεας Ο’Κόνελ, σάρωσε τα Grammy το 2019. Κέρδισε τις πέντε βασικές κατηγορίες, καλύτερου άλμπουμ, καλύτερου δίσκου, καλύτερου τραγουδιού, καλυτερου νέου καλλιτέχνη και καλύτερου παραγωγού (ο αδερφός της). Είναι η πρώτη καλλιτέ-

χνις που κερδίζει τόσα βραβεία σε τόσο νεαρή ηλικία –ήταν μόλις 17– και η πρώτη γυναίκα, ενώ, γενικά, κάτι παρόμοιο είχε καταφέρει ο Κρίστοφερ Κρος το 1979. Το ντοκιμαντέρ «The world’s a little blurry» ξεκινά όταν η Μπίλι, 15 χρονών, μαθαίνει ότι το «Ocean Eyes», το πρώτο κομμάτι που έγραψε όταν ήταν 13 ετών, παίζεται στο ραδιόφωνο μετά τη viral επιτυχία του στο SoundCloud. Τρία χρόνια μετά, η κάμερα μας μεταφέρει στο υπνοδωμάτιο του αδερφού της, όπου ετοιμάζουν το κομμάτι «Bury a friend». Το τετράδιο στο οποίο γράφει τους στίχους της είναι γεμάτο ζωγραφιές περίεργων πλασμάτων και προτάσεις γραμμένες με κεφαλαία γράμματα, όπως «I WANA END ME». Η δημιουργική σχέση που έχει με τον Φίνεας τονίζεται συνέχεια στην ταινία, όπως και το συναισθηματικό δέσιμο που έχει με τους φαν της κατά τη διάρκεια μιας σειράς περιοδειών ανά τον κόσμο, αλλά και τα προβλήματα που αντιμετωπίζει με το σώμα της. Σε μια σκηνή-κλειδί, ο Φίνεας φοβάται ότι κάποια στιγμή η δισκογραφική εταιρεία θα τους πιέσει να γράψουν μόνο hits κι εκείνη θα αντιδράσει αρνητικά. Σε μια άλλη, προς το τέλος, όταν γράφουν το «No time to die», το τραγούδι για την ταινία του James Bond, η Άιλις, που πλέον έχει πλήρη συναίσθηση της διασημότητάς της, λέει: «Θα με κοροϊδέψει όλο το Internet όταν το κάνω». Η σκηνοθεσία είναι του R.J. Cutler, γνωστού από τη δουλειά του σε σοβαρά ντοκιμαντέρ, όπως τα πολιτικά «The War Room» και «A perfect candidate», αλλά και το «September Issue», που αφορούσε τo περιοδικό «Vogue». Ο Cutler ακολουθεί την Άιλις σαν μαγεμένος από το χαρίσματά της και το φιλμ σπάνια ξεφεύγει από τον στόχο του, που είναι να αποτυπώσει την καθημερινότητα της νεαρής σταρ. Δεν

INFO Το «Billie Eilish: The world’s a little blurry» προβάλλεται στην Apple TV+.

υπάρχει μια τυπική, γραμμική αφήγηση. Είναι σαν να παρακολουθείς cinéma vérité, δεν υπάρχει κάποια συγκεκριμένη ιστορία, αντίθετα αυτή ξεδιπλώνεται όσο γυρίζει η κάμερα. «Είναι αξιοσημείωτο», γράφει ο Τζον Καραμάνικα στους «New York Times, «πώς ένα ανερχόμενο αστέρι όπως η Άιλις παραχώρησε απόλυτη πρόσβαση σε έναν κινηματογραφιστή προτού το πρώτο άλμπουμ της ολοκληρωθεί». Ήταν μια ευαίσθητη στιγμή, γιατί η επιτυχία δεν ήταν εξασφαλισμένη, οπότε ήταν μεγάλο το ρίσκο να επιτρέψεις να καταγράψουν την πορεία σου. Η Άιλις ανήκει σε μια γενιά που έχει μάθει η κάμερα να καταγράφει ακόμα και τις πιο προσωπικές στιγμές της καθημερινότητας και το φιλμ αρκετές φορές σού δίνει σε την αίσθηση ότι η επιτυχία της ήταν «αναπόφευκτη» από την πρώτη στιγμή. Πάντως, δεν πρέπει να περιμένει κανείς κάποια τραγική ιστορία, όπως στην περίπτωση της Μπρίτνεϊ Σπίαρς ή του Τζάστιν Μπίμπερ. Η οικογένειά της αποδεικνύεται αρκετά δεμένη και προσγειωμένη. Οι γονείς της φαίνονται απλοί και τίμιοι άνθρωποι που πραγματικά νοιάζονται και αγχώνονται με την ξαφνική διασημότητα της κόρης τους. Μάλιστα, σε ένα από τα πιο όμορφα στιγμιότυπα του ντοκιμαντέρ, τους βλέπεις να συζητούν μεταξύ τους για το αν έπρεπε να την αφήσουν να κάνει μια βόλτα στην πόλη με το καινούργιο της αμάξι. Μόλις έχει πάρει το δίπλωμα οδήγησης και αποφασίζει να πάει να δει τον (αδιάφορο) φίλο της, τον οποίο χωρίζει κάπως αναμενόμενα στη συνέχεια. «Επειδή δεν αντέχει την αυτοκαταστροφή του και δεν είναι δίκαιο που δεν θέλουν τα ίδια πράγματα», όπως λέει. Γενικά, οι γονείς της δεν την αφήνουν από τα μάτια τους μέχρι να ενηλικιωθεί και προσπαθούν να της σταθούν όσο μπορούν στις πιο άσχημες στιγμές της. Η Άιλις αναφέρει συχνά τον Μπίμπερ, θεωρώντας τον κινητήριο δύναμή της. Όταν μεγάλωνε, είχε τέτοια εμμονή μαζί του, που η μητέρα της σκεφτόταν να την πάει σε παιδοψυχολόγο. Η ίδια εξηγεί ότι ήταν τόσο ερωτευμένη μαζί του, που φοβόταν ότι θα της κατέστρεφε την ερωτική ζωή, επειδή δεν θα μπορούσε να βρει κανέναν που να μπορεί να συγκριθεί μαζί του. Όταν τον συναντά στο απώγειο της επιτυχίας της, η αντίδρασή της είναι αμήχανη, σαν να μην πιστεύει ότι συμβαίνει στην πραγματικότητα. Είναι ο Μπίμπερ, όμως, αυτός που θαμπώνεται από την παρουσία της και όχι το αντίθετο, σύμφωνα με το «Variety». Για πρώτη φορά, επίσης, ο θεατής έρχεται αντιμέτωπος με μια κρίση από το σύνδρομο Τουρέτ, από το οποίο η πάσχει Άιλις. Ακόμη και όταν παρουσιάζεται στις πιο προσωπικές της στιγμές, η 19χρονη σταρ παραμένει ένα αίνιγμα. Δεν ανοίγεται ποτέ ολοκληρωτικά και δεν σε αφήνει να πλησιάσεις, όσο κοντά της κι αν νομίζεις ότι βρίσκεσαι. Έχει τον απόλυτο έλεγχο της εικόνας της. Υπάρχει μια ασφάλεια, όπως παρατηρεί ο Καραμάνικα, ακόμα και στις εντάσεις και στα ξεσπάσματά της, που δεν ξεφεύγουν ποτέ. Ο ίδιος το αποδίδει στην επέμβαση της εταιρείας της, της Interscope Records, που έχει ελέγξει όλο το υλικό. Κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων του βίντεο «When the party’s over» η Άιλις, απογοητευμένη από το αποτέλεσμα, που δεν είναι όπως το είχε στο μυαλό της, μονολογεί ότι από δω και μπρος θα σκηνοθετεί η ίδια τα βίντεό της. Είναι μια μικρή λεπτομέρεια που σε κάνει να αναρωτιέσαι ποιος πραγματικά είχε την τελευταία λέξη σε όσα παρακολουθήσαμε...

Ο

τίτλος του τραγουδιού ήταν «Τα παιδιά μας που τ’ αρπάξαν». Το τραγουδούσε η Σοφία Βέμπο, σε μουσική Μιχάλη Σογιούλ και στίχους Μίμη Τραϊφόρου, στις αρχές του 1948. Είχε αρχίσει τότε, με την ευθύνη του ΚΚΕ, η μετακίνηση παιδιών προς τις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, είτε με τη συναίνεση των γονέων τους είτε με τη βία, και το τραγούδι της δημοφιλούς «τραγουδίστριας της νίκης» δημιουργούσε το συγκινησιακό υπόβαθρο του «παιδομαζώματος. «Το τραγούδι αυτό το απλό, το πικρό, το λυπημένο, είναι αφιερωμένο στα παιδιά μας που τ’ αρπάξαν κάποια μαύρη νύχτα οι Σλαύοι, στα παιδιά μας που δε ’γίναν κι ούτε θα γινούνε σκλάβοι» έλεγε η Βέμπο πριν αρχίσει το τραγούδι της. Στις 29 Φεβρουαρίου 1948 ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών είχε εγκαινιάσει έναν παγκόσμιο έρανο για τη σωτηρία αυτών των παιδιών και το τραγούδι της Βέμπο, όπως και άλλες καλλιτεχνικές εκδηλώσεις, στόχευε στην ευαισθητοποίηση του ελληνικού λαού μέσα στον εμφύλιο πόλεμο. Το ζήτημα των παιδιών είναι ένα άλλο μεγάλο κεφάλαιο του Εμφυλίου. Από τη μια το «παιδομάζωμα» του ΚΚΕ και από την άλλη οι «παιδοπόλεις» της Φρειδερίκης δίνουν στον Εμφύλιο μία επιπλέον διάσταση, εξίσου δραματική, που ορισμένοι ιστορικοί χαρακτήρισαν «κοινωνικό πόλεμο». Τα τελευταία χρόνια έχουν πυκνώσει οι έρευνες για τον «πόλεμο των παιδιών», όπου μεγάλο μέρος του πρωτογενούς ερευνητικού υλικού είναι μαρτυρίες και αυτοβιογραφικές αφηγήσεις. Το βιβλίο της Δήμητρας Κελέση Υπηκοότης Ακαθόριστος – Οριακές αφηγήσεις παιδιών του Εμφυλίου στην Ανατολική Γερμανία (εκδόσεις Επίκεντρο) περιλαμβάνει αφηγήσεις τριών γυναικών και δύο αντρών που ως παιδιά μετακινήθηκαν, μέσω Βουλγαρίας, στη Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας και από κει, πολλά χρόνια αργότερα, πέρασαν στη Δυτική Γερμανία, όπου εργάστηκαν ως μετανάστες. Επαναπατρίστηκαν και εγκαταστάθη-

καν στην Καβάλα, χωρίς να κατάγονται από την πόλη αυτή, αλλά επειδή στην Καβάλα βρήκαν ανθρώπους με τους οποίους τους ένωνε η κοινή μνήμη. Από τα πέντε παιδιά, τα τέσσερα απομακρύνθηκαν με τη συναίνεση των γονέων τους. Ένα κορίτσι, από χωριό της περιοχής των Σερρών, απομακρύνθηκε βίαια από ομάδα ανταρτών, μαζί με την αδελφή της και άλλους συγχωριανούς. Όταν επαναπατρίστηκαν, στα χαρτιά τους αναγράφηκε το «υπηκοότης ακαθόριστος», επειδή είχαν περάσει το μεγαλύτερο μέρος της ζωής τους πολιτογραφημένοι ως «αλλοδαποί» ή «χωρίς πατρίδα». Από αυτά τα δημόσια έγγραφα προέρχεται και ο τίτλος του βιβλίου. «Επρόκειτο για ομάδα ανθρώπων την οποία έχουν σημαδέψει πολλαπλές ταυτότητες» γράφει η συγγραφέας Δήμητρα Κελέση. «Από χωριατόπαιδα έγιναν πολιτικοί πρόσφυγες, βίωσαν το πέρασμα από τον αγροτικό στον αστικο-βιομηχανικό τρόπο ζωής και στη συνέχεια έγιναν οικονομικοί μετανάστες. Η σημερινή τους ταυτότητα αποτελεί την απόληξη του ταξιδιού της ζωής τους, φέροντας τη σφραγίδα και των δικών τους επιλογών». Ο υπότιτλος του βιβλίου «οριακές αφηγήσεις» οφείλεται στο ότι οι μαρτυρίες αυτές είναι αταξινόμητες, δηλαδή δεν έχουν βρει ακόμη τη θέση τους στον δημόσιο λόγο για τη δεκαετία του 1940, όπως επισημαίνουν στον πρόλογό τους οι επιμελητές του βιβλίου Κατερίνα Τσέκου, Βασίλης Δαλκαβούκης και Μαρία Μποντίλα. Η αυτοβιογραφική εμπειρία φαίνεται ότι βαραίνει ιδιαίτερα στην έρευνα και στη συγγραφή αυτού του βιβλίου. Η συγγραφέας τονίζει στο βιογραφικό της ότι ο πατέρας της ήταν μαχητής του Δημοκρατικού Στρατού και στη συνέχεια πολιτικός πρόσφυγας στην Τασκένδη και ότι η μητέρα της, που είχε χάσει τον δικό της πατέρα στον Εμφύλιο, είχε εκτοπιστεί. Αλλά το έναυσμα για το βιβλίο δεν ήταν τόσο η μικροϊστορία των γονέων της όσο σκηνές της καθημερινότητάς της στην πόλη της Καβάλας, όπου ζει. Κάθε πρωί που πήγαινε στη δουλειά της, συναντούσε

α πο to ν niko μπακουνακη

δήμητρα κελέση

Υπηκοότης ακαθόριστος Οριακές αφηγήσεις παιδιών του Εμφυλίου στην Ανατολική Γερμανία Σελίδες: 260 Εκδόσεις Επίκεντρο

Ο πόλεμος των παιδιών Στο βιβλίο της η Δήμητρα Κελέση συγκεντρώνει μαρτυρίες ανθρώπων που σε παιδική ηλικία μετακινήθηκαν από την Ελλάδα στην Ανατολική Γερμανία κι έπειτα επαναπατρίστηκαν.

μια γειτόνισσά της που σκούπιζε το πεζοδρόμιο. Όταν τη ρώτησε γιατί δεν σκουπίζει μόνο την αυλή της, η γειτόνισσα της απάντησε ότι «έτσι είχε μάθει στο ίδρυμα» και ότι τώρα δεν μπορούσε να κάνει αλλιώς. Η γειτόνισσα ήταν ένα από τα παιδιά του «παιδομαζώματος», ένα από τα πέντε παιδιά με την «ακαθόριστη υπηκοότητα», που στο βιβλίο παρουσιάζεται ως Μάρθα. Η Μάρθα ήταν τριών χρονών όταν έφυγε, μαζί με τους παππούδες, από ένα χωριό του Έβρου, μάλλον τον Μάρτιο του 1948. Η μητέρα της την είχε εγκαταλείψει και ο πατέρας της ήταν στον Δημοκρατικό Στρατό. Πρώτος σταθμός σε αυτό το μακρύ ταξίδι, όπως θα αποδειχτεί, ήταν η Βουλγαρία. Η Μάρθα έμεινε εκεί δύο χρόνια. Στα πέντε της ακολούθησε τους παππούδες στην Πολωνία. Εκεί μπήκε τρόφιμη σε παιδικό σταθμό, αλλά είχε τη δυνατότητα να περνάει τις καλοκαιρινές διακοπές με τους παππούδες. Το 1954 το ΚΚΕ αποφασίζει τις επανενώσεις των οικογενειών. Ο πατέρας της Μάρθας είχε καταφύγει στην Τασκένδη, όπου είχε δημιουργήσει νέα οικογένεια. Η επανένωση ήταν τραυματική. Κι έτσι η Μάρθα, μετά από έναν χρόνο βασανιστικής συμβίωσης, μπήκε σε οικοτροφείο, όπου ταυτόχρονα απέκτησε επαγγελματική μόρφωση. Βγαίνοντας από το οικοτροφείο, οι σχέσεις με τον πατέρα της δεν είχαν βελτιωθεί. Γι’ αυτό η Μάρθα συγκατοίκησε με μια άλλη κοπέλα σε ένα δωμάτιο που της είχε βρει το Κόμμα. Εργάστηκε σε διάφορες δουλειές, αλλά οι συνθήκες της μοναξιάς την οδήγησαν πίσω στην Πολωνία για να ξαναβρεί τους δικούς της. Κι εκεί άρχισε κάτι να αλλάζει. Ένας εξάδελφός της τής προξένεψε «ένα δικό τους παιδί», από τον Έβρο, που ζούσε στην Ανατολική Γερμανία, είχε σπουδάσει στο πανεπιστήμιο και είχε εξαιρετική δουλειά. Ξεπερνώντας μια γραφειοκρατική τρικυμία, η Μάρθα έφτασε στην Ανατολική Γερμανία, παντρεύτηκε τον συγχωριανό της και απέκτησαν ένα παιδί. Ήταν από τους πρώτους που πέρασαν στη Δυτική Γερμανία. Ανάλογες είναι και οι ζωές των άλλων αφηγητών. Η Ευγενία ήταν δέκα ετών όταν έφυγε, με τους γονείς της και τα τέσσερα αδέλφια της, από το Θρυλόριο Ροδόπης, τον Μάρτιο του 1948. Πρώτος σταθμός, η Βουλγαρία, όπου χωρίστηκε από τους γονείς της, όπως συνέβαινε με τα περισσότερα παιδιά. Μετά, στάλθηκε στην Ανατολική Γερμανία. Σπούδασε σε επαγγελματική σχολή, εργάστηκε σε εργοστάσιο, παντρεύτηκε, απέκτησε μια κόρη. Το 1982 μετανάστευσαν με τον άντρα της στη Δυτική Γερμανία, απ’ όπου επαναπατρίστηκε το 1995. Η Ζωγραφιά αποτελεί ξεχωριστή περίπτωση. Τον Οκτώβριο του 1948 οι οργανωμένες αποστολές παιδιών είχαν δώσει τη θέση τους σε βίαιη στρατολόγηση κι έτσι βρέθηκε, από ένα χωριό των Σερρών, στη Βουλγαρία, χωρίς τη θέλησή της και χωρίς τη θέληση της γιαγιάς της. Επόμενος σταθμός, η Ανατολική Γερμανία, η προσαρμογή, η νέα ζωή, γάμος, δύο παιδιά, και το 1983 η μετανάστευση στη Δυτική Γερμανία. Οι αφηγήσεις αυτές εξατομικεύουν την εμπειρία του παιδιού-πολιτικού πρόσφυγα και μας βοηθούν να δούμε διαφορετικά, πέρα από την ισοπέδωση των κατηγοριών της πολιτικής ιστορίας, τον «πόλεμο των παιδιών». Και σε μια νέα εποχή μετανάστευσης, που ζούμε σήμερα, οι αφηγήσεις αυτές έρχονται να τροφοδοτήσουν τη νέα εμπειρία με ένα βίωμα που απλώνεται στον χρόνο και λειτουργεί πολύ απελευθερωτικά για τον σύγχρονο αναγνώστη και πολίτη.

Book

ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ

ΑΛΛΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Στο παράρτημα του βιβλίου αναπαράγεται ολόκληρο το περιοδικό «10 Jahre DDR. Δέκα χρόνια στη φιλόξενη αγκαλιά του λαού της Λ.Δ. Γερμανίας. Στο πλευρό του για το χτίσιμο του σοσιαλισμού». Είναι μια έκδοση του 1959 που επιμελήθηκαν πολιτικοί πρόσφυγες στην Ανατολική Γερμανία. Το 1960 ζούσαν εκεί 1.600 πρόσφυγες, από τους οποίους 1.300 ήταν παιδιά. Ο Πέτρος Κόκκαλης έπαιξε ιδιαίτερο ρόλο στην υποδοχή ελληνόπουλων από αυτήν τη χώρα του «υπαρκτού σοσιαλισμού».

4.3.21 – lifo

31

curt stoeving, πορτρέτο του νίτσε (1894). © heritage/ getty images/ ideal image

Book

BIOΓΡΑΦΙΑ

Γιατί ο Νίτσε είναι δυναμίτης! Η πολυσυζητημένη βιογραφία του Φρίντριχ Νίτσε «Δεν είμαι άνθρωπος, είμαι δυναμίτης!», που αναμένεται να κυκλοφορήσει στις 8 Μαρτίου από τις εκδόσεις Πατάκη, φωτίζει άγνωστες πλευρές του φιλοσόφου και ανατρέπει κυρίαρχα ψέματα. απο την τινα μανδηλαρα

32 lifo – 4.3.21

O

σο δύσκολο κι αν ακούγεται, η βραβευμένη βιογράφος Σου Πριντό κατάφερε να φέρει τον υπεράνθρωπο στα δικά της μέτρα και να γράψει μια ισορροπημένη βιογραφία για έναν φιλόσοφο που έμελλε να ξεπεράσει τα δεδομένα του κόσμου του και της εποχής του. Λαμβάνοντας υπόψη όλες τις καταγεγραμμένες μαρτυρίες που είχε στη διάθεσή της αναφορικά με τον Φρίντριχ Νίτσε –ημερολόγια, προηγούμενες βιογραφίες, ακαδημαϊκές έρευνες–, η συγγραφέας προχώρησε στη δική της εκτίμηση αναφορικά με σημαντικά γεγονότα της ζωής του φιλοσόφου, αναλαμβάνοντας κυρίως να τον βγάλει από το χιτλερικό κάδρο, με το οποίο έχει άδικα συνδεθεί, και κυρίως στιγματιστεί. Και όχι μόνο αυτό αλλά να ρίξει φως στα γεγονότα που συνέστησαν τον σύντομο, αλλά εκρηκτικό του βίο, δίνοντας μια απτή και γήινη διάσταση του βροτού Νίτσε, ο οποίος βασανιζόταν διαρκώς από τις αντιφάσεις του αλλά και από μια ασύγκριτη ευφυΐα. Ωστόσο, έζησε, όπως η συγγραφέας υποστηρίζει, πολύ πιο κοντά σ’ εμάς απ’ όσο νομίζουμε: μεταξύ άλλων ήταν χιουμορίστας(!), είχε αδυναμία στα γλυκά, αγαπούσε τη μόδα και ήταν ευεπίφορος σε κάθε εκδοχή της ομορφιάς, από τα ανεξάντλητα μεσογειακά τοπία έως μια άρτια μουσική εκτέλεση,

το δικό του μέσο για να επικοινωνεί με τον προσωπικό του Θεό. Ωστόσο, η βιογραφία του Νίτσε Δεν είμαι άνθρωπος, είμαι δυναμίτης! από τη Σου Πριντό, μεταφρασμένη με ενάργεια από τη Νίνα Μπούρη, παρότι είναι σαφές ότι απευθύνεται σε ένα ευρύτερο κοινό, πέρα από τους ειδήμονες, δεν έχει καμία διάθεση να αναλωθεί σε κουτσομπολιά, βάζοντας μάλιστα πολλά ερωτηματικά δίπλα στις διάφορες κυρίαρχες θεωρίες περί σύφιλης κ.λπ. Εκτός όμως από τα κεντρικά βιογραφικά στοιχεία, η Πριντό δίνει επιπλέον έμφαση σε φευγαλέα ενσταντανέ που άλλοι βιογράφοι θα προσπερνούσαν χωρίς δεύτερη σκέψη, όπως ένα μεσημέρι εκστασιακού παιξίματος στο πιάνο παρέα με την Κόζιμα, στιγμές που δείχνουν να διαδραματίζουν τον δικό τους καίριο ρόλο για έναν τόσο εκλεπτυσμένο σκηνοθέτη της φιλοσοφίας της ύπαρξης, όπως ο Νίτσε. Καρπός μιας άρρωστης εποχής, τέκνο της μοίρας, με την αντίστοιχη υπεροχή που ο Άμλετ θα αναγνώριζε στον εαυτό του, ο Νίτσε στα μάτια της Πριντό γίνεται ο πρωταγωνιστής ενός υπερβατικού δράματος που δεν εντοπίζεται τυχαία στην καρδιά του δέκατου ένατου αιώνα και λήγει απότομα με το τελείωμά του (ο Νίτσε φεύγει από τη ζωή το 1900). Μεγαλωμένος σε ένα αυστηρό θρησκευτικό περιβάλ-

σου πριντό

Δεν είμαι άνθρωπος, είμαι δυναμίτης! Μτφρ.: Νίνα Μπούρη Εκδόσεις Πατάκη

λον, γιος ενός αυστηρού πάστορα και μιας μητέρας που διαφέντευε τα πάντα μετά τον θάνατο του πατέρα, ήξερε ότι γεννήθηκε για να ράβει διαρκώς τα τραύματα της οικογένειας και της εποχής του. Όπως σημειώνει η Πριντό, το πρώτο του μυθιστόρημα δεν λεγόταν τυχαία Θάνατος και Καταστροφή, αφού στα νεανικά του χρόνια οραματιζόταν, αν γλίτωνε τον θάνατο, να γίνει σπουδαίος συνθέτης ή ο άνθρωπος που θα άλλαζε με τη σκέψη του τον κόσμο (και το έκανε). Ως μαθητής, εκτός από τους επαίνους για τα φιλολογικά του κατορθώματα, διακρινόταν σε διάφορες αθλητικές δραστηριότητες, όπως η κολύμβηση και η ξιφασκία. Διατηρούσε πάντα έναν ιδιόμορφο αυτοσαρκασμό που κορυφώθηκε απόλυτα στο Ecce Homo και αποτυπωνόταν στην εγγενή τάση του να ανατρέπει την κυρίαρχη εικόνα είτε μέσα από περίεργα ακροβατικά (ναι, είχε δοκιμάσει την τύχη του και ως ακροβάτης!) είτε μέσα από τα σκαμπρόζικα πειράγματα ενός ανήκουστου, σύγχρονου Διονύσου, που βρήκαν την ιδανική έκφρασή τους τα μετέπειτα χρόνια στα παιχνίδια που έστηνε με τη Λου Σαλομέ. Ακόμα και στο πορνείο όπου έτυχε να βρεθεί ως νεαρός, προτίμησε να παίξει πιάνο, αντί να δοκιμάσει την τύχη ενός καταπιεσμένου ανδρισμού – και κάπου εδώ η βιογράφος καταπιάνεται με την προβληματική σχέση του Νίτσε με τις γυναίκες, όχι όμως με αυτές που θαύμαζε και αναγνώριζε ως ίσες. Η βιογραφία εμμένει, κατά κύριο λόγο, στην άμεση σύνδεση κάθε θεωρητικής εξερεύνησης του Νίτσε με αντίστοιχη βιωματική έξαρση και πτυχή του προσωπικού του βίου, ο οποίος έδειχνε να εμπνέεται πάντα από το αγαπημένο του πινδαρικό ρητό: «Γίνε αυτό που είσαι, αφού μάθεις τι είναι αυτό». Είχε έτσι το θάρρος να λύσει πρώτος το ομηρι-

κό πρόβλημα, σε εφηβική ηλικία μάλιστα, τις προβλεπόμενες κατηγορίες του ανθρώπιεπιμένοντας ότι δεν μπορεί παρά μόνο ένας νου λόγου: «Ο υπεράνθρωπος ξέρει πως αυτό μόνος δημιουργός να έχει βιώσει την έξαρση που φαίνεται σκληρό, τυχαίο, συμφορά, δεν του απόλυτου έργου, κάτι που υποστήριζε και είναι τιμωρία σταλμένη από την αιώνια αράαργότερα, τα χρόνια της άμεσης σύνδεσής χνη του λογικού για να τιμωρήσει τον αμαρτου με τον Ρίχαρντ Βάγκνερ. Όλο το πρώτο τωλό. Δεν υπάρχει αιώνια αράχνη του λογιμέρος της βιογραφίας είναι, άλλωστε, αφιεκού ούτε αιώνιος ιστός του λογικού. Η ζωή ρωμένο στην έντονη σχέση του Νίτσε με τον είναι μια πίστα χορού για θεϊκές συμπτώσεις. συνθέτη, με τον οποίο μαζί εμπνεύστηκαν το Το νόημα πρέπει να βρίσκεται μέσω της καGesamtkunstwerk, το κοινό τους όραμα για τάφασης στις θεϊκές συμπτώσεις στην πίστα την τέχνη του μέλλοντος. Αν όμως ο Νίτσε του χορού» γράφει η Πριντό, η οποία τονίζει δεν έπαυε, τα πρώτα χρόνια, να εντυπωσιά- ότι «ο Ζαρατούστρα διδάσκει στους χωρικούς ζεται από τον ακραίο αισθητισμό του φίλου ότι ο άνθρωπος είναι η γέφυρα όχι σκοπός». του, που ξεκινούσε από τη μουσική έφταΚαι ως ένας παράξενος, εμμονικός προφήτης νε στο «χρυσοκόκκινο δαμασκηνό ύφασμα «περιφερόταν σαν τον Προμηθέα πάνω στα ή μαροκινό της Κόρδοβας» ή το φτιαγμένο υψώματα, προσηλωμένος στον ανεξιχνίαστο «από πούπουλα φλαμίνγκο με φτερά παγωσκοπό του σύμπαντος», γράφοντας διαρκώς νιών χαλί» που κοσμούσε το πρώτο του σπίτι σε διάφορα ξενοδοχεία και πανσιόν πάνω και κατέληγε στα οράματα για στα βουνά των Άλπεων και της τους απόλυτους ιππότες τύπου Ιταλίας τη νέα φιλοσοφία, μαΖίγκφριντ, στην εποχή της Βακριά από κυρίαρχα διαλεκτικά ϊμάρης η κρίση στη σχέση τους δόγματα, εμπνευσμένη από τον ήταν πλέον εμφανής. Τον πρώτο Σπινόζα, την κυρίαρχη μορφή Όπως σηκαιρό, όμως, ο Νίτσε επισκεπτότης Κάρμεν, ταυτισμένης με τη ταν τακτικά το ζευγάρι Κόζιμα Σαλομέ, τη βαθύτητα του Ντομειώνει η - Βάγκνερ στο Τρίμπσεν, δίπλα στογιέφσκι αλλά και τη λιτότηΠριντό, το στη λίμνη της Λουκέρνης, περτα της Σαπφούς και των αρχαίων πρώτο του νώντας αμέτρητες ώρες σε συθεών – αφού ποτέ δεν εγκατέζητήσεις ή χαζεύοντας εκείνα λειψε τη έκσταση του Διονύσου μυθιστόρημα τα χρώματα που του διέφευγαν και τη φωτεινή κατάφαση του δεν λεγόταν στο ανέμπνευστο περιβάλλον Απόλλωνα. του, δηλαδή την ανθοφορία μιας Στο τελευταίο μέρος της βιτυχαία «Θάσκέψης, την απόλαυση ενός τέογραφίας η Πριντό αναλύει νατος και Κα- διεξοδικά την προβληματική τοιου χυμού που το χαρτί του ρουφούσε από το διαρκώς άρσχέση του Νίτσε με την αδελφή ταστροφή», ρωστο κορμί του. Αλλά η Πριντό του Ελιζαμπέτ, η οποία εκμεαφού στα επιμένει ότι ήταν ο μαθητής που ταλλεύτηκε την ξαφνική έκρηξεπέρασε τον συνθέτη και όχι το ξη της φήμης του αδελφού της νεανικά του αντίθετο: «Ο συνθέτης κολλούσε λίγα χρόνια πριν από τον θάνατό χρόνια οραπάνω στον φιλόλογο σαν πεταλίτου, συγγράφοντας μάλιστα τη δα στο κύτος του ιπτάμενου Ολδική της εκδοχή του βίου του. Σε ματιζόταν, αν λανδού». Ο Βάγκνερ είχε ανάγκη αυτήν η συγγραφέας καταλογίγλίτωνε τον τον Νίτσε για να εμπνευστεί και ζει μια σειρά από παρερμηνείες θάνατο, να γί- και την προβληματική μετέπειτα αναζητούσε μανιακά την παρέα του, σε κάθε περίοδο της ζωής νει σπουδαίος σύνδεση του ονόματος του Νίτου. τσε με τους ναζί. Σε αντίθεση με συνθέτης ή Ο λόγος που η φιλική τους τις όποιες ερμηνείες, η Πριντό σχέση έφτασε κάποια στιγμή ρίχνει φως στη μεγάλη επίδραο άνθρωπος σε αδιέξοδο, ωστόσο, δεν είναι ση που είχε ο Νίτσε σε κάθε είπου θα άλλαο μνημειώδης καβγάς στην Ιταδους ριζοσπαστική σκέψη και λία, όπως μαρτυρούσε η αδελφή σε εμβληματικές μορφές, όπως ζε με τη σκέτου, αλλά η δημοσιοποίηση της ο Στρίντμπεργκ και ο Μουνκ ψη του τον αλληλογραφίας ανάμεσα στον (τους οποίους η ίδια γνωρίζει Βάγκνερ και τους διάφορους καλά). Άλλωστε, μέσω της επακόσμο (και το γιατρούς που εξέταζαν τον Νίναξιολόγησης της αυτοβιογραφίέκανε). τσε. Σύμφωνα με την Πριντό, η ας μέσα από διαρκή θραύσματα, συνωμοσία Βάγκνερ - γιατρών όπως αυτή κορυφώθηκε στο Ecce γύρω από την προβληματική Homo, ο Νίτσε ξαναέστησε τον σεξουαλικότητα του φιλοσόφου διαλυμένο του εαυτό και τον ήταν αυτή που τον απομάκρυνε δυτικό κόσμο. Και είναι ακριβώς για πάντα από τον συνθέτη, σε συνδυασμό μέσα από αυτά που βρίσκει δίοδο το όσο πρέμε την εμμονή του σε ένα πανγερμανικό, πει ζεστό φως, χωρίς να είναι σαρωτικό, που χριστιανικό απόλυτο οικοδόμημα που αντι- ρίχνει η Πριντό, επιμένοντας σε φευγαλέες, πάλεψε στη συνέχεια με δριμύτητα ο Νίτσε. πλην όμως καίριες σκηνές του βίου του φιΟυσιαστικό ρόλο διαδραμάτισε στο σημείο λοσόφου, όπως εκείνη η αξέχαστη αφιέρωση αυτό η στενή, κατόπιν, φιλία του με τον που έγραψε ο Νίτσε στη Λου Σαλομέ στην υλιστή Εβραίο Πάουλ Ρέε και οι κοινές τους πρώτη, λευκή σελίδα από το Ανθρώπινο, πολύ εμπειρίες από τα ταξίδια στο Σορέντο. Η Με- ανθρώπινο: «Κι είπε ο Κολόμβος: Ποτέ, φίλε σόγειος θα αποτελέσει το σκηνικό του δεύτεμου, μη δίνεις εμπιστοσύνη στους Γενοβέρου μέρους του βιβλίου ως κατεξοχήν τόπος ζους, τους ελκύουν πράγματα πολύ μακριέμπνευσης του Νίτσε, αφού «πάνω από τα νά, που κάνουν τις ματιές τους να ταξιδεύηφαίστεια στο Στρόμπολι, θα δει τα φαντά- ουν στο άπειρο. Παρασύρονται μακριά, στο σματα που θα του εμπνεύσουν τον Ζαρατούάπειρο του χρόνου, ενώ τ’ άστρα λάμπουν στρα». Είναι εδώ όπου ο ίδιος θα οραματιστεί ψηλά και γύρω μας αχολογά το Αιώνιο». Σαν τον υπεράνθρωπο όχι ως φορέα της απόλυτης να το έλεγε, θαρρείς, για τον εαυτό του, και εξουσίας ή δύναμης, όπως έχει παρερμηνευ- σάμπως να κατάφερε κάπως να το πραγματεί, αλλά ως αυτόν που στοχάζεται πέρα από τώσει.

4.3.21 – lifo

33

ô

Yves Saint Laurent

MARKET RESEARCH

The good LiFO

Pure Shots Night Reboot Serum. Στα καταστήματα καλλυντικών

ò

Li-LA-LO Μενταγιόν Mini Drops από χρυσό 18Κ με πράσινο όνυχα. www.lilalo.com

Το Fitify fitness app στα wearables της Huawei

ö

ó

Pedro Garcίa x Gala Gonzalez

New Cult Unisex γυαλιά ηλίου Knockaround.

Σανδάλι Creus σε orchid satin.

www.newcult.gr

www.pedrogarcia.com

Είναι η πρώτη φορά που μια εταιρεία ανάπτυξης εφαρμογών για smartphones από την κεντροανατολική Ευρώπη και τη σκανδιναβική χερσόνησο σχεδιάζει μια εφαρμογή για τα wearables της Huawei. Το Fitify είναι η πρώτη διαθέσιμη εφαρμογή για παρακολούθηση της φυσικής κατάστασης και υγείας που έχει αναπτυχθεί εκτός Κίνας. To Fitify αντλεί δεδομένα από τις επιστήμες της φυσιοθεραπείας και της φυσικής αγωγής και τα συνδυάζει με αλγόριθμους Τεχνητής Νοημοσύνης και πληροφορικής, προκειμένου να σχεδιάσει ένα προσωποποιημένο πρόγραμμα προπόνησης με βάση τις ανάγκες του χρήστη.

î

Garnier Υδρο-αλκοολικό καθαριστικό gel χεριών. Στα καταστήματα καλλυντικών

Νέος κύκλος οnline σεμιναρίων από τον ΑΚΤΟ

ò

New Cult Santa Cruz τσάντα Woodstock Shopper.

Στον ΑΚΤΟ η γνώση δεν σταματά ποτέ. Αυτόν τον Μάρτιο μένουμε σπίτι και εμπλουτίζουμε το βιογραφικό μας με τα online σεμινάρια του ΑΚΤΟ, του μεγαλύτερου εκπαιδευτικού ομίλου art, design & media της χώρας. Τα σεμινάρια ξεκινούν το τελευταίο δεκαήμερο του Μαρτίου και καλύπτουν μια ευρεία γκάμα εξειδικευμένων θεματικών ενοτήτων στα εξής πεδία: τέχνες, πολιτισμός - εικαστικά, αρχιτεκτονική - διακόσμηση, μόδα - styling, φωτογραφία, τέχνη & εκπαίδευση, σχεδιασμός με Η/Υ, digital marketing - επικοινωνία.

Personal

Shopper

www.newcult.gr

34 lifo – 4.3.21

ö

Sky Premium Life

Συνεργασία μεταξύ ΔΕΠΑ Εμπορίας, ΔΕΠΑ Διεθνών Έργων & της Σωληνουργείας Κορίνθου

Συμπλήρωμα διατροφής με εκχυλίσματα βοτάνων Rhodiola και Ashwagandha. Στα φαρμακεία

î

Praktiker Πορτατίφ Managua. www.praktiker.gr

Η συνεργασία στοχεύει στην υλοποίηση κοινών δράσεων για την προώθηση και την επέκταση της χρήσης του υδρογόνου στο ενεργειακό σύστημα της Ελλάδας. Αρχικό στάδιο της παραπάνω συμφωνίας αποτελεί η ανάπτυξη όλων των απαραίτητων τεχνικών προδιαγραφών για την υποστήριξη σύγχρονης υποδομής δικτύου σωληνώσεων υδρογόνου στην Ελλάδα και η ανάλυση των προαπαιτούμενων για τη μετατροπή του υπάρχοντος δικτύου φυσικού αερίου ώστε να υποστηρίζεται η διανομή υδρογόνου.

lounge chairs & armchairs από το retrosexual culture

1. Το Σπίτι της Γιαγιάς Στο Σπίτι της Γιαγιάς ή αλλιώς Granny’s House θα βρείτε μια μεγάλη συλλογή από vintage και μεταχειρισμένα έπιπλα, διακοσμητικά, αλλά και ηλεκτρικές συσκευές, ανάμεσα σε άλλα. Θα ανακαλύψετε «θησαυρούς» από τα ’60s, τα ’70s αλλά και από πιο παλιές δεκαετίες, όπως και ιδέες διακόσμησης και tips στο Instagram και στο μπλογκ του Granny’s House. www.grannyshouse.gr Instagram: @grannyshousegr

2. Παλιοσυνήθειες

THE LIST

Στις Παλιοσυνήθειες θα βρείτε μεγάλη ποικιλία από αντίκες, vintage, μεταχειρισμένα και ρετρό έπιπλα σε στυλ από ’50s μέχρι ’70s, αλλά και σε κλασικό και industrial. Καναπέδες, μπουφέδες, διακοσμητικά, μέχρι και vintage ταμειακές μηχανές θα σας δώσουν αρκετή έμπνευση και επιλογές για το σπίτι σας. www.paliosinitheies.gr Instagram: @paliosinitheies

3. Retronion

online shops με vintage και secondhand έπιπλα Η ανανέωση της διακόσμησης του σπιτιού υπήρξε ανέκαθεν ένας τρόπος για να αλλάξουμε τη διάθεσή μας και να δημιουργήσουμε χώρους που μας ευχαριστούν και μας χαλαρώνουν. Γι’ αυτό, όσο περνάμε περισσότερο χρόνο στο σπίτι, είναι η ιδανική στιγμή για να επενδύσουμε σε έπιπλα μοναδικά και διακοσμητικά, που θα δώσουν ένα ιδιαίτερο touch σε κάθε δωμάτιο.

Στο Retronion θα βρείτε έπιπλα που κατασκευάστηκαν την περίοδο του Μεσοπολέμου αλλά και έπιπλα κλασικά, βιομηχανικού στυλ, ρετρό και εντελώς μοναδικά κομμάτια. Είναι έπιπλα που θα «ζήσουν» μια ζωή, καθώς, παρά το πέρασμα του χρόνου, όχι μόνο έχουν επιβιώσει αλλά είναι πλήρως λειτουργικά. Θα βρείτε μια μεγάλη συλλογή από έπιπλα και διακοσμητικά που θα ταιριάξουν ιδανικά με τα σύγχρονα κομμάτια που έχετε ήδη στο σπίτι σας. www.retronion.gr Instagram: @retronion_athens

4. Αλεπού Στην Αλεπού θα βρείτε όχι μόνο έπιπλα και διακοσμητικά αλλά και αντικείμενα όπως φωτογραφικές μηχανές ή όργανα μουσικής. Μέσα από μια προσεκτικά επιλεγμένη συλλογή μπορείτε να διαλέξετε ακόμη και σύμφωνα με το χρώμα ή το υλικό από το οποίο είναι κατασκευασμένα. Σε στυλ art deco, danish ή pop art, καλύπτοντας μια χρονική περίοδο από το ’30 μέχρι το ’80, οι επιλογές είναι πολλές και ιδιαίτερες. www.alepou.com.gr Instagram: @alepoushop

5. Retrosexual Culture Στο Retrosexual Culture θα βρείτε μια σειρά από έπιπλα και αντικείμενα με εμβληματικό design και αυθεντικά στοιχεία από τα ’20s μέχρι τα ’90s. Η συλλογή αποτελείται από αυθεντικά vintage έπιπλα, φωτιστικά, ηλεκτρικές συσκευές αλλά και είδη διακόσμησης, τα οποία έχουν δεχτεί ιδιαίτερη φροντίδα, έτσι ώστε να διατηρήσουν την αυθεντικότητά τους. Μάλιστα, πολλά αντικείμενα της ξεχωριστής αυτής συλλογής είναι διαθέσιμα και για ενοικίαση. www.retrosexual.gr Instagram: @retrosexual_culture

από την αφροδίτη σάκκα 4.3.21 – lifo

35

The good LiFO

αλλά και για τους γείτονες, καθώς τους καθιστά παθητικούς «τζακιστές» (κατά το παθητικοί καπνιστές) – μάλιστα, σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο για καρκίνους του πεπτικού και ειδικότερα του παχέος εντέρου. Τον ίδιο κίνδυνο έχουν εντοπίσει ερευνητές στην κατανάλωση αλλαντικών, και δη των καπνιστών, οπότε, εκτός από τα ξεροψημένα κρέατα, ούτε τα λουκάνικα αποτελούν ιδανική επιλογή για την υγιεινή εκδοχή της Τσικνοπέμπτης. Αντίθετα, μια ποικιλία ψητών λαχανικών και λεπτοψημένου κρέατος (μπιφτέκι, ταλιάτα, ψαρονέφρι, φιλέτο μοσχαριού ή κοτόπουλου) στον φούρνο μαζί με πατάτες που ψήνονται με τη φλούδα τους και γκρατινάρονται λίγο στον φούρνο ή σε αντικολλητικό τηγάνι, μαζί με βότανα και μέλι για επιπλέον γεύση, αποτελούν την πιο γευστική συνταγή για παρεΐστικο φαγητό που δεν βαραίνει και δεν προκαλεί δυσπεψία.

Η ΤΣΙΚΝΟΠΈΜΠΤΗ ΤΟΥ ΨΑΡΟΦΆΓΟΥ

Η υγιεινή συνταγή για την Τσικνοπέμπτη της καραντίνας ΌΛΟΙ ΕΠΙΘΥΜΟΎΜΕ ΝΑ ΤΕΛΕΙΏΣΟΥΝ ΤΑ LOCKDOWNS ΚΑΙ ΝΑ ΧΑΡΟΎΜΕ ΕΛΕΎΘΕΡΑ ΤΟ ΦΑΓΗΤΌ ΜΑΣ ΣΤΗΝ ΕΞΟΧΉ ΜΕ ΦΊΛΟΥΣ. ΩΣΤΌΣΟ, ΑΥΤΌ ΠΟΥ ΜΠΟΡΟΎΜΕ ΝΑ ΚΡΑΤΉΣΟΥΜΕ ΩΣ ΔΊΔΑΓΜΑ ΑΠΌ ΤΗΝ ΠΑΝΔΗΜΊΑ ΕΊΝΑΙ ΈΝΑ ΟΙΚΕΙΟΘΕΛΈΣ LOCKDOWN ΣΕ ΟΤΙΔΉΠΟΤΕ ΑΝΘΥΓΙΕΙΝΌ ΣΤΟ ΠΙΆΤΟ ΜΑΣ.

Health

απ ό τη ν αλεξ ία σβώλου

36 lifo – 4.3.21

φράση «υγιεινό τσίκνισμα» ακούγεται οξύμωρο κι όμως υπάρχει, αρκεί να εμπνευστούμε απ’ όσα ζούμε και να κάνουμε lockdown στις ανθυγιεινές διατροφικές συνήθειες, τώρα και για πάντα. Η σημερινή διαφορετική Τσικνοπέμπτη θα γιορταστεί «εν οίκω», αφού η εστίαση παραμένει κλειστή, και ένα καλό σημείο εκκίνησης για να κάνουμε τη διαφορά είναι να εφαρμόσουμε τις οδηγίες του προέδρου της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρείας για το ψήσιμο και τα ψητά εδέσματα. Όπως εξηγεί, λοιπόν, ο Βαγγέλης Φιλόπουλος, ο καπνός από τις υπαίθριες οικιακές και επαγγελματικές ψησταριές και τα BBQs, μαζί με τον καπνό των τζακιών, αποτελεί την κύρια πηγή για τη δημιουργία του μαύρου άνθρακα, της γνωστής μας αιθάλης. Πρόκειται για έναν από τους πιο τοξικούς ατμοσφαιρικούς ρύπους στις μεγαλουπόλεις, που ανήκει στην κατηγορία των μικροσωματιδίων PM2,5 και διεισδύει στους πνεύμονες, προκαλώντας σωρεία βλαβών, ενώ, ως ισχυρό καρκινογόνο, αυξάνει τον κίνδυνο εμ-

φάνισης μιας σειράς καρκίνων, με πρώτο αυτόν του πνεύμονα. Ο κ. Φιλόπουλος συμβουλεύει να περιορίσουμε τη χρήση ψησταριάς, ενώ για τα εστιατόρια –όταν ξανανοίξουν– προτείνει την υποχρεωτική χρήση φίλτρων αέρα, καλώντας την πολιτεία να καταστήσει αυτό το μέτρο υποχρεωτικό. Με αυτά τα δεδομένα, έχουμε κάθε λόγο να αποφύγουμε το ψήσιμο και το κάπνισμα του κρέατος σε ψησταριά στο μπαλκόνι ή στο τζάκι, δηλαδή εκεί όπου θα τσικνίσουμε φέτος λόγω καραντίνας, με την πρόεδρο της Ένωσης Ιατρών Νοσοκομείων Αθηνών και Πειραιά, Ματίνα Παγώνη, να ζητά να περιοριστούμε στον οικογενειακό κύκλο και να κάνουμε λίγο ακόμα υπομονή μέχρι να περάσει η «μπόρα» και να βγει η Αττική από το «κόκκινο» της αυξημένης διασποράς της Covid. Ψήνοντας τα εδέσματα στη σχάρα, είτε στα κάρβουνα του τζακιού είτε σε μπάρμπεκιου στη βεράντα, στον κήπο ή στην ταράτσα, ο καπνός που εκλύεται δεν είναι επικίνδυνος μόνο για εμάς

Μια και στη διάρκεια του τελευταίου χρόνου ζούμε πρωτόγνωρες καταστάσεις λόγω της πανδημίας, θα μπορούσαμε να κάνουμε μια ανατρεπτική επιλογή για Τσικνοπέμπτη και να ετοιμάσουμε πιάτα με ψητό ψάρι ή, ακόμα καλύτερα, αχνιστό (τυλιγμένο σε αλουμινόχαρτο ή χαρτί ψησίματος), ώστε να πνιγεί στους ατμούς του. Στο εναλλακτικό vegetarian-pesceterian μενού μπορούμε να προσθέσουμε μύδια και γαρίδες ψητά σε αντικολλητικό τηγάνι ή σαγανάκι – υπάρχει μεγάλη ποικιλία διαιτητικών τυριών για να πειραματιστούμε με εκδοχές της κλασικής συνταγής. Για παράδειγμα, θαλασσινά σαγανάκι με κατίκι Δομοκού, κίτρινα τριμμένα τυριά με μειωμένα λιπαρά ή υποκατάστατο φέτας με λιγότερο αλάτι και 50% λιγότερα λιπαρά. Φυσικά, το καλύτερο συνοδευτικό είναι ψητά ή αχνιστά λαχανικά που δίνουν χρώμα στο πιάτο και αποτελούν «βόμβες» αντιοξειδωτικών συστατικών.

ΚΑΙ ΝΗΣΤΊΣΙΜΑ, ΚΑΙ ΘΡΕΠΤΙΚΆ, ΚΑΙ ΔΙΑΊΤΗΣ Και επειδή πολύς κόσμος νηστεύει ή ετοιμάζεται να νηστέψει αυτή την εποχή, καλό είναι να θυμόμαστε πως η νηστεία μπορεί να λειτουργήσει σαν ένα πρόγραμμα αποτοξίνωσης και να μας βοηθήσει να χάσουμε τα περιττά κιλά, αρκεί να κάνουμε τις σωστές επιλογές. Το πρώτο που πρέπει να κάνουμε είναι να περιορίσουμε τα αρτοσκευάσματα, που έχουν την τιμητική τους στις νηστείες, επειδή το ψωμί φτιάχνεται με αλεύρι, νερό και αλάτι. Επίσης, αποφεύγουμε να χορταίνουμε με παχυντικά νηστίσιμα τρόφιμα. Προσέχουμε και το τσιμπολόγημα των ξηρών καρπών και των ξερών φρούτων, τα οποία αποτελούν μεν θρεπτικά τρόφιμα, αλλά πρέπει να καταναλώνονται με μέτρο, λόγω της υψηλής τους περιεκτικότητας σε συμπυκνωμένες θερμίδες. Μια χούφτα ανάλατα αμύγδαλα (7-8) αποτελούν ιδανικό σνακ γιατί κόβουν την όρεξη και χορταίνουν χάρη στον συνδυασμό πρωτεϊνών, φυτικών ινών και ωφέλιμων λιπαρών που περιέχουν, αλλά ένα μπολ με ξηρούς καρπούς συνεπάγεται πολλές περιττές θερμίδες. Ο έξυπνος τρόπος είναι να δούμε τη νηστεία σαν μια περίοδο να κάνουμε delete σε ό,τι μας παχαίνει, μας φουσκώνει και μας προκαλεί βαρυστομαχιά και να διαλέξουμε δροσερά, φυτικά τρόφιμα, ολικής άλεσης δημητριακά και κάποια ψάρια ή θαλασσινά, για να μη στερηθούμε την πρωτεΐνη. Όλα αυτά μπορούμε να τα συνδυάσουμε με κινόα, που ανήκει στα φυτικά superfoods, πλιγούρι, κουσκούς, στάρι, καστανό ρύζι ή ζυμαρικά από χαρούπι σε ζεστά πιάτα ή κρύες σαλάτες και ορεκτικά.

4.3.21 – lifo

37

starfax

ΙΧΘΥΣ [20.2/20.3]

Με την είσοδο του Άρη στους Διδύμους στις 4/3 ξεκινάει μια περίοδος που θα διαρκέσει μέχρι τις 24/4, οπότε θα στρέψετε την προσοχή σας στην οικογένεια και θα αντεπεξέλθετε στις υποχρεώσεις σας, καθώς η ενέργειά σας θα είναι σε υψηλά επίπεδα. Σχέσεις με οικείους θα προκαλέσουν πιέσεις στους γεννημένους το 1ο δεκαήμερο και θα θέλετε για κάποιο διάστημα να αποστασιοποιηθείτε. Του 2ου δεκαημέρου έχετε εσωστρεφή διάθεση, κάτι που σας δίνει την ευκαιρία να επιλύσετε θέματα που αποτελούν εμπόδιο στη ζωή σας και να απαγκιστρωθείτε από ανθρώπους και καταστάσεις που δεν σας ικανοποιούν. Οι γεννημένοι το 3ο δεκαήμερο έχετε γίνει αντικοινωνικοί και πρέπει με κάποιον τρόπο να αναθερμάνετε τις σχέσεις με φίλους και άτομα με τα οποία έχετε κοινά ενδιαφέροντα. Ένα χόμπι θα διευρύνουν τον κύκλο των γνωριμιών σας.

ΚΑΡΚΙΝΟΣ [22.6/22.7]

ΣΚΟΡΠΙΟΣ [23.10/22.11] Φόροι, δάνεια

Με την είσοδο του Άρη στις 4/3 στους Διδύμους ξεκινάει μια περίοδος που θα διαρκέσει μέχρι τις 24/4, κατά την οποία πρέπει να ασχοληθείτε με ό,τι πιο κουραστικό, προκειμένου να ολοκληρώσετε ένα σημαντικό εγχείρημα. Τα εξαντλητικά ωράρια μπορεί να σας οδηγήσουν σε σωματική και ψυχική εξάντληση, οπότε θα πρέπει να προσέχετε τη διατροφή σας και να εξοικονομείτε χρόνο για ανάπαυλα. Οι γεννημένοι το 1ο δεκαήμερο δίνετε έμφαση στις σπουδές και στην ολοκλήρωση ενός έργου, με αποτέλεσμα να μείνει πίσω η κοινωνική σας ζωή και να αρχίζουν να δημιουργούνται παρεξηγήσεις. Τα οικονομικά των γεννημένων το 2ο δεκαήμερο, υπό την ευνοϊκή επιρροή της συνόδου Ερμή - Δία, είναι σε πολύ καλό δρόμο, αλλά πρέπει να προσέξετε τη διαχείριση των πόρων σας. Προσπαθείτε να απαλλαγείτε από μια τοξική σχέση, αλλά δεν το παίρνετε απόφαση εσείς του 3ου δεκαημέρου.

και κληρονομικά θέματα έρχονται στο προσκήνιο με την είσοδο του Άρη στους Διδύμους στις 4/3 και μέχρι τις 24/4 θα ασχοληθείτε κυρίως με τη διευθέτηση των υποχρεώσεών σας. Επειδή θα είναι ένα διάστημα με πολύ άγχος, προσέξτε ώστε να αποφύγετε τις εντάσεις με συνεργάτες που σας οφείλουν χρήματα. Οι γεννημένοι το 1ο δεκαήμερο, προσπαθώντας να συνδυάσετε εργασία με οικογενειακές υποχρεώσεις, θα εξαντλήσετε τις δυνάμεις σας και θα χρειαστείτε ξεκούραση. Σημαντικές εξελίξεις φέρνει στον τομέα του σπιτιού η σύνοδος Ερμή - Δία, επηρεάζοντας κυρίως τους γεννημένους το 2ο δεκαήμερο. Εξαιρετική εποχή για αγοραπωλησίες ακινήτων, για αλλαγή κατοικίας ή για βελτίωση του περιβάλλοντός σας. Η ερωτική ζωή των γεννημένων το 3ο δεκαήμερο είναι σε πτώση, γι’ αυτό πρέπει να ανακτήσετε την αυτοπεποίθησή σας. Βελτιώστε την εμφάνισή σας.

ΚΡΙΟΣ [21.3/20.4] Με την είσοδο του Άρη ΛΕΩΝ [23.7/23.8] Για εσάς ξεκινάει μια μεστους Διδύμους στις 4/3 ξεκινάει μια ευνοϊκή περίοδος για το εμπόριο και την εκπαίδευση, καθώς ενεργοποιείται ο τομέας της επικοινωνίας. Το θάρρος και η αυτοπεποίθησή σας θα εντυπωσιάσουν τους ανώτερούς σας, έτσι θα διακριθείτε για τα προσόντα σας. Οι γεννημένοι το 1ο δεκαήμερο έχετε πολλά έξοδα αυτή την εποχή. Ενδεχομένως να σας κάνουν μια πρόταση συνεργασίας που θα σας φανεί δελεαστική, αλλά θα την απορρίψετε λόγω ανασφάλειας, κάτι που θα σας προφυλάξει από μελλοντική απογοήτευση. Πολύ καλή εποχή για την υλοποίηση ενός σχεδίου για εσάς του 2ου δεκαημέρου. Η σύνοδος Ερμή - Δία φέρνει τύχη και αίσιες εξελίξεις και είναι κατάλληλη εποχή για να διαπραγματευτείτε ή να επιλύσετε διαφορές με φίλους. Πολύ δημιουργική περίοδος για εσάς του 3ου δεκαημέρου, ενώ σημαντικό ρόλο θα παίξει ένας καινούργιος έρωτας με άτομο μεγαλύτερης ηλικίας.

ΤΑΥΡΟΣ [21.4/20.5] Στις 4/3 ο Άρης αφήνει το ζώδιό σας και εισέρχεται στους Διδύμους. Μέχρι τις 24/4 θα έχετε την ευχέρεια να κάνετε διαπραγματεύσεις και να επιλύσετε οικονομικά ζητήματα, ενώ παράλληλα θα σας δοθεί η ευκαιρία να αναζητήσετε νέα πηγή εσόδων. Οι γεννημένοι το 1ο δεκαήμερο νιώθετε πιεσμένοι επειδή πρέπει να δουλέψετε εντατικά και δυσκολεύεστε. Ωστόσο, στις 7/3 θα πάρετε σημαντική ώθηση μέσω της βελτίωσης των οικονομικών σας και θα θέσετε νέες προτεραιότητες. Καριέρα και φήμη είναι στο απόγειο για τους γεννημένους το 2ο δεκαήμερο, που επιτέλους δικαιώνεστε. Όσον αφορά τα ερωτικά σας, η αλλαγή της στάσης ενός φιλικού προσώπου σάς βάζει σε διαδικασία να αναθεωρήσετε τη σχέση σας και πολλά μπορεί να αλλάξουν. Σπουδές και ό,τι αφορά το εξωτερικό απασχολούν τους γεννημένους το 3ο δεκαήμερο, αλλά δεν είστε σε θέση να ξεκαθαρίσετε τι θέλετε. ΔΙΔΥΜΟΣ [21.5/21.6]

από τη μα ρ ιβ ίκυ καλλέ ρ γ η (s tar f ax@ li f o. g r )

38 lifo – 4.3.21

Η παραμονή του Άρη στο ζώδιό σας μέχρι τις 24/4 υπόσχεται ένα ευνοϊκό διάστημα με ευκαιρίες για να κάνετε ένα νέο ξεκίνημα. Η τόλμη και η αποφασιστικότητα θα σας δώσουν ώθηση για να κάνετε το επόμενο βήμα στην προσωπική σας ζωή, που μπορεί να είναι η επισημοποίηση της σχέσης σας ή η δημιουργία οικογένειας. Οι γεννημένοι το 1ο δεκαήμερο πρέπει να κρατήσετε άμυνες προκειμένου να τακτοποιήσετε οφειλές προς τρίτους και είστε αγχωμένοι, είναι όμως θέμα χρόνου η αύξηση του εισοδήματός σας. Πολύ καλή εποχή για τους γεννημένους το 2ο δεκαήμερο, που μπορούν να ασχοληθούν με την πνευματική τους ανάπτυξη. Η σύνοδος Ερμή - Δία στηρίζει τις σπουδές σας και δίνει ευκαιρίες να αναπτύξετε το δίκτυο των συνεργατών σας στο εξωτερικό. Οι του 3ου πρέπει να επιλέξετε ανάμεσα στην καριέρα και τον έρωτα.

ΤΟΞΟΤΗΣ [23.11/21.12]

Σχέσεις και συνεργασίες θα αποτελέσουν προτεραιότητα με την είσοδο του Άρη στους Διδύμους στις 4/3 και μέχρι τις 24/4 θα μπορέσετε να κλείσετε μια συμφωνία που θα συμβάλει στην αύξηση των εσόδων σας. Η σχέση ή ο γάμος σας θα περάσει μια φάση στασιμότητας λόγω υποχρεώσεων. Οι γεννημένοι το 1ο δεκαήμερο θα έχετε αύξηση ευθυνών που θα δοκιμάσουν τις αντοχές σας, αλλά θα ανταμειφθούν οι κόποι σας. Η σύνοδος Ερμή - Δία φέρνει νέες ευκαιρίες στους γεννημένους το 2ο δεκαήμερο και είναι ιδανική εποχή για εμπορικές συναλλαγές και προώθηση υπηρεσιών. Οι μαθησιακές σας δεξιότητες είναι σε υψηλά επίπεδα και μπορείτε να πετύχετε πολλά οι σπουδαστές. Τα οικονομικά των γεννημένων το 3ο δεκαήμερο χρήζουν προσοχής. Μη σας παρασύρει η ανάγκη σας για απόκτηση αγαθών, κρατήστε άμυνες.

ταβατική περίοδος με την είσοδο του Άρη στους Διδύμους στις 4/3, καθώς επαναπροσδιορίζετε τον ρόλο σας μέσα σε ομάδες και κοινωνικά σύνολα, και θα σας δοθεί η ευκαιρία να στηριχτείτε σε ανθρώπους που είναι σε θέση να σας βάλουν σε νέα τροχιά καριέρας. Επαφές και συνεργασίες με το εξωτερικό μέχρι τις 24/4 θα ευνοηθούν, ωστόσο θα πρέπει να κάνετε τον προγραμματισμό σας οι γεννημένοι το 1ο δεκαήμερο, καθώς προκύπτουν οφειλές. Η σύνοδος Ερμή - Δία φέρνει μια πολλά υποσχόμενη συνεργασία στους γεννημένους το 2ο δεκαήμερο, ενώ αποτελεί εξαιρετική στιγμή για γάμο. Του 3ου δεκαημέρου η προσωπική ζωή είναι σε σημείο καμπής και μια γνωριμία στον εργασιακό χώρο θα δώσει το έναυσμα να επανεξετάσετε τη σχέση σας. Ωστόσο, μην ενθουσιάζεστε πολύ, καθώς υπάρχει η πιθανότητα απογοήτευσης.

ΑΙΓΟΚΕΡΩΣ [22.12/19.1]

Η εργασία και η υγεία ενεργοποιούνται με την είσοδο του Άρη στους Διδύμους και μέχρι τις 24/4 θα μπορέσετε να κυνηγήσετε ευκαιρίες και να διακριθείτε. Η ενέργειά σας θα είναι σε υψηλά επίπεδα, οπότε οι υποχρεώσεις της καθημερινότητας θα εξελίσσονται ομαλά. Οι γεννημένοι το 1ο δεκαήμερο πρέπει να αποβάλετε την ανασφάλεια που σας προκαλούν τα οικονομικά και να δώσετε μια ευκαιρία σε όσους προσπαθούν να σας προσεγγίσουν, υπάρχουν κι άλλα στοιχεία που ορίζουν μια ερωτική σχέση. Πολύ καλή περίοδος για τα οικονομικά των γεννημένων το 2ο δεκαήμερο, που είστε υπό τη θετική επιρροή της συνόδου Ερμή - Δία. Αποφύγετε τις υπερβολές στο ξόδεμα των χρημάτων. Προσωπικά ζητήματα δεν αφήνουν εσάς του 3ου δεκαημέρου να πάρετε αποφάσεις για την επαγγελματική σας ζωή.

ΠΑΡΘΕΝΟΣ [24.8/22.9] Η είσοδος του Άρη στους Διδύμους στις 4/3 και η παραμονή του στον τομέα της καριέρας μέχρι τις 24/4 σας δίνει την ευκαιρία να κάνετε ένα σημαντικό βήμα στα επαγγελματικά σας, να αρπάξετε ευκαιρίες και να αυξήσετε τη δημοτικότητά σας. Οι γεννημένοι το 1ο δεκαήμερο, προσπαθώντας να συνδυάσετε εργασία με σπουδές, είστε πολύ πιεσμένοι και μπορεί να κάνετε λάθη λόγω πανικού. Προσπαθήστε να χαλαρώνετε, ώστε να μην πέφτει η απόδοσή σας. Με τη σύνοδο του κυβερνήτη σας Ερμή με τον Δία ευνοείται η οικονομική και ερωτική ζωή των γεννημένων το 2ο δεκαήμερο. Είναι ιδανική εποχή για να κλείσετε οφειλές ή να κάνετε έναν διακανονισμό και η ερωτική σας ζωή έχει προοπτικές βελτίωσης, αλλά θα πρέπει να κοντρολάρετε την κτητική σας διάθεση και τις σκηνές ζηλοτυπίας. Μια καινούργια συνεργασία αποτελεί πηγή άγχους για τους γεννημένους το 3ο δεκαήμερο.

ΖΥΓΟΣ [23.9/22.10]

Ένα νέο κεφάλαιο ανοίγει στη ζωή σας με την είσοδο του Άρη στους Διδύμους στις 4/3, καθώς θα σας δοθούν ευκαιρίες να διευρύνετε τους πνευματικούς σας ορίζοντες μέσω επαφών και γνωριμιών με άτομα που θα εκτιμήσουν τις δεξιότητες και τα ταλέντα σας. Πολύς προβληματισμός για μια σχέση που δεν εξελίσσεται σύμφωνα με τις προσδοκίες σας και μπορεί να κάνετε τεράστιο λάθος οι του 1ου δεκαημέρου, αν προσπαθήσετε να τη βελτιώσετε μέσω της απόκτησης ενός παιδιού. Η ερωτική ζωή των γεννημένων το 2ο δεκαήμερο επιφυλάσσει εκπλήξεις με τη σύνοδο Ερμή - Δία και θα έχετε την τύχη με το μέρος σας οι ελεύθεροι. Μέσω ενός χόμπι ή μιας αθλητικής δραστηριότητας μπορεί να γνωρίσετε τον έρωτα της ζωής σας. Οι του 3ου δεκαημέρου προσπαθείτε να ανοίξετε τα φτερά σας, αλλά σας φρενάρουν οικονομικά θέματα.

Sudoku No 675 8 4

1 6 2 7

8 5 3 2

6 2 4 3 5 8 3 4 2

4

7 3 4 9 2 1 6 9

6

Η λύση του προηγούμενου 2 8 7 1 9 5

1 3 6 2 7 4

5 4 9 8 6 3

8 5 4 9 2 6

9 6 3 7 5 1

7 2 1 3 4 8

6 1 8 5 3 2

4 7 5 6 1 9

3 9 2 4 8 7

6 5 7 3 2 9 4 8 1 4 9 2 1 8 6 7 3 5 3 8 1 7 4 5 9 2 6

ΥΔΡΟΧΟΟΣ [20.1/19.2] Πολύ δημιουργική προμηνύεται η εποχή για εσάς με την είσοδο του Άρη στους Διδύμους και θα δώσετε έμφαση στα ταλέντα σας. Οι γονείς θα έχετε την απαραίτητη ενέργεια για να αντεπεξέλθετε στις ανάγκες των παιδιών, ενώ οι ελεύθεροι θα εκφράσετε με τόλμη τα συναισθήματά σας στο άτομο που σας ενδιαφέρει. Στον οικογενειακό τομέα αιφνίδιες αλλαγές, όπως μια μετακόμιση, θα εξαντλήσουν τις δυνάμεις σας και θα παραμελήσετε τον εαυτό σας οι γεννημένοι το 1ο δεκαήμερο. Με την πρώτη ευκαιρία, αφιερώστε χρόνο σ’ εσάς. Μια νέα συνθήκη στα επαγγελματικά ή στα προσωπικά φέρνει η σύνοδος Ερμή - Δία σ’ εσάς του 2ου δεκαημέρου και οι εξελίξεις θα είναι πέραν των προσδοκιών σας. Οι του 3ου δεκαημέρου είστε κουρασμένοι κυρίως ψυχικά και είναι ιδανική εποχή για να ασχοληθείτε με τη φυσική και ψυχική σας ευεξία. Μέσω συνεδριών, ασκήσεων και διαλογισμού, θα αναζωογονηθείτε.

4.3.21 – lifo

39