Τεύχος 677

ένας χρόνος καραντίνα

δωρεαν οδηγοσ τησ πολησ. κυκλοφορει καθε πεμπτη

ολα για την αθηνα!

free press 18.3.2021

ΕΝΤΕΚΑ ΕΛΛΗΝΕΣ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΟΙ ΣΧΕΔΙΑΖΟΥΝ ΤΟ STORYBOARD ΤΗΣ ΕΠΙΔΗΜΙΑΣ

Η ΝTAΪΑΝΑ ΚΟΧΥΛΑ ΕΙΝΑΙ Η ΑΘΗΝΑΙΑ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

υγεία

αδιαίο Εβδομ πο έντυ ικά λαδ πανελυνα Focus Bari 020 Έρε βριος 2 –Δεκέμ Ιούνιος

Podcasts

lifo.gr/podcasts

Ο ΕΠΟΜΕΝΟΣ ΚΟΣΜΟΣ

ΜΈΡΕΣ ΤΟΥ ΣΕΦΈΡΗ

Τα Ημερολόγια του μεγάλου Έλληνα ποιητή σε μορφή podcast

ΜΙΑ ΣΥΜΠΑΡΑΓΩΓΗ ΤΗΣ LIFO ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΛΥΡΙΚΗΣ ΣΚΗΝΗΣ

2 lifo – 18.3.21

ΧΟΡΗΓΟΣ

7 ΣΤΗΛΕΣ Xαλάρωση μέτρων, διαδηλώσεις, εμβολιασμοί από τh βασιλικη σιουτη

index

Kάτι, αλήθεια, συμβαίνει εδώ

www.lifo.gr ΔΥΟ ΔΕΚΑ ΕΚΔΟΤΙΚΗ Α.Ε. ΒOΥΛΗΣ 22, 105 63 ΑΘΗΝΑ T 210 3254 290 F 210 3249 785 info@lifo.gr

εκδοτης

από τον νικολα σεβαστακη

Στάθης Τσαγκαρουσιάνος

Οι νέοι δεν εξοργίστηκαν στα ξαφνικά

γενικός διευθυντής Μιχάλης Μιχαήλ

από τη βιβιαν στεργιου

Γράφοντας ψεύτικα από τη δεσποινα τριβολη

Από την κρίση στις κρίσεις από τον δημήτρη σωτηροπουλο

ΕΝΤΕΚΑ ΕΛΛΗΝΕΣ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΟΙ ΣΧΕΔΙΑΖΟΥΝ ΤΟ STORYBOARD ΤΗΣ ΕΠΙΔΗΜΙΑΣ

εμπορικη διευθυνση Ρένα Κροκίδα διευθυντής lifo.gr Θανάσης Χαραμής διευθυντής mikropragmata.lifo.gr Άρης Δημοκίδης διευθυντής εντυπης εκδοσης Τάσος Μπρεκουλάκης σύμβουλος σχεδιασμού Γιάννης Καρλόπουλος αrt director Χρήστος Τζοβάρας αρχισυνταξία Αλέξανδρος Διακοσάββας –––––– εμπορ ικ ο τμημα direct sales director Κώστας Μαντάς senior advertising manager Ξένια Στασινοπούλου advertising manager Άννα Λαπαρδάγια advertising executive Δημήτρης Βουκελάτος (dvoukelatos@lifo.gr) direct sales Γιώργος Λυκουργιώτης, Κωνσταντίνα Τριανταφύλλου senior digital campaign manager Αντώνης Ζωγράφος digital campaign manager Γιώργος Γιαννή –––––– ψηφιακή ανάπτυξη/προγραμματισμός lifo.gr Άγγελος Παπαστεργίου, Σπύρος Γκατζούνας

14

26

eikονογραφηση εξωφύλλοy: Kanello Cob

29

Η NTAΪΑΝΑ ΚΟΧΥΛΑ ΕΙΝΑΙ Η ΑΘΗΝΑΙΑ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ

Culture

social media Χριστίνα Γαλανοπούλου (Head), Στράτος Μωραΐτης, Ηλέκτρα Χατζηκάλφα σ υνταξη συντακτικη ομαδα Θοδωρής Αντωνόπουλος, Λουίζα Αρκουμανέα (Θέατρο), Θοδωρής Κουτσογιαννόπουλος (Σινεμά), Τάσος Μελεμενίδης (Σινεμά), Γιάννης Κωνσταντινίδης (Εικαστικά), Τίνα Μανδηλαρά (Βιβλίο), Νίκος Μπακουνάκης (Βιβλίο), Νίκη Μηταρέα (Γεύση), Βασίλης Βαμβακάς, Γιάννης Βασιλείου, Ευτύχης Βαρδουλάκης, Αρετή Γεωργιλή, Ματίνα Καλτάκη, Μερόπη Κοκκίνη, Ματούλα Κουστένη, Λασκαρίνα Λιακάκου, Γλυκερία Μπασδέκη, Γιάννης Πανταζόπουλος, Κωστής Παπαϊωάννου, Σταυρούλα Παπασπύρου, Μαρία Παππά, Ζωή Παρασίδη,Χρήστος Παρίδης, Δημήτρης Πολιτάκης, Αφροδίτη Σακκά, Νικόλας Σεβαστάκης, Φώτης Σεργουλόπουλος, Βασιλική Σιούτη, Βίβιαν Στεργίου, Δημήτρης Π. Σωτηρόπουλος, Δέσποινα Τριβόλη, Κορίνα Φαρμακόρη, Λένα Φουτσιτζή, Γιώργος Ψωμιάδης newsroom Πάνος Σάκκας (Αρχισυνταξία) Φιλιώ Ράγκου, Ρούλα Βλασσοπούλου, Αναστασία Γαλάνη, Kλεοπάτρα Γιαρίμογλου, Σόφη Ζιώγου, Διονύσης Νοταράκης –––––– φωτογράφοι Σπύρος Στάβερης, Πάρις Ταβιτιάν, Freddie f., Αναστασία Βουτυροπούλου, Γιώργος Αδάμος ατελιέ αssistant art director Βανέσσα Φερλέ διαμόρφωση ψηφιακής εκδοσης Νινέττα Γιακιντζή, Μαρούσα Θωμά διόρθωση κειμένων Μαρία Δρουκοπούλου, Μπέτυ Σπανοπούλου –––––– λογιστηριο οικονομική διεύθυνση Δημήτρης Τασιόπουλος

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

43

Υγεία

Ένας ανοιξιάτικος οδηγός υγείας.

λογιστήριο Βασίλης Κοτρωνάκης, Άκης Ιωάννου, Έφη Ηλιοπούλου γραμματεία Βιβίκα Ανδριανάτου –––––– κωδικος εντυπου 7639

παρακαλουμε

ανακυκλωστε 18.3.21 – lifo

3

Feedback

Η ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ

ΑΚΎΛΛΑΣ ΚΑΡΑΖΉΣΗΣ: «Υπάρχει παντού ο Έλληνας άντρας που βλέπει τη γυναίκα ως υποψήφιο θύμα»

Μ ΟΥ Σ ΙΚ Η

Καθορίζει όντως το TikTok τις μουσικές τάσεις σήμερα;

page

1

gr

ΓΕΥ ΣΗ

Έναν χρόνο μετά, αυτό που μας λείπει περισσότερο από τα εστιατόρια είναι η φιλοξενία τους

Είναι λίγο πριν από τη μία το μεσημέρι, οι ετοιμασίες σε ένα εστιατόριο του κέντρου έχουν ξεκινήσει εδώ και ώρες, ενώ, μέχρι να ανοίξουν οι πόρτες σε λίγα λεπτά, εκείνη θα ελέγξει το πλάνο των τραπεζιών, μήπως καταφέρει να χωρέσει κάποια αναμονή σε αυτά. Έπειτα, θα τσεκάρει τις προμήθειες – δεν θέλει να λείψει τίποτα στο σέρβις μέσα στη μέρα. Οι πρώτοι πελάτες φτάνουν. Θα τους καλωσορίσει, θα τους ρωτήσει αν έχουν ιδιαίτερες διατροφικές προτιμήσεις, θα παρακολουθήσει τις κινήσεις τους, προκειμένου να είναι σίγουρη πως ευχαριστιούνται το φαγητό τους.

4 lifo – 18.3.21

Ηθοποιός και σκηνοθέτης που εργάζεται στην Ελλάδα και τη Γερμανία, μια προσωπικότητα στο ελληνικό θέατρο με καθαρή στάση και απόψεις, υπέρμαχος της έννοιας της συλλογικότητας και ένθερμος υποστηρικτής της φωνής των γυναικών και των ίσων δικαιωμάτων, ο Ακύλλας Καραζήσης, ως συν-σκηνοθέτης της παράστασης που ετοιμάζει με τον Μιχαήλ Μαρμαρινό στην Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, Ο Κολοκοτρώνης ατενίζει το μέλλον. Γυναίκες προετοιμάζονται για την Επανάσταση. Κι εγώ κάτι θα σκέφτομαι, έστειλε, μαζί με μέλη του θιάσου, ένα σημείωμα στο οποίο διαχώριζε τη θέση του από τη στήριξη της υπουργού που υπέγραψε ο Μαρμαρινός. Εν μέσω σχολίων και φημών ότι αυτό θα μπορούσε να είναι κάτι που θα ακύρωνε ακόμα και την παράσταση, ο Ακύλλας Καραζήσης έκανε αυτό που κάνει πάντα, τοποθετήθηκε με θάρρος και ψυχραιμία στα ζητήματα διαφωνίας που ανακύπτουν μεταξύ συνεργατών και μίλησε για την κουλτούρα της ελευθερίας της άποψης, της διαφωνίας, για την πατριαρχία και τα μελλοντικά οφέλη μιας συζήτησης που προσδοκά να αρχίσει στο/και από το ελληνικό θέατρο και να φτάσει σε όλη την ελληνική κοινωνία. «Το εύκολο είναι να δουλεύεις μόνος σου. Όταν δεν δουλεύεις μόνος σου, προκύπτουν κατευθείαν ζητήματα και είμαι οπαδός της πιο συλλογικής ανάληψης μιας ευθύνης, όπως αυτή μιας δημιουργίας. Γι’ αυτό ψάχνω φίλους μου και σκηνοθετώ μαζί τους, γι’ αυτό ψάχνω φίλους μου και δουλεύω μαζί τους, όπως θέλω να δουλεύω, με αυτάρκεις και αυτοκαθοριζόμενους καλλιτέχνες, όσο κι αν αυτό ακούγεται μεγαλόστομο. Εκεί έχεις να μοιραστείς πράγματα, όμως έχεις και να χωρίσεις, και σε μια εποχή όπως η σημερινή, μπορεί να προκύψει αυτό που προέκυψε. Ο Μιχαήλ υπέγραψε ένα κείμενο υποστήριξης της υπουργού και είναι δικαίωμά του. Όπως δικό μου δικαίωμα είναι να διαφωνώ απόλυτα με αυτή την υπογραφή, χωρίς να μπορώ να του στερήσω το δικαίωμα να το κάνει, αλλά και χωρίς αυτό να βάζει σε κίνδυνο αυτή την ιδέα, αυτή την επιθυμία που έχουμε και εγώ και αυτός και οι υπόλοιποι που είμαστε σε αυτή την ομάδα για συλλογικότητα και συλλογική δημιουργία.

ti δ ι α β α σ α με αυ τη την εβ δομ α δ α σ το

Τέσσερις άνθρωποι που ξέρουμε με το μικρό τους όνομα μιλούν στη Ζωή Παρασίδη για την εστίαση σε καιρό πανδημίας.

Ακολουθήστε τα podcasts της LiFO στην Apple, στο Spotify ή στην Google.

της αργυρως μποζωνη

Η Μαρία Παππά εξηγεί πώς το πιο «χαοτικό» και «αδάμαστο» απ’ όλα τα social media κατάφερε σε σύντομο χρονικό διάστημα να αλλάξει τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε την κωμωδία, τη μουσική, ακόμα και τον ακτιβισμό. «Στο μέλλον ο καθένας θα είναι παγκοσμίως διάσημος για δεκαπέντε λεπτά» φαίνεται ότι είχε ξεστομίσει κάποια στιγμή ο Άντι Γουόρχολ στα τέλη του ’60. Πενήντα χρόνια μετά, αυτή η προφητική φράση ακούγεται ξεπερασμένη. Η τεχνολογία τον έχει διαψεύσει. Σήμερα, όλοι μπορούν να γίνουν παγκοσμίως διάσημοι από 3 μέχρι 15 δευτερόλεπτα με μια καλή σύνδεση και ένα smartphone. Περίπου τόσο διαρκούν τα βίντεο που ανεβάζει κανείς στο TikTok.

podcasts που αξίζει να ακούσετε

Ο ηθοποιός και συν-σκηνοθέτης της παράστασης της Εναλλακτικής Σκηνής της Λυρικής, «Ο Κολοκοτρώνης ατενίζει το μέλλον. Γυναίκες προετοιμάζονται για την Επανάσταση. Κι εγώ κάτι θα σκέφτομαι», τοποθετείται με θάρρος σχετικά με τον διαχωρισμό της θέσης του από τη στήριξη της υπουργού Πολιτισμού και μιλά για την κουλτούρα της ελευθερίας της άποψης.

Στην παράσταση ασχολούμαστε με το ’21, που σημαίνει ότι ασχολούμαστε με το τι ήμασταν χθες και τι είμαστε σήμερα, με την ταυτότητα και πώς αυτό το χθες μάς καθορίζει σήμερα. Είναι πολιτικά ζητήματα αυτά, που καθορίζουν κατευθείαν και τον τρόπο. Εννοώ ότι είμαι 64 χρόνων και φέρω τις εμπειρίες, τα διαβάσματα, τα ακούσματα, τον κόσμο μου και οι υπόλοιποι τους δικούς τους, που εμπεριέχουν και το σήμερα. Και, φυσικά, τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε αυτά που ζούμε σήμερα. Εκεί, λοιπόν, είναι φυσικό να συμβούν και τριβές και διαφωνίες και απ’ όλα, αλίμονο αν δεν συνέβαιναν».

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓIΑ Ιστορίες με Νίκες στην Αρχαία Αγορά της Αθήνας Ανάμεσα σε αφηρημένες έννοιες, όπως η ειρήνη, η τύχη, η νέμεση και η θέμις, που ανυψώθηκαν από τους Έλληνες σε θεότητες και έλαβαν τη μορφή γυναίκας, η νίκη αποτέλεσε μία από τις πρώτες ενσαρκώσεις.

απο τις μαρια λιασκα & κλειω τσογκα,

Όσκαρ 2021: Τα φαβορί και οι εκπλήξεις στις υποψηφιότητες της πιο περίεργης χρονιάς «PULP FICTION« ΤΟΥ ΘΟΔΩΡΗ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ

2

Ο Πάνος Ιωαννίδης, το πολίτικο καρνίγιαρικ της γιαγιάς του και η συνταγή για να το φτιάξετε «ΠΟΙΟ ΦΑΓΗΤΟ ΣΟΥ ΦΕΡΝΕΙ ΔΑΚΡΥΑ ΣΤΑ ΜΑΤΙΑ;» ΤΗΣ ΜΕΡΟΠΗΣ ΚΟΚΚΙΝΗ

3

O Γρηγόρης Βαλλιανάτος και οι πρώτες διεκδικήσεις του ΛΟΑΤΚΙ κινήματος «ΤΕΛΙΚΑ, ΚΑΛΑ ΤΑ ΚΑΤΑΦΕΡΕΣ» ΤΟΥ ΦΩΤΗ ΣΕΡΓΟΥΛΟΠΟΥΛΟΥ

4

Ο Χρήστος Πολίτης και ο Σταμάτης Κραουνάκης για το «Αυτή η νύχτα μένει» «Η ΤΑΙΝΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΜΟΥ» ΤΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΔΙΑΚΟΣΑΒΒΑ

επιμελητριες αρχαιοτητων εφορειας αρχαιοτητων πολης αθηνων Κόρη του Πάλλαντα και της Στυγός (εγγυήτριας του όρκου και της τιμιότητας των θεών), με αδέλφια τον Ζήλο (τον φθόνο και τη δίψα κατίσχυσης σε κάθε μορφή ανταγωνισμού), τη Βία και το Κράτος (την ορμή και τη δύναμη που είναι απαραίτητη στις μάχες), η Νίκη κάνει την εμφάνισή της ήδη από τον 7ο αι. π.Χ. στην ποίηση του Ησιόδου, όπου κερδίζει, μαζί με τα αδέλφια της, μια θέση πλάι στον Δία για να τον συνδράμει στην αντιμετώπιση των Τιτάνων. Η τέχνη την απεικόνισε ως νεανική γυναικεία μορφή με μεγάλες φτερούγες που της επιτρέπουν να πετά πάνω από τη γη, διαδίδοντας, ως αγγελιοφόρος (άγγελος), τα νέα της νίκης, είτε σε αθλητικό αγώνα είτε σε μάχη. Καθώς πετά, φέρνει στον νικητή τα διακριτικά της νίκης, ένα στεφάνι, μια ταινία, κλαδί φοίνικα, τρόπαιο όπλων ή ναυτικό τρόπαιο. Μόλις επιστρέψει στη γη, συμμετέχει στη χαρά της ελευθερίας ή στη θυσία του νικητή για τους θεούς συμπαραστάτες.

5

Ποιος είχε δίκιο; Μέσα στην κόντρα της Σοφίας Παυλίδου με τον Μάνο Παπαγιάννη «ΜΙΚΡΟΠΡΑΓΜΑΤΑ» ΤΟΥ ΑΡΗ ΔΗΜΟΚΙΔΗ

18.3.21 – lifo

5

Aυτήν τη στιγμή διαβάζετε το μεγαλύτερο εβδομαδιαίο έντυπο της Ελλάδας Έρευνα Focus Bari (Ιούνιος–Δεκέμβριος 2020)

Νο 1 Πανελλαδικά

Πρώτη μεταξύ όλων των εβδομαδιαίων εντύπων

LiFO (Πέμ.)

614,9

Η Εφημ. των Συντακτών (Σάβ.)

610,6

Τα Νέα Σαββατοκύριακο (Σάβ.)

484,8

Athens Voice (Πέμ.)

477,2

Παραπολιτικά (Σάβ.)

369,8

MORE!

Και τρίτη μεταξύ όλων των εντύπων (κυριακάτικων και εβδομαδιαίων) στην Αττική

Η Καθημερινή της Κυριακής

492,5

Πρώτο Θέμα (Κυρ.)

461,1

LiFO (Πέμ.)

351,7

Το Βήμα της Κυριακής

326,5

Real News (Κυρ.)

282,8

Athens Voice (Πέμ.)

282,3

σε χιλιάδες

6 lifo – 18.3.21

σχεδιο του μιχαλη κατζουρακη, 1965

Στην κορυφή, αλλά με ποιότητα

talk of the town

ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΕΠΤΑΗΜΕΡΟ

Xαλάρωση μέτρων, διαδηλώσεις, εμβολιασμοί Όλα όσα ζήσαμε αυτή την εβδομάδα. απ ό τh βασιλ ικη σιουτ η

T. 677

18–24 ΜΑΡΤΙΟΥ 2021 βασι λ ι κ η σι ου τ η — ν ι κολ α σ σ ε βα σ τα κ η σ — β ι β ι α ν σ t e ρ γ ι ου — δεσπ ο ι να τ ρι β ολ η— δημητρησ σ ω τ η ρ ο π ουλος

• Kάτι, αλήθεια, συμβαίνει εδώ • Οι νέοι δεν εξοργίστηκαν στα ξαφνικά • Γράφοντας ψεύτικα • Από την κρίση στις κρίσεις

«άνοιγμα στην κορύφωση του κύματος είναι αυτοκτονία» υποστηρίζουν πολλοί κορυφαίοι επιστήμονες, ωστόσο κυβερνητικά στελέχη, έχοντας υπόψη τα οικονομικά στοιχεία αλλά και τις δημοσκοπήσεις, που δείχνουν «κούραση» του πληθυσμού από τα μέτρα, άρχισαν να συζητούν και πάλι στα ΜΜΕ για άνοιγμα, παρότι αυξάνονται καθημερινά οι θάνατοι και οι διασωληνώσεις. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο Στέλιος Πέτσας, που ανακοίνωσε «άνοιγμα ως το τέλος Μαρτίου», χωρίς να γνωρίζει ποια θα είναι τα επιδημιολογικά δεδομένα στο τέλος του μήνα και με όλες τις ενδείξεις να προϊδεάζουν ότι αυτά θα είναι αρνητικά. Η κυβέρνηση επικαλείται την «κούραση» του κόσμου, ωστόσο η κούραση του υγειονομικού προσωπικού στις ΜΕΘ και στα νοσοκομεία αναφοράς Covid κινδυνεύει να γίνει μη διαχειρίσιμη, αν συνεχιστεί η αύξηση των κρουσμάτων. Επικοινωνιακές καμπάνιες για την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κόσμου σε αυτή την τόσο κρίσιμη φάση δεν υπάρχουν, παρότι όλοι μιλάνε για αυξημένη μεταδοτικότητα λόγω των μεταλλάξεων που έχουν επικρατήσει. Μέσα στη γενικότερη σύγχυση που επικρατεί, ο Άδωνις Γεωργιάδης, υπουργός Ανάπτυξης και Επενδύσεων, βρήκε καλή ιδέα να ανα18.3.21 – lifo

7

talk

ΠΟΛΙΤΙΚΟ EΠΤΑΗΜΕΡΟ

town κοινώσει στο Τwitter ότι βάφτισε ένα παιδί, ενώ οι βαφτίσεις απαγορεύονται. Μετά τις αντιδράσεις και τις επιθέσεις που δέχτηκε από τους πολιτικούς του αντιπάλους, μίλησε για ειδική άδεια και σοβαρούς λόγους. Σε κάθε περίπτωση, ήταν άλλη μία αχρείαστη γκάφα του επιρρεπούς πολιτικού, που δεν ενισχύει ούτε την αξιοπιστία της κυβέρνησης ούτε την προθυμία των πολιτών να τηρήσουν τα μέτρα. Στο οικονομικό επιτελείο δεν κρύβουν την ανησυχία τους για το ταμείο που αδειάζει αλλά και για τα δανεικά που αυξάνουν το χρέος. Ο αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών Θεόδωρος Σκυλακάκης δήλωσε ότι τα διαθέσιμα δεν είναι ατελείωτα και ότι βγαίνουμε στις αγορές επειδή εγγυάται η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, θυμίζοντας ότι τα δανεικά, κάποια στιγμή, θα πρέπει να επιστραφούν.

α πό τh βα σι λι κη σ ι ου τη

8 lifo – 18.3.21

τον ΣΥΡΙΖΑ, ο Αλέξης Τσίπρας, βλέποντας προφανώς κι εκείνος τις δημοσκοπήσεις, διαπίστωσε ότι το κόμμα του δεν βγήκε τελικά κερδισμένο από την υποστήριξη που παρείχε στις διαδηλώσεις για τον Κουφοντίνα –μάλλον το αντίθετο–, γι’ αυτό δόθηκε γραμμή για αποστασιοποίηση. Στελέχη της Νέας Δημοκρατίας κατηγορούν τον ΣΥΡΙΖΑ ως διοργανωτή και υπεύθυνο για τις μαζικές κινητοποιήσεις του προηγούμενου διαστήματος. Ωστόσο, αυτό δεν είναι καθόλου ακριβές. Ο ΣΥΡΙΖΑ, και να ήθελε, δεν έχει τη δυνατότητα να κινητοποιήσει τέτοιες μάζες και στην αριστερά το γνωρίζουν όλοι αυτό. Ούτε την οργανωτική ευθύνη των κινητοποιήσεων είχε ούτε συμμετείχαν μαζικά οι ψηφοφόροι του. Η ΑΝΤΑΡΣΥΑ, το ΜΕΡΑ, η εξωκοινοβουλευτική αριστερά, ο αντιεξουσιαστικός χώρος και το ΚΚΕ (όχι σε όλες), που ένωσαν τις δυνάμεις τους, ήταν που πέτυχαν αυτό το εντυπωσιακό σε όγκο αποτέλεσμα. Ο ΣΥΡΙΖΑ ακολούθησε, προσβλέποντας σε πολιτικά οφέλη, τα οποία ωστόσο δεν ήρθαν, παρά τη φθορά που έχει αρχίσει να έχει η κυβέρνηση. Από ένα σημείο και μετά, όσον αφορά το θέμα Κουφοντίνα, η ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ, σύμφωνα με διαρροές της Κουμουνδούρου, άρχισε να δυσανασχετεί, καθώς πολλές δηλώσεις στελεχών του θεωρήθηκε ότι έβλαπταν, παρά ωφελούσαν. Κάπως έτσι, μετά τη διακοπή της απεργίας πείνας του Κουφοντίνα, άρχισαν οι δημόσιες δηλώσεις αποκήρυξης όλο και περισσότερων στελεχών, καθώς κατάλαβαν ότι άλλοι, και όχι αυτοί, θα εισέπρατταν τα πολιτικά οφέλη, ενώ οι ίδιοι κινδύνευαν να χάσουν τους περιζήτητους «κεντρώους». Αρκετοί, όμως, εκτιμούν πως οι κατηγορίες της κυβέρνησης προς το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, ότι ενθαρρύνει τις διαδηλώσεις εν μέσω της κορύφωσης του τρίτου κύματος, έχουν απήχηση σε αυτό το κεντρώο κοινό που αμφότεροι διεκδικούν. Ίσως γι’ αυτό ο Αλέξης Τσίπρας, στη συζήτηση που προκάλεσε στη Βουλή για την αστυνομική βία, προτίμησε να εμφανιστεί ως η φωνή των «οργισμένων νοικοκυραίων», όπως τους αποκάλεσε. Σύγχυση, όμως, δεν επικρατεί μόνο στην ελληνική πολιτική. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση τα πράγματα είναι μάλλον χειρότερα. Είναι χαρακτηριστικό ότι η Ε.Ε. δεν «τρώει τη σκόνη» μόνο πανίσχυρων χωρών, όπως το Ισραήλ, αλλά και χωρών όπως η Σερβία, που έχει εμβολιάσει πολύ περισσότερο πληθυσμό από τον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με τους Σέρβους να έχουν τη δυνατότητα επιλογής μεταξύ τεσσάρων εμβολίων και την κυβέρνησή τους να δίνει, ως κίνηση αλληλεγγύης, εμβόλια και στις γειτονικές χώρες (κάτι που θα έπρεπε να κάνουμε κι εμείς π.χ. με την Αλβανία και τη Βόρεια Μακεδονία, αλλά η έλλειψη εμβολίων εμποδίζει για την ώρα την ελληνική κυβέρνηση να το πράξει). Το τελευταίο επεισόδιο ήταν το πρόβλημα που δημιούργησαν με το εμβόλιο της AstraZeneca, χωρίς αυτό να τεκμηριώνεται επιστημονικά, με πολλούς να κάνουν λόγο για πολιτική ενορχήστρωση εναντίον του συγκεκριμένου εμβολίου και τους «New York Times» να αναφέρουν ότι η Γερμανία ήταν αυτή που οδήγησε την Ευρώπη στην αναστολή των εμβολιασμών. Πάντως, η διευθύντρια του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων, Έμερ Κουκ, ανέφερε ότι οι επιπτώσεις των θρομβώσεων που έχουν καταγραφεί είναι πολύ λιγότερες από τις αντίστοιχες σε μη εμβολιασμένο πληθυσμό και παραδέχτηκε ότι λαμβάνουν παρόμοιους αριθμούς αναφορών και για τα άλλα εμβόλια. Σε ερώτηση δημοσιογράφων γιατί δεν ασχολήθηκαν με τα περιστατικά θρομβώσεων που αφορούν όσους έκαναν τα εμβόλια της Pfizer και της Moderna, απέφυγε να απαντήσει ευθέως, λέγοντας ότι θα εξεταστούν και αυτά, αναφέροντας ότι τα κράτη-μέλη ασχολήθηκαν πρώτα με το εμβόλιο αυτό. Η Κομισιόν έχει καθυστερήσει σημαντικά με τα λάθη που έχει κάνει και κάθε μέρα καθυστέρησης σημαίνει απώλειες σε ανθρώπινες ζωές. Η Ελλάδα ακολουθεί πιστά την κοινή ευρωπαϊκή πολιτική στο θέμα των εμβολίων – δεν έχει καμιά διάθεση να ρισκάρει να χαρακτηριστεί «κακό παιδί», αγοράζοντας π.χ. ρωσικά ή κινέζικα, προκειμένου να εμβολιάσει γρήγορα τον πληθυσμό της. Κάποιοι επιστήμονες προτείνουν να προχωρήσει και η Ελλάδα, όπως η Βρετανία, στην εμβολιαστική πολιτική της μίας δόσης, αλλά και αυτό η κυβέρνηση το απορρίπτει. Ξεκάθαρη στρατηγική δεν φαίνεται να υπάρχει. Σίγουρα θέλει να ανοίξει γρήγορα τον τουρισμό. Η παράταση του lockdown αναμφίβολα βλάπτει την οικονομία και θα έχει συνέπειες, όμως το άνοιγμα σε αυτήν τη φάση, σύμφωνα με τους επιστήμονες, θα σημαίνει θυσία πολλών ανθρώπινων ζωών.

ΑΛΕΞΗΣ ΠΑΠΑΖΟΓΛΟΥ «Οι ζωές μας είναι πολύ πιο ευάλωτες απ’ ό,τι φανταζόμαστε» α π ό τ ο ν γ ι ά ν ν η π α ν τα ζ ό π ουλο

Στο οικονομικό επιτελείο δεν κρύβουν την ανησυχία τους για το ταμείο που αδειάζει αλλά και για τα δανεικά που αυξάνουν το χρέος. Ο αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών Θεόδωρος Σκυλακάκης δήλωσε ότι τα διαθέσιμα δεν είναι ατελείωτα και ότι βγαίνουμε στις αγορές επειδή εγγυάται η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, θυμίζοντας ότι τα δανεικά, κάποια στιγμή, θα πρέπει να επιστραφούν.

Ο Αλέξης Παπάζογλου είναι διδάκτορας Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ. Τι θεωρείτε ότι μας έχει μάθει η εποχή μας; Πως η κανονικότητα, που θεωρούσαμε δεδομένη, είναι ένας μύθος και πως οι ζωές μας είναι πολύ πιο ευάλωτες απ’ ό,τι φανταζόμαστε. Η πανδημία μάς θύμισε τον ρόλο της τυχαιότητας στην ανθρώπινη ιστορία. Η Ιστορία δεν είναι μια γραμμική πρόοδος, εμπεριέχει και γεγονότα εκτός του ελέγχου μας που μπορούν να αλλάξουν τα πάντα. Ζήσαμε, και ζούμε ακόμα, ένα τέτοιο γεγονός. Το άλλο μεγάλο μάθημα είναι η επιβεβαίωση του πόσο διασυνδεδεμένος είναι ο κόσμος. Ένας άρρωστος στην Κίνα μπορεί να αναστατώσει τη ζωή όλων των ανθρώπων του πλανήτη. Αυτό μας μαθαίνει πως πρέπει να είμαστε κοσμοπολίτες, να μη μας νοιάζει μόνο τι γίνεται στο κοντινό μας περιβάλλον, στη χώρα μας, στη γεωπολιτική γειτονιά μας, αλλά και σε όλον τον κόσμο – και ως ηθική στάση αλλά και γιατί, εν τέλει, μας αφορά προσωπικά. Τέλος, η πανδημία μάς μαθαίνει κάτι σημαντικό για τη φύση. Όχι πως η φύση εκδικείται τις ανθρώπινες αμαρτίες, μια σκέψη την οποία έσπευσαν να κάνουν κάποιοι στην αρχή της πανδημίας (η αβάσιμη σύνδεση πανδημιών και ηθικών παραβάσεων είναι φαινόμενο που συναντάμε από την αρχαιότητα, στην τραγωδία του Σοφοκλή, Οιδίπους Τύραννος, για παράδειγμα). Τελικά, όμως, ποτέ δεν τη δαμάσαμε, όπως πιστέψαμε πως κάναμε μέσα από την επιστήμη και την τεχνολογία, από τον Διαφωτισμό και μετά. Ποιες μπορεί να είναι οι συνέπειες του εγκλεισμού και της κοινωνικής απομόνωσης; Αυτά θα μας τα πουν καλύτερα οι ψυχολόγοι, οι κοινωνιολόγοι αλλά και οι γιατροί – γνωρίζουμε πλέον πως η αίσθηση της κοινωνικής απομόνωσης έχει σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία μας, σχεδόν όσο και το κάπνισμα. Από την πλευρά της φιλοσοφίας, η Χάνα Άρεντ πίστευε πως υπήρχε κάποια σύνδεση μεταξύ του φαινομένου της κοινωνικής απομόνωσης και της ανάπτυξης αντιδραστικών και αυταρχικών πολιτικών. Όμως, η απομόνωση λόγω της πανδημίας είναι κάτι που βιώνουμε συλλογικά, όπως όταν μια χώρα περνάει από έναν πόλεμο, οπότε αυτό μπορεί να λειτουργήσει αντίστροφα στην προκειμένη περίπτωση, στην κατεύθυνση της δημιουργίας μιας συλλογικής ταυτότητας όσων πέρασαν αυτήν τη δοκιμασία. Τελικά, αυτή την περίοδο ο ορθός λόγος κέρδισε ή έχασε; Και το λέω αυτό γιατί την ίδια στιγμή που ακούγαμε με προσοχή τους επιστήμονες, αυξάνονταν και οι αντιεπιστημονικές φωνές, οι συνωμοσιολόγοι, τα fake news. Νομίζω πως ο ορθολογισμός είναι ο μεγάλος κερδισμένος από αυτήν τη υπόθεση. Πολιτικοί που έλεγαν πως «έχει κουραστεί ο κόσμος να ακούει τους ειδικούς» άλλαξαν τροπάριο. Το πολιτικό σλόγκαν «ακολουθούμε την επιστήμη», αν και προβληματικό για πολλούς λόγους, έδειξε πως στην ανάγκη οι πολιτικοί στρέφονται στους ειδικούς για συμβουλές. Υπήρχαν, φυσικά, και εξαιρέσεις σε αυτόν τον κανόνα, με πιο εμβληματική την περίπτωση του Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος περιφρονούσε και αγνοούσε τους ειδικούς όταν πίστευε πως δεν τον βόλευε πολιτικά, αλλά, τελικά, αυτή η στάση απορρίφθηκε από την πλειοψηφία. Επίσης, η ανάπτυξη των εμβολίων είναι άλλη μια νίκη των δυνάμεων του ορθολογισμού και της επιστήμης. Χωρίς αυτά, το μέλλον θα ήταν πολύ πιο σκοτεινό και δυσοίωνο. Υπάρχει, βέβαια, και η άλλη πλευρά, όπως λέτε, οι θεωρίες συνωμοσίας, τα fake news. Όμως όλοι οι φιλόσοφοι και ιστορικοί με τους οποίους έχω μιλήσει πάνω στο θέμα των θεωριών συνωμοσίας μού είπαν το ίδιο πράγμα: δεν είναι καινούργιο φαινόμενο, ούτε είναι πιο διαδεδομένο από παλιότερα, ακόμα κι αν μας φαίνεται έτσι μερικές φορές. Το εξωπραγματικό ήταν πως για κάποιο διάστημα ο πιο ισχυρός πολιτικός του πλανήτη ήταν ο ίδιος διακινητής τέτοιων θεωριών.

Το βιβλίο του Αλέξη Παπάζογλου «Καθημερινή φιλοσοφία – 5 μαθήματα από την εποχή μας» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος.

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΑΝΑΠΝΟΗΣ

Kάτι, αλήθεια, συμβαίνει εδώ Το ρήγμα μεγαλώνει.

από τον νι κόλα σ εβασ τάκη

υτός ο χρόνος που πέρασε με τις καραντίνες, τα κατά το ήμισυ τηρημένα μέτρα, τις επιστημονικές-πολιτικές του διαμάχες και την καταβύθιση πολλαπλάσιων ανθρώπων στις οθόνες, δημιούργησε μια ψευδαίσθηση: όντας μοναδικός μέσα στον ρου της πρόσφατης ιστορίας, μας έκανε να πιστέψουμε πως υπάρχει μόνο αυτό το παρόν και τα στοιχειώδη σωματίδιά του, πάνω στα οποία παίζεται η μοίρα μας: μια κυβέρνηση, εμείς ως κοινό και λαός, η Ελλάδα ως νησί-κόσμος. Επίσης, μέσα από τις κάψουλες των social media οι άνθρωποι βιώνουν τη συνθήκη της πανδημίας ως κάτι περιτειχισμένο, μια μονότονη και ατέρμονη σειρά «δράσεων» και «αντιδράσεων», η οποία έχει την τάση να αποκοπεί από το πριν και δεν αφήνει ακόμα να φανεί ένα μετά. Κινδυνεύουμε, έτσι, να εγκλωβιστούμε στη μικρή εικόνα, θεωρώντας την επαρκή για την εξήγηση της συνολικής κατάστασης. Τα αντι-κυβερνητικά ακροατήρια αντιδρούν σε αυτά που χρεώνουν καθημερινά είτε στη σκοτεινή βούληση είτε στην ένοχη αβουλία της συγκεκριμένης κυβέρνησης. Ο κόσμος της συμπολίτευσης σπεύδει να απαντήσει επίσης σε ό,τι βλέπει ως αποτέλεσμα της βούλησης του ΣΥΡΙΖΑ ή των εν γένει πολιτικών εχθρών του Μητσοτάκη. Παρά τις διεθνείς ειδήσεις και τις καθημερινές εικόνες από την υπόλοιπη ανθρωπότητα, που κι αυτά εξάλλου προσαρμόζονται και μεταφράζονται στον εσωτερικό πόλεμο, νιώθει κανείς πως έχουμε να κάνουμε με κρίση σε μία μόνη χώρα: παρουσιαζόμαστε είτε ως ένα πείραμα νεοφιλελεύθερων ακροδεξιών είτε ως η αιωνίως εξωτική αριστερή χώρα που εξεγείρεται. Και αυτό το βλέμμα, που είναι σε μεγάλο βαθμό ο παραμορφωτικός φακός των social media και της καθήλωσης στο καθημερινό ερέθισμα, μικραίνει πια το πλάνο των σκέψεών μας και διαλύει ακόμα περισσότερο την αίσθηση της Ιστορίας. Αυτό που ζούμε δεν παράγεται από άλλα, δεν έχει προϊστορία, φαίνεται μόνο να φυτρώνει στα λόγια, στις πράξεις ή στις εντυπώσεις της μέρας ή, το πολύ, της εβδομάδας. Μπορούμε όμως να καταλάβουμε τις εντάσεις και τους θυμούς που βγαίνουν εδώ και κάποιον καιρό σαν να είναι απλώς το αποτελέσματα είτε μιας «συντηρητικής» πολιτικής εξουσίας είτε μιας δημαγωγικά «φιλο-απείθαρχης» αριστεράς; Όχι, φυσικά. Δεν αναφέρομαι εδώ σε μέλη κομμάτων ή οργανώσεων, που κινητοποιούνται στη βάση μιας συνολικής άποψης. Το γεγονός πως περισσότεροι άνθρωποι κάτω των σαράντα μοιάζει να περνούν από το μούδιασμα μιας δυσαρέσκειας στην αντίδραση είναι πιθανότατα καρπός μιας μακρύτερης διαδικασίας, μιας επώασης. Ξεχνάμε διαρκώς κάτι που έχει σημασία να το θυμόμαστε: οι τελευταίες δεκαετίες, παρότι σκιάστηκαν από τις οικονομικές κρίσεις και την αποσταθεροποίηση της μεσοαστικής συνθήκης, θεμελιώθηκαν σε μια διαρκή επέκταση των ελευθεριών: σε μια καταναλωτική ελευθερία, σε μια ελευθερία κίνησης και ταξιδιού για ασύγκριτα περισσότερους πολίτες, σε ελευθερίες χρήσης του χρόνου, του χώρου και των τρόπων ζωής. Οι γενιές, και ιδίως αυτές που ανακάλυψαν την εφηβεία κατά το απόγειο της φιλελεύθερης εκσυγχρονιστικής νεωτερικότητας, δεν μπορούσαν να διανοηθούν μια καθημερινότητα με φυσικούς πειθαναγκασμούς και δελτία κίνησης. Φυσικά, ο ηδονισμός, ως κοινωνικά διάχυτη στάση, είχε συρρικνωθεί ήδη από το 2006 και αργότερα, με την οικονομική πτώση και την αύξηση της ανασφάλειας και των πανικών προσαρμογής. Για παράδειγμα, οι φοιτητές από καιρό φροντίζουν να τελειώσουν στα τέσσερα ή το πολύ στα πέντε χρόνια για να ξενοικιάσουν τα σπίτια, επομένως η εικόνα των αιώνιων φοιτητών λόγω κάποιας ανεύθυνης ηδονοθηρίας από πλευράς τους αποτελεί εδώ και καιρό έναν μύθο που καλό είναι να μη συντηρείται ως εξήγηση. Και άλλα πολλά παραδείγματα δείχνουν πως η λεγόμενη ανέμελη συνθήκη έχει χάσει από καιρό έδαφος προς όφελος ενός πιο συνετού ή στενόχωρου ρεαλισμού με στοιχεία αναδίπλωσης. Όμως, παρά τη μείωση των οικογενειακών εισοδημάτων και την προσγειωμένη ζωή των τελευταίων χρόνων, ο ηδονισμός ως κοινωνική ατμόσφαιρα και μαζί ένας φιλελεύθερος τρόπος ζωής έμοιαζαν αδιαπραγμάτευτα δεδομένα. Οι κοινωνίες μας, ακόμα και ως άνισες και περισσότερο ανασφαλείς από πριν, έχουν ενσωματώσει το χαρακτηριστικό των ανοιχτών κοινωνιών. Δηλαδή, εδώ οι ιδιωτικές επιλογές και οι σχετικά ανεμπόδιστες χρήσεις των γούστων, οι προτιμήσεις και η έκφρασή τους αποτελούν μέρος και της κυρίαρχης ιδεολογίας αλλά και της πρακτικής των ανθρώπων στην καθημερινότητά τους. Όταν, λοιπόν, αυτό το υπαρξιακό και σχεδόν φυσικό κεκτημένο, έτσι όπως χτίστηκε από έναν συνδυασμό ελευθεριών και τη χρήση δικαιωμάτων, πέφτει σε αρνητική δίνη, στο σκοτεινό πηγάδι αυτής της πανδημίας και των περιοριστικών πρωτοκόλλων της, η δυσφορία και ο θυμός είναι ζήτημα χρόνου. Η εξοικείωση και η αρχικά νηφάλια συνάντηση με την απρόβλεπτα δυσάρεστη κατάσταση (με την ιδιότυπη θεραπευτική ρουτίνα που συμβολίστηκε αρχικά από τον Σωτήρη Τσιόδρα) δεν θα μπορούσε να διαρκέσει για πολύ. Και υποθέτω πως δεν θα μπορούσε να διαρκέσει για πολύ ακόμα και αν υποθέσουμε

ότι θα είχαν ακολουθηθεί επιλογές που υποδεικνύει η αντιπολίτευση, λόγου χάρη αν είχαν πραγματοποιηθεί μαζικά τεστ στον πληθυσμό ή αν είχε οργανωθεί ένα σχεδόν κρατικοποιημένο σύστημα πολλαπλάσιων ΜΕΘ ανά την επικράτεια με μαζικές προσλήψεις. Γιατί το θέμα είναι ότι η φιλελεύθερη, καταναλωτική, κινητική ζωή, είτε κάποιος την ασκεί άνετα είτε πιο περιορισμένα, δεν ανέχεται για πολύ την αίσθηση του απότομου υποβιβασμού και της στέρησης. Η κοινωνική κινητικότητα και οι δυνατότητες ανόδου έχουν «μπλοκάρει» (οι «θέσεις» είναι πιασμένες); Ε, ας ζούμε τουλάχιστον τη φυσική κίνηση των σωμάτων και των επιθυμιών μας σχετικά ανεμπόδιστοι. Έτσι, με έναν τρόπο, ο θυμός για την παρεμποδισμένη κίνηση –τα πάρτι, την κοινωνικότητα, τη μετακίνηση– εκφράζει και συγχρόνως αναπληρώνει το παράπονο για μια μορφή κοινωνικής ακινησίας που οι νεότεροι χρεώνουν (δικαίως ή αδίκως) στους boomers, στη γενιά του Πολυτεχνείου, στη γενιά του ΠΑΣΟΚ.

Η

μειωμένη υπομονή και οι αντιδράσεις που φαίνονται τώρα αποδεσμεύουν έτσι μια δυναμική διασπάσεων που έρχονται από παλιότερα. Τα σχετικά με την αστυνομική καταστολή, την τήρηση των μέτρων και τις προτεραιότητες της ζωής στη φάση αυτής της κρίσης είναι σημεία-αφορμές που αναμοχλεύουν και ταράζουν συναισθήματα που αφορούν μια γενικότερη σύγκρουση. Φυσικά, από τότε που μιλάμε για τη νεολαία ως αυτόνομη κοινωνική και πολιτισμική κατηγορία ξέρουμε ότι οι νέοι δεν είναι ιδιαιτέρως φίλοι της τάξης και της ησυχίας, σε αντίθεση με τους ηλικιωμένους και τους γέρους, που, όπως λέμε συχνά, υπερασπίζονται τον «παλιό κόσμο» τους. Τώρα, όμως, δεν έχουμε έναν πόλεμο γενεών όπου κάποιοι σύγχρονοι –και οι κουλτούρες τους– αντιπαρατίθενται στους κατά τεκμήριο συντηρητικούς και αναχρονιστικούς γηραιότερους. Εδώ και καιρό, όλες οι δρώσες και έχουσες λόγο γενιές είναι «μοντέρνες». Το εν εξελίξει ρήγμα αφορά μια «εξέγερση» εναντίον των προνομίων που πολλοί διακρίνουν στις γενιές άνω των πενήντα. Ποιο είναι, όμως, το προνόμιο; Όχι απαραίτητα ο πλούτος ή κάποια κοινωνική άνεση, πράγματα που λείπουν άλλωστε σε πλήθος ηλικιωμένων που δυσκολεύονται. Το επίζηλο προνόμιο είναι το να έχει ζήσει κανείς φτιάχνοντας τη ζωή του, βελτιώνοντας (θεαματικά ή όχι) τους όρους ύπαρξής του. Ξαφνικά, έρχεται η στιγμή που η ιδέα ότι υπάρχει ένας κόσμος ο οποίος μπόρεσε να κάνει επιλογές και να περάσει καλά με σχετική ασφάλεια και νόημα στη ζωή του εμφανίζεται ως κάτι εξοργιστικό. Και εδώ είναι που παρεμβαίνουν οι πολιτικοί χώροι της αριστεράς, τα ριζοσπαστικά accounts ή όσοι μετέχουν στις αντιπολιτευτικές καμπάνιες των ημερών. Δεν κάνουν κάτι δύσκολο: απλώς συνδέουν αυτήν τη γενικότερη αίσθηση για κυριαρχία των «γέρων» και των προνομίων τους (και τη στερητική, προφυλακτική και προειδοποιητική ρητορεία που επικράτησε αυτόν τον χρόνο στις περισσότερες χώρες) με τη δεξιά, τον Μητσοτάκη ή τη μιντιακή ολιγαρχία. Προφανώς περνάει δίχως συζήτηση το ότι ένα πλέγμα προνομίων και τίτλων κομφορμισμού των τελευταίων δεκαετιών το έχτισαν και τα προοδευτικά κόμματα, οι επαγγελματικές οργανώσεις, τα δίκτυα της αριστεράς και με αυτή την έννοια ότι όλοι αυτοί ανήκουν σε αυτή την παράδοξη «δεξιά» των κατειλημμένων θέσεων. Δεν παράγει όμως η αριστερά, ούτε κάποιος αναρχικός και αντισυστημικός χώρος, τη δυσθυμία και την αποστροφή, που επεκτείνονται. Η αριστερά σπεύδει απλώς να ντύσει με τις δικές της μουσικές ή να προσθέσει τα δικά της παραδοσιακά συνθήματα σε κραδασμούς και εντάσεις που προϋπάρχουν και συχνά σε ανθρώπους και παρέες που ιδέα δεν έχουν από τις ιστορίες της αριστεράς. Κάτω από το πολιτικό παιχνίδι και τις τακτικές του, λοιπόν, παίζεται το μεγαλύτερο δράμα: ένα κομμάτι της κοινωνίας αισθάνεται πια πως πνίγεται ή, για την ακρίβεια, πως δεν προστατεύεται όσο ένα άλλο τμήμα της. Είναι διαφορετική η συζήτηση για το αν αυτή η αίσθηση είναι δικαιολογημένη, αν είναι αποτέλεσμα τραυμάτων στην κοινωνική συνοχή ή άγνοια των δεδομένων. Σημασία έχει πως αυτό διαδίδεται και αποκρυσταλλώνεται ως γνώμη, αίσθηση και αντίληψη του τι ακριβώς συμβαίνει μέσα σε αυτή την κρίση και σωρευτικά. Ως προσωρινό συμπέρασμα: αν με τον έλεγχο και το τέλος της πανδημίας δεν αλλάξει κάτι από την αίσθηση πως έχουμε δύο κοινωνίες όπου η πρώτη έχει προφυλαχτεί και η δεύτερη έχει απλώς χάσει ελευθερίες, ευκαιρίες και δυνατότητες βελτίωσης της ζωής της, είναι πιθανό να αντιμετωπίσουμε κάτι πιο δυσάρεστο από τους εκνευρισμούς των lockdowns και τις βιαιότητες της Νέας Σμύρνης. Τι θα ήταν χειρότερο; Ένας νέου τύπου κοινωνικός αυτοματισμός, που δεν θα εκφράζει απλώς ανταγωνισμούς συμφερόντων και σε ηλικιακή βάση, αλλά θα γεννάει διαρκώς πολιτισμικούς πολέμους και έναν αλληλοσπαραγμό χωρίς προοπτική κοινού κόσμου.

Κάτω από το πολιτικό παιχνίδι και τις τακτικές του, λοιπόν, παίζεται το μεγαλύτερο δράμα: ένα κομμάτι της κοινωνίας αισθάνεται πια πως πνίγεται ή, για την ακρίβεια, πως δεν προστατεύεται όσο ένα άλλο τμήμα της.

18.3.21 – lifo

9

talk town

NO FILTER

FOOTNOTES

Οι νέοι δεν εξοργίστηκαν στα ξαφνικά

Γράφοντας ψεύτικα Πώς (δεν) έγραψα για τον θάνατο του φίλου μου.

Μια γενιά που για δεύτερη φορά χαστουκίζεται από την κρίση.

α πό τη βι β ι αν σ τερ γι ου

Όταν το κράτος γίνεται μπαμπάς που θέλει κάθε λεπτό να ξέρει πού πας και για ποιον λόγο, που δεν σε αφήνει να χασομεράς έξω μετά την πολύωρη δουλειά (που όμως πρέπει να βγει, κι ας καταρρέει το σύμπαν), που σε μαλώνει επειδή βγήκες και που σε κρίνει ένοχο για τις πιο ανθρώπινες ανάγκες σου, τότε και οι νέοι πολίτες θα συμπεριφέρονται σαν αντιδραστικά εφηβάκια.

10 lifo – 18.3.21

πό πέρσι υπάρχει η ιδέα ότι για όλα φταίνε οι νέοι. Ή ότι, τέλος πάντων, είμαστε ανεύθυνα υποκείμενα. Τώρα διαδίδεται και η ιδέα ότι είμαστε ακραία στοιχεία, ότι συχνάζουμε ανάμεσα στα μπάχαλα και στα «κορωνοπάρτι» (λέξη που άκομψα υπηρετεί τον στόχο της καταδίκης κάθε κοινωνικότητας), ενώ παρουσιάζεται ως αφύσικο που 20χρονα δεν αντέχουν άλλο μέσα στους τέσσερις τοίχους. Οι νέοι δεν εξοργίστηκαν ξαφνικά, ούτε άρχισαν μες στην καραντίνα να διαβάζουν Μπακούνιν και Μαρξ και να ριζοσπαστικοποιούνται. Μας κάνει εντύπωση που ο τόσο αυστηρός κρατικός έλεγχος για τόσο παρατεταμένο χρονικό διάστημα οδηγεί σε κάποιου είδους όριο μια γενιά που για δεύτερη φορά στην ενήλικη ζωή της χαστουκίζεται από κρίση; Για την ακρίβεια, όσοι είμαστε κάτω από 30 δεν θυμόμαστε τίποτε άλλο ως ενήλικες, μόνο κρίσεις. Σ’ αυτό το περίεργο κοινωνικό πείραμα που ζούμε αποδεικνύεται όχι ότι είμαστε ανεύθυνοι αλλά ότι δεν μπορούμε να ζήσουμε απολύτως ανελεύθεροι. Η ελευθερία να εκφράζει κανείς τις απόψεις του έχει υποστεί τεράστιο πλήγμα. Υπάρχει η ιδέα ότι δήθεν αρκεί να λέει κανείς τον πόνο του στο fb, το Τwitter ή κάποιον ψυχίατρο, αλλά οι πολίτες έχουν άλλες ανάγκες. Θέλουν να ανταλλάσσουν απόψεις στον κοινό δημόσιο χώρο, να έχουν λόγο όταν λαμβάνονται κρίσιμες αποφάσεις και να μπορούν να υπάρχουν μέσα στην πόλη, χωρίς να φοβούνται την αστυνομία ή να τη βλέπουν διαρκώς γύρω τους, με δυσοίωνο και απειλητικό τρόπο. Δεν νομίζω ότι οι νέοι της χώρας είναι ανώριμοι και ανεύθυνοι μπαχαλάκηδες. Ούτε νομίζω ότι όνειρό τους ήταν να μαζεύονται σε σαλόνια και να παραγγέλνουν σαπίλες και ναρκωτικά. Οι περισσότεροι νέοι άνθρωποι μάλλον θέλουν απλώς να ζήσουν μια καλή ζωή. Να κάνουν τη δουλειά τους. Να είναι δημιουργικοί και παραγωγικοί. Να βγάζουν χρήματα, να διασκεδάζουν, να παράγουν τέχνη. Όλα αυτά κόπηκαν. Και όχι μόνο κόπηκαν, αλλά υπάρχει και η προσδοκία να μη διαμαρτύρεται κανείς για όλες αυτές τις απαγορεύσεις που πλέον κλείνουν χρόνο. Υποτίθεται ότι θα έπρεπε να τη βρίσκουμε με το να λιώνουμε μπροστά σε υπολογιστές όλη μέρα, γιατί υποτίθεται ότι είμαστε αυτή η γενιά, αλλά να που τελικά δεν μας αρκεί το ναρκωτικό των σόσιαλ και η αποβλάκωση των δέκα επεισοδίων στη σειρά, αλλά θέλουμε και να εργαζόμαστε, να συμμετέχουμε σε μια οικονομία ανοιχτή και κερδοφόρα, που δεν βασίζεται αποκλειστικά και μόνο στην ιδέα ότι η χώρα πρέπει να μετατραπεί σε τουριστική Disneyland για να επιβιώσει. Θέλουμε να μπορούμε να παίξουμε μουσική εκτός λάπτοπ ή να μετακινούμαστε, φυσικά χωρίς να διασπείρουμε τον ιό. Ταυτόχρονα μας νοιάζει η πολιτική, κι ας μας λένε απολιτίκ. Φαίνεται ότι για εμάς δεν είναι και τόσο ανέξοδη θυσία η ελευθερία του Τύπου, μας θίγει ως πολιτικά όντα, μας τραυματίζει ψυχικά. Κάτι βαθύ κλονίζεται κάθε φορά που αισθανόμαστε τον κρατικό έλεγχο μέσα απ’ τα κινητά μας, στέλνοντας μήνυμα για να βγούμε. Κάτι παθαίνουμε όταν απ’ την κάμερα του Zoom ξεχύνεται η απαίτηση να κάνουμε πως δεν τρέχει τίποτα – απλώς η ζωή μεταφέρθηκε οnline. Ταυτόχρονα λαμβάνονται μέτρα, χωρίς να δίνονται συγκεκριμένες εξηγήσεις και δεδομένα, κάπως σαν να υπονοείται ότι ο τρόμος αρκεί. Δεν είναι οι νέοι αδίστακτα party animals, που φέρονται αλλοπρόσαλλα, τα μέτρα είναι πνιγηρά. Δεν υπήρξε πρόβλεψη να μπορεί κάποιος νόμιμα να συναντιέται με έναν ορισμένο κύκλο ατόμων, ενώ στιγματίστηκε η πολύωρη παραμονή σε εξωτερικούς χώρους, μάλλον χωρίς καμία επιστημονική βάση. Δεν πάρθηκαν μέτρα ώστε να υπάρχει εύκολη και δωρεάν πρόσβαση του πληθυσμού σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας, ούτε αφέθηκε ελεύθερο (με περιορισμούς φυσικά!) οτιδήποτε άλλο βοηθά την ψυχική ανάταση των προσώπων, όπως η με ραντεβού επίσκεψη σε κάποιο μουσείο ή οι υπαίθριες κινηματογραφικές προβολές. Ακόμα και βιβλιοπωλεία ή ανθοπωλεία ανοιγοκλείνουν, εντείνοντας την αβεβαιότητα. Όταν το κράτος γίνεται μπαμπάς που θέλει κάθε λεπτό να ξέρει πού πας και για ποιον λόγο, που δεν σε αφήνει να χασομεράς έξω μετά την πολύωρη δουλειά (που όμως πρέπει να βγει, κι ας καταρρέει το σύμπαν), που σε μαλώνει επειδή βγήκες και που σε κρίνει ένοχο για τις πιο ανθρώπινες ανάγκες σου, τότε και οι νέοι πολίτες θα συμπεριφέρονται σαν αντιδραστικά εφηβάκια. Αντί να αναζητάμε δαίμονες ανάμεσα στους νέους, ας σκεφτούμε τι έχει πάει τόσο στραβά σε αυτήν τη χώρα, ώστε ταλαντούχοι και μορφωμένοι νέοι να μην μπορούν να εργαστούν, να πλουτίσουν χωρίς να κομματικοποιηθούν, να κάνουν τη ζωή που θέλουν ή να υπάρξουν χωρίς να απολογούνται.

απ ό τ η δεσπ ο ι να τ ρι β ολ η

Τώρα, που έχουν περάσει χρόνια, πιστεύω πως ο θάνατός του δεν ήταν παρά η συγκίνηση της εβδομάδας τους στο Facebook,κάτι σαν το native advertising της ευαισθησίας τους.

ριν από μερικά χρόνια πέθανε ένας πολύ καλός μου φίλος. Ξέρω πως όλοι περιγράφουν αυτούς που φεύγουν σαν κάτι ξεχωριστό, αλλά ο φίλος μου ήταν υπέροχος. Ήταν πολύ νέος και φοβερά λαμπερός, όμορφος και γεμάτος ζωή. Ο θάνατός του μου ήταν αβάσταχτος. Οι μέρες πριν φύγει ήταν θολές, σαν ένας πηχτός, συννεφιασμένος εφιάλτης. Θυμάμαι τη φθαρμένη μαρμάρινη σκάλα που οδηγούσε στη ΜΕΘ, τα φιστικί σοβατεπί, το μωσαϊκό της αίθουσας αναμονής. Είχα περάσει υπερβολικά πολύ χρόνο παρατηρώντας το πάτωμα. Εκείνες τις ημέρες μού είχαν ζητήσει να γράψω ένα δοκιμαστικό κείμενο για το site ενός οργανισμού που παρήγε «περιεχόμενο». Τα κείμενα λειτουργούσαν με search engine optimization, δηλαδή υπήρχαν όροι-κλειδιά που έπρεπε να μπουν στο κείμενο για να τα ανακαλύπτει γρηγορότερα η Google. To κείμενο έπρεπε να αποτελείται από πέντε παραγράφους με ξεκάθαρο call to action. «Θα πρέπει να αναφέρετε συγκεκριμένα τοπωνύμια» μου είχε πει η κυρία στο τηλέφωνο. Ήταν ο πέμπτος κατά σειρά χρόνος κρίσης, μέτραγα και το τελευταίο ευρώ για να πάω στο σούπερ-μάρκετ. Έγραψα: Τίτλος: Kαρδίτσα, Yπότιτλος: Τόπος της φύσης και της παράδοσης Lead in: Ο προορισμός στην καρδιά της ηπειρωτικής Ελλάδας που συνδυάζει την παράδοση με τις ομορφιές της ελληνικής φύσης «Κοντινοί προορισμοί: Γραφικά χωριουδάκια και μια… άγνωστη λουτρόπολη» Call to action: Ταξιδέψτε στην Καρδίτσα, έναν τόπο χαλάρωσης και ηρεμίας Φαντάζομαι πως κάπως έτσι θα νιώθουν οι άνθρωποι που γράφουν τεχνικά εγχειρίδια για αφυγραντήρες. Ήταν σαν να έχω βάλει τις λέξεις σε μπλέντερ για να φτιάξω πουρέ. Tα κείμενα στο site δεν διαβάζονταν, έμοιαζαν με κάτι που θα έγραφε ρομπότ. Ήταν η εποχή που όλοι παπαγάλιζαν ατάκες όπως «content is king» και «native is the future». Δεν ήμασταν πια γραφιάδες, αλλά «παραγωγοί περιεχομένου». Τα κείμενα έπρεπε να γίνουν αλγοριθμικοί γρίφοι, φόρμουλες φτιαγμένες για την επιτυχία στα social, οι διαφημίσεις έπρεπε να θυμίζουν κανονικά κείμενα και να προσαρμόζονται στο ψηφιακό περιβάλλον. Ξαφνικά, υπήρχε παντού πάρα πολύ συναίσθημα. Όλοι ένιωθαν βαθιά και πολύ. Μελό κατεβατά μιλούσαν με συγκίνηση για μια κρέμα ενυδάτωσης. Συντάκτες στέκονταν με δάκρυα στα μάτια πάνω από ένα κουτί με φρυγανιές. «Αφού κάνουν διαφήμιση, μπορούν απλώς να το πούνε “κάνω διαφήμιση”. Γιατί το λένε “δημοσιογραφία” αυτό το πράγμα;» γκρίνιαζε ο φίλος μου ο Πέτρος, αγαπημένη ασχολία του οποίου ήταν να τυραννάει φιλόδοξους interns σε γραφεία δημοσίων σχέσεων. Η κηδεία του φίλου μου έγινε τέλος Μαΐου, αλλά έκανε φριχτή ζέστη. Φορούσα ένα ζέρσεϊ φόρεμα της μητέρας μου και ο ιδρώτας έτρεχε στην πλάτη μου την ώρα που έκλαιγα έξω από την εκκλησία χωρίς λυγμούς, σαστισμένη, σαν να είχα μόλις φάει το μεγαλύτερο χαστούκι του κόσμου. Τότε συνέβη κάτι παράξενο: άνθρωποι που είχαν δει τον φίλο μου μία φορά έγραψαν κείμενα που έλεγαν πράγματα όπως «Κλαίω από χτες το βράδυ, ήταν πολύτιμος φίλος» και «Δεν τον είχα γνωρίσει, αλλά του είχα δείξει κάποιες φωτογραφίες μου από τη Λατινική Αμερική. Είχε αναγνωρίσει το μοναδικό ταλέντο μου και μου είχε προτείνει να διοργανώσω μια έκθεση». Τότε είχα θυμώσει πολύ, αλλά δεν μπορούσα να εξηγήσω το γιατί. Τώρα, που έχουν περάσει χρόνια, πιστεύω πως ο θάνατός του δεν ήταν παρά η συγκίνηση της εβδομάδας τους στο Facebook,κάτι σαν το native advertising της ευαισθησίας τους. Ήταν σαν ο κόσμος να είχε γεμίσει με «κάλπηδες», σαν αυτούς που περιέγραφε ο Χόλντεν στον Φύλακα στη Σίκαλη – η προσποίηση στο συναίσθημα είχε γίνει πια δεύτερη φύση τους. Την επόμενη εβδομάδα μπορεί να έγραφαν μια λυπητερή ιστορία για κάποιο κουταβάκι που είχε παγιδευτεί στις λάσπες μιας νεροποντής («Ένα ασπρόμαυρο μουσουδάκι που πάλευε να επιπλεύσει σε μια θάλασσα λάσπης») ή για κάποια ηρωική τους παρέμβαση σε έναν καβγά στο λεωφορείο μεταξύ κάποιου πρόσφυγα και ενός ρατσιστή («Γιατί, πάνω απ’ όλα, είμαστε καρδιές που χτυπάνε, είμαστε η αλληλεγγύη μας, είμαστε οι ενωμένες μας γροθιές»). Γράφουμε για να καταλάβουμε τον κόσμο, γράφουμε για να νιώσουμε πως τον ελέγχουμε. Δεν έγραψα ποτέ για τον θάνατο του φίλου μου. Το Facebook με βομβαρδίζει στο on this day με ανάκατες αναμνήσεις από τη ζωή μας μαζί: φωτογραφίες από την παραλία του Λαυρίου, βραδιές σε μπαρ που δεν υπάρχουν πια, inside jokes για συναυλίες («Ο Pat Metheny δεν είναι μάρκα σαπουνιού, Δέσποινα Τριβόλη»). Στην αρχή με πονούσαν αυτές οι υπενθυμίσεις. Μετά άρχισα να σκέφτομαι τις αναμνήσεις αυτές ως Κinder έκπληξη από το παρελθόν, απρόσμενα ψηφιακά δώρα της ζωής μας μαζί.

απ ό τον m. hulot φ ω τογραφ ιεσ: runes

Παλεύω για την LGBTQIA+ κοινότητα και τα δικαιώματά μας μέσα στην κοινωνία, αλλά, ενώ για μένα είναι αυτονόητο, για πολλούς ανθρώπους, που δεν έχουν εξοικειωθεί καθόλου με αυτόν τον κόσμο και δεν ξέρουν περί τίνος πρόκειται, μόνο αυτονόητο δεν είναι.

65 με τον

Runes Σε μια κατάθεση ψυχής, ο ιδιοσυγκρασιακός καλλιτέχνης «παντρεύει» στο νέο του άλμπουμ το βυζαντινό μέλος με την Anohni και το υπερβατικό στοιχείο της 4AD των ’80s.

ακούγοντας το φαλτσέτο στη φωνή του runes, είναι αδύνατο να μη σου έρθει στο μυαλό η οπερατική φωνή της Anohni. Ο τρόπος που γίνεται η εισαγωγή στο πιο πρόσφατο άλμπουμ του, «Ardour», είναι εντυπωσιακός, το «Money» είναι ένα τραγούδι που ξεδιπλώνει τη μελωδία του, αναφέροντας όλα τα δεινά που προκαλεί η λατρεία για το χρήμα. Η μεγάλη έκταση και η τεχνική της φωνής του Runes δείχνει ξεκάθαρα ότι έχει γίνει πολλή δουλειά – πέρα από το 18.3.21 – lifo

11

talk town

INFO Το άλμπουμ «Ardour» κυκλοφορεί σε ψηφιακή μορφή από την Amour Records.

Instagram: runes.hs

12 lifo – 18.3.21

65 λεπτά με τoν Runes

ταλέντο. «Ξεκίνησα να μελετάω βυζαντινή μουσική στο Μουσικό Γυμνάσιο Θεσσαλονίκης στην ηλικία που περνούσα μεταφώνηση και δεν μπορούσα να πάρω μέρος σε άλλες καλλιτεχνικές ομάδες» λέει. «Στη βυζαντινή μουσική ξόδεψα τα πρώτα μου χρόνια, τραγουδώντας μόνο ισοκράτημα, και σιγά-σιγά άρχισα να δουλεύω τη φωνή μου και να χτίζω την έκταση σχεδόν από το μηδέν. Με τον καιρό άρχισα να αλλάζω τεχνικά τη φωνή μου και να ερωτεύομαι τα γυρίσματα και τις μελωδίες που δίνουν έναν ανατολίτικο χαρακτήρα, κάτι που πάντα με τραβούσε. Η βυζαντινή μουσική, τελικά, με βοήθησε πολύ να συνδυάσω διαφορετικά είδη μουσικής για να δημιουργήσω κάτι που, τουλάχιστον στα δικά μου αυτιά, ήταν καινούργιο. Ο συνδυασμός της ανατολίτικης πνευματικής μουσικής με στοιχεία δυτικής ηλεκτρονικής και ambient σύνθεσης μου έδωσε τη δυνατότητα να περιγράψω ιστορίες φαντασίας και να μπορώ να είμαι ευάλωτος, όπως εγώ ξέρω, μέσα από ένα κομμάτι». Ο Runes είναι γέννημα-θρέμμα Θεσσαλονικιός και, πέρα από τη μουσική, σπούδασε και αρχιτεκτονική εσωτερικών χώρων, κάτι που τον ώθησε να ασχοληθεί με τη γραφιστική και την επεξεργασία βίντεο, όπως εξηγεί. « Έτσι κατέληξα να μπορώ πλέον σε κάθε πρότζεκτ μου να δουλεύω και στο artwork του άλμπουμ, στα visuals, σε 3D animations και βιντεογραφία» λέει. «Η κύρια αγάπη μου, όμως, ήταν πάντα το τραγούδι και το να γράφω κομμάτια, είτε έχω σκοπό να τα κυκλοφορήσω είτε όχι». Μόλις ολοκλήρωσε τις σπουδές του μετακόμισε στο Μάντσεστερ της Αγγλίας και έναν χρόνο πριν, ακριβώς πριν ξεκινήσουν οι φασαρίες με τον ιό, γύρισε εδώ, για να περάσει την καραντίνα στο πατρικό του. «Η τέχνη είναι ένας πολύ καλός τρόπος για να βάλει ο καθένας μας τις σκέψεις του σε μια σειρά. Είτε υπάρχει κοινό είτε όχι, για να μπορέσεις να εκφράσεις μια σκέψη σου ή ένα συναίσθημα, πρέπει πρώτα να αναλύσεις την προέλευσή τους, το πώς σου αλλάζουν την καθημερινότητα και τις προσωπικές σου σχέσεις. Η μουσική είναι διέξοδος για μένα από τότε που ήμουν παιδί, έτσι κατάλαβα από νωρίς ότι αυτό θέλω να κάνω το υπόλοιπο της ζωής μου. Επίσης, πολλά από τα πράγματα που θέλω να πω είναι πιο εύκολο να τα πω μέσα από μελωδίες παρά μέσα από τον λόγο. Κάθε φορά που γράφω καινούργια μουσική είναι μια περίοδος θεραπείας, κατά την οποία έρχομαι αντιμέτωπος με πράγματα που κρύβω από την υπόλοιπη καθημερινότητά μου, όπως όλοι μας. Μου άρεσε πάντα ο πειραματισμός στη σύνθεση και την παραγωγή. Οποιοσδήποτε καλλιτέχνης έχει σκοπό με κάθε νέα του δουλειά να δοκιμάσει καινούργια πράγματα, μου κινεί το ενδιαφέρον. Όποτε άκουγα δουλειά καλλιτεχνών όπως η Björk, ο David Bowie, η Grimes, η Sevdaliza, οι Massive Attack, οι Röykshopp και οι Fever Ray, σκεφτόμουν: “Α, μακάρι να το είχα γράψει εγώ αυτό”. Ήταν καλλιτέχνες που έσπαγαν τους νόμους και έκαναν αυτό που τους έβγαινε. Γενικά, είχα καταλάβει ότι ένα πρότζεκτ, για να θεωρηθεί τέχνη, έπρεπε να έχει την ανάλογη πρόθεση. Δημιουργώ για να δημιουργήσω και όχι για να πουλήσω. Το “Ardour” το έγραψα ολόκληρο μέσα σε έναν μήνα, την άνοιξη του 2020. Είχε περάσει ήδη κάποιος καιρός κατά τον οποίο ήμασταν κλεισμένοι στο σπίτι και είχα αρχίσει να αισθάνομαι καλλιτεχνικά φορτισμένος, χωρίς να έχω κάποια διέξοδο. Ήταν όλα κλειστά και, όπως πάντα, στην κοινωνία όπου ζούμε, η τέχνη δεν ήταν προτεραιότητα. Έτσι, αποφάσισα για μία ακόμη φορά να δημιουργήσω ένα πρότζεκτ εμπνευσμένο από προσωπικά μου βιώματα, καθώς και απ’ όλα όσα έβλεπα να συμβαίνουν γύρω μου και σε άλλες χώρες. Γενικά, πρόσεξα ότι τα τελευταία χρόνια ο κόσμος έχει αρχίσει να μιλάει πιο πολύ για όσα τον ενοχλούν, αναζητά καλύτερες πολιτικές συνθήκες από αυτές που βιώνουμε και αυτό ήθελα να είναι εμφανές μέσα από το άλμπουμ μου. “Ardour” σημαίνει μεγάλος ενθουσιασμός ή πάθος και θεώρησα ότι ήταν πολύ ταιριαστό ως όνομα γιατί, γενικά, όταν γράφω μουσική, με συνεπαίρνει αυτός ο ενθουσιασμός. Είναι πολύ βασικό για μένα το να μπορώ να είμαι ειλικρινής με τον εαυτό μου και με οποιονδήποτε ακούσει το κομμάτι μου. Στην Αγγλία μετακόμισα στα 22 μου και έψαχνα τρόπους να ξεκινήσω την καριέρα μου στη μουσική. Όσο ζούσα εκεί, είχα την ευκαιρία να γνωρίσω ανθρώπους απ’ όλον τον κόσμο, προερχόμενους από διαφορετικές κουλτούρες, και να μάθω έναν διαφορετικό τρόπο ζωής από τον ελληνικό. Μέσα από συζητήσεις, βόλτες και συναυλίες μπόρεσα να

μάθω πολλά πράγματα, τα οποία σίγουρα υποσυνείδητα τα έβαλα στη μουσική μου. Αυτό που μου λείπει περισσότερο, και ανυπομονώ να ξαναβρώ στο μέλλον, είναι το να περπατάω στο κέντρο του Μάντσεστερ και να ακούω διάφορες γλώσσες. Με κάνει να αισθάνομαι ότι είμαι σε ένα μέρος ανοιχτό σε όλο τον κόσμο. Είμαστε όλοι διαφορετικοί και μόνο αν είσαι ειλικρινής μέσα από τη δουλειά σου μπορείς να προωθήσεις τη μοναδικότητα που όλοι οι άνθρωποι φέρουμε. Αυτός είναι ο λόγος που θεωρώ την τέχνη πολύ σημαντική στην κοινωνία, την ικανότητα κάποιων ανθρώπων να πουν αυτά που όλοι αισθανόμαστε, αλλά δεν συζητάμε. Έχει γίνει μεγάλη πρόοδος τα τελευταία χρόνια παγκοσμίως σε σχέση με τα ανθρώπινα δικαιώματα και πλέον μπορεί ο κόσμος να αναγνωρίσει πού χρειάζεται να επιμείνει και τι χρειάζεται να αλλάξει. Παλεύω για την LGBTQIA+ κοινότητα και τα δικαιώματά μας μέσα στην κοινωνία, αλλά, ενώ για μένα είναι αυτονόητο, για πολλούς ανθρώπους, που δεν έχουν εξοικειωθεί καθόλου με αυτόν τον κόσμο και δεν ξέρουν περί τίνος πρόκειται, μόνο αυτονόητο δεν είναι. Γι’ αυτό χρειαζόμαστε περισσότερη εκπροσώπηση, για να μπορέσει ο κόσμος που βλέπει την κατάσταση απέξω να καταλάβει ότι δεν γίνεται τίποτα περίεργο, είμαστε άνθρωποι σαν όλους τους υπόλοιπους, που θέλουμε τα ίδια πράγματα. Αυτό που μου φαινόταν πάντα ενδιαφέρον με τη δουλειά μου είναι ότι όποτε έγραφα μουσική μόνος μου, στο δωμάτιό μου, χωρίς να σκέφτομαι εξωτερικούς παράγοντες και τι θα πουν οι άλλοι, είχα μια αίσθηση ελευθερίας που μου επέτρεπε να δημιουργώ πρότζεκτ, τα οποία κάποιοι εξελάμβαναν ως provocative. Το ότι άφηνα τον εαυτό μου να βγάλει τη θηλυκότητα που έχω μέσα μου, όταν ήθελα να περιγράψω μια ιστορία πιο ευαίσθητη, πιο γλυκιά, έκανε κάποιους ανθρώπους να αισθάνονται άβολα. Είναι αυστηρή η κοινωνία μας σε σχέση με το τι ορίζει σωστό για έναν άντρα και μια γυναίκα. Όλα τα υπόλοιπα μας φαίνονται ξένα, αλλά είναι ανθρώπινες αντιδράσεις και επιμένω ότι πάντα πρέπει να τις αφήνουμε να βγουν προς τα έξω. Μέσα από τη διαδικασία της σύνθεσης κομματιών κατάφερα να μάθω καλύτερα τον εαυτό μου. Είναι κάτι που δεν έχω συναντήσει σε καμία άλλη δραστηριότητά μου. Η δουλειά μου εκείνη τη στιγμή είναι να σκεφτώ για ποιο πράγμα θέλω να γράψω και μετά να ξεκινήσω έναν διάλογο με τον εαυτό μου για να μπορέσω να βάλω τις σκέψεις μου σε μια σειρά. Η ζημιά είναι προφανές ότι είναι οικονομική. Δεν είναι καθόλου εύκολη δουλειά αν το κίνητρό σου είναι να βγάλεις λεφτά για να μπορέσεις να στηρίξεις τη ζωή σου. Επίσης, μου φαινόταν πάντα αστείο το ότι σε αυτόν τον χώρο δεν βγάζεις καθόλου λεφτά, μέχρι να βγάλεις κάποια στιγμή πολλά. Δεν υπάρχει τίποτα ενδιάμεσα. Στην Ελλάδα, πέρα από τον οικονομικό τομέα, νομίζω ότι πολλοί καλλιτέχνες έχουν έρθει αντιμέτωποι με την πραγματικότητα της κατάστασής μας και με το αν πρέπει να μιλήσουν και τι θα πουν. Δυστυχώς, είναι πολύ δύσκολο να πρέπει να αλλάζεις την εμφάνιση και την προσωπικότητά σου ώστε να αρέσεις περισσότερο σε κάποιον κόσμο και να έχεις πιθανότητες, κάποια στιγμή, να κάνεις επιτυχία. Νομίζω, όμως, ότι πολύς κόσμος πλέον προτιμάει να εκφράσει τη γνώμη του παρά να γίνει αρεστός. Ο στόχος μου όσον αφορά τη μουσική είναι να συνεχίσω να εκφράζομαι συναισθηματικά, να μπορώ να ταξιδεύω και να γνωρίζω κόσμο με τα ίδια ακούσματα και εμπειρίες. Θέλω να μπορώ να υποστηρίζω τον εαυτό μου οικονομικά και να βλέπω ότι η τέχνη έχει ακόμα μέλλον. Χαίρομαι πολύ που κατάφερε ο κόσμος, μέσα από διαδηλώσεις, να δώσει τη δέουσα προσοχή στο ζήτημα της φίμωσης που προσπαθούν να επιβάλουν στην τέχνη. Μιλάμε για έναν νόμο του οποίου οι μεταβλητές θα ήταν πολύ εύκολο να αλλάξουν και να χρησιμοποιηθεί απ’ οποιονδήποτε για προσωπικό του όφελος. Θα ήταν πολύ δύσκολο να μπορέσει κάποιος να χαράξει αυτή την κόκκινη γραμμή που ξεχωρίζει την υποκίνηση σε εγκληματική πράξη μέσα από στίχους από την ειλικρινή έκφραση και προσωπική γνώμη του καθενός για γεγονότα που μας αφορούν όλους. Πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί να μη χάσουμε την ελευθερία έκφρασης μέσα από την τέχνη, γιατί, όπως έχει αποδείξει η Ιστορία, η τέχνη μπορεί να είναι πολύ σημαντικό μέσο καταπολέμησης αδικιών στην κάθε κοινωνία».

Είμαστε όλοι διαφορετικοί και μόνο αν είσαι ειλικρινής μέσα από τη δουλειά σου μπορείς να προωθήσεις τη μοναδικότητα που όλοι οι άνθρωποι φέρουμε. Αυτός είναι ο λόγος που θεωρώ την τέχνη πολύ σημαντική στην κοινωνία, την ικανότητα κάποιων ανθρώπων να πουν αυτά που όλοι αισθανόμαστε, αλλά δεν συζητάμε.

ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΟΜΗΡΟΣ

Από την κρίση στις κρίσεις 10 + 1 συμπεράσματα για τη ζωή στις δημοκρατίες της διακινδύνευσης.

α π ό τον δ η μη τρη σ ωτη ροπουλο

σο οδεύουμε προς την έξοδο από την υγειονομική αυτή κρίση, όλο και πιο συχνά επανέρχεται η συζήτηση για τα μαθήματα που θα μπορούσαμε να πάρουμε από αυτήν ως κράτη και κοινωνίες. Υπάρχουν, ωστόσο, και κάποια μαθήματα που πρέπει να αξιοποιήσουμε και για τις μετανεωτερικές κρίσεις (ανεξαρτήτως του τι αφορούν αυτές) ως ενδημικά φαινόμενα των σύγχρονων κρατών, διότι θα ήταν μοιραίο λάθος να τις θεωρήσουμε κάτι τυχαίο και παροδικό. Είτε υγειονομικές, είτε οικονομικές, είτε περιβαλλοντικές, είτε ασφάλειας, είτε με τη μορφή μείζονων πολιτισμικών αντιπαραθέσεων (π.χ. #ΜeΤoo), οι λεγόμενες κρίσεις των κοινωνιών της διακινδύνευσης και της ρευστότητας είναι βέβαιο ότι θα επανεμφανίζονται συνεχώς και με ποικίλους συνδυασμούς. Για να τις αντιμετωπίζουμε πιο αποτελεσματικά, οφείλουμε, πέραν των επιμέρους διαφορών τους, να κατανοήσουμε την κοινή τους φύση. Η παρακάτω σχηματική περιγραφή ισχύει, θα έλεγα, για όλο το δυτικό παράδειγμα.

— Όλες οι κρίσεις σύγχρονης μορφής πολιτικοποιούνται αυτόματα και μοιραία. Δεν υπάρχει, και δεν μπορεί να υπάρξει, αμιγώς τεχνοκρατική διαχείριση από την πλευρά των ειδικών και μόνο. Αυτό, φυσικά, δεν σημαίνει ότι η διαχείριση δεν πρέπει να βασίζεται στην αξιοποίηση της τεχνικής και ειδικής γνώσης που προέρχεται από αυτούς. Ωστόσο, το βάρος των όποιων αποφάσεων πέφτει εκ των πραγμάτων πάνω στις εκάστοτε πολιτικές ηγεσίες, οι οποίες θα πρέπει πάντα, πριν δράσουν, να προσμετρούν αναγκαστικά το ειδικό βάρος της συγκυρίας και το πολιτικό κεφάλαιο που διαθέτουν και είναι διατεθειμένες να ξοδέψουν. Όσο λιγότερο διαθέτουν και όσο χειρότερη σχέση έχουν με την τεχνοκρατική γνώση, τόσο πιο άτολμες ή λαϊκιστικές θα είναι οι αποφάσεις τους, και συνεπώς τόσο μεγαλύτερες οι επιπτώσεις της κρίσης. Σε ό,τι αφορά τα κόμματα της αντιπολίτευσης, δε, όσο πιο υπεύθυνα είναι αυτά, τόσο λιγότερο έτοιμα θα είναι να χρησιμοποιήσουν την κρίση ως ευκαιρία για πολιτική αποσταθεροποίηση. Πάντως, και οι ίδιες οι διαφωνίες των ειδικών μπορεί κάλλιστα να πολιτικοποιηθούν, καθώς η κοινωνική τους χρήση τις καθιστά εκ φύσεως μέρος της αντιπαράθεσης στη δημόσια σφαίρα, οι δε επιστήμονες μετατρέπονται συχνά σε σταρ ή αποδιοπομπαίους τράγους. Δηλαδή, δεν πρόκειται απλώς για επιστημονικές διαφωνίες, περιορισμένες στην ακαδημαϊκή κοινότητα.

— Οι κρίσεις είναι ένα παιχνίδι διαχείρισης λαθών. Τις αντιμετωπίζει καλύτερα όποιος κάνει τα λιγότερα, όχι όποιος δεν κάνει κανένα – αυτό είναι απλώς αδύνατον. Εκείνος, μάλιστα, που, για να τις διαχειριστεί, είναι έτοιμος να αναλάβει και πιο ενεργητικές πολιτικές, στη βάση της δοκιμής και της πλάνης, έχει περισσότερες πιθανότητες να πέσει σε λάθη, ιδίως αν πρόκειται για πρωτόγνωρες κρίσεις που η τρέχουσα γενιά (ή και ολόκληρη η ανθρωπότητα) δεν έχει διαχειριστεί ποτέ στο παρελθόν. Συχνά, δε, ενώ μπορεί να έχουν προηγηθεί πολλά σωστά, αρκεί ένα λάθος για να προκαλέσει δυσανάλογη κριτική, σαν τον τερματοφύλακα που θα δεχτεί ένα κοροϊδίστικο γκολ, ενώ ως τότε έχει πιάσει τα άπιαστα.

Ο κ. Δημήτρης Π. Σωτηρόπουλος είναι καθηγητής Σύγχρονης Πολιτικής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου και γραμματέας σύνταξης της «Νέας Εστίας»..

— Κάθε κρίση, ιδίως αν αποδειχτεί παρατεταμένη, συνεπιφέρει κι άλλες, δευτερογενείς, που είτε έχουν να κάνουν με υποβόσκοντα προβλήματα είτε είναι παράπλευρα δημιουργήματα της τρέχουσας κρίσης. Έτσι, σαν τις μπάμπουσκες, μια κρίση μπορεί να κρύβει πολλές ακόμη, οι οποίες θα ξεπετάγονται με τρόπο ανεξέλεγκτο και θα διαπλέκονται μεταξύ τους με απροσδόκητους συνδυασμούς, δημιουργώντας επιπλέον πολιτική και κοινωνική ένταση.

— Οι κρίσεις, ιδίως οι μακροχρόνιες, οδηγούν σε κάποιου βαθμού περιορισμό των ελευθεριών και των δικαιωμάτων. Είναι αναπότρεπτο, παρότι αναγκαίο για λόγους προστασίας του δημόσιου συμφέροντος. Ωστόσο, όσο πιο δημοκρατικό είναι ένα καθεστώς, τόσο πιο άμεση θα φροντίσει να είναι η άρση των ελέγχων και επιτηρήσεων, μόλις θα έχει ξεπεραστεί η κρίση. Όσο πιο ανελεύθερο, τόσο περισσότερο θα χρησιμοποιηθεί ως πρόφαση για παράταση

της έκτακτης ανάγκης.

— Οι δυτικές κοινωνίες, με τον κυρίως ηδονιστικό τρόπο ζωής, που θεωρούν ταυτόχρονα τις ατομικές ελευθερίες και τα ατομικά τους δικαιώματά ιερά και απαραβίαστα, έχουν σαφώς μεγαλύτερη δυσκολία να θυσιάσουν τις ελευθερίες αυτές επί μακρόν, προκειμένου να μεριμνήσουν για το συλλογικό συμφέρον. Πόσο μάλλον που πολλές σύγχρονες κρίσεις αφορούν τον έλεγχο του ίδιου του σώματος. Ο δε κοινωνικός κατακερματισμός ενισχύει την κοινοτιστική κουλτούρα, κάνοντας τη μια ομάδα του πληθυσμού ή τη μια γεωγραφική περιφέρεια να αδιαφορεί για το καλό των άλλων, και τελικά για το γενικό καλό.

— Οι σύγχρονες κρίσεις παράγουν νέες κοινωνικές ανισότητες, που συνήθως δεν έχουν σχέση με τις παραδοσιακές ταξικές. Ενδέχεται, ας πούμε, να αφορούν εργασιακούς κλάδους, που έως τότε δεν είχαν πρόβλημα, και ξαφνικά βρίσκονται να καταρρέουν, ή μπορεί να σχετίζονται με γεωγραφικούς παράγοντες, άρα η κρίση να δημιουργεί και γεωγραφικές ανισότητες (π.χ. όπως η κλιματική αλλαγή), ή να εμπλέκουν και ηλικιακές συνιστώσες (οι πιο ηλικιωμένοι, που είναι πιο ευάλωτοι στις πανδημίες σε σχέση με τους νεότερους) κ.λπ. Εξάλλου, δεν σημαίνει ότι οι ανισότητες αυτές θα είναι μόνο οικονομικές αλλά και εκπαιδευτικές, πολιτισμικές κ.ά., παροδικές ή και πιο μόνιμες.

— Ασχέτως του αν αυτή είναι παγκόσμια ή ηπειρωτική, οι πολίτες έχουν την τάση να βιώνουν την κρίση λαμβάνοντας υπόψη πρωτίστως, αν όχι αποκλειστικά, το εθνικό πλαίσιο αναφοράς. Με άλλα λόγια, κρίνουν με βάση τα δικά τους δεινά και πολύ λιγότερο στη βάση της σύγκρισης με τα δεινά των υπολοίπων στον κόσμο, αδιαφορώντας για το αν τα καθ’ ημάς είναι ηπιότερα. Δηλαδή, επικρατεί η λογική του «ο σώζων εαυτόν σωθήτω», όπως σε όλες τις οριακές καταστάσεις. Δύσκολα πείθονται από το επιχείρημα ότι ο πόνος έχει διαβαθμίσεις. Κοιτάζουν, δυστυχώς, το ιδανικό, όχι το σχετικό.

— Οι κρίσεις δημιουργούν, ωστόσο, πάντοτε και νέες ευκαιρίες, είτε επιχειρηματικές, είτε αναδιάταξης του κράτους, είτε πολιτικές. Τα πιο επιτυχημένα μοντέλα διαχείρισης είναι όσα κάνουν την κρίση ευκαιρία για αλλαγές στο Δημόσιο, σε οργανισμούς ή και επιχειρήσεις που ήταν αναγκαίες και χρόνιζαν.

Οι κρίσεις είναι ένα παιχνίδι διαχείρισης λαθών. Τις αντιμετωπίζει καλύτερα όποιος κάνει τα λιγότερα, όχι όποιος δεν κάνει κανένα, αυτό είναι απλώς αδύνατον.

— Κάθε τέτοια κρίση έχει ως πρώτο θύμα της την αλήθεια, ιδίως σήμερα, στην εποχή των κοινωνικών δικτύων. Συχνότατα η αλήθεια συντρίβεται ανάμεσα στην προπαγάνδα και την υστερία, ενώ κονιορτοποιείται από τη συνωμοσιολογία και τη διασπορά κατασκευασμένων ειδήσεων στα σόσιαλ μίντια. Πολιτική αυτοσυγκράτηση, δημοσιογραφικός επαγγελματισμός και κουλτούρα διαλόγου και συναινέσεων είναι οι μόνες ασπίδες απέναντι στην αλλοίωση της πραγματικότητας.

— Κάθε γνώση που προκύπτει ή αξιοποιείται στη διάρκεια μιας κρίσης παράγει ως αντίδραση και μια αντι-γνώση. Δηλαδή μια ανταγωνιστική γνώση, λιγότερο ή καθόλου επιστημονική, ως αμφισβήτηση της επίσημης, ορθόδοξης και αναγνωρισμένης. Το ερώτημα σε μια δημοκρατική κοινωνία είναι οι μηχανισμοί παραγωγής της γνώσης να είναι διαφανείς και να μπορούν να υπόκεινται σε έλεγχο από τις ανεξάρτητες κοινότητες των ειδικών. Η επιστήμη δεν είναι θρησκεία για να μην αμφισβητείται αλλά ούτε και πρέπει να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη οι «παραθρησκευτικές» της οργανώσεις στο όνομα μιας άλλης, ατεκμηρίωτης «άποψης». Ο κατάλογος θα μπορούσε να μακρύνει πολύ, όμως το μείζον εδώ είναι πώς θα εκπαιδευτούμε ως κράτη και ως κοινωνίες να αντιμετωπίζουμε τις επαναλαμβανόμενες κρίσεις που θα στοιχειώνουν το μέλλον μας μέσα από το πρίσμα μιας «ασταθούς κανονικότητας». Δηλαδή πώς θα μάθουμε, αντί απλώς να ξορκίζουμε το «κακό που μας βρήκε», να το φιλτράρουμε μέσα από τους διαύλους των τεράστιων επιστημονικών μας επιτευγμάτων και της δημοκρατικής μας συνύπαρξης, που ξέρει να γνωρίζει τα όρια και να αναγνωρίζει όσους παίζουν επικίνδυνα με αυτά.

18.3.21 – lifo

13

εικονογράφοι σχεδιάζουν για την καραντίνα

ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ

ΕΝΑΣ ΧΡΟΝΟΣ COVID. ΕΝΑΣ ΧΡΟΝΟΣ ΚΛΕΙΣΜΕΝΟΙ ΣΤΑ ΣΠΙΤΙΑ ΜΑΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΙΟ ΠΟΥ ΜΑΣ ΑΛΛΑΞΕ ΤΗ ΖΩΗ.

11 ILLUSTRATORS ΞΟΡΚΙΖΟΥΝ ΜΕ ΤΗΝ ΤΕΧΝΗ ΤΟΥΣ (ΚΑΙ ΠΟΛΥ ΧΡΩΜΑ) ΤΗΝ ΑΠΟΜΟΝΩΣΗ, ΤΙΣ ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΕΙΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΑΡΑΝΤΙΝΑ.

14 lifo – 18.3.21

Rima Lyma «Μέσα σε αυτόν τον έναν χρόνο καραντίνας, η ζωή δεν μας προσπέρασε, έκανε κάτι καλύτερο. Μας κάθισε σε μια καρέκλα και μας είπε “κοίτα, όλα μπορείς να τα βιώσεις κι αλλιώς, μπορείς να μηδενίσεις και να αρχίσεις ξανά, μπορεί με πόνο, αλλά καλύτερα αυτήν τη φορά”. Χάσαμε ανθρώπους, κλάψαμε, αγαπήσαμε, βρίσαμε, θυμώσαμε, είπαμε το παρκάκι “παρκάρα” και τη βολτίτσα “ανάσα”. Μην ξεχαστούμε, μόνο αυτό φοβάμαι, μέσα στους ονειρικούς μας κόσμους. Θέλω να περάσουμε ξανά το κατώφλι της ζωής, όχι γεμάτοι ανάγκες, αλλά γεμάτοι χαρές, για να μοιραστούν». Στην ταυτότητά της γράφει Μαρία Μυλωνά. Η εικονογράφος και γραφίστρια Rima Lyma (ή Ρίμα Λήμμα) γεννήθηκε στην Πάτρα. «Αποφοίτησα από τον ΑΚΤΟ με πολύ καλό βαθμό για να συνεχίσω να σχεδιάζω παιδικά. Αποδίδω εικόνες του υποσυνειδήτου μου από μέρη που επισκέφθηκα και ιστορίες που άκουσα, αυτός είναι ο τρόπος μου για να ζω, δεν ξέρω άλλον», όπως λέει. instagram @rimalyma

18.3.21 – lifo

15

ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ

16 lifo – 18.3.21

2 3

4 5

Γραφίστας-εικονογράφος, 30 ετών. Γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα, σπούδασε Δημόσιες Σχέσεις & Επικοινωνία στην Κεφαλονιά. Στη συνέχεια, ακολούθησε τον δρόμο της Γραφιστικής στον όμιλο ΑΚΤΟ και απέκτησε BA Graphic Design. Eργάζεται ως freelancer αλλά και ως art director στο δημιουργικό γραφείο busybuilding. instagram @mariosbalaskas

« Ένας χρόνος εγκλεισμού. Ένας χρόνος διαφορετικός, με τα καλά του και (κυρίως) τα κακά του. Η εικονογράφηση αντικατοπτρίζει τα συναισθήματα, τις σκέψεις και τις καταστάσεις που ζήσαμε τη χρονιά αυτή και απαντάει με τον τρόπο της σε μια καθημερινή πλέον ερώτηση: “Πώς σου φαίνεται η φάση;”».

Pan Pan

Στέφανος Βέης

Γραφίστας - χαράκτης, 30 ετών, έχει την έδρα του στου Γκύζη. Συνδυάζει παραδοσιακά και κλασικά μέσα με την ψηφιακή επεξεργασία. Αγαπά την υψιτυπία και πιο συγκεκριμένα τη χαρακτική σε πλάγιο ξύλο. «Σίγουρα, η χαρακτική δεν είναι πλέον ο μόνος τρόπος διάδοσης ιδεών και εικόνας, καθώς δεν βρισκόμαστε πια στον Μεσαίωνα, αλλά η ιδέα του μη μοναδικού που κυκλοφορεί με έχει γοητεύσει. Παρόμοια έκφραση είναι και τα ιντερνετικά memes, στα οποία συχνά δεν υπάρχει υπογραφή του ατόμου που τα έφτιαξε και μοιράζονται ανά τον κόσμο χωρίς κόστος. «Οι ανθρώπινες σχέσεις, το σεξ, ο ερωτισμός και ο αυτοερωτισμός: οι εκφάνσεις όλων αυτών των καθημερινών στοιχείων αποκτούν στα μάτια μου μια καινούργια διάσταση στον κόσμο του Ίντερνετ. Η αισθητική των χαρακτήρων που χρησιμοποιώ για τις αφηγήσεις μου είναι εμπνευσμένη από τον χώρο του animation, σε μια προσπάθεια να διατυπώσω με ένα καρέ μια στιγμή της δράσης». instagram @aris_roz

Γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Θεσσαλονίκη. Έζησε για έξι χρόνια στην Αθήνα, όπου σπούδασε και εργάστηκε ως γραφίστρια. Το 2016 επέστρεψε στα μέρη της κι έγινε μέλος του δημιουργικού γραφείου Beetroot. Πλέον συνεχίζει την πορεία της ως freelance illustrator. instagram @adamantia_chatzivasileiou

Άρης Ροζόπουλος

«Δυστυχία και Καύλα, Υψιτυπία, έγχρωμη ξυλογραφία από τρεις μήτρες και lettering από τύπωμα λινόλεουμ, 35 x 50 εκ.: σε μια δυστοπική κοινωνία σαν αυτή που μας περιβάλλει, η δυστυχία ακούει με ειρωνεία κάθε “καλημέρα” στα group chats των social media. Το προνόμιο ενός δωματίου με τρεχούμενο ζεστό νερό αποτελεί μια απομονωμένη όαση».

Αδαμαντία Χατζηβασιλείου

«“Όχι στον συνωστισμό”, “όχι στις αγκαλιές”, “όχι στα πάρτι”, “όχι στις συναυλίες”, “όχι στα φεστιβάλ”. Έπειτα από έναν χρόνο ζωής σε πανδημία και σχεδόν έναν ολόκληρο χρόνο σε καραντίνα, έχουμε μάθει να ζούμε με άλλα, νέα δεδομένα. Η μάσκα έχει γίνει τόσο απαραίτητη, όσο τα κλειδιά όταν φεύγουμε από το σπίτι, και η αναφορά για κάθε μας έξοδο καθημερινότητα. Μέσα σε όλα αυτά, μια “ανάμνηση” της περσινής χρονιάς στο κινητό μου, μια φωτογραφία από την προ καραντίνας φυσιολογική ζωή μού φάνηκε τόσο ξένη και περίεργη, με έκανε να συνειδητοποιήσω πόσο πρωτόγνωρη συνθήκη είναι η καινούργια».

Μάριος Μπαλάσκας

«Καραντίνα για μένα θα πει: δουλειά από το σπίτι, λίγη παραπάνω γυμναστική, βόλτες με το Ροξάκι και ακόμα περισσότερες γρατζουνιές από τον Φρειδερίκο. Η ένοχη απόλαυσή μου είναι μερικά ξέφρενα καραόκε των τεσσάρων ατόμων, φουλ στην παραφωνία και στο “social distancing”, όπως λέω. Έτσι βάφτισα και το σχέδιό μου: αποστειρωμένο κέφι, Beyoncé με λίγο από Κατακουζηνό και σύνδεση με αποστάσεις, όλα αυτά μέσα σε μία εικόνα, μέσα σε έναν χρόνο».

«Το “In my room” είναι μια σειρά με δυάδες σχεδίων που ανεβάζω στο Ιnstagram: ένα σχέδιο με κάποια εικόνα από την πόλη, ένα σχέδιο με ανθρώπους που κάνουν σεξ. Το ξεκίνησα πέρσι, στο πρώτο lockdown, και ανέβαζα κάθε μέρα, το συνέχισα στο δεύτερο lockdown, αλλά με όχι και τόσο σταθερό πρόγραμμα. Με διασκεδάζει αυτή η διαδικασία, είναι ίσως το πιο αγχολυτικό πράγμα που κάνω κατά τη διάρκεια του τελευταίου χρόνου. Αυτό έχω εισπράξει και από το κοινό αυτής της σειράς, είτε με μηνύματα είτε με την ανταπόκριση που είχα: όταν τύπωσα τα πρώτα τριάντα ένα σχέδια, το βιβλιαράκι εξαντλήθηκε με τη μία. Η δεύτερη έκδοση είναι διαθέσιμη στο gumroad. com/panpan, ενώ η σειρά συνεχίζεται στο Ιnstagram». Ο Παναγιώτης Πανταζής είναι comic artist, εικονογράφος και μουσικός. Πιο πρόσφατα κόμικ του είναι το Στα μυστικά του βάλτου και το Φεστιβάλ. Αυτήν τη στιγμή δουλεύει με τα Echo Tides το τρίτο άλμπουμ τους, ενώ σύντομα θα κυκλοφορήσει ως Pan Pan το Φαντασμαγορία Δύο, με πολλές συμμετοχές-έκπληξη. instagram @postnoise.

Γεννήθηκε, ζει και εργάζεται στην Αθήνα. Σπούδασε Γραφιστική στη σχολή Βακαλό και ασχολείται με όλο το φάσμα της οπτικής επικοινωνίας, δίνοντας μικρή έμφαση στην εικονογράφηση. Έχει συνεργαστεί με σημαντικά δημιουργικά γραφεία και το τελευταίο διάστημα είναι μέλος του Bob Studio. instagram @stefanos_veis 18.3.21 – lifo

17

ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ

18 lifo – 18.3.21

6

18.3.21 – lifo

19

ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ

20 lifo – 18.3.21

Γεννήθηκε στην Καρδίτσα το 1990, εκεί ξεκίνησε και την πορεία του στο γκράφιτι. Το πάθος του για το σχέδιο φάνηκε από μικρή ηλικία και έκτοτε δεν σταμάτησε ποτέ να ασχολείται με αυτό. Σπούδασε ζωγραφική και εικονογράφηση στη Σχολή Εφαρμοσμένων Τεχνών του Ορνεράκη. Έχει συμμετάσχει σε αρκετά φεστιβάλ γκράφιτι ανά την Ελλάδα και έχει πορεία στο street bombing με την υπογραφή του σε διάφορες πόλεις. Πλέον ζει και εργάζεται στην Αθήνα, ενώ ταυτόχρονα αποτελεί μέλος της καλλιτεχνικής ομάδας «The Slang Network». instagram @gospel.ath

Κορίννα Μέι Βεροπούλου

Gospel

«Κουτιά από ντελίβερι, μισοτελειωμένοι καφέδες, τσιγάρα που ξεχειλίζουν το τασάκι, πιτζάμες που μοιάζουν να έχουν κολλήσει πάνω σου και ατελείωτες ώρες μπροστά σε μια οθόνη, ενώ παράλληλα αναρωτιέσαι “ανοίγουμε; Ή θα πάρει κι άλλη παράταση;”. Πρόκειται για εικόνες και στιγμές που λίγο-πολύ έχουμε ζήσει όλοι μας μέσα σ’ αυτόν τον έναν χρόνο καραντίνας, κάνοντάς μας να αλλάξουμε τον τρόπο ζωής αλλά και τον τρόπο σκέψης μας. Aυτό είναι για μένα το πορτρέτο της εποχής της Covid-19».

«Δεν είμαι η μεγαλύτερη θαυμάστρια του Καρλ Λάγκερφελντ, αλλά η φράση του “οι φόρμες είναι ένδειξη ήττας. Χάνεις τον έλεγχο της ζωής σου, οπότε αγοράζεις φόρμες” με έχει στοιχειώσει. Πού να το ήξερε ότι το 2020 θα είναι η χρονιά τους. Έχουμε χάσει πολλές ελευθερίες, αλλά μία από τις σημαντικότερες για μένα ήταν η έκφραση μέσω των ρούχων. Η νέα αγαπημένη μου ενασχόληση είναι να περιλαμβάνω όσο πιο πολλά “ρούχα για το σπίτι” στο καθημερινό μου ντύσιμο και είναι απίστευτο πόσο πολύ αυτό βελτιώνει τη διάθεσή μου. Νιώθω ότι ο κόσμος έξω μπορεί να καταρρέει, αλλά τουλάχιστον τα συνολάκια μου είναι φωτιά». Εικονογράφος και comic artist, γεννημένη και μεγαλωμένη στην Αθήνα. Από το 2010 ζει στο Λονδίνο και εργάζεται ως freelance illustrator. Δημιουργεί τα δικά της κόμικ, με πιο πρόσφατο το «Adventures of Croblin», μια κωμική ιστορία που κυκλοφορεί ως webcomic. instagram @korinnamei

18.3.21 – lifo

21

Basement Rats 22 lifo – 18.3.21

18.3.21 – lifo

23

24 lifo – 18.3.21

«Μην αγγίζεις το πρόσωπό σου» (don’t touch your face) «Όταν ξέσπασε η Covid-19, μας έλεγαν να μην αγγίζουμε το πρόσωπό μας. Μία από τις πολλές χειρονομίες, που ήταν μέρος της καθημερινότητάς μας, έγινε ξαφνικά θανάσιμη».

Γεννήθηκε το 1989 στην Αθήνα, όπου ζει μέχρι σήμερα. Το 2010 αποφοίτησε από τη Σχολή Ορνεράκη. Από τότε εργάζεται ως freelance illustrator, ασχολείται με εικονογραφήσεις, digital artworks, street art και tattoo. Κατά καιρούς έχει συμμετάσχει σε διάφορες εκθέσεις, ενώ μεγάλο μέρος της δουλειάς του είναι η καλλιτεχνική επιμέλεια εξωφύλλων, merch και αφισών συγκροτημάτων της εγχώριας και μη μουσικής σκηνής. Είναι ιδρυτικό μέλος της κολεκτίβας «The Slang Network», ενώ παράλληλα ασχολείται ενεργά με τη μουσική, έχοντας συμμετάσχει σε αρκετά εναλλακτικά συγκροτήματα της Αθήνας. instagram @bassmentrats

Luca de Salvia

Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1985. Το 2010, αφού ολοκλήρωσε τις σπουδές του στο Τμήμα Συντήρησης Αρχαιοτήτων και Έργων Τέχνης στα ΤΕΙ Αθήνας, μετακόμισε στη Γαλλία για να σπουδάσει εικονογράφηση και κόμικ στην École Emile Cohl, απ’ όπου αποφοίτησε με τιμητική διάκριση. Έχει συμμετάσχει στη δημιουργία της τοιχογραφίας «Μoebius» και το 2013 εξέδωσε το πρώτο του παιδικό βιβλίο με τίτλο L’ arbre. Έχει εικονογραφήσει άρθρα για περιοδικά, όπως τα «Acteurs de l’ économie - La Tribune» και «myTOC.fr». Ανάμεσα στα κόμικ που έχει εκδώσει είναι τα Tout nu et tout Bronzé, Guide de Paris και Histoires du Timbre en BD. Συνεργάζεται με το περιοδικό «Μπλε Κομήτης», παράλληλα εργάζεται ως εικονογράφος για περιοδικά στον Καναδά, στη Γαλλία και στην Αϊτή και σε εξώφυλλα δίσκων σε Ελλάδα, Γαλλία και Καναδά. Το 2018 εικονογράφησε το κόμικ Αντίο Μπάτμαν του Τάσου Θεοφίλου (εκδόσεις Red&Noir), που απέσπασε το Βραβείο Κοινού στα Ελληνικά Βραβεία Κόμικ της ίδιας χρονιάς. Το 2019 μετέφερε σε graphic novel τον Ζητιάνο του Ανδρέα Καρκαβίτσα (εκδόσεις Polaris), ενώ σύντομα θα κυκλοφορήσει, με τον Δημοσθένη Παπαμάρκο, το graphic novel Γυμνά Οστά. instagram @kanelloscob

«“Δραστηριότητες Απομόνωσης”. Στο μυαλό μου, αυτός ο τίτλος τα εξηγεί όλα. Ένας χρόνος απομόνωση».

Kanellos Cob

«Η εξάπλωση του κορωνοϊού σε παγκόσμιο επίπεδο δεν έκανε άλλο παρά να φέρει στην επιφάνεια τις υπάρχουσες δυσκολίες ενός συστήματος που στηρίζεται στην ανεξέλεγκτη συσσώρευση κεφαλαίου. Τα δημόσια συστήματα υγείας, τόσο της Ελλάδας όσο και άλλων ευρωπαϊκών κρατών, έδειξαν να υποχωρούν υπό το βάρος μιας σοβαρής κρίσης δημόσιας υγείας. Ενθουσιάστηκα με την τοποθέτηση της 25χρονης Chlöe Swarbrick στο νεοζηλανδέζικο Κοινοβούλιο, “Οk boomer”, που έφερε στο προσκήνιο την ανάγκη να τελειώνουμε με την επιβολή οικονομικών ιδεολογημάτων από γηραιούς λευκούς κυρίους με γραβάτες, την ανάγκη να ακούσουμε τι έχουν να μας πουν οι νέοι και οι άνθρωποι που υφίστανται ακόμη και σήμερα διακρίσεις».

Basement Rats

ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ

Ο Luca de Salvia είναι Ιταλός εικαστικός, animator και εικονογράφος. Με εικοσαετή προϋπηρεσία στη βιομηχανία της μόδας, όπου έχει δουλέψει ως art director, το βιογραφικό του περιλαμβάνει διαφημιστικές καμπάνιες για τους οίκους YSL & Gucci, την εταιρική ταυτότητα του οίκου Bottega Veneta με τον Thomas Meir κ.ά. Έχει δημιουργήσει βραβευμένες ταινίες κινουμένων σχεδίων, καθώς και κατά παραγγελία διαφημιστικές ταινίες για εταιρείες όπως η Ferrari και το BBC. Συνεργάζεται ως εικονογράφος με το περιοδικό «Zeit», την εφημερίδα «La Repubblica» κ.ά. Στο έργο του συναντά κανείς το πάθος του για τη ζωγραφική, τον κινηματογράφο, τη γραφιστική και τον ήχο. Επιθυμώντας πλέον η δουλειά του να προκαλεί το κοινό να σκέφτεται και όχι να καταναλώνει και έχοντας κουραστεί από τη ζωή στο Λονδίνο και απ’ όσα η πόλη εκπροσωπεί, το 2015 αποφάσισε να μετακομίσει στην Αθήνα, έχοντας ερωτευτεί «την πόλη των άδειων κτιρίων και του ατελείωτου γαλάζιου ουρανού» και τον ενθουσιασμό των κατοίκων της για τη ζωή. Τώρα, που όλα βρίσκονται σε παύση, o Luca ελπίζει πως μόλις τελειώσει ο εφιάλτης της πανδημίας η Αθήνα θα επανέλθει στην ανοδική της πορεία, χωρίς να κατακλυστεί από τουρίστες και να χάσει την ψυχή της. Μεταξύ άλλων, πρόσφατα σχεδίασε την οπτική ταυτότητα του Animasyros 2021. lucadesalvia.com

Luca de Salvia 18.3.21 – lifo

25

ρίζες και Ικαριώτη πατέρα. Η μάνα μου ήταν νοικοκυρά και ο πατέρας μου ήταν μάγειρας στο εμπορικό ναυτικό. Κάποιες εποχές στη ζωή του είχε και μαγαζιά.

q Τον πατέρα μου τον έχασα μικρή, όταν ήμουν 10 χρονών, κι αυτός είναι ίσως ένας λόγος που ασχολήθηκα κι εγώ με τη μαγειρική. Ο πατέρας μου ήταν φτωχός άνθρωπος, γεννημένος σε ένα χωριό στη μέση του πουθενά, τις Ράχες Ικαρίας, σε ένα βουνό, «μια χιονισμένη μέρα του Γενάρη, κάτω από μια καρυδιά», όπως είχε γράψει κάποτε. Ήταν από μια γενιά που πέρασε πάρα πολύ δύσκολα χρόνια. Πήγε λαθραίος στην Αμερική, τον έπιασαν, και η επιλογή του ήταν ή να γυρίσει στη δικτατορία του Μεταξά, από την οποία είχε φυλακιστεί επειδή ήταν αριστερός, ή να πολεμήσει με τον αμερικανικό στρατό και να πάρει την υπηκοότητα. Προτίμησε να πάει στην απόβαση της Νορμανδίας, επέζησε, και, όταν γύρισε στην Αμερική, παντρεύτηκε τη μάνα μου. Την είχε γνωρίσει μέσω του πατέρα της, του παππού μου. Σύχναζαν και δύο στο ικαριώτικο καφενείο. Η μάνα μου είχε μείνει στο ράφι στα 32 της και ο παππούς μου ήθελε να την παντρέψει, για να πεθάνει ήρεμος. Κάπως έτσι έγινε το προξενιό και παντρεύτηκαν οι γονείς μου, αλλά ήταν πολύ αγαπημένοι.

q Στο σπίτι μας ο πατέρας μου ήταν ο μάγειρας. Η μάνα μου ήταν 40 κιλά όλη της τη ζωή, ήταν άνθρωπος που ξεχνούσε να φάει, δεν είχε το φαγητό σαν χαρά, και ήταν μέτρια έως κακή μαγείρισσα. Η γιαγιά μου, η μάνα της μάνας μου, ήταν Ιταλίδα, οπότε αυτά που έφτιαχνε ήταν πιο πολύ ιταλικά. Ο πατέρας μου έφτιαχνε ελληνικό φαγητό: φακές, δίπλες τα Χριστούγεννα. Η δεκαετία του ’60, που γεννήθηκα, ήταν μια εποχή που το φαγητό ήταν ένα μείγμα της βιομηχανίας τροφίμων –και μάλιστα αυτήν που προερχόταν απ’ όσα είχαν δημιουργήσει για τους αστροναύτες– και της παράδοσης. Κι εμείς, που ήμασταν γεννημένοι στην Αμερική, και ιδίως εγώ, που ήμουν η πιο μικρή από τις τρεις αδερφές μου, πέρασα μια φάση που απέρριπτα οτιδήποτε παραδοσιακό. Ήθελα να φάω τις σαβούρες που έτρωγαν και τα άλλα παιδιά. Τις τρώγαμε κι αυτές πού και πού, αλλά το φαγητό στο σπίτι ήταν ελληνικό παραδοσιακό και η ώρα του φαγητού ήταν πάντα ιερή. Πάντα τρώγαμε μαζί. Μπορεί να ήταν δυο τηγανητά αυγά, αλλά ήμασταν πάντα μαζί στο τραπέζι. Αυτή είναι μια πολύ έντονη ανάμνηση που έχω.

q Γράφω από μικρή, αλλά δεν είχα σκεφτεί ποτέ να ασχοληθώ με τη γαστρονομία, απλώς έτυχε.

Ήθελα να γίνω ρεπόρτερ, έτσι σπούδασα δημοσιογραφία και γαλλική φιλολογία στο NYU. Από πολύ νωρίς δούλευα σε έντυπα και μία από τις ευθύνες μου ήταν να διορθώνω τη στήλη της εστίασης σε ένα πολιτιστικό περιοδικό, που την έγραφε τότε ένας πολύ γνωστός δημοσιογράφος γεύσης. Αυτός με έβαλε στο παιχνίδι. Με πήρε υπό την προστασία του και δίπλα σε αυτόν τον άνθρωπο, στα είκοσί μου, πρωτοδοκίμασα πράγματα τα οποία ήταν ανήκουστα για μένα, δηλαδή χαβιάρι στο Petrossian, που είναι φημισμένο μαγαζί στη Νέα Υόρκη, διάφορα. Με έβαλε σε αυτόν τον θαυμαστό κόσμο. Μιλάμε για τη δεκαετία του ’80, σε μια Νέα Υόρκη με πολύ δημιουργικό κλίμα, πολύ διαφορετική απ’ ό,τι είναι σήμερα. Κάποια στιγμή, ενώ γράφω για περιοδικά, προσέχω ότι μέχρι τότε δεν είχε γράψει κάποιος βιβλίο για την ελληνική κουζίνα στα αγγλικά. Το τελευταίο βιβλίο που είχε βγει ήταν πριν από δέκα χρόνια. Και ο δημοσιογράφος που με είχε υπό την προστασία του στην ουσία με καθοδήγησε, με σύστησε στον ατζέντη του, έγραψα μια πρόταση για το τι είχα στο μυαλό μου να κάνω και στείλαμε αυτή την πρόταση σε όλους τους εκδοτικούς οίκους στη Νέα Υόρκη. Απ’ όλους η απάντηση ήταν «όχι», γιατί ήμουν ένα κοριτσάκι άγνωστο, αλλά η τελευταία επιστολή έλεγε «ναι»! Αυτό έγινε το 1988, πήρα κάποια χρήματα ως προκαταβολή, πούλησε και ο άντρας μου, τότε, έναν πίνακα –ήταν καλλιτέχνης, Έλληνας–, και με αυτά τα χρήματα ήρθαμε στην Ελλάδα για έναν χρόνο. Επί έναν χρόνο δίδασκα τον εαυτό μου μαγειρική, δοκιμάζοντας συνταγές στους φίλους του, που ήταν κι αυτοί ζωγράφοι και πολύ σκληροί κριτές. Είχαμε νοικιάσει ένα φανταστικό νεοκλασικό στην οδό Καυκάσου στην Κυψέλη και το σπίτι αυτό ήταν κέντρο εστίασης. Είχε πολλή πλάκα. Το κάναμε αυτό για έναν χρόνο και μετά, μέσα από μια δουλειά που είχαμε με τον σύζυγό μου, γυρίσαμε όλη την Ελλάδα. Πηγαίναμε και σε αγροτικές περιοχές κι αυτό μου έδωσε την ευκαιρία να αρχίσω να διερευνώ την τοπική κουζίνα – έτσι μάζεψα το υλικό για ένα βιβλίο που για την εποχή του ήταν πολύ προχωρημένο ως ιδέα, το Glorious Foods of Greece. Αυτό το βιβλίο ήταν έργο ζωής για μένα. Μου πήρε οκτώ χρόνια να το ερευνήσω και ταξίδεψα, τότε –με διαλείμματα, γιατί δεν είχαμε χρήματα–, σε όλη την Ελλάδα. Περνούσα ατελείωτες ώρες στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη, διαβάζοντας τους ξένους περιηγητές, ή στη Βιβλιοθήκη της Βουλής. Ουσιαστικά, έκανα μια διατριβή πάνω στην ελληνική κουζίνα – και ταξίδευα συγχρόνως. Τότε είχα και την κόρη μου μικρή και ταξιδεύαμε μαζί. Ήταν κάτι που με ευχαριστούσε πολύ, γιατί γενικά, ως φύση, είμαι της περιπέτειας. Μια γυναίκα που ταξίδευε μόνη της με ένα μικρό παιδί τη δεκαετία του ’90 ήταν σοκαριστικό θέαμα, αλλά γνώρισα όλη την Ελλάδα. Όταν βγήκε το βιβλίο, ο Κώστας ο Σπηλιάδης, ο ιδρυτής του Milos στη Νέα Υόρκη, έκανε ένα απίθανο πάρτι στο μαγαζί για να το γιορτάσουμε. Ζήσαμε ένα πραγματικά αξέχαστο βράδυ. Το βιβλίο αυτό βραβεύτηκε, αναγνωρίστηκε στην Αμερική. Εδώ, στην Ελλάδα, λίγο λιγότερο, γιατί είμαι κι εγώ χαμηλών τόνων και δεν το έχω με τις δημόσιες σχέσεις, βαριέμαι.

Συγγραφέας, μαγείρισσα, παρουσιάστρια του «My Greek Table». Γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη, ζει στο Μαρούσι.

ΚΌΧΥΛΑ

q Γεννήθηκα και μεγάλωσα στη Νέα Υόρκη από Ελληνοαμερικανίδα μητέρα με ικαριώτικες και καλαβρέζικες

AΘΗΝΑΊΟΙ

q Η Νέα Υόρκη, στην οποία μεγάλωσα, ήταν μια πόλη πολύ ωμή, πολύ επικίνδυνη, έβλεπες απίστευτα πράγματα

26 lifo – 18.3.21

στον δρόμο. Μεγάλωσα σε μια πόλη πολύ έντονη, όπου δεν έπρεπε να είσαι πλούσιος για να έχεις σπίτι. Είχα φανταστικά εφηβικά χρόνια, γιατί ήμασταν –με την καλή έννοια– παιδιά του δρόμου, της πιάτσας, και είχαμε μια σκληρότητα που ίσως τα δικά μου παιδιά δεν την έχουν. Η μάνα μου ήταν χήρα, έτσι δουλεύω από 14 χρονών. Σπούδασα τον εαυτό μου, γιατί στο σπίτι δεν υπήρχαν περιθώρια για πολυτέλειες. Θυμάμαι μια Νέα Υόρκη όπου, για να πάω από το αυτοκίνητο μέχρι την πόρτα του σπιτιού μου, έβαζα τα κλειδιά ανάμεσα στα δάχτυλα, σαν «όπλο», για να αμυνθώ αν χρειαστεί. Γενικά, υπήρχε μια αίσθηση ότι δεν πας σε κάποια μέρη, διότι εκεί μπορεί να πεθάνεις. Από την άλλη, εκεί όπου μεγάλωσα είναι το πιο πολυεθνικό τετραγωνικό μίλι σε όλον τον πλανήτη. Στη Νέα Υόρκη βλέπεις όλη την ανθρωπότητα σε κάθε της μορφή – και είναι κάτι που μου αρέσει πολύ, γιατί, αν μη τι άλλο, γίνεσαι πολύ δεκτικός. Το πατρικό μου σπίτι είναι ακόμα εκεί, εκεί πάω όταν βρίσκομαι στη Νέα Υόρκη, και δίπλα είναι Κινέζοι, απέναντι Πορτορικανοί, παραδίπλα Ιρλανδοί, Ιταλοί, Κορεάτες. Λες μια «καλημέρα» και μαθαίνεις ότι όλοι έχουμε το δικαίωμα να είμαστε αυτοί που είμαστε, αρκεί να μην πειράζουμε τον διπλανό μας. Η Αθήνα θα χρειαστεί χρόνια ακόμη για να το συνειδητοποιήσει αυτό. Προχθές, που ήμουν στον Κεραμεικό, είδα κάτι καταπληκτικό: ένα ζευγάρι Κινέζων με τα δυο κοριτσάκια τους, τα οποία ήταν μασκαρεμένα για Απόκριες. Ήταν τέλειο. Δεν έχουν ιδέα τι σημαίνει αυτή η γιορτή, αλλά ζουν εδώ και προσαρμόστηκαν. Μπορεί να είναι λεπτή αυτή η γραμμή, τι κρατάς και τι δέχεσαι ως παράδοση, ως εθνικότητα, αλλά, όσο μεγαλώνω, πιστεύω όλο και περισσότερο ότι πρέπει να έχεις συμπόνια.

q Στην Ελλάδα μετακομίσαμε τον Οκτώβρη του ’92. Τα πεθερικά μου διάβαζαν τα «Νέα». Μια μέρα, ξεφυλλίζοντας την εφημερίδα, είδα ότι δεν είχαν στήλη φαγητού, αγόραζαν και μετέφραζαν θέματα φαγητού από την «LA Times», και πρόσεξα ότι έγραφαν συνταγές με πράγματα που τότε δεν μπορούσες να βρεις στην Ελλάδα. Τότε δεν υπήρχε ούτε καν τζίντζερ. Έγραψα μια επιστολή στον Λέοντα Καραπαναγιώτη, ο οποίος τότε ήταν ο διευθυντής των «Νέων», μεγάλη μορφή, παλαιού τύπου Έλληνας, τρομερά μορφωμένος άνθρωπος, ιδιαίτερη φυσιογνωμία. Είχα

απο τον m. hulot φωτογραφιeσ: παρισ ταβιτιαν

glorious foods of greece Η Νταϊάνα Κόχυλα με την κόρη της Κυβέλη στο νέο χώρο που ετοιμάζει στον Κεραμεικό

18.3.21 – lifo

27

q Στα «Νέα» ξεκίνησα τον Μάιο του ’93, και στο ραντεβού πήγα έγκυος στην Κυβέλη. Μπορώ να πω ότι είχα μια άριστη συνεργασία. Έγραφα κάθε Παρασκευή ιστορίες για φαγητό και μετά και για εστιατόρια. Πρέπει να είχαν κολλήσει τη φάτσα μου σε πολλές κουζίνες και να με έβριζαν, γιατί ήμουν αλύπητη. Είχα πάντα μια αμερικανική νοοτροπία όσον αφορά την κριτική, δεν ήθελα να πιάσω φιλίες με εστιάτορες, ήθελα να έχω αντικειμενικότητα. Ποτέ δεν είχα ζητήσει να φάω τσάμπα, πήγαινα πάντα ινκόγκνιτο και πάρα πολλές φορές ο κ. Καραπαναγιώτης είχε δεχτεί τηλεφωνήματα από διάφορους έξαλλους εστιάτορες εξαιτίας μου. Και πάντα με υποστήριζε.

Νταϊάνα Κόχυλα

μόλις έρθει από τη Νέα Υόρκη και είχα έναν σνομπισμό, εδώ ήταν χωριό κι εγώ ήμουν από τη μητρόπολη. Του έστειλα κάποια αποκόμματα από άρθρα που είχα γράψει τότε στη «New York Times» και σε διάφορα άλλα, καλά έντυπα. Τα Χριστούγεννα, ενώ ήμουν στην Αμερική, με παίρνει ο σύζυγός μου τηλέφωνο και μου λέει «σε πήρε ο Κώστας ο Ρεσβάνης, έχεις καταλάβει ποιος είναι αυτός;». Ήταν, τότε, αρχισυντάκτης στα «Νέα». Τα ελληνικά μου ήταν παιδιαριώδη, παρότι είμαι παιδί των ελληνικών σχολείων της Αμερικής, των σχολείων της Εκκλησίας και με full-time ελληνική εκπαίδευση. Έκανα προπόνηση και τον πήρα τηλέφωνο.

q Ήταν μια πολύ ωραία εποχή, γιατί τότε η Ελλάδα άρχισε να ανθίζει και η εστίαση να αλλάζει.

Ήταν η εποχή που μια ολόκληρη γενιά που έλειπε στο εξωτερικό γύριζε στην Ελλάδα και άρχιζε να ζητάει κι άλλα πράγματα, πέρα από την ταβέρνα. Άρχισαν να ανοίγουν εστιατόρια και έζησα όλη την άνοδο της εστίασης, που έγινε συγχρόνως με την άνοδο του χρηματιστηρίου. Αυτά τα δύο έγιναν παράλληλα. Το αποκορύφωμα ήταν η εποχή πριν από το κραχ, που η εστίαση είχε ξεφύγει τελείως και ήταν για γέλια. Θυμάμαι, είχαμε πάει σε ένα από τα τότε high-class μαγαζιά και είχε μια παραλλαγή του μπακαλιάρου με σκορδαλιά. Ο μπακαλιάρος ήταν τεμπούρα και η σκορδαλιά ήταν αφρός. Και θυμάμαι ότι ήρθε ο σομελιέ να ρωτήσει τι κρασί θα θέλαμε. Φυσικά είπαμε ρετσίνα, διότι τι κρασί να πιεις με τη σκορδαλιά; Αυτός παραλίγο να πάθει εγκεφαλικό που τολμήσαμε να ζητήσουμε κάτι τόσο μπανάλ. Έπρεπε να περάσουμε όμως και από αυτό το στάδιο, γιατί είχε έναν ενθουσιασμό η εστίαση τότε – ήρθε και η ανάπτυξη στου Ψυρρή και ήμασταν κάθε βράδυ έξω. Ήμασταν νέοι, 30άρηδες, και ήταν καταπληκτικά. Ήταν μια Αθήνα πολύ ωραία.

q Αυτό το έκανα για 20 χρόνια και, μετά, μια μέρα, με πήρε τηλέφωνο ένας παραγωγός για να με ρωτήσει αν θα ήθελα να κάνω μια εκπομπή στον Alpha. Έτσι έγινε το «Τι θα φάμε σήμερα, μαμά;». Ήταν το 2013, η εποχή που το Ίντερνετ είχε διαλύσει τα έντυπα, και από τα «Νέα» μάς έδιωξαν. Ειδικά από τους παλιούς, που ήμασταν και λίγο πιο ακριβοί, έδιωξαν μια ολόκληρη παρτίδα. Η τηλεόραση, που έκανα για δύο χρόνια στην Ελλάδα, ήταν καταπληκτική εμπειρία. Μου άρεσε πάρα πολύ, ανακάλυψα ότι είμαι χαρούμενη όταν είμαι μπροστά σε κάμερα, είχα και γνώσεις να μοιραστώ με τον κόσμο. Έκανα καλή τηλεόραση και το λέω με περηφάνια, γιατί αυτός που είναι μπροστά στην κάμερα καθορίζει και το κλίμα της εκπομπής. Άμα είναι αυτός κακόκεφος, είναι και όλοι οι άλλοι κάπως. Για δύο χρόνια περάσαμε υπέροχα.

q Μετά ήρθε το βάθος της κρίσης και, επειδή είχα και δυο παιδιά που έπρεπε να σπουδάσω και δεν μπορούσα να κυνηγήσω δουλειές και κυρίως πληρωμές –που ήταν το εθνικό σπορ και ακόμα είναι, δυστυχώς, αν είσαι ελεύθερος επαγγελματίας–, αποφάσισα να πάω στην Αμερική. Και ταξίδευα Αθήνα - Νέα Υόρκη κάθε μήνα. Ξεκίνησα συνεργασίες με διάφορα εστιατόρια στην Αμερική, με το Molyvos, με το Committee στη Βοστόνη, με διάφορα μαγαζιά, ως μαγείρισσα, ως consulting chef δηλαδή, και άρχισα να αναπτύσσω την επαγγελματική μου ζωή εκεί.

q Επειδή πάντα έγραφα στα αγγλικά, για τη «Washington Post», τη «Huffington Post», το «Saveur», τη «NY Times» και την «LA Times», το «Gourmet» και το «Food & Wine», είχα και τους δύο κόσμους, ήμουν με το ένα πόδι στην Ελλάδα και με το άλλο στη Νέα Υόρκη. Ποτέ δεν την άφησα τη Νέα Υόρκη και είχα πάντα το όνειρο να κάνω μια εκπομπή εκεί για την ελληνική κουλτούρα του φαγητού. Τα παιδιά μου είχαν πλέον μεγαλώσει, είχα τον χρόνο να το κάνω, γιατί είναι πολύ απαιτητική δουλειά, λείπεις για μεγάλα διαστήματα, οπότε το κυνήγησα πολύ από τότε που επέστρεψα στο πατρικό μου. Το είχα βάλει στόχο να γίνει, κι ας μου έλεγαν ότι είναι αδύνατο. Αν είχα ένα ευρώ για κάθε φορά που κάποιος μού έχει πει «αυτό είναι πάρα πολύ δύσκολο», δεν θα είχα ανάγκη να δουλέψω. Το «My Greek Table» το κάνω για τέταρτη χρονιά, έχουν προβληθεί τρεις σεζόν κι ετοιμαζόμαστε για την τέταρτη, και παράλληλα αναπτύσσω κι άλλα πρότζεκτ. Είναι μια εκπομπή που αγαπάω πολύ, γιατί είναι και το αποκορύφωμα της δικής μου επαγγελματικής καριέρας, με την έννοια ότι επικοινωνώ τι εστί Ελλάδα σε ένα κοινό που δεν την ξέρει. Και το κάνω με μεγάλη επιτυχία, γιατί έχει εκατομμύρια θεατές. Προβάλλεται στη δημόσια τηλεόραση σε όλη την Αμερική, στο 97% της τηλεοπτικής αγοράς, και στο Amazon Prime στην Αμερική και στην Αγγλία, στην Κίνα, στον Καναδά, στην Αυστραλία και στην Ελλάδα στο Cosmote History.

q Έχει αλλάξει η Νέα Υόρκη και ο Covid την άλλαξε ακόμα πιο πολύ. Στο Jackson Heights ζήσαμε ασύλληπτα πράγματα, τα κρούσματα ήταν αμέτρητα και η πόλη ερήμωσε μέσα σε μία νύχτα. Και θα χρειαστεί πολύ χρόνο για να συνέλθει. Αλλά είναι μπούμερανγκ αυτό. Πιστεύω ότι μετά τον Covid θα ζήσουμε όλοι, όλος ο πλανήτης, μια εποχή σαν τα Roaring Twenties μετά τον A’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο κόσμος θα είναι λυσσασμένος για ζωή. Το πιστεύω αυτό, ότι θα δούμε μια τρελή άνθηση, αφού πρώτα πιάσουμε πάτο, γιατί θα κλείσει η μισή οικονομία. Αυτό το fallout ακόμα δεν το έχουμε νιώσει, δεν το έχουμε ζήσει ακόμα.

q Στην Ελλάδα γαστρονομικά είμαστε σε ένα πολύ καλό σημείο. Η Αθήνα είναι μια φανταστική γαστρονομική πόλη, όπου η ποιότητα, η δημιουργικότητα και η τιμή έχουν εξαιρετική σχέση. Με 20 ευρώ μπορείς να φας πάρα πολύ καλά. Είναι ένα κρητικό τσιπουράδικο στον Κεραμεικό όπου έχω φάει απίστευτα πράγματα με 10 ευρώ. Είναι και οι συνήθειες του Έλληνα διαφορετικές, αν δεν βγει, αρρωσταίνει. Νομίζω ότι η Αθήνα δεν θα αργήσει να συνέλθει από την κρίση της επιδημίας, γιατί ο κόσμος ψοφάει να βγαίνει έξω.

q Στον Κεραμεικό φτιάχνω έναν καινούργιο χώρο, που θα είναι και επαγγελματικός αλλά και σπίτι.

ΙNFO

Η Νταϊάνα Κόχυλα είναι συγγραφέας 20 βιβλίων για το φαγητό στα ελληνικά και στα αγγλικά. Η εκπομπή «My Greek Table» προβάλλεται από το Cosmote History. dianekochilas.com @ dianekochilas

28 lifo – 18.3.21

Εδώ θα κάνω τα γυρίσματά μου, μπορεί και μαθήματα μαγειρικής, όταν ανοίξει το πράγμα. Εγώ τα έκανα ανάποδα, αντί να ζήσω στο κέντρο μιας πόλης στα νιάτα μου, μέχρι σήμερα ζω στα προάστια. Τώρα θα μεταφερθώ στο κέντρο. Τα παιδιά μου μεγάλωσαν. Είμαι free bird, ελεύθερο πουλί, και προσπαθώ να χαρώ τη ζωή.

Έγραφα κάθε Παρασκευή ιστορίες για φαγητό και μετά και για εστιατόρια. Πρέπει να είχαν κολλήσει τη φάτσα μου σε πολλές κουζίνες και να με έβριζαν, γιατί ήμουν αλύπητη. Είχα πάντα μια αμερικανική νοοτροπία όσον αφορά την κριτική, δεν ήθελα να πιάσω φιλίες με εστιάτορες, ήθελα να έχω αντικειμενικότητα. Ποτέ δεν είχα ζητήσει να φάω τσάμπα.

q Η ζωή με έχει μάθει ότι το μόνο πράγμα που μένει είναι η τέχνη και η αγάπη. Ότι πρέπει να κάνουμε έναν απολογισμό κάθε μέρα «τι καλό έκανα σήμερα» και να βάλουμε το καλό στο πρόγραμμά μας. Και να έχουμε συμπόνια. Αυτό. Συμπόνια, αγάπη, χιούμορ και αντοχή.

EXPE: Το ελληνικό ραπ ως γυναικεία υπόθεση Το EXPE βγαίνει από το «expensive», την αγγλική μετάφραση του ονόματός της, που είναι Ακριβή. Η 27χρονη από τη Θεσσαλονίκη ανήκει σε μια νέα γενιά γυναικών ράπερ που έχει ξεπροβάλει τους τελευταίους μήνες στην εγχώρια σκηνή. Είναι μια ελπιδοφόρα εξέλιξη, επειδή εδώ και χρόνια η γυναικεία ραπ σκηνή στην Ελλάδα ήταν στάσιμη, αν τη συγκρίνεις π.χ. με αυτήν της Αλβανίας ή της Ρουμανίας. ΣΕΛ. 33

Culture

677

30

ΣΙΝΕΜΑ Nomad: In the footsteps of Bruce Chatwin

31

ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ ΠΑΡΟΝΤΕΣ: Η νέα ταινία του Γιώργου Αυγερόπουλου

32

ΒΙΒΛΙΟ Τι είδε η Μαρούλα

34

ΜΟΥΣΕΙΟ Ολυμπιακό Μουσείο Αθήνας Η πρώτη αποκλειστική ξενάγηση λίγο πριν ανοίξει τις πύλες του

φωτο: κέλυ τυπάδη

18.3.21 – lifo

29

Σινεμά

ΠΡΩΤΗ ΠΡΟΒΟΛΗ

Nomad: In the footsteps of Bruce Chatwin Ο Βέρνερ Χέρτσογκ αποτίνει φόρο τιμής στον καλό του φίλο Μπρους Τσάτουιν, ταξιδευτή-συγγραφέα par excellence, έναν σύγχρονο νομά που αναζήτησε ποιητικά τον Θεό στους άγνωστους μύθους και στους αρχαίους πολιτισμούς. απο toν θοδωρη κουτσογιαννοπουλο

Αριστούργημα Πολύ Καλό Καλό Ικανοποιητικό Μέτριο

Κακό

30 lifo – 18.3.21

Θ

υμάμαι τις απαράμιλλες σκηνές με τον ντελιριακό στρατιώτη, όταν αντικρίζει τους χιλιάδες ανεμόμυλους στο Λασίθι, στο Signs of Life από το 1968, την πρώτη μεγάλου (και όχι μικρού, όπως εσφαλμένα είχε αναγραφεί) μήκους του Βέρνερ Χέρτσογκ, παρουσία του Γερμανού σκηνοθέτη, πριν από δύο χρόνια στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση. Η ένταση της σεληνιασμένης χειρονομίας είχε συνεπάρει τον Μπρους Τσάτουιν όταν την είχε πρωτοδεί, σε μία από τις πολλές εκφάνσεις σύμπνοιας μεταξύ του κινηματογραφιστή και του Βρετανού συγγραφέα, δύο αδελφών ψυχών και πιστών φίλων που συνέκλιναν κυρίως στην αστείρευτη πεποίθησή τους πως ο άνθρωπος βρίσκει την ουσία του στην αεικινησία, στη συνεχή και συνεπή φυγή από τον καναπέ της δυτικής κουλτούρας και τη χαριστική βολή της ιντελιγκέντσιας. «Ο τουρισμός είναι αμαρτία, το περπάτημα, αρετή» είχε πει ο Χέρτσογκ, αναφερόμενος στην πορεία του με τα πόδια από το Μόναχο μέχρι το Παρίσι ως πράξη στήριξης προς την ετοιμοθάνατη über-ιστορικό του κινηματογράφου Λότε Άισνερ. Το απρόβλεπτο οδοιπορικό του δημιουργού του Φιτζκαράλντο είναι καταγεγραμμένο στο σελιλόιντ, μακρύ και ποικίλο, σπαρμένο ανάμεσα σε τυχοδιωκτικές μυθοπλασίες και επινοητική τεκμηρίωση, αλλά δεν συγκρίνεται με το προσηλωμένο, συμπυκνωμένο έπος του παιδιού που γεννήθηκε στο Σέφιλντ και όργωσε τη γη για να αναζητήσει τη μεταφυσική καταγωγή του ανθρώπου μέσα από έρευνα, μύθους, όνειρα και μνημεία. Όλα ξεκίνησαν από το οικογενειακό cabinet de curiosités και το πολύτιμο, μοναδικό κομμάτι ενός βραδύποδα, του μαλλιαρού θηρίου που ζούσε στη Νότια Αμερική μέχρι και πριν από δέκα χιλιάδες χρόνια.

Αντιμετώπισε το αρχέγονο μαλλιαρό απομεινάρι που κοσμούσε το ντουλαπάκι της συλλογής, και που μπέρδευε με βροντόσαυρο όταν ήταν μικρός, με το δέος με το οποίο στέκεται κανείς μπροστά σε ένα θεϊκό αξεσουάρ, εφάμιλλο άγιου σκηνώματος –το ιερό δισκοπότηρο που του έδωσε τη σπίθα να ψάξει την προέλευσή του στην Παταγονία, στην Πούντα Αρένας, που τώρα, χάρη σ’ αυτόν, είναι αξιοθέατο–, πιάνοντας τον μίτο της δικής του αφήγησης από το 1977. Δεν εγκατέλειψε ακριβώς τα εγκόσμια, διατηρούσε φιλοδοξίες λογοτεχνικής διάκρισης, πάντοτε γυρνούσε στις πόλεις, του άρεσε να γοητεύει άνδρες και γυναίκες, να μπλέκει με περιπέτειες της σάρκας, αλλά το πνεύμα του αναχωρητή, μαζί με τον διακαή του πόθο να καταγράψει, να εμπνευστεί –παντρεμένος με την Ελίζαμπεθ αλλά και κατά κόρον εραστής– και να μετατρέψει τις παλιές ιστορίες σε ποιητικά ημερολόγια, τον καθόρισε. Τα σημειωματάρια έγιναν η προσωπική του κουνστ-κάμερα και το δερμάτινο σακίδιο που κληρονόμησε ο Χέρτσογκ μετά τον θάνατό του χώρεσε τα λιγοστά εργαλεία μιας σπαρτιάτικης διαβίωσης στα πιο απίθανα μέρη του κόσμου. Το ντοκιμαντέρ Nomad: In the footsteps of Bruce Chatwin, που είδαμε σε πρώτη πανελλήνια προβολή στο 23ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, ακολουθεί το χνάρι του ευειδούς Βρετανού με τον λόγο που «σε μια σελίδα του περιέγραφε έναν ολόκληρο κόσμο», από τον βορρά της ανατροφής του στις εσχατιές του πολιτισμού, από τη Χιλή ως την Αυστραλία, εκεί όπου συνέλαβε το υπερβατικό concept των προγονικών τραγουδιών των Αβορίγινων ως αυτουργών των αόρατων μονοπατιών της χώρας τους, δηλαδή της ρίζας που μετέφεραν μελωδικά από γενιά σε γενιά. Ειδικός στη ζωγραφική του δέκατου ένατου αιώνα αλλά

INFO NOMAD: IN THE FOOTSTEPS OF BRUCE CHATWIN Σκηνοθεσία: Βέρνερ Χέρτσογκ

και σε σπάνια ευρήματα της Αφρικής και της Μεσοποταμίας, ταυτιζόταν με τον Χέρτσογκ στην καλλιτεχνική παρατήρηση φυλών και ομάδων προς εξαφάνιση, των περιπλανώμενων του προηγούμενου αιώνα, που διέσχιζαν απίθανες εκτάσεις, μελαγχολικά διαπιστώνοντας πως το τέλος της εποχής τους διαφαινόταν στον ορίζοντα. Κατ’ επιλογήν νομάς, συγγραφέας του Nomadic Alternative άλλωστε, ο Τσάτουιν του Χέρτσογκ είναι εξίσου ορμητικός και ενθουσιώδης με το καινούργιο και το εξωτικό, το ίδιο περίεργος αλλά και ικανός να το μετατρέψει σε αφήγημα, σαν μια προσθήκη σε ένα opus διαφορετικό απ’ όσα είχαν προηγηθεί, που καταφέρνει να ξεπεράσει τον περισπασμό της εικόνας. «Δεν έλεγε μισές αλήθειες ή περίπου ψέματα, αλλά τουλάχιστον μιάμιση αλήθεια κάθε φορά», όπως εξηγεί στο ντοκιμαντέρ ο βιογράφος του, ένα από τα πρόσωπα που τον συνάντησαν και διατήρησαν τις προθέσεις και τις ανακαλύψεις του στο χαρτί. Δεινός και παραγωγικότατος τεχνίτης κινηματογραφικών ιστοριών, ο Χέρτσογκ θεωρούσε τον Τσάτουιν τον μεγαλύτερο παραμυθά: αυτό δείχνει πως όχι μόνο ξεπερνά τα στενά όρια της εθνολογικής παρατήρησης αλλά χρησιμοποιεί τις όποιες ανακαλύψεις του για να επινοήσει την Ιστορία, να αποδώσει την προφορική μαρτυρία σε γραπτό λόγο, να την αρθρώσει και να την ερμηνεύσει σε κείμενα που ταξιδεύουν τον αναγνώστη και, ακόμη καλύτερα, τον παρακινούν να μετακινηθεί, όπως επηρέασαν σημαντικότατα το σύγχρονο ταξιδιωτικό διήγημα. Το τελευταίο βιβλίο, αυτό που κλείνει και αποτελεί το όγδοο κεφάλαιο της ταινίας, είναι ο επίλογος των τοπίων της ψυχής του Τσάτουιν, όπως τα αποτυπώνει ο Χέρτσογκ, με έκδηλο το συναίσθημα προς τον συμπαραστάτη που του λείπει. Οι τελευταίες λέξεις που έγραψε ο ίδιος, πριν, ανήμπορος πλέον από το AIDS που τον καθήλωσε και τον μάρανε, ήταν κάτι για το χιτώνιο του Χριστού, όπου δεν διακρίνονταν οι ραφές. Ο Τσάτουιν είχε βαπτιστεί χριστιανός ορθόδοξος, είχε επισκεφθεί το Άγιο Όρος στα τελευταία του και η τέφρα του φυλάσσεται στην Καρδαμύλη, δίπλα στο βυζαντινό εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου, πολύ κοντά στο αγαπημένο του καταφύγιο, την οικία του καλού του φίλου Πάτρικ Λι Φέρμορ και της γυναίκας του. Αμέσως μετά το ρωμαλέο, πολύχρωμο εδάφιο που σχετίζεται με το φιλμ Cobra Verde και την επίσκεψη στο χαώδες σετ του Τσάτουιν, με τις γυμνόστηθες πολεμίστριες που απειλούσαν με σύρραξη και τον Κλάους Κίνσκι δαιμονισμένο από τη γεωμετρικά αυξανόμενη τρέλα του, ο Γερμανός σκηνοθέτης σβήνει το κρεσέντο, παραμερίζει τον αφοπλιστικό κυνισμό του, χαμηλώνει το τέμπο, κεντράρει στη θλιμμένα κενή καρέκλα δίπλα στη χήρα του και περιπλανιέται με την κάμερά του, αργά και στοχαστικά, στην αγγλική εξοχή της νιότης, εκεί όπου ο συγγραφέας επέστρεψε όταν έσβησε η φλόγα και τον εγκατέλειψαν οι δυνάμεις του για ένα ακόμη ταξίδι. Είχε βρει, ωστόσο, τον προορισμό του. «Οι αθάνατοι είναι θνητοί και οι θνητοί αθάνατοι· αυτοί ζουν από τον θάνατο εκείνων κι εκείνοι πεθαίνουν από τη ζωή αυτών». Συμφώνησε με τον Ηράκλειτο και την αρμονία των αντιθέτων. Και επέλεξε την όμορφη λακωνική γωνιά ως τελικό σταθμό, γιατί οι Έλληνες, όπως έλεγε, γνώριζαν τις καλύτερες τοποθεσίες που τους φύλαγε ο Θεός.

Έ

νας αόρατος ιός. Μια πανδημία που άλλαξε δραματικά την πορεία του κόσμου. Δώδεκα μήνες αιχμάλωτοι σε συνθήκες εκτάκτου ανάγκης. Μια υγειονομική κρίση, η οποία επηρέασε καταλυτικά τη ζωή μας. Χωρίς αμφιβολία, το γεγονός αυτό αποτελεί ένα σημείο αναφοράς στην ιστορία της ανθρωπότητας. Ποιες είναι, όμως, οι προεκτάσεις αυτού που ζούμε; Τι συνέβη όλους αυτούς τους μήνες; Ποιος θα είναι ο αντίκτυπος του κορωνοϊού; Σε τι κατάσταση βρίσκεται το δημόσιο σύστημα υγείας; Έναν χρόνο μετά το AGORA II – Δεσμώτες, ο Γιώργος Αυγερόπουλος, ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες δημιουργούς ντοκιμαντέρ και δημοσιογράφος, επιστρέφει με τη νέα του δουλειά, που φέρει τον τίτλο Παρόντες. Πρόκειται για μια ταινία που γυρίστηκε κατά τη διάρκεια της υγειονομικής κρίσης και αποτυπώνει την εξέλιξη και τη διαχείριση της πανδημίας στη χώρα μας. Ο μοναχικός θάνατος χιλιάδων ανθρώπων, η μάχη του ιατρικού και υγειονομικού προσωπικού, το καμένο στρατόπεδο προσφύγων στη Μόρια της Λέσβου, το αλησμόνητο Πάσχα, οι άδειες πόλεις, οι κλειστοί χώροι πολιτισμού, οι χαμένες σοδειές των αγροτών, το παρακινδυνευμένο άνοιγμα του τουρισμού, είναι μερικά απ’ όσα ζήσαμε όλους αυτούς τους μήνες της πανδημίας, με τα οποία καταπιάνεται στο φιλμ του ο Γιώργος Αυγερόπουλος. Με τη δική του ξεχωριστή κινηματογραφική ματιά, μιλώντας με τους πρωταγωνιστές αλλά και με κοινωνικές κατηγορίες που επλήγησαν, ξετυλίγει το νήμα των επιπτώσεων του κορωνοϊού. Στη διάρκεια των ογδόντα τριών λεπτών της ταινίας παρακολουθούμε σημαντικά γεγονότα και κομβικές στιγμές κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Μεταξύ άλλων, στο ντοκιμαντέρ μιλούν πρόσωπα που στέλνουν διαδικτυακά τις ευχές τους στους συγγενείς τους από γηροκομεία και νοσοκομεία, λοιμωξιολόγοι και νοσηλευτές που εξελίχθηκαν στους νέους υπερήρωες των δύσκολων καιρών μας, πολιτικοί που εξηγούν τις αποφάσεις που πήραν, εκπρόσωποι της Εκκλησίας που υπερασπίζονται τη Θεία Κοινωνία, αλλά και

καθηγητές, οι οποίοι αναλύουν το πιθανό τέλος του άγριου καπιταλισμού του 21ου αιώνα. Στους Παρόντες δημιουργεί μια κινηματογραφική σύνθεση που διακρίνεται για τον ρυθμό, την ένταση και τη διεισδυτική της έρευνα. Αποτυπώνει σε βάθος κάθε πτυχή της ζωής μας, πολιτική, οικονομική και κοινωνική, των συνεπειών της πανδημίας και εικονογραφεί πολύτιμες αποκλειστικές μαρτυρίες και ιστορίες. Στη συζήτησή μας επισημαίνει: «Η ταινία ξεδιπλώνεται με φόντο το δημόσιο σύστημα υγείας, παρατηρώντας σε βάθος χρόνου τους επιφανείς πρωταγωνιστές της διαχείρισης της πανδημίας αλλά και τους αφανείς ήρωές της, αναδεικνύοντας κρίσιμες πολιτικές αποφάσεις, παρασκηνιακούς χειρισμούς και θέτοντας ακανθώδη ερωτήματα για τη νέα, μετά-Covid εποχή». Για τον Γιώργο Αυγερόπουλο η δημοσιογραφία αποτελεί ένα εργαλείο ανάπτυξης μιας πανοραμικής αφήγησης. Όπως μου λέει, η ταινία αυτή αποτελεί έναν «φόρο τιμής σε όσους έδωσαν, και δίνουν, τη δύσκολη μάχη ενάντια σε έναν αόρατο εχθρό, αλλά και σε εκείνους που στη νέα καθημερινότητα καλούνται να συνθέσουν ξανά το παζλ ενός “αγνώστου”, νέου κόσμου». Η ταινία είναι μια παραγωγή της SmallPlanet, που έγινε για λογαριασμό του iMEdD (incubator for Media Education and Development), και αποτελεί συνέχεια και μετεξέλιξη του ομώνυμου πολυμεσικού πρότζεκτ που ξεκίνησε το iMEdD τον Απρίλιο του 2020. Οι Παρόντες είναι μια δυνατή χαρτογράφηση όλων όσα ζούμε, γι’ αυτό σπεύδω να τον ρωτήσω τι είναι αυτό που έχει αποτυπωθεί πιο έντονα στη μνήμη του. «Υπάρχουν δύο-τρία σημεία της ταινίας που με ξεπερνούν, με εντυπωσιάζουν και μου προκαλούν θλίψη. Το ένα έχει να κάνει με την Εκκλησία και το πώς, ως κοινωνία, παραμένουμε προσκολλημένοι στο παρελθόν. Στην ταινία συναντάμε ιεράρχες της ελλαδικής Εκκλησίας, οι οποίοι μιλούν με διχαστικό λόγο για τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, λέγοντας αδιανόητα πράγματα. Και είναι απορίας άξιο το ότι οι επίσημοι πολιτικοί αξιωματούχοι φοβούνται να πάρουν ξεκάθαρη θέση. Πίστευα ότι τον εικοστό

α πο to ν γιάννη πα ν τ α ζ ό π ο υ λ ο

ΠΑΡΟΝΤΕΣ: Η νέα ταινία του Γιώργου Αυγερόπουλου Ο γνωστός δημιουργός ντοκιμαντέρ και δημοσιογράφος μιλά στη LiFO για τον έναν χρόνο από το ξέσπασμα της πανδημίας και την κινηματογραφική του αποτύπωση.

πρώτο αιώνα η κοινωνία μας θα είχε προχωρήσει, αλλά, δυστυχώς, διαψεύστηκα. Το δεύτερο έχει να κάνει με τον αγρότη στην Ηλεία, τον οποίο παρακολουθούμε να πατά τα καρπούζια του. Είναι μια σκληρή σκηνή, όπου σχηματικά το τρακτέρ παρομοιάζεται με έναν ολετήρα των ζωών μας. Και είναι αξιοπερίεργο το ότι κανείς στη χώρα μας δεν έχει ασχοληθεί με τις επιπτώσεις της πανδημίας στον πρωτογενή τομέα. Μάλλον έχουμε την εντύπωση ότι τα καρπούζια ή, γενικά, τα αγροτικά προϊόντα βρίσκονται με μαγικό τρόπο στα ράφια των σούπερ-μάρκετ». Στην απορία μου για το ποια ήταν η μεγαλύτερη δυσκολία που συνάντησε ο ίδιος και η ομάδα του θα απαντήσει χωρίς να μασήσει τα λόγια του: «Το πιο δύσκολο για μας ήταν ότι κάποιοι άνθρωποι αρνήθηκαν να μας μιλήσουν, όπως ο Σωτήρης Τσιόδρας. Με ενημέρωσαν ότι θεωρεί πως έχει υπερεκτεθεί στη δημοσιότητα και δεν επιθυμεί να μιλήσει στην κάμερα. Ποτέ δεν κατάφερα να συνομιλήσω με τον ίδιο, ούτε καν απάντησε στα μηνύματα ή στις κλήσεις μου. Επίσης, δεν δέχτηκαν να μας πουν τη δική τους άποψη οι εκπρόσωποι των αυτοκινητοδρόμων, οι οποίοι απαίτησαν να λάβουν αποζημίωση για τα διαφυγόντα κέρδη τους. Η στάση τους είναι διαμετρικά αντίθετη αυτής ενός ιδιώτη επενδυτή, δηλαδή το να ζητάς από το κράτος να καλύψει τα χαμένα κέρδη σου. Μια τέτοια επένδυση, άλλωστε, είναι συνυφασμένη με το ρίσκο. Τέλος, αρνήθηκαν την πρόσκλησή μας οι υπεύθυνοι της αεροπορικής εταιρείας Aegean, οι οποίοι έλαβαν εκατόν είκοσι εκατομμύρια ευρώ αποζημίωση, χωρίς το κράτος να αποκτήσει ούτε μια μετοχή από το κεφάλαιο της εταιρείας ως αντάλλαγμα». Για τον Γιώργο Αυγερόπουλο ο πυρήνας του φιλμ βρίσκεται στα μαθήματα που πήραμε από την πανδημία αλλά και στο τι θα μας ξημερώσει την επόμενη μέρα. «Ο κορωνοϊός μάς έμαθε καταρχάς ότι αν το κράτος θέλει, μπορεί. Μας έδειξε ότι όλο αυτό που ζήσαμε τα δέκα χρόνια της σκληρής λιτότητας με διακηρύξεις για ελάχιστο κράτος, ενδυνάμωση της ιδιωτικής πρωτοβουλίας και της παντοδύναμης αγοράς αποτελούν μακρινό παρελθόν, αφού, χάρη σε έναν μονοκύτταρο οργανισμό, τεράστια ποσά διοχετεύτηκαν στις παγκόσμιες οικονομίες. Φτάσαμε, μάλιστα, στο σημείο η Ευρωπαϊκή Ένωση να καταγγέλλει γνωστή φαρμακοβιομηχανία για το θέμα των εμβολίων» αναφέρει χαμογελώντας αινιγματικά. Στην ταινία θίγεται και το θέμα της απαγόρευσης της πορείας του Πολυτεχνείου αλλά και των δημόσιων συναθροίσεων. Για το θέμα αυτό ο γνωστός δημοσιογράφος θα επισημάνει με οργισμένο ύφος: «Με ενοχλούν τα προσχήματα και το ότι χρησιμοποιείται η υγειονομική κρίση για να εφαρμοστούν κάποιες ακραίες πολιτικές. Το είδαμε με τους πρόσφυγες στη Μόρια, όπου τελικά οδηγηθήκαμε στις κλειστές δομές, και, φυσικά, το βλέπουμε καθημερινά με το θέμα της αστυνομικής καταστολής. Στο θέμα της πορείας του Πολυτεχνείου θα μπορούσε πράγματι ο αρχηγός της ΕΛ.ΑΣ. να απαγορεύσει οποιαδήποτε πορεία αυτός κρίνει ότι πρέπει να απαγορευτεί, αρκεί να έχει ημερομηνία, ώρα και τόπο, όπως προβλέπει ο νόμος. Το να απαγορεύεις όλες τις συναθροίσεις άνω των τριών ατόμων ανά την επικράτεια για τέσσερις μέρες συνιστά αναστολή του δικαιώματος του συνέρχεσθαι, για το οποίο στο παρελθόν έχει χυθεί αίμα. Ο νόμος, επίσης, προβλέπει ότι αυτό μπορεί να συμβεί μόνο με απόφαση της Βουλής. Άρα, η απόφαση Χρυσοχοΐδη για απαγόρευση της πορείας ήταν αντισυνταγματική. Συγχρόνως, παρατηρούμε καθημερινά την προσχηματική χρήση της πανδημίας σε γειτονιές όπως η Νέα Σμύρνη. Όμως, είναι άλλο η αστυνόμευση και άλλο η αστυνομική ασυδοσία. Τέλος, είναι ξεκάθαρο ότι κανείς δεν τους έχει δώσει αυτό το δικαίωμα».

Ντοκιμαντέρ

ΠΡΕΜΙΕΡΑ

Για περισσότερες πληροφορίες εδώ: https://parontes. imedd.org/ 18.3.21 – lifo

31

Βιβλίο

ΙΣΤΟΡΙΑ

Τι είδε η Μαρούλα Μια μελέτη για τις ιστορικές διαδρομές και καλλιτεχνικές εκφάνσεις που σχετίζονται με το υπηρετικό προσωπικό στον ελληνόφωνο χώρο σε ένα διάστημα δύο αιώνων (δέκατος ένατος αιώνας έως σήμερα), μέσα από δεκαεννέα κείμενα ειδικών από διαφορετικούς επιστημονικούς χώρους.

απ ο toν nik o μπα κουνακη

32 lifo – 18.3.21

Τ

ο επάγγελμα της υπηρέτριας καταγράφεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα στην απογραφή του 1861. Περίπου τριάντα χρόνια μετά την ίδρυση του ελληνικού κράτους οι αστικοί πληθυσμοί είναι πλέον υπολογίσιμοι στις βασικές πόλεις του βασιλείου (Αθήνα, Πάτρα, Ερμούπολη) και η ζήτηση για υπηρετικό προσωπικό αυξάνεται. Στην απογραφή του 1861, στην κατηγορία «υπηρετικό προσωπικό» καταγράφονται 4.387 άνδρες και 3.232 γυναίκες. Η μεγαλύτερη συγκέντρωση υπηρετών παρατηρείται στην Αθήνα, όπως είναι φυσικό. Ακολουθούν η Πάτρα και η Ερμούπολη. Οι άνδρες υπερτερούν, γιατί σ’ αυτές τις πρώτες δεκαετίες του δέκατου ένατου αιώνα «αι Ελληνίδες δεν έχουσιν ιδέαν περί υπηρεσίας», όπως γράφει μια Γερμανίδα κυρία επί των τιμών σε φίλη της στη Γερμανία. Υπάρχουν, φυσικά, κάποιες Γερμανίδες υπηρέτριες, αλλά αυτές, όπως παρατηρεί η ίδια κυρία επί των τιμών, όταν φτάνουν στην Ελλάδα, χάνουν τη σοβαρότητά τους. Πολύ πριν από την ίδρυση του κράτους, υπηρέτριες συναντάμε σε πολλά ελληνικά σπίτια της Σμύρνης ή της Κωνσταντινούπολης. Είναι κυρίως κορίτσια από τα νησιά των Κυκλάδων, που έμπαιναν στα ελληνικά σπίτια για να εργαστούν ως υπηρέτριες ή τροφοί, με τη μεσολάβηση συντοπιτών τους ναυτικών. Αυτοί οι ναυτικοί δρούσαν προφανώς ως μεσίτες. Φαίνεται ότι τα νησιά του Αιγαίου τροφοδοτούν με υπηρέτριες τις ελληνικές κοινότητες της Μεσογείου. Στην Αίγυπτο, για παράδειγμα, βρίσκουμε πολλές υπηρέτριες από τα νησιά του νοτιοανατολικού Αιγαίου. Ο πληθυσμός τους ήταν μεγάλος, όπως και οι κίνδυνοι που αντιμετώπιζαν. Αυτό δείχνει, άλλωστε, η ίδρυση, το 1909, του Ασύλου των Ελληνίδων Υπηρετριών στην Αλεξάνδρεια από τη Βιργινία Μπενάκη, σύζυγο του Εμμανουήλ Μπενάκη. Υπολογίζεται ότι τότε έφθαναν στην Αίγυπτο 800 με 1.000 γυναίκες για να εργαστούν, από τις οποίες περίπου οι μισές ήταν εκτεθειμένες στον κίνδυνο της πορνείας. Πάντως, στο ελληνικό κράτος η αγορά εργασίας για τις υπηρέτριες μοιάζει να είναι οργανωμένη και συγκροτημένη γύρω στα 1870. Για το ελληνικό αστικό σπίτι του εμπόρου, του μεσίτη, του τραπεζίτη, του επιστήμονα (γιατρού ή δικηγόρου), η απόκτηση υπηρέτριας συνιστά σημαντικό στοιχείο κοινωνικής διάκρισης. Έτσι,

μεταξύ του 1861 και του 1879 ο αριθμός των υπηρετριών πενταπλασιάζεται. Στην απογραφή του 1879 καταγράφονται 15.598 υπηρέτριες. Ο πληθυσμός της χώρας ήταν τότε μόλις 1,6 εκατομμύρια κάτοικοι. Οι υπηρέτριες αυτές προέρχονται από τις Κυκλάδες αλλά και από την Κρήτη, ιδιαίτερα μετά την εξέγερση του 1866, και από την Τροιζηνία, την Ύδρα, τις Σπέτσες και την Κυνουρία, μετά την κρίση της ιστιοφόρου ναυτιλίας. Ο αριθμός των υπηρετριών αυξάνεται, όπως και ο γενικός πληθυσμός. Στην απογραφή του 1951 καταγράφονται 49.382 υπηρέτριες σε συνολικό πληθυσμό 7,6 εκατομμυρίων. Είναι πλέον μια υπολογίσιμη ομάδα εργαζομένων. Βρίσκουμε τη δημογραφική εικόνα της Ελληνίδας υπηρέτριας στο κείμενο της ιστορικού Ζιζής Σαλίμπα, «Από υπηρέτρια, νοικοκυρά: Η διάχυση του υλικού πολιτισμού στα λαϊκά στρώματα της πόλης, 19ος-20ός αιώνας». Είναι ένα από τα δεκαεννέα κείμενα που περιλαμβάνονται στον τόμο Υπηρέτριες και Υπηρέτες (εκδόσεις Παπαζήση), όπου για πρώτη φορά βρίσκουμε μια τόσο σφαιρική αποτύπωση αυτού του επαγγέλματος και κυρίως την αναπαράστασή του στην τέχνη. «Η καλλιτεχνική ανάπλαση της σχέσης εργοδότη και υπηρέτη είναι πολύ σημαντική» σημειώνουν στην εισαγωγή του βιβλίου οι επιμελήτριές του Παναγιώτα Μήνη, Κωνσταντίνα Γεωργιάδη, Ιουλία Πιπίνια και Άννα Σταυρακοπούλου. Αυτή η σχέση, βέβαια, δεν περιορίζεται μόνο στον χώρο της τέχνης. Όπως παρατηρούν οι ίδιες, «μαζί με τη σχέση των δύο φύλων και των διαφορετικών γενεών, αυτή του αφέντη-υπηρέτη συνιστά ίσως την πιο πλούσια σημασιολογικά, θέτοντας ζητήματα εξουσίας, αυτοπροσδιορισμού, ιδεολογικής ταυτότητας, κοινωνικών και εργασιακών διεκδικήσεων, οικονομικών, ταξικών και φυλετικών ιεραρχήσεων, αντιθέσεων και συγκρούσεων». Η Παναγιώτα Μήνη, καθηγήτρια Ιστορίας του Κινηματογράφου στο Πανεπιστήμιο της Κρήτης, παρακολουθεί τις μεταμορφώσεις της υπηρέτριας στην κινηματογραφική κωμωδία της εικοσαετίας 1950-1970. Στην ταινία Ένα βότσαλο στη λίμνη του Αλέκου Σακελλάριου, γυρισμένη το 1952, με πρωταγωνιστή τον Βασίλη Λογοθετίδη, η υπηρέτρια είναι πανταχού παρούσα. Η συμμετοχή της δεν προωθεί τη δράση, αλλά η παρουσία της υποδηλώνει την ανώτερη κοινωνική θέση των κυρίων της. «Η εμφάνιση, η

συλλογικο Υπηρέτριες & Υπηρέτες

Επιμέλεια: Παναγιώτα Μήνη, Κωνσταντίνα Γεωργιάδη, Ιουλία Πιπίνια, Άννα Σταυρακοπούλου Εκδόσεις Παπαζήση Σελίδες: 427

ΑΛΛΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Τα κείμενα του τόμου «Υπηρέτριες και Υπηρέτες» αποτελούν προϊόν ακαδημαϊκού συνεδρίου που έγινε το 2016 στο Ρέθυμνο. Απευθύνονται όμως και στο γενικό κοινό που ενδιαφέρεται για την ιστορική πραγματικότητα αυτής της επαγγελματικής κατηγορίας και για την αναπαράστασή της στην τέχνη.

συμπεριφορά, η γλώσσα του σώματος και οι λίγες φράσεις της μεταδίδουν μια αίσθηση υποταγής, οπισθοδρομικότητας και μειωμένης αντίληψης» γράφει η συγγραφέας. «Γέρνει σχεδόν συνεχώς το σώμα της μπροστά, περπατά με έναν περίεργο τρόπο που δείχνει ανασφάλεια, μιλά σπάνια και δεν μπορεί να εκφράσει κάποια άποψη ή να αναλάβει πρωτοβουλίες». Αθώες, αφελείς, χαζούλες αλλά και κουτοπόνηρες, που συμβιώνουν σχετικά καλά με τα αφεντικά τους, οι υπηρέτριες, ως ρόλοι, αποτελούν βασικά στοιχεία της ανθρωπολογίας της ελληνικής κωμωδίας των δεκαετιών 1950 και 1960. Φυσικά, η πραγματική ζωή έδινε και πιο ακραία παραδείγματα, όπως η περίπτωση της 14χρονης υπηρέτριας Σπυριδούλας, που τα αφεντικά της, κατηγορώντας την ότι τους έκλεψε δολάρια, την έδεσαν σ’ ένα τραπέζι, της έκλεισαν το στόμα με πανί, άνοιξαν το ραδιόφωνο και επί δύο ημέρες την έκαιγαν με το σίδερο. Το γεγονός συνέβη το καλοκαίρι του 1955. Η δημοσιότητα ήταν μεγάλη και έφερε στην πρώτη σελίδα των εφημερίδων τα «δουλάκια» και τις πραγματικές συνθήκες της εργασίας τους. Αλλά στον κινηματογράφο τα πράγματα ήταν κάπως αλλιώς. Είκοσι χρόνια μετά την ταινία του Σακελλάριου, η κωμωδία Προεδρίνα του Κώστα Καραγιάννη, γυρισμένη το 1972, έχει στον πρωταγωνιστικό ρόλο μια υπηρέτρια. Τον ρόλο ενσαρκώνει η ηθοποιός Δέσποινα Στυλιανοπούλου, που είναι μάλιστα και η προεδρίνα του Σωματείου Ελληνίδων Υπηρετριών. Διεκδικεί τα δικαιώματα των συναδέλφων της και τις προστατεύει από τις σεξουαλικές παρενοχλήσεις των κυρίων τους αλλά και από τη χειροδικία. Περίπου έναν αιώνα πριν από την ταινία του Καραγιάννη, τέλη 1887, αρχές 1888, κυκλοφορεί η «Εφημερίς των Υπηρετριών», με αρχισυντάκτρια τη Μαριγώ Καρμάδου. Στο πρώτο και, απ’ ό,τι φαίνεται, μοναδικό φύλλο της εφημερίδας απεικονίζεται, σε ξυλογραφία, η μορφή μιας υπηρέτριας: λαϊκή και ακατέργαστη φιγούρα. Τόσο η εφημερίδα όσο και η αρχισυντάκτρια είναι προφανείς επινοήσεις κάποιου επαγγελματία της σάτιρας που ήθελε να πλήξει σημαντικούς ανθρώπους της τότε κοινωνίας. Αλλά ο «τύπος υπηρέτριας» που δείχνει η ξυλογραφία είναι ο ίδιος που συναντάμε και στη λογοτεχνία της εποχής, όπως, ας πούμε, στο κωμειδύλλιο Η τύχη της Μαρούλας. Ο Κώστας Ιωαννίδης, καθηγητής στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, παρουσιάζει στο κείμενο τις οπτικές αναπαραστάσεις της υπηρέτριας, κυρίως σε φωτογραφίες. Η ερευνήτρια Θεατρολογίας Κωνσταντίνα Γεωργιάδη παρουσιάζει στο δικό της κείμενο τις διαταξικές ερωτικές σχέσεις μεταξύ υπηρετικού προσωπικού και των αφεντικών στο έργο του Γρηγορίου Ξενόπουλου. Θυμόμαστε έτσι τον Διονύσιο Σολωμό και τη γέννησή του από έναν κόντε και την υπηρέτριά του. Η καθηγήτρια στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Ιωάννα Βώβου δείχνει την αναπαράσταση του υπηρετικού προσωπικού στα ελληνικά σίριαλ. Για παράδειγμα, στη «Λάμψη» του Νίκου Φώσκολου το υπηρετικό προσωπικό παρουσιάζεται ως συλλογικός ήρωας που λειτουργεί –και δραματουργικά– ως αντίβαρο στον κόσμο της οικογένειας Δράκου. Οι πολλές προσεγγίσεις (π.χ. οι υπηρέτες στην ποίηση του Καβάφη, στη ζωγραφική του τέλους του δέκατου αιώνα αιώνα, στην κωμωδία των Θανάση Παπαθανασίου και Μιχάλη Ρέππα, στο μεταπολεμικό ελληνικό θέατρο ή στις ταινίες του ελληνικού κινηματογράφου κ.λπ.) ανοίγουν νέους δρόμους στη μελέτη της αναπαράστασης του υπηρετικού προσωπικού. Ταυτόχρονα, αποτελούν κοινωνιολογική, εθνολογική και ανθρωπολογική μελέτη των σχέσεων εξουσίας μέσα στην ελληνική οικογένεια.

Μουσική

φωτο: κέλυ τυπάδη

RAP CULTURE

EXPE: Το ελληνικό ραπ ως γυναικεία υπόθεση Η νεαρή Σαλονικιά μουσικός έχει τα κότσια να ραπάρει για τη γυναικεία χειραφέτηση στην Ελλάδα σε ένα ανδροκρατούμενο είδος.

Α

πό τις καταβολές του, το χιπ-χοπ και το ραπ είναι περισσότερο ανδρική υπόθεση. Πάντα ήταν πολύ λίγες οι γυναίκες στο ραπ, και ακόμη λιγότερες στην Ελλάδα. Δεν μου αρέσει να το λέω, αλλά αυτή είναι η αλήθεια, οπότε, για να ασχοληθεί μια γυναίκα, ενδεχομένως ήθελε περισσότερα κότσια» λέει η EXPE. Το EXPE βγαίνει από το «expensive», την αγγλική μετάφραση του ονόματός της, που είναι Ακριβή. Η 27χρονη από τη Θεσσαλονίκη ανήκει σε μια νέα γενιά γυναικών ράπερ που έχει ξεπροβάλει τους τελευταίους μήνες στην εγχώρια σκηνή. Είναι μια ελπιδοφόρα εξέλιξη, επειδή εδώ και χρόνια η γυναικεία ραπ σκηνή στην Ελλάδα ήταν στάσιμη, αν τη συγκρίνεις π.χ. με αυτήν της Αλβανίας ή της Ρουμανίας. Με την Ακριβή συζητάμε για τη συγκεκριμένη κατάσταση ένα απόγευμα μέσω Skype. Μόλις έχει τελειώσει ένα διαδικτυακό μάθημα μουσικής που κάνει σε παιδιά προσχολικής ηλικίας. «Χτυπιέμαι μόνη μου μπροστά σε μια οθόνη» λέει αστειευόμενη. «Είναι δύσκολο να διδάσκεις καλλιτεχνικά με αυτόν τον τρόπο». Ωστόσο, η επιδημία έχει βοηθήσει πολύ την καριέρα της, γιατί, κατά τη διάρκεια της πρώτης καραντίνας, αποφάσισε να ασχοληθεί πιο σοβαρά με το χιπ-χοπ. «Και να το πάω τρένο», όπως λέει χαρακτηριστικά. Πράγματι, από τότε δεν έχει χάσει λεπτό. Έχει ήδη δύο ανεξάρτητες κυκλοφορίες, ένα mixtape με επτά κομμάτια, το «Laguna», που βγήκε τέλη Δεκέμβρη, και ένα EP με τέσσερα κομμάτια που βγήκε πριν από δύο εβδομάδες. Με το χιπ-χοπ ασχολείται από 16 χρονών. Αυτό που την κάνει να ξεχωρίζει είναι η ιδιαίτερη φωνή της, που εναλλάσσεται με άνεση μεταξύ τραγουδιού και raping. Το ότι ξέρει να τραγουδάει είναι ένα προσόν που δεν συναντάς συχνά σε ράπερ, άνδρες και γυναίκες.

«Αρκετοί με ρωτάνε γιατί ραπάρω, αφού έχω τόσο ωραία φωνή, αλλά θυμάμαι να λέω στους γονείς μου ότι δεν θα δώσω Πανελλήνιες, για να γίνω ράπερ. Έτυχε να είμαι και σε μια οικογένεια με αρκετά ανοιχτόμυαλους γονείς, οπότε δεν μου έφεραν αντίρρηση, απλώς μου εξήγησαν ότι κάποιες επιλογές έχουν και συνέπειες. Κατάλαβα ότι ήθελα να ασχοληθώ με τη μουσική γενικότερα, αλλά δεν με κάλυπτε η κλασική εκπαίδευση, παρά τα χρόνια που έκανα κλασικό τραγούδι και πιάνο. Στην Ελλάδα δεν υπάρχει μεγάλο φάσμα μουσικών σπουδών, έτσι, το μόνο που μπορούσα να σπουδάσω ήταν τζαζ τραγούδι. Μου άρεσε και άνοιξε αρκετά τα καλλιτεχνικά μου όρια. Παράλληλα, σπούδασα Μουσική Τεχνολογία». Στα διάφορα σχήματα στα οποία συμμετείχε, παίζοντας στις ροκ, έντεχνες και τζαζ τοπικές σκηνές, είχε περισσότερο τον ρόλο της ερμηνεύτριας. «Δεν με ενδιέφερε να δημιουργήσω κάτι. Βέβαια, έχει τεράστια διαφορά να είσαι ερμηνεύτρια έντεχνου και τζαζ και μετά να ασχολείσαι καλλιτεχνικά με το ραπ, αλλά στο δικό μου το κεφάλι ταιριάζουν». Μου σχολιάζει τη σκηνή της Θεσσαλονίκης, όπου τελευταία κυριαρχεί το drill. «Βγαίνουν πολλά νέα παιδιά. Δεν είναι καλύτερα ή χειρότερα τα πράγματα απ’ ό,τι πριν από δέκα χρόνια που ξεκίνησα, είναι απλώς διαφορετικά. Παλιότερα μαζευόμασταν 30 άτομα, βάζαμε από δύο ευρώ ο καθένας και νοικιάζαμε έναν χώρο 1x1 για να κάνουμε battles. Χρειαζόταν τεράστια προσπάθεια και πολύς κόπος για να βγάλεις ένα κομμάτι. Σήμερα, πας σε ένα στούντιο και γράφεις το κομμάτι σου, δίνεις και κάποια λεφτά για να το μιξάρεις και σε μία μέρα γυρνάς και ένα βιντεοκλίπ. Είναι σαν να πας να πιεις καφέ». Τη ρωτάω ποια είναι τα βασικά προβλήματα που αντιμετωπίζει αυτήν τη στιγμή η σκηνή και αν παρακολουθεί όσα συμβαίνουν στα social media με τα diss μεταξύ των ράπερ. «Τα beef

https://www. instagram.com/ expe.nsive

ήταν ένα στοιχείο που υπήρχε πάντοτε στο rap game, αλλά η αλήθεια είναι ότι είναι ακραίο αυτό που συμβαίνει τώρα στα social media και εκθέτει πολλούς ανθρώπους ταυτόχρονα. Βλέπεις ένα τεράστιο προσωπικό μένος που ξεφεύγει από τα όρια της μουσικής. Παλιά, αν είχες τόσο μεγάλο πρόβλημα με κάποιον, έγραφες ένα diss κομμάτι και μετρούσαμε ποιος είναι ο καλύτερος punchliner, χωρίς να μας ενδιαφέρουν τα γεγονότα κατά το τετ α τετ των εμπλεκομένων». «Πιστεύεις ότι ο χώρος είναι σεξιστικός;» «Προσωπικά, δεν έχω αντιμετωπίσει κάτι τέτοιο, ούτε από καλλιτέχνες ούτε από φίλους. Δεν θεωρώ ότι δυσκολεύτηκα, ίσως είμαι από τις τυχερές. Περισσότερο έχω αντιμετωπίσει σεξιστικά σχόλια στα social media. Προχτές, ένας μου έγραψε: “Αν ξαναδώ γυναίκα να ραπάρει, θα της χώσω μπουνίδι”. Τι να πεις σε αυτή την περίπτωση; Θέλει σίγουρα να έχεις γερό στομάχι και σθένος, επειδή αυτό επιδρά περισσότερο αρνητικά στην ψυχολογία της γυναίκας απ’ ό,τι στο ίδιο το περιβάλλον της ραπ. Στο εξωτερικό βλέπεις π.χ. την Cardi B –δεν είμαι φαν την μουσικής της– που βγαίνει έγκυος, με την κοιλιά, και σπάει τα στερεότυπα. Στην Ελλάδα, το να εκτεθείς έτσι ως ράπερ δεν είναι το πιο εύκολο πράγμα στον κόσμο. Δεν μπορείς να υποδυθείς κάτι που δεν είσαι. Φαντάσου μια γυναίκα της διπλανής πόρτας να έκανε ραπ σαν την Cardi B. Δεν γίνεται. Από κάποια στιγμή κι έπειτα πρέπει να μπεις σε στερεοτυπικούς ρόλους, για να βγάλεις τα προς το ζην. Κι εμένα με είχε πάρει η μπάλα για δέκα χρόνια. Σκεφτόμουν ότι έπρεπε να σπουδάσω για να κάνω κάτι στη ζωή μου, αλλά όλη αυτή η πίεση δεν σε βοηθάει να κρατηθείς στο χιπ-χοπ για καιρό, εκτός κι αν το ξέρεις από μικρός και αφοσιωθείς σε αυτό. Πρέπει να είναι και το περιβάλλον κατάλληλο. Στην Ελλάδα δεν υπάρχουν τέτοιες συνθήκες».

απο τη μαρια παππα

18.3.21 – lifo

33

Μουσείο

ΙΣΤΟΡΙΑ

απο τoν θαν αση χ αραμη

φω τ ογραφιεσ: παρι σ ταβ ιτιαν

34 lifo – 18.3.21

Ολυμπιακό Μουσείο Αθήνας Η πρώτη αποκλειστική ξενάγηση λίγο πριν ανοίξει τις πύλες του Η LiFO παρουσιάζει το ολοκληρωμένο ΟΜΑ, που είναι πλέον έτοιμο να υποδεχτεί επισκέπτες.

Μ

ε τα μουσεία της επικράτειας να είναι κλειστά εδώ και μήνες και τον πολιτισμό να δέχεται βαρύτατο πλήγμα από την πανδημία, η δημιουργία ενός νέου μουσείου στην Αθήνα θα ακουγόταν μάλλον ως ευσεβής πόθος. Αυτό μεγέθυνε την έκπληξη της πρώτης ξενάγησης στο Ολυμπιακό Μουσείο Αθήνας (ΟΜΑ) που θα ανοίξει τις πόρτες του στον χώρο του Golden Hall, δίπλα στο Ολυμπιακό Αθλητικό Κέντρο Αθηνών (ΟΑΚΑ), εκεί όπου το 2004 ήταν το Διεθνές Κέντρο Ραδιοτηλεόρασης. Το ΟΜΑ δημιουργήθηκε με πρωτοβουλία της Lamda Development SA για να στεγάσει το σύνολο της ολυμπιακής κληρονομιάς της Ελλάδας αλλά και για να αναδείξει την Αθήνα ως ολυμπιακή πρωτεύουσα, προτάσσοντας την αξία των ολυμπιακών διοργανώσεων που φιλοξένησε. Ελπίζοντας πως σύντομα οι υγειονομικές συνθήκες θα επιτρέψουν το άνοιγμά του στο κοινό, το μουσείο αποκαλύπτεται για πρώτη φορά ολοκληρωμένο στη LiFO μέσα από την ξενάγηση της διευθύντριάς του, κ. Μαρίας Παπαϊωάννου, η οποία μας προσφέρει την απόλυτη εμπειρία τού να βλέπουμε σε αποκλειστικότητα πώς το όραμά αυτό μετατράπηκε σε μια πολυεπίπεδη, αφηγηματική αναβίωση της ιστορίας των Αγώνων. «Το μουσείο διηγείται την πορεία των Ολυμπιακών Αγώνων στον χρόνο, από την αρχαιότητα μέχρι τις σημερινές Ολυμπιάδες, τον

ρόλο της χώρας μας σε αυτήν αλλά και των Ελλήνων αθλητών. Η εμπειρία που προσφέρει στον επισκέπτη είναι ένα ταξίδι στον χρόνο, λουσμένο στο φως. Με ενδιαφέρουσες στάσεις, χρήσιμες πληροφορίες και πρωτότυπο υλικό, ο επισκέπτης, με κάθε βήμα του στην έκθεση, έρχεται όλο και πιο κοντά στο σήμερα, με τις αξίες του ολυμπισμού συνοδοιπόρους του. Σημαντική παρακαταθήκη αποτελεί η προβολή των Ελλήνων ολυμπιονικών και παραολυμπιονικών μέσα από ένα ειδικά διαμορφωμένο διαδραστικό έκθεμα και την παρουσίαση του προσωπικού αθλητικού τους εξοπλισμού που μας εμπιστεύτηκαν, προκειμένου να προβληθεί και να εμπνεύσει τις νέες γενιές» αναφέρει η κ. Παπαϊωάννου, καθώς συνομιλούμε μπροστά από τα «χρυσά» πανιά της Σοφίας Μπεκατώρου και της συναθλήτριάς της Αιμιλίας Τσουλφά, που δεσπόζουν στον συγκεκριμένο χώρο, ο οποίος είναι γεμάτος μετάλλια και εξοπλισμό άλλων ολυμπιονικών. Η μεγάλη αυτή αίθουσα είναι ουσιαστικά το φινάλε της περιήγησης, η οποία, μέσα από τη χρήση τεχνολογίας και διαδραστικών εκθεμάτων, κατασκευές με πρωτότυπα τεκμήρια και κειμήλια και εκθέματα augmented reality, είναι χωρισμένη σε δύο τμήματα. Η εμπειρία ξεκινά με ένα ταξίδι στον χρόνο, από καταβολής των Αγώνων μέχρι και σήμερα, μέσα από μια χρονολογική αφήγηση που αναδεικνύει τους τρεις βασικούς ελληνικούς

σταθμούς: τη γέννηση (Αρχαία Ολυμπία), την αναβίωση (Αθήνα 1896) και την επιστροφή τους στην Ελλάδα (Αθήνα 2004). Η συνέχεια αφιερώνεται στις αρχές και στις αξίες, στη δομή του Διεθνούς Ολυμπιακού Κινήματος, στους οργανισμούς και στα ιδρύματα, στο μήνυμα της παγκόσμιας ειρήνης, στα αθλήματα και στους αθλητές, στους Έλληνες ολυμπιονίκες και παραολυμπιονίκες και, τέλος, στον Αγώνα. Η διαχρονικότητα των Ολυμπιακών Αγώνων γίνεται βίωμα του επισκέπτη μέσα από το Χρονολόγιο, μία από τις πιο επιβλητικές αίθουσες, που συνδέει τον θεσμό με τα ορόσημά του και την Ιστορία. «Είναι το αγαπημένο μου έκθεμα το timeline που διηγείται την εξέλιξη των Ολυμπιακών Αγώνων, εστιάζοντας σε διάφορα σημεία, όπως η πρώτη φορά που συμμετείχαν γυναίκες στους Αγώνες, τα πρώτα χειμερινά αγωνίσματα, οι πρώτες μασκότ των Αγώνων. Το ξεχωρίζω γιατί μπορεί να μας διδάξει πολλά, έχει πολλαπλές αναγνώσεις. Θέτει το ιστορικό πλαίσιο, δείχνοντας την ιστορία του κόσμου μέσα από την ιστορία των Ολυμπιακών Αγώνων» εξηγεί στη LiFO η κ. Παπαϊωάννου. Από την αίθουσα αυτή περνάμε σε μια ακόμα ιδιαίτερη εμπειρία, καθώς μεταφερόμαστε στη 13η Αυγούστου του 2004, τη βραδιά που αποτυπώθηκε ανεξίτηλα στη μνήμη των Ελλήνων χάρη σε μια μεγαλειώδη Τελετή Έναρξης. Πολύχρωμα κο-

Η διευθύντρια του μουσείου Μαρία Παπαϊωάννου.

στούμια από την τελετή του Δημήτρη Παπαϊωάννου, που οι περισσότεροι έχουμε δει μόνο μέσα από φευγαλέα πλάνα στις τηλεοράσεις μας, έχουν δεχτεί την απαραίτητη συντήρηση και εκτίθενται στο κοινό. Πρόκειται για μέρος της σπάνιας συλλογής της «Κλεψύδρας», της επιβλητικής πομπής με μορφές και μυθολογικές φιγούρες εμπνευσμένες από τοιχογραφίες και γλυπτά. Πανοπλίες, βυζαντινά κοστούμια, Καρυάτιδες, σώματα Κενταύρων, φτερά και ειδικές κατασκευές που ζωντάνεψαν από τους εθελοντές, οι οποίοι τα ενδύθηκαν, δεσπόζουν στον χώρο.

ΟΙ ΣΤΌΧΟΙ ΓΙΑ ΤΟ ΜΈΛΛΟΝ ΤΟΥ ΜΟΥΣΕΊΟΥ Το ΟΜΑ φιλοδοξεί να γίνει διεθνές σημείο αναφοράς για τον ολυμπισμό και τους Ολυμπιακούς Αγώνες και σίγουρα είναι ένα μουσείο που κανείς θα περίμενε να συναντήσει, επισκεπτόμενος τη χώρα που τους γέννησε. Μετά την έναρξη της λειτουργίας του η συλλογή θα συνεχίσει να εμπλουτίζεται, όπως διαρκής θα είναι και η συμμετοχή στα ολυμπιακά δρώμενα και στη διοργάνωση ποικίλων εκπαιδευτικών προγραμμάτων με τη συνδρομή του συνόλου της ελληνικής ολυμπιακής οικογένειας. Για τη δημιουργία του ήταν απαραίτητη η μελέτη της ιστορίας των Ολυμπιακών αλλά και η συνεργασία με διεθνείς φορείς.

«Η συνεργασία μας τόσο με την Ελληνική όσο και τη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή υπήρξε κομβική για τη δημιουργία του μουσείου. Η μουσειολογική μελέτη και η δημιουργία της συλλογής του δεν θα μπορούσαν να ολοκληρωθούν δίχως τη συμβολή και στήριξη των δύο αυτών φορέων» σημειώνει η διευθύντρια του ΟΜΑ, προσθέτοντας πως σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα και πως αποτελεί μέλος του Διεθνούς Δικτύου Ολυμπιακών Μουσείων. Επιπλέον, τελεί υπό την αιγίδα της Ελληνικής Ολυμπιακής Επιτροπής και της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής. Τέλος, για την τεκμηρίωση των εκθεμάτων η μουσειολογική ομάδα συνεργάστηκε με περισσότερους από σαράντα εθνικούς και διεθνείς πολιτιστικούς φορείς. «Η αρχιτεκτονική και φιλοσοφία του Ολυμπιακού Μουσείου Αθηνών έχει διαμορφωθεί έτσι ώστε να είναι αντάξια της ανάδειξης της κουλτούρας και της ιστορίας των Αγώνων. Η αρχιτεκτονική μελέτη έγινε από την ομάδα KLab architecture, τη μουσειoγραφική μελέτη ανέλαβε το γραφείο Mulo Creative Lab, ενώ τον συντονισμό της ομάδας μουσειολογίας (που αποτελείται από ιστορικούς και αρχαιολόγους επιστημονικούς συνεργάτες) είχε η κ. Αλεξάνδρα Νικηφορίδου. Οι οπτικοακουστικές παραγωγές έγιναν από τις εταιρείες Filmosophy, TopCut και DTMH, με συμμετοχή σημαντικών Ελλήνων καλλιτεχνών, όπως η Ευανθία Ρεμπούτσικα,

που επιμελήθηκε τις μουσικές συνθέσεις. Τη συντήρηση και στήριξη των εκθεμάτων υλοποίησαν ο Ηλίας Παπαγεωργίου, ο Παντελής Φελέρης και η ομάδα τους».

ΤΟ ΜΟΥΣΕΊΟ ΩΣ ΠΌΛΟΣ ΈΛΞΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΉ ΑΝΆΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΑΘΉΝΑΣ Ένα μεγάλο στοίχημα του μουσείου θα είναι να αποτελέσει πόλο έλξης επισκεπτών και να μπει όχι μόνο στην ατζέντα των Ελλήνων επισκεπτών αλλά και των τουριστών από άλλες χώρες. Με το άνοιγμα των μουσείων, και τηρώντας τους κανόνες, το ΟΜΑ είναι πανέτοιμο να εκπληρώσει τον σκοπό του, να δεχτεί επισκέπτες και να προσφέρει μια εμπειρία που θα συγκινήσει και θα κάνει ακόμα μεγαλύτερη την αγάπη μας για τους Αγώνες. Η κ. Παπαϊωάννου μας εξηγεί πως, εκτός από το πλεονέκτημα της γεωγραφικής του θέσης, καθώς συνδέεται με το ΟΑΚΑ, η πρόσφατη ανακοίνωση για την αναβάθμιση της εμβληματικότερης αθλητικής υποδομής της χώρας, σε συνδυασμό με τα εγκαίνια του μουσείου, θέτει τις κατάλληλες προϋποθέσεις για τη διαμόρφωση ενός πολιτιστικού και αθλητικού hub στο Μαρούσι. «Οι αξίες του ολυμπισμού συγκινούν και καθηλώνουν εκατομμύρια ανθρώπους σε όλον τον κόσμο και το νέο μουσείο πιστεύουμε ότι θα αποτελέσει έναν υπερτοπικό πόλο πολιτισμού και αθλητισμού».

18.3.21 – lifo

35

36 lifo – 18.3.21

18.3.21 – lifo

37

The good LiFO

Morning Bar

PS: Luncheon

Θα έχει το 2021 τη γεύση ενός καμένου τσιζκέικ; Μπορεί να μην είναι η πιο φωτογενής ούτε η πιο πολυεπίπεδη συνταγή, αλλά αυτό το ’90s γλυκό φαίνεται να κατακτά τον κόσμο και έχει προκαλέσει μέχρι τώρα ενδιαφέρουσες αντιδράσεις και πολλές ιστορίες. από τη ζωη παρασιδη

Γεύση

φωτο: γιωργοσ αδαμοσ

38 lifo – 18.3.21

Η

μικρή, παραθαλάσσια πόλη του Σαν Σεμπαστιάν φημίζεται διαχρονικά για τα γαστριμαργικά της θέλγητρα, οι ρίζες των οποίων φαίνεται να βρίσκονται στην εποχή της μπελ επόκ, όταν η ελίτ που παραθέριζε στην αυτάρκη σε φρέσκα υλικά περιοχή έφερε μαζί της τους καλύτερους μάγειρες. Στο τουριστικό σημείο του Βισκαϊκού Κόλπου, ανάμεσα στις πολλές, για το μέγεθος της πόλης, μισελενάτες διευθύνσεις και στα αμέτρητα μπαρ τα αφιερωμένα στα pintxos, βρίσκεται ένα εστιατόριο που, αντί να φημίζεται για τους μεζέδες του, έγινε διεθνώς γνωστό για ένα γλυκό με πολύ έντονα καψαλισμένη, τραχιά όψη και μια κρεμώδη καρδιά που πάλλεται. Η tarta de queso, που φαίνεται ότι φτιάχτηκε για πρώτη φορά το 1990 στην κουζίνα του ~ το βασκικό ή καμένο (burnt) τσιζκέικ, La Vina, όπως είναι πλέον γνωστό, σίγουρα δεν είναι το πιο φωτογενές γλυκό. Δεν έχει το απαλά ροδισμένο χρώμα ούτε την τραγανή, μπισκοτένια βάση του νεοϋορκέζικου δημοφιλούς συγγενή του, ούτε τέλειο σχήμα, λόγω της τσαλακωμένης λαδόκολλας που το αγκαλιάζει όσο ψήνεται. Παρ’ όλα αυτά, είναι η δεύτερη ισπανική γλυκιά λιχουδιά, μετά τα churros, που φαίνεται να κατακτά τον κόσμο με αργά και σταθερά βήματα. Το 2009, ο celebrity σεφ Frank Camorra φτιάχνει το δικό του τέτοιο τσιζκέικ με τυρόπηγμα πρόβειου γάλακτος, το βάζει στο μενού του MoVida της Μελβούρνης και στο βιβλίο μαγειρικής του με τίτλο Rustica: A return to spanish home cooking, που δημοσιεύτηκε δύο χρόνια αργότερα. Το 2013, οι Grant Achatz, Mike Bagale και David Beran από το αστεράτο Alinea και το Next του Σικάγου ταξιδεύουν στην Ισπανία για να εμπνευστούν. Επιστρέφοντας, θα παρουσιάσουν τη δική τους προσέγγιση για τα tapas. Δίχως να έχουν ακριβείς σημειώσεις για τη συνταγή του τσιζκέικ, προσπαθούν να την αποκρυπτογραφήσουν και να δημιουργήσουν ένα γλυκό σαν αυτό που δοκίμασαν κατά την περιήγησή τους. Τότε διαπίστωσαν πως ο

άφθονος επαγγελματικός εξοπλισμός, οι γνώσεις και τα εργαλεία της μοριακής κουζίνας τούς ήταν περιττά. Τα σχόλια που έλαβαν γι’ αυτή την απλή συνταγή ήταν διθυραμβικά. Το 2014 το καφέ-αρτοποιείο B.Blok μετατρέπει το γλυκό αυτό στη νέα εμμονή της Κωνσταντινούπολης. Γίνεται τόσο δημοφιλές στη χώρα, που ένας σεφ φτάνει στο σημείο να μηνύσει έναν άλλον σχετικά με το ποιος χρησιμοποίησε πρώτος το όνομα «San Sebastian Cheesecake». Το 2018 ο Tomos Parry το προσφέρει στο επίσης αστεράτο και κουλ Brat του Λονδίνου, χρησιμοποιώντας κατσικίσιο γάλα. Τον Ιανουάριο του 2019 το βασκικό τσιζκέικ γίνεται το εξώφυλλο του περιοδικού «Bon Appétit», ενώ τον Δεκέμβριο του 2020 οι «New York Times» προβλέπουν ότι θα είναι η γεύση του 2021. Από τη Νέα Υόρκη μέχρι το Τόκιο, από το Σαν Φρανσίσκο μέχρι τη Σιγκαπούρη, από την Κοπεγχάγη μέχρι την Κουάλα Λουμπούρ, κορυφαίοι της γαστρονομίας καταπιάνονται μαζί του, ενώ η φήμη του όλο και εξαπλώνεται. Αυτό το γλυκό, που μετράει μόλις τριάντα χρόνια ζωής, έφτασε και στην Αθήνα κι αυτήν τη στιγμή προσφέρεται από δύο σημαντικούς «παίκτες» στη γεύση και την έξοδο της πόλης – καθένας με τον τρόπο του. Μετά το Nolan και το Proveleggios, το PS: Luncheon είναι το τρίτο πρότζεκτ από την ομάδα των δύο εστιατορίων που προσφέρει ένα από τα πιο ποιοτικά delivery της πόλης για όσο δεν μπορούμε να βγούμε έξω. Για την κουζίνα του Κεραμεικού, αφορμή για να πειραματιστεί με το συγκεκριμένο γλυκό έγινε το φρέσκο τυρί που φτιάχνει από αγελαδινό πλήρες γάλα. «Ήταν από τα πρώτα γλυκά που βάλαμε στο μενού, ενώ παράλληλα το έβλεπα να ανεβαίνει πολύ στο Ιnstagram. Αυτό το τσιζκέικ ταιριάζει με την αρχική πρόθεση του εστιατορίου να δουλέψει με τον ξυλόφουρνο και τη φλόγα, με τα απότομα ψησίματα και τις ακραίες αντιδράσεις, να ξεφύγουμε από το καραμέλωμα που χρυσίζει και να περάσουμε στο καμένο, στα όρια του πικρού, που όμως δίνει

PS: Luncheon delivery μέσω Wolt Morning Bar Οδυσσέα Ανδρούτσου 36, Κουκάκι

κάτι στη γεύση και δεν αφαιρεί» λέει ο σεφ του Proveleggios και PS: Luncheon Πάνος Χαρβαλάκης, ενώ υπενθυμίζει ότι το «κίνημα των καμένων» έχει την αφετηρία του πάλι στη Χώρα των Βάσκων, στο κορυφαίο Asador Etxebarri του Victor Arguinzoniz, εκεί όπου ακόμα και το σπαγγέτι περνούσε –μέσα σε σινουά– από τα κάρβουνα, προκειμένου να πάρει τη μυρωδιά του καψαλίσματος. Επιστρέφοντας στο τσιζκέικ, ο σεφ χρειάστηκε αρκετές δοκιμές για να το πετύχει, αφού δεν ένιωθε να έχει καταφέρει εκείνη την υφή για την οποία έβλεπε να γίνεται τόσος ντόρος. Εκτός από φρέσκο τυρί, το καμένο τσιζκέικ του έχει κρέμα γάλακτος, κρόκο αυγού, ζάχαρη, λίγο αλεύρι, λίγο αλάτι και βανίλια, μόνο. Αν και είναι ένα γλυκό χωρίς πολύπλοκη παρασκευή, τελικά η συνταγή τελειοποιήθηκε με τη συμβολή ενός ανθρώπου που είχε θητεύσει σε εστιατόριο της Ισπανίας. Ήταν εκείνος που του έδωσε ένα πολύ συγκεκριμένο tip για το ψήσιμο, που στο PS: Luncheon χωρίζεται σε τέσσερα στάδια. «Αυτό που το κάνει δημοφιλές πιστεύω πως είναι η απαλή οξύτητά του, που δεν βγαίνει από λεμόνι και δεν μπορείς να τη βρεις κάπου αλλού. Έπειτα, είναι η υφή του. Πρόκειται για ένα γλυκό που στέκεται και κόβεται με το κουτάλι, ενώ ταυτόχρονα είναι ρευστό και λιώνει αμέσως στο στόμα. Τα σχόλια που μας έχουν κάνει ποικίλλουν, από “θεϊκό” μέχρι “αυτό δεν είναι τσιζκέικ”». Θα επιβεβαιωθούν τα δημοσιεύματα, θα είναι το καμένο τσιζκέικ η γεύση της χρονιάς; «Όσο κι αν προσπαθούμε οι επαγγελματίες της γαστρονομίας να είμαστε δημιουργικοί, κρατώντας αμείωτο το ενδιαφέρον, αν τα εστιατόρια είναι κλειστά, αν δεν βγει ο κόσμος έξω για να θαυμάσει το φαγητό και να το φωτογραφίσει, αν δεν ρωτήσει τι πιάτο είναι αυτό που σερβιρίστηκε στον διπλανό του, δεν ξέρω προς τα πού μπορεί να πάνε τα trends του φαγητού αυτήν τη στιγμή» εξηγεί ο Πάνος Χαρβαλάκης. Το τσιζκέικ του PS: Luncheon προσφέρεται με το κιλό. «Παρότι είναι ένα αρκετά παχυντικό γλυκό, αν μου φέρεις ένα κομμάτι, θα το φάω όλο. Την ίδια στιγμή, είναι φοβερά απολαυστικό να ανοίγεις τη συσκευασία και να βάζεις το κουτάλι σου σε αυτό ή να το κόβεις μόνος σου. Επίσης, είναι αρκετά ευαίσθητο για να μεταφερθεί σε κομμάτι με μηχανάκι. Σκεφτήκαμε πολύ πώς θα διαμορφώσουμε το μενού για να φτάνει στην πόρτα σας όπως πρέπει, ούτε κρύο, ούτε ταλαιπωρημένο. Κι ένα ολόκληρο τσιζκέικ είναι πραγματικά μια κίνηση που μπορεί να κάνει μια παρέα να αναφωνήσει “ουάου”» καταλήγει

ο σεφ. Τελευταίο, αλλά σημαντικό: δεν είναι τυχαίο ότι το PS: Luncheon έχει δώσει μεγάλη προσοχή και έχει αναπτύξει το κομμάτι των επιδορπίων του, αφού αναμένεται το νέο προτζεκτ της ομάδας, το ζαχαροπλαστείο Sweet Nolan. «Δεν ξέρω κατά πόσο θα αρχίσει να μπαίνει στα μενού των εστιατορίων, αλλά στο Ιnstagram το βλέπω όλο και περισσότερο, οπότε μου αρέσει που προλάβαμε να το φτιάξουμε πριν ξεκινήσει να δημιουργείται κάποια τάση στην Αθήνα. Αυτό δείχνει και τη δική μας φόρα ως μαγαζί», μου λέει η Μαρίνα Φαρασοπούλου που φτιάχνει από το μηδέν και φουρνίζει όσα ωραία γεμίζουν τη βιτρίνα του Morning Bar στο Κουκάκι. «Δεν είναι ένα δύσκολο γλυκό, απαιτεί μόνο να είσαι σχολαστικός στο ψήσιμό του. Την πρώτη φορά που το έφτιαξα με εντυπωσίασε το χρώμα του και όταν τελικά δοκιμάσαμε αυτή την κρεμώδη υφή, συνδυασμένη με το έντονο κάψιμο εξωτερικά, αποφασίσαμε ότι αυτό είναι το γλυκό που δεν πρέπει να σταματήσουμε να φτιάχνουμε, ξέραμε ότι θα κάνει εντύπωση – και έκανε». Λένε πως το τσιζκέικ της, που έχει μπόλικο τυρί κρέμα και ψήνεται σε πολύ δυνατό φούρνο, μοιάζει με σύννεφο, ότι «αν ο Παράδεισος ήταν μπουκιά, θα ήταν αυτή», το «μακάρι να μπορούσα να το τρώω κάθε μέρα» είναι κάτι που θυμάμαι να έχω πει κι εγώ. «Όλα τα σχόλια έχουν μια ένταση, όπως έχει και η γεύση του. Αλλά δεν είναι γλυκό που βαραίνει ή λιγώνει. Αν το δοκιμάσεις την ώρα που βγαίνει, πιστεύω ότι μπορείς να φας και ολόκληρη τη φόρμα. Μια κυρία από την Πολωνία σχολίασε ότι έφτιαχνε ένα παρόμοιο η γιαγιά της. Είναι φοβερό πώς κάποια γλυκά έχουν επιστρέψει στη χίπστερ εκδοχή τους». ~ Έχοντας αναΘα γυρίσω πάλι στο La Vina. λάβει τη διαχείριση του εστιατορίου από τους γονείς του, ο Santiago Rivera κρατάει το εστιατόριο τα τελευταία τριάντα χρόνια και έφτιαξε το γλυκό όταν ήθελε να προσθέσει το επιδόρπιο που δεν είχαν φροντίσει να ετοιμάσουν οι πρώτοι ιδιοκτήτες. Δεν έχει μυστικά, δίνει τη συνταγή του τσιζκέικ του σε όποιον του τη ζητήσει. Έχει επιτρέψει σε ξεναγό να μοιράζει αντίγραφά της κατά τη διάρκεια των περιηγήσεων, ενώ γύρω στο 2008 άρχισε να διανέμει DVD με τον ίδιο να εκτελεί μερικές από τις σπεσιαλιτέ του, συμπεριλαμβανομένου του τσιζκέικ. Μια Αυστραλή τουρίστρια, που βρήκε έτσι τη συνταγή, πριν αυτή βγει παντού στο Ίντερνετ, εξομολογήθηκε στην ξεναγό πως, όταν το έφτιαξε σπίτι της, οι φίλοι της γέλασαν, γιατί πίστευαν πως της είχε καεί. Αν και πολλοί λένε ότι ο Santiago Rivera φτιάχνει το ξακουστό πλέον τσιζκέικ του με τυρί Philadelphia, εκείνος χρησιμοποιεί ένα ισπανικό τυρί τέτοιου τύπου, το San Millan, που είναι πιο αλατισμένο, γι’ αυτό και η πρωτότυπη συνταγή δεν περιέχει αλάτι. Ένα από τα βιβλία που περιλαμβάνει την κλασική συνταγή για το καμένο κρεμώδες τσιζκέικ είναι το Cook, Eat, Repeat της Nigella Lawson. Η δημοφιλής Βρετανίδα μαγείρισσα λέει πως δεν μπορεί να σταματήσει να το φτιάχνει, ότι το πιο σημαντικό για την επιτυχία του είναι να μάθουμε τον φούρνο του σπιτιού μας, για παράδειγμα στον δικό της φαίνεται σαν να μην έχει ψηθεί στα 45 λεπτά, ενώ πέντε λεπτά αργότερα γίνεται κατάμαυρο. Μας συμβουλεύει να κουνήσουμε λίγο τη φόρμα, πριν τη βγάλουμε. Αν το κέντρο του γλυκού αρχίσει να τρέμει, αυτό είναι σημάδι πως είναι έτοιμο. Της αρέσει που είναι ένα γλυκό με ρυτίδες και ρουστίκ εμφάνιση, συνηθίζει να το απολαμβάνει με τη συνοδεία ενός σέρι.

Η συνταγή της Nigella Lawson: Συστατικά Για 8-12 κομμάτια • 600 γραμμάρια τυρί κρέμα, πλήρες λιπαρών (σε θερμοκρασία δωματίου) • 175 γραμμάρια ζάχαρη άχνη • 3 μεγάλα αυγά (σε θερμοκρασία δωματίου) • 300 ml sour cream (σε θερμοκρασία δωματίου) • 1/4 κουταλάκι του γλυκού αλάτι • 25 γραμμάρια κορν-φλάουρ Εκτέλεση Προθερμαίνετε τον φούρνο στους 200°C-180°C, στον αέρα. Κόψτε ένα μεγάλο κομμάτι λαδόκολλα και πάρτε μια φόρμα με αποσπώμενη βάση διαμέτρου 20 εκατοστών. Φτιάξτε δύο διαδοχικές στρώσεις λαδόκολλας στη φόρμα, με αρκετό χαρτί να περισσεύει από τα τοιχώματά της. Πιέστε όσο πιο καλά μπορείτε τις λαδόκολλες, ώστε να αποκτήσουν το σχήμα της φόρμας. Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε και κάποιο σκεύος, λίγο μικρότερης διαμέτρου, ως καλούπι. Μην ανησυχείτε αν τσαλακωθεί πολύ η λαδόκολλα, αυτό ακριβώς είναι το ζητούμενο. Μπορείτε να ανακατέψετε είτε με το χέρι είτε με το μίξερ, ανάλογα με το τι έχετε διαθέσιμο ή τι προτιμάτε. Στην αρχή, χτυπήστε το τυρί κρέμα με τη ζάχαρη άχνη, μέχρι να γίνει ένα ομοιογενές μείγμα. Χρειάζεται τουλάχιστον δύο λεπτά στο μίξερ ή πέντε λεπτά στο χέρι. Είναι πολύ σημαντικό, γι’ αυτό αξίζει να αναφερθεί και εδώ: το τυρί πρέπει να είναι σε θερμοκρασία δωματίου πριν το χτυπήσετε. Προσθέστε τα αυγά, ένα κάθε φορά, και χτυπήστε μέχρι να γίνει και πάλι ομοιογενές το μείγμα. Μόλις βάλετε και τα τρία αυγά, προσθέστε τη sour cream και ανακατέψτε και πάλι. Μόλις ομογενοποιηθεί το μείγμα, χαμηλώστε την ταχύτητα του μίξερ (για να μην πασπαλίσετε τον εαυτό σας με κορν φλάουρ) και προσθέστε στο ανακάτεμα το αλάτι και το κορν-φλάουρ – κι αυτό σταδιακά, μια κουταλιά κάθε φορά. Αφαιρέστε το μπολ του μίξερ, «ξύστε» τα τοιχώματά του με μια σπάτουλα σιλικόνης και δώστε στο μείγμα ένα τελευταίο, καλό ανακάτεμα. Ρίξτε το μείγμα στη φόρμα με τη λαδόκολλα και χτυπήστε ελαφρά πέντε φορές τη γεμάτη φόρμα στο τραπέζι, για να βεβαιωθείτε ότι δεν έχει εγκλωβιστεί καθόλου αέρας στο μείγμα. Ψήστε το τσιζκέικ στον προθερμασμένο φούρνο για 50 λεπτά. Θα καταλάβετε ότι είναι έτοιμο με το που θα αρχίσει να αποκτά ένα μπρονζέ προς το καφέ χρώμα σε μερικά σημεία και όταν θα έχει φουσκώσει ελαφρώς σαν σουφλέ. Ταυτόχρονα, θα είναι και αρκετά «τρεμουλιαστό», σαν γλύκισμα ζελέ. Μπορεί να νομίζετε ότι είναι ακόμα άψητο, αλλά αυτή ακριβώς είναι η υφή που πρέπει να έχει. Ενώ κρυώνει, θα συνεχίσει να «ψήνεται» – μην αγχώνεστε, θα παραμείνει όσο πρέπει τρυφερό. Αφήστε τη φόρμα να κρυώσει κάπου. Μετά από λίγο θα παρατηρήσετε ότι το κεντρικό του τμήμα θα «βουλιάξει»: τότε θα αποκτήσει την παραδοσιακή του εμφάνιση και σχήμα. Κανονικά, θέλει να κρυώσει για περίπου 3 ώρες πριν το καταναλώσετε. Μπορείτε να επιταχύνετε το διάστημα αυτό, βάζοντάς το στο ψυγείο, αλλά σε καμία περίπτωση μην το αφήσετε για πάνω από μισή ώρα. Πριν από το σερβίρισμα, ξεκουμπώστε τα πλαϊνά της φόρμας και αφαιρέστε τα με φορά προς τα πάνω. Μετά σηκώστε το τσιζκέικ, κρατώντας το από τη λαδόκολλα που περισσεύει, και ακουμπήστε το στον πάγκο. Αρχίστε να «ξεφλουδίζετε» τη λαδόκολλα προς τα κάτω, ανακαλύπτοντας σιγά-σιγά τη ρουστίκ ομορφιά του τσαλακώματος και των ρυτίδων του. Κόψτε σε κομμάτια και καλή σας όρεξη.

Momo A SIAN BAR

To απόλυτο all-day sushi-cocktail bar των νοτίων προαστίων.

Μ. Γερουλάνου 77, Αργυρούπολη (πλατεία Ηρώων Πολυτεχνείου) www. momoasianbar. gr, Ιnstagram: momoasianbar, Facebook: Momo Asian Bar

Η

ιαπωνική γαστρονομία αποτελεί έναν από τους βασικούς λόγους που πρέπει να ταξιδέψεις στη χώρα του ανατέλλοντος ηλίου. Επειδή όμως η στιγμή αυτή μπορεί να αργήσει, απόλαυσε την αυθεντική ασιατική κουζίνα του Momo Asian Bar και αφέσου στο ταξίδι με οδηγούς τις εξαιρετικές γεύσεις του. Μετά από μια πορεία τεσσάρων ετών στη Θεσσαλονίκη, το all-day sushi-cocktail bar ήρθε και στην Αθήνα, στην υπέροχη Αργυρούπολη, για να προσφέρει μια αξέχαστη εμπειρία εξερεύνησης της ασιατικής διατροφικής κουλτούρας. Με βασικές αρχές τα φρέσκα λαχανικά, ψάρια και θαλασσινά, το μενού του Momo Asian Bar παρουσιάζει μια σειρά από πιάτα εμπνευσμένα από το μυστήριο και τα έντονα χρώματα της Άπω Ανατολής. Το παραδοσιακό ρύζι (σάρι), τα noodles, η soya sauce και το wasabi συμπρωταγωνιστούν σε συνταγές όπου τον βασικό ρόλο έχει o σολομός, ο τόνος, το λαβράκι, οι γαρίδες, το surimi, το καλαμάρι και το κοτόπουλο. Δίπλα τους, εκλεκτά και ολόφρεσκα υλικά αναδεικνύουν την προσοχή σε κάθε λεπτομέρεια και την καθημερινή αναζήτηση της τελειότητας, που χαρακτηρίζουν την ιαπωνική κουλτούρα. Στα musttry o μαύρος μπακαλιάρος, που σερβίρεται σε ελάχιστα sushi bars στη χώρα. Η δημιουργικότητα, η φαντασία και οι συνδυασμοί χρωμάτων, φρέσκων υλικών και δυνατών γεύσεων αποτελούν τους βασικούς λόγους που το μετατρέπουν σε απόλυτο προορισμό, τον οποίον, μόλις οι συνθήκες το επιτρέψουν, οφείλεις να επισκεφτείς. Μέχρι τότε, μπορείς να φέρεις την αυθεντική εμπειρία ενός sushi-cocktail bar στον χώρο σου, παραγγέλνοντας στο 210 9936693, ηλεκτρονικά μέσω του www.momoasianbar.gr (με έκπτωση 15%) αλλά και μέσω των efood, Wolt, Box και delivery.gr.

18.3.21 – lifo

39

î

ö

Yves Saint Laurent

The good LiFO

MARKET RESEARCH

Πλαίσιο

Ανδρικό άρωμα L’Homme Le Parfum.

Celly Powerbank Energy.

Στα καταστήματα καλλυντικών

www.plaisio.gr

ò

Το Dove γιορτάζει την Ημέρα της Γυναίκας, κάθε μέρα

New Cult T-Shirt THE HUNDREDS.

Το Dove αγαπά τις γυναίκες και το δείχνει κάθε μέρα, αποκαλύπτοντας πολύτιμα μυστικά και συστατικά για την περιποίηση και την ομορφιά της επιδερμίδας τους. Φέτος το Dove, με αφορμή την Ημέρα της Γυναίκας, προσφέρει, συμβολικά, προϊόντα προσωπικής περιποίησης στις γυναίκες που φιλοξενούνται, μαζί με τα παιδιά τους, στους δεκαεννιά ξενώνες φιλοξενίας κακοποιημένων γυναικών πανελλαδικά. Μια συμβολική κίνηση για να νιώσουν μοναδικές και όμορφες, όπως τους αξίζει!

www.newcult.gr

î

Dove Κρέμα χεριών Nourishing Secrets Restoring Ritual Coconut. Στα καταστήματα καλλυντικών

Ξεκινά το 4ο Ανεξάρτητο Πολιτικό Ακτιβιστικό Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους

ô

Benetton Πουλόβερ με σχέδιο ελέφαντα.

ñ

Εμπορικό κατάστημα Golden Hall

Κωτσόβολος Φωτογραφική μηχανή Polaroid Now.

Personal

Shopper

www.kotsovolos.gr

40 lifo – 18.3.21

ô

Bozikis

ñ

New Cult Τσάντα ώμου Replay. www.newcult.gr

Sneakers σουέντ με κορδόνια. www.bozikis.gr

Από τις 26 έως και τις 30 Μαρτίου μπορείτε να παρακολουθήσετε τις προσεκτικά επιλεγμένες 58 ταινίες μυθοπλασίας, ντοκιμαντέρ και animation της φετινής σεζόν του φεστιβάλ από τις οθόνες του σπιτιού σας. Όλες οι ταινίες ασχολούνται με τρέχοντα πολιτικά ζητήματα, όπως οι κοινωνικές ανισότητες, η διαφορετικότητα, η ενδοοικογενειακή βία, ο ρατσισμός, η εκπαίδευση κ.ά. Ένα πενθήμερο γεμάτο συγκινήσεις, αναζητήσεις και κοινωνικούς προβληματισμούς, που θα μας ταξιδέψει σε χώρες απ’ όλο τον κόσμο. Η προπώληση των εισιτηρίων του Ipas Film Festival 2021 έχει ξεκινήσει. https://vimeo.com/ipasfilmfestival/vod_pages/ sort:alphabetical/format:thumbnail Περισσότερες πληροφορίες και αγορά εισιτηρίων θα βρείτε στο http://el.ipasfilmfestival.com/watch-the-films. Τηλ. Επικοινωνίας: +30 6950 686 277 Επίσημη ιστοσελίδα: www.ipasfilmfestival.com Email: ipas.filmfestival@gmail.com

Mikel Coffee Company: Δράσεις περιβαλλοντικής συνείδησης Η Mikel Coffee Company, με απόλυτο σεβασμό στο περιβάλλον, επιταχύνει τις προσπάθειές της για την καταπολέμηση της πλαστικής ρύπανσης, αντικαθιστώντας τους πλαστικούς αναδευτήρες και τα καλαμάκια με αντίστοιχα eco υλικά. Η στροφή σε ένα πράσινο μέλλον έχει ξεκινήσει ήδη, ενώ το ευρύτερο πλάνο της περιλαμβάνει τη χρήση καθαρά ανακυκλώσιμων υλικών για όλες τις συσκευασίες της μέχρι το 2023. Επιπρόσθετα, στο πλαίσιο ενίσχυσης της οικολογικής της συνείδησης συνάπτει περιβαλλοντική συμμαχία με τη We4all και υποστηρίζει το έργο της, ξεκινώντας με δύο δράσεις που πρασίνισαν δύο γειτονιές της Αθήνας.

EXEIΣ ΓΟΥΣΤΟ Πέγκυ Θεοδωρογιάννη Φωτογράφοςvideographer μόδας

Πέγκυ, πώς αποφάσισες να ασχοληθείς με τη φωτογραφία μόδας και το βίντεο; Ξεκίνησα τη φωτογραφία γιατί επηρεάστηκα από το βιβλίο Just Kids της Πάτι Σμιθ, και μετά άρχισα να ψάχνω φωτογράφους όπως η Nan Goldin. Η φωτογραφία και το βίντεο μόδας έχουν μια πιο καλλιτεχνική ματιά και ίσως πιο προσωπική. Μπορώ να εκφράσω την τέχνη μου πιο δημιουργικά μέσα από αυτά. Ασχολείσαι και με το μόντελινγκ. Πού προτιμάς να βρίσκεσαι, μπροστά ή πίσω από τον φακό; Το μόντελινγκ είναι κάτι που απλώς προέκυψε, δεν θα φανταζόμουν ποτέ τον εαυτό μου μπροστά από την κάμερα, αλλά, εφόσον έγινε, συνειδητοποίησα ότι είναι εξίσου ωραίο να είσαι και μπροστά από τον φακό. Δεν τα διαχωρίζω, παρ’ όλα αυτά, με τη φωτογραφία μπορώ να εκφράσω περισσότερο την αισθητική μου. Πάνω σε τι πρότζεκτ δουλεύεις αυτόν τον καιρό; Οργανώνω κάποια προσωπικά πρότζεκτ, δοκιμάζοντας καινούργια μέσα, και εκμεταλλεύομαι όσο μπορώ τον χρόνο που έχω λόγω της κατάστασης. Αυτά που θα βγουν εκφράζουν πολύ εμένα ως φωτογράφο και περιμένω να τα μοιραστώ. Δεν θα πω κάτι ακόμη, θα το δείτε. Τι κάνεις στον ελεύθερο χρόνο σου; Γυμνάζομαι, παίζω μουσική, βλέπω πολλές ταινίες και τελευταία ασχολούμαι πολύ με τη διακόσμηση του σπιτιού μου. Από πού αγοράζεις τα ρούχα σου; Πες μας ένα μυστικό για να βρει κανείς κρυμμένους θησαυρούς. Κυρίως φοράω vintage ρούχα που τα βρίσκω σε διάφορα thrift shops. Πώς θα χαρακτήριζες το προσωπικό σου στυλ; Φλωρο-πάνκ! Ποιο trend του παρελθόντος θα ήθελες να επαναφέρεις στη μόδα του σήμερα; Κανένα, δεν είμαι υπέρ των trends.

Τι φοράς σήμερα και πόσο κοστίζει; Μπλούζα, παντελόνι και τζάκετ, όλα vintage, κοστίζουν λιγότερο από 10 ευρώ. Παπούτσια Crocs, της μαμάς μου, 45 ευρώ. Πού πηγαίνεις τώρα; Σπίτι μου!

kειμενο αφροδιτη σακκα

φωτογραφια παρισ ταβιτιαν

Πώς επιλέγεις τι θα φορέσεις καθημερινά; Κάνω freestyle συνήθως – βέβαια, κάποιες φορές οραματίζομαι τα looks και τα «χτίζω».

18.3.21 – lifo

41

To Mυθιστόρημα της Eυρώπης ΤΟΥ ΚΩΣΤH ΚΑΛΟΓΡΟYΛΗ

Μια συνοπτική ιστορία του μεταπολεμικού ευρωπαϊκού μυθιστορήματος.

Τ

ο μεταπολεμικό ευρωπαϊκό μυθιστόρημα προσεγγίζεται για πρώτη φορά σφαιρικά σε μια μελέτη που αφορά ολόκληρη σχεδόν τη Γηραιά Ήπειρο. Η συνοπτική ιστορία του μεταπολεμικού ευρωπαϊκού μυθιστορήματος του Κωστή Καλογρούλη εστιάζει σε είκοσι και πλέον χώρες, αντί να περιοριστεί στις τέσσερις-πέντε μεγαλύτερες εξ αυτών, παρουσιάζοντας μια πολύ ενδιαφέρουσα μελέτη πάνω στο λογοτεχνικό αυτό είδος. Η ανάλυση επικεντρώνεται σε συγκεκριμένα έργα που συνοψίζουν το όραμα των δημιουργών τους και έχουν αφήσει το σημάδι τους στη σύγχρονη εξέλιξη του πλέον πληθωρικού και ρευστού μυθιστορηματικού είδους. Σημείο εκκίνησης, φυσικά, δεν θα μπορούσε παρά να είναι ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, ο οποίος διαμόρφωσε πολιτικά, οικονομικά και πολιτισμικά την πορεία της Ευρώπης μέχρι τις μέρες μας. Η μελέτη αυτή, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Δίαυλος, αποτελεί προϊόν πολλών ετών έρευνας και συγγραφής και γίνεται ιδανική εισαγωγή για όποιον επιθυμεί να εξερευνήσει το αχανές πεδίο του σύγχρονου ευρωπαϊκού μυθιστορήματος. Ο συγγραφέας Κωστής Καλογρούλης έκανε σπουδές Συγκριτικής Λογοτεχνίας και Ιστορίας στα πανεπιστήμια UCL και Κεντ, ενώ είναι διδάκτορας Συγκριτικής Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, όπου και δίδαξε στο τμήμα Αγγλικής και Αμερικανικής Λογοτεχνίας της Φιλοσοφικής Σχολής. Εργάζεται ως κριτικός και μεταφραστής.

42 lifo – 18.3.21

LiFO

Κείμενα-Επιμέλεια: Αλεξία Σβώλου

υγεία Το πιο βαθύ σκοτάδι είναι πριν από την αυγή και τώρα που χαράζει και βλέπουμε φως στην άκρη του τούνελ χρειαζόμαστε έναν ανοιξιάτικο οδηγό υγείας για να επιστρέψουμε με γρήγορο βηματισμό στη νέα κανονικότητα. Ο κορωνοϊός κυριαρχεί και καθορίζει το new normal, όμως δεν πρέπει να ξεχάσουμε τα χρόνια νοσήματα, ούτε να κινδυνέψουμε να γκρεμίσουμε ό,τι χτίσαμε τόσα χρόνια, επενδύοντας στην πρόληψη. Είναι ευκαιρία να θυμηθούμε πως η υγεία δεν είναι δεδομένη, πως είναι ανεκτίμητη και αποτελεί την αναγκαία και ικανή προϋπόθεση για να πετύχουμε ό,τι ονειρευόμαστε. Το τρίτο κύμα της πανδημίας θα υποχωρήσει, αλλά τα ογκολογικά νοσήματα, οι καρδιοπάθειες, ο σακχαρώδης διαβήτης, οι αλλεργίες, τα προβλήματα ύπνου και το άγχος δεν θα εξαφανιστούν μαζί με την Covid. Ο δρόμος της επιστροφής για μια καλύτερη ζωή, εκτός από ατομική ευθύνη, χρειάζεται σωστή και έγκυρη ενημέρωση, όπως αυτή που σας προσφέρει η ομάδα της LiFO.

health/2021

Back to normal με έναν ανοιξιάτικο οδηγό υγείας

18.3.21 – lifo

43

ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟΣ

Τα εμβόλια «όπλα» στον πόλεμο με τον κορωνοϊό

Σ

την κορύφωση του τρίτου κύματος της πανδημίας κορυφώνεται και η μάχη ενάντια στον κορωνοϊό, με τρία εμβόλια να βρίσκονται ήδη στο οπλοστάσιο της επιστήμης. Πρόκειται για τα εμβόλια των Pfizer/ BioNΤech, της Moderna και της AstraZeneca –με τη νέα του έγκριση, θα χορηγείται πλέον και σε άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών–, ενώ αναμένεται στα μέσα Απριλίου η άφιξη του τέταρτου εμβολίου, της Johnson & Johnson. Ας δούμε τι συγκριτικά πλεονεκτήματα διαθέτει το καθένα με τη βοήθεια της καθηγήτριας Παιδιατρικής Λοιμωξιολογίας Μαρίας Θεοδωρίδου, προέδρου της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών. Το εμβόλιο των Pfizer/BioΝTech είναι ο πρώτος εκπρόσωπος της mRNA τεχνολογίας και, όταν χορηγείται στον άνθρωπο, μιμείται αυτό που συμβαίνει κατά τη λοίμωξη Covid, αλλά χωρίς την παρουσία ιού. Χορηγείται σε δύο δόσεις, οι οποίες απέχουν μεταξύ τους 21 ημέρες. Πρόσφατη έρευνα έδειξε ότι, επτά ημέρες μετά τη δεύτερη δόση, το εμβόλιο των Pfizer/BioΝTech είναι 92% αποτελεσματικό έναντι της σοβαρής λοίμωξης Covid, η οποία οδηγεί τον ασθενή στη ΜΕΘ. Μέχρι στιγμής έχει φανεί αποτελεσματικό έναντι των μεταλλάξεων του κορωνοϊού και ειδικότερα έναντι της βρετανικής μετάλλαξης, που αντιστοιχεί στο 70% των νέων διαγνώσεων

44 lifo – 18.3.21

στην Ελλάδα. Το βασικό του μειονέκτημα είναι ότι πρέπει να διατηρείται στους -70°C, σε ειδικούς καταψύκτες και, εφόσον βγει από τη βαθιά κατάψυξη, μπορεί να διατηρηθεί σε απλή ψύξη (2°C-8°C) για πέντε μόλις ημέρες. Στο mRNA εμβόλιο των Pfizer/BioΝTech εμφανίζονται σπάνια σοβαρές αλλεργικές αντιδράσεις, που μπορεί να οφείλονται σε ένα συστατικό που χρησιμοποιείται ως μέσο μεταφοράς του mRNA, το οποίο ονομάζεται πολυαιθυλενογλυκόλη και είναι πιο γνωστό με το ακρωνύμιο PEG. Επειδή η αλλεργική αντίδραση εκδηλώνεται λίγη ώρα μετά τον εμβολιασμό, έχει ζητηθεί στα άτομα με ιστορικό αλλεργιών να παραμένουν στο εμβολιαστικό κέντρο για μισή ώρα μετά τη χορήγηση της δόσης, ώστε να αποσοβείται ο κίνδυνος. Το εμβόλιο της Moderna είναι ο δεύτερος εκπρόσωπος της mRNA τεχνολογίας. Χορηγείται (κι αυτό) σε δύο δόσεις, με διαφορά 28 ημερών ή 4 εβδομάδων, και αποδεικνύεται αποτελεσματικό έναντι των μεταλλάξεων του κορωνοϊού που απαντούν στην πατρίδα μας, της βρετανικής και της νοτιοαφρικανικής, χάρη στον μηχανισμό της «κυτταρικής» ανοσίας. Το εμβόλιο της Moderna περιέχει επίσης ως μεταφορέα του mRNA το συστατικό PEG, οπότε ενέχει κι αυτό τον κίνδυνο αλλεργικής αντίδρασης, σαν της Pfizer, αλλά είναι πιο εύκολο να αποθηκευτεί, καθώς παραμένει σταθερό στους -20°C για 6 μήνες (αυτή είναι η

Με τρία εμβόλια ήδη στα χέρια μας και το τέταρτο μονοδοσικό καθ’ οδόν, το πρόγραμμα των εμβολιασμών ενάντια στην Covid ανεβάζει ταχύτητα, για να αφήσουμε πίσω μας τα lockdowns, περνώντας μέσα από τις αναταράξεις που έχουν προκαλέσει τα δεκάδες περιστατικά θρόμβωσης.

θερμοκρασία κοινού καταψύκτη) και μπορεί να διατηρηθεί έως και 30 ημέρες σε οικιακό ψυγείο και για 12 ώρες σε θερμοκρασία δωματίου. Το εμβόλιο της AstraZeneca, που αναπτύχθηκε σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, διαφέρει από τα προηγούμενα δύο, καθώς είναι της κλασικής τεχνολογίας. Περιέχει έναν αδενοϊό από πίθηκο, τον οποίο χρησιμοποιεί ως φορέα ώστε να εισαγάγει «λαθραία» γονίδιο του κορωνοϊού στα ανθρώπινα κύτταρα. Με αυτόν τον τρόπο τα κύτταρα δημιουργούν το mRNA και τελικά την πρωτεΐνη ακίδα. Χορηγείται και αυτό σε δύο δόσεις, με τη δεύτερη δόση να απέχει δώδεκα εβδομάδες από την πρώτη, και ενώ αρχικά χορηγούνταν σε ηλικίες έως 64 ετών, πλέον, μετά την αναθεώρηση της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών, χορηγείται και σε ηλικιωμένους άνω των 65 ετών. Ωστόσο, σε αρκετές χώρες έχουν παγώσει προσωρινά οι εμβολιασμοί, μέχρι να ολοκληρωθούν οι μοριακές εξετάσεις που απαιτούνται για τη διερεύνηση των τουλάχιστον τριάντα επτά περιστατικών θρόμβωσης και του ενός θανάτου που καταγράφηκαν, με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων να συνεδριάζουν εκτάκτως, να βρίσκονται σε εγρήγορση και να συνιστούν ψυχραιμία – αυτό που επείγει είναι η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης του κόσμου στα εμβόλια. Μετά τον εμβολιασμό προκαλεί συμπτώματα που μοιάζουν με αυτά της γρίπης, τα οποία υποχωρούν έπειτα από δύο ημέρες. Το συγκεκριμένο εμβόλιο δεν είναι αποτελεσματικό έναντι της νοτιοαφρικανικής μετάλλαξης του κορωνοϊού και διατηρείται σε θερμοκρασίες 2°C-8°C (όπως αυτές του απλού ψυγείου). Το εμβόλιο της Johnson & Johnson (αλλιώς της Janssen, της φαρμακευτικής εταιρείας του ομίλου J&J) είναι κι αυτό κλασικής τεχνολογίας. Ανήκει στα εμβόλια ιικού φορέα, σαν της AstraZeneca, και χρησιμοποιεί έναν άλλον αβλαβή ιό για τη μεταφορά οδηγιών στα ανθρώπινα κύτταρα. Αναμένουμε την άφιξή του στα μέσα Απριλίου και είναι το μοναδικό Covid εμβόλιο που χορηγείται σε μία δόση, οπότε, με την παραλαβή 1,2 εκατ. δόσεων, θα εμβολιαστούν ισάριθμοι πολίτες. Είναι κι αυτό αποτελεσματικό έναντι των μεταλλάξεων, ειδικότερα έναντι της νοτιοαφρικανικής μετάλλαξης. Επίσης, είναι εύκολο στην αποθήκευση και, εφόσον είναι μονοδοσικό, είναι πολύ πιθανό να δοθεί στα φαρμακεία και σε ιδιωτικά ιατρεία, ώστε να «τρέξουν» οι εμβολιασμοί και να μπορέσουμε να ανοίξουμε με ασφάλεια την εκπαίδευση, το λιανεμπόριο και τον τουρισμό. Τους προσεχείς μήνες περιμένουμε κι άλλα εμβόλια, διαφορετικής τεχνολογίας, όπως αυτά που περιέχουν υπομονάδες πρωτεΐνών και αναπτύσσονται από τη Sanofi και τη Novavax, των οποίων η αποθήκευση έχει πλεονεκτήματα, καθώς μπορούν να διατηρηθούν σε θερμοκρασίες ψυγείου για μήνες.

18.3.21 – lifo

45

ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ

Τ

ην αυστηρή προειδοποίηση πως τα συστήματα υγείας των περισσότερων κρατών θα βρεθούν αντιμέτωπα με μια μεγάλη αύξηση στις διαγνώσεις των ογκολογικών νοσημάτων που θα εντοπιστούν ακόμα και σε προχωρημένο στάδιο απευθύνει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, διευκρινίζοντας πως μέσα στην προσεχή δεκαετία θα πληρώσουμε ακριβά τη «μονοθεματικότητα» των νοσοκομείων. Στην Ελλάδα, την ίδια άποψη εκφράζει ο Κωνσταντίνος Συρίγος, καθηγητής Παθολογίας και Ογκολογίας της Ιατρικής Σχολής Αθηνών (ΕΚΠΑ) και διευθυντής της Γ’ Παθολογικής Κλινικής στο νοσοκομείο «Η Σωτηρία», η οποία έχει μετατραπεί σε κλινική Covid. Μαζί του συμφωνεί ο Άρης Μπάμιας, καθηγητής Θεραπευτικής - Παθολογίας - Ογκολογίας, διευθυντής της Β’ Προπαιδευτικής Παθολογικής Κλινικής (Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ) στο νοσοκομείο «Αττικόν», υπογραμμίζοντας πως θα καταγραφεί αύξηση και στους θανάτους από διάφορες μορφές καρκίνου. Αντίστοιχο πρόβλημα παρατηρείται στις καρδιαγγειακές παθήσεις, με τα στοιχεία να δείχνουν ότι στην Ελλάδα την περίοδο της πανδημίας μειώθηκαν κατά 30% τα εμφράγματα και κατά 40%-50% τα εγκεφαλικά επεισόδια, κάτι που, φυσικά, ανήκει στη σφαίρα του μεταφυσικού! Η θνητότητα των ασθενών με καρκίνο, εφόσον κολλήσουν κορωνοϊό, είναι σαφώς μεγαλύτερη σε σύγκριση με του γενικού πληθυσμού και οι χώρες που έδωσαν προτεραιότητα στους ογκολογικούς ασθενείς στους Covid εμβολιασμούς, συμπεριλαμβάνοντάς τους στην πρώτη κατηγορία ασθενών προς εμβολιασμό, είναι η Σουηδία, το Λουξεμβούργο και το Βέλγιο, όπως επισημαίνει ο κ. Μπάμιας, προειδοποιώντας πως οι ασθενείς

46 lifo – 18.3.21

με καρκίνο στην πατρίδα μας θα πρέπει να εμβολιαστούν γρήγορα. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να τονίσουμε ότι στην πατρίδα μας οι ογκολογικοί ασθενείς δεν έχουν ξεκινήσει να εμβολιάζονται για τον κορωνοϊό, ενώ με την ομάδα υψηλού κινδύνου Α θα εμβολιαστούν μόνο όσοι έχουν ενεργή νόσο, δηλαδή όσοι υποβάλλονται σε χημειοθεραπεία ή άλλου είδους αντικαρκινική θεραπεία για όγκο ή με διάγνωση αιματολογικού καρκίνου την τελευταία πενταετία. Όλοι οι υπόλοιποι, που θεωρούνται αποθεραπευμένοι, θα εμβολιαστούν αργότερα, με την ομάδα υψηλού κινδύνου Β. Από τη δική του μεριά, ο Ιωάννης Σουγκλάκος, παθολόγος-ογκολόγος, αναπληρωτής καθηγητής Ογκολογίας στην Παθολογική-Ογκολογική Κλινική του ΠαΓΝΗ και στο Εργαστήριο Μεταφραστικής Ογκολογίας (Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Κρήτης), επισημαίνει ότι οι καρκίνοι του πεπτικού συστήματος, στους οποίους περιλαμβάνεται ο καρκίνος του οισοφάγου, γνωρίζουν μεγάλη αύξηση τα τελευταία χρόνια λόγω του τρόπου ζωής. Ιδιαίτερα μεγάλη αύξηση παρατηρείται στους καρκίνους που σχετίζονται με την καρδιο-οισοφαγική συμβολή, με τους καρκίνους του πεπτικού να παραμένουν οι παθήσεις με την πιο περιορισμένη επιβίωση. Ωστόσο, με τη συμβολή της ανοσοθεραπείας έχουμε κι εδώ μείωση της θνητότητας, με 1 στους 6 ασθενείς να ξεπερνά σε επιβίωση τα δύο έτη. Παρότι το success story της ογκολογίας δεν είναι τόσο εντυπωσιακό στους καρκίνους του στομάχου, του οισοφάγου και του παχέος εντέρου όσο στο μεταστατικό μελάνωμα και στον καρκίνο του πνεύμονα, η πρόοδος που συντελείται αλλάζει σιγά-σιγά το τοπίο. Στο εύλογο ερώτημα αν οι εντατικές έρευνες που έγιναν για τη λοίμωξη Covid θα βοηθήσουν

Η πανδημία επισκιάζει άλλα νοσήματα και καθυστερεί τη διάγνωση του καρκίνου Με το σύστημα υγείας στα όριά του, τα χρόνια νοσήματα μένουν στη σκιά της Covid, άλλοτε λόγω του φόβου των ασθενών να πάνε στο νοσοκομείο και άλλοτε επειδή τα νοσοκομεία έχουν επικεντρωθεί τόσο στα περιστατικά του κορωνοϊού, που δεν αφήνουν χώρο για άλλα, με τους ειδικούς να προειδοποιούν ότι καθυστερούν ακόμα και οι διαγνώσεις μεταστατικών καρκίνων.

στην ανάπτυξη νέων ογκολογικών φαρμάκων, ακριβώς όπως η τεσσαρακονταετής έρευνα για το AIDS άνοιξε τον δρόμο για την ανακάλυψη νέων ογκολογικών θεραπειών, ο κ. Συρίγος απαντά θετικά, αλλά δεν αναμένει αυτήν τη σύμπραξη δυνάμεων που καταγράφηκε την εποχή της πανδημίας. Εξηγεί, δε, ότι στον κορωνοϊό υπήρξαν συνεργασίες μεταξύ των φορέων και ανταγωνιστικών φαρμακοβιομηχανιών γιατί δαπανήθηκαν τεράστια κονδύλια από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τις ΗΠΑ. Συγκεκριμένα, τα κράτη προαγόρασαν τα εμβόλια, προτού καν υπάρξουν αυτά. Αυτό στην ογκολογία δεν πρόκειται να γίνει, γι’ αυτό δεν πρέπει ποτέ να υποτιμούμε τη σημασία της έγκαιρης διάγνωσης. Στη χώρα μας ο καρκίνος των πνευμόνων είναι το ογκολογικό νόσημα με την πιο καθυστερημένη διάγνωση, η οποία κινδυνεύει να γίνεται πολύ πιο αργοπορημένα στην εποχή της Covid. Για να κάνουμε βήματα μπροστά πρέπει να εμπνευστούμε από το Ισραήλ, που δεν πρωτοπορεί μόνο στην αντιμετώπιση του κορωνοϊού αλλά και σε αυτήν του μεγαλύτερου ογκολογικού «φονιά», του καρκίνου των πνευμόνων. Ο καρκίνος των πνευμόνων σκοτώνει κάθε χρόνο περισσότερους ασθενείς από τον καρκίνο του μαστού, του προστάτη και του παχέος εντέρου και μπορεί να προληφθεί με τη βοήθεια προγράμματος προ-ασυμπτωματικού ελέγχου, που στη Ελλάδα δεν υπάρχει, παρότι το συγκεκριμένο ογκολογικό νόσημα στην πατρίδα μας είναι πρώτη αιτία θανάτου γενικώς, ξεπερνώντας ακόμα και τις καρδιαγγειακές παθήσεις. Το Ισραήλ είναι η μόνη χώρα που έχει υιοθετήσει πρόγραμμα προ-ασυμπτωματικού ελέγχου, με αξονική τομογραφία θώρακα χαμηλής δόσης, ενώ ακολουθεί η Μεγάλη Βρετανία, που το εφαρμόζει ανά περιφέρειες.

18.3.21 – lifo

47

ΠΡΟΗΓΜEΝΕΣ ΤΕΧΝΙΚEΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΑΘHΣΕΙΣ ΤΟΥ ΠΑΧEΟΣ ΕΝΤEΡΟΥ

Η πρόοδος της επιστήμης φέρνει στο προσκήνιο νέες, προηγμένες τεχνικές για τις παθήσεις του παχέος εντέρου, που αποκτούν μορφή επιδημίας λόγω της καθιστικής ζωής, αλλά ακόμα παραμένουν «ταμπού» για πολλούς.

Ο Δρ. Κωνσταντίνος Κωνσταντινίδης Επιστημονικός Διευθυντής, Διευθυντής Γενικής, Βαριατρικής, Λαπαροσκοπικής και Ρομποτικής Χειρουργικής Κλινικής στο Ιατρικό Κέντρο Αθηνών. Γραμματέας της Παγκόσμιας Επιστημονικής Εταιρείας Ρομποτικής Χειρουργικής CRSA και μέλος του Διεθνούς Διοικητικού Συμβουλίου της Society of Robotic Surgery

ι παθήσεις του παχέος εντέρου εξελίσσονται σε μια μορφή επιδημίας και απασχολούν ένα μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού, λόγω της καθιστικής ζωής, της κακής διατροφής και άλλων παραγόντων. Θα περίμενε, βέβαια, κανείς ότι, με δεδομένη τη σχετικά εύκολη διαγνωστική διαδικασία για τις παθήσεις αυτές, τα ποσοστά εμφάνισης σε προχωρημένο στάδιο θα ήταν μικρότερα. Δυστυχώς, αυτό δεν συμβαίνει, καθώς για πολλούς πάσχοντες, ακόμη και σήμερα, οι παθήσεις αυτές αποτελούν ταμπού, με αποτέλεσμα να αργούν να αναζητήσουν ιατρική φροντίδα και το πρόβλημα να διαγιγνώσκεται σε προχωρημένο και παραμελημένο στάδιο. Όπως ισχύει για όλες τις παθήσεις, έτσι και για τις ασθένειες του παχέος εντέρου η σωστή ενημέρωση είναι το πρώτο βήμα για τη σωστή αντιμετώπιση.

Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΠΑΧΕΟΣ ΕΝΤΕΡΟΥ Ας παρακολουθήσουμε τη διαδρομή που ακολουθεί η τροφή στον γαστρεντερικό σωλήνα μέσα στο ανθρώπινο σώμα. Μέσα σε αυτήν τη δίοδο η τροφή διασπάται και καταλήγει στον στόμαχο, αφού πρώτα περάσει από τον φάρυγγα και τον οισοφάγο. Στη συνέχεια, αναμειγνύεται με γαστρικό υγρό και ρευστοποιείται, για να περάσει στο δωδεκαδάκτυλο, όπου προστίθενται τα υγρά της χολής και του παγκρέατος, και φτάνει στο λεπτό έντερο, σημείο όπου επιτυγχάνεται η απορρόφηση των θρεπτικών ουσιών. Το τελικό τμήμα του γαστρεντερικού σωλήνα και αυτό που μας ενδιαφέρει στην ανάλυσή μας είναι το παχύ έντερο ή κόλον. Αξίζει να σημειώσουμε ότι το συγκεκριμένο όργανο εκτείνεται στις κοιλιακές και πυελικές κοιλότητες, με μήκος περίπου 1,5 μέτρα και πλάτος που διαφοροποιείται στο αρχικό του τμήμα, μικραίνοντας, καθώς καταλήγει στον πρωκτό. Εδώ θα πρέπει να αναφέρουμε ότι το μέγεθος του τελικού τμήματος αυξομειώνεται, καθώς εξυπηρετεί τη διέλευση των κοπράνων.

ΟΙ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΚΑΙ Η ΕΓΚΑΙΡΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΤΟΥΣ Οι συχνότερες παθήσεις αφορούν τον καρκίνο παχέος εντέρου και ορθού, την εκκολπωματική νόσο, τις φλεγμονώδεις νόσους του εντέρου (ελκώδης κολίτιδα και νόσος του Crohn), τις διαταραχές του πυελικού εδάφους, την πρόπτωση ορθού και όλες τις πρωκτικές παθήσεις, όπως η αιμορροϊδοπάθεια, η ραγάδα πρωκτικού δακτυλίου, τα συρίγγια και τα αποστήματα. Ο εξειδικευμένος χειρουργός δύναται να δώσει λύση και σε συγκεκριμένες περιπτώσεις δυσκοιλιότητας ή ακράτειας. Σε όλες τις παραπάνω παθήσεις, η έγκαιρη διάγνωση παίζει καταλυτικό ρόλο στην πιθανότητα επιτυχίας οποιασδήποτε χειρουργικής παρέμβασης. Συγκεκριμένα στον καρκίνο του παχέος εντέρου και του ορθού, η τακτική ενδοσκόπηση του κατώτερου πεπτικού μπορεί να οδηγήσει σε διάγνωση της κακοήθειας σε αρχικό στάδιο με πολύ μεγάλα ποσοστά ίασης.

ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΗΤΙΚΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ Τα συμπτώματα των παθήσεων του παχέος εντέρου ποικίλλουν. Ενδεχομένως, κάποιες φορές δεν εμφανίζουν κανένα σύμπτωμα και ανακαλύπτονται τυχαία, με επίσκεψη στον ιατρό, με κάποια άλλη αφορμή. Παρ’ όλα αυτά, τα συνήθη συμπτώματα των παθήσεων αφορούν την αιμορραγία από τον πρωκτό, το κοιλιακό άλγος, με έμφαση στο κάτω μέρος, τη βασανιστική δυσκοιλιότητα, τις κενώσεις που εμπεριέχουν αίμα, τον τυμπανισμό σε όλη την κοιλιά, με πόνο και εμετό.

Η ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΕΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΕΣ ΔΟΜΕΣ ΣΤΗΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΤΟΥ ΑΣΘΕΝΟΥΣ Η χειρουργική παχέος εντέρου και ορθού αποτελεί εξειδίκευση της Γενικής Χειρουργικής και αφορά τις παθήσεις του παχέος εντέρου, του ορθού, του πρωκτού και τις διαταραχές του πυελικού εδάφους. Αυτού του είδους οι επεμβάσεις απαιτούν εξειδίκευση, σύγχρονο νοσοκομειακό υλικοτεχνικό εξοπλισμό και συνεργασία μεταξύ ιατρικών ειδικοτήτων. Στο Ιατρικό Κέντρο Αθηνών χρησιμοποιούμε την τελευταία λέξη της Ρομποτικής Τεχνολογίας, διαθέτοντας, μεταξύ άλλων, την πλέον σύγχρονη λύση στις ρομποτικές επεμ-

48 lifo – 18.3.21

βάσεις: Da Vinci XI HD, ειδική παραγγελία για το Ιατρικό Κέντρο Αθηνών. Ο συνδυασμός της εξειδίκευσης και της πολυετούς εμπειρίας μας με έναν πολύ μεγάλο αριθμό επιτυχημένων ρομποτικών επεμβάσεων έχει καθιερώσει τη Γενική, Βαριατρική, Λαπαροσκοπική και Ρομποτική Χειρουργική Κλινική του Ιατρικού Κέντρου Αθηνών ως πρωτοπόρα στον παραπάνω τομέα. Αξίζει, δε, να σημειώσουμε την αναγνώριση της κλινικής μας σε διεθνές επίπεδο, τόσο με τις διεθνείς συνεργασίες όσο και με την ιδιότητά της ως κέντρου αναφοράς και εκπαίδευσης στη Ρομποτική Χειρουργική. Παρακολουθώντας, λοιπόν, τις παγκόσμιες εξελίξεις σε καθημερινή βάση και με συμμάχους τον υπερσύγχρονο βιοϊατρικό εξοπλισμό, την εξειδίκευση και εμπειρία μας, είμαστε σε θέση να προσφέρουμε την πλέον εξατομικευμένη, ακίνδυνη και ελάχιστα τραυματική λύση για κάθε περίπτωση των παραπάνω παθήσεων, όσο σύμπλοκη κι αν είναι. Παράλληλα, και με τη χρήση της ρομποτικής τεχνολογίας, μειώνονται τα ποσοστά επιπλοκών όπως η αιμορραγία, η διασπορά κυττάρων και λοιμώξεων, η μετατροπή σε ανοικτό χειρουργείο ή η δημιουργία παρά φύση έδρας (κολοστομία), προσφέροντας στον ασθενή γρήγορη και ασφαλή επάνοδο στην καθημερινότητά του.

ΤΟ ΜΗΝΥΜΑ ΠΟΥ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΚΡΑΤΗΣΟΥΜΕ Είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσουμε ότι ακόμη και στη δύσκολη περίοδο που βιώνουμε δεν θα πρέπει να παραμελούμε την υγεία μας. Πέραν της παροχής υπηρεσιών υγείας υψηλού επιπέδου, κορυφαία προτεραιότητα για όλους εμάς παραμένει η ασφάλεια των ασθενών, του προσωπικού και των γιατρών του Ιατρικού Κέντρου Αθηνών. Για τον σκοπό αυτόν εφαρμόζονται πλήρως τα αυστηρά μέτρα και πρωτόκολλα εισαγωγής και παραμονής που έχουν θεσπιστεί, συμπεριλαμβανομένης της υποχρεωτικής διενέργειας μοριακού ελέγχου για τον ιό όλων των ασθενών και των συνοδών τους.

Είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσουμε ότι ακόμη και στη δύσκολη περίοδο που βιώνουμε δεν θα πρέπει να παραμελούμε την υγεία μας.

18.3.21 – lifo

49

H BRISTOL MYERS SQUIBB ΚΑΙ ΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ROCKEFELLER ΑΝΑΠΤΥΣΣΟΥΝ ΜΟΝΟΚΛΩΝΙΚΑ ΑΝΤΙΣΩΜΑΤΑ ΚΑΙ ΓΙΑ ΤΙΣ ΜΕΤΑΛΛΑΞΕΙΣ ΤΟΥ ΚΟΡΩΝΟΪΟΥ Παράλληλα με την έρευνα και την εγκριτική διαδικασία για τα εμβόλια κατά της νόσου Covid-19, συνεχίζεται από ερευνητικά κέντρα παγκοσμίως ο αγώνας για την ανάπτυξη νέων φαρμάκων για τον κορωνοϊό, που θα απαντήσουν και στην πρόκληση των μεταλλάξεων.

Της Αλεξίας Σβώλου

Τ

ην ώρα που η εξάπλωση των μεταλλαγμένων στελεχών του κορωνοϊού προκαλεί ανησυχία στους επιστήμονες, καθώς η αυξημένη μεταδοτικότητά τους αυξάνει τη διασπορά του ιού και παρατείνει τα περιοριστικά μέτρα, το Πανεπιστήμιο Rockefeller στις ΗΠΑ και η Bristol Myers Squibb σύναψαν συμφωνία για την ανάπτυξη μονοκλωνικών αντισωμάτων για τη θεραπεία της νόσου Covid-19 που προκαλείται από τον ιό SARS-CoV-2 και τα μεταλλαγμένα στελέχη του. Όλα ξεκίνησαν όταν το Πανεπιστήμιο Rockefeller ανακάλυψε δύο συμπληρωματικά αντισώματα της πρωτεΐνης-ακίδας του ιού SARS-CoV-2, ο συνδυασμός των οποίων εξουδετερώνει τον ιό in vitro και σε ζωικά μοντέλα. Τα δύο αντισώματα έχουν επιδείξει δράση εναντίον αρκετά γνωστών μεταλλαγμένων στελεχών του ιού SARS-CoV-2 και πιστεύεται ότι η συγχορήγησή τους θα ήταν δυνατό να μειώσει την πιθανότητα διαφυγής του μεταλλαγμένου ιού. Επιπλέον, είναι δυνητικά μοναδικά όσον αφορά τον χρόνο ημίσειας ζωής στους ανθρώπους και την υψηλή συγγένεια για την πρωτεΐνη-ακίδα. Με αυτήν τη συμφωνία, η Bristol Myers Squibb έλαβε την παγκόσμια αποκλειστική άδεια εκμετάλλευσης για την ανάπτυξη, παραγωγή και εμπορική διάθεση της νέας διπλής θεραπείας μονοκλωνικών αντισωμάτων του Πανεπιστημίου Rockefeller, η οποία θα χορηγείται για τη θεραπεία ή την πρόληψη της Covid-19.

ΜΕΓAΛΟ ΠΛΕΟΝEΚΤΗΜΑ Η ΥΠΟΔOΡΙΑ ΧΟΡHΓΗΣΗ Παρά την αυξανόμενη διαθεσιμότητα των εμβολίων, θα συνεχίσουν να υπάρχουν άνθρωποι που θα προσβάλλονται από την Covid-19 και θα χρειάζονται θεραπεία. Η νέα θεραπεία αποτελεί συνδυασμό δύο μονοκλωνικών αντισωμάτων που στοχεύουν στην αναστολή της πρωτεΐνης-ακίδας του ιού SARS-CoV-2 και στην εξουδετέρωση του ιού. Τα μονοκλωνικά αντισώματα έχουν σχεδιαστεί ώστε να είναι άκρως δραστικά και σταθερά, γεγονός που τους επιτρέπει να παραμένουν για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα στην κυκλοφορία του αίματος. Προκλινικά δεδομένα υποδεικνύουν ότι με αυτόν τον τρόπο θα ήταν δυνατή η αποτελεσματική θεραπεία και μεταλλαγμένων στελεχών, χρησιμοποιώντας την υποδόρια χορήγηση χαμηλής δόσης. Αυτό θα ενίσχυε την πρόσβαση στο φάρμακο, απαλείφοντας την ανάγκη για ενδοφλέβια έγχυση. Εν τέλει, εφόσον η κλινική ανάπτυξη αποδειχτεί επιτυχημένη, τα συγκεκριμένα πλεονεκτήματα θα μπορούσαν να συμβάλουν στη διεύρυνση της πρόσβασης στο φάρμακο σε παγκόσμιο επίπεδο, συμπεριλαμβανομένων χωρών χαμηλού και μεσαίου

50 lifo – 18.3.21

εισοδήματος αλλά και κοινοτήτων όπου οι υγειονομικοί πόροι είναι περιορισμένοι – ένας στόχος προς την επίτευξη του οποίου οι δύο οργανισμοί θα εργαστούν από κοινού. Κλινικές μελέτες Φάσης 1 για την αξιολόγηση δοσολογικού σχήματος για σκεύασμα ενδοφλέβιας και υποδόριας χρήσης, καθώς και για την αξιολόγηση της ασφάλειας του συνδυασμού των μονοκλωνικών αντισωμάτων, ξεκίνησαν από το Πανεπιστήμιο Rockefeller στα μέσα Ιανουαρίου. Βρίσκεται σε εξέλιξη προγραμματισμός με στόχο την ταχεία μετάβαση σε ένα πρόγραμμα υποβολής εγκριτικών φακέλων ύστερα από την ανάγνωση των αποτελεσμάτων της μελέτης Φάσης 1. «Ανυπομονούμε να συνεχίσουμε τη συνεργασία μας με το Πανεπιστήμιο Rockefeller σε αυτή την κρίσιμης σημασίας προσπάθεια» δήλωσε ο Ho Sung Cho, Ph.D., ανώτερος αντιπρόεδρος του τομέα Ανακάλυψης Βιολογικών Θεραπειών της Bristol Myers Squibb. «Η Bristol Myers Squibb έχει υποστηρίξει την ανάπτυξη και την παραγωγή κλινικών προμηθειών για το Πανεπιστήμιο Rockefeller προκειμένου να ξεκινήσει τη μελέτη Φάσης 1 και έχουμε δεσμευτεί να αξιοποιήσουμε τις ικανότητες και τους πόρους μας σε μια προσπάθεια που στοχεύει στην ταχύτατη ανάπτυξη της πιθανής θεραπείας και στη διάθεσή της στους ασθενείς, συμβάλλοντας περαιτέρω στην αντιμετώπιση των προκλήσεων που θέτει η πανδημία». «Τα δύο άκρως δραστικά αντισώματα ενάντια στον ιό SARS-CoV-2, τα οποία ανακαλύφθηκαν από τους επιστήμονες του Πανεπιστημίου Rockefeller, έχουν τη δυνατότητα να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση των ασθενών με Covid-19» δήλωσε ο Richard P. Lifton, πρόεδρος του Πανεπιστημίου Rockefeller. «Είναι επιτακτική η ανάγκη να ανακαλυφθούν νέες θεραπευτικές επιλογές για την αντιμετώπιση της ήπιας έως μέτριας μορφής της νόσου και την πρόληψη της ανάπτυξης της σοβαρής μορφής της σε ασθενείς υψηλού κινδύνου. Η συνεργασία με την BMS θα μας βοηθήσει να επιταχύνουμε την υλοποίηση του χρονοδιαγράμματος ανάπτυξης και να υποστηρίξουμε την ταχεία διανομή στους ασθενείς». Σύμφωνα με τους όρους της συμφωνίας, το Πανεπιστήμιο Rockefeller δικαιούται να λάβει δικαιώματα επί των μελλοντικών πωλήσεων. Στην περίπτωση που η κλινική ανάπτυξη στεφθεί με επιτυχία, η Bristol Myers Squibb θα εργαστεί για να διασφαλίσει τη διαθεσιμότητα και την προσιτότητα της δυνητικής θεραπείας για τους ασθενείς σε ολόκληρο τον κόσμο.

Η νέα θεραπεία αποτελεί συνδυασμό δύο μονοκλωνικών αντισωμάτων που στοχεύουν στην αναστολή της πρωτεΐνης- ακίδας του ιού SARSCoV-2 και στην εξουδετέρωση του ιού.

ΣΤΟ ΚAΠΝΙΣΜΑ, Η ΚΑYΣΗ ΚΑΙ Η ΠIΣΣΑ ΕIΝΑΙ ΚΥΡIΩΣ ΤΟ ΠΡOΒΛΗΜΑ, OΧΙ Η ΝΙΚΟΤIΝΗ Για να βελτιώσουμε τη δημόσια υγεία πρέπει να μειώσουμε τους καπνιστές του συμβατικού τσιγάρου, προωθώντας τη διακοπή, μειώνοντας τον αριθμό των νέων χρηστών και δίνοντας κίνητρο, σε όσους δεν επιθυμούν να το κόψουν, να στραφούν σε εναλλακτικά καπνικά προϊόντα μειωμένης βλάβης. Της Αλεξίας Σβώλου

Σ

ύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, περίπου οκτώ εκατομμύρια άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους κάθε χρόνο από το τσιγάρο. Αν συνυπολογίσουμε το γεγονός ότι τα στοιχεία δείχνουν πως το 2025 ο αριθμός των καπνιστών θα αγγίξει το ένα δισεκατομμύριο, αντιλαμβάνεται κανείς την επιτακτική ανάγκη οι καπνιστές να αφήσουν πίσω τους το τσιγάρο. Παρότι οι ίδιοι γνωρίζουν πως το κάπνισμα προκαλεί σημαντικά προβλήματα υγείας, πολλοί από αυτούς αδυνατούν να διακόψουν. Πάνω σε αυτή την παραδοχή τα τελευταία χρόνια γίνεται εντονότερη η συζήτηση για το θέμα της μείωσης της βλάβης από το κάπνισμα και τον ρόλο που μπορεί να έχουν τα εναλλακτικά καπνικά προϊόντα σε αυτή την πολιτική, η οποία, όπως υποστηρίζει μερίδα επιστημόνων, μπορεί να λειτουργήσει συμπληρωματικά ως προς την πρόληψη και τη διακοπή. Για να προχωρήσει ο διάλογος προς αυτή την κατεύθυνση είναι απαραίτητο, λένε οι ειδικοί, να γίνει πρώτα κατανοητό ποιος είναι εκείνος ο παράγοντας του τσιγάρου που λειτουργεί περισσότερο βλαπτικά για την υγεία, όπως και γιατί τα εναλλακτικά προϊόντα θα μπορούσαν να έχουν προφίλ μειωμένου κινδύνου. Απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά δόθηκαν στην πρόσφατη 3η Διεθνή Διαδικτυακή Συνάντηση με τίτλο «Πώς μπορούν τα προϊόντα χωρίς καύση να συμβάλουν στη δημόσια υγεία;», η οποία πραγματοποιήθηκε από το επιστημονικό τμήμα της Philip Morris Ιnternational (PMI), της εταιρείας που κυκλοφορεί στην αγορά το προϊόν θέρμανσης καπνού με την εμπορική ονομασία IQOS. Στην εκδήλωση, ο Dr Mikael Franzon, Senior Global Scientific Advisor της PMI, τόνισε ότι, ενώ η νικοτίνη είναι εθιστική και δεν είναι ακίνδυνη, δεν είναι η κύρια αιτία που προκαλεί τα νοσήματα που σχετίζονται με το κάπνισμα – αυτό επισημαίνουν σημαντικές ρυθμιστικές αρχές παγκοσμίως. Η καύση του τσιγάρου και οι χημικές αντιδράσεις που συμβαίνουν οδηγούν στην παραγωγή καπνού, ο οποίος περιέχει περίπου 6.000 χημικές ουσίες, τις επιστημονικά ονομαζόμενες HPHCs (Harmful and Potentially Harmful Chemicals), που εισπνέονται κατά τη διάρκεια του καπνίσματος. Περίπου εκατό από αυτές έχουν συνδεθεί με τα νοσήματα που σχετίζονται με το κάπνισμα. Όσο περισσότερο καπνίζει ο καπνιστής, τόσο μεγαλύτερη είναι η έκθεσή του σε αυτές τις χημικές ουσίες. Αυτή η έκθεση οδηγεί σε διατάραξη πολλών βιολογικών μηχανισμών, προκαλώντας μεταβολές τόσο σε κυτταρικό όσο και σε ιστολογικό επίπεδο. Με την πάροδο του χρόνου, η συσσώρευση αυτών των μεταβολών οδηγεί στην ανάπτυξη των νοσημάτων των σχετικών με το κάπνισμα. Τελικά, όσο περισσότεροι συνάνθρωποί μας νοσούν, τόσο μεγαλύτερος είναι και ο αντίκτυπος στη δημόσια υγεία. Για να τη βελτιώσουμε, είναι σημαντικό να μειώσουμε τους καπνιστές του συμβατικού τσιγάρου. Έτσι, λοιπόν, θα πρέπει να ενταθούν οι πρωτοβουλίες, ώστε να μειωθεί ο αριθμός των νέων χρηστών και να ενισχυθούν οι προσπάθειες για τη διακοπή. Παράλληλα, μπορούμε να συμπληρώσουμε αυτές τις στρατηγικές, δίνοντας την επιλογή στους καπνιστές, που έτσι και αλλιώς θα συνεχίσουν αυτήν τη βλαβερή συνήθεια, να μεταβούν σε λιγότερο επιβλαβείς ενναλακτικές επιλογές. Οι επιλογές αυτές θα πρέπει τεκμηριώνονται επιστημονικά ως προς την απουσία καύσης, τη μείωση των τοξικών εκπομπών και τη μείωση της έκθεσης των χρηστών σε αυτά τα τοξικά σε σχέση με το συμβατικό τσιγάρο.

καπνού. Αρχικά, έκανε αναφορά στη διαδικασία της καύσης, κατά την οποία ο καπνός θερμαίνεται σε μέγιστη θερμοκρασία που δεν ξεπερνά τους 350 βαθμούς, και, αντίθετα με το τσιγάρο, η θερμοκρασία μειώνεται, αντί να αυξάνεται, κατά τη διάρκεια της εισπνοής. Η απουσία καύσης στα προϊόντα θέρμανσης του καπνού μειώνει κατά 90%-95% την παραγωγή των HPHCs σε σύγκριση με το συμβατικό τσιγάρο.

Aνεξάρτητες μελέτες από την Ιαπωνία, τη Γερμανία, τις ΗΠΑ και τη Βρετανία επιβεβαιώνουν τα παραπάνω δεδομένα.

ΑΠΟΔΟΧΗ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΚΑΠΝΙΣΤΕΣ ΚΑΙ ΤΗ ΝΕΟΛΑΙΑ ΤΩΝ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΩΝ ΤΟΥ ΚΑΠΝΙΣΜΑΤΟΣ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ Ο Steve Roulet, Global Head of Behavioral Research Insights της ΡΜΙ, αναφέρθηκε στην αποδοχή και τη χρήση του προϊόντος, τονίζοντας ότι η σημασία της μετάβασης από το τσιγάρο στα προϊόντα χωρίς καύση αφορά αποκλειστικά και μόνο τους καπνιστές που σε άλλη περίπτωση θα συνέχιζαν να καπνίζουν, διότι, ως γενική θέση, η καλύτερη επιλογή είναι η διακοπή του καπνίσματος και της χρήσης νικοτίνης συνολικά. Στοιχεία από την αγορά της Ιαπωνίας, τη χώρα όπου κυκλοφόρησε πρώτη φορά το IQOS το 2014, δείχνουν ότι η αποδοχή του συγκεκριμένου προϊόντος είναι μεγάλη, με πάνω από το 70% των χρηστών του προϊόντος να μην καπνίζει πια το συμβατικό τσιγάρο. Τέλος, πολλές από τις ενστάσεις όσων τάσσονται κατά των εναλλακτικών προϊόντων εστιάζουν και στην επίδραση που αυτά μπορεί να έχουν σε μη καπνιστές, καθώς και στη νεολαία. Ο Steve Roulet αναφέρθηκε σε αυτό το θέμα, παρουσιάζοντας ανεξάρτητες μελέτες γενικού πληθυσμού το 2019 σε Ιταλία, Ιαπωνία και Γερμανία, που εξετάζουν πιθανή συσχέτιση της έναρξης του καπνίσματος με τη χρήση του IQOS. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η χρήση του συγκεκριμένου προϊόντος δεν σχετίζεται καθόλου ή σχετίζεται ελάχιστα με την έναρξη του καπνίσματος. Ειδικότερα, το 97,5% των χρηστών στην Ιαπωνία, το 98,2% στην Ιταλία και το 97,6% στη Γερμανία ήταν καπνιστές την εποχή που κυκλοφόρησε στην εγχώρια αγορά τους το προϊόν. Μόλις 1%-2% του συνόλου σημείωσε υποτροπή ή έκανε αλλαγή χρήσης από το προϊόν στο τσιγάρο.

Eνώ η νικοτίνη είναι εθιστική και δεν είναι ακίνδυνη, δεν είναι η κύρια αιτία που προκαλεί τα νοσήματα που σχετίζονται με το κάπνισμα.

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΠΡΟΪΟΝ ΘΕΡΜΑΝΣΗΣ ΤΟΥ ΚΑΠΝΟΥ Η Dr. Andrea Costantini, Head of Regional Scientific Engagement in Latin America and Canada της ΡΜΙ, αναφέρθηκε σε σειρά μελετών που διενήργησε η εταιρεία, αλλά και άλλοι έγκριτοι φορείς, που τεκμηριώνουν επιστημονικά τη μείωση των επικίνδυνων για την υγεία ουσιών στο προϊόν θέρμανσης του

18.3.21 – lifo

51

Η ΣΩΣΤΗ ΡΥΘΜΙΣΗ ΤΟΥ ΣΑΚΧΑΡΟΥ ΕΙΝΑΙ ΤΟ Α ΚΑΙ ΤΟ Ω ΣΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΒΗΤΗ Ο σακχαρώδης διαβήτης εξελίσσεται σε παγκόσμια επιδημία και πλήττει περισσότερους από ένα εκατομμύριο ανθρώπους στην Ελλάδα, με πολλούς να παραμένουν αδιάγνωστοι και την πλειονότητα των διαγνωσμένων ασθενών να μην πετυχαίνει σωστή γλυκαιμική ρύθμιση. Πλέον, χάρη στα προηγμένα συστήματα παρακολούθησης της γλυκόζης, η ρύθμιση των ατόμων με διαβήτη γίνεται εύκολη και απλή υπόθεση. Της Αλεξίας Σβώλου

Ο

σακχαρώδης διαβήτης έχει τα χαρακτηριστικά πανδημίας και, σε αντίθεση με τον κορωνοϊό, δεν θα εξαφανιστεί, καθώς γι’ αυτόν δεν υπάρχει ούτε εμβόλιο ούτε οριστική φαρμακευτική θεραπεία. Ωστόσο, ο σακχαρώδης διαβήτης καθίσταται πραγματική απειλή για την υγεία μέσω των επιπλοκών του, που εμφανίζονται όταν το άτομο με διαβήτη, παρά τη φαρμακευτική του αγωγή, μένει αρρύθμιστο. Γι’ αυτό, μετά τη διάγνωση, που κατά μέσο όρο στην Ελλάδα φαίνεται από τα ευρήματα πως αργεί περίπου μία δεκαετία, το επόμενο κρίσιμο στάδιο είναι η σωστή ρύθμιση, που μπορεί να επιτευχθεί μόνο αν ο ασθενής παρακολουθεί με συνέπεια τις μετρήσεις της γλυκόζης στο αίμα του. Στα συστήματα παρακολούθησης της γλυκόζης του αίματος, η Ascensia Diabetes Care είναι ο αδιαμφισβήτητος πρωταγωνιστής και το νέο σύστημα Contour®Care, με την τεκμηριωμένη του ακρίβεια και τη μεγάλη ευκολία χρήσης του, αποτελεί την εγγυημένη λύση για κάθε άτομο με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2, με βασικές ανάγκες παρακολούθησης σακχάρου αίματος.

ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ ΣΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΒΗΤΗ Ο νέος συνδεδεμένος μετρητής και οι νέες ταινίες μέτρησης σακχάρου Contour®Care εγγυώνται αξιόπιστα αποτελέσματα σακχάρου σε τρία απλά βήματα που κάνουν τα άτομα με διαβήτη να ξεχνούν πως συμβιώνουν με ένα χρόνιο νόσημα. Στο πρώτο βήμα εισάγετε την ταινία μέτρησης. Στο δεύτερο βήμα το σύστημα λαμβάνει μία σταγόνα αίματος, ενώ στο τρίτο βήμα, γρήγορα, απλά

και άμεσα, εμφανίζονται τα αποτελέσματα της μέτρησης. Το νέο σύστημα παρακολούθησης σακχάρου Contour®Care είναι έτοιμο για μέτρηση αμέσως μετά το άνοιγμα της συσκευασίας. Χαρακτηριστικά όπως η μεγάλη, ευανάγνωστη οθόνη του και τα μεγάλα ψηφία αποτελεσμάτων μέτρησης κάνουν ιδιαίτερα εύκολο τον χειρισμό του, ακόμα και για χρήστες χωρίς εμπειρία ή μεγαλύτερους σε ηλικία, που μπορεί να έχουν πρεσβυωπία ή άλλα οφθαλμικά προβλήματα. Επίσης, το εκάστοτε εξατομικευμένο εύρος στόχου μπορεί να οριστεί εύκολα στον μετρητή.

ΜΕΤΡΗΣΕΙΣ ΕΝΤΟΣ ΕΥΡΟΥΣ ΣΤΟΧΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΜΑΤΙΑ Για να γίνει η μέτρηση του σακχάρου παιχνίδι ακόμα και σε μια αγχωτική καθημερινότητα, όπως είναι η εποχή που διανύουμε, πρέπει με μια γρήγορη ματιά να αντιλαμβανόμαστε τι σημαίνει κάθε αποτέλεσμα μέτρησής μας, ώστε να μπορούμε να ρυθμίζουμε καλύτερα το σάκχαρό μας. Η χρωματική ένδειξη smartCOLOURTM του μετρητή Contour®Care διαθέτει τρία χρώματα (κίτρινο, πράσινο, κόκκινο), τα οποία υποδεικνύουν με εύκολο και άμεσο τρόπο πού βρίσκονται τα επίπεδα γλυκόζης αίματος του ατόμου με διαβήτη σε σχέση με το προσωπικό εύρος στόχου του. Έτσι, η χρωματική ένδειξη smartCOLOURTM βοηθάει στον καθησυχασμό των ατόμων με διαβήτη, καθώς δέχονται άμεση ανατροφοδότηση σχετικά με τα αποτελέσματα μετρήσεων γλυκόζης του αίματός τους, μπορούν να τα κατανοήσουν γρηγορότερα και έχουν τη δυνατότητα να λάβουν αποφάσεις σχετικά με τη διαχείριση του διαβήτη τους ευκολότερα. Ένα επιπλέον όφελος που μπορεί να προσφέρει η χρωματική ένδειξη smartCOLOURTM είναι ότι μπορεί να βοηθήσει στην επίτευξη του στόχου των ατόμων με διαβήτη στις τιμές της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης HbA1c, για την οποία θυμίζουμε πως καλό είναι αυτός ο δείκτης να παραμένει μικρότερος του 6,5. Στον διαβήτη, όπως σε όλα τα χρόνια νοσήματα, το άγχος είναι κακός σύμβουλος, οπότε, διευκολύνοντας κάθε στάδιο της παρακολούθησης του σακχάρου, το άτομο απαλλάσσεται από την αίσθηση ότι νοσεί. Σε περίπτωση που η μέτρηση γλυκόζης αίματος δεν πετύχει, το σύστημα παρακολούθησης γλυκόζης αίματος Contour®Care προσφέρει την επιλογή για προσθήκη περισσότερου αίματος στην ίδια ταινία μέτρησης εντός 30 δευτερολέπτων, με τη λειτουργία του «δειγματοληψία Second-Chance®», κάτι που μπορεί να συμβάλει στην αποφυγή εκ νέου τσιμπήματος αλλά και σε εξοικονόμηση ταινιών μέτρησης.

ΟΛΕΣ ΟΙ ΜΕΤΡΗΣΕΙΣ ΣΑΚΧΑΡΟΥ ΣΕ ΕΝΑ APP Η εφαρμογή CONTOUR®DIABETES αποτελεί την ιδανική προσθήκη στο σύστημα Contour®Care, αφού είναι εύκολη στη χρήση και περιλαμβάνει πολυάριθμες λειτουργίες, οι οποίες παρέχουν στα άτομα με διαβήτη μια καλύτερη εποπτεία του ιστορικού του σακχάρου τους. Συγκεκριμένα, ο μετρητής Contour®Care συνδέεται με το smartphone ή το tablet και μεταφέρει τα αποτελέσματα των μετρήσεων στην εφαρμογή CONTOUR®DIABETES μέσω Bluetooth, όπου αποθηκεύονται και αναλύονται. Στις δυνατότητες της εφαρμογής συγκαταλέγονται η δημιουργία ηλεκτρονικού ημερολογίου σακχάρου αίματος και η εύκολη ανταλλαγή δεδομένων διαβήτη με την αποστολή αναφορών μέτρησης σακχάρου από το άτομο με διαβήτη προς τον επαγγελματία υγείας του.

52 lifo – 18.3.21

Στα συστήματα παρακολούθησης της γλυκόζης του αίματος, η Ascensia Diabetes Care είναι ο αδιαμφισβήτητος πρωταγωνιστής και το νέο σύστημα Contour® Care, με την τεκμηριωμένη ακρίβεια και τη μεγάλη ευκολία χρήσης, αποτελεί εγγυημένη λύση.

18.3.21 – lifo

53

ΓΛΑΥΚΩΜΑ, Ο ΥΠΟΥΛΟΣ ΚΛΕΦΤΗΣ ΤΗΣ ΟΡΑΣΗΣ Η εβδομάδα 7-13 Μαρτίου 2021 έχει οριστεί ως παγκόσμια εβδομάδα ευαισθητοποίησης του πληθυσμού για το γλαύκωμα, μία οφθαλμική πάθηση που εξελίσσεται ύπουλα, χωρίς να δίνει συμπτώματα, γι’ αυτό επιβάλλεται να είμαστε «διαβασμένοι» και να μην παραλείπουμε τις προληπτικές εξετάσεις. ΕΣΤΙΑΖΟΝΤΑΣ ΣΤΗΝ ΠΑΘΗΣΗ

Δρ. Χρύσα Τερζίδου Διευθύντρια Οφθαλμολογικού - Τμήματος Γλαυκώματος, Γενικό Νοσοκομείο Νέας Ιωνίας Κωνσταντοπούλειο - Πατησίων

Το γλαύκωμα αποτελεί ομάδα οφθαλμικών παθήσεων που βλάπτουν το οπτικό νεύρο. Είναι η κύρια αιτία μη αναστρέψιμης τύφλωσης και μία από τις κύριες αιτίες τύφλωσης για άτομα ηλικίας άνω των 60 ετών. Μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία, αλλά είναι πιο συχνή σε ηλικιωμένους. Η βλάβη προκαλείται συχνά από υψηλή πίεση στο μάτι, η οποία, όταν ανεβεί απότομα, δίνει χαρακτηριστικά συμπτώματα, ενώ τις περισσότερες φορές αυξάνεται αργά, χωρίς να δίνει προειδοποιητικά σημάδια. Μπορεί όμως να δημιουργηθεί βλάβη και χωρίς αυξημένη πίεση. Σε αυτή την κατηγορία ανήκει το πρωτοπαθές χρόνιο απλό γλαύκωμα ανοικτής γωνίας, που αντιπροσωπεύει το μεγαλύτερο ποσοστό όλων των γλαυκωμάτων. Αναφέρεται ως «ο κλέφτης της όρασης», γιατί εξελίσσεται αργά, χωρίς συμπτώματα. Έτσι, το 50% των ασθενών που έχουν γλαύκωμα δεν το γνωρίζει. Στην πλειονότητα των περιστατικών, η πάθηση ξεκινά με απώλεια του περιφερικού οπτικού πεδίου, η οποία επεκτείνεται προς το κέντρο. Ο ασθενής δεν το αντιλαμβάνεται παρά μόνο όταν φτάσει σε προχωρημένο στάδιο. Αν αφεθεί χωρίς θεραπεία, η φυσική πορεία της νόσου οδηγεί σε απώλεια όρασης και μπορεί και σε τύφλωση, αν οι δύο οφθαλμοί έχουν παράλληλη πορεία. Εφόσον δεν δίνει συμπτώματα και η απώλεια όρασης δεν μπορεί να αποκατασταθεί, η έγκαιρη διάγνωση και η θεραπεία μπορούν να καθυστερήσουν ή να σταματήσουν την εξέλιξη της νόσου. Στο πλαίσιο αυτό, τακτικοί έλεγχοι σε οφθαλμίατρο είναι απαραίτητοι, ιδίως σε ανθρώπους με αυξημένο κίνδυνο να αναπτύξουν γλαύκωμα, καθώς η έγκαιρη θεραπεία μπορεί να σώσει την όραση.

ΠΟΙΟΙ ΚΙΝΔΥΝΕΥΟΥΝ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ Ποιοι, όμως, αναπτύσσουν γλαύκωμα και πότε πρέπει να αρχίσουμε τις οφθαλμολογικές εξετάσεις είναι τα δύο βασικά ερωτήματα που πρέπει να απαντηθούν. Ας ξεκαθαρίσουμε πως ο καθένας μπορεί να αναπτύξει γλαύκωμα. Η συχνότητα εμφάνισης αυξάνεται με την ηλικία. Συστήνεται τακτικός οφθαλμολογικός έλεγχος ανά δύο χρόνια μετά την ηλικία των 50-55 ετών ή νωρίτερα, σε περίπτωση αυξημένου κινδύνου. Κάποιοι άνθρωποι βρίσκονται σε αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης γλαυκώματος, καθώς το γλαύκωμα είναι κληρονομική πάθηση. Εάν μέλος της οικογένειας έχει γλαύκωμα, η πιθανότητα να αναπτύξει γλαύκωμα ο άμεσος συγγενής αυξάνεται κατά 10 φορές και είναι ακόμη μεγαλύτερος εάν το γλαύκωμά τους είναι προχωρημένο. Είναι σημαντικό, όταν κάποιος διαγνωστεί με γλαύκωμα, να ενημερώσει τους συγγενείς πρώτου βαθμού και να τους προτρέψει να ελέγχουν τα μάτια τους κάθε δύο χρόνια από την ηλικία των 40 ετών.

54 lifo – 18.3.21

Υπάρχουν προδιαθεσικοί παράγοντες και καταστάσεις οι οποίες, όταν συνδυάζονται, μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο εμφάνισης γλαυκώματος και θα πρέπει να συνυπολογίζονται κατά τον γενικό οφθαλμολογικό έλεγχο. Στις κατηγορίες αυτές περιλαμβάνονται άνθρωποι με οικογενειακό ιστορικό γλαυκώματος, υψηλή ενδοφθάλμια πίεση, ηλικία άνω των 50 ετών, σακχαρώδη διαβήτη, αποφρακτική υπνική άπνοια, ημικρανίες, υψηλή ή χαμηλή αρτηριακή πίεση ή με παρατεταμένη χρήση κορτιζόνης συστηματικά ή τοπικά, οι υψηλοί μύωπες ή οι υψηλοί υπερμέτρωπες, καθώς και όσοι έχουν υποστεί οφθαλμικό τραύμα, φλεγμονή ή οφθαλμολογική επέμβαση. Αυξημένο κίνδυνο, επίσης, διατρέχουν όσοι είναι αφρικανικής, ισπανικής ή ασιατικής καταγωγής. Τέλος, ύποπτα για γλαύκωμα είναι άτομα που δεν έχουν ακόμη γλαύκωμα αλλά μπορεί να αναπτύξουν στο μέλλον, και απαιτείται παρακολούθηση, γιατί όσοι αναπτύξουν βλάβες θα ωφεληθούν από την έγκαιρη διάγνωση.

ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ Ο οφθαλμίατρος θα καταγράψει το πλήρες ιστορικό διερεύνησης προδιαθεσικών παραγόντων και παραγόντων κινδύνου για ανάπτυξη γλαυκώματος. Η πλήρης οφθαλμολογική εξέταση περιλαμβάνει μέτρηση ενδοφθάλμιας πίεσης, μέτρηση πάχους κεντρικού κερατοειδούς, εξέταση της γωνίας του προσθίου θαλάμου, εξέταση της κεφαλής του οπτικού νεύρου και έλεγχο οπτικών πεδίων. Τα ευρήματα καταγράφονται, αξιολογούνται και συγκρίνονται με μελλοντικά για να αποκαλυφθούν διαφορές που θα καταδείξουν πιθανή εξέλιξη. Στην αντιμετώπιση, σκοπός είναι να προστατευτεί το οπτικό νεύρο. Συνήθως, χορηγούνται οφθαλμικές σταγόνες που μειώνουν την ενδοφθάλμια πίεση. Είναι σημαντικό να παίρνετε καθημερινά τις σταγόνες σας, γιατί έχει βρεθεί ότι η μη συμμόρφωση στην αγωγή οδηγεί σε επιδείνωση του γλαυκώματος. Εάν οι οφθαλμικές σταγόνες δεν αρκούν για να ελέγξουν την ενδοφθάλμια πίεση σε επαρκές επίπεδο ώστε να σταματήσει η απώλεια οπτικού πεδίου, ο γιατρός σας μπορεί να συστήσει λέιζερ ή χειρουργική επέμβαση.

ΔΙΑΔΩΣΤΕ ΤΟ ΜΗΝΥΜΑ Έχοντας την εμπειρία από την πάθηση, ας ενθαρρύνετε οποιονδήποτε άνω των 50 ετών να κάνει οφθαλμολογική εξέταση και να ελέγχει τα μάτια του, τουλάχιστον κάθε δύο χρόνια. Με τον τρόπο αυτόν βοηθάτε στην αύξηση της ενημέρωσης και της ευαισθητοποίησης της κοινότητας όσον αφορά το γλαύκωμα και συμβάλλετε στο να διαγνωστούν συνάνθρωποί μας με γλαύκωμα πιο έγκαιρα.

Υπάρχουν προδιαθεσικοί παράγοντες και καταστάσεις οι οποίες, όταν συνδυάζονται, μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο εμφάνισης γλαυκώματος και θα πρέπει να συνυπολογίζονται κατά τον γενικό οφθαλμολογικό έλεγχο.

ΤΟ ΜΟΝΑΔΙΚΟ ΑΝΤΙΙΚΟ ΦΑΡΜΑΚΟ ΜΕ ΕΓΚΡΙΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ COVID-19, «ΜΟΧΛΟΣ» ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΟΣΥΜΠΙΕΣΗ ΤΟΥ ΕΣΥ Στη μαραθώνια μάχη με τον κορωνοϊό δύο είναι οι προτεραιότητες για το σύστημα υγείας και την πολιτεία: οι ασθενείς να την κερδίσουν όσο το δυνατόν πιο γρήγορα και ταυτόχρονα να αποσυμπιεστούν τα νοσοκομεία, που δοκιμάζονται σκληρά από τις αυξημένες εισαγωγές και τις πολυήμερες νοσηλείες. Συνέντευξη στην Αλεξία Σβώλου

Δ

ύο γιατροί πρώτης γραμμής στον αγώνα κατά του κορωνοϊού από δύο νοσοκομεία αναφοράς, η κ. Κατερίνα Αργυράκη, επιμελήτρια Α’ ΕΣΥ στην Α’ Παθολογική Κλινική του νοσοκομείου «Σωτηρία», και η κ. Καρολίνα Ακινόσογλου, επίκουρη καθηγήτρια Παθολογίας στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο του Ρίου, καταγράφουν την κλινική τους εμπειρία με τη ρεμδεσιβίρη (remdesivir), το πρώτο αντιικό φάρμακο που έλαβε άδεια κυκλοφορίας από τους αρμόδιους ρυθμιστικούς φορείς σε ΗΠΑ (FDA) και Ευρώπη (ΕΜΑ) για τη θεραπευτική αντιμετώπιση της λοίμωξης που προκαλεί ο SARS-CoV-2, και ξεδιπλώνουν τα οφέλη τόσο για τους ασθενείς όσο και για το ΕΣΥ. Πρόσφατη ιταλική μελέτη πέντε κορυφαίων πανεπιστημιακών ιδρυμάτων, δε, έδειξε τα σημαντικά οφέλη που προκύπτουν από τη χορήγηση ρεμδεσιβίρης στην εξέλιξη ασθενών με Covid-19, όσον αφορά τόσο την απομάκρυνση του ενδεχομένου μηχανικής υποστήριξης της αναπνοής και άρα εισαγωγής σε ΜΕΘ όσο και την εξοικονόμηση πόρων στα συστήματα υγείας.

Η ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΤΗΣ ΚΑΤΕΡΙΝΑΣ ΑΡΓΥΡΑΚΗ, ΕΠΙΜΕΛΗΤΡΙΑΣ Α’ ΕΣΥ ΣΤΗΝ Α’ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗ ΤΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ «ΣΩΤΗΡΙΑ» — Τι έχει δείξει μέχρι τώρα η χρήση της ρεμδεσιβίρης στους ασθενείς στην Ελλάδα; H ρεμδεσιβίρη είναι το μοναδικό αντιικό φάρμακο που έχει πάρει έγκριση για τη θεραπεία των ασθενών με Covid-19, άρα είναι το μοναδικό αντιικό που έχουμε μέχρι στιγμής στη φαρέτρα μας. Πρόκειται για ένα φάρμακο ασφαλές, που έχουν λάβει ήδη και στην Ελλάδα πάρα πολλοί από τους ασθενείς που χρειάστηκαν νοσηλεία.

— Από τη στιγμή που ένας ασθενής διαγιγνώσκεται θετικός στον κορωνοϊό, ποια πορεία ακολουθούμε; Η θεραπευτική αντιμετώπιση εξατομικεύεται, όπως συμβαίνει και στις περισσότερες παθήσεις. Οι ασθενείς με Covid-19 που έχουν ανάγκη νοσηλείας παρουσιάζουν μεγάλη ετερογένεια. Κάποιος, για παράδειγμα, εισάγεται στο νοσοκομείο γιατί παρουσιάζει για πολλές ημέρες υψηλό πυρετό και εμφανίζει σημεία αφυδάτωσης, άλλος γιατί είναι διαβητικός και έχει απορρυθμιστεί το σάκχαρό του λόγω της λοίμωξης – πάντως, οι περισσότεροι ασθενείς εισάγονται επειδή παρουσιάζουν αναπνευστική ανεπάρκεια, δηλαδή χρειάζεται να τους χορηγηθεί οξυγόνο. Ωστόσο, η βαρύτητα της αναπνευστικής ανεπάρκειας και πάλι διαφέρει από ασθενή σε ασθενή, κατά συνέπεια διαφέρουν και τα πρωτόκολλα αντιμετώπισης. Στους ασθενείς με σοβαρή αναπνευστική ανεπάρκεια ξέρουμε ότι βοηθάει η χορήγηση δεξαμεθαζόνης, την οποία όμως δεν χορηγούμε στα άτομα που νοσηλεύονται αλλά δεν χρειάζονται συμπληρωματική χορήγηση οξυγόνου. Ασθενείς που χρειάζονται χορήγηση οξυγόνου και ιδίως όσοι βρίσκονται σε πρώιμο στάδιο της νόσου αναμένεται να έχουν το μέγιστο όφελος από τη χορήγηση ρεμδεσιβίρης, συνήθως σε συνδυασμό με δεξαμεθαζόνη. Από την άλλη, έχουμε και το παράδειγμα ασθενών που φτάνουν στο νοσοκομείο ήδη με βαρύτατη αναπνευστική ανεπάρκεια, επιδεινώνονται γρήγορα και χρειάζονται άμεσα μεγάλα μείγματα οξυγόνου και μεταφορά σε μονάδα εντατικής θεραπείας.

— Γνωρίζουμε ότι μερικοί ασθενείς, κάποιες μέρες μετά την έναρξη των συμπτωμάτων, παρουσιάζουν ραγδαία επιδείνωση. Πώς μπορεί η ρεμδεσιβίρη, εφόσον χορηγηθεί έγκαιρα, να βοηθήσει ώστε να αποφευχθεί αυτή η εξέλιξη; Έχει φανεί ότι η ρεμδεσιβίρη επιδρά σίγουρα θετικά ως προς τον χρόνο ανάρρωσης, καθώς βοηθάει τον νοσηλευόμενο να αποθεραπευτεί γρηγορότερα. Όσο πιο έγκαιρα στην πορεία της νόσου χορηγηθεί η ρεμδεσιβίρη, τόσο

πιο πιθανό είναι το θετικό, επιθυμητό αποτέλεσμα. Στο πλαίσιο αυτό, πιθανόν σε κάποιους ασθενείς να αποτρέπεται η ραγδαία επιδείνωση, που μπορεί να οδηγήσει σε μεγαλύτερες ανάγκες οξυγόνου ή ακόμα και σε διασωλήνωση. Ποιος όμως είναι ο ασθενής που σίγουρα θα ωφεληθεί σημαντικά δεν είμαστε ακόμα σε θέση να το γνωρίζουμε εκ των προτέρων.

Η ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΤΗΣ ΚΑΡΟΛΙΝΑΣ ΑΚΙΝΟΣΟΓΛΟΥ, ΕΠΙΚΟΥΡΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑΣ ΠΑΘΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΤΟΥ ΡΙΟΥ — Ποιο είναι με λεπτομέρειες το προφίλ του ασθενή στο οποίο έχουμε προσδοκώμενο όφελος όταν του χορηγήσουμε ρεμδεσιβίρη; Ας δούμε τα χαρακτηριστικά του: πρόκειται για ασθενή θετικό στον SARS-CoV2, ο οποίος παρουσιάζει συμπτώματα και ιδιαίτερα επηρεασμένα επίπεδα οξυγόνου στο αίμα, δηλαδή παρουσιάζει υποξαιμία. Φαίνεται ότι η χορήγηση της ρεμδεσιβίρης όσο το δυνατόν νωρίτερα σε τέτοιους ασθενείς έχει τα καλύτερα αποτελέσματα.

— Πώς αποτυπώνεται το όφελος αυτό στην αλλαγή της πορείας του ασθενή απ’ όσα έχει βιώσει στο νοσοκομείο; Φαίνεται ότι η έγκαιρη χορήγηση της ρεμδεσιβίρης συνοδεύεται με μείωση των ημερών νοσηλείας αλλά και αποφυγή της δραματικής κλινικής επιδείνωσης των ασθενών, όπως η ανάγκη για μηχανική υποστήριξη της αναπνοής (διασωλήνωση), άρα και για κλίνη ΜΕΘ.

— Η ρεμδεσιβίρη χορηγείται μόνη της ή σε συνδυασμό με άλλα φάρμακα; Η θεραπεία της Covid-19 βασίζεται σε δύο πυλώνες, αυτόν της αντιικής θεραπείας, δηλαδή έναντι του ιού, και της αντιφλεγμονώδους θεραπείας, δηλαδή έναντι της υπερενεργοποίησης του ανοσοποιητικού συστήματος. Σε αυτό το πλαίσιο, η ρεμδεσιβίρη δύναται να χορηγηθεί σε συνδυασμό με τη δεξαμεθαζόνη αλλά και, σύμφωνα με νέες οδηγίες, με την μπαρισιτινίμπη (μονοκλωνικό αντίσωμα). Τα μονοκλωνικά αντισώματα έχουν κλινική αξία όταν χορηγούνται πολύ πρώιμα σε ασθενείς υψηλού κίνδυνου για βαριά νόσηση, με πολύ ικανοποιητικά αποτελέσματα ως προς την αποφυγή της κλινικής επιβάρυνσης.

— Πώς μπορεί να καταμετρηθεί το όφελος από την αποσυμφόρηση των μονάδων εντατικής θεραπείας (ΜΕΘ), ώστε το σύστημα να μην πιέζεται τόσο; Η αποσυμφόρηση των κλινών ΜΕΘ είναι πλέον σημαντική και ενδεικτική της πίεσης που δέχεται το σύστημα υγείας. Δεδομένης της βαρύτητας και των μακρόχρονων νοσηλειών των ασθενών αυτών, η αποσυμφόρηση των απλών κλινών Covid-19, των κλινών ΜΕΘ και του συστήματος υγείας γενικότερα επέρχεται κάποιες εβδομάδες μετά το πέρας της κορύφωσης της επιδημιολογικής καμπύλης. Το ζητούμενο κάθε φορά είναι το σύστημα υγείας να επιτύχει την ποιοτική και αποτελεσματική διαχείριση της μαζικής προσέλευσης κρουσμάτων (αλλά και non-Cοvid περιστατικών), οπότε προφανώς αποτελεί σημαντικό δείκτη που δύναται να καθοδηγήσει την περαιτέρω κλιμάκωση ή αποκλιμάκωση των περιοριστικών μέτρων, σε συνδυασμό με τα εκάστοτε επιδημιολογικά δεδομένα.

— Ως φάρμακο που χορηγείται έγκαιρα, θα μπορούσαμε να πούμε ότι στο μέλλον τη ρεμδεσιβίρη θα τη λαμβάνουν οι ασθενείς και εξωνοσοκομειακά; Σύμφωνα με τις παρούσες διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες, προς το παρόν η ρεμδεσιβίρη έχει ένδειξη σε συμπτωματικούς ασθενείς με ένδειξη υποξαιμίας (χαμηλό οξυγόνο στο αίμα), ενώ παράλληλα παραμένει φάρμακο ενδοφλέβιας χορήγησης. Συνεπώς, προς το παρόν τουλάχιστον, εξ ορισμού η χρήση της περιορίζεται σε χώρο παροχής υπηρεσιών υγείας.

Ασθενείς που χρειάζονται χορήγηση οξυγόνου και ιδίως όσοι βρίσκονται σε πρώιμο στάδιο της νόσου αναμένεται να έχουν το μέγιστο όφελος από τη χορήγηση ρεμδεσιβίρης.

18.3.21 – lifo

55

Μ Ε ΤΑ Λ Λ Α Ξ Ε Ι Σ

Μ

ε το σύστημα υγείας να βρίσκεται διαρκώς στο κόκκινο και τα κρεβάτια στις μονάδες εντατικής θεραπείας να παραμένουν δυσεύρετα, παρότι βρισκόμαστε αρκετές εβδομάδες σε lockdown, είναι πλέον φανερό ότι οι μεταλλάξεις του κορωνοϊού αλλάζουν τις ισορροπίες στην εξέλιξη της πανδημίας, καθιστώντας λιγότερο αποδοτικά τα μέτρα προστασίας και αφήνοντας ένα ερωτηματικό να πλανάται στην ατμόσφαιρα σε ό,τι αφορά την αποτελεσματικότητα της επιχείρησης εμβολιασμού. Αν και μεταλλάξεις στους ιούς πάντοτε συμβαίνουν – είναι η φυσική άμυνα των ιών στις ανθρώπινες παρεμβάσεις και όλοι γνωρίζουμε πως επιδρούν στα προγράμματα εμβολιασμών μέσα από τη γρίπη–, η «καταιγίδα» των κορωνο-μεταλλάξεων γεννά ανησυχία, καθώς η αυξημένη μεταδοτικότητα των νέων στελεχών διατηρεί αυξημένη τη διασπορά και εμάς δέσμιους των περιοριστικών μέτρων. Η βρετανική μετάλλαξη, η νοτιοαφρικανική, η βραζιλιάνικη, η μετάλλαξη της Νέας Υόρκης και της Καλιφόρνιας προβληματίζουν και η καθηγήτρια Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής Ντόρα Ψαλτοπούλου μάς καθοδηγεί στα αχαρτογράφητα νερά που προκαλούν πονοκέφαλο στους ερευνητές, αμφιβολία για την αποτελεσματικότητα των εμβολίων και δεν αφήνουν

56 lifo – 18.3.21

περιθώρια χαλάρωσης στην Πολιτική Προστασία. Έχει διαπιστωθεί πλέον πως οι μεταλλάξεις του ιού Sars-CoV-2 είναι πιο μεταδοτικές, αλλά δεν υπάρχουν ευρήματα που να στοιχειοθετούν ότι κάποιο ή κάποια από τα μεταλλαγμένα στελέχη μπορεί να είναι πιο θανατηφόρα. Η μόνη μετάλλαξη που φαίνεται να συσχετίζεται με βαρύτερη νόσηση είναι αυτή που εντοπίστηκε στην Καλιφόρνια των ΗΠΑ, κρούσμα της οποίας ωστόσο δεν έχουμε (ακόμα) στην Ελλάδα. Στην πατρίδα μας έχουν εντοπιστεί μέχρι τώρα οι δύο από τις πέντε προαναφερθείσες μεταλλάξεις, η βρετανική και η νοτιοαφρικανική, με το 70% των νέων διαγνώσεων στην επικράτεια να αφορά τη βρετανική. Ειδικά στο λεκανοπέδιο Αττικής, όπου ζει η μισή Ελλάδα, αλλά και στην Κρήτη, το 90% των νέων κρουσμάτων αφορά το βρετανικό στέλεχος. Για τις δύο μεταλλάξεις, των οποίων περιστατικά έχουν καταγραφεί στην Ελλάδα, ξέρουμε ότι είναι πιο μεταδοτικές, πιθανότατα κατά 30% περισσότερο η βρετανική και κατά 50% η νοτιοαφρικανική, οπότε τα μέτρα προστασίας, όπως τα ξέραμε, δεν επαρκούν. Γι’ αυτό συστήθηκε η χρήση διπλής μάσκας στα μέρη με υψηλό συγχρωτισμό, όπως είναι τα μέσα μαζικής μεταφοράς, με μια άλλη εναλλακτική να περιλαμβάνει τη χρήση της μάσκας Ν95 πολλαπλών χρήσεων, που συγκρατεί τουλάχιστον το 95% των αιωρούμενων σωματιδίων, διαμέτρου μεγαλύτερης των 0,3

Πονοκέφαλος για τους ειδικούς οι 5 μεταλλάξεις του κορωνοϊού Μετά τα εμβόλια και τα φάρμακα που αναπτύσσουν οι επιστήμονες για να εξολοθρεύσουν τον κορωνοϊό, εκείνος περνά στην αντεπίθεση με νέες μεταλλάξεις. Από τις πέντε πιο διαδεδομένες, η βρετανική καταγράφει τη μεγαλύτερη εξάπλωση στην πατρίδα μας, ενώ η καλιφορνέζικη προκαλεί πιο σοβαρή λοίμωξη.

micron. Σε αρκετές χώρες υιοθετείται η χρήση διπλής μάσκας (από κάτω χειρουργική και από πάνω υφασμάτινη) στα ΜΜΜ, σε καταστήματα και δομές υγείας. Όση κόπωση κι αν νιώθουμε μετά από έναν χρόνο πανδημίας, επιβάλλεται να είμαστε προσεκτικοί και να μη χαλαρώνουμε, καθώς οι μεταλλάξεις αλλάζουν τους κανόνες του παιχνιδιού. Ευτυχώς, καθώς οι περισσότερες νέες μεταλλάξεις φαίνεται να αποτελούν συνδυασμούς των 2-3 πρώτων που παρατηρήθηκαν, τα Covid εμβόλια εξακολουθούν να αποδίδουν, άλλα λιγότερο και άλλα περισσότερο. Τα εμβολιασμένα άτομα, αν έρθουν σε επαφή με μια άλλη μετάλλαξη, μπορεί να ξανακολλήσουν, αλλά έχουν μικρότερο κίνδυνο να νοσήσουν σοβαρά. Συνεπώς, ο εμβολιασμός προστατεύει πρωτίστως τον ίδιο τον εμβολιαζόμενο. Με τον εμβολιασμό, όπως και με τη φυσική ανοσία που αποκτιέται με τη νόσηση, μας προστατεύουν τα αντισώματα αλλά και η κυτταρική ανοσία μέσω των Τ-λεμφοκυττάρων, τα οποία αναδεικνύονται ιδιαίτερα σημαντικά στην ανοσολογική απάντηση του οργανισμού. Μεγάλη ανησυχία έχει προκαλέσει τον τελευταίο καιρό η βραζιλιάνικη μετάλλαξη, που πρωτοεμφανίστηκε στην πόλη Manaus και είναι όχι μόνο πιο μολυσματική αλλά μολύνει άτομα που έχουν αναρρώσει από άλλα στελέχη. Το στέλεχος αυτό έχει βγει ήδη από τα σύνορα της χώρας και έχει βρεθεί σε πάνω από είκοσι άλλες χώρες και στις ΗΠΑ. Η διευθύντρια του Αμερικανικού Κέντρου Ελέγχου Λοιμωδών Νοσημάτων (CDC) αναφέρει ότι με τον ρυθμό που εμφανίζονται και εξαπλώνονται τα νέα στελέχη κινδυνεύουμε να χάσουμε όσο έδαφος έχουμε με κόπο κερδίσει έναντι στην πανδημία.

To νέο στέλεχος ονομάστηκε P.1 και έχει επικρατήσει στην περιοχή, με τον μαζικό εμβολιασμό στη Βραζιλία να προχωρά με βραδείς ρυθμούς, ξεκινώντας από τους ηλικιωμένους και τους υγειονομικούς, και τον αριθμό των εμβολίων που είχε εξασφαλίσει η χώρα να είναι ανεπαρκής. Λίγο περισσότεροι από 5,8 εκατομμύρια Βραζιλιάνοι είχαν εμβολιαστεί ως την Τρίτη 2 Μαρτίου, δηλαδή περίπου το 2,6% του πληθυσμού, τουλάχιστον με μία δόση, ενώ μόνο 1,5 εκατομμύρια πολίτες είχαν κάνει και τις δύο δόσεις. Η χώρα έχει προμηθευτεί το κινεζικό εμβόλιο CoronaVac, το οποίο είναι λιγότερο αποτελεσματικό έναντι του στελέχους P.1, και το εμβόλιο της εταιρείας AstraZeneca. Αφήνοντας τη μακρινή Βραζιλία και επιστρέφοντας στην Ελλάδα, τα τρία διαθέσιμα εμβόλια προστατεύουν από τη βρετανική μετάλλαξη, ενώ λιγότερα προστατεύουν από τη νοτιοαφρικανική, αφού το εμβόλιο της AstraZeneca δεν «δουλεύει» σε αυτή την περίπτωση. Ωστόσο, το μονοδοσικό εμβόλιο της J & J «δουλεύει» πολύ καλά, συμπληρώνοντας έτσι κενά κομμάτια στο παζλ.

18.3.21 – lifo

57

ΜΟΝΟΚΛΩΝΙΚΑ Α Ν Τ Ι Σ Ω Μ ΑΤΑ

Τ

α μονοκλωνικά αντισώματα χρησιμοποιούνται τα τελευταία χρόνια ως θεραπεία για αυτοάνοσα νοσήματα, όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα και το σκληρόδερμα, στην πολλαπλή σκλήρυνση αλλά και σε πολλές μορφές καρκίνου. Στη μάχη με την πανδημία έγιναν ευρέως γνωστά στο κοινό, όταν ένας διπλός συνδυασμός χορηγήθηκε στον πρώην Πρόεδρο της Αμερικής και αργότερα στην Ελλάδα, στον Αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο, και σε άλλους ασθενείς που προσβλήθηκαν από κορωνοϊό. Σήμερα υπάρχουν τουλάχιστον δύο συνδυασμοί μονοκλωνικών αντισωμάτων, της Regeneron και της Lilly, που έχουν λάβει άδεια κυκλοφορίας από τον Αμερικανικό Οργανισμό Φαρμάκων (FDA), ενώ πρόσφατα τα μονοκλωνικά αντισώματα της Lilly σε σταθερό συνδυασμό πήραν το «πράσινο φως» και για την Ευρώπη από τον αντίστοιχο Ευρωπαϊκό Οργανισμό (ΕΜΑ). Όπως εξηγούν οι ειδικοί, τα μονοκλωνικά αντισώματα που χορηγούνται ενέσιμα μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση του φορτίου νοσηρότητας και θνητότητας από τη λοίμωξη Covid, με έρευνα να αποδεικνύει ότι η έγκαιρη χορήγησή τους στα πρώτα στάδια νόσησης, με την έναρξη των συμπτωμάτων, μειώνει κατά 80% τον κίνδυνο διασωλήνωσης και θανάτου. Ο αναπληρωτής υπουργός Υγείας, Βασίλης Κοντοζαμάνης, επισημαίνει πως η Ευρωπαϊκή Ένωση θα κινηθεί συντεταγμένα για την προμήθεια των μονοκλωνικών αντισωμάτων, όπως έγινε με τα Covid εμβόλια, ενώ, όπως προκύπτει από τα

58 lifo – 18.3.21

διαθέσιμα ευρήματα, η ανάγκη της χώρας μας διαμορφώνεται στις δύο χιλιάδες δόσεις μονοκλωνικών αντισωμάτων μηνιαίως.

Η φυσική ανοσία διαρκεί τουλάχιστον 8 μήνες Αντισώματα στον κορωνοϊό αναπτύσσουν φυσικά οι άνθρωποι που νοσούν, όπως εξηγεί ο καθηγητής Γενετικής του Ανθρώπου του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Κωνσταντίνος Τριανταφυλλίδης. Ο ειδικός επισημαίνει πως, μετά από μελέτες, φαίνεται ότι η φυσική ανοσία (μετά την προσβολή από τον κορωνοϊό) διαρκεί τουλάχιστον 8 μήνες, γεγονός που ενισχύει τη θεωρία πως το εμβόλιο του κορωνοϊού θα προστατεύει τουλάχιστον για 1-2 χρόνια και θα απαιτείται μια αναμνηστική δόση περίπου κάθε διετία. «Όλα αυτά τα στοιχεία σημαίνουν ότι έχουμε επιπλέον όπλα στην αντιμετώπιση της εξάπλωσης του κορωνοϊού και στη θεραπεία της ασθένειας Covid» προσθέτει ο κ. Τριανταφυλλίδης. Αναφορικά με τις μεταλλάξεις, ο καθηγητής εξηγεί πως μέχρι στιγμής ξέρουμε ότι η βρετανική παραλλαγή έχει 50% μεγαλύτερη μεταδοτικότητα σε σχέση με τα άλλα στελέχη, γιατί από τις δεκαεφτά μεταλλάξεις που φέρει, μία από αυτές προσφέρει στον ιό μεγαλύτερη συγγένεια προκειμένου να συνδέεται με τα κύτταρά μας. Επίσης, εάν κάποιος μολυνθεί με ένα συμβατικό στέλεχος, ο οργανισμός του αντιμετωπίζει/ εξολοθρεύει τον ιό σε οκτώ ημέρες, ενώ για το βρετανικό στέλεχος θέλει 13 ημέρες. Δηλαδή εξακολουθεί να μεταδίδει τη λοίμωξη για πέντε

Έρχονται (και) τα μονοκλωνικά αντισώματα στη μάχη με τον κορωνοϊό Στην κορύφωση του τρίτου κύματος της πανδημίας κανένας υγειονομικός δεν περισσεύει, είπε ο υπουργός Υγείας. Το ίδιο ακριβώς ισχύει και για τα φάρμακα που μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο βαριάς νόσησης και θανάτου και σε αυτά περιλαμβάνονται τα μονοκλωνικά αντισώματα, που χαρίζουν φυσική ανοσία, χωρίς να χρειαστεί να περάσουμε την ασθένεια.

παραπάνω ημέρες κι αυτό οδηγεί σε αυξημένη διασπορά. Για τη θνητότητα υπάρχουν δύο απόψεις: η μία λέει ότι το στέλεχος είναι πραγματικά πιο θανατηφόρο, ενώ η άλλη ότι είναι πιο μεταδοτικό, εισάγονται περισσότεροι στα νοσοκομεία και τελικά έχουμε περισσότερους θανάτους, γιατί, όσο περισσότερο πιέζεται το σύστημα υγείας, τόσο αυξάνεται η θνητότητα. Ανεξάρτητα από το ποιες από αυτές τις δύο απόψεις είναι πιο σωστή, φαίνεται πως οι μεταδοτικές μεταλλάξεις συμβάλλουν στην αύξηση των θανάτων κατά 30%. Αυτή η ανεπιθύμητη αύξηση μπορεί να αντιμετωπιστεί με τα υπάρχοντα «όπλα»: τα εμβόλια –με τον εμβολιασμό να πρέπει να ανεβάσει ταχύτητα– και τα φάρμακα που βοηθούν στη μείωση του φορτίου νοσηρότητας της Covid, αφού στοχευμένο φάρμακο για τον κορωνοϊό δεν υπάρχει, και τα μέτρα προστασίας. Το φωτεινό παράδειγμα του Ισραήλ, που κατάφερε να εμβολιάσει πλήρως περισσότερο από το 50% του πληθυσμού του, δείχνει ότι έτσι ελαχιστοποιούνται οι θάνατοι και πρακτικά σταματούν οι εισαγωγές ηλικιωμένων στα νοσοκομεία, γεγονός που επιβεβαιώνει πως υπάρχει φως στην άκρη του τούνελ. Πάντως, όλοι οι επιστήμονες συμφωνούν πως η έρευνα για θεραπείες της Covid θα επιταχύνει την ανάπτυξη νέων ογκολογικών φαρμάκων, κατά τον ίδιο τρόπο που συνέβη και σε παλιότερες δεκαετίες με την έρευνα για το AIDS και τον ιό Ebola. Ουδέν κακό αμιγές καλού, ακόμα και όταν ολόκληρη η ανθρωπότητα βρίσκεται αντιμέτωπη με έναν επικίνδυνο εχθρό.

ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ

Η έγκαιρη διάγνωση, «κλειδί» στη θεραπεία του καρκίνου του πνεύμονα.

Ο Επαμεινώνδας Σαμαντάς Διευθυντής Β’ Ογκολογικής Κλινικής του Μetropolitan Hospital

καρκίνος του πνεύμονα αποτελεί τη δεύτερη συχνότερη μορφή καρκίνου, μετά του προστάτη στους άντρες και του μαστού στις γυναίκες, και την πρώτη αιτία θανάτου από καρκίνο και για τα δύο φύλα, παγκοσμίως. Ο κύριος αιτιολογικός του παράγοντας είναι το κάπνισμα. Στην Ελλάδα, τα νέα περιστατικά αυξάνονται συνεχώς, καθώς τα ποσοστά των καπνιστών παραμένουν υψηλά, παρά τις εκστρατείες των τελευταίων χρόνων κατά του καπνίσματος. Και όμως, τόσο ο θλιβερός απολογισμός σε ζωές όσο και οι δυσοίωνες προβλέψεις που αφορούν την επίπτωση του καρκίνου του πνεύμονα θα μπορούσαν να ανατραπούν σε μεγάλο βαθμό υπό την προϋπόθεση της έγκαιρης διάγνωσής του.

ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΚΑΙ ΒΙΟΨΙΑ Η κλινική εικόνα του καρκίνου του πνεύμονα ποικίλλει. Υπάρχουν ασθενείς ασυμπτωματικοί, αλλά οι περισσότεροι εμφανίζουν βήχα, αιμόπτυση, δύσπνοια, θωρακαλγία, καταβολή ή εμπύρετο. Αφού γίνει ο απαραίτητος απεικονιστικός έλεγχος, το πλέον σημαντικό βήμα είναι η διενέργεια βιοψίας, με την οποία θα γίνει ο διαχωρισμός στους δύο βασικούς ιστολογικούς τύπους, τον μικροκυτταρικό και τον μη μικροκυτταρικό καρκίνο πνεύμονα. Στον μη μικροκυτταρικό, που αποτελεί το 80-90% των περιπτώσεων, περιλαμβάνονται κυρίως το αδενοκαρκίνωμα και το πλακώδες καρκίνωμα.

ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ Στα αρχικά στάδια της νόσου και όταν δεν υπάρχουν απομακρυσμένες εντοπίσεις, οι θεραπευτικές επιλογές περιλαμβάνουν το χειρουργείο, τη χημειοθεραπεία και την ακτινοθεραπεία, με ικανοποιητικά ποσοστά επιβίωσης. Στους περισσότερους ασθενείς, όμως, η διάγνωση γίνεται σε προχωρημένο στάδιο, με τη χημειοθεραπεία να αποτελεί τη βασική αντιμετώπιση μέχρι πρόσφατα. Εντούτοις, η μεγάλη πρόοδος που έχει συντελεστεί στην έρευνα οδήγησε στην ανακάλυψη νέων φαρμάκων και ο καρκίνος του πνεύμονα είναι ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα για το πώς έχει αλλάξει το θεραπευτικό τοπίο της ογκολογίας παγκοσμίως.

Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΑΝΟΣΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ Η προσθήκη της ανοσοθεραπείας ήταν το ορόσημο για την αλλαγή του θεραπευτικού αλγόριθμου. Όπως υπογραμμίζει η Μαρία Δρίζου, επιμελήτρια παθολόγος - ογκολόγος στο Μetropolitan Hospital, πρόκειται για ενδοφλέβια αγωγή που σχεδιάστηκε ώστε να ενεργοποιεί την άμυνα του οργανισμού μας και να προκαλεί μια αποτελεσματική ανοσιακή απάντηση έναντι του καρκίνου. Πλέον χρησιμοποιείται σχεδόν σε όλους τους τύπους καρκίνου, με εντυπωσιακά αποτελέσματα στο μελάνωμα, στον καρκίνο του πνεύμονα, του νεφρού, της ουροδόχου κύστης και κεφαλής-τραχήλου. Τα καινοτόμα αυτά φάρμακα ονομάζονται immune checkpoint inhibitors (αναστολείς σημείων ελέγχου) και στοχεύουν κομβικά σημεία που έχουν χρησιμοποιήσει τα καρκινικά κύτταρα ώστε να ξεφύγουν από το ανοσοποιητικό σύστημα.

«ΟΠΛΟ» ΟΙ ΒΙΟΔΕΙΚΤΕΣ Κάποιοι βιοδείκτες που χρησιμοποιούνται για να αποφασίσουμε αν θα επιλέξουμε την ανοσοθεραπεία είναι το PD-L1, το οποίο πρέπει να ελέγχεται στους ασθενείς με μεταστατικό μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα, και το TMB. Αρχικά, η ανοσοθεραπεία χρησιμοποιήθηκε για εκείνους τους ασθενείς που εμφάνισαν υποτροπή του καρκίνου μετά τη χημειοθεραπεία. Στη συνέχεια, μελετήθηκε ως πρώτη επιλογή στις περιπτώσεις που υπάρχει μεγάλη έκφραση του PD-L1 στα καρκινικά κύτταρα, αυξάνοντας την επιβίωση και την ανταπόκριση συγκριτικά με τη χημειοθεραπεία. Τα τελευταία δεδομένα υποστηρίζουν τον συνδυασμό της ανοσοθεραπείας με τη χημειοθεραπεία, ανεξάρτητα από το αν εκφράζεται το PD-L1, αλλάζοντας την κλασική αντιμετώπιση του καρκίνου του πνεύμονα και προσφέροντας ελπίδα σε πολλούς ασθενείς.

ΣΤΟΧΕΥΟΥΣΕΣ ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ Μια άλλη κατηγορία καινούργιων φαρμάκων είναι οι στοχεύουσες θεραπείες. Πρόκειται για παράγοντες που χορηγούνται από το στόμα και στοχεύουν συγκεκριμένες μεταλλάξεις-«οδηγούς» που έχουν ενοχοποιηθεί για την εμφάνιση

καρκίνου του πνεύμονα, ιδιαίτερα σε νέα άτομα και μη καπνιστές. Οι συχνότερες είναι οι μεταλλάξεις στα γονίδια EGFR, ALK, BRAF, ROS-1, MET και, όταν υπάρχουν, οδηγούν σε ανεξέλεγκτο πολλαπλασιασμό των καρκινικών κυττάρων. Πλέον θεωρείται απαραίτητος ο μοριακός έλεγχος των ασθενών με μεταστατική νόσο, ιδίως με τον τύπο του αδενοκαρκινώματος, καθώς αλλάζει η θεραπευτική τους αντιμετώπιση. Υπάρχουν εγκεκριμένα φάρμακα για κάθε μετάλλαξη και δεδομένα από μελέτες έχουν δείξει ότι προσφέρουν σημαντικές ανταποκρίσεις και μακροχρόνια επιβίωση συγκριτικά με την κλασική χημειοθεραπεία.

ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΜΕ ΑΞΟΝΙΚΗ ΘΩΡΑΚΟΣ Παρά τις νεότερες, πολλά υποσχόμενες θεραπείες, η θνησιμότητα για τους ασθενείς με καρκίνο του πνεύμονα παραμένει σε υψηλά ποσοστά, καθώς η διάγνωση γίνεται συνήθως σε προχωρημένο στάδιο. Το γεγονός αυτό κάνει επιτακτική τη διακοπή του καπνίσματος αλλά και την προσπάθεια για έγκαιρη διάγνωση της νόσου. Όπως εξηγεί ο Αντώνης Βασσιάς, επιμελητής πνευμονολόγος - φυματιολόγος στο Μetropolitan Hospital, σε αντίθεση με άλλους τύπους καρκίνου, για τους οποίους υπάρχουν συγκεκριμένες εξετάσεις, το μοναδικό εργαλείο που έχει αποδείξει μείωση της θνησιμότητας από καρκίνο του πνεύμονα είναι η αξονική θώρακος με χαμηλή δόση ακτινοβολίας για τα άτομα που θεωρούνται υψηλού κινδύνου. Δηλαδή σε άτομα ηλικίας 50-80 ετών, καπνιστές, που καπνίζουν τώρα ή διέκοψαν τα τελευταία 15 χρόνια, συστήνεται να υποβάλλονται σε τακτικό έλεγχο, ώστε να υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα πρώιμης διάγνωσης του καρκίνου και έγκαιρης αντιμετώπισής του.

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΓΙΑ «ΠΝΕΥΜΟΝΩΝ ΥΓΕΙΑ» Στο Metropolitan Hospital χορηγούνται όλες οι προαναφερθείσες καινοτόμες θεραπείες για τον καρκίνο του πνεύμονα, ενώ προσφέρεται η δυνατότητα συμμετοχής των ασθενών σε κλινικές μελέτες. Παράλληλα, προωθούνται η πρόληψη και η έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του πνεύμονα. Πρόσφατα αναπτύχθηκε το πρώτο οργανωμένο πρόγραμμα προληπτικού ελέγχου για καρκίνο του πνεύμονα με την ονομασία «Πνευμόνων Υγεία». Το πρόγραμμα συνδυάζει υψηλού επιπέδου επιστημονική στελέχωση και ιατροτεχνολογικό εξοπλισμό αιχμής και έχει στόχο να βοηθήσει να αλλάξει ο τρόπος που αντιμετωπίζουμε τον καρκίνο του πνεύμονα. Στο πλαίσιο του προγράμματος, μια ομάδα απαρτιζόμενη από ογκολόγους, πνευμονολόγους και ακτινολόγους προσφέρει συμβουλευτική προσέγγιση και εξέταση σε εβδομαδιαίο εξωτερικό ιατρείο. Αναλόγως των αποτελεσμάτων, τα εξετασθέντα άτομα θα υποβάλλονται σε περαιτέρω έλεγχο. Το Πρόγραμμα «Πνευμόνων Υγεία» προσφέρεται δωρεάν σε άτομα που ανήκουν σε ευπαθείς, ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, μέσω του μη κερδοσκοπικού φορέα FairLife - Φροντίδα και Πρόληψη για τον καρκίνο του πνεύμονα.

H διάγνωση του καρκίνου του πνεύµονα κατά κανόνα γίνεται σε προχωρηµένα στάδια, επειδή τα συµπτώµατα εµφανίζονται αργά ή µπορεί να υποτιµηθούν σε έναν βαρύ καπνιστή. Aυτό κάνει την πρόληψη και τη διάγνωση αναγκαίες, κυρίως για τους καπνιστές. Πρόγραµµα Προληπτικού Ελέγχου «Πνευµόνων Υγεία», Μetropolitan Hospital. Κάνε έναν έλεγχο τώρα!

18.3.21 – lifo

59

Π Ρ Ο Σ ΤΑ Σ Ι Α

Υ

φασμάτινη, χειρουργική ή ιατρική ειδικών προδιαγραφών, λευκή, θαλασσί ή με σχέδια, για να μας φτιάχνει τη διάθεση, η μάσκα έγινε κομμάτι της καθημερινότητας που δεν θα εκλείψει ούτε και όταν προχωρήσουν οι εμβολιασμοί, μέχρι τουλάχιστον να χτιστεί ένα σημαντικό τείχος ανοσίας στον πληθυσμό. Η χρήση της μονής μάσκας, ακόμα και της διπλής, σε μέσα μαζικής μεταφοράς, δομές υγείας και καταστήματα, δηλαδή όπου μπορεί να καταγραφεί συνωστισμός και εκεί όπου είναι αδύνατο να διατηρηθούν οι πρέπουσες αποστάσεις, θα είναι απαραίτητη. Στις καθημερινές μας δραστηριότητες, και για να πιάνουμε τη μάσκα με καθαρά χέρια, χρειαζόμαστε αντισηπτικά, τα οποία ωστόσο πρέπει να χρησιμοποιούμε λελογισμένα και να επιλέγουμε να πλένουμε τα χέρια μας με σαπούνι και νερό, όποτε έχουμε τη δυνατότητα. Γι’ αυτό, άλλωστε, τα αντισηπτικά είναι κυρίως χρήσιμα όταν είμαστε on the go, εκτός σπιτιού, ενώ δεν χρειάζεται να βάζουμε αντισηπτικό μετά το πλύσιμο των χεριών. Επειδή υπάρχει πιθανότητα το πλύσιμο των χεριών στην Covid εποχή να καταντήσει μανία, οι δερματολόγοι συνιστούν να μην το παρακάνουμε, γιατί μπορεί το δέρμα των χεριών να αφυδατωθεί, να ερεθιστεί και να εμφανίσουμε ατοπική δερματίτιδα (έκζεμα), η οποία εμφανίζεται πολύ πιο εύκολα κατά τους χειμερινούς μήνες, καθώς την ευνοεί το κρύο.

60 lifo – 18.3.21

Με την Covid στο σπίτι Με το 80% των περιστατικών κορωνοϊού να έχει καθόλου ή ήπια συμπτώματα, είναι πολλοί οι ασθενείς που αναρρώνουν στο σπίτι, κρατώντας σε… απόσταση ασφαλείας τα άλλα μέλη της οικογένειας. Σε αυτή την περίπτωση, είναι πολύ σημαντικό να μην κολλήσουμε τους άλλους και, όπως εξηγεί ο καθηγητής Πνευμονολογίας Στέλιος Λουκίδης, πρόεδρος της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας, θα πρέπει ο ασθενής να απομονωθεί όσο μπορεί τις πρώτες δέκα ημέρες από την έναρξη των συμπτωμάτων, οπότε το ιικό φορτίο είναι ακόμα υψηλό και συνεπώς το άτομο μεταδοτικό. Μέσα στο σπίτι η χρήση της σωστής μάσκας και των γαντιών (διπλά, όταν κάνουμε δουλειές που μας φέρνουν κοντά στον πάσχοντα, π.χ. όταν του πηγαίνουμε φαγητό, καθαρίζουμε το δωμάτιό του ή στρώνουμε το κρεβάτι του), μαζί με τον καλό αερισμό, μας βοηθά να προστατευτούμε.

Κάν’ το όπως στο εξωτερικό! Οι εμβολιασμοί προχωρούν, όμως τα μέτρα προστασίας ακόμα δεν υποχωρούν, με συνέπεια να αυξάνεται εκθετικά η κόπωση των πολιτών. Η συσσωρευμένη κόπωση που καταγράφεται στη χώρα μας διαπιστώνεται και στον γερμανικό λαό. Σύμφωνα με έρευνα για λογαριασμό της «Bild», το 75% των πολιτών ζητά άνοιγμα του λιανικού εμπορίου, ενώ μόνο το 17% έχει αντίθετη άποψη. Σε ανάλογη δημοσκόπηση για το Γερμανικό

Μάσκες & αντισηπτικά θα μείνουν, όταν φύγουν τα μέτρα Την πρώτη θέση στα αξεσουάρ της καθημερινότητας στην Covid εποχή έχουν οι μάσκες και τα αντισηπτικά, ενώ και τα ιατρικά γάντια είναι πολύ χρήσιμα, ειδικά αν στην οικογένειά μας νοσεί κάποιος από κορωνοϊό και αναρρώνει κατ’ οίκον.

Πρακτορείο Ειδήσεων, το 49% δηλώνει ότι θεωρεί ιδιαίτερα σημαντική την επαναλειτουργία των καταστημάτων, το 43% ζητά πιο χαλαρούς κανόνες στην επαφή των πολιτών και το 42% θέλει να ανοίξουν και πάλι οι επιχειρήσεις εστίασης. Άνοιγμα των σχολείων ζητά το 32%, ενώ μόνο το 18% θεωρεί σημαντική την επαναλειτουργία επιχειρήσεων παροχής υπηρεσιών, όπως τα κομμωτήρια ή τα κέντρα αισθητικής, και το 16% ζητά το άνοιγμα των γυμναστηρίων. Ήδη έχουν ανοίξει τα ανθοπωλεία, αγορές ειδών κήπου και τα καταστήματα λιανεμπορίου στη Βάδη-Βυρτεμβέργη με τη μέθοδο του «click and meet». Το «click and meet» είναι συνώνυμο του «click in shop», επιτρέπει στον πελάτη να δοκιμάσει το προϊόν που επιθυμεί να αγοράσει και, αφού κλείσουν ραντεβού, μπορούν να προσέλθουν μαζί στο κατάστημα τα μέλη του ίδιου νοικοκυριού, αλλιώς κάθε πελάτης μόνος του. Τις τελευταίες εβδομάδες οι ευρωπαϊκές χώρες έχουν αρχίσει να καθιστούν υποχρεωτική τη χρήση μάσκας ιατρικών προδιαγραφών σε δημόσιους χώρους, καθώς το στέλεχος του ιού που εντοπίστηκε για πρώτη φορά στο Ηνωμένο Βασίλειο αποδεικνύεται 30% πιο μεταδοτικό, ενώ ακόμα πιο μεταδοτική, έως και 50%, θεωρείται η νοτιοαφρικανική μετάλλαξη και υπάρχουν φόβοι ότι αντίστοιχα αυξημένα ποσοστά μεταδοτικότητας θα αποδοθούν στις μεταλλάξεις της Νέας Υόρκης και της Καλιφόρνιας. Εξαιτίας της αυξημένης διασποράς της Covid από τις μεταλλάξεις, η χρήση ιατρικής μάσκας FFP2 έγινε υποχρεωτική στη Γερμανία, στην Αυστρία και στη Γαλλία, ενώ σε πολλές χώρες έχει ανοίξει η συζήτηση για τη χρήση της διπλής μάσκας, όπως και στην πατρίδα μας, δηλαδή ιατρική μάσκα από κάτω και υφασμάτινη από πάνω. Παράλληλα, η Αυστρία και η Δανία επιδιώκουν να συνάψουν «συμμαχία εμβολίων» με το Ισραήλ, ώστε να αντιμετωπίσουν μελλοντικά κύματα της πανδημίας και να επιταχύνουν την πορεία των εμβολιασμών. Παίρνοντας ιδέες απ’ ό,τι εφαρμόζεται στο εξωτερικό, τα μέτρα που έχουν εισηγηθεί οι επιστήμονες της επιτροπής εμπειρογνωμόνων περιλαμβάνουν καταρχάς ενισχυμένο testing με τη διενέργεια πολύ περισσότερων τεστ σε κλειστές δομές, ειδικούς πληθυσμούς, επαγγελματικές ομάδες που έχουν άμεση επαφή με το κοινό, μεγάλους επαγγελματικούς χώρους και βιομηχανικές μονάδες, εκεί όπου δεν μπορεί να εφαρμοστεί η τηλεργασία. Επίσης, εκμάθηση (με καμπάνια ενημέρωσης) της ορθής χρήσης της μάσκας, καθώς μέχρι τώρα δεν φαίνεται να έχει γίνει κατανοητή απ’ όλο τον κόσμο, σύσταση για χρήση διπλής μάσκας πρωτίστως στα μέσα μαζικής μεταφοράς και εφαρμογή της τηλεργασίας σε μεγαλύτερο ποσοστό (έως 80%), με αυστηρότερους ελέγχους στους εργοδότες που παρανομούν.

18.3.21 – lifo

61

ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΜEΝΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΣΤΑ ΑΥΤΟΑΝΟΣΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ Τα αυτοάνοσα νοσήματα προκαλούνται από εσφαλμένη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος, μια και αυτό επιτίθεται σε κύτταρα του ίδιου του οργανισμού, τα οποία σταδιακά δεν αναγνωρίζει ως δικά του αλλά ως ξένα.

Ο

ποιοσδήποτε παράγοντας μπορεί να αλλοιώσει τη βιοχημική ή γενετική πληροφορία σε επίπεδο κυττάρου, έτσι ώστε αυτό να αναγνωρίζεται ως ξένο από τον ίδιο τον οργανισμό, ενοχοποιείται για τη δημιουργία των αυτοάνοσων νοσημάτων. Περισσότερες από ογδόντα ασθένειες καταγράφονται επίσημα ως αποτέλεσμα της επίθεσης αυτής του ανοσοποιητικού συστήματος με «αυτοαντισώματα» εναντίον οργάνων, ιστών και κυττάρων του ίδιου του σώματος. Νέες ασθένειες με αυτοάνοση βάση αναγνωρίζονται συνεχώς και προστίθενται στην ήδη μακρά λίστα. Οι παράγοντες που επηρεάζουν τη δομή των κυττάρων τόσο πολύ, ώστε να φτάνει το ανοσοποιητικό σύστημα στο σημείο να μην τα αναγνωρίζει ως δικά του, έχουν αυξηθεί δραματικά τα τελευταία χρόνια, αλλά η επιστημονική και τεχνολογική πρόοδος έχει καταστήσει πιο εύκολη την ταυτοποίησή τους. Πραγματικά, οι στατιστικές είναι αποστομωτικές. Σύμφωνα με τα νεότερα δεδομένα, 14,7-23,5 εκατομμύρια Αμερικανοί πολίτες νοσούν από κάποιο αυτοάνοσο νόσημα. Τα νοσήματα αυτά, μάλιστα, αποτελούν ανερχόμενο παράγοντα θνητότητας για τις γυναίκες άνω των 65 ετών. Ανάλογες είναι και οι στατιστικές στην Ευρώπη, με ραγδαία αύξηση των αυτοάνοσων νοσημάτων την τελευταία δεκαπενταετία. Τα πιο συχνά περιλαμβάνουν τη θυρεοειδίτιδα Hashimoto και τη νόσο του Graves που προσβάλλουν τον θυρεοειδή αδένα, την κοιλιοκάκη ή στεατόρροια (εντεροπάθεια με δυσανεξία στη γλουτένη), την ελκώδη κολίτιδα και τη νόσο Crohn, που προσβάλλουν το γαστρεντερικό σύστημα, τη ρευματοειδή αρθρίτιδα, τον συστηματικό ερυθηματώδη λύκο, την ψωρίαση και την ψωριασική αρθρίτιδα, τη νόσο του Addison, το σύνδρομο Sjögren, τη μυασθένεια Gravis, τον σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1, τη σκλήρυνση κατά πλάκας και δεκάδες ακόμη.

ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ, ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΤΟΞΙΚΟ ΦΟΡΤΙΟ Αυτού του είδους τα νοσήματα εκδηλώνονται με πολλαπλά συμπτώματα. Έτσι, παρατηρούνται συνήθως πυρετός, πόνος στις αρθρώσεις (αρθραλγίες), κακουχία, κόπωση, δερματικά εξανθήματα, γαστρεντερικές διαταραχές ή υπέρταση. Αφού εκδηλωθούν, ενδέχεται να εμφανίζουν περιόδους εξάρσεων και υφέσεων. Η φλεγμονώδης διατροφή και παράλληλα η ενσωμάτωση σε αυτήν πολλών και επεξεργασμένων υδατανθράκων μπορεί να δημιουργήσει εστίες χρόνιας φλεγμονής και να συμβάλει στην απορρύθμιση του ανοσοποιητικού μας συστήματος. Είτε γιατί η διατροφή μας περιορίζεται τεχνητά από διάφορες δίαιτες, είτε

62 lifo – 18.3.21

για λόγους προτίμησης σε συγκεκριμένα είδη τροφών, είτε για οποιουσδήποτε άλλους λόγους, εάν δεν παρέχεται το σύνολο των θρεπτικών συστατικών που απαιτούν τα κύτταρα, οι ιστοί και τα όργανα, αρχίζουν να παρουσιάζονται ελλείψεις, ενώ ταυτόχρονα ο οργανισμός, στην προσπάθειά του να αντιρροπήσει την ελλειμματική κατάσταση, μπορεί να στερεί απαραίτητα συστατικά για την εύρυθμη λειτουργία από ένα όργανο και να τα παρέχει σε ένα άλλο (τεχνητές ελλείψεις). Στον λιπώδη ιστό των κυττάρων μας αποθηκεύονται διάφορα «τοξικά προϊόντα». Η έννοια «τοξικά» αναφέρεται κυρίως σε ουσίες που δεν έπρεπε να βρίσκονται εκεί (χημικά κατάλοιπα τροφίμων, βαρέα μέταλλα, συντηρητικά τροφίμων, φυτοφάρμακα, φαρμακευτικές ουσίες). Βαρέα μέταλλα, χημικές, φαρμακευτικές, βιομηχανικές και περιβαλλοντικές τοξικές ουσίες αθροίζονται. Υπεριώδεις ακτινοβολίες από τον ήλιο, ηλεκτρομαγνητικά πεδία, κοσμική ακτινοβολία, ακτίνες Χ και γάμα δρουν καταλυτικά στην έναρξη της αυτοανοσίας. Οι άνθρωποι που ζουν σε αστικά κέντρα ή εμπλέκονται σε διαδικασίες της παραγωγικής γεωργίας νοσούν πιο συχνά. Πληθυσμοί που διαμένουν πλησίον εργοστασίων, υποσταθμών ρεύματος υψηλής τάσης, πόλεων με νέφος, πυρηνικών εργοστασίων και κεραιών τηλεφωνίας επιβαρύνονται ιδιαίτερα. Η εύρυθμη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ομαλή λειτουργία του γαστρεντερικού συστήματος, διότι η διατάραξη της μικροχλωρίδας του εντέρου επηρεάζει άμεσα την ικανότητα απορρόφησης των πολύτιμων θρεπτικών συστατικών για τον οργανισμό. Σε αυτή την περίπτωση, ανεξάρτητα από τη μορφή λήψης αυτών (είτε από τροφές είτε από συμπληρώματα), η ελαττωμένη απορρόφηση από το έντερο δεν επιτρέπει την ορθή θρέψη των κυττάρων (τεχνητή ανεπάρκεια).

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΟΡΜΟΝΙΚΗ ΑΝΙΣΟΡΡΟΠΙΑ Κάτω από συνθήκες έντονου στρες, κούρασης, συσσωρευμένης συναισθηματικής απώλειας, επιζήμιων γεγονότων ή δυσάρεστων συμβάντων η αμυντική ικανότητα του ανθρώπινου οργανισμού μειώνεται και «μπερδεύεται». Η μείωση αυτής της ικανότητας του ανοσοποιητικού συστήματος μπορεί να εκφραστεί με τη μορφή νόσου, είτε ιογενούς είτε χρόνιας και αυτοάνοσης. Οι διαταραχές στο ανοσοποιητικό μας σύστημα και η σωστή ή όχι ανοσοαπόκριση οφείλονται, επίσης, στη φυσιολογική ή παθολογική λειτουργία του ορμονικού μας συστήματος. Οι ορμόνες μας, επηρεάζοντας και ελέγχοντας κάθε κυτταρική λειτουργία, είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με τη συμπεριφορά και του ανοσοποιητικού συστήματος.

ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΛΥΣΗ Η ιατρική μονάδα ΙΑΤΩΡ αποτελεί τη μοναδική ιατρική δομή υγείας που είναι πιστοποιημένη στην εξειδίκευση της Λειτουργικής Ιατρικής στην Ελλάδα για τη διαχείριση των χρόνιων, αυτοάνοσων και μεταβολικών νοσημάτων, βασιζόμενη αυστηρά σε αμερικανικά και διεθνή πρότυπα. Πρόκειται για παθήσεις οι οποίες στατιστικά παρουσιάζουν αυξητική άνοδο την τελευταία εικοσαετία και, εκ του αποτελέσματος, είναι εμφανές ότι δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν με άλλες ιατρικές προσεγγίσεις. Με εξετάσεις κυτταρικού και γονιδιακού ελέγχου που διενεργούνται από εξειδικευμένα εργαστήρια εντός και εκτός Ελλάδας είμαστε σε θέση να «διαβάσουμε» το κύτταρο και να εντοπίσουμε τα αίτια εκτροπής της όποιας βιοχημικής ισορροπίας. Εξετάσεις υψηλού κόστους παρέχονται μαζικά σε οικονομικές τιμές για τον μέσο ασθενή, με αυστηρή προσήλωση στους κανόνες της ιατρικής δεοντολογίας και ηθικής και πάντοτε με γνώμονα τον σεβασμό στην προσωπικότητα και στις ιδιαιτερότητες των ασθενών.

Σωρού 13, Μαρούσι, 15125 https://iator.net/ https://www.facebook.com/iatorclinic https://www.instagram.com/iator_med/

Περισσότερες από ογδόντα ασθένειες καταγράφονται επίσημα ως αποτέλεσμα της επίθεσης αυτής του ανοσοποιητικού συστήματος με «αυτοαντισώματα» εναντίον οργάνων, ιστών και κυττάρων του ίδιου του σώματος.

18.3.21 – lifo

63

STRESS

Ο

περιορισμός των μετακινήσεων και η κοινωνική αποστασιοποίηση «δουλεύουν» υπέρ της πρόληψης της διασποράς της Covid, αλλά, όπως ισχύει για όλα τα «φάρμακα», έχουν κι αυτά ανεπιθύμητες ενέργειες. Στην προκειμένη περίπτωση, όπως εξηγούν οι ειδικοί, αυτές περιλαμβάνουν την αποξένωση, τον διαδικτυακό εθισμό, γενικώς την κακή χρήση του Διαδικτύου, εφόσον μικροί και μεγάλοι περνούν καθημερινά ώρες μπροστά σε μια οθόνη, τον εκνευρισμό, τη βίαιη συμπεριφορά, την κατάθλιψη και τις ψυχικές διαταραχές. Οι τελευταίες, σε κάποιες περιπτώσεις, οφείλονται σε έξτρα πίεση, η οποία ασκείται στους ανθρώπους, και σε κάποιες άλλες στην αλόγιστη κατανάλωση χαπιών με το πρόσχημα μιας πειραματικής αυτοθεραπείας, χωρίς καμία προηγούμενη συμβουλή γιατρού. Η ανάλυση των λυμάτων της Ψυττάλειας, που επεξεργάζεται και ο καθηγητής Περιβαλλοντικής Μηχανικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Δημοσθένης

Σαρηγιάννης, φανερώνει πως η χρήση ψυχοφαρμάκων στην πατρίδα μας εκτοξεύτηκε τους μήνες της πανδημίας. Εκτός από την κατάχρηση ψυχοφαρμάκων, αύξηση καταγράφεται σε όλες τις εξαρτησιογόνες ουσίες, όπως το αλκοόλ και το τσιγάρο, με αρκετούς ηλικιωμένους να έχουν υποστεί μετατραυματική διαταραχή απ’ όσα ζούμε, σαν να έχουν γυρίσει αληθινά στην εποχή του πολέμου. Όπως εξηγεί ο ψυχίατρος-ψυχοθεραπευτής Δημήτρης Οικονόμου, τα μεν παιδιά και οι έφηβοι συσσωρεύουν θυμό και οργή, εθίζονται στα social media και η συμπεριφορά τους διέπεται από αδικαιολόγητα ξεσπάσματα βίας που συμβαίνουν μέσα στο σπίτι, κεκλεισμένων των θυρών, αλλά και στους δρόμους κάθε γειτονιάς, με… οργισμένα νιάτα να δημιουργούν συμμορίες ανηλίκων. Οι γονείς των παιδιών πιέζονται επίσης, καθώς έχουν χάσει την κοινωνικότητά τους και μπορεί να βρίσκονται σε αναστολή εργασίας, ενώ οι ηλικιωμένοι έρχονται αντιμέτωποι με τη μοναξιά της καραντίνας και τον φόβο του θανάτου. Όλες οι ηλικίες δέχονται βαρύ πλήγμα,

Άγχος, κατάθλιψη και τζετλάγκ από την TV οι παράπλευρες απώλειες της πανδημίας Με τα περιοριστικά μέτρα να παρατείνονται για μεγάλο χρονικό διάστημα και πολλές δραστηριότητες και ατομικές ελευθερίες να είναι «απαγορευμένες» για την προστασία της δημόσιας υγείας, οι επιπτώσεις στον ψυχισμό μικρών και μεγάλων είναι βαριές.

κάθε ηλικιακή ομάδα για τους δικούς της λόγους, με τον ψυχίατρο να επισημαίνει ότι ταυτόχρονα υπάρχει και έξαρση βίας, αφού δημιουργείται η εντύπωση σε πολλούς ανθρώπους ότι, λόγω της Covid, το κράτος δεν λειτουργεί κανονικά, συνεπώς ό,τι θεωρούμε μη αποδεκτό κοινωνικά, μπορεί να γίνει αποδεκτό. Επιπλέον, τα περιοριστικά μέτρα για την πρόληψη της διασποράς του κορωνοϊού μάς κλείνουν στο σπίτι από τις 7 το απόγευμα ή τις 9 το βράδυ, αφήνοντας μόνο μια επιλογή διασκέδασης διαθέσιμη για τα βράδια, τα σίριαλ και τις ταινίες. Όπως αναφέρει ο κ. Οικονόμου, στη διάρκεια των διαδοχικών lockdowns παρατηρήθηκε το μαζικό φαινόμενο πολλές οικογένειες να κολλούν στη συνδρομητική τηλεόραση όλο το βράδυ. Μικροί και μεγάλοι μένουν ξάγρυπνοι, κατεβάζοντας τα επεισόδια μιας σεζόν της αγαπημένης τους σειράς, τα οποία παρακολουθούν, ξενυχτώντας ως το πρωί. «Όταν μένουμε ξύπνιοι όλο το βράδυ και κάνουμε τη νύχτα μέρα και τη μέρα νύχτα, πέρα από το προφανές, ότι νυστάζουμε το πρωί, επιτυγχάνουμε τη λεγόμενη “αναστροφή του ύπνου”, που ανήκει στις διαταραχές του ύπνου και προκαλεί ένα τεχνητό τζετλάγκ. Είναι σαν να κάνουμε μια υπερατλαντική πτήση, αλλά χωρίς το ταξίδι» επισημαίνει ο ειδικός.

Μια γραμμή και6.000 smart watches για ασθενείς με άνοια Η άνοια μοιάζει με την άλλη όψη του νομίσματος της κατάθλιψης, καθώς, ειδικά στα αρχικά στάδια, οι δύο ασθένειες έχουν κοινά συμπτώματα. Τώρα, λοιπόν, που βιώνουμε μια πανδημία μελαγχολίας, είναι ακόμα πιο δύσκολο για τους συγγενείς του πάσχοντος να υποπτευθούν τι αληθινά συμβαίνει. Στην καθημερινή σκληρή μάχη με την έκπτωση της μνήμης και όλων των εγκεφαλικών λειτουργιών, οι 200.000 ανοϊκοί ασθενείς στην Ελλάδα, οι οικογένειες και οι φροντιστές τους αποκτούν έναν καθημερινό σύμμαχο. Πρόκειται για τη νέα τηλεφωνική γραμμή βοήθειας για την άνοια 1102 που δημιουργήθηκε με τη συνεργασία της Εταιρείας Alzheimer Αθηνών και την υποστήριξη της περιφέρειας Αττικής, του υπουργείου Υγείας και του ΕΔΔΥΠΠΥ. Η νέα γραμμή έρχεται να ενισχύσει το «οπλοστάσιο» των τηλεφωνικών γραμμών στήριξης που είτε προϋπήρχαν είτε λειτούργησαν για πρώτη φορά κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Μαζί με τη γραμμή βοήθειας, ο περιφερειάρχης Αττικής σκοπεύει να μοιράσει μέσα από τα ΚΕΠ Υγείας 6.000 έξυπνα ρολόγια (smart watches) σε ισάριθμους δικαιούχους, ώστε να μη χάνονται και να μην περιπλανιούνται στους δρόμους, θέτοντας τη ζωή τους σε κίνδυνο. Η ιδέα με τα smart watches θα ξεκινήσει πιλοτικά στο λεκανοπέδιο Αττικής, για να εξαπλωθεί και στην περιφέρεια.

64 lifo – 18.3.21

YΠΝΟΣ, ΤΟ ΒΑΣΙΚO ΚΟΜΜAΤΙ ΣΤΟ ΠΑΖΛ ΤΗΣ ΥΓΕIΑΣ

Οι επαρκείς ώρες ύπνου, χωρίς αφυπνίσεις, εφιάλτες κι εμάς να μετράμε προβατάκια, είναι απαραίτητες για να αποκτήσουμε ενέργεια, γερό ανοσοποιητικό σύστημα και ψυχική ισορροπία, ώστε να είμαστε σε θέση να αντιμετωπίσουμε κάθε δύσκολη κατάσταση.

εθνικής επιδημίας, με την πλειονότητα των πολιτών να έχει χάσει τον ύπνο της. Σε ορισμένες περιπτώσεις, μάλιστα, η νυχτερινή αϋπνία υπήρξε συνέπεια των συνεχόμενων άσκοπων ξενυχτιών μπροστά στην τηλεόραση ή σε ένα τάμπλετ, προκειμένου να παρακολουθήσουμε τις αγαπημένες μας σειρές τα βράδια των lockdowns που δεν είχαμε κάτι άλλο να κάνουμε. Κάνοντας όμως τη νύχτα μέρα και ξαγρυπνώντας μπροστά σε μια ηλεκτρονική συσκευή, οδηγούμαστε σε αυτό που ο κ. Οικονόμου αποκαλεί αναστροφή του ύπνου, η οποία με τον καιρό γίνεται συνήθεια και μπορεί να οδηγήσει σε επικίνδυνα μονοπάτια. Η αναστροφή του ύπνου μοιάζει με το τζετλάγκ, έχει τα ίδια συμπτώματα με το σύνδρομο που εκδηλώνεται μετά τα υπερατλαντικά ταξίδια, με τη μόνη διαφορά πως, σε αυτή την περίπτωση, δεν υπάρχει το ταξίδι.

Ο ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΤΟΥ ΝΑ ΕΙΜΑΣΤΕ ΔΙΑΡΚΩΣ ONLINE Αν κάτι χαρακτηρίζει την καθημερινότητά μας την εποχή της πανδημίας, πέρα από τα περιοριστικά μέτρα, αυτό είναι η υπερβολική χρήση των τεχνολογικών gagdets και το γεγονός πως είμαστε όλη ημέρα online, άλλοτε για δουλειά κι άλλοτε για ψυχαγωγία. Η εισβολή της τηλεκπαίδευσης και της τηλεργασίας στη ζωή μας, με την παραβίαση κάθε έννοιας ωραρίου για τους εργαζόμενους από το σπίτι, έκανε μικρούς και μεγάλους να κολλήσουν σε μια οθόνη. Η διαρκής καλωδίωση, σύμφωνα με τους ειδικούς, δημιουργεί υπερένταση και προκαλεί διαταραχή του κιρκάδιου ρυθμού, αυτού που οι ειδικοί αποκαλούν «το βιολογικό μας ρολόι». Όπως εξηγεί ο ψυχίατρος, όταν βρισκόμαστε μπροστά στην τηλεόραση, τον υπολογιστή ή το τάμπλετ και βλέπουμε μια ταινία, σερφάρουμε στο Διαδίκτυο ή συνδεόμαστε με τα social media, ο εγκέφαλός μας δέχεται πλήθος ερεθισμάτων που δημιουργούν υπερένταση. Γι’ αυτό, άλλωστε, η τηλεόραση, τα videogames και κάθε άλλη e-δραστηριότητα θεωρούνται ακατάλληλες για το βράδυ, καθώς διώχνουν τον ύπνο.

Τα βαριά φαγητά δεν βοηθούν γιατί δημιουργούν δυσπεψία, ενώ η κατάχρηση καφέ και τσαγιού μπορεί να εμποδίσει τον ύπνο.

ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΟΝΕΙΡΑ ΓΛΥΚΑ

Της Αλεξίας Σβώλου

Ο

καλός ύπνος είναι σαν το οξυγόνο που αναπνέουμε. Θεωρείται δεδομένος, αλλά στην εποχή μας, με τόσο άγχος να μας βομβαρδίζει και τον φόβο της Covid να παραμονεύει, κινδυνεύει να γίνει πολυτέλεια. Όσα συμβαίνουν γύρω μας μάς κλέβουν τον ύπνο, με συνέπεια να νιώθουμε διαρκώς κουρασμένοι, να είμαστε εκνευρισμένοι και το μυαλό μας να είναι θολό. Όμως οι κίνδυνοι από τον ελλειμματικό ύπνο, τόσο σε διάρκεια όσο και σε ποιότητα, δεν σταματούν στα οφθαλμοφανή. Η συστηματική έλλειψη ύπνου, εκτός του ότι διαταράσσει την ψυχική υγεία, προκαλεί κόπωση, μειώνει την ικανότητα συγκέντρωσης, ρίχνει την απόδοση στο διάβασμα και στη δουλειά, θολώνει την κρίση και προκαλεί πονοκεφάλους, έχει σοβαρές μακροπρόθεσμες επιπτώσεις. Ενδεικτικά, αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης παχυσαρκίας, σακχαρώδους διαβήτη και καρδιοπαθειών, όπως επισημαίνει ο παθολόγος Τάσος Σπαντιδέας, διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών. Από τη μεριά του, ο ψυχίατρος - ψυχοθεραπευτής Δημήτρης Οικονόμου εξηγεί ότι η αϋπνία είναι το πρώτο κοινό σύμπτωμα αρκετών ψυχικών διαταραχών, ανάμεσα στις οποίες είναι και η κατάθλιψη. Ειδικά την εποχή της πανδημίας, που βρεθήκαμε αντιμέτωποι με τον φόβο του θανάτου και της βαριάς νόσησης, τον φόβο «μη γίνουμε Μπέργκαμο» αλλά και το στρες και τον θυμό λόγω των περιοριστικών μέτρων, οι διαταραχές ύπνου πήραν μορφή

Το να κοιμηθούμε καλύτερα είναι στο χέρι μας, καθώς η ποιότητα του ύπνου εξαρτάται σημαντικά από το τι τρώμε και τι πίνουμε το απόγευμα και το βράδυ. Τα βαριά φαγητά δεν βοηθούν γιατί δημιουργούν δυσπεψία, ενώ η κατάχρηση καφέ και τσαγιού μπορεί να εμποδίσει τον ύπνο. Για το αλκοόλ υπάρχει η παρεξηγημένη άποψη πως χαλαρώνει και βοηθά να κοιμηθούμε καλύτερα, κάτι που δεν ισχύει. Σε μικρή ποσότητα όντως το αλκοόλ χαλαρώνει, αλλά μετά οδηγεί στη μέθη, βλάπτει το ήπαρ και επιπλέον είναι καρκινογόνο. Οι συνθήκες μέσα στο υπνοδωμάτιο παίζουν επίσης ρόλο στο αν θα μπορέσουμε να κοιμηθούμε καλά ή όχι. Η υπερβολική ζέστη βλάπτει, το ίδιο και το κρύο. Το δωμάτιο πρέπει να έχει μια θερμοκρασία κοντά στους 22°C, να είναι σκοτεινό και να μην έχει τηλεόραση – αν έχει, δεν πρέπει να μένει ανοιχτή με χρονοδιακόπτη. Όπως συμβαίνει με αρκετά προβλήματα υγείας, ένα συμπλήρωμα διατροφής σαν το Euzoe των εργαστηρίων της Uni-pharma μπορεί να βελτιώσει την ποιότητα του ύπνου, να διευκολύνει την έλευσή του και να εμποδίσει την εμφάνιση της χρόνιας κόπωσης, της ψυχικής φόρτωσης και των παρενεργειών που οφείλονται στην έλλειψή του. Το συμπλήρωμα διατροφής αποτελεί έναν μοναδικό συνδυασμό από μελατονίνη, βιταμίνη Β12, βαλεριάνα, πασιφλώρα, κράταιγο και βαλλωτή, που βοηθά στη μείωση της κόπωσης, του χρόνου έλευσης του ύπνου και στη φυσιολογική ψυχολογική λειτουργία. Επιπλέον, δεν περιέχει γλουτένη, γαλακτοκομικά προϊόντα, σόγια και γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς, ενώ είναι κατάλληλο για διαβητικούς.

18.3.21 – lifo

65

ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ

Ήλιος, ο καλύτερος φίλος επιταχύνεται το καλοκαίρι, καθώς η θάλασσα μαζί με τον ήλιο αποτελούν ισχυρό θεραπευτικό κοκτέιλ. Η ψωρίαση πραγματικά καθαρίζει, χωρίς αυτό να μας επιτρέπει να είμαστε ασυνεπείς με τη φαρμακευτική μας αγωγή. Παίρνουμε τη θεραπεία μας και, όπως συμβαίνει με όλα τα νοσήματα που προκαλούν ορατές βλάβες, δεν κλεινόμαστε στο καβούκι μας και δεν αφήνουμε το άγχος να κυριαρχήσει στη ζωή μας.

Πού πήγε το έκζεμα;

Η βελτίωση του καιρού, με το μεγάλωμα της ημέρας και τη μεγαλύτερη έκθεση στο ηλιακό φως, είναι ένας παράγοντας με πολλαπλή ευεργετική δράση. Ο ήλιος γίνεται το αντικαταθλιπτικό μας, «φάρμακο» για την ύφεση των χρόνιων δερματοπαθειών και σύμμαχος στη μείωση της διασποράς του κορωνοϊού.

O

ταν ο ήλιος…»: Μισό αιώνα μετά τη δημοσίευσή του, το εμβληματικό βιβλίο της Ζωρζ Σαρρή με τίτλο Όταν ο ήλιος γίνεται πιο επίκαιρο από ποτέ, καθώς ζούμε μια αντίστοιχα σκοτεινή εποχή, με τον ήλιο να συμβολίζει το φως που έρχεται μετά το πιο βαθύ σκοτάδι. Στον ήλιο έχουν στηρίξει και οι λοιμωξιολόγοι της επιτροπής εμπειρογνωμόνων τις ελπίδες τους για τη μείωση της διασποράς του κορωνοϊού και το άνοιγμα της οικονομικής ζωής. Στον ήλιο στηριζόμαστε κάθε φορά που νιώθουμε καταβεβλημένοι και στενοχωρημένοι για να «ανέβουμε» κι εκεί ακριβώς στηρίζεται ο οργανισμός μας για να αυτοϊαθεί από χρόνια προβλήματα του δέρματος, τα οποία υποχωρούν κάτω από τις αντιφλεγμονώδεις UV ακτίνες.

λόγω της πολύωρης χρήσης μάσκας. Ωστόσο, παρουσιάζει ύφεση όταν αρχίζει η άνοιξη και όσο προχωρούμε σε βελτιωμένες καιρικές συνθήκες. Ο ήλιος έχει αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες που καταπραΰνουν την ακμή, ενώ στις γυναίκες βοηθά και το λιγότερο μακιγιάζ. Η πρόληψη της ακμής περνάει αρκετά από το χέρι μας, μέσα από διατροφικές επιλογές, σωστό καθαρισμό της επιδερμίδας και, φυσικά, τη διενέργεια των απαραίτητων τεστ για τη διάγνωση υποκείμενων προβλημάτων, όπως το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών, που «τροφοδοτεί» την ακμή. Πολύ σημαντική είναι και η φροντίδα της επιδερμίδας σε εσωτερικούς χώρους, ώστε να μην ερεθίζεται από το blue light των υπολογιστών και άλλους εσωτερικούς ρύπους (σκόνη, ακάρεα, καπνός τσιγάρου κ.λπ.).

Η ακμή υποχωρεί

Η ψωρίαση καθαρίζει

Η ακμή, ένα πολύ συχνό πρόβλημα του δέρματος όχι μόνο στην εφηβεία αλλά και στην ενήλικη ζωή, επέστρεψε δυναμικά στο προσκήνιο,

Για τους 220.000 Έλληνες που πάσχουν από ψωρίαση, η βελτίωση του καιρού σηματοδοτεί την ύφεση των εξάρσεων της ασθένειάς τους, που

66 lifo – 18.3.21

Αν μια δερματική διαταραχή παρουσίασε μεγάλη έξαρση κατά την διάρκεια της πανδημίας, αυτή είναι το έκζεμα, καθώς η απώλεια της ισορροπίας του PH του δέρματος προκλήθηκε και από την κατάχρηση των αντισηπτικών. Το κρύο και η υγρασία πυροδοτούν το έκζεμα, που αρχίζει να παρουσιάζει βελτίωση αυτή την εποχή. Μαζί με την pocket συσκευασία του αντισηπτικού, φροντίστε να έχετε πάντοτε μαζί σας μια κρέμα χεριών, θρεπτική και επουλωτική, για να μη σκάνε τα χέρια σας και για να μην παρουσιάσετε ερεθισμούς και σε άλλες περιοχές του προσώπου ή του σώματος. Το έκζεμα δεν είναι απλώς μια διαταραχή του δέρματος αλλά και μια ύπουλη αιτία φαγούρας, κακού ύπνου, εκνευρισμού, κόπωσης, μειωμένης απόδοσης στην εργασία και στο σχολείο, αλλά και άλλων παρενεργειών που κάνουν με χρονοκαθυστέρηση την εμφάνισή τους. Έρευνες έχουν δείξει, επίσης, ότι στις παιδικές και εφηβικές ηλικίες το έκζεμα μπορεί να γίνει αιτία απώλειας μίας ώρας ύπνου κάθε βράδυ αλλά και να οδηγήσει σε φαινόμενα σχολικού bullying. Η σωστή αντιμετώπισή του, πρωτίστως με δερμοκαλλυντικά που αποκαθιστούν τη βαθιά ενυδάτωση του δέρματος, είναι το πρώτο βήμα για τη μείωση της ενόχλησης και των επιπτώσεων του εκζέματος, ενώ με ειδικά, τοπικής χρήσης προϊόντα αποκαθίσταται η λειτουργία του δερματικού φραγμού.

Sun and the city tips Ο ήλιος της άνοιξης και οι πιο υψηλές θερμοκρασίες βοηθούν στη μείωση της διασποράς του κορωνοϊού, καθώς περνάμε περισσότερες ώρες έξω, συνεπώς δεν συγχρωτιζόμαστε σε κλειστούς χώρους. Έξω ο κίνδυνος μετάδοσης της λοίμωξης είναι υποδεκαπλάσιος, ενώ με τη ζέστη βελτιώνεται και η αναπνευστική λειτουργία. Μπορούμε να χαρούμε τον ήλιο, προσέχοντας την υπερβολική έκθεση σε αυτόν, και να χρησιμοποιούμε μια αντιοξειδωτική κρέμα ημέρας με ελαφριά υφή και μέτριο δείκτη προστασίας. Έτσι, προστατεύουμε την επιδερμίδα μας από τις φθορές που προκαλεί η UV ακτινοβολία, χωρίς να την επιβαρύνουμε με βαριές υφές που μπορεί να δημιουργήσουν «σακούλες» γύρω από τα μάτια και σπυράκια.

ΣΤΟ ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΟ ΤΑ 3 ΒΟΤΑΝΑ ΤΟΥ ΚΡΗΤΙΚΟΥ ΙΑΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΗΠΙΩΝ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΩΝ ΤΗΣ COVID-19 Από το ξέσπασμα της πανδημίας έγινε μια πρωτόγνωρη παγκόσμια προσπάθεια για την ανάπτυξη εμβολίων και θεραπειών για τους βαριά νοσούντες με κορωνοϊό που βρίσκονται στο νοσοκομείο. Ωστόσο, υπάρχει ένα δυσαναπλήρωτο κενό όσον αφορά φάρμακα που θα βοηθήσουν όσους νοσούν ήπια και παραμένουν στο σπίτι. Το κενό αυτό έρχεται να καλύψει το Κρητικό Ίαμα, που περιέχει τα αιθέρια έλαια τριών θεραπευτικών φυτών, του θυμαριού, του δίκταμου και του φασκόμηλου, σε συγκεκριμένες αναλογίες και καθιστά εφικτή την πρόληψη της μετάδοσης του κορωνοϊού. Της Αλεξίας Σβώλου

Β

ρισκόμαστε σε μια κρίσιμη καμπή στη μάχη με την πανδημία, με το τρίτο κύμα να έχει φτάσει στην κορύφωσή του, τους εμβολιασμούς να συνεχίζονται, και να πρέπει να επιταχυνθούν, και το σύστημα υγείας να παραμένει εδώ και εβδομάδες σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, αντέχοντας οριακά στην υφιστάμενη πίεση από τις αυξημένες εισαγωγές ασθενών στα νοσοκομεία. Στο σύνολο των ανθρώπων που θα προσβληθούν από τον ιό Sars-Cov-2, περίπου το 80% δεν θα χρειαστεί νοσηλεία στο νοσοκομείο, καθώς θα παρουσιάσει ήπια έως μέτριας βαρύτητας συμπτώματα και θα παραμείνει σπίτι. Για όλους αυτούς τους νοσούντες, που στη γλώσσα των γιατρών αποκαλούνται «περιπατητικοί ασθενείς», το ζητούμενο είναι να λάβουν μια θεραπεία που θα μειώσει το ιικό φορτίο του κορωνοϊού, θα περιορίσει την ενδοοικογενειακή μετάδοση, που φαίνεται να είναι από τις κύριες εστίες διασποράς του ιού αυτήν την εποχή, θα επιταχύνει την ανάρρωση και θα περιορίσει την ταλαιπωρία τους. Στο πλαίσιο αυτό πολύ ενθαρρυντικά αποτελέσματα έχει δείξει η έρευνα έξι Ελλήνων καθηγητών από το Πανεπιστήμιο της Κρήτης, το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο της Θράκης και το Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Αλεξανδρούπολης πάνω σε τρία ιδιαίτερα θεραπευτικά κρητικά βότανα με γνωστές αντιοξειδωτικές και αντιλεγμονώδεις ιδιότητες. Πριν από αρκετά χρόνια, ο καθηγητής Εργαστηριακής Ενδοκρινολογίας Ηλίας Καστανάς, ο καθηγητής Γενικής Ιατρικής & Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας Χρήστος Λιονής, ο καθηγητής Βιολογίας κ. Στέργιος Πυρίντσος και ο καθηγητής Κλινικής Ιολογίας Γεώργιος Σουρβίνος, μαζί με τους συνεργάτες τους, μελέτησαν και αξιοποίησαν παραδοσιακές θεραπευτικές πρακτικές από τη χρήση κρητικών βοτάνων και κατέληξαν σε τεκμηριωμένα επιστημονικά ευρήματα που οδήγησαν στη γέννηση του Κρη-

τικού Ιάματος. «Το Κρητικό Ίαμα είναι ένα καινοτόμο φυτικό σκεύασμα που περιέχει έναν μοναδικό πατενταρισμένο συνδυασμό από αιθέρια έλαια τριών κρητικών βοτάνων, του δίκταμου, του θυμαριού και του φασκόμηλου, σε συγκεκριμένες αναλογίες με κλινικά αποδεδειγμένη αντιική δράση έναντι των ρινοϊών του κοινού κρυολογήματος και του ιού της γρίπης ΑΗ1Ν1» εξηγεί ο κ. Σουρβίνος.

ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΗΣ ΜΕΤΑΔΟΣΗΣ ΤΟΥ ΚΟΡΩΝΟΪΟΥ Η νέα έρευνα του Πανεπιστημίου Κρήτης, του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης και του Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου Αλεξανδρούπολης φανερώνει πως τα αιθέρια έλαια των τριών βοτάνων όχι μόνο επισπεύδουν την ανάρρωση «περιπατητικών ασθενών» με ήπια συμπτώματα της νόσου αλλά, όπως τεκμηριώθηκε, έχουν και προληπτική δράση. Ο Ρεθεμνιώτης καθηγητής κ. Χ. Λιονής και οι συνάδελφοί του στην ερευνητική ομάδα του Πανεπιστημίου Κρήτης έχουν κάνει ήδη την προδημοσίευσή τους στον διακομιστή μελετών υγείας medRxiv του Πανεπιστημίου Γέιλ, ενώ αναμένεται και η δημοσίευση της σχετικής εργασίας σε διεθνές, έγκυρο επιστημονικό περιοδικό. «Η χορήγηση του Κρητικού Ιάματος με τα αιθέρια έλαια των τριών βοτάνων σε συγκεκριμένη αναλογία, σύμφωνα με τα νέα ευρήματα εμποδίζει τον πολλαπλασιασμό του ιού και μειώνει το ιικό φορτίο, βελτιώνει τα συμπτώματα του κορωνοϊού και επιπλέον εμποδίζει τη μετάδοση της λοίμωξης» επισημαίνει από το Πανεπιστήμιο Κρήτης ο κ. Καστανάς, συμπληρώνοντας ότι «αν τα ευρήματά αυτά επαληθευτούν σε τυχαιοποιημένη, ελεγχόμενη κλινική μελέτη, ο συνδυασμός των αιθέριων ελαίων του Κρητικού Ιάματος μπορεί να αποτελέσει πολύτιμη προσθήκη για την πρόληψη και θεραπεία των “περιπατητικών ασθενών” με ήπιας μορφής νόσο από κορονοϊό Covid-19». Η ανάγκη για απλές, οικονομικές και εύκολα χορηγήσιμες θεραπείες είναι πιο επιβεβλημένη από ποτέ, τώρα που το ιικό φορτίο στην κοινότητα είναι ιδιαίτερα υψηλό, με το φαινόμενο «πινγκ-πονγκ» της αλληλλομετάδοσης του ιού από τους εργασιακούς χώρους στην οικογένεια και πίσω να βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη. Όπως επισημαίνουν οι ειδικοί της επιτροπής των εμπειρογνωμόνων, ο δρόμος της επιστροφής στην κανονικότητα περνά από τους εμβολιασμούς και τη μείωση του ιικού φορτίου, που παραμένει υψηλό στα μητροπολιτικά κέντρα, ιδιαίτερα στην Αττική, στον Πειραιά και στη Θεσσαλονίκη. Όπως έχει πει ο υπουργός Υγείας, σε αυτόν τον πόλεμο με την Covid δεν περισσεύει κανείς κι αυτό ισχύει και για τους υγειονομικούς και για τα φαρμακευτικά όπλα. Καθώς μέχρι τώρα δεν υπάρχει στην ιατρική φαρέτρα η μία και μοναδική θαυματουργή θεραπεία που να στοχεύει επιλεκτικά στον κορωνοϊό, αξιοποιούμε όλους τους καρπούς της έρευνας σε επίπεδο ακριβών νοσοκομειακών φαρμάκων και οικονομικών σκευασμάτων παλιάς ή νέας κοπής που, εκτός νοσοκομείου, θα κάνουν τη διαφορά στους «περιπατητικούς ασθενείς», που αποτελούν σημαντική πληθυσμιακή ομάδα του πανδημικού κύματος και που, αν μείνουν χωρίς υποστηρικτική αγωγή, μπορεί να παρουσιάσουν επιδείνωση, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για το ήδη πολύ πιεσμένο σύστημα υγείας.

«Η χορήγηση του Κρητικού Ιάματος με τα αιθέρια έλαια των τριών βοτάνων σε συγκεκριμένη αναλογία, σύμφωνα με τα νέα ευρήματα, εμποδίζει τον πολλαπλασιασμό του ιού και μειώνει το ιικό φορτίο, βελτιώνει τα συμπτώματα του κορωνοϊού και επιπλέον εμποδίζει τη μετάδοση της λοίμωξης»

18.3.21 – lifo

67

Μ Η Τ Ρ Ο Τ Η ΤΑ

Τ

α τελευταία χρόνια αυξάνεται αλματωδώς ο αριθμός των ανθρώπων που αναζητούν πληροφορίες για την υγεία τους και τη λήψη φαρμάκων και OTC (μη συνταγογραφούμενων σκευασμάτων, όπως οι πολυβιταμίνες και τα αναλγητικά) στον DR. GOOGLE. Η εξήγηση είναι απλή. Ο DR. GOOGLE είναι πάντα εκεί, διαθέσιμος, χωρίς ραντεβού και χωρίς κόστος, όμως οι πληροφορίες που βρίσκουμε στο Ίντερνετ δεν είναι «φιλτραρισμένες», γι’ αυτό δεν είναι πάντοτε σωστές. Τη σημασία των εσφαλμένων πληροφοριών για την υγεία την έχουμε εμπεδώσει όλοι πλέον με τα fake news που είδαν το φως της διασημότητας τον καιρό της πανδημίας. Γι’ αυτό είναι επιβεβλημένη η ανάγκη να διαβάζουμε έγκυρες πληροφορίες, ειδικά σε περιόδους που η κατάχρηση φαρμάκων ή μια εσφαλμένη συμβουλή υγείας μπορεί να έχει δραματικές συνέπειες. Στην εγκυμοσύνη και στον θηλασμό κάθε γυναίκα διψά να μάθει ιατρικές πληροφορίες, αλλά φοβάται μήπως κάνει λάθη που θα βλάψουν την ίδια ή το έμβρυο. Και επειδή ζούμε σε χώρα όπου η κατάχρηση αναλγητικών και αντικαταθλιπτικών/αγχολυτικών λόγω της πανδημίας έχει μετατραπεί σε εθνική επιδημία, είναι πολύ σημαντικό να περάσουμε στην κοινωνία το μήνυμα πως ακίνδυνο φάρμακο δεν υπάρχει! Προς αυτή την κατεύθυνση μας βοηθά εδώ και δέκα χρόνια το site που προτιμούν

68 lifo – 18.3.21

οι επαγγελματίες υγείας, ο Γαληνός, που έχει καταξιωθεί στη χώρα μας ως το Google για τα φάρμακα, παρέχοντας πληροφόρηση και καινοτόμες υπηρεσίες σε περισσότερους από 80.000 επιστήμονες υγείας και συνολικά σε 950.000 γιατρούς, φαρμακοποιούς, νοσηλευτές και ασθενείς που το επισκέπτονται σε μηνιαία βάση ως ηλεκτρονικό σύμβουλο. Στον διαδικτυακό αέρα βρίσκεται και η μοναδική στην Ελλάδα υπηρεσία «Έλεγχος Συγχορήγησης» που εντοπίζει αντενδείξεις και αλληλεπιδράσεις μεταξύ φαρμάκων που χορηγούνται ταυτόχρονα και μπορούν να προκαλέσουν από σοβαρές επιπλοκές έως και θάνατο. Η πανδημία Covid ανέδειξε με τον πιο γλαφυρό τρόπο την ανάγκη να ενημερωθούμε σωστά για κάθε φάρμακο που λαμβάνουμε ακόμα και για έναν απλό πονόλαιμο. Επίσης, ανέδειξε την ανάγκη να προσέχουν διπλά την υγεία τους όλοι οι άνθρωποι που ανήκουν σε ευπαθείς κατηγορίες λόγω υποκείμενου νοσήματος, αλλά και λόγω των απόλυτα φυσιολογικών μεταβολών που συμβαίνουν στον οργανισμό στη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Όλους αυτούς τους μήνες έχουν γεννήσει στον νοσοκομείο «Αττικόν» περισσότερες από σαράντα γυναίκες που έχουν προσβληθεί από κορωνοϊό, και η έκβαση του τοκετού ήταν άριστη και για τις ίδιες και για το μωρό τους, παρότι κάποιες εγκυμονούσες χρειάστηκαν υποστήριξη της αναπνοής με μη επεμβατικό αερισμό και μία χρειάστηκε προσωρινή διασωλήνωση,

Στην εγκυμοσύνη και στον θηλασμό οι γυναίκες αναζητούν συμβουλές στο Διαδίκτυο Η εγκυμοσύνη και ο θηλασμός αποτελούν ένα συναρπαστικό ταξίδι στη ζωή των γυναικών, που στη σκιά της πανδημίας γίνεται αγχωτικό. Γι’ αυτό είναι πολύ σημαντικό να έχουν σωστή πληροφόρηση, όπως αυτή που προσφέρει ένα ηλεκτρονικό εργαλείο που ετοιμάζεται να βγει στον αέρα. Άλλωστε, έχει καταγραφεί αύξηση στις ιντερνετικές αναζητήσεις για ιατρικές συμβουλές των γυναικών που πρόκειται να γίνουν μητέρες.

προτού γεννήσει. Αυτές τις ημέρες μια έγκυος στην πατρίδα μας κινδύνεψε λόγω της Covid και γέννησε πρόωρα, αποδεικνύοντας πως η συναρπαστική περίοδος της εγκυμοσύνης μπορεί να γίνει αγχωτική. Γι’ αυτό είναι περισσότερο από ποτέ απαραίτητο ένα διαδικτυακό εργαλείο που θα παρέχει έγκυρες πληροφορίες για κάθε φάρμακο, ακόμα και μη συνταγογραφούμενο, π.χ. ένα συμπλήρωμα διατροφής ή ένα απλό αναλγητικό ή αντιφλεγμονώδες σκεύασμα, όπως αυτά που παρουσιάζονται στο νέο εργαλείο «Μητρότητα και Φάρμακα» του έγκυρου φαρμακευτικού site. Το νέο e-εργαλείο είναι φιλικό προς τον χρήστη, παρέχει πληροφορίες για την ασφαλή χορήγηση ενός φαρμάκου κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ή για τη συμβατότητά του με τον θηλασμό, που επίσης αποτελεί μια πολύ ιδιαίτερη περίοδο στη ζωή κάθε μητέρας. Καθώς κανένα σκεύασμα δεν είναι απολύτως ασφαλές, συστήνεται η αποφυγή φαρμάκων κατά τη διάρκεια της κύησης. Ωστόσο, ιδιαίτερες καταστάσεις, όπως χρόνιες παθήσεις, διάφορα συμπτώματα της εγκυμοσύνης και λοιμώξεις, τα καθιστούν απαραίτητα. Ο γιατρός πρέπει να έχει στη διάθεσή του όλες τις πληροφορίες για να αποφασίσει τεκμηριωμένα αν η χορήγηση ενός φαρμάκου έχει περισσότερα οφέλη απ’ ό,τι κινδύνους για την υγεία της μητέρας και του βρέφους. Μετά το εργαλείο «Μητρότητα και Φάρμακα» ετοιμάζεται και έκδοση του «Ελέγχου Συγχορήγησης» για ηλικίες κάτω των 18 ετών, έτσι ώστε παιδίατροι και γονείς να επιλέγουν με ασφάλεια τα σωστά φάρμακα, στη σωστή δοσολογία, γιατί, όπως προειδοποιούν οι επιστήμονες της Ελληνικής Παιδιατρικής Εταιρείας, «τα παιδιά δεν είναι μικρού μεγέθους ενήλικες».

Τι ψάχνουμε περισσότερο με ένα κλικ στην Covid εποχή H επιρροή της πανδημίας της Covid-19 φάνηκε έντονα στα στατιστικά δεδομένα του 2020 των ψηφιακών εργαλείων αναζήτησης. Υποψήφιες δραστικές ουσίες για τη θεραπεία της νόσου, όπως η κολχικίνη και η υδροξυχλωροκίνη, άγγιξαν ποσοστά-ρεκόρ στις αναζητήσεις. Άξιο αναφοράς είναι, επίσης, ότι το 2020 οι επισκέψεις σε σελίδες αγχολυτικών και αντικαταθλιπτικών σκευασμάτων εκτινάχθηκαν σε σχέση με το 2019. Όπως δείχνουν οι υψηλές συγκεντρώσεις ψυχιατρικών φαρμάκων στα λύματα μεγάλων πόλεων, η πανδημία επηρεάζει πλέον και την ψυχική υγεία των πολιτών και αυτό είναι ένα τεράστιο ζήτημα για την πατρίδα μας. Από τις αναζητήσεις των χρηστών προκύπτει, επίσης, αυξημένο ενδιαφέρον για μη συνταγογραφούμενα φάρμακα. Αναλγητικά, αντιπυρετικά, αντιφλεγμονώδη και αποσυμφορητικά σκευάσματα και βιταμινούχα συμπληρώματα λαμβάνονται χωρίς συνταγή. Αν και θεωρούνται αθώα, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι πρόκειται για φάρμακα με σαφείς κινδύνους.

18.3.21 – lifo

69

COLLAGEN PRO-ACTIVE

Mια βραδινή ρουτίνα ομορφιάς που «ξυπνάει» φυσικά το κολλαγόνο του οργανισμού μας!

ΣΙΔΗΡΟΠΕΝΙΑ & ΣΙΔΗΡΟΠΕΝΙΚΗ ΑΝΑΙΜΙΑ

Τι να γνωρίζετε.

Η

Τ

Tο Collagen Pro-active, με τη μοναδική του φόρμουλα, αποδεδειγμένα ενισχύει τη φυσική παραγωγή κολλαγόνου, συμβάλλοντας στην αποκατάσταση των επιπέδων του στις αρθρώσεις και στο χόριο του δέρματος.

70 lifo – 18.3.21

ο θέμα «ομορφιά» είναι ίσως το πιο αγαπημένο topic, ακόμα και ανάμεσα σε διαφορετικές γυναίκες που μόλις γνωρίστηκαν. Όχι μόνο τις φέρνει κοντά αλλά καταλήγουν να μιλούν ώρες σχετικά με συμβουλές, νέα προϊόντα και tips. Ο στόχος είναι πάντα ένας και κοινός: ο χρόνος. Σε αυτές τις συζητήσεις το Collagen Pro-active κλέβει την παράσταση, γιατί είναι το αγαπημένο μας πόσιμο κολλαγόνο εδώ και χρόνια. Χαρίζει ελαστικό δέρμα, λαμπερά μαλλιά, δυνατά νύχια και υγιείς αρθρώσεις. Και όλα αυτά με ένα μόνο καπάκι, κάθε βράδυ, λίγο πριν από τον ύπνο. Δεν το λες και λίγο αυτό… Αν αναρωτιέσαι τι είναι το κολλαγόνο, πρόκειται για μια πρωτεΐνη-κλειδί του οργανισμού μας, ένα βασικό συστατικό του δέρματος και των αρθρώσεών μας. Είναι υπεύθυνο για τη συνοχή, την ελαστικότητα και την αναπαραγωγή του δέρματος, των χόνδρων, των αρθρώσεων αλλά και των οστών μας. Το πιο σημαντικό, όμως, είναι το «γιατί το χρειαζόμαστε;» Γιατί, δυστυχώς, τα αποθέματα κολλαγόνου μειώνονται με τα χρόνια και με γοργούς ρυθμούς, ιδίως μετά τα 25! Και το χειρότερο είναι πως αυτό το τόσο πολύτιμο συστατικό του οργανισμού μας αδυνατούμε να το προσλάβουμε από κάποιο είδος τροφής. Τι συμβαίνει, όμως, όταν χάνεται το κολλαγόνο μας; Οι κυριότερες συνέπειες και επιπτώσεις είναι η σταδιακή αύξηση των ρυτίδων, η απώλεια του «οβάλ» του προσώπου και η άτονη, θαμπή και «σπασμένη» επιδερμίδα. Τα μαλλιά χάνουν τη δύναμή τους. Τα νύχια μας μπορεί να σπάνε. Οι αρθρώσεις μας πονάνε. Εκεί ακριβώς έρχεται το Collagen Pro-active, που με τη μοναδική του φόρμουλα αποδεδειγμένα ενισχύει τη φυσική παραγωγή κολλαγόνου, συμβάλλοντας στην αποκατάσταση των επιπέδων του στις αρθρώσεις και στο χόριο του δέρματος. Έχει θετικά αποτελέσματα τόσο στην υγεία όσο και στη διατήρηση μιας νεανικής, γεμάτης φρεσκάδα, αναζωογονημένης εμφάνισης. Κι αν ακόμα αναρωτιέσαι γιατί να το πάρεις, αρκεί να σκεφτείς πως είναι ένα συμπλήρωμα διατροφής σε πόσιμη μορφή, που το καθιστά πιο εύληπτο. Η πατενταρισμένη διαδικασία ενζυματικής υδρόλυσής του επιτρέπει την καλύτερη απορρόφησή του από τον οργανισμό και τη συσσώρευσή του στα σημεία όπου εκδηλώνεται ανάγκη στο σώμα. Κάθε ημερήσια δόση περιέχει 10.000 mg υδρολυμένου κολλαγόνου. Βάσει κλινικών μελετών, αυτή είναι η ενδεδειγμένη δόση για να έχουμε όλα τα οφέλη του. Με δυο λόγια, είναι είκοσι φορές πιο ισχυρό και πιο αποτελεσματικό απ’ οποιοδήποτε χάπι κολλαγόνου! Γυναίκες που διαπιστώνουν τριχόπτωση, αδυναμία στα νύχια ή την πρώτη εμφάνιση ρυτίδων. Άτομα με προβλήματα στις αρθρώσεις, όπως αρθρίτιδα ή οστεοαρθρίτιδα. Άτομα που ασκούνται συστηματικά και αθλητές. Γυναίκες στην περίοδο της εμμηνόπαυσης ή στην κλιμακτήριο. Γενικά, όσοι επιθυμούν να προλάβουν και να αντιμετωπίσουν προβλήματα των αρθρώσεων, του ταλαιπωρημένου δέρματος, καθώς και αδύναμων μαλλιών και νυχιών είναι απαραίτητο να πάρουν Collagen Pro-active. Η διαδικασία είναι απλή. Αγοράζεις ένα Collagen Pro-active από το φαρμακείο ή online και το παίρνεις κάθε βράδυ, λίγο πριν από τον ύπνο, γιατί εκείνη την ώρα γίνεται η παραγωγή κολλαγόνου. Μια καθημερινή συνήθεια που συμβάλλει στην υγεία και την ομορφιά μας. Φαντάζεσαι κάποια καλύτερη night beauty routine;

Ιωάννης Στεφανίδης Καθηγητής ΠαθολογίαςΝεφρολογίας Διευθυντής Νεφρολογικής Κλινικής, Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Λάρισας, Τμήμα Ιατρικής, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας

Η σιδηροπενία οφείλεται συχνά σε απώλεια αίματος και η αιτία της πρέπει πάντοτε να διευκρινίζεται και να αντιμετωπίζεται.

σιδηροπενία είναι μια σοβαρή διαταραχή, κατά την οποία τα αποθέματα σιδήρου είναι χαμηλά για τις ανάγκες του οργανισμού. Η έλλειψη σιδήρου, βασικού συστατικού της αιμοσφαιρίνης, οδηγεί κατά κανόνα σε αναιμία, τη λεγόμενη σιδηροπενική αναιμία. Ευρωπαϊκή επιδημιολογική μελέτη σε πληθυσμό υγιών ενηλίκων διαπίστωσε σιδηροπενία στο 8,7% (10,9% γυναίκες, 6,3% άνδρες). Αντίστοιχα, το 60% των περιπτώσεων αναιμίας σε παγκόσμια κλίμακα οφείλεται σε σιδηροπενία. Η σιδηροπενία και η σιδηροπενική αναιμία προκαλούνται από: 1) αυξημένες ανάγκες σιδήρου, π.χ. κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης (νηπιακή ηλικία, εφηβεία), της κύησης και της γαλουχίας, 2) αυξημένες απώλειες, π.χ. σε αιμορραγία (γαστρεντερική, μητρορραγία), τραύματα, χειρουργεία, αιμοδοσία ή έμμηνο ρήση και 3) ανεπαρκή απορρόφηση, π.χ. σε παθήσεις του γαστρεντερικού, δυσαπορρόφηση, βαριατρικά χειρουργεία ή σε ανεπαρκή διατροφική πρόσληψη. Η ποσοστιαία εντερική απορρόφηση σιδήρου είναι υψηλότερη στο κρέας απ’ ό,τι στα όσπρια και τα λαχανικά. Είναι υψηλότερη στον σίδηρο της αίμης, βασικό συστατικό της μυοσφαιρίνης, δηλαδή στο κρέας. Αντίθετα, μειώνεται από τις τανίνες στα όσπρια και τη μειωμένη οξύτητα του στομάχου. Κεντρικό ρόλο στη σιδηροπενία έχει η φλεγμονή από χρόνια νοσήματα, όπως στη χρόνια νεφρική νόσο, στην καρδιακή ανεπάρκεια και στις ιδιοπαθείς φλεγμονώδεις νόσους του εντέρου. Η φλεγμονή περιορίζει την εντερική απορρόφηση αλλά και την ελεύθερη διακίνηση του σιδήρου στον οργανισμό, με αποτέλεσμα να εκδηλώνονται πολύ συχνότερα σιδηροπενία και σιδηροπενική αναιμία. Τα συμπτώματα είναι γενικά της αναιμίας: ωχρότητα, εύκολη κόπωση, αδυναμία, ζάλη, νευρικότητα, κατάθλιψη, μειωμένη λίμπιντο και στυτική δυσλειτουργία, και ειδικά της σιδηροπενίας: κοιλονυχία (εύθραυστα νύχια), απώλεια μαλλιών, γλωσσίτιδα (λεία γλώσσα), γωνιακή χειλίτιδα, δυσκαταποσία, δυσγευσία, διαιτητικές ιδιαιτερότητες (παγοφαγία, πίκα), παντζαρουρία και σύνδρομο των ανήσυχων ποδιών. Πολλοί ασθενείς, όμως, είναι ασυμπτωματικοί. Η διάγνωση της σιδηροπενίας και της σιδηροπενικής αναιμίας είναι εργαστηριακή. Στηρίζεται στη γενική αίματος, στον έλεγχο του σιδήρου, της φερριτίνης και του κορεσμού τρανσφερρίνης στον ορό. Σε κάθε περίπτωση απαιτείται συμβουλή γιατρού. Στις εξετάσεις ρουτίνας ομάδων με προδιάθεση πρέπει να περιλαμβάνεται ο έλεγχος σιδηροπενίας. Η σιδηροπενία οφείλεται συχνά σε απώλεια αίματος και η αιτία της πρέπει πάντοτε να διευκρινίζεται και να αντιμετωπίζεται. Ανεξαρτήτως αυτού, η αναπλήρωση των αποθεμάτων σιδήρου είναι απολύτως απαραίτητη για την υποχώρηση των συμπτωμάτων, την πρόληψη της αναιμίας και άλλων αρνητικών συνεπειών. Περιλαμβάνει πάντοτε τη διατροφή, που όμως δεν οδηγεί σε επαρκή αναπλήρωση. Για τον σκοπό αυτόν απαιτείται χορήγηση σιδήρου, από του στόματος ή ενδοφλεβίως. Η από του στόματος χορήγηση απαιτεί μακρύ διάστημα, έχει παρενέργειες από το γαστρεντερικό και είναι αναποτελεσματική σε δυσαπορρόφηση και χρόνια φλεγμονή. Το πρόβλημα παρακάμπτει ο ενδοφλέβιος σίδηρος. Τα νεότερα ενδοφλέβια σκευάσματα, όπως ο καρβοξυμαλτοζικός σίδηρος, είναι υψηλής δόσης και χωρίς παρενέργειες. Χορηγούνται εφάπαξ και αποκαθιστούν τη σιδηροπενία άμεσα και με ασφάλεια. Εν τέλει, η σιδηροπενία και η σιδηροπενική αναιμία είναι συχνά νοσήματα, συχνότερα σε γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας, παιδιά και εφήβους, με σοβαρές συνέπειες για τον οργανισμό. Τα συμπτώματα είναι ιδιαίτερα και οι πάσχοντες συχνά δεν τα αναγνωρίζουν. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε τα συμπτώματα και τις καταστάσεις που προδιαθέτουν για σιδηροπενία, ώστε να αναζητήσουμε εγκαίρως ιατρική συμβουλή. Η σιδηροθεραπεία βελτιώνει άμεσα τα συμπτώματα και προλαμβάνει τις επιπτώσεις.

18.3.21 – lifo

71

Η ΙΓΜΟΡIΤΙΔΑ ΚΑΙ ΟΙ ΑΛΛΕΡΓIΕΣ ΔΕΝ ΑΡΓΟΥΝ ΣΤΟ «ΡΑΝΤΕΒΟΥ» ΤΟΥΣ ΜΕ ΤΗΝ ΑΝΟΙΞΗ Μετά τη βαρυχειμωνιά, η άνοιξη φαντάζει όαση, ωστόσο έχει κι αυτή τους απρόσκλητους επισκέπτες της, τις αλλεργίες, που δεν μας αφήνουν να ξεμυτίσουμε ελεύθερα, προκαλούν βήχα και μπούκωμα, όπως και δυνατούς πονοκεφάλους λόγω της ιγμορίτιδας.

Η Ανατολή Παταρίδου Χειρουργός Ωτορινολαρυγγολόγος Κεφαλής & Τραχήλου, Παιδοωτορινολαρυγγολόγος, Επιστημονική Συνεργάτις του Νοσοκομείου Υγεία - Μητέρα Για περισσότερες πληροφορίες: anatolipataridou@ windowslive.com https://www. pataridou.gr/ https://www. facebook.com/ pataridouanatoli/ https://www. instagram.com/ anatolipataridou/

μύτη είναι το όργανο-στόχος πολλών προβλημάτων υγείας την άνοιξη. Αποτελεί την πύλη του αναπνευστικού συστήματος και η λειτουργία της είναι να φιλτράρει, να θερμαίνει και να υγραίνει τον αέρα, ενώ έχει άμεση επικοινωνία με τους παραρρίνιους κόλπους, τα ιγμόρεια, τις ηθμοειδείς κυψέλες, τους μετωπιαίους κόλπους και τον σφηνοειδή. Η δυσκολία της ρινικής αναπνοής μπορεί να συνοδεύεται από εκνευρισμό, αδυναμία συγκέντρωσης, πονοκεφάλους, έντονο ροχαλητό και άπνοια. Στα παιδιά μπορεί να προκύψουν δυσμορφίες στο πρόσωπο, ορθοδοντικά προβλήματα, κακή απόδοση στο σχολείο και επιπτώσεις στη γενικότερη ανάπτυξή τους. Η μύτη και τα παραρρίνια προσβάλλονται από λοιμώξεις, με πιο γνωστή την ιγμορίτιδα, από αλλεργία με ή χωρίς δημιουργία πολυπόδων και από όγκους, καλοήθεις και κακοήθεις.

ΙΓΜΟΡΙΤΙΔΑ & ΠΟΛΥΠΟΔΕΣ Η ιγμορίτιδα ταλαιπωρεί τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερους ανθρώπους, τόσο παιδιά όσο και ενηλίκους. Ένας βασικός παράγοντας είναι η αύξηση της αλλεργικής ρινίτιδας, η οποία είναι η πιο συνηθισμένη αλλεργική πάθηση στην Ελλάδα και επηρεάζει πάνω από ένα εκατομμύριο ανθρώπους. Οι αλλαγές του τρόπου ζωής και διατροφής και η μόλυνση της ατμόσφαιρας ενοχοποιούνται για την αύξηση της συχνότητας εμφάνισης αλλεργίας. Επίσης, εξαιτίας της κρίσης, η κακή θέρμανση των σπιτιών και των εργασιακών χώρων τα τελευταία χρόνια οδήγησε στην αύξηση της υγρασίας σε αυτά. Η έντονη υγρασία αυξάνει την πιθανότητα να αναπτυχθούν αναπνευστικά προβλήματα και αλλεργικές καταστάσεις. Η παρουσία νερού με μορφή υδρατμών στο περιβάλλον (τα κανονικά επίπεδα είναι 40%-50%) είναι απαραίτητη για τη σωστή λειτουργία του ανθρώπινου σώματος. Αν όμως είναι πολύ χαμηλή ή πάνω από 60%, διευκολύνει τη δημιουργία μυκήτων, οι οποίοι προκαλούν αλλεργίες. Οι πολύποδες είναι διογκώσεις του βλεννογόνου μέσα στη μύτη, με κύρια συμπτώματα το έντονο μπούκωμα, την ελάττωση της όσφρησης, τους έντονους πονοκεφάλους, τον βήχα και την κακουχία. Η διάγνωση γίνεται κυρίως με ενδοσκόπηση. Το κυριότερο βήμα στη θεραπεία είναι να πειστεί ο ασθενής ότι έχει ένα χρόνιο πρόβλημα και πρέπει να το παρακολουθεί.

ΣΕ ΤΙ ΔΙΑΦΕΡΕΙ Η ΙΓΜΟΡΙΤΙΔΑ ΑΠΟ ΤΟ ΚΡΥΟΛΟΓΗΜΑ Πολλοί είναι εκείνοι που τη συγχέουν µε το κοινό κρυολόγηµα, επειδή τα συµπτώµατά τους µοιάζουν, ενώ άλλοι τόσοι πιστεύουν ότι η ιγµορίτιδα είναι µια πάθηση που δεν θεραπεύεται. Και τα δύο όµως είναι µύθοι, αφού η ιγµορίτιδα είναι νόσος που συνήθως παρουσιάζεται µετά από ένα κρυολόγηµα και εάν οι ενοχλήσεις διαρκέσουν µέχρι τέσσερις εβδομάδες, πρόκειται για την οξεία µορφή της, ενώ, εάν αυτές επιµείνουν για πάνω από τρεις µήνες, η νόσος έχει εξελιχθεί σε χρόνια.To πιο σημαντικό είναι να αξιολογηθεί ο ασθενής έγκαιρα από τον ειδικό ωτορινολαρυγγολόγο και να γίνει ένας ολοκληρωμένος ενδοσκοπικός έλεγχος που θα αποκαλύψει αν υπάρχει διάφραγμα, υπερτροφία των κογχών, πολύποδες, ξένα σώματα στα παιδιά, μεγάλα κρεατάκια, ευρήματα τα οποία επιβάλλουν χειρουργική αντιμετώπιση, γιατί αποτελούν προδιαθεσικούς παράγοντες για τη δημιουργία χρόνιας ιγμορίτιδας και πολυπόδων.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΜΕ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΕΠΕΜΒΑΣΗ Η θεραπεία όλων αυτών των νοσημάτων μπορεί να είναι συντηρητική αρχικά και περιλαμβάνει τη χορήγηση κατάλληλης αντιβίωσης σε συνδυασμό με πλύσεις και ρινικά σπρέι (αξίζει να σημειώσουμε ότι η υπερβολική χρήση τους προκαλεί φαρμακευτική ρινίτιδα), αλλά μπορεί να χρειαστεί χειρουργική επέμβαση, η οποία, όταν ενδείκνυται, πρέπει να γίνεται έγκαιρα για να αποφεύγονται οι επιπλοκές. Με την εξέλιξη της τεχνολογίας, η χειρουργική επέμβαση της ιγμορίτιδας και των πολυπόδων σήμερα γίνεται χωρίς τομές, ενδοσκοπικά, με τη χρήση κάμερας και μεγάλη ακρίβεια στους χειρισμούς, χάρη στη μεγέθυνση, τον

72 lifo – 18.3.21

φωτισμό και τη χρήση της νευροπλοήγησης (navigation). Ένα ακόμα πλεονέκτημα της ενδοσκοπικής χειρουργικής είναι ότι συγχρόνως, στην ίδια επέμβαση, μπορούν να διορθωθούν το στραβό διάφραγμα, οι κόγχες και οι πολύποδες ανώδυνα, χωρίς πρήξιμο και μελάνιασμα, εξασφαλίζοντας στον ασθενή άμεση επαναφορά στις δραστηριότητές του και σταδιακή βελτίωση μέσα στον μήνα όλων των ενοχλητικών συμπτωμάτων.

TIPS ΓΙΑ ΛΙΓΟΤΕΡΑ ΑΝΟΙΞΙΑΤΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ • Να αποφεύγετε τις βόλτες στην εξοχή και στο βουνό, κυρίως όταν φυσάει ή έχει μεγάλη ηλιοφάνεια.

• Να κρατάτε τα παράθυρα του σπιτιού και του αυτοκινήτου σας κλειστά την περίοδο της άνοιξης.

• Να καθαρίζετε καλά το σπίτι, ώστε να αποφεύγετε τη σκόνη και τα ακάρεα, που επιδεινώνουν πολύ την κατάστασή σας.

• Να φοράτε γυαλιά ηλίου όταν βρίσκεστε εκτός σπιτιού, ώστε να προστατεύετε τα μάτια σας, και κράνος όταν είστε σε μηχανή, ώστε να μένει κλειστή η δίοδος για τα αλλεργιογόνα από τη μύτη και το στόμα.

• Αποφύγετε ή περιορίστε τα φυτά εσωτερικού χώρου.

• Αποφύγετε, κυρίως στα υπνοδωμάτια, χαλάκια, κουρτίνες, βαριά υφάσματα και μαλλιαρά κουκλάκια.

• Χρησιμοποιήστε ένα υγρόμετρο για να υπολογίσετε την υγρασία στο σπίτι.

• Χρησιμοποιείτε παγίδες υγρασίας και αφυγραντήρες.

• Υιοθετήστε ένα υγιεινό μοντέλο διατροφής, πλούσιο σε φυτικές ίνες, και ελαττώστε το πρόχειρο και έτοιμο φαγητό και τα ανθυγιεινά σνακ.

• Μην κάνετε αυτοδιάγνωση, η εξέταση στον ωτορινολαρυγγολόγο και το ιστορικό θα δείξουν με ακρίβεια αν είναι ιγμορίτιδα και θα οδηγήσουν σε ενδεδειγμένη θεραπεία.

Η δυσκολία της ρινικής αναπνοής μπορεί να συνοδεύεται από εκνευρισμό, αδυναμία συγκέντρωσης, πονοκεφάλους, έντονο ροχαλητό και άπνοια.

18.3.21 – lifo

73

SKY PREMIUM LIFE

Συμπληρώματα διατροφής που προσδίδουν την πολυτέλεια στην καθημερινότητά μας.

ΑΛΛΕΡΓΙΕΣ

Αλλεργίες που προκαλούν βήχα και πρήξιμο Στην εποχή της πανδημίας, το να είναι κανείς αλλεργικός σε κάτι μεταφράζεται ως υψηλή πιθανότητα να παρουσιάσει αλλεργία και στα Covid εμβόλια.

Η Η Sky Premium Life παρουσιάζει την πρώτη luxury σειρά συμπληρωμάτων διατροφής υψηλής ποιότητας, που υποστηρίζουν τις ανάγκες του σύγχρονου τρόπου ζωής.

ιστορία της Sky Premium Life γράφεται πάνω σε μια διαδρομή που χαρακτηρίζεται από έκρηξη, σύνεση και εφευρετικότητα, στοιχεία τα οποία εκφράζουν τους τρεις δημιουργούς της και υποστηρίζουν την πεποίθηση ότι η υγεία είναι το σημερινό πρότυπο ομορφιάς. Συνδυάζοντας τις προσεκτικά επιλεγμένες πρώτες ύλες, την παραγωγή με βάση τα αυστηρά φαρμακευτικά πρότυπα και πρωτόκολλα GMP (Good Manufacturing Practices), καθώς και την επιστημονικά βασισμένη επιλογή των κατάλληλων θρεπτικών συστατικών, στον κατάλληλο συνδυασμό και στην ενδεδειγμένη περιεκτικότητα, η εταιρεία δημιουργεί συμπληρώματα διατροφής υψηλής ποιότητας. Τα συμπληρώματα διατροφής Bodyguard, Rhodiola-Ashwagandha, Osteodome & Glucomannan Complex της Sky Premium Life είναι εδώ για να χαρίσουν υγεία και ομορφιά με τις ευεργετικές ιδιότητες και τα πολύτιμα συστατικά τους.

BODYGUARD Το Bodyguard δημιουργήθηκε για να υποστηρίζει τις ανάγκες του ανοσοποιητικού συστήματος του οργανισμού. Ο προσεκτικά επιλεγμένος συνδυασμός εκχυλισμάτων, βιταμινών, μετάλλων και ιχνοστοιχείων βοηθά στην ενίσχυση των επιπέδων ενέργειας, στην αντιμετώπιση του κοινού κρυολογήματος και του συναχιού αλλά και στη μείωση της κούρασης και της κόπωσης.

RHODIOLA ASHWAGANDHA Ένα μοναδικό συμπλήρωμα διατροφής με τον συνδυασμό των ξεχωριστών, προσαρμογόνων βοτάνων Rhodiola & Ashwagandha για ήρεμο ύπνο, φυσιολογική λειτουργία του νευρικού συστήματος, καλή ψυχολογική διάθεση και μείωση της κόπωσης.

OSTEODOME Σχεδιασμένο για να υποστηρίζει τη φυσιολογική λειτουργία οστών και χόνδρων, καθώς και την ευλυγισία των αρθρώσεων, το Osteodome είναι ένα καλά μελετημένο συμπλήρωμα διατροφής που συμβάλλει, μεταξύ άλλων, στην καλή λειτουργία των μυών, στον φυσιολογικό σχηματισμό του κολλαγόνου στον οργανισμό και στην απορρόφηση του ασβεστίου και του φωσφόρου.

GLUCOMANNAN COMPLEX Το Glucomannan Complex της Sky Premium Life είναι ένα ολοκληρωμένο συμπλήρωμα διατροφής με γλυκομαννάνη, εκχύλισμα λευκού φασολιού και ινουλίνη, σχεδιασμένο για την απώλεια βάρους και την απόκτηση ενός καλλίγραμμου και υγιούς σώματος. Ο προσεκτικά επιλεγμένος συνδυασμός των συστατικών του βοηθά στη μείωση του αισθήματος της πείνας και στην αύξηση της αίσθησης κορεσμού. www.skypremiumlife.com Facebook: Sky Premium Life, Instagram: skypremiumlife Αγ. Γεωργίου 5, Πυλαία, Θεσσαλονίκη, +30 2313 080720 Π. Νικολαΐδη 23A & N. Μανδηλαρά 37A, Αγ. Ιωάννης Ρέντη, Αθήνα, +30 210 2206589

74 lifo – 18.3.21

Κ

άθε χρόνο την άνοιξη θυμόμαστε τις αλλεργίες ως τον απρόσκλητο επισκέπτη που μας προκαλεί δάκρυα, βήχα, φτάρνισμα ή πρήξιμο – αν πρόκειται για διατροφική αλλεργία. Στην εποχή της πανδημίας, το να είναι κανείς αλλεργικός σε κάτι μεταφράζεται ως υψηλή πιθανότητα να παρουσιάσει αλλεργία και στα Covid εμβόλια. Για να μη δημιουργούνται εσφαλμένες εντυπώσεις, οι σοβαρές αλλεργικές αντιδράσεις στα εμβόλια πάντοτε υπήρχαν, είναι εξαιρετικά σπάνιες και αντιμετωπίζονται σχετικά εύκολα, γι’ αυτό, καλού-κακού, οι εμβολιαζόμενοι που έχουν οικογενειακό ιστορικό καλούνται να παραμείνουν στο κέντρο μισή ώρα μετά τον εμβολιασμό. Εκτός από τις χαρακτηριστικές αλλεργίες (στο αυγό, στους ξηρούς καρπούς, σε κάποιο θαλασσινό), υπάρχουν κι άλλες, «υποκείμενες», υπό μορφή δυσανεξίας σε γαλακτοκομικά, αρτοσκευάσματα κ.λπ., που δημιουργούν φούσκωμα μετά την κατανάλωση του τροφίμου και δεν επιτρέπουν την απώλεια κιλών, καθώς μπλοκάρουν τον μεταβολισμό. Αυτές οι κρυφές, μέτριας βαρύτητας αλλεργίες είναι

δύσκολο να εντοπιστούν και ένας τρόπος να τις διαπιστώσετε είναι εκ του αποτελέσματος, σε μια διατροφική μεταβολή. Διαλέξτε τρόφιμα μη επεξεργασμένα και φτιάξτε ένα πρόγραμμα διατροφής αληθινά υγιεινό. Τηρήστε το για τουλάχιστον ένα με ενάμιση μήνα και μετά αναζητήστε τα σημάδια της αλλεργίας. Για παράδειγμα: εάν παρατηρήσετε απώλεια βάρους δύο ή τριών κιλών κατά την πρώτη εβδομάδα, αυτό σημαίνει ότι οι τροφές που καταναλώνατε έως τώρα σας προκαλούν αλλεργίες, με αποτέλεσμα οι ιστοί του σώματος να παρουσιάζουν οίδημα. Άλλα πιθανά σημάδια της αλλεργίας είναι η ημικρανία, το μούδιασμα στα χέρια ή τα πόδια, η μειωμένη συγκέντρωση, η κόπωση, η κακή διάθεση, η σύγχυση, η φαγούρα, το φτάρνισμα, ο τυμπανισμός και τα δερματικά εξανθήματα. Κάντε μια αναλυτική αξιολόγηση της διαδικασίας και εντοπίστε ποιες είναι οι «ένοχες» τροφές που τόσο καιρό πυροδοτούσαν τα δυσάρεστα συμπτώματα. Μάθετε να τις αποφεύγετε, όπως ακριβώς αποφεύγετε να κάθεστε κάτω από πεύκα όταν έχει πολλή γύρη και οι κάμπιες βγαίνουν από τα κουκούλια τους, επειδή πάσχετε από επιπεφυκίτιδα.

SLIM BITES

Λαχταριστό γλυκό με στέβια γίνεται; www.slimbites.gr, info@slimbites.gr Facebook page: https://www. facebook.com/ SlimBites.Stevia, Instagram: @ slim_bites Βριλήσσια: Λεωφ. Πεντέλης 59, 210 6646716 Γλυφάδα: Λαοδίκης 33-35, 211 1196140 Κολωνάκι: Πατριάρχου Ιωακείμ 37, 210 7224757 Νέα Ερυθραία: Κηφισίας 373, 210 6254165 Νέο Ψυχικό: Σολωμού 9, 210 6776764

Η

Slim Bites, το πρώτο pâtisserie με στέβια, προσφέρει γλυκές γεύσεις υψηλής ζαχαροπλαστικής με λίγες θερμίδες, στοχεύοντας στην κάλυψη των διαφορετικών αναγκών του κοινού αλλά και στις σύγχρονες τάσεις της υγιεινής διατροφής. Η χρήση της στέβιας στη ζαχαροπλαστική φαίνεται να δίνει λύση σε όσους μέχρι στιγμής απέφευγαν ή δεν τους επιτρεπόταν να καταναλώσουν γλυκά. Ως υποκατάστατο της ζάχαρης, η στέβια προέρχεται από την επεξεργασία και εκχύλιση των φύλλων ενός μικροσκοπικού θάμνου με το ίδιο όνομα. Πρακτικά, δεν αποδίδει καθόλου θερμίδες, αφού δεν περιέχει κανένα θερμιδογόνο συστατικό, ενώ, σε αντίθεση με τη ζάχαρη, έχει μηδενικό γλυκαιμικό δείκτη! Επομένως, αποτελεί τον καλύτερο σύμμαχο για όσους βρίσκονται σε ένα πρόγραμμα απώλειας βάρους ή προσέχουν την διατροφή τους, αλλά και για όσους πάσχουν από διαβήτη. Στο κέντρο της φιλοσοφίας της Slim Bites είναι τα χειροποίητα, ολιγοθερμιδικά γλυκά, οι συνταγές των οποίων βασίζονται στη γαλλική ζαχαροπλαστική, χωρίς να λείπουν και οι επιρροές από τον υπόλοιπο κόσμο. Με μότο το «Γλυκό από την αρχή», δείχνουμε την αφοσίωσή μας στον παραδοσιακό τρόπο παρασκευής γλυκισμάτων, χωρίς τη χρήση έτοιμων μειγμάτων και συντηρητικών.

Tα καταστήματά μας βρίσκονται στα Βριλήσσια, στο Κολωνάκι, στη Νέα Ερυθραία, στο Νέο Ψυχικό και στη Γλυφάδα, στη νέα μας διεύθυνση. Εκεί θα βρείτε πλούσια ποικιλία γλυκισμάτων, όπως πάστες-τούρτες, μπισκότα, κέικ,

κεράσματα, σοκολατάκια, χειροποίητο παγωτό, παγωτίνια αλλά και τούρτες παγωτό, στα οποία η λευκή ζάχαρη αντικαθίσταται από στέβια υψηλής ποιότητας και οι υπόλοιπες πρώτες ύλες από άλλες, με χαμηλότερα λιπαρά. Δοκιμάζοντας κανείς τα γλυκά μας από στέβια, δυσκολεύεται να πιστέψει ότι έλαβε ελάχιστες θερμίδες, λόγω της εξαιρετικά πλούσιας γεύσης τους. Επιλέξτε, λοιπόν, άφοβα γλυκά με στέβια και καλή σας απόλαυση!

Tο πρώτο pâtisserie με στέβια προσφέρει γλυκές γεύσεις υψηλής ζαχαροπλαστικής με λίγες θερμίδες, στοχεύοντας στην κάλυψη των διαφορετικών αναγκών του κοινού αλλά και στις σύγχρονες τάσεις της υγιεινής διατροφής.

18.3.21 – lifo

75

ΓΥΝΑΙΚΑ

Ιατρικές εξετάσεις γένους θηλυκού για ζωή όλο υγεία

Ο

ι Ελληνίδες συνιστούν το 52% του πληθυσμού της χώρας μας και έχουν επωμιστεί το μεγαλύτερο βάρος τώρα με την πανδημία σε ό,τι αφορά το άγχος, την ψυχική πίεση και πολλή επιπλέον δουλειά. Ως μητέρες έχουν επιφορτιστεί με τη στήριξη των παιδιών στην τηλεκπαίδευση, ως νοσοκόμες και γιατροί έχουν σηκώσει το βάρος του εθνικού συστήματος υγείας και τον φόβο μήπως μεταφέρουν τον κορωνοϊό στο σπίτι. Σε μια εποχή δύσκολη, που είναι πλέον ξεκάθαρο πως η συμβουλή του Ιπποκράτη ότι το προλαμβάνειν είναι καλύτερο του θεραπεύειν αποτελεί μονόδρομο, τέσσερις ειδικοί καταγράφουν τις δέκα σημαντικότερες εξετάσεις που πρέπει να κάνει κάθε γυναίκα μετά τα σαράντα ή σε νεαρότερη ηλικία, αν υπάρχει βεβαρημένο οικογενειακό ιστορικό. Για την υγεία του αναπνευστικού μιλά η επίκουρη καθηγήτρια Πνευμονολογίας Βίκυ Κατσαούνου από το νοσοκομείο «Ευαγγελισμός», για την αντικαρκινική προστασία ο πρόεδρος της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρείας Βαγγέ-

76 lifo – 18.3.21

λης Φιλόπουλος, ενώ για τα υπόλοιπα ζητήματα υγείας μιλούν ο Βασίλης Κουφομιχαήλ, μαιευτήρας - χειρουργός γυναικολόγος, ειδικός στην Ουρογυναικολογία και την υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, και η Ανδρομάχη Βρυωνίδου, πρόεδρος της Ελληνικής Ενδοκρινολογικής Εταιρείας και της Πανελλήνιας Ένωσης Ενδοκρινολόγων. Ξεκινώντας από την προστασία του αναπνευστικού συστήματος και με δεδομένο ότι ένα σημαντικό ποσοστό Ελληνίδων εξακολουθεί να καπνίζει, συστήνεται ετήσια σπειρομέτρηση, ενώ για τις καπνίστριες απαιτείται αξονική τομογραφία θώρακος χαμηλής δόσης για την πρώιμη διάγνωση του καρκίνου του πνεύμονα. Για την πρόληψη του καρκίνου του μαστού, οι γυναίκες πρέπει να κάνουν ετήσια μαστογραφία μετά τα 40 έτη, ενώ από τα 55 έως και τα 75 έτη η εξέταση μπορεί να γίνεται και ανά διετία. Για την πρόληψη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας επιστρατεύουμε το ΠΑΠ τεστ, που, σε συνδυασμό με το HPV τεστ ανά 3 ή 5 χρόνια και τον HPV εμβολιασμό, μπορεί να βοηθήσει ώστε να εξαλειφθεί αυτή η μορφή καρκίνου. Στην εμμηνόπαυση οι γυναίκες αρχίζουν να

Ένας στους δύο πολίτες της χώρας μας είναι γυναίκα, σύζυγος και μητέρα. Είναι ο άνθρωπος που εργάζεται σκληρά στον επαγγελματικό στίβο και συνεχίζει ακούραστα να φροντίζει την οικογένεια, χωρίς ωράριο και χωρίς αργίες, σαν υγειονομικός που εφημερεύει καθημερινά. Συνεπώς, πρέπει να προσέχει τον εαυτό της, για να φροντίζει και τους άλλους.

παίρνουν βάρος, τουλάχιστον μισό κιλό ανά ηλικιακό έτος, και συσσωρεύουν λίπος στην κοιλιακή χώρα, με αποτέλεσμα να έχουν αυξημένο κίνδυνο μεταβολικού συνδρόμου, αυξημένα λιπίδια στο αίμα, αυξημένη αρτηριακή πίεση και αυξημένο κίνδυνο για εγκεφαλικό επεισόδιο και έμφραγμα του μυοκαρδίου. Καθώς μεγαλώνουν, ο προληπτικός έλεγχος της υγείας προφυλάσσει από δυσάρεστες περιπέτειες, στενοχώρια, άγχος και έξοδα. Επίσης, πρέπει να υποβάλλονται σε εξέταση για αναιμία, η οποία είναι πολύ συχνή στις γυναίκες. Η διάγνωση της αναιμίας γίνεται με εξέταση αίματος και σε περίπτωση θετικού αποτελέσματος θα πρέπει να γίνει περαιτέρω βιοχημικός έλεγχος, ώστε να εντοπιστεί η ακριβής αιτία και μορφή της αναιμίας. Ακόμα, πρέπει να γίνεται έλεγχος του θυρεοειδούς. Οι διαταραχές του θυρεοειδούς είναι συχνό πρόβλημα στις Ελληνίδες και πολλές φορές η αιτία για την αύξηση ή την ανεξήγητη απώλεια βάρους και την κούραση. Η κατάστασή του ελέγχεται με εξέταση αίματος και υπερηχογράφημα θυρεοειδούς. Αν υπάρχει ιστορικό θυρεοειδοπάθειας στην οικογένεια, μην αμελείτε να παρακολουθείτε την κατάσταση του θυρεοειδούς. Ακολουθεί ο έλεγχος επιπέδων σακχάρου στο αίμα, που πρέπει να γίνεται μία φορά τον χρόνο, στο πλαίσιο ενός τσεκάπ που περιλαμβάνει εξετάσεις ούρων και αίματος. Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι ύπουλη ασθένεια, καθώς τα πρώτα χρόνια μπορεί να δρα κρυφά, χωρίς να εκδηλώνει συμπτώματα, αλλά συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης σοβαρών ασθενειών, όπως τα καρδιαγγειακά νοσήματα, η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια και οι μόνιμες βλάβες στην όραση, καθώς και με ακρωτηριασμούς. Σημαντικός είναι ο έλεγχος της αρτηριακής πίεσης. Η υψηλή αρτηριακή πίεση είναι ένα κοινό πρόβλημα υγείας που αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο καρδιακών παθήσεων. Η μέτρησή της τουλάχιστον μία φορά τον χρόνο, μαζί με κάποιες εξετάσεις που θα κρίνει ο γιατρός αν πρέπει να γίνουν, θα εντοπίσει την ύπαρξη ή όχι υπέρτασης. Το προφίλ λιπιδίων εντοπίζεται με εξέταση αίματος για τη μέτρηση της ολικής χοληστερόλης (HDL και LDL) και των τριγλυκεριδίων. Η εξέταση παρέχει λεπτομερείς πληροφορίες σχετικά με την ποσότητα «καλής» και «κακής» χοληστερόλης που υπάρχει στον οργανισμό και τη μεταβολική κατάσταση του οργανισμού. Ο έλεγχος των λιπιδίων είναι απαραίτητος για κάθε γυναίκα μετά την ηλικία των 45 ετών. Καθώς μια γυναίκα πλησιάζει στην εμμηνόπαυση, θα πρέπει να ελέγξει την κατάσταση των οστών και του σκελετού με το τεστ πυκνότητας οστών. Πρόκειται για μια απλή και γρήγορη εξέταση που συστήνεται να συνοδεύεται από εξέταση αίματος για τον έλεγχο των επιπέδων βιταμίνης D3 και ασβεστίου.

MORE LIFE ΑΠO ΤΗ EUROLIFE FFH

Ένα διαφορετικό σύστημα επιβράβευσης.

Η

αξία της πρόληψης για την υγεία μας είναι κάτι που βρίσκεται τα τελευταία χρόνια στο επίκεντρο του δημόσιου διαλόγου ως το καλύτερο εργαλείο μείωσης της νοσηρότητας και της πρόωρης θνησιμότητας. Καθημερινές κακές συνήθειες, όπως το κάπνισμα, η καθιστική ζωή, η κακή διατροφή και η κατανάλωση αλκοόλ, ενοχοποιούνται για τη συνεχή αύξηση της θνησιμότητας της χώρας μας από τη δεκαετία του 1970 κι έπειτα, με πρώτες αιτίες θανάτου στην Ελλάδα τις καρδιαγγειακές παθήσεις σε ποσοστό 37%, και τις διάφορες μορφές καρκίνου σε ποσοστό 26%, ενώ παρατηρούμε μεγάλη άνοδο στον αριθμό των Ελλήνων που πάσχουν από διαβήτη, με περίπου 190.000 να πάσχουν από σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 και 990.000 από σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2. Σαν να μην έφτανε αυτό, η έκθεση της ευρωπαϊκής επιτροπής με τίτλο «Η υγεία με μια ματιά: Ευρώπη» ανέδειξε την ψυχική υγεία σε έναν από τους σοβαρότερους παράγοντες κινδύνου για την υγεία μας, με αποκορύφωμα το γεγονός ότι η κυριότερη αιτία βίαιων θανάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι οι αυτοκτονίες, με σαράντα χιλιάδες καταγεγραμμένους θανάτους το 2018. Πόσο σημαντική είναι όμως η υιοθέτηση συμπεριφορών που βελτιώνουν την υγεία μας, ώστε να μας προστατεύσουν από την εμφάνιση μελλοντικών προβλημάτων; Σύμφωνα με μία από τις μεγαλύτερες ευρωπαϊκές μελέτες των τελευταίων ετών, με 23.000 συμμετέχοντες ηλικίας 35-65 ετών, σε διάστημα οκτώ χρόνων οι συμμετέχοντες που ακολούθησαν υγιεινή διατροφή, αθλούνταν, δεν κάπνιζαν και είχαν φυσιολογικό βάρος παρουσίασαν μειωμένο κίνδυνο εμφάνισης κάποιου σοβαρού νοσήματος κατά 80%.

ΕΝΑ ΨΗΦΙΑΚΟ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΕΥΕΞΙΑΣ Σε αυτό το πλαίσιο και με δεδομένο ότι η πανδημία από τη μια μεριά επαναπροσδιόρισε τις προτεραιότητές μας, όπως η υγεία, η οικογένεια και η ψυχική μας ισορροπία, και από την άλλη μας έφερε πιο κοντά από ποτέ στις ψηφιακές υπηρεσίες, η Eurolife FFH δημιούργησε το More Life, ένα ψηφιακό οικοσύστημα με σκοπό την προώθηση της καλής υγείας και της υιοθέτησης θετικών συμπεριφορών, βασισμένο σε 4 πυλώνες, την υγεία, την άσκηση, την ψυχική ευεξία και τη διατροφή. Στόχος του More Life είναι η δημιουργία ενός συστήματος επιβράβευσης, βασισμένου στις αρχές του gamification, το οποίο δίνει κίνητρο στους χρήστες του να υιοθετήσουν καλές πρακτικές ευεξίας και βελτίωσης της υγείας τους, ενώ παράλληλα αντιμετωπίζει το ζήτημα της αναβλητικότητας όσον αφορά τη διαχείριση προσωπικών κινδύνων, καθώς η καλή υγεία ξεκινά με τη σιγουριά τού να νιώθουμε ασφαλείς.

ΤΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΠΟΥ ΕΧΕΙ ΣΤΗ ΔΙΑΘΕΣΗ ΤΟΥ Ο ΧΡΗΣΤΗΣ ΜΕΣΩ ΤΟΥ MORE LIFE ΕΙΝΑΙ: 1.

2.

3.

Η εφαρμογή Walk to Win, την οποία μπορεί κάποιος να κατεβάσει δωρεάν από το App Store και το Google Play. Το Walk to Win είναι ένα app καταγραφής βημάτων και συμπλήρωσης κουίζ, με το οποίο εξασκείς μυαλό και σώμα. Δεν απαιτεί τη χρήση smartwatch αλλά την εγκατάστασή του σε ένα απλό smartphone. Στόχος του Walk to Win είναι η παρακίνηση του χρήστη να υιοθετήσει συμπεριφορές που βελτιώνουν την υγεία του μέσα από ένα σύστημα κινήτρων, το οποίο τον επιβραβεύει τόσο ηθικά όσο και υλικά. Η εφαρμογή τού επιτρέπει να ξεκλειδώσει δεκαέξι διαφορετικά επιτεύγματα και να συμμετάσχει σε ισάριθμες κληρώσεις για συνολικά 275 δώρα, από τεχνολογικά gadgets μέχρι αθλητικά αξεσουάρ. Προϋπόθεση για να ξεκλειδώσει τα επιτεύγματα αποτελεί η καταγραφή τουλάχιστον 8.000 βημάτων την ημέρα και η επιτυχής απάντηση στο κουίζ γνώσεων. Απλώς βάλε το κινητό στην τσέπη σου και ξεκίνα να περπατάς! Ειδική αρθρογραφία με χρήσιμα καθημερινά tips από εξειδικευμένους επαγγελματίες πάνω στους τέσσερις άξονες της ευεξίας: υγεία, άσκηση, ψυχική ευεξία και διατροφή. Το περιεχόμενο της αρθρογραφίας συνδέεται άμεσα με τα κουίζ του Walk to Win, καθώς η επιτυχής συμπλήρωσή τους προϋποθέτει την ανάγνωση και κατανόηση της αρθρογραφίας. Μια εύχρηστη πλατφόρμα γρήγορης τιμολόγησης των νοσοκομειακών προγραμμάτων Premium Economy της Eurolife FFH, που στόχο έχει να βοηθήσει τον χρήστη να υπολογίσει το κόστος ενός ασφαλιστηρίου συμβολαίου υγείας, ώστε να διαχειρίζεται με μεγαλύτερη σιγουριά ένα πιθανό ατομικό ή οικογενειακό ρίσκο. Μέσα από απλά βήματα, η πλατφόρμα τιμολόγησης επιτρέπει στον χρήστη να διαμορφώσει το δικό του εξατομικευμένο πρόγραμμα που θα ανταποκρίνεται στον οικονομικό του προγραμματισμό. Ταυτόχρονα, έχει τη δυνατότητα να ενημερωθεί για τις διαφορετικές παροχές, να δει αναλυτικά τις καλύψεις που του προσφέρονται, να υπολογίσει το κόστος και να έρθει σε επικοινωνία με εξειδικευμένο συνεργάτη της Eurolife FFH, ο οποίος θα τον βοηθήσει να κάνει την τελική του επιλογή.

Η αξία της πρόληψης για την υγεία μας είναι κάτι που βρίσκεται τα τελευταία χρόνια στο επίκεντρο του δημόσιου λόγου ως το καλύτερο εργαλείο μείωσης της νοσηρότητας και της πρόωρης θνησιμότητας.

Επισκέψου το More Life στο www.eurolife.gr και γίνε μέλος μιας ομάδας που αγαπάει το ευ ζην.

18.3.21 – lifo

77

starfax

ΙΧΘΥΣ [20.2/20.3]

Στις 20/3, με την είσοδο του Ήλιου στον Κριό, ξεκινάει μια νέα εποχή για τα οικονομικά σας και θα επιδοθείτε στο κυνήγι ευκαιριών με αποφασιστικότητα. Υποθέσεις που σε άλλες φάσεις σάς προκαλούσαν άρνηση πλέον μπορούν να διευθετηθούν. Στις 21/3 εισέρχεται και η Αφροδίτη στον Κριό και, καθώς είναι ο πλανήτης του πλούτου, μέχρι τις 14/4 θα έχετε τη δυνατότητα να αναζητήσετε μια νέα πηγή εσόδων ή να κάνετε μια επένδυση με μακροπρόθεσμα οφέλη. Ωστόσο, πρέπει να κοντρολάρετε την ανάγκη σας για απόκτηση αγαθών, καθώς υπάρχει κίνδυνος να ξεφύγετε εκτός προϋπολογισμού. Μυστικές επαφές και συμφωνίες που αφορούν την αγοραπωλησία ενός ακινήτου θα ευνοηθούν με το τρίγωνο Άρη - Κρόνου, όμως μην εξιδανικεύετε καταστάσεις. Προσέξτε ώστε να μη ρισκάρετε τους πόρους σας σε κάτι που δεν θα έχει τα αναμενόμενα αποτελέσματα.

ΚΡΙΟΣ [21.3/20.4]

Με την είσοδο του Ήλιου στο ζώδιό σας στις 20/3, ταυτόχρονα με την εαρινή ισημερία, που σηματοδοτεί την επίσημη έναρξη της άνοιξης, ξεκινάει ο μήνας των γενεθλίων σας και ανακτάτε την ενέργεια και την αισιοδοξία σας. Μέχρι τις 19/4 θα έχετε την ευχέρεια να κάνετε μια καινούργια αρχή που μπορεί να αφορά τα επαγγελματικά ή την προσωπική σας ζωή. Τώρα είναι η εποχή που πρέπει να επανεξετάσετε τις επιλογές σας, τι λειτούργησε και τι δεν εξυπηρέτησε τα συμφέροντά σας, και να ετοιμάσετε μια λίστα με όσα θέλετε να βελτιώσετε. Στις 21/3 εισέρχεται και η Αφροδίτη στο ζώδιό σας, αυξάνοντας τη γοητεία σας, και μέχρι τις 14/4 θα επικεντρωθείτε στις σχέσεις σας. Η βελτίωση της εμφάνισής σας και της ερωτικής σας ζωής θα αποτελέσει προτεραιότητα, ενώ θα είστε πολύ δημοφιλείς.

ΚΑΡΚΙΝΟΣ [22.6/22.7]

ΣΚΟΡΠΙΟΣ [23.10/22.11] Μια νέα εποχή

Στις 20/3, με την είσοδο του Ήλιου στον Κριό, ξεκινάει επισήμως η άνοιξη και ενεργοποιείται ο τομέας της καριέρας και των μακροπρόθεσμων στόχων. Μέχρι τις 19/4 θα είναι εξαιρετική περίοδος για να εστιάσετε σε ένα σημαντικό εγχείρημα. Οι δεξιότητες και οι υπηρεσίες σας θα εκτιμηθούν και θα μπορέσετε να αναπτύξετε το δίκτυο των συνεργατών σας. Δώστε έμφαση στην προώθηση των ιδεών σας, καθώς οι πιθανότητες είναι με το μέρος σας. Στις 21/3 εισέρχεται και η Αφροδίτη στον Κριό, κάνοντας την επικοινωνία πιο ευχάριστη, ενώ μπορεί να προκύψει ερωτικό ειδύλλιο με επιφανές άτομο. Ο Κρόνος, στον τομέα του πλούτου και των κοινών πόρων σε τρίγωνο με τον Άρη, επιβραβεύει προσπάθειες προηγούμενων μηνών, αυξάνοντας το εισόδημά σας. Αποφύγετε τις περιττές δαπάνες και επενδύστε τα χρήματά σας.

ξεκινάει για τα επαγγελματικά σας με την είσοδο του Ήλιου στον Κριό στις 20/3 και μέχρι τις 19/4 θα είστε σε συνεχή εγρήγορση, προκειμένου να βρείτε μια ικανοποιητική θέση εργασίας. Στις 21/3 εισέρχεται και η Αφροδίτη στον Κριό, παροτρύνοντάς σας να ασχοληθείτε με τη φυσική σας κατάσταση, καθώς τον προηγούμενο μήνα είχατε κάνει αρκετές παρασπονδίες όσον αφορά τη διατροφή. Ακολουθήστε ένα ισορροπημένο πρόγραμμα και βγείτε να περπατήσετε, να γυμναστείτε στη φύση τώρα που είναι καλός ο καιρός και είστε πιο ευδιάθετοι. Πιθανό ειδύλλιο με άτομο από τον χώρο της εργασίας θα σας δώσει περαιτέρω κίνητρα για να βελτιώσετε την εμφάνισή σας. Το τρίγωνο Άρη - Κρόνου ενεργοποιεί τον άξονα οικογένεια - κοινοί πόροι και θα αυξήσετε το εισόδημά σας.

ΛΕΩΝ [23.7/23.8]

ΤΟΞΟΤΗΣ [23.11/21.12]

Με το επίσημο ξεκίνημα της άνοιξης στις 20/3 και την είσοδο του Ήλιου στον Κριό σηματοδοτείται η έναρξη ενός νέου κύκλου, κατά τον οποίο θα δώσετε έμφαση στην πνευματική σας ανάπτυξη και η διάθεσή σας για ταξίδια και νέες εμπειρίες θα είναι έντονη. Ενδεχομένως να μην μπορέσετε να ταξιδέψετε, λόγω των περιοριστικών μέτρων, σίγουρα όμως θα διευρύνετε τους ορίζοντές σας με τη βοήθεια της τεχνολογίας. Πολύ καλή εποχή για τους σπουδαστές, καθώς θα έχετε πολλή ενέργεια για να ασχοληθείτε με τα μαθήματά σας. Στις 21/3 εισέρχεται και η Αφροδίτη στον Κριό, έτσι θα αναπτυχθεί μια καινούργια φιλία με άτομο από το εξωτερικό ή από τον χώρο των σπουδών, που με το πέρασμα του χρόνου θα αποκτήσει ερωτική χροιά. Ο Άρης στους Διδύμους σάς δίνει δυναμισμό και το τρίγωνο με τον Κρόνο θα διευρύνει τον κύκλο των γνωριμιών σας.

Μια πολύ δημιουργική εποχή ξεκινάει για εσάς με την είσοδο του Ήλιου στον Κριό στις 20/3 και θα πρέπει να αξιοποιήσετε τα ταλέντα σας, καθώς μπορούν να σας εξασφαλίσουν έξτρα εισόδημα. Επικοινωνήστε τις ιδέες σας και προωθήστε τις δημιουργίες σας στα κατάλληλα άτομα. Τώρα, που μπαίνουμε πλέον επίσημα στην άνοιξη, η διάθεσή σας για απολαύσεις θα είναι αυξημένη και η είσοδος της Αφροδίτης στον Κριό στις 21/3 θα εντείνει την ανάγκη σας για αγορές και ψυχαγωγία. Προσέξτε τις υπερβολές στο ξόδεμα των χρημάτων σας. Εξαιρετική εποχή για φλερτ, για ξεκίνημα μιας ερωτικής σχέσης και απόκτηση παιδιού. Το εξάγωνο Άρη - Κρόνου αυξάνει τις επικοινωνιακές σας δεξιότητες και την ικανότητά σας να αποκτήσετε νέες γνώσεις, οπότε θα πετύχετε πολλά σε θέματα εκπαίδευσης και εμπορικών συναλλαγών. Με ευελιξία και προσαρμοστικότητα θα αξιοποιήσετε νέες ευκαιρίες.

ΤΑΥΡΟΣ [21.4/20.5] Στις 20/3 εισέρχεται ΠΑΡΘΕΝΟΣ [24.8/22.9] ο Ήλιος στον Κριό, σηματοδοτώντας το τέλος της προσωπικής σας χρονιάς. Την ίδια μέρα έχουμε την εαρινή ισημερία και την έναρξη της άνοιξης, που προάγει τα νέα ξεκινήματα. Στις 21/3 εισέρχεται και ο κυβερνήτης σας Αφροδίτη στον Κριό, έτσι τις επόμενες εβδομάδες θα είναι κάπως πεσμένη η ενέργειά σας, οπότε θα είναι εξαιρετική εποχή για να ρίξετε τους ρυθμούς. Επίσης, θα μπορείτε να ασχοληθείτε με τη βελτίωση της φυσικής σας κατάστασης. Ο Κρόνος, σε αρμονικές όψεις με τον Άρη, φέρνει νέες ευκαιρίες στον τομέα της καριέρας και θα ευνοήσει το κυνήγι ευκαιριών, κυρίως για τους γεννημένους το 1ο δεκαήμερο. Διαπραγματεύσεις και συμφωνίες θα έχουν αίσια αποτελέσματα και θα κερδίσετε τις εντυπώσεις, αν δώσετε συνέντευξη. Αν σκοπεύετε να κάνετε μια σημαντική αγορά το προσεχές διάστημα, ξεκινήστε να εξοικονομείτε χρήματα τώρα που βελτιώνονται τα οικονομικά σας.

Με την εαρινή ισημερία στις 20/3 μπαίνουμε πλέον επίσημα στην άνοιξη και ήδη η διάθεσή σας είναι πιο αισιόδοξη. Την ίδια μέρα εισέρχεται ο Ήλιος στον Κριό και για τις επόμενες εβδομάδες θα έχετε την απαραίτητη ενέργεια να αναζητήσετε νέους τρόπους για να αυξήσετε το εισόδημά σας. Εξερευνήστε το αμοιβαίο κέρδος μέσω μιας συνεργασίας και μοιραστείτε τα βάρη και τις ευθύνες ενός εγχειρήματος. Στις 21/3 εισέρχεται και η διπλωματική Αφροδίτη στον Κριό και, καθώς είναι ο πλανήτης του πλούτου και του έρωτα, θα σας δοθεί η ευκαιρία να βελτιώσετε την ερωτική σας ζωή, μια και τα οικονομικά σας βρίσκονται πλέον σε καλό δρόμο. Ο τομέας της εργασίας και των φιλοδοξιών, υπό τη θετική επιρροή του τριγώνου Άρη - Κρόνου, ενεργοποιείται και, καθώς διανύουμε μια εποχή γρήγορων αλλαγών, με ευελιξία θα μεταπηδήσετε σε νέα εργασιακή θέση.

ΑΙΓΟΚΕΡΩΣ [22.12/19.1]

Με το σπίτι και την οικογένεια θα ασχοληθείτε το προσεχές διάστημα, καθώς εισέρχεται ο Ήλιος στον Κριό στις 20/3 και θα έχετε την απαραίτητη ενέργεια να οργανώσετε την καθημερινότητα και τον χώρο σας. Αν σκοπεύετε να αξιοποιήσετε ένα ακίνητο, τώρα είναι η εποχή που δίνει ευκαιρίες. Μια έρευνα αγοράς θα αποτρέψει σφάλματα και οικονομικές απώλειες, δίνοντάς σας μια εμπεριστατωμένη άποψη σχετικά με το πώς πρέπει να κινηθείτε. Προσέξτε ώστε οι απαιτήσεις σας να συμβαδίζουν με τις επικρατούσες συνθήκες. Στις 21/3 έρχεται και η Αφροδίτη στον Κριό και ζεσταίνει τις σχέσεις με τα αγαπημένα σας πρόσωπα, ενώ σας παρακινεί να ασχοληθείτε με τη βελτίωση του χώρου σας. Βάλτε μια ανοιξιάτικη πινελιά και επενδύστε χρήματα σε λουλούδια που θα σας φτιάχνουν τη διάθεση.

ΥΔΡΟΧΟΟΣ [20.1/19.2]

ΔΙΔΥΜΟΣ [21.5/21.6] Με την έναρξη της ΖΥΓΟΣ [23.9/22.10]

από τη μα ρ ιβ ίκυ καλλέ ρ γ η (s tar f ax@ li f o. g r )

78 lifo – 18.3.21

άνοιξης στις 20/3 και την είσοδο του Ήλιου στον Κριό ξεκινάει μια περίοδος διάρκειας ενός μήνα, κατά την οποία θα δώσετε έμφαση στις κοινωνικές σας επαφές. Στις 21/3 έρχεται και η Αφροδίτη να συντροφεύσει τον Ήλιο και μέχρι τις 14/4 θα είναι εξαιρετική εποχή για να προωθήσετε τις ιδέες σας, να συνάψετε συνεργασίες με άτομα με τα οποία έχετε κοινά συμφέροντα και να βελτιώσετε τις σχέσεις με φίλους και οικείους. Πολύ σημαντικό ρόλο θα παίξουν κάποιες γνωριμίες με υψηλά ιστάμενα άτομα και θα πάρετε σημαντική ώθηση όσοι προωθήσετε καινοτόμα προϊόντα και υπηρεσίες. Ο Άρης στο ζώδιό σας, σε τρίγωνο με τον Κρόνο, θα σας δώσει την απαραίτητη ενέργεια για θα αντεπεξέλθετε με επιτυχία σε ό,τι αφορά την πνευματική σας ανάπτυξη. Επειδή είναι μια εποχή έντονης κοινωνικοποίησης, θα κάνετε μια γνωριμία που θα κεντρίσει το ενδιαφέρον σας.

Με την είσοδο του Ήλιου στον Κριό στις 20/3 φωτίζεται ο τομέας των διαπροσωπικών σας σχέσεων και μέχρι τις 19/4 θα είναι ιδανική εποχή για να ξεκινήσετε μια πολλά υποσχόμενη συνεργασία. Τώρα, που μπαίνουμε και επίσημα στην άνοιξη, αυξάνονται η αισιοδοξία και η επικοινωνιακή σας διάθεση, που σημαίνει πως θα καταφέρετε να πείσετε και τους πιο απαιτητικούς συνομιλητές σχετικά με τις δεξιότητες ή τις υπηρεσίες σας. Την επόμενη μέρα εισέρχεται και η Αφροδίτη στον Κριό, φέρνοντας ζεστασιά στις σχέσεις σας. Ο γάμος σας θα αποτελέσει προτεραιότητα και θα δώσετε έμφαση στην επικοινωνία. Πολύ καλή εποχή για φλερτ. Ο Άρης στους Διδύμους, σε τρίγωνο με τον Κρόνο, αυξάνει το σεξαπίλ σας και μπορείτε να προσεγγίσετε με ιδιαίτερη ευκολία το άτομο που σας ενδιαφέρει.

Sudoku No 677 7 9

9 8

2

8 6 7 7 3

2 3

8

6 4

7

5 9 2 6 7

3 2

6

5 3

Η λύση του προηγούμενου 3 6 2 1 8 5

9 8 4 7 6 3

5 1 7 9 4 2

8 5 3 2 1 9

4 9 1 6 7 8

7 2 6 5 3 4

6 7 9 8 5 1

2 4 8 3 9 7

1 3 5 4 2 6

4 5 8 7 3 1 2 6 9 9 2 3 6 5 8 4 1 7 7 1 6 4 2 9 3 5 8

Στις 20/3 ξεκινάει επίσημα η άνοιξη με την εαρινή ισημερία και, καθώς εισέρχεται ο Ήλιος στον Κριό, η επικοινωνιακή σας διάθεση θα είναι στα ύψη. Προωθήστε τις ιδέες σας, τις δεξιότητες ή τις υπηρεσίες σας, αξιοποιώντας τις παροχές της τεχνολογίας. Μπορείτε με έξυπνες κινήσεις να αυξήσετε τη δημοτικότητά σας και τα κέρδη σας, δίχως να ξοδέψετε πολλά χρήματα. Στις 21/3 εισέρχεται και η Αφροδίτη στον Κριό και ευνοεί τη σύσφιξη σχέσεων με οικείους. Αν είχατε παρεξηγηθεί με τα αδέλφια, ή άλλα συγγενικά σας πρόσωπα, μπορείτε να επιλύσετε τα προβλήματά σας, επαναφέροντας τις ισορροπίες. Η γνωριμία με άτομο από τον χώρο της εκπαίδευσης θα δώσει νόημα στην καθημερινότητά σας και θα ανακτήσετε την ερωτική σας διάθεση. Το τρίγωνο Άρη - Κρόνου προσδίδει δυναμισμό και πρέπει να επιδοθείτε στο φλερτ. καθώς οι προοπτικές για μια νέα ερωτική σχέση είναι πολλές.

ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΤΗΣ ΕΤΗΣΙΑΣ ΤΑΚΤΙΚΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗΣ ΤΩΝ ΜΕΤΟΧΩΝ Το Γενικό Συμβούλιο της Τράπεζας της Ελλάδος καλεί τους μετόχους της Τράπεζας, σύμφωνα με το Καταστατικό της και το Νόμο, στην Ετήσια Τακτική Γενική Συνέλευση, την Τρίτη 6 Απριλίου 2021, στις 12:00 το μεσημέρι. Λαμβάνοντας υπόψη τις έκτακτες συνθήκες που επικρατούν λόγω της πανδημίας COVID-19 και αναγνωρίζοντας την ανάγκη να ληφθούν κατάλληλα μέτρα για την προστασία όσων προτίθενται να συμμετάσχουν στις εργασίες της, το Γενικό Συμβούλιο αποφάσισε η εν λόγω Γενική Συνέλευση να πραγματοποιηθεί με τη συμμετοχή των μετόχων από απόσταση, σε πραγματικό χρόνο, χωρίς τη φυσική τους παρουσία, με τη χρήση ηλεκτρονικών μέσων (τηλεδιάσκεψη), σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στο άρθρο 125 του ν. 4548/2018, όπως ισχύει, μετά την τροποποίησή του με το άρθρο 23 του ν. 4712/2020 (ΦΕΚ Α’ 146/29.7.2020). Τα θέματα της Ημερήσιας Διάταξης είναι τα εξής: 1. Ανάγνωση της Ετήσιας Έκθεσης επί των Οικονομικών Καταστάσεων της χρήσης 2020 (του Ισολογισμού και των λοιπών Οικονομικών Καταστάσεων σύμφωνα με το Καταστατικό της Τράπεζας), καθώς και της διαχείρισης, που υποβάλλεται με εντολή του Γενικού Συμβουλίου της Τράπεζας.

2. Ανάγνωση της Έκθεσης των Ορκωτών Ελεγκτών Λογιστών επί των Οικονομικών Καταστάσεων της χρήσης 2020.

3. Έγκριση των Οικονομικών Καταστάσεων χρήσης 2020, μετά της επ’ αυτών και της διαχείρισης Ετήσιας Έκθεσης, καθώς και της Έκθεσης των Ορκωτών Ελεγκτών Λογιστών.

4. Έγκριση της διάθεσης των καθαρών κερδών της χρήσης 2020, σύμφωνα με το άρθρο 71 του Καταστατικού, που ανέρχονται στο συνολικό ποσό των ευρώ 946.561.217.-, ως εξής:

- Κέρδη χρήσεως - Μεταφορά ειδικού αποθεματικού από την αναπροσαρμογή της αξίας των ακινήτων προς διάθεση Κέρδη προς διάθεση

661.670.428.-

ευρώ ευρώ

284.890.789.-

ευρώ

946.561.217.-

***

- Μέρισμα προς καταβολή: 0,6720 ευρώ ανά μετοχή σε 19.864.886 μετοχές - Έκτακτο αποθεματικό - Υπόλοιπο περιερχόμενο στο Ελληνικό Δημόσιο 5.

6.

7.

8.

ευρώ 13.349.203.ευρώ 300.000.000.ευρώ 633.212.014.-

Καθορισμός αποζημίωσης και οδοιπορικών εξόδων των μελών του Γενικού Συμβουλίου. Συζήτηση και ψηφοφορία επί της έκθεσης αποδοχών του άρθρου 112 του ν. 4548/2018 για τη χρήση 2020. Καθορισμός αμοιβής των Ορκωτών Ελεγκτών Λογιστών για τη χρήση 2021. Απαλλαγή των μελών του Γενικού Συμβουλίου και των Ορκωτών Ελεγκτών Λογιστών από κάθε προσωπική ευθύνη για τα πεπραγμένα και τη διαχείριση της χρήσης 2020.

9. Εκλογή Συμβούλων.

10. Εκλογή Ορκωτών Ελεγκτών Λογιστών για τη χρήση 2021.

11. Έγκριση του Κανονισμού Λειτουργίας της Επιτροπής Ελέγχου.

12. Έκθεση πεπραγμένων της Επιτροπής Ελέγχου για το έτος 2020.

13. Εκλογή μέλους της Επιτροπής Ελέγχου.

14. Ανακοίνωση διορισμού μελών της Διοίκησης και του Συμβουλίου Νομισματικής Πολιτικής.

15. Λοιπές Ανακοινώσεις. Α. Δικαίωμα συμμετοχής και ψήφου στη Γενική Συνέλευση Στη Συνέλευση έχει δικαίωμα να λάβει μέρος και να ψηφίσει είτε αυτοπροσώπως, είτε μέσω αντιπροσώπου, τηρουμένων των περιορισμών των άρθρων 8, 13 και 14 του Καταστατικού, ο κύριος τουλάχιστον εβδομήντα πέντε (75) μετοχών, που είναι εγγεγραμμένος στα αρχεία του Συστήματος Άυλων Τίτλων (Σ.Α.Τ.) που διαχειρίζεται η εταιρεία «Ελληνικό Κεντρικό Αποθετήριο Τίτλων Α.Ε.» (ΕΛ.Κ.Α.Τ.) της «Ελληνικά Χρηματιστήρια – Χρηματιστήριο Αθηνών Α.Ε. Συμμετοχών» (Ε.Χ.Α.Ε.), στο οποίο τηρούνται οι κινητές αξίες της Τράπεζας, κατά την έναρξη της πέμπτης ημέρας πριν από την ημέρα συνεδρίασης της Γενικής Συνέλευσης, εν προκειμένω της Πέμπτης 1 Απριλίου 2021 (ημερομηνία καταγραφής), χωρίς να απαιτείται δέσμευση των μετοχών του. Ανά εβδομήντα πέντε (75) μετοχές παρέχουν στον κύριο αυτών το δικαίωμα μιας (1) ψήφου. Μέτοχοι, που έχουν λιγότερες από εβδομήντα πέντε (75) μετοχές, μπορούν να διορίσουν κοινό αντιπρόσωπο μέτοχο, ο οποίος μπορεί να παραστεί στη Συνέλευση, εφόσον συγκεντρώνει την αντιπροσωπεία τουλάχιστον εβδομήντα πέντε (75) μετοχών (άρθρα 13 και 16 του Καταστατικού, σε συνδυασμό με τη 2/29.2.2000 απόφαση του Γενικού Συμβουλίου της Τράπεζας περί αναπροσαρμογής –από είκοσι πέντε (25) σε εβδομήντα πέντε (75)- του ελάχιστου αριθμού μετοχών που απαιτείται για την παροχή δικαιώματος συμμετοχής και ψήφου στη Γενική Συνέλευση, μετά την επελθούσα -κατ’ άρθρο 9 του Καταστατικού- διάσπαση της μετοχής της Τράπεζας, σύμφωνα με την 1/17.1.2000 απόφαση του Γενικού Συμβουλίου, που εγκρίθηκε με την 8/4.2.2000 Πράξη του Υπουργικού Συμβουλίου – ΦΕΚ Α΄ 17/7.2.2000). Τα δικαιώματα διοικήσεως, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος παραστάσεως και ψήφου στη Γενική Συνέλευση, αναστέλλονται για τους μετόχους που εμπίπτουν στην παρ. 5 του άρθρου 8 του Καταστατικού (όπως προστέθηκε με την από 24.4.2012 απόφαση της 79ης Ετήσιας Τακτικής Γενικής Συνέλευσης των Μετόχων της Τράπεζας που κυρώθηκε με το άρθρο 165 παρ.7 περ.β’ του ν. 4099/2012 [ΦΕΚ Α΄ 250/20.12.2012]), ήτοι πρόσωπα επί των οποίων η Τράπεζα ασκεί εποπτεία σύμφωνα με το άρθρο 55Α του Καταστατικού ή με διάταξη νόμου, επιχειρήσεις συνδεδεμένες με αυτά, μέλη των διοικητικών συμβουλίων ή διαχειριστές τέτοιων προσώπων, σύζυγοι και συγγενείς αυτών έως δευτέρου βαθμού. Επίσης, ουδείς μέτοχος, εκτός του Δημοσίου και όσων εμπίπτουν στο άρθρο 2 του ν. 2292/1953, δύναται να ασκήσει στη Γενική Συνέλευση δικαίωμα ψήφου για αριθμό ψήφων υπερβαίνοντα το αντιστοιχούν σε δύο εκατοστά του μετοχικού κεφαλαίου ποσοστό (τελευταίο εδάφιο του άρθρου 13 του Καταστατικού, όπως προστέθηκε με την από 24.4.2012 απόφαση της 79ης Ετήσιας Τακτικής Γενικής Συνέλευσης των Μετόχων της Τράπεζας, που κυρώθηκε με το άρθρο 165 παρ.7 περ. γ’ του ν. 4099/2012 [ΦΕΚ Α΄ 250/20.12.2012]). Η απόδειξη της μετοχικής ιδιότητας γίνεται με απευθείας ηλεκτρονική σύνδεση της Τράπεζας με τα αρχεία του ως άνω Συστήματος Άυλων Τίτλων. Β. Συμμετοχή και ψήφος στη Γενική Συνέλευση από απόσταση σε πραγματικό χρόνο μέσω τηλεδιάσκεψης Προκειμένου οι μέτοχοι να συμμετάσχουν και να ψηφίσουν στην Τακτική Γενική Συνέλευση της 6ης Απριλίου 2021 που θα πραγματοποιηθεί από απόσταση σε πραγματικό χρόνο μέσω τηλεδιάσκεψης, χωρίς τη φυσική παρουσία τους, απαιτείται η δημιουργία και χρήση ηλεκτρονικού λογαριασμού του μετόχου ή του τυχόν αντιπροσώπου του στην ηλεκτρονική πλατφόρμα (εφεξής Διαδικτυακή Πλατφόρμα) που έχει αναπτυχθεί από τον Όμιλο Ελληνικά Χρηματιστήρια - Χρηματιστήριο Αθηνών Α.Ε. για την παροχή υπηρεσιών διεξαγωγής Γενικών Συνελεύσεων από απόσταση σε πραγματικό χρόνο μέσω τηλεδιάσκεψης σε εκδότριες εταιρείες στην ιστοσελίδα https://axia.athexgroup.gr.

H Διαδικτυακή Πλατφόρμα παρέχεται από την εταιρεία «Ελληνικό Κεντρικό Αποθετήριο Τίτλων Α.Ε.», ενώ για την τηλεδιάσκεψη χρησιμοποιείται η ομάδα εργαλείων/υπηρεσιών WEBEX από την εταιρεία Cisco Hellas SA. Για την πρόσβαση στην Διαδικτυακή Πλατφόρμα απαιτείται υπολογιστής ή κινητό τηλέφωνο τύπου smartphone ή tablet, με εγκατεστημένη εφαρμογή περιήγησης στο διαδίκτυο (browser) και δυνατότητα πρόσβασης στο διαδίκτυο (internet). Για τη δημιουργία του λογαριασμού του μετόχου ή του αντιπροσώπου του στην εν λόγω Διαδικτυακή Πλατφόρμα απαιτείται η έγκυρη διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (email) και το κινητό τηλέφωνο του μετόχου ή του τυχόν αντιπροσώπου του. Κατά την είσοδο στην Διαδικτυακή Πλατφόρμα ο μέτοχος εισάγει τα ως άνω στοιχεία, τα οποία έχουν καταχωρηθεί στο Σύστημα Άυλων Τίτλων και έχουν γνωστοποιηθεί στην Τράπεζα από την «Ελληνικό Κεντρικό Αποθετήριο Τίτλων Α.Ε.» (ΕΛ.Κ.Α.Τ.), στο πλαίσιο των υπηρεσιών διευκόλυνσης ελέγχου ταυτοποίησης των μετόχων σε γενικές συνελεύσεις από απόσταση που παρέχει προς τις εκδότριες ανώνυμες εταιρείες σύμφωνα με την υπ’ αριθ. 8 απόφαση του Δ.Σ. της ΕΛ.Κ.Α.Τ. «Υπηρεσίες ηλεκτρονικής ενημέρωσης επενδυτών (2-factor authentication) κατά την πρόσβαση σε ηλεκτρονικές υπηρεσίες της ΕΛ.Κ.Α.Τ.». Σε περίπτωση όπου τα εν λόγω στοιχεία δεν ταυτίζονται, θα πρέπει ο μέτοχος να προβεί σε ενημέρωση ή και επικαιροποίηση των συγκεκριμένων στοιχείων του, προκειμένου να δημιουργήσει τον λογαριασμό. Προς τον σκοπό αυτό παρακαλούνται οι μέτοχοι να απευθυνθούν αμελλητί στον Χειριστή του Λογαριασμού Αξιών στον οποίο τηρούν τις μετοχές της Τράπεζας ή σε οποιονδήποτε άλλο ενδιάμεσο, που τους παρέχει υπηρεσίες θεματοφυλακής για τις μετοχές της Τράπεζας, κατά περίπτωση, προκειμένου να γνωστοποιήσουν ή/και επικαιροποιήσουν την έγκυρη διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (email) και τον αριθμό του κινητού τηλεφώνου τους για την ταυτοποίησή τους. Περαιτέρω οδηγίες σχετικά με τη συμμετοχή στη Γενική Συνέλευση διατίθενται στον δικτυακό τόπο της Τράπεζας της Ελλάδος www.bankofgreece.gr στην ενότητα «Ενημέρωση Μετόχων» και στο ειδικό έγγραφο με τίτλο «Τεχνικό πλαίσιο συμμετοχής στην εξ αποστάσεως σε πραγματικό χρόνο μέσω τηλεδιάσκεψης Γενική Συνέλευση των Μετόχων». Οι μέτοχοι μπορούν να επικοινωνούν για τυχόν ερωτήσεις και πληροφορίες με την Υπηρεσία Μετοχών του Τμήματος

Γραμματείας της Τράπεζας της Ελλάδος, Ε. Βενιζέλου 21, Αθήνα (τηλ. 210-320 3341 και 210-320 3288, fax 210-322 6371, email serv.shares@bankofgreece.gr). Επίσης, από τη δημοσίευση της παρούσας και μέχρι τη λήξη της συνεδρίασης της Γενικής Συνέλευσης θα λειτουργεί γραμμή τεχνικής υποστήριξης (help desk) για την παροχή πληροφοριών και υποστήριξης στους μετόχους και τους αντιπροσώπους τους στο τηλ. 210 3366120 ή μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου στη διεύθυνση AXIAeShareholdersMeeting@athexgroup.gr. Κατά την ημερομηνία της Γενικής Συνέλευσης οι Μέτοχοι προκειμένου να συμμετάσχουν στις εργασίες της θα πρέπει να συνδεθούν εγκαίρως μέσω της Διαδικτυακής Πλατφόρμας, τριάντα λεπτά (30΄) πριν από την ώρα έναρξης της Γενικής Συνέλευσης και να δηλώσουν τον αριθμό των δικαιωμάτων ψήφου με τα οποία θα συμμετάσχουν στη Γενική Συνέλευση και θα ψηφίσουν και –εφόσον επιθυμούν– να τροποποιήσουν τον εν λόγω αριθμό μόνο προς το μικρότερο. Οι μέτοχοι που θα συμμετάσχουν στη Γενική Συνέλευση κατά τα ανωτέρω λαμβάνονται υπόψη για το σχηματισμό της απαρτίας και της πλειοψηφίας και θα μπορούν να ασκούν αποτελεσματικά τα δικαιώματά τους κατά τη διάρκεια της Γενικής Συνέλευσης. Έτσι οι εν λόγω μέτοχοι: α) θεωρείται ότι παρίστανται αυτοπροσώπως στη Γενική Συνέλευση, β) υπολογίζονται για το σχηματισμό της απαρτίας των μετόχων που παρίστανται ή εκπροσωπούνται στη Γενική Συνέλευση και στον υπολογισμό του ποσοστού του εκδοθέντος μετοχικού κεφαλαίου της Τράπεζας που παρίσταται ή αντιπροσωπεύεται στη Γενική Συνέλευση με τον αριθμό δικαιωμάτων ψήφου που δήλωσαν ότι θα εξασκήσουν σύμφωνα με τα παραπάνω, γ) θα είναι σε θέση να παρακολουθούν με ηλεκτρονικά ή οπτικοακουστικά μέσα τη διεξαγωγή της Γενικής Συνέλευσης, δ) θα δικαιούνται να ψηφίζουν σε πραγματικό χρόνο κατά τη διάρκεια της Γενικής Συνέλευσης επί των θεμάτων της ημερήσιας διάταξης κατά το χρονικό σημείο που ανακοινώνεται από τον Πρόεδρο, ε) θα δικαιούνται να λαμβάνουν το λόγο και να απευθύνονται στη Γενική Συνέλευση προφορικά κατά τη διάρκεια της Γενικής Συνέλευσης, καθώς επίσης στ) θα δικαιούνται να λαμβάνουν ενημέρωση για την καταγραφή της ψήφου τους. Γ. Διαδικασία συμμετοχής και ψήφου μέσω αντιπροσώπου Ο διορισμός και η ανάκληση ή αντικατάσταση του αντιπροσώπου του μετόχου γίνονται εγγράφως. Οι μέτοχοι που επιθυμούν να συμμετάσχουν στη Γενική Συνέλευση μέσω αντιπροσώπου ή να ανακαλέσουν τον εν λόγω διορισμό ή να αντικαταστήσουν τον διορισθέντα αντιπρόσωπο οφείλουν να καταθέσουν στην Υπηρεσία Μετοχών του Τμήματος Γραμματείας της Τράπεζας της Ελλάδος (Ε. Βενιζέλου 21, Αθήνα, τηλ. 210-320 3341 και 210-320 3288, fax 210-322 6371, email serv.shares@bankofgreece.gr) τουλάχιστον σαράντα οκτώ (48) ώρες πριν από την ορισθείσα ημερομηνία συνεδρίασης της Γενικής Συνέλευσης, ήτοι το αργότερο μέχρι την Κυριακή 4 Απριλίου 2021, συμπληρωμένο, δεόντως υπογεγραμμένο και νομίμως θεωρημένο για το γνήσιο της υπογραφής το σχετικό έντυπο αντιπροσώπευσης, το οποίο είναι διαθέσιμο και στον δικτυακό τόπο της Τράπεζας www.bankofgreece.gr στην ενότητα «Ενημέρωση Μετόχων». Επίσης, το παραπάνω έντυπο διατίθεται στους μετόχους σε έγχαρτη μορφή από την Υπηρεσία Μετοχών του Τμήματος Γραμματείας της Τράπεζας της Ελλάδος. Ο μέτοχος μπορεί να διορίσει αντιπρόσωπο για μία και μόνη Γενική Συνέλευση ή για όσες Συνελεύσεις λάβουν χώρα εντός ορισμένου χρόνου. Μέτοχοι που είναι νομικά πρόσωπα, μετέχουν στη Γενική Συνέλευση διά των εκπροσώπων τους και πρέπει μέσα στην ίδια προθεσμία να καταθέσουν τα νομιμοποιητικά τους έγγραφα σύμφωνα με το νόμο. Σε περίπτωση που τα ως άνω έγγραφα έχουν ήδη κατατεθεί σε άλλη Υπηρεσιακή Μονάδα της Τράπεζας, αρκεί να γίνει σχετική αναφορά στο έντυπο αντιπροσώπευσης ή να υπάρξει σχετική έγγραφη ενημέρωση. Κάθε μέτοχος μπορεί να συμμετέχει αυτοπροσώπως ή μέσω αντιπροσώπου, επιτρεπομένου του διορισμού μέχρι τριών (3) αντιπροσώπων ανά μέτοχο. Αντιπρόσωπος που ενεργεί για περισσότερους μετόχους μπορεί να ψηφίζει διαφορετικά για κάθε μέτοχο. Ειδικώς για τη συμμετοχή του μετόχου μέσω αντιπροσώπου στην Τακτική Γενική Συνέλευση της 6ης Απριλίου 2021 από απόσταση σε πραγματικό χρόνο μέσω τηλεδιάσκεψης, επιτρέπεται ο διορισμός μέχρι ενός (1) αντιπροσώπου, ο οποίος απαιτείται να λάβει χώρα τουλάχιστον σαράντα οκτώ (48) ώρες πριν από την ορισθείσα ημερομηνία συνεδρίασης της Γενικής Συνέλευσης, ήτοι το αργότερο μέχρι την Κυριακή 4 Απριλίου 2021. Με την παραλαβή των ως άνω στοιχείων από την Τράπεζα και με βάση τη διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και το κινητό τηλέφωνο του αντιπροσώπου, όπως έχουν δηλωθεί στο έντυπο αντιπροσώπευσης, δημιουργείται από την Τράπεζα λογαριασμός του αντιπροσώπου στην Διαδικτυακή Πλατφόρμα ο οποίος θα ειδοποιηθεί μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ώστε να προβεί σε ενεργοποίηση του λογαριασμού του για να μπορεί να ασκήσει τα δικαιώματα του μετόχου σύμφωνα με τα ανωτέρω αναφερόμενα. Ο αντιπρόσωπος μετόχου υποχρεούται να γνωστοποιεί στην Τράπεζα, πριν από την έναρξη της συνεδρίασης της Γενικής Συνέλευσης, κάθε συγκεκριμένο γεγονός που μπορεί να είναι χρήσιμο στους μετόχους για την αξιολόγηση του κινδύνου να εξυπηρετήσει ο αντιπρόσωπος άλλα συμφέροντα πλην των συμφερόντων του μετόχου. Σύγκρουση συμφερόντων είναι δυνατόν να προκύπτει ιδίως όταν ο αντιπρόσωπος είναι: α) Μέτοχος που ασκεί τον έλεγχο της Τράπεζας ή είναι άλλο νομικό πρόσωπο ή οντότητα που ελέγχεται από τον μέτοχο αυτόν, β) Μέλος του Γενικού Συμβουλίου ή της εν γένει Διοικήσεως της Τράπεζας ή μετόχου που ασκεί τον έλεγχο της Τράπεζας ή άλλου νομικού προσώπου ή οντότητας που ελέγχεται από μέτοχο, ο οποίος ασκεί τον έλεγχο της Τράπεζας, γ) Υπάλληλος ή ορκωτός ελεγκτής της Τράπεζας ή μετόχου που ασκεί τον έλεγχό της ή άλλου νομικού προσώπου ή οντότητας που ελέγχεται από μέτοχο, ο οποίος ασκεί τον έλεγχο της Τράπεζας, δ) Σύζυγος ή συγγενής πρώτου βαθμού με ένα από τα φυσικά πρόσωπα που αναφέρονται στις ανωτέρω περιπτώσεις α’ έως και γ’. Δ. Δικαιώματα μειοψηφίας των μετόχων Μέτοχοι δικαιούμενοι ψήφου σύμφωνα με τα ανωτέρω εκπροσωπούντες: α) το 1/20 του καταβεβλημένου μετοχικού κεφαλαίου της Τράπεζας: 1) Δικαιούνται να ζητήσουν από το Γενικό Συμβούλιο να εγγράψει πρόσθετα θέματα στην ημερήσια διάταξη της Γενικής Συνέλευσης, κατόπιν σχετικής αίτησης που πρέπει να περιέλθει στο Γενικό Συμβούλιο δεκαπέντε (15) τουλάχιστον ημέρες πριν από τη Γενική Συνέλευση (καταληκτική ημερομηνία: Δευτέρα 22 Μαρτίου 2021). Η αίτηση για την εγγραφή πρόσθετων θεμάτων στην ημερήσια διάταξη πρέπει να συνοδεύεται από αιτιολόγηση ή σχέδιο απόφασης προς έγκριση από τη Γενική Συνέλευση. Η αναθεωρημένη ημερήσια διάταξη δημοσιοποιείται με τον ίδιο τρόπο όπως η προηγούμενη ημερήσια διάταξη, δεκατρείς (13) ημέρες πριν από την ημερομηνία της Γενικής Συνέλευσης (καταληκτική ημερομηνία: Τετάρτη 24 Μαρτίου 2021) και ταυτόχρονα τίθεται στη διάθεση των μετόχων στον δικτυακό τόπο της Τράπεζας.

2) Δικαιούνται να υποβάλλουν σχέδια αποφάσεων για τα θέματα που έχουν περιληφθεί στην αρχική ή την αναθεωρημένη ημερήσια διάταξη με αίτηση η οποία πρέπει να περιέλθει στο Γενικό Συμβούλιο επτά (7) τουλάχιστον ημέρες πριν από την ημερομηνία της Γενικής Συνέλευσης (καταληκτική ημερομηνία: Τρίτη 30 Μαρτίου 2021). Τα εν λόγω σχέδια αποφάσεων τίθενται στη διάθεση των μετόχων έξι (6) τουλάχιστον ημέρες πριν από την ημερομηνία της Γενικής Συνέλευσης (καταληκτική ημερομηνία: Τετάρτη 31 Μαρτίου 2021). β) το 1/10 του καταβεβλημένου μετοχικού κεφαλαίου της Τράπεζας, δικαιούνται να ζητήσουν από το Γενικό Συμβούλιο να χορηγήσει στη Γενική Συνέλευση πληροφορίες για την πορεία των εταιρικών υποθέσεων και την περιουσιακή κατάσταση της Τράπεζας κατόπιν αίτησής τους που πρέπει να περιέλθει στο Γενικό Συμβούλιο πέντε (5) τουλάχιστον πλήρεις ημέρες πριν από τη Γενική Συνέλευση (καταληκτική ημερομηνία: Τετάρτη 31 Μαρτίου 2021). Κατόπιν αίτησης οιουδήποτε μετόχου, που υποβάλλεται στην Τράπεζα πέντε (5) τουλάχιστον πλήρεις ημέρες πριν από τη Γενική Συνέλευση (καταληκτική ημερομηνία: Τετάρτη 31 Μαρτίου 2021), το Γενικό Συμβούλιο παρέχει στη Γενική Συνέλευση τις αιτούμενες συγκεκριμένες πληροφορίες για τις υποθέσεις της Τράπεζας, στο μέτρο που αυτές είναι σχετικές με τα θέματα της ημερήσιας διάταξης. Υποχρέωση παροχής πληροφοριών δεν υφίσταται όταν οι σχετικές πληροφορίες διατίθενται ήδη στον δικτυακό τόπο της Τράπεζας. Ε. Διαθέσιμα έγγραφα και πληροφορίες Το πλήρες κείμενο των εγγράφων και των σχεδίων αποφάσεων, καθώς επίσης οι πληροφορίες του άρθρου 123 παρ.

3 και 4 του ν. 4548/2018 διατίθενται σε ηλεκτρονική μορφή στον δικτυακό τόπο της Τράπεζας της Ελλάδος www. bankofgreece.gr στην ενότητα «Ενημέρωση Μετόχων». Τα εν λόγω έγγραφα και πληροφορίες διατίθενται και σε έγχαρτη μορφή από την Υπηρεσία Μετοχών του Τμήματος Γραμματείας της Τράπεζας της Ελλάδος, Ε. Βενιζέλου 21, Αθήνα (τηλ. 210-320 3341 και 210-320 3288, fax 210-322 6371, email serv.shares@bankofgreece.gr ).

Αθήνα, 1 Μαρτίου 2021 Με εντολή του ΓΕΝΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΔΙΟΙΚΗΤΗΣ ΤΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΤΟΥΡΝΑΡΑΣ

18.3.21 – lifo

79