αδιαίο Εβδομ πο έντυ ικά λαδ πανελυνα Focus Bari 020 Έρε βριος 2 –Δεκέμ Ιούνιος
ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΟ: ΤΟ ΕΜΣΤ ΚΛΗΡΟΝΟΜΕΙ 111 ΕΡΓΑ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΕΛΛΗΝΑ ΓΛΥΠΤΗ ΘΟΔΩΡΟΥ Η LIFO ΜΠΗΚΕ ΣΤΟ ΑΤΕΛΙΕ ΤΟΥ
ολα για την αθηνα! δωρεαν οδηγοσ τησ πολησ. κυκλοφορει καθε πεμπτη
free press 6.5.2021
ΘOΔΩΡΟΣ
O ΣΩΤΗΡΗΣ ΦΩΚΕΑΣ (SOTEUR) ΕΙΝΑΙ Ο ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ ΕΝΝΕΑ ΓΥΝΑΙΚΕΊΕΣ ΠΑΡΟΥΣΊΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΉΣ ΡΑΠ ΣΚΗΝΉΣ ΠΟΥ ΞΕΧΩΡΊΣΑΜΕ ΠΩΣ ΘΑ ΤΡΩΜΕ ΦΕΤΟΣ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ
ΕΜΣΤ
2 lifo – 6.5.21
8 ΣΤΗΛΕΣ
εκδοτης
Στάθης Τσαγκαρουσιάνος γενικός διευθυντής Μιχάλης Μιχαήλ εμπορικη διευθυνση Ρένα Κροκίδα
20
0 ΜΕΓΑΛΟΣ ΕΛΛΗΝΑΣ ΓΛΥΠΤΗΣ ΘΟΔΩΡΟΣ
www.lifo.gr
διευθυντής lifo.gr Θανάσης Χαραμής
ΔΥΟ ΔΕΚΑ ΕΚΔΟΤΙΚΗ Α.Ε. ΒOΥΛΗΣ 22, 105 63 ΑΘΗΝΑ T 210 3254 290 F 210 3249 785 info@lifo.gr
διευθυντής mikropragmata. lifo.gr Άρης Δημοκίδης διευθυντής εντυπης εκδοσης Τάσος Μπρεκουλάκης
index
σύμβουλος σχεδιασμού Γιάννης Καρλόπουλος
Η πολιτική του «ο σώζων εαυτόν σωθήτω» από τη βασιλικη σιουτη
Νένη Πανουργιά: Μπορεί ο Μπάιντεν να γίνει νέος Ρούζβελτ;
αrt director Χρήστος Τζοβάρας αρχισυνταξία Αλέξανδρος Διακοσάββας –––––– ε μπο ρικο τμημα direct sales director Κώστας Μαντάς senior advertising manager Ξένια Στασινοπούλου advertising manager Άννα Λαπαρδάγια
16
FEM RAP
από τον γιαννη πανταζοπουλο
advertising executive Δημήτρης Βουκελάτος (dvoukelatos@lifo.gr)
Η unselfie του εμβολιασμού
direct sales Γιώργος Λυκουργιώτης, Κωνσταντίνα Τριανταφύλλου senior digital campaign manager Αντώνης Ζωγράφος
από τον βασιλη βαμβακα
Πώς συνειδητοποίησα ότι η ζωή μου δεν είναι πια (μόνο) δική μου από τη δεσποινα τριβολη
30
Το πέρασμα του κάβου από τον ευτυχη βαρδουλακη
Τώρα, μπορείς επιτέλους να βγεις απ' την οθόνη σου από τη bibian στεργιου
33
digital campaign manager Γιώργος Γιαννή –––––– ψηφιακή ανάπτυξη/ προγραμματισμός lifo.gr Άγγελος Παπαστεργίου, Σπύρος Γκατζούνας
0 SOTEUR ΕΙΝΑΙ 0 ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ
Culture
παρακαλουμε
ανακυκλωστε
social media Χριστίνα Γαλανοπούλου (Head), Στράτος Μωραΐτης, Ηλέκτρα Χατζηκάλφα συν ταξη συντακτικη ομαδα Θοδωρής Αντωνόπουλος, Λουίζα Αρκουμανέα (Θέατρο),
Θοδωρής Κουτσογιαννόπουλος (Σινεμά), Τάσος Μελεμενίδης (Σινεμά), Γιάννης Κωνσταντινίδης (Εικαστικά), Τίνα Μανδηλαρά (Βιβλίο), Νίκος Μπακουνάκης (Βιβλίο), Νίκη Μηταρέα (Γεύση), Βασίλης Βαμβακάς, Γιάννης Βασιλείου, Ευτύχης Βαρδουλάκης, Αρετή Γεωργιλή, Ματίνα Καλτάκη, Μερόπη Κοκκίνη, Ματούλα Κουστένη, Λασκαρίνα Λιακάκου, Γλυκερία Μπασδέκη, Γιάννης Πανταζόπουλος, Κωστής Παπαϊωάννου, Σταυρούλα Παπασπύρου, Μαρία Παππά, Ζωή Παρασίδη,Χρήστος Παρίδης, Δημήτρης Πολιτάκης, Αφροδίτη Σακκά, Νικόλας Σεβαστάκης, Φώτης Σεργουλόπουλος, Βασιλική Σιούτη, Βίβιαν Στεργίου, Δημήτρης Π. Σωτηρόπουλος, Δέσποινα Τριβόλη, Κορίνα Φαρμακόρη, Λένα Φουτσιτζή, Γιώργος Ψωμιάδης newsroom Πάνος Σάκκας (Αρχισυνταξία) Φιλιώ Ράγκου, Ρούλα Βλασσοπούλου, Αναστασία Γαλάνη, Kλεοπάτρα Γιαρίμογλου, Σόφη Ζιώγου, Διονύσης Νοταράκης –––––– φωτογράφοι Σπύρος Στάβερης, Πάρις Ταβιτιάν, Freddie f., Αναστασία Βουτυροπούλου, Γιώργος Αδάμος ατελιέ αssistant art director Βανέσσα Φερλέ διαμόρφωση ψηφιακής εκδοσης Νινέττα Γιακιντζή, Μαρούσα Θωμά διόρθωση κειμένων Μαρία Δρουκοπούλου, Μπέτυ Σπανοπούλου –––––– λογιστηριο οικονομική διεύθυνση Δημήτρης Τασιόπουλος λογιστήριο Βασίλης Κοτρωνάκης, Άκης Ιωάννου, Έφη Ηλιοπούλου γραμματεία Βιβίκα Ανδριανάτου –––––– κωδικος εντυπου 7639
6.5.21 – lifo
3
Feedback
URBAN CULTURE
Ο Άγγελος διασώζει κουνέλια από τους κάδους της Αθήνας και τα στενά του κέντρου
ΠΟΛ Ι Τ ΙΚ Η
podcasts που αξίζει να ακούσετε
Είναι ένας από τους ενεργούς ανθρώπους των πολλών σελίδων και ομάδων που υπάρχουν αυτήν τη στιγμή για τα συγκεκριμένα ζώα, τα οποία έχουν αρχίσει να κυκλοφορούν στους δρόμους της πόλης, ενώ δεν μπορούν να επιβιώσουν για πολύ σε αυτούς.
Γιατί οι νέοι έχουν θυμώσει με την κυβέρνηση;
Ακολουθήστε τα podcasts της LiFO στην Apple, στο Spotify ή στην Google.
της ζωης παρασιδη
ΤΟ ΠΙ Σ Ω ΡΑΦΙ
«Το ανθρώπινο στίγμα» του Φίλιπ Ροθ
Σε ένα διαμέρισμα στο Περιστέρι, ο Άγγελος Μιτσιάλης συγκατοικεί αυτήν τη στιγμή με δεκαπέντε χνουδωτά πλάσματα, μια και είναι ένας από τους διασώστες κουνελιών της Αθήνας. Οι σελίδες και οι ομάδες που υπάρχουν στο ελληνικό Facebook με δημοσιεύσεις που αφορούν τα συγκεκριμένα ζώα είναι γύρω στις δέκα με δεκαπέντε, ο ίδιος χρησιμοποιεί το «γύρω» για κάτι μετρήσιμο, αφού κάποιες είναι ανενεργές, ενώ άλλες συγκεντρώνουν χιλιάδες άτομα, διαδικτυακά τουλάχιστον.
gr
Παρά την πανδημία και την οικονομική κρίση που τη συνοδεύει, καθώς και την αύξηση της δυσαρέσκειας για τους κυβερνητικούς χειρισμούς, οι δημοσκοπήσεις δεν καταγράφουν μεγάλη φθορά ως τώρα για την κυβέρνηση όσον αφορά τον γενικό πληθυσμό. Εκεί όμως που η κυβέρνηση μοιάζει να χάνει το παιχνίδι, καθώς η απήχησή της είναι πολύ μικρή, είναι στους νέους, που της γυρίζουν την πλάτη, και υπάρχουν αρκετοί λόγοι γι’ αυτό. Η κυβέρνηση αναζητά τα αίτια κυρίως στην επικοινωνία και παραβλέπει πολλούς από τους πραγματικούς λόγους.
page
Τι πυροδοτεί την οργή τους; της βασιλικης σιουτη
Μετά από αυτή την περιπέτεια άρχισαν να διαβάζουν για τις ανάγκες των κουνελιών, να είναι ενεργοί σε πολλές ομάδες των social media. Με κάποιες από αυτές κρατάνε ακόμα επαφή, με άλλες διαφωνούν στο ζήτημα των κτηνιάτρων, καθώς και οι δύο υποστηρίζουν ότι δεν μπορούν να διαχειριστούν όλοι τα κουνέλια και προτείνουν μόνο εκείνους που έχουν αναλάβει πολλαπλά περιστατικά. Υιοθέτησαν άλλα πέντε δικά τους, ενώ ο Άγγελος φροντίζει και φιλοξενεί προσωρινά όσα κουνέλια βρίσκει στον δρόμο. Μαζί προσπαθούν να τους βρουν σπίτια, ανθρώπους που είναι πρόθυμοι να ενημερωθούν γι’ αυτά.
4 lifo – 6.5.21
ti δ ι α β α σ α με αυ τη την εβ δομ α δ α σ το
Μια σαρωτική γροθιά στην Αμερική της υποκρισίας. της σταυρουλας παπασπυρου Πόσο συχνά, με το που ολοκληρώνουμε ένα μυθιστόρημα, μένουμε με ένα αίσθημα απόλυτης πληρότητας; Ας είμαστε ειλικρινείς, σπανίως. Αυτό προσφέρει, πάντως, το Ανθρώπινο στίγμα του Φίλιπ Ροθ (μτρφ. Τρ. Παπαϊωάννου, Πόλις, 2003), το μυθιστόρημα που ήρθε πρόσφατα στον νου πολλών, μόλις η βιογραφία του συγγραφέα, διά χειρός Μπλέικ Μπέιλι, πριν καλά-καλά δημοσιευτεί, αποσύρθηκε προσωρινά από την κυκλοφορία. Καταξιωμένος βιογράφος του Τσίβερ και του Γέιτς, ο άνθρωπος που επέλεξε για βιογράφο του ο Ροθ βρίσκεται σήμερα εγκαταλελειμμένος και από τον ατζέντη του και από τον εκδοτικό του οίκο, αντιμέτωπος με κατηγορίες περί σεξουαλικής παρενόχλησης, τις οποίες, όμως, ο ίδιος αρνείται…
Πριν από τρία χρόνια, μαζί με τη φίλη του Δήμητρα Φλέσσα, αποφάσισαν να αποκτήσουν ένα κουνέλι. «Δεν είναι ότι ψάχναμε κάτι ιδιαίτερο σε κατοικίδιο, έγινε αυτό που λένε ότι το ζώο σε διαλέγει», όπως περιγράφει εκείνος. «Κάναμε το σύνηθες λάθος και πήγαμε να αγοράσουμε. Μέσα από το πρώτο μας κουνέλι, τη Νέλλη, μάθαμε πράγματα γι’ αυτά τα ζώα με τον δύσκολο τρόπο. Άρχισε να αρρωσταίνει και τότε μπήκαμε σε μια διαδικασία έρευνας, ψάχναμε να βρούμε τι κάναμε λάθος. Ενώ ήμασταν έξω από το κτηνιατρείο και περιμέναμε το ζωάκι να εγχειριστεί, καθώς ήταν σε πρώιμο στάδιο καρκίνου της μήτρας, ήρθε και χώθηκε στην αγκαλιά μου. Αυτή ήταν η στιγμή που αρχίσαμε να δενόμαστε, που άρχισε να μεγαλώνει το άγχος μου για το αν θα τα καταφέρει. Η Νέλλη είναι μια χαρά στην υγεία της μέχρι σήμερα, μάλιστα, όταν ξύπνησε από τη νάρκωση, έκανε τη ζωή των κτηνιάτρων δύσκολη, μας έλεγαν “ελάτε να την πάρετε, μας έχει φάει τα πάντα”».
«Δεν θέλουμε να δώσουμε ένα ζώο στον πρώτο που θα μας πει ότι το θέλει. Πρώτα θα τον ενημερώσουμε σχετικά με το πόσο κοστίζει η φροντίδα του, για την κατάσταση της υγείας του και για το τι πρέπει να παρακολουθεί, αφού βέβαια έχει δεχτεί ότι θα παρακολουθούμε κι εμείς την πορεία του, ότι θα ρωτάμε γι’ αυτό. Κανείς δεν θα πάρει άρρωστο κουνέλι από εμάς, πρώτα θα το φροντίσουμε και μετά θα το δώσουμε».
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Κώστας Πελετίδης: «Επιστρέφουμε σε εποχές που φεύγαμε για δουλειά με την ανατολή και γυρνούσαμε με τη δύση» Ο «κόκκινος» δήμαρχος της Πάτρας μιλά για την εποχή μας, το ΚΚΕ, τον συνδικαλισμό και τις πορείες, την πολιτική και τα προβλήματα της πόλης του.
του γιαννη πανταζοπουλου Το δημαρχείο της Πάτρας στεγάζεται σε ένα πανέμορφο νεοκλασικό κτίριο στο κέντρο της πόλης κατά μήκος της οδού Μαιζώνος. Η πρωτεύουσα της Αχαΐας φημίζεται για τα εξαιρετικής αισθητικής αρχιτεκτονήματά της. Περνώντας την πόρτα του δημαρχείου, το οποίο έχει συνδεθεί με τις σημαντικότερες στιγμές της ιστορικής διαδρομής της πόλης, ανεβαίνω στον πρώτο όροφο. Έχοντας τηρήσει όλα τα υγειονομικά μέτρα, φτάνω στο τέλος του τεράστιου διαδρόμου, όπου βρίσκεται το γραφείο του «κόκκινου» δημάρχου Κώστα Πελετίδη. Όλες οι αίθουσες είναι άδειες και το βλέμμα μου στέκεται σε κάποιες εντυπωσιακές ελαιογραφίες. Μπροστά μου έχω έναν άνθρωπο που πολλές φορές έχει βρεθεί στο επίκεντρο της δημοσιότητας και θεωρείται ξεχωριστή περίπτωση στον χώρο της τοπικής αυτοδιοίκησης. Αρκετοί τον χαρακτηρίζουν τολμηρό, αιρετικό αλλά και αυθεντικό. Πράγματι, είναι ένας δήμαρχος που κατά τη διάρκεια της θητείας του δεν έχει διστάσει είτε να οργανώσει και να λάβει μέρος σε πορείες είτε να βρεθεί απέναντι σε συμφέροντα που εκείνος έκρινε ότι έπλητταν το καλό της πόλης του.
1
Χορέψετε-χορέψετε ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΕΠΕΤΕΙΑΚΟ PODCAST ΤΟΥ ΔΙΟΝΥΣΗ ΣΑΒΒΟΠΟΥΛΟΥ ΓΙΑ ΤΑ 200 ΧΡΟΝΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΤΡΑΓΟΥΔΙΟΥ
2
Μαρία Κατσικαδάκου: Η ακτιβίστρια που βοήθησε, με τον τρόπο της, να αλλάξει ο κόσμος «ΤΕΛΙΚΑ, ΚΑΛΑ ΤΑ ΚΑΤΑΦΕΡΕΣ» ΤΟΥ ΦΩΤΗ ΣΕΡΓΟΥΛΟΠΟΥΛΟΥ
3
Ο M. Hulot μιλά για τη ζεματιστή πίτα πρβλιόρα και τη σούπα Cullen skink «ΠΟΙΟ ΦΑΓΗΤΟ ΣΟΥ ΦΕΡΝΕΙ ΔΑΚΡΥΑ ΣΤΑ ΜΑΤΙΑ;» ΤΗΣ ΜΕΡΟΠΗΣ ΚΟΚΚΙΝΗ
4
Σε ένα road trip στην Αμερική ο Γιώργης Γερόλυμπος διέσχισε 16.994 χιλιόμετρα «ΤΟ ΜΑΓΙΚΟ ΜΟΥ ΤΑΞΙΔΙ» ΤΗΣ ΕΥΑΣ ΜΑΝΙΔΑΚΗ
5
Ο βαρύτονος Γιώργος Ιατρού για την όπερα και την drag persona του «#BREAKBINARY» ΤΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΔΙΑΚΟΣΑΒΒΑ
6.5.21 – lifo
5
talk town εικαστικα
gay love in pictures
i
Athens
11.5-12.6 ΤΟ ΟΧΤΩ
6 lifo – 6.5.21
Μέσα από τη χρήση παραδοσιακών τεχνικών και μέσων αναπαράστασης (ζωγραφική, σχέδιο, γλυπτική, κεραμική, φωτογραφία) αλλά και πιο υβριδικών και εννοιολογικών πρακτικών προσεγγίζεται μια «άλλη» θεματολογία, ένας ισχυρός ερωτισμός που διεκδικεί την ορατότητα, την αναγνωρισιμότητα αλλά και την «κανονικοποίησή» του, τις αναπαραστάσεις του. Η πρόσληψη ενός έργου τέχνης στο πλαίσιο της ομοφυλόφιλης επιθυμίας θέτει μια διπλή πρόκληση: την απομάκρυνση από την αφαίρεση προς χάριν μιας «δήλωσης» (αναπαραστατικής ή εννοιολογικής) της επιθυμίας και ταυτόχρονα την απομάκρυνση από τις θεωρίες «θανάτου του δημιουργού» και των προθέσεών του προς χάριν μιας βιογραφικής «δήλωσης». Εδώ έχουμε να κάνουμε με μια επιστροφή στο συγκεκριμένο, στο ιστορικά και βιογραφικά προσδιορισμένο. Τα απλά, συχνά κρινόμενα ως παρωχημένα, ερωτήματα που αφορούν ένα έργο τέχνης, «τι απεικονίζει;», «ποιον απεικονίζει;», «ποιος το δημιούργησε;», «ποια ήταν η πρόθεσή του;», αποκτούν εδώ καίριο χαρακτήρα και φορτίζουν αυτόματα και φυσικά με δύναμη διεκδίκησης τα έργα. Συμμετέχουν: Κωνσταντίνος Λαδιανός, Βασίλης Νούλας & Κώστας Τζημούλης (VASKOS), Άγγελος Παπαδημητρίου, Ηλίας Παπαηλιάκης, Δημήτρης Παπαϊωάννου, Κωστής Φωκάς Επιμέλεια-οργάνωση: Κώστας Τζημούλης & Βασίλης Νούλας Με την υποστήριξη του Οργανισμού Πολιτισμού και Ανάπτυξης ΝΕΟΝ ΤΟ ΟΧΤΩ, Πολυτεχνείου 8, Αθήνα Διάρκεια έκθεσης: 11/5-12/6 Τρ.-Σάβ.: 17:00-20:30 Κλειστά: Κυριακή & Δευτέρα https://8athens.wordpress.com
6.5.21 – lifo
7
βασίλης νούλας - κώστας τζημούλης (vaskos), «the domestics», 2021
Aυτήν τη στιγμή διαβάζετε το μεγαλύτερο εβδομαδιαίο έντυπο της Ελλάδας
σχεδιο του μιχαλη κατζουρακη, 1965
Έρευνα Focus Bari (Ιούνιος–Δεκέμβριος 2020)
Στην κορυφή, αλλά με ποιότητα
Νο 1 Πανελλαδικά
MORE!
614,9 8 lifo – 6.5.21
Εφσυν
Τα Νέα
Athens Voice
Παραπολιτικά
610,6
484,8
477,2
369,8
Και τρίτη μεταξύ όλων των εντύπων (κυριακάτικων και εβδομαδιαίων) στην Αττική
σε χιλιάδες
σε χιλιάδες
Πρώτη μεταξύ όλων των εβδομαδιαίων εντύπων
Καθημερινή
Πρώτο Θέμα
492,5
461,1
351,7
Το Βήμα
Real News
Athens Voice
326,5
282,8
282,3
talk of the town
ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΕΠΤΑΗΜΕΡΟ
Η πολιτική του «ο σώζων εαυτόν σωθήτω» Μετά το άνοιγμα και τη θέσπιση του ακαταδίωκτου, παράλληλα με την απουσία ουσιαστικών ελέγχων, έχουμε περάσει de facto στη φάση της «ατομικής ευθύνης» ως της μοναδικής ευθύνης. απ ό τh βασιλ ικη σιουτ η
6 - 12 MAΪOY 2021
T. 684
βασι λ ι κη σι ου τ η— γ ι αν ν η σ π α ν τα ζ ο π ουλοσ — βα σ ι λη ς βα μ βα κ α ς — δεσπ ο ι να τ ρι β ολ η — ευτ υχη ς βα ρδουλα κ η ς — b i b i a n σ τ ε ρ γ ι ου
• Μπορεί ο Μπάιντεν να γίνει νέος Ρούζβελτ; • Η unselfie του εμβολιασμού • Πώς συνειδητοποίησα ότι η ζωή μου δεν είναι πια (μόνο) δική μου • Το πέρασμα του κάβου • Τώρα, μπορείς επιτέλους να βγεις απ' την οθόνη σου
Όσο για την πολιτική αντιμετώπισης της πανδημίας αυτή την περίοδο, μάλλον περιγράφεται καλύτερα με τη φράση: ο σώζων εαυτόν σωθήτω (ο καθένας ας σπεύσει να σώσει τον εαυτό του). Οι επιτροπές που συμβουλεύουν την κυβέρνηση έχουν πλέον το ακαταδίωκτο και οι πολιτικοί που αποφασίζουν έχουν έτσι κι αλλιώς ασυλία. Όλοι οι υπόλοιποι που ζουν σε αυτήν τη χώρα της ανύπαρκτης λογοδοσίας δεν έχουν παρά να ελπίζουν και να εύχονται η κυβέρνηση να αποφασίζει συνετά και να σταματήσουν να χάνονται καθημερινά δεκάδες άνθρωποι από την πανδημία. Άλλωστε, αυτός ο στόχος των μηδενικών απωλειών ήταν κάποτε η «γραμμή Τσιόδρα» που υιοθέτησε στην πρώτη φάση της πανδημίας η κυβέρνηση, αλλά μετά αποσύρθηκε ο Τσιόδρας, αποσύρθηκε και η γραμμή του. Το μεγαλύτερο τμήμα του πληθυσμού εξακολουθεί να παραμένει εκτεθειμένο στον ιό, χωρίς πρόσβαση στα εμβόλια ακόμα, παρότι οι πλατφόρμες άνοιξαν και για άλλες ηλικιακές ομάδες, αφού για πολλούς, ακόμα και αν έκλεισαν, κλείνουν ή θα κλείσουν ραντεβού, ο εμβολιασμός καθυστερεί ακόμα. Την ερχόμενη εβδομάδα ανοίγουν ξανά τα σχολεία, αλλά ούτε η μεγάλη πλειονότητα των γονέων έχει προλάβει να εμβολιαστεί. Όπως ούτε και οι εργαζόμενοι στην εστίαση, που άνοιξε. Εάν κολλήσουν, νοσήσουν και χρειαστούν ΜΕΘ κάποιοι από αυτούς, την ευθύνη δεν θα την έχουν ούτε όσοι αποφάσισαν τα ανοίγματα, ούτε όσοι συμ6.5.21 – lifo
9
talk
TALKING POINTS
ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΕΠΤΑΗΜΕΡΟ
town βούλευσαν γι’ αυτά, ούτε και όσοι δεν τους έχουν δώσει ακόμα τη δυνατότητα να εμβολιαστούν και να θωρακίσουν το εαυτό τους απέναντι στον ιό. Κατά την πολιτεία, την ευθύνη θα την έχουν οι τελευταίοι, κι ας υπάρχουν κορυφαίοι επιστήμονες που χαρακτήρισαν λάθος το άνοιγμα αυτήν τη στιγμή, προβλέποντας ότι οι αποφάσεις αυτές «θα πάρουν κόσμο στον λαιμό τους και θα έχουμε απώλειες».
α πό τh βα σι λι κη σ ιου τη
10 lifo – 6.5.21
πολίτης δεν περιβάλλεται πλέον από καμία οργανωμένη προστασία. Είναι αλήθεια, βέβαια, ότι ένα μεγάλο τμήμα της ελληνικής κοινωνίας δήλωνε κουρασμένο και πιεσμένο από την καραντίνα και απαιτούσε τα ανοίγματα αυτά. Το έδειχναν και οι δημοσκοπήσεις, τις οποίες η κυβέρνηση λαμβάνει σοβαρά υπόψη. Σε μια χώρα όπου η πολιτική ευθύνη δεν σημαίνει τίποτα και η ατομική αφορά τα πάντα, «ο σώζων εαυτόν σωθήτω» λοιπόν, γιατί με το κλίμα «ανοίξτε τα όλα» που επικρατεί και τη χαλαρότητα που διαπιστώνει κανείς καθημερινά, είναι βέβαιο ότι οι απώλειες δεν θα σταματήσουν σύντομα. Ιδιαίτερα ανησυχητικό είναι ότι η Ελλάδα έχει μείνει αρκετά πίσω στον εμβολιασμό. Την περασμένη εβδομάδα ήταν στη 22η θέση στην Ε.Ε. όσον αφορά την πρώτη δόση, ενώ, όσον αφορά τη δεύτερη, ήταν κοντά στον μέσο όρο. Σημαντικό πρόβλημα είναι ότι το 40% των πολιτών άνω των 60, καθώς και το 38% των υγειονομικών δεν έχει εμβολιαστεί ακόμα, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία. Ο στόχος των 1,5 εκατομμυρίων δόσεων τον Απρίλιο δεν επιτεύχθηκε από την κυβέρνηση για λίγο, αλλά είναι πολύ κρίσιμο να επιτευχθεί ο στόχος των 2,5 εκατομμυρίων δόσεων τον Μάιο, οπότε ανοίγει και ο τουρισμός. Όπως επισημαίνουν ήδη πολλοί επιστήμονες, εάν δεν τρέξει ο εμβολιασμός με μεγάλες ταχύτητες τις επόμενες μέρες, ενώ παρατηρείται ήδη η πρόωρη χαλάρωση στα μέτρα προστασίας από τις πρώτες μέρες του ανοίγματος της οικονομίας, ο ιός μπορεί να προκαλέσει εφιαλτικές καταστάσεις. Την ίδια στιγμή, επτά βουλευτές της Νέας Δημοκρατίας, σε ένα κρεσέντο λαϊκισμού, μικροπολιτικής, ενδεχομένως και άγνοιας, ζήτησαν με επιστολή τους στον Νίκο Χαρδαλιά να επιτραπεί η μουσική στην εστίαση. Προφανώς, μετά από τόσους μήνες που οι επιστήμονες το εξηγούν, οι επτά βουλευτές δεν έχουν καταλάβει ότι η μουσική στα καταστήματα εστίασης συμβάλλει στη μετάδοση του ιού, γιατί αναγκάζει τους ανθρώπους να μιλάνε πιο δυνατά και να έρχονται πιο κοντά για να συζητήσουν. Οι «NY Times» έγραψαν ότι η Ελλάδα ανοίγει τον τουρισμό της πριν από πολλές ευρωπαϊκές χώρες, καθώς η οικονομία της εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από αυτόν, και καλωσορίζει τους επισκέπτες, ενώ τα νοσοκομεία της παραμένουν γεμάτα και πολλοί Έλληνες εξακολουθούν να μην έχουν εμβολιαστεί. Αυτή η εικόνα, που είναι αληθινή, δεν είναι σίγουρο ότι θα φανεί ελκυστική σε όλους τους τουρίστες που θέλει να προσελκύσει η Ελλάδα. Η Πορτογαλία, που πριν από μερικούς μήνες ήταν σε πολύ χειρότερη κατάσταση, εφάρμοσε αυστηρό lockdown για σύντομο διάστημα και τώρα είναι σε πολύ καλύτερη κατάσταση, με λίγες απώλειες, γεγονός που οπωσδήποτε θα την κάνει πιο ελκυστικό προορισμό τουριστικά. Ο πρωθυπουργός, μιλώντας στο Global Boardroom των «Financial Times», επέμεινε στην αισιόδοξη οπτική, εστιάζοντας στον τουρισμό και αναφέροντας ότι σε έναν μήνα η κατάσταση στην Ελλάδα θα είναι θεαματικά καλύτερη. Υποστήριξε ότι τα δεδομένα είναι ενθαρρυντικά και ότι τα κρούσματα και οι εισαγωγές στα νοσοκομεία μειώνονται. «Αν το συνδυάσετε με την επιτάχυνση των εμβολιασμών, τα self-tests και το ότι μπορούμε να κάνουμε δραστηριότητες έξω, εκτιμώ ότι η κατάσταση θα βελτιωθεί σημαντικά» είπε. Εξίσου αισιόδοξα περιέγραψε και την ελληνική οικονομία, παρότι ανέφερε ότι αναμένεται ύφεση στο 8,2%. Κι αυτό γιατί, όπως είπε, «αναμένει πως η οικονομία θα κάνει rebound και θα επιταχυνθούν οι ιδιωτικές επενδύσεις χάρη και στα κεφάλαια από το Ταμείο Ανάκαμψης, που θα κατευθυνθούν σε κρίσιμους τομείς για την Ελλάδα και δεν θα σκορπιστούν». Οι νέες προβλέψεις του υπουργείου Οικονομικών για το έλλειμμα του 2021 και του 2022, πάντως, αποκαλύπτουν τη μεγάλη ζημιά της πανδημίας στην ελληνική οικονομία και στον κρατικό προϋπολογισμό. Είναι χαρακτηριστική η δυσμενής αναθεώρηση των προβλέψεων, που έχει γίνει από τον Οκτώβριο, μέχρι την πρόσφατη, στην οποία το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης μεγαλώνει κατά 6 μονάδες του ΑΕΠ, δηλαδή από το 3,9% στο 9,9%.
ΝΕΝΗ ΠΑΝΟΥΡΓΙΑ «Μπορεί ο Μπάιντεν να γίνει νέος Ρούζβελτ;» α π ό τ ο ν γ ι ά ν ν η π α ν τα ζ ό π ουλο
Την ερχόμενη εβδομάδα ανοίγουν ξανά τα σχολεία, αλλά ούτε η μεγάλη πλειονότητα των γονέων έχει προλάβει να εμβολιαστεί. Όπως ούτε και οι εργαζόμενοι στην εστίαση, που άνοιξε. Εάν κολλήσουν, νοσήσουν και χρειαστούν ΜΕΘ κάποιοι από αυτούς, την ευθύνη δεν θα την έχουν ούτε όσοι αποφάσισαν τα ανοίγματα, ούτε όσοι συμβούλευσαν γι’ αυτά, ούτε και όσοι δεν τους έχουν δώσει ακόμα τη δυνατότητα να εμβολιαστούν και να θωρακίσουν το εαυτό τους απέναντι στον ιό.
Για τις πρώτες εκατό ημέρες του Αμερικανού Προέδρου στον Λευκό Οίκο μιλά στη LiFO η καθηγήτρια Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου Κολούμπια της Νέας Υόρκης, Νένη Πανουργιά. Πώς είναι η καθημερινότητα στις ΗΠΑ μετά την ήττα του Τραμπ; Προσωπικά, το ότι δεν ακούω πια τη φωνή του και δεν βλέπω τη φάτσα του στις ειδήσεις είναι μια τεράστια ανακούφιση. Γενικά, έχουν πέσει οι τόνοι. Το ότι οι εκτελεστικές αποφάσεις που είχε πάρει ο Τραμπ στα τέσσερα χρόνια της προεδρίας του ανακαλούνται καθημερινά από την τωρινή κυβέρνηση δίνει σε όλους μας μια ανάσα. Το ότι καταδικάστηκε ο Σόβιν παμψηφεί ως ένοχος για τη δολοφονία του Φλόιντ είναι ένα μόνο απότοκο της αλλαγής που διαφαίνεται παντού. Τι σηματοδοτεί η εκλογή Μπάιντεν; Ποιος θα το περίμενε ότι ο Μπάιντεν θα έπαιρνε τις ριζοσπαστικές θέσεις και αποφάσεις που έχει πάρει; Ότι θα ήταν ο πρώτος Πρόεδρος μετά τον Κάρτερ που θα έθετε όρους και όρια στον επεκτατισμό των εποίκων του Ισραήλ; Που θα έθετε το θέμα των Παλαιστινίων με τον τρόπο που το έθεσε; Σήμερα ανακοινώθηκε ότι ο Λευκός Οίκος θα αποδεσμεύσει τις πατέντες των εμβολίων, έτσι ώστε το κόστος παροχής τους να ανταποκρίνεται στο κόστος παραγωγής τους. Οι αποφάσεις που έχει πάρει αυτή η κυβέρνηση για την προστασία του περιβάλλοντος είναι οι πιο ριζοσπαστικές όλων των προηγούμενων κυβερνήσεων. Τον Απρίλιο που μας πέρασε οι απελάσεις ανιθαγενών προσώπων βρέθηκαν στο κατώτατο σημείο στην ιστορία της χώρας. Άρχισε –και ολοκληρώνεται– η απόσυρση των στρατιωτικών μονάδων από το Αφγανιστάν και δεν βλέπουμε πια στις ειδήσεις τον MBS και την υπόλοιπη βασιλική οικογένεια της Σαουδικής Αραβίας να χαριεντίζεται με τον Τραμπ και τον Νετανιάχου. Είναι βέβαιο ότι θα έχουμε σεισάχθεια σε επίπεδο φοιτητικού χρέους, τουλάχιστον όσον αφορά τα ομοσπονδιακά δάνεια. Επίσης, πιστεύω ότι οι προσωπικές τραγωδίες που έχει υποστεί ο Μπάιντεν (με πιο πρόσφατη τον θάνατο του γιου του) τον βοήθησαν να αναθεωρήσει πολλές από τις παλιότερες και προβληματικές πολιτικές επιλογές του. Πιστεύετε ότι η Ελλάδα θα ευνοηθεί από τη νέα αμερικανική ηγεσία; Πιστεύω ότι με τη λήξη του Ψυχρού Πολέμου η Ελλάδα έχασε τη γεω-στρατηγική της σημασία όσον αφορά τους ιδεολογικούς πολέμους του εικοστού αιώνα. Δεν πρόκειται να ευνοηθεί αλλά ούτε και να ζημιωθεί. Είναι ήδη μια χώρα στην περιφέρεια της περιφέρειας και αν δεν υπήρχε η ανθρωπιστική κρίση των προσφυγικών μετακινήσεων, ίσως κανείς να μην μπορούσε καν να θυμηθεί πού βρίσκεται. Το πρόβλημα αυτήν τη στιγμή δεν είναι η Αμερική αλλά η Ευρώπη των αυτοκρατοριών, της αποικιοκρατίας και του κανιβαλιστικού καπιταλισμού, τα απότοκα των οποίων βιώνουμε όλοι: οι πρόσφυγες (οικονομικοί και πολιτικοί) που θαλασσοπνίγονται για να φτάσουν σε ευρωπαϊκό έδαφος γιατί η ζωή στους τόπους τους είναι αβίωτη, οι κάτοικοι των ακριτικών νησιών και των χερσαίων συνόρων –άνθρωποι που έχουν γαλουχηθεί για γενιές ολόκληρες με τις βασικές αρχές της φιλοξενίας, της καλοσύνης, της φροντίδας και της έγνοιας για τον άλλον– που τώρα καλούνται να συνταχθούν με απάνθρωπες τεχνολογίες α-φιλοξενίας, ο τόπος ο ίδιος, που έχει μεταλλαχθεί σε ένα τεράστιο λούνα-παρκ για τουρίστες των πέντε ημερών. Σκέφτομαι συνεχώς, για τον τόπο μας, τους στίχους του Ντίνου Χριστιανόπουλου: «Ωραία ερμηνεύεις τα τραγούδια, να δούμε πώς τα καταφέρνεις και στα παρατράγουδα».
KOINOI TOΠOI
FOOTNOTES
Η unselfie του εμβολιασμού
Πώς συνειδητοποίησα ότι η ζωή μου δεν είναι πια (μόνο) δική μου
Η αυτοφωτογράφιση την ώρα του εμβολιασμού αποτελεί ίσως το πιο ενδιαφέρον παράδειγμα πολιτικής επικοινωνίας των τελευταίων χρόνων.
α πο τον βασ ί λη βα μβακα
Τις τελευταίες εβδομάδες, που ο εμβολιασμός έχει γενικευτεί σχεδόν σε όλες τις ηλικίες άνω των 30, τα social media έχουν μετατραπεί σε μια πασαρέλα αυτοφωτογραφίσεων στα εμβολιαστικά κέντρα.
O Βασίλης Βαμβακάς είναι αναπληρωτής καθηγητής Κοινωνιολογίας της Επικοινωνίας στο ΑΠΘ.
o φαινόμενο των selfies, των προσωπικών φωτογραφικών πορτρέτων που αναρτώνται στα social media, έχει κεντρίσει το ενδιαφέρον, έχοντας πολύπλευρες ερμηνείες, επιστημονικές, δημοσιογραφικές, καλλιτεχνικές. Όπως σε όλα τα φαινόμενα που αφορούν τη σύγχρονη τεχνολογία, οι απόψεις διίστανται. Για πολλούς που βλέπουν με επιφύλαξη τη συνεχή διαμεσολάβηση όλων των μορφών κοινωνικής δράσης και ύπαρξης από την τεχνολογία, οι selfies αποδεικνύουν με περίτρανο τρόπο την εγωπαθή διάθεση στην οποία έχουμε εμπλακεί. Αποτελούν την αποκορύφωση της κουλτούρας του ναρκισσισμού, με την οποία έτσι κι αλλιώς έχει γαλουχηθεί μεταπολεμικά ο σύγχρονος κόσμος μέσα από την αποθέωση της κατανάλωσης και όλων των εικονοκεντρικών τρόπων κατανόησης και προβολής του εαυτού (lifestyle). Γι’ αυτή την αποδοκιμαστική άποψη, η τεχνολογία της ψηφιακής απαθανάτισης κάθε στιγμή του βίου μας και η δημοσιοποίηση του προσώπου μας σε όλες τις αυθόρμητες ή σκηνοθετημένες εκφράσεις του φανερώνουν την παγίδα της προσωπολατρίας, μια ψευδή μοναδικότητα, την επικίνδυνη κατάργηση δημόσιου και ιδιωτικού, την αδυναμία μας να διαχωρίσουμε τι ανήκει σ’ εμάς και τι είναι έξω από εμάς, τη φρούδα αυτοϊκανοποίηση ότι δεν χρειαζόμαστε το βλέμμα του άλλου για να μας απεικονίσει. Από την άλλη, υπάρχουν ενδιαφέρουσες προσεγγίσεις, που βλέπουν τις selfies με μεγαλύτερη κατανόηση και αποδοχή. Γι’ αυτές, η δυνατότητα που μας δίνουν τα νέα γκάτζετ (ιδίως οι εξελιγμένες κάμερες των κινητών μας) να καταγράφουμε τον εαυτό μας σε σημαντικά ή ασήμαντα στιγμιότυπα της καθημερινότητάς μας συνιστά μια πολύ ενδιαφέρουσα ένδειξη του εκδημοκρατισμού της αυτοπροσωπογραφίας, αυτής της καλλιτεχνικής πρακτικής που πηγαίνει πολύ πίσω στην Ιστορία της Τέχνης, αλλά στο μη ψηφιακό παρελθόν μας περιοριζόταν μονάχα σε καλλιτεχνικούς κύκλους και υψηλές αισθητικές προσδοκίες. Είναι μια διαδικασία που λίγο-πολύ είχε ξεκινήσει με τα οικογενειακά φωτογραφικά άλμπουμ, αλλά τώρα, με τις νέες τεχνολογικές δυνατότητες, αποκτά μια καινούργια διάσταση που ωθεί την κουλτούρα της εξατομίκευσης σε πρωτόγνωρα μονοπάτια. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που μας καλούν να αναλογιστούμε τον αυτοσαρκαστικό χαρακτήρα που πολλές φορές έχουν οι selfies μας (βλ. duck face), που κάθε άλλο παρά μια προσωπολατρική εγωπάθεια αποδεικνύουν. Επίσης, η διαρκής αυτοφωτογράφιση σε πολλές στιγμές και διάφορα περιβάλλοντα, αντί να υπογραμμίζει μια συνεχή και ξεκάθαρη εξιδανίκευση της ταυτότητάς μας, μάλλον μια κατακερματισμένη και απρόβλεπτη «αφήγηση» του εαυτού μας προδικάζει και σίγουρα την ετερόφωτη αναγνώρισή του. Οποιαδήποτε γενικευτική επιδοκιμασία ή αποδοκιμασία της πρακτικής των selfies δύσκολα μπορεί να μας βοηθήσει να καταλάβουμε την οπωσδήποτε πολύπλευρη σημασία τους. Η πανδημία έρχεται να τονίσει ακριβώς τη συνθετότητα ενός ζητήματος που σε κανονικές συνθήκες είτε εύκολα απορρίπτουμε, ως ένδειξη ενός υπερφίαλου εγωτισμού, είτε αστόχαστα επιβεβαιώνουμε, ως «φυσική» συνέπεια της φασματικής, μεταμοντέρνας αντανάκλασής μας. Τις τελευταίες εβδομάδες, που ο εμβολιασμός έχει γενικευτεί σχεδόν σε όλες τις ηλικίες άνω των 30, τα social media έχουν μετατραπεί σε μια πασαρέλα αυτοφωτογραφίσεων στα εμβολιαστικά κέντρα. Αυτές οι αυτοφωτογραφίσεις προφανώς και διαφέρουν πολύ σε σχέση με άλλες, εύθυμες, που επίσης κυκλοφορούν αυτές τις μέρες στη θάλασσα των διαδικτυακών μας διασυνδέσεων: μπροστά σε κορωνοπάρτι, μπροστά στον οβελία που στροβιλίζεται, μπροστά σε μολότοφ που ρίχνονται εν είδει βαρελότου, μπροστά σε τραπεζάκια που ξαναβγαίνουν έξω για να μας υποδεχτούν μετά από έξι μήνες χωρίς καφέ και εστιατόρια κ.λπ. Όλες αυτές οι εικόνες πασχαλινής και μεταπασχαλινής ανάτασης μπορούν να αναγνωσθούν ως ναρκισσιστικά στίγματα μιας κοινωνίας που αναζητεί διακαώς την επιστροφή της στη διασκεδαστική της κανονικότητα. Μπορούν να εκληφθούν και ως στιγμιότυπα ενός παιχνιδιού με τα όρια, τις παραδόσεις, τις συνήθειές μας, ένα δείγμα ότι παραμένουμε ζωντανοί ή ότι φλερτάρουμε με την καταστροφή μας. Η αυτοφωτογράφιση, όμως, την ώρα του εμβολιασμού αποτελεί ίσως το πιο ενδιαφέρον παράδειγμα πολιτικής επικοινωνίας των τελευταίων χρόνων. Συνιστά μια αυθόρμητη καμπάνια ενημέρωσης και προβολής της ανάγκης του εμβολιασμού, την οποία κανένας επικοινωνιολόγος ή πολιτικός δεν μας ζήτησε. Είναι μια «πρωτοβουλία» που ανέλαβαν λίγο-πολύ όλοι όσοι υποστηρίζουν τον εμβολιασμό ως τη μόνη διέξοδο στην κόλαση του μαζικού θανάτου και της κοινωνικής αποστασιοποίησης που επιβλήθηκε. Προφανώς και υπάρχει το στοιχείο της μίμησης, προφανώς και υπάρχει το στοιχείο της προσωπικής προβολής. Όμως η φωτογραφία αυτή είναι ταυτόχρονα μια καινούργια πόζα. Μια πόζα που κρύβει το χαμογελαστό πρόσωπο με την υγειονομική μάσκα και εκθέτει το σώμα μας στην άβολη στάση υποδοχής της βελόνας και της μαγικής ασπίδας που αυτή θα μας χαρίσει. Είναι ταυτόχρονα η κατάργηση της ναρκισσιστικής αυτάρκειας και της ιδέας ότι η ύπαρξή μας είναι μια ατομική υπόθεση. Είναι ίσως η πρώτη «κοινωνική πόζα» που εφευρίσκει ο ψηφιοποιημένος κόσμος μας. Σε αυτήν, μόνοι και ταυτόχρονα αγελαίοι, φαινόμαστε όλοι ίδιοι, επειδή συνειδητοποιούμε, ίσως μετά από πολλά χρόνια, ότι είμαστε ίσοι απέναντι στον θάνατο. Έχει μεγάλο ενδιαφέρον ότι σε αυτήν τη selfie πρωταγωνίστησαν αρχικά οι μεγαλύτερες ηλικίες και στη συνέχεια το νήμα το πήραν οι νεότερες, καταθέτοντας με θάρρος την επιλογή τους να εμβολιαστούν με τα εμβόλια που για διάφορους λόγους δυσφημίστηκαν όχι μόνο από τους γνωστούς συνωμοσιολόγους αλλά αναπάντεχα και από ορισμένες ευρωπαϊκές ελίτ. Αυτές οι selfies, επίσης, κατέδειξαν ότι οι διαιρέσεις μεταξύ «ανεύθυνων νέων» και «υπεύθυνων ηλικιωμένων» είναι άστοχα απλουστευτικές. Δημιούργησαν και δημιουργούν ένα γενναίο trend, μια πραγματική πράξη αντίστασης στον εθνικισμό ή σε οποιαδήποτε ανορθολογική καχυποψία πήγε να ορθωθεί μπροστά στη μοναδική παγκόσμια ελπίδα επιστημονικής αντιμετώπισης του εφιάλτη. Οι φωτογραφίες αυτές, ακόμα και αν ξεκινάνε από προθέσεις αυτοπροβολής, ακόμα και αν εδράζονται σε ατομικές προσδοκίες επιστροφής στην «πεζή» καθημερινότητα και διασκέδαση του παρελθόντος, καταλήγουν στα πρώτα καθρεφτίσματα μιας νέας συλλογικής φαντασιακής κοινότητας, της παγκόσμιας εκείνης κοινότητας που παίρνει τη ζωή της και πάλι στα χέρια της. Στα μπράτσα της, για την ακρίβεια…
Το να γίνεσαι μητέρα σημαίνει να αποδέχεσαι πως δεν θα έχεις ποτέ ξανά τον «απόλυτο έλεγχο» της ζωής σου.
απ ό τ η δεσπ ο ι να τ ρι β ολ η
Δεν διαλέγεις πότε θα μείνεις έγκυος, δεν διαλέγεις την εγκυμοσύνη σου, δεν διαλέγεις καν το μωρό. Όταν το μωρό αποφασίσει να έρθει είναι σαν κομήτης που φλέγεται, έτοιμος να βάλει φωτιά στο σύμπαν.
υνειδητοποίησα πως η ζωή μου δεν ήταν πια δική μου όταν ήμουν επτά μηνών έγκυος. Μια μέρα που είχα κάτι να παραδώσω, δούλεψα ένα δεκάωρο χωρίς κάποιο ιδιαίτερο διάλειμμα, κάτι που μέχρι τότε ήταν εντελώς φυσιολογικό. Όταν σηκώθηκα να φύγω από το γραφείο, ένιωσα την κοιλιά μου να στρίβεται: η αίσθηση μου θύμισε τον ντοντουρμά – έτσι λέγεται το παγωτό στα τουρκικά. Στις τουριστικές γειτονιές της Κωνσταντινούπολης άντρες ντυμένοι με φολκλόρ στολές τραβάνε αυτό το μαστιχωτό παγωτό με μια κουτάλα όσο πιο ψηλά γίνεται για να εντυπωσιάσουν τους επισκέπτες – οι στρώσεις του μοιάζουν με άσπρες χορδές. Ένιωσα πως αυτές οι χορδές βρίσκονταν μέσα στην κοιλιά μου. Το επόμενο πρωί δυσκολευόμουν να σηκωθώ από το κρεβάτι. Συνειδητοποίησα ότι το μωρό είχε δική του άποψη για την ημέρα μου. Δεν του άρεσε η εντατική δουλειά με πεντάλεπτα διαλείμματα για φαγητό και τουαλέτα. Είχα περάσει τα πάνδεινα για να μείνω έγκυος κι όμως αστειευόμουν ότι έχω μέσα μου έναν μικρό τύραννο. «Αν μπορούσε να μιλήσει», έλεγα στις φίλες μου, «θα μιλούσε μόνο στην προστακτική»: Ξύπνα. Φάε παγωτό σοκολάτα. Φάε πίκλες. Φάε λίγο αλμυρό τυρί. Κάνε εμετό. Κοιμήσου το μεσημέρι. Ναι, κι άλλο. Ξύπνα στις 4 το πρωί, ενώ νιώθεις το αίμα σου να βράζει κι εγώ σε κλοτσάω με μανία. Κλάψε. Πήγαινε τουαλέτα. Κάνε ρυθμικές αναπνοές για να ξυπνήσω, γιατί έχεις να με ακούσεις πάνω από μία ώρα και ανησυχείς. Όχι, αυτό που νιώθεις δεν είναι συσπάσεις, έχω απλώς λόξιγκα. Ναι, και τα έμβρυα έχουν λόξιγκα. «Όλος ο κόσμος ξεκίνησε με ένα “ναι”. Ένα κύτταρο είπε “ναι” σε ένα άλλο κύτταρο και γεννήθηκε η ζωή. Αλλά πριν από την προϊστορία υπήρχε η προϊστορία της προϊστορίας και υπήρχε το “ποτέ” και υπήρχε το “ναι”. Κι ήταν πάντα έτσι» έγραψε η κορυφαία Βραζιλιάνα συγγραφέας Κλαρίσε Λισπέκτορ στην πρώτη παράγραφο του βιβλίου της Η ώρα του αστεριού, που κυκλοφόρησε το 1977, λίγο πριν πεθάνει. Ένα από τα τρομακτικότερα πράγματα που πρέπει να αποδεχτείς όταν πεις το «ναι» είναι πως αρχικά δεν θα είσαι ποτέ έτοιμη και μετά δεν θα έχεις ποτέ πια την ψευδαίσθηση ότι η ζωή σού ανήκει. Η γενιά μου, γυναίκες λίγο πριν, λίγο μετά τα 40, έχουμε μεγαλώσει αποζητώντας με μανία τον έλεγχο του σώματος, της δουλειάς, των σχέσεών μας. Το να γίνεσαι μητέρα σημαίνει να αποδέχεσαι πως δεν θα έχεις ξανά τον «απόλυτο έλεγχο» της ζωής σου και πως επίσης αυτό δεν θα έχει καμία απολύτως σημασία. Δεν διαλέγεις πότε θα μείνεις έγκυος, δεν διαλέγεις την εγκυμοσύνη σου, δεν διαλέγεις καν το μωρό. Όταν το μωρό αποφασίσει να έρθει είναι σαν κομήτης που φλέγεται, έτοιμος να βάλει φωτιά στο σύμπαν. Το μωρό δεν ενδιαφέρεται αν έχεις δουλειά, αν έχεις ετοιμάσει το δωμάτιό του, αν έχεις καρότσι και μαξιλάρι θηλασμού, πετσέτες, πετσετάκια, μουσελίνες, πάντες, όλες αυτές τις τρομακτικές, άγνωστες λέξεις. Δεν θα σου δώσει χρόνο και χώρο για τα υπαρξιακά σου ζητήματα. Δεν περιμένει κανέναν και τίποτα, έρχεται εδώ και τώρα, ένα θαύμα που σε θηλάζει ώρες ολόκληρες σαν πεινασμένο πιράνχας, ένα στόμα από ταλκ, έτοιμο να σε κατασπαράξει. Το παιδί σου δεν το ενδιαφέρει αν έχεις παραδοτέο στη δουλειά σου. Θέλει να παίξει με ένα καπάκι, χτυπώντας το δυνατά και επίμονα στο παρκέ για μισή ώρα. Για λίγο νομίζεις πως έχει μια ρουτίνα, ότι είστε ένα, εσύ κι αυτό, χαράματα, ενάντια στον κόσμο. Σου ξεφεύγει γελώντας, κάθε εβδομάδα έχει κι άλλο πρόσωπο, προσπαθεί να μπουσουλήσει σε ένα πάτωμα γεμάτο τρίχες γάτας, συλλαβίζει φράσεις, κάνει τούμπες. Το ακολουθείς. 6.5.21 – lifo
11
talk town
α π ό τον ε υτ ύ χη βα ρδουλάκη
Οι δείκτες κοινωνικής και ατομικής αισιοδοξίας αποτυπώνουν μια, ελαφρά έστω, βελτίωση του κλίματος. Δεν υπάρχει κάποιο κύμα ευφορίας (αυτό, εξάλλου, είναι αδύνατο, δεδομένων των συνθηκών), αλλά η κοινωνική δυσαρέσκεια που καταγράφεται αυτή την περίοδο είναι σίγουρα χαμηλότερη από αυτήν που η αντιπολίτευση περιγράφει ή προσδοκά.
12 lifo – 6.5.21
ΤΕΤΡΑΓΩΝΑ
NO FILTER
Το πέρασμα του κάβου
Τώρα, μπορείς επιτέλους να βγεις απ΄ την οθόνη σου
Οι δημοσκοπήσεις, τα γεγονότα και το πολιτικό κλίμα των ημερών.
ο διάστημα από τα μέσα Ιανουαρίου έως τα μέσα Μαρτίου ήταν το δυσκολότερο για την κυβέρνηση στη μέχρι σήμερα θητεία της. Μια σειρά από επικοινωνιακές αστοχίες αλλά και διαχειριστικά λάθη τής είχαν προκαλέσει αισθητή φθορά. Πολύ μικρότερη σε σχέση με τους κλασικούς δείκτες του πολιτικού ανταγωνισμού (οι οποίοι αποτελούν τη συνισταμένη πολλών παραγόντων), αλλά σαφώς εντονότερη σε σχέση με τη γενικότερη αίσθηση και επί μέρους ποιοτικά στοιχεία. Δεν είχε υποστεί κάποιο μείζον στρατηγικό πλήγμα (πλην μιας μεγέθυνσης του ρήγματος με τις νεότερες ηλικίες ίσως), αλλά η εικόνα της είχε ξεκάθαρα θαμπώσει σε σχέση με τον πρώτο χρόνο της θητείας της. Ενάμιση μήνα μετά, ο νέος γύρος δημοσκοπήσεων δείχνει ότι η κυβέρνηση μοιάζει να έχει περάσει έναν επικίνδυνο για εκείνην κάβο. Όλες οι δημοσκοπήσεις του τελευταίου κύκλου που είδαν τη δημοσιότητα, ακόμα και εκείνων σε ΜΜΕ φιλικά για τον ΣΥΡΙΖΑ, καταδεικνύουν ότι: Η φθορά της κυβερνησης μοιάζει να έχει ανακοπεί και η αρνητική ένταση του προηγούμενου διαστήματος να έχει κοπάσει. Στους βασικούς δείκτες πολιτικού ανταγωνισμού η διαφορά μεταξύ των κομμάτων μοιάζει θετικά παγιωμένη για τη ΝΔ, ενώ σε κάποιες έρευνες υπήρξε και ελαφρά βελτίωση υπέρ της. Οι δείκτες κοινωνικής και ατομικής αισιοδοξίας αποτυπώνουν μια, ελαφρά έστω, βελτίωση του κλίματος. Δεν υπάρχει κάποιο κύμα ευφορίας (αυτό, εξάλλου, είναι αδύνατο, δεδομένων των συνθηκών), αλλά η κοινωνική δυσαρέσκεια που καταγράφεται αυτή την περίοδο είναι σίγουρα χαμηλότερη από αυτήν που η αντιπολίτευση περιγράφει ή προσδοκά. Αναλύοντας τα γεγονότα που επηρέασαν το κλίμα αυτό το διάστημα, εστιάσαμε κυρίως σε τέσσερα. Πρώτον, στις εκδηλώσεις για τα 200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821. Μπορεί σήμερα αυτό σε κάποιους να φαίνεται ήδη μακρινό, τη στιγμή εκείνη όμως αποτέλεσε μια νότα εθνικής αυτοπεποίθησης, η οποία με τη σειρά της λειτούργησε ως βαλβίδα αποσυμπίεσης και έδωσε μια επικοινωνιακή ανάσα στην κυβέρνηση, μετά από ένα κακό δίμηνο. Δεύτερον, στην επίσκεψη Δένδια στην Άγκυρα. Η μεγάλη πλειοψηφία των Ελλήνων αξιολόγησε θετικά τη στάση που κράτησε η ελληνική κυβέρνηση διά του υπουργού των Εξωτερικών και αυτό την ωφέλησε συνολικά. Τρίτον, στα οικονομικά μέτρα που ανακοινώθηκαν για τη στήριξη πολιτών και επιχειρήσεων, τα οποία σε όλες τις μετρήσεις κοινής γνώμης συγκεντρώνουν υψηλή αποδοχή. Μέτρα που μοιάζουν να αποδίδουν ακριβώς επειδή η κυβέρνηση διαθέτει ακόμα πολιτικό κεφάλαιο, καθώς η εμπειρία έχει δείξει ότι αν μια κυβέρνηση έχει σπαταλήσει το πολιτικό της κεφάλαιο, δεν έχει σημαντικά οφέλη, ακόμα κι αν πετάει λεφτά από ελικόπτερο. Τέταρτον, και πιθανότατα σημαντικότερο όλων, στο σταδιακό άνοιγμα της οικονομίας και στην πορεία του εμβολιασμού. Η επαναφορά κάποιων δραστηριοτήτων σε συνδυασμό με την έλευση του ελληνικού καλοκαιριού και την πορεία του εμβολιασμού δημιουργούν ένα κλίμα συγκρατημένης, έστω, αισιοδοξίας και ενισχύουν την πεποίθηση ότι όντως βρισκόμαστε στην αρχή του τέλους. Στα παραπάνω, τα οποία αφορούσαν κυβερνητικές επιλογές, ας προσθέσουμε και ένα σχόλιο για την αντιπολίτευση, ειδικά τη μείζονα, η οποία το δύσκολο για την κυβέρνηση διάστημα δεν κατάφερε να εισπράξει όσα προσδοκούσε. Το βασικό πρόβλημα του ΣΥΡΙΖΑ εξακολουθεί να είναι η αυτοαναφορικότητά του. Μοιάζει να ενδιαφέρεται περισσότερο για το πώς θα φανατίσει περαιτέρω ένα κοινό που ήδη τον υποστηρίζει παρά να επικοινωνήσει με τους εκτός των τειχών ψηφοφόρους. Η αντιπολίτευση της «θυμωμένης φατσούλας» στο Facebook, οι κραυγές για «χούντες» και γενικά η οξύτητα διαφόρων στελεχών ή υποστηρικτών του, μερικές φορές στα όρια του πολιτικού παροξυσμού, ούτε τη χαμηλή συσπείρωση του ΣΥΡΙΖΑ βελτίωσαν σημαντικά ούτε, φυσικά, τον βοήθησαν να εισπράξει την όποια δυσαρέσκεια κατά της κυβέρνησης. Αντιθέτως, μάλλον υπονόμευσαν τη διακηρυγμένη προσπάθεια μετασχηματισμού του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά περισσότερα γι’ αυτό θα πούμε σε μελλοντική ανάλυση. Τι σημαίνουν όλα τα παραπάνω; Για τη μεν κυβέρνηση, ότι διαθέτει ακόμα πολιτικό κεφάλαιο, μπορεί να ανακτήσει τον ελεγχο της ατζέντας και, αν αποφύγει φτηνά λάθη, όπως αυτά του διμήνου από μέσα Ιανουαρίου μέχρι μέσα Μαρτίου, μπορεί να προσδοκά βάσιμα την παγίωση της πολιτικής της υπεροχής, και μάλιστα σε μια εξαιρετικά δύσκολη περίοδο. Αρκεί το πέρασμα του κάβου να μην ενεργοποιήσει αλαζονικά αντανακλαστικά που μετά βεβαιότητας θα οδηγήσουν σε επανάληψη των λαθών, που αυτήν τη φορά είναι σίγουρο ότι θα κοστίσουν περισσότερο. Για τον δε ΣΥΡΙΖΑ, ότι δεν πρέπει να βάζει όλα του τα αυγά στο καλάθι της κυβερνητικής αποτυχίας. Η στρατηγική της έντασης εκφράζει μόνο το φανατικό κοινό του (το οποίο, ακριβώς επειδή είναι φανατισμένο, δεν αντιλαμβάνεται πόσο παραπλανητικά λειτουργεί αυτό) και εν τέλει δρα περιοριστικά για την πολιτική του επιρροή. Υπάρχουν πολλοι τρόποι να κερδίσεις εκλογές και το να μπορείς να ακολουθήσεις περισσότερους από έναν δρόμους είναι δείγμα πολιτικής ωρίμανσης. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, η κούρσα του πολιτικού ανταγωνισμού είναι ακόμα μακρά. Ούτε η πανδημία έχει τελειώσει ούτε οι οικονομικές επιπτώσεις/προοπτικές για την επόμενη μέρα είναι ξεκάθαρες. Αυτό είναι το πεδίο στο οποίο θα κριθεί η επόμενη αναμέτρηση. Και χωρίς αυτά τα δεδομένα, οποιαδήποτε ανάλυση είναι ακόμα επισφαλής.
Πώς η πανδημία άλλαξε τις κοινωνικές μας σχέσεις.
απ ό τ η β ι β ι αν στ εργ ι ου
Η ευκολία με την οποία αποδεχτήκαμε την υποχρεωτική αποστολή μηνυμάτων για μετακίνηση και η προθυμία μας να αυξήσουμε τη συμμετοχή μας στα σόσιαλ προκάλεσαν μια μόνιμη συνδεσιμότητα/ψευδή κοινωνικότητα.
Η Βίβιαν Στεργίου είναι συγγραφέας και νομικός.
ου θυμίζει τη σκηνή από το θρίλερ The Ring. Το όριο μεταξύ της οθόνης και του πραγματικού κόσμου εξαφανίζεται και το αλλόκοτο πλάσμα πρώτα πλησιάζει την οθόνη και τελικά τη διαπερνά – βγάζει πρώτα το χέρι του και μετά το υπόλοιπο σώμα. Προτού ο πρωταγωνιστής αντιδράσει, το πλάσμα βρίσκεται στο διαμέρισμά του. Η πανδημία του Covid-19 άλλαξε ριζικά τη σχέση μας με την οθόνη. Η οθόνη, μη διαδραστική αρχικά, άφηνε τον θεατή να βυθίζεται σε ειδήσεις και τηλεοπτικές σειρές, χωρίς να επιτρέπει και πολλή αλληλεπίδραση, ενώ τα τηλέφωνα δεν ήταν ακόμα υπολογιστές. Αυτή η παθητικότητα φαντάζει ήδη αιώνες μακριά (μερικοί δεν την πολυθυμόμαστε καν). Την πανδημία την έχω στο μυαλό μου ως εκείνο ακριβώς το σημείο που η υποχρεωτικότητα της αλληλεπίδρασης με οθόνες έγινε πραγματικά τρομακτική. Είναι άλλο να χαζεύεις το κινητό σου για να γλιτώσεις από μια ντροπιαστικά άβολη κουβέντα και εντελώς διαφορετικό πράγμα η υποχρεωτική διαμεσολάβηση της οθόνης για να μπορέσεις να εμπλακείς στις δραστηριότητες εκείνες που, αν λείψουν, η καθημερινότητα δεν μοιάζει με τίποτα γνωστό και αναγνωρίσιμο. Η ευκολία με την οποία αποδεχτήκαμε την υποχρεωτική αποστολή μηνυμάτων για μετακίνηση και η προθυμία μας να αυξήσουμε τη συμμετοχή μας στα σόσιαλ προκάλεσαν μια μόνιμη συνδεσιμότητα/ψευδή κοινωνικότητα. Το να είσαι όλη μέρα μπροστά από κάποια οθόνη έγινε αυτονόητο και αναμενόμενο (για να μη χάσεις τα τελευταία μέτρα, για να μετακινηθείς, για να ενημερωθείς κ.λπ.), άρα χάθηκαν και οι δικαιολογίες για τα ίνμποξ που δεν είδες. Κάποιες πτυχές των σόσιαλ ξέφυγαν. Δεν έχω Τwitter, προκειμένου να μπορώ να συγκεντρώνομαι καλά, ωστόσο, όπως όλοι, κατασκοπεύω μερικές φορές. Μου φαίνεται ικανό να εκνευρίσει καθηγήτρια yoga. Νοσηρή μού φαίνεται και η προφανής εργαλειοποίηση του fomo (fear of missing out / άγχος μη μείνεις «στην απέξω») που συντηρεί τον εθισμό στα stories. Οι χρήστες του Facebook και του Instagram, παρακολουθώντας βιντεάκια λίγων δευτερολέπτων (stories) όπου άλλοι χρήστες αυτοσκηνοθετούνται στην κορύφωση της καλοπέρασής τους ή καταγράφουν υπερβολικά συγκεκριμένες λεπτομέρειες της καθημερινότητάς τους (τη θέα απ’ το γραφείο τους, σε ήπιες περιπτώσεις, τη γάμπα και τους κοιλιακούς τους, σε άλλες), είναι σίγουροι ότι θα πληροφορηθούν πού είναι και τι κάνουν οι φίλοι τους κάθε λεπτό. Το διεισδυτικό βλέμμα του χρήστη που λαχταρά να δει βιντεάκια απ’ τη ζωή άλλων χρηστών γίνεται τελικά το στοιχείο που δικαιώνει τη σύντομη έκθεση λεπτομερειών της ζωής του άλλου. Αν ο σκοπός της κοινοποίησης ενός φαγητού ή μιας εξωτικής τοποθεσίας είναι αυτή η γαργαλιστική ηδονή που νιώθουμε όταν σκεφτόμαστε πόσο μπορεί να μας ζηλεύουν ή να ασχολούνται μαζί μας οι άλλοι, τότε η κατασκοπεία των χρηστών δεν είναι ενοχλητική διείσδυση στην καθημερινότητά μας αλλά γενναιοδωρία. Η αμφίδρομη επιτήρηση, με την οθόνη στη μέση, γίνεται παιχνίδι όπου άλλοτε κερδίζεις σε προσοχή και αναγνώριση κι άλλοτε χάνεις, γιατί το βλέμμα στρέφεται αλλού ή σε προσπερνά χωρίς αντίδραση (αυξάνοντας τη ζήτηση για τις σπάνιες αντιδράσεις του συγκεκριμένου χρήστη). Το να συμμετέχεις σε μια τόσο ανταγωνιστική αγορά για την προσοχή και τον έπαινο των άλλων μέσα στην πανδημία, και με λιγοστές διαθέσιμες επιλογές ηδονιστικής καλοπέρασης και γενικώς «ζωάρας», έγινε ακόμα πιο δύσκολο, αλλά οι χρήστες δεν εγκατέλειψαν τη μάχη. Κάποιες απ’ τις αλλαγές που επήλθαν την περίοδο της πανδημίας θα μείνουν. Η ψηφιοποίηση των υπηρεσιών του κράτους, που διαρκώς προχωρά, για παράδειγμα, κάνει επιτέλους λιγότερο καφκικές εκείνες τις περίεργες σχέσεις μας με υπηρεσίες. Η εργασία αλλάζει κι αυτό δεν είναι υποχρεωτικά κακό νέο. Όμως υπάρχουν πράγματα που μετά το εμβόλιο ελπίζω να μην επανεμφανιστούν. Μερικές φορές, κοιτάζοντας στο Zoom «συζητήσεις» ή «μαθήματα» με αγχωμένους συνομιλητές, κλεισμένους στα δωμάτιά τους, ένιωθα όπως οι υπεύθυνοι φύλαξης που ελέγχουν βαριεστημένα και αδιάφορα πολλές οθόνες ταυτόχρονα, περιμένοντας απλώς την αναίμακτη λήξη της βάρδιας. Η συνάντηση με την πραγματικότητα μετά την πανδημία θα είναι ραντεβού στα τυφλά, όμως σίγουρα θα περιλαμβάνει αλληλεπιδράσεις με ανθρώπους και αδιανόητα εξελιγμένες τεχνολογίες. Το άγγιγμα, οι μυρωδιές, η αίσθηση της επαφής, επειδή κάποιος άγνωστος σε ένα καφέ σού χαμογελάει, ή διαβάζει το αγαπημένο σου βιβλίο, ή τρώει κάτι που κάποτε κι εσύ είχες απολαύσει είναι αναπόσπαστα κομμάτια της ανθρώπινης εμπειρίας και δεν πρόκειται να εκλείψουν. Η αδιαμεσολάβητη επαφή με άλλους θα βελτιώσει και τη σχέση μας με οθόνες, που στην πανδημία, λόγω της υποχρεωτικότητάς της, έγινε πνιγηρή. Δεν έχω αισθανθεί ξανά τόσο ριγμένη, κολλημένη και χωρίς επιλογές.
80
σ υν ε ν τ ε υξ η : γ ι α ν ν η ς π α ν τα ζ ο π ουλος , φ ω τ ο γ ραφ ι ε σ : © b e r n d l au t e r, ch r i st i a n slun d /g r e e n p e ace
με την εκτελεστική διευθύντρια της Greenpeace International
Τζένιφερ Mόργκαν Μια συζήτηση για την κλιματική αλλαγή, την υπερθέρμανση του πλανήτη, την Ελλάδα και την πανδημία.
τα τελευταία χρόνια η κλιματική αλλαγή αποτελεί την κυρίαρχη απειλή για το μέλλον του πλανήτη. Παράδοξα μετεωρολογικά φαινόμενα, όπως μεγάλες περίοδοι ξηρασίας, καταστροφικές πυρκαγιές και πλημμύρες, κατολισθήσεις, αύξηση της θερμοκρασίας καθώς και των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου εντείνουν την ανησυχία των επιστημόνων. Συγχρόνως, σύμφωνα με τις εκθέσεις του ΟΗΕ, οι συνέπειες για τον πλανήτη Γη αναμένεται να είναι ραγδαίες: μετατοπίσεις πληθυσμών, εξαφανίσεις ειδών, βίαιοι εκτοπισμοί, πολλές πυρκαγιές, εξαφάνιση παραλιών και αύξηση της πείνας. Από τις αρχές του 2020 η πανδημία αποκάλυψε με τον πιο δραματικό τρόπο το πόσο εύθραυστες είναι οι κοινωνίες και οι οικονομίες μας αλλά και την αναγκαιότητα άμεσης ανάληψης πρωτοβουλιών για την αποτροπή των καταστροφικών αποτελεσμάτων της κλιματικής κρίσης. Άραγε, μπορούμε να ζήσουμε σε έναν πιο υγιή πλανήτη, με κύρια χαρακτηριστικά την ποιότητα ζωής, τον φρέσκο αέρα, την καθαρή ενέργεια και τους αμόλυντους ωκεανούς; Η Τζένιφερ Μόργκαν είναι η εκτελεστική διευθύντρια της Greenpeace International από το 6.5.21 – lifo
13
talk
80 λεπτά με την Τζένιφερ Mόργκαν
town 2016 και ηγείται του πιο γνωστού ανεξάρτητου περιβαλλοντικού οργανισμού. Συγκεκριμένα, η Greenpeace, μέσω της ειρηνικής και δημιουργικής αντιπαράθεσης, γνωστοποιεί παγκόσμια προβλήματα σχετικά με τη ρύπανση, το κλίμα και τη βιοποικιλότητα και προτάσσει λύσεις για ένα πράσινο και ασφαλές μέλλον. Η ίδια συγκαταλέγεται στα είκοσι πρόσωπα που ασκούν τη μεγαλύτερη επιρροή σε θέματα πολιτικής για το κλίμα, ενώ φέτος θα μιλήσει ως καλεσμένη στο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών, που θα πραγματοποιηθεί από τις 10 έως τις 15 Μαΐου 2021.
H Τζένιφερ Mόργκαν θα μιλήσει ως καλεσμένη στο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών, που θα πραγματοποιηθεί από τις 10 έως τις 15 Μαΐου 2021.
14 lifo – 6.5.21
— Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, το 23% των θανάτων παγκοσμίως προέρχεται από περιβαλλοντικά αίτια. Τι σκέψεις σάς δημιουργεί αυτό το ποσοστό; Είναι συγκλονιστικό το ότι οι περιβαλλοντικοί παράγοντες ευθύνονται για το 23% όλων των θανάτων παγκοσμίως και για το 36% όλων των θανάτων παιδιών ηλικίας 0-14 ετών. Η ατμοσφαιρική ρύπανση που προέρχεται από τον άνθρακα, το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο σκότωσαν 8,7 εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο το 2018, ενώ οι θάνατοι από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής ανέρχονται ετησίως σε εκατοντάδες χιλιάδες και, φυσικά, αυξάνονται ραγδαία. Σε αυτό να προσθέσουμε ότι, εκτός εάν οι κυβερνήσεις δεσμευτούν για βαθύτερες ενέργειες, η παγκόσμια θερμοκρασία, σύμφωνα με τις τωρινές προβλέψεις του ΟΗΕ, θα έχει αυξηθεί κατά 3,2 βαθμούς έως το 2100. Όπως αντιλαμβάνεστε, αυτή η καταστροφική άνοδος θα επιφέρει στον πλανήτη μας ακραίες καιρικές συνθήκες, λειψυδρία, επισιτιστική κρίση και συγκρούσεις στη διαχείριση των πόρων. Προφανώς, θα ζούμε σε έναν πλανήτη όπου εκατομμύρια άνθρωποι θα βρίσκονται σε διαρκή κίνηση. Αναλογιστείτε ότι το 2019, με αύξηση ενός βαθμού, είχαμε αριθμό-ρεκόρ, 22 εκατομμύρια ανθρώπους που μετατοπίστηκαν εσωτερικά, κυρίως εξαιτίας των ακραίων καιρικών φαινομένων. Άρα, με τους τρεις βαθμούς είναι βέβαιο ότι αυτό το νούμερο θα αυξηθεί κατακόρυφα. Ωστόσο, οι επικαιροποιημένοι στόχοι που ανακοινώθηκαν στη Σύνοδο Κορυφής των Ηγετών για το Κλίμα που διοργάνωσε ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν, μαζί με εκείνους που έχουν ανακοινωθεί από τον Σεπτέμβριο του 2019, μείωσαν το χάσμα εκπομπών του 2030 κατά περίπου 12-14%, ένα ευπρόσδεκτο νέο σχετικά με τα επίπεδα θερμοκρασίας. Ένα βασικό στοιχείο όσον αφορά τους κλιματικούς στόχους οποιασδήποτε κυβέρνησης είναι τα επίπεδα εκπομπών. Η IPCC λέει ότι, εάν δεν επιτευχθούν οι απαιτούμενες μειώσεις εκπομπών για το 2030, διακυβεύεται η ικανότητα περιορισμού της θέρμανσης στον 1,5°C. Η προσπάθεια περιορισμού της υπερθέρμανσης του πλανήτη σε αυτό το επίπεδο, όμως, είναι εφικτή, καθώς έχουμε τις λύσεις για να το καταφέρουμε. Απλώς, απαιτείται περισσότερη πολιτική βούληση. Η ουσία είναι ότι κανένα έθνος, κανένας από εμάς, πλούσιος ή φτωχός, δεν είναι προστατευμένος έναντι της κλιματικής αποσταθεροποίησης και της απειλής της βιοποικιλότητας. Επομένως, αυτό που θα επιλέξουμε να κάνουμε τα επόμενα χρόνια είναι εκείνο που θα κάνει την κρίσιμη διαφορά για εκατομμύρια, αν όχι δισεκατομμύρια ανθρώπους σε ολόκληρο τον κόσμο. — Ζούμε με την πανδημία του κορωνοϊού εδώ και περίπου ενάμιση χρόνο. Πιστεύετε ότι αποτελεί ένα σήμα κινδύνου της φύσης; Πρώτα απ’ όλα, πιστεύω στην επιστήμη. Η πανδημία, πράγματι, αποτελεί ένα σήμα κινδύνου της φύσης. Τον Μάρτιο, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας επισήμανε τους πιθανούς κινδύνους από την επαφή των ανθρώπων με την άγρια φύση, καταδεικνύοντας πόσο απειλητική είναι γι’ αυτούς η καταστροφή του οικοσυστήματος, με τη διάσπαση της ουδέτερης ζώνης. Ουσιαστικά, οι παγκόσμιες υγειονομικές κρίσεις, όπως η πανδημία του Covid-19, θα συμβαίνουν συχνότερα εάν δεν προστατεύσουμε τα φυσικά οικοσυστήματα. Αλλιώς, η καταστροφή των φυσικών οικοσυστημάτων θα συμβάλει στη διάδοση μολυσματικών
ασθενειών. Για παράδειγμα, η πλούσια βιοποικιλότητα προστατεύει τους ανθρώπους από ασθένειες μεταδιδόμενες από τα κουνούπια, επειδή αραιώνει μεγάλους πληθυσμούς ενός είδους. Οι κύριες αιτίες της καταστροφής της φύσης είναι η ανθρωπογενής παρέμβαση, η εκμετάλλευση των πόρων και η γεωργική βιομηχανία υψηλής έντασης. Η παγκόσμια φιλοδοξία για την προστασία του οικοσυστήματος πρέπει να γίνει πράξη για να μας προστατεύσει καλύτερα από μελλοντικές πανδημίες. Οι κυβερνήσεις και οι πολυεθνικές εταιρείες πρέπει να αναλάβουν αυτή την ευθύνη και επίσης να διασφαλίσουν ότι οι αλυσίδες εφοδιασμού δεν μας θέτουν σε κίνδυνο. Οι ιοί δεν γνωρίζουν από σύνορα και η πολυμερής συνεργασία είναι η πιο αποτελεσματική στρατηγική για την αντιμετώπιση των παγκόσμιων κρίσεων. — Τι απαντάτε σε όσους λένε ότι η κλιματική αλλαγή είναι fake news; Το μόνο πράγμα που είναι fake σχετικά με την κρίση του κλίματος και της βιοποικιλότητας είναι οι ψεύτικες λύσεις και το greenwashing, ειδικά όταν προέρχεται από μερικές από τις μεγαλύτερες εταιρείες ορυκτών καυσίμων στον κόσμο. Η κατάσταση έκτακτης ανάγκης για το κλίμα και τη φύση είναι περίπλοκη και τρομακτική και κάνει πολλούς ανθρώπους να την αγνοούν ή, από φόβο, να τη θεωρούν ψεύτικη. Χρειάζεται θάρρος για να αντιμετωπίσουμε σωστά την κλιματική αλλαγή, την καταστροφή της φύσης, τα κεκτημένα συμφέροντα και την πολιτική αδράνεια. Ωστόσο, υπάρχουν ήδη λύσεις για την κρίση που αντιμετωπίζει ο πλανήτης. Όπως σας είπα, βασίζομαι στην επιστήμη, η οποία μας λέει ότι η Γη αντιμετωπίζει προβλήματα λόγω του τρόπου με τον οποίο της συμπεριφερόμαστε. Αλλά έχουμε τις λύσεις για να παραμείνουμε εντός του στόχου του 1,5°C. Χρειαζόμαστε πολιτικούς ηγέτες που θα ενεργήσουν άμεσα, με μεγαλύτερη αίσθηση του επείγοντος, επικεντρώνοντας στη ρύθμιση και στην αυστηρή εφαρμογή των απαιτούμενων κανονισμών. — Όσον αφορά την Ελλάδα, ποιες είναι οι προτάσεις σας; Στην Ελλάδα είναι απαραίτητη η εξάλειψη των αερίων του θερμοκηπίου όσο το δυνατόν πιο κοντά στο 2040. Μόνο τότε θα αντιμετωπίσει αποτελεσματικά την κρίση του κλίματος και της βιοποικιλότητας. Αυτό σημαίνει διακοπή κάθε εξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα πριν από το 2040, κυρίως από το ορυκτό αέριο, έναν ενεργειακό πόρο που δεν έχει μέλλον. Τα προγραμματισμένα έργα εξόρυξης πετρελαίου και φυσικού αερίου πρέπει να ακυρωθούν και να στραφεί στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας ως τη μόνη ενδεδειγμένη λύση. Αλλά αυτή η πράσινη μετάβαση πρέπει να είναι δίκαιη για τους εργαζόμενους. Τα επόμενα τριάντα χρόνια, η ενεργειακή δημοκρατία και οι ενεργειακές κοινότητες, όπως και τα κτίρια μηδενικής κατανάλωσης, θα είναι ζωτικής σημασίας για την καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας. Αυτό που επίσης χρειάζεται η χώρα είναι μια στροφή προς ένα βιώσιμο, ανθεκτικό και δίκαιο σύστημα γεωργικών τροφίμων, με έμφαση στη βιοποικιλότητα και στην παροχή υγιεινών και σε προσιτές τιμές τροφίμων. Η βιώσιμη παραγωγή τους χρειάζεται περισσότερη υποστήριξη μέσω χρηματοδότησης και όχι περισσότερη γη, ενώ οι καταναλωτές θα πρέπει να επιδιώξουν μετασχηματισμό του συστήματος τροφίμων, στοχεύοντας στη μείωση της κατανάλωσης κρέατος. Τέλος, το σχέδιο αντιμετώπισης της κυβέρνησης όσον αφορά τη διαχείριση του Covid-19, αλλά και η βοήθεια εκ μέρους του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάκαμψης, πρέπει να εξασφαλίσει ένα βιώσιμο μέλλον για όλους στην Ελλάδα, να συμβάλει στην κοινωνική δικαιοσύνη και να διασφαλίσει τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα. Η δικαιοσύνη είναι η άγκυρα όλων των εκστρατειών της Greenpeace, καθώς συνεργαζόμαστε με τους συμμάχους της κοινωνίας των πολιτών για την επίτευξη των στόχων μας. — Τι θεωρείτε σημαντικό στη ζωή; Την ελπίδα, τη φιλανθρωπία και το θάρρος.
Είναι συγκλονιστικό το ότι οι περιβαλλοντικοί παράγοντες ευθύνονται για το 23% όλων των θανάτων παγκοσμίως και για το 36% όλων των θανάτων παιδιών ηλικίας 0-14 ετών. Η ατμοσφαιρική ρύπανση που προέρχεται από τον άνθρακα, το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο σκότωσαν 8,7 εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο το 2018, ενώ οι θάνατοι από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής ανέρχονται ετησίως σε εκατοντάδες χιλιάδες, και αυξάνονται ραγδαία.
6.5.21 – lifo
15
ΜΟΥΣΙΚΗ ΕΝΝΙΑ ΝΈΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΊΕΣ ΠΑΡΟΥΣΊΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΉ ΣΚΗΝΉ ΕΠΙΧΕΙΡΟΎΝ ΝΑ ΣΠΆΣΟΥΝ ΤΑ ΣΤΕΡΕΌΤΥΠΑ ΚΑΙ ΝΑ ΚΆΝΟΥΝ ΔΥΝΑΜΙΚΌ, ΦΕΜΙΝΙΣΤΙΚΌ, ΑΚΟΜΠΛΕΞΆΡΙΣΤΟ ΡΑΠ. ΑΠΌ ΤΗ ΜΑΡΊΑ ΠΑΠΠΆ
ΕΠΙΤΈΛΟΥΣ, ΣΤ
16 lifo – 6.5.21
Μια νέα γενιά γυναικών ράπερ έχει εμφανιστεί στη μουσική σκηνή της Ελλάδας τους τελευταίους μήνες, που, επιτέλους, έχει τη δική της φωνή. Η Θεσσαλονίκη πρωτοστατεί, όπως συνέβη και πριν από λίγα χρόνια με το τραπ. Σίγουρα πρόκειται για μια ελπιδοφόρα εξέλιξη, επειδή εδώ και καιρό το γυναικείο ραπ είχε ελάχιστη παρουσία και μηδενική απήχηση. Μέχρι πριν από δύο χρόνια το ραπ στην Ελλάδα ήταν ανδρική υπόθεση και αν καμιά γυναίκα εμφανιζόταν με κομμάτι, την αντιμετώπιζαν ως εξωτικό φρούτο, ίσως και υποτιμητικά. Μπορεί στην προηγούμενη γενιά (των ’90s και των ’00s) να υπήρχαν γυναίκες ράπερ, και μάλιστα με δυναμική παρουσία (Sadahzinia, Inka, Mi55t), την εποχή του #ΜeΤoo, όμως, το γυναικείο ραπ στην Ελλάδα φαίνεται ότι απέκτησε νέα πνοή. Οι εκπρόσωποι της νέας γενιάς κάνουν, χωρίς να το κατονομάζουν, fem rap (δηλαδή φεμινιστικό ραπ), δίνοντας μεγαλύτερη βαρύτητα στον πολιτικό και κοινωνικό στίχο. Αν εξαιρέσεις, όμως, τον φεμινιστικό χαρακτήρα του πολιτικού στίχου, οι γυναίκες ράπερ αντιμετωπίζουν το ίδιο δίλημμα με τους άνδρες συναδέλφους τους: να είναι από τη μεριά του old-school (για να είναι σοβαροί/-ές) ή να κάνουν newschool, με τον κίνδυνο να γίνουν «ελαφριοί/-ές» λόγω των στερεοτύπων των στίχων; Για μια γυναίκα αυτό το δίλημμα είναι ακόμα μεγαλύτερο. Αυτό που λείπει, πάντως, είναι η ακομπλεξάριστη έκφραση της σεξουαλικότητάς τους, όπως γίνεται με τις ξένες ράπερ. Υπάρχει μια διστακτικότητα, μια αμηχανία. Ούτε μιλούν ακριβώς για γυναικεία ενδυνάμωση, με εξαιρέσεις βέβαια. Ειδικά η γυναικεία σεξουαλικότητα και η λαχτάρα για έκφραση, που χαρακτηρίζουν το παγκόσμιο γυναικείο ραπ σε όλες του τις εκφάνσεις, παραμένουν ταμπού προς το παρόν για την ελληνική σκηνή, αν λάβει υπόψη κανείς πώς αντιμετωπίστηκαν όσες γυναίκες ράπερ (Maryo, Ghetto Queen) αποπειράθηκαν να κάνουν κάτι ανάλογο πρόσφατα. Δυστυχώς, η ελληνική ραπ κουλτούρα φαίνεται ότι επηρεάζει, έστω ασυνείδητα, όποια γυναίκα πιάνει το μικρόφωνο και κάνει ραπ. Δεν χρειάζεται να έχουμε μια αντίστοιχη Cardi Β στην Ελλάδα –αυτό θα ήταν πολύ δύσκολο–, αλλά προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι θεωρείται παράδειγμα προς αποφυγή. Το γυναικείο ραπ πρέπει να προκαλεί και να τραντάζει τα στερεότυπα. Αυτό κάνει το τελευταίο διάστημα σε διεθνές επίπεδο, αυτό επιχειρούν να κάνουν και οκτώ νέες γυναικείες παρουσίες της ελληνικής ραπ σκηνής που ξεχωρίσαμε, μαζί με την ομάδα του «Α, μπα;», τη Sugahspank! και τη Ledyba.
RAP
ΤΗΝ ΕΛΛΆΔΑ 6.5.21 – lifo
17
ΜΟΥΣΙΚΗ 18 lifo – 6.5.21
PENNY—VASILISSIS
EXPE—MΈΝΤΑ
SCI-FI RIVER—NH3
IGNES—SELECAO
[ledyba] Η Penny ίσως είναι ο θηλυκός ΛΕΞ που όλες περιμέναμε. Δημιουργεί έναν χώρο έκφρασης της γυναικείας εμπειρίας με φεμινιστικές αναφορές «για εκείνες που με έναν αγώνα αλλάξαν ετών συνειδήσεις» και για εμάς, αφού «μάλλον το 2020 έκλεισε αυλαία, μυρίζοντας πλέον γυναικεία». Γενικά, η Penny μάς θυμίζει όσα μας ενώνουν και όσα μας εξοργίζουν ως γυναίκες. [αμπαteam] Τραγουδάει «γι’ αυτά που σκεφτόμαστε όταν γυρίζουμε από Βασιλίσσης». To χιπ-χοπ και η ραπ θεωρούνται μουσική αγορίστικη. Όχι μόνο γιατί οι καλλιτέχνες είναι στην πλειονότητά τους άντρες αλλά και γιατί η ραπ συνομιλεί με τη μουσική του δρόμου, τη μουσική που παίζει σε πλατείες, σε σχολικές αγοροπαρέες γύρω από κινητά σε δημόσιους χώρους. Η Penny έχει βαθιά φωνή, στίχο φορτισμένο με γυναικεία εμπειρία και μας κάνει να σκεφτόμαστε ότι η ραπ, μια μουσική κυριαρχίας στον χώρο, μπορεί να περάσει επιτέλους σε γυναικεία χέρια στην Ελλάδα. [m.π.] Μέχρι στιγμής, η Penny έχει κυκλοφορήσει τρία κομμάτια και μια συνεργασία με τον GRIZZLE και θεωρείται η πιο πετυχημένη από τη νέα γενιά, αν αναλογιστούμε τα views που κάνει στο YouTube. Το «Vasilissis» είναι μια εξ ολοκλήρου γυναικεία υπόθεση, μια και η παραγωγή ανήκει στην Argy W, μία από τις ελάχιστες και μετρημένες στο χέρι γυναίκες παραγωγούς της χώρας, και αυτό είναι ίσως από τα μεγαλύτερα πλεονεκτήματα του κομματιού. Στο βίντεο η Penny εμφανίζεται αλλαγμένη, εμφανισιακά κυρίως, αλλά χρησιμοποιώντας την ίδια οργή στους στίχους, που κυμαίνονται στο μοτίβο στο οποίο μας έχει συνηθίσει από τα πρώτα της κομμάτια, ίσως να βγάζει λίγο περισσότερο τρέμουλο και άγχος στο flow απ’ όσο χρειάζεται.
[ledyba] Μου αρέσει γιατί είναι πιο fresh και από μέντα και έχει φεμινιστικό, τσαμπουκαλίστικο attitude. [αμπαteam] Τo «Mέντα» της Expe (Expensive, από το όνομά της, που είναι Ακριβή) είναι μια μείξη παιχνιδιών φωνητικής, έντονης ροής στίχων και ζαλιστικής αισθητικής. Η EXPE δεν προσπαθεί να μιμηθεί άνδρες του είδους της, και φαίνεται. Όχι μόνο από τον ενίοτε δηκτικό στίχο της αλλά και επειδή, καθ’ όλη τη διάρκεια του βιντεοκλίπ, τραγουδάει «είμαι πιο fresh από μέντα» και μας κάνει να σκεφτόμαστε την έννοια της νεότητας και της φρεσκάδας με έναν τρόπο ουσιαστικά γυναικείο και όχι ως αντανάκλαση ανδρικών βλεμμάτων. Μέσα από τους στίχους της λέει την τελευταία κουβέντα και συντηρεί συνεχώς το προσωπικό και πολύ σύγχρονο στυλ της. [m.π.] Η ΕΧPE είναι μία από τις πιο ιδιαίτερες περιπτώσεις στο ελληνικό ραπ. Η φωνή της ξεχειλίζει από μελωδικότητα, ένα στοιχείο που δεν συναντάς σε χιπ-χοπ δουλειές εδώ, ανεξαρτήτως φύλου. Σπάνια, επίσης, βλέπεις ράπερ να πειραματίζεται τόσο έντονα σε κομμάτια ή να έχει να επιδείξει ολοκληρωμένα άλμπουμ από την αρχή. Χωρίς να υστερεί σε γυναικεία θεματική, δεν γίνεται ποτέ διδακτική, ενώ δεν υστερεί σε ποπ ευαισθησία και αισθητική. Τα κάνει όλα με τον δικό της τρόπο και το «Mέντα» είναι ίσως το πιο αντιπροσωπευτικό παράδειγμα. Γυναικείο ραπ αξιώσεων.
[ledyba] Ωραίο flow και beat. [αμπαteam] Η Sci-Fi River, με το «NH3», μας κάνει να αναρωτιόμαστε πόσο έχουν πειραματιστεί μέχρι τώρα οι γυναίκες παγκοσμίως με την ηλεκτρονική μουσική – αυτό είναι και το θέμα ενός πολύ πρόσφατου ντοκιμαντέρ του 2021. Η ροή, το τρομερό beat και η αρμονική μείξη ήχων, μαζί με την πολύ προσεγμένη ρίμα της, δείχνουν ότι η τεχνική πίσω από μια μουσική διεργασία είναι μια ικανότητα στην οποία οι γυναίκες μπορούν να θριαμβεύσουν. Για τις γυναίκες, το ίδιο το ταλέντο είναι θέμα ευκαιριών. ΠΝΠ επιδόματα και τηλεργασία, επικαιρότητα, ρυθμός και πολύ προσεγμένη δουλειά στη νέα γενιά γυναικών μουσικών. [m.π.] Νοσταλγική διάθεση σε ένα κομμάτι που ταιριάζει σε άλλη δεκαετία, κάτι που όμως δεν το εμποδίζει καθόλου να σε ιντριγκάρει ευχάριστα, έτσι όπως συνδυάζεται ο ατμοσφαιρικός, νυχτερινός ήχος με την ερμηνεία της Φένιας Χατζηνικολάου. Το ίδιο είχε γίνει και πέρσι το καλοκαίρι με το «Διακοπές στην Αθήνα», την πρώτη κυκλοφορία της ως Sci-Fi River. Σίγουρα πρέπει να βγάλει άλμπουμ άμεσα.
[ledyba] Δεν κατάλαβα πολλά, αλλά μάλλον δεν χρειάζεται κιόλας. Μας αρέσει και μας ανεβάζει το mumble rap. [αμπαteam] Το mumble rap δεν είναι για όλους, αλλά αν είναι για σας, τότε πρέπει ν’ ακούσετε το «Seleçao» της Ignes για τον ρυθμό, τη φωνή και το flow. Όταν η Tierra Whack έβγαλε το statement κομμάτι για το mumble rap, «Mumbo Jumbo», εννοείται πως υπήρξαν ειρωνικά σχόλια, παρόμοια με αυτά που θα βρείτε στα social της Ignes. Το σημαντικό είναι ότι σήμερα στην Ελλάδα έχουμε γυναίκες καλλιτέχνιδες (πολλές εξαιρετικά νέεες), οι οποίες ξεκινούν την πορεία τους με διάθεση μουσικού πειραματισμού από τη μια και δημιουργίας δικής τους οπτικής αισθητικής απ’ την άλλη. Επιστρέφοντας στην Ignes, δεν περιμένουμε μόνο τα επόμενα κομμάτια, περιμένουμε τα lives για τα vibes. [m.π.] Όλο αυτό το μένος που ξέρασε στα social media στην πλειονότητά του το ανδρικό ακροατήριο είναι ακατανόητο. Βέβαια, αυτό που κανείς δεν συνειδητοποίησε είναι ότι βοήθησε να γίνει αυτόματα το πιο πετυχημένο βίντεο από Ελληνίδα γυναίκα ράπερ στο YouTube και να συζητηθεί το όνομα της Ignes από άτομα που δεν ακούν απαραίτητα χιπ-χοπ. Αυτό είναι μια επιτυχία από μόνο του. Όχι ότι δεν το αξίζει, καθώς το mumble θέλει κότσια για να το κάνεις, πόσο μάλλον στα ελληνικά. Καλή ή κακή, η δημοσιότητα παραμένει και οτιδήποτε βγάλει αποδώ και μπρος αυτό το κορίτσι θα γίνει χρυσό.
LUBA LUFT X ARKO X ΛΟΥ X TAKI—1 ΧΡΌΝΟ ΚΑΡΑΝΤΊΝΑ [ledyba] Πλάκα έχουν! [αμπαteam] Δεν έχουμε ακούσει μέχρι τώρα τραγούδι που να παρουσιάζει την καραντινοζωή της πρωτεύουσας καλύτερα από το «1 Χρόνο Καραντίνα». Έχει γίνει συνεργασία των Luba Luft, Arko, Λου και Taki για να δημιουργηθεί το σάουντρακ του 8ώρου με τηλεργασία. Με στίχους όπως «σαν θηλυκό το ραπ μόνο έχω / τις φίλες με αγάπη και σύνεση» και «υπέρ στις αμβλώσεις», το κομμάτι δεν είναι μόνο σύγχρονο αλλά και casually φεμινιστικό, σκέτη συγκίνηση. Όπως γράψαμε αναλυτικότερα στο Α,μπα, η συνεργασία είναι το it girl του 2021 και γουστάρουμε να τη βλέπουμε και στην Ελλάδα. Τέτοια κομμάτια βγαίνουν κι ελπίζουμε να δούμε γυναικοκεντρικό, φεμινιστικό και σύγχρονο ραπ στα μεταπανδημικά rap festivals. [m.π.] Το κομμάτι έχει γίνει από μέλη της γυναικείας ομάδας (ή κολεκτίβας) Rrrraaapp Skandalo στο Facebook, που σχολιάζει με πετυχημένο και αρκετά αστείο και καυστικό τρόπο τα πάθη και τα λάθη των ανδρών ράπερ της ελληνικής σκηνής. Πέρα από αυτό, προτείνουν ό,τι νέο κυκλοφορεί στο fem ραπ στην Ελλάδα ή στο εξωτερικό. Είναι ωραίο να βλέπεις να εκφράζονται τόσο δημιουργικά και με τόσο τσαγανό.
BANSHEE—NA NA NA FEAT. ΧΑΚ [ledyba] Πολύ προσεγμένο flow, σου βγάζει μια εργατικότητα η Banshee, ότι το έχει δουλέψει το κομμάτι, δεν το έγραψε σε ένα απόγευμα, και εκτιμάμε τους εργατικούς ανθρώπους γενικά. Και, φυσικά, μας αρέσει πολύ που έχει φίλες μάγισσες μπαχαλοσατανίστριες. «Έχω φίλες μάγισσες, με κάνουν να πετώ, γιατί μισώ το να πατώ με κάποιους στο ίδιο χώμα». [αμπαteam] Η καθηγήτρια Αφροαμερικανικών Σπουδών Imany Perry σημειώνει στο βιβλίο της Prophets of the Hood: Politics and poetics in hip-hop πως οι γυναίκες ράπερ και χιπ-χόπερ έχουν την τάση να υιοθετούν αρσενικούς τρόπους έκφρασης στη μουσική τους. Ο εξανδρισμός παρουσιάζεται ως ο τρόπος για να τις πάρουν στα σοβαρά. Αυτά, το 2004. To 2021 η Ελλάδα έχει να παρουσιάσει πρωτότυπη γυναικεία μουσική ραπ που δεν φαίνεται να επιδεικνύει κανένα μιμητικό στοιχείο. Η Banshee γράφει και ερμηνεύει κομμάτια όπως το “Na Na Na”, του οποίου το vibe ταιριάζει απόλυτα με την απελπιστική οικονομική κατάσταση που έχει να αντιμετωπίσει η Gen Z, καθώς και με την IDGAF διάθεση που χαρακτηρίζει αυτήν τη γενιά, η οποία, περισσότερο απ’ τους millennials, καλείται να χτίσει ένα μέλλον σε μια βάση από μεταπανδημικά ξερόκλαδα και αρτηριοσκληρωτικούς boomers. [m.π.] Η Banshee έχει ταλέντο. Φαίνεται και στη ρίμα και στον τρόπο που ραπάρει. Λίγο περισσότερο old-school, σίγουρα χρειάζεται πιο σύγχρονα beats.
LH—ΘΈΜΑ ΕΠΙΛΟΓΉΣ
ΣΑW—ΦΤΟΥ ΞΕΛΕΥΘΕΡΙΑ
ΣΈΜΕΛΗ—DOZEN SESSIONS
[ledyba] Μου άρεσε περισσότερο να τη βλέπω, κυρίως στο βιντεοκλίπ. [αμπαteam] Βασικό θέμα στη βιομηχανία της μουσικής και κάτι που πολλές καλλιτέχνιδες θίγουν ολοένα περισσότερο σε συνεντεύξεις είναι ότι δεν αρκεί να βλέπουμε γυναίκες στη σκηνή αλλά τις θέλουμε να κάνουν παραγωγή, videography, editing και κριτική. Το «Θέμα επιλογής» δεν ξεχωρίζει μόνο λόγω της LH που ραπάρει δικές της, σχετικά αισιόδοξες ρίμες στο αστικό τοπίο της Θεσσαλονίκης αλλά και επειδή βλέπουμε γυναικείο όνομα να φιγουράρει στην παραγωγή. Τη σκηνοθεσία, τη λήψη και το μοντάζ έχει αναλάβει η Δήμητρα Πολιτίδου κι αυτό είναι σημαντικό, όταν τα περισσότερα πρότζεκτ που έχουν frontwomen παράγονται και χρηματοδοτούνται από άντρες. Ελπίζουμε τα επόμενα χρόνια να δούμε all women projects στη ραπ ελληνική σκηνή, όχι για κανέναν άλλο λόγο αλλά για να μας λυθεί η απορία για το πώς θα ήταν η όλη φάση με λίγο female gaze. [m.π.] Κάτι μαγειρεύεται στη Θεσσαλονίκη. Φαίνεται να δημιουργείται γυναικεία ραπ σκηνή, ακριβώς όπως έγινε και με το τραπ πριν από λίγα χρόνια. Αρκετά δυνατές προσπάθειες, όπως αυτή της LH, που μπορεί να έχει μόνο ένα κομμάτι, αλλά σε κάνει να περιμένεις με ανυπομονησία περισσότερα.
[ledyba] Μου αρέσει πολύ το αλήτικο attitude της Σaw και σίγουρα πολλές γυναίκες που δεν κάνουν fit στα πατριαρχικά στάνταρ θηλυκότητας θα ταυτιστούν με τον στίχο «Λένε πως δεν είμαι θηλυκό αν δεν φοράω ντεκολτέ και όταν με τόσο πάθος εκφράζομαι για δρόμο». Overall, τις απόλαυσα όλες, γιατί στην πραγματικότητα είναι διαφορετικές και υπάρχει χώρος για όλες. Τις απόλαυσα σαν να βλέπω κάτι εξωτικό, κάτι σπάνιο, κάτι ασυνήθιστο, που το έχω στερηθεί. Θέλουμε περισσότερες γυναίκες ραπερ, εκατοντάδες, όσες και άντρες. Θέλουμε περισσότερα γυναικεία βιώματα να ακουστούν, περισσότερες αναπαραστάσεις. [αμπαteam] «Mουσική και μεροκάματο, άρα δουλεύω εις διπλούν» γράφει η Σaw ακριβώς την περίοδο που η τέχνη έχει απαξιωθεί περισσότερο από ποτέ με τη βούλα της κυβέρνησης και οι επαγγελματίες του χώρου εξηγούν με κάθε τρόπο ότι δεν βγαίνουν άλλο. «Λένε πως δεν είμαι θηλυκό αν δεν φοράω ντεκολτέ» και, ναι, έτσι, στίχο τον στίχο, επαναπροσδιορίζεται η υπερσεξουαλικοποιημένη θέση των γυναικών στον χώρο. Από αξεσουάρ, δημιουργοί και πρωταγωνίστριες των κομματιών τους: εμείς αυτό βλέπουμε σε ολοένα και περισσότερα κομμάτια. Η Σaw ραπάρει σε μια ταράτσα για διεκδίκηση, κούραση, δύσκολες σχέσεις, μια κοινωνική πραγματικότητα που χώνεται σαν σκουλήκι στις διαπροσωπικές σχέσεις κι εμείς είμαστε εδώ και ακούμε γνέφοντας. [m.π.] Και η Σaw και η LH φαίνεται ότι ακολουθούν τον δρόμο που άνοιξε η Penny με τον φεμινιστικό στίχο. Λίγο έξτρα πολιτική και κοινωνική η Σaw. Με μια διαφορά είναι drill, τουλάχιστον σε αυτό το κομμάτι που έχει απειλητική διάθεση και beat. Για να δούμε!
[ledyba] Πότε κανείς δεν έχει υμνήσει μπουφάν και αυτό μου φάνηκε κάπως συγκινητικό, για όλα τα μικρά κι ασήμαντα που προσπερνάμε, αλλά και τόσο πρωτότυπο. Όπως συγκινητική μου φάνηκε και η ερμηνεία της Σεμέλης συνολικά, καθώς και όλες της οι θεματικές. Ενώ στην αρχή κάπως σκάλωσα με τις βρισιές, όσο την άκουγα και γινόταν διαφορετική, μου έβγαζε μια ευγένεια, έτσι όπως την αναγνωρίζεις στους ανθρώπους με ταλέντο. [αμπαteam] Η ορμή της Σεμέλης είναι ο λόγος που η ραπ μπορεί να γίνει εργαλείο έκφρασης και απελευθέρωσης. Oι ασυμβίβαστοι στίχοι της, η ένταση της φωνής και η αποφασιστικότητα των κινήσεών της την κάνουν μοναδική ανάμεσα στις σημερινές Ελληνίδες ραπ καλλιτέχνιδες. Οι εναλλαγές βίαιου ρυθμού με ελάχιστα δευτερόλεπτα μπαλαντοειδούς πιάνου φαίνεται να μαλακώνουν την εκδικητική ένταση των στίχων της, μόνο και μόνο για να γυρίσει το επόμενο λεπτό και να συνεχίσει τη σκληρή κοινωνική κριτική της. Στο «Dozen Sessions» έχει ταλέντο, σκληρή αστική ποιητικότητα, όρεξη, αυθορμητισμό και πολλή αυτοπεποίθηση. Δεν έχει, όμως, καμία όρεξη να ζητήσει συγγνώμη για τη γλώσσα της. Είναι δυσάρεστη και της αρέσει. [sugahspank] Άκουσα πρώτη φορά τη Σεμέλη να τραγουδάει ρεμπέτικα σε κάποια βίντεο που μου έδειξε ο καλός μου φίλος και ηθοποιός Γιάννης Νιάρρος και μου έπεσε το σαγόνι. Της έστειλα καπάκια ένα ενθουσιώδες μήνυμα, μαζί με ένα κείμενο του Αρανίτση για τη Σωτηρία Μπέλλου, και όλη αυτή την αυθεντική εποχή που πλέον έχει πεθάνει. Αν και στη Σεμέλη αναγνώρισα αυτή την αντανάκλαση του αυθεντικού, αμφιβάλλω αν διάβασε ποτέ το κείμενο, και καλά έκανε. Η κοπέλα είναι μεγάλο αλάνι και δεν έχει όρεξη για θεωρητικούρες. Μετά, μια μέρα, άκουσα στα καλά καθούμενα, μαζεμένα τα χιπ-χοπ κομμάτια που έβγαλε, στο YouTube. Δεν νομίζω ότι αυτή η γυναίκα θα λάβει ποτέ την αναγνώριση που της αξίζει, πρωτίστως γιατί στο τέτοιο της η αναγνώριση αλλά και επειδή η τέχνη της δεν έχει απολύτως τίποτα εμπορεύσιμο. Είναι 100% μοναδική ταλεντάρα και φουλ μπέσα.
ΓΥΝΑΙΚΕΊΕΣ ΠΑΡΟΥΣΊΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΉΣ ΡΑΠ ΣΚΗΝΉΣ ΠΟΥ ΞΕΧΩΡΊΣΑΜΕ 6.5.21 – lifo
19
ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ
20 lifo – 6.5.21
ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΗΣΕ ΕΚΑΤΟΝ ΕΝΤΕΚΑ ΕΡΓΑ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΕΛΛΗΝΑ ΓΛΥΠΤΗ. Η LIFO ΒΡΕΘΗΚΕ ΣΤΟ ΣΤΟΥΝΤΙΟ ΤΟΥ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΗ ΣΤΗΝ ΑΚΡΟΠΟΛΗ ΚΑΙ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΕ ΜΑΖΙ ΜΕ ΤΟΝ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗ ΤΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΣΤΑΜΑΤΗ ΣΧΙΖΑΚΗ, ΤΗ ΣΥΝΤΗΡΗΤΡΙΑ ΦΩΤΕΙΝΗ ΑΛΕΞΟΠΟΥΛΟΥ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΟΡΗ ΤΟΥ ΘΟΔΩΡΟΥ, ΝΕΦΕΛΗ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ, ΤΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗΣ ΚΑΙ ΔΙΑΣΩΣΗΣ ΤΟΥ ΈΡΓΟΥ ΤΟΥ. ΑΠΌ ΤΗΝ ΑΡΓΥΡΏ ΜΠΟΖΏΝΗ, ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΠΑΡΙΣ ΤΑΒΙΤΙΑΝ
1973. Σκηνές από την περφόρμανς με τη matraqueφαλλό στους δρόμους της Νέας Υόρκης, η οποία κορυφώνεται στους Δίδυμους Πύργους, σαν «αναμέτρηση» με τα φαλλικά σύμβολα του καπιταλισμού.
ΓΛΥΠΤΙΚ ΘOΔΩΡ ΕΜΣΤ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΟ
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΣΑΜΕ ΤΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ
6.5.21 – lifo
21
ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ
Καταπέλτης Τεχνητών Ήλιων, 1967
ΚΗ ΡΟΣ 22 lifo – 6.5.21
πορεί το ΕΜΣΤ να έχει ακόμα κλειστές τις πόρτες του, μπορεί να μην έχει καλλιτεχνικό διευθυντή, κάτι που σημαίνει ότι πολλά από αυτά που θα μπορούσαν να γίνουν σε επίπεδο υποδομής, ακόμα και στη διάρκεια της πανδημίας, γίνονται με δυσκολίες, ωστόσο οι επιμελητές του δεν σταμάτησαν να εργάζονται σε διάφορα τμήματα της συλλογής. Ένα από αυτά αφορά την κληρονομιά του γλύπτη Θόδωρου προς το ΕΜΣΤ, με εκατόν έντεκα έργα που χρονολογούνται από το 1963 έως το 2010, απ’ όλες τις βασικές ενότητες έργων του, όπως τα «Δελφικά», οι «Καταστάσεις», οι «Χειρισμοί», οι «Οθόνες», οι «Καρυάτιδες» και τα «Άτοπα». «Μέσα στη δυσκολία της πανδημίας βρήκαμε χρόνο να αφιερώσουμε σε αυτή την αναγκαία, αλλά συχνά αθέατη μουσειακή διαδικασία. Συχνά λέμε ότι οι συλλογές υπάρχουν μέσα από τις εκθέσεις τους, και είναι σωστό. Δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε ότι προαπαιτούμενο είναι αυτή η διαδικασία καταγραφής, συντήρησης και διάσωσης των έργων. Μέσα από τη διαδικασία της προετοιμασίας των έργων της κληρονομιάς για την ένταξή τους στη συλλογή του μουσείου βλέπουμε τελικά πόσο προσαρμοσμένο είναι ένα μουσείο σύγχρονης τέχνης σε αυτήν τη νέα αντίληψη για την τέχνη που αναδύθηκε στην εποχή του Θόδωρου» λέει ο Σταμάτης Σχιζάκης, επιμελητής στον Τομέα Φωτογραφίας και Νέων Μέσων που, μαζί με την κόρη του Θόδωρου, Νεφέλη Παπαδημητρίου, υποδέχεται τη LiFO στο εργαστήριο του γλύπτη στην περιοχή της Ακρόπολης. Εκεί, σε έναν ευήλιο, μεγάλο χώρο συναντάμε και τη Φωτεινή Αλεξοπούλου, συντηρήτρια του ΕΜΣΤ, που επίσης φωτογραφίζει, ενώ το έργο της καταγραφής και της συσκευασίας των έργων βρίσκεται σε διαδικασία ολοκλήρωσης. Σε αυτό το εργαστήριο όλα μοιάζουν απείραχτα: έργα, φωτογραφίες, μολύβια, σημειώσεις, η βιβλιοθήκη, τα συρτάρια με τα γλυπτά πόμολα, μοιάζουν να μην τα έχει ακουμπήσει ο χρόνος. «Σπίτι και χώρος εργασίας τα τελευταία είκοσι χρόνια για τον πατέρα μου, αυτό το εργαστήριο ήταν η καρδιά κάθε σχεδιασμού, είτε επρόκειτο για εκθέσεις είτε για οποιοδήποτε δημιουργικό κομμάτι της δουλειάς του» εξηγεί η Νεφέλη Παπαδημητρίου, ξεναγώντας μας στον χώρο. «Στο διπλανό ακριβώς σπίτι ζήσαμε όλα μας τα χρόνια κι εγώ έμαθα για την τέχνη μέσα από τις συζητήσεις των γονιών μου. Η μητέρα μου ήταν κι εκείνη γλύπτρια, η Κατερίνα Παπαδημητρίου, έτσι μεγαλώσαμε σε ένα περιβάλλον όπου η τέχνη ήταν μέρος της καθημερινότητάς μας, ο τρόπος ζωής μας. Και οι δυο γονείς μας, εκτός από καλλιτέχνες, ήταν και δάσκαλοι της τέχνης τους, αφοσιωμένοι στην εκπαίδευση. Ο Θόδωρος αφιέρωσε πολλά χρόνια και ενέργεια στη διδασκαλία. Ο Θόδωρος ήταν ένας πολύ δραστήριος και εργατικός καλλιτέχνης, που πάντα ασχολούνταν με πολλά πράγματα. Τα πρώτα χρόνια δούλευε πάρα πολύ και στο άλλο του εργαστήριο. Όταν
Όψεις από το ατελιέ του καλλιτέχνη.
ήμουν παιδί, υπήρχαν μέρες που δεν τον έβλεπα καθόλου» θυμάται η Νεφέλη Παπαδημητρίου. « Ήθελε πάντα να βοηθά και να προσφέρει. Ήταν ένας θερμός και συναισθηματικός άνθρωπος που εξέφραζε ξεκάθαρα αυτό που ένιωθε και ποτέ δεν έβαλε τον σκοπό μπροστά από τα συναισθήματά του, ήταν πληθωρικός και ειλικρινής». «Γνώρισα τον Θόδωρο το 2005», αφηγείται ο Σταμάτης Σχιζάκης, «σε μια συζήτηση που αφορούσε πολλά πράγματα, και τα μουσεία και την Ιστορία της Τέχνης και το πώς εξελίχθηκαν τα πράγματα στην Ελλάδα. Όταν ανοίχτηκε η διαθήκη, την οποία αποδέχτηκε το μουσείο, είδαμε ότι προσδιόριζε κάποιες κατηγορίες έργων που ο ίδιος θεωρούσε ότι η θέση τους είναι στη συλλογή ενός μουσείου σύγχρονης τέχνης. Ο Θόδωρος ήταν ένας βασικός συνδιαμορφωτής της άποψης περί αναγκαιότητας της ίδρυσης ενός μουσείου σύγχρονης τέχνης στην Ελλάδα». «Το πρώτο κομμάτι της συζήτησης είχε ξεκινήσει από παλιά, από τότε που συστάθηκε το μουσείο. Πάντα είχε επαφές με αυτό, πάντα είχε αγωνία για το τι θα γίνει το έργο του όταν φύγει από τη ζωή. Δεν ήθελε μόνο να προστατευτεί αλλά και να μείνει ζωντανό ως ενότητα, να μη διασπαστεί, να μείνει αδιαίρετο. Επόμενο ζητούμενο είναι με ποιον τρόπο μπορεί το έργο να έρθει σε επαφή με το κοινό» σημειώνει η Νεφέλη Παπαδημητρίου. «Ο γλύπτης Θόδωρος αποτελεί μια μοναδική περίπτωση Έλληνα γλύπτη που, έπειτα από μία δεκαετία επιτυχημένης και βραβευμένης εργασίας στη Γαλλία, αναγκάζεται να επιστρέψει το 1968 σε μια στρατοκρατούμενη Ελλάδα και να προσαρμόσει την καλλιτεχνική του πρακτική για να αντιμετωπίσει τις νέες συνθήκες. Εγκαταλείπει τότε αιφνίδια την αναγνωρισμένη και αναγνωρίσιμη γλυπτική του γλώσσα, σε μια χρονική στιγμή που ο ίδιος ονομάζει “τομή” για το έργο του. Παρόλο που οπτικά τα έργα πριν και μετά το 1968 διαφοροποιούνται αισθητά, ο ίδιος ο καλλιτέχνης επιμένει σταθερά στην επικοινωνία με το κοινό στον δημόσιο χώρο. Συνεχίζει να αυτοπροσδιορίζεται ως γλύπτης, ο οποίος όμως, εκτός από τη γλυπτική και το έργο των χεριών του, επικοινωνεί και με τα σύγχρονα μέσα της κοινωνίας του θεάματος. Ουσιαστικά, θυσιάζει την αναγνωρισμένη γλυπτική του δεξιοτεχνία και ταυτότητα για τη δημιουργία μιας νέας πρακτικής που θα διευρύνει την επικοινωνία με το κοινό. Στα δικά του κείμενα, ο Θόδωρος απλοποιεί αυτή την αλλαγή: υπάρχει ο γλύπτης που μιλάει μόνο μέσα από το έργο των χεριών του και υπάρχει και ο γλύπτης που αξιοποιεί κάθε διαθέσιμο μέσο. Η νέα του υβριδική πρακτική έχει ως εννοιολογική αφετηρία και κατάληξη τη γλυπτική, στην οποία όμως προσθέτει ένα νέο φάσμα γλωσσικών εργαλείων, δανεισμένων από την περφόρμανς, την εννοιολογική τέχνη και τα μέσα μαζικής επικοινωνίας, στα οποία και ασκεί κριτική» λέει ο Σταμάτης Σχιζάκης, εξηγώντας την εξέλιξη του έργου του Θόδωρου. «Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο Θόδωρος ήταν από τους βασικούς υποκινητές της ιδέας της
αναγκαιότητας ενός μουσείου σύγχρονης τέχνης, όχι μόνο μέσα από τις δράσεις που διοργάνωσε το 1977 στην αίθουσα τέχνης Δεσμός, με τίτλο “Υποθέσεις για ένα μουσείο σύγχρονης τέχνης”, αλλά και με ένα έργο που απέβλεπε σε μια θεσμική κριτική, προσαρμοσμένη στη συνθήκη της Ελλάδας, δηλαδή μια θεσμική κριτική που αποδεχόταν τη χρησιμότητα των θεσμών και αναγνώριζε τα μουσεία ως προέκταση του δημόσιου χώρου παρουσίασης έργων τέχνης. Τα νέα υλικά και η νέα αντίληψη της γλυπτικής, η οποία περιλάβανε έντυπα, τρόφιμα, εύθραυστα ή φθαρτά υλικά, ζωντανή δράση αποτυπωμένη σε κάποιο υλικό ή ηλεκτρονικό μέσο, ραδιόφωνο κα τηλεόραση, απαιτούσε και μια νέα αντίληψη για τη συντήρηση, έναν νέο μηχανισμό διατήρησης». «Μετά τον θάνατο του πατέρα μου το 2018», λέει η Νεφέλη Παπαδημητρίου, «το μουσείο ενημερώθηκε για την κληρονομιά και μετά την αποδοχή άρχισαν οι εργασίες, ενώ η απογραφή των έργων ξεκίνησε το καλοκαίρι του 2020. Οι καραντίνες και η περίοδος της πανδημίας έχουν εμποδίσει κάπως τη διαδικασία. Δεν μπορεί να δουλέψουν μαζί πολλοί άνθρωποι ή να κληθούν εξωτερικοί συνεργάτες, αλλά σήμερα η ταυτοποίηση και η αντιστοίχιση των έργων έχουν φτάσει σε ένα πολύ καλό σημείο». «Η βασική ομάδα», λέει ο Σταμάτης Σχιζάκης, «εκτός από εμένα, περιλάβανε και τη registrar Μαρία Δράκου, που ως καταγραφέας συγκέντρωσε τα διαφορετικά μέρη έργων πολλών εγκαταστάσεων. Έχουμε περιπτώσεις εγκαταστάσεων που αποτελούνταν από δεκάδες αντικείμενα διαφορετικών υλικών, αποθηκευμένα σε διαφορετικούς χώρους. Σε αυτήν τη διαδικασία σπάνια συναντάς συσκευασμένα και τακτοποιημένα έργα με τον τίτλο σε ετικέτα. Αντίθετα, πρέπει να βρεις πρώτα τι υπάρχει, αντικείμενο-αντικείμενο, και μετά να συνθέσεις ένα παζλ από διαφορετικά έργα. Με τη συντηρήτρια Φωτεινή Αλεξοπούλου, εκτός από την καταγραφή των έργων και της κατάστασής τους, έχουμε αναλάβει και την πρόβλεψη για την αξιοποίηση αυτού του πλούτου υλικών και εργαλείων που συναντά κάποιος μέσα από έρευνα στο εργαστήριο του καλλιτέχνη. Υλικά και εργαλεία που ήταν συνηθισμένα τη στιγμή της δημιουργίας του έργου, αλλά τώρα δυσεύρετα, βρίσκονται σε αφθονία στο εργαστήριο, επιτρέποντας τη δημιουργία μιας τράπεζας υλικών αλλά και την αξιοποίηση αναλωσίμων». «Η Νεφέλη Παπαδημητρίου», λέει η συντηρήτρια Φωτεινή Αλεξοπούλου που εργάζεται στον χώρο, «μας έχει δώσει τα ίδια τα εργαλεία που χρησιμοποιούσε ο Θόδωρος για να φτιάξει τα έργα του, τα οποία είναι και χειρός και ηλεκτρικά, και έχουν αφήσει το αποτύπωμά τους στα έργα του. Για εμάς έχει σημασία να δουλεύουμε με τα ίδια φλόγιστρα ή τα ίδια σφυριά με τα οποία δημιουργήθηκαν τα έργα. Επίσης, έχουμε πλέον στα χέρια μας υλικά που έχουν μείνει στο εργαστήριο και ο Θόδωρος χρησιμοποιούσε ως πρώτη ύλη. Αυτά αποτελούν ένα μέρος της
Πορτρέτο του καλλιτέχνη από τον Γιάννη Βασταρδή.
6.5.21 – lifo
23
ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ
Η κόρη του καλλιτέχνη, Νεφέλη Παπαδημητρίου
Χειρισμός ΙΙΙ, Η μπαλλάντα του Homo Faber, 1974
Barbato, 1965
24 lifo – 6.5.21
ΠΟΙΟΣ ΗΤΑΝ Ο ΓΛΥΠΤΗΣ ΘΟΔΩΡΟΣ Ο γλύπτης Θόδωρος, γνωστός και ως Θόδωρος, γλύπτης ή Θόδωρος Παπαδημητρίου, γεννήθηκε το 1931 στο Αγρίνιο. Την περίοδο 1952-1957 σπούδασε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας με δάσκαλο τον Μ. Τόμπρο. Από το 1959 έως το 1962 συνέχισε τις σπουδές του με κρατική υποτροφία στο Παρίσι, στην École Nationale Supérieure des Beaux-Arts, καθώς και στην Académie du Feu, όπου σπούδασε μεταλλοτεχνία. Ήδη από τα χρόνια των σπουδών του στο Παρίσι τον απασχολεί η σχέση του γλυπτού με τον δημόσιο χώρο, σχέση που χαρακτηρίζει τις σειρές έργων του «Portails» και «Δελφικά». Στα έργα αυτά αναζητείται η διαμόρφωση μιας
δωρεάς και έχουμε το δικαίωμα να τα χρησιμοποιήσουμε. Είναι μια τράπεζα υλικών που είναι πολύ σημαντικά και είμαστε πολύ τυχεροί που θα τα έχουμε, αφού ενισχύουν ουσιαστικά την ικανότητα του μουσείου ως ιδρύματος να συντηρήσει και να φροντίσει κι άλλα έργα του, εκτυπώσεις, καμβάδες, έργα από ξύλο. Τα έργα, πολλά από τα οποία δεν είναι μονοκόμματα γλυπτά αλλά συναρμολογούνται από πενήντα και εξήντα κομμάτια, πρέπει να συντηρηθούν και είναι σημαντικό ότι όλο αυτό ξεκινάει ήδη από το εργαστήριο». Μιλώντας για ένα έργο-σταθμό στην καλλιτεχνική πορεία του Θόδωρου, ο Σταμάτης Σχιζάκης μάς θυμίζει το «Γλυπτική για τη συμμετοχή του κοινού – Απαγορεύεται η συμμετοχή», που παρουσιάστηκε το 1970 στο Ινστιτούτο Γκαίτε Αθηνών, όπου μέσα από εγκαταστάσεις και αντικρουόμενα μηνύματα σε αφίσες ο Θόδωρος επιδίωξε την ανάπτυξη μιας διαλεκτικής σχέσης των έργων με το κοινό. Στην έκθεση που πραγματοποίησε έναν χρόνο αργότερα στην αίθουσα τέχνης Δεσμός με τίτλο «Αντί για έργο γλυπτικής», ο Θόδωρος παρουσιάζει μια εγκατάσταση που λειτουργεί ως πρόσχημα και καθοδηγεί τον θεατή σε ένα έντυπο με ομότιτλο κείμενο-μανιφέστο, στο οποίο διερευνά και παρουσιάζει τη σχέση της γλυπτικής με τον δημόσιο χώρο και λόγο. Το 1974 ξεκινάει τη σειρά έργων «Χειρισμοί» που θα ολοκληρώσει το 1982. Σε αυτήν τη σειρά δημιουργεί ανταγωνιστικές αντιστοιχίες στη γλώσσα των μέσων μαζικής επικοινωνίας και κουλτούρας με τη γλώσσα της γλυπτικής και της τέχνης. Μπορεί ένας δίσκος βινυλίου, μια τηλεοπτική εκπομπή ή μια καλλιτεχνική δράση να αποτελέσει έργο γλυπτικής και, αν ναι, με ποιον τρόπο; Μέσα από αυτήν τη διαδικασία ο Θόδωρος ανανεώνει τη γλυπτική γλώσσα και απομυθοποιεί τον τρόπο που η γλυπτική παρουσιάζεται στα έντυπα και οπτικοακουστικά μέσα. Παράλληλα, αναζητεί τους κώδικες με τους οποίους η τέχνη μπορεί να επικοινωνήσει αποτελεσματικά χάρη στα νέα μαζικά μέσα, αλλά και με τους οποίους ο καλλιτέχνης μπορεί ξανά να εκφέρει δημόσιο –καλλιτεχνικό– λόγο, όπως θα έκανε κάποτε ένας γλύπτης μέσα από ένα μνημείο στον δημόσιο χώρο. Οι προβληματισμοί του Θόδωρου αναδείχθηκαν μέσα από τα έργα και τα κείμενα της συνολικής του πορείας. Παρ’ όλα αυτά, μπορούμε να δούμε πως οι βασικές ιδέες, ειδικά αυτές που αφορούν τη σχέση του έργου τέχνης με το κοινό, είναι ορατές ήδη από τη δεκαετία του 1960 σε σειρές όπως τα «Δελφικά» και τα πρώτα έργα με τίτλο «Γλυπτική για τη συμμετοχή του κοινού» (1966-1969).
αντικειμενικής πλαστικής γλώσσας μέσα από τη διερεύνηση των υλικών αλλά και της υφής, της ισορροπίας και του μεγέθους των έργων. Ανάμεσα στις εκθέσεις της πρώτης αυτής περιόδου ξεχωρίζει η συμμετοχή του Θόδωρου το 1963 στις Μπιενάλε του Σάο Πάολο και της Αλεξάνδρειας και το 1965 στην Μπιενάλε του Παρισιού (όπου διακρίθηκε με το βραβείο Rodin), καθώς και η πρώτη του ατομική έκθεση στο Centre Culturel National την ίδια χρονιά. Στην Μπιενάλε του Παρισιού παρουσιάζεται για πρώτη φορά η «matraque-φαλλός», στο έργο «Ξυπνητήρι του Μεσονυχτίου». Το 1970, με την έκθεση-περιβάλλον «Γλυπτική για συμμετοχή του κοινού – Απαγορεύεται η συμμετοχή» στο Εργαστήρι Σύγχρονης Τέχνης του Ινστιτούτου Γκαίτε, σημειώνεται μια σημαντική αλλαγή στην επικοινωνιακή τακτική του, καθώς επανέρχεται η «matraque-φαλλός» ως κλειδί μιας άλλης επικοινωνίας με το κοινό. Στη σειρά «Χειρισμοί» αντιπαρατίθεται η γλυπτική στα άλλα μέσα επικοινωνίας, στον γραπτό λόγο, στην εικόναφωτογραφία, στον ήχο-δίσκο γραμμοφώνου, στο θέατρο, στην τηλεόραση-βίντεο κ.ά. Το 1972 ο Θόδωρος διδάσκει στο California State University. Το 1973 κερδίζει την υποτροφία Ford και την ίδια χρονιά συμμετέχει με χορηγία της ΙΒΜ στη Διεθνή Συνδιάσκεψη Design στο Άσπεν του Κολοράντο με θέμα «Performance», όπου παρουσιάζει δύο έργα: το «Χειρισμός Ι – Για ένα θεατή μόνο», έναν δίσκο γραμμοφώνου, στον οποίο ο εγγεγραμμένος και μετά αναπαραγόμενος ήχος εννοείται ως γλυπτικό έργο, και το «Χειρισμός ΙΙ – Στα όρια της ανοχής – Αντι-θεαματικό θέατρο». Την ίδια χρονιά στην Ελλάδα παρουσιάζει την «Performanceεγκατάσταση Γλυπτική ’73 = Αφή και λίγη γεύση», όπου τελετουργικά τρώει μια σοκολατένια matraque-φαλλό, ενώ προσφέρει στους θεατές κομμάτια της, χρησιμοποιώντας επικοινωνιακά τις αισθήσεις της αφής και της γεύσης. Το 1977 υπήρξε ο εμπνευστής και συντονιστής της εκδήλωσης «Υποθέσεις για Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης» στην αίθουσα τέχνης Δεσμός, όπου έθεσε τα θεσμικά ζητήματα της τέχνης στο πλαίσιο του σύγχρονου πολιτισμού, διερευνώντας τις δομές που καθορίζουν την τέχνη, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά ευρύτερα στον σύγχρονο κόσμο. Το 1980 εκλέγεται καθηγητής Πλαστικής στη Σχολή Αρχιτεκτόνων του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου, όπου διδάσκει μέχρι το 1998. Το 1981 εκδίδεται το πρώτο από τα έξι συνολικά βιβλία του, με τίτλο Ένας γλύπτης στην Αγορά – Συλλογή μικρών επιφυλλίδων στην εφημερίδα «Τα Νέα», όπου τίθενται ζητήματα του τρέχοντος νεοελληνικού πολιτισμού μέσα από την εφήμερη δημοσιογραφία. Ανάμεσα στις κυριότερες εκθέσεις του είναι η συμμετοχή του στα Ευρωπάλια του 1982 στις Βρυξέλλες με την περφόρμανς «ΧΕΙΡΙΣΜΟΣ ΧΧΧ – One-man sculptural musical show» και η αναδρομική έκθεση με τίτλο «Στίγματα πορείας – Ίχνη αφής, αντικείμενα» στην Εθνική Πινακοθήκη το 1984. Το 1986 δημιουργεί μια εγκατάσταση στον Προμαχώνα Αγίου Γεωργίου στο Κάστρο της Ρόδου με τίτλο «Ανα-Ζήτηση?Ανα-Τόπιση», όπου διερευνά τις σχέσεις χώρου και χρόνου διαμέσου της τέχνης, ενώ με τον ίδιο τίτλο επανέρχεται το 2005 με τη γλυπτική εγκατάσταση στους βιομηχανικούς χώρους του εργοστασίου «Κρόνος» στην Ελευσίνα. Το 2009 θα πραγματοποιηθεί αναδρομική έκθεση στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στη Θεσσαλονίκη με τίτλο «Α-ΛΟΓΟΣ Α-ΤΟΠΟΣ Α-ΧΡΟΝΟΣ». Το 2012 οι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις ΕΜΠ θα εκδώσουν το Στίγματα πορείας – Αναζητήσεις στην τέχνη και την παιδεία, έναν τόμο που συγκεντρώνει τη συμβολή του στη γλυπτική παράλληλα με την παιδεία και την αρχιτεκτονική δημοσίου χώρου. Έχει λάβει μέρος σε πολλές διεθνείς εκθέσεις και συμπόσια για την τέχνη, π.χ. στη διοργάνωση του Διεθνούς Συνεδρίου στο Ζάππειο το 1995 με θέμα «Γλυπτική στην πόλη». Πολλά έργα του βρίσκονται σε δημόσιους και ιδιωτικούς χώρους στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Πέθανε στην Αθήνα το 2018.
6.5.21 – lifo
25
ΓΕΥΣΗ ΑΠΌ ΤΗΝ ΆΝΟΔΟ ΤΩΝ ΦΥΣΙΚΏΝ ΚΡΑΣΙΏΝ ΜΈΧΡΙ ΤΑ ΓΛΥΚΆ ΜΕ ΤΙΣ ΠΙΟ ΑΠΑΙΤΗΤΙΚΈΣ ΤΕΧΝΙΚΈΣ, ΑΥΤΈΣ ΕΊΝΑΙ ΟΙ ΤΆΣΕΙΣ ΠΟΥ ΕΞΑΠΛΏΝΟΝΤΑΙ ΣΕ ΜΙΑ ΠΌΛΗ, Η ΟΠΟΊΑ, ΜΕΤΆ ΑΠΌ ΈΞΙ ΜΉΝΕΣ, ΖΕΙ ΌΣΑ ΣΤΕΡΗΘΉΚΑΜΕ ΚΑΙ ΤΏΡΑ ΜΠΟΡΟΎΜΕ ΝΑ ΓΝΩΡΊΣΟΥΜΕ, ΝΑ ΑΠΟΛΑΎΣΟΥΜΕ ΚΑΙ ΝΑ ΧΑΡΟΎΜΕ ΠΆΛΙ. ΑΠΌ ΤΗ ΖΩΗ ΠΑΡΑΣΙΔΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΠΑΡΙΣ ΤΑΒΙΤΙΑΝ, ΓΙΩΡΓΟΣ ΑΔΑΜΟΣ
Kora bakery
Πώς θα τρώμε
26 lifo – 6.5.21
Heteroclito
φέτος στην Αθήνα
6.5.21 – lifo
27
Blame the sun
Junior does wine
Ourse
Mr. Vertigo
Κόκκιον
ΓΕΥΣΗ
(ΜΆΛΛΟΝ) ΈΧΟΥΜΕ ΤΟ ΚΑΛΎΤΕΡΟ GELATO ΕΚΤΌΣ ΙΤΑΛΊΑΣ ΤΡΑΠΕΖΆΚΙΑ ΈΞΩ Κάποτε γράφαμε μακροσκελείς λίστες για πλατείες και αυλές, για πεζόδρομους και στενά περάσματα στην Πλάκα και στου Ψυρρή, στον Κεραμεικό και στον Βοτανικό, για καφέ, μπαρ και εστιατόρια που συνήθιζαν να βγάζουν τα τραπέζια τους έξω και να σερβίρουν υπαίθρια μόλις έκαναν την εμφάνισή τους οι πρώτες καλές μέρες της άνοιξης. Αυτές οι λίστες, όμως, παύουν να έχουν χρησιμότητα σε καιρό πανδημίας, τώρα που όλη η πόλη καλείται να σερβίρει έξω. Κατά την πρώτη επανεκκίνηση της εστίασης τον Μάιο του 2020 άρχισε να παρέχεται η δυνατότητα στους επαγγελματίες του κλάδου να υποβάλουν ηλεκτρονικά την αίτηση για τη χορήγηση άδειας χρήσης κοινόχρηστου χώρου με τραπεζοκαθίσματα στον δήμο Αθηναίων, μια διαδικασία που μέχρι πριν από τον κορωνοϊό γινόταν μόνο με φυσική παρουσία. Αυτό, προφανώς, δεν σημαίνει ότι ένα μαγαζί που πριν διέθετε είκοσι τραπέζια είναι εύκολα βιώσιμο με τα πέντε που ενδεχομένως δικαιούται να τοποθετήσει αυτήν τη στιγμή στον εξωτερικό του χώρο – δεν έχουν όλες οι περιοχές φαρδιά πεζοδρόμια ούτε όλες οι γειτονιές τα ίδια ενοίκια. Αυτό που έχουμε να κάνουμε εμείς είναι να επιστρέψουμε σε εκείνα τα μέρη που αγαπάμε και να τα στηρίξουμε με τον δικό μας τρόπο.
28 lifo – 6.5.21
Μια βόλτα μόνο στο κέντρο της πόλης αποδεικνύει ότι η Αθήνα προσφέρει καλύτερο παγωτό από ποτέ. Τα παγωτατζίδικα νέας γενιάς έχουν αρχίσει να δίνουν σημασία και να λένε από πού προμηθεύονται το γάλα τους, προσέχουν τα σορμπέ τους, ώστε να μη θυμίζουν εκείνες τις γρανίτες που ήταν φτιαγμένες από πάγο και λίγη τεχνητή γεύση, φροντίζουν να έχουν αρκετές vegan επιλογές, ακολουθούν την εποχικότητα, αφήνουν τα παγωτά τους να ωριμάσουν, χρησιμοποιούν σοκολάτα υψηλής ποιότητας, έχουν αφήσει στην άκρη τα χημικά πρόσθετα, τους σταθεροποιητές και τα συντηρητικά, επενδύουν στην απλότητα και την ανάδειξη της πρώτης τους ύλης και όχι σε κωδικούς εμπνευσμένους από συσκευασμένα γλυκά, τα οποία βρίσκουμε και στα σούπερ-μάρκετ. Κάποιοι από αυτούς που φτιάχνουν το νέο παγωτό της πόλης έχουν μάθει την τέχνη του gelato δίπλα στους καλύτερους του είδους, τους Ιταλούς, άλλοι έχουν διδαχτεί τη ζαχαροπλαστική στη Γαλλία και άλλοι εισάγουν τη δική τους, ξεχωριστή κουλτούρα παγωτού. Τα μαγαζιά ανταγωνίζονται ποιο έχει το καλύτερο φιστίκι, ενώ το παγωτό μηχανής έχει περάσει σε άλλο επίπεδο. Χρήσιμες διευθύνσεις: Le Greche, Μητροπόλεως 16, Σύνταγμα & λεωφ. Μεσογείων 456, Αγ. Παρασκευή / Παγωτό -14, Αθηναΐδος 3, Μοναστηράκι / Spoild, Βουλής 5, Σύνταγμα / Oggi Gelato, Βουλής 17, Σύνταγμα / Dickie Dee, Βουλής 23, Σύνταγμα / Κόκκιον, Πρωτογένους 2, Ψυρρή / Django, Βεΐκου 15, Κουκάκι / Maraboo ice cream, Αρχελάου 17, Παγκράτι / Solo gelato, Ιθάκης 9, Κυψέλη & Γιαννιτσοπούλου 3, Γλυφάδα & Ανδρέα Παπανδρέου 44, Χαλάνδρι
ΠΛΈΟΝ ΤΡΏΜΕ ΩΡΑΊΑ ΚΑΙ ΣΤΑ ΚΑΦΈ Τα ποιοτικά καφέ της Αθήνας είναι πλέον πολλά. Μελετούν υψόμετρα και φάρμες, μιλούν για οξύτητες και αρώματα που βγάζει το κάθε φλιτζάνι, τα επισκέπτονται εκείνοι που γνωρίζουν τη διαφορά μεταξύ chemex και V60, αλλά είναι θαμώνες τους κι εκείνοι που μπορεί να μη ρωτήσουν ποιος είναι ο καφές του μήνα, ωστόσο συνήθισαν να απολαμβάνουν κάτι πραγματικά καλό στο ποτήρι τους. Σε αυτά τα καφέ δεν βρίσκουμε ετοιματζίδικες σφολιάτες και συσκευασμένα σάντουιτς, αφού κάποια από αυτά έχουν δημιουργήσει εντός τους τα δικά τους μικρά bakeries, στα οποία ζυμώνουν καθημερινά λιχουδιές που ταιριάζουν με το γευστικό προφίλ των ποικιλιών που προσφέρουν. Παρακολουθούν όλες τις τάσεις πρωινού, που ξεκινούν από το εξωτερικό και τα εκεί καλά καφέ, ταΐζουν προζύμια και ωριμάζουν ζυμάρια, έχουν εντρυφήσει στο cinnamon roll, προσφέροντάς το πλέον σε πολλές διαφορετικές εκδοχές, ξεφουρνίζουν καλοφτιαγμένη εβραϊκή babka, φτιάχνουν καθημερινά σάντουιτς με διαλεχτά τυριά, αλλαντικά και τις δικές του χειροποίητες μαρμελάδες. Αν δεν έχουν το δικό τους παρασκευαστήριο, συνεργάζονται με ανεξάρτητους bakers ή φροντίζουν να προμηθεύονται λιχουδιές από γνωστούς και εκλεκτούς φούρνους της πόλης. Χρήσιμες διευθύνσεις: Μόντακιου, Σταδίου 30, Πανεπιστήμιο / Δυο Γουλιές & Δυο Μπουκιές, Δραγατσανίου 8, Πανεπιστήμιο / Bayard, Ζωοδόχου Πηγής 132-134, Εξάρχεια / Lot51, Παπαδιαμαντοπούλου 24Β, Ιλίσια / Foyer, Πανεπιστημίου 46, Ομόνοια / Dope, Βύσσης 25, Μοναστηράκι / Anana, Πραξιτέλους 33, Σύνταγμα / Morning Bar, Οδυσσέα Ανδρούτσου 36, Κουκάκι / Kick, Σποράδων 26, Κυψέλη / The Underdog, Ηρακλειδών 8, Θησείο / The Blind Spot, Αγίας Παρασκευής 29, Χαλάνδρι
ΌΛΟΙ ΚΆΝΟΥΝ ΤΟ ΔΙΚΌ ΤΟΥΣ ΨΩΜΊ Κάποια από αυτά τα καφέ ζυμώνουν τα ψωμιά που χρησιμοποιούν στα σάντουιτς που προσφέρουν. Την ίδια στιγμή, οι Αθηναίοι σχηματίζουν ουρές έξω από τους new age φούρνους της πόλης, που έχουν αναγάγει το κρουασάν στην απόλυτη σφολιάτα των ημερών και το ψωμί σε κάτι πολύ ανώτερο από έναν τρόπο για να σπρώξουμε το φαγητό στο πιρούνι μας. Πλέον τρώμε πραγματικά υπόξινο «χωριάτικο», πολύσπορο με τα εννιά διαφορετικά δημητριακά, φραντζόλες με σταφίδες, βερίκοκα και σύκα ή με μέλι, κακάο και μαύρη σοκολάτα. Μιλάμε πλέον για ποιοτικό αλεύρι, μάθαμε ότι το καλό ψωμί θέλει τον χρόνο του για να γίνει και δεν μπαγιατεύει αμέσως. Τα καλά εστιατόρια δεν θα μπορούσαν να μείνουν έξω απ’ όλη αυτήν τη στροφή και, αντί να βγάζουν πια ένα τυπικό κουβέρ, προσφέρουν τις δικές τους προζυμένιες φέτες, καρβέλια που έχουν ελιές και καρύδια, ψήνονται σε μαντεμένιες γάστρες και ενισχύουν την εμπειρία των πιάτων τους, ενώ στέκονται γευστικά και μόνα τους. Αυτήν τη στιγμή, φημισμένα εστιατόρια της Αθήνας ξέρουν να κάνουν εκπληκτική φοκάτσια, κι ας μην έχει καμία σχέση η φιλοσοφία και το μενού τους με την ιταλική κουζίνα. Χρήσιμες διευθύνσεις: Τρομερό Παιδί, Παπαδιαμαντοπούλου 30, Ιλίσια / Kora, Παναγιώτου Αναγνωστοπούλου 44, Κολωνάκι / Proveleggios, Παραμυθίας 11, Κεραμεικός, 210 5234749 / Μεγ. Αλεξάνδρου 57, Κεραμεικός, 210 5222633 / Ρακόρ, Πλαταιών 10, Κεραμεικός, 2117108877
ΤΑ ΖΑΧΑΡΟΠΛΑΣΤΕΊΑ ΤΗΣ ΑΘΉΝΑΣ ΜΙΛΟΎΝ ΆΠΤΑΙΣΤΑ ΓΑΛΛΙΚΆ Γλυκά πολυεπίπεδα, που παντρεύουν διαφορετικές υφές και χρειάζονται πολλαπλά ψησίματα, ακρίβεια, λεπτοδουλειά, απαιτητικές τεχνικές και γαλλικό βούτυρο. Οι σημερινοί ζαχαροπλάστες στήνουν βιτρίνες πέρα από τα συνηθισμένα, έχουν ξεφύγει εδώ και καιρό από τις πάστες, επενδύουν σε κορυφαίες πρώτες ύλες, πολλές εκ των οποίων είναι εγχώριες, και επανασυστήνουν κλασικά γλυκά στην πιο εκλεπτυσμένη τους εκδοχή όσον αφορά τόσο τη γεύση όσο και την εμφάνισή τους. Τα νέα γλυκά της Αθήνας δεν μας λιγώνουν όπως τα παλιά, κοστίζουν κάτι παραπάνω, αλλά είναι φτιαγμένα από το μηδέν. Τα εκλέρ και τα λοιπά choux, η St. Honoré, η flan parisien και το Ρaris-Βrest είναι τα νέα γλυκά που κατακτούν την πόλη. Καθώς τα μπουτίκ-ζαχαροπλαστεία αυξάνονται, τα εστιατόρια δίνουν μεγαλύτερο βήμα στους pastry chefs τους, μας τους συστήνουν και εκείνοι με τη σειρά τους φροντίζουν τα γλυκά τους να αγγίζουν το υψηλό επίπεδο του φαγητού, κάτι που δεν ήταν αυτονόητο μέχρι αρκετά πρόσφατα. Χρήσιμες διευθύνσεις: Βοn Bon Fait Maison, Πετράκη 30, Σύνταγμα & Πολυδεύκους 39, Πειραιάς / Dimitris Economides, λεωφ. Κηφισίας 340, Νέο Ψυχικό / Ourse, Μυστρά 39, Γλυφάδα / Pavlov’s Lab, Πατριάρχου Γρηγορίου Ε’ 15, Νέα Ερυθραία
Kobra
Six dogs
Materia Prima
Η ΠΌΛΗ ΈΧΕΙ ΜΙΑ ΑΝΕΡΧΌΜΕΝΗ ARTISANAL ΠΛΕΥΡΆ Φαίνεται ότι είναι κοντά ο καιρός που όλοι θα ξέρουμε τι είναι οι ζυμώσεις, αφού τα fusion μενού που στήνονται χρησιμοποιούν λαχανικά τα οποία έχουν αλατιστεί, καρυκευτεί και ζυμωθεί, όπως το κορεάτικο κίμτσι. Στις κουζίνες που επιδιώκουν το umami στοιχείο στα πιάτα και γι’ αυτό συντηρούν ζυμωμένα φαγητά συνήθως υπάρχουν και βάζα γεμάτα με πίκλες – τα καινούργια εστιατόρια δεν προτιμούν τις έτοιμες. Όπως λέει ο Γιάννης Κανδυλίδης, που κάνει τις δικές του ζυμώσεις για το Poké Hawaiian Sushi, όταν μιλάμε για προϊόντα ζύμωσης, είναι σχεδόν οξύμωρο να αναζητάμε τις ιδανικές συνταγές. «Παίζουν ρόλο αστάθμητοι παράγοντες, όπως η θερμοκρασία και οι εναλλαγές της, η υγρασία, το αν βλέπει ο ήλιος το βάζο σου ή αν βρίσκεται υπό σκιά. Αυτοί οι παράγοντες κάνουν τα ζυμωμένα φαγητά να είναι κάθε φορά μοναδικά, όπως συμβαίνει με τα κρασιά, που διαφέρουν από χρονιά σε χρονιά». Παράλληλα, οι ελληνικές μικροζυθοποιίες αυξάνουν το κοινό τους και σε αυτό συμβάλλουν τα taprooms της Αθήνας, που έχουν ανοίξει στο Κουκάκι. Εκεί οι ζυμώσεις είναι άλλου τύπου, πρόκειται για μπίρες που παλαιώνονται σε βαρέλια κρασιού και ουίσκι, για συνταγές με πιο εξωτικό χαρακτήρα, πειραματικές και ασυνήθιστες. Στη Γλυφάδα, η Γη προσφέρει τα δικά της τυριά, μοτσαρέλα και μυζήθρα, λαδοτύρι και τσένταρ, όλα τους φρέσκα και ωμοφαγικά. Χρήσιμες διευθύνσεις: Κobra, Ναυαρίνου 11, Εξάρχεια, 210 3638134 / Poké Hawaiian Sushi, Πετράκη 7, Σύνταγμα / Γη, Γρ. Λαμπράκη 69, Γλυφάδα, 210 9648512
ΤΑ ΜΠΑΡ ΕΠΙΣΤΡΈΦΟΥΝ ΣΤΙΣ ΡΊΖΕΣ ΤΟΥΣ Αν και μέχρι πριν από μερικά χρόνια ένα άρτι αφιχθέν μπαρ θα διαφήμιζε και θα πρότεινε signature cocktails προκειμένου να διαφοροποιηθεί από οποιοδήποτε άλλο γύρω του και να αποδείξει πως είναι δημιουργικό, πλέον η τάση στις μπάρες ακολουθεί το δόγμα «bring back the classics and stay classy». Τα twists, δηλαδή οι προσωπικές πινελιές των bartenders, δεν έχουν πάψει να υπάρχουν, μόνο που πλέον οι επισκέπτες τους γνωρίζουν πότε ένα Βloody Μary είναι σωστά φτιαγμένο, ότι το Νegroni χρειάζεται τρία συστατικά σε ίδια αναλογία, τι είναι τα fizz και τι τα sour cocktails, ξέρουν τι να περιμένουν στο άκουσμα της λέξης «tiki», ότι το highball σημαίνει ποτό με αναψυκτικό, και πόσο ρόλο παίζει τελικά ο καλός πάγος που δεν θα νερώσει ό,τι επιλέγουν να πιουν. Αλλά, πέρα από κατηγορίες και ταμπέλες, η Αθήνα δείχνει να ασχολείται αυτήν τη στιγμή με συνταγές που έχουν ιστορία και με ποτά βασισμένα σε αυτές. Τα μπαρ που ανοίγουν και θέλουν να κρατήσουν μαζεμένο τον κατάλογό τους φροντίζουν να ξέρουν καλά τα κλασικά και να φτιάχνουν ωραία spritz. Επίσης, το «make paloma great again» είναι μάλλον το πιο επιτυχημένο σύνθημα των τελευταίων χρόνων. Έχετε παρατηρήσει πόσος κόσμος επιλέγει ξαφνικά αυτό το απλό κοκτέιλ; *Ζητήστε στο αγαπημένο σας μπαρ να σας προτείνουν το κλασικό κοκτέιλ που πετυχαίνουν καλύτερα. Μερικές χρήσιμες διευθύνσεις για εγγυημένα ωραία κλασικά κοκτέιλ: Baba au Rum, Κλειτίου 6, 211 7109140 / Frater & Soror, Αμύντα 6, Παγκράτι, 210 7213720 / Barro Negro, Ιωάννου Παπαρρηγοπούλου 15, Πανεπιστήμιο
ΕΠΙΤΈΛΟΥΣ, ΠΊΝΟΥΜΕ ΠΕΡΙΣΣΌΤΕΡΟ ΚΑΙ ΚΑΛΎΤΕΡΟ ΚΡΑΣΊ Από εκείνα που μπαίνουν στην κατηγορία του fine dining μέχρι τα πιο χαλαρά και μικρά εστιατόρια, οι χώροι φαγητού της πόλης ανανεώνουν τις λίστες τους, συστήνοντας τους πιο αντισυμβατικούς παραγωγούς της χώρας, εκείνους που βρίσκονται σε συνεχή και άμεση επαφή με το αμπέλι, που αφήνουν τα κρασιά τους να εκτεθούν, επαναφέρουν σπάνιες και ξεχασμένες ποικιλίες και επιστρέφουν στην παράδοση, ακολουθώντας τον φυσικό τρόπο οινοποίησης. Τι σημαίνει αυτό το τελευταίο; Ότι προσφέρουν κρασιά παρεμβαίνοντας όσο το δυνατό λιγότερο στο χωράφι και χωρίς να χρησιμοποιούν χημικά σκευάσματα, θέλοντας να αναδείξουν όσο γίνεται περισσότερο τα χαρακτηριστικά του τόπου τους. Όσο τα wine bars και οι ενημερωμένες κάβες αυξάνονται στην πόλη, τόσο το κρασί αποκτά έναν πιο casual χαρακτήρα. Πλέον, όταν κανονίζουμε μια έξοδο για ποτό, μπορεί να εννοούμε και έξοδο για κρασί. Και όπως πολύ ωραία περιγράφει και ο Πέτρος Ζήσου του Naif, που μπορεί να μην είναι αμιγώς wine bar, αλλά προσέχει και ανανεώνει συνέχεια τα κρασιά που προσφέρει, «όταν βρισκόμαστε για κρασί, σημαίνει ότι θα επιλέξουμε ένα μπουκάλι και θα το μοιραστούμε όλοι. Αυτό το μπουκάλι μάς εξισώνει και μας κάνει κοινωνούς της ίδια ποιοτικής εμπειρίας. Το κρασί ευνοεί την κουβέντα και κρύβει ωραίες ιστορίες, είναι πιο μποέμ από το να πάρει ο καθένας το ποτό του». Mr Vertigo, πλ. Φιλικής Εταιρείας 15, Κολωνάκι, 210 720862 / Heteroclito, Φωκίωνος 2, Σύνταγμα, 210 3239406 / Materia Prima, Φαλήρου 68, Κουκάκι, 210 9245935 & πλ. Μεσολογγίου 3, Παγκράτι, 210 7255171 / Τανίνη Αγάπη Μου, Ιπποκράτους 91, Εξάρχεια, 211 1150145 / Junior Does Wine, Μαιάνδρου 5, Ιλίσια, 210 722 2883 / Paleo, Πολυδεύκους 39, Πειραιάς, 210 4125204 / Naif, Λεοντίου 10, Νέος Κόσμος, 210 9334946
ΑΛΛΆ, ΚΥΡΊΩΣ, ΕΠΙΣΤΡΈΦΟΥΜΕ ΣΕ ΜΈΡΗ ΠΟΥ ΤΟΥΣ ΛΕΊΨΑΜΕ ΚΑΙ ΜΑΣ ΈΛΕΙΨΑΝ Έξι μήνες μετά, τα μαγαζιά μάς έλειψαν, αυτό είναι το μόνο σίγουρο. Τους λείψαμε όμως κι εμείς. «Ήρθαμε τον Γενάρη στο μαγαζί για μερικές δουλειές, περνούσε δικό μας κόσμος και ούτε καν μιλούσαμε, κάναμε νεύματα αλληλοκατανόησης, σαν να λέμε “τι τραβάμε κι οι δυο”. Έχουμε και δυο κοπέλες γειτόνισσες που μας έλεγαν ότι επειδή η διαδρομή τούς βγάζει συνέχεια μπροστά από το μαγαζί, περνούσαν και δεν γύριζαν το κεφάλι να το δουν κλειστό, για να μη στενοχωρηθούν» μου είπε ο Χρήστος Κρεμαστάς του Rudu bar την πρώτη ημέρα επανεκκίνησης της εστίασης. «Προσωπικά, μου έλειψαν εκείνοι οι θαμώνες που εμφανίζονταν τις καθημερινές, κάτι Τρίτες, όταν είχαμε κι εμείς περισσότερο χρόνο να κάτσουμε μαζί τους και να μιλήσουμε. Νομίζω ότι αυτό θα σχολιάζουμε αυτές τις πρώτες μέρες που θα ξαναβρεθούμε, το πόσο λείψαμε ο ένας στον άλλον». Ήταν η χρονιά που καταλάβαμε ότι η έξοδος σε ένα μπαρ δεν είναι ούτε περιττή πολυτέλεια ούτε διασκέδαση που δεν σχετίζεται με την ψυχαγωγία, όπως υποστηρίζει και ο ίδιος, «δεν είναι κάτι ρηχό, αποδείχτηκε ότι είναι ένα κομμάτι της καθημερινότητας, κρίσιμο για την επικοινωνία ανθρώπων που ήδη γνωρίζονται αλλά και για σχέσεις, όπως αυτή του μπάρμαν με τον πελάτη, για τα νέα που θα πεις με τον κόσμο του σέρβις, ενώ γνωρίζετε πέντε πράγματα ο ένας για τον άλλον. Ειδικά στην Ελλάδα, η επικοινωνία έχει χτιστεί έξω, τα μπαρ παίζουν πλέον τον ρόλο που είχαν κάποτε τα καφενεία».
ΚΆΠΟΙΟΙ ΒΡΉΚΑΝ ΤΟΝ ΙΔΑΝΙΚΌ ΤΡΌΠΟ ΝΑ ΕΠΑΝΑΣΥΣΤΗΘΟΎΝ Μέσα σε αυτή την πολύμηνη δεύτερη καραντίνα, είδαμε αρκετά εκλεκτά εστιατόρια να δοκιμάζουν πιο comfort συνταγές, να επιχειρούν να βάλουν τη φιλοσοφία και τον μαγειρικό τους χαρακτήρα σε συσκευασίες delivery – οι περισσότερες από αυτές τις προσπάθειες αγαπήθηκαν όσο μείναμε σπίτι. Κάποιοι άλλοι, όμως, βρήκαν τον χρόνο να φρεσκάρουν τον χώρο τους και να στήσουν μια ολοκαίνουρια κουζίνα. Το πάντα αεικίνητο six d.o.g.s θα μας υποδέχεται αποδώ και πέρα στην άκρως ανανεωμένη αυλή του, ενώ το πρωί θα σερβίρει αυθεντικές λιβανέζικες συνταγές και το βράδυ ταϊλανδέζικο, αυθεντικό κι αυτό. six d.o.g.s, Αβραμιώτου 6-8, Μοναστηράκι, 210 3210510
Rudu bar, Ηρακλειδών 70, Πετράλωνα, 213 0993274
6.5.21 – lifo
29
q Γεννήθηκα στο κέντρο, αλλά μεγάλωσα στη Νέα Ερυθραία. Πήγαμε εκεί όταν ήμουν τριών. Η μητέρα μου ήταν αρχιτέκτονας, οπότε μας έτρεχε αρκετά σε εκθέσεις, ο πατέρας μου δεν είχε καμία επαφή με την τέχνη. Τα μουσεία τα έβρισκα τρομερά βαρετά, γιατί επηρεαζόμουν από τον πατέρα μου, που έλεγε ότι η τέχνη είναι βαρετή και δεν βγάζει νόημα. Άλλαξα γνώμη όταν, πολύ μικρός, ανακάλυψα το γκράφιτι. Η μάνα μου είχε πάντα τη φιλοσοφία «όποιο βιβλίο θέλεις, θα σ’ το πάρω, όσο κι αν κάνει», έτσι, όταν είδα ένα βιβλίο για το γκράφιτι στην Ελλάδα, την Τέχνη του δρόμου από τις εκδόσεις Οξύ, άνοιξε για μένα ένας καινούργιος κόσμος. Είχε ωραίες εικόνες, χρώματα, σχέδια, το βρήκα συναρπαστικό και έτσι πωρώθηκα. Άρχισα να αντιγράφω γκράφιτι, κόμικς, και επειδή δεν ήθελα να κάνω γράμματα, έκανα φατσούλες και characters. Αποφάσισα να γίνω καλύτερος, οπότε άρχισα να σχεδιάζω κάπως πιο σοβαρά.
Eικαστικός. Γεννήθηκε στο κέντρο, ζει στο Χαλάνδρι.
αρκετά νωρίς, μια δασκάλα Εικαστικών που είχα με παρακίνησε να δώσω στην Καλών Τεχνών. Μου έλεγε «είσαι πάρα πολύ καλός» και με βοήθησε να μπω στη σχολή. Και μπήκα με την πρώτη, αμέσως μετά το σχολείο. Ήταν πολύ περίεργο, γιατί ήμασταν μόνο τέσσερα ή πέντε άτομα που είχαμε μπει δεκαοκτώ χρονών, όλοι οι άλλοι ήταν μεγαλύτεροι.
q Από την Καλών Τεχνών αποφοίτησα το 2013, ξαναμπήκα στο μεταπτυχιακό το 2018 και αποφοίτησα το ’20. Σπούδασα εικαστικά, Καλές Τέχνες, ήμουν στον τομέα της ζωγραφικής. Βέβαια, δεν έκανα πολλή ζωγραφική, έκανα περισσότερο σχέδιο τύπου doodles, σημειώσεις και πολλές εγκαταστάσεις. Στο μεταπτυχιακό ασχολήθηκα με την έννοια της περφόρμανς ως κατασκευασμένης περσόνας στην τέχνη. Στην ουσία, έχω πακετάρει με κάποιον τρόπο όλη τη δουλειά μου και αυτό θέλω να δείξω τώρα, με τα νέα μου έργα. Έχω δημιουργήσει τρεις περσόνες, μία από τις οποίες είναι το Soteur, που είναι στο Instagram και είναι ο γκραφιτο-ποπ artist που ζει από την τέχνη. Ωστόσο, με ενδιαφέρει να δείξω ότι είναι κατασκεύασμα, δεν είναι το σύνολο της δουλειάς μου αυτό.
q Το γκράφιτι ανατίναξε τον εγκέφαλό μου, αλλά όταν ανακάλυψα το
Ίντερνετ, τρελάθηκα, ήταν αποκάλυψη για μένα, τα fora και τα chatrooms, το hi5, το Myspace. Μου άλλαξε τη ζωή το Ίντερνετ. Και η λογική του γκράφιτι, που μεγαλώνοντας την εκτίμησα πολύ περισσότερο. Δεν με βοήθησε απλώς να γίνω ζωγράφος αλλά συνειδητοποίησα ότι το mentality των γκραφιτάδων είναι πολύ μεγάλο εφόδιο, γιατί το γκράφιτι κουβαλάει μια δημιουργική ενέργεια και μια σχεδόν μανία να επικοινωνήσουν οι δημιουργοί του με κόσμο, και μάλιστα με τον πολύ κόσμο, την οποία δεν βρίσκεις εύκολα στον χώρο των εικαστικών. Οι εικαστικοί δουλεύουν με πολύ πιο αργούς ρυθμούς και είναι κλεισμένοι στο δικό τους περιβάλλον. Στο γκράφιτι υπάρχουν πιτσιρικάδες δεκαεφτά και δεκαοκτώ χρονών που κάνουν, χωρίς υπερβολή, τρεις χιλιάδες έργα τον χρόνο – με μανία. Την όρεξη αυτή δεν την έχω δει πουθενά αλλού. Το «σκέφτομαι» και το «πράττω» είναι δύο πολύ διαφορετικά πράγματα, ειδικά στην Καλών Τεχνών, γιατί μπορείς να συζητάς κάτι δύο χρόνια και τελικά να μην κάνεις τίποτα. Γι’ αυτό με γοητεύει η λογική των γκραφιτάδων, οι οποίοι «πυροβολούν» ατελείωτα, χωρίς να σκέφτονται.
(SOTEUR)
q Λόγω του feedback που είχα από την οικογένειά μου, είχα αποφασίσει να μπω στην Αρχιτεκτονική, αλλά,
q Χωρίς το Ίντερνετ η ζωή μου θα ήταν τρομερά βαρετή. Δεν μπορώ να τη φανταστώ χωρίς αυτό, γιατί από τότε που το ανακάλυψα μπήκα μέσα με το κεφάλι. Και δεν είναι βασικό στη ζωή μου μόνο για την τέχνη. Είναι τα πάντα, μαθαίνεις, διαβάζεις, επικοινωνείς. Απελευθέρωσε πάρα πολύ κόσμο, αλλά τον έκανε και πιο συντηρητικό. Είναι πολύ φρέσκο και δημιουργεί αρκετά προβλήματα. Πήρα VR πρόσφατα κι έχω πάθει σοκ. Μπορώ να κάνω ρεαλιστικό γκράφιτι, ζωγραφική σε 3D στο VR, στον ψηφιακό κόσμο – το ανοίγω το βράδυ και είμαι σε μια ταράτσα με ήλιο και βάφω.
q Παρότι έχω αυτήν τη σχέση με το
Ίντερνετ και νιώθω συνδεδεμένος με όλο τον κόσμο, συνειδητά έχω μείνει στην Αθήνα και έχω αποφασίσει να ζω και να εργάζομαι εδώ. Την αγαπώ πάρα πολύ την Αθήνα, έχει παίξει μεγάλο ρόλο στα έργα μου, γιατί όλο το input και η πληροφορία που μαζεύω προέρχεται αποδώ, από τον κόσμο που ζει εδώ, από τον δρόμο. Έχει μια ελευθερία και μια έντονη δημιουργικότητα ως πόλη που δεν εκτιμάμε, αλλά βλέπεις καλλιτέχνες ξένους, που αισθάνονται αυτά τα στοιχεία και πριν από τον κορωνοϊό μετακόμιζαν εδώ, για να ζήσουν και να δουλέψουν. Είναι χαοτική, αλλά δεν πιστεύω ότι είναι συντηρητική πόλη, και στην τέχνη έχει πολλά δημιουργικά άτομα. Είναι πολύ υψηλού επιπέδου οι καλλιτέχνες που δημιουργούν αυτήν τη στιγμή εδώ. Έχουμε τα θεματάκια μας σε σχέση με τον επαγγελματισμό και την αδράνεια, γιατί μας αρέσει να καθόμαστε στον ήλιο και να μη δουλεύουμε.
AΘΗΝΑΊΟΙ
q Η τέχνη τονώνει πάρα πολύ τον εγωισμό σου, με έναν καλό τρόπο. Πέρα από το ότι μέρος της δουλειάς μου είναι το να προσπαθώ να ανακαλύψω τον εαυτό μου και να καταλάβω ποιος είμαι και τι θέλω, η ενασχόλησή μου με την τέχνη είναι για μένα ένα τρομερά υγιές ego boost – αντί να ανεβάζω τους κοιλιακούς μου στο Instagram. Στην Καλών Τεχνών αυτό που με σόκαρε στην αρχή ήταν αυτό που μας έλεγαν, ότι «τώρα που έχεις μάθει σχέδιο, πάρε ένα χαρτί και φτιάξε μας ένα έργο που να είναι δικό σου, να σε αντιπροσωπεύει». Είναι τρομερά mind blowing και δεν νομίζω ότι υπάρχουν και πολλά επαγγέλματα στα οποία το κάνεις αυτό, που σου λένε «κάνε κάτι που να σε εκφράζει και να είναι δικό σου και να λέει αυτά που πιστεύεις». Το να ασχολείσαι με την τέχνη σε βάζει σε μια διαδικασία να μαθαίνεις, να έχεις απόψεις, να καταλήγεις να αναλύεις όλα αυτά που κάνεις. Νομίζω ότι δεν θα μπορούσα να κάνω κάτι άλλο. Το δοκίμασα και δεν με γέμιζε καθόλου.
q Τα τελευταία τέσσερα-πέντε χρόνια βιοπορίζομαι μόνο από την τέχνη. Μόλις τελείωσα τη σχολή, επειδή ως νέος καλλιτέχνης είχα ανασφάλειες και έκανα ό,τι δουλειά έβρισκα, έμπλεξα με μια εταιρεία μάρκετινγκ, όπου δούλευα part-time. Μετά μου έκαναν πρόσληψη και δούλευα full-time και μετά πήρα προαγωγή και έγινα μάνατζερ του τμήματος. Για σχεδόν πέντε χρόνια δούλευα στο μάρκετινγκ όπου είχα οικονομική ασφάλεια. Ήταν και cool εταιρεία γιατί έκανα ταξίδια, δούλευα πολύ με το εξωτερικό, οπότε φαινομενικά ήταν μια δουλειά που ήταν τέλεια για κάποιον στην ηλικία μου. Όμως δεν με γέμισε ποτέ και καθόλου. Γύρναγα στο σπίτι το βράδυ, πίεζα τον εαυτό μου να κάνει τέχνη, αλλά δεν μου έβγαινε γιατί ήμουν κουρασμένος και χτύπαγαν συνεχώς τα τηλέφωνα. Συνειδητοποίησα ότι δεν ήμουν καθόλου ευτυχισμένος με αυτό που έκανα και σίγουρα η πιο σημαντική απόφαση που έχω πάρει στη ζωή μου ήταν το να παραιτηθώ αποκεί. Ήμουν τόσο μπερδεμένος και απογοητευμένος, που αποφάσισα να πάω στον στρατό, κάτι που είχα σκοπό να αποφύγω, και είχα βρει και τρόπο. Με το που τελείωσα το στρατιωτικό, παραιτήθηκα και πλάνταξα στο κλάμα από τη χαρά μου. Ήταν η καλύτερη απόφαση που έχω πάρει στη ζωή μου.
q Μετά άρχισε ο γολγοθάς του ΕΦΚΑ, βέβαια, αλλά δεν το μετάνιωσα ποτέ. Τα δύο πρώτα χρόνια ως freelancer με μπλοκάκι, ένας καλλιτέχνης που προσπαθεί να κλείσει δουλειές, πελάτες κ.λπ., ήταν πάρα πολύ δύσκολα, αλλά είχα support και από τους φίλους μου και από την οικογένειά μου. Μεγάλο support, οπότε, όταν πάθαινα πανικό ότι δεν είχα λεφτά να πάρω εισιτήριο για το μετρό, πάντα με ξελάσπωναν.
q Έχω συγκρατημένη αισιοδοξία για το μέλλον, γιατί ήμουν πολύ μαζεμένος φέτος, όλο τον χρόνο. Ανυπομονώ να ανοίξουν λίγο τα πράγματα, γιατί για έναν καλλιτέχνη το πιο σημαντικό είναι το να κάνει έκθεση. Ό,τι αγαπώ περισσότερο είναι το να εκθέτω, το να δουλεύω γι’ αυτό, να το μοιράζομαι με τον κόσμο, να μου λένε «μπράβο», είναι
30 lifo – 6.5.21
απο τoν m. hulot φωτογραφιeσ: παρισ ταβιτιαν
γκράφιτι kai internet Το γκράφιτι ανατίναξε τον εγκέφαλό μου, αλλά όταν ανακάλυψα το Ίντερνετ, τρελάθηκα, ήταν αποκάλυψη για μένα. Και η λογική του γκράφιτι, που μεγαλώνοντας την εκτίμησα πολύ περισσότερο. Δεν με βοήθησε απλώς να γίνω ζωγράφος αλλά συνειδητοποίησα ότι το mentality των γκραφιτάδων είναι πολύ μεγάλο εφόδιο, γιατί το γκράφιτι κουβαλάει μια δημιουργική ενέργεια και μια σχεδόν μανία να επικοινωνήσουν οι δημιουργοί του με κόσμο, και μάλιστα με τον πολύ κόσμο, την οποία δεν βρίσκεις εύκολα στον χώρο των εικαστικών.
6.5.21 – lifo
31
q Μου αρέσει να μιλάω για τέχνη, να κοιτάω ενα τετράγωνο και να συζητάω με αυτόν που το έφτιαξε, να μου εξηγεί τι σημαίνει. Μου αρέσει πάρα πολύ να κάνω τέτοιες κουβέντες, γιατί δεν τις κάνω στην καθημερινότητά μου.
q Είναι δύσκολο να είσαι εικαστικός. Στην αρχή της καριέρας μου έλεγα ότι είναι τρομερός άθλος, αλλά έχω καταλήξει ότι όσο περισσότερο δουλεύεις πάνω σε κάτι, αν ζωγραφίζεις όλη μέρα, κάποια στιγμή θα γίνεις καλύτερος και ο κόσμος θα λέει ότι είσαι ζωγράφος. Ασχέτως του αν ζωγραφίζεις καλά ή κακά. Το θέμα είναι ότι στην Ελλάδα πρέπει να τα κάνουμε όλα μόνοι μας, τα πάντα, την τέχνη, το μάρκετινγκ, τη λογιστική, την επικοινωνία, το στήσιμο, τη φωτογράφιση, γι’ αυτό πιστεύω πάρα πολύ στις κοινότητες, στις ομάδες. Γιατί δεν μπορεί να είσαι καλός σε όλα. Οπότε, είναι καλό να οργανωνόμαστε σε κοινότητες και να ενώνουμε τις δυνάμεις μας. Και προσπαθώ να το κάνω αυτό και με την ομάδα που έχουμε, το Slang, και με το εργαστήριο.
q Κοιμάμαι και ξυπνάω χαρούμενος κάθε μέρα και χαίρομαι τρομερά όταν δουλεύω. Αυτό είναι το πιο μεγάλο μου
Σωτήρης Φωκέας
σαν γενέθλια. Ανυπομονώ ακόμα και γι’ αυτά που κορόιδευα, το να πας στα εγκαίνια για να κάνεις PR. Τώρα αυτό θέλω, γιατί είναι απίστευτο κοινωνικό event τα εγκαίνια. Μου έχει λείψει να πηγαίνω σε εκθέσεις.
όφελος από την ενασχόλησή μου με την τέχνη. Το βασικό για μένα είναι αυτό, δηλαδή το ότι νιώθω γεμάτος και εξελίσσομαι ως άνθρωπος, χωρίς να σπαταλάω τον χρόνο μου κάνοντας κάτι για κάποιον άλλον ή για να βγάλω λεφτά. Παρότι βιοπορίζομαι από τη δουλειά μου, δεν θεωρώ ότι δουλεύω για να βγάζω λεφτά. Δουλεύω για να βγάλω τα πράγματα που έχω μέσα μου και το κάνω, πρώτα απ’ όλα, για μένα.
q Οι φίλοι έχουν παίξει τεράστιο ρόλο στη ζωή μου. Παρότι δεν είμαι από τους τυχερούς που έχουν παιδικούς φίλους από δύο χρονών και ακόμα αγαπιούνται μέτα από τριάντα χρόνια, είναι ωραίο να δημιουργείς κύκλους, κοινότητες, να έχεις ανθρώπους να επικοινωνείς και να συζητάς. Και να σε κρίνουν, γιατί όλοι μας μπορούμε να την «ψωνίσουμε» λιγάκι και να χαζέψουμε. Είναι ωραίο να έχεις ανθρώπους που σε κρατάνε χαμηλά, ακόμα κι αν δεν είναι του αντικειμένου σου αναγκαστικά. Χαίρομαι που έχω φίλους που δεν ασχολούνται καθόλου με την τέχνη και κάνουμε κι άλλες κουβέντες. Εκείνοι με βοήθησαν, με στήριξαν πολύ, δεν ξέρω πώς γίνεται να λειτουργείς μοναχικά. Αυτό το αρχέτυπο του μοναχικού καλλιτέχνη που ζει μόνος του σε ένα υπόγειο και παράγει δεν μπορώ να το διανοηθώ. Δεν ξέρω καν αν υπάρχει. Πιστεύω ότι πολύ βασικό κομμάτι της τέχνης, το οποίο οι καλλιτέχνες ξεχνάνε, είναι το να δείχνεις τα έργα σου, να τα μοιράζεσαι. Δεν καταλαβαίνω τους καλλιτέχνες που δεν θελουν να κάνουν εκθέσεις ή δεν θέλουν να δείχνουν τη δουλειά τους και την κρύβουν στο υπόγειο.
q Ελπίδα μού δίνουν οι ωραίες ιδέες, οι ωραίοι άνθρωποι με ωραίες ιδέες, που πωρώνονται και θέλουν να δημιουργήσουν, που δεν μιζεριάζουν, γιατί είναι πάρα πολύ εύκολο να ξεχαστείς και να χάσεις χρόνια από τη ζωή σου χωρίς να το πάρεις χαμπάρι. Το έχω κάνει κι εγώ. Το να θες να προχωράς, να γίνεσαι καλύτερος και να κάνεις πράγματα μου φαίνεται εξαιρετικά σημαντικό και ελπιδοφόρο. Αυτό, και ο ήλιος. Τρελαίνομαι όταν έχει ήλιο, γίνομαι άλλος άνθρωπος.
q Δεν με ενοχλούν αισθητικά και πολλά πράγματα, γιατί, ακόμα και σε αυτά που με ενοχλούν, έχω μάθει να ψάχνω εναλλακτικές χρήσεις τους και τρόπο με τον οποίο μπορούν να γίνουν άποψη. Το κιτς, π.χ., μπορεί να γίνει πολύ καλό καλλιτεχνικό εργαλείο. Όλη αυτή η αισθητική του τρολαρίσματος, η οποία είναι κακή αισθητική επίτηδες, έχει βγάλει από άλλη σκοπιά πολύ καλά πράγματα. Από αισθητικής άποψης και από άποψης εικόνων όλα μπορώ να τα φέρω κάπως στα μέτρα μου. Βέβαια, ποτέ δεν θα δω το καλό σε έναν φασίστα, δεν μου φαίνεται αστείο.
q Μου αρέσει πάρα πολύ η κωμωδία, να παρακολουθώ stand-up comedy, τρελαίνομαι. Μου αρέσει φουλ να ανακαλύπτω καινούργια εργαλεία και να νιώθω το παιδικό συναίσθημα της έκπληξης. Την τελευταία εβδομάδα, με το VR, τα έχω χάσει σε όλα τα επίπεδα, και φιλοσοφικά, έχω μπερδευτεί πάρα πολύ. Όταν ασχολήθηκα με την κεραμική πάλι τα έχασα, γιατί μπήκα σε έναν κόσμο, χάρη στον οποίον κατέληξα, τριάντα χρονών, να διαβάζω χημεία λυκείου για να μπορώ να δουλέψω με τα οξείδια. Επίσης, ποτέ δεν θα σταματήσω να ενθουσιάζομαι όταν πάω με τους φίλους μου να βάψω. Είμαι τριάντα δύο και αυτό που ζω το ζούσα και στα δεκαπέντε, ακριβώς το ίδιο. Πάμε με καφέ, κάνουμε γκράφιτι, λέμε «πω πω, δικέ μου, τι γραμμή που έκανες» και συζητάμε για κοπέλες. Είκοσι χρόνια μετά, ίδιο πράγμα, και είναι τέλειο.
q Τα quotes μού φαίνονται τρομερά άμεσα. Είναι εργαλείο στην τέχνη, ειδικά στην τέχνη που μου αρέσει να βλέπω. Μου άρεσαν πάντα οι καλλιτέχνες που έκαναν quotes, γιατί μου φαίνεται πολύ άμεσο και πολύ καλή χρήση του χιούμορ. Νομίζω ότι ξεκίνησε από την ανάγκη μου να είναι πολύ ξεκάθαρο το μήνυμα σε αυτά που κάνω. Μετά άρχισε να μου αρέσει πάρα πολύ ως τρόπος επικοινωνίας και είναι πολύ λειτουργικό. Είναι πολύ πιασάρικα στο Ιnstagram τα quotes, γιατί ο άλλος μπορεί εύκολα να ταυτιστεί και να τα κάνει share, οπότε ξεκίνησα να το δουλεύω λίγο πιο στρατηγικά. Μετά κάπου ξενέρωσα, ειδικά με τα πολιτικού περιεχομένου μηνύματα, γιατί άρχισε να μου φαίνεται ύποπτο το ότι ένα πολιτικό μήνυμα καταλήγει να γίνεται εργαλείο μάρκετινγκ. Πρόσεξα πως όταν γινόταν κάτι κακό, οι καλλιτέχνες πάλευαν ποιος θα κάνει πρώτος το έργο που θα το σχολίαζε, για να το κάνει ο κόσμος share. Έχω αρχίσει λίγο και το φοβάμαι ως εργαλείο. Έχει τα καλά του, αλλά πρέπει να βλέπεις και τα κακά του, γιατί μπορεί να σε πάει εκεί που δεν θέλεις.
q Τα έντονα χρώματα μου αρέσουν γιατί μου δίνουν χαρά και είναι μέρος της δουλειάς μου, δηλαδή να φτιάχνω τη διάθεση, γιατί έχω δει πολλή μουντίλα στην τέχνη και πολύ προβληματισμό, ότι πρέπει να σκεφτείς πολύ για να καταλάβεις τη βαθύτητα κάποιου έργου. Οπότε, τα φάνκι χρώματα και τα πιο ποπ έρχονται κάπως αντίθετα σε αυτό το σκεπτικό. Προτιμώ κάποιος που δεν ασχολείται με την τέχνη να βλέπει ένα έργο μου, να στέκεται, να χαμογελάει και να βγάζει μια φωτογραφία, παρά να το προσπερνάει γιατί δεν μπορεί να καταλάβει τι θέλει να πει ο καλλιτέχνης. Μου βγάζουν και λίγο την αισθητική του Ίντερνετ, του 3D, νομίζω πως είναι εικόνες που τις έχω δει πάρα πολύ στο Διαδίκτυο και στο γκράφιτι – που πάντα πόνταρε στα έντονα χρώματα και στους παράξενους συνδυασμούς. Επίσης, τα έντονα χρώματα δεν τα μπερδεύω, γιατί έχω δυσχρωματοψία, τα παστέλ και τα μουντά είναι που μπερδεύω πάρα πολύ.
Κοιμάμαι και ξυπνάω χαρούμενος κάθε μέρα και χαίρομαι τρομερά όταν δουλεύω. Αυτό είναι το πιο μεγάλο μου όφελος από την ενασχόλησή μου με την τέχνη. Το βασικό για μένα είναι αυτό, δηλαδή το ότι νιώθω γεμάτος και εξελίσσομαι ως άνθρωπος, χωρίς να σπαταλάω τον χρόνο μου κάνοντας κάτι για κάποιον άλλον ή για να βγάλω λεφτά.
q Η ζωή με έχει μάθει ότι δεν ξέρω τίποτα. Είναι σημαντικό να συνειδητοποιείς ότι δεν ξέρεις τίποτα και ότι πρέπει να
ΙNFO
https://www.instagram. com/soteur
32 lifo – 6.5.21
μάθεις. Και ότι το χιούμορ είναι όπλο, όχι απλώς ένα χρήσιμο εργαλείο. Μπορεί να φτάσει σε πολύ περισσότερο κόσμο ένα μήνυμα και αν δεν το κάνεις επιθετικά, μπορεί να μη βρει τόσο τοίχο. Χίλιες φορές να λέω μπουρδίτσες και να καυλαντίζω, παρά να κάνω βαθιές, σοβαρές συζητήσεις που δεν καταλήγουν πουθενά…
Culture
684
34
ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ Halston: Ο πρώτος πραγματικά επιτυχημένος Αμερικανός σχεδιαστής μόδας
36
ΒΙΒΛΙΟ «Οι μαύροι κύκνοι»
38
ΒΙΒΛΙΟ
ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ
Ηλίας ΚαφούροςPush Buttons: Ατομική έκθεση στα Δύο Χωριά Project Space Αντλώντας από ένα ευρύ φάσμα ανόμοιων σημείων αναφοράς, όπως ο κινηματογράφος, η κουλτούρα του Διαδικτύου, η αναγεννησιακή ζωγραφική ή τα βουδιστικά «μάνταλα», ο Ηλίας Καφούρος υφαίνει ιλιγγιωδώς πολύπλοκες και εκπληκτικά υπερκορεσμένες συνθέσεις που είναι άμεσα αναγνωρίσιμες και φέρουν αναμφισβήτητα την υπογραφή του ιδιώματός του. Τα φαντασμαγορικά ταμπλό του σφύζουν από δημώδεις μορφές και στοιχεία που αντλούνται από την αναπόφευκτη κακοφωνία του διαρκώς διευρυνόμενου μιντιακού τοπίου, παραπέμποντας στις ακραία παιγνιώδεις φιγούρες των μεσαιωνικών εικονογραφημένων χειρόγραφων και στα έργα του Πίτερ Μπρίγκελ (Pieter Bruegel). Οι «Δώδεκα Παροιμίες» του τελευταίου, μια σύνθεση δώδεκα σκηνών ηθικής λιποψυχίας σε έναν κάνναβο με διαδοχικές κυκλικές βινιέτες, υπήρξε ευθέως σημείο αναφοράς για την έκθεση «Push Buttons», που φιλοξενείται στα Δύο Χωριά στην Αθήνα και θα διαρκέσει έως τις 15/5 .
Τσέζαρε Παβέζε και Μαριάνο Ασουέλα: Επαναστατημένα λόγια σε κορυφαία έργα
40
ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ «Κυρία Αρχιτέκτων»: Μια έκθεση για τις αρχιτεκτόνισσες
Δύο Χωριά Project Space, Μαντζουράκη 16, Αθήνα, έως 15/5 6.5.21 – lifo
33
Τηλεόραση
ΜΟΔΑ
Halston: Ο πρώτος πραγματικά επιτυχημένος Αμερικανός σχεδιαστής μόδας Στιγμές από την άνοδο και την πτώση του Halston με αφορμή την ομώνυμη νέα μίνι σειρά του Netflix, που κάνει πρεμιέρα στις 14/5.
απο toν θοδωρη κουτσογιαννοπουλο
34 lifo – 6.5.21
Τ
ριάντα χρόνια μετά τον θάνατό του, ο Halston παραμένει η επιτομή της αβίαστης αμερικανικής κομψότητας, το υπόδειγμα του σταρ σχεδιαστή που καταστράφηκε από τον υπέρμετρο εγωισμό του. Η νέα σειρά του Netflix και του Ράιαν Μέρφι επιβεβαιώνει την έμπνευση ενός διαχρονικού glamour και τα faux pas πίσω από τη σέξι εικόνα. O πρώτος πραγματικά επιτυχημένος, αυτοδημιούργητος Αμερικανός σχεδιαστής μόδας ήταν ένας πολυπράγμων designer που άνοιξε τον δρόμο για τις παγκόσμιες αυτοκρατορίες του Ραλφ Λόρεν και του Κάλβιν Κλάιν και τους δίδαξε με τα λάθη του πώς να μην αφήσουν την υπογραφή τους από τα μάτια τους και την επικαρπία της έμπνευσής τους να μετακυλίσει σε πολυεθνικούς κολοσσούς. Ο επίλογος του μεγαλύτερου ονόματος στον χώρο της μόδας στα ’70s, του ανθρώπου που έδειχνε να γλεντάει όσο κανείς τη γυαλιστερή κραιπάλη του Studio 54, παρέα με τα μοντέλα, τις διάσημες φίλες και την κακή επιρροή του Βενεζουελανού εραστή του, Βίκτορ Χιούγκο Γκαρσία, μοιάζει τόσο σοκαριστικός όσο και η αιφνίδια απόφαση του Χάλστον να
γίνει ο πρώτος designer πρώτης γραμμής που σύναψε συμφωνία ενός δισεκατομμυρίου – απίστευτο ποσόν για το 1983– με τη μικροαστική αλυσίδα ρουχισμού JCPenney. «Class goes mass» ήταν το σούσουρο της εποχής και όλοι συμφώνησαν πως ο εκλεκτός της Λάιζα Μινέλι, ο πρώην «καπελάς» που απογειώθηκε όταν πρότεινε το μάλλινο pillbox hat στην Τζάκι Κένεντι, ξεπούλησε ή τρελάθηκε, ή και τα δύο. Ο ίδιος υποστήριξε σθεναρά την επιλογή του, λέγοντας πως το όνειρό του ήταν να ντύσει ολόκληρη την Αμερική και, αγγίζοντας τις μάζες, να βελτιώσει το μέσο γούστο. Το Bergdorf Goodman, το πολυτελές πολυκατάστημα από το οποίο είχε ξεκινήσει ως στυλίστας και buyer, πέταξε άγαρμπα τη σειρά που φιλοξενούσε με τα ρούχα και τα αξεσουάρ του και ο Τύπος, που κάποτε τον αποθέωνε, έκρινε σκληρά την πρώτη συλλογή του για το «μπανάλ» JCPenney. Το τόλμημα αποδείχτηκε πολύ προχωρημένο για την εποχή και ο Χάλστον, αν και δεν το αποκήρυξε ακριβώς, το μετάνιωσε, βλέποντας τις αρνητικές συνέπειες που ήρθαν σαν ντόμινο να διακόψουν απότομα το άγγιγμα του Μίδα. Ως jetsetter και θιασώτης του
INFO H μίνι σειρά «Halston» κάνει πρεμιέρα στις 14/5 στο Netflix.
υψηλού και λεπτού, έκοψε βίαια τον λώρο με ό,τι είχε δημιουργήσει επιμελώς επί δεκαετίες, σαν να ήθελε να αποδείξει πως εκείνος γνώριζε πρώτος απ’ όλους το επόμενο βήμα και το προεξοφλούσε χωρίς συμβούλους και επιτροπές ελέγχου. Ως έναν βαθμό, είχε δίκιο να το πιστεύει: ήταν εκείνος που καινοτόμησε, καταργώντας οτιδήποτε δεν ήταν λειτουργικό, υφάσματα που δεν γλιστρούσαν, πόρπες που δεν κούμπωναν, φερμουάρ που δεν έκλειναν, υφάσματα που δεν βοηθούσαν τη γυναίκα να κινηθεί με τον τρόπο που ήθελε. Βλέποντας τη δεκαετία του ’60 να ευνοεί το casual, προετοιμάστηκε για να αναβαθμίσει την υψηλή ραπτική σε ένα πρωτόφαντο επίπεδο χρηστικότητας, ξαναβαφτίζοντας το επίσημο φόρεμα σε μια αισθητική σέξι (αλλά ντυμένης) βραδινής σαγήνης, για όλες τις ώρες και τις περιστάσεις. Με αεράτες τουαλέτες και άνετα παντελόνια, τα οποία πίστευε πολύ και ορθώς προφήτευσε πως ήρθαν για να μείνουν, λάνσαρε με αυτοπεποίθηση μια γραμμή μακριά από τις στεγνές δομές των καθιερωμένων μετρ και κυρίως έφερε μια μικρή επανάσταση, κόβοντας την τυπική γεωμετρική γραμμή με την εμπνευσμένη διαγώνιο (bias), ρίχνοντας το ύφασμα πάνω στη γυναίκα, αντί να τη χωρέσει αυστηρά και αρχιτεκτονικά μέσα σε αυτό. Το οξύμωρο ήταν πως για την πρώτη του σημαντική κολεξιόν στρατολόγησε έναν από τους σπουδαιότερους σχεδιαστές μόδας όλων των εποχών, τον Βρετανο-αμερικανό Τσαρλς Τζέιμς. Ο Χάλστον θεωρούσε τον Τζέιμς δάσκαλο και ομολογούσε πως ήταν ο μοναδικός που τον επηρέασε βαθιά, αν και το στυλ του δεν έμοιαζε καθόλου με τα απίστευτων τεχνικών απαιτήσεων, δύστροπα βραδινά φορέματα του προτύπου του. Ένας από τους λόγους
που τον προσέλαβε, εκτός από το να καρπωθεί τις πρακτικές γνώσεις του, ήταν για να τον βοηθήσει, όταν έμαθε πως αντιμετώπισε οικονομικές δυσκολίες. Η συνεργασία αποδείχθηκε εσφαλμένη και όταν ο Τζέιμς πελαγοδρομούσε, καθυστερώντας να βγάλει παραγωγή, έσπασαν τη συνεργασία και χάλασαν τις καρδιές τους – λίγο αργότερα, ο Τζέιμς δήλωνε πως ο Χάλστον δεν ήταν παρά ένας στυλίστας που ξέρει να επιλέγει τα κατάλληλα ρούχα για κάθε περίσταση, αδειάζοντάς τον άκομψα. Σίγουρος πλέον πως δεν έχει κανέναν ανάγκη, πορεύτηκε σόλο και μετέτρεψε τα γραφεία του στο Olympic Tower της Νέας Υόρκης σε ορμητήριο αυτοκρατορικών διαστάσεων και το σπίτι του, ένα από τα ελάχιστα μοντέρνα δείγματα της πόλης, σε ησυχαστήριο που αντανακλούσε την ξεχωριστή του περσόνα. Σε όλες τις φάσεις των θριάμβων και των κλυδωνισμών, οι Halstonettes, μούσες και ακόλουθοι, από την εξωφρενική αρτίστα και μετέπειτα αρχιπωλήτρια στο κατάστημά του, Πατ Αστ, ως τη Μινέλι, την Αντζέλικα Χιούστον, τη σχεδιάστρια κοσμημάτων Έλσα Περέτι και το μοντέλο Πατ Κλίβελαντ, τον επικροτούσαν και τον στήριζαν χωρίς περιστροφές, συνοδεύοντάς τον στα ταξίδια του και, φυσικά, στις πρεμιέρες και στα κλαμπ – ήταν από τους πρώτους που κατάλαβαν πως κοσμικές και ηθοποιοί ήταν η ιδεωδέστερη και πιο ανέξοδη διαφήμιση. Ο Χάλστον δεν ήταν μόνο ένα party animal με ελεύθερη είσοδο στο Studio 54 και απεριόριστη πρόσβαση στην κοκαΐνη, παρέα με τον σιωπηλό παρατηρηρή Άντι Γουόρχολ και την εκτροχιασμένη φίλη του Μπιάνκα Τζάγκερ, αλλά ένας εργασιομανής designer που σχεδίαζε τα πάντα, από βαλίτσες και ανδρικά μέχρι στολές αεροπορικών εταιρειών και εθνικών ομάδων, με προοπτικές και φιλοδοξίες, ο πρώτος Αμερικανός που επιχείρησε δυναμικά το άνοιγμα στην αγορά της Κίνας, έχοντας εντυπωσιάσει με το στυλ της δουλειάς του σνομπ συναδέλφους του όπως ο Ιβ Σεν Λοράν, μετά το φαντασμαγορικό, pitch perfect σε τόνο και διάταξη show του στην περίφημη «Μάχη των Βερσαλλιών», την πρώτη φορά που αναμετρήθηκαν Γάλλοι και Αμερικανοί σχεδιαστές στο παραδοσιακό άντρο της μόδας. Και το έκανε με τους όρους του και το πνεύμα με το οποίο είχε εμποτίσει τα μοντέλα που χρησιμοποιούσε τακτικά – ο πρώτος με πολλές κοπέλες αφρικανικής καταγωγής στο ρόστερ του.
Επειδή ο Χάλστον έπραττε χωρίς προηγούμενο, δεν φαντάστηκε πως η εξαγορά περιέκλειε τον αποκλεισμό του από τον δημιουργικό έλεγχο και δεν διανοήθηκε πως, μαζί με την ακίνητη και την πνευματική περιουσία, είχε εκχωρήσει το ίδιο του το όνομα, συνεπώς και το δικαίωμα να σχεδιάζει αυτοπροσώπως. Τη φρενήρη δημιουργικότητα των ’70s διαδέχτηκε ο corporate πραγματισμός των χρηματιστηριακών ’80s και ο Χάλστον έπεσε θύμα της απερίσκεπτης μεγαλομανίας του, αλλά και του AIDS. Όταν αποσύρθηκε, αρχικά στο Μόντοκ και στη συνέχεια στη διακριτική αγκαλιά των συγγενών του, στο Σαν Φρανσίσκο, οι δικοί του άνθρωποι τον φαντάζονταν να οδηγεί ανέμελα με την ανοιχτή Rolls του στην ηλιόλουστη Καλιφόρνια, απολαμβάνοντας τα πλούτη που αποταμίευσε, ενώ εκείνος δεν δέχτηκε να δει παλιούς συνοδοιπόρους, παίρνοντας μαζί του μια πάμφωτη εποχή πολυτέλειας και κομψής υπερβολής. Ήσυχος, αν και ανήμπορος να ασχοληθεί επαγγελματικά με τον σχεδιασμό, πέθανε από επιπλοκές της νόσου στις 26 Μαρτίου του 1990. Ο Τομ Φορντ, και όλοι οι μεταγενέστεροι σχεδιαστές που προέβαλαν ένα σύμπαν ολοκληρωμένης πολυτέλειας μέσα από τις συλλογές και τις δημιουργίες τους, του χρωστάνε τα πάντα. Για λογαριασμό του Netflix, ο Ράιαν Μέρφι του «American Horror Story», του «Glee» και του «Feud» επιμελείται μια μίνι σειρά που εστιάζει στη ζωή και στο έργο του Χάλστον, βασισμένη στο Simply Halston του Στιβ Γκέινς – είναι τόσο μεγάλο το προνόμιο που απολαμβάνει ο Μέρφι των τριακοσίων εκατομμυρίων, που απλώς ζήτησε να διασκευάσει ένα βιβλίο που το Netflix είχε απορρίψει μερικά χρόνια νωρίτερα, και το δίκτυο συμφώνησε αμέσως! Με τον Γιούαν Μακγκρέγκορ στον ομώνυμο ρόλο, είναι να απορεί κανείς πώς είναι δυνατό να έχει γίνει τέτοιο κάστινγκ: ο ψηλός, λυγερός, μαγνητικός, έντονος, αλλά τελικά συμπαθής μέσα στην εγωπάθειά του Χάλστον, με τη χαρακτηριστική προσποίηση στην προφορά, σαν αριστοκράτης των Μεσοδυτικών Πολιτειών, και τις self concious κινήσεις, ένα κράμα σοφιστικέ Πίτερ Ο’Τούλ και επαρχιώτη Τζίμι Στιούαρτ που γλιστράει στον χώρο και στις λεπτομέρειες, δεν έχει απολύτως καμία σχέση σε εμφάνιση και αέρα με τον Σκωτσέζο ηθοποιό – ο οποίος δεν είναι και ο Ντάνιελ Ντέι Λιούις της γενιάς του…
6.5.21 – lifo
35
Βιβλίο
ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
Οι μαύροι κύκνοι Ο Γάλλος οικονομολόγος Ρομπέρ Μπουαγέ καταγράφει τις πολλές όψεις της πανδημίας και παρουσιάζει από τη μια τον υπερεθνικό και πανίσχυρο καπιταλισμό της πλατφόρμας και από την άλλη, ως αντίβαρο, τους καπιταλισμούς που έχουν έντονο το στοιχείο της κρατικής παρέμβασης. απ ο toν nik o μπακουνακ η
36 lifo – 6.5.21
Δ
ούλευε δώδεκα ώρες την ημέρα επί τρεις μήνες, ώστε την 1η Οκτωβρίου 2020 το βιβλίο του να βρίσκεται στα βιβλιοπωλεία. Ο Γάλλος οικονομολόγος Ρομπέρ Μπουαγέ ήθελε να αποτυπώσει την πανδημία όχι ως μια κρίση ή ως μια περίοδο ύφεσης αλλά ως ένα «ολικό κοινωνικό γεγονός». Και ενώ η πανδημία βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη, εκπλήσσοντάς μας με τις μεταλλάξεις του ιού και φέρνοντας στην επιφάνεια καινούργια δεδομένα και νέα στοιχεία, άγνωστα μέχρι τώρα, ο Ρομπέρ Μπουαγέ, με το βιβλίο του Οι καπιταλισμοί στη δίνη της πανδημίας, κατορθώνει να εικονογραφήσει αυτό που μας συμβαίνει. Ανοίγει, παράλληλα, δρόμους για να δούμε νέες προοπτικές. Πρέπει να πούμε ότι ο Μπουαγέ δεν είναι ο κλασικός οικονομολόγος. Προέρχεται από πολυτεχνικές σχολές και από τις πολιτικές επιστήμες, πράγμα που του επιτρέπει να υπερβεί τη στενομυαλιά των κλασικών οικονομολόγων που τυποποιούν «τη λειτουργία των διαρθρωτικά σταθερών οικονομιών της αγοράς» και πανικοβάλλονται όταν στην εξίσωσή τους εμφανίζεται ένας άγνωστος παράγοντας, όπως ο κορωνοϊός. Ανήκει στους οικονομολόγους που διεκδικούν την επιστροφή στην ιστορία και στην κοινωνική οικονομία. Θεωρεί ότι η κοινωνία του ρίσκου έχει τελειώσει και ότι έχουμε μπει σε μια εποχή ριζικής αβεβαιότητας. Το τιμόνι των κρατών και των κυβερνήσεων πρέπει να το κρατούν άλλοι επιστήμονες, λέει ο Μπουαγέ, και οι οικονομολόγοι να καθίσουν οριστικά στο πίσω κάθισμα. Τι μας συνέβη τον Μάρτιο του 2020; Ούτε κρίση ούτε ύφεση, λέει ο Μπουαγέ. Οι κρίσεις αποτελούν κρίσιμες στιγμές, που μετά το τέλος τους οι οικονομίες είτε υπερβαίνουν τις αντιφάσεις τους είτε καταρρέουν. Όσο για την ύφεση, αυτή αποτελεί ενδογενή μεταστροφή ενός οικονομικού κύκλου. Τον Μάρτιο του 2020 συνέβη, όμως, κάτι πρωτοφανές: οι κυβερνήσεις
αποφάσισαν να δώσουν προτεραιότητα στην ανθρώπινη ζωή, αναστέλλοντας την οικονομική δραστηριότητα. Ανέτρεψαν έτσι την παραδοσιακή ιεραρχία που είχε εγκαθιδρυθεί από τα προγράμματα φιλελευθεροποίησης, τα οποία, μεταξύ άλλων είχαν αποδυναμώσει τα συστήματα υγείας. Ο περιορισμός του κόστους της υγείας, η κατακόρυφη πτώση των αμοιβών του υγειονομικού προσωπικού, η αυταπάτη ότι η ιδιωτικοποίηση θα αποτελούσε το μέλλον του συστήματος υγείας και ότι τα νοσοκομεία δεν είναι τίποτε περισσότερο παρά πηγές εσόδων για τις πολυεθνικές οδήγησαν προηγμένες χώρες, όπως η Γαλλία, στην πανδημία χωρίς στοιχειώδη μέσα, χωρίς μάσκες, χωρίς αναπνευστήρες, ακόμη και χωρίς γενόσημα φάρμακα. Η πανδημία και το πάγωμα της οικονομικής δραστηριότητας με αποφάσεις της διοίκησης –οι δύο μαύροι κύκνοι, κατά τον Μπουαγέ– έφεραν πολλές αλλαγές στις κοινωνίες και στις οικονομίες. Ο συγγραφέας τις απαριθμεί: χρηματιστηριακό πανικό, κατάρρευση των τιμών του πετρελαίου, διακοπή της πίστωσης, μείωση της κατανάλωσης, μεταβλητότητα των συναλλαγματικών ισοτιμιών, εγκατάλειψη της δημοσιονομικής ορθοδοξίας, ενίσχυση του εισοδήματος των μισθωτών, χαλάρωση του μηχανισμού επαναχρηματοδότησης από τις κεντρικές τράπεζες, αγωνία για τη βιωσιμότητα των δημοσίων χρεών. Κατά τον Μπουαγέ, αυτά τα φαινόμενα πρέπει να αναλυθούν από κοινού και όχι μέσα από μεμονωμένες και διακριτές προσεγγίσεις. Γενικότερα, η πανδημία ανέδειξε ένα «τρίλημμα»: υγεία, οικονομία, ελευθερίες. Πριν απ’ όλα, το βασικό δίπολο δημόσια υγεία και οικονομικές απώλειες έφερε στην επιφάνεια, μερικές φορές με κυνικό τρόπο, το ερώτημα πόσο κοστίζει η σωτηρία μιας ανθρώπινης ζωής. Και δεύτερον, η κατάσταση έκτακτης ανάγκης μεταμόρφωσε την ιδιότητα του πολίτη και εμφανίστηκε ως απειλή για τα ατομικά δικαιώματα και τις
robert boyer Οι καπιταλισμοί στη δίνη της πανδημίας Μτφρ.: Άγγελος Μουταφίδης Εκδόσεις Πόλις Σελ.: 303
ελευθερίες. Αλλά ποιοι είναι «οι καπιταλισμοί» του τίτλου του βιβλίου του Ρομπέρ Μπουαγέ; Εδώ τα πράγματα φαίνονται ξεκάθαρα. Από τη μια, είναι ο καπιταλισμός της πλατφόρμας και από την άλλη είναι οι κρατικοί καπιταλισμοί. Μέσα από την πανδημία, ο καπιταλισμός της πλατφόρμας, δηλαδή αυτός που επικεντρώνεται στην εκμετάλλευση κάθε είδους πληροφορίας, αναδεικνύεται πανίσχυρος και, φυσικά, υπερεθνικός. Μέσα στην πανδημία έκανε επίδειξη της δύναμής του. Εξασφάλισε τη συνέχιση του ηλεκτρονικού εμπορίου, «χάρη στους ντοπαρισμένους με τεχνητή νοημοσύνη αλγορίθμους του και τις εφοδιαστικές αλυσίδες του». Παρείχε πληροφορίες σε πραγματικό χρόνο για οτιδήποτε συνέβαινε. Διευκόλυνε την εξ αποστάσεως εργασία και εκπαίδευση. Εξερεύνησε μελλοντικές δυνατότητες σε νέους τομείς ενδιαφέροντος, όπως αυτόνομα οχήματα, εμπορική εκμετάλλευση του διαστήματος, τηλεϊατρική, ιατρικοί εξοπλισμοί κ.λπ. Από αυτόν τον υπερεθνικό καπιταλισμό της πλατφόρμας δεν απουσιάζουν οι χρηματιστές. Κατά τον Μπουαγέ, «ποντάρουν στη μακροπρόθεσμη επιτυχία των νέων τομέων, μέσα σε ένα περιβάλλον κατάρρευσης της παραδοσιακής οικονομίας». Αντίβαρο σε αυτόν τον πανίσχυρο και υπερεθνικό καπιταλισμό είναι οι καπιταλισμοί που έχουν έντονο το στοιχείο της κρατικής παρέμβασης. Ο Μπουαγέ παρατηρεί ότι οι κυβερνήσεις βγαίνουν ιδεολογικά ενισχυμένες από την πανδημία. Και ότι οι ποικίλοι τύποι κρατικού καπιταλισμού, «υποκινούμενοι από τους αποταγμένους της ανοιχτής οικονομίας», επιχειρούν να υπερασπιστούν τα κυριαρχικά δικαιώματα του έθνους-κράτους, μεταξύ άλλων και στο οικονομικό πεδίο. Ο Μπουαγέ αναρωτιέται αν μέσα σε αυτές τις συνθήκες της πανδημίας αναδύεται σιωπηρά ένας τρόπος ανάπτυξης που επικεντρώνεται στην υγεία, στην παιδεία και στον πολιτισμό. Αν αυτά τα διαρκή αγαθά αποδυναμώσουν την κούρσα για απόκτηση «αγαθών προσχεδιασμένης παλαίωσης», όπως τα ονομάζει, δηλαδή αυτοκίνητα, κινητά τηλέφωνα κ.λπ. Αν ό,τι μέχρι τώρα εθεωρείτο περιττό κόστος μετατρέπεται πλέον σε «ζωτικό περιουσιακό στοιχείο». Το 2020, λέει ο Μπουαγέ, θα έπρεπε να προαναγγείλει την αναγνώριση του πρωταρχικού ρόλου της υγείας ως προϋπόθεσης για την πυκνότητα των κοινωνικών σχέσεων και ως αφετηρίας μιας επανόδου στην οικονομική ευημερία. Αλλά τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Γιατί «η λειτουργιστική λογική δεν μπορεί να διευθύνει την έξοδο από μια μεγάλη κρίση». Έτσι, το μέλλον παραμένει ανοιχτό, λέει ο Μπουαγέ. Όχι μόνο γιατί ο ιός και γενικότερα οι ιοί εξελίσσονται χωρίς να ακολουθούν ένα συγκεκριμένο πρότυπο. Αλλά και γιατί αποτελούν καταλύτες μεταμορφώσεων και οδηγούν σε νέες συνθέσεις. Μια πιθανή σύνθεση, που μοιάζει εφιαλτική, μπορεί να προκύψει από τη σύζευξη των ψηφιακών τεχνικών και των βιολογικών επιτευγμάτων, με ορίζοντα μια κοινωνία γενικευμένης επιτήρησης, με τεράστιες ανισότητες. Μια άλλη σύνθεση, όμως, θα μπορούσε να στηρίζεται στην αναγκαιότητα ενός κοινωνικού κράτους που να λειτουργεί ως επόπτης μιας διευρυμένης δημοκρατίας που να απλώνεται και στο πεδίο της οικονομίας. Το κατευθυντήριο νήμα που διατρέχει το βιβλίο του Μπουαγέ στοχεύει σε αυτήν τη δεύτερη σύνθεση, στις καλά σχεδιασμένες δημόσιες παρεμβάσεις. Αλλά, όπως γράφει στην τελευταία πρόταση της εξαιρετικής ανάλυσής του, «η ιστορία είναι αυτή που θα αναλάβει να διαψεύσει ή όχι αυτές τις δύο προοπτικές, και να μας εκπλήξει εξίσου όσο και ο Covid-19».
6.5.21 – lifo
37
Βιβλίο
ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ
Τσέζαρε Παβέζε και Μαριάνο Ασουέλα: Επαναστατημένα λόγια σε κορυφαία έργα Δύο εμβληματικά έργα της ιταλικής και μεξικανικής λογοτεχνίας, το «Φεγγάρι και οι φωτιές» του Παβέζε και οι «Καταδικασμένοι» του Ασουέλα, φέρνουν στον νου μνήμες από εκρηκτικές εποχές και επαναστατημένες πένες.
απο την τινα μανδηλ αρα
μαριάνο ασουέλα
Οι Καταδικασμένοι Μτφρ.: Σταμάτης Πολενάκης Εκδόσεις Ενύπνιο Σελ.: 208
cέsαrε pαvέsε Το Φεγγάρι και οι φωτιές
Μτφρ.: Άννα Παπασταύρου Εκδόσεις Μεταίχμιο Σελ.: 232 Αριστερά: Μαριάνο Ασουέλα, Δεξιά: Τσέζαρε Παβέζε
38 lifo – 6.5.21
Α
φήνοντας πίσω του ένα γενναιόδωρο σημείωμα συγχώρεσης ο Τσέζαρε Παβέζε, μία από τις σπουδαιότερες μορφές των ιταλικών γραμμάτων, θα έβαζε τέλος στη ζωή του στα σαράντα δύο του χρόνια ένα ζεστό πρωινό του Αυγούστου του 1950, σε ένα φτηνό ξενοδοχείο στην άκρη της πόλης του Τορίνο. Με μοναδικό πρότυπο τον ασυμβίβαστο ποιητή Μαγιακόφσκι, έμελλε να έχει ένα εξίσου τραγικό τέλος, μην μπορώντας να αντέξει τη σκληρή πραγματικότητα μιας παρατεταμένης απομάγευσης. Πρόλαβε, ωστόσο, να κληροδοτήσει στο αναγνωστικό κοινό μια σειρά από αδαμάντινα κείμενα. Στο αριστούργημά του Το φεγγάρι και οι φωτιές, σε ωραία μετάφραση Άννας Παπασταύρου, ο πρωταγωνιστής, γνωστός με το ψευδώνυμο «Χέλι», που του κόλλησε η φίλη του Εμιλία, θα επέστρεφε αμέσως μετά την απελευθέρωση στο χωριό του στην Ιταλία, ύστερα από πολλά χρόνια παραμονής στην Αμερική, αναζητώντας, εις μάτην, πίσω από τις μεγάλες πλαγιές της Γκαμινέλα και του Σάλτο, τη χαμένη του ταυτότητα και τη δικαιοσύνη. Οι μάχες και οι προδοσίες, οι δεισιδαιμονίες και οι προκαταλήψεις, ο εμφύλιος, οι έντονες αντιθέσεις μεταξύ της αθωότητας των ανθρώπων του χωριού και της βαναυσότητας του πολέμου περιγράφονται ανάγλυφα στο βιβλίο. Σε αυτό το κλίμα ματαίωσης, ο καλός φίλος του πρωταγωνιστή, Νούτο, τον οδηγεί στα μέρη της παιδικής του ηλικίας και τον βοηθάει να καταλάβει όλες τις αλλαγές που επήλθαν λόγω του πολέμου, ενόσω εκείνος απουσίαζε στην Καλιφόρνια. Έτσι, η πρότερη ζωή του καταλήγει να συγκρουστεί έντονα με αυτές τις ακραίες βιαιοπραγίες και να συσκοτιστεί σε μια παράλογη εναλλαγή αλήθειας και ψεύδους, ραφιναρισμένης νοσταλγίας και μαρτυρικής ζωής που ωστόσο δεν ακυρώνει την αναγκαιότητα της ποίησης: «Αναγνώριζα τη λευκή, ξερή γη, το πατικωμένο, γλιστερό χορτάρι των μονοπατιών κι εκείνη την αψιά μυρωδιά του λόφου και του αμπελιού, που ήδη μυρίζει τρύγο κάτω από τον ήλιο. Στον ουρανό υπήρχαν μακριές λουρίδες ανέμου, ξέφτια λευκά, που έμοιαζαν με την ουρά που φαίνεται τη νύχτα στα σκοτεινά πίσω από τ’ αστέρια. Εγώ σκεφτόμουν πως την επομένη θα βρισκόμουν στη λεωφόρο Κόρσικα και αντιλαμβανόμουν εκείνη τη στιγμή πως και η θάλασσα έχει φλέβες, έχει τις γραμμώσεις των ρευμάτων, και πως από παιδί, κοιτάζοντας τα σύννεφα και τον δρόμο των αστεριών, χωρίς να το ξέρω, είχα ήδη αρχίσει τα ταξίδια μου». Γνωρίζοντας καλά, όπως ο πρωταγωνιστής του, τη γεωγραφία και τις συνήθειες τόσο της Ιταλίας όσο και της Αμερικής, ο Τσέζαρε Παβέζε ορίζει με εντυπωσιακή αναλογία τις ομοιότητες μεταξύ των ηλιόλουστων πεδιάδων της Καλιφόρνιας και των κοιλάδων του Μπέλμπο αλλά και μεταξύ των ανθρώπων της γης και του μόχθου στις δύο πλευρές του Ατλαντικού, στους οποίους πίστευε βαθιά. Άλλωστε, τους είχε ζήσει από κοντά όταν, λόγω της αντιφασιστικής του δράσης, είχε αναγκαστεί να παραμείνει ως πολιτικός εξόριστος για τρία χρόνια στο Μπρανκαλεόνε, ένα χωριουδάκι έξω από το Ρέτζιο της Καλάμπρια, έχοντας περάσει εν τω μεταξύ αρκετά βράδια στη φυλακή της Νάπολης. Κατάφερε, ωστόσο, μετατρέποντας τις απανωτές διώξεις σε αφορμή για δημιουργία, να γράψει μια σειρά από ποιητικές συλλογές και μυθιστο-
ρήματα αλλά και να μεταφράσει κορυφαία εμφύλιο, προσωπικά απωθημένα και γραμμάέργα της αμερικανικής λογοτεχνίας (Φόκνερ, τια. Ο Ασουέλα, έχοντας βιώσει αυτές τις αδιΣτάινμπεκ και φυσικά Χένρι Μέλβιλ), καθώς κίες από πρώτο χέρι, προσδοκά να μεταφέρει υπήρξε ο μνημειώδης μεταφραστής του Μό- στο βιβλίο του αυτό ακριβώς το μήνυμα: ότι μπι Ντικ στην ιταλική γλώσσα. μπορεί η επανάσταση να είναι αιτούμενο, Η μοναδική ισορροπία ανάμεσα στο ρομαόπως και τα ιδανικά της, αλλά η αλόγιστη βία ντικό ιδεώδες για το άπιαστο της φύσης, που γεννά μόνο βία και η έλλειψη ουσιαστικού του έμαθαν ο Στάινμπεκ και ο Μέλβιλ, αλλά προσανατολισμού αφήνει μόνο καταστροφές και ο Γουίτμαν, στον οποίο είχε κάνει το διδα- και απελπισία. Χαρακτηριστική είναι η σκηνή κτορικό του, και στον πολιτικό αγώνα, στον στο βιβλίο με τον λιποτάκτη του Ομοσπονδιοποίον είχε αφιερώσει τη ζωή του ως αντιακού Στρατού, καλλιεργημένο φοιτητή Ιατριφασίστας, υπό την καταλυτική πάντοτε επί- κής και δημοσιογράφο –προφανές alter ego δραση του Αουγκούστο Μόντι, στενότατου του Ασουέλα– Λουίς Σερβάντες, ο οποίος είχε φίλου του Γκράμσι, δεν φάνηκε να βρίσκει αποφασίσει να ταχθεί αναφανδόν με τους χαανάλογο αντιστάθμισμα στην προσωπική του μηλόβαθμους στον στρατό, τους φτωχούς και ζωή. Η βιαιότητα που γνώρισε από μια σειτους καταπιεσμένους και εκείνοι, αντί να του ρά προσωπικές ακυρώσεις στη το αναγνωρίσουν, τον έστειλαν σχέση του με τις γυναίκες και σε έναν βρομερό στάβλο. Πολοι φρούδες προσδοκίες του για λές ήταν και οι αδικίες που του δικαιοσύνη στον ολοένα και επιφύλαξαν στην πορεία, μεταπιο παρηκμασμένο, στα μάξύ των οποίων και οι σεξουαλιτια του, κόσμο τον οδήγησαν κές επιθέσεις στη μνηστή του. Ο Τσέζαρε τελικά στο απονενοημένο διάΓι’ αυτό και είναι προφανές Παβέζε ορίζει βημα, το οποίο είχε, κατά κάότι η επανάσταση που περιποιον τρόπο, προεξαγγείλει με γράφεται με έντονα χρώματα, με εντυπωσιτο ποίημά του «Ο θάνατος θα σαν ένα ρομαντικό δειλινό στις ακή αναλογία ’ρθει και θα ’χει τα μάτια σου» απέραντες κοιλάδες, δεν ήταν (μτφρ. Σωτήρης Τριβιζάς): «Για σπαρμένη με τριαντάφυλλα, τις ομοιότηόλους ο θάνατος έχει ένα βλέμαλλά μάλλον με αγκάθια: απότες μεταξύ μα. Ο θάνατος θα ’ρθει και θα δειξη ότι οι φτωχοδιάβολοι ’χει τα μάτια σου. Θα ’ναι σαν που παρελαύνουν στο βιβλίο των ηλιόλουν’ αφήνεις μια συνήθεια, σαν ν’ δεν είναι απαραίτητα ιδανικοί στων πεδιάαντικρίζεις μέσα στον καθρέεπαναστάτες – ούτε καν καλοί. φτη να αναδύεται ένα πρόσωπο Είναι όμως ωραίοι αφηγητές, δων της νεκρό, σαν ν’ ακούς ένα κλειδυνάμει ποιητές ή προσεκτικοί Καλιφόρνιας σμένο στόμα. Θα κατεβούμε παρατηρητές κάθε λεπτομέρειστην άβυσσο βουβοί». ας που μπορεί να ανατρέψει το και των σύμπαν στην πορεία προς ένα κοιλάδων του εταφέροντας διαφορετικό μέλλον: «ΠράγΜπέλμπο αυτούσια την ματι, από το ίδιο βράδυ κιόλας ατμόσφαιρα τα πράγματα άρχισαν να αλλάαλλά και της μεξικαζουν. Κάποιοι από τους άντρες μεταξύ των νικής επανάτου Δημήτριο Μασίας, ξαπλωστασης μέσα από εικόνες που μένοι κατάχαμα, με το βλέμμα ανθρώπων θυμίζουν Άγρια Δύση, ποτικαρφωμένο στο ηλιοβασίλεμα της γης και σμένες σε μπόλικη τεκίλα και που έκανε τα κατακόκκινα αλκοόλ, ο Μαριάνο Ασουέλα, σύννεφα να μοιάζουν με γιτου μόχθου στο εμβληματικό του μυθιγάντιους αιμάτινους σβώλους, στις δύο στόρημα Οι Καταδικασμένοι, σε άκουγαν σαν ονειροπαρμένοι ωραία μετάφραση του Σταμάτον Βενάνσιο ν’ αφηγείται την πλευρές του τη Πολενάκη, αναδεικνύεται ιστορία του Περιπλανώμενου Ατλαντικού, όχι μόνο σε ιδανικό ρέκτη της Ιουδαίου. Πολλοί απ’ αυτούς, ιστορίας του Μεξικού αλλά και νανουρισμένοι απ’ τη μελωστους οποίους σε μοναδικό μυθιστοριογράδική φωνή του κουρέα, είχαν πίστευε φο. Άλλωστε, εκτός από επαήδη αρχίσει τα ροχαλητά, αλλά βαθιά. ναστάτης και γιατρός, υπήρξε ο Λουίς Σερβάντες άκουγε με διαμορφωτής κεντρικών ιδεών τ’ αυτιά τεντωμένα και μόλις ο που καθόρισαν τη μεξικανική Βενάνσιο τελείωσε τη διήγησή λογοτεχνία, συνδυάζοντας τον του μ’ έναν χείμαρρο από ορατόφιο ρεαλισμό με την υψηλή γισμένες φράσεις εναντίον του ποίηση. Διάφορες εκδοχές τον κλήρου αναφώνησε μ’ ενθουθέλουν να είναι ένας από τους κεντρικούς σιασμό: “Υπέροχα, υπέροχα! Έχετε μεγάλο ακολούθους του βασικού ηγέτη της Μεξικα- ταλέντο”». νικής Επανάστασης, Πάντσο Βίγια – οι άλλοι Ικανοί για το χειρότερο ή το καλύτερο, δύο ήταν οι Εμιλιάνο Ζαπάτα και Βανουστιήρωες αλλά και αδιανόητοι εκδικητές, οι άνο Καράνσα (ο οποίος στράφηκε αργότερα πρωταγωνιστές, εν προκειμένω, αντιστοιεναντίον τους). Η Μεξικανική Επανάσταση, χούν στους κεντρικούς ανθρωπότυπους της που θεωρείται από τις σημαντικότερες του Μεξικανικής Επανάστασης, ενώ εντύπωση εικοστού αιώνα, ξεκίνησε τον Νοέμβριο του προκαλεί η δυναμική παρέμβαση των γυ1910 και έλαβε τέλος τον Μάιο του 1920, ναικών. Ακόμα και αν η επανάσταση δεν αφήνοντας πίσω της, εκτός από αμέτρητους δικαίωσε τον στόχο και τον σκοπό της και οι νεκρούς, ριζικές ανακατατάξεις που θα επη- στρατιώτες της αποδείχτηκαν κατώτεροι των ρέαζαν την παγκόσμια ιστορία. περιστάσεων, αυτή που έμεινε ζωντανή είναι Σταδιακά, όμως, εξελίχθηκε από αρχιη μεξικανική ψυχή που ενσαρκώνεται στην κή εξέγερση κατά της παντοκρατορίας του τρυφερή και όχι μόνο πολεμική και φευγαλέα Πορφίριο Δίας σε εμφύλιο πόλεμο, με τους ομορφιά της. εμπλεκόμενους να εξοφλούν, όπως σε κάθε
Μ
6.5.21 – lifo
39
Αρχιτεκτονική
ΕΚΘΕΣΗ
1
«Κυρία Αρχιτέκτων»: Μια έκθεση για τις αρχιτεκτόνισσες Η έκθεση αναπτύσσει τη θεματική με δεκαοκτώ πορτρέτα, δώδεκα από τη Γερμανία και έξι από την Ελλάδα. Ξεκινά με τις πρωτοπόρους, που γύρω στο 1900 ήταν οι πρώτες γυναίκες που σπούδασαν αρχιτεκτονική και πρωτοστάτησαν στην προσπάθειά τους να εδραιωθούν σε ένα ανδρικό, τότε, επάγγελμα.
Ο
απο τ ην αργυρώ μποζώνη
40 lifo – 6.5.21
ι τόσο χαρακτηριστικές καμπάνες του Αστέρα Βουλιαγμένης, που έχουν πρωταγωνιστήσει σε πολλές ελληνικές ταινίες, η περίεργη για την εποχή της μακριά εργατική πολυκατοικία στον περιφερειακό του Φιλοπάππου, το κτίριο της Εθνικής Τράπεζας στη Συγγρού, τα χαρακτηριστικά κτίρια πολλών υποκαταστημάτων της δεκαετίας του ’60, η βιβλιοθήκη της Σχολής Καλών Τεχνών, είναι έργα γυναικών αρχιτεκτόνων. Οι γυναίκες αυτές, οι παλαιότερες μαθήτριες του Πικιώνη και ηρωικές σπουδάστριες του Πολυτεχνείου σε ένα ανδροκρατούμενο περιβάλλον, καθώς και η συμβολή τους, πρωταγωνιστούν στην έκθεση «Κυρία Αρχιτέκτων [Frau Architekt], Ένας αιώνας και πλέον: Γυναίκες στην Αρχιτεκτονική» που οργανώνει το Goethe-Institut Athen από τις 10 Μαΐου έως τις 10 Ιουνίου 2021, σε συνεργασία με το Γερμανικό Μουσείο Αρχιτεκτονικής της Φρανκφούρτης (DAM) και τα Αρχεία Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής του Μουσείου Μπενάκη. Η έκθεση παρουσιάζει τις γυναίκες αρχιτέκτονες στη Γερμανία και την Ελλάδα. Γυναίκες που επηρέασαν με τρόπο ουσιαστικό την αρχιτεκτονική και εξακολουθούν να δίνουν το στίγμα τους. Η έκθεση εξετάζει την ιστορία αλλά και την τωρινή τους κατάσταση, τα επιτεύγματά τους, την καθημερινή τους πραγματικότητα αλλά και τον αγώνα τους για εδραίωση ίσων επαγγελματικών ευκαιριών. Αναπτύσσει τη θεματική της με δεκαοκτώ πορτρέτα, δώδεκα από τη Γερμανία και έξι από την Ελλάδα. Ξεκινά με τις πρωτοπόρους, που γύρω στο 1900 ήταν οι πρώτες γυναίκες που σπούδασαν αρχιτεκτονική και πρωτοστάτησαν στην προσπάθειά τους να εδραιωθούν σε ένα ανδρικό, τότε, επάγγελμα. Ολοκληρώνεται με την ιστορία της αρχιτεκτονικής την περίοδο μετά την Πτώση του Τείχους και με
υποδειγματικές πρωταγωνίστριες του κλάδου από το Βερολίνο και την Αθήνα. Μέσα από πορτρέτα, δείγματα έργων αλλά και προσωπικές ιστορίες γυναικών αρχιτεκτόνων από τη Γερμανία και την Ελλάδα, ο ρόλος των γυναικών στην αρχιτεκτονική αποκτά την ορατότητα που του άξιζε. Αυτά τα πορτρέτα αποτελούν στιγμιότυπα στην ιστορία της γυναικείας παρουσίας σε ένα επάγγελμα, την αρχιτεκτονική, και μέρος της ιστορίας της αρχιτεκτονικής του εικοστού και των αρχών του εικοστού πρώτου αιώνα τόσο στη Γερμανία όσο και στην Ελλάδα. Παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο Γερμανικό Μουσείο Αρχιτεκτονικής της Φρανκφούρτης και εγκαινιάζεται τώρα στην Αθήνα, με την προσθήκη του ελληνικού κεφαλαίου. Αυτή η έκθεση αποτελεί μέρος μιας πρόσφατης, ευρύτερης διεθνούς πρωτοβουλίας για την αναθεώρηση της σύγχρονης αρχιτεκτονικής ιστορίας, προκειμένου να αποτυπωθεί δικαιότερα η συμβολή των γυναικών. H ιστοριογραφική αναθεώρηση σταδιακά θα εμπλουτίσει την αντίληψή μας για τη σύγχρονη αρχιτεκτονική. Ταυτόχρονα, όμως, θέτει νέα θεωρητικά προβλήματα που περιστρέφονται κυρίως γύρω από τον τρόπο με τον οποίο οφείλουμε να προσεγγίσουμε αυτήν τη συνεισφορά. Τα έργα θα πλαισιώσει ένα παράλληλο πρόγραμμα με έμφαση στο κομμάτι της έκθεσης που αφορά τις Ελληνίδες αρχιτέκτονες (συζητήσεις μεταξύ ειδικών, αρχιτεκτονικές περιηγήσεις στην πόλη). Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με αυτό θα ανακοινωθούν σύντομα. Οι Ελληνίδες αρχιτεκτόνισσες είναι η Αλεξάνδρα Πασχαλίδου-Μωρέτη, η Αναστασία Τζάκου, η Μαρίκα Ζαγορησίου, η Έλλη Βασιλικιώτη, η Ρένα Σακελλαρίδου και η Σουζάνα Αντωνακάκη.
Αρχιτεκτονική
1. Προσχέδια μελέτης της διακόσμησης των καμπανών, Αστέρας Βουλιαγμένης, 1960. © Αρχεία Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής – Μουσείο Μπενάκη 2. Agemar, Αθήνα. Site Diaries 02.06.2018 © Ρένα Σακελλαρίδου 3. Ελληνικό Περίπτερο στην Παγκόσμια έκθεση της Νέας Υόρκης (1939). © Αρχείο Δημήτρη και Αλεξάνδρας Μωρέτη 4. Φωτογραφία Συγκροτήματος Εργατικών Κατοικιών στον ΑΣΥΡΜΑΤΟ. © Πάνος Εξαρχόπουλος 5. Υποκατάστημα Εθνικής Τράπεζας Ελλάδας στην Πάτρα, 1964. © Αρχεία Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής – Μουσείο Μπενάκη
3 INFO Διάρκεια: 10/5-10/6 Ώρες λειτουργίας: Δευτ.-Πέμ.: 9:0016:00 Στο Goethe-Institut Athen (φουαγέ & αίθριο 1ου ορόφου) Ομήρου 14-16, 210 3661000
4
2
Την έκθεση του Γερμανικού Μουσείου Αρχιτεκτονικής επιμελήθηκαν οι Mary Pepchinski, Christina Budde και Wolfgang Voigt. Το ελληνικό κομμάτι της έκθεσης επιμελήθηκε η Χριστίνα Παπαδημητρίου. Σχεδιασμός έκθεσης στο Γερμανικό Μουσείο Αρχιτεκτονικής: Deserve Wiesbaden, Mario Lorenz, Laura Risse. Προσαρμογή σχεδιασμού έκθεσης για την Αθήνα: Grace Studio Athens
5 6.5.21 – lifo
41
The good LiFO
MARKET RESEARCH ï
Santa Cruz Bucket hat. www.newcult.gr
ò
Nivea Protect & Bronze Spray Ενεργοποίησης Μαυρίσματος SPF 30.
Η ΠΛΑΙΣΙΟ Computers πρωτοστατεί στο πρόγραμμα «Ψηφιακή Μέριμνα»
Στα καταστήματα καλλυντικών και στα φαρμακεία
ó
Puma Ανδρικό T-shirt. eu.puma.com
Η ΠΛΑΙΣΙΟ Computers στηρίζει και συμμετέχει στο πρόγραμμα «Ψηφιακή Μέριμνα» που έχει ως στόχο την υποστήριξη της εκπαιδευτικής διαδικασίας με σύγχρονα ψηφιακά μέσα. Το πρόγραμμα χορηγεί σε 560.000 δικαιούχους, μαθητές και φοιτητές ηλικίας 4-24 ετών, επιταγή (voucher) ύψους 200 ευρώ, η οποία μπορεί να εξαργυρωθεί για την απόκτηση desktop, laptop ή tablet.
ó
adidas Froneri: Ο απόλυτος γευστικός συνδυασμός του φετινού καλοκαιριού
Τσαντάκι μέσης. www.adidas.gr
ó
î
Liferoots
õ
Υγρό σαπούνι χεριών Dragon Fruit.
ESTROSO
Personal
Shopper
www.liferoots.gr
42 lifo – 6.5.21
Γυναικείο blazer. Κατάστημα Pinko, στο εμπορικό κέντρο Golden Hall
ô
IMPALA Πατίνια www.newcult.gr
Biotherm Life Plankton Elixir.
Τρεις λαχταριστές γεύσεις γίνονται ένα σε μια συσκευασία 2 + 1 λίτρων για να σας προσφέρουν ατελείωτη απόλαυση. Το νέο παγωτό Aloma Cocoa, Caramel & Banana παντρεύει το πιο γευστικό duo κακάο - καραμέλας με την αγαπημένη γεύση της μπανάνας και δημιουργεί την πιο νόστιμη και γλυκιά γεύση του καλοκαιριού. Παίξτε με τις γεύσεις, φτιάχνοντας τον δικό σας top συνδυασμό.
Στα καταστήματα καλλυντικών
Νέα βενζίνη ΕΚΟ Premium 98: Μεγαλύτερη προστασία του κινητήρα, ακόμα καλύτερες επιδόσεις Η νέα βενζίνη 98 οκτανίων ΕΚΟ Premium 98 έρχεται να συμπληρώσει την οικογένεια καυσίμων της ΕΚΟ, προσφέροντας προστασία στον κινητήρα των οχημάτων και ακόμα καλύτερες επιδόσεις, με περισσότερα χιλιόμετρα. Διαθέτοντας περισσότερα οκτάνια, αποτελεί μια premium ολοκληρωμένη πρόταση που εξασφαλίζει σημαντικά οφέλη τόσο για τον οδηγό όσο και για τον κινητήρα του αυτοκινήτου.
EXEIΣ ΓΟΥΣΤΟ Μαρίνα Βερλέκη Freelance κειμενογράφος, social media coordinator, stormtrooper στην καρδιά.
Μαρίνα, τι σου δίνει έμπνευση για να ντυθείς κάθε πρωί; Θα ακουστεί πολύ κλασικό, αλλά είναι ο καιρός! Είμαι αυτή η «γιαγιά» που κοιτάζει πάντα τη θερμοκρασία και αναλόγως επιλέγει τα ρούχα. Όσο πιο ψυχρός ο καιρός, τόσο το καλύτερο, νιώθω πιο καλοντυμένη με layering. Από πού αγοράζεις τα ρούχα σου; Από thrift-shops, βιντατζάδικα και τη λαϊκή αγορά. Προσπαθώ να στηρίζω μικρά, ανεξάρτητα brands – αν είναι ελληνικά, ακόμα καλύτερα. Αποφεύγω τη fastfashion αγορά εδώ και περίπου έναν χρόνο, είναι καιρός, νομίζω, όλοι μας να ενημερωθούμε για τις απάνθρωπες συνθήκες υπό τις οποίες κατασκευάζονται τα φτηνά ρούχα από μεγάλες αλυσίδες, χώρια που τα fast-fashion ρούχα δεν με καλύπτουν πια αισθητικά. Στο Instagram σου βρίσκει κανείς πολλές φωτογραφίες από ταινίες. Τι σου τραβάει την προσοχή όταν φωτογραφίζεις; Η ζωή στην πόλη. Η δική μου και των συνοδοιπόρων μου. Οτιδήποτε μου θυμίζει μια ταινία, ένα τραγούδι, μια ιστορία. Οι περίεργες, άβολες και φαινομενικά ετερόκλητες συνθέσεις. Από αυτές δεν αποτελείται και η αστική ζωή; Με τι πρότζεκτ ασχολείσαι αυτή την περίοδο; Έχω κάμποσα ανοιχτά! Συνεργάζομαι στο κειμενογραφικό και brand management κομμάτι με διάφορες εταιρείες, από ρούχα και καλλυντικά μέχρι εστίαση, οπότε προσπαθώ να προσαρμόζομαι και να είμαι δημιουργική σε όλα – άλλωστε πάντα αισθάνομαι ότι κερδίζω κάτι. Ταυτόχρονα, καθώς γράφω, για μένα ή για τους άλλους, έχω δύο μικρά προσωπικά πρότζεκτ που είναι κάπως in the making, οπότε δεν θα τα αποκαλύψω ακόμη.
kειμενο αφροδιτη σακκα
φωτογραφια παρισ ταβιτιαν
Υπάρχει κάτι που δεν θα φύγει ποτέ από την ντουλάπα σου; Πολύ θα ήθελα να πω το «μαύρο biker jacket». Είναι τόσο κουλ και δεν θα λείψει ποτέ, αλλά, αν πρέπει να διαλέξω μόνο ένα, ε, θα ήταν ψέμα αν δεν έλεγα ένα μαύρο skinny τζιν. Πώς θα χαρακτήριζες το στυλ σου; Οτιδήποτε και να σκεφτώ μου ακούγεται κάπως κρίντζι, οπότε καλύτερα να εκφραστούν για το στυλ μας οι γύρω μας, αυτοί που μας κοιτούν και πιάνουν τον παλμό μας. Τι φοράς σήμερα και πόσο κοστίζει; Monki jacket (25 ευρώ), τοπ από Brick Lane Vintage Market του Λονδίνου (18 ευρώ), no label second-hand φούστα (8 ευρώ), ζώνη SOMF (15 ευρώ), μποτάκια Asos (35 ευρώ). Πού πηγαίνεις τώρα; Σπίτι, να φτιάξω ένα τσάι και να κάνω δουλειά στο pc! @marinizma
6.5.21 – lifo
43
κής Υγείας στο Νοσοκομείο Παίδων «Αγλαΐα Κυριακού» και πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Εφηβικής Ιατρικής.
The good LiFO
ΥΓΙΕΙΝΆ ΣΝΑΚ ΠΟΥ ΧΟΡΤΑΊΝΟΥΝ ΚΑΙ ΔΕΝ ΒΑΡΑΊΝΟΥΝ
Στην τελική ευθεία για τις εξετάσεις οι μαθητές, με «ατού» τις must do συμβουλές επιτυχίας ΣΤΗΝ ΤΕΛΙΚΉ ΕΥΘΕΊΑ ΒΡΊΣΚΟΝΤΑΙ ΠΙΑ ΟΙ ΜΑΘΗΤΈΣ ΤΗΣ Γ’ ΛΥΚΕΊΟΥ ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΈΣ ΕΞΕΤΆΣΕΙΣ, ΜΕ ΤΟΝ ΧΡΌΝΟ ΝΑ ΛΙΓΟΣΤΕΎΕΙ ΚΑΙ ΤΙΣ ΣΥΜΒΟΥΛΈΣ ΕΠΙΤΥΧΊΑΣ ΝΑ ΕΊΝΑΙ ΦΈΤΟΣ ΠΕΡΙΣΣΌΤΕΡΟ ΑΠΑΡΑΊΤΗΤΕΣ ΑΠΌ ΠΟΤΈ, ΚΑΘΏΣ Η ΦΕΤΙΝΉ ΧΡΟΝΙΆ ΘΑ ΜΕΊΝΕΙ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΊΑ ΩΣ ΑΥΤΉ ΚΑΤΆ ΤΗ ΔΙΆΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΟΠΟΊΑΣ ΤΑ ΣΧΟΛΕΊΑ ΠΑΡΈΜΕΙΝΑΝ ΚΛΕΙΣΤΆ ΓΙΑ ΠΈΝΤΕ ΜΉΝΕΣ.
Health
απ ό τη ν αλεξ ία σβώλου
44 lifo – 6.5.21
τηλεκπαίδευση, με τα όποια προβλήματά της, ωστόσο προχώρησε. Όπως εξηγεί η καθηγήτρια Παιδιατρικής - Λοιμωξιολογίας Βάνα Παπαευαγγέλου, σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να αντικαταστήσει την κανονική, διά ζώσης εκπαίδευση. Φυσικά, όλη αυτή η διαδικασία, με τα παιδιά να είναι στο σπίτι με πιτζάμες, πολύ συχνά στο κρεβάτι και να τα παίρνει ο ύπνος την ώρα του μαθήματος, δημιούργησε μια δύσκολη κατάσταση για τους μαθητές, που, μαζί με τα περιοριστικά μέτρα που τους υποχρέωσαν να χάσουν τους φίλους τους και τις αγαπημένες τους αθλητικές δραστηριότητες, αύξησε την ψυχική πίεση που είναι δύσκολο να διαχειριστεί ένα παιδί δεκαεφτά χρόνων παραμονές εξετάσεων. Για την επιτυχία στις εξετάσεις, καταρχάς, η πλέον ειδική μονάδα εφηβικής υγείας στο νοσοκομείο «Αγλαΐα Κυριακού», σε συνεργασία με την Ελληνική Εταιρεία Εφηβικής Ιατρικής, συνέταξε έναν πλήρη ιντερνετικό οδηγό, γραμμένο στη γλώσσα των παιδιών, με σκίτσα ανάλογα με την ηλικία των παιδιών. Ένας οδηγός funky, μοντέρνος, δροσερός, όπως ακριβώς είναι και τα παιδιά των δεκαεφτά και των δεκαοκτώ χρόνων, με στόχο να τα βοηθήσει να διαχειριστούν το άγχος, τη δύσκολη αυτή κατάσταση, την ψυχολογική πίεση, το γεγονός ότι έχουν βγει από το πρόγραμμά τους εδώ και πολύ καιρό και γυρίζουν στο σχολείο μετά από περίοδο μεγάλης αποχής μόλις για λίγες ημέρες. Τον οδηγό αυτόν τον ενέκρινε αμέσως το υπουργείο Παιδείας και
τον έστειλε διαδικτυακά σε όλα τα σχολεία της επικράτειας ως ένα επιπλέον, πολύ χρήσιμο εργαλείο γι’ αυτή την ιδιαίτερη χρονιά που ο κορωνοϊός τα έκανε όλα αλλιώς. Μέσα στις συμβουλές του e-οδηγού «Ψυχραιμίας και επιτυχίας» περιλαμβάνονται χρηστικά tips για τον ύπνο, το πρόγραμμα και την ξεκούραση –γιατί πρέπει οπωσδήποτε να υπάρχει και ξεκούραση–, τη διατροφή, το κίνητρο και τη στόχευση, δύο έννοιες που χάθηκαν στη μετάφραση, καθώς τα παιδιά βομβαρδίστηκαν από μια κατάσταση αλαλούμ και μεγάλης απαισιοδοξίας. Η εμπειρία έχει δείξει ότι οι βάσεις πέφτουν τις χρονιές του κορωνοϊού, καθώς κρίνεται ανεπαρκής η τηλεκπαίδευση σε σχέση με το κλασικό μάθημα – μειώνεται και η ύλη, αλλά, και πάλι, τα παιδιά πρέπει να ξαναβρούν το κίνητρό τους. Εξάλλου, αποτελεί κοινό μυστικό το ότι οι παράπλευρες απώλειες του κορωνοϊού στην εκπαίδευση, στον επαγγελματικό στίβο και στην οικονομία αφορούν κυρίως τους νέους και γιγαντώνουν τις πιθανότητες ανεργίας. Ο χρηστικός αυτός e-οδηγός περιλαμβάνεται στο site της Ελληνικής Εταιρείας Εφηβικής Ιατρικής και έχει αποσταλεί σε όλα τα σχολεία, άρα, μέσω των σχολείων, φτάνει και στους υπολογιστές, στα ταμπλετ και στα κινητά τηλέφωνα των παιδιών. Είναι συμβουλές διαθέσιμες δωρεάν με ένα κλικ, με την έγκυρη υπογραφή της αναπληρώτριας καθηγήτριας Παιδιατρικής - Εφηβικής Υγείας Αρτέμιδος Τσίτσικα, η οποία είναι επιστημονική υπεύθυνη της Μονάδας Εφηβι-
Επίσης, είναι σημαντικό να δώσουμε στα παιδιά αυτή την περίοδο μερικές ιδιαίτερες συμβουλές σε ό,τι αφορά την καθημερινή διατροφή, που θα τα βοηθήσει να έχουν πιο κοφτερό μυαλό, πιο γερό οργανισμό και να μελετούν πιο εύκολα, χωρίς να νιώθουν υπνηλία ή βαρυστομαχιά. Το ακατάσχετο τσιμπολόγημα, οι ανθυγιεινές λιχουδιές αλλά και οι εσφαλμένες επιλογές στο φαγητό μπορούν να οδηγήσουν σε «ημερήσια νάρκη» μετά το γεύμα και να προσθέσουν βάρος στα παιδιά, το οποίο δεν τα βοηθά να αποδώσουν στο μάξιμουμ των ικανοτήτων τους. Όπως εξηγεί η κλινική διαιτολόγος - διατροφολόγος Σοφία Ελευθερίου, αυτή την εποχή είναι πολύ σημαντικό τα παιδιά να τρέφονται με προϊόντα ολικής άλεσης, που αποτελούν πηγή πολλών βιταμινών (φρούτα και λαχανικά), τα οποία χορταίνουν, χωρίς να φορτώνουν τον οργανισμό με περιττές θερμίδες. Επίσης, τα παιδιά μπορούν να χρησιμοποιούν στο γιαούρτι τους ή στη σαλάτα τους τα λεγόμενα superfoods, δηλαδή cranberries, σπόρους chia, λιναρόσπορο, παπαρουνόσπορο, να τρώνε μια σαλάτα με κινόα, πράσινα λαχανικά, λίγο άπαχο κοτόπουλο ή ψάρι, για παράδειγμα σολομό καπνιστό. Θελουμε ελαφριά μικρά γεύματα που δεν βαραίνουν το στομάχι, μπάρες δημητριακών και άλλα σνακ στο χέρι που τα παιδιά μπορούν να έχουν μαζί τους ή να καταναλώνουν ανά 2-3 ώρες όταν διαβάζουν. Επίσης, χρειάζεται προσοχή στην κατανάλωση ενεργειακών ποτών και καφέδων που τα παιδιά μπορεί να πιουν για να αυξήσουν την εγρήγορση και να διώξουν την κούρασή τους, ενώ θα πρέπει να χτυπήσουμε ένα καμπανάκι για την κατανάλωση αλκοόλ. Δυστυχώς, είναι κοινό μυστικό ότι οι νέοι, στη διάρκεια των lockdowns, λόγω του ότι δεν μπορούσαν να βγουν έξω και να διασκεδάσουν, μαζεύονταν σε σπίτια, όπου έπιναν, ακόμα και από βαρεμάρα. Η κατανάλωση αλκοόλ πρέπει να απαγορευτεί, δεν είναι κάτι που μπορεί να συνδυαστεί με διάβασμα για τις Πανελλήνιες, ενώ, αντίθετα, αυτό που πρέπει να ενθαρρύνουν οπωσδήποτε οι γονείς είναι η σωματική άσκηση, η οποία, εκτός του ότι βοηθάει τον οργανισμό γενικά, οξυγονώνει και τον εγκέφαλο. Τουλάχιστον μία ώρα την ημέρα ή και δύο, σπαστά, τα παιδιά πρέπει να έχουν σωματική δραστηριότητα έξω, όχι μπροστά σε οθόνη.
ΌΧΙ ΣΤΑ ΆΣΚΟΠΑ ΞΕΝΎΧΤΙΑ ΚΑΙ ΣΤΗ ΜΕΤΑΤΡΟΠΉ ΤΗΣ ΝΎΧΤΑΣ ΣΕ ΜΈΡΑ Τέλος, θα πρέπει να θυμίσουμε ότι κατά τη διάρκεια της καραντίνας πολλοί μαθητές λυκείου συνήθισαν να χαζοξενυχτούν μπροστά στην τηλεόραση, αφού δεν είχαν να πάνε πρωί-πρωί στο σχολείο και το πρόγραμμά τους είχε αποδιοργανωθεί τελείως. Έτσι, τα παιδιά οδηγήθηκαν σε αυτό που λέμε «αναστροφή του ύπνου», δηλαδή έκαναν τη μέρα νύχτα και τούμπαλιν, κάτι το οποίο είναι αφύσικο και βιολογικά θυμίζει το τζετ-λάγκ, χωρίς το ταξίδι. Σε περίπτωση που τα παιδιά κάνουν κάτι τέτοιο, θα πρέπει να επανέλθουν στην κανονική ώρα ύπνου, αφού τώρα πια πάνε σχολείο, και να προσέξουν πολύ τα άσκοπα ξενύχτια, καθώς είναι γνωστό ότι η αυξητική ορμόνη εκκρίνεται τις πρώτες ώρες μετά τα μεσάνυχτα κι αυτός ο ύπνος θεωρείται πραγματικά αναντικατάστατος για κάθε ηλικία.
6.5.21 – lifo
45
starfax
ΤΑΥΡΟΣ [21.4/20.5]
Η διάθεσή σας για απόκτηση αγαθών και απολαύσεις θα είναι έντονη από τις 9/5 που εισέρχεται ο κυβερνήτης σας Αφροδίτη στους Διδύμους και θα πρέπει να προσέξετε. Τα οικονομικά σας θα βελτιωθούν σημαντικά και θα έχετε την ευχέρεια είτε να υλοποιήσετε ένα σημαντικό εγχείρημα είτε να ικανοποιήσετε προσωπικές σας ανάγκες και επιθυμίες. Στις 11/5 η Νέα Σελήνη στο ζώδιό σας αποτελεί την προσωπική σας Πρωτοχρονιά και θα πρέπει να ασχοληθείτε με τους στόχους σας, καθώς το επόμενο εξάμηνο θα έχετε την ευχέρεια να κατακτήσετε τα όνειρά σας. Πάρτε πρωτοβουλίες, ανανεώστε το προφίλ σας στο Διαδίκτυο, βελτιώστε την εμφάνισή σας. Η Πανσέληνος-Σεληνιακή Έκλειψη στις 19/11 θα σημάνει την ολοκλήρωση ενός σημαντικού έργου, φέρνοντας σημαντικές αλλαγές στη ζωή σας. Ιδιαίτερη προσοχή στον τρόπο προσέγγισης του ατόμου που σας ενδιαφέρει.
ΔΙΔΥΜΟΣ [21.5/21.6]
Η σέξι ανοιξιάτικη αφύπνισή σας ξεκινά με την είσοδο της Αφροδίτης στο ζώδιό σας στις 9/5 και θα δώσετε έμφαση στη βελτίωση της εμφάνισής σας και του επαγγελματικού σας προφίλ. Ωστόσο, επειδή θα υπερισχύει η διάθεσή σας για ελευθερία, θα αποφύγετε τις δεσμεύσεις και οτιδήποτε μπορεί να στερήσει την αυτονομία σας. Εξαιρετική εποχή για να κάνετε ένα καινούργιο κούρεμα, να αγοράσετε ρούχα και αξεσουάρ και να επενδύσετε κάποια χρήματα στην προώθηση των υπηρεσιών σας. Προσέξτε τη διατροφή σας, προτιμήστε πιο υγιεινά προϊόντα. Στις 11/5 η Νέα Σελήνη στον Ταύρο θα επηρεάσει κυρίως τους γεννημένους το 3ο δεκαήμερο, σηματοδοτώντας την έναρξη ενός κύκλου που θα ολοκληρωθεί με την Πανσέληνο-Σεληνιακή Έκλειψη στις 19/11. Μέσα σε αυτό το εξάμηνο θα ξεκαθαρίσετε από ποιες καταστάσεις θέλετε να απαγκιστρωθείτε, κλείνοντας ένα σημαντικό κεφάλαιο της ζωής σας.
ΚΑΡΚΙΝΟΣ [22.6/22.7]
Η είσοδος της Αφροδίτης στους Διδύμους στις 9/5 σας υπενθυμίζει πως ήρθε η ώρα να προχωρήσετε, αφήνοντας πίσω καταστάσεις που προκαλούσαν στασιμότητα στη ζωή σας, είτε πρόκειται για ερωτική σχέση είτε για μια επαγγελματική απασχόληση. Η Νέα Σελήνη στον Ταύρο στις 11/5 δίνει έμφαση στον τομέα της κοινωνικής σας ζωής και την ευκαιρία να ενώσετε τις δυνάμεις σας με άτομα με τα οποία έχετε έναν κοινό στόχο. Μέχρι τις 19/11, που πραγματοποιείται η Πανσέληνος-Σεληνιακή Έκλειψη, οι προσπάθειές σας θα αποδώσουν καρπούς και θα ολοκληρώσετε ένα σημαντικό εγχείρημα με τη βοήθεια των συνεργατών σας. Καινούργια πρόσωπα έρχονται στη ζωή σας και είναι απίθανο να μην προσελκύσει κάποιο από αυτά το ερωτικό σας ενδιαφέρον. Οι μετακινήσεις σας θα είναι συχνές και θα διευρύνετε τον κοινωνικό σας κύκλο.
ΛΕΩΝ [23.7/23.8] Έπειτα από πολλούς μή-
από τη μα ρ ιβ ίκυ καλλέ ρ γ η (s tar f ax@ li f o. g r )
46 lifo – 6.5.21
νες μοναχικότητας, η Αφροδίτη, με την είσοδό της στους Διδύμους στις 9/5, ξυπνά την ανάγκη σας για κοινωνικές επαφές και η επικοινωνιακή σας διάθεση θα είναι σε υψηλά επίπεδα. Μέχρι τις 2/6 θα είναι εξαιρετική εποχή για να ασχοληθείτε με ένα σημαντικό εγχείρημα και να κάνετε έξυπνες συμμαχίες που θα συμβάλουν στην υλοποίησή του, ενώ παράλληλα θα βελτιώσετε και τις σχέσεις με φιλικά πρόσωπα. Αν έχετε ερωτικές βλέψεις για έναν φίλο ή μια φίλη, μη διστάσετε να εκφράσετε τα συναισθήματά σας. Επίσης, μπορεί να κάνετε μια καινούργια γνωριμία που θα προσελκύσει το ενδιαφέρον σας. Η Νέα Σελήνη στον Ταύρο στις 11/5 αποτελεί μια καλή στιγμή για να ασχοληθείτε με τη φήμη και την καριέρα σας και μέχρι τις 19/11, που θα πραγματοποιηθεί η Πανσέληνος-Σεληνιακή Έκλειψη, τα αποτελέσματα θα είναι πέραν των προσδοκιών σας. Δώστε έμφαση στην προώθηση των δεξιοτήτων σας.
ΠΑΡΘΕΝΟΣ [24.8/22.9] Μακροπρόθε-
ΑΙΓΟΚΕΡΩΣ [22.12/19.1] Η Αφροδίτη με
σμοι στόχοι έρχονται στο προσκήνιο με την είσοδο της Αφροδίτης στους Διδύμους στις 9/5 και μέχρι τις 2/6 θα πρέπει να επικεντρωθείτε στην προώθηση των δεξιοτήτων και των υπηρεσιών σας. Επενδύστε κάποια χρήματα στη διαφήμιση των προϊόντων σας, ώστε να προσελκύσετε το ενδιαφέρον του αγοραστικού κοινού και να αυξήσετε τη φήμη σας. Ενδεχομένως να νιώσετε ερωτική έλξη για ένα άτομο με εξουσία, αλλά, αν είναι από τον χώρο της εργασίας, θα πρέπει να προσέξετε, ώστε να μην μπείτε σε περιπέτειες. Στις 11/5 η Νέα Σελήνη στον Ταύρο πραγματοποιείται στον τομέα της πνευματικής σας ανάπτυξης και είναι ιδανική στιγμή για να ασχοληθείτε με τις σπουδές ή για να κάνετε ένα επαγγελματικό ταξίδι. Η κατάκτηση του στόχου σας θα έχει ολοκληρωθεί μέχρι την Πανσέληνο-Σεληνιακή Έκλειψη στις 19/11, αφήνοντας περιθώριο για νέα γεγονότα στη ζωή σας.
την είσοδό της στους Διδύμους στις 9/5 φωτίζει τον τομέα της δημιουργικότητας και της ερωτικής σας ζωής και ξεκινά ένα διάστημα τεσσάρων εβδομάδων κατά τις οποίες θα επιδοθείτε σε απολαύσεις και θα ασχοληθείτε με τα ταλέντα σας. Τώρα είναι η εποχή που μπορείτε να πάρετε ρίσκα και να επενδύσετε ένα μέρος των χρημάτων σας αναμένοντας θετικά αποτελέσματα. Επίσης, πολλοί από εσάς θα γνωρίσετε τον έρωτα της ζωής σας και θα δημιουργήσετε οικογένεια. Με τη Νέα Σελήνη στον Ταύρο στις 11/5 σας δίνεται η ευκαιρία μέσα στο επόμενο εξάμηνο να βελτιώσετε το σπίτι και τις σχέσεις με αγαπημένα πρόσωπα. Μέχρι τις 19/11, που πραγματοποιείται η Πανσέληνος-Σεληνιακή Έκλειψη, θα αυξήσετε τα κέρδη σας μέσω της ακίνητης περιουσίας ή μπορεί να υποδεχτείτε ένα νέο μέλος στην οικογένεια.
ΥΔΡΟΧΟΟΣ [20.1/19.2]
Η προσοχή σας στρέφεται στις ανάγκες του σπιτιού και της οικογένειας με την είσοδο της Αφροδίτης στους Διδύμους στις 9/5, ενώ θα γίνουν και πολλές επαφές, αν πρόκειται να αγοράσετε ή να πουλήσετε ένα περιουσιακό σας στοιχείο. Τα έσοδά σας θα αυξηθούν και θα κάνετε κάποιες βελτιώσεις στον χώρο σας που θα σας ανανεώσουν. Επίσης, μπορείτε να επιδιορθώσετε διάφορες βλάβες που σας κάνουν τη ζωή δύσκολη και να ασχοληθείτε με τον κήπο σας. Στις 11/5 η Νέα Σελήνη στον Ταύρο δίνει έμφαση στην επικοινωνία και μέσα στο επόμενο εξάμηνο οι μετακινήσεις σας για την προώθηση των υπηρεσιών ή των δεξιοτήτων σας θα είναι πολλές. Εκπαίδευση, εμπορικές υποθέσεις και η αναγνώριση των προσόντων σας θα έχουν αίσια αποτελέσματα, τα οποία θα αποδώσουν καρπούς μέχρι την Πανσέληνο-Σεληνιακή Έκλειψη στις 19/11. Βάλτε τα δυνατά σας και θα διαπρέψετε.
ΖΥΓΟΣ [23.9/22.10] Η διάθεσή σας για ταξίδια και περιπέτεια θα είναι αυξημένη με την είσοδο της Αφροδίτης στους Διδύμους στις 9/5, ενώ οι επόμενες τέσσερις εβδομάδες θα είναι εξαιρετική περίοδος για να διευρύνετε τους ορίζοντές σας. Οι πιθανότητες να προκύψει ένα ερωτικό ειδύλλιο με άτομο που θα γνωρίσετε σε κάποια από τις εξορμήσεις σας ή από τον χώρο των σπουδών είναι πολλές, ωστόσο θα αποφύγετε τις δεσμεύσεις και θα προτιμήσετε εφήμερες σχέσεις που δεν θα σας στερήσουν την ελευθερία. Με τη Νέα Σελήνη στον Ταύρο στις 11/5 σας δίνεται η ευκαιρία να αναζητήσετε μια πηγή εσόδων που θα αυξήσει τα κέρδη σας ή να κάνετε μια καινούργια αρχή στην ερωτική σας ζωή. Μέσα στο επόμενο εξάμηνο και μέχρι την Πανσέληνο-Σεληνιακή Έκλειψη στις 19/11 θα έχετε την ευχέρεια να βάλετε μια τάξη στις οφειλές σας και να πάρετε αποδοτικά ρίσκα.
ΣΚΟΡΠΙΟΣ [23.10/22.11] Με την είσοδο της Αφροδίτης στους Διδύμους στις 9/5 ενεργοποιείται ο τομέας των χρημάτων και του έρωτα και μέχρι τις 2/6 θα σας δοθούν ευκαιρίες να αυξήσετε τα κέρδη σας και να ενδυναμώσετε τη σχέση σας. Μέσω κοινών πόρων ή μιας νέας πηγής εσόδων θα καταφέρετε να βάλετε μια τάξη στον προϋπολογισμό σας, αλλά επειδή θα έχετε μια τάση για περιττές δαπάνες, μπορεί να ξεφύγετε από το όριο των δυνατοτήτων σας. Επίσης, η ανάγκη σας για επιβεβαίωση θα σας κάνει επιρρεπείς στην απιστία, κάτι που θα χρειαστεί να κοντρολάρετε. Η Νέα Σελήνη στον Ταύρο στις 11/5 αποτελεί μια πολύ καλή στιγμή για να ξεκινήσετε μια συνεργασία ή για να επισημοποιήσετε τη σχέση σας. Μέχρι την Πανσέληνο-Σεληνιακή Έκλειψη στις 19/11 θα έχετε ικανοποιητικά αποτελέσματα και θα διαπιστώσετε κατά πόσο ήταν ορθές οι αποφάσεις και οι ενέργειές σας.
ΙΧΘΥΣ [20.2/20.3] Η Αφροδίτη εισέρχεται στις 9/5 στους Διδύμους και, καθώς θα διανύει μέχρι τις 2/6 τον τομέα της επικοινωνίας, μπορείτε να πετύχετε μια καλή εμπορική συμφωνία ή να κατακτήσετε εκπαιδευτικούς στόχους. Επίσης, θα είναι μια καλή εποχή για σύσφιξη σχέσεων με οικείους. Δώστε έμφαση στην προώθηση των υπηρεσιών σας και αξιοποιήστε τις παροχές του Διαδικτύου. Με οικονομικές λύσεις μπορείτε να αυξήσετε τη φήμη σας. Μια νέα εποχή ξεκινά για τα οικονομικά σας με τη Νέα Σελήνη στον Ταύρο στις 11/5 και αν αξιοποιήσετε τις ευκαιρίες που θα σας δοθούν τα κέρδη σας θα εκτοξευθούν. Το επόμενο εξάμηνο θα καταφέρετε να αυξήσετε το εισόδημά σας μέσω επενδύσεων ή μιας νέας πηγής εσόδων και μέχρι την Πανσέληνο-Σεληνιακή Έκλειψη στις 19/11 θα έχουν αποδώσει καρπούς οι προσπάθειές σας. Αποφύγετε τις υπερβολές με τα χρήματα.
ΤΟΞΟΤΗΣ [23.11/21.12]
ΚΡΙΟΣ [21.3/20.4]
Ο τομέας των διαπροσωπικών σας σχέσεων ενεργοποιείται με την είσοδο της Αφροδίτης στους Διδύμους στις 9/5, οπότε θα επικρατεί πολύ ευχάριστο κλίμα γύρω σας. Η θετική ενέργεια, σε συνδυασμό με τις δεξιότητές σας, θα σας κάνει πολύ αγαπητούς και θα προκύψουν προτάσεις για συνεργασίες που θα σας βάλουν σε δίλημμα. Ζυγίστε προσεχτικά τις παραμέτρους και αποφύγετε τη λήψη βιαστικών αποφάσεων. Στις 11/5 η Νέα Σελήνη στον Ταύρο σηματοδοτεί την έναρξη μιας περιόδου πολλών ευκαιριών για επαγγελματική καταξίωση και βελτίωση της φυσικής σας κατάστασης. Μέχρι τις 19/11 τα αποτελέσματα των προσπαθειών σας θα είναι εμφανή, βελτιώνοντας σημαντικά τη ζωή και την εμφάνισή σας. Ξεκινήστε διατροφή και άσκηση και βγάλτε από την καθημερινότητά σας βλαβερές συνήθειες.
Sudoku No 684 5
3 2 9
4 2 8
6
2 9
8 2
3 6
5 7 4 1 7
8 5 3 7
1
Η λύση του προηγούμενου 9 7 3 8 5 2
1 4 5 6 7 3
8 6 2 9 4 1
6 2 4 5 1 9
3 1 9 4 8 7
7 5 8 3 2 6
5 3 7 1 6 8
4 9 1 2 3 5
2 8 6 7 9 4
6 2 7 3 5 9 4 8 1 4 9 5 8 6 1 2 7 3 1 8 3 7 2 4 9 6 5
Μια πολύ επικοινωνιακή περίοδος ξεκινά με την είσοδο της Αφροδίτης στους Διδύμους στις 9/5 και μέχρι τις 2/6 θα έχετε τη δυνατότητα να προωθήσετε τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες σας με αίσια αποτελέσματα και να ενδυναμώσετε τις σχέσεις με οικείους. Μια πλατωνική σχέση θα μπορούσε να εξελιχθεί σε ερωτική και να αποκτήσει περισσότερο ενδιαφέρον η προσωπική σας ζωή. Στις 11/5 η Νέα Σελήνη στον Ταύρο ενεργοποιεί τον τομέα των χρημάτων σας και δίνει κυρίως στους γεννημένους το 3ο δεκαήμερο ευκαιρίες για ένα νέο ξεκίνημα που μπορεί να υλοποιηθεί το επόμενο εξάμηνο. Μια προσοδοφόρα ιδέα θα αποδώσει οφέλη και μέχρι τις 19/11, που πραγματοποιείται η Πανσέληνος-Σεληνιακή Έκλειψη, θα συμβούν σημαντικές εξελίξεις στα οικονομικά σας, είτε μέσω επενδύσεων είτε μέσω της διαχείρισης των πόρων σας. Κοντρολάρετε την τάση σας για άσκοπες δαπάνες.
Podcasts
lifo.gr/podcasts
Ο ΕΠΟΜΕΝΟΣ ΚΟΣΜΟΣ
ΜΈΡΕΣ ΤΟΥ ΣΕΦΈΡΗ
Τα Ημερολόγια του μεγάλου Έλληνα ποιητή σε μορφή podcast
ΜΙΑ ΣΥΜΠΑΡΑΓΩΓΗ ΤΗΣ LIFO ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΛΥΡΙΚΗΣ ΣΚΗΝΗΣ
ΧΟΡΗΓΟΣ
6.5.21 – lifo
47