Τεύχος 691

η χ ιουλιοσ — αυγουστοσ 2021

σ

έ λ

ΤΙ ΔΙΑΒΑΖΟΥΜΕ ΤΩΡΑ

ολα για την αθηνα! δωρεαν οδηγοσ τησ πολησ. κυκλοφορει καθε πεμπτη

free press 24.6.2021

λα

α ν ά γ ν ω σ η ς

2 lifo – 24.6.21

11 ΣΤΗΛΕΣ

27

+ 120 ΒΙΒΛΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ

Σε μετά-Covid κλίμα η κυβέρνηση, παρά την προέλαση της μετάλλαξης Δέλτα

index

BOOK LOVERS

από τη βασιλικη σιουτη

εκδοτης

Στάθης Τσαγκαρουσιάνος γενικός διευθυντής Μιχάλης Μιχαήλ εμπορικη διευθυνση Ρένα Κροκίδα

www.lifo.gr

διευθυντής lifo.gr Θανάσης Χαραμής

ΔΥΟ ΔΕΚΑ ΕΚΔΟΤΙΚΗ Α.Ε. ΒOΥΛΗΣ 22, 105 63 ΑΘΗΝΑ T 210 3254 290 F 210 3249 785 info@lifo.gr

διευθυντής mikropragmata. lifo.gr Άρης Δημοκίδης

σύμβουλος σχεδιασμού Γιάννης Καρλόπουλος

Οι πολλές διαφορετικές ζωές του κυρίου Σ.Β.

αrt director Χρήστος Τζοβάρας αρχισυνταξία Αλέξανδρος Διακοσάββας –––––– ε μπο ρικο τμημα direct sales director Κώστας Μαντάς senior advertising manager Ξένια Στασινοπούλου advertising manager Άννα Λαπαρδάγια

από τη δεσποινα τριβολη

Όλα σε ένα από τον νικολα σεβαστακη

Πώς να μη διαλέξεις λάθος βιβλίο για τις διακοπές

advertising executive Δημήτρης Βουκελάτος (dvoukelatos@lifo.gr) direct sales Γιώργος Λυκουργιώτης, Κωνσταντίνα Τριανταφύλλου senior digital campaign manager Αντώνης Ζωγράφος

από τη βιβιαν στεργιου

Άσμα ηρωικό και πένθιμο για τον χαμένο φοιτητή της περιφέρειας;

digital campaign manager Γιώργος Γιαννή –––––– ψηφιακή ανάπτυξη/ προγραμματισμός lifo.gr Άγγελος Παπαστεργίου

από τον αγγελο χανιωτη

Μια τυπική περίπτωση γυναικοκτονίας από τον δημητρη σωτηροπουλο

διευθυντής εντυπης εκδοσης Τάσος Μπρεκουλάκης

85

παρακαλουμε ανακυκλωστε

social media Χριστίνα Γαλανοπούλου (Head), Ηλέκτρα Χατζηκάλφα συν ταξη συντακτικη ομαδα Θοδωρής Αντωνόπουλος, Λουίζα Αρκουμανέα, Βασίλης Βαμβακάς, Γιάννης Βασιλείου, Ευτύχης Βαρδουλάκης, Αρετή

Γεωργιλή, Ματίνα Καλτάκη, Μερόπη Κοκκίνη, Ματούλα Κουστένη, Θοδωρής Κουτσογιαννόπουλος, Γιάννης Κωνσταντινίδης, Λασκαρίνα Λιακάκου, Τίνα Μανδηλαρά, Τάσος Μελεμενίδης, Νίκη Μηταρέα, Νίκος Μπακουνάκης, Γλυκερία Μπασδέκη, Αργυρώ Μποζώνη, Γιάννης Πανταζόπουλος, Κωστής Παπαϊωάννου, Σταυρούλα Παπασπύρου, Μαρία Παππά, Ζωή Παρασίδη, Χρήστος Παρίδης, Δημήτρης Πολιτάκης, Αφροδίτη Σακκά, Νικόλας Σεβαστάκης, Φώτης Σεργουλόπουλος, Βασιλική Σιούτη, Βίβιαν Στεργίου, Δημήτρης Π. Σωτηρόπουλος, Δέσποινα Τριβόλη, Κορίνα Φαρμακόρη, Λένα Φουτσιτζή, Γιώργος Ψωμιάδης newsroom Πάνος Σάκκας (Αρχισυνταξία) Φιλιώ Ράγκου, Κατερίνα Αγριμανάκη, Ρούλα Βλασσοπούλου, Αναστασία Γαλάνη, Kλεοπάτρα Γιαρίμογλου, Σόφη Ζιώγου, Διονύσης Νοταράκης –––––– φωτογράφοι Σπύρος Στάβερης, Πάρις Ταβιτιάν, Freddie f., Αναστασία Βουτυροπούλου, Γιώργος Αδάμος ατελιέ αssistant art director Βανέσσα Φερλέ διαμόρφωση ψηφιακής εκδοσης Νινέττα Γιακιντζή, Μαρούσα Θωμά διόρθωση κειμένων Μαρία Δρουκοπούλου, Μπέτυ Σπανοπούλου –––––– λογιστηριο οικονομική διεύθυνση Δημήτρης Τασιόπουλος λογιστήριο Βασίλης Κοτρωνάκης, Άκης Ιωάννου, Έφη Ηλιοπούλου γραμματεία Βιβίκα Ανδριανάτου –––––– κωδικος εντυπου 7639

24.6.21 – lifo

3

4 lifo – 24.6.21

24.6.21 – lifo

5

Feedback

Η ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ

ΓΙΏΡΓΟΣ ΝΑΝΟΎΡΗΣ: «Εγώ ποτέ δεν πάω να πω “Γεια, είμαι ο σκηνοθέτης”»

Ο Π Τ ΙΚ Η ΓΩ ΝΙ Α

Ο χυδαίος αισθησιασμός των media για εγκλήματα που αφορούν γυναίκες

podcasts που αξίζει να ακούσετε

Ο ηθοποιός Γιώργος Νανούρης κατάφερε, μέσα σε λίγα χρόνια, ένα σερί «χειροποίητων» σκηνοθετικών επιτυχιών και πλέον δηλώνει έτοιμος –αν και φοβερά αγχωμένος– για την πρώτη του Επίδαυρο, με την «Ιφιγένεια εν Ταύροις» του Ευριπίδη και τρεις αγαπημένους του πρωταγωνιστές (Λένα Παπαληγούρα, Χάρις Αλεξίου, Μιχάλης Σαράντης) να τον συνοδεύουν.

Ακολουθήστε τα podcasts της LiFO στην Apple, στο Spotify ή στην Google.

του αλεξανδρου διακοσαββα

ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΝΑΣ ΓΑΛΑΝΟΠΟΥΛΟΥ

page

Καιρό τώρα η επικαιρότητα σφαδάζει από τα απανωτά εγκλήματα εναντίον γυναικών. Η φρικτή γυναικοκτονία της Καρολάιν, ο βιασμός μιας εργαζόμενης γυναίκας στα Πετράλωνα, ο βιασμός μιας άλλης στο Κολωνάκι είναι η σοδειά φρίκης μόνο των τελευταίων ημερών. Ακόμα κι έτσι, όμως, με τον τόπο να βράζει ξεκάθαρα πια από τα περιστατικά έμφυλης βίας, τα περισσότερα ελληνικά media –και κυρίως οι τηλεοπτικοί σταθμοί– μοιάζουν να μην καταλαβαίνουν. Να συμπονούν και να συμπάσχουν μόνο στα λόγια. Να έχουν πειστεί ότι πρόκειται για business as usual, θέμα επικαιρότητας που πρέπει να καλυφθεί και μετά πάμε για το επόμενο.

— Γιατί επέλεξες την Ιφιγένεια εν Ταύροις για την πρώτη σου Επίδαυρο; Όταν επιλέξαμε το έργο, δεν είχε συμβεί ακόμα η πανδημία – και το λέω αυτό γιατί έχει δύο στοιχεία που είναι φοβερές συμπτώσεις σε σχέση με αυτό που ζούμε. Είναι από τις ιστορίες που δεν έχουν πολυειπωθεί. Είναι γνωστό έργο, αλλά δεν το ξέρεις όπως τη Μήδεια ή τον Οιδίποδα. Μιλά για την αδελφική αγάπη, που συνήθως δεν τη βρίσκεις σε τραγωδίες. Η Ιφιγένεια είναι φυλακισμένη στη Χώρα των Ταύρων και προσπαθεί να το σκάσει με τον Ορέστη. Διαδίδουν, λοιπόν, ότι υπάρχει ένα μίασμα σε όλη τη χώρα και ότι όλοι πρέπει να μείνουν στα σπίτια τους για να σωθούν. Λέγαμε πως θα νομίζει ο κόσμος ότι κάναμε διασκευή στο έργο! Η άλλη σύμπτωση σε σχέση με τον Covid είναι πως είχα σκεφτεί από την αρχή η σκηνή της αναγνώρισης να γίνει με μια δυνατή αγκαλιά. Μετά απ’ όλο αυτό που έγινε, που για πάνω από έναν χρόνο δεν μπορούμε να αγγιχτούμε, να αγκαλιαστούμε και πια το να αγκαλιάσεις τον παππού σου, τη γιαγιά σου, τον σύντροφό σου έγινε μη κανονικό, είναι μια στιγμή του έργου που φέτος θα τη δούμε αλλιώς.

L iF O P O L I T I C S

Η επέτειος, ο απολογισμός και η απειλή του εφησυχασμού. ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΙΚΗΣ ΣΙΟΥΤΗ Καθώς η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη βρίσκεται πλέον στα μισά της θητείας της, κάνει τον απολογισμό των δύο πρώτων ετών, κατά τα οποία κεντρικό ζήτημα ήταν η αντιμετώπιση της πανδημίας, και ετοιμάζει τον προγραμματισμό της για τα επόμενα δύο, στα οποία προτεραιότητα, σύμφωνα με τον σχεδιασμό, θα έχει η οικονομία. Τα στελέχη της κυβέρνησης δηλώνουν εξαιρετικά ικανοποιημένα επειδή, όπως ισχυρίζονται, έφτασαν ως εδώ με ελάχιστη πολιτική φθορά, αν και τους έτυχε η μεγαλύτερη υγειονομική κρίση των τελευταίων δεκαετιών. Είναι όμως έτσι;

6 lifo – 24.6.21

ti δ ι α β α σ α με αυ τη την εβ δομ α δ α σ το

Δύο χρόνια κυβέρνηση ΝΔ

— Η Χώρα των Ταύρων είναι η σημερινή Κριμαία, μια περιοχή με μακρά ιστορία, όπου αυτήν τη στιγμή επικρατεί εμπόλεμη κατάσταση, με τη Ρωσία και την Ουκρανία να τη διεκδικούν. Η δική σου προσέγγιση στο έργο ποια θα είναι; Θα δούμε μια κλασική ανάγνωση ή θα υπάρχουν νεωτερισμοί και σημερινά στοιχεία; Θα δείτε αυτό που πιστεύω ότι θέλει να πει ο Ευριπίδης. Δεν έχω βάλει κανέναν μοντερνισμό στο έργο. Δεν ξέρω αν θα είναι μια κλασική παράσταση, αυτό δεν μπορώ να το πω, αλλά θα είναι σίγουρα μια πολύ απλή, λιτή παράσταση. Οι αναφορές μου είναι οι παραστάσεις τραγωδίας του ’30: απλότητα, όχι όμως φολκλόρ και αρχαιοελληνικούρα, αλλά και τίποτα μοντέρνο. Νομίζω ότι θα είναι πολύ έντονες οι ερμηνείες των ηθοποιών και γυμνές από οποιαδήποτε τερτίπια, όπως γυμνές θα είναι και οι φωνές των κοριτσιών του Χορού, γιατί η ιδέα που είχα ήταν να μην υπάρχει κανένα μουσικό όργανο και όλη η μουσική να παράγεται μόνο από τις φωνές τους. Θέλω να πιστεύω ότι θα δείτε ένα σύνολο ερμηνευτών που με λιτά μέσα θα σας κάνουν να καταλάβετε καλά την ιστορία αυτή. Είμαι σίγουρος ότι σε δυο-τρία σημεία θα συγκινηθείτε πολύ.

ΓΕΥΣΗ Πιάσε μια ποικιλία! Η ποικιλία μεζέδων για ούζο ή ρακή κάνει δυναμική επιστροφή και ξεφεύγει από τα πατροπαράδοτα, και συχνά προκάτ ή κακής ποιότητας κεφτεδάκια-ντολμαδάκια-λουκάνικα. Η LiFO ζήτησε από τέσσερις αγαπημένους της σεφ να προτείνουν τις ποικιλίες της νέας εποχής.

της δωρας μαστορα Παίρνει τη θέση του στο κέντρο του τραπεζιού και, ανεξάρτητα από το μέγεθός του, περιτριγυρίζεται από μικρά πιρούνια και ποτήρια με ούζο, ρακή ή τσικουδιά. Ο μεζές είναι ένα πιάτο που ποτέ δεν έχει έναν μεζέ. Ίσως γι’ αυτό και πολλοί τον αποκαλούν «ποικιλία». Αλλά το πιο όμορφο και το πιο σωστό θα ήταν όλοι να συνεχίσουμε να τον αποκαλούμε «μεζέ» και όταν τον σκεφτόμαστε να φέρνουμε στον νου μας εικόνες, παρέες, στέκια, πλατείες σε χωριά, καλντερίμια σε νησιά και χαλαρά μεσημέρια σε μπαλκόνια και αυλές. Η αλήθεια είναι πως στην Ελλάδα όλοι μας έχουμε μεγαλώσει γνωρίζοντας με χίλιους διαφορετικούς τρόπους τον μεζέ. Θα μπορούσα να πω ότι ο μεζές δεν ήταν κάτι που το μάθαινες αλλά περισσότερο το ζούσες. Ήξερες ότι, αν περάσεις από το καφενείο για να δεις τον πατέρα ή τον παππού σου, θα έβρισκες στο τραπέζι τους σίγουρα κάποιον μεζέ. Δυο ελιές, μια ντομάτα κομμένη στα τέσσερα, αγγούρι, αυγό βραστό, κανένα σαλαμάκι και δυο τριγωνάκια γραβιέρα.

1

Λένια Ζαφειροπούλου: «Στην ποίηση υπάρχει και η γελοία πλευρά» «ΒΙΒΛΙΑ ΚΑΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ» ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗ

2

To σινεμά της Αθηνάς Ραχήλ Τσαγγάρη είναι πολύ περισσότερα από το weird wave «PULP FICTION» ΤΟΥ ΘΟΔΩΡΗ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ

3

Deepfakes: Μέσο εκδικητικής πορνογραφίας και στη χώρα μας; «Α, ΜΠΑ;» ΤΩΝ ΛΑΣΚΑΡΙΝΑΣ ΛΙΑΚΑΚΟΥ ΚΑΙ ΜΙΡΕΛΑΣ ΔΙΑΛΕΤΗ

4

Μαρία Αργυράκη: Η μεταφράστρια του Μουρακάμι στην Ιαπωνία των ’70s «ΤΟ ΜΑΓΙΚΟ ΜΟΥ ΤΑΞΙΔΙ» ΤΗΣ ΕΥΑΣ ΜΑΝΙΔΑΚΗ

5

Ο Δημήτρης Μοθωναίος για το «Breakfast at Tiffany’s» «Η ΤΑΙΝΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΜΟΥ» ΤΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΔΙΑΚΟΣΑΒΒΑ

24.6.21 – lifo

7

ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ

truthful waters

8 lifo – 24.6.21

Η γκαλερί The Breeder παρουσιάζει την πρώτη ατομική έκθεση του Ekene Stanley Emecheta στην Ευρώπη, με τίτλο «Truthful Waters». Eίναι ένας αυτοδίδακτος καλλιτέχνης που ζει και εργάζεται στο Λάγος της Νιγηρίας και με τα έργα αυτής της έκθεσης συστήνει στους θεατές τη χαρακτηριστική του χρήση του χρώματος και τη δημιουργική τεχνική του, σε συνδυασμό με τις παραστατικές φιγούρες που αντλεί από τη φαντασία, την Ιστορία και την προσωπική του ζωή. Αφετηρία για τη δημιουργία κάθε έργου αποτελεί η εσκεμμένη αφαίρεση του χρώματος του δέρματος κάθε πρωταγωνιστή. Αποσπώντας την προσοχή από αυτό, στρέφει τo ενδιαφέρον στην ίδια τη μορφή και στο περιβάλλον της, διευρύνοντας τον διάλογο με τους θεατές, καλώντας τους να συνδεθούν σωματικά και συναισθηματικά με την ιστορία καθενός χαρακτήρα. Στο έργο «Behind The Bushes II» το ανοιχτό κολάρο του πάστορα και το τσιγάρο που προσφέρει στον νεαρό άνδρα συμβολίζουν τη διαφθορά του, αποτελώντας το σχόλιο του καλλιτέχνη για το πώς η θρησκεία χρησιμοποιεί εσφαλμένα τη δύναμή της για να ελέγχει τους πιστούς. Στο έργο «Free Spirit» ένας νεαρός ημίγυμνος άνδρας τοποθετείται περήφανα στον δημόσιο χώρο και αυτό αποτελεί δήλωση σχετικά με την πολιτική γύρω από τα ανθρώπινα δικαιώματα. Στο έργο με τίτλο «Swimmer Man», το μεγαλύτερο σε διαστάσεις έργο της έκθεσης, μας παρουσιάζεται η σκηνή ενός Αφρικανού άνδρα που διασκεδάζει και απολαμβάνει τη ζωή του. Απεικονίζεται με τα χέρια πίσω από τον λαιμό, μια στάση που υποδηλώνει ότι ένα μεγάλο ποσοστό Αφρικανών ανδρών συχνά στοχοποιείται από την αστυνομία.

ekene stanley emecheta swimmer man 2021 oil on canvas152.4 x 213.36cm

i

Athens

Ekene Stanley Emecheta, The Breeder Gallery, Ιάσονος 45, από 17/6 έως 17/7

24.6.21 – lifo

9

Aυτήν τη στιγμή διαβάζετε το μεγαλύτερο εβδομαδιαίο έντυπο της Ελλάδας

σχεδιο του μιχαλη κατζουρακη, 1965

Έρευνα Focus Bari (Ιούνιος–Δεκέμβριος 2020)

Στην κορυφή, αλλά με ποιότητα

Νο 1 Πανελλαδικά

MORE!

614,9 10 lifo – 24.6.21

Εφσυν

Τα Νέα

Athens Voice

Παραπολιτικά

610,6

484,8

477,2

369,8

Και τρίτη μεταξύ όλων των εντύπων (κυριακάτικων και εβδομαδιαίων) στην Αττική

σε χιλιάδες

σε χιλιάδες

Πρώτη μεταξύ όλων των εβδομαδιαίων εντύπων

Καθημερινή

Πρώτο Θέμα

492,5

461,1

351,7

Το Βήμα

Real News

Athens Voice

326,5

282,8

282,3

24 - 30 ΙΟΥΝΙΟΥ 2021

T. 691

βασι λ ι κ η σι ου τ η — δεσπο ι να τ ρ ι β ολη — ν ι κ ολα σ σ ε βα σ τα κ η σ — b i b i an στ εργ ι ου — αγγ ε λοσ χα ν ι ω τ η σ — δ η μ η τ ρ η σ σωτ ηρο π ουλοσ

• Οι πολλές διαφορετικές ζωές του κυρίου Σ.Β.

• Όλα σε ένα • Πώς να μη διαλέξεις το λάθος βιβλίο για τις διακοπές • Άσμα ηρωικό και πένθιμο για τον χαμένο φοιτητή της περιφέρειας; • Μια τυπική περίπτωση γυναικοκτονίας

ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΕΠΤΑΗΜΕΡΟ

Σε μετά-Covid κλίμα η κυβέρνηση, παρά την προέλαση της μετάλλαξης Δέλτα Όλες οι πολιτικές εξελίξεις της εβδομάδας που πέρασε. απ ό τh βασιλ ικη σιουτ η

Η ελληνική κυβέρνηση βιάζεται να περάσει στη μετά-Covid εποχή, παρότι όσα συμβαίνουν στο Ισραήλ και στη Βρετανία δεν ενθαρρύνουν ακόμα κάτι τέτοιο. Οι συζητήσεις των κυβερνητικών στελεχών στα ΜΜΕ εδώ και μέρες για το «πότε θα πετάξουμε τη μάσκα», μαζί με την ανοχή των Αρχών στη μη τήρηση των σχετικών συστάσεων, έχει επιτρέψει από καιρό σε αρκετούς να την καταργήσουν, τουλάχιστον στους εξωτερικούς χώρους, χωρίς να περιμένουν την απόφαση της επιτροπής. Οι επιστήμονες, ωστόσο, επισημαίνουν ότι η χρήση της μάσκας συνέβαλε ουσιαστικά στον έλεγχο της πανδημίας και παραμένει χρήσιμη, όσο επανέρχεται με νέες μεταλλάξεις. Υπάρχει, βεβαίως, σαφής βελτίωση της επιδημιολογικής εικόνας της χώρας λόγω του εμβολιασμού και του καιρού, αλλά η μετάλλαξη Δέλτα δεν επιτρέπει σε καμία χώρα τη λήξη συναγερμού. Ήδη στο Ισραήλ, όπου η εμβολιαστική κάλυψη πλησιάζει το 60%, αυτή την περίοδο υπάρχει έξαρση κρουσμάτων, όπως και στη Βρετανία και αλλού, εξαιτίας του παραλλαγμένου στελέχους Δέλτα του νέου κορωνοϊού, που είναι πιο μεταδοτικό. Στην Ελλάδα η ανοσία του πληθυσμού αργεί ακόμη, αφού οι εμβολιασμένοι είναι στο 30% και οι λοιμωξιολόγοι προειδοποιούν για τον κίνδυνο ενός τέταρτου κύματος το φθινόπωρο, που θα αφορά κυρίως τους ανεμβολίαστους. Και ενώ ο στόχος για την ανοσία τον Ιούλιο δεν φαίνεται εφικτός και το στέλεχος Δέλτα απειλεί να εδραιωθεί μέχρι το φθινόπωρο αν δεν ληφθούν μέτρα, το υπουργικό συμβούλιο της Τε24.6.21 – lifo

11

ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΕΠΤΑΗΜΕΡΟ

FOOTNOTES

Οι πολλές διαφορετικές ζωές του κυρίου Σ.Β.

τάρτης δεν θύμιζε και πολύ τα προηγούμενα, που ξεκινούσαν και τελείωναν με την πανδημία. Αντιθέτως, ήταν ένα υπουργικό συμβούλιο το οποίο είχε σκοπό να σηματοδοτήσει τη μετά-Covid εποχή, παρότι υπάρχει κίνδυνος αυτή να αποδειχτεί εικονική πραγματικότητα.

α πό τh βα σι λι κη σ ιου τη

Επέτειος δύο χρόνων και μεταρρυθμιστικό πακέτο Στο τελευταίο υπουργικό συμβούλιο κυριάρχησαν η οικονομία και οι προοπτικές της, με το σκεπτικό «αφήνουμε τον κορωνοϊό πίσω μας και σχεδιάζουμε την οικονομική ανάπτυξη της χώρας». Ο υπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων Κωστής Χατζηδάκης παρουσίασε μαζί με τον υφυπουργό Παναγιώτη Τσακλόγλου την «Ασφαλιστική μεταρρύθμιση για τη νέα γενιά», που τους είχε ανατεθεί, η υπουργός Παιδείας Νίκη Κεραμέως το νομοσχέδιο για το σχολείο και κάποιου είδους αξιολόγηση των εκπαιδευτικών, ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη Μιχάλης Χρυσοχοΐδης το νομοσχέδιο που του έχει ζητηθεί για τη διάρθρωση του υπουργείου του και την αναδιοργάνωση της Ελληνικής Αστυνομίας και της Αστυνομικής Ακαδημίας, ενώ ο υπουργός Δικαιοσύνης Κώστας Τσιάρας το νομοσχέδιο για τον Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας. Υπήρξε, επίσης, εισήγηση από τον υπουργό Εσωτερικών Μάκη Βορίδη για προγραμματισμό προσλήψεων εντός του 2021. Η κυβέρνηση επιταχύνει αυτές τις μέρες, καθώς, σύμφωνα με την αφήγησή της, επιθυμεί, μέχρι τη συμπλήρωση της δεύτερης επετείου από την εκλογική της νίκη τον άλλο μήνα, να έχει ψηφίσει ένα «μεταρρυθμιστικό πακέτο», το οποίο θα εμπλουτίσει τον απολογισμό της διετίας. Ο φόβος για πρόωρες εκλογές και η ελπίδα από την απλή αναλογική Στον ΣΥΡΙΖΑ εξακολουθούν να πιστεύουν ότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης θα προσφύγει σε πρόωρες εκλογές το φθινόπωρο και αυτή είναι η ερμηνεία που δίνουν σε όσα πράττει. Οι δημοσκοπήσεις εξακολουθούν να φέρνουν πρώτη τη ΝΔ, αν και με σαφείς απώλειες, αλλά ο ΣΥΡΙΖΑ παρατηρεί τα ποιοτικά στοιχεία που δείχνουν τη φθορά της, έστω και αν δεν μπορεί να επωφεληθεί από αυτή για την ώρα. Είναι χαρακτηριστικό –κάτι που έχουμε επισημάνει και στο παρελθόν, αλλά τώρα αποτυπώνεται ξεκάθαρα και στις έρευνες κοινής γνώμης– ότι υπάρχει μεγάλη δυσαρέσκεια στα θέματα ασφάλειας από τους πολίτες, και ειδικά από τους ψηφοφόρους της ΝΔ. Η δικαιολογία του περιβόητου νόμου Παρασκευόπουλου, που αποφυλάκισε ποινικούς, την οποία επικαλούνται διαρκώς τα κυβερνητικά στελέχη, έχει αρχίσει να εκνευρίζει πλέον ακόμα και ψηφοφόρους της ΝΔ, καθώς το κόμμα που ψήφισαν, μεταξύ άλλων και για την ατζέντα της ασφάλειας, κυβερνά εδώ και δύο χρόνια. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης προφανώς άκουσε τις καμπάνες και γι’ αυτό ζήτησε τόσο από τον υπουργό Δικαιοσύνης όσο και από τον υπουργό Προστασίας του Πολίτη να του παρουσιάσουν συγκεκριμένα τον σχεδιασμό τους με χρονοδιάγραμμα. Αποτέλεσμα χειροπιαστό για την ώρα δεν υπάρχει, γι’ αυτό στην πρόσφατη δημοσκόπηση της ALCO για το OPEN το 48% των πολιτών δηλώνει λιγότερο ασφαλές από τα προηγούμενα χρόνια και μόνο το 12% περισσότερο ασφαλές. Ο Αλέξης Τσίπρας, ωστόσο, βλέπει ως ευκαιρία για το κόμμα του τα νομοσχέδια που θα φέρει προς ψήφιση η κυβέρνηση τον Ιούλιο (ασφαλιστικό και αξιολόγηση σχολικών μονάδων), τα οποία ελπίζει ότι θα πυροδοτήσουν κοινωνικές αντιδράσεις, τις οποίες θα καταφέρει να αξιοποιήσει πολιτικά. Αυτή την περίοδο σχεδιάζει να κλιμακώσει άλλη μία επίθεση προς την κυβέρνηση, σε μία ακόμα προσπάθεια να ξεκολλήσει τα ποσοστά του κόμματος, που παραμένουν καθηλωμένα. Παράλληλος στόχος είναι να αυξήσει τη συσπείρωση του ΣΥΡΙΖΑ και να προσελκύσει απογοητευμένους ψηφοφόρους της ΝΔ. Στο παρασκήνιο εδώ και αρκετό καιρό υπάρχουν πρωτοβουλίες για τη δημιουργία ενός συνασπισμού που θα μπορούσε να σχηματίσει μια «προοδευτική κυβέρνηση», ώστε να αξιοποιηθούν οι εκλογές με απλή αναλογική σε περίπτωση που ο πρωθυπουργός αποφασίσει κάλπες. Πληροφορίες αναφέρουν ότι υπάρχουν ευήκοα ώτα και στο ΚΙΝ.ΑΛ. και στο ΜέΡΑ 25. Πώς ο Ζάεφ ίσως έβγαλε την κυβέρνηση από τη δύσκολη θέση Στον ΣΥΡΙΖΑ περίμεναν εδώ και καιρό να αντεπιτεθούν στην κυβέρνηση και για το θέμα της Συμφωνίας των Πρεσπών, με αφορμή την επικύρωση των μνημονίων συνεργασίας με τη Βόρεια Μακεδονία, που έπρεπε να φέρει τον Ιούλιο στη Βουλή. Στην Κουμουνδούρου κάποιοι είχαν πληροφορίες από καραμανλικά στελέχη, με τα οποία διατηρούν επαφές, ότι υπάρχει αρκετή δυσαρέσκεια για το θέμα αυτό σε πολλούς βουλευτές της ΝΔ, ειδικά καραμανλικούς και σαμαρικούς. Ενώ ο ΣΥΡΙΖΑ, λοιπόν, σκόπευε να τα υπερψηφίσει, ταυτόχρονα σχεδίαζε να αναδείξει τις κυβερνητικές διαρροές που ήλπιζε να παρουσιαστούν και να δημιουργήσουν πρόβλημα στην κυβέρνηση. Πληροφορίες των τελευταίων ημερών, ωστόσο, ανέφεραν ότι η κύρωση των τριών μνημονίων συνεργασίας μεταξύ Αθήνας και Σκοπίων θα μετατεθεί για τον Σεπτέμβριο, παρότι ήταν προγραμματισμένη για τον επόμενο μήνα. Ο λόγος είναι η ενόχληση που προκλήθηκε στην κυβέρνηση από την ανάρτηση στο Twitter του πρωθυπουργού της Βόρειας Μακεδονίας Ζόραν Ζάεφ, ο οποίος εξέφρασε την υποστήριξή του στην «εθνική ομάδα ποδοσφαίρου της Μακεδονίας», παραλείποντας το «Βόρεια». Έτσι ο Ζάεφ έδωσε την αφορμή που χρειαζόταν η κυβέρνηση για να μεταθέσει ένα καυτό για το εσωτερικό της ζήτημα και την ευκαιρία να το διαχειριστεί επικοινωνιακά, ώστε να μην απολέσει το πατριωτικό ακροατήριο που κέρδισε στα χρόνια του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά τώρα ένα τμήμα του μοιάζει να βρίσκεται ήδη με το ένα πόδι έξω. Αυτό κάποιους τους ανησυχεί και κάποιους όχι. Οι πρώτοι φοβούνται ότι είναι εύκολο να μετακινηθούν μαζικά οι ψηφοφόροι αυτοί ως διαμαρτυρία. Οι δεύτεροι θεωρούν ότι η όποια απώλεια μπορεί να υπερκαλυφθεί από ψηφοφόρους του κέντρου.

12 lifo – 24.6.21

Μεγαλώνοντας, συνειδητοποιείς πόσο πολλές διαφορετικές ζωές χωράνε σε μία.

απ ό τ η δεσπ ο ι να τ ρι β ολ η

Η κυβέρνηση επιταχύνει αυτές τις μέρες, καθώς, σύμφωνα με την αφήγησή της, επιθυμεί, μέχρι τη συμπλήρωση της δεύτερης επετείου από την εκλογική της νίκη τον άλλο μήνα, να έχει ψηφίσει ένα «μεταρρυθμιστικό πακέτο», το οποίο θα εμπλουτίσει τον απολογισμό της διετίας.

ριν από μερικά χρόνια έπεσα πάνω σε ένα κείμενο που μιλούσε για τον σπουδαίο συνθέτη της ηλεκτρονικής πρωτοπορίας Σ.Β. Διάβασα το κείμενο διαγωνίως, πηδώντας τις γραμμές – μιλούσε για τις άγνωστες ηχογραφήσεις του σε κάποιο στούντιο της σουηδικής ραδιοφωνίας, για τη μουσική που είχε γράψει για μια τραγωδία που είχε περιοδεύσει μόνο σε πόλεις της Καλιφόρνιας τη δεκαετία του ’70. Εξηγούσε πως είχε επηρεαστεί από τον Γιάννη Χρήστου και περιείχε φράσεις όπως «μια φανερή προσπάθεια να επικοινωνήσουν οι σύγχρονοι φουτουριστικοί ήχοι με τους ήχους της αρχέγονης παράδοσης». Δεν αναγνώρισα το όνομα αμέσως, αλλά πάνω-πάνω είχε μια φωτογραφία του. Με έκπληξη αναγνώρισα τον δάσκαλο που μας μάθαινε μουσική στο δημοτικό. Έβαλα να ακούσω ένα από τα έργα του. Ήταν ένα 16λεπτο έργο μόνο με κοντραμπάσο και μαγνητοταινία. Η μουσική του μου ήταν τελείως ακατανόητη, στ’ αυτιά μου ήταν σαν να βάραγε κάποιος ένα κουτάλι στον πάγκο της κουζίνας. Ο Σ.Β. είχε κάτασπρα μακριά μαλλιά, πολύ λευκό δέρμα και φορούσε υπερμεγέθη γυαλιά με λεπτό χρυσό σκελετό. Το πιγούνι του έμοιαζε ενωμένο με τον κορμό του. Μιλούσε πάντα με μια πολύ χαμηλή, μπάσα φωνή. «Ελάτε, παιδάκια», μας έλεγε, “να παίξουμε φλογέρα”. Την ώρα που δολοφονούσαμε παράφωνα κάποιο τραγούδι στη φλογέρα ή στη harmonica, ή βαράγαμε ντέφια, αυτός προσπαθούσε να συγκρατήσει τα γυαλιά που του έπεφταν συνέχεια από τη μύτη. Φορούσε συνήθως ένα γκρίζο παντελόνι, που θύμιζε πιτζάμα, και σιέλ πουκάμισο με κοντά μανίκια, σαν χαμένος συνταξιούχος σε πλατεία στου Παπάγου. Το σχολείο είχε δύο καθηγητές μουσικής, αυτόν και την κυρία Ναταλία, μια μικροσκοπική ηλικιωμένη γυναίκα που χτενιζόταν παράξενα. Έφτιαχνε ένα στεφανάκι με γκρίζες ψεύτικες κοτσίδες στο κεφάλι της και μας έβαζε να διαβάζουμε νότες με στρατιωτική πειθαρχία. Το σχολείο μου ήταν ένα παράξενο πλέγμα κτιρίων, χτισμένο στα τέλη της δεκαετίας του ’70, μια σειρά από τσιμεντένια οκτάγωνα στη μέση του πουθενά. Από ψηλά έμοιαζε με κυψέλη μέσα στο δάσος. Οι αίθουσες είχαν βαριές σιδερένιες πόρτες, βαμμένες μαύρες και πορτοκαλί – στην Α’ Δημοτικού είχα καταφέρει να εγκλωβιστώ ανάμεσα στα δύο φύλλα της πόρτας και να χτυπήσω το κεφάλι μου. Θυμάμαι ακόμα τη δασκάλα μου να με τραβάει επιτακτικά από το χέρι για να με πάει κάπου να με βοηθήσουν. Έχω ακόμα το σημάδι στον δεξί μου κρόταφο. Εκτός από το μάθημα της μουσικής, κάναμε κάτι που ονομαζόταν «ομαδικό τραγούδι». Πηγαίναμε στο θέατρο, ο Σ.Β. καθόταν στο πιάνο και τραγουδούσαμε. Οι στίχοι προβάλλονταν με έναν προβολέα στη σκηνή. «Για το βουνό πηγαίνω, κι ανεβαίνω κι ανεβαίνω, για το βουνό πηγαίνω, κι όλο πάω και τραγουδώ. Δεν φοβάμαι τον δρόμο, πάω τον ήλιο να δω». Όσο πιο πολύ σκεφτόμουν την περίπτωση του Σ.Β., τόσο περισσότερη εντύπωση μου έκανε η άλλη του ζωή. Όταν είσαι παιδί, βλέπεις τους ενήλικες με αφετηρία τον εαυτό σου. Οι γονείς σου, οι δάσκαλοί σου, δεν είναι ανεξάρτητα, ξεχωριστά όντα με δικές τους επιθυμίες. Τους κοιτάς μέσα από ένα παραμορφωμένο πρίσμα. Είναι η μαμά σου, ο μπαμπάς σου ή ο δάσκαλός σου, ο κύριος Σ.Β. Δεν σε απασχολούν οι επιθυμίες τους, δεν τους αντιλαμβάνεσαι παρά μόνο σε σχέση μ’ εσένα. Πώς να ήταν άραγε η άλλη ζωή του Σ.Β.; Πέρναγε τα πρωινά του διδάσκοντας παιδάκια με μύξες πώς να παίζουν τραγούδια στη φλογέρα και μετά γυρνούσε σπίτι του και συνέθετε πρωτοποριακά ηλεκτρονικά αριστουργήματα με πριόνια μπροστά από μια κονσόλα; Η διδασκαλία τού άρεσε; Μήπως μας μισούσε; Τα παιδιά είναι πάρα πολύ σκληρά με ανθρώπους που δεν μοιάζουν με τους υπόλοιπους, δεν μπορώ να φανταστώ τι μπορεί να είχε ακούσει, διδάσκοντας κακομαθημένα παιδάκια. Μεγαλώνοντας, συνειδητοποιείς πόσο πολλές διαφορετικές ζωές χωράνε σε μία.

24.6.21 – lifo

13

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΑΝΑΠΝΟΗΣ

NO FILTER

Όλα σε ένα

Πώς να μη διαλέξεις λάθος βιβλίο για τις διακοπές

Ή πώς τα αμαλγάματα βλάπτουν σοβαρά την πολιτική.

α π ό τον ν ικόλα σ εβα σ τά κη

Το «όλα σε ένα» δεν προσφέρει μόνο ανακούφιση και συναισθηματική αποφόρτιση: έχει γίνει ένας μηχανισμός που σαμποτάρει ανοιχτά τη δημόσια συζήτηση για πλήθος προβλημάτων, από τα θέματα τάξης και εγκληματικότητας μέχρι τα ζητήματα των ελευθεριών και των δικαιωμάτων. Το αμάλγαμα, η αυθαίρετη και τραβηγμένη πρόσμειξη, ικανοποιεί προφανώς ένα πάθος πολεμικής.

14 lifo – 24.6.21

ο «όλα σε ένα» είναι φράση που προέρχεται από τα διαφημιστικά πακέτα παροχών. Υπόσχεται στον υποψήφιο πελάτη μια ανακουφιστική εμπειρία: αντί να αγοράζει διαφορετικές υπηρεσίες από διαφορετικές πηγές, μπορεί με μία και μόνη επιλογή, με ένα «πάτημα του κουμπιού», να έχει πρόσβαση στη μεγαλύτερη δυνατή ποικιλία. Με αυτόν τον τρόπο ο πελάτης-χρήστης μειώνει τον χρόνο και τον κόπο που θα κατέβαλλε με διαφορετικά συμβόλαια και πακέτα. Η συγκέντρωση όλων σε ένα σημαίνει πως κερδίζει χρόνο, χρήμα και ευκολίες, πράγμα φυσικά δελεαστικό και επιθυμητό στις κοινωνίες που βασίζονται στην επιτάχυνση. Το «όλα σε ένα» όμως έχει βρει ιδιαίτερη εφαρμογή και εκεί όπου συζητάμε, σχολιάζουμε και παθιαζόμαστε για διάφορα γεγονότα της επικαιρότητας. Όταν, με άλλα λόγια, κινούμαστε στην αγορά των δημόσιων συγκινήσεων και των «πολιτικών» πεποιθήσεων. Πολλοί και πολλές επιλέγουν έτσι να διευκολύνουν τη ζωή τους και κυρίως να κάνουν πολιτική με αμαλγάματα, συρράπτοντας, με άλλα λόγια, ετερόκλητα σημεία της πραγματικότητας για να δώσουν την εντύπωση της ισχυρής άποψης. Φυσικά, αμάλγαμα δεν είναι οποιαδήποτε συγκόλληση διαφορετικών όψεων που μας βοηθάει σαν ένας μπούσουλας, χάρτης ή νήμα. Σκεφτόμαστε καθημερινά με συνδυασμούς, με αναλογίες, με συγκρίσεις και συνειρμούς, όχι πάντα ορθολογικούς ούτε εύλογους. Αν, για παράδειγμα, σκεφτόταν κανείς πως ένας πρόωρος, σχεδόν εφηβικός γάμος που συνοδεύεται από κάποιας μορφής κοινωνική αποκοπή και «περιτείχιση» του ζευγαριού μπορεί να συνδέεται με μια αντίληψη ελέγχου και εξουσιαστικής επιβολής του μεγαλύτερου άνδρα στη νεότερη γυναίκα, αυτό δεν είναι αυθαίρετο αμάλγαμα. Όταν όμως κάποιος ή κάποια επιλέξει να δει σε έναν κατηγορούμενο για κάποια τρομερή υπόθεση σχεδόν όλες τις ιδιότητες που θεωρεί απεχθείς, τότε μάλλον γλιστρά στο «όλα σε ένα». Ο καθ’ ομολογία δράστης είναι, ας πούμε, λευκός εύπορος μεσοαστός και κάποιοι βεβαιώνουν, προβάλλοντας έναν συνειρμό ως τα άκρα, ότι προφανώς είναι και δεξιός – από αυτό, λοιπόν, συμπεραίνουν ότι αυτές οι συγκεκριμένες ιδιότητες προσδιορίζουν το κακό και την ουσία του στην κοινωνία μας. Αυτό είναι το «όλα σε ένα»: να συλλέγει κανείς αποκρουστικές γι’ αυτόν ιδιότητες και χαρακτηριστικά σε ένα πρόσωπο, σε μια πτυχή ή σε ένα γεγονός του αστυνομικού δελτίου. Το «όλα σε ένα» δεν προσφέρει μόνο ανακούφιση και συναισθηματική αποφόρτιση: έχει γίνει ένας μηχανισμός που σαμποτάρει ανοιχτά τη δημόσια συζήτηση για πλήθος προβλημάτων, από τα θέματα τάξης και εγκληματικότητας μέχρι τα ζητήματα των ελευθεριών και των δικαιωμάτων. Το αμάλγαμα, η αυθαίρετη και τραβηγμένη πρόσμειξη, ικανοποιεί προφανώς ένα πάθος πολεμικής. Φτιάχνει ατμόσφαιρα και δραματουργική ένταση, σπάνια όμως μας βοηθάει να καταλάβουμε τι ακριβώς συμβαίνει. Όταν κάποιος ρίχνει μέσα στον ίδιο συλλογισμό τον φόνο στα Γλυκά Νερά, τον πιλότο, τον Λιγνάδη, τον Dior ή το εργασιακό νομοσχέδιο, σαν να αποτελούν ενιαίο πράγμα, καταφεύγει στο ακραίο «όλα σε ένα». Λόγω της θεωρητικής τους προτίμησης στις ισχυρές αιτιοκρατικές εξηγήσεις, αυτό το μοντέλο γοητεύει περισσότερο ανθρώπους μέσα στην αριστερά. Έχει όμως πολλούς οπαδούς σε όλες τις πολιτικές και κοινωνικές ταυτότητες και ιδίως στη διαδικτυακή «διαπαραταξιακή» ταυτότητα: υπάρχουν έτσι αριστερά αμαλγάματα και δεξιά αμαλγάματα, στα οποία ο χρήστης και υποψήφιος αγοραστής συγκινήσεων βρίσκει το πακέτο απέχθειας που του ταιριάζει προσωπικά. Η δική μου απορία είναι γιατί να το δοκιμάζουν αυτό και κοινωνικοί επιστήμονες, διανοούμενοι ή άνθρωποι που υποθέτουμε πως έχουν πιο σύνθετα εργαλεία για την ανάλυση των πραγμάτων. Γιατί να αισθάνονται την ανάγκη να κάνουν πολιτική «όλα σε ένα», μιλώντας και γράφοντας σαν να αντιγράφουν έναν Μιθριδάτη; Φαντάζομαι, για διαφορετικούς λόγους. Ας πούμε, για λόγους εκλαΐκευσης, πιστεύοντας πως έτσι καταλαβαίνει καλύτερα ο κόσμος το δραστικό, πολιτικό μήνυμα. Μπορεί, επίσης, να το κάνουν για λόγους ένθερμης ταύτισης με μια κοινότητα φίλων, ομοϊδεατών, συναγωνιστών. Τέλος, μπορεί κανείς να θέλει να βάλει τάξη στα διαφορετικά ερεθίσματα της μέρας ή της συγκυρίας, ενώνοντας τα διαφορετικά υφάσματα σε ένα φόρεμα, σε μία φόρμα: γιατί είναι τρομακτικό να πρέπει να αναμετρηθούμε με προβλήματα που δεν έχουν τη μορφή ρωσικής κούκλας αλλά μοιάζουν διασκορπισμένα και δίχως κοινό σκοπό και κοινή αιτία. Υπάρχει όμως και κάτι άλλο: ότι με βήματα συνειδητά ή όχι, με ρυθμούς γρήγορους ή πιο διακριτικά, φτάνουμε και στο θέμα του Διαβόλου. Πίσω από το «όλα σε ένα» αναπαύεται στον θρόνο του το αιώνιο ανταγωνιστικό ζεύγος του Θεού και του αντίθετού του. Μέσα στη φαντασία μας όλα τα κακά συσχετίζονται τελικά με ένα μεγάλο Κακό που τα υποθάλπει και τα προστατεύει. Το «όλα σε ένα» είναι, λοιπόν, μια ανάγκη να πιστεύουμε πως αυτή η ζωή έχει ειρμό και πως οι πιο μακρινές και αδιαπέραστες πλευρές συνδέονται, επικοινωνούν και συνεργούν τελικά μεταξύ τους. Ακολουθώντας όμως ένα πιο ταπεινό νήμα, τείνω πια να πιστέψω πως οι αυθαίρετες προσμείξεις υπακούν απλώς στην επιθυμία για δημοφιλείς σκέψεις. Έχει κανείς την εντύπωση πως μαγειρεύει καλύτερα ένα φαγητό, επιστρατεύοντας δημοφιλή και spicy καρυκεύματα. Πιστεύει ίσως πως η πολιτική ανακτά έτσι την παλιά οπαδική της χάρη, μια πιο μεθυστική διάσταση, έστω και αν παίζει (συμβολικά, ευτυχώς) με τη φριχτή ιδέα της αλληλοεξόντωσης. Νομίζω πως έχουμε να κερδίσουμε πολλά αν σταματήσουμε κάποια στιγμή να ψάχνουμε τον δαίμονα με τα πολλά κεφάλια πίσω από κάθε Μπάμπη της επικαιρότητας. Τα αμαλγάματα βλάπτουν τις καθημερινές πολιτικές μας κρίσεις, αλλά κυρίως υπονομεύουν την κατανόηση του κοινωνικού μας κόσμου και των απειλών του. Σε έναν κόσμο όπου ταυτότητες αλλεργικές αντιμάχονται η μία την άλλη το «όλα σε ένα» είναι μια ήττα της σκέψης.

Ή πώς ένα λάθος βιβλίο μπορεί να σε κάνει να αισθανθείς άβολα και ενοχικά.

απ ό τ η β ι β ι αν στ εργ ι ου

ε ένα ταξίδι προ Covid-19 έμαθα με σκληρό τρόπο πόσο σημαντικό είναι να ταξιδεύεις με τα σωστά βιβλία. Είχα διαλέξει έναν κορυφαίο συγγραφέα του περασμένου αιώνα, που πολλοί με είχαν πείσει ότι έπρεπε οπωσδήποτε να μελετήσω. Το βιβλίο είχε κλείσει πάνω από οκτώ μήνες στο γραφείο μου αδιάβαστο. Κάθε φορά που το παράταγα, με σιχαινόμουν. Σχεδόν ανέγγιχτο, με έκρινε πίσω απ’ την επιτραπέζια λάμπα. Σκέφτηκα πως κάτι έκανα λάθος. Είμαι τόσο ανίδεη και αδαής, τελικά; Με αυτές τις εντελώς συγκεκριμένες ενοχές, που σε πιάνουν λίγα δευτερόλεπτα πριν από το ταξίδι, έριξα το βιβλίο στην τσάντα και πήγα στο αεροδρόμιο. Στο αεροδρόμιο ένιωσα αμέσως απροετοίμαστη. Λες και είχα ξεχάσει το διαβατήριο. Κοιτούσα άλλους γύρω μου που καταβρόχθιζαν σελίδες με μανία. Ανθρώπους που ευχαριστιόντουσαν αυτό που διάβαζαν ή που, τουλάχιστον, έτσι φαίνονταν σ’ εμένα, ενώ εγώ ήμουν εντελώς αξιοθρήνητη και καθόμουν και κοίταζα, χωρίς να διαβάζω το αχώνευτο βιβλίο μου, που δεν μου ’λεγε τίποτα. Θα προτιμούσα να διαβάσω τους πίνακες των αφίξεων/αναχωρήσεων. Ταυτόχρονα ένιωθα εντελώς ηλίθια, γιατί είχα μπροστά μου ώρες πτήσης και μετά αρκετές μοναχικές ώρες σε ένα άγνωστο μέρος, οπότε κατέληξα να ξοδεύω τα λεφτά μου στα περιοδικά που πουλάνε τα αεροδρόμια. Έπιασα τον εαυτό μου να αναπτύσσει επιθετικότητα προς το βιβλίο: αν χανόταν, δεν θα με πείραζε. Όμως δεν χάθηκε, παρόλο που δεν το έβαζα καν στο σακίδιο και το κουβάλαγα στο χέρι, ώστε εύκολα να παραπέσει κάπου. Οι άλλοι επιβάτες πάσχιζαν να διακρίνουν τον τίτλο, όπως κάνει πάντα όλος ο φυσιολογικός κόσμος όταν κάποιος κρατάει βιβλίο, ενώ εγώ προσπαθούσα με το βλέμμα να τους πω να μην αγοράσουν το συγκεκριμένο βιβλίο, χωρίς να φανώ γελοία. Το ήξερα μέσα μου από την πρώτη στιγμή: είχα διαλέξει λάθος συνταξιδιώτη και, όπως όλες οι φορτικές παρέες, θα μου κολλούσε σε όλη τη διαδρομή και στον προορισμό μου, αναλύοντας πράγματα που καθόλου δεν με ενδιέφεραν. Έκτοτε προσέχω. Όταν είναι να πάω κάπου, φυσικά, υποφέρω, όπως όλοι, επειδή πρέπει να διαλέξω τι βιβλίο να πάρω μαζί μου και φυσικά νιώθω ενοχές κοιτώντας τα αδιάβαστα, που, όσο κι αν διαβάσεις, πολλαπλασιάζονται. Αποφεύγω πλέον βιβλία που έχουν κλείσει πενταετία αδιάβαστα στα ράφια μου. Αν είναι να μου αρέσουν, θα συμβεί όταν γυρίσω. Πλέον παίρνω λεπτά βιβλία μαζί μου. Έμαθα το μάθημά μου μετά από κάμπινγκ και ολοήμερες επιθέσεις σε εκθέσεις μουσείων. Ένας φυσιολογικός άνθρωπος θα μπορούσε να έχει προβλέψει ένα μέγιστο σελίδων ανάγνωσης ανά ημέρα και να βάλει αντιστοίχως δύο μικρά βιβλία στην τσάντα. Όμως όχι εγώ. Έχω βρεθεί να κουβαλάω σαν τιμωρημένη κάμποσα κιλά ύλης στην πλάτη μου, νιώθοντας εντελώς χαζή και έρμαιο των ψυχαναγκασμών μου. Και είναι κάπως ντροπιαστικό να μη βρίσκεις την οδοντόβουρτσα ή το αντικουνουπικό, αλλά με το που χώνεις το χέρι στο σακίδιο να πιάνεις τη σκληρή ράχη της Άννα Καρένινα. Λατρεύω τα χοντρά βιβλία, αλλά δεν είναι για κάθε περίσταση. Ειδικά αν δεν έχεις αμάξι. Ή αν ξέρεις ότι για σουβενίρ θα αγοράσεις βιβλία. Σε όλους τους ταξιδιώτες-αναγνώστες συμβαίνει: μπαίνεις σε ένα άγνωστο βιβλιοπωλείο σε ένα άγνωστο μέρος κι αφού ακούσεις τον βιβλιοπώλη να αναλύει κάποιο έργο, το οποίο προηγουμένως αγνοούσες, χωρίς αυτό να σε θίγει, κάπως επείγεσαι ξαφνικά να το αγοράσεις. Μια πιθανή στιγμή αναγνωστικού high στις διακοπές είναι όταν διαβάζεις αυτό που κάποιος σου ’χει προτείνει και νιώθεις να χτίζεται η σύνδεση. Είναι σαν να πεζοπορείς με παρέα, χωρίς να ξέρεις στα σίγουρα ότι κι οι άλλοι παρατηρούν τα ίδια πράγματα μ’ εσένα. Τίποτα δεν σε εμποδίζει να νιώσεις δικαιολογημένη εγγύτητα. Με κάποιον τρόπο το μέρος επιδρά στο βιβλίο και το βιβλίο επιδρά στο μέρος. Αλλιώς διαβάζεις σε διαφορετικά μέρη. Πάντως, όταν αυτό που διαβάζεις σε πιάνει, νιώθεις ότι είσαι και μέσα στο βιβλίο και έξω απ’ αυτό. Βρίσκω αυτή την αμφίρροπη αίσθηση όταν, για παράδειγμα, στο βιβλίο βρέχει, ενώ εγώ είμαι στην παραλία με αντηλιακό. Είναι λάθος να μιλήσεις τότε με ενθουσιασμό στους γύρω σου. Εκτός κι αν θες να ερωτηθείς αν «το δανείζεις». Δηλαδή αν συναινείς στην κλοπή του. Αν δεχτούμε, πάντως, ότι τα μέρη και τα βιβλία αλληλεπιδρούν κάπως μες στο κεφάλι μας, τα βιβλία που παίρνουμε μαζί μας αλλάζουν τη σύσταση των διακοπών. Αν η επιλογή είναι καλή, το συγκεκριμένο μέρος και το συγκεκριμένο βιβλίο μπλέκονται οριστικά.

24.6.21 – lifo

15

GUEST EDITOR

Άσμα ηρωικό και πένθιμο για τον χαμένο φοιτητή της περιφέρειας;

Η κατάργηση τμημάτων στις σχολές της επαρχίας είναι ένα θέμα σύνθετο, με πολλές επιπτώσεις.

α π ό τον α γ γελο χ αν ι ω τη

16 lifo – 24.6.21

νάμεσα στα πολλά θέματα της ανώτατης εκπαίδευσης που τους τελευταίους μήνες απασχόλησαν την κοινή γνώμη, η κατάργηση του Τμήματος Μουσειολογίας στον Πύργο πέτυχε το ασύλληπτο: τη διακομματική σύμπνοια όλων των τοπικών παραγόντων σε τηλεδιάσκεψη την 4η Φεβρουαρίου με ένα κοινό αίτημα: η Ηλεία να μη γίνει νομός χωρίς πανεπιστημιακό τμήμα. Ο πρωτευουσιάνικος, κυρίως φιλοκυβερνητικός, Tύπος σχολίασε με ειρωνεία τη νοοτροπία που βρίσκεται πίσω από αυτή την αντίδραση, τη νοοτροπία του «κάθε νομός και πανεπιστήμιο, κάθε πόλη και τμήμα», παραβλέποντας το γεγονός ότι είναι μια πολιτική που μπορεί να εισήγαγε το ΠΑΣΟΚ και να κορύφωσε ο Κ. Γαβρόγλου, αλλά είχε υιοθετηθεί και από κυβερνήσεις της ΝΔ. Η κατάργηση του Τμήματος Μουσειολογίας –και αρκετών άλλων τμημάτων με αντίστοιχα προβλήματα– ήταν επιβεβλημένη. Είναι ένα τμήμα με πολύπλοκο γνωστικό αντικείμενο που απαιτεί μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών, όπως αυτό που προσφέρεται από κοινού από τα πανεπιστήμια Θεσσαλονίκης και Δυτικής Μακεδονίας. Δεν διαθέτει μόνιμο προσωπικό για τις διδακτικές ανάγκες. Δέχεται αριθμό φοιτητών δυσανάλογα μεγάλο ως προς τις ανάγκες της αγοράς εργασίας (192 το 2020). Ήταν 1η-3η προτίμηση μόνο για 194 από τους 5.128 υποψηφίους και 1η-3η επιλογή μόνο για 21 από τους 192 εισαχθέντες. Η βάση εισαγωγής ήταν από τις χαμηλότερες στην Ελλάδα (5.635 μόρια). Είναι ένα τμήμα μη βιώσιμο, δημιουργημένο με την προϋπόθεση ότι όσοι

φοιτητές εισαχθούν δεν θα σπουδάσουν, όσοι σπουδάσουν δεν θα πάρουν πτυχίο κι όσοι πάρουν πτυχίο δεν θα βρουν δουλειά.

Τ

ο Τμήμα Μουσειολογίας δείχνει παραδειγματικά τα αποτελέσματα μιας πολιτικής για τα ΑΕΙ που επί δεκαετίες δεν υπαγορευόταν από τις ανάγκες της κοινωνίας, της επιστήμης, του πολιτισμού και της οικονομίας για την καλλιέργεια ενός γνωστικού αντικειμένου και δεν λάμβανε υπόψη συνολικά τον ακαδημαϊκό χάρτη της χώρας. Η πολιτική υπαγορευόταν κυρίως από την απαίτηση της ελληνικής οικογένειας όλα τα βλαστάρια της να βρουν θέση στο πανεπιστήμιο και από τις πιέσεις τοπικών πολιτευτών και της τοπικής οικονομίας (των ιδιοκτητών διαμερισμάτων και φαστφουντάδικων). Ήταν μια βολική πολιτική, γιατί το «παρκάρισμα» νέων για κάποια χρόνια σε ΑΕΙ τούς απομακρύνει (προσωρινά) από τις στατιστικές για την ανεργία. Και ήταν μια πολιτική που ενισχύθηκε από τη γενικότερη ευρωπαϊκή τάση να εξαλείφεται η ουσιαστική διαφορά ανάμεσα στην ανώτατη επαγγελματική εκπαίδευση (που παρείχαν μέχρι πρότινος τα ΤΕΙ) και την επιστημονική εκπαίδευση (που ήταν υπόθεση των πανεπιστημίων). Τμήματα που ως περιφερειακά ΤΕΙ εξυπηρετούσαν τις ανάγκες της κοινωνίας και παρείχαν επαγγελματική εκπαίδευση που οδηγούσε σε απασχόληση βρέθηκαν να είναι πανεπιστημιακά τμήματα χωρίς να είναι προετοιμασμένα να αντεπεξέλθουν στις αντίστοιχες απαιτήσεις και διεκδικώντας την ίδια μεταχείριση με τα παραδοσιακά πανεπιστημιακά τμήματα.

Άγγελος Χανιώτης. Καθηγητής Αρχαίας Ιστορίας του Ινστιτούτου Προηγμένων Μελετών στο Πρίνστον, μέλος του Ανώτατου Συμβουλίου της Εθνικής Αρχής για την Ανώτατη Εκπαίδευση.

Οι χαμηλές βάσεις εισαγωγής σε αυτά τα τμήματα σόκαραν το 2020, το νέο δεδομένο όμως δεν ήταν αυτές αλλά το γεγονός ότι τα ΤΕΙ είχαν γίνει ξαφνικά ΑΕΙ. Σε αυτή την πολύ επιγραμματική περίληψη χρόνιων προβλημάτων ας προσθέσουμε τη χαμηλής ποιότητας φοιτητική ζωή σε πόλεις με απομονωμένα τμήματα –φοιτητική ζωή δεν είναι μόνο η στρατολόγηση από κάποια νεολαία αλλά και ο θεατρικός όμιλος, ο αθλητισμός ή η χορωδία–, την απροθυμία των διδασκόντων να ζήσουν στις πόλεις όπου διδάσκουν και τον μεγάλο αριθμό μετεγγραφών που επηρεάζει πολύ αρνητικά την εκπαιδευτική διαδικασία, όπως έχουν δείξει σχετικές έρευνες. υστυχώς, η πολιτική πόλωση και οι εμμονές της ελληνικής κοινωνίας δεν επιτρέπουν την αναγκαία νηφάλια συζήτηση των προβλημάτων. Ας πάρουμε ως παράδειγμα τη θέσπιση ελάχιστης βάσης για την εισαγωγή στα ΑΕΙ. Επικρίθηκε από περιφερειακά πανεπιστήμια επειδή θα οδηγήσει στη δραματική μείωση των εισαχθέντων και από την αντιπολίτευση επειδή θα οδηγήσει τους αποτυχόντες σε ιδιωτικά κολέγια. Σκεφτείτε το εξής σενάριο. Επειδή σε μια χώρα αυξάνεται ο αριθμός τροχαίων ατυχημάτων, η κυβέρνηση αποφασίζει να κάνει αυστηρότερες τις εξετάσεις για το δίπλωμα οδήγησης και η αντιπολίτευση διαμαρτύρεται, επειδή έτσι θα μειωθούν οι πωλήσεις αυτοκινήτων και θα αυξηθούν οι δωροδοκίες των εξεταστών. Ένα πολύπλοκο πρόβλημα –τα ατυχήματα μπορεί να οφείλονται π.χ. και στην κακή συντήρηση των δρόμων– καταλήγει σε αντιπαράθεση συνθημάτων και όχι σε λύσεις. Λύσεις υπάρχουν, π.χ. ελάχιστος βαθμός εισαγωγής και στις ιδιωτικές σχολές, βελτίωση του επαγγελματι-

κού προσανατολισμού και, το κυριότερο, προσφορά εναλλακτικών προοπτικών για την επαγγελματική εκπαίδευση. Λύση δεν είναι ούτε η εισαγωγή σε πανεπιστημιακά τμήματα φοιτητών που δεν πληρούν τις προϋποθέσεις για σπουδές ούτε η απερίσκεπτη ίδρυση τμημάτων.

Η

προσφορά εναλλακτικών προοπτικών απαιτείται για τις πόλεις που θα στερηθούν πανεπιστημιακά τμήματα. Το αίτημά τους να έχουν κι αυτές ένα μερίδιο από τα πλεονεκτήματα που προσφέρει η ανώτατη εκπαίδευση είναι δικαιολογημένο· η ίδρυση απομονωμένων τμημάτων δεν είναι. Εναλλακτικές προοπτικές δεν έχουν συζητηθεί, επειδή η ίδρυση τμημάτων θεωρούνταν πανάκεια από τις ηγεσίες του υπουργείου Παιδείας και τους τοπικούς βουλευτές. Όμως εναλλακτικές προοπτικές υπάρχουν. Αναφέρω ενδεικτικά την οργάνωση από τα ΑΕΙ θερινών μαθημάτων και εργαστηρίων εξειδίκευσης σε εκείνες τις πόλεις που προσφέρονται λόγω των υποδομών τους (π.χ. μουσεία και αρχαιολογικές θέσεις), της οικολογίας τους ή της γεωγραφικής τους θέσης· την οργάνωση συνεδρίων· τη μεταφορά των διδασκαλείων ελληνικής γλώσσας για ξένους φοιτητές από τις έδρες των πανεπιστημίων σε πόλεις της περιφέρειας· με λίγα λόγια, την ίδρυση όχι τμημάτων αλλά παραρτημάτων των ΑΕΙ για ειδικούς σκοπούς. Όταν το Χάρβαρντ διατηρεί Κέντρο Ελληνικών Σπουδών στο Ναύπλιο και οργανώνει θερινά μαθήματα στην Ολυμπία, ανάλογες δραστηριότητες μπορούν να ξεκινήσουν και από τα ελληνικά ΑΕΙ, ιδίως στο πλαίσιο της διεθνοποίησής τους. Και η ποιότητα της ακαδημαϊκής εκπαίδευσης θα βελτιωθεί και η περιφέρεια θα ενισχυθεί. Χορηγοί για καινοτόμα πιλοτικά προγράμματα προς αυτή την κατεύθυνση μπορούν να βρεθούν.

Η προσφορά εναλλακτικών προοπτικών απαιτείται για τις πόλεις που θα στερηθούν πανεπιστημιακά τμήματα. Το αίτημά τους να έχουν κι αυτές ένα μερίδιο από τα πλεονεκτήματα που προσφέρει η ανώτατη εκπαίδευση είναι δικαιολογημένο· η ίδρυση απομονωμένων τμημάτων δεν είναι.

24.6.21 – lifo

17

ΑΘΗΝΑΙΟΣ OΜΗΡΟΣ

Μια τυπική περίπτωση γυναικοκτονίας Η έντονη συζήτηση που προκλήθηκε στον δημόσιο διάλογο, όμως, με αφορμή το φρικτό έγκλημα στα Γλυκά Νερά, αποδεικνύει ότι οι πολιτισμικές διαμάχες γύρω από τα θέματα των φύλων, στα καθ’ ημάς τουλάχιστον, βρίσκονται ακόμη σε ένα πολύ πρωταρχικό στάδιο.

α πό τον δ η μ ήτρη π. σ ω τη ρόπουλο

Ο Δ.Π. Σωτηρόπουλος είναι αναπληρωτής καθηγητής Σύγχρονης Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου και γραμματέας σύνταξης της «Νέας Εστίας».

18 lifo – 24.6.21

δολοφονία της νεαρής Καρολάιν από τον σύζυγό της στα Γλυκά Νερά αποτελεί μια τυπική περίπτωση γυναικοκτονίας. Υπό αυτή την έννοια, το παρόν άρθρο, σε μια άλλη κοινωνία, κανονικά θα ήταν περιττό. Η έντονη συζήτηση που προκλήθηκε στον δημόσιο διάλογο, όμως, με αφορμή το φρικτό αυτό έγκλημα αποδεικνύει ότι οι πολιτισμικές διαμάχες γύρω από τα θέματα των φύλων, στα καθ’ ημάς τουλάχιστον, βρίσκονται ακόμη σε ένα πολύ πρωταρχικό στάδιο, όπου δεν έχουμε καταφέρει να συμφωνήσουμε ακόμη στα στοιχειώδη, δηλαδή στους όρους βάσει των οποίων θα συζητάμε και κατ’ επέκταση θα διαφωνούμε. Πολλοί, για να τεκμηριώσουν τη διαφωνία τους με τη χρήση του όρου «γυναικοκτονία», επικαλούνται το νομικό μας σύστημα, το οποίο δεν αναγνωρίζει και δεν τιμωρεί παρά μόνο την ανθρωποκτονία, ανεξαρτήτως φύλου. Αν όμως ο νομοθέτης μας εξακολουθεί να σκέπτεται με παλιότερους όρους, ενώ η ζωή προχωρά πλέον σε άλλες κατευθύνσεις, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορούμε να σκεφτούμε με κοινωνιολογικούς όρους. Όχι μόνο μπορούμε αλλά επιβάλλεται να το κάνουμε. Αυτό που περιγράφεται εδώ ως γυναικοκτονία (ένας όρος καθιερωμένος, άλλωστε, στον αγγλοσαξονικό κόσμο ήδη από τη δεκαετία του ’70) δεν αναφέρεται σε οποιοδήποτε έγκλημα με θύμα γυναίκα ή ανήλικο κορίτσι (όπως π.χ. μια γυναίκα που πέφτει τυχαία νεκρή σε μια ένοπλη ληστεία τράπεζας από πυρά των κακοποιών). Αν αναφέρεται κάπου, είναι αποκλειστικά και μόνο στις περιπτώσεις που μια γυναίκα δολοφονήθηκε πρωτίστως διότι ήταν γυναίκα, σε μια κοινωνία στην οποία το κυρίαρχο φαντασιακό (άρα και η εικονοποιία της γυναίκας) έχει διαμορφωθεί από κυρίαρχους άνδρες. Οι ακριβείς αριθμοί είναι δύσκολο να τεκμηριωθούν, πάντως το είδος αυτό του εγκλήματος περιλαμβάνει διάφορες υποπεριπτώσεις, όπως η ενδο-οικογενειακή βία ή τα εγκλήματα για λόγους “τιμής” – με κοινωνίες όπως αυτές της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής να εμφανίζουν από τα πιο υψηλά ποσοστά παγκοσμίως. Στο δε έγκλημα των Γλυκών Νερών –όπως φαίνεται τουλάχιστον από τα μέχρι τώρα στοιχεία και με την προϋπόθεση ότι αυτά δεν θα ανατραπούν από τη δικαστική εξέταση– ο εν λόγω σύζυγος σκοτώνει τη γυναίκα του επειδή ακριβώς είναι γυναίκα (του), δηλαδή μια θεωρούμενη εξαρτημένη από εκείνον ύπαρξη που δεν έχει δικαίωμα διαφοροποίησης. Το πρόβλημα, προφανώς, δεν είναι μόνο ελληνικό, όσο κι αν τα πατριαρχικά στερεότυπα παραμένουν εδώ σχετικά συμπαγή. Το δικό μας πρόβλημα ειδικά έχει να κάνει με το ότι είναι μια συζήτηση που αρνούμαστε να κάνουμε και αυτό αφορά ακόμα και πολλούς κατά τα άλλα προοδευτικούς (μεταξύ των οποίων και γυναίκες) που δεν έχουν πρόβλημα να δώσουν έντιμες μάχες για άλλα φλέγοντα θέματα. Γιατί, άραγε, τέτοια άρνηση; Το πρόβλημα με τέτοιες συζητήσεις που έρχονται ως εισαγώγιμες από τα παγκόσμια κέντρα και φτάνουν σχετικά καθυστερημένα στα διάφορα εθνικά ακροατήρια της περιφέρειας είναι ότι είναι ήδη πολωμένες και έντονα φορτισμένες. Οι θέσεις μάχης είναι εξαρχής δεδομένες, οι αντίπαλοι γνωστοί εκ των προτέρων και τα επιχειρήματα, λίγο-πολύ, προκατασκευασμένα. Οπότε και η συζήτηση ήδη ναρκοθετημένη. Δηλαδή, θυμίζει λίγο το ανέκδοτο με τον γρύλο: μια μη αποδεκτή λέξη είναι ικανή να οδηγήσει σε έκρηξη και αδυσώπητη σύγκρουση στον δημόσιο χώρο. Οπότε, λείπουν οι γέφυρες που χρειάζονται για να προετοιμαστούν οι πρώτες συναντήσεις, λείπει

έτσι και ο διάλογος που προχωράει ένα βήμα τη φορά τα πράγματα, χτίζοντας μακροπρόθεσμες συναινέσεις. Στην Ελλάδα ειδικά, μετά και την υπερπολιτικοποίηση της προηγούμενης δεκαετίας, συχνά τα πάντα κομματικοποιούνται, όσο κι αν αυτό οδηγεί σε πολιτικά σχήματα καρικατούρας που μόνο στόχο έχουν να πλήξουν το αντίπαλο κόμμα, αδιαφορώντας πλήρως για το ίδιο το κοινωνικό φαινόμενο και την κατανόησή του. Το είδαμε αυτό προσφάτως με το ελληνικό #ΜeΤoo που, αντί να εστιάσει στα θύματα και στις θαρραλέες εξομολογήσεις τους, μετατράπηκε γρήγορα σε παντιέρα της αντιπολίτευσης κατά της νυν κυβέρνησης, ενίοτε με απολύτως χυδαίους όρους (όπως έγινε με τη γελοία κατηγορία περί κυβερνητικών «παιδόφιλων»). Αυτό εξηγεί εν μέρει και γιατί ορισμένοι προοδευτικοί ή κεντρώοι πολίτες που είναι γενικώς ανοιχτοί στα θέματα των δικαιωμάτων στέκονται επιφυλακτικοί απέναντι στην υιοθέτηση εκ μέρους τους του λεξιλογίου αυτού. Φοβούνται ότι έτσι όπως έχει διαμορφωθεί η προοδευτική ατζέντα από μέρους των «δικαιωματιστών» σήμερα στην Ελλάδα, λειτουργεί κυρίως ως όχημα ενός συγκαλυμμένου αντιπολιτευτικού λόγου. Και είναι γεγονός ότι αν διάβαζε κανείς (εντελώς καλοπροαίρετα) τις πρόσφατες ανακοινώσεις φεμινιστικών οργανώσεων με αφορμή τη δολοφονία της Καρολάιν, θα δυσκολευόταν να καταλάβει τι σχέση έχει το έγκλημα αυτό με τις αναφορές π.χ. για ευθύνες της κυβέρνησης, της ΕΛ.ΑΣ., του νόμου της συνεπιμέλειας ή του νέου εργασιακού νομοσχεδίου – διότι γινόταν προσπάθεια συσχέτισης όλων αυτών των εντελώς άσχετων πραγμάτων με μια υπόθεση γυναικοκτονίας. Το μυστικό εδώ όμως είναι να μην αφηνόμαστε στον ετεροπροσδιορισμό. Το ότι μια προοδευτική ατζέντα μπορεί όντως να εργαλειοποιείται κομματικά δεν σημαίνει ότι δεν είναι μια κοινωνικά χρήσιμη ατζέντα. Κι αν είναι έτσι, αποτελεί ακόμη μεγαλύτερη υποχρέωσή μας να την προστατεύσουμε από τους κομματικά φανατικούς και τον συναφή κίνδυνο του ευτελισμού και της κοινωνικής της απαξίωσης. Γνωρίζω ότι είναι δύσκολο, αλλά ο μόνος τρόπος για τη συζήτηση τέτοιων κοινωνικών φαινομένων αλλά και για την ελάττωση των κοινωνικών συνεπειών τους είναι να μη γίνουν με όρους πολεμικούς και εχθροπαθείς. Στην υπόθεση αυτή είμαστε όλοι από την ίδια πλευρά, διότι προφανώς η αναγνώριση επί του πρακτέου ορισμένων δικαιωμάτων στις γυναίκες δεν αφορά μια οποιαδήποτε ομάδα συμφερόντων αλλά το μισό του ανθρώπινου πληθυσμού. Είναι ασφαλώς αναμενόμενο οι συντηρητικότεροι εξ υμών να αισθάνονται ότι σε μια δεδομένη κοινωνική πίτα, το μοίρασμα των κομματιών με όρους μεγαλύτερης δικαιοσύνης ανάμεσα σε άνδρες και γυναίκες θα απέβαινε ίσως εις βάρος των ανδρών. Αυτό είναι, όμως, μια λάθος προσέγγιση. Γνωρίζουμε ότι όσο δικαιότερη είναι μια κοινωνία τόσο μεγαλύτερες είναι και οι δυνατότητες ανάπτυξής της, άρα περισσότερες και οι ευκαιρίες για όλους, ανεξαρτήτως φύλου. Ό,τι ζούμε σήμερα στη Δύση είναι στην ουσία το δεύτερο επεισόδιο της πολιτισμικής επανάστασης του 1968. Αν στην Ελλάδα το τότε αυταρχικό καθεστώς μάς έστρεψε αναγκαστικά σε άλλες διεκδικήσεις με καθαρά πολιτικό περιεχόμενο, σήμερα είναι η ευκαιρία μας να σκεφτούμε τα θέματα αυτά με όρους πολιτισμικούς. Όχι όμως ωσάν «η χούντα να μην τελείωσε το ’73»...

Το μυστικό είναι να μην αφηνόμαστε στον ετεροπροσδιορισμό. Το ότι μια προοδευτική ατζέντα μπορεί όντως να εργαλειοποιείται κομματικά δεν σημαίνει ότι δεν είναι μια κοινωνικά χρήσιμη ατζέντα. Κι αν είναι έτσι, αποτελεί ακόμη μεγαλύτερη υποχρέωσή μας να την προστατεύσουμε από τους κομματικά φανατικούς και τον συναφή κίνδυνο του ευτελισμού και της κοινωνικής της απαξίωσης.

74 λεπτα με τoν

Μιχάλη και τον Παντελή Καλογεράκη

Τώρα έχουν χαθεί εντελώς τα λόγια, δεν υπάρχει βαρύτητα σε τίποτε απ' όσα λέμε, γι’ αυτό έχουν φέρει στη ζωή μας το politically correct, επειδή ο καθένας μιλάει και λέει ό,τι να ’ναι. Δεν έχεις το βάρος της ευθύνης των λόγων σου. Ο Ρίλκε στο τέλος μιας επιστολής του γράφει «συγγνώμη που σου έγραψα τόσο πολλά, αλλά δεν είχα χρόνο να σου γράψω».

24.6.21 – lifo

απ ό το ν m. h ulo t φ ω τ ο γ ραφ ιεσ : π α ρ ισ τα β ιτ ια ν

Τα δίδυμα αδέλφια μόλις κυκλοφόρησαν έναν εξαιρετικό δίσκο με mash up της ποίησης του Ρεμπώ και στίχους από ρεμπέτικα.

19

74 λεπτά με τον Μιχάλη και τον Παντελή Καλογεράκη

Τα «Ρεμπώτικα» κυκλοφορούν μαζί με ένα βιβλίο 64 σελίδων από τη Μικρή Άρκτο. Την ενορχήστρωση των κομματιών έχει κάνει ο Απόστολος Κίτσος και ερμηνεύουν οι Λένα Κιτσοπούλου, Ελένη Κοκκίδου, Μάρθα Φριντζήλα, Νεφέλη Φασούλη, Απόστολος Κίτσος, Μάνος Πετράκης, Μιχάλης & Παντελής Καλογεράκης.

20 lifo – 24.6.21

τα «ρεμπώτικα» του μιχάλη και του παντελή καλογεράκη είναι από τους δίσκους-έκπληξη της φετινής χρονιάς. Ένας δίσκος με ηλεκτρονικό υπόβαθρο, όπου παντρεύονται απίστευτα ταιριαστά δύο διαφορετικοί κόσμοι: ο λογοτεχνικός λόγος του Αρθούρου Ρεμπώ και στίχοι από ρεμπέτικα τραγούδια, σε ένα mash up που είναι πέρα από μουσικά είδη. Ο Παντελής και ο Μιχάλης –δίδυμοι και ολόιδιοι– φτάνουν στο café ευδιάθετοι και χαμογελαστοί – το προηγούμενο βράδυ παρουσίασαν για πρώτη φορά τα «Ρεμπώτικα» ζωντανά, σε μια sold out συναυλία που χαρακτηρίζουν «ιδιαιτέρως συγκινητική». « Ήταν μεγάλη η χαρά γιατί είχαμε έναν χρόνο να παίξουμε σε κοινό, μετά από ένα μεγάλο διάστημα μηνών κλεισμένοι στα σπίτια μας» λένε. «Όταν βγήκαμε στη σκηνή και είπα στον κόσμο ότι είναι οι πρώτοι στους οποίους τα παίζουμε, συγκινήθηκα, λέω “Παντελή, συγκρατήσου, γιατί δεν έχει αρχίσει καν η συναυλία”». Τα «Ρεμπώτικα», που αποτελούνται από εννέα κομμάτια, ξεκινούν με την πρώτη επιστολή που έστειλε ο Ρεμπώ στον Βερλαίν, και ολοκληρώνονται με την τελευταία τους συνάντηση. «Είναι πέντε χρόνια της σχέσης τους, από το 1871 μέχρι το 1875», εξηγούν, «μέσα από τις επιστολές που αντάλλαξαν αλλά και κείμενα απ’ το “Μεθυσμένο καράβι” του Ρεμπώ και το “Μια εποχή στην κόλαση”. «Αυτά τα τραγούδια τα δουλεύαμε από το 2015, εφτά χρόνια, ως κάτι πολύ προσωπικό, και υπάρχουν πράγματα μέσα τους που έχουν ενδιαφέρον και αξίζουν να ακουστούν σήμερα: η υπομονή που είχαν αυτοί οι δύο άνδρες, η ερωτική σχέση δύο ανδρών 150 χρόνια πριν, το πόσο ελεύθεροι ήταν, πόσο επαναστατικοί. Ο 16χρονος Ρεμπώ ήταν ο ορισμός του πανκ και στη συμπεριφορά και στην εμφάνιση, βουτηγμένος στο αψέντι και το χασίς, ο οποίος βίωσε έναν έρωτα που τον σημάδεψε, όπως και τον Βερλαίν. Σκέψου πόσο επαναστατικό ήταν εκείνη την εποχή να φεύγεις με τον εραστή σου για το Λονδίνο, κρυφά, και να ζεις μια σχέση παράνομη». Ο Παντελής και ο Μιχάλης ανήκουν σε μια γενιά που δεν έχει προλάβει την αλληλογραφία ως μέσο επικοινωνίας, ή την πρόλαβε ελάχιστα, στο τέλος της, έτσι θεωρούν την επιστολή κάτι πολύ ρομαντικό. «Τότε υπήρχε το πάθος της επιστολής», λένε, «σου γράφω γράμμα, σ' το στέλνω, περιμένω την απάντησή σου, περίμεναν μέρες τι θα τους απαντήσει ο άλλος. Αυτή η αναμονή έχει τελειώσει σήμερα με το Facebook, με το “διαβάστηκε”, με το “ήταν ενεργός πριν από λίγο”. Τότε έγραφε κάποιος κάτι και μέχρι να έρθει η απάντηση θα μπορούσε να μην έχει καν τα ίδια αισθήματα, να έχουν αλλάξει όλα. Ωστόσο, τα λόγια είχαν άλλο νόημα τότε, είχαν ουσία, και στην επιστολή έπρεπε να δώσεις στον άλλο να καταλάβει τι ήθελες να πεις. Τώρα έχουν χαθεί εντελώς τα λόγια, δεν υπάρχει βαρύτητα σε τίποτε απ' όσα λέμε, γι’ αυτό έχουν φέρει στη ζωή μας το politically correct, επειδή ο καθένας μιλάει και λέει ό,τι να ’ναι. Δεν έχεις το βάρος της ευθύνης των λόγων σου. Ο Ρίλκε, στο τέλος μιας επιστολής του, γράφει “συγγνώμη που σου έγραψα τόσο πολλά, αλλά δεν είχα χρόνο να σου γράψω”». «Οι επιστολές ήταν κάτι που συντέλεσε στο να είναι αυτή η ερωτική σχέση μία από τις πιο θυελλώδεις στην ιστορία της λογοτεχνίας» λέει ο Παντελής. «Και το να συζητάμε τον Ρεμπώ μετά από εκατόν πενήντα χρόνια νομίζω ότι είναι αρκετό για να καταλάβει κάποιος πόσο μεγάλη αξία έχει το έργο του. Θυμάμαι τον διάβαζα όταν ήμουν δεκαέξι και δεν καταλάβαινα τίποτα, αλλά με συγκλόνιζε αυτός ο παλμός, η ορμή, το πάθος, ένιωθα μια καύλα για τη γραφή του, ήταν απίστευτο. Στο γυμνάσιο ήμουν emo, έτσι ξεκινάει η ιστορία, και είχα ακούσει για τους “καταραμένους ποιητές”, οπότε βρήκα να διαβάσω Μπωντλαίρ και από εκεί προέκυψε ο Ρεμπώ. Ασχολήθηκα μαζί του πολύ νωρίς. Διάβασα τα ποιήματά του, και επειδή έγραφα κιόλας, ήθελα να γράψω σαν τον Ρεμπώ, βίωνα μεγάλη ταύτιση. Ήθελα να γίνω σαν τον Ρεμπώ». «Το καλοκαίρι του 2015 ο Παντελής διάβαζε τις επιστολές του και τότε αρχίσαμε να τραγουδάμε και ρεμπέτικα» συνεχίζει ο Μιχάλης. «Και σε μία πρόβα που κάναμε στο σπίτι μας στον Λέντα,

για μια παράσταση που θα δίναμε εκείνο το καλοκαίρι στην Κρήτη, προέκυψε αυτό το πάντρεμα της τελευταίας συνάντησης του Βερλαίν με τον Ρεμπώ στη Στουτγκάρδη με το “Λόγια ανταλλάξαμε βαριά”. Μετά ήρθε το λογοπαίγνιο με το όνομα του δίσκου, “Ρεμπώτικα”, και ξεκίνησε μια ιστορία που την ολοκληρώσαμε πριν από έναν χρόνο». «Μεγαλώσαμε στο Ηράκλειο της Κρήτης, ο πατέρας μας άκουγε κυρίως κρητική παραδοσιακή μουσική, με μια τάση ιδιαίτερη στον στίχο, τον ενδιέφεραν πάρα πολύ τα ωραία λόγια των κρητικών τραγουδιών» λένε. «Οι γονείς μας είναι δυο άνθρωποι λεπτεπίλεπτοι και ευγενικές ψυχές, αν θεωρώ ότι είμαστε τυχεροί σε κάτι στη ζωή μας πραγματικά είναι ότι έχουμε δυο γονείς οι οποίοι είναι βαθιά καλοί και γενναιόδωροι. Από παιδιά ήμασταν μέσα στην ενέργεια και στο φως, πολύ δεμένοι, κάναμε τα πάντα μαζί, και αυτό το πράγμα οι γονείς μας το παρατήρησαν και το καλωσόρισαν. Κάναμε κάποια μαθήματα κιθάρας στο γυμνάσιο και, παράλληλα, όσο περισσότερο μαθαίναμε, τόσο περισσότερο γράφαμε. Ήμασταν τυχεροί γιατί είχαμε ιδιαίτερα ενδιαφέροντες καθηγητές στο σχολείο, οι οποίοι μας είχαν δώσει ποιητικές συλλογές να διαβάσουμε, οπότε έγινε από νωρίς η επαφή μας με τον ποιητικό λόγο και τη μελοποίηση. Η κ. Μανουρά ήταν σταθμός για μας, γιατί μας έδωσε να μελοποιήσουμε τα πρώτα ποιήματα χωρίς να ξέρει ότι γράφουμε μουσική. Μας έδειξε πώς θα πρέπει να διαβάζει κανείς την ποίηση, χωρίς να τη φοβάται. Είναι ωραία λόγια στην ουσία τα ποιήματα, δεν είναι κάτι άλλο που νομίζουμε, κάτι βαρύγδουπο. Όλο το υλικό της ποίησης είναι για τον λαό, γιατί εξαγνίζει. Αυτό το δείχνουν παραδείγματα όπως του Ρεμπώ, που δεν ήταν ένας ποιητής όπως τον έχει στον νου του σήμερα ο κόσμος, που νομίζει ότι είναι τσάι με λεμόνι στο μπαλκόνι. Στον Ρεμπώ υπήρχε αίμα, υπήρχε ζωή, κι αυτό είναι η ποίηση. Όταν ήμασταν δεκαεφτά κατέβηκε στην Κρήτη ο Μιχάλης Γκανάς για να παρουσιάσει την ποιητική συλλογή του Γυναικών: Μικρές και πολύ μικρές ιστορίες και βγήκαμε στο τέλος της παρουσίασης ως έκπληξη, χωρίς να το ξέρει, και τραγουδήσαμε πέντε μελοποιημένα ποιήματά του. Έκλαιγε αυτός, κλαίγαμε κι εμείς, ήμασταν έφηβοι τότε και για μας οι ποιητές ήταν σούπερ σταρ, κανονικά, διαβάζαμε τον Γκανά και τον Γιάννη Στίγκα και αισθανόμασταν δέος. Και όταν τραγουδούσαμε τα ποιήματά τους ήταν μεγάλη η ταύτιση. Ο Γκανάς, λοιπόν, μας είχε πει “όταν ανέβετε Αθήνα, ελάτε να με βρείτε” και κάπως έτσι έγινε. Μετά, μέσω του Γκανά, γνωρίσαμε κι άλλους ποιητές. Τα δύο πρώτα χρόνια μας στην Αθήνα όλες οι συναυλίες μας ήταν να πηγαίνουμε σε παρουσιάσεις ποιητικών συλλογών και να τραγουδάμε. Αυτή ήταν η σχέση μας με τις παραστάσεις. Από το 2010 μέχρι το 2013, που γνωριστήκαμε με τους ανθρώπους της Μικρής Άρκτου και ξεκινήσαμε το ταξίδι μας εκεί, τραγουδούσαμε με τον Γκανά και με τον Μοσχοβάκο. Μετά το σχολείο, ο μόνος στόχος ήταν να μπούμε σε σχολές για να έρθουμε στην Αθήνα». Ο Μιχάλης έχει τελειώσει την ΑΣΟΕΕ και ο Παντελής το Οικονομικό της Νομικής. «Στην ουσία ήρθαμε γιατί θέλαμε να ασχοληθούμε με το τραγούδι. Νιώθουμε καλά με τον εαυτό μας, νιώθουμε δημιουργικοί και μια ικανοποίηση όταν είμαστε πάνω στη σκηνή και τραγουδάμε στους ανθρώπους που έχουν έρθει να μας ακούσουν. Είναι ωραίο να βγάζεις από μέσα σου αυτό που θέλεις. Όταν φτάνεις στο σημείο να τραγουδάς το ποίημα του Πεσόα που λέει “τι σημασία έχει ποιος κερδίζει και ποιος χάνει”, και το εμπεδώνεις εσύ και το εμπεδώνει και ο άλλος που σε ακούει και συγκινείται, θεωρείς ότι είπες κάτι χρήσιμο και μετά μπορείς να είσαι ήρεμος. Νομίσαμε ότι η τεχνολογία σε κάνει να κερδίζεις χρόνο, ενώ ο χρόνος δεν κερδίζεται στην ουσία, έχει χαθεί. Και δεν μπορείς να μείνεις ούτε στιγμή μόνος σου, είναι τρομακτικό το ότι μπορεί να σε βρει κάποιος κάθε στιγμή, οπουδήποτε και με οποιονδήποτε τρόπο, είτε στο Facebook είτε στο κινητό. Πάμε να σώσουμε τα χάλια, αλλά φυλακιζόμαστε κι εμείς οι ίδιοι πια».

Όλο το υλικό της ποίησης είναι για τον λαό, γιατί εξαγνίζει. Αυτό το δείχνουν παραδείγματα όπως του Ρεμπώ, που δεν ήταν ένας ποιητής όπως τον έχει στον νου του σήμερα ο κόσμος, που νομίζει ότι είναι τσάι με λεμόνι στο μπαλκόνι. Στον Ρεμπώ υπήρχε αίμα, υπήρχε ζωή, κι αυτό είναι η ποίηση.

24.6.21 – lifo

21

Ζωγράφου Summer Festival vol.2 – 2021

Ένας θεσμός που μεταφράζει σε πολιτισμό την ανάγκη μας για επαφή

ΓΙΏΡΓΟΣ ΓΙΑΝΝΑΚΌΠΟΥΛΟΣ Πρόεδρος ΝΠΔΔ – Πολιτισμού Αθλητισμού Δήμου Ζωγράφου

Η

πόλη ζωντανεύει όταν προσφέρει στους κατοίκους της εκδηλώσεις τέχνης και πολιτισμού, που τόσο έχουμε ανάγκη αυτό το καλοκαίρι. Το Ζωγράφου Summer Festival vol.2 έρχεται, από τις 30 Ιουνίου μέχρι τις 17 Ιουλίου, για να καθιερώσει έναν θεσμό που ξεκίνησε πέρσι και σηματοδότησε μια πολιτιστική χρονιά που ανέδειξε όχι απλά την ψυχαγωγία αλλά και την πραγματική αγωγή της ψυχής. Φέτος, το ΝΠΔΔ Πολιτισμού & Αθλητισμού του δήμου Ζωγράφου, τηρώντας όλα τα πρωτόκολλα ασφαλείας που ορίζονται από το υπουργείο, ετοιμάζει μια σειρά εκδηλώσεων που θα παρουσιαστούν στη Βίλα Ζωγράφου και στο Υπαίθριο Δημοτικό Θέατρο, με δωρεάν είσοδο για το κοινό. Μέσα από έναν στρατηγικό σχεδιασμό που διέπεται απ’ όλα εκείνα τα στοιχεία που μπορούν να μετατρέψουν μια πολιτιστική εκδήλωση σε μουσική γιορτή με ταυτότητα, το 2ο Ζωγράφου Summer Festival 2021 στόχο έχει να λειτουργήσει ως σημείο συνάντησης και επαφής για να αλληλεπιδράσουμε εποικοδομητικά, με ασφάλεια και να υποδεχτούμε γιορτινά όλοι μαζί το καλοκαίρι. Όπως αναφέρει ο Γιώργος Γιαννακόπουλος, πρόεδρος του ΝΠΔΔ Πολιτισμού & Αθλητισμού του δήμου Ζωγράφου: «Για δεύτερη φορά έχω πλήρη συνείδηση του ειδικού βάρους που επωμίστηκα, για να στηρίξω έμπρακτα την αξία του πολιτισμού και του αθλητισμού. Σε αυτή την ιδιαίτερη και πρωτόγνωρη κατάσταση που βιώνουμε από τις αρχές του 2020, το ΝΠΔΔ Πολιτισμού & Αθλητισμού του δήμου Ζωγράφου, με αίσθημα ευθύνης, δεν άσκησε απλώς τα καθήκοντά του αλλά στήριξε έμπρακτα τους καλλιτέχνες μέσα από μια διαρκή ετήσια προσπάθεια, με σκοπό να προσφέρει στους δημότες ποιοτική ψυχαγωγία υψηλού επιπέδου σε κάθε γειτονιά της πόλης μας. Δεσμεύομαι προσωπικά ότι θα διατηρήσω ενεργή την επικοινωνία και επαφή μας, αναδεικνύοντας τις αξίες της τέχνης και του πολιτισμού, δίνοντας τη δυνατότητα και την ευκαιρία στη δημιουργία του πνεύματος, ώστε να αλληλεπιδρούμε όλοι μαζί εποικοδομητικά και παραγωγικά». Εκτός από τους πολύ σημαντικούς καλλιτέχνες που θα δούμε στις δύο σκηνές (ανάμεσά τους οι Δ. Ζερβουδάκης - Γεωργία Νταγάκη, Γ. Κότσιρας, Χρ. Θηβαίος, Β. Καραντζόγλου, Κ. Τουρνάς, Ρ. Ουίλλιαμς, Β. Καζούλης, Ελπίδα και Κρατική Ορχήστρα Αθηναίων), φέτος σχεδιάστηκε μια νέα διήμερη καλλιτεχνική ενότητα με τίτλο «Youth Unit», που δίνει τη δυνατότητα στα νέα παιδιά να παρουσιάσουν τις δημιουργίες τους.

Η είσοδος είναι ελεύθερη και οι κρατήσεις των θέσεων θα υλοποιηθούν με το πρωτοποριακό σύστημα ηλεκτρονικής δήλωσης συμμετοχής (https://booking.open1.eu/ zografos-politismos), με απόλυτο σεβασμό σε όλα τα μέτρα προστασίας. Γιατί φέτος ο πολιτισμός βρίσκεται επί σκηνής κι εμείς τον απολαμβάνουμε ασφαλείς. Πληροφορίες: 210 7481396 Help Desk για την ηλεκτρονική κράτηση θέσεων: 211 800 2911 (8:00-16:00)

22 lifo – 24.6.21

24.6.21 – lifo

23

q Γεννήθηκα στην Αθήνα το 1938. Μεγάλωσα στην περιοχή του Αγίου Παντελεήμονα, συγκεκριμένα στην οδό Διογένους Λαερτίου. Χωμάτινοι δρόμοι, εξερευνήσεις, ατελείωτες παιδικές περιπέτειες στις γειτονιές, παρέες αλλά και δύσκολες εποχές με κακουχίες, στερήσεις και αξεπέραστα βιώματα. Θυμάμαι, για παράδειγμα, που ως παιδί τις νύχτες έβλεπα εφιάλτες ότι μας κυνηγούσαν οι Γερμανοί. Ο πατέρας μου, Κυριάκος, δούλευε ως εισαγωγέας-έμπορος, ενώ η μητέρα μου, Μαρία, δεν εργαζόταν γιατί είχε επικεντρωθεί στην ανατροφή των πέντε παιδιών της. Ήταν μια προσωπικότητα με καλλιτεχνική κλίση. Λάτρευε το πιάνο και τη ζωγραφική. Ο πατέρας μου ήταν ένας άνθρωπος που τον έλκυε το φυσικό περιβάλλον. Πριν ξεσπάσει ο πόλεμος είχε στην κατοχή του κτήματα σε διάφορα σημεία της Αττικής. Ένα απ’ αυτά βρισκόταν στην περιοχή του Αμαρουσίου. Εκεί περνούσαμε μεγάλο διάστημα οικογενειακώς. Και ήταν κάτι που επηρέασε καταλυτικά την κοσμοθεωρία μου.

Αρχιτέκτων. Γεννήθηκε στο κέντρο της Αθήνας, ζει στο Παλαιό Ψυχικό.

Στην αρχή οι συμμαθήτριές μου δεν με ήθελαν στην παρέα τους. Με περιφρονούσαν, δεν με θεωρούσαν έξυπνη και γελούσαν υποτιμητικά. Άλλωστε, έτσι συμβαίνει στα καλά σχολεία, όταν πηγαίνεις στα μέσα της διαδρομής. Αρχικά, δυσκολεύτηκα να προσαρμοστώ. Ωστόσο, το σχολείο αυτό με βοήθησε πολύ να ενισχύσω την αυτοπεποίθησή μου. Από μικρή ηλικία αγαπούσα πολύ τα μαθηματικά και τη ζωγραφική. Η γεωμετρία, ως μάθημα, προήγαγε τη φαντασία μου. Αλλά δεν ήξερα τι είναι ακριβώς η αρχιτεκτονική. Το μόνο που γνώριζα ήταν ότι επρόκειτο για την τέχνη που συνδύαζε τις εικόνες με το σχέδιο, τη ζωγραφική με τα μαθηματικά. Στην τάξη μου επτά κοπέλες επέλεξαν να σπουδάσουν αρχιτεκτονική. Και παρά τη δυσπιστία μιας καθηγήτριάς μου, κατάφερα τελικά να περάσω το 1956 στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο και στη σχολή Αρχιτεκτόνων, απ’ όπου αποφοίτησα το 1961.

q Ο πρώτος άνθρωπος που με μύησε στους κόλπους της αρχιτεκτονικής σκέψης ήταν ο Αμερικανός καθηγητής James Speyer, συνεργάτης του Γερμανού αρχιτέκτονα Λούντβιχ Μις φαν ντερ Ρόε. Ήταν ο άνθρωπος που, σε αντίθεση με άλλους πανεπιστημιακούς, μου έμαθε τη σύνθεση της σκέψης, ξεκινώντας από το μηδέν. Μας δίδαξε τη σημασία της επιλογής του μορφολογικού σχήματος αλλά και του δομικού συστήματος στον τομέα της αρχιτεκτονικής. Για την ιστορία, να πω ότι ο Speyer δεν έγινε ποτέ μόνιμος καθηγητής, παρόλο που το επιθυμούσε.

q Φυσικά, είχα την ευκαιρία να συναναστραφώ πολύ σημαντικούς ανθρώπους, όπως ο Χατζηκυριάκος-Γκίκας, ο Εγγονόπουλος ή ο Τσαρούχης. Μόλις ολοκλήρωσα τις σπουδές μου, εκπόνησα τη διπλωματική μου στον τομέα της Πολεοδομίας –μου άρεσε πολύ– και στη συνέχεια ο Αντώνης Κριεζής με πρότεινε να γίνω επιμελήτρια στην έδρα του, με υπεύθυνο τον ίδιο. Επίσης, στο διάστημα της άσκησης του επαγγέλματός μου είχα τη δυνατότητα να έχω ως επιβλέποντα καθηγητή τον Ιωάννη Δεσποτόπουλο. Παράλληλα, ξεκίνησα να εργάζομαι στο γραφείο του Ιάσονα Ρίζου και αργότερα μαζί με τον πολιτικό μηχανικό Ανδρέα Ζέη. Το 1962 ίδρυσα μαζί με τον σύζυγό μου, τον πολιτικό μηχανικό Ιωάννη Πομόνη, το Γραφείο Αρχιτεκτονικών Μελετών. Είχαμε γνωριστεί τυχαία στη διάρκεια μιας συνάντησής μας σε ένα γραφείο που ασχολούνταν με τις στατικές μελέτες.

ΚΑΡΑΚΏΣΤΑ

q Τελείωσα το γυμνάσιο στο Αμερικανικό Κολέγιο Θηλέων στο Ελληνικό, αυτό που σήμερα ονομάζουμε Pierce.

q Ύστερα, αποφάσισα να φύγω για το Παρίσι προκειμένου να παρακολουθήσω ένα επιμορφωτικό πρόγραμμα κι εκεί γνώρισα τον Γεώργιο Κονδύλη. Στην Ελλάδα επέστρεψα το 1969 και ξεκίνησα διάφορες εργασίες στον τομέα των κατοικιών, των ξενοδοχείων, των πεζόδρομων και των πλατειών, ενώ εργάστηκα και στο υπουργείο ΥΠΕΧΩΔΕ, εκπονώντας διάφορες χωροταξικές μελέτες.

q Η πρώτη μου μελέτη πολυκατοικίας ήταν για το οικοδόμημα στη συμβολή Λουκιανού και Αχαιού στο Κολωνάκι. Ακολουθούν άλλα έργα, όπως το εργοστάσιο της καπνοβιομηχανίας «Καστρί» στη Νέα Κηφισιά, ενώ μαζί με τον αρχιτέκτονα Νίκο Ζουλάμογλου λάβαμε κάποιες διακρίσεις λόγω της συμμετοχής μας σε διαγωνισμούς, π.χ. για τον σχεδιασμό ενός πρότυπου εξατάξιου και ενός διθέσιου δημοτικού σχολείου το 1966. Μάλιστα, κερδίσαμε το πρώτο βραβείο σε διαγωνισμό του Οργανισμού Σχολικών Κτιρίων για τύπους σχολικών συγκροτημάτων. Άλλο ένα βραβείο που είχα λάβει ως αποτέλεσμα συνεργασίας ήταν για δύο νέα κτίρια γραφείων του Αεροδικείου στις οδούς Δ. Σούτσου και Αθανασιάδου.

AΘΗΝΑΊΟΙ

q Το έργο για το οποίο είμαι περήφανη είναι η κατασκευή της δικής μου κατοικίας. Αποτελεί ένα από τα γνω-

24 lifo – 24.6.21

στότερα έργα μου, αφού κάθε χρόνο το επισκέπτονται τελειόφοιτοι φοιτητές της Αρχιτεκτονικής Σχολής. Κι αυτό γιατί κυριαρχεί η λειτουργική ενότητα ανάμεσα στους χώρους ως αποτέλεσμα σύνθεσης των εσωτερικών με τους εξωτερικούς χώρους. Φυσικά, πελάτης και αρχιτέκτονας ήταν το ίδιο πρόσωπο. Αποτελείται από υπόγειο, ισόγειο και πρώτο όροφο. Ταυτόχρονα, στο ισόγειο υπάρχει ο ενιαίος διαμπερής χώρος του καθιστικού και του εργαστηρίου, που μπορούν να χωριστούν με συρόμενα ελαφρά χωρίσματα. Τέλος, στο καθιστικό και στο εργαστήριο υπάρχει σύνδεση με τον εξωτερικό χώρο μέσω μεγάλων ανοιγμάτων. Πάντοτε με ενδιέφερε η ανθρώπινη αρχιτεκτονική που δίνει βαρύτητα στον φωτισμό, στον αερισμό, στην άρρηκτη σχέση φύσης και ανθρώπων, όπως και στη διαμόρφωση των μοντέρνων όψεων, η οποία πρέπει να είναι λιτή, με υπαινικτικές αναφορές στην ελληνική παράδοση. Αντίθετα, και χωρίς να υπεισέλθω σε λεπτομέρειες, το έργο που έχω αποκηρύξει αφορά την κατασκευή δύο πολυτελών κατοικιών στην περιοχή της Εκάλης.

q Ενδεικτικά, στη διάρκεια της πολυετούς διαδρομής μου –είτε μόνη μου είτε μέσω συνεργασιών– δημιούργησα κάποια σημαντικά έργα, όπως ο σχεδιασμός της σημερινής όψης της πεζοδρόμησης της Βουκουρεστίου. Επίσης, μελέτησα και είχα την ευθύνη της πεζοδρόμησης της Φωκίωνος Νέγρη αλλά και της πλατείας Αρσακείου μεταξύ των οδών Πανεπιστημίου και Σταδίου. Ξεχωριστό κεφάλαιο της αρχιτεκτονικής μου πορείας παραμένει η εκτενής επίβλεψη της διαμόρφωσης της πλατείας Κλαυθμώνος, όπως και η συνεργασία μου με τον Δημήτρη Πικιώνη, που αφορούσε τη διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου του μνημείου Ταγματάρχου Βελλισαρίου στην Κύμη Ευβοίας. Προφανώς, δεν λησμονώ την ανεκτίμητη εμπειρία που είχα το 1968 στο πρότζεκτ για τη δημιουργία της νέας πόλης Toulouse le Mirail. Ήταν ένα πολεοδομικό πείραμα που σχεδιάστηκε από την ομάδα αρχιτεκτόνων Candilis, Josic και Woods, και αποσκοπούσε στη δημιουργία ενός νέου τύπου μαζικής διαβίωσης.

q Θαυμάζω σπουδαίες φυσιογνωμίες της αρχιτεκτονικής σκέψης, όπως ο Λε Κορμπιζιέ, ο Φρανκ Λόιντ Ράιτ και ο Χανς Μάγιερ, ενώ από Έλληνες τον Άρη Κωνσταντινίδη και τον Δημήτρη Πικιώνη. Έχω ταξιδέψει σε πολλά μέρη του κόσμου και το αριστούργημα που ξεχωρίζω είναι η Όπερα του Σίδνεϊ. Μου αρέσει διότι κυριαρχούν σε αυτήν δύο μορφές, ενός τεράστιου ιστιοφόρου που βρίσκεται στο λιμάνι και ενός γιγαντιαίου μουσικού οργάνου. Αυτός ήταν και ο λόγος που αναζήτησα τον αρχιτέκτονα, όταν έμαθα τελικά ότι σχεδιάστηκε από τον Δανό Γιερν Ούντσον. Κάποτε, λοιπόν, αυτό το εξαιρετικό έργο θεωρήθηκε αμφιλεγόμενο. Τελικά, όχι μόνο καθόρισε την Αυστραλία και αποτέλεσε το σήμα κατατεθέν της πόλης αλλά συγκαταλέγεται στα πιο διάσημα και χαρακτηριστικά κτίρια του εικοστού αιώνα.

απο τoν γιάννη πανταζόπουλο φωτογραφιeσ: παρισ ταβιτιαν

αθηνα Στην εποχή μας μου χαλούν την αισθητική τα γκράφιτι, η γραφορύπανση, οι βρόμικοι τοίχοι και οι μουντζούρες σε δημόσια κτίρια. Με ενοχλούν αισθητικά η χυδαιότητα και η αδιαφορία. Η κακογουστιά, άλλωστε, είναι η τελική αποτύπωση της έλλειψης κανόνων. Ξέρετε, σύμφωνα με τον ελληνικό νόμο, η υπογραφή του αρχιτέκτονα σε μια μελέτη δεν είναι απαραίτητη, γι’ αυτό οι εργολάβοι κατέστρεψαν την Αθήνα.

24.6.21 – lifo

25

H εταιρεία Design Ambassador και η πλατφόρμα για την αρχιτεκτονική archisearch. gr συνεχίζουν τον κορυφαίο θεσμό των Lifetime Achievement Awards. Φέτος, τα Archisearch Lifetime Achievement Awards απονέμονται σε τρεις σημαντικές γυναίκες της ελληνικής αρχιτεκτονικής: τη Σέβα Καρακώστα, τη Μάρω Καρδαμίτση-Αδάμη και τη Νέλλα Γκόλαντα.

q Η αρχιτεκτονική είναι μια διαρκής επαφή με ανθρώπους, ιδέες και το πνεύμα του εκάστοτε τόπου. Τις περισσότερες φορές το μυαλό μου σκεφτόταν με τρισδιάστατο τρόπο. Μετουσίωνα την ιδέα ως απόρροια έμπνευσης όλων όσα αφουγκραζόμουν, στο σημείο που τελικά θα γινόταν πράξη το σχέδιο. Με ενδιέφεραν η συνέπεια, η γενική εικόνα και η αρμονική ένταξη των κτιρίων στο περιβάλλον. Ο προσανατολισμός, ο όγκος, η ισορροπία, η οικονομία στη σύνθεση και στην ύλη καθώς και στην αδιάκοπη ενότητα μορφής και κατασκευής. Και, φυσικά, ο ιδιωτικός ή δημόσιος χώρος να είναι βιώσιμος για όσους τον χρησιμοποιούν ως εστία ζωής. Επιδίωξα, λοιπόν, να δημιουργήσω ένα προσωπικό ύφος, συνδυάζοντας δημιουργικά τη μοντέρνα αρχιτεκτονική με στοιχεία της τοπικής παράδοσης. Άλλωστε, η αρχιτεκτονική μου εστιάζει στην κλιμάκωση των όγκων σε σχέση με τον χώρο.

q Συγχρόνως, το χειρότερο που μπορεί να σου συμβεί σε αυτή την επαγγελματική ενασχόληση είναι η επίμονη άποψη του πελάτη. Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που επιθυμούν διακαώς να ακυρώσουν το δικό σου σχέδιο ή την επιλογή των υλικών που έχεις κάνει προκειμένου να ικανοποιήσουν την κακογουστιά τους. Πρόσωπα με οικονομική επιφάνεια, αλλά χωρίς παιδεία, προσπαθούσαν να επέμβουν, αλλάζοντας άρδην όλα όσα είχα σκεφτεί. Μια ακατανόητη απουσία εμπιστοσύνης και μπόλικη καχυποψία. Ξέρετε, πιστεύω ότι οι γυναίκες σχεδιάζουν εντελώς διαφορετικά σε σύγκριση με τους άνδρες. Τις ενδιαφέρει περισσότερο η ζωή μέσα στην αρχιτεκτονική που δημιουργούν. Αντιθέτως, οι άνδρες προσέχουν πολύ τις όψεις ή να είναι ωραίο το κτίριό τους.

q Στην εποχή μας μου χαλούν την αισθητική τα γκράφιτι, η γραφορύπανση, οι βρόμικοι τοίχοι και οι μουντζούρες σε δημόσια κτίρια. Με ενοχλούν αισθητικά η χυδαιότητα και η αδιαφορία. Η κακογουστιά, άλλωστε, είναι η τελική αποτύπωση της έλλειψης κανόνων. Ξέρετε, σύμφωνα με τον ελληνικό νόμο, η υπογραφή του αρχιτέκτονα σε μια μελέτη δεν είναι απαραίτητη, γι’ αυτό οι εργολάβοι κατέστρεψαν την Αθήνα. Προφανώς, κλήθηκαν να καλύψουν κάποιες αναγκαίες στεγαστικές ανάγκες εξαιτίας της συσσώρευσης του πληθυσμού στην πρωτεύουσα. Άλλαξαν, όμως, οι όροι δόμησης και λόγω της αστυφιλίας δόθηκε στη χώρα μας η άδεια οικοδομής σε άτομα τα οποία όχι μόνο δεν διαθέτουν αρχιτεκτονική παιδεία αλλά ούτε καν τη στοιχειώδη εμπειρία. Κάτι τέτοιο σε πόλεις του εξωτερικού απαγορεύεται.

Σεβαστή (Σέβα) Kαρακώστα

ΙNFO

q Η Αθήνα είναι μια άσχημη πόλη που έχει ωραίες γωνιές. Είναι μια πόλη όπου επικρατούν οι αντιθέσεις. Μου αρέσει να περπατώ στην Πλάκα, στον λόφο του Λυκαβηττού, να περνώ μπροστά από την ιστορική Τριλογία της Πανεπιστημίου και να παρατηρώ κάποια όμορφα νεοκλασικά κτίρια. Αλλά η Αθήνα, σήμερα, δεν είναι μια φιλική πόλη. Έχει πεζοδρόμια τα οποία όχι μόνο δεν συντηρούνται αλλά δεν μπορείς ούτε και να τα διασχίσεις, αφού όλοι παρκάρουν όπου θέλουν. Πολλά σημεία στην πόλη είναι παραμελημένα. Επίσης, το αίσθημα της ανασφάλειας έχει γιγαντωθεί, ενώ εμβληματικές τοποθεσίες, όπως η οδός Πατησίων, έχουν αλλάξει όψη, χάνοντας την παλιά τους αίγλη. Το κέντρο της Αθήνας έχει εγκαταλειφθεί πλήρως κι αυτό είναι κάτι αδιανόητο. Σε καμία ευρωπαϊκή πόλη δεν συναντάς αυτήν τη θλιβερή κατάσταση.

q Στην ελληνική κοινωνία με ενοχλεί το γεγονός της αντικατάστασης της ζωντανής επικοινωνίας με την ηλεκτρονική. Έχει χαθεί η συνομιλία, η ανταλλαγή απόψεων, και έχει μετασχηματιστεί σε εικονική. Επιπρόσθετα, στη χώρα μας είναι αξιολύπητο το ότι πολλοί άνθρωποι επιθυμούν να αποκτήσουν πολλά χρήματα όχι για να ζήσουν καλύτερα αλλά γιατί διακατέχονται από επιδειξιμανία. Είναι θύματα μιας πλαστής ευδαιμονίας. Ο Έλληνας θέλει να επιδεικνύει με κάθε τρόπο τα λεφτά που έχει. Και είναι απογοητευτικό το ότι για λίγες δεκάρες φθονεί τον γείτονα, τον συνάδελφο ή ακόμα και τον φίλο του. Μια ακόρεστη ζήλεια για οποιαδήποτε επιτυχία, σε ό,τι κι αν κάνεις. Ως λαός τσιγκουνευόμαστε την καλή κουβέντα. Κι εκείνοι που φθονούν τον διπλανό τους είναι όσοι δεν έχουν να επιδείξουν τίποτα ουσιαστικό. Μάλιστα, πολλές φορές πράττουν τα πάντα για να υποκλέψουν την ιδέα σου και να την παρουσιάσουν ως δική τους. Αυτό με εντυπωσίαζε από τότε που ήμουν στο Πολυτεχνείο. Η νοοτροπία τού να αρπάζεις το σκεπτικό του άλλου και να το αναδεικνύεις με περίτεχνο τρόπο ως προσωπικό σου.

q Στη ζωή μου στάθηκα πολύ τυχερή. Έζησα όμορφα. Γι’ αυτό και δεν με τρομάζει ο θάνατος. Ποτέ δεν πορεύτηκα με τον φόβο του τέλους. Πάντοτε φρόντιζα να ζω ως ένας ανεξάρτητος και αδέσμευτος άνθρωπος. Επίσης, δεν αισθάνθηκα ποτέ είτε ότι ήμουν διάσημη είτε ότι κάποιοι με θαύμαζαν για το έργο μου. Για μένα η δημιουργία είναι μια πολυσύνθετη διανοητική κατασκευή. Απαιτεί να είσαι παραγωγικός, να εμβαθύνεις στις ιδέες σου και να μπορείς να βάζεις σε τάξη τις σκέψεις σου.

q Με τον σύζυγό μου είχαμε μεγάλη διαφορά ηλικίας. Χωρίσαμε, αλλά παραμείναμε μαζί μέχρι και κάποια χρόνια πριν να φύγει από τη ζωή. Αποκτήσαμε μια κόρη, έναν γιο και τρία εγγόνια. Μια πληγή που με ακολουθεί είναι ότι δεν ξέρω αν ήμουν καλή μητέρα για τα παιδιά μου. Υπήρχαν πολλές περίοδοι στη διάρκεια του βίου μου που χρειαζόταν να λείπω ή εργαζόμουν πάρα πολύ. Εκείνες τις στιγμές ήμουν απούσα και ίσως γι’ αυτό να έχουν κάποιο παράπονο. Δεν συνδυάζεται εύκολα η απαιτητική επαγγελματική καριέρα με την οικογένεια. Το βέβαιο είναι ότι είμαι μια μητέρα που έχει ενδιαφέρον.

q Την ευτυχία δεν είναι εύκολο να την ανακαλύψουμε στη ζωή μας, διότι αποτελεί μια επιλογή που εξαρτάται από τον χαρακτήρα και την προσωπικότητά μας. Το λέω με την έννοια ότι απαιτεί να καταφέρνεις να μη στενοχωριέσαι ή να μη λαμβάνεις υπόψη σου κακόβουλα σχόλια και γνώμες. Είναι κι αυτό μια μορφή ευτυχίας. Εξαιτίας της πανδημίας μού έλειψε πολύ η κοινωνική συναναστροφή, το γέλιο, ο χορός, η παρέα, ο κινηματογράφος ή το θέατρο. Όμως, το αντιμετωπίζω. Πλέον, ζω μόνη στο σπίτι μου και τις μοναχικές ώρες μού αρέσει πολύ να ζωγραφίζω. Ο φανταστικός ρεαλισμός στους πίνακές μου είναι ο τρόπος με τον οποίο καταπολεμώ τη μοναξιά μου.

q Για τη λέξη «Θεός» την απάντηση την έχει δώσει ένας από τους αγαπημένους μου συγγραφείς, ο Άρθουρ Κέσλερ. Δεν ζούμε σε ένα διαβολοκεντρικό σύμπαν όπου κυριαρχεί η τυφλή θρησκευτική πίστη. Η κοσμολογία δεν έχει καμία σχέση με ό,τι μας παρουσιάζει η Εκκλησία με τις προσευχές, την Κόλαση και τον Παράδεισο. Πιθανόν κάτι να υπάρχει πίσω από την ύπαρξη του κόσμου και η ορατή πραγματικότητα να μην είναι αποτέλεσμα τυχαίων γεγονότων. Αλλά κανείς δεν μπορεί να το ξέρει αυτό.

q Η κινητήρια δύναμη της διαδρομής μας είναι το δημιουργικό πάθος. Με την προϋπόθεση βέβαια ότι έχεις απελευθερωθεί από ξεπερασμένες αντιλήψεις κι έχεις αφήσει το προσωπικό σου στίγμα σε καθετί με το οποίο καταπιάνεσαι. Και, φυσικά, η ζωή με έχει μάθει ότι σημασία έχει να ζεις και να σκέφτεσαι ελεύθερα.

26 lifo – 24.6.21

Το χειρότερο που μπορεί να σου συμβεί σε αυτή την επαγγελματική ενασχόληση είναι η επίμονη άποψη του πελάτη. Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που επιθυμούν διακαώς να ακυρώσουν το δικό σου σχέδιο ή την επιλογή των υλικών που έχεις κάνει προκειμένου να ικανοποιήσουν την κακογουστιά τους. Πρόσωπα με οικονομική επιφάνεια, αλλά χωρίς παιδεία, προσπαθούσαν να επέμβουν, αλλάζοντας άρδην όλα όσα είχα σκεφτεί.

ιουλιοσ — αυγουστοσ 2021

λέσχη ανάγνωσης

λα

ιουλιοσ — αυγουστοσ 2021

Τα βιβλία που διαβάζουμε τώρα

λεσχη α να γνωσησ

28

lifo – 2 4 ιουνιου 2 02 1

λεσχη α να γνωσησ

29

lifo – 2 4 ιουνιου 2 02 1

λεσχη α να γνωσησ

30

lifo – 2 4 ιουνιου 2 02 1

λεσχη α να γνωσησ

31

lifo – 2 4 ιουνιου 2 02 1

που ονομάζεται book literature. Το είδος αυτό, που στηρίζεται σε έρευνα δεδομένων και αρχείων, βρίσκεται πιο κοντά στην Ιστορία και προσφέρει μεγάλες αφηγηματικές τοιχογραφίες που διαβάζονται σαν μυθιστόρημα. Οι Έλληνες αναγνώστες αγάπησαν ιδιαίτερα το βιβλίο του Αργεντίνου Αλμπέρτο Μανγκέλ Η ιστορία της ανάγνωσης, που είχε κυκλοφορήσει πριν από πολλά χρόνια από τις εκδόσεις Λιβάνη και ανήκει στο είδος αυτό. Αγάπησαν, επίσης, το βιβλίο του Ισπανού Χόρχε Καριόν Βιβλιοπωλεία, ο χάρτης του κόσμου από έναν αναγνώστη (εκδόσεις Ποταμός), ουσιαστικά ένα ταξίδι με προορισμούς βιβλιοπωλεία σε πόλεις του κόσμου (και στην Αθήνα). Δυστυχώς, δεν έχει μεταφραστεί στα ελληνικά το αφήγημα του Μανγκέλ Η Βιβλιοθήκη τη νύχτα, μια μπορχεσιανή φαντασίωση για τους χώρους της τάξης και της αταξίας που είναι οι βιβλιοθήκες. Δεν έχουν μεταφραστεί ούτε τα βιβλία του Αμερικανού ιστορικού και θρυλικού βιβλιοθηκάριου του Χάρβαρντ Ρόμπερτ Ντάρντον για το βιβλίο και την κίνησή του στη Γαλλία πριν από τη Γαλλική Επανάσταση. Μάλιστα, το τελευταίο βιβλίο του Ντάρντον με τίτλο Pirating and Publishing (Πειρατές και Εκδότες) διαβάζεται σαν αστυνομικό μυθιστόρημα. Θέμα του είναι το παράνομο εμπόριο βιβλίων στη Γαλλία από εκδότες που είχαν την έδρα τους στο Νεσατέλ της Ελβετίας, για να μπορούν να παρακάμπτουν τον νόμο, σύμφωνα με τον οποίο το προνόμιο του τυπώματος και του εμπορίου βιβλίων είχαν μόνο οι Παριζιάνοι βιβλιοπώλες και εκδότες. Το βιβλίο του ιστορικού τέχνης Ρος Κινγκ The bookseller of Florence (Ο βιβλιοπώλης της Φλωρεντίας), που κυκλοφόρησε πριν από λίγο καιρό, είναι κιόλας μπεστ-σέλερ. Έχει ως θέμα του την ιστορία του Βεσπαζιάνο ντα Μπιστίτσι, που είχε γεννηθεί το 1422 και έγινε από τους μεγαλύτερους εκδότες χειροποίητων βιβλίων (πριν από την τυπογραφία) στη Φλωρεντία της Αναγέννησης, τροφοδοτώντας τις βιβλιοθήκες παπών και πριγκίπων. Στην Ελλάδα έχουμε, βεβαίως, τη μεγάλη παράδοση της έρευνας για την ιστορία του ελληνικού βιβλίου με πρωτοπόρο τον Φίλιππο Ηλιού αλλά και ιστορικούς που βγήκαν από τον κύκλο του Κ.Θ. Δημαρά και την Ιστορία των Ιδεών που αυτός υπηρέτησε. Στο είδος αυτό ανήκει και το βιβλίο Ανάγνωση και αναγνώστες στη σύγχρονη εποχή του Γάλλου ιστορικού των Ιδεών και της πολιτισμικής ιστορίας Ζαν-Ιβ Μολιέ (γενν. 1947), που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Πεδίο. Το βιβλίο έχει επιμεληθεί ο Λάμπρος Φλιτούρης, επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, που υπήρξε μαθητής του Μολιέ και έχει γράψει το εισαγωγικό σημείωμα για την ελληνική έκδοση. Το βιβλίο, που αποτελείται από εννιά επιμέρους μελέτες δημοσιευμένες τη δεκαετία του 1990, εκδόθηκε για πρώτη φορά στη Γαλλία το 2001. Ακολούθησαν εκδόσεις στη Βραζιλία, στην Αργεντινή και στις ΗΠΑ. Είκοσι χρόνια μετά, το βιβλίο του Μολιέ παρουσιάζεται αρυτίδωτο. Και μολονότι αναφέρεται στο γαλλικό παράδειγμα, είναι απόλυτα διαφωτιστικό και διεγερτικό για άλλες περιοχές του κόσμου, όπου επικράτησε το γαλλικό εκδοτικό μοντέλο στην παραγωγή και τη διακίνηση του βιβλίου. Η Ελλάδα ανήκει οριστικά στο μοντέλο αυτό. Στον πρόλογο που έγραψε τώρα ο Ζαν-Ιβ Μολιέ, ειδικά για την ελληνική έκδοση, μας λέει ότι στο βιβλίο του παρακολουθεί «μια σιωπηρή πολιτισμική επανάσταση που μετέτρεψε σε αναγνώστες τους περισσότερους κατοίκους της Ανατολικής Ακτής των Ηνωμένων Πολιτειών, της Μεγάλης Βρετανίας και της Γαλλίας» και δείχνει πώς «η μαζική κουλτούρα εισέβαλε στον δημόσιο χώρο, αλλάζοντας τη συμπεριφορά και διεισδύοντας βαθιά στο μυαλό όλων». Όσοι ξέρουν κάπως την ελληνική εκδοτική ιστορία θα αναγνωρίσουν τους μηχανισμούς που περιγράφει ο Μολιέ και τον τρόπο με τον οποίο αυτοί λειτούργησαν στην Ελλάδα. Βέβαια, λειτούργησαν

με κάποια καθυστέρηση, προς το τέλος του δέκατου ένατου αιώνα και στις αρχές του εικοστού, με μοχλούς την ανάπτυξη των εφημερίδων και τη σημαντική μείωση του αναλφαβητισμού. Η μαζική κουλτούρα στηρίχτηκε, κατά τον Μολιέ, σε τρεις παράγοντες. Πριν απ’ όλα, στην καθιέρωση των σχολικών εγχειριδίων, που σημάδεψαν τις μεγάλες εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις. Οι μεταρρυθμίσεις αυτές είχαν ως στόχο τους τον γενικευμένο αλφαβητισμό. Αν εξαιρέσουμε τη Βίβλο, τα σχολικά εγχειρίδια εξελίχθηκαν στα πρώτα μπεστ-σέλερ της παγκόσμιας ιστορίας και εκατομμύρια αντίτυπά τους «έφυγαν» από τα σχολεία και κατέκλυσαν τα νοικοκυριά. Ο δεύτερος παράγοντας είναι η δημοσίευση μυθιστορημάτων σε συνέχειες (οι περίφημες επιφυλλίδες) από τις εφημερίδες. Η επιφυλλίδα έγινε βασικό είδος των εφημερίδων μεγάλου κοινού, του λεγόμενου penny press. Αυτές οι εφημερίδες άρχισαν να εμφανίζονται τη δεκαετία του 1830 και ονομάστηκαν penny papers επειδή η τιμή πώλησής του ήταν μόνο πέντε λεπτά, μια πεντάρα. Έτσι, το μυθιστόρημα έφυγε από τον περιορισμένο χώρο των ελίτ και πέρασε στο πλατύ κοινό της μαζικής κουλτούρας των εφημερίδων. Μυθιστορήματα του Μπαλζάκ, του Δουμά, του Ευγενίου Σι, ακόμη και του Φλομπέρ πρωτοδημοσιεύτηκαν σε συνέχειες ως επιφυλλίδες, προκαλώντας αντιδράσεις κριτικών που χαρακτήρισαν αυτήν τη λογοτεχνία «βιομηχανική». Στην Ελλάδα, το πρώτο penny paper εκδόθηκε το 1873. Ήταν η εφημερίδα «Εφημερίς» του Κορομηλά, που υιοθέτησε αμέσως την πρακτική των επιφυλλίδων. Ο τρίτος παράγοντας στον οποίον στηρίχτηκε η μαζική κουλτούρα της ανάγνωσης και του βιβλίου ήταν η ανάπτυξη των σιδηροδρομικών δικτύων και των ταξιδιών με σιδηρόδρομο. Η ανάγνωση έγινε απαραίτητη στα ταξίδια, ιδιαίτερα η ανάγνωση εύκολων μυθιστορημάτων. Τα μυθιστορήματα ανήκαν στην κατηγορία του ρομάντσου ή της περιπέτειας. Η ανάπτυξη της αστυνομικής λογοτεχνίας συνδέθηκε μάλιστα με τη διάδοση των σιδηροδρομικών ταξιδιών. Η μαζική κουλτούρα του βιβλίου, πάντα κατά τον Μολιέ, συνδέεται τον δέκατο ένατο αιώνα και με τη μεγάλη διάδοση των λεξικών, των εγκυκλοπαιδειών αλλά και των συλλογών, κυρίως μυθιστορημάτων που τυπώνονταν ομοιόμορφα, στο ίδιο σχήμα και με το ίδιο δέσιμο. Έτσι κι αλλιώς, ο δέκατος ένατος αιώνας είναι ο «αιώνας των λεξικών», ο αιώνας του Λαρούς και των άλλων μεγάλων πρωτοπόρων του είδους. Έχει ενδιαφέρον για τους Έλληνες αναγνώστες ότι ένα από τα πιο διάσημα λεξικά αυτής της εποχής ήταν το ελληνο-γαλλικό λεξικό του Σαρλ Αλεξάντρ, που είχε κυκλοφορήσει το 1830. Ο Μολιέ αναφέρεται, επίσης, στη «λογοτεχνία του πεζοδρομίου», δηλαδή βιβλία που δεν στηρίζονταν στη μυθοπλασία αλλά σε γεγονότα της πολιτικής επικαιρότητας. Και συνδέει τη «μιντιακή κουλτούρα» με τη δημιουργία των δομών και μηχανισμών μαζικής κυκλοφορίας. Η μιντιακή κουλτούρα είναι πρωτότυπη πολιτιστική δημιουργία και δεν σχετίζεται ούτε με την υψηλή ούτε με την παραδοσιακή λαϊκή κουλτούρα. Εμφανίζεται στο γύρισμα του δέκατου ένατου προς τον εικοστό αιώνα και, φυσικά, επιβάλλεται. Σήμερα είμαστε βυθισμένοι στη μιντιακή κουλτούρα έτσι όπως την περιγράφει ο Μολιέ και δεν πειράζει που τα μέσα είναι ψηφιακά. Η μετάφραση της Αλεξάνδρας Νεστοροπούλου είναι καλή. Έχω αντίρρηση για την απόδοση του όρου «canard» ως «παπαγαλάκι». Προτιμώ τη λέξη «φυλλάδα», επειδή τα canards ήταν έντυπα που ειδικεύονταν στον εντυπωσιασμό, στην υπερβολή, ακόμα και στη δημοσίευση κατασκευασμένων και ψευδών ιστοριών. Άλλωστε η λέξη υπάρχει και στη γλώσσα μας από παλιά. «Η φυλλάδα του Μεγαλέξανδρου».

book literature Από τα σχολικά εγχειρίδια στο μυθιστόρημα μεγάλης κυκλοφορίας και στις επιφυλλίδες των εφημερίδων. Ο Γάλλος ιστορικός Ζαν-Iβ Μολιέ γράφει για την αναγνωστική περιπέτεια στη Δύση. από τoν νικο μπακουνακη

λεσχη α να γνωσησ

32

lifo – 2 4 ιουνιου 2 02 1

Jean-Yves Mollier Ανάγνωση και αναγνώστες στη σύγχρονη εποχή μεταφραση: Αλεξάνδρα Νεστοροπούλου εκδόσεις: Πεδίο σελιδεσ: 320

ΤΑ ΒΙΒΛΊΑ ΜΕ ΘΈΜΑ ΤΑ ΒΙΒΛΊΑ, ΤΟΥΣ ΑΝΑΓΝΏΣΤΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΊΑ αποτελούν πλέον ένα διακριτό είδος λογοτεχνίας

τερα δίδαξε στο Στάνφορντ. Με τη Σιάμαλα γνωρίστηκαν την εκρηκτική εποχή των αρχών της δεκαετίας του ’60, όταν τα φοιτητικά κινήματα αγωνίζονταν για μια νέα Αμερική. Αργότερα οι δύο νέοι χώρισαν, εκείνη έμεινε μόνη της, με την Κάμαλα και την αδελφή της Μάγια, έχοντας, όπως έλεγε, δύο στόχους στη ζωή: να μεγαλώσει τις κόρες της και να βρει θεραπεία για τον καρκίνο του μαστού. Δυστυχώς, πέθανε στα εβδομήντα της από καρκίνο. Η αυτοβιογραφία της Κάμαλα Χάρις, της υπεράξιας δυναμικής γυναίκας που διετέλεσε γενική εισαγγελέας της Καλιφόρνιας και γερουσιαστής, πριν γίνει η πρώτη Αφροαμερικανή και ασιατικής καταγωγής γυναίκα αντιπρόεδρος της Αμερικής, εστιάζει στην ιστορία μιας σύγχρονης αμερικανικής οικογένειας μεταναστών με ευαισθησίες και πολιτική συνείδηση, που αγωνίστηκε για κοινωνική δικαιοσύνη, εναντίον κάθε μορφής ρατσισμού και της αδιαφορίας που τον προκαλεί, για μια δημοκρατία που δεν απειλείται από τον φόβο και τη μισαλλοδοξία.

οι αλήθειες μας - μια αμερικανική διαδρομή Πώς η Κάμαλα Χάρις κατάφερε να γίνει η πρώτη Αφροαμερικανή και ασιατικής καταγωγής γυναίκα αντιπρόεδρος της Αμερικής. από τον χρήστο παρίδη

λεσχη α να γνωσησ

33

lifo – 2 4 ιουνιου 2 02 1

Κάμαλα Χάρις Οι αλήθειες μας - Μια αμερικανική διαδρομή μεταφραση: Ντόρα Δαρβίρη εκδόσεις: Μίνωας σελιδεσ: 400

ΤΟ ΌΝΟΜΆ ΤΗΣ, ΤΟ ΟΠΟΊΟ ΠΡΟΦΈΡΕΤΑΙ «ΚΆΜΑ-ΛΑ», στα ινδικά σημαίνει «ανθός λωτού» – πρόκειται για το φυτό που φυτρώνει στον πυθμένα του ποταμού και το άνθος του βγαίνει στην επιφάνεια. Η μητέρα της Σιάμαλα εγκατέλειψε το Δελχί στα δεκαεννέα της για μεταπτυχιακές σπουδές στο Μπέρκλεϊ της Καλιφόρνια, διδακτορικό στην Ενδοκρινολογία και έρευνα για τον καρκίνο του μαστού. Σε αυτήν της την πορεία δεν την εμπόδισε κανείς, άλλωστε η γιαγιά της Κάμαλα, μια εξαιρετικά δυναμική γυναίκα, φιλοξενούσε γυναίκες θύματα κακοποίησης, ενώ ο παππούς της, έχοντας υπάρξει μέλος του κινήματος για την ανεξαρτησία της Ινδίας, ήταν ανώτερος διπλωματικός υπάλληλος, τοποθετημένος στη Ζάμπια. Με αυτό το background, το σθένος και η δύναμη που έχει επιδείξει στην πορεία της μέχρι σήμερα είναι αυτονόητα. Η περιπέτεια της «αμερικανικής» διαδρομής του πατέρα της Ντόναλντ Χάρις είναι εξίσου ενδιαφέρουσα. Άριστος μαθητής από την Τζαμάικα, έγινε δεκτός στο Πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ, γεγονός καθόλου αυτονόητο εκείνη την εποχή, κι αργό-

Μέλβιλ, απόλυτα πεπεισμένος ότι κανείς δεν θα μπορέσει να ξεκλειδώσει τα μυστικά συστατικά μιας συνταγής που, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνει τις αφηγηματικές αξιώσεις του αμερικανικού μυθιστορήματος, τις υψηλές κατακτήσεις της σαιξπηρικής αμφισημίας, τον μυστικισμό των ιερών κειμένων, την παραβολική δεινότητα της Βίβλου, την ειρωνική αξίωση της φαουστικής τρέλας, τη διαστροφή μιας γλώσσας που ξέφευγε πάντα από τα περίτεχνα όρια του παιχνιδιού της. Εν ολίγοις, κανείς Αμερικανός συγγραφέας δεν κατάφερε να γίνει ο Μέλβιλ, ακριβώς γιατί ο ίδιος διέσπειρε τις άπειρες εκδοχές του εαυτού του στους πολύτροπους δαιμονικούς, τρελούς, αγαθούς και συνάμα αυτοκαταστροφικούς του ήρωες: από τον Μπάρτλμπι τον γραφέα στον Αχαάβ και από τον Ισμαήλ στον Μπίλλυ Μπαντ και, φυσικά, στον τελευταίο Μεγάλο Απατεώνα, μια ατιθάσευτη συνεκδοχή των πολυποίκιλων ρόλων που ο ίδιος επιφύλασσε στον απερινόητο εαυτό του. Τυγχάνει, μάλιστα, αυτές τις μέρες να περιμένουμε την έκδοση των τελευταίων έργων του σπουδαίου Αμερικανού συγγραφέα σε δύο άκρως φροντισμένες εκδόσεις με εξαιρετικές μεταφράσεις: του Μπίλλυ Μπαντ-Ναύτη από τις εκδόσεις Αντίποδες, σε μετάφραση Παναγιώτη Κεχαγιά και Κώστα Σπαθαράκη, με επίμετρο του Θοδωρή Δρίτσα, δηλαδή της νουβέλας που ο Μέλβιλ δυστυχώς δεν πρόλαβε να δει να εκδίδεται όσο ήταν εν ζωή, και του Μεγάλου Απατεώνα από τον Πατάκη και τη σειρά Sub Rosa, σε μετάφραση Χαράλαμπου Γιαννακόπουλου, με επίμετρο της διευθύντριας της σειράς Ελένης Κεχαγιόγλου, του τελευταίου εκδοθέντος μυθιστορήματος του Μέλβιλ. Πρόκειται για δύο κυκλοφορίες που συμπληρώνουν μοναδικά τα επιτεύγματα του Α.Κ. Χριστοδούλου, ο οποίος μετέφρασε τον Μόμπι Ντικ για τις εκδόσεις Gutenberg, αλλά και της αείμνηστης Έφης Καλλιφατίδη, που ετοίμασε το Γουάιτ Τζάκετ για τις ίδιες εκδόσεις (φυσικά, στα ελληνικά έχουμε, μεταξύ των διαφόρων μεταφράσεων έργων του Μέλβιλ, την εμβληματική απόδοση του Μπάρτλεμπυ, ο γραφιάς από τον Μένη Κουμανταρέα αρχικά για τις εκδόσεις Οδυσσέας και κατόπιν για τον Καστανιώτη, τη μετάφραση της Ρούλας Πατεράκη για τις εκδόσεις της Βιβλιοθήκης και της Αθηνάς Δημητριάδου, με τον τίτλο Μπάρτλμπυ, ο γραφέας, για τις εκδόσεις Άγρα). Αν στην αρχή, λοιπόν, ο Μέλβιλ επέμενε, μέσα από τα πρωτόλεια έργα του Typee (στα ελληνικά Περιπέτειες στη χώρα των κανιβάλων, μτφρ. Άρης Σφακιανάκης, Ζαχαρόπουλος), Redburn και Mardi, να αποδεικνύει ότι μπορεί να αφηγηθεί με αντίστροφο τρόπο τις ιστορίες των μοναχικών ηρώων που βρίσκονταν σε διαρκή αντιπαράθεση με τους υποτιθέμενα πολιτισμένους λευκούς, οι οποίοι δεν κατάλαβαν ποτέ την υπέρτατη αλήθεια των πρωτόγονων ανθρώπων και φυλών, στα ύστερα έργα του μετέτρεψε την αρχική αυτή ιδέα σε καταστατική οντολογική αρχή. Τόσο στον Μπίλλυ Μπαντ όσο και στον Μεγάλο Απατεώνα, δηλαδή στα δύο μυθιστορήματα που τοποθετούνται στην περίοδο της συγγραφικής του ωριμότητας, οι κεντρικοί πρωταγωνιστές αποδομούν τις συνήθεις κατηγορίες του καλού και κακού της πολιτισμένης Δύσης με απόλυτα διεστραμμένο τρόπο –όπως διακηρύσσει και ο ίδιος ο Μέλβιλ σε ένα κεφάλαιο του Μπίλλυ Μπαντ–, επιμένοντας να ξεφλουδίζουν προσεχτικά τις αυταπάτες της αφήγησης μέχρι να καταδείξουν το «δέρμα κάτω από το κρανίο». Η πιο σαιξπηρική,

άλλωστε, εκδοχή του Μέλβιλ, ο οποίος έχει αφομοιώσει για τα καλά το ρομαντικό κλέος του Μόμπι Ντικ ύστερα από τη βαθιά του σύγκρουση με την αλήθεια της οριοθετημένης εποχής του, αποκαλύπτεται στα ύστερα έργα του, δείχνοντας, χωρίς περιστροφές και με βαθιά επίγνωση, το άδειο κέλυφος κάτω από τη συνήχηση των ατέρμονων λόγων (words, words, words). Αν στον Μπίλλυ Μπαντ ο ήρωας δείχνει να παραμένει μουγγός τη στιγμή της δίκης που έκρινε τη ζωή του, όπως ακριβώς ο Μέλβιλ μπροστά στην ατέρμονη πανσπερμία των κενών λόγων, στον Μεγάλο Απατεώνα οι άπειρες φωνές των πολλαπλών προσωπείων και προσώπων που συγκρούονται μεταξύ τους ουσιαστικά οδηγούν στον έναν και μόνο δαιμόνιο Μεφιστοφελή, που τελικά είναι ο ίδιος ο συγγραφέας (αδιανόητη η σκηνή προς το τέλος του βιβλίου, όπου ο μεταμορφωμένος απατεώνας ταυτίζεται ουσιαστικά με τον διάβολο με τα περιστρεφόμενα κεφάλια από τον Χαμένο Παράδεισο του Μίλτον!). Η σιωπή και το άρρητο ήταν ίσως η μόνη απάντηση του εξαντλημένου από τη διαρκή προσπάθεια συγγραφέα. Ύστερα από άπειρες εκδοτικές ακυρώσεις, κρυμμένος όπως ο Μπάρτλμπυ σε ένα γραφείο όπου δούλευε ως τελωνειακός, ο Μέλβιλ είχε καταλάβει στο δεύτερο μισό του δέκατου ένατου αιώνα ότι ο γραφιάς είναι ένα αλλόκοτο ον του οποίου η μοίρα είναι να συγκρούεται με αυτό που οι υπόλοιποι βλέπουν ως αυτονόητο και πασιφανές. Ο συγγραφέας είναι ένα πλάσμα με την ιερότητα του ελάχιστου επιμέρους, όπως έλεγε ο αγαπημένος του Μπλέικ, ένας μονομανής ρομαντικός που καίγεται αποκλειστικά για ένα και μόνο πράγμα: τη δικαιοσύνη της σωστής και απόλυτης λέξης. Αυτή είναι που καθορίζει τον Μέλβιλ όταν λέει στον Μεγάλο Απατεώνα πως «είμαι πολύ Αθηναίος για να μην καλωσορίσω μια καινούργια σκέψη», αναλαμβάνοντας καταφανώς τον ρόλο του Σωκράτη και τσιγκλώντας τους επιβάτες με τον χαρακτηριστικό τρόπο της ρητορικής αντιστροφής: θέτοντας την αλήθεια ενός θέματος, για να την αποδομήσει στη συνέχεια, όπως και τις κοινότοπες αντιλήψεις για το καλό και το κακό, το αληθινό και το δίκαιο, μέσα από μια μορφή λεκτικής αντιπαράθεσης που φέρνει εν πολλοίς στο μυαλό τους δισσούς λόγους. Γραμμένη μεταξύ 1855 και 1856 στη φάρμα του, την οποία αγόρασε ο Μέλβιλ στο Πίτσφιλντ της Μασαχουσέτης με δανεικά χρήματα από τον πεθερό του –κρίσιμο σημείο για να καταλάβει κανείς όσα λέει για τον δανεισμό στο βιβλίο–, αυτή η άκρως πρωτότυπη σάτιρα, που αποδομεί όλες τις εκδοχές της σύγχρονης Αμερικής, δεν είχε ούτε την υποδοχή ούτε την αναγνώριση που θα έπρεπε. Έπρεπε να φτάσουμε στο 1920 για να κατακτήσει σταδιακά ο Μέλβιλ τη θέση που του άξιζε στο πάνθεον των μεγάλων μυθιστοριογράφων και ακόμα περισσότερα, για να αναγνωριστεί στον Μεγάλο Απατεώνα απαράμιλλη ισχύς και πρωτοτυπία, καθώς ήταν ίσως το πρώτο πολυφωνικό μυθιστόρημα που άνοιγε τον δρόμο στον ακραίο πειραματισμό της Αγρύπνιας του Φίνεγκαν (Finnegans Wake). Και όλα αυτά με ένα αντίστοιχο δαιμόνιο χιούμορ που έγινε το σήμα κατατεθέν των μεγάλων μοντέρνων συγγραφέων. Όταν, μάλιστα, ο Χάρολντ Μπλουμ αναφέρεται στην αντικανονική δύναμη του Γκαίτε, ο οποίος, κατά τη γνώμη του, «αναλαμβάνει τους κινδύνους μιας ολομέτωπης διακωμώδησης των ειδών, θυμίζοντάς μας τις ειρωνείες του Άμλετ», ο συνειρμός φέρνει αυτομάτως στον νου το σαρωτικό χιούμορ που διαπερνά τους σαιξπηρικούς διαλόγους του Μεγάλου Απατεώνα. Όπως ο

η σπουδαία κληρονομιά του Χέρμαν Μέλβιλ Αν ο «Μόμπι Ντικ» υπήρξε το κατεξοχήν αριστούργημά του, τα δύο τελευταία του έργα, τα «Μπίλλυ Μπαντ» και «Μεγάλος Απατεώνας», αποτέλεσαν το επιστέγασμα της κεντρικής του κοσμοθεωρίας. από την τίνα μανδηλαρά

λεσχη α να γνωσησ

34

lifo – 2 4 ιουνιου 2 02 1

Χέρμαν Μέλβιλ Μπίλλυ Μπαντ-Ναύτης μεταφραση: Παναγιώτης Κεχαγιάς - Κώστας Σπαθαράκης εκδόσεις: Αντίποδες σελιδεσ: 216

Χέρμαν Μέλβιλ Ο μεγάλος απατεώνας μεταφραση: Χαράλαμπος Γιαννακόπουλος εκδόσεις: Πατάκης/Sub Rosa

«ΈΝΑΣ ΛΙΓΝΌΣ, ΧΛΩΜΌΣ ΆΝΤΡΑΣ ΕΊΠΕ ΤΗ ΣΥΝΤΑΓΉ ΓΙΑ ΝΑ ΤΡΕΛΆΝΕΙΣ ΤΟΥΣ ΠΆΝΤΕΣ» έγραφε ο Ζιλ Ντελέζ για τον Χέρμαν

λεσχη α να γνωσησ

35

lifo – 2 4 ιουνιου 2 02 1

η σπουδαία κληρονομιά του Χέρμαν Μέλβιλ

Μπλουμ ήθελε τον Τζόις να είναι, αν και «βικονιανός» βάρδος της χαοτικής εποχής, απόλυτα δημοκρατικός στον λογοτεχνικό ελιτισμό του, αντίστοιχα και ο Μέλβιλ, ο τελευταίος σπουδαίος βάρδος-προφήτης του δέκατου ένατου αιώνα, δεν αποφασίζει να κλείσει τυχαία τη συγγραφική του πορεία με μια πολιτικο-υπαρξιακή σάτιρα και ένα μεγάλο ελεγειακό ποίημα. Τα περιθώρια της απομάγευσης είναι ήδη πολύ στενά και ο αναγνώστης θαρρεί πως βλέπει τον συγγραφέα να γελάει σατανικά, σαν τον παράφρονα Άμλετ στο χείλος της αβύσσου, χωρίς ωστόσο να αμελεί το δημοκρατικό του χρέος: εξού και το ότι στον Μεγάλο Απατεώνα φροντίζει να αφιερώσει ένα μεγάλο μέρος των αναφορών του στους Ινδιάνους (κεφάλαια 25 και 26), ακυρώνοντας τις τιμητικές διακρίσεις των λευκών στρατηγών και καταδεικνύοντας ότι οι λευκοί φιλάνθρωποι μοιάζουν, αντιθέτως, να είναι συνώνυμοι της πιο απτής και υποκριτικής μορφής της βαρβαρότητας. Όλα στον Μεγάλο Απατεώνα ξεκινούν όταν ένας άγνωστος με μπεζ ρούχα επιβιβάζεται μια πρωταπριλιά στο Φιντέλ –διόλου τυχαία η ημερομηνία και το όνομα του πλοίου–, όπου έρχεται σε επαφή με μια σειρά από παράξενους επιβάτες. Καταρχάς με τον μπαρμπέρη του Φιντέλ, ο οποίος έχει κρεμάσει έξω από το κατάστημά την επιγραφή «Πίστωσις δεν δίδεται», με έναν έγχρωμο σακάτη, τον οποίο ένας άλλος ανάπηρος κατηγορεί ως απατεώνα, έναν παράξενο μισάνθρωπο, έναν βοτανολόγο, έναν θυρωρό στο Γραφείο Φιλοσοφικών Πληροφοριών και άπειρους άλλους, οι οποίοι κατά έναν παράξενο τρόπο εμπλέκονται σε μια σειρά από διαλόγους που ουσιαστικά θίγουν το κρίσιμο ζήτημα της εμπιστοσύνης: πώς πλησιάζει κανείς τον πλησίον του, εφόσον δεν ξέρει τις αληθινές του προθέσεις ή την πραγματική του ιδιότητα, πώς μπορεί να βασιστεί ακόμα και στα ίδια τα λεγόμενά του; Τι σημαίνει καλή πρόθεση, πού αρχίζουν και πού τελειώνουν η συμπάθεια, η καλοσύνη και η αγαθοεργία; Στους άπειρους ρόλους που υιοθετεί κατά τη διάρκεια του ταξιδιού ο Μέγας Απατεώνας –από αυτόν του ανθρώπου που συγκεντρώνει χρήματα για το φιλόπτωχο ταμείο ή μετοχές μιας εταιρείας άνθρακα μέχρι αυτόν του κοσμοπολίτη, που καταλαμβάνει και το μεγαλύτερο μέρος της αφήγησης– είναι προφανής η πρόθεση του συγγραφέα να ανατρέψει τις κεντρικές αρχές για την αλήθεια και το ψέμα, το καλό και το άδικο. Σε αυτό το πλοίο που διασχίζει όχι τις απέραντες θάλασσες αλλά την αμερικανική υδάτινη χώρα από το Μισισίπι μέχρι τη Νέα Ορλεάνη, η συνθήκη της αναζήτησης της ταυτότητας του πολίτη μιας χώρας που προσπαθούσε ακόμα να αντιληφθεί τις αρχές της ελευθερίας είναι διαρκής και ο απατεώνας του Μέλβιλ μετατρέπεται έτσι σε έναν κανένα-Οδυσσέα χωρίς ιδιότητες και χωρίς πραγματικό όνομα, που έχει μονάχα ρόλους. Ξεκινώντας από τη βασική αρχή του «κανείς άνθρωπος δεν είναι ξένος», που εκφράζει κάποια στιγμή η κοσμοπολίτικη εκδοχή του άγνωστου χαρακτήρα, ο Μέλβιλ φτάνει να αποδομεί την προτεσταντική ηθική που έχει κληρονομήσει η Αμερική από τους Αγγλοσάξονες και αποκαλύπτει αναλυτικά τα εγκλήματα που σημειώθηκαν στο όνομα της λευκής υπεροχής και της γης της επαγγελίας (στο

σημείο αυτό ο Μέλβιλ φαίνεται να γνωρίζει αντίστοιχα καλά και τους Ευρωπαίους μπροστάρηδες των επαναστάσεων του 1848). Ωστόσο, η καταφανής κριτική του Μέλβιλ στον φαρισαϊσμό των χριστιανικών προθέσεων σε καμία περίπτωση δεν σκοπεύει να αναδείξει ένα ψευδεπίγραφο επαναστατικό πνεύμα αλλά να βάλει τα θεμέλια της αμφισβήτησης του κυρίαρχου εξορθολογισμένου λόγου που εξαντλείται στην πεποίθηση ότι αυτό που φαίνεται εν τέλει είναι. Ακολουθώντας, λοιπόν, την αντίστροφη λογική των μεταμορφώσεων –ο πλήρης τίτλος του βιβλίου είναι Ο μεγάλος απατεώνας - Οι μεταμορφώσεις του– και κλείνοντας το μάτι στον Οβίδιο και στους σπουδαίους Λατίνους φιλοσόφους, ο συγγραφέας οδηγεί με ειρωνική διάθεση τις κυρίαρχες αντιλήψεις στα όρια, δείχνοντας ψευδώς ότι τις αποδέχεται. Ως σκεπτικός φιλόσοφος, κάτι που φαίνεται περίτρανα και στον Μόμπι Ντικ, ακόμα και όταν κρεμάει τα κεφάλια του Καντ και του Χέγκελ, αντί για μπαλόνια, στο σκάφος, ο Μέλβιλ αναφέρεται στις πραγματικές τάσεις αμφισβήτησης των σπουδαίων φιλοσόφων αλλά και στη δολοπλόκο φύση του κατά τα άλλα τοκογλύφου Σενέκα, του αυλοκόλακα Μπέικον, σε αυτούς στους οποίους όλοι έσπευσαν να επιβάλουν μια συκοφαντική ιδιότητα, ξεχνώντας πως ήταν πρωτίστως δημιουργοί και ποιητές. Εξού και ότι το μόνο που διατηρείται ακέραιο σε αυτό το διαρκές παιχνίδι της εξαπάτησης είναι η συμβολική διάσταση της ποιητικής πράξης, η οποία, όπως τονίζει ο Μέλβιλ μέσω του κοσμοπολίτη απατεώνα του, πρέπει, όπως και η καλοσύνη, να καλλιεργηθεί. Για έναν συγγραφέα που φαίνεται να περιποιεί ιδιαίτερη τιμή στην ομορφιά των αγαλμάτων του Παλάτσο Πίτι στη Φλωρεντία, αντί στις υψηλές και σεβάσμιες ιδέες που τρέφουν οι συντοπίτες του, και που τολμάει να αφιερώσει ποίημα στη μαρκησία του Μπρινβιγιάρ, μια διαβόητη Γαλλίδα δηλητηριάστρια, στην οποία κάνει σαφή αναφορά, δεν είναι να απορεί κανείς που το μόνο σεπτό χρέος που φέρνει εις πέρας είναι αυτό προς τον συγγραφικό, ποιητικό εαυτό του και τον Σαίξπηρ. Άλλωστε, όπως τονίζει, παραπέμποντας απευθείας στον Βρετανό βάρδο, όλα τελικά είναι μια σκηνή: «Και όλοι, άνδρες και γυναίκες, απλώς ηθοποιοί, που κάνουν τις εισόδους και εξόδους τους κι ο κάθε άνθρωπος στην ώρα του παίζει ρόλους πολλούς». Η λογική των μεταμορφώσεων κρύβεται και στο Μπίλλυ Μπαντ-Ναύτης, με πιο σκοτεινό τρόπο ωστόσο, καθώς κανείς από τους κεντρικούς χαρακτήρες που εμπλέκονται στο πολιτικό-υπαρξιακό αυτό δράμα δεν είναι αυτό που φέρονται να εκφράζουν η θέση και ο ρόλος τους: αλήθεια, πόσο αγγελικά πλασμένος είναι ο Μπίλλυ Μπαντ, ο οποίος φτάνει να σκοτώσει με μια γροθιά τον μοχθηρό ανταγωνιστή του, οπλονόμο Κλάγκαρτ; Και πόσο δίκαιος αποδεικνύεται ο κατά τα άλλα σεβαστός καπετάνιος Βίερ όταν στήνει ένα αυτοσχέδιο λαϊκό δικαστήριο πάνω στο πλοίο, οδηγώντας τον ψευδώς κατηγορούμενο ως συνωμότη Μπίλλυ στον θάνατο; Η σχετικότητα των ρόλων με τους οποίους εμπλέκονται οι τρεις κεντρικοί χαρακτήρες σε ένα αντίστοιχα στημένο θέατρο, αυτήν τη φορά πάνω στο πολεμικό πλοίο Bellipotent, είναι αντίστοιχη με τις αυθαίρετες κινήσεις τους, αντίθετες από

Γνωρίζοντας πως οι αντιδράσεις όλων όσοι εμπλέκονται στο δράμα έχουν δίκαιο έρεισμα, ο Μέλβιλ διανθίζει την ιστορία με διάφορες παρεμβάσεις που επιτείνουν την αμφισημία των προθέσεών του: «Ποιος μπορεί στο ουράνιο τόξο να τραβήξει τη γραμμή εκεί που τελειώνει το μοβ κι εκεί που αρχίζει το πορτοκαλί; Τα χρώματα διαφέρουν, το βλέπουμε καθαρά, αλλά πού αρχίζει το ένα και πού χάνεται το άλλο; ». λεσχη α να γνωσησ

36

lifo – 2 4 ιουνιου 2 02 1

αυτές που ορίζει ο χαρακτήρας τους. Μέσα τους μοιάζει να καίγεται μια εσωτερική φωτιά που κάνει τον μοχθηρό οπλονόμο να δει, και γι’ αυτό να μισήσει, την ουσιαστική αθωότητα του Ουίλλιαμ Μπαντ, και τον καπετάνιο να φωνάζει το όνομά του ακόμα και στο νεκροκρέβατό του, ερχόμενη πάντα σε αντιδιαστολή με τους κανόνες της τάξης και τις απαιτήσεις μιας κοινωνικής δικαιοσύνης η οποία αποδεικνύεται, ως είθισται στα βιβλία του Μέλβιλ, αυθαίρετη ή ψευδής. Κόντρα στους όρους ενός κοινωνικού συμβολαίου που πηγάζει από την επίπλαστη εξωτερική αναγκαιότητα, ο Μέλβιλ θεωρούσε ότι η έξωθεν πραγματικότητα είναι απλώς ένα σκαιό εμπόδιο που ουσιαστικά κρατά τους ανθρώπους μακριά από τη λυδία λίθο, τη μύχια αλήθεια των πραγμάτων. Στον Μέλβιλ είναι σαφές ότι αυτή ταυτίζεται με μια παράδοξη μεταφυσική, την οποία ο ίδιος αφουγκραζόταν εντελώς ενορασιακά, ως παράδοξος προφήτης, παραπέμποντας ενίοτε σε παράξενους συμβολισμούς, δυσερμήνευτες αλληγορίες ή απλώς στην υψηλή ποίηση. Η διορατική ευφυΐα του είναι αυτή που δεν του επέτρεψε να δώσει καταληκτική χροιά στις κρίσιμες πράξεις των πρωταγωνιστών του στο Μπίλλυ Μπαντ –το οποίο έγραφε επί σειρά ετών και όχι σε ενάμιση χρόνο, όπως το Μόμπι Ντικ–, αφήνοντας ανοιχτή τη δύναμη της αμφισημίας. Εξάλλου, όπως αφήνει να εννοηθεί στο τέλος του βιβλίου, η φήμη της ιστορίας του Μπίλλυ Μπαντ δεν είχε ανάγκη από βεβιασμένα συμπεράσματα και τις διαπιστώσεις της χρονικής συγκυρίας, αυτής που ψευδώς ανέδειξαν οι εφημερίδες της εποχής, αφού άντεξε στο πέρας των χρόνων, διεκδικώντας τα εύσημα της μυθιστορίας ακόμα και πέρα από τις αρχές της λογικής. « Έτσι ο Μπίλλυ, παρά τις ατέλειές του, μετουσιώνεται με τον θάνατό του σε μεσσιανικό σύμβολο για τους δεισιδαίμονες ναύτες» αναφέρει ο Θοδωρής Δρίτσας στο επίμετρό του βιβλίου, παραπέμποντας σε αυτή την άγραφη επιταγή της συμβολικής δύναμης της αφήγησης, στην οποία ο Μέλβιλ μένει τελικά πιστός μέχρι τέλους. Από το ίδιο επίμετρο αντλούμε αναλυτικές πληροφορίες για τις διαφορετικές θεωρητικές εκδοχές και προσεγγίσεις του Μπίλλυ Μπαντ, από την έμφαση στην αλληγορική του διάσταση έως την ομοφυλοφιλική εκδοχή της ιστορίας, κάτι που επιβεβαιώνει και τις αμέτρητες εκδοχές που αναδεικνύει από μόνο του το έργο ως επιστέγασμα της πολύφερνης πορείας ενός ανένταχτου, πέρα από σχολές και κατηγορίες, συγγραφέα. Άλλωστε, η επιμονή του Μέλβιλ στα ιδανικά χαρακτηριστικά του θύματος-θύτη Μπίλλυ Μπαντ, μιας άλλης εκδοχής του Μίσκιν, ενός αγαθού ξανθού ναύτη-πρίγκιπα με γαλάζια μάτια, τον οποίο φτάνει τελικά να ανταγωνίζεται με απόλυτο μένος ο κελευστής Κλάγκαρτ, ο οποίος, ωστόσο, αντιλαμβάνεται ενορασιακά την απόλυτη αθωότητά του, ξεπερνά τα όρια ενός λανθάνοντος ερωτικού πάθους. Κι αυτό γιατί, εκτός από ωραίος, ο Μπίλλυ, όπως αντίστοιχα ο Μπάρτλμπυ, είναι ένας άγνωστος, χωρίς αναφορές, δίχως παρελθόν και σαφή ταυτότητα, με αποτέλεσμα πολλοί να καταστρώνουν διάφορα σενάρια για την καταγωγή του, για το πώς βρέθηκε αίφνης στο πλοίο και για το ποιες μπορεί να είναι οι προθέσεις του. Μπορεί ο συγγραφέας

λεσχη α να γνωσησ

37

να μας αποκαλύπτει την εργατικότητα και τους καλούς τρόπους που ενίσχυσαν την ανέλιξή του, αλλά η κανονιστική ανάγκη για τυποποίηση του αγαθού ναύτη απαιτεί την κατηγοριοποίησή του, όπως συμβαίνει με όλες τις ανθρώπινες πράξεις στη ζωή. Η πρότερη, άλλωστε, Ανταρσία του Νόουρ είχε καλλιεργήσει ακόμα περισσότερο το αίσθημα της καχυποψίας και είναι η ίδια που έφτασε να αναγκάσει τον καπετάνιο να διατάξει μια αυτοσχέδια δίκη που θα στείλει τον άτυχο ναύτη σε θάνατο. Είχε προηγηθεί, εν προκειμένω, η ψευδής καταγγελία του κακόβουλου Κλάγκαρτ ενώπιον του καπετάνιου ότι ο Μπίλλυ υποκινεί το πλήρωμα σε ανταρσία, κάτι που έκανε τον τελευταίο, αντί για οποιοδήποτε αντίδραση, να αντιστρέψει τις κατηγορίες με μια θανατηφόρα προς τον σπιούνο κελευστή γροθιά. Γνωρίζοντας πως οι αντιδράσεις όλων όσοι εμπλέκονται στο δράμα έχουν δίκαιο έρεισμα, ο Μέλβιλ διανθίζει την ιστορία με διάφορες παρεμβάσεις που επιτείνουν την αμφισημία των προθέσεών του: «Ποιος μπορεί στο ουράνιο τόξο να τραβήξει τη γραμμή εκεί που τελειώνει το μοβ κι εκεί που αρχίζει το πορτοκαλί; Τα χρώματα διαφέρουν, το βλέπουμε καθαρά, αλλά πού αρχίζει το ένα και πού χάνεται το άλλο; Το ίδιο ισχύει με τη λογική και την παραφροσύνη» γράφει με τη γνώριμη δεξιοτεχνική εικονοποιητική του παραστατικότητα, χωρίς να αφήνει κανένα περιθώριο για κατηγορηματικά συμπεράσματα. Ο εξωτερικός νόμος προτάσσει παραδειγματισμό και τιμωρία, η ουσιαστική και άγραφη όμως αλήθεια που ισοδυναμεί με τη μοίρα θέλει αθώωση. Στην περίπτωση του ωραίου ναύτη, που ακόμα και η ομορφιά του ισοδυναμεί με φυσική παρασπονδία, όπως στους αρχαιοελληνικούς μύθους, το άδοξο τέλος μοιάζει κάπως προκαθορισμένο, είτε από την ίδια την πραγματικότητα είτε από τους ατελείς ανθρώπους που δεν θα καταλάβουν ποτέ το ωραίο, το αληθινό και το αυθεντικό. Θαρρεί κανείς πως ο κρεμασμένος στην αντένα της μαΐστρας του πλοίου σαν εσταυρωμένος που φέρει τις αμαρτίες του κόσμου, σαν απόκοσμο πλάσμα ή εξωτικό, ωραίος ναύτης ισοδυναμεί τελικά με τον ίδιο τον συγγραφέα που ξέρει ότι είναι ο πρώτος που θα θυσιαστεί από τους μέσους αναγνώστες, οι οποίοι ποτέ δεν κατάλαβαν ή δεν αντιλήφθηκαν την υψηλή αποστολή του. Σε αυτήν μόνο ορκιζόταν ο κατά τα άλλα σκεπτικιστής Μέλβιλ μέχρι τέλους, γνωρίζοντας πως η μοίρα του είναι να παραμείνει ένας νεκροζώντανος αφηγητής, σαν τον Ισμαήλ, για να ορίσει τις ακαθόριστες και σκοτεινές ζώνες που θα επιτρέψουν στην εκάστοτε ιστορία να παραμείνει ζωντανή. Πρόκειται για το μοναδικό στοίχημα που δείχνει να κερδίζεται ακόμα και μετά θάνατον, όταν η εκάστοτε ιστορία, όπως αυτή του Μόμπι Ντικ ή του Μπίλλυ Μπαντ, σκορπίζεται σε άπειρες εκδοχές και θεωρήσεις, σε προφορικές αφηγήσεις και σε θρύλους, επιβεβαιώνοντας πανηγυρικά τη μοναδική κληρονομιά που είχε στο μυαλό του ο ίδιος ο Μέλβιλ: αυτήν της υψηλής τέχνης της μυθιστοριογραφίας. Όσο για το αν ο ίδιος ήταν άγγελος ή διάβολος, δεν έχει σημασία, του αρκούσε η ιδιότητα του συγγραφέα.

lifo – 2 4 ιουνιου 2 02 1

το μυθιστόρημα του Ντάγκλας Στιούαρτ κέρδισε το κοινό και τους κριτικούς με την ανθρώπινη ματιά και την αφηγηματική του δύναμη. Ο Σάγκι Μπέιν είναι πλέον ένα από τα πολυαγαπημένα βιβλία στον αγγλόφωνο κόσμο και ένας λόγος για να ξαναθυμηθεί κανείς την πολύπαθη Γλασκόβη της δεκαετίας του ’80 μέσα από τις περιπέτειες του μικρού Μπέιν, την προβληματική αλλά και τρυφερή σχέση με την αλκοολική μητέρα του, Άγκνες Μπέιν, και με τα δυο του αδέλφια. Στις συνεντεύξεις του ο συγγραφέας έχει ομολογήσει ότι έχει βιώσει ανάλογες καταστάσεις με αυτές του ήρωά του, χωρίς ποτέ να φανταστεί ότι κάποια στιγμή θα ανέβει την κοινωνική κλίμακα ως πετυχημένος παράγοντας στον χώρο της μόδας και στη συνέχεια ως συγγραφέας, διεκδικώντας παράλληλα με περηφάνια τη σεξουαλικότητά του. Όλα αυτά εξελίχθηκαν με τον καλύτερο τρόπο για τον πρωτοεμφανιζόμενο στον χώρο της λογοτεχνίας Στιούαρτ, ο οποίος είδε ξαφνικά το βιβλίο του να αποσπά επαινετικές κριτικές, να κατακτά το ένα βραβείο μετά το άλλο και να κάνει τα μέλη της επιτροπής του Booker να μην μπορούν να κρύψουν τον ενθουσιασμό τους, λέγοντας: «Μας άφησε άφωνους αυτό το πρώτο μυθιστόρημα, το οποίο δημιουργεί ένα εκπληκτικά οικείο, συμπονετικό, συγκλονιστικό πορτρέτο εθισμού, θάρρους και αγάπης». Ο Σάγκι Μπέιν θα κυκλοφορήσει στις 30 Ιουνίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο σε μετάφραση της Σταυρούλας Αργυροπούλου, ενώ παράλληλα θα κυκλοφορήσει και συλλεκτική έκδοση (σε περιορισμένο αριθμό αντιτύπων) με πρόλογο και σκίτσο από τον συγγραφέα. Αποκλειστικό απόσπασμα από το βιβλίο εξασφάλισε η LiFO. T.M. Τώρα τα απογεύματα, οι μεγαλύτεροι γιοι των ανθρακωρύχων στέκονταν στις γραμμές του τρένου, με μπίρες και σακούλες με κόλλα και κοιτούσαν με θλίψη και μοχθηρία τις χαρούμενες φάτσες που βρυχιούνταν κάθε μισή ώρα. Χάιδευαν τα βυζιά των ξαδελφάδων τους κάτω από τα φαρδιά πουλόβερ και έτρεχαν στις ράγες μπροστά από το τρένο που ανέπτυσσε ταχύτητα, με τα απαλά μαλλιά τους να ανεμίζουν εξαιτίας ενός ατυχήματος που αποφεύχθηκε την τελευταία στιγμή. Πετούσαν μπουκάλια με κάτουρα στα παράθυρα και όταν ο οδηγός του τρένου πατούσε θυμωμένος τη σφυρίχτρα, εκείνοι ένιωθαν πως τους βλέπει ο κόσμος, νιώθανε ζωντανοί. Αφότου έκλεισε το ανθρακωρυχείο, εκείνοι είχαν τη συνήθεια να απλώνουν πάνω στις ράγες παχιά καφετιά κλαριά που έπρεπε να κρεμιούνται αποπάνω τους, για να τα κόψουν από τα δέντρα που ξεραίνονταν. Όταν τα τρένα τα τσακίζανε εύκολα, τα παιδιά πετούσανε πέτρες κι αργότερα τα κόκκινα τούβλα που χρησιμοποιούσαν οι οικοδόμοι. Ένα αγόρι όχι πολύ μεγαλύτερο από τον Σάγκι έχασε ένα μάτι από τις ιπτάμενες πέτρες που σπινθήριζαν. Αλλιώς, οπλισμένοι με κουτιά που περιείχαν αέρα για αναπτήρες και προορίζονταν για σνιφάρισμα, αυτοί άρχισαν να βάζουν φωτιά στις καλαμιές. Ο Λικ έβλεπε πως βάζανε φωτιά στον καφετί βάλτο κι από τις δυο μεριές των γραμμών. Κι όμως, τα τρένα για τη Γλασκόβη δεν σταματούσαν. Ο Λικ έσερνε το μασημένο του μολύβι μέσα από αυτήν τη θέα της ερήμωσης. Δεν το αντιλαμβανόταν, αλλά ενώ εκείνος ζωγράφιζε, οι καμπουριασμένοι του ώμοι γέρνανε μπροστά. Γινόταν όλο και πιο δύσκολο να σηκώνεται τα πρωινά, να αφήνει τη μέρα να μπει στο σπίτι, να ξαναγυρνά στο κορμί του και να παύει να περιπλανιέται ολόγυρα πίσω από τα βλέφαρά του, εκεί όπου ήταν ελεύθερος. Παρουσιαζόταν όλο και πιο αργά στα μαθήματα κατάρτισης. Ο προϊστάμενος έκανε υποχωρήσεις,

ο Λικ μπορούσε να το διακρίνει αυτό. Περιπλανιόντουσαν ο ένας πλάι στον άλλον με την ίδια αδιαφορία. Στην αρχή ο προϊστάμενος, ένας μυώδης ρεαλιστής τύπος, έβγαζε τους λόγους που είχε εξασκηθεί να βγάζει. Καθώς η μαθητεία συνεχιζόταν και ο Λικ συνέχισε να τον κοιτάζει αδιάφορα, οι λόγοι του άλλου γίνονταν πικρόχολοι. Ο Λικ, σαν μετρονόμος, κουνούσε το κεφάλι του, που το λέκιαζαν τα σάλια στη διάρκεια της διάλεξης που αφορούσε το πώς η δική του γενιά κατέστρεφε τη χώρα. Βγάζοντας αφρούς, ο προϊστάμενος άπλωσε τότε το χέρι του και παραμέρισε τη φράντζα του Λικ με την τραχιά παλάμη του. Τα μάτια του νεαρού ήταν αδειανά σαν δυο θαμπά κομμάτια μάρμαρο. Ο άνθρωπος τα είχε δει όλα στα τριάντα χρόνια που βρισκόταν στον χώρο των κατασκευών: γενιές παιδιών που σύρθηκαν στα κρατικά προγράμματα, τεμπέλικα και αδιάφορα ή φλύαρα και πονηρά. Με τον καιρό έσπαγαν και παίρνανε τον δρόμο τους, μεγάλωναν και γίνονταν άντρες που έβαζαν σε μπελάδες τα κορίτσια και χρειάζονταν έναν σταθερό μισθό. Ποτέ σ’ όλα του τα χρόνια δεν συνάντησε κάποιον σαν αυτό το αγόρι. Θυμωμένος ο προϊστάμενος τράβηξε το μολυβάκι πίσω από το αυτί του, πρόβαλε αποφασιστικά το κατωσάγονό του και κάρφωσε το μολυβάκι σε απόσταση δύο πόντους περίπου από τα μούτρα του Λικ. Ο Λικ δεν έκανε πίσω ποτέ, αυτό το συνήθιζε με την Άγκνες. Κλείδωσε την πόρτα που βρισκόταν πίσω από τα μάτια του κι έφυγε, εγκαταλείποντας το εργαστήριο, τον γύψο, ένα παγούρι με κρύο τσάι και τον θυμωμένο προϊστάμενο. Ο προϊστάμενος μπορεί να του επέτρεπε να φύγει, εδώ όμως ήταν ένα πρόγραμμα κατάρτισης για νέους, και όσο η Θάτσερ τού μείωνε τον μισθό, ο άντρας θα άφηνε τον Λικ να παραμείνει. Πάντα χρειάζονται κάποιον να φτιάχνει τσάι. Οι παλιότεροι ξυλουργοί άρχισαν να κάνουν πλάκες στον Λικ στον χώρο της δουλειάς. Τον έβαζαν να ελέγχει τα κουτιά με τα καρφιά και να τα ταξινομεί κατά μέγεθος. Ο Λικ απλώς σήκωνε τους ώμους όταν τους άκουγε να γελάνε και συνέχιζε την πορεία του, ευτυχισμένος που μπορούσε να χάνεται μέσα στα μονότονα, άσκοπα καθήκοντά του και το μυαλό του να περιπλανιέται ελεύθερο στον κόσμο. Βυθισμένος στη σιωπή, γυρνούσε τώρα τις σελίδες του μπλοκ και από το πίσω φύλλο έβγαλε δυο φακέλους. Ο πρώτος φάκελος ήταν ένα λεπτό πολύχρωμο αεροπορικό γράμμα, σε κομψό γαλάζιο αναδιπλούμενο χαρτί, και το έστελνε η Κάθριν με μια σειρά γραμματοσήμων από το Τράνσβααλ. Το στριφογύρισε στα χέρια του και ευχήθηκε να μην ένιωθε τόσο οδυνηρή την ανάγκη να το διαβάσει. Θα ήθελε ο ενθουσιασμός της για τα έπιπλα κήπου και τα νοτιοαφρικάνικα λουκάνικα μπίλτονγκ να μην τον έκαναν να νιώθει τόσο παραπεταμένος, κάτι που τόσο εύκολα το αφήνεις πίσω σου. (...) Ο Λικ έπιασε το δεύτερο γράμμα. Τώρα πια αυτό ήταν βρόμικο, λιγδιασμένο στις γωνίες ύστερα από τόσες ώρες που πέρασε διαβάζοντάς το και ξαναδιαβάζοντάς το. Ο φάκελoς ήταν από χοντρό κρεμ χαρτί, διάστικτο, όπως το ακριβό χαρτί για ακουαρέλες. Κάποιος έγραψε το όνομά του με μαύρη μελάνη καλλιγραφίας –κύριο Αλεξάντερ Μπέιν–, κάνοντας μάλιστα την προσπάθεια να σταθεροποιήσει με μια κομψή χαρακιά. Ο Λικ άνοιξε τον φάκελο και ξεδίπλωσε το τυπωμένο γράμμα. Το χαρτί ήταν τόσο καλής ποιότητας, που έτριζε. Τα βρόμικα δάχτυλά του ψηλάφισαν το γνώριμο έμβλημα στην κορυφή της σελίδας. Θα μπορούσε να διαβάσει το γράμμα με κλειστά μάτια:

Douglas Stuart Σάγκι Μπέιν μεταφραση: Σταυρούλα Αργυροπούλου εκδόσεις: Μεταίχμιο σελιδεσ: 528

ΣΚΛΗΡΌ, ΤΡΥΦΕΡΌ ΚΑΙ ΣΥΝΆΜΑ ΒΓΑΛΜΈΝΟ ΑΠΌ ΤΗΝ ΚΑΡΔΙΆ,

Αγαπητέ κύριε Μπέιν, Έχω τη χαρά να σας πληροφορήσω ότι, κατόπιν ενδελεχούς εξέτασης της αιτήσεώς σας και του βιογραφικού σας, είμαστε

Σάγκι Μπέιν: σκληρό και τρυφερό συνάμα Tο μυθιστόρημα του Ντάγκλας Στιούαρτ κέρδισε το κοινό και τους κριτικούς με την ανθρώπινη ματιά και την αφηγηματική του δύναμη. Η LiFO προδημοσιεύει ένα απόσπασμα. από την τίνα μανδηλαρά

λεσχη α να γνωσησ

38

lifo – 2 4 ιουνιου 2 02 1

στην ευχάριστη θέση να σας προσφέρουμε μια θέση άνευ όρων στο προπτυχιακό τμήμα της Σχολής Καλών Τεχνών. Ο Λικ δίπλωσε το γράμμα και το γλίστρησε προσεκτικά στον φάκελο. Ήξερε ότι, σύμφωνα με το γράμμα, θα του έστελναν περισσότερες πληροφορίες, ότι έπρεπε να επικοινωνήσει με τον γραμματέα της σχολής για να δεχτεί την πολυπόθητη θέση. Ήξερε πως θα άρχιζε μαθήματα τον Σεπτέμβριο. Αυτό όμως αφορούσε τον Σεπτέμβριο πριν από δύο χρόνια. Ξαναγύρισε νοερά στην εποχή που έλαβε το γράμμα. Είδε τον Σαγκ να φεύγει. Είδε την Κάθριν να κοιτάζει την πόρτα και τον αστείο αδελφούλη του, πεινασμένο και τρομαγμένο, ενώ η μάνα τους καθόταν με το κεφάλι χωμένο μέσα στον φούρνο του γκαζιού. Στην απολιθωμένη θάλασσα έκανε κρύο κι ήταν ήσυχα, γι’ αυτό και του άρεσε. Χαμένος μέσα στο όνειρο που έβλεπε στον ξύπνο του, στην αρχή ο Λικ αγνόησε τον θόρυβο, ώσπου αυτός ήρθε κοντύτερα κι έγινε πιο επίμονος: ήταν η φριχτή πορδή από γαλότσες που γλουγλούκιζαν. Στην κορυφή ενός σωρού από σκουριά εμφανίστηκε ο Σάγκι, κόκκινος και φουντωμένος. Τα συνηθισμένα κρεμ χρώματά του είχαν σβηστεί από ένα στρώμα σκόνης, γύρω όμως από τα μάτια και το στόμα του υπήρχαν ροζ κύκλοι. Ο Λικ έκρυψε το γράμμα στο μπλοκ του και τα ξανάβαλε όλα προσεκτικά στο σακάκι του. “Σου ζήτησα να περιμένεις!” βόγκηξε ο Σάγκι. Μέσα στην γκρίζα σκόνη, το κάτω χείλος του ήταν μια ρόδινη φούσκα. “Αν δεν μπορείς να ακολουθήσεις, τότε μη ζητάς να έρθεις”. Ήταν σίγουρος πως έκαναν και πριν αυτήν τη συζήτηση, ένιωθε σαν να την έκαναν πάντα. Ο Λικ σηκώθηκε και ξεκίνησε πάλι. Έμοιαζε με δηλητηριώδη αράχνη με μακριά πόδια που προσπαθούσε να γλιστρήσει στην επιφάνεια του μελανού νερού και το μπλε νάιλον αδιάβροχό του ήταν τόσο γυαλιστερό, όσο και το κέλυφος ενός σκαθαριού. Προσπάθησε να αφήσει πίσω τον μικρό του αδελφό, διατρέχοντας με μεγάλα πηδήματα τις απότομες πλαγιές. Ήλπιζε ότι το αγόρι θα σταματούσε και θα γυρνούσε στο σπίτι. Ωστόσο ο Σάγκι συνέχισε. Ο Λικ άκουσε τον αδελφό του να λαχανιάζει σαν ασθματικός πίσω του: αυτό του χαλούσε την ησυχία του. Θα του έλεγε πως δεν μπορούσε να έρθει, αλλά ο αδελφός του ήταν γνωστό καρφί. Ο Σάγκι είχε μάθει καλά αυτή την τέχνη, ήταν όμως αδέξιος στη χρήση της. Θα διέδιδε και τη χειρότερη πληροφορία για τη μικρότερη αμοιβή και σχεδόν πάντα το παραξήλωνε. Όταν την προκαλούσαν, η Άγκνες ήταν ικανή να κυνηγάει τον Λικ ολόγυρα στο σπίτι με ένα βαρύ πέδιλο Dr. Scholl. Η επίπεδη λαστιχένια σόλα άφηνε άλικα σημάδια που έπλεαν μέσα σε κόκκινα ίχνη από σκαμπίλια, πράγμα που έκανε τον Σάγκι να χαμογελά σαρδόνια. Ο Λικ αναρωτιόταν γιατί η μητέρα του ανησυχούσε αν περιπλανιόταν στο ορυχείο που δεν λειτουργούσε πια. Ήταν σίγουρος πως δεν έφταιγε ο κίνδυνος της σκουριάς ή το απύθμενο μαύρο νερό στο παλιό νταμάρι. Αυτό που ενοχλούσε την Άγκνες ήταν η σκόνη (...) Το ότι δεν θα μπορεί πια να παριστάνει ότι εκείνη δεν τους μοιάζει, ότι γεννήθηκε σε καλύτερο περιβάλλον και μόνο προσωρινά βρέθηκε κολλημένη στην άθλια, ξεχασμένη απ’ όλους γωνιά τους. Η περηφάνια κι όχι ο κίνδυνος ήταν αυτό που την έκανε να θυμώνει τόσο. Με ένα χτύπημα του μοκασινιού του ο Λικ έστειλε προς τα πίσω έναν καταιγισμό από σκουριά κι άκουσε έναν ελαφρό βήχα κι ένα κλαψούρισμα. Ο Σάγκι έβγαλε ένα γρύλισμα σαν θυμωμένος ασβός και ο Λικ γέλασε και υποσχέθηκε στον εαυτό του να τον αναγκάσει να το ξανακάνει την ώρα που θα γυρνούσαν στο σπίτι. Ο Λικ κατέβηκε καλπάζοντας τον τελευταίο από τους λόφους

και περίμενε στους πρόποδές του τον αδελφό του. Το κύμα της σκουριάς κινούνταν σαν κατολίσθηση. Ο Σάγκι έκανε μεγάλα άλματα και, με το δεύτερο ή τρίτο βήμα του, ξάφνου η σκουριά στερεοποιήθηκε. Τα πόδια του κινήθηκαν πάρα πολύ γρήγορα, έβγαλε ένα διαπεραστικό σκούξιμο κι έπεσε μπροστά και διέτρεξε γλιστρώντας όλη την υπόλοιπη απόσταση μπρούμυτα. Όταν σταμάτησε ήταν καταγδαρμένος και τριγύρω του σηκωνόταν σιωπηλά η σκουριά, καταπίνοντάς τον σαν πεινασμένος τάφος. Ο Λικ έφτασε κάτω και με το ένα του χέρι ανέσυρε το αγόρι μέσα από το κάρβουνο, τρίβοντάς το από τα λουριά του σακιδίου του. Ένα μαύρο προσωπάκι με δυο άσπρα μάτια τον κοίταξαν γεμάτα σύγχυση και φόβο. Ο Λικ δεν κρατήθηκε κι έβαλε τα γέλια. “Τι σου έχω πει εγώ; Πρέπει να κατεβαίνεις πιο ανάλαφρα, ειδάλλως όλη η πλαγιά αυτού του γαμημένου πράγματος αρχίζει να κουνιέται”. “Το ξέρω, αυτό όμως αρχίζει να γλιστράει και φοβάμαι μήπως με θάψει”. Ο Σάγκι τίναξε τη σκουριά από τα μαύρα μαλλιά του. “Η μαμά θα σ’ έκανε κομμάτια έτσι και πέθαινα”. Ο Λικ άφησε κάτω το παιδί. “Πρέπει να είσαι τόσο ενοχλητικός; Γιατί δεν μπορείς να είσαι φυσιολογικός για μια φορά έστω;” Το αγόρι γύρισε την πλάτη στον αδελφό του. “Είμαι φυσιολογικός”. Ο Λικ νόμισε ότι έβλεπε την κοκκινίλα να φουντώνει στον σβέρκο του Σάγκι. Οι ώμοι του τρεμούλιασαν καθώς τον πήραν τα δάκρυα. Ο Λικ έπιασε τον αδελφό του και τον στριφογύρισε. “Μη μου γυρνάς εμένα την πλάτη όταν σου μιλάω”. Ο Λικ μελέτησε από κοντά το πρόσωπό του. Δεν τον είχαν πάρει τα δάκρυα. Ο Λικ γνώριζε πολύ καλά το κοκκίνισμα της ντροπής και της απογοήτευσης. “Σε δέρνουν τα παιδιά στο σχολείο;” “Όχι”. Ο Σάγκι γύρισε κι απελευθερώθηκε από τη λαβή του Λικ. “Κάπου κάπου”. “Μην τους αφήνεις να σε ενοχλούν. Βλέπουν το μόνο πλάσμα που είναι λίγο πιο διαφορετικό απ’ αυτούς και του ρίχνονται”. Ο Σάγκι σήκωσε το βλέμμα του και τον κοίταξε. “Μίλησα γι’ αυτούς στον πατέρα Μπάρι. Του ζήτησα να σταματήσει αυτό το πράγμα”. Ο Σάγκι ίσιωσε την τσάκιση στο παντελόνι του. “Εκείνος όμως μου είπε μονάχα να μείνω στο σχολείο, όταν θα τελειώναμε. Μ’ έβαλε να διαβάσω τους διωκόμενους αγίους”. Ο Λικ προσπάθησε να μη χαμογελάσει κοροϊδευτικά. “Τι άχρηστος γερο-μπάσταρδος. Αυτός ακριβώς είναι ο τρόπος της Εκκλησίας; “Σταμάτα να παραπονιέσαι, τα πράγματα θα μπορούσαν να είναι χειρότερα”. Κλότσησε το μοκασίνι του με τις φούντες και γέρνοντας μπροστά το άδειασε από τη σκουριά. “Ξέρεις, όταν ήμουνα στο σχολείο λέγανε ότι υπήρχε ένας παπάς που πηδούσε εκείνο το ήσυχο αγόρι. Μπορείς να φανταστείς;” Σήκωσε τα μάτια του και συνάντησε το πρόσωπο του Σάγκι. “Σ’ ακούμπησε ποτέ, Σάγκι; Ο πατέρας Μπάρι, εννοώ”. Ένα σύννεφο πέρασε από το πρόσωπο του Σάγκι και ήταν αρκετά σκοτεινό ώστε να πάψει ο Λικ να τινάζεται για να απαλλαγεί από τη σκόνη. “Όχι” είπε ήρεμα ο Σάγκι. Κι έπειτα τα λόγια άρχισαν να πέφτουν γρηγορότερα απ’ όσο μπορούσε εκείνος να τα βάλει σε τάξη. “Είπαν, όμως, ότι εγώ του ’κανα διάφορα πράγματα. Είπαν ότι έκανα βρόμικα πράγματα. Εγώ όμως δεν τα έκανα ποτέ. Σου τ’ ορκίζομαι. Ούτε ξέρω τι πράγματα είναι αυτά”».

Όλα εξελίχθηκαν με τον καλύτερο τρόπο για τον πρωτοεμφανιζόμενο στον χώρο της λογοτεχνίας Στιούαρτ, ο οποίος είδε ξαφνικά το βιβλίο του να αποσπά επαινετικές κριτικές, να κατακτά το ένα βραβείο μετά το άλλο και να κάνει τα μέλη της επιτροπής του Booker να μην μπορούν να κρύψουν τον ενθουσιασμό τους, λέγοντας: «Μας άφησε άφωνους αυτό το πρώτο μυθιστόρημα, το οποίο δημιουργεί ένα εκπληκτικά οικείο, συμπονετικό, συγκλονιστικό πορτρέτο εθισμού, θάρρους και αγάπης». λεσχη α να γνωσησ

39

lifo – 2 4 ιουνιου 2 02 1

οικογενείας, η Ελισάβετ Μουτζάν-Μαρτινέγκου θεωρείται η πρώτη Ελληνίδα πεζογράφος. Έζησε μέχρι τα τριάντα ένα της και πέθανε κατά τη διάρκεια του τοκετού του γιου της. Αν και μεγάλωσε σε κλειστό περιβάλλον, ασχολήθηκε από νεαρή ηλικία με τα γράμματα, έκανε δύο πεζές μεταφράσεις της Οδύσσειας και του Προμηθέα Δεσμώτη, έγραψε έργα για το θέατρο –και μάλιστα στα ιταλικά–, οικονομικές και ποιητικές μελέτες, ποιήματα. Παρά τον μεγάλο όγκο του συγγραφικού της έργου, το μόνο που σώθηκε ακέραιο είναι η Αυτοβιογραφία της, που αποτελεί μια σημαντική ιστορική μαρτυρία και συγχρόνως το πρώτο αξιόλογο δείγμα γυναικείας γραφής στη νεοελληνική γραμματεία. Εκδόθηκε από τον γιο της το 1881. Έως τόσον απερνούσα πολλά καλά εις τα Πηγαδάκια. Εγώ δεν είχα κανένα πράγμα οπού να με ενοχλήση, και οι ώραις οπού εκεί απερνούσα ήσαν τη αληθεία ώραις ευτυχισμέναις. Η Ελισάβετ Μαρτινέγκου μεγάλωσε στη Ζάκυνθο των αρχών του δέκατου ένατου αιώνα, όπου η επιθυμία της να μορφωθεί πέρα από κάποιο «εύλογο» όριο και να ασχοληθεί με τα γράμματα

αντιμετωπιζόταν στις καλύτερες στιγμές ως ιδιοτροπία και στις χειρότερες ως παράπτωμα, ικανό να επιφέρει στιγματισμό. Στην Αυτοβιογραφία τα προσκόμματα που παρεμβάλλει ο περίγυρος, στενότερος και ευρύτερος, παίρνουν συχνά τη μορφή ενός μεγάλου περισπασμού που δεν αφήνει τη νεαρή Ελισάβετ να αφοσιωθεί στη μελέτη. Κι αυτό δεν είναι καθόλου παράλογο – όταν η αδικία που υφίστασαι είναι τόσο δομική, η κοινωνία ολόκληρη μετατρέπεται σε ενόχληση. Δεν είναι να απορεί κανείς που η Ελισάβετ διαμορφώνει ένα ιδανικό αναχωρητισμού: η εικόνα της ευτυχίας που προβάλλεται στις σελίδες της Αυτοβιογραφίας είναι αυτή μιας ζωής απαλλαγμένης από οχλήσεις: […] εγώ απαθής και υγιής εστοχαζόμουν πως είχα να ζήσω μακράν από τους θορύβους του κόσμου. Συνειδητοποιώντας πως μέσα στο σύνηθες πλαίσιο δεν πρόκειται ποτέ να της επιτραπεί να ζήσει όπως θέλει, η Μαρτινέγκου ψάχνει στην πραγματικότητα έναν χώρο εκτός της κοινωνίας: το μοναστήρι είναι μια επιλογή που για εκείνη δεν έχει θρησκευτικές συνδηλώσεις (παρά την ευσέβειά της) αλλά αντιπροσωπεύει απλώς έναν χώρο όπου ο αέρας της έμφυλης καταπίεσης αραι-

ποιος ήταν ο κόσμος της Ελισάβετ Μουτζάν-Μαρτινέγκου; Μέσα από μια επιλογή αποσπασμάτων του λόγου της, ο επιμελητής της έκδοσης «Ελισάβετ Μουτζάν-Μαρτινέγκου – Αυτοβιογραφία» και συγγραφέας Χρίστος Κυθρεώτης φιλοτεχνεί το πορτρέτο μιας γυναίκας με ελεύθερο πνεύμα, και τη μάχη της να μπορέσει να ορίσει τη ζωή και τη μοίρα της. επιμέλεια: αργυρώ μποζώνη

λεσχη α να γνωσησ

40

lifo – 2 4 ιουνιου 2 02 1

Ελισάβετ Μουτζάν Μαρτινέγκου - Αυτοβιογραφία εισαγωγη: Κατερίνα Σχινά εκδόσεις: Μεταίχμιο σελιδεσ: 160

ΓΕΝΝΗΜΈΝΗ ΣΤΗ ΖΆΚΥΝΘΟ ΤΟ 1801, ΚΌΡΗ ΑΡΙΣΤΟΚΡΑΤΙΚΉΣ

ώνει, επιτρέποντάς της να περάσει κάτω από τα ραντάρ και να εκπληρώσει αυτό που έχει επιλέξει ως προορισμό της. Όταν η οικογένειά της τής φράζει αυτήν τη διέξοδο, η Ελισάβετ σκέφτεται ως εναλλακτική λύση την απόσυρση στο οικογενειακό κτήμα, όπου, και πάλι, όσα ονειρεύεται έχουν κυρίως να κάνουν με την απουσία περισπασμών: Σπήτι ευρύχωρον, εύμορφα στολισμένον, καλή βιβλιοθήκη, εκκλησία έδεκει σιμά, πεδιάδα διά περίπατον, όποτε ήθελα να ημπορώ να βλέπω τους συγγενείς μου, άκρα ησυχία, καμμία αιτία διά να με κάμη να πέσω εις σφάλμα, ελπίδα πως ημπορούσα διά μέσου της σπουδής να γίνω ωφέλιμη εις την ανθρωπότητα […] Η Μαρτινέγκου αναζητά την ηρεμία και την ειρήνη, κατά βάση για να μπορέσει να αναπτύξει την κλίση και την προσωπικότητά της, την επιθυμία της όμως αυτή θέλει να τη συνδέσει και με κάτι ευρύτερο, επιζητώντας, μέσω της σπουδής, να γίνει ωφέλιμη εις «την ανθρωπίνην εταιρείαν» και αναδεικνύοντας το εξής παράδοξο: ο μόνος τρόπος που έχει μια γυναίκα για να κερδίσει μια θέση στον κόσμο είναι να βγει από αυτόν. Η αίσθηση που προκαλεί αυτή η ένταση –επιθυμία συμμετοχής σε μια συλλογική εμπειρία που σε κρατάει πεισματικά απέξω– αποδίδεται στη συγκλονιστική περικοπή όπου η συγγραφέας, μαθαίνοντας τα νέα για το ξέσπασμα της Ελληνικής Επανάστασης, αρχικά ενθουσιάζεται και στη συνέχεια αποκαρδιώνεται, καθώς καταλαβαίνει πως δεν ανήκει στο ίδιο ακριβώς σύνολο με τους επαναστατημένους, πως η ελευθερία που επιδιώκουν δεν την περιλαμβάνει: Επεθύμησα, είπα, από καρδίας, αλλά εκοίταξα τους τοίχους του σπητιού οπού με εκρατούσαν κλεισμένην, εκοίταξα τα μακρά φορέματα της γυναικείας σκλαβίας και ενθυμήθηκα πως είμαι γυναίκα, και περιπλέον γυναίκα Ζακυνθία και αναστέναξα, αλλά δεν έλειψα όμως από το να παρακαλέσω τον Ουρανόν διά να ήθελε τους βοηθήση να νικήσουν […] Οι τοίχοι που την κρατούν κλεισμένη, ο ιδιωτικός κόσμος του σπιτιού, ο μόνος επιτρεπτός για τις γυναίκες, αντιμετωπίζεται από την Ελισάβετ ως φυλακή: Όχι να υπάγω να ησυχάσω, διατί δεν ηθέλησαν οι συγγενείς μου, όχι να υπανδρευθώ, διατί εγώ δεν ήθελα, έπρεπε λοιπόν να μείνω διά παντός εις το σπήτι. Διά παντός εις το σπήτι! Αλλού, πάλι, το σπίτι συνδέεται με το σκοτάδι και την αφάνεια, μια αφάνεια που δεν είναι απλώς κοινωνική αλλά συσκοτίζει την ίδια την ύπαρξή της. Για την Ελισάβετ πρόκειται για αφάνεια του ίδιου της του εαυτού, για ένα πέπλο που την εμποδίζει να ζήσει συνειδητά, καθιστώντας την ύπαρξή της μικρότερης σημασίας ακόμα και για την ίδια. Αυτό της γίνεται πιο φανερό όταν, με κάποια αφορμή, απομακρύνεται, έστω για λίγες μέρες, από το σπίτι, παίρνοντας την ελάχιστη απόσταση από τη συνηθισμένη της ζωή: Μίαν ημέραν λέγωντάς μου μία χωριατοπούλα πως γνωρίζει το σπήτι μας εις την χώραν, εγώ εστάθηκα να το στοχασθώ με τον νουν, και με την φαντασίαν μού εφάνη πως ήτον γεμάτον σκοτάδι, όθεν εθαύμασα πώς εδυνήθηκα να ζήσω τόσους χρόνους κλεισμένη εις αυτό. Γενικά, οι λίγες στιγμές κατά τις οποίες η Ελισάβετ βρίσκεται στον δημόσιο χώρο χαρακτηρίζονται από διαύγεια, είναι στιγμές συνειδητοποίησης. Κατά την απονενοημένη προσπάθειά της να εγκαταλείψει κρυφά το σπίτι και να περάσει στην Ιταλία, δείχνει να εκπλήσσεται από το γεγονός ότι δεν νιώθει καμία δειλία: Παράξενον πράγμα! […] εγώ δεν εγροίκησα καμμίαν δειλίαν, εις τον δρόμον μοναχή μου, και υπαντώμουν με τους ανθρώπους, τόσον οπού στοχάζομαι ότι

Μίαν ημέραν λέγωντάς μου μία χωριατοπούλα πως γνωρίζει το σπήτι μας εις την χώραν, εγώ εστάθηκα να το στοχασθώ με τον νουν, και με την φαντασίαν μού εφάνη πως ήτον γεμάτον σκοτάδι, όθεν εθαύμασα πώς εδυνήθηκα να ζήσω τόσους χρόνους κλεισμένη εις αυτό. λεσχη α να γνωσησ

41

οι νέοι άνδρες δεν έχουσι το πάτημα μήτε πλέον στερεόν, μήτε πλέον ογλίγωρον, αφ’ ό,τι εγώ τότε το είχα. Στα ελάχιστα λεπτά που η Ελισάβετ ζει ελεύθερη, μέσα σε μια απόφαση που κανείς άλλος δεν μαθαίνει ότι έχει πάρει, συνειδητοποιεί πως όλα όσα έμοιαζαν αδύνατα (επειδή οι άλλοι της έλεγαν πως ήταν αδύνατα) είναι τελικά δυνατά και μάλλον εύκολα: πως κι εκείνη μπορεί να κάνει ό,τι και οι νέοι άνδρες, ξεκινώντας από το περπάτημα. Κατανοεί έτσι καθαρά πως το βάρβαρο ήθος που την κρατάει κλεισμένη σπίτι δεν έχει κανένα, αδύναμο έστω, έρεισμα σε οποιαδήποτε πραγματικότητα, αλλά αποτελεί ωμό καταναγκασμό. Γενικώς, καθ’ όλη την Αυτοβιογραφία η οικογένεια της Ελισάβετ δείχνει να μεταχειρίζεται διάφορους τρόπους για να ματαιώσει τις επιδιώξεις της: από την ευθεία άρνηση μέχρι τη χειραγώγηση, τις αναβολές και πάλι πίσω στην ευθεία άρνηση, όταν βλέπουν πως η θέλησή της δεν κάμπτεται. Τούταις οι εναντιότητες, χωρίς να με κάμουν ν’ αλλάξω γνώμην, μ’ επίκραναν, πλην επαρηγορήθηκα με την ελπίδα, ότι βλέπωντάς με έπειτα από δύο ή τρεις χρόνους ακόμη στερεάν εις την γνώμην μου, και ότι φοβούμενοι μήπως η πίκρα είχε μού προξενήση κακόν εις την ζωήν μου, βεβαίως ήθελε με ευχαριστήση. Η πιο χαρακτηριστική ίσως σχετική σκηνή συμβαίνει όταν η Ελισάβετ προειδοποιεί τη μητέρα της πως με την άρνησή τους θα την οδηγήσουν στον μαρασμό και τον θάνατο, για να λάβει την εξής απάντηση: «Αχ! θυγατέρα μου, αυτή μού αποκρίνεται, το να σε χάσω, αφ’ ου σ’ έκαμα τόσον μεγάλην, με πικραίνει πολύ και τούτη η θλίψις θέλει μού προξενήσει και θάνατον, αλλά μ’ όλον τούτο δεν θέλει στέρξω εις εκείνο οπού γυρεύεις». Παρότι σκιαγραφείται με θετικά χρώματα, γενικά, και η Ελισάβετ την αντιμετωπίζει πάντα με αγάπη, ως συμμέτοχη στην κοινή μοίρα, εδώ ο κυνισμός των λόγων της μητέρας παγώνει τον αναγνώστη. Η Μαρτινέγκου θέλει απλώς να περάσει τη ζωή της διαβάζοντας και γράφοντας, αλλά φαίνεται πως για τους υπόλοιπους αυτό είναι παράπτωμα που επισύρει ακόμα και θάνατο: τόσο μεγάλο είναι το διακύβευμα, τόσο απόλυτη είναι η αξίωση που έχουν στη ζωή της. Δεδομένων των συνθηκών, εντυπωσιάζει η ψύχραιμη αντίδρασή της: Βέβαια ανίσως και εγώ κάμω παιδία και ευρεθώ εις παρόμοιαν περίστασιν, δεν θέλει δώσω μίαν τοιαύτην απόκρισιν. Η Μαρτινέγκου δεν κατάφερε να πετύχει τον στόχο της, δεν έζησε όπως ήθελε, δεν βρήκε –όσο ζούσε– μια θέση στον κόσμο. Η απόφασή της, οι βασικές της επιθυμίες αντιμετωπίστηκαν ως ιδιοτροπία, ως καπρίτσιο, κάτι που θα περνούσε με τον καιρό ή από το οποίο θα μπορούσε να απομακρυνθεί με οικογενειακές μηχανορραφίες. Πράγματι, αποδεικνύεται πως με τα χρόνια η Ελισάβετ υπαναχωρεί, όχι όμως γιατί αλλάζει γνώμη, αλλά γιατί κάμπτεται η αποφασιστικότητά της προ των εμποδίων που διαρκώς της θέτουν. Αφ’ ου λοιπόν είδα πως η γνώμη των συγγενών μου δεν άλλαξε, και πως χωρίς την θέλησιν αυτών εγώ δεν ημπορούσα να κάμω τίποτες, τους είπα ότι εγώ έβανα την επιθυμίαν του μοναστηρίου εις μίαν μερίαν (όχι διατί εκατάλαβα πως είναι κακή, αλλά διατί είχα καταλάβει πως δεν δύναμαι να την τελειώσω) και ότι ήμουν έτοιμη να δεχθώ οποίον συμβίον αυτοί ήθελε μου δώσουν. Σχεδόν μέχρι τέλους η Ελισάβετ είχε εμμείνει στην επιθυμία της. Όσο της αρνούνταν εκείνο που ήθελε τόσο πιο πεισματικά γαντζωνόταν από αυτό. Αδυνατώντας να χαράξει μια ζωή όπως την ήθελε, επέμενε απλώς, πεισματικά, σπαρακτικά, στην απόφασή της, αφού η επιμονή ήταν το μόνο μέσο που είχε για να επιβεβαιώσει πως διέθετε ελεύθερη βούληση – έστω κι αν δεν είχε πού να τη χρησιμοποιήσει. Το γεγονός ότι, ακόμα και όταν τελικά κάμπτεται, δεν σπεύδει να ενστερνιστεί ολόψυχα τη νέα της «απόφαση», αλλά αναγνωρίζει πως πρόκειται για επιβολή και αρνείται να νιώσει χαρούμενη (παρά μόνο ήσυχη), περισώζει την ακεραιότητά της: κατά κάποιον τρόπο, η Ελισάβετ προτιμάει να παραμείνει θλιμμένη μέσα σε έναν μεγαλύτερο εαυτό αντί για χαρούμενη μέσα σε έναν μικρότερο.

lifo – 2 4 ιουνιου 2 02 1

Εννιά διηγήματα που πραγματεύονται τη θέση του ανθρώπου στο Διάστημα, τη φύση της ανθρωπότητας, τη βιοηθική, την ψηφιακή πραγματικότητα, την ελεύθερη βούληση και τον ντετερμινισμό, τα ταξίδια στον χρόνο και την τεχνητή νοημοσύνη. Αντίθετα με συναδέλφους του που δραστηριοποιούνται στον τομέα του φανταστικού, το έργο του αφορά ένα πιο κοντινό παρόν, όπου η καθημερινή ζωή μπλέκεται με τις τεχνολογικές εξελίξεις και το απρόσμενο μέσα από ένα πιο βαθύ, φιλοσοφικό πρίσμα, που δεν είναι άμεσα ορατό. Θυμίζει αρκετά το τηλεοπτικό «Black Mirror», αποφεύγοντας τον κυνισμό της βρετανικής τηλεοπτικής σειράς, γι’ αυτό είναι τόσο συγκλονιστικό και πανανθρώπινο.

εκπνοή Μια νέα συλλογή με μερικές από τις πιο πρόσφατες ιστορίες ενός κορυφαίου συγγραφέα επιστημονικής φαντασίας του καιρού μας. από τη μαρία παππά

ΠΌΤΕ ΕΜΦΑΝΊΣΤΗΚΑΝ ΣΤΟ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΌ ΚΡΆΤΟΣ ΟΙ ΨΥΧΟΔΡΑΣΤΙΚΈΣ ΟΥΣΊΕΣ που έγιναν ευρύτερα γνωστές με τον

συχνά ανακριβή όρο «ναρκωτικά»; Σε ποια κοινωνικά στρώματα άρχισαν να διαδίδονται και με τι επιπτώσεις, πώς πέρασαν στον δημόσιο λόγο, τι αντιμετώπιση είχαν από κυβερνήσεις, αρχές, δημοσιογράφους, πολιτικούς και λογής ειδικούς; Πότε βγήκαν στην παρανομία και γιατί (υπόψη ότι η καλλιέργεια της κάνναβης συνέβαλε σημαντικά στην εθνική οικονομία προτού απαγορευτεί), τι αποτέλεσμα είχε αυτή η εξέλιξη και η «δαιμονοποίηση» των εν λόγω ουσιών, μαζί με τον στιγματισμό των χρηστών που τη συνόδευε, ιδίως των περισσότερο αντισυμβατικών, όπως οι ρεμπέτες, και γενικότερα των μη προνομιούχων; Πώς όλα αυτά σχετίζονταν με τις κοινωνικές, πολιτικές και πολιτισμικές μεταβολές που συνέβαιναν στο μεταξύ στην Ελλάδα και στον κόσμο; Τα παραπάνω ερωτήματα αποτελούν τη ραχοκοκαλιά αυτού του ιδιαίτερα ενδιαφέροντος πονήματος του ερευνητή Κωστή

Γκοτσίνα, επιστηµονικού µέλους του Τµήµατος Νεότερων και Σύγχρονων Σπουδών της Γαλλικής Σχολής Αθηνών, η οποία είναι και συνεκδότρια. Σε µια εποχή που ο δημόσιος λόγος για τις ψυχοδραστικές ουσίες και οι περί αυτών πολιτικές αναθεωρούνται ριζικά σε πολλές ανεπτυγμένες χώρες –ήδη από το 2017 η φαρμακευτική κάνναβη είναι νόμιμη και στη χώρα μας–, με την επιστήμη να εστιάζει πλέον πιο ελεύθερα και πιο μεθοδικά σε θεραπευτικές και άλλες, θεωρούμενες ως δυνάμει επωφελείς ιδιότητές τους, βιβλία σαν αυτό ανοίγουν ορίζοντες σε ένα εν πολλοίς ανεξερεύνητο εγκυκλοπαιδικό, ιστορικό και ερευνητικό πεδίο. Μαθαίνουμε, μεταξύ άλλων, ότι ο ίδιος ο βασιλιάς Γεώργιος Α’ είχε «διαφημίσει» τονωτικό ρόφημα με εκχύλισμα κόκας (1902), ότι τη δεκαετία του 1910 η μισή Αθήνα σνίφαρε αιθέρα και ότι η ηρωίνη συστηνόταν από γιατρούς και φαρμακοποιούς των αρχών του 20ού αιώνα ως θαυματουργό πολυφάρμακο!

Ted Chiang Εκπνοή μεταφραση: Μαργαρίτα Ζαχαριάδου εκδόσεις: Ίκαρος σελιδεσ: 456

σότερες ιδέες, θα τις έγραφα, αλλά δυστυχώς αυτές έρχονται αραιά. Περισσότερο θα με χαρακτήριζα περιστασιακό συγγραφέα. Δεν με ενδιαφέρει να πιεστώ να γράψω μυθιστορήματα αναγκαστικά για να επιβιώσω. Είμαι χαρούμενος που γράφω ιστορίες στον δικό μου ρυθμό» δηλώνει ο Ted Chiang, ένας από τους σημαντικότερους εν ζωή συγγραφείς επιστημονικής φαντασίας. Όντως, μέχρι στιγμής έχει κυκλοφορήσει δεκαοκτώ διηγήματα σε διάστημα περίπου τριάντα χρόνων (γράφει από τη δεκαετία του ’90). Το όνομά του έγινε ευρύτερα γνωστό το 2016 από το φιλμ Η Άφιξη του Ντενί Βιλνέβ και κάθε φορά που εκδίδει νέα ιστορία είναι γεγονός. H Εκπνοή είναι μια συλλογή βασισμένη στο πιο πρόσφατο συγγραφικό του έργο.

Κωστής Γκοτσίνας Επί της Ουσίας - Ιστορία των ναρκωτικών στην Ελλάδα 1875-1950 εκδόσεις: ΠΕΚ - Γαλλική Σχολή Αθηνών σελιδεσ: 528

«ΔΕΝ ΈΧΩ ΤΌΣΟ ΠΟΛΛΈΣ ΙΔΈΕΣ ΓΙΑ ΙΣΤΟΡΊΕΣ. Αν είχα περισ-

επί της ουσίας – ιστορία των ναρκωτικών στην Ελλάδα 1875-1950 Η άγνωστη ιστορία των ψυχοδραστικών ουσιών στο νεοελληνικό κράτος. από τον θοδωρή αντωνόπουλο

λεσχη α να γνωσησ

42

lifo – 2 4 ιουνιου 2 02 1

ο λόφος που ανεβαίνουμε Το πιο διάσημο ποίημα του 2021 μεταφράζεται επιτέλους στα ελληνικά. από τον αλέξανδρο διακοσάββα

ΤΟ ΝΈΟ ΑΣΤΈΡΙ ΤΟΥ CRIME, Ο ΒΡΕΤΑΝΟΚΎΠΡΙΟΣ ΆΛΕΞ ΜΙΧΑΗΛΊΔΗΣ, κατάφερε να φτάσει στην κορυφή των best-sellers των

«New York Times» με το ντεμπούτο του Η σιωπηλή ασθενής, ένα μυθιστόρημα που αγάπησε ιδιαίτερα και το ελληνικό κοινό. Η απλή, ανεπιτήδευτη πρόζα, η κοφτή, εντελώς κινηματογραφική του γραφή, τα προσεκτικά επιλεγμένα δάνεια από την ψυχιατρική επιστήμη, οι αναφορές του στην ευριπίδεια μυθολογία της Άλκηστης και το συνταρακτικό plot twist του φινάλε ήταν μερικά από τα στοιχεία που τον έκαναν να ξεχωρίσει. Δύο χρόνια μετά, ο Μιχαηλίδης επιστρέφει με το δύσκολο task του δεύτερου μυθιστορήματος και οι πρώτες κριτικές μιλάνε για κάτι εξίσου δυνατό, απρόβλεπτο και υψηλού επιπέδου. Η ιστορία ενός χαρι-

σματικού καθηγητή του Κέμπριτζ, που λατρεύουν οι πάντες, και ιδιαίτερα μια κλειστή ομάδα ευνοούμενων φοιτητριών του, που είναι γνωστές ως «Κόρες», παίρνει απρόβλεπτη τροπή όταν μία από αυτές βρίσκεται δολοφονημένη. Ο Μιχαηλίδης δανείζεται εκ νέου στοιχεία από την αρχαία Ελλάδα, που έχει παραδεχτεί πως τον συναρπάζει, και μας ταξιδεύει αυτήν τη φορά από τα Ελευσίνια Μυστήρια ως την κάθοδο της Περσεφόνης στον Άδη, επιφυλάσσοντας ξανά ένα σοκαριστικό φινάλε που δεν πρέπει να αποκαλύψει κανείς. Το page-turner του καλοκαιριού είναι ένα μυθιστόρημα που υπόσχεται έντονες στιγμές αγωνίας.

οι κόρες Το δεύτερο μυθιστόρημα του Άλεξ Μιχαηλίδη είναι το page-turner του καλοκαιριού. από τον αλέξανδρο διακοσάββα

λεσχη α να γνωσησ

43

lifo – 2 4 ιουνιου 2 02 1

Amanda Gorman Ο λόφος που ανεβαίνουμε μετάφραση: Μυρσίνη Γκανά, MC Yinka εισαγωγή: Όπρα Γουίνφρι εκδόσεις: Ψυχογιός σελιδεσ: 48

πρόσφατη ορκωμοσία του νέου Προέδρου των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν, για να γίνει το όνομα της 23χρονης Αφροαμερικανής ποιήτριας και ακτιβίστριας γνωστό διεθνώς. Έπειτα από πολλούς ταλανισμούς, επιτέλους το ποίημα Ο λόφος που ανεβαίνουμε (The hill we climb) που διάβασε η Γκόρμαν στις 20/1 μεταφράζεται και στη γλώσσα μας, αφού ο Ψυχογιός κατάφερε να προσπελάσει το εμπόδιο της εύρεσης Αφροέλληνα μεταφραστή, αναθέτοντας στον MC Yinka (aka Μανώλης Αφολάνιο), τον νιγηριανής καταγωγής Έλληνα μουσικό και ράπερ, να επιμεληθεί, από κοινού με την έμπειρη Μυρσίνη Γκανά, τη μετάφραση. Πρόκειται για μια μεγάλη, εν εξελίξει συζήτηση σχετικά με το κατά πόσο η

Alex Michaelides Οι κόρες μεταφραση: Κλαίρη Παπαμιχαήλ εκδόσεις: Διόπτρα σελιδεσ: 448

μαύρη εμπειρία είναι προαπαιτούμενο από την πλευρά των μεταφραστών της Γκόρμαν, για να αποδοθεί πιστά το νόημα και το πνεύμα της δουλειάς της, αλλά και οποιουδήποτε μαύρου/ Ασιάτη/queer συγγραφέα ή ποιητή γενικότερα. Η συζήτηση κορυφώθηκε πριν από λίγους μήνες, όταν ο ολλανδικός εκδοτικός οίκος που την εκπροσωπεί ανέθεσε στον/στη βραβευμένο/-η με διεθνές Booker λευκό/-ή non-binary συγγραφέα Μαριέκε Λούκας Ράινεβελντ την ολλανδική μετάφραση (επιλογή που είχε εγκρίνει η Γκόρμαν) – ακολούθησε η παραίτησή του/της, έπειτα από σφοδρές αντιδράσεις. Η δίγλωσση έκδοση του Ψυχογιού περιλαμβάνει και την αρχική, αγγλόφωνη μορφή του ποιήματος, καθώς και προλογικό σημείωμα από την Όπρα Γουίνφρι.

ΧΡΕΙΆΣΤΗΚΑΝ ΜΕΡΙΚΆ ΦΟΡΤΙΣΜΈΝΑ ΛΕΠΤΆ ΜΕΓΆΛΗΣ ΣΥΜΒΟΛΙΚΉΣ σημασίας κατά την εμφάνιση της Αμάντα Γκόρμαν στην

ο εικονογραφημένος άνθρωπος Δεκαοκτώ φαινομενικά ασύνδετες ιστορίες φαντασίας από τον πολυβραβευμένο συγγραφέα του «Φαρενάιτ 451», Ρέι Μπράντμπερι. από τη μαρία παππά

Ο «ΆΓΓΛΟΣ ΑΣΘΕΝΉΣ» ΑΝΉΚΕΙ Σ’ ΕΚΕΊΝΑ ΤΑ ΒΙΒΛΊΑ που δεν

μπορείς να τους αντισταθείς. Καταρχάς, γιατί το έχεις δει στο σινεμά, όπου ευτύχησε να έχει μια αψεγάδιαστη σκηνοθεσία, με εξαιρετικές ερμηνείες και φόντο μια εποχή και ένα σκηνικό που σου κόβουν την ανάσα. Τοποθετημένο στο τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, πέρα από τη φρίκη του πολέμου, προσφέρει εκείνη τη γλυκιά αίσθηση ότι όλα ξαναγεννιούνται από την αρχή. Ο πολυγραφότατος Καναδός ποιητής και πεζογράφος Μάικλ Οντάατζε, γεννημένος το 1943 στη Σρι Λάνκα, τιμήθηκε το 1992 με το βραβείο Booker για το συγκεκριμένο μυθιστόρημα, που μεταφέρθηκε στη μεγάλη οθόνη από τον σκηνοθέτη Άντονι Μιγκέλα, αποσπώντας άπειρα διεθνή βραβεία και Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας, κάνοντας παράλληλα εκατομμύρια θεατές να ταξιδέψουν σε μια ηρωική εποχή συγκλονιστικών γεγονότων και μεγάλων ερώτων. Αν κάποιος ξεχάσει

για λίγο τη συναρπαστική ταινία, θα μπορέσει να εντρυφήσει στη μαγική αφήγηση του Οντάατζε και την ιστορία τεσσάρων απελπισμένα μοναχικών ανθρώπων, που ο πόλεμος ρήμαξε τη ζωή τους. Μια εξουθενωμένη νεαρή νοσοκόμα, ένας άντρας με παραμορφωμένο από εγκαύματα πρόσωπο που κρύβει μυστικά και μπερδεμένες ιστορίες σχετικά με το παρελθόν του, ένας ακρωτηριασμένος απατεώνας κι ένας Ινδός στρατιώτης σκαπανέας, των οποίων οι πορείες διασταυρώνονται μέσα σε μια εγκαταλελειμμένη βίλα στην Ιταλία. Μια σειρά αποκαλύψεων μάς ταξιδεύει από το Λονδίνο στο Κάιρο, από την αγγλική εξοχή στη Σαχάρα, σε βομβαρδισμούς και δολοφονίες, σε έναν κόσμο όπου η επιβίωση είναι ένα αιματηρό παιχνίδι. Το 2018, το διεθνές αυτό μπεστ-σέλερ τιµήθηκε µε το Golden Booker, το επετειακό βραβείο για το καλύτερο βιβλίο στα πενήντα χρόνια του θεσµού.

Ρέι Μπράντμπερι Ο εικονογραφημένος άνθρωπος μεταφραση-επιμετρο: Βασίλης Δουβίτσας εκδόσεις: Άγρα

επιστημονικής φαντασίας Ρέι Μπράντμπερι. Αν και φαινομενικά ασύνδετες μεταξύ τους, οι ιστορίες ενώνονται πάνω στο γεμάτο τατουάζ κορμί ενός άνδρα που συναντά ο ανώνυμος αφηγητής. Τα τατουάζ είναι δημιούργημα μιας ταξιδιώτριας του χρόνου και καθένα από αυτά αφηγείται μια διαφορετική ιστορία για διαστημικά ταξίδια, αστροναύτες, ιεραπόστολους στον Άρη, το τέλος του κόσμου και γονείς που δεν μπορούν να διαχειριστούν τον μελλοντικό τρόπο ζωής. Μερικές από αυτές ενέπνευσαν τραγούδια όπως το «Rocket Man» του Έλτον Τζον αλλά και ολόκληρα άλμπουμ, όπως το «Dark side of the moon»

των Pink Floyd. Άλλες ξεχειλίζουν από το σαρδόνιο χιούμορ του συγγραφέα, ένα στοιχείο που χαρακτηρίζει όλο το έργο του, π.χ. στους Εξόριστους, μια αλληγορία για τη λογοκρισία, όπου νεκροί συγγραφείς ανασταίνονται στον Άρη, αλλά η ύπαρξή τους κινδυνεύει επειδή στη Γη καίνε τα βιβλία τους. O Μπράντμπερι δεν θεωρούσε τις ιστορίες του επιστημονική φαντασία, τo μόνο έργο που αναγνώριζε ότι ανήκει σε αυτό το είδος ήταν το Φαρενάιτ 451, που το 1966 μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο από τον Φρανσουά Τριφό και σήμερα θεωρείται μία από τις πιο περίεργες και όμορφες ταινίες της nouvelle vague. «Ο κόσμος μού ζητάει να προβλέψω το μέλλον», συνήθιζε να λέει, «το μόνο που θέλω να κάνω, όμως, είναι να το αποτρέψω».

Μάικλ Οντάατζε Ο Άγγλος ασθενής μεταφραση: Άννα Παπασταύρου εκδόσεις: Πατάκη σελιδεσ: 432

ΔΕΚΑΟΚΤΏ ΜΙΚΡΆ ΔΙΗΓΉΜΑΤΑ ΑΠΑΡΤΊΖΟΥΝ ΤΟΝ «ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΈΝΟ ΆΝΘΡΩΠΟ» του πολυβραβευμένου συγγραφέα

ο άγγλος ασθενής Σε νέα μετάφραση κυκλοφορεί το εθιστικό διεθνές μπεστ-σέλερ του Καναδού Μάικλ Οντάατζε. από τον χρήστο παρίδη

λεσχη α να γνωσησ

44

lifo – 2 4 ιουνιου 2 02 1

Ο

Α

ΆΓΓΛΟΣ

Σ

Θ λεσχη α να γνωσησ

Ε

Ν

45

lifo – 2 4 ιουνιου 2 02 1

Ή

Σ

το αόρατο μισό Το ζήτημα της φυλετικής ταυτότητας στο επίκεντρο του νέου μυθιστορήματος της βραβευμένης Αμερικανής συγγραφέως Μπριτ Μπένετ. από την αργυρώ μποζώνη

ΑΝ ΚΑΙ Ο ΓΕΡΜΑΝΟΕΒΡΑΊΟΣ ΟΎΛΡΙΧ ΑΛΕΞΆΝΤΕΡ ΜΠΌΣΒΙΤΣ

έζησε μόνο είκοσι επτά χρόνια, κατόρθωσε να μας αφήσει δύο συναρπαστικά μυθιστορήματα. Ένα από αυτά είναι το Άνθρωποι στο περιθώριο. Με σκηνικό το Βερολίνο της δεκαετίας του ’20, η πλοκή, η ένταση και ο ρυθμός κορυφώνονται μέσα σε ένα κέντρο από τα εκατοντάδες που είχε η μητρόπολη κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου, όπου οι χαμένοι της οικονομικής κρίσης περνούν τις νύχτες τους χωρίς όνειρα, με φτηνό αλκοόλ, ζώντας σε συνθήκες ανεργίας και οικονομικής εξαθλίωσης. Ανάπηροι πολέμου, ζητιάνοι, πόρνες, τρελοί, το λούμπεν προλεταριάτο της Γερμανίας που ξεφαντώνει κάθε νύχτα, χωρίς να έχει τίποτα να ελπίζει, ζωντανεύει μέσα από την πένα ενός

22χρονου συγγραφέα, με όλη τη χαρά της απόγνωσης, την τρέλα του εφήμερου και την επίγνωση της οριστικής τους ματαίωσης. Μέσα στον «Χαρούμενο Κυνηγό», όπου όλοι μεθάνε και ξεδίνουν από την αδιέξοδη πραγματικότητα, η γυναίκα του τυφλού Ζόνενμπεργκ χορεύει με τον Γκρίσμαν, ο οποίος έχει έρθει στον «Κυνηγό» για να χαρεί τη συντροφιά της, χωρίς να έχει λογαριάσει σωστά την οργή του προδομένου συζύγου. Το κακό δεν αργεί να γίνει. Σαν βγαλμένη από πίνακες του Γκέοργκ Γκρος, η αφήγηση του Μπόσβιτς δεν είναι μόνο ένα ντοκουμέντο της εποχής αλλά και μια μικροκλίμακα της μεγάλης ιστορίας που εκτυλίσσεται για να φτάσει σχεδόν μία δεκαετία αργότερα στην άνοδο του ναζισμού.

άνθρωποι στο περιθώριο Το λούμπεν προλεταριάτο του Βερολίνου του Μεσοπολέμου στο επίκεντρο μιας συναρπαστικής ιστορίας. από την αργυρώ μποζώνη

λεσχη α να γνωσησ

46

lifo – 2 4 ιουνιου 2 02 1

Brit Bennett Το αόρατο μισό μεταφραση: Κάλλια Παπαδάκη εκδόσεις: Παπαδόπουλος σελιδεσ: 408

Φτάνουν στη Νέα Ορλεάνη και κάνουν εντελώς διαφορετικές επιλογές, που θα τις χωρίσουν για πάντα. Η μία παντρεύεται έναν βίαιο μαύρο και επιστρέφει στη γενέτειρά της, ταπεινωμένη, με μια κόρη, ενώ η αδελφή της, υποδυόμενη τη λευκή, παντρεύεται έναν λευκό, αποκρύπτοντας το παρελθόν και την ταυτότητά της. Οι κόρες αυτών των δύο γυναικών θα αλλάξουν την ιστορία και θα φέρουν στην επιφάνεια τα ζητήματα της φυλετικής καταγωγής, των προκαταλήψεων και το τίμημα που τόσο πολλοί πληρώνουν για μια νέα ταυτότητα. Το Αόρατο μισό εξετάζει ένα ζήτημα που ξεπερνά την ιστορία της φυλής, ανατέμνοντας τους λόγους που ωθούν κάποιον να ζήσει ως άλλος.

Ulrich Alexander Boschwitz Άνθρωποι στο περιθώριο μεταφραση: Μαρία Αγγελίδου - Άγγελος Αγγελίδης εκδόσεις: Κλειδάριθμος σελιδεσ: 328

ΓΕΝΝΗΜΈΝΗ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΩΜΈΝΗ ΣΤΗ ΝΌΤΙΑ ΚΑΛΙΦΌΡΝΙΑ, η Μπριτ Μπένετ, που έχει τιμηθεί από το National Book Foundation των ΗΠΑ και συνεργάζεται, μεταξύ άλλων, με τα έντυπα «The New Yorker», «The New York Times Magazine» και «The Paris Review», μετά το Μητέρες, αφηγείται τη συγκινητική ιστορία των γυναικών δύο γενεών που, αναζητώντας την τύχη τους και επιλέγοντας το μέλλον τους, κάνουν μια δραματική επιλογή που αφορά τη φυλετική τους ταυτότητα. Οι δίδυμες πρωταγωνίστριες της συγγραφέως ξεκινούν το ταξίδι τους από τη μικρή, συντηρητική κωμόπολη ανοιχτόχρωμων μαύρων στον αμερικανικό Νότο, δραπετεύοντας από τη μοίρα τους, που ορίζει να παντρευτούν και να ζήσουν μέσα στη φτώχεια.

μόνο μέσα από ένα και μοναδικό Ποίημα. Το μέγεθος του μεγαλείου του εξαρτάται από την εξοικείωσή του με αυτό το μοναδικό ποίημα και την ικανότητά του να διατηρεί τον ποιητικό του λόγο αποκλειστικά μέσα σε αυτό. Η ποίηση ενός ποιητή παραμένει άφατη. Κανένα μεμονωμένο ποίημα, ούτε το σύνολο του ποιητικού έργου, δεν τα αρθρώνει όλα. Κι όμως, κάθε ποίημα μιλάει μέσα από το σύνολο του μοναδικού ποιήματος και αυτό εκφράζει κάθε φορά». Αυτό είναι ένα μικρό απόσπασμα από το δοκίμιο του Γερμανού φιλόσοφου Μάρτιν Χάιντεγκερ με τίτλο Μια εντόπιση της ποίησης του Γκέοργκ Τρακλ, το οποίο περιλαμβάνεται στο επίμετρο της έκδοσης για τον σπουδαίο Αυστριακό ποιητή. Πρόκειται για μια επιλογή του μεταφραστή Νίκου Ερηνάκη που δεν έχει σκοπό να εξηγήσει αλλά να αναδείξει τη μεγάλη επιρροή του σημαντικού ποιητή στον αιώνα που ακολούθησε την αυτοχειρία του. Εμβληματικός ποιητής της γερμανικής γραμματείας, ο Τρακλ έζησε εξαρτημέ-

νος από τα ναρκωτικά και προσκολλημένος στον έρωτά του για την αδελφή του, χαμένος μέσα σε σκοτεινές σκέψεις εξαιτίας βαριάς κατάθλιψης – αυτά τα πάθη δεν μπόρεσε ποτέ να τα τιθασεύσει. Υπηρέτησε μια ποίηση όπου οι λέξεις αναζητούν απεγνωσμένα να εκφράσουν το νόημα, οι εικόνες να δώσουν ουσία στον λόγο, ως άλλος «στυλίστας της Αλήθειας», όπως αναφέρει και ο Ερηνάκης στην εισαγωγή του, μια ιδιοφυΐα που αναγνώρισαν μεγάλοι στοχαστές όπως ο Βιτγκενστάιν και ο Ρίλκε. Συμμετείχε στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, έγινε μάρτυρας τρομερών πολεμικών επιχειρήσεων, ως τραυματιοφορέας έκανε υπεράνθρωπες προσπάθειες να φροντίσει άπειρους βαριά τραυματισμένους συντρόφους του. Μετά τη μάχη του Γκρόντεκ της Κρακοβίας κατέρρευσε και αποπειράθηκε να αυτοκτονήσει. Δεν τα κατάφερε, αλλά έγραψε ένα από τα διασημότερα ποιήματά του, με τίτλο εμπνευσμένο από την τοποθεσία της μάχης. Στις 3 Νοεμβρίου του 1914 αυτοκτόνησε παίρνοντας υπερβολική δόση κοκαΐνης, σε ηλικία 27 ετών.

σκοτεινή αγάπη μιας άγριας γενιάς Μια επιλογή από τα ποιήματα του σπουδαίου Αυστριακού ποιητή Γκέοργκ Τρακλ.

Γκέοργκ Τρακλ Σκοτεινή αγάπη μιας άγριας γενιάς εισαγωγή-επιλογή-μετάφραση: Νίκος Ερηνάκης επίμετρο: Martin Heidegger εκδόσεις: Κείμενα σελιδεσ: 96

«ΚΆΘΕ ΜΕΓΆΛΟΣ ΠΟΙΗΤΉΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΕΊ ΤΗΝ ΠΟΊΗΣΉ ΤΟΥ

ΤΟ ΜΌΝΟ ΟΥΡΆΝΙΟ ΣΏΜΑ ΣΤΟ ΗΛΙΑΚΌ ΣΎΣΤΗΜΑ ΠΟΥ «ΜΟΙΆΖΕΙ» –ή θα μπορούσε να μοιάσει– με τη Γη, άρα θα ήταν ικανό

να φιλοξενήσει ζωή, κάτι που πιθανότατα συνέβη κάποτε, έστω σε βακτηριακό επίπεδο, ο «κόκκινος πλανήτης», κέντριζε από παλιά τη φαντασία και το ενδιαφέρον. Αν το μέλλον του είδους μας είναι στο Διάστημα, κάτι που φαίνεται τόσο αναπόφευκτο όσο ήταν ο εποικισμός ολόκληρης της υδρογείου από τον Ηomo sapiens, όταν αποφάσισε ή πιέστηκε να βγει από το αρχικό του λίκνο, την αφρικανική σαβάνα, ο Άρης είναι σίγουρα το πρώτο σύνορο. Βεβαίως, το εγχείρημα όχι απλώς ενός ταξιδιού αλλά και της μόνιμης εγκατάστασης στον Άρη είναι απείρως δυσκολότερο και από την «έξοδο από την Αφρική» και από το ταξίδι στη Σελήνη. Τεράστια αναλογικά η απόσταση, δυσθεώρητο το κόστος, φοβερά αντίξοες οι συνθήκες, ατελείωτες οι προκλήσεις, ακόμα

και για τα βασικά: νερό, οξυγόνο, στέγη, διατροφή, προστασία από την κοσμική ακτινοβολία, τους μετεωρίτες και τις σφοδρές αμμοθύελλες, χώρια οι ακραίες σωματικές και ψυχολογικές δοκιμασίες. Ο γνωστός Αμερικανός συγγραφέας και εκδότης Στίβεν Πέτρανεκ αισιοδοξεί, ωστόσο, ότι χάρη στην τεχνολογική πρόοδο, το αυξανόμενο ενδιαφέρον Αμερικανών, Ρώσων και Κινέζων αλλά και τη «στράτευση» μεγαλοεπιχειρηματιών όπως οι Έλον Μασκ, Τζεφ Μπέζος και σερ Ρίτσαρντ Μπράνσον, η πρώτη επανδρωμένη αποστολή στον Άρη θα πραγματοποιηθεί μέσα στην τρέχουσα δεκαετία και, αν όλα πάνε κατ’ ευχήν, οι γήινες αποικίες εκεί θα έχουν πολλαπλασιαστεί μέχρι το τέλος του αιώνα, οπότε θα έχει δρομολογηθεί και η φιλόδοξη επιχείρηση «γαιοποίησής» του.

πώς θα ζήσουμε στον Άρη Ο εποικισμός του κόκκινου πλανήτη στόχος της ανθρωπότητας μέχρι το τέλος του αιώνα. από τον θοδωρή αντωνόπουλο

λεσχη α να γνωσησ

47

lifo – 2 4 ιουνιου 2 02 1

Stephen Petranek Πώς θα ζήσουμε στον Άρη μεταφραση: Εριέττα Βασιλείου-Σγουρού εκδόσεις: Key Books σελιδεσ: 144

από τον χρήστο παρίδη

Η

Κ

Λ

Ά

Κ

Ρ

Α

Α

Ι

Ο

Ή

Λ

Ι λεσχη α να γνωσησ

48

Ο lifo – 2 4 ιουνιου 2 02 1

Σ

εκδώσει το Πέρασμα του Μακελάρη, ένα μυθιστόρημα αυτογνωσίας που διαδραματίζεται στην Αμερική στα τέλη του 19ου αιώνα. Το κεντρικό πρόσωπο του βιβλίου, ο Γουίλιαμ Άντριους, εγκαταλείπει τις σπουδές του στο Χάρβαρντ και μια καλή ζωή στη Βοστόνη, επηρεασμένος από τις διδαχές του Έμερσον και του Θορό για τη φύση και τον άνθρωπο. Ταξιδεύει σε μια πόλη-ορμητήριο κυνηγών στο Κάνσας, το Πέρασμα του Μακελάρη, και στα άγρια βουνά της περιοχής, όπου κάθε μέρα χιλιάδες βουβάλια σφάζονται για το δέρμα τους. Εκεί, στην άκρη του πουθενά, αναζητά την τύχη του ανάμεσα σε κυνηγούς, λαθρεμπόρους, πόρνες και πάσης φύσεως αρνητές του

αστικού τρόπου ζωής. Σε αυτό το κάπως απόκοσμο σύμπαν, που δεν ξέρει από αβρότητες, ο Άντριους συναντιέται με έναν παλιό γνώριμο του ιεροκήρυκα πατέρα του, τον τυχοδιώκτη μεταπράτη Τζ. Ντ. ΜακΝτόναλντ, που τον φέρνει σε επαφή με μια ομάδα κυνηγών. Ο Williams επιδιώκει να ξεπεράσει το είδος στο οποίο αρκετοί κατέταξαν το βιβλίο, το γουέστερν, αποτυπώνοντας όλο το φάσμα της ανθρώπινης αγωνίας και τον αγώνα για την επιβίωση, γράφοντας ένα αριστούργημα με τα πιο αδιανόητα και αποτρόπαια υλικά. Μοναδικός σκοπός η ανεύρεση της φύσης του ανθρώπου ή η ταύτιση με αυτό που ο καθένας ορίζει ως υπέρτατη αλήθεια.

το πέρασμα του μακελάρη Ένα ταξίδι αυτογνωσίας στην αμερικανική Άγρια Δύση του δέκατου ένατου αιώνα δίνει τη δυνατότητα στον John Williams να ορίσει ξανά την έννοια του γουέστερν.

John Williams Το Πέρασμα Του Μακελάρη μετάφραση: Αθηνά Δημητριάδου εκδόσεις: Gutenberg σελιδεσ: 460

ΠΈΝΤΕ ΧΡΌΝΙΑ ΠΡΙΝ ΤΟΝ «ΣΤΌΟΥΝΕΡ», ο John Williams είχε

από τον m. hulot

Καζούο Ισιγκούρο Η Κλάρα και ο ήλιος μεταφραση: Αργυρώ Μαντόγλου εκδόσεις: Ψυχογιός σελιδεσ: 384

ΣΤΟ ΌΓΔΟΌ ΤΟΥ ΒΙΒΛΊΟ Ο ΒΡΑΒΕΥΜΈΝΟΣ ΜΕ ΝΌΜΠΕΛ Βρετα-

νός συγγραφέας Καζούο Ισιγκούρο (το πρώτο μετά τη βράβευσή του το 2017) μας μεταφέρει σε μια δυστοπική κοινωνία όπου Τεχνητοί Φίλοι πωλούνται σε καταστήματα για να κρατούν συντροφιά σε παιδιά και εφήβους. Η Κλάρα, μια Τεχνητή Φίλη με εκπληκτική παρατηρητικότητα και ιδιαίτερη ευαισθησία, παρακολουθεί με προσοχή από τη θέση του μαγαζιού που την πουλάει τη συμπεριφορά όσων έρχονται για να ρίξουν μια ματιά αλλά και όσων περνούν απ’ έξω, στον δρόμο, ελπίζοντας πως σύντομα κάποιος θα τη διαλέξει. Η μεγαλύτερή της επιθυμία

είναι να αγοραστεί από κάποιο παιδί και να γίνει γι’ αυτό η καλύτερη Τεχνητή Φίλη. Τελικά την επιλέγει η 14χρονη Τζόσι που πάσχει από μια σπάνια αρρώστια. Το Η Κλάρα και ο ήλιος είναι ένα βαθιά συγκινητικό βιβλίο που παρουσιάζει μια μοναδική άποψη του διαρκώς μεταβαλλόμενου κόσμου μας μέσα από τα μάτια μιας αξέχαστης αφηγήτριας. Η αριστοτεχνικά συγκρατημένη πρόζα του Ισιγκούρο ενισχύει τη συναισθηματική δύναμη και τη σπάνια τρυφερότητα του κειμένου, που διερευνά το πλέον θεμελιώδες ερώτημα: Τι σημαίνει στ’ αλήθεια ν’ αγαπάς;

η Κλάρα και ο ήλιος Το νέο βιβλίο του Βρετανού συγγραφέα Καζούο Ισιγκούρο είναι μια συγκινητική μελέτη για την ανθρώπινη υπόσταση στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης.

ΤΟ «ΑΒΕΣΣΑΛΏΜ! ΑΒΕΣΣΑΛΏΜ!» ΕΊΝΑΙ ΤΟ ΈΝΑΤΟ ΚΑΤΆ ΣΕΙΡΆ ΜΥΘΙΣΤΌΡΗΜΑ του Αμερικανού συγγραφέα Γουίλιαμ Φώκνερ,

που εκδόθηκε το 1936, και μαζί με το Η βουή και η μανία θεωρείται ότι οδήγησαν την κριτική επιτροπή του βραβείου Νόμπελ να του απομείνει το βραβείο το 1949. Στο Αβεσσαλώμ! Αβεσσαλώμ! πραγματικά συμβάντα μπλέκονται με μυθικά πρόσωπα και πράγματα με τρόπο αντίστοιχο των δικών μας μύθων των Ατρειδών και τα γεγονότα ξεδιπλώνονται όπως και στα ομηρικά έπη. Στο χαρακτηριστικά φωκνερικό έργο, τρεις τουλάχιστον γενιές ανθρώπων της οικογένειας Σάτπεν συνδεδεμένων με δεσμούς αίματος και ένοχων μυστικών, ζουν προσωπικά πάθη που τους σημαδεύουν για πάντα σε μια φανταστική περιοχή, τη Γιοκναπατόφα, κάπου στον αμερικανικό Νότο. Η παντοτινή σύ-

γκρουση των φύλων, οι σαρκικές και εσωτερικές συγκρούσεις, οι ορμέμφυτες ροπές για την αλήθεια του άνδρα, της γυναίκας, του παιδιού, του αδελφού και της αδελφής, όλα δοσμένα με φόντο το απόκοσμο περιβάλλον ενός σύμπαντος που φτάνει να μοιάζει σχεδόν μακάβριο και μαγικό. Η μυρωδιά της γλυσίνας, του πούρου και οι πυγολαμπίδες είναι το κεντρικό λάιτ μοτίφ που διαπερνά την αφήγηση και χαρακτηρίζει ολόκληρο τον αμερικανικό Νότο. Ο τίτλος είναι εμπνευσμένος από τη γνωστή ιστορία της Βίβλου, του Αβεσσαλώμ, του γιου που επαναστάτησε εναντίον του βασιλιά πατέρα του Δαβίδ και σκοτώθηκε από τον αδελφό του, με τον ίδιο τρόπο που ο Τόμας Σάτπεν δημιουργεί περιουσία και οικογένεια, οι οποίες θα εξαφανιστούν εξαιτίας των οικογενειακών παθών και παθημάτων.

Αβεσσαλώμ! Αβεσσαλώμ! Το έπος της ανθρώπινης ψυχής. Το αριστούργημα του Γουίλιαμ Φώκνερ κυκλοφορεί σε νέα μετάφραση. από τον m. hulot λεσχη α να γνωσησ

49

lifo – 2 4 ιουνιου 2 02 1

Γουίλιαμ Φώκνερ Αβεσσαλώμ! Αβεσσαλώμ! μετάφραση: Μαργαρίτα Ζαχαριάδου εκδόσεις: Gutenberg

από τον m. hulot

του ο Κωστής Παπαγιώργης. Ο σημαντικός δοκιμιογράφος και μεταφραστής άφησε ανεξίτηλο το στίγμα του στον χώρο των γραμμάτων και του πνεύματος. Η ματιά του πάνω σε θέματα ιστορικά ήταν πάντοτε αντισυμβατική. Το υλικό των δοκιμίων του εμπνεόταν από την κλασική αρχαιότητα και τον βίο του σημερινού καθημερινού ανθρώπου, καθώς και από πτυχές που αφορούσαν έμμεσα ή άμεσα το φρόνημα του νεοέλληνα. Φυσικά, στο πλούσιο συγγραφικό του έργο ιδιαίτερη θέση έχουν τα κείμενά του για την Ελληνική Επανάσταση, ένα πεδίο έρευνας που τον απασχολούσε έντονα, για το οποίο έλεγε σχετικά: «Οι επαναστάσεις αποτελούν πάντα τα λίκνα των νέων δεισιδαιμονιών». Η επέτειος των δύο αιώνων αναζωπυρώνει το ενδιαφέρον του αναγνωστικού κοινού και αποτελεί ιδανική ευκαιρία για αναστοχασμό, κατάθεση προβληματισμών και σκέψεων. Αυτός είναι και ο λόγος που οι εκδόσεις Καστανιώτη θα κυκλοφορήσουν έναν τόμο με τον τίτλο Κατάλοιπα του ’21 (κυκλοφορεί στις 5 Ιουλίου), που θα εμπεριέχει τις απόψεις του γνωστού στοχαστή για το καταλυτικό γεγονός που σφράγισε την εποχή της νεωτερικότητας. Στα κείμενα αυτά ο Παπαγιώργης επαναπροσεγγίζει αφη-

γήσεις του παρελθόντος, φωτίζει ιδεολογικές αντιπαραθέσεις, αναδεικνύει ερμηνευτικά σχήματα αλλά και πρόσωπα που πρωταγωνίστησαν στον αγώνα της απελευθέρωσης. Η επιμέλεια και εισαγωγή του βιβλίου είναι του καθηγητή Σύγχρονης Πολιτικής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου και γραμματέα σύνταξης της «Νέας Εστίας» Δημήτρη Π. Σωτηρόπουλου. Για την επικείμενη κυκλοφορία του βιβλίου αλλά και την πολύτιμη συμβολή του Παπαγιώργη στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε το ’21, λέει στη LiFO: «Είναι γνωστό ότι ο Κωστής Παπαγιώργης, από τα τέλη της δεκαετίας του ’90 και μετά, είχε αναπτύξει ένα εντονότατο και διαρκές ενδιαφέρον για το 1821. Καρπός της καταβύθισής του στην αρχειακή έρευνα (που, σημειωτέον, ήταν εκτενέστατη) υπήρξε η περίφημη “τριλογία” του για την επανάσταση (για τον Φιλικό Εμμ. Ξάνθο, για τον Κανέλλο Δεληγιάννη και για τα “καπάκια” των αρματολών) αλλά και πολλά, μικρότερα κείμενα, βιβλιοκρισίες σε περιοδικά και εφημερίδες ή συνεντεύξεις για ποικίλα επιμέρους θέματα γύρω από αυτήν. Τα σκόρπια αυτά κείμενα (ορισμένα εξ αυτών αδημοσίευτα), που αφορούν ζητήματα όπως το υδραίικο ναυτικό του Αγώνα, η γλώσσα και τα απομνημονεύματα των αγωνιστών, ο ανταγωνισμός των αυτοχθόνων και των ετεροχθόνων κ.ά., εί-

«Κατάλοιπα του ’21» Τα κείμενα του Κωστή Παπαγιώργη για το 1821 σε έναν νέο τόμο από τις εκδόσεις Καστανιώτη. από τον γιάννη πανταζόπουλο

λεσχη α να γνωσησ

50

lifo – 2 4 ιουνιου 2 02 1

Κωστής Παπαγιώργης Κατάλοιπα του ’21 εκδόσεις: Καστανιώτη κυκλοφορει: 05/07

«ΓΙΑ ΝΑ ΦΤΙΆΞΩ ΈΝΑ ΒΙΒΛΊΟ, ΕΊΧΑ ΠΆΝΤΑ ΑΝΆΓΚΗ ΝΑ ΜΕ ΣΥΓΚΛΟΝΊΣΕΙ ΈΝΑ ΓΕΓΟΝΌΣ» είχε πει κάποτε σε συνέντευξή

ναι που συγκεντρώνει ο καινούργιος αυτός τόμος. Δεν τα λέμε όμως μόνο γι’ αυτόν τον λόγο “κατάλοιπα του ’21” αλλά και γιατί πολλά από αυτά έχουν αφήσει κατάλοιπα στην ιδεολογία μας και στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε την Ιστορία μας, παρότι έχουν περάσει δύο αιώνες από εκείνο το ιδρυτικό γεγονός του εθνικού μας κράτους. Ο Κωστής υπήρξε ένας άνθρωπος με στενότατη συναισθηματική σχέση με τους πληθυσμούς των μικρών κοινοτήτων και της υπαίθρου. Ήταν μια σχέση που τροφοδοτούνταν και από τα δικά του βιώματα. Αυτός ο κόσμος ήταν, άλλωστε, που τον έφερε σε επαφή και με τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη (στον οποίο αφιέρωσε μια εκτενή μελέτη), ενώ ο Σκιαθίτης πεζογράφος ήταν με τη σειρά του, όπως έχει παραδεχτεί ο Παπαγιώργης, που τον βοήθησε να κατανοήσει καλύτερα εκείνο που ο ίδιος περιγράφει ως “ντόπιο φρόνημα” των πληθυσμών που πήραν μέρος στην Επανάσταση και υπέστησαν άμεσα τις συνέπειές της. Υπό αυτή την έννοια, η δική του οπτική είναι μια ανάγνωση του 1821 “από τα κάτω”, δηλαδή από την πλευρά των αυτοχθόνων (κοτζαμπάσηδων, προκρίτων των νησιών και οπλαρχηγών) που, παρά την αμφιθυμία τους και ενίοτε την αντιφατική τους στάση, μπήκαν τελικά στο καμίνι της Επανάστασης και προσέφεραν σε αυτήν τη ζωή τους και τις περιουσίες τους, χωρίς πάντοτε να αναγνωριστούν επαρκώς για τις υπηρεσίες τους. Με αυτούς είναι που ταυτίζεται, θα έλεγα, και αυτόν τον λαϊκό πολιτισμό των τοπικών κοινοτήτων είναι που αισθάνεται ότι εκπροσωπεί ο Κωστής, παλεύοντας να αναδείξει τη διαστρεβλωμένη του φωνή και τη χαμένη ντοπιολαλιά του».

Τα σκόρπια αυτά κείμενα, που αφορούν ζητήματα όπως το υδραίικο ναυτικό του Αγώνα, η γλώσσα και τα απομνημονεύματα των αγωνιστών, κ.ά., είναι που συγκεντρώνει ο καινούργιος αυτός τόμος. Δεν τα λέμε όμως μόνο γι’ αυτόν τον λόγο «κατάλοιπα του ’21» αλλά και γιατί πολλά από αυτά έχουν αφήσει κατάλοιπα στην ιδεολογία μας και στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε την Ιστορία μας.

απόσπασμα από το «κωστής παπαγιώργης, κατάλοιπα του ’21», εκδ. καστανιώτης (επιμέλεια - εισαγωγή: δημήτρης π. σωτηρόπουλος)

Ἡ γλώσσα καί τό ’21 Πῶς μιλοῦσαν οἱ ἄνθρωποι τοῦ ’21; Ἄγνωστο. Τί λογῆς ὁμιλία διέκρινε τούς Ντρέδες ἀπό τούς Μπαρδουνιῶτες, τούς Λαλαίους ἀπό τούς Μανιάτες, τούς Ὑδραίους ἀπό τούς Ψαριανούς, τούς Καβοντορίτες ἀπό τούς Ἀθηναίους, τούς Βραχωρίτες ἀπό τούς Σουλιῶτες; Ἀσφαλῶς μιλοῦσαν τήν ἑλληνική καί τήν ἀρβανίτικη, καθότι, ὅπως γράφει ὁ Φίνλεϋ, δύο φυλές κατοικοῦσαν στήν Ἑλλάδα, οἱ Ἕλληνες καί οἱ Ἀρβανίτες. Μιλοῦσαν ἐπίσης ντοπιολαλιές, ἄλλη οἱ Κριτικοί

λεσχη α να γνωσησ

51

καί ἄλλη οἱ Μοραΐτες, ὡστόσο λαλοῦσαν ἀλλά σπανίως ἔγραφαν, διότι οἱ πληθυσμοί ἦταν ἀναλφάβητοι καί ἐλάχιστοι ἀνάμεσά τους γνώριζαν τή γραφή – ἱερεῖς, γραμματικοί, σπουδασμένοι, ἔμποροι. Κάποιοι βέβαια εἶχαν μαθητεύσει σέ ἀλληλοδιδακτικά σχολεῖα, κατάφερναν νά μουτζουρώνουν ἀνορθόγραφα τίς σκέψεις τους, ἀλλά δέν ἦταν δυνατόν νά ἀνταποκριθοῦν στίς ἀπαιτήσεις τοῦ συχνότατου πολεμικοῦ ταχυδρομείου. Ἡ γραφή θά ἀνατεθεῖ γιά εὐνόητους λόγους σέ λογίους καί πεπαιδευμένους, οἱ ὁποῖοι, στήν ὑπηρεσία στρατιωτικῶν καί πολιτικῶν, σέ ἀκραιφνή καθαρεύουσα καί ἐνίοτε ἀρχαΐζουσα γλώσσα, θά ἐπικαλύψουν ὁλοκληρωτικά τή ζωντανή λαλιά τῶν ντόπιων μέ μακαρονισμούς τῆς ἐποχῆς. Ὅταν οἱ Λαλαῖοι τοῦ Ἀλῆ Φαρμάκη, τά «πρῶτα τουφέκια τοῦ Μοριᾶ», δέχονται τήν ἐπίθεση τῶν Ἑπτανησίων, ὁ ἀγγελιαφόρος Μεσσάρης ἔλαβε μιά ἐπιστολή ἀπό τήν κοινότητά τους πού ἀποδίδει τό ἰδιότυπο ἦθος ἐκείνων τῶν χρόνων. «Καπεταναῖοι Κεφαλλωνίτες καί Ζακυνθινοί, ἐλάβομεν τό γράμμα σας καί εἴδαμε ὅσα μᾶς γράφετε. Ἀλλά ἐπειδή καί οἱ μπέηδες καί οἱ ἀγάδες εἶναι τριγύρω στοῦ Λάλα μέ τά ἀσκέρια, δέν ἠμποροῦμεν νά σᾶς ἀποκριθοῦμεν σήμερον [...] Λάβετε ὡς τόσον ὀλίγα κεράσια τοῦ Λάλα καί δύο ρεβανιά δι’ ἀγάπην καί μένομεν». Ὅταν πάλι ἔφτασε ὁ Μπέικος Κεχαγιάς, ἀπεσταλμένος τῶν Λαλαίων, στό ἑπτανήσιο στρατόπεδο καί τοῦ εἶπαν ὅτι πρέπει νά ἐμφανισθεῖ μέ δεμένα μάτια, ἀπάντησε: «Μόνον ὁ θάνατος καί ὁ ὕπνος μπορεῖ νά κλείσει τά μάτια τῶν Λαλαίων». Πληροφορούμενος δέ τόν γενικό ξεσηκωμό τοῦ Μοριᾶ, ἔδωσε τήν καίρια ἀπάντηση: «Ἀφοῦ ἐχύθηκε τόσο αἷμα τούρκικο, ποιά ὠφέλεια νά σωθεῖ ἕνα ποτήρι αἷμα τῶν Λαλαίων;» Ἔτσι μιλοῦσαν οἱ ἄνθρωποι τῆς ἐποχῆς, ἔτσι αἰσθάνονταν, καί γιά νά καταλάβουμε τή φρικαλέα διαφορά ἀπό τήν ἐπίσημη γραφή, μποροῦμε νά παραθέσουμε ἕνα ἀπόσπασμα τοῦ γραμματικοῦ τοῦ Μιαούλη, Δημήτριου Σαλτέρη: «Τότε δέ τότε καί αὐτός ὁ σοβαρώτατος Πλούτων μετά τοῦ ἀγριωτάτου Κερβέρου ἤθελον μειδιάσει, βλέποντες ἐξ ἑνός μέρους τόν ἐχθρόν ἀπηλπισμένως κατά τῶν ἑλληνικῶν πλοίων ὁρμῶντα ὡς ἄγριος αἴλουρος καί ἀπό τό ἄλλο τούς Ἕλληνας, πότε μέν ἀντικρούοντας τήν ὁρμήν των καί εἰς μηδέν αὐτήν λογιζομένους, ὡς ἄλλοι μεγαλόφρονες καί τῶν μικρῶν ἄξιοι καταφρονηταί λέοντες, πότε ἐφορμῶντες κατ’ αὐτῶν, ὡς ὑψιπετεῖς ἀετοί καί δριμεῖς σαρκοφάγοι ἱέρακες, πότε πάλιν τόν Δίαν μιμουμένους καί ὡς ἐξ ὕψους τοῦ οὐρανοῦ μακρόθεν τούς ἐχθρούς κεραυνοβολοῦντας, καί ἄλλοτε τόν νεκρόν προσποιουμένους, ὡς ὁ γέρων τῆς οἰκίας αἴλουρος τούς ὄνυχάς του πρός τούς μύας, ὑπό τήν ὅρασιν τῶν ἐχθρῶν ἀποκρύπτοντας...». Ὁ Μιαούλης, ὅπως γνωρίζουμε, μιλοῦσε τήν ἀρβανίτικη διάλεκτο, δέν ἤξερε οὔτε νά ὑπογράφει, μπέρδευε τά ἄρθρα (ἔλεγε «ὁ γυναίκας μου») καί φυσικά οὔτε μποροῦσε νά διαβάσει τά κατεβατά τοῦ γενναίου Σαλτέρη – καί οὔτε βέβαια νά τά καταλάβει. Αὐτός ναυμαχοῦσε, ὁ γραμματικός του κατέγραφε κατά τό δοκοῦν, χωρίς κάν νά ὑποψιάζεται ὅτι, μέ πᾶσα ἀθωότητα, διέπραττε ἕνα ἐθνικό ἔγκλημα. Δέν εἶναι δύσκολο νά φανταστοῦμε πῶς θά περιέγραφε ὁ ἴδιος ὁ Μιαούλης τή ναυμαχία, μέ ποιά χυμώδη λαλιά θά ἀπέδιδε τά γεγονότα καί τή διάθεσή του. Ἡ ἀπώλεια εἶναι ἀνυπολόγιστη, καθώς, μέ τήν ἐπιδρομή τῆς ἀρχαΐζουσας πού ρεκάζει κυριολεκτικά σέ βάρος τοῦ πραγματικοῦ, ἐξαφανίζεται τόσο ὁ ναυμάχος ὅσο καί ἡ ναυμαχία. Ἀπορίας ἄξιον παραμένει πῶς ὁ σώφρων Φωτάκος, ὁ ὁποῖος ἀναφέρεται στούς «γράφοντες μέσα εἰς τά γραφεῖα των», δέν συνέλαβε αὐτήν τή χαοτική παραδρομή ἡ ὁποία κυριολεκτικά ἔθαψε τούς τρόπους καί τό σκέπτεσθαι τῶν ἀγωνιστῶν. Μιλάει βέβαια γιά τούς λογίους καί πεπαιδευμένους πού «καταγίνονται εἰς τό γλαφυρόν τοῦ ὕφους καί τό συναρμολογημένον τῶν λέξεων καί εἰς τήν ρητορικήν εὐφράδειαν», ἀλλά τό πράττει μέ σκοπό νά ὑπερασπιστεῖ τήν ἀλήθεια τῶν συμβάντων πού ἀγνοοῦσαν οἱ καλαμαράδες καί ὄχι τήν ἀλήθεια τῶν προσώπων. Γράφει γιά παράδειγμα: «Θέλετε νά μάθετε καθαρά τήν ἀλήθειαν; Ἀναγνώσατε τά μέχρι τοῦδε ἐκδοθέντα ἀπομνημονεύματα εἰς τούς χωρικούς ἑκάστου τόπου ὅπου ἡ μάχη ἔγεινε, καί τότε ἀκούετε τήν ἀλήθειαν». Οὔτε στιγμή δέν τοῦ περνάει ἀπό τόν νοῦ ἡ σκέψη ὅτι κάποτε ἡ ἐλεύθερη πλέον χώρα θά νοσταλγοῦσε τήν ἀληθινή λαλιά τῶν χωρικῶν, πού ἐκτοπίστηκε ἀπό τήν ἀνοστανάλατη λογιοσύνη. Τό νέο πνεῦμα, φορεῖς τοῦ ὁποίου ἦταν οἱ πεπαιδευμένοι (καί οἱ «ἀριστοκρατικοί» πού μέμφεται ὁ Φωτάκος, αὐτοί πού δέν πολέμησαν, ἀλλά «παίρνουν τόν κόπον τῶν ἄλλων»), δέν ἔτρεφε καμιά ἐκτίμηση γιά τόν φακίρ φουκαρά καί γιά τούς ἄγριους στρατιωτικούς. Ἡ χώρα εἶχε ἐλευθερωθεῖ, εἶχε ἐπιτέλους δική της πολιτειακή Ἀρχή, ὁπότε οἱ τουρκομαθημένοι, οἱ ἀναλφάβητοι, οἱ ραγιάδες καί οἱ σφάχτες ὄφειλαν νά παραδώσουν τήν ἐξουσία τηρώντας ὑπακοή. Τί νά περιμένουν ἀπό τόν ἄθλιο χωρικό πού δέν εἶχε βγεῖ ποτέ του ἀπό τά ὅρια τοῦ χωριοῦ του; Σέ αὐτόν πού τιμοῦσε τό χωράφι του λέγοντας «καί ἄνθρωπο νά φυτέψεις φυτρώνει», ἡ καθαρεύουσα γλώσσα, ἁγνή (σάν τό ἔθνος) καί χωρίς προσμίξεις, ἐπεβλήθη σάν ἄμεσο παρακολούθημα τῆς ἀπελευθέρωσης. Οἱ νέοι πολίτες ὄφειλαν νά ἀποδείξουν ὅτι κατέχουν «δική τους» γλώσσα, μακριά ἀπό τουρκισμούς καί ἀρβανιτισμούς, ἀπόδειξη ὅτι ὅλα σχεδόν τά ἀπομνημονεύματα γράφτηκαν καθαρευουσιανιστί. Ἡ λαϊκή ρωμιοαρβανιτοτούρκικη γλώσσα ἔπρεπε νά κηρυχθεῖ ἐκτός νόμου.

lifo – 2 4 ιουνιου 2 02 1

Το κείμενο κρατάει το πολυτονικό, διότι αυτή ήταν η πάγια επιθυμία του Παπαγιώργη για ό,τι δημοσίευε.

1

Ν 20

Ι Β ΕΑ

Α Ι ΒΛ

απο τη μαρια δρουκοπουλου

ΓΙ

Σ Ι ΑΤ Δ

52 lifo – 24.6.21

Ο Κ ΙΑ

Σ Ε Π

24.6.21 – lifo

53

Fiction 05 RICHARD OSMAN

01 ΓΙΟΎΝΑΣ ΓΙΟΎΝΑΣΟΝ

Γλυκιά εκδίκηση Α.Ε. Μτφρ.: Ξενοφών Παγκαλιάς Εκδόσεις Ψυχογιός Σελ.: 448

01

O αγαπημένος συγγραφέας του διεθνούς μπεστ-σέλερ Ο εκατόνταρχος που πήδηξε από το παράθυρο και εξαφανίστηκε επιστρέφει με μια απολαυστική περιπέτεια, όπου τα βάζει με τη σύγχρονη υποκρισία και απληστία, δίνοντάς μας να καταλάβουμε τι έχει στ’ αλήθεια σημασία στη ζωή.

02 ΚΏΣΤΑΣ ΤΑΧΤΣΉΣ

Τα ρέστα

Εκδόσεις Ψυχογιός Σελ.: 208 «Αχ, βρε μάνα! Έχουν περάσει – πόσα; Τριάντα χρόνια από τότε, κι ακόμα δεν έμαθα το μάθημά μου. Ακόμα δεν έγινα άντρας, ακόμα χαζεύω στον δρόμο κοιτάζοντας τα παιδιά, ακόμα μου κλέβουν οι αλήτες τα ρέστα. Κι αυτό είναι η μεγαλύτερη τιμωρία σου. Και δική μου τιμωρία […]»

03 ΚΏΣΤΑΣ ΤΑΧΤΣΉΣ

Η γιαγιά μου η Αθήνα και άλλα κείμενα Εκδόσεις Ψυχογιός Σελ.: 248 «Ξαφνικά, τ’ ορκίζομαι, είδα τη συχωρεμένη τη γιαγιά μου ολοζώντανη να με κοιτάζει με τρυφερή αυστηρότητα σα να ’λεγε: “Τέλος πάντων... Πάλι καλά που δεν έγινες χειρότερος...” κι ύστερα να εξαφανίζεται. Χάρη σ’ αυτήν, κι ας λένε ό,τι θέλουν οι ταυτότητες, είμαι Αθηναίος. Χάρη σ’ αυτήν, αγαπάω την Αθήνα».

02

04 AGATHA CHRISTIE

Τα ρολόγια

04

Η λέσχη των φόνων Μτφρ.: Αύγουστος Κορτώ Εκδόσεις Ψυχογιός Σελ.: 400 Σε έναν γαλήνιο οίκο ευγηρίας στη βρετανική ύπαιθρο, μια ετερόκλητη παρέα μαζεύεται κάθε Πέμπτη και ασχολείται με παλιούς φακέλους ανεξιχνίαστων φόνων. Όταν όμως μια άγρια δολοφονία συμβαίνει σε απόσταση αναπνοής, έχει ν’ αντιμετωπίσει μια πραγματική υπόθεση. Θα καταφέρει αυτή η ανορθόδοξη, αλλά ευφυέστατη συμμορία να συλλάβει τον δολοφόνο προτού να είναι πολύ αργά;

05

06 ΙΟΎΛΙΟΣ ΒΕΡΝ

20.000 λεύγες κάτω από τη θάλασσα Μτφρ.: Αριάδνη-Αδαμαντία Μοσχονά Εκδόσεις Ψυχογιός Σελ.: 560 Από τις πιο συναρπαστικές μυθοπλαστικές περιπέτειες και από τα σπουδαιότερα μυθιστορήματα που γράφτηκαν ποτέ. Λέγεται πως αυτό το βιβλίο, μαζί με το Από τη Γη στη Σελήνη, έκανε τον μεγάλο Αμερικανό αστρονόμο Έντουιν Χαμπλ να εγκαταλείψει τη Νομική και να ασχοληθεί με την Αστρονομία και την Κοσμολογία.

06

07 ΘΟΔΩΡΉΣ ΠΑΠΑΘΕΟΔΏΡΟΥ

Άγιες Ψυχές

Εκδόσεις Ψυχογιός Σελ.: 576 Ο Νικόλας, η Δέσπω, ο Στέφανος, η Αργυρώ, ο Σίμος, ο μικρός λαός τούτου δω του μυθιστορήματος, μορφές και ψυχές της Επανάστασης, παλεύουν θεριεμένα για τ’ άπιαστο όνειρο και δοκιμάζονται σκληρά απ’ την ανθρώπινη μοίρα. Ζυμώνονται με τη φωτιά και το μπαρούτι, πολεμούν, αγαπούν, θρηνούν, πονούν. Μα, επιτέλους, ανασαίνουν λεύτερα.

07

08 ΤΖΩΡΤΖ ΌΡΓΟΥΕΛ

Μτφρ.: Γωγώ Αρβανίτη Εκδόσεις Ψυχογιός Σελ.: 304

1984

Η δακτυλογράφος Σίλα Γουέμπ είχε σαφείς οδηγίες: έπρεπε να βρίσκεται στον αριθμό 19 της Ουίλμπραχαμ Κρέσεντ στις τρεις. Εκεί όμως την περίμενε το πτώμα ενός άντρα στο πάτωμα του καθιστικού. Εκεί υπήρχαν πέντε ρολόγια και όλα έδειχναν την ίδια ώρα. Αυτό που προβληματίζει τον Ηρακλή Πουαρό είναι πως μόνο ένα από αυτά ανήκε στην ιδιοκτήτρια του σπιτιού.

Ένα από τα μεγαλύτερα βιβλία του εικοστού αιώνα, το 1984 διαβάστηκε ως μανιφέστο και θαυμάστηκε ως προφητεία. Η εφιαλτική του αλήθεια για το κράτος της θανατερής τρομοκρατίας απέχει μόλις ένα βήμα από το να γίνει πραγματικότητα: ήδη ο Μεγάλος Αδελφός μάς βλέπει.

Μτφρ.: Νίνα Μπάρτη - Γιώργος Προεστός Εκδόσεις Κάκτος

08

03

54 lifo – 24.6.21

24.6.21 – lifo

55

13 ΚΑΜΊΓ ΚΟΥΣΝΈΡ

Η μεγάλη οικογένεια

09

Εκδόσεις Κάκτος Σελ.: 240

CLEMENS J. SETZ

Η παρηγοριά των στρογγυλών πραγμάτων

Η ιστορία μιας μεγάλης οικογένειας που διαφωνεί, γελάει και χορεύει, μιας οικογένειας που αγαπάει τον ήλιο και το καλοκαίρι. Η φλογερή αφήγηση μιας γυναίκας που τόλμησε να μιλήσει γι’ αυτό που έκανε τη μεγάλη οικογένεια να σωπαίνει για καιρό.

Mτφρ.: Χρήστος Αστερίου Εκδόσεις Gutenberg Σελ.: 413 Ένας νεαρός ερωτεύεται μια τυφλή γυναίκα που οι τοίχοι του σπιτιού της είναι καλυμμένοι με βωμολοχίες. Μια οικογένεια δέχεται την επίσκεψη ενός οπλισμένου άνδρα που ισχυρίζεται ότι είχε μεγαλώσει στο σπίτι της. Δέντρα κινούνται «σαν καμηλοπαρδάλεις που ονειρεύονται. Ιστορίες γεμάτες ζωντάνια, πνευματώδεις, τραγικές και παρηγορητικές, που ανατρέπουν τις γνωστές συμβάσεις στις οποίες έχουμε συνηθίσει.

09

14 ΤΖΩΡΤΖ ΌΡΓΟΥΕΛ

Η φάρμα των ζώων Μτφρ.: Νίνα Μπάρτη - Γιώργος Προεστός Εκδόσεις Κάκτος Σελ.: 177 Γραμμένο εν μέσω του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και δημοσιευμένο το 1945, το έργο αποτελεί μία απ’ τις πιο συναρπαστικές αφηγήσεις της εποχής μας, μια οικουμενική αλληγορία για τους μηχανισμούς της εξουσίας και τις αδυναμίες που οδηγούν στη διάβρωση και στον εκφυλισμό των μεγάλων ιδεών και σχεδίων πολιτικής επανάστασης.

10 WILLIAM SHAKESPEARE

Ο βιασμός της Λουκρητίας Mτφρ.: Λένια Ζαφειροπούλου Εκδόσεις Gutenberg Σελ.: 219

14

Κατά τη διάρκεια της πανδημίας πανώλης του 1592-1594, με τα θέατρα κλειστά για μήνες, ο Ουίλλιαμ Σαίξπηρ δεν καταβάλλεται αλλά εμπνέεται από τον συγκινητικό ιδρυτικό μύθο της ρωμαϊκής δημοκρατίας για να γράψει ένα από τα ωραιότερα αφηγηματικά ποιήματά του.

15 ΣΤΡΑΤΟΎΛΑ ΘΕΟΔΩΡΆΤΟΥ

Ο ουρανός της παλάμης Εκδόσεις Αλεξάνδρεια Σελ.: 216

Ένα σπονδυλωτό αφήγημα με οκτώ ιστορίες που διασταυρώνονται στη σημερινή Αθήνα. Τα πρόσωπα είναι άλλοτε πρωταγωνιστές και άλλοτε κομπάρσοι στις ιστορίες των άλλων. Από την καθημερινή μάχη για την επιβίωση που δίνουν δεν λείπουν η συμπόνια και η αλληλεγγύη, ακόμα κι όταν τους πνίγει το δίκιο ή τους τυφλώνει το μίσος.

11 SIGRID NUNEZ

Ο φίλος

Mτφρ.: Γιώργος Λαμπράκος Εκδόσεις Gutenberg Σελ.: 245 Μετά τον απροσδόκητο θάνατο του καλύτερου φίλου της και μέντορά της μια συγγραφέας κληρονομεί τον αγαπημένο του σκύλο και κάνει τη δική της θλίψη ακόμα μεγαλύτερη. Η συμπεριφορά της αλλάζει, οι φίλοι της ανησυχούν. Εκείνη με τον καιρό δένεται περισσότερο με το ζώο και του αφοσιώνεται.

16 ΓΙΕΝ ΛΙΈΝΚΕ

Χρόνια, μήνες, μέρες

15

Mτφρ.: Σωτήρης Χαλικιάς Εκδόσεις Αλεξάνδρεια Σελ.: 136

10

Ένα τρομερό κύμα ξηρασίας αναγκάζει τους κατοίκους ενός απομακρυσμένου ορεινού χωριού να τραπούν σε φυγή – όλους εκτός από έναν γέρο άνδρα κι ένα τυφλό σκυλί. Ο γέρος φυλάει μια μοναδική καλαμποκιά που έχει φυτρώσει στην άγονη γη. Αφιερωμένος σ’ αυτήν και στην ελπίδα που του δίνει, αγωνίζεται κάθε μέρα ενάντια στην ήττα, κερδίζει κάθε μέρα μια νίκη κόντρα στον θάνατο.

12 VANESSA LILLIE

Για κάποιο λόγο Μτφρ.: Δέσποινα Κανελλοπούλου Εκδόσεις Κάκτος Σελ.: 408 Όταν το πορτοφόλι της Τζουλς Γουόρδινγκτον-Σμιθ ανακαλύπτεται δίπλα σε ένα πτώμα, η ίδια καθίσταται η βασική ύποπτη για τον φόνο. Αφού αγωνίστηκε για χρόνια να χτίσει την τέλεια οικογένεια και καριέρα, κινδυνεύει πλέον να χάσει τα πάντα.

16 12 11

56 lifo – 24.6.21

13

24.6.21 – lifo

57

17 EΜΊΛ ΖΟΛΆ

Το χρήμα

Μτφρ.: Ντορέτα Πέππα Εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή Σελ.: 568

17

Ο Εμίλ Ζολά επιλέγει να αναδείξει ως πρωταγωνιστή της ιστορίας του το χρήμα που κινείται και κινεί τα νήματα στο χρηματιστήριο, στις ανθρώπινες σχέσεις, στη νόμιμη και παράνομη τοκογλυφία, στον έρωτα και στις «άσωτες» συνήθειες, στα φιλανθρωπικά ιδρύματα, αναδεικνύοντας, μέσα από τον κόσμο της «ελεύθερης» αγοράς του δέκατου ένατου αιώνα, τις ιδέες της κοινωνικής ιδιοκτησίας και δικαιοσύνης.

21 ΘΆΝΟΣ ΓΙΑΝΝΟΎΔΗΣ

Το αιώνιο καλοκαίρι Eκδόσεις Βακχικόν Ένα μυθιστόρημα πάνω στις σύγχρονες ανθρώπινες σχέσεις, τα όνειρα σε μια μεταμοντέρνα εποχή και τη ζωή σε μια πόλη που δεν είναι ούτε πρωτεύουσα ούτε επαρχία, ταυτοχρόνως και ένα καυστικό σχόλιο πάνω στην υπερπληθώρα λογοτεχνικών έργων με άξονα τις χαμένες πατρίδες.

21

22 ΠΆΝΟΣ ΠΑΝΤΕΛΟΎΚΑΣ

18 Φ. Μ. NΤΟΣΤΟΓΙΈΦΣΚΙ

Ο Φτωχόκοσμος

Μτφρ.: Νίκος Παπανδρέου Εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή Σελ.: 256 «Τα σχόλια για τον Φτωχόκοσμο και για την εμφάνιση ενός νέου και σπάνιου ταλέντου στον στίβο της ρωσικής λογοτεχνίας έχουν προηγηθεί αρκετά από την έκδοση του ίδιου του βιβλίου. (…) Τιμή και δόξα στο νέο ποιητή, που η μούσα του αγαπάει τους ανθρώπους που ζουν μέσα στις τρώγλες και στα υπόγεια!» - Μπελίνσκι

19 ΚΩΝΣΤΑΝΤΊΝΟΣ ΤΣΆΒΑΛΟΣ

Ντοπαμίνη

Eκδόσεις Βακχικόν Μια σκοτεινή, βίαιη, σατιρική, αστεία και άκρως διασκεδαστική αποτύπωση της προ και μετα-ολυμπιακής Ελλάδας, ιδωμένης μέσα από τα μάτια ενός κυνικού και απαθούς τριαντάρη δημοσιογράφου, που είναι πρησμένα από τα ναρκωτικά, τα τσιγάρα, τα ποτά και τα ξενύχτια

18

20 ΒΑΓΓΈΛΗΣ ΜΑΡΓΙΩΡΉΣ

Να σπρωχτούμε κι όπως πέσουμε Eκδόσεις Βακχικόν Αθηνά, Θανάσης και η κόρη τους. Κοντά σε αυτούς, μανάδες, πεθερές, θείες, θείοι, φίλες τρελές και φίλοι θεότρελοι και, επιπλέον, δουλειές κι αφεντικά και προϊστάμενοι κι όλος αυτός ο μαγικός κόσμος που αποτελεί τον ευρύτερο οικογενειακό και κοινωνικό κύκλο κάθε ζευγαριού. Μια ιστορία για την αγία ελληνική οικογένεια.

Ο Σπινέλλι στον Κάμπο Eκδόσεις Βακχικόν Μια νουβέλα που μας ταξιδεύει από τη Νότια Ιταλία στον Κάμπο της Χίου, μια ιστορία αστυνομικού μυστηρίου με προεκτάσεις στον χώρο της τέχνης και της μόδας, που πραγματεύεται σύγχρονα κοινωνικά προβλήματα τα οποία απασχολούν τους φαινομενικά αθώους πρωταγωνιστές της.

22

23 KURT VONNEGUT

Σφαγείο Nούμερο 5 ή η Σταυροφορία των Παιδιών Μτφρ.: Ηλίας Τσιάρας Εκδόσεις Anubis Σελ.: 192 Το ταξίδι του Μπίλι Πίλγκριμ είναι ταυτόχρονα μια σατιρική ματιά στον τρόμο και στην τραγωδία του πολέμου, όπου στέλνουν παιδιά στην πρώτη γραμμή για να πεθάνουν (γιατί έτσι είναι αυτά), αλλά και μια συγκινητική μελέτη της ανθρώπινης φύσης.

24 JODY HOUSER

Stranger Things: Τρόμος στην κατασκήνωση

23

Μτφρ.: Ηλίας Τσιάρας Εκδόσεις Anubis Σελ.: 112 Ο Ντάστιν πηγαίνει στην Κατασκήνωση Φυσικών Επιστημών και πρέπει να τα βγάλει πέρα με νέα προβλήματα, χωρίς τη βοήθεια των φίλων από το Χόκινς. Ενώ βρίσκεται αντιμέτωπος με νταήδες σπασίκλες, μια νέα απειλή βάζει στο στόχαστρο τους νεαρούς επιστήμονες και τους ομαδάρχες.

20 24

19

58 lifo – 24.6.21

24.6.21 – lifo

59

29 GUY GAVRIEL KAY

Πολεμιστές του Λυκόφωτος

25

Μτφρ.: Αυγουστίνος Τσιριμώκος Εκδόσεις Anubis Σελ.: 568

SOLOUP

21: Η μάχη της πλατείας

Σε αυτή την ιστορία, που είναι πλασμένη με υλικό τη βία, την ομορφιά και τις υπερφυσικές δυνάμεις που δρουν στα δάση όταν πέφτει η νύχτα στον μισόκοσμο, ο πολυβραβευμένος συγγραφέας συνθέτει μια μνημειώδη σάγκα που μας ταξιδεύει χίλια χρόνια πίσω και ζωντανεύει τον πολιτισμό των Κελτών, των Αγγλοσαξόνων και των Βίκινγκ.

Εκδόσεις Ίκαρος Σελ.: 752 Ένα graphic novel που καλύπτει τα χρόνια της Επανάστασης μέχρι και την έλευση του Βαυαρού βασιλιά Όθωνα. Το μεγαλύτερο σε έκταση μέχρι σήμερα έργο κόμικ στην Ελλάδα συνδυάζει τη συστηματική ιστορική και αρχειακή έρευνα με την ένατη τέχνη, ξεφεύγοντας από τα στερεότυπα και αναδεικνύοντας πρόσωπα και γεγονότα μέσα από γνωστές και λιγότερο γνωστές πτυχές της Ιστορίας.

25

29

30 ΓΙΆΝΝΗΣ ΠΑΠΑΔΌΠΟΥΛΟΣ

Κυματοθραύστες

26

Εκδόσεις Παπαδόπουλος Σελ.: 144

ΘΑΝΆΣΗΣ ΠΈΤΡΟΥ

Αληθινές ιστορίες μιας δύσκολης πραγματικότητας. Οκτώ άνθρωποι που ήρθαν αντιμέτωποι με τα κύματα της πανδημίας και βγήκαν νικητές. Όλοι τους, εκκινώντας από διαφορετικές αφετηρίες, έδωσαν τη μάχη τους σε διαφορετικά πόστα και ξεπέρασαν δυσκολίες απέναντι σε έναν κοινό εχθρό. Μακριά, αλλά και μαζί, κανείς τους δεν το έβαλε κάτω.

1922, Το τέλος ενός ονείρου Εκδόσεις Ίκαρος Σελ.: 112 Το νέο graphic novel του Θανάση Πέτρου ακολουθεί κάποιους από τους ήρωες που γνωρίσαμε στο βιβλίο του Οι όμηροι του Γκαίρλιτς, στην πορεία τους προς τη Μικρά Ασία. Μέσω της συστηματικής ιστορικής και βιβλιογραφικής έρευνας, ζωντανεύει τα ιστορικά γεγονότα που σημάδεψαν την τραγωδία της Μικρασιατικής Καταστροφής και καθόρισαν την ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας.

30

31 ΜΑΝΊΝΑ ΖΟΥΜΠΟΥΛΆΚΗ

Αέρας στο πρόσωπό της Εκδόσεις Παπαδόπουλος Σελ.: 304

27

Ένα μυθιστόρημα για κάποιες γυναίκες. Για τις γυναίκες που κοίταξαν την Ιστορία από την κορυφή ενός βράχου στη μέση, στην αρχή ή στο τέλος της ζωής τους. Και προσπαθεί να τις σώσει. Όλες. Ή, τουλάχιστον, κάποιες απ’ αυτές.

ELI BROWN

Αλλόκοτο

Μτφρ.: Διονυσία Στεφανοπούλου Εκδόσεις Anubis Σελ.: 416 Η Κλόβερ Έλκιν ζει σε έναν τόπο όπου τα θαύματα είναι αληθινά. Διακατέχεται από έμφυτη περιέργεια και ονειρεύεται μια ζωή γεμάτη περιπέτεια και δράση. Καθώς ανακαλύπτει την αλήθεια για τους γονείς και το παρελθόν της, θα γίνει ηρωίδα σε μια εναλλακτική εκδοχή των ΗΠΑ του δέκατου ένατου αιώνα.

32 ΧΆΡΗΣ ΚΟΥΔΟΎΝΑΣ

Η Πύλη της Σοφίας Εκδόσεις Φυλάτος Σελ.: 228

26

Ο Πέτρος καλείται να φέρει εις πέρας ορισμένες έρευνες προκειμένου να διαπιστώσει την ύπαρξη ενδεχόμενων κληρονόμων του εκλιπόντα δασκάλου Νικηφόρου. Έχει πλέον στην κατοχή του το σημειωματάριο του δασκάλου, που θα επιτρέψει στον πρωταγωνιστή αυτού του ελκυστικού ρομάντζου να βρει τις απαντήσεις στις σημαντικότερες ερωτήσεις που ανέκαθεν είχε κάθε άνθρωπος.

28 BRIAN HERBERT & KEVIN J. ANDERSON

Οι μάγισσες του Ντιουν Μτφρ.: Γιάννα Αναστοπούλου Εκδόσεις Anubis Σελ.: 560

Το πρώτο βιβλίο μιας συγκλονιστικής, περιπετειώδους τριλογίας που αποκαλύπτει τις μυστηριώδεις πτυχές των σχολών και των πολιτικών σχημάτων που έχουν διαμορφώσει το σύμπαν του Dune.

32 28 27

60 lifo – 24.6.21

31

24.6.21 – lifo

61

33 ΓΚΙΣΤΆΒ ΦΛΟΜΠΈΡ

Αισθηματική Αγωγή Μτφρ.: Αριστέα Κομνηνέλλη Εκδόσεις Μεταίχμιο Σελ.: 632 Βασισμένη στο νεανικό πάθος του ίδιου του συγγραφέα για μια μεγαλύτερη γυναίκα, η Αισθηματική Αγωγή χαρακτηρίστηκε από τον Φλομπέρ ως «η ηθική ιστορία των αντρών της γενιάς μου». Συνδυάζοντας την ερωτική ιστορία, την ιστορική αλήθεια και τη σάτιρα, είναι όχι μόνο ένα από τα σημαντικότερα γαλλικά μυθιστορήματα του δέκατου ένατου αιώνα αλλά και της παγκόσμιας λογοτεχνίας.

33

34 PATRICK RADDEN KEEFE

Μην πεις λέξη

Μτφρ.: Κωστής Πανσέληνος Εκδόσεις Μεταίχμιο Σελ.: 528 Με τον ρυθμό ενός θρίλερ και περίτεχνη αλλά καλογραμμένη δομή, η έρευνα σε βάθος του συγγραφέα αποκαλύπτει τον τρόμο, την απώλεια και τη σπαρακτική ματαιότητα ενός ανταρτοπόλεμου, οι συνέπειες του οποίου δεν αντιμετωπίστηκαν ποτέ. Ένα βιβλίο που παρουσιάζει έναν κόσμο πάθους, εκδίκησης και οδύνης.

35 ΜΆΡΚΟΣ ΚΡΗΤΙΚΌΣ

Το μπλουζ της πεταλούδας Εκδόσεις Μεταίχμιο Σελ.: 232 Στη νέα υπόθεση του Μίλτου Οικονόμου, που εξελίσσεται στην Αθήνα και κορυφώνεται στη Μύκονο, κυριαρχούν η νουάρ ατμόσφαιρα στα κακόφημα στέκια της νύχτας και το μαύρο χιούμορ του αντιήρωα πρωταγωνιστή, ενώ οι μελαγχολικές νότες των μπλουζ συνοδεύουν την αφήγηση σαν μουσική υπόκρουση κινηματογραφικής ταινίας.

34

36 TANA FRENCH

Ζώνη σιωπής Μτφρ.: Δέσποινα Δρακάκη Εκδόσεις Μεταίχμιο Σελ.: 760 Ο ντετέκτιβ Μάικλ Κένεντι, γνωστός με το παρατσούκλι «Καταπληκτικός», αναλαμβάνει τη σημαντικότερη υπόθεση της χρονιάς, που στην αρχή θεωρεί εύκολη, αλλά τελικά ξυπνά σ’ εκείνον και την αδελφή του αναμνήσεις από τα παιδικά τους χρόνια, που ο Καταπληκτικός πίστευε ότι τις είχε θάψει βαθιά μέσα του.

37 LEÏLA SLIMANI

Η χώρα των άλλων Μτφρ.: Κλαιρ Νεβέ, Μανώλης Πιμπλής Εκδόσεις Μεταίχμιο Σελ.: 416 Η διεθνώς αναγνωρισμένη Leϊla Slimani, με το πολυμεταφρασμένο της νέο μυθιστόρημα μάς μεταφέρει σε έναν κόσμο που εξεγείρεται, σε μια κοινωνία που αλλάζει. Στήνει την τοιχογραφία μιας ολόκληρης εποχής, μιας ολόκληρης χώρας, όπου ιδίως οι γυναίκες ζουν μονίμως στη χώρα των αντρών. Μιλά για ζητήματα ταυτότητας, φύλου, αλλά πρωτίστως για τη βαθιά ανάγκη του καθενός να ανήκει κάπου.

37

38 ΔΗΜΉΤΡΗΣ ΣΊΜΟΣ

Ο θάνατος του Οδυσσέα Εκδόσεις Μεταίχμιο Σελ.: 456 Ένας άντρας απειλεί να πηδήξει από την ταράτσα ενός ξενοδοχείου, όταν φτάνει για τη διαπραγμάτευση ο αστυνόμος Καπετάνος. Ένα ταριχευμένο τσακάλι ανακαλύπτεται στην ντουλάπα του, ενώ η αντιτρομοκρατική φτάνει στην Εύβοια. Εθνικιστικά στοιχεία στα σώματα ασφαλείας και άλλα πολλά… Ποιος κινεί τα νήματα; Πόσο δύσκολο είναι να νικήσεις, όταν ο εχθρός έχει δημιουργήσει το παιχνίδι;

38

39 ΓΙΆΝΝΗΣ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΊΟΥ

Μορφή Αδάμαστη, Εικόνα Έμπνευσης Εκδόσεις Φυλάτος Σελ.: 270 Στη μακρινή Ελλάδα του 2196 ο Τίμος προσπαθεί να ανακατασκευάσει το άγαλμα της Νίκης της Σαμοθράκης, αναζητώντας μοντέλα που να φέρουν τη μορφή της αυθεντικής. Ένα βράδυ συναντά την Τάνια, στην οποία θα βρει τις αναλογίες της αρχαίας Θεάς, έναν έρωτα και ένα μοναδικό μυστικό που μπορεί να ανατρέψει πάγιες αντιλήψεις για τη λεπτή ισορροπία μεταξύ φανταστικού και πραγματικού.

39

40 ΓΙΏΡΓΟΣ ΕΥΘ. ΜΑΝΈΤΤΑΣ

Ο Λύχνος

Εκδόσεις Φυλάτος Σελ.: 270 «Η σωτηρία για τον Λύχνο θα έρθει από μακριά, όταν αυτός θα βρίσκεται στη μέση εποχή. Ο άντρας που θα τη φέρει, θα έχει παλέψει με τα κύματα». Ένα ταξίδι χωρίς επιστροφή μέσα στο σκοτάδι και το μυστήριο, όπου η πραγματικότητα μπλέκεται με το όνειρο και η λογική με την παράνοια, και τίποτα δεν είναι έτσι όπως φαίνεται.

36 40

35

62 lifo – 24.6.21

24.6.21 – lifo

63

45 ΧΆΡΗΣ ΚΟΥΔΟΎΝΑΣ

Το γλωσσάριο της ψυχής Εκδόσεις Φυλάτος Σελ.: 234 «Μια ποιητική συλλογή που δίνει την αίσθηση μιας καθαρής ριπής ανέμου, που φθάνει σ’ εμάς από μια αριστοκρατική ψυχή, όπου ο στίχος δημιουργείται χωρίς τέχνασμα. Ο ποιητής μάς προσφέρει μια ευρεία άποψη της εξωτερικής πραγματικότητας. Το γράψιμο για εκείνον έχει ένα κοινωνικό σθένος, ηθικό και παγκόσμιο, που γεννά ελπίδα. Γι’ αυτό το έργο του περιέχει μια μεγάλη πνευματική δύναμη».

41 ΧΌΛΙ ΜΊΛΕΡ

Δεν μπορώ να σου πω αντίο Μτφρ.: Θεοδώρα Δαρβίρη Εκδόσεις Μίνωας Σελ.: 540 Ούτε ο Τζόελ ούτε η Κάλι έχουν αφήσει τη ζωή να τους προσπεράσει. Όμως, από την πρώτη στιγμή που τα βλέμματά τους συναντιούνται, ξεκινά κάτι που θα τα σαρώσει όλα στο πέρασμά του. Εμπιστεύονται ο ένας τον άλλον και μοιράζονται τα πάντα. Μπορούν να ελπίζουν και να κάνουν σχέδια ξανά.

41

45

46 ΧΑΒΙΈΡ ΜΑΡΊΑΣ

Έτσι αρχίζει το κακό

42

Μτφρ.: Έφη Γιαννοπούλου Εκδόσεις Πατάκη Σελ.: 624

ΛΙΖ ΜΟΥΡ

Μακρύ, φωτεινό ποτάμι

Το πορτρέτο ενός γάµου και µιας χώρας που στοιχειώνονται από την ενοχή, ένα βιβλίο για τα ασαφή όρια µεταξύ του ιδιωτικού και του δηµόσιου εαυτού, µεταξύ του παρατηρητή και του συµµέτοχου, µεταξύ της ηθικής και της ανηθικότητας, µεταξύ των διαψεύσεών µας από τους άλλους αλλά και από τον ίδιο µας τον εαυτό.

Μτφρ.: Μαρία Φακίνου Εκδόσεις Μίνωας Σελ.: 562 Με αφήγηση που εναλλάσσεται από το μυστήριο του σήμερα στην ιστορία της παιδικής ηλικίας και της εφηβείας των ηρώων, το Μακρύ, φωτεινό ποτάμι είναι ταυτόχρονα αγωνιώδες και σπαρακτικό. Ένα συναρπαστικό μυθιστόρημα με αμείωτη ένταση και ταυτόχρονα μια συγκινητική ιστορία δυο αδελφών και των εντυπωσιακών οικογενειακών δεσμών που παραμένουν σταθεροί στο πέρασμα του χρόνου.

47 ΓΙΏΡΓΟΣ Κ. ΠΑΝΑΓΙΩΤΆΚΗΣ

Τίγκρε, με τα χέρια γυμνά Εκδόσεις Πατάκη Σελ.: 224

43

Το νέο, εξαιρετικό μυθιστόρημα του Παναγιωτάκη μάς ταξιδεύει σε μια φανταστική φαβέλα στο Ρίο της Βραζιλίας, όπου παιδιά παίζουν μπάλα, ερωτεύονται, συνδιαλέγονται με τη φτώχεια και τον υπόκοσμο σε ένα κουβάρι δίχως άκρη, που μοιάζει αδύνατο να το ξετυλίξει κανείς ώστε να ελευθερωθεί. Ένα συναρπαστικό, «κινηματογραφικό» μυθιστόρημα, που κρατάει σε επαγρύπνηση τον αναγνώστη.

ΧΡΉΣΤΟΣ ΜΑΡΚΟΓΙΑΝΝΆΚΗΣ

Μυθιστόρημα με κλειδί Εκδόσεις Μίνωας Σελ.: 372

Ο αστυνόμος Χριστόφορος Μάρκου παραθερίζει στη Νήσο, καλοκαιρινό προορισμό του διεθνούς τζετ σετ, όταν συμβαίνει ένα έγκλημα που διαταράσσει την επιφανειακή ηρεμία, ενώ ένα ανεξιχνίαστο ακόμα έγκλημα από το παρελθόν θα περιπλέξει την υπόθεση. Καθώς η λίστα των νεκρών μεγαλώνει, δεν είναι σίγουρο ότι ο Μάρκου θα βρει τον δολοφόνο προτού αυτός καταφέρει να ξεφύγει.

46

47

48

42

ΣΩΤΉΡΗΣ ΔΗΜΗΤΡΊΟΥ

Ουρανός απ' άλλους τόπους

44

Εκδόσεις Πατάκη Σελ.: 584

ΕΙΡΉΝΗ ΒΑΡΔΆΚΗ

Ο Σωτήρης Δημητρίου γράφει για τον γενέθλιο τόπο του, την Ήπειρο των αυθεντικών ανθρώπων, της σκληρής ζωής, του ζωντανού ιδιώματος. Μια μεγάλη, πρωτοπρόσωπη αφήγηση για τους τόπους όπου οι άνθρωποι πάλεψαν με την πέτρα, τα αυστηρά ήθη, την κλειστή κοινωνία, για να επιβιώσουν κυριολεκτικά μα και ψυχικά.

Ο Μέντορας

Εκδόσεις Μίνωας Σελ.: 480 Δεν είναι κακό να ονειρεύεσαι την κορυφή. Αρκεί να θυμάσαι ότι ανήκει πάντα σε έναν. Όταν ο μέντορας ερωτεύεται τη μαθητευόμενή του, το όνειρο βγαίνει αληθινό. Ένας κερδίζει την κορυφή, ένας πρέπει να πέσει στον γκρεμό. Φήμες λένε ότι ήταν το ίδιο πρόσωπο.

48 44 43

64 lifo – 24.6.21

Η ΑΓΆΠΗ ΘΑ ’ΡΘΕΙ!

Μαρίνα Διακάκη

Η Η ΑΓΆΠΗ ΘΑ ’ΡΘΕΙ! Εκδόσεις Ελκυστής www.elkistis.gr και σε όλα τα ενημερωμένα βιβλιοπωλεία Kύπρος: D.E.S.Bookworld, 00357 99326813

Νεφέλη και ο Γιάννης είναι δυο νέοι που ζουν σε ένα ορεινό χωριό. Από νωρίς βίωσαν τη μοναξιά και την απόρριψη στη ζωή τους. Η καρδιά τους σκίρτησε, όταν συναντήθηκαν εργάτες στα χωράφια. Έτσι είναι η ζωή… Τον όμοιό σου τον μυρίζεσαι από μακριά και θες να πας κοντά του. Ο έρωτας τους μάγεψε και παντρεύονται, παρασυρμένοι από την ορμή και την αθωότητα της νιότης. Το ταξίδι τους στους δρόμους της ζωής κυλούσε ευτυχισμένα, μέχρι που σε ένα σταυροδρόμι έπεσαν στον λάκκο με τα φίδια. Οι απανωτές αναποδιές, τα χτυπήματα της μοίρας και η φτώχεια τούς προσγείωσαν βίαια στην πραγματικότητα. Θύμωσαν και αντάριασε η καρδιά τους. Ο καθένας πάλεψε με τους δαίμονές του, για να σταθεί όρθιος και να ξαναβγεί στην επιφάνεια. Τι κρίμα όμως… Βγήκαν σε αντίθετα μονοπάτια και τώρα ένα μεγάλο μυστικό σφραγίζει τη μοίρα τους. Ο Γιάννης, νικημένος από τα χτυπήματα, τα παρατά πλανεμένος από το ποτό. Εκείνη παλεύει να γλιτώσει απ’ την ανέχεια, ελπίζοντας να μη χάσει την ψυχή της. Μόνη και απελπισμένη, παραμερίζοντας την αγάπη, ορκίζεται στον εαυτό της ότι θα αγωνιστεί να αλλάξει τη ρότα της ζωής της. Χρόνια μετά, η ωριμότητα τη βρίσκει επιτυχημένη και ευτυχισμένη. Η διαδρομή τη δίδαξε ότι, αν αγωνιστείς, μπορείς να αλλάξεις τη μοίρα σου. Το μόνο εφόδιο που χρειάζεσαι για να τα καταφέρεις είναι η αγάπη. Μη φοβάσαι να προχωρήσεις, γιατί έχει τόσα πρόσωπα, που αν τα αναγνωρίσεις, θα την έχεις πάντα δίπλα σου. Αρκεί να έχεις τα μάτια της ψυχής σου ανοιχτά και η αγάπη θα ’ρθει! Πρόκειται για ένα κοινωνικό μυθιστόρημα με δραματική πλοκή. Είναι η ιστορία μιας γυναίκας και ενός άντρα που αγαπήθηκαν πολύ και πάλεψαν κόντρα στη μοίρα τους να παραμείνουν ενωμένοι. Όμως, πώς να ανταμωθείς με αυτόν που αγαπάς όταν βαδίζετε σε αντίθετους δρόμους. Ο Γιάννης και η Νεφέλη; Ρωτάς; Αχ! είναι να μη σε βάλει η ζωή στο μάτι...

24.6.21 – lifo

65

49 ΖΑΝ-ΠΟΛ ΝΤΙΝΤΙΕΛΟΡΆΝ

Η ζωή που μένει

Μτφρ.: Σταύρος Παπασταύρου Εκδόσεις Πατάκη Σελ.: 256 Οι παρέες των ηλικιωµένων, τα γηροκοµεία, η αναπόφευκτη κατάρρευση των σωµάτων, ο θάνατος, το νεκροτοµείο. Ο συγγραφέας συνθέτει εδώ, µε υλικό κάποια από τα πιο δύσκολα στάδια της ζωής µας, έναν αισιόδοξο και απίστευτα αναζωογονητικό σύγχρονο µύθο, έναν ύµνο στον άνθρωπο, κατ’ εικόνα του ήρωά του, του Αµβρόσιου, του ταριχευτή που αγαπά αληθινά τους ζωντανούς.

49

50 BRIT BENNETT

Το αόρατο μισό Μτφρ.: Κάλλια Παπαδάκη Εκδόσεις Παπαδόπουλος Σελ.: 408 Οι δίδυμες αδελφές Βίνις μεγαλώνουν σε μια κωμόπολη ανοιχτόχρωμων μαύρων στον αμερικανικό Νότο και το μέλλον τους είναι προδιαγεγραμμένο: οφείλουν να παντρευτούν και να ζήσουν μες στη φτώχεια. Όμως, αντί να συμμορφωθούν, το σκάνε στα δεκαέξι τους για τη Νέα Ορλεάνη. Το Αόρατο Μισό είναι μια διαχρονική, συναρπαστική, συγκινητική ιστορία με φόντο τις φυλετικές διαμάχες στην Αμερική.

51 GUILLAUME MUSSO

To κορίτσι από το Μπρούκλιν Μτφρ.: Γιώργος Ξενάριος Εκδόσεις Κλειδάριθμος Σελ.: 424 Αγναντεύαμε τη θάλασσα και τον πυρωμένο ορίζοντα. Και τότε η Άννα με ρώτησε: «Αν είχα κάνει κάτι κακό, θα μ’ αγαπούσες ακόμη;». Εσείς τι θα απαντούσατε στη θέση μου; Η Άννα ήταν η γυναίκα της ζωής μου, σε τρεις βδομάδες θα παντρευόμασταν. Φυσικά θα συνέχιζα να την αγαπάω, ό,τι κι αν είχε κάνει. Τουλάχιστον έτσι νόμιζα.

53 SEBASTIAN FAULKS

Ο ήχος των πουλιών Μτφρ.: Αντώνης Καλοκύρης Εκδόσεις Κλειδάριθμος Σελ.: 678 Μια οικογενειακή σάγκα που εμπνεύστηκε ο Βρετανός Sebastian Faulks προκειμένου να φωτίσει τις εμπειρίες και τις αναμνήσεις των βετεράνων του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. O Ήχος των πουλιών είναι ένα μυθιστόρημα με συντριπτική συναισθηματική δύναμη, μια ιστορία αγάπης, θανάτου, έρωτα και επιβίωσης.

53

54 JEFFREY ARCHER

Κρυμμένοι σε κοινή θέα Mτφρ.: Μαρία Παπανδρέου Εκδόσεις Bell Σελ.: 336 Η καθηλωτική συνέχεια του παγκόσμιου μπεστ-σέλερ Χωρίς Ρίσκο, του πρώτου μυθιστορήματος με ήρωα τον Γουίλιαμ Γουόρικ. Διαδραματίζεται το 1986 και διαθέτει όλα εκείνα τα στοιχεία που κάνει τα μυθιστορήματα του Άρτσερ να ξεχωρίζουν: υπέροχους χαρακτήρες, πανούργα πλοκή, απανωτές ανατροπές, αγωνία και ένα τέλος που σου κόβει την ανάσα!

54

55 ΣΌΝΙΑ ΣΑΟΥΛΊΔΟΥ

Το αμάρτημα της κυρίας Ρέμικ Εκδόσεις Bell Σελ.: 368 Ποια είναι η Άγκα Ρέμικ; Πόσες ζωές μπορεί να καταστρέψει ένας έρωτας; Ποιο είναι το χειρότερο παιχνίδι που μπορεί να παίξει το μυαλό σου; Και, τελικά, ποιας Ρέμικ είναι το αμάρτημα; Της κόρης ή της μητέρας; Όλες οι απαντήσεις βρίσκονται στο πιο έξυπνο, σκοτεινό, ανατρεπτικό ψυχολογικό θρίλερ του καλοκαιριού.

55

50

52

56

KRISTIN HANNAH

ΈΛΕΝΑ ΑΝΤΩΝΊΟΥ

Μτφρ.: Χριστίνα Σωτηροπούλου Εκδόσεις Κλειδάριθμος Σελ.: 584

Εκδόσεις Silk Σελ.: 424

Τέσσερις άνεμοι

Ένα συναρπαστικό µυθιστόρηµα που ζωντανεύει την εποχή της Μεγάλης Ύφεσης, τις σκληρές αλήθειες που δίχασαν τους Αµερικανούς και τις µακροχρόνιες συγκρούσεις ανάµεσα στους έχοντες και τους µη έχοντες. Ένας ύµνος στην ελπίδα, την ανθεκτικότητα και τη δύναµη, ένα ανεξίτηλο πορτρέτο της Αµερικής, ιδωµένο µέσα από τα µάτια µιας αδάµαστης γυναίκας.

Το τίμημα της εκδίκησης «Θα σ’ τα πάρω όλα. Όλα όσα έχεις και δεν έχεις. Ακόμη και τον αέρα που αναπνέεις. Να δεις πώς είναι να ζεις χωρίς ανάσα». Χαμένοι στον λαβύρινθο του πάθους που μοιράστηκαν στο παρελθόν και του μίσους που τους νικά στο παρόν, θα πληρώσουν και οι δύο το τίμημα της εκδίκησης.

52 56

51

66 lifo – 24.6.21

24.6.21 – lifo

67

57

61

ΑΣΤΕΡΌΠΗ ΛΑΖΑΡΊΔΟΥ

ΠΩΛΊΝΑ ΝΙΚΟΛΙΔΆΚΗ

Μην πατάς ξυπόλυτη

Ανατολή του έρωτα

Εκδόσεις Καστανιώτη Σελ.:320

Εκδόσεις Silk Σελ.: 296

Η Αστερόπη Λαζαρίδου είναι η κεντρική ηρωίδα της ζωής της και του πρώτου βιβλίου της. Εξιστορεί όσα τη διαμόρφωσαν εδώ και δύο δεκαετίες. Ένα βιβλίο γραμμένο με χιούμορ και συγκίνηση, ένα υβριδικό, πολύτροπο αφήγημα, που επιβεβαιώνει πως, όταν αντιμετωπίζεις τη ζωή σαν ταινία, δεν πρόκειται να τη βαρεθείς ποτέ.

Δύο κόσμοι έρχονται σε μετωπική σύγκρουση, όταν μια βροχερή μέρα στο Λονδίνο η Μαρτίνα θα συναντήσει τυχαία τον Ρεμί, που ήλπιζε πως είχε αφήσει πίσω της για πάντα. Τότε ξεκινάει ένα δυνατό παιχνίδι μεταξύ τους, γεμάτο κρυφές επιθυμίες και ανομολόγητο πάθος. Κι όσο κι αν δεν θέλουν να το παραδεχτούν, σύντομα θα συνειδητοποιήσουν πως αυτοί οι δυο ανήκουν ο ένας στον άλλον.

57

58 ΑΓΙΈΛΕΤ ΓΚΟΎΝΤΑΡ-ΓΚΌΣΕΝ

62

Η ψεύτρα και η πόλη Μτφρ.: Λουίζα Μιζάν Εκδόσεις Καστανιώτη Σελ.: 320

GEORG TRAKL

Σκοτεινή αγάπη μιας άγριας γενιάς

Γραμμένο με ανατρεπτική οξυδέρκεια, ορμητική ενέργεια και καυστικό χιούμορ, το βιβλίο αυτό φανερώνει τις εκτεταμένες συνέπειες των παραμικρών επιλογών μας και διερευνά τις μύχιες γωνιές της ανθρώπινης φύσης, προκειμένου να αποκαλύψει τον υποκριτή και τον ειλικρινή μέσα στον καθένα μας. Πόσο μακριά μπορεί να φτάσει το ψέμα και πόσο πρόθυμοι είμαστε να το πιστέψουμε;

Μτφρ.: Νίκος Ερηνάκης Eκδόσεις Κείμενα Σελ.: 96 Αντιπροσωπευτική επιλογή ποιημάτων από όλο το έργο του Γκέοργκ Τρακλ μαζί με αποσπάσματα δύο κομβικών κειμένων του Μάρτιν Χάιντεγκερ για την ποίησή του σε μετάφραση Νίκου Ερηνάκη. Μια ποίηση που γνωρίζει το νόημα του περιεχομένου της και επικεντρώνεται στoν εντοπισμό της τέλειας μορφής για να το εκφράσει.

59

62

63

ΈΤΓΚΑΡ ΚΈΡΕΤ

Αναποδιά στην άκρη του γαλαξία

ΠΈΤΡΟΣ ΜΆΡΚΑΡΗΣ

Η τέχνη του τρόμου

Μτφρ.: Χρυσούλα Κ. Παπαδοπούλου Εκδόσεις Καστανιώτη Σελ.: 208 Ιστορίες ανατρεπτικές και καυστικές που εκτυλίσσονται στα απρόβλεπτα σταυροδρόμια της φαντασίας και πάντοτε ξαφνιάζουν, διασκεδάζουν, συγκινούν. Το σπινθηροβόλο νήμα που τις διαπερνά είναι η αδυναμία μας να επικοινωνήσουμε. Ωστόσο, μέσα από τη βαθιά αγάπη του συγγραφέα για την ανθρωπότητα και την άμοιρη ύπαρξή μας αναφαίνεται ένα λαμπερό φως και όλα όσα μας ενώνουν ζωντανεύουν και πάλι.

61

Eκδόσεις Κείμενα Σελ.: 200 Ο Πέτρος Μάρκαρης δίνει στη νέα συλλογή διηγημάτων του τέσσερα παραδείγματα της «πανδημικής» διαφορετικότητας και των συνεπειών της, δημιουργώντας μια σχέση με το παρελθόν για να μας θυμίσει ότι και προ κορωνοϊού ζούσαμε στιγμές τρόμου, περιόδους μοναξιάς αλλά και ανάπαυλες γέλιου, όπως και σήμερα, μέσα στην πανδημία.

63

64

58

ÉDOUARD LEVÉ

Αυτοχειρία

60

Μτφρ.: Κατερίνα Χανδρινού Eκδόσεις Κείμενα Σελ.: 144

ΜΆΡΤΑ ΟΡΙΌΛΣ

Να μάθω να μιλώ με τα φυτά

Tρεις μέρες πριν από τον θάνατό του ο Εντουάρ Λεβέ παρέδωσε στον εκδότη του το χειρόγραφό του με τίτλο Αυτοχειρία. Πρόκειται για το τέταρτο και τελευταίο βιβλίο του ιδιοφυούς συγγραφέα, όπου πραγματεύεται τη ζωή του καλύτερού του φίλου, ξεκινώντας από το τέλος της: την αυτοκτονία του.

Μτφρ.: Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Εκδόσεις Καστανιώτη Σελ.: 272 Με αυτό το υπέροχα γραμμένο μυθιστόρημα η Μάρτα Οριόλς καθιερώθηκε αμέσως ως μία από τις πιο ενδιαφέρουσες λογοτεχνικές φωνές της σημερινής Ισπανίας. Η Καταλανή συγγραφέας γνωρίζει άψογα πώς να τοποθετεί τον μεγεθυντικό φακό στον παλμό της γυναικείας ψυχής και να μας μεταφέρει από τον πόνο στην τρυφερότητα, από το χαμόγελο στη συγκίνηση.

64 60 59

68 lifo – 24.6.21

«ΛΟΥΛΟΎ, ΤΟ ΤΑΞΙΔΙΆΡΙΚΟ ΣΚΥΛΆΚΙ» Παιδικά βιβλία της Ζέτας Γκέκα, με εικονογράφηση της Μαριλίνας Σκαρπέτα.

Ξ Τα βιβλία μπορείτε να τα παραγγείλετε στο eshop της Λουλού https:// louloutravelingmutt. com με δωρεάν αποστολή σε όλη την Ελλάδα. Επίσης, θα τα βρείτε στα Public, στον ΙΑΝΟ και σε επιλεγμένα βιβλιοπωλεία. Ακολουθήστε τη Λουλού στο Instagram και στο Facebook στο «Λουλού, το ταξιδιάρικο σκυλάκι».

έρετε τι σημαίνει κοπρίτης; Αν διαβάσετε την ιστορία της Λουλού, θα καταλάβετε πως «κοπρίτης σημαίνει υπέροχο σκυλάκι!» Η Λουλού ζει με τη μαμά της και τα αδελφάκια της σε ένα εγκαταλελειμμένο σπίτι και το μεγάλο της όνειρο είναι να ταξιδέψει σε όλον τον κόσμο! Δυστυχώς, όμως, το εγκαταλελειμμένο σπίτι κατεδαφίζεται, τα αδελφάκια της αιχμαλωτίζονται και η Λουλού μένει μόνη. Μην ξέροντας πού να πάει, αρχίζει να περιπλανιέται, έχοντας στο μυαλό της τα τελευταία λόγια που της είπε η μαμά της, ότι είναι ξεχωριστό σκυλάκι και πως σίγουρα θα τα καταφέρει… Η Λουλού είναι το σκυλάκι της Ζέτας, που θέλησε να περιγράψει την ιστορία της ως αδέσποτο κουταβάκι μέσα από ένα παραμύθι, μια και πολλές φορές δεν μπορούμε να ξέρουμε την πραγματική ιστορία ενός αδέσποτου ζώου. Τα παιδιά ευαισθητοποιούνται, καθώς βλέπουν τις δυσκολίες και τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν τα ζώα στους δρόμους και πόσο αλλάζει η ζωή τους όταν τα υιοθετούμε. Το βιβλίο βραβεύτηκε με το Silver Award στα Pet Awards 2021 στην κατηγορία Publications. Τον Απρίλιο κυκλοφόρησε και το δεύτερο βιβλίο της σειράς. Η Λουλού κάνει το όνειρό της πραγματικότητα και ξεκινάει να ταξιδεύει, με πρώτο προορισμό τη Μαδαγασκάρη. Μια χώρα εξωτική, με μυστηριώδη τροπικά δάση, μαγευτικές παραλίες με τιρκουάζ νερά και τα μοναδικά δέντρα μπαομπάμπ! Απολαμβάνοντας την πρώτη της βόλτα στην πρωτεύουσα, η Λουλού βλέπει έναν λεμούριο που βρίσκεται σε κίνδυνο. Τον σώζει χωρίς δεύτερη σκέψη και ξεκινάνε μαζί μια περιπέτεια, ένα οδοιπορικό στη Μαδαγασκάρη, αναζητώντας την οικογένειά του.

24.6.21 – lifo

69

69 ΜΆΡΙΟ ΑΝΤΡΈΑ ΡΙΓΚΌΝΙ

Η σκοτεινή όψη των πραγμάτων Μτφρ.: Μαρία Φραγκούλη Εκδόσεις Loggia Σελ.: 147

65 OLEN STEINHAUER

Ο τουρίστας

Μτφρ.: Άλκηστις Τριμπέρη Εκδόσεις Πόλις Σελ.: 564

65

Ο Όλεν Στάινχαουερ αφηγείται μια άκρως συναρπαστική και δαιδαλώδη ιστορία μυστηρίου για την προδοσία και τη χειραγώγηση, αλλά και για τη φιλία και την αφοσίωση, που ανανεώνει το είδος του κατασκοπικού μυθιστορήματος, αποτίνοντας ταυτόχρονα φόρο τιμής στους μεγάλους δασκάλους.

66 QUENTIN LAFAY

Το οχυρό

Μτφρ.: Κίττυ Ξενάκη Εκδόσεις Πόλις Σελ.: 256 Ο Λαφαί συνθέτει με συναρπαστικό τρόπο ένα υπαρξιακό, πολιτικό και ερωτικό μυθιστόρημα για την τραγωδία (και κωμωδία) της εξουσίας, την ανθρώπινη μοναξιά και τα ηθικά διλήμματα που συνοδεύουν κάθε κρίσιμη απόφασή μας.

67 ΆΚΗΣ ΠΑΠΑΝΤΏΝΗΣ

bildungsroman Εκδόσεις Κίχλη Σελ.: 72

Τριάντα τέσσερα ποιήματα που διαβάζονται ως μύχιο ημερολόγιο αλλά και ως συλλογική αυτοβιογραφία μιας γενιάς που ακόμα ψηλαφεί τη θέση της στην Ιστορία. Στο φόντο οι δεκαετίες του ’80, του ’90 και το ξεκίνημα του εικοστού πρώτου αιώνα· στο προσκήνιο η βία της ενηλικίωσης, τα κληροδοτήματα της μνήμης και της απώλειας· ένα ιδιότυπο bildungsroman στο μεταίχμιο ποίησης και πρόζας.

68

66

ΔΉΜΗΤΡΑ ΛΟΥΚΆ

Η Μούτα και άλλες ιστορίες Εκδόσεις Κίχλη Σελ.: 120 Η συλλογή Η Μούτα και άλλες ιστορίες αποτελείται από δεκαπέντε διηγήματα, στα οποία βαρύνοντα ρόλο παίζει η σιωπή. O βουβός πόνος της απώλειας, οι σκληρές εμπειρίες που καταδικάζουν το θύμα σε αιώνια σιωπή, τα βαθιά θαμμένα συναισθήματα που εκδηλώνονται στη δύση του βίου, είναι μερικά από τα θέματα που διατρέχουν τα διηγήματα.

68

67

70 lifo – 24.6.21

Με ειρωνεία ή με χιούμορ, με τρυφερότητα ή σαρκασμό, κινούμενη από το ρεαλιστικό ως το φανταστικό, αλλά και στο παραμυθένιο, η κομψή πρόζα του Ριγκόνι υπογραμμίζει διαρκώς πως τίποτα δεν είναι έτσι καθώς φαίνεται, όπως εύγλωττα υπαινίσσεται και ο τίτλος της παρούσας ανθολογίας διηγημάτων Η σκοτεινή όψη των πραγμάτων.

69

70 ΝΙΚΌΛΑΟΣ ΚΑΣΟΜΟΎΛΗΣ

Με το σπαθί εις το χέρι και με το ντουφέκι - Στο πολιορκημένο Μεσολόγγι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης Σελ.: 416 Ο Κασομούλης διαθέτει το χάρισμα της αφήγησης, και παρά την ένταση όσων έζησε μέρα με τη μέρα, τόσους μήνες, κατόρθωσε να εικονογραφήσει αντικειμενικά και ψύχραιμα και τα πράγματα και τα πρόσωπα. Τα επιλεγόμενα του Αλέξη Πολίτη επιδιώκουν να εισχωρήσουν στις φανερές αλλά και στις πιο δυσδιάκριτες πτυχές της αφήγησης και της ιδεολογίας που εκφράζει.

70

71 ΟΚΤΑΒΙΑ Ε. ΜΠΑΤΛΕΡ

Εξ αίματος

Μτφρ.: Γιώργος Μπαρουξής Εκδόσεις Αίολος Σελ.: 368 Το 1976, η Ντέινα είναι μια φιλόδοξη συγγραφέας. Μυστηριωδώς, θα βρεθεί στο 1815, οπότε, λόγω του χρώματος του δέρματός της, θεωρείται σκλάβα και η ζωή της κινδυνεύει. Το Εξ Αίματος της Αφροαμερικανής Οκτάβια Μπάτλερ παραμένει ακόμα και σήμερα επίκαιρο, ένα ρηξικέλευθο, αντιρατσιστικό αριστούργημα.

71

72 ΤΖΟΡΤΖ ΟΡΓΟΥΕΛ

Ανάσες

Μτφρ.: Πάνος Τομαράς Εκδόσεις Αίολος Σελ.: 277 Ένας Όργουελ με λεπτό, ειρωνικό χιούμορ, διασκεδαστικός και απολαυστικός. Τα διάσημα μυθιστορήματά του, 1984 και η Φάρμα των ζώων, βρίσκονται εν σπέρματι εδώ, σε ένα μυθιστόρημα εξίσου απολαυστικό και προφητικό.

72

73 ΣΩΝ ΤΑΝ

Ιστορία από μακρινά προάστια Μτφρ.: Αυγή Δαφερέρα Εκδόσεις Αίολος Σελ.: 99 Μια συλλογή εικονογραφημένων ιστοριών, διαφορετική από τις άλλες. Ένας φοιτητής από πρόγραμμα ανταλλαγών που τελικά είναι εξωγήινος (μάλλον), ένας νεροβούβαλος που ξέρει καλύτερα απ’ όλους τα κατατόπια της γειτονιάς και ένα κρυφό δωμάτιο, ιδανικό για αποδράσεις είναι το αντικείμενο μερικών από τις Ιστορίες από μακρινά προάστια του διάσημου Αυστραλού συγγραφέα και εικονογράφου Σων Ταν.

73

24.6.21 – lifo

71

05

Non Fiction

ΔΡ ΘΕΌΔΩΡΟΣ ΠΑΠΑΚΏΣΤΑΣ (ARCHAEOSTORYTELLER)

Χωράει όλη η αρχαιότητα στο ασανσέρ; Εκδόσεις Key Books Σελ.: 288 Αυτό το βιβλίο παρουσιάζει ολόκληρη την ελληνική αρχαιότητα, από τη βαθιά προϊστορία μέχρι το τέλος της. Μια απολαυστική διαδρομή στις πιο μεγάλες στιγμές αλλά και στις πιο μικρές ιστορίες ανθρώπων της ελληνικής αρχαιότητας, η οποία, ακόμη κι αν δεν χωράει στο ασανσέρ, χωράει σίγουρα στη φαντασία μας.

01 JOHN JAY OSBORN

Άκου τον γάμο σου

01

Μτφρ.: Ιλάειρα Διονυσοπούλου Εκδόσεις Key Books Σελ.: 240

06

Ο συγγραφέας φωτίζει τα εμπόδια που οι ίδιοι βάζουμε στους εαυτούς μας, τις καταστάσεις που απομακρύνουν τον έναν από τον άλλο αλλά και εκείνες που μας φέρνουν πιο κοντά. Συγκινητικό και τρυφερό, το Άκου τον γάμο σου θα αγγίξει καθέναν από εμάς που αναζητά απαντήσεις και διέξοδο στη σχέση του.

ΣΆΝΤΟΡ ΦΈΚΕΤΕ

Η Μεγάλη Γαλλική Επανάσταση Μτφρ.: Εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή Σελ.: 216 Η παρούσα έκδοση αποτελεί μια συνοπτική, αλλά περιεκτική εισαγωγή σε όλα αυτά τα γεγονότα που άνοιξαν τον δρόμο της πολιτικής κυριαρχίας της αστικής τάξης της Γαλλίας και σηματοδότησαν την αρχή ενός αιώνα αντίστοιχων διεργασιών σε ολόκληρη την Ευρώπη. Το μεγάλο της προτέρημα είναι ότι συμβάλλει στην υλιστικήδιαλεκτική προσέγγιση της ιστορίας της περιόδου.

02 ΤΖΊΝΤΟΥ ΚΡΙΣΝΑΜΟΎΡΤΙ

Εσύ τι κάνεις με τη ζωή σου; Μτφρ.: Χαρά Παντελιού Εκδόσεις Key Books Σελ.: 272 Με εκατομμύρια αναγνώστες σε όλο τον κόσμο, ο Κρισναμούρτι μάς δείχνει ότι δεν χρειάζεται να ακολουθήσουμε κάποιο συγκεκριμένο μονοπάτι, μία ανώτερη εξουσία ή έναν πνευματικό ηγέτη. Το μόνο που μετράει είναι το πώς εμείς επιλέγουμε να ζήσουμε τη ζωή μας, με υπευθυνότητα απέναντι στον εαυτό μας και στους γύρω μας.

06

07 ΣΥΛΛΟΓΙΚΌ

«Κι όμως, κινείται…» Εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή Σελ.: 152 Σκοπός του βιβλίου είναι να εξηγήσει µε εύληπτο τρόπο στα παιδιά το πώς σχηµατίστηκαν οι πρώτες ανθρώπινες κοινωνίες, πώς αυτές εξελίχτηκαν ιστορικά, ποιες είναι οι διαφορές από εποχή σε εποχή, αλλά κυρίως το πώς θα πρέπει να εξελιχθεί η σηµερινή κοινωνία. Είναι µια πρωτοβουλία της Διατµηµατικής Επιτροπής της Κ.Ε. του ΚΚΕ για τη νεολαία.

03 ΘΑΝΆΣΗΣ ΕΥΘΥΜΙΆΔΗΣ

Μια όμορφη μέρα Εκδόσεις Key Books Σελ.: 284

Μέσα από τη συναρπαστική ιστορία του, όπως την αφηγείται ο ίδιος, ο αγαπημένος ηθοποιός στρέφει το βλέμμα μας στη γνήσια ομορφιά της ζωής, στις πολύτιμες στιγμές και τις μεγάλες, διαχρονικές αλήθειες, εμπνέοντας και προτρέποντας τον καθένα μας να ζήσει μία όμορφη μέρα τη φορά.

05

07

08

02

ΔΗΜΉΤΡΗΣ ΡΑΒΆΝΗΣ-ΡΈΝΤΗΣ

Η σφηγκοφωλιά

Εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή Σελ.: 288

04

Η Σφηγκοφωλιά γράφτηκε το 1957. Δημοσιεύτηκε αρχικά σε επιφυλλίδες στο ρουμανικό περιοδικό «Φλόγα». Κυκλοφόρησε για πρώτη φορά σε βιβλίο το 1961 στα ρουμανικά και το 1963 στα ρωσικά. Η ιστορία του στηρίζεται σε πραγματικά γεγονότα: μια ξεχωριστή και εξαιρετικά επικίνδυνη αποστολή που αποτελεί μια ολότελα άγνωστη σελίδα της αντίστασης του ΕΑΜ.

CATHERINE PRICE

Πώς να χωρίσετε να το κινητό σας Εκδόσεις Key Books Σελ.: 240 Η βραβευμένη δημοσιογράφος Catherine Price παρουσιάζει έναν απλό, πρακτικό τρόπο προκειμένου να χωρίσετε με το κινητό σας – και στη συνέχεια να τα ξαναβρείτε μαζί του. Ο στόχος: μια μακροχρόνια σχέση που θα σας κάνει να νιώθετε καλά. Κάνοντας τις απαραίτητες αλλαγές στις ρυθμίσεις του κινητού, θα αλλάξετε και τον τρόπο σκέψης σας, ανακτώντας τον έλεγχο της ζωής σας.

72 lifo – 24.6.21

04 03

08

24.6.21 – lifo

73

13 09

Εκδόσεις Μίνωας Σελ.: 500

Εκδόσεις Gutenberg Σελ.: 510

Το Ναυάγιο, εμπνευσμένο από το ναυάγιο του πλοίου «Ηράκλειον» στη Φαλκονέρα το 1966, εμπεριέχει πραγματικά και μυθοπλαστικά στοιχεία, συνθέτοντας ένα κοινωνικό μυθιστόρημα που συγκλονίζει. Ο αναγνώστης θα μεταφερθεί από το 1966 στο σήμερα και από τα Κύθηρα στην Αθήνα και το Παρίσι, ακολουθώντας την πορεία των ηρώων σε ένα ταξίδι που δεν τελείωσε ποτέ.

Ο καθηγητής Γιώργος Πλειός διαχωρίζει τις παραποιημένες ειδήσεις από τις ψεύτικες, εξετάζει τη δομή τους, αναλύει –και μέσα από παραδείγματα– τους ποικίλους τρόπους με τους οποίους πραγματικά γεγονότα παραποιούνται για λόγους προπαγάνδας και φωτίζει σε βάθος τις πολιτικές, κοινωνικές, οικονομικές και άλλες αιτίες που έχουν οδηγήσει στη σημερινή έκρηξη του φαινομένου.

14 SIMON WIESENTHAL

NICOLAS CHEVASSUS-AU-LOUIS

Μτφρ.: Γεωργία Μίχα Εκδόσεις Παπαδόπουλος Σελ.: 336

Mτφρ.: Κατερίνα Γούλα Εκδόσεις Gutenberg Σελ.: 295 Ο συγγραφέας διεξάγει μια διεισδυτική έρευνα για την εκρηκτική αύξηση των περιπτώσεων επιστημονικής απάτης και για τους παράγοντες που την υποκινούν. Φέρνει στο φως τις έντονες κοινωνικές πιέσεις που οδηγούν στην απάτη, τεκμηριώνει τον αντίκτυπο που έχει αφήσει στην επιστημονική κοινότητα και υπογραμμίζει τις πρόσφατες πρωτοβουλίες και προτάσεις για τη μείωση της έκτασης των αθέμιτων επιστημονικών συμπεριφορών.

11 ΛΎΟ ΚΑΛΟΒΥΡΝΆΣ

Όταν η αγάπη τολμά να πει το όνομά της Εκδόσεις Gutenberg Σελ.: 447 Μια μελέτη για την ομοφυλοφιλία και τις ψυχολογικές και κοινωνικές προεκτάσεις της στην Ελλάδα, βασισμένη σε δεκαεπταετή ψυχοθεραπευτική πείρα, δεκατρία χρόνια ομάδων αυτογνωσίας για γκέι άντρες, βιωματικές μαρτυρίες και εκτενή επιστημονική έρευνα.

12 ΝΆΝΤΙΑ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΎΛΟΥ

Επιστροφή στη νέα Αθήνα Εκδόσεις Αλεξάνδρεια Σελ.: 368 Με αφορμή εμβληματικά αθηναϊκά κτίρια και δημόσιους χώρους του δέκατου ένατου αιώνα, «επιστρέφουμε» στην Αθήνα, στην εν πολλοίς λησμονημένη και συχνά υποτιμημένη ιστορία της ως νέα πρωτεύουσα, ξεδιπλώνοντας τις ιστορίες των εξίσου εμβληματικών ανθρώπων που τα εμπνεύστηκαν, τα χρηματοδότησαν, τα κατοίκησαν. Αφουγκραζόμαστε ακόμη εκείνους που περπάτησαν ανάμεσά τους, αφανείς.

12

13

10 Απάτες στα εργαστήρια

10

Το Ναυάγιο

ΓΙΏΡΓΟΣ ΠΛΕΙΌΣ

Παραποιημένες ειδήσεις

09

ΣΠΎΡΟΣ ΠΕΤΡΟΥΛΆΚΗΣ

Οι δολοφόνοι ανάμεσά μας

Για πρώτη φορά εκδίδεται στην Ελλάδα η μοναδική και συνάμα συναρπαστική μαρτυρία του σημαντικότερου κυνηγού των ναζί. Ο Simon Wiesenthal ήταν ένας εμμονικός συλλέκτης πληροφοριών που πίστευε στην έννομη απόδοση δικαιοσύνης και όχι στην αυτοδικία. Αυτό το βιβλίο αποτελεί τη βίβλο της πορείας του, από τον εντοπισμό του Άιχμαν μέχρι την υποψηφιότητα για Νόμπελ Ειρήνης, και ακόμα παραπέρα.

14

15 ΓΡΗΓΌΡΙΟΣ Σ. ΠΑΠΑΔΌΠΟΥΛΟΣ

Ενώπιον του Βασιλιά Εκδόσεις Φυλάτος Σελ.: 174

Ο αρχαιολόγος Αλέξανδρος Τατόπουλος καταφθάνει στην περίλαμπρη Βενετία, με σκοπό να μάθει αποκαλυπτικές πληροφορίες για τον βίο του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Λίγη ώρα πριν από την άφιξή του, ένας φόνος ανατρέπει όλο τον προγραμματισμό του, με αποτέλεσμα να περιπλανηθεί μέχρι τη Νάπολη και την ξεχασμένη αρχαία Κύμη, ώστε να μάθει συγκλονιστικά μυστικά που θα αλλάξουν τη ζωή του.

16

15

Π. ΝΙΚΌΛΑΟΣ ΛΟΥΔΟΒΊΚΟΣ

Αφανής αρμονία Εκδόσεις Αρμός Σελ.: 266

Η πρωτοτυπία του βιβλίου αυτού έγκειται στο ότι πραγματοποιεί μια προσέγγιση του μεταφυσικού/ θεολογικού υποστρώματος των αρχαιοελληνικών φιλοσοφικών αναζητήσεων, όχι εξερευνώντας την ιστορία των κοινών με την χριστιανική θεολογία όρων αλλά με μια μέθοδο υπαρξιακής συσχέτισης, αναδεικνύοντας βαθύτερα θεολογικά/ μεταφυσικά αιτήματα της αρχαίας φιλοσοφίας, στα οποία η χριστιανική θεολογία κατόρθωσε ή οφείλει να απαντήσει.

16

11

74 lifo – 24.6.21

24.6.21 – lifo

75

21

Η Ελλάδα του Ελύτη Επιμέλεια: Ιουλίτα Ηλιοπούλου Εκδόσεις Ίκαρος Σελ.: 144

17 ΧΡΉΣΤΟΣ ΓΙΑΝΝΑΡΆΣ

Ευκαιρία μελέτης, λογισμού και ονείρου η επέτειος των διακοσίων χρόνων ύπαρξης του νεοελληνικού κράτους. Σε μια τέτοια διαδικασία η διεισδυτική σκέψη του Οδυσσέα Ελύτη είναι πολύτιμη όχι μόνον ως αναφορά ή ως πηγή αποφθεγματικών φράσεων αλλά και ως αποκαλυπτική και επίμονη έρευνα στις ρίζες των εννοιών.

Κατόρθωμα η δημοκρατία όχι συνταγή Εκδόσεις Αρμός Σελ.: 240 Ο τρόπος για να ξαναλειτουργήσει η πολιτική στην Ελλάδα υπάρχει, εμπειρικά βεβαιωμένος. Ο συγγραφέας εκθέτει στόχους που δεν μπορούν να συνειδητοποιηθούν μέσα σε μια γενιά αλλά είναι οι μόνοι που μπορούν να διασώσουν ιστορικά τον υπαρκτό και ενεργό ελληνισμό.

17

21

22 ΣΤΑΜΑΤΊΑ ΛΑΟΥΜΤΖΉ

Κ.Π. Καβάφης και δημοτικό τραγούδι

18

Εκδόσεις Ίκαρος Σελ.: 592

ΑΛΕΞΆΝΔΡΑ ΔΕΛΗΓΙΏΡΓΗ

Σύγχρονα κάτοπτρα της ελληνικότητας

Η ποιητική του δημοτικού τραγουδιού απασχόλησε τον Καβάφη καθ’ όλη τη διάρκεια της δημιουργικής του πορείας σε τέτοιον βαθμό και κατά τέτοιον τρόπο, ώστε να αναχθεί σε βασική παράμετρο της ποιητικής του τέχνης. Στη μελέτη της Σταματίας Λαουμτζή εξετάζεται ο επίμονος, συνεχής, αλλά εν πολλοίς κρυμμένος ποιητικός διάλογος της καβαφικής ποίησης με τη δημοτική παράδοση.

Εκδόσεις Αρμός Σελ.: 364 Στο βιβλίο αναλύονται ιδέες για την ελληνικότητα εμβληματικών μορφών (Περικλής Γιαννόπουλους, Ίωνας Δραγούμης, Γ. ΚωνσταντινίδηςΣκληρός, Γιώργος Σαραντάρης, Κων/ νος Τσάτσος, Ζήσιμος Λορεντζάτος, Δημήτρης Χατζής, Χρήστος Μαλεβίτσης) που σημάδεψαν τον εικοστό αιώνα.

22

23 SERGIO DEL MOLINO

19

Το δέρμα

Μτφρ.: Μαρία Παλαιολόγου Εκδόσεις Ίκαρος Σελ.: 312

B.J. FOGG

Μικρές συνήθειες Μτφρ.: Ευαγγελία Σταυροπούλου Εκδόσεις Κλειδάριθμος Σελ.: 584

Μια σοβαρή ψωρίαση, που γεμίζει το σώμα σημάδια, εξυπηρετεί τον αφηγητή ώστε να αναλύσει τη ζωή διαφόρων προσωπικοτήτων (Στάλιν, Εσκομπάρ, Ναμπόκοφ, μεταξύ άλλων) που έχουν υποστεί τις συνέπειες του «άσχημου» δέρματος. Οι πολλές στάσεις αυτού του ταξιδιού υπογραμμίζουν μοναδικά τον φόβο της ανθρώπινης φύσης μπροστά στην έκθεση.

Ξεχάστε την τελευταία τάση για εξαντλητική γυμναστική. Ξεχάστε τις μεγάλες αποφάσεις που διαρκούν μόνο μερικές εβδομάδες. Ξεχάστε την ενοχή. Ξεχάστε τη δυσαρέσκεια. Η βελτίωση της ζωής σας είναι πολύ πιο εύκολη απ’ ό,τι νομίζετε. Δοκιμάστε οποιαδήποτε συνήθεια, κάντε τη μικρή, βρείτε πού ταιριάζει φυσιολογικά στη ζωή σας και καλλιεργήστε την ανάπτυξή της.

20

24

23

DANIEL GOLEMAN

Συναισθηματική Νοημοσύνη

18

ULRICH ALEXANDER BOSCHWITZ

Μτφρ.: Χρήστος Μπαρουξής Εκδοσεις Ψυχογιός Σελ.: 272

Μτφρ.: Μαρία Αγγελίδου - Άγγελος Αγγελίδης Εκδόσεις Κλειδάριθμος Σελ.: 328

Ακόμα κι αν δεν έχετε διαβάσει τίποτα για τη συναισθηματική νοημοσύνη, διαβάστε αυτά τα δέκα άρθρα, μια επιτομή των σημαντικότερων ιδεών και αποτελεσματικότερων πρακτικών επί του θέματος, που επιλέχθηκαν με προσοχή μέσα από τις σελίδες του περιοδικού «Harvard Business Review».

Άνθρωποι στο περιθώριο

Ο εικοσιδυάχρονος μόλις συγγραφέας ανατέμνει πραγματικά τη ζωή του λούμπεν προλεταριάτου του Βερολίνου τα χρόνια του Μεσοπολέμου: άνθρωποι μικροί και τσακισμένοι, που δεν έχουν πια κανέναν λόγο να γελούν, αλλά επιμένουν να χαίρονται και να γιορτάζουν τη ζωή, όταν και όπως μπορούν.

24 20 19

76 lifo – 24.6.21

24.6.21 – lifo

77

25 ΠΛΟΎΤΑΡΧΟΣ

Οι αρετές της περιαυτολογίας Μτφρ.: Ελισάβετ Κούκη Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης Σελ.: 120 Ο αυτοέπαινος, ο αυτοθαυμασμός και ο κομπασμός ήταν γνώριμες συνήθειες στην αρχαιότητα, όπως άλλωστε και σήμερα. Επειδή λίγοι μπορούσαν να αποφύγουν την περιαυτολογία, ο Πλούταρχος, στην πραγματεία του που περιλαμβάνει ο τόμος αυτός, ανέλαβε να δώσει συμβουλές ώστε να μετριάζονται οι αρνητικές αντιδράσεις και να επιτυγχάνεται κάποιο όφελος.

25

26 ΓΙΆΝΝΗΣ ΤΣΙΏΜΗΣ

Η Αθήνα ξένη στον εαυτό της. Η γέννηση μιας νεοκλασικής πρωτεύουσας Μτφρ.: Τίνα Τσιάτσικα Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης Σελ.: 296 Το βιβλίο αυτό δεν ανιχνεύει απλώς την πορεία μιας αστικής εποποιίας· αποτυπώνει παραστατικά το πορτρέτο μιας ηπείρου που την αρδεύουν οι πολιτισμικές ανταλλαγές και οι γεωπολιτικές αβεβαιότητες και που στο παράδειγμα της Αθήνας βρήκε την ευκαιρία να αναδείξει μια «ευρωπαϊκή καλλιτεχνική υπόθεση».

27

29 THEODOR W. ADORNO

Μελέτες για την αυταρχική προσωπικότητα Εκδόσεις ΕΑΠ Σελ.: 360 Ο ανά χείρας τόμος περιλαμβάνει τις συμβολές του Αντόρνο στην προσπάθεια συσχέτισης των υποκειμενικών διαστάσεων της επιρρέπειας στον πολιτικό αυταρχισμό με τα αντικειμενικά γνωρίσματα των ανεπτυγμένων καπιταλιστικών κοινωνιών που σφράγισε την κοινωνική και πολιτική ψυχολογία των μεταπολεμικών χρόνων, αποτελώντας συγχρόνως πρωτοποριακή έκφραση των αντιλήψεων της λεγόμενης πρώτης γενιάς της Σχολής της Φρανκφούρτης για μια εφαρμοσμένη κριτική θεωρία της κοινωνίας.

29

30 ΕΎΗ ΠΟΎΜΠΟΥΡΑΣ

Γίνε άτρωτος Εκδόσεις Κάκτος Σελ.: 344

Το να γίνεις άτρωτος σημαίνει να μεταμορφωθείς σε ένα άτομο πιο δυνατό και με μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση. Η Εύη Πούμπουρας δείχνει πώς μπορούμε να υπερνικήσουμε τους καθημερινούς μας φόβους, να αντεπεξέλθουμε σε δύσκολες συζητήσεις, να αναγνωρίζουμε ποιον μπορούμε να εμπιστευτούμε και ποιος μπορεί να μην έχει τις καλύτερες προθέσεις απέναντί μας.

30

ΚΩΣΤΉΣ ΓΚΟΤΣΊΝΑΣ

Επί της ουσίας

Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης Σελ.: 528 Το Επί της ουσίας αφηγείται πώς η χρήση και η εµπορία ναρκωτικών έγιναν ποινικό αδίκηµα και συνάµα αναδείχτηκαν σε κοινωνικό πρόβληµα. Επίσης, αναλύει συγχρόνως ευρύτερες ανησυχίες της ελληνικής κοινωνίας που εκφράστηκαν µέσα από τους λόγους περί «τοξικοµανίας» και εξηγούν γιατί η χρήση ψυχοδραστικών ουσιών τροφοδότησε εντέλει έναν «ηθικό πανικό» δυσανάλογο µε τις διαστάσεις του φαινοµένου.

26

28 ΗΛΊΑΣ ΚΟΛΟΒΌΣ - ΣΟΥΚΡΟΎ ΙΛΙΤΖΆΚ - ΜΟΧΑΜΆΝΤ ΣΧΑΡΙΆΤΠΑΝΑΧΊ

H oργή του σουλτάνου Εκδόσεις ΕΑΠ Σελ.: 352

28

27

78 lifo – 24.6.21

Στο βιβλίο αυτό δημοσιεύονται για πρώτη φορά από τα οθωμανικά τουρκικά στην ελληνική γλώσσα διατάγματα που ο σουλτάνος Μαχμούτ Β' εξέδωσε το 1821, όταν ξέσπασε η Ελληνική Επανάσταση. Για τους Οθωμανούς στρατηγούς που κλήθηκαν να εκστρατεύσουν εναντίον των επαναστατών, δεν το χωρούσε ο νους ότι οι «άτακτοι ραγιάδες» θα έπαιρναν τα όπλα και θα ήταν πρόθυμοι να θυσιάσουν τη ζωή τους για τον σκοπό τους.

31 ΠΑΝΑΓΙΏΤΗΣ ΜΠΕΛΏΝΗΣ ΠΗΓΉ ΜΠΕΛΏΝΗ

«Ηράκλειον» Εκδόσεις Κέδρος Σελ.: 368

«Μια άνιση μάχη με τα θεριά της Κόλασης. Και στο τέλος, όταν τα κορμιά βυθίζονται, εκείνα τα χέρια τους, Χριστέ μου, εκείνα τα υψωμένα χέρια που ζητάνε βοήθεια, με ανοιχτές παλάμες, δάχτυλα τεντωμένα, κοκαλωμένα, που […] χάνονται για πάντα στα φονικά νερά». H συγκλονιστική μαρτυρία του τελευταίου διασωθέντος του ναυάγιου του πλοίου «Ηράκλειον» στη Φαλκονέρα, πλαισιωμένη από τη μετέπειτα έρευνα της κόρης του.

31

32 ΒΑΣΊΛΗΣ ΒΑΣΙΛΙΚΌΣ

Η μνήμη επιστρέφει με λαστιχένια πέδιλα Εκδόσεις Κέδρος Σελ.: 544 Αναμνήσεις και συγγραφικές δοκιμές. Συναντήσεις με κορυφαίους εκπροσώπους των γραμμάτων και των τεχνών του εικοστού αιώνα, Έλληνες και ξένους, με πολιτικούς αλλά και καθημερινά πρόσωπα. Η εγκατάσταση σε πόλεις του εξωτερικού και η αυτοεξορία στο Παρίσι. H επιστροφή στην Ελλάδα της Μεταπολίτευσης. Ένα εξομολογητικό κείμενο που ξεπερνά τα όρια μιας προσωπικής ιστορίας.

32

24.6.21 – lifo

79

37

33

ΣΤΡΆΤΟΣ ΘΕΟΔΟΣΊΟΥ

ΠΈΤΡΟΣ ΘΈΜΕΛΗΣ

Αστρομυθολογία

Καραβοκύρηδες και ακρόπρωρα του 1821

Εκδόσεις Δίαυλος Σελ.: 832

Εκδόσεις Καπόν Σελ.: 112 Εξετάζοντας τα λίγα σωζόμενα ακρόπρωρα και τις ομάδες τους, μαζί με τις γραπτές πηγές και τις απεικονίσεις τους στην τέχνη, ο καθηγητής Π. Θέμελης μάς προσφέρει μια περιεκτική μελέτη του νεοελληνικού ακρόπρωρου, εντάσσοντάς το στο ευρύτερο πλαίσιο της ευρωπαϊκής και νεοελληνικής ναυτιλίας, καθώς και της νεοελληνικής αλλά και ευρωπαϊκής τέχνης.

Η πρωτότυπη αυτή έρευνα πρέπει να γίνει κτήμα του αστρονόμου, του φυσικού, του μαθηματικού, του αρχαιολόγου, του ιστορικού, του γεωλόγου, αλλά και κάθε μύστη του ελληνικού πολιτισμού και μελετητή της ελληνικής αστρονομίας, μυθολογίας και Ιστορίας.

33

37

38 ΣΤΆΘΗΣ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΊΔΗΣ

Facebook: Η εξάρτηση του σήμερα, η ψύχωση του αύριο

34 ΓΕΏΡΓΙΟΣ Ι. ΓΚΈΚΟΣ

Εκδόσεις Δίαυλος Σελ.: 120

Εκδόσεις Καπόν Σελ.: 192

Δεν είναι βιβλίο ψυχολογίας αλλά ένα εγχειρίδιο αυτοβοήθειας γραμμένο από έναν «κομπιουτερά» που αποφάσισε να απομυθοποιήσει τα κομπιούτερ και το Facebook. Πολλοί υποστηρίζουν ότι χάρη στο Ίντερνετ διευρύνθηκε η ανθρώπινη επικοινωνία, λίγοι όμως έχουν συνειδητοποιήσει ότι εξίσου διευρύνθηκε και η ανθρώπινη μοναξιά.

Η επιστροφή

Μια πρωτότυπη έρευνα για την ιστορία των αγωνιστών του Αλέξανδρου Υψηλάντη, που επέζησαν από τις φονικές συγκρούσεις της Επανάστασης του 1821 στη Μολδοβλαχία. Πολλοί από αυτούς κατέφυγαν στη ρωσική Οδησσό και από κει ξεκίνησαν τη δραματική πορεία της επιστροφής τους στην Ελλάδα. Απώτερος προορισμός ήταν η Μασσαλία, όπου θα επιβιβάζονταν σε καράβια για το Αιγαίο.

38

39 ΑΡΙΣΤΟΤΈΛΗΣ

35

Μετά τα φυσικά - Λάμβδα Μτφρ.: Παντελής Γκολίτσης Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης Σελ.: 176

ΜΕΛΈΤΗΣ Η. ΜΕΛΕΤΌΠΟΥΛΟΣ

Παναγιώτης Κανελλόπουλος Εκδόσεις Καπόν Σελ.: 752

Το βιβλίο αποτελεί την κορύφωση της πραγματείας Μετά τα φυσικά. Ύστερα από μια μακρά διερεύνηση για το πώς μπορούμε να οδηγηθούμε στην ανακάλυψη μιας αυθύπαρκτης αιώνιας και αμετάβλητης ουσίας, μας διδάσκει ποιες και πόσες είναι αυτές οι θεϊκές ουσίες.

Η περιπετειώδης ζωή ενός κορυφαίου Έλληνα πολιτικού και διανοούμενου, που διατρέχει ολόκληρη την ταραγμένη πορεία της Ελλάδας τον εικοστό αιώνα, με αποκαλυπτικά στιγμιότυπα και άγνωστα παρασκήνια.

39

36 BILL GATES

Πώς να αποφύγουμε μια κλιματική καταστροφή

40

34

ΣΠΎΡΟΣ ΣΦΕΝΔΟΥΡΆΚΗΣ

Στον καθρέφτη του Δαρβίνου Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης Σελ.: 240

Μτφρ.: Αντώνης Καλοκύρης Εκδόσεις Πατάκη Σελ.: 416

Σε τούτο το βιβλίο εξετάζονται πολλά ερωτήματα που αφορούν μία από τις σπουδαιότερες κατακτήσεις της ανθρώπινης νόησης, τη θεωρία για την εξέλιξη της ζωής στον πλανήτη μας. Το μόνο που θα χρειαστεί ο αναγνώστης είναι διάθεση για αμφισβήτηση, ανοιχτό μυαλό. Ίσως έτσι η εικόνα στον καθρέφτη να γίνει πιο καθαρή.

Στο βιβλίο αυτό ο Μπιλ Γκέιτς όχι μόνο εξηγεί γιατί πρέπει να βάλουμε ως στόχο το ουδέτερο ισοζύγιο άνθρακα αλλά αναπτύσσει διεξοδικά και τι πρέπει να κάνουμε συγκεκριμένα για την επίτευξη αυτού του ζωτικής σημασίας στόχου. Η επίτευξη του στόχου της μηδενικής εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου, αν ακολουθήσουμε ένα οργανωμένο σχέδιο, είναι εντελώς μέσα στις δυνατότητές μας.

40 36 35

80 lifo – 24.6.21

ΝΕΕΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΕΣ

από τις εκδόσεις Βακχικόν

Σόλωνος 110, Αθήνα, 210 3637867, info@vakxikon.gr, ekdoseis.vakxikon.gr

Ντοπαμίνη Κωνσταντίνος Τσάβαλος μυθιστόρημα Είναι ένας κυνικός και απαθής τριαντάρης που εργάζεται ως δημοσιογράφος στην Αθήνα της δεκαετίας του ’00. Απεχθάνεται τους πάντες και τα πάντα, πρωτίστως τη δουλειά του, τους συναδέλφους του και, γενικά, οποιονδήποτε συναντάει στον δρόμο του – με απειροελάχιστες εξαιρέσεις. Μια σκοτεινή, βίαιη, σατιρική, αστεία και άκρως διασκεδαστική αποτύπωση της προ και μετά ολυμπιακής Ελλάδας, ιδωμένης μέσα από ένα ζευγάρι μάτια πρησμένα από τα ναρκωτικά, τα τσιγάρα, τα ποτά και τα ξενύχτια.

Να σπρωχτούμε κι όπως πέσουμε Βαγγέλης Μαργιωρής μυθιστόρημα Θανάσης και Αθηνά. Αθηνά και Θανάσης καλύτερα. Αθηνά, Θανάσης και η κόρη τους, η Ελένη. Κοντά σε αυτούς, μανάδες, πεθερές, θείες, θείοι, φίλες τρελές και φίλοι θεότρελοι και επιπλέον δουλειές κι αφεντικά και προϊστάμενοι και όλος αυτός ο μαγικός κόσμος που αποτελεί τον ευρύτερο οικογενειακό και κοινωνικό κύκλο κάθε ζευγαριού. Μια ιστορία για την αγία ελληνική οικογένεια πραγματεύεται το τρίτο μυθιστόρημα του συγγραφέα Βαγγέλη Μαργιωρή.

Το αιώνιο καλοκαίρι Θάνος Γιαννούδης μυθιστόρημα Δύο χρόνια μετά τη λήξη της πανδημίας, η τριαντάχρονη Σόνια, όπως φαίνεται, θα μείνει και αυτό το καλοκαίρι κλεισμένη στα όρια της πόλης της Σμύρνης, γιατί της ανατίθεται από το γραφείο η υποχρέωση να παρίσταται στις συναντήσεις μιας οργάνωσης που ετοιμάζει ένα μεγάλο θεατρικό. Ένα μυθιστόρημα πάνω στις σύγχρονες ανθρώπινες σχέσεις, τα όνειρα σε μια μετα-

μοντέρνα εποχή και τη ζωή σε μια πόλη που δεν είναι ούτε πρωτεύουσα ούτε επαρχία, ταυτόχρονα και ένα καυστικό σχόλιο πάνω στην υπερπληθώρα λογοτεχνικών έργων με άξονα τις χαμένες πατρίδες.

Ο Σπινέλλι στον Κάμπο Πάνος Παντελούκας αστυνομική νουβέλα H νέα περιπέτεια του καθηγητή Εγκληματολογίας Οράσιο Σπινέλλι μάς ταξιδεύει από τη Νότια Ιταλία στον Κάμπο της Χίου. Ο μεθοδικός και έμπειρος καθηγητής, πιστός σύντροφος, γεμάτος ευαισθησίες και λάτρης της καλής κουζίνας καλείται από τον Έλληνα αστυνόμο Μήτρου να συνδράμει το έργο της εξιχνίασης ενός ειδεχθούς εγκλήματος σε ένα αρχοντικό του νησιού. Θύμα μια Ιταλίδα τουρίστρια, ενώ η υπόθεση διαδραματίζεται ταυτόχρονα σε δύο χώρες, Ελλάδα και Ιταλία.

Το τραγούδι των Ινουίτ Λίλια Τσούβα διηγήματα Σ’ αυτό το βιβλίο οι αυλητές παίζουν μαγικούς σκοπούς και οι Σειρήνες πετάγονται από πίνακες ζωγραφικής. Εμφανίζεται ένα κορίτσι πάνω σ’ ένα μαύρο άλογο, ένα πέπλο θερινής ομίχλης σκεπάζει το Ενσινίτας. Στη φεγγαρόλουστη βεράντα του κόσμου ακούγεται το τραγούδι των Ινουίτ. Πεταλούδες από μακρινές περιοχές καθρεφτίζονται πάνω σε άνθη λωτού. Παραπονιάρικα φάντο ηχούν στην Κουίμπρα. Ένα βιβλίο που υμνεί την ομορφιά της γης. Μικρές ιστορίες-ταξίδια στους πολιτισμούς των λαών. Μια συλλογή διηγημάτων γραμμένη με αγάπη για τη διαφορετικότητα των πολιτισμών και των ανθρώπων, για τα ζώα, τα πουλιά και τα φυτά του πλανήτη.

Εδώ κι εκεί Πελαγία Μπότση παραμύθι Ο Εδώ χτίζει μια μοναδική φιλία με ένα μικρό αποδημητικό πουλί, τον Εκεί. Μαζί μοιράζονται τις πιο σημαντικές και ασήμαντες στιγμές της ζωής τους. Όμως στη φύση αυτής της σχέσης είναι και ο αποχωρισμός. Ένα παραμύθι για το παιδικό άγχος του αποχωρισμού. Το τρίτο παιδικό βιβλίο της εκπαιδευτικού Πελαγίας Μπότση, σε πλούσια εικονογράφηση του Γεράσιμου Γαλιατσάτου.

Ψυχανάλυσέ το Δήμητρα Αθανασοπούλου δοκίμια Ψυχανάλυσέ το. Ποιο; Και με τι τρόπο; Τι μπορούμε να ψυχαναλύσουμε δίχως αναλυόμενους, συνεδρίες και θεραπευτικό πλαίσιο; Ψυχαναλύεται ο χρόνος που τρέχει, η πραγματικότητα που μας περιβάλλει, η επικαιρότητα που διαμορφώνει τις ζωές μας; Η χρονιά της πανδημίας και των συναρθρώσεών της, των θανατοπολιτικών στη Μεσόγειο, του συμπτώματος Brexit, της λευκής υπεροχής ως πολιτικής άποψης, του ταπεινωμένου υποκειμένου Τζόκερ… Τα κείμενα του τόμου διαβάζονται με την ελπίδα να γίνουν μια γέφυρα σκέψεων ανάμεσα στην προπανδημική και τη μεταπανδημική ζωή.

Lacrimosa Χρυσάνθη Ιακώβου ποιήματα Το τελευταίο μπάνιο./ Λεία και στιλπνά τα σώματά μας / μέσα στην υγρή σιωπή της θάλασσας./ Ένα ένδοξο απόγευμα που μας αξίωσε / με μια ρωγμή αλήθειας./ Κι η βάρκα αραγμένη στη στεριά / τα ταξίδια που δεν ταξίδεψε./ Τα τζιτζίκια,/ το κρυφτό παιχνίδι του ήλιου./ Τολμήσαμε./ Δίχως να νιώσουμε πώς / βρεθήκαμε κιόλας στη σκιά. Απόσπασμα από την τρίτη ποιητική συλλογή της δημοσιογράφου Χρυσάνθης Ιακώβου.

24.6.21 – lifo

81

41 CORINE PELLUCHON

Το μανιφέστο των ζώων Η πολιτικοποίηση του προβλήματος των ζώων Μτφρ.: Θαλής Σταθόπουλος Εκδόσεις Μελάνι Σελ.: 98 Υπογραμμίζοντας το διακύβευμα σχετικά με τη βία εναντίον των ζώων, η συγγραφέας καταδεικνύει ότι το ζήτημα των δικαιωμάτων των ζώων αποτελεί το ζήτημα της ανθρωπότητας. Η πάλη ενάντια στην κακομεταχείριση των ζώων μάς φέρνει αντιμέτωπους με τις δυσλειτουργίες μιας κοινωνίας που βασίζεται στην εκμετάλλευση, και γεννά την επιθυμία για μεγαλύτερη δικαιοσύνη.

42 JUHANI PALLASMAA

Δώδεκα δοκίμια για τον Άνθρωπο, την τέχνη και την αρχιτεκτονική 42

Μτφρ.: Αναστασία-Σάσα Λαδά, Κωνσταντίνος Ξανθόπουλος Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης Σελ.: 360 Μια συλλογή αντιπροσωπευτικών κειμένων του που καλύπτουν ένα χρονικό φάσμα τεσσάρων δεκαετιών και στα οποία αποτυπώνονται οι βασικοί άξονες της σκέψης του Πάλλασμαα, που γίνεται εισηγητής μιας φαινομενολογίας της αρχιτεκτονικής ως ένα «κοίταγμα» της αρχιτεκτονικής μέσα από τη συνείδηση που τη βιώνει, ως μέθοδος που αναζητά την εσωτερική γλώσσα του κτιρίου.

43

41

ΡΌΜΠΕΡΤ Κ. ΚΆΠΛΑΝ

Η επιστροφή του κόσμου του Μάρκο Πόλο Μτφρ.: Σπύρος Κατσούλας Εκδόσεις Μελάνι 43

Ο δημοσιογράφος και σημαντικός στρατηγικός αναλυτής Ρόμπερτ Κ. Κάπλαν εκθέτει, με αυτήν τη συλλογή δοκιμίων, το σχεδιάγραμμα των νέων σχέσεων εξουσίας στον πλανήτη. Όχι μόνο κρίνει την αμερικανική εξωτερική πολιτική των δύο τελευταίων δεκαετιών αλλά αναλύει και όλες τις γεωγραφικές, πολιτικές, τεχνολογικές και οικονομικές τάσεις που θα διαμορφώσουν τον κόσμο του μέλλοντος.

44 ΚΟΥΛΟΥΡΙ

Ήταν να μη γίνει η αρχή Η δεκαετία 2011-2020 Εκδόσεις Αίολος Σελ.: 232 Από τα μνημόνια και τους Αγανακτισμένους, το δημοψήφισμα και τα capital controls στη διακυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ, στο Μακεδονικό και στην πανδημία του κορωνοϊού, η πρωτοποριακή ηλεκτρονική εφημερίδα «Το Κουλούρι» παρουσιάζει τα κορυφαία γεγονότα των τελευταίων χρόνων όπως μόνο εκείνη ξέρει.

44

45 ΟΥΡΣΟΥΛΑ Κ. ΛΕ ΓΚΕΝ

Οι δώδεκα κατευθύνσεις του ανέμου Μτφρ.: Γιώργος Μπαρουξής Εκδόσεις Αίολος Σελ.: 368

45

82 lifo – 24.6.21

Για πρώτη φορά στα ελληνικά η σημαντικότερη συλλογή διηγημάτων της Ούρσουλα Λε Γκεν. Συμπεριλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, το κλασικό Αυτοί που φεύγουν από το Ομελάς, το Τη μέρα πριν από την επανάσταση, προοίμιο του Αναρχικού των δύο κόσμων και ο Κανόνας των ονομάτων, η κοσμογονία του φανταστικού κόσμου της Γαιοθάλασσας.

ΟΙ ΑΝΑΜΝΉΣΕΙΣ ΕΝΌΣ ΜΑΓΕΙΡΙΣΤΉ & 10 ΙΣΤΟΡΊΕΣ ΑΧΌΡΤΑΓΗΣ ΖΩΉΣ Ένα ταξίδι στον χρόνο με σύντροφο τη μαγειρική και στιγμιότυπα καθημερινής τρέλας που αφορούν το φαγητό!

Κυκλοφορεί σε όλα τα βιβλιοπωλεία από τις εκδόσεις Αρμός www.armosbooks.gr Με αγορές άνω των €20 δωρεάν μεταφορικά!

Fb: armos.ekdoseis. ekdiloseis Instagram: armosbooks

Ο

Ηλίας Μαμαλάκης διηγείται ιστορίες της προσωπικής του ζωής που καθόρισαν την πορεία του. Η αφήγηση ξεκινά από τα παιδικά του χρόνια και φτάνει μέχρι το σήμερα. Με γραφή γλαφυρή, ζωντανή, γεμάτη χιούμορ, ειλικρίνεια αλλά και αυτοσαρκασμό μάς προσκαλεί να τον συνοδεύσουμε σε ένα προσωπικό και συναισθηματικό ταξίδι, πλούσιο σε συναισθηματικές εναλλαγές. Ένα απολαυστικό και ενίοτε ξεκαρδιστικό ταξίδι με αφετηρία συνταγές και παρασκευές που διαμορφώνουν τη γνώση αλλά και τη γαστριμαργική μνήμη. Καταλήγοντας ότι «οι γαστρονομικές εμπειρίες της ζωής σού διαμορφώνουν, τελικά, τα γούστα». Στο βιβλίο περιέχονται επίσης και δέκα νουβέλες με βιωματικό αλλά και φανταστικό περιεχόμενο που μας ταξιδεύουν στον χρόνο και κάπου εκεί ανακαλύπτεις και μερικές συνταγές της καθημερινότητας, «μαγειρεμένες» με πολύ πάθος.

«Με έναν μαγικό τρόπο όλα τα σημαντικά γεγονότα της ζωής είναι συνδυασμένα με κάποιο φαγάκι που αποτελεί και το σημείο αναφοράς κάθε ανάμνησης. Έτσι, λοιπόν, αποφάσισα να τα καταγράψω και να τα μοιραστώ μαζί σας». ηλίας μαμαλάκης 24.6.21 – lifo

83

84 lifo – 24.6.21

691

ΦΕΣΤΙΒΑΛ

Borderline Festival 10 «No borders, no boundaries, just sound» έχει φέτος για σύνθημα το διεθνές φεστιβάλ, που σταθερά αναδεικνύει την πολυδιάστατη σημασία του ενδιάμεσου χώρου μεταξύ πομπού και δέκτη, δημιουργού και θεατή/ακροατή, και γιορτάζει τα δέκατα γενέθλιά του με μια σειρά από ζωντανές συναυλίες και οπτικοακουστικές δράσεις. Στο επίκεντρο του φεστιβάλ τίθεται η αναγκαιότητα συνεύρεσης σε φυσικό χώρο και επαναπροσδιορισμού ενός κοινού δημιουργικού χώρου διάδρασης και συμμετοχής. Παράλληλα, στο Onassis Channel στο YouTube παρουσιάζονται τρία νέα ψηφιακά έργα, τα οποία βρίσκουν νέα σημεία συνάντησης μεταξύ μουσικής και land art και οραματίζονται έναν μη ετεροπατριαρχικό κόσμο αυτοδιάθεσης, χειραφέτησης και αλληλοφροντίδας. Εμφανίζονται οι Kostadis, Julia Reidy, Wild Terrier Orchestra (Jay Glass Dubs w/ Foteini Korre), Thomas Köner, CURL, Jacob Kirkegaard presents TESTIMONIUM – Athens, Lea Bertucci, Coti K. + Erato Tzavara + Andrea Bonetti present ARIA. 25 & 26/6, Νέα Μασκώτ (Δημοτικός Κινηματογράφος Ταύρου) και Θέατρο Πολυχώρου Λιπασμάτων Δραπετσώνας (Είσοδος Σφαγίων). Για λεπτομέρειες στο www.onassis.org/el/whats-on/ borderline-2021

86

ΣΙΝΕΜΑ Οι νέες ταινίες της εβδομάδας

88

ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ Μια γιγαντοοθόνη προβάλλει αληθινές και ψεύτικες selfies στο Πεδίον του Άρεως

90

MOYΣΙΚΗ Mustafa: Ένας ποιητής του δρόμου σε έναν από τους δίσκους της χρονιάς

24.6.21 – lifo

85

Monday σκηνοθεσία: Αργύρης Παπαδημητρόπουλος πρωταγωνιστούν: Σεμπάστιαν Σταν, Ντενίζ Γκαφ

σύνοψη: Η παραμονή της Κλόι στην Αθήνα πλησιάζει στο τέλος της. Ωστόσο, η γνωριμία της με τον γοητευτικό Μίκι την ωθεί να εγκαταλείψει την καριέρα της στην Αμερική και να προτιμήσει τη άγρια φωτογένεια της Αθήνας.

«Minari», η οικουμενική ταινία της σεζόν Ένα εγγενώς αμερικανικό στόρι με «υποτίτλους» , πρωταγωνιστή τον Στίβεν Γιουν από το τηλεοπτικό «Walking Dead» και το φεστιβαλικό «Burning», και συνολικά έξι υποψηφιότητες στα Όσκαρ.

Σινεμά

απο toν θοδωρη κουτσογιαννοπουλο

Αριστούργημα Πολύ Καλό Καλό Ικανοποιητικό Μέτριο

Κακό

86 lifo – 24.6.21

σύνοψη: Μια αμερικανοκορεάτικη οικογένεια μετακομίζει στο Άρκανσο, και μάλιστα σε ένα τροχόσπιτο, αναζητώντας το αμερικανικό όνειρο. Το σκηνικό αλλάζει άρδην μετά την έλευση της πανούργας, αθυρόστομης, αλλά ασύλληπτα τρυφερής γιαγιάς.

Α

υτό που έχει ξεχωριστό ενδιαφέρον με το minari είναι ότι φυτρώνει πολύ πιο γερό τη δεύτερη φορά, αφού πεθάνει. Αυτό το στοιχείο υπάρχει και στην ταινία. Το θεωρώ ποιητικό αυτό το φυτό». Το υδρόφιλο λαχανικό-μυρωδικό, που μοιάζει με τον μαϊντανό αλλά είναι πολύ πιο πιπεράτο στη γεύση και χρησιμοποιείται σε πολλές ασιατικές συνταγές, δανείζει το όνομά του στον τίτλο της ημι-αυτοβιογραφικής, γλυκόπικρης μικρής οδύσσειας του σκηνοθέτη Λι Άιζακ Τσανγκ, ο οποίος εξηγεί τον συμβολισμό της υπόθεσης μιας ιστορίας που δεν τόλμησε να δείξει στους γονείς του, παρά μόνο μετά το τελικό μοντάζ. Ο κορεατικής καταγωγής δημιουργός είχε κάνει το ντεμπούτο του με την ταινία Μουνιουρανγκάμπο του 2007, επικεντρωμένη στη γενοκτονία της Ρουάντα, που απέσπασε καλές κριτικές, ταξίδεψε σε πολλά φεστιβάλ, αλλά δεν έκοψε εισιτήρια, αν και του έδωσε ώθηση να συνεχίσει με άλλα δύο φιλμ που, ωστόσο, κατέληξαν απευθείας σε DVD. Αποκαρδιωμένος, ήταν έτοιμος να τα παρατήσει και να στραφεί στην ακαδημαϊκή καριέρα, αποδεχόμενος μια θέση στο Πανεπιστήμιο της Γιούτα, όταν αποφάσισε να βάλει στο χαρτί τις παιδικές του μνήμες, μόνο αφού ανακάλυψε πως δεν γινόταν να διασκευάσει το συναφούς θεματικής My Antonia της Γουίλα Κάθερ, καθώς, στην πνευματική της διαθήκη, η συγγραφέας είχε διατυπώσει ρητά την αποστροφή της προς οποιαδήποτε κινηματογραφική μεταφορά των έργων της. Στο Minari, μια οικογένεια Κορεατών μεταναστών εγκαταλείπει την Καλιφόρνια για το Άρκανσο. Ο Τζέικομπ και η Μόνικα εργάζονται σε

τοπικό πτηνοτροφείο, αλλά το μεγάλο όνειρο του πάτερ-φαμίλιας είναι να καλλιεργήσει το κτήμα τους και να πουλήσει τους σπόρους σε εμπόρους από το Ντάλας. Η σχέση του ζευγαριού τεντώνει, τα δυο τους παιδιά συχνά αποσύρονται στο δωμάτιό τους για να μην ακούνε τους καβγάδες τους, ο μικρός τους γιος χρειάζεται θεραπεία για το πρόβλημα καρδιάς που έχει εκ γενετής και η γηραιά μητέρα της Μόνικα έρχεται από την Κορέα, φέρνοντας, ανάμεσα σε άλλα, και σπόρους minari. Η Γιουν ΓιουΤζουνγκ, αποκαλούμενη και Μέριλ Στριπ της Κορέας, φέρνει απρόσμενη ενέργεια στην ταινία με το σωτήριο και αφιλτράριστο ταμπεραμέντο, τη λακωνική της ενσυναίσθηση και μια αίσθηση παιδιάστικης σκανδαλιάς, που αρχικά απωθεί τον μικρό της οικογένειας, κυρίως επειδή τον ξενίζει η έντονη «ασιατικότητά» της, αλλά γρήγορα κερδίζει τις εντυπώσεις με τις καίριες και αναπάντεχες κινήσεις της, και μαζί το φετινό Όσκαρ β’ γυναικείου ρόλου, κλέβοντας εύκολα την παράσταση στην υποτονική τελετή. Ο Τσανγκ πετυχαίνει απόλυτα στην οικογενειακή του saga με την αυθεντική ευαισθησία που μπολιάζει στην προσωπική ιστορία αλλά και με την οπτική μελαγχολία που διατρέχει οικεία περιστατικά, μικρές, ανθρώπινες στιγμές και τη μάχη της καθημερινής επιβίωσης με τον χρόνο, τη φύση και τη μοίρα, χωρίς να χρειάζεται να υπογραμμίσει με ηρωικές παρεμβάσεις την αθόρυβη σκηνοθεσία του. Το Minari είναι σίγουρα η οικουμενική ταινία της σεζόν, ένα εγγενώς αμερικανικό στόρι με «υποτίτλους» (αυτό το δίστιχο «εμπόδιο» που ευχήθηκε πέρσι ο Μπονγκ Τζουν Χο να σταματήσει να εμποδίζει την απόλαυση των σινεφίλ), πρωταγωνιστή τον Στίβεν Γιουν από το τηλεοπτικό «Walking Dead» και το φεστιβαλικό Burning, και συνολικά έξι υποψηφιότητες στα Όσκαρ, ανάμεσα στις οποίες για καλύτερη ταινία, σκηνοθεσία, σενάριο και τη μουσική επένδυση του Εμίλ Μοσέρι.

INFO MINARI σκηνοθεσία:

Λι Άιζακ Τσανγκ πρωταγωνιστούν:

Στίβεν Γιουν, Γιουν Γιου-Τζουνγκ

Η μέθη του έρωτα και η γοητεία μιας τόσο οικείας, αλλά φωτογενώς αγνώριστης Κυψέλης συνθέτουν μια ιστορία αγάπης γυμνή, αστεία, δυσάρεστη, πλούσια σε αισθήματα και αυξομειώσεις, βαρετή και αξιοζήλευτη, όπως η ίδια η ζωή. Ξεκινώντας από τη γλυκιά Παρασκευούλα, τη μέρα που όλες οι μεγάλες αποφάσεις αναβάλλονται μπροστά στο αλλοπαρμένο Σαββατοκύριακο που ξημερώνει, και καταλήγοντας σε μια προσγειωμένη Δευτέρα, γεμάτη ευθύνες και βαρίδια, σαν τη «Συννεφούλα» του Σαββόπουλου που έχει την τιμητική της στην ταινία, το Monday του Αργύρη Παπαδημητρόπουλου παρακολουθεί (πιο) στενά (δεν γίνεται) τη γνωριμία δύο Αμερικανών στην Ελλάδα, της Κλόι και του Μίκι, από τη σέξι απαρχή της, ένα βράδι σε ένα πάρτι – μετά το Suntan, ο Έλληνας σκηνοθέτης τείνει να γίνει ειδικός στις απρόοπτες σχέσεις που προκύπτουν από βραδινή χορευτική κάψα. Η έλξη είναι ακαριαία, οι κινήσεις σβέλτες και το επόμενο πρωινό τούς βρίσκει γυμνούς σε μια παραλία: ο ήλιος και οι λουόμενοι τούς ξυπνάνε εσπευσμένα από την post coitus μακαριότητά τους. Οι περιστάσεις τούς οδηγούν σε μια συγκατοίκηση συναινετική μεν, αλλά με όρους που εξαρτώνται από τα μπαγκάζια που κουβαλά ο καθένας από το παρελθόν του. Εκείνη διστάζει πρόσκαιρα να επιστρέψει στην Αμερική, καθώς η Ελλάδα μοιάζει να έχει τελειώσει μέσα της, με έναν συνυπεύθυνο που θα αποκαλυφθεί στη συνέχεια. Εκείνος, DJ που φλερτάρει αιώνια με το ελληνικό καλοκαίρι και την ανεμελιά ενός μεγάλου παιδιού, έχει έναν 6χρονο γιο από προηγούμενη και θυμωμένη σχέση, και δεν είναι τυχαίο που αρνείται να μάθει να μιλά τη γλώσσα μιας χώρας που έχει υποκαταστήσει για τα καλά τη μητρική του, εδώ και χρόνια. Η δυναμική της σχέσης τους εξελίσσεται και ενώ το Monday κάθεται λίγο παραπάνω στην ιδέα που το πυροδοτεί (πολύ απλά, την καθημερινή εμπειρία του έρωτα δυο ανθρώπων που δεν απαλλάσσονται εύκολα και μαγικά από τις ρεζέρβες, τις αυτοκαταστροφικές στιγμές, τις χαριτωμένες όψεις και τις δεύτερες σκέψεις τους, όπως όλοι μας), καταφέρνει να αναστατώνεται σε καίρια σημεία και να παρασύρει με το sexiness και την ικανότητά του να κινείται συνεχώς μέσα από καταστάσεις μύχιες, αληθινές, εξομολογητικές. Η χημεία ανάμεσα στον Σεμπάστιαν Σταν (απελευθερωμένος από τη βλοσυρότητα του Μπάκι στον Στρατιώτη του Χειμώνα) και της Ντενίζ Γκαφ (βραβευμένη, κυρίως θεατρική, Ιρλανδή ηθοποιός, έξοχη εδώ) είναι δεδομένη και λειτουργεί γιατί ο Παπαδημητρόπουλος εδώ τελειοποιεί το ταλέντο του να αφηγείται μια ιστορία σε πλαίσιο road movie. Η πόλη δεν είναι απλώς διακοσμητικό στοίχημα προς εξωραϊσμό αλλά μια ζωντανή κοινότητα με γειτονιά, χωνεμένους εμιγκρέδες, φάτσες και φίλους, γνώριμους και χαρακτηριστικούς, ένα ζωτικό σημείο αναφοράς χωρίς περιττές χιπ-

ΟΙ ΤΑΙΝΙΕΣ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ στεριές και σημάδια για να δείξουν απαραίτητα τη χρονολογία. Αποκορύφωμα, η γυμνή «σκουτεράδα» στο κέντρο της Αθήνας των δυο πρωταγωνιστών, στο χριστουγεννιάτικο κρύο της πρωτεύουσας, όταν ακόμα τα στολίδια ήταν αστεράκια. Δεν είναι απλώς ένα τρικ αλλά μια πραγματικά αξέχαστη σεκάνς, ξέφρενη και, όπως αποδεικνύεται, πικρή, σπάνιος συνδυασμός «αντάρτικης» κινηματογράφησης και οργανωμένου γυρίσματος σε μια εγνωσμένης δυσκολίας πόλη που, ωστόσο, αποδίδεται χορταστικά. Ξέραμε ότι ο Παπαδημητρόπουλος αγαπά τα σώματα και τα αναδεικνύει. Εδώ φανερώνει το πάθος του για την Αθήνα, τη μορφή και την ψυχή της, και καταφέρνει να χορογραφήσει τον έρωτα στα κατατόπια της.

2010 και η συμμετοχή της Εθνικής Ισπανίας σε αυτό έχουν κομβική σημασία για την εξέλιξη της πλοκής. Αστοχεί λίγο στο κάστινγκ της, ειδικά στην περίπτωση του μικρού Φρέντι Χάιμορ του Finding Neverland, που κακομεγάλωσε και δεν έχει τη στόφα του πρωταγωνιστή, αλλά στο αίτημα της ανώδυνης ψυχαγωγίας, που αυτή την εποχή γίνεται επιτακτικότερο, ανταποκρίνεται σε ικανοποιητικό βαθμό.

Οι διαρρήκτες

Ρόμι Σνάιντερ

WAY DOWN

σκηνοθεσία: Χάουμε Μπαλαγκουέρο πρωταγωνιστούν: Φρέντι Χάιμορ, Λίαμ Κάνιγχαμ,

Φάμκε Γιάνσεν σύνοψη: Η τράπεζα της Ισπανίας στεγάζεται σε ένα ιστορικό κτίριο που δεν έχει χάρτη oύτε αποθηκευμένα δεδομένα του συστήματος ασφαλείας της. Ένας νεαρός μηχανικός, ο Τομ, είναι αποφασισμένος να καταφέρει το ακατόρθωτο και να τη ληστέψει. Μαζί με τους συνεργάτες του θα έχουν μόνο εκατόν πέντε λεπτά για να το καταφέρουν. Η αντίστροφη μέτρηση για τη ληστεία του αιώνα μόλις ξεκίνησε. Μία από τις ιδιαιτερότητες των heist movies, δηλαδή των ταινιών με αντικείμενο τον σχεδιασμό και την εκτέλεση μιας ληστείας ή μιας διάρρηξης υψηλού βαθμού δυσκολίας, είναι ότι ταυτιζόμαστε με ήρωες που θέλουν να παρανομήσουν. Σπάνια τα κίνητρά τους προσιδιάζουν σε εκείνα του Ρομπέν των Δασών και της παρέας του, συνήθως είναι απροκάλυπτα ιδιοτελή, απλώς ο στόχος τους είναι τέτοιος που δεν εξοργίζει το λαϊκό αίσθημα. Δηλαδή θα κλέψουν μια τράπεζα ή το σπίτι ενός πλουσίου, αλλά ποτέ τα εθνικά αποθέματα των εμβολίων κατά του κορωνοϊού ή καραμέλες από μικρά παιδιά. Ο λόγος που ταυτιζόμαστε μαζί τους είναι επειδή βρίσκουμε ελκυστική την παρανομία, μα δεν θέλουμε να υποστούμε τις συνέπειές της. Και εδώ έρχεται να μας δώσει τη λύση η ασφάλεια της οθόνης, με την απόσταση και την απουσία άμεσης, προσωπικής εμπλοκής στα δρώμενα που τη συνοδεύει. Η ομάδα διαρρηκτών στο φιλμ θέλει να εισβάλει στην Τράπεζα της Ισπανίας για να ανακτήσει έναν θησαυρό, τον οποίο ανέσυρε ο αρχηγός της από ναυάγιο πλοίου με δικά του έξοδα. Αν πιστεύεις ότι του ανήκει επειδή τον βρήκε πρώτος, μπορεί να βρεις ακόμα και δίκιο στoν σκοπό τους. Μικρή σημασία έχουν αυτά, μεγαλύτερη σε τέτοιες ταινίες έχουν η εκτέλεση και η ύπαρξη κάποιας σεναριακής ιδιαιτερότητας, ώστε να υπάρχει μια μικρή παραλλαγή στη συνταγή. Εδώ στη σκηνοθεσία βρίσκουμε τον Χάουμε Μπαλαγκουέρο, της φήμης του «REC» και του Θυρωρού, που αγαπά το σινεμά είδους και γνωρίζει καλά τους κώδικες του σασπένς κι έτσι στην πρώτη επίσκεψη της ομάδας στην τράπεζα δεν μένει παρανυχίδα από την αγωνία. Η σεναριακή ιδιαιτερότητα της ταινίας έγκειται στο ότι το Μουντιάλ του

Aπό τον Γιάννη Βασιλείου

Το αίνιγμα GARDE A VUE

σκηνοθεσία: Κλοντ Μιλέρ πρωταγωνιστούν: Λίνο Βεντούρα, Μισέλ Σερό,

σύνοψη: Ένας μεγαλοδικηγόρος της επαρχίας θεωρείται ύποπτος για τον βιασμό και τον φόνο δυο μικρών κοριτσιών. Η ανάκριση στην οποία υποβάλλεται από τον αστυνομικό επιθεωρητή είναι ιδιαίτερα σκληρή και επίπονη, τόσο για τους δύο άνδρες όσο και για τη σύζυγο του δικηγόρου. Η παραμονή Πρωτοχρονιάς έχει συνήθως μια ευχάριστη ανυπομονησία, ακόμα και για εκείνους που διάγουν κακή περίοδο, καθώς η αλλαγή του χρόνου συνοδεύεται από μια ίσως νεφελώδη, μα σίγουρα αναγκαία υπόσχεση μιας γενικότερης αλλαγής. Έτσι, ο περισσότερος κόσμος βρίσκεται σε εορταστική διάθεση και ετοιμάζεται για το ρεβεγιόν. Όχι όλοι, όμως. Για έναν αστυνομικό επιθεωρητή και τον βοηθό του η παραμονή Πρωτοχρονιάς είναι μια μέρα σαν όλες τις άλλες, οφείλουν να εκτελέσουν το καθήκον τους. Πρέπει να εξιχνιάσουν τον βιασμό και τη δολοφονία δύο ανήλικων κοριτσιών κι αν αυτό σημαίνει ότι θα κρατήσουν στο τμήμα και μετά την αλλαγή του χρόνου τον μεσήλικα δικηγόρο που φέρεται να είναι ο βασικός ύποπτος, θα το κάνουν χωρίς δισταγμό. Η ανάκριση του τελευταίου κρατά ώρες, μόνο που η απροθυμία του να συνεργαστεί και η έντονη δυσαρέσκειά του κρύβουν ένα άλλο σκοτάδι και σταδιακά εκείνο που φαντάζει ως αστυνομικό μυστήριο μετατρέπεται σε ενδοοικογενειακή, ερωτική τραγωδία, ενώ έξω από το παράθυρο ο κόσμος έχει ντυθεί το μελαγχολικότερο μοβ που είδες ποτέ στο σινεμά. Από τις μεγάλες, σχετικά άγνωστες στιγμές του γαλλικού policier, ατμοσφαιρική στο τετράγωνο, με ένα σενάριο υπολογισμένο με μαθηματική ακρίβεια μέχρι τελευταίας λεπτομέρειας και ένα καταπληκτικό μουσικό score του Ζορζ Ντελερί που υπαγορεύει τον τόνο, η δημιουργία του Κλοντ Μιλέρ συγκαταλέγεται ανάμεσα στις κορυφαίες επανεκδόσεις του φετινού καλοκαιριού.

Aπό τον Γιάννη Βασιλείου

Μπλε βελούδο BLUE VELVET

σκηνοθεσία: Ντέιβιντ Λιντς πρωταγωνιστούν: Κάιλ ΜακΛάχλαν, Ιζαμπέλα Ρο-

σελίνι, Ντένις Χόπερ, Λόρα Ντερν σύνοψη: Ο νεαρός Τζέφρι μόλις έχει επιστρέψει σε μια συνηθισμένη ήσυχη πόλη της αμερικανικής επαρχίας για να επισκεφτεί τον άρρωστο πατέρα του, όταν

ανακαλύπτει ένα κομμένο ανθρώπινο αυτί σε ένα λιβάδι κοντά στο σπίτι του. Αποφασίζει να ερευνήσει το μυστήριο παράλληλα με την αστυνομία και μπλέκεται σε μια σειρά αλλόκοτων και επικίνδυνων καταστάσεων.

H στιγμή που ο Ντέιβιντ Λιντς εντοπίζει τον εφιάλτη στα αμερικανικά προάστια και συστήνει στο σινεφίλ κοινό το sui generis κινηματογραφικό του σύμπαν, ψήγματα του οποίου μόνο στο Eraserhead έβρισκες στη μέχρι τότε φιλμογραφία του. Το κομμένο αυτί στο λιβάδι, το «In Dreams» του Ρόι Όρμπισον, τα κόκκινα χείλη της Ιζαμπέλα Ροσελίνι και η παροξυσμική αντίδραση του Ντένις Χόπερ στη θέα του μπλε βελούδου συνθέτουν μια ξεχωριστή φιλμική διαδρομή που περνά μέσα από τη διασταύρωση επιθυμιών και κινδύνου και συνεχίζει στη «χαμένη λεωφόρο» του υποσυνείδητου, για να καταλήξει στο «κόκκινο δωμάτιο» των φιλμικών ’80s.

Silencio.

Aπό τον Γιάννη Βασιλείου

Μπομπ, ο χαρτοπαίκτης ΒOB LE FLAMBEUR

σκηνοθεσία: Ζαν-Πιερ Μελβίλ πρωταγωνιστούν: Ιζαμπέλ Κορεΐ, Ντανιέλ Σοσί,

Ροζέρ Ντουσέν σύνοψη: Ο Μπομπ, ένας παλιός γκάγκστερ, έχει μείνει στεγνός από λεφτά, αλλά λατρεύει τον τζόγο. Στο μεταξύ, όλοι νομίζουν ότι έχει αποσυρθεί από το «επάγγελμα», όπως και ο αστυνόμος που διατηρεί πολύ φιλικές σχέσεις με τον Μπομπ. Όμως ο Μπομπ σχεδιάζει να ληστέψει ένα καζίνο στο Ντοβίλ. Η ιστορία μας ξεκινά μεταξύ νύχτας και μέρας, σε μια Μονμάρτη που είναι ταυτόχρονα παράδεισος και κόλαση, όπως μας λέει ο αφηγητής. Εκεί ανάμεσα βρίσκουμε τον Μπομπ τον χαρτοπαίκτη, που περνά τη ζωή του δοκιμάζοντας την τύχη του, επιλέγοντας αν θα πάρει ένα χαρτί ακόμα ή αν θα πει στον dealer να σταματήσει. Ακόμα και το μπαρ όπου συχνάζει ο ήρωας λέγεται «Κορόνα ή Γράμματα», σε περίπτωση που αμφέβαλε κάποιος για το θέμα της ταινίας, που δεν είναι άλλο από την τύχη, την εύνοιά της, την απουσία της και την πλήρη αδυναμία χειραγώγησής της. Το μόνο που μπορείς να ελέγξεις είναι ο σεβασμός απέναντι στο «παιχνίδι», μας λέει ο Μελβίλ, συστήνοντάς μας την κοσμοθεωρία του. Κατά τα λοιπά, όταν η μπίλια προσγειώνεται επιτέλους στο ρημάδι το κόκκινο, κάλλιστα μπορεί να σε περιμένει κάτι άλλο μαύρο στη γωνία, πολλές φορές την ίδια στιγμή, πληρώνοντας το σχήμα της τραγικής ειρωνείας. Στο τέλος, σημασία έχει μόνο αν «έπαιξες σωστά», αν μπορούσες να κάνεις κάτι άλλο κι αν δεν μπορούσες να κάνεις αλλιώς. Τα υπόλοιπα δεν εξαρτώνται από σένα, ο παράδεισος θα απέχει από την κόλαση πάντα, όσο απέχουν τα κόκκινα από τα μαύρα νούμερα, σε μια ρουλέτα συνήθως πειραγμένη, όπου δεν κάθεσαι ποτέ στη θέση του κρουπιέρη.

Aπό τον Γιάννη Βασιλείου

24.6.21 – lifo

87

Μια γιγαντοοθόνη προβάλλει αληθινές και ψεύτικες selfies στο Πεδίον του Άρεως O José Luis de Vicente, επιμελητής της εγκατάστασης «It’s not YOU, it’s me!» του Iλάν Maνουάχ, που εντάσσεται στη μεγάλη έκθεση «You and Artificial Intelligence» της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση, μας λέει περισσότερα γι’ αυτή την πρωτότυπη διαδραστική ιδέα που αναζητά τη συμμετοχή του κοινού.

Εικαστικά

απ ο τη μαρια παππα

88 lifo – 24.6.21

Σ

το Πεδίον του Άρεως, πίσω από το Θέατρο Άλσος και ακριβώς απέναντι από το μεγάλο σιντριβάνι του πάρκου, το βλέμμα των περαστικών στρέφεται αυτόματα προς μια τεράστια οθόνη οπού εναλλάσσονται αμέτρητα πρόσωπα ανθρώπων, γυναικών και ανδρών, ανεξαρτήτου εθνικότητας. Η εγκατάσταση ανήκει στο πλαίσιο της μεγάλης έκθεσης «You and Artificial Intelligence» της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση που πραγματοποιείται στη συγκεκριμένη τοποθεσία. Oνομάζεται «It’s not YOU, it’s me!», δηλαδή «Δεν είσαι ΕΣΥ, είμαι εγώ!», και την υπογράφει ο Ιλάν Μανουάχ υπό την επιμέλεια του José Luis de Vicente, ενός από τους καλλιτεχνικούς διευθυντές του Sόnar Festival της Βαρκελώνης και ερευνητή στον τομέα της τεχνολογικής ανάπτυξης και στον τρόπο που επηρεάζει το κοινωνικοπολιτικό περιβάλλον. Το «It’s not YOU, it’s me!» είναι ένα διαδραστικό και συλλογικό έργο που αναζητά τη συμμετοχή του θεατή. Μας καλεί να κάνουμε κατάληψη του hashtag #Greece2021, του ίδιου που χρησιμοποιήθηκε στη μιντιακή καμπάνια για τον εορτασμό των 200 χρόνων της σύγχρονης Ελλάδας, ανεβάζοντας μια selfie που θα ανιχνευθεί από έναν αλγόριθμο και θα μεταφερθεί στην οθόνη της βιντεο-εγκατάστασης. Κατά τη διάρκεια μιας βόλτας μας στο πάρκο, ρωτώ τον José Luis de Vicente ποια είναι η ιδέα που κρύβεται πίσω από το πρότζεκτ. «Είναι ένα συλλογικό πορτρέτο, μια κατανεμημένη απεικόνιση του ελληνικού λαού και της ταυτότητάς του, ενός σύγχρονου δήμου, φωτογραφημένου από τους ίδιους τους κατοίκους της Ελλάδας» μου εξηγεί. «Και συμβαίνει μέσα σε ένα καλοκαίρι που είναι καθοριστικό και ιστορικό για ποικίλους λόγους. Είναι το δεύτερο –και ελπίζουμε το τελευταίο– καλοκαίρι της πανδημίας, όπου οι συλλογικές δράσεις και οι εορταστικές συναθροίσεις σε δημόσιο χώρο θα είναι πάλι εφικτές. Δεν εί-

ναι τυχαίο που το έργο θα τοποθετηθεί σε ένα δημόσιο πάρκο, έναν χώρο συγκέντρωσης ο οποίος πάντοτε αντιμετωπιζόταν με κάποια δυσπιστία και απόσταση από την ελληνική αστική κουλτούρα, αλλά επανεκτιμήθηκε κατά τη διάρκεια των ημερών του lockdown. Και φυσικά είναι το καλοκαίρι της επετείου των 200 χρόνων της Ελληνικής Επανάστασης, όπου γιορτάζεται η έννοια της σύγχρονης ελληνικότητας. Πέρα από αυτά, το πρότζεκτ κυρίως προσπαθεί να θέσει το ερώτημα τι σημαίνει πορτρέτο και τι σημαίνει εθνική ταυτότητα σήμερα. Από τη μια, το πορτρέτο που σήμερα ονομάζουμε selfie έχει γίνει ένα συμβολικό νόμισμα και μια μορφή αυτοεκμετάλλευσης. Όταν ανεβάζουμε selfie στα κοινωνικά δίκτυα, δεν το κάνουμε ανιδιοτελώς και με αθώο τρόπο, περιμένουμε να πάρουμε κάτι πίσω: είτε επιβεβαίωση, είτε κοινωνικό κεφάλαιο, είτε αναγνώριση και ευκαιρίες σε διάφορες μορφές. Τη σημερινή εποχή, όμως, το πορτρέτο μας επαναπροσδιορίζεται από αλγόριθμους μηχανικής μάθησης, ανίχνευσης και ταυτοποίησης προσώπου, αλλά και από deepfakes. Τα πρόσωπά μας σήμερα ταυτοποιούνται, κατηγοριοποιούνται, αγοράζονται και πουλιούνται από εφαρμογές διαφόρων ειδών, όπου μετατρέπονται σε μαζικά σετ δεδομένων εκμάθησης, ειδικά όσον αφορά τον αναπτυσσόμενο τομέα της τεχνητής νοημοσύνης. Σήμερα, για πρώτη φορά στην ιστορία της φωτογραφικής εικόνας, είναι σχεδόν απίθανο να κοιτάζεις την εικόνα ενός προσώπου και να μπορείς να διακρίνεις αν αυτό το πρόσωπο αντιστοιχεί στην πραγματικότητα, δηλαδή σε ένα υπαρκτό πρόσωπο, ή αν είναι μια ψηφιακή αναπαράσταση. Μερικά από τα πρόσωπα που θα δει κανείς σε αυτό το συλλογικό πορτρέτο, που είναι φτιαγμένο από πρόσωπα που μεταμορφώνονται συνεχώς, ανήκουν σε κατοίκους της Ελλάδας. Άλλα είναι αληθινές φωτογραφίες αληθινών ανθρώπων –όχι που ζουν στην Ελλάδα απαραίτητα– που έχουν

παρθεί από διαφορετικά σετ δεδομένων κατηγοριοποίησης προσώπων και δεν ανήκουν σε άτομα που έχουν συμμετάσχει εθελούσια στη δημιουργία του πορτρέτου. Τέλος, κάποια πρόσωπα έχουν δημιουργηθεί τεχνητά και δεν ανήκουν σε κανέναν αληθινό άνθρωπο. Επιπλέον, κάθε απεικόνιση μιας εθνικής ταυτότητας σήμερα είναι ένα αποτυχημένο πρότζεκτ και μια παραπλανητική απλοποίηση ενός περίπλοκου συνόλου από διενέξεις και δεσμούς που συνυπάρχουν σε κάθε δήμο».

José Luis de Vicente

— Πώς λειτουργεί αυτό το συλλογικό πορτρέτο σε σχέση με τα 200 χρόνια της εθνικής επετείου; Για τον Ιλάν ήταν πολύ σημαντικό να τονίσουμε στο έργο πως η εθνική επέτειος, όπως κάθε άλλο εθνικιστικό τελετουργικό αυτοεπιβεβαίωσης, χρειάζεται να αντιμετωπίζεται με καχυποψία και να αμφισβητείται, επομένως, η συντηρητική ιδεολογική ατζέντα της. Ειδικά όσον αφορά την Ευρωπαϊκή Ένωση των απαρχών του εικοστού πρώτου αιώνα, που είναι εντελώς ταγμένη στο πρότζεκτ «Φρούριο Ευρώπη» των ισχυρών συνόρων και μιας αυστηρής αντίληψης για το ποιος μπορεί να θεωρείται κάτοικος της Ευρώπης και ποιος όχι. Άπειρες παραβάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων γίνονται μέσα στην Ε.Ε. καθημερινά. Έτσι, η εισαγωγή στο hashtag #Greece2021 όχι μόνο ψεύτικων πορτρέτων αλλά και εικόνων από ψηφιακούς εργάτες του παγκόσμιου Νότου που επιβιώνουν στο περιθώριο της οικονομίας του Διαδικτύου είναι ένας τρόπος να αποσταθεροποιηθούν αντιδραστικές και υπεροπτικές αφηγήσεις για την εθνική ταυτότητα.

— Ποια είναι η σχέση σας με την τεχνητή νοημοσύνη; Δουλεύοντας ως επιμελητής και ερευνητής, έχω γίνει μάρτυρας των τεχνολογιών της μηχανικής εκμάθησης και της βαθιάς μάθησης την τελευταία πενταετία στις τέχνες και τον επιστημονικό κόσμο. Αυτές οι τεχνολογίες εξελίσσονται ταχύτατα από το 2012 με

στέλιος τζέτζιας

ηρακλής παπαθεοδώρου

ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ

έναν αρκετά σημαντικό και πολύπλοκο τρόπο. Οι καλλιτέχνες τις έχουν προσεγγίσει σχεδόν από την αρχή, με σκοπό να ανακαλύψουν νέους τρόπους για να παρέμβουν αισθητικά πάνω στη visual art, τη μουσική ή τη λογοτεχνία και κυρίως για να προσφέρουν μια κριτική ανάλυση για τη σύγχρονη εξουσία, ανοίγοντας ταυτόχρονα ένα νέο πεδίο μάχης στην παγκόσμια γεωπολιτική. Είχα την τύχη να δουλέψω με αρκετούς καλλιτέχνες τα τελευταία χρόνια, που καταπιάνονταν με τις διαφορετικές διαστάσεις της τεχνητής νοημοσύνης, από τον Τούρκο Memo Akten, που εξερευνά τις πιο ονειρικές, σχεδόν σουρεαλιστικές πλευρές της ψηφιακής γλώσσας, μέχρι την Αμερικανίδα συνθέτρια και παραγωγό Holly Herndon, μια πρωτοπόρο στη δημιουργία των τεχνητών φωνών στη χορωδιακή μουσική και ηλεκτρονική ποπ.

— Πότε και πού γνωρίσατε τον Ιλάν και πώς σκεφτήκατε την ιδέα; Ήταν μια προσπάθεια από κοινού; Πώς συνεισφέρατε στην υλοποίηση του έργου; Γνώρισα τον Ιλάν στη Βαρκελώνη, στις αρχές του 2021. Μια κοινή γνωστή και συνεργάτις που έχει δουλέψει και με τους δυο μας, η Ισπανίδα τραγουδίστρια Marίa Arnal, μας έφερε κοντά επειδή υπέθεσε ότι είχαμε πολλά κοινά ενδιαφέροντα. Είχε δίκιο. Ο Ιλάν μού εξήγησε το πρότζεκτ του και τον βοήθησα να το αναπτύξει στο κομμάτι το οποίο εγκαινιάσαμε την Πέμπτη. Σε μια εικαστική ανάθεση, ειδικά τόσο πολύπλοκη και πολυδιάστατη όπως αυτή, η σχέση καλλιτέχνη και επιμελητή χτίζεται πάντα μέσα από τη συζήτηση. Μέσα σε αυτόν τον διάλογο, ο επιμελητής καταλήγει να έχει πολλούς ρόλους: ενός προπονητή, του δικηγόρου του διαβόλου, του πολέμιου, του προβοκάτορα, του ντοκιμαντερίστα, του συντάκτη, ενός ώμου για να κλάψει κανείς, του σωματοφύλακα…

— Ποια ήταν η βασική επιρροή πίσω από το συγκεκριμένο έργο; Κυρίως μια σειρά από ενδιαφέροντα στοιχεία που θέλαμε να εξερευ-

Σε μια εικαστική ανάθεση, ειδικά τόσο πολύπλοκη και πολυδιάστατη όπως αυτή, η σχέση καλλιτέχνη και επιμελητή χτίζεται πάντα μέσα από τη συζήτηση. Μέσα σε αυτό τον διάλογο, ο επιμελητής καταλήγει να έχει πολλούς ρόλους.

νήσουμε. Για παράδειγμα, για μένα η τοποθεσία όπου βρίσκεται το έργο στο πάρκο το μετατρέπει σε ένα γλυπτό, έναν μονόλιθο που παρουσιάζει μια πολυδιαστάτη απεικόνιση της ταυτότητας σήμερα. Πώς αυτό το γλυπτό που έχει γίνει από αυτοπορτρέτα συνομιλεί με άλλα γλυπτά στο πάρκο, όπως π.χ. αυτά που απεικονίζουν τους ήρωες της Ελληνικής Επανάστασης; Μια άλλη ενδιαφέρουσα ερώτηση για εμάς είχε να κάνει με το γεγονός ότι οι περισσότερες selfies που κοιτάμε υπάρχουν στην κλίμακα μιας φορητής συσκευής που μπορούμε στην κυριολεξία να κρατάμε στο ένα χέρι. Πώς τη διαχειρίζεται η αντίληψή μας όταν μεγεθυνθεί σε μια εξωπραγματική κλίμακα; — Ποια ήταν η βασικότερη δυσκολία που αντιμετωπίσατε; Το πρότζεκτ ήταν αρκετά απαιτητικό σε καθαρά τεχνικό επίπεδο, για λόγους που είναι πολύπλοκοι και λίγο βαρετοί να τους εξηγήσω. Ας πούμε, το να παράγεις μια σειρά από 14.000 πορτρέτα ώστε να μορφοποιούνται το ένα πάνω στο άλλο χρειάζεται χρόνο, χρήματα και υπολογιστική δύναμη. Η μεγαλύτερη δυσκολία, νομίζω, όμως, έχει να κάνει με το γεγονός ότι υπάρχει σε πολλές διαστάσεις ταυτόχρονα. Το δημόσιο γλυπτό στο Πεδίον του Άρεως είναι το πρότζεκτ, αλλά οι εικόνες που βγαίνουν με το hashtag #Greece2021 στο Facebook και στο Instagram είναι κι αυτές μέρος του πρότζεκτ, όπως και η μιντιακή καμπάνια που ζητάει από το κοινό να συνεισφέρει με τις selfies του.

— Οι τελευταίες εξελίξεις στην καλλιτεχνική ενασχόληση με μηχανές και η εστίασή τους σε διαφορετικά περιβάλλοντα αναζωπυρώνουν μια θεωρητική ανάγκη αντιμετώπισης των θεσμικών πρακτικών και υποδομών. Πώς μπορούμε να σκεφτούμε την τεχνητή νοημοσύνη με βάση τo συγκεκριμένο πλαίσιο; Η θεσμική αναδιάρθρωση και διαφοροποίηση των υποδομών συνέβαινε ήδη στον χώρο του πολιτισμού και των τεχνών. Με τον ίδιο τρόπο, ο mainstream κόσμος της σύγχρονης τέχνης

τα τελευταία χρόνια έχει πλησιάσει σταδιακά την αισθητική και τις ανησυχίες του κόσμου της τεχνολογίας. Και οι δύο μοιράζονται σήμερα όλο και περισσότερες μεθοδολογίες, όπως το όραμα των καλλιτεχνών να θεωρούνται ακτιβιστές/ερευνητές που μπορούν μέσα από τη συνεργασία να ενσωματωθούν σε άλλα περιβάλλοντα έρευνας και ακτιβισμού. Υπό αυτή την έννοια, η έκρηξη του ενδιαφέροντος για την τεχνητή νοημοσύνη έρχεται στην ιδανική χρονική στιγμή. Μπορεί κανείς να τη δει ως το πρώτο ψηφιακό αβανγκάρντ κίνημα που θα εξομοιωθεί με τον σύγχρονο κόσμο της τέχνης σε πραγματικό χρόνο, καθώς ξετυλίγεται. Με έναν τρόπο, αυτό έχει συμβεί ήδη, με την επιτυχία καλλιτεχνών όπως ο Ian Cheng, ή το ενδιαφέρον της καλλιτεχνικής αγοράς για το έργο ανθρώπων όπως ο Mario Klingemann, ή το θέαμα καλλιτεχνών όπως ο Refik Anadol. Η εγκατάστασή μας, που προκύπτει από τις συζητήσεις μου με τον Iλάν, ασχολείται με την τεχνητή νοημοσύνη όχι ως μια ευκαιρία δημιουργίας ενός συναρπαστικού περιβάλλοντος όπως ο λευκός κύβος, αλλά ως ένα απλό εργαλείο που έχει την ικανότητα να υποβάλλει δυσάρεστες ερωτήσεις. Μπορούμε να ιδιοποιηθούμε το hashtag μιας καμπάνιας; Μπορούμε να γενικεύσουμε μια πλασματική εθνική ταυτότητα; Μπορούν οι ψηφιακές μας ανθρωπιστικές ιδιότητες να θεωρηθούν κερδοσκοπικά, απίθανα ή απλά πλαστά όντα; — Πώς θεωρείτε ότι θα το αντιληφθεί ο θεατής; Ελπίζουμε ότι οι θεατές θα δουν την τεράστια οθόνη που δείχνει πρόσωπα στο πάρκο και θα καταλάβουν ότι αυτά αποτελούν μόνο την κορυφή του παγόβουνου πολιτικών, τεχνολογικών προβληματισμών, καθώς και των ζητημάτων της ταυτότητας. Είναι μια πολύ μεγάλη και φανταχτερή κορυφή ενός παγόβουνου, αλλά χρειάζεται μόνο να φανταστείς τη διάσταση και τη μάζα των προβλημάτων και των συγκρούσεων που κρύβονται από κάτω!

INFO YOU AND AI Πεδίον του Άρεως 24/6-18/7 Με ελεύθερη είσοδο. Μια παραγωγή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση.

24.6.21 – lifo

89

ΝΕΟΣ ΔΙΣΚΟΣ

Μουσική

απ ο τη μαρια παππα

Mustafa: Ένας ποιητής του δρόμου σε έναν από τους δίσκους της χρονιάς Ο Καναδός τραγουδοποιός βρήκε διέξοδο στην ποίηση για να εκφράσει την απόγνωσή του και τις δύσκολες συνθήκες στις γειτονιές των μεταναστών του Τορόντο.

Γ

ια τον 24χρονο Mustafa, η ποίηση ήταν ένας τρόπος να επιβιώνει στο άγριο περιβάλλον μέσα στο οποίο μεγάλωνε. Η οικογένειά του μετανάστευσε από το Σουδάν στον Καναδά το 1995 κι εκείνος γεννήθηκε στο Τορόντο, σε ένα από τα διαβόητα προάστιά του, το Regent Park. Από μικρό παιδί καθημερινά γινόταν μάρτυρας βίαιων περιστατικών από συμμορίες στη γειτονιά του. Η ποίηση μπήκε στη ζωή του μετά από προτροπή της μεγαλύτερης αδελφής του να μεταφέρει τις σκέψεις του στο χαρτί. Έτσι, στα δώδεκά του ξεκίνησε να γράφει ποιήματα για να «αποδράσει» από τις αντίξοες συνθήκες της ζωής του ως μετανάστη και μουσουλμάνου στη Δύση. Τη μισούσε

90 lifo – 24.6.21

αρχικά την ποίηση, όπως αναφέρει συχνά σε συνεντεύξεις, αλλά δεν γνώριζε πώς αλλιώς θα μπορούσε να εκφράσει την απόγνωσή του. Θα έλεγε κανείς ότι κατά κάποιον τρόπο η ποίηση στο τέλος τον έσωσε. Κατάφερε να ξεχωρίσει με ποιήματα που πραγματεύονταν την κοινωνική αδικία, τη φτώχεια στην Αφρική και τη φτώχεια της περιοχής που ζούσε. Το 2015 έγινε γνωστός στη χώρα του ως Mustafa the Poet, όταν ο Drake δημοσίευσε μια φράση από ένα ποίημά του στο Instagram και έκανε tag το όνομά του. «Αν ένας συγγραφέας σε ερωτευτεί, δεν πρόκειται να πεθάνεις ποτέ», έγραφε. Τον επόμενο χρόνο, ο Mustafa έγινε μέλος του Youth Advisory Council, μιας επιτροπής

INFO To «When smoke rises» κυκλοφορεί σε όλες τις ψηφιακές πλατφόρμες instagram: mustafathepoet

νέων που συμβούλευαν τον πρωθυπουργό της χώρας Τζάστιν Τρουντό για πολιτικά θέματα και προγράμματα που αφορούσαν την ηλικία τους. Το ίδιο διάστημα γνώρισε τον Καναδό παραγωγό Frank Dukes, με τον οποίο συνεργάστηκε στους στίχους του «Attention» του Weeknd από το άλμπουμ του «Starboy», ενώ στον δίσκο έκανε και δεύτερα φωνητικά. Με τον Dukes ξανασυναντήθηκαν στο ντεμπούτο άλμπουμ της Camila Cabello και ήταν αυτός που τον προέτρεψε να δουλέψει πάνω σε έναν προσωπικό του δίσκο. Ο Mustafa ξεκίνησε να γράφει στίχους για το ντεμπούτο του EP «When smoke rises» το 2019. Δεν ήταν η πρώτη φορά που ασχολιόταν με τη μουσική. Ανήκε στην καναδική χιπ-χοπ κολεκτίβα Halal Gang και συχνά εμφανιζόταν στα βίντεό τους. Ήταν όμως μια σκοτεινή και τραγική περίοδος της ζωής του. Το 2018 σκοτώθηκε από ανταλλαγή πυροβολισμών έξω από ένα κλαμπ ο ράπερ και στενός συνεργάτης του από τους Halal Gang, Smoke Dawg. Ήταν μόνο είκοσι ενός ετών. Ο τίτλος του δίσκου είναι ένας φόρος τιμής στον αδικοχαμένο φίλο του. «Δεν μπορούσα να γράψω για τίποτε άλλο. Ήταν το μόνο πράγμα που σκεφτόμουν. Με βασάνιζε», λέει σήμερα. Παρά την αισιοδοξία και τη ζεστασιά που διακρίνονται στην ερμηνεία του, στην πλειονότητά τους τα οκτώ τρυφερά αυτοβιογραφικά φολκ τραγούδια του δίσκου είναι βγαλμένα μέσα από τη θλίψη και το πένθος. H βασική αναφορά του στη δημιουργία των κομματιών ήταν το συγκλονιστικό άλμπουμ του Sufjan Stevens «Carrie & Lowel» που κυκλοφόρησε το 2015 και αναφερόταν στην απώλεια της μητέρας του. Επικοινώνησε μαζί του όσο τα έγραφε. Στο «Ali», που έχει πάρει τον τίτλο του από έναν φίλο που έχασε στην εφηβεία του, τραγουδά συγκλονιστικά «Now what am I to say / when you’re beyond the grave / There’s only so much words / to fill the silence in this place» («Τώρα, τι μπορώ να πω/ όταν βρίσκεσαι πέρα από τον τάφο/Δεν υπάρχουν αρκετές λέξεις/ για να γεμίσουν την σιωπή αυτού του μέρους») και μπορείς να αισθανθείς τον πόνο της απώλειας. Αυτό που κάνει την περίπτωση του Mustafa τόσο σπάνια και αξιοσημείωτη στη φολκ μουσική είναι η καταγωγή του. Όταν μιλάμε για φολκ, το μυαλό μας πηγαίνει αυτόματα σε λευκούς καλλιτέχνες, οι οποίοι παραδοσιακά κυριαρχούν στο συγκεκριμένο είδος. Η Joni Mitchell, o Cohen και ο Dylan είναι και οι δικοί του μουσικοί ήρωες, όπως και ο Yusuf Islam (η μουσουλμανική περσόνα του Cat Stevens), από τον οποίο φαίνεται ότι αντλεί τη μεγαλύτερη έμπνευση. «Στην αρχή αισθανόμουν ότι δεν ανήκα σε αυτήν τη μουσική», δήλωσε σε μια συνέντευξή του στην «Guardian», μέχρι που ανακάλυψε τυχαία ένα βίντεο του Αφροαμερικανού φολκ τραγουδιστή Richie Havens από το Γούντστοκ. «Θέλω ο κόσμος που μοιάζει σαν και μένα, που έχει εμπειρίες όπως οι δικές μου, να με δει να το κάνω αυτό και να δει τον εαυτό του σε αυτό το μουσικό είδος». Στο «When smoke rises» συμμετέχουν εκλεκτοί καλεσμένοι όπως ο James Blake και ο Jamie xx (των The xx), ενώ στο «Air Forces» μπορεί να διακρίνει κανείς την υπέροχη φωνή του Sampha. Η διάρκειά του δεν ξεπερνάει τη μισή ώρα και το αντιλαμβάνεσαι ως μια εμπειρία, όχι ως μια απλή playlist, γράφουν στο «New Yorker». «Ο Mustafa ηχογράφησε έναν άλμπουμ για να τιμήσει τη μνήμη των νεκρών, έτσι ώστε όσοι παλεύουν ακόμη να αισθανθούν δυνατοί».

Φαίδρα

Τα κορυφαία κείμενα του Ευριπίδη και του Ρακίνα συναντιούνται σε μια εξαιρετική σύνθεση.

Ο

Παραστάσεις: 26/6: Θέατρο Πέτρας, 21:00 2/7: Κηποθέατρο Παπάγου, 21:00 7/7: Θέατρο Ρεματιάς, 21:00 28/7: Θέατρο Βράχων, 21:00

Προπώληση εισιτηρίων: viva.gr Facebook: Φαίδρα @ PhaedraTheatricalPlay · Theatrical play

Λήθη Ελληνικές γεύσεις σε ένα στέκι που σε κάνει να ξεχαστείς. Η υπόσχεση είναι βαριά κουβέντα. Ειδικά όταν τη δίνεις στον εαυτό σου, γιατί τότε έχει την έννοια του τάματος. Η Λήθη είναι η εκπλήρωση μιας τέτοιας υπόσχεσης που δόθηκε πάνω σε ένα σκάφος και ονομάστηκε από αυτό, δημιουργώντας μια ξεχωριστή, δική της ιστορία. Δυο παλιά φανοποιεία ενώθηκαν για να δημιουργήσουν έναν μεγάλο βιομηχανικό χώρο, όπου ο ήλιος διαχέεται από το εντυπωσιακό αίθριο και τα φυτά συμπληρώνουν το σκηνικό όπου το μέσα μπερδεύεται με το έξω – οι ανοιχτές τζαμαρίες στον διαμπερή χώρο συμβάλλουν σε αυτό. Στο μενού της Λήθης θα βρεις γεύσεις που βασίζονται στην ελληνική κουζίνα και αναδεικνύουν τα τοπικά προϊόντα από διάφορα μέρη του τόπου μας. Πρέπει να δοκιμάσεις τη δροσιστική σαλά-

τα Λήθη με μαρούλι, λόλα πράσινη και κόκκινη, σταφίδες, καραμελωμένα φλέικς αμυγδάλου και φλέικς γραβιέρας. Το μοσχαρίσιο μπιφτέκι με σος ροκφόρ είναι must επιλογή, ενώ στα πιάτα ημέρας θα βρεις μικρές εκπλήξεις που εναλλάσσονται ανάλογα με την εποχικότητα των φρέσκων υλικών. Μη φύγεις χωρίς να γευτείς το χειροποίητο cheesecake και, φυσικά, χωρίς να απολαύσεις τα ιδιαίτερα κοκτέιλ με πρώτο το Λήθη – μια μυστική μείξη που θα σε ενθουσιάσει! Σύντομα θα επανέλθουν τα live με πρωταγωνιστές το βιολί, τη λύρα, το μπουζούκι, την ασκομαντούρα και άλλα παραδοσιακά όργανα που σε παρασύρουν στη μουσική παράδοση της Ελλάδας. Τα τραπεζάκια που έχουν στηθεί στον εξωτερικό χώρο είναι το ιδανικό σκηνικό για να απολαύσεις τη δροσιστική σπιτική λεμονάδα του καταλόγου και, φυσικά, να συνεχίσεις τη μέρα σου με γεύσεις και αποστάγματα για κάθε στιγμή. Ένα στέκι που θα σε κάνει να ξεχαστείς, αλλά όχι να το ξεχάσεις!

μύθος της φλεγόμενης Φαίδρας ζωντανεύει στη θεατρική σκηνή σε σκηνοθεσία Μάνου Καρατζογιάννη, με τη Μίνα Αδαμάκη, τη Σαβίνα Γιαννάτου και τη Ραφίκα Σαουίς στους πρωταγωνιστικούς ρόλους. Μια ιδιαίτερη σκηνική σύνθεση των κορυφαίων κειμένων της αρχαίας ελληνικής και ευρωπαϊκής γραμματείας, Ιππόλυτος του Ευριπίδη και Φαίδρα του Ρακίνα στη μετάφραση του Στρατή Πασχάλη, που κάνει πρεμιέρα το Σάββατο 26 Ιουνίου στο Θέατρο Πέτρας στην Πετρούπολη. Τον μύθο της Φαίδρας αφηγούνται επί σκηνής η αισθαντική ερμηνεύτρια Σαβίνα Γιαννάτου στον ρόλο της θεάς Αφροδίτης, η πολύπειρη ηθοποιός Μίνα Αδαμάκη στον ρόλο της Τροφού και η Ραφίκα Σαουίς, που έχει διεθνείς διακρίσεις στο ενεργητικό της στον χώρο της περφόρμανς, στον ρόλο της Φαίδρας. Μαζί τους ο Σπύρος Περδίου στον ρόλο του Θησέα και ο ανερχόμενος Δημήτρης Τσίκλης στον ρόλο του Ιππόλυτου. Τη σκηνοθεσία της παράστασης υπογράφει ένας από τους εκπροσώπους της νεότερης γενιάς, με συνεχόμενη και αξιόλογη παρουσία στη θεατρική σκηνή, ο Μάνος Καρατζογιάννης, ο οποίος αναφέρει: «Το τραγούδι του Μάνου Χατζιδάκι με τους στίχους του Παντελή Πρεβελάκη, από τον “Μεγάλο Ερωτικό” (1972) μου ερχόταν συνέχεια στο στόμα κατά τη διάρκεια των προβών. “Κάποια κατάρα είναι Θεού”, “σε χτύπησε οργή θεάς”, “μιας θεϊκής εκδίκησης άμοιρος στόχος”, “σαν μέλι με φαρμάκι”, “μα τα δεσμά της αγάπης πρέπει να είναι χαλαρά”». Την παράσταση ντύνει μουσικά ο καταξιωμένος συνθέτης Δημήτρης Μαραμής, την κίνηση επιμελείται η Φρόσω Κορρού, τα σκηνικά είναι της Όλγας Μπρούμα, οι φωτισμοί της Άννας Σμπώκου και τα ενδύματα από την εταιρεία Parthenis.

Πέλλης 26 & Μελενικού 25, Βοτανικός, 210 3465017.

Facebook: Λήθη, Instagram: lithi_athens

24.6.21 – lifo

91

MARKET RESEARCH

PERSONAL SHOPPER ò

ñ

Vichy

JORDAN

Ιαματικό ηφαιστειακό νερό.

Καπέλο bucket. www.cosmossport.gr

Στα φαρμακεία

õ

Calvin Klein Jeans Μαύρο φόρεμα με φερμουάρ. Στα ομώνυμα καταστήματα

Ένα νέο look για τα Aqua Terra Όπως υποδεικνύει το όνομα, τα Aqua Terra παραπέμπουν στην πολυλειτουργικότητα. Πρόκειται για εκείνα τα μοντέλα OMEGA που έχουν σχεδιαστεί για περιπετειώδεις ανθρώπους, που λειτουργούν εξίσου άνετα και σε αστικά κέντρα, σαν να βρίσκονται καταμεσής του πελάγους. Θέλοντας να υποστηρίξει τον τρόπο ζωής των δυνητικών χρηστών της, η ελβετική μάρκα έφερε μια εντυπωσιακή αλλαγή στα Aqua Terra, εντάσσοντας για πρώτη φορά έναν δείκτη δευτερολέπτων. Η συλλογή του 2021 αποτελείται από δέκα μοντέλα 38mm, δύο εκ των οποίων είναι πολυτελείς εκδόσεις, και εννιά μοντέλα 41mm, που περιλαμβάνουν τέσσερις πολυτελείς εκδόσεις.

ó

Πλαίσιο Αδιάβροχη φωτογραφική μηχανή για παιδιά Sentio. www.plaisio.gr

ö

Bozikis Τσάντα ώμου. www.bozikis.gr

ò

Klorane Ξίδι λάμψης με χαμομήλι. Στα φαρμακεία

Sips of Summer στα TGI Fridays

ö

adidas Παπούτσια Ultraboost SUMMER.RDY Tokyo.

î

Luxurious Αντηλιακή κρέμα προσώπου. Στα φαρμακεία

92 lifo – 24.6.21

www.adidas.gr

Φέτος τα TGI Fridays μας βάζουν σε καλοκαιρινή διάθεση με τα νέα τους κοκτέιλ «Sips of Summer». Ένα ταξίδι γεύσεων σε εξωτικές παραλίες, ονειρικές βραδιές και ηλιοβασιλέματα, μια απόδραση από την καθημερινότητα σε κάθε γουλιά! Όσοι λατρεύετε το ρούμι μπορείτε να απολαύσετε δύο επιλογές: το Summer Passion, αρωματικό και φρουτώδες με Havana Club Anejo Reserva, φρέσκο χυμό lime, passion fruit και aromatic bitters, ή το τροπικό Coconuts & Dreams, με Havana Club Anejo 3 Anos και Havana Club Anejo Reserva, σιρόπι βανίλιας, φρέσκο χυμό lime, ανανά και κρέμα καρύδας. Εναλλακτικά, οι φανατικοί του τζιν μπορούν να δοκιμάσουν το Strawberry Sunset με Beefeater London Dry Gin, Orange Curacao, lime, πουρέ φράουλας, σιρόπι elderflower και φρέσκο χυμό pink grapefruit. Για μοναδικές τροπικές βραδιές, το Tropical Nights με Absolut Vodka, Blue Curacao, μάνγκο, ανανά, πουρέ passion fruit και Elemakule Tiki Bitters.

ΈΧΕΙΣ ΓΟΎΣΤΟ Δάφνη, πώς αποφάσισες να σπουδάσεις ναυτιλιακά; Ήξερα ότι ήθελα να ασχοληθώ με τα οικονομικά και είπα να επιλέξω αυτόν τον κλάδο «δοκιμαστικά», για να δω πόσες και ποιες γνώσεις θα αποκομίσω. Ακόμα, βέβαια, δεν γνωρίζω αν θα ασχοληθώ με τον συγκεκριμένο κλάδο, καθώς στο μέλλον θα με έβλεπα να ασχολούμαι με κάτι πιο καλλιτεχνικό. Είμαι ακόμη είκοσι δύο όμως, πιστεύω πως θα το βρω στην πορεία. Ασχολείσαι παράλληλα με τη μόδα, τα social media και τη φωτογραφία. Πώς συνδέονται όλα αυτά μεταξύ τους; Μπορεί να φαίνονται ασυνδύαστα, όμως στην πραγματικότητα το ένα γίνεται πλέον μέρος του άλλου. Το πρώτο μου ερέθισμα όσον αφορά τη μόδα ήταν η μαμά μου, η οποία πάντα σέταρε και συνδύαζε τα ρούχα της με πολύ ευφάνταστους τρόπους. Βλέποντάς τη, λοιπόν, κι εγώ, από μικρή ακολουθούσα το παράδειγμά της και πειραματιζόμουν με πιο «περίεργα» κομμάτια. Αργότερα, ως έφηβη, που μπήκαν στη ζωή μου τα social media, ένιωθα την ανάγκη τα looks που δημιουργούσα να τα μοιράζομαι με τον κόσμο. Παράλληλα, όμως, μου άρεσε και να απαθανατίζω όμορφες, καλοντυμένες παρουσίες, από τις οποίες θα μπορούσα να εμπνευστώ στο μέλλον. Κάπως έτσι, λοιπόν, η μόδα, η φωτογραφία και τα social media έγιναν ένα για μένα, και παραμένουν έτσι. Πώς θα περιέγραφες το προσωπικό σου στυλ; Δεν νομίζω ότι περιγράφεται κάπως συγκεκριμένα. Η ντουλάπα μου αποτελείται από κομμάτια που τα είδα, μου άρεσαν και τα πήρα. Είναι φαινομενικά ασυνδύαστα, αλλά ξέρω ότι κάποια στιγμή θα δέσουν με κάτι άλλο. Μου αρέσει να μπλέκω τα trends των δεκαετιών μεταξύ τους, π.χ. ένα χαρακτηριστικό ’90s τοπ με μια φανταχτερή παντελόνα από τα ’70s. Το στυλ μου είναι σχεδόν πάντα πολύ χρωματιστό και τείνω να επιλέγω τα πιο εξτραβαγκάν κομμάτια: φτερά, παγέτες, γκλίτερ, τρουκς, κιτς patterns, τα θέλω όλα! Υπάρχει ένα item στην ντουλάπα σου που έχει ξεχωριστή σημασία για σένα; Είναι το αγαπημένο μου μαύρο biker leather jacket με τα κρόσσια. Το βρήκα εντελώς τυχαία πριν από τρία χρόνια σε κάποιο thrift store στο κέντρο και ήταν έρωτας με την πρώτη ματιά. Το καλύτερο; Έκανε μόλις 25 ευρώ! Όσοι με ξέρουν πιστεύω ότι έχουν συνδυάσει αυτό το τζάκετ μ’ εμένα, αφού δύσκολα το αποχωρίζομαι.

Δάφνη Μπολέτση Freelance Artist

από τηn αφροδιτη σακκα φωτο: παρισ ταβιτιαν

Υπάρχουν brands, ελληνικά και μη, που να βρίσκονται στη λίστα με τα αγαπημένα σου; Το αγαπημένο μου ελληνικό brand ειναι το SOMF, συνεργαζόμαστε κιόλας εδώ και κάποια χρόνια, και κάθε φορά που βγάζουν νέα κολεξιόν τα θέλω όλα! Από upcoming σχεδιαστές, η αδυναμία μου είναι ο Harris Reed που μπλέκει το ρομαντικό στυλ με το glam rock, μια ανάμειξη που γενικά με εκφράζει κι εμένα ως άνθρωπο. Τέλος, από τους mainstream μεγάλους οίκους, πολύ αγαπημένος είναι ο οίκος Mugler και ένα πολύ μεγάλο μου όνειρο είναι κάποια στιγμή να περπατήσω για κάποιο show του. Τι φοράς σήμερα και πόσο κοστίζει; Σήμερα φοράω ένα φόρεμα από prettylittlething που πήρα σε έκπτωση 15 ευρώ, τα παπούτσια μου είναι dELiA’s, 55 ευρώ, σκουλαρίκια από πάγκο πλανόδιου στο Θησείο, 5 ευρώ, κολιέ «κλεμμένα» από κοσμηματοθήκες φίλων μου και δαχτυλίδια από depop, 5 ευρώ το ένα. Πού πηγαίνεις τώρα; Πηγαίνω να συναντήσω την κολλητή μου, την Κατερίνα, για να πάμε σε μια έκθεση μοντέρνας τέχνης στο Μεταξουργείο. @daphneboletsi

24.6.21 – lifo

93

ΚΑΡΚΙΝΟΣ [22.6/22.7]

star

Η Πανσέληνος στον Αιγόκερω στις 24/6 σηματοδοτεί την ολοκλήρωση μιας συνεργασίας με επιτυχή αποτελέσματα, που μπορεί να ξεκίνησε με τη Νέα Σελήνη του Ιανουαρίου, και πλέον ανοίγονται νέες προοπτικές για εσάς. Οι κόποι σας ανταμείβονται καθώς ολοκληρώνετε ένα εγχείρημα, αφήνοντας τις καλύτερες εντυπώσεις, διευρύνοντας το δίκτυο των συνεργατών σας. Στις 25/6 ο Ποσειδώνας στους Ιχθύς γυρίζει ανάδρομος και όσοι ασχολείστε με σπουδές ενδεχομένως να νιώσετε πως δεν έχετε βρει το κατάλληλο αντικείμενο, ωστόσο αποφύγετε τις όποιες αλλαγές. Κάτι που θα σας φανεί ιδανικό, αργότερα θα σας απογοητεύσει. Στις 26/6 εισέρχεται η Αφροδίτη, ο πλανήτης της ευμάρειας στον Λέοντα, στον τομέα των οικονομικών και των αποκτημάτων σας, αυξάνοντας τα κέρδη σας. Επενδύσεις και σημαντικές αγορές θα ευνοηθούν, αλλά θα είστε επιρρεπείς στη σπατάλη.

ΛΕΩΝ [23.7/23.8]

Η τελευταία εβδομάδα του μήνα θα έχει σημαντικές εξελίξεις, με την Πανσέληνο στον Αιγόκερω στις 24/6. Πλέον, έπειτα από πολύμηνες προσπάθειες ολοκληρώνεται η επαγγελματική σας πορεία σε ένα επάγγελμα το οποίο υπηρετήσατε άψογα και σας δίνεται η ευκαιρία να αναζητήσετε την τύχη σας σε νέες κατευθύνσεις που θα αυξήσουν το εισόδημά σας και κυρίως θα σας δώσουν χαρά, καθώς θα είναι πιο κοντά στο αντικείμενό σας. Στις 25/6 γυρίζει ο Ποσειδώνας στους Ιχθύς ανάδρομος και επαναφέρει στο προσκήνιο οφειλές και θέματα Δημοσίου, κάτι που θα σας προκαλέσει άρνηση, ωστόσο δεν θα πρέπει να αμελήσετε τη διευθέτησή τους. Με την είσοδο της Αφροδίτης στο ζώδιό σας στις 26/6 θα ασχοληθείτε με τον εαυτό σας και τη βελτίωση της εμφάνισής σας. Ιδιαίτερη προσοχή στις σπατάλες.

ΠΑΡΘΕΝΟΣ [24.8/22.9] Ο μήνας κλείνει με την Πανσέληνο στον Αιγόκερω στις 24/6 και καθώς πραγματοποιείται στον τομέα της δημιουργίας και του έρωτα, ενδεχομένως να σημάνει την ολοκλήρωση ενός καλλιτεχνικού σας έργου ή την επισφράγιση μιας ερωτικής σχέσης που ξεκίνησε με τη Νέα Σελήνη του Ιανουαρίου. Ιδανική εποχή για δημιουργία οικογένειας και αναζήτηση ερωτικού συντρόφου για τους ελεύθερους. Ξεπεράστε μια ερωτική απογοήτευση και ανακτήστε την αυτοπεποίθησή σας. Στις 25/6 ο Ποσειδώνας στους Ιχθύς γυρίζει ανάδρομος και θα επικρατεί σύγχυση σχετικά με μια συνεργασία, αλλά δεν είναι κατάλληλη εποχή για λήψη αποφάσεων. Με την είσοδο της Αφροδίτης στον Λέοντα στις 26/6 και μέχρι τις 11/7 θα είναι ιδανική εποχή για να ρίξετε τους ρυθμούς σας, να ξεκουραστείτε και να δώστε έμφαση στη φυσική και ψυχική σας ευεξία.

ΖΥΓΟΣ [23.9/22.10] Η Πανσέληνος στον

από τη μα ρ ιβ ίκυ καλλέ ρ γ η (s tar f ax@ li f o. g r )

94 lifo – 24.6.21

Αιγόκερω στις 24/6 ενεργοποιεί τον τομέα της οικιακής σας ζωής και θα σας απασχολήσουν θέματα ακίνητης περιουσίας. Ορισμένοι από εσάς θα ολοκληρώσετε την εξόφληση οφειλών σχετικά με την αγορά κατοικίας και κάποιοι άλλοι θα αναζητήσετε καινούργια. Στις 25/6 γυρίζει ο Ποσειδώνας στους Ιχθύς ανάδρομος και καθώς διανύει τον τομέα της εργασίας, οι πιθανότητες για παρεξηγήσεις με άτομα από το συγκεκριμένο χώρο θα είναι αυξημένες. Όσοι αναζητάτε μια νέα κατεύθυνση θα αλλάξετε αρκετές δουλειές και ενδεχομένως να μη μείνετε ικανοποιημένοι με τις επιλογές σας, γι’ αυτό προσέξτε μην εξιδανικεύσετε ανθρώπους και καταστάσεις. Με την είσοδο της Αφροδίτης στον Λέοντα στις 26/6 ξεκινά μια περίοδος έντονης κοινωνικής ζωής και νέων γνωριμιών.

ΣΚΟΡΠΙΟΣ [23.10/22.11] Την τελευταία

ΙΧΘΥΣ [20.2/20.3] Ένα σημαντικό εγχεί-

εβδομάδα του μήνα η Πανσέληνος στον Αιγόκερω στις 24/6 θα σημάνει την ολοκλήρωση ενός κύκλου μαθημάτων, δίνοντάς σας την ευκαιρία να κάνετε τις διακοπές σας ξέγνοιαστα. Ορισμένοι θα δείτε απτά αποτελέσματα έπειτα από την προώθηση των προϊόντων ή των υπηρεσιών σας, ενώ κάποιοι άλλοι θα βελτιώσετε σχέσεις με οικείους. Εκδρομές και εξορμήσεις στη φύση μαζί με αγαπημένα πρόσωπα θα είναι συχνές και θα αναζωογονηθείτε. Στις 25/6 γυρίζει ο Ποσειδώνας στους Ιχθύς ανάδρομος και θα επικρατεί ασάφεια σε ό,τι έχει να κάνει με επενδύσεις και ρίσκα. Σε ερωτικές σχέσεις θα υπάρχει ασυνεννοησία, ενώ δεν θα λείψουν οι απογοητεύσεις. Με την είσοδο της Αφροδίτης στον Λέοντα στις 26/6 η καριέρα και η φήμη σας θα ευνοηθούν και θα ικανοποιηθούν οι προσδοκίες σας.

ρημα ή μια συλλογική προσπάθεια που ξεκίνησε με τη Νέα Σελήνη του Ιανουαρίου ολοκληρώνεται στις 24/6 με την Πανσέληνο στον Αιγόκερω, ανοίγοντας έναν νέο κύκλο ευκαιριών για την υλοποίηση μιας ιδέας. Δώστε έμφαση στην κοινωνική σας ζωή και κυνηγήστε τα όνειρά σας, δίχως να επηρεάζεστε από γνώμες τρίτων. Καινούργιες γνωριμίες θα διευρύνουν τον κύκλο σας και μπορεί να συναντήσετε τον έρωτα της ζωής σας. Στις 25/6 ο Ποσειδώνας στο ζώδιό σας γυρίζει ανάδρομος, προκαλώντας σύγχυση στις σκέψεις σας, και δεν θα είναι κατάλληλη εποχή για λήψη αποφάσεων που θα αφορούν την προσωπική σας ζωή ή την επαγγελματική σας πορεία. Η Αφροδίτη εισέρχεται στον Λέοντα στις 26/6, δίνοντας ευκαιρίες για επαγγελματική καταξίωση. Ιδανική εποχή για να ασχοληθείτε με τη φυσική σας κατάσταση.

ΤΟΞΟΤΗΣ [23.11/21.12]

Ο τομέας των χρημάτων σας ενεργοποιείται με την Πανσέληνο στον Αιγόκερω στις 24/6 και θα ανταμειφθούν οι κόποι μιας προσπάθειας που ξεκίνησε με τη Νέα Σελήνη του Ιανουαρίου. Τα οικονομικά σας αποκτούν σταθερή ροή και μπορείτε να επεκτείνετε τις επιχειρηματικές σας δραστηριότητες, αρκεί να κινηθείτε στο πλαίσιο των δυνατοτήτων σας. Στις 25/6 ο Ποσειδώνας στους Ιχθύς γυρίζει ανάδρομος και θα υπάρχει πρόσφορο έδαφος για παρεξηγήσεις με τα μέλη της οικογένειας, οπότε θα πρέπει να φιλτράρετε πολύ καλά όσα ακούτε. Η αναζήτηση νέας κατοικίας θα σας προκαλέσει αναποφασιστικότητα. Η Αφροδίτη με την είσοδό της στον Λέοντα στις 26/6 δίνει ευκαιρίες για πρόοδο σε σπουδές και θα ευνοήσει τα ταξίδια. Ένα ειδύλλιο με άτομο που θα γνωρίσετε κατά τη διάρκεια των διακοπών θα εξελιχθεί θετικά και θα είναι συναρπαστική περίοδος.

ΚΡΙΟΣ [21.3/20.4] Ο μήνας κλείνει με την Πανσέληνο στον Αιγόκερω στις 24/6, ενεργοποιώντας τον τομέα της καριέρας και της φήμης. Θα μπορούσατε να ακολουθήσετε μια νέα επαγγελματική πορεία, να διεκδικήσετε μια καλύτερη θέση εργασίας και, αν ανατρέξετε στη Νέα Σελήνη του Ιανουαρίου, θα έχετε κάποια στοιχεία σχετικά με το τι πρόκειται να εκδηλωθεί. Στις 25/6 γυρίζει ο Ποσειδώνας στους Ιχθύς ανάδρομος και θα επαναπροσδιορίσετε τις προτεραιότητες και τις ανάγκες σας, ωστόσο η κρίση ενδεχομένως να σας παραπλανήσει. Στις 26/6 εισέρχεται η Αφροδίτη στον Λέοντα και μέχρι τις 11/7 θα είναι μια περίοδος απολαύσεων, ενώ θα ευνοηθεί και η ερωτική σας ζωή. Οι ελεύθεροι αξιοποιήστε τις ευκαιρίες για φλερτ. Επενδύσεις και ρίσκα μπορούν να έχουν αίσια αποτελέσματα, αρκεί να προσδιορίσετε τους στόχους σας και να κινηθείτε στο μέτρο των δυνατοτήτων σας.

ΑΙΓΟΚΕΡΩΣ [22.12/19.1]

Ο μήνας σάς αποχαιρετά με την Πανσέληνο στο ζώδιό σας, στις 24/6, σηματοδοτώντας την έλευση μιας νέας εποχής, καθώς βάζετε σε προτεραιότητα τον εαυτό σας. Κάτι που ξεκίνησε με τη Νέα Σελήνη του Ιανουαρίου ολοκληρώνεται και αφήνει χώρο για νέα γεγονότα στη ζωή σας που θα την κάνουν πιο συναρπαστική. Στις 25/6 ο Ποσειδώνας στους Ιχθύς γυρίζει ανάδρομος και η επικοινωνία με οικείους πολύ συχνά θα μπλοκάρει, ενώ δεν θα λείψουν και κάποιες προκλήσεις στις μετακινήσεις σας. Όσοι προωθήσετε τις δεξιότητες και τις υπηρεσίες σας θα είστε επιρρεπείς σε εξαπατήσεις και εξιδανίκευση καταστάσεων. Η Αφροδίτη εισέρχεται στον Λέοντα στις 26/6, φέρνοντας έσοδα μέσω κοινών πόρων, ενώ παράλληλα δίνει ευκαιρίες για να βελτιώσετε την ερωτική σας ζωή.

ΤΑΥΡΟΣ [21.4/20.5]

Η τελευταία εβδομάδα του μήνα, με την Πανσέληνο στον Αιγόκερω στις 24/6 να δίνει έμφαση στους στόχους και στη σταδιοδρομία σας, ενδεχομένως να είναι κουραστική, όμως θα αποδώσουν καρπούς οι προσπάθειές σας. Μπορεί να ολοκληρωθεί ένας κύκλος σπουδών που ξεκίνησε με τη Νέα Σελήνη του Ιανουαρίου. Τακτοποιήστε διαδικαστικά ζητήματα και οργανώστε ένα ταξίδι που επιθυμείτε εδώ και αρκετό καιρό. Στις 25/6 γυρίζει ο Ποσειδώνας στους Ιχθύς ανάδρομος και θα υπάρχει μια αοριστία στην αναζήτηση ιδανικών, που μπορεί να σας οδηγήσει σε εσφαλμένες επιλογές φίλων ή ατόμων με τους οποίους θα προσπαθείτε για ένα κοινό σκοπό. Στις 26/6 εισέρχεται η Αφροδίτη στον Λέοντα και μέχρι τις 11/7 που θα παραμείνει στον τομέα της οικιακής σας ζωής θα είναι ιδανική εποχή για να βελτιώσετε τον χώρο σας.

ΥΔΡΟΧΟΟΣ [20.1/19.2]

Με την Πανσέληνο στον Αιγόκερω στις 24/6 κλείνει ο μήνας και σας υπενθυμίζει πως ήρθε η εποχή για να ρίξετε τους ρυθμούς σας, προκειμένου να αναπληρώσετε τις δυνάμεις σας. Σκεφτείτε με ξεκάθαρη σκέψη τι αποτελεί περιττό φορτίο, ώστε να το αφήσετε στην άκρη και να βρείτε τον εαυτό σας. Πάρτε τον χρόνο σας και δείτε πώς θα βελτιώσετε τη ζωή σας. Στις 25/6 ο Ποσειδώνας στους Ιχθύς γυρίζει ανάδρομος και θα πρέπει να είστε πολύ προσεχτικοί με τη διαχείριση των πόρων σας. Επενδύσεις και σημαντικές αγορές δεν θα ευνοηθούν, καθώς οι πιθανότητες να απογοητευτείτε θα είναι πολλές. Επίσης, μπορεί να παρεξηγηθείτε με άτομα του περιβάλλοντός σας για οικονομικά θέματα. Η Αφροδίτη, με την είσοδό της στον Λέοντα στις 26/6, δημιουργεί θετικό κλίμα στον τομέα των σχέσεων.

ΔΙΔΥΜΟΣ [21.5/21.6] Με την Πανσέληνο

Sudoku No 691 2 7 6

6

9 5 1

9 5 1 3

9 3 2

4 5 8 4

7 4 6

3 6 1

Η λύση του προηγούμενου 2 1 7 3 6 9

9 6 5 2 4 8

8 3 4 1 7 5

5 9 6 4 8 7

7 2 3 5 1 6

4 8 1 9 2 3

6 7 2 8 3 1

3 4 9 7 5 2

1 5 8 6 9 4

8 1 9 3 4 7 5 6 2 5 7 2 1 9 6 4 8 3 4 3 6 2 8 5 9 1 7

στον Αιγόκερω στις 24/6 κλείνει ο μήνας, δίνοντας έμφαση σε κοινούς πόρους και θέματα Δημοσίου. Ενδεχομένως να σηματοδοτείται η αποπληρωμή μιας ρύθμισης οφειλών που ξεκίνησε με τη Νέα Σελήνη του Ιανουαρίου. Τώρα που θα έχετε βάλει σε τάξη τον προϋπολογισμό σας, θα μπορείτε να διαχειριστείτε καλύτερα την οργάνωση ενός νέου εγχειρήματος. Στις 25/6 γυρίζει ο Ποσειδώνας στους Ιχθύς ανάδρομος και καθώς θα διανύει τον τομέα της καριέρας, θα επικρατεί μια σύγχυση σχετικά με την επαγγελματική σας κατεύθυνση. Μελετήστε προσεχτικά τις ευκαιρίες που θα συναντήσετε και μην ενθουσιαστείτε με όσους σας τάξουν πολλά. Στις 26/6 εισέρχεται η Αφροδίτη στον Λέοντα και η επικοινωνία γίνεται πιο ευχάριστη. Μέχρι τις 11/7 θα έχετε πολλές μετακινήσεις, ευνοώντας θέματα εκπαίδευσης και την προώθηση των υπηρεσιών σας.

24.6.21 – lifo

95