Τεύχος 693

O BRIAN ΚΑΙ Ο ROGER ENO ΛΑΧΤΑΡΟΎΝ ΛΊΓΟ ΑΠΌ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΌ ΉΛΙΟ

π έ ρυ σι στο μ αρίε νμπ αν τ του αλ ε ν ρεν ε

τευχοσ 693 — 8 ιουλιου 2021 ολ α για τ ην αθηνα ! δω ρ εαν οδηγοσ τ ησ π ολ ησ κ υκ λοφ ορ ει κ αθε π εμπ τ η

BHUKHURAH: ΤΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ ΠΟΥ ΠΕΘΑΝΕ ΜΕΣ ΣΤΟΝ ΧΕΙΜΩΝΑ

4 lifo – 8.7.21

11 ΣΤΗΛΕΣ

εκδοτης

Στάθης Τσαγκαρουσιάνος γενικός διευθυντής Μιχάλης Μιχαήλ

index

εμπορικη διευθυνση Ρένα Κροκίδα

Η κυβέρνηση σε κούρσα, στην οποία νιώθει ότι τρέχει μόνη, και ο ΣΥΡΙΖΑ βλέπει εκλογές και την απλή αναλογική ως ευκαιρία

22

από τη βασιλικη σιουτη

www.lifo.gr

διευθυντής lifo.gr Θανάσης Χαραμής

ΔΥΟ ΔΕΚΑ ΕΚΔΟΤΙΚΗ Α.Ε. ΒOΥΛΗΣ 22, 105 63 ΑΘΗΝΑ T 210 3254 290 F 210 3249 785 info@lifo.gr

διευθυντής mikropragmata. lifo.gr Άρης Δημοκίδης

σύμβουλος σχεδιασμού Γιάννης Καρλόπουλος

ΤΕΛΕΙΏΝΕΙ ΠΟΤΈ Η ΚΊΝΗΣΗ ΣΤΟΥΣ ΔΡΌΜΟΥΣ ΤΗΣ ΑΘΉΝΑΣ;

αrt director Χρήστος Τζοβάρας αρχισυνταξία Αλέξανδρος Διακοσάββας –––––– ε μπο ρικο τμημα direct sales director Κώστας Μαντάς senior advertising manager Ξένια Στασινοπούλου advertising manager Άννα Λαπαρδάγια

Έχουμε όντως τόσους συνωμοσιολόγους ή η πληροφόρησή μας πάσχει; από τη βιβιαν στεργιου

«Ο διχασμός για τα εμβόλια» ή για τα αδιέξοδα της πολιτικοποίησης ενός μονόδρομου

advertising executive Δημήτρης Βουκελάτος (dvoukelatos@lifo.gr)

28

από τον νικολα σεβαστακη

Κανείς δεν διαβάζει Προυστ στο αεροπλάνο από τη δεσποινα τριβολη

διευθυντής εντυπης εκδοσης Τάσος Μπρεκουλάκης

37

direct sales Γιώργος Λυκουργιώτης, Κωνσταντίνα Τριανταφύλλου senior digital campaign manager Αντώνης Ζωγράφος

0 EVANGELOS KAI H LIZA ΕΙΝΑΙ 0I ΑΘΗΝΑΙΟI ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ

digital campaign manager Γιώργος Γιαννή –––––– ψηφιακή ανάπτυξη/ προγραμματισμός lifo.gr Άγγελος Παπαστεργίου

παρακαλουμε ανακυκλωστε

social media Χριστίνα Γαλανοπούλου (Head), Ηλέκτρα Χατζηκάλφα συν ταξη συντακτικη ομαδα Θοδωρής Αντωνόπουλος, Λουίζα Αρκουμανέα, Βασίλης Βαμβακάς, Γιάννης Βασιλείου, Ευτύχης Βαρδουλάκης, Αρετή

Γεωργιλή, Ματίνα Καλτάκη, Μερόπη Κοκκίνη, Ματούλα Κουστένη, Θοδωρής Κουτσογιαννόπουλος, Γιάννης Κωνσταντινίδης, Λασκαρίνα Λιακάκου, Τίνα Μανδηλαρά, Τάσος Μελεμενίδης, Νίκη Μηταρέα, Νίκος Μπακουνάκης, Γλυκερία Μπασδέκη, Αργυρώ Μποζώνη, Γιάννης Πανταζόπουλος, Κωστής Παπαϊωάννου, Σταυρούλα Παπασπύρου, Μαρία Παππά, Ζωή Παρασίδη, Χρήστος Παρίδης, Δημήτρης Πολιτάκης, Αφροδίτη Σακκά, Νικόλας Σεβαστάκης, Φώτης Σεργουλόπουλος, Βασιλική Σιούτη, Βίβιαν Στεργίου, Δημήτρης Π. Σωτηρόπουλος, Δέσποινα Τριβόλη, Κορίνα Φαρμακόρη, Λένα Φουτσιτζή, Γιώργος Ψωμιάδης newsroom Πάνος Σάκκας (Αρχισυνταξία) Φιλιώ Ράγκου, Κατερίνα Αγριμανάκη, Ρούλα Βλασσοπούλου, Αναστασία Γαλάνη, Kλεοπάτρα Γιαρίμογλου, Σόφη Ζιώγου, Διονύσης Νοταράκης –––––– φωτογράφοι Σπύρος Στάβερης, Πάρις Ταβιτιάν, Freddie f., Αναστασία Βουτυροπούλου, Γιώργος Αδάμος ατελιέ αssistant art director Βανέσσα Φερλέ διαμόρφωση ψηφιακής εκδοσης Νινέττα Γιακιντζή, Μαρούσα Θωμά διόρθωση κειμένων Μαρία Δρουκοπούλου, Μυρτώ Αθανασοπούλου –––––– λογιστηριο οικονομική διεύθυνση Δημήτρης Τασιόπουλος λογιστήριο Βασίλης Κοτρωνάκης, Άκης Ιωάννου, Έφη Ηλιοπούλου γραμματεία Βιβίκα Ανδριανάτου –––––– κωδικος εντυπου 7639

8.7.21 – lifo

5

Feedback

Η ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ

SKAM: Αληθινές ιστορίες απ΄ την άγρια πλευρά των προαστίων

εικαστικα

Ο Ισάμου Νογκούτσι είχε την Ελλάδα μέσα του

Το «Hoodrich» του νεαρού ράπερ από το Ζεφύρι μπορεί να ξεσηκώσει στα κλαμπ, αλλά αποτελεί και ένα ηχητικό ντοκουμέντο των γκετοποιημένων προαστίων στην Αθήνα σήμερα.

podcasts που αξίζει να ακούσετε

του m. hulot

Ακολουθήστε τα podcasts της LiFO στην Apple, στο Spotify ή στην Google.

«Ελλάδα… Ω, είναι αγάπη μου. Νιώθω σαν να γεννήθηκα εδώ. Νομίζω ότι κάθε καλλιτέχνης που ανακαλύπτει την Ελλάδα πρέπει να αισθάνεται το ίδιο… ». Έτσι γράφει ο Αμερικανοϊάπωνας καλλιτέχνης Ισάμου Νογκούτσι για την Ελλάδα, που επηρέασε καταλυτικά όχι μόνο το έργο αλλά και τον τρόπο που αντιλαμβανόταν τον κόσμο στην ολότητά του. Όταν το 2010 το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Άνδρου παρουσίασε για πρώτη φορά τα έργα του στην Ελλάδα με τίτλο της έκθεσης «Ισάμου Νογκούτσι: Ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση», η σύνδεση των πολιτισμών και οι επιρροές του ήταν καθαρές και ευανάγνωστες. Και έδειχναν τη μεγάλη και σοβαρή σχέση με την Ελλάδα και την αρχαία ελληνική γλυπτική.

Αν ήταν ράπερ από το νότιο Παρίσι ή το Χάκνεϊ του Λονδίνου, το πιο πιθανό είναι ότι η μουσική του θα συνόδευε σκηνές από σειρές crime όπως το «Top Boy», χαρίζοντάς τους cult status, ή να ακουγόταν στους τίτλους ταινιών για την άγρια ζωή στα προάστια. Αν παρακολουθείς από την οθόνη τη σκληρή πλευρά της πόλης, τα ναρκωτικά, η ρατσιστική βία και ο αγώνας για επιβίωση σε έναν κόσμο γεμάτο αδικία και οργή είναι cool –πάντα ήταν cool οι ταινίες και οι σειρές–, όταν όμως ένας ράπερ ασχολείται με τους νέους ανθρώπους που δεν είναι προνομιούχοι, περιγράφοντας τις ίδιες εικόνες στα προάστια της Αθήνας, μιλώντας την ίδια γλώσσα, είναι «βρομόστομος και χυδαίος». Το «Hoodrich» του Skam, το πρώτο του άλμπουμ, είναι ένας δίσκος για το Ζεφύρι και τη γειτονιά όπου μεγάλωσε και μένει, κινηματογραφικός, γεμάτος ρεαλιστικές εικόνες και αλήθειες, από τα «Τριαντάφυλλα», που τον ανοίγουν ανατριχιαστικά με τον στίχο «Όλοι στραβοκοιτάνε κάπως μες στη γειτονιά μου, αν πετύχω θα ’ναι λάθος μου / κι αν πεθάνω, μάγκα, αύριο μεθαύριο, όλο το Ζεφύρι τριαντάφυλλα στον τάφο μου» μέχρι το αυτοβιογραφικό «Morales», που τον κλείνουν. Morales είναι το ψευδώνυμο του 23χρονου ράπερ που δουλεύει αυτό το άλμπουμ εδώ και έναν χρόνο, κατορθώνοντας κάτι εκπληκτικό στα δώδεκα κομμάτια του: να φτιάξει έναν τραπ δίσκο εξαιρετικής ομοιογένειας ηχητικά, αλλά με μεγάλη ποικιλία, που μπορεί να ξεσηκώσει στο κλαμπ, αλλά να ακούγεται και ως ντοκουμέντο των γκετοποιημένων προαστίων του 2021, γιατί τίποτα δεν είναι πιο αντιπροσωπευτικό για τη ζωή στο Ζεφύρι σήμερα από αυτά τα τραγούδια.

οπτικη γωνια

ΤΟΥ ΘΟΔΩΡΗ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΥ Ένας νέος διχασμός, ακόμα βαθύτερος και δυνάμει αγριότερος από τον τελευταίο που βίωσε αυτή η χώρα με το δίπολο μνημόνιο/ αντιμνημόνιο, εξελίσσεται. Πρόκειται βέβαια ουσιαστικά για έναν διχασμό παγκοσμιοποιημένο, που αφορά αφενός την αναγκαιότητα του εμβολιασμού, αφετέρου το τι μέτρα οφείλουν να ληφθούν για την προστασία της δημόσιας υγείας στο πλαίσιο μιας ανοικτής κοινωνίας. Η κοινωνικά αλλά και υγειονομικά δυνάμει επικίνδυνη αυτή πόλωση, μάλιστα, εργαλειοποιείται πολιτικά, όπως καλή ώρα συμβαίνει στην Ελλάδα τον τελευταίο καιρό.

6 lifo – 8.7.21

ti δ ι α β α σ α με αυ τη την εβ δομ α δ α σ το

Εμβολιασμένοι vs. Αντιεμβολιαστές: Ο νέος εθνικός διχασμός

Τα κομμάτια του Skam είναι χορευτικά, αλλά δεν είναι εύκολα, έχουν μελωδία και λυγμό, είναι σκοτεινά και ακόμα και όταν μιλάει για Louis Vuitton και χλιδή, ξέρεις ότι αυτά αναφέρονται σαρκαστικά και συμβολικά, περισσότερο ως άπιαστα όνειρα και απραγματοποίητοι στόχοι. Δεν είναι κακό να κάνεις όνειρα και το ελληνικό ραπ αυτήν τη στιγμή είναι κυρίως αυτό, ένα όνειρο που προσπαθούν όλοι να το ζήσουν. Ο καθένας με τον τρόπο του και από διαφορετικό background και πλευρά, ωστόσο όλοι στο ίδιο στοχεύουν: σε καλύτερη ζωή και επιτυχία. Ο Skam μιλάει μια γλώσσα που μπορεί να κάνει τα τραγούδια του απαγορευτικά για το ελληνικό ραδιόφωνο, αλλά είναι λιγότερο «πρόστυχη» και σοκαριστική από αυτά που έχουμε δει τις τελευταίες μέρες στα δελτία ειδήσεων και έχουμε διαβάσει στις εφημερίδες. Το Ζεφύρι, όπου τον συναντάμε, φλέγεται από τον καύσωνα, οι άνθρωποι στον μαχαλά όπου μας πάει για τη φωτογράφιση καταβρέχουν τον δρόμο και παιδάκια παίζουν μέσα στα λασπόνερα. Από το ηχοσύστημα του Smart που προηγείται και μας δείχνει τον δρόμο ακούγεται στη διαπασών το «Gang» του Skam και οι μπόμπιρες (τριών και τεσσάρων ετών) λικνίζονται τόσο ταιριαστά στον ρυθμό, που αναρωτιέσαι αν κάποιος τους έχει χορογραφήσει.

ΑΠΩΛΕΙΕΣ Ο πάταγος της Ραφαέλα Καρά στην Ελλάδα, στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του ’70 Ναι, πούλησε πολύ τότε η Ραφαέλα Καρά, σπάζοντας τα ταμεία και εκτοξεύοντας όχι μόνο τις ακροαματικότητες αλλά και τις αδρεναλίνες του αντρικού πληθυσμού της εποχής.

του φωντα τρουσα Τεράστια πορεία και καριέρα για την Ιταλίδα τραγουδίστρια, show-woman και άλλα πολλά Raffaella Carrà ή Ραφαέλα Καρά, που έφυγε από τη ζωή στα 78 της χρόνια, κατά πρώτον σε χρονική έκταση, μια και εμφανίστηκε για πρώτη φορά στην οθόνη το 1952, σε ηλικία εννέα ετών! Αν σκεφθούμε πως ηχογράφησε καινούργια τραγούδια το 2018 και πως ουσιαστικά δεν έλειψε ποτέ από τα φώτα, μιλάμε για μια καλλιτεχνική διαδρομή που αγγίζει τα εβδομήντα χρόνια! Με μεγάλη επιτυχία στην Ιταλία ήδη από τις αρχές του ’70, η Ραφαέλα Καρά έγινε γνωστή στους πάντες μέσα από το τηλεοπτικό σόου της RAI 1 «Canzonissima», το οποίο παρουσίαζε εκείνη την εποχή, σπάζοντας τα κοντέρ ακροαματικότητας με τις τολμηρές εμφανίσεις και τις ανάλογες χορογραφίες της. Ήταν θέμα χρόνου για τη Ραφαέλα Καρά να περάσει την Αδριατική, σκάζοντας σαν βόμβα στην Ελλάδα λίγο μετά τα μέσα του ’70. Υπεύθυνος γι’ αυτό; Ο αείμνηστος παραγωγός Τάσος Φαληρέας (19402000), σοβαρός παράγοντας τότε της δισκογραφίας (δούλευε για τη CBS) και με μάτι ανοιχτό στο εμπορικό κομμάτι της.

page

ΤΗΣ ΑΡΓΥΡΩΣ ΜΠΟΖΩΝΗ

1

Ποιες ταινίες θα δούμε τον Ιούλιο στα σινεμά; «PULP FICTION» ΤΟΥ ΘΟΔΩΡΗ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ

2

Η αληθινή Λιλιπούπολη «ΜΙΚΡΟΠΡΑΓΜΑΤΑ» ΤΟΥ ΑΡΗ ΔΗΜΟΚΙΔΗ

3

Ο Δημήτρης Τάρλοου συναντά στο Πακιστάν την αρχαία φυλή των Kalash «ΤΟ ΜΑΓΙΚΟ ΜΟΥ ΤΑΞΙΔΙ» ΤΗΣ ΕΥΑΣ ΜΑΝΙΔΑΚΗ

4

Τζέλη Χατζηδημητρίου: «Γεννήθηκα στη Λέσβο και είμαι μια λεσβία με ταυτότητα» «ΤΕΛΙΚΑ, ΚΑΛΑ ΤΑ ΚΑΤΑΦΕΡΕΣ» ΤΟΥ ΦΩΤΗ ΣΕΡΓΟΥΛΟΠΟΥΛΟΥ

5

Οι απροσδόκητοι ήρωες της πανδημίας «ΒΙΒΛΙΑ ΚΑΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ» ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗ

8.7.21 – lifo

7

ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ

γιώργος ρόρρης, η ευγένεια του απέριττου

i

Andros

Μέχρι τις 3/10 Ίδρυμα Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή - Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Άνδρος

8 lifo – 8.7.21

Το Ίδρυμα Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή παρουσιάζει την αναδρομική έκθεση του διακεκριμένου ζωγράφου Γιώργου Ρόρρη στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Άνδρου. Μια μακροχρόνια και συγκινητική ιστορία συνδέει τον Γιώργο Ρόρρη με το Ίδρυμα Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή εδώ και πάνω από τριάντα πέντε χρόνια. Ο Βασίλης Γουλανδρής, με τη συμβολή του Παναγιώτη Τέτση και του Δημήτρη Παπαστάμου, διέκρινε ήδη από το 1986, όταν ο Ρόρρης ήταν μόλις είκοσι τριών ετών, το ταλέντο του νεαρού ζωγράφου. Εκείνη τη χρονιά τού έδωσε την ευκαιρία να εκθέσει για πρώτη φορά στη νέα πτέρυγα του μουσείου της Άνδρου. Υπήρξε από τους πρώτους συλλέκτες έργων του, αγοράζοντας εμβληματικές δημιουργίες όπως ο «Καισαρίων» και η Μεγάλη σπουδή στο κόκκινο του καδμίου. Τον ενθάρρυνε επίσης να συνεχίσει τις σπουδές του στο Παρίσι, δίνοντάς του την ευκαιρία να υλοποιήσει τον διακαή πόθο του χάρη σε μια υποτροφία-θεσμό που μόλις είχε καθιερώσει το ίδρυμα. Το 2017, πλησιάζοντας ο καιρός να ανοίξει το μουσείο της Αθήνας, ανατέθηκε στον Ρόρρη η μεγάλη ευθύνη να φιλοτεχνήσει μια προσωπογραφία του ζεύγους. Τα δύο αυτά έργα, μαζί με τα πιο σημαντικά του ζωγράφου που ανήκουν σε συλλέκτες και πολιτιστικούς οργανισμούς, παρουσιάζονται σε ένα μεγάλο αφιέρωμα που επιμελήθηκε η Μαρία Κουτσομάλλη-Μορώ, από τα πρώτα του βήματα έως σήμερα, στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Άνδρου. Ίδρυμα Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή, Χώρα Άνδρου. Μέχρι τις 3/10, 11:00-15:00, 18:00-21:00

8.7.21 – lifo

9

γιώργος ρόρρης (1963-), γιαπί κάτω από το φως του ήλιου, 1996, λάδι σε καμβά 125 x 205 εκ. συλλογή πινακοθήκης κουβουτσάκη, photo credits @ χριστόφορος δουλγέρης

10 lifo – 8.7.21

8 - 14 ΙΟΥΛΙΟΥ 2021

T. 693

βασι λ ι κ η σι ου τ η — b i b i an σ τ ε ρ γ ι ου — n ι κ ολα σ σ ε βα σ τα κ η σ — δεσπ ο ι να τ ρι β ολ η — γ ι αν ν η σ π α ν τα ζ ο π ουλοσ

• Έχουμε όντως τόσους συνωμοσιολόγους ή η πληροφόρησή μας πάσχει; • «Ο διχασμός για τα εμβόλια» ή για τα αδιέξοδα της πολιτικοποίησης ενός μονόδρομου • Κανείς δεν διαβάζει Προυστ στο αεροπλάνο • «Πριν το τέλος του 2021 θα έχουμε και φάρμακο για τον κορωνοϊό»

ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΕΠΤΑΗΜΕΡΟ

Η κυβέρνηση σε κούρσα, στην οποία νιώθει ότι τρέχει μόνη, και ο ΣΥΡΙΖΑ βλέπει εκλογές και την απλή αναλογική ως ευκαιρία Όσα ζήσαμε την προηγούμενη εβδομάδα. απ ό τh βασιλ ικη σιουτ η

Η κυβέρνηση τρέχει πίσω από τη μετάλλαξη Δέλτα, συνεχίζοντας την τακτική της πυρόσβεσης, αντί του προλαμβάνειν. Αν παρατηρούσε κανείς το προηγούμενο διάστημα την κατάσταση στη Βρετανία και στο Ισραήλ, μπορούσε να προβλέψει, χωρίς να είναι ιδιαίτερα διορατικός, ότι, λόγω της μεταδοτικότερης μετάλλαξης Δέλτα, που οι επιστήμονες λένε ότι θα κυριαρχήσει, θα αυξάνονταν τα κρούσματα και στην Ελλάδα, σε μια φάση που οι εμβολιασμοί παραμένουν χαμηλοί, κάτω από τον στόχο. Παρότι, λοιπόν, η κυβέρνηση έβλεπε τη Δέλτα να έρχεται, προτίμησε να υποβαθμίσει το γεγονός για άλλη μια φορά και όταν είδε τα κρούσματα να εκτινάσσονται, έσπευσε να σημάνει συναγερμό, καλώντας την Εκκλησία και την τοπική αυτοδιοίκηση σε βοήθεια. Η κατάργηση του self-test για όσους ταξιδεύουν με πλοίο και η υποχρέωση των επιβατών να επιδεικνύουν είτε πιστοποιητικό εμβολιασμού είτε rapid/PCR test ήταν μια σωστή κίνηση, όπως φάνηκε από το αποτέλεσμα, αφού αύξησε αμέσως τα ραντεβού για εμβολιασμό. Γιατί, όμως, άργησε τόσο; Και γιατί επέτρεπαν τόσο καιρό τα self-tests, για τα οποία γνωρίζουν ότι πολλοί δεν τα κάνουν και απλώς προσκομίζουν μια βεβαίωση ότι τα έκαναν; Η κυβέρνηση παρατηρεί τώρα ότι τα περισσότερα κρούσματα αφορούν νέους και προέρχονται κυρίως από χώρους νυχτερινής διασκέδασης, στους οποίους δεν τηρούνται τα μέτρα και επικρατεί συνωστισμός, με αποτέλεσμα τα κέντρα αυτά να αποτελούν εστίες υπερμετάδοσης. Όμως η κυβέρνηση έδωσε άδεια στις αρχές Ιουλίου να ανοίξουν τα καταστήματα αυτά που οι επιστήμονες τις προηγούμενες μέρες χαρακτήρισαν ως «υγειονομικές βόμ8.7.21 – lifo

11

NO FILTER

ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΕΠΤΑΗΜΕΡΟ βες», ενώ ήξερε ότι ερχόταν καλπάζοντας η νέα μετάλλαξη και ότι οι περισσότεροι νέοι που συχνάζουν σε αυτά είναι ανεμβολίαστοι. Ο ίδιος ο πρωθυπουργός, μετά την έξαρση του δεύτερου κύματος της πανδημίας το φθινόπωρο, σε συζήτηση σχετική στη Βουλή, είχε κάνει αυτοκριτική, λέγοντας πως ένα από τα δύο λάθη που είχαν κάνει εκείνη την περίοδο ήταν ότι επέτρεψαν να παραμείνουν ανοιχτά τα κλαμπ. Ο αρμόδιος υφυπουργός Νίκος Χαρδαλιάς ανακοίνωσε ως μέτρο αναχαίτισης της υπερμετάδοσης κατά τη νυχτερινή διασκέδαση ότι θα επιτρέπονται «μόνο καθήμενοι», αλλά αυτό, για όσους γνωρίζουν την ελληνική πραγματικότητα, δεν υπάρχει περίπτωση να εφαρμοστεί. Ούτε τα πρόστιμα έχουν κανένα αποτέλεσμα, γιατί, σύμφωνα με αξιόπιστες πηγές, αυτά συνήθως δεν πληρώνονται και, όπως σχολίαζε πρόσφατα ένας επιστήμονας που ασχολείται με την πανδημία, αν πλήρωναν πρόστιμα όλοι όσοι παραβίαζαν τα μέτρα κατά του κορωνοϊού, θα είχε αποπληρωθεί το δημόσιο χρέος.

α π ό τh βα σ ι λ ι κη σ ι ου τη

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης και η ΝΔ, βλέποντας τη μεγάλη διαφορά που έχουν στις δημοσκοπήσεις από τον ΣΥΡΙΖΑ, μοιάζει να μην έχουν το άγχος του λάθους, παραβλέποντας τους κινδύνους από την υποτίμηση του αντιπάλου και για τους ίδιους αλλά και για την ποιότητα της δημοκρατίας και της διακυβέρνησης.

12 lifo – 8.7.21

νώ, λοιπόν, όπως και το προηγούμενο καλοκαίρι, η κυβέρνηση έστειλε πρόωρο μήνυμα χαλάρωσης, βλέποντας το λάθος στο αποτέλεσμα, σπεύδει τώρα ξανά να το ακυρώσει. Γι’ αυτό και ο πρωθυπουργός την περασμένη εβδομάδα επισήμανε ότι «θα πρέπει να επικεντρώσουμε την προσοχή μας στο κομμάτι της διασκέδασης, σε καταστάσεις που ξεφεύγουν σε αριθμό ατόμων και γεννούν εστίες κρουσμάτων». Το ένα πρόβλημα, λοιπόν, είναι ότι τα κρούσματα αυξάνονται με ανησυχητικό ρυθμό και το άλλο ότι την ίδια ώρα μειώνονται οι εμβολιασμοί. Παρ’ όλα αυτά, ο υπουργός Υγείας Βασίλης Κικίλιας εμφανίζεται αισιόδοξος, υποστηρίζοντας ότι «μέχρι το τέλος του καλοκαιριού 70% επί των ενηλίκων μπορούν να εμβολιαστούν» και ότι «είναι πολύ εφικτός στόχος, αν προσθέσει κανείς κι αυτούς που έχουν νοσήσει». Από αυτούς που δεν έχουν εμβολιαστεί ακόμα, σύμφωνα με την εικόνα των προηγούμενων ημερών, αρκετοί δεν έχουν την αίσθηση του επείγοντος λόγω του κλίματος χαλαρότητας και επιστροφής στην κανονικότητα που κυριαρχούσε τις προηγούμενες μέρες, ενώ ένα τμήμα του πληθυσμού επηρεάζεται από την παραπληροφόρηση και τις θεωρίες συνωμοσίας, με κάποιους σε αυτή την κατηγορία να θεωρούν την άρνησή τους να εμβολιαστούν ως «αντίσταση στο σύστημα» που προσπαθεί να τους επιβληθεί. Ο πρωθυπουργός, σε συνέντευξή του στην «Καθημερινή», δήλωσε ότι δεν μπορεί να καταστήσει τον εμβολιασμό υποχρεωτικό και ότι «η χώρα δεν θα ξανακλείσει για να προστατευτούν λίγοι ανεμβολίαστοι και να πληρώσει το μάρμαρο η μεγάλη πλειοψηφία του ελληνικού πληθυσμού, που είναι εμβολιασμένη». Η δήλωση αυτή δέχτηκε κριτική από ορισμένους και από την αντιπολίτευση, που τη βρήκαν διχαστική. Ίσως όμως ο πρωθυπουργός να μην το είπε και πολύ αυθόρμητα αυτό, καθώς, σύμφωνα με κάποιες πληροφορίες που θέλουν το Μαξίμου να διαθέτει μετρήσεις κοινής γνώμης για τα πάντα, γνωρίζει ότι οι αρνητές του εμβολίου δεν ανήκουν στο δικό του εκλογικό κοινό αλλά κυρίως στα κόμματα της αντιπολίτευσης και στην αποχή. Γι’ αυτό και αρκετά στελέχη της αντιπολίτευσης κλείνουν το μάτι στο συγκεκριμένο κοινό, αμφισβητώντας και οι ίδιοι τα εμβόλια. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης και η ΝΔ, βλέποντας τη μεγάλη διαφορά που έχουν στις δημοσκοπήσεις από τον ΣΥΡΙΖΑ, μοιάζει να μην έχουν το άγχος του λάθους, παραβλέποντας τους κινδύνους από την υποτίμηση του αντιπάλου και για τους ίδιους αλλά και για την ποιότητα της δημοκρατίας και της διακυβέρνησης. Στον ΣΥΡΙΖΑ, πάντως, προσπαθούν να διευρύνουν την απήχησή τους, χωρίς αποτέλεσμα για την ώρα. Η Συνδιάσκεψη του ΣΥΡΙΖΑ το περασμένο Σαββατοκύριακο κατέδειξε ότι το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης παραμένει σε κλίμα ηττοπάθειας. Ο Αλέξης Τσίπρας, που πιστεύει ότι ο πρωθυπουργός θα προσφύγει σε πρόωρες εκλογές το φθινόπωρο, κατέστησε σαφές το σχέδιό του. Εξήγησε ότι πρέπει να αξιοποιήσουν τις επόμενες εκλογές, που θα γίνουν με απλή αναλογική, και να χαλάσουν τα σχέδια Μητσοτάκη, που θέλει να μην προκύψει κυβέρνηση, για να πάει σε δεύτερες εκλογές με το σύστημα της ενισχυμένης. Για τον Τσίπρα οι εκλογές της απλής αναλογικής πρέπει να αποτελέσουν την ευκαιρία για να επιστρέψουν στην εξουσία, ακόμα και αν δεν βγουν πρώτοι, όπως θα εύχονταν, σχηματίζοντας κυβέρνηση με το ΚΙΝ.ΑΛ. και το ΜέΡΑ25. Στη Συνδιάσκεψη δεν ανέφερε αν υπάρχει κάποια συνεννόηση με τα κόμματα αυτά, αλλά άφησε να εννοηθεί ότι κάτι τέτοιο είναι εφικτό. Ο Ευκλείδης Τσακαλώτος ξεχώρισε με την παρέμβασή του, καθώς ήταν από τους λίγους που παραβίασαν τη γραμμή να μη γίνει κριτική στη Συνδιάσκεψη, παρότι την άσκησε με μέτρο, ζητώντας να πείσουν τον κόσμο ότι όσα λένε δεν είναι μόνο καλά αλλά και εφαρμόσιμα. Επέμεινε στη σημασία της έννοιας του κόμματος που λειτουργεί ως συλλογικός νους, με σαφή αιχμή για τον τύπο του αρχηγικού κόμματος. Ο Τσακαλώτος εξήγησε ότι δεν τον βρίσκει σύμφωνο να μην μπορούν να κάνουν αυτοκριτική, υποστηρίζοντας ότι πρέπει να συζητήσουν «τα πράγματα που ήμασταν δεσμευμένοι στο Μνημόνιο, για ποια πράγματα δεν είμαστε τώρα δεσμευμένοι, ποια πάλι θα είναι δύσκολα, δεδομένου του συσχετισμού δύναμης στην Ευρώπη, και ποια αξίζει να τα παλέψουμε». Στο ίδιο περίπου κλίμα και ο Νίκος Φίλης, που επισήμανε στη Συνδιάσκεψη ότι η κυβέρνηση «επιχειρεί να ανασυγκροτήσει τον αστισμό σε κοινωνικό - οικονομικό επίπεδο αλλά και σε πολιτισμικό - ιδεολογικό. Με το πρόγραμμά της και την ιδεολογική μάχη που δίνει», ότι «η ριζοσπαστική δεξιά συγκροτεί γύρω της συμφέροντα, διαμορφώνει προσδοκίες και προωθεί τη νεοσυντηρητική ηγεμονία σε αντιστοιχία με τις ανάλογες παγκόσμιες εξελίξεις» και ότι «δεν είναι υπόθεση μόνο πέντε οικογενειών και “αρπαχτής”» κι επίσης ότι «αξιοποιεί το αντι-ΣΥΡΙΖΑ και αντί-Τσίπρα ρεύμα που υπάρχει στην κοινωνία». Ο Νίκος Φίλης, μιλώντας την αριστερή ψυχή του κόμματος, άσκησε έντονη κριτική στη στάση του ΣΥΡΙΖΑ όσον αφορά το Ελληνικό, τη Fraport, την υπερψήφιση της αγοράς των Rafale, «που απογείωσαν την Ελλάδα στην πρώτη θέση των δαπανών στο ΝΑΤΟ σε σχέση με το ΑΕΠ» κ.ά., και δήλωσε ότι «χρειαζόμαστε ένα κόμμα που θα διευρύνει τη δημοκρατική του λειτουργία». Οι ομιλίες των δύο αυτών στελεχών θεωρήθηκε ότι εξέφρασαν την καρδιά του ΣΥΡΙΖΑ. Το χάσμα με τα πασοκογενή στελέχη παραμένει μεγάλο και είναι ένας ανοιχτός λογαριασμός που δεν θεωρείται πιθανό να κλείσει μέχρι τις εκλογές. Μετά τις εκλογές, όμως, όλα θα είναι ανοιχτά.

Έχουμε όντως τόσους συνωμοσιολόγους ή η πληροφόρησή μας πάσχει; Το μήνυμα του εμβολιασμού «χαμένο» στην κινδυνολογία του διαδικτύου.

απ ό τ η β ι β ι αν στ εργ ι ου

Η Βίβιαν Στεργίου είναι συγγραφέας και νομικός.

γνώμη μου για τα εμβόλια είναι ότι δεν έχω γνώμη. Τελεία. Τέλος. Δεν υπάρχει τίποτα να προσθέσω με βάση τις γνώσεις μου και την εκπαίδευσή μου, πλην ίσως της εμπειρίας μου απ’ τον εμβολιασμό μου. Όμως φαίνεται πως όλοι έχουν μια γνώμη για τα εμβόλια και τη μοιράζονται με τους φίλους τους. Αυτό προφανώς μπορεί να είναι επικίνδυνο, αν στείλεις σε χιλιάδες «φίλους» και τους εξηγήσεις «τι μας κρύβουν;» ή «τι έχουν τελικά μέσα αυτά τα εμβόλια». Άλλωστε, είμαστε σχεδιασμένοι να εστιάζουμε στ’ αρνητικά και όλες οι κακές ιστορίες είναι ζουμερές ιστορίες που μας αναστατώνουν και μας ενδιαφέρουν. Το ίντερνετ είναι φτιαγμένο ώστε να μην υπάρχει κάποιος κεντρικός έλεγχος στις ροές πληροφοριών που δημιουργούνται διαρκώς. Καθένας γράφει ό,τι θέλει και οι άλλοι (Αρχές, χρήστες, δικαστήρια) τον διορθώνουν. Ωστόσο, προκειμένου να μπορεί κανείς πράγματι να χρησιμοποιήσει τον πλούτο της πληροφόρησης που υπάρχει online, πρέπει να αναπτύξει κάποιες δεξιότητες. Πρέπει να ξέρει ότι δεν είναι όλες οι σελίδες ίδιες. Άλλες έχουν αυξημένη αξιοπιστία κι άλλες όχι. Άλλες φιλοξενούν τη γνώμη διαφόρων σημαντικών ανθρώπων, άλλες το μεταμεσονύχτιο, πικρόχολο σχόλιο κάποιου τρολ, άλλες και τα δύο. Άλλες διαδίδουν ευθέως συνωμοσίες ή μίσος για τους Εβραίους, τους γκέι και διάφορες ομάδες που απασχολούν υπερβολικά πολύ τα μεγάλα μυαλά των αργόσχολων συνωμοσιολόγων του διαδικτύου. Η πανδημία βρήκε το ίντερνετ σε στάδιο Άγριας Δύσης. Ελάχιστοι κανόνες ισχύουν και η εφαρμογή τους είναι περίπλοκη και αμφιλεγόμενη. Οι νομικές ρυθμίσεις προσπαθούν να πετύχουν έναν κινούμενο στόχο: τεχνολογίες που αλλάζουν διαρκώς και ροές πληροφόρησης που ελέγχονται από τεχνολογικούς κολοσσούς σε μονοπωλιακή θέση. Όμως, για να έρθω στα δικά μας, δεν είναι παράξενο που οι πολίτες έχουν μια μπερδεμένη εικόνα για την πανδημία και την αντιμετώπισή της. Αρχικά, πολλοί συμπολίτες μας δεν ξέρουν τι τους συμβαίνει όταν περιηγούνται το διαδίκτυο. Δεν καταλαβαίνουν, για παράδειγμα, ότι βρίσκονται σε σελίδα με μεταφρασμένο (άρα αλλοιωμένο) περιεχόμενο ή ότι οι προτάσεις του YouTube, που κάπως μαγικά επιβεβαιώνουν όσα πιστεύουν, είναι αποτέλεσμα επεξεργασίας προηγούμενων επιλογών τους. Παγιδευμένοι σε ομάδες όπου όλοι συμφωνούν με όλους, αδυνατούν να φανταστούν άλλες οπτικές γωνίες. Δικαιούμαστε να τους απορρίπτουμε με το υποτιμητικό «ψεκασμένοι»; Όχι. Κάποιοι απλώς δεν απέκτησαν ποτέ τις δεξιότητες που χρειάζονται για να περιηγείται κανείς το διαδίκτυο και να βγάζει νόημα. Κι αυτό σημαίνει ότι υπάρχουν άνθρωποι που δεν έμαθαν ούτε στο σχολείο, ούτε στο πανεπιστήμιο, ούτε στην εργασία τους αυτές τις δεξιότητες κι έχουν μείνει καθηλωμένοι σε ένα πρώιμο στάδιο αλληλεπίδρασης με το διαδίκτυο. Αυτό δεν θα εξελιχθεί καλά. Παράλληλα, οι επιδημιολόγοι μάλλον χρειάζονται επικοινωνιολόγο για να φιλτράρει τις εμφανίσεις τους. Είναι τόσο πολλές και τόσο θορυβώδεις, που μάλλον υπονομεύουν το μήνυμα. Πλάι τους πολλά δίκτυα ενημέρωσης προκαλούν μόνιμο θόρυβο ή απλώς έχουν χάσει κάθε αξιοπιστία μετά από υπερβολικά πολλούς μήνες περιεχομένου χωρίς καμία ποιότητα. Έτσι, όταν ο κόσμος πληροφορείται ότι τα εμβόλια είναι ασφαλή, σκέφτεται «έτσι το λένε», γιατί έχει μάθει να αμφισβητεί τα ρεπορτάζ και την καθαρότητα της ενημέρωσης στη χώρα. Και ενώ κατανοώ ότι η φύση της κατάστασης είναι τέτοια που τα δεδομένα αλλάζουν διαρκώς, από τους ειδικούς έχω άλλες προσδοκίες. Περιμένω από το χάος της πληροφόρησης να βγάλουν νόημα και να μας πουν το «ζουμί». Να δημιουργήσουν πλαίσιο για να ληφθούν σωστές αποφάσεις. Δεν χρειάζεται να ξέρουμε τι λέει κάθε επιστημονική δημοσίευση που βγήκε για τον ιό πρόσφατα. Χρειάζεται μια ειλικρινής, κατανοητή ανάλυση για τους κινδύνους και τις ενδεδειγμένες ενέργειες και όλα αυτά χωρίς μαμαδίστικο, χειριστικό ύφος. Μέχρι τώρα το μήνυμα του εμβολιασμού φαίνεται να το μεταδίδουν καλύτερα οι ίδιοι οι εμβολιασμένοι, που εξηγούν στους γύρω τους πόσο άψογη είναι η διαδικασία κλεισίματος ραντεβού και εμβολιασμού, ενώ λειτουργούν και καθησυχαστικά ως προς τις παρενέργειες και τη διάρκειά τους. Πάντως, σε ό,τι με αφορά, το μόνο τρομακτικό στην εμπειρία του εμβολιασμού μου ήταν το νοσοκομείο όπου εμβολιάστηκα. Η άθλια κατάσταση ενός κεντρικού, μεγάλου νοσοκομείου της Αθήνας μού προκάλεσε αδιανόητο άγχος (και ευτυχώς η νοσοκόμα, σε αντίθεση με την επιτροπή των επιδημιολόγων, ήξερε καλά πότε είναι η κατάλληλη στιγμή να απευθυνθείς μαμαδίστικα και καθησυχαστικά σε κάποιον). Δεν χρειαζόμαστε συνωμοσίες για να νιώσουμε φόβο. Αρκεί μια επίσκεψη στα δημόσια νοσοκομεία της χώρας, όπου νοσοκόμες και γιατροί εργάζονται εξαντλημένοι μέσα σε συνθήκες δικαιολογημένου τρόμου. Αν μια πανδημία δεν αρκεί για ν’ αλλάξει αυτό, δεν ξέρω τι χρειάζεται.

8.7.21 – lifo

13

α πό τον ν ι κόλα σ ε βασ τά κη

Ο άνθρωπος που δεν θέλει να εμβολιαστεί ακόμα γιατί περιμένει κάτι (τι άραγε; Να δει τι θα συμβεί στους άλλους;) και αυτός που κάνει ενεργητικό αγώνα κατά του εμβολιασμού στη βάση μιας «θεωρίας» δεν είναι το ίδιο. Ο πρώτος μπορεί ενδεχομένως να πειστεί, ο άλλος σε καμία περίπτωση ή μόνο έπειτα από κάτι οριακό.

14 lifo – 8.7.21

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΑΝΑΠΝΟΗΣ

FOOTNOTES

«Ο διχασμός για τα εμβόλια» ή για τα αδιέξοδα της πολιτικοποίησης ενός μονόδρομου

Κανείς δεν διαβάζει Προυστ στο αεροπλάνο Το διάβασμα πρέπει να είναι απόλαυση, όχι καταναγκαστικό έργο.

Γιατί ο εμβολιασμός δεν αποτελεί ευκαιρία για επίδειξη δικαιωματικής ευαισθησίας. ε αντίθεση με πολλά συμβατικά κοινωνικά και πολιτικά διλήμματα, η αντιμετώπιση μιας βιολογικής απειλής έχει κάτι από «μονόδρομο». Στο παρελθόν η πενικιλίνη, ο μαζικός εμβολιασμός για τον έλεγχο πολλών ασθενειών, η υγιεινή και απολύμανση των χώρων, όλα αυτά δεν ήταν απλές επιλογές που «επιβλήθηκαν» στους λαούς αντί κάποιων άλλων, εξίσου αποτελεσματικών επιλογών. Με αυτά μπόρεσαν να σωθούν εκατομμύρια ζωές και μπορεί να σκεφτεί κανείς πως αν δεν είχαν εφευρεθεί ή αν δεν είχαν εφαρμοστεί σε μεγάλη κλίμακα, η ανθρωπότητα θα ζούσε εφιαλτικές καταστάσεις.

Aς σταθούμε όμως στον θόρυβο σχετικά με τον «διχασμό του λαού» εξαιτίας της πίεσης στους ανεμβολίαστους. Αν αναλογιστούμε γενικά τις διαιρέσεις, διχαζόμαστε συχνά όταν απαντάμε, με διαφορετικό τρόπο, στα ίδια, πάνω-κάτω, ερωτήματα. Υπάρχει μια πολλαπλότητα, μια «πληθύς», όπως έλεγε η Χάνα Άρεντ, και επομένως πολλά είναι όσα μας χωρίζουν, μόνιμα ή περιστασιακά: η υγεία και η ασθένεια, ο πλούτος, οι θρησκευτικές ταυτότητες και η κατεύθυνση των πολιτικών μας παθών. Αλλά και πιο αινιγματικές διαστάσεις, όπως οι μνήμες μας, η σχέση με διαφορετικές πολιτικές παραδόσεις. Και, φυσικά, τα συμφέροντα, οι επαγγελματικές και κοινωνικές εξαρτήσεις μας που δοκιμάζουμε συχνά να τις δικαιώσουμε με περίτεχνους συλλογισμούς. Τρόποι ζωής, τέλος, αισθητικά και κοινωνικά γούστα συχνά αλληλοσπαράσσονται, παρασύροντας μαζί τους φιλίες και σχέσεις χρόνων. Οι διχασμοί μας ασταμάτητοι και εφευρετικοί λοιπόν. Στο τωρινό σχόλιο, όμως, για τον διχασμό του λαού με βάση τον εμβολιασμό βλέπει κανείς μια λαθροχειρία: φαίνεται σαν να έχουμε να κάνουμε με δύο επιλογές, με δύο προτάσεις, που για κάποιους λόγους η πρώτη στηρίζεται και προωθείται από κάποια κέντρα εξουσίας και η άλλη από εκτός του ρεύματος επιστήμονες ή απλούς πολίτες. Έτσι, ο μη εμβολιασμός παρουσιάζεται σε διάφορες συζητήσεις ως μια εναλλακτική πεποίθηση, μια προτίμηση ανάμεσα στις άλλες. Είναι αυτή η λάθος αφετηρία που δίνει λαβή σε όσους προσεγγίζουν και αυτό το πρόβλημα ως ανάγκη προστασίας μιας μειονότητας από την «τυραννία της πλειοψηφίας». Σαν να έχουμε να κάνουμε με έναν δικαιωματικό αγώνα ανάμεσα στον «ανίσχυρο» και τον «ισχυρό». Και παρατηρεί κανείς ότι οι περισσότεροι που δηλώνουν πως ανησυχούν με τον διχασμό (τον οποίο υποτίθεται πως φέρνουν τα καινούργια μέτρα) τείνουν να υιοθετούν παραλλαγές της παραπάνω ρητορικής: είτε έναν δικαιωματικό «αντιπατερναλισμό» είτε και συμπάθεια προς όσους δηλώνουν θύματα διακρίσεων από τον υγειονομικό «διαχωρισμό». Το λάθος είναι στην αρχή του συλλογισμού. Κι αυτό γιατί σε συνθήκες όπου υπάρχει επάρκεια και δωρεάν χορήγηση των εμβολίων ο μη εμβολιασμός δεν είναι μια «επιλογή» μεταξύ άλλων. Μόνο για κάποιες συγκεκριμένες και ιατρικά ενδεδειγμένες κατηγορίες του πληθυσμού μπορεί να ισχύει εξαίρεση. Όπως δείχνουν τα πράγματα, ο εμβολιασμός είναι η μοναδική διαθέσιμη μορφή για τη σχετική απόκρουση και τον έλεγχο μιας συγκεκριμένης βιολογικής απειλής. Πάντα μαζί με άλλα μέτρα, πολιτικές, θεσμικές και οργανωτικές πρόνοιες για την οργάνωση της κοινωνικής και οικονομικής ζωής. Έτσι, η μουσική που πάει να παιχτεί τώρα γύρω από το δράμα του «διχασμένου λαού» είναι φάλτσα και εκ του πονηρού: μεταφέρει ένα απόθεμα παραδοσιακών ηθικών και πολιτικών προβληματισμών για τα δικαιώματα των μειοψηφιών ή την ελευθερία επιλογής σε ένα αντικείμενο που δεν είναι πολιτικό αλλά κατά βάση ιατρικο-κοινωνικό. Το ότι μερικές ομάδες του πληθυσμού και για την ακρίβεια ο σκληρός πυρήνας των αντιεμβολιαστών έχουν μετατρέψει τον εμβολιασμό σε υπόθεση φρονήματος και μύχιας ταυτότητας δεν σημαίνει πως έχουμε κάποιον διχασμό ανάλογο με τις διαμάχες δεξιάς - αριστεράς, οπαδών της εθνικής κυριαρχίας και φίλων της παγκοσμιοποίησης, ρυθμιστικών και νεοφιλελεύθερων πολιτικών. Ο μη εμβολιασμός δεν έχει νόημα ως δήλωση φρονήματος, ούτε φυσικά ως πολιτική χειρονομία ή ηθική στάση. Γι’ αυτό και όσοι επιμένουν σε αυτόν δεν μπορεί να επικαλούνται τον Τζον Στιούαρτ Μιλ και άλλες παραδόσεις αφιερωμένες στην εγγύηση της διαφωνίας και την προστασία της μειοψηφίας από τις ορέξεις της πλειοψηφίας. Μόνο εάν υπήρχαν διαθέσιμα εξίσου αποτελεσματικά και ίσης επιστημονικής βαρύτητας μέσα κατά της διάδοσης του ιού θα μπορούσε κανείς να πει «γιατί το εμβόλιο και όχι τον άλλο δρόμο». Όμως τίποτε άλλο δεν υπάρχει εκτός από παράξενες θεωρίες αυτορύθμισης της πανδημίας, υποτίμηση ή συνωμοσιολογική προφητεία μελλοντικών ολέθρων. Φυσικά, ο δισταγμός-φόβος δεν είναι άρνηση και η άρνηση δεν είναι πάντα στηριγμένη σε σκληρές αντιλήψεις και μια αντίστοιχη «κοσμοθεωρία». Αυτός, όμως, που νομοθετεί και φροντίζει να ενθαρρύνει μια κοινωνική στάση, αποθαρρύνοντας μιαν άλλη, δεν μπορεί να ξέρει τα βαθύτερα κίνητρα και τις βλέψεις κάθε ατόμου. Ο άνθρωπος που δεν θέλει να εμβολιαστεί ακόμα γιατί περιμένει κάτι (τι άραγε; Να δει τι θα συμβεί στους άλλους;) και αυτός που κάνει ενεργητικό αγώνα κατά του εμβολιασμού στη βάση μιας «θεωρίας» δεν είναι το ίδιο. Ο πρώτος μπορεί ενδεχομένως να πειστεί, ο άλλος σε καμία περίπτωση ή μόνο έπειτα από κάτι οριακό. Αν όμως διαφορετικά συναισθήματα και συλλογισμοί καταλήγουν στο ίδιο αποτέλεσμα, στην ίδια αναβλητική ή αρνητική στάση, το θέμα δεν είναι πλέον «να μη διχαζόμαστε». Πιο σημαντικό από την ύπαρξη της διαφωνίας είναι ότι έχουμε ένα άτυπο υγειονομικό σαμποτάζ. Από διαφορετικές αφετηρίες, αλλά στην ίδια κατεύθυνση. Τα συναισθήματα που κινούν τον σκεπτικισμό, την αναβολή, την άρνηση, την καχυποψία είναι σημαντικά. Μιλώντας για την κοινωνία, χρειάζεται να διακρίνουμε τα διαφορετικά πάθη και συναισθήματα και την ποικιλία των δικαιολογήσεων και των σκέψεων που ρυθμίζουν τις καθημερινές στάσεις. Αλλά στο επείγον πρόβλημα έχουν μεγαλύτερη σημασία το αποτέλεσμα και η επίδραση, το συνολικό αποτύπωμα που κάνει είτε πιο δύσκολο είτε πιο εύκολο τον έλεγχο της πανδημίας. Ο εμβολιασμός δεν είναι κλασικό πολιτικό ζήτημα, ούτε ευκαιρία για επίδειξη δικαιωματικής ευαισθησίας. Δεν είναι πεδίο για να αποδείξει κανείς τη συστημική ανεπάρκεια ή τις ενοχές του παγκόσμιου καπιταλισμού, της νέας τάξης πραγμάτων ή όποιας άλλης μεγάλης δομής. Αυτά μπορεί να τα συλλογιστεί και να τα επεξεργαστεί πολιτικά, επιλέγοντας άλλα σημεία και θέματα. Και η εμμονή στον μη εμβολιασμό, αν δεν υπάρχουν αντενδείξεις γι’ αυτόν, δεν μπορεί να διεκδικεί τη θέση της «διαφωνούσας άποψης» που πρέπει να προστατευτεί από την υποθετική «καταπίεση της πλειοψηφίας». Πρώτον, γιατί σε πολλές περιφέρειες και περιοχές της χώρας το αποτέλεσμα δείχνει πως ο εμβολιασμός είναι μειοψηφικός και όχι η «πλειοψηφία». Και δεύτερον γιατί δεν υπάρχει κάποια άλλη ορθολογική, μαζική εναλλακτική λύση στο πρόβλημα της μόλυνσης και της μετάδοσης του ιού. Με άλλα λόγια, ο μη εμβολιασμός (ακόμα κι αν υποθέσουμε ότι δεν είναι πεπεισμένος και τσιμενταρισμένος αντιεμβολιασμός) είναι ένα καπρίτσιο. Έχοντας έτσι απέναντι είτε σκληρές ανορθολογικές πεποιθήσεις είτε ιδιωτικά καπρίτσια, το χειρότερο θα ήταν να πέσουμε στο τέλμα των πολιτικών αντιδικιών για το ποιος διχάζει περισσότερο. Δεν διχάζει κανένας όσο η ίδια η δυναμική πραγματικών διλημμάτων σε συνθήκες όπου δεν υπάρχει εναλλακτική εκτός από την επιτάχυνση της συλλογικής αυτοπροστασίας και τη διαυγή κατανόηση της απειλής.

απ ό τ η δεσπ ο ι να τ ρι β ολη

να από τα απρόσμενα πράγματα που συνέβησαν όταν ο γιος μου ξεκίνησε να μπουσουλάει ήταν πως απέκτησε μια μανία με τα βιβλία ως αντικείμενα. Στην αρχή, μπουσουλούσε μέχρι το πιο χαμηλό ράφι της βιβλιοθήκης, διάλεγε ένα βιβλίο και έσκιζε σελίδες σαν αφοσιωμένος ναζί. Μετά έκανε τις σελίδες μπαλάκια και προσπαθούσε να τις φάει. Τώρα που βρίσκεται ένα βήμα πριν από το περπάτημα, τρεκλίζει ελαφρά, πιάνεται από τα ράφια και λίγο πριν πέσει ακόμα μια φορά κατεβάζει τα βιβλία ένα-ένα. Στο πάτωμα του σαλονιού μου βρίσκεται μόνιμα πια ένα βουνό από πεταμένα βιβλία. Μαζεύοντας τα βιβλία μου, τα ξαναείδα προσεκτικά μετά από χρόνια, όπως άλλοι άνθρωποι κοιτάνε παλιές φωτογραφίες. Η βιβλιοθήκη ξεχειλίζει σε όλα τα δωμάτια του σπιτιού, φοβάμαι πως κάποια στιγμή τα βιβλία θα πέσουν και θα με πλακώσουν. Υποτίθεται πως οι βιβλιοθήκες πρέπει να έχουν λίγα βιβλία και καλά – όλα υψηλής λογοτεχνίας. Ποτέ δεν το κατάλαβα αυτό· κρατάω τα βιβλία που μου άρεσαν και με συγκίνησαν. Τα χαμηλά ράφια είναι γεμάτα με λεξικά και μια κατηγορία βιβλίων που εγώ αποκαλώ «βιβλία αεροδρομίου». Είναι σχεδόν όλα αγγλικά ή αμερικάνικα μπεστ-σέλερ που αγόρασα πριν ταξιδέψω κάπου: Τζον Ίρβινγκ, Σάρα Γουότερς, Κέιτ Άτκινσον, Τζέφρι Ευγενίδης, Τζόναθαν Κόου. Πολλά από αυτά είναι εξαιρετικά καλογραμμένα – καλή λογοτεχνία που είναι και «εμπορική». Ανάμεσά τους, όμως, υπάρχουν και κάποια που δεν ανήκουν σε αυτή την κατηγορία. Πρόκειται για βιβλία που αγόρασα σε στιγμές που δυσκολευόμουν: κάτι πτήσεις στις οποίες δεν ήθελα με τίποτα να μπω γιατί φοβόμουν, ή πολύ πιο συχνά πτήσεις που μου ήταν δύσκολες γιατί αποχαιρετούσα κάποιον. Στην καλύτερη περίπτωση, σε αυτά τα βιβλία η ηρωίδα λέγεται Jenny, Kate ή Sarah, έχει λιγότερη αυτοπεποίθηση από ένα σακί πατάτες και δουλεύει σε ένα χαριτωμένο βιβλιοπωλείο ή ζαχαροπλαστείο σε ένα απομακρυσμένο χωριό στη Σκωτία. Στη χειρότερη, η ηρωίδα πάσχει από αλμπινισμό και είναι ερωμένη ενός πρίγκιπα στην αυλή των Μεδίκων τον 15ο αιώνα. Αγαπώ πολύ το διάβασμα και τα βιβλία, γι’ αυτό και σπούδασα αγγλική λογοτεχνία (ένα πτυχίο για μελλοντικούς εκατομμυριούχους με εξαιρετικό αντίκρισμα στην αγορά εργασίας). Για χρόνια ήμουν ένας άνθρωπος που σχεδόν εμμονικά αρνιόταν να παρατήσει βιβλίο – προτιμούσα να υποφέρω διαβάζοντας σελίδες φλύαρης βλακείας. Επίσης θύμιζα κάτι γεροντοχίπστερ που είχαν ακούσει πρώτοι κάποιο συγκρότημα που λεγόταν The booboos ή Τhe nails και μετά, όταν γίνονταν διάσημοι σε πάνω από 100 άτομα, έλεγαν «Α, ξεπουλήθηκαν οι The booboos, εγώ τους είχα πρωτοδεί μεθυσμένος, ξημερώματα, σε μια υπόγα στην οδό Φυλής που λεγόταν Τρύπα του Σκότους μαζί με τρεις ακόμα άνεργους γραφιάδες και δυο ημίτυφλες γριές που νόμιζαν ότι είχαν μπει στον όρθρο». Έπρεπε να αποδείξω (σε ποιον; Κανείς δεν ξέρει) ότι είχα ανακαλύψει και διαβάσει στο πρωτότυπο κάποιον διάσημο συγγραφέα πριν απ’ όλους τους υπόλοιπους, ενώ σνόμπαρα όλους όσοι διάβαζαν βιβλία που θεωρούσα «χαμηλού επιπέδου» (βιογραφίες ροκ σταρ, βιβλία για το ποδόσφαιρο, βιβλία αυτοβοήθειας με τίτλο Αυτές που αγάπησαν πολύ, λογοτεχνικά πονήματα με τίτλους όπως Μαντώ, η αυτοκράτειρα του πόθου). Ντρεπόμουν που διάβαζα «βιβλία αεροπλάνου». Μέχρι που κάποια στιγμή έπεσε στα χέρια μου ένα άρθρο του Νick Hornby. Το κείμενό του έλεγε κάτι απλό: πως το διάβασμα πάνω απ’ όλα πρέπει να είναι απόλαυση. Το διάβασμα δεν είναι διαγωνισμός ή καταναγκαστικό έργο. Το κείμενό του με απελευθέρωσε. Δέχτηκα πως υπάρχουν βιβλία αποδράσεις ή καταφύγια, βιβλία που λειτουργούν ως φτηνή ψυχοθεραπεία, πως το διάβασμα είναι κάτι που πρέπει να μου προσφέρει (και) χαρά. Κανείς δεν διαβάζει Προυστ στο αεροπλάνο.

φοιτητής στην κύπρο:

Η ευκαιρία σου να σπουδάσεις αυτό που ονειρεύεσαι

Όλο και περισσότεροι τελειόφοιτοι μαθητές επιλέγουν την Κύπρο ως τον ιδανικό προορισμό, εξασφαλίζοντας δυνατότητα σπουδών στην πρώτη τους επιλογή.

Σ

ε ένα συνεχώς μεταλλασσόμενο περιβάλλον κλήθηκαν να δώσουν εξετάσεις οι Έλληνες τελειόφοιτοι μαθητές, ώστε να εξασφαλίσουν μια θέση στα πανεπιστήμια των πρώτων επιλογών τους. Όμως πόσο αγχωτική και ευμετάβλητη είναι η διαδικασία των εξετάσεων και πόσοι εκείνοι οι παράγοντες που καθορίζουν τις συνθήκες, ώστε οι μαθητές να συγκεντρώσουν τα πολυπόθητα μόρια εισαγωγής! Κάτω από αυτές τις ιδιαίτερες συνθήκες, πολλοί νέοι επιλέγουν να ακολουθήσουν το αντικείμενο της επιλογής τους, στοχεύοντας στα πανεπιστήμια του εξωτερικού και κυρίως τα βρετανικά. Ωστόσο, με τη Μεγάλη Βρετανία να βρίσκεται εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης, δυσχεραίνουν οι συνθήκες για τους Έλληνες φοιτητές, λόγω της σημαντικής αύξησης στο κόστος των διδάκτρων που θα κληθούν να καταβάλουν, της μη πρόσβασης σ το φοιτητικό δάνειο, που μέχρι πρότινος παρείχε η βρετανική κυβέρνηση με ιδιαίτερα ευνοϊκούς όρους, αλλά και της ανάγκης υποβολής αίτησης για την απόκτηση βίζας διαμονής.

Η ΚΎΠΡΟΣ ΑΝΆΜΕΣΑ ΣΤΙΣ ΠΡΏΤΕΣ ΕΠΙΛΟΓΈΣ

Η Κύπρος τα τελευταία χρόνια είναι ένας από τους πιο δημοφιλείς προορισμούς για τους τελειόφοιτους Έλληνες μαθητές και ανταγωνίζεται όχι μόνο το Ηνωμένο Βασίλειο αλλά και άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Σήμερα, τα πανεπιστήμια της Κύπρου συνολικά κατατάσσονται ανάμεσα στα καλύτερα στον κόσμο, σύμφωνα με τα Times Higher Education (THE) World University Rankings 2021 και τα Impact

Rankings 2021. Η πανεπιστημιακή κοινότητα της Κύπρου φημίζεται για την αριστεία, την αξιοπιστία και την ειδίκευση από πλευράς ποιότητας ακαδημαϊκών σπουδών. Κατά τη διάρκεια των σπουδών τους οι φοιτητές έχουν τη δυνατότητα να ενισχύουν τη δημιουργικότητα, την αυτονομία, την αναλυτική και κριτική τους σκέψη και να νιώθουν ασφαλείς, αφού το προσφερόμενο επίπεδο σπουδών ικανοποιεί τις απαιτήσεις τους. Αξίζει, δε, να σημειωθεί ότι τα προγράμματα σπουδών εναρμονίζονται πλήρως με τις ανάγκες της σύγχρονης αγοράς εργασίας.

ΣΠΟΥΔΈΣ ΣΤΗΝ ΠΡΏΤΗ ΣΟΥ ΕΠΙΛΟΓΉ ΣΕ ΠΑΓΚΟΣΜΊΩΣ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΜΈΝΑ ΙΔΡΎΜΑΤΑ

Τα πανεπιστημιακά ιδρύματα της Κύπρου, πέραν του εύρους των προγραμμάτων σπουδών που καλύπτουν όλες τις επιλογές, όπως Ιατρική, Φαρμακευτική, Οδοντιατρική, Αρχιτεκτονική, Μηχανολογία, Νομική, Ψυχολογία, Οικονομικά, Ναυτιλιακά, Κλασικές & Θεωρητικές Επιστήμες, Διοίκηση Επιχειρήσεων, Βιολογία, Πληροφορική, Λογιστική, Διατροφολογία, Καλές Τέχνες, Μουσική, Διεθνείς Σχέσεις, Ευρωπαϊκές Σπουδές, Νοσηλευτική, Ξένες Γ λώσσες και πολ λά ακόμα, δίνουν την ευκαιρία στους φοιτητές τους να λάβουν καταρτισμένη και εξειδικευμένη εκπαίδευση. Το επιστημονικό και ερευνητικό δυναμικό προσωπικό είναι άρτια καταρτισμένο, διεθνούς εμβέλειας και παρέχει στους φοιτητές δυνατότητα διευρυμένης γνώσης, ενισχύοντας τις δυνατότητες και την αυ-

τοπεποίθησή τους, ώστε να διεκδικήσουν την καλύτερη δυνατή θέση εργασίας γι’ αυτούς στο μέλλον. Όλοι οι τίτλοι σπουδών είναι αναγνωρισμένοι από τον ΔΟΑΤΑΠ. Τέλος, λαμβάνοντας υπόψη τις δύσκολες οικονομικές συγκυρίες της εποχής, προσφέρεται στους φοιτητές οικονομική στήριξη, με αρκετά πανεπιστήμια της Κύπρου να παρέχουν ειδικά μειωμένα δίδακτρα, για να γίνουν ακόμη πιο προσιτά.

ΦΟΙΤΗΤΙΚΉ ΖΩΉ ΓΙΑ «ΑΠΑΙΤΗΤΙΚΟΎΣ»

Για τους τελειόφοιτους μαθητές η αρχή της φοιτητικής τους ζωής είναι η αφετηρία εμπλουτισμού της καθημερινότητάς τους με νέες εμπειρίες. Το περιβάλλον του πανεπιστημίου που επιλέγουν είναι ιδιαιτέρως σημαντικό όχι μόνο σε επίπεδο σπουδών αλλά και χάρη στις ευκαιρίες που τους δίνουν να κοινωνικοποιηθούν μέσα από τις προσφερόμενες δραστηριότητες. Στα πανεπιστήμια της Κύπρου κάθε φοιτητής έχει πρόσβαση σε υπερσύγχρονες εγκαταστάσεις κέντρων άθλησης καθώς και την ευκαιρία να συμμετέχει σε φοιτητικούς ομίλους, αθλητικές ομάδες και σε διάφορες εκδηλώσεις που διοργανώνονται καθ’ όλη τη διάρκεια της χρονιάς. Έχει, επίσης, τη δυνατότητα ένταξης σε ομίλους που τον ενδιαφέρουν και συμμετοχής σε πολιτιστικές, κ α λ λ ι τ ε χ ν ι κ ές κ αι αθλητικές εκδηλώσεις, εμπλουτίζοντας έτσι με δημιουργικές δραστηριότητες τα φοιτητικά του χρόνια. Το πιο σημαντικό, όμως, κι αυτό αποτελεί σημαντικό πλεονέκτημα, είναι η παροχή υπηρεσιών υποστήριξης και συμβουλευτικής μέσα από ένα ειδικά οργανωμένο σύστημα στήριξης του φοιτητή.

8.7.21 – lifo

15

TALKING POINTS

«Πριν από το τέλος του 2021 θα έχουμε και φάρμακο για τον κορωνοϊό» Μιλά στη LiFO ο Ευάγγελος Μανωλόπουλος, καθηγητής Φαρμακολογίας, Φαρμακογονιδιωματικής και Ιατρικής Ακριβείας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Φαρμακολογίας αλλά και της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Φαρμακογονιδιωματικής και Εξατομικευμένης Ιατρικής. α π ό τον γ ι άν ν η π α ν ταζόπουλο

ύριε Μανωλόπουλε, σε ποιο στάδιο βρισκόμαστε όσον αφορά το φάρμακο εναντίον της Covid-19; Τελικά, θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί κι εντός του 2021; Τα φάρμακα κατά του κορωνοϊού δεν μπορούν να υποκαταστήσουν τα εμβόλια, αλλά μπορούν να αποτελέσουν ένα συμπληρωματικό όπλο που θα χρησιμοποιείται σε άτομα τα οποία προσβάλλονται από τον κορωνοϊό γιατί δεν μπορούν να εμβολιαστούν ή για διάφορους λόγους δεν έχουν καλή ανοσολογική απόκριση. Τέτοια φάρμακα είναι τα μονοκλωνικά αντισώματα που έχουν πάρει προσωρινή έγκριση και χρησιμοποιούνται στις ΗΠΑ ήδη από τα τέλη του 2020. Τα φάρμακα αυτά όταν χορηγούνται νωρίς μετά τη μόλυνση του ατόμου αποτρέπουν την εξέλιξη σε σοβαρή νόσο, και έχουν αποτελεσματικότητα περίπου 50% (προστατεύουν έναν στους δύο). Η Ευρώπη έχει σημαντικά καθυστερήσει στην έγκριση και τη χορήγησή τους σε επιλεγμένους ασθενείς. Τα πραγματικά ελαττώματα που έχουν (είναι ακριβά και δύσχρηστα, καθώς απαιτούν ενδοφλέβια χορήγηση σε νοσοκομειακό περιβάλλον) σε καμία περίπτωση δεν δικαιολογούν την καθυστέρηση αυτή. Το ευχάριστο είναι ότι τουλάχιστον τρεις διαφορετικές εταιρείες έχουν ήδη ξεκινήσει κλινικές μελέτες σε ανθρώπους με ειδικά για τον κορωνοϊό νέα αντιικα φάρμακα, που όμως έχουν ξεπεράσει τα μειονεκτήματα των μονοκλωνικών αντισωμάτων, θα είναι δηλαδή εύχρηστα, φτηνά και, ελπίζουμε, αρκετά πιο αποτελεσματικά. Πρόσφατα η αμερικανική κυβέρνηση διέθεσε 3 δισεκατομμύρια δολάρια για να επιταχυνθούν οι μελέτες αυτές. Αν η ανθρωπότητα σταθεί για μια ακόμη φορά τυχερή όπως με τα εμβόλια, είναι πολύ πιθανόν τουλάχιστον ένα από αυτά να λάβει προσωρινή έγκριση για ευρεία χρήση πριν το τέλος του χρόνου.

— Τι είναι αυτό που σας ανησυχεί περισσότερο όσον αφορά τη μετάλλαξη Δέλτα; Βλέπουμε καθημερινά, εντός καλοκαιριού, ότι τα κρούσματα αυξάνονται. Η μετάλλαξη Δέλτα (ή, για να ακριβολογούμε, το στέλεχος Δέλτα του κορωνοϊού που περιλαμβάνει μια σειρά από γνωστές και νέες μεταλλάξεις) μπήκε πρόσφατα στη ζωή μας. Δεν είναι πιο επιβαρυντική για το άτομο που προσβάλλεται, αλλά μεταδίδεται πολύ πιο εύκολα από τα προηγούμενα στελέχη, έχει λοιπόν την ικανότητα να μολύνει πολύ περισσότερα άτομα. Αυτό οδηγεί στη σημαντική αύξηση των κρουσμάτων που βλέπουμε και η οποία πιθανόν θα συνεχιστεί. Τα καλά νέα; Όλα τα εμβόλια που χορηγούνται στη χώρα μας παρέχουν σημαντικό ποσοστό προστασίας (πάνω από 80%) και από το στέλεχος Δέλτα από σοβαρή Covid-19, αρκεί να έχουμε ολοκληρώσει τον εμβολιασμό. Ένας ακόμα λόγος λοιπόν για να εμβολιαστούμε τώρα και να μην το αφήσουμε για αργότερα, διότι το «αργότερα», για τους άτυχους από εμάς, μπορεί να αποδειχτεί δυστυχώς πολύ αργά.

— Πώς εξηγείτε το γεγονός ότι καθυστερούμε να χτίσουμε το τείχος ανοσίας, ενώ ένα μεγάλο ποσοστό των πολιτών έχει εμβολιαστεί; Ποιες κινήσεις πρέπει ακόμη να γίνουν για να οδηγηθούμε σε αποτελεσματικά δεδομένα; Πράγματι, η πιθανότητα να καταφέρουμε ως κοινωνία να χτίσουμε το τείχος ανοσίας μέσα στο καλοκαίρι είναι πολύ μικρή. Οι πλήρως εμβολιασμένοι αυτήν τη στιγμή είναι περίπου 40% και μαζί με αυτούς που έχουν ανοσία λόγω νόσησης μπορεί να ανεβάζουν το επίπεδο ανοσίας στην κοινότητα στο 50%. Έχουμε πολύ δρόμο ακόμα μέχρι το 80% που πρέπει να φτάσουμε. Ακόμα τρία εκατομμύρια συμπολίτες μας πρέπει να το πάρουν απόφαση και να εμβολιαστούν. Με δεδομένο ότι η διαθεσιμότητα των εμβολίων δεν αποτελεί πλέον πρόβλημα (αν και οι μεγάλες καθυστερήσεις στις παραδόσεις εμβολίων από την Johnson & Johnson με ανησυχούν αρκετά), η βασική παράμετρος από την οποία θα εξαρτηθεί η επίτευξη ανοσίας είναι η προθυμία των πολιτών να εμβολιαστούν. Εξαρτάται λοιπόν σε μεγάλο βαθμό από εμάς να ξεπεράσουμε τις όποιες αμφιβολίες και τους φόβους μας και να κάνουμε το χρέος μας απέναντι στον εαυτό μας, τον κοινωνικό μας περίγυρο

16 lifo – 8.7.21

αλλά και την κοινωνία γενικότερα.

— Όσον αφορά τους εμβολιασμούς, πώς κρίνετε αυτό που υποστηρίζουν κάποιοι, ότι οδηγούμαστε σε μια κοινωνία με πολίτες δύο ταχυτήτων; Ανεξάρτητα από τους εμβολιασμούς, δυστυχώς είμαστε ήδη μια κοινωνία δυο ταχυτήτων: υπάρχει μια πλειοψηφία που ζει στον 21ο αιώνα, αντιλαμβάνεται τη σοβαρότητα της κατάστασης που έχει προκύψει στην παγκόσμια σφαίρα λόγω του κορωνοϊού, ενημερώνεται έγκυρα, ανησυχεί και προφυλάσσεται με όποιον τρόπο κρίνεται δόκιμος από την παγκόσμια έγκυρη επιστημονική εμπειρία και γνώση. Αυτοί εμβολιάζονται. Υπάρχει και μια μειοψηφία που γοητεύεται από σκοταδιστικές προσεγγίσεις και μεταφυσικές λογικές που ταιριάζουν καλύτερα στον 19ο αιώνα (ενίοτε και στον Μεσαίωνα), αναζητεί μεσσίες και τους βρίσκει σε παρανοϊκούς ή/και αεριτζήδες (δυστυχώς ενίοτε ανάμεσα σε αυτούς μπορεί να βρίσκονται και επιστήμονες κατά τεκμήριο έγκριτοι αλλά στην ουσία απορριπτέοι από όλη την επιστημονική κοινότητα). Αυτοί δεν εμβολιάζονται. Υπάρχει και μια τρίτη ομάδα πολιτών που ακόμα δεν έχει πειστεί αλλά είναι ανοιχτή σε επιχειρήματα. Αυτούς πιστεύω ότι θα τους κερδίσει η λογική, τους κερδίζουμε έναν έναν κάθε μέρα, προς όφελος πρωτίστως δικό τους αλλά και του κοινωνικού συνόλου γενικότερα. Ίσως τελικά το ουσιαστικό και επίκαιρο μήνυμα σήμερα έρχεται από τα παιδιά των λουλουδιών και τους επαναστάτες της δεκαετίας του ‘60 και είναι κοινό προς όλους: «Let’s make vaccines, not war!».

— Ποια είναι η γνώμη σας για την υποχρεωτικότητα του εμβολιασμού; Πρέπει να εφαρμοστεί οριζοντίως ή σε κάποιες επαγγελματικές ομάδες; Δεν νομίζω ότι τίθεται από κανέναν θέμα οριζόντιας εφαρμογής υποχρεωτικότητας του εμβολιασμού σε όλη την κοινωνία. Αυτό όμως που είναι ηθικά και πρακτικά επιβεβλημένο είναι να νομοθετηθεί άμεσα υποχρεωτικότητα εμβολιασμού σε ομάδες εργαζομένων που έρχονται σε επαφή με πολλούς άλλους ανθρώπους και έχουν αυξημένη πιθανότητα και να μολυνθούν οι ίδιοι και να μολύνουν άλλους. Για το ποιες πρέπει να είναι αυτές οι ομάδες μπορούμε να κάνουμε συζήτηση (που όμως να καταλήξει σύντομα σε αποφάσεις), υπάρχει όμως μία που είναι αδιαπραγμάτευτη: όλοι όσοι εργάζονται σε νοσοκομεία, γηροκομεία και κάθε είδους δομές υγείας, αλλά και οι ιδιώτες γιατροί και οδοντίατροι που δέχονται ασθενείς στα ιατρεία τους θα πρέπει να είναι εμβολιασμένοι. Η κυβέρνηση έχει δείξει μια ανεξήγητη ατολμία σε αυτό το θέμα, είναι όμως νομίζω καιρός να αναλάβει τις ευθύνες της και να δείξει αποφασιστικότητα.

— Πώς προβλέπετε να είναι η κατάσταση το ερχόμενο φθινόπωρο; Μπορεί να δούμε νέα lockdowns; Το φθινόπωρο η χώρα θα έχει ένα υψηλό ποσοστό ανοσίας, αλλά θα βρίσκεται μακριά από τον στόχο της συλλογικής, που απαιτεί πλέον επίπεδα άνω του 80% λόγω της επικράτησης της μετάλλαξης Δέλτα. Είναι σαφές ότι το πολυπόθητο τείχος ανοσίας, με τον ρυθμό εμβολιασμού που πάμε, θα αργήσουμε να το χτίσουμε. Με τα κίνητρα που ανακοινώνονται και τα αυτονόητα δικαιώματα που παραχωρούνται στους εμβολιασμένους ελπίζω να δοθεί μια νέα ώθηση, αλλά χωρίς εμβολιαστικές εκστρατείες με νέες ιδέες και ανανεωμένη ορμή, για τον εμβολιασμό όχι μόνο των νέων αλλά και των πολλών ηλικιωμένων που ακόμα δεν έχουν εμβολιαστεί, δεν φτάνουμε τη συλλογική ανοσία. Δεν νομίζω ότι θα δούμε νέα οριζόντια lockdowns το φθινόπωρο. Τέταρτο κύμα της πανδημίας, με τον τρόπο που το ζήσαμε στο παρελθόν, δεν θα υπάρξει, μας προστατεύουν από αυτό οι εμβολιασμοί. Αυτό που είναι πιθανόν να συμβεί είναι να προκύψουν «μικροκύματα» σε συγκεκριμένες περιοχές. Μπορεί σε πόλεις ή σε περιοχές που δεν έχουν μεγάλα ποσοστά εμβολιαστικής κάλυψης να περάσει το στέλεχος Δέλτα και να δημιουργήσει συρροές κρουσμάτων, τοπικού όμως χαρακτήρα. Δεν πρέπει λοιπόν να εφησυχάζουμε. Όσο πιο πολλοί εμβολιαζόμαστε, τόσο θα απομακρυνόμαστε από τον κίνδυνο να υπάρξουν τοπικές «εκρήξεις» λόγω της Δέλτα. Let’s go out and do it!

Το φθινόπωρο η χώρα θα έχει ένα υψηλό ποσοστό ανοσίας, αλλά θα βρίσκεται μακριά από τον στόχο της συλλογικής, που απαιτεί πλέον επίπεδα άνω του 80% λόγω της επικράτησης της μετάλλαξης Δέλτα. Είναι σαφές ότι το πολυπόθητο τείχος ανοσίας, με τον ρυθμό εμβολιασμού που πάμε, θα αργήσουμε να το χτίσουμε.

Kouros

hotel & suites Μυκονιάτικη φιλοξενία που γίνεται εμπειρία ευχαρίστησης.

Η

www.kouros-hotel. com Facebook: Kouros Hotel & Suites Mykonos, Instagram: kouroshotel

μυκονιάτικη ατμόσφαιρα γίνεται πηγή έμπνευσης για μια εμπειρία διαμονής όπου κάθε λεπτομέρεια κάνει τη δική της αναφορά στο όνειρο του ελληνικού καλοκαιριού. Το Kouros Hotel & Suites είναι το πολυτελές boutique ξενοδοχείο 5 αστέρων που σημαδεύει το ταξίδι σου στις Κυκλάδες, συνδυάζοντας το υψηλό design, το φυσικό περιβάλλον και την αυθεντική ελληνική φιλοξενία. Ως δημιουργία της διάσημης Γαλλίδας σχεδιάστριας Fabienne Spahn, δεν θα μπορούσε να προσφέρει τίποτα λιγότερο από μια εξαιρετική επιλογή διαμονής που βασίζεται στην κυκλαδίτικη αρχιτεκτονική. Σαράντα πολυτελείς σουίτες σε μια ιδανική τοποθεσία, στην είσοδο της Χώρας, προσφέρουν όλα όσα μπορεί να ονειρεύεσαι για τις διακοπές σου μέσα σε ένα σκηνικό απόλυτης χαλάρωσης που βρίσκεται σε αρμονία με το ανέγγιχτο φυσικό περιβάλλον. Καθώς κάθε μέρα γνωρίζεις και μια διαφορετική παραλία ή ανακαλύπτεις τη νυχτερινή ζωή της Μυκόνου, το Kouros Hotel & Suites γίνεται η προσωπική σου όαση, προσφέροντας στιγμές αναζωογόνησης και ευκαιρίες για γαστρονομικά ταξίδια σε μια ολιστική εμπειρία ευχαρίστησης. Εξάλλου, η πισίνα του Kouros Hotel & Suites είναι ένα κοσμοπολίτικο στέκι που συνδυάζει τη χαλάρωση κάτω από τον ήλιο του Αιγαίου με τα δροσιστικά aperitivo, ενώ το βράδυ το poolbar μετατρέπεται σε place to be με ευφάνταστα κοκτέιλ, premium spirits και την ασύγκριτη λάμψη των κυκλαδίτικων αστεριών να φωτίζουν αξέχαστες καλοκαιρινές στιγμές. Το fine dining εστιατόριο Narcissus θα σε φιλοξενήσει σε μια μοναδική γαστρονομική εμπειρία, με τον σεφ Αργύρη Αγλαμίση να δημιουργεί ένα μενού όπου η ελληνική κουζίνα και οι συνταγές του Αιγαίου συναντούν τη διεθνή κουζίνα μέσα από πιάτα που γίνονται γευστικές αποκαλύψεις.

Must try το σεβίτσε λαβράκι, τα ραβιόλια με αστακό αλλά και το short rib μπρεζέ. Γεύσεις που θα συνδυάσεις με το κατάλληλο κρασί μέσα από τη λίστα του ελληνικού αμπελώνα, οι οποίες ολοκληρώνονται με τα ευφάνταστα επιδόρπια του μενού – θα δοκιμάσεις οπωσδήποτε το Iced Mocha με τη λευκή σοκολάτα, μαύρη namelaka, φουντούκι και παγωτό εσπρέσο για να κλείσεις το γεύμα σου. Όσο για τις σουίτες, αυτές σε μεταφέρουν σε έναν κόσμο όπου επικρατεί η πολυτέλεια ως στοιχείο της ηρεμίας που αναδεικνύεται σε κάθε λεπτομέρεια. Η πανοραμική θέα στον ορίζοντα που χρωματίζεται κάθε ώρα με διαφορετικές αποχρώσεις γίνεται το απόλυτο φόντο των διακοπών σου, καθώς απολαμβάνεις το τζακούζι σου σε ένα περιβάλλον με μίνιμαλ γραμμές και κομψή αισθητική που τονίζει τον αυθεντικό ελληνικό χαρακτήρα του ξενοδοχείου. Το Zoe Spa του Kouros Hotel & Suites αναβιώνει με τον πιο σύγχρονο τρόπο όλες εκείνες τις θεραπείες ευεξίας και αποτοξίνωσης για το σώμα αλλά και τον νου, προσφέροντας ολοκληρωμένες υδροθεραπείες, τζακούζι, χαμάμ, καθώς και προσωποποιημένες επιλογές ομορφιάς που θα απολαύσεις ατομικά ή με τη συντροφιά σου. Άλλωστε, εδώ κάθε ζευγάρι θα ζήσει μια απόδραση από την καθημερινότητα, ανακαλύπτοντας και πάλι την αξία του ρομαντισμού μέσα στο ιδανικό σκηνικό. Μέσα από μια pet friendly φιλοσοφία, το Kouros Hotel & Suites προσφέρει όλα όσα χρειάζεται το κατοικίδιό σου και σε καλωσορίζει σε μια εμπειρία που μένει αξέχαστη όχι μόνο χάρη στη μυκονιάτικη φιλοξενία αλλά και χάρη στην ανεπανάληπτη φροντίδα που γίνεται απολύτως προσωπική υπόθεση. Η γοητεία των Κυκλάδων και η έννοια των stylish διακοπών βρίσκονται σε αυτό το σημείο αυθεντικής ευχαρίστησης.

8.7.21 – lifo

17

146 λεπτα με την

Αφροδίτη Παναγιωτάκου Με έναν διαφορετικό ρόλο συμμετέχει στη μεγάλη έκθεση «You and AI» για την τεχνητή νοημοσύνη στο Πεδίον του Άρεως η διευθύντρια Πολιτισμού του Ιδρύματος Ωνάση, με την αναπάντεχη σύμπραξη του Γιώργου Μαζωνάκη και του Αντώνη Παπαδημητρίου.

18 lifo – 8.7.21

8.7.21 – lifo

απ ό τ ον αλ έ ξανδρ ο διακοσ ά β βα φ ω τογραφ ιεσ : π α ρ ισ τα β ιτ ια ν

Τι θα μου πεις, ότι επειδή αυτό είναι όπερα είναι καλό κι επειδή το άλλο είναι στα μπουζούκια δεν είναι; Έχουμε τελειώσει με αυτά.

19

146 λεπτά με την Αφροδίτη Παναγιωτάκου

τα ονόματα της αφροδίτης παναγιωτάκου, του συνθέτη και sound designer Μανώλη Μανουσάκη και του Γιώργου Μαζωνάκη στην ίδια πρόταση, μαζί με την έννοια της τεχνητής νοημοσύνης, θα μπορούσαν να προκαλέσουν από μόνα τους ένα σουρεαλιστικό ενδιαφέρον. Αν έπρεπε να τα τοποθετήσεις ως κοινά δεδομένα σε μια μηχανή αναζήτησης, ο αλγόριθμος μάλλον θα μπλόκαρε. Η πολυπράγμων διευθύντρια Πολιτισμού του Ιδρύματος Ωνάση περνά απροσδόκητα, για πρώτη φορά, στην «άλλη πλευρά», καθώς η μεγαλειώδης έκθεση «You and AI» για την τεχνητή νοημοσύνη, που βρίσκεται ήδη εν εξελίξει στο Πεδίον του Άρεως, περιλαμβάνει, ανάμεσα στα 25 έργα Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών που έχουν τοποθετηθεί διάσπαρτα σε όλη την έκταση των 277 στρεμμάτων του πάρκου, και ένα δικό της, μια ηχητική εγκατάσταση που προέκυψε μέσα από τη γνωριμία της με τον λαϊκο-πόπ ερμηνευτή και τις συζητήσεις τους κατά τη διάρκεια της καραντίνας. Με αυτές τις πολύ βασικές πληροφορίες στο μυαλό μου και πραγματικά μην έχοντας ιδέα για το τι θα αντικρίσω/ακούσω, φτάνω στο «τεχνητά φυσικό» πάρκο της Αθήνας, μέσα στον δριμύ μεσημεριανό καύσωνα της προηγούμενης εβδομάδας, και συναντώ την Αφροδίτη Παναγιωτάκου σε ένα ξέφωτο που ορίζει μια συστάδα δέντρων και μια σειρά από καθρεπτίζοντες «μονόλιθους», που (προϋπήρχαν στο πάρκο και) μου θυμίζουν κάπως την Οδύσσεια του Διαστήματος του Κιούμπρικ, τοποθετημένους σε έναν οβάλ σχηματισμό. Το σημείο του δικού της έργου βρίσκεται «όπως το πάρεις ευθεία από την κεντρική είσοδο του Πεδίου, και δεξιά, λίγο πριν από τη Γαρδένια» κι εκείνη είναι στο πάρκο καθημερινά, όπως άλλωστε και ένα μεγάλο μέρος του team της Στέγης που συντονίζει αυτό το μεγάλο στοίχημα της πρώτης μετα-πανδημικής εξωτερικής τους δράσης, η οποία στην ουσία αποτελεί τη μεγαλύτερη έκθεση δημόσιου χώρου που έχει πραγματοποιηθεί ποτέ στην Ελλάδα και περιλαμβάνει εκατοντάδες τετραγωνικά από LED οθόνες και αναρίθμητα ψηφιακά δεδομένα και αλγορίθμους. Πρόκειται για την πρώτη από μία σειρά παρεμβάσεων της Στέγης στην πόλη, που θα κορυφωθούν το επόμενο διάστημα σε διαφορετικά σημεία (έχει ανακοινωθεί ήδη η συνεργασία με τη θεατρική ομάδα Cartel σε έναν νέο χώρο στου Ρέντη, με την παράσταση του Βασίλη Μπισμπίκη Κόκκινα Φανάρια. Εκεί στεγάζεται και το εικαστικό στούντιο της Λένας Κιτσοπούλου, ενώ προσεχώς θα ανακοινωθεί και η εκ νέου χρήση μιας θρυλικής στοάς της Πατησίων από τη Στέγη, με μια όχι αμιγώς καλλιτεχνική λειτουργία. Η ίδια είναι χαλαρή και φιλική, όπως συνήθως, μιλά με τον Πρόδρομο Τσιαβό, διευθυντή Ψηφιακής Ανάπτυξης και Καινοτομίας του Ιδρύματος Ωνάση, και παρακολουθεί τους τεχνικούς, υπό τις οδηγίες του συνδημιουργού της σε αυτό το εγχείρημα, του Μανώλη Μανουσάκη των Medea Electronique, να τοποθετούν τις τελευταίες πινελιές στο έργο. Έχει πετάξει σε μια γωνιά τις πλατφόρμες της και τριγυρίζει ξυπόλυτη στα χαλίκια, με ενθουσιασμό μικρού παιδιού. «Να σου πω κάτι; Όλα έγιναν πολύ οργανικά και δεν έχω καταλάβει πώς φτάσαμε ως εδώ. Έχω καταλάβει όμως πώς αρχίσαμε. Υπάρχει μια σχέση ουσιαστική με τον Μανώλη, με τον οποίο συνεργαζόμαστε από την πρώτη μέρα που δημιουργήθηκε η Στέγη. Η Medea Electronique ήταν εκεί, στα εγκαίνια, με έργο, άρα υπήρχε μια σχέση σεβασμού προς το τι κάνουν, μετά χτίστηκε σιγά-σιγά μια φιλία, και του ζήτησα, μήνες πριν, να δουλέψουμε μαζί πάνω σε μια σειρά ηχητικών έργων που θα βασίζονταν σε προσωπικές συζητήσεις που κάνω με ανθρώπους που με γοητεύουν. Εμένα μου αρέσει να συναντάω ανθρώπους, το ξέρεις, να τους γνωρίζω, μ’ αρέσουν οι άνθρωποι δηλαδή. Για κάποιον λόγο, ίσως επειδή είναι απελευθερωτικό να μιλάς με κάποιον που δεν τον ξέρεις και τόσο καλά –γιατί αυτές οι συζητήσεις δεν γίνονται με φίλους μου, με τους οποίους έτσι κι αλλιώς μιλάμε, αλλά με ανθρώπους που θαυμάζω πραγματικά–, μου ανοίγονται, μάλλον επειδή ανοίγομαι κι εγώ. Θεώρησα ότι όλο αυτό το υλικό μπορεί κάτι να γίνει, όχι όμως συνέντευξη γιατί σε αυτά που λέμε στόχος δεν είναι να προκύψει η πληροφορία. Οι λέξεις, που για μένα έχουν σαφώς ένα περιεχόμενο ουσιαστικό, έχουν και ένα μεγαλείο ηχητικό από μόνες τους, και αντίστοιχα οι ήχοι έχουν ένα μεγαλείο περιεχομένου, ακόμα κι αν δεν αρθρώνονται ως λέξεις». Από όλες τις συζητήσεις της Αφροδίτης Παναγιωτάκου με ενδιαφέροντες ανθρώπους, όμως, ο Γιώργος Μαζωνάκης ήταν εκείνος που έμελλε να δώσει το υλικό για την « Έξοδο» που μπορούμε να ακούσουμε στο «You and AI». Όχι και τόσο προφανής επιλογή. « Ήθελα πάντα να γνωρίσω τον Γιώργο. Δεν είμαι ο άνθρωπος που βγαίνει το βράδυ, έχω πάει μιάμιση φορά στη ζωή μου στα μπουζούκια, αλλά η μία ήταν στον Μαζωνάκη. Είναι όμως από τους ανθρώπους που μου “σκάλωνε” σαν

20 lifo – 8.7.21

συγγενής. Τον παρακολουθώ χρόνια. Εγώ είμαι παιδί πιο πολύ της punk rock σκηνής και ακούω πολλή κλασική μουσική, όμως μου αρέσει και η λαϊκή μουσική, και όχι μόνο τα παλιά – δεν έχω δηλαδή κάποιο nostalgia syndrome. Τι θα μου πεις, ότι επειδή αυτό είναι όπερα είναι καλό κι επειδή το άλλο είναι στα μπουζούκια δεν είναι; Έχουμε τελειώσει με αυτά. Ένιωθα λοιπόν ότι κάτι θα είχαμε να πούμε, χωρίς να ξέρω τι. Καταλάβαμε αμέσως ότι μοιραζόμαστε πολλές κοινές λέξεις και ήταν ωραίο αυτό. Με τον Μανώλη, εν τω μεταξύ, είχαμε βρει ήδη τη μέθοδο και ήξερα ότι θέλω να δημιουργήσουμε έργα όπου θα αισθανόσουν τα ανείπωτα και όπου αυτά που λέγονται θα σε βάζουν στη ζωή του άλλου, όχι από την κλειδαρότρυπα, αλλά εκεί που βλέπεις τον εαυτό σου. Σε αυτές τις κουβέντες με τον Γιώργο, οι λέξεις που είπε μέχρι το πώς θα καθάριζε τον λαιμό του, είναι όλα ηχητικό περιεχόμενο και προέκυψε ένα ηχοτοπίο με τα λεγόμενα και τα λεχθέντα, τους ήχους του σπιτιού του, τον ήχο από δύο χαρακτηριστικά κοσμήματα που φοράει στο χέρι του, τον ήχο από το ποτήρι του στο τραπέζι της κουζίνας, αλλά και του δικού μου ποτηριού, και του Μανώλη – γιατί ήταν μια διαδρομή που κάναμε οι τρεις μας. Να μη σου τα πολυλογώ, οι συνθήκες αυτές των συζητήσεων ήταν πάντα πολύ ωραίες και υπάρχει συγκίνηση, μολονότι το έργο τώρα ξεκινά την πορεία του». Στο έργο όμως, εκτός από τη φωνή του Γιώργου Μαζωνάκη, υπάρχει και άλλη μία, ίσως ακόμα πιο απρόσμενη συμμετοχή. «Κάποια στιγμή, επειδή έλειπα πολλές ώρες από το σπίτι, είπα στον πρόεδρο (σ.σ. του Ιδρύματος Ωνάση και σύζυγο της Αφροδίτης Παναγιωτάκου) “θέλεις να έρθεις στο στούντιο να δεις τι κάνουμε”; Έρχεται λοιπόν ο ASP (όπως τον αποκαλούμε όλοι στο Ίδρυμα) και άρχισε να σχολιάζει πράγματα. Ο ίδιος έχει μια αδιανόητη παιδεία, την οποία εμπλουτίζει συνεχώς, ένα εύρος αναγεννησιακού ανθρώπου, μια σκέψη και μια άποψη περί δικαιοσύνης πολύ δική του, οπότε μπορείς να τον ρωτήσεις τα πάντα. Ακούγοντας τα σχόλιά του κοιταχτήκαμε με τον Μανώλη και τον ρωτήσαμε αμέσως αν θέλει να τα επαναλάβει στο μικρόφωνο. Τον κρατήσαμε για ώρες, τον ξαναφέραμε, οπότε ο ΑΙ συνομιλητής του Γιώργου Μαζωνάκη σε αυτό το έργο είναι ο Αντώνης Σ. Παπαδημητρίου». Στο σημείο αυτό, κι ενώ το iPhone μου έχει υπερθερμανθεί λόγω καύσωνα και σταματήσει να ηχογραφεί την κουβέντα μας, η Αφροδίτη βρίσκει ευκαιρία και ρωτά τον Μανώλη Μανουσάκη αν γίνεται να ακούσω την εγκατάσταση –αν είναι έτοιμη–, και πραγματικά διακρίνω την αγωνία και τον ενθουσιασμό της, αφού θα είμαι ο πρώτος άνθρωπος εκτός Στέγης που θα βιώσει το έργο. «Κάθε φορά το ζεις διαφορετικά, επειδή μεσολαβούν άλλοι θόρυβοι, όπως το ποδήλατο του φύλακα που ακούμε τώρα. Έχει ένα ενδιαφέρον να το ακούς την ώρα που σκοτεινιάζει. Μετακινήσου, πήγαινε σε όλα τα σημεία!». Τριάντα έξι ηχεία λοιπόν αναπαράγουν το ηχοτοπίο, είκοσι έξι εκ των οποίων είναι «κατευθυντικά», ώστε ο ήχος να προκύπτει από διαφορετικές γωνίες και η εμπειρία να διαφοροποιείται κατά πολύ, ανάλογα με το σημείο όπου στέκεσαι ή κάθεσαι μέσα στο οβάλ περίβλημα των μονολίθων. Φράσεις σκάνε από 360 μοίρες, απροσδιόριστοι ήχοι έρχονται στο προσκήνιο ή λειτουργούν παρασκηνιακά. Subwoofers και εξωτερικά ηχεία συμπληρώνουν την εγκατάσταση. «Αρίθα, φτάνει» ακούγεται στην αρχή να λέει ο Μαζωνάκης. «Η Αρίθα είναι μεγάλη φυσιογνωμία, έχει πάρει το όνομά της από την Aretha (σ.σ. Franklin), είναι ο Siri της ζωής του Γιώργου» μου εξηγεί μετά η Αφροδίτη. «Είναι αυτό το πλάσμα που δεν είναι άνθρωπος, αλλά ξέρει σίγουρα πολύ περισσότερα για εκείνον από οποιονδήποτε άλλο, γιατί έχει πρόσβαση σε πάρα πολλά δεδομένα. Είναι ο σκύλος του και είναι πάντα εκεί, χωρίς να κρίνει. Αυτή είναι και η σχέση όλων σε αυτό το έργο: εμένα, του Μανώλη, του Γιώργου, του Αντώνη, με μια εμπιστοσύνη που δεν συζητήθηκε ποτέ». «Γιώργο, είναι επικίνδυνο να μιλήσεις με τον Θεό. Μπορεί να σου απαντήσει» ακούω στη συνέχεια να λέει ο Siri/Αντώνης Παπαδημητρίου. «Είμαι ο Γιώργος Μαζωνάκης. Γεννήθηκα 5.400 κιλά, χωρίς λαιμό». Η εμπειρία είναι σχεδόν κατανυκτική. Οι δυο φωνές τους, χαρακτηριστικές από μόνες τους, και με κάποιον τρόπο συγγενικές, τοποθετημένες έτσι όπως είναι, ακούγονται σαν ένα παράδοξο καθημερινό αλισβερίσι του δημιουργήματος με τον δημιουργό, του ανθρώπου με τη μηχανή, του πεπερασμένου με το άπειρο. «Κάνε ό,τι θες στη ζωή σου και είμαστε μαζί σου» καταλήγει το εντεκάλεπτο αφήγημα. Η «λοξή» ματιά της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση τελικά μάλλον ταιριάζει πολύ με την αντίστοιχα «λοξή» περσόνα του Μαζωνάκη. «Θεωρώ πως ούτε εμείς, ως ίδρυμα, ούτε η Στέγη, ούτε εγώ, ούτε ο Γιώργος υποστηρίζουμε την κανονικότητα, γιατί δεν υπάρχει. Δεν μιλάω για τις ασφάλειες που έχουμε ανάγκη στη ζωή μας: την υγεία μας, τη δουλειά, αυτά που χρειαζόμαστε για να είμαστε καλά. Άλλο αυτό και άλλο να

Στο κάτω-κάτω, αυτό έκανε ο Ωνάσης, «από δω η Μαρία Κάλλας, από δω ο Ζαμπέτας», άρα είμαστε πολύ πιστοί, και το λέω για όλους αυτούς που κατά καιρούς μας λένε «ε, ρε, και να ήξερε ο Ωνάσης πού πηγαίνουν τα λεφτά του». Αυτά τα κόκαλα του Ωνάση πόσο να τρίξουν πια! Ο τύπος είχε στο ίδιο σκάφος τον Τσόρτσιλ και τον Κόκοτα και δεν είχε πρόβλημα, θα έχω εγώ;

Κάποτε στενοχωριόμουν πιο πολύ με τα σχόλια, έκλαιγα. Και τι έγινε; Ας εκτεθούμε. Πλέον η κόρη μου μπορεί και εξηγεί τι σημαίνει non binary. Έχουμε πάρα πολύ δρόμο ακόμα. Γι’ αυτό φοβάμαι την προτεραιοποίηση της ασφάλειας. Δεν μιλάω, φυσικά, για τον Covid και τον εμβολιασμό – μιλάω για άλλα. Πρέπει να βάζουμε ως στόχο την ελευθερία, όχι την εξασφάλιση.

θεωρούμε ότι κανονικότητα και ασφάλεια είναι το ίδιο πράγμα. Εμένα δεν με ενδιαφέρουν οι κανονικοί. Όπως δεν υπάρχει κανονικό, λοιπόν, δεν υπάρχει και λοξό. Είναι αυτό που λέμε “ποιος είναι straight;”. Γι’ αυτό και δεν υπάρχει ρίσκο σε αυτό που συζητάμε. Διασκεδάζω απίστευτα που τρελαίνουμε τον αλγόριθμο, ο οποίος στηρίζει την ύπαρξή του πάνω σε αυτή την κανονικότητα. Με βάση τα data που του δίνεις, κάθε φορά που γκουγκλάρεις κάτι, για παράδειγμα, προκύπτει ότι σου αρέσουν αυτά, χρειάζεσαι αυτά, πιστεύεις σε αυτά, και όλα σου τα λέει ως βεβαιότητες. Σου λέει “αυτός είσαι”. Εμείς θέλουμε να του πούμε “ε, δεν είμαι”. Δεν δέχομαι την κανονικότητα που θέλει να μου επιβάλει ο αλγόριθμος που εγώ έφτιαξα. Γι’ αυτό και μ’ αρέσει που όταν βάζεις τους ανθρώπους που έχουν συνεργαστεί γι’ αυτό το έργο μαζί, ο αλγόριθμος δεν ξέρει τι να κάνει. Μου έβγαλε το Spotify τις προάλλες “You’ ve been listening to Billie Holiday, Japanese pop and George Mazonakis. We apologize, we have no playlist suggestion for you”. Γιατί δεν έχεις; Γιατί είσαι αλγόριθμος και δεν είσαι ακόμα αρκετά εξελιγμένος, πρέπει να μάθεις να αλλάζεις γνώμη και να μην αργείς. Ο αλγόριθμος είναι πολύ συντηρητικός γιατί βασίζεται σε αμετακίνητα λιγοστά δεδομένα. Δεν δικαιούμαστε, μετά από τόσο κόπο, να είμαστε μια μονόπαντη αλγοριθμική κοινωνία. Στο κάτω-κάτω, αυτό έκανε ο Ωνάσης, “από δω η Μαρία Κάλλας, από δω ο Ζαμπέτας”, άρα είμαστε πολύ πιστοί, και το λέω για όλους αυτούς που κατά καιρούς μας λένε “ε, ρε, και να ήξερε ο Ωνάσης πού πηγαίνουν τα λεφτά του”. Αυτά τα κόκαλα του Ωνάση πόσο να τρίξουν πια! Ο τύπος είχε στο ίδιο σκάφος τον Τσόρτσιλ και τον Κόκοτα και δεν είχε πρόβλημα, θα έχω εγώ;». Τελικά, πόσο διαφορετικό είναι να βγαίνεις μπροστά, με την ιδιότητα του καλλιτέχνη, σε σχέση με τα «μετόπισθεν» της επιμέλειας ενός πρότζεκτ ή της διεύθυνσης ενός πολιτιστικού ιδρύματος; « Ήξερα ότι θα εκτεθώ, δεν είμαι καλλιτέχνης. Πάντα είχα εμπλοκή, αλλά νόμιζα ότι δεν έχω το δικαίωμα. Όχι για να μη με πούνε ψώνιο, για μένα την ίδια. Ο Μανώλης ήταν ο άνθρωπος που μου είπε “θα βάλεις το όνομά σου”. Μα, είναι δυνατόν να βγαίνω να λέω στον κόσμο “μη μασάς” και να φοβάμαι μη μου πούνε “βγήκε τώρα η Αφροδίτη να παριστάνει την καλλιτέχνιδα”; Φέξε μου, ας το πούνε. Εμένα, έτσι κι αλλιώς, η έκθεση δεν με φοβίζει πια, έχουμε τελειώσει με αυτά τα θέματα – δεν είναι ότι γεννήθηκα έτσι, το χτίζεις και το διεκδικείς. Ο ήχος είναι το στοιχείο μου, αυτή ήταν πάντα η ζωή μου, οι σπουδές μου –όση σημασία μπορεί να έχουν– αυτές ήταν, οι μουσικές είναι η ζωή μου, είμαι από τους ανθρώπους που μπορεί να υποφέρουν με έναν ήχο, το επώδυνο, ας πούμε, του να ακούγεται ένα ψυγείο. Δεν με νοιάζει να παίζει ένα κομμάτι που δεν αντέχω, αλλά το ψυγείο την ώρα που κάποιος θέλει ησυχία είναι θέμα». Όση ώρα μου μιλά, μου έρχεται στο μυαλό εκείνο το βίντεο που είχε κάνει προ τριετίας, το #askAfroditi, όπου δυο έφηβοι της έθεταν «δύσκολες» ερωτήσεις αναφορικά με τα ΛΟΑΤΚΙ+ ζητήματα. Ήταν μάλλον η πρώτη φορά που η Αφροδίτη Παναγιωτάκου έδειχνε ατρόμητη να εκτεθεί προσωπικά για όσα πιστεύει και υποστηρίζει. «Υπάρχει ένα παιδί, ο Στέλιος, που ήρθε και μου είπε “είπα στους γονείς μου τι συμβαίνει στη ζωή μου, δείχνοντας αυτό το βίντεο”. Τότε καταλαβαίνεις, και το λες και στον πρόεδρο και στο διοικητικό συμβούλιο, ότι κάτι κάνεις. Ότι κάτι μετακινείται. Επειδή μιλήσαμε για τον Ζακ, μιλήσαμε για τον Φύσσα. Έρχομαι από ένα τέτοιο περιβάλλον. Τέτοια μάνα έχω. Πάντα μάζευε στο σπίτι –και τότε δεν το καταλάβαινα– αυτούς που άλλοι απέφευγαν στον δρόμο ή που κάπως τους κουβέντιαζαν. Δεν είναι μια εκκεντρική φιγούρα, είναι μια ακαδημαϊκός που πήρε τη σύνταξή της και αποφάσισε να πάει να διδάξει στην Αδριανούπολη και τα τελευταία πέντε χρόνια ζει στη Βουλγαρία, στη φοιτητική εστία του Βελίκο Τάρνοβο. Νομίζω ότι δεν καταλάβαινα αυτό που οι άλλοι αποκαλούσαν “περιθώριο”. Αυτοί οι άνθρωποι ήταν στο σπίτι μου, αυτοί είναι οι συγγενείς μου. Καθόλου ατρόμητη δεν είμαι. Για να λέμε τα πράγματα με το όνομά τους, νιώθω τυχερή που μπορώ να βγαίνω και να τα λέω αυτά, έχοντας την υποστήριξη από έναν φορέα όπως το Ίδρυμα. Δεν ήξερα κανέναν εδώ όταν πήρα αυτήν τη δουλειά – και το λέω με περηφάνια, όχι απολογητικά. Καταλαβαίνεις, λοιπόν, πόσο φυσικό είναι να συμμετέχει ο Αντώνης Παπαδημητρίου σε αυτό το έργο; Κόστος; Ναι. Κάποτε στενοχωριόμουν πιο πολύ με τα σχόλια, έκλαιγα. Και τι έγινε; Ας εκτεθούμε. Πλέον η κόρη μου μπορεί και εξηγεί τι σημαίνει non binary. Έχουμε πάρα πολύ δρόμο ακόμα. Γι’ αυτό φοβάμαι την προτεραιοποίηση της ασφάλειας. Δεν μιλάω φυσικά για τον Covid και τον εμβολιασμό – μιλάω για άλλα. Πρέπει να βάζουμε ως στόχο την ελευθερία, όχι την εξασφάλιση». Η συνεργασία της Στέγης με τον Γιώργο Μαζωνάκη όμως δεν σταματά στην « Έξοδο». Η Αφροδίτη Παναγιωτάκου με οδηγεί λίγο παρακάτω, σε

ένα άλλο ξέφωτο, ακριβώς πίσω από την προτομή του Νικηταρά, όπου προβάλλεται μέσα από μια LED γιγαντοοθόνη το νέο έργο της Εύης Καλογηροπούλου με τίτλο «Ανήκω σε μένα». Να που ένα από τα πιο αγαπητά τραγούδια του Μαζωνάκη ενέπνευσε την ταλαντούχα εικαστικό και σκηνοθέτιδα, που πέρσι συμμετείχε στο διαγωνιστικό τμήμα του Φεστιβάλ Καννών με την ταινία Motorway 65, για ακόμα ένα ξεχωριστό δημιούργημα. «Η Εύη είναι πολύ σπουδαία καλλιτέχνιδα και ένας υπέροχος άνθρωπος. Δεν την ήξερα, είδα τα γλυπτά της και τρελάθηκα. Γνωριστήκαμε μέσα από τις αναθέσεις του ENTER, πολύ πριν πάει στις Κάννες. Ευτυχώς είναι ένας άνθρωπος που βουτάει 100% και στις σχέσεις και στις ιδέες. Εγώ αυτό που κάνω καλά, και το ίδρυμα επίσης, είναι ότι είμαστε η κόλλα, ο καταλύτης για να συμβεί η χημική αντίδραση. Έτσι προέκυψε η σχέση της Εύης με τον Μαζωνάκη, συνειδητά, πολύ αφού είχε εξελιχθεί το δικό μας πρότζεκτ. Ήξερα πού θα πάει και πού θα βγει». Η ταινία θα έχει τρεις βερσιόν, αυτή που μπορούμε να δούμε στο Πεδίο και είναι μονταρισμένη πιο πολύ ως artwork, η δεύτερη που θα διανεμηθεί στην Ελλάδα και η τρίτη στο εξωτερικό. «Η Εύη έχει ένα βλέμμα τρομερό, μια ευθύτητα και μια σαφήνεια ως προς το τι θέλει. Έχει

μια πληθωρική προσωπικότητα που όμως δεν παρασύρεται πάνω στη δουλειά. Τα γυρίσματα έγιναν στο Πέραμα, έχει σημασία ο τόπος, αφού ο πατέρας του Γιώργου έχει καρνάγιο εκεί και ο ίδιος ξέρει τα πάντα. Όλα τα πράγματα τελικά είναι ταξικά. Αυτοί οι άνθρωποι έχουν έρθει στη χώρα να δουλέψουν κολυμπώντας, φροντίζουν σκάφη και ο ιδρώτας τους δεν έχει καμία σχέση με τον ιδρώτα εκείνων που θα τα οδηγούν στο Αιγαίο. Υπάρχει μια δυστοπία σε απίστευτη ισορροπία με την τρυφερότητα και το άχρονο. Βρίσκονται όλοι εκεί, δεν ξέρεις από πότε, αντιλαμβάνεσαι μια αφόρητα σκληρή και καθόλου εξωραϊσμένη κανονικότητα και αυτοματοποίηση των πάντων, πλην όμως ο Γιώργος, όπως και η Άντζελα Μπρούσκου, σε ρόλο που θυμίζει την Oracle του Matrix, ο Νέγρος του Μοριά, η Μυρτώ Κοντονή, μπορεί να είναι εκεί από πιο παλιά. Το θέμα είναι ότι δεν μπορούν να αγγιχτούν. Νικά όμως η αισιοδοξία. Ακόμα κι αν περάσουν γενιές αποδοχής της απόστασης, το ένστικτο που οδηγεί στην επιθυμία της επαφής και της σύνδεσης θα υπερισχύει». Το τραγούδι που ακούγεται στην ταινία συμπληρώνει το σερί των αναπάντεχων συμμετοχών του Μαζωνάκη στο «You and AI»: Το «Ανήκω σε μένα», σε remix από την Kid Moxie, θα κυκλοφορήσει προσεχώς. «Το ενδιαφέρον είναι ότι θα ακούγεται το καλοκαίρι στις ταράτσες και κάποιοι θα έχουν δει την ταινία της Εύης και θα το συνδέουν με ένα καρνάγιο στο Πέραμα».

— Τελικά, τι είναι για σένα η δυστοπία; «Είπες τη λέξη και ένιωσα ένα άδειασμα, σαν να έβαλες το χέρι σου και να μου έβγαλες τα σπλάχνα. Είναι ο φόβος για οτιδήποτε. Η απουσία του δικαιώματος στην επιθυμία. Δεν έχω χειρότερο από αυτό. Η κάλυψη των αναγκών δεν είναι επιθυμία. Το να επιθυμείς να καλύψεις τις ανάγκες σου και να μην καλύπτονται δεν είναι δυστοπία, είναι δυστυχία. Το να μην υπάρχει ελπίδα, διεκδίκηση της ελευθερίας, σωματική επαφή, είναι δυστοπία».

«You and AI» Πεδίον του Άρεως Έως τις 18/7, καθημερινά, 18:0023:00 (αναμένεται πιθανή παράταση) Είσοδος ελεύθερη

8.7.21 – lifo

21

ΑΘΗΝΑ

22 lifo – 8.7.21

Τελειώνει ποτέ η κίνηση στους δρόμους της Αθήνας;

ΤΟ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΚΌ ΚΟΜΦΟΎΖΙΟ ΕΊΝΑΙ ΜΙΑ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΉ ΓΚΡΊΝΙΑ ‘Ή ΜΙΑ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΉ ΔΙΑΡΚΉΣ ΤΑΛΑΙΠΩΡΊΑ; ΑΠΑΝΤΟΎΝ ΤΑ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΆ ΣΤΟΙΧΕΊΑ, ΟΙ ΕΙΔΙΚΟΊ ΚΑΙ Η ΕΜΠΕΙΡΊΑ ΜΑΣ ΑΠΌ ΤΟ ΚΈΝΤΡΟ ΤΗΣ ΠΌΛΗΣ. ΑΠΌ ΤΗ ΖΩΗ ΠΑΡΑΣΙΔΗ

ς υποθέσουμε ότι βρίσκεστε για πρώτη φορά στο κέντρο της πολιτικής και εμπορικής ζωής της Αθήνας, στην πλατεία Συντάγματος. Παρά τη συνήθη παρουσία δημοτικής αστυνομίας στην περιοχή, η άναρχη στάθμευση των ταξί δεν θα σας βοηθήσει να καταλάβετε εύκολα πού ακριβώς οργανώνεται η πιάτσα τους. Έπειτα, λίγο πιο κάτω, σε έναν από τους κεντρικούς δρόμους που διαπερνούν τις περιοχές του Κολωνακίου και των Εξαρχείων, στην οδό Σόλωνος, η στάθμευση απαγορεύεται. Παρ’ όλα αυτά, λόγω των παρκαρισμένων με αλάρμ αυτοκινήτων, οι δυο της λωρίδες μοιάζουν να είναι μία. Η κίνηση μιας πόλης όπως η Αθήνα δεν χρειάζεται να επιβεβαιωθεί με στατιστικά στοιχεία, στα οποία, έτσι κι αλλιώς, δεν έχουμε εύκολη πρόσβαση ως πολίτες, είναι ένα μέγεθος που μπορεί κανείς να μετρήσει διαισθητικά και βιωματικά. Στο τελευταίο του ενημερωτικό δελτίο πριν από την εμφάνιση του κορωνοϊού, ο Σύλλογος Ελλήνων Συγκοινωνιολόγων επισήμαινε ότι η οικονομική κρίση αποτέλεσε μια χαμένη ευκαιρία για την αλλαγή της συγκοινωνιακής συμπεριφοράς των Αθηναίων. «Θα μπορούσαμε τη δεκαετια της κρίσης να είχαμε πετύχει την απεξάρτηση από τα Ι.Χ. και τη στροφή στην κουλτούρα των μαζικών μεταφορών και των βιώσιμων μετακινήσεων. Δυστυχώς, όμως, τα μέσα μαζικής μεταφοράς, αντί να αναβαθμιστούν, υποβαθμίστηκαν και οι υπηρεσίες τους ούτε ικανοποιούν ούτε ελκύουν επιβάτες», όπως μπορεί κανείς να διαβάσει στο editorial. Ας δούμε μερικά νούμερα. Σύμφωνα με το Κέντρο Διαχείρισης Κυκλοφορίας της Περιφέρειας Αττικής, καταγράφηκε αύξηση της κυκλοφορίας, η οποία πλησίασε το 60% σε ορισμένες οδικές αρτηρίες της Αττικής, τα δύο Σαββατοκύριακα μετά την άρση περιορισμού μετακίνησης στα όρια του δήμου το 2021. Σε όλες τις οδικές αρτηρίες διαπιστώθηκε ότι η κυκλοφορία των οχημάτων το πρώτο Σαββατοκύριακο ήταν αυξημένη κατά 28,7%, ενώ το δεύτερο σημείωσε επιπλέον αύξηση 5,6%. Συνολικά, η κίνηση λόγω άρσης της απαγόρευσης των μετακινήσεων μεταξύ δήμων σημείωσε αύξηση 34,3%. Η απόκλιση τα Σαββατοκύριακα σε σχέση με τις καθημερινές είναι σημαντική. Με βάση προηγούμενη καταγραφή των στατιστικών, η οποία περιείχε στοιχεία μέχρι και την Τρίτη 13/4/2021, η κίνηση τις καθημερινές εμφάνιζε αύξηση 2,7%.

O πολιτικός μηχανικός και συγκοινωνιολόγος, εκπρόσωπος του ευρωπαϊκού CIVINET, του δικτύου-θεσμού της ευρωπαϊκής επιτροπής που έχει ως στόχο την προώθηση της βιώσιμης κινητικότητας στους δήμους και στις περιφέρειες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Κοσμάς Αναγνωστόπουλος, διαπιστώνει πως, ενώ η πανδημία ήταν άλλη μια ευκαιρία να προσεγγίσουμε έναν άλλον τρόπο μετακίνησης, η πολιτεία δεν την εκμεταλλεύτηκε. «Η απουσία πολιτικής για τις μετακινήσεις σε συνδυασμό με τις υψηλές θερμοκρασίες και τα έντονα καιρικά φαινόμενα που φέρνει η κλιματική αλλαγή οδηγούν σε μεγαλύτερη ρύπανση, θόρυβο και οδική ανασφάλεια. Πρόκειται για ένα εκρηκτικό μείγμα. Η ανησυχία μου είναι πως, αντί να βγούμε σοφοί από αυτό που έχουμε περάσει, αντί να διαμορφώσουμε και να αποκτήσουμε μια καλύτερη ποιότητα ζωής, επιστρέφουμε στην πόλη σε μια συνθήκη χειρότερη. Η πολιτεία έδωσε όλα τα λεφτά και την ενέργειά της στην ηλεκτροκίνηση, η οποία δεν είναι η λύση για όλα μας τα προβλήματα. Την ίδια στιγμή, και ενώ πολλοί βρίσκονται σε μακροχρόνια αναστολή εργασίας, ο πληθυσμός δεν μπορεί να αξιοποιήσει χρηματοδοτικές ευκαιρίες για να αγοράσει καινούργια ηλεκτρικά αυτοκίνητα, ούτε καν αυτή για τα ηλεκτρικά πο8.7.21 – lifo

23

ΑΘΗΝΑ

δήλατα. Παράλληλα, η εθνική στρατηγική για το ποδήλατο έχει κολλήσει λόγω αντιπαραθέσεων και ανταγωνισμών μεταξύ των υπουργείων, γεγονός που δεν μπορεί να μας κάνει να νιώθουμε ασφαλείς για το μέλλον της πόλης».

σ

ύμφωνα με έρευνες της Μονάδας Βιώσιμης Κινητικότητας του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, πριν από την πανδημία, τις εργάσιμες ημέρες η κυκλοφοριακή συμφόρηση στους δρόμους παρατηρούνταν από τις 7:40 μέχρι τις 10:00, από τις 14:30 έως τις 16:30 και από τις 18:30 μέχρι τις 20:30 στο βασικό οδικό δίκτυο. Η Αθήνα δεν είναι η μόνη πόλη με πηγμένους δρόμους. Όμως η Νέα Υόρκη, που δεν αποτελούσε παράδειγμα βιώσιμης κινητικότητας, έχει κάνει γενναίες προσπάθειες τα τελευταία δέκα χρόνια για την αποσυμφόρησή της, τις οποίες συνέχισε και μέσα στην υγειονομική κρίση. Την ίδια περίοδο, το Παρίσι ανακοίνωσε ένα σχέδιο αναπλάσεων και αποφόρτισης του κέντρου από τα αυτοκίνητα, που δίνει έμφαση στους χώρους πρασίνου και στην επέκταση του δημόσιου χώρου για εναλλακτικούς τρόπους μετακίνησης. Το μοντέλο μιας χαμηλού κόστους πιλοτικής παρέμβασης που, μόνο αν λειτουργήσει, θα προχωρήσει σε κανονικό έργο βρίσκει σύμφωνο τον Κοσμά Αναγνωστόπουλο. Ωστόσο, ο τρόπος με τον οποίο υλοποιήθηκε ο Μεγάλος Περίπατος –χωρίς ενιαία στρατηγική ούτε σε δημοτικό, ούτε σε μητροπολιτικό, ούτε σε κυβερνητικό επίπεδο– γύρισε ως μπούμερανγκ στη βιώσιμη κινητικότητα, κατά τον ίδιο. «Κάνοντας μια πολύ σοβαρή παρέμβαση με λάθος τρόπο, ακόμα κι αν υπάρξει κάποια άλλη ουσιαστική μέχρι το τέλος της θητείας της δημοτικής αρχής, αμφιβάλλω αν θα έχει τη συστράτευση και το χειροκρότημα του κόσμου. Η μέθοδος των εφήμερων παρεμβάσεων που υλοποιούνται πιλοτικά “κάηκε” με τη λανθασμένη εφαρμογή της Αθήνας». Εξετάζοντας το θέμα των συγκοινωνών, παραδοσιακά ο ρόλος του τραμ είναι να ικανοποιεί μετακινήσεις σε αποστάσεις μεσαίου μήκους, μεγαλύτερες από αυτές που θα κάνουμε με το ποδήλατο και μικρότερες από εκείνες που θα πραγματοποιήσουμε με έναν γρήγορο σιδηρόδρομο, όπως εξηγεί ο Κοσμάς Αναγνωστόπουλος. Ωστόσο, δεν πρόκειται για ένα τρόπο μετακίνησης που προτιμούν οι Αθηναίοι. «Είναι ένα σπουδαίο μέσο μεταφοράς, αλλά, όπως ισχύει και για τους ποδηλατόδρομους, για να το σχεδιάσεις σωστά, πρέπει να σπάσεις αυγά. Δεν μπορεί να κινείται στο ίδιο οδόστρωμα με το αυτοκίνητο και να κάνει βόλτες γύρω-γύρω στο κέντρο, αντί να βγαίνει απευθείας στο Σύνταγμα. Χρειάζεται οπωσδήποτε δικό του διακριτό διάδρομο και προτεραιότητα στα φανάρια των διασταυρώσεων – τώρα δεν έχει καμία, περιμένει, όπως όλοι. Στην Αθήνα σχεδιάστηκε με κριτήριο το πώς θα εξυπηρετήσει τους Ολυμπιακούς Αγώνες και όχι την πόλη μετά από αυτούς, έτσι δημιουργήθηκε ένα παραθαλάσσιο τουριστικό τρενάκι». Σήμερα, σε μια πόλη που δεν μπορούμε να γκρεμίσουμε, ο πολεοδόμος και καθηγητής Αστικής Διαχείρισης στο Manchester Metropolitan University Άρης Καλαντίδης μας ωθεί να αναλογιστούμε γιατί μετακινούμαστε καθημερινά σε αυτήν. Για να φτάσουμε στη δουλειά μας, να κάνουμε ψώνια, να εξυπηρετηθούμε σε δημόσιες υπηρεσίες, να παρευρεθούμε σε πολιτιστικές εκδηλώσεις και να αξιοποιήσουμε τον ελεύθερο χρόνο μας. Το ζήτημα είναι, λοιπόν, πού χωρο-

24 lifo – 8.7.21

θετούνται όλες αυτές οι λειτουργίες. Αν κανείς έχει παιδιά, έτσι όπως είναι διαμορφωμένο το σύστημα της δημόσιας πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, το σχολείο βρίσκεται κάπου κοντά στο σπίτι του. Μας καλεί, λοιπόν, να φανταστούμε μια πόλη όπου, εκτός από τα σχολεία, μπορεί κανείς να βρει όσα χρειάζεται σε μικρή απόσταση από το σπίτι του, η οποία μπορεί να πραγματοποιηθεί και με τα πόδια, μια πόλη οργανωμένη με αποκεντρωτικό τρόπο. «Η αποκέντρωση είναι μια έννοια παρεξηγημένη στην Ελλάδα, πιστεύουμε ότι σημαίνει πως τα πράγματα δεν είναι στο κέντρο. Στην πραγματικότητα σημαίνει ότι είναι σε πολλά διαφορετικά σημεία». Σε αυτό το πλαίσιο, η δημιουργία του κυβερνητικού πάρκου στις εγκαταστάσεις της παλιάς ΠΥΡΚΑΛ, στον δήμο Δάφνης-Υμηττού, τον προβληματίζει. «Οι εργαζόμενοι εννέα υπουργείων θα πρέπει να φτάνουν σε ένα σημείο που δεν εξυπηρετείται από μετρό, επιβαρύνοντας την περιοχή με επιπλέον οδικές μετακινήσεις, νεκρώνοντας λειτουργίες του κέντρου. Ένα άλλο πρόβλημα είναι αυτό που δημιουργούν τα εμπορικά κέντρα. Εκεί που ψωνίζαμε στη γειτονιά μας, ξαφνικά η αγορά της έχει συρρικνωθεί, έτσι αναγκαζόμαστε να μπαίνουμε σε ένα αυτοκίνητο και να κατευθυνόμαστε σε ένα mall».

τ

ις δεκαετίες του ’70 και του ’80 οι Αθηναίοι άρχισαν να εγκαταλείπουν το μη βιώσιμο κέντρο, στράφηκαν στα προάστια κι έτσι οι αποστάσεις πολλαπλασιάστηκαν. «Από τη στιγμή που δημιουργήθηκαν μεγάλες, αμιγείς περιοχές κατοίκησης, μια λύση βιώσιμη και ρεαλιστική είναι να δημιουργηθούν μικρής κλίμακας κέντρα που να συγκεντρώνουν κάποιες λειτουργίες έξω από το κυρίως κέντρο, έτσι ώστε να μη χρειάζεται να διανύσουμε αποστάσεις μισής ώρας με το αυτοκίνητο μέσα στο ίδιο το προάστιο που κατοικούμε. Η άλλη λύση είναι να ξανασκεφτούμε πώς θα πυκνώσει από κατοίκους ξανά το κέντρο της Αθήνας, αυτήν τη στιγμή δεν υπάρχει κανενός είδους πραγματική πρόβλεψη γι’ αυτό. Ο κάτοικος του κέντρου δεν χρειάζεται αυτοκίνητο, αλλά πόσοι είναι αυτοί;». Μια και το κέντρο της Αθήνας είναι ένας τόπος που η εκάστοτε δημοτική αρχή βλέπει ως ένα ιδανικό μέρος για πεζοδρομήσεις, ο Άρης Καλαντίδης αναγνωρίζει την αξία της πλακόστρωσης της Διονυσίου Αρεοπαγίτου και της Ερμού, όπως και ο Κοσμάς Αναγνωστόπουλος – ελάχιστοι είναι, νομίζω, εκείνοι που θα διαφωνούσαν μαζί τους. Μολαταύτα, και οι δύο συμφωνούν στο ότι δεν βοηθούν όλες οι πεζοδρομήσεις τους κατοίκους να νιώσουν πιο οικεία στην πόλη. «Για να μετακινηθώ από το Αρχαιολογικό Μουσείο στα Εξάρχεια, όταν έχει ακόμα φως, επιλέγω τον πεζόδρομο. Όμως, όταν επιστρέφω και είναι σκοτάδι, το σκέφτομαι να περάσω από εκεί» περιγράφει ο πολεοδόμος. Και συνεχίζει εξηγώντας γιατί οι πεζοδρομήσεις του εμπορικού τριγώνου τον βρίσκουν κάθετα αντίθετο: «Κινδυνεύουν να καταστρέψουν εντελώς το χονδρικό εμπόριο της περιοχής. Δεν χρειάζεται να γίνει καν η πεζοδρόμηση, αρκεί να γίνει η ανακοίνωσή της και η αξία της γης πολλαπλασιάζεται. Αυτό που θα μπορούσε να γίνει στο σημείο είναι να υπάρχουν κριτήρια για το ποιος μπορεί να περνάει από κει με αυτοκίνητο και ποιος όχι». Ο Πανελλήνιος Σύλλογος Εκπαιδευτών Οδήγησης έχει παρατηρήσει αύξηση της παραβίασης του κίτρινου σηματοδότη και του στοπ, με επι-

θετικό μάλιστα τρόπο, καθώς και μια διαχρονική έλλειψη κατανόησης απέναντι στα εκπαιδευτικά αυτοκίνητα και τους νέους οδηγούς. Ο προέδρός του Άρης Ζωγράφος αναφέρει ότι κατά τη διαδικασία της μετάβασης από το ένα σημείο στο άλλο είναι πολύ πιθανό να εκφράζουμε θυμό και επιθετικότητα, αρνητικά συναισθήματα και συμπεριφορές που δεν οφείλονται μόνο στην κίνηση αλλά και στα προβλήματα της καθημερινότητάς που συσσωρεύονται. Την ίδια στιγμή, ο χρόνος παραμονής στο αυτοκίνητο μοιάζει χαμένος και ενισχύει την οδική ανασφάλεια. Σημειώνει ότι διανύουμε μια περίοδο στην οποία οι μετακινήσεις γίνονται συνήθως κατά μόνας. Εκτός από το ότι η διαδρομή χάνει το ενδιαφέρον της, η πιθανότητα να εφαρμοστεί το car sharing απομακρύνεται. «Δεν υπήρξε ποτέ σχεδιασμός ακτινικής λογικής σε σχέση με το κέντρο της Αθήνας, γι’ αυτό πολλές διαδρομές απαιτούν συγκεκριμένη πορεία μέσα από αυτό. Έτσι όπως έχουν διαμορφωθεί, οι περιφερειακοί οδοί δεν μπορούν να λειτουργήσουν ως ένα φίλτρο ανακούφισης για το κέντρο. Πάρα πολλά προάστια έχουν την ίδια φιλοσοφία, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει διέξοδος από τη ροή κυκλοφορίας. Για παράδειγμα, στο κομμάτι του Βύρωνα και της Καισαριανής υπάρχει το πρόβλημα της εξόδου της Κατεχάκη, αφού μια οδός ταχείας κυκλοφορίας βγάζει οχήματα σε κατοικημένη περιοχή, που όμως δεν έχουν καμία σχέση με αυτήν, παρά κατευθύνονται αλλού. Δεν έχει γίνει κανένας κυκλοφοριακός, συγκοινωνιολογικός, ανθρωποκεντρικός σχεδιασμός ώστε όλη αυτή η κινητικότητα που υπάρχει να διοχετεύεται σε διαφορετικά κανάλια και όχι σε ορισμένα».

ε

ίμαστε καταδικασμένοι να ζούμε σε μια πόλη που δεν αποσυμφορείται ποτέ; «Αυτήν τη στιγμή η πυκνότητα της κυκλοφορίας είναι τόσο μεγάλη γιατί ο κόσμος δεν θέλει να μπει στο λεωφορείο ή στο μετρό και είναι απόλυτα κατανοητό, πρέπει να πολλαπλασιαστούν ο στόλος, τα δρομολόγια, να αναβαθμιστούν τα μέσα μαζικής μεταφοράς έτσι ώστε ο κόσμος να κινείται με αυτά και με μεγαλύτερη άνεση. Αν τσουβαλιαζόμαστε για να πάμε στη δουλειά, αν όταν κατεβαίνουμε από το λεωφορείο νιώθουμε ότι πρέπει να κάνουμε μπάνιο, αυτό δεν είναι δημόσια συγκοινωνία. Σε συνθήκες τέτοιας κρίσης, η πολιτεία οφείλει να προκρίνει λύσεις και υποδομές για τη μετακίνηση των πολιτών. Θα μπορούσαμε να έχουμε διαδημοτικές συγκοινωνίες μεταξύ των γειτνιαζόντων δήμων με mini bus, έτσι θα αφαιρούσαμε οχήματα από τον δρόμο, που καλύπτουν αυτές τις μικρές αποστάσεις. Αυτό που σίγουρα χρειαζόμαστε είναι οχήματα όμορφα, προσεγμένα και κλιματιζόμενα, για να μπορούν και να θέλουν οι επιβάτες να τα χρησιμοποιούν, όπως επίσης χρειαζόμαστε κοινόχρηστα ποδήλατα από τους δήμους». Για τη συμμετοχή της τροχαίας στη ρύθμιση της κυκλοφορίας, ο Άρης Ζωγράφος διαπιστώνει πως ενισχύει το ζήτημα της ταξικότητας στον δρόμο. «Αν είσαι στη ροή στην οποία κινείται ένα σημαίνον πρόσωπο, είσαι ευτυχισμένος, αν είσαι σε κάθετη αρτηρία που διασταυρώνεται με τον δρόμο που χρησιμοποιεί αυτό το πρόσωπο, δυστυχώς σιχτιρίζεις. Δεν έχουμε όλοι τα ίδια δικαιώματα στον δρόμο, αν και το ποιος έχει προτεραιότητα ή όχι πρέπει να το καθορίζει μόνο ο κώδικας οδικής κυκλοφορίας».

8.7.21 – lifo

25

ΜΟΥΣΙΚΗ

BHUKHURAH: ΤΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ ΠΟΥ ΠΕΘΑΝΕ ΜΕΣ ΣΤΟΝ ΧΕΙΜΩΝΑ «Παράμερα»: Η ανάλαφρη ρομαντική πλευρά του Bhukhurah είναι ένα τραγούδι για το φετινό καλοκαίρι. από τη μαρια παππα φωτογραφια: freddie f.

το bhukhurah είναι το προσωπικό πρότζεκτ του 28χρονου Χρήστου Μπεκίρη, ο οποίος είναι ήδη γνωστός από τις συνεργασίες του με τους CHICKN και τους Callas. Είναι βασικό μέλος και στα δύο γκρουπ, ενώ παράλληλα έχει συμμετάσχει σε δίσκους και μπάντες ως κιθαρίστας (π.χ. Prins Obi & the Dream Warriors), ως παραγωγός (The Model Spy), ως mixing engineer (στη Vassilina) και ως DJ (Complex Shadow, ATH Kids). Δουλεύει επίσης και ως sound designer σε ταινίες/σειρές/σποτ. Πέρα από αυτά, είναι μια μπάντα μόνος του. Εκτός από κιθάρα και μπάσο, παίζει επίσης πλήκτρα και τύμπανα. Ο Χρήστος ξεκίνησε να ασχολείται με τη μουσική από 9 χρονών, μαθαίνοντας κιθάρα και μπάσο, και σε μπάντες άρχισε να παίζει από τα 14. Πήρε το παρατσούκλι «Μπούκουρας» όταν διάφοροι στα social media μάντευαν λάθος τα φωνήεντα στο επώνυμό του (σ.σ. «μπούκουρα» στα αρβανίτικα είναι ο όμορφος). Η ενασχόλησή του με τόσο διαφορετικού ύφους συγκροτήματα δείχνει και το εύρος των επιρροών του, από τα folk και τα blues των ’60s μέχρι τη Motown, την disco αλλά και το νέο-ψυχεδελικό κύμα «που περνά», όπως λέει, «διάφορες φάσεις εδώ και 15 χρόνια». Δεν περιορίζεται όμως μόνο εκεί ακούει και παλιό χιπ χοπ, g-funk, αλλά και μουσικούς όπως o Tyler the Creator, ο Kendrick Lamar και o Travis Scott. Το ίδιο καταλαβαίνει κανείς από το πρώτο δείγμα του επερχόμενου πρώτου του δίσκου. Το κομμάτι «Παράμερα», με τον ανάλαφρο ρομαντισμό που το χαρακτηρίζει, ταιριάζει απόλυτα στο φετινό καλοκαίρι. Το λιτό και σουρεαλιστικό βίντεο περιγράφει την ερωτική ιστορία δυο κοριτσιών, «το συναίσθημα που δημιουργείται όταν συναντάς κάποιο άτομο σε έναν χώρο, νιώθετε ασφάλεια και θέλετε να φύγετε κάπου παράμερα, αλλά και την ανάγκη να φτάσει κανείς στο ιδεατό - φαντασιακό». Στο βίντεο φαίνεται ότι δανείζεται στοιχεία από την κοσμική οπτική του Jodorowsky, ενός από τους αγαπημένους του σκηνοθέτες, μαζί με τον David Lynch. Έγραψε το κομμάτι μέσα στην καραντίνα και έχει ηχογραφήσει όλα τα όργανα μόνος του. «Η πανδημία θεωρώ ότι αποδυνάμωσε πολύ τη μουσική σκηνή μας, καθώς ο βασικός τρόπος που έτρεχε ήταν τα events» λέει. «Δεν μπορείς να βασιστείς πια σε πωλήσεις δίσκων ή merch, ειδικά όταν το μεγαλύτερο ποσοστό αυτών πωλείται στα live. Θεωρώ ότι πρέπει να υπάρξει σιγά-σιγά μια στήριξη από την πολιτεία αντίστοιχη έστω με την ελάχιστη στήριξη του κινηματογράφου ή του θεάτρου, επειδή η μουσική στην Ελλάδα δεν είναι μόνο λαϊκά και μπουζουκο-τραπ. Υπάρχουν νέοι άνθρωποι που δεν ξέρουν ότι υπάρχει και κάτι άλλο εδώ. Πιστεύω πως έχουμε ξεπεράσει προ πολλού το “καλό για ελληνικό”, και πως με το πέρας της πανδημίας πρέπει όλοι να δείξουμε τον καλύτερό μας εαυτό. Σίγουρα μου πήρε τις συναυλίες και τα events, αλλά μου έδωσε νέους ανθρώπους και συνεργασίες, όπως και χρόνο για self care και τη δημιουργία του προσωπικού μου project. Γενικά, βρισκόμαστε ακόμη σε μια παύση παγκοσμίως, καθώς δεν περιοδεύει καμία μπάντα στον πλανήτη. Οι πρώτες ευρωπαϊκές περιοδείες συγκροτημάτων από Ευρώπη και Αμερική έχουν προγραμματιστεί για τέλη 2021 - αρχές 2022. Ας ελπίσουμε πως δεν θα αναβληθούν ξανά, και θα μπορέσουμε σιγά σιγά να ανακάμψουμε!».

https://www.instagram.com/bhukhurah/ https://youtu.be/S2V9VTCHHOA

26 lifo – 8.7.21

greek music Θεωρώ ότι πρέπει να υπάρξει σιγά-σιγά μια στήριξη από την πολιτεία αντίστοιχη έστω με την ελάχιστη στήριξη του κινηματογράφου ή του θεάτρου, επειδή η μουσική στην Ελλάδα δεν είναι μόνο λαϊκά και μπουζουκο-τραπ.

8.7.21 – lifo

27

σολόγγι. Κανείς από την οικογένειά μας δεν είχε γνώσεις μουσικές, αλλά οι πατεράδες μας, παρόλο που δεν είχαν καμία σχέση μεταξύ τους, ούτε και με τη μουσική, λάτρευαν την όπερα.

q Ευάγγελος: Θυμάμαι ότι ο πατέρας μου ξυριζόταν και τραγουδούσε Ριγκολέτο και Τραβιάτα. Δεν είχαν ακούσματα εκείνη την εποχή, ούτε καν ραδιόφωνο δεν υπήρχε, αλλά την αγαπούσαν τη μουσική. Ξεκινήσαμε τα μαθήματα κιθάρας στο Εθνικό Ωδείο το 1954, η Λίζα έξι μήνες νωρίτερα, όταν η κλασική κιθάρα ως όργανο ήταν άγνωστη εντελώς, και «χτυπήσαμε φλέβα». Ήμασταν τυχεροί γιατί ξεκινήσαμε με τον Δημήτρη τον Φάμπα, που αποδείχτηκε ότι ήταν κορυφαίος, από τους σημαντικότερους κιθαριστές στον κόσμο, όχι μόνο για εκείνη την εποχή, ο οποίος έφτιαξε σχολή κιθάρας. Η κιθάρα εκείνη την εποχή ήταν η κιθάρα της ταβέρνας, με μεταλλικές χορδές, και όταν έλεγα ότι μαθαίνω κιθάρα, η πρώτη ερώτηση που μου έκαναν ήταν «μπράβο, τραγουδάς;». Η κιθάρα ήταν ταυτισμένη με το τραγούδι.

q Λ.: Στην αρχή παίζαμε σόλο και ήμασταν κόντρα, το καλλιεργούσε και ο ίδιος ο Φάμπας ίσως αυτό, γιατί μας έβαζε να κάνουμε μάθημα ο ένας μετά τον άλλο και όταν τελείωνα το δικό μου έλεγε «κάτσε να ακούσεις τον Ευάγγελο». Ήταν ωραίο σύστημα, γιατί άκουγες να παίζει και κάποιος άλλος, και στην ουσία δεν ήταν ανταγωνισμός, ήταν άμιλλα. Αποφοιτήσαμε το 1960 με Α’ βραβείο παμψηφεί και με Αριστείο Εξαιρετικής Επιδόσεως. Την ίδια χρονιά μοιραστήκαμε τα δύο πρώτα βραβεία στον Διεθνή Διαγωνισμό της Νάπολης. Μέχρι τότε είχαμε παίξει μόνο σόλο.

q Ε.: Την πρώτη εμφάνιση ως ντουέτο την κάναμε στον «Παρνασσό» το 1963, όπου κάναμε και σόλα και ντουέτα. Έπαιξα πρώτα εγώ, η Λίζα μετά, σόλο, και μετά ιδέα του Φάμπα ήταν να παίξουμε και ντουέτο. Κι έβαλε μισό πρόγραμμα στον έναν, μισό στον άλλον. Αυτό ήταν το ξεκίνημα. Από εκεί και πέρα παίζαμε ως ντουέτο. Το 1964 παίξαμε ένα κονσέρτο του Βιβάλντι που διηύθυνε ο Μίκης Θεοδωράκης. Είναι για δύο μαντολίνα, μια εύκολη μεταγραφή για δύο κιθάρες, και παίχτηκε με μεγάλη επιτυχία. Στη συνέχεια δίναμε ρεσιτάλ στην Αθήνα και σε άλλες πόλεις της Ελλάδας. Δεν υπήρχε κανένα άλλο ντουέτο στην Ελλάδα, στο εξωτερικό ήταν το περίφημο Presti-Lagoya, που έγιναν και δάσκαλοί μας λίγο αργότερα, όταν κερδίσαμε μια υποτροφία για τη σχολή τους στη Γαλλία. Ήταν ένα συγκλονιστικό κιθαριστικό δίδυμο, κι εκείνη την εποχή έκαναν μια παγκόσμια περιοδεία.

q Λ.: Στο μεταξύ ήμασταν ήδη ζευγάρι και στη ζωή και από την πρώτη φορά που βρεθήκαμε στην ακαδημία τους, οι Presti-Lagoya είχαν πει: «Όταν παντρευτείτε, θα σας παντρέψουμε εμείς. Δεν θα είναι ωραία να γίνει εδώ ο γάμος;». Έτσι, παντρευτήκαμε το 1965 στη Νίκαια, στη Γαλλία, με κουμπάρους τους Presti-Lagoya. Δώρο γάμου μάς έκαναν ένα κονσέρτο στο Μοντόν, μας έβαλαν να παίξουμε πριν από αυτούς, κι ένα αμπαζούρ που έχουμε ακόμα στο καθιστικό. Τότε δεν υπήρχαν πουθενά στον κόσμο πάνω από τέσσερα κιθαριστικά ντουέτα. Σε ένα φεστιβάλ ντουέτου κιθάρας που είχε γίνει το 1970 στη Νέα Υόρκη παίξαμε μόνο εμείς οι τέσσερις. Σήμερα έχουν γίνει πάρα πολλά.

q Ε.: Το να παίζεις σε ντουέτο έχει πλεονεκτήματα, αλλά έχει και μειονεκτήματα. Δηλαδή οι δυο κιθάρες πρέπει να εργαστούν σε άλλα θέματα, κυρίως στο ανσάμπλ. Μετράει κανείς και την παραμικρή νότα και πρέπει να συμπέσει με τη νότα του άλλου. Εκφραστικά είναι πάρα πολύ δύσκολο να ταυτιστούν οι δύο κιθάρες, να είναι ίδιος ο ήχος ή ίδιο το ηχόχρωμα. Γενικότερα, στο θέμα της ερμηνείας πρέπει να ταιριάξουν οι αντιλήψεις, γιατί δυο άνθρωποι ασφαλώς και έχουν διαφορετική εκτίμηση για το πώς πρέπει να εκφραστούν. Είναι πολύ μεγαλύτερη η δυσκολία όταν είναι δύο ίδια όργανα. Αν είναι διαφορετικά, είναι πιο εύκολο, π.χ. κιθάρα και φλάουτο, ή κιθάρα και τσέλο, αλλά όταν είναι δύο κιθάρες, ο στόχος είναι να ακούγονται σαν μία, δηλαδή ένα όργανο με δώδεκα χορδές, αντί έξι και έξι. Όταν ξεκινήσαμε, υπήρχαν ελάχιστες παλιές συνθέσεις για κιθάρα, αυθεντικές, και αναγκαζόμασταν να κάνουμε μεταγραφές, από το τσέμπαλο κυρίως, που έχει μια ηχητική συγγένεια με την κιθάρα. Κι εκεί υπάρχει αρκετός πλούτος: Μπαχ, Χάιντν, Βιβάλντι, Σκαρλάτι, όλοι αυτοί οι συνθέτες της μπαρόκ μουσικής ήταν ένας θησαυρός.

Κιθαριστές. Έχουν κάνει δεκαεννιά παγκόσμιες περιοδείες κι έχουν παίξει στις πιο γνωστές αίθουσες του κόσμου. Ζουν στην Ηλιούπολη.

EVANGELOS

q Λίζα: Γεννηθήκαμε στην Αθήνα, και οι δύο το 1940. Εγώ έχω καταγωγή από το Αγρίνιο και ο Ευάγγελος από το Με-

q Για πρώτη φορά στο εξωτερικό παίξαμε το 1967, σε μια ημερομηνία πολύ σημαντική για μας, 5 Σεπτεμβρίου, γιατί αυτό το ρεσιτάλ αποτέλεσε την απαρχή μιας διεθνούς καριέρας. Έπαιζαν εκεί επίσης ένας Ιταλός, ένας Γάλλος, που ήταν στη ραδιοτηλεόραση, ο Ρομπέρ Ντιτάλ, ένας Ισπανός και ένας Αμερικανός και μας κάλεσαν να παίξουμε στις χώρες τους. Έτσι ξεκίνησε αναπάντεχα η καριέρα μας στο εξωτερικό. Το ρεσιτάλ αυτό ήταν στο Σαντιάγο ντε Κομποστέλα, στην ακαδημία στην οποία δίδασκε ο Αντρέ Σεγκόβια, όπου είχαμε βρεθεί πάλι με υποτροφία – της ισπανικής ακαδημίας, φυσικά, και όχι της ελληνικής.

q Λ.: Τον Σεγκόβια τον γνωρίσαμε όταν πήγαμε να κάνουμε μαθήματα στην ακαδημία του. Μετά την υποτροφία

AΘΗΝΑΊΟΙ

και το ρεσιτάλ του 1967 ξαναπήγαμε τον επόμενο χρόνο και ξεκίνησε μια σχέση που από εκτίμηση εξελίχθηκε σε γνωριμία και φιλία. Στην ακαδημία του ξαναπήγαμε το 1969 και δεν σταματήσαμε ποτέ την επικοινωνία μαζί του. Το 1964 ηχογραφήσαμε τον πρώτο μας δίσκο – για τον οποίο ο Ζακ Μεναχέμ είπε ότι είναι «ο πρώτος δίσκος κλασικής μουσικής που ηχογραφήθηκε στην Ελλάδα». Όχι μόνο κιθάρας, γενικότερα. Μετά ηχογραφήσαμε στο Παρίσι έναν δίσκο και κυκλοφόρησε από την EDICI και στη συνέχεια ηχογραφήσαμε για την Columbia. Τότε η κυκλοφορία ενός δίσκου ήταν μεγάλο γεγονός. Ο τελευταίος δίσκος μας ήταν ένας διπλός που μας έβγαλε το Μέγαρο το 2008 για τα πενήντα χρόνια καλλιτεχνικής μας προσφοράς. Παίξαμε δύο συναυλίες με έργα που είχαν γραφτεί για μας και με ορχήστρα.

28 lifo – 8.7.21

q Ε.: Ξεκινήσαμε με τα ονόματά μας, αλλά το δικό μου όνομα είναι αντικαλλιτεχνικό τελείως, οι Αμερικανοί δεν μπορούσαν να το προφέρουν. Οπότε, αναγκαστήκαμε και έγινε «duo Evangelos and Liza», στην αρχή ήταν «Λίζα Ζώη και Ευάγγελος Ασημακόπουλος». Ο Εντουάρτ, ένας Εγγλέζος συνθέτης, μας είχε βαφτίσει «the Athenian guitar duo» και λειτούργησε στους Αμερικανούς, αλλά ακουγόταν πιο πολύ σαν ντουέτο για ταβέρνα, άσε που ήταν δύσκολο να το κατοχυρώσεις γιατί δεν φαινόταν ποιος ήσουν, μπορούσε οποιοσδήποτε να έχει αυτό το όνομα.

q Λ.: Την εποχή που ξεκινάγαμε στην Αθήνα ο κόσμος είχε μεγάλο ενδιαφέρον για την κιθάρα. Η κιθάρα διεθνώς έκανε μία καμπή, ξεκίνησε ουσιαστικά το 1950 όταν για πρώτη φορά ο Σεγκόβια τη δίδαξε στη Fondazione Accademia Musicale Chigiana στη Σιένα. Ήταν η πρώτη φορά που διδάχτηκε η κλασική κιθάρα επίσημα κι είχαν πάει μόνο έξι μαθητές όλοι κι όλοι, γιατί δεν την ήξεραν. Τη δεκαετία του ’60 άρχισε μια ανοδική πορεία και το αποκορύφωμα ήταν τις δεκαετίες ’70 και ’80. Μετά έγινε ένας υπερπληθωρισμός και στη συνέχεια ήρθε στα κανονικά της. Ήταν σαν μια έκρηξη, μια επανάσταση των ’70s και των ’80s. Θυμάμαι, η γαλλική εφημερίδα «Le Μonde» είχε γράψει ότι «πουλιούνται ένα εκατομμύριο κιθάρες τον χρόνο στη Ευρώπη και ένα στην Αμερική».

q E.: Η βάση μας ήταν πάντα στην Ελλάδα, αλλά ταξιδεύαμε για μήνες κάθε χρόνο. Ο Εγγλέζος μας είχε πει «αν δεν μείνετε σε μία από τις μεγάλες πόλεις, Παρίσι, Λονδίνο, Νέα Υόρκη, τα πράγματα θα είναι πολύ πιο δύσκολα». Αλλά είχαμε στο μεταξύ κάνει και τον γιο μας, τον Μάριο, και είχαμε την Αθήνα ως βάση. Τώρα είναι πολύ πιο εύκολα τα πράγματα για έναν μουσικό, με τα μέσα που υπάρχουν σήμερα, όπου και αν είναι η βάση σου δεν έχει σημασία. Κάνεις διεθνή καριέρα και από την Αθήνα. Τότε τις εμφανίσεις τις κλείναμε με αλληλογραφία, ούτε καν με τηλέφωνο. Είχαμε τον γιο μας βρέφος, ταξιδεύαμε και θέλαμε να μάθουμε νέα του και θυμάμαι ότι έγραφα γράμμα από τον Καναδά ότι θα είμαστε στις

απο τον m. hulot φωτογραφιeσ: παρισ ταβιτιαν

eπityxia Έχουμε παίξει παντού, εκτός από την Ιαπωνία. Οι πιο πολλοί έχουν παίξει κάπου μία φορά και το γράφουν στο βιογραφικό τους, δεύτερη φορά δεν έχουν πάει. Κανείς δεν έχει γράψει πόσες φορές έχει παίξει σε ένα μέρος. Λίγο πολύ ένα ρεσιτάλ το κλείνεις και από μια γνωριμία. Το πιο σημαντικό για έναν καλλιτέχνη είναι να τον ξαναφωνάξουν, να τον θέλουν ξανά. Αυτή είναι η επιτυχία του.

8.7.21 – lifo

29

q Λ.: Δεν συνθέσαμε ποτέ. Το θέμα της σύνθεσης είναι κάτι που πρέπει να έχεις το ταλέντο να το κάνεις. Γράφουν αρκετοί, αλλά δεν μένουν στην πάροδο του χρόνου, εμείς δεν θέλαμε να ρισκάρουμε να κάνουμε ένα πράγμα που δεν είχαμε έμπνευση να κάνουμε. Υπήρχαν, όμως, ένα σωρό συνθέτες που γράφανε για μας. Και Έλληνες και ξένοι, έτσι είχαμε αυτό το ρεπερτόριο που χρησιμοποιούσαμε στα ρεσιτάλ: ο Δημήτρης Φάμπας, ο Δραγατάκης, ο Τενίδης, ο Αντωνίου, ο John Duarte, ο Μάριο Καστελνουόβο-Τεντέσκο. Tο να γράφει κανείς μουσική και να εκτίθεται και σε αυτή την πλευρά είναι παρακινδυνευμένο, γι’ αυτό και δεν μένουν πολλοί συνθέτες. Αυτό που μένει στον χρόνο θα πει ότι άξιζε. Το κλασικό έργο τέχνης πρέπει να έχει δύο στοιχεία: να είναι οικουμενικό και διαχρονικό. Αναρωτιέμαι αν ο Τσιτσάνης θα είναι κλασικός. Δεν ξέρουμε αν θα τραγουδιέται από τον Μεξικάνο, τον Κινέζο, τον Βούλγαρο, τον Ταϋλανδό. Του Μπετόβεν, του Γκαίτε είναι και διαχρονικά και οικουμενικά τα έργα τους. Οι Beatles έχουν το οικουμενικό στοιχείο.

q Ε.: Οι μαθητές έχουν αλλάξει πάρα πολύ με τα χρόνια, αλλάζουν με τον τρόπο ζωής και η μουσική πλέον είναι αναλώσιμη. Τη βλέπουν τελείως επιφανειακά, θέλουν, αν είναι δυνατόν, να έρθουν να κάνουν ένα μάθημα και να τα μάθουν όλα. Έχει επηρεαστεί πάρα πολύ η νέα γενιά από την τεχνολογία και με το κομπιούτερ έχουν μάθει να τα θέλουν όλα γρήγορα, εύκολα, απάνω-απάνω και δεν θέλουν καθόλου εμβάθυνση. Σε τίποτα. Δεν την εκτιμούν καθόλου τη μουσική, ίσως επειδή το πιο μεγάλο μέρος της σήμερα γίνεται από ανθρώπους που δεν έχουν σχέση με τη μουσική. Το ενδιαφέρον για την κλασική κιθάρα είναι πλέον ελάχιστο, σχεδόν καθόλου, τα νέα παιδιά ενδιαφέρονται περισσότερο για τα άλλα είδη κιθάρας, την ηλεκτρική, την κιθάρα μπάσο, την ακουστική. Η σχέση είναι σε ποσοστό 90 προς 10.

Liza and Evangelos

τάδε του μηνός στο Ντιτρόιτ. Η επικοινωνία γινόταν με αλληλογραφία γιατί το τηλέφωνο είχε ολόκληρη διαδικασία και ήταν πρόβλημα. Με τα σημερινά δεδομένα, αυτό φαίνεται πρωτόγονο.

q Λ.: Το κοινό στις συναυλίες έχει αλλάξει επίσης. Στην Ελλάδα οι αίθουσες γεμίζουν κατά 70% με τους λεγόμενους κοσμικούς, όχι τους επαΐοντες. Ένα 30% είναι οι πραγματικά φιλόμουσοι, αλλά στο ρεσιτάλ ενός αξιόλογου πιανίστα θα πάνε πολύ λίγοι. Όταν θα έρθει ένα όνομα τρανταχτό απ’ έξω, είναι περίεργο πώς βρίσκονται 2.000 άτομα και ψάχνουν ξαφνικά να βρουν εισιτήριο. Έχει πλάκα, γιατί κάποια στιγμή, όταν πρωτοφτιάχτηκε το Μέγαρο Μουσικής, ήταν ατραξιόν για ανθρώπους από όλη την Ελλάδα, που έρχονταν να δουν απλώς ένα θέαμα – γιατί είχε ακουστεί πάρα πολύ αυτή η αίθουσα. Ερχόταν κάποιος για δουλειά από την Καβάλα και είχε προγραμματίσει να πάει και στο περίφημο Μέγαρο. Κάποια φορά έτυχε να δίνει ρεσιτάλ μια διάσημη Ρωσίδα πιανίστα που έπαιζε την «Τέχνη της φούγκας» του Μπαχ, δηλαδή το πιο δύσκολο έργο. Ήταν τίγκα η μεγάλη αίθουσα του Μεγάρου, δεν υπήρχε ούτε ένα άδειο κάθισμα, και μόλις άρχισε να παίζει έφευγαν σωρηδόν, αγανακτισμένοι γι’ αυτό που τους συνέβη. Γιατί ήταν άσχετο κοινό. Στο εξωτερικό είναι διαφορετικά τα πράγματα, κι αυτό γιατί εκεί η κλασική μουσική είναι μέσα στα σχολεία. Δημιουργούν κοινό. Εδώ έχουν καταργήσει ακόμα και τη χορωδία από τα δημόσια σχολεία, κι αν κάνουν μουσική, τους λένε τις νότες του πενταγράμμου, το οποίο είναι άσχετο και κάνει τα παιδιά να βαριούνται. Τις νότες τις μαθαίνεις όταν πας να μάθεις ένα όργανο, είναι άχρηστες αν σου τις λένε και δεν παίζεις. Ενώ οι χορωδίες είναι βασικό πράγμα, είναι τα τραγούδια.

q Ε.: Το ελληνικό κράτος δεν έκανε ποτέ κάτι για τη μουσική, είναι διαχρονικό πρόβλημα αυτό, δεν ισχύει μόνο τώρα. Τελειώνει κανείς το ωδείο μετά από χρόνια σπουδών, δέκα και δώδεκα, και παίρνει ένα χαρτί το οποίο δεν μετράει πουθενά, σε καμία χώρα στον κόσμο. Δεν μπορείς να πας στην Αγγλία και να πεις «έχω ελληνικό δίπλωμα μουσικής». Είναι αδιαβάθμητο. Σκεφτείτε το χαρτί του ωδείου που είχε ο Καβάκος, ο οποίος γύριζε όλο τον κόσμο, δεν μετράει πουθενά. Αν το πάρουμε ως διαβάθμιση, ως προσόν που χρειάζεται για να διοριστεί κάποιος και να έχει μια θέση, είναι πιο εύκολο να πιάσει αυτήν τη θέση κάποιος που θα τελειώσει Μουσικολογία. Γιατί αυτός είναι κατοχυρωμένος επειδή έχει πτυχίο πανεπιστημίου, ενώ ο απόφοιτος ωδείου όχι.

q Λειτουργεί αλλιώς το πράγμα στο εξωτερικό. Εδώ έχουμε και το εξής δυσάρεστο, ότι είναι μόνο η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη κατά δεύτερο λόγο που δίνουν την ευκαιρία σε κάποιον μουσικό να παίξει – και τελειώνει εκεί η ιστορία. Δεν μπορούμε να έχουμε μια δραστηριότητα στην Ελλάδα όπως έχει ο Ιταλός, ο Γάλλος, ο Ισπανός, ο Εγγλέζος, που έχουν εκατό πόλεις να πάνε να παίξουν. Πηγαίναμε στην Αγγλία και δίναμε ένα σωρό συναυλίες σε όλη τη χώρα, σε όλη την Αμερική. Στην Ιταλία έχουμε πάει ένα σωρό φορές σε χωριά. Μας είχαν κλείσει σε κάποιο Καλτατζιρόνε και ψάχναμε να βρούμε πού είναι και λέγαμε «πού διάολο μας στέλνει αυτός ο ιμπρεσάριος;». Είναι ένα χωριό στη Σικελία, όμως, τόσο οργανωμένο, που μας έκανε τρομερή εντύπωση. Η αίθουσα ήταν όπως η παλιά Λυρική Σκηνή εδώ, και θυμάμαι ότι στην αφίσα τα ονόματά μας ήταν μαζί με του Yo-Yo Ma, με απίστευτα ονόματα, πρωτοκλασάτα. Οργάνωναν τέτοιες βραδιές μία φορά τον μήνα. Τρελαθήκαμε, γιατί τις οργάνωνε η τοπική αυτοδιοίκηση. Εδώ αυτά τα πράγματα δεν τα έχουμε. Δεν υπάρχει καλλιέργεια. Πρέπει να ξεκινήσει η αγωγή πάνω στις τέχνες γενικώς, από μικρή ηλικία, από τα σχολεία.

q Λ.: Διοργανώνουμε στην Πάτρα ένα φεστιβάλ που, αν δεν ήταν ο κορωνοϊός φέτος, θα έκλεινε τριάντα συναπτά χρόνια. Δεν έγινε πέρσι και φέτος. Τέτοια φεστιβάλ και σεμινάρια κάναμε παντού στην Ελλάδα, αλλά αυτό στην Πάτρα έχει γίνει θεσμός πια. Διαρκεί τέσσερις ημέρες, την εβδομάδα πριν από το Πάσχα, Σαββατοκύριακο και Μεγάλη Δευτέρα, με διαλέξεις και συναυλίες, και έχει και διαγωνισμό κιθάρας. Καλούμε ξένους καλλιτέχνες και έρχεται κοινό από όλη την Ελλάδα. Πλέον δεν παίζουμε, δεν κάνουμε ρεσιτάλ, γιατί έχουν προβλήματα τα δάχτυλά μου.

q Ε.: Έχουμε παίξει παντού, εκτός από την Ιαπωνία.

Οι μαθητές έχουν αλλάξει πάρα πολύ με τα χρόνια, αλλάζουν με τον τρόπο ζωής και η μουσική πλέον είναι αναλώσιμη. Τη βλέπουν τελείως επιφανειακά, θέλουν, αν είναι δυνατόν, να έρθουν να κάνουν ένα μάθημα και να τα μάθουν όλα.

Έχουμε κάνει δεκαεννιά παγκόσμιες τουρνέ και έχουμε παίξει στις γνωστότερες αίθουσες συναυλιών. Στην Αμερική έχουμε παίξει από άκρη σε άκρη, σε πάρα πολλές πόλεις, ακόμα και στις μικρότερες. Έχουμε φτάσει μέχρι την Αλάσκα. Έχουμε παίξει σε όλη την Ευρώπη, στο Μαρόκο. Το πιο σημαντικό από όλα όμως δεν είναι να παίξεις κάπου μία φορά, αλλά να ξαναπαίξεις. Οι πιο πολλοί έχουν παίξει κάπου μία φορά και το γράφουν στο βιογραφικό τους, δεύτερη φορά δεν έχουν πάει. Κανείς δεν έχει γράψει πόσες φορές έχει παίξει σε ένα μέρος. Λίγο πολύ ένα ρεσιτάλ το κλείνεις και από μια γνωριμία. Το πιο σημαντικό για έναν καλλιτέχνη είναι να τον ξαναφωνάξουν, να το θέλουν ξανά. Αυτή είναι η επιτυχία του.

q Λ.: Ο κιθαριστής ήταν πάντα σε δεύτερη μοίρα σε σχέση με κάποιον που παίζει ένα άλλο μουσικό όργανο, έναν πιανίστα π.χ., δυστυχώς. Κι αυτό γιατί την κιθάρα την μπλέκουν με την κιθάρα της συνοδείας, της παρέας. Έχει συνδυαστεί και περισσότερο από όλα τα όργανα με το τραγούδι, με τη ροκ, κι ελάχιστοι που ακούν τη λέξη κιθάρα σκέφτονται την κλασική. Για τη νέα γενιά, η κιθάρα ταυτίζεται με την ηλεκτρική.

q Ε.: Υπάρχουν πολλά παιδιά αξιόλογα, και ντουέτα, μαθητές μας, ένα στην Αθήνα –ο Γιάννης Πετρίδης με την Αλεξάνδρα

ΙNFO

evangelos-liza.com

30 lifo – 8.7.21

Χρηστοδήμου–, κι ένα στη Θεσσαλονίκη, επίσης μαθητές μας, η Κυριακή Κόντη και ο Θανάσης Παύλου, αλλά έχουν πρόβλημα, δεν έχουν πού να παίξουν. Υπάρχει μια πίκρα στον κόσμο της τέχνης, στους μουσικούς, ότι το κράτος δεν τους αναγνωρίζει, δεν τους δίνει την ευκαιρία. Χρειάζονται έστω και μια ηθική ικανοποίηση. Διάβασα το πρόγραμμα του Μεγάρου Μουσικής αυτής της χρονιάς και δεν έχουν βάλει ούτε έναν κιθαριστή. Μόνο πιάνα και βιολιά. Κι ας τραβάει πάντοτε κόσμο η κιθάρα…

693

Η ΠΙΟ ΠΟΛΎΧΡΩΜΗ ΚΑΙ ΠΟΛΥΠΟΊΚΙΛΗ ΠΙΆΤΣΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ

ΤΑ ΥΦΑΣΜΑΤΑΔΙΚΑ

ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ 8.7.21 – lifo

31

URBAN

ΤΟΠΙΑ, ΧΡΩΜΑΤΑ ΚΑΙ ΜΟΤΙΒΑ – ΤΑ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΥΦΑΣΜΑΤΑΔΙΚΑ ΣΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ Η πιο πολύχρωμη και πολυποίκιλη πιάτσα καταστημάτων του εμπορικού τριγώνου της Αθήνας αποκαλύπτεται.

από τον διονυση νοταρακη φωτο: παρισ ταβιτιαν

«

32 lifo – 8.7.21

Έ

χω μια σχέση με το ύφασμα ας πούμε ερωτική. Το πιάνω και το αισθάνομαι. Διδάχτηκα να μπορώ να καταλαβαίνω την ποιότητα με την αφή» μας λέει ο Πέπος Πελοσώφ, επιχειρηματίας δεύτερης γενιάς στο κατάστημα υφασμάτων που ίδρυσε το 1953 ο θείος του Δαυίδ Σαμουήλ, ερχόμενος από τα Τρίκαλα. Κάθεται πίσω από το ταμείο, κόβει αποδείξεις και τιμολόγια, συνεννοείται με υπαλλήλους και προμηθευτές και μιλάει με πελάτες. Πίσω του, γύρω του, απέναντί του, υπάρχουν εκατοντάδες τόπια υφάσματος. Καταλαμβάνουν κυριολεκτικά κάθε επιφάνεια του μακρόστενου ισογείου, του παταριού του και ίσως του υπογείου του – μόνο στους πάγκους όπου τα υφάσματα κόβονται φαίνεται να υπάρχει λίγος διαθέσιμος χώρος. Βισκόζη, καπαρντίνες, ζέρσεϊ, δαντέλες, κρεπ σατέν, μάλλινα, παλτόπανα, λινά, ποπλίνες, μακό, γκλίτερ, ντουσέζ, ταφτάδες, τούλια, κάμποτο, καραβόπανα, δαντέλες, είναι λίγες από τις ποικιλίες υφάσματος που μπορεί να βρει κάποιος στα εξειδικευμένα καταστήματα που αναπτύσσονται στους δρόμους του εμπορικού κέντρου. Σαφώς λιγότερα σε σχέση ακόμα και με το πρόσφατο παρελθόν, τα υφασματάδικα εξακολουθούν να μαγνητίζουν τους περαστικούς με την πολύχρωμη πραμάτεια τους που κατακλύζει εισόδους και πεζοδρόμια, τις παλιομοδίτικες επιγραφές και τους ευγενικούς καταστηματάρχες που βλέπουν μία από τις πιο χαρακτηριστικές γωνιές της πόλης να αλλάζει άρδην.

ΑΠΟ ΤΟ ΠΑΖΑΡΙ ΣΤΑ ΕΜΠΟΡΟΡΑΦΕΙΑ «Στα 1860 (…) ένα πλήθος μαγαζιών που απευθύνονταν σε εξευρωπαϊσμένα γούστα λειτούργησε στην Ερμού, στην Αιόλου και στα γύρω στενά» γράφει ο Νίκος Ποταμιάνος, ερευνητής στο Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών του ΙΤΕ, στο βιβλίο του «Οι Νοικοκυραίοι - Μαγαζάτορες και βιοτέχνες στην Αθήνα, 1880-1925», προσθέτοντας πως τα νέα καταναλωτικά πρότυπα δεν άργησαν να επικρατήσουν. Σύμφωνα με τον ίδιο, «καταστήματα πολυτελείας», όπως τα μυροπωλεία και τα ανθοπωλεία, εμφανίστηκαν το 1880, αυξάνοντας τη λάμψη του νέου τότε εμπορικού κέντρου, ενώ παράλληλα υιοθετήθηκαν οι βιτρίνες και ο φωτισμός για την προσέλκυση των πελατών. Φαίνεται πως οι επιχειρήσεις που ήθελαν να έχουν έναν «σύγχρονο αέρα» επιδίωξαν να αναπτυχθούν στους δρόμους εκείνους που ταυτίζονταν περισσότερο με τη νεωτερικότητα. «Η έξοδος από το παζάρι συμβάδιζε με την αναπαραγωγή νέων συγκεντρώσεων ομοειδών καταστημάτων στον ίδιο χώρο» σημειώνει ο κ. Ποταμιάνος, ενώ παράλληλα διευκρινίζει πως το κέντρο της πόλης παρέμενε σημαντικό για τα καταστήματα που δεν πουλούσαν είδη «καθημερινής χρήσης», άρα είχαν ανάγκη από μεγαλύτερη δεξαμενή πελατών. Τι γίνεται, όμως, με τα υφασματάδικα; «Στις

αρχές του εικοστού αιώνα το έτοιμο ρούχο ήταν ταυτισμένο με κατώτερη ποιότητα» μας λέει, επισημαίνοντας παράλληλα πως το πρετ-α-πορτέ άρχισε να επικρατεί πιθανότατα από τον Μεσοπόλεμο και μετά. Την εποχή εκείνη, που τα πολυκαταστήματα δεν είχαν κάνει ακόμα την εμφάνισή τους, τα «εμπορικά» καταλάμβαναν, ως επί το πλείστον, μικρότερους χώρους, ωστόσο τα υφασματάδικα, λόγω του όγκου των προϊόντων τους, αναπτύσσονταν σε μεσαίου μεγέθους χώρους. Τα εμποροραφεία είναι μετεξέλιξη των «ελληνοραφείων» και «φραγκοραφείων» που πούλαγαν υφάσματα, ενώ οι ράφτες, που δούλευαν εκεί και έφτιαχναν ρούχα για τους πελάτες, άκμαζαν. Αυτός ο τύπος επιχείρησης επιβίωσε, σύμφωνα με μαρτυρίες, έως και μεταπολεμικά.

Η ΕΝΔΟΞΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ Στην υπερταχεία της μεταπολεμικής ανάπτυξης επιβιβάστηκε, όπως ήταν ίσως αναμενόμενο, και η αγορά υφασμάτων. Άλλωστε, πολλές από τις επιχειρήσεις του εμπορικού τριγώνου συστήθηκαν τότε. Οι επιχειρηματίες καταπιάστηκαν είτε με το χονδρεμπόριο είτε με το λιανεμπόριο, χωρίς περιορισμούς ωστόσο. Το πέρασμα από το ένα επιχειρηματικό μοντέλο στο άλλο ή η διατήρηση παράλληλων δραστηριοτήτων φαίνεται πως ήταν συχνό φαινόμενο. «Ξεκίνησε με ένα καροτσάκι, απέκτησε δεύ-

τερο, έβαλε συνέταιρο, έφτιαξε το δικό του κατάστημα» μας λέει ο Πάνος Παρασκευόπουλος, έμπορος δεύτερης γενιάς, αφηγούμενος την ανοδική πορεία του πατέρα του. Οι παλιότεροι έμποροι του κέντρου διηγούνται ακόμα ιστορίες με την πελατεία τους που σχημάτιζε ουρές έξω από τα καταστήματα για να αγοράσει υφάσματα. «Υπήρξε περίπτωση που σε ένα απόγευμα ξεφορτώσαμε τρία κοντέινερ υφάσματος» μας λέει ο κ. Νίκος Κοσμίδης, που δραστηριοποιείται στο ύφασμα από τη δεκαετία του ’80, αναφερόμενος στην εποχή που μεγάλα οχήματα έμπαιναν στο κέντρο. Ο ίδιος ξεκίνησε ως υπάλληλος και σήμερα έχει το δικό του κατάστημα. Η δραστηριότητα συνεχίζεται με ένταση έως και τα τέλη της δεκαετίας του ’90, όταν το έτοιμο ένδυμα βγάζει σταδιακά εκτός παιχνιδιού όχι μόνο τους εμπόρους υφασμάτων αλλά και τις βιοτεχνίες και τις μπουτίκ. Τα νέα καταναλωτικά ήθη θέλουν τους πελάτες να στρέφονται στις φίρμες, που πλέον κυριαρχούν στην ελληνική αγορά. Νωρίτερα, οι μηχανές στα εναπομείναντα υφαντουργεία της χώρας είχαν σιγήσει οριστικά. Πολλά καταστήματα υφασμάτων θα κλείσουν μέσα στα επόμενα χρόνια, όχι όμως μόνο λόγω ανταγωνισμού από το έτοιμο ένδυμα. Είναι αρκετές οι περιπτώσεις που δεν υπήρξε διάδοχη κατάσταση, ενώ χώρο για να αναπτυχθεί διεκδικεί πλέον μια καινούργια, για τα δεδομένα του εμπορικού τριγώνου, δραστηριότητα, η εστίαση.

ΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΑΛΛΑΖΕΙ «Σκεφτείτε πως εδώ δεν υπήρχε φούρνος να πάρουμε ψωμί. Ο πιο κοντινός ήταν στους Αέρηδες» μας λέει ο κ. Παρασκευόπουλος, που εξακολουθεί να θυμάται την έκπληξη που ένιωσε όταν άνοιξε το πρώτο εστιατόριο στην περιοχή. Η διάδοση της εστίασης τις δύο τελευταίες δεκαετίες έχει αλλάξει αρκετά το ύφος του κέντρου. Εμπορικά καταστήματα έκλεισαν για να γίνουν καφετέριες ή εστιατόρια. Οι επαγγελματίες της εστίασης προσέφεραν, άλλωστε, υπερδιπλάσια ενοίκια για να αποκτήσουν τα πολυπόθητα καταστήματα εκεί. Και η κρίση που επέφερε το έτοιμο ένδυμα έβαλε πολλούς από τους παραδοσιακούς επιχειρηματίες της περιοχής σε δεύτερες σκέψεις.

Ωστόσο, τα υφασματάδικα του κέντρου δεν απευθύνονται μόνο σ’ εκείνους που επιθυμούν να ράψουν ρούχα. «Από ύφασμα φτιάχνουν μέχρι και προσκλητήρια γάμων» μας λέει ο κ. Παρασκευόπουλος. Θέατρα, ξενοδοχεία, παραγωγές είναι ανάμεσα στους πελάτες των υφασματάδικων. Και, φυσικά, οι οίκοι ραπτικής, των οποίων τα ονόματα οι έμποροι κρατούν επτασφράγιστο μυστικό.

Η ζήτηση για καφέ, φαγητό και ποτό φαίνεται να εντάθηκε κατά την έκρηξη της βραχυχρόνιας μίσθωσης. Και τα καταλύματα που βρίσκονται εντός του εμπορικού τριγώνου, εξαιτίας της εγγύτητας με τις περιοχές υψηλού τουριστικού ενδιαφέροντος, βρίσκονται ακόμα αναρτημένα στις πλατφόρμες, παρά την υποχώρηση της βραχυχρόνιας μίσθωσης λόγω πανδημίας. Πώς όμως στέκονται οι έμποροι του κέντρου απέναντι σε αυτή την εξέλιξη; Ο Σπύρος Ολιβιέρης, έμπορος υφασμάτων τρίτης γενιάς, αντιμετωπίζει με αισιοδοξία τη νέα συνθήκη, υποστηρίζοντας πως η εστίαση φέρνει κόσμο στο κέντρο, που δυνητικά θα ψωνίσει από τα καταστήματα, υπογραμμίζοντας ωστόσο πως στην Ελλάδα, σε αντίθεση με το εξωτερικό, δεν υπάρχουν κατοχυρωμένες χρήσεις καταστημάτων. Κάνοντας λόγο για βαθιά ριζωμένη κουλτούρα ραψίματος στη χώρα, εμφανίζεται σίγουρος πως το λιανεμπόριο θα παραμείνει στους δρόμους του εμπορικού τριγώνου. «Το ύφασμα δίνει χρώμα στο κέντρο της Αθήνας» λέει χαρακτηριστικά, με τον κ. Κοσμίδη να χαρακτηρίζει την περιοχή ως «ένα από τα καλύτερα στέκια του κόσμου». Από την πλευρά του ο κ. Παρασκευόπουλος υπογραμμίζει πως υφασματάδικα συνεχίζουν να υπάρχουν και λόγω της φύσης του εμπορεύματος. «Το ύφασμα είναι ένα είδος που δεν μπορούν να το πιάσουν τα μεγάλα καταστήματα, όπως τα σούπερ-μάρκετ». Ωστόσο, οι εξαιρέσεις του άγραφου κανόνα, σύμφωνα με τον οποίο, εκεί που κλείνει ένα «εμπορικό», δεν ξανανοίγει ως τέτοιο, είναι μετρημένες στα δάχτυλα τους ενός χεριού. «Μπορεί να μείνει κλειστό ακόμα και για έναν χρόνο γιατί δεν βρίσκει άλλη εστίαση να βάλει» μας λέει ο κ. Πελοσώφ.

ΟΙ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΣΗΜΕΡΑ Κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης, παραδόξως η αγορά των υφασμάτων έδειξε αντοχές, αν όχι ένα νέο σκίρτημα. «Ο κόσμος άρχισε να δημιουργεί σπίτι του. Κατάλαβε πως, αν φτιάξει κάτι μόνος του, θα του στοιχίσει λιγότερο και θα είναι περισσότερο ποιοτικό. Οι σχολές ραπτικής είναι πλέον γεμάτες. Στην καραντίνα έμαθε να ράβει μάσκες. Από κει, το να φτιάξεις ένα καφτάνι ή ένα κιμονό είναι εύκολο» μας λέει η κ. Κατερίνα Αναγνώστου, που το 2009, και ενώ είχε σπουδάσει κάτι εντελώς διαφορετικό, ξεκίνησε να ασχολείται με την οικογενειακή επιχείρηση. Αργότερα, και ακολουθώντας παρόμοια πορεία στο κατάστημα, θα βρεθεί και η αδερφή της Ζέτα, που, γοητευμένη από το αντικείμενο, θα πραγματοποιήσει επιπλέον σχετικές σπουδές. Πάνω από μία δεκαετία πλέον στον χώρο, έπρεπε να συγκρουστεί με ένα ανδροκρατούμενο περιβάλλον. «Είμαστε οι μόνες γυναίκες και οι νεότερες. Ήταν δύσκολο στην αρχή. Είδα την απόρριψη από τους προμηθευτές. Δεν με υπολόγιζαν επειδή ήμουν γυναίκα. Όταν άλλαξε η συμπεριφορά μου απέναντί τους και κράτησα σκληρότερη στάση, άλλαξαν κι εκείνοι. Άργησε όμως αρκετά να συμβεί αυτό». Σε αυτό το διάστημα η ίδια είδε και την πελατεία να αλλάζει. «Εκείνοι που μπαίνουν τώρα στο μαγαζί, σε σχέση το 2009, είναι σαφώς νεότεροι» παρατηρεί η κ. Αναγνώστου και οι περισσότεροι έμποροι υφασμάτων απ’ όσους μιλήσαμε τείνουν να συμμερίζονται αυτή την άποψη. Πώς εξηγούν τη διάδοση του ραψίματος, μιας δραστηριότητας που μέχρι πρότινος θεωρούνταν ξεπερασμένη, στις νεότερες γενιές; Φαίνεται πως το έτοιμο ένδυμα, η υπερπροσφορά ίδιων ή σχεδόν ίδιων ρούχων, λειτούργησε ως μπούμερανγκ. «Οι πελάτισσες ξεκίνησαν να αναζητούν ρούχα που δεν είναι στη μαζική παραγωγή» αναφέρει ο κ. Ολιβιέρης, σημειώνοντας πως το πανομοιότυπο ένδυμα άρχισε να προκαλεί κόπωση.

Στον αντίποδα, το «one of a kind» ρούχο αποκτά, για κάποιους έστω, μια νέα συμβολική αξία, ενώ, τουλάχιστον στα ακριβά υφάσματα, το να ράψει κανείς κάτι, όπως ένα νυφικό, είναι μάλλον μια πιο φθηνή επιλογή. Το κόστος, φυσικά, μειώνεται ακόμα περισσότερο για όσους ράβουν. «Διαλέγεις τι θέλεις να φτιάξεις, διαφορετικό απ’ ό, τι κυκλοφορεί» υπογραμμίζει ο κ. Πελοσώφ. Παράλληλα, το διαδίκτυο, οι ομάδες ενδιαφερόντων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τα βίντεο στο YouTube βοηθούν στη διάδοση της ραπτικής, ενώ νέα, μικρά brands κάνουν την εμφάνισή τους. Με πωλήσεις μέσω διαδικτύου τα υφασματάδικα πραγματοποιούν το άνοιγμά τους και στην υπόλοιπη επικράτεια, κίνηση που κρίθηκε επιβεβλημένη όταν η χώρα μπήκε σε καθεστώς lockdown. «Δουλεύουμε πάρα πολύ το διαδίκτυο και η καραντίνα βοήθησε ώστε ο κόσμος να εξοικειωθεί» αναφέρει η κ. Αναγνώστου. Ωστόσο οι διαδικτυακές συναλλαγές δεν φαίνεται να αποτέλεσαν εμπόδιο για κάτι που η ίδια θεωρεί κομβικό στη δουλειά της: τις διαπροσωπικές σχέσεις. «Δεν θα το άλλαζα ποτέ αυτό. Αν δεν υπήρχε, δεν θα συνεχίζαμε αυτήν τη δουλειά» υποστηρίζει, περιγράφοντας μια διαδικασία διαρκούς ανατροφοδότησης. «Στέλνουν φωτογραφίες των ρούχων που έχουν ράψει, βάζουμε στα δέματα χειρόγραφα σημειώματα και δωράκια. Με πολλούς από τους πελάτες μας έχουμε γίνει φίλοι» μας λέει με χαμόγελο. Ωστόσο, τα υφασματάδικα του κέντρου δεν απευθύνονται μόνο σ’ εκείνους που επιθυμούν να ράψουν ρούχα. «Από ύφασμα φτιάχνουν μέχρι και προσκλητήρια γάμων» μας λέει ο κ. Παρασκευόπουλος. Θέατρα, ξενοδοχεία, παραγωγές είναι ανάμεσα στους πελάτες των υφασματάδικων. Και, φυσικά, οι οίκοι ραπτικής, των οποίων τα ονόματα οι έμποροι κρατούν επτασφράγιστο μυστικό.

ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟ, Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ Άλλοι αυτοδημιούργητοι, άλλοι με μακρά οικογενειακή παράδοση πίσω τους, άλλοι μπήκαν στην αγορά σχεδόν από την αρχή της ζωής τους, άλλοι ως νεαροί ενήλικες και αφού ακολούθησαν τους δικούς τους δρόμους, άλλοι κοιτούν το παρελθόν με εξιδανίκευση, άλλοι ανιχνεύουν ευκαιρίες στο σήμερα, άλλοι επιφυλακτικοί, οι έμποροι των υφασμάτων διαφέρουν πολύ. Ωστόσο, ένα σημείο είναι αυτό που όλοι μας ανέφεραν, ότι, πέρα από το εμπόριο, υπάρχει η δημιουργία. «Η δουλειά, πέρα από το να πουλάς και να αγοράζεις, να αγοράζεις και να πουλάς, έχει και κάτι δημιουργικό» μας λέει ο κ. Ολιβιέρης. «Είναι φοβερή διαδικασία να μπεις σε ένα μαγαζί, να αγγίξεις τα υφάσματα και τελικά να φτιάξεις κάτι το οποίο θα φορέσεις και θα χαρείς. Είναι δημιουργικό. Είναι ένα ωραίο ταξίδι» υποστηρίζει από την πλευρά της η κ. Αναγνώστου. Και αυτή η δύναμη της δημιουργίας είναι ίσως η φλόγα που κρατάει ανοιχτά και ζωντανά τα τελευταία υφασματάδικα στο κέντρο της Αθήνας.

8.7.21 – lifo

33

MARKET RESEARCH

PERSONAL SHOPPER î

H&M Κρουαζέ φόρεμα με λινάρι. www2.hm.com

ñ

Papoutsanis Σαπούνι με χαμομήλι. Στα φαρμακεία

ô

PUMA T-shirt από τη συλλογή PUMA x Haribo.

Τα Dirty Laundry μόλις άνοιξαν το πρώτο flagship store στη Γλυφάδα

eu.puma.com

Τώρα μπορείτε να βρείτε τα αγαπημένα casual fashion basics της Dirty Laundry (t-shirt, φούτερ, βερμούδες, hoodies κ.λπ.) στο νέο flagship store που μόλις άνοιξε στη Γλυφάδα (Άγγελου Μεταξά 18). Η μάρκα είναι γνωστή για την timeless χρωματική παλέτα της (γήινη, φωτεινή, fresh, ήρεμη και σίγουρη), για το σύγχρονο fit, που αγκαλιάζει χωρίς περιορισμούς το σώμα με βολικές και άνετες σχεδιαστικές γραμμές, καθώς και για τα μοναδικά απαλά στην αφή υφάσματα από 100% άριστης ποιότητας βαμβάκι, που έλκουν σαν μαγνήτης το χάδι και τη σωματική επαφή. Επισκεφτείτε το Dirty Laundry e-shop: www.dirtylaundry.gr.

î

Nivea Sun Κρέμα ΑNTI-AGE με Q10. Στα φαρμακεία

ò

NUXE Καλοκαιρινό άρωμα. Στα καταστήματα καλλυντικών

î

Dirty Laundry

H Lidl Ελλάς μειώνει συνεχώς το ενεργειακό της αποτύπωμα και συμβάλλει καθημερινά στην προστασία του περιβάλλοντος

Ανδρική βερμούδα. www.dirty-laundry.gr

ô

Reebok

ñ

XIAOMI Redmi Note 10 Pro. www.germanos.gr

34 lifo – 8.7.21

Παπούτσια Power Rangers Club C. www.reebok.com

Η εταιρεία πιστοποιήθηκε και αυτό το έτος κατά ISO 50001 για το σύστημα διαχείρισης ενέργειάς της και εξασφάλισε για τέταρτη συνεχή χρονιά πράσινα πιστοποιητικά για το 100% της ενέργειας που προμηθεύεται από την Protergia, τον τομέα ηλεκτρικής ενέργειας της Mytilineos. Η παγκοσμίως αναγνωρισμένη πιστοποίηση δόθηκε στη Lidl Ελλάς από τεχνικούς εμπειρογνώμονες της εταιρείας DEKRA για την επιτυχημένη εισαγωγή ενός αποτελεσματικού συστήματος διαχείρισης ενέργειας. Με αυτήν πιστοποιήθηκαν συνολικά 228 καταστήματα, 5 αποθήκες και 3 κτίρια διοίκησης. Σε διεθνές επίπεδο, η Lidl πληροί ήδη το πρότυπο σε 28 χώρες. Η διατήρηση συστήματος διαχείρισης ενέργειας και η σταδιακή πιστοποίηση των θυγατρικών εταιρειών Lidl έχει ως πλεονεκτήματα την εξοικονόμηση κόστους και μακροπρόθεσμα την προστασία του περιβάλλοντος.

ΈΧΕΙΣ ΓΟΎΣΤΟ Πώς ξεκίνησε το Streetstyle Plug; Τα πρώτα βήματα έγιναν το 2016, από την ανάγκη δημιουργίας ενός ελληνικού streetwear market/community. Ποιος ήταν ο στόχος σας όταν δημιουργήσατε την κολεκτίβα αυτή; Μια πλατφόρμα που θα ικανοποιούσε τους λάτρεις του streetwear, καθώς δεν υπήρχε κάτι να γεμίσει το κενό στον συγκεκριμένο τομέα, όπως και η ανέλιξη μιας κουλτούρας που στην Ελλάδα δεν υπήρχε.

Νάσος Αναστασιάδης Άλεξ Πολυχρονιάδης Άρης Βασδάρης Ιδρυτές/διαχειριστές της κολεκτίβας/brand Streetstyle Plug

Τι ήταν αυτό που σας έφερε κοντά εσάς τους τρεις; Γνωριστήκαμε σε ένα camp out για Yeezy το 2015, όποτε, όπως καταλαβαίνετε, μας έφερε κοντά η αγάπη για τον χώρο αυτό, συν τα κοινά όνειρα που είχαμε. Thanks Yeezus! Τι περιλαμβάνει το brand σας; Σε ποια άλλα κομμάτια δραστηριοποιούνται οι Streetstyle Plug; Ύστερα από δύο επιτυχημένα drops, είμαστε προσηλωμένοι στη δημιουργία του ρούχου από το μηδέν, συμπεριλαμβάνοντας την υψηλή αισθητική και ποιότητα στη νέα μας κολεξιόν «OASIS». Εδώ και έναν χρόνο το SSP ενεργοποιείται σταθερά στο event planning, σε παροχές styling και, τέλος, στο art direction/production διαφόρων clothing line projects. Σε τι επίπεδο βρίσκεται το street style/street wear στην Ελλάδα; Σε σχετικά χαμηλό επίπεδο, το οποίο πιστεύουμε πως θα αλλάξει και θα ανθήσει στα επόμενα χρόνια. Κατά τη γνώμη μας, λείπουν η αισθητική και το mentality, καθώς πολλά ελληνικά brands αναλώνονται στις ίδιες τεχνοτροπίες και στα ίδια designs, με κάποιες εξαιρέσεις.

από τηn αφροδιτη σακκα φωτο: παρισ ταβιτιαν

Τι είναι αυτό που θέλετε να αλλάξετε στο streetwear game; Θα διαγράφαμε τα culture vultures με σκοπό να ανέλθουν τα brands και οι άνθρωποι που πραγματικά αξίζουν μια θέση στην ελληνική streetwear fashion σκηνή. Επιπλέον, θα αλλάζαμε τη νοοτροπία με την οποία λειτουργούν τα περισσότερα brands, δηλαδή το spam ενός logo σε ό,τι βγάζουν. Δυστυχώς, λείπει η φαντασία στα designs, χωρίς αυτό να δηλώνει ότι δεν υπάρχουν τα resources ή οι συνεργάτες για την υλοποίηση ενός πρωτότυπου πρότζεκτ. Τι φοράτε σήμερα και πόσο κοστίζουν; Άλεξ: Dior Oblique shades (€350), Stussy x Marc Jacobs 40 year anniversary T-Shirt (€100), SSP Double Knee shorts (priceless), Rick Owens Ramones Mainline sneakers (~€700) ///Νάσος: Pentagon Jungle hat (€25), Balenciaga sunglasses (€350), Sangiev crop top crewneck (€230), vintage tee (€30), SSP double knee black shorts (priceless), Suicoke sandals (€180) /// Άρης: MoMA T-shirt (€35), Chrome Hearts sweatpants (€475), Vans Vault checkered board (€80). Πού πηγαίνετε τώρα; Cocomat Hotel BC! @streetstyle.plug @playboilaflame @alexpoluchroniadis @arisvasdaris

8.7.21 – lifo

35

36 lifo – 8.7.21

693

ΣΙΝΕΜΑ

Πέρυσι στο Μαρίενμπαντ Ένας ανώνυμος άντρας πολιορκεί μια γοητευτική, αινιγματική γυναίκα μέσα στο λαμπερό σκηνικό ενός αριστοκρατικού ξενοδοχείου στην ευρωπαϊκή παραθεριστική πόλη Μαρίενμπαντ. Ισχυρίζεται ότι είχαν συναντηθεί και φλέρταραν εκεί έναν χρόνο νωρίτερα και προσπαθεί να την πείσει να φύγει μαζί του, κάτω από το βλέμμα του βλοσυρού συνοδού της. Ενώ η ίδια στην αρχή αρνείται τα πάντα, η σχέση τους ξεδιπλώνεται μέσω θραυσμάτων μνήμης ή φαντασίας, που όμως δεν ταιριάζουν ποτέ. Το αριστούργημα του Αλέν Ρενέ με τους Ντελφίν Σερίγκ, Τζόρτζιο Αλμπερτάτζι και Σασά Πιτοέφ σε νέα κόπια στα καλοκαιρινά σινεμά. Κριτική από τον Θοδωρή Κουτσογιαννόπουλο στη σελ. 39.

38

ΣΙΝΕΜΑ Οι νέες ταινίες της εβδομάδας

40

ΒΙΒΛΙΟ Η Ελλάδα του Ελύτη

41

ΒΙΒΛΙΟ Φταίει η μοίρα των γάτων

42

ΜΟΥΣΙΚΗ O Brian και ο Roger Eno λαχταρούν λίγο από τον ελληνικό ήλιο

44

ΧΟΡΟΣ Möbius: Μια υψηλών προδιαγραφών χοροθεατρική παράσταση με ακροβατική εσάνς

8.7.21 – lifo

37

απο toν θοδωρη κουτσογιαννοπουλο

Ο Πατέρας

Σινεμά

Ένα συγκλονιστικό ρεσιτάλ του Άντονι Χόπκινς για την άνοια.

Αριστούργημα Πολύ Καλό Καλό Ικανοποιητικό Μέτριο

Κακό

38 lifo – 8.7.21

σύνοψη: Ο Άντονι είναι σχεδόν ογδόντα χρονών, πάσχει από άνοια και αρνείται να δεχτεί τις νοσοκόμες που προσλαμβάνει η κόρη του για να τον φροντίζουν. Καθώς προσπαθεί να συμφιλιωθεί με τη νέα κατάσταση, αρχίζει να αμφισβητεί τους αγαπημένους του, το μυαλό του, ακόμα και την ίδια την πραγματικότητα γύρω του.

Μ

ιλώντας με τον υποψήφιο για Όσκαρ Γιώργο Λαμπρινό, με αφορμή την καθηλωτική του δουλειά στον Πατέρα, ο Έλληνας μοντέρ, που ζει και εργάζεται στο Παρίσι, επισήμανε πως ολόκληρο το ντεκουπάζ του Πατέρα βρισκόταν με κάθε λεπτομέρεια στο τελικό σενάριο του Φλοριάν Ζελέρ (σε συνεργασία με τον έμπειρο Κρίστοφερ Χάμπτον). Δεν ανέφερε απλώς το γεγονός, ως φιλοφρόνηση ίσως, αλλά το ανέλυσε και το τόνισε με έμφαση, εννοώντας με σαφήνεια πως η σκηνοθεσία και το μοντάζ μίας από τις καλύτερες ταινίες της σεζόν δεν ήταν προϊόν σκηνοθετικής ακροβασίας, πόσο μάλλον σωτήριου editing, αλλά μια εμπνευσμένη μετασκευή καθαρόαιμου θεατρικού έργου σε εντελώς κινηματογραφικό δράμα συγκίνησης και μυστηρίου, ένα ανατριχιαστικό σφιχταγκάλιασμα της επιθυμίας με τη μνήμη, που κατηύθυνε και τις άριστες ερμηνείες. Στην απονομή των Όσκαρ ο γιγαντιαίος Άντονι Χόπκινς ανέτρεψε τα ψυχρά προγνωστικά και απέσπασε το δεύτερο Όσκαρ του για πρωταγωνιστικό ρόλο και ο Ζελέρ δικαίωσε τον μοντέρ του, κερδίζοντας το βραβείο διασκευασμένου σεναρίου, ματαιώνοντας τις ελπίδες της Κλόι Ζάο να τριτώσει τα Όσκαρ της, μετά από εκείνα της ταινίας και της σκηνοθεσίας για τη Χώρα των Νομάδων, για την επίσης σπουδαία διευθέτηση των περιστατικών της Τζέσικα Μπρούντερ. Πρόσφατα ο Άντονι Χόπκινς υποδύθηκε ξανά τον αγαπημένο του θεατρικό ρόλο, τον Βασιλιά Λιρ, για λογαριασμό του BBC, σε μια απόπειρα συμφιλίωσης με τους δαίμονες που κάποτε τον απομάκρυναν από τη σκηνή και τη χώρα καταγωγής του. Θα μπορούσε άνετα να μεταφέρει τη σαιξπηρική τραγικότητα στον Πατέρα, την κινηματογραφική μεταφορά του

έργου του Φλοριάν Ζελέρ, σε σκηνοθετικό ντεμπούτο του ίδιου. Αντ’ αυτού, κατοικεί έναν εντελώς διαφορετικό χαρακτήρα, τον 80χρονο Άντονι, ο οποίος ζει σε ένα διαμέρισμα στο Λονδίνο και δέχεται την καθημερινή φροντίδα της κόρης του, Αν (Ολίβια Κόλμαν). Γίνεται από την αρχή σαφές πως πάσχει από άνοια. Ενώ ο Άντονι αναγνωρίζει την Αν, αναρωτιέται ποιος είναι ο Πολ (Μαρκ Γκάτις). Είναι ο σύζυγός της; (Δεν έχει χωρίσει;) Τον περνάει για ξένο και λίγο αργότερα του φέρεται με κάπως ανακριτική, αν και ευγενική συγκατάβαση. Η Αν του υπενθυμίζει πως θα μετακομίσει σύντομα στο Παρίσι, είδηση που τον ξαφνιάζει και τον στενοχωρεί εξίσου. Αργότερα, όχι μόνο η μορφή του Πολ θα αλλάξει στα μάτια του (Ρούφους Σίγουελ) αλλά, αντί της Αν που είδαμε, μια άλλη γυναίκα μπαίνει στο σπίτι και του συστήνεται με το ίδιο όνομα (Ολίβια Γουίλιαμς). Η σύγχυση δεν θα κρατήσει για πολύ, η Αν επανέρχεται ως Ολίβια Κόλμαν και κανονίζει ραντεβού με τη νέα του νοσοκόμα. Η Λόρα, η κοπέλα που έρχεται στο πρωινό ραντεβού ( Ίμοτζεν Πουτς), του θυμίζει έντονα τη μικρότερη κόρη του, τη Λούσι. Ενθουσιασμένος, της κάνει επίδειξη ζωντάνιας και επίθεση γοητείας, ποζάροντας ως γεννημένος χορευτής, αφού πρώτα της κράτησε παρατεταμένα το χέρι και επέμεινε να την κεράσει ένα απεριτίφ. Γρήγορα υποχωρεί στον κόσμο του με αγένεια και μερική επίγνωση της αδυναμίας του να συλλάβει όλες τις πληροφορίες αλλά και να αντιστοιχίσει με σιγουριά τα ονόματα με τα πρόσωπα που έχει απέναντί του, πλην της Αν, η οποία έχει παγώσει προσωρινά, φυλακισμένη σε βουβό μυστήριο, στο άκουσμα του ονόματος της αδελφής της. Οι συνθήκες του θανάτου ή της ύπαρξής της τρυπώνουν στις κουβέντες σαν ανομολόγητο έγκλημα που κανείς δεν επιθυμεί να διαλευκάνει. Τρεις γυναίκες, δύο κόρες, δύο γαμπροί που αντιστοιχούν σε μία από αυτές: πολλαπλασιασμένο το αίνιγμα στο μυαλό του Άντονι και στον τρόπο που ο Άντονι Χόπκινς συνδιαλέγεται με τα φυσικά ή φανταστικά πρόσωπα που

INFO Ο ΠΑΤΕΡΑΣ The Father σκηνοθεσία:

Φλοριάν Ζελέρ πρωταγωνιστούν:

Άντονι Χόπκινς, Ολίβια Κόλμαν, Ολίβια Γουίλιαμς, Ίμοτζεν Πουτς

τον επισκέπτονται. Υπάρχουν ομοιότητες με τον Λιρ, τον απροσμέτρητα ναρκισσιστή βασιλιά και πατέρα τριών θυγατέρων, ο οποίος υπέστη το πιο θεαματικό breakdown στην ιστορία της παγκόσμιας δραματουργίας στη διαδικασία της κληρονομιάς. Ωστόσο, εδώ δεν διακυβεύεται πλούτος. Η διεκδικήσιμη γη είναι η ίδια η σχέση του πατέρα με την κόρη που έχει απομείνει. Είναι η Λούσι μια Κορντίλια, η ανύμφευτη ευνοούμενη; Μπορεί, διότι η παρουσία της, μέσα από τον πίνακα πάνω από το τζάκι, και το εξιδανικευμένο ελεύθερο πνεύμα της πυροδοτούν κακοπροαίρετη πόλωση και η σύγκριση που επιχειρεί στο ξέσπασμά του ηχεί κατάφωρα άδικη, πληγώνοντας ακόμη περισσότερο την Αν. Η πρωτότοκη στον Πατέρα σίγουρα δεν καταφεύγει στους εξουσιαστικούς μηχανισμούς της Γκόνεριλ (τουναντίον) και ιχνογραφείται συμπληρωματικά, απόλυτα υποστηρικτικά και ζεστά από τη γεμάτη ενσυναίσθηση Κόλμαν, την άγκυρα που επαναφέρει διακριτικά τον Άντονι σε βατά σημεία της πραγματικότητας. Είναι και οι δυο τους στριμωγμένοι. Εκείνος μπλοκάρει και αρνείται. Κάνει σκηνές, της κλαίγεται πως θα τον εγκαταλείψει, σαν παρατημένος εραστής. Εκείνη δεν τολμά να ανακαλέσει τον πόνο του παλιού τραύματος και νιώθει τύψεις στην προοπτική μιας νέας απώλειας. Ο Άντονι συνεχώς αναζητά το ρολόι χειρός. Στρεσάρεται όταν δεν το βλέπει στο χέρι του και ρίχνει την ευθύνη αρχικά στην Άντζελα, τη νοσηλεύτρια με την οποία τσακώθηκε. Την κατηγορεί ως κλέφτρα και η Αν τον γειώνει, υπενθυμίζοντάς του πως μάλλον είναι σε ένα μικρό κουτί όπου φυλάει τα τιμαλφή του, κάτω από τον νιπτήρα του μπάνιου. Κάπως έτσι ξεκινά η ταινία και η εντύπωση που αποκομίζουμε είναι πως ο Χόπκινς θα το ρίχνει κάθε τόσο «στην παλαβή», ποντάροντας στην ιλαρή πλευρά μιας αστικής δραματικής κομεντί. Ο Άντονι και ο Χόπκινς στοιχηματίζουν με τη θνητότητα, άλλοτε σε ένα ρωμαλέο bras de fer, και κάποιες φορές με ένα πονηρό κρυφτούλι, και στέκουν μπροστά στον θάνατο (και το θείο, κατά μια έννοια) παρέα με την εχθρική σκιά, παραμερίζοντας οτιδήποτε περιττό, σαν να βλέπουν το φως στην άκρη του τούνελ και να ψάχνουν δικαιολογίες για να αναβάλουν το μοιραίο – εν μέρει γιατί η συνείδησή τους δεν το επιτρέπει. Γυμνός στην τελική σεκάνς, ο χαρακτήρας, που πλέον ταυτίζεται με τον ενσαρκωτή του, χάνει τα φύλλα και τα κλαδιά του, και τα λόγια που εκφέρει, μια σύντομη, κλαψιάρικη λιτανεία, είναι τόσο εύκολο να παρεξηγηθούν ως γελοία ή μελό αν δεν τους έδινε το μεγαλειώδες νόημα που τους αξίζει αυτή η ζωντανή εγκυκλοπαίδεια υποκριτικής. Ο άνθρωπος που έπαιξε τον Χίτλερ, τον Πικάσο, τον Χίτσκοκ, τον Δαντών, τον Ντίκενς, τον Κουασιμόδο, έναν Πάπα, δύο Προέδρους, τρεις πρωθυπουργούς και, φυσικά, τον Χάνιμπαλ μας έκανε να πιστέψουμε πως τον ξέραμε καλά, ως και πως παραγνωριστήκαμε. Στον Πατέρα θολώνει οριστικά τα όρια ανάμεσα στην τέχνη που ο ίδιος επιμένει πως του προκύπτει χωρίς Μethod ζόρια και μαγικές φόρμουλες, με τον ίδιο του τον εαυτό, που τόσο έντεχνα προστατεύει από τη φθορά. Μια αξέχαστη ταινία – η ουσιαστική έκπληξη της κινηματογραφικής χρονιάς.

VILLAGE MALL 10,13 - VILLAGE PAGRATI 3 - ΑΘΗΝΑΙΑ ΘΕΡΙΝΟ - ΑΙΓΛΗ ΘΕΡΙΝΟ - ΑΜΥΝΤΑΣ ΘΕΡΙΝΟ - ΕΛΛΗΝΙΣ ΘΕΡΙΝΟ - ΘΗΣΕΙΟΝ ΘΕΡΙΝΟ - ΛΑΟΥΡΑ ΘΕΡΙΝΟ - ΛΙΛΑ ΘΕΡΙΝΟ - ΣΙΝΕ ΦΛΟΙΣΒΟΣ ΘΕΡΙΝΟ - TOWN CINEMAS 4 ΦΙΛΟΘΕΗ ΘΕΡΙΝΟ - ΑΛΟΜΑ ΘΕΡΙΝΟ - TYMVOS 3 ΘΕΡΙΝΗ - ΜΑΙΑΜΙ ΘΕΡΙΝΟ - ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΘΕΡΙΝΟ - ΜΑΡΙΕΛ ΘΕΡΙΝΟ - ΜΠΟΜΠΟΝΙΕΡΑ ΘΕΡΙΝΟ - ΡΙΑ ΘΕΡΙΝΟ - ΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΑΘΩΟΤΗΤΑΣ ΘΕΡΙΝΟ - ΤΡΙΑΝΟΝ ΘΕΡΙΝΟ

Πέρυσι στο Μαρίενμπαντ

Η ταβέρνα της Τζαμάϊκα

σκηνοθεσία: Αλέν Ρενέ

σκηνοθεσία: Άλφρεντ Χίτσκοκ

πρωταγωνιστούν: Ντελφίν Σερίγκ, Τζόρτζιο Αλ-

πρωταγωνιστούν: Τσαρλς Λότον, Μορίν Ο’Χάρα,

μπερτάτζι, Σασά Πιτοέφ

Λέσλι Μπανκς

σύνοψη: Ένας ανώνυμος άντρας πολιορκεί μια γοητευτική, αινιγματική γυναίκα μέσα στο λαμπερό σκηνικό ενός αριστοκρατικού ξενοδοχείου στην ευρωπαϊκή παραθεριστική πόλη Μαρίενμπαντ. Ισχυρίζεται ότι είχαν συναντηθεί και φλέρταραν εκεί έναν χρόνο νωρίτερα και προσπαθεί να την πείσει να φύγει μαζί του, κάτω από το βλέμμα του βλοσυρού συνοδού της. Ενώ η ίδια στην αρχή αρνείται τα πάντα, η σχέση τους ξεδιπλώνεται μέσω θραυσμάτων μνήμης ή φαντασίας, που όμως δεν ταιριάζουν ποτέ.

σύνοψη: Σε μια απόκρημνη και βραχώδη ακτή της Κορνουάλης γύρω στα 1800, μια συμμορία κακοποιών ληστεύει πλοία που ναυαγούν και δολοφονεί όσους ναυαγούς επιβιώνουν, ώστε να μην μπορούν να τους καταδώσουν. Μόνο που τα ναυάγια είναι προσχεδιασμένα από τον μυστηριώδη αρχηγό της σπείρας. Εκεί φτάνει μια όμορφη Αγγλίδα για να επισκεφτεί τον θείο της, αγνοώντας ότι είναι το στέκι συμμορίας και ο θείος της μέλος αυτής.

l’année dernière a marienbad

Σε ένα πολυτελές ξενοδοχείο στην εξοχή, ένας άντρας (Χ) χρησιμοποιεί όλα τα θεμιτά μέσα για να πείσει μια παντρεμένη γυναίκα (Α) να φύγει μαζί του. Η γυναίκα μόλις και μετά βίας μπορεί να ανακαλέσει στη μνήμη της την ερωτική ιστορία που είχαν –ή μήπως δεν είχαν– τον προηγούμενο χρόνο στο Μαρίενμπαντ. Ο σύζυγος ή συνοδός (Μ) παραμένει σταθερά και διακριτικά στο πλευρό της, ρωτώντας κάθε λίγο για την υγεία της, αδιαφορώντας για τα αισθήματά της. Δυσοίωνοι οργανικοί ήχοι επαναλαμβάνονται, καθώς το προοπτικό πεδίο της κάμερας ανιχνεύει ανάμεσα στους απέραντους διαδρόμους ενός επιβλητικού ξενοδοχείου σκορπισμένα πλήθη με βραδινές ενδυμασίες, εγκαταλειμμένα μέσα σε έναν αντίλαλο. Ο άντρας προσπαθεί να πείσει τη γυναίκα που είναι καχύποπτη ως προς το αν έχουν ξαναβρεθεί εκεί ή όχι. Αυτό είναι το πιο σπουδαίο έργο υποκειμενικού ιδεαλισμού στο σινεμά, με κινηματογραφική βάση τόσο γερή, ικανή να μετατρέψει τον σολιψισμό σε μια κατάδυση στον ανελαστικό χρόνο (μια ατελείωτη λούπα), όπου κανείς από τους ανώνυμους πρωταγωνιστές δεν χρειάζεται να αποδείξει ούτε τη σχετική παθητικότητα ούτε την ίδια την ύπαρξή του. Μοντερνιστικό και αισθητικά ασφυκτικό και συμπαγές, γυρισμένο στο σταυροδρόμι ξεκούρασης και κουτσομπολιού της οκνής αριστοκρατίας της Κεντρικής Ευρώπης στις αρχές του εικοστού αιώνα (με την προσθήκη του μεταπολεμικού κυνισμού), το Πέρυσι στο Μαρίενμπαντ είναι ένα συναρπαστικό φιλμ του φανταστικού, που φέρνει τον άνθρωπο/κλώνο (ως κρίκο μεταξύ της καταρρέουσας ανώτερης τάξης και του ανιαρού μεγαλοαστισμού) αντιμέτωπο με την ευθύνη της δράσης, κοινωνικά απογυμνωμένο, συγκινησιακά άδειο, με συγκεχυμένη ταυτότητα (και μηδενική ταυτοποίηση), δέσμιο στο χάος της μνήμης. Και πόσο υπέροχα, ανήσυχα και μυστηριακά φιλμάρισε ο Ρενέ (ο «διαφορετικός» εκπρόσωπος της ούτως ή άλλως ανομοιογενούς nouvelle vague) το διαβολικών υποστρωμάτων κείμενο του Αλέν Ρομπ Γκριγιέ, ιδρυτή του αντι-μυθιστορήματος! Όχι καφκικά ή οργουελικά αλλά με δυναμική εσωστρέφειας, σαν αμπιγιέ Κόλαση, με φόντο ένα illustration λείψανο. Μια μπαρόκ σπαζοκεφαλιά για δυνατούς λύτες! ΕΚΡΑΝ ΘΕΡΙΝΟ - ΛΑΙΣ ΘΕΡΙΝΟ - ΑΜΙΚΟ ΘΕΡΙΝΟ

jamaica inn

Μπορεί ο κορυφαίος Άλφρεντ Χίτσκοκ στην τελευταία ταινία της βρετανικής περιόδου του, πριν μετακομίσει οριστικά στις ΗΠΑ την αμέσως επόμενη χρονιά, να επιχειρεί εύστοχες κοινωνικο-πολιτικές αναφορές στο τέλος της γεωργιανής περιόδου με την επισήμανση της εξουσίας και της ανομίας, αλλά η όποια ουσία στην Ταβέρνα της Τζαμάικα, που εκδόθηκε το 1936 και μεταφέρθηκε στην οθόνη τρία χρόνια αργότερα, ανήκει ολοκληρωτικά στη συγγραφέα Ντάφνι ντι Μοριέ: ο εναγκαλισμός του αθεράπευτου, άκρατου ρομαντισμού με τις ψυχολογικές διακυμάνσεις των χαρακτήρων και ο συνδυασμός μιας πολύπλοκης αφήγησης με το γοτθικό σκηνικό. Η Ντι Μοριέ ήταν τόσο έξαλλη με τη διασκευή του Χίτσκοκ, που απείλησε να πάρει πίσω τα δικαιώματα που του είχε ήδη παραχωρήσει για τη Ρεμπέκα, αλλά προφανώς παρηγορήθηκε από την τεράστια εμπορική επιτυχία της ταινίας και, ευτυχώς, άλλαξε γνώμη. Κι ενώ το δράμα ερωτικών φαντασμάτων με τον Λόρενς Ολίβιε και την Τζόαν Φοντέν ήταν απόλυτα ισορροπημένο, μεγαλόπνοο και εμπνευσμένο, από την Ταβέρνα απουσιάζει αισθητά το οπτικό σασπένς για χάρη μιας κουραστικής, επιτηδευμένα διαλογικής περιπέτειας και μονοπωλούν το ενδιαφέρον ο Τσαρλς Λότον και τα υπερτονισμένα, ανεξέλεγκτα φρύδια του. ΖΕΦΥΡΟΣ ΘΕΡΙΝΟ - ΟΑΣΙΣ ΘΕΡΙΝΟ

Βlack Widow σκηνοθεσία: Κέιτ Σόρτλαντ πρωταγωνιστούν: Σκάρλετ Γιόχανσον, Φλόρενς

Πιου, Ρέιτσελ Γουάιζ σύνοψη: H νεαρή Νατάσα παραχωρείται στην KGB μετά τη γέννησή της και εκπαιδεύεται από νεαρή ηλικία ώστε να γίνει μια πληρωμένη δολοφόνος. Μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης η κυβέρνηση προσπαθεί να την εξολοθρεύσει. Αν και βετεράνος του σύμπαντος της Marvel και ήδη σταρ, πριν φορέσει το κοστούμι της Black Widow, σε αντίθεση με αρκετούς συμπρωταγωνιστές της, η Σκάρλετ Γιόχανσον έπρεπε να περιμένει πάνω

από μία δεκαετία και είκοσι ταινίες για να αποκτήσει τη δική της ταινία. Ακόμα πιο παράξενο το κάνει το γεγονός ότι στο Avengers: Endgame η Black Widow θυσιάστηκε ώστε οι ήρωες να νικήσουν τον Θάνο. Ως γνωστόν, κανείς δεν μένει νεκρός για πολύ στα κόμικ, η Γιόχανσον θα μπορούσε κάλλιστα να επιστρέψει σε κάποια άλλη εκδοχή της, ειδικά τώρα που η κινηματογραφική Marvel θα συστήσει την έννοια του πολυσύμπαντος. Η συγκεκριμένη ταινία, πάντως, τοποθετείται χρονικά μεταξύ των γεγονότων του Captain America:Civil War και του Avengers: Infinity War, οπότε εδώ δεν έχουμε περίπτωση νεκρανάστασης. Στο ερώτημα ποια ρότα θα μπορούσε να ακολουθήσει η Marvel μετά την κοσμική σύγκρουση των τελευταίων Avengers και το χτίσιμο ενός κινηματογραφικού franchise στη λογική ενός κινηματογραφικού σίριαλ που κοιτούσε συχνά με το ένα μάτι στο μετά, πλήττοντας κάπου κάπου και το παρόν του εκάστοτε φιλμ, ίσως το Black Widow να δίνει την απάντηση. Ενδεχομένως η επιστροφή σε μεμονωμένες, στοχευμένες περιπέτειες με δική τους αρχή, μέση και τέλος να είναι το αντίδοτο στον πιθανό κορεσμό του σινεφίλ κοινού, ειδικά τώρα που προστέθηκαν στο μείγμα και οι τηλεοπτικές παραγωγές του Disney Plus.

Σινεμά

ΠΡΩΤΗ ΠΡΟΒΟΛΗ

Aπό τον Γιάννη Βασιλείου VILLAGE RENTI 4,7,8,13,14 - VILLAGE MALL 2,4,5,7,8,12,14 - VILLAGE PAGRATI 2,4,5 - VILLAGE AG.DIMITRIOS 1,2,5 - ΑΕΛΛΩ ΘΕΡΙΝΟ - ΑΙΓΛΗ 3 ΘΕΡΙΝΟ - ΑΛΕΚΑ ΘΕΡΙΝΟ ΑΝΕΣΙΣ ΘΕΡΙΝΟ - ΑΡΙΑΝ ΘΕΡΙΝΟ - ΑΡΚΑΔΙΑ ΘΕΡΙΝΟ ΔΕΞΑΜΕΝΗ ΘΕΡΙΝΟ - ΣΙΝΕ ΓΑΛΑΤΣΙ ΘΕΡΙΝΟ - TOWN CINEMAS 1,2 - ΤΡΙΑ ΑΣΤΕΡΙΑ ΘΕΡΙΝΟ - ΑΡΤΕΜΙΣ ΘΕΡΙΝΟ - ΣΙΝΕ ΑΡΓΥΡΟΥΠΟΛΙΣ ΘΕΡΙΝΟ - ΑΙΓΛΗ ΘΕΡΙΝΟ - ΑΛΕΞ ΘΕΡΙΝΟ - ΑΜΑΡΥΛΛΙΣ ΘΕΡΙΝΟ - ΑΣΤΡΟΝ ΘΕΡΙΝΟ TYMVOS 2 ΘΕΡΙΝΗ - ΜΙΜΗΣ ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΣ ΘΕΡΙΝΟ ΣΙΝΕ ΚΕΚΡΩΨ ΘΕΡΙΝΟ - ΣΙΝΕ ΠΑΛΛΗΝΗ ΘΕΡΙΝΟ - ΣΙΣΣΥ ΘΕΡΙΝΟ - ΧΛΟΗ ΘΕΡΙΝΟ - ΚΗΠΟΣ ΘΕΡΙΝΟ - ΟΝΕΙΡΟ ΘΕΡΙΝΟ - ΣΙΝΕ ΠΕΡΑΜΑ - ΣΙΝΕ ΣΕΛΗΝΗ ΘΕΡΙΝΟ

Κραυγές και Ψίθυροι cries and whispers

σκηνοθεσία: Ίνγκμαρ Μπέργκμαν πρωταγωνιστούν: Λιβ Ούλμαν, Ίνγκριντ Τούλιν,

Χάριετ Άντερσον σύνοψη: Στο γύρισμα του αιώνα, λίγο πριν μπει ο εικοστός, σε μια εξοχική έπαυλη μοναδικής ομορφιάς, τρεις αδελφές ανταμώνουν για να παρηγορήσουν τη μία τους που πεθαίνει από καρκίνο. Έχοντας κλείσει το ζήτημα της ύπαρξης του Θεού και της σχέσης μας με Εκείνον με την εκκωφαντική Σιωπή του, ο Μπέργκμαν θα στρέψει στη συνέχεια το σκηνοθετικό του μικροσκόπιο στις μεταξύ μας σχέσεις. Αν δεν είναι ο Θεός (ή ο Διάβολος) αυτός που στέλνει τις συμφορές και τα δυσάρεστα ίχνη τους για να μας βασανίσει, τότε ευθύνη δεν μπορούμε παρά να έχουμε εμείς. Τρεις αδελφές, η ασθένεια της μίας, οι ψίθυροι ενός τραυματικού παρελθόντος που κραυγάζουν μέσα τους, το κόκκινο χρώμα της οργής και του πόνου, το λευκό της περισυλλογής και της κάθαρσης, σε ένα από τα πιο έντονα και δύσθυμα μπεργκμανικά ψυχοδράματα. Ίσως η πιο «εναλλακτική» επανέκδοση του καλοκαιριού.

Aπό τον Γιάννη Βασιλείου ΔΑΦΝΗ ΘΕΡΙΝΟ - ΚΑΡΜΕΝ ΘΕΡΙΝΟ

8.7.21 – lifo

39

ΠΟΙΗΣΗ

Η Ελλάδα του Ελύτη Σε ένα τομίδιο με αποσπάσματα από τον λόγο του Οδυσσέα Ελύτη που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Ίκαρος με τίτλο «Η Ελλάδα του Ελύτη» σε επιμέλεια Ιουλίτας Ηλιοπούλου συνοψίζεται όλη η κοσμοθεωρία του κορυφαίου νομπελίστα για την Ελλάδα, που είναι ζωντανή και εναργής μέχρι σήμερα.

Σ

Βιβλίο

απο την τινα μανδηλαρα

40 lifo – 8.7.21

ε έναν επετειακό χρόνο, όπου όλοι αναρωτιούνται για τη δύναμη και την ουσία της ελληνικής μας ταυτότητας, προέκυψε ένα βιβλιαράκι, πολύτιμο ως οδηγός, χρήσιμο σαν προσευχητάρι, με τον τίτλο Η Ελλάδα του Ελύτη, πάντα από τις εκδόσεις Ίκαρος που φροντίζουν να προστατεύουν το έργο του ποιητή. Πολύ εύστοχα η επιμελήτρια της έκδοσης Ιουλίτα Ηλιοπούλου προτίμησε, αντί για κάποια επιβλητική, μεγάλη έκδοση, να ανθολογήσει σε ένα τομίδιο τη σκέψη του ποιητή για την Ελλάδα ως τυχαία σπαράγματα ενός ανεξάντλητου κόσμου. Απολλώνειος μαζί και διονυσιακός, ο λόγος του Ελύτη συμπυκνώνει την ουσία της φανταστικής μας ταυτότητας πέρα από σύνορα και χωροχρονικές συντεταγμένες, σαν ένα συμβολικό παλίμψηστο που μας στοιχειώνει και μας κρατάει σε εγρήγορση μέχρι σήμερα. Εξάλλου τα υλικά του, αυτές οι απέριττες μορφές και το μινιμαλιστικό σύμπαν που ο Ελύτης κατάφερε να καταστήσει με τον λόγο του απέραντο, είναι διαρκή και αιώνια, κατασκευασμένα να αντέξουν πέρα από τις επικαιρικές και τυχαίες περιστάσεις. Είμαστε πλέον σχεδόν πεπεισμένοι ότι το γαλάζιο και φωτεινό, όσο και σκοτεινό στο ασυνείδητό του, χρώμα που ο Ελύτης ανέδειξε στη μεταφυσική του διάσταση πρέπει να υπήρχε εκεί από πάντα, σε έναν τόπο υπερουράνιο ή στο μυαλό του Θεού, σαν απόλυτη πλατωνική ιδέα, ορισμένη να μεταστοιχειώνεται σε άφθαρτη ύλη. Μας φαίνεται ότι αυτά τα κομμάτια, τα οποία μοιραζόμαστε ακόμα σαν μυστικά, περιέχουν με απτό τρόπο τις στιγμές που νιώθουμε ότι βιώνουμε ακόμα και σήμερα μέσα από τις ιστορίες που αφηγούνται οι παλιοί φορείς των προφορικών μύθων, ο Όμηρος και όλοι οι ποιητές που τον διαδέχτηκαν. Όλοι εμείς γινόμαστε οι άφαντοι ήρωες κάθε τέτοιας ανήκουστης ιστορίας – και αυτό, όσο περνούν τα χρόνια, ακούγεται όλο και πιο δυνατά στον άφθαρτο, ολοζώντανο λόγο του Ελύτη που ξεκινάει από τον Όμηρο και τη Σαπφώ και περνάει από τον Μακρυγιάννη για να φτάσει στο ανώνυμο κορίτσι, στον άγνωστο τεχνίτη και στους φορείς της Ελλάδας του σήμερα. Άλλωστε, η Ελλάδα του Ελύτη ποτέ δεν είχε σαφείς χωροχρονικούς άξονες αλλά απλωνόταν σε θεματικές που στοίχειωναν τον νου και

διακόρευαν τις τετριμμένες εθνικιστικές συνειδήσεις – για την ακρίβεια τις εξολόθρευαν. Ορθώς, λοιπόν, η επιμελήτρια επέλεξε κομμάτια από έργα που διαμόρφωσαν το ελυτικό κοσμολογικό μοντέλο –τα Ανοιχτά Χαρτιά, το Εν Λευκώ αλλά και το Συν τοις άλλοις, που περιλαμβάνει κομμάτια των συνεντεύξεων του– μιλώντας, στην εισαγωγή του βιβλίου, για μια «άλλου είδους πατριδογνωσία, όπου η αποκάλυψη υποκαθιστά την περιγραφή, όπου η τολμηρή κρίση υπερτερεί της καθεστηκυίας αντίληψης, όπου η ποιητική όραση κυριαρχεί, προτρέπει, καταγγέλλει και μας δίνει τον μίτο μιας περιπλάνησης στην Ελλάδα και στις γύρω από αυτήν έννοιες». Για την ακρίβεια, μέσα από τα αποσπάσματα αυτά διαμορφώνονται συγκεκριμένες ενότητες, όπως η ιστορία του ελληνισμού, η ελληνική γλώσσα, η ελληνική θάλασσα, το Αιγαίο, η ελληνική φύση, η ελληνική τέχνη και η ελληνική πραγματικότητα. Χωρίς σαφή διαχωρισμό και δίχως καμία νομοτέλεια, αλλά πάντα με τις απαραίτητες δόσεις τέχνης-τύχης και τόλμης, που ο Ελύτης ανήγαγε σε προσωπικό και καθολικό μανιφέστο, στοιχειοθετείται η κεντρική κοσμοθεωρία του. Εξάλλου, ποτέ ο ίδιος δεν θέλησε να διαχωρίσει αυτές τις θεματικές αλλά τις ένωσε και, μπαίνοντας με θάρρος στον ορμητικό ποταμό που βάφτισε τον Ηράκλειτο, κατάλαβε πως η αντίφαση δεν δείχνει αδιέξοδα αλλά δρόμους – για την ακρίβεια δείχνει λειτουργία. Ως εκ τούτου, η Ελλάδα συνιστά όχι ένα αυστηρό σύστημα οριοθέτησης αλλά έναν εσωτερικό οδοδείκτη, λειτουργικό, αν και αντιφατικό, σαρωτικό, αν και χαοτικό, φτιαγμένο να μετέρχεται το απτό και το απλό για να επικοινωνήσει με το θείο. Και αυτό το καταφέρνει ο ελυτικός λόγος με ακρίβεια, ακριβώς γιατί μεταρσιώνει τα πιο φθαρτά υλικά –μια ξερολιθιά, μια λουίζα, ένα μάρμαρο, έναν πευκώνα ή ένα νεράντζι– σε μεταφυσική, μυστική πραγματικότητα. «Το Αιγαίο δεν έχει οθόνη, δεν απέκτησε ποτέ», γράφει ο Ελύτης σε ένα απόσπασμα του βιβλίου, «είναι από ύλη ή πνεύμα (δεν έχει σημασία) οδηγημένα στο ουσιώδες. Το παν –για ό,τι πιθανόν ακατάληπτο αντιπροσωπεύει– είναι η διαύγεια: η δυνατότητα να βλέπεις μέσ’ από το πρώτο και το δεύτερο και το τρίτο και το πολλοστό επίπεδο μίας και μόνης πραγματικότητας το μονοδιάστατο και

Η Ελλάδα του Ελύτη Επιμέλεια: Ιουλίτα Ηλιοπούλου Εκδόσεις Ίκαρος Σελ.: 144

συνάμα πολύφθογγο σημείο της μεταφορικής τους σημασιολογίας». Γι’ αυτό και τα πάντα στον Ελύτη είναι θέμα βλέμματος, το οποίο ορίζει τη δυναμική της όρασης ανάλογα με την ένταση του φωτός, μετατρέποντας την Ελλάδα σε ατελεύτητη αίσθηση πιότερο παρά σε εθνικό ή ιστορικό σύνολο. Ακολούθως, αυτές οι διακυμάνσεις του βλέμματος είναι που διαμορφώνουν την ιδανική ελυτική εικονοποίια, η οποία, άλλοτε, μέσω του Θεόφιλου, αναφέρεται στη «ζωντανή πραγματικότητα του ελληνικού μύθου», άλλοτε, μέσω του Μακρυγιάννη ή του Παναγιώτη Ζωγράφου, στα ψυχικά σπαράγματα ενός ανεξάρτητου επαναστατικού κλέους και άλλοτε, μέσω του Τσαρούχη, σε σώματα εναργή και αναστημένα, όπως οι διάφοροι Αϊ-Γιώργηδες, Ερμήδες και Νάρκισσοι που συνοψίζονται στη ζωγραφική του. Αυτή η εικονοποιητική παρουσία, που αποκαλύπτει τη δύναμη της φαντασίωσης, αλλά παραπέμπει καταρχάς στη φύση, είναι ενεργειακά ανεξάντλητη, όπως ακριβώς η θάλασσα, που «έφτασε σιγά σιγά να προικισθεί με τις ιδιότητες Θεάς που σε παρακολουθεί παντού. Αν είσαι ψηλά στο βουνό, ξέρεις ότι, όπου να ’ναι, σε λίγο, σε κάποια στροφή, θα την αντικρίσεις πεντακάθαρη, άμεμπτη». Είναι η θεία υποδήλωση κάθε ανάλογης κίνησης που αντίστοιχα μετατρέπει κάθε αισθητικό γεγονός σε μεταφυσικό. Αν, λοιπόν, κάτι ξεχωρίζει την κοσμολογία ή, μάλλον, καλύτερα την κοσμογονία του Ελύτη από τις υπόλοιπες είναι ότι μπολιάζει εντός της το πλατωνικό δέον πράξαι, το ωραίο, που είναι και αγαθό, με τη λυρική ποίηση και την προσωκρατική φιλοσοφία, η οποία έκανε ανέκαθεν λόγο για τα πρώτα υλικά που διαμόρφωσαν τον κόσμο και τον καθόρισαν. Η πιο απτή απόδειξη αυτού του κόσμου παραμένει, ωστόσο, όσο και αν φαίνεται παράδοξο, άυλη και δεν είναι άλλη από την ίδια τη γλώσσα που διαπερνά αυτήν τη φιλοσοφία και την καθοδηγεί: «Λέξεις, αλλ’ αυτήν τη φορά τοποθετημένες κατά τέτοιον τρόπο που να συλλαμβάνουν εκείνο που μας υπερβαίνει. Και μήπως τι άλλο είναι η ποίηση; Ένα κυνήγι ατέρμονο που άρχισε πριν από δυόμισι χιλιάδες χρόνια, κάπου εκεί στη μέση της θάλασσας του Αιγαίου, όταν ο Αρχίλοχος στην Πάρο και η Σαπφώ στη Λέσβο, με λέξεις ελληνικές, εγκαινίαζαν μια καινούργια τέχνη, εκείνη που εξακολουθούμε ως τις μέρες μας να ονομάζουμε “λυρική ποίηση”. Εάν δικαιούμαι να υπερηφανεύομαι για κάτι, αλήθεια, είναι μόνον γι’ αυτό. Ότι γεννήθηκα στον ίδιο χώρο και χρησιμοποίησα τις ίδιες λέξεις μ’ εκείνους. Λέξεις που θα τις έλεγε κανείς κυανές και που ευωδιάζουν ακόμη απ’ την αρμύρα των θαλασσόχορτων» (απόσπασμα του βιβλίου και του Εν Λευκώ). Κάθε ποιητής, άλλωστε, όπως επιμένει και ο ίδιος, πραγματώνεται από τη γλώσσα του, βαφτίζοντας τα πράγματα με συγκεκριμένο τρόπο και καθιστώντας όλους μας συνενόχους σε αυτόν τον ελεύθερο κόσμο που εξακολουθεί να είναι ο μικρός ο μέγας και λέγεται αποκλειστικά ελληνικός, μετατρέποντάς μας σε πιστούς «θέλοντας και μη, σ’ αυτά τα δέντρα, σ’ αυτά τα κύματα, σ’ αυτό το φως, σ’ αυτή την ιστορία». Γιατί η Ελλάδα του Ελύτη φέρει εντός της όχι τις εθνικού τύπου αφηγήσεις αλλά αυτές τις συγκεκριμένες αξίες και μια αισθητική που διαγράφει ένα συγκεκριμένο ήθος, το οποίο, όπως επέμενε στον Λόγο του στην Ακαδημία της Στοκχόλμης «γεννά υποχρεώσεις» και διαμορφώνει αιώνιους κανόνες οι οποίοι είναι επιτακτικοί ακριβώς επειδή παραμένουν, με τον πιο απόλυτο και δέοντα τρόπο, άγραφοι.

ΑΦΗΓΗΜΑ

Ο

δοκιμασία μας». Μετά τον θάνατο του γατούλη ο αφηγητής συνειδητοποιεί απόλυτα κάτι που του είχε πει η μητέρα του τη στιγμή που απέκτησε το ζωάκι: «Να προσέχεις, είναι ζώα της λύπης». Οι γάτες είναι πιο δημοφιλείς λογοτεχνικοί ήρωες από τους σκύλους. Ίσως γιατί είναι απρόβλεπτες, μυστηριακές, κρυφές, απρόοπτες, τρυφερές. Δεν έχουμε παρά να σκεφτούμε μερικές θαυμάσιες λογοτεχνικές σελίδες του εικοστού αιώνα σε έργα, για παράδειγμα, της Κολέτ, της Πατρίτσια Χάισμιθ, του Τρούμαν Καπότε, όπου οι γάτες είτε πρωταγωνιστούν είτε αποτελούν κλειδιά της πλοκής. Ο τίτλος του αφηγήματος του Ξαβιέ ντε Μουλέν Ο γατούλης πέθανε παραπέμπει σ’ αυτήν τη λογοτεχνική περιπέτεια της γάτας. Είναι ακριβώς η φράση που λέει η Ανιές, η μικρή, αθώα ηρωίδα της κωμωδίας του Μολιέρου Σχολείο Γυναικών στην πέμπτη σκηνή της δεύτερης πράξης του έργου, όταν τη ρωτούν: «Τι νέα;». «Ο γατούλης πέθανε» απαντά αυτή: «Le petit chat est mort». «Ο γατούλης πέθανε» είναι η φράση που πυροδοτεί την πλοκή στο αφήγημα του ντε Μουλέν. Δεν είναι η κλασική πλοκή της δράσης. Στηρίζεται περισσότερο στην παρατήρηση της κίνησης του γατούλη, κυρίως όμως στον στοχασμό που δημιουργεί η παρατήρηση της συμπεριφοράς του μικρού ζώου αλλά και της συμπεριφοράς των ανθρώπων απέναντί του, ένα λιώσιμο, ένα μαλάκωμα, ένα συναισθηματικό «παραδίδομαι». Ο γάτος δεν είναι Παριζιάνος. Γεννήθηκε στο χωριό καταγωγής του αφηγητή. Ένα χωριό κάπου διακόσια χιλιόμετρα από το Παρίσι, κομμένο στα δύο από την εθνική οδό, μάλλον άσχημο,

xavier de moulins

Ο γατούλης πέθανε Μτφρ.: Μαρία Παπαδήμα Εκδόσεις Στερέωμα Σελ. 109

franz marc: the white cat, 1912, kulturstiftung sachsen-anhalt – moritzburg art museum, halle an der saale | photograph: punctum/bertram kober

γατούλης πέθανε». Με τη φράση αυτή ο αφηγητής του βιβλίου του Γάλλου δημοσιογράφου και συγγραφέα Ξαβιέ ντε Μουλέν (γεν.

1971) αναγγέλλει στις κόρες του τον θάνατο του πιο αγαπημένου μέλους της οικογένειάς τους, του γάτου τους. Ήταν ενός έτους και πέντε μηνών. Καθώς το προσδόκιμο ζωής των γατιών είναι δεκατρία με δεκατέσσερα χρόνια, ο γατούλης πέθανε τελικά πολύ νωρίς, πολύ νέος. Αν ήταν άνθρωπος, θα είχε μόλις συμπληρώσει τα είκοσι χρόνια του. Σύμφωνα με τον τρόπο υπολογισμού της γατήσιας ηλικίας, μία γάτα δύο ετών είναι σαν ένας άνθρωπος είκοσι τεσσάρων. Μετά, κάθε χρόνο προστίθενται στην ηλικία της άλλα τέσσερα. «Δεν προλάβαμε να αρχίσουμε να μετράμε τα κεράκια σου» γράφει ο αφηγητής. Το γατί είχε πολύ βεβαρημένη υγεία. Πέθανε από πνευμονική εμβολή, οίδημα, υγρό στους πνεύμονες εξαιτίας μιας υπερτροφικής καρδιάς και καρδιακή δυσπλασία. Η κτηνίατρος είπε ότι με τόσα νοσήματα ήταν θαύμα που είχε ζήσει τόσο πολύ. «Δεν είχες τύχη, φίλε μου, φταίει το fatum, η μοίρα των γάτων». Το γατί ήρθε στο σπίτι ως δώρο για μία από τις κόρες του αφηγητή. Ο ίδιος στην αρχή ήταν πολύ μπλαζέ. Αλλά μόνο φαινομενικά, καθώς μέρα με τη μέρα παραδόθηκε στον γατούλη. Σε μια στιγμή θλίψης και εσωτερικού μονόλογου, ο αφηγητής αφήνεται εντελώς στη νωπή ανάμνηση της χαμένης τετράποδης ζωής: «Γιατί σε μένα θα έφερνες τόσο πολλά, σε μένα, που θα με ξυπνούσες από τον βαθύ ύπνο μου, αλλά και στην οικογένειά μου, που θα την προφύλασσες, παρηγορώντας μας τόσο συχνά, και τόσο σύντομα, σε κάθε

Φταίει η μοίρα των γάτων Ο θάνατος ενός γατιού και το πλούσιο σε συναισθήματα και σκέψεις αφήγημα του Γάλλου συγγραφέα Ξαβιέ ντε Μουλέν για το πώς αυτός ο μικρός τετράποδος φίλος μπορεί να σου αλλάξει τη ζωή.

αλλά πολύ ψηλά στην κλίμακα συναισθημάτων του αφηγητή. Ο φούρνος υπάρχει ακόμη. Οι ιδιοκτήτες του μπορεί να έχουν αλλάξει, αλλά η ανάμνηση της επίσκεψης κάθε Κυριακή πρωί, με τον παππού, για να αγοράσουν τάρτες φράουλα που είχε παραγγείλει η γιαγιά του, είναι ζωντανή. Το κομμένο στα δύο χωριό μοιάζει με τους ανθρώπους, παρατηρεί ο αφηγητής. «Κομμένοι στα δύο, ανάμεσα στην ανάγκη τους για ασφάλεια και στην επιθυμία τους για περιπέτεια». Δεν συμβαίνει το ίδιο με τη ζωή των γάτων. Αυτή είναι «πάντα αδιαίρετη και ενώνει όσους τους περιβάλλουν». Ο γατούλης ταξιδεύει για το Παρίσι. Ήρεμος, αλλά τρομοκρατημένος μέσα στο κλουβί του. Στο αυτοκίνητο ακούν τις «Γυμνοπαιδίες» του Ερίκ Σατί. Ίσως αυτή η μουσική να τον χαλαρώνει. Όταν φτάνει στο διαμέρισμα, κρύβεται για σαράντα οκτώ ώρες κάτω από το κρεβάτι της μιας κόρης της οικογένειας. Σε λίγες μέρες έχει ανακηρυχθεί ο βασιλιάς του σπιτιού. Η καρδιά του αφηγητή ανοίγει, βλέπει την τύχη και την ευτυχία να του χαμογελάνε. Και σκέφτεται. Σκέψεις που τις υπαγορεύει η προσωπικότητα του γατούλη: «Οι γάτες δεν κάνουν ποταπούς υπολογισμούς, οι γάτες δεν αναμειγνύουν αγάπη και ενοχές, οι γάτες δεν σε υποχρεώνουν να πληρώσεις τον λογαριασμό, οι γάτες δεν απογοητεύονται ποτέ, οι γάτες δεν περιμένουν ανταλλάγματα όταν δίνουν, οι γάτες δεν εκδικούνται, οι γάτες αγαπούν παραμένοντας ανεξάρτητες, ανάμεσά τους δεν υπάρχει σχεδόν ζήλια κι ακόμα λιγότερο διατροφή λόγω διαζυγίου, δεν καταφεύγουν σε δικηγόρο για την επιμέλεια των παιδιών, ούτε σε ψυχαναλυτή για να μάθουν να αγαπούν λιγάκι τον εαυτό τους». Και το κυριότερο: «Οι γάτες αγαπούν εκτός συμβολαίου». Ο γατούλης δεν είναι βέβαια ο ήρεμος φιλόσοφος. Είναι και ο ζωηρός, ζημιάρης γάτος. Κάποια μέρα, που επιδίδεται σε άλματα, ρίχνει στο πάτωμα τον υπολογιστή του αφηγητή. Η οθόνη σπάει, το πληκτρολόγιο ξεχαρβαλώνεται και, το κυριότερο, ο σκληρός δίσκος νεκρώνεται. «Όμως για άλλη μια φορά τα κίτρινα ματάκια σου και το γατίσιο ύφος σου νίκησαν την αυστηρότητά μου. Με έκανες να ηρεμήσω. Ίσως είχα χάσει το εργαλείο της δουλειάς μου, όχι όμως και τη φλόγα της δημιουργίας». Πολύ σύντομη ζωή, μόλις ένας χρόνος και πέντε μήνες, αλλά πλούσια σε διδάγματα. Ο γάτος διδάσκει το τώρα, σε αντίθεση με τους ανθρώπους που κάνουν υποθέσεις και εκτίθενται σε ανώφελους πόνους. Κι επιπλέον, τι καλύτερο από μια γάτα στο σπίτι, «αυτή την υπέροχη χαρά να έχεις στα πόδια σου έναν διώκτη της μελαγχολίας, έναν υπέροχο καρδιοκατακτητή, έναν θωπευτή της ψυχής, ένα ζώο της λύπης». Ήταν ένα ναρκωμένο από τον ήλιο απόγευμα όταν η οικογένεια κήδεψε τον γατούλη. Χτυπήσαν τα κουδουνάκια του, με τα οποία έπαιζε στη σύντομη ζωή του, και αγκαλιαστήκανε τραγουδώντας το όνομά του. Και μετά χαμογέλασαν πάλι, χάρη σ’ αυτόν. «Πες μας γατούλη: ποιο είναι το όνομα του θανάτου σου; Είναι το όνομα της ζωής, της αγάπης και της ελπίδας». Η Μαρία Παπαδήμα έχει βρει την τρυφερή γλώσσα για να μεταφράσει αυτό το φαινομενικά απλό, αλλά τόσο πλούσιο σε συναισθήματα και εικόνες αφήγημα του Ξαβιέ ντε Μουλέν, που δεν γίνεται ούτε μια στιγμή μελό. Όσοι ξέρουν κάπως από γάτες θα βρουν εδώ μια πλευρά του εαυτού τους. Και, φυσικά, τη γάτα τους.

απο toν n iko μ πακουν ακη

Βιβλίο

8.7.21 – lifo

41

Μουσική

α πο τη μαρια παππα

O Brian και ο Roger Eno λαχταρούν λίγο από τον ελληνικό ήλιο Λίγο πριν από τη συναυλία του φετινού καλοκαιριού, δύο από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της σύγχρονης μουσικής μιλούν για το Ηρώδειο, την πανδημία αλλά και την πρόσφατη συνεργασία τους.

Η

εμφάνιση των Brian και Roger Eno στο Ηρώδειο στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως η συναυλία της χρονιάς. Είναι η πρώτη φορά που τα δυο αδέλφια θα ανέβουν στη σκηνή μαζί και μία από τις σπάνιες ευκαιρίες να δεις τον Brian Eno να παίζει ζωντανά. Παρότι το ντουέτο έχει συνεργαστεί σε διάφορα πρότζεκτ ήδη από τη δεκαετία του ’80, με πιο γνωστή δουλειά τους το «Apollo» του 1983, μαζί με τον Daniel Lanois, κοινή δουλειά τους δεν κυκλοφόρησε επίσημα μέχρι το 2020. Το «Mixing Colors» κυκλοφόρησε από τη θρυλική Deutsche Grammophon, το πρώτο lockdown. «Κι αυτό δεν έγινε εσκεμμένα», όπως μας πληροφορεί αστειευόμενος ο Roger Eno κατά τη διάρκεια ενός ειδικού διαδικτυακού «συνεδρίου», όπου πάνω από είκοσι Έλληνες δημοσιογράφοι έκαναν ερωτήσεις στα δύο αδέρφια για τη δουλειά τους, την εμφάνισή τους στο Ηρώδειο, την πανδημία αλλά και τα παιδικά τους χρόνια. Τα δύο αδέρφια άνοιξαν τη συζήτηση, σχολιάζοντας τον καιρό στη χώρα τους, ως τυπικοί Άγγλοι, λέγοντας ότι λαχταρούν λίγο ήλιο. Αργότερα μας μίλησαν για τις διακοπές τους: θα μείνουν για λίγες ημέρες στην Ελλάδα, ο Brian θα περάσει λίγες ημέρες στην Αίγινα, προσκεκλημένος του Γιάνη Βαρουφάκη. Ακολουθούν μερικά απ’ όσα ειπώθηκαν στη μαραθώνια διαδικτυακή κουβέντα.

Brian: Δεν σκοπεύαμε να κυκλοφορήσου-

42 lifo – 8.7.21

με το «Mixing Colors» ως άλμπουμ. Δική μου δουλειά ήταν να πάρω τα ηχητικά αρχεία του Roger και να τα «πειράξω», κι αυτό έγινε κυρίως μέσα στο τρένο. Δουλεύω πολύ όταν ταξιδεύω με τρένο. Κάθομαι με τα ακουστικά μου και δουλεύω, παρατηρώντας την εξοχή έξω από το παράθυρο. Είναι ένας πολύ ωραίος τρόπος να δουλεύεις. Όταν το κυκλοφορήσαμε, κινηματογραφήσαμε εικόνες όπως τις βλέπαμε μέσα από το τρένο. Μου αρέσει να κάνω μουσική που μοιάζει σαν ένα ταξίδι γραμμικό, χωρίς κατεύθυνση, που δεν φτάνει πουθενά, δεν πλησιάζει στο σταθμό. Φαίνεται ότι ταιριάζει με τη μουσική. Το έκανα αυτό για χρόνια, κάθε φορά που ο Roger μου έστελνε νέο υλικό. Το αποφασίσαμε κάπως αργά ότι με το συγκεκριμένο υλικό θα μπορούσε να βγει δίσκος. Κάπως έτσι φτιάχνονταν τα άλμπουμ παλιότερα: κάποιοι συγκέντρωναν τα καλύτερα τραγούδια από διαφορετικές περιόδους κι αυτά αποτελούσαν τη συλλογή του άλμπουμ. Είναι πρόσφατο το φαινόμενο να πηγαίνεις σε ένα στούντιο για να γράψεις ένα άλμπουμ από το μηδέν. Εμείς το κάναμε αντίστροφα, με τον παραδοσιακό τρόπο. Ένα από τα πιο απογοητευτικά πράγματα είναι να βλέπεις πολύ πλούσιους ανθρώπους, που δεν πληρώνουν φόρους, να ξοδεύουν σε γελοίους διαγωνισμούς με διαστημόπλοια χρήματα που θα έπρεπε να επιστραφούν στον λαό. Το βρίσκω κάπως στενόχωρο η λάμψη του πολιτισμού μας να αναλώνεται σε τύπους που προσπαθούν να κάνουν φιγούρα μεταξύ

INFO Ο Brian και Roger Eno θα εμφανιστούν στο Ηρώδειο την Τετάρτη 4 Αυγούστου στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου.

τους. Από την άλλη, ιστορικά πρότζεκτ στο μεταίχμιο της τεχνολογίας, όπως το Apollo και το Manhattan, παρήγαγαν εκπληκτικά αποτελέσματα που άλλαξαν τον τρόπο που ζούμε σήμερα. Παρ’ όλα αυτά, νομίζω ότι θα ήταν πιθανό ένα πρότζεκτ, όπως η εκτόξευση διαστημόπλοιου στο φεγγάρι, που να αφορά πανδημίες και την κλιματική αλλαγή, θέματα που θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν χάρη στα πλεονεκτήματα της υψηλής τεχνολογίας. Δεν είμαι εναντίον της υψηλής τεχνολογίας, είμαι εναντίον του κόσμου που πιστεύει ότι το μέλλον μας είναι στον Άρη, άρα μπορούμε να γαμήσουμε αυτόν τον πλανήτη και μετά να αποδράσουμε στο Διάστημα. Πρέπει να αρχίσουμε να εξιδανικεύσουμε την κλιματική αλλαγή, και όχι το να προσγειωθούμε στον Άρη. Το να κατοικήσουμε στον Άρη δεν είναι το σημαντικότερο θέμα της ανθρωπότητας αυτήν τη στιγμή, η κλιματική αλλαγή, όμως, είναι. Θα ήθελα όλα αυτά τα χρήματα και η υπεροψία να δοθούν για τη λύση ενός σοβαρού προβλήματος. Είμαι πολύ αντίθετος στις μεταφυσικές ερμηνείες της μουσικής. Έχω μια ρεαλιστική, σχεδόν ωφελιμιστική άποψη για τη μουσική. Δεν εννοώ ότι δεν νιώθω τη μαγεία της, αλλά νομίζω ότι το να την αναγάγουμε στη μεταφυσική, πέρα από τα μαθηματικά και τους αριθμούς, είναι αντιπαραγωγικό. Για παράδειγμα, έχουν κάνει τον Μπαχ απλησίαστα ιδιοφυή συνθέτη και σε αυτό είμαι αντίθετος. Πιστεύω ότι έχει αλλάξει ο τρόπος που ο κόσμος ακούει μουσική γενικότερα, όπως έχει αλλάξει και ο τρόπος που ο κόσμος παραγγέλνει φαγητό στο σπίτι του μετά το lockdown και την πανδημία. Η μουσική έχει περιοριστεί σε ένα δωμάτιο. Έχεις το streaming και μπορείς να κατεβάσεις οτιδήποτε θέλεις σε οποιαδήποτε σειρά. Ακούμε μουσική με τρόπους που δεν υπήρχαν στο παρελθόν και ορισμένοι πιστεύουν ότι αυτό είναι κακό για τη μουσική αλλά δεν έχω την ίδια άποψη. Πιστεύω ότι είναι μία ακόμη προέκταση της σχέσης μας με τη μουσική. Όσον αφορά την ambient, νομίζω πλέον ότι ο κόσμος έχει καταλάβει ότι, όπως αγαπάμε τη μουσική που μας ανεβάζει, μας συναρπάζει και μας κάνει να χορέψουμε, εξίσου μπορούμε να αγαπήσουμε τη μουσική που μπορεί να μας ηρεμεί και να μας κάνει να σκεφτόμαστε. Λόγω της ιστορίας της ποπ μουσικής, χρειάστηκε χρόνος για να υλοποιηθεί αυτή η ιδέα. Η ποπ μουσική πάντοτε θεωρούνταν μουσική για 19χρονους, μια μουσική που σε κάνει να νιώθεις δραστήριος, γεμάτος ενέργεια και σθένος, αλλά εμείς κάνουμε ακόμη αυτήν τη μουσική. Δεν είμαι δεκαεννιά χρονών πια αλλά κάνω μουσική ακόμα και θέλω να αφορά αυτή την περίοδο της ζωής μου, μετά τα 19. Δηλαδή, θέλω να κάνω μουσική ενός ευρύτερου συναισθηματικού πεδίου. Διάβαζα πρόσφατα τη βιογραφία κάποιου που ανέφερε με περηφάνια ότι είχε ακούσει σε συναυλία την 5η Συμφωνία του Μπετόβεν εφτά φορές στη ζωή του. Κι αυτό ήταν πολύ ασυνήθιστο, το να έχει ακούσει ζωντανά την ίδια ορχηστρική μουσική τόσο πολλές φορές. Προσωπικά, πρέπει να έχω ακούσει αυτήν τη Συμφωνία τουλάχιστον είκοσι φορές, ίσως και περισσότερες. Η μουσική πλέον έρχεται σ’ εμάς κι εμείς επιλέγουμε πώς θα ομορφύνουμε τη ζωή μας με αυτή. Είναι ένα διαφορετικό είδος τέχνης και πρέπει να αποδεχτούμε ότι πρόκειται για ένα υλικό που πλάθεται με διαφορετικούς τρόπους και προορίζεται για διαφορετικές χρήσεις.

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Roger: Πίστευα ότι άλλαξε ο κόσμος με την πανδημία. Κατά τη διάρκεια του πρώτου lockdown οι άνθρωποι έπρεπε να επαναπροσδιορίσουν το πώς ζουν, πώς δουλεύουν, πώς βλέπουν ο ένας τον άλλο, τις αξίες τους, και απογοητεύτηκα όταν πριν από δύο μήνες κατάλαβα ότι αυτό που σκεφτόμουν ήταν πολύ λάθος. Ο κόσμος σχημάτισε ουρά έξι χιλιομέτρων έξω από μπεργκεράδικο, επειδή είχε πολύ καιρό να φάει μπέργκερ. Ήταν απαίσιο. Ο κόσμος μπορούσε να αλλάξει, αλλά δεν έγινε τίποτα. Αισθάνομαι ότι ο κόσμος κατάλαβε κάποια πράγματα από αυτή την πανδημία, τα οποία θα διατηρηθούν. Τουλάχιστον σε αυτήν τη χώρα, όπου η δημόσια υγεία δέχεται επιθέσεις από την κυβέρνηση επί χρόνια, έγινε κατανοητό ότι οι σημαντικοί άνθρωποι δεν είναι οι εκπρόσωποι του κεφαλαίου αλλά όσοι δουλεύουν σε νοσοκομεία ή καθαρίζουν τους δρόμους και κάνουν πράγματα που πρέπει να γίνουν. Πιστεύω ότι τώρα υπάρχει σεβασμός για μια συγκεκριμένη τάξη ανθρώπων, και ελπίζω να μη χαθεί. Μερικά χρόνια πριν, όμως, αυτοί οι άνθρωποι ήταν αόρατοι. Ο πατέρας μας ήταν ταχυδρόμος και ήταν ένα σεβαστό άτομο, όλοι τον γνώριζαν στην κοινότητα, μάλιστα ήταν κάτι σαν part-time κοινωνικός λειτουργός. Έπινε τσάι με ανθρώπους που έμεναν μόνοι. Τότε έτσι λειτουργούσε πολύς κόσμος. Αυτό εξέλιπε στα τέλη του ’70, ενώ κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ’80 οι υπηρεσίες πρόνοιας αποδυναμώθηκαν και το μόνο που ενδιέφερε τον κόσμο ήταν να κάνει αυτό ακριβώς για το οποίο τον πλήρωναν, τίποτα παραπάνω, και αυτό ήταν κάπως ντροπιαστικό. Είναι τόσο εύκολο πια να ανταλλάσσεις ιδέες, δεν είναι όπως στα τέλη της δεκαετίας του ’50 π.χ., που για να ακούσεις bebop έπρεπε να πας σε ένα καταχωνιασμένο μέρος στο Σόχο. Τώρα στο διαδίκτυο μπορείς να βρεις ένα αντίστοιχο μπαρ ή κάποιον που δεν θα χρειαστεί να συναντήσεις ποτέ από κοντά. Δεν πας ποτέ στο μέρος, αυτό έρχεται σ’ εσένα. Δεν ακούω σύγχρονη ποπ, αλλά, όταν οδηγώ, μου αρέσει να παρατηρώ την κίνηση και επειδή στη Βρετανία έχουμε συνέχεια χειμώνα, όλοι έχουν τα παράθυρά τους ανεβασμένα, οπότε δεν μπορείς να καταλάβεις τι ακούνε, βλέπεις όμως τις κινήσεις τους. Αυτό το θεωρώ υπέροχο και χαοτικό. Βrian: Το ενδιαφέρον με το Ηρώδειο είναι ότι αρχικά ήταν ένα κλειστό θέατρο. H ακουστική του χώρου εξαρτιόταν από αυτήν τη σκεπή. Υπ’ αυτή την έννοια, η ακουστική του είναι «πειραγμένη», αλλά πιστεύω ότι δεν θα έχει εσωτερική αντήχηση, δηλαδή τους εσωτερικούς ήχους ενός κλειστού δωματίου, γι’ αυτό πιστεύω ότι ο ήχος θα είναι υπέροχος. Δεν θα παίξουμε πολύ δυνατά, επομένως δεν θα έχουμε προβλήματα με το feedback. Πιστεύω ότι είναι ένας ιδανικός χώρος γι’ αυτό που θέλουμε να πετύχουμε. Η ποπ δεν έχει να κάνει μόνο με τη μουσική καθαυτή αλλά με τον τρόπο ζωής που

υπαγορεύει, όπως π.χ, το πανκ. Όταν εμφανίστηκε το πανκ, δεν άρεσε μόνο ως μουσική, άρεσε και ως lifestyle, ο τρόπος που εναντιωνόταν στο κατεστημένο. Με αυτή την έννοια κάποια είδη μουσικής μπορούν να συνδέσουν τους ανθρώπους. Η μουσική δεν είναι μόνο το περιεχόμενό της αλλά και το τι σημαίνει για τον καθένα, πώς σχετίζεται με αυτήν. Η ποπ μουσική ήταν περισσότερο τα κουρέματα, το lifestyle, το σεξ, το να μεγαλώνεις και το να γερνάς. Κάθε είδος μουσικής σηματοδοτεί διαφορετικά πράγματα. Φυσικά, καμιά φορά μπορεί και να συνδυαστούν. Μπορείς να περνάς λίγο χρόνο στον έναν κόσμο και μετά να δοκιμάζεις έναν άλλον. Αυτό το καλό έχει η τέχνη. Μπορείς να εντοπίσεις πολύ εύκολα πόσο έχει ανοίξει η ψαλίδα τα τελευταία πενήντα χρόνια, που βλέπεις τους φτωχούς να παραμένουν φτωχοί ή να γίνονται φτωχότεροι και ελάχιστοι άνθρωποι να γίνονται παρανοϊκά πλούσιοι. Αυτό ξέρεις ότι δεν θα έχει καλά αποτελέσματα. Δεν ήταν δύσκολο να προβλέψεις το Brexit ή τον Τραμπ. To άλλο που συνέβη τη δεκαετία του ’90 ως αποτέλεσμα της φιλελεύθερης επανάστασης είναι ότι οι έξυπνοι άνθρωποι άρχισαν να βλέπουν την πολιτική ως κάτι βρόμικο και να στρέφουν την προσοχή τους στην επιστήμη, επειδή πίστεψαν ότι θα τους λύσει τα προβλήματα. Έτσι, οι έξυπνοι άνθρωποι σταμάτησαν να ασχολούνται με την πολιτική, που σημαίνει ότι άρχισαν να μπαίνουν σε αυτήν οι χειρότεροι. Κι εμείς δεν κάναμε τίποτα για να τους σταματήσουμε είτε επειδή γαμιόμασταν είτε επειδή αυνανιζόμασταν παίζοντας βιντεοπαιχνίδια. Επομένως, μια γενιά από δηλητηριώδεις πολιτικούς είδε ένα κενό και αποφάσισε να το καλύψει. Γι’ αυτό έχουμε το κόμμα των ρεπουμπλικάνων στην Αμερική ή νεοναζί παντού. Ήταν δική μας ευθύνη κι εμείς απλώς πετάξαμε το μπαλάκι σε άλλους. Η Ελλάδα είναι τόσο όμορφη χώρα, που θα ήθελα να μετακομίσουμε εκεί. Η Αγγλία έχει αλλάξει πολύ. Έχουμε μια δεξιά κυβέρνηση που ψεύδεται συνέχεια για την οικονομία, κι αυτό είναι ασυνήθιστο επειδή η Αγγλία θεωρούνταν αρκετά δίκαιη και τίμια. Βέβαια, και τα δύο ήταν λάθος, αν σκεφτεί κανείς την Ιστορία μας, αλλά ήταν τα ιδεώδη που θέλαμε να έχουμε ως χώρα. Τώρα η έννοια καθενός είναι να ξεφεύγεις ακόμα κι αν έχεις πει ένα σωρό ψέματα. Το βρίσκω αηδιαστικό. Η ανισότητα είναι ένα ακόμα πρόβλημα. Αν κερδίσουμε το Ευρωπαϊκό Κύπελλο, όλοι θα το δουν ως επιδοκιμασία για την κυβέρνηση του Τζόνσον και ως μια απόδειξη ότι το Brexit ήταν η τέλεια λύση – πραγματικά, ελπίζω να μην κερδίσουμε το κύπελο. Ιταλία, σε παρακαλώ, βοήθησε μας. Είναι αλήθεια αυτό που έλεγαν οι Beatles, ότι ο μόνος τρόπος για να αλλάξεις τάξη είναι διά της μουσικής και του ποδοσφαίρου. Μόνο που τώρα είναι πιο δύσκολο να φτιάξεις ένα συγκρότημα αν δεν είσαι από τη μεσαία τάξη.

Η ποπ δεν έχει να κάνει μόνο με τη μουσική καθαυτή αλλά με τον τρόπο ζωής που υπαγορεύει, όπως π.χ. το πανκ. Όταν εμφανίστηκε το πανκ, δεν άρεσε μόνο ως μουσική, άρεσε και ως lifestyle, ο τρόπος που εναντιωνόταν στο κατεστημένο.

8.7.21 – lifo

43

Ω

Χορός

απο ton θοδωρη αν τ ωνοπουλ ο

44 lifo – 8.7.21

ς «Möbius» στα μαθηματικά ορίζεται μια μη προσανατολισμένη επιφάνεια με μία μόνο οριακή καμπύλη, που δεν έχει αρχή ούτε τέλος, διαβάζω στη Wikipedia. Ένα αντικείμενο ή ένα έμβιο ον μπορεί να κινείται αενάως κατά μήκος της, ακριβώς όπως συμβαίνει με την εν λόγω περφόρμανς, που μοιάζει να επαναλαμβάνεται στο διηνεκές, δίχως να ξεχωρίζει η αρχή από το τέλος. Η «αεικίνητη» αυτή παράσταση, που συνδυάζει σύγχρονο χορό και ακροβατική τέχνη, είναι μια συνεργασία του Rachid Ouramdane, χορογράφου και καλλιτεχνικού διευθυντή του Dance Theater of Chaillot, με την ακροβατική κολεκτίβα Compagnie XY. O 40χρονος σήμερα Rachid Ouramdane, που έχει αλγερινές ρίζες, έχει εμφανιστεί στο Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας άλλες δύο φορές. Φέτος δεν θα παραστεί λόγω ανειλημμένων υποχρεώσεων, αν και πολύ θα το ήθελε, καθώς λέει. Ο Ισραηλινός Oded Avinathan, πάλι, ο έτερος συνομιλητής μου και από τα νεότερα μέλη της Compagnie XY, έχει ξανάρθει στην Ελλάδα, είναι όμως η πρώτη φορά που μας επισκέπτεται με την ιδιότητα του καλλιτέχνη. Στην online επικοινωνία μας μιλήσαμε για την παράσταση που θα ανοίξει το φετινό 27ο Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας, για τους νέους ορίζοντες που δημιούργησε αυτή τους η συνεργασία σε όλα τα εμπλεκόμενα μέλη, ούσα «μια ωδή στη συλλογική δημιουργικότητα», για την αλληλοκατανόηση, την ενσυναίσθηση και τη συναντίληψη που απαιτεί, για το πώς όλη η διαδικασία αποτελεί, ταυτόχρονα, «μια βαθιά πολιτική στάση». Μιλήσαμε ακόμα για τη «νέα απελευθέρωση του ανθρώπινου σώματος και των δυνατοτήτων του» στη ζωή και την τέχνη που υπόσχεται η

μετα-Covid εποχή, για το πολλά υποσχόμενο μέλλον του σύγχρονου χορού, για την πολυπολιτισμικότητα, τη συνύπαρξη και την ανοικτή κοινωνία που οφείλει να υπηρετεί η τέχνη, εφόσον «η διαφορετικότητα είναι ο πλούτος μας». Για την ανάγκη, επίσης, η Ευρώπη να δει αλλιώς το προσφυγικό, με τον Rachid, γόνο προσφύγων, να μιλά για τα δύσκολα πρώτα χρόνια των δικών του αλλά και του ίδιου στη Γαλλία και να θυμάται, εν κατακλείδι, τη «σύγκρουση πολιτισμών» και το κοντράστ συναισθημάτων σε μια παλιότερη παράστασή του στην Καλαμάτα, όταν την ίδια μέρα διαδήλωνε στην πόλη η Χρυσή Αυγή.

INFO COMPAGNIE XY & RACHID OURAMDANE MÖBIUS 16.7 | 22:00 & 17.7 | 22:00 | 60’, Αμφιθέατρο Κάστρου Καλαμάτας & 19.7 | 20:00 | 60’, Σαϊνοπούλειο Αμφιθέατρο Σπάρτη

— Oded, είσαι από τα νεότερα μέλη των Compagnie XY. Πώς έφτασες να μπεις σε μία από τις πιο γνωστές ακροβατικές κολεκτίβες; Οded Avinathan: Ξεκίνησα να κάνω καποέιρα, ύστερα σπούδασα ακροβατική στο Sandciel Circus School στο Τελ Αβίβ και αργότερα συνέχισα στο Circus School της Lomme. Ζω και εργάζομαι έξι χρόνια τώρα στη Γαλλία, που έχει μακρά παράδοση στο αντικείμενο κι εγώ ήθελα από μικρό παιδί να μπω πολύ στον κόσμο αυτό. Μάλιστα, παρότι απέκτησα και πτυχίο μηχανικού, δεν ακολούθησα ποτέ αυτό το επάγγελμα, αλλού είχα, βλέπεις, το μυαλό μου και η τύχη με βοήθησε. Όταν πρωτοείδα παράσταση της κολεκτίβας Compagnie XY ενθουσιάστηκα, είπα «ω, ναι, αυτό ακριβώς θέλω να κάνω κι ας μη φτάσω ποτέ σε αυτό το επίπεδο. Φαίνεται, όμως, ότι υπήρξαν αρκετά επιεικείς μαζί μου στην οντισιόν κι έτσι το ’18 με δέχτηκαν ως πλήρες μέλος. Έκτοτε, δε, συμμετέχω ανελλιπώς στις παραστάσεις μας!

— Αυτή η ώσμωση που απαιτείται επί σκηνής μεταξύ μιας ομάδας χορευτών ή ακροβατών μοιάζει παρά-

Möbius: Μια υψηλών προδιαγραφών χοροθεατρική παράσταση με ακροβατική εσάνς Ο διεθνούς φήμης χορογράφος Rachid Ouramdane και ο Oded Avinathan, μέλη της ακροβατικής κολεκτίβας Compagnie XY, μιλούν στη LiFO για την παράσταση που ανοίγει το 27ο Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας (16-25/7).

δοξη σε καιρό της πανδημίας, ταυτόχρονα όμως τη βρίσκω ενθαρρυντική όσο και συναρπαστική.

Rachid Οuramdane: Μιλούσα με έναν τεχνικό στη διάρκεια μιας τουρνέ που κάναμε πρόσφατα στη Γαλλία και μου είπε ότι το μήνυμα που δίνουμε προς τα έξω, ότι χρειάζεται ο ένας να εμπιστεύεται απόλυτα τον άλλον και να τον έχει διαρκώς από κοντά, αλλιώς μια τέτοια παράσταση θα ήταν αδύνατο να επιτευχθεί, είναι σχεδόν επικίνδυνο! Νομίζω ότι η καλλιέργεια αμοιβαίας εμπιστοσύνης, η συλλογική δουλειά, ο αυθορμητισμός, η αντιιεραρχική μας λειτουργία είναι επίσης και μια βαθιά πολιτική στάση. Ο.Α.: Η πανδημία και οι απαγορεύσεις της είναι προσωρινές, οι άνθρωποι παραμένουμε όντα εξόχως κοινωνικά κι αυτό διαφάνηκε ακόμα περισσότερο με την υγειονομική κρίση και τις καραντίνες. Πρόκειται για ένα μήνυμα που υπερβαίνει τη συγκεκριμένη παράσταση, μια «ωδή» στη συλλογική δημιουργικότητα, τη συλλογική γνώση και ευφυΐα. Και, ναι, δεν χρειαζόμαστε κάποιον «ηγέτη» για να φτάσουμε σε αυτό το επίπεδο αλλά περισσότερη συντροφικότητα και αλληλοκατανόηση. Η ίδια η περφόρμανς μας καταδεικνύει ότι το κλειδί για να μπορέσει να λειτουργήσει μια κοινότητα ανθρώπων είναι η συνεργατικότητα, η ομαδικότητα, η συναντίληψη – τίποτε απ’ όσα κάνουμε από κοινού επί σκηνής δεν μπορούν να επιτευχθούν από έναν μόνο καλλιτέχνη, όσο σπουδαίος κι αν είναι.

— Είναι η πρώτη σας περφόρμανς εκτός Γαλλίας μετά τα lockdown; Ο.Α.: Η δεύτερη, αν εξαιρέσουμε το Grec Festival πέρσι το καλοκαίρι στη Βαρκελώνη, σε ένα μικρό «παράθυρο» που είχε ανοίξει ανάμεσα στις καραντίνες. Αλλά και στη Γαλλία, μόλις πριν από ενάμιση μήνα ξαναρχίσαμε παραστάσεις. Φυσικά, περάσαμε δύσκολα όλο αυτό το διάστημα, όπως οι περισσότεροι καλλιτέχνες, τόσο οικονομικά όσο και στη δουλειά μας καθαυτή, γιατί απαιτεί στενή επαφή και συνεργασία πολλών διαφορετικών ανθρώπων, τουλάχιστον δέκα στη δική μας περίπτωση. Δεν είναι ατομικό άθλημα, δεν μπορείς να πηδήξεις στον αέρα μόνος σου και να σε ξαναπιάσεις, προτού προσγειωθείς! Και επειδή οι πιο πολλοί ζούμε σε διαφορετικές πόλεις, δεν είχαμε καν την ευκαιρία να συναντηθούμε έστω.

R.Ο.: Ναι, είναι το πρώτο μου πρότζεκτ μετά το lockdown που θα παρουσιαστεί στο εξωτερικό και χαίρομαι πολύ γι’ αυτό. Επιπλέον,

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ αυτή την περίοδο δεν εστιάζω τόσο στο καλλιτεχνικό κομμάτι όσο σε αυτό του κοινού, θέλω ο κόσμος να «ανακαλύψει» ξανά τον σύγχρονο χορό, να φτιάξω εργαστήρια για παιδιά κ.λπ. Παρότι αναπόφευκτη, η καραντίνα ήταν σίγουρα καταστροφική και καλλιτεχνικά, αύξησε την οικονομική επισφάλεια, έφερε πολλούς στα όρια της κατάθλιψης, ταυτόχρονα όμως, για ανθρώπους σαν εμένα, που είχαν ευτυχώς αυτήν τη δυνατότητα, λειτούργησε ως κέντρισμα. Είπα ok, κλείσανε τα θέατρα, ας δω τι μπορώ να κάνω στο εκπαιδευτικό κομμάτι, έστω από απόσταση, δεν μπορώ να δουλέψω με επαγγελματίες, ας κάνω ένα δωρεάν masterclass, ας δω τι μπορώ να κάνω με τα νέα παιδιά που αγαπούν τον σύγχρονο χορό, πώς μπορώ να κρατήσω ζωντανό το ενδιαφέρον τους. Ή, πάλι, δεν μπορώ να τρέξω μια νέα χορογραφία, ας εμβαθύνω σε ό,τι έχω κάνει, ας αναζητήσω νέες προοπτικές. Έπρεπε γενικότερα να γίνω πολύ ευέλικτος, να μάθω να εργάζομαι χωρίς πρόγραμμα, να αδράχνω κάθε ευκαιρία, να λύνω προβλήματα, να προγραμματίζω ταυτόχρονα την επόμενη σεζόν και νομίζω ότι, ναι, κάτι κατάφερα!

— Όντας πλέον βετεράνος στον χώρο, κ. Ouaramdane, πώς βλέπετε τον σύγχρονο χορό σήμερα; R.Ο.: Νομίζω ότι οι ορίζοντές του έχουν διευρυνθεί. Υπάρχει περισσότερη δημιουργική ελευθερία, χορευτές και χορογράφοι είναι περισσότερο ανοιχτοί σε ιδέες και πειραματισμούς. Θυμάμαι ακόμα πόσο είχε επηρεάσει γενικότερα τον καλλιτεχνικό χώρο το αποκορύφωμα της επιδημίας του HIV/AIDS και πώς οι χορευτές και οι χορογράφοι, ιδίως οι παλιότεροι, υιοθέτησαν μια διαφορετική προσέγγιση στο σώμα, τη σεξουαλικότητα, την τέχνη, τη ζωή και τον θάνατο, τις απώλειες που προκάλεσε επίσης στον χώρο. Πώς άλλαξαν τα πράγματα όταν πια η επιδημία εκείνη άρχισε να υποχωρεί, πόσο μεγαλύτερη εκφραστική ελευθερία έδωσε αυτή η υποχώρηση! Πιστεύω ότι το ίδιο θα συμβεί και με τον κορωνοϊό. Υπάρχει ήδη μια τάση για διεύρυνση των ορίων της καλλιτεχνικής ελευθερίας, για περισσότερο δόσιμο, περισσότερο ξόδεμα αλλά και μοίρασμα ιδεών και εμπειριών. Όταν τελειώσει το κακό, πιστεύω ότι θα ξαναζήσουμε τα «τρελά» χρόνια που ακολούθησαν τη λήξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και της πανδημίας γρίπης που την επισφράγισε, μια πραγματική έκρηξη της ζωής και της δημιουργίας που θα μας ανοίξει νέους ορίζοντες, όπως συνέβη και τη δεκαετία του 1920 με τον σουρεαλισμό, το νταντά κ.λπ. Θα δούμε μια νέα απελευθέρωση του ανθρώπινου σώματος και των δυνατοτήτων του.

— Λίγα λόγια για την εμπειρία σας από το Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας.

R.Ο.: Το Φεστιβάλ Καλαμάτας ξεχωρίζει για πολλούς λόγους και ένας βασικός είναι ότι όλοι όσοι εμπλέκονται σε αυτό, από τους καλλιτέχνες μέχρι τους τεχνικούς και τους ανθρώπους της διοργάνωσης, διατηρούν μια οργανική σχέση μαζί του. Το εκλαμβάνουν ως προσωπική

τους υπόθεση, αγωνίζονται για να προσφέρουν το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα κάθε φορά, στο όνομα της τέχνης και του πολιτισμού. Μια εμπειρία που θα μου μείνει αξέχαστη είναι ότι πριν από κάποια χρόνια, την ημέρα που έδινα μια παράσταση στο Μέγαρο Χορού, πραγματοποιούσε πορεία στην πόλη ένα εξτρεμιστικό ακροδεξιό κόμμα, Χρυσή Αυγή νομίζω λεγόταν. Σωστά; — Απολύτως. Ευτυχώς, σήμερα έχει περιθωριοποιηθεί.

R.Ο.: Θαυμάσιο νέο! Υπήρχε, λοιπόν, μια τεράστια αντίθεση ανάμεσα στα ιδεώδη της ανοιχτής κοινωνίας, του πολιτισμού της ελευθερίας, της συνεργασίας και της συνύπαρξης που στηρίζει και προωθεί το φεστιβάλ αφενός, της μισαλλοδοξίας, του ρατσισμού και του σοβινισμού που προπαγάνδιζαν οι ακροδεξιοί αφετέρου. Θυμάμαι ανθρώπους ανάμεσα στο κοινό να δακρύζουν συγκινημένοι μετά το τέλος της παράστασης, όχι μόνο από αυτό που είδαν αλλά και από την υπερένταση, καθώς γνώριζαν ότι λίγο πιο κει κάποιοι άλλοι άνθρωποι έσπερναν μίσος και σκοταδισμό.

— Δεν γνώριζα γι’ αυτό το περιστατικό και είναι σίγουρα ενδιαφέρουσα η μαρτυρία σας. Αναρωτιέμαι, επίσης, αν υπήρξε ποτέ πρόβλημα στη Γαλλία με την αραβική σας καταγωγή.

R.Ο.: Όταν ήμουν νεότερος, βίωσα σε κάποιες περιπτώσεις ρατσιστική αντιμετώπιση. Τέτοια ιδεολογήματα, όμως, δεν πρέπει να έχουν θέση σε καμία χώρα. Η προοδευτική Ευρώπη οφείλει να υπερασπιστεί τις πολυπολιτισμικές της αξίες, να γίνει πιο δεκτική στους πρόσφυγες και τους μετανάστες. Οι γονείς μου ήρθαν, ξέρετε, από την Αλγερία στη Νιμς τη δεκαετία του ’50 για να ξεφύγουν από τον πόλεμο, είχαμε τότε τον αγώνα της ανεξαρτησίας όπου συνέβησαν πολλές αγριότητες και οι απώλειες ήταν μεγάλες, ακόμα και μεταξύ των αμάχων. Στην ίδια τη Γαλλία υπήρχε αρκετό μίσος για τους Άραβες που τόλμησαν να ξεσηκωθούν, υπήρχαν όμως και ευκαιρίες, καθώς και άνθρωποι που μας συμπαραστάθηκαν – κατάφεραν έτσι οι δικοί μου να στεριώσουν και να προκόψουν. Αν παρέμεναν στην Αλγερία, μπορεί να είχαν σκοτωθεί κι εγώ να μη γεννιόμουν καν! Προσωπικά, ποτέ δεν με απασχόλησαν η καταγωγή, το φύλο, η φυλή, η θρησκεία ή η σεξουαλική ταυτότητα κάποιου, κάθε άλλο, με τον Oded και άλλους εβραϊκής καταγωγής καλλιτέχνες π.χ. συνεργαζόμαστε άψογα, κόντρα σε κάθε στερεότυπο. Αυτές τις αξίες της συνύπαρξης και του σεβασμού στη διαφορετικότητα προσπαθώ κι εγώ να προωθήσω μέσα από τη δουλειά μου, όχι μόνο ως καλλιτέχνης αλλά και ως διευθυντής του Dance Theater of Chaillot, όπου έχω δουλέψει και με παιδιά προσφύγων. Κανείς άνθρωπος δεν είναι ίδιος με τον άλλον, καθένας μας διαφέρει με τον τρόπο του κι αυτός είναι ο πλούτος που πολιτισμού μας. Ο ρατσισμός, ο σεξισμός, οι επιθετικές, macho συμπεριφορές δεν χωράνε ούτε στην τέχνη ούτε πουθενά.

Παρότι αναπόφευκτη, η καραντίνα ήταν σίγουρα καταστροφική και καλλιτεχνικά, αύξησε την οικονομική επισφάλεια, έφερε πολλούς στα όρια της κατάθλιψης, ταυτόχρονα όμως, για ανθρώπους σαν εμένα, που είχαν ευτυχώς αυτήν τη δυνατότητα, λειτούργησε ως κέντρισμα.

8.7.21 – lifo

45

ΚΑΡΚΙΝΟΣ [22.6/22.7]

star

Η προσωπική σας Πρωτοχρονιά είναι στις 10/7, με τη Νέα Σελήνη στο ζώδιό σας, και είναι ιδανική στιγμή για να θέσετε στόχους και να ξεκινήσετε ένα καινούργιο κεφάλαιο στην επαγγελματική ή την προσωπική σας ζωή. Οραματιστείτε πώς θα θέλατε να είναι ο εαυτός σας και η ζωή σας γενικότερα και αναμένετε τους καρπούς των κόπων σας μέχρι τις 17/1/22. Η συμμετοχή του Ποσειδώνα δίνει ευκαιρίες για πνευματική ανάπτυξη, ταξίδια και συνεργασίες με το εξωτερικό, ενώ θα διευθετήσετε και διαδικαστικά σας θέματα. Στις 11/7 εισέρχεται και ο Ερμής στο ζώδιό σας, εντείνοντας την επικοινωνιακή σας διάθεση, και μέχρι τις 28/7 θα είναι εξαιρετική εποχή για να προωθήσετε τις δεξιότητές σας, να φλερτάρετε και να βελτιώσετε τις σχέσεις σας. Στις 13/7 η σύνοδος Αφροδίτης - Άρη στον Λέοντα δίνει ευκαιρίες για οικονομικές διαπραγματεύσεις και συμφωνίες.

ΛΕΩΝ [23.7/23.8]

Αυτή την εποχή καλείστε να ρίξετε τους ρυθμούς σας προκειμένου να αναπληρώσετε τις δυνάμεις σας μέχρι τις 22, που εισέρχεται ο Ήλιος στο ζώδιό σας, για να σας δώσει ώθηση και θετική ενέργεια. Η Νέα Σελήνη στον Καρκίνο στις 10/7 σας υπενθυμίζει πως πρέπει να ασχοληθείτε με τη φυσική και ψυχική σας ευεξία, ώστε να αποβάλετε το άγχος και να ξεκαθαρίσει η σκέψη σας. Αποστασιοποιηθείτε από τα γεγονότα και σκεφτείτε πού θα θέλατε να βρίσκεστε επαγγελματικά. Ασχοληθείτε με τις δικές σας ανάγκες και εξισορροπήστε επαγγελματική και προσωπική ζωή. Τώρα είναι η στιγμή να απελευθερωθείτε από καταστάσεις που αποτελούν περιττό φορτίο και να ασχοληθείτε με τα ταλέντα σας. Η σύνοδος Αφροδίτης- Άρη στο ζώδιό σας στις 13/7 σας κάνει πολύ ανταγωνιστικούς και μπορείτε να διεκδικήσετε μια σημαντική θέση εργασίας ή καλύτερες αποδοχές.

ΠΑΡΘΕΝΟΣ [24.8/22.9] Η Νέα Σελήνη στον Καρκίνο στις 10/7 είναι ιδιαίτερα ισχυρή για τη δημιουργία νέων φίλων, συνεργασιών και για την έναρξη προσπαθειών με ομοϊδεάτες. Καινοτόμες ιδέες μπορούν να υλοποιηθούν με επιτυχία και να αποδώσουν οφέλη μέχρι τον Ιανουάριο του 2022 με την Πανσέληνο στον Καρκίνο. Ένα καινούργιο κεφάλαιο μπορεί να ξεκινήσει με θετικές προπτικές, αρκεί να μην επαναλάβετε τα σφάλματα του παρελθόντος που σας οδήγησαν σε αδιέξοδο. Φροντίστε να είστε προσεχτικοί στην επιλογή συνεργατών. Στις 11/7 εισέρχεται ο κυβερνήτης σας Ερμής στον Καρκίνο και μέχρι τις 28/7 θα είναι ένα διάστημα έντονης κοινωνικής ζωής και πολλών επαφών με φίλους. Θα βρεθείτε με αγαπημένα σας πρόσωπα και θα ζήσετε ευχάριστες στιγμές. Η σύνοδος Αφροδίτης - Άρη στον Λέοντα στις 13/7 φέρνει αποκαλύψεις που θα σας βάλουν σε διαδικασία επαναπροσδιορισμού μιας επαγγελματικής ή προσωπικής σχέσης.

ΖΥΓΟΣ [23.9/22.10] Μια νέα εποχή ξεκινά

από τη μα ρ ιβ ίκυ καλλέ ρ γ η (s tar f ax@ li f o. g r )

46 lifo – 8.7.21

για την καριέρα και τη φήμη σας στις 10/7, καθώς πραγματοποιείται η Νέα Σελήνη στον Καρκίνο, και μπορείτε να πετύχετε πολλά αν δώσετε έμφαση στην προώθηση των δεξιοτήτων σας. Οι φιλοδοξίες σας θα αποτελέσουν προτεραιότητα και θα καταφέρετε να διακριθείτε αν κάνετε τις κατάλληλες επαφές με άτομα που θα αξιοποιήσουν τις ιδέες σας. Στις 11/7 εισέρχεται ο Ερμής επίσης στον Καρκίνο και μέχρι τις 28/7 θα ευνοηθούν οι συζητήσεις με πρόσωπα εξουσίας, ενώ θα είναι και μια καλή εποχή για να έρθετε πιο κοντά με τα ηλικιωμένα μέλη της οικογένειας. Η σύνοδος Αφροδίτης - Άρη στις 13/7 φέρνει έναν αέρα ανανέωσης στην ερωτική σας ζωή με την έναρξη μιας δυνατής ερωτικής σχέσης με φιλικό σας πρόσωπο. Εκφράστε τα συναισθήματά σας με δυναμισμό, επιστρατεύοντας τη γοητεία σας, δίχως όμως να γίνετε πιεστικοί.

ΣΚΟΡΠΙΟΣ [23.10/22.11]

ΙΧΘΥΣ [20.2/20.3]

Έχετε δώσει τον καλύτερό σας εαυτό για να κατακτήσετε τους στόχους σας και τώρα σας δίνεται η ευκαιρία να κάνετε ένα καινούργιο ξεκίνημα, καθώς πραγματοποιείται η Νέα Σελήνη στον Καρκίνο στις 10/7. Είναι μία από τις καλύτερες εποχές του χρόνου για να ταξιδέψετε, να διευρύνετε τους ορίζοντές σας ή να επεκτείνετε τις επιχειρηματικές σας δραστηριότητες στο εξωτερικό. Τα αποτελέσματα θα φανούν με την Πανσέληνο στον Καρκίνο στις 17/1/22. Η διάθεσή σας για περιπέτεια σας οδηγεί σε νέους προορισμούς και μπορεί κάποιοι από εσάς να αλλάξετε τόπο διαμονής. Η είσοδος του Ερμή στον Καρκίνο στις 11/7 ανοίγει νέες προοπτικές για όσους αναζητούν την τύχη τους σε μακρινούς προορισμούς και θα έχετε τη δυνατότητα να διευρύνετε το δίκτυο των συνεργατών σας. Πάθη και εντάσεις φέρνει η σύνοδος Αφροδίτης - Άρη στον ερωτικό τομέα. Αποφύγετε σκηνές ζηλοτυπίας.

Δημιουργικότητα, απολαύσεις, διακοπές θα ανανεώσουν τη διάθεσή σας και θα ανακτήσετε την αυτοπεποίθησή σας. Η Νέα Σελήνη στον Καρκίνο δίνει ευκαιρίες σε όσους έχετε εξασκήσει τα ταλέντα σας και αποτελεί ιδανική στιγμή για την έναρξη ενός καλλιτεχνικού έργου και για ανάληψη ρίσκων. Δοκιμάστε την τύχη σας μέσω μιας επένδυσης, αρκεί να κινηθείτε μέσα στο πλαίσιο των δυνατοτήτων σας. Επίσης, πολύ καλή εποχή φια φλερτ, ερωτικές σχέσεις και απόκτηση ενός παιδιού. Στις 11/7 εισέρχεται και ο Ερμής στον Καρκίνο, ευνοώντας την επικοινωνία με το ταίρι σας, και θα είναι ένα πολύ ερωτικό διάστημα για εσάς. Οι γονείς θα έρθετε πιο κοντά με τα παιδιά, περνώντας ποιοτικό χρόνο μαζί τους. Η σύνοδος Αφροδίτης - Άρη στον Λέοντα στις 13/7 θα πυροδοτήσει μια εκρηκτική ατμόσφαιρα στον τομέα της οικογένειας για θέματα ακίνητης περιουσίας.

ΚΡΙΟΣ [21.3/20.4] Τα σχέδιά σας που αφο-

ΤΟΞΟΤΗΣ [23.11/21.12] Νέες ευκαιρίες

ρούν το σπίτι και την οικογένεια θα πάρουν μια δόση ανανεωμένης ενέργειας με τη Νέα Σελήνη στον Καρκίνο στις 10/7, η οποία θα επηρεάσει κυρίως τους γεννημένους το 2ο και 3ο δεκαήμερο. Είστε αποφασισμένοι να ξεκινήσετε ένα καινούργιο κεφάλαιο; Τώρα είναι ιδανική στιγμή να αγοράσετε ένα σπίτι, να κάνετε μια μετακόμιση ή μια ανακαίνιση. Ενδεχομένως να χρειαστεί τη μέριμνά σας ένα ηλικιωμένο μέλος της οικογένειας. Στις 11/7 εισέρχεται και ο Ερμής στον Καρκίνο, δίνοντας έμφαση στην επικοινωνία, και θα είναι μια καλή εποχή για να διαπραγματευτείτε τους όρους σχετικά με την εκμετάλλευση ενός ακινήτου και να έρθετε πιο κοντά με τα αγαπημένα σας πρόσωπα. Η σύνοδος Αφροδίτης - Άρη στον Λέοντα στις 13/4 δημιουργεί μια παθιασμένη ατμόσφαιρα στην ερωτική σας ζωή.

για οικονομική ανάπτυξη φέρνει η Νέα Σελήνη στον Καρκίνο στις 10/7 και είναι εξαιρετική εποχή για να βρείτε μια νέα πηγή εσόδων προκειμένου να αυξήσετε τα κέρδη σας, χωρίς να πρέπει να αφήσετε την τρέχουσα εργασία σας. Μέσω κοινών πόρων θα αυξηθεί το εισόδημά σας και θα μπορέσετε να βάλετε σε εφαρμογή μια επιχειρηματική προσπάθεια που θα αποδώσει πολλούς καρπούς μέχρι τις 17/1/22, με την Πανσέληνο στον Καρκίνο. Με σωστή επιλογή συνεργατών και δίχως βεβιασμένες ενέργειες θα πετύχετε πολλά. Η είσοδος του Ερμή στον Καρκίνο στις 11/7 δίνει έμφαση στην επικοινωνία σχετικά με οικονομικά ζητήματα και μέχρι τις 28/7 θα μπορέσετε να βάλετε μια τάξη σε οφειλές και στον προϋπολογισμό σας. Επίσης, θα ευνοηθεί και η ερωτική σας ζωή. Η σύνοδος Αφροδίτης - Άρη στον Λέοντα στις 13/7 αυξάνει τον ερωτισμό σας.

ΤΑΥΡΟΣ [21.4/20.5]

Νέες ιδέες, νέες ευκαιρίες για καινούργια ξεκινήματα φέρνει η Νέα Σελήνη στον Καρκίνο στις 10/7, κυρίως στους γεννημένους το 2ο και 3ο δεκαήμερο. Επαφές με άτομα με τα οποία έχετε κοινό όραμα θα σημάνουν την έναρξη μιας συνεργασίας και θα είναι ένα αρκετά δημιουργικό διάστημα για εσάς. Εξαιρετική στιγμή για σύσφιξη σχέσεων με οικείους. Στις 11/7 εισέρχεται ο Ερμής στον Καρκίνο δίνοντας έμφαση στο εμπόριο, που σημαίνει πως μπορείτε να αυξήσετε το ενδιαφέρον του αγοραστικού κοινού μέσω της διαφήμισης των προϊόντων και των υπηρεσιών σας. Επίσης, θα έχετε κάποια νέα πάνω σε θέματα εκπαίδευσης και οι μετακινήσεις σας θα είναι συχνές. Επικεντρωθείτε στους στόχους σας. Στις 12/7 η σύνοδος Σελήνης, Αφροδίτης και Άρη θα δημιουργήσει τεταμένο κλίμα στις σχέσεις με μέλη της οικογένειας, γι’ αυτό προσέξτε.

ΑΙΓΟΚΕΡΩΣ [22.12/19.1]

Αξιοποιήστε αυτό το θετικό διάστημα, δίνοντας έμφαση στις σχέσεις σας, καθώς η Νέα Σελήνη στον Καρκίνο στις 10/7 αποτελεί ιδανική στιγμή για να κάνετε ένα καινούργιο ξεκίνημα που θα αφορά μια συνεργασία ή την επισημοποίηση του δεσμού σας. Τύχη και εύνοια σε όσους αποφασίσετε να κάνετε το μεγάλο βήμα. Με τη συμμετοχή του Ποσειδώνα θα εκτιμηθούν οι ιδέες σας και θα δεχτείτε κάποιες ενδιαφέρουσες προτάσεις που θα σας βάλουν σε δίλημμα. Σκεφτείτε με ποιους τρόπους θα είστε ευτυχισμένοι και κυνηγήστε τα όνειρά σας. Στις 11/7 εισέρχεται ο Ερμής στον Καρκίνο και μέχρι τις 28/7 θα είναι ένα καλό διάστημα για διαπραγματεύσεις, ενώ θα έρθετε πιο κοντά με τον ερωτικό σας σύντροφο. Θέματα που δεν υπήρχε ο απαραίτητος χρόνος για να επιλυθούν, θα μπορέσετε να τα συζητήσετε.

ΔΙΔΥΜΟΣ [21.5/21.6] Η Νέα Σελήνη στον

ΥΔΡΟΧΟΟΣ [20.1/19.2]

Μπορεί να είχατε απογοητευτεί από τις προηγούμενες επιλογές σας στα επαγγελματικά σας, όμως με τη Νέα Σελήνη στον Καρκίνο στις 10/7 σας δίνεται η ευκαιρία να κάνετε ένα νέο ξεκίνημα που θα συμβάλει στην αύξηση του εισοδήματός σας και θα αποκτήσετε καλύτερη ποιότητα ζωής. Επίσης, πρέπει να ασχοληθείτε με τη φυσική σας κατάσταση, ειδικά όσοι παρατήσατε τις προσπάθειές σας εξαιτίας μιας ερωτικής απογοήτευσης. Ξεκινήστε διατροφή δίχως στερήσεις και γυμναστείτε. Περπατήστε, κάντε ποδήλατο ή κολύμβηση. Ο Ερμής, με την είσοδό του στον Καρκίνο στις 11/7, αυξάνει τις επικοινωνιακές σας δεξιότητες και μέχρι τις 28/7 θα έχετε πολύ δυναμισμό – σε περίπτωση επαγγελματικής συνέντευξης θα αφήσετε θετικές εντυπώσεις. Η σχέση ή ο γάμος σας θα περάσει κρίση στις 13/7 με τη σύνοδο Αφροδίτης - Άρη. Αποφύγετε τους εγωισμούς.

Sudoku No 693 3 1 2 9 1 9 4

9

5

9 5 3

1

2 7

3

9

6

2

1 4 8

7 8 5 1

Η λύση του προηγούμενου 2 7 9 6 5 3

1 6 8 9 4 2

5 3 4 8 1 7

9 5 1 4 3 8

8 4 7 5 2 6

3 2 6 7 9 1

6 1 3 2 8 9

7 8 5 1 6 4

4 9 2 3 7 5

1 7 2 6 3 5 4 9 8 4 5 9 2 1 8 7 3 6 8 3 6 7 9 4 5 2 1

Καρκίνο στις 10/7 σηματοδοτεί την έναρξη ενός νέου κύκλου για τα οικονομικά σας, που θα ολοκληρωθεί με την Πανσέληνο στον Καρκίνο στις 17/1/22. Πλέον σας δίνεται η ευκαιρία να βρείτε μια νέα πηγή εσόδων και καθώς αναζητάτε την ασφάλεια, θα αλλάξει και ο τρόπος διαχείρισης των πόρων σας. Επίσης, θα προκύψουν νέες προτάσεις για συνεργασίες που θα αυξήσουν το εισόδημά σας. Θέστε συγκεκριμένους στόχους προκειμένου να σταθεροποιήσετε την οικονομική σας κατάσταση. Στις 11/7 εισέρχεται ο κυβερνήτης σας Ερμής στον Καρκίνο, ενεργοποιώντας τον τομέα των χρημάτων μέχρι τις 28/7. Προσπαθήστε μέσα σ’ αυτό το διάστημα να υπερισχύσει η λογική έναντι του συναισθήματος, ειδικά όταν κάνετε κάποιες διαπραγματεύσεις. Τέλος, αποφύγετε την εξιδανίκευση καταστάσεων και προσέξτε τα ψιλά γράμματα ενός συμβολαίου. Η σύνοδος Αφροδίτης - Άρη στον Λέοντα στις 13/4 σας κάνει πολύ δυνατούς στην επικοινωνία.

Η Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση στο Πεδίον του Άρεως

1.10.20 – lifo

1

1.THE SUBSTITUTE – ALEXANDRA DAISY GINSBERG

1

2

Ο εκλιπών λευκός ρινόκερος του Βορρά επαναφέρεται ψηφιακά στη ζωή μέσω της τεχνητής νοημοσύνης και γίνεται όλο και πιο «πραγματικός», όσο εγκλιματίζεται στον χώρο του.

2.CONTENT AWARE STUDIES – EGOR KRAFT Πώς θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε την τεχνητή νοημοσύνη για να ανακτήσουμε ή να επανερμηνεύσουμε τις χαμένες μας ιστορίες;

3.BEFORE THE BULLET HITS THE BODY – BILL BALASKAS & STOP LAPD SPYING COALITION Τα εγκληματολογικά δεδομένα ως ένα κοινωνικό κατασκεύασμα που αποσκοπεί στη συμμόρφωση, στον έλεγχο και στην ποινικοποίηση των μαύρων, των ισπανόφωνων και των φτωχών.

4.THE NORMALISING MACHINE – MUSHON ZERAVIV, DAN STAVY, ERAN WEISSENSTERN Ποιος είναι αυτός που ορίζει τι είναι «φυσιολογικό»; Και τι συμβαίνει όταν η μηχανή σε βλέπει ως μελλοντικό εγκληματία;

5.DEEP MEDITATIONS: A BRIEF HISTORY OF EVERYTHING – MEMO AKTEN (2019) Θα μπορούσαμε να διδάξουμε σε μια μηχανή αφηρημένες και υποκειμενικές ανθρώπινες έννοιες, όπως η αγάπη, η πίστη, το τελετουργικό, η λατρεία, ο Θεός;

3

ΤΟ ΜΕΓΑΛΎΤΕΡΟ ΠΆΡΚΟ ΤΗΣ ΑΘΉΝΑΣ \\\\277 ΣΤΡΈΜΜΑΤΑ ΔΗΜΌΣΙΟΥ ΧΏΡΟΥ \\\\5 ΌΜΟΡΕΣ ΣΥΝΟΙΚΊΕΣ (ΓΚΎΖΗ, ΚΥΨΈΛΗ, ΝΕΆΠΟΛΗ, ΠΟΛΎΓΩΝΟ, ΒΙΚΤΏΡΙΑ)

4 ΔΕΚΆΔΕΣ ΣΥΜΜΕΤΈΧΟΝΤΕΣ ΚΑΛΛΙΤΈΧΝΕΣ, ΚΟΛΕΚΤΊΒΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΜΕΛΗΤΈΣ\\\\ ΕΚΑΤΟΝΤΆΔΕΣ ΤΕΤΡΑΓΩΝΙΚΆ ΜΈΤΡΑ ΑΠΌ ΟΘΌΝΕΣ LED\\\\ΑΝΑΡΊΘΜΗΤΑ ΨΗΦΙΑΚΆ ΔΕΔΟΜΈΝΑ ΚΑΙ ΑΛΓΌΡΙΘΜΟΙ 2 lifo – 1.10.20

5

Η ΜΕΓΑΛΎΤΕΡΗ ΈΚΘΕΣΗ ΔΗΜΌΣΙΟΥ ΧΏΡΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΆΔΑ\\\\4 ΘΕΜΑΤΙΚΈΣ ΕΝΌΤΗΤΕΣ (ΤΕΧΝΗΤΉ ΝΟΗΜΟΣΎΝΗ, ΠΟΛΙΤΙΚΌΣ ΧΏΡΟΣ, ΣΥΜΜΕΤΟΧΉ ΚΑΙ ΔΗΜΟΚΡΑΤΊΑ / ΌΤΑΝ ΒΛΈΠΟΥΜΕ ΚΑΙ ΜΑΣ ΒΛΈΠΟΥΝ ΜΈΣΑ ΑΠΌ ΑΛΓΌΡΙΘΜΟΥΣ / ΤΕΧΝΗΤΉ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΉ ΝΟΗΜΟΣΎΝΗ / ΤΕΧΝΗΤΉ ΝΟΗΜΟΣΎΝΗ ΚΑΙ ΎΠΑΡΞΗ)\\\\25 ΈΡΓΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΕΧΝΗΤΉ ΝΟΗΜΟΣΎΝΗ

6 8

7

9

6.IT’S NOT YOU, IT’S ME – ILAN MANOUACH (2021) Θα μπορούσε η τεχνητή νοημοσύνη να οδηγήσει σε έναν κόσμο όπου δεν θα διακρίνουμε την πραγματικότητα από την προσομοίωση;

7.EVERY THING EVERY TIME – NAHO MATSUDA Θα μπορούσαμε να δούμε το αστικό μας τοπίο διαφορετικά, μέσα από τα μάτια των τεχνολογιών που το «διαβάζουν»;

8.ΈΞΟΔΟΣ – ΜΑΝΏΛΗΣ ΜΑΝΟΥΣΆΚΗΣ & ΑΦΡΟΔΊΤΗ ΠΑΝΑΓΙΩΤΆΚΟΥ Η μνήμη, η κρίση και η συνείδηση αποδομούνται σε μια ηχητική εγκατάσταση για τη ζωή του Γιώργου Μαζωνάκη, αλλά, δυνητικά, και τη ζωή του καθενός από εμάς.

9.CUSP – JAKE ELWES (2019) Θα μπορούσε η τεχνητή νοημοσύνη να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε καλύτερα την περιβαλλοντική αλλαγή και να δούμε τη φύση με νέα μάτια;

10.ΑΝΉΚΩ ΣΕ ΜΈΝΑ – ΕΎΗ ΚΑΛΟΓΗΡΟΠΟΎΛΟΥ (2021) Ένα video-art με τον Γιώργο Μαζωνάκη στον ρόλο του αφηγητή εξετάζει τη σημασία του αγγίγματος σε έναν μη-τόπο, όπου τα όρια ανάμεσα σε άνθρωπο και μηχανή καθίστανται δυσδιάκριτα.

25 ΜΈΡΕΣ ΔΙΆΡΚΕΙΑ (24/6-18/7)\\\\ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΆ ΑΠΌ ΤΙΣ 18:00 ΈΩΣ ΤΙΣ 23:00, ΜΕ ΕΛΕΎΘΕΡΗ ΕΊΣΟΔΟ

10

Κρατήστε το φυλλάδιο, πατήστε στο QR code και περιηγηθείτε στην έκθεση https://onassis.link/ youandAI 1.10.20 – lifo

47

48 lifo – 1.10.20