Τεύχος 696

free press 9.9.2021

ολα για την αθηνα! δωρεαν οδηγοσ τησ πολησ. κυκλοφορει καθε πεμπτη

696

H ΑΘΗΝΑ ΦΛΕΓΕΤΑΙ

2 lifo – 9.9.21

index696

8 ΣΤΗΛΕΣ

εκδοτης

Στάθης Τσαγκαρουσιάνος γενικός διευθυντής Μιχάλης Μιχαήλ

Το νέο κύμα ακρίβειας, οι πολιτικές συνέπειες των πυρκαγιών και ένας ατυχής ανασχηματισμός από τh βασιλικη σιουτη

Μπορούμε να είμαστε ενωμένοι;

εμπορικη διευθυνση Ρένα Κροκίδα

41

διευθυντής lifo.gr Θανάσης Χαραμής

ΔΥΟ ΔΕΚΑ ΕΚΔΟΤΙΚΗ Α.Ε. ΒOΥΛΗΣ 22, 105 63 ΑΘΗΝΑ T 210 3254 290 F 210 3249 785 info@lifo.gr

διευθυντής mikropragmata. lifo.gr Άρης Δημοκίδης διευθυντής εντυπης εκδοσης Τάσος Μπρεκουλάκης σύμβουλος σχεδιασμού Γιάννης Καρλόπουλος

AΦΙΕΡΩΜΑ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ

από τον νικολα σεβαστακη

αrt director Χρήστος Τζοβάρας αρχισυνταξία Αλέξανδρος Διακοσάββας –––––– ε μπο ρικο τμημα direct sales director Κώστας Μαντάς senior advertising manager Ξένια Στασινοπούλου advertising manager Άννα Λαπαρδάγια

Θα κάτσω εδώ, με τη νεολαία από τh δεσποινα τριβολη

Δύο νέα εξαιρετικά ντοκιμαντέρ για τα είκοσι χρόνια από την 11η Σεπτεμβρίου από τον δημητρη πολιτακη

advertising executive Δημήτρης Βουκελάτος (dvoukelatos@lifo.gr)

38

ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ

22

www.lifo.gr

54

direct sales Γιώργος Λυκουργιώτης, Κωνσταντίνα Τριανταφύλλου senior digital campaign manager Αντώνης Ζωγράφος

0 ΑΝΤΏΝΗΣ ΝΙΚΟΠΟΛΊΔΗΣ ΕΙΝΑΙ 0 ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ

digital campaign manager Γιώργος Γιαννή –––––– ψηφιακή ανάπτυξη/ προγραμματισμός lifo.gr Άγγελος Παπαστεργίου

παρακαλουμε ανακυκλωστε

social media Χριστίνα Γαλανοπούλου (Head), Ηλέκτρα Χατζηκάλφα συν ταξη συντακτικη ομαδα Θοδωρής Αντωνόπουλος, Λουίζα Αρκουμανέα, Βασίλης Βαμβακάς, Γιάννης Βασιλείου, Ευτύχης Βαρδουλάκης, Αρετή

Γεωργιλή, Ματίνα Καλτάκη, Μερόπη Κοκκίνη, Ματούλα Κουστένη, Θοδωρής Κουτσογιαννόπουλος, Γιάννης Κωνσταντινίδης, Λασκαρίνα Λιακάκου, Τίνα Μανδηλαρά, Τάσος Μελεμενίδης, Νίκη Μηταρέα, Νίκος Μπακουνάκης, Γλυκερία Μπασδέκη, Αργυρώ Μποζώνη, Γιάννης Πανταζόπουλος, Κωστής Παπαϊωάννου, Σταυρούλα Παπασπύρου, Μαρία Παππά, Ζωή Παρασίδη, Χρήστος Παρίδης, Δημήτρης Πολιτάκης, Αφροδίτη Σακκά, Νικόλας Σεβαστάκης, Φώτης Σεργουλόπουλος, Βασιλική Σιούτη, Βίβιαν Στεργίου, Δημήτρης Π. Σωτηρόπουλος, Δέσποινα Τριβόλη, Κορίνα Φαρμακόρη, Λένα Φουτσιτζή, Γιώργος Ψωμιάδης newsroom Πάνος Σάκκας (Αρχισυνταξία) Φιλιώ Ράγκου, Κατερίνα Αγριμανάκη, Ρούλα Βλασσοπούλου, Αναστασία Γαλάνη, Kλεοπάτρα Γιαρίμογλου, Σόφη Ζιώγου, Διονύσης Νοταράκης –––––– φωτογράφοι Σπύρος Στάβερης, Πάρις Ταβιτιάν, Freddie f., Αναστασία Βουτυροπούλου, Γιώργος Αδάμος ατελιέ αssistant art director Βανέσσα Φερλέ διαμόρφωση ψηφιακής εκδοσης Νινέττα Γιακιντζή, Μαρούσα Θωμά διόρθωση κειμένων Μαρία Δρουκοπούλου, Μυρτώ Αθανασοπούλου –––––– λογιστηριο οικονομική διεύθυνση Δημήτρης Τασιόπουλος λογιστήριο Βασίλης Κοτρωνάκης, Άκης Ιωάννου, Έφη Ηλιοπούλου γραμματεία Βιβίκα Ανδριανάτου –––––– κωδικος εντυπου 7639

9.9.21 – lifo

3

Feedback

Μίκης Θεοδωράκης ή ένα ελληνικό πεπρωμένο

οπτικη γωνια

Περνώντας τυχαία από την κηδεία του Mad Clip

Ο Μίκης κατόρθωσε να γίνει η μελωδική ηθική μιας λαϊκότητας που δεν μπόρεσε, φυσικά, να γίνει «συμφωνική» και κλασική, αλλά έχτισε έναν δικό της χώρο ρωμαλέας συγκίνησης μέσα στην ελληνική μουσική.

Για τη γενιά μου δεν ήταν ο Μίκης. Ήταν ο Θεοδωράκης. Για πολλούς ένα φορτίο, ένα βάρος, μια κληρονομιά, μια φιγούρα του παρελθόντος. Για άλλους, πιο κοντινούς στα ίχνη του λεγόμενου έντεχνου τραγουδιού, είχε την ιδιότητα της ιδρυτικής φυσιογνωμίας, κρατώντας το σκήπτρο της επικής πολιτικής πλάι στους χαμηλούς τόνους του χατζιδακικού λυρισμού. Όλα αυτά όμως έγιναν σκόνη στο πέρασμα του χρόνου. Γιατί ο Μίκης Θεοδωράκης, ακόμη και αν δεν έγινε για όλους μας «ο Μίκης», αναδύθηκε στην ελληνική ζωή ως ένα από τα σημεία αναφοράς της, ένα κραταιό πολιτισμικό σύμβολο. Αν και δεν υπήρξε συγγραφέας μυθιστορημάτων και ποιητής, έγινε ο Βίκτωρας Ουγκώ της Ελλάδας των τελευταίων εξήντα χρόνων: σημείο συναίρεσης του ρομαντισμού, του εθνισμού και μιας ιδέας της αριστεράς που χωρούσε ωκεάνια συναισθήματα. Και αν έγραψε πολλά εξαίσια λυρικά τραγούδια, η σκέψη του στάθηκε στον πυρήνα της μια σκέψη της νίκης και του θριάμβου. Τίποτα το «ηττημένο», το μελαγχολικό και το βαθιά εσωστρεφές στον Θεοδωράκη, παρά μια αγάπη για τη μάχη και μια αγωνιστική αίσθηση της ζωής που επιδίωκε την εξωτερίκευση, τη διαρκή επικοινωνία με τον «λαό» – στους αντίποδες της σιωπής. Για τη μουσική του προσφορά υπάρχουν, φυσικά, διάφορες κρίσεις. Μερικές αυστηρές, άλλες θετικές ή εγκωμιαστικά πανηγυρικές. Εγώ ξέρω ότι από τη σκοπιά της συγκίνησης και της επίδρασης στο φρόνημα, στα ύφαλα του εσωτερικού μας βίου, ο Θεοδωράκης μίλησε καταλυτικά. Ακόμα και σε όσους του είχαν στρέψει τα νώτα, επιλέγοντας για αισθητική καθοδήγηση τον Σαββόπουλο, ή το ροκ, ή άλλους τόπους της μουσικής. Από κάποιο παράθυρο ερχόταν πάντα κάποιο σήμα από τους «Λιποτάκτες», το «Μαουτχάουζεν», τα «Λιανοτράγουδα». Από κάποιες μυστικές οθόνες παρακολουθούσαμε τα πλήθη των συναυλιών του, το πάθος της Φαραντούρη, του Πανδή, του Γιώργου Μεράντζα. Από κάποια καλοκαιρινή πλατεία θα έφτανε η πετρώδης φωνή του Μπιθικώτση ως υπενθύμιση μιας άλλης λαϊκότητας, μιας Άνοιξης του ’60 που εμείς (λόγω ηλικίας) τη φέρουμε εσαεί ως μυθολογικό σκίρτημα.

βιβλιο

Fata Libelli

Ο Θεοδωράκης έφερε μαζί του όλες σχεδόν τις εμμονές της νεοελληνικής ιδεολογίας. Αν συνδέθηκε κατά βάση με την αριστερά, η μεταφυσική του ήταν ένας διαρκής εκλεκτισμός, ένας παγανισμός και ένας χριστιανισμός σε μια συγχώνευση που αποτέλεσε πάντα το μυστικό της νεοελληνικής επιτυχίας για έργα και προσωπικότητες. Ακριβώς γι’ αυτόν τον λόγο δεν θέλησε ποτέ να είναι μόνο συνθέτης και δημιουργός μουσικής αλλά να λειτουργήσει και το ίδιο του το εγώ ως ολικό έργο τέχνης.

Επιτέλους, ο Πειραιάς απέκτησε το πρώτο του μικρό βιβλιοπωλείο.

4 lifo – 9.9.21

ti δ ι α β α σ α με αυ τη την εβ δομ α δ α σ το

Αυτή η μεγάλη φιλοδοξία έγινε συχνά αισθητή ως αξίωση ηγεμονιστική και καλλιτεχνικός εγωισμός που ντυνόταν τις χλαμύδες του πολιτικού σωτήρα. Και αυτές όμως οι στιγμές, οι στιγμές που ο Θεοδωράκης έφτασε να γίνει όψιμα αντικείμενο θαυμασμού από σκληρούς δεξιούς και πηγή απογοήτευσης και οργής για πολλούς αριστερούς, δεν είναι οι σημαντικές.

Η ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ

pageviews

Ξυπνώντας χθες και αναλογιζόμενος τις υποχρεώσεις και την πιθανή εξέλιξη της ημέρας, ούτε που θα μπορούσε να μου περάσει από το μυαλό ότι μερικές ώρες αργότερα θα ζούσα από κοντά την ατμόσφαιρα που δημιούργησε στην κηδεία του Mad Clip το πλήθος των νεαρών οπαδών του. Δεν γνώριζα καν ότι θα γινόταν χθες το απόγευμα, παράλληλα σχεδόν με το λαϊκό προσκύνημα της σoρού του Μίκη Θεοδωράκη, την ώρα που πήγαινα στο μητρικό μου, που βρίσκεται κοντά στα νεκροταφεία Ν. Σμύρνης - Π. Φαλήρου, όπου και κατέληξε η νεκρώσιμη ακολουθία.

«Pro captu lectoris habent sua fata libelli» ή «σύμφωνα με τις δυνατότητες του αναγνώστη, τα βιβλία έχουν τη μοίρα τους». Πρόκειται για μια φράση του γραμματικού και λόγιου Terentianus Maurus από το 1286, που σίγουρα δεν χωράει ολόκληρη σε μια ταμπέλα μαγαζιού. Όμως ο Σπύρος Βαλτετσιώτης πιστεύει ότι με κάποια πράγματα διασταυρωνόμαστε μοιραία κι έτσι αποφάσισε να κρατήσει τις δύο τελευταίες λέξεις για τον χώρο του, που, όπως έγραψε ένας φίλος, «το άνοιγμά του είναι ένα γεγονός για το βιβλίο στον Πειραιά».

podcasts που αξίζει να ακούσετε

του νικολα σεβαστακη

ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΠΟΛΙΤΑΚΗ

ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΠΑΡΑΣΙΔΗ

5

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Ακολουθήστε τα podcasts της LiFO στην Apple, στο Spotify ή στην Google.

1

15 νέα βιβλία του φθινοπώρου

«ΒΙΒΛΙΑ ΚΑΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ» ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗ

2

Υπόθεση Φραντζή: Τη στραγγάλισε, την τεμάχισε και την πέταξε στα σκουπίδια «ΑΛΗΘΙΝΑ ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ»: ΑΦΗΓΕΙΤΑΙ Ο ΗΘΟΠΟΙΟΣ ΑΝΤΙΝΟΟΣ ΑΛΜΠΑΝΗΣ

3

Άβολες

συνεντεύξεις: Όταν ξεφεύγουν τα πράγματα στον αέρα «ΜΙΚΡΟΠΡΑΓΜΑΤΑ» ΤΟΥ ΑΡΗ ΔΗΜΟΚΙΔΗ

Κατερίνα Ζαρίφη: «Σκότωσε τον φασίστα που κρύβεις μέσα σου!» του αλεξανδρου διακοσαββα — Ήσουν από τους ελάχιστους αναγνωρίσιμους ανθρώπους που μπήκαν στη διαδικασία να ασχοληθούν ενεργά, να δηλώσουν το «παρών» στην τεράστια καταστροφή που έγινε στις αρχές του Αυγούστου με τις πυρκαγιές σε Εύβοια και Αττική. Προτού μου πεις τι ακριβώς συνέβη, γιατί πιστεύεις ότι ήσασταν τόσο λίγοι; Κοίτα, αυτό είναι το καλό και το κακό των social media. Σίγουρα μπορείς να βοηθήσεις μ’ ένα ποστ, αν το κάνεις τη σωστή στιγμή και έχεις τις σωστές γνωριμίες, κάπου όμως επαναπαύεσαι ότι μόνο με αυτό είσαι εντάξει. Εγώ λοιπόν, όταν είδα ανθρώπους και ζώα να καίγονται και να ζητάνε βοήθεια, είπα ότι κάπως πρέπει να κινηθούμε ενεργά, να σηκώσουμε την κωλάρα μας από τον καναπέ. […] Δεν σου κρύβω ότι στην αρχή σκεφτόμουν «τι κάνουμε τώρα, οι μαλάκες». Όταν φτάσαμε και μας περίμεναν με βάρκες για να πάρουν τα νερά, αντιλήφθηκα ότι πολλές φορές το πιο απλό πράγμα μπορεί να κάνει τη διαφορά. Συγκινήθηκα όταν την επόμενη μέρα μάς είπαν ότι τα πυροσβεστικά ξεκίνησαν το πρωί με τα πρώτα 20 λίτρα πετρέλαιο που τους δώσαμε. Το ένστικτό σου πρέπει να ακολουθείς. Ακόμα κι αν φτάναμε και είχαν ήδη νερά και πετρέλαια και τα πάντα, ο ψυχολογικός παράγοντας, ότι δεν τους έχουμε ξεχάσει, νομίζω ότι είναι πολύ σημαντικός. Μου έμαθε πολλά το φετινό καλοκαίρι σε σχέση με τις ανάγκες που μπορεί να έχει ο διπλανός μας και με την ελληνική λογική του «έλα μωρέ, για τα λεφτά τα κάνουν όλοι». Ας τα κάνουν, τι κάνεις εσύ είναι το ζήτημα.

4

Τι κάνεις με το mobbing στον χώρο της εργασίας; «Α, ΜΠΑ;» ΤΗΣ ΛΑΣΚΑΡΙΝΑΣ ΛΙΑΚΑΚΟΥ

5

Το Αφγανιστάν για αρχάριους «LIFO POLITICS» ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΙΚΗΣ ΣΙΟΥΤΗ

9.9.21 – lifo

5

iLoveAthens ΕΙΚ ΑΣ ΤΙ Κ Α

alphabet του δημήτρη ντόκου 23/9 – 30/10 The Blender Gallery

6 lifo – 9.9.20

Η νέα ατομική έκθεση του εικαστικού Δημήτρη Ντόκου με τίτλο «Alphabet» περιλαμβάνει είκοσι έξι επιτοίχια έργα με τα χαρακτηριστικά ιερογλυφικά γραφήματα του καλλιτέχνη –επηρεασμένα από συμβολισμούς της αρχαίας Αιγύπτου, πρώτα με το μοτίβο του σκαραβαίου και έπειτα με τα ιερογραφήματα– σε μια εξελιγμένη, «εξατομικευμένη» μορφή παρουσίασής τους, όπως και επιδαπέδια γλυπτά που δημιουργούν ένα επιβλητικό παιχνίδι σκιών. Οι επισκέπτες της έκθεσης θα έχουν την ευκαιρία να απολαύσουν μια street art εγκατάσταση στον χώρο, με τη συνοδεία μιας οπτικοακουστικής καταγραφής των «ταξιδιών» του εικαστικού. Η ιδιαιτερότητα της νέας σειράς του Ντόκου είναι ότι κάθε ιδεόγραμμα στην τετράγωνη σύνθεση του καμβά είναι απομονωμένο, σε αντίθεση με προηγούμενες σειρές που κατακλύζουν την επιφάνεια. Το φαινόμενο των ιερογλυφικών ιστοριών εξαπλώνεται στον χώρο μέσα από τα

τελάρα. Με τα έργα στημένα το ένα δίπλα στο άλλο, σε οριζόντια αλλά και κάθετη διάταξη, ο χώρος της Τhe Blender Gallery λειτουργεί σαν tabula rasa, όπου ο καλλιτέχνης ξεδιπλώνει τη νέα του συλλογή, χαρτογραφώντας μια νέα γραμμή/διαδρομή θέασης για τον «αναγνώστη» των έργων του.

«Alphabet» του Δημήτρη Ντόκου The Blender Gallery, Ζησιμοπούλου 4, Γλυφάδα 23/9 – 30/10, 213 0280597 www.theblendergallery.com Έναρξη: 23/9, 19:00

9 - 15 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2021

T. 696

βασι λ ι κ η σι ου τ η— ν ι κ ολ α σ σ ε βα σ τα κ η ς — δ ε σ π ο ι να τ ρ ι β ολη — δημ ητ ρησ π ολ ι τακησ

• Μπορούμε να είμαστε ενωμένοι; • Θα κάτσω εδώ, με τη νεολαία • Δύο νέα εξαιρετικά ντοκιμαντέρ για τα είκοσι χρόνια από την 11η Σεπτεμβρίου

ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΕΠΤΑΗΜΕΡΟ

Το νέο κύμα ακρίβειας, οι πολιτικές συνέπειες των πυρκαγιών και ένας ατυχής ανασχηματισμός Όσα ζήσαμε στην πολιτική την περασμένη εβδομάδα. απ ό τh βασιλ ικη σιου τ η

8 lifo – 9.9.21

Ήταν ένα δύσκολο καλοκαίρι για την κυβέρνηση, η οποία, μετά τη συμπλήρωση των δύο χρόνων, άρχισε να εμφανίζει τα πρώτα σημάδια κόπωσης, καθώς και ίχνη φθοράς. Οι παλιοί πολιτικοί συνηθίζουν να λένε ότι η πιο κατάλληλη περίοδος για αλλαγές και μεταρρυθμίσεις για μια νέα κυβέρνηση είναι τα δύο πρώτα χρόνια από την εκλογή της. Μετά η απόδοση πέφτει και οι συμβιβασμοί μεγαλώνουν. Παρόμοιος αφορισμός υπάρχει και για τη σύνθεση της κυβέρνησης, που θέλει κάθε νέο σχήμα να είναι χειρότερο από το προηγούμενο. Είναι γεγονός ότι σε κάθε προαναγγελία ανασχηματισμού καλλιεργούνται προσδοκίες οι οποίες, μετά την ανακοίνωσή του, συνήθως διαψεύδονται. Η κυβέρνηση Μητσοτάκη, για την ώρα, μοιάζει να βαδίζει πάνω σε αυτά τα στερεότυπα και θα χρειαστεί πολλή δουλειά για να τα διαψεύσει, αν το αποφασίσει. Η μεγάλη έκταση των καταστροφών από τις πυρκαγιές, τις οποίες οι αρμόδιες αρχές δεν κατάφεραν να ελέγξουν έγκαιρα παρά την πολυδιαφημιζόμενη ετοιμότητα, είχε κόστος για την κυβέρνηση, η οποία άλλο φοβόταν στην αρχή του καλοκαιριού και αλλού την πάτησε τελικά. Η μεγάλη ανησυχία της κυβέρνησης Μητσοτάκη ήταν ο τουρισμός και τα έσοδα. Η φετινή τουριστική περίοδος δεν ξεκίνησε πολύ ενθαρρυντικά και υπήρχε μεγάλος προβληματισμός, καθώς μια δεύτερη χρονιά χωρίς έσοδα από τον τουρισμό θα έπληττε σοβαρά την οικονομία. Ο τουρισμός όμως στη συνέχεια είχε ανοδική πορεία, ξεπερνώντας κάθε προσδοκία, το ίδιο και τα έσοδα, με τη μέση δαπάνη των τουριστών να είναι υψηλότερη

9.9.21 – lifo

9

ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΕΠΤΑΗΜΕΡΟ

με τη μάνικα. Το Μαξίμου δεν του χρεώνει όμως μόνο τις πυρκαγιές. Ο ίδιος, ιδιαίτερα ενοχλημένος, επικαλείται, σύμφωνα με φιλικά δημοσιεύματα που απηχούν τις απόψεις του, ότι ο πρωθυπουργός τον απομάκρυνε παρότι έχει υψηλή δημοτικότητα, παραβλέποντας ότι, κατά τις ίδιες δημοσκοπήσεις, μερικοί από τους βασικότερους λόγους κυβερνητικής δυσαρέσκειας είναι τα προβλήματα τα οποία ήταν αρμόδιος να αντιμετωπίσει, όπως τα θέματα της εγκληματικότητας και της ασφάλειας. Όσο για την επιτήρηση των μέτρων της πανδημίας, εκεί σημειώθηκε παταγώδης αποτυχία. Ο πρώην υπουργός Προστασίας του Πολίτη ξεχνά επίσης το φιάσκο με την απόδραση του χρυσαυγίτη Παππά, το άλλο φιάσκο με την πολυάριθμη αστυνομική φύλαξη του Φουρθιώτη, αλλά και την γκρίζα σκιά της υπόθεσης Ινδαρέ, όταν κατηγορήθηκε χωρίς βάσιμα στοιχεία μια οικογένεια, και ενεπλάκη σε μια καφκική περιπέτεια, προκειμένου να δικαιολογηθεί μια αστυνομική αποτυχία.

από εκείνη του 2019. Γενικά στην οικονομία σημειώνεται μια αύξηση της ανάπτυξης, σε σχέση με το αντίστοιχο τρίμηνο του 2020, πολύ μεγαλύτερη από αυτήν που αναμενόταν.

ΤΟ ΝΕΟ ΚΥΜΑ ΑΚΡΙΒΕΙΑΣ ΚΑΙ Η ΑΝΑΣΧΕΣΉ ΤΟΥ

α πό τh βα σι λι κη σ ιου τη

Αυτά είναι τα θετικά νέα του καλοκαιριού, τα οποία όμως σταματούν εκεί, καθώς η ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας δεν μεταφράζεται και σε ευημερία των πολιτών. Βασική αιτία είναι η αύξηση στο ηλεκτρικό ρεύμα, αλλά και σε πλήθος αγαθών, που έχει αρχίσει ήδη να επιβαρύνει τους Έλληνες, και αυτό θα φανεί ακόμα περισσότερο το επόμενο διάστημα, με το νέο κύμα ακρίβειας που αναμένεται. Καταγράφεται ήδη μια λαϊκή δυσαρέσκεια και είναι βέβαιο ότι θα καταγραφεί ακόμα μεγαλύτερη τις επόμενες μέρες, καθώς τα θέματα της οικονομίας που έχουν αντίκτυπο στο εισόδημα των πολιτών είναι από εκείνα που επηρεάζουν περισσότερο ίσως από κάθε άλλο την πολιτική του τοποθέτηση. Το Μέγαρο Μαξίμου, επιχειρώντας να προλάβει τη λαϊκή αντίδραση, διοχετεύει εδώ και καιρό πληροφορίες στα ΜΜΕ ότι μελετά μέτρα τα οποία θα αντισταθμίσουν τις επιβαρύνσεις που θα προκύψουν το επόμενο διάστημα και τα οποία θα ανακοινώσει, ως είθισται, στη ΔΕΘ το ερχόμενο Σαββατοκύριακο.

ΟΙ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΩΝ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ Οι πυρκαγιές του καλοκαιριού έφεραν στην επιφάνεια για άλλη μια φορά τις παθογένειες που δεν έχουν αντιμετωπιστεί ούτε από αυτή την κυβέρνηση. Η προετοιμασία της Πολιτικής Προστασίας ήταν καλύτερη από τα προηγούμενα χρόνια, τα εναέρια μέσα που είχε στη διάθεσή της ήταν περισσότερα από κάθε άλλη φορά, αλλά η Πυροσβεστική Υπηρεσία που κλήθηκε να σβήσει τις φωτιές είναι η ίδια που είχαμε στο Μάτι και στην ηγεσία της βρίσκονται στελέχη τα οποία έπρεπε να απολογηθούν για τη διαχείριση που έγινε τότε και όχι μόνο, καθώς στην πορεία αποκαλύφθηκαν πολύ περισσότερα. Οι φετινές πυρκαγιές ανέδειξαν το γεγονός ότι καμία εξυγίανση δεν έγινε στην Πυροσβεστική αυτά τα δύο χρόνια που μεσολάβησαν μετά το Μάτι και καμία μεταρρύθμιση. Παρομοίως, τίποτα δεν άλλαξε στην εκπαίδευση των πυροσβεστών (που δεν εκπαιδεύονται κατάλληλα για να σβήνουν φωτιές στα δάση) και καμία ουσιαστική αναβάθμιση δεν υπήρξε, ούτε στη δασοπροστασία ούτε στην πρόληψη. Έγιναν κάποιες περιορισμένες και στοχευμένες κινήσεις, οι οποίες αποδείχθηκαν πολύ λίγες. Ο πρώην αρμόδιος υπουργός Μιχάλης Χρυσοχοΐδης αρνήθηκε κάθε ευθύνη και δημοσιεύματα που απηχούν τις απόψεις του τα ρίχνουν όλα στον Νίκο Χαρδαλιά και το Μαξίμου, το οποίο κατηγορεί για την απομάκρυνσή του. Ο ίδιος φέρεται να θεωρεί ότι ήταν πετυχημένος και ότι με την υπουργοποίησή του ο Μητσοτάκης ήταν σαν να συγκυβερνούσε με την κεντροαριστερά, αφού, όπως λένε οι συνομιλητές του, συμβόλιζε τη διεύρυνση στο κέντρο, εμποδίζοντας τη στροφή προς αυτό του ΣΥΡΙΖΑ.

ΕΝΟΧΛΗΜΕΝΟΣ Ο ΧΡΥΣΟΧΟΐΔΗΣ Η αλήθεια είναι ότι το Μαξίμου είχε επενδύσει πάρα πολλά στον Μιχάλη Χρυσοχοΐδη, αλλά η επιλογή αυτή δεν βγήκε. Στο μεταναστευτικό ξεκίνησε με επίσκεψη στη Μόρια, λίγο μετά την εκλογική νίκη της ΝΔ, δηλώνοντας ότι είχε αποκομίσει θετική εντύπωση, παρά την κριτική που ασκούσε όλο το προηγούμενο διάστημα στην κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, ως ένα από τα μελανότερα σημεία της διακυβέρνησής του. Όταν φάνηκε ότι δεν τα καταφέρνει, ο πρωθυπουργός ανέθεσε καθήκοντα συντονιστή στον απόστρατο αξιωματικό και εξωκοινοβουλευτικό υφυπουργό Εθνικής Άμυνας Αλκιβιάδη Στεφανή, στον οποίο πιστώνεται εν πολλοίς και η διαχείριση της κρίσης στα σύνορα του Έβρου (η απομάκρυνση του Στεφανή κατά τον πρόσφατο ανασχηματισμό προκάλεσε τη δυσαρέσκεια πολλών ψηφοφόρων της ΝΔ). Παρομοίως, για τα θέματα της Πολιτικής Προστασίας, ο πρωθυπουργός τοποθέτησε ως αρμόδιο υφυπουργό τον Νίκο Χαρδαλιά, ο οποίος ήταν αρμόδιος και για την πανδημία, προκειμένου να σώσει την κατάσταση. Το Μαξίμου έχει πολύ καλή εικόνα για τον Νίκο Χαρδαλιά, παρότι ο Χρυσοχοΐδης του φορτώνει τις αποτυχίες. Θεωρούν ότι, παρότι είχε φορτωθεί πάρα πολλές ευθύνες, έτρεχε αδιάκοπα προσπαθώντας να περιορίζει και να προλαμβάνει κρίσεις, με αποτέλεσμα να επιβαρύνει και την υγεία του. Αλλά, όπως λένε πολλοί, ήταν μόνος, χωρίς υποστήριξη στο υπουργείο. Ο κ. Χρυσοχοΐδης βέβαια υποστηρίζει ότι στις πυρκαγιές, εκτός από επιτελικός, ήταν στο πεδίο

10 lifo – 9.9.21

ΑΠO ΤΟΝ ΑΠΟΣΤΟΛΑΚΗ ΣΤΟΝ ΣΤΥΛΙΑΝΙΔΗ Οι φετινές πυρκαγιές ανέδειξαν το γεγονός ότι καμία εξυγίανση δεν έγινε στην Πυροσβεστική αυτά τα δύο χρόνια που μεσολάβησαν μετά το Μάτι και καμία μεταρρύθμιση. Παρομοίως, τίποτα δεν άλλαξε στην εκπαίδευση των πυροσβεστών (που δεν εκπαιδεύονται κατάλληλα για να σβήνουν φωτιές στα δάση).

Ο πρόσφατος ανασχηματισμός επισκιάστηκε από την ατυχή κατάληξη της επιλογής Αποστολάκη ως υπουργού Πολιτικής Προστασίας, η οποία εκνεύρισε τον πρόεδρο του ΣΥΡΙΖΑ, αποτρέποντας την υπουργοποίησή του. Η κυβέρνηση έσπευσε να διορθώσει την επικοινωνιακή ζημιά, προτείνοντας για την ίδια θέση τον πρώην επίτροπο της Κύπρου Χρήστο Στυλιανίδη και ανακοινώνοντάς τον ως υπουργό Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας, με την επισήμανση ότι δημιουργείται για πρώτη φορά υπουργείο για την κλιματική αλλαγή. Αυτό βέβαια δεν είναι απολύτως ακριβές. Επί Γιώργου Παπανδρέου το υπουργείο Περιβάλλοντος είχε ονομαστεί «υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής». Όσο για το νέο υπουργείο, θα πρέπει πρώτα να βγει το ΦΕΚ και να παρουσιαστούν το οργανόγραμμα και οι αρμοδιότητές του για να είναι σαφές αν θα αλλάξει η αποστολή του. Μέχρι τώρα η εθνική στρατηγική για την κλιματική αλλαγή ανήκει στο υπουργείο Ανάπτυξης και πολλά άλλα ζητήματα του πεδίου αυτού ανήκουν στο υπουργείο Περιβάλλοντος. Θα αφαιρεθούν από τα υπουργεία αυτά οι αρμοδιότητές τους για να δοθούν στον κ. Στυλιανίδη; Αν του δοθούν, πιθανόν να υπάρξουν κυβερνητικές αναταράξεις. Αν δεν του δοθούν, δεν θα πρόκειται για υπουργείο Κλιματικής Κρίσης/Κλιματικής Αλλαγής. Η επιλογή Στυλιανίδη έχει ενοχλήσει ορισμένους στη ΝΔ. Κάποιους επειδή είναι «άλλος ένας σημιτικός», άλλους επειδή υποστήριξε το σχέδιο Ανάν και άλλους επειδή είναι καραμανλικοί και δεν τον θέλουν, αν και οι καραμανλικοί δεν είναι ένας ισχυρός παράγοντας στη ΝΔ τελευταία. Δεν ήταν λίγοι όμως κι αυτοί που υποστήριξαν την επιλογή του και μάλιστα με ενθουσιασμό, όπως ο υπουργός Εσωτερικών Μάκης Βορίδης, ο οποίος, παρότι δεν σχολιάζει ποτέ τις επιλογές του πρωθυπουργού, όπως είπε, έκανε μια εξαίρεση για τον Χρήστο Στυλιανίδη, λέγοντας ότι: «Η συγκεκριμένη τοποθέτησή του στο υπουργείο Κλιματικής Αλλαγής και Προστασίας του Πολίτη είναι μια εξαιρετική επιλογή ενός σπουδαίου Έλληνα και εξαιρετικού ανθρώπου για την Ελλάδα και την Κύπρο». Η κατάσταση στο εσωτερικό του κόμματος της ΝΔ για την ώρα είναι απολύτως ελεγχόμενη. Η σημαντικότερη δυσαρέσκεια που προκάλεσε η επιλογή του Χρ. Στυλιανίδη είναι του Προέδρου της Κύπρου, παρότι αυτός ευχήθηκε δημόσια καλή επιτυχία και, όταν ρωτήθηκε από τον πρωθυπουργό ιδιωτικά, του είπε να κάνει ό,τι νομίζει. Στην Κύπρο ωστόσο γνωρίζουν καλά, και πρόσφατα το παραδέχτηκε και ο ίδιος ότι υπήρξε σημαντική διαφωνία μεταξύ τους για το Κυπριακό. Ο Πρόεδρος της Κύπρου ανήκει στους μετριοπαθείς και όχι στους θεωρούμενους πολύ «πατριώτες» πολιτικούς· παρ’ όλα αυτά, λέγεται ότι ο πρώην συνεργάτης του τού ζητούσε να συναινέσει σε μεγαλύτερες υποχωρήσεις από όσες είναι διατεθειμένος να κάνει, και αυτή ήταν η αιτία της σύγκρουσης. Ο Νίκος Αναστασιάδης, λένε όσοι γνωρίζουν, δεν είναι χαρούμενος που ο Κυριάκος Μητσοτάκης υπουργοποίησε κάποιον με τον οποίο είναι «στα μαχαίρια» και πολλοί αναρωτιούνται αν αυτό θα επηρεάσει και τις σχέσεις των δύο ανδρών στην πορεία. Ωστόσο, η επιλογή που γεννά τα περισσότερα ερωτήματα μετά τον τελευταίο ανασχηματισμό είναι του Θάνου Πλεύρη στο υπουργείο Υγείας, του τελευταίου από τα «ορφανά του Καρατζαφέρη» που δεν είχε μπει στην κυβέρνηση. Το Μαξίμου μπορεί να θεωρεί ότι η υπουργοποίησή του εξισορροπείται με την υπουργοποίηση του «πρώην γραμματέα της ΚΝΕ» Τάκη Θεοδωρικάκου, αλλά πρόκειται για πολιτικό που δύσκολα μπορεί να έχει την αποδοχή του κεντρώου και του δημοκρατικού χώρου, καθώς δεν πάνε πολλά χρόνια που εξέφραζε ακραίες και ρατσιστικές θέσεις.

9.9.21 – lifo

11

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΑΝΑΠΝΟΗΣ

Μπορούμε να είμαστε ενωμένοι; Την κοινότητα της συγκίνησης και της αμοιβαίας αναγνώρισης, που ως μοντέρνοι δεν τη βρίσκουμε ούτε στην πολιτική ούτε στη θρησκεία, την αποζητούμε στη σφαίρα των καλλιτεχνικών μύθων και στο ευεργετικό τους πέρασμα από τη ζωή μας.

α π ό τον ν ικόλα σ εβα σ τά κη

Κ

άθε φορά που πεθαίνει ένας καλλιτέχνης-σύμβολο, μια προσωπικότητα που, όπως λέγεται συχνά, είχε σχέση ερωτική με τον λαό, ανατρέχουμε στην ενότητα. Σαν να ψάχνουμε αφορμή να βγούμε προσωρινά έξω από διαιρέσεις, σχίσματα, εχθρότητες που μας απασχολούν στη συνηθισμένη ζωή. Γύρω από το πρόσωπο-σύμβολο αναζητούμε ιδίως μια ενότητα εν συγκινήσει. Αυτή την κοινότητα της συγκίνησης και της αμοιβαίας αναγνώρισης, που ως μοντέρνοι δεν τη βρίσκουμε ούτε στην πολιτική ούτε στη θρησκεία, την αποζητούμε στη σφαίρα των καλλιτεχνικών μύθων και στο ευεργετικό τους πέρασμα από τη ζωή μας. Ξέρουμε, φυσικά, πως η ενότητα είναι το κατεξοχήν ανέφικτο της κοινωνικής μας κατάστασης. Αυτό που μας ενώνει (κάποιους, ενδεχομένως την πλειοψηφία) κάποιους άλλους συμπολίτες μας τους αποξενώνει, τους ενοχλεί ή τους αφήνει παγερά αδιάφορους. Τα σύμβολα την ίδια στιγμή ενώνουν και χωρίζουν. Έτσι κι αλλιώς, όμως, νοσταλγούμε μια χαμένη ενότητα, αφού, με κάποιον τρόπο, είμαστε προγραμματισμένοι από την ίδια την αφήγηση της Πτώσης μας, αφήγηση που ιδρύει την ιουδαιοχριστιανική κουλτούρα: κάποτε υπήρξαμε αρμονικά, κάποτε βιώσαμε μια αυθεντική ανθρώπινη κοινότητα και έπειτα ήρθαν διάφοροι μηχανισμοί και μας σκόρπισαν και μας αλλοτρίωσαν: η αμαρτία, η ταξική διαίρεση, οι ιδεολογίες κ.λπ. Όσο διάσπαρτη με δυσαρμονικά γεγονότα κι αν είναι η πραγματική ζωή, η νοερή και φαντασιακή μας ζωή τρέφεται ακόμα από μια προσδοκία συντονισμού των ψυχών. Και οι συγχορδίες των τραγουδιών και οι επικές προσωπικότητες ή τα μεγάλα λαϊκά είδωλα επωμίζονται την αποστολή να μας θυμίζουν αυτήν τη μήτρα της καταγωγής μας. Η επίκληση της ενότητας δεν είναι, όμως, μόνο η νοσταλγία για μια αυθεντική κοινότητα, νοσταλγία που, όπως είπαμε, έχει τεράστιο παρελθόν στη χριστιανική και ρομαντική φαντασία που διαμόρφωσε τον ελληνικό και δυτικό κόσμο. Η ενότητα είναι και ένα στοκ εύκολης ρητορείας που άλλοτε συμφέρει την κυβέρνηση και άλλοτε την επιστρατεύει η αντιπολίτευση για τους δικούς της σκοπούς. Εδώ θα συναντήσουμε, εξάλλου, τη γνωστή ιδέα περί ενότητας των Ελλήνων, που επιστρέφει κατά καιρούς σε διαφορετικά συμφραζόμενα: άλλοτε στον εθνικισμό της μεγάλης παρόλας άλλοτε στον σχολικό και πανηγυρικό λόγο που ηχεί πάντα μαζί με ένα αχ, με τον καημό για τον αιώνιο αλληλοσπαραγμό μας. Αχ, αν ήμασταν μονοιασμένοι, αν δεν φαγωνόμασταν, αν δεν είχαμε στο «DNA της φυλής» τον εμφύλιο διχασμό. Πόσες φορές τα έχουμε ακούσει και διαβάσει ως αυτονόητες αλήθειες που καταλήγουν στον αυτοοικτιρμό, στο εθνικό παράπονο, στην πικραμένη αυτοκριτική. Παρ’ όλα αυτά, θα ήταν μεγάλο λάθος να περιφρονούσαμε το σκίρτημα της ενότητας με τη δικαιολογία ότι υπηρέτησε, συχνά, σκοτεινές προθέσεις και ιδεολογικά σχήματα. Θα ήταν κρίμα να δούμε τους συμβολισμούς της ενότητας μόνο ως αυταπάτες ή τεχνάσματα κυριαρχίας και αποπροσανατολισμού. Οι νεωτερικές κοινωνίες γνώρισαν αντιθέσεις κοινωνικές και οικονομικές που εκφράστηκαν με ταξικές διαμάχες και κλασικές πολιτικές συγκρούσεις. Εντούτοις, οι ορθολογικές διαιρέσεις τους –για παράδειγμα ο διαχωρισμός μας σε ανταγωνιστικά συμφέροντα– συντηρούσαν τη δυνατότητα της πάνδημης συγκίνησης: στους μεγάλους καλλιτέχνες, στα μεγάλα πολιτισμικά επιτεύγ-

12 lifo – 9.9.21

ματα όπου μπορούσαν όλοι (ή πολύ μεγάλες πλειοψηφίες) να αναγνωρίζουν κάτι καταλυτικό από την ταυτότητά τους. Κάπως έτσι κηδεύτηκαν από το πλήθος συγγραφείς που ανήκαν στην αριστερά, αλλά λατρεύτηκαν και από δεξιούς, μουσικοί που έγιναν κοινές εθνικές αναφορές, προσωπικότητες που διαπέρασαν τα συμβατικά σύνορα της αμοιβαίας υποψίας. Ακόμα και πολιτικές προσωπικότητες που η ιστορία τους τις έφερε σε μεγάλη αντίθεση με τμήματα του λαού τους έγιναν εν τέλει πάνδημο πένθος. Ο συντηρητικός Τσόρτσιλ, ο σφοδρά αντικομμουνιστής Γεώργιος Παπανδρέου, ο αριστερός Ηλίας Ηλιού, τιμήθηκαν ως ελληνικές μορφές, αφού ένας ευρύτερος κόσμος αναγνώρισε το νόημα και το νήμα της παρουσίας τους πέρα από τις κομματικές τους καταβολές και τις συγκρουσιακές τους περγαμηνές. Εδώ πρέπει να θυμηθούμε το παράδειγμα του «αστού» Σεφέρη, που ο θάνατός του μέσα στη δικτατορία έγινε αφορμή να υπάρξει ένα μαχόμενο πένθος, μια μαζική απόδοση τιμών όχι μόνο στον συγκεκριμένο ποιητή αλλά και στον επιφανή πολίτη που περιφρόνησε τη δικτατορική «κανονικότητα», διεκδικώντας την αυτόνομη αξιοπρέπεια του πνεύματος. Κάποιες φορές, το πλήθος ενώνεται για να υπερασπιστεί μια ιδέα μέσα από ένα πρόσωπο και το φθαρτό του σώμα. Υπάρχει, λοιπόν, ένα παράδοξο σε σχέση με την ενότητα: δεν μπορούμε να είμαστε ενωμένοι, αλλά υπάρχουν στιγμές που το πιστεύουμε, το θέλουμε και σχεδόν το κατορθώνουμε. Τι κατορθώνουμε; Αναγνωριζόμαστε σε ένα κοινό έδαφος, στη σκέψη μιας κοινής απώλειας που μας υπενθυμίζει την ανάγκη μετριασμού άλλων σχισμάτων που αναπόφευκτα μας διαχωρίζουν. Αυτό το σχήμα όπου η διαιρεμένη κοινωνία αφυπνίζεται σε προσωρινές και ατελείς μορφές ενότητας και αδελφοσύνης φτάνει ως τις μέρες μας. Φαίνεται όμως πως αδυνατίζει και φθείρεται όσο περνούμε από τις κοινωνικές τάξεις στις φυλές, από το έθνος στις υποκουλτούρες, από μια κοινή βασική γλώσσα στους κώδικες ομάδων που δεν αντιλαμβάνονται καν μια κοινή γραμματική. Οι μεγάλοι νεκροί ήταν παραδοσιακά αυτοί που έφερναν στην επιφάνεια το γεγονός πως διαθέτουμε αποθέματα κοινών εικόνων και ιστοριών. Αυτά τα αποθέματα, όμως, περιέχουν ιστορίες που έγιναν με τον καιρό ακατάληπτες και μεγάλα τμήματα των νεότερων δεν τις αντιλαμβάνονται παρά ως εξωτικές και αδρανείς παρελθοντικές καταστάσεις. Μπορεί, όμως, να στοιχηματίσει κανείς πως το έργο δεν θα σταματήσει. Θα αλλάξουν οι όροι του, τα σύμβολα, κάποιοι από τους κανόνες του. Ωστόσο θα υπάρχει με καινούργια ονόματα. Δεν μπορούμε να ενωθούμε, αλλά είναι αφόρητο να μένει ο καθένας καρφωμένος στη φυλή του και στα εσωτερικά της τοτέμ. Κάποια στιγμή και η κάθε φυλή ονειρεύεται τη χώρα όλη και η χώρα ονειρεύεται μια οικουμένη πάνω και πέρα από αυτήν. Και εκεί που συνδεόμαστε αποσυνδεόμαστε, εκεί που πενθούμε μαζί γυρίζουμε πάλι να πενθήσουμε ο καθένας τους δικούς του, τους νεκρούς της δικής του φυλής. Όπως το λέει σοφά ο Πατρίκιος: Οι άνθρωποι σαν αρθρωτές φιγούρες πιάνονται συνδέονται για λίγο κι αποσπώνται

Οι μεγάλοι νεκροί ήταν παραδοσιακά αυτοί που έφερναν στην επιφάνεια το γεγονός πως διαθέτουμε αποθέματα κοινών εικόνων και ιστοριών. Αυτά τα αποθέματα, όμως, περιέχουν ιστορίες που έγιναν με τον καιρό ακατάληπτες και μεγάλα τμήματα των νεότερων δεν τις αντιλαμβάνονται παρά ως εξωτικές και αδρανείς παρελθοντικές καταστάσεις.

NN Hellas: Στηρίζοντας τους αθλητές που μας κάνουν υπερήφανους

Μέσα από μια ιδιαίτερα σημαντική χορηγία η εταιρεία βρίσκεται δίπλα στους Έλληνες αθλητές και ενθαρρύνει κάθε τους προσπάθεια με στόχο την κατάκτηση της κορυφής.

Γ

ια τους περισσότερους από εμάς έρχεται η στιγμή –εκείνη η περίοδος κάθε τέσσερα χρόνια– που θα καθίσουμε ευλαβικά μπροστά στην οθόνη μας για να παρακολουθήσουμε αθλητές απ’ όλο τον κόσμο που συναντιούνται στην ύψιστη αθλητική διοργάνωση. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες για εμάς τους Έλληνες συμβολίζουν, εκτός όλων των άλλων, την προσφορά της χώρας μας σε αυτόν τον κόσμο, αφού η έννοια του ολυμπισμού γεννήθηκε εδώ. Φέτος, οι Ολυμπιακοί Αγώνες που πραγματοποιούνται με καθυστέρηση ενός έτους εκφράζουν και κάτι ακόμα, πως ό,τι κι αν συμβαίνει στον πλανήτη, ακόμα και μέσα στις δύσκολες συνθήκες που δημιούργησε η πανδημία του Covid-19, κάποιες αξίες δεν ακυρώνονται, δεν αλλοιώνονται και συνεχίζουν να μας διδάσκουν όλες εκείνες τις έννοιες που μπορούν να κάνουν τον κόσμο καλύτερο. Οι Έλληνες αθλητές, παρά τις δυσκολίες,

έδωσαν τον δικό τους προσωπικό αγώνα ώστε να προετοιμαστούν κατάλληλα και να εκπροσωπήσουν υπερήφανα τη χώρα μας στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Τόκιο. Σε αυτή την προσπάθεια χρειάζονται όσο περισσότερη στήριξη γίνεται, ώστε να νιώσουν την ασφάλεια αλλά και τη θετική σκέψη που θα ενθαρρύνει κάθε τους βήμα. Η NN Hellas προωθεί το ολυμπιακό ιδεώδες και τις αξίες του κλασικού αθλητισμού, υποστηρίζοντας την Ελληνική Ολυμπιακή Επιτροπή ως Χρυσός Χορηγός και ως αποκλειστικός ασφαλιστικός πάροχος της Ελληνικής Ολυμπιακής Ομάδας για τη χρονική περίοδο 2018-2021. Μέσα από μια ιδιαίτερα σημαντική χορηγία η εταιρεία βρίσκεται δίπλα στους Έλληνες αθλητές και ενθαρρύνει κάθε τους προσπάθεια με στόχο την κατάκτηση της κορυφής. Αποδεικνύει έτσι τη δέσμευσή της στις αξίες της: «Νοιαζόμαστε, Είμαστε Ξεκάθαροι, Δεσμευόμαστε». Σε μια περίοδο από την οποία δεν λείπουν

οι προκλήσεις, οι Ολυμπιακοί Αγώνες μάς υπενθυμίζουν όλα εκείνα για τα οποία αξίζει να αγωνιζόμαστε. Στο πρόσωπο των αθλητών μας αναγνωρίζουμε την αφοσίωση στον στόχο, στην επιμονή και στην προσωπική εξέλιξη πέρα και πάνω από τις δυσκολίες και τα εμπόδια. Αυτές είναι οι αξίες που μπορεί να δώσουν σε όλους μας το έναυσμα να ξεπεράσουμε τις προκλήσεις και να σταθούμε ξανά με το βλέμμα στραμμένο προς ένα πιο αισιόδοξο και φωτεινό μέλλον. Η προσπάθεια των αθλητών για την κατάκτηση της κορυφής γίνεται πηγή έμπνευσης για όλους μας και τελικά η εμφάνιση των πρωταθλητών μας στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Τόκιο αποτελεί αφορμή να θυμηθούμε την εθνική υπερηφάνεια που μπορεί να μας οδηγήσει στη δημιουργία μιας καλύτερης κοινωνίας. Κι εμείς παρακολουθούμε κάθε τους βήμα με αγωνία και κυρίως με εκείνο το χαμόγελο ελπίδας που τόσο έχουμε ανάγκη.

9.9.21 – lifo

13

NO FILTER

SHORTCUT

Θα κάτσω εδώ, με τη νεολαία

Δύο νέα εξαιρετικά ντοκιμαντέρ για τα είκοσι χρόνια από την 11η Σεπτεμβρίου

«Kάποτε ήταν αλλιώς, πιο αγνά, πιο όμορφα».

α πό τη δ εσ ποι να τ ρ ιβ ολη

Υπάρχει τίποτα πιο βαρετό από μεσήλικες που εξιδανικεύουν το παρελθόν τους και γκρινιάζουν για τη μουσική που ακούνε οι νέοι γιατί παλιά ήταν καλύτερα, ειδικά σε μια χώρα με πολιτιστική γεροντολαγνεία, όπως η Ελλάδα;

14 lifo – 9.9.21

Τ

α θιγμένα κείμενα για την ιδεολογία και την αισθητική του Μad Clip, του τράπερ που πέθανε τρέχοντας με 150 στην παραλιακή την προηγούμενη εβδομάδα, μου θύμισαν τα σχόλια που διαβάζω συχνά κάτω από παλιά βιντεοκλίπ στο YouTube. “Τi omorfes epoxes,ti mousikares tote pou ta synaisthimata itan agna”, έχει γράψει κάποιος κάτω από το «Ασανσέρ» του Βαλάντη. «Δεν μπορούσε να ’ναι έτσι η ελληνική ποπ σήμερα; Nα ’χει έτσι μια πιο ελεκτροπόπ προέκταση κι όχι αυτό το ανεκδιήγητο σκυλάδικο που βιώνουμε», σχολίασε κάποιος άλλος θεματοφύλακας της αισθητικής κάτω από το «Τι κάνω μόνη μου στο σαλόνι μου» της Δέσποινας Βανδή. Η ψευδαίσθηση ότι κάποτε η λαϊκή mainstream κουλτούρα ήταν «καλαίσθητη» και ευγενής, ότι κάποτε ήταν «αλλιώς», «όμορφα», «αγνά», παραμένει διαχρονική. Κάποιος έγραψε «η επανάσταση σήμερα είναι αστική, οι νέοι σήμερα θέλουν κότερα και ελικόπτερα». Σωστά, επιφανειακοί οι νέοι σήμερα, απέχουν από την καλαισθησία, δεν ξαναβρέθηκαν στους μπαξέδες με την ΠΑΣΟΚάρα – λίγη βάτα, λίγος Στάθης Ψάλτης, λίγη μίζα για το τριάρι με το πλακάκι στη Λούτσα και λίγο Τζόνι κόλα με λυμένη τη γραβάτα στα μπουζούκια. Στην εποχή μου, πάλι, το λαϊκό mainstream που πούλαγε ήταν τα υψηλά ιδανικά του Γκούτσι φορέματος ή ο Θάνος Πετρέλης που οδηγούσε τζιπάρα και κερνούσε απόψε στο κλαμπ Κόκαλο στο Μπουρνάζι. Οk, προφανώς τα περισσότερα βίντεο της ελληνικής τραπ είναι ένας θαυμαστός νέος κόσμος, ικανός να τρομοκρατήσει οποιονδήποτε άνω των σαράντα. Σπίτια που θυμίζουν την έπαυλη του Σημαδεμένου του Μπράιαν Ντε Πάλμα –πισίνες, καγκελάκια, πολυέλαιοι, πορσελάνες–, νάνοι πλαισιώνουν τον ήρωά μας που ραπάρει με φόντο τη Λαμποργκίνι στο γκαράζ. Από πίσω μια χορωδία από άλλους τράπερ που χαϊδεύουν περίστροφα, χρηματοκιβώτια και ρόλεξ, ενώ ψέλνουν για μ…νιά και κόκες, ατενίζοντας ένα χωράφι από γυναικεία οπίσθια. Λείπει μόνο η τίγρη του Τόνι Μοντάνα, αλλά δεν πειράζει, γιατί υπάρχουν τα close-ups των χορηγών: εταιρείες ακρυλικών νυχιών, άγνωστα ενεργειακά ποτά και premium βότκες. Υπάρχει τίποτα πιο βαρετό από μεσήλικες που εξιδανικεύουν το παρελθόν τους και γκρινιάζουν για τη μουσική που ακούνε οι νέοι γιατί παλιά ήταν καλύτερα, ειδικά σε μια χώρα με πολιτιστική γεροντολαγνεία, όπως η Ελλάδα; Κάποτε το ροκ εν ρολ ήταν ο διάβολος, μετά η πανκ, η ραπ, το χέβι μετάλ (τελικά δεν έγιναν σατανιστές οι φίλοι μας οι μεταλάδες αλλά μπαμπάδες με φαλάκρα, ποιος να το περίμενε;), τώρα είναι η τραπ. Κι όμως, υπάρχει μια βασική διαφορά με παλιότερα – χάρη στο ίντερνετ, είναι πολύ πιο απλό να δεις αμέσως ποιες είναι οι τάσεις και οι μόδες στα πάντα. Κάποτε η εφηβική κουλτούρα στην Ελλάδα ήταν κάτι που συνέβαινε περίπου σε άλλο γαλαξία. Στα περιοδικά των κυριακάτικων εφημερίδων διαβάζαμε ρεπορτάζ με τίτλο «Πώς… τη βρίσκει η νεολαία; Πέντε έφηβοι μάς μιλάνε για το σεξ». Οι «νεανικές» διαφημίσεις εννέα στις δέκα φορές ήταν αμήχανες – οι «νέοι» φορούσαν πολύχρωμα ρούχα και χόρευαν με φόντο συσκευασίες χυμών και ζελέ. Σήμερα, για να δεις τι κάνουν οι έφηβοι χρειάζεσαι τρία λεπτά και μια σύνδεση στο ίντερνετ, πόσο να σοκαριστείς πια; Γιατί να πέσεις από τα σύννεφα; Όχι ότι κερδίζει κανείς ποτέ. Εκτός από αυτούς που τρομάζουν με την ηθική λαίλαπα που έρχεται να καταβροχθίσει τη νεολαία μας, υπάρχουν πάντα κι αυτοί που νομίζουν πως αν παρακολουθήσουν τρία τραπ βίντεο, ακούσουν λίγο LEX και ανοίξουν έναν λογαριασμό στο ΤikΤok θα ξέρουν πώς ζουν τα σημερινά 15χρονα. Στην πραγματικότητα, όταν είσαι στην εφηβεία δεν υπάρχει τίποτα που να περιφρονείς περισσότερο από έναν «μεγάλο» που προσπαθεί με το ζόρι να οικειοποιηθεί τη φάση σου, κάτι σαν τον αιώνιο μπάρμπα που θέλει να κάτσει εδώ, «με τη νεολαία».

από τον δημήτρη πολιτάκη

Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε τι οδήγησε στην 11η Σεπτεμβρίου, τι συνέβη εκείνη τη μέρα, τι ακολούθησε. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε το καλό, το κακό, το άσχημο, το αληθινό.

Μέσα στην πληθώρα αφιερωμάτων που κατακλύζουν αυτές τις μέρες το παγκόσμιο τηλεοπτικό τοπίο ξεχωρίζουν οι μίνι σειρές ντοκιμαντέρ «Turning Point: 9/11 and the War on Terror» του Netflix και «NYC Epicenters 9/11 → 2021½» του HBO, η δεύτερη σε σκηνοθεσία του Σπάικ Λι.

Ε

ίκοσι χρόνια συμπληρώνονται σε λίγες μέρες από την «11η Σεπτεμβρίου» (χρονολογία που δεν δηλώνει μόνο μία μέρα αλλά το τέλος μιας εποχής και την αρχή μιας άλλης) και το παγκόσμιο τηλεοπτικό τοπίο έχει πλημμυρίσει με παραγωγές αφιερωμένες στη μεγάλη επέτειο. Κάθε δίκτυο, πλατφόρμα και κανάλι στην Αμερική αλλά και παντού μοιάζει να έχει φέτος το δικό του αφιέρωμα και τη δική του βερσιόν εκείνης της ημέρας που άλλαξε διά της βίας και του θεάματος τον κόσμο όπως τον γνωρίζαμε μέχρι τότε στη μακάρια Δύση. «Πόσες φορές θα δούμε τις ίδιες και τις ίδιες εικόνες;» θα αναρωτηθεί κανείς. Πόσες φορές θα ακούσουμε παρόμοιες μαρτυρίες φρίκης, υπέρβασης και ηρωισμού από εκείνη την ημέρα τρόμου, σοκ και απόκοσμου δέους στη Νέα Υόρκη; Εύλογα τα ερωτήματα, η αλήθεια είναι όμως ότι άμα (ξανά) μπεις στο σχετικό τριπ, είναι πολύ δύσκολο να αντισταθείς στον υπνωτικό μαγνητισμό και στη μακάβρια οικειότητα που περιφέρουν εκείνες οι εικόνες εδώ και μια εικοσαετία. Προφανώς και επειδή «είναι σαν ταινία», όπως κατά κόρον έχει ειπωθεί, ή σαν το πρώτο καθηλωτικό επεισόδιο μιας σειράς που ακόμα εξελίσσεται (απρόβλεπτα και ανωμάλως). Μέσα από όλο αυτό το επετειακό υλικό που είναι διαθέσιμο αυτές τις μέρες επέλεξα και πρόλαβα να δω δύο μίνι σειρές που η καθεμιά τους ξεπερνά τις πέντε ώρες, δικαιολογείται όμως και στις δύο περιπτώσεις αυτό το «ξεχείλωμα» όχι τόσο από το υλικό που παρουσιάζεται όσο από τις τεχνικές αρετές (σύνδεση, μοντάζ, ροή αφήγησης) και κυρίως από το γεγονός ότι ασχολούνται –καθεμιά με τον τρόπο της– λιγότερο με το timeline των συνταρακτικών γεγονότων και περισσότερο με το ιστορικό/γεωπολιτικό/πολιτισμικό πλαίσιο και τις επιπτώσεις στο σήμερα. Η πρώτη είναι το «Turning Point: 9/11 and the War on Terror» του Netflix, που εκκινεί από τις επιθέσεις και στη συνέχεια πάει μπρος-πίσω στον χρόνο, πιάνοντας το νήμα από τη σοβιετική εισβολή στο Αφγανιστάν το 1979 και τη γενεαλογία της Αλ-Κάιντα, περιλαμβάνοντας συνεντεύξεις από Αφγανούς ηγέτες αλλά και πολίτες, για να καταλήξει στο τωρινό καθεστώς των Ταλιμπάν που κυβερνούν πλέον την πιο απόκοσμη και αφιλόξενη, ειδικά για τους εκάστοτε κατακτητές και αναμορφωτές της, χώρα στον κόσμο. «Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε την Ιστορία», λέει σε κάποια στιγμή του ντοκιμαντέρ η κόρη ενός αστυνομικού που σκοτώθηκε, προσπαθώντας να σώσει ανθρώπους εγκλωβισμένους στους Δίδυμους Πύργους (της Κολάσεως). «Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε τι οδήγησε στην 11η Σεπτεμβρίου, τι συνέβη εκείνη τη μέρα, τι ακολούθησε. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε το καλό, το κακό, το άσχημο, το αληθινό». Η άλλη είναι η σειρά τεσσάρων επεισοδίων (έχουν προβληθεί τα τρία, το φινάλε θα κυκλοφορήσει ανήμερα της επετείου) «NYC Epicenters 9/11 →2021½» και από τον τίτλο και μόνο μπορεί να διαγνώσει κανείς τη φιλοδοξία, το εύρος αναζήτησης και την ιδιοσυγκρασιακή προσέγγιση του δημιουργού της, που δεν είναι άλλος από τον Σπάικ Λι. Στα δύο πρώτα επεισόδια μάλιστα ελάχιστες αναφορές γίνονται στην 11η Σεπτεμβρίου καθαυτή. Το πρώτο έχει να κάνει κυρίως με την πανδημία και τον τρόπο που (δεν) λειτούργησε το όλο σύστημα στη Νέα Υόρκη, καθώς και με όσα ακολούθησαν τη δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ και την αναζωπύρωση του κινήματος Black Lives Matter, το δεύτερο ασχολείται κυρίως με τη σκοτεινή ηγεμονία του Τραμπ και τη ρητορική που οδήγησε στην εισβολή στο Καπιτώλιο, και μόλις στο τρίτο εξετάζονται ενδελεχώς τα γεγονότα εκείνης της αποφράδας ημέρας. Όσον αφορά το τέταρτο και τελευταίο επεισόδιο αυτής της σειράς, που μέσα από μια σειρά συνεντεύξεων (από τον δήμαρχο της Νέας Υόρκης μέχρι ένα σωρό ανώνυμους πολίτες) και έναν ελευθεριακό (κάποτε ιδιοφυή, συχνά απολαυστικό και πάντα καθηλωτικό) τρόπο παρουσίασης εστιάζει εν τέλει στις «προϋπάρχουσες ασθένειες» ενός βαθιά προβληματικού και άδικου πολιτικού συστήματος, το μόνο που ξέρουμε είναι τι δεν θα περιλαμβάνει. Μετά την έντονη κατακραυγή που προκλήθηκε από την απόφαση του διάσημου σκηνοθέτη να δώσει βήμα (και μάλιστα διάρκειας τριάντα λεπτών) στο περιβόητο γκρουπ συνωμοσιολόγων με την ονομασία Architects & Engineers, οι οποίοι υποστηρίζουν ότι τα κτίρια κατέρρευσαν ως αποτέλεσμα ελεγχόμενης έκρηξης, ο Σπάικ Λι υπαναχώρησε και αποφάσισε τελικά να κόψει τελείως αυτό το έντονα αμφιλεγόμενο ημίωρο από το τελικό μοντάζ.

9.9.21 – lifo

15

με τον

Vu Dinh Hung Ο σεφ και εκπρόσωπος της βιετναμέζικης κουζίνας στην Αθήνα έχει δημιουργήσει στην καρδιά του κέντρου έναν ζηλευτό υπέργειο κήπο για να εξυπηρετεί τις ανάγκες του εστιατορίου Madame Phu Man Chu αλλά και για να θυμάται την πατρίδα του. α π ό τη ζω ή παρασ ί δη φω τογραφ ι εσ : πα ρι ς τα β ι τι αν

«Στην πραγματικότητα, περνάω πολύ από τον ελεύθερο χρόνο μου στο μποστάνι, είναι ένας τρόπος να μη μου λείπει πολύ η πατρίδα μου».

16 lifo – 9.9.21

9.9.21 – lifo

17

37 λεπτά με τον Vu Dinh Hung

Madame Phu Man Chu, Πραξιτέλους 36 & Σκουλενίου 4, 210 3231366

18 lifo – 9.9.21

oσο απομακρυνόμαστε από τα μεγάλα αστικά κέντρα, τόσο πιο πιθανό και εύκολο είναι να συναντήσουμε μαγείρισσες και μάγειρες που δουλεύουν με τα δικά τους υλικά, με τους σπόρους που οι ίδιοι έχουν φυτέψει, περιμένοντας να δουν αν θα δώσουν ικανοποιητικούς για το πιάτο καρπούς. Κάποιοι βρίσκουν το «μποστάνι της γιαγιάς» γραφικό πλέον, στέκουν δύσπιστοι απέναντι στο κατά πόσο υπάρχει ή όχι. Ωστόσο, αν φάτε ντομάτα από ένα τέτοιο μποστάνι, σίγουρα θα το καταλάβετε. Αν και το αθηναϊκό κλίμα φημίζεται ή, πιο σωστά, φημιζόταν ως ιδανικό για την καλλιέργεια κήπων, δύσκολα μπορεί να φανταστεί κανείς έναν πλούσιο μπαξέ σε μια ταράτσα στην καρδιά του κέντρου. Κι όμως υπάρχει, μάλιστα δεν εξυπηρετεί ένα εστιατόριο που καταπιάνεται με ντόπιες συνταγές αλλά μια κουζίνα που μας συστήνει τις γεύσεις του μακρινού Βιετνάμ. Αυτό που κάνει τη συγκεριμένη κουζίνα να ξεχωρίζει από τις υπόλοιπες ασιατικές, αν και πρόκειται για ένα κράμα γευστικών επιρροών –με τον μεσογειακό αέρα να επικρατεί λόγω της ιστορίας της και της ύπαρξης της γαλλικής Ινδοκίνας από το 1887 και για εξήντα επτά χρόνια–, είναι η ισορροπία της. Στην περιοχή του Πανεπιστημίου και στον δρόμο της Ιπποκράτους, μέσα σε μια στοά υπάρχει ένας υπέργειος κήπος που άνθισε για λόγους πρακτικούς αλλά και συναισθηματικούς, για να μπορεί να δουλέψει καθημερινά ένα εστιατόριο, για να καταφέρει να πάει παρακάτω γαστρονομικά, για να κρατήσει ζωντανές τις μνήμες ενός σεφ. Ο κήπος του Madame Phu Man Chu δημιουργήθηκε αμέσως μετά το άνοιγμα του εστιατορίου στη γωνία που σχηματίζουν η Πραξιτέλους με τη Σκουλενίου στο εμπορικό τρίγωνο την άνοιξη του 2019. Ο κύριος λόγος ήταν ότι ορισμένα βότανα που ήθελε να χρησιμοποιήσει ο Vu Dinh Hung στις αυθεντικές βιετναμέζικες συνταγές που προσφέρει κοστίζουν πολύ ακριβά ή δεν είναι διαθέσιμα στην Αθήνα. «Είχα φέρει σπόρους και μικρά φυτά από το Βιετνάμ, η άνοιξη ήταν η πιο ευνοϊκή εποχή για να ξεκινήσουμε». Κατάγεται από τα βόρεια της χώρας και μέχρι να εγκατασταθεί εδώ ζούσε στη Χο Τσι Μιν, ενώ είναι ιδιοκτήτης μερικών από τα πιο επιτυχημένα εστιατόριά της. Ξεκίνησε φυτεύοντας λεμονόχορτο και ασιατικό βασιλικό. Αυτήν τη στιγμή, όλα τα βασικά μυρωδικά και βότανα που χρησιμοποιεί η βιετναμέζικη κουζίνα αναπτύσσονται με θέα την Ακρόπολη, «αυτό σίγουρα τα βοηθάει», κατά τον ιδιοκτήτη τους. Πλέον, η ταράτσα του διαθέτει δύο ποικιλίες βασιλικού, κόλιανδρο του Βιετνάμ, μέντα, φύλλα μπετέλ, τσίλι, βιετναμέζικα ξερά και φρέσκα κρεμμυδάκια, φύτρες φασολιών, τζίντζερ, λεμονόφυλλα, κουμκουάτ και σίσο, το βότανο με τα εντυπωσιακά μοβ και πράσινα πλατιά φύλλα και την πικάντικη γεύση. Αν δεν βρέχει, ο κήπος του Vu Dinh Hung και του Madame Phu Man Chu χρειάζεται μισή ώρα πότισμα, πρωί και απόγευμα. «Βέβαια, είναι ανυπολόγιστες οι ώρες που αφιερώνω για να προετοιμάσω το χώμα και τις γλάστρες, για να φυτέψω τα κλαδιά και τους σπόρους, για να καθαρίσω τα παράσιτα, για να κλαδέψω, να κουρέψω, να λιπάνω το χώμα και, πολύ σημαντικό, για να μιλήσω σε όλες αυτές τις γλάστρες στα βιετναμέζικα, να τους παίξω βιετναμέζικη μουσική και να μοιραστώ μαζί τους τα νέα της χώρας προκειμένου να τα κάνω να νιώσουν σαν στο σπίτι τους. Ξοδεύω πολύ χρόνο για να μετατοπίζω τα φυτά ανάλογα με το φως που χρειάζονται. Τον χειμώνα περνάω ακόμα περισσότερο χρόνο μαζί τους, ενθαρρύνοντάς τα να αναπτυχθούν σε κρύο καιρό. Παράλληλα, πρέπει να δημιουργώ συνθήκες θερμοκηπίου για να προστατεύσω όσα έχω φυτέψει – ήταν σκληρό το μάθημα που πήρα μετά τον πρώτο χειμώνα, όταν πολλά από τα φυτά δεν κατάφεραν να επιβιώσουν στις χαμηλές θερμοκρασίες. Έπειτα, απαιτείται χρόνος και

για τη συγκομιδή, για τον καθαρισμό και το κόψιμό τους». Παρά την ενέργεια που καταναλώνει εκεί, αυτός ο κήπος φαίνεται να τον ηρεμεί. «Στην πραγματικότητα, περνάω πολύ από τον ελεύθερο χρόνο μου στο μποστάνι, είναι ένας τρόπος να μη μου λείπει πολύ η πατρίδα μου». Περιγράφει πως κάθε βιετναμέζικη οικογένεια, σε όποια χώρα και αν διαμένει, έχει τα δικά της φυτά στο σπίτι και τα αξιοποιεί στη μαγειρική της, το λιγότερο που διαθέτει ένα σπίτι είναι ασιατικός βασιλικός, τσίλι και δυόσμος. Ακόμα και ο νέος πρέσβης του Βιετνάμ στην Ελλάδα, που μόλις έφτασε στην Αθήνα και μετακόμισε σε νέα κατοικία, έσπευσε να δημιουργήσει τον δικό του λαχανόκηπο. Και ο Vu Dinh Hung ήταν εκείνος που του έδωσε τα tips για να ξεκινήσει. Κάποια πιάτα του μαγαζιού απέκτησαν περισσότερη νοστιμιά από τότε που ο σεφ άρχισε να ασχολείται με τον κήπο του, ενώ υπάρχουν κι άλλα που μπήκαν στο μενού χάρη στην ύπαρξή του. Ο Vu Dinh Hung αισθάνεται πολύ σίγουρος για τον τρόπο που προσφέρει το εθνικό φαγητό του Βιετνάμ, τη σούπα Pho, «μου φαίνεται πολύ δύσκολο να ανταγωνιστεί κανείς τη νοστιμιά της στην Ευρώπη λόγω των βοτάνων που χρειάζεται η συνταγή και της έλλειψής τους. Την ίδια στιγμή, όλες οι σαλάτες του εστιατορίου έχουν αποκτήσει πολύ μεγαλύτερο ενδιαφέρον με τα φρέσκα βότανα. Τα spring rolls είναι επίσης ευτυχισμένα που έχουν τη μέντα και τον βασιλικό τους», λέει χαρακτηριστικά ο σεφ – ευτυχισμένοι είμαστε κι εμείς, που τα απολαμβάνουμε. Όλα τα noodles του Madame Phu Man Chu πασπαλίζονται με βότανα. Στην πραγματικότητα, όλα του τα πιάτα μαγειρεύονται με φρέσκα βότανα. Το σίσο ήταν αυτό που του έδωσε τη μεγαλύτερη χαρά φέτος, «ήταν τεράστια και πολύ επιτυχημένη η σοδειά το 2021, παρά το χιόνι του Φεβρουαρίου». Ο σεφ ετοιμάζει βιετναμέζικα ντολμαδάκια, στα οποία το σίσο αντικαθιστά ή συμπληρώνει τα αμπελόφυλλα. Επίσης, τα φύλλα τα σερβίρει τεμπουρά, τα προσθέτει σε μια σούπα μελιτζάνας και σε ένα βιετναμέζικο γκασπάτσο. Το χρησιμοποιεί στο τσάι και σε κάποια κοκτέιλ σαν το Shiso Mojito. Εξηγεί πως, όπως τα περισσότερα από αυτά τα φυτά έχουν φαρμακευτικές ιδιότητες, έτσι και το σίσο δεν είναι απλώς ένα βότανο που χαρίζει νοστιμιά αλλά είναι πλούσιο σε βιταμίνες Α, C, Ε, σε σίδηρο, ασβέστιο και φώσφορο. Από αυτό μπορεί να παραχθεί έλαιο για τη φροντίδα του δέρματος, έχει αντιστρεσογόνες και αντιαλλεργικές ιδιότητες, βοηθάει να μαλακώσει ο βήχας και ενισχύει την πέψη. «Δοκιμάστε να πίνετε λίγο τσάι σίσο με τζίντζερ και μέλι τον χειμώνα, θα σας φανεί υπέροχο και πολύ καταπραϋντικό». Όπως αποξηραίνει το σίσο, έτσι κάνει και με το λεμονόχορτο για να χρησιμοποιηθεί σε τσάι, όλα τα υπόλοιπα βότανα αξιοποιούνται φρέσκα. «Το γεγονός ότι όλο το προσωπικό της κουζίνας μου προέρχεται από την Ασία με βοηθάει να μετατρέπω τις δραστηριότητες στον κήπο και τη συγκομιδή των φυτών σε μια μικρή γιορτή όλο τον χρόνο. Πέρα από την καλλιέργεια βοτάνων, είναι πολύ σημαντικό για εμάς να δενόμαστε ως ασιατική οικογένεια, να επανασυνδεόμαστε με τη χώρα καταγωγής μας μέσω αυτών των πρακτικών. Εδώ όλα γίνονται με πολλή μουσική και πολύ εορταστικά, όπως στην Ασία». Η ταράτσα αυτή δεν εξυπηρετεί μόνο τις ανάγκες του βιετναμέζικου εστιατορίου της Αθήνας αλλά λειτουργεί και ως το πεδίο προπόνησης του Vu Dinh Hung για το κουνγκ-φού, στο οποίο είναι μάστερ. Τη χρησιμοποιεί τόσο για εκείνον όσο και για τα online μαθήματα που έχει αναλάβει να κάνει. «Υπήρξα πρωταθλητής με χρυσό μετάλλιο στο kick-boxing, έτσι το κουνγκ-φού ήταν η επόμενη λογική επιλογή για μένα. Είναι τρόπος ζωής που σε βοηθά να διατηρήσεις την υγεία και τη νεότητά σου. Κάνει το σώμα και το πνεύμα να μπορούν να αντιμετωπίσουν κάθε είδους πρόκληση».

Εδώ όλα γίνονται με πολλή μουσική και πολύ εορταστικά, όπως στην Ασία».

9.9.21 – lifo

19

1

«ΝΟΣΤΟΣ & ΑΛΓΟΣ» Τζένη Παγώνη, Νένα Μάγειρα Δυο νέες καλλιτέχνιδες μοιράζονται τη νοσταλγία τους για τις στιγμές που πέρασαν.

Μ

ια ιδιαίτερη έκθεση φωτογραφίας που θα φιλοξενηθεί τον Σεπτέμβριο στην γκαλερί Ζουμπουλάκη με φωτογραφίες δύο νέων καλλιτεχνών, της Τζένης Παγώνη και της Νένας Μάγειρα, έρχεται να αναδείξει τη συνοχή και την ολότητα της τέχνης μέσα από τη συνύπαρξη και συνεργασία δύο διαφορετικών ανθρώπων. Η Τζένη και η Νένα γνωρίζονται από παιδιά. «Η Τζένη έφυγε σε πολύ μικρή ηλικία για το Λονδίνο, αλλά την επισκεπτόμουν πολύ συχνά, εξάλλου οι δεσμοί μας είναι και οικογενειακοί. Υπήρχε πάντα ένας κοινός κώδικας επικοινωνίας. Θυμάμαι ότι ήταν αυτή η πρώτη που με πήγε στις γειτονιές του ανατολικού Λονδίνου, τότε που δεν ήταν τόσο ασφαλές όσο σήμερα, ένα παραγκωνισμένο μέρος με τόσο μεγάλο ενδιαφέρον. Πάντα με γοήτευαν η περιέργειά της για το άγνωστο, η διαφορετικότητά της, η ορθότητα και η καθαρότητα του μυαλού της. Ήταν μέντορας για μένα τόσο σε επαγγελματικό όσο και σε προσωπικό επίπεδο. Τι πιο ωραίο να παρουσιάσω την πρώτη μου δουλειά με έναν άνθρωπο που τόσο αγαπώ και θαυμάζω». Ταξιδεύοντας και οι δύο την τελευταία δεκαετία σε όλο τον κόσμο, απαθανατίζουν στιγμές

20 lifo – 9.9.21

και εικόνες της ζωής τους, της ζωής των άλλων, του κόσμου γύρω τους και αυτές είναι που παρουσιάζουν στην κοινή έκθεση «Νόστος & Άλγος». «Εδώ και πολλά χρόνια η Νένα προσπαθεί να με πείσει να κάνω μια έκθεση –δεν είχα το κουράγιο να το κάνω μόνη μου–, τι καλύτερο λοιπόν από το να μοιραστούμε αυτή την εμπειρία; Μετά από πολλή συζήτηση ανακαλύψαμε πως παρόλο που το στυλ μας είναι πολύ διαφορετικό, έχουμε ένα βασικό κοινό, την ευαισθησία γι’ αυτά που πέρασαν και την ευεξία που μας δίνουν ακόμα αυτές οι “παγωμένες στιγμές”». «Με την Τζένη έχουμε περάσει πολύ χρόνο μαζί, δουλεύοντας το συγκεκριμένο πρότζεκτ. Χτίστηκε σιγά σιγά, με πολύ διάβασμα, πολλή συζήτηση, πολλές δυσκολίες, πολλά ξενύχτια, πολλές αλλαγές, πολλά συναισθήματα. Η δουλειά που παρουσιάζουμε είναι τα οκτώ προηγούμενα χρόνια μας. Αυτή η αναδρομή στον χρόνο μάς δημιούργησε ένα γλυκά μελαγχολικό συναίσθημα, που νομίζω ότι εκφράζεται με τη λέξη “νοσταλγία”». Η Νένα και η Τζένη, με την ίδια αγάπη για τη φωτογραφία, αποφάσισαν να μοιραστούν με το κοινό στιγμιότυπα και αναμνήσεις μιας σημαντικής περιόδου της ζωής τους και με τη

διαφορετικότητά τους αυτή κλείνει ο κύκλος κάθε βιωματικής προσέγγισης. Όπως περιγράφει η Τζένη Παγώνη: «Αυτή η έκθεση είναι για μένα μια θύμηση του παρελθόντος. Η λέξη “νοσταλγία” συσσωρεύει μέσα της μια όμορφη μείξη συναισθημάτων, όπως ακριβώς αυτές οι παγωμένες στιγμές». Ο τίτλος της έκθεσης «Νόστος & Άλγος» είναι αυτό που ένιωσαν και οι δύο καλλιτέχνιδες όταν ολοκληρώθηκε η δουλειά τους, βαφτίζοντας με αυτές τις δυο λέξεις τη δύναμη της ανάμνησης. Μέσα από τις φωτογραφίες της έκθεσης, η Νένα και η Τζένη παρουσιάζουν την τομή της παράλληλης ζωής τους, με τις αλλαγές που βίωσαν, τα όνειρα και τους προβληματισμούς που μοιράστηκαν, τις δυσκολίες που συνάντησαν, τα θέματα που τις άγγιξαν και τις ωρίμασαν καλλιτεχνικά. Θέλοντας να κρατήσουν ζωντανή και όχι περαστική αυτήν τους την περίοδο, οι φωτογραφίες τους συγκεντρώθηκαν και σε ένα κοινό λεύκωμα με σημείο πώλησης την γκαλερί Ζουμπουλάκη. «Τα χρόνια έχουν αλλάξει, η πλειοψηφία του κόσμου πλέον δεν αγοράζει βιβλία, δεν ξεφυλλίζει λευκώματα, δεν εκτυπώνει καν τις ψηφιακές του φωτογραφίες. Μου αρέσουν τα λευκώματα. Συχνά αγοράζω, τα ξεφυλλίζω ξανά και ξανά και κάθε φορά παρατηρώ διαφορετικά πράγματα. Με το πέρασμα του χρόνου αυτό το λεύκωμα για εμένα θα έχει μεγαλύτερη αξία, άλλη “μυρωδιά”, είμαι σίγουρη. Θα μπορεί να με ταξιδέψει χρόνια πίσω και να μου υπενθυμίζει ποιο ήταν αυτό το κορίτσι και εάν ο δρόμος του το πήγε τελικά εκεί όπου ήθελε, θα με κάνει να νοσταλγώ και να ζω ξανά και ξανά εμένα και την Τζένη σε αυτό το όμορφο ταξίδι μας».

ΤΖΕΝΗ ΠΑΓΩΝΗ

Η Τζένη Παγώνη γεννήθηκε την άνοιξη του 1989 στην Αθήνα. Πήγε σχολείο στην Αθήνα μέχρι τα 14 της. Μετακόμισε στο Hastings της Αγγλίας, όπου και τελείωσε τη δευτεροβάθμια εκπαίδευσή της. Στο πανεπιστήμιο απέκτησε Batchelor in Fine Art & Photography, καθώς και masters σε Photojournalism και Διεύθυνση Φωτογραφίας. Δούλεψε ως ελεύθερη φωτορεπόρτερ για μερικά χρόνια στο Παρίσι και το Λονδίνο και ως διευθύντρια φωτογραφίας. Συνεχίζοντας, επιδιώκει να τελειώσει κάποια μακροπρόθεσμα έργα και φωτογραφικές συλλογές αλλά και να συνεργαστεί με άλλους καλλιτέχνες από διαφορετικούς κλάδους. Τζένη Παγώνη

ΝΕΝΑ ΜΑΓΕΙΡΑ

Το όνομά της είναι Ελένη-Μαρία Μάγειρα, όμως με τα χρόνια επικράτησε το χαϊδευτικό της Νένα. Γεννήθηκε στην Αθήνα τον Φεβρουαρίου του 1991. Η Νένα ξεκίνησε τις σπουδές της στο American College of Greece στον τομέα της Ψυχολογίας, αλλά μετά από δύο χρόνια το πάθος της επικράτησε και έφυγε για την Αγγλία, όπου έζησε για τέσσερα χρόνια. Το 2014 ολοκλήρωσε το Foundation Diploma στο UAL του Λονδίνου και στη συνέχεια αποφοίτησε από το Speos Photography School του Λονδίνου. Σήμερα ζει και εργάζεται ως freelance photographer ανάμεσα σε Λονδίνο και Αθήνα, δουλεύοντας παράλληλα δικά της, προσωπικά πρότζεκτ.

Νένα Μάγειρα

2

ΙΝΦΟ 1, 3, 5: Φωτογραφίες της Νένας Μάγειρα 2, 4, 6: Φωτογραφίες της Τζένης Παγώνη

3

4

5

6

«ΝΟΣΤΟΣ & ΑΛΓΟΣ», Γκαλερί Ζουμπουλάκη, Πλατεία Φιλικής Εταιρείας 20, 3-11 Σεπτεμβρίου Τρίτη, Πέμπτη & Παρασκευή: 11:00-20:00 Τετάρτη & Σάββατο: 11:00-15:00

9.9.21 – lifo

21

EΠΙΜΈΛΕΙΑ: ΘΟΔΩΡΉΣ ΑΝΤΩΝΌΠΟΥΛΟΣ, ΓΙΆΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΌΠΟΥΛΟΣ, M. HULOT ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ: KANELLOS COB ΤΟ ΦΕΤΙΝΌ ΚΑΛΟΚΑΊΡΙ ΕΠΙΒΕΒΑΙΏΘΗΚΑΝ ΟΙ ΠΡΟΒΛΈΨΕΙΣ ΌΤΙ Η ΑΘΉΝΑ ΕΞΕΛΊΣΣΕΤΑΙ ΣΤΗΝ ΠΙΟ ΖΕΣΤΉ ΜΗΤΡΌΠΟΛΗ ΤΗΣ ΕΥΡΏΠΗΣ. ΟΙ ΠΥΡΚΑΓΙΈΣ ΚΑΙ Η ΑΎΞΗΣΗ ΤΗΣ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΊΑΣ ΚΆΝΟΥΝ ΤΙΣ ΣΥΝΘΉΚΕΣ ΣΤΗΝ ΠΌΛΗ ΑΝΥΠΌΦΟΡΕΣ. ΘΑ ΓΊΝΕΙ ΤΕΛΙΚΆ Η ΑΘΉΝΑ ΜΙΑ ΠΌΛΗ ΜΗ ΒΙΏΣΙΜΗ; 11 ΕΠΙΣΤΉΜΟΝΕΣ ΑΠΑΝΤΟΎΝ ΣΕ ΌΛΑ ΤΑ ΕΡΩΤΉΜΑΤΑ ΠΟΥ ΜΑΣ ΑΠΑΣΧΟΛΟΎΝ ΣΧΕΤΙΚΆ ΜΕ ΤΟ ΜΈΛΛΟΝ ΤΗΣ ΠΡΩΤΕΎΟΥΣΑΣ, ΤΙΣ ΣΥΝΈΠΕΙΕΣ ΤΩΝ ΠΥΡΚΑΓΙΏΝ ΚΑΙ ΤΙ ΜΑΣ ΕΠΙΦΥΛΆΣΣΕΙ Η ΚΛΙΜΑΤΙΚΉ ΑΛΛΑΓΉ.

Η 22 lifo – 9.9.21

Α Θ Η Ν Α

Φ

Λ Ε Γ Ε Τ Α Ι 9.9.21 – lifo

23

ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ

ΚΏΣΤΑΣ ΛΑΓΟΥΒΆΡΔΟΣ, ΜΕΤΕΩΡΟΛΌΓΟΣ ΚΑΙ ΔΙΕΥΘΥΝΤΉΣ ΕΡΕΥΝΏΝ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΎ ΑΣΤΕΡΟΣΚΟΠΕΊΟΥ ΑΘΗΝΏΝ συνέντευξη στον γιάννη πανταζόπουλο

— Πόσο αυξήθηκε η θερμοκρασία τα τελευταία δέκα χρόνια στην Αττική; Πόσο θα μας επηρεάσει αυτό; Σύμφωνα με τις καταγραφές του ιστορικού σταθμού του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών στο Θησείο, η δεκαετία 2011-2020 ήταν η θερμότερη στην πόλη των Αθηνών από τα μέσα του 19ου αιώνα. Σταδιακά η θερμοκρασία ανεβαίνει, ειδικά τους τρεις καλοκαιρινούς μήνες, με αποτέλεσμα η μέση μέγιστη θερμοκρασία το καλοκαίρι την πρόσφατη τριακονταετία (19912020) να είναι 1,5-2 βαθμούς υψηλότερη απ’ ό,τι την προηγούμενη (1961-1990). Η αύξηση αυτή επηρεάζει αρνητικά την ποιότητα ζωής μέσα σε μια μεγάλη πόλη, σε συνδυασμό με την επέκταση των οικιστικών περιοχών και τη μείωση των χώρων πρασίνου.

— Ποιες είναι οι προβλέψεις που διαθέτουμε; Οι κλιματικές προσομοιώσεις που διαθέτουμε δείχνουν περαιτέρω αύξηση της θερμοκρασίας στη χώρα μας τις επόμενες δεκαετίες και πιθανόν αύξηση της έντασης των ακραίων καιρικών φαινομένων. Ταυτόχρονα, σε αρκετές περιοχές της χώρας μας προβλέπεται μείωση του συνολικού ύψους των βροχοπτώσεων. Σε κάθε περίπτωση, το κλίμα της χώρας μας μεταβάλλεται και θα μεταβληθεί περισσότερο τις επόμενες δεκαετίες, δημιουργώντας μια νέα πραγματικότητα, στην οποία πρέπει να προσαρμοστούμε.

— Υπάρχει κάποιο σχέδιο αντιμετώπισης; Κι αν ναι, ποιο είναι; Δυστυχώς, οργανωμένο και μακρόπνοο σχέδιο για τον μετριασμό των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής δεν υπάρχει, όπως δεν υπάρχει οργανωμένο σχέδιο παρακολούθησης των έντονων καιρικών γεγονότων, όταν αυτά εξελίσσονται. Έχουμε τονίσει επανειλημμένως την ανάγκη καλύτερης συνεργασίας των επιχειρησιακών φορέων πολιτικής προστασίας με την επιστημονική κοινότητα, ώστε να είμαστε καλύτερα ενημερωμένοι και προετοιμασμένοι όταν ένα έντονο καιρικό φαινόμενο αναμένεται να επηρεάσει την περιοχή μας (π.χ. καύσωνες, θύελλες, ισχυρές βροχοπτώσεις, δασικές πυρκαγιές). Αυτό το έλλειμμα συνεργασίας φάνηκε ξεκάθαρα, για μια ακόμα φορά, κατά τη διάρκεια του πρόσφατου καύσωνα και των μεγάλων δασικών πυρκαγιών. Η επιστημονική γνώση στον τομέα της μετεωρολογίας και η ανάπτυξη εργαλείων παρατήρησης και πρόγνωσης βελτιώνονται συνεχώς, αλλά, δυστυχώς, μόνο μέρος αυτής της εξέλιξης που πραγματοποιείται από την ερευνητική κοινότητα βρίσκει εφαρμογή στην καλύτερη προετοιμασία των Αρχών πριν αλλά και κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης ενός επικίνδυνου καιρικού φαινομένου. Είναι πλέον επιτακτική η ανάγκη λειτουργίας πυκνών μετρητικών δικτύων και συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης για την εκδήλωση έντονων καιρικών φαινομένων. Τα συστήματα αυτά πρέπει α) να είναι αξιόπιστα μεν, αλλά σχετικά χαμηλού κόστους, ώστε να εξασφαλίζεται η βιωσιμότητά τους και β) να σχεδιαστούν με τέτοιον τρόπο, ώστε, αξιοποιώντας τις νέες τεχνολογίες πληροφορικής και τηλεπικοινωνιών, η πληροφόρηση να φτάνει εύκολα όχι μόνο στις Αρχές αλλά και στους πολίτες.

— Πόσο επηρεάζουν οι πυρκαγιές την αύξηση της θερμοκρασίας στην πόλη; Μελέτες έχουν δείξει ότι οι καμένες εκτάσεις επηρεάζουν σημαντικά το μικροκλίμα της περιοχής που κάηκε, αλλά, ευτυχώς, δεν επηρεάζουν τη θερμοκρασία σε περιοχές που βρίσκονται πιο μακριά. Βέβαια, οι καμένες εκτάσεις είναι πιο ευάλωτες σε πλημμυρικά επεισόδια και αποσάθρωση του εδάφους, επομένως μια ισχυρή βροχή σε μια πρόσφατα καμένη έκταση μπορεί να προκαλέσει εντονότερα πλημμυρικά επεισόδια και σε άλλα σημεία της λεκάνης απορροής της. Ο κίνδυνος αυτός, μετά τις καταστροφικές πυρκαγιές του 2021, είναι πιο έντονος σε περιοχές της Αττικής, αλλά κυρίως της Εύβοιας, όπου το 1/3 των δασών του νησιού κάηκε μέσα σε λίγες ημέρες.

— Πόσο αλλάζει τη ζωή μας η κλιματική αλλαγή; Ήδη την αλλάζει, αλλά οι αλλαγές θα είναι ακόμα πιο έντονες μέσα στις επόμενες δεκαετίες. Για παράδειγμα, το φετινό καλοκαίρι, το οποίο ήταν από τα πλέον ζεστά των τελευταίων δεκαετιών με δύο μεγάλης διάρκειας καύσωνες, ήταν μια «εικόνα του μέλλοντος», δηλαδή πώς θα είναι συχνά πιθανόν τα καλοκαίρια στο μέλλον, αν δεν κάνουμε κάτι για να μετριάσουμε την κλιματική αλλαγή. Ταυτόχρονα, οι μεγάλες και καταστροφικές πυρκαγιές του καλοκαιριού έδειξαν ότι μια νέα εποχή δασικών πυρκαγιών έχει ξεκινήσει, με φωτιές που πλέον εμφανίζουν ακραία συμπεριφορά.

H δεκαετία 2011-2020 ήταν η θερμότερη από τα μέσα του δέκατου ένατου αιώνα 24 lifo – 9.9.21

η φωτιά στη βαρυμπόμπη. φωτογραφία: κοσμάς κουμιανός

ΜΙΧΆΛΗΣ ΔΙΑΚΆΚΗΣ, ΔΡ. ΓΕΩΛΟΓΊΑΣ, ΠΑΝΕΠΙΣΤΉΜΙΟ ΑΘΗΝΏΝ επιμελεια: θοδωρησ αντωνοπουλοσ

Π

αρότι οι δασικές πυρκαγιές αποτελούν μια φυσική διεργασία των μεσογειακών δασικών οικοσυστημάτων, τις τελευταίες δεκαετίες τόσο στην Ελλάδα όσο και στον υπόλοιπο ευρωπαϊκό Nότο προκύπτουν σημαντικές καταστροφές, θάνατοι και ζημιές σε περιουσίες και υποδομές. Πέρα όμως από τις άμεσες επιπτώσεις των δασικών πυρκαγιών, ακολουθεί μια περίοδος στην οποία το περιβάλλον βρίσκεται σε σημαντική ανισορροπία σε ό,τι αφορά τις υδρολογικές και τις γεωμορφολογικές διεργασίες. Στην Ηλεία π.χ., μετά την πυρκαγιά του 2007, εξαιτίας αυτής της αλλοίωσης του περιβάλλοντος και της βλάστησης, οι πλημμύρες έχουν τριπλασιαστεί και οι κατολισθήσεις έχουν σχεδόν εξαπλασιαστεί. Στην Αττική, όπου είχαμε απανωτές πυρκαγιές τις τελευταίες δεκαετίες, εκτιμάται ότι οι επιπτώσεις είναι αντίστοιχες. Οι φετινές πυρκαγιές επηρέασαν μια σειρά από περιβάλλοντα στα πρανή της Πάρνηθας, της Πεντέλης και των Γερανείων, που με τη σειρά τους αποστραγγίζονται από μια σειρά ρέματα, στα οποία αναμένεται να επιδεινωθεί ο κίνδυνος πλημμυρών, κατολισθήσεων και λασπορροών. Ο βαθμός αύξησης του κινδύνου δεν είναι σαφής σε αυτήν τη φάση. Θα πρέπει να γίνουν τάχιστα έρευνες, οι οποίες θα προσδιορίζουν το νέο επίπεδο του κινδύνου, “τη νέα πραγματικότητα” στις καμένες περιοχές. Είναι απαραίτητο να καταστρώσουμε μια στρατηγική αντιμετώπισης των “μετα-πυρικών” κινδύνων με έξυπνα έργα στις κατάλληλες θέσεις. Χρειάζονται καταρχήν αντιδιαβρωτικές παρεμβάσεις ώστε να συγκρατήσουμε τα φερτά υλικά από το να κινηθούν μέσα στα ποτάμια με τις βροχές, αντιπλημμυρικά και ανασχετικά μικρά φράγματα ώστε να μειωθούν οι μεγάλες απορροές στα ποτάμια και πιθανόν αντι-κατολισθητικές παρεμβάσεις σε λίγες, στοχευμένες θέσεις. Θα χρειαστεί επίσης να μελετηθεί ο τρόπος που θα αναγεννηθούν τα δάση, έτσι ώστε να γίνουν οι κατάλληλες δράσεις για να ενισχυθεί η φυσική αναγέννηση όπου χρειαστεί, έχοντας υπόψη την κλιματική αλλαγή και το μέλλον των περιοχών αυτών. Τέλος, είναι εξαιρετικά σημαντικό να εκπονηθούν προγράμματα εκπαίδευσης-ενημέρωσης για τους κατοίκους των καμένων περιοχών, σε σχολεία, σε δημόσιους χώρους και σε ειδικές ομάδες του πληθυσμού, ώστε να ενισχύσουμε τα ατομικά μέτρα προστασίας και να αυξήσουμε την ανθεκτικότητα των περιοχών στους κινδύνους που θα παρουσιαστούν στο άμεσο μέλλον. Αυξημένος θα είναι βέβαια και ο κίνδυνος ανθρώπινων απωλειών, αν δεν ληφθούν έγκαιρα μέτρα. Τον Νοέμβριο του 2017 οι μεγάλες πλημμύρες στη Δυτική Αττική κόστισαν τη ζωή 24 ανθρώπων. Σε εργασία που εκπονήσαμε με τον συνάδελφο Γιώργο Δεληγιάννη διαπιστώσαμε ότι μέσα στο διάστημα 1970-2000 χάθηκαν πανελλαδικά 151 άνθρωποι από πλημμύρες, κυρίως στις παράκτιες και χαμηλές αγροτικές περιοχές, με την πρωτεύουσα να παρουσιάζει επίσης αυξημένη ομαδοποίηση θανάτων. Η χρήση οχήματος ήταν η πιο κοινή δραστηριότητα μεταξύ των εκλιπόντων, επομένως η οδική ασφάλεια όσον αφορά τις πλημμύρες πρέπει να βελτιωθεί, με επανασχεδιασμό διαβάσεων ποταμών, σχετική σήμανση και ενημερωτικές καμπάνιες. Η ανάλυση έδειξε ότι το 1/3 των θυμάτων παραγνώρισε τον κίνδυνο, επιχειρώντας να ταξιδέψει προς πλημμυρισμένες εκτάσεις ή να τις διασχίσει ενώ βρίσκονταν πριν σε ασφαλή τοποθεσία».

Χρειάζονται στοχευμένες αντιπλημμυρικές και αντιδιαβρωτικές παρεμβάσεις αφενός, εκπαιδευτικές κι ενημερωτικές καμπάνιες αφετέρου

9.9.21 – lifo

25

ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ

ΘΈΚΛΑ ΤΣΙΤΣΏΝΗ, ΚΑΘΗΓΉΤΡΙΑ ΤΟΥ ΤΜΉΜΑΤΟΣ ΔΑΣΟΛΟΓΊΑΣ & ΦΥΣΙΚΟΎ ΠΕΡΙΒΆΛΛΟΝΤΟΣ, ΑΠΘ

φωτογραφια: μιχαλης καραγιαννης / eurokinissi

συνέντευξη στον γιάννη πανταζόπουλο

26 lifo – 9.9.21

Πυρκαγιές: Όλα όσα πρέπει να γίνουν ταχύτατα

— Όσον αφορά την Αττική, πόσο πράσινο έχουμε; Kαι πόσο χρειαζόμαστε; Η Αττική διαθέτει αρκετά δάση, τα οποία όμως χρήζουν ιδιαίτερης προστασίας, γιατί στο μεγαλύτερο κομμάτι τους είναι μεσογειακά, με κύριο είδος τη χαλέπιο πεύκη και, όπως είναι γνωστό, τα δάση αυτά, λόγω των υψηλών θερμοκρασιών και της μεγάλης ξηρής περιόδου που επικρατούν στις περιοχές αυτές, κινδυνεύουν από τις πυρκαγιές. Για τον λόγο αυτό έχουν αναπτύξει μηχανισμούς επιβίωσης, σπόρους που είναι ώριμοι το καλοκαίρι και κώνους που παραμένουν κλειστοί κατά τη διάρκεια της πυρκαγιάς, οι οποίοι ανοίγουν όταν κρυώσουν και αφήνουν τους σπόρους να πέσουν στο έδαφος, όπου και παραμένουν, περιμένοντας τις βροχές του φθινοπώρου για να φυτρώσουν.

— Από τις πυρκαγιές που αντιμετωπίζουμε κάθε χρόνο γνωρίζουμε πόσα δάση ξαναγίνονται; Όλα τα δάση που καίγονται μπαίνουν σε διαδικασία είτε φυσικής αναγέννησης είτε τεχνητής αναδάσωσης. Μέσα σε τριάντα μέρες από την πυρκαγιά οι καμένες εκτάσεις κηρύσσονται αναδασωτέες, σύμφωνα με το άρθρο 117 του Συντάγματος. Ακολουθεί η άμεση αποτύπωση, χαρτογράφηση και περιγραφή των καμένων εκτάσεων, πράγμα που προστατεύει τις καμένες δασικές εκτάσεις από την καταπάτηση. Στη μεσογειακή ζώνη τα οικοσυστήματα της χαλεπίου πεύκης, των αείφυλλων πλατύφυλλων αλλά και των θερμόβιων πλατύφυλλων (δρυοδασών) είναι προσαρμοσμένα στις πυρκαγιές και αναγεννώνται εύκολα μετά από αυτές. Συνεπώς, στη ζώνη αυτή δεν έχουμε κανένα πρόβλημα φυσικής αναγέννησης, αρκεί οι εκτάσεις να προστατευτούν από τη βόσκηση τουλάχιστον για πέντε χρόνια, να υπάρχουν δέντρα ηλικίας άνω των είκοσι ετών με ώριμα σπέρματα και οι καμένες επιφάνειες να μην έχουν ισχυρές κλίσεις (>50%). Στο μεγαλύτερο μέρος τα καμένα δάση χαλεπίου πεύκης αναμένεται να αποκατασταθούν φυσικά, τα μεν πεύκα με σπόρους, τα δε πλατύφυλλα είδη (φυλλοβόλα και αείφυλλα) με παραβλάστηση. Παρά τη φυσική αναγέννηση, η αναδάσωση είναι αναπόφευκτη, καθώς, εκτός από τις παραπάνω περιπτώσεις, προβλήματα αποκατάστασης υπάρχουν σε κάποια δασικά οικοσυστήματα, π.χ. της ελάτης, όπως συνέβη στην πυρκαγιά της Πάρνηθας το 2007, τα οποία δεν είναι προσαρμοσμένα στις πυρκαγιές, λόγω της ζώνης εξάπλωσής τους. Τα δασικά οικοσυστήματα της ελάτης, η οποία είναι σκιόφιλο είδος, παρουσιάζουν πρόβλημα στη φυσική αναγέννηση, διότι οι σπόροι της δεν φυτρώνουν σε απευθείας έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία. Σε περίπτωση πυρκαγιάς, επομένως, είναι απαραίτητη η αναδάσωση με υλικό που προέρχεται από σπόρους της ίδιας ή γειτονικής περιοχής.

— Η Αθήνα θα υποφέρει από την υπερθέρμανση του πλανήτη; Είναι αλήθεια ότι είναι η πιο ζεστή μητρόπολη της Ευρώπης; Η κλιματική αλλαγή είναι γεγονός και η καταστροφή μεγάλων δασικών εκτάσεων από τις πυρκαγιές θα επηρεάσει την οικολογική ισορροπία της χώρας μας, κάνοντας σύντομα αισθητή την αλλαγή του κλίματος. Δημιουργείται, έτσι, με τις πυρκαγιές ένας φαύλος κύκλος, καθώς τα δάση είναι τεράστιες αποθηκευτικές δεξαμενές άνθρακα και, όταν καίγονται, μεγάλες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα εκπέμπονται στην ατμόσφαιρα, συμβάλλοντας στην κλιματική αλλαγή. Από την πυρκαγιά του 2007 στην Πάρνηθα κάηκαν 25.000 στρέμματα δάσους και πολλά ζώα που ανήκαν σε προστατευόμενα είδη. Η καταστροφή αυτής της τόσο μεγάλης δασικής έκτασης κοντά στην Αθήνα σημαίνει θερμότερα καλοκαίρια, παρατεταμένους καύσωνες και πλημμύρες τον χειμώνα. Η Πάρνηθα είναι το «φυσικό κλιματιστικό» της Αθήνας, λόγω της γειτνίασης με την πρωτεύουσα. Η Αθήνα εξελίσσεται στην πιο ζεστή μητρόπολη της Ευρώπης και λόγω του ότι είναι η νοτιότερη μεγαλούπολη της ηπείρου αλλά και λόγω των μεγάλων καμένων εκτάσεων που θα επηρεάσουν την οικολογική της ισορροπία.

— Οι μεικτές ζώνες, όπου συνυπάρχει άναρχα δάσος με αστικό ιστό, είναι πλέον πραγματικότητα. Τι μέτρα χρειάζεται να παρθούν προκειμένου να μη συμβαίνουν τραγωδίες όπως αυτή στην ανατολική Αττική; Διαρκείς περιπολίες στις δασικές περιοχές για έγκαιρη πυρανίχνευση. Πολύτιμοι αρωγοί σε αυτή την προσπάθεια μπορεί να είναι οι εθελοντικές οργανώσεις αλλά και η σύγχρονη τεχνολογία (drones). Επίσης, δημιουργία προστατευτικής ζώνης κενής βλαστήσεως, πλάτους 50+ μέτρων, πέριξ οικισμών που συνορεύουν με δασικά οικοσυστήματα, και δημιουργία απλού σχεδίου εκκένωσης του πληθυσμού σε περίπτωση ανάγκης (δηλαδή συγκέντρωση σε συγκεκριμένους χώρους –πλατείες και παραλίες– ασφαλείς από το θερμικό κύμα της πυρκαγιάς). Θέσπιση τετραψήφιου αριθμού ή εφαρμογής κινητής τηλεφωνίας αποκλειστικά για κάθε δήμο και έγκαιρη κοινοποίησή του στους πολίτες για άμεση ενημέρωσή τους σε περίπτωση πυρκαγιάς, ενημέρωση ιδιοκτητών εξοχικών κατοικιών για τον καθαρισμό των ιδιοκτησιών τους από εύφλεκτη βλάστηση και δημιουργία σημείων υδροληψίας, και συστηματική καλλιέργεια του παρακείμενου δάσους. Τέλος, κίνητρα για τη διατήρηση του μωσαϊκού των αγροδασικών συστημάτων και των παραδοσιακών χρήσεων γης (ρητινοκαλλιέργειες, μελισσοκομία κ.λπ.).

— Οι φωτιές στην Αττική αλλά και γενικά στη χώρα μας έχουν επιφέρει μια τεράστια περιβαλλοντική και οικονομική καταστροφή. Τι απαιτείται να γίνει από δω και πέρα; Πρώτα απ’ όλα, σύνταξη μελέτης για την αποτροπή διαβρωτικών και πλημμυρικών φαινομένων. Χρόνος εκπόνησης; Έως τέλη Σεπτεμβρίου 2021. Πρέπει, επίσης, να υλοτομηθούν τα καμένα

δέντρα, να αξιοποιηθεί το ξύλο και να διευθετηθούν κατάλληλα τα υπολείμματα υλοτομίας, όπου αυτό είναι εφικτό, για λόγους αισθητικής αλλά και καλύτερης πυροπροστασίας των μελλοντικών συστάδων. Τα δέντρα που πρέπει να κοπούν άμεσα είναι προς τα ανάντη, σε βάθος όσο το ύψος των υψηλοτέρων δέντρων, και προς τα κατάντη, μια σειρά δέντρων. Ακόμα, πρέπει να υλοποιηθούν τα αντιδιαβρωτικά και αντιπλημμυρικά έργα, μια δράση που θα πρέπει τουλάχιστον να περιλαμβάνει: α) δημιουργία κορμοδεμάτων σε περιοχές όπου η κλίση του εδάφους υπερβαίνει το 25%, β) κατασκευή κορμοφραγμάτων στα σημαντικότερα ρεύματα για τη συγκράτηση των φερτών υλικών, και γ) έλεγχο των κοιτών των μεγάλων ρεμάτων που διέρχονται από οικισμούς και λήψη των απαραίτητων μέτρων για πρόληψη δυσάρεστων καταστάσεων. Ο χρόνος υλοποίησης όλων αυτών πρέπει να είναι η περίοδος Σεπτεμβρίου - Δεκεμβρίου 2021. Μια άλλη κίνηση προς αυτή την κατεύθυνση αποτελεί η σύνταξη μελέτης αποκατάστασης/ αναδάσωσης των καμένων δασών, με χρόνο εκπόνησης έως τα τέλη Οκτωβρίου 2021. Η μελέτη αναδάσωσης θα έχει οριζόντια δομή και θα αφορά την καμένη έκταση στο σύνολό της. Θα εφαρμοστεί όμως μόνο στις εκτάσεις που χρήζουν αναδάσωσης (αποτυχία ή αδυναμία φυσικής αναγέννησης) καθώς και σε εκτάσεις στις οποίες για λόγους προστατευτικούς και αισθητικούς απαιτείται μια διαφορετική προσέγγιση (πέριξ οικισμών και λοιπών εκτάσεων με τουριστικό ή αναψυχικό ενδιαφέρον). Επιπλέον, καθώς η αναγέννηση της βλάστησης είναι ένα δυναμικό φαινόμενο που μπορεί να εμφανιστεί το δεύτερο και τρίτο έτος μετά την πυρκαγιά, η μελέτη θα είναι σπονδυλωτή και θα εκτελεστεί σε στάδια ή φάσεις που θα υλοποιούνται με χρονική αλληλουχία. Η επιλογή θα γίνεται με βάση την προτεραιότητα που θα τεθεί και θα σχετίζεται, πέραν της φυσικής αναγέννησης, με την ανάγκη προστασίας και αισθητικής αναβάθμισης, την ύπαρξη των αναγκαίων υδατικών πόρων για την εφαρμογή συντήρησης μετά τη φύτευση κ.ά. Χρόνος έναρξης της υλοποίησης της αναδάσωσης πρέπει να είναι η φυτευτική περίοδος Νοεμβρίου - Δεκεμβρίου 2021. Λόγω της τεράστιας έκτασης των καταστροφών, θα χρειαστούν κι άλλες φυτευτικές περίοδοι για να ολοκληρωθεί το έργο της αναδάσωσης. Επειδή έχουμε δύο φυτευτικές περιόδους κατ’ έτος, με πενήντα ημέρες η καθεμία, θα απαιτηθούν περίπου δύο χρόνια για την κάλυψη του συνόλου της προς αναδάσωση έκτασης, αν καλύπτει το 25% της καμένης έκτασης. Η έρευνα για την επιτυχή αναδάσωση έδειξε ότι τα σπουδαιότερα προβλήματα που πρέπει να επιλύσει η δασική πράξη είναι αρχικά η επιλογή κατάλληλων φυτικών ειδών, δηλαδή αυτόχθονων ειδών, διότι υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα επιβίωσης λόγω της μακρόχρονης διαδικασίας προσαρμογής τους. Επίσης, διατηρούνται ο οικολογικός χαρακτήρας και η οικολογική ισορροπία της περιοχής, δεν αλλοιώνεται η φυσιογνωμία της και διατηρείται η βιοποικιλότητα. Ακόμη, κρίνεται αναγκαίο να διασφαλιστεί η ποιότητα του φυτευτικού υλικού που θα χρειαστεί, καθώς πρέπει να παραχθεί από σπόρους της χώρας, τοπικής ή κοντινής προέλευσης. Συνεπώς, είναι σημαντικό από πού θα γίνει η προμήθεια αυτών των φυτωρίων, καθώς η εισαγωγή τους από το εξωτερικό είναι οικολογικά απαράδεκτη και θα έχει ως αποτέλεσμα την επιμόλυνση των γενετικών πόρων της χώρας. Είναι απαραίτητη η αναδημιουργία των δασικών φυτωρίων. Πολύς λόγος γίνεται τελευταία για τη χρήση στις αναδασώσεις, αντί των πεύκων, άλλων πλατύφυλλων ειδών, δέντρων και θάμνων όπως βελανιδιές, κουτσουπιές, χαρουπιές, τα οποία δεν μεταδίδουν τη φωτιά σε μεγάλη απόσταση, όπως συμβαίνει με τα κουκουνάρια των πεύκων. Κι αυτά όμως καίγονται. Δεν φταίνε τα πεύκα για τις πυρκαγιές, φταίει ο τρόπος αντιμετώπισής τους. Η πρόληψη μόνο μπορεί να αποτρέψει την καταστροφή. Δεν υπάρχουν είδη που δεν καίγονται και όσον αφορά τα πλατύφυλλα έχουν πολύ μεγαλύτερες απαιτήσεις σε θρεπτικά συστατικά και νερό για να επιβιώσουν. Τα πεύκα, και δη η χαλέπιος πεύκη, είναι ολιγαρκή, ανθεκτικά στην ξηρασία και συνυφασμένα με το ελληνικό μεσογειακό τοπίο. Θα πρέπει, επίσης, να δούμε και την κοινωνική διάσταση των αναδασώσεων και να εξεταστεί σοβαρά το μέτρο της συμμετοχής του τοπικού πληθυσμού σε όλο το φάσμα εργασιών που σχετίζονται με την αναδάσωση. Είναι ένα κοινωνικό μέτρο δημιουργίας εισοδήματος που θα ανακουφίσει όσους επλήγησαν άμεσα ή έμμεσα από τις πυρκαγιές. Επείγει όλες οι ενέργειες να γίνουν ταχύτατα, να προσδιοριστούν άμεσα οι ευαίσθητες στη διάβρωση περιοχές (κυρίως περιοχές με μεγάλες κλίσεις) και να γίνουν τα αντιδιαβρωτικά έργα (κυρίως κορμοδέματα και κορμοφράγματα) μέχρι τις αρχές του χειμώνα, επειδή ο προϋπολογισμός εκτέλεσης των απαιτούμενων έργων θα είναι μεγάλος. Επείγει, επίσης, να προσδιοριστούν οι οικολογικά ευαίσθητες περιοχές (περιοχές με δυσκολία φυσικής αναγέννησης, όπως αναφέρθηκε παραπάνω), ώστε να γίνουν εντός του πρώτου χειμώνα (μέχρι νωρίς την άνοιξη) οι αναδασώσεις σε αυτές. Ακόμα, άμεσος πρέπει να είναι και ο προσδιορισμός των εκτάσεων με προστατευτικό χαρακτήρα, οι οποίες θα έχουν προτεραιότητα σε έργα αποτροπής της διάβρωσης και των πλημμυρικών φαινομένων αλλά και σε έργα αναδάσωσης.

9.9.21 – lifo

27

ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ

Τι πάει στραβά με τη δασοπροστασία;

ΑΛΈΞΑΝΔΡΟΣ Π. ΔΗΜΗΤΡΑΚΌΠΟΥΛΟΣ, ΚΑΘΗΓΗΤΉΣ ΣΤΟ ΤΜΉΜΑ ΔΑΣΟΛΟΓΊΑΣ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΎ ΠΕΡΙΒΆΛΛΟΝΤΟΣ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΊΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΊΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΊΚΗΣ ΚΑΙ ΔΙΕΥΘΥΝΤΉΣ ΤΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΡΊΟΥ ΔΑΣΙΚΏΝ ΠΥΡΚΑΓΙΏΝ ΚΑΙ ΚΛΙΜΑΤΙΚΉΣ ΑΛΛΑΓΉΣ συνέντευξη στον γιάννη πανταζόπουλο

28 lifo – 9.9.21

— Ποιοι παράγοντες συμβάλλουν πλέον στο να ξεσπούν μεγάλες πυρκαγιές ολοένα και πιο συχνά; Η εμφάνιση μεγάλων, ανεξέλεγκτων δασικών πυρκαγιών (mega fires, κατά τη διεθνή ορολογία) είναι παγκόσμιο φαινόμενο και αποδίδεται στην κλιματική αλλαγή που προκαλεί υπερθέρμανση του πλανήτη (global warming) λόγω των αερίων του θερμοκηπίου (greenhouse effect), αυξάνοντας έτσι τη συχνότητα εμφάνισης ακραίων καιρικών φαινομένων όπως οι καύσωνες και η ξηρασία. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την ξήρανση της δασικής καύσιμης ύλης και τη δημιουργία συνθηκών ανάφλεξης και καύσης μεγάλων δασικών πυρκαγιών με τεράστια θερμική ενέργεια και απρόβλεπτη συμπεριφορά, που ξεπερνούν τις δυνατότητες των πυροσβεστικών δυνάμεων και καταστρέφουν τεράστιες εκτάσεις. Όσο η κλιματική αλλαγή επιδεινώνεται (η μέση θερμοκρασία της ατμόσφαιρας αυξάνεται), τόσο θα αυξάνουν τα ακραία καιρικά φαινόμενα, θα επιδεινώνονται οι συνθήκες καύσης και θα ξεσπούν μεγάλες δασικές πυρκαγιές.

— Τι πάει λάθος στη δασοπροστασία; Μήπως δίνουμε περισσότερο βάρος στα μέσα πυρόσβεσης, όπως τα εναέρια; Κατά τη γνώμη μου, θα πρέπει να υπάρξει στενότερη και ουσιαστικότερη συνεργασία σε όλα τα επίπεδα μεταξύ Πυροσβεστικού Σώματος και Δασικής Υπηρεσίας. Σχηματικά, οι δασικές πυρκαγιές έχουν δύο σκέλη, το δάσος και την πυρκαγιά. Οι πυροσβέστες γνωρίζουν πώς να καταπολεμούν πυρκαγιές, οι δασικοί υπάλληλοι γνωρίζουν το δάσος. Η ισότιμη και αγαστή συνεργασία των δύο τόσο στον τομέα της πρόληψης όσο και της καταστολής των δασικών πυρκαγιών είναι απαραίτητο εχέγγυο για μια επιτυχή αντιμετώπιση του προβλήματος. Τα εναέρια μέσα δασοπυρόσβεσης είναι απαραίτητα, αλλά δεν αρκούν για να καταστείλουν μια δασική πυρκαγιά. Σύμφωνα με την πολύχρονη, διεθνή πρακτική, χρησιμοποιούνται σε περιοχές δυσπρόσιτες από τις επίγειες δυνάμεις για να μειώσουν τη θερμική ένταση της φωτιάς και να δημιουργήσουν ζώνη διαβροχής της βλάστησης μπροστά από το μέτωπο της πυρκαγιάς, όχι όμως για να την καταστείλουν τελείως. Αυτό είναι έργο των επίγειων δασοπυροσβεστικών δυνάμεων. Στα παλιά εγχειρίδια δασοπυρόσβεσης χρησιμοποιούνται ως ανάλογο παράδειγμα οι στρατιωτικές επιχειρήσεις: «Η αεροπορία βομβαρδίζει, αλλά ο στρατός καταλαμβάνει τα εχθρικά εδάφη».

— Έχουν απαξιωθεί τα δασαρχεία; Δεν πρέπει να αλλάξει αυτό λόγω της κλιματικής αλλαγής; Τα δάση αποτελούν τους μεγαλύτερους χερσαίους δεσμευτές και αποθηκευτές του διοξειδίου του άνθρακα της ατμόσφαιρας, του αερίου που κυρίως ευθύνεται για την υπερθέρμανση του πλανήτη. Έτσι, σήμερα περισσότερο από ποτέ καθίσταται αναγκαία η ενίσχυση, στελέχωση, οργάνωση και αλλαγή του θεσμικού ρόλου της Δασικής Υπηρεσίας για την ορθολογική διαχείριση των δασών και δασικών εκτάσεων υπό το πρίσμα των νέων προκλήσεων (κλιματική αλλαγή, ξηρασία, μεγάλες πυρκαγιές κ.ά.) του εικοστού πρώτου αιώνα.

— Πώς πρέπει να σχεδιαστούν οι αναδασώσεις; Φταίει τελικά το «εύφλεκτο» πεύκο; Η φύση έχει επιλέξει προ πολλού το είδος βλάστησης που είναι καλύτερα προσαρμοσμένο στις εκάστοτε κλιματεδαφικές συνθήκες. Στη μεσογειακή λεκάνη έχει επιλέξει το πεύκο, του οποίου η φυσική αναγέννηση είναι άριστη μετά από πυρκαγιά. Η προσπάθεια αλλαγής του δασοπονικού είδους με τεχνητές αναδασώσεις έχει αποδειχτεί στην πράξη ματαιοπονία. Η φύση δείχνει τον δρόμο, εμείς ακολουθούμε.

— Επίσης, είναι προτιμότερο να κάνουμε τεχνητές αναδασώσεις ή όχι; Κατά τη γνώμη μου, πρέπει να αφήνουμε τη φύση ανεμπόδιστη να επουλώνει τα τραύματά της. Η φυσική αναγέννηση των μεσογειακών κωνοφόρων δασών μετά από πυρκαγιά είναι εξασφαλισμένη, αν τα προστατέψουμε από τη βοσκή και άλλες ανθρώπινες παρεμβάσεις. Εδώ κα-

ταδεικνύεται και η ανάγκη ύπαρξης μιας ισχυρής Δασικής Υπηρεσίας. Οι τεχνητές αναδασώσεις είναι δαπανηρές, αμφιβόλου επιτυχίας και πρέπει να εφαρμόζονται σε συγκεκριμένες μόνο περιπτώσεις, όπου η φυσική αναγέννηση είναι προβληματική. Στην Ελλάδα, λιγότερο από 2% των ετησίως καμένων εκτάσεων αναδασώνονται τεχνητά.

— Υπάρχουν κενά όσον αφορά την προστασία των δασών και αν ναι, ποιες ενέργειες απαιτούνται γι’ αυτό; Επιγραμματικά θα σας πω ότι χρειάζεται ισχυρή θεσμική θωράκιση των δασών και των δασικών εκτάσεων. Επίσης, δημιουργία ενιαίου φορέα δασοπυρόσβεσης με τη συμμετοχή όλων των εμπλεκομένων στην πρόληψη και καταστολή των δασικών πυρκαγιών υπό την καθοδήγηση του Πυροσβεστικού Σώματος και της Δασικής Υπηρεσίας.

— Μιλήσατε για τη «σφοδρότητα της καύσης», η οποία καθιστά πάρα πολύ δύσκολο να ελεγχθούν φωτιές, όπως αυτές που είχαμε αυτό το καλοκαίρι. Τι πρέπει να γίνει; Ως «σφοδρότητα καύσης» ή «καυσιμότητα» («combustibility») στην ορολογία των δασικών πυρκαγιών ορίζεται η ταχύτητα με την οποία καίγεται ένα καύσιμο. Όσο μεγαλύτερη είναι, τόσο μεγαλύτερη είναι και η συνολική θερμική ενέργεια που παράγει η πυρκαγιά (θερμική ένταση του μετώπου της πυρκαγιάς fireline intensity) και τόσο δυσκολότερη η κατάσβεσή της. Δεδομένου ότι η σφοδρότητα καύσης είναι συνισταμένη των καιρικών συνθηκών, του τοπογραφικού ανάγλυφου και, κυρίως, της δασικής καύσιμης ύλης, μόνο η απομάκρυνση της νεκρής καύσιμης ύλης από το δάσος με τους κατάλληλους δασοκομικούς χειρισμούς μπορεί να φέρει ουσιαστικά αποτελέσματα.

— Ποια θεωρείτε ότι είναι τα αποδοτικότερα φυτά και δέντρα στην εποχή της κλιματικής κρίσης; Αποδοτικότερα φυτικά είδη στην εποχή της κλιματικής αλλαγής είναι αυτά που προσαρμόζονται καλύτερα στην ξηρασία και στις υψηλές θερμοκρασίες. Στην Ελλάδα τέτοια είναι κυρίως τα πεύκα και οι θαμνώνες αείφυλλων και πλατύφυλλων ειδών (τα «μακί»). Έτσι αναμένεται η εξάπλωσή τους σε περισσότερες εκτάσεις και μεγαλύτερα υψόμετρα, με αντίστοιχη εκτόπιση των ψυχρόβιων ειδών (π.χ. της ελάτης). Το φαινόμενο θα είναι σταδιακό και, πιθανότατα, μη αναστρέψιμο.

— Τι δέντρα πρέπει να φυτευτούν στις αντιπυρικές ζώνες (στις άκρες των πόλεων και των δασών); Οι αντιπυρικές ζώνες, για να είναι αποτελεσματικές, οφείλουν να είναι κατά το δυνατό γυμνές από βλάστηση, για να διακόπτεται η οριζόντια συνέχεια της δασικής καύσιμης ύλης και συνεπώς η εξέλιξη του μετώπου της πυρκαγιάς. Σε οικισμούς που βρίσκονται κοντά σε δασικές εκτάσεις συνίσταται η δημιουργία ζώνης ασφαλείας αποψιλωμένης από βλάστηση σε πλάτος τουλάχιστον πενήντα μέτρων και η φύτευση πλατύφυλλων δασοπονικών ειδών αντί πεύκων. Επίσης, για τις κατοικίες που έχουν κτιστεί εντός δασικών εκτάσεων πρέπει να θεσμοθετηθούν προδιαγραφές υποχρεωτικής αντιπυρικής προστασίας τους, κατά τα αυστραλιανά και καναδικά πρότυπα.

— Τι μπορούμε να κάνουμε πρακτικά για να γίνει πιο υποφερτή η ζωή μας; Πώς μπορούμε να αυξήσουμε το πράσινο μέσα στην πόλη; Κατά τη γνώμη μου, η ερώτηση είναι τι θα έπρεπε να είχαμε κάνει για να γίνει πιο υποφερτή η ζωή μας. Σε ό,τι με αφορά, έπρεπε να είχαμε προβλέψει την ύπαρξη μεγάλων δασικών εκτάσεων και κήπων μέσα στα μητροπολιτικά αστικά συμπλέγματα για την αναψυχή και ευεξία μας. Η Σόφια της Βουλγαρίας είναι το πλησιέστερο τέτοιο παράδειγμα που μπορώ να αναφέρω. Τα «πάρκα-τσέπης» του δήμου Αθηναίων και η ανάδειξη του δάσους του Τατοΐου είναι βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση. Ως τότε, ας δημιουργήσουμε βιοκλιματικούς κήπους στις ταράτσες των πολυκατοικιών και ας φροντίζουμε με επιμέλεια και στοργή τα φυτά στις γλάστρες στο μπαλκόνι μας. Μόνο καλό μπορεί να μας κάνει!

9.9.21 – lifo

29 πυρκαγια στα βιλια φωτογραφια: τατιανα μπολαρη/ eurokinissi

ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ Η ΠΡΏΤΗ ΕΠΙΚΕΦΑΛΉΣ ΑΝΤΙΜΕΤΏΠΙΣΗΣ ΑΣΤΙΚΉΣ ΥΠΕΡΘΈΡΜΑΝΣΗΣ ΣΤΟΝ ΔΉΜΟ ΑΘΗΝΑΊΩΝ, ΕΛΈΝΗ ΜΥΡΙΒΉΛΗ, ΜΙΛΆ ΣΤΗ LIFO. από τον γιάννη Πανταζόπουλο

30 lifo – 9.9.21

Πώς θα γίνει η Αθήνα μια βιώσιμη πόλη;

Η

Αθήνα είναι μια πυκνοκατοικημένη και άναρχα δομημένη πόλη, στην οποία κυριαρχούν ένα γερασμένο κτιριακό απόθεμα, που δημιουργεί υψηλές ενεργειακές απαιτήσεις, και επιφάνειες χαμηλής ανακλαστικότητας, ενώ οι περιβαλλοντικές υποδομές είναι ελάχιστες. Συγχρόνως, οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής είναι παρούσες και πλέον καλούμαστε συχνά να αντιμετωπίσουμε καύσωνες, τοπικές πλημμύρες αλλά και την κακή ποιότητα του αέρα. Ήδη, αυτό το καλοκαίρι αποτέλεσε μια πικρή πρόγευση για το τι θα ακολουθήσει στο άμεσο μέλλον. Είναι χαρακτηριστικό ότι τον φετινό Αύγουστο το φαινόμενο της αστικής θερμικής νησίδας ήταν έντονο, ιδιαίτερα στην Αθήνα. Στο ιστορικό κέντρο της πρωτεύουσας η θερμοκρασία εδάφους ξεπέρασε τοπικά τους 55°C. Αξίζει να σημειωθεί ότι το φαινόμενο της αστικής θερμικής νησίδας, σε συνδυασμό με τις ολοένα και αυξανόμενες θερμοκρασίες, δημιουργεί μεγάλες θερμοκρασιακές διαφορές της τάξης των 6, 7 ή ακόμα και 10°C μεταξύ του κέντρου της πόλης και των προαστίων. Για το φαινόμενο αυτό ευθύνονται κυρίως η πυκνότητα δόμησης και η κακή ποιότητα του δομημένου αστικού ιστού, σε συνδυασμό με την αυξημένη χρήση κλιματιστικών και την απουσία πράσινων ανοιχτών χώρων. Μπορεί, λοιπόν, η ζωή μας στην πόλη να γίνει αφόρητη; Υπάρχει σχέδιο αντιμετώπισης; Η Ελένη Μυριβήλη είναι η πρώτη Επικεφαλής Αντιμετώπισης της Αστικής Υπερθέρμανσης (Chief Heat Officer). Ήταν μια απόφαση του δήμου Αθηναίων σε μια προσπάθεια να αντιμετωπίσει τα αυξανόμενα προβλήματα που προκαλούν οι καύσωνες, όπως συμβαίνει σε όλες τις μεγάλες πόλεις της Ευρώπης. Στη συνάντησή μας η κ. Μυριβήλη εξηγεί ότι η πρωτοβουλία του δημάρχου Αθηναίων Κώστα Μπακογιάννη να την ορίσει Chief Heat Officer είναι μια κίνηση κατά το πρότυπο της Miami-Dade στη Φλόριντα των ΗΠΑ. Μάλιστα, η Αθήνα είναι η πρώτη πόλη στην Ευρώπη που δημιουργεί θέση υπευθύνου για την υπερθέρμανση με στόχο την εξεύρεση νέων λύσεων για την αντιμετώπιση των δυσάρεστων συνεπειών της κλιματικής αλλαγής. «Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, μια σειρά πόλεων θα επικεντρωθούν σε δράσεις προστασίας των πληθυσμών αλλά και του μετριασμού των υψηλών αστικών θερμοκρασιών, έχοντας την υποστήριξη του Adrienne Arsht-Rockefeller Foundation Resilience Center. Ουσιαστικά, η Αθήνα εντάσσεται ως ιδρυτικό μέλος στη διεθνή πρωτοβουλία City Champions for Heat Action της Extreme Heat Resilience Alliance αλλά και του Ατλαντικού Συμβουλίου, ενώ ως επικεφαλής της διυπηρεσιακής ομάδας εργασίας του δήμου Αθηναίων έχουμε σκοπό να θωρακίσουμε την πόλη από τα επερχόμενα κύματα καύσωνα». Κατά τη συνομιλία μας η κ. Μυριβήλη ξεκαθαρίζει: «Αν δεν σοβαρευτούμε και δεν εντάξουμε το κλίμα στις βασικές πολιτικές προτεραιότητες, το μέλλον μας προβλέπεται δυσοίωνο και η Αθήνα θα μετατραπεί σε μια πόλη μη κατοικήσιμη. Είναι απαραίτητο να αλλάξει άμεσα ο σχεδιασμός, με γνώμονα το περιβάλλον και τη θερμότητα. Για παράδειγμα, η έναρξη θα πρέπει να γίνει με τη θεσμική μεταρρύθμιση της δημιουργίας Μη-

τροπολιτικής Διακυβέρνησης, η οποία σημαίνει σαφή κατανομή αρμοδιοτήτων και τομέων ευθύνης. Για την Αττική δεν έχει κανένα νόημα να λαμβάνει αποφάσεις μόνον ο δήμος Αθηναίων σε ποικίλες ενέργειες ανθεκτικότητας, χωρίς οι πενήντα τέσσερις δήμοι να δρουν ταυτόχρονα με τις δικές τους ιδέες και ενέργειες ως ενιαίο διοικητικό αστικό συγκρότημα. Ωστόσο, εξ όσων γνωρίζω, δεν νομίζω ότι αυτό βρίσκεται στις άμεσες προτεραιότητες της κυβέρνησης. Επίσης, από τις βιομηχανίες και τον τουρισμό μέχρι τους χώρους πρασίνου και τις παιδικές χαρές, όλα πρέπει να προσαρμοστούν στα νέα ανησυχητικά δεδομένα. Ζούμε σε μια κρίσιμη διεθνή συγκυρία και θα το πω ξανά: μέχρι στιγμής δεν έχουμε αντιληφθεί με τη δέουσα σοβαρότητα όλα όσα μας απειλούν. Ελπίζω, όμως, μετά απ’ αυτό το καλοκαίρι να κατανοήσαμε τους κινδύνους και να συμμετάσχουμε ενεργά στην καταπολέμηση του φαινομένου της κλιματικής αλλαγής. Η πόλη μας, όπως και όλες οι σύγχρονες πόλεις, έρχεται σταδιακά αντιμέτωπη με ορατούς κινδύνους από την αύξηση της θερμοκρασίας, τα ακραία καιρικά φαινόμενα που μας επηρεάζουν όλους. Το βλέπουμε ακόμη και τις νύχτες, οπότε η θερμότητα πλέον εγκλωβίζεται εντός του αστικού ιστού, εξαιτίας της πυκνής δόμησης και της χρήσης υλικών». Στη συνέχεια με διαβεβαιώνει ότι ο ρόλος που έχει αναλάβει την αγχώνει υπερβολικά, διότι επιβάλλει τη γοργή κινητοποίηση όλων των υπευθύνων, προκειμένου να αναλάβουν άμεση δράση για την ενημέρωση, την προστασία και τον ανασχεδιασμό της πόλης. «Αν δεν υπάρξει πολιτική βούληση, τίποτε απ’ αυτά δεν πρόκειται να γίνει και γρήγορα θα ξεχαστούν όλα», υποστηρίζει. Και συμπληρώνει, ξεδιπλώνοντας τους βασικούς πυλώνες του σχεδίου που φιλοδοξεί να εφαρμοστεί άμεσα: «Αρχικός μας στόχος είναι η απόκτηση της τεχνογνωσίας μέσω της έναρξης της συνεργασίας της Αθήνας με τη διεθνή Συμμαχία Ανθεκτικότητας έναντι της Ακραίας Ζέστης (Extreme Heat Resilience Alliance - EHRA). Στη συνέχεια, το Σχέδιο της Προσαρμογής στην Κλιματική Αλλαγή περιλαμβάνει διάφορες δράσεις που αποσκοπούν στη δημιουργία κατάλληλων συνθηκών στην πόλη, έχοντας ως στρατηγικά σημεία τους χώρους πρασίνου. Ειδικότερα, δημιουργία, επέκταση, συντήρηση των χώρων πρασίνου, κλασικών, όπως τα πάρκα, αλλά και νέων μορφών, όπως οι κατακόρυφες φυτεύσεις. Τα “πάρκα τσέπης” είναι ήδη μία από τις πρωτοβουλίες των πρακτικών που θα ακολουθήσουμε, αλλά δεν αρκούν. Ο βασικός τρόπος για να μειώσουμε τις θερμοκρασίες στην πόλη είναι η δημιουργία περισσότερου πρασίνου μέσω του πολλαπλασιασμού της δεντροφύτευσης είτε στο κέντρο είτε στις 129 γειτονιές της πρωτεύουσας. Επίσης, μέσω της αναβάθμισης των υφιστάμενων αστικών μας πνευμόνων, όπως ο Εθνικός Κήπος, ο Λυκαβηττός, ο λόφος του Στρέφη και ο λόφος του Φιλοπάππου. Παράλληλα, είναι απαραίτητο να δώσουμε μεγαλύτερη βαρύτητα στο υδάτινο στοιχείο. Η αποκατάσταση των σιντριβανιών της πόλης, στην οποία έχουμε προχωρήσει έχει αποδείξει ότι μειώνουν αισθητά την θερμοκρασία. Μάλιστα, το παράδειγμα της πλατείας Ομονοίας είναι ενδεικτικό, αφού επηρεάζει σημαντικά το μικροκλίμα της ευρύτερης περιοχής». Της αντιτείνω ότι ο καθένας θα αναρωτηθεί αν η δεντροφύτευση είναι η μοναδική επιλογή για να λυ-

θεί το ακανθώδες πρόβλημα της ακραίας ζέστης. Στο σημείο αυτό η κ. Μυριβήλη υποστηρίζει: «Προφανώς, τα δέντρα, όταν δεν φυτεύονται ως ενιαίο σύνολο, δεν προσφέρουν ανάσες δροσιάς. Η λειτουργικότητά τους αυξάνεται όταν εντάσσονται, τουλάχιστον, σε ένα πλαίσιο αλσυλλίου. Φυσικά, οι μελέτες που θα γίνουν για την επιλογή δέντρων δεν θα πρέπει να γίνουν με κριτήρια του παρόντος αλλά κυρίως του μέλλοντος. Ποια δέντρα θα μπορούν να αντέχουν τις μελλοντικές κλιματολογικές συνθήκες; Ποια δεν επηρεάζονται από τη διαρκή ξηρασία; Πώς θα αντιμετωπίσουμε τα φλοιογόνα έντομα; Ζούμε σε μια τελείως διαφορετική πραγματικότητα απ’ αυτήν που γνωρίζαμε μέχρι σήμερα. Τα παλιά εργαλεία δεν ανταποκρίνονται πια στις απαιτήσεις που υπάρχουν και έχουμε ανάγκη από καινοτόμες και σύγχρονες λύσεις». Η Αθήνα είναι μια γκρίζα πόλη με πυκνότητα πληθυσμού 17.040 κατοίκους ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο. Οι περισσότεροι δημόσιοι χώροι βρίσκονται σε κακή κατάσταση εξαιτίας της έλλειψης πόρων και σχεδιασμού. Η κ. Μυριβήλη απαντά: «Επιδιώκουμε να δώσουμε ιδιαίτερη βαρύτητα στους δημόσιους χώρους, οι οποίοι πρέπει να είναι σχεδιασμένοι κατάλληλα, με σκιάσεις, ψυχρά υλικά, και να δοθεί προτεραιότητα σε ήπιες μορφές μετακίνησης. Παράλληλα, προέχει η αναβάθμιση των πράσινων υποδομών στο πλαίσιο της αναγέννησης των δημόσιων χώρων, καθώς και η προαγωγή της χρήσης των μικρών λαχανόκηπων σε σχολικές αυλές και η ανάπτυξη της αστικής γεωργίας στα πάρκα. Έχουμε υποχρέωση να ενημερώσουμε, να εκπαιδεύσουμε και να ευαισθητοποιήσουμε τους πολίτες, όπως και τις υπηρεσίες του δήμου. Επιπλέον, κρίνεται απαραίτητη η μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου, κάτι που θα επιτύχουμε όταν αποφασίσουμε να μειώσουμε την κατανάλωση ενέργειας από δημόσια κτίρια και υποδομές. Ξέρετε, στο Σίδνεϊ, όταν έχει καύσωνα, όλοι οι πάροχοι ηλεκτρισμού εκτρέπουν την τάση του ρεύματος, από τις μεγάλες βιομηχανίες, στις κατοικημένες περιοχές, προκειμένου να αποφύγουν το blackout. Αναλογιστείτε μόνο τι θα είχε συμβεί στις ευάλωτες και ευπαθείς ομάδες αν ο παρατεταμένος καύσωνας του φετινού Αυγούστου εμφανιζόταν στις αρχές Ιουλίου. Επίσης, μην ξεχνάμε ότι χρειάζεται να επεκτείνουμε το δίκτυο κλιματιζόμενων χώρων, ώστε οι πολίτες να μπορούν να προστατευτούν σε περίπτωση καύσωνα, και να βρούμε εναλλακτικούς τρόπους. Δυστυχώς, οι συγκεκριμένοι χώροι δεν χρησιμοποιούνται από τις ευπαθείς ομάδες εξαιτίας της δυσκολίας μετακίνησης σε ιδιαίτερα υψηλές θερμοκρασίες». Σύμφωνα με στοιχεία του δήμου Αθηναίων, συνολικά, ανά κάτοικο του δήμου, αντιστοιχούν περίπου 6,92 τ.μ. πρασίνου, έκταση σημαντικά χαμηλότερη από αυτήν άλλων ευρωπαϊκών πόλεων. Να υπενθυμίσουμε ότι ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας θεωρεί ότι η ελάχιστη αναλογία πρασίνου ανά κάτοικο στις πόλεις είναι τα 9 τ.μ. Την ίδια στιγμή, με τη χρήση του διεθνούς αναγνωρισμένου πρωτοκόλλου εκπομπών GPC, συλλέχτηκαν και αναλύθηκαν στοιχεία για την ενέργεια που καταναλώνεται στον δημοτικό, οικιακό και τριτογενή τομέα αλλά και στις μεταφορές. Με βάση τις εκτιμήσεις αυτές, οι εκπομπές ισοδύναμου διοξειδίου του άνθρακα (CO2eq) εντός του δήμου Αθηναίων υπολογίστηκαν σε 5.069.040 τόνους, που ισοδυναμεί με 7,63 τόνους ανά κάτοικο. Ο ελάχιστος στόχος που θέτει

«Να επικαιροποιηθεί το Ρυθμιστικό Σχέδιο Αθήνας, να γίνει προτεραιότητα η κλιματική αλλαγή, να ληφθούν υπόψη περιβαλλοντικά οι κοινωνικές ανισότητες»

Α ο δήμος είναι η μείωση αυτών των εκπομπών κατά τουλάχιστον 40% (2.027.616 τόνοι) μέχρι το έτος 2030. Η Ελένη Μυριβήλη υποστηρίζει: «Παρόλο που εντός του δήμου Αθηναίων υπάρχουν μεγάλοι χώροι πρασίνου, όπως ο Εθνικός Κήπος, το Πεδίον του Άρεως και ο λόφος του Λυκαβηττού, δυστυχώς είναι εστιασμένοι και ασυνεχείς. Επομένως, η δημιουργία “δροσερών πράσινων διαδρομών” σε τμήματα της πόλης είναι μονόδρομος, διότι είναι ένας τρόπος να βελτιωθεί η κυκλοφορία του αέρα. Συγχρόνως, οι πράσινες αναπλάσεις, όπως η απελευθέρωση της πυκνοκατοικημένης οικιστικής περιοχής της λεωφόρου Αλεξάνδρας και η δημιουργία ενός μεγάλου χώρου πρασίνου που θα συνδέει τις εκτάσεις του γηπέδου με τα Προσφυγικά από την άλλη πλευρά της λεωφόρου, συμβάλλουν καταλυτικά στον επικείμενο σχεδιασμό μας». Ένα άλλο θέμα που θίγει η πρώτη επικεφαλής Αντιμετώπισης Αστικής Υπερθέρμανσης είναι εκείνο της οικιστικής ανάπτυξης και της ενημέρωσης των πολιτών. «Όπως όταν κατασκευάζουμε ένα κτίριο ακολουθούμε αντισεισμικές προδιαγραφές, το ίδιο απαιτείται να γίνει και με την κλιματική αλλαγή. Θα μπορούσε να υπάρξει μια ρύθμιση που θα υποχρέωνε τους κατοίκους της πόλης να βάψουν όλες τις στέγες λευκές. Το κόστος είναι πολύ μικρό, λειτουργεί και ως μονωτικό και, φυσικά, θα μπορούσε να προβλεφθεί και ένα οικονομικό βοήθημα στις ευάλωτες ομάδες πληθυσμού, βάσει κοινωνικών κριτηρίων. Είναι βέβαιο ότι η θερμική απόδοση θα βελτιωθεί και είναι μια πρωτοβουλία που ήδη το Σίδνεϊ σκοπεύει να επιβάλει. Όμως, χωρίς τη σωστή πληροφόρηση του κόσμου δεν μπορεί να γίνει τίποτα. Κάτι ακόμη που θα μπορούσαμε να κάνουμε είναι αυτό που γίνεται με όλες τις κακοκαιρίες που χτυπούν τη χώρα μας, οι οποίες έχουν λάβει ένα όνομα. Αυτό πρέπει να συμβεί και με τους καύσωνες, διότι με την ονοματοδοσία αλλά και την κατηγοριοποίησή τους θα αποτυπωθεί καλύτερα στη συνείδηση του κόσμου η σφοδρότητα των φυσικών φαινομένων και θα γνωρίζουμε ποια μέτρα χρειάζεται να βάλουμε σε εφαρμογή». Κλείνοντας τη συζήτησή μας, η κ. Μυριβήλη επισημαίνει ότι ο δήμος στοχεύει τόσο σε βραχυπρόθεσμα έργα, όπως η προστασία των ευάλωτων πληθυσμών από την αύξηση της θερμοκρασίας, όσο και σε μακροπρόθεσμους σχεδιασμούς, όπως η προώθηση έργων υποδομών που μειώνουν τη χρήση του αυτοκινήτου καθώς και η ενεργειακή θωράκιση σχολείων, δημόσιων κτιρίων ή και μικρομεσαίων επιχειρήσεων. «Η Αθήνα είναι μια πόλη που αναπτύσσεται ραγδαία. Ο κόσμος μας αλλάζει υπερβολικά γρήγορα. Αν δεν λάβουμε άμεσα όλα αυτά τα μέτρα προστασίας, η ζωή μας στην πόλη δεν θα είναι βιώσιμη και οι περισσότεροι είναι βέβαιο ότι θα εγκαταλείψουν την πρωτεύουσα», καταλήγει.

ν και οι εικόνες μετά τις περιβαλλοντικές καταστροφές των τελευταίων χρόνων είναι εφιαλτικές, έχει σημασία να προσπαθήσουμε να κρατήσουμε μια σχετική ψυχραιμία και να δούμε τι μπορεί να γίνει άμεσα: Όσο ανθρωποκεντρικά και να σκεφτόμαστε τις πόλεις μας, ο άνθρωπος δεν βρίσκεται απέναντι στο οικοσύστημα, αλλά είναι κομμάτι του. Χρειάζεται δηλαδή συστημική σκέψη και σχεδιασμός, με όλη την πολυπλοκότητα που τα διέπει και τα δύο, για να αντιμετωπιστεί η συνολική κρίση που αντιμετωπίζουμε. Αυτό σημαίνει πως δεν αρκούν μικροπροσαρμογές εδώ κι εκεί, αλλά χρειάζεται να ξανασχεδιάσουμε όλο το σύστημα της πόλης. Αντίθετα, αυτό που παρατηρούμε εδώ και χρόνια είναι αποδυνάμωση του χωρικού προγραμματισμού προς όφελος μεμονωμένων φαστ-τρακ διαδικασιών και αποφάσεων σε επίπεδο μικροκλίμακας. Χρειάζεται επειγόντως να επικαιροποιηθεί το Ρυθμιστικό Σχέδιο Αθήνας, που ήδη ορθά περιλαμβάνει πλέον όλη την Αττική. Εδώ όμως πρέπει να συμβούν τουλάχιστον δυο πράγματα: πρώτον, σε επίπεδο περιεχομένου, να δοθεί προτεραιότητα στις επιδράσεις της κλιματικής κρίσης πάνω στην πόλη, με επικαιροποίηση βασιζόμενη στα τελευταία επιστημονικά δεδομένα, και δεύτερον, να αναβαθμιστεί ο ίδιος ο ρόλος του ρυθμιστικού, με επανενεργοποιήση φορέων που ελέγχουν την εφαρμογή του. Μετά την κατάργηση του Οργανισμού Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθήνας (ΟΡΣΑ), δεν υπάρχει πλέον παρατηρητήριο που να λειτουργεί με διαφάνεια και λογοδοσία. Αυτήν τη στιγμή το ρυθμιστικό βρίσκεται υποβαθμισμένο σε κάποια διεύθυνση του υπουργείου και ούτε online δεν μπορεί να το βρει κανείς. Με αυτές τις δύο προϋποθέσεις για επικαιροποίηση του χωρικού προγραμματισμού (κι όχι μόνον σχεδιασμού), μπορεί να μελετηθεί η προσαρμογή όλων των επιμέρους συστημάτων της πόλης, όπως η παραγωγή, το εμπόριο, η κατοικία, η συγκοινωνία ή το πράσινο. Υπόψη όμως ότι αυτά δεν είναι άσχετα το ένα από το άλλο. Ας πάρουμε ως παράδειγμα την προαστειοποίηση: προέκταση της πόλης σημαίνει πάντα και κατασπατάληση φυσικών πόρων. Το πιο προφανές ίσως είναι η κατάληψη νέας γης, αλλά είναι και όλες οι νέες τεχνικές (αλλά και κοινωνικές) υποδομές που πρέπει να κατασκευαστούν: οδικό δίκτυο, συγκοινωνίες, αποχετεύσεις, σχολεία κ.λπ. Το μεγάλο πρότζεκτ του Ελληνικού π.χ., ανεξάρτητα από το πόσο πράσινο θα δημιουργηθεί τελικά, είναι μια τέτοια περίπτωση. Με άλλα λόγια, αυτό το μοντέλο "ανάπτυξης" πηγαίνει ενάντια σε κάθε περιβαλλοντική λογική. Αν δεν συμμετάσχουν οι ίδιοι οι πολίτες ατομικά και συλλογικά στον χωρικό προγραμματισμό, τίποτα από τα παραπάνω δεν είναι εφικτό. Και η κλιματική κρίση αλλά και οι πολιτικές απαντήσεις σ’ αυτήν έχουν πολύ άνισες κοινωνικές συνέπειες. Πού θα χωροθετηθεί ένα πάρκο, αν θα ενισχυθεί η δημόσια συγκοινωνία, πού θα μεταφερθούν σημαντικές χρήσεις της πόλης, είναι αποφάσεις που θα έχουν άνισες επιπτώσεις στον πληθυσμό. Το είδαμε αυτό όταν η γαλλική κυβέρνηση προσπάθησε να περάσει νόμο που αύξανε την τιμή της βενζίνης για να περιοριστεί η χρήση του Ι.Χ. Αποτέλεσμα ήταν μαζικές διαδηλώσεις, το κίνημα των Κίτρινων Γιλέκων και τελικά η συγκρότηση μιας συνέλευσης πολιτών που επεξεργάστηκε πολιτικές προτάσεις για την προστασία του περιβάλλοντος. Περιβαλλοντικά μέτρα χωρίς αναγνώριση και αντιμετώπιση των κοινωνικών ανισοτήτων δεν μπορούν να υπάρξουν. Να πω καταληκτικά ότι καμιά λύση δεν μπορεί να υπάρξει μόνη της στη μικρή κλίμακα της γειτονιάς ή και του δήμου. Το πρόβλημα είναι παγκόσμιο και θέλει παγκόσμιες λύσεις. Όμως το τι συμβαίνει σε επίπεδο χώρας, περιφέρειας, πόλης ή γειτονιάς, τι απαντήσεις δίνονται τοπικά, έχει τεράστια σημασία. Οι επιπτώσεις ενός παγκοσμίου φαινομένου θα είναι πολύ διαφορετικές ανά τόπο, αλλά κι αντίστροφα οι τοπικές ιδιαιτερότητες θα παράγουν το ίδιο παγκόσμιο φαινόμενο διαφορετικά».

ΆΡΗΣ ΚΑΛΑΝΤΊΔΗΣ, ΠΟΛΕΟΔΌΜΟΣ, ΖΕΙ ΚΑΙ ΕΡΓΆΖΕΤΑΙ ΣΤΟ ΒΕΡΟΛΊΝΟ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΑΘΉΝΑ

«Θα ξαναπρασινίσουν τα καμένα – οι αλλεπάλληλες πυρκαγιές και οι αλλαγές χρήσης γης είναι τα μείζονα προβλήματα» ΗΛΊΑΣ ΤΖΗΡΊΤΗΣ, ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΉΣ ΔΡΆΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΙΣ ΔΑΣΙΚΈΣ ΠΥΡΚΑΓΙΈΣ WWF ΕΛΛΆΣ επιμελεια: θοδωρησ αντωνοπουλοσ

Ό

λα τα θερμόβια κωνοφόρα μεσογειακά δάση, όπως είναι τα δάση της Αττικής, αναγεννιούνται φυσικά μετά από πυρκαγιές, που είναι άλλωστε μέσα στον βιολογικό τους κύκλο. Το πρόβλημα δημιουργείται όταν οι πυρκαγιές αυτές είναι αλλεπάλληλες, ειδικά για εκείνα τα είδη που δεν αναγεννιούνται φυσικά, όπως η μαύρη πεύκη και η ελάτη. Τέτοια φαινόμενα θα έχουμε, δυστυχώς, στις περιοχές των Αφιδνών και των Θρακομακεδόνων, που είχαν ξανακαεί σχετικά πρόσφατα, το ’12 και το ’16 αντίστοιχα. Αλλά και στην Πάρνηθα, παρά τις προόδους, είναι ακόμα ορατές οι “πληγές” της μεγάλης πυρκαγιάς του 2007, στις περιοχές όπου υπήρχε δάσος κεφαλληνιακής ελάτης. Είδη όπως τα πεύκα, οι δρύες, τα πλατάνια, τα σχίνα και τα πουρνάρια ξαναβγαίνουν, για να αποκατασταθεί όμως ένα δάσος χρειάζεται τουλάχιστον μία εικοσαετία κι αυτό εφόσον δεν υπάρχουν ανασταλτικοί παράγοντες, π.χ. αλλαγή των χρήσεων γης –το σημαντικότερο– ή η υπερβόσκηση, που όμως δεν είναι τόσο πρόβλημα για την Αττική, καθώς η κτηνοτροφία είναι περιορισμένη. Ο άνεμος και τα πουλιά βοηθούν σημαντικά τα πευκοδάση να ανακάμψουν, διασπείροντας τους σπόρους. Ακόμα και κάποια διάκενα που μπορεί να δημιουργηθούν στα αναγεννημένα δάση σε θέσεις όπου υπήρχαν είδη τα οποία δύσκολα ξαναφυτρώνουν λειτουργούν θετικά, καθώς σχηματίζουν φυσικές αντιπυρικές ζώνες, ενώ ευνοούν και τα αρπακτικά στην αναζήτηση τροφής. Ας πούμε, λοιπόν, ότι είμαστε συγκρατημένα αισιόδοξοι. Συχνά, ξέρετε, η φύση μάς εκπλήσσει ευχάριστα. Σε έναν χρόνο από τώρα θα έχουμε καλύτερη εικόνα για την πορεία της φυσικής αναγέννησης στα καμένα. Στο μεταξύ, χρειάζονται, βεβαίως, αντιδιαβρωτικά και αντιπλημμυρικά έργα, ώστε να συγκρατηθεί και το χώμα. Όσο για τις τεχνητές αναδασώσεις, αυτές θα πρέπει να είναι στοχευμένες και να γίνονται μόνο όταν και όπου πραγματικά χρειάζονται».

επιμελεια: θοδωρησ αντωνοπουλοσ 9.9.21 – lifo

31

φωτογραφια: aggelos barai

ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ

Η

«Να βελτιώσουμε τα αστικά κέντρα ώστε να λειτουργούν με την ένταση και την αυτάρκεια της γειτονιάς»

παρατεταμένη πανδημία και οι φυσικές καταστροφές ενεργοποίησαν μια σειρά αρχαϊκές φοβίες και μια αγχωτική απειλή εξαφάνισης που θεωρούσαμε ναρκωμένες με την καθιέρωση του μοντερνισμού. Όλα εκείνα με τα οποία καλούμαστε να αναμετρηθούμε καθημερινά υπερβαίνουν όσα γνωρίζουμε, αγγίζοντας τις παρυφές μιας αβεβαιότητας και ενός διάχυτου τρόμου που δεν μπορούμε πλέον να παρακάμψουμε με τον κομπασμό και τη διδακτική αυστηρότητα. Βρισκόμαστε ξανά αντιμέτωποι με τη θεραπευτική ικανότητα αλλά και την απωθημένη σκοτεινή πλευρά του νεωτερικού εγχειρήματος, που έλκει από τον ορθολογισμό του Διαφωτισμού. Η αιφνιδιαστική συρροή αυτών των γεγονότων επιφέρει μια σειρά καίριες μεταβολές και δοκιμασίες στη ζωή μας, στο περιβάλλον, στην αρχιτεκτονική αλλά και στην κουλτούρα γενικότερα. Απαιτείται μια αλλαγή παραδείγματος, ριζικές αναθεωρήσεις των αποτυχημένων αντιλήψεων για τις πόλεις και ό,τι αποκαλούμε "φύση". Τι μένει, λοιπόν, να κάνουμε, με την προϋπόθεση της προσυμφωνημένης εξάλειψης της μακροχρόνιας αδράνειας και της διαφθοράς που μαστίζει τους σχετικούς δημόσιους θεσμούς; Οι απαντήσεις δεν είναι ούτε απλές ούτε μονοδιάστατες, επειδή απαιτούν σύνθετες “φυσικο-πολιτισμικές” και κοινωνικές διαδικασίες και συνδυαστικές μεταβολές. Αν η πανδημία έκανε ορισμένους να μιλήσουν για μια επερχόμενη τάση εγκατάλειψης της Αθήνας και των μεγάλων αστικών κέντρων και επιστροφής στο ύπαιθρο, οι πυρκαγιές ενεργοποίησαν μια αντίστροφη διάθεση: την αναγνώριση της έλλειψης

32 lifo – 9.9.21

υποδομών και προστασίας που χαρακτηρίζει τις συνθήκες ζωής εκεί έξω. Μπορεί όλες αυτές οι μετακινήσεις να βρίσκονται ακόμη σε πρώιμο στάδιο, δεν είναι όμως αόρατες. Η αγορά ακινήτων καταγράφει ήδη μια αύξηση των αξιών γης σε περιοχές εκτός των αστικών κέντρων. Ωστόσο, και οι δύο αυτές αντίρροπες κινήσεις αποκαλύπτουν τη σαθρότητα και την οριστική χρεοκοπία του μητροπολιτικού και περιβαλλοντικού συμπλέγματος που διαθέτουμε. Οπότε, η αντίδρασή μας δεν μπορεί παρά να είναι διπλή και αμφίδρομη: για να αποφύγουμε την περαιτέρω υποβάθμιση και τη φοβική εγκατάλειψη των μεγάλων πόλεων, και την αλλοπρόσαλλη καταστροφή της υπαίθρου –στην οποία συμβάλλει τα μέγιστα ο τουρισμός–, ας φανταστούμε τις πόλεις και το ύπαιθρο ως ένα αρχιπέλαγος περιοχών και οικισμών. Ως ένα σύνολο τόπων σε ένα δίκτυο αστικών κέντρων, αγροτικών και περιαστικών οικισμών που ευνοούν οι γεωγραφικές ιδιαιτερότητες της χώρας. Με την προϋπόθεση να μην επαναλάβουμε τα ολέθρια γλιστρήματα και την καταστροφή του περιαστικού τοπίου των προηγούμενων δεκαετιών: τις ακατάσχετες αστικές επεκτάσεις του sprawl. Να ανασυγκροτήσουμε δηλαδή ό,τι αποκαλούμε ύπαιθρο, χωρίς το έλλειμμα των υπηρεσιών που διαθέτουν οι πόλεις· και να βελτιώσουμε τα αστικά κέντρα ώστε να λειτουργούν με την ένταση και τη σχετική αυτάρκεια της γειτονιάς, που πολλοί προσδιορίζουν σήμερα με τη δυνατότητα πρόσβασης στις σημαντικότερες εξυπηρετήσεις του πολίτη σε διάστημα 15΄-20΄. Έτσι θα αναζωογονήσουμε το ενδιαφέρον για τις δασικές περιοχές, οι οποίες, αντίθετα με ό,τι φαντάζεται κανείς, απαιτούν ανθρώπινη φροντίδα και παρουσία. Αν χρειαζόμαστε περισσότερα δέντρα στις πόλεις, χρειαζόμαστε και περισσότερους ανθρώπους στα δάση. Όχι καταπατητές. Η "παρθένα

ΓΙΏΡΓΟΣ ΤΖΙΡΤΖΙΛΆΚΗΣ, ΑΡΧΙΤΈΚΤΟΝΑΣ, ΚΑΘΗΓΗΤΉΣ ΣΤΟ ΤΜΉΜΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΌΝΩΝ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΊΟΥ ΘΕΣΣΑΛΊΑΣ

«Κανένα άγριο ζώο ή πτηνό της Αττικής δεν κινδυνεύει άμεσα, πρέπει όμως να προστατευτoύν ωσότου ανακάμψει το φυσικό τους περιβάλλον»

επιμελεια: θοδωρησ αντωνοπουλοσ

Ό

φύση" είναι μια ανθρωποκεντρική φαντασίωση που κατέρρευσε εξαιτίας της αδιάκοπης και βίαιης ανθρώπινης δραστηριότητας στην Ανθρωπόκαινο εποχή. Χρειάζεται να διευρύνουμε την αντίληψη του "φυσικού", αντί να τη θεωρούμε κάτι έξω από εμάς. Υπ’ αυτήν την έννοια, η δημοσιοποίηση του Marina Tower στο Ελληνικό απέχει πολύ από μια τέτοια θεώρηση, ενώ η “Ανάπλαση της περιοχής Πλατείας Θεάτρου” χρειάζεται σοβαρές βελτιώσεις και αναπροσαρμογές. Αρκεί μόνο να προσέξει κανείς τις συστάσεις ενός επιδημιολόγου, για να αντιληφθεί ότι εκείνο που σήμερα τίθεται σε μεγαλύτερη αμφισβήτηση είναι η ανθρωπολογική κορύφωση του μοντέρνου, όπως αυτή εδραιώθηκε στις ευρωπαϊκές μεγαλουπόλεις του 19ου αιώνα: η μητροπολιτική συμφόρηση. Ο συνωστισμός δηλαδή των σωμάτων στις αγορές, στους σιδηροδρομικούς σταθμούς, στα πολυκαταστήματα, στις διεθνείς εκθέσεις και στα εργοστάσια που συνεπήραν τον Μποντλέρ και το Έργο των Στοών του Βάλτερ Μπέντζαμιν. Πρόκειται για την κατεξοχήν μητροπολιτική εμπειρία όπου ο πλάνητας (flaneur) συγχρωτίζεται με τον “άνθρωπο του πλήθους”, τον ρακοσυλλέκτη, την πόρνη και τον εξουθενωμένο, υπεροπτικό δανδή. Όλα αυτά, για την ώρα τουλάχιστον, μοιάζουν να γίνονται μακρινά αντικείμενα νοσταλγίας και αρχαιολογικής σπουδής της νεωτερικότητας. Από το πλεόνασμα (plus) της νεωτερικότητας περνάμε, έτσι, στο minus, στο μείον (-) του μοντέρνου. Έννοιες-κλειδιά αυτής της νέας συνθήκης αναδεικνύονται: (α) το τέλος του αλαζονικού ανθρωποκεντρισμού· (β) οι συνθέσεις και οι συγγένειες μεταξύ εκείνων που θεωρούσαμε ετερογενή και διαχωρισμένα: πόλεις και ύπαιθρο, αστικά κέντρα και δασικές εκτάσεις, "Γαία"και "Χθονία", ζωντανοί οργανισμοί και αντικείμενα, σώματα και μηχανές, ανθρώπινοι και μη κόσμοι· (γ) η ελάσσων, μικρή φόρμα. Κρατώ τελευταία την ιλιγγιώδη παρότρυνση από το Ταξίδι του Μποντλέρ: “Βαθιά μέσα στο Άγνωστο για να βρούμε το νέο!”».

ΜΑΡΊΑ ΓΑΝΩΤΉ, ΠΡΌΕΔΡΟΣ Δ.Σ. ANIMA επιμελεια: θοδωρησ αντωνοπουλοσ

σον αφορά την πανίδα των καμένων δασών της Αττικής, καταρχάς να πούμε ότι κανένα είδος δεν κινδυνεύει άμεσα, σίγουρα όμως πολλά άγρια ζώα θα ζοριστούν την αμέσως επόμενη περίοδο. Ευτυχώς οι πυρκαγιές αυτές δεν ξέσπασαν τη χειρότερη χρονική στιγμή, θα ήταν πολύ πιο άσχημα τα πράγματα αν είχαν γίνει από Μάιο μέχρι μέσα Ιουλίου. Κι αυτό γιατί τον Αύγουστο τα περισσότερα μωρά έχουν πλέον εγκαταλείψει τις φωλιές τους και είναι σε θέση να πετούν ή να τρέχουν. Έχασαν εντούτοις τη ζωή τους πάρα πολλά άγρια ζώα, με πολύ άσχημο τρόπο, κι αυτό δεν μας αφήνει να κοιμόμαστε ήσυχοι. Δεν μπορούμε να ξέρουμε φυσικά πόσα. Αν μάλιστα συνυπολογίσουμε τα έντομα, που συνήθως τα ξεχνάμε, οι απώλειες σε ζωντανά πλάσματα είναι πολύ μεγάλες. Μπορούμε να φανταστούμε ότι σε αυτές συγκαταλέγονται πολλά φίδια, βατράχια, λαγοί, αλεπούδες, σκαντζόχοιροι, κουνάβια, ασβοί, χελώνες, μικρά και μεγάλα πουλιά. Χάθηκαν επίσης αρκετοί πελαργοί που, κατά την ώρα της κορύφωσης της πυρκαγιάς, περνούσαν μεταναστεύοντας από την Αττική και ζαλίστηκαν είτε αποπροσανατολίστηκαν από τους καπνούς, με αποτέλεσμα πολλοί να πεθάνουν από ηλεκτροπληξία (πρόσκρουση σε καλώδια μεταφοράς ρεύματος). Δεν είχαμε καμία αναφορά σοβαρά τραυματισμένου ή νεκρού ελαφιού, όμως στον Σταθμό της ΑΝΙΜΑ έφτασαν δεκάδες χελώνες κι επίσης κουνάβια, φρύνοι, σαύρες, ένα σκιουράκι glis glis, σκαντζόχοιροι, αλεπούδες, αρκετά ζαλισμένα πουλιά καθώς και πελαργοί. Μαζί με αυτά ήλθαν και κάποια οικόσιτα, κότες, πάπιες κ.λπ. Συνήθως έχουμε την εντύπωση ότι μετά τη φωτιά η φύση πεθαίνει και τέλος. Δεν είναι καθόλου έτσι. Πολύ σύντομα, με την πρώτη βροχή, η ζωή επανέρχεται θριαμβευτικά (και πριν συμβαίνει αυτό αλλά πιο διακριτικά). Στα καμένα φυτρώνει πλούσιο χορτάρι, έρχονται λοιπόν ζώα που τρέφονται με αυτό, καθώς και άλλα που τρέφονται με αυτά που τρώνε χόρτο. Μια καινούρια αλυσίδα ζωής δημιουργείται, τα καμένα δέντρα γίνονται παρατηρητήρια για τα αρπακτικά και στο χορτάρι βόσκουν πέρδικες και λαγοί, πουλιά που τρώνε σκουλήκια και έντομα. Μετά τη μεγάλη πυρκαγιά της Πάρνηθας το 2007, ο αριθμός των ελαφιών αυξήθηκε: δημιουργήθηκαν περισσότερα ξέφωτα, πιο πολύς χώρος για βόσκηση. Υπάρχουν φυσικά και τα προβλήματα που παραμένουν: λιγότεροι, για μια μικρή περίοδο, θάμνοι για κρύψιμο, λιγότερο φύλλωμα επίσης, λιγότερα δέντρα με κλαριά και κουφάλες για φωλιές την προσεχή άνοιξη. Και σίγουρα, ένας μικρός “συνωστισμός” στα άκαυτα περιφερειακά της καμένης έκτασης. Τι μπορούμε να κάνουμε για να υποστηρίξουμε την ανάκαμψη της φύσης; Να μην ξεκινήσουμε βαριές εργασίες στα καμένα. Να μην κόψουμε και απομακρύνουμε όλα τα καμένα δέντρα – είναι παρατηρητήρια, όπως είπαμε. Δεν συζητάμε για το κυνήγι στα καμένα, αυτό απαγορεύεται εξ ορισμού. Πρέπει επιπλέον να υπάρχει, ανάλογα με τον βιότοπο που κάηκε και τα ζώα που φιλοξενούσε, και μια ικανή περιμετρική ζώνη όπου το κυνήγι και άλλες οχλήσεις θα απαγορευτούν. Να μην αγγιχτούν οι άκαυτοι θύλακες που βρίσκονται περικυκλωμένοι από καμένη γη. Παρά την κρατούσα αντίληψη, σύμφωνα με την οποία θα πρέπει να ξυριστούν τα ρέματα για αντιπλημμυρικούς λόγους, ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΡΟΣΕΧΤΟΥΝ ΤΑ ΡΕΜΑΤΑ και κάθε παρέμβαση σε αυτά να γίνει με θρησκευτική ευλάβεια. Διότι, πέραν του ότι είναι εντελώς λανθασμένη και παρωχημένη η αντίληψη ότι το αποψιλωμένο ρέμα λειτουργεί αντιπλημμυρικά, αποτελεί πολύτιμο καταφύγιο της δοκιμαζόμενης βιοποικιλότητας».

9.9.21 – lifo

33

ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ

Σ

Τα προβληματικά δέντρα μιας

το ερώτημα αν έχει αρκετό πράσινο η Αθήνα (σε 39 τετραγωνικά χιλιόμετρα αντιστοιχούν 2,174 τ.μ. χώρου πρασίνου) η απάντηση εξαρτάται από το πόσο μακροσκοπικά τη βλέπει κανείς. «Η απάντηση είναι “κυρίως όχι”, αλλά και “ναι”», εξηγεί ο δρ. Θωμάς Δοξιάδης, αρχιτέκτονας τοπίου, «εξαρτάται πόσο zoom out κάνεις στο Google Earth. Αν κάνεις σε επίπεδο Αττικής, το μητροπολιτικό συγκρότημα της Αθήνας έχει πολύ φυσικό στοιχείο, το οποίο μπορεί να είναι και θάλασσα και ρέματα που μπορεί να μην έχουν χρώμα πράσινο, αλλά είναι εξίσου αξιόλογα. Στην μητροπολιτική κλίμακα η Αθήνα έχει πολύ σημαντικά φυσικά στοιχεία, τα οποία, αν τα δεις στις μετρήσεις τετραγωνικών ανά κάτοικο, είναι μια καλή κατάσταση, δεν είναι μια πόλη που περιβάλλεται από βιομηχανικές ζώνες, χωρίς φυσικούς αποδέκτες και φυσικά συστήματα. Σε αυτή την κλίμακα είναι πολύ καλά. Άμα κάνεις περισσότερο zoom in στην αυστηρά κτισμένη περιοχή του λεκανοπεδίου, δεν έχει αρκετό πράσινο. Οι μετρήσεις λένε ότι έχει τριάντα τετραγωνικά ανά κάτοικο, αλλά τεκμηριωμένα δεν είναι αρκετό. Αν κάνεις όμως κι άλλο zoom, θα δεις ότι υπάρχουν περιοχές, όπως το κέντρο της Αθήνας, που έχουν πολύ πράσινο. Το ευρύτερο κέντρο έχει αρκετούς φυσικούς χώρους, έχει τον Εθνικό κήπο, τον λόφο της Ακρόπολης, τον λόφο του Φιλοπάππου, τον λόφο του Λυκαβηττού, τον λόφο του Στρέφη, το πάρκο Συγγρού, το Πεδίον του Άρεως. Αν μένεις στο κέντρο, σε μια απόσταση δεκαπέντε λεπτών με τα πόδια έχεις δυο-τρεις φυσικούς χώρους. Από την άλλη, αν πας σε περιοχές όπως τα Πατήσια και διάφορα μέρη της δυτικής Αθήνας, υπάρχει πολύ λίγο φυσικό στοιχείο και πολύ λίγοι ελεύθεροι χώροι. Και μετά, άμα κάνεις ακόμα μεγαλύτερο zoom, και μπεις στην κλίμακα της καθημερινής σου ζωής, δηλαδή στον δρόμο σου, το σπίτι σου, στο σχολείο σου – εκεί πάλι δεν έχει πράσινο. Άρα, η Αθήνα έχει το παράδοξο ότι έχει ή δεν έχει πράσινο, ανάλογα με το zoom που κάνεις, που σημαίνει ότι έχει καλά στοιχεία τα οποία έχεις την ευθύνη να τα προστατέψεις και κάπως να τα συνδέσεις με τη ζωή της πόλης. Και έχεις την ευθύνη να συμπληρώσεις πράσινο, ή φυσικό στοιχείο, ή ποιοτικό υπαίθριο χώρο στη μικροκλίμακα, σε αυτό που ζούμε στην απόλυτη καθημερινότητά μας».

ΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΆ ΔΈΝΤΡΑ ΣΤΟΥΣ ΔΡΌΜΟΥΣ ΤΟΥ ΚΈΝΤΡΟΥ

ΔΡ. ΘΩΜΆΣ ΔΟΞΙΆΔΗΣ, ΑΡΧΙΤΈΚΤΩΝ – ΑΡΧΙΤΈΚΤΩΝ ΤΟΠΊΟΥ, DOXIADIS +ARCHITECTS – LANDSCAPE ARCHITECTS συνέντευξη στον m. hulot

34 lifo – 9.9.21

Αν δεχτούμε ότι η Αθήνα έχει αρκετό πράσινο στο κέντρο, γιατί είναι αδύνατο να περπατήσεις στους κεντρικούς δρόμους με 45 βαθμούς Κελσίου και νεκρώνει η πόλη; Στις 3 Αυγούστου, που η θερμοκρασία είχε φτάσει τους 47,7 βαθμούς, το κέντρο είχε ερημώσει εντελώς, και όχι μόνο επειδή ο κόσμος είχε φύγει για διακοπές. Δρόμοι όπως η Πανεπιστημίου, η Σταδίου, πλατείες όπως η Ομόνοια ή η Κοτζιά δεν έχουν ίχνος σκιάς, και ακόμα και όπου υπάρχουν δέντρα, η σκιά που προσφέρουν είναι από μηδενική έως ελάχιστη, που σημαίνει ότι είναι λάθος επιλογές για μια πόλη σαν την Αθήνα – ή κάποιος τα διαχειρίζεται λάθος (είναι ελάχιστα τα μεγάλα δέντρα στο κέντρο). «Ακόμα πιο σημαντικό από την ποσότητα του πρασίνου είναι η ποιότητά του, γιατί μπορεί, αν το μετράς σε τετραγωνικά, να πεις ότι “έχω έναν πράσινο χώρο”, ναι, αλλά τι ποιότητα έχει αυτός ο χώρος;» λέει ο κ. Δοξιάδης. «Υπάρχουν κάποια κριτήρια γι’ αυτό: είναι δροσερός το καλοκαίρι, είναι ευχάριστος για να κάνω τη βόλτα μου; Είναι ασφαλής για τα παιδιά; Βοηθάει τη βιοποικιλότητα στην πόλη; Που κι αυτή έχει σημασία, επειδή στην πόλη δεν κατοικούν μόνο άνθρωποι και γενικά αποδεικνύει, όσο περνάει ο χρόνος, ότι όσο πιο πολλά ζώα, πεταλούδες, μέλισσες υπάρχουν σε μια περιοχή, τόσο αναζωογονείται το σύστημα. Έχει σημασία αν το μέγεθος της βιοποικιλότητας είναι στην κλίμακα της πόλης. Οι νεραντζιές είναι συγκινητικά δέντρα, τη δεκαετία του ’50, που όλη η Αθήνα μύριζε από τα λουλούδια τους, ήταν όμορφα, αλλά τότε τα κτίρια ήταν διώροφα και τριώροφα, τώρα, που είναι επτά και οκτώ ορόφων, η νεραντζιά δεν βοηθάει τόσο. Και γεμάτος νεραντζιές να είναι ο δρόμος, δεν μοιάζει και πολύ πράσινος, γιατί η νεραντζιά είναι στο ύψος ενός ανθρώπου και τα κτίρια από πάνω είναι πολυώροφα, άρα θες κλίμακα πρασίνου που να είναι αντίστοιχη με την κλίμακα της πόλης. Κι εκεί υπάρχουν διάφορα θέματα: το ένα είναι ότι, λόγω της ιστορίας της Αθήνας, υπάρχουν πολλά δέντρα που είναι σχετικά μικρά σε μέγεθος, όπως οι νεραντζιές, το δεύτερο ότι υπάρχει μια ντιρεκτίβα στις υπηρεσίες πρασίνου των δήμων να κρατάνε τα δέντρα πάρα πολύ κοντά. Οι μουριές στη νότια Ιταλία, σε πόλεις όπως το Παλέρμο, είναι τεράστια δέντρα – η μουριά μπορεί να γίνει ένα πολύ ωραίο μεγάλο δέντρο, αλλά με διαφορετικό χειρισμό από αυτόν της Αθήνας. Στην Αθήνα τα πιο μεγάλα δέντρα φτάνουν στο ύψος του πρώτου ορόφου γιατί έτσι είναι εύκολος ο χειρισμός τους – χρειάζονται ψηλά μηχανήματα και ειδικοί εργάτες για να κλαδέψεις ένα ψηλό δέντρο, ενώ το χαμηλό το κλαδεύεις με μια σκάλα. Άλλοι λένε ότι παραπονούνται οι κάτοικοι της περιοχής που χάνουν το φως ή φοβούνται μην ανέβουν ποντίκια. Και στην Ιταλία υπάρχουν ποντίκια, και, τέλος πάντων, ποτέ δεν κατάλαβα γιατί ακριβώς στην Αθήνα κρατάμε τα δέντρα τόσο χαμηλά».

Όταν φυτεύτηκαν τα δέντρα της Αθήνας, οι ανάγκες ήταν διαφορετικές, το ίδιο και οι συνθήκες στην πόλη, δεν γίνεται το 2021 να φυτεύεις ακόμα φοίνικες. «Ο φοίνικας είναι ένα πολύ ακριβό δέντρο που συνδέεται με τη νεοκλασική Αθήνα», λέει ο κ. Δοξιάδης, «δηλαδή με τη νεοκλασική εποχή, πριν από εκατόν πενήντα χρόνια, που τον χρησιμοποιούσαν πολύ. Γι’ αυτό βλέπεις σε σημεία παλιούς φοίνικες. Μετά δεν ήταν τόσο πολύ της μόδας και επανέκαμψε τη δεκαετία του ’90. Αυτό που έχω ακούσει είναι ότι στον φοίνικα υπήρχαν πολύ μεγάλες μίζες, επειδή ήταν ακριβό φυτό. Όταν ήμουν υπεύθυνος για το πράσινο των Ολυμπιακών Αγώνων, κάναμε μια καμπάνια, επειδή τότε τα είχα πάρει με τον φοίνικα, έλεγα “πώς είναι δυνατό στην Αθήνα, όπου το ιερό δέντρο είναι η ελιά, να φυτεύουν όλοι φοίνικες;”. Είχαμε κάνει μια συντηρητική καμπάνια προώθησης της ελιάς και, ευτυχώς, έγινε η ελιά το δέντρο της μόδας. Μετά έπεσε και το σκαθάρι που τρώει τους φοίνικες και πλέον δεν βάζουν φοίνικες σε νέες φυτεύσεις. Ο “Μεγάλος Περίπατος” είναι μια ιδιαίτερη περίπτωση, πιθανώς επειδή κανείς δεν βάζει φοίνικες, έχουν μείνει στα στοκ των φυτωρίων και μπορείς να τους βρεις σε πολύ φτηνές τιμές. Είναι και το μοναδικό έργο τελευταία που έχει επενδύσει σε φοίνικες. Στην Αθήνα τα φυλλοβόλα δέντρα, που έχουν μεγάλα φύλλα και περισσότερη σκιά, για κάποιον λόγο αποφεύγονται. «Υπάρχουν οι μουριές, τα πλατάνια, οι κουτσουπιές σε αρκετά σημεία του κέντρου, αλλά τα πλατάνια τα αποφεύγουν πια», λέει ο κ. Δοξιάδης. «Στην παλιά Αθήνα, σε δρόμους που είχαν διαμορφωθεί προπολεμικά, τα χρησιμοποιούσαν τα πλατάνια, έχει η Αρεοπαγίτου, η Μητροπόλεως. Δεν έχω βγάλει άκρη γιατί τα αποφεύγουν τα φυλλοβόλα. Έχω μια υποψία ότι υπάρχει μια προτίμηση στα δέντρα που είναι πιο εύκολα στη συντήρηση, που δεν προκαλούν προβλήματα (σ.σ. που δεν ρίχνουν τα φύλλα το φθινόπωρο, για να χρειάζεται να τα καθαρίσει συνεργείο του δήμου). Το μεγαλύτερο πρόβλημα που έχει η Αθήνα, αν την κοιτάξεις απ’ την οπτική του δέντρου, είναι ότι είναι υπερβολικά τσιμενταρισμένη, τσιμεντούπολη. Ακόμα και κάτω από τα πεζοδρόμιά μας, κάτω από τις πλάκες, έχουμε τσιμέντο, που δεν είναι δεδομένο και δεν συμβαίνει σε άλλες πόλεις. Αυτό σημαίνει ότι αφήνουν μια τρύπα για το δέντρο στο τσιμέντο, που μπορεί να είναι στο μέγεθος του καφασιού για φρούτα. Εκεί μέσα δεν μπορεί να μεγαλώσει ένα δέντρο. Γι’ αυτό βλέπεις ότι φυτεύονται διάφορα καινούργια δέντρα στην πόλη, αλλά δεν φτουράνε, επειδή οι συνθήκες στις οποίες έχουν φυτευτεί δεν είναι κατάλληλες. Αυτό που λέμε πάντα ως επαγγελματίες είναι ότι καλύτερα να δώσεις πενήντα ευρώ στον λάκκο και δέκα ευρώ στο δέντρο, παρά πενήντα στο δέντρο και δέκα στον λάκκο. Γιατί μακροχρόνια ο λάκκος είναι που θα καθορίσει αν θα πάει καλά το δέντρο. Ένα δέντρο δεν μπορεί να ζήσει σε ζαρντινιέρες».

ΤΙ ΠΡΟΣΦΈΡΕΙ ΈΝΑ ΔΈΝΤΡΟ «Το δέντρο είναι φοβερό “μηχάνημα”, παράγει οξυγόνο και δεσμεύει διοξείδιο του άνθρακα χωρίς κανένα κόστος, απλώς με την ενέργεια του ήλιου, και θέλει πολλή αγάπη, γιατί βοηθάει όλο τον πλανήτη, όχι μόνο μία πόλη. Τα δέντρα αντιλαμβάνονται κάποια πράγματα, έχουν έναν βαθμό συνείδησης, υπάρχουν μελέτες που λένε ότι όταν σβήνεις ένα τσιγάρο πάνω σε ένα δέντρο, κάποιοι ηλεκτρικοί παλμοί μέσα του εκτινάσσονται, ξέρουμε ότι τα δέντρα επικοινωνούν μεταξύ τους μέσω των μυκόρριζων, των δικτύων μυκήτων που έχει το έδαφος. Τα φυτά δεν μεγαλώνουν απλώς αλλά κάτι αισθάνονται, άρα είναι και πολύ πολύτιμο για μας, γιατί μας δίνουν κάτι, αλλά θέλουν και σεβασμό, όπως σέβεσαι έναν άνθρωπο ή ένα ζώο, είτε σου είναι χρήσιμο είτε όχι. Και ανταποκρίνονται, όταν τα φροντίζεις και τους δείχνεις αγάπη, πάνε πολύ καλύτερα. Στις συνθήκες του καλοκαιριού ένα δέντρο καθαρίζει τον αέρα, κατεβάζει τη θερμοκρασία, ανεβάζει την υγρασία – το πόσο εξαρτάται από το δέντρο, το μέγεθός του, το είδος του. Σύμφωνα με τις μετρήσεις, στον Εθνικό Κήπο υπάρχει μια διαφορά θερμοκρασίας 4 με 5 βαθμών Κελσίου μέσα με έξω, είναι χαμηλότερη μέσα στον κήπο, που είναι πάρα πολύ μεγάλη. Οπότε, για το μικροκλίμα, και σκεπτόμενοι το μέλλον της Αθήνας, είναι ξεκάθαρο ότι όσο πιο πολύ πράσινο βάλουμε, τόσο πιο καλές, και ευχάριστες, συνθήκες θα έχουμε. Επίσης, είναι ξεκάθαρο ότι με τα 80.000 στρέμματα που κάηκαν το μικροκλίμα σε κλίμακα λεκανοπεδίου θα χειροτερέψει αισθητά, όπως είχε γίνει μετά τις φωτιές του 2007. Όσον αφορά τους θάμνους, είναι κι αυτοί χρήσιμοι, εξαρτάται, βέβαια, από τις συνθήκες. Τα δέντρα προσφέρουν πιο πολύ σε επίπεδο μικροκλίματος, μπορεί όμως οι θάμνοι να προσφέρουν πιο πολύ σε επίπεδο βιοποικιλότητας. Να δημιουργηθούν δηλαδή πιο πλούσιες συνθήκες για άλλες μορφές ζωής κι αυτό τελικά να βοηθάει συνολικά το σύστημα. Είναι απαραίτητο να υπάρχει ένα είδος ισορροπίας».

ΟΙ ΠΝΕΎΜΟΝΕΣ ΠΡΑΣΊΝΟΥ ΤΗΣ ΠΌΛΗΣ Πέρα από το περιαστικό πράσινο, στην αστική ποιότητα της πόλης συνεισφέρουν και τα μεγάλα πάρκα σε διάφορες περιοχές της. Το πάρκο Τρίτση, το Αττικό Άλσος, το κτήμα Συγγρού, το πάρκο Γουδί, το άλσος Βεΐκου, το άλσος Παγκρατίου και το άλσος Καισαριανής, το άλσος Νέας Σμύρνης

υπερβολικά τσιμενταρισμένης πόλης και το άλσος Χωροφυλακής, το άλσος Αιγάλεω. Η κατάσταση στην οποία βρίσκεται κάθε πάρκο και η σωστή συντήρησή του είναι ένας παράγοντας πολύ σημαντικός για την ενίσχυση της ποιότητας ζωής της πόλης. Τα παρατημένα στη μοίρα τους πάρκα, παρότι είναι στο κέντρο της Αθήνας, όπως αυτό του Θησείου, μπορεί να είναι επικίνδυνα για την περιοχή (ένα πάρκο που δεν ποτίζεται και δεν κλαδεύεται αυξάνει τον κίνδυνο πυρκαγιάς και δεν μειώνει τη θερμοκρασία του περιβάλλοντος το ίδιο με ένα περιποιημένο πάρκο). «Τα μεγάλα πάρκα, όπως της Φιλαδέλφειας, το πάρκο του Νιάρχου, του Ελληνικού που θα γίνει, του παραλιακού μετώπου, σαφώς προσθέτουν στο πράσινο», λέει ο κ. Δοξιάδης. «Δεν θα τα ονόμαζα πνεύμονες, γιατί το περισσότερο οξυγόνο παράγεται στη θάλασσα. Όταν έχεις έναν τεράστιο πνεύμονα, που είναι ο Σαρωνικός, και προσθέσεις δίπλα λίγο πράσινο, σε αυτή την κλίμακα δεν κάνει διαφορά, κάνει πολύ μεγάλη διαφορά όμως στην τοπική κλίμακα. Δεν είναι πνεύμονας για το λεκανοπέδιο, είναι πνεύμονας για τη γειτονιά αυτά τα πάρκα, επίσης είναι πνεύμονες και από μια άλλη άποψη, καθώς είναι αποδεδειγμένες οι ωφέλειες του να βγαίνεις κάθε μέρα και να κάνεις έναν περίπατο σε έναν φυσικό χώρο. Κι ας μην είναι πνεύμονες της πόλης με την έννοια ότι καθαρίζουν το οξυγόνο, μπορεί να βοηθάνε σε ατομικό επίπεδο. Πας εκεί, περπατάς για μισή ώρα και πράγματι οι πνεύμονές σου έχουν ανανεωθεί. Όταν υπάρχει κάτι που σε τραβάει στο φυσικό στοιχείο, αυτό βοηθάει την υγεία και την ευεξία».

ΤΑ ΔΈΝΤΡΑ ΠΟΥ ΘΑ ΚΟΠΟΎΝ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΤΡΌ

φωτογραφια: παρισ ταβιτιαν

Στην επιβαρυμένη περιβαλλοντική κατάσταση της Αθήνας έρχονται να προστεθούν και τα έργα του μετρό, που για να δημιουργηθούν τα εργοτάξια απαιτείται η κοπή τουλάχιστον 1.200 δέντρων. Το κόψιμο των δέντρων είναι κάτι που δεν προβλέπεται να αποφευχθεί, γιατί διαφορετικά το κόστος των εργασιών θα είναι πολύ μεγαλύτερο. Ο κ. Νίκος Ταχιάος, πρόεδρος της Αττικό Μετρό, εξηγεί: «Για να ολοκληρωθεί το έργο, θα πρέπει να δημιουργηθούν εργοτάξια. Σε όλους τους σταθμούς θα κατασκευαστούν εργοτάξια, χώροι οι οποίοι θα καταληφθούν από μηχανήματα, σιλό, γερανούς, κι αυτό απαιτεί προφανώς να είναι ανοιχτό το πεδίο, δηλαδή θα

γίνει κοπή δέντρων. Σε όλη τη φάση της κατασκευής αυτό το πράσινο δεν μπορεί να αποκατασταθεί, θα παραμείνουν κομμένα τα δέντρα αυτά όλο αυτό το διάστημα. Αυτό το πράσινο προβλέπεται ότι θα επανατοποθετηθεί, αλλά για ένα διάστημα οκτώ ετών και πιθανότατα και παραπάνω αυτά τα δέντρα θα λείπουν απ’ την Αθήνα. Ο ανάδοχος της εργολαβίας τώρα τα μετράει, δεν ξέρουμε πόσα θα είναι ακριβώς. Σε όλα τα εργοτάξια θα κοπούν δέντρα, όπου θα γίνει σταθμός, τα οποία θα αποκατασταθούν ολικώς μετά την ολοκλήρωση του έργου. Αν σε δέκα χρόνια οι δήμοι απαιτήσουν κάτι παραπάνω, η διοίκηση της Αττικό Μετρό θα το αντιμετωπίσει. Το είδος του δέντρου και η αποκατάσταση γίνεται σε συνεργασία με τους δήμους, είναι δική τους υπόθεση, αλλά αυτό θα ξεκινήσει να μπαίνει σε καλούπι μετά από οκτώ-δέκα χρόνια. Αυτήν τη στιγμή δεν έχουμε μελέτες εφαρμογής, έχουμε προμελέτες, προκαταρκτικές κιόλας. Το έργο είναι μήκους δώδεκα χιλιομέτρων, μιλάμε για πολύ συγκεκριμένα σημεία, δεν είναι τόσο τρομακτικό το νούμερο των 1.200 δέντρων. Προφανώς υπάρχει ένα θέμα, αλλά γίνεται για καλό, αλλιώς δεν μπορεί να γίνει ένα έργο». «Αυτά τα 1.200 δέντρα στην κλίμακα του λεκανοπεδίου δεν θα κάνουν διαφορά αλλά θα έχουν επίπτωση στην κλίμακα της άμεσης γειτονιάς» λέει ο κ. Δοξιάδης. «Αν είναι έξω από ένα σχολείο ή σε μια πλατεία, θα είναι αισθητή η διαφορά. Το ιδανικό σενάριο θα ήταν να είχε γίνει μια αξιολόγηση, να πουν ότι εδώ υπάρχει μια λεμονιά είκοσι ετών και δεν με ενδιαφέρει και εδώ ένα πλατάνι εκατό ετών, με διάμετρο είκοσι μέτρα, ας κάνουμε ό,τι μπορούμε για να το κρατήσουμε. Αυτή θα ήταν μια καλή κίνηση. Το δεύτερο που έχει μεγάλη σημασία, άπαξ και ολοκληρωθούν τα έργα, είναι όχι τι δέντρα θα μπούνε αλλά τι συνθήκες θα έχουν δημιουργηθεί για να μπούνε δέντρα, αν έχουν φτιάξει ζαρντινιέρες, όπως αυτές που έφτιαξαν πάνω από την πλατεία Κοτζιά, όπου τα φυτά δεν μπορούσαν να εξελιχθούν – αν είναι στενές, ρηχές, δεν έχουν καλή απορροή κ.λπ., είναι σαν να μην έχεις κάνει τίποτα. Αν έχεις φτιάξει συνθήκες αφράτες, βαθιές και ωραίες για τα δέντρα, μετά από τριάντα χρόνια η γειτονιά θα έχει και σταθμό μετρό και μεγάλα δέντρα. Το θέμα είναι τα έργα να αφήσουν πίσω τους πολύ καλές συνθήκες για την ανάπτυξη των επόμενων δέντρων».

Η εμπειρία από την Πορτογαλία «Από το 2018 το γραφείο μας μελετάει δύο μεγάλα έργα αρχιτεκτονικής τοπίου στην Πορτογαλία. Με έκταση 3.000 στρεμμάτων το ένα και 300 το άλλο, βρίσκονται και τα δύο εντός περιοχών φυσικής προστασίας σε πανέμορφα τοπία. Μας είχε κάνει από την αρχή θετική εντύπωση το ξεκάθαρο θεσμικό πλαίσιο ανάπτυξης των οικοπέδων, το οποίο ξεκινάει από εθνικό χωροταξικό πλαίσιο και φτάνει μέχρι προέγκριση γενικών χωροταξικών σχεδίων των ίδιων των οικοπέδων με ευθύνη του εκάστοτε δήμου. Ακόμα μεγαλύτερη εντύπωση μας έχει κάνει το πολύ συγκεκριμένο θεσμικό πλαίσιο για αντιπυρικό σχεδιασμό που απαιτείται εντός των ίδιων των μελετών τοπιακής διαμόρφωσης των οικοπέδων. Το καλοκαίρι του 2017 ήταν καταστροφικό για την Πορτογαλία.

Πυρκαγιές πρωτοφανούς μεγέθους σάρωσαν τμήματα της χώρας, με αποτέλεσμα τόσο την απώλεια φυσικών και άλλων περιοχών όσο και την απώλεια ζωών. Η αντίδραση ήταν άμεση. Εντός μηνών το πορτογαλικό κράτος ετοιμάζει ένα ολοκληρωμένο νέο θεσμικό πλαίσιο πυροπροστασίας. Βασίζεται στην πρόληψη, σε μεγάλο βαθμό μέσω στρατηγικών διαχείρισης του χώρου. Το πλαίσιο συμπεριλαμβάνει και τις μελέτες νέων κατασκευαστικών έργων. Οι διαμορφώσεις των οικοπέδων ενσωματώνουν υποχρεωτικά και προτεινόμενα μέτρα προστασίας. Μεγάλες αντιπυρικές ζώνες στα όρια των μεγάλων οικοπέδων, διάσπαση των ομάδων δέντρων, και σταδιακή μείωση της καύσιμης ύλης καθώς πλησιάζουμε σε κτίρια, δρόμους και άλλα ευαίσθητα σημεία. Για παράδειγμα, γύρω από κτίρια ορίζονται αυτόματα αντιπυρικές ζώνες 50, 10 και 2 μέτρων, με σταδιακή μείωση των μεγάλων δέντρων, των μεγάλων και των μικρών θάμνων. Οι διαμορφώσεις περιλαμβάνουν βαθμό ευελιξίας, αφού τα αντίστοιχα σχέδια εγκρίνονται από την εκάστοτε πυροσβεστική υπηρεσία. Με το σύνολο των μέτρων που έχει πάρει, η Πορτογαλία έχει αλλάξει εντελώς το τοπίο της πυρκαγιάς στη χώρα, αποκτώντας εμπειρία κρίσιμη για όλες τις χώρες με παρόμοιες συνθήκες, όπως η Ελλάδα».

9.9.21 – lifo

35

Οι πνεύμονες πρασίνου της Αθήνας σε νούμερα Μητροπολιτικό Πάρκο Ελληνικού [όταν ολοκληρωθεί], πράσινο και κοινόχρηστοι χώροι 600.000 τ.μ.

36 lifo – 9.9.21

1.000.000 τ.μ.

Κτήμα Συγγρού

950.000 τ.μ.

Λόφος Φιλοπάππου

400.000 τ.μ.

Λόφος Λυκαβηττού

370.000 τ.μ.

Πεδίον του Άρεως

270.000 τ.μ.

Γ’ Κοιμητήριο (Νίκαια)

275.000 τ.μ.

Πάρκο Σταύρος Νιάρχος

210.000 τ.μ.

Τουρκοβούνια

180.000 τ.μ.

Α’ Κοιμητήριο

170.000 τ.μ.

Εθνικός Κήπος

160.000 τ.μ.

Άλσος Ιλισίων

150.000 τ.μ.

Άλσος Γουδί

125.000 τ.μ.

Πάρκο Ακαδημίας Πλάτωνος

54.400 τ.μ.

Πάρκο Άτλας

50.000 τ.μ.

Λόφος Στρέφη

42.000 τ.μ.

Β’ Κοιμητήριο

35.000 τ.μ.

Άλσος Χωροφυλακής

33.000 τ.μ.

Πάρκο Προμπονά

30.000 τ.μ.

Άλσος Παγκρατίου

25.000 τ.μ.

Λόφος Αγίου Ιωάννη

19.000 τ.μ.

Πάρκο Δράκοντος

16.500 τ.μ.

Άλσος Θησείου

15.000 τ.μ.

Άλσος Αγίου Νικολάου

14.000 τ.μ.

Άλσος Γιαλούρου

13.500 τ.μ.

Πολυκατοικία Αγίου Σώστη

13.000 τ.μ.

Λόφος Κολωνού

12.000 τ.μ.

Λόφος Πατάτσου

12.000 τ.μ.

Λόφος Κοίλης

11.000 τ.μ.

Άλση Αγίας Φωτεινής

10.000 τ.μ.

Λόφος Λαμπράκη

10.000 τ.μ.

Αλεπότρυπα

13.000 τ.μ.

Πλατείες Βενιζέλου

18.000 τ.μ.

Πλατεία Σχολής Ευελπίδων

13.600 τ.μ.

Ελαιώνας

12.000 τ.μ.

Πάρκο Ευαγγελισμού

11.000 τ.μ.

Πάρκο Ριζάρη

11.000 τ.μ.

Κορεάτικη

10.500 τ.μ.

5.365.000 τ.μ.

Πάρκο Τρίτση

ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ

Τα πάρκα τσέπης

ΔΡ. ΙΩΆΝΝΗΣ ΜΠΑΖΌΣ, ΒΙΟΛΌΓΟΣ ΣΤΟΝ ΤΟΜΈΑ ΟΙΚΟΛΟΓΊΑΣ ΚΑΙ ΤΑΞΙΝΟΜΙΚΉΣ ΣΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΉΜΙΟ ΑΘΗΝΏΝ συνέντευξη στον m. hulot

Τα πάρκα τσέπης, που έχουν διαφημιστεί πολύ τελευταία ως «πρότυπα πάρκα που υπάρχουν σε άλλες ευρωπαϊκές πόλεις και αξιοποιούν μέχρι και το τελευταίο εκατοστό του δημόσιου χώρου προς όφελος των πολιτών», είναι μια πρωτοβουλία του δήμου της Αθήνας εντασσόμενη στο πρόγραμμα «Υιοθέτησε την πόλη σου». Τι προσφέρει, όμως, ένα πάρκο τσέπης στην «αστική ποιότητα», πέρα από το ότι μπορεί να καλλωπίσει μια γειτονιά; Μπορεί να επηρεάσει τη θερμοκρασία, όταν φυτεύονται κυρίως θάμνοι και εποχιακά φυτά; «Τα πάρκα τσέπης νομίζω ότι δεν θα επιλύσουν το πρόβλημα πρασίνου της Αθήνας» λέει ο δρ. Ιωάννης Μπαζός, βιολόγος στον Τομέα Οικολογίας και Ταξινομικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. «Είναι παρηγοριά στον άρρωστο. Επίσης μικρής έκτασης παρκάκια με χαμηλά φυτά –θάμνους και εποχικά– δεν μπορούν να επιδράσουν σημαντικά στο μικροκλίμα πυκνά δομημένων περιοχών σε πόλεις όπως η Αθήνα. Εκείνο που χρειάζεται η Αθήνα, το κέντρο της και όχι τα περίχωρά της, είναι καμιά δεκαριά πάρκα στο μέγεθος του Πεδίου του Άρεως. Το είχε προτείνει κάποτε ο Στέφανος Μάνος, λέγοντας να πωληθεί έκταση του Ελληνικού για την ανέγερση πολυτελών κατοικιών με χαμηλό συντελεστή δόμησης και από τα χρήματα που θα εισέπραττε το δημόσιο να απαλλοτριώνονταν εκτάσεις στο κέντρο της Αθήνας για τη δημιουργία πάρκων. Τελικά και δεν θα γίνει ολόκληρο το Ελληνικό πάρκο, και μακριά από το κέντρο της Αθήνας είναι, και παραμένει αμφίβολο αν η πρόσβαση θα είναι ελεύθερη σε όλους τους κατοίκους του λεκανοπεδίου ή θα αποτελεί μια περίκλειστη πόλη προσβάσιμη κάποιες ώρες μόνο. Υπάρχουν πάρα πολλά ακίνητα μέσα στο κέντρο της Αθήνας, όπως παλιά εργοστάσια ή αδόμητοι χώροι, όπου θα μπορούσαν να δημιουργηθούν χώροι πρασίνου. Ακόμη και οι όχθες των ποταμών και των ρεμάτων, όπως ο Ποδονίφτης, θα μπορούσαν να αναδειχθούν σε πανέμορφα παραποτάμια πάρκα. Θα αναφερθώ σε ένα παράδειγμα μικρού πάρκου στο κέντρο της πόλης. Το πάρκο στη Ριζάρη, στην έξοδο του μετρό στον σταθμό “Ευαγγελισμός”. Το μισό πάρκο είναι περιποιημένο, καθώς η επίβλεψή του είναι χορηγία κάποιου εφοπλιστικού ιδρύματος, αν δεν κάνω λάθος. Το υπόλοιπο μισό, του οποίου την επίβλεψη έχει η περιφέρεια, ο δήμος ή δεν ξέρω ποιος άλλος, είναι στην ουσία αφημένο στη μοίρα του και παρουσιάζει μια εικόνα παρακμής από τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας έως σήμερα. Και δεν μιλάμε για κάποια από τις περιοχές της Αθήνας που έτσι κι αλλιώς είναι εδώ και χρόνια παρατημένες, αλλά για ένα πάρκο απέναντι από το Χίλτον και την Εθνική Πινακοθήκη, σε μία από τις ακριβότερες σε αξία ακινήτων περιοχές της Αθήνας».

ΤΙ ΠΡΟΣΦΕΡΕΙ ΕΝΑ ΠΑΡΚΟ ΤΣΕΠΗΣ ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΚΑΛΛΩΠΙΣΜΟ ΣΕ ΜΙΑ ΓΕΙΤΟΝΙΑ ΠΟΥ ΤΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ ΓΙΝΕΤΑΙ ΚΑΜΙΝΙ;

9.9.21 – lifo

37

q Είμαι μεγαλωμένος σε μια πολύ δύσκολη επαρχία, με μια δύσκολη ζωή, από γονείς πρόσφυγες, σε ένα χωριό της Άρτας. Ο πατέρας μου και η μητέρα μου γεννήθηκαν στην τότε Σοβιετική Ένωση, είναι ποντιακής καταγωγής. Στο περιβάλλον όπου μεγάλωσα οι άνθρωποι εργάζονταν πάρα πολύ σκληρά για να βγάλουν τα προς το ζην και να προσφέρουν στις οικογένειές τους. Πήρα το πρώτο μάθημα ζωής, που ήταν ότι αν δεν δουλέψεις πολύ, αν δεν κοπιάσεις, δεν μπορείς να προχωρήσεις στη ζωή σου. Πρέπει να παλεύεις καθημερινά.

q Θα μπορούσα να χωρίσω τη ζωή μου μέχρι τα δεκαοκτώ σε δύο κομμάτια. Το πρώτο είναι το ανέμελο. Ζούσαμε σε ένα χωριό που ήταν υπερασφαλές. Ξεκινούσαμε από το σπίτι το πρωί και γυρίζαμε βράδυ. Ανακαλύπταμε τη φύση, παίζαμε όλη μέρα ποδόσφαιρο. Εγώ είχα την τύχη –ή την ατυχία– το σπίτι μου να είναι δίπλα στο γήπεδο του χωριού, οπότε οτιδήποτε ακουγόταν ήταν για μένα σημάδι ότι έπρεπε να πάω να παίξω. Αυτό από τη μια ήταν καλό, γιατί ήξερα πάντα τι συμβαίνει στο γήπεδο, από την άλλη, καμιά φορά, παραμελούσα τα μαθήματα. Δεν πήγαινα για μια ώρα και έφευγα εντελώς. Στο χωριό η μία ώρα γίνεται επτά, οκτώ, χωρίς να το καταλάβεις. Έπρεπε να πέσει το φως, να μη βλέπουμε, για να γυρίσουμε σπίτι.

Πρώην διεθνής ποδοσφαιριστής και νυν προπονητής. Μεγάλωσε στην Άρτα, ζει στην Πεντέλη.

διαδικασία, με την έννοια ότι βοηθάς σε οτιδήποτε υπάρχει, είτε στο χωράφι, είτε στο σπίτι που έχει κήπο κ.λπ. Πρέπει να κάνεις κάτι γιατί η οικογένεια περιμένει και από σένα. Δούλεψα μέχρι τα δεκαέξι μου. Χωράφια. Η οικογένειά μου καλλιεργούσε βαμβάκια. Δεν πήγαινα μόνο εγώ, πήγαιναν όλοι οι πιτσιρικάδες που οι γονείς τους έκαναν το ίδιο πράγμα.

q Στα παιχνίδια της γειτονιάς αυτός που φέρνει την μπάλα πάντα παίζει. Ένα παιδί που δεν έχει την ικανότητα να παίξει, κάθεται τερματοφύλακας. Ο καλύτερος παίκτης μπορεί να φορέσει το 10. Υπάρχουν αυτά τα στερεότυπα. Πέρα από αυτά, το ωραιότερο κομμάτι έχει να κάνει με το γεγονός ότι ακόμη και στην ηλικία των δώδεκα-δεκατριών μαζευόμασταν μια παρέα από το ίδιο χωριό, δεκατρία παιδιά σπίτι με σπίτι, πηγαίναμε στο διπλανό χωριό, πέντε χιλιόμετρα μακριά, σε άλλη έδρα, με τα ποδήλατα, και κάναμε ένα παιχνίδι μεταξύ χωριών. Μαλώναμε, γυρνούσαμε, είχαμε την τσατίλα, κερδίζαμε, χάναμε, περιμέναμε να μας υποδεχτούν, υπήρχε αυτή η φασαρία. Είναι πράγματα που δεν μπορεί να τα ζήσει η σημερινή νεολαία, γιατί έχουν αλλάξει οι καιροί, αλλά τότε συνέβαιναν.

q Είναι σίγουρο ότι έχουν αλλάξει πολύ οι εποχές. Λείπω πολλά χρόνια από το χωριό για να γνωρίζω πώς μεγαλώνουν τα παιδιά εκεί. Εδώ είναι τελείως διαφορετικά τα πράγματα. Τα παιδιά είναι πιο προστατευμένα. Πολλές φορές είναι και μέσα σε μια γυάλα, αργούν να μεγαλώσουν, να ενηλικιωθούν, να πάρουν αποφάσεις, γιατί οι γονείς στέκουν από πάνω σε κάθε τους βήμα και δεν τα αφήνουν ανεξάρτητα. Ένα παιδί θα πρέπει να βγει έξω, να κοινωνικοποιηθεί, να παίξει ποδόσφαιρο με τους φίλους του, αλλά, και πάλι, αυτό γίνεται λίγο σε ένα περιβάλλον αποστειρωμένο – δεν είναι απαραίτητα κακό. Αλλά σίγουρα είναι τελείως διαφορετικό από το πώς λειτουργούσαν ακόμη και τα παιδιά της πόλης πριν από τριάντα χρόνια. Τώρα σίγουρα υπάρχουν περισσότερες απειλές για τα παιδιά, γι’ αυτό οι γονείς τα προστατεύουν πιο πολύ.

q Τότε πήγαινες σε ένα χωριό και δεν ήξερες ποιος ήταν ποιος στην ομάδα. Υπήρχε το δελτίο, έγραφε το όνομα, αλλά, αν δεν γινόταν ταυτοπροσωπία, μπορούσες και να παίξεις στη θέση άλλου. Καμιά φορά γινόταν, βέβαια, καλούσε τους παίκτες ο διαιτητής και κοιτούσε ποιος είναι ο καθένας. Μέσα στο παιχνίδι, όμως, δεν μπορούσε να το κάνει αυτό. Ήξερες ότι τα χωριά γνωρίζονται μεταξύ τους και συνέβαινε αυτό. Η πρώτη φορά που έπαιξα τέρμα ήταν όταν πήγε ο ξάδελφός μου να παντρευτεί και δεν είχε τερματοφύλακα η ομάδα. Εγώ έπαιζα τότε ως επιθετικός. Μπήκα λόγω του ονόματος, επειδή εγώ ήμουν Αντώνης Νικοπολίδης κι αυτός Γιώργος Νικοπολίδης.

q Εκείνη την εποχή, για εμάς τους ντόπιους το να παίξεις σε μια ομάδα όπως η Αναγέννηση Άρτας, που ήταν Γ’

ΑΝΤΏΝΗΣ ΝΙΚΟΠΟΛΊΔΗΣ

q Το δεύτερο μέρος ήταν γύρω στα δεκατρία-δεκατέσσερα. Τότε αρχίζεις να μπαίνεις σιγά σιγά στην παραγωγική

Εθνική, ήταν πολύ μεγάλη υπόθεση. Πολλά παιδιά ονειρεύονταν να είναι αυτό το πρώτο τους βήμα. Είναι μια πολύ σημαντική ομάδα. Πάρα πολλά παιδιά παρακαλούσαμε να πάμε εκεί, να μας επιλέξει. Για το χωριό ήμουν ένας άνθρωπος που τα κατάφερε. Έκανα το επόμενο βήμα.

q Όταν πρωτοπήγα στην Παιανία, ήταν ολοκαίνουρια, είχε δημιουργηθεί πριν από δυο-τρία χρόνια. Ξαφνικά είδα ποδοσφαιριστές επιπέδου Σαραβάκου, Αντωνίου, Μαυρίδη. Ήταν ένα σοκ για μένα. Η μεγαλύτερη πρόκληση ήταν να αποδείξω ότι ανήκα σε αυτό το γκρουπ. Και φυσικά ήταν πολύ δύσκολο, έκανα τουλάχιστον έναν χρόνο να προσαρμοστώ σε αυτή την πραγματικότητα, να καταφέρω να πείσω. Γιατί εκείνη τη χρονιά κατάφερα να παίξω έξι παιχνίδια. Εγώ μπορεί να το πίστευα, αλλά έπρεπε να το αποδείξω και στους άλλους. Να πουν «αυτό το παιδί έχει ταλέντο, ας του δώσουμε μια ευκαιρία».

q Σίγουρα είναι πολύ πιο δύσκολο τώρα. Στις δικές μου δεκαετίες οι ομάδες, ακόμα και η Γ’ Εθνική, έδιναν πολύ περισσότερες ευκαιρίες σε Έλληνες ποδοσφαιριστές. Σίγουρα είχαν περισσότερους Έλληνες απ’ ό,τι ξένους. Δεν επιτρεπόταν μεγαλύτερος αριθμός ξένων. Αλλά εμείς, ως παιδιά, είχαμε πιο μεγάλες ευκαιρίες, οι ομάδες έπρεπε να επιλέξουν Έλληνες ποδοσφαιριστές, και μάλιστα τους καλύτερους.

ΟΙAΘΗΝΑΊΟΙ

q Νομίζω πως τα σημερινά παιδιά δεν μπορούν να διαχειριστούν την επιτυχία και για μένα αυτό είναι το

38 lifo – 9.9.21

μεγαλύτερο βάρος και το κομμάτι που πρέπει να προσέξουν οι ομάδες, ακόμη και οι επαγγελματικές. Μπορεί ένα παιδί ξαφνικά να φαίνεται ότι έχει κάνει το μεγάλο βήμα, ότι είναι μεγάλο ταλέντο στα δεκαεφτά και στα δεκαοκτώ, αλλά δεν μπορεί να το διαχειριστεί, χάνει τον στόχο του, που είναι να βελτιώνει καθημερινά στην προπόνηση την ποιότητα και την απόδοσή του. Αντίθετα, ασχολείται με οτιδήποτε άλλο, ακόμη και με τα social media. Οι μάνατζερ πέφτουν από πάνω, λένε «θα σε πάω από δω και από κει», το παιδί αποπροσανατολίζεται. Όταν χάσεις τον βασικό στόχο, που είναι να βελτιώνεσαι καθημερινά, θα έρθει κάποια στιγμή από μόνο του το «τέλος». Και εκεί έρχεται η μεγάλη απόφαση. Αν θα σβήσεις και θα ξαναρχίσεις, σε σταθερές βάσεις και με συγκεκριμένο στόχο –γιατί ακόμη δεν έχει περάσει ηλικία σου–, και θα πεις «θα παλέψω τη θέση μου στο ρόστερ, στην εντεκάδα, αλλά με ειλικρίνεια».

q Στο ντεμπούτο με τον Παναθηναϊκό στο Χαριλάου δεν το περίμενα καν ότι θα παίξω. Δυσκολεύτηκα. Όχι γιατί ήταν δύσκολο το παιχνίδι, ήμασταν αρκετά καλοί. Αν μου έλεγαν νωρίτερα ότι θα έπαιζα, θα επηρεαζόμουν πιο πολύ. Όταν μου το είπαν σχεδόν τελευταία στιγμή, δεν προλάβαινα να αγχωθώ, πήγα στο γήπεδο. Το επόμενο, περίφημο παιχνίδι του Καραϊσκάκη ήταν επεισοδιακό, με διακοπές. Δέχτηκα μια πέτρα στο κεφάλι. Το παιχνίδι διακόπηκε, συνεχίστηκε. Τελείωσε όπως έπρεπε να τελειώσει, με έναν τρόπο, και έμεινε στην ιστορία.

q Με την Μπαρτσελόνα και τα δύο παιχνίδια ήταν πολύ σημαντικά.

Ήμασταν στους οκτώ της Ευρώπης, περνώντας μέσα από δύο ομίλους. Τώρα είναι δύσκολο να περάσει κάποιος ακόμα και μέσα από τον ίδιο του τον όμιλο, και το να πάει στο Champions League φαντάζει πάρα πολύ μεγάλο. Φτάσαμε στο παρά κάτι για να πάμε στην τετράδα. Για μένα, ήμασταν μια πολύ σημαντική ομάδα. Μια ομάδα που ουσιαστικά δεν κατέκτησε τίποτα στην Ελλάδα, αλλά κατέκτησε πραγματικά την Ευρώπη. Για τρία-τέσσερα χρόνια ήταν αυτή η ομάδα που έκανε το κάτι παραπάνω.

q Θα έκλεινα ήδη δεκαπέντε χρόνια στην ομάδα. Έγιναν πολλά μέσα στην τελευταία 5ετία της συνεργασίας μου με τον Παναθηναϊκό. Τα σημάδια από ορισμένες καταστάσεις και συμπεριφορές έδειξαν ότι δεν θα προχωρούσε η ανανέωση.

απο τον γιωργο ψωμιαδη φωτογραφιeσ: παρισ ταβιτιαν

αξιολογηση Νομίζω ότι όλοι αξιολογούμαστε από αυτό που κάνουμε ή από αυτό που δεν κάνουμε. Αν εμένα, σήμερα, με ψηφίσεις και γίνω υπουργός επειδή είμαι ο Νικοπολίδης, αλλά δεν κάνω κάτι, δεν μπορείς να με ξαναψηφίσεις. Άρα πρέπει να με κρίνεις γι’ αυτό που κάνω. Από την άλλη, δεν σημαίνει ότι δεν έχω πολιτική γνώμη, ή ότι δεν μπορώ να κάνω κάτι σωστό, ή ότι δεν έχω ιδέες, επειδή είμαι γνωστός. Αυτό δεν μπορείς να το ξέρεις ούτε και να το κρίνεις.

9.9.21 – lifo

39

Ελλάδα και σε μεγάλες και πολύ προηγμένες χώρες. Μην ξεχνάμε ότι η Αγγλία για χρόνια σταμάτησε να βγάζει κόσμο στην Ευρώπη. Πολλές φορές βλέπουμε μόνο τα δικά μας προβλήματα, αλλά υπάρχουν και πιο σκληρές ομάδες χούλιγκαν στην Ευρώπη σε σχέση με εδώ. Αυτό που με προβληματίζει είναι ότι στο εξωτερικό ο κόσμος, όταν πηγαίνει στο γήπεδο, έχει σεβασμό για το ίδιο το παιχνίδι. Το βασικότερο, έχουν σεβασμό για τους ποδοσφαιριστές. Εδώ τα πράγματα είναι λίγο διαφορετικά. Ή αγαπάς ή μισείς. Υπάρχουν άνθρωποι που έρχονται πιεσμένοι, θέλουν να βγουν, να φωνάξουν, αλλά αυτό είναι «δικαιολογημένο». Είναι ορισμένοι όμως που πραγματικά δεν μπορούν να σεβαστούν τον αντίπαλο, όσο ανώτερος κι αν είναι. Δεν μπορούν να πιστέψουν ότι υπάρχει καλύτερη ομάδα, καλύτερος ποδοσφαιριστής. Και συνήθως το αποδίδουν στο ότι κάτι άλλο συμβαίνει. Υπάρχουν, βέβαια, και γεγονότα που πραγματικά δημιουργούν υποψίες, αλλά αυτά συμβαίνουν παντού, σε όλο τον κόσμο. Το θέμα είναι ότι κάποιες στιγμές δεν μπορούμε να αποδεχτούμε ως φίλαθλοι την ανωτερότητα του αντιπάλου και πάντα ψάχνουμε κάποιους τρίτους λόγους για να τη δικαιολογήσουμε. Είναι όπως με τα εμβόλια, που ακούς ότι συμβαίνει κάτι πίσω από αυτά, ότι βάζουν μέσα τσιπ κ.λπ. Είναι μια τρέλα. Δεν μπορεί να παραδεχτεί ο άλλος ότι «ναι, σήμερα η άλλη ομάδα ήταν ανώτερη».

q Στην Εθνική ήμασταν είκοσι τρία παιδιά που σεβόμασταν ο ένας τον άλλον. Και είχαμε αποδεχτεί ότι ο προπονητής είναι αυτός που αποφασίζει, για τους λόγους που αυτός προκρίνει. Υπήρχε μια «δικαιοσύνη». Μπορεί εγώ να έλεγα ότι είμαι καλύτερος από κάποιον άλλον, αλλά αυτό είναι μια προσωπική εκτίμηση. Εμείς ξέραμε ότι είμασταν είκοσι τρεις πολύ καλοί ποδοσφαιριστές και ότι είχαμε έναν προπονητή που αποφάσιζε μόνος του ότι είναι αυτοί που θα ξεκινήσουν, αυτοί που θα μπουν αλλαγή, αυτή είναι η στρατηγική, η φιλοσοφία της ομάδας.

q Πρώτα απ’ όλα, αισθάνομαι χαρούμενος που έκανα έστω για λίγο τον λαό μου υπερήφανο στο Εuro. Το ότι ένιωσε ο Έλληνας τόσο μεγάλη περηφάνια για την ομάδα του, την Εθνική, είναι το μεγαλύτερο που μπορείς να πετύχεις. Το Εuro ήταν μια εθνική νίκη, όχι μόνο για εμάς, ήταν η στιγμή που όλοι οι Έλληνες που ζουν στο εξωτερικό ή ακόμη και παιδιά που είναι δεύτερης και τρίτης γενιάς, Ελληνοαυστραλοί, Ελληνοαμερικανοί, ένιωσαν μεγάλη περηφάνια. Δεν ήταν μια απλή νίκη, ήταν μια στιγμή υπερηφάνειας του ελληνισμού.

q Στον Ολυμπιακό στόχος μου ήταν να αποδείξω την αξία μου στη νέα ομάδα. Και το βασικό κομμάτι, που είναι και το πιο δύσκολο, να μπορέσω να μείνω στην ιστορία της ομάδας ως ένας επιτυχημένος τερματοφύλακας. Δεν ήθελα να κάνω ένα πέρασμα, ότι πήγα απλώς τρία χρόνια, και να φύγω. Κυρίως δεν ήθελα να το κάνω λέγοντας πράγματα εναντίον του Παναθηναϊκού. Ήθελα να το κάνω αγωνιστικά, γιατί πιστεύω ότι μόνο έτσι μπορείς να μείνεις στην ιστορία και να πεις ότι ο Νικοπολίδης είναι ένας από τους επιτυχημένους τερματοφύλακες.

q Μετά την ήττα με την Τουρκία ήθελα να αποδείξω στον εαυτό μου ότι εγώ είμαι ο καλύτερος. «Θα σας το αποδείξω ακόμη

ΟΙ ΑΘΗΝΑΙΟΙ Αντώνης Νικοπολίδης

q Ο χουλιγκανισμός είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο, όχι μόνο ελληνικό. Έχουν γίνει χειρότερα πράγματα απ’ ό,τι στην

μια φορά, παρότι έχετε τις αμφιβολίες σας». Και στα τριάντα επτά, και στα τριάντα οκτώ. Μετά, έκανα τα δύο καλύτερα χρόνια της καριέρας μου. Ήταν ένα προσωπικό στοίχημα, για την καριέρα μου, για τον χαρακτήρα μου, το να δείξω, μέσα από μια πολύ δύσκολη στιγμή, άλλη μια φορά, ποιος είμαι, αφού με αμφισβητείτε. Εγώ θα σας πω πότε θα φύγω.

q Όταν κρεμούν τα παπούτσια τους, πάρα πολλοί αθλητές αντιμετωπίζουν μια σκληρή πραγματικότητα, όσα λεφτά κι αν έχουν βγάλει. Είναι πολλά τα παραδείγματα αθλητών που είχαν πολύ μεγάλη περιουσία και επειδή σταμάτησαν τον αθλητισμό έμπλεξαν με τον τζόγο, έγιναν αλκοολικοί, άρχισαν να παίρνουν ουσίες. Έχουν γίνει πάρα πολύ μεγάλες έρευνες σχετικά. Τώρα, επειδή γνωρίζουμε τι συμβαίνει πλέον, θα πρέπει να προετοιμαζόμαστε για την επόμενη μέρα. Όταν σταματάς, δεν ξέρεις τι να κάνεις. Είσαι ένας νέος άνθρωπος –γιατί όταν σταματάς στα τριάντα πέντε, στα τριάντα επτά, είσαι νέος ακόμα, στην πιο παραγωγική ηλικία– χωρίς αντικείμενο για να εκτονώσεις την ενέργειά σου. Αυτό, λοιπόν, αντιστρέφεται και πάμε σε εντάσεις, σε πολλά διαζύγια, πολλούς τσακωμούς, είναι μια δύσκολη περίοδος. Κι εγώ πέρασα μια δύσκολη στιγμή με την οικογένειά μου και τη γυναίκα μου, δεν φοβάμαι να το πω. Όταν σταμάτησα το ποδόσφαιρο ήταν πολύ δύσκολα, και δεν έφταιγε καθόλου ούτε η γυναίκα μου ούτε η οικογένειά μου, το πρόβλημα ήμουν εγώ – ίσως ούτε εγώ. Γιατί πήγα να ενταχθώ σε μια διαφορετική ζωή από αυτήν που είχα μάθει είκοσι πέντε χρόνια, να προσαρμοστώ σε μια καινούργια. Θα περάσεις την κρίση σου, εκεί θέλεις το στήριγμα. Σε στηρίζει η γυναίκα σου, η οικογένεια σου.

q Αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς, τα τελευταία επτά χρόνια το επίπεδο της Εθνικής έχει πέσει. Μπορούμε να πούμε ότι κάποιες στιγμές φέραμε ένα αποτέλεσμα, αλλά η πορεία είναι καθοδική. Το ότι δεν μπορούμε να συμμετέχουμε σε ένα ευρωπαϊκό, όπου συμμετέχουν είκοσι τέσσερις ομάδες, είναι κάτι. Το ότι δεν συμμετέχουμε σε ένα μουντιάλ, είναι κάτι. Και αυτό το λέω σε σχέση με την προηγούμενη δεκαετία. Από το 2004 μέχρι το 2014, μόνο το 2006 δεν πήγαμε σε παγκόσμιο κύπελο. Σε όλες τις άλλες διοργανώσεις, καλοί, κακοί, ήμασταν παρόντες.

q Σε αυτούς που λένε ότι κακώς κάποιος αξιοποιεί το κοινό που έχτισε από τον αθλητισμό για να κάνει πολιτική καριέρα απαντώ ότι πρέπει να κρίνουν κάποιον γι’ αυτά που λέει και γι’ αυτά που κάνει. Δηλαδή πρέπει να αξιολογηθεί το έργο του ή αυτό που πιστεύει ότι μπορεί να δώσει. Το ότι είναι γνωστός είναι σίγουρα ένα πλεονέκτημα, αλλά δεν είναι γνωστός γιατί έκανε κάτι για το οποίο πρέπει να ντρέπεται. Νομίζω ότι όλοι αξιολογούμαστε από αυτό που κάνουμε ή από αυτό που δεν κάνουμε. Αν εμένα, σήμερα, με ψηφίσεις και γίνω υπουργός επειδή είμαι ο Νικοπολίδης, αλλά δεν κάνω κάτι, θα πρέπει να με κρίνεις ακριβώς γι’ αυτό, και να μη με ξαναψηφίσεις. Από την άλλη, δεν σημαίνει ότι δεν έχω πολιτική γνώμη, ή ότι δεν μπορώ να κάνω κάτι σωστό, ή ότι δεν έχω ιδέες, επειδή είμαι γνωστός. Αυτό δεν μπορείς να το ξέρεις ούτε και να το κρίνεις.

q Η ζωή με έμαθε ότι είναι συνεχής αγώνας που πρέπει να τον περπατήσεις με τιμιότητα και σε-

Στις δικές μου δεκαετίες οι ομάδες, ακόμα και η Γ’ Εθνική, έδιναν πολύ περισσότερες ευκαιρίες σε Έλληνες ποδοσφαιριστές. Σίγουρα είχαν περισσότερους Έλληνες απ’ ό,τι ξένους. Εμείς, ως παιδιά, είχαμε πιο μεγάλες ευκαιρίες, οι ομάδες έπρεπε να επιλέξουν Έλληνες ποδοσφαιριστές, και μάλιστα τους καλύτερους.

βασμό. Είμαι ένας άνθρωπος που δεν έχει πολύ μεγάλες εντάσεις στην καθημερινότητά του. Η ζωή μου κινείται δίπλα στον αθλητισμό, στα παιδιά μου, στη γυναίκα μου. Θέλω να δίνω πολύ χρόνο σε αυτούς γιατί τους θεωρώ σημαντικούς και νομίζω ότι τόσα χρόνια έχω στερηθεί την παρουσία τους. Προσπαθώ να το κάνω όσο καλύτερα και περισσότερο γίνεται. Μου αρέσει να μιλάω με φίλους όχι μόνο για ποδόσφαιρο αλλά και για πολιτική, για την κοινωνία μας, γενικά για το πώς είναι τα πράγματα, να πηγαίνω σινεμά και ακόμα περισσότερο θέατρο. Μου αρέσει, επίσης, να ακούω και να μαθαίνω από ανθρώπους που είναι μεγαλύτεροι από εμένα. Είμαι από τους ανθρώπους που πιστεύουν ότι η καλύτερη επικοινωνία είναι να ακούς. Εκεί αξιολογείς τους ανθρώπους που σου μιλούν, κυρίως αυτούς που έχουν κάτι να σου πουν. Το να έχεις ανθρώπους δίπλα σου και να σου λένε πόσο μεγάλος ποδοσφαιριστής ήσουν είναι κούφιο, κενό. Εγώ θέλω ανθρώπους από τους οποίους να μαθαίνω πώς χειρίζεσαι τη ζωή σου, πώς μπορείς να κάνεις σχέδια για το μέλλον, πράγματα που όταν ήμουν ποδοσφαιριστής δεν μπορούσα να κάνω γιατί ήμουν πολύ κλειστός. Μετά από χρόνια κατάλαβα ότι ήταν λάθος.

40 lifo – 9.9.21

696

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ Ίσως η πιο εμβληματική φράση όλων των εποχών είναι το «πέσε νωρίς για ύπνο, αρχίζεις σχολείο αύριο». Κι αυτή η ελαφρώς θριλερική προστακτική συνοψίζει την έννοια του back to school. Στην πραγματικότητα, όμως, η επιστροφή στα σχολεία κρύβει μέσα της μια μεγάλη ελπίδα για τη νέα χρονιά και όλα αυτά που θα φέρει μαζί της. Λίγο πριν χτυπήσει το κουδούνι –που ο ήχος του ξεχάστηκε μέσα στη φασαρία των καλοκαιρών διακοπών– μικροί και μεγάλοι ζουν τη δική τους αγωνία. Γονείς που συμπληρώνουν μανιωδώς τη λίστα με τα απαραίτητα ψώνια και παιδιά που ρουφούν τις τελευταίες στιγμές των διακοπών πριν βρεθούν με την τσάντα στην πλάτη έξω από τα σχολικά κτίρια. Αυτή η περίοδος που κάνεις τη σούμα σε μπάνια και παγωτά έχει μια γλυκιά μελαγχολία που αξίζει να ζήσεις όσο πιο έντονα γίνεται. Και η LiFO φροντίζει γι’ αυτό, προσφέροντας έναν συνοπτικό οδηγό back to school.

απ ό τη λιν α ιν τζε γιαν ν η

9.9.21 – lifo

41

42 lifo – 9.9.21

9.9.21 – lifo

43

EKΠΑΙΔΕΥΣΗ

BACK TO SCHOOL

Ό,τι κι αν σκέφτεσαι για την επιστροφή στο σχολείο, η LiFO σου προτείνει αυτό που χρειάζεσαι.

Η

επιστροφή στο σχολείο συνοδεύεται από ανάμεικτα συναισθήματα. Ο ενθουσιασμός και η αγωνία διαδέχονται το ένα το άλλο, μέχρι τη στιγμή που θα χτυπήσει το κουδούνι και τα προαύλια θα γεμίσουν με παιδιά, οι τάξεις θα αποκτήσουν και πάλι ζωή, τα αμφιθέατρα θα υποδεχτούν τους φοιτητές τους και η καθημερινότητα θα γυρίσει τη σελίδα του καλοκαιριού, ανοίγοντας και πάλι το κεφάλαιο «Back to School». Η προετοιμασία αυτής της περιόδου αποτυπώνεται σε λίστες με ψώνια για τον απαραίτητο εξοπλισμό αλλά και σε όσα μπορεί να κάνουν τη σχολική σεζόν πιο εύκολη και απολαυστική. Αν αναρωτιέσαι από πού να ξεκινήσεις, εδώ θα βρεις τις απαντήσεις με προτάσεις που θα σου λύσουν τα χέρια. Εξάλλου, κάθε αρχή είναι αφορμή για νέα όνειρα, στόχους και κατακτήσεις και τίποτα δεν πρέπει να στέκεται εμπόδιο σε αυτήν τη δημιουργική διαδικασία. H LiFO καταγράφει όλα όσα περνούν από το μυαλό σου και δίνει τις κατάλληλες λύσεις.

ΚΙ ΑΝ ΞΕΧΆΣΩ ΚΆΤΙ ΑΠΌ ΤΗ ΛΊΣΤΑ;

O καλύτερος φίλος της εκπαίδευσης βρίσκεται στο Πλαίσιο Ο Box είναι εδώ για να βοηθήσει με τις ατελείωτες σχολικές λίστες Όσο οργανωμένος κι αν είσαι, πάντα θα σε τρώει η αγωνία μήπως ξέχασες κάτι από τη λίστα σου –κάτι που θυμήθηκαν όλοι οι άλλοι γονείς– και διπλοτσεκάρεις για τυχόν παραλείψεις. Εδώ έρχεται το Πλαίσιο και ο σκυλάκος Box, ο καλύτερος φίλος της εκπαίδευσης, που θα αναλάβει να σε απαλλάξει από κάθε αγωνία. Στο plaisio. gr θα βρεις έναν ολοκληρωμένο οδηγό με όλα όσα χρειάζεσαι για κάθε τάξη, ώστε να διαλέξεις ανάμεσα σε μοναδικές τσάντες και κασετίνες, τα πιο εργονομικά έπιπλα γραφείου, τις πιο βολικές λύσεις μεταφοράς φαγητού, τις πιο σύγχρονες προτάσεις σε τεχνολογικό εξοπλισμό και, φυσικά, όλα τα χαρτικά και είδη γραφείου που θα κάνουν την καθημερινότητα πιο εύκολη. Το μόνο που έχεις να κάνεις είναι να συμβουλευτείς τον αναλυτικό οδηγό του Πλαισίου και να επιλέξεις αυτά που επιθυμείς είτε σε κάποιο φυσικό κατάστημα είτε στο e-shop, παραλαμβάνοντας στο σπίτι σου τα πάντα για τη νέα σχολική σεζόν. Όλα τα υπόλοιπα τα αναλαμβάνει ο Box, που ξέρει πολύ καλά από εκπαίδευση. www.plaisio.gr

44 lifo – 9.9.21

ΘΈΛΩ ΚΆΠΟΙΟΣ ΝΑ ΑΓΟΡΆΣΕΙ ΤΑ ΣΧΟΛΙΚΆ ΑΝΤΊ ΓΙΑ ΕΜΈΝΑ

«Ξανά στα θρανία», ξανά στο Public Χιλιάδες σχολικά και ό,τι άλλο χρειάζεσαι για την καλύτερη σχολική χρονιά To «ξανά στα θρανία» δεν σηματοδοτεί μόνο μια χρονική περίοδο αλλά ένα συναίσθημα που ζεις κάθε χρόνο τέτοια εποχή, και το Public γίνεται place to be για να το απολαύσεις. Στο Νο 1 βιβλιοχαρτοπωλείο στην Ελλάδα θα βρεις όλα όσα χρειάζεσαι ή, αν προτιμάς, θα τα βρουν άλλοι για εσένα. Γιατί εδώ μπορείς να επισκεφτείς ένα από τα φυσικά καταστήματα, να παραδώσεις τη λίστα σου με τα σχολικά και να τα παραλάβεις άμεσα είτε από εκεί είτε στο σπίτι σου. Κι αν νομίζεις ότι δεν υπάρχει μεγαλύτερη ευκολία από αυτή, στο public.gr θα βρεις την απάντηση, αφού, ακολουθώντας δύο απλά βήματα, θα αποκτήσεις όλα όσα χρειάζεσαι. Το μόνο που έχεις να κάνεις είναι να επιλέξεις σχολείο και τάξη και αυτόματα θα εμφανιστούν όλες οι επιλογές που αφορούν αποκλειστικά τις δικές σου ανάγκες. Aφού τελειώσεις με τα απαραίτητα βιβλία, βοηθήματα, σειρές εκμάθησης ξένων γλωσσών ή ακόμα και τα πλήρη πακέτα σχολικών βιβλίων για κάθε τάξη, μπορείς να συνεχίσεις με τις πιο απολαυστικές αγορές ανάμεσα στα χιλιάδες προϊόντα του

9.9.21 – lifo

45

EKΠΑΙΔΕΥΣΗ Public. Τσάντες, τρόλεϊ, επώνυμες σειρές με αγαπημένους ήρωες, φαγητοδοχεία, παγούρια αλλά και προϊόντα τεχνολογίας ή εξοπλισμός γραφείου θα μετατρέψουν τη νέα σχολική χρονιά σε ένα απολαυστικό ταξίδι στη γνώση. www.public.gr

ΧΡΕΙΆΖΟΜΑΙ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΉ!

Στον Κωτσόβολο για τεχνολογικό εξοπλισμό Κέρδισε δώρα, αγοράζοντας σχολικά από τα βιβλιοπωλεία της γειτονιάς σου Η νέα σχολική σεζόν σημαίνει «τεχνολογικός εξοπλισμός». Κι αυτό με τη σειρά του σημαίνει πως θα περάσεις σίγουρα από την Κωτσόβολος (είτε από κάποιο από τα φυσικά καταστήματα είτε στο site www.kotsovolos. gr) για να επιλέξεις ό,τι χρειάζεσαι για τη νέα χρονιά. Laptop, desktop, tablet, γραφεία, καρέκλες, εκτυπωτές και αναλώσιμα θα σε συνοδεύσουν στο ταξίδι της νέας μαθητικής ή φοιτητικής χρονιάς. Και επειδή κάθε νέα αρχή αξίζει ένα δώρο, η Κωτσόβολος σου προσφέρει σούπερ παροχές αλλά και δωροεπιταγές αξίας 50 ευρώ. Μέχρι την Πέμπτη 19 Σεπτεμβρίου, αγοράζοντας σχολικά είδη αξίας 30 ευρώ και πάνω από τα βιβλιοπωλεία και τα καταστήματα της γειτονιάς σου και με αγορές 299 ευρώ σε μαθητικό εξοπλισμό από τα καταστήματα Κωτσόβολος, κερδίζεις το ποσό των 50 ευρώ για την επόμενη αγορά σου. Στην ενέργεια συμμετέχουν όλα τα βιβλιοπωλεία και καταστήματα που πουλούν σχολικά είδη, με εξαίρεση τις αλυσίδες ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών ειδών, και η δωροεπιταγή μπορεί να εξαργυρωθεί μέχρι τις 31 Οκτωβρίου. Υπερσύγχρονες λύσεις που κάνουν την επιστροφή στα θρανία πιο απολαυστική και σίγουρα πιο ενδιαφέρουσα σε περιμένουν στα καταστήματα Κωτσόβολος για να σου δώσουν τη χαρά να αποκτήσεις ό,τι πιο καινούργιο στην αγορά του τεχνολογικού εξοπλισμού! www.kotsovolos.gr

ΠΩΣ ΘΑ ΚΆΝΩ ΤΟ ΔΙΆΒΑΣΜΑ ΠΙΟ ΕΎΚΟΛΟ;

Ο Stabilo Boss Original δίνει χρώμα στις σημειώσεις σου Ο γνωστός μαρκαδόρος γίνεται 46 lifo – 9.9.21

πενήντα ετών και κυκλοφορεί σε επετειακή συσκευασία Ας είμαστε ειλικρινείς, το back to school, εκτός από τον ενθουσιασμό για τα νέα ξεκινήματα της σεζόν που έρχεται, φέρνει μαζί του και την επιστροφή στο διάβασμα, στις σχολικές ή φοιτητικές υποχρεώσεις, στις σημειώσεις και στις εργασίες. Ευτυχώς, όλα όσα αφορούν τη μελέτη γίνονται πιο εύκολα, διασκεδαστικά και πολύχρωμα χάρη στον Stabilo Boss Original, το εμβληματικό προϊόν που συνοδεύει γενιές και γενιές και που φέτος γίνεται πενήντα ετών! Εδώ και μισό αιώνα ο μαρκαδόρος υπογράμμισης που όλοι γνωρίζουμε χρησιμοποιείται για να τονίσει τα πιο σημαντικά σημεία του διαβάσματος και να δώσει χρώμα στην καθημερινή ζωή, αλλάζοντας τον τρόπο που ξεχωρίζεις τα πιο σημαντικά. Εκτός από τα κλασικά χρώματα – τα θυμάσαι πολύ καλά!–, ο Boss κυκλοφορεί σε μια μεγάλη σειρά από παστέλ χρώματα, που προσφέρουν στις σημειώσεις μια σύγχρονη αισθητική και κάνουν ακόμα πιο ξεκούραστο το καθημερινό διάβασμα. Με αφορμή τα γενέθλια των πενήντα ετών του θα βρεις την επετειακή συσκευασία με είκοσι τρία χρώματα που εμπνέουν τη σύγχρονη γενιά να εκφραστεί μέσα από σύγχρονες τεχνικές, όπως το hand lettering, το bullet journaling και φυσικά τη ζωγραφική. Γιατί όσο κι αν αλλάζουν οι εποχές, η αξία της υπογράμμισης θα έχει πάντα το όνομα Stabilo Boss Original. www.stabilo.com/gr

ΤΑ ΠΑΙΔΙΆ ΧΡΕΙΆΖΟΝΤΑΙ ΚΑΙΝΟΎΡΓΙΑ ΡΟΎΧΑ!

Επιστροφή στο σχολείο με το στυλ και την άνεση της Bodytalk Ρούχα που βοηθούν τα παιδιά να εκφράζονται και να δημιουργούν Η επιστροφή στο σχολείο γίνεται πιο απολαυστική όταν διαθέτει στυλ και άνεση. Η νέα παιδική σειρά της Bodytalk είναι εδώ για να ντύσει αγόρια και κορίτσια με τα πιο άνετα ρούχα, ώστε η χρονιά που μόλις ξεκινά να είναι γεμάτη από παιχνίδι με φίλους, αγαπημένες δραστηριότητες και καθημερινή κίνηση μέσα και έξω από το σχολείο. Οι τέσσερις ήρωες της Bodytalk, η Ναταλία, ο Απόστολος, η Ηρώ και ο Νικόλας, εκφράζουν όλα εκείνα που ονειρευόμασταν όταν ήμασταν παιδιά και όλα όσα θέλαμε να γίνουμε μεγαλώνοντας. Τίποτα δεν πρέπει να στέκεται εμπόδιο στα παιδικά όνειρα και τα ρούχα της καθημερινότητας παίζουν τον δικό τους ξεχωριστό ρόλο. Ρούχα που σε βοηθούν να εκφράζεσαι ελεύθερα, να κινείσαι και να δημιουργείς γίνονται σύμμαχος στην πραγματοποίηση των ονείρων σου. Η νέα παιδική συλλογή αποτελείται από έντονα χρώματα, διαφορετικά prints, γεωμετρικά σχέδια και patrons

που αγκαλιάζουν το σώμα των παιδιών, προσφέροντας όλη την αυτοπεποίθηση και την άνεση που χρειάζονται. Πριν από τη νέα σχολική χρονιά, αγόρια και κορίτσια περνούν από κάποιο κατάστημα Bodytalk ή από το www.bodytalk.com για να ανακαλύψουν τα ρούχα που θα ντύσουν τις πιο χαμογελαστές τους στιγμές! www.bodytalk.com

ΠΏΣ ΘΑ ΔΙΑΛΈΞΩ ΤΑ ΚΑΙΝΟΎΡΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΘΛΗΤΙΚΆ;

Η New Balance οδηγεί τα βήματα των μαθητών Η παιδική σειρά που ενθουσιάζει τους μικρούς sneaker lovers Ο Σεπτέμβρης και η αρχή των σχολείων πάντα συνοδευόταν από μια λίστα αγορών που κληροδοτείται από γενιά σε γενιά σαν μικρό μυστικό επιτυχίας για να πάει καλά η νέα σεζόν. Σε αυτήν τη λίστα, και μάλιστα πάνω πάνω, θα βρεις την ένδειξη «νέα αθλητικά» να σου θυμίζει πως κορίτσια και αγόρια χρειάζονται τα παπούτσια που και αυτήν τη χρονιά θα οδηγήσουν τα βήματα των μικρών μαθητών σε κάθε σχολική ή εξωσχολική δραστηριότητα, παιχνίδι ή βόλτα. Η New Balance, με την παιδική της συλλογή, σου προσφέρει και φέτος αυτό που ακριβώς που αναζητάς για τους πιτσιρικάδες sneaker lovers. Άνεση και ασφάλεια σε κάθε βήμα χάρη στην τεχνολογία της μεσόσολας αφρού αλλά και στυλ για τα πιο cool παιδιά που ξέρουν να κυνηγούν όλα όσα επιθυμούν. Στις καθημερινές τους περιπέτειες η New Balance τούς προσφέρει τον σύμμαχο που χρειάζονται μέσα από σχέδια και χρώματα που προκαλούν παιδικά χαμόγελα! www.newbalance.gr

Back to Puma για τη νέα σχολική σεζόν Το γνωστό σήμα ντύνει τα παιδιά και δίνει δώρο ένα backpack Κάποιες αξίες μένουν σταθερές μέσα στα χρόνια και η Puma είναι μία από αυτές. Λογικό, αν σκεφτείς πόσες γενιές έχουν αναζητήσει το γνωστό σήμα λίγο πριν από την έναρξη των σχολείων για να αποκτήσουν όσα θα χρειαστούν τόσο σε ρούχα όσο και σε παπούτσια. Η παιδική συλλογή της Puma ντύνει τους μικρούς μαθητές, ενώ υπενθυμίζει στους μεγαλύτερους στιγμές από το δικό τους back to school. Ρούχα και αθλητικά για κάθε σχολική μέρα αλλά και για κάθε στιγμή εκτός σχολείου σε χρώματα και σχέδια που ενθουσιάζουν μικρούς και μεγάλους. Αναζήτησε στο e-shop.sportswind.gr όλη τη συλλογή και κέρδισε ένα backpack με αγορές άνω των 60 ευρώ. www. eshop.sportswind.gr

9.9.21 – lifo

47

PERSONAL SHOPPER

ô

JBL Bluetooth ακουστικά JBL Tune 660NC. www.germanos.gr

î

Apple Κινητό Smartphone iPhone 12 Pro.

ï

www. kotsovolos.gr

ï

Reebok

Praktiker

Φούτερ από τη συλλογή Pride.

Καρέκλα γραφείου Ermis.

www.reebok.com

www.praktiker.gr

ô

ó

Sprayground T-shirt Drip μοβ. www.newcult.gr

ô

õ

Πλαίσιο

î

Public

LENOVO

Τσάντα πλάτης Kingston Swell.

Laptop LENOVO V14.

Μολυβοθήκες και βάση Business 3 Τεμ Sentio.

Κινητό Smartphone Galaxy Z Flip3.

www.public.gr

www.germanos.gr

www.plaisio.gr

www.kotsovolos.gr

ñ

Πλαίσιο Πληκτρολόγιο Retro Sentio. www.plaisio.gr

Samsung

ï

ó

Must Monochrome

Swatch

Τσάντα πλάτης rPET Μπλε Navy.

Ρολόι από τη σειρά Big Bold Planets.

www.mustbackpacks.gr

www.swatch.com

õ

ô

New Balance

New Balance

Παιδικά αθλητικά παπούτσια Fresh Foam Roav.

Παιδικά αθλητικά παπούτσια 373.

www.newbalance.gr

ï

i-Robot Ρομποτική σκούπα Roomba s9+. www.kotsovolos.gr

ó

www.newbalance.gr

Πλαίσιο Κούπα vintage με καπάκι Sentio. www.plaisio.gr

ò

H&M Παιδικό φόρεμα.

î

Puma

ï

Παντελόνι PUMA x BRITTO W.

Vans

eu.puma.com

UA Classic Slip-On. Σε επιλεγμένα καταστήματα

48 lifo – 9.9.21

www2. hm.com

ó

Πλαίσιο Γραφείο Alloy. www.plaisio.gr

9.9.21 – lifo

49

PERSONAL SHOPPER

MARKET RESEARCH

ö

Stabilo Μαρκαδόροι STABILO BOSS Deskeset 23 τεμαχίων. www.stabilo.com

ö

adidas

Πανεπιστήμιο UCLan Cyprus: Σπουδές στο μόνο βρετανικό πανεπιστήμιο της Κύπρου

Παπούτσια Stan Smith από ανακυκλωμένα υλικά. www.adidas.gr

ó

ï

Stabilo

Φούτερ με logo.

Κραγιόν WOODY ARTY 10 τεμάχια και ξύστρα.

Σε επιλεγμένα καταστήματα

www.stabilo.com

Converse

õ

ô

Huawei

Public

MatePad Pro 4G Tablet.

Τετράδιο Α4 Coolbee. www.public.gr

Σε επιλεγμένα καταστήματα

ï

Xiaomi Smartwatch Mi Watch Lite. www.cosmote.gr

ô

Πλαίσιο Sentio Ποντίκι mint. www.plaisio.gr

ô

Public Τσάντα δημοτικού τρόλεϊ Lego Ninjago Prime Empire. www.public.gr

î

IKEA Φωτιστικό γραφείου Harte. www.ikea.gr

Mathesis: Ίσες ευκαιρίες για όλους στην ποιοτική εκπαίδευση

ò

Bodytalk Aθλητικό crop top με μανίκι και all over print. www.bodytalk. com

ô

ò

New Balance

Bodytalk

Παιδικά αθλητικά παπούτσια Wrap & Run.

Αθλητικό κολάν για κορίτσια με all over print.

www.newbalance.gr

www.bodytalk. com

50 lifo – 9.9.21

Το Πανεπιστήμιο UCLan Cyprus στη Λάρνακα βρίσκεται κάτω από την ακαδημαϊκή ομπρέλα του University of Central Lancashire (UCLan UK), το οποίο αποτελεί ένα από τα πιο αξιόλογα δημόσια πανεπιστήμια του Ηνωμένου Βασιλείου, με 193 χρόνια ιστορίας στη βρετανική εκπαίδευση. Συγκαταλέγεται για 6η συνεχή χρονιά ανάμεσα στα 1.000 καλύτερα πανεπιστήμια παγκοσμίως, σύμφωνα με τη διεθνή λίστα κατάταξης πανεπιστημίων Times Higher Education World University Rankings 2021, με τη φοιτητική του κοινότητα να απαριθμεί περισσότερους από 35.000 φοιτητές από 150 και πλέον χώρες. Το Πανεπιστήμιο UCLan Cyprus είναι ένα μοναδικό πανεπιστήμιο με διπλή ακαδημαϊκή ταυτότητα, καθώς είναι πλήρως αδειοδοτημένο από τον Φορέα Διασφάλισης και Πιστοποίησης της Ποιότητας της Ανώτερης Εκπαίδευσης της Κύπρου (ΔΙΠΑΕ) αλλά και από τον Φορέα Διασφάλισης Ποιότητας της Αγγλίας (QAA), παρέχοντας υψηλού επιπέδου βρετανική και κυπριακή πανεπιστημιακή εκπαίδευση.

ï

Sony Τηλεόραση Smart 4K TV. www.kotsovolos.gr

ô

Topo Designs Σακίδιο πλάτης. flaneur-shop.gr

To Κέντρο Ανοικτών Διαδικτυακών Μαθημάτων Mathesis ιδρύθηκε το 2015 με σκοπό την προσφορά ποιοτικών μαθημάτων σε οποιονδήποτε το επιθυμεί. Μέχρι σήμερα έχει δημιουργήσει και προσφέρει 47 μαθήματα, τα οποία διδάσκονται από κορυφαίους στο αντικείμενό τους πανεπιστημιακούς και εκπαιδευτικούς. Κύριες ενότητες των μαθημάτων είναι η Ιστορία, η φιλοσοφία, η φιλολογία, η πληροφορική, η φυσική και τα μαθηματικά. Στόχος του Mathesis είναι η εξίσωση των ευκαιριών στην ποιοτική εκπαίδευση. Γι’ αυτόν το λόγο η παρακολούθηση των μαθημάτων προσφέρεται δωρεάν σε όλους, ενώ μόνο οι συμμετέχοντες που επιθυμούν και δικαιούνται έκδοση βεβαίωσης επιτυχούς παρακολούθησης καταβάλλουν ένα συμβολικό αντίτιμο της τάξης των 20 ευρώ. Για τους άνεργους συμπολίτες μας η έκδοση βεβαίωσης είναι δωρεάν.

9.9.21 – lifo

51

HEALTH Πίσω στα θρανία με τετράδια, μολύβια, self-tests και τσεκάπ Ο ΔΡΌΜΟΣ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΡΟΦΉΣ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΊΟ ΠΕΡΝΆ ΑΠΌ ΤΟΝ ΓΙΑΤΡΌ ΚΑΙ Ο ΠΙΟ ΚΑΛΌΣ Ο ΜΑΘΗΤΉΣ ΠΑΊΡΝΕΙ ΠΡΏΤΑ ΆΡΙΣΤΑ ΣΤΙΣ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΈΣ ΕΞΕΤΆΣΕΙΣ ΥΓΕΊΑΣ.

Μ

από την αλεξία σβώλου

ία ακόμα σχολική χρονιά ξεκινά στη σκιά του κορωνοϊού, αλλά αυτήν τη φορά όλα θα είναι διαφορετικά και τα σχολεία δεν θα ξανακλείσουν! Οι μαθητές θα επιστρέψουν στις τάξεις τους με μάσκες, αντισηπτικά και self-tests, με τους επιστήμονες να ελπίζουν πως θα αυξηθεί η εμβολιαστική κάλυψη στον παιδικό πληθυσμό και στους εκπαιδευτικούς που είναι ήδη εμβολιασμένοι σε ποσοστό 80%, ώστε να ελαχιστοποιηθεί ο κίνδυνος νέων κρουσμάτων στο σχολείο, καθώς η μετάλλαξη Δέλτα «χτυπά» περισσότερο τα παιδιά. Ωστόσο, η υγεία των μαθητών δεν περιορίζεται στην προστασία τους από τον ιό Sars-CoV-2. Για να γυρίσουν, λοιπόν, τα πιτσιρίκια και οι έφηβοι υγιείς στις σχολικές και εξωσχολικές δραστηριότητες απαιτούνται καταρχάς μέτρα προστασίας, π.χ. το αντισηπτικό για την υγιεινή των χεριών, η μάσκα, η τήρηση των αποστάσεων και η διενέργεια δύο self-tests την εβδομάδα, όπως ορίζει το Πρωτόκολλο της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων. Εξίσου σημαντικός είναι ο έλεγχος για τον έγκαιρο εντοπισμό άλλων προβλημάτων υγείας, τα οποία δεν θα εξαφανιστούν επειδή υπάρχει η πανδημία. Έτσι, λοιπόν, στην αρχή της σχολικής χρονιάς, για να θωρακίσουμε τα παιδιά μας, πρέπει να βεβαιωθούμε πως δεν έχουν κάποιο μη διαγνωσμένο πρόβλημα υγείας που μπορεί να περιορίσει τις δυνατότητές τους ή να κάμψει τις επιδόσεις τους.

Η ΠΙΟ ΑΠΑΡΑΊΤΗΤΗ ΕΞΈΤΑΣΗ ΓΙΑ ΤΑ ΣΠΟΡ Η πιο σημαντική προληπτική εξέταση για τα παιδιά είναι το καρδιολογικό τσεκάπ, το οποίο

52 lifo – 9.9.21

άλλωστε απαιτείται και για την εγγραφή τους στις αθλητικές ακαδημίες. Το καρδιογράφημα είναι το πρώτο πιστοποιητικό που θα ζητηθεί από τους γονείς, προκειμένου να διαπιστωθεί ότι δεν υπάρχει κάποιο υποκείμενο πρόβλημα με την καρδιά των παιδιών, ενώ οι αθλητικές δραστηριότητες που γίνονται σε πισίνα ζητούν και βεβαίωση υγείας από δερματολόγο.

ΈΛΕΓΧΟΣ ΓΙΑ ΤΑ ΜΆΤΙΑ ΤΟΥΣ ΜΌΝΟ Ο οφθαλμολογικός έλεγχος των παιδιών φέτος το φθινόπωρο είναι πιο απαραίτητος από ποτέ γιατί περάσαν μια δύσκολη χρόνια, κολλημένα για ώρες μπροστά σε οθόνες. Συνεπώς, η ψηφιακή κόπωση των ματιών τους είναι δυσανάλογα υψηλή για την ηλικία τους και είναι πολύ πιθανό να ταλαιπωρούνται και από ξηροφθαλμία. Επιπλέον, τα παιδιά που στερούνται την ψυχαγωγία έξω, στο ύπαιθρο, στον αληθινό κόσμο, και ψυχαγωγούνται μόνο παίζοντας video games έχουν να αντιμετωπίσουν και τον κίνδυνο του πρώιμου καταρράκτη, μαζί με την αυξημένη πιθανότητα για διαθλαστικές παθήσεις, όπως η μυωπία. Τα οφθαλμολογικά προβλήματα μπορούν να οδηγήσουν σε μείωση της μαθησιακής ικανότητας και κακή απόδοση στο σχολείο, ενώ εξίσου απαραίτητος είναι και ο έλεγχος της στοματικής τους υγείας. Ας μην ξεχνάμε πως κατά τους μήνες των περιοριστικών μέτρων, τα παιδιά, λόγω έλλειψης δραστηριοτήτων, βαρεμάρας, απουσίας της δυνατότητας να βρεθούν με τους φίλους τους, τσιμπολογούσαν ανθυγιεινά σνακ ως παρηγορητικό φαγητό, που οδηγούν στη δημιουργία τερηδόνας και πέτρας.

Η ΒΑΡΙΆ ΤΣΆΝΤΑ ΚΑΙ ΤΟ ΚΟΜΠΙΟΎΤΕΡ ΣΤΡΑΒΏΝΟΥΝ ΤΗΝ ΠΛΆΤΗ Ο κλασικός «εχθρός» των παιδιών στο σχολείο είναι η βαριά σχολική τσάντα στην πλάτη ή στον ώμο τους, που οδηγεί σε σοβαρές στρεβλώσεις της σπονδυλικής στήλης. Στη σκολίωση, που προκαλεί η βαριά και ασήκωτη σχολική τσάντα, προστίθεται το αυχενικό σύνδρομο από την πολύωρη καθήλωση μπροστά σε οθόνες. Τα μυοσκελετικά προβλήματα εντάθηκαν πολύ τους μήνες της καραντίνας. Σύμφωνα με τους ειδικούς, η έλλειψη σωματικής δραστηριότητας και η αλλαγή των φορτίων που δέχεται η παιδική σπονδυλική στήλη καθιστούν τα πιτσιρίκια πιο ευάλωτα στην ανάπτυξη σοβαρών στρεβλώσεων, που μπορεί να εμφανιστούν σε πολύ πιο νεαρή ηλικία. Καθώς αλλάζει ο καιρός, περιορίζεται η δυνατότητα να κάνουμε δραστηριότητες στη θάλασσα και την άμμο, που αποτελούν «φάρμακο» για το σώμα, οπότε καλό θα είναι να προγραμματίσουμε για τα παιδιά μας εξετάσεις από κεφαλής μέχρι… ονύχων.

Η ΚΟΙΛΙΆ ΔΕΝ ΘΑ ΓΊΝΕΙ ΜΠΌΙ Η αξιολόγηση του σωματικού βάρους των παιδιών δεν θα μπορούσε να λείπει από ένα γενικευμένο τσεκάπ. Ζούμε σε μια χώρα όπου η παιδική παχυσαρκία είναι σε υψηλά ποσοστά και οι καραντίνες δεν βοήθησαν σε αυτό. Τους τελευταίους μήνες στην Ελλάδα καταγράφηκε ανησυχητική αύξηση των ποσοστών υπερβαρότητας και παχυσαρκίας και δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ποτέ ότι η κοιλιά στα κοριτσάκια και τα αγοράκια δεν θα γίνει μπόι, απλώς θα μείνει κοιλιά. Το πάχος διαιωνίζει έναν φαύλο κύκλο γιατί θυματοποεί το παιδί, το μετατρέπει σε εύκολο στόχο για bullying, καταπονεί τις αρθρώσεις, κάνει κακό στην καρδιά, οδηγεί, μεγαλώνοντας, στην ανάπτυξη διαβήτη τύπου ΙΙ και είναι ανοσοτροποποιητικό, που σημαίνει ότι καθιστά τον οργανισμό πολύ πιο ευάλωτο στις λοιμώξεις. Επιπλέον, το πάχος είναι και καρκινογόνο, καθώς συνδέεται με ορμονοεξαρτώμενους καρκίνους, όπως αυτός του μαστού, του προστάτη και του παχέος εντέρου.

Η νέα σχολική χρονιά περνά από το Παιδιατρικό Κέντρο Αθηνών για τσεκάπ Η νέα σχολική χρονιά ξεκινά με υγειονομικά πρωτόκολλα, προσδοκίες και απαιτήσεις. Μαθήματα, σπορ και άλλες εξωσχολικές δραστηριότητες συνθέτουν την καθημερινότητα των μαθητών, που πρέπει να αποδώσουν στο μάξιμουμ των δυνατοτήτων τους. Σύμμαχός τους σε αυτήν τη μαραθώνια προσπάθεια είναι οι γονείς, οι καθηγητές και το Παιδιατρικό Κέντρο Αθηνών, που τους προσφέρει τις απαιτούμενες προληπτικές ιατρικές εξετάσεις, ώστε να «σκοράρουν» άριστα σε ό,τι κάνουν!

Ε

πιστρέφουν στα θρανία οι μαθητές με μεγάλες προσδοκίες, έτοιμοι για ένα μεγάλο ταξίδι στη γνώση, και το πρώτο μάθημα που θα τους βοηθήσει να βάλουν τις κατάλληλες βάσεις είναι αυτό της πρόληψης. Με αφορμή την έναρξη της νέας σχολικής χρονιάς, το Παιδιατρικό Κέντρο Αθηνών προσφέρει ολοκληρωμένο πακέτο εξετάσεων προληπτικού ελέγχου για παιδιά σε ειδική, μειωμένη τιμή, ώστε οι μαθητές να υποβληθούν σε όλες τις εξετάσεις που απαιτούνται για να διαπιστωθεί η οργανική τους κατάσταση και ζητούν οι αθλητικές ακαδημίες για την εγγραφή σε εξωσχολικές δραστηριότητες. Αυτήν τη χρονιά τίποτα δεν πρέπει να μπει εμπόδιο στην ανάγκη των παιδιών για μια ομαλή μαθητική ζωή, με όλα τα σπορ και τις άλλες δραστηριότητες που πρέπει να συνθέτουν τη ζωή τους. Μετά το σχολείο, ο αθλητισμός κατέχει τη μερίδα του λέοντος στις εξωσχολικές τους δραστηριότητες και είναι γεγονός ότι πρέπει να μπορούν να αποδίδουν όσο καλύτερα μπορούν εντός και εκτός σχολείου. Και για να έχουν καλή επίδοση και φυσιολογική ζωή δεν αρκεί απλώς να λαμβάνουν μέτρα προστασίας για τον κορωνοϊό, καθώς τα υπόλοιπα προβλήματα υγείας δεν μπορούν –και δεν πρέπει– να επισκιαστούν από την πανδημία. Γι’ αυτό, άλλωστε, το πακέτο παιδιατρικού ελέγχου «Νέα σχολική χρονιά – Back to school» περιλαμβάνει εξετάσεις για καρδιά και μάτια, ακοής και ΩΡΛ, δερματολογικές, ορθοπεδικές, μυοσκελετικές και έγκαιρου εντοπισμού των μαθησιακών δυσκολιών, κάνο-

η περαιτέρω αξιολόγηση από διατροφολόγο, αυτή προσφέρεται στην τιμή των 40 ευρώ. Σε έρευνες που έγιναν σε πολλές χώρες διαπιστώθηκε ότι κατά τα περιοριστικά μέτρα της πανδημίας αυξήθηκε σημαντικά το σωματικό βάρος των παιδιών και επιδεινώθηκε στη χώρα μας το πρόβλημα της παιδικής υπερβαρότητας και παχυσαρκίας, αφού μειώθηκε η σωματική δραστηριότητα. Ο έλεγχος του σωματικού βάρους από μικρή ηλικία βοηθά να αντιμετωπιστεί εγκαίρως το πρόβλημα, καθώς, με την πάροδο του χρόνου, η απώλεια των περιττών κιλών καθίσταται δυσκολότερη. Επίσης, στο πακέτο των προληπτικών εξετάσεων πραγματοποιείται και δυναμική και στατική ανάλυση βάδισης με πελματογράφημα και αξιολόγηση βάδισης από ορθοπεδικό (40 ευρώ). Τέλος, επειδή οι μαθητές, εκτός από γερό ανοσοποιητικό σύστημα και δυνατό οργανισμό, χρειάζονται πνευματική διαύγεια και νοητική υγεία, το πακέτο για το πλήρες τσεκάπ της νέας σχολικής χρονιάς περιλαμβάνει screening μαθησιακών δυσκολιών με αναπτυξιακή παιδιατρική εκτίμηση (80 ευρώ).

Για πληροφορίες και προγραμματισμό ραντεβού μπορείτε να απευθύνεστε έως και τις 31 Οκτωβρίου στο Παιδιατρικό Κέντρο Αθηνών (http://www. paidiatriko.gr/), καλώντας από Δευτέρα έως και Παρασκευή, από τις 8:00 έως τις 18:00, στα τηλέφωνα 210 6862397-339.

ντας πράξη το οικουμενικό ρητό «νους υγιής εν σώματι υγιή». Το πακέτο εξετάσεων «Back to school» περιλαμβάνει καταρχάς οφθαλμολογική και παιδοκαρδιολογική κλινική εκτίμηση, ηλεκτροκαρδιογράφημα και triplex καρδιάς σε προνομιακές τιμές. Συγκεκριμένα, με προσκόμιση παραπεμπτικού ΕΟΠΥΥ παρέχεται στην ειδική μειωμένη τιμή των 65 ευρώ, ενώ, χωρίς παραπεμπτικό, στην ειδική μειωμένη τιμή των 95 ευρώ. Επίσης, γίνεται και τυμπανομετρία και παιδο-ΩΡΛ κλινική εκτίμηση για παιδιά 0-5 ετών (30 ευρώ). Για παιδιά 5-16 ετών συμπεριλαμβάνεται και ακοόγραμμα (40 ευρώ). Τα παιδιά υποβάλλονται, επίσης, σε δερματολογική εκτίμηση (25 ευρώ). Αναγνωρίζοντας τον σημαντικό ρόλο της Οι μυοσκελετικές παθήσεις αποπρόληψης και της έγκαιρης διάγνωσης πολλών τελούν διαχρονικά απειλή για την σιωπηλών παθήσεων στη βελτίωση της υγείας και της υγεία των παιδιών, με την αυξημένη καθημερινότητας του πολίτη, στον Όμιλο Ιατρικού Αθηνών χρήση οθονών να την καθιστούν ακόμα μεγαλύτερη, ειδικά μετά δημιουργούνται ειδικά οικονομικά πακέτα προληπτικών την περσινή χρονιά των έξι μηνών εξετάσεων που καλύπτουν ένα μεγάλο φάσμα πρόληψης τηλεκπαίδευσης. Ειδικά η καθιστιπαθήσεων για όλες τις ηλικίες. Επιπρόσθετα, και με δεδομένο κή ψυχαγωγία μπροστά σε οθόνες ότι η ασφάλεια των ασθενών, των επισκεπτών και του έχει αλλάξει την καθημερινότητα προσωπικού αποτελεί για τον Όμιλο Ιατρικού Αθηνών των παιδιών, γι’ αυτό επιβάλλεται η πρώτη προτεραιότητα, εφαρμόζονται σε όλες τις κλινικές παιδοορθοπεδική κλινική εκτίμηση που περιλαμβάνεται στο πακέτο των του ομίλου ειδικά μέτρα προφύλαξης κατά του προληπτικών εξετάσεων για την ανίCovid-19 βάσει των αυστηρότερων εγκεκριμένων χνευση παραμορφώσεων της σπονδυπρωτοκόλλων υγείας, ώστε να συνεχίζεται λικής στήλης (25 ευρώ). απρόσκοπτα η λειτουργία τους, όλο το Παράλληλα, γίνεται έλεγχος σωματικού 24ωρο, 365 μέρες τον χρόνο. βάρους με εκτίμηση από παιδίατρο-ενδοκρινολόγο (40 ευρώ). Εφόσον κριθεί απαραίτητη

Covid safe υπηρεσίες υγείας υψηλού επιπέδου

9.9.21 – lifo

53

696

ΦΕΣΤΙΒΑΛ

Plisskën Festival 2021 To διεθνές μουσικό φεστιβάλ της Αθήνας έρχεται σε μια πιο μίνι μορφή μετά το lockdown, αλλά με αρκετές ευχάριστες εκπλήξεις για τους μουσικόφιλους. Για δύο ημέρες η Τεχνόπολη του Δήμου Αθηναίων θα γεμίσει με τους ήχους μουσικών του σήμερα όπως οι Born in Flamez, Marina Satti, Kid Francescou, με headliners τους Γάλλους Femme (11/9), ενώ την Κυριακή 12 Σεπτεμβρίου θα ανέβουν στη σκηνή ο ράπερ Moose, η Αμερικανίδα ράπερ Bbutha, ο ανατρεπτικός παραγωγός LSDXOXO και οι ψυχεδελικοί ροκάδες GOAT. Οι πόρτες του φεστιβάλ κάθε μέρα θα ανοίγουν στις 18:30. Η προσέλευση του κοινού θα πραγματοποιείται και από τις δύο εισόδους της Τεχνόπολης επί των οδών Περσεφόνης και Ιάκχου με βάση το διάζωμα του εισιτηρίου. Το ταμείο του φεστιβάλ δεν θα λειτουργήσει τις μέρες διεξαγωγής του. Η χρήση μάσκας είναι υποχρεωτική κατά την είσοδο, την έξοδο αλλά και κατά τη διάρκεια του φεστιβάλ. Τεχνόπολη του Δήμου Αθηναίων, 11-12/9, από τις 18:30. Aναλυτικές πληροφορίες: https:// athens-technopolis.gr/index.php/el/oroieisitirion-2021

56

ΣΙΝΕΜΑ Οι νέες ταινίες της εβδομάδας

58

ΜΟΥΣΙΚΗ Wizkid: Ο θρίαμβος του afrobeats

60

ΒΙΒΛΙΟ Πώς, αλήθεια, φτιάχτηκε η σύγχρονη Αθήνα;

61

ΒΙΒΛΙΟ

GOAT

Τον έλεγαν Σαούλ Καλογιάννη

54 lifo – 9.9.21

E-learning του Πανεπιστημίου Αθηνών

Συνεχής επιμόρφωση, προσαρμοσμένη στις ανάγκες της αγοράς εργασίας.

Τ

ο αρχαιότερο πανεπιστήμιο της Ελλάδας ξεπερνά την εποχή του μέσα από το Πρόγραμμα Συμπληρωματικής εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης. Το e-learning του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών εδώ και είκοσι χρόνια προσφέρει προγράμματα εξ αποστάσεως επιμόρφωσης που συνδέουν τη θεωρητική με την πρακτική γνώση. Άλλωστε, δεν είναι τυχαίο που έχει καθιερωθεί ως η μεγαλύτερη e-learning κοινότητα στην Ελλάδα, καθώς διαθέτει πάνω από 400 προγράμματα επιμόρφωσης στην ελληνική γλώσσα και πάνω από 40 στην αγγλική γλώσσα, με περισσότερους από 150 καθηγητές του ιδρύματος να συμμετέχουν στην ανάπτυξή τους και με περισσότερους από 100.000 αποφοίτους. Ψυχολογία, παιδαγωγικά, ειδική αγωγή, marketing, υγεία, οργάνωση και διοίκηση επιχειρήσεων, χρηματοοικονομικά, τουριστικά, real estate, ναυτιλιακά, περιβάλλον, πληροφορική, web development, νομικά, πολιτισμός, είναι κάποιες μόνο από τις εκπαιδευτικές κατευθύνσεις που προσφέρονται σε όσους αναζητούν μια εξειδίκευση στον τομέα τους ή σε εκείνους που αποφασίζουν μια αλλαγή στην επαγγελματική τους ζωή, αλλά κυρίως σε όλους όσοι θεωρούν τη συνεχή κατάρτιση και εκπαίδευση μέρος της καθημερινής τους εξέλιξης.

Περισσότερες πληροφορίες για τα εξ αποστάσεως προγράμματα επιμόρφωσης από το e-learning του ΕΚΠΑ στις σελίδες: https://elearningekpa.gr προγράμματα στα ελληνικά, https://elearninguoa.org προγράμματα στα αγγλικά.

Σπουδές στην Κύπρο Μια πλούσια φοιτητική εμπειρία που οδηγεί σε επαγγελματική επιτυχία.

Ο

Σεπτέμβρης αποτελεί για τους αποφοίτους λυκείου την αρχή ενός νέου κεφαλαίου, καθώς περνούν από τη σχολική στη φοιτητική ζωή, κάνοντας το πρώτο μεγάλο βήμα ώστε να πραγματοποιήσουν τα επαγγελματικά τους όνειρα. Κι αν αυτή η διαδικασία ξεκινά με το ερώτημα ποια είναι η καλύτερη επιλογή σπουδών, τα πανεπιστήμια της Κύπρου δίνουν την απάντηση. Δεν είναι τυχαίο πως τα τελευταία χρόνια, τα κυπριακά πανεπιστήμια έχουν ανέλθει στις πρώτες θέσεις των προτιμήσεων των Ελλήνων φοιτητών και όχι μόνο. Τα χαμηλά δίδακτρα, η κοντινή απόσταση από την Ελλάδα, το κορυφαίο φοιτητικό περιβάλλον, η ποιοτική διδασκαλία, η ακαδημαϊκή καινοτομία και έρευνα αλλά και η συνεχής επαφή με την αγορά εργασίας είναι κάποιοι από τους λόγους που η Κύπρος γίνεται κορυφαίος προορισμός σπουδών. Οι απόφοιτοι των κυπριακών πανεπιστημίων αποκτούν τις ακαδημαϊκές και επαγγελματικές τους δεξιότητες με βάση τα υψηλότερα πρότυπα εκπαίδευσης σε υπερσύγχρονες εγκαταστάσεις και έχοντας πάντοτε την καθοδήγηση και τη στήριξη των έμπειρων καθηγητών και του καταρτισμένου διοικητικού προσωπικού. Ενώ ταυτόχρονα η φοιτητική ζωή στην Κύπρο αποτελεί μια μοναδική εμπειρία μέσα σε ένα ασφαλές και κοσμοπολίτικο περιβάλλον. Από τα κλασικά ακαδημαϊκά πεδία μέχρι τα πιο σύγχρονα αντικείμενα των τελευταίων δεκαετιών, ο φοιτητής έχει τη δυνατότητα να διαλέξει ακριβώς αυτό που του ταιριάζει. Ειδικά για τους Έλληνες φοιτητές, κλάδοι όπως η ιατρική, η φαρμακευτική, η αρχιτεκτονική, η μηχανική και η νομική παραμένουν σταθερά υψηλά στις προτιμήσεις τους, ακολουθούν οι σπουδές στην ψυχολογία και την εκπαίδευση, ενώ η πληροφορική και η τεχνολογία προσελκύουν επίσης έναν μεγάλο αριθμό φοιτητών. Τα πανεπιστήμια της Κύπρου προσφέρουν μια ολοκληρωμένη εμπειρία για τους νέους που ονειρεύονται ένα δυναμικό ξεκίνημα στην ενήλικη ζωή τους και αποτελούν την αρχή μιας επαγγελματικής ζωής γεμάτης επιτυχίες.

9.9.21 – lifo

55

ΠΡΩΤΗ ΠΡΟΒΟΛΗ

χαναλύει το στόρι συνεχώς και «ανακρίνει» αναχρονιστικά τον πρωταγωνιστή Γκάουεν σε όλη τη φαντασματική πορεία του. Η Ιστορία γράφεται από τους γενναίους ήρωες και τους κακούς δολοφόνους και η πραγματική ικανότητα του Πατέλ σταματά πολύ νωρίς, όταν ο φιλοπαίγμων Πράσινος βαθύφωνος γίγαντας τού λέει «τα λέμε του χρόνου», αφού νόμιζε πως θα ξεμπερδέψει τόσο εύκολα για μια θέση στο πάνθεον των ιπποτών, δίπλα στον έμπειρο θείο και στη στωική Γκουίνεβιρ. Η γκρίζα ζώνη των πειρασμών, του εφιάλτη και της οπτασίας που ακολουθεί είναι μια ευγενής, αλλά ανιαρή αλληγορία για την έννοια της συνειδητοποίησης της ζωής. Ο Λόουερι έχει μετριάσει τον αρχαϊκό διδακτισμό, όμως δεν παύει να τραβάει σε μάκρος και να αναπτύσσει μια αυτοάνοση προσποίηση – η υπεραγγλική προφορά της Αλίσια Βικάντερ δεν βοηθά και ο Έτζερτον με τον Σον Χάρις δεν φτάνουν.

VILLAGE RENTI 5-VILLAGE MALL 3,8,13-VILLAGE PAGRATI 5-VILLAGE AG.DIMITRIOS 3-ODEON ESCAPE 5-ΔΕΞΑΜΕΝΗ ΘΕΡΙΝΟ-CINERAMA-TOWN CINEMAS 4

απο toν θοδωρη κουτσογιαννοπουλο

Best Sellers

Σινεμά

Ο Πράσινος Ιππότης

Αριστούργημα Πολύ Καλό Καλό Ικανοποιητικό Μέτριο

Κακό

56 lifo – 9.9.21

σκηνοθεσία: Λίνα Ρέσλερ πρωταγωνιστούν: Μάικλ Κέιν, Όμπρεϊ Πλάζα

Ένας φολκλορικός μύθος μπολιάζεται με σύγχρονους κώδικες θρίλερ και τα θεματικά ρεύματα της ερωτικής επιθυμίας και της διεκδίκησης της προσωπικής ταυτότητας. σύνοψη: Ο σερ Γκάουεν, ο απερίσκεπτος και πεισματάρης ανιψιός του βασιλιά Αρθούρου, ξεκινά ένα τολμηρό ταξίδι για να συναντήσει τον διαβόητο Πράσινο Ιππότη που βάζει σε δοκιμασίες τη γενναιότητα των αντρών. Στο διάβα του θα αναμετρηθεί με φαντάσματα, γίγαντες, κλέφτες και δολοπλόκους, σε ένα βαθύτερο ταξίδι αυτογνωσίας.

Ο

Ντέιβιντ Λόουερι είναι η επιτομή του εκλεκτικού σκηνοθέτη: ο ελεγειακός Κύριος (Ρέντφορντ) και το Όπλο του, η τρυφερή επανατοποθέτηση του ντισνεϊκού Pete’s Dragon στο σήμερα, η ιδιοσυγκρασιακή κραυγή μοναξιάς του στο Ghost Story με τον Κέισι Άφλεκ και τη Ρούνι Μάρα, την καλύτερη ταινία του με διαφορά, φανερώνουν μια πολυθεματική ανησυχία με μοναδικό κοινό άξονα την προσοχή τους στους χαρακτήρες και την αγάπη του στους ηθοποιούς. Η κλασική ιστορία του Πράσινου Ιππότη από τον δέκατο τέταρτο αιώνα είναι παράγωγη των θρύλων του βασιλιά Αρθούρου και από το μεσαιωνικό ιπποτικό σύμπαν τού κίνησε το ενδιαφέρον ο ξεροκέφαλος Γκάουεν, ανιψιός του βασιλιά, που τόλμησε να τα βάλει με τον γίγαντα με το πράσινο δέρμα και τις ανυπολόγιστες ικανότητες, ικανοποιώντας το γινάτι του να ξεχωρίσει γρήγορα και φίνα στη γνωστή τράπεζα των ατρόμητων. Έμπειροι και λογικοί εκείνοι, αρνήθηκαν, ενώ ο ανιψιός κολακεύτηκε και δέχτηκε. Η πρόκληση είναι απλή και πονηρή: αν αποκεφαλίσεις τον Πράσινο Ιππότη και μετά από έναν χρόνο ολοκληρώσεις τη δοκιμασία χωρίς παράπλευρες απώλειες, έχεις περάσει τις εξετάσεις και πας φουλ για το στέμμα. Ο Γκάουεν το κάνει, ο γίγαντας μαζεύει από κάτω το κεφάλι, το βάζει στη θέση του και έναν χρόνο αργότερα ο ήρωας ξεκινά το ταξίδι, διασχίζοντας το μαγεμένο βασίλειο όπου ζώα μιλάνε,

γηραιές γυναίκες παρακολουθούν με δεμένα τα μάτια, οπτασίες παραμονεύουν για να θολώσουν τη λογική και ένα ολόκληρο δάσος μοιάζει θανάσιμα πολλά έτη φωτός μακριά από την παραμυθένια θαλπωρή του Κάμελοτ. Ο Λόουερι δεν διατήρησε το μακροσκελές έμμετρο του άγνωστου συγγραφέα, προτιμώντας να μπολιάσει έναν φολκλορικό μύθο με σύγχρονους κώδικες θρίλερ και τα θεματικά ρεύματα της ερωτικής επιθυμίας και της διεκδίκησης της προσωπικής ταυτότητας. Η βασική παράμετρος του ξεσκονίσματος είναι ο πρωταγωνιστής που προσωποποιεί την αέναη αναζήτηση και δεν είναι άλλος από τον Ντεβ Πατέλ του Slumdog Millionaire. Ξυπνά σε ένα πορνείο, δεν έχει ακόμη βάλει το σημάδι του στον κόσμο, ούτε έχει δείξει τις όποιες αρετές ή αδυναμίες του, και μοιάζει φαβορί να πέσει στην παγίδα του αρχαίου Ιππότη και να αποδεχτεί το παιχνίδι του αποκεφαλισμού, με τη σαφή αίρεση της επιστροφής του τσεκουριού στο Πράσινο Παρεκκλήσι και ένα δρομολόγιο ελάχιστα χαρτογραφημένο. Ο Πατέλ διαθέτει την ευκολία της ερμηνείας στην αποτύπωση της ταλαιπωρίας, του εσωτερικού άγχους, της μόνιμης νευρικότητας και κυρίως της έκδηλης απορίας στο ανοιχτό βλέμμα του. Συχνά «κακομοίρης», σπανιότατα άρχοντας και κυρίαρχος του παιχνιδιού, φαντάζει ιδανική επιλογή, μόνο που υπερβάλλει, πέφτοντας στην παγίδα της τάσης του για δραματική έμφαση στην αυτοτιμωρία – σαν να κουβαλά ένα δικό του σύνδρομο πονεμένου και παρεξηγημένου. Ο Λόουερι επιχειρεί να διαβάσει από μέσα τον μύθο, να εγκαταστήσει μια ατμόσφαιρα μεσαιωνικού παραμυθιού, αν και πιο διακριτική, όχι βαριά και ασήκωτη, αλά Ρίντλεϊ Σκοτ και Τζον Μπούρμαν, ούτε όμως και ρεβιζιονιστικά ή αιρετικά εξαφανισμένη. Και βασικά ψυ-

INFO the green knight σκηνοθεσία:

Ντέιβιντ Λόουερι πρωταγωνιστούν:

Ντεβ Πατέλ, Αλίσια Βικάντερ, Τζόελ Έτζερτον

σύνοψη: Η Λούσι έχει κληρονομήσει τον εκδοτικό οίκο του πατέρα της χωρίς ιδιαίτερη επιτυχία. Όταν ανακαλύπτει ότι ένας ερημίτης, στρυφνός και αλκοολικός συγγραφέας, ο Χάρις Σο, χρωστάει ένα ακόμα βιβλίο στον οίκο, του απευθύνεται σε μια απεγνωσμένη προσπάθεια να σώσει την επιχείρηση. Μια νεαρή ιδιοκτήτρια εκδοτικού οίκου στα πρόθυρα της καταστροφής αναζητά ένα πλάνο σωτηρίας και καταφεύγει στην πιο απέλπιδα λύση: ενεργοποιεί έναν ξεχασμένο όρο στο συμβόλαιο ενός ξοφλημένου συγγραφέα και του ζητά να παραδώσει το μυθιστόρημα που συμβατικά χρωστά. Ήταν φίλος του πατέρα της τη δεκαετία του ’70 είχε σκοράρει με μια τεράστια κριτική και εμπορική επιτυχία και έκτοτε απέτυχε να συνεχίσει, ιδιωτεύοντας στην αφάνεια. Και ενώ το βιβλίο δεν ταράζει τους λογοτεχνικούς κύκλους, ούτε κινείται στις πωλήσεις, η προώθηση αποδεικνύεται ιδιοφυής, καθώς ο εκκεντρικός δημιουργός γίνεται viral με τις αναπάντεχες παραξενιές του. Στο σκηνοθετικό της ντεμπούτο, η ηθοποιός Λίνα Ρέσλερ ποντάρει στο ακραία αταίριαστο ντουέτο του Μάικλ Κέιν και της Όμπρεϊ Πλάζα –η κωμική τους πάστα δεν συγγενεύει ούτε στο ελάχιστο– και επιχειρεί σταδιακά να τους παντρέψει με συμπάθεια. Το ενδιάμεσο πεδίο, δηλαδή η απώλεια της ουσίας οποιουδήποτε πνευματικού σπόρου για χάρη του τρόπου επικοινωνίας και της στρατηγικής τοποθέτησης του δημιουργού του περίφημου content, είναι και το πιο ενδιαφέρον, αλλά αναπτύσσεται σποραδικά και ελλιπώς, αφού η Ρέσλερ ενθαρρύνει έναν ορεξάτο Κέιν, που στα ογδόντα οκτώ του αντλεί έμπνευση από την περσόνα του Χάουαρντ Μπιλ στο Δίκτυο, και το γουστόζικα ξερό στυλ της Πλάζα.

CINERAMA-ΕΚΡΑΝ ΘΕΡΙΝΟ-TOWN CINEMAS 4-ΑΜΙΚΟ ΘΕΡΙΝΟ-ΜΑΡΙΑΝΑ ΘΕΡΙΝΟ-ΜΑΡΙΕΛ ΘΕΡΙΝΟΜΠΟΜΠΟΝΙΕΡΑ ΘΕΡΙΝΟ

9.9.21 – lifo

57

VIRAL

Μουσική

α πο τη μαρια παππα

Wizkid: Ο θρίαμβος του afrobeats Ο Νιγηριανός «γίγαντας» είναι o αληθινός πρωταγωνιστής του φετινού μουσικού καλοκαιριού.

Α

υτό το κομμάτι υμνεί τη δυνατότητα που έχουμε να είμαστε πάλι έξω», σχολιάζει ο Wizkid, ο Νιγηριανός «γίγαντας» της afrobeats σκηνής, για την τεράστια επιτυχία του τραγουδιού «Essence», στις ΗΠΑ. Είναι το τραγούδι που οι Αμερικανοί «έψαξαν» περισσότερο στο Shazam αυτό το καλοκαίρι και το έπαιζαν κατά κόρον στο TikTok. Το «Essence» είναι μια ερωτική upbeat μπαλάντα που ερμηνεύει μαζί με την παραγωγό και μουσικό Tems – επίσης από τη Νιγηρία. Είναι ένα απίστευτα ταιριαστό ντουέτο και το τραγούδι ανυψώνεται χάρη στη μοναδική ερμηνεία της. Οι μεθυστικοί και άμεσοι στίχοι της, που στην αρχή θεώρησε ότι δεν ήταν από τους καλύτερούς της, αυτό το «You don’t need no other body» («δεν χρειάζεσαι άλλο σώμα») που τραγουδά με λαχτάρα και λαγνεία στο ρεφρέν ίσως είναι ό,τι πιο αισθησιακό έχεις ακούσει το τελευταίο διάστημα. Δεν είναι καινούργιο τραγούδι. Ο Wizkid

58 lifo – 9.9.21

το ηχογράφησε και το κυκλοφόρησε πέρσι. Ήταν στο τέταρτο άλμπουμ του, το «Made in Lagos», που βγήκε το 2020. Έγινε τόσο μεγάλο χιτ, που έγραψε ιστορία ως το πρώτο νιγηριανό κομμάτι που ανέβηκε στο Billboard Hot100. Γράφει μια κοπέλα κάτω από το βίντεο του κομματιού στο YouTube: «Αυτό το τραγούδι μού θυμίζει ηλιοβασιλέματα, βούτυρο καρύδας και μαύρη κοριτσίστικη μαγεία», και σου μεταδίδει ακριβώς αυτό το συναίσθημα. Δεν είναι τυχαίο που ήταν ένα από τα αγαπημένα κομμάτια του Ομπάμα για το 2020, ούτε ότι πρόσφατα ο Justin Bieber «μύρισε χρυσό» και πρότεινε στον Wizkid να μπει κι αυτός στον χορό και να κάνουν μια καινούργια βερσιόν – ο Bieber το κάνει αυτό γενικά, δηλαδή remix σε ξαφνικά crossover hits. «Ξεκίνησε ξαφνικά μια ιστορία στο διαδίκτυο για το κομμάτι, ότι ήταν το τραγούδι του καλοκαιριού, έτσι πήραμε αυτή την ενέργεια και δουλέψαμε πάνω σε αυτή», λέει ο Wizkid.

INFO instagram.com/ wizkidayo

«Μόλις βγήκαμε από μια τρελή πανδημία. Η afrobeats μουσική απλώς γεμίζει με αγάπη τον χώρο στον οποίο ακούγεται». Το afrobeats ή afropop, για όσους δεν είναι εξοικειωμένοι με τις συγκεκριμένες μουσικές και αυτού του είδους τα πάρτι, αντιπροσωπεύει τη σύγχρονη μουσική που αναπτύχθηκε στη δυτική Αφρική και τη διασπορά τον εικοστό πρώτο αιώνα. Είναι ένας όρος-ομπρέλα που ξεκίνησε να περιγράφει μουσικές που έρχονταν από τη Νιγηρία, την Γκάνα αλλά και τη Βρετανία στις αρχές των ’00s. Τα πάρτι με ζωντανά φωνητικά είναι αναπόσπαστο μέρος τους τις περισσότερες φορές. Στη Βρετανία, και ακόμα περισσότερο στη Γαλλία, έχει κατακτήσει τα ραδιόφωνα, που δεν παίζουν πλέον τίποτε άλλο – ας ακούσει κάποιος τι γίνεται στο BBC Radio 1. Στην Ελλάδα, πάλι, έχουμε μαύρα μεσάνυχτα γενικότερα, ζούμε στον κόσμο μας, όπου τα νεότερα μουσικά είδη αντιμετωπίζονται με τον χειρότερο δυνατό τρόπο. Ορισμένοι δεν τα θεωρούν καν μουσική –τόσο χάλια δηλαδή–, παρά τις φιλότιμες προσπάθειες ατόμων όπως ο DJ Kas –επίσης με καταγωγή με τη Νιγηρία– να φέρουν αυτούς τους ρυθμούς εδώ. Ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του είναι και ο Burna Boy, που ίσως είναι πιο γνωστός από την πρόσφατη εμφάνισή του σε μεγάλο φεστιβάλ της Αθήνας. Το afrobeats είναι ένα fusion με έντονο το ηχόχρωμα της Καραϊβικής, το οποίο μπερδεύει μουσικά είδη όπως το UK house, το χιπ-χοπ, το dancehall και το soca. Προσοχή, δεν πρέπει να το συγχέει κανείς ηχητικά με το afrobeat –παρά το s στο τέλος, δεν έχουν καμία σχέση ηχητικά, ούτε καν λόγω καταγωγής–, αυτό το κορυφαίο μουσικό συνονθύλευμα από ήχους αμερικανικής jazz, funk και παραδοσιακούς ρυθμούς της αφρικανικής μουσικής που έχτισε ο θρύλος της νιγηριανής μουσική Fela Kuti, μια μορφή που ο WizKid είχε ως μουσικό ήρωα όταν ήταν παιδί, μαζί με τους King Sunny Ade και Bob Marley. Στα του παρόντος, ο Wizkid γεννήθηκε στο Λάγος και μεγάλωσε σε μια γυναικοκρατούμενη οικογένεια –έχει δώδεκα αδελφές–, με τους δυο του γονείς να προέρχονται από δύο διαφορετικές θρησκείες: ο πατέρας του είναι μουσουλμάνος και η μητέρα του πεντηκοστιανή χριστιανή. Το κανονικό του όνομα είναι Ayodeji Ibrahim Balogu. Η καριέρα του 31χρονου ξεκινάει από τα μέσα των ’00s. Το πρώτο του άλμπουμ «Superstar» κυκλοφόρησε το 2009, πριν γίνει πραγματικός σούπερ-σταρ μέσα από τη συνεργασία του με τον Drake στο κομμάτι «One Dance» από το «Views» το 2016. Πιο πρόσφατα συμμετείχε στο σάουντρακ του «Lion King: The Gift» της Beyonce. Η «Vogue» τον έχει αναδείξει σε ένα απρόσμενο fashion icon, με ένα μοναδικό στυλ που μιλάει στην GenZ και επηρεάζει εκατομμύρια νέους. Στο εξώφυλλο του τελευταίου του άλμπουμ φοράει μια custom ολόλευκη αθλητική φόρμα που σχεδίασε η κολλητή του Βρετανή σχεδιάστρια Karen Binns. Η Binns εμπνεύστηκε από την ανδρική ευαισθησία του «Made in Lagos», ενός ατελείωτου love story, όπως το χαρακτήρισε. Τον φαντάστηκε σαν έναν Μάρλον Μπράντο και David Bowie του εικοστού πρώτου αιώνα. «Αυτό προσπάθησε να αποτυπώσει», σκέφτομαι, «και άντε να τα εξηγήσεις όλα αυτά στα σκονισμένα μουσικά μυαλά της Ελλάδας».

Φεστιβάλ Κολωνού, μια ανάσα πολιτισμού σε μία από τις ιστορικότερες γειτονιές της Αθήνας

Από 6 έως 28 Σεπτεμβρίου ο ΟΠΑΝΔΑ ανεβαίνει στον Ίππιο Κολωνό για να τον γεμίσει με πολύ θέατρο και πολλή μουσική.

Α

πό το Κουκάκι μέχρι την Κυψέλη, πολλές γειτονιές της Αθήνας ζουν μια δεύτερη νιότη όσο περνάνε τα χρόνια και γίνονται τα σημεία συνάντησης στα οποία «συμβαίνουν πράγματα». Ο Κολωνός έχει πετύχει να είναι μια τέτοια γωνιά της πόλης, καθώς ο δήμος Αθηναίων έθεσε τα θεμέλια για να τον ζωντανέψει, «ανεβαίνοντας» στον ιστορικό λόφο του Ιππίου Κολωνού και γεμίζοντάς τον με μουσική και θέατρο. «Στηρίζουμε τον πολιτισμό», είπε επιτυχημένα ο δήμος Αθηναίων μέσα από το ομώνυμο πρόγραμμά του και κάπου εκεί πρωτοστάτησε ο Οργανισμός Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας Δήμου Αθηναίων (ΟΠΑΝΔΑ), προσφέροντας μια ανάσα πολιτισμού στην πόλη αλλά και στήριξη στους ίδιους τους καλλιτέχνες. Για ακόμη μια χρονιά, μέσα από το Φεστιβάλ Κολωνού που διεξάγεται από 6 έως 28 Σεπτεμβρίου, όλη η περιοχή μετατρέπεται σε χώρο γιορτής του πολιτισμού, ενώ σημαντικό είναι πως φέτος τα έσοδα θα διατεθούν για τη στήριξη και την ανακούφιση των πυρόπληκτων. Η μουσική και το θέατρο φέτος έχουν την

τιμητική τους στο Φεστιβάλ Κολωνού και όσοι τα αγαπούν σίγουρα δεν θα δυσκολευτούν ιδιαίτερα να βρουν κάτι του γούστου τους μέσα από το πλούσιο πρόγραμμα των παραστάσεων και των συναυλιών. Η αυλαία στη σκηνή του θεάτρου Κολωνού άνοιξε με την παράσταση Η πόρνη από πάνω του Αντώνη Τσιπιανίτη με την Κατερίνα Διδασκάλου, σε σκηνοθεσία Σταμάτη Πατρώνη. Κι αυτό είναι μόνο η αρχή: ο Γιάννης Μπέζος ετοιμάζεται να μεταμορφωθεί στον σαιξπηρικό Οθέλλο, μαζί με τον Αιμίλιο Χειλάκη και τη Μυρτώ Αλικάκη, ο Γρηγόρης Βαλτινός θα γίνει για λίγο Κωστής Παλαμάς, ενώ στο μουσικοχορευτικό Κάποτε στον Βόσπορο θα απολαύσετε την τριάδα των Αντώνη Καφετζόπουλου, Ιεροκλή Μιχαηλίδη και Θεοφανίας Παπαθωμά. Βέβαια, η μεγάλη μουσική στιγμή στο σανίδι θα είναι το ότι συμμετέχει η Χάρις Αλεξίου στην Ιφιγένεια η εν Ταύροις, που αποτελεί και την παρθενική συμμετοχή της σπουδαίας ερμηνεύτριας σε παράσταση αρχαίου δράματος. Στο μουσικό σκέλος του Φεστιβάλ Κολωνού θα εμφανιστούν μερικά από τα πιο δημοφιλή ονόματα του σύγχρονου ελληνικού

ρεπερτορίου. Λαϊκές και ρεμπέτικες πενιές υπόσχεται ο Λάμπρος Καρελάς μαζί με τη Μαριώ, ενώ οι αδερφοί Άγγελος, Στέλιος και Διαμαντής Διονυσίου θα τραγουδήσουν «Μαζί με τον Στράτο», δηλαδή θα κάνουν ένα αφιέρωμα στον πατέρα τους και έναν από τους μεγάλους κύριους του λαϊκού τραγουδιού. Μανώλης Μητσιάς, Κώστας Μακεδόνας, Ελένη Βιτάλη από τη μια, Βασίλης Παπακωνσταντίνου και Νίκος Πορτοκάλογλου για λίγο πιο δυνατά ντεσιμπέλ από την άλλη, ενώ ούτε η ποπ λείπει από την εξίσωση, μια και η Έλενα Παπαρίζου με την Τάμτα αλλά και η Έλενα Τσαγκρινού ετοιμάζουν το φρέσκο σόου τους. Τέλος, ειδική βαρύτητα δίνεται στο αφιέρωμα στη μελοποιημένη από τον Μίκη Θεοδωράκη ποίηση από την Ορχήστρα «Μίκης Θεοδωράκης» σε ερμηνείες των Δημήτρη Μπάση και Σαββέριας Μαργιολά με μια «Νύχτα Μαγική», έναν ταιριαστό φόρο τιμής σε έναν από τους μεγαλύτερους Έλληνες, που πρόσφατα πέρασε στην αθανασία.

Δήλωση Άννας Ροκοφύλλου, προέδρου ΟΠΑΝΔΑ (Οργανισμού Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας Δήμου Αθηναίων): «Το Φεστιβάλ Κολωνού άνοιξε για μια ακόμη χρονιά σε ένα ανοιχτό θέατρο-στολίδι στο κέντρο της Αθήνας, στον Λόφο του Ιππίου Κολωνού. Και φέτος ο ΟΠΑΝΔΑ δίνει μια ανάσα Πολιτισμού και ζωής σε μια από τις ιστορικότερες γειτονιές της Αθήνας. Με ένα πολύ μικρό οικονομικό αντίτιμο, το κοινό θα παρακολουθήσει ένα ποιοτικό πρόγραμμα με πολύ καλές θεατρικές αλλά και μουσικές παραστάσεις με τη συμμετοχή μεγάλων ονομάτων από τους αντίστοιχους χώρους. Θέλουμε το Φεστιβάλ Κολωνού να ταυτιστεί στη συνείδηση του κοινού ως ένα φθινοπωρινό ραντεβού με τον πολιτισμό, ως επιστροφή μετά τις διακοπές, σε μια ωραία καθημερινότητα με μουσική και θέατρο σε μια γωνιά δική τους. Τα έσοδα από το Φεστιβάλ θα διατεθούν για τις συνέπειες των καταστροφικών πυρκαγιών».

Φεστιβάλ Κολωνού 6-28 Σεπτεμβρίου 2021, Ίππιος Κολωνός Ώρα έναρξης: 21:00 Εισιτήρια: €5 και €10. Μειωμένο: €3 και €5 (παιδιά, φοιτητές, άνεργοι, ΑμεΑ) Προπώληση εισιτηρίων: ticketservices.gr Η πώληση εισιτηρίων θα ξεκινάει δύο ώρες πριν από την έναρξη της εκδήλωσης στο θέατρο Κολωνού. Ο ΟΠΑΝΔΑ έχει πάρει όλα τα αναγκαία μέτρα για την τήρηση των υγειονομικών κανόνων αλλά και των κανόνων λειτουργίας των χώρων για την προστασία και την ασφάλεια του κοινού και των εργαζομένων, σύμφωνα με τις οδηγίες του ΕΟΔΥ και της Εθνικής Επιτροπής Προστασίας Δημόσιας Υγείας. Βρίσκετε ολόκληρο το πρόγραμμα του Φεστιβάλ Κολωνού στο opanda.gr.

9.9.21 – lifo

59

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

Μηχανικός Κουμπώ, Σχέδιο των Αθηνών, 1799-1800.

49x41 εκ.

Πώς, αλήθεια, φτιάχτηκε η σύγχρονη Αθήνα; Η χαοτική εικόνα της σύγχρονης Αθήνας έχει βαθιές ρίζες οι οποίες φτάνουν έως τη στρεβλή φαντασίωση των Ευρωπαίων και των ετεροχθόνων για τη νεοκλασική της όψη που δεν έλαβε υπόψη τη λαϊκή της ταυτότητα και ξερίζωσε βίαια τη στενή της σχέση με την Ανατολή, σύμφωνα με την ανατρεπτική μελέτη του Γιάννη Τσιώμη «Η Αθήνα ξένη στον εαυτό της».

Βιβλίο

απο την τινα μανδηλαρα

60 lifo – 9.9.21

Α

ν η Αθήνα έπρεπε να αφηγηθεί τη σύγχρονη ιστορία της, δηλαδή να καταγράψει με κάθε λεπτομέρεια το πώς αναδύθηκε από το φαντασιακό μιας ευρωπαϊκής ελίτ για να ενσαρκώσει συγκεκριμένα ιδεολογήματα και στη συνέχεια να καταδυθεί στην άβυσσο πολλαπλών πολεοδομικών σχεδίων που έκρυβαν συγκρούσεις, ιδεολογικά αδιέξοδα, ουτοπικές περιπλανήσεις και ρεαλιστικά συγκείμενα, σίγουρα δεν θα μπορούσε να βρει καλύτερο αφηγητή από τον Γιάννη Τσιώμη. Μένοντας πιστός στην άποψη του Παναγιώτη Κονδύλη ότι η απουσία αστικής τάξης απλώς προκάλεσε παραπάνω ρωγμές στο σαθρό σχέδιο της νέας Αθήνας, καθώς απουσίαζε συγκεκριμένο πολιτιστικό πρότυπο ή μοντέλο, ο αρχιτέκτων-μελετητής αντιλαμβάνεται ότι οι συγχωνεύσεις των συγκρουόμενων, πολλές φορές, προσεγγίσεων του νεοκλασικισμού μετέτρεψαν την ελληνική μητρόπολη σε αντικείμενο πολλαπλών διεκδικήσεων πολύ περισσότερο από οποιαδήποτε πόλη. Ακριβώς επειδή η Αθήνα έπρεπε να κατασκευαστεί εκ του μηδενός, στο μεταίχμιο και κυρίως στην αιχμή της σύγκρουσης της Ανατολής με τη Δύση, αποκάλυπτε εξαρχής τα ανοιχτά της τραύματα και κυρίως την αδυναμία της να καταστήσει λειτουργική την κατακλυσμιαία αντίφαση ενός ουτοπικού αρχαιοελληνικού προτύπου και μιας οθωμανικής επίδρασης που έπαιξε σημαίνοντα ρόλο στην κατασκευή του λαϊκού μας πολιτισμού – αλλά τότε θεωρήθηκε κατάφωρα εχθρική προς οποιονδήποτε εκσυγχρονιστικό σχεδιασμό. Ο Τσιώμης ξέρει, λοιπόν, καθώς οικειοποιείται πλήρως τη μεθοδολογία της Σχολής των Annales, ότι δεν μπορείς να μιλήσεις για αρχιτεκτονική κατασκευή ή πολεοδομικό σχεδιασμό χωρίς να γνωρίζεις τις προηγούμενες ιστορικές επιδράσεις, τις ακροβασίες μεταξύ του φαντασιακού και της απτής καθημερινότητας, το πώς ακριβώς βιώνουν οι άνθρωποι τον δημόσιο και τον ιδιωτικό τους χώρο, πώς συγχω-

νεύουν τις παραγωγικές σχέσεις στη θεωρητική τους ενατένιση. Η Μεσόγειος του Μπροντέλ, την οποία δείχνει να έχει κυριολεκτικά ξεσκονίσει, του έμαθε ότι ο σχεδιασμός του δημόσιου χώρου στις λουσμένες στο φως μεσογειακές μητροπόλεις είχε τη δική του σκηνοθεσία, που εκ των πραγμάτων καμία σχέση δεν είχαν με τα περίκλειστα σύμπαντα των πόλεων του Βορρά, διαμορφώνοντας μια δική τους πραγματικότητα. Οι «χώροι της επιθυμίας», όπως έλεγε ένας άλλος δάσκαλος του Τσιώμη, ο Ερνστ Μπλοχ, επέβαλαν τη δική τους αλήθεια, τους δικούς τους τρόπους –πόσο πράσινο μπορείς, αλήθεια, να επιβάλεις στην άνυδρη Αθήνα, αναρωτιέται ο Τσιώμης–, ορίζοντας παράλληλα το σύμπαν που καλείται να υλοποιήσει ο αρχιτέκτων. Γι’ αυτό και ο συγγραφέας δεν πιστεύει ότι υπάρχει ένας ενιαίος νεοκλασικισμός που επιβλήθηκε στην περίπτωση της Αθήνας, αλλά ένα παλίμψηστο διαφορετικών αρχιτεκτονικών νεοκλασικιστικών επιδιώξεων: από το πιο θεατρικό, εγελιανό αρχαιοελληνικό σύμπαν του Σίνκελ έως το πιο ρεαλιστικό και αρκετά πιο συγκαταβατικό του Κλέντσε. Και παρότι αμφότεροι ρομαντικοί, θα εντάξουν με τον τρόπο τους ο καθείς τις δικές τους μοντερνιστικές προσεγγίσεις, επιρροές από τα ρεύματα της εποχής τους, στο ταξίδι τους στο αθηναϊκό παρελθόν, που τελικά θα ορίσει το γερμανικό μέλλον ως διαρκή αναδρομική διαδικασία, ένα «κράμα ιστορίας και επικαιρότητας». Αυτές τις εγγενείς αντιφάσεις των ίδιων των αρχιτεκτόνων, που χάρη στο ενδιαφέρον τους για τη μεγάλη κλίμακα αρχίζουν να ασχολούνται ενεργά με τη χωροταξία, προσπαθεί να αποκωδικοποιήσει ο Τσιώλης προκειμένου να εξηγήσει το συγκεκριμένο πολεοδομικό σχέδιο των μαθητών του Σίνκελ, Κλεάνθη και Σάουμπερτ, για την Αθήνα. Πιστεύει, δηλαδή, ότι η έντονη ταυτότητα των νεοκλασικών προσεγγίσεων του Σίνκελ στο πρώτο αυτό πολεοδομικό σχέδιο της Αθήνας, άμεσα συνυφασμένο με την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους, δεν

γιάννης τσιώμης

Η Αθήνα ξένη στον εαυτό της Μτφρ.: Τίνα Τσιάτσικα Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης Σελ.: 296

μαρτυρά τόσο την άμεση παρέμβαση του δασκάλου στο έργο των μαθητών, όπως πολλοί υποστήριξαν, αλλά τη βαθιά επίδραση του συγκεκριμένου κοσμοειδώλου στην «οργανική αρχιτεκτονική». Συμφύροντας μύθο και ιστορία, κουλτούρα και ηθικούς κανόνες, οι ρομαντικοί αυτοί αρχιτέκτονες υιοθέτησαν με τον δικό τους τρόπο ο καθείς τον νεοκλασικισμό, το οποίο ωστόσο ο συγγραφέας θεωρεί εντελώς διαφορετικό από τις καθαρά κερδοσκοπικές, κατακτητικές έως και μηδενιστικές αντιλήψεις των πολιτικών, και συγκεκριμένα του Όθωνα. Ακόμα και οι ακραίες τους προτάσεις, όπως αυτή του Σίνκελ να σχεδιάσει τα ανάκτορα πάνω στην Ακρόπολη, κατ’ ουσίαν απηχούσαν όχι μόνο τις φιλόδοξες ενατενίσεις τους αλλά και τις ετερόκλητες εκφάνσεις των ευρωπαϊκών ουτοπιών και αξιών που έβρισκαν στην αρχαία Ελλάδα μόνιμο καταφύγιο, το οποίο, όσο και να παραγνώριζε την πραγματική οθωμανική-ανατολίτικη ταυτότητα της πόλης, ερχόταν σε αντίθεση με τις αμιγώς κερδοσκοπικές τάσεις αυτοκρατόρων και πολιτικών, καθώς αναφερόταν σε καλλιτεχνικά πρότυπα. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, οι εμμονικοί με το αρχαιοελληνικό μοντέλο, που είχε συλλήβδην υιοθετήσει η διαφωτισμένη Δύση, αδυνατούσαν, κατά τον Τσιώμη, να δουν τις ολοζώντανες επιδράσεις του οθωμανικού στοιχείου και της Ανατολής στον δημώδη μας πολιτισμό, από τις απεχθείς στον Καποδίστρια εμποροπανηγύρεις μέχρι τα γραφικά σπιτάκια με αυλή, αυτά τα υψηλά δείγματα της αρχιτεκτονικής χωρίς αρχιτέκτονα. O συγγραφέας δείχνει να συμφωνεί, εν προκειμένω, με τον μεγάλο εκπρόσωπο της Σχολής της Φρανκφούρτης M.I. Φίνλεϊ ότι «είναι συνεχείς οι ρίζες των αξιών στην ελληνική ιστορία, από την ομηρική εποχή έως τη γένεση της δουλείας», γι’ αυτό δεν εξαιρεί καμία περίοδο από την ιστορία της Αθήνας. Ωστόσο αντιτίθεται στο βίαιο ξεκλήρισμα οποιουδήποτε ανατολίτικου, βυζαντινού ή οθωμανικού στοιχείου προηγήθηκε της κατασκευής της ως πρωτεύουσας του έθνους-κράτους, επισημαίνοντας ότι όλοι τότε μιλούσαν για εκσυγχρονισμό, αλλά ο καθένας «από τη σκοπιά του δικού του διανοητικού σύμπαντος, των δικών του προτύπων και των δικών του συμφερόντων, χωρίς καμία επαφή με την κατάσταση της χώρας». Στο σχετικό κεφάλαιο που φέρει τον χαρακτηριστικό τίτλο «Βία κατά των ανθρώπων» ο συγγραφέας αποκαλύπτει όλη αυτήν τη διαστρεβλωτική ματιά τόσο του Όθωνα, ο οποίος θεωρούσε την Ελλάδα ένα είδος «Botany Bay», όσο και των ετεροχθόνων Ελλήνων, οι οποίοι ονειρεύονταν μια ευρωπαϊκή Αθήνα, απαλλαγμένη από τις ανατολίτικες «παραφωνίες». «Σε μια Ελλάδα σπαρασσόμενη από αντιφάσεις, ο λόγος περί αρχαιότητας θα προσφέρει μια επίφαση ενοποιητικής ιδεολογίας» γράφει με σαφήνεια ο Τσιώλης. «Σ’ αυτόν τον πρόσφατα σχηματισμένο χώρο μένει να δοθεί μια νέα διάσταση: η διάσταση του συμβολισμού και της αναπαράστασης. Στην περίπτωση της Ελλάδας το ζητούμενο δεν είναι η σκηνοθεσία της πόλης, έκφανσης της δυτικής αστικής ιδεολογίας, αλλά η ίδια η επινόηση της πόλης. Κατά τη δημιουργία των πρωτευουσών πόλεων τον 19ο και τον 20ό αιώνα, ο ωφέλιμος χώρος και ο χώρος που αναπαριστά το κράτος αλληλεπικαλύφθηκαν, ώστε δύσκολα μπορεί να διακρίνει κανείς τον οικονομικό ρόλο του Λονδίνου ή του Παρισιού από τον συμβολικό τους ρόλο ως ιδεολογικών αναπαραστάσεων και εκφράσεων. Στην Ελλάδα η μόνη αφαίρεση που θα μπορούσε να στεγάσει αυτές τις αλληλεπικαλυπτόμενες λειτουργίες είναι η Αθήνα».

MYΘΙΣΤΟΡΗΜΑ

Τον έλεγαν Σαούλ Καλογιάννη Ο 34χρονος Γάλλος συγγραφέας Αντόν Μπεραμπέρ επινοεί έναν Έλληνα ήρωα που πολέμησε στη Μικρά Ασία, για να δημιουργήσει ένα σύγχρονο έπος μέσα από τις πολλαπλές εκδοχές του προσώπου του κεντρικού χαρακτήρα του. Μια νέα, «μεγάλη ιδέα», που είναι η αναζήτηση και το ταξίδι.

Σ

το τέλος του Αυγούστου και τις πρώτες μέρες του Σεπτεμβρίου του 1922 η Μεγάλη Ιδέα των Ελλήνων συντρίβεται οριστικά στις ακτές της Ιωνίας. Μια ομάδα Ελλήνων στρατιωτών με επικεφαλής κάποιον Σαούλ Καλογιάννη κατορθώνει να ξεφύγει από την κόλαση. Ο Σαούλ αποκτά σιγά σιγά μυθικές διαστάσεις και δεκάδες ιστορίες, συχνά αντικρουόμενες, πλέκονται γύρω από το πρόσωπό του. Υπήρξε ο Σαούλ; Επέζησε; Πού έζησε; Επέστρεψε ποτέ εκεί απ’ όπου ξεκίνησε; Πενήντα χρόνια μετά τη Μικρασιατικη Καταστροφή ένας νεαρός ερευνητής δουλεύει με υποτροφία μια διδακτορική διατριβή για τον Σαούλ Καλογιάννη. Τον ψάχνει μέσα στις αφηγήσεις και τις μαρτυρίες των άλλων, στα ίχνη που πιθανόν έχει αφήσει, για να μας συστήσει τελικά έναν πολυμήχανο και ρευστό ήρωα, ο οποίος κινείται στα όρια όπου η ιστορία και η πραγματικότητα συναντούν τη φαντασία, το θαυμαστό, το απίθανο, το ακραίο. Τελικά δεν έχει σημασία να μάθουμε αν ο Σαούλ Καλογιάννης έζησε ή όχι. Εκείνο που έχει σημασία για μας, τους αναγνώστες, είναι η αναζήτησή του. Κι αυτή, τελικά, είναι η πραγματική «μεγάλη ιδέα» του μυθιστορήματος του Αντόν Μπεραμπέρ. Ο 34χρονος Γάλλος συγγραφέας (γεν. 1987) είναι προφανές ότι εμπνέεται από τα ομηρικά έπη. Ο δικός του Τρωικός Πόλεμος είναι η Μικρασιατική Εκστρατεία και ο δικός του Οδυσσέας είναι ο Σαούλ Καλογιάννης. Η Ιθάκη του είναι η διαρκής αναζήτηση του Σαούλ και οι μεταμορφώσεις του ήρωα. Το πολύτροπο μυθιστόρημα του Αντόν Μπεραμπέρ είναι τόσο ολοκληρωμένο, που τελειώνοντας την ανάγνωσή του, τις 604 σελίδες της ελληνικής έκδοσης στην εξαιρετική μετάφραση/πρόκληση της Αλεξάνδρας Κωσταράκου, διαπιστώνουμε ότι το έπος έχει τελικά κάποια σημασία και στη δική μας εποχή. Ο Μπεραμπέρ ανανεώνει το είδος με πολύ μοντέρνο τρόπο που σίγουρα ανοίγει δρόμους στη λογοτεχνική αφήγηση. Δεν ξέρουμε πολλά πράγματα για τον συγγραφέα. Σε ένα βίντεο στο YouTube τον βλέπουμε να μιλάει για το μυθιστόρημά του σε κάποια έκθεση βιβλίου στην Γαλλία, να λέει ότι γνωρίζει πολύ καλά την Ελλάδα και τους Έλληνες –προφανώς ξέρει και ελληνικά–, να διηγείται τη συγγραφική περιπέτειά του με τη Μεγάλη Ιδέα, μια περιπέτεια που διήρκεσε έξι ολόκληρα χρόνια και άρχισε όταν ο συγγραφέας ήταν είκοσι πέντε ετών, να αποκαλύπτει ότι ολοκλήρωσε το μυθιστόρημα στην Αίγυπτο, όπου βρήκε την αναγκαία απόσταση από το δικό του μυθοπλαστικό σύμπαν. Ο ερευνητής που ψάχνει τον Σαούλ Καλογιάννη είναι και ο αφηγητής της Μεγάλης Ιδέας. Οδηγείται από έκπληξη σε έκπληξη. Κάθε καινούργιο εύρημα ανατρέπει το προηγούμενο. Διατρέχει την Ευρώπη και την Αμερική, όπου ανακαλύπτει τις πολλές εκδοχές για τον ήρωα.

Η μάνα του Σαούλ θεωρεί τον γιο της πεθαμένο. «Τον έθαψα εγώ η ίδια, μαζί με τη γειτόνισσα, παρά την αντίδραση της εκκλησίας, γιατί μου είχαν δώσει ειδική άδεια. Καλογιάννης, Σαούλ, γιος της Ελευθερίας, αποθανών στο πεδίο της τιμής, κοιτάξτε, είναι γραμμένο εδώ», λέει στον αφηγητή. Η μάνα ήξερε για τη Μεγάλη Ιδέα. Κι ήταν πολύ χαρούμενη που ο γιος της είχε κάποια σχέση με μια ιδέα. «Πρώτη φορά του συνέβαινε κάτι τέτοιο», είπε στον αφηγητή. Κι επειδή πίστευε πως ο γιος της, ο Σαλιούνης, όπως τον έλεγε, ήταν ήρωας, περίμενε ότι κάποιος θα έγραφε γι’ αυτόν. Κι έτσι φύλαγε παράξενα πράγματα που του ανήκαν, για να τα δώσει ως τεκμήρια στον βιογράφο του γιου της. Φύλαγε, ας πούμε, έναν σουγιά που η ίδια του είχε χαρίσει όταν ήταν δέκα ετών. Φύλαγε την τσατσάρα που του είχε δώσει ο παπάς την ημέρα της πρώτης του κοινωνίας. Φύλαγε τον σπάγκο που ο Σαούλ είχε πάντοτε στην τσέπη του για να δένει το παντελόνι του όταν στο παζάρι τού έκλεβαν τη ζώνη. Σε μιαν άλλη εκδοχή, τον Σαούλ Καλογιάννη τον είχαν περιμαζέψει, κάτω από άγνωστες συνθήκες, σιωνιστές αγωνιστές που πήγαιναν στην Παλαιστίνη και καθώς ήταν σιωπηλός, τον νόμισαν για δικό τους. «Οι αγωνιστές, που είχαν μαζί τις αγελάδες και τις γυναίκες τους, του παραχώρησαν στο πλοίο μια αναπαυτική γωνιά και επειδή ο Καλογιάννης δεν άνοιξε ποτέ το στόμα του, δεν έμαθαν ποτέ ότι ήταν Έλληνας και αποβιβάστηκαν μαζί του στη Χάιφα, γύρω στο 1924, όπου πήρε κι αυτός μια γυναίκα και μια αγελάδα. Τα παράτησε όλα δώδεκα χρόνια αργότερα για να πάει να πολεμήσει στην Ισπανία, όπου βρήκε ένδοξο θάνατο που δικαιολογεί τον θαυμασμό μας». Σε τρίτη εκδοχή ο Σαούλ είχε κολυμπήσει έως την Ιταλία και σε μια άλλη τον είχαν συλλά-

βει και τον είχαν ξαναπαραδώσει στον εχθρό. Ο αφηγητής καταγράφει μαρτυρίες και αφηγηματικές εκδοχές, μεταφέροντάς μας από τον έναν κόσμο στον άλλο. Στην πινακοθήκη της πόλης Κ., που στεγάζεται σε ένα γενοβέζικο παλάτσο, βλέπει το πορτρέτο του θαλασσοπόρου Ανρί ντε Μονφρέντ. Λένε ότι ο Σαούλ Καλογιάννης είχε ποζάρει ως μοντέλο στο ζωγράφο για τη φιλοτέχνηση αυτού του πορτρέτου. Τελικά, πόσο ισχυρή είναι η μαρτυρία ενός ανθρώπου που βεβαίωνε με όρκο ότι γνώριζε πολύ καλά τον Σαούλ Καλογιάννη; Ήταν γι’ αυτόν ένας πολύ μεγάλος επαναστάτης, ένας αντάρτης που δεν είχε όμοιό του. Κατοικούσε στη Μόσχα και μετέφραζε μαρξιστικά φυλλάδια για την επιμόρφωση των νέων κοριτσιών. Άλλοι, όμως, είχαν συναντήσει τον Σαούλ στις Ηνωμένες Πολιτείες. Είχε περάσει τον Ατλαντικό με πλοίο που είχε φύγει από το Κότορ της Αδριατικής. Ένας εμπορικός αντιπρόσωπος τον είχε δει στη Νέα Υόρκη, στη γωνία της 7ης και της 42ης Οδού, σε μια στιγμή που «η Πόλη κύλησε μέσα στο βλέμμα του, πέρασε αμέσως στις φλέβες του, τον δηλητηρίασε σ’ εκείνα τα σημεία του σώματος που τίποτα υγιές δεν μπορεί να τα αγγίξει και νομίζεις ότι περιμένουν το δηλητήριο όπως περιμένει μια ανάσα αέρα ο άνθρωπος που πνίγεται». Κάποια στιγμή ο αφηγητής θα συναντήσει τον ίδιο τον Καλογιάννη. «Το όνομά μου είναι Σαούλ Καλογιάννης. Κατοικώ στις Γλυσίνες, στη Βραΐα, στα περίχωρα των Ιωαννίνων. Είναι ένα ωραίο συγκρότημα κατοικιών, έχει κι έναν θυρωρό. Είμαι στον αριθμό 11, στο οικοδομικό τετράγωνο Γ, κοντά στους κάδους για τα οργανικά απορρίμματα, πράγμα πολύ πρακτικό. Ζω καλά. Σε έναν μήνα θα έχω τηλεόραση, όπως ο κύριος Μακέδας, ο γείτονας, γιατί έκανα οικονομία σε πολλά πράγματα». Ήταν όμως αυτός ο Καλογιάννης; Ποιος ξέρει; Και το σημαντικότερο, έχει σημασία; Ο Αντόν Μπεραμπέρ δημιουργεί τελικά έναν Έλληνα/παγκόσμιο ήρωα για να αποδείξει ότι οι ήρωες υπάρχουν μέσα στην αφήγηση και στην επινοημένη ιστορία. «Ο Καλογιάννης σου είναι πραγματικά δικός σου και με ποιο δικαίωμα μας τον παίρνεις;» διαμαρτύρεται κάποιος στον αφηγητή. Και σωστά. Γιατί ο καθένας μας έχει τον δικό του Οδυσσέα, τον δικό του Σαούλ Καλογιάννη.

απο toν n iko μ πακουν ακη

Βιβλίο

anton beraber Η μεγάλη ιδέα

Μτφρ.: Αλεξάνδρα Κωσταράκου Εκδόσεις Πόλις Σελ.: 604

9.9.21 – lifo

61

ΠΑΡΘΕΝΟΣ [24.8/22.9]

starfax

Τύχη και ευκαιρίες φέρνει η Αφροδίτη με την είσοδό της στον Σκορπιό στις 10/9, καθώς κυβερνάει τον τομέα της επικοινωνίας, και μέχρι το τέλος του μήνα θα πετύχετε πολλά όσοι προωθήσετε τις δεξιότητες ή τις υπηρεσίες σας. Θέματα εκπαίδευσης θα μπούνε σε μια ομαλή ροή, ενώ μπορεί να αυξηθούν τα κέρδη σας μέσω μιας εμπορικής συμφωνίας. Ιδανική εποχή για σύσφιξη σχέσεων με οικείους, μια και η επικοινωνιακή σας διάθεση θα είναι στα ύψη. Στις 14/9, με την αντίθεση Ήλιου - Ποσειδώνα, μπορεί να δημιουργηθούν παρεξηγήσεις με συνεργάτες ή το ταίρι σας και θα πρέπει να φιλτράρετε προσεκτικά όσα ακούτε και αυτά που θα πείτε. Τα οικονομικά σας θα σας απασχολήσουν από τις 15/9 που εισέρχεται ο Άρης στον Ζυγό και θα είναι μια καλή εποχή για να αυξήσετε το εισόδημά σας μέσω μιας αγοραπωλησίας ή μιας επένδυσης.

ΖΥΓΟΣ [23.9/22.10]

Ο πλανήτης των χρημάτων και της τύχης, η Αφροδίτη, εισέρχεται στις 10/9 στον Σκορπιό και μέχρι το τέλος του μήνα θα έχετε κάποιες σημαντικές εξελίξεις που θα αφορούν τους πόρους σας. Ενδεχομένως να βρείτε μια καλύτερη θέση εργασίας ή να αποδώσει μια επένδυση. Όπως και να έχει, επειδή είναι μια εποχή που τα έξοδα τρέχουν, θα πρέπει να αποφύγετε τις περιττές σπατάλες και να κρατήσετε ένα μέτρο στις αγορές σας. Με την αντίθεση Ήλιου - Ποσειδώνα στις 14/9 θα είστε αρκετά ευαισθητοποιημένοι και μπορεί να πέσετε θύμα επιτηδείων. Ιδιαίτερη προσοχή ποιους θα εμπιστευτείτε. Ο Άρης με την είσοδό του στο ζώδιό σας στις 15/9 σας δίνει δυναμισμό και ανεβάζει την αυτοπεποίθησή σας, οπότε θα πετύχετε πολλά σε επαγγελματικό ή προσωπικό επίπεδο. Τώρα είναι η εποχή να κυνηγήσετε τα όνειρά σας.

ΣΚΟΡΠΙΟΣ [23.10/22.11] Οι προτεραιότητές σας αλλάζουν με την είσοδο της Αφροδίτης στο ζώδιό σας στις 10/9 και θα αφοσιωθείτε στη βελτίωση του εαυτού σας. Ενδεχομένως να κάνετε κάποιες αλλαγές στην εμφάνισή σας, σίγουρα θα αγοράσετε ρούχα και αξεσουάρ που θα ανανεώσουν την γκαρνταρόμπα και την εμφάνισή σας, αλλά θα έχετε αυξημένη όρεξη για κατανάλωση γλυκισμάτων. Δεν είναι ανάγκη να στερηθείτε τίποτα, αρκεί να κρατήσετε ένα μέτρο. Στις 14/9, με την αντίθεση Ήλιου - Ποσειδώνα, μπορεί να δημιουργηθούν τριγμοί στη σχέση με ένα φιλικό σας πρόσωπο ή με το ταίρι σας, καθώς θα υπάρχει πρόσφορο έδαφος για παρεξηγήσεις. Ο Άρης, με την είσοδό του στον Ζυγό στις 15/9, θα προκαλέσει έντονο παρασκήνιο και κάποιες αποκαλύψεις θα σας αναγκάσουν να κάνετε ένα ξεσκαρτάρισμα στις σχέσεις σας. Η ενέργειά σας θα είναι πεσμένη και καλό θα είναι να αφουγκραστείτε τις ανάγκες του οργανισμού σας.

ΤΟΞΟΤΗΣ [23.11/21.12]

από τη μα ρ ιβ ίκυ καλλέ ρ γ η (s tar f ax@ li f o. g r )

62 lifo – 9.9.21

Μια περίοδος εσωστρέφειας ξεκινάει για εσάς τους ερωτευμένους με την είσοδο της Αφροδίτης στον Σκορπιό στις 10/9 και μέχρι το τέλος του μήνα θα ασχοληθείτε με την προσωπική σας ζωή και με μια μυστική ερωτική σχέση. Προσέξτε οι δεσμευμένοι, καθώς υπάρχει κίνδυνος να σας παρασύρει η ανάγκη σας για επιβεβαίωση και να δημιουργήσετε προβλήματα στη σχέση ή στον γάμο σας. Στις 14/9 καλό θα είναι να αποφύγετε τις υπογραφές συμβολαίων. Η αντίθεση Ήλιου - Ποσειδώνα θα φέρει αστάθεια και μπορεί να την πατήσετε. Αν πρέπει οπωσδήποτε να κλείσετε μια συμφωνία, προσέξτε τα ψιλά γράμματα. Ο Άρης στις 15/9 εισέρχεται στον Ζυγό και δίνει ευκαιρίες για να επανέλθουν οι ισορροπίες σε σχέσεις με φίλους, ενώ ενδυναμώνει και την κοινωνική σας ζωή. Ιδανική εποχή για να ενταχθείτε σε μια ομάδα ή για να ξεκινήσετε ένα χόμπι.

ΑΙΓΟΚΕΡΩΣ [22.12/19.1]

ΤΑΥΡΟΣ [21.4/20.5] Σχέσεις και εργασία

Ένα πολύ επικοινωνιακό διάστημα ξεκινάει για εσάς με την είσοδο της Αφροδίτης στον Σκορπιό στις 10/9 και μέχρι το τέλος του μήνα θα έχετε κάνει καινούργιες παρέες είτε μέσα από τον χώρο των σπουδών είτε μέσω της συμμετοχής σας σε μια συλλογική προσπάθεια. Επαφές με φίλους και ψυχαγωγία θα αναπτερώσουν το ηθικό σας και θα γεμίσουν τις μπαταρίες σας. Ιδανική εποχή για να κάνετε έξυπνες συμμαχίες. Στις 14/9 η αντίθεση Ήλιου - Ποσειδώνα μπορεί να προκαλέσει προβλήματα σε μετακινήσεις και ταξίδια ή καθυστερήσεις σε θέματα σπουδών. Αποφύγετε τις σπασμωδικές ενέργειες. Ο Άρης, με την είσοδό του στον Ζυγό στις 15/9, θα κυβερνά τον τομέα της καριέρας και της φήμης μέχρι τις 30/10. Μπορείτε να πετύχετε πολλά αν διεκδικήσετε καλύτερες αποδοχές ή αν αναζητήσετε μια καλύτερη θέση εργασίας. Δώστε έμφαση στη βελτίωση του ψηφιακού σας προφίλ και στη διαφήμιση.

θα αποτελέσουν το επίκεντρο του ενδιαφέροντός σας το προσεχές διάστημα. Στις 10/9 εισέρχεται ο κυβερνήτης σας, η Αφροδίτη, στον Σκορπιό και δίνει έμφαση στις διαπροσωπικές σας σχέσεις. Εξαιρετική εποχή για να αναθερμάνετε τον γάμο σας και για τη σύναψη συνεργασίας με κάποιο άτομο, του οποίου οι ικανότητες συμπληρώνουν τις δικές σας. Στις 14/9 πρέπει να προσέξετε πού θα ανοίξετε την καρδιά σας, καθώς η αντίθεση Ήλιου - Ποσειδώνα θα θολώσει την κρίση σας και μπορεί να ερμηνεύσετε εσφαλμένα τις προθέσεις ενός φιλικού σας προσώπου. Ο Άρης, με την είσοδό του στον Ζυγό στις 15/9, κυβερνά τον τομέα της εργασίας και της υγείας και ουσιαστικά ξεκινάει μια φάση κατά την οποία θα προσπαθήσετε να φέρετε μια ισορροπία μεταξύ της επαγγελματικής και της προσωπικής σας ζωής. Γυμναστείτε, τραφείτε υγιεινά.

ΔΙΔΥΜΟΣ [21.5/21.6] Εποχή αναδιοργάνωσης στα επαγγελματικά και στα προσωπικά σας. Στις 10/9 εισέρχεται η Αφροδίτη στον Σκορπιό και μέχρι το τέλος του μήνα θα έχετε τη δυνατότητα να αναβαθμίσετε την επιχείρησή σας και να αναζητήσετε μια θέση εργασίας με καλύτερες αποδοχές, ενώ θα ευνοηθείτε πολύ αν περάσετε από συνέντευξη. Η φυσική σας κατάσταση θα σας απασχολήσει αρκετά έπειτα από ένα διάστημα που μπορεί να ξεφύγατε από τις διατροφικές σας συνήθειες, ήρθε όμως η εποχή για να υιοθετήσετε ένα νέο πρόγραμμα, που θα σας αναζωογονήσει. Στις 14/9 θα πρέπει να αποφύγετε τις υπογραφές συμβολαίων που μπορεί να αφορούν ένα ακίνητο ή μια συνεργασία, καθώς η αντίθεση Ήλιου - Ποσειδώνα θα δημιουργεί πρόσφορο έδαφος για εξαπατήσεις. Με την είσοδο του Άρη στον Ζυγό στις 15/9 θα ασχοληθείτε εντατικά με την ερωτική σας ζωή και οι γονείς με τα παιδιά.

ΥΔΡΟΧΟΟΣ [20.1/19.2]

Ο τομέας των επιτευγμάτων σας ενεργοποιείται με την είσοδο της Αφροδίτης στον Σκορπιό στις 10/9 και θα σας δοθούν αρκετές ευκαιρίες για επαγγελματική καταξίωση και αύξηση της δημοτικότητάς σας. Ενισχύστε το επαγγελματικό σας προφίλ, επενδύοντας κάποια χρήματα στο ψηφιακό marketing, και μη διστάσετε να προωθήσετε τις ιδέες σας σε εργοδότες και άτομα που μπορούν να στηρίξουν την υλοποίηση ενός σχεδίου. Στις 14/9 θα πρέπει να προσέξετε τις οικονομικές σας συναλλαγές και να επανεξετάσετε μια οφειλή, καθώς η αντίθεση Ήλιου - Ποσειδώνα θα προκαλεί μπερδέματα και ασάφεια. Ο Άρης εισέρχεται στις 15/9 στον Ζυγό και ξεκινάει μια πολύ δυνατή περίοδος για όσους ασχολείστε με τις σπουδές και νομικές υποθέσεις. Ταξίδια, εμπορικές συναλλαγές και διευθέτηση διαδικαστικών ζητημάτων θα ευνοηθούν. Αποφύγετε τη βιασύνη και να είστε ιδιαίτερα προσεχτικοί για αποφυγή εργασιακών ατυχημάτων.

ΚΑΡΚΙΝΟΣ [22.6/22.7]

Αγάπη και ρομαντισμός χαρακτηρίζουν τον υπόλοιπο μήνα, με την είσοδο της Αφροδίτης στον Σκορπιό στις 10/9, καθώς θα κυβερνά την τύχη και την ψυχαγωγία για το ζώδιό σας. Μια νέα ερωτική σχέση θα μπορούσε να ανθήσει πολύ σύντομα ή να γίνει επανασύνδεση με έναν πρώην έρωτα. Ιδανική εποχή για απόκτηση παιδιού. Επίσης, θα ευνοηθούν τα ρίσκα και οι επενδύσεις, αρκεί να κρατήσετε ένα μέτρο. Στις 14/9 ιδιαίτερη προσοχή σε ταξίδια και συνεννοήσεις. Η αντίθεση Ήλιου - Ποσειδώνα θα φέρει μια αναστάτωση, ενώ μπορεί να προκύψουν προβλήματα και καθυστερήσεις σε εμπορικά ζητήματα. Ο Άρης, με την είσοδό του στον Ζυγό στις 15/9, δίνει έμφαση στο σπίτι και στην οικογένεια και θα αναζητήσετε τις ισορροπίες και την αρμονία στις σχέσεις σας. Ενδεχομένως να δημιουργηθούν κάποιες εντάσεις και θα πρέπει να παίξετε τον ρόλο του ειρηνοποιού. Εξαιρετική εποχή για να βελτιώσετε τον χώρο σας.

ΙΧΘΥΣ [20.2/20.3]

Εύνοια και ευκαιρίες στον τομέα της πνευματικής σας ανάπτυξης φέρνει η Αφροδίτη με την είσοδό της στον Σκορπιό στις 10/9 και είναι ιδανική εποχή για να κατακτήσετε τον στόχο σας στις σπουδές και σε ό,τι έχει να κάνει με τη μόρφωσή σας. Αρκετοί από εσάς θα ταξιδέψετε στο εξωτερικό, ενώ κάποιοι άλλοι θα έχετε αίσιες εξελίξεις σε μια νομική σας υπόθεση. Ένας έρωτας με άτομο από τον χώρο των σπουδών θα φέρει αέρα ανανέωσης στην καθημερινότητά σας. Στις 14/9 ο Ποσειδώνας στο ζώδιό σας σε αντίθεση με τον Ήλιο θα σας κάνει επιρρεπείς σε παρεξηγήσεις με συνεργάτες ή πρόσωπα του περιβάλλοντός σας και καλό θα είναι να αποφύγετε την επίλυση θεμάτων που σας απασχολούν. Ο Άρης εισέρχεται στις 15/9 στον Ζυγό και μέχρι τις 30/10 θα προσπαθήσετε να επαναφέρετε τις ισορροπίες στη σχέση σας.

ΚΡΙΟΣ [21.3/20.4]

Επαναπροσδιορισμός ρόλων στις σχέσεις σας στις 10/9 με την είσοδο της Αφροδίτης στον Σκορπιό, όπου θα παραμείνει μέχρι το τέλος του μήνα. Στις 15/9 εισέρχεται ο Άρης στον Ζυγό και μέχρι τις 30/10 η επιτυχία θα έγκειται στη δύναμη των σχέσεών σας, επαγγελματικών ή προσωπικών. Καθώς η Αφροδίτη θα βρίσκεται στο ζώδιο που κυβερνά ο Άρης (Σκορπιός) και ο Άρης στο ζώδιο που κυβερνά η Αφροδίτη (Ζυγός), ο ένας πλανήτης θα ενισχύει τον άλλον, πράγμα που σημαίνει πως μπορείτε να αλλάξετε ρόλους με τους συνεργάτες σας και να καλύψετε ο καθένας με τον τρόπο του τις αδυναμίες του άλλου. Μπορεί ο ένας από εσάς να παίξει υποστηρικτικό ρόλο οικονομικά, μια και ο Σκορπιός κυβερνά τους κοινούς πόρους. Αν αναζητάτε τον έρωτα, επιλέξτε κάποιον διαφορετικό από τα συνηθισμένα.

ΛΕΩΝ [23.7/23.8] Η οικογένεια και το σπί-

Sudoku No 696 1 8

3 2 1 8 5 9 8

7

4

1 8 9 5

2 8 7

2

6

4 9 6

8

7 4

3

Η λύση του προηγούμενου 3 1 4 2 7 5

2 7 9 8 6 3

6 5 8 4 1 9

1 9 7 5 4 8

8 3 2 1 9 6

4 6 5 7 3 2

9 2 3 6 8 1

7 8 1 3 5 4

5 4 6 9 2 7

9 4 3 6 7 1 5 2 8 8 5 2 3 4 9 7 6 1 6 1 7 2 5 8 4 9 3

τι ενεργοποιούνται με την είσοδο της Αφροδίτης στον Σκορπιό από τις 10/9 και μέχρι το τέλος του μήνα θα αφοσιωθείτε στις ανάγκες των αγαπημένων σας. Οι γονείς θα οργανώσετε τα παιδιά με τα σχολεία και τα μαθήματά τους και θα μπείτε σε ένα νέο πρόγραμμα. Επειδή αυτή την εποχή θα κάνετε πολλές αγορές σχολικών ειδών, προσέξτε μην υπερβείτε τα όρια του προϋπολογισμού σας. Επίσης, θα ασχοληθείτε με την οργάνωση του σπιτιού και με την τακτοποίηση της ντουλάπας σας. Στις 14/9, με την αντίθεση Ήλιου - Ποσειδώνα, προσέξτε τις οικονομικές σας συναλλαγές και τα ψιλά γράμματα ενός συμβολαίου. Ο Άρης, με την είσοδό του στον Ζυγό στις 15/9, σας κάνει πολύ δυναμικούς και μέχρι τις 30/10 θα καταφέρετε πολλά σε εμπορικές υποθέσεις και θέματα εκπαίδευσης.

9.9.21 – lifo

63