Τεύχος 700

700

Μπορεί ο

7.10.2021

ολ α γι α τ η ν αθ η να! δωρ ε αν οδη γοσ τ η σ π ολ η σ κ υκ λοφο ρ ε ι κ αθ ε πε μ πτ η

Σταύρος Μπένος να κάνει πάλι πράσινα τα καμένα δάση της Εύβοιας;

αποκλειστικη συνεντευξη στην αργυρω μποζωνη, σελ.20

2 lifo – 7.10.21

13 ΣΤΗΛΕΣ Εν όψει ενός δύσκολου χειμώνα

index700

από τη βασιλικη σιουτη

Αιμοδοσία: Είσαι άντρας και έχεις κάνει σεξ με άντρα από τη βιβιαν στεργιου

Επιστροφή στις παρελάσεις; από τον βασιλη βαμβακα

Το Facebook είναι για γέρους, εκεί γύρω στα 40 από τη δεσποινα τριβολη

Μάτια χωρίς πρόσωπο: Η μάσκα της Ιωάννας από τον δημήτρη πολιτάκη

ΣΤΑΥΡΟΣ ΜΠΕΝΟΣ

www.lifo.gr ΔΥΟ ΔΕΚΑ ΕΚΔΟΤΙΚΗ Α.Ε. ΒOΥΛΗΣ 22, 105 63 ΑΘΗΝΑ T 210 3254 290 F 210 3249 785 info@lifo.gr

εκδοτης

Στάθης Τσαγκαρουσιάνος γενικός διευθυντής Μιχάλης Μιχαήλ εμπορικη διευθυνση Ρένα Κροκίδα διευθυντής lifo.gr Θανάσης Χαραμής διευθυντής mikropragmata.lifo.gr Άρης Δημοκίδης διευθυντής εντυπης εκδοσης Τάσος Μπρεκουλάκης σύμβουλος σχεδιασμού Γιάννης Καρλόπουλος αrt director Χρήστος Τζοβάρας αρχισυνταξία Αλέξανδρος Διακοσάββας –––––– εμπορ ικ ο τμημα direct sales director Κώστας Μαντάς senior advertising manager Ξένια Στασινοπούλου advertising manager Άννα Λαπαρδάγια advertising executive Δημήτρης Βουκελάτος (dvoukelatos@lifo.gr) direct sales Γιώργος Λυκουργιώτης, Κωνσταντίνα Τριανταφύλλου senior digital campaign manager Αντώνης Ζωγράφος

20 O KANELLOS COB ΕΙΝΑΙ O ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ

28 ΘΕΜΑ ΦΕΝΤΕΡΙΚΟ

eikονογραφηση εξωφύλλοy: Γιάννης Καρλόπουλος

ΦΕΛΙΝΙ

digital campaign manager Γιώργος Γιαννή –––––– ψηφιακή ανάπτυξη/προγραμματισμός lifo.gr Άγγελος Παπαστεργίου social media Χριστίνα Γαλανοπούλου (Head), Ηλέκτρα Χατζηκάλφα σ υνταξη συντακτικη ομαδα Θοδωρής Αντωνόπουλος, Λουίζα Αρκουμανέα, Βασίλης Βαμβακάς, Γιάννης Βασιλείου, Ευτύχης Βαρδουλάκης, Αρετή Γεωργιλή, Ματίνα Καλτάκη, Μερόπη Κοκκίνη, Ματούλα Κουστένη, Θοδωρής Κουτσογιαννόπουλος, Γιάννης Κωνσταντινίδης, Λασκαρίνα Λιακάκου, Τίνα Μανδηλαρά, Τάσος Μελεμενίδης, Νίκη Μηταρέα, Νίκος Μπακουνάκης, Γλυκερία Μπασδέκη, Αργυρώ Μποζώνη, Γιάννης Πανταζόπουλος, Κωστής Παπαϊωάννου, Σταυρούλα Παπασπύρου, Μαρία Παππά, Ζωή Παρασίδη, Χρήστος Παρίδης, Δημήτρης Πολιτάκης, Αφροδίτη Σακκά, Νικόλας Σεβαστάκης, Φώτης Σεργουλόπουλος, Βασιλική Σιούτη, Βίβιαν Στεργίου, Δημήτρης Π. Σωτηρόπουλος, Δέσποινα Τριβόλη, Κορίνα Φαρμακόρη, Λένα Φουτσιτζή, Γιώργος Ψωμιάδης newsroom Πάνος Σάκκας (Αρχισυνταξία) Φιλιώ Ράγκου, Κατερίνα Αγριμανάκη, Ρούλα Βλασσοπούλου, Αναστασία Γαλάνη, Kλεοπάτρα Γιαρίμογλου, Σόφη Ζιώγου, Διονύσης Νοταράκης –––––– φωτογράφοι Σπύρος Στάβερης, Πάρις Ταβιτιάν, Freddie f., Αναστασία Βουτυροπούλου, Γιώργος Αδάμος

24

ατελιέ αssistant art director Βανέσσα Φερλέ, Μπιάνκα Σαμαρά διαμόρφωση ψηφιακής εκδοσης Νινέττα Γιακιντζή, Μαρούσα Θωμά διόρθωση κειμένων Μαρία Δρουκοπούλου, Μυρτώ Αθανασοπούλου –––––– λογιστηριο οικονομική διεύθυνση Δημήτρης Τασιόπουλος

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

41 ΠΑΓΚΡΑΤΙ 31

λογιστήριο Βασίλης Κοτρωνάκης, Άκης Ιωάννου, Έφη Ηλιοπούλου γραμματεία Βιβίκα Ανδριανάτου –––––– κωδικος εντυπου 7639

παρακαλουμε

ανακυκλωστε 7.10.21 – lifo

3

Feedback

ΓΙΟΥΒΆΛ ΝΏΕ ΧΑΡΆΡΙ ΣΤΗ LIFO: «Τους ανθρώπους πρέπει να προστατεύσουμε και όχι τις δουλειές»

s o ci a l med i a

pageviews

του γιαννη πανταζοπουλου

ΤΗΣ ΔΗΜΗΤΡΑΣ ΝΙΚΗΤΕΑ Οι άνθρωποι δεν μένουν ως ανάμνηση με τον ίδιο τρόπο όπως παλιά. Στο παρελθόν, ένας συγγενής, ένας φίλος, ένας σύντροφος, πέθαινε και στο διάβα του χρόνου αυτό που έμενε ως αποκούμπι στους επιζώντες ήταν οι αναμνήσεις και μια συλλογή φωτογραφιών. Πλέον οι νεκροί είναι παρόντες διά βίου στις πλατφόρμες του διαδικτύου και οι παρελθοντικές ψηφιακές συναντήσεις που έχουμε με τον νεκρό γίνονται μια κοινή εμπειρία.

Γεννήθηκε στη Χάιφα του Ισραήλ το 1976. Έλαβε τo διδακτορικό του από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και σήμερα διδάσκει στο Τμήμα Ιστορίας του Εβραϊκού Πανεπιστημίου της Ιερουσαλήμ. Ειδικεύεται σε θέματα παγκόσμιας, μεσαιωνικής και στρατιωτικής ιστορίας και θεωρείται ένας από τους πιο επιδραστικούς σύγχρονους διανοητές. Αυτές τις μέρες βρίσκεται στην Αθήνα, στο πλαίσιο της συμμετοχής του στο Athens Democracy Forum. Συναντηθήκαμε ένα ηλιόλουστο πρωινό στο ξενοδοχείο King George, λίγες ώρες πριν από την ομιλία του στο συνέδριο. Μάλιστα, μετά τη συνάντησή μας ήθελε να προλάβει να επισκεφθεί τον αρχαιολογικό χώρο της Ακρόπολης. Ο ίδιος είναι χορτοφάγος, λατρεύει τα διανοητικά ταξίδια, αγαπά τον διαλογισμό, ζει με τον σύζυγό του Ιτζίκ και πιστεύει ότι «σε έναν κόσμο που κατακλύζεται από ασύνδετες πληροφορίες, η διαύγεια είναι η δύναμη». Πρόκειται για έναν διανοούμενο ο οποίος έχει μια εκπληκτική ικανότητα να συνθέτει την ιστορία, την επιστήμη και τη φιλοσοφία.

4 lifo – 7.10.21

1

Οι συνέπειες ενός trend που θέλει τα δόντια λευκά μέχρι υπερβολής ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΑΣΟ ΜΠΡΕΚΟΥΛΑΚΗ & ΜΕΡΟΠΗ ΚΟΚΚΙΝΗ

2

Ο Εμανουέλ Μακρόν και το νέο πολιτικό τοπίο της Γαλλίας λίγους μήνες πριν από τις εκλογές «LIFO POLITICS» ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΙΚΗΣ ΣΙΟΥΤΗ

Στα ερευνητικά του ενδιαφέροντα κυριαρχούν η επισκόπηση του ανθρώπινου παρελθόντος αλλά και τα βασικά ζητήματα που αφορούν το άμεσο μέλλον των ανθρώπινων κοινωνιών. Κατά τη διάρκεια της συζήτησής μας διακρίνω έναν χαρισματικό αφηγητή που δεν έχει κανένα ίχνος έπαρσης. Είναι ευγενικός, εκφραστικός, φιλικός και με ιδιαίτερη αίσθηση του χιούμορ.

Ο νεροχύτης χάλασε και βγάζει ρατσιστικό μίσος

Όσον αφορά τα ηθικά ζητήματα αυτής της περιόδου, ο γνωστός ιστορικός υποστηρίζει: «Δεν πρέπει να επιτρέπουμε την υπερσυγκέντρωση των δεδομένων σε ένα μόνο μέρος. Η υπερσυγκέντρωση των δεδομένων οδηγεί στη δικτατορία. Το αόρατο χέρι της αγοράς, η βιοτεχνολογία αλλά και η τεχνολογία της πληροφορίας μάς φέρνει αντιμέτωπους με τις μεγαλύτερες προκλήσεις που έχει συναντήσει ποτέ το ανθρώπινο είδος».

ti δ ι α β α σ α με αυ τη την εβ δομ α δ α σ το

Είναι Τετάρτη βράδυ. Τρώω με δυο φίλες στο κέντρο. Το μαγαζί έχει απλώσει τραπεζάκια στον πεζόδρομο κι ένας μεγαλόσωμος άντρας κάνει πάνω-κάτω ανάμεσά τους με το ύφος του επιτηρητή τη μέρα του διαγωνίσματος. Κινείται με άνεση στον χώρο. Κοιτάζω τα χέρια του. Σε εμφανές σημείο έχει ναζιστικά τατουάζ. Ρίχνω το βλέμμα μου στα χέρια άλλου άνδρα της παρέας. Κι αυτός τα ίδια σύμβολα. Τι απέγινε η ντροπή; Δεν είναι καν στα μπράτσα τους, είναι λίγο πάνω απ’ την παλάμη.

Ακολουθήστε τα podcasts της LiFO στην Apple, στο Spotify ή στην Google.

Τα βιβλία του γίνονται παγκόσμια best-sellers, οι διαλέξεις του είναι περιζήτητες, οι απόψεις του έχουν απήχηση σε ένα παγκόσμιο ακροατήριο και τα κείμενά του απασχολούν τα πρωτοσέλιδα του διεθνούς Τύπου. Μιλάμε για τον Γιουβάλ Νώε Χαράρι, έναν από τους διασημότερους στοχαστές και ιστορικούς στον κόσμο.

ο π τ ικ η γ ω νι α

ΤΗΣ ΒΙΒΙΑΝ ΣΤΕΡΓΙΟΥ

podcasts που αξίζει να ακούσετε

Ένας από τους διασημότερους στοχαστές και ιστορικούς στον κόσμο μιλά στη LiFO με αφορμή τη συμμετοχή του στο Athens Democracy Forum και την επικείμενη κυκλοφορία του νέου του βιβλίου «Sapiens, μία εικονογραφημένη Ιστορία - Τα θεμέλια του πολιτισμού».

Διαδικτυακό πένθος: Από το μοιρολόι στο «RIP, μάγκα μου. Να προσέχεις τον Παντέλο!»

Το κακό είναι ανάμεσά μας και ο λόγος του θεωρείται λόγος κανονικός, όχι κατ' εξαίρεση.

5

Η ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ

Στη συνέντευξη που έδωσε, ο διακεκριμένος ιστορικός και διανοούμενος μιλά για την εποχή μας, τους κινδύνους της τεχνολογίας, το στοίχημα της αθανασίας, την ομοφυλοφιλία, τις νέες θρησκείες, την ευτυχία αλλά και τι θεωρεί σημαντικό στη ζωή.

3

Μιχαήλ Ατταλειάτης: Ένας Βυζαντινός μανδαρίνος τον 11ο αιώνα

«ΒΙΒΛΙΑ ΚΑΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ» ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗ

ΚΡΙΤΙΚΗ Μαρίνα Αμπράμοβιτς: Χρησιμοποιώντας το όνομα της Κάλλας ως δόλωμα Οι «Επτά θάνατοι της Μαρίας Κάλλας» που ανέβηκαν στην Εθνική Λυρική Σκηνή ήταν στην πραγματικότητα μια σύνθεση επτά καθ' όλα αδιάφορων βίντεο, με την Αμπράμοβιτς και τον Γουίλεμ Νταφόε να εικονογραφούν ισάριθμες άριες από όπερες που δόξασε η divina Κάλλας.

της ματινας καλτακη Κοιτάζω προσεκτικά παλιές φωτογραφίες με τη Μαρίνα Αμπράμοβιτς. Το ανήσυχο και αποφασισμένο βλέμμα της έχει την απελευθερωτική γοητεία των ’70s, των νεανικών κινημάτων, της πολεμικής κατά των συρράξεων, της αποικιοκρατίας και του ιμπεριαλισμού, του αιτήματος για μια άλλη τέχνη προσωπική και βιωματική, αντίθετη τόσο στον ακαδημαϊσμό όσο και τον ελιτισμό του μοντερνισμού. Βασικό «εργαλείο» της το σώμα, το σώμα της, που εκθέτει γυμνό στα μάτια μικρού αριθμού θεατών που έψαχναν, όπως και η ίδια, τη συμβατή στην αντι-κουλτούρα της εποχής καλλιτεχνική έκφραση. Με μια σειρά δράσεων αυτοβασανισμού και αυτοτραυματισμού, όπως η θρυλική πια στην ιστορία της περφόμανς «Thomas Lips» και τα «Rhythm» (10, 5, 2, 4) της διετίας 1973-1974, με ακραίες δοκιμασίες της σωματικής αντοχής μέσω πόνου, ασφυξίας, έκθεσης στο ψύχος ή στην υπερβολική θερμότητα, μόνη της ή μαζί με τον επί δώδεκα χρόνια σύντροφό της Γερμανό καλλιτέχνη Ουλάι, ανέτρεψε τη συμβατική σχέση καλλιτέχνη-κοινού με τρόπους που ακόμη και σήμερα μας απασχολούν.

4

Τρελάθηκε ο Χατζιδάκις; Η ιστορία με τον Φλωρινιώτη «ΜΙΚΡΟΠΡΑΓΜΑΤΑ» ΤΟΥ ΑΡΗ ΔΗΜΟΚΙΔΗ

5

Έκανα σεξ με τον δεύτερο ξάδελφό μου «SEX DIARIES UNCENSORED» ΤΟΥ ΑΛΕΞ ΜΑΝΟΥ

7.10.21 – lifo

5

iLoveAthens 1

ΘΕΑΤΡΟ

«Φαίδρα» της Μαρίνας Τσβετάγιεβα σε σκηνοθεσία Δημήτρη Καραντζά Από 9/10, Θέατρο Προσκήνιο, Καπνοκοπτηρίου 8, Αθήνα, είσοδος: 15-20 ευρώ

Η Φαίδρα της Μαρίνας Τσεβάτγιεβα κυκλοφόρησε το 1927, αποτελώντας ένα πρωτοποριακό έργο για την εποχή του: ένωσε την ποίηση με το θέατρο αλλά και τον μοντερνισμό με τον λυρισμό. Ο μύθος στα χέρια της Ρωσίδας ποιήτριας προβλήθηκε στις ψυχολογικές του αποχρώσεις, αποτελώντας ένα κάλεσμα προς τη φύση. Ο Δημήτρης Καραντζάς, ένας από τους πιο ταλαντούχους θεατρικούς σκηνοθέτες της γενιάς του, ανεβάζει το έργο με πέντε πρόσωπα τα οποία προσπαθούν να ανακτήσουν την ελευθερία, τον πόθο, την απενοχοποίηση.

6 lifo – 7.10.21

7.10.21 – lifo

7

iLoveAthens

2 3

ΣΙΝΕΜΑ

«Χρυσές Νύχτες 2021» 15-16/10, Γαλλικό Ινστιτούτο Ελλάδος, Σίνα 31, Αθήνα, είσοδος ελεύθερη

Μια δράση που ξεκίνησε από την Ακαδημία César, οι «Χρυσές Νύχτες» συγκεντρώνουν ταινίες μικρού μήκους που ξεχώρισαν από περισσότερες από 30 ακαδημίες παγκοσμίως και για δύο βραδιές το Γαλλικό Ινστιτούτο γεμίζει με ταινίες. Σε συνεργασία με την Ελληνική Ακαδημία Κινηματογράφου.

ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ

Hadi Fallahpisheh, «Νέος και Ανίδεος» 6/10-13/11, Rodeo Gallery, Πολυδεύκους 41, Πειραιάς, είσοδος ελεύθερη

Μια ιδιοσυγκρασιακή έκθεση του Ιρανού καλλιτέχνη Hadi Fallahpisheh που πραγματεύεται τους πιο σκοτεινούς δαίμονες της παιδικής ηλικίας. Λούτρινα ζωάκια τοποθετημένα σαν σε τελετουργική αψίδα μέσα σε κεραμικά αγγεία, σαν «κουκουλοφόροι» στις φυλακές του Άμπου Γκράιμπ, δίνουν την εντύπωση παραμορφωμένων emojis.

4

επτα ημερες κουλτουρασ και εκτονωσης

7—13.10

5

2

ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ

«All 4 Art x Alma Gallery Athens» Έως 30/10, Γκαλερί Άλμα, Υψηλάντου 24, Κολωνάκι, είσοδος ελεύθερη

Η φημισμένη καλλιτεχνική οικογένεια Les Andrea, δηλαδή οι Pat Andrea, Cristina Ruiz Guinazù, Mateo Andrea και Azul Andrea, παρουσιάζει από κοινού μια έκθεση αποτελούμενη από 40 έργα με ζωγραφική και σχέδια σε καμβά και χαρτί, 3D γλυπτά από χαρτόνι, γλυπτική, μεικτή τεχνική, κολάζ και in situ εγκατάσταση. Αν και η προσέγγιση και η φιλοσοφία πίσω από τα έργα καθενός από τους τέσσερις καλλιτέχνες είναι διαφορετική, τους ενώνουν κάποια κοινά σημεία που μπορείτε να ανακαλύψετε και ιδίοις όμμασι.

ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ

«Symbols & Iconic Ruins» Έως 24/10, Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ), λεωφ. Καλλιρρόης & Αμβρ. Φραντζή, Αθήνα, γενική είσοδος 4-8 ευρώ

Η έννοια του πολιτισμικού συμβόλου είναι το σημείο από το οποίο εκκινεί η περιοδική έκθεση του ΕΜΣΤ, στην οποία συμμετέχουν 137 καλλιτέχνες, αρχιτέκτονες και θεωρητικοί των τεχνών από την Ελλάδα και το εξωτερικό με 110 έργα. Ο τρόπος που κατανοούμε και προσεγγίζουμε τα πολιτισμικά σύμβολα, οι συγγένειες και τα χαρακτηριστικά των συμβόλων ανεξαρτήτως προέλευσης και η σχέση τους με τον καλλιτεχνικό κόσμο δίνουν τροφή για σκέψη γύρω από τα έργα που παρουσιάζονται, με πολλά από αυτά να έχουν δημιουργηθεί ειδικά για την έκθεση. Παράλληλα, προβάλλονται ντοκιμαντέρ αρχιτεκτονικής και τέχνης καθώς και σπάνιο υλικό αρχείου.

6

5

8 lifo – 7.10.21

4

ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ

«17ο Διεθνές Φεστιβάλ Ψηφιακών Τεχνών της Ελλάδας (ADAF) Tactus» 13-17/10, Μουσείο Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού, κεντρικό κτίριο, Κυδαθηναίων 17, Αθήνα, είσοδος δωρεάν με προκράτηση θέσης

Στην 17η εκδοχή του το Διεθνές Φεστιβάλ Ψηφιακών Τεχνών της Ελλάδας κάνει μια στάση στο ιστορικό κέντρο και εξερευνά τις γειτονιές του Μοναστηρακίου και της Πλάκας. Φέτος, το ADAF μπαίνει στο Μουσείο Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού για να υποδεχτεί το κοινό στο κεντρικό του κτίριο στην Πλάκα με ψηφιακά έργα Ελλήνων και διεθνών καλλιτεχνών, από video art και animation μέχρι virtual reality εγκαταστάσεις, περφόρμανς, workshops αλλά και το ADAF Kids για τους μικρούς φίλους του φεστιβάλ. Το φεστιβάλ θα φιλοξενηθεί και στα υπόλοιπα κτίρια του μουσείου: στο Λουτρό των Αέρηδων θα δείτε έργα που αφορούν την έννοια του «άλλου», στο τζαμί Τζισταράκη ένα 3D Mapping Projection Show, ενώ στη συμβολή των οδών Άρεως και

6

Κλάδου θα γίνουν Open Air Screenings. Κι αυτά είναι μερικά από τα πολλά special events της διοργάνωσης.

7

ΧΟΡΟΣ

«L-E-V - Sharon Eyal - Gai Behar Κεφάλαιο 3: Το βάναυσο ταξίδι της καρδιάς» 9 & 10/10, Πειραιώς 260, Πειραιώς 260, Ταύρος, είσοδος: 15-30 ευρώ

Το τελευταίο μέρος της τριλογίας της διάσημης Ισραηλινής χορογράφου Sharon Eyal θέλει να φέρει και πάλι τη χαρά της ζωής στον χορό, πραγματευόμενο τον έρωτα. Στη σκηνή τα σώματα επιδίδονται σε μπαλετικές φιγούρες και voguing υπαινιγμούς με αισθησιασμό αλλά και χιούμορ. Στα συν της χορευτικής παράστασης τα ολόσωμα, σαν τατουάζ κοστούμια που σχεδίασε η creative director του οίκου Dior, Maria Grazia Chiuri.

8

ΣΙΝΕΜΑ

«4th Balkan Can Kino Film Symposium» 8-16/10, σε διάφορους χώρους στην Αθήνα, είσοδος ελεύθερη

Για τέταρτη χρονιά το Συμπόσιο Κινηματογράφου επιστρέφει σε διάφορα σημεία της πόλης με προβολές αλλά και παράλληλα events, όπως ανοιχτές συζητήσεις και εργαστήρια. Κεντρικός θεματικός άξονας του φετινού Balkan Can Kino είναι οι γυναίκες, απαλλαγμένες από οποιαδήποτε ταμπέλα κοινωνικής τάξης, σεξουαλικού προσανατολισμού, γλώσσας, θρησκείας ή πολιτισμικών χαρακτηριστικών. Σκηνοθέτριες και δημιουργοί θα δώσουν το «παρών» σε 10 μέρες εποικοδομητικών προβολών και ζυμώσεων.

9

ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ

«Revolting Bodies» 6/10-26/11, Atopos CVC, Σαλαμίνος 72, Μεταξουργείο, είσοδος ελεύθερη με προκράτηση θέσης

Πώς οι σύγχρονες κοινωνίες μεταβολίζουν το επαναστατικό φαντασιακό; Πώς ηρωοποιείται η επανάσταση από τις μετεπαναστατικές κοινωνίες; Ποια είναι η φυλετική και έμφυλη ταυτότητα των επαναστατημένων σωμάτων; Ο εικαστικός, ιστορικός και ερευνητής Αλέξης Φιδετζής, ως προσκεκλημένος του καλλιτεχνικού διευθυντή του Atopos CVC Βασίλη Ζηδιανάκη, παρουσιάζει το εν εξελίξει «#RevoltingBodies, 200 χρόνια μετά την Ελληνική Επανάσταση», όχι με διάθεση εικαστικής αποτύπωσης αλλά σκιαγραφώντας τους παραπάνω προβληματισμούς σε μια σειρά από σχέδια με μολύβι που συνδιαλέγονται με μεγάλης κλίμακας εκτυπώσεις, διαμορφώνοντας επιτοίχιες εγκαταστάσεις.

10

7

9

ΧΟΡΟΣ

«MicroDances» 9 & 10 Οκτωβρίου, Μουσείο Ακρόπολης, Διονυσίου Αρεοπαγίτου 15, Αθήνα / Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, λεωφ. Καλλιρρόης & Αμβρ. Φραντζή, Αθήνα / Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, λεωφ. Ανδρέα Συγγρού 364, Καλλιθέα. Για την είσοδο στα δύο μουσεία απαιτείται αγορά εισιτηρίου.

Σύντομοι χοροί των 6-10 λεπτών, 1-3 χορευτές, μια 5ωρη διαδρομή με 21 στάσεις σε 3 σημαντικούς χώρους της πόλης. Για τα «Microdances» που πραγματοποιούνται στο πλαίσιο του An Ideal City συνεργάστηκαν τρεις ευρωπαϊκοί φορείς του χορού: Fondazione Nazionale della Danza / Aterballetto (Ρέτζο Εμίλια), Les Halles de Schaerbeek (Βρυξέλλες) και το Μπαλέτο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Οι σύντομες παραστάσεις των χορευτών που προέρχονται από διαφορετικά υπόβαθρα δημιουργούν πλούσια χορογραφικά τοπία σε άμεσο διάλογο με τους χώρους που φιλοξενούνται και εξερευνούν συγχρόνως τις δυνατότητες του δημόσιου χορού στον αστικό ιστό.

10 7.10.21 – lifo

9

ΤHE

SIGNAL GROUP Βαθιά γνώση για τη ναυτιλία, πάθος για τη σύγχρονη τεχνολογία και εργασιακή κουλτούρα που υπερβαίνει τα δεδομένα του χώρου.

Α

ν είσαι πωρωμένος με την τεχνολογία και σε συναρπάζει οτιδήποτε

τη Signal, η οποία ιδρύθηκε το 2014 και σήμερα έχει γραφεία στην Αθήνα και στο

μπορεί να μεταφράζεται σε software, μπορεί και να σκέφτεσαι το

Λονδίνο, καθώς και προσωπικό στην Αμερική, την Πολωνία και τη Σιγκαπούρη. Αν,

μέλλον σου σε κάποια χώρα του εξωτερικού. Εκεί όπου οι μεγάλες

πάλι, θέλεις να καταλάβεις λίγο περισσότερα, μπορούμε να πούμε ότι η εταιρεία

εταιρείες συμμερίζονται το πάθος σου, δουλεύουν με το επονομαζό-

ασχολείται με τρεις βασικές δραστηριότητες. Η Signal Ocean είναι η technology

μενο deep-tech και μπορούν να σου προσφέρουν ένα cool εργασιακό περιβάλλον,

start-up που αναπτύσσει τη Signal Ocean Platform, μια πλατφόρμα που βοηθά

το οποίο ταυτόχρονα αποτελεί έναν καλό λόγο να ξυπνάς για να πας στη δουλειά.

στη βελτιστοποίηση των ναυλώσεων, εκμεταλλευόμενη τις δυνατότητες της

Αυτό ακριβώς που σκέφτεσαι μπορείς να το βρεις στην Ελλάδα και η Signal Group

τεχνητής νοημοσύνης και του machine learning. H Signal Maritime είναι η ναυ-

ίσως να είναι το περιβάλλον που ονειρεύεσαι, χωρίς να χρειαστεί να περάσεις τα

τιλιακή που, χρησιμοποιώντας την τεχνολογία του ομίλου, προσφέρει υπηρεσίες

σύνορα.

εμπορικής διαχείρισης πλοίων σε πλοιοκτήτες, ενώ η Signal Ventures είναι ο τρί-

«A mix of Maritime, Computing and Science»: Αυτή η περιγραφή μάλλον είναι η πιο αντιπροσωπευτική ώστε να πάρεις μια πρώτη –πολύ πρώτη– εικόνα σχετικά με

ΤΑ ΝΑΥΤΙΛΙΑΚΆ ΕΊΝΑΙ ΜΙΑ ΓΛΏΣΣΑ ΠΟΥ ΜΑΘΑΊΝΕΙΣ Μπορεί τα ναυτιλιακά να ακούγονται σαν άγνωστη γλώσσα, αλλά στη Signal αυτή η γλώσσα διδάσκεται, και μάλιστα σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα. Άλλωστε, η εταιρεία, μέσα από internships, έχει προσλάβει τα τελευταία πέντε χρόνια περισσότερους από εκατό ανθρώπους στα πρώτα τους επαγγελματικά βήματα, στους οποίους δόθηκε η ευκαιρία να αποδείξουν το ταλέντο τους, φτάνοντας μάλιστα να αναλάβουν θέσεις ευθύνης. Εξάλλου, ανάμεσα στα μέλη της ομάδας θα συναντήσεις νέους Έλληνες και ξένους που ήρθαν στην Αθήνα από Αγγλία, Ιταλία, Ελβετία, Αμερική και άλλες χώρες, κάποιοι εκ των οποίων έχουν μάθει και ελληνικά, βοηθώντας στην κοινωνικοποίηση τους εκτός δουλειάς (Welcome brain gain!). Εδώ η ομαλή ένταξη και η ανάπτυξη των ανθρώπων παίζουν πρωτεύοντα ρόλο. Κι αυτό σημαίνει ένας μήνας εκπαίδευσης με εκπαιδευτές απ’ όλα τα τμήματα της εταιρείας για την ανταλλαγή γνώσεων, εμπειριών και πρακτικών αλλά και για τη δημιουργία εσωτερικής ακαδημίας εκμάθησης της ναυτιλίας. Το Tanker Chartering Academy προσφέρει μια εισαγωγή στον τομέα μέσα από το πρίσμα της Signal και είναι ανοιχτό σε όλα τα μέλη της εταιρείας, καλύπτοντας ένα πολύ σημαντικό κενό που υπήρχε μέχρι σήμερα. Η εταιρεία σκοπεύει μάλιστα να μοιραστεί το υλικό ανοιχτά, ακολουθώντας τη φιλοσοφία του open source, για όποιον επιθυμεί να ανακαλύψει τα μυστικά της ναυτιλίας. Αντίστοιχη ακαδημία προσφέρεται εσωτερικά και για την εκμάθηση των τεχνολογικών προϊόντων, των τεχνικών και των μεθόδων που χρησιμοποιούνται στη Signal, ώστε κάθε καινούργιο μέλος της ομάδας να έχει κατάλληλες βάσεις και υποστήριξη από την πρώτη ημέρα. Αυτή η υποστήριξη έχει και την οικονομική της διάσταση, αφού ετησίως παρέχεται ένα ποσό σε κάθε εργαζόμενο για τις δικές του ανάγκες μάθησης, πιστοποίησης και παρακολούθησης επιμορφωτικών προγραμμάτων, όπως επίσης και απεριόριστη πρόσβαση σε πλατφόρμες εκμάθησης όπως το Udemy. Κάθε τέσσερις μήνες οργανώνονται δομημένες συζητήσεις γύρω από την πορεία κάθε εργαζομένου και δημιουργείται ένα εξατομικευμένο πλάνο με βήματα και στόχους για την

10 lifo – 7.10.21

τος πυλώνας του ομίλου, που συμβουλεύει και επενδύει σε άλλες start-ups στη ναυτιλία αλλά και στον χώρο του commodities trading.

ομάδα αλλά και την ατομική εξέλιξη. Η συνεχής κατάρτιση και η πρόοδος είναι στόχος τόσο των μελών όσο και της ίδιας της εταιρείας!

ΠΑΤΈΝΤΑ ΣΤΗΝ ΑΜΕΡΙΚΉ - Η ΤΕΧΝΟΛΟΓΊΑ ΣΗΜΕΊΟ ΑΝΑΦΟΡΆΣ ΤΗΣ SIGNAL Η Signal, με αυτή την τόσο σύγχρονη κουλτούρα, δεν θα μπορούσε να μη χαρακτηρίζεται από τη χρήση των τεχνολογιών αιχμής και των επιστημονικών δεδομένων στην προσπάθεια της να καινοτομεί. Ανάμεσα στις πρόσφατες κατακτήσεις είναι η αμερικανική πατέντα που κέρδισε για τον πρωτοποριακό αλγόριθμο τεχνητής νοημοσύνης που προβλέπει τη διαθεσιμότητα πλοίων. Τεχνολογία αιχμής και ναυτιλία συνδυάζονται σε μια εταιρεία κι αυτό δεν θα το συναντήσεις εύκολα σε παγκόσμιο επίπεδο. Μέσα σε λίγα χρόνια, οι λύσεις που δημιουργεί η Signal χρησιμοποιούνται από το 50% της παγκόσμιας αγοράς που μετακινεί αργό πετρέλαιο. Το ποσοστό δεν είναι απλώς μεγάλο, είναι και σημαντικό, αν σκεφτείς ότι σε αυτό περιλαμβάνονται κολοσσοί του χώρου, όπως η Shell, η Exxon και η Chevron. Μάλιστα, πρόσφατα πραγματοποιήθηκε με τη Shell μια συμφωνία ιστορικής σημασίας, μέσα από την οποία η τελευταία δίνει την εμπορική διαχείριση δέκα πλοίων της στη Signal, εμπιστευόμενη την τεχνολογία της. Και είναι η πρώτη φορά που μια τέτοια εταιρεία εμπιστεύεται πλοία σε εξωτερική ομάδα. Ταυτόχρονα οι λύσεις της Signal δεν χαρακτηρίζονται μόνο από τη χρήση της τεχνολογίας αιχμής για βελτιστοποίηση οικονομικής φύσης αλλά συμβάλλουν στη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος της ναυτιλίας, με πρόσφατο παράδειγμα τη δημιουργία ενός εργαλείου που υπολογίζει και συγκρίνει την ποσότητα CO2 που θα παρήγαγαν τα διαφορετικά πλοία που ανταγωνίζονται για τη μεταφορά ενός φορτίου.

GREAT PLACE TO WORK! Η ΣΎΓΧΡΟΝΗ ΦΙΛΟΣΟΦΊΑ ΚΑΤΑΚΤΆ ΈΝΑΝ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΌ ΤΟΜΈΑ Αν, τώρα, έχεις μια εικόνα για το τι αντιπροσωπεύει το όνομα Signal, θα πρέπει να την εμπλουτίσεις με το εργασιακό περιβάλλον, όπου όλα λειτουργούν για να μπορεί ο εργαζόμενος να αποδώσει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο στις καθημερινές προκλήσεις. Εδώ οι σχέσεις ανάμεσα στα μέλη της ομάδας παίζουν σημαντικό ρόλο και έχουν διατηρηθεί ζωντανές ακόμα και μέσα σε συνθήκες πανδημίας. Μέχρι το τέλος του 2022 θα δοκιμάζεται ένα υβριδικό μοντέλο που προσφέρει την ευελιξία της εργασίας από το σπίτι και τη δυνατότητα φυσικής παρουσίας για τα μέλη κάθε ομάδας τρεις με πέντε ημέρες τον μήνα. Μέσα από έναν κυλιόμενο προγραμματισμό οι ομάδες συναντιούνται, συμμετέχουν σε happy hours και άλλα social events ώστε όχι μόνο να συνδεθούν αλλά και να καλλιεργήσουν ουσιαστικές σχέσεις (η Signal προσέλαβε περίπου εβδομήντα νέους συνεργάτες μέσα από διαδικτυακές συνεντεύξεις κατά τη διάρκεια της καραντίνας). Σε κάθε περίπτωση, βάση της φιλοσοφίας της είναι το #connect #stay_connected κι αυτό γιατί οι ανθρώπινες σχέσεις μετράνε πολύ μέσα σε έναν χώρο όπου οι απαιτήσεις της δουλειάς είναι υψηλές και πρέπει να εξισορροπούνται με ώρες χαλάρωσης, συζήτησης και αληθινού bonding. Κι όταν φροντίζεις οι άνθρωποί σου να ξεκινούν τη δουλειά με χαμόγελο, να απολαμβάνουν ένα ευέλικτο μοντέλο που αυξάνει τόσο την παραγωγικότητα όσο και την ευχαρίστηση, τότε μπορείς να θεωρείσαι ιδανικός χώρος εργασίας. Η πιστοποίηση της εταιρείας ως Great Place to Work αποτελεί μια αναγνώριση για τους ίδιους τους ανθρώπους της και οφείλεται στο περιβάλλον που έχει δημιουργήσει, προβάλλοντας ως κεντρική αξία τα μέλη της ομάδας και ως βασική προτεραιότητα τη συνολική τους ανάπτυξη, επαγγελματική και προσωπική. Κι αν ονειρεύεσαι κάτι τέτοιο, δεν χρειάζεται να το αναζητήσεις περνώντας τα σύνορα. Ίσως, τελικά, το brain gain να είναι το ελπιδοφόρο μήνυμα που έχει την υπογραφή της Signal.

Η Signal με λίγα λόγια Ξεκίνησε το 2014 με 10 ανθρώπους και σήμερα αριθμεί 150, ενώ συνεχίζει να προσλαμβάνει νέα μέλη. Περίπου τα 2/3 ασχολούνται με το data science και το software engineering. Διατηρεί γραφεία σε Αθήνα, Λονδίνο και προσωπικό στο Χιούστον, το Γκντανσκ και τη Σιγκαπούρη. Οι τρεις βραχίονες πάνω στους οποίους εργάζεται είναι οι Signal Ocean (deep technology), Maritime (ναυτιλία) και Ventures (επενδύσεις σε τεχνολογικές startups). Πρόσφατα κέρδισε US Patent για αλγόριθμο forecasting και τα προϊόντα της ήδη χρησιμοποιούνται από εταιρείες που ελέγχουν πάνω από το 50% της παγκόσμιας μεταφοράς αργού πετρελαίου.

«ΤΟ ΌΡΑΜΑ ΤΗΣ SIGNAL ΕΊΝΑΙ ΝΑ ΕΞΥΠΗΡΕΤΉΣΕΙ ΤΙΣ ΑΝΆΓΚΕΣ ΜΙΑΣ ΜΟΝΤΈΡΝΑΣ ΝΑΥΤΙΛΊΑΣ. ΉΡΘΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΆΔΑ ΓΙΑ ΝΑ ΔΟΥΛΈΨΩ ΜΕ ΈΞΥΠΝΟΥΣ ΕΡΕΥΝΗΤΈΣ ΠΆΝΩ ΣΕ ΕΝΔΙΑΦΈΡΟΝΤΑ ΠΡΟΒΛΉΜΑΤΑ ΚΙ ΈΤΣΙ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΆ ΈΧΩ ΤΗΝ ΕΥΚΑΙΡΊΑ ΝΑ ΜΑΘΑΊΝΩ. ΤΑ ΤΕΛΕΥΤΑΊΑ ΔΎΟ ΧΡΌΝΙΑ ΣΤΗΝ ΟΜΆΔΑ ΜΟΥ ΧΤΊΖΟΥΜΕ ΈΝΑ NLP ΑΛΓΌΡΙΘΜΟ ΠΟΥ ΚΑΤΑΛΑΒΑΊΝΕΙ ΚΑΙ ΕΞΆΓΕΙ ΑΥΤΌΜΑΤΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΊΕΣ ΑΠΌ E-MAILS. ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΈΣΜΑΤΆ ΈΧΟΥΝ ΕΝΘΟΥΣΙΆΣΕΙ ΤΟΥΣ ΠΕΛΆΤΕΣ ΜΑΣ».

ANDRE, DATA SCIENTIST

«Πραγματικά απόλαυσα το σημείο όπου η ομάδα chartering μας εξήγησε λεπτομέρειες για την καθημερινή τους διαδικασία. Είναι πολύ σημαντικό για έναν software engineer να καταλάβει πώς δουλεύουν οι άνθρωποι, ώστε να σχεδιάσει ένα software που θα κάνει τη δουλειά τους πιο εύκολη, πιο γρήγορη και, ελπίζω, καλύτερη», ΓΙΆΝΝΗΣ, SENIOR SOFTWARE ENGINEER 7.10.21 – lifo

11

12 lifo – 7.10.21

talkofthetown

ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΕΠΤΑΗΜΕΡΟ

Εν όψει ενός δύσκολου χειμώνα Η εξέλιξη της πανδημίας, η διαγραφή του Μπογδάνου και οι μαχαιριές της διαδοχής στο ΚΙΝ.ΑΛ.

7—13 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2021 Νο 700

• Αιμοδοσία: Είσαι άντρας και έχεις κάνει σεξ με άντρα • Το Facebook είναι για γέρους, εκεί γύρω στα 40 • Επιστροφή στις παρελάσεις; • Μάτια χωρίς πρόσωπο: Η μάσκα της Ιωάννας

απ ό τ h βασιλ ι κη σιου τ η

Σ

την πρώτη φάση της πανδημίας η κυβέρνηση επαίρονταν για τις καλές επιδόσεις της χώρας, οι οποίες της χάρισαν πολύ καλή φήμη διεθνώς. Μετά όμως άλλαξαν οι προτεραιότητες και μπήκε μπροστά η οικονομία. Ακολούθησε η περίφημη «κόπωση» της κοινωνίας, σημαντικό τμήμα της οποίας δεν ήθελε να ακούει άλλο για περιορισμούς και μέτρα, ούτε τους επιδημιολόγους, που δεν σταμάτησαν να «βλέπουν την καταστροφή», όπως κατηγορήθηκαν όσοι προειδοποιούσαν την πολιτεία και τους πολίτες. Μετά την κόπωση ήρθε η αδιαφορία και το αποτέλεσμα είναι σήμερα η Ελλάδα να πλησιάζει τη Σουηδία σε θανάτους (14.956 στις 5/10/2021), η οποία στην αρχή της πανδημίας ήταν το απόλυτο αντιπαράδειγμα.

ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΡΩΤΕΣ ΘΕΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ Η ΕΛΛΑΔΑ ΣΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ COVID Σύμφωνα με το ECDC (Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων), η Ελλάδα αυτή την περίοδο είναι στις τρεις πρώτες ευρωπαϊκές χώρες σε θανάτους από τον κορωνοϊό ανά 100.000 κατοίκους. Χειρότερη επίδοση στην Ε.Ε. έχουν μόνο η Βουλγαρία και η Ρουμανία. Οι επιστήμονες συνεχίζουν να προειδοποιούν ότι μας περιμένει ένας δύσκολος χειμώνας λόγω της υψηλής μεταδοτικότητας της μετάλλαξης Δ και της ανεπαρκούς εμβολιαστικής κάλυψης. Η Δέλτα είναι πολύ μεταδοτική, επισημαίνουν και προβλέπουν ότι μέχρι τα Χριστούγεννα θα έχουμε ακόμα μεγαλύτερη εξάπλωση του ιού. Η πολυδιαφημισμένη επιχείρηση «Ελευθερία» έμεινε στη μέση, καθώς το 40% του πληθυσμού δεν έχει εμβολιαστεί και το ποσοστό που απαιτείται πλέον μετά την εμφάνιση της Δέλτα για να χτιστεί η ανοσία 7.10.21 – lifo

13

ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΕΠΤΑΗΜΕΡΟ

υπολογίζεται στο 90%-95%. Η Ελλάδα είναι πίσω στον εμβολιασμό και ακόμα πιο ανησυχητικό είναι πως, από αυτούς που δεν εμβολιάζονται, κάπου 600.000 είναι άνω των 60 ετών. Αποχαιρετήσαμε το καλοκαίρι με πολύ κακές επιδόσεις και ακόμα δεν έχει ξεκινήσει ο χειμώνας.

ΤΟ ΧΕΙΡΟΤΕΡΟ ΣΕΝΑΡΙΟ ΚΑΙ ΟΙ ΑΙΤΙΕΣ ΠΟΥ Η ΕΛΛΑΔΑ ΕΜΕΙΝΕ ΠΙΣΩ

α πό τh βα σι λι κη σ ιου τη

«Η επιδημία επεκτείνεται. Οι θάνατοι αυξάνονται. Βρισκόμαστε ακόμα στην επέκταση της πανδημίας και όχι στο τέλος», προειδοποίησε για πολλοστή φορά πριν από λίγες μέρες ο ιολόγος ερευνητής στις ΗΠΑ Γιώργος Παυλάκης και δεν είναι ο μόνος που δεν σταματά να επισημαίνει τον κίνδυνο. Ο κ. Παυλάκης μιλά για επικοινωνιακά λάθη της κυβέρνησης αλλά και για την υποχρεωτικότητα που κατά τη γνώμη του θα έπρεπε να επεκταθεί και σε άλλες ομάδες. Κατ’ αυτόν, όμως, υπάρχει και χειρότερο σενάριο: «Ένα νέο στέλεχος του ιού που θα αναδυθεί σε κάποιο μέρος του κόσμου και θα υπερνικήσει τα σημερινά εμβόλια». Ευτυχώς, όμως, δεν δίνει πολλές πιθανότητες να συμβεί. Για τον συγκεκριμένο επιστήμονα η λύση είναι ο καθολικός εμβολιασμός, ο οποίος θα πρέπει να γίνει αναγκαστικός και θα χρειαστεί άλλον έναν χρόνο για να φέρει τα επιθυμητά αποτελέσματα. Ο ειδικός στις λοιμώξεις παθολόγος Γιώργος Παππάς, που παρακολουθεί την εξέλιξη της πανδημίας και την αντιμετώπισή της από την πρώτη μέρα, θεωρεί την υποχώρηση της ενημέρωσης και την ανοχή στην παραπληροφόρηση ως μία από τις αιτίες της σημερινής κατάστασης. «Ενώ στην αρχή η ροή της ενημέρωσης ήταν συντονισμένη με το δημόσιο αίσθημα και οδήγησε σε υψηλή αποδοχή και συμμόρφωση της κοινωνίας, τον Μάιο του 2020 κάθε ενημέρωση σταμάτησε και δόθηκε η εντύπωση ότι τελειώσαμε», έγραψε στο «Ημερολόγιο Κορωνοϊού», όπου καταγράφει όλες τις εξελίξεις τις σχετικές με την πανδημία. Στα αίτια περιλαμβάνει την υποτίμηση του ιού και το ότι «δεν σκεφτήκαμε μακροπρόθεσμα: σχεδιάσαμε με ορίζοντα λίγων μηνών». Επίσης, ασκεί κριτική στην κυβέρνηση: «Από τη μια αφ’ υψηλού διαχείριση με την ελάχιστη απαραίτητη προσπάθεια (“εμείς φέραμε εμβόλια, κάναμε και επιτυχημένη διανομή, κόψτε το κεφάλι σας τώρα, μη μας μιλάτε για ΜΜΜ, μη ζητάτε σχέδια λειτουργίας εκπαίδευσης, μη ζητάτε εκλογίκευση των ελέγχων...”). Και από την άλλη πλευρά, κλείσιμο του ματιού με “ναι μεν, αλλά...” σε όσους παρασύρθηκαν από υπόγειες αντι-εμβολιαστικές προπαγάνδες, χάιδεμα των δήθεν διστακτικών ανεμβολίαστων όταν τέθηκε θέμα υποχρεωτικότητας, επιδέξια παρακίνηση στην εκλεκτική μη συμμόρφωση στα μέτρα…».

talkofthetown

ΟΙ ΕΡΜΗΝΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΥΣΑΡΕΣΚΕΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ

14 lifo – 7.10.21

Παρότι οι προειδοποιήσεις των επιστημόνων, που ανησυχούν για την κατάσταση, δεν έχουν σταματήσει και εδώ και μήνες παρατηρείται αδιαφορία για τους θανάτους, ο Ευάγγελος Βενιζέλος, σε συνέντευξή του, κάλεσε την ιατρική κοινότητα να μας πει τι συμβαίνει «και μετά η κυβέρνηση και όλο το πολιτικό σύστημα να τοποθετηθεί. Έχουμε εξοικειωθεί με το ότι πεθαίνουν σχεδόν 300 άνθρωποι την εβδομάδα, σαν να μη συμβαίνει τίποτα, απόλυτη αδιαφορία απ’ όλους. Άρα η επιστημονική κοινότητα δεν δικαιούται να σιωπά». Οι επισημάνσεις του κ. Βενιζέλου είναι σωστές, αλλά άργησε πολύ να τις κάνει. Επιπλέον, η επιστημονική κοινότητα έχει δώσει απαντήσεις. Είναι η κυβέρνηση αυτή που δεν τις λαμβάνει υπ’ όψιν της όταν χαράζει την πολιτική της, επειδή κυριαρχούν κι άλλα κριτήρια, οικονομικά και κοινωνικά. Είναι αξιοσημείωτο ότι πολλά ΜΜΕ ανέδειξαν το θέμα μόνο μετά την παρέμβαση του κ. Βενιζέλου. Πριν ήταν σαν να μην υπήρχε. Η κριτική αυτή προς την κυβέρνηση, αν και δεν ήταν ευθεία επίθεση –προτίμησε να χτυπήσει περισσότερο το σαμάρι–, ήταν η τρίτη-τέταρτη κατά σειρά μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα, ενώ, μέχρι να κλείσει τα δύο χρόνια η κυβέρνηση Μητσοτάκη, ο κ. Βενιζέλος μιλούσε περισσότερο σαν συμπολιτευόμενος. Είναι κοινό μυστικό ότι πολλοί δικοί του άνθρωποι και συνεργάτες (όχι μόνο ο Πιερρακάκης και η Μενδώνη) βρίσκονται στην κυβέρνηση και στο επιτελείο του Κυριάκου Μητσοτάκη. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι ο ίδιος περίμενε αν όχι έναν ρόλο άτυπου συγκυβερνήτη, τουλάχιστον να τον συμβουλεύεται ο πρωθυπουργός, κάτι που δεν συνέβη. Αντιθέτως, οι πληροφορίες τον ήθελαν εδώ και αρκετό καιρό να αισθάνεται παραγκωνισμένος. Αποφάσισε, λοιπόν, να κάνει την παρουσία του αισθητή. Η πρώτη επίθεση προς τον Κυριάκο Μητσοτάκη έγινε όταν υπερασπίστηκε τον Αρχιεπίσκοπο Αμερικής Ελπιδοφόρο, χαρακτηρίζοντας βαθιά ανιστόρητη τη δυσαρέσκεια που εξέφρασε για εκείνον ο κυβερνητικός εκπρόσωπος, σύμφωνα με τις οδηγίες που είχε λάβει από το Μαξίμου.

Ο ΝΙΚΟΣ ΔΕΝΔΙΑΣ ΕΚΛΕΨΕ ΤΗΝ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ, ΠΡΟΚΑΛΩΝΤΑΣ ΤΗ ΔΙΑΓΡΑΦΗ ΜΠΟΓΔΑΝΟΥ Μετά τη σύναψη της αμυντικής συμφωνίας με τη Γαλλία, τις δάφνες έδρεψε ο πρωθυπουργός, του οποίου το ηγετικό προφίλ ενισχύθηκε, μετά από μια σειρά ατυχών χειρισμών που το είχαν πλήξει (πυρκαγιές, ανασχηματισμός, φιάσκο Αποστολάκη κ.ά.). Τα φώτα ήταν στραμμένα σε αυτόν μέχρι να μιλήσει ο υπουργός Εξωτερικών στην Επιτροπή Άμυνας και Εξωτερικών Υποθέσεων της Βουλής για την κύρωση της συμφωνίας με τη Γαλλία, όπου έκανε μια εμφάνιση που χαρακτηρίστηκε ως αρχηγική. Αυτό συνέβη μετά την αφορμή που έδωσε ο βουλευτής Κωνσταντίνος Μπογδάνος με τις εμφυλιοπολεμικές αναφορές του, τον οποίο αποδοκίμασε οργισμένος ο υπουργός. Τα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ που τον επιδοκίμασαν έκαναν ότι δεν πρόσεξαν την αναφορά του στον πατέρα του που ήταν στο Βίτσι, καθώς και τη δήλωση ότι η κατάθεση στεφάνου από τη Χρυσή Αυγή στο αίμα νεκρών για τη δημοκρατία (εννοώντας πάλι το Βίτσι) «είναι επίσης απαράδεκτη». Ο κ. Δένδιας, παρουσιάζοντας στη Βουλή μια συμφωνία που χαρακτήρισε ιστορική, είχε ζητήσει νωρίτερα απ’ όλους τους βουλευτές ομοψυχία, για την οποία είπε ότι «είναι το ίδιο ισχυρό όπλο με τις γαλλικές φρεγάτες». Ο κ. Μπογδάνος την υπονόμευσε, ξεκινώντας μια αχρείαστη αντιπαράθεση και μετατοπίζοντας τη συζήτηση από την αμυντική συμφωνία στο Βίτσι. Αλλά ακόμα και όταν ο κ. Δένδιας τού φώναζε στη Βουλή ότι «είναι ώρα να σοβαρευτούμε, διότι η χώρα αντιμετωπίζει εθνική απειλή», ο κ. Μπογδάνος δεν αντιλήφθηκε ότι οι καμπάνες χτυπούσαν γι’ αυτόν. Ο υπουργός Εξωτερικών, πάντως, αξιοποίησε την ευκαιρία αυτή για να κάνει μια πραγματικά αρχηγική εμφάνιση, καταπίνοντας ένα «μικρό ψάρι», το οποίο δύσκολα θα υπερασπιζόταν κανείς. Με αυτόν τον τρόπο τόνωσε όχι μόνο το ηγετικό προφίλ που θέλει να καλλιεργεί, χωρίς να μπαίνει στο μάτι του πρωθυπουργού, αλλά και τα δημοκρατικά και φιλελεύθερα χαρακτηριστικά που θέλει να προβάλλει. Ο κ. Δένδιας είναι ένας πολύ έμπειρος πολιτικός, ο οποίος, σε αντίθεση με τον κ. Μπογδάνο, γνωρίζει πολύ καλά τη βαρύτητα των λέξεων και επιλέγει προσεκτικά ποιες θα χρησιμοποιήσει στον δημόσιο λόγο του. Και ο λόγος του είχε μερικές κρυμμένες αιχμές την περασμένη Τρίτη. Όπως όταν έλεγε ότι όσο «εκπροσωπεί εκείνος την κυβέρνηση στη Βουλή, δεν θα ξαναγίνει ανεκτή στην αίθουσα τέτοια προσπάθεια». Σαν να έλεγε δηλαδή ότι κάτι τέτοιο δεν αποκλείεται όταν την εκπροσωπεί ο πρόεδρός της. Λόγω Μπογδάνου πέρασε απαρατήρητη, αλλά ο κ. Δένδιας έδωσε απάντηση και στην κριτική Βενιζέλου και ΣΥΡΙΖΑ στο άρθρο 2 της Συμφωνίας, υποστηρίζοντας ότι «έτσι όπως είναι διατυπωμένο, είναι η πιο προχωρημένη διατύπωση διεθνώς», προκαλώντας, όποιον ισχυρίζεται ότι είναι ελλειμματική, να του φέρει ένα υπόδειγμα διεθνούς συμφωνίας, όπου υπάρχει πιο εκτεταμένη διατύπωση. «Το να καταφεύγουμε σε ιδεατές αναζητήσεις για να αδυνατίσουν την εικόνα αυτής της συμφωνίας δεν ωφελεί το εθνικό συμφέρον» τους απάντησε, αφού πριν είχε υπενθυμίσει ότι η Τουρκία «είναι η μόνη χώρα στον πλανήτη που έχει εκδώσει απειλή πολέμου κατά άλλης χώρας για την άσκηση νόμιμων δικαιωμάτων».

ΟΙ ΜΑΧΑΙΡΙΕΣ ΤΗΣ ΔΙΑΔΟΧΗΣ ΣΤΟ ΚΙΝ.ΑΛ. Στο ΚΙΝ.ΑΛ. πλησιάζει η ώρα εκλογής της νέας ηγεσίας και έχουν βγει τα μαχαίρια. Τα στελέχη της Φώφης Γεννηματά κατηγόρησαν τον υποψήφιο και ευρωβουλευτή Νίκο Ανδρουλάκη ότι χρωστάει συνδρομές ετών στο κόμμα – παρόμοιες αιχμές άφησαν και για την Εύα Καϊλή, η οποία στηρίζει τον υποψήφιο Ανδρέα Λοβέρδο. Και οι δύο διαμαρτυρήθηκαν για χτυπήματα κάτω από τη ζώνη, είπαν ότι δεν είναι έτσι, αλλά κανείς δεν εξήγησε τι ακριβώς συμβαίνει με τις οικονομικές συνδρομές, ούτε από το κόμμα φάνηκε να επιθυμεί κανείς διαφάνεια. Άλλωστε όλα τα υπόλοιπα στελέχη άφησαν κι εκείνα αιχμές για έλλειψη ουσιαστικής ενημέρωσης για τα οικονομικά του κόμματος. Πρόβλημα φαίνεται να υπάρχει και με το μητρώο στελεχών βάσει του οποίου θα γίνει η διαδικασία, παρότι πολλοί καταγγέλλουν ότι δεν είναι ενημερωμένο. Ο Χάρης Καστανίδης ζήτησε να καταθέσει τις 5.000 υπογραφές που χρειάζεται για να επικυρωθεί η υποψηφιότητά του και από μη μέλη, καθώς, όπως είπε, υπάρχουν στελέχη που δεν εμφανίζονται στο μητρώο, ενώ μέσα σε αυτό μπορεί να βρει κανείς και πεθαμένους. Όπως προκύπτει, μόνο η πρόεδρος και οι συνεργάτες της είναι σε θέση να γνωρίζουν πότε ενημερώθηκε το μητρώο και ποιους περιλαμβάνει. Οι εξελίξεις αυτές ενδέχεται να αποθαρρύνουν πολλά μέλη και φίλους του κόμματος, ώστε να μην πάνε να ψηφίσουν. Σε αυτή την περίπτωση, της μικρής συμμετοχής, το πάνω χέρι θα έχουν οι μηχανισμοί, δηλαδή η σημερινή ηγεσία, που τους ελέγχει.

Σύμφωνα με το ECDC (Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων), η Ελλάδα αυτή την περίοδο είναι στις τρεις πρώτες ευρωπαϊκές χώρες σε θανάτους από τον κορωνοϊό ανά 100.000 κατοίκους. Χειρότερη επίδοση στην Ε.Ε. έχουν μόνο η Βουλγαρία και η Ρουμανία.

NO FILTER

Αιμοδοσία: Είσαι άντρας και έχεις κάνει σεξ με άντρα Η απροκάλυπτη ιατρικοποίηση μιας διάκρισης.

α πό τη βι β ι α ν σ τεργι ου

Η Βίβιαν Στεργίου είναι συγγραφέας και νομικός.

Σ

τις οδηγίες για τους πιθανούς αιμοδότες διαβάζουμε έναν υπερβολικά εκτενή κατάλογο λόγων αποκλεισμού από την αιμοδοσία. Υποθέτει κανείς ότι είναι ιατρικά δικαιολογημένοι. Μεταξύ άλλων, απαγορεύεται, λέει, να δώσεις αίμα «αν είσαι άντρας και έχεις κάνει σεξ με άντρα» ή «εάν έχεις κάνει μέσα στους προηγούμενους δώδεκα μήνες» (άρα, υποθέτω, τώρα μιλάμε για γυναίκες) «σεξ με άντρα που έχει κάνει σεξ με άλλον άντρα». Άρα, συμπεραίνει κανείς ότι α) οι άντρες που κάνουν σεξ με άντρες έχουν κάτι στο αίμα τους που το καθιστά ακατάλληλο προς χρήση από άλλους και 2) οι γυναίκες που κάνουν σεξ μαζί τους μπορεί να έχουν κι αυτές κάτι. Ωραία. Ας το φανταστούμε λίγο: είσαι άντρας που κάνει υπεύθυνα σεξ με άντρες. Σε παίρνει ένας φίλος και θέλει αίμα. Ξεκινάς απ’ το σπίτι να πας να δώσεις. Είσαι εντελώς σίγουρος ότι δεν έχεις κάτι, εξετάζεσαι συχνά. Κι ενώ πας να κάνεις μια καλή πράξη, η κοινωνία σού δείχνει τα δόντια της. Φαντάζομαι το κοκομπλόκο ενός νεαρού αγοριού που ερωτεύεται αγόρια εκείνη την ώρα! Λογικά ξυπνάνε μέσα του όλα μαζί. Το μπούλινγκ που ’χει φάει στο σχολείο, επειδή είναι περήφανα θηλυπρεπής. Το μπούλινγκ που ’χει φάει στην οικογένεια που δεν θέλει τέτοια για το παλικάρι της. Μία (ακόμα) απόρριψη απ’ το πουθενά: «Δεν θέλουμε το αίμα σου». Και όλ’ αυτά σ’ έναν άνθρωπο που ήδη οι άλλοι τον κρίνουν για το πώς κουνάει το χέρι, για το αν σπάει η φωνή, για το αν φοράει βαριά κολόνια ή ελαφριά, για το αν ντύνεται με φαρδιά παντελόνια ή στενά παντελόνια, για το αν πίνει τσάι ή άπερολ, για το πώς στέκεται στον χώρο και για το πώς χορεύει, για όλα τελικά, γι’ αυτό που είναι, για κάθε μικρή επιλογή κάθε μέρας, που ερμηνεύεται ως εκδήλωση μιας νοσηρής, τάχα, προσωπικότητας. Το βλέμμα των άλλων συρρικνώνει το αγόρι που ερωτεύεται αγόρια σε ένα μόνο στοιχείο όλης του της περίπλοκης προσωπικότητας και μετά το απορρίπτει γι’ αυτό. Ίσως να υποψιάζεται εύκολα κανείς ότι έχω χαρεί με το ενδεχόμενο τα αγόρια που κάνουν σεξ με αγόρια να μπορούν να δώσουν αίμα. Ας μου συγχωρεθεί η φλυαρία, αλλά σήμερα θέλω να αποφύγω τους εύκολους πλέον και ίσως περιοριστικούς όρους «γκέι» κ.λπ. Προτιμώ το πεδίο να είναι πάντα ανοιχτό ώστε να

αυτοπροσδιορίζεται κάθε άτομο όπως αυτό προτιμά σε κάθε φάση της ζωής του και να αλλάζει όποτε θέλει προτιμήσεις ή ό,τι άλλο, χωρίς να πέφτει λόγος σε κανέναν. Κανένας άνθρωπος δεν θα ’πρεπε ποτέ να εξαναγκάζεται να πει με τι κάνει σεξ, ειδικά προκειμένου να προβεί σε μια καλή πράξη, ούτε να αισθάνεται νοσηρός και αποκλεισμένος γι’ αυτό που είναι. Όμως, όσο παραμένει ο λόγος αποκλεισμού οι άντρες αιμοδότες καλούνται να πουν στον περίγυρό τους τις σεξουαλικές τους προτιμήσεις, ενώ, αν πάνε να δώσουν αίμα κι έχουν κάνει σεξ με άντρα, πρέπει να πουν ψέματα. Γιατί; Η σύνδεση αίματος-λοιμώδους νόσου-καθαρότητας-ανάγκης για αντισηψία είναι παλιά και συνδέεται με σκοτεινές σελίδες της ιστορίας της Ευρώπης. Οι Εβραίοι ήταν σε «καραντίνα», επειδή ήταν «βρόμικοι» την περίοδο της ανόδου του ναζισμού και οι μετανάστες συχνά αντιμετωπίζονται ως πηγή μολυσματικών ασθενειών απ’ αυτούς που δεν τους θέλουν. Οι ρατσιστές αρέσκονται να μιλούν για την «ιδιαίτερη μυρωδιά» που αναδίδουν οι μαύροι άνθρωποι και όσοι επιθυμούν τον στιγματισμό των οροθετικών (όπως ένας συγκεκριμένος υποψήφιος για την αρχηγία ενός συγκεκριμένου κόμματος) συνδέουν τη νόσο με ανύπαρκτους κινδύνους για το σύνολο. Όλες οι ιδέες περί καθαρότητας του αίματος πρέπει να κινούν υποψίες. Ο συγκεκριμένος αποκλεισμός παρουσιάζει εμμέσως ως επιστημονικό πόρισμα και αποτέλεσμα ερευνών την ίδια τη δική μας προκατάληψη. Το ιατρικό λεκτικό του επ’ αόριστον αποκλεισμού αυτών των ανδρών απ’ την αιμοδοσία είναι μια σύνδεση του σεξ με την ακαταλληλότητα προς κοινωνική προσφορά, είναι μια κανονικοποίηση του στιγματισμού και ουσιαστικά εμπέδωση της ιδέας που ήδη έχουν εσωτερικεύσει πολλοί άντρες λόγω της καταπίεσής τους απ’ την πατριαρχία, ότι είσαι βρόμικος επειδή κάνεις σεξ με έναν x τρόπο. Είναι άσκηση πολιτικής πάνω στα σώματα, που τίθενται έτσι σε άυλο γκέτο. Το σεξ μεταξύ ανδρών παρουσιάζεται ως κινδυνώδες τάχα και μιαρό, όπως στην ποπ κουλτούρα περασμένων δεκαετιών. Η ιατρική έχει προχωρήσει όμως. Άρα, το λεκτικό που παραμένει, ενώ οι ιατρικοί λόγοι έχουν εκλείψει, είναι η απροκάλυπτη ιατρικοποίηση μιας διάκρισης.

Όσο παραμένει ο λόγος αποκλεισμού οι άντρες αιμοδότες καλούνται να πουν στον περίγυρό τους τις σεξουαλικές τους προτιμήσεις, ενώ, αν πάνε να δώσουν αίμα κι έχουν κάνει σεξ με άντρα, πρέπει να πουν ψέματα. Γιατί;

7.10.21 – lifo

15

FOOTNOTES

α πό τη δ εσ ποι να τ ρ ιβ ολη

talkofthetown

Το Facebook το απασχολεί περισσότερο το γεγονός ότι οι νέοι το θεωρούν βαρετό και ξεπερασμένο. Χαρακτηριστικά, ένα 11χρονο αγοράκι φέρεται να λέει «το Facebook είναι για γέρους - εκεί γύρω στα 40».

16 lifo – 7.10.21

KOINOI TOΠOI

Το Facebook είναι για γέρους, εκεί γύρω στα 40

Επιστροφή στις παρελάσεις; Μια σύντομη υπενθύμιση του χαρακτήρα που έχουν πάρει οι παρελάσεις τις τελευταίες δεκαετίες.

Τι μας έμεινε τελικά από τις επτά ώρες χωρίς τα πιο δημοφιλή social media.

Ο

ι επτά ώρες που περάσαμε χωρίς Facebook, Instagram, Messenger και WhatsApp ήρθαν την ώρα που το Facebook βρίσκεται στη δίνη του μεγαλύτερου σκανδάλου στην ιστορία του. Τα «Facebook files», μια διαρροή εγγράφων από ένα πρώην υψηλόβαθμο στέλεχος του Facebook, τη Frances Haugen, ξεκίνησαν να δημοσιεύονται στη «Wall Street Journal» στις 17 Σεπτεμβρίου και επιβεβαιώνουν πολλά από αυτά που γνωρίζαμε –ή τουλάχιστον υποπτευόμασταν– ήδη. Το Facebook γνώριζε οτι προωθεί fake news, ειδικά σε σχέση με τα εμβόλια κατά του κορωνοϊού, τη βία και το μίσος ανά τον κόσμο, αλλά δεν έκανε σχεδόν τίποτα για να το εμποδίσει. Το μόνο που ίσως προκάλεσε έκπληξη ήταν τα σχέδια που είχε για παιδιά και εφήβους. Προκειμένου να προσπεράσει το COPPA (Children’s Online Privacy Protection Rule), τη νομοθεσία των ΗΠΑ που ορίζει ότι δεν μπορείς να μαζεύεις data παιδιών κάτω των 13 ετών, το μέσο θέλησε να φτιάξει το Instagram kids, μια πλατφόρμα για παιδιά 10 με 12 ετών, ενώ εξέταζε και την ιδέα να δημιουργήσει ένα messenger app για παιδιά ηλικίας μεταξύ 6 και 12 ετών. Το Facebook, βέβαια, όπως σημειώνει και η Helen Lewis στο «Αtlantic», απ’ ό,τι φαίνεται από τα έγγραφα, μάλλον το απασχολεί περισσότερο το γεγονός ότι οι νέοι το θεωρούν βαρετό και ξεπερασμένο. Χαρακτηριστικά, ένα 11χρονο αγοράκι φέρεται να λέει «το Facebook είναι για γέρους - εκεί γύρω στα 40». Τα νούμερα εν μέρει αποδεικνύουν ότι έχει δίκιο. Ενώ παγκοσμίως η νούμερο ένα ομάδα χρηστών είναι η ηλικία 25-34, τα ποσοστά στις ομάδες 18-24 και 13-17 πέφτουν σταθερά, την ίδια ώρα που τα ποσοστά του σε ανθρώπους μεγαλύτερης ηλικίας όλο και αυξάνονται. Ο δυτικός κόσμος προηγείται σε αυτή την τάση. Στις Ηνωμένες Πολιτείες οι άνω των 45 αποτελούν πλέον το 35,2% των χρηστών της πλατφόρμας. Πολλά από τα ποστ και τα tweets της επόμενης ημέρας, πάντως, έβγαζαν μια αμηχανία – σαν όλοι να προσπαθούσαμε να πείσουμε το κοινό μας ότι μπορούμε ακόμα να επικοινωνήσουμε με τους γύρω μας. («Καλέ, τι ωραία που περάσαμε/Πόσο ανάγκη είχαμε αυτήν τη γλυκιά ησυχία»). Οι άνω των 35 πεθυμήσαμε τον αναλογικό κόσμο – το εξιδανικευμένο παρελθόν που το κεφάλι μας δεν θύμιζε κυψέλη, οι μπουκαμβίλιες άνθιζαν στον ήλιο, διαβάζαμε τα βιβλία ολόκληρα και το κινητό ήταν κάτι που χρησιμοποιούσαμε για να στέλνουμε sms («Έχουν πέσει τα WhatsApp groups μου και δεν μπορώ να μιλήσω με τα παιδιά», μου είπε ο Θ. τη Δευτέρα το βράδυ. «Ίσως πρέπει να τους στείλω sms», πρόσθεσε και εγώ απάντησα σαρκαστικά «χο χο χο χο»). Στην πραγματικότητα, η ψυχή του Facebook ακόμα και στη χώρα μας είναι άνθρωποι άνω των 40. Η θεωρία μου είναι πως ένας σίγουρος τρόπος να διακρίνεις κάποιον που περνά κρίση μέσης ηλικίας είναι να μετρήσεις τα στάτους του στο Facebook: τρία την ημέρα = άπλετος ελεύθερος χρόνος («μα είναι εργαλείο για τη δουλειά μου», «χμμμ»). Δέκα στάτους την ημέρα = βαθιά, ντροπιαστική κρίση μέσης ηλικίας λίγο πριν την αγορά μιας Alfa Romeo και την εμφύτευση μαλλιών. Πέρα από την πλάκα, βέβαια, πολλές αντιδράσεις έβγαζαν έναν βαθύ φόβο – και δικαίως. Οι επτά ώρες χωρίς τρία από τα πιο δημοφιλή social media ήταν μια σύντομη αλλά εξαιρετικά τρομακτική υπενθύμιση του τι σημαίνει παγκοσμιοποίηση σε έναν ψηφιακό κόσμο: 3,5 δισεκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως χρησιμοποιούν καθημερινά Facebook, Instagram και WhatsApp. Το ρεπορτάζ των «New York Times» το περιέγραψε εξαιρετικά γλαφυρά: ένας ιδιοκτήτης εστιατορίου στο Νέο Δελχί που διαφήμιζε το φαγητό του μέσω Facebook και έπαιρνε παραγγελίες μέσω WhatsApp δεν μπόρεσε να δουλέψει, ενώ το ίδιο ακριβώς συνέβη και σε έναν gamer στο Κλίβελαντ που πληρωνόταν μέσω του Facebook gaming. Το Facebook και το WhatsApp είναι εξαιρετικά δημοφιλή στη Λατινική Αμερική και στην Αφρική, σε κάποιες χώρες μάλιστα αποτελούν το βασικό σύστημα επικοινωνίας. Είναι μάλλον αργά πια για να σταματήσει η ψηφιακή παγκοσμιοποίηση. Το μόνο σίγουρο είναι πως το Facebook, αν και μόλις 17 ετών, περνάει ήδη τη δική του κρίση μέσης ηλικίας.

απ ο τ ο ν βασί λ η βαμ βακ α

Η επαναφορά της παρέλασης πράγματι μπορεί να σηματοδοτήσει την επιστροφή στην κανονικότητα, το αίσθημα του συνανοίκειν, μετά την εμβολιαστική κάλυψη σημαντικού ποσοστού του πληθυσμού.

O Βασίλης Βαμβακάς είναι αναπληρωτής καθηγητής Κοινωνιολογίας της Επικοινωνίας στο ΑΠΘ.

Τ

ο γεγονός της παρέλασης, στρατιωτικής ή μαθητικής, συνήθως δημιουργεί μεγάλη δημοσιότητα. Φέτος, τον δεύτερο χρόνο της πανδημίας, φαίνεται ότι η παρέλαση, μετά από ένα αναγκαστικό διάλειμμα, θα αποτελέσει ζήτημα αντιπαράθεσης. Κατά πόσο είναι σωστό να γίνονται παρελάσεις εν καιρώ πανδημίας και μάλιστα σε μια πόλη (Θεσσαλονίκη), που αυτήν τη στιγμή βρίσκεται υπό μερικό lockdown; Είναι η εξαγγελία του υπουργού Εσωτερικών κ. Βορίδη για παρελάσεις με συμμετοχή εμβολιασμένων και ανεμβολίαστων κλείσιμο του ματιού στο ακροδεξιό ακροατήριο που φαίνεται να αναθερμαίνεται κάτω από τις πρωτόγνωρες συνθήκες των τελευταίων ετών; Πριν δώσουμε μια τελική απάντηση, καλό θα ήταν να προσπαθήσουμε να κάνουμε μια σύντομη υπενθύμιση του χαρακτήρα που έχουν πάρει οι παρελάσεις τις τελευταίες δεκαετίες, που από τη μια επιβεβαιώνουν το εθνικιστικό, ακόμη και μιλιταριστικό ύφος τους, από την άλλη όμως το αναιρούν. Τουλάχιστον από τη δεκαετία του 2000 και ύστερα η παρέλαση στις εθνικές εορτές έχει αποκτήσει πολύπλευρες εκφάνσεις που, αν και έχουν ως κοινή αφετηρία τη συμβολική του έθνους και της κοινής ένταξης σε αυτό, υπερβαίνουν κατά πολύ αυτόν τον ρόλο. Θα λέγαμε ότι τις τελευταίες δύο δεκαετίες οι παρελάσεις γίνονται όχι αφορμή για εθνική ή κοινωνική συναίνεση αλλά, αντίθετα, για διαφωνία ή και βίαιη αντιπαράθεση. Παρέλαση και ρατσισμός: την αρχή της σύγχρονης ιστορίας του παρελαύνειν θα μπορούσε να την τοποθετήσει κανείς στο μακρινό πια 2002, οπότε τέθηκε για πρώτη φορά με μεγάλη ένταση το ζήτημα ποιος δικαιούται να κρατά την ελληνική σημαία. Ήταν η εποχή που το «δίκαιο του αίματος» απαγόρευε στους αριστούχους μαθητές μεταναστευτικής προέλευσης να γίνουν σημαιοφόροι και η περίπτωση του αλβανικής καταγωγής αριστούχου μαθητή Οδυσσέα Τσενάι στη Νέα Μηχανιώνα έμεινε στην ιστορία ως μία από τις πιο σημαντικές περιπτώσεις εκδήλωσης νεορατσισμού στη σύγχρονη Ελλάδα. Αν και προσωρινά υπήρξε μια υποχώρηση αυτού του ρατσιστικού/αντιρατσιστικού διακυβεύματος της παρέλασης, η εποχή του νέου προσφυγικού κύματος το επανάφερε, την εποχή μάλιστα που ο σημαιοφόρος στις σχολικές παρελάσεις επιλεγόταν μέσα από κλήρωση και όχι μέσα από το ζητούμενο της αριστείας, δημιουργώντας ένα νέο φαινόμενο μισαλλοδοξίας που θεώρησε ότι η απόδοση της σημαίας σε ξένους είναι μία ακόμη «χαριστική κίνηση» (χαρακτηριστικότερο παράδειγμα ο Αφγανός μαθητής που του δόθηκε ταμπέλα και όχι σημαία στη Δάφνη το 2017). Παρέλαση και ριζοσπαστισμός: η παρέλαση δεν έχει γίνει μόνο το σκηνικό εκδήλωσης ρατσιστικών αισθημάτων. Έχει γίνει αφορμή και για την επιτέλεση πολλών σκηνών ριζοσπαστισμού. Μέσα από τον προσεταιρισμό αντιιμπεριαλιστικών και συνδικαλιστικών διαδηλώσεων, η παρέλαση έγινε μέρος των χιλιάδων μικρών ή μεγάλων πορειών διαμαρτυρίας που ετησίως δημιουργούν τις προϋποθέσεις εικονικής ή πραγματικής σύγκρουσης περί πίστεως, πατρίδας και συντεχνιακών συμφερόντων. Αποκορύφωμα αυτής της ριζοσπαστικής τελετουργίας υπήρξε η στρατιωτική παρέλαση της 28ης Οκτωβρίου στη Θεσσαλονίκη το 2011, που μετατράπηκε από τους αγανακτισμένους υπερπατριώτες της αντιμνημονιακής συμμαχίας σε «λαϊκή παρέλαση». Ένα σκηνικό θεσμικής εκτροπής που στράφηκε εναντίον του Προέδρου της Δημοκρατίας και του πολιτικού συστήματος γενικά ως ένδειξη βίαιης λεκτικής και σωματικής υπεράσπισης της πατρίδας απέναντι στο «σάπιο» κατεστημένο που την «ξεπουλούσε». Οι μαθητικές παρελάσεις της ίδιας χρονιάς δεν είχαν ως συμβολική αναφορά τη σημαία (της αριστείας ή όποιας άλλης αξίας) αλλά τις μούτζες και τα μαύρα περιβραχιόνια. Πιο πρόσφατα, μια ενδιαφέρουσα μετεξέλιξη της ριζοσπαστικής περφόρμανς στο πλαίσιο της μαθητικής παρέλασης σημειώθηκε τον Οκτώβρη του 2019 από μια καλλιτεχνική ακτιβιστική ομάδα γυναικών στη Νέα Φιλαδέλφεια, που διακωμώδησε τον στρατιωτικό βηματισμό της παρέλασης, αγνοώντας ίσως ότι η παρωδία αυτή ελάχιστα διαφέρει από τον βηματισμό της πλειονότητας των βαριεστημένων ή απλώς ασυντόνιστων μαθητών που παρελαύνουν κάθε χρονιά. Παρέλαση και κανονικότητα: πέρα από το αρχαϊκό πνεύμα της, πέρα από τη χρήση της για ακροδεξιές ή ακροαριστερές επιτελέσεις πατριδοκαπηλίας (κορυφαίο παράδειγμα συναίρεσής τους η μετεξέλιξη του δικτατορικού Άρτου και Θεάματος την 25η Μαρτίου του 2015 υπό την υπουργική μπαγκέτα του Πάνου Καμμένου και χορευτικά συγκροτήματα στο Σύνταγμα), η παρέλαση αποτελεί ένα κοινωνικό γεγονός επιθυμητό και όχι καταναγκαστικό. Είτε λόγω μιας εκσυγχρονισμένης παράδοσης, είτε λόγω της αναζήτησης εθνικής ανάτασης, είτε και για τους δύο λόγους, γονείς, παιδιά, σχολεία, αθλητικά σωματεία και πολιτιστικοί σύλλογοι χρησιμοποιούν την παρέλαση ως μια ημέρα συλλογικής ή ατομικής επίδειξης. Η συναίνεση που υπάρχει γι’ αυτήν τη γιορτή και τελετουργία είναι απίστευτα μεγάλη. Το απόθεμα αναμνήσεων από την προσωπική στιγμή σε μια παρέλαση του παρελθόντος λειτουργεί ως συνδετικός κρίκος για τους νεότερους και τους γηραιότερους. Τα δημοσιογραφικά και άλλα σχόλια που κεντρίζει η «κανονική» παρέλαση συνήθως έχουν να κάνουν όχι τόσο με τους λεβεντόκορμους τσολιάδες αλλά περισσότερο με τις όμορφες γυναικείες παρουσίες (κυρίως μαθήτριες και δασκάλες) που συχνά με τις αμφιέσεις τους μετατρέπουν συνειδητά τις παρελάσεις σε πασαρέλες, προκαλώντας αρνητικούς ή θετικούς σκανδαλισμούς στον δημόσιο λόγο. Η πλουραλιστική, φιλήδονη, ατομιστική κοινωνία εφευρίσκει πάντα τρόπους να μεταλλάξει την ομοιομορφία που υποτίθεται ότι ενορχηστρώνει η παρέλαση κι αυτό συναντά συχνά αντιρρήσεις των υποστηρικτών της «ρωμαλέας» αυθεντικότητας της τελετουργίας. Κι έτσι ερχόμαστε με νέους όρους στο αρχικό ερώτημα. Από τη μια πλευρά η επαναφορά της παρέλασης πράγματι μπορεί να σηματοδοτήσει την επιστροφή στην κανονικότητα, το αίσθημα του συνανοίκειν, μετά την εμβολιαστική κάλυψη σημαντικού ποσοστού του πληθυσμού. Από την άλλη, όμως, η σοβαρή πιθανότητα διασποράς του κορωνοϊού στο πλαίσιο των εορτασμών (ειδικά σε περιοχές με χαμηλή εμβολιαστική κάλυψη) βάζει σε κίνδυνο όσα έχουν κατακτηθεί και δημιουργεί προϋποθέσεις για τη «δικαίωση» των νέων αντισυστηματικών επιχειρημάτων που βλέπουν πίσω απ’ όλα υποκρισίες και συνωμοσίες. Η φετινή παρέλαση με έμμεσο τρόπο μπορεί να γίνει όχημα του αντιεμβολιασμού, αυτού του νέου ολοκληρωτικού ατομικισμού που επικαλείται το έθνος, είτε προσχηματικά είτε μεταφυσικά. Παρέλαση και πατριδοκάπηλη ριζοσπαστικότητα αδημονούν να συνοδοιπορήσουν ξανά. Λίγους μήνες υπομονή και θα χάσουν την ευκαιρία. Το εθνικό μας «καρναβάλι» σύντομα θα μπορεί να γίνει άφοβα.

24 με τον

Λευτέρη Κοκογιαννάκη Το καλύτερο μήνυμα για την αποδοχή της διαφορετικότητας έρχεται φέτος αναπάντεχα από μια τηλεοπτική σειρά, στην οποία πρωταγωνιστεί ένας ερασιτέχνης ΑμεΑ ηθοποιός.

φωτό: πετροσ παττακοσ

σ υν ε ν τ ε υξ η : α λέ ξ α νδ ρ οσ δ ι α κ οσ ά β βα σ φ ω τ ο γ ραφ ι ε σ : π ετ ρ οσ π ατ τα κ οσ , μ α ν ωλη σ κ α νδ α ν ολε ω ν

Από πότε η ελληνική τηλεόραση έγινε συμπεριληπτική; Από πότε άρχισε να αντιμετωπίζει τη διαφορετικότητα με σεβασμό, ευαισθησία και ενδιαφέρον και όχι ως αφορμή για διακωμώδηση και κανιβαλισμό μέσα από προσβλητικές καρικατούρες; Κι όμως, ίσως είναι η πρώτη φορά που σε μια σειρά μυθοπλασίας, ένας ήρωας αλλιώτικος, αξιαγάπητος, βασανισμένος μεν, αλλά με μεγάλα αποθέματα δύναμης, τοποθετείται όχι απλά στο παρασκήνιο αλλά στον πυρήνα της. Ο λόγος για το «Κομάντα και Δράκοι», το μεταφυσικό νεο-γουέστερν 7.10.21 – lifo

17

24 λεπτά με τον Λευτέρη Κοκογιαννάκη

talkofthetown 18 lifo – 7.10.21

«Από τα σχολικά μου χρόνια ο υπολογιστής ήταν μια μεγάλη βοήθεια για μένα στον γραπτό μου λόγο. Θεώρησα λοιπόν πως είναι ένα επάγγελμα που θα μου μάθει πολλά και θα με βοηθήσει», εξηγεί ο Λευτέρης για την επιλογή των σπουδών του. Εξάλλου και στη δική μας τηλεφωνική επικοινωνία διευκολύνθηκε πολύ με το να μου γράψει πρώτα τις σκέψεις του. «Απέναντί μου βλέπω καθημερινά το λιμάνι. Από παιδί έχω αγάπη για τα καράβια. Η αγάπη μου αυτή με έκανε να δημιουργήσω τη σελίδα Chaniaships, η οποία αναφέρεται στα ακτοπλοϊκά νέα των Χανίων και ενημερώνεται καθημερινά» συνεχίζει, απαντώντας μου στο πώς προέκυψε το λινκ που ανακάλυψα στον προσωπικό του λογαριασμό στο Instagram. Βέβαια, δεν είναι εντελώς άσχετος με την υποκριτική, καθώς είχε ξαναπαίξει παλιότερα, σε μικρή ηλικία, στο θέατρο, αλλά μετά το «Κομάντα και Δράκοι» δηλώνει πως «θα ήθελα να συνεχιστεί αυτό το όνειρο, εάν έβρισκα κάτι που να μου ταιριάζει στο μέλλον». Σχετικά με τις σειρές που ο ίδιος προτιμά να βλέπει, αναφέρει πως του αρέσουν πολλές, όπως το «Νησί», το «Ευτυχισμένοι μαζί» και η «Παιδική χαρά», αλλά σίγουρα δεν προτιμά τα ψυχολογικά θρίλερ, πράγμα που κάνει ακόμα πιο ενδιαφέρουσα την ερμηνεία του ως πρωταγωνιστή σε μια παραγωγή με πολλά στοιχεία θρίλερ – η οποία, παρεμπιπτόντως, θεωρώ πως λανθασμένα πλασαρίστηκε, πριν από την πρεμιέρα της, ως το «ελληνικό “Stranger Things”», αφού μια τέτοια σύγκριση και διαφορετικές προσδοκίες δημιούργησε και είναι σίγουρα άδικη για ένα ελληνικό προϊόν που τελικά ξεχωρίζει τόσο για την ευρηματικότητα όσο και για το υψηλό επίπεδο παραγωγής του. Ενώ τα γυρίσματα συνεχίζονται, ο Λευτέρης έχει μπει τόσο πολύ στο πετσί του ρόλου του, που, όπως μου εξομολογείται, έχει αρχίσει να νιώθει ότι ο Ντόντος είναι φίλος του. Δεν είναι όμως οι ίδιοι άνθρωποι. «Τον συμπονώ για όσα έχει περάσει και για όσα θα περάσει ακόμα. Έχουμε κάποια κοινά, όπως για παράδειγμα την επιμονή, το πείσμα και φυσικά την αγάπη μας για τα παγωτά. Διαφέρουμε όμως στον τρόπο ζωής και σκέψης και θεωρώ πως είμαι λίγο πιο δυναμικός από εκείνον. Θα ήθελα να μπορούσα να σώσω τον Ντόντο απ’ όλα αυτά που περνάει. Αν μπορούσα, θα τον συμβούλευα να ζητήσει βοήθεια από κάποιον ή ακόμα και να καταγγείλει τους συγγενείς του ώστε να έχει ένα καλύτερο μέλλον κι εκείνος και η μητέρα του». Κι αν ο Λευτέρης είχε μια σούπερ δύναμη, σαν αυτή που έχει ο Ντόντος, ποια θα ήθελε να είναι; «Θα ήθελα να διακτινίζομαι για να μπορώ να πηγαίνω σε όλο τον κόσμο». Αν μπορούσε να κάνει κι ο ίδιος «τσαφ» και να αλλάξει την ίδια στιγμή κάτι στον κόσμο γύρω μας, τι θα άλλαζε; «Ειλικρινά θα ευχόμουν να είχα μια τέτοια δύναμη, και το πρώτο πράγμα που θα άλλαζα αμέσως θα ήταν ο ρατσισμός. Και μένα μου έχουν συμπεριφερθεί άσχημα. Η διαφορετικότητα πάντα προκαλεί ρατσισμό». Είναι μάλλον περιττό να πούμε πως το μήνυμα για τη διαφορετικότητα που περνά η συμμετοχή του Λευτέρη Κοκογιαννάκη σε μια πολυδιαφημισμένη σειρά υψηλής τηλεθέασης είναι ίσως το καλύτερο που έχουμε λάβει ποτέ από την ελληνική τηλεόραση. Ο ίδιος νιώθει ότι ο Θοδωρής Παπαδουλάκης τον τιμά που του ζήτησε να παίξει, αν και μάλλον η τιμή είναι δική μας, που έχουμε την ευκαιρία να δούμε την αλήθεια του, μέσα από τη μυθοπλασία. « Έχω δεχθεί τόση αγάπη, διαβάζω στον Θοδωρή κάθε μήνυμα που λαμβάνω και απαντάω σε όλα!». Τι θα ήθελε να πει ο ίδιος, όμως, σε όλα τα παιδιά που νιώθουν ξεχωριστά, μέσα από τη δική του ιστορία και την ιστορία του Ντόντου; «Το μήνυμά μου προς αυτά τα παιδιά θα ήταν να είναι δυνατά, να μην το βάζουν κάτω, να μην ντρέπονται γι’ αυτό που είναι και, το κυριότερο, να μην κλείνονται στα σπίτια τους και στον εαυτό τους. Δεν υπάρχει χειρότερο κακό απ’ το να πάψεις να ελπίζεις και να ονειρεύεσαι». Κάνε τσαφ, Λευτέρη! φωτό: μανωλησ κανδανολεων

Η σειρά «Κομάντα και Δράκοι» προβάλλεται κάθε Κυριακή στις 22:30 στο MEGA.

φαντασίας του Θοδωρή Παπαδουλάκη που διαδραματίζεται στην Κρήτη και χτίζει μια συναρπαστική ιστορία γύρω από τον Ντόντο, ένα χαρισματικό παιδί με αναπηρία. Ο Ντόντος μπορεί να είναι ΑμεΑ αλλά παράλληλα έχει σούπερ δυνάμεις – θα μπορούσε να έχει ξεπηδήσει από τους X-Men. Αυτό το σεναριακό εύρημα είναι από μόνο του υπέροχο, κι από εκεί ξετυλίγεται το νήμα της νέας σειράς του MEGA, της οποίας έχουν προβληθεί ως τώρα τα δύο πρώτα επεισόδια. Ο Ντόντος κάνει «τσαφ» και επηρεάζει τα μαγνητικά πεδία γύρω του, χάρισμα που όμως εκμεταλλεύονται με βίαιο τρόπο οι τραμπούκοι συγχωριανοί και συγγενείς του, οι «Δράκοι», για να πετύχουν τους δόλιους, εγκληματικούς σκοπούς τους, στους οποίους δεν μπορεί να προβάλει αντίσταση ούτε η προστατευτική μητέρα του, που τον υπεραγαπά. Το αντάλλαγμα που ζητά ο Ντόντος κάθε φορά είναι απλώς ένα παγωτό. Όταν όμως βλέπει έναν άνθρωπο να σκοτώνεται, συνειδητοποιεί ότι πρέπει με κάποιο τρόπο να ξεφύγει από τη μοίρα του. Συμμάχους, όπως όλα δείχνουν, θα βρει στα «Κομάντα», μια παρέα πιτσιρικάδων που σκοτώνει τον χρόνο της στο άγριο καλοκαιρινό τοπίο του Ακρωτηρίου Χανίων. «Όταν διάβασα την ιστορία, κατάλαβα ότι πάμε να δημιουργήσουμε κάτι που δεν έχει ξαναγίνει στην Ελλάδα και φυσικά αυτό που μου άρεσε περισσότερο ήταν οι δυνατότητες του Ντόντου», μου λέει στην επικοινωνία μας ο Λευτέρης Κοκογιαννάκης, ο νεαρός Κρητικός ερασιτέχνης ηθοποιός που υποδύεται εκπληκτικά τον Ντόντο και έχει ήδη ενθουσιάσει τα εγχώρια social media. Γιατί όταν μιλάμε για συμπερίληψη στη σειρά του Παπαδουλάκη, δεν εννοούμε μόνο αυτόν τον χαρακτήρα που έχει πλάσει, αλλά και τον άνθρωπο που τον ενσαρκώνει, που είναι κι εκείνος ΑμεΑ, σε ένα τηλεοπτικό προϊόν που, μεταξύ άλλων, φαίνεται πως θα σταθεί απέναντι σε πολλά αρνητικά στερεότυπα που χαρακτηρίζουν τους Κρητικούς. Πιο πρόσφατο αντίστοιχο παράδειγμα σε διεθνή παραγωγή είναι αυτό του Άιζακ στο «Sex Education», του ηθοποιού σε αμαξίδιο Τζορτζ Ρόμπινσον, που στον τελευταίο κύκλο τον είδαμε να φλερτάρει, να ερωτεύεται και να κάνει σεξ – αλλά ακόμα κι εκεί πρόκειται για δευτερεύοντα χαρακτήρα. «Ο Θοδωρής μού είχε πει ότι θέλει τον Ντόντο πολύ συγκεντρωμένο όταν γίνεται το “τσαφ”. Στις σκηνές με τους συγγενείς του θέλει θυμό και πείσμα και στις σκηνές με τη μητέρα του αγάπη και κατανόηση. Τα υπόλοιπα τα βρήκαμε στην πορεία» περιγράφει ο Λευτέρης για τον τρόπο με τον οποίο ο σκηνοθέτης-σεναριογράφος και μοντέρ της σειράς (κανονικό one man show!) του ζήτησε να προσεγγίσει τον χαρακτήρα. «Λατρεύω τις δυνατότητες του Ντόντου και μου αρέσουν πολύ οι διάλογοι, τα εφέ και το πόσο ρεαλιστικά παρουσιάζονται όλα αυτά στον φακό. Θεωρώ ότι όταν αγαπάς αυτό που κάνεις και έχεις δίπλα σου άτομα σαν αυτά που έχω εγώ, τότε δεν υπάρχει κάτι που να σε κουράζει ή να μη σου αρέσει. Αρχικά το λέω για το υπέροχο συνεργείο, που έχει κάθε φορά ένα τεράστιο χαμόγελο. Αλλά βέβαια όλα ξεκινούν από την οικογένειά μου, που είναι πάντα δίπλα μου». Ο 26χρονος Λευτέρης έχει σπουδάσει Τεχνικός Εφαρμογών Πληροφορικής και ζει μόνιμα στο νησί. «Όλη η Κρήτη μας είναι όμορφη, αλλά ιδιαίτερη αγάπη έχω στα χωριά μου. Η μητέρα μου είναι από τα Σφακιά και ο πατέρας μου από τη Ραμνή Αποκορώνου. Δεν την αλλάζω με τίποτα την Κρήτη». Ο ίδιος αποτελεί μέρος ενός καστ γνήσιων Κρητικών, που δίνουν έξτρα πόντους ρεαλισμού στη σειρά. Εξάλλου, η αγάπη του Παπαδουλάκη για τη μεγαλόνησο και η έμπνευση που αντλεί από αυτή είναι γνωστή και από τις προηγούμενες δουλειές του, το «Νησί», που αποτέλεσε μεταφορά του ομώνυμου μπεστ-σέλερ της Βικτόρια Χίσλοπ, και τη «Λέξη που δεν λες» – όπως και η ευαισθησία με την οποία αντιμετωπίζει τους ξεχωριστούς του ήρωες, ασθενείς με τη νόσο του Χάνσεν στην πρώτη περίπτωση και ένα παιδί στο φάσμα του αυτισμού στη δεύτερη.

«Ειλικρινά θα ευχόμουν να είχα μια τέτοια δύναμη, και το πρώτο πράγμα που θα άλλαζα αμέσως θα ήταν ο ρατσισμός. Και μένα μου έχουν συμπεριφερθεί άσχημα. Η διαφορετικότητα πάντα προκαλεί ρατσισμό».

SHORTCUT

Μάτια χωρίς πρόσωπο: Η μάσκα της Ιωάννας

Ενώ η ιδέα και μόνο του τι πέρασε και τι περνάει αυτή η γυναίκα μουδιάζει το μυαλό, σε γεμίζει φρίκη και σε ταπεινώνει, η εικόνα της Ιωάννας Παλιοσπύρου με τη μάσκα καθώς προσέρχεται στο δικαστήριο αντανακλά κάτι λεπτό, γενναίο, ιδιαίτερο, υπερβατικό. από τον δημήτρη πολιτάκη

Ό

σο οικεία μπορεί να μας ήταν από την περιρρέουσα ηθογραφία η φράση «θα σου ρίξω βιτριόλι» (απειλή που εξαιρετικά σπάνια μετουσιωνόταν σε αποτρόπαια πράξη, είτε στις παλιές ελληνικές ταινίες είτε στην πραγματικότητα) τόσο απόκοσμη και αλλόκοτη και απίστευτη μοιάζει η εικόνα της Ιωάννας Παλιοσπύρου με το καπέλο και την προστατευτική μάσκα που στοιχειώνει την τρέχουσα επικαιρότητα. Η Ιωάννα σκέτο –δεν χρειάζεται επίθετο, όλοι ξέρουμε ποια είναι όταν αναφέρεται μόνο το μικρό της όνομα στις επικεφαλίδες των ειδήσεων–, όπως η Σπυριδούλα κάποτε ή η Ελένη από το Κωσταλέξι. Θύματα φρικώδους και αδιανόητης βίας, αντικείμενα τιμωρητικής μανίας, επιζώσες από την κόλαση. Με τι τίμημα όμως… ειδικά στην περίπτωση της γυναίκας που δέχτηκε την επίθεση με το βιτριόλι, με όλες τις φριχτές συνέπειες για τη ζωή της που διαβάζουμε (αν αντέχουμε) στις καταθέσεις των εμπειρογνωμόνων. Η απόλυτη σωματικοποίηση του πόνου και της φρίκης και της απόπειρας να σε σβήσουν ως προσωπικότητα και ως πρόσωπο, κυριολεκτικά, με τον πιο άγριο, «απάνθρωπο» (υπάρχει τίποτα απάνθρωπο στ’ αλήθεια; υπάρχει κάτι «ασύλληπτο» που να μην έχει συμβεί ανάμεσα στους ανθρώπους;) και βασανιστικό τρόπο. Ένας τρόπος εξορκισμού αυτής της φρίκης είναι η αισθητικοποίησή της, η καταφυγή σε αναλογίες με τη μυθοπλασία και την τέχνη.

Και η αλήθεια είναι ότι ενώ η ιδέα και μόνο του τι πέρασε και τι περνάει αυτή η γυναίκα μουδιάζει το μυαλό, σε γεμίζει φρίκη και σε ταπεινώνει, η εικόνα της Ιωάννας με τη μάσκα και το καπέλο καθώς προσέρχεται στο δικαστήριο αντανακλά κάτι λεπτό, γενναίο, ιδιαίτερο, υπερβατικό. Σαν τον Αόρατο Άνθρωπο της λογοτεχνίας και του σινεμά, που φασκιώνει κομψά και επιμελημένα την ανυπαρξία του ως άτομο με σάρκα και οστά. Ή σαν την ηρωίδα της εξαίσιας ταινίας Μάτια χωρίς πρόσωπο (Les yeux sans visage ή Eyes Without a Face, αγγλιστί) του 1960, σε σκηνοθεσία του Ζορζ Φρανζί – ένα αριστούργημα του φανταστικού σινεμά και του λυρικού, ατμοσφαιρικού τρόμου, και σίγουρα το πιο δαντελένιο και μελαγχολικό γκραν γκινιόλ που έγινε ποτέ. Και αυτό που κάνει αξέχαστη για πάντα την ταινία σε όποιον τη δει (η πρώτη φορά για μένα ήταν σε πολύ τρυφερή ηλικία από τη μικρή οθόνη της «Κινηματογραφικής Λέσχης») είναι κυρίως αυτή η λευκή μάσκα, σαν απόκοσμο εκμαγείο, που φορά η Εντίθ Σκομπ, η τραγική Κριστιάν της ταινίας, ένα κορίτσι που κρύβει από όλους, ακόμα κι από τον εαυτό της, το παραμορφωμένο της πρόσωπο. Σκιαχτική σαν φάντασμα, ευάλωτη σαν παιδί, εύθραυστη σαν πορσελάνινη κούκλα, είναι σαν να ζει σ’ ένα καθαρτήριο ανάμεσα στην ύπαρξη και την ανυπαρξία, ανάμεσα στην πραγματικότητα και το όνειρο, ανάμεσα στην κατάρα και την αγιοσύνη.

Η Ιωάννα σκέτο –δεν χρειάζεται επίθετο, όλοι ξέρουμε ποια είναι όταν αναφέρεται μόνο το μικρό της όνομα στις επικεφαλίδες των ειδήσεων–, όπως η Σπυριδούλα κάποτε ή η Ελένη από το Κωσταλέξι.

7.10.21 – lifo

19

ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΥΡΚΑΓΙΕΣ

Μπορεί ένας άνθρωπος

ΜΕΤΆ ΤΙΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΙΚΈΣ ΠΥΡΚΑΓΙΈΣ ΤΟΥ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΟΎ, Ο ΣΤΑΎΡΟΣ ΑΝΑΣΥΓΚΡΌΤΗΣΗ ΤΗΣ ΕΎΒΟΙΑΣ. ΟΙ ΕΡΓΑΣΊΕΣ ΈΧΟΥΝ ΑΡΧΊΣΕΙ ΉΔΗ ΚΑΙ ΣΥΝΈΝΤΕΥΞΗ: ΑΡΓΥΡΏ ΜΠΟΖΏΝΗ, ΠΟΡΤΡΈΤΟ: ΠΆΡΙΣ ΤΑΒΙΤΙΆΝ

Τ

ην περασμένη εβδομάδα η ομάδα που εργάζεται για την ανασυγκρότηση της Εύβοιας είχε την πρώτη από τις τακτικές συναντήσεις που θα πραγματοποιεί κάθε μήνα. Για πολλές ώρες μελετητές, χορηγοί, επιστήμονες, περιβαλλοντολόγοι, υπουργοί και δημοτικοί και περιφερειακοί άρχοντες συζητούσαν το ολιστικό σχέδιο ανάπτυξης και ανασυγκρότησης του νησιού. Ο εμπνευστής του σχεδίου Σταύρος Μπένος θέλει να εργάζεται ήσυχα και χωρίς περισπασμούς αυτή την περίοδο, χωρίς δηλώσεις, ωστόσο δέχτηκε να παρουσιάσει στη LiFO το όραμά του για την Εύβοια όχι μόνο της επόμενης μέρας αλλά και του μέλλοντος. Τον συναντήσαμε στο σπίτι του στην Αθήνα, στο Διάζωμα, και του ζητήσαμε να μοιραστεί μαζί μας ένα ημερολόγιο όσων έχουν συμβεί μέχρι σήμερα και το πώς θα προχωρήσει αυτό το περίπλοκο, φιλόδοξο, δύσκολο αλλά και αισιόδοξο για τον τόπο και τους κατοίκους του έργο.

— Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή, κύριε Μπένο. Εν μέσω μιας πολύ δύσκολης κατάστασης, όταν οι φωτιές στην Εύβοια δεν είχαν σβήσει ακόμα, σας έγινε μια πρόταση από τον Κυριάκο Μητσοτάκη να είστε ο επικεφαλής για την αντιμετώπιση της καταστροφής στην Εύβοια, κάτι που θεωρήθηκε και από τον διεθνή Τύπο άνοιγμα της συντηρητικής παράταξης προς τον κεντρώο και τον αριστερό πολιτικό χώρο. Ο ΣΥΡΙΖΑ, διά στόματος Ν. Ηλιόπουλου, είπε ότι αναλαμβάνει ένας άνθρωπος ο οποίος «δεν γνωρίζει την πραγματικότητα της βόρειας Εύβοιας». Γνωρίζοντας ότι μέχρι σήμερα έχετε αρνηθεί πολλές προτάσεις που σας έγιναν και από τον ΣΥΡΙΖΑ και από τη ΝΔ, θα ήθελα να μου πείτε τον λόγο για τον οποίο αποδεχτήκατε μια τόσο μεγάλη πρόκληση. Λοιπόν, την ημέρα που δέχτηκα το τηλεφώνημα από τον πρωθυπουργό ήμουν στην Καλαμάτα, συνόδευα έναν Αλβανό οικογενειακό μας φίλο για να τον βοηθήσω να βγάλει κάποια χαρτιά. Ενώ ήμουν στα γραφεία Μετανάστευσης, χτυπούσε το κινητό μου, δεν ήξερα τον αριθμό, δεν το σήκωνα, αλλά είδα ότι έπαιρναν συνεχώς, οπότε κάλεσα εγώ γιατί κατάλαβα ότι επρόκειτο για κάτι επείγον. Ήταν η γραμματέας του πρωθυπουργού. Θα σου αφηγηθώ όλη τη συζήτηση που είχα μαζί της. Σε μια πολύ φιλική ατμόσφαιρα μου είπε: «Θα σου ζητήσω κάτι που δεν μπορείς να μου αρνηθείς». Κατά καιρούς είχα αρνηθεί διάφορα πράγματα. Συνέχισε λέγοντας: «Θα σου ζητήσω να συνεχίσεις να κάνεις αυτά που κάνεις, αλλά για έναν εθνικό σκοπό. Θέλω όλη την προίκα που έχεις σωρεύσει στη ζωή σου, και ενισχύθηκε με το Διάζωμα, να την αξιοποιήσεις, είσαι ο καλύτερος που διαθέτει η πατρίδα, να το κάνεις για τη βόρεια Εύβοια». Ούτε στιγμή δεν σκέφτηκα να αρνηθώ, δεν είχα το δικαίωμα. Οποιοσδήποτε και να μου έκανε αυτή την πρόταση θα δεχόμουν. Μόνο ένα πράγμα ζήτησα, να μην αλλάξει η εικόνα της ζωής μου – το είχα πει κι άλλη φορά στον πρωθυπουργό ότι εγώ είμαι σε έναν νέο φιλοσοφικό κύκλο, είμαι εθελοντής. Ο κύκλος της τρέχουσας πολιτικής έκλεισε οριστικά για μένα πριν από δεκατέσσερα χρόνια. Δεν θέλω θώκους, δεν θέλω αμοιβές.

— Εσείς από πού βιοπορίζεστε; Από τη σύνταξή μου, τα οικονομικά μου είναι γνωστά και τα ίδια εδώ και χρόνια. Αυτό, δεν θέλω κάτι άλλο.

— Εσείς είστε αυτός που αποφάσισε για το σχήμα που θα δώσει, όπως λέτε, αυτήν τη μάχη; Ο πρωθυπουργός δέχτηκε –μολονότι είχε κι εκείνος ένα σχήμα στο μυαλό του– τη δική μου πρόταση, μια διάταξη μάχης, γιατί το πεδίο θα αλλάζει συνέχεια και σε αυτές τις περιστάσεις, αν δεν έχει κάποιος το γενικό πρόσταγμα, τα πράγματα δεν πρόκειται να προχωρήσουν. Και είναι αλήθεια πως ό,τι ζήτησα μου το έχει δώσει και στην πρά-

20 lifo – 7.10.21

ξη με περιβάλλει με την εμπιστοσύνη του κι αυτό μου γεννά μεγαλύτερες υποχρεώσεις, τη διαχείριση των πραγμάτων με σεμνότητα και σοφία. Μου πρόσφερε άπλετο χρόνο για το πρόγραμμα, τον οποίο δεν χρειάστηκα – το έχω μέσα μου το πρόγραμμα, μέσα σε μία εβδομάδα το είχα έτοιμο. Το παρουσίασα με την «επιτροπή Μπένου», μια ομάδα που δεν έχει τα χαρακτηριστικά που αρχικά είχε σκεφτεί ο πρωθυπουργός, δηλαδή δεν είναι μια «επιτροπή σοφών», γιατί οι επιτροπές σοφών είναι για think tank, όχι για μάχες. Εγώ θέλω να έχω τα αρμόδια υπουργεία και μια ομάδα συνεργατών με τους οποίους θα δημιουργηθεί μια μεγαλύτερη ομάδα. Κατά τα άλλα ζήτησα να αξιοποιηθούν δυο άνθρωποι, επίσης ως εθελοντές, ο Γιάννης Ζηρίνης, άριστος γνώστης των ευρωπαϊκών προγραμμάτων, και η Ελισάβετ Πρέζα από τη διαχειριστική αρχή της Στερεάς Ελλάδος, που έχει και το πρώτο διδακτορικό στην πατρίδα μας στις ολοκληρωμένες χωρικές επενδύσεις. Όλοι οι άλλοι γύρω μου είναι εθελοντές.

— Αυτός ο εθελοντισμός γεννά καχυποψία, ότι υπάρχει υστεροβουλία, να πάρει κάποιος μια δουλειά, ένα έργο. Τι απαντάτε σε αυτό; Προφανώς υπάρχει αυτή η καχυποψία, αλλά εγώ, για να την αποκρούσω, έκανα κάτι για το οποίο είχα επικριθεί πολύ από τα ιδρυτικά μέλη του Διαζώματος. Μετά από τριάντα χρόνια στη δημόσια ζωή, που πέρασα από σκληρά εσωκομματικά πεδία, φυσικές καταστροφές και υπουργικούς θώκους, τα έχω δει όλα, και για να προστατεύσω και το σωματείο και τον εαυτό μου, δεν παίρνουμε ποτέ χρήματα από το Δημόσιο και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Όλοι οι πόροι είναι ιδιωτικοί.

— Δεν παίρνετε ευρωπαϊκά προγράμματα; Όχι, όχι, ποτέ. Εμείς ετοιμάζουμε ευρωπαϊκά προγράμματα για το κράτος και την αυτοδιοίκηση. Έχουμε εθελοντές και χορηγούς, κάνουμε προτάσεις, οργανώνουμε μελέτες, τις οποίες κάνουμε δωρεά βάσει ενός νόμου που υπάρχει. Έχουμε κάνει πάνω από εκατό, για όλα τα αναπτυξιακά πεδία, με χρήματα από τα εταιρικά μέλη μας και τον κύκλο κυρίως των δωρητών. Τις παραδίδουμε και το κράτος απο-

MΠΕΝΟΣ να σώσει την Εύβοια;

ΜΠΈΝΟΣ ΚΛΉΘΗΚΕ ΑΠΌ ΤΟΝ ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΌ ΝΑ ΑΝΑΛΆΒΕΙ ΤΗΝ ΜΑΖΊ ΜΕ ΑΥΤΈΣ ΚΑΙ Η ΈΝΤΟΝΗ ΚΡΙΤΙΚΉ. ΘΑ ΤΑ ΚΑΤΑΦΈΡΕΙ;

σπά χρήματα από τα ευρωπαϊκά ταμεία, που είναι πλέον πολύ αυστηρά, πρέπει να έχεις ώριμες μελέτες. Θα φέρω ένα παράδειγμα για τις μεγάλες μελέτες, από 100.000 έως 200.000 ευρώ. Η προγραμματική περίοδος είναι επτά χρόνια, αν αναλάμβανε μια τέτοια π.χ. το ΥΠΠΟΑ θα του έπαιρνε πέντε χρόνια να την τελειώσει, δηλαδή θα το έχανε το πρόγραμμα. Εμείς την κάνουμε σε έναν χρόνο.

— Ας υποθέσουμε ότι είμαι μια εταιρεία και σας προσφέρω μια εξαιρετική μελέτη. Θα μπορούσα να πάρω το έργο στη συνέχεια; Ούτε για αστείο. Το προσέχουμε αυτό ως κόρη οφθαλμού. Δεν έχει συμβεί ποτέ, ούτε πρόκειται να συμβεί.

— Στα σόσιαλ μίντια τα σχόλια ήταν πιο ωμά, μίλησαν για την ηλικία σας, ότι είστε μεγάλος για να αναλάβετε, αλλά και για το Διάζωμα, ότι θα έχετε κάποιο κέρδος από τη σχέση σας με την κυβέρνηση. Οι αντιδράσεις ήταν αναμενόμενες, έχω ακούσει τόσα και τόσα κατά καιρούς. Την τελευταία δεκαετία το πολιτικό κλίμα έχει γίνει πιο τοξικό και δυστυχώς επιταχυντής αυτής της κατάστασης είναι το διαδίκτυο, το οποίο έχει και την καλή του όψη, είναι ένα πεδίο έκφρασης και ελευθερίας, αλλά είναι και ένα πεδίο όπου κινούνται διαδικασίες που επιβαρύνουν την πολιτική ζωή. Όλα τα περίμενα. Οπότε, μη σας αιφνιδιάσει αυτό που θα πω, ότι τα καλοδέχτηκα. Ήξερα απολύτως τι θα συμβεί και τις Συμπληγάδες που θα βρίσκονταν στον δρόμο μου. Έχω μάθει από τη ζωή μου πως όταν κινείσαι από την αλήθεια και το φως –αν μπορείς διαχρονικά να τα υπερασπιστείς–, ποτέ δεν χάνεις αυτήν τη μάχη. Αρκεί να έχεις τα κότσια να δίνεις την κατάλληλη μάχη για να πας στο επόμενο βήμα.

— Πάντως, το δημοσίευμα της «Αυγής» σάς πείραξε πολύ, ήρθαν τα βέλη από μια περιοχή πιο συγγενική σας και ιδεολογικά. Πάρα πολύ. Σε αυτό το δημοσίευμα, που προέρχεται από ένα ρυπαρό έντυπο, δεν θα έδινα καμία σημασία, αν δεν έκανε αναφορά στο παιδί μου. Θα αναφερθώ σε ένα μόνο επεισόδιο, το τελευταίο, που αφορά ένα παλιό όνειρό μου που είχα από τότε που ήμουν υπουργός επί Σημίτη, τις Λεωφόρους Πολιτισμού. Αυτό το σχέδιο συνδέει τους δρόμους με τα αρχαιολογικά μνημεία που τους περιβάλλουν. Θέλαμε να φτιάξουμε τις προσβάσεις, ώστε ο ταξιδιώτης να μπορεί εύκολα να επισκεφθεί τα μνημεία, κάνοντας στάσεις. Η πρόταση προέβλεπε οι παραχωρησιούχοι να έχουν την ευθύνη όχι μόνο του κεντρικού άξονα αλλά και των προσβάσεων. Η προσβασιμότητα στα μνημεία μας είναι μέγα θέμα, το να φτάσεις σε αυτά είναι μια περιπέτεια. Το πρόγραμμα το δομήσαμε στο Διάζωμα και δρομολογήθηκε πριν από δύο χρόνια στο Ταμείο Ανάκαμψης, του οποίου πρόεδρος είναι ο Σκυλακάκης. Βρήκαμε από χορηγό τα χρήματα, το υποβάλαμε και τώρα βρισκόμαστε σε διαδικασία υποβολής του εθνικού δελτίου. Όλη αυτή η κίνηση μεταφράστηκε ως εξής: ότι

το Διάζωμα θα πάρει τον προϋπολογισμό του έργου, τα τριάντα εκατομμύρια, που τα έδωσε ο Σκυλακάκης, στον οποίο είχαμε δώσει τη μελέτη. Ανεξάρτητα από το Διάζωμα, ειπώθηκε και ότι ο γιος μου, που έχει μια αξιοπρεπή στάση και είναι αποστασιοποιημένος από μένα –εργάζεται στον ιδιωτικό τομέα και είναι εξαιρετικός επιστήμονας–, φάνηκε να ωφελείται από μια άλλη μελέτη που εγώ του ανέθεσα στην ουσία, κάτι το οποίο δεν συνέβη. Είναι κάτι που ο ίδιος δεν θα δεχόταν ποτέ. Με αυτά και με άλλα ψέματα χτίστηκε αυτό το άθλιο δημοσίευμα, του οποίου η αυτούσια αναπαραγωγή, με τον ίδιο τίτλο, δηλαδή ότι είμαστε «φαμίλια», μαφιόζοι, με πείραξε πολύ, γιατί την «Αυγή» την έχω στην ψυχή μου από άλλες εποχές. Ήταν πυλώνας ήθους και δεοντολογίας. Εν προκειμένω δεν έκαναν την παραμικρή διασταύρωση, δεν πήραν ένα τηλέφωνο να ρωτήσουν.

— Πάμε στην Εύβοια. Τι σχέση έχετε με τον τόπο; Την έχω γνωρίσει κάνοντας επί δέκα χρόνια διακοπές στα Βασιλικά, σε έναν αδελφικό μου φίλο. Με αυτή την ιδιότητα τη γνωρίζω και από τις επισκέψεις μου ως πολιτικού.

— Τι είναι η βόρεια Εύβοια για εσάς σήμερα; Η Εύβοια είναι για μένα ό,τι αγάπησα σε όλη μου τη ζωή, ένα ανοιχτό μνημείο, ένα ανοιχτό μουσείο. Και μάλιστα εναλλακτικό, δεν είναι κατάλοιπο πολιτισμού, αλλά ένα μνημείο της φύσης μοναδικό και ένα από τα πράγματα που δεν γνώρισα. Αυτό το δάσος διατηρούσε δύο πολύ σημαντικά στοιχεία, τη ρητίνη, που έδινε μια ιδιαίτερη ζωντάνια στο δάσος –έμαθα ότι οι «ρητινάδες», όπως τους λέμε, είχε ο καθένας μερικές χιλιάδες δέντρα, που ήταν σαν παιδιά τους–, και τους μελισσοκόμους, όχι μόνο τους ντόπιους αλλά και τους νομάδες, που πήγαιναν τα μελίσσια τους στο δάσος αυτό. Διακατέχομαι από ένα πάθος σχεδόν ιερό να ξαναγεννηθεί αυτό το δάσος και είναι η απόλυτη προτεραιότητα του προγράμματος και το κέντρο όλων των διεργασιών και των μελετών.

— Έχετε δώσει στο πρόγραμμα τον τίτλο «Το νέο δάσος - Στο κέντρο της ζωής και της βιώσιμης ανάπτυξης». Όλες οι μελέτες θα γίνουν δορυφόροι του δάσους, γιατί αν δεν ξαναγίνει το δάσος, δεν θα γίνει τίποτα. Και εκεί θα επικεντρωθεί η κύρια φροντίδα όλων μας.

— Άκουσα το σχέδιο που έχετε στη συνάντηση εργασίας και θα ήθελα να μιλήσουμε για τον χρονικό του ορίζοντα του έργου. Σας είδα να είστε πολύ αυστηρός στην τήρηση των χρονοδιαγραμμάτων προκειμένου να επανέλθει μια κανονικότητα στην περιοχή. Επειδή η απόλυτη κανονικότητα μετά από μια τέτοιας έκτασης φυσική καταστροφή είναι σχεδόν αδύνατον να πραγματοποιηθεί και επειδή εγώ έχω μεγάλη εμπειρία σε αυτή την περίοδο μετά τη φυσική καταστροφή, θα κάνουμε κάτι που έχω δοκιμάσει και στην Καλαμάτα και αλλού ως εθελοντής. Θα τα πάρουμε με τη σειρά. Στις 17 Αυγούστου παρουσιάστηκα στον πρωθυπουργό με το πρόγραμμά μου, που έχει τρεις κύκλους χρονικούς, τρία εξάμηνα. Το πρώτο εξάμηνο θα γίνουν ταυτόχρονα τρία πράγματα. Το ένα είναι τα επείγοντα και αφορά τα επιδόματα, για να ανακουφιστούν οι άνθρωποι. Το δεύτερο, που γίνεται παράλληλα και επιβλέπει ο Γιώργος Αμυράς, είναι τα αντιπλημμυρικά και αντιδιαβρωτικά έργα – αυτό είναι το πολύ-πολύ επείγον. Εδώ έχουμε έναν διαζωματικό θεσμό, τον θεσμό του αναδόχου των έργων.

— Θα ήθελα να μου τον εξηγήσετε, γιατί γύρω από αυτόν υπάρχουν πολλές παρεξηγήσεις. Βεβαίως. Θα φέρω το παράδειγμα της ΔΕΗ, που προσέφερε δύο εκατομμύρια ευρώ για ένα αντιδιαβρωτικό έργο στη Λίμνη. Αυτό που γίνεται είναι ότι η ΔΕΗ πήρε τη μελέτη από το υπουργείο Περιβάλλοντος –αυτό το έργο έχει μελετηθεί ήδη– και το εκτέλεσε η ίδια με την επίβλεψη του υπουργείου. Τα χρήματα δεν μπαίνουν στο Δημόσιο και όταν τελειώσει, το παραδίδει. Ο τρόπος είναι γρήγορος και έχουμε καλές ταχύτητες. Έχουν ξεκινήσει τα αντιδιαβρω7.10.21 – lifo

21

ΠΥΡΚΑΓΙΕΣ τικά και σε δεκαπέντε μέρες ξεκινούν και τα αντιπλημμυρικά. Οι δήμοι και οι περιφέρειες έχουν ξεκινήσει ήδη να κάνουν τα μικρότερα έργα.

— Άρα, συγκρατούμε ότι το πρώτο εξάμηνο προστατεύετε τους ανθρώπους και το απογυμνωμένο δάσος. Ακριβώς. Γιατί αν το δάσος χάσει το χώμα του, θα τα χάσει όλα και είναι μεγάλο ζήτημα αυτό. Παράλληλα με αυτό, κινούνται δύο λεωφόροι. Η μία είναι οι διαδικασίες έγκρισης του ΕΣΠΑ, που θα είναι και το θεμέλιο της ανασυγκρότησης, όχι το ποσοτικό –πόρους θα πάρουμε και από αλλού– αλλά το θεσμικό, το πνευματικό και το ιστορικό. Πρέπει να συγκροτήσουμε μια ολοκληρωμένη επένδυση, τα ολιστικά προγράμματα, το θεμέλιό μας, και πρέπει να έχουμε το πρόγραμμα αυτό το ταχύτερο δυνατό, τέλη του 2022. Μέχρι το τέλος του 2021 θα έχουμε τον νόμο – εγώ κρατάω μικρό καλάθι, ότι θα έχουμε τον νόμο τον Φεβρουάριο του 2022. Η δεύτερη λεωφόρος είναι οι μελέτες. Δέκα μεγάλες, θεματικές, που πιάνουν όλες τις πλευρές της δημόσιας και ιδιωτικής ζωής. Η πρώτη χρονική φάση είναι τετράμηνη και η δεύτερη εξάμηνη. Μέχρι τα τέλη Οκτωβρίου θα έχουν υπογραφεί όλες οι συμβάσεις. Στα τέλη Μαρτίου του 2022 θα συναντηθούν οι δύο λεωφόροι: τα ΕΣΠΑ και οι μελέτες, η τροφοδοσία του προγράμματος με την περιγραφή της στρατηγικής, έργα, δράσεις και δικαιούχους. Αυτό είναι κάτι πολύ κρίσιμο, πρέπει να εντοπίσουμε ποιος θα υλοποιήσει το έργο.

— Είπατε ότι αυτό είναι το ορόσημο, ο Μάρτιος. Τι ακολουθεί; Είναι ορόσημο γιατί τότε θα αρχίσει να οικοδομείται η ολοκληρωμένη χωρική επένδυση. Στη συνέχεια θα οργανώσουμε μια υποδειγματική δημόσια διαβούλευση, τέσσερα τριήμερα, ώστε να συνδέσουμε το άρωμα και τη σοφία της τοπικής κοινωνίας με τους επιστήμονες και τους μελετητές προκειμένου να αναβαθμιστούν και να αναβαπτιστούν οι προτάσεις των μελετητών στην τοπική κοινωνία. Το τρίτο σημείο είναι ότι θα ζητήσω από κάθε μελετητή να προτείνει δύο έργα μικρού προϋπολογισμού και άμεσης υλοποίησης ως τροχιοδείκτες του μέλλοντος. Αυτά θα είναι τα διαμαντάκια του προγράμματος, ώστε οι πολίτες να αρχίσουν να βλέπουν γρήγορα εικόνες του μέλλοντος.

— Δώστε μου ένα παράδειγμα. Όπως ξέρετε, το να γειτνιάζει η κωνοφόρος πεύκη με τους οικισμούς είναι κάτι πολύ επικίνδυνο. Η κοινή λογική λέει ότι πρέπει να κάνουμε πυρίμαχες ζώνες με δέντρα ανθεκτικά στη φωτιά. Ο δήμαρχος του Μαντουδίου μού είπε μια καταπληκτική ιδέα: γιατί αυτά τα δέντρα να μη δίνουν και εισόδημα; Να μπουν, για παράδειγμα, καρυδιές και να μπορούν ορισμένες οικογένειες να ζουν από αυτές. Αυτό είναι μια εικόνα του μέλλοντος που θα υλοποιηθεί γρήγορα. Μια άλλη εικόνα που μου πρότεινε ο πρόεδρος των ξενοδόχων είναι όλα τα σχολεία απ’ όλη την Ελλάδα να κάνουν περιβαλλοντικές εκδρομές στην Εύβοια, ώστε να αναζωογονήσουν την περιοχή και κομμάτι του τουρισμού. Για να το δέσουμε αυτό ετοιμάσαμε ένα πρόγραμμα περιβαλλοντικό και για τα σχολεία της βόρειας Εύβοιας, που υποβάλαμε στο υπουργείο Παιδείας.

— Πότε ξεκινούν αυτές οι φυτεύσεις; Θα ξεκινήσουν επιλεκτικά, για να λύσουμε και μια παρεξήγηση που υπάρχει. Επειδή κι εγώ είχα την πλάνη ότι θα γίνουν τεχνητά, οι αναδασώσεις, σε ποσοστό μεγαλύτερο του 90%, θα γίνουν με φυσική αναγέννηση, μάλιστα η κωνοφόρος πεύκη έχει τεράστια δύναμη αναγέννησης. Οι δασολόγοι και η μελέτη τους θα μας υποδείξουν πού θα έχουμε επιλεκτικά πράσινες ζώνες, πού θα γίνουν με φυτεύσεις και τεχνητό τρόπο.

— Κύριε Μπένο, γνωρίζω ότι ως «πνευματικός πατέρας» των ΚΕΠ σκέφτεστε ένα αναβαθμισμένο μοντέλο στην περιοχή. Θα ήθελα, ξεκινώντας από τη βόρεια Εύβοια, να κάνουμε τα ΚΕΠ πλήρη υποκαταστήματα του κράτους, να βάλουμε και το τραπεζικό σύστημα μέσα σε αυτά, να έχουμε διοίκηση και οικονομία και να αξιοποιήσουμε ταυτόχρονα και μια ωραία ιδέα από το κοινωνικό πρόγραμμα «Βοήθεια στο σπίτι», ένας υπάλληλος να επισκέπτεται τους ανήμπορους ανθρώπους κατ’ οίκον για τις διοικητικές υποθέσεις τους. Είναι και αυτό ένα μικρό πρόγραμμα που αμέσως κάνει τη διαφορά. Τον Σεπτέμβριο του 2022 θα αρχίσει και η διαδικασία της έγκρισης της ολοκληρωμένης χωρικής επένδυσης και όταν ολοκληρωθεί, όλοι οι ορίζοντες θα είναι ανοιχτοί, γιατί αυτό το πρόγραμμα δεν μπορεί κανείς να το αλλοιώσει ή να το πειράξει, όχι μόνο γιατί είναι εγγυημένο αλλά και γιατί είναι δεκαετίες μπροστά.

— Άκουσα σε αυτήν τη συνάντηση εργασίας ότι η πιο δύσκολη στιγμή θα είναι όταν εγκριθούν οι μελέτες και θα αρχίσουν να γίνονται οι αναθέσεις των έργων. Ξέρουμε ότι πολλές φορές οι αναθέσεις προσβάλλονται, με κίνδυνο πολλά έργα να χαθούν. Εσείς με ποιον τρόπο θα το αντιμετωπίσετε αυτό; Ο πρώτος τρόπος είναι η ειδική νομοθεσία που υπάρχει σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης, μάλιστα θα ζητήσω από τον πρωθυπουργό να παραταθεί αυτή η περίοδος μέχρι να τελειώσει το δικό μου πρόγραμμα, προκειμένου να έχουμε τις ευεργεσίες της νομοθεσίας που είναι ταχύρρυθμη σε όλες τις διεργασίες αναθέσεων. Ο δεύτερος είναι ότι έχω ζητήσει απ’ όλους τους μελετητές –και αυτό θα περιληφθεί στις συμβάσεις τους– να κάνουν και προτάσεις νομοθετικού περιεχομένου για την επιτάχυνση των έργων. Για παράδειγμα, σίγουρα θέλει τροποποίηση η δασική νομοθεσία. Όλα τα πράγματα πρέπει να γίνονται ταυτόχρονα ώστε να στρώσουμε το χαλί για την υλο-

22 lifo – 7.10.21

ποίηση του προγράμματος και θα προσθέσω και κάτι ακόμα, που είναι κρίσιμο: πρέπει να φτιάξουμε καλές δημόσιες δομές που θα μπορούν να επιβλέπουν τα έργα, αφού θα είναι οι κύριοι υλοποιητές, και εκεί θα πω με καμάρι ότι θα βοηθήσει και το Διάζωμα εθελοντικά, δωρεάν, κυρίως σε soft δράσεις στις οποίες δεν είναι μαθημένες οι δημόσιες υπηρεσίες, στο αξιακό περιβάλλον του προγράμματος, που αφορά την ψηφιακή και την πράσινη διάσταση, και το πρόσημο της καινοτομίας.

— Ως επισκέπτης αυτής της περιοχής της Εύβοιας, θα ήθελα να πω ότι δύο πράγματα δεν έχει: καλό ίντερνετ και δρόμους. Αυτά είναι δυο μεγάλες προτεραιότητες, τα δίκτυα και ο δρόμος. Θα γίνει ένα master plan και για τον κεντρικό και για τους δευτερεύοντες άξονες. Το γραφείο που θα το αναλάβει έχει πιάσει ήδη δουλειά προκειμένου να αξιολογηθούν όλες οι μελέτες που έχουν γίνει μέχρι τώρα. Μάλιστα αυτό το master plan δεν αφορά μόνο τη βόρεια Εύβοια αλλά όλο το νησί.

— Πείτε μου τι είναι αυτό που διακρίνατε όταν φτάσατε στην περιοχή; Ότι η Ιστιαία είναι ο παράδεισος της οικολογίας και του πρωτογενούς τομέα και η Αιδηψός το τουριστικό υπόδειγμα. Στη μεν Ιστιαία είδα πόσο μεγάλο περιθώριο υπάρχει για τον πρωτογενή τομέα, για καλλιέργειες, είναι τόπος μοναδικός, και στην Αιδηψό είδα πόσο μεγάλο περιθώριο αναβάθμισης έχει το τουριστικό της προϊόν.

— Να πάμε στο ζήτημα της ενέργειας. Αντιδράσατε στην τοποθέτηση των ανεμογεννητριών στο Τελέθριο, ανακλήθηκαν και οι άδειες που είχαν δοθεί για έργα ΑΠΕ στην περιοχή της βόρειας Εύβοιας. Πώς σκέφτεστε να προχωρήσετε; Αυτό που θέλω τώρα είναι μια περίοδος ηρεμίας, να κάνω τη δουλειά μου χωρίς περισπασμούς. Θα ήταν παράδοξο μετά από μια φυσική καταστροφή να τοποθετηθούν εκεί ανεμογεννήτριες, γι’ αυτό και η κυβέρνηση αντέδρασε γρήγορα. Εγώ αγαπώ την αιολική ενέργεια –μιλάω γενικά τώρα–, αλλά επίσης αγαπώ και τον ορθολογισμό, δηλαδή θέλω μελέτες για τη φέρουσα ικανότητα κάθε περιοχής. Σε πολλές περιοχές δεν έχουν τοποθετηθεί καν ανεμογεννήτριες και στην Εύβοια έχει γίνει υπερεκμετάλλευσή τους – σίγουρα οι μελέτες θα μας δώσουν τις απαντήσεις σε αυτό το θέμα. Θέλω να πω με καθαρό τρόπο, και απευθύνομαι σε όλους, ότι θα έχουμε πολύ χρόνο να συζητήσουμε. Είναι ένα θέμα που πρέπει να συζητηθεί ήρεμα, πρέπει να διώξουμε τους δαίμονες, γιατί υπάρχουν κι αυτοί, δηλαδή ότι μπήκε η φωτιά για να τοποθετηθούν ανεμογεννήτριες και ότι ο Μπένος ήρθε να βάλει το ιδιωτικό κεφάλαιο. Δεν πρέπει να ξεχάσουμε την πράσινη ανάπτυξη στην πατρίδα μας, γιατί δημιουργούνται διάφορα κινήματα τον τελευταίο καιρό. Είμαι σαφώς υπέρ των ΑΠΕ, αλλά πρέπει, με έναν τρόπο επιστημονικό και με τη βούληση της κοινωνίας, να το εξετάσουμε το θέμα.

— Σε αυτό το πρόγραμμα ποια είναι η παραμένουσα αξία που θέλετε να δημιουργήσετε στη χώρα, στον τόπο; Η μελέτη «Μένουμε στον τόπο μας», που δεν θα παραμείνει εκεί αλλά θα επεκταθεί και στο «Επιστρέφουμε στον τόπο μας». Φιλοδοξούμε να κάνουμε ένα πρόγραμμα ελκυστικό όχι μόνο για να κρατήσουμε τους ανθρώπους αλλά για να επιστρέψουν και όσοι έφυγαν. Εδώ θα μιλήσω για το όνειρο των ονείρων μου, που είναι οι ρετσινάδες. Θέλω να γίνουν, και θα πασχίσω γι’ αυτό, οι πρωταγωνιστές της αναγέννησης του δάσους. Είναι περήφανοι άνθρωποι, δεν θέλουν επιδοματική πολιτική, οι ίδιοι είπαν, προς τιμήν τους, ότι δεν το θέλουν αυτό, ότι θέλουν να παλέψουν για το δάσος. Σας ρωτώ λοιπόν: ποιος αγαπά το δάσος περισσότερο από αυτούς, ποιος είναι ο καταλληλότερος; Εγώ θέλω ένα πρόγραμμα αναγέννησης του δάσους, μια μελέτη που θα βάλει το δάσος στη ζωή των κατοίκων ως πρωταγωνιστή της βιώσιμης ανάπτυξης. Και επειδή για μένα τα προγράμματα πρέπει να είναι ανθρωποκεντρικά, πρώτοι θα είναι οι ρετσινάδες, που θα αποκτήσουν εισόδημα μετά από δεκαετίες, και μετά οι μελισσοκόμοι. Μέχρι τότε πρέπει να είναι αυτοί που θα αισθάνονται ότι θα αναγεννήσουν το δάσος και θα δημιουργήσουν εισόδημα για τα παιδιά τους και για τα εγγόνια τους, αυτό είναι το μεγάλο στοίχημα και το κέντρο του προγράμματος. Εδώ μπαίνει το Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης, που θα μας υποδείξει σε ποια μέρη μπορεί να γίνει αναγέννηση και θα προτείνει λύσεις για τα υπόλοιπα.

— Είπατε ότι το δύσκολο είναι το απλό. Αυτή είναι η φιλοσοφία σας; Είναι ο οδηγός σε όλη μου τη ζωή. Διάβασα Νίτσε σε νεανική ηλικία, αυτό που γράφει σε μια στιγμή απίστευτης διέγερσης για την απλότητα, είναι το μάθημά μου να πασχίζω για το απλό, για το πέταγμα του περιστεριού. Έχω μεγάλη αυτοπεποίθηση γι’ αυτό το πρόγραμμα, είναι απλό και πειθαρχημένο και έχει μια σαφή ραχοκοκαλιά. Όλο το πρόγραμμα είναι σε ράγες και καθένας έχει μια αποστολή. Θα τονίσω αυτό που είπα και προχθές στους μελετητές: να είναι απλοί και σύντομοι. Και θα πω και μια ιστορία με τον Νίτσε, κάποιος τού παρήγγειλε ένα έργο κι εκείνος τον ρώτησε: «Πόσες σελίδες θέλεις να είναι; Γιατί αν θέλεις τριακόσιες σελίδες, θα σου το παραδώσω αύριο το πρωί, αν θέλεις μία σελίδα, θέλω έξι μήνες». Όταν μπήκατε, μου είπατε: «Σας βλέπω ήρεμο». Προσπαθώ να είμαι σεμνός και να έχουμε μια καλή ατμόσφαιρα μεταξύ μας, είμαστε πολλοί άνθρωποι σε αυτόν τον στίβο. Είμαι ήρεμος όντως. Το βλέπω μπροστά μου το πρόγραμμα, είναι ένας σκοπός, για μένα πρωτίστως πνευματικός.

ΑΥΤΆ ΕΊΝΑΙ ΔΥΟ ΜΕΓΆΛΕΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΌΤΗΤΕΣ, ΤΑ ΔΊΚΤΥΑ ΚΑΙ Ο ΔΡΌΜΟΣ. ΘΑ ΓΊΝΕΙ ΈΝΑ MASTER PLAN ΚΑΙ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΕΝΤΡΙΚΌ ΚΑΙ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΔΕΥΤΕΡΕΎΟΝΤΕΣ ΆΞΟΝΕΣ. ΤΟ ΓΡΑΦΕΊΟ ΠΟΥ ΘΑ ΤΟ ΑΝΑΛΆΒΕΙ ΈΧΕΙ ΠΙΆΣΕΙ ΉΔΗ ΔΟΥΛΕΙΆ ΠΡΟΚΕΙΜΈΝΟΥ ΝΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΘΟΎΝ ΌΛΕΣ ΟΙ ΜΕΛΈΤΕΣ ΠΟΥ ΈΧΟΥΝ ΓΊΝΕΙ ΜΈΧΡΙ ΤΏΡΑ. ΜΆΛΙΣΤΑ ΑΥΤΌ ΤΟ MASTER PLAN ΔΕΝ ΑΦΟΡΆ ΜΌΝΟ ΤΗ ΒΌΡΕΙΑ ΕΎΒΟΙΑ ΑΛΛΆ ΌΛΟ ΤΟ ΝΗΣΊ.

7.10.21 – lifo

23

ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ

Ε

ίναι κάτι σαν μανία. Ζωγραφίζω ό,τι να ’ναι, όπου να ’ναι. Από πολύ μικρός ζωγράφιζα ώρες ολόκληρες πάνω σε κάθε άσπρη επιφάνεια που έπεφτε στα χέρια μου: χαρτί, τοίχο, χαρτοπετσέτες, τραπεζομάντιλα σε εστιατόρια. Μέχρι και η άδεια οδήγησης στην τσέπη μου είναι ολάκερη καλυμμένη από μικροσκοπικά σκίτσα. Για μένα αυτές οι ζωγραφιές πριν από κάθε ταινία είναι κάτι σαν σημειώσεις, ένας τρόπος να σημειώνω τα χαρακτηριστικά ενός προσώπου, τις λεπτομέρειες ενός ενδύματος, την κορμοστασιά κάποιου, την έκφραση μιας γυναίκας, ορισμένες ανατομικές ιδιομορφίες. Αυτός είναι ο τρόπος μου να χωθώ μέσα στην ταινία, να καταλάβω περί τίνος πρόκειται, να της ρίξω μια κλεφτή ματιά. Μ’ αυτή την έννοια αυτές οι ζωγραφιές περιέχουν ήδη ένα μέρος της ταινίας κομματιαστά». Αυτά εξηγούσε ο μεγάλος σκηνοθέτης Φεντερίκο Φελίνι στον δημοσιογράφο Τζιοβάνι Γκαρσίνι τον Σεπτέμβριο του 1984 σχετικά με τα χιλιάδες σκίτσα του που κυκλοφορούσαν από χέρι σε χέρι στη Ρώμη και αλλού. Ο πρώην σκιτσογράφος, δημοσιογράφος, μέγας παραμυθάς, όπως τον αποκάλεσε η Σοφία Λόρεν στην απονομή τιμητικού Όσκαρ το 1993, ήταν ήδη ζωντανός μύθος στην πατρίδα του, έχοντας υπογράψει ταινίες που πλέον κατατάσσονται στις σημαντικότερες της ιστορίας του κινηματογράφου. Μία από αυτές, ίσως η σημαντικότερη, το 8½, προέκυψε εντελώς απρόσμενα, εν μέσω μιας σοβαρής προσωπικής κρίσης. Μετά τη διεθνή αποδοχή του Γλυκιά Ζωή, τον Χρυσό Φοίνικα στις Κάννες και την παγκόσμια εισπρακτική επιτυχία, συμμετείχε στη σκηνοθεσία μιας σπονδυλωτής ταινίας με τίτλο Βοκάκιος ’70, μαζί με τους Βισκόντι, Ντε Σίκα, Μονιτσέλι. Το επεισόδιο που σκηνοθέτησε ο Φελίνι είχε τίτλο Οι περιπέτειες του δόκτορα Αντόνιο και αφορούσε την καταπίεση των σεξουαλικών ενστίκτων. Πρωταγωνιστές ήταν ο Πεπίνο ντε Φιλίπο και η σούπερ σταρ του Γλυκιά Ζωή Ανίτα Έκμπεργκ. Οι κριτικές δεν ήταν ιδιαίτερα θετικές, μάλιστα το «Cahiers du Cinéma» το χαρακτήρισε «ολοσχερή καταστροφή». Ο Φελίνι ξαφνικά βρέθηκε σε αδιέξοδο. Είχε ανακοινώσει μια μεγάλου μήκους ταινία, χωρίς να ξέρει το θέμα της. Ωστόσο είχε μπει στο στάδιο της προ-παραγωγής. Μια αόριστη περιγραφή στον παραγωγό του αναφερόταν

«

ΙΣΤΟΡΊΕΣ ΠΊΣΩ ΑΠΌ ΤΙΣ ΘΡΥΛΙΚΈΣ ΤΑΙΝΊΕΣ ΤΟΥ

στο πορτρέτο ενός ανθρώπου, μια συγκεκριμένη ημέρα της ζωής του. Οι ηθοποιοί και οι τεχνικοί βρισκόντουσαν υπ’ ατμόν για τα επερχόμενα γυρίσματα, έχοντας υπογράψει συμβόλαιο, αλλά μόνο οι πιο στενοί του συνεργάτες γνώριζαν ότι σενάριο δεν υπήρχε και ότι ο ίδιος περνούσε κρίση. Λίγες μέρες πριν από την έναρξη των γυρισμάτων αποφάσισε να γράψει στον Μιλανέζο παραγωγό του Άντζελο Ριτσόλι ώστε να του εξηγήσει τους λόγους για τους οποίους αδυνατούσε να κάνει την ταινία. Ήταν αργά το βράδυ όταν ένα μέλος του συνεργείου τού υπενθύμισε το πάρτι γενεθλίων ενός οπερατέρ που γινόταν έξω από το στούντιο. Ακολούθησε τον τεχνικό και βρέθηκε σε μια σύναξη όπου όλοι ήταν σε μεγάλα κέφια, αλλά εκείνος δεν μπορούσε να συμμετάσχει. Μέσα στο γενικότερο χαρούμενο κλίμα ένιωσε πολύ άσχημα, του ήρθε κάτι σαν ναυτία, έπρεπε να απομακρυνθεί και να απομονωθεί. Ενώ ήταν μόνος στον κήπο, ξαφνικά του ήρθε επιφοίτηση, βρήκε τη λύση. Θα γύριζε ακριβώς αυτό που ζούσε, έναν σκηνοθέτη που δεν ξέρει τι ταινία θέλει να φτιάξει! Το 8½ ξεκίνησε να γυρίζεται τον Μάιο του 1962 και πήρε τον τίτλο του από τον αριθμό των ταινιών που είχε γυρίσει μέχρι τότε: 6 μόνος του, 3 «μισές», μαζί με άλλους, και η καινούργια, που του δημιούργησε το πρόβλημα. Καθώς τα κινηματογραφικά εργαστήρια έκαναν απεργία, χρειάστηκαν περισσότεροι από τέσσερις μήνες για να ολοκληρωθούν τα γυρίσματα. Στο μεταξύ αρνιόταν να δει το υλικό και μόνο όταν ολοκληρώθηκαν τα γυρίσματα, τον Οκτώβριο, μπήκε σε μια αίθουσα προβολών, όπου επί τέσσερις ημέρες παρακολουθούσε ό,τι είχε γυρίσει. Η ταινία αποτελεί σήμερα ένα από τα αριστουργήματα της 7ης Τέχνης. Σε αυτήν συμπεριέλαβε, εκτός από προσωπικά του βιώματα από την παιδική του ηλικία μέχρι την ωριμότητά του, εμπειρίες από τη διαδρομή του ως σκηνοθέτη στην Τσινετσιτά. Η σχέση του με τη θρησκεία και τις γυναίκες αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της ταινίας, ενώ παρελαύνουν όλες οι προσωπικές του φαντασιώσεις και φοβίες. Χωρίς γραμμική αφήγηση, πολλές αναμνήσεις επιστρέφουν μέσα από ονειρικές σεκάνς. Παρόν, παρελθόν και φαντασιακός χρόνος μπερδεύονται στο σενάριο που υπογράφει ο ίδιος μαζί με τους μόνιμους συνεργάτες του Πινέλι, Φλαϊάνο και Ρόντι. Σαφής είναι, βέβαια, η επιρροή του Γιουνγκ, οι έρευνές του για το συλλογικό ασυνείδητο. Η μουσική είναι του Νίνο Ρότα (με τη χρήση του οργάνου

cordovox, που είχε χρησιμοποιήσει και στο Γλυκιά Ζωή) με σύντομες αναφορές στον Βάγκνερ και στον Τσαϊκόφσκι, ενώ επεξεργασμένοι ήχοι ακούγονται on και off συνεχώς. Πρωταγωνιστούν με σύντομα περάσματα η Ανούκ Εμέ ως σύζυγός του, η Σάντρα Μίλο ως η παντρεμένη ερωμένη του (λέγεται ότι ήταν και στην πραγματική ζωή) και η Κλαούντια Καρντινάλε ως μια μυστηριώδης καλλονή. Η ταινία θριάμβευσε στο Φεστιβάλ Καννών, όπου προβλήθηκε εκτός συναγωνισμού τον Μάιο του 1963, χάρισε στον ενδυματολόγο Πιέρο Γκεράρντι το δεύτερό του Όσκαρ και αποτέλεσε την αγαπημένη ταινία του Φελίνι. Αλλά το Γλυκιά Ζωή ήταν η ταινία που ανήγαγε τον maestro σε σούπερ σταρ στα μάτια του διεθνούς κοινού. Πρόκειται για μια περιπέτεια που ξεκίνησε με τον φίλο του και παραγωγό Ντίνο ντε Λαουρέντις, με τον οποίο είχε κερδίσει ήδη δύο Όσκαρ Ξένης Ταινίας (Οι Νύχτες της Καμπίρια, Λα Στράντα), με τον οποίο όμως στην περίπτωση του Γλυκιά Ζωή είχαν απίστευτες συγκρούσεις. Τα προβλήματα αυτήν τη φορά ξεκίνησαν από το γεγονός ότι ο παραγωγός ήθελε τον Πολ Νιούμαν στον πρωταγωνιστικό ρόλο, ενώ ο σκηνοθέτης επέμενε ότι ήταν ακριβώς το είδος του σταρ που ο κεντρικός χαρακτήρας δεν έπρεπε να είναι, γιατί ήθελε κάποιον «αδιάφορο» ως παρουσιαστικό. Επέμενε για τον Μαρτσέλο Μαστρογιάνι, σχεδόν άγνωστο τότε ακόμα, που ο Βισκόντι είχε χρησιμοποιήσει στις Λευκές Νύχτες. Ο παραγωγός, όμως, δεν υπήρχε περίπτωση να συμφωνήσει, καθώς νεότερος ο ηθοποιός ήταν ερωτευμένος με τη γυναίκα του, τη Σιλβάνα Μάνγκανο, η οποία υπήρχε περίπτωση να παίξει στην ταινία. Συζητιόταν για τον ρόλο της Μανταλένα, της πλούσιας αστής με την οποία κάνει έρωτα ο Μαρτσέλο, την οποία τελικά έπαιξε η Ανούκ Εμέ. Ο Ντε Λαουρέντις, όμως, επηρεαζόταν πολύ και από τους συμβούλους του. Εκτός του ότι φοβόταν τη λογοκρισία, του ήταν ιδιαίτερα δύσκολο να αποδεχτεί τη δολοφονία των παιδιών του διανοούμενου Στάινερ πριν από την αυτοκτονία του, κάτι που ο συν-σεναριογράφος Τούλιο Πινέλι έβαλε στο σενάριο επηρεασμένος από την πρόσφατη τότε αυτοκτονία του φίλου του Τσέζαρε Παβέζε. Τελικά, μετά από ατέλειωτες αντεγκλήσεις και καθώς έπρεπε να βρεθούν 50 εκατ. λίρες για να αποδεσμευτεί ο Ντε Λαουρέντις από την παραγωγή, τη λύση έσωσε ο παντοδύναμος Άντζελο Ριτσόλι, έτσι έχουμε σήμερα μερικές από τις διασημότερες σκηνές της παγκόσμιας φιλμογραφίας.

ΦΕΝΤΕΡΙΚΟ

Φ Ε Λ ΤΑ ΠΟΛΛΆ ΠΡΌΣΩΠΑ ΤΟΥ ΜΕΓΆΛΟΥ ΙΤΑΛΟΎ ΣΚΗΝΟΘΈΤΗ ΘΑ ΑΝΑΔΕΙΧΘΟΎΝ ΜΈΣΑ ΑΠΌ ΈΝΑ ΜΕΓΆΛΟ ΑΦΙΈΡΩΜΑ ΤΗΣ ΤΑΙΝΙΟΘΉΚΗΣ ΣΤΗ ΦΙΛΜΟΓΡΑΦΊΑ ΤΟΥ.

24 lifo – 7.10.21

ΑΠΌ ΤΟΝ ΧΡΉΣΤΟ ΠΑΡΊΔΗ

Λ Α ΣΤ ΡΑ ΝΤΑ

1

ΓΛΥΚΙΆ ΖΩΉ Η σκηνή στη Φοντάνα ντι Τρέβι γυρίστηκε Μάρτιο, που ακόμα έκανε κρύο. Η Ανίτα Έκπμπεργκ δεν πτοήθηκε, έτσι πέρασε ώρες στο νερό, ενώ ο Μαστρογιάνι φορούσε αδιάβροχο και κατέβαζε τη μία βότκα μετά την άλλη – έπαιξε μεθυσμένος. Ως γνωστόν, από την ταινία ξεπήδησε ο όρος «παπαράτσο», από το όνομα του φωτορεπόρτερ που κυνηγούσε διασημότητες, όπως ο Μαρτσέλο. Αλλά και το επίθετο έχει τη δική του ιστορία, καθώς δεν είναι συνηθισμένο, απλώς το άκουσε ο Φελίνι στην Καλάμπρια και το κράτησε. Η τελική σκηνή με το κήτος που ξερνάει η θάλασσα είναι εμπνευσμένη από τον ανεξιχνίαστο θάνατο της Βίλμα Μοντέσι, μιας νέας που βρέθηκε νεκρή σε παραλία έξω από τη Ρώμη το 1953 και ο θάνατός της συνδέθηκε με ναρκωτικά και σεξουαλικά όργια.

O ανεξιχνίαστος θάνατος της Βίλμα Μοντέσι στη Ρώμη το 1953 αποτέλεσε έμπνευση για την τελευταία σκηνή με το κήτος στη Γλυκιά Ζωή.

Το Λα Στράντα αποτέλεσε τη μεγάλη κοινή επιτυχία του Φελίνι και του διδύμου Πόντι - Ντε Λαουρέντις. Στον τελευταίο, άλλωστε, οφείλεται και η πραγματοποίηση της ταινίας, καθώς κανένας παραγωγός δεν ενδιαφερόταν να τη γυρίσει, και μάλιστα με την Τζιουλιέτα Μασίνα στον κεντρικό ρόλο. Όταν όμως είδε τα δοκιμαστικά με εκείνη μεταμφιεσμένη σε κλόουν ενθουσιάστηκε. Επέμενε, δε, να δώσουν τον ρόλο του Ζαμπανό, του «μασίστα» που γυροφέρνει τις κωμοπόλεις (χαρακτήρας εμπνευσμένος από έναν ευνουχιστή χοίρων) μαζί με τη φτωχούλα Τζελσομίνα γυρεύοντας ένα πιάτο φαγητό, στον Άντονι Κουίν, που εκείνη την εποχή γύριζε μαζί του τον Αττίλα, ενώ ο Φελίνι ήθελε τον Μπαρτ Λάνκαστερ. Η ταινία έκανε πρεμιέρα στο Φεστιβάλ της Βενετίας το 1954, όπου κονταροχτυπήθηκε με το Σένσο του Βισκόντι, αλλά έφυγε με το Ασημένιο Λιοντάρι. Η παγκόσμια επιτυχία της ήταν αξιοπρόσεκτη, η σύγκρουση της τρυφερότητας με τα ζωώδη ένστικτα συγκίνησε, η Μασίνα έγινε διεθνώς γνωστή, επισκιάζοντας τον Κουίν, και έναν χρόνο αργότερα το Λα Στράντα χάρισε στον Φελίνι το πρώτο του Όσκαρ Ξενόγλωσσης Ταινίας. Η μουσική του Ρότα παραμένει αξεπέραστη, ενώ έχει διασκευαστεί επανειλημμένως για το θέατρο, ακόμα και για παράσταση μπαλέτου.

2

ΣΚ Ι ΕΣ ΤΟΥ ΥΠ Ο ΚΟΣ Μ ΟΥ Το Σκιές του υποκόσμου (Il Bidone), που ακολούθησε, πάλι με τη Μασίνα, ήταν μια παταγώδης αποτυχία. Η ιστορία τριών μικροαπατεώνων που ζούνε παρασιτικά δεν έπεισε όταν προβλήθηκε στη Βενετία το 1955, όπου είχε να ανταγωνιστεί τις Φίλες του Αντονιόνι και τον Λόγο του Ντράγιερ. Θεωρήθηκε ανέμπνευστη, είπαν ότι ο Φελίνι αναμασούσε τις προηγούμενες ταινίες του, ενώ χρειάστηκε να πετσοκοπεί για να κυκλοφορήσει και εν τέλει δεν άρεσε ούτε στο κοινό. Σημειωτέον ότι πρωταγωνιστές ήταν ο Ρίτσαρντ Μπέισχαρτ, ο «τρελός» του Λα Στράντα, ο Μπρόντερικ Κρόφορντ, που ο Φελίνι είχε προσέξει από την αφίσα του Όλοι οι άνθρωποι του βασιλιά (1949), και έπαιζε τον ρόλο του αλκοολικού που ήταν και στη ζωή του, κάτι που λειτούργησε σίγουρα υπέρ της ταινίας, και ο Φράνκο Φαμπρίτσι, ένας από τους πρωταγωνιστές των Βιτελόνι.

3

Τον ρόλο του αλκοολικού, που ήταν και στη ζωή του, έπαιζε ο Μπρόντερικ Κρόφορντ, ο «τρελός» του Λα Στράντα.

Ο ρόλος του Ζαμπανό, του «μασίστα», είναι χαρακτήρας εμπνευσμένος από έναν ευνουχιστή χοίρων.

Λ Ι Ν Ι

7.10.21 – lifo

25

ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ ΒΙ Τ Ε ΛΟ Ν Ι ΝΥΧΤΕΣ ΤΗΣ KΑΜΠΙΡ ΙΑ MΕ ΤΟΝ ΠΑΖΟΛΊΝΙ

4 Σεναριακά ο Φελίνι συνεργάστηκε με τον ποιητή ακόμα τότε Παζολίνι που ήξερε τη λούμπεν γλώσσα του ρωμαϊκού προλεταριάτου.

Η ιστορία της αφελούς και κακομοίρας λαϊκής πόρνης Καμπίρια που ζει και επιβιώνει περιδιαβαίνοντας τις νύχτες στη Ρώμη (ο ίδιος τύπος, με το ίδιο όνομα, εμφανιζόταν στον Λευκό Σεΐχη) χωρίς προαγωγό αποτέλεσε την επόμενη μεγάλη προσωπική επιτυχία της Μασίνα, χαρίζοντάς της βραβείο ερμηνείας στις Κάννες το 1956. Στις Νύχτες της Καμπίρια είναι λίγο σαν να πρόκειται για την αδέξια αδελφή της Τζελσομίνα που παραστράτησε στη μεγάλη πόλη. Και εδώ η τσαπλινέσκ περσόνα κυριαρχεί και συγκινεί για μια ακόμα φορά. Σεναριακά ο Φελίνι συνεργάστηκε με τον ποιητή ακόμα τότε Παζολίνι που ήξερε τη λούμπεν γλώσσα του ρωμαϊκού προλεταριάτου. Η ταινία, μία ακόμα παραγωγή του Ντε Λαουρέντις, έφερε στον Φελίνι το δεύτερο Όσκαρ Καλύτερης Ξένης Ταινίας. Μεταξύ σκηνοθέτη και παραγωγού υπήρξε πάντως μια σοβαρή διαφωνία για μια σεκάνς, όπου ένας «άνθρωπος με τσουβάλι», που ερμήνευσε ο μοντέρ Λέο Κατότσο, κυκλοφορούσε νύχτα και τάιζε τους φτωχούς. Ο παραγωγός επέμενε να κοπεί και επειδή ο Φελίνι αρνιόταν να το κάνει, έκλεψε το αρνητικό. Ακολούθησαν ομηρικοί καβγάδες, αλλά το κομμάτι δεν του επιστράφηκε παρά χρόνια αργότερα, για να συμπεριληφθεί στο ντοκιμαντέρ «Ο Φελίνι στο καλάθι των απορριμμάτων».

5

Όπως και ο Μοράλντο – πρότυπο στο οποίο πάντα θα επιστρέφει– και ο ίδιος ο Φελίνι κάποτε εγκατέλειψε το Ρίμινι για τη Ρώμη.

6

Το 1953 ήταν η χρονιά των Βιτελόνι, που σημαίνει περίπου «χασομέρηδες», σε μια τοπική αργκό. Πρόκειται για μια παρέα αργόσχολων νέων σε μια επαρχιακή παραλιακή πόλη, που περνάνε τη ζωή τους άσκοπα, κάνοντας καζούρα και συντηρώντας όνειρα απόδρασης στη μεγάλη πόλη. Είναι γραμμένη σε συνεργασία με τους Πινέλι και Φλαϊάνο, που θα τον ακολουθούσαν σε όλες τις κατοπινές επιτυχίες του. Από τους πέντε ηθοποιούς που πρωταγωνιστούν (Αλμπέρτο Σόρντι, Ρικάρντο Φελίνι, αδελφός του σκηνοθέτη, Λεοπόλντο Τριέστε, Φράνκο Φαμπρίτσι και Φράνκο Ιντερλένγκι), ο χαρακτήρας του Ιντερλένγκι, ο Μοράλντο, είναι ο μόνος που καταφέρνει να αποδράσει. Αυτός θα αποτελέσει για τον Φελίνι το πρότυπο στο οποίο πάντα θα επιστρέφει – ταυτιζόταν μαζί του, καθώς και ο ίδιος κάποτε εγκατέλειψε το Ρίμινι για τη Ρώμη. Άλλωστε έγραψε και σενάριο με τίτλο Ο Μοράλντο στην πόλη που δεν γυρίστηκε ποτέ, ενώ ο ρόλος του Μαστρογιάνι στη Γλυκιά Ζωή έχει αυτόν ως αφετηρία. Η ταινία κέρδισε το Ασημένιο Λιοντάρι στη Βενετία, από τα πολλά που δόθηκαν εκείνη τη χρονιά.

Ι ΟΥΛ Ι Ε ΤΑ ΤΩΝ ΠΝ ΕΥ Μ ΑΤΩ Ν 5Α.

ΤΑ ΦΩΤΑ ΤΟΥ ΒΑ Ρ Ι ΕΤ Ε Το σκηνοθετικό ντεμπούτο του Φελίνι έγινε το 1950 με τα Φώτα του βαριετέ σε συνεργασία με τον Αλμπέρτο Λατουάντα, χάρη στην εταιρεία παραγωγής που ίδρυσαν οι σύζυγοί τους Τζουλιέτα Μασίνα και Κάρλα ντελ Πότσιο αντίστοιχα. Η ιστορία περιστρέφεται γύρω από ένα μπουλούκι και τη συνυπέγραψαν οι σκηνοθέτες. Ο Φελίνι ισχυριζόταν ότι η κωμωδία με πρωταγωνιστή τον Πεπίνο ντε Φιλίπο βασίστηκε σε αναμνήσεις του από περιοδείες που έκανε με έναν θίασο κατά τα νεανικά του χρόνια στο Ρίμινι. Συνήθιζε επίσης να λέει ότι ο ίδιος είχε απλώς την ιδέα, έγραψε το σενάριο και επέλεξε τους ηθοποιούς, και, κατά τα άλλα, ο Λατουάντα σκηνοθέτησε – εκείνος απλώς παρατηρούσε.

5Β.

O Λ ΕΥΚΟΣ ΣΕΪ Χ Η Σ Η επόμενη ταινία, η οποία θεωρείται ως η πρώτη αμιγώς του Φελίνι, είναι ο Λευκός Σεΐχης του 1952, μια σάτιρα των δημοφιλών στο γυναικείο κυρίως κοινό εκείνης της εποχής φωτορομάτζων (fumetti). Αν και διαθέτει πολλά κοινά με την προηγούμενη, έχει οίστρο και ένα εξαιρετικό φρενήρες μοντάζ. Ωστόσο διαπνέεται από συμπόνια και όχι σαρκασμό, όπως θα περίμενε κανείς. Ξεχώρισε ο Αλμπέρτο Σόρντι, αλλά γενικά δεν είχε επιτυχία. Σήμερα θεωρείται κλασική ιταλική κωμωδία.

Η Ιουλιέτα των πνευμάτων γυρίστηκε για την επιστροφή της Μασίνα στην οθόνη. Ωστόσο θεωρείται η θηλυκή απάντηση στο 8½, καθώς ο κεντρικός χαρακτήρας αντιμετωπίζει επίσης μια κρίση που τον φέρνει σε αντιπαράθεση με τους φόβους του. Ο ίδιος ο Φελίνι χρειάστηκε να επισκεφθεί μέντιουμ, χαρτορίχτρες και να παρευρεθεί σε πνευματιστικές συγκεντρώσεις για να συλλάβει το σενάριο. Επηρεασμένος και από τις θεωρίες του Γιουνγκ, στις οποίες είχε εντρυφήσει κατά την περίοδο των γυρισμάτων της Γλυκιάς Ζωής, μετά από παρότρυνση ψυχαναλυτή, άρχισε να κρατάει ημερολόγιο των ονείρων του με σκίτσα. Έτσι εξηγείται το έντονο εικαστικό στοιχείο της ταινίας που θυμίζει κόμικ. Γυρίστηκε έγχρωμη και άφησε τον σκηνογράφο του Γκεράρντι να οργιάσει. Αποτέλεσε, όμως, την τελευταία τους συνεργασία λόγω ανεπίλυτων διενέξεων – το ίδιο συνέβη και με τον Φλαϊάνο. Η ταινία δεν κέρδισε το μεγάλο κοινό, αλλά αποτελεί αξιοσημείωτο κομμάτι της εργογραφίας του Φελίνι, περίπου σαν το Φελίνι Σατυρικόν. Το τελευταίο αποτελεί μια εξεζητημένη απόπειρα να παρουσιάσει υπό μορφή ντοκιμαντέρ την έκλυτη ζωή της αρχαίας Ρώμης, βασισμένη στο ομώνυμο και ημιτελές βιβλίο του Πετρόνιου. Μια Γλυκιά Ζωή με χλαμύδες και ενενήντα σκηνικά (δημιούργημα του Ντανίλο Ντονάτι), ένα αισθησιακό μωσαϊκό ανθρώπων που εμπλέκονται σε όργια και συμπόσια, που η «Nouvel Observateur» χαρακτήρισε «μελέτη αναθυμιάσεων ενός βόθρου». Δέκα χιλιάδες μαστουρωμένοι χίπηδες παρακολούθησαν την πρεμιέρα του μετά από φεστιβάλ ροκ στο Madison Square Garden της Νέας Υόρκης. Αν και υποψήφιο για Όσκαρ Σκηνοθεσίας, δεν το κέρδισε.

ΦΕΝΤΕΡΙΚΟ

26 lifo – 7.10.21

7

Φ

ΠΗΓΕΣ: ΦΕΝΤΕΡΙΚΟ ΦΕΛΙΝΙ, «Πατέρας των ονείρων», Chris Wiegand, εκδ. Taschen. «Ντίνο ντε Λαουρέντις, Η ζωή και οι ταινίες», Τούλιο Κάζιτς, Αλεξάντρα Λεβαντέζι, εκδ. Καστανιώτης,

8

10

Ρ ΟΜΑ Το Ρόμα του 1972 είναι επίσης ένα ντοκιμαντέρ που παντρεύει τη μυθοπλασία, την αυτοβιογραφία και τη φαντασία του σκηνοθέτη. Είναι λες και ο Μοράλντο/ Φελίνι καταφθάνει στη μεγάλη πόλη και η περιπέτεια να ξεκινάει. Παρελαύνουν πόρνες, καλόγριες, παπάδες, διανοούμενοι και μοτοσικλετιστές που οργώνουν με ταχύτητα την αρχαία πόλη. Συμμετείχαν και ο Μαστρογιάνι και ο Σόρντι, οι ρόλοι τους όμως κόπηκαν στο μοντάζ. Έμειναν η Άννα Μανιάνι ως σύμβολο της σύγχρονης Ρώμης στην τελευταία της κινηματογραφική εμφάνιση και ο ενθουσιώδης Γκορ Βιντάλ, που εξηγεί γιατί επέλεξε τη Ρώμη για μόνιμο τόπο κατοικίας του.

ΑΜΑΡ ΚΟΡΝΤ

9

Το Αμαρκόρντ επιλέχτηκε ως εναρκτήρια ταινία των Καννών το 1973. Μια επιστροφή στα νεανικά χρόνια στο Ρίμινι με μια παρέα εφήβων, στην οποία πρωταγωνιστεί ο δεκαπεντάχρονος Τίτα (Μπρούνο Ζανίν), χαρακτήρας που ο σκηνοθέτης εμπνεύστηκε από έναν παιδικό του φίλο. Σαν άλλοι Βιτελόνι περιφέρονται στο παραθαλάσσιο θέρετρο, κάνοντας σκανδαλιές και ζημιές, φαντασιώνονται γυναίκες, αυνανίζονται, εξοργίζουν τους πάντες. Απέναντί τους έχουν την Εκκλησία και τους φασίστες. Το Ρίμινι, που στην ταινία ονομάζεται Μπόργκο, χτίστηκε στην Τσινετσιτά, ενώ για το πολυτελές Grand Hotel χρησιμοποιήθηκε ένα ανάλογό του στο Άντσιο. Αποτέλεσε την τελευταία μεγάλη εμπορική επιτυχία του Φελίνι, κερδίζοντας ακόμα ένα Όσκαρ Καλύτερης Ξένης Ταινίας. Ήταν και η τελευταία που είχε την καθολική αποδοχή των κριτικών.

Ο σκηνοθέτης με τον Ρομπέρτο Μπενίνι, διά χειρός Μίλο Μανάρα.

Π Ρ ΟΒΑ ΟΡΧ Η ΣΤ ΡΑ Σ Η καταγραφή μιας μέρας μιας άναρχης ορχήστρας είναι το θέμα της Πρόβας ορχήστρας του 1979. Πολιτική αλληγορία ή δοκίμιο μιας ταραγμένης εποχής, γυρίστηκε για τη RAI και έκανε πρεμιέρα στο Κυρινάλιο, παρουσία πολιτικών, οι οποίοι την υποδέχτηκαν με ψυχρότητα. Αφιερώθηκε στον Νίνο Ρότα, ο οποίος πέθανε πριν προλάβει να ολοκληρώσει τη μουσική της. Δείχνοντας μια στροφή του Φελίνι στα γεράματά του, έχει τον χαρακτηριστικό υπότιτλο «Η παρακμή της Δύσης σε ντο δίεση μείζονα».

11

Κ Α Ι ΤΟ Π ΛΟΙ Ο Φ ΕΥΓ ΕΙ

H ΠΊΝΑ ΜΠΆΟΥΣ ΣΤΟΝ ΡΌΛΟ ΜΙΑΣ ΤΥΦΛΉΣ ΠΡΙΓΚΊΠΙΣΣΑΣ

Μια καλόγρια με γλειφιτζούρι Το Και το πλοίο φεύγει του 1983 είναι μία από τις ομορφότερες κινηματογραφικές του στιγμές, όπου προδίδεται η αγάπη του για τη γελοιογραφία. Ένα μωσαϊκό χαρακτήρων που περιλαμβάνει από αριστοκράτες (που μεταφέρουν την τέφρα της διασημότερης τραγουδίστριας της όπερας, για να τη σκορπίσουν στη νήσο Ερίμο) μέχρι τους εργάτες στο μηχανοστάσιο, και σκιαγραφεί μια ολόκληρη εποχή. Ένας στοχασμός επάνω στον χρόνο που φεύγει και στον κινηματογράφο. Αδυνατούσε να βρει ηθοποιό για τον σημαντικό ρόλο της τυφλής Αυστροουγγαρέζας πριγκίπισσας, μέχρι που ένα βράδυ έπεσε επάνω στην Πίνα Μπάους, στο Τεάτρο Αρτζεντίνα στη Ρώμη. «Μια καλόγρια με γλειφιτζούρι, μια αγία πάνω σε πατίνια, σαν βασίλισσα σε εξορία…» τη χαρακτήρισε και την έπεισε να παίξει στην ταινία του. Για τον ρινόκερο στο αμπάρι είπε: «Στην καρδιά του πλοίου, βαθιά στο εσωτερικό του, κατοικεί το υποσυνείδητο, το ζωώδες μέρος του εαυτού μας, που ζει εκτός τόπου και χρόνου και, παρ’ όλα αυτά, διατηρεί την ύπαρξή μας με το να μας ζορίζει για το καλό μας να ζήσουμε μαζί του…».

Ε Λ Ι Ν Ι

Η Φ Ω Ν Η ΤΟΥ Φ ΕΓ ΓΑ Ρ Ι ΟΥ Το κύκνειο άσμα του σκηνοθέτη, η Φωνή του φεγγαριού, του 1990, με πρωταγωνιστή τον κωμικό Ρομπέρτο Μπενίνι, βασίζεται στο μυθιστόρημα Το ποίημα των τρελών του Ερμάνο Κανατσόνι, ο οποίος συνεργάστηκε μαζί του στο σενάριο. Ήταν η πρώτη φορά που βασίστηκε σε λογοτεχνικό έργο και παρόλη την αποστροφή του για την τηλεόραση, χρηματοδοτήθηκε σχεδόν αποκλειστικά από αυτήν. Η μουσική ήταν του νεαρού Νικολά Πιοβάνι, τον οποίο του είχε συστήσει ο Μάνος Χατζιδάκις ως ιδιαίτερα ταλαντούχο πρώην βοηθό του. Οι κριτικοί δεν πείστηκαν όσο και να του έδωσαν κάποια εύσημα για το Ιντερβίστα που προηγήθηκε την ίδια χρονιά, ντοκιμαντέρ που γύρισε με αφορμή τα 50χρονα της Τσινετσιτά και σηματοδότησε την επανένωση των Μαστρογιάνι και Έκμπεργκ στην οθόνη. Μάρτιο του 1993 ταξίδεψε στην Αμερική για να παραλάβει το τιμητικό Όσκαρ και τον Οκτώβριο του ίδιου χρόνου, μία μέρα αφότου συμπλήρωσαν τη χρυσή τους επέτειο γάμου με τη Μασίνα, απεβίωσε. Προς τιμήν του το αγαπημένο του στούντιο 5 της Τσινετσιτά ονομάστηκε «Teatro Federico Fellini».

12 ΑΦΙΈΡΩΜΑ ΣΤΟΝ ΦΕΝΤΕΡΊΚΟ ΦΕΛΊΝΙ 17 ταινίες του μεγάλου Ιταλού maestro με αφορμή τα 100 χρόνια από τη γέννησή του 11-19 Οκτωβρίου Ταινιοθήκης της Ελλάδος (Ιερά Oδός 48 & Μεγάλου Αλεξάνδρου 134 136, Κεραμεικός, 210 3612046, 210 3609695) Δείτε το πλήρες πρόγραμμα στο lifo.gr και το tainiothiki.gr

Περιοδικό Τέταρτο, Δεκέμβριος 1985

7.10.21 – lifo

27

q Γεννήθηκα και μεγάλωσα στο Γαλάτσι, σε ένα περιβάλλον αρκετά μικροαστικό. Δεν υπήρχε η έννοια της τέχνης στο σπίτι, ήταν τελείως προσωπική μου ανάγκη. Ήταν έκφραση για μένα, από μικρός ζωγράφιζα τους τοίχους, έκοβα τις κουρτίνες, έψαχνα συνέχεια να κάνω κάτι δημιουργικό, αλλά δεν είχα και την καλύτερη ανταπόκριση. Σιγά-σιγά, όμως, μέσα από αυτό βρήκα τον εαυτό μου και μέσα από τον εαυτό μου βρήκα την τέχνη. Κάπως έτσι εξελίχθηκε.

q Από παιδί είχα διάφορες ανησυχίες, ήταν πολλά αυτά που με απασχολούσαν και σε πιο προσωπικό επίπεδο. Είχα τους φίλους μου, έκανα συνέχεια όνειρα, είχα μεγάλη φαντασία, στην εφηβεία με απασχολούσε η σεξουαλικότητά μου, η πολιτική. Πήγαινα στην Γκράβα, ανήκω στη γενιά του Αρσένη. Ήμουν στη Γ’ Γυμνασίου όταν έγιναν οι κινητοποιήσεις και τότε υπήρξε η πρώτη σπίθα για την πολιτική. Ήμουν πολύ μικρός για να καταλάβω πώς δουλεύουν το σύστημα και ο κόσμος, αλλά πήρα μία γεύση απ’ αυτό και από τότε δουλεύω ομαδικά, προσπαθώντας να παλέψω για κάτι, αποκτώντας πολιτική συνείδηση.

Σχεδιαστής, δημιουργός κόμικς . Γεννήθηκε στο Γαλάτσι, ζει στην πλατεία Αμερικής.

καλλιέργησαν οι γονείς μου για το «πώς θα ζήσεις; Εμείς δεν μπορούμε να βοηθάμε». Η μητέρα μου ασχολούνταν με τα οικιακά, καμιά φορά φύλαγε παιδιά, και ο πατέρας μου ήταν δημόσιος υπάλληλος, οπότε έπαιζε πάρα πολύ η τετράγωνη λογική να έχεις μια σταθερή δουλειά, να έχεις έναν σίγουρο μισθό, έτσι ώστε να μπορέσεις να ζήσεις τα παιδιά σου. Αυτό το μοτίβο, το οποίο με περιόρισε αρκετά, ειδικά στην εφηβεία, είχε ως αποτέλεσμα να απομακρυνθώ από το σχέδιο. Γι’ αυτό και όταν έδωσα Πανελλήνιες πέρασα στη Σχολή Συντήρησης Έργων Τέχνης. Ήταν κοντά στην τέχνη, αλλά δεν αφορούσε τη δημιουργία. Την έβγαλα τη σχολή, πήρα το πτυχίο, αλλά εκεί μέσα συνειδητοποίησα ότι δεν μου αρέσει να το κάνω αυτό, δεν θα ήθελα στα τριάντα μου να είμαι συντηρητής αλλά σχεδιαστής. Έτσι ξεκίνησα να κυνηγάω αυτό το όνειρο και ήταν η πρώτη φορά που είχα πραγματικά έναν στόχο, στα είκοσι δύο μου, γιατί δεν ήμουν ποτέ καλός μαθητής, δεν υπήρχε ποτέ το κίνητρο, για ποιον λόγο να κάτσεις να διαβάσεις, πέρα από το να σπουδάσεις, ό,τι κι αν σημαίνει αυτό.

q Ξεκίνησα να κάνω κάποια σεμινάρια κόμικς στο Μικρό Πολυτεχνείο και φάνηκε ότι το σχέδιό μου ήταν σε ένα αρκετά καλό επίπεδο, επειδή σχεδίαζα πολλά χρόνια, αλλά χωρίς να ξέρω κιόλας, δεν σχεδίαζα ακαδημαϊκά. Ωστόσο ήταν η πρώτη μου επαφή με το κόμικ, να κάνω κάτι που στέκει και αφηγηματικά και σχεδιαστικά. Εκεί, στα είκοσί μου, άρχισα να βλέπω το σχέδιο σοβαρά. Έμαθα πραγματικά να σχεδιάζω στην τεχνική σχολή σχεδίου στη Γαλλία, όπου σε μαθαίνουν πώς να ζωγραφίζεις. Τα δύο πρώτα χρόνια μόνο ακαδημαϊκά, γυμνά μοντέλα, προτομές, σχεδίαση αντικειμένου, πώς να τοποθετείς το αντικείμενο στον τρισδιάστατο χώρο, αρχές προοπτικής, τα πάντα. Παράλληλα, κάναμε και κόμικ, εικονογράφηση, κινούμενο σχέδιο, για να διαλέξουμε την κατεύθυνση που θέλαμε. Από αυτά τα τέσσερα χρόνια θυμάμαι μόνο τη σχολή, δεν υπήρχε ζωή παραδίπλα, και συνέχισε και εκτός σχολής αυτό το μοτίβο. Πριν φύγω για Γαλλία δούλευα στην εστίαση εφτά χρόνια, σεζόν σε νησιά κ.λπ., κι έτσι μάζεψα και τα λεφτά για να φύγω.

KANELLOS COB

q Ήθελα πάντα να γίνω ζωγράφος, αυτό έλεγα, χωρίς να ξέρω καν τι σημαίνει. Πάντα είχα, όμως, τον φόβο που μου

q Τελειώνοντας τη σχολή, είχα αποφασίσει να μην ξαναδουλέψω σε άκυρη δουλειά, γιατί μου είχε βγει η πίστη όλα αυτά τα χρόνια, θα κυνηγούσα το σχέδιο όσο μπορούσα. Και βοήθησε το γεγονός ότι είχα πει «αν όχι αυτό, τίποτα», χωρίς να αφήσω άλλη επιλογή – μέχρι τώρα λειτουργεί κάπως. Πάνε εφτά χρόνια που έχω τελειώσει τη σχολή και τα τελευταία ζω από αυτό, δεν μπορώ να πω άνετα, αλλά δεν ξέρω και αν θα ζήσω ποτέ άνετα απ’ το σχέδιο.

q Ένας άνθρωπος που με επηρέασε πολύ ήταν ένας καθηγητής μου στη σχολή σχεδίου, ο Πασκάλ Ζαρκέτ, γλύπτης και εικονογράφος, ο οποίος φτιάχνει σκηνικά για τις μεγαλύτερες όπερες της Γαλλίας. Απίστευτος άνθρωπος, στάθηκε δίπλα μου από την αρχή, όταν τα γαλλικά μου ήταν χάλια και δεν καταλάβαινα, και χρησιμοποιούσε τη γλώσσα του σώματος για να μου εξηγήσει τι ήθελε να κάνω, τι μου ζητάει σαν άσκηση. Θυμάμαι μια ατάκα που μου είχε πει και τη λέω κάθε φορά που με ρωτάνε για τη ζωγραφική: «Όταν δεν ζωγραφίζεις καλά, δεν σημαίνει ότι δεν έχεις ταλέντο, σημαίνει ότι απλώς δεν έχεις μάθει ακόμα να παρατηρείς». Αυτό το πράγμα μού έλυσε τα χέρια, γιατί το σχέδιο είναι πολύ προσωπική διαδικασία και είναι δύσκολο να βρεις τη γραμμή σου. Βασικά, σε βρίσκει αυτή, δεν τη βρίσκεις εσύ. Υπάρχει εκεί αυτό το πράγμα, το θέμα είναι να μάθει ο εγκέφαλος να δίνει την εντολή στο χέρι σου. Δεν πιστεύω στο ταλέντο, πιστεύω στην αντίληψη, και μετά, αν η αντίληψη κάποιου είναι καλύτερη από κάποιων άλλων, χρειάζεται καλλιέργεια, αλλιώς δεν γίνεται τίποτα. Τον έχω πάντα ορόσημο αυτόν τον άνθρωπο.

q Η ασχολία μου με το σχέδιο ήταν από τα μεγαλύτερα ρίσκα που έχω πάρει στη ζωή μου. Και ακόμα ρίσκο

ΟΙAΘΗΝΑΊΟΙ

είναι, δεν έχουν δρομολογηθεί τα πράγματα. Ήρθε μια στιγμή στη ζωή μου που συνειδητοποίησα ότι για να ζήσω πρέπει να δουλέψω, δεν έχω και άλλη επιλογή, τι δουλειά θα κάνω; Κι επέλεξα να κάνω κάτι εξαιρετικά δύσκολο, για το οποίο αναπόφευκτα πρέπει να θυσιάσω πράγματα, ωστόσο ξέρω ότι σηκώνομαι στις οχτώ το πρωί για να κάνω αυτό που γουστάρω. Κι αυτό είναι μεγάλη ικανοποίηση. Μπορεί να κάθομαι στο γραφείο όλη μέρα δουλεύοντας, πολλές φορές εφτά μέρες την εβδομάδα, να είμαι κομμάτια και να νιώθω ότι έχω πάει στη Νέα Υόρκη με τα πόδια από την κούραση, αλλά με καλύπτει. Θυσιάζεις πράγματα, την προσωπική σου ζωή, αλλά δεν έχω χόμπι, η διέξοδός μου είναι η δουλειά μου. Περνάω πολλές ώρες με τη δουλειά μου, δεν γίνεται να κάνω κάτι που με θλίβει. Είναι ένα επάγγελμα όμως που θα έχει πάντα ρίσκο.

28 lifo – 7.10.21

q Επαγγελματικά σχεδιάζω από το 2012, όταν ήμουν ακόμα στη σχολή. Δούλεψα σε ένα πρότζεκτ κυρίως με χρώμα, στη μεγαλύτερη τοιχογραφία του Moebius, αυτήν που έκανε στο Montrouge, δίπλα στο Παρίσι. Του είχε παραγγείλει το δημαρχείο ένα τεράστιο έργο 170 τετραγωνικών μέτρων, αλλά πέθανε πριν το τελειώσει, το 2012, και το τελείωσε η ανιψιά του, που είχε σπουδάσει το στυλ του. Πήρα τη δουλειά μέσω μιας καθηγήτριάς μου που δούλευε στο πρότζεκτ. Ήμουν πολύ τυχερός, γιατί εκεί είδα ποια είναι η διαδικασία, δουλεύοντας στο έργο ενός «θεού». Στη συνέχεια εκδόθηκε ένα παραμύθι που είχα γράψει κι έτσι είδα για πρώτη φορά τι σημαίνει «σχεδιάζω επαγγελματικά». Μετά τελείωσα τη σχολή και συνέχεια προέκυπταν πράγματα – πρέπει να έστειλα πενήντα βιογραφικά σε περιοδικά και εφημερίδες γιατί με ενδιέφερε πολύ να δουλεύω κυρίως εκεί, έψαχνα τέτοιες δουλειές, το κόμικ προέκυψε λίγο αργότερα.

q Η Γαλλία έχτισε όλη την αισθητική μου και την αντίληψή μου για την τέχνη. Έμαθα Ιστορία της Τέχνης. Πάντα με ενδιέφερε ο εικοστός αιώνας στην τέχνη, αλλά αυτό δεν μου δημιούργησε μια αισθητική, πηγαίνοντας στη σχολή κάπως μπήκαν σε μια σειρά οι γνώσεις που είχα από την Ιστορία της Τέχνης. Ο Egon Schiele, για παράδειγμα, γαλούχησε το στυλ μου, στα πρώτα έργα που έκανα αντέγραφα τα δικά του, τη γραμμή του, και αυτό το πράγμα εξελίχθηκε μόνο του, σιγά σιγά το σχέδιό μου έπαψε να τον θυμίζει. Η σχολή στη Γαλλία ήταν ένα παράθυρο στην τέχνη, στον κόσμο, ήταν απίστευτες επιρροές, είχα σημαντικούς καθηγητές που έβλεπες το έργο τους και έλεγες «οk, αυτό δεν το έχω ξαναδεί, αυτή η αισθητική δεν θα με τράβαγε ποτέ, αλλά κοίτα, έχει κάτι να σου δείξει». Η ιδέα των κόμικς στο μυαλό μου ήταν εντελώς διαφορετική, πολύ πιο τυποποιημένη, πριν πάω εκεί. Και επέλεξα να πάω, γιατί ήξερα ότι δεν θα με έβαζαν σε καλούπι. Σε καθοδηγούσαν και σε συμβούλευαν, και είναι πολύ σημαντικό αυτό.

q Κάποια στιγμή δοκίμασα να ζήσω στον Καναδά, επειδή έχω καναδική υπηκοότητα. Ο πατέρας μου ήταν μετανάστης εκεί δώδεκα χρόνια, έφυγε με το μεταναστευτικό κύμα μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, και πήρε την υπηκοότητα. Έτσι γεννήθηκα με καναδικό διαβατήριο και πήγα στον Καναδά επειδή θεώρησα ότι έπρεπε να εκμεταλλευτώ

απο τον m.hulot φωτογραφιeσ: παρισ ταβιτιαν

τεχνη και φτωχεια Η αντιμετώπιση της δουλειάς μας ως δουλειάς, ως εργατοώρας, είναι πολύ κακή. Μπορεί όσα σου πω ότι χρεώνω τη σελίδα να σου φανούν πολλά, αλλά για να κάνω αυτήν τη σελίδα έχω κάνει έρευνα, storyboard, έχω χρησιμοποιήσει μελάνια, χρώμα. Εσύ βλέπεις ένα χαρτί. Η μεγαλύτερη δυσκολία είναι αυτή, το ντιλ που θα κάνεις με τον X εκδότη, με τον X συντάκτη, διευθυντή. Και δεν συμβαίνει μόνο στην Ελλάδα αυτό. Στη Γαλλία το 60% των σχεδιαστών κόμικ ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας.

7.10.21 – lifo

29

q Τώρα επιστρέφω στην Αθήνα γιατί ένιωσα ότι έκανε τον κύκλο της η Λυών. Σκεφτόμουν να πάω στο Βερολίνο γιατί έχω φίλους εκεί, αλλά δεν είχα το κουράγιο για άλλο ξεκίνημα. Δεν μιλάω γερμανικά και δεν θέλω να μπω στη διαδικασία να τα μάθω από την αρχή, όπως τα γαλλικά. Εκτός αυτού, δεν ερχόμουν καθόλου Ελλάδα, ήρθα το 2018, όταν βγήκε ο Ζητιάνος, και για πρώτη φορά μετά από χρόνια έμεινα στην Αθήνα για δύο μήνες. Και συνειδητοποίησα πόσο πιο εύκολη είναι η ανθρώπινη επαφή εδώ, από το να φλερτάρεις στη γλώσσα σου μέχρι να μιλήσεις πολιτικά, είχα ξεχάσει την αμεσότητα και μου έλειπε, γιατί τόσα χρόνια είχα μπει στη γαλλική νόρμα. Είχα ξεχάσει πόσο ωραίο είναι να επικοινωνείς στη γλώσσα σου. Έτσι μπήκε στο μυαλό μου η επιστροφή. Επίσης, για τα επόμενα δύο χρόνια έχω δουλειά, έχω κάποια συμβόλαια για graphic novels, δηλαδή έχω μια στασιμότητα που δεν την είχα ποτέ μου όσον αφορά στο οικονομικό. Επειδή έχω τάσεις φυγής, έχω πει ότι θα μείνω δύο χρόνια στην Αθήνα και μετά θα δούμε, αν φρίξω, θα πάω αλλού. Αλλά, προς το παρόν, ήταν πολύ συνειδητή απόφαση.

ΟΙ ΑΘΗΝΑΙΟΙ Kanellos Cob

την πρόσβαση που δεν έχει ο καθένας. Το κυνηγούσα χρόνια να πάω, αλλά τα τέσσερα πρώτα χρόνια στη Γαλλία οι γονείς μου ήταν άρρωστοι, οπότε γυρνούσα Ελλάδα μόνο γι’ αυτόν τον λόγο, για να τους δω και να χαρούνε. Μετά πέθαναν και οι δύο και είχα την ελευθερία να πάω να δω τι γίνεται εκεί. Έγινε αργά στη ζωή μου, όμως, και το ταξίδι ήταν αποτυχία, αλλά έμαθα πολλά πράγματα για τον εαυτό μου στον Καναδά. Πάντα είχα αυτό το ρομαντικό στο μυαλό μου, ότι μέχρι να πεθάνεις πρέπει να έχεις πάει παντού, και όχι μόνο ως επισκέπτης, πρέπει να έχεις ζήσει για καιρό σε διάφορες χώρες και πόλεις για να δεις τις κουλτούρες. Είχα ξεχάσει, όμως, τον παράγοντα «άνθρωπος» και, φτάνοντας στον Καναδά, συνειδητοποίησα ότι μου έλειπαν οι φίλοι μου. Είδα ότι το Αθήνα - Λυών ήταν πιο εύκολο ταξίδι, ενώ το Καναδάς - Αθήνα ή Καναδάς - Λυών έπρεπε να κανονίσεις πέντε μήνες πριν και να έχεις μαζέψει και λεφτά μόνο για τα εισιτήρια. Στη κουλτούρα δεν αισθάνθηκα και μεγάλες διαφορές, αλλά, πολιτικά, ο καπιταλισμός γεννήθηκε εκεί, δεν είχαν ποτέ κάποιο άλλο σύστημα και τον είδα να παρεισφρέει στις ανθρώπινες σχέσεις. Έπαιζε πάρα πολύ πάρε-δώσε, για να σου δώσω πρέπει να μου δώσεις, μέχρι και στα διαπροσωπικά. Φρίκαρα με αυτό πάρα πολύ. Και μετά ήταν το κωλόκρυο. Δεν είμαι του καλοκαιριού, το προτιμώ το κρύο, γιατί μπορείς να προφυλαχτείς, αλλά εκεί ήταν ακραία η κατάσταση, περίμενα να τελειώσουν όλες οι προμήθειες που είχα στο σπίτι για να βγω να πάω σούπερ-μάρκετ και ένιωθα ότι αν έβγαινα, θα πονούσα. Ήταν πολύ δύσκολο. Ήμουν τριάντα δύο χρονών και συνειδητοποίησα ότι έπρεπε να τα κάνω όλα από την αρχή, π.χ. να κάνω φίλους κι αυτό ήταν πολύ δύσκολο, γιατί σε αυτή την ηλικία ξέρεις πλέον τι ανθρώπους θέλεις να έχεις γύρω σου. Είναι διαφορετικά στα είκοσι πέντε σου, που ακόμα μαθαίνεις. Κατάλαβα ότι δεν θέλω να κάνω καινούργιους φίλους, γιατί ήξερα ότι για να γίνεις κολλητός με κάποιον άνθρωπο πρέπει να περάσουν δυο-τρία χρόνια για να έρθεις αβίαστα κοντά του κι εγώ δεν θα ήθελα να σπαταλήσω τόσο χρόνο. Γι’ αυτό γύρισα. Είχα στο μυαλό μου τον Καναδά ως τη γη της επαγγελίας και χάρηκα που πήγα, γιατί αν δεν πήγαινα, δεν θα ήξερα ποτέ πώς είναι. Έμαθα κάποια πράγματα για τον εαυτό μου, αναδιοργάνωσα κάποιες εντυπώσεις που είχα για μένα και έμαθα πως δεν είμαι όπως πίστευα, αλλά that’s fine. δεν υπάρχει πρόβλημα.

q Έχω κάνει τρία graphic novels, τον Ζητιάνο του Καρκαβίτσα, τα Γυμνά Οστά με τον Δημοσθένη Παπαμάρκο και το Ceux du Chambon που κυκλοφόρησε μόλις στη Γαλλία, με την αληθινή ιστορία του Étienne Weil, ενός αγοριού που είναι Εβραίος και η ζωή του, όπως και της οικογένειάς του, ανατρέπεται από τον πόλεμο και την κατοχή στη Γαλλία κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Έχω σχεδιάσει το Tout nu et tout bronzé - Généalogie de la piscine du Rhône, ένα δεκασέλιδο ένθετο για την ιστορική πισίνα του ποταμού Rhône στη Λυών και έχω συμμετάσχει και σε διάφορες ομαδικές δουλειές: στο Guide de Paris en bandes dessinées (Éditions Ρetit à Ρetit), δεκαπέντε μικρές αληθινές ιστορίες στις γειτονιές του Παρισιού που έχτισαν την πόλη όπως την ξέρουμε σήμερα, και στο Histoires incroyables du timbre en BD (Éditions Ρetit à Ρetit), δεκαπέντε ιστορίες που μιλούν για τα σημαντικότερα γραμματόσημα και για την ιστορική τους αξία.

q Έχει ανέβει πολύ το επίπεδο του graphic novel στην Ελλάδα κι αυτό που είδαμε να γίνεται στο Comicdom Con φέτος ήταν μαγικό. Θα έλεγα, όμως, ότι μου άρεσε ακόμη περισσότερο το comic festival στην πλατεία Κυψέλης, γιατί ήταν πολύ πιο «οικογενειακό». Ήταν όλα τα τραπέζια μαζί, απίστευτα πολύς κόσμος, απίστευτη ανταπόκριση. Έφυγα πολύ χαρούμενος από αυτό. Το καλό είναι ότι αυτήν τη στιγμή στην Ελλάδα ασχολούνται και φέρνουν περισσότερες ξένες εκδόσεις, όχι μόνο Marvel και αμερικανικό κόμικ, αλλά και ευρωπαϊκό από Γαλλία, Ιταλία, και όλο αυτό εισχωρεί στην ελληνική κουλτούρα του κόμικ. Αυτό που έχει σημασία είναι η κουλτούρα του κόμικ να μη μείνει μόνο στα graphic novels αλλά να διεισδύσει και σε άλλα μέσα, από την εκπαίδευση μέχρι τη διαφήμιση, για να καταλάβει κόσμος ότι είναι ένα μέσο επικοινωνίας, όπως είναι ένα βιντεάκι που θα κάνεις για μια διαφήμιση ή ένα μουσικό σποτ. Στη Γαλλία ο κόσμος αγοράζει κόμικ όπως αγοράζει λογοτεχνία και το βλέπεις παντού, στην εκπαίδευση, στα βιβλία, σε κοινωνικές και διαφημιστικές καμπάνιες, χρησιμοποιείται για να εξηγήσει κάτι, που είναι λίγο πιο fun. Εντυπωσιάστηκα που το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης ανέθεσε στον Γούση, στη Ζάχαρη και στον Pan Pan να φτιάξουν ένα κόμικ για την 60ή επέτειό του. Αυτός είναι ο τρόπος για να περάσει σε όλους και βλέπεις ότι είναι σοβαρή δουλειά, κάτι ξεκάθαρα καλλιτεχνικό, όχι παιδικό.

q Τα παιδιά του Comicdom Con δίνουν βραβεία, δεν υπάρχει χρηματικό έπαθλο, έτσι και υπήρχε

Το σχέδιο είναι πολύ προσωπική διαδικασία και είναι δύσκολο να βρεις τη γραμμή σου. Δεν πιστεύω στο ταλέντο, πιστεύω στην αντίληψη, και μετά, αν η αντίληψη κάποιου είναι καλύτερη από κάποιων άλλων, χρειάζεται καλλιέργεια, αλλιώς δεν γίνεται τίποτα.

μια χρηματοδότηση για να δίνει μεγαλύτερο κίνητρο θα άλλαζαν πολλά πράγματα. Στην Angoulême, π.χ., που είναι το μεγαλύτερο φεστιβάλ κόμικς της Ευρώπης, δίνουν καμιά δεκαριά βραβεία, χρηματικά έπαθλα, τα οποία σε βοηθούν ουσιαστικά να συνεχίσεις το έργο σου. Το κράτος εκεί δίνει πολλά λεφτά σε όλα τα φεστιβάλ κόμικς που γίνονται στη Γαλλία, γιατί είναι μια ευκαιρία να σχετιστεί με τον νεαρόκοσμο. Στη Λυών, όπου ζούσα, είδα τι κρεσέντο παίζει από τον κόσμο που ρέει στην οργάνωση τέτοιων φεστιβάλ. Και αν πληρώνεις τον δημιουργό και δίνεις και κίνητρα στους εκδοτικούς να βγάλουν ποιοτικά πράγματα, ανεβαίνει το επίπεδο. Ένα βραβείο είναι τιμή, έτσι κι αλλιώς, αλλά εδώ δεν σου προσφέρει τίποτα πέρα απ’ αυτό. Είναι μια αναγνώριση ότι αυτό που κάνω κάπως αξίζει, αλλά επί του πρακτέου το μεγαλύτερο πρόβλημα, ειδικά στη δική μας δουλειά, είναι το οικονομικό. Και εκεί πρέπει να βοηθηθεί η φάση, να ζήσουμε εμείς και να επιζήσει και αυτή η δουλειά. Δυστυχώς ή ευτυχώς, that’s life. Σε αυτή την κοινωνία ζούμε, που πρέπει να πληρώσεις για να ζήσεις.

ΙNFO

Τα Γυμνά Οστά και ο Ζητιάνος κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Polaris. www.instagram.com/ kanelloscob http://kanelloscob.com/

q Η αντιμετώπιση της δουλειάς μας ως δουλειάς, ως εργατοώρας, είναι πολύ κακή. Μπορεί όσα σου πω ότι χρεώνω τη σελίδα να σου φανούν πολλά, αλλά για να κάνω αυτήν τη σελίδα έχω κάνει έρευνα, storyboard, έχω χρησιμοποιήσει μελάνια, χρώμα. Εσύ βλέπεις ένα χαρτί. Η μεγαλύτερη δυσκολία είναι αυτή, το ντιλ που θα κάνεις με τον X εκδότη, με τον X συντάκτη, διευθυντή. Και δεν συμβαίνει μόνο στην Ελλάδα αυτό. Στη Γαλλία το 60% των σχεδιαστών κόμικ ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας.

q Ο πιο μεγάλος μου φόβος είναι μην πάθω Αλτσχάιμερ και τα ξεχάσω όλα. Από Αλτσχάιμερ έχασα και τον πατέρα μου, οπότε έζησα όλη αυτήν τη διαδικασία της φθοράς της νόησης κι αυτό μου άφησε ένα τραύμα, είναι να μην ξεχάσω όσα έχω ζήσει. Ό,τι κάνεις, το κάνεις για να βιώσεις τη στιγμή και να ’χεις μετά να τη θυμάσαι. Και το Αλτσχάιμερ σου παίρνει τη μισή ζωή, που είναι οι αναμνήσεις σου.

q Η ζωή μού έχει μάθει ότι τίποτα δεν κρατάει για πάντα. Και ότι πρέπει να έχεις λίγο συναίσθηση του τέλους, όταν έρχεται, και να το δέχεσαι ή να δίνεις το τέλος όταν πρέπει να το δώσεις.

30 lifo – 7.10.21

700

ΘΕΑΤΡΟ

«Προμηθέας» σε σκηνοθεσία Νίκου Καραθάνου Ο Νίκος Καραθάνος, ύστερα από τους επιτυχημένους Όρνιθες, επιστρέφει στην αρχαία τραγωδία με τον Προμηθέα (από τον Προμηθέα Δεσμώτη). Ο σκηνοθέτης θέλει «να μυθολογήσει την καθημερινότητα» με την προσέγγισή του στο έργο του Αισχύλου. Ένα σπίτιμετεωρίτης κινείται στον χώρο και τον χρόνο όσο έρχεται αντιμέτωπο με τα τέσσερα στοιχεία της φύσης, με κατοίκους του τον Προμηθέα (Νίκος Καραθάνος), το Κράτος και τον Ερμή (Χρήστος Λούλης), τη Βία και την Ιώ (Γαλήνη Χατζηπασχάλη), τον Ήφαιστο και τον Ωκεανό (Γιάννης Κότσιφας). Τελικά, στο πρόσωπο του Προμηθέα βλέπουμε το δικό μας, τη θέση μας απέναντι στη ζωή και στον χρόνο.

10-30/10, Στέγη Ιδρύματος Ωνάση, λεωφ. Ανδρέα Συγγρού 107, είσοδος: 5-28 ευρώ

34

ΣΙΝΕΜΑ Οι νέες ταινίες της εβδομάδας

35

ΜΟΥΣΙΚΗ Γιατί έχουν ενθουσιαστεί όλοι με το νέο άλμπουμ της Tirzah;

36

ΘΕΑΤΡΟ Μαρία Μαγκανάρη: «Μοναξιά, πρόσκαιρες συνευρέσεις και ενοχές»

38

ΒΙΒΛΙΟ Γιόζεφ Ροτ: Γράφοντας το ρέκβιεμ της Ευρώπης

40

ΒΙΒΛΙΟ Το διεθνές 1821

7.10.21 – lifo

31

ΠΡΩΤΗ ΠΡΟΒΟΛΗ

στιγμή που ένας υπάλληλος καθαρίζει ένα άγαλμα στο φόντο. Είναι σαφές πως ο Ζούντε στηλιτεύει όλο το σύστημα που στηρίζεται στο συνονθύλευμα του χριστιανισμού, του καπιταλισμού και του κομμουνισμού, χωρίς χρονολογική προτίμηση, στην κατάχρηση εξουσίας που οδήγησε τη Ρουμανία στον θυμό και στη σύγχυση. Το Ατυχές Πήδημα ή Παλαβό Πορνό είναι ένα ενδιαφέρον, υπερφορμαλιστικό αξιοπερίεργο σαν πρακτική άσκηση πάνω στις πολιτικές επιστήμες, με αφαίρεση, επιτήδευση και βερμπαλισμό (αντιστοίχως στα τρία μέρη που το συναπαρτίζουν), φλόγα, ορμή και επιτέλους μια εξαιρετική αίσθηση του κομφούζιου που προκαλεί το lockdown και ένα σίγουρο, κατά τον σκηνοθέτη και το αλά Μακαβέγιεφ φινάλε του, συμπέρασμα: πως όλα είναι τσόντα! ΑΝΕΣΙΣ ΘΕΡΙΝΟ-ΔΑΝΑΟΣ 1-ΜΙΚΡΟΚΟΣΜΟΣΠΑΝΑΘΗΝΑΙΑ ΘΕΡΙΝΟ-ΤΑΙΝΙΟΘΗΚΗ ΛΑΪΣ 1,2-ΤΡΙΑΝΟΝ ΘΕΡΙΝΟ-ΦΛΕΡΥ ΘΕΡΙΝΟ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΘΕΡΙΝΟ

Η γυναίκα που έφυγε the woman who ran απο toν θοδωρη κουτσογιαννοπουλο

σκηνοθεσία: Χονγκ Σανγκ-Σου πρωταγωνιστούν: Κιμ Μιν-Χι, Σέο Γιουνγκ-Γχουά

σύνοψη: Όταν ο σύζυγός της φεύγει για δουλειές, η Γκαμχ συναντά κατά τη διάρκεια ενός εικοσιτετράωρου τρεις φίλους της που ζουν σε διαφορετικά σημεία της μεγαλούπολης της Σεούλ.

Σινεμά

Ατυχές Πήδημα ή Παλαβό Πορνό

Αριστούργημα Πολύ Καλό Καλό Ικανοποιητικό Μέτριο

Κακό

32 lifo – 7.10.21

Η ταινία του Ράντου Ζούντε που κέρδισε τη Χρυσή Άρκτο στο Φεστιβάλ του Βερολίνου 2021. σύνοψη: Η Έμι, καθηγήτρια Iστορίας σε ένα πολύ καθωσπρέπει σχολείο, βλέπει την καριέρα και την υπόληψή της να απειλούνται, όταν διαρρέει στο ίντερνετ μια ερασιτεχνική ταινία ερωτικού περιεχομένου, στην οποία πρωταγωνιστεί. Οργισμένοι γονείς απαιτούν την απόλυσή της, η Έμι όμως αρνείται να παραδώσει τα όπλα.

Ο

Ρουμάνος σκηνοθέτης Ράντου Ζούντε είχε υποβάλει το προς ανάπτυξη πρότζεκτ του στο Berlin Film Market τον Φεβρουάριο του 2020 με τον τίτλο Sleepwalkers και η πανδημία, αντί να κάμψει τα σχέδιά του, πυροδότησε ταχύτατα και in extremis τα καλλιτεχνικά του ένστικτα, έτσι το παρέδωσε με συνέπεια και, όπως αποδείχθηκε, μεγάλη δόξα, δεδομένης της Χρυσής Άρκτου, ακριβώς έναν χρόνο αργότερα, έγκαιρα και χωρίς συμβιβασμούς (ακολουθώντας όλα τα υγειονομικά πρωτόκολλα κατά τη διάρκεια του γυρίσματος) στην Berlinale του 2021, που έγινε online. Όλα ξεκινούν ακριβώς με αυτό που περιγράφει γλαφυρά ο τίτλος, ένα ερασιτεχνικό, αν και ατυχές στην έκβασή του πήδημα ανάμεσα σε ένα ζευγάρι, που όμως εξελίσσεται σε παλαβό πορνό, όταν ανεβαίνει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και στο διαδίκτυο γενικώς και η πρωταγωνίστρια, καθηγήτρια σε ευυπόληπτο σχολείο, βρίσκεται στη δυσάρεστη θέση να το μαζέψει –χωρίς όμως να τα καταφέρνει και χωρίς να γνωρίζει ποιος έκανε τη ζημιά της κοινοποίησης– και να απολογηθεί μπροστά σε μια ετερόκλητη ομήγυρη συναδέλφων και κηδεμόνων στον προαύλιο χώρο του εκπαιδευτικού ιδρύματος – έτσι, για να τηρούνται τα μέτρα απόστασης και ασφαλείας. Στο δεύτερο μέρος της «τρίτομης» σάτιρας ο Ζούντε ανατρέπει την αφηγηματική δομή, εκθέτοντας κοφτά και παραθετικά, με βίντεο και εικόνες σύγχρονες και αρχειακές ένα ημίωρης

διάρκειας, παρατεταμένο γλωσσάρι ανανεωμένης ιστορικής εκπαίδευσης, μια ντανταϊστικού πνεύματος περίληψη του δυτικού πολιτισμού. Περιδιαβαίνοντας το Βουκουρέστι εν μέσω καραντίνας, η Έμι έχει μόνο το ρεζίλι του sex tape στο προβληματισμένο μυαλό της και ο Ζούντε βρίσκει την ευκαιρία να λοξοκοιτάξει με την κάμερά του αριστερά και δεξιά, πάνω και κάτω από το επίκεντρο μιας γυναίκας που περπατάει, καταγράφοντας τις πινακίδες που βρίθουν σαρκικής επιθυμίας και στενής επαφής, την ίδια στιγμή που οι κάτοικοι δεν θέλουν πολύ να ξεσπάσουν τα νεύρα τους, συνήθως απότομα και χυδαία. Η διάκριση του αρχικού έντεχνα ντοκιμαντερίστικου στυλ με τον επεξηγηματικό νεολογισμό πάνω στα σύμβολα και τις αξίες και κυρίως με το τρίτο μέρος, στην αυτοσχέδια δίκη που φαίνεται από νωρίς πως είναι ένα προμελετημένο, επιθετικό κυνήγι μαγισσών, είναι ένα υπολογισμένο δραματουργικό σοκ, ισάξιο με την εύθυμη τσόντα που πιάνει τον θεατή κυριολεκτικά από τα μούτρα με το καλημέρα – ο Ζούντε θεωρεί πως δεν υπάρχει πρόβλημα να δείξει, με εμβόλιμη παρωδία, ό,τι μπορεί ο καθένας να χαζέψει άνετα στο κινητό του, ανά πάσα στιγμή, ανεξαρτήτως ηλικίας. Αυτό είναι και το point των πολέμιων της δημόσιας λειτουργού, που την κατακεραυνώνουν, μπουνιουελικά και ακατάσχετα, ως επικίνδυνα μιαρή για τα σχολιαρόπαιδά τους, ανασύροντας τις μεθόδους διδασκαλίας της και την αναμενόμενη ηθική συνέπεια της απερισκεψίας της. Καλά προετοιμασμένη, και καλύτερα απ’ όλους διαβασμένη στην ειδικότητά της, την Ιστορία, η «κατηγορούμενη» αμύνεται με επιχειρήματα βγαλμένα από τα κόκαλα της πατρίδας της, τους εθνικούς συγγραφείς και τους αγαπημένους ποιητές, και μάλιστα βρίσκει κάποιους συμμάχους στην άνιση μάχη που δίνει στο λαϊκό δικαστήριο, την ίδια

INFO BAD LUCK BANGING OR LOONY PORN σκηνοθεσία:

Ράντου Zούντε πρωταγωνιστούν:

Κάτια Πασκάριου, Κλαούντια Ιερεμία, Ολίμπια Μάλαι

Ο Χονγκ Σανγκ-Σου συνεχίζει την τσάρκα του στις γειτονιές του Ερίκ Ρομέρ, αποσπώντας Βραβείο Σκηνοθεσίας στην περσινή Berlinale για την καλύτερη ταινία της πλούσιας φιλμογραφίας του. Η Γυναίκα που έφυγε είναι η Γκάμχι (η υπέροχη Κιμ Μιν-Χι, Lady Hideko από το Handmaiden του Παρκ Τσαν-Γουκ, μόνιμη πρωταγωνίστρια και σύντροφος του Χονγκ), μια μειλίχια, «ανώδυνη» κυρία που διατείνεται με φθίνουσα πειστικότητα πως είναι αχώριστη με τον σύζυγό της, αν και η ταινία, ερήμην του άνδρα της ζωής της, συνίσταται από τρεις συναντήσεις της με ισάριθμες φίλες της. Η πρώτη είναι με μια γυναίκα που μόλις χώρισε και πλέον μοιράζεται ένα διαμέρισμα έξω από τη Σεούλ. Η δεύτερη είναι άλλη μια φίλη από το παρελθόν που καλοβλέπει έναν γείτονά της, ενώ ένας άλλος την ενοχλεί. Και με την τρίτη, με την οποία είχαν μαλώσει, πίνει καφέ έξω από μια κινηματογραφική αίθουσα – κλιμακούμενη ένταση ταράζει υπόγεια τη συνεύρεση, ενώ αντίθετα οι προηγούμενες δύο είχαν εξελιχθεί με ρέοντα νατουραλισμό και τη χαρακτηριστική άνεση του Χονγκ να παρατηρεί και να καταγράφει δραματικά, στερεώνοντας διακριτικά την κάμερά του και αφήνοντας ήσυχους τους ήρωες. Και ενώ μόνο υποθέτουμε ποια μπορεί να είναι η γυναίκα που φεύγει, ή τρέχει, όπως ορίζει ο πρωτότυπος τίτλος, σταδιακά αντιλαμβανόμαστε πως η Γκάμχι είναι αυτή που απομακρύνεται με τον τρόπο της από τα πραγματικά αισθήματα, προβάλλοντας στις φίλες της την αληθινή ψυχή που έχει εδώ και καιρό απωθήσει μέσα από ένα μείγμα χρονικού καθημερινότητας και συγκινητικού πορτρέτου, φτιαγμένου με φροντίδα, χιούμορ και μία από τις καλύτερες σκηνές με γάτες που έχουμε δει στο σινεμά. ΑΣΤΥ

ΝΕΑ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑ

Γ

ιατί έχουν όλοι ενθουσιαστεί με το άλμπουμ της Tirzah; Ένα άλμπουμ γεμάτο ατέλειες, που ακούγεται σαν πρόβα στο στούντιο πριν από το τελικό take; Με κομμάτια στα οποία δοκιμάζει τη φωνή της, που βήχει να την καθαρίσει, που μουρμουρίζει πάνω σε μακρόσυρτες, «ξεκούρδιστες» μελωδίες στίχους χωρίς καθαρό νόημα. Μήπως επειδή δύσκολα βρίσκεις πλέον ειλικρίνεια και αλήθεια στη σημερινή ποπ; Κι η Tirzah κάνει αυτό ακριβώς, μουσική τη δική της αλήθεια, τα μικρά καθημερινά πράγματα της ζωής της, χωρίς να έχει να αποδείξει τίποτα και σε κανέναν, αδιαφορώντας αν ξεφεύγει από κλασικές φόρμες, αν τα κομμάτια της ακούγονται ερασιτεχνικά, αν κάποια δεν είναι καν ολοκληρωμένα τραγούδια. Θα μου πεις, και τι είναι τραγούδι; «Το τραγούδι, εκτός από αυτό των πουλιών, δεν είναι μια φυσική κατάσταση της φωνής» γράφει ο κριτικός του «Quietus», που έχει ενθουσιαστεί με το άλμπουμ. «Η ποίηση δεν είναι η φυσική κατάσταση της γλώσσας κ.λπ. Αν δεχτούμε την άποψη ότι η τέχνη και το τέχνασμα εύκολα παίρνουν το ένα τη θέση του άλλου, τότε το να είσαι αληθινός φαίνεται ασύμβατο με την τέχνη, επειδή αναμφισβήτητα στοχεύει στη δημιουργία εσκεμμένων εντυπώσεων». Όσο καχύποπτα και να ακούσεις τη μουσική της Tirzah, είναι αδύνατο να αμφισβητήσεις τις ειλικρινείς της προθέσεις και την αλήθεια της. Και αυτό είναι το πιο μεγάλο προσόν των κομματιών του «Colourgrade». Από τα δέκα κομμάτια, τα μισά είναι ασύμμετρα, πειραματικά, μιλάνε με ξεκάθαρο ή καλυμμένο τρόπο για αγάπη. Την αγάπη προς τον σύντροφό της Giles Kwakeulati King-Ashong και τα δυο παιδιά τους –το ένα αγέννητο ακόμα όταν ετοίμαζε το δίσκο–, την ίδια τη ζωή. «Όταν με αγγίζεις βγαίνω από το σώμα μου, χάνω τη λογική, τη θέση τους παίρνει το ένστικτο», ραπάρει στο «Τectonic», «ξέρεις ότι είμαι δική

Γιατί έχουν όλοι ενθουσιαστεί με το νέο άλμπουμ της Tirzah; Στο «Colourgrade» συνεργάζεται ξανά με τη Mica Levi για να φτιάξουν το ιδανικό μετά-Covid σάουντρακ, παράξενα τραγούδια απίστευτης τρυφερότητας που μιλούν για την αγάπη.

σου και ότι είσαι δικός μου, μόλις κοιτάξω το πρόσωπό σου». Παρόλο που το «Colourgrade» δεν είναι ένας χαρούμενος δίσκος και η φωνή της ακούγεται θλιμμένη και σοβαρή σε όλη του τη διάρκειά, η διάχυτη τρυφερότητα φωτίζει τα κομμάτια με την αισιοδοξία που η ίδια αισθανόταν όταν τα έγραφε. «Κοιμάται, κοιμάται το μωρό μου, το κοριτσάκι μου κοιμάται απόψε», τραγουδάει συγκινητικά στο νανούρισμα «Sleeping», ή «σε βρήκα, με βρήκες, φτιάξαμε ζωή» στο βαθιά ερωτικό «Beating», «μεγαλώνουμε όπως είμαστε τώρα, ριζωμένοι εδώ για την αγάπη». Είναι εντελώς ξεχωριστή περίπτωση η Tirzah στη σημερινή μουσική, ακόμα κι όταν τα κομμάτια της ακούγονται εντελώς οικεία και είσαι βέβαιος ότι τα έχεις ξανακούσει – σε αυτό, το δεύτερο άλμπουμ της, θυμίζει επικίνδυνα τη Martina Topley Bird, τη σύντροφο και τραγουδίστρια του Tricky, όταν ηχογραφούσαν το «Maxinquaye». Ωστόσο, ήδη από το πρώτο της άλμπουμ, το «Devotion», είχε καταφέρει να βρει τη δική της φωνή, κάνοντας μουσική «τα θραύσματα ερωτικού πάθους που ορίζουν την ύπαρξή της» και που κάποιες φορές δεν βγάζουν νόημα. Σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα έχει χαράξει μια θαυμαστή πορεία, όχι μόνο καλλιτεχνική αλλά και στην προσωπική της ζωή. Μέσα σε τρία χρόνια έχτισε μια καριέρα που δύσκολα θα φανταζόταν, έφτιαξε την οικογένεια που ονειρευόταν με τον Giles Kwakeulati King-Ashong, επίσης μουσικό, έκαναν μαζί δυο παιδιά, ενώ δεν σταμάτησε ποτέ να συνεργάζεται με την καλύτερή της φίλη από το σχολείο, τη Mica Levi, μια ιδιοσυγκρασιακή μουσικό, από τις πιο πρωτοπόρες στη

Βρετανία σήμερα. Η σχέση της με τη «Meeks» –όπως την αποκαλεί χαϊδευτικά– είναι σχέση ζωής, μια σχέση που ξεκίνησε στο σχολείο και δυναμώνει με τα χρόνια. Η Tirzah ξεκαθαρίζει ότι είναι αδύνατο να διαχωρίσει τον τρόπο που δημιουργεί από τη φιλία της με τη Mica. «Είναι σαν ένα μεγάλο ομαδικό πρότζεκτ που απλώς γράφει το όνομά μου», λέει, «είμαι ένα ακόμα πιόνι στο ταμπλό. Με τη Meeks φτιάχνουμε μουσική εδώ και πολλά χρόνια, χωρίς σκοπό, δεν είχαμε την πρόθεση να την κάνουμε κάτι, ήταν μια συνήθεια». Αυτό το πλούσιο ηχητικά μείγμα από R&B, πειραματικούς ηλεκτρονικούς ήχους και art-pop είναι από τους πετυχημένους συνδυασμούς στη σημερινή ποπ, μια σπάνια συγκυρία, γι’ αυτό και όλοι ενθουσιάστηκαν με το «Colourgrade». Η επιτυχία που ήρθε με το πρώτο της άλμπουμ ήταν κάτι πρωτόγνωρο και απρόσμενο για την Tirzah, παρ’ όλα αυτά δεν άλλαξε καθόλου τον ήχο της, τον τρόπο που γράφει κομμάτια, δεν προσπάθησε ούτε μια στιγμή να τα κάνει πιο ελκυστικά για το κοινό έξω απ’ τον κύκλο της. Δεν πιστεύει καν ότι μπορεί να το κάνει. «Είναι σαν να ζωγραφίζεις πάντα με κραγιόνια και μετά να αισθάνεσαι ότι δεν μπορείς να ζωγραφίσεις με πινέλο» λέει στη δημοσιογράφο των «New York Times». Χαρακτηρίζει τα ποιήματα που τραγουδάει ως «μικρά αποσπάσματα από το ημερολόγιό της», τα οποία είναι συχνά γραμμένα με έναν κώδικα, γι’ αυτό ακούγονται αρκετά μυστηριώδη, άρα και πιο ενδιαφέροντα. Δεν έχει μεγάλη σημασία το αν σου επιτρέπει να τα διαβάσεις. Είναι γραμμένα για την ίδια και τους πολύ κοντινούς της ανθρώπους και τα τραγουδάει πάνω από μελωδίες που λειτουργούν καλύτερα μετά τα μεσάνυχτα, όταν ο κόσμος ησυχάζει. Αυτό εισπράττεις ακούγοντας το άλμπουμ με τα μονότονα, μινιμαλιστικά τραγούδια με τα μεγάλα αμήχανα κενά, που ενίοτε ακούγονται ως προσχέδια και δεν ακολουθούν καμία επίσημη φόρμα, αλλά είναι μερικές από τις πιο δυνατές συναισθηματικές στιγμές της χρονιάς. Και μέσα στον αγώνα να αφήσουμε πίσω μας όσα ζήσαμε τα δύο τελευταία χρόνια, ακούγονται ως το ιδανικό σάουντρακ. Από τα καλύτερα άλμπουμ του 2021.

από τον m . h u lot

Μουσική

INFO Το «Colourgrade» της Tirzah κυκλοφορεί από την Domino Recording.

7.10.21 – lifo

33

Μαρία Μαγκανάρη: «Μοναξιά, πρόσκαιρες συνευρέσεις και ενοχές» Η «Νύχτα της Ιγκουάνα» του Τενεσί Ουίλιαμς που ανεβάζει η Μαρία Μαγκανάρη στο Θέατρο Πορεία είναι ένα ταξίδι στα σκοτάδια της ανθρώπινης ψυχής.

απο την αργυρω μποζωνη

Θέατρο

Η

Μαρία Μαγκανάρη ανεβάζει στο Θέατρο Πορεία το έργο του Τενεσί Ουίλιαμς Η νύχτα της Ιγκουάνα. Η σκηνοθέτις που μας χάρισε έναν εξαιρετικό Θείο Βάνια άρχισε να μελετά συστηματικά έργα κλασικών συγγραφέων από το καλοκαίρι του 2018, όταν αισθάνθηκε ότι είχε κλείσει ο κύκλος των παραστάσεων που βασίζονταν κυρίως σε συρραφές λογοτεχνικών κειμένων. Αυτός ο κύκλος ξεκίνησε το 2012 με τον Μεσοπόλεμο, φτιαγμένο από έργα της περιόδου του ελληνικού Μεσοπολέμου και αγνοημένα λογοτεχνικά έργα. Εννέα χρόνια αργότερα, αισθάνεται ότι θέλει να δει κάτι πιο ολοκληρωμένο, όχι τις ραφές και την άσκηση, να φτιάξει έναν κόσμο ολοκληρωμένο και να παρακολουθήσει τον ήρωα και τη διαδρομή του χωρίς να τα σχολιάσει, χωρίς να είναι με το ένα πόδι έξω και το άλλο μέσα. Τη συναντήσαμε για να συζητήσουμε μια διαδρομή που ξεκινά από τη Φιλοσοφική Σχολή και φτάνει στο σήμερα και στις σκοτεινές και ακατανόητες πτυχές των ηρώων του Αμερικανού συγγραφέα.

— Είναι μεγάλο άλμα η απόφαση να ασχοληθείς με τα μεγάλα κείμενα; Ναι, είναι, ωστόσο έχουν μεσολαβήσει ο Βάνιας και η Νόρα που είναι μέσα σε αυτό το πλαίσιο της αναζήτησής μου. Είχα διαβάσει άλλα έργα του Τενεσί Ουίλιαμς και μου έκανε μεγάλη εντύπωση η Νύχτα της Ιγκουάνα, παρόλο που δεν είναι το καλύτερό του έργο. Ο Ουίλιαμς το δούλευε πάρα πολλά χρόνια, αρχικά ξεκίνησε ως διήγημα, μετά έφτασε να παιχτεί στο θέατρο με την Μπέτι Ντέιβις, έγινε και ταινία. Από το 1948 έως το 1961 γνώρισε διαδοχικές γραφές. Ήδη όταν το δούλευε είχε δοκιμαστεί ψυχικά, πάλευε με ουσίες, είχε κάνει πολλή ψυχανάλυση. Είναι φανερή η επιρροή του Γιουνγκ και της θεωρίας της

34 lifo – 7.10.21

σκιάς στο .κείμενο, κάτι που με ενδιέφερε και στη σκηνοθεσία. Υπάρχει ο ποιητικός ρεαλισμός του Ουίλιαμς, αλλά «ξεκουρδίζεται» και πάει πιο πέρα. Εδώ το μεταφυσικό στοιχείο είναι ιδιαίτερο και σε αυτό το έργο φαίνονται και το ψυχικό του ταξίδι και ο πόνος του.

— Η δυσκολία σε αυτό το έργο ποια είναι; Το έργο το μετέφρασα επειδή έχω ανάγκη τη στενή επαφή με το κείμενο από την αρχή, και έκανα και μια διασκευή – δεν έχει κοπεί κάτι κεντρικό, αλλά, για να το διατυπώσω ευγενικά, έχει κοπεί λίγη φλυαρία. Το συγκεκριμένο έργο έχει μια γλώσσα πολύ κοντά στην αργκό και πρέπει να βρεις κάτι αντίστοιχο στην καθομιλουμένη σήμερα που να φέρει κάτι από εκείνη την εποχή, αυτό που είχε στο μυαλό του ο συγγραφέας, με το οποίο όμως να μπορεί να επικοινωνήσει ένας άνθρωπος σήμερα. Η δυσκολία, λοιπόν, είναι να βρεθεί μια γλώσσα που να μιλιέται και να μπορεί να αποδώσει την ανάγκη του για κάτι ποιητικό που συναντά και το μεταφυσικό και είναι πολύ έντονη σε αυτό το έργο.

— Ξενάγησέ μας σε αυτή την ιστορία και στο περιβάλλον της, που δεν το συναντάμε στα έργα του Τενεσί Ουίλιαμς. Η ιστορία συμβαίνει σε ένα ξενοδοχείο στο πουθενά, στο Μεξικό, άρα έξω από την Αμερική, σε ένα τοπίο μέσα στη φύση, σε έναν λόφο, συγκεκριμένα στο Κόστα Βέρντε. Είναι πληθωρικότατη η φύση στο τοπίο αυτό, η βλάστηση είναι οργιώδης και στο έργο ο Ουίλιαμς βάζει τον άνεμο να φυσάει, τη θάλασσα να ακούγεται, πουλιά, μια καρύδα που πέφτει. Έχει πολύ ενδιαφέρον αυτό γιατί το Μεξικό λειτουργούσε όντως ως μια Εδέμ για Αμερικανούς και Ευρωπαίους που έκαναν ένα ταξίδι ζωής – κάποιοι για να βρουν έμπνευση και να γράψουν. Ορισμένοι έμειναν εκεί για πάντα, όπως ο Χαρτ Κρέιν, που εκεί έβαλε τέλος στη

INFO Η ΝΎΧΤΑ ΤΗΣ ΙΓΚΟΥΆΝΑ του Τενεσί Ουίλιαμς σε σκηνοθεσία Μαρίας Μαγκανάρη. Θέατρο Πορεία, Τρικόρφων 3-5, Πλατεία Βικτωρίας, Τετ. 19:00, Πεμ. & Παρ. 21:00, Σ. 19:00 & 21:00, Κ. 18:00, από 20/10 Παίζουν: Ιωάννης Παπαζήσης, Μαρία Κεχαγιόγλου, Σύρμω Κεκέ, Γιώργος Μπινιάρης, Δήμητρα Βλαγκοπούλου, Βίκυ Κατσίκα.

ζωή του. Είναι ένας τόπος-χώρος περίεργος, αυτό που περιγράφει η φιλόσοφος Τζούλια Κρίστεβα ως «chora». Στο Μεξικό φτάνουν όσοι δεν μπορούν να ενταχθούν στο κυρίαρχο σύστημα. Είναι περιπλανώμενοι που βρίσκουν μια μήτρα, ένα μέρος για να επιστρέψουν, μακριά από τον πολιτισμό και τους κανόνες στους οποίους δεν χωράνε.

— Και οι κάτοικοι αυτού του τόπου τι ιδιαίτερο έχουν; Αυτό το ξενοδοχείο το διευθύνει η Μαξίν, μια υπερσεξουαλική, πληθωρική, σχεδόν σεξομανής Αμερικάνα, όπως την περιγράφει με μια σεξιστική, κατά τη γνώμη μου, ματιά ο Τενεσί Ουίλιαμς. Σε αυτόν τον τόπο-ουτοπία μένει ο Σάνον, ένας αποσχηματισμένος ιερέας που έχει μια βασική αδυναμία: κάνει σχέσεις με κορίτσια αποπλανώντας τα και αυτός είναι ο λόγος της απομάκρυνσής του από την Εκκλησία. Δουλεύει ως ξεναγός και όταν ξεκινά το έργο έχει προσεγγίσει ήδη ένα ανήλικο κορίτσι, κάτι που έχει κάνει το γκρουπ των ταξιδιωτών να τον «καταδιώκει», απειλώντας τον ότι θα του απαγορεύσει την επιστροφή στις ΗΠΑ. Υπάρχει και ένα φοβερό ντουέτο, η Χάνα με τον παππού της. Η κοπέλα είναι ζωγράφος και ο παππούς της από τους πιο γνωστούς ελάσσονες ποιητές. Εκείνη κάνει σκίτσα των ανθρώπων που συναντά στα ξενοδοχεία κι εκείνος απαγγέλλει κι έτσι βγάζουν το ψωμί τους – μάλιστα, έχουν γυρίσει τον κόσμο εκατό φορές. Αυτά είναι τα πρόσωπα που συναντιούνται σε μια κομβική στιγμή της ζωής τους. Το έργο ξεκινά μεσημέρι και τελειώνει τη νύχτα. Σε αυτό το διάστημα γίνονται συζητήσεις που αποτελούν καθρέφτη της ψυχαναλυτικής διαδικασίας και ο ήρωας φτάνει στην εξής συνειδητοποίηση: «Αυτό που νομίζεις ότι είσαι, δεν είσαι, δέξου τη σκιά σου, αυτό που κουβαλάς».

— Αυτό συνδέεται και με το προσωπικό κομμάτι του Τενεσί Ουίλιαμς, η αποδοχή του εαυτού που δεν συμβαίνει ποτέ. Είναι ένα προσωπικό κομμάτι του Ουίλιαμς και ο λόγος που περνά τόσο δύσκολα είναι ότι δεν συμβαίνει αυτή η αποδοχή, η συμφιλίωση. Στη σκηνή, ωστόσο, βάζει κάτι άλλο, επιλέγοντας ένα φινάλε συμφιλιωτικό: δείχνει ότι ο ήρωας αυτός δεν είναι για τα μεγάλα αλλά για κάτι άλλο και αυτό το κάτι άλλο έχει να κάνει με το σώμα, με το σεξ, με κάτι πιο ζωώδες από εκείνο που ήθελε να παρουσιάζει ως τότε. Αυτό προκύπτει μέσα από τη συζήτηση, γιατί ο Ουίλιαμς λέει ότι αν έχεις τη δυνατότητα, έστω και για μια νύχτα, να μπεις στη διαδικασία, αυτό μπορεί κάπου να σε οδηγήσει. Εκεί κλείνει ένας κύκλος, με τον ήρωα να μένει για πάντα στο Κόστα Βέρντε.

— Πώς συνδέεσαι προσωπικά με αυτό τον κορμό του έργου που είναι περίπλοκος και δύσκολος; Σε αυτό το έργο με τράβηξε το ότι κανένα πρόσωπο, εκτός ίσως από τον παππού, που πεθαίνει στο Κόστα Βέρντε, έχοντας κλείσει τον κύκλο του, δεν μπορεί να βρει την ισορροπία μεταξύ σώματος και πνεύματος, καλού και κακού, σκοταδιού και φωτός. Όλα τα πρόσωπα έχουν κενά, κανένας δεν είναι πλήρης, στέρεος. Ο ήρωας είναι αντιήρωας, είμαι σε συνεχή κόντρα μαζί του, και τον λυπάμαι και τον φτύνω.

— Αν δεν αποδεχτείς έναν χαρακτήρα και σου δημιουργεί αυτή την αμφιθυμία, πόσο δύσκολο είναι να τον στήσεις, να τον διδάξεις και να τον σκηνοθετήσεις; Είναι κάτι πολύ ενδιαφέρον και δεν μου έχει συμβεί ποτέ σε αυτή την έκταση. Είναι κι αυτή μια διαδικασία ωρίμανσης, γιατί δεν με ενδιαφέρει να κρίνω ή να σηκώσω το λάβαρο του φεμινισμού απέναντι σε έναν ήρωα που λέει σε μια γυναίκα τη φράση «είσαι μια πραγ-

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ματική κυρία», βλέποντας τη γυναίκα είτε ως παρθένα, είτε ως σεξομανή, είτε ως λολίτα, είτε ως μέγαιρα. Με δυσκολεύει αυτό, αλλά δεν έχει νόημα να ηθικολογήσεις ούτε να το φέρεις στα μέτρα μιας εποχής.

— Επομένως, πώς αντιμετωπίζεις σήμερα το έργο; Τι έχει μετατοπιστεί από τότε που ξεκίνησε. Ξεκινήσα να το δουλεύω πριν από τις καραντίνες και το ΜeΤoo και τώρα βρισκόμαστε την εποχή μετά από αυτά. Ο προβληματισμός αυτός υπήρχε. Μάλιστα, στο πρώτο θέμα που είχαμε κάνει στη LiFO το 2013, όταν είχα κάνει το Αλεξάντερπλατς, μιλούσαμε για την αντιστροφή της βασικής συνθήκης του κειμένου, είχα δώσει τον λόγο αποκλειστικά σε γυναίκες, τις γυναίκες του περιθωρίου και της ζωής του ήρωα. Σήμερα όλοι έχουμε «δηλητηριαστεί», με την καλή έννοια, από αυτά που συνέβησαν, τα αντανακλαστικά μας είναι διαφορετικά, αλλά αυτό υπάρχει και στο έργο. Το ενδιαφέρον με τον ήρωα του Ουίλιαμς είναι ότι φέρει ένα παιδικό τραύμα, μπαίνει στο έργο τραυματισμένος και σωματικά και ψυχικά, γι’ αυτό υπάρχει όλη αυτή η οργή που σχετίζεται με το σεξ. Πάει με μικρά κορίτσια τα οποία γοητεύει, στη συνέχεια τα χτυπάει και τους ζητάει να προσευχηθούν γιατί σιχαίνεται αυτήν του την πλευρά. Ο Ουίλιαμς δεν μιλάει για το γκέι στοιχείο, αλλά σιχαίνεται αυτήν του την πλευρά που δεν μπορεί να αποδεχτεί. Με αφορά προσωπικά αυτή η ιστορία, με έναν διαφορετικό τρόπο βέβαια, επειδή το ότι θέλω να είμαι σε όλα καλή και να το αποδείξω φτιάχνει μια εικόνα που δεν είμαι εγώ. Και δεν ξέρω αν σε μεγαλύτερο ή σε μικρότερο βαθμό το αντιμετωπίζει ο καθένας αυτό, εγώ πάντως προσπαθώ να δω ποια είμαι χωρίς όλο αυτό το γύρω γύρω, οπότε συνδέομαι πολύ με τις «τρύπες» των ηρώων. Ο καθένας φτιάχνει μια εικόνα για τον εαυτό του, αλλά από τα σαράντα και μετά πρέπει να αρχίσει να την γκρεμίζει για να δει τι συμβαίνει πραγματικά. Και το ποιος είσαι δεν μπορεί να απαντηθεί τόσο εύκολα. Ο Σάνον φέρει κάτι από την οικογένειά του, αυτό τον βασανίζει. Ποιος δεν το κάνει αυτό; Εγώ έχω διαμορφώσει όλη μου τη ζωή σε αντίθεση με αυτό που ήταν οι δικοί μου.

— Η επιλογή είναι το πιο σημαντικό όταν συγκροτείς έναν θίασο; Πιστεύω πολύ στην επιλογή, ότι έχεις το δικαίωμα σε αυτήν, και δεν μου αρέσει ο ντετερμινισμός, παρότι τοποθετούμαι ιδεολογικά στην αριστερά, που λέει ότι όλα είναι κοινωνική κατασκευή. Έχει μεγάλη σημασία να είσαι ανοιχτόμυαλος. Αυτήν τη ζωή καλούμαστε να ζήσουμε και πρέπει να κάνουμε κάτι γι’ αυτήν εδώ και τώρα. Δεν μπορεί να περιμένεις να είναι ιδανικά τα πράγματα, γιατί αυτό δεν θα συμβεί ποτέ. Είναι ένα στοίχημα που βάζω, αν και η δουλειά με κάνει μονομανή. Έχει μεγάλη σημασία να βρίσκεις έναν τρόπο, ακόμα και την περίοδο που ετοιμάζεις μια δουλειά, να μπορείς να απολαύσεις μια κουβέντα, στιγμές με τους ανθρώπους τους δικούς σου, κάτι που δεν μου είναι εύκολο και με ζορίζει, επειδή θέλω να είμαι 100% στην παράσταση, και για να γίνει αυτό πρέπει να κοπώ χίλια κομμάτια.

— Αν φύγεις για λίγο και σταθείς στο απέναντι πεζοδρόμιο, δεν θα δεις και πιο καθαρά τη δουλειά σου; Αυτή είναι η πιο σοφή αντίδραση, αν μπορείς να το κάνεις. Το θέατρο είναι η πιο γλυκιά παγίδα, γιατί όταν πας εκεί και κλείνει η πόρτα, νομίζεις ότι αυτός είναι ολόκληρος ο κόσμος. Δεν καταλαβαίνω ότι πολλές φορές, όταν μια πρόβα δεν έχει πάει καλά, κάνω σαν να έχει έρθει η συντέλεια του κόσμου, ενώ στον έξω κόσμο γίνεται της τρελής.

— Ποιο είναι το πιο σημαντικό κομμάτι της δουλειάς σου; Η μελέτη που προηγείται ή η σύνδεσή σου με τον ηθοποιό; Ξεκινά με ένα κομμάτι μοναχικό που είναι η επαφή, η σύνδεση με το κείμενο. Η μελέτη του θεατρικού κειμένου και των θεωρητικών κειμένων που το συνοδεύουν μού αρέσει πολύ. Μου αρέσει να βρίσκω υλικό ακόμα και στις μεγάλες βιβλιοθήκες του κόσμου, αισθάνομαι σαν ντετέκτιβ, ότι έχω βρει κάτι που δεν έχει βρει κανείς –μπορεί να είναι ουτοπία αυτό– κι αυτό με συνεπαίρνει και διευρύνει τη φαντασία μου. Στη συνέχεια, ανοίγει αυτός ο κύκλος, που αρχικά είναι πολύ προσωπικός, και μετά αρχίζουν οι πρόβες, οπότε ανεβάζω πολύ στροφές και ιδανικά θα ήθελα να κοιμάμαι στο θέατρο, να είμαι εκεί με το 100% μου. Είναι κάτι πολύ ενεργοβόρο, αλλά έχω ανάγκη να εκτονώσω ένα πολύ μεγάλο κομμάτι μου.

— Πόσο σε έχει βοηθήσει η ψυχοθεραπεία στη σκηνοθεσία, τη θεωρείς σημαντική; Κάνω χρόνια ψυχοθεραπεία, με έχει βοηθήσει πολύ και μου έχει σώσει τη ζωή. Το λέω ανοιχτά και αναφέρομαι ειδικά στον τομέα της σκηνοθεσίας, όπου τη συνιστώ ανεπιφύλακτα, γιατί έχει κοινή διαδρομή η ψυχοθεραπεία με το θέατρο. Είναι πολύ κομβικό αυτό που συμβαίνει στην πρόβα να μπορείς να το μεταβολίσεις, να μην το παίρνεις προσωπικά, γιατί όλοι σε βλέπουν σαν τον πατερούλη ή τη μητερούλα, είσαι το βλέμμα, ο καθρέφτης. Έχει σημασία λοιπόν το πώς είμαι εκεί παρούσα, το βλέμμα μου στην πρόβα, ο τρόπος που την κοιτάζω. Είναι η κεντρική διαδικασία μιας παράστασης κι αν αυτό δεν λειτουργήσει είναι όλα χάλια. Όποια έρευνα κι αν έχω κάνει εγώ πριν, όσο κι αν έχω δουλέψει, δεν θα βγει τίποτα. Έχει σημασία να πάρω αυτή την απόσταση, γιατί η δουλειά είναι πάνω από εμάς.

— Μαρία, έχει βάλεις έναν στόχο στη ζωή σου; Κάνω ένα έργο του οποίου ο συγγραφέας, όπως αισθάνομαι, είχε ένα βασικό πρόβλημα, δεν μπορούσε να συνδεθεί πραγματικά με τους άλλους. Μάλιστα, δεν είναι τυχαίο ότι τα περισσότερα έργα του εκτυλίσσονται σε δωμάτια ξενοδοχείων – άλλωστε και ο ίδιος πέρασε τη μισή ζωή του σε αυτά, χωρίς σπίτι, χωρίς ρίζα. Μου δημιουργεί πολύ μεγάλη θλίψη αυτή η αίσθηση που είχα της αδυναμίας του να συνδεθεί, γι’ αυτό λέει «συνδέσου έστω για μια νύχτα». Αν έχω βάλει έναν στόχο στη ζωή μου, είναι η σύνδεσή μου με τους ανθρώπους. Δίπλα σε αυτόν βάζω και τη σύνδεση με τον εαυτό μου. Η χαρά μου είναι ο τρόπος που συνδέομαι με τους ανθρώπους. Ό,τι δουλειά έκανα, κάνω και θα κάνω στο μέλλον είναι προς αυτή την κατεύθυνση.

Ο καθένας φτιάχνει μια εικόνα για τον εαυτό του, αλλά από τα σαράντα και μετά πρέπει να αρχίσει να την γκρεμίζει για να δει τι συμβαίνει πραγματικά. Και το ποιος είσαι δεν μπορεί να απαντηθεί τόσο εύκολα.

Θεατρική Ομάδα Νοσταλγία Με δύο εξαιρετικές παραστάσεις ξεκινά ο χειμώνας στη σκηνή του Rabbithole.

Rabbithole, Γερμανικού 20, Μεταξουργείο «Οι δολοφόνοι», του Έρνεστ Χέμινγουεϊ: 4/10-30/11, Δευτέρα & Τρίτη, 21:30 Με την οικονομική υποστήριξη του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού «Μακμπέθ» του Ουίλιαμ Σαίξπηρ: 8/10-24/10, Παρ.-Κυρ. 21:00 www.nostalghiatheatre.com, www. rabbitholespace.com Εισιτήρια μέσω viva.gr

Η

Ομάδα Νοσταλγία ανεβαίνει αυτόν τον χειμώνα στη σκηνή του Rabbithole με δύο εξαιρετικές παραστάσεις που θα μας θυμίσουν την απόλαυση που προσφέρει η τέχνη του θεάτρου. Επιστρέφοντας δυναμικά στον χώρο των έργων μυστηρίου, παρουσιάζει το έργο Οι δολοφόνοι του Έρνεστ Χέμινγουεϊ, το κλασικό διήγημα ενός από τους μεγαλύτερους Αμερικανούς συγγραφείς, διασκευασμένο για το θέατρο με μια απρόσμενη ματιά. Ο σκηνοθέτης Γιώργος Σίμωνας καλεί τους θεατές να επανατοποθετηθούν στο πώς προσλαμβάνουν μια ιστορία. Παράλληλα, ανοίγει έναν διάλογο με τα σύγχρονα μέσα διήγησης που έχουν εισβάλει τα δύο τελευταία χρόνια στη ζωή μας, κάνοντας μια επισκόπηση του παρελθόντος, με το βλέμμα στραμμένο στο μέλλον. Πάνω απ’ όλα, όμως, πρόκειται για ένα οπτικοακουστικό κρυφτό, ένα παράδοξο παιχνίδι πίσω από τις πλάτες μας και κάτω από τα πόδια μας. Παράλληλα, η Ομάδα Νοσταλγία επιλέγει το σαιξπηρικό αριστούργημα Μακμπέθ και την εμπνευσμένη μετάφραση του Δημήτρη Δημητριάδη για να φωτίσει θεμελιώδη θέματα της ιδιωτικής και δημόσιας σφαίρας. Με έρευνα χρόνων, η σκηνοθέτης Τώνια Ράλλη επιστρέφει στο σύμπαν του Σαίξπηρ και καταδύεται στο δραματουργικό βάθος του έργου για να αναδυθεί μεταξύ του διαχρονικού και του επίκαιρου, θέτοντας προβληματισμούς πάνω σε μια ιστορία χωρίς αίσιο τέλος. Πρόκειται για την ιστορία της δίψας του ανθρώπου για εξουσία και της πορείας του μέσα στον σκοτεινό λαβύρινθο όπου αυτή τον οδηγεί.

7.10.21 – lifo

35

Γιόζεφ Ροτ: Γράφοντας το ρέκβιεμ της Ευρώπης Γιατί τα αριστουργηματικά βιβλία του Γιόζεφ Ροτ, που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Άγρα, διαβάζονται φανατικά μέχρι σήμερα, θυμίζοντάς μας την πνευματική παρακμή, τα πιο σκοτεινά σημεία της Κεντρικής Ευρώπης και μια μελανή σελίδα, την οποία ο ίδιος είχε προβλέψει από νωρίς.

Σ

Βιβλίο

απο την τινα μανδηλαρα

36 lifo – 7.10.21

ε μια ήπειρο που είχε αρχίσει ήδη να παραδίδεται ανεπιστρεπτί στον ναζισμό, ο Γιόζεφ Ροτ έμοιαζε, όπως λέει και ένα ομώνυμο μυθιστόρημά του, με «βουβό προφήτη». Εβραίος της Γαλικίας με σημαίνουσα φήμη, την οποία δεν εξαργύρωσε ποτέ, έδειχνε να νιώθει άβολα, όπως και ο Κάφκα, με το πνευματικό κουστούμι που προσπάθησαν να του φορέσουν από μικρό: καταραμένος να φαντασιώνεται στη γερμανική γλώσσα, αν και το ασυνείδητό του είχαν σφραγίσει ήδη τα υπό εξαφάνιση γίντις, περιπλανώμενος όπως κάθε Εβραίος που δεν χωρούσε στα μεταλλασσόμενα όρια του μονίμως ασταθούς ευρωπαϊκού κόσμου, με γνήσια δημοσιογραφική ματιά και υψηλή λογοτεχνική φλέβα, ήξερε από την αρχή ότι δεν θα μπορούσε να χωρέσει σε μια μόνιμη διανοητική στέγη. Έγραφε για ταξίδια και ξενοδοχεία, καθώς οι φευγαλέες εικόνες έτρεφαν τη μονίμως ακόρεστη ματιά του, την ίδια στιγμή που φαντασιωνόταν τα αυτοκρατορικά μεγαλεία που έθρεψαν τους ρομαντικούς ποιητές και τους λογοτεχνικούς του μέντορες:

τον Χάινε, τον Γκαίτε, τον Σίλερ, τον Χέλντερλιν αλλά και τον Δάντη και τον Πετράρχη. Μέχρι τώρα όλοι όσοι μιλούν για τον Ροτ επιλέγουν είτε τον πρώιμο, «κόκκινο» Γιόζεφ, που είχε κυρίως να κάνει με τη φιλόστοργη εβραϊκή φύση και την υπεράσπιση των φτωχών και των κατατρεγμένων, είτε την όψιμη φιλομοναρχική του εκδοχή, που προασπιζόταν τη χαμένη ενότητα ακριβώς γιατί έβλεπε την επερχόμενη διάλυση από το τσεκούρι του ναζισμού. Τελικά, ο Ροτ, ως τελευταίος εκφραστής του εβραϊκού πολιτισμού της Κεντρικής Ευρώπης, ήταν ένα μείγμα και των δύο: «Μολονότι δεν θα μπορούσαμε να τον χαρακτηρίσουμε αλλιώς παρά ως έναν ανήσυχο στις απόψεις του και αντισυμβατικό άνθρωπο, ο Ροτ παραμένει εντούτοις προσηλωμένος σ’ έναν ηθικό πυρήνα, όπου μετά βίας συμπιέζονται, με όλες τις απρόβλεπτες διαφυγές τους, η νοσταλγία με την περιπλάνηση, ο πόνος της πατρίδας (Heimweh) με τη συνείδηση του οριστικού ξεριζωμού, η γοητεία του θανάτου με την ευγνωμοσύνη για το ακατάλυτο δώρο της ζωής», γράφει με περισσή ακρίβεια ο

Διονύσης Καψάλης στη «Φούγκα της Νοσταλγίας - Για τον Γιόζεφ Ροτ», ένα από τα πολλά προσφερόμενα, εκτός εμπορίου, φυλλάδια που έχει κυκλοφορήσει η Άγρα, συνοδευτικά των άρτια μεταφρασμένων βιβλίων του Ροτ, τα οποία μας δίνουν μια ολοκληρωμένη εικόνα ενός πολυδιάστατου συγγραφέα. Παρότι, ο Ροτ, όπως ο Κάφκα, θα συμμετάσχει τελικά, παρά τις επιφυλάξεις του, στο περίφημο 11ο Σιωνιστικό Συνέδριο της Βιέννης, δεν θα πάψει ποτέ, όπως έλεγε γι’ αυτόν ο Χάρολντ Μπλουμ, να ενσαρκώνει «το πολιτιστικό μνημείο των Εβραίων της Γαλικίας», ορισμένος να αρκείται στο μικρό και το έκκεντρο, όντας πάντοτε καχύποπτος απέναντι στη φρενίτιδα των μεγαλουπόλεων, όπως αυτή του διόλου αρεστού σ’ εκείνον Βερολίνο. Σε αντίθεση με τις απρόσωπες πόλεις, «η Γαλικία βρίσκεται στην άκρη του πουθενά, αλλά απομονωμένη δεν είναι», γράφει ο ίδιος στα Χρόνια των Ξενοδοχείων για τον αγαπημένο εκείνο τόπο καταγωγής, που είχε μεν ρωσοπολωνική ταυτότητα, αλλά ακροβατούσε ανάμεσα στην πνευματική Γαλλία και την επιβλητική Γερμανία. «Η Γαλικία είναι εξόριστη, αλλά όχι ξεκομμένη. Έχει περισσότερη κουλτούρα απ’ όση μας αφήνει να υποθέσουμε το ελαττωματικό αποχετευτικό της σύστημα. Έχει αταξία, αλλά έχει και ιδιαιτερότητα. Πολλοί την ξέρουν από τα χρόνια του πολέμου, μα τότε η Γαλικία έκρυβε το πραγματικό της πρόσωπο. Δεν ήταν χώρα ποτέ. Ήταν το μέτωπο, ήταν τα μετόπισθεν. Έχει, όμως, τις δικές της χάρες, τα δικά της τραγούδια, τους δικούς της ανθρώπους, τη δική της ομορφιά: τη θλιμμένη ομορφιά των περιφρονημένων». Περίπου, δηλαδή, σαν τη δική του, όταν ποζάρει σκεπτικός, αλλά αποφασιστικός, καθώς κοιτάει με αυτό το ζεστό, χαρακτηριστικό βλέμμα τον φακό, λουσμένος σε ένα υπόγειο, εσωτερικό φως, σαν πίνακα του Ρούμπενς, σε εκείνες τις φωτογραφίες που τον δείχνουν ανάμεσα στους διάφορους ομοτέχνους του, πάντα, όμως, στο ύψος τη δυτικής διανόησης που αποκτούσε όλο και περισσότερη επίγνωση της εσωτερικής διάσπασης και της περιπλανητικής της φύσης. Από τα διάφορα σκίτσα, που αναπαριστούν τον πότη και ευζωιστή Ροτ με αυτή την εβραϊκή σαρκαστική διάθεση που ξέρει να περιπαίζει το τραγικό, μέχρι τις πιο σοβαρές φωτογραφίες, όπου υιοθετεί το στοχαστικό ύφος της μεγαλεπήβολης Βιέννης, στην οποία επέστρεφε διαρκώς, ο ίδιος έδειχνε με κάθε τρόπο ότι του αρέσει μεν το παιχνίδι, αλλά απεχθάνεται τα ψεύδη και τα είδωλα, ειδικά στη λογοτεχνία. Προτιμούσε να αρθρογραφεί

5 ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ JOSEPH ROTH ΠΟΥ ΠΡΟΤΕΊΝΟΥΜΕ

Όλα σε μετάφραση Μαρίας Αγγελίδου, από τις εκδόσεις Άγρα.

Το εμβατήριο του Ραντέτσκυ Μια μεγαλειώδης ελεγεία της Αυστρίας των Αψβούργων, ένας αποχαιρετισμός στην αυτοκρατορία που χάνεται, όπως και να έχει το κορυφαίο αυτό έργο θεωρείται, και όχι άδικα, το καλύτερο μυθιστόρημα του Γιόζεφ Ροτ και ένα από τα καλύτερα μυθιστορήματα του εικοστού αιώνα. Ταυτόχρονα είναι και αυτό που μας εισάγει στη μακρά ιστορία της αριστοκρατικής οικογένειας των Φον Τρότα.

Η κρύπτη των Καπουτσίνων Εισαγωγή: Michael Hofmann

Παρότι συνεχίζει την ιστορία της οικογένειας των Τρότα, ουσιαστικά συνιστά έναν αποχαιρετισμό στα μεγάλα ιδανικά και στις αξίες της παλιάς εποχής, με την οποία ανέκαθεν ταυτιζόταν ο Ροτ, τον προσωπικό αποχαιρετισμό του Ροτ στην πίστη και την ελπίδα και την αρχή της προσωπικής του κατάρρευσης.

Ιώβ - Η ιστορία ενός απλού ανθρώπου Με τον Ιώβ ο Ασκεναζίτης Ροτ επιστρέφει στις εβραϊκές του ρίζες, στις δοξασίες, στις παραδόσεις αλλά και στο νήμα μιας κοινής μοίρας που έμελλε να κοπεί διά παντός από την επέλαση του ναζισμού. Στον Ιώβ αφηγείται την ιστορία της ζωής και της μετανάστευσης ενός Εβραίου από τα γκέτο της Ρωσίας έως τις συνοικίες της Νέας Υόρκης, πάντα όμως με υψηλές δόσεις συμβολισμού, λυρικών περιγραφών και αλληγορίας.

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ σε εφημερίδες, παρά να καμώνεται μάταια τον λογοτέχνη, μια ιδιότητα που διαχώριζε αυστηρά από αυτήν του επιφυλλιδογράφου. Ωστόσο, αυτό που παρέμενε εξίσου έντονο και στις δύο του αυτές ιδιότητες ήταν η ενδελεχής και ασκημένη στις πολλαπλές πληροφορίες ματιά του μοναχικού πλάνητα, του πάντοτε έρμαιου στη λοιδορία λόγω της ποταπής καταγωγής του, αλλά έτοιμου να δεχτεί τα εύσημα για τη μεγαλουργία της πένας του, ειδικά από τους ομοτέχνους του, όπως οι σπουδαίοι Τόμας Μαν και Στέφαν Τσβάιχ. Ο τελευταίος, άλλωστε, έλεγε πως ο Ροτ «είναι ένας ποιητής του οποίου το όνομα δεν θα σβηστεί ποτέ (και με κανέναν τρόπο) από το πάνθεο της γερμανικής τέχνης» και ότι διαθέτει κάτι από «την ψυχή των Ρώσων – από την ψυχή των Αδελφών Καραμάζοφ» (Αποχαιρετισμός στον Ροτ, μτφρ. Μαρία Αγγελίδου, Άγρα). Παρά τα πλήθη που περιτριγύριζαν τον Ροτ, όμως, δίνοντάς του άπειρες αφορμές για να γράφει τα δημοσιογραφικά του κείμενα που τον έκαναν δημοφιλή ή διάσημο, εκείνος, παρόλη την εφήμερη δόξα, ένιωθε πάντοτε μόνος: « Ένα κορμί μόνο και έρημο. Δεν μπορούσε να δει ούτε ένα από τα χιλιάδες πρόσωπα του πλήθους», όπως έγραφε στις αριστουργηματικές Εκατό Μέρες για τις τελευταίες ένδοξες μέρες του Ναπολέοντα, αφότου εκείνος κατάφερε να δραπετεύσει από τη νήσο Έλβα, ως την τελειωτική του ήττα στο Βατερλό. «Δεν μπορούσε να δει ούτε ένα από τα χιλιάδες πρόσωπα του πλήθους. Έβλεπε πάνω από τα κεφάλια, τα σκουφιά, τα δίκοχα, τα καπέλα, πέρα μακριά στο βάθος τα δίχως χαρακτηριστικά πρόσωπα της μάζας που λεγόταν “λαός”. Και τα λόγια του ηχούσαν ξένα και αδειανά ακόμα και στα δικά του αυτιά – η επισημότητά τους, το ίδιο κενή από νόημα, όπως και η μοναξιά του. (...) Το ρούχο του ήταν μεταμφίεση, ο κόσμος ήταν θεατές, οι αξιωματούχοι και ο ίδιος ηθοποιοί». Όπως ο Ναπολέων, έτσι και ο Ροτ είχε αρχίσει ήδη να νιώθει την απειλητική λαίλαπα που μετέτρεπε τον εξαθλιωμένο κόσμο, τον οποίο

ανέκαθεν προασπιζόταν, σε χειραγωγούμενη μάζα. Είχε δει μπροστά του τους φτωχούς του Φάλαντα να αναζητούν σκουπίδια στο Βερολίνο, κατά τη σύντομη αυτή μετάβασή του στη γερμανική πόλη, και να μετατρέπονται εν μια νυκτί σε απηνείς διώκτες ενός φανταστικού εχθρού. Γι’ αυτό ακριβώς, αντιστρατευόμενος τη σχετικότητα των αξιών που επέβαλε η ανελέητη φασιστική δύναμη που δεν είχε ηθικούς κανόνες, ο Ροτ έπλασε στο εσωτερικό των αφηγήσεών του –από τον ένδοξο Ναπολέοντα των Εκατό Ημερών μέχρι τον Φον Τρότα και τον ανθυπολόχαγο Καρλ Γιόζεφ του αριστουργηματικού Εμβατηρίου Ραντέτσκυ, ο οποίος βγάζει τη στρατιωτική στολή και προτιμά να αφοσιωθεί στο αγρόκτημά του όταν πια καταλαβαίνει ότι δεν πρόκειται να σώσει την αυτοκρατορία– έναν ιδανικό προασπιστή μιας παλιάς, αρχετυπικής ανδρείας, ο οποίος προτιμά ως επίμονος και συνεπής ιππότης να κυνηγάει ανεμόμυλους παρά να θερίζει θύελλες. Ήταν και ο ίδιος άλλωστε ένας ιπποτικός άνδρας του παλιού ευρωπαϊκού πνεύματος, ο οποίος προτίμησε, αντί να υψώσει το σπαθί του σε αθώα θύματα, να το στρέψει στον εαυτό του και να ακολουθήσει τον μοναχικό δρόμο της καταστροφής, πεθαίνοντας τελικά από κίρρωση του ήπατος και από βαθιά μελαγχολία. Είχε ήδη προβλέψει, πέντε χρόνια πριν από τη δική του τελευτή το 1939, το κάψιμο των βιβλίων από τους Ναζί –που για εκείνον ήταν σαν να καίγεται η ίδια του η ψυχή– και την καταστροφή που θα ενέσκηπτε αδυσώπητα πάνω από μια Ευρώπη η οποία φάνηκε ανίκανη, όπως ο ίδιος, να υπερασπιστεί τον ένδοξο εαυτό της. Ίσως γι’ αυτό τα βιβλία του να διαβάζονται πάντα ως προφητικά εμβατήρια ενός επερχόμενου κινδύνου ή ως μόνιμα κελεύσματα μιας πνευματικής εγρήγορσης στην οποία μας καλεί διαρκώς ο Ροτ, σαν εκείνη τη Μουσική στον Κήπο (1928) την οποία έπαιζαν οι τυμπανιστές ενός εμβατηρίου που ηχεί δυνατό στα αυτιά μας μέχρι σήμερα.

Hotel Savoy

Ο θρύλος του Αγίου Πότη

Ο Γκάμπριελ Νταν, στρατιώτης του αυστριακού στρατού, επιστρέφει από κάποιο στρατόπεδο συγκέντρωσης στη Σιβηρία και καταλύει σε ένα από τα δωμάτια του απέραντου Hotel Savoy, εξερευνώντας τα διαφορετικά δωμάτια και την κρυφή ζωή του ξενοδοχείου. Μαζί με αυτόν ο αναγνώστης όχι μόνο ανακαλύπτει μια πανσπερμία ανθρώπων και βίων που διασταυρώνονται πίσω από τις κρυφές πόρτες αλλά τελικά και τους ενοίκους μιας ευρωπαϊκής χώρας που έχει αρχίσει ήδη να ρέπει προς την παρακμή.

Το κύκνειο άσμα του Ροτ, το οποίο κυκλοφόρησε λίγους μήνες μετά τον θάνατό του. Μέσα από την περιγραφή του αλκοολικού ήρωά του Αντρέας Κάρτακ, ο Ροτ ουσιαστικά προφητεύει τον θάνατό του από τον ίδιο ακριβώς λόγο, με τη διαφορά ότι ο πλάνητας Αντρέας έχει ως επίκεντρο δράσης και αναφοράς το Παρίσι. Παρότι είναι το πιο μελαγχολικό μυθιστόρημά του, διαθέτει τεράστιες δόσεις αλλόκοτου χιούμορ και μιας παιγνιώδους ειρωνείας που κάνει την ανάγνωση των περιπετειών του ατυχούς ήρωα απολαυστική.

Έγραφε για ταξίδια και ξενοδοχεία, καθώς οι φευγαλέες εικόνες έτρεφαν τη μονίμως ακόρεστη ματιά του, την ίδια στιγμή που φαντασιωνόταν τα αυτοκρατορικά μεγαλεία που έθρεψαν τους ρομαντικούς ποιητές και τους λογοτεχνικούς του μέντορες.

Εν Κρυπτώ

Ένα μαγειρείο που δεν κρύβει την άποψή του για το καλό φαγητό.

Τ Χαριλάου Τρικούπη 5, Αθήνα, 210 3808670, enkrypto.gr, Facebook: Εν κρυπτώ, Instagram: en_krypto

ο «Εν Κρυπτώ» μπορεί να ονομάζεται έτσι, αλλά αυτό που προσφέρει δεν είναι καθόλου κρυφό. Το αντίθετο μάλιστα, είναι μια εμπειρία που τη μοιράζεται απλόχερα και γενναιόδωρα, γιατί το καλό φαγητό το αξίζουμε όλοι μας. Και παρότι μπορεί να μην παρατηρήσεις αμέσως το νέο μαγειρείο που άνοιξε μέσα στην καραντίνα στη Χαριλάου Τρικούπη, είναι σίγουρο ότι θα ακούσεις να μιλάνε γι’ αυτό όσοι γεύτηκαν την κουζίνα του με delivery ή take away. Πίσω από την ιδέα βρίσκεται ο Νίκος Βαγενάς που για χρόνια έχει δουλέψει στην απαιτητική θέση του private chef, ταξιδεύοντας σε όλο τον κόσμο. Ίσως αυτή η πορεία στη luxury πλευρά της μαγειρικής να τον ώθησε τελικά να επιστρέψει στην Αθήνα και να προσφέρει την τέχνη του στη δική μας καθημερινότητα. Στο μενού του «Εν Κρυπτώ» η μεσογειακή κουζίνα τιμάται δεόντως, αλλά το πιο εντυπωσιακό είναι πως τα παραδοσιακά πιάτα εναλλάσσονται καθημερινά ώστε πάντα να υπάρχει κάτι διαφορετικό για να δοκιμάσεις – θα βρεις γκουρμέ προτάσεις που καταφτάνουν στο καθημερινό τραπέζι για να σε παρασύρουν σε μια εντελώς νέα γευστική εμπειρία. Εξάλλου, μέσα από τη wine list, που επιμελείται η σομελιέ Κονστάντσα Τσεμπάν, θα νιώσεις το απόλυτο pairing γεύσης και οίνου, που μένει αξέχαστο. Κι επειδή μέχρι τώρα το «Εν Κρύπτω» έφερνε τη γευστική του ατμόσφαιρα στον χώρο μας, ήρθε επιτέλους αυτόν τον χειμώνα η στιγμή να απολαύσουμε την ενέργεια του χώρου με τη μίνιμαλ αισθητική που σε κάνει να αισθάνεσαι ότι κάποιος δικός σου άνθρωπος μαγειρεύει για εσένα. Κι αυτό δεν είναι πολύ μακριά από την πραγματικότητα.

7.10.21 – lifo

37

ΙΣΤΟΡΙΑ

με την αποκατάσταση της «ευδαιμονίας» των Ελλήνων. Και οι Ευρωπαίοι ανταποκρίνονται. Είναι όλοι αυτοί που τους ονομάζουμε «φιλέλληνες». Ο Μπίτον γράφει πως ήταν πιθανότατα η πρώτη φορά στην παγκόσμια ιστορία «που τόσο πολλοί άνθρωποι από τόσο πολλές διαφορετικές χώρες και κοινωνικά στρώματα άφησαν το σπίτι τους για να πολεμήσουν στον πόλεμο κάποιου άλλου, χωρίς να τους αναγκάζει κανένας να το πράξουν και (στη συντριπτική πλειονότητά τους) χωρίς καμία απολύτως προσδοκία μισθοφορικού κέρδους». Χάρη στον φιλελληνισμό, η Ελληνική Επανάσταση γίνεται κεφάλαιο των εθνικών ιστοριών των κρατών της Ευρώπης. Για παράδειγμα, στην πρόσφατη Histoire Mondiale de La France (Παγκόσμια Ιστορία της Γαλλίας), που κυκλοφόρησε το 2017 υπό τη διεύθυνση του σύγχρονου Γάλλου ιστορικού Patrick Boucheron και έγινε αμέσως μεγάλη εκδοτική επιτυχία, η Ελληνική Επανάσταση, μέσω του γαλλικού φιλελληνισμού, γίνεται κεφάλαιο αυτής της ιστορίας. Ο φιλελληνισμός είναι ένα από τα μεγαλύτερα και μακροβιότερα κινήματα στην Ευρώπη. Φτάνει μέχρι το τέλος του δέκατου ένατου αιώνα. Τελειώνει με τον Ελληνοτουρκικό Πόλεμο του 1897. Κατ’ άλλους, φτάνει μέχρι και τους Βαλκανικούς Πολέμους και τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ήταν ένα κίνημα που συνέβαλε στο λεγόμενο cultural transfer, δηλαδή στην κίνηση ιδεών και την πανευρωπαϊκή δράση. Το φαινόμενο που σήμερα ονομάζεται «ανθρωπιστική παρέμβαση» έχει την καταγωγή του στο φιλελληνικό κίνημα. Στο ίδιο κίνημα αναζητούμε επίσης τις ρίζες του «δικαιώματος στην επέμβαση». Ακριβώς γι’ αυτό, όπως γράφει ο Μπίτον, πολλές κυβερνήσεις προσπάθησαν να εμποδίσουν τους φιλέλληνες να φύγουν για την Πελοπόννησο και τη Ρούμελη. «Από φόβο μην εξαπλωθεί αυτό που σήμερα θα αποκαλούσαμε ριζοσπαστικοποίηση», γράφει ο Σκωτσέζος ιστορικός. Κανείς δεν αμφισβητεί πλέον ότι ο

roderick beaton

Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 και η παγκόσμια σημασία της Μτφρ.: Δέσποινα Κανελλοπούλου Εκδόσεις Αιώρα Σελ.: 94

o περίφημος πίνακας του ντελακρουά (1798 -1863) «έλληνας καβαλλάρης»

Βιβλίο

απο toν niko μπακουνακη

Σ

το σύντομο, αλλά με πλούσιες πληροφορίες και, κυρίως, μεγάλη συνθετική δύναμη βιβλίο του, ο Σκωτσέζος ιστορικός Ρόντρικ Μπίτον, επί τριακονταετία κάτοχος της έδρας Κοραή στο King’s College του Λονδίνου, τεκμηριώνει γιατί η Ελληνική Επανάσταση του 1821 είναι διεθνές γεγονός τεράστιας σημασίας και όχι μια τοπική εξέγερση κάπου στην άκρη της Ευρώπης. Κατά τον Μπίτον, η Ελληνική Επανάσταση ήταν το πρώτο επιτυχημένο εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα στον παλαιό κόσμο. Η επιτυχής έκβασή της αποτέλεσε σημείο καμπής για την αλλαγή ολόκληρου του γεωπολιτικού χάρτη της ευρωπαϊκής ηπείρου. Ήταν «η αφετηρία της μετατόπισης από το μοντέλο των πολυεθνικών, απολυταρχικών αυτοκρατοριών που επικρατούσε τον 18ο αιώνα προς το μοντέλο της αυτοδιάθεσης των εθνικών κρατών που επικράτησε τον 20ό αιώνα, με αντίκτυπο και σε πολλά άλλα μέρη του κόσμου». Στον «αιώνα των επαναστάσεων», που αφετηρία του είναι η Αμερικανική Επανάσταση τη δεκαετία του 1770, η Ελληνική Επανάσταση βρίσκεται ακριβώς στο μέσο, ως ένα κρίσιμο και καταλυτικό γεγονός. Δεν είναι όμως μόνο αυτό το στοιχείο που δίνει στην Ελληνική Επανάσταση διεθνή διάσταση. Είναι και το ότι οι Έλληνες δεν πολέμησαν μόνοι τους. Πριν απ’ όλα, οι ίδιοι οι εξεγερμένοι ζήτησαν από την πρώτη στιγμή τη διεθνή συνδρομή. Ο Μπίτον παραπέμπει, για παράδειγμα, στο κείμενο «Προειδοποίησις εις τας ευρωπαϊκάς αυλάς εκ μέρους του φιλογενούς αρχιστρατήγου των σπαρτιατικών στρατευμάτων Πέτρου Μαυρομιχάλη και της Μεσσηνιακής Συγκλήτου», με την οποία προσκαλούνται τα «εξευγενισμένα ευρωπαϊκά γένη» να συνδράμουν. Αναφέρεται επίσης στην προκήρυξη «Μάχου υπέρ πίστεως και πατρίδος» του Αλέξανδρου Υψηλάντη, που απευθύνεται στους «φωτισμένους λαούς της Ευρώπης» και τους καλεί να «ενασχοληθούν»

Το διεθνές 1821 Ο ιστορικός Ρόντρικ Μπίτον τεκμηριώνει τη διεθνή επιρροή και σημασία της Ελληνικής Επανάστασης, δίνοντάς μας την ευκαιρία να σκεφτούμε τι θα μείνει τελικά από τους εορτασμούς των 200 χρόνων.

38 lifo – 7.10.21

φιλελληνισμός είναι ένα πανευρωπαϊκό κίνημα το οποίο κινητοποίησε αρκετές χιλιάδες Ευρωπαίους, ξεπερνώντας τα σύνορα κρατών και εθνοτήτων. Κατά μία άποψη, «το να είσαι φιλέλληνας σήμαινε να θέλεις να συμμετάσχεις στην ιστορία εν τη γενέσει της». Ο Μπίτον δεν είναι, βέβαια, ο μόνος ιστορικός που γράφει για τη διεθνή σημασία της Ελληνικής Επανάστασης. Όλο και περισσότεροι ιστορικοί το υποστηρίζουν. Ας πούμε, ο Μαρκ Μαζάουερ, στο υπό έκδοση βιβλίο του. Αλλά και Έλληνες ιστορικοί, όπως δείχνει το λεξικό The Greek Revolution σε επιμέλεια Πασχάλη Κιτρομηλίδη και Κωνσταντίνου Τσουκαλά, που εκδόθηκε από τις εκδόσεις του Harvard (Belknap/Harvard). Δεν ήταν όμως πάντοτε έτσι, έως και πρόσφατα. «Οι αγγλόφωνοι ιστορικοί του εθνικισμού και των εθνικών κινημάτων επιδεικνύουν μεγάλη αμηχανία όταν πραγματεύονται την Ελληνική Επανάσταση», γράφει ο Μπίτον. Παραπέμπει, μάλιστα, σε επιδραστικές μελέτες Βρετανών ιστορικών, ανάμεσα στους οποίους και ο Έρικ Χόμπσμπαουμ, με τις οποίες εκφράζονται επιφυλάξεις για το εάν η περίπτωση της Ελλάδας ήταν πράγματι εθνικοαπελευθερωτική επανάσταση. «Άλλοι παρακάμπτουν εντελώς το ζήτημα, μάλλον αδέξια, ή το αντιμετωπίζουν ως επουσιώδες». Ακόμη και το 2020, στο βιβλίο Revolutionary Europe του Gavin MurrayMiller το επαναστατικό κίνημα στην Ελλάδα παρουσιάζεται «ξεκάρφωτο», χωρίς να εξετάζονται οι γενεσιουργές αιτίες του και η μεταγενέστερη σημασία του. Από την άλλη πλευρά, η ελληνική ιστοριογραφία για την επανάσταση έπασχε από «εξαιρετισμό», δηλαδή απέκοπτε το γεγονός από το γενικότερο πλαίσιο, από τις συνθήκες που επικρατούσαν εκείνη τη στιγμή στον κόσμο, και το παρουσίαζε ως κάτι το «μοναδικά ελληνικό». Την παρουσίαζαν ως μια «παλιγγενεσία» και αναβίωση ενός παρελθόντος. Ωστόσο, όπως γράφει ο Μπίτον, «η ανεξαρτησία του ελληνικού κράτους δεν επιτεύχθηκε από τους αρχαίους αλλά από τους σύγχρονους Έλληνες. Οι Έλληνες επαναστάτες και οι απόγονοί τους δικαιούνται την αναγνώριση γι’ αυτό που πραγματικά ήταν – όχι μια τραγικά καθυστερημένη οπισθοφυλακή των αρχαίων προγόνων τους αλλά πρωτεργάτες ενός πολύ ευρύτερου επαναστατικού κινήματος που εκείνη την εποχή αποκτούσε ορμή σε όλο τον κόσμο και στο οποίο έμελλε να συνεισφέρουν καίρια με την εξέγερση εναντίον των Οθωμανών κατακτητών τους». Είναι καλό και χρήσιμο το ότι ο Μπίτον, σε αυτό το σύντομο, αλλά τόσο χρήσιμο βιβλίο, μας θυμίζει πως στους εμφύλιους πολέμους του 1824 επικράτησαν οι εκσυγχρονιστές. Και ότι η Ελλάδα ετοιμαζόταν να γίνει ένα δυτικού τύπου κράτος. Και έγινε, όπως μας έδειξε το βιβλίο του Γιάννη Βούλγαρη, η πρώτη σοβαρά τεκμηριωμένη μελέτη στο θέμα, «μια χώρα παραδόξως νεωτερική». Το μικρό βιβλίο του Μπίτον μάς δίνει την ευκαιρία να αναλογιστούμε τι θα μείνει από την επέτειο των 200 ετών. Θα μείνει σίγουρα η έκθεση του Μουσείου Μπενάκη και ο κατάλογός της. Θα μείνουν δυο-τρία βιβλία, όχι περισσότερα, όπως η Ελληνική Επανάσταση μέσα από τα οθωμανικά αρχεία του Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδου από τον Sukru Ilicak. Δεν είναι και λίγα. Όλα τα άλλα, που είναι και τα περισσότερα, οι επώνυμες καραγκούνες, τα φέσια και οι βαρύγδουπες επιτροπές θα περάσουν οριστικά στο pittoresque, στο φολκλόρ, συχνά κακόγουστο, της επετείου.

Ο ΥΠΑΣΠΙΣΤΉΣ ΤΟΥ ΑΥΤΟΚΡΆΤΟΡΑ του Φίλιππου Πλιάτσικα Είναι η μοίρα των ανθρώπων ή κάποιος θεός που οδηγεί τα βήματά τους; Ο Φίλιππος Πλιάτσικας γράφει ένα ιστορικό μυθιστόρημα, όπου το παρελθόν ζωντανεύει στο σήμερα και αναζητά απάντηση στην αιώνια προσμονή.

«Ή

Ο «Υπασπιστής του Αυτοκράτορα» του Φίλιππου Πλιάτσικα κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός

μουν παντρεμένη, κύριε», άρχισε να μιλάει. «Έναν χρόνο πριν, είχε γίνει ο γάμος. Με έναν άνθρωπο που ποτέ δε θέλησα. Το γιατί συνέβη είναι μεγάλη ιστορία. Έμπορος ο πατέρας μου, καταστροφή οικονομική, οικογένεια στα πρόθυρα της διάλυσης κι εκείνος μια κάποια λύση. Αλλά, πια, δεν έχει μεγάλη σημασία. Επί έναν χρόνο έψαχνα τρόπους να μη μ’ αγγίζει. Κι όταν αυτό γινόταν, ένιωθα το κορμί μου να καίγεται. Να θέλω να αλλάξω το δέρμα μου. Όταν ήρθε ο Ζαν, με την υπόλοιπη συνοδεία του Ναπολέοντα, δεν ήξερε κανείς από μας τι συμβαίνει και ποιοι ήταν αυτοί οι ξένοι. Έμειναν στο διπλανό σπίτι από το δικό μας. Από την πρώτη στιγμή που τον αντίκρισα, ήξερα. Κι όταν, την επόμενη μέρα, άκουσα τη φωνή του να μου μιλάει και να μου συστήνεται, βεβαιώθηκα. Και στον ίδιο αυτό συνέβη. Το είδα στα μάτια του. Δε μας πήρε ούτε εβδομάδα να γίνουμε ζευγάρι. Βρισκόμασταν κρυφά, όπου μπορούσαμε. Στο σπίτι, όταν έλειπαν όλοι, σε εξοχές, σε μέρη με πυκνά δέντρα. Οπουδήποτε. Δεν μπορούσα να είμαι ούτε στιγμή χωρίς εκείνον. Σηκωνόμουν κρυφά τις νύχτες και κοιτούσα έξω απ’ το παράθυρο, στο διπλανό σπίτι, στην κάμαρά του. Όταν έβλεπα φως, τον αισθανόμουν κοντά μου, ότι κι αυτός ξαγρυπνούσε. Λυπάμαι που δεν μπόρεσα να αγαπήσω αυτόν που παντρεύτηκα. Δεν έχω ανατραφεί έτσι, όμως ο μοναδικός άντρας που αγάπησα δεν ήταν αυτός που πήγα μαζί του στην εκκλησία. Και αυτό είναι κάτι που δεν μπορώ να αλλάξω. Τον Ζαν αγάπησα. Για πρώτη φορά μαζί του ένιωσα την ομορφιά του έρωτα, που δεν ήθελα να τελειώσει. Την ηδονή». Για λίγο σταμάτησε να μιλάει, κομπιάζοντας ελαφρώς. «Αυτή είναι η αλήθεια μου και μ’ αυτήν αποφάσισα να ζήσω. Θα πρέπει να άρχισε να γεννιέται ζωή μέσα μου απ’ την πρώτη κιόλας φορά που βρεθήκαμε. Το ένιωσα. Στα μέρη απ’ όπου κατάγομαι, κύριε, αυτό που έκανα δε συγχωρείται. Και μόνο ο θάνατος το σβήνει. Τους δυο αυτούς μήνες η καρδιά μου χαιρόταν, φτερούγιζε, αλλά και φοβόταν πολύ. Μη μαθευτεί κάτι. Ήξερα πως, αν συνέβαινε κάτι τέτοιο, θα γινόταν κακό. Ο σύζυγός μου προέρχεται από μία από τις πιο γνωστές οικογένειες της Κρήτης. Δε θα περνούσε ούτε στιγμή που να μη γυρέψει εκδίκηση, να ξεπλύνει την ντροπή του. Κι ο Ζαν, σίγουρα, δε θα καθόταν με σταυρωμένα χέρια. Θα προσπαθούσε να με προστατεύσει. Θα τέλειωνε με αίμα όλο αυτό. Τον τελευταίο καιρό καταλάβαινα πως κάτι είχε αρχίσει να αλλάζει

στο σώμα μου. Πριν από τρεις μέρες μίλησα στον Ζαν. Αν έμενα εκεί το επόμενο διάστημα, όλα θα άρχιζαν να φαίνονται. Ο σύζυγός μου έλειπε συνεχώς, κι είχε να με αγγίξει μήνες. Θα καταλάβαινε αμέσως. Όλα θα τελείωναν άσχημα. Το επόμενο κιόλας βράδυ μάζεψα ό,τι πρόλαβα, για να μην κινήσω υποψίες, σε αυτήν τη μικρή αποσκευή που είδατε. Τα υπόλοιπα τα είχε κανονίσει ο Ζαν. Πριν μπω στο πλοίο, μου ψιθύρισε στο αυτί ότι θα είμαι ασφαλής εκεί όπου θα με στείλει. Θα με προσέχουν δικοί του άνθρωποι. Να τον περιμένω. Κι ότι θα γυρίσουμε μαζί στο Παρίσι, να ζήσουμε την υπόλοιπη ζωή μας. Μπήκα στο πλοίο και τη συνέχεια τη γνωρίζετε». Ο Μπερναρντέν Λινιέ όλη αυτή την ώρα είχε κρεμαστεί από το στόμα της Σοφίας. Όσο η αφήγησή της προχωρούσε, τόσο οι ώμοι του βάραιναν και κύρτωναν. Όταν η κοπέλα ολοκλήρωσε τη διήγησή της και ξαναγύρισε το πρόσωπό της προς το παράθυρο, έμεινε για αρκετή ώρα σιωπηλός. Κατόπιν, ανασηκώθηκε και με ήρεμη φωνή τής είπε: «Αγαπητό μου κορίτσι, αυτό που έκανες ήθελε πολύ θάρρος. Σπάνια έχω συναντήσει στη ζωή μου πιο γενναία πράξη από αυτήν. Να ακολουθήσεις τον δρόμο της ψυχής σου. Έχω βρεθεί δίπλα σε πολύ γενναίους ανθρώπους, σε μάχες και δυσκολίες, λίγες αποφάσεις όμως συγκρίνονται με αυτήν που πήρες εσύ, να είσαι βέβαιη. Ο Ζαν μού ζήτησε να μείνεις εδώ για λίγες μέρες κι έπειτα να σε στείλω με τη συνοδεία σου στον πύργο της οικογένειάς μας στο Πεντελικό Όρος, ένα βουνό μακριά απ’ την Αθήνα, απόμερο, αφού πρώτα έχω συντάξει

ένα γράμμα όπου θα ενημερώνω τους ανθρώπους που συντηρούν τον πύργο να σε φιλοξενήσουν ώσπου να επιστρέψει ο ίδιος από την εκστρατεία στην Αίγυπτο. Αλλά δε θα γίνει έτσι. Δε μου πήρε καθόλου ώρα να το αποφασίσω. Θα σε συνοδεύσω εγώ ο ίδιος εκεί και θα μείνω μαζί σου, μέχρι να ανοίξει η πόρτα και να δούμε τον Ζαν. Τι αξία έχει η ζωή ενός απόστρατου στρατιωτικού μπροστά σε ένα τόσο λαμπρό κορίτσι, με τέτοιο θάρρος; Τώρα, ίσως βρει κάποιο νόημα. Ξεκουράσου λίγο, γιατί θα πρέπει να είσαι κάπως προσεκτική αυτούς τους μήνες, και άσε όλα τα υπόλοιπα σ’ εμένα. Ο Λουσιάν θα σε οδηγήσει στο δωμάτιό σου». Σηκώθηκε από την πολυθρόνα και κινήθηκε προς το μέρος της. Έσκυψε και τη φίλησε στο μέτωπο. Η κοπέλα έμεινε ακίνητη να τον κοιτάζει, κι έπειτα σηκώθηκε κι αυτή. «Από αυτήν τη στιγμή είσαι μέλος της οικογένειάς μας, Σοφία Σινιώρη… Λουσιάν!» φώναξε και συνέχισε στα γαλλικά: «Οδήγησε την κυρία στο δωμάτιό της, φρόντισε να είναι όλα εντάξει κι έπειτα γύρνα πάλι εδώ, να σου πω για κάποιες ετοιμασίες που πρέπει να γίνουν άμεσα. Μεθαύριο θα αναχωρήσουμε για την Αθήνα. Θα φύγω κι εγώ μαζί με τη νεαρή μας καλεσμένη. Εσύ θα μείνεις εδώ να φροντίζεις τον πύργο, ώσπου να επιστρέψω». Ο Γάλλος οικονόμος σάστισε για λίγο. Κάτι πήγε να ψελλίσει, όμως, αντικρίζοντας το αυστηρό βλέμμα του Μπερναρντέν, αρκέστηκε να πει: «Ασφαλώς, κύριε». Και πλησιάζοντας τη Σοφία: «Ακολουθήστε με, σας παρακαλώ, κυρία».

7.10.21 – lifo

39

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Η Μαρία Κωνσταντάκη είναι έτοιμη για τη μεγαλύτερη πρόκληση της ζωής της Κι αυτή δεν έχει να κάνει με την υποκριτική ή το ραδιόφωνο αλλά με τον «Μαραθώνιο της Μαρίας», στον οποίο θα τρέξει 210 χιλιόμετρα σε 5 μέρες. Όχι μόνο για να δει αν μπορεί να τα καταφέρει αλλά και για να στηρίξει με τη βοήθεια του Easy 97.2 το έργο της «Φλόγας».

Ραδιόφωνο

απο την ελενη τζαννατου

Η

Μαρία Κωνσταντάκη είναι πάντα ανοιχτή σε νέα πράγματα. Από τη μια, την έχει κερδίσει η υποκριτική, μέσω της οποίας τη γνώρισαν οι περισσότεροι, με τηλεοπτικούς ρόλους σε σειρές όπως τα «Υπέροχα Πλάσματα» και το «Μίλα μου βρώμικα». Από την άλλη, κάθε πρωί ξυπνάει πριν από μας για να βρίσκεται μαζί με τον Στάθη Χριστοφορίδη πίσω από το μικρόφωνο του Easy 97.2 από τις 6:30 ως τις 10:00 για την εκπομπή «Easy Breakfast» και την πρώτη «καλημέρα». Οι προκλήσεις είναι κάτι που δεν τη φοβίζει. Γι’ αυτό τώρα, με την αρωγή του Easy 97.2, ετοιμάζεται να αναλάβει τη μεγαλύτερη: να κάνει δηλαδή 5 μαραθώνιους σε 5 μέρες, περπατώντας 42 χιλιόμετρα τη μέρα, δηλαδή 210 συνολικά. «Ο Μαραθώνιος της Μαρίας», που θα πραγματοποιηθεί από τις 18 ως τις 22 Οκτωβρίου, δεν αποτελεί μόνο μια «δύσκολη πίστα» αλλά και μια πρωτοβουλία με καλό σκοπό. Με σύνθημα το #stirizotinmaria μπορείτε να συμβάλετε στην ενίσχυση της «Φλόγας», του συλλόγου γονιών παιδιών με καρκίνο, καλώντας στο 19813 (κόστος από σταθερό €2,60 και από κινητό €2,48). Η ίδια η Μαρία Κωνσταντάκη δεν κρύβει τον ενθουσιασμό της γι’ αυτό που την περιμένει σε λίγες μέρες, ούτε τον αυθορμητισμό που τη διακατέχει σε ό,τι κι αν κάνει.

— Είσαι ηθοποιός αλλά και ραδιοφωνική παραγωγός. Πώς ισορροπείς μεταξύ των δύο αυτών επαγγελματικών σου ρόλων; Δεν έχουν κάποιο ασυμβίβαστο, ούτως ή άλλως τα τελευταία χρόνια οι ηθοποιοί κάνουμε πολλές δουλειές. Κάνω

40 lifo – 7.10.21

πάνω από δεκαπέντε χρόνια ραδιόφωνο. Το μόνο «ασυμβίβαστο» που έχει το ραδιόφωνο σε σχέση με την υποκριτική είναι ο χρόνος. Στο ραδιόφωνο βρέξει-χιονίσει πρέπει να ’σαι στο πόστο σου, είναι ένα ζωντανό πράγμα, οπότε πρέπει να βρεις τον τρόπο να το συνδυάσεις με την ιδιότητα του ηθοποιού. Σκέψου αυτό το 6:30-10:00 το πρωί, οι περισσότεροι ηθοποιοί δεν έχουν καν ξυπνήσει εκείνη την ώρα. Στο ραδιόφωνο, πάντως, έχεις μια πολύ μεγάλη ελευθερία που δεν έχεις ως ηθοποιός, στην υποκριτική λες λόγια άλλων, στο ραδιόφωνο έχεις τη δική σου φωνή.

— Επομένως πότε έχεις περισσότερο άγχος, όταν παίζεις έναν ρόλο μπροστά στην κάμερα ή στο θέατρο ή όταν βρίσκεσαι μπροστά από το μικρόφωνο στο ραδιοφωνικό στούντιο; Άγχος έχω πάντα και παντού. Ποτέ δεν θεωρώ ότι «το ’χω». Όσες φορές το έχω πει αυτό, η φάση έχει καταλήξει Βατερλό. Το καλό είναι ότι δεν έχω το άγχος που σε διαλύει και σε αποδιοργανώνει αλλά αυτό που σε κρατάει σε εγρήγορση, ώστε να είσαι απίκο.

— Μια και μιλάμε για υποκριτική κι επειδή πρόσφατα σχολίασες κάποιες δηλώσεις της Ελισάβετ Κωνσταντινίδου, τι θα ήθελες να πεις για το ελληνικό #MeToo; Χρωστάμε πάρα πολλά, αν όχι τα πάντα, στη Σοφία Μπεκατώρου και σε δεύτερο χρόνο στη Ζέτα Δούκα, που έπαιξε εξίσου σημαντικό ρόλο. Έχω απίστευτο σεβασμό για όλα αυτά τα κορίτσια που μίλησαν. Θεωρώ ότι ήταν πολύ σωστή η χρονική συγκυρία, ακόμα και ο κορωνοϊός βοήθησε σε αυτό το πράγμα. Αν ήμασταν σε μια δημιουργική χρονιά, με όλα τα θέατρα ανοιχτά, ενδεχομένως να μην είχαν ανοίξει τόσο εύκολα τα στόματα. Είναι φανταστικό αυτό που συνέβη, θα πρέπει όλα

αυτά να αποκαλύπτονται ώστε να λειτουργούν αποτρεπτικά για τους κακοποιητικούς ανθρώπους. Έτσι ξέρουν ότι ανά πάσα στιγμή οποιοσδήποτε μπορεί να τους καταγγείλει. Γιατί στην πραγματικότητα αυτοί οι άνθρωποι στηρίζονται στον φόβο του θύματος. Όσον αφορά τους θύτες, ανεξάρτητα από την όποια δικαστική ποινή, ήδη τιμωρούνται ως «κοινωνικά αποκλεισμένοι». Μακάρι να άνοιγαν τα στόματα και σε άλλους χώρους.

— Επαγγελματικά, ποια είναι η μεγαλύτερη πρόκληση που έχεις να αντιμετωπίσεις ως τώρα; Στο ραδιόφωνο, το να μιλάω λίγο πιο αργά, και στην υποκριτική, το να προσπαθώ κάθε ρόλος μου να είναι διαφορετικός.

— Πάντως, τώρα έχεις να αντιμετωπίσεις άλλη μία πρόκληση, να τρέξεις 5 μαραθώνιους σε 5 μέρες. Αυτή είναι μια τεράστια πρόκληση. Καταρχάς, γιατί είμαι πολύ τεμπέλα, δεν έχω καμία σχέση με τη γυμναστική, τη βαριέμαι αφάνταστα. Αλλά και πνευματικά είναι πρόκληση το να πεις «θα τα καταφέρω». Γιατί όταν συνειδητοποιείς τις σωματικές απαιτήσεις αυτού του πράγματος, σε παίρνει από κάτω.

— Πέρα από τον καλό σκοπό, πώς έσκασε αυτή η τρελή ιδέα; Ήταν ιδέα του σταθμού, θεώρησαν ότι θα είναι πολύ ωραίο. Είμαι ένας πολύ παρορμητικός άνθρωπος και μου φάνηκε φανταστική ιδέα, και επειδή θα βοηθήσουμε τη «Φλόγα» αλλά και επειδή το θεώρησα πολύ καλή ευκαιρία να ξεπεράσω τα όριά μου. Στη συνέχεια, έκανα όλες τις απαραίτητες ιατρικές εξετάσεις για να δούμε αν μπορώ όντως να αντεπεξέλθω. Βγήκαν όλες καλές και μετά συναντήθηκα με τον personal trainer μου Αλέξανδρο Πατατούκα, που μου είπε τι έπρεπε να κάνω. Εκεί λιγοψύχησα.

— Η προπόνηση που ακολουθείς ποια είναι; Κανονικά, στο τέλος Ιουλίου θα έπρεπε να μπορώ να βγάλω 3 μέρες συνεχόμενα από 20 χιλιόμετρα. Φυσικά δεν έκανα τίποτα, ούτε τον Ιούλιο ούτε τον Αύγουστο. Είχα και ένα θερμοπληκτικό επεισόδιο και «κατέβασα ρολά». Ξεκίνησα την προετοιμασία τον Σεπτέμβρη και η απόδοσή μου είναι πολύ καλύτερη από την αναμενόμενη για τη σωματική μου κατάσταση.

— Τελικά, τι είναι πιο δύσκολο, να ξυπνάς κάθε πρωί στις 5 για να κάνεις ραδιόφωνο ή να περπατήσεις 210 χιλιόμετρα; Το δεύτερο, ασυζητητί.

700

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΠΑΓΚΡΆΤΙ ΠΕΡΙΟΧΉ ΜΕ ΠΡΟΣΩΠΙΚΌΤΗΤΑ ΠΟΥ ΠΑΡΑΜΈΝΕΙ ΣΤΑΘΕΡΉ ΑΞΊΑ ΣΤΗΝ ΠΌΛΗ. από τη λινα ιντζεγιαννη φωτο: γιωργοσ αδαμοσ εικονογραφηση: bianka

Τ

ο Παγκράτι θα ακούσεις να το λένε και «Παγκρατάρα». Γιατί αυτή η περιοχή της Αθήνας έχει φανατικό κοινό, όχι μόνο από τους κατοίκους της αλλά και απ’ όλη την πόλη. Βρίσκεται τόσο κεντρικά, ώστε να γίνεται εύκολα σημείο συνάντησης, αλλά και τόσο μακριά, ώστε να διατηρεί τον δικό της χαρακτήρα. Επιλογή για την καθημερινή βόλτα αλλά και την πιο σπέσιαλ έξοδο, το Παγκράτι έχει απ’ όλα και μάλιστα στην καλύτερη εκδοχή τους. Café με δική τους προσωπικότητα που επάξια διατηρούν τον χαρακτηρισμό «στέκι». Εδώ θα συναντήσεις καθημερινούς θαμώνες –που έχουν καταλήξει να γίνουν φίλοι– αλλά και περαστικούς που θα γίνουν θαμώνες – γιατί αν νιώσεις τα vibes του Παγκρατίου, δεν το αποχωρίζεσαι εύκολα. Στις προτάσεις των food spots η περιοχή έχει να υπερηφανεύεται για τα μαγαζιά της. Από παραδοσιακή ελληνική κουζίνα μέχρι fusion gourmet με έμπνευση από τις χώρες του κόσμου αλλά και δημιουργικές γεύσεις παγωτού, ό,τι κι αν προκαλεί τη γευστική σου αναζήτηση θα το βρεις σε αυτήν τη γειτονιά. Αυθεντική ιταλική παράδοση, συνταγές από την Κρήτη, νεο-τραντίσιοναλ προτάσεις θα σε φέρουν στο Παγκράτι για lunch break ή βραδινή έξοδο. Όσο για τη νύχτα, αυτή έχει τη δική της προσωπικότητα, με ψαγμένες μουσικές, κοκτέιλ από τους καλύτερους του χώρου και μια ατμόσφαιρα όπου η διασκέδαση επιστρέφει στην πιο αυθεντική της μορφή. Χωρίς επιτήδευση και δήθεν καταστάσεις, οι βόλτες στο Παγκράτι θα διατηρούν πάντα μια original φιλοσοφία που δεν αντιγράφεται εύκολα και παραμένει σταθερή αξία στη σκηνή της Αθήνας. Η LiFO κάνει το δικό της πέρασμα από τα μαγαζιά της περιοχής και σου παρουσιάζει όλα όσα πρέπει να ξέρεις.

7.10.21 – lifo

41

Tre Sorelle

Ναπολιτάνικη πίτσα και κοκτέιλ σε ένα pairing που σε εκπλήσσει. Ενάμισι λεπτό – τόσο χρειάζεται για να ψηθεί η ναπολιτάνικη πίτσα στο Tre Sorelle και να σε καταπλήξει με τη μοναδική της γεύση. Βέβαια, πριν από το ενάμισι λεπτό μέσα στους 400 βαθμούς του χειροποίητου ξυλόφουρνου έχουν προηγηθεί 48 ολόκληρες ώρες ωρίμανσης για το ζυμάρι που φτιάχνεται με χειροποίητη μαγιά και γίνεται βάση για τους εξαιρετικούς συνδυασμούς του μενού. Ο σεφ Ραφαήλ Γρηγοριάδης βάζει την υπογραφή του σε μια περιεκτική κάρτα με 10 πίτσες και 4 σαλάτες, παρουσιάζοντας την επιτομή της ιταλικής παράδοσης. Η Μαργαρίτα με φρέσκια μοτσαρέλα μπουράτα, η Ταρτούφο με τρούφα και βουβαλίσια μοτσαρέλα αλλά και η Vascheta al Uovo με μοτσαρέλα, γκοργκοντζόλα, αυγό και baby σπανάκι είναι κάποιες από τις προτάσεις που πρέπει σίγουρα να δοκιμάσεις. Όλες οι πρώτες ύλες, ολόφρεσκες, καταφθάνουν από

Ιταλία, δημιουργώντας συνδυασμούς που θα σε εκπλήξουν με την απλότητα και την ιδιαίτερη νοστιμιά τους. Στο Tre Sorelle η υπόθεση κοκτέιλ έρχεται να ολοκληρώσει την εμπειρία, και μάλιστα από τα χέρια του Βαγγέλη Καραμιχάλη, ο οποίος φροντίζει για το pairing ποτού και φαγητού. Must try το Tre Sorelle αλλά και το κλασικό Aperol Spritz που συνοδεύουν ιδανικά τα πιάτα, προσφέροντας ένα ταξίδι στην ιταλική γευστική παράδοση. Το Tre Sorelle με τη vintage chic ατμόσφαιρα, ένας χώρος ανοιχτός για όλους –εδώ θα συναντήσεις από απλούς θαμώνες μέχρι επώνυμους λάτρεις της κουζίνας του–, είναι το αποτέλεσμα της ένωσης τριών καταστημάτων που είχαν στην ιδιοκτησία τους τρεις αδελφές. Το όνομά του κρύβει αυτήν τη μικρή ιστορία της γειτονιάς, ενώ ταυτόχρονα γράφει ένα νέο κεφάλαιο στη γευστική σκηνή της περιοχής.

Παγκράτι

A ΦΙ Ε ΡΩ ΜΑ

42 lifo – 7.10.21

Cupola Trattoria

Αρχελάου 19, Παγκράτι, 211 4072172, Facebook: Tre Sorelle, Instagram: tre_sorelle_pizza

Αυθεντικό όσο η παράδοση της Ιταλίας.

Η ιταλική κουζίνα, η τόσο γνώριμη και οικεία στη δική μας γευστική συνήθεια, εκπροσωπείται στο Cupola με τον καλύτερο τρόπο. Μια trattoria που αναλαμβάνει να σε ταξιδέψει στα γνήσια ιταλικά food spots, εκείνα που θα βρεις κρυμμένα, μακριά από τουριστικές περιοχές, αναδεικνύοντας την αυθεντικότητα μιας ολόκληρης παράδοσης. Εδώ η ναπολιτάνικη πίτσα έχει την τιμητική της, ενώ οι ιταλικές συνταγές μεταφέρονται στο μενού εκτελεσμένες με αριστοτεχνία. Ο σεφ Γιάννης Μαρκαδάκης αναλαμβάνει τον ρόλο του ξεναγού σε αυτήν τη γευστική απόδραση με κλασικά και αγαπημένα πιάτα αλλά και νέες προτάσεις που θα γίνουν αγαπημένες. Τα Gnocchi gorgonzola με κρέμα gorgonzola, κροκάν φουντουκιού και φρέσκια βανίλια συνδυάζουν διαφορετικές υφές και αρώματα σε μια πρωτόγνωρη γεύση. Το Risotto Tartufo με σάλτσα μαύρης και λευκής τρούφας, λάδι τρούφας, φρέσκια μαύρη τρούφα και flakes caciocavallo είναι ένα πιάτο που υμνεί την ποιότητα των υλικών. Το

εξαιρετικό Vitello tonnato από μοσχαρίσιο νουά ψήνεται για 18 ώρες και συνοδεύεται από σάλτσα tonnata, αναδεικνύοντας ένα-ένα τα υλικά: σπιτική μαγιονέζα λευκού miso, κρεμμύδι, αγγουράκι τουρσί, παστό λεμόνι, ραπανάκι, ρόκα, τηγανιτή κάπαρη και καπαρόμηλα. Μια εμπειρία γεύσης που βασίζεται στις εποχές της φύσης και κάθε εβδομάδα έχει να σου προτείνει ένα καινούργιο πιάτο. Φυσικά η Pizza Napoletana προσφέρεται στην καλύτερη εκδοχή της, με το ζυμάρι που ωριμάζει για 72 ώρες, δημιουργώντας μια πολύ λεπτή ζύμη, η οποία παραμένει τραγανή ενώ διατηρεί την απαραίτητη υγρασία. Όποια πρόταση κι αν επιλέξεις, οι αυθεντικές ιταλικές πρώτες ύλες και η βαθιά γνώση στη διαχείρισή τους θα σε παρασύρουν σε μια εντελώς διαφορετική γεύση. Η λίστα με τα κρασιά ή τα κοκτέιλ aperitivi έρχεται να ολοκληρώσει αυτή την εμπειρία, που θα σε κάνει να αισθανθείς το μεγαλείο της ιταλικής γευστικής παράδοσης.

Ευφορίωνος 13, 211 4117444, www.cupola.gr Facebook: cupolatrattoria, Instagram: cupola_trattoria

Αλφicon

Π Α Γ Κ Ρ Α Τ Ι

Γεύσεις που πλέον προσφέρονται και σε weekend lunch. Αν η γευστική αναζήτηση είναι ένα παιχνίδι κρυμμένου θησαυρού στα στέκια της Αθήνας, τότε είναι σίγουρο πως ο πεζόδρομος της οδού Ηρώνδα αποτελεί στάση – ίσως και τελικό προορισμό –για να νιώσεις πως σε αυτό το παιχνίδι βγαίνεις νικητής. Το Αλφicon έχει αποδείξει πως διαθέτει το αντίδοτο κατά της αδιαφορίας, προσφέροντας μια γαστρονομική εμπειρία που θυμάσαι για καιρό. Οι δύο σεφ, Έλβι Δημήτρης Ζύμπας και Νίκος Βοργίας, αναφέρονται σε όλες τις αισθήσεις σου μέσα από πιάτα που βασίζονται στην ελληνική κουζίνα, αλλά ανεβάζουν τον πήχη –ή μάλλον τον εξυψώνουν–, παρουσιάζοντας πραγματικά γευστικές συνταγές. Οι σύγχρονες τεχνικές, οι τάσεις της παγκόσμιας σκηνής και, φυσικά, οι εξαιρετικής ποιότητας πρώτες ύλες που έρχονται από διάφορα μέρη της χώρας συνδυάζονται σε ένα εντυπωσιακό μενού που σε συναρπάζει μέχρι και την τελευταία μπουκιά. Κατσίκι με υφές μελιτζάνας, μυζήθρα, πούδρα ελιάς

και σάλτσα από το ζουμάκι του τρυφερού κρέατος, ταρτάρ μοσχαρίσιο που μαρινάρεται σε τριμμένο φουντούκι, αποξηραμένα μανιτάρια και λάδι τρούφας, σαλάτα φράουλα ή ντομάτα –μόλις την αντικρίσεις θα καταλάβεις το δίλημμα– με εικονική φράουλα από ντομάτα(!), τσαλαφούτι, μπισκότο ελιάς, κάπαρη, αγγούρι και γρανίτα φράουλας: αυτές είναι κάποιες από τις προτάσεις που πρέπει οπωσδήποτε να δοκιμάσεις. Στα ευχάριστα νέα, το Αλφicon θα το απολαύσεις πλέον και Σαββατοκύριακα μεσημέρι μέσα από ένα casual μενού που έρχεται να συμπληρώσει τη βασική κάρτα και προσφέρει πέντε επιλογές lunch (σαλάτες, ζυμαρικά και ένα μπέργκερ που μάλλον θα σε κάνει να ξεχάσεις ό,τι ήξερες για την κατηγορία). Μην τολμήσεις να φύγεις χωρίς να γευτείς τη μους από τριαντάφυλλο ή το γλυκό μούστος με κρεμ πατισερί από μουσταλευριά. Στο Αλφicon θα βρεις την επιτομή της αυθεντικής γκουρμέ ελληνικής κουζίνας.

Ηρώνδα 8, Παγκράτι, 216 9005059, Facebook: Alficon Instagram: alficon_athens 7.10.21 – lifo

43

ΣΟΥΒΛΆΚΙ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΆ ΚΡΑΣΙΆ

44 lifo – 7.10.21

BAR & EATERY

SiR TEN

Μίμης

Παγκράτι

A ΦΙ Ε ΡΩ ΜΑ

Συστήνει τη νεο-τραντίσιοναλ άποψη στην ελληνική γεύση. Πόσα «τυλιχτά» έχεις φάει στη ζωή σου; Όποιος κι αν είναι ο αριθμός, ήρθε η ώρα να μηδενίσεις και να το πάρεις όλο από την αρχή. Γιατί το τυλιχτό που θα δοκιμάσεις στον Μίμη επανεφευρίσκει το παραδοσιακό μας φαγητό και το ανεβάζει σε ένα επίπεδο που δεν θα φανταζόσουν μέχρι σήμερα. Ο σεφ Έλβι Δημήτρης Ζύμπας (συνιδιοκτήτης του Αλφicon) δημιούργησε αυτό το νέο πρότζεκτ μέσα στην καραντίνα, αποδεικνύοντας ότι πάντα υπάρχει τρόπος, και χώρος, για να παρουσιάσεις μια πραγματικά καλή ιδέα. Και στη συγκεκριμένη περίπτωση αυτή η ιδέα αποτελείται από εμπνευσμένες επιλογές. Τυλιχτό με κοτόπουλο, σάλτσα αμυγδάλου, ντομάτα, γιαούρτι, κόκκινο λάχανο, άνηθο και μπούκοβο, παραδοσιακό με χοιρινή πανσέτα, τζατζίκι, ντομάτα και φρέσκο κρεμμυδάκι, vegan με δύο υφές σελινόριζας –ψημένη στα κάρβουνα και κρέμα–, μανιτάρια πλευρώτους, φουντούκι και μαρούλι, πικάντικο με κεμπάπ από αρνί, μελιτζάνα, μαρούλι και ντομάτα και πιο ελαφρύ με κεμπάπ κοτόπουλο, σελινόριζα, μανιτάρια πλευρώτους και φουντούκι: όποιο κι αν επιλέξεις –στην πραγματικότητα απλώς πρέπει να τα δοκιμάσεις όλα– θα καταλάβεις τη διαφορά της χειροποίητης πίτας που ζυμώνεται με προζύμι και τρία διαφορετικά άλευρα αλλά και τη νοστιμιά των εξαιρετικών υλικών που συνδυάζονται σε γκουρμέ συνταγές, παραμένοντας ωστόσο παραδοσιακά οικείες γεύσεις. Στην κάβα θα βρεις και μια σειρά από εκλεκτές ετικέτες παραδοσιακών κρασιών

ήπιας παρέμβασης που συνοδεύουν άψογα τις γεύσεις και συμπληρώνουν το γευστικό concept. Ο όρος νεο-τραντίσιοναλ είναι αυτός που ταιριάζει στον Μίμη και χαρακτηρίζει ίσως μια νέα εποχή στον τρόπο που αναζητούμε την ελληνική γεύση. Το take away αποκτά άποψη και έρχεται στον χώρο σου μέσω wolt για να μπορείς να απολαύσεις μια διαφορετική προσέγγιση του εθνικού μας φαγητού όπου κι αν βρίσκεσαι.

Ευφράνορος 10, Παγκράτι, 210 7565789, Instagram: mimis.athens

Fusion κουζίνα & cocktails στην πιο φρέσκια άφιξη στο Παγκράτι. Όταν ένα New York bar φιλοξενεί στην κουζίνα του τη sharing φιλοσοφία, οφείλουμε να καλωσορίσουμε το ολοκαίνουριο και πολυμορφικό «SiR TEN bar & eatery». Παγκράτι, λίγα μέτρα πίσω από το Καλλιμάρμαρο, με σταθερό φόντο τους industrial τοίχους του και τα έργα που εκτίθενται σε αυτούς και τις ενδιαφέρουσες μουσικές που επιμελούνται διαφορετικοί DJs, o χώρος αποτελεί πολύ περισσότερα από ένα new entry.

H 10μετρη μπάρα από ξύλο καρυδιάς σε προκαλεί να θέλεις να αράξεις για να πεις τα νέα σου ακριβώς εκεί, με τη συνοδεία ενός από τα signature cocktails σε in house συνταγές του expert bartender Χρήστου Βρεττού. «Υπάρχει μια συνταγή για κάθε drinker, ακόμα και για τους πιο απαιτητικούς», όπως λένε οι άνθρωποι του SiR TEN. O εξωτερικός χώρος αποτελεί προέκταση του εσωτερικού, ενώ στον πρώτο όροφο φι-

λοξενεί την boutique του ελληνικού brand ρούχων ESAI. Μια αυθεντική shop in shop experience. Όσο για την κουζίνα, η προσέγγιση θα έλεγες ότι είναι αμερικανική με αρκετά ασιατικά στοιχεία και το menu comfort ανανεώνεται περίπου κάθε τέσσερις μήνες για να μη βαρεθείς ποτέ. Καθημερινά παίζει από νωρίς μια λίστα με δημιουργικό brunch, τα Σαββατοκύριακα θα βρεις cake ημέρας και σάντουιτς για να συνοδεύσεις τον καφέ σου, ενώ όλη την ημέρα τρέχουν οι επιλογές του main menu, που αξίζει να δοκιμάσεις. Όλα χειροποίητα από την ομάδα της κουζίνας του SiR TEN, με υλικά από τη γειτονιά!

Tip: Μην αμελήσεις να ακολουθήσεις τον λογαριασμό τους στο Instagram και να ενημερώνεσαι για τα shopping events που πρόκειται να συμβούν.

Εμπεδοκλέους 34, Παγκράτι, 210 752 0462, Facebook: SiR TEN Athens, Instagram: sir_ten_athens

Το Καπλάνι

Π Α Γ Κ Ρ Α Τ Ι

Η γευστική παράδοση της Κρήτης στην καλύτερη εκδοχή της. Η Κρήτη, με τον αστείρευτο πλούτο σε παράδοση, ιστορία και φύση, δεν θα μπορούσε παρά να υπερηφανεύεται για τη γαστρονομική της συμβολή στην ελληνική κουζίνα. Το Καπλάνι αντιπροσωπεύει επάξια τη μοναδική προσωπικότητα του νησιού και προσφέρει μια γευστική εμπειρία στην πιο αληθινή μορφή της. Αυτός, άλλωστε, ήταν και ο στόχος του Μανώλη Ρωμανάκη που δημιούργησε το 2019 το κρητικό εστιατόριο. Μαζί με τον Δημήτρη Σκαφίδα επιμελούνται ένα μενού όπου η κουζίνα της Μεσογείου συναντά την κρητική παράδοση μέσα από πιάτα άκρως γευστικά και με ολόφρεσκες πρώτες ύλες που καταφθάνουν από το νησί. Εννοείται ότι πρέπει να δοκιμάσεις το γαμοπίλαφο με ζυγούρι αλλά και το καταπληκτικό πρόβειο κότσι με πουρέ σελινόριζας. Μοναδικής νοστιμιάς και τα χειροποίητα σκιουφιχτά από αλεύρι χαρουπιού με κοτόπουλο, σάλτσα από σύγκλινο, κολοκύθι, ντοματίνια και ξηρό ανθότυρο, ενώ συνοδευτικά θα απολαύσεις τη σαλάτα Κοπέλι με ρόκα σπανάκι

και παντζαρόφυλλα baby (δηλαδή κοπέλι), μανούρι σχάρας, φρέσκια γύρη και σάλτσα θυμαρίσιου μελιού με βαλσάμικο. Σε όλα τα πιάτα το παρθένο ελαιόλαδο παραγωγής του Μανώλη Ρωμανάκη κάνει τη διαφορά, ενώ το γεύμα σου θα συνοδεύσει κρασί, χύμα ή εμφιαλωμένο, από την Κρήτη και, φυσικά, παραδοσιακή ρακή. Στο τέλος, η σφακιανόπιτα με θυμαρίσιο μέλι και παγωτό κανέλα σφραγίζει τη γαστρονομική εμπειρία που θα ζήσεις σε μια σύγχρονη ατμόσφαιρα, όπου τηρούνται όλα τα μέτρα προστασίας, κι ακόμα περισσότερα. Στο Καπλάνι μπορείς να επιλέξεις να καθίσεις στην αυλή, που μένει ανοιχτή όλο τον χειμώνα με αναμμένες σόμπες, στον εσωτερικό χώρο ή στο επάνω επίπεδο, με θέα στον Λυκαβηττό. Ένας χώρος όπου υποδέχεσαι με χαρά τους καλεσμένους σου σε κάθε εκδήλωση, κοινωνική ή επαγγελματική, γνωρίζοντας ότι θα τους προσφέρεις ένα εξαιρετικό ταξίδι γεύσεων στην όμορφη Κρήτη.

Ευφρονίου 47, Αθήνα, 210 7211161, www.tokaplani.gr, Facebook: To Kaplani, Instagram: tokaplani 7.10.21 – lifo

45

Μαραμπού φωτό: αλίνα λέφα

Παγκράτι 46 lifo – 7.10.21

Τη φράση «η ποιότητα μετράει» μπορεί να τη χρησιμοποιούμε στην καθημερινότητά μας, αλλά όταν εφαρμόζεται στη γεύση, το αποτέλεσμα σε εκπλήσσει. Το παγωτό του Μαραμπού διαφέρει απ’ όσα έχεις δοκιμάσει συνήθως κι αυτό γιατί η ποιότητα των πρώτων υλών εξυψώνεται σε γεύσεις απλές, αλλά με απίστευτο βάθος. Στην κλασική πρόταση ανθόγαλο θα νιώσεις να συναντιέται η παιδική λαχτάρα για παγωτό με την ψαγμένη αντίληψη περί γεύσης, ενώ ανάμεσα στις καθημερινές επιλογές θα βρεις την αλατισμένη καραμέλα με την ήπια γεύση, αλλά και τη σοκολάτα με κόκκινο αλάτι Χαβάης. Λεπτομέρεια; Μπορεί. Αλλά στο Μαραμπού οι λεπτομέρειες που επιλέγονται μέσα από έρευνα, ταξίδια και δοκιμές κάνουν τη διαφορά σε κάθε γεύση. Και παρότι τον πρώτο λόγο έχουν πάντα οι ελληνικές πρώτες ύλες, ολόφρεσκες και εκλεκτές, κάθε τόσο οι συνταγές εμπλουτίζονται με στοιχεία από τις κουζίνες του κόσμου. Ανάμεσα στους εξαιρετικούς πειραματισμούς θα βρεις και το παγωτό κακάο μίσο με σάκε που συνδυάζει τις αξίες ενός superfood με τη γευστική κουλτούρα της Ασίας. Η Βίκυ Περιστάνογλου, με πορεία ετών στη γευσιγνωσία κρασιών, και ο Ιγκόρ Τσομλεκτσόγλου, με μακρά εμπειρία στη μαγειρική, εκτελούν αριστοτεχνικά τις συνταγές, προτείνοντας μια άλλη διάσταση του φυσικού παγωτού. Τα σορμπέ, που απευθύνονται σε vegan και όχι μόνο, καταλαμβάνουν τη δική τους περίοπτη θέση στο μενού. Εκτός από τα φρουτένια, που δημιουργούνται με

τους καρπούς που προσφέρει η φύση κάθε εποχή, εδώ θα γευτείς το περίφημο σορμπέ φιστίκι, το σορμπέ αμύγδαλο ή το μαύρο σουσάμι που θα σε εκπλήξει, ενώ εξαιρετικές είναι και οι γεύσεις αβοκάντο και κακάο και το ταχίνι με μέλι! Απ’ την άλλη, το ανθόγαλα με ελαιόλαδο και καραμελωμένες ελιές εκφράζει την ελληνική παράδοση και σε προκαλεί να το γευτείς. Άλλωστε, στο Μαραμπού, όπου καθημερινά εναλλάσσονται νέες συνταγές, πρέπει να πας ανοιχτός στη γευστική πρόκληση και να είσαι σίγουρος ότι θα φύγεις γεμάτος από τη χαρά της ανακάλυψης.

Αρχελάου 17, Παγκράτι, 210 7247037 Facebook: Maraboo Ice Cream, Instagram: marabooicecream

Millybird

A ΦΙ Ε ΡΩ ΜΑ

Το παγωτό γίνεται γευστική εξερεύνηση.

Γεύσεις και σχέσεις σε ένα κουκλίστικο στέκι.

Κάποια στέκια δημιουργούνται για να προσφέρουν όχι μόνο τη δική τους άποψη περί γεύσης ή φιλοξενίας αλλά και για να προτείνουν μια νέα οπτική στις ανθρώπινες σχέσεις. Το Millybird καταφέρνει να σε κάνει να νιώσεις από την πρώτη στιγμή ότι βρίσκεσαι στο σαλόνι μιας καλής φίλης. Ξέρεις, από εκείνες που θα βγάλουν το καλό τους σερβίτσιο για να σε περιποιηθούν και θα φτιάξουν με τα χεράκια τους ένα σωρό νοστιμιές, γλυκές και αλμυρές, για να συνοδεύσεις το καφεδάκι σου. Κι αφού σε σερβίρουν, θα κάτσουν να τα πείτε. Αυτή είναι η καθημερινότητα στο Millybird. Απολαμβάνεις τον καφέ σου αραχτός, σε μια πολυθρόνα ή στον καναπέ, και τσιμπάς το φοβερό carrot cake ή την πεντανόστιμη μηλόπιτα που φτιάχνει η Μελίσσα, ενώ δεν λείπουν φυσικά τα κρουασάν και προτάσεις πρωινού με αυγά –must try τα scrambled eggs– και διαφορετικές αλμυρές τάρτες. Cupcakes, μπριός αλλά και μπέιγκελ σε διάφορους συνδυασμούς, ανάλογα με την εποχή, φιγουράρουν σε αυτό το κουκλίστικο καφέ με τη νεο-vintage αισθητική που θυμίζει κάτι από Παρίσι ή κλασική viennoiserie. Όλες οι διακοσμητικές λεπτομέρειες είναι πραγματικά για χάζεμα, ενώ η αίσθηση της χαλάρωσης έρχεται από μόνη της. Υπάρχει όμως και κάτι ακόμα που βγαίνει αβίαστα στο Millybird, η επιθυμία να χαμογελάσεις στον διπλανό, να πεις «καλημέρα», να πιάσεις κουβέντα και τελικά να δημιουργήσεις νέες σχέσεις με τους θαμώνες. Εδώ οι άνθρωποι έρχονται για να

διαβάσουν ήρεμα την εφημερίδα ή το βιβλίο τους, να κάνουν στάση με τον σκύλο τους και να νιώσουν όμορφα, διαπιστώνοντας πόσο εύκολο είναι, τελικά, να επικοινωνήσεις με τους γύρω σου.

Αρριανού 29, Παγκράτι, 211 4063156, Instagram: millybird_house

Το Λούβρον

Π Α Γ Κ Ρ Α Τ Ι

Ένα παραδοσιακό καφενείο που γίνεται σύγχρονο στέκι Αν νομίζεις ότι το όνομά του αναφέρεται στο περίφημο μουσείο, think again! Το Λούβρον το ονόμασε έτσι ο επί χρόνια ιδιοκτήτης του, τιμώντας το ομώνυμο χωριό του στην περιοχή της Ηλείας. Ανατροπή από αυτές που δεν περιμένεις ότι σου επιφυλάσσει ένας χώρος που από το 1937 έχει γίνει ένα με το αστικό τοπίο του Παγκρατίου. Οι εκπλήξεις όμως δεν τελειώνουν εδώ. Το νέο κεφάλαιο του ιστορικού καφενείου γράφεται από την ομάδα του It’s a Βίλατζ, που ανέλαβε την αναβίωση του Λούβρου, κρατώντας την ισορροπία ανάμεσα στην παράδοση και τη σύγχρονη άποψη περί αισθητικής και γεύσης. Διατηρώντας τα στοιχεία της αρχιτεκτονικής του χώρου, όπως το χαρακτηριστικό μωσαϊκό, αλλά και την τεχνοτροπία που κοσμεί την οροφή (δημιουργία αγιογράφου μέσα από μια διαδικασία που κράτησε μήνες ολόκληρους), το Λούβρον συστήνεται ως ένα all day καφενείο προσανατολισμένο στην ελληνική ιδιοσυγκρασία και με γεύσεις εμπνευσμένες από τη φύση

του τόπου μας. Όλα τα πιάτα έχουν εκείνο το touch από ψαγμένη κουζίνα κι αυτό κάνει το project ακόμα πιο ενδιαφέρον. Ξεκινάς από το πρωί για καφεδάκι και πρωινό – θα βρεις από αβγά τηγανιτά με μαγιονέζα ντομάτας μέχρι πόριτζ με super foods, αλλά πρέπει οπωσδήποτε να δοκιμάσεις τις τηγανίτες με χωριάτικο λουκάνικο και φέτα. Εξαιρετικοί οι μεζέδες για κάθε στιγμή της ημέρας, όπως τα μπιφτεκάκια με σάλτσα δυόσμου, ο γαύρος μαρινάτος σε μπρουσκέτα με μαρμελάδα ντομάτας, αλλά και η σαρδέλα με μαγιονέζα πατάτας. «Τα τσιμπητά» του Λούβρου θα τα συνοδεύσεις με φοβερά αποστάγματα, παλαιωμένο τσίπουρο, σπέσιαλ τσικουδιές και φυσικά με κοκτέιλ βασισμένα σε original συνταγές. Must try το Bloody Mary Εναλλάξ, με τσίπουρο αρωματισμένο με μουστάρδα, bloody Mary mix, αγριοράπανο, καπνιστή πάπρικα, λεμόνι. Στο Λούβρον η ελληνική παράδοση γίνεται σύγχρονη καθημερινότητα.

Ερατοσθένους 6, Παγκράτι, 21 0701 6594 Facebook: Το Λούβρον, Instagram: louvron 7.10.21 – lifo

47

Κατσούρμπος

Αναδημιουργεί την κρητική κουζίνα και σε παρασύρει στη γεύση της παράδοσης. Η κρητική κουζίνα εκπροσωπεί από μόνη της, και μάλιστα με εξαιρετικό τρόπο, τη γαστρονομία της Ελλάδας. Ο Κατσούρμπος στο Παγκράτι από το 2005 τιμά τις ρίζες της κουζίνας του και προσφέρει αληθινές κρητικές γεύσεις που σε μεταφέρουν σε έναν από τους πιο όμορφους τόπους της χώρας μας. Η ατμόσφαιρά του θυμίζει παλιότερες εποχές, όπου η αγνότητα των υλικών, η σπιτική φροντίδα και η φρεσκάδα των πιάτων ήταν αδιαπραγμάτευτες αξίες της καθημερινής διατροφής. Όλα αυτά τα στοιχεία συνδυάζονται στο μενού του Κατσούρμπου, όπου παραδοσιακές συνταγές ξαναγεννιούνται, αναδημιουργούνται και σε εκπλήσσουν με τη νοστιμιά τους. Όμως σε αυτό το μαγειρείο της οδού Αμύντα δεν θα θυμηθείς μόνο πιάτα που έρχονται από την παράδοση της Κρήτης, θα θυμηθείς και ότι το φαγητό είναι

απόλαυση και κάπως έτσι βιώνεις την καθημερινή εμπειρία εδώ. Πίνοντας φοβερή ρακή, δοκιμάζοντας πιάτα με στάκα, σταμναγκάθι ή το εφτάζυμο «διαβολόψωμο». Θα γευτείς οπωσδήποτε το ανωγειανό γαμοπίλαφο, τον αυθεντικό ντάκο σε κρητική μαρινάδα αλλά και συνταγές με χειροποίητα ζυμαρικά. Όμως το πιο σημαντικό γαστρονομικό tip πριν πας στον Κατσούρμπο είναι να είσαι ανοιχτός στη φιλοξενία των ανθρώπων του και στη μοναδική γεύση των πιάτων του. Γιατί μόνο έτσι θα απολαύσεις ένα ταξίδι στην κρητική κουζίνα, στην παράδοση και στην αυθεντικότητα του παρελθόντος. Με υλικά της ελληνικής φύσης –τα περισσότερα έρχονται από μικρούς παραγωγούς της Κρήτης– ο Κατσούρμπος μεγαλουργεί, δημιουργώντας μια καθημερινή γευστική συνήθεια που δεν αποχωρίζεσαι.

Παγκράτι

A ΦΙ Ε ΡΩ ΜΑ

48 lifo – 7.10.21

Μουριές & Πιάτσα Τσιπουράκι

Αμύντα 2, πλ. Προσκόπων, Παγκράτι, 210 7222167 Facebook: Κατσούρμπος

Τα ιστορικά μαγαζιά της πλατείας Βαρνάβα.

Πάνω στην πλατεία Βαρνάβα, στο Παγκράτι, θα βρεις τις Μουριές και ακριβώς δίπλα το Πιάτσα Τσιπουράκι. Οι Μουριές, πάνω από σαράντα χρόνια, μας προσφέρoυν πραγματικά καλό, μαγειρευτό φαγητό. Ο χώρος, ζεστός και παραδοσιακός. Καθημερινά ετοιμάζεται με μεράκι μια τεράστια ποικιλία μαγειρευτών φαγητών, λαδερά, ψητά αλλά και πιάτα της ώρας, χρησιμοποιώντας προσεκτικά επιλεγμένες πρώτες ύλες και συνταγές που τιμούν την παράδοση. Η ποιότητα και η γεύση των πιάτων θα ικανοποιήσουν και τον πιο απαιτητικό, ενώ η ζεστή ατμόσφαιρα θα σε κάνει να νιώσεις σαν στο σπίτι σου. Οι λάτρεις της μαγειρίτσας πρέπει να δοκι-

μάσουν την περίφημη μαγειρίτσα των Μουριών, την καλύτερη ίσως της Αθήνας. Και αν βιάζεστε, μπορείτε πάντα να πάρετε φαγητό σε πακέτο ή να σας το φέρουν σπίτι. Το αδελφάκι του ακριβώς δίπλα, το Πιάτσα Τσιπουράκι, είναι ένα παραδοσιακό καφενείο στο Παγκράτι που προσφέρει το κατάλληλο, ζεστό και φιλικό περιβάλλον, εξαιρετικό τσίπουρο και γευστικότατους μεζέδες, όπως ο γαύρος μαρινάτος, τα ρεβίθια, η μελιτζανοσαλάτα και το ξιδάτο χταπόδι. Όλα αυτά αρκούν για να γίνει το αγαπημένο στέκι για τσιπουροκαταστάσεις. Ανοιχτό από νωρίς το πρωί, είναι ιδανικό για όλες τις ώρες της ημέρας.

Μουριές, πλατεία Βαρνάβα & Κρησίλα, Παγκράτι, 210 7016100, Πιάτσα Τσιπουράκι, πλατεία Βαρνάβα 11, Παγκράτι, 210 7016100, www.piatsatsipouraki.gr

Mi Vida

Διηγείται τη ζωή της Λατινικής Αμερικής μέσα από τις γεύσεις του. Χρωματιστό, πληθωρικό και φιλόξενο, το Mi Vida κατέφθασε στο Παγκράτι με σκοπό να σε μυήσει στην αυθεντική παράδοση των χωρών της Λατινικής Αμερικής με γεύσεις και αρώματα από την Αργεντινή και το Μεξικό αλλά και από την περουβιανή κουζίνα, που απασχολεί ιδιαίτερα τον κόσμο της γαστρονομίας, προσφέροντας τη δική του πρόταση γεύσης μέσα από τον συνδυασμό πιάτων και κοκτέιλ που δημιουργούν κάποιοι από τους καλύτερους στον χώρο. Ο διακεκριμένος και ιδιαίτερα γνώριμος της λατινοαμερικάνικης κουζίνας σεφ Παναγιώτης Μουτσόπουλους στην επιμέλεια του καταλόγου σε καλεί σε ένα μοίρασμα όχι μόνο γεύσεων αλλά και στιγμών, με προτάσεις που μπαίνουν στη μέση και αναδεικνύουν το family style της κουζίνας αυτής. Τα χειροποίητα tacos σε διάφορες εκδοχές αποτελούν κάτι που σίγουρα πρέπει να δοκιμάσεις, στο μενού θα βρεις μια σειρά από αντιπροσωπευτικά Sud American πιάτα στην καλύτερη εκδοχή τους. Fajitas με κοτόπουλο, χοιρινό και black angus μοσχάρι, τραγανή περουβιανή πατάτα Causas και πιάτα όπου τον πρωταγωνιστικό ρόλο έχει το ψάρι, π.χ. το ceviche λαβράκι, μαριναρισμένο σε εσπεριδοειδή και αβοκάντο. Όσο για την υπόθεση κοκτέιλ, ο βραβευμένος bar manager του Mi Vida Γιάννης Νάτσης (2η θέση στο World Cocktail Championship 2015 και 1η θέση στο Hellenic Cocktail Championship 2015) δημιουργεί μείξεις που βασίζονται κυρίως στην premium τε-

κίλα Don Julio και σε εκπλήσσουν με τον ξεχωριστό τους χαρακτήρα. Η γεύση τους θα σε κρατήσει μέχρι αργά στο μπαρ του Mi Vida για βραδιές γεμάτες από μουσική και ατμόσφαιρα που θυμίζει αυθεντική φιέστα. Το concept που δημιούργησε ο αρχιτέκτονας Γιάννης Καρβουτζής στεγάζεται σε ένα εμβληματικό νεοκλασικό κτίριο στην πλατεία Πλαστήρα και σε κατακτά με την προσωπικότητά του, αποκαλύπτοντας έναν διαφορετικό τρόπο ζωής που σύντομα γίνεται δικός σου. Τις Τρίτες θα πετύχεις το Hacienda με Afro/Tech, house και spiritual μουσική, ενώ κάθε τόσο το Mi Vida βρίσκει αφορμή για γιορτή.

Π Α Γ Κ Ρ Α Τ Ι

My Pastaflora

Πλ. Νικολάου Πλαστήρα 8, Παγκράτι, 6985 70 5330, Facebook: Mi Vida, Instagram: mivida.athens

Το αγαπημένο μπιστρό ανανεώθηκε και μας αρέσει ακόμα πιο πολύ! Το My pastaflora, σταθερό εδώ και χρόνια στο ραντεβού του με την ποιότητα, σε προσκαλεί σε μια ιδιαίτερη ατμόσφαιρα όπου αναβιώνουν οι δεκαετίες των ’50s και των ’60s και συνεχίζει να αγαπιέται φανατικά όχι μόνο από τους locals του Παγκρατίου αλλά και από όσους αναζητούν ένα all-day στέκι για όμορφες, χαλαρές στιγμές. Ανανεωμένο και αυθεντικό, με έντονη τη βιεννέζικη αισθητική στις διακοσμητικές λεπτομέρειες, το κουκλίστικο μπιστρό αποτελεί μια πραγματική ανάσα δροσιάς. Το μενού, βασισμένο στην ουσία, χωρίς περιττές φλυαρίες, περιλαμβάνει ολόφρεσκα πιάτα που ετοιμάζονται καθημερινά με πολλή αγάπη και σε συνοδεύουν κάθε στιγμή της ημέρας. Θα ξεκινήσεις δοκιμάζοντας διαφορετικές συνταγές με αυγά –must try τα golden eggs με σολομό– και θα συνεχίσεις με φινετσάτα πιάτα ημέρας ιδανικά για το καθημερινό lunch break ή τη βραδινή βόλτα. Η κουζίνα, εξάλλου, παρουσιάζει κάθε τόσο διαφορετικές προτάσεις, αφού το μενού βασίζεται στις φρέσκιες πρώτες ύλες κάθε εποχής. Κάθε επιλογή συνοδεύεται άψογα από την εκλεκτή wine list ή την cocktail list, ανάλογα με την όρεξή σου, σε μια γευστική εμπειρία που σε περιμένει να τη ζήσεις από νωρίς το μεσημέρι μέχρι το βράδυ. Γιατί το βράδυ θα πας στο My pastaflora για να ακούσεις ωραίες μουσικές και να απολαύσεις ελληνικές ετικέτες κρασιών ή signature coktails, συνοδεύ-

οντας με ελληνικά τυριά και αλλαντικά –μην παραλείψεις να δοκιμάσεις το τυρί Ναπολεόνε από τη φάρμα Μαλτέζου– υπέροχους συνδυασμούς χειροποίητης pinsa, και φυσικά για να αποχαιρετήσεις το αγαπημένο μπιστρό με τη γεύση της lemon pie στο στόμα. Η ανανεωμένη Pastaflora μάς ξανασυστήνεται. Και μας αρέσει πιο πολύ από ποτέ.

Φρυγίας 11 & Λυδίας, Βύρωνας, 213 0314568, www.mypastaflora.gr Facebook: My Pastaflora, Instagram: mypastaflorabar 7.10.21 – lifo

49

50 lifo – 7.10.21

Το Μαύρο Πρόβατο του Press Café

Παγκράτι

A ΦΙ Ε ΡΩ ΜΑ

Ξεχωρίζει για τη γεύση και την οικεία ατμόσφαιρα.

Η ιστορία με το μαύρο πρόβατο επιτέλους αποκτά το νόημα που της αρμόζει. Το διαφορετικό δικαιώνεται και γίνεται επιλογή για να περάσεις καλά, όχι μόνο επειδή αισθάνεσαι διαφορετικός αλλά και επειδή αναζητάς το διαφορετικό. Το Μαύρο Πρόβατο του Press Café φέρνει στο Παγκράτι την αυθεντική φιλοξενία σε έναν χώρο όπου πας για να περάσεις καλά ή, στη χειρότερη, χωρίς να γνωρίζεις πόσο καλά θα περάσεις. Κι αυτό χάρη στην πραγματικά ανεπιτήδευτη ατμόσφαιρα και την αίσθηση οικειότητας που σε κάνει να απολαμβάνεις ακόμα περισσότερο τη γευστική εμπειρία. Η ελληνική κουζίνα γίνεται πηγή έμπνευσης για μια σειρά από δημιουργικές συνταγές που στόχο έχουν να ανακαλέσουν αναμνήσεις αλλά και να δημιουργήσουν καινούργιες. Άλλωστε, αυτή δεν είναι η ουσία του καλού φαγητού; Να μπορεί να αποτυπωθεί ως μια στιγμή που έζησες με όλες σου τις αισθήσεις. Στο μενού θα βρεις μεζέδες για μοίρασμα, όπως χοιρινή τηγανιά με λευκό κρασί, εκπληκτικό χουνκιάρ μπεγιεντί και τηγανιά μανιταριών με πορτομπέλο, σαμπινιόν, σουτζούκι και φρέσκα μυρωδικά, αλλά και πιάτα που προορίζονται για ατομική απόλαυση. Μην παραλείψεις να δοκιμάσεις το ψητό αρνάκι με θυμάρι –σε ποσότητα που προορίζεται για δύο άτομα–, το κριθαρότο λαχανικών, το λιγκουίνι με μύδια αλλά και τα κοτομπιφτεκάκια σχάρας με σος γιαουρτιού. Στο Μαύρο Πρόβατο θα γευτείς δροσερές σαλάτες εξίσου προσεγμένες και νόστιμες με όλα τα πιάτα. Η Μυρτώ, με ψημένο μανούρι,

ανάμεικτα λαχανικά, σοταρισμένους ξηρούς καρπούς, πορτοκάλι και σος βατόμουρο, είναι must try. Οι γεύσεις συνοδεύονται από επιλογές σε κρασί ή μπίρα αλλά και από αποστάγματα, δημιουργώντας αυθεντικές ελληνικές στιγμές. Κυρίως όμως συνοδεύονται από χαμόγελα και μια αίσθηση χαλάρωσης που κάνει τις γεύσεις ακόμα πιο νόστιμες.

Αρριανού 31, Παγκράτι, 210 7223469, Facebook: Το μαύρο πρόβατο του Press Café

7.10.21 – lifo

51

12

ΣΥΝΤΑΓΕΣ

από τη ζωη παρασιδη φωτο: γιωργοσ αδαμοσ

ΓΙΑ ΟΣΟΥΣ ΘΕΛΟΥΝ ΝΑ ΜΕΙΩΣΟΥΝ ΤΟ ΚΡΈΑΣ

52 lifo – 7.10.21

ΓΕΥΣΗ Τρεις vegan μάγειρες μας δίνουν δώδεκα εύκολες συνταγές για να μειώσουμε το κρέας και τα ζωικά προϊόντα στην καθημερινή μας διατροφή.

7.10.21 – lifo

53

ΓΕΥΣΗ

T

o 2014 ο μη κερδοσκοπικός οργανισμός της Jane Land και του Matthew Glover εμφανίστηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο. Από τη σύνθεση των λέξεων «January» και «vegan» δημιουργήθηκε το Veganuary για να προτρέψει κόσμο και εταιρείες να ακολουθήσουν έναν τρόπο ζωής και επαγγελματικής λειτουργίας μακριά από ζωικά προϊόντα. Αυτήν τη στιγμή το σχετικό hashtag έχει μπει σε ενάμιση εκατομμύριο ινσταγκραμικές δημοσιεύσεις, είναι άλλωστε και ένα πολύ δημοφιλές challenge μεταξύ των food bloggers, και όχι μόνο. Επτά χρόνια μετά από αυτή την πρώτη καμπάνια, λίγο πολύ όλοι μας έχουμε ενημερωθεί για τις συχνά ανήθικες μεθόδους παραγωγής κρέατος, για τα οφέλη της φυτοφαγικής διατροφής. Δεν έχουμε Γενάρη προφανώς, αλλά η συζήτηση γύρω από το ότι πρέπει να κάνουμε πιο πράσινη την καθημερινότητά μας, τόσο για εμάς τους ίδιους όσο και για το οικοσύστημα, έχει ενταθεί τόσο που ξεπερνάει πλέον τη δυναμική ενός μόνο μήνα ευαισθητοποίησης. Παρ’ όλα αυτά, είμαι βέβαιη πως θα έχετε βρεθεί σε παρέες όπου αυτός που επέλεξε να παραγγείλει τη συνταγή του καταλόγου χωρίς κρέας κλήθηκε να απαντήσει στην ερώτηση «καλά, έγινες vegan κι εσύ;» – ίσως να ήσασταν εσείς αυτοί που σας κοίταξαν με απορία. Ή που κάνατε την παραπάνω ερώτηση. Θα μιλήσω για λίγο προσωπικά. Δεν είμαι vegan ούτε vegeterian, ωστόσο τα τελευταία έξι χρόνια φροντίζω να μη μαγειρεύω κρέας στο σπίτι. Πρόσφατα σταμάτησα να βάζω στο ψυγείο μου αγελαδινό γάλα και άρχισα να δοκιμάζω εκείνα που έχουν γεύση κάποιου καρπού. Η βασιλόπιτα που έκοψα για να μπει αυτός ο χρόνος δεν ήταν η τυπική, ήταν ένα λαχταριστό γλυκό χωρίς ίχνος ζωικού προϊόντος. Προσπαθώ όσο μπορώ να επισκέπτομαι εστιατόρια που, αν δουλεύουν με κρέας, αναφέρονται στην προέλευσή του και στους τρόπους εκτροφής του.

Mπορεί να μην είναι πολλά ακόμα, αλλά κάποια από τα σημαντικά εστιατόρια της Αθήνας ακολουθούν την εποχικότητα, έχουν δημιουργήσει χορτοφαγικά μενού, ενώ άλλα επιστρέφουν σε εκείνες τις ρίζες της ελληνικής διατροφής που μας βοηθούν να μειώσουμε τα

54 lifo – 7.10.21

ζωικά στο πιάτο μας. Την ίδια στιγμή, τα νέα ποιοτικά καφέ της πόλης προσφέρουν vegan επιλογές, και μάλιστα πολύ νόστιμες. Τα wine bars εξηγούν στους θαμώνες τους πότε ένα κρασί είναι vegan. Ρωτώντας τους γύρω σας μπορεί να εκπλαγείτε, μπορεί να μάθετε ότι κι άλλοι προσπαθούν να κάνουν τέτοια μικρά βήματα. Πρόσφατα έμαθα ότι δεν είμαι η μόνη στο γραφείο που δεν καταψύχω κρέας, ενώ, παρατηρώντας τις delivery παραγγελίες μας, διαπίστωσα πως τιμούμε τα λαχανικά και τα όσπρια. Οι plantbased κουζίνες γρήγορου φαγητού της πόλης απευθύνονται έξυπνα ακόμα και σε αυτούς που δεν είναι vegan. Πόση διαφορά θα είχε για τον πλανήτη αν στρεφόμασταν όλοι στη φυτική διατροφή; Οι ειδικοί λένε ότι η αλλαγή του τρόπου με τον οποίο τρώμε είναι απαραίτητη για το μέλλον του, όμως παράλληλα χρειάζονται και κυβερνητικές πολιτικές προς αυτή την κατεύθυνση. Η βιβλιογραφία σχετικά με τον αντίκτυπο της μείωσης ή της ολικής αποφυγής του κρέατος σε επίπεδο διατροφής ποικίλλει. Ορισμένες μελέτες δείχνουν ότι μια στροφή μας σε χορτοφαγικές επιλογές θα μείωνε τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου ανά άτομο κατά 3%. Άλλες κάνουν λόγο για μείωση κατά 20-30% με τη μισή κατανάλωση κρέατος ανά άτομο. Κατά τον δημοσιογράφο, συγγραφέα και περιβαλλοντολόγο George Monbiot, αυτή η διόλου ευκαταφρόνητη διαφορά στους αριθμούς έχει να κάνει με τις διαφορετικές μετρήσεις των επιστημόνων, άλλοι μιλούν για τον «τρέχοντα λογαριασμό», δηλαδή για τον άνθρακα που απελευθερώνεται από την παραγωγή του ενός ή του άλλου φαγητού, και άλλοι για την παραγωγή μια τροφής έναντι μια άλλης που θα αφήσουμε πίσω μας μελλοντικά, αλλάζοντας συνήθειες στο πιάτο μας. Αυτές οι εκπομπές αερίων δεν είναι βέβαια το μόνο μέτρο βιωσιμότητας. Οι επιπτώσεις των γεωργικών συστημάτων στην οξίνιση του εδάφους και στην ποιότητα του νερού πρέπει επίσης να ληφθούν υπ’ όψιν. Το 2018, ο Joseph Poore και ο Thomas Nemecek, οι ερευνητές του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης που βρίσκονται πίσω από την πιο ολοκληρωμένη μέχρι σήμερα ανάλυση της

Mπορεί να μην είναι πολλά ακόμα, αλλά κάποια από τα σημαντικά εστιατόρια της Αθήνας ακολουθούν την εποχικότητα, έχουν δημιουργήσει χορτοφαγικά μενού, ενώ άλλα επιστρέφουν σε εκείνες τις ρίζες της ελληνικής διατροφής που μας βοηθούν να μειώσουμε τα ζωικά στο πιάτο μας.

ζημίας της γεωργίας στον πλανήτη, διαπίστωσαν ότι η αποφυγή κατανάλωσης κρέατος και γαλακτοκομικών προϊόντων είναι ο πιο δυναμικός τρόπος για να μειωθούν οι επιπτώσεις στον πλανήτη. Έτσι η παγκόσμια γεωργική γη θα μπορούσε να μειωθεί κατά 75% και πλέον, ποσοστό που αντιστοιχεί σε περιοχή ίση σε έκταση με τις ΗΠΑ, την Κίνα, την Ευρωπαϊκή Ένωση και την Αυστραλία μαζί – και πάλι ο πλανήτης θα μπορούσε να τραφεί. Μια άλλη μελέτη του 2017 προέβλεπε ότι εάν οι Αμερικανοί έτρωγαν περισσότερα φασόλια και λιγότερο βόειο κρέας, θα μπορούσαν να απελευθερώσουν το 42% της καλλιεργήσιμης γης. Από την άλλη, ο Frank Mitloehner, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, τονίζει πως η μετακύλιση του βάρους στους πολίτες είναι μια απόσπαση της προσοχής από τις αλλαγές πολιτικής που απαιτούνται, «πρέπει να δοθούν κίνητρα σε όσους μπορούν να μειώσουν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου ώστε να το κάνουν», όπως λέει. Πιστεύει ότι η πιο σημαντική ατομική επιλογή που μπορεί να κάνει κάποιος είναι να «πάει να ψηφίσει». Η κτηνοτροφία χρησιμοποιεί τους πόρους αποτελεσματικά. Mια έκθεση που δημοσιεύτηκε το 2019 στο «Lancet» διαπίστωσε ότι περισσότεροι από 820 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο στερούνται επαρκούς τροφής. Σχεδόν τα δύο τρίτα όλων των σπόρων σόγιας, καλαμποκιού, κριθαριού και περίπου το ένα τρίτο όλων των σιτηρών χρησιμοποιούνται ως ζωοτροφές. Κι αν τα παραπάνω δεν σας ακούγονται ιδιαιτέρως πειστικά και παρακινητικά, και αν πιστεύετε ότι δεν μπορεί ο καθένας μας, ατομικά, να φέρει την αλλαγή, η ίδια έκθεση αναφέρει πως τα ανθυγιεινά διατροφικά μας γούστα είναι η μεγαλύτερη αιτία επιβάρυνσης της υγείας μας, έχοντας ξεπεράσει ακόμη και το κάπνισμα ως την κύρια αιτία θανάτου και ασθενειών. Η κατανάλωση περισσότερων φυτικών τροφών και λιγότερων ζωικών προϊόντων θα μπορούσε να αποτρέψει από 10,9 έως 11,6 εκατομμύρια πρόωρους θανάτους από καρδιακές παθήσεις, διαβήτη και άλλα χρόνια νοσήματα παγκοσμίως.

ΜΑΡΙΑ ΠΟΠΑ 50 ΕΤΏΝ, ΜΑΓΕΙΡΕΎΕΙ

ΣΤΟ PEAS VEGAN & RAW FOOD

Πριν από δώδεκα χρόνια έγινα vegeterian, τότε ήταν που άρχισα να σκέφτομαι ότι δεν χρειάζεται να πεθάνει κάτι για να φάω εγώ. Από ζωικά συνέχισα να τρώω μόνο αυγά. Τα τελευταία έξι χρόνια είμαι vegan. Στα είκοσι πέντε χρόνια που εργάζομαι σε επαγγελματικές κουζίνες έχω μαγειρέψει πολύ κρέας. Μέχρι που πριν από δέκα χρόνια παραιτήθηκα από ένα εστιατόριο, στο οποίο είχα και ποσοστά, γιατί δεν μπορούσα να το μαγειρέψω. Όταν άλλαξα τη διατροφή μου δεν έβρισκα να φάω έξω, πλέον ακόμα και τα συνοικιακά σουβλατζίδικα έχουν μία χορτοφαγική επιλογή. Στην παρέα μου είμαστε όλοι vegan. Οι εξετάσεις μας είναι μια χαρά, ρωτάμε ο ένας τον άλλον «πόσα χρόνια έχεις να πάθεις γρίπη, πότε αρρώστησες τελευταία φορά;». Ξέρουμε τι να φάμε και πώς να το μαγειρέψουμε. Και όχι, δεν τρώμε μόνο χόρτα, όπως πολλοί πιστεύουν. Κάθε σώμα έχει τα δικά του θέλω. Οπότε, για να μειώσετε το κρέας, μπορείτε να ξεκινήσετε αντικαθιστώντας το με κάτι άλλο φυτικό, που σας αρέσει πολύ και μπορείτε να έχετε καθημερινά στη διατροφή σας. Κάποτε φτιάχναμε μόνοι μας το γάλα αμυγδάλου, τώρα υπάρχουν τόσα πράγματα διαθέσιμα, εύγεστα υποκατάστατα για όσους θέλουν να αλλάξουν τη διατροφή τους. Το να μειώσει κανείς το κρέας, που είναι γεμάτο αντιβιοτικά, δεν είναι τόσο δύσκολο, μπορεί απλώς να αντικαταστήσει έστω ένα γεύμα του μέσα στη μέρα.

 Σούπα βελουτέ με γλυκοπατάτες και καρότα Υλικά 2-3 γλυκοπατάτες (ανάλογα με το μέγεθος) 4-5 καρότα (ανάλογα με το μέγεθος) 1 κομμάτι τζίντζερ φρέσκο 1-2 τεμάχια αστεροειδής γλυκάνισος Λάδι Λεμόνι Λίγο κάρδαμο, κουρκουμάς και μαύρο πιπέρι 1 κόκκινη πιπεριά Φλωρίνης, φρέσκο κόλιανδρο ή μαϊντανός για το γαρνίρισμα Εκτέλεση: Βράζουμε όλα τα υλικά μαζί σε χαμηλή φωτιά, μέχρι να μαλακώσουν. Πολτοποιούμε και σερβίρουμε προαιρετικά με 1 κουταλιά ωμό λάδι ή λίγη φυτική κρέμα μαγειρικής (π.χ. κάσιους ή σόγιας). Γαρνίρουμε με ωμή πιπεριά Φλωρίνης –βοηθάει όσους έχουμε παγωμένα άκρα–, κόλιανδρο για την αποτοξίνωση των νεφρών και χυμό λεμονιού για να πάρουμε βιταμίνη C. Η ίδια συνταγή μπορεί να γίνει με κίτρινη κολοκύθα και καρότα ή πορτοκαλί φακές.

 Buddha bowl με κινόα και τόφου Υλικά 150 γρ. τόφου φυσικό 1 κούπα κινόα 1 κόκκινη πιπεριά 1 πράσινη πιπεριά Λίγος δυόσμος, μαϊντανός, βασιλικός Για το ντρέσινγκ Λάδι Χυμός λεμονιού ή ξίδι βαλσαμικό (χωρίς μέλι) Λίγο σιρόπι αγαύης Αλάτι Κάρδαμο σε σκόνη Σόγια σος ή ταμάρι Πράσινη σαλάτα της αρεσκείας μας και αβοκάντο Εκτέλεση: Βράζουμε την κινόα σε μιάμιση κούπα νερό, την αλατίζουμε και την αφήνουμε να κρυώσει. Ψιλοκόβουμε τα υπόλοιπα λαχανικά και τα ανακατεύουμε με την κινόα. Σοτάρουμε το τόφου με ελάχιστο λάδι και το σβήνουμε με σόγια σος ή ταμάρι. Προαιρετικά προσθέτουμε καβουρδισμένο σουσάμι.

 Αρωματικό ρύζι με λαχανικά και παρμεζάνα από κάσιους Υλικά 1 καρότο τριμμένο 2 κολοκυθάκια τριμμένα 2 μικρές λευκές μελιτζάνες ξεφλουδισμένες, κομμένες σε κυβάκια 100 γρ. λάχανο τριμμένο Λάδι για το σοτάρισμα Αλάτι, πιπέρι Ρίγανη, θυμάρι 100 γρ. αρωματικό ρύζι (π.χ. μπασμάτι) 150 γρ. νερό

Σοτάρουμε τα λαχανικά μέχρι να ροδίσουν και στη συνέχεια προσθέτουμε το ρύζι και λίγο-λίγο το νερό. Ανακατεύουμε συνεχώς μέχρι να τελειώσει το νερό και να απορροφηθούν τα υγρά. Βάζουμε τα υλικά για την παρμεζάνα στο μπλέντερ και πολτοποιούμε. Εναλλακτικά, μπορούμε να καβουρδίσουμε ωμά κάσιους, φαγόπυρο, σουσάμι και να τα σβήσουμε με λίγη σόγια σος. Σερβίρουμε το ρύζι γαρνίροντας με την παρμεζάνα ή τα κάσιους.

 Noodles με λαχανικά και τόφου Υλικά 1 πακέτο noodles (π.χ. κεχρί και μαύρο ρύζι) 2 καρότα κομμένα σε ροδέλες 1 πακέτο μανιτάρια διάφορα (σιτάκε, καφέ, πλευρώτους, σαμπινιόν) 1 κολοκυθάκι 1 κόκκινη πιπεριά 1 αστεροειδής γλυκάνισος Αλάτι, πιπέρι Κουρκουμάς, κάρδαμο σε σκόνη 1 πακέτο τόφου φυσικό Λίγο κορν-φλάουρ Λίγη σόγια σος ή ταμάρι Εκτέλεση Κόβουμε το τοφού σε κυβάκια και το αλευρώνουμε με το κορν φλάουρ. Το σοτάρουμε στο τηγάνι σε λίγο λάδι και από τις δύο πλευρές, σβήνουμε με σόγια σος όταν έχει ροδίσει καλά. Σε ένα βαθύ τηγάνι σοτάρουμε όλα τα λαχανικά μας με τα μπαχαρικά μέχρι να μαλακώσουν. Βράζουμε τα noodles σε αλατισμένο νερό για 5' περίπου. Όταν είναι έτοιμα τα προσθέτουμε στα λαχανικά μας και ανακατεύουμε καλά. Σερβίρουμε σε βαθύ πιάτο και στο τέλος προσθέτουμε το τόφου. Η ίδια συνταγή μπορεί να γίνει με ό,τι λαχανικά έχουμε, μπρόκολο, σπανάκι, σέσκουλο, καρότα, λάχανο, πακ τσόι.

 Μπέργκερ με φακές και κινόα Υλικά για 2 τεμάχια 4 ψωμάκια για μπέργκερ 100 γρ. φακές βρασμένες 50 γρ. κινόα βρασμένη 3 κουταλιές αλεύρι χωρίς γλουτένη της αρεσκείας μας ή φρυγανιά τριμμένη 2 καρότα τριμμένα Αλάτι, πιπέρι 1/2 κ.γλ. κύμινο 1/2 κ.γλ. κουρκουμάς Λάδι Ντομάτα Μαρούλι Μουστάρδα ή vegan μαγιονέζα

Στην παρέα μου είμαστε όλοι vegan. Οι εξετάσεις μας είναι μια χαρά, ρωτάμε ο ένας τον άλλον «πόσα χρόνια έχεις να πάθεις γρίπη, πότε αρρώστησες τελευταία φορά;». Ξέρουμε τι να φάμε και πώς να το μαγειρέψουμε. Και όχι, δεν τρώμε μόνο χόρτα, όπως πολλοί πιστεύουν.

Eκτέλεση: Ανακατεύουμε όλα τα υλικά (εκτός από την ντομάτα, το μαρούλι, τη μουστάρδα και τη μαγιονέζα) μέχρι να έχουμε ένα ομοιογενές μείγμα. Φτιάχνουμε δύο μεγάλα μπιφτέκια, τα αλείφουμε με λάδι και ψήνουμε σε αντικολλητικό χαρτί στον φούρνο για 30'. Στήνουμε τα μπέργκερ μας, αλείφουμε το ψωμί με μουστάρδα ή μαγιονέζα, βάζουμε το μαρούλι, το μπιφτέκι μας και την ντομάτα.

Για την παρμεζάνα 2 κ.σ. κάσιους ωμά 1 κ.γλ. διατροφική μαγιά Λίγο αλάτι Εκτέλεση: 7.10.21 – lifo

55

ΓΕΥΣΗ ΠΆΝΟΣ ΜΑΓΟΥΛΆΣ 23 ΕΤΏΝ, ΤΡΈΧΕΙ ΤΟ INSTAGRAM ACCOUNT «VEGAN REALITY»

Πίστευα ότι δεν θα καταφέρω ποτέ να κόψω το κοτόπουλο, τη φέτα και τα αυγά. Πλέον δεν πέφτω με βάρος για ύπνο, παρατηρώ ότι ξυπνάω με πολύ περισσότερη ενέργεια και καλύτερη διάθεση.

Είμαι vegan τα τελευταία τέσσερα χρόνια. Δεν γνώριζα τίποτα για τον βιγκανισμό, μέχρι και το τελευταίο βράδυ πριν κόψω το κρέας έτρωγα σουβλάκια. Παρακολούθησα μια ομιλία περί βιγκανισμού, το «101 Reasons to go vegan», του James Wildman. Πέταξα όλα τα γλυκά που είχα στα ντουλάπια μου. Έκοψα το κρέας και όλα τα ζωικά προϊόντα μέσα σε ένα βράδυ. Έγινα vegan στις 6 Ιουνίου, το θυμάμαι γιατί είχα εξεταστική, σπούδαζα τουριστικά. Μαγείρευα πολύ στο σπίτι γιατί στη Νέα Φιλαδέλφεια όπου μένω δεν υπήρχαν μαγαζιά που να καλύπτουν τις νέες διατροφικές επιλογές μου. Μόλις έμαθα ότι άνοιξε η πρώτη σχολή για vegan chefs πήγα και γράφτηκα αμέσως. Πίστευα ότι δεν θα καταφέρω ποτέ να κόψω το κοτόπουλο, τη φέτα και τα αυγά. Πλέον δεν πέφτω με βάρος για ύπνο, παρατηρώ ότι ξυπνάω με πολύ περισσότερη ενέργεια και καλύτερη διάθεση. Έχω φίλο που αντί να παραγγείλει το μπέργκερ που έχει συνηθίσει, μερικές φορές επιλέγει το vegan. Από το τίποτα καλό είναι κι αυτό, μ’ αρέσει να το βλέπω.

 Φετουτσίνε με κρέμα γάλακτος, κόκκινη πιπεριά και κουρκουμά Υλικά: 300 γρ. μακαρόνια φετουτσίνε 3 κ.γλ. κουρκουμάς 250 ml κρέμα γάλακτος σόγιας 1 πιπεριά κέρατο κόκκινη 1 κ.γλ. πάπρικα καυτερή 40 γρ. φυτικό τυρί τριμμένο κίτρινο 1 κ.σ. αλάτι Εκτέλεση: Βάζουμε τα μακαρόνια σε νερό που βράζει και σε 5 λεπτά τα βγάζουμε. Έπειτα βάζουμε την πιπεριά σε τηγάνι μαζί με ελάχιστο φυτικό βούτυρο μέχρι να πάρει λίγο χρώμα, τότε προσθέτουμε και τη φυτική κρέμα γάλακτος, τα μπαχαρικά, το φυτικό τυρί. Ρίχνουμε τα μακαρόνια και ανακατεύουμε ώστε να πάει παντού η σάλτσα. Ρίχνουμε και μισή κούπα νερό από τα μακαρόνια που έχουμε κρατήσει.

 Κεμπάπ σόγιας με ανατολίτικη σάλτσα, ρύζι μπασμάτι, φυτικό γιαούρτι και αβοκάντο Υλικά: 250 γρ. κεμπάπ σόγιας 250 γρ. ρύζι 2 κρεμμύδια μεγάλα 5 ντομάτες για σάλτσα 1/2 κουτί σάλτσα ντομάτας 1 κ.σ. πελτές ντομάτας 2 κ.γλ. ζάχαρη 1 κ.σ γκαράμ μασάλα (ινδικό μείγμα μπαχαρικών) 1 κ.γλ. κύμινο 1 κ.γλ. μοσχοκάρυδο 1-2 κ.σ. αλάτι 2 δαφνόφυλλα 1 κ.σ. σόγια σος 1 κ.σ. (κοφτή) πάπρικα γλυκιά 1 κεσεδάκι φυτικό γιαούρτι 1 αβοκάντο Εκτέλεση: Βάζουμε το κεμπάπ σε ένα μεγάλο μπολ με ζεστό νερό (ίσα να το σκεπάσει). Στη συνέχεια παίρνουμε μια κατσαρόλα και βάζουμε λάδι να καίει το κρεμμύδι. Μόλις πάρει χρώμα ρίχνουμε τη σόγια σος, την πάπρικα και ανακατεύουμε καλά. Έπειτα στραγγίζουμε το κεμπάπ και το βάζουμε στην κατσαρόλα. Ρίχνουμε τις σάλτσες κι ένα ποτήρι νερό. Μόλις πάρει βράση το χαμηλώνουμε και το αφήνουμε για τουλάχιστον 30 λεπτά. Ξεκινάμε το ρύζι. Πρώτα το βάζουμε σε ένα μπολ, ρίχνουμε νερό και το ξεπλένουμε τρεις φορές. Μετά το βάζουμε σε κατσαρόλα, ρίχνουμε αλάτι και το αφήνουμε να γίνει. Σερβίρουμε σε πιάτο, στο πλάι βάζουμε το φυτικό γιαούρτι και το αβοκάντο λιωμένο.

 Μαριναρισμένο τόφου με μπρόκολο, ραπανάκια, σπανάκι και δίχρωμη κινόα Υλικά: 250 γρ. τόφου 200 γρ. μπρόκολο 50 γρ. κινόα 150 γρ. σπανάκι 4 ραπανάκια 1 κ.σ. ταχίνι 1 κ.γ. μουστάρδα 2 κ.γλ. μείγμα μπαχαρικών για κοτόπουλο 2 κ.σ. ελαιόλαδο 2 κ.γλ. σόγια σος 2 κ.σ. νερό (ρίχνουμε ανάλογα με το πόσο έντονη θέλουμε τη γεύση του μείγματος, πάντα δοκιμάζουμε) 1 κ.γλ. κορν-φλάουρ Μισή κούπα χυμός πορτοκάλι Εκτέλεση: Βγάζουμε το τόφου από τη συσκευασία και με ένα χαρτί το πιέζουμε για βγάλει τα νερά του. Βάζουμε το μπρόκολο και την κινόα σε ξεχωριστό σκεύος να βράσουν. Ξεκινάμε τη μαρινάδα για το τόφου: πρώτα βάζουμε το ταχίνι, τη μουστάρδα και τα μπαχαρικά, μετά το

56 lifo – 7.10.21

λάδι, τη σόγια σος, το νερό και τον χυμό πορτοκαλιού, τελευταίο αφήνουμε το κορν φλάουρ. Ανακατεύουμε πολύ καλά. Μόλις τελειώσουμε με το ανακάτεμα, βάζουμε το τόφου στη μαρινάδα, το σκεπάζουμε με μια ζελατίνα και το αφήνουμε στο ψυγείο μέχρι να γίνει το μπρόκολο και η κινόα. Αν έχουμε χρόνο, καλό θα ήταν το τόφου να το βάλουμε δύο και τρεις ώρες στη μαρινάδα. Μόλις γίνουν το μπρόκολο και η κινόα βάζουμε το σπανάκι να βράσει για λίγα λεπτά και έπειτα τηγανίζουμε το τόφου. Τέλος, βάζουμε όλα τα υλικά σε ένα μπολ και απολαμβάνουμε το πιάτο μας.

 Τάκος με παναρισμένες μπουκιές κουνουπίδι, λάχανο, καρότο, καλαμπόκι και σπιτική τσένταρ σος Υλικά: 5 πίτες για τάκος 10 μπουκετάκια κουνουπίδι Κόκκινο λάχανο Καρότο 60 γρ. καλαμπόκι 1 κούπα γάλα φυτικό 5 κ.σ. κορν φλάουρ 1 κ.σ. πάπρικα γλυκιά 2 κ.σ. μείγμα μπαχαρικών για τάκος (αλλιώς μείγμα για BBQ) 2 κ.γλ. πάπρικα καυτερή 1 αβοκάντο 200 γρ. τριμμένα corn-flakes Λίγος μαϊντανός 100 ml κρέμα γάλακτος 200 γρ. τυρί τσένταρ 1 κ.σ. βούτυρο 1 κ.γ. κουρκουμάς Εκτέλεση: Βάζουμε το κουνουπίδι να βράσει για λίγα λεπτά. Όταν το βγάλουμε, θα πάρουμε δύο μεγάλα μπολ, στο ένα θα βάλουμε το κορν-φλάουρ, το γάλα, την καυτερή πάπρικα και θα τα ανακατέψουμε καλά, και στο άλλο θα ρίξουμε τα τριμμένα κορν-φλέικς και τα μπαχαρικά, και θα ανακατέψουμε και πάλι. Στη συνέχεια περνάμε τα μπουκετάκια από κουνουπίδι στο υγρό μείγμα και μετά στο στερεό – αυτό θα το κάνουμε δύο φορές και θα τα αφήσουμε στην άκρη για 10 λεπτά. Μετά θα τα ρίξουμε σε καυτό λάδι, θα τα αφήσουμε για 2-3 λεπτά μέχρι να πάρουν χρυσάφι χρώμα. Αρχίζουμε να φτιάχνουμε την τσένταρ σος. Πρώτα ρίχνουμε την κρέμα γάλακτος και τον κουρκουμά, έπειτα βάζουμε το τσένταρ, δοκιμάζουμε αν θέλει λίγο αλάτι ή λίγο ακόμα κουρκουμά. Μόλις γίνουν όλα βάζουμε τις πίτες μας στο τηγάνι, 1 λεπτό την κάθε πλευρά. Σερβίρουμε πάνω σε αυτές.

 Πατάτες με κιμά σόγιας, κόκκινο φασόλι και πράσινη πιπεριά Υλικά 250 γρ. κιμάς σόγιας 200 γρ. πατάτες 200 γρ. φασόλια κόκκινα 3 πιπεριές πράσινες 5 ντομάτες για χυμό 2 στικ κανέλας 2 δάφνες Μείγμα πέντε μπαχαρικών 6 κ.σ. ελαιόλαδο 1/2 κουτί σάλτσα ντομάτας 2 κρεμμύδια ξερά (μεσαία) 2 σκελίδες σκόρδο Εκτέλεση: Πρώτα βάζουμε τον κιμά σόγιας σε λίγο ζεστό νερό για να μαλακώσει. Έπειτα βάζουμε το κρεμμύδι και το σκόρδο με λάδι σε μια κατσαρόλα και μόλις πάρουν χρώμα βάζουμε και την πιπεριά. Βγάζουμε τον κιμά σόγιας από το νερό, τον βάζουμε σε μια κατσαρόλα μαζί με τον χυμό ντομάτας, το λάδι και τα μπαχαρικά. Μόλις πάρει βράση, κατεβάζουμε σε χαμηλή φωτιά και βάζουμε το καπάκι. Κόβουμε τις πατάτες σε χοντρά τσιπς και τα βάζουμε σε κρύο νερό με αλάτι σε μια κατσαρόλα σε μέτρια φωτιά. Μόλις γίνουν, βάζουμε τα φασόλια και τις πατάτες στον κιμά σόγιας. Ανακατεύουμε προσεκτικά για να μη σπάσουν οι πατάτες.

ΑΘΗΝΆ ΜΩΥΣΌΓΛΟΥ 32 ΕΤΏΝ, ΜΑΓΕΙΡΕΎΕΙ ΣΤΟ W KARYTSI, ΕΊΝΑΙ BAKER ΤΟΥ ΙNSTAGRAM ΜΕ ΤΟ ΌΝΟΜΑ «LES GÂTEAUX D'ATHÉNA» Σταμάτησα να καταναλώνω κρέας πριν από εννέα χρόνια, ενώ έξι μήνες μετά έκοψα και τα ζωικά προϊόντα. Ως μαγείρισσα ήμουν όλη μέρα μέσα σε κρέατα και απλά μια μέρα αποφάσισα να τα βγάλω από τη διατροφή μου. Με παρότρυναν καιρό φίλοι μου χορτοφάγοι, αλλά δεν πίστευα ότι θα τα καταφέρω ποτέ. Εκτός από το ηθικό κομμάτι, που με κάνει να αισθάνομαι καλύτερα με αυτή μου την επιλογή, νιώθω πιο ανάλαφρη – προσέχω φυσικά τι τρώω. Τώρα κρεατοφάγοι φίλοι μου ζητάνε συνταγές που να περιλαμβάνουν περισσότερα λαχανικά και όσπρια, νομίζω πως πλέον όλο και περισσότερος κόσμος ενημερώνεται και ευαισθητοποιείται. «Από που παίρνεις την πρωτεΐνη σου και τη Β12;», «χορταίνεις;», «πώς χορταίνεις;», «δηλαδή τρως μόνο χόρτα;». Είναι πολύ πιθανό να σου γίνουν αυτές οι ερωτήσεις αν γίνεις vegan. Αν όμως τρως όσπρια, υδατάνθρακες, φρούτα και λαχανικά, αν προσέχεις τη διατροφή σου πραγματικά, δεν στερείται τίποτα ο οργανισμός σου, η μεσογειακή κουζίνα βοηθάει προς αυτή την κατεύθυνση. Όσο για τα vegan γλυκά, δεν έχουν τίποτα να ζηλέψουν από τα κλασικά, ίσαίσα είναι πιο ελαφριά.

 Cheesecake με καραμέλα χουρμά Υλικά για τη βάση: 250 γρ .vegan μπισκότα 100 γρ. φυτική μαργαρίνη ή λάδι καρύδας Για την κρέμα: 200 γρ. ωμά κάσιους (μουλιασμένα αποβραδίς) 300 γρ. vegan τυρί κρέμα 130 γρ. κρέμα καρύδας 40 γρ. λάδι καρύδας 50 γρ. χυμός λεμονιού 60 γρ. σιρόπι αγαύης 1/4 κ.γλ. εκχύλισμα βανίλιας 1/4 κ.γλ. αλάτι Για την καραμέλα χουρμά: 200 γρ. χουρμάδες 100 γρ. ρόφημα καρύδας 1/4 εκχύλισμα βανίλιας Εκτέλεση: Για τη βάση: Χτυπάμε τα μπισκότα στο μίξερ μέχρι να γίνουν σκόνη. Σε ένα κατσαρολάκι λιώνουμε τη μαργαρίνη και την προσθέτουμε στα μπισκότα, ανακατεύοντας καλά. Σε μια στρογγυλή φόρμα διαμέτρου 20-22 εκ. στρώνουμε το μείγμα του μπισκότου. Το πατάμε καλά ώστε να κολλήσει η βάση, να γίνει συμπαγής και να μην έχει κενά. Τοποθετούμε τη βάση στη συντήρηση του ψυγείου μέχρι να ετοιμάσουμε την κρέμα. Για την καραμέλα χουρμά: Κόβουμε στη μέση τους χουρμάδες και βγάζουμε το κουκούτσι. Τους βράζουμε σε ένα κατσαρολάκι με νερό για 15 λεπτά, τους σουρώνουμε και τους βάζουμε στο μίξερ μαζί με το ρόφημα καρύδας, το αλάτι και τη βανίλια (εάν θέλουμε η καραμέλα να είναι πιο ρευστή, προσθέτουμε επιπλέον ρόφημα καρύδας). Αποθηκεύουμε την καραμέλα σε ένα βάζο και την τοποθετούμε στο ψυγείο μέχρι να είναι έτοιμο το γλυκό μας. Για την κρέμα: Σε ένα μπλέντερ βάζουμε τα μουλιασμένα αποβραδίς κάσιους και προσθέτουμε όλα τα υλικά της κρέμας και χτυπάμε καλά μέχρι να έχουμε ένα λείο αποτέλεσμα. Προσθέτουμε την κρέμα μας στη φόρμα με το μπισκότο και τοηβάζουμε στο ψυγείο για τουλάχιστον 8-10 ώρες. Τέλος, αφού είναι έτοιμο το γλυκό μας, ξεφορμάρουμε προσεκτικά και απλώνουμε την καραμέλα.

 Τούρτα σοκολάτας με βύσσινο και σαντιγί καρύδα Υλικά για τη βάση: 250 γρ. vegan σοκολατένια μπισκότα 100 γρ. φυτική μαργαρίνη ή λάδι καρύδας Για την κρέμα σοκολάτας: 400 γρ. σοκολάτα υγείας 280 γρ. ρόφημα καρύδας 1/4 κ.γλ. βανίλια

οποίο μπορούμε να αξιοποιήσουμε σε ένα smoothie) και το τοποθετούμε σε ένα μπολ. Χτυπάμε με μίξερ χειρός την κρέμα μέχρι να αφρατέψει και προσθέτουμε τη βανίλια και το σιρόπι αγαύης. Αποθηκεύουμε τη σαντιγί στο ψυγείο. Για την κρέμα σοκολάτας: Κόβουμε τη σοκολάτα μας σε μικρά κομμάτια και τη βάζουμε σε ένα μπολ. Ζεσταίνουμε το ρόφημα καρύδας μαζί με τη βανίλια, μέχρι να πάρει μια βράση. Στη συνέχεια το ρίχνουμε μέσα στα κομματάκια σοκολάτας και περιμένουμε δύο λεπτά. Έπειτα με ένα σύρμα ανακατεύουμε μέχρι να έχουμε ένα λείο αποτέλεσμα. Προσθέτουμε το μείγμα στη φόρμα με το μπισκότο και το βάζουμε στο ψυγείο για τουλάχιστον 8-10 ώρες. Όταν το γλυκό μας είναι έτοιμο, ξεφορμάρουμε προσεκτικά, βάζουμε το γλυκό βύσσινο και από πάνω τη σαντιγί. Μπορούμε πάνω από τη σαντιγί να προσθέσουμε σκόνη κακάο, κομματάκια σοκολάτας ή ξηρούς καρπούς.

Εκτός από το ηθικό κομμάτι, που με κάνει να αισθάνομαι καλύτερα με αυτή μου την επιλογή, νιώθω πιο ανάλαφρη – προσέχω φυσικά τι τρώω.

Για τη σαντιγί καρύδας: 2 κουτιά κρέμα καρύδας (κονσέρβα, με υψηλά λιπαρά) 2 κ.σ. σιρόπι αγαύης 1/4 κ.γλ. βανίλια 1 βαζάκι γλυκό βύσσινο Εκτέλεση: Για τη βάση: Χτυπάμε τα μπισκότα στο μίξερ μέχρι να γίνουν σκόνη. Σε ένα κατσαρολάκι λιώνουμε τη μαργαρίνη και την προσθέτουμε στα μπισκότα, ανακατεύοντας καλά. Σε μια στρογγυλή φόρμα διαμέτρου 20-22 εκ. στρώνουμε το μείγμα του μπισκότου, το πατάμε καλά ώστε να κολλήσει η βάση, να γίνει συμπαγής και να μην έχει κενά. Τοποθετούμε τη βάση του μπισκότου στη συντήρηση του ψυγείου μέχρι να ετοιμάσουμε την κρέμα και τη σαντιγί. Για τη σαντιγί: Βάζουμε τις κονσέρβες καρύδας στο ψυγείο από την προηγούμενη μέρα. Ανοίγουμε την κονσέρβα, παίρνουμε με ένα κουτάλι μόνο το πάνω μέρος (την κρέμα δηλαδή, χωρίς το νερό που έχει στον πάτο, το 7.10.21 – lifo

57

PERSONAL SHOPPER

MARKET RESEARCH î

Lancôme

î

Ορός Absolue. Στα καταστήματα καλλυντικών

Cycladic Shop Σκουλαρίκια αποκλειστικά σχεδιασμένα για την έκθεση «ΚΑΛΛΟΣ. Η Υπέρτατη Ομορφιά».

Η Swatch κάνει μια αναδρομή στο 1984, τώρα σε βιοκεραμικό

www.cycladic.gr

ô

Το νέο κεφάλαιο της βιο-καινοτόμου ιστορίας της Swatch μάς γυρνάει πίσω στο 1984, μια χρονιά που άφησε τη δική της ξεχωριστή σφραγίδα σε πολλούς τομείς, με πολλούς επιδραστικούς θρύλους και πρωτοπόρους καλλιτέχνες. Είναι η χρονιά που κυκλοφόρησαν το «Purple Rain» του Prince, το «Like a virgin» της Madonna και το video game Tetris. Και ας μην ξεχνάμε ότι το 1984 η Swatch μπήκε στο βιβλίο Γκίνες για την κατασκευή ενός γιγαντιαίου ρολογιού βάρους 13 τόνων και ύψους 162 μέτρων, το οποίο τοποθετήθηκε στο κτίριο των κεντρικών γραφείων της Commerzbank στη Φρανκφούρτη. Αυτή η χρονιά σηματοδοτεί επιπλέον τα πρώτα γενέθλια της μάρκας που έφερε μια πολύχρωμη επανάσταση στον τομέα της ωρολογοποιίας. Η αξία του χρόνου έγκειται στην αξιοποίησή του (Time is what you make of it) και η Swatch αφήνει τη σφραγίδα της στον κόσμο όσον αφορά την καινοτομία και την αυτο-έκφραση. Με τη νέα της συλλογή «1984 Reloaded» η μάρκα αντλεί έμπνευση από τις ρίζες της και συνδυάζει κάποια από τα πιο εμβληματικά και επιτυχημένα σχέδια του 1984 με το βιοκεραμικό, ένα νέο επίτευγμα στα βιώσιμα και υπεύθυνα υλικά.

Tommy Hilfiger Μάλλινο παλτό με μοτίβο spell out. gr.tommy.com

ñ

Pepe Jeans Φούτερ tie-dye. Σε επιλεγμένα καταστήματα

î

KORRES Παλέτα σκιών από τη σειρά «The Jungle Nudes - Volcanic Minerals».

NN Hellas, Κλινική ΡΕΑ και Ευρωκλινική Παίδων: Μαζί για τη φροντίδα των νεογέννητων

Στα φαρμακεία

ò

Le Specs Γυαλιά ηλίου OH BUOY. www.aboutyou.gr

ö

Love.it Καθρέφτης - φωτιστικό Ultrafragola. Στο εμπορικό κέντρο Golden Hall

ö

Tissot Ρολόι PRX Automatic. www.tissotwatches. com

ñ

Aveda Δυναμωτικό σαμπουάν botanical repair. www.aveda.gr

58 lifo – 7.10.21

Η NN Hellas, σε συνεργασία με τη ΡΕΑ Μαιευτική Γυναικολογική Κλινική και την Ευρωκλινική Παίδων, παρέχει στους γονείς τον πρώτο χρόνο ασφάλισης του μωρού τους χωρίς κόστος, μέσω του προγράμματος Ασφάλισης Νεογέννητων NN Direct Health «Η πρώτη μου ασφάλεια». Το πρόγραμμα αφορά όλα τα νεογέννητα που γεννιούνται στην Κλινική ΡΕΑ και αποκλειστικός πάροχος όλων των υπηρεσιών υγείας είναι η Ευρωκλινική Παίδων. Μια προσφορά για όσους θέλουν να εξασφαλίσουν στο νεογέννητο την καλύτερη φροντίδα της υγείας του, η οποία για τον πρώτο χρόνο περιλαμβάνει απευθείας κάλυψη εξόδων νοσηλείας για δωμάτιο και τροφή σε Β’ θέση νοσηλείας, παραμονή συνοδού, νοσηλεία σε Μονάδα Εντατικής Θεραπείας/ Μονάδα Αυξημένης Φροντίδας, αμοιβές ιατρών και αναισθησιολόγων, εξετάσεις, επεμβάσεις και θεραπείες χωρίς νοσηλεία, επείγουσα μεταφορά. Επιπλέον, όριο κάλυψης μέχρι το ποσό των 30.000 ευρώ για το πρώτο έτος ασφάλισης, με εκπιπτόμενο ποσό ανά νοσηλεία 500 ευρώ, με δυνατότητα κάλυψής του, εξ ολοκλήρου ή μερικώς και χρήση φορέα της κοινωνικής ασφάλισης ή τυχόν άλλου ασφαλιστικού φορέα. Στόχος και των τριών συνεργαζόμενων εταιρειών είναι η παροχή πρόσβασης σε υψηλού επιπέδου υπηρεσίες υγείας για κάθε νεογνό από την πρώτη στιγμή της γέννησής του. Μετά τον πρώτο χρόνο οι γονείς μπορούν να επιλέξουν την ανανέωση του προγράμματος, αποκτώντας ένα εύρος επιλογών με προσιτό ασφάλιστρο.

ΈΧΕΙΣ ΓΟΎΣΤΟ Emmanuel Kallay Μοντέλο/ Fashion Enthusiast Emmanuel, τι σε έκανε να ασχοληθείς με τον χώρο της μόδας; Αυτό που με έκανε να ασχοληθώ με τον χώρο της μόδας είναι το γεγονός ότι πάντα ήθελα να ξεχωρίζω, ποτέ δεν ήθελα να κάνω blend in με το «κανονικό». Το modeling πώς ήρθε στη ζωή σου; Με το modeling ξεκίνησα μετά την πρώτη μου εμφάνιση στο GNTM 3. Πριν πάω δεν γνώριζα πολλά για τον χώρο, γι’ αυτό πήγα, με το σκεπτικό να περάσω καλά. Δυστυχώς κόπηκα στα boot camps, αλλά είναι μια εμπειρία που θα μείνει για πάντα στην καρδιά μου, διότι μέσα από αυτό έτυχε να γνωρίσω πολλά άτομα που με βοήθησαν να αναπτυχθώ. Ποια είναι μερικά από τα αγαπημένα σου brands/designers; Αγαπημένο brand αυτήν τη στιγμή είναι το Golf Wang του Tyler the Creator, ένα νεανικό brand με έντονα χρώματα και επιρροές από τη skate και ραπ κουλτούρα, που μου αρέσει επειδή συνδυάζει χρώματα και patterns που δεν βλέπω συχνά. Υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο με το οποίο θα ήθελες να συνεργαστείς στο μέλλον; Θα ήθελα πολύ να συνεργαστώ με ελληνικά brands, όπως το Methem, επειδή μου αρέσει το γεγονός ότι κάτι minimal έχει αρκετά ελληνικά στοιχεία, και το Pressure, επειδή πιστεύω πως αντιπροσωπεύει σωστά την κουλτούρα του streetwear στην Ελλάδα.

από τηn αφροδιτη σακκα φωτο: παρισ ταβιτιαν

Με τι άλλο ασχολείσαι, εκτός από τη μόδα; Πέρα από τη μόδα, έχω το ποδόσφαιρο που με κρατάει δραστήριο, και έχω ξεκινήσει να κάνω skate. Δεν σπουδάζω κάτι, αλλά θα ήθελα πολύ να ασχοληθώ και με τα ναυτιλιακά στο μέλλον. Πώς θα περιέγραφες το προσωπικό σου στυλ; Θα έλεγα ότι το προσωπικό μου στυλ είναι εμπνευσμένο από το streetwear. Όταν φτιάχνω ένα look, προσπαθώ να σκέφτομαι τα πάντα, από το ποιον θα συναντήσω μέχρι και το πώς θα φαίνεται στον χώρο που θα είμαι, επειδή μου αρέσει να συνδυάζω τα χρώματα που φοράω με το περιβάλλον γύρω μου, πιστεύω ότι το κάνει πολύ πιο effective. Τι σημαίνει για εσένα η έννοια του «stylish»; Να νιώθεις άνετα με τα ρούχα σου και να μην αναγκάζεσαι να βάλεις κάτι που δεν σου αρέσει μόνο και μόνο για τα μάτια άλλων, πιστεύω πως όλοι μπορούμε να καταλάβουμε πότε κάποιος δεν νιώθει άνετα με το δικό του drip. Τι φοράς σήμερα και πόσο κοστίζει; Ένα πόλο από Lacoste x Golf le fleur, που αναγκάστηκα να πάρω από resale επειδή το έψαχνα παντού και δεν το έβρισκα πουθενά (€100), ένα απλό Dickies 874, που το πήρα 50 ευρώ, και, τέλος, τα αγαπημένα μου Converse Chuck 70 x Golf Wang, που τα τσίμπησα 150 ευρώ. Πού πηγαίνεις τώρα; Πάω για ψώνια και μετά να βγάλω κι άλλες φωτογραφίες με αυτό το outfit. @manoskallay

7.10.21 – lifo

59

HEALTH

από την αλεξία σβώλου

Μάθημα σεξουαλικής αγωγής από την Α' Δημοτικού διδάσκει στα παιδιά τον σεβασμό στο άλλο φύλο ΤΟ ΣΕΡΊ ΤΩΝ ΠΡΌΣΦΑΤΩΝ ΕΓΚΛΗΜΆΤΩΝ ΠΟΥ ΣΧΕΤΊΖΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΟ ΦΎΛΟ, ΑΠΌ ΆΝΔΡΕΣ ΠΟΥ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΊΖΟΥΝ ΤΙΣ ΣΥΖΎΓΟΥΣ Ή ΤΙΣ ΣΥΝΤΡΌΦΟΥΣ ΤΟΥΣ ΩΣ ΚΤΉΜΑ ΤΟΥΣ Ή ΩΣ ΒΡΑΒΕΊΟ, ΑΝΑΔΕΙΚΝΎΕΙ ΤΗΝ ΕΠΕΊΓΟΥΣΑ ΑΝΆΓΚΗ ΝΑ ΔΙΔΑΧΘΕΊ Η ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΉ ΑΓΩΓΉ ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΊΑ, ΩΣ ΜΆΘΗΜΑ ΖΩΉΣ. ΣΕ ΜΑΘΗΤΈΣ ΗΛΙΚΊΑΣ ΔΗΜΟΤΙΚΟΎ ΤΑ ΘΈΜΑΤΑ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΉΣ ΑΓΩΓΉΣ ΠΡΟΣΕΓΓΊΖΟΝΤΑΙ ΜΈΣΑ ΑΠΌ ΚΟΙΝΩΝΙΚΈΣ ΙΣΤΟΡΊΕΣ.

Σ

αν να μη μας έφτανε το τέταρτο κύμα της πανδημίας, ένα νέο κύμα έντεκα άγριων γυναικοκτονιών έπληξε τους τελευταίους μήνες την πατρίδα μας, με πιο πρόσφατο περιστατικό τον πυροβολισμό της 32χρονης εκπαιδευτικού στη Ρόδο από τον πρώην σύντροφό της, που την εκτέλεσε όταν χώρισαν, για να μη συνάψει σχέση με άλλον άνδρα, και μετά αυτοκτόνησε. Το σκοτεινό αυτό σερί εγκλημάτων με θύματα γυναίκες και πιο διαβόητο αυτό στα Γλυκά Νερά δείχνει ότι στην πατρίδα μας μεγάλο ποσοστό ανδρών εξακολουθεί να έχει στρεβλή αντίληψη για τις σχέσεις και τις ισορροπίες μεταξύ των δύο φύλων και θεωρεί τις γυναίκες κτήμα ή σκεύος ηδονής, αντί να τις αντιμετωπίζει ως ισότιμους συντρόφους. Από τη δική τους πλευρά οι ψυχίατροι εκτιμούν ότι μετά από περιόδους εγκλεισμού αυξάνεται πολύ η παραβατική συμπεριφορά, με τα πρόσφατα στοιχεία του αστυνομικού ρεπορτάζ να επιβεβαιώνουν αυτήν τη θεωρία και ταυτόχρονα να καταδεικνύουν το τεράστιο έλλειμμα που υπάρχει στη χώρα μας σε ό,τι αφορά τον

60 lifo – 7.10.21

σεβασμό του γυναικείου, κυρίως, φύλου. Έτσι διαιωνίζεται ένα είδος σχέσης εξάρτησης, κυριαρχίας και κακοποίησης, η οποία είναι δυνατό να διορθωθεί με την αποκατάσταση των στρεβλώσεων κι αυτό μπορεί να γίνει μονάχα με τη σεξουαλική αγωγή των παιδιών από νωρίς, με τους ειδικούς να τοποθετούν τον χρόνο έναρξης των μαθημάτων στην Α’ Δημοτικού. Όπως επισημαίνει η υφυπουργός Παιδείας Ζέττα Μακρή, η σεξουαλική αγωγή πρέπει να συμπεριληφθεί στο πρόγραμμα των μαθημάτων του δημοτικού, όσο κι αν αντιδράσουν συγκεκριμένοι συντηρητικοί κύκλοι, όπως η Εκκλησία και διάφοροι παραεκκλησιαστικοί κύκλοι. Η Θεοδώρα (Ντορέττα) Αστέρη, Σύμβουλος Α’, δρ. Ειδικής Παιδαγωγικής & Ψυχολογίας, συντονίστρια της Επιστημονικής Μονάδας Ειδικής και Συμπεριληπτικής Εκπαίδευσης και προϊσταμένη του Τμήματος Εκπαιδευτικής Καινοτομίας και Ενταξιακής Εκπαίδευσης, υποστηρίζει ότι η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση αποτελεί μία από τις θεματικές ενότητες του Ευ Ζην των Εργαστηρίων Δεξιοτήτων και ακολουθεί τη φιλοσοφία και τη

μεθοδολογία τους. Τα εργαστήρια αυτά βασίζονται στις μελέτες και συστάσεις της UNESCO που επισκοπούν τα ζητήματα εκπαίδευσης σε όλο τον κόσμο και ήδη από τη δεκαετία του 1990 προτείνουν στις κυβερνήσεις να εντάξουν στο σχολικό curriculum ζητήματα που άπτονται της ζωής, του περιβάλλοντος και της κοινωνίας μας, ώστε τα παιδιά να αναπτύξουν κριτική σκέψη και κοινωνικές δεξιότητες. Ειδικότερα για τη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση εφαρμόζεται ο Οδηγός για τη Συμπεριληπτική Σεξουαλική Διαπαιδαγώγηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, ο οποίος, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνει τις σχέσεις μεταξύ των φύλων (αντιλήψεις και δικαιώματα), την υγιεινή, την αναπτυξιακή ψυχολογία, τα δικαιώματα του παιδιού, την παιδική προστασία, την κοινωνική συμπεριφορά (ασφάλεια και αυτοσεβασμός), τα έθιμα και τις παραδόσεις γύρω από τον γάμο και τις ασφαλείς σχέσεις στο διαδίκτυο. Στην ηλικία του δημοτικού τα θέματα προσεγγίζονται μέσα από κοινωνικές ιστορίες. Τα θέματα ασφάλειας των μικρών παιδιών, από την κακόβουλη προσέγγιση μέχρι την αποπλάνηση, έχουν ενταχθεί στο εκπαιδευτικό υλικό του Συμβουλίου της Ευρώπης και υλοποιούνται σχετικώς οι συστάσεις της Συνθήκης Λανζρόττε. Από τη μεριά της, η Άρτεμις Τσίτσικα, αναπληρώτρια καθηγήτρια Παιδιατρικής-Εφηβικής Ιατρικής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ) και επιστημονική υπεύθυνη της Μονάδας Εφηβικής Υγείας (ΜΕΥ) στο Νοσοκομείο Παίδων «Παναγιώτη & Αγλαΐας Κυριακού», εξηγεί ότι η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση έχει μπει στο ελληνικό σχολείο, όπως και σε όλα τα ευρωπαϊκά, από τις αρχές της δεκαετίας του ’80 ως ένα κεφάλαιο της σωματικής υγιεινής και των σχέσεων των δύο φύλων. Επιπλέον, από τη δεκαετία του ’90 υλοποιούνται εκατοντάδες προγράμματα αγωγής υγείας σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης. Είναι όμως η πρώτη φορά που το μάθημα μπαίνει πιο οργανωμένα και άρρηκτα συνδεδεμένο με την καλλιέργεια των δεξιοτήτων της επικοινωνίας και του σεβασμού, την ικανότητα αυτομέριμνας και αυτοπροστασίας, καθώς και την αισθητική καλλιέργεια και όλες τις δεξιότητες που προάγουν την υγεία και την ποιότητα της ζωής. Επίσης, είναι η πρώτη φορά που μπαίνει με την οπτική της ψυχικής υγείας. Για τις αναμενόμενες αντιδράσεις μερίδας γονιών και κύκλων της Εκκλησίας, η αναπληρώτρια καθηγήτρια επισημαίνει ότι θεωρούνται εύλογες, διότι οι γονείς και η Εκκλησία δεν γνωρίζουν το υλικό. Ωστόσο, η όλη δομή των Εργαστηρίων Δεξιοτήτων περιλαμβάνει εκδηλώσεις ενημέρωσης και συνεργασίας των γονέων, ώστε να υποστηριχτούν τα παιδιά σφαιρικά και να δημιουργηθεί ένα δίχτυ προστασίας τους. Παράδειγμα αυτής της ύλης, όπως θα μεταδοθεί στα παιδιά του δημοτικού, αποτελεί το κεφάλαιο για το σεξ από το βιβλίο Μαθαίνω για το σώμα μου της Ελληνικής Εταιρείας Εφηβικής Ιατρικής, σε συνεργασία με τη ΜΕΥ του ΕΚΠΑ, που συμπεριλαμβάνεται στα Εργαστήρια Δεξιοτήτων. Με κατάλληλη εικονογράφηση και δραστηριότητες, παιχνίδια και κατάλληλο παιδαγωγικό υλικό, καθώς και αντίστοιχο εγχειρίδιο για τους δασκάλους, είναι μια ευχάριστη και ουσιαστική προσέγγιση για τα παιδιά αυτής της ηλικίας, που τα διδάσκει, μεταξύ άλλων, πως υπάρχουν «καλά» και «κακά» αγγίγματα. «Η σεξουαλικότητα αποτελεί μια ιδιαίτερα σύνθετη λειτουργία, είναι αποτέλεσμα της επίδρασης τόσο βιολογικών όσο και ψυχοκοινωνικών-περιβαλλοντικών παραγόντων και αποτελεί την απόδειξη ότι οι άνθρωποι χρειάζονται την επαφή με άλλους ανθρώπους», καταλήγει η επιστημονική υπεύθυνη της ΜΕΥ.

ΧΡΉΣΤΟΣ ΚΑΛΑΜΆΚΗΣ

hair stylist στο Giorgos Sazeidis Salon «Νιώθω καλά όταν ξέρω ότι έκανα χαρούμενες κάποιες γυναίκες».

Μ

ε τον άνθρωπο στον οποίο εμπιστεύεσαι τα μαλλιά σου έχεις μια ιδιαίτερη σχέση, κυρίως γιατί σε εκείνον θα καταφύγεις όταν θέλεις να νιώσεις καλά, περιμένοντας να σε κάνει να χαμογελάσεις μόλις κοιταχτείς στον καθρέφτη. Και ο Χρήστος Καλαμάκης αυτό το καταφέρνει πολύ καλά. Ο συνεργάτης του Γιώργου Σαζεΐδη στο γνωστό Hair Salon του Κολωνακίου μάς μιλά για τη μόδα των μαλλιών και το προσωπικό στυλ του καθενός.

— Χρήστο, πόσα χρόνια βρίσκεσαι στον χώρο του hair fashion; Αρκετά, θα έλεγα. Ξεκίνησα στο Κολωνάκι και συνεχίζω να εργάζομαι σε αυτή την περιοχή, οπότε, όπως καταλαβαίνεις, έχω ζήσει όλες τις πτυχές του hair fashion. Έχω βιώσει τις καλές εποχές αλλά και τις δύσκολες…

— Τι είναι αυτό που καθορίζει τη μόδα των μαλλιών; Ποιες είναι οι τάσεις που ακολουθείς; Η μόδα των μαλλιών επηρεάζεται από τις αντιλήψεις κάθε εποχής περί αισθητικής. Επίσης το θέατρο, ο κινηματογράφος, κάθε μορφή τέχνης μπορεί να δημιουργήσει μια νέα τάση. Βέβαια, οι τάσεις αλλάζουν κάθε χρόνο και αυτή είναι και η μαγεία του hair styling. Άρα ακολουθώ τα πρότυπα της παγκόσμιας μόδας και μελετώ τη δεκαετία που επιβάλει κάθε σεζόν.

— Σου έχει ζητήσει κάποιος/-α ένα στυλ που πιστεύεις ότι δεν του/της ταιριάζει; Πώς συμβουλεύεις τους πελάτες σου; Όχι, απ’ όσο θυμάμαι. Όταν υπάρχει γνώση και σωστή τεχνική κατάρτιση, όλα λύνονται και προσαρμόζονται κατάλληλα. Η συμβουλή μου προς τους πελάτες μου είναι όμορφα, μοδάτα, αλλά, πάνω απ’ όλα, υγιή μαλλιά.

— Ποια είναι η σχέση σου με τη μόδα; Από πού ενη-

μερώνεσαι και τι σε εμπνέει; Την αγαπώ τη μόδα. Είναι ένα παιχνίδι για μένα, μέσα από αυτήν εκφράζομαι, χωρίς αυτό να σημαίνει πως δεν έχω κάνει και χαζές επιλογές. Ενημερώνομαι από παντού, κυρίως από το διαδίκτυο, αλλά αντλώ πολλή πληροφορία και από τον δρόμο, παρακολουθώντας το street style. Γενικά μου αρέσει να παρατηρώ τους ανθρώπους.

— Ποιες είναι οι στιγμές που νιώθεις υπερήφανος γι’ αυτό που κάνεις; Στο τέλος της ημέρας, όταν έχω καταφέρει να κάνω χαρούμενες κάποιες γυναίκες.

— Πώς βλέπεις τη μόδα στην Αθήνα τα τελευταία χρόνια; Η μόδα στην Αθήνα είναι μια χαρά! Εξελίσσεται όλο και περισσότερο. Μου αρέσει που βλέπω ότι καθένας έχει το προσωπικό του στυλ. Όπως είχε πει η Coco Chanel: «Η μόδα αλλάζει, το στυλ παραμένει αναλλοίωτο».

Giorgos Sazeidis, Αναγνωστοπούλου 48, Κολωνάκι, 210 3624095, www.sazeidis.gr, Facebook: Giorgos Sazeidis hair studio, Instagram: giorgos.sazeidis.hair.studio

7.10.21 – lifo

61

ΥΔΡΟΧΟΟΣ [20.1/19.2]

διάστημα ξεκινάει για τους γεννημένους το 1ο δεκαήμερο με την είσοδο της Αφροδίτης στον Τοξότη στις 7/10, οι μετακινήσεις σας θα είναι συχνές, θα κάνετε πολλές επαφές που θα αποδώσουν, ενώ θα ενισχύσετε και τις σχέσεις με οικείους. Θέματα εκπαίδευσης θα ευνοηθούν, ενώ θα έχουν αίσια αποτελέσματα εμπορικές υποθέσεις. Προωθήστε τις δεξιότητες και τις υπηρεσίες σας και δώστε έμφαση στις δημόσιες σχέσεις. Στις 10/10 επιστρέφει ο Κρόνος σε ορθόδρομη πορεία και έπειτα από ένα τετράμηνο με πολλές απογοητεύσεις σάς δίνεται η ευκαιρία να βελτιώσετε τομείς που είναι σημαντικοί για εσάς. Μπορείτε να αυξήσετε το εισόδημά σας και να ξεκινήσετε τις προσπάθειές σας όσοι θέλετε να δημιουργήσετε οικογένεια. Στις 8/10 η σύνοδος Ήλιου - Άρη στο ζώδιό σας σάς προσδίδει δυναμισμό και μπορείτε να κατακτήσετε τους στόχους σας.

Ένα πολύ επικοινωνιακό διάστημα ξεκινάει με την είσοδο της Αφροδίτης στον Τοξότη στις 7/10 και, εκτός του ότι θα έχετε έντονη κοινωνική ζωή, θα βρεθείτε σε ομάδες με τα μέλη των οποίων θα έχετε κοινά ενδιαφέροντα, διευρύνοντας τον κύκλο των γνωριμιών σας. Κάποιοι θα ωφεληθείτε σε επαγγελματικό και κάποιοι άλλοι σε προσωπικό επίπεδο. Προωθήστε τις ιδέες σας, ενώστε τις δυνάμεις σας με άτομα που θα σας στηρίξουν και ενημερωθείτε σχετικά με νέες τεχνολογίες που θα σας λύσουν τα χέρια. Στις 10/10 ο Κρόνος στο ζώδιό σας επιστρέφει σε ορθόδρομη πορεία και έπειτα από ένα διάστημα τεσσάρων μηνών που συναντούσατε εμπόδια και καθυστερήσεις, μπορείτε πλέον να πετύχετε τους στόχους σας. Στις 8/10 η σύνοδος Ήλιου - Άρη φέρνει θετικά αποτελέσματα στις σπουδές και αποτελεί ιδανική στιγμή για την επίλυση μιας νομικής υπόθεσης.

ΔΙΔΥΜΟΣ [21.5/21.6] Η 2η εβδομάδα του μήνα δίνει έμφαση στις σχέσεις με την είσοδο της Αφροδίτης στον Τοξότη στις 7/10. Αρχικά θα επηρεάσει τους γεννημένους το 1ο δεκαήμερο και θα επανέλθουν οι ισορροπίες σε σχέσεις που είχαν δοκιμαστεί, ενώ θα σας κάνουν και κάποιες ενδιαφέρουσες προτάσεις συνεργασίας που θα συμβάλουν στη βελτίωση των οικονομικών σας. Εξαιρετική εποχή για γάμο και συγκατοίκηση με το ταίρι σας. Στις 10/10 επιστρέφει ο Κρόνος σε ορθόδρομη πορεία και κάποια εμπόδια στον τομέα των σπουδών που σας προκαλούσαν απογοήτευση αρχίζουν να υποχωρούν και θα είστε πιο πειθαρχημένοι απέναντι στις υποχρεώσεις σας. Επαφές με το εξωτερικό θα αποδώσουν. Οι γεννημένοι το 2ο δεκαήμερο θα ζήσετε μια ερωτική σχέση γεμάτη πάθος με τη σύνοδο του Ήλιου με τον Άρη στις 8/10, ταυτόχρονα όμως θα είναι αυξημένη και η δημιουργική σας διάθεση.

ΣΚΟΡΠΙΟΣ [23.10/22.11]

ΙΧΘΥΣ [20.2/20.3] Μια νέα εποχή ξεκινάει

ΚΑΡΚΙΝΟΣ [22.6/22.7] Οι επόμενες μέρες

για την καριέρα και τη φήμη σας από τις 7/10 που εισέρχεται η Αφροδίτη στον Τοξότη και θα ανταμειφθούν οι κόποι σας μέσω μιας καλύτερης θέσης εργασίας ή της αύξησης της δημοτικότητάς σας. Δώστε έμφαση στη διαφήμιση των υπηρεσιών και των προϊόντων σας, προωθήστε τις δεξιότητες και τις ιδέες σας και αναζητήστε νέες κατευθύνσεις που θα συμβάλουν στην ενίσχυση των οικονομικών σας. Ενδεχομένως να προκύψει μια ερωτική σχέση με ένα πρόσωπο κύρους ή μεγαλύτερης ηλικίας. Με την επιστροφή του Κρόνου σε ορθόδρομη πορεία στις 10/10 αρχίζετε να βλέπετε με περισσότερη αισιοδοξία τη ζωή, θα θεραπεύσετε πληγές που σας προκαλούσαν στασιμότητα και θα βγείτε νικητές. Στις 8/10 η σύνοδος Ήλιου - Άρη σάς δίνει δυναμισμό και θάρρος, μια ιδανική στιγμή για οικονομικές διαπραγματεύσεις και φλερτ.

σάς βρίσκουν επικεντρωμένους στα επαγγελματικά σας, με τα οποία θα ασχοληθείτε εντατικά από τις 7/11, που εισέρχεται η Αφροδίτη στον Τοξότη. Αρχικά θα επηρεάσει τους γεννημένους το 1ο δεκαήμερο καθώς θα ανοίγονται νέες προοπτικές μπροστά σας, γι’ αυτό βάλτε τα δυνατά σας, ώστε να κερδίσετε τις εντυπώσεις. Όσοι αναζητάτε μια θέση εργασίας στείλτε βιογραφικά και αξιοποιήστε αυτό το ευνοϊκό διάστημα. Επίσης, είναι η εποχή που πρέπει να ασχοληθείτε με τη φυσική σας κατάσταση και να ξαναβρείτε τη φόρμα σας μέσω της άσκησης και της ισορροπημένης διατροφής. Με την επιστροφή του Κρόνου σε ορθόδρομη πορεία στις 10/10, έπειτα από ένα τετράμηνο καθυστερήσεων, τα έσοδά σας αυξάνονται, θα βάλετε μια τάξη σε οφειλές ή μπορεί να βρείτε μια νέα πηγή εσόδων. Ιδανική εποχή για να βελτιώσετε την ερωτική σας ζωή.

starfax

ΖΥΓΟΣ [23.9/22.10] Ένα πολύ επικοινωνιακό

Με την είσοδο της Αφροδίτης στον Τοξότη στις 7/10 ξεκινάει μια περίοδος κατά την οποία θα δείτε σημαντική βελτίωση στα οικονομικά σας. Επειδή η διάθεσή σας για απόκτηση αγαθών θα είναι αυξημένη, προσέξτε ώστε να μην ξετινάξετε τον προϋπολογισμό σας και εξοικονομήστε χρήματα τώρα που μπορείτε. Στις 10/10 επιστρέφει ο Κρόνος σε ορθόδρομη πορεία και αρχίζουν να υποχωρούν κάποια προβλήματα που αφορούσαν το σπίτι ή την ακίνητη περιουσία σας. Μπορεί το τελευταίο τετράμηνο να βλέπατε τις προσπάθειές σας να πέφτουν στο κενό όσοι ξεκινούσατε ένα νέο εγχείρημα, πλέον όμως αρχίζουν να υποχωρούν οι προκλήσεις και τα εμπόδια, έτσι είναι ιδανική εποχή για να ασχοληθείτε με τα επιχειρηματικά σας σχέδια. Στις 8/10 η σύνοδος του Ήλιου με τον Άρη θα σας γεμίσει με αποφασιστικότητα και θα απαγκιστρωθείτε από ανθρώπους και καταστάσεις που δεν σας ωφελούν.

ΤΟΞΟΤΗΣ [23.11/21.12] Με την είσοδο της Αφροδίτης στο ζώδιό σας στις 7/10 ξεκινάει, αρχικά για τους γεννημένους το 1ο δεκαήμερο, ένα διάστημα που θα ασχοληθείτε με την προσωπική σας ανάπτυξη και θα δώσετε έμφαση στη βελτίωση της εμφάνισής σας και του επαγγελματικού σας προφίλ. Ξεκινήστε διατροφή σε συνδυασμό με άσκηση, αγοράστε καινούρια ρούχα και αξεσουάρ, δοκιμάστε ένα νέο στυλ στα μαλλιά σας. Επίσης, αναβαθμίστε τον επαγγελματικό σας ιστότοπο και ενημερωθείτε για τρόπους προώθησης των υπηρεσιών σας, που θα προσελκύσουν περισσότερους πελάτες στην επιχείρησή σας. Από τις 10/10, που επιστρέφει ο Κρόνος σε ορθόδρομη πορεία, και έπειτα από ένα τετράμηνο προβλημάτων στην επικοινωνία και την εκπαίδευση, θα είναι πλέον ελεύθερο το πεδίο, οπότε θα αποδώσουν οι επαφές που θα κάνετε και θα μπουν σε ομαλή ροή οι εμπορικές σας υποθέσεις. Στις 8/10 είναι εξαιρετική μέρα για σύναψη μιας συμμαχίας.

ΑΙΓΟΚΕΡΩΣ [22.12/19.1] Η 2η εβδομάδα

από τη μα ρ ιβ ίκυ καλλέ ρ γ η (s tar f ax@ li f o. g r )

62 lifo – 7.10.21

του μήνα σας βρίσκει με εσωστρεφή διάθεση, καθώς στις 7/10 εισέρχεται η Αφροδίτη στον Τοξότη και θα ασχοληθείτε με επαγγελματικές και προσωπικές σας υποθέσεις, αποφεύγοντας τις κοινωνικές επαφές. Ενδεχομένως να προκύψει μια ερωτική σχέση που θα θέλετε να κρατήσετε μυστική, τουλάχιστον μέχρι να βεβαιωθείτε ότι εξελίσσεται ομαλά. Ή μπορεί να ξεκινάτε ένα έργο, μια και η έμπνευσή σας θα είναι αυξημένη. Από τις 10/10, που επιστρέφει ο Κρόνος σε ορθόδρομη πορεία, ξεκινάει μια ευνοϊκή περίοδος για τα οικονομικά σας. Το τελευταίο τετράμηνο υπήρξαν καθυστερήσεις που έπαιξαν με την υπομονή σας, πλέον όμως θα δείτε σημαντική βελτίωση και θα μπορέσετε να ικανοποιήσετε τις ανάγκες σας. Προσέξτε ώστε να αποφύγετε τις ανώφελες δαπάνες και επενδύστε ένα μέρος των χρημάτων σας. Στις 8/10 είναι σημαντική στιγμή για την καριέρα και τη φήμη σας.

ΚΡΙΟΣ [21.3/20.4] Με την είσοδο της Αφρο-

ΛΕΩΝ [23.7/23.8] Η 2η εβδομάδα του μήνα

δίτης στον Τοξότη στις 7/10 ξεκινά μια περίοδος κατά την οποία τονίζεται ο τομέας της πνευματικότητας και το ενδιαφέρον σας στρέφεται στις σπουδές – κυρίως των γεννημένων το 1ο δεκαήμερο. Η διάθεσή σας για ταξίδια και περιπέτεια θα είναι αυξημένη και θα διευρύνετε τους ορίζοντές σας. Στις 8/10 η σύνοδος του Ήλιου με τον Άρη θα επηρεάσει εσάς του 2ου δεκαημέρου και θα είναι εξαιρετική στιγμή για διαπραγματεύσεις και συμφωνίες. Αρκετοί από εσάς θα διακριθείτε για τις επικοινωνιακές σας δεξιότητες και για την ικανότητά σας να εργάζεστε σε ανταγωνιστικό περιβάλλον. Στις 10/10 ο Κρόνος επιστρέφει σε ορθόδρομη πορεία και έπειτα από ένα διάστημα που υπήρχαν κάποια προβλήματα στον τομέα της κοινωνικής σας ζωής πλέον μπορείτε να δημιουργήσετε ισχυρές σχέσεις και να ξεκαθαρίσετε ποιοι είναι οι πραγματικοί σας σύμμαχοι.

σας βρίσκει με αυξημένη δημιουργική διάθεση. Η Αφροδίτη εισέρχεται στις 7/10 στον Τοξότη και αρχικά θα επηρεάσει τους γεννημένους στο 1ο δεκαήμερο. Ο πλανήτης του έρωτα και των χρημάτων θα εντείνει τον ερωτισμό σας και η γοητεία σας θα είναι αυξημένη. Εξαιρετική εποχή για φλερτ και απόκτηση ενός παιδιού. Επίσης, όσοι αναλάβετε ρίσκα θα έχετε αίσια αποτελέσματα, αρκεί να μην ξεφύγετε από τα όρια των δυνατοτήτων σας, αν ξεκινήσετε μια νέα επιχειρηματική προσπάθεια. Στις 10/10 επιστρέφει ο Κρόνος σε ορθόδρομη πορεία και έπειτα από ένα τετράμηνο ανατροπών σε συνεργασίες θα έχετε πλέον την ευκαιρία να ενώσετε τις δυνάμεις σας με άτομα που θα συμβάλουν στην επαγγελματική σας πρόοδο. Πολύ δυνατή μέρα για επαφές και διαπραγματεύσεις είναι στις 8/10 με τη σύνοδο Ήλιου - Άρη.

ΤΑΥΡΟΣ [21.4/20.5]

Ένα αρκετά ερωτικό διάστημα ξεκινάει στις 7/10 με την είσοδο του κυβερνήτη σας, της Αφροδίτης, στον Τοξότη και αρχικά θα δείτε σημαντικές εξελίξεις οι γεννημένοι το 1ο δεκαήμερο. Επίσης, θα έχετε έσοδα μέσω τρίτων ή της επιστροφής χρημάτων και γενικά θα είναι ένα ευνοϊκό διάστημα για εσάς. Στις 10/10 επιστρέφει ο Κρόνος σε ορθόδρομη πορεία και έπειτα από ένα τετράμηνο προκλήσεων θα επιστρέψετε δριμύτεροι στις επιχειρήσεις σας, θα αυξήσετε τη φήμη σας και θα αναλάβετε ένα σημαντικό έργο. Η σύνοδος Ήλιου - Άρη στις 8/10 αυξάνει την ανταγωνιστικότητα των γεννημένων το 2ο δεκαήμερο και τα άγχος θα είναι αυξημένο. Προσέξτε μην το παρακάνετε, αναλαμβάνοντας περισσότερες ευθύνες απ’ όσες μπορείτε να διαχειριστείτε και φροντίστε τον εαυτό σας μέσω της υγιεινής διατροφής και άσκησης. Ιδανική εποχή για να δώσετε μια συνέντευξη και για αναζήτηση νέας επαγγελματικής κατεύθυνσης.

ΠΑΡΘΕΝΟΣ [24.8/22.9] Η οικογένεια και

Sudoku No 700 3 2 1

9 2 9 2

7 4 5 3 1 8 2 6 6

7 4

1

4 2

6 8 3

8 5 6

Η λύση του προηγούμενου 8 7 2 9 1 5

3 6 9 4 8 2

5 4 1 7 6 3

2 5 7 8 9 6

1 3 8 2 5 4

4 9 6 3 7 1

9 2 5 1 3 8

7 1 4 6 2 9

6 8 3 5 4 7

6 5 8 4 9 2 7 3 1 3 7 9 1 6 5 4 8 2 4 1 2 3 7 8 6 5 9

το σπίτι θα αποτελέσουν το επίκεντρο του ενδιαφέροντός σας με την είσοδο της Αφροδίτης στον Τοξότη στις 7/10, που αρχικά θα επηρεάσει τους γεννημένους στο 1ο δεκαήμερο. Κατάλληλη εποχή για αγοραπωλησίες ακινήτων, μετακόμιση και ανανέωση του χώρου σας. Αρκετοί από τους γονείς θα ασχοληθείτε με το στήσιμο του σπιτιού των παιδιών που φεύγουν για σπουδές και τα έξοδα θα είναι αυξημένα. Με την επιστροφή του Κρόνου σε ορθόδρομη πορεία στις 10/10 ο τομέας των επαγγελματικών σας ενεργοποιείται και έπειτα από ένα τετράμηνο που μπορεί να συναντούσατε κλειστές πόρτες πλέον σας δίνεται η ευκαιρία να βρείτε μια θέση εργασίας που θα πληροί τις ανάγκες και τις προσδοκίες σας. Τα οικονομικά σας βελτιώνονται στις 8/10 με τη σύνοδο Ήλιου - Άρη.

7.10.21 – lifo

63