Τεύχος 707

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

υγεία

ολα για την αθηνα! δωρεαν οδηγοσ τησ πολησ. κυκλοφορει καθε πεμπτη

free press 25.11.2021

707

όταν είσαι

στην έντυπη έκδοση Πηγή: Focus Bari 2020

18

Η ΤΑΙΝΙΑ ΠΟΥ ΣΥΖΗΤΉΘΗΚΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ ΣΤΟ ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

2 lifo – 25.11.21

index707

6 ΣΤΗΛΕΣ βασιλική σιουτη

πολιτικο επταημερο γιάννησ πανταζόπουλοσ

talking points

24

Η ΕΒΊΝΑ ΜΆΛΤΣΗ ΕΙΝΑΙ Η ΑΘΗΝΑΙΑ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ

νικολασ σεβαστακησ

ασκησεισ αναπνοησ θυμιοσ tζαλλασ

guest editor

εκδοτης

Στάθης Τσαγκαρουσιάνος γενικός διευθυντής Μιχάλης Μιχαήλ εμπορικη διευθυνση Ρένα Κροκίδα

www.lifo.gr

διευθυντής lifo.gr Θανάσης Χαραμής

ΔΥΟ ΔΕΚΑ ΕΚΔΟΤΙΚΗ Α.Ε. ΒOΥΛΗΣ 22, 105 63 ΑΘΗΝΑ T 210 3254 290 F 210 3249 785 info@lifo.gr

διευθυντής mikropragmata. lifo.gr Άρης Δημοκίδης

σύμβουλος σχεδιασμού Γιάννης Καρλόπουλος

δημήτρης πολιτάκησ

shortcut

αrt director Χρήστος Τζοβάρας αρχισυνταξία Αλέξανδρος Διακοσάββας –––––– ε μ π ο ρ ι κ ο τμ η μ α direct sales director Κώστας Μαντάς senior advertising manager Ξένια Στασινοπούλου advertising manager Άννα Λαπαρδάγια

δεσποινα τριβολη

footnotes

αγγελοσ χανιωτησ

guest editors

διευθυντής εντυπης εκδοσης Τάσος Μπρεκουλάκης

STREET ART

22

GUIDO VAN HELTEN

ΘΕΜΑ

advertising executive Δημήτρης Βουκελάτος (dvoukelatos@lifo.gr)

φωτογραφια εξωφύλλου : o ιωσηφ γαβριελατος φωτογραφημενοσ από τον freddie f.

advertising coordinator Κατερίνα Κουρμούζη (kkourmouzi@lifo.gr)

20

direct sales Γιώργος Λυκουργιώτης, Κωνσταντίνα Τριανταφύλλου senior digital campaign manager Αντώνης Ζωγράφος

ΑΦΙΈΡΩΜΑ

18

Μια αντιρατσιστική ταινία

digital campaign manager Γιώργος Γιαννή –––––– ψηφιακή ανάπτυξη/ προγραμματισμός lifo.gr Άγγελος Παπαστεργίου

39 27

παρακαλουμε ανακυκλωστε

social media Χριστίνα Γαλανοπούλου (Head), Ηλέκτρα Χατζηκάλφα, Μίνα Καλογερά σ υ ν τα ξ η συντακτικη ομαδα Θοδωρής Αντωνόπουλος,

Λουίζα Αρκουμανέα, Βασίλης Βαμβακάς, Γιάννης Βασιλείου, Ευτύχης Βαρδουλάκης, Αρετή Γεωργιλή, Γιάννης Δημητρέλλος, Ματίνα Καλτάκη, Μερόπη Κοκκίνη, Ματούλα Κουστένη, Θοδωρής Κουτσογιαννόπουλος, Γιάννης Κωνσταντινίδης, Τίνα Μανδηλαρά, Νίκος Μπακουνάκης, Γλυκερία Μπασδέκη, Αργυρώ Μποζώνη, Γιάννης Πανταζόπουλος, Κωστής Παπαϊωάννου, Σταυρούλα Παπασπύρου, Μαρία Παππά, Ζωή Παρασίδη, Χρήστος Παρίδης, Δημήτρης Πολιτάκης, Αφροδίτη Σακκά, Νικόλας Σεβαστάκης, Φώτης Σεργουλόπουλος, Βασιλική Σιούτη, Βίβιαν Στεργίου, Δημήτρης Π. Σωτηρόπουλος, Ελένη Τζαννάτου, Δέσποινα Τριβόλη, Κορίνα Φαρμακόρη, Γιώργος Ψωμιάδης newsroom Πάνος Σάκκας (Αρχισυνταξία) Φιλιώ Ράγκου, Κατερίνα Αγριμανάκη, Ρούλα Βλασσοπούλου, Kλεοπάτρα Γιαρίμογλου, Σόφη Ζιώγου –––––– φωτογράφοι Σπύρος Στάβερης, Πάρις Ταβιτιάν, Freddie f., Αναστασία Βουτυροπούλου, Γιώργος Αδάμος ατελιέ αssistant art director Βανέσσα Φερλέ, Μαργαρίτα Καμαριώτη, Μπιάνκα Σαμαρά διαμόρφωση ψηφιακής εκδοσης Νινέττα Γιακιντζή, Μαρούσα Θωμά διόρθωση κειμένων Μαρία Δρουκοπούλου, Μυρτώ Αθανασοπούλου –––––– λογιστηριο οικονομική διεύθυνση Δημήτρης Τασιόπουλος λογιστήριο Βασίλης Κοτρωνάκης, Άκης Ιωάννου, Έφη Ηλιοπούλου γραμματεία Βιβίκα Ανδριανάτου –––––– κωδικος εντυπου 7639

25.11.21 – lifo

3

Feedback

ΔΗΜΉΤΡΗΣ ΠΑΠΑΪΩΆΝΝΟΥ: «Μακάρι να ήμουν απόλυτα λαϊκός καλλιτέχνης»

ΟΠΤΙΚΉ ΓΩΝΊΑ

Άρης Σερβετάλης: Ο φόβος τρώει τα σωθικά

ΤΟΥ ΘΟΔΩΡΉ ΑΝΤΩΝΌΠΟΥΛΟΥ

Είναι γεγονός ότι οι γυναίκες, στις ανεπτυγμένες τουλάχιστον χώρες, πλήρωσαν μικρότερο τίμημα από τους άνδρες όσον αφορά τη HIV λοίμωξη, δίχως αυτό να σημαίνει ότι είναι «προνομιούχες» – ούτε ο ιός ούτε το στίγμα κάνουν διακρίσεις. Είναι επίσης γεγονός ότι, όπως διαπιστώσαμε έμπρακτα και όπως καταγράφηκε και σε ταινίες-ορόσημα, όπως το 120 χτύποι το λεπτό, η προσφορά των γυναικών (λεσβιών, bi, cis straight, τρανς ακόμα) στη μάχη κατά του HIV/AIDS, είτε ως ερευνήτριες, είτε ως γιατρίνες και νοσηλεύτριες, είτε ως φίλες, σύντροφοι, ακτιβίστριες ή εθελόντριες, ήταν και παραμένει ανεκτίμητη.

4 lifo – 25.11.21

pageviews

LiFO.gr

Γυναίκες και HIV: «I’m positive» γένους θηλυκού

ti δ ι α β α σ α με αυ τη την εβ δομ α δ α σ το

ΥΓΕΊΑ

podcasts που αξίζει να ακούσετε

Η Λουίζα Αρκουμανέα είδε τον «Εγκάρσιο Προσανατολισμό» στο Λονδίνο και έκανε μια διεξοδική συζήτηση με τον Δημήτρη Παπαϊωάννου με αφορμή την ελληνική πρεμιέρα του νέου έργου του στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση τον Δεκέμβριο.

ΤΗΣ ΑΡΓΥΡΏΣ ΜΠΟΖΏΝΗ

Η είδηση ότι ο Άρης Σερβετάλης αποχωρεί από τον Ρινόκερο και ότι η παράσταση κατεβαίνει κάνει τον γύρο του διαδικτύου. Και των θεάτρων. Για την ακρίβεια, ο Άρης Σερβετάλης δεν αποχωρεί από την παράσταση ως ένας ηθοποιός που δεν συμφωνεί με τα μέτρα –άρα θα μπορούσε να αντικατασταθεί– αλλά κατεβάζει την παράσταση ως πρωταγωνιστής. Γιατί χωρίς αυτόν δεν γίνεται η παράσταση. Αυτή είναι μια εντελώς διαφορετική θέση από αυτήν του μέλους ενός θιάσου.

5

Η ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ

Είναι πολύ παράξενο να συναντάς τον Δημήτρη Παπαϊωάννου, τον μεγάλο αλχημιστή των εικόνων, σε ένα ξεθωριασμένο, τυποποιημένο καφέ του Παγκρατίου. Είναι πολύ παράξενο να κάθεσαι απέναντι από αυτή την ψιλόλιγνη, ασκητική φιγούρα με την απολλώνεια αύρα, ενώ παραγγέλνει «έναν ελληνικό καφέ με μέλι». Και λίγο αργότερα, να ακούς αυτήν τη φωνή, που μια ζωή τιθασεύει μινώταυρους και μνήμες, να αναδύεται μέσα από τη βοή της μουσικής και των φλιτζανιών και των ψιθύρων για να σε ρωτήσει κάτι απλό, πολύ απλό, επιδεικνύοντας μια γνήσια μέριμνα για την ικανοποίησή σου: «Μήπως πρέπει να φέρουμε το κινητό σου πιο κοντά για να ηχογραφεί καλύτερα;». Περιζήτητος πλέον στο εξωτερικό (έχει χαρακτηριστεί από τον γαλλικό Τύπο ως «ένας από τους τέσσερις καλύτερους χορογράφους στον κόσμο»), ο Παπαϊωάννου, στον Εγκάρσιο Προσανατολισμό (Τransverse Orientation), επιστρέφει στην αρχαία ελληνική μυθολογία, σταθερή πηγή έμπνευσης και αναφοράς του. Ερεθίζεται από τον μύθο του Μινώταυρου και χτίζει γύρω του συμπλέγματα που αλληλονοηματοδοτούνται σε ένα ανοιχτό κύκλωμα. Όλα είναι μεικτά, ρευστά, υπό κατασκευή ή υπό αποδόμηση. Κι αυτή η μεταμορφωτική παρόρμηση των πραγμάτων εκτονώνεται ανεπιτήδευτα μπροστά στα μάτια μας, χωρίς να μπορούμε να καταλάβουμε τα μυστικά της υλοποίησής της – χωρίς ποτέ να βλέπουμε τις «ραφές», τα υπολείμματα, τις περιττές ουρές. Γιατί οι εικόνες που γεννά ο Παπαϊωάννου επί σκηνής δεν υπακούουν παρά στη λογική των συνειρμών και στην οικονομία της ονειρικής διαδικασίας.

— Τι μπορεί να κάνει ένα σώμα; Ένα ανθρώπινο σώμα μπορεί να υποτάξει τη φυσική του οργάνωση –τα νεύρα, τους μυς, τα κόκαλα, τους ιστούς– στη φαντασία του. Αυτό είναι το πιο σημαντικό πράγμα που μπορεί να κάνει. Μπορεί, επίσης, να μιμηθεί αυτόματα κάτι, επειδή το φαντάζεται: με αυτό το υλικό περισσότερο παίζουμε εμείς, αν και σίγουρα υπάρχουν χιλιάδες άλλα πράγματα που μπορεί να κάνει ένα σώμα...

— Τι είναι ρυθμός για ένα σώμα; Είναι ένα ζήτημα εσωτερικής διάθεσης, νομίζω, αυτό. Μπορούμε να ξεκινήσουμε από το προφανές, ότι υπάρχει ένας χτύπος μέσα μας, η σύσπαση της καρδιάς, που κάνει το αίμα να κυκλοφορεί, κι ένας επαναληπτικός τρόπος με τον οποίο εισέρχεται το οξυγόνο, οπότε αυτοί είναι ήδη δύο ρυθμοί εγγενείς στο ανθρώπινο σώμα. Δεν γνωρίζω την τέχνη της βηματολογίας αυτού του τύπου, αλλά στην τέχνη του χορού παρακολουθεί κανείς διαφορετικά μέλη του σώματος να ακολουθούν διαφορετικούς ρυθμούς, και τρελαίνεται, όταν το βλέπει αυτό. Το ανθρώπινο σώμα μπορεί να παίξει με την έννοια του ρυθμού σε εξωφρενικό βαθμό.

ΙΣΤΟΡΙΑ & ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ Τι έτρωγαν οι μονομάχοι; Και πέθαιναν όντως στην αρένα; Η εικόνα που έχει δημιουργήσει το Χόλιγουντ για τους μονομάχους είναι μάλλον παραπλανητική. Τι ίσχυε, όμως, στ’ αλήθεια; ΤΟΥ M. HULOT

Το περίφημο «Ψηφιδωτό των Μονομάχων» που εκτίθεται στην Γκαλερία Μποργκέζε της Ρώμης δείχνει μια ομάδα μονομάχων στην αρένα τη στιγμή των αγώνων, οι οποίοι αναφέρονται με τα ονόματά τους: Astacius, Astivus, Rodan, Belleronfons, Cupido, Aurius, Alumnus, Serpeniius, Meliio, Mazicinus κ.ά. – όλοι σούπερ-σταρ της εποχής, του τέταρτου αιώνα μ.Χ. Παρουσιάζονται μυώδεις και ρωμαλέοι, η επιτομή της αρρενωπότητας και της ιδανικής σωματικής διάπλασης, όπως ακριβώς παρουσιάζονται σήμερα οι μονομάχοι στις ταινίες του Χόλιγουντ: ψηλοί, με σφιχτοδεμένα σώματα και φουσκωτούς μυς, εκπροσωπούν τη σωματική τελειότητα, όμοιοι με τους ηθοποιούς που τους ενσαρκώνουν. Πόσο αληθινή είναι, όμως, αυτή η εικόνα; Τα αποτελέσματα των ερευνών στους χώρους ταφής των μονομάχων που ανακαλύφθηκαν πρόσφατα στην Έφεσο της Τουρκίας και στην Αίγυπτο, κοντά στις αρχαίες Θήβες, και η μελέτη της σύστασης και του μεγέθους των οστών τους δείχνουν ότι απείχαν πολύ από τις απεικονίσεις των έργων τέχνης της κλασικής εποχής και από τα πρότυπα της σύγχρονης ποπ κουλτούρας.

Ακολουθήστε τα podcasts της LiFO στην Apple, στο Spotify ή στην Google.

1

Τι σας έφταιξε ο Βασίλης; - Μια σοκαριστική εξομολόγηση «ΜΙΚΡΟΠΡΑΓΜΑΤΑ» ΤΟΥ ΑΡΗ ΔΗΜΟΚΙΔΗ

2

Οι γυναίκες στις ελληνικές φυλακές «ΒΙΒΛΙΑ ΚΑΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ» ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗ

3

Ιλχάν Αχμέτ: «Η μειονότητα της Θράκης θέλει ειρήνη» «LIFO POLITICS» ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΙΚΗΣ ΣΙΟΥΤΗ

4

Πώς τα βγάζεις πέρα με €560 τον μήνα σήμερα; ΤΗΣ ΑΝΝΑΣ ΚΟΚΟΡΗ

5

Gay sex: Top, bottom ή vers; «SEX DIARIES UNCENSORED» ΤΟΥ ΑΛΕΞ ΜΑΝΟΥ

25.11.21 – lifo

5

talkofthetown

ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΕΠΤΑΗΜΕΡΟ

Η αβεβαιότητα γύρω από την πανδημία και ο φόβος για νέο lockdown Ενώ η παραπληροφόρηση εξακολουθεί να επηρεάζει τις αποφάσεις σημαντικής μερίδας πολιτών.

25 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ— 1 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2021 Νο 707 • Ελευθερία Ζεγγίνη: Η διακεκριμένη Ελληνίδα γενετίστρια μιλά στη LiFO • Η σοσιαλδημοκρατία, πάλι; • Θα σε ξανάβρω στους μπαξέδες, 5 Δεκέμβρη να περνάς (not) • Γερμανικό νούμερο • Ο αλγόριθμος του ακτιβισμού • Ποιος χρειάζεται αρχαία ιστορία σήμερα; 6 lifo – 25.11.21

απ ό τ h βασι λ ι κη σιου τ η

Την ώρα που το 4ο κύμα της πανδημίας κορυφώνεται, με τεράστιο αριθμό απωλειών σε όλη την Ευρώπη, η επιστημονική κοινότητα αναθεωρεί την εκτίμησή της για το τέλος της πανδημίας αλλά και για τη λεγόμενη «αναμνηστική δόση». Η νέα εκτίμηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) είναι ότι η πανδημία θα είναι εδώ και το 2022. Τίποτα όμως δεν είναι απόλυτα βέβαιο για τη λήξη της, καθώς εξακολουθούν να υπάρχουν αχαρτογράφητα τοπία και άγνωστοι παράγοντες. Για παράδειγμα, δεν γνωρίζουμε ακόμα πόσο διαρκεί η ανοσία των εμβολίων, κάτι που είναι πολύ βασικό για την αντιμετώπισή της, ούτε αν θα εμφανιστούν καινούργιες μεταλλάξεις. Όσο για τη χορήγηση της τρίτης δόσης, σύμφωνα με τις νέες συστάσεις του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πρόληψης και Ελέγχου Νοσημάτων (ECDC) προς τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, η νέα οδηγία λέει ότι αυτή θα πρέπει να εξεταστεί για όλους τους ενήλικες, με προτεραιότητα στους άνω των σαράντα ετών. Η Ελλάδα, με εμβολιαστική κάλυψη στο 61,1% του πληθυσμού της, εξακολουθεί να βρίσκεται κάτω από τον μέσο όρο της Ε.Ε., που είναι στο 65,5%. Σε χειρότερη θέση είναι κυρίως οι χώρες των Βαλκανίων. Η Ελλάδα, όπως συμβαίνει σε πολλές περιπτώσεις, βρίσκεται κάπου ανάμεσα στα Βαλκάνια, στις χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ και στον ευρωπαϊκό Βορρά, καθώς και οι χώρες του Νότου είναι σε καλύτερη κατάσταση αυτήν τη στιγμή. Το πρόγραμμα του εμβολιασμού μπορεί να οργανώθηκε καλά στην Ελλάδα, αλλά δεν υπάρχει ο στρατηγικός νους για να σχεδιάσει και να υλοποιήσει την εμβολιαστική εκστρατεία, να καθοδηγεί και να εμπνέει εμπιστοσύνη σε εκείνους που τη χρειάζονται για να πειστούν, ώστε να επιτευχθεί ο στόχος του τείχους της ανοσίας, αφού, μετά την εμφάνιση της μετάλλαξης Δέλτα, ο πήχης ανέβηκε πολύ ψηλότερα. Η έλλειψη αυτή είναι μια βασική διαφορά σχέση με την πρώτη φάση της πανδημίας, εκείνη της προφύλαξης του πληθυσμού, κατά την οποία τον ηγετικό ρόλο είχε αναλάβει ο καθηγητής Σωτήρης Τσιόδρας. Στη φάση που βρισκόμαστε σήμερα, κατά την οποία προτεραιότητα παραμένει

25.11.21 – lifo

7

ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΕΠΤΑΗΜΕΡΟ

TALKING POINTS

ο εμβολιασμός του πληθυσμού, δεν υπάρχει κάποιο πρόσωπο, ούτε από την κυβέρνηση ούτε από τον επιστημονικό τομέα, που να έχει οριστεί ως υπεύθυνο συνολικά για το εμβολιαστικό πρότζεκτ. Υπάρχουν πολλοί και δεν υπάρχει κανένας, με συνέπεια την εμφάνιση σοβαρών παραλείψεων και αδυναμιών και αποτέλεσμα την καθυστέρηση στην ολοκλήρωση του εμβολιασμού, η οποία έχει κόστος.

Η

talkofthetown

Σύμφωνα με δημοσκόπηση της Alcο, η πλειοψηφία των πολιτών σήμερα (53%) δεν είναι ικανοποιημένη από την αντιμετώπιση της πανδημίας και θα ήθελε πιο αυστηρά μέτρα.

8 lifo – 25.11.21

παραπληροφόρηση εξακολουθεί να επηρεάζει τις αποφάσεις σημαντικής μερίδας πολιτών, ενώ δεν υπάρχει σοβαρή επικοινωνιακή υποστήριξη από το κράτος με καμπάνιες που θα απαντούν στα ερωτήματα και στους φόβους των πολιτών που διστάζουν. Οι πολίτες παρατηρούν την αλλαγή των δεδομένων, π.χ. τις ανακοινώσεις για τη διάρκεια της πανδημίας, τη χρήση μάσκας, την αναγκαιότητα της αναμνηστικής δόσης κ.ά., και επειδή δεν εξηγούνται επαρκώς οι λόγοι γι’ αυτή, αρκετοί την εκλαμβάνουν ως επιστημονική ασυνέπεια. Όπως όλες οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, έτσι και η ελληνική στηρίζεται στις εκτιμήσεις του ΠΟΥ και του ECDC. Εκεί στηρίχθηκαν και οι παλιότερες εκτιμήσεις, που προέβλεπαν συντομότερα το τέλος της πανδημίας. Η έλευση της μετάλλαξης Δέλτα, όμως, άλλαξε πάλι τα δεδομένα, οπότε άλλαξαν ξανά και οι εκτιμήσεις για τη λήξη. Οι αρμόδιες Αρχές δεν φρόντισαν να αντιληφθεί κάθε πολίτης ότι η μετάλλαξη Δέλτα είναι πολύ πιο μεταδοτική και ότι ο προηγούμενος στόχος για την εμβολιαστική κάλυψη δεν αντιστοιχούσε στην υψηλή μεταδοτικότητά της. Αυτό, προφανώς, δεν έγινε κατανοητό απ’ όλους, με αποτέλεσμα κάποιοι να αισθάνονται ότι κυβέρνηση και Επιστημονική Επιτροπή τούς εμπαίζουν, ενισχύοντας την αμφισβήτηση. Ακόμα και πολιτικός αρχηγός στη Βουλή κατηγόρησε τον πρωθυπουργό ότι πανηγύριζε κάθε τόσο πως τελείωσε η πανδημία. Οι ανεμβολίαστοι πολίτες ίσως αδυνατούν να αντιληφθούν –και η πολιτεία δεν βοήθησε να το καταλάβουν– ότι ο νέος κορωνοϊός και η ασθένεια που προκαλεί είναι πολύ καινούργια ακόμα για να έχει παραχθεί πλήρης και απόλυτα στέρεη επιστημονική γνώση, παρά τα τεράστια βήματα και τα επιστημονικά επιτεύγματα που έγιναν μέσα σε δύο χρόνια. Είναι χαρακτηριστική η απάντηση που έδωσε η Γερμανίδα γιατρός Άντρεα Άμον, διευθύντρια του ECDC, σε συνέντευξή της στην «Καθημερινή», όταν ρωτήθηκε ποια είναι η πρόβλεψη του Κέντρου για τα επόμενα δύο χρόνια: «Για τα επόμενα δύο χρόνια είναι πολύ δύσκολο να πούμε, τώρα φτιάχνουμε τις προβλέψεις για τους επόμενους δύο μήνες».

ΛΕΦΤA ΔΕΝ ΥΠAΡΧΟΥΝ ΓΙΑ LOCKDOWN Ο Κυριάκος Μητσοτάκης και οι υπουργοί του επέμειναν και αυτή την εβδομάδα ότι στη χώρα δεν θα ξαναεπιβληθεί lockdown. Οι λόγοι είναι αρκετοί. Δεν θεωρούν σωστό να περιορίσουν τους εμβολιασμένους «που έκαναν το καθήκον τους». Θεωρούν σημαντικό να συνεχίσει να λειτουργεί η αγορά και η οικονομία και, το κυριότερο, λεφτά για lockdown αλά Αυστρία δεν υπάρχουν. Ήδη τα ελλείμματα που έχουν δημιουργηθεί από την περσινή χρονιά είναι μεγάλα. Οι υπουργοί υποστηρίζουν ότι δεν υπάρχουν χρήματα για άλλα επιδόματα και ενισχύσεις, γι’ αυτό δεν πρόκειται να ξανακλείσουν η εστίαση και το λιανεμπόριο. Είναι γεγονός ότι η ελληνική οικονομία, ειδικά μετά από δέκα χρόνια κρίσης, δεν μπορεί να συγκριθεί με την οικονομία άλλων ευρωπαϊκών κρατών, όταν το συνολικό έλλειμμά της έχει φτάσει στο 10% και το δημόσιο χρέος είναι πάνω από 200%. Αυτός όμως είναι ένας λόγος παραπάνω για να ληφθούν όλα τα άλλα μέτρα και να αυξηθεί γρήγορα η εμβολιαστική κάλυψη. Οι μετρήσεις κοινής γνώμης που έγιναν αυτή την εβδομάδα έδειξαν σημαντική υποχώρηση της ικανοποίησης των πολιτών από τους κυβερνητικούς χειρισμούς της πανδημίας σε σχέση με την πρώτη περίοδο, οπότε είχε ξεπεράσει ακόμα και το 80% η αποδοχή πολλών κυβερνητικών μέτρων. Σύμφωνα με δημοσκόπηση της Alcο, η πλειοψηφία των πολιτών σήμερα (53%) δεν είναι ικανοποιημένη από την αντιμετώπιση της πανδημίας και θα ήθελε πιο αυστηρά μέτρα. Παρ’ όλα αυτά, το 57% επιθυμεί να εξαντλήσει η κυβέρνηση την τετραετία και στην πρόθεση ψήφου η Νέα Δημοκρατία προηγείται κατά 9,7 μονάδες. Τόσο το κυβερνών κόμμα όσο και ο ΣΥΡΙΖΑ εμφανίζουν πτώση στα ποσοστά τους, σε αντίθεση με το ΚΙΝ.ΑΛ., που εμφανίζεται να ενισχύει τις δυνάμεις του. Αυτό, όπως αναφέρουν αναλυτές, οφείλεται στη δυναμική και το ενδιαφέρον που έχει δημιουργηθεί λόγω της διαδικασίας εκλογής νέου αρχηγού και της επιστροφής στο προσκήνιο του Γιώργου Παπανδρέου. Τις προηγούμενες μέρες όλοι οι υποψήφιοι όργωσαν –και συνεχίζουν να οργώνουν– όλη την Ελλάδα, από τον Έβρο ως την Κρήτη, γεγονός που συνιστά μια σημαντική κινητοποίηση, η οποία, όπως φαίνεται, αποδίδει. Η ενίσχυση του ΚΙΝ.ΑΛ. όχι μόνο δεν περνά απαρατήρητη από τον ΣΥΡΙΖΑ, αντιθέτως τους ανησυχεί πολύ τελευταία. Ήδη κάποια στελέχη του, που προέρχονται από το ΠΑΣΟΚ, τις προηγούμενες μέρες άρχισαν να εργάζονται δημόσια υπέρ της καμπάνιας υποψηφίων για την αρχηγία στο ΚΙΝ.ΑΛ. Ανάλογα με το ποιος θα επικρατήσει, το αποτέλεσμα μπορεί να σημάνει και την επιστροφή πολλών σημερινών στελεχών του ΣΥΡΙΖΑ στην παλιά κομματική τους εστία. Οι δημοσκοπήσεις σχετικά με το ποιος υποψήφιος θα κερδίσει δεν κρίνονται αξιόπιστες, πάντως, από τους περισσότερους πολιτικούς επιστήμονες και αναλυτές λόγω αντικειμενικών δυσκολιών και προϋποθέσεων που καθιστά αδύνατη την ακριβή πρόβλεψη σε μια εσωκομματική διαδικασία. Το άλλο που ανησυχεί τον ΣΥΡΙΖΑ και επίσης δεν πέρασε απαρατήρητο είναι η επίθεση που δέχτηκε από πολλούς υποψηφίους. Δεν ήταν ο Ανδρέας Λοβέρδος αυτήν τη φορά, που είναι γνωστός για τα αντισυριζαϊκά του συναισθήματα, αλλά ο Γιώργος Παπανδρέου και ο Νίκος Ανδρουλάκης, γεγονός που προβλημάτισε την ηγεσία. Ο Γιώργος Παπανδρέου, από τον οποίο ο Αλέξης Τσίπρας πήρε το αφήγημα της προοδευτικής κυβέρνησης, κατέστησε σαφές ότι κάτι τέτοιο δεν θα το αποδεχόταν χωρίς όρους και πρόγραμμα καθώς και ότι αυτό που εκείνος εννοεί είναι πολύ διαφορετικό από αυτό που έχει στο μυαλό του ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ. Ο Νίκος Ανδρουλάκης κατηγόρησε τον Αλέξη Τσίπρα ότι η επιλογή του ήταν ο Πάνος Καμμένος και τώρα, επειδή κατάλαβε ότι δεν θα ξαναγίνει πρωθυπουργός, ανακάλυψε το αφήγημα της προοδευτικής κυβέρνησης. Ο Αλέξης Τσίπρας, ωστόσο, δεν κρύβει ότι στην «προοδευτική κυβέρνηση» που προτείνει (στο ΚΙΝ.ΑΛ., στην ουσία) βλέπει τον ίδιο ως πρωθυπουργό. Το είπε, άλλωστε, στη Βουλή πρόσφατα, δηλώνοντας ότι θα είναι ο αυριανός πρωθυπουργός, προκαλώντας αρκετά σχόλια. Οι εκλογές, όμως, αν πιστέψουμε την κυβέρνηση, αργούν ακόμα και ο πρωθυπουργός τελευταία διαβεβαιώνει τους βουλευτές του ότι αυτές θα γίνουν στο τέλος της τετραετίας, γι’ αυτό δεν πρέπει να αγχώνονται και να συνεχίσουν κανονικά το πρόγραμμά τους.

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΖΕΓΓΊΝΗ Η διακεκριμένη Ελληνίδα γενετίστρια μιλά στη LiFO α π ό τ ο ν γ ι ά ν ν η π α ν τα ζ ό π ουλο

Η Ελευθερία Ζεγγίνη είναι διευθύντρια του Ινστιτούτου Μεταφραστικής Γονιδιωματικής στο Helmholtz στο Μόναχο και καθηγήτρια στην Ιατρική Σχολή του Πολυτεχνείου στην πρωτεύουσα της Βαυαρίας. Τι θα αφήσει πίσω της η πανδημία; Ελπίζω ότι η πανδημία θα αφήσει πίσω της μια ανανεωμένη εμπιστοσύνη στην επιστήμη και στην επιστημονική ανακάλυψη και μια κατανόηση της σπουδαιότητας της επένδυσης στην έρευνα και σε έργα που έχουν μακροπρόθεσμη προοπτική και κυρίως μακρόπνοους στόχους. Ελπίζω, ταυτόχρονα, ότι θα εμπνεύσει την επόμενη γενιά εκκολαπτόμενων επιστημόνων να επιλέξουν την έρευνα ως καριέρα. Επειδή είστε μέλος της Επιστημονικής Επιτροπής για το Πανεπιστήμιο του 2030, με ποιους τρόπους θεωρείτε ότι μπορεί να εκσυγχρονιστεί η ελληνική τριτοβάθμια εκπαίδευση; Έχουμε μια σειρά από συγκεκριμένες προτάσεις που στοχεύουν στη βελτίωση της απόδοσης των πανεπιστημίων, έτσι ώστε να ανταποκριθούν στις προκλήσεις της εποχής και στις ανάγκες της κοινωνίας. Οι προτάσεις αυτές βασίζονται στο τρίπτυχο «αποτελεσματικότητα - αυτονομία - λογοδοσία». Τα ΑΕΙ πρέπει να γίνουν πιο αποτελεσματικά, γιατί από την απόδοσή τους εξαρτάται η μελλοντική ανάπτυξη της χώρας και η ευημερία των επόμενων γενεών. Παράλληλα, η αύξηση του βαθμού αυτονομίας τους θα επιτρέψει τη μεγιστοποίηση των συγκριτικών τους πλεονεκτημάτων με τρόπο άμεσο και ευέλικτο. Τέλος, η λογοδοσία θα οδηγήσει στην επιβράβευση των επιτυχιών, στη διόρθωση των αστοχιών και στη μεγιστοποίηση της ωφέλειας που τα πανεπιστήμια παρέχουν στους χρήστες τους, καθώς και στον έλεγχο της χρήσης των δημόσιων πόρων που αποδίδονται στα ΑΕΙ. Σε μια ιδιαίτερα ανταγωνιστική εποχή, όπως η σημερινή, ποια συμβουλή θα δίνατε σε έναν νέο φοιτητή; Θα έδινα την ίδια συμβουλή, ανεξαρτήτως χρονικής στιγμής: βρείτε ένα θέμα που να σας ενθουσιάζει και κυνηγήστε το όνειρό σας. Επιλέξτε με σύνεση τις ομάδες και τους ανθρώπους με τους οποίους συνεργάζεστε, καθώς και το περιβάλλον στο οποίο απασχολείστε. Δημιουργήστε ένα δίκτυο αποτελούμενο από ανθρώπους που εμπιστεύεστε και εκτιμάτε, να είστε περίεργοι και να κάνετε ερωτήσεις. Τέλος, μη διστάσετε να αλλάξετε κατεύθυνση, αν αυτή που πήρατε δεν σας ικανοποιεί. Ας πάμε στα ερευνητικά σας ενδιαφέροντα. Είναι απαραίτητος ο γενετικός έλεγχος, ώστε να γνωρίζει κάθε άνθρωπος κάποιες βασικές πληροφορίες για τον οργανισμό του;Η γνώση του γενετικού κώδικα του ατόμου αποτελεί προσωπική επιλογή, η οποία πρέπει να υποστηρίζεται από την εκπαίδευση και τη συμβουλευτική, συμπεριλαμβανομένων των κατάλληλων ηθικών και νομικών πλαισίων. Διαβάζοντας το γονιδίωμα, υπάρχει τρόπος να αντιστρέψουμε το γήρας ή και να γίνει πραγματικότητα το στοίχημα της αθανασίας;Οι σύνθετες και πολυπαραγοντικές, θα έλεγα, ασθένειες προκαλούνται από την αλληλεπίδραση μεταξύ κληρονομικών (γενετικών) και περιβαλλοντικών παραγόντων. Η γενετική μπορεί να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε καλύτερα τα αίτια των ασθενειών και να αναπτύξουμε νέες προγνωστικές και θεραπευτικές προσεγγίσεις, ακόμη και προληπτικά μέτρα. Αυτό μπορεί να συμβάλει στη βελτίωση της ανθρώπινης υγείας.

Διαβάστε ολόκληρη τη συνέντευξη στο lifo.gr.

25.11.21 – lifo

9

10 lifo – 25.11.21

25.11.21 – lifo

11

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΑΝΑΠΝΟΗΣ

Η σοσιαλδημοκρατία, πάλι; Όρια και δυνατότητες μιας υπόθεσης.

ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΕΤ’ ΕΜΠΟΔΙΩΝ

talkofthetown

α π ό τον ν ικόλα σ εβα σ τά κη

12 lifo – 25.11.21

Eδώ και χρόνια ακούγεται και γράφεται πως εκτός από την άνοδο και την πτώση, την άνθηση και τον μαρασμό της σοσιαλδημοκρατίας σε διάφορες χώρες της Ευρώπης, υπάρχει ένα ιδιαίτερο ελληνικό ζήτημα σε σχέση με τη σοσιαλδημοκρατική υπόθεση και την υποδοχή της. Ιστορικοί και κοινωνικοί λόγοι εμπόδισαν, αλλοίωσαν ή υπονόμευσαν εξαρχής την τύχη μιας αντίστοιχης κουλτούρας και πολιτικής. Τώρα όμως το ηθικό, οικολογικό και κοινωνικό κόστος που έχει η απορρύθμιση του κόσμου μας με κρίσεις που εναλλάσσονται και διασταυρώνονται απειλητικά επιβάλλει να ξανασκεφτούμε το πρωτείο της πολιτικής. Και είναι αυτό το πρωτείο που, όπως έχει υποστηριχτεί βάσιμα από τη Σέρι Μπέρμαν και άλλους, στάθηκε το ειδοποιό χαρακτηριστικό της σοσιαλδημοκρατίας. Κάποια από τα εμπόδια της σοσιαλδημοκρατίας στην Ελλάδα σχετίζονται με μια ιστορία ανώμαλων πολιτικών μεταβάσεων και αυταρχικών εκτροπών, ιστορία που σε μεγάλο μέρος του εικοστού αιώνα ευνόησε αντιδημοκρατικές κουλτούρες στην ελληνική δεξιά και αριστερά. Ένα δεύτερο εμπόδιο είχε να κάνει με τη διάρθρωση του κόσμου της εργασίας και της παραγωγής, διάρθρωση με έντονα στοιχεία αποσυσπείρωσης και κατακερματισμού, χωρίς τη δημιουργία μεγάλων κοινωνικών και ταξικών συνόλων. Τέλος, πώς μπορεί να παραβλέψει κανείς το γεγονός πως οι κλασικές σοσιαλδημοκρατικές αντιλήψεις ζυμώθηκαν με πρότυπα ορθολογικότητας και επιστημονισμού που δεν μπορούσαν να μεταβολιστούν εύκολα στην ελληνική πραγματικότητα; Ακόμα και ο λενινιστικός κομμουνισμός, για να αποκτήσει κάποιες λαϊκές ρίζες στη χώρα, έπρεπε να δανειστεί σχήματα της εθνικής ιδεολογίας, να γίνει περισσότερο ένας εθνισμός της αντίστασης σε ένα σχήμα εθνικολαϊκής και όχι ταξικής επανάστασης. Σε μια κοινωνία με έντονη ισχύ εθνορομαντικών ονείρων και πολιτισμικών προτύπων, ήταν εξαιρετικά δύσκολο να ενσωματωθεί μια πιο «ψυχρή» εκδοχή αντιμετώπισης του κοινωνικού μας ζητήματος. Ο Γεώργιος Σκληρός θα είχε πάντα απέναντί του την ελκτική δύναμη ενός Ίωνος Δραγούμη και στη συνέχεια διαφόρων μορφών της δεξιάς και της αριστεράς που θα μιλούσαν στην «ελληνική ψυχή» με όρους λύτρωσης, αντίστασης και συναισθηματικής ανταρσίας. Το αποτέλεσμα ήταν πως για πολλές δεκαετίες η ελληνική αριστερά έγινε αντικείμενο σφετερισμού και μονοπώλησης από τον κομμουνισμό και τις οικογενειακές του διασπάσεις, ενώ το δημοκρατικό κέντρο δεν κατόρθωσε να βρει μια νεωτερική μαζική πολιτική έκφραση, πέρα από τη σύντομη δεκαετία του ’60, οπότε ανακόπηκε βίαια. Φυσικά, το ΠΑΣΟΚ, ως συγκεκριμένη και ανθεκτική εμπειρία των μεταπολιτευτικών καιρών, κατάφερε να δώσει μια απάντηση σε πολλές από τις δυστοκίες της σοσιαλδημοκρατικής υπόθεσης στην Ελλάδα. Υπήρξε ο χώρος ο οποίος, με σοβαρές αντιφάσεις και πισωγυρίσματα, ανταποκρίθηκε και σε αιτήματα πολιτικού εκσυγχρονισμού ή προοδευτικού αστισμού και σε ιδέες κοινωνικής προστασίας. Δεν μπόρεσε όμως να εμποδίσει σοβαρές στρεβλώσεις του κρατικού οργανισμού και του κοινωνικού μοντέλου. Είτε ανέχτηκε, είτε και φιλοξένησε αντίστοιχες λογικές. Στην εμπειρία διαμόρφωσης του σύγχρονου κράτους και των συλλογικών οργανώσεων (συνδικάτα κ.λπ.) το πάνω χέρι πήρε ένας κρατικο-συντεχνιακός πόλος που, όταν ήρθε η χρεοκοπία το 2010, κατέρρευσε, απαξιώνοντας σε έναν βαθμό και την έννοια μιας περιεκτικής κοινωνικής πολιτικής. Δεν πρέπει, λοιπόν, να υποτιμούμε τις δυσκολίες που συνάντησε η σοσιαλδημοκρατική σύνθεση, αναγκασμένη συχνά να μετρηθεί με τα όρια του προοδευτικού αστισμού και από την άλλη με μυθολογίες μιας αριστεράς που έβλεπε, και βλέπει, τον κόσμο μέσα από το πρίσμα του «πολέμου», της αντίστασης και της άρνησης. Και έπειτα, ήρθε η δημοσιονομική και κοινωνική αποσταθεροποίηση, που οδήγησε στις οικείες πολιτικές και κομματικές αλλαγές της δύσκολης δεκαετίας του 2010.

ΚΑΙ ΤΩΡΑ; Ας κάνουμε, όμως, τώρα το άλμα στο παρόν για να δούμε, με βάση και την επικαιρότητα της εκλογής προέδρου στο ΚΙΝ.ΑΛ., τα ζητούμενα μιας σύγχρονης σοσιαλδημοκρατικής σύνθεσης. Η πανδημία έφερε ξανά στην επιφάνεια θέματα, ευαισθησίες και ιδέες που έχουν σοσιαλδημοκρατική χροιά. Μεμονωμένες εκφράσεις αυτών των ιδεών και κάποια πολιτικά τους ίχνη, όπως η ανάγκη για προστασία των πιο ευάλωτων στις περιόδους κρίσης ή η έμφαση σε μια αλληλέγγυα υπευθυνότητα, μπορεί να διεκδικούνται και από άλλους χώρους, λ.χ. τη φιλελεύθερη κεντροδεξιά, τις χριστιανοδημοκρατικές παρατάξεις, ακόμα και τη νέα λαϊκιστική και αντιφιλελεύθερη δεξιά. Είναι αυτό που λένε πολλοί αμφισβήτηση του «νεοφιλελευθερισμού», που στην πραγματικότητα είναι η επανάκαμψη διαθέσεων με κάποιο κρατικιστικό, προστατευτικό και παρεμβατικό χρώμα. Αυτό μπορεί πια να το διεκδικούν και συντηρητικοί ή πολιτικό προσωπικό κάθε απόχρωσης, πράγμα που σε πολλές χώρες έχει επιτείνει τις συγχύσεις και το πολιτικό χάος. Μιλώ εδώ για την Ευρώπη και όχι μόνο για την Ελλάδα. Όμως, κακά τα ψέματα, μια πιο συνεκτική σύλληψη για τον ρόλο των δημόσιων εξουσιών –του κράτους και των συλλογικών οργανώσεων– είναι πολύ πιο κοντά στη σοσιαλδημοκρατική φιλοσοφία. Η κεντροδεξιά, όσο και αν υιοθετεί εκσυγχρονιστικές φιλοσοφίες ή αποδέχεται και ατζέντες θεσμικού προοδευτισμού, φαίνεται πως δεν μπορεί να ξεπεράσει ούτε τις εθνικο-συντηρητικές συμμαχίες της ούτε να πάει πέρα από το πρωτείο

της αγοράς. Μπορεί να το κάνει προσωρινά ή στην έκτακτη περίσταση, αλλά είναι αδύνατο να αναγνωρίσει προγραμματικά τον θετικό ρόλο της δημόσιας προστασίας και την ανάγκη σύγκρουσης με κάποιες άλλες μορφές ανομίας: όχι μόνο με τη λούμπεν παραβατικότητα αλλά και με την ανομία μηχανισμών της ίδιας της αγοράς, της επιχειρηματικότητας ή δυνάμεων που εμφανίζονται στο παιχνίδι σήμερα. Είδαμε, για παράδειγμα, τη μη παρέμβαση του κράτους σε επικίνδυνες λειτουργίες της αγοράς «ιατρο-εναλλακτικών» υπηρεσιών μέσα στην πανδημία, την απροθυμία για επέκταση της εμβολιαστικής υποχρεωτικότητας, τη λογική των παρεμβάσεων της τελευταίας στιγμής. Όλα αυτά δεν είναι απλώς θέματα εκλογικού-πολιτικού κόστους, είναι και ιδεολογικές επιλογές που δείχνουν τους περιορισμούς που έχει ένας καλών προθέσεων τεχνοκρατικός εκσυγχρονισμός όταν καλείται να χειριστεί σκληρά διλήμματα αποφάσεων. Η πανδημία αποκάλυψε επίσης κάτι άλλο: πως ο τυπικός φιλελεύθερος ορίζοντας της ατομικής ευθύνης δεν αρκεί. Ενώ προφανώς μια έννοια ατομικής ευθύνης αποτελεί ένα από τα στοιχεία μιας κόσμιας απάντησης σε ανερμάτιστες εκδοχές εγωισμού και βαρβαρότητας, η αντιμετώπιση επώδυνων καταστάσεων για τον κοινωνικό δεσμό χρειάζεται την ενθάρρυνση νέων και πιο ισχυρών μορφών ηθικοπολιτικής δέσμευσης. Η ίδια ανάγκη φαίνεται και από τη δραματική κλιματική κατάσταση και τις ανθρωπογενείς «φυσικές» καταστροφές: δεν αρκεί πλέον η μινιμαλιστική προστατευτική και προληπτική προσέγγιση αλλά χρειάζονται πιο ολοκληρωμένες μορφές αντιμετώπισης της νέας φτώχειας, αφού η περιβαλλοντική υποβάθμιση αναπαράγει με τη σειρά της μια μορφή βιοτικής φτώχειας και άτυπης κοινωνικής χρεοκοπίας. Η σφαίρα της εργασίας και των αναγκών σε καθεστώτα ευέλικτης ανασφάλειας χρειάζεται πιο αυστηρές ρυθμίσεις. Συγχρόνως, όμως, η κοινωνική υπευθυνότητα και η ηθική της μέριμνας περνάνε μέσα από μια ρεπουμπλικανική (πολιτειοκρατική) παιδεία που είναι αδύνατο να την εκφράσει η «ριζοσπαστική» αριστερά των δικαιωμάτων δίχως κανόνες ή η κεντροδεξιά των συμβιβασμών με παραδοσιακές εξουσίες και τοπικά φέουδα. Η αριστερή λατρεία του όχι και της αλλεργικής «αντίδρασης» στον νόμο και η δεξιά ταύτιση του νόμου με τα πρόστιμα ή με μια μεμονωμένη και επιδεικτική αστυνόμευση δεν μπορούν να εγγυηθούν μια κουλτούρα ασφάλειας και πολιτισμένης συμβίωσης. Η κυβέρνηση, ας πούμε, έχει υποτιμήσει τα μαθήματα πολιτικής παιδείας και τις κοινωνικές επιστήμες στο σχολείο, ενώ η ριζοσπαστική αριστερά τα εργαλειοποιεί απλώς για ακτιβιστικούς σκοπούς, βλέποντας τα πανεπιστήμια ως ιδεολογικό όπλο στη φαρέτρα – άλλο ένα παράδειγμα που σχετίζεται με το θέμα μας, ακόμα κι αν φαίνεται για πολλούς μια «πολυτέλεια» σε αυτήν τη συγκυρία του υγειονομικού κινδύνου.

Η ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΡΟΣΦΟΡΑ Αν, λοιπόν, η συνολική περίσταση είναι ευνοϊκή για μια σοσιαλδημοκρατική πολιτική προσφορά, η συγκεκριμένη προσφορά δεν έχει και πολύ νόημα ως επίκληση κομματικών κειμηλίων μιας άλλης εποχής ή μόνο ως συνετή αντίθεση στα πεπραγμένα των άλλων πολιτικών χώρων. Η σοσιαλδημοκρατία θα μπορούσε να αναδιαμορφωθεί πραγματικά ως μια πολιτικά έγκυρη εκδοχή ενός ευρύτερου ρεύματος κοινωνικού ρεπουμπλικανισμού, συνειδητοποιώντας και μετατρέποντας σε αιχμηρή πολιτική πρόταση τα μεγάλα προβλήματα της εποχής, όπως το θέμα της διαγενεακής δικαιοσύνης, της οικολογικής μετάβασης και της ιδεολογικής μάχης με τον ανορθολογισμό και τον κατακερματισμό της κοινωνίας σε «ομάδες-φυλές» που δεν υπολογίζουν κάποιο υπέρτερο αγαθό. Και σε αυτήν τη συνομιλία με τα προβλήματα της εποχής μπορεί να κριθεί και το πρόσωπο μιας ηγεσίας, η καλή ή αποτελεσματική πολιτική και κομματική διεύθυνση. Μια πολιτική ταυτότητα δεν χτίζεται ως δήλωση ευγενών προθέσεων και ευχολογίων αλλά τοποθετώντας τους άξονες μιας πολιτικής, τους οδοδείκτες μιας συγκεκριμένης μεταρρυθμιστικής πορείας. Η πανδημία, οι αλλαγές στη ζωή της μεσαίας τάξης, οι επισφάλειες της σύγχρονης νεολαίας και οι αδυναμίες του τεχνοκρατικού φιλελευθερισμού και του αριστερού δημαγωγικού λόγου δημιουργούν ένα ζωτικό πεδίο για την πολιτική πράξη. Αν από τις προσεχείς εξελίξεις στο ΚΙΝ.ΑΛ. έλθει πιο κοντά μια δημιουργική πολιτική στιγμή, αυτό θα είναι όφελος για όλη τη δημοκρατική πολιτική κοινότητα και όσους φυσικά ενδιαφέρονται για τη μοίρα της. Αν και πολλές εκδοχές σοσιαλδημοκρατικής ή σοσιαλίζουσας εμπειρίας είχαν ευθύνες για σοβαρά φαινόμενα κρατισμού-συντεχνιασμού και αδιέξοδων προοδευτικών απλουστεύσεων (στις εποχές της ευημερίας), η διάταξη των σημερινών προβλημάτων έχει ανάγκη από μια σοσιαλδημοκρατία ρεπουμπλικανική και οικολογική, πρόθυμη να αντιταχθεί σε όλες τις σύγχρονες μορφές υλικής και ηθικής φτώχειας, ικανή να κατονομάσει όλες τις μορφές βίας και ανομίας και όχι μόνο εκείνες που συμφέρουν το «αφήγημα». Το αιτούμενο είναι, εν τέλει, οι όροι της καλής ζωής για όλες/-ους στις συνθήκες όπου δεν είναι πια αυτονόητο το τι αποτελεί προοδευτικό και όπου νέες μορφές κοινωνικής αντίδρασης σφετερίζονται αιτήματα ελευθερίας και αυτονομίας των ατόμων. Ακόμα, λοιπόν, και αν η σοσιαλδημοκρατική υπόσχεση ως αντιφατική κληρονομιά έχει υποστεί σοβαρά τραύματα (και στην Ελλάδα και αλλού), οι πολιτικές της ευκαιρίες δεν είναι αξιοκαταφρόνητες. Γιατί; Γιατί όλες οι κρίσεις του τελευταίου διαστήματος, από την οικονομία και την υγεία ως την ενέργεια και το περιβάλλον, δείχνουν ένα σοβαρό πρόβλημα ρύθμισης και δικαιοσύνης. Με άλλα λόγια, αυτό που έχει «πεθάνει» πολλές φορές, εμφανίζεται ως ανάγκη, επομένως καλείται να υπάρξει ξανά με καλύτερους όρους στην πολιτική και κοινωνική μας ζωή.

Η πανδημία, οι αλλαγές στη ζωή της μεσαίας τάξης, οι επισφάλειες της σύγχρονης νεολαίας και οι αδυναμίες του τεχνοκρατικού φιλελευθερισμού και του αριστερού δημαγωγικού λόγου δημιουργούν ένα ζωτικό πεδίο για την πολιτική πράξη.

25.11.21 – lifo

13

από ton θυμι ο tζα λλα

GUEST EDITOR

SHORTCUT

Θα σε ξανάβρω στους μπαξέδες, 5 Δεκέμβρη να περνάς (not)

Γερμανικό νούμερο

Μπορούν να είναι και οι Γερμανοί χαβαλέδες και ανερμάτιστοι σαν κι εμάς, σκεφτόμαστε με ανακούφιση.

Η απίθανη αποστολή των ψηφοφόρων του ΠΑΣΟΚ στις εσωκομματικές εκλογές για την ανάδειξη αρχηγού.

Κοντολογίς, καλή τύχη σε όποιον και όποια πάει να ψηφίσει στις 5 Δεκεμβρίου. Τουλάχιστον την προηγούμενη φορά, το 2017, υπήρχε η χίμαιρα με τον Καμίνη. Πήγαινες, τον ψήφιζες και νόμιζες ότι έχεις ψηφίσει Μπάρακ Ομπάμα.

Ο Θύμιος Τζάλλας είναι δημοσιογράφος -

talkofthetown

συγγραφέας.

14 lifo – 25.11.21

O

μόνος υποψήφιος με τον οποίον το ΠΑΣΟΚ έχει κάποια ελπίδα να ξαναζωντανέψει είναι ο Λοβέρδος. Με το δυναμικό, ενίοτε τραμπικό στυλ του μπορεί και να καταφέρει κάτι. Δεν πάει το χέρι σου να τον ψηφίσεις όταν θυμηθείς την ιστορία με τη διαπόμπευση των οροθετικών γυναικών. Λάθη κάνουν όλοι οι πολιτικοί, αλλά ο Λοβέρδος ζητούσε και τα ρέστα όταν τον έβγαλαν στη σέντρα για τον χειρισμό της υπόθεσης. Το μάτι γυαλίζει ελαφρώς, βάλε μέσα και κάτι εθνικοπατριωτικές ανησυχίες για παιδάκια-πρόσφυγες, δεν θέλεις να βρεθείς σε αυτά τα ιδεολογικά λημέρια μόνος σου το βράδυ, μακριά από κει όπου θα ψήφιζες συνήθως. Με τον Παπανδρέου τα πράγματα είναι χειρότερα. Δεν είναι το «λεφτά υπάρχουν» το πρόβλημα. Σιγά, τι έκανε ο άνθρωπος δηλαδή, έταξε προεκλογικά χρήματα στον κόσμο. Τι να υποσχόταν δηλαδή, ότι θα έριχνε το ΑΕΠ 25%; Το θέμα με τον Παπανδρέου είναι η αλλοπρόσαλλη σκέψη του. Πήγε δίπλα στην Τουρκία για να μας πει ότι πρέπει να μπούμε σε μνημόνιο, προσπάθησε να κάνει δημοψήφισμα ώστε να μας βγάλουν από την Ε.Ε. πολύ πριν δουν μπροστά τους τον Τσίπρα και στο τέλος πρότεινε για πρωθυπουργό τον Φίλιππο Πετσάλνικο ώστε να βγει η Ελλάδα από τα μνημόνια. Το πρόβλημα με τον Παπανδρέου είναι πως νομίζει ότι είναι ο Κένεντι, ενώ είναι ο Βαρουφάκης στο ξύλινο, με ακέραια την ασυναρτησία, αλλά χωρίς την αλλοφροσύνη και την εγωπάθεια. Ο ΓΑΠ έχει απλώς παπανδρεοπάθεια, δεν είναι προσωπικό. Ο Ανδρουλάκης έχει πλέον, σε πολιτικό χρόνο, 150 χρόνια στην πρώτη γραμμή και ακόμη δεν μας έχει πει τίποτε. Τίποτε όμως. Τόσα χρόνια που τον βλέπουμε θα έπρεπε να ξέρουμε κάτι για τον ίδιο και πού θέλει να το πάει το πράγμα. Εκείνος μας λέει συνέχεια, σαν μάντρα: είμαι σοβαρός-είμαι νέος, είμαι σοβαρός-είμαι νέος. Δεν είναι επίτευγμα η σοβαρότητα, ούτε η νιότη. Ο Γερουλάνος και ο Καστανίδης, μεγαλοστελέχη στο ΠΑΣΟΚ, πρέπει να ψάξουν γιατί είναι στο ίδιο γκρουπ δυναμικότητας με τον Χρηστίδη. Κοντολογίς, καλή τύχη σε όποιον και όποια πάει να ψηφίσει στις 5 Δεκεμβρίου. Τουλάχιστον την προηγούμενη φορά, το 2017, υπήρχε η χίμαιρα με τον Καμίνη. Πήγαινες, τον ψήφιζες και νόμιζες ότι έχεις ψηφίσει Μπάρακ Ομπάμα. Βέβαια, ο Καμίνης είχε τόση σχέση με το σπορ «γίνε αρχηγός ΠΑΣΟΚ» όση σχέση είχε και ο Κουβέλης όταν πήγαν να τον ντύσουν Σημίτη και ήρεμη δύναμη εξόδου από τα μνημόνια. Ο Κουβέλης είχε καταθέσει το 2007 ερώτηση στη Βουλή για να εξεταστεί το ενδεχόμενο ψεκασμού των Ελλήνων από αεροσκάφη (της πολιτικής ή πολεμικής αεροπορίας, δεν ήταν βέβαιος) και το 2012 κάποιοι πίστεψαν ότι θα σώσει τη σοσιαλδημοκρατία στην Ελλάδα. Αυτό το κουβάλημα στους ώμους με τα ωσαννά σαν μεσσία θα πρέπει να διέλυσε και τις τελευταίες του αμφιβολίες ότι τον περιστοιχίζουν ψεκασμένοι. Αρχηγό το ΠΑΣΟΚ είχε και θα μπορούσε να τον έχει ακόμη στη θέση του. Τον Βενιζέλο. Ο Βενιζέλος όμως έπασχε από το σύνδρομο Γκόρντον Μπράουν. Το βασικό επιχείρημα των συνεργατών του πρώην πρωθυπουργού Μπράουν στη Βρετανία είναι «αχ και να τον ήξερε ο κόσμος προσωπικά για να καταλάβει πόσο σπουδαίος είναι». Μόνο που η στοιχειώδης ικανότητα ενός πολιτικού είναι να σε πείθει, χωρίς να τον γνωρίζεις προσωπικά. Να μπαίνει στο σπίτι σου, χωρίς να χρειάζεται να έρθει ο ίδιος για να λυθεί η παρεξήγησις. Ο Βενιζέλος ήταν σε έξαλλη κατάσταση με τους Έλληνες, σαν καθηγητής με τους μαθητές του που δεν καταλαβαίνουν όχι απλώς το μάθημα αλλά το κυριότερο: ποιος ήρθε στην αίθουσα να τους το διδάξει. Χτυπώντας, ωρυόμενος, την παλάμη στα θρανία του Χατζηνικολάου, επειδή κάποιος από το κοινό άρχισε να του απευθύνει κάτι μπανάλ κατηγορίες της πλάκας. Δεν γίνεσαι έτσι πρωθυπουργός. Ούτε όμως πρόκειται να γίνει κανείς από τους υποψηφίους στις 5 Δεκεμβρίου. Τα χρόνια που το ΠΑΣΟΚ έβγαζε πρωθυπουργούς πέρασαν και δεν πρόκειται να γυρίσουν με αυτούς που βάζουν υποψηφιότητα.

από τον δημήτρη πολιτάκη

Μπορούν τελικά να είναι και οι Γερμανοί χαβαλέδες και ανερμάτιστοι σαν κι εμάς, σκεφτόμαστε με ανακούφιση, ειδικά από τη στιγμή που το επιβεβαιώνει αυτό κάποιος σαν τον σύζυγο της Άνγκελα Μέρκελ και πρώην καθηγητή κβαντικής χημείας Γιοακίμ Σάουερ, ο οποίος, απηυδισμένος από το γεγονός ότι το ένα τρίτο των συμπατριωτών του παραμένει ανεμβολίαστο.

K

αι καλά, τέλος πάντων, ο Σερβετάλης, ο οποίος αν μη τι άλλο δεν έκανε κάτι ανακόλουθο με την κοσμοθεωρία που έχει αναπτύξει, ασχέτως της «θύελλας αντιδράσεων» που προκάλεσε η πολυσυζητημένη απόφασή του. Ήταν κάτι συνεπές και αναμενόμενο από κάποιον που έχει κάνει λάβαρο την προσωπική του λύτρωση και τώρα δέχεται ως οσιομάρτυς τη χλεύη και την οργή του πλήθους, περιορίζοντας οριστικά ίσως τον εαυτό του, ως άτομο και ως καλλιτέχνη, σ’ ένα «περιθωριακό» καθαρτήριο όπου συνωστίζονται οι ανυπότακτοι και οι ψέκες. Υπάρχουν όμως ανάμεσά μας και οι «κρυφοί», οι «λαθραίοι» του εμβολίου, που αποτελούν από μόνοι τους μια πολύ ενδιαφέρουσα κατηγορία, ως σκιώδεις δεύτεροι ρόλοι αυτής της ιστορίας. Και το πιο εντυπωσιακό με κάποιους από τους ανθρώπους που αρνούνται ή αναβάλλουν επ’ αόριστον να κάνουν το εμβόλιο, συγχρόνως όμως περιφέρονται ως εμβολιασμένοι (με ή χωρίς πλαστό πιστοποιητικό), καθώς δεν θέλουν επ’ ουδενί να δημοσιοποιήσουν αυτήν τους την απόφαση, η οποία πλέον συνιστά κοινωνικό στίγμα, είναι το ρίσκο που παίρνουν να γίνουν από τη μια μέρα στην άλλη κολοσσιαίες ρόμπες, εμβληματικοί αγύρτες και αιώνιοι παρίες. Είναι σαν να ζεις τη διπλή ζωή κατασκόπου, ελπίζοντας ότι θα έχει τελειώσει ο πόλεμος προτού σε ανακαλύψουν. Όπως ο προπονητής της Βέρντερ Βρέμης Μάρκους Άνφανγκ, ο οποίος υποχρεώθηκε σε παραίτηση ως ύποπτος χρήσης πλαστού πιστοποιητικού εμβολιασμού και ακολούθως κυκλοφόρησαν στο ίντερνετ φωτογραφίες που τον εξέθεσαν ακόμα περισσότερο, παρουσιάζοντάς τον να τελεί εν ευθυμία σε καρναβαλική εκδήλωση αποκλειστικά για εμβολιασμένους. Και όλα αυτά στη Γερμανία, που κατ’ αναλογία ζορίζεται ακόμα περισσότερο από εμάς με τη νέα έξαρση κρουσμάτων, ενώ εμφανίζει κι αυτή μη ικανοποιητικό ποσοστό εμβολιασμένων. Είναι γεγονός, όσο χαιρέκακο κι αν μοιάζει, ότι προσφέρουν μια κάποια παρηγοριά σε μας τους παραδοσιακά ελλιπείς και προβληματικούς οι μπελάδες που αντιμετωπίζει και οι ήττες που τρώει με τη διαχείριση της πανδημίας μια χώρα τόσο καταπιεστικά συνδεδεμένη με την πειθαρχία, την αποδοτικότητα και τον αποτελεσματικό κοινωνικό προγραμματισμό. Ο κορωνοϊός, όμως, στο καταστροφικό πέρασμά του, έχει διαλύσει, εκτός των άλλων, και διάφορα εθνικά και «φυλετικά» στερεότυπα. Μπορούν τελικά να είναι και οι Γερμανοί χαβαλέδες και ανερμάτιστοι σαν κι εμάς, σκεφτόμαστε με ανακούφιση, ειδικά από τη στιγμή που το επιβεβαιώνει αυτό κάποιος σαν τον σύζυγο της Άνγκελα Μέρκελ και πρώην καθηγητή κβαντικής χημείας Γιοακίμ Σάουερ, ο οποίος, απηυδισμένος από το γεγονός ότι το ένα τρίτο των συμπατριωτών του παραμένει ανεμβολίαστο, δήλωσε χθες στην ιταλική «Ρεπούμπλικα» ότι αυτό οφείλεται εν μέρει «στην τεμπελιά και στον εφησυχασμό των Γερμανών». Μ’ αυτή την αφορμή θυμήθηκα κάτι που είχε πει στα πρώτα χρόνια της μακράς θητείας της ως Καγκελαρίου η σύζυγός του, την οποία παρά τις προσπάθειές μου δεν κατάφερα ποτέ να αντιπαθήσω πραγματικά, ακόμα κι όταν έλεγε τα πιο τρομακτικά πράγματα. «Τι σας έρχεται ιδανικά στο μυαλό όταν σκέπτεστε τη Γερμανία;» την είχαν ρωτήσει τότε. «Σκέφτομαι όμορφα παράθυρα, καλά σφραγισμένα», ήταν η απάντηση.

Rooster’s Barbershop This is a Gentlemen’s Club

Ό

ταν μιλάμε για ισότητα, συνήθως το μυαλό πηγαίνει σε όλα εκείνα που δικαιούνται οι γυναίκες σε σχέση με τους άνδρες. Τι γίνεται όμως με τις μικρές απολαύσεις της καθημερινότητας που ανήκουν στο ανδρικό φύλο; Το Rooster’s Barber Shop απάντησε με τον τρόπο του σε αυτή την ανάγκη - επιθυμία - πολυτέλεια (πες το όπως θες), δημιουργώντας πριν από επτά χρόνια έναν χώρο αποκλειστικά για άνδρες, ένα από τα πρώτα «νεο-μπαρμπέρικα» στην Αθήνα που έκλεισε το μάτι στο ισχυρό φύλο, προσφέ-

ροντας μια σειρά από υπηρεσίες. Κούρεμα, ξύρισμα, περιποίηση γενειάδας γίνονται πλέον μια απολαυστική εμπειρία που δεν αφορά μόνο την εμφάνιση αλλά και την κοινωνική συναναστροφή. Γιατί το Rooster’s, που μεταφέρθηκε πλέον σε έναν νέο χώρο, στην ίδια περιοχή των Αμπελοκήπων, στεγάζει, και μάλιστα με μεγάλη άνεση, το κούρεμα και τη βόλτα για ποτό κάτω από το ίδιο concept, το «bar in barbershop». Ο σχεδιασμός του, έργο του Studio Materiality, είναι ανάμεσα στα στοιχεία εκείνα που κάνουν αυτό το barbershop να ξεχωρίζει, καθώς η αισθητική του ξεφεύγει από το συνηθισμένο vintage ή retro style και καταφέρνει να δημιουργήσει μια εντελώς διαφορετική εικόνα όπου το σύγχρονο συνδυάζεται με τα πoπ στοιχεία και το urban με τον μίνιμαλ χαρακτήρα του χώρου. Εδώ, κάθε ραντεβού –που μπορείς αν θέ λεις να το κ λείσεις online σ το w w w. roostersbarbershop.gr– σημαίνει χρόνος για τον εαυτό σου κι αυτό με τη σειρά του σημαίνει χρόνος για καφέ ή ποτό, κουβέντα μεταξύ ανδρών

και, αν είσαι τυχερός, ακόμα και για ένα ματσάκι που μπορείς να παρακολουθήσεις στην τηλεόραση του Rooster’s πίνοντας παγωμένη Bud από το bar και συζητώντας για τον αγώνα. Σε κάθε περίπτωση, είναι δεδομένο ότι θα βρεις τρόπο να περάσεις καλά, επειδή η έμπειρη ομάδα του Rooster’s θα φροντίσει όχι μόνο την εμφάνισή σου αλλά και τη διασκέδασή σου. Αν είσαι φαν των ιρλανδέζικων ουίσκι, εδώ θα απολαύσεις το κορυφαίο στο είδος σε οποιαδήποτε εκδοχή του, αφού το Jameson έχει την τιμητική στην κάβα του μπαρ αλλά και στην προτίμηση της Rooster’s team. Η εμπειρία που ζεις στο Rooster’s δεν έχει να κάνει μόνο με το έξω αλλά και με το μέσα. Περνάς καλά, νιώθεις όμορφα και γίνεσαι ακόμα πιο όμορφος. Ή, όπως γράφει και η τζαμαρία του Rooster’s, «Stay handsome!». Και μάλιστα όχι σε ένα σημείο αλλά σε δύο, αφού το Rooster’s στην Πανόρμου ήρθε να προσφέρει τις ίδιες υπηρεσίες περιποίησης σε έναν χώρο εξίσου μοντέρνο, που ξέρει να υπηρετεί την έννοια της ισότητας από την ανδρική πλευρά της!

Λεωφ. Αλεξάνδρας 217, Αμπελόκηποι, 210 6455566 / Συνοικισμός Γηροκομείου 27, Πανόρμου, 210 6927627 Facebook: Roosters Barbershop, Instagram: roosters_ barbershop_athens

25.11.21 – lifo

15

α π ό τη δ ε σποι να τρ ι β ολη

FOOTNOTES

GUEST EDITORS

Ο αλγόριθμος του ακτιβισμού

Ποιος χρειάζεται αρχαία ιστορία σήμερα;

Σ

talkofthetown

Σε ενοχλεί η κακοποίηση των ζώων; Είναι επειδή δεν αγαπάς τους ανθρώπους. Γράφεις για τον ρατσισμό εναντίον των προσφύγων; Δεν είδα να γράφεις όμως κάτι για τη δολοφονία του Ζακ Κωστόπουλου. Έτσι, όμως, δεν μπορείς στ’ αλήθεια να κάνεις διάλογο για το οτιδήποτε.

16 lifo – 25.11.21

Η σημασία των ανθρωπιστικών και κοινωνικών επιστημών είναι πολύ ευρύτερη από τις ανάγκες που καλύπτουν στην αγορά εργασίας.

« Ήρθε η ώρα να μετρηθούμε, σας βλέπουμε εσάς που δεν γράφετε τίποτα, ξεπουλημένα τομάρια». ας έπιασε ο πόνος για τους εργαζόμενους που άφησε άνεργους ο Σερβετάλης, αλλά δεν σας βλέπω να γράφετε κάτι για τους 6.000 υγειονομικούς που άφησε σε αναστολή η κυβέρνηση», ήταν το χθεσινό Νο 1 tweet στο trend «Σερβετάλης» στο Τwitter, μετά την ανακοίνωση του ηθοποιού πως θα αποχωρήσει από την παράσταση Ρινόκερος γιατί διαφωνεί ιδεολογικά με την απόφαση της κυβέρνησης να απαγορεύσει την είσοδο των ανεμβολίαστων στα θέατρα. Πριν από κάποια χρόνια έγραφα στη LiFO μια στήλη σε πρώτο πρόσωπο για τη ζωή μου στην Αθήνα. Όταν η κρίση άρχισε να βαθαίνει για τα καλά, εκεί γύρω στο 2011, παρατήρησα το εξής: όταν έγραφα κάτι ανάλαφρο (όταν λέω ανάλαφρο, δεν εννοώ κοσμικό γκαλά, αλλά διαδρομή με το τρόλεϊ), από κάτω σχολίαζαν: «Ε, βέβαια, ο κόσμος πεινάει κι εσύ, ξεπουλημένο μειράκιο, γράφεις για τις βόλτες σου». Αν έγραφα κάτι πιο πολιτικό, για μια πορεία ή για κάποιον φίλο μου που είχε απολυθεί, τα σχόλια των αναγνωστών οργίαζαν. «Πήγαινε να γράψεις για μπουκλάκια και κραγιόν, κοριτσάκι μου, που έχεις και άποψη για το δεύτερο μνημόνιο». Νομίζω ότι το χειρότερο πράγμα που κληροδότησαν τα δέκα χρόνια κρίσης στον δημόσιο διάλογο είναι το λεγόμενο whataboutism, το περίφημο «ναι, αλλά δεν λέτε για το τάδε». Δεν είναι ότι δεν υπήρχε πιο πριν, αλίμονο, αλλά με την κρίση, τον κανιβαλισμό των κοινωνικών δικτύων και, φυσικά, τον εκμαυλισμό της πολιτικής διεθνώς, από την επιχειρηματολογία του Τραμπ και του Πούτιν μέχρι τα fake news, είναι σαν να έχουμε μετατραπεί όλοι σε πολιτικούς που συμμετέχουν σε εκπομπή κάποιου επαρχιακού καναλιού λίγο πριν μπει το τηλεμάρκετινγκ με το σαπούνι κολλαγόνου. Κανείς δεν απαντά πλέον σε αυτό που τον ρωτάς, μόνο σου απαντούν με μια ερώτηση ή, εναλλακτικά, σε κατηγορούν για υποκρισία που σε απασχολεί αυτό και όχι το άλλο. Σε ενοχλεί η κακοποίηση των ζώων; Είναι επειδή δεν αγαπάς τους ανθρώπους. Γράφεις για τον ρατσισμό εναντίον των προσφύγων; Δεν είδα να γράφεις όμως κάτι για τη δολοφονία του Ζακ Κωστόπουλου. Έτσι, όμως, δεν μπορείς στ’ αλήθεια να κάνεις διάλογο για το οτιδήποτε. Σύμφωνα με τον ακτιβιστικό αλγόριθμο, πρέπει να κλαίμε όλοι (και όταν λέω όλοι, δεν εννοώ τους δημοσιογράφους, αλλά οποιονδήποτε έχει έναν λογαριασμό στο Τwitter και στο Facebook) για όλα, όχι λιγότερο ή περισσότερο όμως, όλα αυστηρά όσο πρέπει –από την κλιματική αλλαγή και την κοινωνική αδικία μέχρι πράγματα που ξέρουμε και πράγματα που δεν ξέρουμε–, να ρίχνουμε τα καυτά μας δάκρυα πάνω από το πληκτρολόγιο, φτύνοντας λέξεις καθημερινά. Η επόμενη διαβάθμιση αυτής της παθογένειας είναι το να κρίνεσαι όχι μόνο γι’ αυτά που λες ή γράφεις αλλά και γι’ αυτά που δεν γράφεις, λες και ο καθένας από εμάς είναι κάποια πολυ-εφημερίδα που έχει υποσχεθεί πλήρη ενημέρωση και πλουραλισμό στις απόψεις, ή λες και υποχρεούμαστε να δηλώσουμε παρόντες στα πάντα. «Ήρθε η ώρα να μετρηθούμε, δεν πειράζει, σας βλέπουμε εσάς που δεν γράφετε τίποτα, ξεπουλημένα τομάρια» / «Ξύπνησε και ο τάδε που είναι απολιτίκ και γράφει τώρα». Πολλές φορές υπάρχει μια εσάνς απειλής σε αυτά τα status. Σκέφτομαι πάντα τους ανθρώπους που τα γράφουν – μόνοι σε κάποιο σκοτεινό δωμάτιο, με το φως του υπολογιστή, την ώρα που φαντασιώνονται, ανατριχιάζοντας από τη συγκίνηση, πως έξω από την πόρτα τους παραμονεύει ένα βουβό πλήθος με έντονα συναισθήματα, που τους εχθρεύεται ή τους λατρεύει.

απ ό τ ο ν αγ γ ελο χ αν ι ωτ η

Ωστόσο, σημαντικές δεξιότητες με αυξημένο ρόλο στο μέλλον είναι ακριβώς οι δεξιότητες που καλλιεργούν άμεσα ή έμμεσα οι ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες. Αναφέρω ενδεικτικά την πειθώ και την τεχνική των διαπραγματεύσεων, την κοινωνική επιρροή, τον σχεδιασμό στρατηγικών μάθησης, την κριτική σκέψη και τη συναισθηματική νοημοσύνη.

Ο Άγγελος Χανιώτης είναι καθηγητής Αρχαίας Ιστορίας σο Ινστιτούτο Προηγμένων Μελετών στο Πρίνστον και μέλος της Εθνικής Αρχής για την Ανώτατη Εκπαίδευση.

Π

ριν από μερικά χρόνια συνάντησα σε μια εκδήλωση τον πρώην δήμαρχο της Νέας Υόρκης και πολυεκατομμυριούχο Μάικ Μπλούμπεργκ. Όταν του συστήθηκα, με ρώτησε με τι ασχολούμαι. Διαμείφθηκε περίπου ο εξής διάλογος: «Είμαι καθηγητής αρχαίας ιστορίας». «Και γιατί χρειαζόμαστε αρχαία ιστορία σήμερα;». «Σας αρέσει η μουσική του Μπαχ;». «Βέβαια». «Όπως ένα μουσικό κομμάτι δεν χάνει την αξία του λόγω της χρονικής απόστασης ανάμεσα στο σήμερα και την εποχή της σύνθεσής του, έτσι και η σημασία των ανθρώπινων εμπειριών στο παρελθόν δεν μειώνεται όσο μεγαλώνει η χρονική απόστασή τους από την εποχή μας». Ο συνομιλητής μου ήταν αρκετά ευγενικός να δεχθεί αυτή την εξήγηση, που για μένα δεν είναι δικαιολογία αλλά πεποίθηση. Και οι αρχαιογνωστικές επιστήμες που εκπροσωπώ αλλά και γενικότερα οι ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες βρίσκονται σε διάλογο με τις αναζητήσεις και τις προκλήσεις της εποχής μας: πανδημίες, μεταναστευτικά κύματα, δημαγωγία, λαϊκισμό, κλιματική αλλαγή, δημιουργία ταυτοτήτων... Οι ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες δεν δίνουν πρότυπα για μίμηση – ή σπάνια το κάνουν· δίνουν κυρίως ερεθίσματα για προβληματισμό. Τι σημασία έχει αυτό για τα πανεπιστήμια του μέλλοντος, αν θέλουν να μείνουν συνδεδεμένα με τις ανάγκες της κοινωνίας; Σε μελέτη για τα επαγγέλματα του μέλλοντος, το World Economic Forum (https://www.weforum.org/reports/the-future-of-jobs-report-2020) διαπιστώνει ότι η επιτάχυνση της υιοθέτησης τεχνολογικών λύσεων σε διάφορους τομείς θα έχει σημαντικές επιπτώσεις σε θέσεις εργασίας και δεξιότητες. Το 2025 οι 15 κορυφαίες δεξιότητες θα είναι η αναλυτική σκέψη και η καινοτομία· η ηγεσία και η κοινωνική επιρροή· η συναισθηματική νοημοσύνη· ο σχεδιασμός στρατηγικών μάθησης· η χρήση της τεχνολογίας· η διάγνωση συμπτωμάτων ελαττωματικών προϊόντων· η επίλυση πολύπλοκων προβλημάτων· ο σχεδιασμός και προγραμματισμός τεχνολογίας· ο προσανατολισμός στην εξυπηρέτηση· η κριτική σκέψη και ανάλυση· ανθεκτικότητα, ανοχή στο άγχος και ευελιξία· ανάλυση συστημάτων και αξιολόγηση· δημιουργικότητα, πρωτοτυπία και πρωτοβουλία· λογική, επίλυση προβλημάτων και ιδεασμός· πειθώς και τεχνική διαπραγματεύσεων. Σε μια πρώτη ματιά αυτές οι τάσεις φαίνεται να υπονομεύουν τον ρόλο των ανθρωπιστικών και κοινωνικών επιστημών. Ωστόσο, σημαντικές δεξιότητες με αυξημένο ρόλο στο μέλλον είναι ακριβώς οι δεξιότητες που καλλιεργούν άμεσα ή έμμεσα οι ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες. Αναφέρω ενδεικτικά την πειθώ και την τεχνική των διαπραγματεύσεων, την κοινωνική επιρροή, τον σχεδιασμό στρατηγικών μάθησης, την κριτική σκέψη και τη συναισθηματική νοημοσύνη. Ιδίως η τελευταία –ακρογωνιαίος λίθος διαπροσωπικών σχέσεων, κοινωνικών δραστηριοτήτων και πολιτικής συμπεριφοράς– δεν είναι μόνον αντικείμενο της ψυχολογίας, της παιδαγωγικής και της φιλοσοφίας, αλλά σχετίζεται και με την κοινωνιολογία και την ανθρωπολογία, την ιστορία και τη φιλολογία, την ιστορία της τέχνης και τη μουσικολογία, τη γλωσσολογία και την ιστορία της θρησκείας... Οι νέες τάσεις δεν είναι επομένως εμπόδιο στη συνέχιση και ανάπτυξη των ανθρωπιστικών και κοινωνικών επιστημών στην ανώτατη εκπαίδευση. Είναι όμως πρόκληση για αναθεώρηση της θέσης τους και του τρόπου με τον οποίο προσφέρουν και παράγουν γνώση. Στη σημερινή δομή των ΑΕΙ υπάρχει συνήθως μια μονοσήμαντη σχέση ανάμεσα σε «τμήματα» και «προπτυχιακά προγράμματα σπουδών». Π.χ. το Τμήμα Φιλοσοφίας και Ιστορίας της Επιστήμης παρέχει προπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών σε αυτό το αντικείμενο, το ίδιο και τα Τμήματα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού των Παρευξείνιων Χωρών, Γλωσσολογίας, Μεσογειακών Σπουδών, Θεολογίας κ.ο.κ. Βεβαίως, υπάρχει μερικές φορές κάποια διαφοροποίηση στην πορεία των σπουδών, με ιδιαίτερες κατευθύνσεις και μαθήματα επιλογής. Αυτή η μονοσήμαντη σχέση έχει αρνητικές συνέπειες, όχι μόνο επειδή πολλά προπτυχιακά προγράμματα σπουδών δεν λαμβάνουν υπόψη τις περιορισμένες προοπτικές επαγγελματικής απασχόλησης των πτυχιούχων τους, αλλά και –και αυτό είναι το σημαντικότερο– επειδή δεν καλύπτουν τις ανάγκες φοιτητών σε άλλα τμήματα του ίδιου ή γειτονικού ΑΕΙ για διδασκαλία στα αντίστοιχα γνωστικά αντικείμενα. Για να δώσω ένα παράδειγμα, αυτό που δικαιολογεί την ύπαρξη ενός Τμήματος Φιλοσοφίας και Ιστορίας της Επιστήμης δεν είναι πρώτιστα το προπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών που παρέχει σε 132 φοιτητές, αλλά η διδασκαλία που θα μπορούσε να παρέχει σε φοιτητές πολύ διαφορετικών επιστημών (μαθηματικών, φυσικών επιστημών, ιατρικής κ.λπ.). Ένα συγκροτημένο και πολύπλευρο Τμήμα Γλωσσολογίας θα επιτελούσε πολύ σημαντικότερη αποστολή αν δεν παρήγε μόνο πτυχιούχους γλωσσολόγους, αλλά πρόσφερε μαθήματα και σε φοιτητές π.χ. κοινωνικών και πολιτικών επιστημών, ανθρωπολογίας, θεολογίας, φιλολογιών κ.λπ. Τέτοια «εξαγωγή» μαθημάτων γίνεται μέχρι κάποιον βαθμό, αλλά όχι αρκετά. Μια αναθεώρηση των προγραμμάτων σπουδών για να ικανοποιούν τις ανάγκες ευρύτερων ομάδων φοιτητών, με ένα πνεύμα διεπιστημονικών συνεργειών, δεν είναι εύκολη υπόθεση. Απαιτεί αναδόμηση των τμημάτων και του τρόπου λειτουργίας τους, σχεδιασμό μαθημάτων για μη ειδικευόμενους φοιτητές και ενίσχυση του διδακτικού προσωπικού είτε με προσλήψεις είτε με μετατάξεις. Ωστόσο, αν οι ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες δεν αντιμετωπίσουν έγκαιρα τις νέες τάσεις, θα βρεθούν σε δύσκολη θέση και αυτό θα είναι επιζήμιο όχι μόνο για τις ίδιες, αλλά για το σύνολο της επιστήμης και της κοινωνίας. Αν από μια εφημερίδα κόψουμε τα άρθρα που δεν θα μπορούσαν να είχαν γραφεί αν δεν υπήρχαν οι ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες, λίγα πράγματα θα περίσσευαν: ο καιρός, οι αθλητικές ειδήσεις, το χρηματιστήριο και ίσως κάποιες ειδήσεις της επικαιρότητας. Η σημασία των ανθρωπιστικών και κοινωνικών επιστημών είναι πολύ ευρύτερη από τις ανάγκες που καλύπτουν στην αγορά εργασίας. Αλλά για να διεκδικήσουν δυναμικά αυτήν τη θέση που δικαιούνται στον ακαδημαϊκό χάρτη, θα πρέπει να είναι ανοικτές σε καινοτομίες.

104 με τον

Εντουάρ Λουί σ υν ε ν τ ε υξ η : γ ι ά ν ν η σ κ ω ν σ τα ν τ ι ν ί δ η σ φωτο: π α ρ ι σ τα β ι τ ι α ν

Την τελευταία πενταετία ένας από τους νεότερους Γάλλους συγγραφείς-σταρ περνά τη μισή περίπου χρονιά του στην πόλη μας και μας εξηγεί πώς αυτό τον ωφελεί στη δουλειά του.

βρισκόμαστε, λοιπόν, στο σημείο που μπορεί, σε έναν ήσυχο δρόμο του κέντρου της αθήνας, να διασταυρωθεί το διάβα μας με εκείνο ενός σπουδαίου αστέρα όχι μόνο της Γαλλίας αλλά και του παγκόσμιου στερεώματος των συγγραφέων, μια και τα βιβλία του έχουν μεταφραστεί πλέον σε περισσότερες από τριάντα γλώσσες: του αξιαγάπητου και αξιοθαύμαστου «φοβερού βρέφους» (βλ. enfant terrible) με την αγγελική όψη και την αντι-ομοφοβική σιδηρά πυγμή, του Εντουάρ Λουί. Το πρώτο του βιβλίο με τίτλο Να τελειώνουμε με τον Εντύ Μπελγκέλ εκδόθηκε όταν ήταν είκοσι δύο ετών και δημιούργησε τεράστια αναστάτωση και αντιπαραθέσεις. Διαβάστηκε, επίσης, όσο του άξιζε – πολύ. Δύο χρόνια αργότερα ακολούθησε η περίφημη Ιστορία της βίας, που διασκευάστηκε φέτος για το θέατρο και παρουσιάστηκε στο Φεστιβάλ Αθηνών από τον σπουδαίο σκηνοθέτη

25.11.21 – lifo

17

104 λεπτά με τον Εντουάρ Λουί

talkofthetown

Όλα τα βιβλία του Εντουάρ Λουί κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Αντίποδες. Το τελευταίο βιβλίο του έχει τίτλο «Αγώνες και μεταμορφώσεις μιας γυναίκας».

18 lifo – 25.11.21

Τόμας Οστερμάιερ. Μετά κυκλοφόρησε το Ποιος σκότωσε τον πατέρα μου. Και φτάνοντας στη φετινή χρονιά, που ο Εντουάρ Λουί είναι πια είκοσι εννέα ετών, κυκλοφόρησαν οι Αγώνες και μεταμορφώσεις μιας γυναίκας και η Μέθοδος της αλλαγής – το πρώτο εκδόθηκε στα ελληνικά μόλις προ μηνός, ενώ το δεύτερο αναμένεται μέσα στο πρώτο εξάμηνο του 2022 από τις εκδόσεις Αντίποδες, που έχουν εκδώσει και όλα τα υπόλοιπα βιβλία του. Επιπλέον, φέτος ο Εντουάρ Λουί ανακοίνωσε ότι ο περίφημος σκηνοθέτης Τζέιμς Άιβορι θα μεταφέρει σε σειρά για τη μικρή οθόνη με τον τίτλο Το τέλος του Εντύ τα βιβλία του Να τελειώνουμε με τον Εντύ Μπελγκέλ και Ποιος σκότωσε τον πατέρα μου. Ο Εντουάρ Λουί είναι αυτό που στη Γαλλία λέγεται «normalien» και σημαίνει απόφοιτος της École Normale Supérieure de la rue d’Ulm, που είναι μια υψηλότατου κύρους ανεξάρτητη ακαδημαϊκή σχολή με τα πλέον αυστηρά κριτήρια επιλογής φοιτητών. Μεταξύ των αποφοίτων της συγκαταλέγονται περί τα 14 βραβεία Νόμπελ, ενώ ένα πτυχίο από αυτήν θεωρείται γοητευτικό και χρήσιμο εφόδιο για τη διεκδίκηση της προεδρίας της δημοκρατίας στη Γαλλία.

— Τι καταδικάζει τους ανθρώπους στην ομοφοβία; Είναι πολλοί οι παράγοντες που οδηγούν όλοι μαζί στην απόρριψη μετά αηδίας της ομοφυλοφιλίας και της θηλυπρέπειας των αγοριών. Μαθαίνουμε να τα σιχαινόμαστε και τα δύο με τον τρόπο που μαθαίνουμε τη γλώσσα που μιλάμε, όπως μαθαίνουμε να λέμε «καλημέρα» ή «ορεβουάρ». Δεν μου αρέσει η λέξη ομοφοβία. Ακούγεται σαν οι ομοφοβικοί να είναι θύματα της ομοφυλοφιλίας επειδή εκείνη τους γεννά μια φοβία απέναντί της. Ενώ στην πραγματικότητα τον φόβο τον νιώθουμε εμείς οι ομοφυλόφιλοι. Διότι εμείς δεχόμαστε επιθέσεις και κινδυνεύει ακόμα και η ζωή μας εξαιτίας τους. Ως εκ τούτου, προτιμώ να λέω ότι νιώθουν ένα μίσος για την ομοφυλοφιλία. Είναι ένα μίσος που μαθαίνει να το νιώθει κάποιος, όπως μαθαίνει και να μιλά. Κι έτσι, την κρίσιμη στιγμή που θα το εκφράσει, ούτε καν προηγείται μέσα του κάποιος ενδοιασμός. Δεν αποζητά αιτιολόγηση μέσα του ο ομοφοβικός για το ότι εκφράζει ένα τέτοιο μίσος. Όλα γίνονται αυθόρμητα και αυτόματα, μέσα από τη γλώσσα. Και μέσα από αυτήν κάθε κοινωνική τάξη εκφράζει αυτό το μίσος με δικό της τρόπο. Η μπουρζουαζία, για παράδειγμα, η οποία προσπαθεί συνήθως να συγκαλύψει τη γλώσσα και τη ρητορική του μίσους, ασκεί επίσης μια βία μέσω αυτής της απόπειρας συγκάλυψης. Δηλαδή ασκεί βία καθώς προσπαθεί να αποκρύψει τη βία που περιέχει η γλώσσα της.

— Θα ήταν άραγε εφικτό να υπάρξει μια κοινωνία όπου κανείς δεν θα ασκούσε κανενός είδους βία στον άλλο ή αυτό είναι ουτοπία και χίμαιρα ταυτόχρονα; Πιστεύω ότι είναι κάτι που το έχουμε ζήσει ήδη μέσα από τη συνθήκη της αγάπης και της φιλίας, κυρίως της φιλίας. Η αγάπη και η φιλία είναι οι τόποι διακοπής της βίας, εκεί όπου οι δεσμοί βίας ανάμεσα στους ανθρώπους διαρρηγνύονται και διαλύονται. Και αυτό συμβαίνει σε αντίθεση με το τι ισχύει στις οικογενειακές σχέσεις, επειδή η αγάπη, ο έρωτας και η φιλία είναι δεσμοί που εδραιώνουμε μόνοι μας, δεν γεννιόμαστε με αυτούς. Η γλώσσα, μέσα στο πεδίο της φιλίας και του έρωτα, δεν έχει πια το ίδιο νόημα που έχει έξω από αυτό. Αν, για παράδειγμα, είστε φίλος μου και μου πείτε ότι αυτό που λέω είναι ανόητο, δεν θα πληγωθώ με τον τρόπο που θα συνέβαινε αν μου το έλεγε κάποιος άγνωστος. Μέσα στο πλαίσιο που εμείς επιλέγουμε, η γλώσσα δεν μεταφέρει το ίδιο φορτίο μίσους και επιθετικότητας. Οι δικοί μου καλύτεροι φίλοι είναι άνθρωποι που είμαστε συνέχεια μαζί, χωρίς να έχουμε μαλώσει ποτέ. Δεν συγκατοικούμε, γιατί το σπουδαίο και το σημαντικό στη φιλία είναι η αυτονομία του καθενός, ενώ το να συγκατοικείς με κάποιον είναι για μένα το αντίθετο της ελευθερίας. Είναι κάτι τρομερό και τρομακτικό.

— Πώς προέκυψε το να μένετε στην Αθήνα; Κάθε χρόνο, το καλοκαίρι πηγαίνω για διακοπές με τους αγαπημένους μου φίλους, δηλαδή τους φιλοσόφους-συγγραφείς Ντιντιέ Εριμπόν και Ζοφρουά ντε Λαγκανερί. Αποτραβιόμαστε για τρεις ή τέσσερις βδομάδες κάπου για να γράψουμε ο καθένας τα δικά του. Τη χρονιά που αποφασίσαμε να έρθουμε στην Ελλάδα, επειδή δεν είχαμε όρεξη να φύγουμε κατευθείαν για το νησί, μείναμε ένα βράδυ στην Αθήνα. Για μένα αυτό υπήρξε μια τομή στη ζωή μου, ένα είδος ρήξης της συνέχειάς της. Ήταν η πρώτη φορά που μέσα σε μια νύχτα είπα στον εαυτό μου ότι δεν υπήρξα ποτέ τόσο ευτυχισμένος σε μια πόλη και η πόλη αυτή ήταν η Αθήνα. Ήταν μια αίσθηση που θα την παρομοίαζα με μια ερωτική συνάντηση, έναν κεραυνοβόλο έρωτα. Άρχισα λοιπόν να επιστρέφω στην Αθήνα όλο και πιο συχνά και να περνάω όλο και περισσότερο χρόνο εδώ. Τώρα πια ζω εδώ, από τέσσερις έως έξι μήνες τον χρόνο. Είναι κάτι που μου χαρίζει χαρά, διότι η ομορφιά της Αθήνας με άγγιξε αμέσως – με

τράνταξε θα έλεγα. Ό,τι αναγνωρίζουμε ως πραγματικό και ισχύον είναι πάντα σχεσιακό και ετεροπροσδιοριζόμενο. Όπως είναι, ας πούμε, το ότι αντιλαμβανόμαστε τι είναι η μέρα κατ’ αντιδιαστολή προς τη νύχτα ή τι είναι η φτώχεια σε αντίθεση με τον πλούτο. Επειδή, λοιπόν, οι πόλεις μπορούν να αναχθούν σε μια τέτοιου τύπου σχεσιακή σύγκριση, εγώ, ανακαλύπτοντας την Αθήνα, αντιλήφθηκα την ασχήμια του Παρισιού. Χάρη στην Αθήνα είπα ότι το Παρίσι είναι μια άσχημη πόλη. Συνειδητοποίησα, δηλαδή, μια σχέση αντίθεσης των δύο και επαληθεύτηκε για ακόμα μία φορά στη ζωή μου ότι το να παίρνεις αποστάσεις από κάτι σου επιτρέπει να το δεις καθαρά. Όπως συνέβη και με την παιδική μου ηλικία, που άρχισα να την αντιλαμβάνομαι διαφορετικά σε σύγκριση με την εποχή που τη βίωνα και μου φαινόταν αφόρητη. Έτσι, λοιπόν, στην Αθήνα βρήκα κάτι που ήταν βαθιά άτακτο, κάτι το ακανόνιστο. Και αυτό με έκανε να σκεφτώ ότι η Αθήνα μοιάζει στη ζωή, που είναι κι αυτή με τέτοιο τρόπο διευθετημένη, και ότι επίσης μοιάζει στην ψυχή, η οποία δεν είναι ποτέ οργανωμένη, δεν είναι ποτέ λειασμένη και είναι πάντα απρόβλεπτη. Το Παρίσι ως πόλη δεν έχει κανένα από αυτά τα χαρακτηριστικά, με τις παλιές καλοδιατηρημένες πέτρες του, τα τέλεια κλαδεμένα δεντράκια του, όλη εκείνη την επιτήδευση. Στην Αθήνα με εντυπωσίασε αμέσως το γεγονός ότι μπορείς να βρεθείς σε έναν δρόμο με κτίρια εντελώς φυσιολογικά, που θα τα συναντούσες και οπουδήποτε αλλού, και ξαφνικά να γυρίσεις το κεφάλι και να δεις ένα πάρκο σε σημείο που δεν θα το περίμενες και πιο κει ένα σπίτι εντελώς ερειπωμένο. Ή μπορεί να αντικρίσεις πολυτελή κτίρια που τα χωρίζει ένα ακαθόριστο κενό, ένα οικόπεδο άκτιστο και απεριποίητο, με σημάδια εγκατάλειψης. Αυτό το στοιχείο της αταξίας που ανακαλύπτω στην Αθήνα είναι, πιστεύω, πιο κοντά σε αυτό που θα θεωρούσα ως την αλήθεια αυτού που είμαστε και αυτού που ζούμε μέσα στο σώμα μας. Είναι πιθανό η προτίμησή μου αυτή να σχετίζεται με το ότι μεγάλωσα σε ένα περιβάλλον λαϊκό κι έτσι αναγνωρίζω τον εαυτό μου περισσότερο στην αταξία και στην ακαταστασία παρά στην ευταξία των παριζιάνικων οδών.

— Και έχετε ενταχθεί στην πόλη; Είστε Αθηναίος; Νομίζω ότι παραμένω εξωτερικός παρατηρητής. Ζω εδώ ως μόνιμος τουρίστας. Για μένα, που γράφω, αυτό συνιστά σπουδαίο πλεονέκτημα. Πιστεύω ότι για να ασχοληθεί κάποιος με τη λογοτεχνία οφείλει να είναι από τη μια συνδεδεμένος με την πραγματικότητα που τον περιβάλλει και από την άλλη να μην απαντά πάντα στον κόσμο γύρω του. Να μην παρασυρθεί σε αυτά που ο κόσμος του ζητά να πει ή να κάνει. Και για τον λόγο αυτό η αίσθηση ότι είμαι ένας καθ’ ολοκληρία εξωτερικός παρατηρητής μού επιτρέπει να δημιουργώ μια πραγματικότητα και μέσω αυτής να απαντώ στο πραγματικό που βιώνω. Μέσα από αυτήν τη συνθήκη διατυπώνω νέα ερωτήματα, αντί να απαντώ σε ερωτήματα τα οποία τίθενται σε καθημερινή βάση στη δημόσια σφαίρα και κινούν όλον τον δημόσιο λόγο. Όπως είναι, ας πούμε, τα ζητήματα που θέτει το μεταναστευτικό ή το Ισλάμ και τα οποία η αριστερή σκέψη καταλήγει πάντα να απαντά, προβάλλοντας όσα κατά παράδοση προβάλλει η αριστερά. Δηλαδή, ότι δεν πρέπει να είμαστε ρατσιστές, ότι δεν πρέπει να φοβόμαστε το Ισλάμ κ.λπ. Εξυπακούεται ότι συμφωνώ με αυτές τις θέσεις, αλλά συγχρόνως πιστεύω ότι η αριστερή σκέψη είναι αιχμάλωτη της δεξιάς, γιατί η δεξιά θέτει τα ίδια ερωτήματα ξανά και ξανά και η αριστερά εξακολουθεί να της απαντά. Είναι κάτι που ισχύει παγκοσμίως τα τελευταία χρόνια. Στις μέρες μας, η δεξιά, ακόμη και όταν χάνει στις κάλπες, είναι νικήτρια, επειδή η δεξιά σκέψη έχει κερδίσει τη μάχη του δημόσιου λόγου και έχει γίνει η κυρίαρχός του.

— Στο τελευταίο σας βιβλίο «Αγώνες και μεταμορφώσεις μιας γυναίκας» η αγάπη είναι πανταχού παρούσα, αλλά δεν αναφέρεται πουθενά. Γιατί την παραγκωνίζετε; Είναι αλήθεια ότι προτιμώ να αφήνω αυτό το στοιχείο να διατρέχει ένα κείμενό μου, χωρίς εγώ να έρχομαι ευθέως και κατά μέτωπο αντιμέτωπος μαζί του. Υπάρχουν άνθρωποι που γνωρίζουν πώς να γράφουν για την αγάπη και το έχουν κάνει. Όπως ήταν, ας πούμε, ο Μαρσέλ Προυστ ή η Μαργκερίτ Ντιράς, αλλά και ο Ρολάν Μπαρτ, και τόσοι άλλοι. Όμως εκείνο που ενδιαφέρει εμένα είναι το τι καθιστά αδύνατη την αγάπη, παρότι είναι παρούσα ανά πάσα στιγμή. Γιατί πιστεύω πως αυτό το ζήτημα μπορεί τελικά να επιφέρει κάποια μεταβολή σε μια αβίωτη συνθήκη στην οποία μπορεί ένας άνθρωπος να ζει παγιδευμένος. Η πραγματικότητα για τους ανθρώπους γίνεται αφόρητα δύσκολη και δραματική, όποτε έρχεται η ώρα να αλλάξουν μόνοι τους τα πράγματα, είτε υπάρχουν είτε δεν υπάρχουν οι συναισθηματικοί δεσμοί που τους κρατούν καθηλωμένους σε μια θέση δυστυχίας.

Διαβάστε ολόκληρη τη συνέντευξη στο lifo.gr.

Στην Αθήνα βρήκα κάτι που ήταν βαθιά άτακτο, κάτι το ακανόνιστο. Και αυτό με έκανε να σκεφτώ ότι η Αθήνα μοιάζει στη ζωή, που είναι κι αυτή με τέτοιο τρόπο διευθετημένη, και ότι επίσης μοιάζει στην ψυχή, η οποία δεν είναι ποτέ οργανωμένη, δεν είναι ποτέ λειασμένη και είναι πάντα απρόβλεπτη. Το Παρίσι ως πόλη δεν έχει κανένα από αυτά τα χαρακτηριστικά.

Έχετε δει φωτιστικό να σας κοιτάει;

σας ακόμα πιο εντυπωσιακό. Αν τόση ώρα διαβάζετε όλα τα παραπάνω πολλά χιλιόμετρα μακριά από την Αθήνα, το Caterina’s Creative Corner μπορεί να εκμηδενίσει την απόσταση, μια και τα φωτιστικά και τα υπόλοιπα αντικείμενα που βγαίνουν από την πόρτα του ταξιδεύουν σε ολόκληρο τον κόσμο. Αρκεί να μπείτε στο Facebook, στο Instagram, στο Etsy αλλά και στην επίσημη σελίδα του και να γεμίσετε το «καλάθι» των αγορών σας. Το Caterina’s Creative Corner αποτελεί προσωπική υπόθεση της δημιουργού του, μια και από τις ιδέες μέχρι τον σχεδιασμό, ακόμα και τη φωτογράφιση των προϊόντων, όλα περνούν με προσοχή και αγάπη από τα χέρια της Κατερίνας Γιαννακοπούλου. Από κει και πέρα, μετατρέπονται και σε δικά σας αντικείμενα. Καμιά φορά, σας κλείνουν και το μάτι.

Στο Caterina’s Creative Corner τα φωτιστικά μεταμορφώνονται σε μάτια, καπέλα και σπίτια, είναι ντιζαϊνάτα, λειτουργικά και πλέκονται κατά παραγγελία για να ταιριάξουν σε κάθε γωνιά του χώρου σας.

Ό

λα τα φωτιστικά έχουν καπέλα. Κάποια όμως μεταμορφώνονται και κυριολεκτικά σε καπέλα. Αλλά και σε μάτια. Και σε σπίτια-καλύβες. Για να δημιουργηθούν δεν «μπαίνουν» σε κάποιο εργοστάσιο αλλά πλέκονται για πολλές ώρες με αγάπη και μεράκι. Σκοπός τους είναι να φωτίζουν, όμως συγχρόνως μοιάζουν με χαριτωμένα διακοσμητικά αντικείμενα που δίνουν μια ιδιαίτερη νότα σε όποιο δωμάτιο βρεθούν. Πρόκειται για τα φωτιστικά που φτιάχνονται από το Caterina’s Creative Corner, το πολύχρωμο εργαστήριο της Κατερίνας Γιαννακοπούλου, η οποία, με έδρα την Αθήνα, φτιάχνει επίσης αξεσουάρ και μπρελόκ με χάντρες, μαλλί και πομ-πομ. Κάθε αντικείμενο που γεννιέται στο Caterina’s Creative Corner είναι ξεχωριστό και μοναδικό, λόγω της χειροποίητης φύσης του, όμως τα φωτιστικά του εργαστηρίου κερδίζουν λίγο παραπάνω τις εντυπώσεις, ήδη από την πρώτη ματιά. Για τη δημιουργία των φωτιστικών του στούντιο η δημιουργός παίρνει πάντα τον χρόνο της. Άλλωστε, η διαδικασία δεν επιτρέπει τη γρήγορη, «φασόν» παραγωγή. Κάθε φωτιστικό αποκτά ζωή από μάλλινες, βαμβακερές και ακρυλικές κλωστές (νήματα) υψηλής ποιότητας. Ιδανικά, κάθε αντικείμενο που έχουμε στον προσωπικό ή επαγγελματικό μας χώρο θέλουμε να συνδυάζει τη λειτουργικότητα με την αισθητική που ταιριάζει στα μέτρα μας. Αφήνοντας τα υπόλοιπα αντικείμενα στη δική σας κρίση, η Κατερίνα Γιαννακοπούλου, μέσα από το Caterina’s Creative Corner, δεν διαθέτει μόνο τα φωτιστικά που θα βρείτε στην ιστοσελίδα της αλλά αναλαμβάνει να φτιάξει και φωτιστικά κατά παραγγελία. Έτσι, είτε θέλετε ένα ξεχωριστό αντικείμενο για κάποιο δωμάτιο του σπιτιού σας είτε έχετε μια επιχείρηση στον χώρο, στην οποία θέλετε να δώσετε μια προσωπική χροιά, στο Caterina’s Creative Corner μπορείτε να παραγγείλετε το φωτιστικό σας με τον συνδυασμό σκελετού και χρωμάτων που επιθυμείτε. Για τον τρόπο που θα τα αξιοποιήσετε, αρκεί να έχετε φαντασία: τα βάζετε πάνω σε έπιπλα, στο πάτωμα ως επιδαπέδια φωτιστικά, τα κρεμάτε στο ταβάνι, ένα ή πολλά μαζί για να κάνετε τον χώρο

Όσοι θέλετε να δείτε τις δημιουργίες του Caterina’s Creative Corner από κοντά, θα βρείτε την Κατερίνα Γιαννοπούλου στο Art Fair που θα γίνει στο Ilias Lalaounis Jewelry Museum (Καλησπέρη 12 & Καρυάτιδων, Ακρόπολη) από 3 έως 5 Δεκεμβρίου, με ελεύθερη είσοδο. Μπορείτε να μάθετε περισσότερα για το Caterina’s Creative Corner στην επίσημη ιστοσελίδα του (https:// caterinascreativecorner. com/), στο Facebook (Caterina’s Creative Corner), στο Instagram (@ caterinascreativecorner), ενώ το βρίσκετε και στο Etsy.

25.11.21 – lifo

19

18 Ο ΒΑΣΊΛΗΣ ΔΟΎΒΛΗΣ ΜΙΛΆΕΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΑΙΝΊΑ ΠΟΥ ΠΡΟΚΆΛΕΣΕ ΤΗ ΜΕΓΑΛΎΤΕΡΗ ΦΑΣΑΡΊΑ ΣΤΟ ΦΕΤΙΝΌ ΦΕΣΤΙΒΆΛ ΘΕΣΣΑΛΟΝΊΚΗΣ ΚΑΙ ΟΙ ΝΕΑΡΟΊ ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΈΣ ΤΗΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΊΖΟΝΤΑΙ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΆ ΓΙΑ ΤΗ LiFO.

Ε

AΠΟ ΤΟΝ M.HULOT ΦΩΤΟ: FREDDIE F 20 lifo – 25.11.21

λλάδα, σήμερα. Σε μια λαϊκή συνοικία, εν μέσω πανδημίας, το «αυγό του φιδιού» εκκολάπτεται στα σχολεία. Μια παρέα παιδιών καταφεύγει σε ρατσιστικές συμπεριφορές και σταδιακά οδηγείται στον φασισμό μέσα σε ένα περιβάλλον που δεν είναι καθόλου περιθώριο. Αναλαμβάνει δράση καταδιώκοντας μετανάστες, ομοφυλόφιλα ζευγάρια, οτιδήποτε είναι διαφορετικό στα μάτια τους, υπό την καθοδήγηση του Ηλία, ενός νεαρού που έχει μόλις τελειώσει τον στρατό και χρίζεται αρχηγός της παρέας. Γοητευμένος από τις δηλητηριώδεις δηλώσεις ενός δημοσιογράφου σε τοπικό κανάλι –που θεωρεί ότι για την πανδημία ευθύνονται οι μετανάστες–, ο Ηλίας οδηγεί την παρέα σε ακραίες συμπεριφορές, καταστροφικές για όλους. Το 18, η ταινία του Βασίλη Δούβλη που προκάλεσε αίσθηση στο φετινό, 62ο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, «είναι μια ταινία για τη ρατσιστική βία, τον σχολικό εκφοβισμό και τη δύσκολη εφηβεία στη σύγχρονη Ελλάδα της οικονομικής κρίσης, της αναζωπύρωσης του φασισμού και της πανδημίας», όπως τη χαρακτηρίζει ο δημιουργός της. «Μια ταινία που δεν επιδιώκει να δώσει έτοιμες απαντήσεις αλλά να θέσει ερωτήματα, αποφεύγοντας την εύκολη καταγγελία και τον διδακτισμό. Δεν ήθελα να κάνω μια ταινία καταγγελίας που να κραυγάζει αλλά μια ταινία που να υπαινίσσεται, αφήνοντας χώρο στον θεατή. Γι’ αυτό προτίμησα, άλλωστε, και το φινάλε να είναι ανοιχτό, ώστε οι θεατές να μπορούν να δώσουν τη δική τους ερμηνεία», λέει. Το 18 είναι μια ταινία low budget, που γυρίστηκε κάτω από πολύ δύσκολες συνθήκες. «Η ιδέα της ταινίας γεννήθηκε πριν από χρόνια, απ’ όσα συνέβαιναν, και δυστυχώς συνεχίζουν να συμβαίνουν σε πολλά σχολεία στη

Μια ελληνική ταινία για τη ρατσιστική βία και τον φασισμό στα σχολεία

ΣΙΝΕΜΑ

ΦΩΤΟ Στην κάτω φωτογραφία από αριστερά προς τα δεξιά: Ιωσήφ Γραβιελάτος, Κλέλια Ανδριολάτου, Αντώνης Τσαμουράς, Μαρίνα Ανυφαντή, Αναστάσης Λαουλάκος, Νικολάκης Ζεγκίνογλου, Σταύρος Τσουμάνης, Βασίλης Ντάρμας, Δημήτρης Αποστολόπουλος

χώρα μας», εξηγεί ο Βασίλης. «Το σενάριο είναι εμπνευσμένο από πραγματικά γεγονότα, που ήταν, ωστόσο, απλώς η πρώτη ύλη, το σημείο εκκίνησης της ταινίας, καθώς τόσο η πλοκή της όσο και οι χαρακτήρες της είναι προϊόντα μυθοπλασίας. Όταν ξέσπασε η πανδημία, ήμασταν σχεδόν έτοιμοι να ξεκινήσουμε τα γυρίσματα. Είχε περάσει ήδη αρκετός καιρός απ’ όταν αρχίσαμε να σχεδιάζουμε την ταινία και δεν ήθελα να περιμένω άλλο. Πιστεύω ότι τα πράγματα πρέπει να γίνονται στην ώρα τους και στην Ελλάδα, δυστυχώς, πολλές φορές οι διαδικασίες είναι τόσο χρονοβόρες, που για να καταφέρει να κάνει κανείς μια ταινία πρέπει να περάσουν χρόνια. Έτσι, βρεθήκαμε μπροστά σε ένα δίλημμα: να αναβάλουμε ή ακόμη και να εγκαταλείψουμε την ταινία ή να προχωρήσουμε; Συζήτησα με τους παραγωγούς και τους συνεργάτες μου και αποφασίσαμε να πάρουμε το ρίσκο, εντάσσοντας την πανδημία στο σενάριο της ταινίας. Ξεκινήσαμε τα γυρίσματα, κολυμπώντας σε αχαρτογράφητα νερά, με μια προσέγγιση σχεδόν ντοκιμαντερίστικη, προσαρμόζοντας τις σκηνές που γυρίζαμε στις πραγματικές συνθήκες που επικρατούσαν και στα υγειονομικά μέτρα που ίσχυαν τότε, χωρίς να ξέρουμε πού θα μας οδηγήσει όλο αυτό και αν θα μπορέσουμε να ολοκληρώσουμε την ταινία. Έτσι, για να αναφέρω ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα, στην ταινία βλέπουμε ένα σχολείο-φάντασμα με λίγα παιδιά στο προαύλιο και στις τάξεις, με αντισηπτικά, με τις αποστάσεις να τηρούνται αναγκαστικά, τα ομαδικά παιχνίδια να απαγορεύονται κ.λπ., όπως ακριβώς συνέβαινε τότε. Ήταν ένα εγχείρημα πολύ γοητευτικό, αλλά με μεγάλο ρίσκο, που εξελίχθηκε σε μια πραγματική δοκιμασία, καθώς οι δυσκολίες ήταν πολλές και χρειάστηκε υπέρβαση απ’ όλους μας για μπορέσουμε να ολοκληρώσουμε τα γυρίσματα». Οι νεαροί πρωταγωνιστές που φωτογραφίζονται γελώντας στον λόφο του Στρέφη (ίσως το πιο δυνατό χαρτί του 18, νέοι, φρέσκοι, πειστικοί, με δυναμική παρουσία) δεν έχουν καμία σχέση με τα πρόσωπα που υποδύονται στην ταινία. Είναι σχεδόν αγνώριστοι χωρίς την αγριάδα και τη βίαιη συμπεριφορά των πληγωμένων παιδιών που, κατά το σενάριο, οδηγούνται στα άκρα. Ωστόσο, είναι τρομακτικό το πόσο εύκολα μπορεί ένα παιδί σήμερα να καταλήξει σε εκφοβισμό, βία, ρατσισμό. Τα παιδιά των «νοικοκυραίων» δεν έχουν χαρακτηριστικά αναγνωρίσιμα που φανερώνουν

τον υποβόσκοντα φασισμό. «Οι βασικοί χαρακτήρες της ταινίας είναι παιδιά που ζουν δίπλα μας, τα παιδιά της διπλανής πόρτας, που μεγαλώνουν μόνα τους, καθώς οι γονείς τους, χαμένοι στο κυνήγι της επιβίωσης, είναι ουσιαστικά απόντες», λέει ο σκηνοθέτης. «Θύτες και συγχρόνως θύματα, ζουν καταγράφοντας τα πάντα με τα κινητά τους, καθώς βιώνουν τα πάντα και όλα την ίδια στιγμή γίνονται θέαμα. Το cast της ταινίας περιλαμβάνει ένα μείγμα νέων ταλαντούχων ηθοποιών, παιδιά από δραματικές σχολές που κάνουν τα πρώτα τους βήματα, ερασιτέχνες αλλά και έμπειρους, καταξιωμένους επαγγελματίες. Το μοναδικό κριτήριο της επιλογής τους ήταν η αλήθεια της ερμηνείας που ήθελα να αποσπάσω. Ήθελα οι ηθοποιοί να μην παίζουν, απλώς να είναι, να υπάρχουν, ερμηνεύοντας λιτά και εσωτερικά τους ρόλους τους. Το casting που κάναμε μαζί τη Natalie Pawloff, την casting director της ταινίας, διήρκεσε περισσότερο από έναν χρόνο μέχρι να βρούμε τα πρόσωπα που ψάχναμε, ιδιαίτερα των νεαρών πρωταγωνιστών, και στη συνέχεια χρειάστηκε να δουλέψουμε πολύ κάνοντας πρόβες για μεγάλο χρονικό διάστημα. Τα παιδιά έφεραν στην ταινία τη δική τους ματιά και τη δική τους φρεσκάδα και πολλές φορές, αυτοσχεδιάζοντας στις πρόβες, αλλάξαμε το σενάριο. Συγχρόνως είχα τη χαρά πολύ σημαντικοί ηθοποιοί που εκτιμούσα ιδιαίτερα να δεχτούν την πρότασή μου να παίξουν τους δεύτερους ρόλους των γονιών και των καθηγητών των παιδιών, συμπληρώνοντας έτσι ιδανικά, κατά τη γνώμη μου, το cast της ταινίας. Χωρίς τη βοήθειά τους δεν θα μπορούσα να γυρίσω αυτή την ταινία. Η αφηγηματική δομή της ταινίας βασίζεται σε μια σύνθετη, πολυφωνική αφήγηση με εσωτερική εστίαση, εναλλάσσοντας τις οπτικές γωνίες τριών βασικών χαρακτήρων, των δραστών, αλλά και του θύματος. Δεν ήθελα να κάνω μια ταινία μόνο από τη μεριά των θυμάτων. Δεν με ενδιαφέρουν οι θετικοί ήρωες. Προτιμώ τους πιο σύνθετους, αντιφατικούς χαρακτήρες, που σε προκαλούν να εξερευνήσεις τη σκοτεινή πλευρά των πραγμάτων και της ανθρώπινης ψυχής. Έτσι με ενδιέφερε πολύ περισσότερο, χωρίς να δικαιολογώ τις πράξεις τους, να προσπαθήσω να ιχνηλατήσω τις διαφορετικές προσωπικές διαδρομές των μελών της συμμορίας, να επιχειρήσω να ρίξω φως στη δράση τους, τις αντιφάσεις και τις εσωτερικές

«Δεν ήθελα να κάνω μια ταινία καταγγελίας που να κραυγάζει αλλά μια ταινία που να υπαινίσσεται, αφήνοντας χώρο στον θεατή. Γι’ αυτό προτίμησα, άλλωστε, και το φινάλε να είναι ανοιχτό, ώστε οι θεατές να μπορούν να δώσουν τη δική τους ερμηνεία».

τους συγκρούσεις, να φέρω στην επιφάνεια τα κίνητρά τους, καθώς είναι ακόμη παιδιά χωρίς συγκροτημένη προσωπικότητα, γεμάτα θυμό, που ψάχνουν εναγωνίως μια ταυτότητα και τη θέση τους σ’ έναν κόσμο εχθρικό, στον οποίο αισθάνονται ξένοι, αποκλεισμένοι, χωρίς ελπίδα για το μέλλον. Είναι “η κοινοτοπία του κακού” σ’ έναν κόσμο όπου οι ιδεολογίες έχουν καταρρεύσει, αφήνοντας πίσω τους ένα μεγάλο κενό και, συγχρόνως, πρόσφορο έδαφος για τον εκφασισμό της κοινωνίας, που η πολυεπίπεδη κρίση πυροδότησε τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας, φέρνοντας στην επιφάνεια υπόγεια, σκοτεινά ρεύματα που μέχρι τότε υπέβοσκαν. Όλοι οι χαρακτήρες της ταινίας έχουν ενδιαφέρον για μένα. Αν έπρεπε, ωστόσο, να ξεχωρίσω κάποιον, αυτός είναι ο Στέλιος, γιατί είναι αυτός που μεταστρέφεται, διανύοντας το μεγαλύτερο δραματικό τόξο. Στην αρχή της ταινίας, αναζητώντας απεγνωσμένα μια ταυτότητα, γοητεύεται από τη συμμορία, όσο όμως ανακαλύπτει το πραγματικό της πρόσωπο, απομακρύνεται. Η σταδιακή αυτή μεταστροφή του θα τον κάνει να ξαναδεί τον κόσμο από την αρχή, δίνοντας έτσι και μια απροσδόκητη τροπή στο φινάλε της ταινίας». Τον ρωτάω αν βρέθηκε στο Πέραμα εσκεμμένα ή τυχαία. «Όταν αρχίσαμε το ρεπεράζ, αναζητούσα μια υποβαθμισμένη, λαϊκή γειτονιά της Αθήνας ως κύριο χώρο, όπου θα διαδραματιζόταν η ιστορία. Είχα την τύχη τότε να ανακαλύψω ξανά το Πέραμα, καθώς έπεσα πάνω στο αφιέρωμα της LiFO, που μου κέντρισε ξανά το ενδιαφέρον. Γνώριζα το Πέραμα από το 2001 γιατί είχα κάνει ένα ντοκιμαντέρ εκεί, αλλά τότε η Αθήνα ήταν μια πόλη τελείως διαφορετική. Όταν ξαναπήγα, ήταν για μένα μια αποκάλυψη. Από την πρώτη στιγμή αισθάνθηκα ότι αυτός ήταν ο ιδανικός χώρος για να γυριστεί η ταινία. Έτσι άλλαξα το σενάριο κι έκανα όλες τις αναγκαίες προσαρμογές, μεταφέροντας το μεγαλύτερο μέρος της δράσης εκεί. Μάλιστα στην αρχή και στο φινάλε της ταινίας βλέπουμε, ενταγμένη οργανικά στη δράση, και την “Αρχή της Ελπίδας”, την εμβληματική εγκατάσταση του Σκωτσέζου καλλιτέχνη Ρόμπερτ Μοντγκόμερι, που βρίσκεται πάνω από το πορθμείο. Το 18, ο τίτλος της ταινίας, είναι ηθελημένα αμφίσημος, παραπέμποντας κυρίως στην ηλικία των πρωταγωνιστών, που είναι παιδιά 18 χρονών που ψάχνουν να βρουν τη θέση τους στον κόσμο, αλλά και στο γνωστό ναζιστικό σύνθημα. Σχετικά με τη φόρμα της ταινίας, το 18 ήθελα, σε ένα πρώτο επίπεδο, να έχει μια ντοκιμαντερίστικη διάσταση, την αλήθεια ενός ντοκιμαντέρ, την αλήθεια των προσώπων, των σωμάτων, των χώρων, καθώς ο κινηματογράφος έχει εγγενώς μια οντολογική διάσταση, “πιάνει τον θάνατο πάνω στην ώρα της δουλειάς του”, για να χρησιμοποιήσω τη γνωστή φράση του Κοκτό, και συγχρόνως να έχει μια γραφή λιτή, σκληρή και τρυφερή μαζί, χωρίς φιοριτούρες, με μια κάμερα, πάντοτε στο χέρι, που κινείται διαρκώς, ακολουθώντας τα πρόσωπα. Γι’ αυτό και στην ταινία η μουσική που ακούγεται είναι λίγη και πάντοτε αφηγηματική, μουσική από πηγή, που ακούνε οι ήρωες, καθώς δεν ήθελα να εκβιάζει τη συγκίνηση, η οποία προτιμούσα να γεννιέται από τη δράση, τις εικόνες και τους ήχους της ταινίας». «Ποια θα είναι η πορεία της ταινίας από δω και πέρα;» «Ελπίζω το 18, σ’ αυτήν τη δύσκολη για τον κινηματογράφο εποχή, να μπορέσει να βρει το κοινό του και να συναντήσει τους θεατές όχι μόνο στις οθόνες των υπολογιστών αλλά, επιτέλους, και στις κινηματογραφικές αίθουσες…»

25.11.21 – lifo

21

STREET ART

Ο GUIDO VAN HELTEN ΔΗΜΙΟΥΡΓΕΊ ΣΤΑ ΕΞΆΡΧΕΙΑ ΜΊΑ ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΊΑ ΠΟΥ ΘΑ ΣΥΖΗΤΗΘΕΊ

info: O Guido van Helten μόλις ολοκλήρωσε την τοιχογραφία στην Πάτρα (επάνω) και ξεκίνησε το νέο mural στα Εξάρχεια. www.guidovanhelten.com

Ο παγκοσμίου φήμης Αυστραλός καλλιτέχνης δουλεύει μια τοιχογραφία στην οδό Γραβιάς, που τις επόμενες μέρες πρόκειται να τραβήξει τα φώτα της δημοσιότητας.

ο αυστραλός καλλιτέχνης guido van helten είναι διάσημος σε ολόκληρο τον κόσμο. Από την Ευρώπη έως τις ΗΠΑ και την Αυστραλία, τα διάσημα, μεγάλης κλίμακας φωτορεαλιστικά murals του κοσμούν κτίρια σε πολλές πόλεις, σε εγκαταλελειμμένα κτίρια στη μέση του πουθενά, σε αποθήκες, σε φράγματα, ακόμη και σε έναν πύργο ψύξης στην απαγορευμένη ζώνη του Τσερνόμπιλ. Στα έργα του απεικονίζονται άνθρωποι καθημερινοί που ξεπροβάλλουν μέσα από το ρεαλιστικό περιβάλλον το οποίο δημιουργεί κάθε φορά. Ηλικιωμένοι, παιδιά που χορεύουν, πρόσωπα που φαίνεται ότι έχουν κάτι να σου πουν γίνονται χαρακτηριστικές φιγούρες της τέχνης του. Τον Νοέμβριο βρέθηκε στην πόλη της Πάτρας, στο πλαίσιο του Artwalk, δημιουργώντας μια τοιχογραφία στην οδό Κορίνθου, με πρόσωπα που περπατούν μέσα στο φως, ενώ εδώ και λίγες μέρες εξερευνά την Αθήνα, φωτογραφίζοντας ανθρώπους και ανακαλύπτοντας τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν τη γειτονιά των Εξαρχείων. Στην τοίχο του βιβλιοπωλείου Πρωτοπορία, εκεί όπου διασταυρώνονται η Εμμανουήλ Μπενάκη και η οδός Γραβιάς, ο Guido δουλεύει καθημερινά σε ένα πρότζεκτ στο πλαίσιο συνδιοργάνωσης της Πρεσβείας της Αυστραλίας με τον Δήμο Αθηναίων, δημιουργώντας ένα έργο που αναμένεται να γίνει το επόμενο talk of the town. «Όταν ταξιδεύω για τέτοιου είδους δουλειά υπάρχει ένας σκοπός, να αλληλεπιδράσω με τους ντόπιους», λέει αναφορικά με τη μέθοδο που ακολουθεί για να φτιάξει τις τοιχογραφίες τους. Η διαδικασία της έρευνας, που περιλαμβάνει τη συνομιλία με τους ανθρώπους κάθε περιοχής, την εξερεύνηση όσων συμβαίνουν σε αυτήν και τη street φωτογραφία, αποτελεί ένα από τα κύρια γνωρίσματα της δουλειάς του, δίνοντας έμπνευση στα έργα του. «Γνωρίζεις διαφορετικούς ανθρώπους, δουλεύετε μαζί για να φτάσετε σε έναν στόχο και συνεργάζεσαι με ντόπιους για να το κάνεις πραγματικότητα», εξηγεί. «Το κομμάτι της έρευνας είναι πολύ σημαντικό για μένα, γιατί θα αισθανόμουν άβολα αν έκανα ένα μεγάλο έργο σε οποιοδήποτε μέρος χωρίς να έχω κατανοήσει όχι μόνο την κουλτούρα αλλά, πολύ περισσότερο, τον χαρακτήρα του», λέει. «Γνωρίζεις την κουλτούρα του εκάστοτε μέρους και εξαλείφεις πράγματα που είναι πολύ επιφανειακά. Προσπαθώ να κάνω πίνακες που να ανήκουν σε αυτό». Για τον Guido ο χρονικός περιορισμός είναι κάτι που συχνά αποτελεί μέρος της δουλειάς, ακόμη κι αν αυτό δεν του αρέσει. Πολλές φορές πρέπει να μπει άμεσα στη διαδικασία υλοποίησης του έργου, όπως και τώρα. Όπως εξηγεί, έχει περάσει μέχρι και δύο μήνες σε μια μικρή κοινωνία απλώς εξερευνώντας την, ανακαλύπτοντας τα στοιχεία που δεν φαίνονται, τα βαθύτερα χαρακτηριστικά της, φωτογραφίζοντας, μιλώντας με τους ανθρώπους. Στα Εξάρχεια βρίσκεται από τις 16 Νοεμβρίου και έχει εξερευνήσει ήδη ένα ευρύ φάσμα της κοινότητας. «Περπάτησα στην πόλη και ξέρω ότι αυτή η γειτονιά είναι πολύ ενδιαφέρουσα, σημαντική και μοναδική. Ξέρω ότι είναι περήφανη για όλα αυτά κι αυτό είναι κάτι που θέλω να τιμήσω», λέει. « Έτσι εστίασα σε αυτή την περιοχή. Είναι πολύ εύκολο να βρεις όλα τα κλισέ σχετικά με αυτήν, αλλά είμαι αρκετό καιρό εδώ και καταλαβαίνω τι αποτελεί κλισέ και τι όχι».

22 lifo – 25.11.21

φωτογραφια: freddie f.

από τον γιωργο ψωμιαδη

25.11.21 – lifo

23

όμορφα, γιατί το μέρος όπου μεγάλωσα είναι μικρό, οπότε είχαμε απόλυτη ελευθερία να παίξουμε και να απομακρυνθούμε, πηγαίνοντας σε άλλες γειτονιές. Ξέρανε όλοι ποιανού παιδί είμαι από τη φάτσα μου. Αλωνίζαμε, γεμάτοι ανεμελιά. Ανεβαίναμε σε δέντρα, παίζαμε τα πάντα. Ο πατέρας μου είχε φορτηγό, οπότε έλειπε πολύ συχνά από το σπίτι. Η μητέρα μου εργαζόταν, οπότε έπρεπε να αναλάβω ευθύνες από μικρή. Μεγάλωσα αρκετά αυστηρά, δεδομένου ότι ήμουν ζωηρό παιδί. Δεν μου απαγόρευαν να κάνω πράγματα με τα οποία χαίρεται ένα παιδί, αλλά υπήρχαν κανόνες, όρια. Ούτε ήμουν από αυτά που δεν τα μάλωναν καθόλου. Έπαιζα συνέχεια με τα αγόρια, μπάσκετ, ποδόσφαιρο, ξύλο, με τα ποδήλατα, με τα μηχανάκια αργότερα – έπρεπε να με μαζεύουν. Όμως δεν δημιούργησα ποτέ σοβαρό πρόβλημα στους γονείς μου, τους άκουγα.

q Η αδερφή μου και ο αδερφός μου έπαιζαν μπάσκετ στο γυμνάσιο και στο λύκειο. Εγώ ήμουν μικρή, ήθελαν να με παίρνουν μαζί τους. Μου έβαζαν τη φανέλα τους, που μου ερχόταν μέχρι τον αστράγαλο, μου ’διναν την μπάλα, που ήταν πιο μεγάλη από εμένα και καθόμουν στον πάγκο, αυτές ήταν οι παραστάσεις μου. Η Γουμένισσα, παρότι είναι ένα μικρό μέρος, είχε ομάδα μπάσκετ και ένα κλειστό γυμναστήριο και αυτό ήταν σημαντικό για την εξέλιξή μου.

q Μετά ήρθε το ’87, ήμουν εννιά χρονών. Θυμάμαι που βγήκαμε όλοι στους δρόμους. Υπήρχε ευφορία, ήταν όλοι χαρούμενοι. Πανηγυρίζαμε. Είχαμε όλοι τις σημαίες στα μπαλκόνια μας, στην πλατεία του χωριού είχαν στήσει τηλεοράσεις. Τους έβλεπα όλους –και τον μπαμπά μου– να πανηγυρίζουν. Αυτή η χαρά σού μεταδίδεται, είτε το καταλαβαίνεις είτε όχι. Το δεύτερο που θυμάμαι είναι να σηκώνουν το τρόπαιο οι ήρωές μας. Οπότε σκέψου να βλέπω το εθνόσημο, τη γαλανόλευκη εμφάνιση, την ελληνική σημαία, το τρόπαιο, τους αθλητές και να λέω «θέλω να γίνω σαν αυτούς», χωρίς να ξέρω τι σημαίνει αυτό.

q Ξεκινάω να παίζω. Από τις αλάνες στο σχολείο, από το σχολείο σε σύλλογο. Το ’90 βγήκε το πρώτο μου δελτίο. Στους πρώτους μου αγώνες, θυμάμαι, χάναμε με μεγάλη διαφορά. Απ’ ό,τι μου λένε, πείσμωνα πάρα πολύ. Έκλαιγα πολύ μετά της ήττες. Ο πατέρας μου κάπου στο γυμνάσιο-λύκειο δεν ήταν πολύ θετικός με το όλο θέμα του μπάσκετ. Τον ενοχλούσε το ότι έλειπα πολλές ώρες από το σπίτι, ότι κάποιες φορές γυρνούσα πολύ κουρασμένη, και το έβλεπε. Δεν μπορούσε να καταλάβει τον λόγο που τα έκανα όλα αυτά, τον βαθμό στον οποία τα έκανα. Θυμάμαι ένα χαρακτηριστικό σκηνικό, που γύρισα κάποια στιγμή από έναν αγώνα μπανταρισμένη, με πατερίτσες. Δεν θα ξεχάσω ποτέ την αντίδρασή του. Όρμησε στους υπεύθυνους της ομάδας και σ’ εμένα και είπε ότι δεν θα ξανάπαιζα μπάσκετ: «Τέλος, αυτό ήταν».

q Χρησιμοποιούσαμε διάφορα τεχνάσματα για να μην του λέμε ότι πάω προπόνηση. Όταν γυρνούσα το βράδυ στο σπίτι η μαμά δεν θα άναβε το θερμοσίφωνο για να κάνω μπάνιο, θα έκανα το πρωί, πριν πάω σχολείο. Έπρεπε να μη δει τα ρούχα μου ιδρωμένα. Άλλαζα φεύγοντας από το σπίτι. Είχα την κάλυψη της μαμάς και των αδελφών μου. Και ο προπονητής μου τους είχε από κοντά πολλά χρόνια. «Είναι καλή η μικρή, είναι καλή». Ήμουν ένα παιδί που απλώς έπαιζε μπάσκετ. Θεώρησα ότι κάποια στιγμή στο λύκειο θα με ζορίσουν οι γονείς μου να διαβάσω και όλο αυτό θα τελειώσει. Πριν συμβεί αυτό, όμως, ο προπονητής μου μού είπε ότι μπορούσα να παίξω στην εθνική ομάδα. Αυτό ήταν για μένα το σημείο που κλείδωσαν όλα.

q Κανόνισε, λοιπόν, να πάμε μαζί στη Θεσσαλονίκη και να παρακολουθήσουμε προπόνηση της Εθνικής Νεανίδων, με ένα-δυο χρόνια μεγαλύτερες αθλήτριες. Κανόνισε να με βάλει στην προπόνηση και να με δει. Ήμουν πολύ πίσω σε φυσική κατάσταση, σε αθλητικά προσόντα, παντού. Αισθάνθηκα ντροπή, είχα άγχος. Μετά την προπόνηση με έπιασε ο ομοσπονδιακός προπονητής, ο κ. Μεντηλίδης –ο οποίος έπαιξε πολύ σημαντικό ρόλο αργότερα–, και μου λέει: «Είσαι μια παίκτρια που έχεις ταλέντο, σαν κι εσένα έχω εκατό σε όλη την Ελλάδα. Ήρθες εδώ τώρα γιατί πιστεύουμε ότι μπορεί να είσαι εδώ σε δύο χρόνια, αλλά για να τα καταφέρεις πρέπει να δουλέψεις πάρα πολύ. Να θυμάσαι ότι όταν εσύ κοιμάσαι κάποιος άλλος δουλεύει». Γυρίσαμε, λοιπόν, πίσω στη Γουμένισσα και από εκείνη την ημέρα ξεκίνησα να κάνω προπόνηση έξι-επτά ώρες, δεν με άφηναν παραπάνω.

q Όταν το ’96 με κάλεσαν στην Εθνική Νεανίδων, δεν πίστευα ότι θα κατάφερνα να μπω στη δωδεκάδα. Αλλά είχα κάνει κάποια πρόοδο, κάποια βήματα, ήμουν στις δεκαέξι καλύτερες της Ελλάδας. Όσο έβλεπα μια ανταμοιβή, μεγάλωνε η επιθυμία μου να το κάνω πιο σωστά/να γίνομαι καλύτερη. Έπαιξα, λοιπόν, στην Εθνική Νεανίδων, πήραμε μια διάκριση, που ήξερα ότι μου έδινε άνευ σε πανεπιστήμιο, οπότε ηρέμησα τους γονείς μου. Αφού έπαιξα στην Εθνική Νεανίδων, έβαλα στόχο να παίξω στην Α1.

Γεννήθηκε στη Γουμένισσα του Κιλκίς, μένει στο Παλαιό Φάληρο. Πρώην μπασκετμπολίστρια, νυν head coach στην Antetokounbros Αcademy και τεχνική σύμβουλος για το μπάσκετ γυναικών στην Ελληνική Ομοσπονδία Καλαθοσφαίρισης.

ΕΒΊΝΑ ΜΆΛΤΣΗ

q Γεννήθηκα στη Γουμένισσα, μια επαρχιακή κωμόπολη στον νομό Κιλκίς. Τα παιδικά μου χρόνια τα θυμάμαι πολύ

ΟΙAΘΗΝΑΊΟΙ

q Η πιο δύσκολη στιγμή τότε ήταν όταν έπρεπε να κάτσω απέναντι από τον πατέρα μου και να του πω «μπαμπά, θέλω

24 lifo – 25.11.21

να φύγω από το σπίτι και να πάω να παίξω μπάσκετ». Θα έβρισκα τρόπο να πάω, αλλά ήθελα την ευχή του έτσι κι αλλιώς. Έτρεμε το φυλλοκάρδι μου, είχα αυτό το άγχος, πώς θα του μιλήσω. Γιατί ο πατέρας μου ήταν εξαιρετικός πατέρας, αλλά είχαμε πολύ μεγάλη διαφορά ηλικίας και δεν ήταν ποτέ φίλος μου. Στο μπάσκετ, μέχρι ένα σημείο, ήταν οk, αλλά μετά έλεγε κι αυτός: «Τι θα κάνεις, κορίτσι μου, στη ζωή σου; Τι εννοείς “θα παίξω μπάσκετ;”». Τη στιγμή που του το είπα δεν ήμουν μόνη μου, ήταν μαζί ο αδελφός και η μαμά μου. Είχε γίνει πριν, για κάνα δυο χρόνια, φοβερή προετοιμασία απ’ όλους στην οικογένεια, και από τον προπονητή μου. Το ότι περάσαμε στο πανεπιστήμιο χάρη στη διάκριση ήταν καθοριστικό, αλλιώς δεν ξέρω πώς θα γινόταν. Ήθελα να ανοίξω τα φτερά μου. Να φύγω, όπου κι αν ήταν αυτό.

q Η καλύτερη στιγμή που έζησα με τον πατέρα μου –γιατί τον έχω χάσει– είναι οι Ολυμπιακοί Αγώνες. Κάποια στιγμή έρχονται οι γονείς μου εδώ, βλέπουν όλους τους αγώνες και παίρνουμε την πρόκριση στην οχτάδα. Το γήπεδο είναι γεμάτο, φωνάζει το όνομά μου, χειροκροτούν, τελειώνει ο αγώνας και βγαίνω να τους χαιρετήσω. Ο πατέρας μου με αγκαλιάζει, με φιλάει, κλαίει και λέει «με έκανες τόσο περήφανο που μπορώ αύριο να πεθάνω». Δεν θα το ξεχάσω ποτέ.

q Ήρθε το 2009. Δεν σκέφτηκα ποτέ ότι θα έβγαινα MVP. Ήθελα πάντα να βελτιώνομαι, να βοηθάω την ομάδα μου, να παίξω σε καλύτερη ομάδα την επόμενη χρονιά, να πάω στο WNBA, αν μπορώ. Αυτά κυνηγούσα. Τέλειωσε το τουρνουά και ήμουν όντως πρώτη σκόρερ, καλύτερη παίχτρια. Εγώ απλώς δούλευα, ήθελα να γίνω καλύτερη. Το όνειρό μου ήταν να πάω στην Αμερική.

q Όταν έμαθα για την Αμερική, έκλεισα το τηλέφωνο και πανηγύριζα μέσα στο σπίτι σαν τρελή ένα ολόκληρο βράδυ. Είχα 220 σφυγμούς. Ήταν από τις καλύτερες στιγμές της ζωής μου, καλύτερη και από πρωτάθλημα. Είχα χαρά και ήξερα ότι θα άφηνα τον εαυτό μου να χαρεί μία μέρα γιατί την άλλη ξεκινούσε προπόνηση και σε άλλο επίπεδο. Με πολύ πόνο. Προετοιμάστηκα, φυσικά, όσο καλύτερα μπορούσα. Πάντα νόμιζα ότι δεν ήμουν καλά προετοιμασμένη, ότι δεν θα τα κατάφερνα. Αλλά έλεγα «δεν πειράζει, εγώ θέλω απλώς να πάω και ας κάτσω στον πάγκο, και ας δίνω νερά, και ας κάνω αέρα με τις πετσέτες». Δεν με ενδιέφερε. Πήγαινα από τη Γουμένισσα στην Αμερική, στον μαγικό κόσμο του NBA και ήθελα να δω πώς είναι.

q Προσγειώνομαι στο αεροδρόμιο. Το ζω. Δεν το πιστεύω. Έλεγα: «Θεέ μου, σε ευχαριστώ». Απ’ έξω με περιμένει μια λιμουζίνα. Πηγαίνω στο Κονέκτικατ. Τότε αντιλαμβάνομαι τις έννοιες «μεγάλος οργανισμός», «μεγάλο γεγονός» από

απο τον γιώργο ψωμιάδη φωτογραφιeσ: freddie f.

χορτασμενη Χαίρομαι πάρα πολύ που δεν είμαι διψασμένη για πρωταθλήματα ως προπονήτρια. Δεν με αφορά. Αν με πιάσεις και μου πεις θέλω να πάρουμε μαζί το πρωτάθλημα, θα σου απαντήσω ότι θέλω να δώσουμε στα παιδιά όνειρα, δρόμους, τρόπους. Πιστεύω ότι μέσα από τον αθλητισμό μπορούμε να δημιουργήσουμε καλύτερους πολίτες και κατ’ επέκταση καλύτερη κοινωνία, οπότε αυτό πρέπει να υπηρετήσω.

25.11.21 – lifo

25

q Έκανα ταξίδια σε όλη την Αμερική, έχω πολλές εικόνες. Έπαιξα στο Madison Square Garden, έχω σκύψει κι έχω φιλήσει το παρκέ. «Είμαι από τη Γουμένισσα και έχω έρθει στο κέντρο του κόσμου». Εκεί μέσα έχουν έρθει θεοί και ιερά τέρατα της μουσικής, του κινηματογράφου, του αθλητισμού. Έπαιξα πολύ. Σε επτά παιχνίδια ξεκίνησα στην πεντάδα. Δηλαδή έζησα το απόλυτο, όπου κλείνουν τα φώτα και παρουσιάζεται μόνο η πεντάδα και ακούω το «from Greece, number nine…».

q Έχω ταξιδέψει πολλές φορές στα δεκατρία χρόνια που έπαιξα έξω. Κάποιες φορές με σφίξιμο, κάποιες με κλάμα, κάποιες φορές με τίποτε από όλα αυτά. Όταν έφυγα για την Αμερική ένιωθα χαρά. Ούτε γύρισα να κοιτάξω τους φίλους μου, δεν τους χαιρέτησα. Τους είπα «άντε, γεια» και ότι δεν θα ξαναγυρίσω. Ευτυχώς, ξαναγύρισα.

q Όταν ήμουν γύρω στα είκοσι πέντε είχα βάλει στο πίσω μέρος του μυαλού μου ότι θα σταματήσω στα τριάντα πέντε, θα κάνω οικογένεια κ.λπ. Ψέματα. Φτάνω, λοιπόν, τα τριάντα τέσσερα και λέω στον εαυτό μου: «Πόσο να ’χω; Άλλον ένα χρόνο; Άλλα δύο;» Ήμουν όμως αποφασισμένη και είχα βάλει ανθρώπους γύρω μου να με ταρακουνήσουν, γιατί ήθελα να αποσυρθώ σε υψηλό επίπεδο.

q Στα τριάντα πέντε επιστρέφω στην Εθνική, γιατί απείχα για τέσσερα χρόνια. Είμαι εν ενεργεία, παίζω σε ομάδα υψηλού επιπέδου, παίζω Ευρώπη, δεν είναι ότι είμαι στο σπίτι μου και παίζω σε μια ομάδα που πέφτει κατηγορία, και λέω ότι θέτω τον εαυτό μου και πάλι τη διάθεση της ομάδας. Γυρίζω λοιπόν. Πάει κι αυτό, φτάνω τριάντα εφτά. Έχω πρόταση για άλλο ένα διετές συμβόλαιο και είμαι σε καλή κατάσταση σωματικά. Λέω «εντάξει, αυτό είναι και τέλος». Είχαμε μπροστά μας ένα Παγκόσμιο, λέω: «Εντάξει, θα πάω». Σε τραβάνε κι αυτά που γίνονται. Πέρασε η χρονιά, γυρίζω Ελλάδα. Θεώρησα ότι εδώ θα κλείσω την καριέρα μου. Τελειώνω τη σεζόν με τον Ολυμπιακό και αποφασίζω ότι θέλω να κλείσω την καριέρα μου στο εξωτερικό. Οπότε παίζω έναν ακόμη χρόνο. Κατάλαβα ότι έχω κάνει υπέρχρηση στο σώμα μου. Το έβλεπα να διαμαρτύρεται. Αποφάσισα ότι ήρθε η ώρα να σταματήσω. Ο λόγος, βέβαια, που έγινε αυτό τότε ήταν ότι δεν είχα αγώνα με την εθνική ομάδα. Έφυγα χορτάτη. Δεν με κινητοποιούσε τίποτα πια.

ΟΙ ΑΘΗΝΑΙΟΙ Εβίνα Μάλτση

παντού. Εγώ είμαι από την Ελλάδα, που δεν έχουμε αντίστοιχα γήπεδα, αποδυτήρια, ντουλαπάκια, ζεστό νερό, δεν έχουμε θέρμανση, και πάω σε ένα γήπεδο όπου σήμερα παίζει ο Γιάννης. Έχω το δικό μου ντουλαπάκι, τη δερμάτινη καρέκλα μου. Κάποια στιγμή τρέχουν και δέκα άτομα γύρω σου γιατί μπορεί να θες να φτερνιστείς και δεν έχεις χαρτομάντιλο. Πήγαινα σούπερ-μάρκετ και πέρα από το ότι με αναγνώριζαν όλοι γιατί ήμουν NBA player, οι μεγάλοι σε ηλικία άνθρωποι μου έδιναν τη σειρά τους. Δεν ήθελα να περάσω μπροστά τους, γιατί έτσι με έχουν μάθει από το σπίτι μου, και δεν υπήρχε περίπτωση να το δεχτούν.

q Το παίρνω απόφαση, γράφω ένα γράμμα, ρίχνω κλάμα, είμαι μισή ώρα πάνω από το enter. Το πατάω, φεύγει. Έχει οριστικοποιηθεί, ανακοινώνεται. Παίρνει μια διάσταση που δεν την περίμενα. Τρώω το μεσημέρι και ξαφνικά παίζουν όλα τα κανάλια ότι σταμάτησα να παίζω μπάσκετ. Δεν το καταλάβαινα γιατί στην Ελλάδα δεν μας έχουν συνηθίσει τις γυναίκες αθλήτριες σε τέτοια προβολή, και μάλιστα σε ένα άθλημα που είναι τόσοι τεράστιοι αθλητές μπροστά μου, πάντα άνδρες και δεν υπάρχουμε πουθενά. Δεν περίμενα να συμβεί αυτό επειδή σταμάτησα να παίζω.

q Όταν σου ανακοινώνουν, λοιπόν, ότι η Ελληνική Ομάδα Καλαθοσφαίρισης (ΕΟΚ) θέλει να σε βραβεύσει για την προσφορά σου, αισθάνεσαι ότι κάποιος έχει αναγνωρίσει κάτι. Σου λέει: «Μπράβο, προσπάθησες». Η ΕΟΚ σε τιμά μέσα σε ένα κατάμεστο γήπεδο με 10.000 κόσμο, με τον Γιάννη Αντετοκούνμπο παρόντα, με παραταγμένες τις εθνικές ομάδες ανδρών Ελλάδας και Σερβίας. Δεν είμαι παιδί που παίρνουν τα μυαλά του αέρα. Αισθάνομαι ευγνωμοσύνη.

q Πάω να φύγω και δεν σταματάνε να χειροκροτούν.

Ήταν κάτι τεράστιο για μένα. Ευχαριστώ τον κόσμο για το χειροκρότημα, ευχαριστώ την ομοσπονδία για τη σκέψη. Εγώ δεν θεωρώ ότι έχω κάνει κάτι σπουδαίο. Δεν ανακάλυψα φάρμακο. Δεν βοήθησα τον κόσμο να σωθεί από κάτι, όμως ήταν το δικό μου ταξίδι, με τις δικές μου ανησυχίες, και ο χώρος μου με τίμησε.

q Νιώθω εδώ και πάρα πολλά χρόνια ένα χρέος να μεταλαμπαδεύσω όσα έμαθα. Τα τελευταία χρόνια στην εθνική ομάδα ήμουν αρχηγός και μεγαλώνοντας, ωριμάζοντας και συζητώντας με προπονητές κ.λπ., ήθελα να φύγω από το κομμάτι του σταρ και του πρωταγωνιστή και να γίνω κάτι πιο σημαντικό. Όταν άρχισαν τα παιδιά να μας αναγνωρίζουν, σκεφτόμουν τι πρέπει να τους λέμε, πώς πρέπει να τους το λέμε, πώς να τους το δείχνουμε. Επειδή κι εγώ ήμουν έτσι ως παιδί, πήγαινα βάσει των προτύπων. Αυτό έχει ξυπνήσει από πολύ νωρίς μέσα μου, σίγουρα έχει μια δεκαετία. Το να δώσουμε πράγματα στα παιδιά, να είμαστε δίπλα τους, να τους βοηθήσουμε, να τους μιλήσουμε. Σίγουρα θαυμάζουν κάποιους αθλητές και κάποιος πρέπει να τους δείξει πού μπορούν να πάνε.

q Είναι δύσκολος ακόμα στη χώρα μας ο ρόλος της γυναίκας. Και εγώ για να καταξιωθώ και να νιώσω εσωτερική ικανοποίηση έπρεπε να φύγω από εδώ. Ήμουν δεκατρία χρόνια έξω. Δεν έγινα η Μάλτση παίζοντας εδώ ή, μάλλον, όχι μόνο εδώ. Αν έπαιζα μόνο εδώ, δεν θα έλεγες «εντάξει, όμως δεν έπαιξε και σε καμιά πολύ μεγάλη ομάδα. Δεν πήγε Ευρώπη»; Απλώς οι άντρες εδώ έχουν τη δυνατότητα να το κάνουν, οι γυναίκες όχι.

q Η αιτία που συμβαίνει αυτό στη χώρα μας νομίζω ότι έχει να κάνει λίγο με την κουλτούρα μας. Είμαστε, πιστεύω, ακόμα λίγο πίσω στα θέματα με τις γυναίκες. Πραγματικά, όμως, πιστεύω ότι αυτό αλλάζει. Θέλουμε πολλά χρόνια ακόμη για να φτάσει στα επίπεδα που θέλουμε, αλλά θα γίνει. Κι εμείς είμαστε εδώ για να το σπρώχνουμε λίγο παραπάνω, για να ανοίγουμε τον δρόμο. Ξεκινάει καθαρά από κει. Μη ξεχνάς ότι και ο δικός μου ο πατέρας ήταν έτσι – «εσύ είσαι γυναίκα, τι θα κάνεις, δεν θα κάνεις οικογένεια; Θα παίζεις μπάσκετ; Αυτό είναι αντρικό άθλημα». Ναι, αλλά τι θα γίνει όταν η κόρη σου –γιατί έτσι ξεκινάει όλη η ευαισθητοποίηση και η αλλαγή, από τις κόρες– σου πει ότι μέσα από αυτό εκφράζομαι, μέσα από αυτό βρίσκω τον εαυτό μου και μέσα από αυτό γίνομαι ο άνθρωπος που είμαι; Οκ, τώρα δεν είμαι 16 και 25. Είμαι όμως η Εβίνα, που μέσα από το μπάσκετ μπόρεσα να βρω τον εαυτό μου. Τι γίνεται εκεί; Θα ήθελες να σου λένε «η κόρη σου να πάει να πλύνει κάνα πιάτο;», ότι αυτό που κάνει δεν είναι σωστό, ότι δεν είναι νορμάλ, ότι δεν είναι γυναίκα; Όλα αυτά. Δεν νομίζω ότι θα έπρεπε να είναι έτσι. Πρέπει να αλλάξει. Γιατί τα κορίτσια που θέλουν να παίξουν μπάσκετ ή να κάνουν αθλητισμό να είναι κάτι το περίεργο για την κοινωνία μας;

Προφανώς πρέπει να κάνουμε πάρα πολλούς συμβιβασμούς γιατί δεν ζούμε μόνοι μας – η δική σου ελευθερία σταματά εκεί που ξεκινά του άλλου. Προφανώς ζούμε σε μια εποχή που τα πράγματα δεν είναι εύκολα, από εκεί και πέρα θεωρώ ότι έχουμε ελευθερία στο να επιλέξουμε τι συμβιβασμούς θα κάνουμε.

q Έχω μια φίλη που λέει ότι το παιδί που έχουμε μέσα μας ζει για πάντα. Το θέμα είναι σε τι φυλακή ή σε τι ουρανό το αφήνουμε να εκφραστεί. Η κοινωνία είναι αυτή που μας βάζει τα πρέπει, τα θέλω. Να δουλέψω παραπάνω, να βγάλω περισσότερα λεφτά κ.λπ. Τα παιδιά είναι καθαρά και αγνά. Αν θα μπορούσα να ευχηθώ κάτι, και το προσπαθώ, είναι να μείνω έτσι μέχρι να πεθάνω. Αν καταφέρω να μείνω σαν άνθρωπος αγνός και καθαρός, θα είμαι πολύ ευχαριστημένη.

q Η ζωή μού έμαθε ότι όλα αλλάζουν. Δεν περίμενα ότι θα το πω ποτέ αυτό. Αν με ρωτούσες πριν από πέντε χρόνια θα σου

ΙNFO

instagram.com/evinaki9/

26 lifo – 25.11.21

έλεγα κάτι με τη λέξη όνειρο. Ότι όλα τα όνειρα μπορούν να γίνουν πραγματικότητα γιατί και αυτό μου το έχει μάθει η ζωή. Αν μου έλεγες να σου πω κάτι, θα ήταν να ονειρεύεσαι. Dream Big! Μη βάλεις ταβάνι στα όνειρα σου. Γιατί πραγματικά μπορούν να γίνουν τα πάντα με δουλειά. Η ζωή είναι δίκαιη. Η ζωή σε ανταμείβει. Αυτό πιστεύω. Αυτό μου έχει μάθει. Και τώρα πια, που είμαι 43 και έχω κλείσει ένα κεφάλαιο στη ζωή μου, μαθαίνω ότι η ζωή συνεχίζεται. Δεν έχει σημασία τι έκανες μέχρι χθες.

707

ΜΟΥΣΙΚΗ

Tectonics Athens 2021 Πώς θα ήταν ένας πλανήτης χωρίς τεκτονικές πλάκες; Πώς θα ήταν η ζωή χωρίς μουσική; Το Tectonics Athens επιστρέφει για τρίτη φορά στην Αθήνα, για να ανατρέψει όσα γνωρίζαμε για τον ήχο και τη μουσική. Aντικείμενα καθημερινής χρήσης σε ρόλο μουσικών οργάνων, πρωτότυπες ηχητικές εγκαταστάσεις, πολυφωνική μουσική, ο ήχος της σειρήνας ως σύμβολο αντίστασης και καταπίεσης, παραδοσιακά τραγούδια, κλασική μουσική σε νέες περιπέτειες, σύνθετες μουσικές φόρμες, μουσικά όργανα που βυθίζονται στο νερό, dance μουσική, ελεύθερος αυτοσχεδιασμός, μπαρόκ ήχοι και goth ηλεκτρονική μουσική συνθέτουν το διεθνές φεστιβάλ μουσικής Tectonics που θα εκτυλιχθεί σε διάφορους χώρους μέσα στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση, αλλά και στο Μικρό Χρηματιστήριο Αθηνών, στο Ρομάντσο και στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος-Βαλλιάνειο Μέγαρο.

3-5/12/2021, Στέγη Ιδρύματος Ωνάση, Μικρό Χρηματιστήριο Αθηνών (Πεσμαζόγλου 1, Αθήνα), Ρομάντσο (Αναξαγόρα 3, Αθήνα), Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος-Βαλλιάνειο Μέγαρο (Πανεπιστημίου 32, Αθήνα)

28

THE WEEK Όσα ξεκινάνε αυτή την εβδομάδα

30

ΣΙΝΕΜΑ Οι νέες ταινίες της εβδομάδας

32

OΠΕΡΑ Ελπίς πατρίδος

34

ΜΟΥΣΙΚΗ Η Adele έβγαλε νέο άλμπουμ και είναι ξανά Νο 1 παντού

36

ΒΙΒΛΙΟ Τα (πολύτιμα) μαθήματα λογοτεχνίας του Κορτάσαρ

37

ΒΙΒΛΙΟ Μετά την κατάρρευση

38

ΜΟΥΣΙΚΗ Total Eclipse of the Art

25.11.21 – lifo

27

5 ΜΟΥΣΙΚΗ «Προσφορά Μουσικής & Μουσική Προσφορά» από τον Λεωνίδα Καβάκο και την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών Ο διεθνούς φήμης μουσικός Λεωνίδας Καβάκος συμπράττει για άλλη μια χρονιά με την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, μέσω του φιλανθρωπικού προγράμματος «Προσφορά Μουσικής & Μουσική Προσφορά», που τελεί υπό την αιγίδα του. Στη συναυλία της Αθήνας θα ακουστούν το «Κοντσέρτο για βιολοντσέλο και ορχήστρα αρ. 1 σε ντο μείζονα» του Γιόζεφ Χάιντν και η «Συμφωνία αρ. 6 σε μι ύφεση ελάσσονα, έργο 111» του Σεργκέι Προκόφιεφ, με σολίστ τον Τιμόθεο Γαβριηλίδη-Πέτριν (βιολοντσέλο).

απο tην ελενη τζαννατου

28/11, Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, Βασ. Σοφίας & Κόκκαλη, Αθήνα, είσοδος: 15-45 ευρώ

the week

6 ΠΑΡΤΙ EDEN presents: Special Request + Estella Boersma

25 νοε μ β ιου -1 δεκεμβριου 20 21

STOEP TH S PR ES

ΘΕΑΤΡΟ

1 ΜΟΥΣΙΚΗ Nalyssa Green + Kristof live Πολύχρωμοι αλλά και μελαγχολικοί, η Nalyssa Green και ο Kristoff, με τον δικό τους τρόπο ο καθένας, δίνουν την προσωπική τους νότα στην εναλλακτική εγχώρια pop. Μετά τη συναυλία στο Ηρώδειο αλλά και μια σειρά από «Τηλελάιβ», οι δύο φρέσκοι μουσικοί ετοιμάζονται να ξαναμοιραστούν τη σκηνή, σε ένα από κοινού live με γνωστά τους αλλά και νέα, ακυκλοφόρητα κομμάτια.

28/11, six d.o.g.s., Αβραμιώτου 6-8, Αθήνα, είσοδος: 10 ευρώ

έξυπνα συστήματα – τόσο ως προς τον σχεδιασμό όσο και ως προς τη χρήση. Σημαντικές γι’ αυτούς είναι και οι έννοιες «της δοκιμής και του λάθους», μέσω των οποίων τελικά μπορούμε να κατανοήσουμε καλύτερα τις διαδικασίες αυτοματισμού.

27/11-22/12, Romantso, Αναξαγόρα 3-5, Αθήνα, είσοδος ελεύθερη

4 ΜΟΥΣΙΚΗ / ΘΕΑΤΡΟ «Σκιές στον Άδη» του Αλέξανδρου Μούζα, σε σκηνοθεσία Θωμά Μοσχόπουλου

2 ΠΑΡΤΙ Banana Boys «Wild In Wonderland» Πάνε δύο χρόνια από την τελευταία φορά που τα Banana Boys βρέθηκαν στο στενό της Αβραμιώτου για ένα ξέφρενο πάρτι, οπότε η επιστροφή τους δεν μπορούσε παρά να είναι δυνατή. Έτσι, αλλάζουν την ταυτότητά τους σε BANANAQX και παίζουν μουσική που χορεύεται, απαλλαγμένη από τις ταμπέλες ειδών, σε μια βραδιά με θέμα «Wild In Wonderland», άναρχη και χωρίς ταμπέλες.

27/11, six d.o.g.s., Αβραμιώτου 6-8, Αθήνα

3 ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ TRIALS & ERRORS Πώς διαμορφώνεται η ζωή σε μια πραγματικότητα που εμπεριέχει όλο και περισσότερη τεχνητή νοημοσύνη; Τα τεχνητά συστήματα είναι πραγματικά αυτόνομα; Με την τεχνητή νοημοσύνη να εισχωρεί σε διαφορετικούς τομείς της ανθρώπινης δράσης, πέντε Έλληνες εικαστικοί δημιουργούν νέα έργα, προβληματισμένοι γύρω από τη σχέση του ανθρώπου με τα

28 lifo – 25.11.21

Στο πλαίσιο του εορτασμού από τα 200 χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης, το νέο μουσικοθεατρικό έργο Σκιές στον Άδη στηρίζεται σε κείμενα του Λόρδου Βύρωνα. Το σκηνικό παραπέμπει σε έναν φαντασιακό Άδη στον οποίο ο Λόρδος Βύρωνας είναι ένας «έκπτωτος άγγελος», σε ένα υγρό Μεσολόγγι που παραπέμπει σε ένα «Greek Gothic» σκηνικό. Το ενδεκαμελές μουσικό σύνολο διευθύνει ο Νίκος Βασιλείου, ενώ τον κεντρικό ρόλο αναλαμβάνει ο Χρήστος Λούλης.

27 & 28/11, Εναλλακτική Σκηνή Εθνικής Λυρικής Σκηνής, Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, Λεωφ. Συγγρού 364, Καλλιθέα. Είσοδος: 10-20 ευρώ

«Killer Joe» του Tracy Letts, σε σκηνοθεσία Γιάννη Στάνκογλου Στο σκηνοθετικό του ντεμπούτο, ο Γιάννης Στάνκογλου κατευθύνεται στον αμερικανικό Νότο για να καταπιαστεί με το πάντα αποδοτικό για την τέχνη «αμερικανικό όνειρο». Μεταφέρει έτσι στο σανίδι το Killer Joe του Tracy Letts, μια western μαύρη κωμωδία, που πριν μια δεκαετία είδαμε και στη μεγάλη οθόνη με τον Μάθιου Μακόναχι στον πρωταγωνιστικό ρόλο. Βρισκόμαστε στο Τέξας κι ένας νεαρός έμπορος ναρκωτικών ζητάει από έναν ντετέκτιβ και επαγγελματία εκτελεστή να σκοτώσει τη μητέρα του προκειμένου να φτάσει στα χέρια του η ασφάλεια ζωής της. Όλα όμως θα κριθούν στο αντάλλαγμα που ο δεύτερος θα ζητήσει. Με τον ίδιο τον Γιάννη Στάνκογλου και τους Κώστα Νικούλι, Ναταλία Σουίφτ, Δήμητρα Λημνιού και Κωνσταντίνο Σειραδάκη.

24/11-19/12, Θέατρο Εμπορικόν, Σαρρή 11, Αθήνα, είσοδος: 1720 ευρώ

Με σύνθημα το «Sundays are Back & Sundays Are for Lovers», η ομάδα του Plisskën Festival δίνει χρώμα στις Κυριακές μας δύο φορές τον μήνα, με πολύωρα πάρτι με διεθνή αλλά και εγχώρια acts. Αυτή την Κυριακή καλεσμένοι του EDEN είναι ο βετεράνος του bass ήχου, ο Βρετανός παραγωγός και DJ Special Request, που κινείται με χαρακτηριστική ευκολία ανάμεσα στα είδη, αλλά και η Ολλανδή DJ Estella Boersma που, αν και πρωτοεμφανιζόμενη, έχει ήδη κερδίσει τις εντυπώσεις του ηλεκτρονικού κόσμου.

28/11, Ωδείο Αθηνών, Ρηγίλλης & Βασιλέως Γεωργίου Β΄ 17-19, Αθήνα, είσοδος: 12-15 ευρώ

7 ΘΕΑΤΡΟ Το «Κήτος» της Ειρήνης Αναγνωστοπούλου, σε σκηνοθεσία Θανάση Ακοκκαλίδη Σε ένα άδειο λιμάνι χωρίς θάλασσα, ένα κορίτσι προσπαθεί να επιβιώσει μέσα στην ξηρασία. Είναι ένα παιδί του δρόμου και σε αυτή την προσπάθεια επιβίωσης βρίσκει ένα κήτος στα σκουπίδια. Ύστερα φτιάχνει έναν αυτοσχέδιο θίασο ο οποίος λέει ιστορίες, οι οποίες τελικά «ξεδιψάνε». Ο Θανάσης Ακοκκαλίδης διασκευάζει το έργο της Ειρήνης Αναγνωστοπούλου για να έρθει αντιμέτωπος με το «δικό του» Κήτος.

22/11-31/1, BIOS, Πειραιώς 84, Αθήνα, είσοδος: 10-15 ευρώ

8 ΣΙΝΕΜΑ / ΜΟΥΣΙΚΗ The Callas SICK film screening + live Την πολύπλευρη καλλιτεχνική τους φύση πρόκειται να ξεδιπλώσουν οι Callas το Σάββατο το βράδυ στο Temple. Μετά την προβολή της στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, η νέα ταινία της «καλλιτεχνικής μηχανής» των αδερφών Ιωνά, το SICK, πρόκειται να προβληθεί στην Αθήνα. Το σενάριο ακολουθεί μια σειρά μη-συμβάντων στη ζωή δύο εραστών, που η μία βρίσκεται στο Λος Άντζελες και ο άλλος στην Αθήνα, απομονωμένοι, την πρώτη άνοιξη της καραντίνας. Μετά την προβολή

EKΔΗΛΩΣΕΙΣ

27/11, Temple Athens, Ιάκχου 17, Αθήνα, είσοδος: 10 ευρώ

ΧΟΡΟΣ

9 ΣΙΝΕΜΑ 12ο Φεστιβάλ Εθνογραφικού Κινηματογράφου της Αθήνας Ethnofest

the week

θα ακολουθήσει live των Callas, ενώ στο merchandise θα διατίθεται σε ultra limited DIY cassette edition το soundtrack της ταινίας.

Open Call

«INSEQS» του Δημήτρη Μυτιληναίου Και η αμηχανία είναι όμορφη. Αυτό θέλει να αναδείξει ο χορογράφος Δημήτρης Μυτιληναίος στη νέα του χορευτική παράσταση, που στηρίζεται σε απομεινάρια κλασικής χορογραφικής σύνθεσης. Η ομάδα αποτελείται από πέντε χορευτές αλλά και έναν δάσκαλο καράτε που καμιά φορά χορεύει και τέσσερις μουσικούς (η μουσική είναι γραμμένη από τους Rita Mosss). Όλοι μαζί επιδίδονται σε «νούμερα» που μπορούν να ακροβατούν μεταξύ του ακαδημαϊκού αλλά και του variété. «Κακοποιημένες» ασκήσεις γίνονται μπροστά στο κοινό και αποκαλύπτουν τις κρυμμένες πληροφορίες του χορευτικού σώματος αλλά και των βλεμμάτων προς αυτό.

1-4/12, Φαλήρου 97, Κουκάκι (πρώην ΦΙΑΤ), είσοδος: 8-12 ευρώ

MAGDALENA ABAKANOWICZ, THE PAINFUL PYRAMIDS, 1993

από το Ίδρυμα Γεωργίου και Αριστέας Μαμιδάκη για το Βραβείο Τέχνης Για 12η χρονιά το Ethnofest επιστρέφει (σε υβριδική μορφή) για να παρουσιάσει ντοκιμαντέρ που πραγματεύονται την ανθρώπινη εμπειρία στην κοινωνική, πολιτισμική και ενδόμυχη διάστασή της. Το φεστιβάλ ξεκινάει με το γυναικείο ζήτημα σε πρώτο πλάνο, κάνοντας πρεμιέρα την Παγκόσμια Ημέρα Για Την Εξάλειψη Της Βίας Κατά Των Γυναικών (25/11) με την προβολή της ταινίας Με Λένε Belmaya των Sue Carpenter και Belmaya Nepali. Το υπόλοιπο πρόγραμμα απαρτίζεται από φοιτητικές ταινίες, το «πανόραμα», πειραματικές ταινίες αλλά και τη θεματική ενότητα «Ρομαντισμός: Κάμερα, Εξιδανίκευση και το Πραγματικό».

25/11-5/12, Κινηματογράφος Άστορ, Σταδίου 2, Αθήνα, Ινστιτούτο Γκαίτε των Αθηνών, Ομήρου 14-16, Αθήνα, και online. Είσοδος: 2-4 ευρώ ανά προβολή

10 ΜΟΥΣΙΚΗ Holy Monitor live

Μία από τις αγαπημένες εγχώριες μπάντες του ψυχεδελικού ήχου, οι Holy Monitors ετοιμάζονται να ανέβουν στη σκηνή της Death Disco, σηματοδοτώντας έτσι και την επιστροφή τους στα live. Στις αποσκευές τους, πέρα από τα κομμάτια της υπόλοιπης δισκογραφίας τους, θα έχουν και το νέο τους άλμπουμ, «Southern Lights», το οποίο θα παρουσιάσουν πρώτη φορά μπροστά σε κοινό.

27/11, Death Disco, Ωγύγου 16, Αθήνα, είσοδος: 8 ευρώ

11 ΠΑΡΤΙ Fade Radio

Τ ΣΥΖΗΤΗΣΗ

«I’m Positive 2021» Έχουν περάσει 4 δεκαετίες από τότε που διαγνώστηκαν οι πρώτοι άνθρωποι με HIV, και έκτοτε έχουν γεννηθεί πολλές ανθρώπινες ιστορίες γύρω από τον ιό άλλες αποδείχθηκαν τραγικές ενώ άλλες είναι μια τρανή απόδειξη δύναμης και θέλησης για ζωή. Για τέταρτη χρονιά η Στέγη διοργανώνει το «I’m Positive», μια ανοιχτή δηλαδή συζήτηση ανθρώπων που ζουν με HIV και μιλούν για την ορατότητα, τη συμπερίληψη και την αποδοχή ενάντια στο στίγμα της νόσου. Η εκδήλωση έχει τη σφραγίδα του Συλλόγου Οροθετικών Ελλάδος «Θετική Φωνή».

25/11, Στέγη Ιδρύματος Ωνάση, Λεωφ. Ανδρέα Συγγρού 107, Αθήνα, είσοδος δωρεάν με προκράτηση θέσης

Προθεσμία υποβολής αιτήσεων: 30 Ιανουαρίου 2022 Για περισσότερες πληροφορίες: gnamamidakisfoundation. org/prosklisi-ekdilosisendiaferontos/

ο Βραβείο Τέχνης θεσπίστηκε το 2019 και στοχεύει στην προβολή και οικονομική υποστήριξη του έργου σύγχρονων καλλιτεχνών. Προσφέρει την ευκαιρία για δημιουργία έργου που όχι μόνο θα γίνει μέρος της συλλογής του Ιδρύματος Γ. & Α. Μαμιδάκη και θα παραμείνει σε μόνιμη έκθεση στο Sculpture Garden του Minos Beach Αrt Ηotel στον Άγιο Νικόλαο Κρήτης αλλά θα ενταχθεί και σε μια σημαντική πολιτιστική κληρονομιά. Η αγάπη για την τέχνη και η ανάγκη για συνένωση πολιτισμού και φιλοξενίας είναι οι κινητήριες δυνάμεις που έθεσαν τα θεμέλια για τη δημιουργία του Sculpture Garden, προσδίδοντας στο Minos Beach Αrt Ηotel τη διακριτή ταυτότητα ενός χώρου όχι μόνο έκθεσης αλλά και παραγωγής τέχνης. Από το 1988 μέχρι σήμερα το ξενοδοχείο έχει φιλοξενήσει τρία συμπόσια τέχνης με καλεσμένους καλλιτέχνες και ομιλητές απ’ όλο τον κόσμο, πληθώρα ομαδικών και ατομικών εκθέσεων, καθώς και δύο site specific εγκαταστάσεις. Το Sculpture Garden του Minos Beach Αrt Ηotel αποτελεί ταυτόχρονα ξεχωριστή οντότητα και αναπόσπαστο κομμάτι του συγκεκριμένου τόπου. Περιλαμβάνει περισσότερα από 50 έργα σε μόνιμη έκθεση, μεταξύ άλλων των Magdalena Abakanowicz, Lynda Benglis, Κώστα Βαρώτσου, Κώστα Τσόκλη, Θεόδωρου, Γιώργου Γυπαράκη, Boris Despodov, Γιάννη Παρμακέλη, Δημήτρη Ντοκατζή, Ingrid Fragantoni, Ρένας Παπασπύρου, Cecilia Campos, Κλίτσας Αντωνίου, Κώστα Ιωαννίδη, Georgia Kotretsos, Θεόδωρου Ζαφειρόπουλου και Γιώργου Ρυμενίδη. Ο καλλιτέχνης που θα επιλεγεί θα δει το έργο του να εντάσσεται σε μια συλλογή που χαρακτηρίζεται από εντυπωσιακή πληθώρα καλλιτεχνικών και αισθητικών προσεγγίσεων και αποτελεί παράθυρο στην ποικιλία των πειραματισμών και των δημιουργικών ανησυχιών από τα τέλη του 20ού αιώνα μέχρι σήμερα. Οι αιτήσεις θα πρέπει να αφορούν έργο το οποίο μπορεί να εκτεθεί σε υπαίθριο χώρο και να είναι site specific, δηλαδή να λαμβάνει υπόψη του τον συγκεκριμένο εκθεσιακό χώρο του Sculpture Garden στο Minos Beach Αrt Ηotel. Αφορά κυρίως, χωρίς να περιορίζεται όμως, έργα μεγάλων διαστάσεων από ανθεκτικά υλικά, σχεδιασμένα να αποτελούν μέρος του διαμορφωμένου περιβάλλοντός τους, όπως γλυπτά, εγκαταστάσεις, ηχητικές εγκαταστάσεις και έργα που σχετίζονται με καλλιτεχνική πρακτική βασισμένη στον χρόνο.

Έχοντας εξοπλιστεί για πρώτη φορά με Funktion One ηχοσύστημα, το αθηναϊκό DIY project του Fade Radio ετοιμάζει ένα μεγάλο πάρτι με reactive visuals στο ισόγειο του Romantso. Πίσω από το booth του dj θα πάρουν θέση οι Kondaktor, Koketa MC, Petros Spatharos, Bekha Mujiri και Carina.

26/11, Romantso, Αναξαγόρα 3-5, Αθήνα, είσοδος: 5 ευρώ

ΓΙΏΡΓΟΣ ΓΥΠΑΡΆΚΗΣ, ΟΡΊΖΟΝΤΑΣ, 1990

Θ. ΖΑΦΕΙΡΌΠΟΥΛΟΣ & Γ. ΡΥΜΕΝΊΔΗΣ, COME WITH THE WIND, 2019

25.11.21 – lifo

29

Ο Οίκος Gucci

απο toν θοδωρη κουτσογιαννοπουλο

O Ρίντλεϊ Σκοτ σε μία σαπουνόπερα με έρωτα, προδοσία και φόνο αλά ιταλικά.

Σινεμά

ΣYΝΟΨΗ: Η ιστορία της οικογενειακής αυτοκρατορί-

Αριστούργημα Πολύ Καλό Καλό Ικανοποιητικό Μέτριο

Κακό

30 lifo – 25.11.21

ας του ιταλικού οίκου μόδας Gucci, που περιλαμβάνει έρωτα, προδοσία, παρακμή, εκδίκηση και εν τέλει φόνο, εκείνον του Μαουρίτσιο Γκούτσι από την πρώην συζυγό του Πατρίσια Ρετζιάνι.

Π

άνω από τους ορεξάτους για show πρωταγωνιστές ενός πολυπρόσωπου δράματος και πέρα από τις επικές διαστάσεις μιας απλωμένης σε τρεις δεκαετίες οικογενειακής σαπουνόπερας γκανγκστερικών απόηχων, η ταινία Οίκος Gucci είναι μία ακόμη επιβεβαίωση πως ο Ρίντλεϊ Σκοτ είναι ένας πρακτικός, γρήγορος σκηνοθέτης, που θέλει να εξυπηρετήσει το σενάριο και να πει την ιστορία του πάση θυσία. Και εδώ θυσιάζει τη συνοχή. Ταυτόχρονα, δοκιμάζει την αυτοσυγκέντρωση του θεατή με ένα μωσαϊκό χαρακτήρων διάσπαρτου ερμηνευτικού ύφους και, αν μιλάμε για ένα όνομα που συνοδεύεται από τόσο έντονο και διαχρονικό στυλ όπως το Gucci, απροσδόκητα επίπεδο και οπτικά στείρο. Η απόλαυση υφίσταται. Αλλά είναι περιστασιακή και, κατά περίπτωση, ένοχη. Το επίκεντρο είναι η Πατρίσια Ρετζιάνι, η μετεωρική άνοδος και το σταδιακό κατρακύλισμά της, η μεταμόρφωσή της από ένα λαϊκό κορίτσι που έβαλε στο μάτι και, με την πολύτιμη συνδρομή μιας μέντιουμ (Σάλμα Χάγιεκ) που παρακολουθούσε στην τηλεόραση, τύλιξε για τα καλά τον κληρονόμο του οίκου, Μαουρίτσιο Γκούτσι. Για να μην προδώσει τον τίτλο της, η σχεδόν τρίωρη ταινία ασχολείται με τη στενή και την ευρύτερη οικογένεια, παραλληλίζοντάς την ελαφρά με μια σύγχρονη ρωμαϊκή αυτοκρατορία γεμάτη μυστικά και ίντριγκες, μοχθηρία, εγωπάθεια και κάποια αισθηματικά ρέστα, τόσο ερμητικά κλειστή, που εμφανίζεται εχθρική σε οποιονδήποτε παρείσακτο κάνει το λάθος να ζητήσει εξ αγχιστείας συμμετοχή στο οικόσημο. Η Ρετζιάνι τρύπωσε, θαμπώθηκε και θέλησε να αυτοανακηρυχθεί «νονά», μια περίπτωση godmother που, προσωρινά τουλάχιστον, εκμεταλλεύτηκε το κενό εξουσίας μιας φημισμένης, αλλά δυσλειτουργικής εταιρείας. Ο Μαουρίτσιο ήταν ντροπαλός και αδέξιος, σαν

άβγαλτος έφηβος με χαμηλή αυτοπεποίθηση, που επιβεβαιώθηκε μόνο μετά τη δοκιμασία της σχέσης του με τη Ρετζιάνι. Ο πατέρας του Ροντόλφο, πρώην ηθοποιός του εμπορικού σινεμά, ήταν ένα μείγμα ματαιόδοξου καλλιτέχνη με απωθημένα και αριστοκράτη του ιταλικού Βορρά με βαθιά γνώση του brand που ο πατέρας του δημιούργησε και εκείνος εν μέρει οραματίστηκε. Ο αδελφός του Άλντο ήταν ο συνεχιστής της επιχειρηματικής εφαρμογής και εμπνευστής πολλών καταστημάτων – ο άνθρωπος για τις μπίζνες. Αντίθετα, ο γιος του Πάολο έγινε το μαύρο πρόβατο όταν προσπάθησε να λανσάρει τη δική του σειρά με το λογότυπο, ο πατέρας του αρνήθηκε και τον ξέκοψε από την εταιρεία κι εκείνος με τη σειρά του συμμάχησε με τον εξάδελφο Μαουρίτσιο για να παγιδεύσουν τον Άλντο μέσα από μυστικά βιβλία και παράνομες συναλλαγές. Ο Άνταμ Ντράιβερ, ο Τζέρεμι Άιρονς, ο Αλ Πατσίνο και ο Τζάρεντ Λέτο αντίστοιχα ενσαρκώνουν το ανδρικό καρέ των Γκούτσι, και δεν δένουν ποτέ πραγματικά, παρά τις προσπάθειες του Ρίντλεϊ να τους δώσει τον απαραίτητο χρόνο για να γνωριστούν κινηματογραφικά και να διασταυρωθούν σε συναντήσεις και δραματικούς διαλόγους ικανούς να οδηγήσουν λογικά και συναισθηματικά στον γνωστό επίλογο μιας ιστορίας που ξεκινά ως άτσαλο ρομάντσο το 1970 και τελειώνει με τον ήχο του όπλου περίπου είκοσι πέντε χρόνια αργότερα. Ο Ντράιβερ κρατά χαμηλούς και αμήχανους τόνους, παραχωρώντας την έμφυτη γενναιοδωρία του στην υπηρεσία του στόρι, ο Άιρονς, ως απόμακρος εστέτ, τεντώνει με άνεση μυς υποκριτικής που του είναι οικείοι, ο Τζάρεντ Λέτο, αγνώριστος κάτω από προσθετικά, μακιγιάζ και μια γενικότερη μετάλλαξη του παρουσιαστικού του, παίζει σαν παθολογικά θιγμένος Ιταλιάνος θεατρίνος και σ’ αυτή την παράξενη εξίσωση, όπου κανείς δεν μοιάζει συγγενής α’ βαθμού με τον άλλον, ο Αλ Πατσίνο κάνει την έκπληξη και τη διαφορά ως ισορροπημένος και, σε πείσμα της ορμητικής ιδιοσυγκρασίας του, συγκρατημένος ερμηνευτικός παρονομαστής της φαμίλιας. Στο μεταξύ, η παρουσία της Ρετζιάνι αραι-

INFO HOUSE OF GUCCI ΣΚΗΝΟΘΕΣΊΑ:

Ρίντλεϊ Σκοτ ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΟΎΝ:

Lady Gaga, Άνταμ Ντράιβερ, Τζάρεντ Λέτο, Αλ Πατσίνο

ώνει από το προσκήνιο, αλλά όποτε επανακάμπτει, με οργή που βράζει από τον βαθμιαίο εκτοπισμό της και τη συνειδητοποίηση πως τα τρικ της δεν πιάνουν, αποσπά αμέσως την προσοχή. Σε αυτό ευθύνεται κυρίως η αφοσίωση της Lady Gaga στον ρόλο. Μπορεί η καλλιεργημένη ιταλική εκφορά της όντως να φλερτάρει με πιο σλάβικους ήχους, αλλά έχει εξελιχθεί θεαματικά από το αδρανές κινηματογραφικό της ντεμπούτο με την Άλι του A star is born και εδώ αποκτά τέμπο, νεύρο και το τσαγανό που υπαγορεύει ο χαρακτήρας. Στο ξεδίπλωμα της Ρετζιάνι από κολακευμένο κορίτσι της Μόντενα, που ενδόμυχα τρέμει την προοπτική μήπως μείνει στο ράφι, σε καπάτσα και κτητική σύζυγο που εργαλειοποιεί το νέο της πόστο και φέρεται βασιλικότερα του βασιλέως («είμαι πιο Γκούτσι από όλους τους Γκούτσι»), η Gaga είναι ένα παθιασμένο αιλουροειδές που παρακαλά για τη συμπάθειά μας στην αρχή, ώσπου μπήγει βαθιά τα νύχια της στο θήραμα που τόσο προσπάθησε να αποκτήσει. Έχει την πιο συνεπή ανάπτυξη χαρακτήρα απ’ όλους, σχεδόν το έχει πάρει προσωπικά, εκεί που το σενάριο πλέει σε διαφορετικές κατευθύνσεις. Ενώ το σύνολο μοιάζει αποκομμένο, ο καθένας χωριστά και μερικές σκηνές έχουν τη δική τους ζωή, και προσφέρουν στιγμιαία απόλαυση. Ο Ροντόλφο/Άιρονς αποκαλεί τον Πάολο μέτριο, όταν ο πατέρας τον ανεβάζει και τον κατεβάζει ηλίθιο («αλλά τον δικό του ηλίθιο») και ο Λέτο, ως κράμα ενός προβληματικότερου Φρέντο από τον Νονό και του σατιρικά γελοίου Γκουίντο Σαρντούτσι (του μεταμφιεσμένου κωμικού με το τσιγάρο που έγραφε για περιοδικό του Βατικανού!), κλαψουρίζει σαν κακομαθημένο, κατουράει το εμβληματικό μαντίλι του Οίκου, μοιράζει καρτουνίστικες απειλές και φουσκώνει από υπερηφάνεια όταν ακούει μισή καλή κουβέντα – σπάει πλάκα, αλλά στα σοβαρά. Ο Σκοτ συγκρατεί τον Οίκο Gucci από το camp (ή μήπως θα έπρεπε να τον αφήσει να ξεστρατίσει σε πιο κωμικά μονοπάτια;), γιατί ενδεχομένως έχει στο μυαλό του πως η ιστορία του είναι σοβαρή και βασίζεται σχεδόν εξ ολοκλήρου σε πραγματικά γεγονότα. Σε ένα παρεμφερές θέμα, το Όλα τα λεφτά του κόσμου πέτυχε περισσότερα, και πάλι με επίκεντρο έναν δεσποτικό πατριάρχη που εξευτελίζει την ηθική δυναμική μιας οικογένειας, κατά σύμπτωση με φόντο το έγκλημα και την Ιταλία. Το μόνο που έλειπε από την ταινία του 2017 ήταν τα φλασάτα ρούχα, μια σαρωτική Ρετζιάνι και, φυ-

ΠΡΩΤΗ ΠΡΟΒΟΛΗ σικά, η wild catwalk παράσταση της Gaga ως Μαρίας Κάλλας από την κόλαση, που, παρά τις υπερβολές της, τραβά δραματικά το βλέμμα.

VILLAGE RENTI 4,7,10,20–VILLAGE MALL 2,4,7,10,11,13,14–VILLAGE PAGRATI 4,5–VILLAGE AG.DIMITRIOS 1,5–ODEON ESCAPE 1,3,5–ΑΕΛΛΩ 1,4– ΑΘΗΝΑΙΟΝ 1,2–ΑΙΓΛΗ 1,2–ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ 1–CINERAMA– WEST CITY 1,2–ΚΗΦΙΣΙΑ CINEMAX 1–ΚΙΝΗΜΑΤΟΘΕΑΤΡΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΡΑΣ-ΒΛΑΧΟΠΟΥΛΟΥ 1–ΝΑΝΑ 1,3,5–ΟΣΚΑΡ– ΣΙΝΕ ΧΟΛΑΡΓΟΣ–ΣΠΟΡΤΙΓΚ 1–TOWN CINEMAS 1–ΤΡΙΑ ΑΣΤΕΡΙΑ 1–ΑΡΤΕΜΙΣ–ΖΕΑ–ΟΝΕΙΡΟ

Μικρά όμορφα άλογα ΣΚΗΝΟΘΕΣΊΑ:

Μιχάλης Κωνσταντάτος Γιώτα Αργυροπούλου, Δημήτρης

ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΟΎΝ:

Λάλος ΣYΝΟΨΗ: Μετά από μια απότομη αλλαγή στη ζωή τους,

η Αλίκη και ο Πέτρος βρίσκουν πρόσκαιρο καταφύγιο σε μια μικρή επαρχιακή πόλη μαζί με τον μικρό τους γιο. Και οι δύο έχουν βρει προσωρινές δουλειές, μέρος ενός ευρύτερου σχεδίου να επιστρέψουν γρήγορα και μόνιμα στην Αθήνα. Γρήγορα, όμως, η απόσταση ανάμεσά τους μεγαλώνει τόσο, που κινδυνεύουν να παγιδευτούν σε έναν ιστό από ψέματα που οι ίδιοι έφτιαξαν. Ακολουθώντας και πάλι την αφηγηματική δομή ενός κινηματογραφικού αινίγματος, όπως και στο ντεμπούτο του, στο Luton, ο Μιχάλης Κωνσταντάτος φτιάχνει μια ταινία λιγότερο «παράξενη» και αποσπασματική, αν και εξίσου επιμελημένη στο ύφος και τις λεπτομέρειες. Ωστόσο, τα Μικρά όμορφα άλογα, η ιστορία μιας πυρηνικής οικογένειας που ζει λαθραία σε μια πολυτελή βίλα μακριά από την Αθήνα (και τα αδιάκριτα βλέμματα), αναπτύσσονται με απειλητικές διαθέσεις που υποδηλώνονται από τη μουσική και τη διεύθυνση των ηθοποιών (ακριβέστατοι οι Αργυροπούλου και Λάλος, υπαινίσσονται συνεχώς μια ανεπανόρθωτη απώλεια ανάμεσα στους διαλόγους τους) και υπολείπονται σημαντικά στην κάθαρση, όσο περισσότερο εισχωρούν στην τρίτη πράξη. Οι σκηνές της τυχαίας συνάντησης του οικονομικά αποδεκατισμένου και κοινωνικά ντροπιασμένου ζευγαριού με τους γνωστούς τους από την «παλιά» ζωή είναι οι πιο ενδιαφέρουσες. ΔΑΝΑΟΣ 2–ΕΛΛΗ

Πράσινη Θάλασσα Αγγελική Αντωνίου Αγγελική Παπούλια, Γιάννης Τσορτέκης, Τάσος Παλαντζίδης ΣΚΗΝΟΘΕΣΊΑ:

ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΟΎΝ:

Η Άννα, μια μυστηριώδης γυναίκα χωρίς μνήμη, αγωνίζεται να επανασυνδεθεί με το παρελθόν της. Βρίσκει καταφύγιο στην κουζίνα μιας ταβέρνας κοντά στο λιμάνι, όπου ανάμεσα στις μυρωδιές των μπαχαρικών και στις παλιές συνταγές ξυπνούν αναμνήσεις. ΣYΝΟΨΗ:

Μαζί με τους Άγνωστους Αθηναίους, ένα ντοκιμαντέρ άσβεστης κυνοφιλίας και κοινωνικής συνείδησης που έκλεψε την καρδιά των ζωόφιλων πέρσι, η Αγγελική Αντωνίου είχε έτοιμη και μια ταινία μυθοπλασίας, την Πράσινη Θάλασσα, βασισμένη σε ένα μυθιστόρημα της Ευγενίας Φακίνου. Βρήκε,

τελικά, τον δρόμο προς τις αίθουσες και αυτό το φιλμ, έστω και με έναν χρόνο καθυστέρηση. Μια γυναίκα που πάσχει από αμνησία πιάνει δουλειά ως μαγείρισσα στην παρακμιακή ταβέρνα ενός άνδρα και κερδίζει τους πελάτες με τις ικανότητές της. Η σύνδεση της μνήμης με την αίσθηση της γεύσης, με μουσικές, με αγγίγματα και με οικείες λέξεις-κλειδιά είναι ένα ελκυστικό μοτίβο, το οποίο θα παραμεριστεί όταν έρθει η ώρα των απαντήσεων στο μυστήριο, όπου από ταινία για τη μνήμη το έργο (εκ) τρέπεται σε μια κάπως αόριστη (και ολίγον meta) δήλωση πάνω στη δημιουργία, που μάλλον λειτουργούσε καλύτερα στο χαρτί. Ενδιαφέρουσα, πάντως, η ερμηνευτική ρότα που παίρνει η Αγγελική Παπούλια, η οποία «διαβάζει» την αμνησία ως μια επιστροφή στην παιδική συστολή και σε ένα ολικό reset, προσθέτοντας συναισθήματα και πιο σύνθετες εκφράσεις, καθώς ο χαρακτήρας της συλλέγει εμπειρίες – επιλογή που θα ξενίσει κάποιους, αλλά εμάς μας κέρδισε.

Aπό τον Γιάννη Βασιλείου ΓΑΛΑΞΙΑΣ 2–ΕΛΛΗ

Λούγκερ LUGER

ΣΚΗΝΟΘΕΣΊΑ:

Κώστας Χαραλάμπους Τάσος Νούσιας, Στεφανία

ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΟΎΝ:

Γουλιώτη ΣYΝΟΨΗ: Ορεινή Κρήτη, 1958. Η οικογένεια Αγγελι-

δάκη, μια συνηθισμένη φτωχή εργατική οικογένεια της εποχής, προσπαθεί να ανέλθει κοινωνικά. Η ενασχόλησή της με το εμπόριο πετρελαίου θα αποτελέσει το εφαλτήριο για την απόκτηση τεράστιου πλούτου και υπέρμετρης κοινωνικής ανόδου. Ο απότομος πλουτισμός, όμως, θα επηρεάσει καταλυτικά τα μέλη της οικογένειας. Στην τρίτη του σκηνοθετική απόπειρα μετά τη γλυκιά Αγάπη στα 16 και τη Δεμένη Κόκκινη Κλωστή δεν επιχειρεί μόνο μια υπερφιλόδοξη καταγραφή της διαφθοράς του κοινωνικού DNA του τόπου μας από τον πόλεμο μέχρι τα χρόνια του ΠΑΣΟΚ αλλά και μια ευγενή χειρονομία να την αποδώσει με αφηγηματικά κατανοητούς, σχεδόν παραστατικούς όρους. Η ραχοκοκαλιά του Luger είναι ο Κώστας (Γιώργος Τσουρής, τιμημένος με το Βραβείο Χορν) που, in media res, βρίσκεται σε νοσοκομείο μετά από σοβαρό, αν και ειρωνικό, όπως φαίνεται στο φινάλε, ατύχημα και στη διάρκεια της ανάρρωσής του, παρέα με έναν θυμόσοφο, μπουχτισμένο, κλασικό νεοέλληνα (Ερρίκος Λίτσης, η κωμική ανακούφιση μέσω ενός καθημερινού χαρακτήρα), ξεδιπλώνει με φλασμπάκ μια επική ζωή στη σκιά του θείου του (Τάσος Νούσιας), ενός αυτοδημιούργητου μεγιστάνα, από το φτωχικό ξεκίνημα στην Κρήτη μέχρι την εγκαθίδρυσή του στις ανώτερες σφαίρες επιρροής. Οι προθέσεις είναι εμφανείς από την αρχή, αλλά ο σαιξπηρικά μελοδραματικός τρόπος κατεύθυνσης του σεναρίου και της διεύθυνσης των ηθοποιών υπονομεύει την αληθοφάνεια μιας τραγωδίας που ασθμαίνει σε όλη τη διάρκεια του δίωρου δράματος.

VILLAGE RENTI 6,17–VILLAGE MALL 8–VILLAGE PAGRATI 3–VILLAGE AG.DIMITRIOS 4–ODEON ESCAPE 4–ΑΒΑΝΑ– ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ 2–WEST CITY 2,3–ΚΗΦΙΣΙΑ CINEMAX 2– ΚΙΝΗΜΑΤΟΘΕΑΤΡΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΡΑΣ-ΒΛΑΧΟΠΟΥΛΟΥ 1,2–ΝΑΝΑ 2–ΝΙΡΒΑΝΑ 1,2–ΣΠΟΡΤΙΓΚ 2–ΤΡΙΑ ΑΣΤΕΡΙΑ 2– ΣΙΝΕΑΚ

25.11.21 – lifo

31

φωτογραφία - creative direction: έφη γούση. βοηθός φωτογράφου: δημοσθένης παπαδόπουλος retouch: κωνσταντίνος λέπουρης. mακιγιάζ & μαλλιά: βίβιαν κάτσαρη performers: μαρία καμπανού, βίκτωρ μπενουζίλιο, νίκος seymour σταθόπουλος, άλεξ τζιμόπουλος

Όπερα

απο toν χρήστο παρίδη

32 lifo – 25.11.21

Ελπίς πατρίδος Μια όπερα του Γιώργου Κουρουπού σε λιμπρέτο Ιουλίτας Ηλιοπούλου και σκηνοθεσία Θάνου Παπακωνσταντίνου.

Ό

λα ξεκίνησαν από μια ιδέα του σημαντικού συνθέτη και μια ανάθεση του Μεγάρου για μια όπερα με αφορμή την επέτειο των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση. Η σύγχρονη όπερα Ελπίς Πατρίδος του Γιώργου Κουρουπού αποτελείται από δεκατέσσερις σκηνές και τον επίλογο και επικεντρώνεται στην περίοδο πριν από το ξέσπασμα της Επανάστασης, κατά τη διάρκεια της ιδεολογικής προετοιμασίας. Με φόντο μια ταραγμένη εποχή, όπου υπό την επιρροή του Διαφωτισμού σύντομα θα ξεσπούσαν κι άλλα απελευθερωτικά κινήματα ανά την Ευρώπη, η Ιουλίτα Ηλιοπούλου που υπογράφει το λιμπρέτο βασίστηκε σε ιστορικές πηγές και πρωτότυπα κείμενα όπως η Ελληνική Νομαρχία του 1806 και ο Όρκος των Φιλικών, τοποθετώντας τη δράση του έργου της σε ολόκληρη την ελληνική επικράτεια. Ξεκινάει από το σήμερα, με έναν μελετητή που, διαβάζοντας σε μια βιβλιοθήκη, έχει βυθιστεί στα κείμενα αυτά και αποκοιμιέται. Ξαφνικά μεταφέρεται στους τόπους όπου έδρασαν εμβληματικές προσωπικότητες, οι οποίες έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην περίοδο εκείνη, και γίνεται μάρτυρας ιστορικών γεγονότων. Παρελαύνουν ο Ρήγας, την περίοδο που τυπωνόταν η Χάρτα, ο Παπαφλέσσας, ο Καποδίστριας, ο Μαυροκορδάτος, που συνδέεται με μια οικογένεια στη Σμύρνη, ο αρχηγός της

οποίας είναι μέλος της Φιλικής Εταιρείας, όπως και η γυναίκα του, μία από τις ελάχιστες γυναίκες-μέλη της μυστικής οργάνωσης που όρισε την Επανάσταση. Η ονειρική του περιπλάνηση φτάνει μέχρι την πρώτη Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου του 1822. Όπως εξηγεί σχετικά με το εγχείρημα η Ιουλίτα Ηλιοπούλου: «Ενστερνίστηκα και προσπάθησα να υλοποιήσω την ιδέα του Γιώργου Κουρουπού, δίνοντας λόγο σε αυτήν. Η πρόθεσή μας ήταν να κάνουμε μια όπερα που θα βλέπει στο σύνολό του το γεγονός της Επανάστασης, πώς ξεκίνησε η ιδέα, πώς επέδρασε ο Διαφωτισμός στη σκέψη των ανθρώπων, ενδυναμώνοντας την επιθυμία για ελευθερία και αυτοδιάθεση των λαών, πώς επηρέασε τη ροή των γεγονότων για να οδηγηθούμε σε μια ελεύθερη πατρίδα. Ποιες είναι οι σημαντικότερες φάσεις για την απόφαση αυτή του αγώνα, φτάνοντας μέχρι τη δημιουργία του πρώτου κράτους, την περίφημη Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου. Μιλήσαμε και διαβάσαμε πολύ, ανταλλάξαμε πολλές ιδέες και αποφασίσαμε να κάνουμε έναν συνδυασμό μυθοπλασίας και ιστορικών γεγονότων. Υπάρχει δηλαδή ένα πλαίσιο μυθοπλασίας με ορμητήριο τη Σμύρνη, όπου διασταυρώνονται τα ιστορικά πρόσωπα με ιστορικά γεγονότα. Βλέπουμε τον ελλαδικό χώρο αλλά και ευρύτερα τον χώρο του Διαφωτισμού

Γιώργος Κουρουπός

Ιουλίτα Ηλιοπούλου

και των ρευμάτων. Φτάνουμε να δούμε μια συνέλευση σημαντική που καθόρισε την έκβαση του Αγώνα, τον όρκο των Φιλικών, αποσπάσματα από τη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας της Επιδαύρου. Υπάρχει και μια ξεχωριστή ενότητα μουσικής, όπου ο Κουρουπός θέλησε να κάνει την “Καντάτα του Αγώνα”, ένα είδος λυρικής παράβασης που μπαίνει μέσα στη ροή της ιστορίας μας για να αναφερθεί ουσιαστικά στον αγώνα μέσα από μελοποιήσεις σημαντικών ποιητικών κειμένων που ξεκινούν από ένα κλέφτικο τραγούδι και οδηγούνται στον Κάλβο και στον Σολωμό, αλλά και στον Σεφέρη και στον Ελύτη και στους φιλέλληνες, όπως ο Μπάιρον ή ο Ουγκό. Μετά από αυτή την παράβαση ο πρωταγωνιστής μας αποφασίζει να μπει ενεργά στην Επανάσταση, της οποίας τα γεγονότα έχουν ξεκινήσει, ενώ τη στιγμή που φεύγει για να πολεμήσει ουσιαστικά ξυπνά και βρίσκεται στη βιβλιοθήκη με το ιδανικό της ελευθερίας μπροστά στα μάτια του». Ο σκηνοθέτης της όπερας Θάνος Παπακωνσταντίνου μίλησε για αυτήν: — Η όπερα «Ελπίς πατρίδος» είναι το δεύτερο εγχείρημά σου που σχετίζεται με το 1821, μετά τους «Ελεύθερους Πολιορκημένους». Φαντάζομαι ότι έχεις αποκτήσει πλέον μια στερεή γνώση της εποχής. Ναι, όντως! Βέβαια, όσον αφορά τους Ελεύθερους Πολιορκημένους ήταν δική μου επιλογή να ασχοληθώ με το κείμενο του Σολωμού, ενώ τώρα πρόκειται για ανάθεση. Οπωσδήποτε ήταν πολύ χρήσιμο που ασχολήθηκα με την εποχή. Από την άλλη, νιώθω τεράστια αμηχανία απέναντι σε θέματα σχετικά με την παράδοση και την Επανάσταση.

— Τα θεωρείς ταμπού; Όχι και τόσο. Απλώς, όλοι

ανεξαιρέτως έχουμε περάσει από ένα εκπαιδευτικό σύστημα που σου μαθαίνει τα πάντα με έναν συγκεκριμένο τρόπο, ακόμα και τον Σολωμό, πόσο μάλλον την Ιστορία, όποτε μάλλον είναι θέμα περιορισμένης οπτικής.

— Είναι αλήθεια ότι αποτελούν μέρος ενός συστήματος εθνοκεντρικής παιδείας. Ακριβώς. Σου τα παρουσιάζουν κάπως, οπότε είτε τα αποδεχτείς είτε τα απορρίψεις, στην πραγματικότητα δεν έχεις ασχοληθεί μαζί τους. Στην πρώτη περίπτωση τα δέχεσαι χωρίς να τους δίνεις μια προσωπική ερμηνεία και στη δεύτερη, για λόγους αντίδρασης, τα απορρίπτεις εντελώς. Η έρευνα που είχε προηγηθεί με αφορμή τους Ελεύθερους Πολιορκημένους, επειδή ήθελα να αντιληφθώ τι ακριβώς ήταν ο Σολωμός, η ενασχόληση με θέματα θρησκείας, όταν ασχολήθηκα με την Αποκάλυψη αλλά και η παράδοση, με την οποία ήρθα σε επαφή, όταν καταπιάστηκα με τα δημοτικά τραγούδια χάρη στον Δημήτρη Μαραμή, με βοήθησαν πάρα πολύ στο τωρινό μου πρότζεκτ. Αν δεν είχε προηγηθεί όλη αυτή η προεργασία, δεν θα είχα τα αντανακλαστικά να το χειριστώ. Δεν τα γνωρίζουμε αυτά τα πράγματα, όπως είπαμε, και σίγουρα εγώ τουλάχιστον είμαι αμήχανος απέναντί τους. Μπορείς να αποδεχτείς την ομορφιά και τη σπουδαιότητα που έχει ο Σολωμός και, φυσικά, δεν σχετίζεται με τα εθνικοπατριωτικά μονοπάτια που μας μαθαίνουν. Γιατί έχοντας διδαχτεί όλα αυτά τα κείμενα που είναι συνυφασμένα με τη λεγόμενη εθνική παράδοση μονοδιάστατα, είναι πολύ δύσκολο να αποτινάξεις από πάνω όλη αυτήν τη σκόνη που τους έχει φορτωθεί.

— Εδώ όμως έχεις να κάνεις με ένα σύγχρονο έργο, γραμμένο σήμερα. Βασίστηκε σε ιστορικές πηγές, αλλά πραγματεύεται όλη την προεπανα-

στατική περίοδο στον γεωγραφικό χώρο που αργότερα ονομάστηκε Ελλάδα. Οπότε, δεν μιλάμε για πηγές όπως ο Σολωμός ή τα Απομνημονεύματα του Μακρυγιάννη, αλλά έχουμε έναν κόσμο που αναφέρεται σε αυτή την εποχή που για μένα έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον. Το να την ψηλαφίσω και καλλιτεχνικά, λοιπόν, μου είναι πολύ χρήσιμο, να τη δω μέσα σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, καθώς σε όλη τη διάρκεια του δέκατου ένατου αιώνα ξέσπαγαν επαναστάσεις που κατέληξαν στη δημιουργία των εθνικών κρατών. Όπως αντιλαμβάνομαι εγώ τα πράγματα, επρόκειτο για μια εξαιρετικά ταραγμένη περίοδο, κατά την οποία υπήρχαν άνθρωποι που, για τους δικούς τους λόγους ο καθένας, λειτουργούσαν σαν «μεθυσμένοι» απ’ όλες τις μεγάλες ιδέες που τους κληροδότησε ο γερμανικός ρομαντισμός περί ομορφιάς, απόλυτων ιδανικών και αξιών, όπως εν προκειμένω η ελευθερία. Ο Σολωμός είναι συντονισμένος σε αυτό το πνεύμα, στο πλαίσιο μιας ιδέας η οποία ορίζει τη ζωή του και την οποία πρέπει κανείς να κυνηγά, φτάνοντας και στον θάνατο ακόμα γι’ αυτήν, όπως και για την πατρίδα. Αυτό είναι εξαιρετικά γοητευτικό στοιχείο για μένα.

— Απ’ ό,τι γνωρίζω, το έργο περνάει από κάποιους σταθμούς, αλλά δεν φτάνει μέχρι την ολοκλήρωση της Επανάστασης. Τελειώνει με ένα ιστορικό στιγμιότυπο της Εθνοσυνέλευσης της Επιδαύρου, πάντα μέσα στο όνειρο του ας πούμε αφηγητή, και επανερχόμαστε στο τώρα.

— Ποια είναι η δική σου προσέγγιση; Πρέπει να διαχειριστώ το θέμα και όχι να σταθώ από πάνω του, γιατί δεν με ενδιαφέρει κάτι τέτοιο. Εδώ πρέπει να βρούμε έναν τρόπο να αναδείξουμε όλον αυτόν τον κόσμο που έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον, διότι κινείται σε μια περίοδο που βρά-

Έχει σημασία να πραγματευτούμε τη σχέση μας με τον τόπο μας και όλα όσα τον έχουν συνθέσει, είτε πρόκειται για τους ποιητές, είτε για την Ιστορία, είτε για τις παραδόσεις, και να πούμε πως μπορούμε να σταθούμε τώρα απέναντί τους.

ζει ο τόπος από επαναστατικά κινήματα και οράματα ελευθερίας. Στην πραγματικότητα, μέσα από όλες αυτές τις ζυμώσεις ήθελαν να δημιουργηθεί κάτι νέο και αυτό με ενδιαφέρει πάρα πολύ. Ο τρόπος που αντιλαμβάνομαι την παράσταση είναι ακριβώς μέσα από όλα όσα συνέβησαν στον κόσμο τότε και οδήγησαν στη δημιουργία των εθνικών κρατών. Ο τρόπος που χειρίζομαι σκηνοθετικά τα πράγματα δεν έχει να κάνει ιδιαίτερα με τον ρεαλισμό αλλά περισσότερο με την ποιητική και ονειρική διάσταση των πραγμάτων. Σκεφτόμουν περισσότερο να δημιουργήσω κάτι σαν ένα θεματικό πάρκο, όπου συγκεντρώνεις ανομοιογενή, ετερόκλητα πράγματα, τα οποία για κάποιον λόγο σού πάνε ή θες πολύ να τους μοιάσεις, να τα φτάσεις. Έτσι, δημιουργείς ένα τοπίο που του δίνεις το όνομα «Ελλάδα». Μέσα εκεί μπορείς να δεις και το κιονόκρανο και την εκκλησία και κάτι πιο σύγχρονο. Σαν να φτιάχνεις μια ουτοπία, έναν καινούργιο τόπο, συνδυάζοντας πράγματα που εκτιμάς από το παρελθόν με κύριο προσανατολισμό τη δημιουργία ενός δεσμού που θα συνενώσει όλα αυτό το ετερόκλητο πλήθος ανθρώπων, ώστε να μπορέσουν να στραφούν προς το μέλλον του τόπου αυτού.

— Θεματικό πάρκο με φόντο τον ζόφο, τον θάνατο, την αγωνία; Δεν είναι αντίφαση; Αυτό που εμένα με συγκινεί περισσότερο είναι πως όλα αυτά τα πρόσωπα κινούνται από αυτή την τεράστια ελπίδα που τους δίνει η ιδέα της ελευθερίας. Όποιο ζοφερό τοπίο κι αν βρεθεί μπροστά τους, αυτή η ιδέα το ξεπερνά.

— Μία ακόμα σύγχρονη όπερα για σένα. Αγαπάω πάρα πολύ την όπερα, μάλιστα έχω σκηνοθετήσει κάποιες κλασικές όπερες. Το έργο του Κουρουπού είναι καινούργιο και το μεγαλύτερο διάστημα των προβών το άκουγα μόνο από ένα πιάνο και τις φωνές των τραγουδιστών. Έχει πάρα πολύ ωραία σημεία, καθαρά και μελωδικά. Ο Κουρουπός είναι εξαιρετικός συνθέτης και πιστεύω ότι η ενορχήστρωση θα είναι ακόμα πιο ενδιαφέρουσα. Επίσης, οι έντεκα τραγουδιστές είναι εξαιρετικοί σολίστες, όπως και η χορωδία, οπότε είναι ωραία η συγκυρία να παρουσιαστεί το έργο σε αυτήν τη σκηνή και να τραγουδηθεί πρώτη φορά από τους συγκεκριμένους ανθρώπους, υπό την καθοδήγηση του περίφημου μαέστρου Μίλτου Λογιάδη.

— Έχει ενδιαφέρον το ότι η γενιά σου ρίχνει μέσω της τέχνης γέφυρες με την ιστορία του τόπου. Έχει σημασία να πραγματευτούμε τη σχέση μας με τον τόπο μας και όλα όσα τον έχουν συνθέσει, είτε πρόκειται για τους ποιητές, είτε για την Ιστορία, είτε για τις παραδόσεις, και να πούμε πως μπορούμε να σταθούμε τώρα απέναντί τους. Κατά τη γνώμη μου, καλώς υπάρχουν όλα αυτά τα στοιχεία, γιατί έτσι έρχονται πιο κοντά οι άνθρωποι, βρίσκουν λόγους να μένουν ενωμένοι.

Θάνος Παπακωνσταντίνου

Όπερα

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

INFO «ΕΛΠΊΣ ΠΑΤΡΊΔΟΣ» Μέγαρο Μουσικής Αθηνών Αίθουσα Αλεξάνδρα Τριάντη Τετάρτη 8 και Παρασκευή 10 Δεκεμβρίου, 20:00 Συντελεστές Σύνθεση: Γιώργος Κουρουπός Λιμπρέτο: Ιουλίτα Ηλιοπούλου Σκηνοθεσία: Θάνος Παπακωνσταντίνου Σκηνικά-Κοστούμια: Νίκη Ψυχογιού Φωτισμοί: Χριστίνα Θανάσουλα Μουσική προετοιμασία: Γιάννης Τσανακαλιώτης Χορωδία της ΕΡΤ / Διεύθυνση χορωδίας: Δημήτρης Κτιστάκης Κρατική Ορχήστρα Αθηνών / Μουσική διεύθυνση: Μίλτος Λογιάδης Διανομή: Τάσης Χριστογιαννόπουλος, Θεοδώρα Μπάκα, Τάσος Αποστόλου, Ειρήνη Καράγιαννη, Πέτρος Μαγουλάς, Άρτεμις Μπόγρη, Βασίλης Καβάγιας, Γιάννης Καλύβας, Μιχάλης Ψύρρας, Μαρία Κατριβέση, Νίκος Ζιάζιαρης, Χρήστος Ραμμόπουλος 25.11.21 – lifo

33

Μουσική

5 ΠΑΡΑΤΗΡΉΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ «30» ΤΗΣ ADELE Kafka (Κατερίνα Καφεντζή) ΡΑΔΙΟΦΩΝΙΚΉ ΠΑΡΑΓΩΓΌΣ (NOSTOS 100.6), ΙΣΤΟΡΙΚΌΣ, MUSIC JUGGLER

Η Adele έβγαλε νέο άλμπουμ και είναι ξανά Νο1 παντού Η Adele έγινε 30 (πριν από τρία χρόνια) και κάνει ετεροχρονισμένα γενέθλια βαφτίζοντας «30» τον τέταρτο δίσκο της. Αξίζει όμως όλη αυτήν τη φασαρία; ΠΡΟΒΛΉΜΑΤΑ ΠΟΛΥΤΕΛΕΊΑΣ… ΑΠΌ ΜΙΑ 30ΧΡΟΝΗ ΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΟΎΧΟ Σάκης Δημητρακόπουλος ΚΡΙΤΙΚΌΣ ΜΟΥΣΙΚΉΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΆΦΟΣ

INFO Το άλμπουμ της Adele «30» κυκλοφορεί σε CD και σε ψηφιακή μορφή σε όλες τις πλατφόρμες από την Columbia.

34 lifo – 25.11.21

Τι έχουμε ως δεδομένο; Η Adele είναι αναμφίβολα μια καλή τραγουδίστρια. Με την τεράστια επιτυχία της έχει καταφέρει να δώσει στην ποιοτική μουσική τη χαμένη της αίγλη. Έχει κυκλοφορήσει μέχρι σήμερα τέσσερα πολύ όμορφα άλμπουμ. Έχει σπάσει σχεδόν κάθε ρεκόρ της μουσικής βιομηχανίας και αν βρισκόμασταν στην εποχή που το φυσικό προϊόν, CD ή βινύλιο, πουλούσε, πιθανότατα να βρισκόμασταν μπροστά σε έναν θρίαμβο. Έχει μια καλή φωνή και μια δύσκολη προσωπική ζωή. Το νέο άλμπουμ της με τον τίτλο «30» δεν είναι κακό. Απεναντίας, μάλιστα, έχει πάρει μέχρι στιγμής διθυραμβικές κριτικές. Ποιο ακριβώς είναι το περιεχόμενό του; Soulful γαλανομάτικες μπαλάντες που εξιστορούν την ψυχική ανισορροπία που προσπαθεί να φέρει βόλτα, το διαζύγιό της, που, όπως λέει, ήταν τραυματικό, και η μητρότητα, μέσα από τον γιο που απέκτησε από τον γάμο της. Πόσο σημαντικά θέματα είναι αυτά για μια τριαντάχρονη

εκατομμυριούχο; Χωρίς να θέλω να μειώσω τη σημασία τους, θα έλεγα ότι είναι «πολυτελείας». Αν κάνεις μια βόλτα στην παρέα και τους γνωστούς σου, ίσως να συναντήσεις αρκετές γυναίκες που ως σόλο μητέρες αδυνατούν να τα φέρουν βόλτα. Είναι όμως ακριβώς αυτό το σημείο που τη συνδέει με νέες γυναίκες σε ολόκληρο τον κόσμο, δίνοντας μια πλασματική ελπίδα ότι όλα μπορούν να αλλάξουν. Είναι η φωνή της Adele κάτι πρωτόγνωρο και μοναδικό; Θα μπορούσα να πω πως, από κάποια στιγμή και μετά, με εκνευρίζει κιόλας με αυτό το διαρκές κρίτσι-κρίτσι, προκειμένου να ακουστεί «μαύρη». Υπάρχουν εκεί έξω κορίτσια με πολύ πιο ενδιαφέρουσες φωνές, όπως η Joy Crookes και η Celeste. Και, ναι, όσον αφορά την πιθανή ομοιότητα της φωνής με αυτές μαύρων ερμηνευτριών, σίγουρα δεν μιλάμε για τη νέα Janis Joplin. Kαι όλος αυτός ο περιφερόμενος θίασος, από την Οprah μέχρι τα βρετανικά πρωινάδικα που την προμοτάρουν επειδή, άκουσον άκουσον, χώρισε, είναι κουραστικά, όπως κουραστική είναι και η ίδια, που δεν έχει να μας μιλήσει για κάτι πιο σημαντικό και ενδιαφέρον από τη μιζέρια της. Το «30» είναι ένα καλό άλμπουμ, αλλά μέχρι εκεί. Oύτε το «Back to black» της Amy είναι, ούτε το «Miseducation» της Lauryn Hill. Όλα τα άλλα είναι σημεία των καιρών.

1. Μας αρέσει δεν μας αρέσει, κανένας δεν βρίσκεται τυχαία στην ψηλότερη κορυφή του φαλακρού βουνού απ’ όπου έχει επιλέξει να αγναντεύει τη μοναξιά του. Ιστορικά μιλώντας, η μαζική αποδοχή, τα άπειρα παλαμάκια και οι μεγάλες συγκεντρώσεις προϋποθέτουν έναν δραματικό πρωταγωνιστή και προεξοφλούν ένα κοινό που συμπάσχει.

2. Στο διά ταύτα της λαϊκής ανταπόκρισης, παιδιά και έφηβοι λατρεύουν την Adele παρέα με τους γονείς και τους παππούδες τους. Oι μικροί ανταμείβουν τη μον-αξία της στο Spotify, οι μεγαλύτεροι αγοράζουν τους 500.000 δίσκους που έχουν εκτυπωθεί μέχρι στιγμής με αφορμή την καινούργια της κυκλοφορία. Η Adele γεφυρώνει τρεις γενιές και δύο ειδών καταναλωτές. Πατάει καλά στα 21, στα 25 και στα 30 της χρόνια. Ποιον άλλον καλλιτέχνη μπορούμε να ανακαλέσουμε στη μνήμη μας από το 2010 μέχρι σήμερα που με τρεις μόλις δίσκους το όνομά του ακούγεται, παίζει και κυρίως πουλάει τόσο πολλά, τόσο πολύ, σε σταθερή βάση, σε ζελέ καιρούς; Κάτι λέει όλο αυτό για την Adele, ακριβώς όσα δείχνει και για το ακροατήριό της.

3. «Kama muta» στα σανσκριτικά σημαίνει στο περίπου «συγκινημένος από αγάπη». Η Adele τερμάτισε την πίστα.

4. Επι προσωπικού και με όσα συμβαίνουν, το μόνο που δεν χρειάζομαι είναι να πενθήσω με ποπ επίφαση και στόμφο εξαπατημένης για τις χαμένες αγάπες. Γιατί ηχεί ως πολυτέλεια ένα αντανακλαστικό λούσιμο sing-along οικειότητας σε μια εποχή που η μαζική μας παράκρουση είναι εξαιρετικά παράφωνη απέναντι στη φύση που μας συντηρεί. Aν συμπάσχω με την Adele; Καθόλου. Έχει σημασία; Καμία.

5. Η Adele δικαίως απολαμβάνει τη θέα των συναισθηματικών ερειπίων απο την κορυφή του βουνού της. Το έχουν κάνει εξίσου καλά και άλλοι άνθρωποι που έγραψαν ιστορία.

Η ADELE, ΌΠΩΣ ΜΑΣ ΈΧΕΙ ΣΥΝΗΘΊΣΕΙ Μαρία Παππά Στο νέο της άλμπουμ, «30», η Adele κάνει ό,τι έκανε πάντα: βγάζει τα σώψυχά της. Είναι η συνταγή της επιτυχίας της. Η τελευταία φορά που το επιχείρησε ήταν το 2015, που κυκλοφόρησε το «25». Κάθε αριθμός στους τίτλους των άλμπουμ της αφορά την ηλικία της. Βέβαια, τίποτα δεν είναι το ίδιο ούτε με το 2015, ούτε με το 2008, που έσκασε από το πουθενά για να κατακτήσει τον κόσμο με το «19» και τραγούδια που αφορούσαν πάντοτε την ερωτική της ζωή, τα όνειρα και τις απογοητεύσεις της. Σήμερα, στα 33 της, είναι πλέον ζάπλουτη, χωρισμένη και μεγαλώνει έναν γιο – ασχέτως του αν το τελευταίο διάστημα ξαναβρήκε τη χαρά της ζωής στο πρόσωπο του αθλητικού ατζέντη Rich Paul. Δεν μπορείς να μη γίνεσαι πια κάπως σαρκαστικός όσον αφορά τη θεματική των τραγουδιών της. Ως ακροατές μάς έχει συνηθίσει στην κλάψα και στη μιζέρια

ΝΕΕΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΕΣ για τις αποτυχημένες σχέσεις της και στο να μας παρασέρνει στον πόνο της. Επομένως, μία από τα ίδια και εδώ. Ίσως πιο καλογυαλισμένα. Στο πιο πολυσυζητημένο κομμάτι του άλμπουμ, το «To be loved», κλαίει για το διαζύγιό της και προσπαθεί να το εξηγήσει στον 9χρονο γιο της. Ορκίστηκε ότι δεν θα το τραγουδήσει ποτέ live και το αποθεώνουν όλοι για το πόσο συγκλονιστικό είναι. Μεταξύ μας, καλύτερα. Αν και η φωνή της είναι πιο ώριμη και εύθραστη από ποτέ, ακούγεται καλύτερα όταν αυτοσαρκάζεται. Την παράσταση κλέβει η ιδιοφυής παραγωγή του Inflo (SAULT, Little Simz) στα «Cry your heart out», «Woman like me», «Love is a game» και «Hold On» ή οι πιο uplifting στιγμές του άλμπουμ, όπως το «Oh my god». Το «30» είναι καλό, αλλά, όπως και στις προηγούμενες δουλειές της, χρειάζεται να συμπάσχεις μαζί του για να το απολαύσεις. Σε τόσο απρόβλεπτους και δύσκολους καιρούς, όμως, είναι αδύνατο να κάνεις εύκολα πια κάτι τέτοιο.

Η ADELE ΣΤΟ «30» ΣΤΈΚΕΤΑΙ ΠΊΣΩ ΑΠΌ ΤΟΝ ΣΠΑΣΜΈΝΟ ΚΑΘΡΈΦΤΗ Ελένη Τζαννάτου Στην ταινία της ζωής της η Adele δεν εμπιστεύτηκε ούτε στιγμή σε άλλον τη σκηνοθεσία. Στους τρεις πρώτους δίσκους της («19», «21» και «25») έφτιαξε μια άτυπη «τριλογία του πόνου και της αβεβαιότητας» και προσδιορίστηκε μέσα από τον «άλλον». Στο «30», όμως, ήρθε η ώρα να δώσει στον εαυτό της τον πρωταγωνιστικό ρόλο. Ως άλλος ένας δίσκος-καθρέφτης της ζωής της (και του αφηγήματός της), η πολυαναμενόμενη τέταρτη δουλειά της Βρετανίδας είναι μια δήλωση για το πώς μια γυναίκα μπορεί να αγαπήσει τον εαυτό της όχι με την έπαρση του παντογνώστη αλλά ως σκεπτόμενη. Εδώ η αποδοχή είναι μια διαδικασία «on the making», που διανύει με υπομονή τον δρόμο από το «I’d rather be a fool than leave myself behind» μέχρι το «I am a grown woman and I do what I want to do» («Oh My God»). Το σάουντρακ αυτής της ιστορίας έχει την αίγλη παλιού Χόλιγουντ, μια πατροπαράδοτη τραγουδιστική βάση που κάνει βαθιά υπόκλιση στη Motown, κλείνει το μάτι από τη Whitney Huston μέχρι την Amy Winehouse, μα δεν ξεχνά πως τα FM διψούν για λίγη ακόμα Adele («Oh My God», «Can I get it»). Για όποιον βιαστεί να χαρακτηρίσει το αποτέλεσμα παλιομοδίτικο, λεπτομέρειες όπως οι ρέγγε υπόνοιες του «Cry your heart out» ή το sample από Erroll Garner στο «All night parking» κρύβονται σε κάθε γωνιά του δίσκου για να σώσουν την παρτίδα. Η Adele θέλει αυτό το κεφάλαιο της ιστορίας της να ακουστεί πιο δυνατά απ’ όλα: η έλλειψη βινυλίου που δημιουργήθηκε από το μισό εκα-

τομμύριο κόπιες του «30» που κόπηκαν αλλά και το αίτημά της προς το Spotify για αφαίρεση του shuffle button, που εισακούστηκε από τον κολοσσό του streaming, το υπογραμμίζουν εμφατικά (μαζί και τη δύναμη που έχει στη μουσική βιομηχανία). Η ίδια είπε σε συνέντευξή της στον Zane Lowe πως αυτός δεν είναι ένας δίσκος που φτιάχτηκε για το TikTok αλλά για τους ανθρώπους της ηλικίας της, «που κάνουν ψυχοθεραπεία». Είναι, τελικά, ο δίσκος που επέτρεψε στην Adele να λάμψει πιο ολοκληρωμένα από ποτέ. Κι ένας όμορφος δίσκος παλαιάς κοπής, προορισμένος να ακουστεί ολόκληρος. Από αυτούς που μας είχαν λείψει πολύ.

«So I hope I learn to get over myself» τραγουδάει στο «I drink wine». Και μοιάζει να το κάνει ήδη, βρίσκοντας ταυτόχρονα τον εαυτό της, πολύ πριν πέσουν οι τίτλοι τέλους.

ΦΏΤΗΣ ΠΑΠΑΝΑΣΤΑΣΊΟΥ

«Οι 365 ημέρες είναι μια καλή αφετηρία για να ξεκινήσει το ταξίδι της γονεϊκότητας»

ΦΩΝΗΤΙΚΟΊ ΑΥΝΑΝΙΣΜΟΊ ΣΕ ΈΝΑ ΠΡΟΔΙΑΓΕΓΡΑΜΜΈΝΟ ΧΙΤ M. Hulot Προσπαθώ εδώ και τρεις μέρες να ακούσω ολόκληρο το νέο άλμπουμ της Adele και είναι αδύνατο να το αντέξω σερί. Το άκουσα σε πέντε δόσεις, θα μπορούσα να επιστρέψω σε τρία κομμάτια (και αυτά με το ζόρι) και μπορώ να ζήσω μια χαρά χωρίς να ακούσω το «30» ποτέ ξανά. Αυτό ισχύει για κάθε σύγχρονο σταρ, αν δεν είσαι δεκαπέντε χρονών και η μουσική (ίσως) παίζει κάποιον ρόλο στη ζωή του. Κανείς δεν έχει ανάγκη τίποτα, η μουσική δεν είναι προτεραιότητα και δεν έχεις χρόνο να σπαταλήσεις για μουσική που δεν σου καλύπτει κάποια ανάγκη. Ειδικά αν πρόκειται για κλάψα και οδυρμό από μια γυναίκα που από τα 19 τα έχει όλα, είναι η πιο δημοφιλής τραγουδίστρια του κόσμου, και στα 33 κάνει σημαία την κατάθλιψη και κλαίει επειδή είναι μόνη και πληγωμένη. Από τα δώδεκα κομμάτια ξεχώρισα το «My little love», που τραγουδάει μαζί με το παιδί της, μια πολύ όμορφη μπαλάντα, και το «Woman like me», τα μόνα τραγούδια που τραγουδάει χωρίς υπερβολές, γιατί στα υπόλοιπα κάνει επίδειξη φωνητικών δυνατοτήτων, καταστρέφοντας και μελωδίες και παραγωγή, και παίζει και με τις αντοχές μας, γιατί πόση τσιρίδα να αντέξεις; Δεν ξέρω ποιος έχει ανάγκη το 2021 τους φωνητικούς αυνανισμούς της, αλλά τελικά φαίνεται ότι τους έχει πάρα πολύς κόσμος, προφανώς άνθρωποι που, γενικά, δεν ακούνε μουσική και αγοράζουν άλμπουμ όπως αγοράζουν ροζ λογοτεχνία. Δεν είναι ένα κακό άλμπουμ –δεν ήταν δυνατό να κάνει κακό άλμπουμ η Adele–, είναι ήδη Νο 1 σε είκοσι πέντε χώρες, οπότε δεν ωφελεί και να του κάνεις κριτική. Ωστόσο, αν το βαθμολογούσα, θα του έβαζα ένα τρία (με το ζόρι).

Ως άλλος ένας δίσκος-καθρέφτης της ζωής της, η πολυαναμενόμενη τέταρτη δουλειά της Βρετανίδας είναι μια δήλωση για το πώς μια γυναίκα μπορεί να αγαπήσει τον εαυτό της όχι με την έπαρση του παντογνώστη αλλά ως σκεπτόμενη.

Ο

Φώτης Παπαναστασίου, υποψήφιος διδάκτωρ, ειδικός παιδαγωγός και συγγραφέας με MSc στη Σχολική Ψυχολογία, μέσα από το βιβλίο του 365 - Γίνε πιο θετικός γονέας σε 365 ημέρες προσφέρει μια σύγχρονη προσέγγιση που επιτρέπει στους γονείς να χτίσουν και να διατηρήσουν ισχυρούς δεσμούς με το παιδί τους σε όλα τα στάδια της αναπτυξιακής του πορείας. Το βιβλίο, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πεδίο, αποδεικνύεται ένα πολύτιμο εργαλείο στο μοναδικό ταξίδι κάθε γονέα στο μεγάλωμα υγιών και ευτυχισμένων παιδιών.

Το «365 - Γίνε πιο θετικός γονέας σε 365 ημέρες» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πεδίο

Επισκέψου την ιστοσελίδα του Φώτη Παπαναστασίου, eidikospaidagogos.gr

— Πώς γεννήθηκε η ανάγκη δημιουργίας του νέου σας βιβλίου «365 - Γίνε πιο θετικός γονέας σε 365 ημέρες»; Η απουσία πρακτικών βιβλίων για τη θετική γονεϊκότητα από την ελληνική πραγματικότητα ήταν το έναυσμα για τη δημιουργία του. Η καθημερινή μου επαφή με γονείς με έκανε να αντιληφθώ πως έχουν μεγάλη ανάγκη για εκπαίδευση, αλλά ελάχιστο χρόνο λόγω του σύγχρονου τρόπου ζωής. Έτσι, αποφάσισα να δημιουργήσω ένα διαδραστικό βιβλίο που δεν θα κουράσει τους γονείς με ατέρμονα θεωρητικά κείμενα.

— Ποιος είναι ο σκοπός του βιβλίου; Να παρουσιάσει έξυπνες ιδέες και να προσφέρει στους γονείς συμβουλές που θα τους βοηθήσουν στην ανατροφή συναισθηματικά υγιών και υπεύθυνων παιδιών. Η οικοδόμηση μιας δεμένης και υγιούς οικογένειας, στο πλαίσιο της οποίας τα παιδιά θα νιώθουν αναπόσπαστα και δημιουργικά μέλη της. Από τη στιγμή που θα ξεκινήσουν να το διαβάζουν και να το συμπληρώνουν, θα έχουν δώδεκα μήνες για να ανακαλύψουν τις δυνατότητες τους ως γονείς και έναν θετικό τρόπο ανατροφής των παιδιών τους.

— Φτάνουν 365 ημέρες για να αλλάξουν τα πάντα; Η γονεϊκότητα είναι ένα ταξίδι που ίσως δεν τελειώνει ποτέ. Οι 365 ημέρες είναι μια καλή αφετηρία για να ξεκινήσει αυτό το ταξίδι από μια σωστή βάση και προς τη σωστή κατεύθυνση. Οι γονείς πάντα θα μαθαίνουν και θα εξελίσσονται όσο μεγαλώνουν τα παιδιά τους. Με αυτό το βιβλίο θα θέσουν τις σωστές βάσεις για να χτίσουν πάνω τους το οικοδόμημα μιας ευτυχισμένης οικογένειας.

— Κυκλοφορεί με δύο διαφορετικά εξώφυλλα. Απευθύνεται μόνο σε γονείς; Κυκλοφορεί με δύο διαφορετικά εξώφυλλα, μοβ και βεραμάν, από τις εκδόσεις Πεδίο για να επιλέξει κάθε γονέας αυτό που του ταιριάζει και του αρέσει. Απευθύνεται σε όλους τους γονείς με παιδιά οποιασδήποτε ηλικίας, σε όσους σκέφτονται να γίνουν γονείς αλλά και σε εκπαιδευτικούς, γιατί πολλές από τις συμβουλές θα μπορούσαν να εφαρμοστούν και στο σχολείο.

25.11.21 – lifo

35

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Τα (πολύτιμα) μαθήματα λογοτεχνίας του Κορτάσαρ Μιλώντας στους φοιτητές του Πανεπιστήμιου του Μπέρκλεϊ στα «Μαθήματα Λογοτεχνίας», ο Χούλιο Κορτάσαρ αναζητά τις καταστατικές αρχές της λογοτεχνίας πάντα με μαύρο χιούμορ, ρυθμό και μπόλικες δόσεις ερωτισμού.

Βιβλίο

απο την τινα μανδηλαρα

36 lifo – 25.11.21

Ν

α μην επαναπαύεσαι ποτέ στη φόρα που έχεις πάρει» έγραφε ο Αντρέ Ζιντ, θυμίζοντας στον εκάστοτε συγγραφέα ότι δεν πρέπει ποτέ να αρκείται στις δάφνες της εφήμερης δόξας του, αλλά να παραμένει διαρκώς σε εγρήγορση, σε (αυτο) αμφισβήτηση και κυρίως σε δυσπιστία όσον αφορά τους εύκολους δρόμους. Τουλάχιστον αυτό επαναφέρει ως καταστατική αρχή της δικής του ανήσυχης στάσης απέναντι στη λογοτεχνία ο Χούλιο Κορτάσαρ στα μαθήματα που παραδίδει στους φοιτητές του Πανεπιστημίου του Μπέρκλεϊ τη δεκαετία του ’80, όπου διαφαίνεται η δική του κοσμοθεωρία γύρω από το λογοτεχνικό κείμενο. Σε αυτά τα Μαθήματα Λογοτεχνίας, τα οποία μόλις κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις Opera σε μετάφραση Αχιλλέα Κυριακίδη –ο οποίος μας έχει χαρίσει και την αριστοτεχνική μετάφραση του αριστουργήματος του Χούλιο Κορτάσαρ Κουτσό–, ο Αργεντινός συγγραφέας μιλάει αναλυτικά για τη διαφορά του ρεαλιστικού κειμένου με το φανταστικό και την ενδεχόμενη ταύτισή τους, για την αντίθεση ρεαλιστικού έργου και στρατευμένου αλλά και για το χιούμορ, τη μουσική και το παιχνίδι ως κινητήριες δυνάμεις κάθε κειμένου. Ωστόσο, πάντα απευθύνεται στους φοιτητές με την παράφορη ορμή ενός προφορικού λόγου που σε καμία περίπτωση δεν προσδοκά να γίνει διδακτικός, αλλά, αντιθέτως, να τους κινητοποιήσει ώστε να προβληματιστούν πάνω στις ατραπούς που θα μπορούσε να ακολουθήσει ένας συγγραφέας ώστε να αξιοποιήσει τα βιώματά του, χωρίς όμως να φοβηθεί τη διαστροφή της φαντασίας και του αυτοσαρκασμού. «Το βασικότερο όπλο ενός συγγραφέα μυθοπλασίας», αναφέρει με περισσή ενάργεια προς τους φοιτητές του ο Κορτάσαρ, «δεν είναι το θέμα του ούτε το πώς το αναπτύσσει, καλά ή κακά, αλλά η ικανότητά του, η ιδιοσυγκρασία του, που του καθορίζει ν’ αφοσιωθεί στη μυθοπλασία αντί για τη χημεία: αυτό είναι το βασικό, θεμελιώδες και κυρίαρχο στοιχείο σε οποιαδήποτε λογοτεχνία στην ιστορία της ανθρωπότητας».

Μιλώντας για την ιδιοσυγκρασία, προφανώς αναφέρεται στην ανάγκη του συγγραφέα να διαθέτει τη δαιμονική φαντασία που θα τον βοηθήσει να δει τα πράγματα αλλιώς, αλλά ταυτόχρονα να είναι μεταφυσικός ως προς τα εσχατολογικά ζητήματα, εστιάζοντας δηλαδή στην πορεία του ανθρώπου ή στη μοίρα, όπως έκανε κι εκείνος με τον Διώκτη, το διήγημα που τον χαρακτηρίζει par excellence. Εν προκειμένω, ακόμα και όταν μιλάει για τα πιο ρεαλιστικά γεγονότα της ζωής του πρωταγωνιστή του Τζόνι Κάρτερ, που ταυτίζεται με τον Τσάρλι Πάρκερ, ουσιαστικά συναρμόζει το παιχνίδι της τυχαιότητας με την οντολογία της ύπαρξης, συμπλέκοντας φανταστικά στοιχεία με πραγματικά. Συνδέοντας δηλαδή το δικό του εσωτερικό βλέμμα με τις φαντασιώσεις του αγαπημένου του μουσικού, ο Κορτάσαρ παρατηρεί αυτό το φως που καταυγάζει τη μοίρα του καλλιτέχνη, ο οποίος «θέλει να παραδοθεί κάπου, ένα φως που αναζητά τρόπο ν’ ανάψει ή μάλλον σαν να είναι απαραίτητο να σπάσει ένα πράγμα, να το σκίσει από πάνω μέχρι κάτω σαν κορμό, μπήγοντάς του μια σφήνα και σφυροκοπώντας το μέχρι συντριβής. Και ο Τζόνι πια δεν έχει δυνάμεις για να σφυροκοπήσει τίποτα, κι εγώ ούτε καν ξέρω τι σφυρί θα χρειαζόταν για να μπηχτεί μια σφήνα που ούτε αυτήν μπορώ να φανταστώ». Αυτά γράφει ταυτίζοντας το τρίτο με το πρώτο πρόσωπο σε ένα απόσπασμα από τον Διώκτη. Άλλωστε, δίνοντας το χαρακτηριστικό παράδειγμα του Πορτρέτου του Ντόριαν Γκρέι του Όσκαρ Γουάιλντ αλλά και της Δίκης του αγαπημένου του Φραντς Κάφκα, προσκαλεί τους φοιτητές του να προβληματιστούν πάνω σε δύο αντιπροσωπευτικά παραδείγματα, όπου το φανταστικό μπλέκεται με το πραγματικό, επιμένοντας πως «ο ρεαλισμός στη λογοτεχνία δεν μπορεί να κάνει χωρίς τη φαντασία, την έχει ανάγκη με τον έναν ή τον άλλο τρόπο». Αλλά και το αντίστροφο: στην αναζήτηση μιας έκφρασης που προσπαθεί να τελειοποιήσει τον χαρακτήρα της, ο συγγραφέας πρέπει, σε τελική ανάλυση, να καταργεί τον εαυτό του, να

χούλιο κορτάσαρ

Μαθήματα Λογοτεχνίας Μτφρ.: Αχιλλέας Κυριακίδης Εκδόσεις opera Σελ.: 408

τραβά, κατά κάποιον τρόπο, το χαλί κάτω από τα πόδια του, γνωρίζοντας πως η πραγματικότητα είναι αυτή που τελικά βάζει τρικλοποδιές στις ουτοπικές φαντασιώσεις. Γι’ αυτό και ο Κορτάσαρ, μιλώντας από τη θέση ενός ερευνητή της λογοτεχνίας μάλλον αντί από αυτήν ενός διδάσκοντα, πότε ζητώντας από το χιούμορ να παραμερίσει το δράμα και πότε συμβιώνοντας με τα ανείπωτα ερέβη των πάντοτε συγκρουόμενων κόσμων του, πρεσβεύει ότι ο συγγραφέας δεν μπορεί να αποφύγει τον ρεαλισμό στον βαθμό που ζει και κινείται σε συγκεκριμένο κόσμο μεν, αλλά δεν χρειάζεται να το κάνει και με τρόπο στρατευμένο. Ως παράδειγμα φέρνει το ρεαλιστικό του διήγημα Αποκάλυψη στο Σολεντινάμε, όπου αναφέρεται στο πραγματικό γεγονός της επίσκεψής του στην κοινότητα Σολεντινάμε, επικεφαλής της οποίας ήταν ο Νικαραγουανός ποιητής Ερνέστο Καρδενάλ που είχε κινητοποιήσει τους κατοίκους να ζωγραφίζουν, γενικώς να εμπλακούν σε δημιουργικά έργα. Μέσα από ένα απόλυτα αντίστροφο σχήμα, ο Κορτάσαρ, χρησιμοποιώντας τη μεταφορά των πανέμορφων φωτογραφιών που τράβηξε από την κοινότητα, οι οποίες μετατρέπονται ξαφνικά σε απεικονίσεις μιας τρομακτικής πραγματικότητας, θέλει να μιλήσει για το πραγματικό γεγονός της δολοφονίας κορυφαίων ποιητών αλλά και για τα καλυμμένα εγκλήματα που έκαναν απολυταρχικά καθεστώτα σε διαφορετικές χώρες της Λατινικής Αμερικής. Κάτι αντίστοιχο συνέβη και στο άλλο διήγημά του, τον Αυτοκινητόδρομο του Νότου, το οποίο, όπως μαθαίνουμε από υποσημείωση του Κυριακίδη, ενέπνευσε το Weekend του Γκοντάρ, όπου ο Κορτάσαρ, με αφορμή το βιωματικό γεγονός της εμπλοκής του σε ένα μποτιλιάρισμα στη νότια Γαλλία, έγραψε ένα μυθιστόρημα για τις κοινωνικές συγκρούσεις, τους διαφορετικούς χαρακτήρες που συναπαρτίζουν μια κοινωνία. Εν ολίγοις, τίποτα δεν είναι δεδομένο για τη φαντασία ενός συγγραφέα που εμπνέεται από ένα θραύσμα της πραγματικότητας για να δημιουργήσει κάτι αξέχαστο και συνεκτικό, αφού «η πραγματικότητα είναι πολύ πιο σύνθετη, πολύ πιο περίπλοκη από όσο μπορεί να φανεί σε ένα απλό στιγμιότυπο, σε μια απλή αφήγηση» – και αυτό εναπόκειται στον αναγνώστη να το ανακαλύψει. Εκεί, λοιπόν, που άλλοι νατουραλιστές συγγραφείς εκφράζουν τη δύναμη μιας κυριολεκτικής πραγματικότητας, ο Κορτάσαρ σηκώνει ψηλά το τσεκούρι του χιούμορ, δείχνοντας στους φοιτητές του ότι είναι αυτό που πάντοτε απειλεί τα ιερά και τα όσια, τις βεβαιότητες και τις σταθερές ενός κόσμου που δεν παύει, έτσι κι αλλιώς, να αλληλοαναιρείται και να προχωρά. Μιλώντας στους φοιτητές του Μπέρκλεϊ τη φορτισμένη ακόμα πολιτικά δεκαετία του ’80, ο Κορτάσαρ αναφέρεται διεξοδικά στην προσωπική του εμπλοκή σε κυρίαρχα κινήματα της εποχής, στις επισκέψεις του στην Κούβα του Κάστρο και στο περιστατικό της εκεί λογοκρισίας ενός βιβλίου του, αλλά πάντα στο μυαλό του έχει τον βαθύ σκεπτικισμό του alter ego του, του Ολιβέιρα, από το Κουτσό, ο οποίος προτίμησε τον εύθραυστο σολιψισμό του από τη βεβαιότητα μιας ξεκάθαρης πραγματικότητας. Και εκεί που, όπως ο ίδιος παραδέχεται, οι Λατινοαμερικάνοι συγγραφείς επέμεναν στο δράμα, εκείνος πότισε τα βιβλία του με μπόλικες δόσεις μαύρου χιούμορ, αποκηρύσσοντας τα σίγουρα συμπεράσματα, όπως αυτά του Τόμας Μαν στο Μαγικό Βουνό, και προτιμώντας τον ρόλο του δυναμικού ερασιτέχνη. Ευτυχώς έδειξε ότι το εννοεί.

MYΘΙΣΤΟΡΗΜΑ

Τ

ην 1η Φεβρουαρίου 1945 ο Χανς Φάλαντα παντρεύτηκε την Ούρσουλα Λος, χήρα του καλλιτέχνη Κουρτ Λος, που ήταν κληρονόμος μιας μεγάλης οικογένειας βιομηχάνων. Η Ούρσουλα ήταν κατά τριάντα χρόνια μικρότερή του και εθισμένη, όπως κι εκείνος, στο αλκοόλ και στη μορφίνη. Το νιόπαντρο ζευγάρι μετακινήθηκε, μετά τον γάμο του, στο Φέλντμπεργκ του Μεκλεμβούργου. Εκεί ο Φάλαντα υποδέχτηκε με έναν «θριαμβικό» λόγο τα σοβιετικά στρατεύματα που έφτασαν στην πόλη ως ελευθερωτές. Η νέα εξουσία επέβαλε τον Φάλαντα ως δήμαρχο στην πόλη. Αλλά τα καθήκοντα του αξιώματος αυτού ήταν πολύ σκληρά για τον συγγραφέα. Εγκατέλειψε το αξίωμα και επέστρεψε, με την Ούρσουλα, στο Βερολίνο. Αυτό το επεισόδιο από τους τελευταίους μήνες της ζωής του Φάλαντα, ο οποίος πέθανε το 1947 σε ηλικία 53 ετών, βρίσκεται στον πυρήνα του μυθιστορήματός του Ο εφιάλτης, που ολοκληρώθηκε το καλοκαίρι του 1946 και εκδόθηκε το 1947. Το μυθιστόρημα περιγράφει, ουσιαστικά με ακρίβεια ντοκιμαντέρ, αν και καθαρή μυθοπλασία, τη ζωή των καθημερινών Γερμανών τους μήνες από τον Απρίλιο του 1945 έως τον Αύγουστο του 1946. Στον πρόλογο που έγραψε ο Φάλαντα τον Αύγουστο του 1946 παρουσιάζει το μυθιστόρημά του ως «ιατρική αναφορά», ως την ιστορία «της γενικής απάθειας που τον Απρίλιο του 1945 κυρίευσε το μεγαλύτερο και αξιοπρεπέστερο κομμάτι του γερμανικού λαού – απάθειας από την οποία πολλοί ακόμη υποφέρουν».

Οι βασικοί πρωταγωνιστές στον Εφιάλτη είναι το ζεύγος Ντολ, ο χερ Ντολ, συγγραφέας, και η κατά πολύ νεότερή του Άλμα Ντολ, χήρα, όπως και η Ούρσουλα. Ο χερ Ντολ είχε υποφέρει πολύ από τους ναζί: «Τον είχαν κυνηγήσει, τον είχαν ανακρίνει, τον είχαν συλλάβει, είχαν απαγορεύσει τα βιβλία του». Τους μισούσε γιατί είχαν καταστρέψει τον γερμανικό λαό. Το μίσος του για τους ναζί ήταν τόσο βαθύ, ώστε ακόμη και η λέξη «φαιό» τού ήταν αποκρουστική. « Έβαφε, μπογιάτιζε οτιδήποτε φαιό έβλεπε γύρω του». Οι Ντολ ζούσαν σε μια μικρή πόλη κοντά στο Βερολίνο, κάπου στα ανατολικά, και εκεί έζησαν τις μέρες της κατάρρευσης του ναζιστικού καθεστώτος και την είσοδο του Κόκκινου Στρατού. Την ημέρα του εορτασμού της νίκης οι Ρώσοι ζήτησαν από τον αντιναζί Ντολ να μιλήσει στους συμπολίτες του για τη σημασία της ημέρας. Στην πλατεία του Διοικητηρίου συγκεντρώθηκαν όλοι οι κάτοικοι, όλοι αυτοί που μέχρι πριν από τρεις εβδομάδες φώναζαν «χάιλ, Χίτλερ». Τώρα είναι έτοιμοι να ζητωκραυγάσουν για τον Κόκκινο Στρατό και τον αρχιστράτηγο Στάλιν, σηκώνοντας μάλιστα το δεξί τους χέρι, όπως έκαναν τόσα χρόνια, πιστεύοντας βέβαια ότι στο τέλος της μέρας θα πάρουν ένα κομμάτι ψωμί και κρέας. Μετά απ’ αυτά ο Ντολ «διατάχτηκε» από τους Ρώσους να γίνει δήμαρχος. Δεν είχε το περιθώριο να αρνηθεί. Και μολονότι η Άλμα τον είχε απειλήσει ότι θα πέσει στη λίμνη αν γινόταν δήμαρχος, δεν πραγματοποίησε την απειλή της. Από τις βασικές δουλειές του Ντολ ως δημάρχου ήταν να ξεκαθαρίσει ποιοι από τους ναζί ήταν οι συμπαθούντες και ποιοι οι ένοχοι

hans fallada Ο εφιάλτης

Μτφρ.: Άγγελος Αγγελίδης, Μαρία Αγγελίδου Εκδόσεις Gutenberg Σελ.: 300

Μετά την κατάρρευση Ο καθημερινός Γερμανός και η συνθήκη της «απάθειας» κατά τους μήνες που ακολούθησαν την πτώση του ναζιστικού καθεστώτος στο μυθιστόρημα του Φάλαντα. Συναρπαστική γραφή χειρουργικής ακρίβειας.

εγκληματίες. Βέβαια, οι πραγματικοί «φίρερ» είχαν διαφύγει στη Δύση. «Αλλά και οι μικροί εθνικοσοσιαλιστές ήταν εξίσου αποκρουστικοί με τον τρόπο τους». Ο δήμαρχος Ντολ ήθελε να τους ξετρυπώσει από τις κρυψώνες τους όπου είχαν προλάβει να χωθούν, να τους απομακρύνει από πόστα εξουσίας, να τους πάρει ό,τι είχαν ληστέψει με απάτες, εκβιασμούς και κλεψιές, να κατασχέσει τις προμήθειές τους σε τρόφιμα, να δώσει τα μεγάλα σπίτια τους στους άστεγους που είχε αφήσει πίσω του ο πόλεμος. Ο Χανς Φάλαντα ξεγυμνώνει εδώ τον καθημερινό Γερμανό, δίνοντάς μας εκπληκτικά πορτρέτα «ασήμαντων» ανθρώπων, αλλά κυρίως αποκαλύπτοντας τους ψυχολογικούς μηχανισμούς της ανθρώπινης συνθήκης. Για παράδειγμα, ο ζυθοποιός Τσάχες, που ήταν μονίμως στα πρόθυρα της χρεοκοπίας. Όταν οι ναζί ανέβηκαν στην εξουσία, το 1933, γράφτηκε στο κόμμα. Η πολιτική δεν τον ενδιέφερε καθόλου. Τον ενδιέφεραν μόνο τα δικά του κέρδη. Έβγαζε από τη μέση τους μη κομματικούς ανταγωνιστές του, εκμεταλλευόταν την κομματική θέση του σε όλα τα συμβούλια και τις επιτροπές, σπιούνευε, έπαιρνε με το ζόρι την παραγωγή των αγροτών και την πούλαγε στη μαύρη αγορά, έκλεβε ασύστολα. Αυτόν τον επινοημένο χαρακτήρα-τύπο ανακρίνει ο δήμαρχος Ντολ στο μυθιστόρημα του Φάλαντα. Μετά την ανάκριση του Τσάχες, ο χερ Ντολ πέφτει βαριά άρρωστος. Η πίεση που δέχεται από τους συμπολίτες του αλλά και οι αυταπάτες που έτρεφε, η απογοήτευση, τον οδηγούν σε μια βαθιά κατάθλιψη που εκδηλώνεται με ένα είδος απάθειας. «Καμιά προσπάθεια δεν άξιζε να γίνει, όλα ήταν μάταια». Μαζί του αρρωσταίνει και η γυναίκα του. Το ζεύγος Ντολ μπαίνει στο νοσοκομείο. Την 1η Σεπτεμβρίου 1945 ο κύριος και η κυρία Ντολ αποφασίζουν, παρόλο που είναι ακόμη άρρωστοι, να εγκαταλείψουν το νοσοκομείο και τη μικρή πόλη και να φύγουν για το Βερολίνο. Αν και «γκρεμισμένο, καμένο και σακατεμένο», το Βερολίνο ήταν η μόνη τους ελπίδα για να χτίσουν τη ζωή τους από την αρχή. Το τρένο, με σπασμένα τζάμια και βρόμικο, ήταν γεμάτο εξαθλιωμένους ανθρώπους, φορτωμένους με μικρά σακίδια, λίγες πατάτες, αλεύρι, δυο-τρεις οκάδες μπιζέλια, τροφή για μία εβδομάδα το πολύ. Το Βερολίνο, όμως, αποδεικνύεται εφιάλτης για το ζεύγος Ντολ. Η αρρώστιά τους επιδεινώνεται, μπαινοβγαίνουν σε άσυλα και νοσοκομεία και η μόνη τους ανακούφιση/ψευδαίσθηση είναι η μορφίνη. Το τελευταίο μέρος του μυθιστορήματος τιτλοφορείται «Η θεραπεία». Με αυτό η αφήγηση οδηγείται στο τέλος. Δεν αποκαλύπτουμε τις λεπτομέρειές του προς χάριν των αναγνωστών. Ας ανακαλύψουν αυτοί το τέλος. Ο Φάλαντα είναι ο συγγραφέας των μεγάλων μυθιστορημάτων για την εποχή της Βαϊμάρης, που έχουν αγαπήσει εκατομμύρια αναγνώστες σε όλον τον κόσμο – και στην Ελλάδα, όπου ο συγγραφέας διαβάζεται με φανατισμό. Το έργο του σε βυθίζει σε βαθιά σκοτεινιά, πράγμα που συμβαίνει και με το μυθιστόρημα Ο εφιάλτης. Φτάνοντας όμως στην τελευταία σελίδα, έχοντας περάσει διά πυρός και σιδήρου, διαπιστώνεις τελικά ότι αυτό το βιβλίο είναι αισιόδοξο και σου δίνει όπλα για να πολεμήσεις τις δυσκολίες, σαν ένας αποτελεσματικός οδηγός επιβίωσης. Το λέει και ο ίδιος ο συγγραφέας: «Δεν έχουν σημασία τα ερείπια, σημασία έχει η ζωή». Οι μεταφραστές Άγγελος Αγγελίδης και Μαρία Αγγελίδου υπογράφουν μια απολαυστική μετάφραση που σε κάνει, προς στιγμήν, να πιστεύεις ότι η πρωτότυπη γλώσσα του Εφιάλτη είναι τα ελληνικά.

απο toν n iko μ πακουν ακη

Βιβλίο

25.11.21 – lifo

37

ΠΑΡΤΙ

Μουσική

α πο τη μαρια παππα

Total Eclipse of the Art Ένα τροχόσπιτο και μια κρυμμένη αυλή έδωσαν ζωή για τρεις μήνες στο κέντρο της Αθήνας.

Φ INFO 27/11, στη Σανταρόζα, από τις 2:00 Santaroza Camping Area / Pop Up Bar at Santaroza - Justice Square: Adedeji + The Afrosessionists: A celebration of Black Music, JDM: Afro Dance Group, Freestyle MCs Special Guests, Dennis Green (DJ Set) Ακάλυπτος, Πανεπιστημίου 46: Nonika (DJ Set), KAWRS: Neda + Simos Ares (DJ Set), AΣΤΥΤΕΚΚ (DJ Set), Ballroom House of Kareola (Vogue Dancing) 28/11, από τις 18:00 Ακάλυπτος, Πανεπιστημίου 46: Orila DJs takeover - DJ Sets by Yannis Iasonidis, Chris OD, K.atou, Devika https://eclipse. bios.gr

38 lifo – 25.11.21

έτος τον Σεπτέμβριο δύο χώροι στο κέντρο της πόλης που δεν είχαν ανοίξει ποτέ ξανά για το αθηναϊκό κοινό γέμισαν με κόσμο στο πλαίσιο της Athens Biennale 7: Eclipse και του AB7 X BIOS project: καλλιτέχνες, εργαζόμενοι στην Μπιενάλε, φοιτητές και λάτρεις της μουσικής κάθε ηλικίας, μέχρι και περαστικοί, οι οποίοι διασκέδασαν με φρέσκες μουσικές και πολύ χορό. Όλο αυτό το διάστημα φιλοξενήθηκε εκεί μια καινούργια γενιά καλλιτεχνών και DJs από την Ελλάδα και το εξωτερικό, κάνοντας γνωστή τη σχεδόν ξεχασμένη μέχρι πρότινος πλατεία Σανταρόζα που βρίσκεται στα πρώην Δικαστήρια. Λειτουργούσε ως Βασιλικό και μετέπειτα Εθνικό Τυπογραφείο μέχρι το 1906, μάλιστα εκεί έγινε η δίκη Μπελογιάννη το 1951. Ήταν ένας χώρος κλειστός εδώ και τριάντα πέντε χρόνια, όπως και ο ακάλυπτος χώρος του ημιεγκαταλελειμμένου Μεγάρου Σλήμαν-Μελά στην Πανεπιστημίου 46, όπου βρίσκεται ο κινηματογράφος Ιντεάλ από το 1919. Δύο μήνες μετά, το Σαββατοκύριακο 27 και 28 Νοεμβρίου, η Athens Biennale 7: Eclipse, σε συνεργασία με το Bios, μας αποχαιρετά με ένα event που θα σημάνει τη λήξη της. Πιο συγκεκριμένα, το Σάββατο, στο Camping Bar της Στανταρόζα, ο Adedeji και η μπάντα του, οι Afrosessioners από το Λάγος της Νιγηρίας, ετοιμάζουν μια μεγάλη αφρικανική γιορτή και ένα μουσικό session που αναμειγνύει την παραδοσιακή αφρικανική μουσική με νέους τζαζ, φανκ και σόουλ ήχους. Παράλληλα, η χορευτική ομάδα JDM θα γνωρίσει στο κοινό τους ρυθμούς των αφρικανικών χορών, παρουσιάζοντας ένα χορευτικό έργο ενδυνάμωσης. Ο Mc Dash, γνωστός και ως Μιχάλης Αφολαγιάν, ο ιδρυτής του Πολιτιστικού Κέντρου Αφρικανικής Τέχνης και Πολιτισμών ANASA, θα αναλάβει ρόλο MC, ενώ ο Tosin

Omo-Ebony, σε ρόλο DJ, θα μας καθοδηγήσει σε afrobeat, funk και nigerian hip-hop. Μαζί τους ο Tunji Nice και η Demelza. Τέλος, ο ιδρυτής του Fade Radio, DJ Dennis Green, θα βρίσκεται μέσα στο τροχόσπιτο πίσω από τα decks. Από την άλλη, το Σάββατο θα μπορείτε να απολαύσετε στον Ακάλυπτο τον DJ Nonika που αποτελεί ενεργό μέλος της Ballroom Αθηναϊκής Κοινότητας. Ακολουθούν ο AΣΤΥΤΕΚΚ, που κρύβεται πίσω από το label Lower Parts, και το δίδυμο KAWRS, που αποτελείται από τη Neda και τον Simos Ares. Την Κυριακή οι Οrila DJs θα βρίσκονται στον ίδιο χώρο από τις έξι το απόγευμα. Ο Yannis Iasonidis, ιδρυτής των Orila Records, παρέα με τον Chris OD, την DJ Devika και την K.atou, κλείνει το δίμηνο αυτό με τον πιο όμορφο τρόπο. Τα σετ και οι συναυλίες είναι δωρεάν. Πώς έγινε όμως η πλατεία Σανταρόζα το πιο πολυσυζητημένο μουσικό και χορευτικό σποτ της πόλης; «Όλα ξεκίνησαν τρεις μήνες πριν από την Έκλειψη (Eclipse)», αναφέρει ο Βασίλης Χαραλαμπίδης (Bios, Ρομάντσο, Latraac) και μας αφηγείται πώς ξεκίνησε η ιδέα των δύο χώρων που ζωντάνεψαν μουσικά τις βραδιές της Αθήνας τους τελευταίους δυο μήνες. « Έχει περάσει πολύς καιρός από τότε που σε μια συνάντησή μας ο Πολύδωρος μου ανακοίνωσε ότι σε έναν μήνα ξεκινάμε. Η πόλη μόλις επέστρεφε από τις καλοκαιρινές διακοπές και ένα ακόμα lockdown. Ή μήπως όχι; Περπατήσαμε στο έρημο ακόμα κέντρο της πόλης, συζητώντας για την παραδοξότητα που έχουν οι στιγμές που ζούμε και σχολιάζοντας ότι δεν θέλαμε να συμμετέχουμε πια σε όλη αυτή την κατάσταση. Ο Πολύδωρος μου έδειχνε περήφανος ένα ένα τα ξεχασμένα αυτά τοπόσημα που βρίσκονταν μπροστά στα μάτια μας, εγκαταλελειμμένα όμως. Ξεκινήσαμε από το κτίριο του Φωκά, όπου είχε στηθεί το στρατηγείο της μπιενάλε

και μια μικρή ομάδα κατέστρωνε ήδη σχέδια και έτρεχε πάνω-κάτω στον βομβαρδισμένο χώρο. “Μόνο αυτοί είσαστε;” ρώτησα και με κοίταξε με νόημα. Πόσο θαυμασμό ένιωσα εκείνη τη στιγμή γι’ αυτήν τη μικρή παρέα που έστηνε ανάχωμα στην πραγματικότητα. “Μετά από πολλές αναβολές η Μπιενάλε της Αθήνας επιτέλους θα ξεκινήσει”, μου επαναλάμβανε ξανά και ξανά – άραγε για να το πιστέψω εγώ ή και ο ίδιος; Συνεχίζοντας τη βόλτα μας, είδαμε την εγκαταλελειμμένη πλατεία Δικαιοσύνης και σιγά σιγά το κλίμα άλλαξε. Μας έπιασε ένας ενθουσιασμός, αρχίσαμε να λέμε “να, εδώ που δεν πατάει κανείς, εδώ, στο κέντρο της πόλης θα στήσουμε ένα αυτοσχέδιο κάμπινγκ και θα περνάνε όλοι, φέρνοντας την ανεμελιά του καλοκαιριού, για να κοροϊδέψουμε τη συγκυρία”. Ξανακοιταζόμαστε, περπατάμε και περνάμε απέναντι, στο κτίριο της Πανεπιστημίου. Μπαίνουμε μέσα, πάμε προς τον ακάλυπτο και λέμε: “Να, εδώ θα είναι το μυστικό σημείο συνάντησης της πόλης”. Μας άρεσαν αυτά που λέγαμε και έτσι συμφωνήσαμε. Δεν θυμάμαι να ξαναβρεθήκαμε μέχρι τα εγκαίνια. Έναν μήνα ετοιμαζόμαστε πυρετωδώς. Κάθε μέρα ψάχνω σε μάντρες και τελικά καταφέρνω να βρω ένα φανταστικό τροχόσπιτο του ’70. Από δω μέσα θα παίζουν οι DJs κάθε βράδυ. Το τροχόσπιτο φτάνει στο προαύλιο του παλιού δικαστηρίου, παράλληλα η Νavine φτιάχνει το έργο της μπροστά μας: μια τεράστια ασπρόμαυρη τοιχογραφία-πύλη της έκθεσης. Έρχονται και τα κούλερ, έρχονται και οι καρέκλες παραλίας. Αυτό είναι! Έτοιμοι; Το πρώτο βράδυ έχει έρθει και οι καλλιτέχνες κατακλύζουν τον χώρο, οι μουσικοί και οι DJs παίζουν από το τροχόσπιτο. Τις πρώτες εβδομάδες το σημείο επισκέπτονται οι περαστικοί της έκθεσης. Τις επόμενες εβδομάδες σιγά σιγά η πόλη ζωντανεύει, οι Αθηναίοι επιστρέφουν και τα μέτρα που μας κρατούσαν μακριά λήγουν. Ξεκινάνε φουλ εκδηλώσεις και στους δύο χώρους. Σχεδόν όλοι οι μουσικοί και μουσικόφιλοι φίλοι μας συμμετέχουν. Πολλά βράδια, οι μουσικοί ανακατεύονται σε δράσεις καλλιτεχνών της μπιενάλε που γίνονται στην πλατεία και όλοι μαζί καταλήγουν να χορεύουν. Κόσμος πολύς έρχεται κάθε βράδυ και γίνεται ένα, κατακλύζοντας τον χώρο και δίνοντάς του ζωή. Πόσο απρόσμενο και ωραίο είναι όλο αυτό. Έχεις την αίσθηση ότι η Αθήνα βράζει αυτήν τη στιγμή. Οι νέοι μουσικοί και καλλιτέχνες είναι τόσο πολλοί και τόσο χειμαρρώδεις και έτοιμοι για όλα. O ήχος δεν είναι κάτι συγκεκριμένο και ραφιναρισμένο αλλά rough, απρόβλεπτος, ίσως και ανερμάτιστος, όπως και η εποχή που έρχεται άλλωστε».

ΑΦΙ Έ Ρ Ω Μ Α Φ Θ Ι ΝΟ Π Ω Ρ Ο 2021

υγεία γιορτές με καλύτερη υγεία Στην τελική ευθεία για το τέλος της χρονιάς και με μεγάλες προσδοκίες για το 2022, με την ελπίδα να σηκωθεί υψηλότερα το τείχος ανοσίας, ώστε να μετατρέψουμε την πανδημία του κορωνοϊού σε μια ενδημική νόσο σαν τη γρίπη, κρατάμε τα μαθήματα που μας δίδαξε η πανδημία και κυρίως το πόσο σημαντική είναι η πρόληψη σε όλα τα ζητήματα που σχετίζονται με τη θωράκιση της υγείας. Το μάθημα της πρόληψης είναι το πιο σημαντικό και η προσπάθεια δεν είναι μονοθεματική ούτε αποσπασματική. Η πρόληψη χτίζεται λιθαράκι-λιθαράκι, σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο, επενδύοντας στη γνώση και τις δυνατότητες της επιστήμης. Όπως πολύ εύστοχα λένε οι επιστήμονες, «είμαστε κοινωνία συνύπαρξης, πρέπει να φροντίζουμε ο ένας τον άλλον, δεν είμαστε ερημίτες». Κάθε μικρό και φαινομενικά ασήμαντο μυστικό καλής υγείας, από το πλύσιμο των χεριών, τη σωστή διατροφή και την επαρκή ξεκούραση μέχρι τα προληπτικά τσεκάπ, το να ζητάμε εγκαίρως βοήθεια όταν δεν νιώθουμε καλά, να ακολουθούμε τις οδηγίες των γιατρών και να παίρνουμε σωστά τα φάρμακά μας, αποτελεί κομμάτι του μεγάλου παζλ της καλής ποιότητας διαβίωσης. Την καλή ζωή, αυτό που εμείς εδώ αποκαλούμε «The Good Lifo», και που τελικά είναι το πρώτο δώρο που οφείλουμε να κάνουμε στον εαυτό μας και την οικογένειά μας για να χαιρόμαστε την κάθε στιγμή με υγεία κaι ευεξία, 365 ημέρες τον χρόνο. Επιμέλεια κειμένων - ρεπορτάζ: Αλεξία Σβώλου

25.11.21 – lifo

39

ΑΦΙΈΡΩΜΑ ΥΓΕΙΑ 40 lifo – 25.11.21

Η

Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας Στέλιος Λουκίδης και ο πνευμονολόγος, επιμελητής Α’ του νοσοκομείου «Σωτηρία» Γιώργος Χειλάς, η συγκεκριμένη εξέταση βοηθά να βρεθούν πρώιμα κι άλλες βλάβες που σχετίζονται με την πνευμονική υγεία. Σε έρευνα που πραγματοποίησε ο καθηγητής Πολιτικής Υγείας Κυριάκος Σουλιώτης, κοσμήτωρ της Σχολής Πολιτικών και Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, διαπιστώθηκε ότι με αυτόν τον τρόπο θα μπορούσε να μειωθεί κατά 24,6% η θνητότητα από τον καρκίνο του πνεύμονα, ενώ, εφαρμόζοντας τον προσυμπτωματικό αυτοέλεγχο σε ομάδες υψηλού κινδύνου με γυναίκες καπνίστριες, το όφελος σε κέρδος ζώων θα μπορούσε να φτάσει το 33%. Αν οι εξετάσεις της πρώτης πράξης δείξουν πρώιμο καρκίνο, τότε αναλαμβάνει ο χειρουργός ογκολόγος-παθολόγος και ο ακτινοθεραπευτής για τη θεραπεία, η οποία έχει διάφορα στάδια. Οι όγκοι που είναι άμεσα χειρουργήσιμοι αφαιρούνται, οι όγκοι που είναι μεγάλοι και πρέπει να μικρύνουν για να χειρουργηθούν πρώτα ακτινοβολούνται και μετά οι ασθενείς λαμβάνουν χημειοθεραπεία ή ανοσοθεραπεία, που είναι τα «όπλα» νέας γενιάς. Αφού ο καρκίνος αντιμετωπιστεί, ο ασθενής μπορεί να πετύχει μία από τρεις καταστάσεις: να ιαθεί, να θεραπευτεί για αρκετά χρόνια προτού ο καρκίνος επιστρέψει ως μεταστατικός και στο κακό σενάριο η ογκολογική ασθένεια να επιστρέψει με εκτεταμένες μεταστάσεις. Στον καρκίνο του μαστού, την πιο συχνά εμφανιζόμενη κακοήθεια στο γυναικείο πληθυσμό, το 30% των ασθενών βρίσκεται, μετά από κάποια χρόνια, αντιμέτωπο με τον μεταστατικό καρκίνο, που δυστυχώς είναι ανίατος, σε αντίθεση με την πρώιμη νόσο. Η τρίτη πράξη αφορά το λεγόμενο recall, δηλαδή την επιστροφή του ασθενούς στο σύστημα υγείας, ώστε να βρεθεί εγκαίρως οποιαδήποτε υποτροπή παρουσιάσει η νόσος. Το recall, η επιστροφή, δεν είναι πάντοτε εύκολη υπόθεση, γιατί οι γυναίκες που δεν βρίσκουν κάτι επείγον αμελούν την εξέταση. Τέλος, είναι πολύ σημαντικό οι ασθενείς, άνδρες και γυναίκες, να έρχονται για επανεξέταση με την κατάλληλη συχνότητα και να ξεκινούν μια δεκαετία νωρίτερα τις εξετάσεις, αν έχουν βεβαρημένο οικογενειακό ιστορικό. Στην πρόληψη του καρκίνου οι ιστορίες ανθρώπων από τη διεθνή πολιτική, καλλιτεχνική ή επιστημονική σκηνή λειτουργούν ως προτροπή για τσεκάπ, με την πρόσφατη ιστορία της Φώφης Γεννηματά να «ταρακουνάει» κάθε γυναίκα, όπως είχε ταρακουνήσει πριν από χρόνια τον παγκόσμιο πληθυσμό η προσωπική ιστορία της Αντζελίνα Τζολί, που έκανε μαστεκτομή και αφαίρεση ωοθηκών. Όπως όμως λέει καθησυχαστικά ο κ. Φιλόπουλος: «Οι γυναίκες με ταραγμένο γονιδίωμα και καρκίνο μαστού αποτελούν μια μικρή μειοψηφία και δεν πρέπει με τίποτα να περάσει το μήνυμα στην κοινωνία ότι μια γυναίκα με καρκίνο μαστού θα αντιμετωπίσει μετά από χρόνια εκτεταμένες μεταστάσεις και θα χάσει τη μάχη».

καρκίνος

ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ 2021

υγεία

συνεχιζόμενη και αφόρητη πίεση που υφίσταται το σύστημα υγείας από τη μεγάλη αύξηση των νοσηλειών ασθενών με κορωνοϊό ανάγκασε πολλά νοσοκομεία να μετατρέψουν τις χειρουργικές κλινικές τους και τις αίθουσες ανάνηψης σε κλινικές κορωνοϊού, με αποτέλεσμα οι πολίτες να μείνουν χωρίς προ-συμπτωματικό έλεγχο. Παράλληλα, στη χώρα μας, λόγω της δραματικής αύξησης εισαγωγών, ειδικά στα νοσοκομεία της Θεσσαλίας και της Βορείου Ελλάδας, με υπουργική εντολή που δόθηκε από την αναπληρώτρια υπουργό Μίνα Γκάγκα τα νοσοκομεία ανέβαλαν το 80% των προγραμματισμένων επεμβάσεων, έτσι, για μία ακόμα φορά τα χρόνια νοσήματα μπήκαν στον… πάγο, προκειμένου να καλυφθούν οι ανάγκες των ασθενών με Covid. Σύμφωνα με έρευνα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, τα προσεχή χρόνια θα καταγραφεί εκθετική αύξηση καθυστερημένων διαγνώσεων καρκίνου, γι’ αυτό επιβάλλεται να εντάξουμε ξανά στη ζωή μας το προληπτικό τσεκάπ για τους πιο διαδεδομένους καρκίνους. Η πρώτη πράξη στη μάχη με τον καρκίνο είναι η διάγνωση, με τους προασυμπτωματικούς ελέγχους που θα ενταχθούν στο πρόγραμμα «Σπύρος Δοξιάδης». Όπως επισημαίνει από την Ελληνική Αντικαρκινική Εταιρεία (ΕΑΕ) ο πρόεδρος Ευάγγελος Φιλόπουλος, τα τελευταία χρόνια τέσσερις εξετάσεις έχουν αποδείξει την αξία τους στην πρόληψη του καρκίνου. Η πρώτη είναι η μαστογραφία και ο πρωθυπουργός δεσμεύτηκε ότι θα δημιουργηθεί ένα πρόγραμμα δωρεάν μαστογραφιών στη μνήμη της Φώφης Γεννηματά. Εξίσου αποτελεσματικό είναι το πρόγραμμα προασυμπτωματικού ελέγχου του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας με τεστ HPV DNA για την πρόληψη συνολικά δέκα καρκίνων, που, συνδυασμό με τον HPV εμβολιασμό σε κορίτσια (που αποζημιώνεται) και αγόρια (που δεν αποζημιώνεται), θα βοηθήσει να εξαλειφθούν τα περιστατικά καρκίνου του τραχήλου της μήτρας και άλλων ογκολογικών νοσημάτων, όπως ο καρκίνος τραχήλου (λαιμού) και ο καρκίνος του στοματοφάρυγγα. Η πρώτη πράξη της διάγνωσης του καρκίνου του παχέος εντέρου περιλαμβάνει την εξέταση της κολονοσκόπησης, η οποία επίσης είναι εξαιρετικά σημαντική και θα πρέπει να επαναλαμβάνεται μετά τα 50 έτη ανά πενταετία ή δεκαετία. Πρέπει να γνωρίζουμε ότι η παχυσαρκία, η κατανάλωση ζωικών τροφών με πολλά κορεσμένα λίπη, η μειωμένη πρόσληψη φρούτων και λαχανικών και γενικά η έλλειψη τροφών με φυτικές ίνες από το διαιτολόγιό μας είναι παράγοντες που συμβάλλουν στην αύξηση εμφάνισης των καρκίνων του πεπτικού συστήματος και του παχέος εντέρου. Η τέταρτη εξέταση αφορά την αξονική τομογραφία θώρακος χαμηλής δόσης ακτινοβολίας για ομάδες υψηλού κινδύνου, δηλαδή ανθρώπους άνω των πενήντα ετών που υπήρξαν καπνιστές για είκοσι χρόνια ή έχουν κόψει το κάπνισμα την τελευταία δεκαπενταετία. Όπως εξηγούν ο καθηγητής Πνευμονολογίας και πρόεδρος της

Με τη διάγνωση, την επιλογή της θεραπείας και την επανεξέταση, καθώς πάντα ελλοχεύει ο κίνδυνος της υποτροπής, αντιμετωπίζουμε την πανδημία του καρκίνου που δεν θα γίνει ενδημική νόσος, όσο κι αν το παλέψουμε, καθώς τα περιστατικά καρκίνου διαρκώς αυξάνονται. Όμως αυξάνουν και όσοι επιβιώνουν, που ζουν ανάμεσά μας και αποδεικνύουν ότι αυτή η μάχη μπορεί να κερδηθεί.

Η πανδημία του καρκίνου σε τρεις πράξεις, με τον Covid να ρίχνει την αυλαία

25.11.21 – lifo

41

ΑΦΙΈΡΩΜΑ ΥΓΕΙΑ 42 lifo – 25.11.21

A

λόγοι είναι πολλοί και έχουν να κάνουν α) με το νοσοκομειακό περιβάλλον (αναλογία ασθενών/ νοσηλευτών, επισκέπτες, ξενοδοχειακή υποδομή - καθαριότητα) β) με τη συμμόρφωση των επαγγελματιών υγείας με τις ορθές πρακτικές, όπως είναι η υγιεινή των χεριών και οι δέσμες μέτρων πρόληψης των λοιμώξεων και γ) με τη μη ορθή χρήση των αντιβιοτικών».

ΑΝΗΣΥΧΊΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΘΥΣΤΈΡΗΣΗ ΣΤΟΝ ΑΝΤΙΓΡΙΠΙΚΌ ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΌ Μετά την περσινή απουσία της γρίπης, που επισκιάστηκε τελείως από τον κορωνοϊό, ο ιός της γρίπης αντεπιτίθεται φέτος με δεκαπλάσια στελέχη να κυκλοφορούν, δίνοντας ήδη τα πρώτα κρούσματα και δημιουργώντας μεγάλη ανησυχία στους επιστήμονες λόγω της πιθανότητας συλλοίμωξης με κορωνοϊό. Στο μεταξύ, ο εμβολιασμός για τη γρίπη προχωρά με ρυθμούς χελώνας σε σχέση με τον περσινό χειμώνα, καθώς σε σύγκριση με τις 4,2 εκατ. δόσεις εμβολίου που είχαν χορηγηθεί πέρσι, φέτος έχουν γίνει 2,3 εκατ. εμβολιασμοί και έχουν συνταγογραφηθεί άλλες 300.000 δόσεις, που ωστόσο δεν έχουν χορηγηθεί ακόμα, παρότι ο εμβολιασμός για τη γρίπη θα πρέπει να ολοκληρώνεται τον Νοέμβριο, αφού διαχρονικά οι πρώτες νοσηλείες από επιπλοκή (πνευμονία) της γρίπης ξεκινούν στα τέλη Δεκεμβρίου. Η πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών Μαρία Θεοδωρίδου απευθύνει έκκληση στους ευπαθείς να μην αμελήσουν τον αντιγριπικό εμβολιασμό, καθώς, λόγω της απουσίας του ιού από το περσινό χειμερινό σκηνικό, η ανοσία στην κοινότητα είναι πολύ χαμηλή. Με την ευκαιρία, οι γιατροί θυμίζουν πως όλοι οι μεσήλικες πρέπει να κάνουν το εμβόλιο για τον πνευμονιόκοκκο, αφού η βασική επιπλοκή της γρίπης είναι η πνευμονιοκοκκική πνευμονία, και πως τα παιδιά και οι έφηβοι πρέπει να εμβολιαστούν και για τον μηνιγγιτιδόκοκκο Β, το βακτήριο που είναι ένοχο για τη μηνιγγίτιδα Β, η οποία χαρακτηρίζεται από υψηλή θνησιμότητα (10%) και παράθυρο διάσωσης μερικών ωρών, γιατί μπορεί να προκληθεί βακτηριακή σηψαιμία. Γενικά, τα εμβόλια που περιλαμβάνονται στο Εθνικό Σύστημα Εμβολιασμού (και έχουμε ένα από τα πιο πλήρη προγράμματα εμβολιασμού στον κόσμο), εκτός του ότι μας προφυλάσσουν από επικίνδυνες λοιμώξεις και αποτρέπουν τουλάχιστον 3 εκατ. θανάτους τον χρόνο και την πρόκληση σοβαρών αναπηριών σε τουλάχιστον 750.000 παιδιά, βοηθούν και στον περιορισμό της μικροβιακής αντοχής, ενός προβλήματος που λίαν συντόμως θα κληθούμε να αντιμετωπίσουμε, καθώς προχωρούμε ολοταχώς προς το τέλος των αντιβιοτικών!

Ο ακήρυκτος πόλεμος με τα superbugs

εμβόλια

ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ 2021

υγεία

νάμεσα στις θλιβερές πρωτιές που έχει η Ελλάδα υπάρχει και μία που χρειάζεται πολλά χρόνια και αλλαγή νοοτροπίας για να αλλάξει. Πρόκειται για τη σιωπηλή επιδημία της μικροβιακής αντοχής, των ανθεκτικών μικροβίων που αναδεικνύονται στον μεγαλύτερο «φονιά» μέσα στα νοσοκομεία, με το πρόβλημα να έχει ενταθεί πολύ μέσα στις μονάδες εντατικής θεραπείας, λόγω της πίεσης που ασκεί στα νοσοκομεία ο κορωνοϊός. «Η Ελλάδα είναι πρωταθλήτρια κόσμου στην ανθεκτική κλεμπσιέλλα, στο ανθεκτικό acetobacter και στον ανθεκτικό πνευμονιόκοκκο», επισημαίνει ο κ. Σύψας, προσθέτοντας ότι η πανδημία θα υποχωρήσει κατά κύματα (έτσι άλλωστε κάνουν οι πανδημίες), αλλά τα ανθεκτικά μικρόβια θα μείνουν. Η διευθύντρια ΕΣΥ Λίνα (Ευαγγελία) Δούκα, από τη μεγαλύτερη μονάδα εντατικής θεραπείας της Ελλάδας στο νοσοκομείο-ναυαρχίδα της Αττικής, τον Ευαγγελισμό, εξηγεί ότι το μακρόπνοο σχέδιο για τη μείωση της μικροβιακής αντοχής είναι τουλάχιστον 5ετές ή 10ετές και πως για να περιορίσουμε τη μικροβιακή αντοχή στα νοσοκομεία χρειαζόμαστε υποδομές, πρόσληψη μόνιμου προσωπικού, εκπαίδευση, αλλαγή νοοτροπίας, με τους ειδικούς να ελπίζουν πως η νέα γενιά των γιατρών, που θα είναι καλύτερα καταρτισμένη και δεν θα «μπουκώνει» με αντιβιοτικά τον ασθενή από ανασφάλεια, θα βοηθήσει πολύ προς αυτή την κατεύθυνση. Για την ώρα, πάντως, η πανδημία της μικροβιακής αντοχής καλά κρατεί, με τον καθηγητή Σύψα να σημειώνει: «Η μικροβιακή αντοχή αποτελεί σήμερα μία από τις μεγαλύτερες απειλές για τη δημόσια υγεία, καθώς συσχετίζεται παγκοσμίως με 700.000 θανάτους τον χρόνο. Υπολογίζεται ότι δυνητικά, έως το 2050, οι λοιμώξεις που θα προκαλούνται από ανθεκτικά μικρόβια θα ευθύνονται ετησίως για 10 εκατ. θανάτους παγκοσμίως». Έχοντας μεγάλη εμπειρία από το τι γίνεται στις ΜΕΘ σε εποχές ηρεμίας αλλά και σε εποχές «πολέμου», όπως ισχύει κατά την πανδημία Covid, η κ. Δούκα επισημαίνει: «Στη μονάδα εντατικής θεραπείας αντιστοιχεί λιγότερο από το 10% του συνολικού αριθμού των κρεβατιών ενός νοσοκομείου, αλλά πάνω από το 20% όλων των νοσοκομειακών λοιμώξεων που ευθύνονται για αυξημένη θνητότητα, αυξημένη διάρκεια παραμονής στο νοσοκομείο και αύξηση του κόστους νοσηλείας. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, η κατάσταση επιδεινώθηκε αισθητά. Με βάση πρόσφατη ευρωπαϊκή μελέτη, οι νοσοκομειακές λοιμώξεις αντιπροσωπεύουν την κύρια αιτία θανάτου του 33% των ασθενών με Covid που καταλήγουν σε ΜΕΘ. Για τις περισσότερες ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις ευθύνονται μικρόβια ανθεκτικά στα συνήθη αντιβιοτικά. Οι

Με τη φράση «η πανδημία θα περάσει, τα ανθεκτικά μικρόβια θα μείνουν», ο καθηγητής Παθολογικής Φυσιολογίας Λοιμώξεων του ΕΚΠΑ Νίκος Σύψας αποδίδει το μέγεθος του προβλήματος της μικροβιακής αντοχής, που εξαρτάται άμεσα και από το αν κάνουμε ή όχι εμβόλια για την προστασία από λοιμώδη νοσήματα, καθώς αυτά αναχαιτίζουν την αλόγιστη χρήση αντιβιοτικών.

25.11.21 – lifo

43

ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ 2021

υγεία

ΑΦΙΈΡΩΜΑ ΥΓΕΙΑ

Της Αλεξίας Σβώλου

44 lifo – 25.11.21

Η ΙΣΧΥΣ ΕΝ ΤΗ ΕΝΩΣΕΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΑΘΗΡΟΣΚΛΗΡΩΤΙΚΗΣ ΝΟΣΟΥ ΔΙΕΘΝΩΣ Μπορεί το ενδιαφέρον παγκοσμίως να είναι στραμμένο στον κορωνοϊό, αλλά η πάθηση που ευθύνεται για τους περισσότερους θανάτους διεθνώς, και διαχρονικά, είναι η αθηροσκληρωτική καρδιαγγειακή νόσος. Για την αντιμετώπισή της απαιτείται αλλαγή στον τρόπο περίθαλψης των ασθενών, κάτι που βέβαια δεν μπορεί να γίνει ερήμην τους. Γι’ αυτό ο οργανισμός Global Heart Hub, μαζί με τη Novartis, δημιουργεί το Invisible Nation, ένα παγκόσμιο δίκτυο οργανώσεων ασθενών και άλλων φορέων της καρδιαγγειακής κοινότητας, αποδεικνύοντας πως για να αλλάξουν τα πράγματα προς το καλύτερο, μία είναι η λύση: η ισχύς εν τη ενώσει.

O

ι ασθενείς πρέπει να βρίσκονται στην πρώτη γραμμή στα κέντρα λήψης αποφάσεων και με τη συμμετοχή τους να βοηθούν να χαράσσονται καλύτερες πολιτικές υγείας και βελτιωμένες ιατρικές υπηρεσίες. Ειδικά όταν πρόκειται για ασθένειες με τεράστιο αντίκτυπο παγκοσμίως, όπως η αθηροσκληρωτική καρδιαγγειακή νόσος, που αποτελεί διεθνώς την πρώτη αιτία θανάτου και αφορά εκατοντάδες εκατομμύρια πάσχοντες διεθνώς. Κάνοντας πράξη το ρητό «η ισχύς εν τη ενώσει», φέρνοντας τους ασθενείς στο επίκεντρο και αξιοποιώντας την εμπειρία τους, η Novartis και η Global Heart Hub δίνουν πνοή στο πρόγραμμα Invisible Nation για να αλλάξουν για πάντα τα δεδομένα στη νόσο που παγκοσμίως αποκαλείται «μαζικός δολοφόνος». Το πρόγραμμα Invisible Nation θα δημιουργήσει ένα παγκόσμιο δίκτυο οργανώσεων ασθενών και άλλων φορέων της καρδιαγγειακής κοινότητας με στόχο την εφαρμογή συστηματικών αλλαγών για την αντιμετώπιση της αθηροσκληρωτικής καρδιαγγειακής νόσου. Το πρόγραμμα στοχεύει στην πρόληψη των περισσότερων εκ των 15 εκατομμυρίων θανάτων λόγω αθηροσκληρωτικής καρδιαγγειακής νόσου ετησίως, καθώς και στη μείωση του ετήσιου κόστους περίθαλψης των ασθενών, που σύντομα προβλέπεται να ανέλθει στο 1 τρισ. δολάρια. Μολονότι η συντριπτική πλειονότητα των σχετιζόμενων με την αθηροσκληρωτική καρδιαγγειακή νόσο θανάτων μπορεί να προληφθεί, οι περισσότερες χώρες δεν έχουν μπει ακόμα σε πορεία επίτευξης του στόχου του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) για μείωση της καρδιαγγειακής θνησιμότητας κατά 25% έως το 2025. Το Invisible Nation θα αναδείξει το ανθρώπινο και κοινωνικό κόστος της νόσου, θα προωθήσει κυβερνητικές δεσμεύσεις για την αντιμετώπισή της και θα αναδείξει καινοτόμες συνεργασίες και νέα μοντέλα πρόσβασης που θα επιταχύνουν τις παγκόσμιες προσπάθειες μείωσης της θνησιμότητας λόγω της συγκεκριμένης νόσου. «Πολλοί εκπλήσσονται όταν μαθαίνουν ότι εκατομμύρια ανθρώπων πεθαίνουν κάθε χρόνο από αθηροσκληρωτική καρδιαγγειακή νόσο και ακόμα περισσότερο όταν συνειδητοποιούν ότι αυτές οι τρομερές απώλειες είναι κατά περίπου 60% περισσότερες συγκριτικά με τον αριθμό θανάτων λόγω καρκίνου», είπε ο Neil Johnson, εκτελεστικός διευθυντής της Global Heart Hub. «Πρόκειται για ένα σοκαριστικό γεγονός και αυτό που είναι ακόμα πιο σοκαριστικό είναι ότι το 80% των καρδιαγγειακών συμβάντων μπορεί να προληφθεί. Οι οργανώσεις ασθενών έχουν την ευκαιρία –και την ευθύνη– να εκθέσουν τα πραγματικά δεδομένα της αθηροσκληρωτικής καρδιαγγειακής νόσου, κάτι που θα οδηγήσει σε καλύτερη πρόγνωση και μείωση των πρόωρων θανάτων. Αυξάνοντας την ευαισθητοποίηση, θα πετύχουμε την αλλαγή». Το Invisible Nation θα προωθήσει προσπάθειες διαμόρφωσης πολιτικών ώστε να επαναπροσδιοριστεί ο τρόπος με τον οποίο οι κυβερνήσεις, τα συστήματα υγείας και άλλοι φορείς μπορούν να συνεργαστούν και να αλλάξουν

την τροχιά της αθηροσκληρωτικής καρδιαγγειακής νόσου, προκειμένου να ξεκινήσει η μείωση των καρδιαγγειακών θανάτων σε επίπεδο γενιάς. Ξεκινώντας από τώρα, η Global Heart Hub θα αρχίσει να συνεργάζεται με ομάδες ασθενών και φορείς της καρδιαγγειακής κοινότητας για να οριστικοποιήσει το σχέδιο δράσης και να εφαρμόσει ειδικές πρωτοβουλίες που έχουν σχεδιαστεί ώστε να βοηθήσουν τις κυβερνήσεις και τα συστήματα υγείας να επιτύχουν τον στόχο του ΠΟΥ για μείωση της καρδιαγγειακής θνησιμότητας κατά 25% έως το 2025. Η Novartis θα υποστηρίξει αυτή την εστιασμένη στον πληθυσμό ενέργεια, βοηθώντας τα μέλη του δικτύου να αποκτήσουν πρόσβαση στις πληροφορίες και τα στοιχεία που χρειάζονται για να συνεργαστούν με τα κατά τόπους συστήματα υγείας, τις υγειονομικές αρχές και τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής. Παράλληλα με το Invisible Nation, η Novartis υποστηρίζει την πρόσφατη Δήλωση των Υπουργών Υγείας των G-20, με την οποία αναγνωρίζεται ότι οι μη μεταδοτικές ασθένειες, όπως η καρδιαγγειακή νόσος, ενδέχεται να αυξήσουν τη βαρύτητα και τον κίνδυνο θανάτου λόγω Covid-19. Η Novartis δεσμεύεται, επίσης, να συνεργαστεί με καταξιωμένους διαμορφωτές γνώμης, ιατρικές εταιρείες, υγειονομικές αρχές και μη κυβερνητικές οργανώσεις σε όλον τον κόσμο, προκειμένου να τονιστεί ο επείγων χαρακτήρας της αντιμετώπισης της καρδιαγγειακής νόσου και να διαμορφωθούν νέα μοντέλα συνεργασιών για ευρύτερη πρόσβαση στην καινοτομία και τον μετασχηματισμό των συστημάτων υγειονομικής περίθαλψης. «Θεωρούμε ότι το Invisible Nation αποτελεί τον καταλύτη δράσεων μεταξύ των οργανώσεων ασθενών παγκοσμίως», είπε η Marie-France Tschudin, πρόεδρος της Novartis Pharmaceuticals. «Οι ομάδες που εκπροσωπούν τα εκατομμύρια ανθρώπων παγκοσμίως που πεθαίνουν λόγω αθηροσκληρωτικής καρδιαγγειακής νόσου έχουν υποχρέωση να διασφαλίσουν ότι η νόσος αναγνωρίζεται και αντιμετωπίζεται ως η υπ’ αριθμόν 1 αιτία θανάτου στον κόσμο. Η Novartis είναι υπερήφανη για τη συνεργασία της με την Global Heart Hub και την ανάληψη αυτής της καθοριστικής δράσης προκειμένου να αντιμετωπιστεί η συγκεκριμένη υγειονομική κρίση και να καταστεί αμελητέα η απώλεια ζωής και το οικονομικό κόστος της αθηροσκληρωτικής καρδιαγγειακής νόσου».

«Θεωρούμε ότι το Invisible Nation αποτελεί τον καταλύτη δράσεων μεταξύ των οργανώσεων ασθενών παγκοσμίως», είπε η Marie-France Tschudin, πρόεδρος της Novartis Pharmaceuticals.

25.11.21 – lifo

45

ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ 2021

υγεία

Δρ. Κωνσταντίνος Κωνσταντινίδης,

ΑΦΙΈΡΩΜΑ ΥΓΕΙΑ

επιστημονικός διευθυντής, διευθυντής Γενικής, Βαριατρικής, Λαπαροσκοπικής και Ρομποτικής Χειρουργικής Κλινικής στο Ιατρικό Κέντρο Αθηνών, μέλος του διεθνούς διοικητικού συμβουλίου της Society of Robotic Surgery

46 lifo – 25.11.21

ΚΑΙΝΟΤΟΜΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΥΝ ΤΙΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΠΑΧΕΟΣ ΕΝΤΕΡΟΥ ΣΤΟ ΙΑΤΡΙΚO ΚEΝΤΡΟ ΑΘΗΝΩΝ Η

καθιστική ζωή, η ανθυγιεινή διατροφή, η κληρονομικότητα, το κάπνισμα και άλλοι παράγοντες έχουν οδηγήσει στην ανησυχητική αύξηση της συχνότητας εμφάνισης των παθήσεων του παχέος εντέρου, που συχνά, άλλα όχι απαραίτητα, συνοδεύουν την παχυσαρκία και απασχολούν πλέον εκατομμύρια ανθρώπους. Παρά την αύξηση των περιστατικών, ωστόσο, θα περίμενε κανείς ότι με δεδομένη τη σχετικά εύκολη διαγνωστική διαδικασία, τα ποσοστά εμφάνισης σε προχωρημένο στάδιο θα ήταν μικρότερα. Δυστυχώς, αυτό δεν συμβαίνει, καθώς για την πλειονότητα των πασχόντων, ακόμη και σήμερα, οι παθήσεις αυτές αποτελούν ταμπού, με αποτέλεσμα να μην αντιμετωπίζονται όπως θα έπρεπε, με δυσάρεστες συνέπειες για τον ασθενή. Αρχικά, για να κατανοήσουμε πού εντοπίζονται οι δυσλειτουργίες θα πρέπει να εξηγήσουμε τη διαδρομή που ακολουθεί η τροφή στον γαστρεντερικό σωλήνα. Μέσω αυτής της διόδου η τροφή διασπάται και καταλήγει στο στομάχι, αφού πρώτα έχει περάσει από τον φάρυγγα και τον οισοφάγο. Στη συνέχεια, αναμειγνύεται με γαστρικό υγρό και ρευστοποιείται για να περάσει στο δωδεκαδάκτυλο, όπου προστίθενται τα υγρά της χολής και του παγκρέατος, και φτάνει στο λεπτό έντερο, σημείο όπου και επιτυγχάνεται η απορρόφηση των θρεπτικών ουσιών. Το τελικό τμήμα του γαστρεντερικού σωλήνα και αυτό που μας ενδιαφέρει στην ανάλυσή μας είναι το παχύ έντερο ή κόλον. Αξίζει να σημειώσουμε ότι το συγκεκριμένο όργανο εκτείνεται στις κοιλιακές και πυελικές κοιλότητες και έχει μήκος περίπου 1,5 μέτρο και πλάτος που διαφοροποιείται στο αρχικό του τμήμα και μικραίνει, καθώς καταλήγει στον πρωκτό. Εδώ θα πρέπει να αναφέρουμε ότι το μέγεθος του τελικού τμήματος αυξομειώνεται, καθώς εξυπηρετεί τη διέλευση των κοπράνων.

ΟΙ ΣΥΧΝΟΤΕΡΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΚΑΙ Η ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΤΟΥΣ Οι συχνότερες παθήσεις αφορούν τον καρκίνο του παχέος εντέρου και του ορθού, την εκκολπωματική νόσο, τις φλεγμονώδεις νόσους του εντέρου (ελκώδης κολίτιδα και νόσος του Crohn), τις διαταραχές του πυελικού εδάφους, την πρόπτωση ορθού και όλες τις πρωκτικές παθήσεις όπως η αιμορροΐδοπάθεια, η ραγάδα πρωκτικού δακτυλίου, τα συρίγγια και τα αποστήματα. Ο εξειδικευμένος χειρουργός δύναται να δώσει λύση και σε συγκεκριμένες περιπτώσεις δυσκοιλιότητας ή ακράτειας. Σε όλες τις παραπάνω παθήσεις η έγκαιρη διάγνωση παίζει καταλυτικό ρόλο στην επιτυχή έκβαση οποιασδήποτε χειρουργικής παρέμβασης. Συγκεκριμένα, στον καρκίνο του παχέος εντέρου και του ορθού η τακτική ενδοσκόπηση του κατώτερου πεπτικού μπορεί να οδηγήσει σε διάγνωση της κακοήθειας σε αρχικό στάδιο, με πολύ μεγάλα ποσοστά ίασης.

ΤΑ ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΗΤΙΚΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ Τα συμπτώματα των παθήσεων του παχέος εντέρου ποικίλλουν. Κάποιες φορές δεν υπάρχουν και ανακαλύπτονται τυχαία με επίσκεψη στον γιατρό, για κάποιο άλλο λόγο. Παρ’ όλα αυτά, τα συνήθη συμπτώματα αυτών των παθήσεων είναι η αιμορραγία από τον πρωκτό, το κοιλιακό άλγος, με έμφαση στο κάτω μέρος, η βασανιστική δυσκοιλιότητα, οι κενώσεις που εμπεριέχουν αίμα, ο τυμπανισμός σε όλη την κοιλιά με πόνο και εμετό κ.ά.

ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΜΕΝΕΣ ΔΟΜΕΣ ΣΤΗΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΤΟΥ ΑΣΘΕΝΟΥΣ Η χειρουργική παχέος εντέρου και ορθού αποτελεί εξειδίκευση της Γενικής Χειρουργικής και αφορά τις παθήσεις του παχέος εντέρου, του ορθού, του πρωκτού και τις διαταραχές του πυελικού εδάφους. Αυτού του είδους οι επεμβάσεις απαιτούν εξειδίκευση, σύγχρονο νοσοκομειακό υλικοτεχνικό εξοπλισμό και συνεργασία μεταξύ ιατρικών ειδικοτήτων. Στο Ιατρικό Κέντρο Αθηνών χρησιμοποιούμε την τελευταία λέξη της Ρομποτικής Τεχνολογίας, διαθέτοντας, μεταξύ άλλων, την πλέον σύγχρονη λύση στις ρομποτικές επεμβάσεις, το Da Vinci XI HD, ειδική παραγγελία για το Ιατρικό Κέντρο Αθηνών. Ο συνδυασμός της εξειδίκευσης και της πολυετούς εμπειρίας μας με έναν πολύ μεγάλο αριθμό επιτυχημένων ρομποτικών επεμβάσεων έχει καθιερώσει τη Γενική, Βαριατρική, Λαπαροσκοπική και Ρομποτική Χειρουργική Κλινική του Ιατρικού Κέντρου Αθηνών ως πρωτοπόρα στον παραπάνω τομέα. Αξίζει, δε, να σημειώσουμε την αναγνώριση της κλινικής μας σε διεθνές επίπεδο, τόσο με τις διεθνείς συνεργασίες τις όσο και με την ιδιότητά της ως κέντρου αναφοράς και εκπαίδευσης στη Ρομποτική Χειρουργική. Παρακολουθώντας, λοιπόν, τις παγκόσμιες εξελίξεις σε καθημερινή βάση και με συμμάχους τον υπερσύγχρονο βιοϊατρικό εξοπλισμό, την εξειδίκευση και εμπειρία μας, είμαστε σε θέση να προσφέρουμε την πλέον εξατομικευμένη, ακίνδυνη και ελάχιστα τραυματική λύση για κάθε περίπτωση των παραπάνω παθήσεων, όσο σύμπλοκη και αν είναι. Παράλληλα και με τη χρήση της ρομποτικής τεχνολογίας μειώνονται τα ποσοστά επιπλοκών όπως αιμορραγία, διασπορά κυττάρων, λοιμώξεων, μετατροπή σε ανοικτό χειρουργείο ή δημιουργία παρά φύση έδρας (κολοστομία), προσφέροντας στον ασθενή μία γρήγορη και ασφαλή επάνοδο στην καθημερινότητά του. Είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσουμε ότι ακόμα και στη δύσκολη περίοδο που βιώνουμε δεν θα πρέπει να παραμελούμε ποτέ την υγεία μας. Πέραν της παροχής υπηρεσιών υγείας υψηλού επιπέδου, κορυφαία προτεραιότητα για όλους εμάς παραμένει η ασφάλεια των ασθενών, του προσωπικού και των γιατρών μας. Για τον σκοπό αυτό εφαρμόζονται πλήρως τα αυστηρά μέτρα και πρωτόκολλα εισαγωγής και παραμονής που έχουν θεσπιστεί, συμπεριλαμβανομένης της υποχρεωτικής διενέργειας μοριακού ελέγχου για τον κορωνοϊό όλων των ασθενών και των συνοδών τους.

Ο συνδυασμός της εξειδίκευσης και της πολυετούς εμπειρίας μας με έναν πολύ μεγάλο αριθμό επιτυχημένων ρομποτικών επεμβάσεων έχει καθιερώσει τη Γενική, Βαριατρική, Λαπαροσκοπική και Ρομποτική Χειρουργική Κλινική του Ιατρικού Κέντρου Αθηνών ως πρωτοπόρα στον παραπάνω τομέα.

25.11.21 – lifo

47

υγεία

ΕΦΙΚΤΗ ΠΛΕΟΝ Η ΖΩΗ ΧΩΡΙΣ ΤΟΥΣ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΥΣ ΤΗΣ ΨΩΡΙΑΣΗΣ

Η

ΑΦΙΈΡΩΜΑ ΥΓΕΙΑ

ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ 2021

δερματολόγος αφροδισιολόγος, διευθυντής ΕΣΥ, συντονιστής του Ιατρείου Ψωρίασης στο νοσοκομείο «Ανδρέας Συγγρός»

48 lifo – 25.11.21

κατάθλιψηπαχυσαρκία

Παντελής Παναγάκης

ψωρίαση είναι μια συχνή, χρόνια, μη μεταδοτική νόσος που προσβάλλει κατά κύριο λόγο το δέρμα των ασθενών, αλλά έχει κι άλλες προεκτάσεις. Η εκδήλωση της ψωρίασης μπορεί να συμβεί σε οποιαδήποτε ηλικία και η συχνότητα εμφάνισής της είναι ίδια και στα δύο φύλα. Θεωρείται αποτέλεσμα γενετικής προδιάθεσης και περιβαλλοντικών εκλυτικών παραγόντων, ο συνδυασμός των οποίων καταλήγει σε μια ανεξέλεγκτη ανοσολογική απάντηση και χρόνια συστηματική φλεγμονή. Είναι σαφέστατα μια νόσος με αρνητικό αντίκτυπο στην καθημερινότητα και στην ποιότητα ζωής των ασθενών, μια και χαρακτηρίζεται από ποικίλες εκδηλώσεις, ένα ευρύ φάσμα συμπτωμάτων που ταλαιπωρούν τους ασθενείς, καθώς και πολλαπλές συννοσηρότητες. Οι ψωριασικές βλάβες εντοπίζονται συνήθως σε αγκώνες και γόνατα, μπορεί όμως να εμφανιστούν και σε δύσκολες ανατομικά περιοχές, όπως το τριχωτό της κεφαλής, οι παλάμες, τα πέλματα ή τα νύχια, εντοπίσεις που επιβαρύνουν ακόμα περισσότερο την ποιότητα ζωής των ασθενών. Στα ενοχλητικά συμπτώματα, εκτός από την πάχυνση της επιδερμίδας, την ερυθρότητα και την απολέπιση, συγκαταλέγονται συχνά ο έντονος κνησμός και ο πόνος. Η θεραπευτική αντιμετώπιση της ψωρίασης στοχεύει πρωτίστως στην καταπολέμηση των ενοχλητικών συμπτωμάτων και εκδηλώσεων της ψωρίασης. Οποιαδήποτε αγωγή θα πρέπει να είναι χρόνια, όπως συμβαίνει σε όλα τα χρόνια νοσήματα, και να σέβεται το ξεχωριστό ιδιοσυγκρασιακό

προφίλ κάθε ασθενούς, λαμβάνοντας υπόψη τις συννοσηρότητές του. Οι θεραπευτικές επιλογές διαφέρουν ανάλογα με τη βαρύτητα της νόσου και περιλαμβάνουν τρεις βασικές κατηγορίες: την τοπική θεραπεία, τη φωτοθεραπεία και τις συστηματικές θεραπείες. Στον τομέα των συστηματικών θεραπειών, που χρησιμοποιούνται στη μέτρια και σοβαρή ψωρίαση, τα τελευταία χρόνια έχουν σημειωθεί μεγάλα άλματα με την εισαγωγή νέων θεραπειών. Εκτός από τις κλασικές από του στόματος συστηματικές θεραπείες, εδώ και πάνω από μία δεκαετία είναι διαθέσιμοι οι βιολογικοί παράγοντες που χορηγούνται σε ενέσιμη μορφή και στοχεύουν σε συγκεκριμένες κυτταροκίνες που εμπλέκονται στην παθοφυσιολογία της νόσου, όπως ο παράγοντας νέκρωσης όγκων-α ή συγκεκριμένες ιντερλευκίνες. Οι πιο πρόσφατες εξελίξεις αφορούν μικρά μόρια που χορηγούνται από του στόματος και στοχεύουν σε ενδοκυττάρια μονοπάτια της νόσου, πρώτος εκπρόσωπος των οποίων είναι η απρεμιλάστη. Πολλοί ασθενείς με ψωρίαση υποφέρουν άσκοπα, εξαιτίας καθυστερημένης διάγνωσης της νόσου, χρήσης μη επαρκών ή μη κατάλληλων θεραπευτικών επιλογών. Σήμερα μπορούν να βοηθηθούν από τις πολλαπλές θεραπευτικές επιλογές που είναι πια διαθέσιμες. Θα πρέπει να απευθυνθούν στον ειδικό δερματολόγο που θα συνεκτιμήσει όλες τις ξεχωριστές ανάγκες τους, θα τους βοηθήσει να επανακτήσουν τη χαμένη ποιότητα ζωής και να έχουν μια φυσιολογική καθημερινότητα.

Οι θεραπευτικές επιλογές διαφέρουν ανάλογα με τη βαρύτητα της νόσου και περιλαμβάνουν τρεις βασικές κατηγορίες: την τοπική θεραπεία, τη φωτοθεραπεία και τις συστηματικές θεραπείες.

Η πατρίδα μας στο Top 10 των χωρών με τα περισσότερα περιστατικά κατάθλιψης Είναι η αόρατη ασθένεια, που ακόμα και σήμερα συνοδεύεται από βαρύ στίγμα. Η κατάθλιψη αυξήθηκε στην εποχή της πανδημίας, με τις αγχώδεις διαταραχές να καταγράφουν αύξηση τουλάχιστον κατά 20% και τους μισούς ασθενείς να μην επισκέπτονται κανέναν ειδικό και να μην παίρνουν κανένα φάρμακο.

Π

αρότι στην πατρίδα μας ο θεσμός της οικογένειας είναι ιδιαίτερα δυνατός, και προσφέρει προστασία από τις ψυχικές διαταραχές, η κατάθλιψη δεν μας αφήνει ανεπηρέαστους. Μέσα από τα σαράντα κύματα της πολυετούς οικονομικής κρίσης και μετά μέσα από τους δύσκολους μήνες της πανδημίας, καταγράφηκε αύξηση τουλάχιστον κατά 20% της αγχώδους διαταραχής κι άλλων ψυχικών διαταραχών. Παγκοσμίως 1 στους 6 ανθρώπους εμφανίζει τουλάχιστον ένα καταθλιπτικό επεισόδιο στη ζωή του, ενώ στην εποχή της πανδημίας τα περιστατικά αυξήθηκαν σε κάθε ηλικία. Ας μην ξεχνάμε άλλωστε ότι η κόπωση και η κατάθλιψη αποτελούν χαρακτηριστικά συμπτώματα της νόσου long Covid, δηλαδή της βαριάς σκιάς που αφήνει πίσω της η λοίμωξη του κορωνοϊού, μετά την «ανάρρωση». Όπως εξηγεί ο καθηγητής ψυχιατρικής Γιάννης Χατζημανώλης, η Ελλάδα ανήκει στο top 10 των χωρών με τα περισσότερα περιστατικά κατάθλιψης, κάτι που δεν θα περίμενε κανείς λόγω των καλών καιρικών συνθηκών που συνήθως επικρατούν στη χώρα μας και των πολλών ωρών

ηλιοφάνειας κατ’ έτος. Η κατάθλιψη, εκτός από «βάρος» και τραύμα στην ψυχή, είναι και πολύ υποδιαγνωσμένη νόσος, με το 50% των ασθενών να μη συμβουλεύεται γιατρό και να μη λαμβάνει κανένα φάρμακο. Παράλληλα, συνοδεύεται από βαρύ στίγμα, με συνέπεια οι ασθενείς να μη ξανοίγονται στον γιατρό και να πρέπει ο ειδικός, με κόπο και χτίζοντας μια σχέση εμπιστοσύνης μαζί τους, να τους εκμαιεύσει το πρόβλημα. Στην Ελλάδα περίπου 3 εκατ. άνθρωποι φροντίζουν συγγενείς με κατάθλιψη, ενώ η ομάδα που αυτή την εποχή πλήττεται περισσότερο είναι οι υγειονομικοί, οι οποίοι εδώ και 20 μήνες δίνουν σκληρή μάχη με την πανδημία στα νοσοκομεία και είναι στα πρόθυρα του burnout. Το σύνδρομο επαγγελματικής εξουθένωσης βρίσκεται πολύ κοντά στην έννοια της κατάθλιψης και αυτό το γνωρίζουν πλέον από πρώτο χέρι οι γιατροί και οι νοσηλευτές των κλινικών Covid και των ΜΕΘ. Τα δύο συγκοινωνούντα δοχεία της κατάθλιψης είναι η παχυσαρκία και η έλλειψη ύπνου. Ειδικά η τελευταία αφορά τουλάχιστον το 30% του πληθυσμού και όλα αυτά, κακή διάθεση, πλεονάζον βάρος, κακός και ανεπαρκής ύπνος, συνδέονται με τη μορφή κρίκων της ίδιας αλυσίδας.

25.11.21 – lifo

49

ΑΦΙΈΡΩΜΑ ΥΓΕΙΑ 50 lifo – 25.11.21

O

τής Παθολογίας-Ογκολογίας Κώστας Συρίγος, ο οποίος, εκτός από γιατρός πρώτης γραμμής στο Νοσοκομείο Σωτηρία, είναι και επικεφαλής του post-Covid ιατρείου του ίδιου νοσοκομείου. Από το Nοσοκομείο Αττικόν, το πρώτο που δημιούργησε διεπιστημονικό post-Covid ιατρείο, ο καθηγητής Πνευμονολογίας Στέλιος Λουκίδης εξηγεί ότι η εικόνα με τα ράντζα είναι γνώριμη στα νοσοκομεία και ότι το Αττικόν πάντα είχε ράντζα και η διαφορά τώρα είναι πως έχουν 80 Covid κλίνες, οπότε τα ράντζα έγιναν περισσότερα. Στο μεταξύ, αυξάνεται και ο αριθμός παιδιών που νοσηλεύονται στα παιδιατρικά νοσοκομεία – ακόμα και βρέφη 1,5 μήνα είναι διασωληνωμένα. Ο κορωνοϊός δεν κάνει διακρίσεις και χτυπά άτομα ηλικίας από λίγων ημερών έως και πάνω από τα 100, με τον πρόεδρο του ΕΟΔΥ και καθηγητή Παιδιατρικής Θεοκλή Ζαούτη να περιγράφει το προφίλ των ανθρώπων που εισάγονται στην εντατική, ενώ είναι πλήρως εμβολιασμένοι. Πρόκειται για άτομα άνω των 70 ετών με ένα τουλάχιστον υποκείμενο νόσημα που το 6μηνο του εμβολιασμού τους κοντεύει να εκπνεύσει. Γι’ αυτό, άλλωστε, η κυβέρνηση επέλεξε το πιστοποιητικό εμβολιασμού στα άτομα άνω των 60 ετών να έχει ημερομηνία λήξης, ώστε να υπάρχει ένας μοχλός πίεσης για τη διενέργεια της τρίτης δόσης στους ηλικιωμένους και στους ευπαθείς, χωρίς να χάνεται καθόλου χρόνος. Μέσα από το γραφείο του, ο κ. Ζαούτης, μαζί με τον αναπληρωτή καθηγητή Επιδημιολογίας Δημήτρη Παρασκευή, απευθύνει έκκληση σε όλους να κάνουν την τρίτη δόση, όχι μόνο στους ηλικιωμένους. Ιδιαίτερη έκκληση απευθύνει, δε, στους 575.000 μη εμβολιασμένους μεσήλικες και ηλικιωμένους άνω των 60 ετών να κάνουν την πρώτη δόση. Σε επείγουσα οδηγία να μην αναβληθεί καθόλου, ούτε μέρα, η πραγματοποίηση της τρίτης δόσης των εγκύων προχώρησε η Αμερικανική Ένωση Αναπαραγωγικής Ιατρικής μετά από μελέτη του CDC που φανερώνει ότι μια έγκυος που θα κολλήσει κορωνοϊό έχει 70% υψηλότερο κίνδυνο βαριάς νόσησης και θανάτου από μια γυναίκα που δεν είναι έγκυος. Η αυξημένη προσέλευση για την τρίτη δόση γεμίζει ξανά με κόσμο τα mega εμβολιαστικά κέντρα που είχαν ερημώσει. Τις τελευταίες ημέρες έχουν γίνει περισσότεροι από 930.000 εμβολιασμοί τρίτης δόσης στην επικράτεια, γεγονός ιδιαίτερα ενθαρρυντικό, όπως επισημαίνει ο κ. Λαζανάς, ενώ άλλοι 700.000 συμπολίτες μας έχουν κλείσει ήδη το ραντεβού τους. Συνολικά, το 57% των δικαιούχων της τρίτης δόσης αυτή την εποχή έχει κάνει το εμβόλιο ή το έχει προγραμματίσει, με την καθηγήτρια Παιδιατρικής Μαρία Θεοδωρίδου, πρόεδρο της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών, να θυμίζει ότι με την τρίτη δόση η ανοσία επιτυγχάνεται πολύ γρήγορα, σε μία έως τρεις ημέρες, εξού και θωρακίζει ισχυρά τον οργανισμό.

πανδημία

ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ 2021

υγεία

κ. Λαζανάς θεωρεί ότι δεν έχουμε δει ακόμα την κορύφωση του τέταρτου κύματος, που θα είναι πολύ ορμητικό. Μάλιστα, για να εκτονωθεί η ορμή όχι μόνο του τωρινού κύματος αλλά και των επόμενων θα χρειαστεί να υπάρξει πρόοδος σε δύο άξονες: στον εμβολιασμό και στην τήρηση των μέτρων προστασίας, ειδικότερα στη σωστή χρήση της μάσκας εκεί όπου επιβάλλεται, για παράδειγμα στα ΜΜΜ. Η κατάσταση των νοσοκομείων αποκαλύπτει την αφόρητη πίεση που δέχεται το ΕΣΥ ειδικά στη Βόρεια και την Κεντρική Ελλάδα, με το Νοσοκομείο Παπανικολάου Θεσσαλονίκης, το «βαρόμετρο» της Βόρειας Ελλάδας, όπως το αποκαλεί ο διευθυντής της μονάδας εντατικής θεραπείας του Νίκος Καπραβέλος, να έχει 100% πληρότητα στις κλίνες ΜΕΘ και ασθενείς με αναπνευστική ανεπάρκεια να δέχονται υποστήριξη με συσκευές υψηλής ροής οξυγόνου ή να διασωληνώνονται με φορητό αναπνευστήρα στις χειρουργικές αίθουσες, τις αίθουσες ανάνηψης και όπου υπάρχει αυτή η δυνατότητα από πλευράς υποδομών, εξοπλισμού και ανθρώπινου δυναμικού. Οι εξουθενωμένοι εντατικολόγοι θυμίζουν ότι η εξειδίκευση για να αποκτήσει εμπειρία ένας γιατρός και να αντέξει τους ρυθμούς και την πίεση της ΜΕΘ διαρκεί δύο χρόνια. Μέσα σε μια γενική εφημερία το Παπανικολάου βρέθηκε να έχει διασωληνωμένους εκτός ΜΕΘ δεκαεννιά ασθενείς, κάτι που σπάνια βλέπει κανείς σε νοσοκομείο. Ίδια είναι η εικόνα και στο Νοσοκομείο Παπαγεωργίου, με τον πρόεδρο των εργαζομένων Παναγιώτη Τουχτίδη να επισημαίνει πως οι ασθενείς με κορωνοϊό, που στην πλειονότητά τους είναι ανεμβολίαστοι, φτάνουν πολύ καθυστερημένα στο νοσοκομείο με επιβαρυμένη υγεία και κάποιοι χάνουν τη μάχη πριν καν προλάβουν να μπουν στην εντατική. Πεθαίνουν σε τμήματα Επειγόντων Περιστατικών, όπως προσέρχονται, ή σε αυτά Βραχείας Νοσηλείας, καθώς εξετάζονται, ή στις κλινικές Covid. Γενικά, η κατάσταση που επικρατεί σε όλους τους χώρους του νοσοκομείου θυμίζει πόλεμο και όπως σε κάθε πόλεμο υπάρχουν παράπλευρες απώλειες που εδώ αφορούν τα non covid περιστατικά, τα οποία διακομίζονται στα μεγάλα νοσοκομεία του λεκανοπεδίου Αττικής, γεμίζοντας με ράντζα τους διαδρόμους και δημιουργώντας ένα ιδιότυπο ντόμινο μεταφοράς της ασφυκτικής πίεσης του συστήματος από τον Βορρά στον Νότο. Στο Νοσοκομείο Αττικόν ο πρόεδρος της ΠΟΕΔΗΝ Μιχάλης Γιαννάκος μέτρησε προ ημερών 125 ράντζα, ενώ αντίστοιχη είναι η εικόνα και σε όλα τα μεγάλα νοσοκομεία του Λεκανοπεδίου, με το ηθικό δίλημμα των γιατρών να μην περιορίζεται στην επιλογή ανάμεσα σε δύο ασθενείς Covid (ποιος έχει τις περισσότερες πιθανότητες να τα καταφέρει) αλλά και ανάμεσα σε ασθενείς Covid και non Covid, όπως αναφέρει ο καθηγη-

Φουσκώνει το τέταρτο πανδημικό κύμα, με τους σκληρούς δείκτες της πανδημίας (διασωληνωμένοι ασθενείς και θάνατοι) να αυξάνουν ανησυχητικά, ενώ οι εκτιμήσεις των ειδικών είναι ότι τα νούμερα θα ανέβουν κι άλλο. Τα κρούσματα, οι νοσηλείες, οι διασωληνώσεις και οι θάνατοι θα πολλαπλασιαστούν αν δεν εμβολιαστούν όσοι είναι ανεμβολίαστοι, ειδικά όσοι ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες και είναι άνω των 60 ετών, εκτιμά ο λοιμωξιολόγος Μάριος Λαζανάς, πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Μελέτης και Αντιμετώπισης του AIDS.

To «ντόμινο» της πίεσης στα νοσοκομεία κατεβαίνει στον Νότο

Η DEMO ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΕΙ ΣΤΗ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ, ΦΕΡΝΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΠΡΩΤΩΝ ΥΛΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Η μάχη με την πανδημία ανέδειξε ως μάθημα ζωής την καθοριστική σημασία που έχουν η φαρμακευτική καινοτομία και η ανεξαρτησία σε πρώτες ύλες για την παραγωγή φαρμάκων που είναι απαραίτητα για την προάσπιση της δημόσιας υγείας. Η ελληνική φαρμακοβιομηχανία DEMO φέρνει πρώτη την παραγωγή πρώτων υλών επί ελληνικού εδάφους, διασφαλίζοντας την πρόσβαση σε καινοτόμα ελληνικά φάρμακα που φτάνουν στα πέρατα του κόσμου, δίνοντας νέα ώθηση στην εθνική οικονομία.

LIFOPUBLI

B

ασισμένη στο τρίπτυχο «επενδύσεις - εξωστρέφεια - παραγωγή», η DEMO κατάφερε να αντισταθεί στην οικονομική κρίση των προηγούμενων ετών, τετραπλασιάζοντας την παραγωγική της δυνατότητα και αυξάνοντας τον κύκλο εργασιών της κυρίως λόγω της εξαγωγικής της δυνατότητας. Τα 2020, όμως, μια νέα παγκόσμια κρίση, η πανδημία του Covid, ήρθε να προστεθεί στο δύσκολο επενδυτικό τοπίο στον κλάδο. Η DEMO, με τις ισχυρές παραγωγικές της δυνατότητες, πρωταγωνίστησε στην προσπάθεια αυτή. Κάλυψε όχι μόνο τις ανάγκες της ελληνικής αγοράς αλλά και τις επείγουσες ανάγκες άλλων συστημάτων υγείας, όπως αυτά της Αγγλίας, της Γαλλίας, της Γερμανίας, ακόμη και της Βραζιλίας και της Βολιβίας. Όλη αυτή η εμπειρία της πανδημίας οδήγησε στην αναθεώρηση της στάσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία σήμερα προσπαθεί να επαναφέρει την παραγωγή φαρμάκων στην Ευρώπη, έτσι ώστε οι χώρες-μέλη να μην εξαρτώνται από τις εισαγωγές από τρίτες χώρες και να μην υποφέρουν ξανά από σοβαρές ελλείψεις σε φάρμακα και υλικά. Η DEMO, ούσα σήμερα ήδη ένας από τους μεγαλύτερους παραγωγούς ενέσιμων της Ευρώπης, έρχεται να καλύψει ένα σημαντικό μέρος αυτού του κενού, με τις επενδύσεις της στον τομέα της παραγωγής πρώτων υλών και φαρμακευτικών σκευασμάτων χημικής προέλευσης. Τα έργα έχουν ξεκινήσει ήδη να παίρνουν σάρκα και οστά στους τομείς της παραγωγής πρώτων υλών, της επέκτασης της παραγωγής τελικών σκευασμάτων, της έρευνας και της βιοτεχνολογίας. Το σύνολο των επενδύσεων της εταιρείας στην Ελλάδα θα δώσει προστιθέμενη αξία στην οικονομία, στην αγορά εργασίας, στο ελληνικό φάρμακο και στην επιστήμη, σηματοδοτώντας ταυτόχρονα το νέο κεφάλαιο στην εξαγωγική δραστηριότητα της DEMO με περαιτέρω ενίσχυση της εμπιστοσύνης διεθνώς.

Πιο συγκεκριμένα, η DEMO ολοκληρώνει εντός του πρώτου τριμήνου του 2022 δύο παραγωγικές μονάδες στο Κρυονέρι Αττικής για επέκταση της παραγωγής της σε ενέσιμη αντιβίωση σε πλαστικό περιέκτη και λυόφιλα προϊόντα. Παράλληλα, προχωρά στην ανέγερση ενός νέου βιομηχανικού συγκροτήματος στη βιομηχανική περιοχή της Τρίπολης Αρκαδίας. Το νέο αυτό βιομηχανικό συγκρότημα θα αποτελείται από τέσσερις μονάδες παραγωγής πρώτων υλών και έξι μονάδες παραγωγής φαρμακευτικών σκευασμάτων. Το campus θα έχει συνολική επιφάνεια κτιρίων 74.000 τ.μ., παραγωγή 200 τόνων πρώτης ύλης και 250 εκατ. τεμαχίων τελικών φαρμακευτικών σκευασμάτων ετησίως. Με την ολοκλήρωση της επένδυσης αυτής, και σε πλήρη λειτουργία, αναμένεται να δημιουργηθούν 450 νέες θέσεις εργασίας. Επιπλέον, εντός του 2021 η εταιρεία προχώρησε στην κατασκευή ενός νέου κέντρου έρευνας και ανάπτυξης στη Θέρμη Θεσσαλονίκης. Το νέο ερευνητικό κέντρο, επιφάνειας 2.400 τ.μ., θα φιλοξενεί τις ομάδες έρευνας και ανάπτυξης για τις πρώτες ύλες και τα τελικά προϊόντα χημικής προέλευσης που θα παραχθούν στην Τρίπολη και σε πλήρη λειτουργία θα απασχολεί 75 νέους επιστήμονες υψηλής εξειδίκευσης. Στόχος της εταιρείας είναι, με την ολοκλήρωση του νέου ερευνητικού κέντρου στο τέλος του 2021, να αναπτύσσει 25 νέα προϊόντα τον χρόνο, με κατάληξη το 2027 να έχει ολοκληρώσει την ανάπτυξη 125 νέων σκευασμάτων. Με τις επενδύσεις αυτές δημιουργείται στην παραγωγή ένας νέος κλάδος που δεν υπήρχε ποτέ στην Ελλάδα, η παραγωγή πρώτων υλών φαρμάκων. Επίσης, η DEMO αποκτά τη δυνατότητα να παράγει όλες τις φαρμακοτεχνικές μορφές και κατηγορίες ενέσιμων που υπάρχουν σήμερα, ενώ το μέγεθος των παραγωγικών εγκαταστάσεων στην Τρίπολη είναι τέτοιο που μπορεί να καλύψει το 20% των αναγκών των νοσηλευτικών ιδρυμάτων όλης της Ευρώπης στα προϊόντα που θα παράγει. Και στις νέες τεχνολογίες και στα βιοομοειδή προϊόντα, όμως, η DEMO οδηγεί τις εξελίξεις. H χώρα μας υπολείπεται σημαντικά της υπόλοιπης Ευρώπης, καθώς η όποια δραστηριότητα αναφορικά με την άμεση βιομηχανική ανάπτυξη και παραγωγή βιολογικών φαρμακευτικών θεραπευτικών προϊόντων είναι ουσιαστικά μηδενική. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα η Ελλάδα να στερείται σε πολύ μεγάλο βαθμό τα πολλαπλά οφέλη που θα μπορούσε να προσφέρει ο τομέας της βιοτεχνολογίας στην οικονομική δραστηριότητα της χώρας. Το γεγονός ότι η χώρα μας έμεινε πίσω από τις εξελίξεις της βιοτεχνολογίας την ώρα που σε άλλες χώρες έχουν προχωρήσει ήδη αρκετά δημιούργησε και ένα έλλειμμα τεχνογνωσίας αλλά και τη φυγή στο εξωτερικό όσων επιστημόνων ήθελαν να ασχοληθούν και να εργαστούν στον τομέα αυτό. Η DEMO θα δημιουργήσει ένα σύγχρονο ερευνητικό κέντρο βιοτεχνολογίας στο Κρυονέρι Αττικής, εντός του οποίου θα εγκατασταθούν τα εργαστήρια έρευνας και ανάπτυξης βιοτεχνολογικών προϊόντων, καθώς και μια πιλοτική μονάδα παραγωγής μονοκλωνικών αντισωμάτων για παραγωγές παρτίδων προϊόντος για κλινικές μελέτες. Επιπλέον, θα δημιουργήσει μια βιο-ακαδημία φαρμάκων στο ερευνητικό κέντρο βιοτεχνολογίας. Πρόκειται για επιστήμονες από το εξωτερικό με τεχνογνωσία που θα αναλάβει να εκπαιδεύσει τους νέους επιστήμονες από τα πανεπιστήμια της χώρας μας, ώστε να γίνουν ο θύλακας έρευνας και ανάπτυξης στη νέα αυτή τεχνολογία. Η έναρξη της βιο-ακαδημίας προβλέπεται με την ολοκλήρωση της εγκατάστασης, ενώ έχουν αρχίσει ήδη να προσλαμβάνονται οι επιστήμονες από το εξωτερικό για τον σκοπό αυτό, καθώς και για τον σχεδιασμό της συνολικής εγκατάστασης. Όταν ολοκληρωθούν στο τέλος του 2022 οι εγκαταστάσεις και εκπαιδευτεί το απαραίτητο ανθρώπινο δυναμικό, η DEMO σχεδιάζει την έναρξη έρευνας και ανάπτυξης 3 μονοκλωνικών αντισωμάτων μέχρι το 2027, έργα τα οποία αναμένεται να ολοκληρωθούν σταδιακά από το 2030 και μετά. Με τις ανωτέρω επενδύσεις στη βιοτεχνολογία η DEMO συμβάλλει ποικιλοτρόπως στην εθνική οικονομία, καθώς δημιουργεί εκ του μηδενός τον κλάδο της Βιοτεχνολογικής Παραγωγής Φαρμάκων στην Ελλάδα, συνεισφέρει στο brain gain της χώρας με επιστημονικό δυναμικό υψηλής κατάρτισης και δημιουργεί τους νέους επιστήμονες του μέλλοντος για την παραγωγή φαρμάκων στην χώρα. Το συνολικό επενδυτικό πλάνο της DEMO ΑΒΕΕ, ύψους 356 εκατ. ευρώ, έρχεται να θωρακίσει την Ευρώπη σε φάρμακα και ταυτόχρονα να βάλει την Ελλάδα στις νέες τεχνολογίες του φαρμάκου.

υγεία

Η DEMO θα δημιουργήσει ένα σύγχρονο ερευνητικό κέντρο βιοτεχνολογίας στο Κρυονέρι Αττικής, εντός του οποίου θα εγκατασταθούν τα εργαστήρια έρευνας και ανάπτυξης βιοτεχνολογικών προϊόντων, καθώς και μια πιλοτική μονάδα παραγωγής μονοκλωνικών αντισωμάτων για παραγωγές παρτίδων προϊόντος για κλινικές μελέτες.

25.11.21 – lifo

51

ΑΦΙΈΡΩΜΑ ΥΓΕΙΑ 52 lifo – 25.11.21

Η

ζήτηση προτύπων, των οποίων η μίμηση θα τους εξασφαλίσει φήμη και και χρήματα. Οι διαταραχές πρόσληψης τροφής εμφανίζονται με υψηλότερη συχνότητα σε κορίτσια, εφήβους που δεν έχουν καλή σχέση με το σώμα τους, που επιθυμούν να κάνουν κάποια αλλαγή στο σώμα τους και θέλουν να χάσουν βάρος. Στην ίδια κατηγορία βρίσκονται και οι έφηβοι των οποίων ο πατέρας έχει χαμηλό μορφωτικό επίπεδο. Αντίθετα, αποτρεπτικός παράγοντας για την εμφάνιση διατροφικών προβλημάτων κατά την εφηβεία είναι η υψηλή ικανοποίηση από την εικόνα του σώματος και το χαμηλό εκπαιδευτικό επίπεδο της μητέρας, που την καθιστά πιο προστατευτική.

Ο ΑΝΤΊΚΤΥΠΟΣ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΆ Όλο το φάσμα των διαταραχών πρόσληψης τροφής έχει επιπτώσεις στο καρδιαγγειακό σύστημα και όταν αφορούν παιδιά, οι επιπτώσεις αυτές αποκτούν ιδιαίτερη σημασία, όπως σημειώνει η κ. Τσίτσικα. Στην ψυχογενή ανορεξία, η απώλεια μυϊκού ιστού λόγω της μειωμένης πρόσληψης ενέργειας/τροφής αφορά και τον καρδιακό μυ, ο οποίος αποδυναμώνεται, με αποτέλεσμα τον μειωμένο όγκο κάθε παλμού της καρδιάς. Παράλληλα, λόγω μειωμένης λειτουργίας του θυρεοειδούς αδένα, που προσπαθεί να περιορίσει τον μεταβολισμό και τις καύσεις λόγω του υποσιτισμού, μειώνεται και ο σφυγμός, συνεπώς προκύπτει ένα είδος καρδιακής ανεπάρκειας, η οποία ωστόσο, αν το άτομο επανασιτιστεί εγκαίρως, είναι αναστρέψιμη. Η ανορεξία μπορεί να έχει, επίσης, επιπτώσεις στην ηλεκτροφυσιολογική δραστηριότητα της καρδιάς λόγω ηλεκτρολυτικών διαταραχών, όταν συνυπάρχουν προκλητοί έμετοι, ή/και κατάχρηση διουρητικών, ή/και καθαρτικών φαρμάκων προκειμένου να επιτευχθεί η επιθυμητή απώλεια βάρους. Δεν είναι μάλιστα καθόλου τυχαίο το γεγονός πως από τις πρώτες αιτίες θανάτου σε άτομα με διαταραχές πρόσληψης τροφής είναι η καρδιακή ανακοπή. Στην ψυχογενή βουλιμία ισχύουν πολλά από τα παραπάνω, μάλιστα οι προκλητοί έμετοι και η χρήση διουρητικών ή/και καθαρτικών σε πολλαπλάσιες από τις θεραπευτικές δόσεις προκαλούν σημαντική ηλεκτρολυτική ανισορροπία με επακόλουθες σημαντικές επιπτώσεις στις διαταραχές του ρυθμού της καρδιάς, που ενίοτε γίνονται θανατηφόρες. Στο φάσμα των διαταραχών πρόσληψης τροφής εντάσσονται και η υπερβαρότητα με την παχυσαρκία που αφορούν όλο και περισσότερα παιδιά και εφήβους στη χώρα μας λόγω και της έλλειψης διεξόδων εν μέσω της μετα-Covid πραγματικότητας που βιώνει η ελληνική οικογένεια (κατανάλωση ανθυγιεινών τροφών και σνακ, έλλειψη φυσικής άσκησης και υπερβολικός χρόνος μπροστά σε οθόνες. Τα παραπανίσια κιλά, το παρηγορητικό φαγητό και η «επεισοδιακή» υπερφαγία (binge eating) είναι ύπουλες καταστάσεις

παχυσαρκία

ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ 2021

υγεία

πανδημία, με τις ανατροπές που έφερε στην καθημερινότητά μας, και ειδικότερα η καθηλωτική εισβολή του διαδικτύου στη ζωή των παιδιών και των εφήβων δημιούργησαν τις κατάλληλες προϋποθέσεις για τη μετατροπή των διατροφικών διαταραχών σε νεανική μάστιγα που οδηγεί τους νέους και τις νέες είτε στην πρόσληψη παραπανίσιας τροφής (παχυσαρκία) είτε σε βουλιμικά επεισόδια που ακολουθούνται από εμετούς ή λήψη καθαρτικών και οδηγούν στην ψυχογενή ανορεξία. Νέα έρευνα της Μονάδας Εφηβικής Υγείας (ΜΕΥ) στη Β’ Παιδιατρική Κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών, στο Νοσοκομείο Παίδων «Π & Α Κυριακού», καταγράφει την έκρηξη του φαινομένου στον εφηβικό πληθυσμό της Ελλάδας και τις αιτίες που το δημιουργούν. Όπως εξηγούν η ψυχολόγος Μαρία Κουτρουμάνη και η Άρτεμις Τσίτσικα, αναπληρώτρια καθηγήτρια Παιδιατρικής-Εφηβικής Ιατρικής στο ΕΚΠΑ και επιστημονική υπεύθυνος της ΜΕΥ, αυξήθηκαν σημαντικά η ανθυγιεινή διατροφή και η παχυσαρκία, μειώθηκε η σωματική δραστηριότητα, το πρόγραμμα των γευμάτων πλέον δεν τηρείται, ενώ ολοένα και πιο λίγες οικογένειες συγκεντρώνονται στο τραπέζι τουλάχιστον μία φορά την ημέρα, προκειμένου να γευματίσουν όλοι μαζί. Όλοι αυτοί οι παράγοντες, σε συνδυασμό με την πολύ ευαίσθητη περίοδο της εφηβείας, τις πολλαπλές και ορισμένες φορές επιβλαβείς επιδράσεις μέσω των προτύπων που προβάλλονται σε καθημερινή βάση από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και κυρίως από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (Tiktok, Instagram, Twitter), αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης μιας σειράς διαταραχών στη διατροφή των εφήβων αλλά και της στρέβλωσης της εικόνας που έχουν για το σώμα τους. Τα ευρήματα της ΜΕΥ έδειξαν ότι το 71,7% των νεαρών κοριτσιών και αγοριών είναι ευχαριστημένο από το σώμα τους, το 52,4% θέλει κάποια αλλαγή, το 50,4% θέλει να χάσει βάρος, ενώ το 16,4% θέλει να πάρει βάρος. Σε σύγκριση με παλαιότερη, προ πενταετίας μελέτη, το ποσοστό που θέλει να χάσει βάρος δεκαπλασιάστηκε, ενώ και η σχέση αγοριών/κοριτσιών, από 8/1 που ήταν, έχει εξισορροπηθεί περίπου. Επιπλέον, εκτός από την απώλεια βάρους, και λόγω της επίδρασης των influencers στο Instagram και σε άλλα social media, είναι επιθυμητοί πλέον συγκεκριμένοι σωματότυποι (π.χ. πολύ λεπτή μέση και ενισχυμένες καμπύλες τύπου Κardashians) και σημειώνονται υψηλότερα ποσοστά χαμηλής αυτοεκτίμησης. Το διαδίκτυο διαδραματίζει πλέον καθοριστικό ρόλο στη ζωή των νέων, καθώς εκεί γεννιούνται και εκεί αντικαθίστανται τα νέα πρότυπα, τα νέα ινδάλματα στα οποία θέλουν να μοιάσουν. Μάλιστα, όσο οι κοινωνικές συνθήκες (φόβος, ανεργία, ανασφάλεια, ανύπαρκτες προοπτικές) εντείνουν το αίσθημα μηδενισμού, τόσο οι νέοι θα στρέφονται στα social media προς ανα-

Όπως τα νομίσματα έχουν δύο όψεις, έτσι και η υγεία κατά τη διάρκεια της εφηβείας έχει δύο όψεις, αντιφατικές, που αντικατοπτρίζονται στα κορίτσια και στα αγόρια γύρω μας.

με επιπτώσεις στο καρδιαγγειακό σύστημα, καθώς οδηγούν σε αντίσταση στην ινσουλίνη, σε διαβήτη τύπου 2, σε δυσλιπιδαιμία και υπέρταση, ενώ στα κορίτσια ενοχοποιείται και για την εμφάνιση του συνδρόμου των πολυκυστικών ωοθηκών. Όπως χαρακτηριστικά επισημαίνει η κ. Τσίτσικα, ίσως πρόκειται για την πρώτη γενιά στην ιστορία της ανθρωπότητας που μπορεί να έχει χαμηλότερο προσδόκιμο ζωής συγκριτικά με τους προγόνους της, σε περίοδο ειρήνης.

Παχυσαρκία λόγω της καραντίνας και ανορεξία λόγω των influencers, οι δύο όψεις της εφηβείας

ΚΑΠΝΙΣΜΑ: ΛΥΝΟΥΜΕ ΑΠΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΥΣΗ, ΤΗ ΝΙΚΟΤΙΝΗ ΚΑΙ ΤΗ ΜΕΙΩΣΗ ΤΗΣ ΒΛΑΒΗΣ

υγεία

Τα διαθέσιμα επιστημονικά στοιχεία δείχνουν πώς θα μπορούσε να γίνει απελευθέρωση της νικοτίνης –ο λόγος για τον οποίο καπνίζουν οι περισσότεροι–, χωρίς ταυτόχρονα να απελευθερώνονται οι υψηλά τοξικές ουσίες του τσιγάρου.

Της Αλεξίας Σβώλου

Τ

ο κάπνισμα αποτελεί εδώ και δεκαετίες τεράστια απειλή για τη δημόσια υγεία. Τα τελευταία χρόνια ο διάλογος για τη μέριμνα που πρέπει να ληφθεί για εκείνους τους καπνιστές που δεν μπορούν ή δεν θέλουν να διακόψουν αυτήν τη βλαβερή συνήθεια γίνεται ολοένα εντονότερος. Μέρος της επιστημονικής κοινότητας θέτει πια στο τραπέζι της συζήτησης και την πολιτική «μείωσης της βλάβης», συμπληρωματικά ως προς τα συστήματα πρόληψης και διακοπής, ενώ όλες οι μεγάλες καπνοβιομηχανίες έχουν κάνει βήματα προς αυτή την κατεύθυνση, παράγοντας εναλλακτικά προϊόντα νικοτίνης, σε μια φιλόδοξη προσπάθεια να αντικαταστήσουν το τσιγάρο. Πάμε να δούμε ποια είναι τα χαρακτηριστικά του που δημιουργούν τις βλαβερές συνέπειες, ώστε να μπορέσουμε να κάνουμε τη σύγκριση με τα νέας γενιάς προϊόντα και να αποτιμήσουμε την επίδρασή τους στην υγεία.

Η καύση ευθύνεται για τις βλάβες από το κάπνισμα Τα τσιγάρα είναι καιόμενα προϊόντα, δηλαδή εκλύουν καπνό που παράγεται από την καύση του περιεχομένου του τσιγάρου και του περιτυλίγματός του. Η καύση είναι μια χημική αντίδραση που για να πραγματοποιηθεί χρειάζεται οξυγόνο και αρκετά υψηλή θερμοκρασία. Η θερμοκρασία που αναπτύσσεται στα τσιγάρα κατά την καύση φτάνει και ξεπερνάει τους 800°C και σε πραγματικές συνθήκες, επειδή δεν υπάρχει πάντα αρκετό οξυγόνο, πραγματοποιείται παράλληλα και η ατελής καύση, η οποία παράγει μονοξείδιο του άνθρακα και διάφορες άλλες χημικές ουσίες που οι Ανεξάρτητες Υγειονομικές Αρχές έχουν χαρακτηρίσει ως επιβλαβείς για την υγεία. Κατά την καύση του τσιγάρου ο καπνιστής εισπνέει τον παραγόμενο καπνό, ενώ το ίδιο κάνουν και όσοι βρίσκονται γύρω του (παθητικοί καπνιστές), με συνέπεια τα βλαβερά συστατικά των τσιγάρων να επηρεάζουν έναν σημαντικό αριθμό ανθρώπων.

Τι είναι η μείωση της βλάβης Το κάπνισμα είναι μια ανθυγιεινή συνήθεια η οποία δρα συσσωρευτικά, διότι οι άνθρωποι που δεν κόβουν το τσιγάρο καπνίζουν για χρόνια. Η καλύτερη λύση για να προστατέψουμε την υγεία μας από τα επιβλαβή συστατικά του

καπνού των τσιγάρων είναι η διακοπή του καπνίσματος ή η πλήρης αποχή, δηλαδή να μην το αρχίσουμε ποτέ. Ωστόσο, στην πραγματικότητα οι άνθρωποι είτε δεν μπορούν να το διακόψουν –σταματάνε για λίγο και μετά ξαναρχίζουν–ή απλώς δεν θέλουν να το σταματήσουν, ακόμη και όταν γνωρίζουν τις βλαβερές επιπτώσεις του.

Στο σημείο αυτό εγείρεται ένα σημαντικό ερώτημα: πώς θα μπορούσαμε να μειώσουμε τη βλάβη γι’ αυτήν τη μερίδα των καπνιστών; Τα διαθέσιμα επιστημονικά στοιχεία δείχνουν πώς θα μπορούσε να γίνει απελευθέρωση της νικοτίνης –ο λόγος για τον οποίο καπνίζουν οι περισσότεροι–, χωρίς ταυτόχρονα να απελευθερώνονται οι υψηλά τοξικές ουσίες του τσιγάρου. Αυτό μπορεί να γίνει εάν η διαδικασία της καύσης του καπνού αντικατασταθεί με εκείνην της θέρμανσης. Σε αυτόν τον μηχανισμό στηρίζεται η κατασκευή των εναλλακτικών προϊόντων νικοτίνης (προϊόντα θέρμανσης καπνού και προϊόντα ατμίσματος ή ηλεκτρονικά τσιγάρα), τα οποία θερμαίνουν τον καπνό ή το υγρό που περιέχουν σε πολύ χαμηλότερες θερμοκρασίες, οι οποίες δεν ξεπερνούν τους 350°C. Η νικοτίνη απελευθερώνεται στο σημείο βρασμού της, δηλαδή στους 247°C, οπότε ο χρήστης μπορεί να τη λάβει χωρίς να εκτίθεται στον εξαιρετικά τοξικό καπνό του τσιγάρου. Όμως είναι σημαντικό να επισημάνουμε ότι ούτε τα προϊόντα αυτά είναι ακίνδυνα και ότι η καλύτερη επιλογή είναι η πλήρης διακοπή.

Μπορούν να συμβάλουν τα εναλλακτικά προϊόντα στην προστασία της δημόσιας υγείας; Αυτή είναι μια ερώτηση που μπορούν να απαντήσουν οι Ρυθμιστικές Αρχές. Η αξιολόγηση των επιστημονικών δεδομένων από ειδική επιστημονική επιτροπή, όπως προβλέπει η νομοθεσία στη χώρα μας, θα απαντήσει σε αυτά τα ερωτήματα και παράλληλα θα βοηθήσει τους καπνιστές να ενημερώνονται γι’ αυτά τα ζητήματα έγκυρα και αξιόπιστα.

25.11.21 – lifo

53

ΑΦΙΈΡΩΜΑ ΥΓΕΙΑ 54 lifo – 25.11.21

Σ

κτασης του μέτρου της υποχρεωτικότητας, τα «εργαλεία» της πρόληψης της διασποράς του κορωνοϊού, όσο θα κρυώνει ο καιρός και ο κόσμος θα περιορίζεται σε εσωτερικούς χώρους, στρέφονται στον περιορισμό της μετακίνησης των ανεμβολίαστων. Μια πιθανή οδός, λοιπόν, αποτελεί η υποχρεωτική προσκόμιση rapid test για την είσοδο στα καταστήματα τροφίμων ή και στα ΜΜΜ – στο σημείο αυτό αξίζει να σημειωθεί ότι η Γερμανία, σκληραίνοντας τη στάση της απέναντι σε όσους δεν έχουν εμβολιαστεί, επιτρέπει την επιβίβαση στα μέσα μεταφοράς μόνο με την επίδειξη πιστοποιητικών εμβολιασμού ή νόσησης. Η Γερμανία διαθέτει, βέβαια, πολύ πιο εύρωστο σύστημα υγείας από την Ελλάδα, αλλά σε ποσοστά εμβολιαστικής κάλυψης δεν διαφέρει πολύ σε σύγκριση μ’ εμάς (η κάλυψη είναι κοντά στο 70%) και δεν πλησιάζει σε καμία περίπτωση τις χώρες της Ιβηρικής Χερσονήσου, εκεί όπου έχουν συντελεστεί τα εμβολιαστικά θαύματα της Πορτογαλίας και της Ισπανίας που, όπως είναι αναμενόμενο, δεν δείχνουν να πιέζονται ιδιαίτερα κατά το σαρωτικό τέταρτο κύμα. Πώς θα μπορούσε, άλλωστε, να γίνει αυτό, με ποσοστά εμβολιαστικής κάλυψης που προσεγγίζουν το 90% σε γενικό πληθυσμό και αγγίζουν το 100% στις ευπαθείς ομάδες! Επιστρέφοντας στα καθ’ ημάς, αισιόδοξο μήνυμα των τελευταίων ημερών αποτελεί το γεγονός πως οι εμβολιασμοί της 1ης δόσης και κυρίως της 3ης πραγματικά γκάζωσαν. Ήδη 1,2 εκατ. πολίτες έχουν κάνει την 3η δόση σε έναν πληθυσμό «δικαιούχων» 2,1 εκατ. πολιτών, ενώ 444.000 άνθρωποι εμβολιάστηκαν με την 1η δόση τις τελευταίες δέκα ημέρες, αλλάζοντας επιτέλους γνώμη μετά την αύξηση των κρουσμάτων, την αύξηση των θανάτων και τη λήψη των περιοριστικών μέτρων που δείχνουν εκ του αποτελέσματος ότι «δουλεύουν». Μετά τη δημοσίευση μελέτης που δείχνει ότι η 3η δόση μειώνει κατά 95% τον κίνδυνο λοίμωξης ή επαναλοίμωξης, το μήνυμα τόσο για τους άνω των εξήντα όσο και για τους νεότερους είναι ξεκάθαρο και συνοψίζεται στη φράση του καθηγητή Αιματολογίας και πρύτανη του ΕΚΠΑ Θάνου Δημόπουλου ότι «με την 3η δόση μπορεί να ξεμπερδέψουμε!». Όσο για εκείνους που ακόμα δεν έχουν πειστεί, το πιο ξεκάθαρο μήνυμα έρχεται από το νοσοκομείο Παπανικολάου Θεσσαλονίκης, εκεί όπου δεκαεννιά ασθενείς βρίσκονται διασωληνωμένοι εκτός Εντατικής, κάτι που πρέπει να σοκάρει τον καθένα, καθώς μέχρι τώρα υπήρχαν τέτοια περιστατικά, αλλά σε μονοψήφιο αριθμό και όχι πάνω από έξι-επτά ανά νοσοκομείο.

πανδημία

ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ 2021

υγεία

τις χώρες της Κεντρικής Ευρώπης, τις οποίες χτυπά με πρωτοφανή ορμή το τέταρτο κύμα της πανδημίας, βράζει ο κορωνοϊός, με αριθμό κρουσμάτων που καθημερινά σπάει και από ένα νέο ρεκόρ, οδηγώντας τις κυβερνήσεις σε λήψη μέτρων, από αυτά που όλοι ελπίζαμε πως δεν θα ξανακούγαμε ποτέ. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να βράζει και η κοινωνία, με βίαια επεισόδια να καταγράφονται στις Βρυξέλες, το πολιτικό κέντρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στην Ολλανδία και αλλού. Η τρομακτική αυξητική τάση των κρουσμάτων στην Αυστρία, το Βέλγιο, την Ολλανδία και τη Γερμανία οδήγησε την κυβέρνηση της Αυστρίας στην απόφαση για γενικό lockdown, με περιοριστικά μέτρα που ισχύουν εξίσου για εμβολιασμένους και ανεμβολίαστους, με στόχο να σωθούν τα Χριστούγεννα, καθώς η χώρα παρουσιάζει εκθετική αύξηση των κρουσμάτων μια και έχει παρόμοιο ποσοστό εμβολιαστικής κάλυψης με την Ελλάδα. Συγκεκριμένα, το 66% των Αυστριακών έχει εμβολιαστεί, ποσοστό ανεπαρκές για να ανακόψει το σφυροκόπημα του τέταρτου κύματος. Αυστηρά μέτρα λήφθηκαν και στα κρατίδια της Βαυαρίας και της Σαξονίας στη Γερμανία, με τον υπουργό υγείας Γενς Σπαν να μην αποκλείει ένα γενικό lockdown (τύπου Αυστρίας), τονίζοντας πως «βρισκόμαστε σε μια κατάσταση στην οποία δεν πρέπει να αποκλείσουμε τίποτα, αυτή θα είναι η εβδομάδα των αποφάσεων», και την πρώην καγκελάριο Άνγκελα Μέρκελ να επισημαίνει ότι τα ισχύοντα μέτρα δεν θα επαρκέσουν και ότι η Γερμανία δεν θα αποφύγει ένα σκληρότερο lockdown, καθώς σε ορισμένα ομόσπονδα κρατίδια η πληρότητα των μονάδων εντατικής θεραπείας στα νοσοκομεία πλησιάζει το 100% και οι γιατροί αναγκάστηκαν να προβούν σε διακομιδές ασθενών σε άλλη χώρα, εν προκειμένω στην Ιταλία. Μάλιστα, η πρόσφατη δήλωση του υπουργού Σπαν τα λέει όλα σε μία φράση: «Οι Γερμανοί θα εμβολιαστούν, θα αναρρώσουν ή θα πεθάνουν». Το κλίμα που έχει δημιουργηθεί στην Ευρώπη, με ολοένα και περισσότερες χώρες να σφίγγουν περισσότερο τον κλοιό γύρω από τους ανεμβολίαστους, απαγορεύοντάς τους την είσοδο στις περισσότερες εκδηλώσεις της κοινωνικής ζωής, ανοίγει τον δρόμο για τη λήψη αυστηρότερων μέτρων και στην πατρίδα μας, καθώς εδώ το ενδεχόμενο της επιβολής υποχρεωτικού εμβολιασμού των ενηλίκων, όπως αποφάσισε η Αυστρία αρχής γενομένης από την 1η Φεβρουαρίου, δεν φαίνεται να περιλαμβάνεται στην ατζέντα των συζητήσεων. Εξαιρουμένης, λοιπόν, της επέ-

Στον μαραθώνιο αγώνα για την καταστολή της πανδημίας το παράδειγμα άλλων χωρών μάς δίνει, μέσω θετικών και αρνητικών παραδειγμάτων, μαθήματα για το πώς να διαχειριστούμε κάθε κύμα. Στο τέταρτο, σαρωτικό κύμα του κορωνοϊού τα παθήματα-μαθήματα μάς έρχονται από τον σκληρό πυρήνα των δυτικών ευρωπαϊκών κρατών, ενώ τα ενθαρρυντικά στοιχεία μάς έρχονται από την Ιβηρική Χερσόνησο, εκεί όπου έχουν εμβολιαστεί όλοι οι ηλικιωμένοι.

Τα μαθήματα από την Κεντρική Ευρώπη, εκεί όπου βράζει η πανδημία

707

ΕΊΝΑΙ ΝΤΙΖΑΪΝΆΤΑ, ΦΡΟΝΤΊΖΟΥΝ ΝΑ ΝΙΏΣΟΥΜΕ ΟΙΚΕΊΑ, ΑΠΕΥΘΎΝΟΝΤΑΙ ΤΌΣΟ ΣΕ ΓΥΝΑΊΚΕΣ ΌΣΟ ΚΑΙ ΣΕ ΆΝΔΡΕΣ, ΕΠΙΛΈΓΟΥΝ ΝΑ ΔΊΝΟΥΝ ΧΡΏΜΑ ΣΤΑ ΝΎΧΙΑ ΜΑΣ ΜΕ CRUELTY FREE ΚΑΙ GENDER NEUTRAL ΠΡΟΪΌΝΤΑ. ΣΕΡΒΊΡΟΥΝ ΚΑΙ ΠΟΤΆ.

φωτο: γιωργοσ αδαμοσ

από τη ζωη παρασιδη φωτο: γιωργοσ αδαμοσ

ΤΑ ΝΈΑ ΝΥΧΆΔΙΚΑ ΤΗΣ ΑΘΉΝΑΣ ΈΧΟΥΝ ΆΠΟΨΗ

25.11.21 – lifo

55

BEAUTY Π

από τη ζωη παρασιδη φωτο: γιωργοσ αδαμοσ

ίσω στο 5000 π.Χ. και στην αρχαία Αίγυπτο τα νύχια βάφονταν χρυσά με χένα, με αυτόν τον τρόπο έβαφαν τα νύχια τους και στην Ινδία, ενώ οι Βαβυλώνιοι άντρες χρησιμοποιούσαν kohl για να τους δώσουν χρώμα. Αργότερα δημιουργήθαν τα πρώτα βερνίκια στην Κίνα από ασπράδια αυγών, λαχανικά και κερί μελισσών. Τα έντονα κόκκινα νύχια υπήρξαν δείγμα στάτους, αυτό το χρώμα επέλεγαν τα μέλη της δυναστείας των Μινγκ, η βασίλισσα Νεφερτίτη και η Κλεοπάτρα για να ξεχωρίζουν από τις ανοιχτές αποχρώσεις που χαρακτήριζαν τον ρουχισμό των υπηκόων τους. Μέχρι που το 1975 ο πρόεδρος της αμερικανικής Orly Nails Τζεφ Πινκ εφηύρε το γαλλικό μανικιούρ και γύρισε ο τροχός ως προς το χρώμα επιλογής της ελίτ. Στα ’20s, μια Γαλλίδα μακιγιέζ δημιούργησε το πρώτο βερνίκι νυχιών από μια ουσία παρόμοια με το σμάλτο που χρησιμοποιείται για τη βαφή αυτοκινήτων, απ’ όπου υποτίθεται ότι προήλθε η έμπνευσή της. Το 1932, η Revlon κυκλοφόρησε μαζικά αυτό που γνωρίζουμε σήμερα ως βερνίκι νυχιών.

56 lifo – 25.11.21

Όταν ακόμα δεν υπήρχε το Ιnstagram, η μουσική, η τηλεόραση και κινηματογραφικοί χαρακτήρες όπως η Μία Γουάλας από το Pulp Fiction καθόριζαν τις τάσεις. Όταν η Ούμα Θέρμαν φόρεσε την απόχρωση rouge noir της Chanel, το προϊόν εξαντλήθηκε, δημιουργήθηκε δωδεκάμηνη λίστα αναμονής γι’ αυτό, ενώ εξακολουθεί να είναι ο πιο ευπώλητος κωδικός της εταιρείας. Aπό το μανικιούρ της Lil’ Kim, που απεικονίζει δολάρια, μέχρι τα νύχια της Lizzo στα περσινά Brit Awards, που έμοιαζαν και μύριζαν σοκολάτα, και τα τύπου Βurberry της βασίλισσας του ακρυλικού και τεραστίων διαστάσεων μανικιούρ Μπίλι Άιλις, από τα μισοβαμμένα και απεριποίητα του Κερτ Κομπέιν μέχρι τα πάντα πολύχρωμα και λιμαρισμένα του Χάρι Στάιλς, κάποια βαμμένα νύχια τραβούν τα βλέμματα, αποτελούν δήλωση και συχνά trend. Πριν από μερικά χρόνια οι «New York Times» είχαν δημοσιεύσει ένα άρθρο που καταδείκνυε το γεγονός πως οι εταιρείες καλλυντικών αναπαράγουν και ενισχύουν σεξιστικά, πατριαρχικά στερεότυπα, δίνοντας στα προϊόντα τους ονομασίες όπως «Show me the ring», «Trophy

Wife», «Before he cheats», «Daddy’s credit card», «I only eat salads», «Lost without my GPS». Δεν ξέρω αν και κατά πόσο ένα μανό επηρέασε ποτέ κάποια κάτοχό του, σίγουρα όμως τα συγκεκριμένα δεν προωθούν τη γυναικεία χειραφέτηση. Στις παλέτες που δίνονται στα nail studios της Αθήνας συνήθως οι αποχρώσεις είναι βαπτισμένες με αριθμούς, για να μπορούν οι τεχνίτριες να τις βρίσκουν εύκολα. Σε ένα από τα νέα και εναλλακτικά nail salons, όλα τα cruelty free βερνίκια που παραλάμβανε η ιδιοκτήτρια την ώρα της φωτογράφισής μας είχαν γυναικεία ονόματα. Τα νυχάδικα που εμφανίζονται τα τελευταία χρόνια στην πόλη δεν ανταποκρίνονται έτσι κι αλλιώς στη στερεοτυπική εικόνα που τα θέλει να είναι απλώς μια γραμμή παραγωγής ομορφιάς. Έχουν συγκεκριμένη πρόταση για τα νύχια μας, τα απασχολεί το design τους, φροντίζουν να νιώσουμε οικεία, σερβίρουν και ποτά, απευθύνονται τόσο σε γυναίκες όσο και σε άντρες, ενώ σε ένα από αυτά συζητήσαμε την επιθυμία του να ανταποκρίνεται στην εποχή και στο gender fluidity.

ANOTHER NAIL STUDIO

«Βρισκόμαστε στον πρώτο μήνα λειτουργίας. Στόχος μου ήταν η δημιουργία ενός χώρου φιλικού προς όλα τα φύλα που θέλουν να περιποιηθούν τα άκρα τους, δεν ήθελα να απευθυνόμαστε αποκλειστικά και στερεοτυπικά σε γυναίκες. Στο παρελθόν ασχολήθηκα με τη μικροβιολογία τροφίμων για αρκετά χρόνια, αλλά δεν ήμουν ποτέ ικανοποιημένη. Έμενα χρόνια στο Κουκάκι, το είδα να αλλάζει και να αναπτύσσεται. Ο συγκεκριμένος δρόμος διατηρεί με τον τρόπο του τον χαρακτήρα της γειτονιάς κι αυτός ήταν ένας από τους λόγους που το επέλεξα. Το συγκεκριμένο κατάστημα κουβαλάει μεγάλη ιστορία. Ήταν το μπαρ Strass, στο οποίο σύχναζαν γκέι και τρανς άτομα τις δεκαετίες του ’80 και των ’00. Βρισκόμαστε στην εποχή που, στο εξωτερικό τουλάχιστον, είναι σύνηθες όλοι οι άνθρωποι, ανεξαρτήτως φύλου, να βάφουν τα νύχια τους. Ακόμα και ελληνικές εταιρείες έχουν κυκλοφορήσει χρωματικές παλέτες μανό gender neutral, αν και για μένα τα χρώματα έτσι κι αλλιώς δεν έχουν φύλο. Σίγουρα το neutral pink, είτε με dots είτε σκέτο, έχει κερδίσει πολύ κόσμο. Ωστόσο χρώματα όπως το pumpkin spice, οι σκούρες αποχρώσεις του καφέ αλλά και το κυπαρισσί έχουν μεγάλο κοινό εδώ. Προσωπικά, θεωρώ ότι το τετράγωνο μανικιούρ με στρογγυλεμένες άκρες σε μπορντό τόνους παραμένει διαχρονικό και εντυπωσιακό. Το Ιnstagram και το Ρinterest κινούν τα νήματα, οι πελάτες θα μας δείξουν μια φωτό και θα μας πουν “είδα αυτό, μπορούμε να το κάνουμε;”. Πάντα έχουν κάνει την έρευνά τους πριν μας επισκεφθούν, σίγουρα όμως εμπιστεύονται και τους τεχνίτες/-τριες που έχουν απέναντί τους». Νεφέλη Λυσιμάχου

Βρισκόμαστε στην εποχή που, στο εξωτερικό τουλάχιστον, είναι σύνηθες όλοι οι άνθρωποι, ανεξαρτήτως φύλου, να βάφουν τα νύχια τους. Ακόμα και ελληνικές εταιρείες έχουν κυκλοφορήσει χρωματικές παλέτες μανό gender neutral, αν και για μένα τα χρώματα έτσι κι αλλιώς δεν έχουν φύλο.

Οδυσσέα Ανδρούτσου 32, Κουκάκι, 210 9237974

25.11.21 – lifo

57

BEAUTY NAIL JOB

Το Ιnstagram έχει κάνει τον κόσμο μας τόσο μεγάλο και μικρό ταυτόχρονα. Έχει φέρει την τεχνίτρια νυχιών από τη Ρωσία, το Μιλάνο και τη Νέα Υόρκη μπροστά μας, στην οθόνη μας. Μας βοηθάει, μπορούμε να αναδείξουμε τη δουλειά μας μέσα από αυτό.

58 lifo – 25.11.21

BOWIE

«Δραστηριοποιούμαι στον χώρο της ομορφιάς εδώ και δεκαέξι χρόνια, ενώ παράλληλα ασχολούμαι με το interior design. Όταν ανοίξαμε πριν από επτά χρόνια σκεφτόμουν τι έψαχνα εγώ από ένα nail studio. Έτσι διαμόρφωσα τον χώρο ώστε να αποπνέει την οικειότητα και τη φιλόξενη διάθεση ενός σπιτιού, κάνοντάς τον ιδανικό για χαλάρωση. Όπως και στη μόδα, έτσι και οι τάσεις στην περιποίηση των νυχιών αλλάζουν διαρκώς. Ωστόσο η φιλοσοφία του Bowie εστιάζει στα όμορφα, υγιή και δυνατά νύχια, αποφεύγοντας τα εκάστοτε trends και τις τεχνικές που τα βλάπτουν. Τον φετινό χειμώνα πρωταγωνιστούν τα γήινα χρώματα σε σκούρες αποχρώσεις. Το γαλλι-

κό έκανε την επανεμφάνισή του, ανανεωμένο, σε διάφορες παραλλαγές. Tο κόκκινο μανικιούρ είναι αναμφίβολα διαχρονικό. Κι αυτό που δεν ζητούν οι γυναίκες πλέον είναι τα πολύ μακριά και τετράγωνα νύχια. Επιλέγουν πώς θα φτιάξουν τα νύχια τους βάσει του προσωπικού τους στυλ, της διάθεσής τους άλλα και του εργασιακού τους περιβάλλοντος. Ο David Bowie είναι ένας πολύ αγαπημένος μου καλλιτέχνης με ανδρόγυνο alter ego και πολυδιάστατο στυλ. Επέλεξα να δώσω στον χώρο το όνομά του γιατί ήθελα να αισθάνονται εξίσου άνετα σε αυτόν και άντρες και γυναίκες. Κομμάτια του ακούγονται εδώ κάθε μέρα». Μαρία Νούση Βουκουρεστίου 40, Κολωνάκι, 210 6447100

«Ανοίξαμε το καλοκαίρι του 2015. Ήθελα να δημιουργήσω έναν όμορφο χώρο, διαφορετικό από τα τυπικά μαγαζιά περιποίησης άκρων, με ρετρό ατμόσφαιρα και τζαζ μουσική, χαλαρό, που θα μπορεί να υποδέχεται και γυναίκες και άντρες. Είμαι καθηγήτρια αγγλικών, έχω υπάρξει δασκάλα σε διάφορα σχολεία των βορείων προαστίων. Όταν ένιωσα ότι αυτός ο κύκλος έκλεισε για μένα, μια και πάντα μου άρεσε να έχω περιποιημένα άκρα, είπα να το ρισκάρω και να φτιάξω το δικό μου μαγαζί. Όταν το άνοιξα, η Αρχελάου δεν ήταν τόσο γνωστή και δημοφιλής όσο είναι τώρα, καμία σχέση. Αλλά μου άρεσε πάρα πολύ ο δρόμος και ο κόσμος της γειτονιάς αυτής. Οι τάσεις στα νύχια αλλάζουν σχεδόν κάθε σεζόν. Φέτος ήταν πολύ δημοφιλή τα neon χρώματα, τα χαρούμενα και τα φωσφοριζέ. Όσο για τις τάσεις στο μήκος και στο nail art, τα νύχια που φτιάχνουμε εδώ είναι μίνιμαλ γιατί δεν κάνουμε τεχνητά, ακρυλικό και τζελ. Οι πελάτισσές μας προτιμούν τα κοντά, κομψά, περιποιημένα νύχια με χρώματα που ταιριάζουν στο στυλ τους. Αυτό τον χειμώνα κυριαρχούν τα γήινα χρώματα, το σοκολατί, το κεραμίδι, το κροκί και όλα τα μπεζ. Αν μια μέρα δεν μπορείτε να αποφασίσετε, μπορείτε να κάνετε το κόκκινο, αλλά και το μαύρο, που είναι πλέον εξίσου διαχρονικό. Προσπαθούσα εξαρχής οι κρέμες και τα βερνίκια μας να είναι cruelty free και vegan και πολύ σύντομα θα έχουμε περισσότερα. Το Ιnstagram έχει κάνει τον κόσμο μας τόσο μεγάλο και μικρό ταυτόχρονα. Έχει φέρει την τεχνίτρια νυχιών από τη Ρωσία, το Μιλάνο και τη Νέα Υόρκη μπροστά μας, στην οθόνη μας. Μας βοηθάει, μπορούμε να αναδείξουμε τη δουλειά μας μέσα από αυτό. Τα περιποιημένα νύχια, τα χρώματα που μας αρέσουν, μπορούν να μας αλλάξουν τη διάθεση. Είναι ένας εύκολος, γρήγορος και οικονομικός τρόπος να φροντίσουμε τον εαυτό μας και να νιώσουμε όμορφα, πρόκειται για μια προσιτή πολυτέλεια που μπορούμε να προσφέρουμε στον εαυτό μας». Κίρκη Φωτοπούλου Αρχέλαου 32, Παγκράτι, 211 4073346

MISFIT NAILS & COCKTAILS

«Ανοίξαμε το 2018, θέλοντας να πάμε κόντρα στην παραδοσιακή εικόνα ενός nail salon. Εδώ ο χώρος είναι πολύ μεγάλος, άνετος, χωρίς ακρυλικές μυρωδιές. Μπορείς να κάτσεις να δουλέψεις με το laptop σου, να διαβάσεις ένα βιβλίο παρέα με ένα ποτήρι κρασί, περιμένοντας να ξεκινήσεις το μανικιούρ σου και ακούγοντας feelgood μουσικές. Εδώ μπορείτε να απολαύσετε το κοκτέιλ σας, ενώ φτιάχνετε τα νύχια σας. Τίποτα δεν γίνεται γρήγορα και πρόχειρα και, κυρίως, τίποτα δεν είναι στριμωγμένο. Δίπλα μας βρίσκεται και το καφέ-εστιατόριο Facce Strane, με το οποίο κάνουμε και διάφορα events, όπως μια βραδιά “pizza & nails” για όλη την ομάδα ενός αρχιτεκτονικού γραφείου. Μέχρι να γίνει το Misfit και για δεκαέξι χρόνια δούλευα σε διαφημιστικές εταιρείες και πλέον, ταυτόχρονα με το μαγαζί, αναλαμβάνω κάποια μικρότερα projects ως κειμενογράφος. Τα τελευταία χρόνια βλέπω να έχει διαδοθεί το nail art. Όλο και περισσότερες γυναίκες στρέφονται στο ημιμόνιμο μανικιούρ, καθώς βλέπουν αναλλοίωτο αποτέλεσμα, λάμψη με διάρκεια, ενώ θέλουν όλο και περισσότερο μήκος. Εμείς προτείνουμε φυσικές ενισχύσεις, έτσι ώστε το επιθυμητό μήκος να επιτυγχάνεται σταδιακά, αντί για μια δραματική επιμήκυνση που μπορεί και να επιβαρύνει τα νύχια. Διαχρονικά χρώματα είναι σίγουρα το φλογερό κόκκινο και το total μαύρο. Το clean look, ενώ θεωρείται η μινιμαλιστική τάση της εποχής, για μένα είναι ένα αξεπέραστο και φίνο μανικιούρ. Επιτυγχάνεται με σχολαστική, άψογη περιποίηση, ενυδάτωση και μια διάφανη, θερα-

πευτική βάση. Ανθεκτικό στον χρόνο είναι το γαλλικό, καθώς, ενώ όλο και λιγότερες γυναίκες το προτιμούν στην κλασική του μορφή, έχει την ικανότητα να επαναπροσδιορίζεται διαρκώς. Το rainbow french manicure, που είναι από τα αγαπημένα μου, ή το γαλλικό με half moon ανήκουν σε αυτή την κατηγορία. Φέτος έχουν σαρώσει τα καφέ και τα πράσινα. Eίναι απόλυτα λογικό το Ιnstagram να επηρεάζει τα νύχια μας, όπως συμβαίνει και με τον τρόπο ζωής, τις συνήθειές μας. Άλλωστε, μαζί με το Ρinterest, είναι και για εμάς πηγή έμπνευσης. Ευτυχώς, ο τρόπος που αντιλαμβανόμαστε την περιποίηση των άκρων έχει αλλάξει. Αυτό το καταλαβαίνω και από τους πολλούς άνδρες πελάτες που έχουμε στο Μisfit, οι οποίοι κατανοούν τη σημασία του σωστού μανικιούρ και πεντικιούρ ως μιας απαραίτητης υπηρεσίας που εντάσσεται στο πλαίσιο της προσωπικής υγιεινής. Έρχονται οδοντίατροι, κομμωτές, αρχιτέκτονες και πολλές φορές μου λένε ότι θέλουν να είναι τα χέρια τους περιποιημένα, καθώς οι δικοί τους πελάτες τα κοιτάνε συνέχεια. Πρέπει να δίνουμε την ίδια σημασία στα νύχια μας όπως στην επιδερμίδα και τα μαλλιά μας, η σωστή φροντίδα τους χαρίζει ευεξία, σε πολλές περιπτώσεις ανακούφιση και, αναμφίβολα, στιγμές ικανοποίησης και αποσυμπίεσης. Παράλληλα, τα άκρα μας μπορεί να αποτελούν fashion statement». Γιολίνα Μπρούσαλη Λεωφ. Βασιλέως Αλεξάνδρου 5-7, Ιλίσια, 210 7210270

ΠΌΣΟ ΚΟΣΤΊΖΟΥΝ ΤΑ ΠΕΡΙΠΟΙΗΜΈΝΑ ΝΎΧΙΑ Μανικιούρ εξπρές: Κόψιμο, λιμάρισμα, γυάλισμα με buffer και απλό βερνίκι. Χρειάζεται 15 λεπτά, κοστίζει 5-7 ευρώ. Απλό μανικιούρ: Κόψιμο, λιμάρισμα και σχήμα, γυάλισμα με buffer, περιποίηση και απομάκρυνση παρανυχίδων και επωνυχίων, ενυδάτωση. Χρειάζεται 30 λεπτά, διαρκεί 5-7 μέρες και κοστίζει 11-16 ευρώ. Ημιμόνιμο μανικιούρ: Το βερνίκι «ψήνεται» σε φουρνάκια με λάμπες UV ή UV/LED. Χρειάζεται περίπου 45 λεπτά, διαρκεί από 15 μέρες έως και τρεις εβδομάδες και κοστίζει 17-25 ευρώ. Απλό πεντικιούρ: Κόψιμο νυχιών, λιμάρισμα και σχήμα, γυάλισμα buffer, ράσπα για να απομακρυνθούν οι σκληρύνσεις και να λειανθεί η επιδερμίδα των ποδιών, ενυδάτωση και απλό βερνίκι. Χρειάζεται 45 λεπτά, κοστίζει 17-20 ευρώ. Ημιμόνιμο πεντικιούρ: Χρειάζεται περίπου 1 ώρα, διαρκεί τρεις εβδομάδες και κοστίζει 23-26 ευρώ.

Ευτυχώς, ο τρόπος που αντιλαμβανόμαστε την περιποίηση των άκρων έχει αλλάξει. Αυτό το καταλαβαίνω και από τους πολλούς άνδρες πελάτες που έχουμε στο Μisfit, οι οποίοι κατανοούν τη σημασία του σωστού μανικιούρ και πεντικιούρ ως μιας απαραίτητης υπηρεσίας που εντάσσεται στο πλαίσιο της προσωπικής υγιεινής.

25.11.21 – lifo

59

MARKET RESEARCH

PERSONAL SHOPPER ò

Caterina’s Creative Corner Φωτιστικό The Rusty Rhombus. www.caterinascreativecorner. com

ñ

Bodytalk

To Swatch X You γιορτάζει τον Snoopy και την παρέα

Γυναικείο φούτερ. www.bodytalk.com

Όπως ακριβώς ο χρόνος, έτσι και το Swatch X You είναι στο χέρι σου να το κάνεις ό,τι εσύ θέλεις. Μόλις μερικές εβδομάδες μετά την πρώτη συλλογή Swatch X Peanuts που κυκλοφόρησε ποτέ, υποδεχόμαστε τρία ψηφιακά σχέδια, έτοιμα να χαρίσουν εξατομικευμένη χαρά στους καρπούς όλου του κόσμου. Πρόκειται για μια μοναδική χρονική στιγμή, όπου καθένας έχει τη δυνατότητα να δημιουργήσει το δικό του μοναδικό ρολόι Swatch X Peanuts. Ως ένα από τα πιο δημοφιλή κόμικς όλων των εποχών, το «Peanuts» υπενθυμίζει στους ανθρώπους το νόημα της ζωής, τη χαρά της συντροφικότητας. Ο Charles M. Schulz πέτυχε διάνα όταν δημιούργησε τον Snoopy και τους φίλους του, ενώ η Swatch είναι μια μάρκα που μοιράζεται αυτή την προσέγγιση για τη ζωή, αντικατοπτρίζοντας ευτυχισμένες στιγμές σε πολύχρωμα και καινοτόμα σχέδια ρολογιών. Η παρέα Peanuts αποτελείται από ξεχωριστές προσωπικότητες και η Swatch πιστεύει ακράδαντα στην προσωπική έκφραση. Το concept Swatch X You αντιπροσωπεύει ακριβώς αυτήν τη μοναδικότητα.

ò

Swatch Από τη σειρά Swatch x Peanuts. www.swatch.com

ò

Sophia Enjoy Thinking LIVE

ñ

IKEA Διακοσμητικό μαξιλάρι.

Γλυπτό διακοσμητικό.

www.ikea.gr

www.sophia-live.com

ò

Polaroid Αναλογική στιγμιαία κάμερα. www.plaisio.gr

õ

Technics Πικάπ SL-1500C. www.kotsovolos.gr

î

Huawei FreeBuds 4. www.public.gr

60 lifo – 25.11.21

Ισχυρό το αποτύπωμα του Ομίλου Ηρακλής στην εγχώρια οικονομία και κοινωνία την τριετία 2018-2020 Πιστός στο όραμά του να χτίζει ένα καλύτερο και πιο αειφόρο μέλλον για όλους, ο Όμιλος Ηρακλής συνεχίζει με συνέπεια να αναπτύσσεται και να λειτουργεί ως πολλαπλασιαστής αξίας με οφέλη για την οικονομία, την κοινωνία και το περιβάλλον. Την αξία που προσθέτει στη χώρα σε κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο αποτύπωσε για πρώτη φορά ο όμιλος στην έκθεση με τίτλο «Προτεραιότητα στην κοινωνία», η οποία βασίζεται σε μελέτη που υλοποιήθηκε από το Τμήμα Υπηρεσιών Κλιματικής Αλλαγής και Βιώσιμης Ανάπτυξης της EY Ελλάδος. Τα αποτελέσματα της μελέτης επαλήθευσαν τόσο το μέγεθος και τη θέση του Ομίλου Ηρακλής στην αγορά δομικών υλικών όσο και τον καθοριστικό του ρόλο στον κατασκευαστικό κλάδο. Επιπλέον, αναδείχθηκαν οι υψηλές επιδόσεις του και η σταθερή συνεισφορά του στη δημιουργία προστιθέμενης αξίας, στην απασχόληση αλλά και στην αναβάθμιση των τοπικών κοινωνιών.

ΈΧΕΙΣ ΓΟΎΣΤΟ Χριστίνα Τοψικιώτου/ Topsy Bigmama RnB/Rap Artist

Χριστίνα, ποια ήταν η πρώτη σου επαφή με τη μουσική; Tραγουδάω και ακούω μουσική από τότε που θυμάμαι. Συνειδητοποίησα ότι έχω καλή φωνή κάπου στα επτά, και από τότε η μουσική, ο χορός και το τραγούδι είναι τα μεγαλύτερα πάθη μου. Η RnB/rap πώς μπήκε στη ζωή σου; Κάπου στα επτά-οκτώ έτυχε να ακούσω από μεγαλύτερα παιδιά το άλμπουμ του 50cent «Get rich or die tryin’». Ήταν τρελά beat, flow, ακόμη και τώρα είναι από τα αγαπημένα μου άλμπουμ. Ποια ήταν η στιγμή που αποφάσισες πως ήθελες να ασχοληθείς επαγγελματικά με το κομμάτι αυτό; Νομίζω από το γυμνάσιο, που τραγουδούσα στο σχολείο σε εκδηλώσεις και ύστερα στο λύκειο, που έκανα live σε τοπικά μαγαζιά. Γενικά, δεν μπορώ να φανταστώ τον εαυτό μου να κάνει κάτι διαφορετικό. Ποιες είναι οι βασικές σου επιρροές; Μικρότερη τρελαινόμουν με την Κριστίνα Aγκιλέρα, κυρίως με τη φωνή της. Ύστερα η Ριάνα, η Nίκι Mινάζ και, φυσικά, η Queen B(Beyonce) ταίριαζαν περισσότερα στο στυλ και στα ακούσματά μου.

από τηn αφροδιτη σακκα φωτο: παρισ ταβιτιαν

Υπάρχει κάποιο μήνυμα που θέλεις να περάσεις μέσα από τα κομμάτια σου; Στο ραπ κομμάτι σίγουρα. Θα με ακούσεις να μιλάω μόνο για πραγματικά γεγονότα. No fake wannabe shit. Η κουλτούρα της ραπ πρέπει να είναι αυθεντική. Πώς συνδέεται ο κόσμος της μόδας με τον κόσμο της μουσικής; It’s the vibe. Ο συνδυασμός της ακουστικής και της οπτικής επαφής. Η μουσική ανέκαθεν επηρέαζε τη μόδα και αντίστροφα. Ως καλλιτέχνις, μου αρέσει να πειραματίζομαι με την αισθητική μου, χωρίς αυτό να σημαίνει φυσικά ότι καθημερινά φοράω κάποιο ακραίο outfit. Πώς θα χαρακτήριζες το προσωπικό σου στυλ; Έχω επιρροές από το streetstyle και την κουλτούρα των early ’00s, αλλά γενικώς δεν περιορίζομαι σε αυτά. Φοράω τα ρούχα, δεν με φοράνε. Τι ετοιμάζεις αυτή την περίοδο; Nέα singles σίγουρα, EP, άλμπουμ. Το track που δουλεύω αυτήν τη στιγμή είναι το «Hold me up», που θα βγει asap! Τι φοράς σήμερα και πόσο κοστίζει; Το outfit μου το επιμελήθηκε o @ eirwnas και το make up μου η Despina Phoka. Σετ adidas (€150), κορσές και γουνάκι από Jenny Blondd (€20 & €25), τσάντα Guess (€130), παπούτσια Adidas ozweego (€120). Πού πηγαίνεις τώρα; Σε ένα πάρτι! Bye!

25.11.21 – lifo

61

Ο μήνας τελειώνει στις 29/11 με ένα Καζίμι Ερμή στον Τοξότη. Είναι ένα σπάνιο φαινόμενο, μια ευνοϊκή προστατευτική σύνοδος Ήλιου - Ερμή και για το δικό σας ζώδιο δίνει έμφαση στη φιλοσοφία και στην εξερεύνηση της ζωής σας. Με τόσες προκλητικές διελεύσεις που πραγματοποιήθηκαν καθ’ όλη τη διάρκεια του μήνα, αυτή είναι μια ανάσα φρέσκου αέρα. Ο Τοξότης, καθώς κυβερνάται από τον Δία, φέρνει μια αίσθηση ελπίδας που είναι πολύ απαραίτητη αυτή την εποχή. Αυτό θα μπορούσε να υποδηλώνει ταξίδια και ανταλλαγή ιδεών με άτομα διαφορετικής κουλτούρας. Αυτή η διέλευση έρχεται να ανοίξει τα μάτια σας σε διαφορετικές επιλογές και ευκαιρίες. Γενικά, είστε σε μια φάση που σας δίνονται ευκαιρίες για πρόοδο και δεν θα αργήσουν να φανούν τα αποτελέσματα των προσπαθειών σας. Ο Δεκέμβριος ξεκινά με ένταση στον τομέα της κοινωνικής σας ζωής.

ΛΕΩΝ [23.7/23.8] Με έντονα δημιουργική

έχουν τελειώσει και ακολουθεί ένας κύκλος ταχύτητας και κίνησης και δράσης. Ο μήνας κλείνει με ένα Καζίμι του Ερμή στο ζώδιό σας, μια σπάνια και ελπιδοφόρα όψη που δημιουργεί ανεξαρτησία και πνευματική κυριαρχία, καθώς αυτές οι ιδιότητες φωτίζονται από τη σύνοδο με τον Ήλιο σε ένα ζώδιο που κυβερνάται από τον Δία, προκαλώντας έτσι σημαντικές εξελίξεις που θα κάνουν την πρόοδό σας αξιοσημείωτη. Η καταιγίδα τελείωσε πραγματικά και τα καλύτερα έπονται, καθώς συμμετέχει και ο Κρόνος σε εξάγωνο. Εμπορικές υποθέσεις και προώθηση υπηρεσιών θα ευνοηθούν, ενώ θα έχετε άψογες επικοινωνιακές και μαθησιακές δεξιότητες. Τώρα είναι η εποχή που πρέπει να σκεφτείτε τι είναι αυτό που αναζητάτε προκειμένου να νιώσετε πλήρεις και να θέσετε νέους στόχους. Στείλτε βιογραφικά, βελτιώστε τις γνώσεις και τις δεξιότητές σας, ενημερωθείτε σχετικά με νέες μεθόδους.

διάθεση αποχαιρετάτε τον Νοέμβριο και με μια ελπιδοφόρα νότα που φέρνει το Καζίμι του Ερμή στις 29/11, στον τομέα των απολαύσεων και του έρωτα. Η χαρά, η διασκέδαση και η πολυτέλεια θα αποτελέσουν προτεραιότητα και θα πρέπει να αποφύγετε τις υπερβολές. Με τον Ήλιο να φωτίζει τον Ερμή στο μέγιστο στον Τοξότη, η ανάγκη για εξερεύνηση θα είναι σχεδόν αδάμαστη. Αυτή είναι μια εξαιρετική διέλευση για να ξεκινήσετε ένα δημιουργικό έργο, μια ερωτική σχέση και για απόκτηση παιδιού. Η συμμετοχή του Κρόνου σε εξάγωνο θα ευνοήσει τις συνεργασίες και την επισημοποίηση ενός μακροχρόνιου δεσμού και είναι ιδανική στιγμή για να γιορτάσετε μαζί με αγαπημένα σας πρόσωπα. Επίσης, μπορείτε να δοκιμάσετε την τύχη σας κάνοντας επενδύσεις. Ο Δεκέμβριος ξεκινάει με κάποια ένταση στον τομέα του σπιτιού, αλλά θα είναι αντιμετωπίσιμη.

ΑΙΓΟΚΕΡΩΣ [22.12/19.1] Μετά τις πολλές

ΤΑΥΡΟΣ [21.4/20.5]

starfax

ΤΟΞΟΤΗΣ [23.11/21.12] Τα χειρότερα ΚΡΙΟΣ [21.3/20.4]

δοκιμασίες του Νοεμβρίου, ο μήνας ολοκληρώνεται με ένα Καζίμι του Ερμή στον Τοξότη. Αυτή η διέλευση συμβαίνει στον τομέα των μυστικών και του ψυχισμού σας και καθώς ο Ερμής είναι υπερφωτισμένος από τη σύνοδο με τον Ήλιο, ενισχύει τη δίψα σας για εξερεύνηση. Δεδομένου ότι συμβαίνει σε ένα ζώδιο που κυβερνάται από τον Δία, ο πλανήτης προσφέρει γνώση που είναι πραγματικά το φως στο τέλος του τούνελ. Μη φοβάστε να βουτήξετε βαθιά και να δουλέψετε με τον εαυτό σας, καθώς σας δίνεται η ευκαιρία να επουλώσετε τραύματα του παρελθόντος και να συνεχίσετε με περισσότερο θάρρος. Η συμμετοχή του Κρόνου σε εξάγωνο φέρνει ευκαιρίες για αύξηση του εισοδήματός σας, δίνοντάς σας ώθηση να ασχοληθείτε περισσότερο με τις προσωπικές σας ανάγκες. Ο Δεκέμβριος σάς βρίσκει πολύ ορεξάτους για κοινωνική ζωή και πρέπει να προσέξετε τα έξοδα.

Ο μήνας κλείνει με μια πολύ ευνοϊκή και σπάνια όψη στις 29/11 στον Τοξότη, το Καζίμι. Είναι η σύνοδος του Ήλιου με τον Ερμή, που πραγματοποιείται στον τομέα της ιδιωτικής σας ζωής και των κοινών πόρων και επιτρέπει μια ευρύτερη προοπτική. Ακόμα κι αν εξακολουθείτε να αντιστέκεστε στην αλλαγή, με αυτήν τη διέλευση θα έχετε τουλάχιστον μια ιδέα από τον τρόπο που θα εξελιχθούν κάποιες καταστάσεις ώστε να δράσετε εγκαίρως. Η συμμετοχή του Κρόνου σε εξάγωνο δίνει σημαντικές ευκαιρίες για την υλοποίηση ενός σημαντικού εγχειρήματος, ενώ αυξάνει και τη δημοτικότητά σας. Αν καταφέρετε να κοντρολάρετε την ανάγκη σας για απόκτηση αγαθών και κάνετε τις αγορές σας με μέτρο, θα εξοικονομήσετε κάποια χρήματα για ένα ταξίδι ή για προσωπικές σας ανάγκες. Ο Δεκέμβριος ξεκινά με κάποιες προκλήσεις σχετικές με παιχνίδια εξουσίας.

ΥΔΡΟΧΟΟΣ [20.1/19.2]

ΔΙΔΥΜΟΣ [21.5/21.6]

Έχετε περάσει μέσα από χίλια κύματα αυτόν το μήνα με αποτέλεσμα να έχετε κλειστεί στον εαυτό σας. Ο Νοέμβριος κλείνει με ένα Καζίμι στον Τοξότη, δίνοντας μια ελπιδοφόρα ανάσα. Αυτή η σημαντική και σπάνια διέλευση πραγματοποιείται στον τομέα της φιλίας και της κοινωνικής σας ζωής. Ιδανική στιγμή για να επανασυνδεθείτε με τους φίλους σας και να μοιραστείτε τις ιδέες σας σε άτομα με τα οποία έχετε κοινούς στόχους. Θα δημιουργήσετε ουσιαστικές σχέσεις που θα σας κάνουν να δείτε τον κόσμο μέσα από ένα πρίσμα αισιοδοξίας και θα νιώσετε πως έχετε κάποια άτομα στο πλευρό σας για να μοιραστείτε τα βάρη των ευθυνών. Ξεκινήστε ένα χόμπι, ενταχθείτε σε μια εθελοντική ομάδα και δεν αποκλείεται να συναντήσετε τον έρωτα της ζωής σας. Ο Κρόνος στο ζώδιό σας σας δίνει ώθηση για να κυνηγήσετε τα όνειρά σας.

ΙΧΘΥΣ [20.2/20.3]

από τη μα ρ ιβ ίκυ καλλέ ρ γ η (s tar f ax@ li f o. g r )

62 lifo – 25.11.21

Ο μήνας τελειώνει με θετικές προοπτικές με το Καζίμι στον Τοξότη, στον τομέα της καριέρας και της φήμης σας, και είναι σίγουρο ότι τα αποτελέσματα των προσπαθειών σας θα αρχίσουν να αποδίδουν τον επόμενο μήνα. Είναι μια σπάνια όψη και δεδομένου ότι αυτό συμβαίνει στον τομέα των φιλοδοξιών σας, είναι ένας καλός οιωνός για επιτυχή αποτελέσματα. Δώστε έμφαση σε επαφές με πρόσωπα εξουσίας, στείλτε βιογραφικά, επιστρατεύστε την αυτοπεποίθησή σας αν σας καλέσουν σε μια συνέντευξη. Ιδανική εποχή για να ξεκινήσετε ένα νέο εγχείρημα και να βελτιώσετε το ψηφιακό σας προφίλ. Επίσης, θα ενισχύσετε τις σχέσεις με ηλικιωμένα μέλη της οικογένειας και θα επανέλθουν οι ισορροπίες. Το εξάγωνο με τον Κρόνο θα σας βοηθήσει να ξεπεράσετε τις ανασφάλειές σας και να κυνηγήσετε με αποφασιστικότητα νέες ευκαιρίες. Ο Δεκέμβριος σάς βρίσκει πιεσμένους. Εξοικονομήστε χρόνο για τον εαυτό σας.

ΠΑΡΘΕΝΟΣ [24.8/22.9]

Με το Καζίμι του κυβερνήτη σας Ερμή στον Τοξότη στις 29/11 κλείνει ο μήνας, φέρνοντας σημαντικές ευκαιρίες καθώς είναι μια σπάνια διέλευση. Είναι η σύνοδος Ήλιου - Ερμή που πραγματοποιείται στον τομέα της οικογένειας και του σπιτιού σας. Η συμμετοχή του Κρόνου σε εξάγωνο προμηνύει κάποιες πολύ καλές εξελίξεις στα επαγγελματικά ή σε θέματα ακίνητης περιουσίας, οπότε, αν σκέφτεστε να αξιοποιήσετε ένα ακίνητο, κάντε το τώρα. Εννοείται ότι θα πρέπει να ελέγξετε τις ανάγκες της αγοράς και να αποφύγετε τις βιαστικές ενέργειες. Οι σχέσεις με τα αγαπημένα σας πρόσωπα είναι σε αρμονία και δίνετε έμφαση στη φροντίδα του χώρου σας. Ιδανική εποχή για να ασχοληθείτε με τον στολισμό του σπιτιού. Δημιουργήστε τα δικά σας στολίδια και χαρίστε μερικά σε φίλους ή σε συγγενικά σας πρόσωπα.

ΖΥΓΟΣ [23.9/22.10] Παρά το γεγονός ότι ο

Ο Νοέμβριος σάς αποχαιρετά με θετικό πρόσημο και με ένα Καζίμι του κυβερνήτη σας Ερμή στον Τοξότη στις 29/11. Μια σπάνια και ευεργετική όψη στον τομέα των σχέσεων σας φέρνει αμοιβαία κατανόηση και συνολική διαύγεια. Εάν είστε σε σχέση, σηματοδοτείται η έναρξη ενός νέου κύκλου ένωσης και ειλικρίνειας, ενώ σας δίνει τη δύναμη να βελτιώσετε οποιαδήποτε ένταση και σύγχυση που δημιουργήθηκε στο παρελθόν. Ιδανική εποχή για επισημοποίηση της σχέσης σας. Η συμμετοχή του Κρόνου σε εξάγωνο ανοίγει νέες προοπτικές για συνεργασίες με το εξωτερικό και ταξίδια που θα ευνοήσουν την επέκταση των επιχειρηματικών σας δραστηριοτήτων και καθώς έχετε βάλει γερά θεμέλια στις σχέσεις με τους συνεργάτες σας, η πορεία σας θα είναι ομαλή και θα αυξηθούν τα κέρδη σας. Ο Δεκέμβριος ξεκινά με κάποια προβλήματα τεχνικής φύσεως, αλλά θα είναι παροδικά.

Νοέμβριος είναι ένας ξεκάθαρα δύσκολος μήνας, τελειώνει με πολύ θετικό τρόπο, με ένα Καζίμι του Ερμή στις 29/11 να πραγματοποιείται στο ζώδιο του Τοξότη που κυβερνάται από τον Δία. Αυτό θα συμβεί στον τομέα της επικοινωνίας και της εκπαίδευσης. Ο Ερμής στον Τοξότη σάς δίνει τη δυνατότητα να μαθαίνετε γρήγορα και με πρωτοφανή ευκολία. Δεν υπάρχει τίποτα που να μπορεί να σταματήσει τον Ερμή καθώς υποστηρίζεται από τον Ήλιο σε σύνοδο, έτσι θα πάρετε μεγάλη ανάσα. Εκμεταλλευτείτε το για να διαβάσετε και ασχοληθείτε με οτιδήποτε θα σας βοηθήσει να βελτιώσετε τη ζωή σας. Ο Κρόνος, με τη συμμετοχή του σε εξάγωνο, θα ευνοήσει το φλερτ και την εξωτερίκευση συναισθημάτων και, αν ξεπεράσετε τις ανασφάλειές σας, θα ανανεωθεί η ερωτική σας ζωή. Ο Δεκέμβριος ξεκινάει με κάποια έκτακτα έξοδα και πρέπει να μεριμνήσετε εγκαίρως.

ΣΚΟΡΠΙΟΣ [23.10/22.11] Με πολύ θετικές

ΚΑΡΚΙΝΟΣ [22.6/22.7] Ο μήνας κλείνει με μια πολύ ελπιδοφόρα διέλευση, το Καζίμι, και είναι η σύνοδος Ήλιου - Ερμή στον Τοξότη στις 29/11. Μετά από έναν μήνα με αρκετά χτυπήματα, είναι ακριβώς αυτό που χρειαζόμαστε για τον τελευταίο μήνα του χρόνου. Ο Ερμής, που φωτίζεται από τον Ήλιο στον Τοξότη, φέρνει την απαραίτητη ώθηση για να αντιμετωπίσετε με επιτυχία τις επαγγελματικές σας υποθέσεις. Η βοήθεια που παρείχατε κατά τη διάρκεια του μήνα ήταν πολύ σημαντική και θα ανταμειφθείτε. Αυτές οι ανταμοιβές μπορεί να μην έρθουν με τη μορφή υλικού κέρδους αλλά με την επέκταση των επαγγελματικών σας δραστηριοτήτων. Με τη συμμετοχή του Κρόνου η επιρροή σας θα είναι ισχυρή και θα μπορέσετε να πείσετε ακόμα και τους πιο δύσπιστους. Ο Δεκέμβριος ξεκινάει με κάποια έκτακτα έξοδα και θα πρέπει να κρατήσετε άμυνες.

Sudoku No 707 6

9

1

7

9 8 5 9 2 4 7

4 2 8 4 5 1 8 3 4 6

1

8 7

9

9

7

4

Η λύση του προηγούμενου 7 5 2 9 4 1

6 4 1 3 8 5

3 8 9 2 7 6

1 6 5 7 2 9

2 7 8 4 1 3

9 3 4 6 5 8

8 1 7 5 9 4

5 2 6 1 3 7

4 9 3 8 6 2

8 7 5 4 6 2 3 9 1 3 2 1 8 9 7 6 4 5 6 9 4 3 5 1 2 8 7

εξελίξεις τελειώνει ο μήνας, με το Καζίμι του Ερμή στον Τοξότη, στον τομέα των υλικών αγαθών και των οικονομικών σας. Είναι μια σπάνια ευνοϊκή όψη, καθώς έχετε τον εμπορικό πλανήτη στη θέση των χρημάτων σας, σε σύνοδο με τον Ήλιο. Αν και συνήθως ο Ερμής δεν τα πηγαίνει τόσο καλά στον Τοξότη, τώρα λαμβάνει πλήρη υποστήριξη και του επιτρέπει να ξεπεράσει τυχόν εμπόδια που προκαλούν στασιμότητα στη ροή των πόρων σας. Αυτή η διέλευση φέρνει νέες ιδέες για το πώς να κερδίσετε χρήματα και αφορά την εξέταση των περιορισμών που μπορεί να έχετε στην πορεία σας προς την επέκτασή σας, ώστε να τους ξεπεράσετε αποτελεσματικά. Το εξάγωνο με τον Κρόνο ανοίγει νέες προοπτικές στον τομέα του σπιτιού και μπορείτε να αυξήσετε το εισόδημά σας μέσω της εκμετάλλευσης ενός ακινήτου.

25.11.21 – lifo

63