Τεύχος 714

Ν. 714 FREE PRESS ΟΛΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΘΗΝΑ! 10.2.2022 ΔΩΡΕΑΝ ΟΔΗΓΟΣ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ. ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ ΚΑΘΕ ΠΕΜΠΤΗ

ΒΑΡΒΑΚΕΙΟΣ ΑΓΟΡΕΣ ΣΤΟ ΥΠΟΓΑΣΤΡΙΟ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ART CINEMA HΡΘE ΤΟ ΤΈΛΟΣ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΆΔΑ;

2023ΕΛΕVΣΙΣ 2 ΙΧΝΗΛΑΤΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΚΡΥΦΉ ΠΛΕΥΡΆ ΤΗΣ ΕΛΕΥΣΊΝΑΣ

2 lifo – 10.2.22

index714

9 ΣΤΗΛΕΣ

εξωφύλλο : Η φωτογραφία είναι του Πάρι Ταβιτιάν

26

βασιλική σιουτη

πολιτικο επταημερο γιάννησ πανταζόπουλοσ

talking points

36

Ο ΓΕΡΆΣΙΜΟΣ ΣΚΙΑΔΑΡΈΣΗΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ

δημήτρης πολιτάκησ

shortcut

βιβιαν στεργιου

εκδοτης

Στάθης Τσαγκαρουσιάνος γενικός διευθυντής Μιχάλης Μιχαήλ εμπορικη διευθυνση Ρένα Κροκίδα

www.lifo.gr

διευθυντής lifo.gr Θανάσης Χαραμής

ΔΥΟ ΔΕΚΑ ΕΚΔΟΤΙΚΗ Α.Ε. ΒOΥΛΗΣ 22, 105 63 ΑΘΗΝΑ T 210 3254 290 F 210 3249 785 info@lifo.gr

διευθυντής mikropragmata. lifo.gr Άρης Δημοκίδης

no filter

σύμβουλος σχεδιασμού Γιάννης Καρλόπουλος αrt director Βανέσσα Φερλέ, Μαργαρίτα Καμαριώτη

δεσποινα τριβολη

footnotes

δημητρησ π. σωτηροπουλοσ

αθηναιοσ ομηροσ

διευθυντής εντυπης εκδοσης Τάσος Μπρεκουλάκης

22

αρχισυνταξία Αλέξανδρος Διακοσάββας ––––––

ΙΧΝΗΛΑΤΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΚΡΥΦΉ ΠΛΕΥΡΆ ΤΗΣ ΕΛΕΥΣΊΝΑΣ

ε μ π ο ρ ι κ ο τμ η μ α creative director Χρήστος Τζοβάρας direct sales director Κώστας Μαντάς

ΣΤΗ ΒΑΡΒΑΚΕΙΟ ΣΤΑ ΠΕΡΙΞ

senior advertising manager Ξένια Στασινοπούλου advertising manager Άννα Λαπαρδάγια advertising executive Δημήτρης Βουκελάτος (dvoukelatos@lifo.gr)

17

37

με τον

NODA PAPPA

–––––– φωτογράφοι Σπύρος Στάβερης, Πάρις Ταβιτιάν, Freddie F., Αναστασία Βουτυροπούλου, Γιώργος Αδάμος ατελιέ αssistant art director Μπιάνκα Σαμαρά διαμόρφωση ψηφιακής εκδοσης Νινέττα Γιακιντζή, Μαρούσα Θωμά

direct sales Γιώργος Λυκουργιώτης, Κωνσταντίνα Τριανταφύλλου

διόρθωση κειμένων Μαρία Δρουκοπούλου, Μυρτώ Αθανασοπούλου

digital campaign manager Γιώργος Γιαννή –––––– ψηφιακή ανάπτυξη/ προγραμματισμός lifo.gr Άγγελος Παπαστεργίου

παρακαλουμε ανακυκλωστε

newsroom Πάνος Σάκκας (Αρχισυνταξία), Φιλιώ Ράγκου, Κατερίνα Αγριμανάκη, Ρούλα Βλασσοπούλου, Kλεοπάτρα Γιαρίμογλου, Σόφη Ζιώγου

advertising coordinator Κατερίνα Κουρμούζη (kkourmouzi@lifo.gr)

senior digital campaign manager Αντώνης Ζωγράφος

39

σ υ ν τα ξ η συντακτικη ομαδα Θοδωρής Αντωνόπουλος, Λουίζα Αρκουμανέα, Βασίλης Βαμβακάς, Γιάννης Βασιλείου, Ευτύχης Βαρδουλάκης, Αρετή Γεωργιλή, Ματίνα Καλτάκη, Γιάννης Δημητρέλλος, Μερόπη Κοκκίνη, Ματούλα Κουστένη, Θοδωρής Κουτσογιαννόπουλος, Γιάννης Κωνσταντινίδης, Τίνα Μανδηλαρά, Νίκος Μπακουνάκης, Γλυκερία Μπασδέκη, Αργυρώ Μποζώνη, Γιάννης Πανταζόπουλος, Κωστής Παπαϊωάννου, Σταυρούλα Παπασπύρου, Μαρία Παππά, Ζωή Παρασίδη, Χρήστος Παρίδης, Δημήτρης Πολιτάκης, Αφροδίτη Σακκά, Νικόλας Σεβαστάκης, Φώτης Σεργουλόπουλος, Βασιλική Σιούτη, Βίβιαν Στεργίου, Δημήτρης Π. Σωτηρόπουλος, Ελένη Τζαννάτου, Δέσποινα Τριβόλη, Κορίνα Φαρμακόρη, Γιώργος Ψωμιάδης

social media Χριστίνα Γαλανοπούλου (Head), Ηλέκτρα Χατζηκάλφα, Μίνα Καλογερά

–––––– λογιστηριο οικονομική διεύθυνση Δημήτρης Τασιόπουλος λογιστήριο Βασίλης Κοτρωνάκης, Άκης Ιωάννου, Έφη Ηλιοπούλου γραμματεία Βιβίκα Ανδριανάτου –––––– κωδικος εντυπου 7639

10.2.22 – lifo

3

Feedback

Τοξικός οπαδισμός στην Ελλάδα: Γιατί έχει ξεφύγει η κατάσταση;

ΒΙΒΛΙΟ

Με αφορμή τη δολοφονία του 19χρονου Άλκη στη Θεσσαλονίκη, συνδεσμίτες και οπαδοί μιλούν για τον φαύλο κύκλο της οπαδικής βίας εντός και εκτός γηπέδων.

Η σεξεργασία τότε και τώρα: Από τη Γαβριέλα, την Τρούμπα και τον Βαρδάρη ως τη σύγχρονη εποχή

Γιατί θύμωσε ο Κυριάκος Μητσοτάκης ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΙΚΗΣ ΣΙΟΥΤΗ

Δεν είναι μια εύκολη περίοδος αυτή για την κυβέρνηση, η οποία τελευταία προσπαθεί με κάθε τρόπο να βελτιώσει την εικόνα της, που έχει εμφανίσει ρωγμές. Οπότε, το βίντεο που βγήκε στη δημοσιότητα με τον πρώην υπουργό Οικονομικών της κυβέρνησης Κώστα Καραμανλή και νυν δήμαρχο Σπάρτης Πέτρο Δούκα και τον μέχρι πρότινος υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Σπήλιο Λιβανό ήρθε στην πιο ακατάλληλη στιγμή, μη αφήνοντας περιθώριο στον πρωθυπουργό για μια πιο ήπια αντίδραση, όπως, για παράδειγμα, να εκφράσει απλώς την ενόχλησή του μέσω διαρροών στον Τύπο. Αυτά ήταν για τις καλές εποχές.

4 lifo – 10.2.22

LiFO.gr ti δ ι α β α σ α με αυ τη την εβ δομ α δ α σ το

ΟΠΤΙΚΗ ΓΩΝΙΑ

podcasts που αξίζει να ακούσετε

Θυμάμαι ακόμη σαν να ήταν χθες την ημέρα που, πηγαίνοντας σε ένα νοσοκομείο της Θεσσαλονίκης ως φοιτητής για να πάρω συνέντευξη από έναν γιατρό στα επείγοντα, λίγο πριν φτάσω, τηλεφώνησα για να επιβεβαιώσω το ραντεβού και τον άκουσα να μου λέει λαχανιασμένος: «Αδύνατο σήμερα. Είχαμε ντέρμπι στην πόλη. Στα επείγοντα γίνεται χαμός». Οι μαχαιριές και οι τραυματισμοί, τα οργανωμένα ραντεβού για οπαδικούς λόγους είναι μια πραγματικότητα βαθιά ριζωμένη στις πόλεις της Ελλάδας. Τα θύματα του τοξικού οπαδισμού των τελευταίων ετών είναι καταγεγραμμένα, όμως όσοι τη γλιτώνουν εδώ και χρόνια με πρόσωπα στραπατσαρισμένα και πληγές σε ένα νοσοκομειακό κρεβάτι ή σε κάποιο στενό δεν μετριούνται. Η αλήθεια είναι αυτή. Αν δεν είχε δολοφονηθεί ο 19χρονος Άλκης, αν την είχε γλιτώσει, είναι πιθανό αυτό που έγινε να είχε ξεχαστεί ως ένα ακόμη οπαδικό συμβάν που θα βαφτιζόταν «οργανωμένο μακελειό των μπαχαλάκηδων σε μια γειτονιά». Μέχρι να επαναληφθεί. Ο Σωτήρης έγινε πρώτη φορά μέλος συνδέσμου στη Βόρεια Ελλάδα στα δεκατέσσερά του. Μετά τη γέννηση του γιου του έχει αλλάξει συνήθειες στο γήπεδο, παρά το γεγονός ότι ποτέ δεν ήταν από τους οπαδούς που έδιναν ραντεβού για ξυλοδαρμούς. Όμως από παλιά ακολουθούσε φανατικά την ομάδα του σε εκδρομές. «Θυμάμαι τον πρόεδρο να μας λέει ότι δεν θέλει φασαρίες, μπλεξίματα και χουλιγκάνια. Μας παρότρυνε να είμαστε ήρεμοι οπαδοί», λέει. «Παλιότερα πηγαίναμε στο γήπεδο του αντιπάλου να δούμε το παιχνίδι και μας χώριζε ένα σκοινί στα τρία μέτρα. Δεν υπήρχε αυτός ο φαύλος κύκλος της βίας για να αναδειχθεί ο κυρίαρχος του συνδέσμου. Οι χούλιγκαν είναι άτομα που μπορούν να πεθάνουν για την ομάδα. Έρχεται κάποιο παιδί με δέκα χαρακιές και λέει “εγώ ήμουν στο σκηνικό στον Πειραιά, και με μαχαίρωσαν”. Μερικά παιδιά τα βλέπουν και ως παράσημα αυτά. Παλιά η κόντρα γινόταν για να δείξουν ποιος είναι ο δυνατός, δεν ήθελαν νεκρούς. Δεν χτυπούσαν πάνω από τον λαιμό, δεν υπήρχαν μαχαίρια, μολότοφ, τσεκούρια, φτυάρια. Αυτά που βλέπω τώρα δεν τα ’χω ξαναδεί. Σταμάτησαν οι εκδρομές για τους εκτός έδρας οπαδούς για να μη γίνονται επεισόδια στα γήπεδα, αλλά τώρα οι χούλιγκαν άλλαξαν πίστα. Πηγαίνουν σε λιμάνια, σε γέφυρες, δίνουν ραντεβού σε δρόμους, και όλα αυτά για την ανάδειξη του ισχυρότερου». Μεγαλώνοντας στην επαρχία της Βόρειας Ελλάδας, ως έφηβος θυμάμαι συχνά-πυκνά να γίνεται λόγος για εκείνους που στρίμωχναν κάποιους και τους επιτίθεντο. Για εκείνους με τα μαύρα, κίτρινα, ροζ, πράσινα και ό,τι άλλο χρώμα κασκόλ, που με έπαρση χαμογελούσαν για τα «κατορθώματά» τους, τους μάγκες της πόλης με την πολλή «προϋπηρεσία», που αν ήθελες να συμβαδίσεις με αυτούς, έπρεπε να δείξεις κι εσύ λίγη «αντρίλα», να καταπιείς τον φόβο σου.

ΒΙΒΛΙΟ Τζ. Κ. Ρόουλινγκ: Το μεγαλύτερο cancel της σύγχρονης εποχής Μια σειρά από τρανσφοβικά σχόλια μετέτρεψαν εν μια νυκτί τη δημιουργό του Χάρι Πότερ σε persona non grata. Ο πόλεμος μαίνεται, η ίδια είναι ανυποχώρητη στις δηλώσεις της και αυτή είναι η ιστορία της μεγαλύτερης ακύρωσης που έχει συμβεί τα τελευταία χρόνια. ΤΗΣ ΑΡΓΥΡΩΣ ΜΠΟΖΩΝΗ

Τον Νοέμβριο του 2021, εν μέσω πανδημίας, ανακοινώθηκε από τη Warner Media η ειδική πανηγυρική εκδήλωση για την εικοστή επέτειο του Χάρι Πότερ. Σχεδόν όλα τα μεγάλα ονόματα από τις ταινίες έδωσαν το «παρών», συμπεριλαμβανομένων των Ντάνιελ Ράντκλιφ, Ρούπερτ Γκριντ και Έμα Γουάτσον που έπαιξαν τους βασικούς χαρακτήρες στις οκτώ ταινίες φαντασίας, τον Χάρι, τον Ρον και την Ερμιόνη αντίστοιχα, και είδαν μέσα από αυτούς τους ρόλους να μεταμορφώνονται η ζωή και η καριέρα τους, αλλά και ηθοποιών από την αφρόκρεμα της παγκόσμιας σκηνής, όπως η Έλενα Μπόναμ Κάρτερ, ο Ρέιφ Φάινς, ο Γκάρι Όλντμαν, και σκηνοθετών όπως ο Κρις Κολόμπους και ο Αλφόνσο Κουαρόν, που σκηνοθέτησαν τις πρώτες δύο και την τρίτη ταινία Χάρι Πότερ αντίστοιχα. Μεγάλη απούσα από την επανένωση η συγγραφέας και πνευματική μητέρα των βιβλίων, η Τζ. Κ. Ρόουλινγκ, γεγονός πρωτοφανές, αφού όχι μόνο έλειπε από αυτό το σημαντικό γεγονός αλλά και από το πρόγραμμα όλων των εκδηλώσεων και την ίδια την ταινία, στην οποία εμφανίζεται μόνο με κάποιες παλαιότερες δηλώσεις του 2019.

pageviews

ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΨΩΜΙΑΔΗ

ΤΟΥ ΘΟΔΩΡΗ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΥ

Ξεκίνησε ως φοιτητική άσκηση στο Παρίσι σαράντα χρόνια πριν περίπου τυχαία και εξελίχθηκε σε ένα μεγάλο ρεπορτάζ για τον αγοραίο έρωτα στον Βαρδάρη, στην Τρούμπα, στη Συγγρού, στη Σόλωνος και άλλες ονομαστές πιάτσες της εποχής. Στο πλαίσιο εκείνης της έρευνας η Εύα Νικολαΐδου, συγγραφέας που έμελλε να εξελιχθεί σε γνωστή καταξιωμένη δημοσιογράφο, μίλησε με δεκάδες εργάτριες του σεξ, συλλέγοντας ικανό οπτικοακουστικό υλικό. Το ρεπορτάζ «φύσαγε» και θα γινόταν μεγάλη δημοσιογραφική επιτυχία –περιλάμβανε, μάλιστα, τη μοναδική συνέντευξη που έδωσε ποτέ η θρυλική Γαβριέλα Ουσάκοβα, αλλά και μια που της είχε παραχωρήσει σχετικά η Σιμόν ντε Μποβουάρ–, τελευταία στιγμή όμως αρνήθηκε να το δημοσιεύσει για λόγους αρχής, για να μην εκθέσει τις πιο ευάλωτες συνομιλήτριές της.

5

ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ

Ακολουθήστε τα podcasts της LiFO στην Apple, στο Spotify ή στην Google.

1

Η ακόμα πιο σκληρή αλήθεια για τον Αλέξανδρο Κοψιάλη «ΜΙΚΡΟΠΡΑΓΜΑΤΑ» ΤΟΥ ΑΡΗ ΔΗΜΟΚΙΔΗ

2

Τα μπλουζ του μπούμερ ΝΕΟ PODCAST: «ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟ ΣΟΚ» ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΠΟΛΙΤΑΚΗ

3

Πώς από τα one night stands βρέθηκα σε αποκλειστική σχέση «SEX DIARIES UNCENSORED» ΤΟΥ ΑΛΕΞ ΜΑΝΟΥ

4

«Οδυσσέας»: Πολλοί γνωρίζουν το βιβλίο, αλλά λίγοι το έχουν πραγματικά διαβάσει «ΒΙΒΛΙΑ ΚΑΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ» ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗ

5

Ο δημοσιογράφος γεύσης και τα βάσανά του «Η ΠΕΙΝΑ» ΤΗΣ ΕΛΕΝΗΣ ΨΥΧΟΥΛΗ

10.2.22 – lifo

5

ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ

«ρεμπέτικο»

6 lifo – 10.2.22

Το ρεμπέτικο τραγούδι αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες πολιτισμικές μας παρακαταθήκες κι αυτό επισφραγίστηκε με την προσθήκη του στον Κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας της UNESCO πριν από λίγα χρόνια. Τώρα ο δήμος Αθηναίων και ο ΟΠΑΝΔΑ ετοιμάζουν μια μεγάλη έκθεση για το ρεμπέτικο, στην οποία συγκεντρώνονται 125 έργα από 50 καλλιτέχνες, μεταξύ των οποίων ο Γιάννης Τσαρούχης, ο Τάσσος και ο Αλέκος Φασιανός. Στα έργα αυτά, που θα εκτεθούν σε τρεις διαφορετικούς χώρους της Αθήνας, η μουσική παράδοση του ρεμπέτικου παρουσιάζεται υπό το εικαστικό πρίσμα των συμμετεχόντων καλλιτεχνών που την προσεγγίζουν και την ερμηνεύουν με τον δικό τους τρόπο.

10/2-3/4, Πινακοθήκη, Λεωνίδου & Μυλλέρου, Αθήνα / Κέντρο Τεχνών, Βασ. Σοφίας, πάρκο Ελευθερίας / Ολύμπια, Δημοτικό Μουσικό Θέατρο «Μαρία Κάλλας», Ακαδημίας 59, Αθήνα, είσοδος ελεύθερη

ανέστης ιωάννου, in your shoes, on rooted seeds, 150x200cm, 2021_courtesy the artist & crux gallery, athens

iLoveAthens

10/2-3/4, Πινακοθήκη, Κέντρο Τεχνών, Ολύμπια

10.2.22 – lifo

7

Έρευνα Focus Bari Iούνιος - Δεκέμβριος 2021

No1 Πανελλαδικά Η LiFO πρώτη μεταξύ όλων των εβδομαδιαίων εντύπων

LiFO (Πέμ.)

646,8

Η ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ (Σάβ.)

594,4

ΤΑ ΝΕΑ ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟ (Σάβ.)

504,2

ATHENS VOICE (Πέμ.)

456,5

ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ (Σάβ.)

407,1

More!

H LiFO τέταρτη μεταξύ όλων των εντύπων (κυριακάτικων και εβδομαδιαίων) στην Αττική

ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ

391,1

Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ (ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ)

384,2

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ

288,7

LiFO

287,9

REAL NEWS

271,5

ΜΕ ΑΎΞΗΣΗ ΤΗΣ ΔΙΑΦΟΡΆΣ ΑΠΌ ΤΟ ΣΎΝΟΛΟ ΤΟΥ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΎ ΚΑΙ ΑΠΌΛΥΤΗ ΚΥΡΙΑΡΧΊΑ ΣΤΑ ΝΕΑΝΙΚΆ ΚΟΙΝΆ - ΑΝΔΡΙΚΆ ΚΑΙ ΓΥΝΑΙΚΕΊΑ.*

* Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της νέας Focus-Bari, η LiFO κατέγραψε περαιτέρω αύξηση της διαφοράς από το σύνολο του ανταγωνισμού και διατηρεί την απόλυτη κυριαρχία στα νεανικά κοινά ανδρικά και γυναικεία.

8 lifo – 10.2.22

talkofthetown 10—16 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2022 Νο 714 • Μια εποχή εκστατικού εφησυχασμού • Το κύμα της «παραίτησης» είναι άλλη μια άρνηση με σημασία • Λίγο κρασί, λίγο θάλασσα κι η μιζέρια μου • Ποιότητα ζωής και κοινωνική ανάπτυξη στην Ελλάδα του 21ου αιώνα

ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΕΠΤΑΗΜΕΡΟ

Εκλογολογία, το εξωτερικό χρέος και οι απειλές της Τουρκίας Οι ανησυχίες για την οικονομία, τις απειλές των αγορών και η δυσφημιστική εκστρατεία της Τουρκίας.

απ ό τ h βασιλ ι κη σιου τ η

Ο πρωθυπουργός επιμένει ότι δεν θα γίνουν πρόωρες εκλογές, αλλά τόσο η κυβέρνηση όσο και η αξιωματική αντιπολίτευση συμπεριφέρονται σαν να έχει ξεκινήσει η προεκλογική περίοδος. Η μεν κυβέρνηση προσπαθεί να παράγει «θετικές» ειδήσεις μέσω μικροπαροχών και υποσχέσεων για αυξήσεις μισθών και μειώσεις φόρων, η δε αντιπολίτευση πλειοδοτεί, τάζοντας τα πάντα. Αυτό έχει ως συνέπεια οι πολιτικές δυνάμεις να μην ασχολούνται με το πραγματικό πολιτικό έργο που περιμένουν οι πολίτες αλλά με την ενίσχυση της εκλογικής τους δύναμης, καθώς αυτά τα δύο στην Ελλάδα δύσκολα συνδυάζονται. Η κυβέρνηση αυτή την περίοδο ασχολείται κυρίως με την εικόνα της, τη μικροδιαχείριση και την παροχολογία, ενώ στον ΣΥΡΙΖΑ σταμάτησε κάθε προσπάθεια (αν ξεκίνησε ποτέ) ανασυγκρότησης του νέου ΣΥΡΙΖΑ που θα επεξεργαζόταν μια ολοκληρωμένη κυβερνητική πρόταση. Όταν η χώρα μπαίνει σε ρυθμό προεκλογικής περιόδου, τότε σχεδόν σε όλα τα υπουργεία ασχολούνται με την πρόσκαιρη ικανοποίηση ομάδων του εκλογικού σώματος. Ακόμα και η περίφημη σύσκεψη της Σπάρτης με τον δήμαρχο και τον υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης αυτό αποκάλυψε ουσιαστικά. Το νόημα των λεγομένων του Πέτρου Δούκα, που προσπαθούσε να πείσει τον υπουργό για γενναίες αποζημιώσεις των αγροτών της Σπάρτης μετά τις ζημιές που προκάλεσε η κακοκαιρία, ήταν ότι αν η κυβέρνηση θέλει να κερδίσει τις εκλογές, πρέπει να φροντίσει να μοιράσει λεφτά. Φυσικά είπε και ανακρίβειες, όπως ότι η ΝΔ υπολειπόταν του ΠΑΣΟΚ δεκαπέντε μονάδες και όταν μοίρασε λεφτά «με τις σακούλες», ανέτρεψε τη διαφορά και κέρδισε τις εκλογές. Την περίοδο 2004-2007 η ΝΔ ουδέποτε είχε χάσει το προβάδισμα στις δημοσκοπήσεις, όπως μπορεί εύκολα να διαπιστώσει κανείς (δημοσκοπήσεις και πρόβλεψη εκλογών στην Ελλάδα 2004-20015, Public Issue). Όμως ο σκοπός των κομπασμών του πρώην υπουργού Οικονομικών της κυβέρνησης Καραμανλή και νυν δημάρχου Σπάρτης ήταν να πείσει τον υπουργό να μοιράσει λεφτά, γιατί «έτσι κερδίζονται οι εκλογές». Αυτό ήταν το νόημα. Έτσι σκέφτονται οι πολιτικοί στην Ελλάδα, ακόμα και μετά από δέκα χρόνια μνημονίων και κρίσης. Το μεγάλο θέμα που προέκυψε αυτή την εβδομάδα είναι πόσο πίσω έχει αφήσει τελικά η Ελλάδα αυτή την περίοδο, καθώς η αύξηση των επιτοκίων του δεκαετούς ομολόγου και των spreads υπενθύμισε πόσο ευάλωτη είναι η ελληνική οικονομία, προκαλώντας σοβαρή ανησυχία. Μπορεί η κυβέρνηση Τσίπρα να πανηγύριζε για την ολοκλήρωση των μνημονίων, την οποία παρουσίαζε ως «έξοδο», και η κυβέρνηση Μητσοτάκη για τη βελτίωση της οικονομίας και την «επιστροφή στην κανονικότητα», αλλά η αλήθεια είναι ότι η Ελλάδα παρέμεινε μια υπερχρεωμένη χώρα, σε καθεστώς υψηλής εποπτείας, με ακόμα μεγαλύτερο εξωτερικό χρέος και τα δομικά της προβλήματα άλυτα. Η κοινή γνώμη ελάχιστα αντιλήφθηκε, αφού κανείς δεν φρόντισε να το αναδείξει, την απότομη αύξηση του κόστους δανεισμού, ούτε ότι το ΔΝΤ ξεκίνησε τις συστάσεις για επιστροφή στη 10.2.22 – lifo

9

ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΕΠΤΑΗΜΕΡΟ

α πό τh βα σι λι κη σ ιου τη

talkofthetown

Εκτός από τις απειλές των αγορών, σταθερές και αναβαθμισμένες παραμένουν και οι απειλές της Τουρκίας προς την Ελλάδα, τις οποίες ενισχύει και η τουρκική αντιπολίτευση, όταν δεν πλειοδοτεί κιόλας.

10 lifo – 10.2.22

«δημοσιονομική πειθαρχία», παρότι αυτή ήταν μάλλον η σημαντικότερη είδηση. Κυβέρνηση και αξιωματική αντιπολίτευση έχουν τους λόγους τους να κάνουν ότι ξεχνούν πως η Ελλάδα βρίσκεται ακόμα σε καθεστώς ενισχυμένης εποπτείας και οι «θεσμοί» απαιτούν να συνεχίσει τις μεταρρυθμίσεις και μετά το τέλος της. Με τον όρο μεταρρυθμίσεις, όπως είναι γνωστό, εννοούν μέτρα που σχετίζονται με τον δημοσιονομικό έλεγχο, γιατί αυτό είναι που τους ενδιαφέρει. Τα δύο χρόνια της πανδημίας η Ελλάδα, όπως και όλες οι χώρες της Ε.Ε., χαλάρωσε για λίγο τους κανόνες και τα προβλήματα κρύφτηκαν κάτω από το χαλί, αλλά παραμένει το πιο υπερχρεωμένο κράτος της Ε.Ε. και ο πιο αδύναμος κρίκος. Κανένας οικονομικός αναλυτής δεν θεωρεί τυχαίο ότι ήταν τα ελληνικά ομόλογα αυτά που δέχτηκαν το μεγαλύτερο πλήγμα τις προηγούμενες μέρες. Οι αγορές ζητούν ήδη από την ελληνική κυβέρνηση να περιορίσει τις δαπάνες και να παρουσιάσει ένα σχέδιο δημοσιονομικής εξυγίανσης και επαναφοράς, κάτι που οπωσδήποτε δυσκολεύει κάθε εκλογικό σχεδιασμό. Παρότι η κυβέρνηση φροντίζει να καθησυχάζει όσους ανησυχούν, όλοι γνωρίζουν ότι στην Ελλάδα οι δημοσιονομικοί περιορισμοί είναι αδύνατοι σε προεκλογική περίοδο. Προβληματισμό για την οικονομική κατάσταση προκαλεί και το ότι οι εκλογές θα γίνουν με απλή αναλογική, όπως και η πιθανότητα αδυναμίας σχηματισμού κυβέρνησης. Η Κομισιόν και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα επιθυμούν ισχυρές κυβερνήσεις που θα ακολουθούν αυτό που ονομάζουν «συνετή» οικονομική πολιτική. Τα σενάρια περί τεχνοκρατικής κυβέρνησης που κυκλοφόρησαν δεν προέρχονται από τις Βρυξέλλες αλλά από επιχειρηματικά και πολιτικά κέντρα της χώρας (εύκολο να το διαπιστώσει κανείς αν παρατηρήσει ποιοι τα αναπαρήγαγαν), τα οποία ενδιαφέρονται για τη διανομή των σημαντικών πόρων που θα έρθουν στη χώρα το επόμενο διάστημα από το Ταμείο Ανάκαμψης. Ο εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, άλλωστε, διέψευσε κατηγορηματικά ως φαιδρότητες τα σενάρια αυτά, τα οποία έτσι κι αλλιώς δεν είχαν καμία τεκμηρίωση. «Για ποιον λόγο να συνωμοτεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για να ανατρέψει μια εκλεγμένη κυβέρνηση; Αυτά δεν είναι σοβαρά» αναφέρει ευρωπαϊκή πηγή, προσθέτοντας ότι η κυβέρνηση Μητσοτάκη «δεν χαρακτηρίζεται καν από συγκρουσιακές διαθέσεις απέναντι στην ηγεσία της Ε.Ε., κάθε άλλο». Η κυβέρνηση δημοσίως εμφανίζεται να μην ανησυχεί για την οικονομία και υποστηρίζει ότι όλα είναι υπό έλεγχο. Θεωρεί πως το σταθερό επιτόκιο που έχει εξασφαλίσει η χώρα για το μεγαλύτερο μέρος του χρέους της αποτελεί σημαντική ασπίδα και επισημαίνει ότι το σχέδιο Πισσαρίδη έγινε δεκτό με ενθουσιασμό στις Βρυξέλλες και δεν υπάρχει καμία διαφωνία με το ΔΝΤ. «Αυτά που μας ζητάνε τα θέλουμε κι εμείς και υπάρχουν ήδη στον σχεδιασμό μας», υποστηρίζουν στο οικονομικό επιτελείο. Πώς θα συνδυάσουν τις οδηγίες για περικοπές δαπανών με τις υποσχέσεις για στήριξη στα νοικοκυριά και προστασία από την επίθεση που έχει δεχτεί το εισόδημα των πολιτών από τις αυξήσεις στην ενέργεια και τις ανατιμήσεις, μένει να το δούμε. Ο αρμόδιος της ΕΚΤ για την Ελλάδα, Μάρτιν Μπάιστερμπος, σε δηλώσεις του στο πρακτορείο Bloomberg, παρά την παραίνεση για συνέχιση των μεταρρυθμίσεων, είχε και επαίνους για το σχέδιο αξιοποίησης των ευρωπαϊκών κονδυλίων, το οποίο χαρακτήρισε εξαιρετικό και υποστήριξε ότι, παρά την πανδημία, «οι ελληνικές αρχές υλοποίησαν μια μεταρρυθμιστική ατζέντα που αναμένεται να ενισχύσει τις βάσεις για οικονομική ανάπτυξη». Η κυβέρνηση τις επόμενες μέρες έχει να καθησυχάσει τις αγορές και να πείσει ότι η κατάσταση στην Ελλάδα δεν θα ξεφύγει ενώ ταυτόχρονα θα προσπαθεί να δείξει στο εσωτερικό ένα φιλολαϊκό πρόσωπο, έχοντας απέναντί της την αξιωματική αντιπολίτευση που θα την κατηγορεί ότι «μοιράζει ψίχουλα». Εκτός από την απειλή των αγορών, σταθερές και αναβαθμισμένες παραμένουν και οι πραγματικές απειλές της Τουρκίας προς την Ελλάδα, τις οποίες ενισχύει και η τουρκική αντιπολίτευση, όταν δεν πλειοδοτεί κιόλας. Τις προηγούμενες μέρες ο υπουργός Εσωτερικών της Τουρκίας Σουλεϊμάν Σοϊλού δημοσίευσε κάποιες φωτογραφίες που, όπως ισχυρίστηκε, απεικονίζουν νεκρούς πρόσφυγες στα ελληνικά σύνορα, τους οποίους οι ελληνικές αρχές άφησαν να πεθάνουν από το κρύο. Οι φωτογραφίες αυτές δεν συνοδεύονταν από κανένα στοιχείο που να τεκμηριώνει τους ισχυρισμούς του. Η ελληνική κυβέρνηση διέψευσε κατηγορηματικά ότι πρόκειται για πρόσφυγες που βρέθηκαν στην ελληνική πλευρά των συνόρων και μίλησε για τουρκική προπαγάνδα. Το καθεστώς Ερντογάν, ωστόσο, συνεχίζει την εκστρατεία δυσφήμησης της Ελλάδας στη διεθνή κοινή γνώμη με κάθε τρόπο. Τελευταίο επεισόδιο οι ακραίοι ισχυρισμοί του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου κατά τη διάρκεια κοινής συνέντευξης Τύπου με τον Φινλανδό ομόλογό του Πέεκα Χάβιστο. Ο Τσαβούσογλου παρομοίασε την Ελλάδα με τους Ταλιμπάν, λέγοντας: «Όλοι λέμε στους Ταλιμπάν να σέβονται τα ανθρώπινα δικαιώματα, αλλά ποιος θα το πει στην Ελλάδα; Ποιος θα τη σταματήσει; Θα το κάνει η Ε.Ε.;» καταλήγοντας ότι ελπίζει να μιλήσει ο Φινλανδός υπουργός Εξωτερικών στον Νίκο Δένδια, όταν τον επισκεφτεί. Ο Τσαβούσογλου δεν κατηγόρησε μόνο την Ελλάδα, παρουσίασε ως «συνένοχη» τη Frontex και άφησε αιχμές και για την Ε.Ε. Ο ίδιος παρουσίασε την Τουρκία ως υπέρμαχο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, στην ίδια πλευρά με την Φινλανδία, παρότι όλοι γνωρίζουν ότι το καθεστώς Ερντογάν έχει φυλακίσει εκατοντάδες δημοσιογράφους, ακτιβιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων, διανοούμενους, καλλιτέχνες και πολιτικούς αντιπάλους. Ο Φινλανδός υπουργός Εξωτερικών υπερασπίστηκε την Ε.Ε. και τη Frontex «και όλο το σύστημα της προστασίας των συνόρων», όπως είπε, υπενθυμίζοντας τα πρόσφατα γεγονότα στα σύνορα της Λευκορωσίας με την Πολωνία, όπου «υπήρξε ένα πλασματικό κύμα προσφύγων που προωθήθηκε από τον στρατό της Λευκορωσίας». Είπε επίσης στον κ. Τσαβούσογλου ότι η Ελλάδα και η Ιταλία δέχονται μεγάλη πίεση και χρειάζονται υποστήριξη, χωρίς να του αφήσει περιθώριο να το συνεχίσει. Κανείς φυσικά δεν περιμένει ότι η Τουρκία θα σταματήσει και η Ελλάδα δεν φαίνεται να έχει το θέμα αυτό ψηλά στις προτεραιότητές της. Η κυβέρνηση όμως έχει προβλήματα και στο εσωτερικό με τη διαχείριση του μεταναστευτικού. Στη Λέσβο οι διαμαρτυρίες για τις νέες δομές συνεχίζονται. Τις προηγούμενες μέρες κάποιοι επιχείρησαν να βάλουν φωτιά στα μηχανήματα που έχουν φτάσει στο νησί για τα έργα. Ο (υποστηριζόμενος από τη ΝΔ) περιφερειάρχης Βορείου Αιγαίου Κώστας Μουτζούρης ετοιμάζει κινητοποιήσεις, ενώ ανακοίνωσε την πρόθεσή του να προσφύγει στο ΣτΕ κατά της δημιουργίας της νέας προσφυγικής δομής και ζητάει να μην ξεκινήσουν εργασίες πριν ληφθεί η απόφαση. Οι χειρισμοί του μεταναστευτικού έχουν προκαλέσει γενικότερες αντιδράσεις, με τους ψηφοφόρους του κυβερνώντος κόμματος να εμφανίζονται δυσαρεστημένοι σε αρκετές περιοχές, παρ’ όλα αυτά η κυβέρνηση θεωρεί ότι το αντιμετωπίζει με επιτυχία. Τόσο στα δημοσιονομικά όσο και στο μεταναστευτικό, η κυβέρνηση προσπαθεί να ισορροπήσει χωρίς να δυσαρεστήσει καμία πλευρά, κάτι που δύσκολα θα πετύχει. Η διαχείριση και των δύο ζητημάτων όμως θα κρίνει σε σημαντικό βαθμό το αποτέλεσμα των επόμενων εκλογών, με την οικονομία στην πρώτη θέση.

TALKING POINTS

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΠΕΤΡΑΚΗΣ «Να μη μετατραπεί η ενεργειακή κρίση σε δημοσιονομική, διότι αυτό θα ήταν ολέθριο» α π ό τ ο ν γ ι ά ν ν η π α ν τα ζ ό π ουλο

Ο oμότιμος καθηγητής του ΕΚΠΑ μιλά στη LiFO για τον πληθωρισμό, την ακρίβεια και την ενεργειακή κρίση. Τι είναι αυτό που πρέπει να μας ανησυχεί όσον αφορά τον υψηλό πληθωρισμό; Ποια είναι η εκτίμησή σας για το 2022; Ο πληθωρισμός που κινείται γύρω στο 2% είναι επιθυμητός από τη νομισματική πολιτική, γι’ αυτό είναι ένας σταθερός στόχος όλων των Κεντρικών Τραπεζών εδώ και δύο δεκαετίες. Όμως αυτό ισχύει με την προϋπόθεση ότι δεν θα διαταράσσει την ισορροπία στο καλάθι των αγορών των νοικοκυριών, ώστε να διευρύνει την εισοδηματική ανισοκατανομή του εισοδήματος, και ότι δεν θα ανατρέπει τον χάρτη της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων, δημιουργώντας εθνικούς και εγχώριους χαμένους και νικητές. Ο πληθωρισμός έχει κυρίως ενεργειακή προέλευση και οδηγεί σε μια γιγαντιαία διεθνή μεταφορά πλούτου από τους καταναλωτές της ενέργειας στους παραγωγούς της, άρα σε μαζική εθνική απώλεια πλούτου τους πρώτους. Παράλληλα, οι διαταραχές στις γραμμές παραγωγής προκαλούν αύξηση των τιμών. Συνεπώς, είναι ένας πληθωρισμός προσφοράς, με ειδικότερα χαρακτηριστικά που θα οδηγήσουν στη μείωση της ποιότητας ζωής (λόγω περιορισμού της ενεργειακής κατανάλωσης ιδίως από τους πιο αδύνατους), ενώ η διάχυσή του σε όλο το καλάθι θα μειώσει το ιδιωτικό διαθέσιμο εισόδημα. Στη χώρα μας οι αντοχές της μισθωτής εργασίας είναι εξασθενημένες. Οι τελευταίες αναλύσεις της ΓΣΕΕ λένε ότι ένα στα δύο νοικοκυριά αδυνατεί να καλύψει μια έκτακτη δαπάνη, το 35,5% δυσκολεύεται να καλύψει βασικές ανάγκες, ενώ το 27,9% ήταν κοντά στο όριο της φτώχειας. Πώς το σχολιάζετε; Πράγματι, το ποσοστό του πληθυσμού που εμφανίζεται κοντά στο όριο της φτώχειας είναι από τα υψηλότερα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και αποτελεί σοβαρό σημείο προβληματισμού. Βεβαίως, θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας το πολύ μεγάλο επίπεδο παραοικονομίας που έχουμε, που κρύβει σε έναν μόνο βαθμό την πραγματικότητα. Σε μεσομακροπρόθεσμο επίπεδο το διαθέσιμο ιδιωτικό εισόδημα βρίσκεται σε διαδικασία θετικής αναπροσαρμογής λόγω της έντασης του ρυθμού ανάπτυξης άρα και της μείωσης της ανεργίας. Όμως το μεγάλο μεσοπρόθεσμο εμπόδιο της κοινωνικοοικονομικής κατάστασης των νοικοκυριών είναι η αδυναμία εύρεσης εργασίας και ένταξης σε υψηλότερα αμειβόμενες θέσεις λόγω έλλειψης μόρφωσης, δεξιοτήτων. Οι καταναλωτές ρεύματος αυτό το διάστημα έχουν δει αρκετά αυξημένους λογαριασμούς, ενώ κύμα ακρίβειας σαρώνει την αγορά. Θα μπορούσαμε να δούμε κάποιου είδους πρωτοβουλίες που να τις επιτρέπει η δημοσιονομική μας κατάσταση; Δυστυχώς δεν υπάρχουν μέτρα που θα μπορούσαν να εξαλείψουν ως διά μαγείας το πρόβλημα της αύξησης του ενεργειακού κόστους που οφείλεται σε μια σειρά από λόγους με υπερεθνικό χαρακτήρα: αύξηση της ζήτησης λόγω ανάκαμψης, ελλιπείς τροφοδοσίες σε αέριο που συντηρεί τα εργοστάσια ηλεκτρικής ενέργειας της Κεντρικής Ευρώπης λόγω μη αδειοδότησης του Nord Stream 2, ακραία καιρικά φαινόμενα που εξαντλούν τα αποθέματα αερίου, ελλείψεις σε δίκτυα μεταφοράς, περιορισμός στην παραγωγή πυρηνικής ενέργειας, πρασινοποίηση της οικονομίας χωρίς να υπάρχει αντίστοιχη προετοιμασία στις πολιτικές και στις υποδομές, συστήματα τιμολόγησης της ηλεκτρικής ενέργειας που δεν μπορούν να διαχειριστούν μείζονες κρίσεις. Η κυβερνητική πολιτική μπορεί, βέβαια, να μειώσει το κόστος της αυξάνοντας τα ελλείμματά της, αλλά αυτή η προοπτική έχει τα όριά της, διότι δεν πρέπει να ανατραπεί το δημοσιονομικό ισοζύγιο, δηλαδή η συνετή δημοσιονομική πολιτική.

Διαβάστε ολόκληρη τη συνέντευξη στο lifo.gr.

10.2.22 – lifo

11

Ha s N

oGe

nde

r #

Ha i r Ha

sNo

Gen

der # Ha

i r Ha

sN

oGe nd

er

# Ha

i r Ha sN

oGe

nde

r

# Ha i

r Ha

sNo

Gen

der # Ha

i r Ha

sN

oGe nd

er

# Ha

i r Ha sN

oGe

nde

r #

Ha i r Ha

sNo

Gen

der

# Ha irH

asN

oGe

nde r

# Ha

i r Ha

sNo Ge

nde

r # H

airH a

12 lifo – 10.2.22

ΘΈΜΗΣ AKA HOLLY GRACE

sNo

Gen

der

# Ha irH

asN

oGe

nd

ΝΙΚΌΛ

i r Ha

sNo

Gen der # Ha

LEX

i r Ha sNo Gen der # Ha

ΔΉΜΟΣ

i r Ha sNo Gen der # Ha i r Ha sNo Gen

ΚΑΊΤΗ

der # Ha i r Ha sNo Gen der # Ha i r Ha sNo Gen der # Ha i r Ha sNo Gen der # Ha i

er

# Ha

i

r Ha

sNo

Gen

der

# Ha

i r Ha

sNo

Gen

der

# Ha

i r Ha

sNo

Gen

der

# Ha

i r Ha

sNo

Gen

der

# Ha

i r Ha

sNo

Gen

Τ

der

KEIMENO: ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΔΙΑΚΟΣΑΒΒΑΣ

# Ha

i r Ha

sNo

Η ΝΈΑ ΚΑΜΠΆΝΙΑ ΤΟΥ PANTENE ΓΡΆΦΕΙ ΙΣΤΟΡΊΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΉ ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ ΣΥΜΒΆΛΛΟΝΤΑΣ ΚΑΘΟΡΙΣΤΙΚΆ ΣΤΗ ΛΟΑΤΚΙ+ ΕΝΔΥΝΆΜΩΣΗ ΚΑΙ ΟΡΑΤΌΤΗΤΑ.

Gen

der

# Ha

i r Ha

sNo

Gen

der

# Ha

i r Ha

der

# Ha

i r Ha

sNo

Gen

der

# Ha

i r Ha

sNo

Gen

der

# Ha

i r Ha

sNo

Gen

der

# Ha

i r Ha

sNo

Gen

de

ΚΑΊΤΗ, TRANS STRAIGHT ΚΟΡΊΤΣΙ: «Μόλις

r Ha

συνειδητοποίησα την ταυτότητά μου, η πρώτη μου κίνηση ήταν να βάψω τα μαλλιά μου. Αυτομάτως ένιωσα πολύ καλύτερα και γενικά έπαιξε καθοριστικό ρόλο η δύναμη που πήγαζε από τα μαλλιά που εγώ ονειρευόμουν για μένα».

sNo

Ge nde r # Ha i r Ha nde r # H airH a sNo Gen der asN oGe # Ha i r Ha sNo Ge nde r # H airH a sNo Gen der

# Ha irH asN oGe nde r

#HairHasNoGender #PowerOfHair #PanteneHair

# Ha irH

ΘΈΜΗΣ AKA HOLLY GRACE, DRAG QUEEN: «Είναι σημαντικό που ένα παιδί μπορεί να με δει σε αυτή την καμπάνια, γιατί εγώ στην ηλικία του δεν μπορούσα να δω κάτι ανάλογο. Όσο περισσότερη είναι η πληροφορία, τόσο περισσότερη είναι η γνώση και η αγάπη».

nde r

έκοβα τα μαλλιά μου κοντά πολλοί μπερδεύονταν και δεν μπορούσαν να καταλάβουν αν είμαι αγόρι ή κορίτσι. Εκεί κατάλαβα ότι στην πραγματικότητα το φύλο είναι συνδεδεμένο με πολλά στερεότυπα».

αντί να ενώνουν τους ανθρώπους, και σε στερεότυπα βαθιά ριζωμένα στην ελληνική κοινωνία, που διακρίνουν τα μαλλιά και τα κουρέματα σε «ανδρικά» και «γυναικεία», ένα gay αγόρι, ένα gay κορίτσι, ένα trans κορίτσι, ένα non-binary άτομο και μια drag queen επιβεβαιώνουν πως «τα μαλλιά δεν έχουν γένος» και πως αποτελούν καθοριστικό στοιχείο ενδυνάμωσης τόσο στο coming out ενός queer ατόμου όσο και στην αναζήτηση της ταυτότητάς του. Αξίζει να σημειωθεί πως, μέσω αυτής της καμπάνιας, το Pantene υποστηρίζει την επαναλειτουργία της Γραμμής «11528 – ΔΙΠΛΑ ΣΟΥ», ενός σημαντικού φορέα που παρέχει υπηρεσίες συμβουλευτικής, ψυχοκοινωνικής και ψυχολογικής στήριξης των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων, των οικογενειών τους, εκπαιδευτικών και φορέων.

sNo Ge

LEX, NON-BINARY ΆΤΟΜΟ: «Τα αρνητικά σχόλια δεν με ενοχλούν καθώς είναι κάτι που αντιμετωπίζω σε όλη μου τη ζωή. Στους haters θα πρότεινα να ανοίξουν το Google και να ψάξουν λίγο περισσότερο τι είναι αυτό που βλέπουν».

ΔΉΜΟΣ, CIS GAY ΑΓΌΡΙ: «Όταν με προσέγγισε το Pantene για την καμπάνια οφείλω να ομολογήσω πως εντυπωσιάστηκα από το γεγονός ότι ήθελαν αληθινά άτομα από τη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα και όχι ηθοποιούς που να υποδύονται αυτές τις ταυτότητες».

Gen

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΠΑΡΙΣ ΤΑΒΙΤΙΑΝ

ο Pantene κάνει τομή στον χώρο της διαφήμισης με την πρώτη μεγάλη καμπάνια στην Ελλάδα που εστιάζει στα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα και στις ιστορίες τους. Η συγκινητική ταινία #HairHasNoGender, σε σκηνοθεσία του Αργύρη Παπαδημητρόπουλου, που έκανε πρεμιέρα πριν από λίγες μέρες στην prime time τηλεόραση και στο διαδίκτυο έχει αποσπάσει αναρίθμητα σχόλια υποστήριξης για την ειλικρίνεια, την αυθεντικότητα και την τόλμη της να τοποθετήσει 5 περήφανους εκπροσώπους της ελληνικής ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας στο επίκεντρο και να τους ζητήσει να αφηγηθούν τις δικές τους στιγμές ενδυνάμωσης, συμβάλλοντας έτσι καθοριστικά στη ΛΟΑΤΚΙ+ ορατότητα για την Ελλάδα. Κόντρα στις προκαταλήψεις, που πάντα διαχωρίζουν

ΝΙΚΌΛ, CIS GAY ΚΟΡΊΤΣΙ: «Όταν

sNo

# Ha

10.2.22 – lifo

13

i rHa

oGe nd

er

# Ha

i

α πό τον δ ημή τρη π ολι τά κη

SHORTCUT

NO FILTER

«Μια εποχή εκστατικού εφησυχασμού»: Με τη δεκαετία του '90 τελείωσε και η ίδια η έννοια της δεκαετίας

Το κύμα της «παραίτησης» είναι άλλη μια άρνηση με σημασία

Από τον «Τιτανικό» ως τους Nirvana, μια πολύ ενδιαφέρουσα νέα έκδοση ασχολείται με «την τελευταία εποχή που μπορούσαμε να τεμαχίζουμε την πίτα της Ιστορίας σε ευκολοχώνευτα δεκαετή κομμάτια».

talkofthetown

«Δεν υπήρχαν viral ιστορίες, ούτε trending διασημότητες. Ο κόσμος ήταν ακόμα απέραντος. Δεν ήταν απαραίτητο να έχεις έντονη άποψη, και ουδείς ενδιαφερόταν αν είχες ή δεν είχες. Μπορούσες να είσαι εσκεμμένα μόνος, ακόμα και μέσα σ’ ένα πλήθος...

14 lifo – 10.2.22

Οι απορρίψεις που κερδίζουν έδαφος την εποχή της πανδημίας.

απ ό τ η β ι β ι αν στ εργ ι ου

Μ

ια εποχή όπου έμοιαζε να κυριαρχεί ένα είδος εκστατικού εφησυχασμού…» Αυτός είναι ένας από τους προσδιορισμούς για τη δεκαετία του ’90 –την τελευταία του εικοστού αιώνα και την τελευταία γενικώς πριν από την επέλαση του ίντερνετ, των social media, της αέναης ανακύκλωσης, της «μετα-πραγματικότητας»– που προσφέρει ο πολυσχιδής και «ευδιάβαστος» Αμερικανός συγγραφέας, αρθρογράφος και πρώην ροκ κριτικός Chuck Klosterman στο νέο βιβλίο του που φέρει απλώς τον τίτλο The Nineties: A Book. Πρόκειται για το δωδέκατο βιβλίο του και έχω στη βιβλιοθήκη μου κάνα-δυο από τα παλιότερα, κι αυτό εδώ όμως μοιάζει εξαιρετικά ενδιαφέρον και ψυχαγωγικό, κρίνοντας από τα διάφορα αποσπάσματα που έχουν ήδη δημοσιευτεί. Πενηντάρης πλέον ο ίδιος –και συνεπώς επιφανές μέλος της αειμνήστου και αξιομακάριστης Generation X, με όλα τα slacker και grunge κλισέ που αυτό συνεπάγεται–, αποφάσισε να γράψει μια όσο το δυνατόν πιο συμπαγή και όσο το δυνατό λιγότερο νοσταλγική αποτίμηση για τη δεκαετία του ’90, την οποία ο ίδιος ορίζει από τον Σεπτέμβριο του 1991, που κυκλοφόρησε το «Nevermind» των Nirvana, μέχρι την «11η Σεπτεμβρίου», ακριβώς δέκα χρόνια αργότερα. Η δεκαετία του ’90 είναι σημαντική και μόνο για το γεγονός, όπως λέει στο βιβλίο, ότι ήταν η τελευταία που μπορούμε να την αντιληφθούμε ως τέτοια, κάτι που είναι δύσκολο να κάνουμε αντιστοίχως για τις δύο δεκαετίες του εικοστού πρώτου αιώνα που βρίσκονται συγκεχυμένες στο μυαλό μας, ανακατεμένες σε μια θολούρα και σε μια ταραχή: «Είναι η τελευταία εποχή που μπορούσαμε να τεμαχίζουμε την πίτα της Ιστορίας σε ευκολοχώνευτα δεκαετή κομμάτια… Η τελευταία περίοδος στην αμερικανική ιστορία που η προσωπική και η πολιτική ανάμειξη ακόμα ήταν προαιρετική, το τέλος μιας εποχής που φαινόταν να ελέγχουμε εμείς την τεχνολογία και όχι το αντίστροφο…». Λίγα χρόνια μόνο μετά τον μεγάλο ντόρο γύρω από την ανάμειξη της Ρωσίας στις αμερικανικές εκλογές που έβγαλαν νικητή τον Τραμπ, το βιβλίο αυτό μας υπενθυμίζει, μεταξύ άλλων, τις απροκάλυπτες απόπειρες της Ουάσινγκτον να εκλέξει τον «εκλεκτό» της στη ρωσική προεδρία το 1996, αποστέλλοντας πράκτορες, χρήμα και μπόλικη old school αντικομμουνιστική προπαγάνδα προκειμένου να εξασφαλίσει την επικράτηση ενός ξεμυαλισμένου και παραπαίοντος (μεταφορικά και κυριολεκτικά) Μπόρις Γιέλτσιν. Τη νοσταλγία όμως –που στάζει από παντού, παρότι συγχρόνως θεωρείται κάτι σαν σύγχρονη μάστιγα– φυγείν αδύνατο, ειδικά αν θυμάται κανείς τα νιάτα του, όπως εν προκειμένω ο συγγραφέας: «Δεν υπήρχαν viral ιστορίες, ούτε trending διασημότητες. Ο κόσμος ήταν ακόμα απέραντος. Δεν ήταν απαραίτητο να έχεις έντονη άποψη, και ουδείς ενδιαφερόταν αν είχες ή δεν είχες. Μπορούσες να είσαι εσκεμμένα μόνος, ακόμα και μέσα σ’ ένα πλήθος… Σχεδόν κάθε σημαντική στιγμή της δεκαετίας του ’90 απαθανατίστηκε σε βιντεοκασέτα, μαζί με μυριάδες άλλες που δεν σήμαιναν απολύτως τίποτα. Αυτός ο κατακλυσμός υλικού, όμως, παρέμενε εκείνα τα χρόνια κάτι το εφήμερο και μη διαθέσιμο ανά πάσα στιγμή. Η ύπαρξη ήταν ακόμα τότε μια εμπειρία παρόντος χρόνου». Ναι μεν, ίσως, whatever (που θα λέγαμε και στα ’90s), κάθε γενιά όμως βλέπει αλλιώς τα δικά της νιάτα. Το ξέρει καλά αυτό και ο ίδιος ο Klosterman που είχε γράψει ένα σχετικό κείμενο με τίτλο «Εκτός χρόνου» («Out of Time») το 2004 για το περιοδικό «SPIN», όπου δήλωνε και το εξής: «Αυτό που έχω συνειδητοποιήσει είναι πως εκείνα τα τέσσερα-πέντε χρόνια (από τα 20 ως τα 25, χονδρικά) εκπροσωπούν τη μόνη εποχή που τα πράγματα μοιάζουν πραγματικά καινούργια. Στην εφηβεία όλα μοιάζουν δεδομένα και μετά τα 30 δεν μπορείς να νιώσεις στα σπλάχνα σου την πρωτοπορία επειδή έχεις διαπιστώσει ήδη ότι τα πάντα είναι απότοκα κάποιου άλλου πράγματος. Κι όμως, υπάρχει αυτό το πολύ συγκεκριμένο χρονικό παράθυρο, όπου το νεωτερικό φαίνεται πραγματικά αυθεντικό. Είναι μια πραγματικά συναρπαστική περίοδος στη ζωή σου… Μου λείπει η εποχή που τα πράγματα ήταν καινούργια».

Πολλοί αναλυτές θεωρούν ότι η πανδημία επιτάχυνε αυτές τις εξελίξεις. Οι άνθρωποι κατάλαβαν το «κόστος ευκαιρίας», αυτά που χάνουν όση ώρα είναι κλεισμένοι στο εταιρικό περιβάλλον. Στην Ελλάδα αυτές οι συνειδητοποιήσεις είναι εύκολες, αφού υπάρχει μια γενική δυσαρέσκεια με την αγορά εργασίας και τις συρρικνωμένες επιλογές.

Η Βίβιαν Στεργίου είναι συγγραφέας και νομικός.

Χ

αζεύω στις όμορφες ιντερνετικές σελίδες του Φεστιβάλ Transmediale του Βερολίνου. Το θέμα του για το 2021-2022; Η άρνηση. Παρόλο που συχνά θεωρείται μια πράξη παθητική, λένε οι συντελεστές, έχει μεγάλη σημασία. Μια άρνηση μπορεί να είναι πράξη πολιτική, να ασκηθεί ατομικά ή συλλογικά, να είναι αρχή αλλαγών. Ακολουθεί το γνωστό λεκτικό για την κλιματική αλλαγή και τις ανισότητες που πλέον συναντά κανείς σχεδόν σε κάθε έκθεση σύγχρονης τέχνης, ενώ εγώ έχω κολλήσει στην ιδέα ότι τα «όχι» έχουν αξία. Οι αρνήσεις δύσκολα βγαίνουν στην επιφάνεια. Συχνά είναι ήσυχες παραλείψεις ενεργειών. Άρα πώς βρίσκουν τη θέση τους σε μια κοινωνία επίδειξης; Κι όμως. Διάφορες αρνήσεις, με τον αργό και ήπιο τρόπο που φαντάζεται κανείς ότι θα λειτουργούσαν τέτοιου είδους συστήματα, φέρνουν ή υπόσχονται αλλαγές. Από την άρνηση να τρως κρέας ή να χρησιμοποιείς το αυτοκίνητο ή ακόμα και το αεροπλάνο έχει γεννηθεί μια ζωηρή συζήτηση για την πολιτική οικολογία. Η άρνηση να αγοράζεις συγκεκριμένα προϊόντα (καινούργια, τεσταρισμένα σε ζώα, με μεγάλο περιβαλλοντικό αποτύπωμα, με πλαστικό περιτύλιγμα κ.λπ.) επίσης έχει φέρει αλλαγές. Σε πιο ριζοσπαστικό επίπεδο, κάποιοι απορρίπτουν γενικώς την ιδέα της διαρκούς κατανάλωσης, που με τη σειρά της συνεπάγεται παραγωγή, άρα συνεχή κατασπατάληση πόρων. Δεν τους αρκεί τα πράγματα στα σούπερ-μάρκετ να συσκευάζονται σε χαρτί αντί για πλαστικό, θα ήθελαν ο κόσμος να καταναλώνει λιγότερο. Το «κύμα» παραιτήσεων που ήρθε τώρα είναι κι αυτό μια μορφή άρνησης. Άρνηση να περνάς το οκτάωρο ή το δεκάωρο με έναν συγκεκριμένο τρόπο. Σηματοδοτεί την άρνηση να σε απασχολούν συγκεκριμένα ζητήματα, ενώ ταυτόχρονα αγνοείς άλλα. Πολλοί αναλυτές θεωρούν ότι η πανδημία επιτάχυνε αυτές τις εξελίξεις. Οι άνθρωποι κατάλαβαν το «κόστος ευκαιρίας», αυτά που χάνουν όση ώρα είναι κλεισμένοι στο εταιρικό περιβάλλον. Στην Ελλάδα αυτές οι συνειδητοποιήσεις είναι εύκολες, αφού υπάρχει μια γενική δυσαρέσκεια με την αγορά εργασίας και τις συρρικνωμένες επιλογές. Ήδη το να «παραιτείται» κανείς φαίνεται να είναι μακριά από τις στοχευμένα αρνητικές συνδηλώσεις που υπονοούν μια ήττα, μια αποτυχία. Αντίθετα, φωτίζεται το ενδεχόμενο να αποχωρεί ή να αποτραβιέται κανείς για να κάνει κάτι άλλο που το νομίζει καλύτερο. Πρόσφατα απασχόλησαν την επικαιρότητα και αρνήσεις συνεργασίας. Κάποιοι αρκετά διάσημοι άνθρωποι πιστεύουν ότι είναι σάπιο και ρυπαρό να συνεργάζεσαι με πλατφόρμες που διακινούν ιδέες της εναλλακτικής δεξιάς ή να αράζεις με πρόσωπα που οι ιδέες τους σού φέρνουν φρίκη (άρα και ο τρόπος ζωής τους). Πολλοί απορρίπτουν αυτές τις αρνήσεις ως ασήμαντες, δεν αλλάζει τίποτα, λένε. Είμαι όμως σίγουρη ότι κάτι αλλάζει μέσα σ’ αυτόν τον άνθρωπο που επιλέγει πιο προσεκτικά πού να εργάζεται ή ποιους να συναναστρέφεται. Είναι τόσο λίγο αυτό; Κι είμαστε τόσο σίγουροι ότι όντως δεν έχει καμία επίδραση στο πώς σκέφτονται οι άλλοι; Ανακάλυψα πρόσφατα δύο αρνήσεις που πολύ με γοήτευσαν. Πολλοί αρνούνται να «συνομιλούν» στα social – τα οποία όμως διατηρούν για επαγγελματικούς λόγους. Μια μετακίνηση από το inbox των social στο email, ενώ δεν είναι μια ριζική έξοδος, ένα εντυπωσιακό unplug, μπορεί να ’χει σπουδαίες συνέπειες. Το email διεισδύει λιγότερο στην καθημερινότητα, χωρίς βιντεάκια, ενδείξεις για το ποιος είδε πότε τι και αλγοριθμικούς χειρισμούς, ασκεί μικρότερο έλεγχο στον χρήστη. Δεν σε βρίσκουν σαν βέλη τα μηνύματα. Η δεύτερη: η άρνηση να δώσεις μια πληροφορία μέσα από το κινητό. Δεν είναι παράνοια να αγανακτεί κανείς πια μ’ αυτήν τη διαρκή συσσώρευση και επεξεργασία των προσωπικών μας δεδομένων. Οι διαφημίσεις φέρνουν ανατριχίλα με την ακρίβειά τους. Η εμπειρία της περιήγησης εύκολα γίνεται εφιάλτης: κάτι τρομακτικό, φτιαγμένο από σκόρπια ασύνδετη πληροφόρηση και εικόνες που αστραπιαία διέσχισαν τον νου σου. Μερικοί αρνούνται να ταΐσουν τη μηχανή. Λένε τα σημαντικά από κοντά και με τα κινητά κλειδωμένα και παραχωμένα κάπου. Μια άρνηση ρομαντική, που κερδίζει έδαφος. Η άρνηση, όμως, τον τελευταίο καιρό έχει συνδεθεί με την περιφρόνηση της επιστημονικής αλήθειας (βλ. «αρνητές»). Ίσως, λοιπόν, να είναι κι αυτός ένας όρος που χρειάζεται να τον οικειοποιηθούν άλλα ρεύματα σκέψης, ομάδες και άτομα που θεωρούν ότι έχει αξία να λες μερικά, ήσυχα ή θορυβώδη, «όχι», αρνητές της ιδέας πως τα πράγματα έτσι είναι και δεν γίνεται αλλιώς.

Η Swatch μας καλεί να «φορέσουμε» τις καρδιές μας στον καρπό μας Η νέα συλλογή της Swatch με αφορμή την Ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου γιορτάζει την αγάπη σε κάθε της μορφή.

H

Hμέρα του Αγίου Βαλεντίνου είναι γνωστή ως ημέρα απόλυτης αγάπης. Είναι μια αφορμή να εκφράσουμε στους ανθρώπους μας τα συναισθήματά μας, να γιορτάσουμε μαζί τους όσα μας ενώνουν, να τους κάνουμε να χαμογελάσουν. Μια ημέρα για να προσφέρουμε το καλύτερο δώρο, αυτό της αγάπης. Γι’ αυτό και φέτος η Swatch τιμά την ημέρα της αγάπης με μια συλλογή σχεδιασμένη για να γιορτάσει το υπέροχο αυτό συναίσθημα σε κάθε του έκφανση και μορφή, με ρολόγια φτιαγμένα από υλικά φυσικής προέλευσης, έτσι ώστε να δείξουμε την αγάπη μας και στον πλανήτη. Η Swatch μας καλεί να «φορέσουμε» τις καρδιές μας στον καρπό μας με τρία νέα σχέδια. Τα HALF <3 WHITE και HALF <3 RED είναι για τα ζευγάρια που έχουν δυο καρδιές που χτυπούν σαν μία, από ερωτευμένους με την πρώτη ματιά και αδελφές ψυχές μέχρι κολλητούς/-ές φίλους/-ες. Η αγάπη είναι γεμάτη σκαμπανεβάσματα, γι’ αυτό και το παράθυρο ημερομηνίας στο μοντέλο «Love o’clock» δείχνει δώδεκα διαφορετικά vibes αγάπης. Σε περίπτωση αγάπης, οι

κάτοχοι των ρολογιών καλούνται να «σπάσουν» την παιχνιδιάρικη συσκευασία και να φορέσουν το Swatch τους ως μια δήλωση αγάπης στον εαυτό τους ή στους άλλους. Το φλογερό κόκκινο HALF <3 WHITE και το σχεδόν ολοκληρωτικά λευκό HALF <3 RED συμπληρώνουν το ένα το άλλο, ενώ η κάσα ρολογιού, το τζάμι και το κούμπωμα σε αυτά τα μοντέλα είναι κατασκευασμένα από υλικά βιολογικής προέλευσης. Η γνωστή παιχνιδιάρικη διάθεση της Swatch κάνει την εμφάνισή της, με το μισό κάθε καρδιάς να φωσφορίζει στο σκοτάδι και την «In case of love, open the box» συσκευασία. Μάλιστα, με την αγορά δύο ρολογιών Valentine’s Day μπορείτε να αποκτήσετε την extra special συσκευασία «You are the minutes of my hours», για να έχετε τα ρολόγια σας δίπλα δίπλα. Τέλος, ο έρωτας προκαλεί διάφορα και ανάμεικτα συναισθήματα, γι’ αυτό το «Love o’clock» μας δείχνει «δώδεκα» από αυτά στο παράθυρο ημερομηνίας: από τον κεραυνοβόλο έρωτα μέχρι τη ραγισμένη καρδιά, το έντονο κόκκινο σχέδιο στο καντράν θα μας θυμίζει να αγαπάμε πάντα εμάς.

Η συλλογή Swatch Valentine’s Day είναι διαθέσιμη στα καταστήματα και online: www.swatch.com/ el-gr

10.2.22 – lifo

15

FOOTNOTES

ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΟΜΗΡΟΣ

«Λίγο κρασί, λίγο θάλασσα κι η μιζέρια μου»

Ποιότητα ζωής και κοινωνική ανάπτυξη στην Ελλάδα του 21ου αιώνα

Όταν μπερδεύουμε την ποιότητα ζωής με τον φολκλόρ εθνικό ναρκισσισμό μας.

α π ό τη δ ε σ ποι να τρ ι β ολη

talkofthetown

Οι πρωτιές της Ελλάδας είναι πράγματι καταπληκτικές: βρίσκεται στο Νο 1 στην ανεργία, στο μισθολογικό κενό μεταξύ ανδρών και γυναικών.

16 lifo – 10.2.22

Η

Ελλάδα είναι μια χώρα με καταπληκτική ποιότητα ζωής. Αν μπορεί να προσφέρει καλή εργασία και καλές απολαβές, για κάποιον που είναι Έλληνας η επιστροφή είναι περίπου μονόδρομος. Γι’ αυτό έχουμε δώσει μια σειρά από φορολογικά κίνητρα και για τις επιστροφές νέων από το εξωτερικό». Έστειλα στις παιδικές μου φίλες το tweet του πρωθυπουργού και ευθυμήσαμε όλες μαζί. Από τις τέσσερίς μας μόνο εγώ επέστρεψα στην Ελλάδα. Η αγαπημένη μου φράση ήταν η «ποιότητα ζωής». Τι σημαίνει ποιότητα ζωής; Από τις έρευνες που βρήκα δεν υπήρχε ούτε μία που να τοποθετούσε την Ελλάδα έστω στην πρώτη εικοσάδα χωρών με καλή ποιότητα ζωής. Στo better life index του ΟΟΣΑ η Ελλάδα βγαίνει 36η σε σύνολο σαράντα χωρών. Oι δείκτες της Eυρωπαϊκής Στατιστικής Υπηρεσίας είναι ακόμα χειρότεροι. Η έρευνά τους υπολογίζει την ποιότητα ζωής με βάση δέκα βασικούς παράγοντες, ανάμεσά τους βρίσκονται η υγεία, η (οικονομική και φυσική) ασφάλεια, η παιδεία, η εργασία, ο ελεύθερος χρόνος, οι υλικές συνθήκες διαβίωσης, οι κοινωνικές συναναστροφές, η διακυβέρνηση και τα ανθρώπινα δικαιώματα, και το φυσικό περιβάλλον. Οι πρωτιές της Ελλάδας είναι πράγματι καταπληκτικές: βρίσκεται στο Νο 1 στην ανεργία, στο μισθολογικό κενό μεταξύ ανδρών και γυναικών, στη δυσκολία των πολιτών να αντιμετωπίσουν πιθανά απρόσμενα έξοδα, στις ώρες δουλειάς ανά εβδομάδα, στη δυσκολία μας να τα βγάλουμε πέρα οικονομικά, ενώ βρίσκεται στην τελευταία θέση στην κατηγορία job satisfaction. Η χώρα μας βρίσκεται σε μέτριες ή κακές θέσεις σχεδόν σε όλους τους υπόλοιπους δείκτες. Η Ελλάδα τα πηγαίνει καλούτσικα σε μία μόνο υποκατηγορία, αυτή της «ψυχαγωγίας και των κοινωνικών σχέσεων». Η μοναδική θετική μας πρωτιά είναι πως βλέπουμε πολύ συχνά τους φίλους και την οικογένειά μας. Παρ’ όλα αυτά, όμως, ακριβώς επειδή η συμμετοχή μας στα κοινά, στον εθελοντισμό ή σε αθλητικές και πολιτιστικές δραστηριότητες είναι χαμηλή, και εδώ η επίδοση της χώρας μας είναι κάτω του μετρίου. Το tweet του πρωθυπουργού αλλά και όλη η σχετική κουβέντα για το brain drain πιθανώς να έχει απήχηση σε ανθρώπους που έχουν λυμένο το οικονομικό τους πρόβλημα και επιστρέφουν για να επενδύσουν ή ψηφιακούς νομάδες που μπορούν να δουλεύουν εδώ και να πληρώνονται με μισθούς εξωτερικού. Εννοείται ότι χρειαζόμαστε και επενδύσεις και ανθρώπους που θα ξοδεύουν εδώ το υψηλό τους εισόδημα. Απλώς αυτές οι δύο κατηγορίες αποτελούν μια απειροελάχιστη μειοψηφία των Ελλήνων που ζουν στο εξωτερικό. Κάποτε η χώρα μας είχε καλύτερη ποιότητα ζωής. Όταν πρωτογύρισα στην Ελλάδα το 2005 τα εργασιακά δεν ήταν σπουδαία (θυμάται κανείς, άραγε, τη γενιά των 700 ευρώ; Γιατί εγώ τη θυμάμαι και γελάω μόνη μου), αλλά το κόστος ζωής ήταν αρκετά πιο χαμηλό. Στην Ελλάδα μάλλον δεν θα έκανες καριέρα, αλλά μπορεί να ήταν λίγο πιο εύκολη η καθημερινότητά σου. Δέκα χρόνια οικονομικής και πολιτικής κρίσης αργότερα, το σύστημα μπάζει από παντού – μια αστεία αγορά εργασίας, ελλιπής πρόσβαση σε στέγαση, πανάκριβες υπηρεσίες, μηδαμινή εμπιστοσύνη στους θεσμούς και η ιδέα της επιχειρηματικότητας ως καφετέρια και Αirbnb. Δεν φτάνουν δύο ή τρεις εξαγορές startup για να πάρει μπρος η ελληνική οικονομία. Oι λόγοι που δεν επιστρέφουν οι νέοι, πέρα από τις απολαβές, είναι η αναξιοκρατία και η ζωή σε ένα κράτος που, αντί να σε βοηθάει, σε διαλύει. Πολύς κόσμος γυρνάει, αλλά καλό είναι να ξέρουμε το γιατί – είτε για συναισθηματικούς ή προσωπικούς λόγους είτε γιατί έχει κάποια «έτοιμη» δουλειά, ή σπίτι, ή συντάξεις γονιών να τον στηρίζουν. Το να γυρίσει γιατί θα βρει δουλειά με «καλές απολαβές» ανήκει στη σφαίρα της επιστημονικής φαντασίας. Το να γυρίσει για την «καταπληκτική ποιότητα ζωής» πιθανόν να είναι και σύντομο ανέκδοτο. Ίσως να φταίει πως συχνά μπερδεύουμε την ποιότητα ζωής με τον φολκλόρ εθνικό ναρκισσισμό. Αχ, γλυκιά μας Ελλαδίτσα, εκεί που κάποια χαρωπή γιαγιούλα μάς σερβίρει μαριδάκι, ελιά θρούμπα και ούζο κάτω από το πεύκο και τραγουδάμε όλοι μαζί Πάριο. Αυτό όμως δεν είναι ζωή αλλά διαφήμιση για μπίρα. Δεν πειράζει, ας γλεντήσουμε λίγο την κακομοιριά μας. Όπως είχε πει εξάλλου και ο Αλέξης Τσίπρας, λίγο πριν ξεκινήσει το τρίτο μνημόνιο (αυτό που δεν ήταν μνημόνιο αλλά «πρόγραμμα οικονομικής προσαρμογής»), «τoν ήλιο και το τσίπουρο δεν θα μας τα πάρουν ποτέ».

Οι παράγοντες που θα κρίνουν το μέλλον της μεταμνημονιακής Ελλάδας.

απ ό τ ο ν δημ ήτ ρη π . σωτ ηρό π ουλο

Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης έχει εξασφαλίσει απίστευτα υψηλούς πόρους για το ελληνικό κράτος και είναι σίγουρο ότι το 2030 το σκηνικό θα είναι δραματικά διαφορετικό, με δεδομένες και τις εξελίξεις της 4ης βιομηχανικής επανάστασης. Είναι το Σχέδιο Μάρσαλ της εποχής μας.

Ο Δ.Π. Σωτηρόπουλος είναι καθηγητής Σύγχρονης Πολιτικής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου και γραμματέας σύνταξης της «Νέας Εστίας».

Τ

ο πρόσφατο σχόλιο του πρωθυπουργού για την υψηλή ποιότητα ζωής στην Ελλάδα ανοίγει για πολλοστή φορά μια παλιά συζήτηση, η οποία συνήθως γίνεται με αγοραίους όρους αυτοϋποτίμησης ή, αντίστροφα, εξιδανίκευσης, είτε πάλι χάνεται στην περιπτωσιολογία του καθενός μας. Αλλά το αν «περνάμε καλά στην Ελλάδα», ακόμη κι αν τίθεται απλοϊκά, είναι τελικά καίριας σημασίας για το τι κοινωνία και κράτος έχουμε και θέλουμε να έχουμε σε αυτή την αντιφατική χώρα. Ασφαλώς και η Ελλάδα έχει υψηλή ποιότητα ζωής, κυρίως αν αναφερόμαστε σε ένα επικούρειο «ευ ζην», δηλαδή στην καλή διάθεση που προκαλεί ο πολύ μεγάλος αριθμός ημερών ηλιοφάνειας τον χρόνο, στο συγκλονιστικό μεσογειακό τοπίο της, στο φαγητό με τις καλές και ακόμη φθηνές πρώτες ύλες, στον αρκετό ελεύθερο χρόνο σε σύγκριση με άλλες κοινωνίες, στον βαθμό σχετικής ασφάλειας που επικρατεί στον δημόσιο χώρο, στο υψηλό ποσοστό μικροϊδιοκτησίας που δημιουργεί ένα αίσθημα σιγουριάς στους περισσότερους και δη στους πιο αδύναμους, εν τέλει στον χαμηλό βαθμό πολυπλοκότητας της ζωής: οι άνθρωποι δεν αλλάζουν συχνά τόπο κατοικίας για δουλειά, τα οικογενειακά και άτυπα δίκτυα υποστήριξης εξακολουθούν να είναι ισχυρά (παρότι οψίμως αμφισβητούνται), οι ορίζοντες παραμένουν σχετικά περιορισμένοι, άρα δεν θέτουν και μεγάλες προκλήσεις σε αυτούς. Τις τελευταίες δεκαετίες, δε, βελτιώθηκαν πολύ και οι υποδομές (δρόμοι, μετρό, λιμάνια, αεροδρόμια κ.λπ.), ενώ η χώρα διασυνδέθηκε γενικώς στενότερα με τον υπόλοιπο κόσμο (και όποιος θυμάται πώς ήμασταν μέχρι τη δεκαετία του ’90, ας κάνει τις συγκρίσεις). Μεγάλη αλλαγή στην ποιότητα της καθημερινότητάς μας είναι και η ψηφιακή «επανάσταση» που έχει συντελεστεί στο κράτος μας τα τελευταία δυόμισι χρόνια, χάρη στην οποία οι πολίτες κερδίζουν σε χρόνο, χρήμα και ψυχική υγεία, αποκαθιστώντας ταυτόχρονα τη σχέση τους με ένα κράτος που κάποτε τους ταλαιπωρούσε διαρκώς. Με άλλα λόγια, για έναν τακτοποιημένο, μέσο άνθρωπο και μια μέση οικογένεια η ζωή μπορεί να μην είναι συναρπαστική και οι ευκαιρίες για να τους συμβούν εντυπωσιακά πράγματα ή να συναντήσουν μεγάλου βεληνεκούς προσωπικότητες στην Ελλάδα είναι μάλλον περιορισμένες (αυτό πάντα αφορά λίγους, άλλωστε), αλλά γενικώς μπορεί να έχουν αυτό που ονομάζουμε μια σταθερή και αξιοπρεπή ζωή. Μάλιστα αν κάποιος είναι φτωχότερος και δη ηλικιωμένος, είναι σίγουρα καλύτερα να μένει στην Ελλάδα παρά στην Αμερική (μακράν) ή στη βόρεια Ευρώπη. Δεν είναι καθόλου δευτερεύοντα όλα αυτά, λοιπόν, για να τα υποτιμούμε. Υπάρχουν ωστόσο πράγματα που κρατούν το επίπεδο της κοινωνίας χαμηλότερα απ’ όσο θα της άξιζε κι αυτό θα έλεγα ότι ξεπερνά ό,τι θα ονομάζαμε «ποιότητα ζωής». Είναι πολύ ευρύτερο, διότι αφορά το επίπεδο της κοινωνικής ανάπτυξης, όχι απλώς το αν «περνάμε καλά». Ας περιοριστούμε σε τέσσερα πεδία, ο περαιτέρω εκσυγχρονισμός των οποίων θα είχε ευρύτερες επιπτώσεις. Πρώτον, στο σχετικά χαμηλό επίπεδο της εκπαίδευσης, με τη δευτεροβάθμια να νοσεί βαθιά, εξού και η ύπαρξη τόσων ιδιωτικών σχολείων (τα ΑΕΙ κληρονομούν εν συνεχεία αυτά τα προβλήματα και απλώς τα συντηρούν, για να μη μιλήσουμε για τις δικές τους υστερήσεις στην έρευνα και στη διασύνδεσή τους με την αγορά εργασίας). Δεύτερον, στις μεγάλες παθογένειες της Δικαιοσύνης (που θέτουν τελικά ζητήματα δημοκρατίας, από κάθε άποψη). Τρίτον, στην περιορισμένη αποτελεσματικότητα του κρατικού μηχανισμού στη διαχείριση των ποικίλων κρίσεων που είναι η νέα κανονικότητα του εικοστού πρώτου αιώνα (τι να την κάνεις την ποιοτική ζωή, αν είναι να τη χάσεις σε μια πυρκαγιά;). Και τέταρτον, στην έλλειψη επιχειρηματικού πνεύματος και συναφούς εργασιακής κουλτούρας που αν αυτή τη στιγμή ευνοεί κάτι, είναι μόνο η (οικογενειακή) μικρο-επιχειρηματικότητα της απλής επιβίωσης και της γκρίζας οικονομίας (τρέφοντας έτσι διάχυτα μια φοβική αντικαπιταλιστική κουλτούρα). Υπάρχουν κι άλλα που θα μπορούσαμε να προσθέσουμε, όπως τα ζητήματα αξιοκρατίας ή η ποιότητα των ΜΜΕ, διότι αυτό, αν και δεν είναι υπόθεση του κράτους, είναι τεράστιας σημασίας για τη δημόσια σφαίρα – μάλλον δεν διανοούμαστε πόσο, διότι έχουμε συνηθίσει στην απουσία του. Ή επίσης μια καλύτερη οργάνωση των πόλεών μας, ένα θέμα που άπτεται της πάγιας υστέρησης της τοπικής μας αυτοδιοίκησης. Η Αθήνα ή η Θεσσαλονίκη μπορεί να είναι πολύ ενδιαφέροντα αστικά συγκροτήματα, αλλά μάλλον εξαιτίας της αναρχίας τους παρά κάποιου συνειδητού σχεδίου, απηχώντας έτσι και ένα αντίστοιχο κοινωνικό μοντέλο συνύπαρξης χωρίς κανόνες. Και αυτό είναι προβληματικό, παρά τη γοητεία του. Το δε σύστημα υγείας, που τόσο έχει κατηγορηθεί, μπορεί να θέλει βελτιώσεις, αλλά είναι άνω του μέσου όρου, αν και χαμηλότερου επιπέδου στην περιφέρεια. Όμως, τα πρώτα τέσσερα πεδία είναι τα πιο κρίσιμα, και αν άλλαζαν στο μέλλον, θα μιλούσαμε για μια πολύ διαφορετική χώρα, όπου και περισσότερες επενδύσεις θα είχαμε, και καλύτερα εκπαιδευμένο προσωπικό με καλύτερες αμοιβές, άρα και πιο ανοιχτούς ορίζοντες και περισσότερες ευκαιρίες για να αλλάξουμε τη ζωή μας και να ανοίξουμε παράθυρα ευκαιριών για τα παιδιά μας. Αυτό που με άλλα λόγια περιγράφουμε εδώ και χρόνια ως άλλο παραγωγικό μοντέλο. Διότι η μεγαλύτερη κοινωνική κινητικότητα είναι προϋπόθεση για την κοινωνικο-οικονομική ανάπτυξη και εδώ η μεταμνημονιακή Ελλάδα κληρονόμησε από την προηγούμενη καταστροφική δεκαετία ένα σοβαρό πρόβλημα που δεν έχει κάνει ακόμη κάτι για να το αντιμετωπίσει. Δεν ξέρω αν κάτι τέτοιο θα έφερνε πίσω τους πρόσφατους Έλληνες μετανάστες, διότι αυτό είναι πιο δύσκολο να συμβεί άμεσα. Θα έφτιαχνε όμως σίγουρα ένα άλλο κράτος και μια άλλη κοινωνία, πρώτα και κύρια για τους ημεδαπούς κατοίκους, όπως και για όσους θα ήθελαν να επενδύσουν στη χώρα κεφάλαια και τεχνογνωσία. Κι αν κάποιο πρέπει να είναι το στοίχημα της επόμενης δεκαετίας, πρέπει να είναι αυτό. Άλλωστε, πρόκειται για τις μεγάλες μας εκκρεμότητες από το παρελθόν, χωρίς τις οποίες δεν μπορούμε να προχωρήσουμε στο πολύ πιο απαιτητικό μέλλον που ανοίγεται στον μετα-πανδημικό κόσμο. Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης έχει εξασφαλίσει απίστευτα υψηλούς πόρους για το ελληνικό κράτος και είναι σίγουρο ότι το 2030 το σκηνικό θα είναι δραματικά διαφορετικό, με δεδομένες και τις εξελίξεις της 4ης βιομηχανικής επανάστασης. Είναι το Σχέδιο Μάρσαλ της εποχής μας. Αλλά τα προηγούμενα που έθιξα δεν είναι τόσο θέμα πόρων όσο βούλησης του πολιτικού συστήματος και στήριξης από την πλευρά της κοινωνίας. Μπορούμε να μην τα αγγίξουμε, όπως συνήθως, και να αρκεστούμε πάλι στην τελευταία και επισφαλή θέση στο κλαμπ των πλουσίων. Αν όμως αποφασίσουμε να τα διορθώσουμε, η χώρα θα γίνει περιζήτητη και θα εξασφαλίσει μια θαυμαστή ισορροπία ανάμεσα σε ένα ανθρωποκεντρικό και πράσινο μοντέλο ανάπτυξης και μια ισχυρή οικονομία. Δεν έχει νόημα να αντιγράψει κανέναν ούτε να γίνει η «Δανία του Νότου» και άλλα τέτοια μεγαλόσχημα. Αρκεί να βρει τον δικό της συνδυασμό ανάπτυξης που θα εξασφαλίζει στους πολίτες της τις προϋποθέσεις της ευδαιμονίας τους. Διότι το πώς θα ευτυχήσουμε είναι ατομική υπόθεση, αλλά το να έχουμε όλοι τις ευκαιρίες να το πετύχουμε πρωτίστως κρατική.

37 με ton

Noda Pappa

σ υν ε ν τ ε υξ η : m . h ul o t φ ω τ ο : π α ρ ι σ τα β ι τ ι α ν

Η πρώτη σόλο δουλειά του Νώντα των Acid Baby Jesus φλερτάρει με το glam rock των ’70s και δεν είναι καθόλου αυτό που φαίνεται.

στο βίντεο που προμήνυε το πρώτο προσωπικό άλμπουμ του –το οποίο κυκλοφόρησε απρόσμενα και χωρίς καμία προηγούμενη αναγγελία– ο Επαμεινώνδας Παππάς, ή Noda Pappa, τραγουδάει ανέμελα ένα ποπ τραγούδι ’70s αισθητικής που έχει τίτλο «Piano in the shower». Είναι μια άλλη, εντελώς διαφορετική πλευρά του από αυτή που είχε δείξει μέχρι τώρα με τους Acid Baby Jesus, το συγκρότημα που έφτιαξε το 2009

10.2.22 – lifo

17

37 λεπτά με τον Noda Pappa

talkofthetown

Το «Piano In The shower» κυκλοφορεί από την Just Gazing Records.

18 lifo – 10.2.22

στην Αθήνα, με το οποίο κατάφερε να ζήσει το «rock star» όνειρό του – περιοδείες με τους Black Lips, Mac DeMarco, Ty Segall και εμφανίσεις δίπλα σε κορυφαία ονόματα της παγκόσμιας ροκ σκηνής. Το σόλο άλμπουμ του έχει δέκα κομμάτια που γράφτηκαν πριν ξεσπάσει η πανδημία και είναι μια ξεκάθαρη στροφή σε πιο ποπ ήχους, με επιρροές από το glam rock, τη ’70s AM radio soft rock και την cosmic country. Και είναι ένα φωτεινό άλμπουμ, όσο κι αν οι τίτλοι αποκαλύπτουν το αντίθετο. «Είχα ανάγκη να βγάλω το σόλο άλμπουμ επειδή περνούσα μια φάση διαζυγίου τότε που έγραφα τα κομμάτια», λέει, «και ήταν κάπως βαρύ το κλίμα στιχουργικά και στο πώς ζούσα και δεν ήθελα να το περάσω αυτό στους Acid Baby Jesus. Είναι πιο ποπ απ’ τους Acid Baby Jesus, αλλά εκείνη την εποχή άκουγα τέτοια πράγματα. Έχει παίξει σημαντικό ρόλο στον ήχο μου και ο Σέργιος Βούρδης, με τον οποίο δουλέψαμε την παραγωγή, και σίγουρα με επηρέασε ο Montero». Ο Ben Montero είναι ένας Αυστραλός καρτουνίστας και μουσικός, ο οποίος ήρθε το 2016 να γνωρίσει την Ελλάδα και αποφάσισε να μείνει εδώ για καιρό. Ο Νώντας τον βοήθησε να φτιάξει μια μπάντα, πήγαν περιοδεία μαζί και σήμερα είναι φίλοι. «Τώρα είναι εδώ και μένει στο σπίτι μου» λέει. « Ήρθε πριν από μια εβδομάδα. Ήταν έμπνευση για μένα, γιατί κι αυτός ήταν σε μπάντα παλιά και άρχισε να κάνει σόλο άλμπουμ, κι επειδή γράφαμε μαζί, είδα τον τρόπο που γράφει και ήθελα να το κάνω κι εγώ αυτό. Το τραγούδι “Piano in the shower” έχει ενδιαφέρουσα ιστορία, γιατί αυτός ήταν στην Αυστραλία κι εγώ στη Σίφνο και μιλούσαμε στο messenger και του έστειλα κάποια ακόρντα του κομματιού. Αυτός άρχισε να παίζει πιάνο και να τραγουδάει και οι γείτονες του χτύπησαν την πόρτα επειδή έκανε φασαρία, οπότε πήγε στο μπάνιο κι άνοιξε το ντους να τρέχει για να μην ακούγεται, κι από εκεί βγήκε ο τίτλος. Αρχίσαμε να στέλνουμε στίχους ο ένας στον άλλον και μετά το πόσταρε στο Twitter και κάποιος του έγραψε το ρεφρέν “you’ve got to knock a little louder, I’ve got my piano in the shower”. Κι έγινε έτσι κάτι παγκόσμιο που μου αρέσει. Όταν γράφω με το γκρουπ κάπως ξέρω τα κομμάτια που θα φέρω, τι θα αρέσει στους άλλους, αυτήν τη φορά ήμουν τελείως μόνος μου από αυτή την άποψη, οπότε δεν είχα κάτι να με καθοδηγεί κι αυτό με μπέρδευε αρκετά. Αλλά έμαθα τον εαυτό μου μέσα από αυτήν τη διαδικασία, και εκτός γκρουπ, γιατί τραγούδια άρχισα να γράφω με τους Acid Baby Jesus και αυτό είχα μάθει. Έτσι, η εντελώς δική μου δουλειά μού έδωσε αυτοπεποίθηση για το τι μπορώ να κάνω μόνος μου σε άλλο περιβάλλον. Ξεκίνησα να γράφω το άλμπουμ το 2018, το δούλευα γύρω στον ενάμιση χρόνο και το έβαλα στο ράφι γιατί δεν ήξερα τι να το κάνω. Μετά ήρθε ο Covid και ενώ θα υπέγραφα σε μια αμερικάνικη εταιρεία, δεν έγινε. Πέρασα και πολύ ζόρικα προσωπικά. Η πιο μεγάλη δυσκολία που αντιμετώπισα όσο τον έφτιαχνα ήταν ψυχολογική, αμφέβαλλα για τον εαυτό μου, είναι δίσκος χωρισμού. Τώρα βρήκα δύναμη και όρεξη να τον βγάλω. Ελπίζω να γίνουν σύντομα και συναυλίες, γιατί θέλω πολύ να τον παρουσιάσω ζωντανά. Γιατί μπορεί να είναι στο ίντερνετ και να παίρνεις like, αλλά είναι άλλη η ζωντανή επαφή με το κοινό». «Από τα τραγούδια δεν φαίνεται ότι είναι ένα άλμπουμ που το έγραψες σε ζόρικες στιγμές». «Ισχύει. Τα τραγούδια των Acid Baby Jesus που γράφτηκαν σε καλύτερη περίοδο ακούγονται πιο μαύρα. Λειτουργεί και λίγο θεραπευτικά για μένα αυτό το αισιόδοξο που βγάζει. Στην αρχή είχε εξελιχθεί πιο βαρύ, αλλά μέσω αυτής της διαδικασίας, της δημιουργίας των κομματιών, άρχισα κι εγώ να γίνομαι καλύτερα. Με βοηθούσε πολύ αυτό, σε διάφορα, και μου αρέσει και το κοντράστ μεταξύ τού για τι μιλάω και πώς ακούγεται. Ήθελα να χρησιμοποιήσω τέτοια ακόρντα ώστε σε δεύτερη ανάγνωση να μπορείς να καταλάβεις το πώς ήμουν». Το τραγούδι που ανοίγει το άλμπουμ, το «Cemetery Road», είναι ένα glam rock με φωνητικά που θυμίζουν Beach Boys. «Μιλάει για την πρώην γυναίκα μου, κι είναι πιο πολύ ένα συναίσθημα παρά στόρι» εξηγεί. Ο ήχος του δίσκου είναι περισσότερο αγγλικός ’70s, T-Rex, Sweet, Slade, παρά αμερικανικός, παρότι φλερτάρει αρκετά με την country. «Η αλήθεια είναι ότι άκουγα αρκετά Beach Boys εκείνη την εποχή και αμερικάνικα γκρουπ, αλλά κάπως μου βγήκε σε αγγλικό ήχο, δεν ξέρω γιατί» λέει.

Το πιο όμορφο τραγούδι του δίσκου,­και φουλ ραδιοφωνικό, είναι το «Dancing Girl», που είναι πιο «πικρό» από ό,τι ακούγεται. «Είναι το πρώτο που έγραψα για το άλμπουμ», λέει, και είναι προφανές για τι μιλάει. «Το “Blue” το έγραψα σε ακουστική κιθάρα και σχεδίαζα να είναι ακουστικό, αλλά πήγε τελείως στην άλλη πλευρά, δηλαδή έγινε ένα περίεργο παστίς από Jackson Five και country μουσική που θα έχει αρκετή ενέργεια και ενδιαφέρον στα live. Είμαι στη φάση που στήνω μπάντα, μιλάω με διάφορους μουσικούς και μέσα στον Απρίλιο θα είμαι έτοιμος να κάνω live, αν επιτρέπεται, κι ελπίζω να προκύψει και κάποιο φεστιβάλ. Στο “Bad Liver” με βοήθησε σε μερικούς στίχους η κοπέλα μου, η Φάμπι, απ’ το Λος Άντζελες, γυρίσαμε και ένα βίντεο γι’ αυτό το τραγούδι σε ένα road trip που κάναμε μαζί στην Αμερική, αλλά το έχει απαγάγει το βίντεο και δεν ξέρω αν και πότε θα το δούμε. Πήγαμε ακριβώς πριν από την πανδημία. Ήταν το ’20, το ’19; Ο χρόνος έχει γίνει ένα περίεργο πράγμα πλέον, αυτό το επαναλαμβανόμενο, η ημέρα της μαρμότας, θα πάρει χρόνο να το επεξεργαστούμε. Όλο το άλμπουμ το έχω γράψει πολύ αργά το βράδυ, μετά τις 3, είχα αϋπνίες εκείνο τον καιρό και έγραφα τραγούδια μήπως και καταφέρω να κοιμηθώ. Το “Sleepless Town” μιλάει γι’ αυτό ακριβώς, ήταν κανιβαλιστική η ζωή που ζούσα και ο τρόπος που αντιμετώπιζα τα πράγματα. Ωστόσο είναι το πιο upbeat κομμάτι του δίσκου, “κλεμμένο” από Stones. Στο “The life I’m not living” μιλάω για το πώς θα ήθελα να είναι η ζωή μου, τι ονειρεύομαι και γιατί δεν το έχω. Από όσα έχουμε στερηθεί αυτά τα δύο χρόνια, πιο πολύ μου έχει λείψει το μυαλό μου, το πώς επεξεργαζόμουν πριν τα πράγματα, το κίνητρο που είχα για να γράψω τραγούδια, από πού ερχόντουσαν αυτά τα τραγούδια· τώρα έρχονται από ένα άλλο μέρος. Έχοντας ζήσει τόσα lockdowns, μου λείπουν τέτοια κάπως πιο λεπτά πράγματα, δεν μου λείπει να πάω σε ένα τεράστιο live και να αγκαλιάζομαι με όλο τον κόσμο. Είναι μερικές λεπτομέρειες οι οποίες με έχουν αλλάξει πολύ, όχι ότι ήμουν και τελείως ανέμελος πριν, αλλά ήταν μια άλλη συνθήκη. Τα ανίψια μου είναι 14 και 15 και αυτό που πέρασαν ήταν φρικτό, εμείς προλάβαμε και ζήσαμε και το πριν από την πανδημία, αλλά σε αυτή την ηλικία είναι φρικτό να είσαι κλεισμένος στο σπίτι, χωρίς να έχεις προλάβει να ζήσεις». «Μπορείς να φανταστείς το μέλλον σε πέντε χρόνια;». «Δεν ξέρω. Δεν βλέπω καν την επόμενη εβδομάδα, δεν ξέρω πόσα άλλα τέτοια θα αντέξουμε και πώς θα είναι τα πράγματα αν συνεχίσει η πανδημία. Είχαμε κλείσει να παίξουμε στο Μεξικό με τους Acid Baby Jesus τον Μάρτιο, αλλά το ακυρώσαμε γιατί είναι δύσκολο να πάμε με αυτές τις συνθήκες. Σε εκείνη τη φάση που περνούσα όταν έγραφα το άλμπουμ μού έβγαινε λίγο ψυχαναγκαστικά να κάνω τον παλιάτσο, για τον κόσμο γύρω μου, επειδή δεν ήθελα να αισθάνονται άσχημα, ενώ δεν περνούσα και τόσο καλά. Ο κλόουν που βγάζει το μέικ-απ και είναι στενοχωρημένος από κάτω, έτσι μου βγήκε το “Everybody’s Clown” που δουλέψαμε μαζί με τον Montero. Και το “One thousand reasons” μιλάει για μια φορά που είχα βουτήξει στη θάλασσα και είχα χάσει τη βέρα μου και αυτή η βέρα έμεινε στον πάτο της θάλασσας. Είναι συμβολικό αυτό. Μου αρέσει αυτό το κομμάτι γιατί έχω παίξει πολλά όργανα στην ηχογράφηση, και ντραμς, κι ας μην είμαι ντράμερ. Το “Its finally over” είναι η κάθαρση, βγάζει ένα τέτοιο feeling, παρόλο που δεν ένιωθα ακριβώς έτσι όταν το έγραφα. Έβλεπα όμως το τι θα έρθει, προς τα πού πάει η ψυχολογία μου και το “Finally Over” είναι το τέλος μιας σχέσης, αλλά και το τέλος ενός δίσκου όπου μιλάω για τα συναισθήματά μου. Κάθε φορά που το ακούω αυτό νιώθω». «Τι άλλο κάνεις αυτή την εποχή;» « Έχουμε ηχογραφήσει πέντε κομμάτια με τους Acid Baby Jesus, για καινούργιο άλμπουμ. Μας φρέναρε πολύ ο Covid, αλλά περιμένουμε να στρώσουν τα πράγματα και να βγούμε για συναυλίες. Είμαστε φίλοι έτσι κι αλλιώς και βρισκόμαστε συνέχεια. Συνεργάστηκα και στη νέα μεγάλου μήκους ταινία του Ρομάν Γαβρά, έγραψα στίχους για δύο κομμάτια στα ελληνικά, ήθελε κάτι οπερατικό και είχε μεγάλο ενδιαφέρον. Μουσική έχει γράψει ο Surkin, που έχει γράψει μουσική και για το “Gener8ion” και το τραγουδάει χορωδία».

Διαβάστε ολόκληρη τη συνέντευξη στο lifo.gr

Η πιο μεγάλη δυσκολία που αντιμετώπισα όσο τον έφτιαχνα ήταν ψυχολογική, αμφέβαλλα για τον εαυτό μου, είναι δίσκος χωρισμού. Τώρα βρήκα δύναμη και όρεξη να τον βγάλω. Ελπίζω να γίνουν σύντομα και συναυλίες γιατί θέλω πολύ να τον παρουσιάσω ζωντανά.

ΤΑ

ΜΙΚΡΟΠΡΑΓΜΑΤΑ Τα ηχητικά ντοκιμαντέρ του Άρη Δημοκίδη και του site Mικροπράγματα.

ΑΚΟΥ ΤΗΝ ΕΠΙΣΤΗΜΗ H νέα σειρά podcast της LiFO που δίνει βήμα σε επιφανείς προσωπικότητες της επιστημονικής κοινότητας.

P O D C A S T S

Τ Η Σ

L i F O

ΑΛΗΘΙΝΑ ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ

ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΙΑΣ ΠΟΛΗΣ

SEX DIARIES UNCENSORED

Εγκλήματα που συγκλόνισαν την Ελλάδα από τον 19ο αι. μέχρι σήμερα.

Τα γεγονότα, οι άνθρωποι και οι συνήθειες που διαμόρφωσαν την Αθήνα.

Ημερολόγια του σεξ, χωρίς λογοκρισία. Με τον Άλεξ Μάνος

LIFO POLITICS

ΒΙΒΛΙΑ ΚΑΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

PULP FICTION

Ρεπορτάζ και συζητήσεις πάνω σε θέματα πολιτικής και κοινωνίας.

H βιβλιοφιλική κοινότητα της LiFO τώρα και σε podcasts.

Το εβδομαδιαίο podcast του κινηματογραφικού κριτικού της LiFO, Θοδωρή Κουτσογιαννόπουλου.

ΑΝΝΑ Κ.

THE REVIEW

Η ΠΕΙΝΑ

ΜΕΡΕΣ

Η Άννα Κόκορη συζητάει με αγόρια και κορίτσια της ηλικίας της για ό,τι κάτσει.

Οι συντάκτες της LiFO σχολιάζουν τις νέες ταινίες, τις τηλεοπτικές σειρές, τα βιβλία, τις θεατρικές παραστάσεις, τις εικαστικές εκθέσεις και πολλά άλλα.

Η Ελένη Ψυχούλη καταγράφει το δικό της ταξίδι στις γεύσεις των Ελλήνων.

Τα Ημερολόγια του μεγαλου Έλληνα ποιητή σε μορφή podcast.

Podcasts Ο ΕΠΌΜΕΝΟΣ ΚΌΣΜΟΣ 10.2.22 – lifo

19

#VISIBILITY#EQUALITY# #VISIBIL

Τhe Upfront Initiative OΡΑΤΌΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΠΡΆΞΗ 17. 03. 2022 ΣΤΈΓΗ ΙΔΡΎΜΑΤΟΣ ΩΝΆΣΗ

Το πρώτο συνέδριο της πρωτοβουλίας για την ισότητα, τη συμπερίληψη, την ποικιλομορφία και την ορατότητα στον εργασιακό χώρο.

Μια συμπαραγωγή της LiFO και της Tsomokos Πληροφορίες, ομιλητές και κρατήσεις θέσεων στο www.upfront.gr

Together for Equality:

● Για μια κοινωνία χωρίς αποκλεισμούς, προκαταλήψεις και διακρίσεις ● Τοξική αρρενωπότητα: Από τα «πειράγματα» μέχρι τη σεξουαλική παρενόχληση ● Coming out στον χώρο εργασίας: Πόσο εύκολο είναι στην πραγματικότητα και τι επιπτώσεις έχει; ● Μπορούμε να μιλάμε για ESG χωρίς πολιτική συμπερίληψης;

UALITY#DIVERSITY#INCLUSION #VISIBILITY#EQUALITY#DIVERSITY #VISIBILITY#EQUALITY#DIVERSITY#INCLUSION INCLUSION #VISIBILITY#EQUALITY#DIVERSITY#INCLUSION #VISIBILITY#EQUALITY#DIVERSITY#INCLUSION #VISIBILITY#EQUALITY#DIVERSITY

#DIVERSITY#INCLUSION #VISIBILITY#EQUALITY#DIVERSITY#INCLUSION #VISIBILITY#EQUALITY#DIVERSITYN #VISIBILITY#EQ LITY#EQUALITY#DIVERSITY#INCLUSION #VISIBILITY#EQUALITY#DIVERSITY#INCLUSION#VISIBILITY#EQUALITY#DIVERSITY#

10.2.22 – lifo

21

URBAN

ΕΛΕVΣΙΣ ΙΧΝΗΛΑΤΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΚΡΥΦΉ ΠΛΕΥΡΆ ΤΗΣ ΕΛΕΥΣΊΝΑΣ

22 lifo – 10.2.22

10.2.22 – lifo

23

URBAN

ΌΛΑ ΕΚΕΊΝΑ ΤΑ ΑΘΈΑΤΑ ΣΗΜΕΊΑ ΠΟΥ ΘΑ ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΉΣΟΥΝ ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΉ ΠΡΩΤΕΎΟΥΣΑ ΤΟΥ 2023. ΑΠΌ ΤΟΝ ΧΡΉΣΤΟ ΠΑΡΊΔΗ ΦΩΤΟ: ΠΑΡΙΣ ΤΑΒΙΤΙΑΝ

Ί

σως για πολλούς η αφορμή ήταν το κινηματογραφικό ποίημα-δοκίμιο του Φίλιππου Κουτσαφτή Αγέλαστος Πέτρα. Αλλά και οι καλοκαιρινές επιδρομές μας για τις σημαντικές εκδηλώσεις του Ελαιουργείου, τα φιλόδοξα εικαστικά πρότζεκτ και οι παραστάσεις που έχουν φιλοξενηθεί εκεί. Για μένα, έπαιξε ρόλο μια επίσκεψή μου (μετά από προτροπή του Κουτσαφτή) στα ετήσια Εισόδια της Παναγίας, έναν Νοέμβρη πριν από κάποια χρόνια, που πραγματοποιούνται μέσα στον αρχαιολογικό της χώρο, μια χριστιανική γιορτή που σχεδόν ταυτίζεται με παγανιστικά έθιμα. Η Ελευσίνα είναι ένα αίνιγμα, terra incognita, ένας ιδιαίτερος τόπος, κατά κάποιον τρόπο στη σκιά της Αθήνας, με αναρίθμητα προβλήματα λόγω της έντονης βιομηχανοποίησής της, που δεν λύθηκαν με την αποβιομηχανοποίηση, αφού η θάλασσα είχε μολυνθεί ήδη σε σημαντικό βαθμό. Σήμερα προσπαθεί με χίλιους τρόπους –και το έχει καταφέρει σε ικανοποιητικό βαθμό– να αναβαθμιστεί και να αλλάξει εντελώς πρόσωπο. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο διεκδίκησε και πέτυχε να ανακηρυχθεί Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, αρχικά για το 2021, αλλά οι μεγάλες ανατροπές που επέφερε η παγκόσμια κρίση του κορωνοϊού μετατόπισε τη διεξαγωγή των εκδηλώσεων στο 2023. Πολλά προβλήματα συνόδευσαν τη διοργάνωση του θεσμού, αλλά εδώ και έναν χρόνο τα πράγματα έχουν μπει στον σωστό δρόμο και όλοι έχουν συντονιστεί, έτοιμοι για την τελική ευθεία. Αυτή η μεταβιομηχανική πόλη παραμένει ένας τόπος μαγικός, με πλευρές που σχετίζονται με την Ιστορία της Ελλάδας, όπως οι προσφυγικοί μαχαλάδες, όπου εγκαταστάθηκαν οι Μικρασιάτες που έφτασαν εδώ μετά το ‘22, οι γειτονιές των εργατών που μετανάστευσαν λόγω της μεγάλης βιομηχανικής ανάπτυξης που σημειώθηκε τον εικοστό αιώνα και τα κουφάρια παλιών εργοστασίων που, μετά από δεκαετίες δραστηριότητας, παροπλίστηκαν και σήμερα αποτελούν μνημεία βιομηχανικού πολιτισμού. Μαζί με τα εγκαταλελειμμένα οικοδομήματα και τα σκουριασμένα κουφάρια

24 lifo – 10.2.22

πλοίων στο υδάτινο νεκροταφείο της περιοχής συνθέτουν μια εικόνα ανείπωτου λυρισμού και με τον τρόπο τους εξιστορούν την πορεία της σύγχρονης Ελλάδας. Ζήτησα από τον καλλιτεχνικό διευθυντή της 2023 ΕΛΕVΣΙΣ Μιχαήλ Μαρμαρινό να μας κάνει μια περιήγηση στην πόλη που θα φιλοξενήσει τον θεσμό και να μας αποκαλύψει το μυστηριακό τοπίο μέσα από τη δική του ματιά. Είναι το ίδιο τοπίο στο οποίο αιώνες πριν οι αρχαίοι Έλληνες τελούσαν τα Ελευσίνια, την πιο μυστικιστική θρησκευτική γιορτή, το τελετουργικό της οποίας δεν γνωρίζουμε, καθώς ποτέ δεν διέρρευσε καμία ολοκληρωμένη πληροφορία. Αν κάποιος μιλούσε γι’ αυτό, θα τιμωρούνταν με θάνατο. Συναντηθήκαμε μία από τις πρώτες κρύες και μουντές ημέρες του χειμώνα στον παλιό σιδηροδρομικό σταθμό, έναν από τους πιο χαρακτηριστικούς παλιότερων εποχών, που έχει διατηρηθεί υπέροχα δίπλα στις παλιές ράγες, όπου αυτήν τη στιγμή στεγάζονται τα γραφεία της οργανωτικής επιτροπής, αλλά μελλοντικά θα αποτελέσει τόπο συνάντησης συμμετεχόντων καλλιτεχνών και επισκεπτών της διοργάνωσης. Η χειμερινή περιδιάβαση στην περιοχή φανέρωσε πλευρές μαγικές που αν μπορέσουν να ενταχθούν και να χρησιμοποιηθούν όπως ο Μαρμαρινός και η ομάδα του οραματίζονται, θα είναι αποκαλυπτικές. Και εντελώς ανατρεπτικές σε σχέση με όλα όσα γνωρίζουμε για τις περισσότερες πολιτιστικές πρωτεύουσες. ​Η πρώτη μας στάση ήταν στον παλιό κινηματογράφο «Ελευσίς» στην Άνω Ελευσίνα, εργατική συνοικία και γειτονιά προσφύγων. Ένας λαϊκός κινηματογράφος που έχει κλείσει εδώ και τριάντα χρόνια και έκτοτε δεν έχει χρησιμοποιηθεί. Έχει ανοίξει ελάχιστες φορές τις τελευταίες δεκαετίες για κάποιες εκδηλώσεις, αλλά ουσιαστικά παραμένει ένα φάντασμα του εαυτού του και της εποχής του – η επιγραφή του είναι γραμμένη με μια υπέροχη vintage γραμματοσειρά. Λειτουργούσε κυρίως ως χειμερινός, αλλά υπήρχε και δυνατότητα για καλοκαιρινή χρήση, καθώς μέρος της σκεπής άνοιγε. Μάλιστα, στο ύψος του εξώστη διέθετε και μια ταράτσα για αναψυκτήριο. Μου θύμισε έντονα το Βασιλικό Θέατρο της Θεσσαλονίκης όταν άνοιξε το μακρινό 1986

για την Μπιενάλε και γέμισε με νεαρόκοσμο, πολύ πριν γίνει το λαμπερό οικοδόμημα που είναι τώρα, μέρος του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος. Το «Ελευσίς» σήμερα ανήκει στον δήμο της Ελευσίνας. Στο μπροστινό του τμήμα στεγάζει κάποια εμπορικά μαγαζιά και ο γωνιακός του χώρος είναι εντελώς άδειος. Πιθανόν να χρησιμοποιηθεί ως εντευκτήριο νέων, ένα meeting point πριν και μετά τις εκδηλώσεις. Καθώς κάναμε τον κύκλο του οικοδομήματος μαζί με τον φωτογράφο μας Πάρι Ταβιτιάν, ένα ηλικιωμένο ζευγάρι που έβγαινε από το σπίτι του ενδιαφέρθηκε να μάθει γιατί το περιεργαζόμασταν. Όταν τους εξήγησα, ο άνδρας άρχισε να μου λέει ότι το πρόλαβε να λειτουργεί, πόσο μεγάλη επιτυχία είχε κάποτε. « Ήταν φτηνό και γέμιζε κόσμο, νεολαία, αλλά όχι μόνο», μου είπε. Χάρηκε που θα το δει να ξαναζωντανεύει. Κατά τη διάρκεια των εκδηλώσεων της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας το «Ελευσίς», εκτός από κινηματογραφικές προβολές, θα μπορέσει να φιλοξενήσει παραστάσεις χορού και θεάτρου, υπάρχει, δε, η σκέψη να λειτουργήσει και ως εκθεσιακός χώρος. ​Ο Μαρμαρινός μου εξηγεί πώς το οραματίζεται: « Έχει μεγάλη σημασία ότι βρίσκεται στην Άνω Ελευσίνα, γιατί έτσι δραστηριοποιείται πολιτιστικά όλη αυτή η ζώνη που δεν είναι τόσο φροντισμένη όσο η κάτω. Οι γραμμές του τρένου χωρίζουν την πόλη στα δύο και αυτό το εμβληματικό οικοδόμημα συνδράμει σε αυτό. Μπορεί να δημιουργήσουμε ακόμα και μια ακαδημία χορογραφίας, μας ενδιαφέρει η ανάπτυξη σε συνεργασία με τα εκπαιδευτικά προγράμματα. Γιατί αυτό είναι το νόημα, τα πράγματα που γεννιούνται να έχουν βιωσιμότητα και να σπρώξουν την Ελευσίνα σε ακόμα πιο σημαντικά ανοίγματα. Ένας τέτοιος χώρος είναι πόλος έλξης για πολλά πράγματα». Αφήσαμε το αστικό τοπίο για να επισκεφθούμε την περιφέρεια και τη βιομηχανική ζώνη. Φτάνοντας στην επόμενη στάση μας, αντικρίσαμε μια σειρά από παλιά καμίνια που θυμίζουν πυραμίδες των Ίνκας (έτσι τα αποκαλούν και οι ίδιοι περιπαιχτικά) και ένα παράπηγμα γεμάτο σκυλιά, μάλλον καταφύγιο του δήμου για τα αδέσποτα. Ξαφνικά ο χρόνος γύρισε πίσω, στις παλιές και παροπλισμένες

Οι κερκίδες του παλιού κολυμβητηρίου στέκουν χρόνια χωρίς πραγματικό λόγο ύπαρξης. Εδώ δεν θα γίνει καμία ιδιαίτερη επέμβαση, καθώς έχει παραχωρηθεί σε καλλιεργητές διαφόρων ειδών, ωστόσο η παροπλισμένη πισίνα που χάσκει προκαλεί το ενδιαφέρον.

εγκαταστάσεις του γηπέδου του Πανελευσινιακού, σαν ένα ταξίδι σε άλλες δεκαετίες, σε εικόνες από τριτοκλασάτες ταινίες της παρακμής του ελληνικού εμπορικού κινηματογράφου του ‘70. Αποδυτήρια, ένα ρημαγμένο γήπεδο με σχεδόν ετοιμόρροπες κερκίδες εγκαταλελειμμένες χρόνια τώρα, μια μαρτυρία άλλων εποχών, όταν ο ποδοσφαιρικός αγώνας της Κυριακή ήταν η μόνη διασκέδαση για τους νέους άνδρες που ζούσαν σε μικρές κοινωνίες, ένα άβατο των αρσενικών μιας άλλης Ελλάδας. Ο Μαρμαρινός ελπίζει ότι μέρος του γηπέδου θα παραμείνει ως μνημείο της κουλτούρας μιας γενιάς. « Έχει μείνει μόνο η εξέδρα, αλλά επειδή έχει στατικά προβλήματα, προτίθενται να την γκρεμίσουν, έτσι κι αλλιώς ανήκει στον δήμο. Έχω ζητήσει, όμως, να μείνει ένα κομμάτι, γιατί αποτελεί μια απίστευτη μνήμη. Υπάρχει η ιδέα να φτιαχτεί μπροστά ένα skate park. Θα αποτελέσει μια «κιβωτό αιωνίου νεότητας»». Παράλληλα, σκέφτεται να το εντάξει στις δραστηριότητες της Ελευσίνας 23, παραχωρώντας το σε μια εκπληκτική κοινοβιακή ομάδα τσιρκολάνων από το Βέλγιο, την Time Circus, ώστε να το εκμεταλλευτούν όπως θέλουν.

​​Σ

την ίδια περιοχή, τη βιομηχανική ζώνη της Ελευσίνας, όπου τα φουγάρα και τα νταμάρια, τα οποία τα εκμεταλλεύονται μέχρι σήμερα, προδίδουν το παρελθόν αλλά και το παρόν της, συναντάμε σε ένα απόκοσμο, σχεδόν σεληνιακό τοπίο ένα περιφραγμένο προϊστορικό νεκροταφείο με δύο τάφους εκτός περίφραξης. Μου εξηγεί ότι οι αρχαιολόγοι θεωρούν πως πρόκειται για τους τάφους των Επτά επί Θήβας! Είχαμε μπροστά μας μια ιστορική μαρτυρία χιλιάδων ετών που οι σύγχρονοι Έλληνες έχουν αφήσει στην τύχη της και αναπόφευκτα μου ήρθε στο μυαλό η Αγέλαστος Πέτρα. Ρωτάω πώς πιστεύει ότι μπορεί μια υποβαθμισμένη περιοχή, ο τόπος που ίσως έχει τον πιο μολυσμένο κόλπο της Ελλάδας και, όπως λέει στο ντοκιμαντέρ του ο Κουτσαφτής, «όποιος περνάει από εδώ, αποστρέφει το βλέμμα του», να υπηρετήσει τον θεσμό της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας. Μου εξηγεί: «Εδώ διασταυρώνονται τα ζητήματα

που απασχολούν την Ευρώπη, δηλαδή περιβάλλον, ανεργία, μεταβιομηχανική περίοδος, αποβιομηχανοποίηση, και, φυσικά, η Ιστορία. Με αυτή την έννοια η Ελευσίνα είναι το ιδανικό μοντέλο. Γι’ αυτό επιλέχθηκε κιόλας ανάμεσα σε τόσες άλλες. Εκτός αυτού, είναι η μικρότερη απ’ όλες τις πολιτιστικές πρωτεύουσες σε επίπεδο πληθυσμού, δεν ξεπερνάει τους τριάντα χιλιάδες κατοίκους. Επίσης, επιλέχθηκε χωρίς να έχει υποδομές. Αυτό είναι όμως και το νόημα του θεσμού, να σπρώχνει, μέσα από τη δύναμη του πολιτισμού, μια πόλη ώστε να αναταχθεί και να αναπτυχθεί στην κατεύθυνση του πολιτιστικού τομέα. Το επόμενο μοντέλο βιωσιμότητας, μετά τη βιομηχανοποίηση, είναι μέσω της έννοιας του πολιτισμού, των τεχνών και των επαγγελμάτων του. Και η Ελευσίνα είναι ιδανική γι’ αυτό, η Ευρώπη μάλιστα πειραματίζεται με την περίπτωσή της. Αν πετύχει, θα είναι πολύ σημαντικό – και θα πετύχει. Γενικά, ψάχνουν μοντέλα εφαρμογής. Το Έσεν στη Γερμανία, πολιτιστική πρωτεύουσα πριν από δέκα χρόνια, μια βαριά βιομηχανική πόλη, είχε ένα ποτάμι μολυσμένο, όπου πλέον κάνουν μπάνιο, έχει γίνει θέρετρο. Αυτό είναι ο στόχος, ο πολιτισμός να σπρώξει την πόλη προς την ανάπτυξη, γιατί ο θεσμός αυτός γίνεται αναπόφευκτα πανεθνικό ζήτημα. Θέτει το κράτος και τους μηχανισμούς του Δημοσίου σε τροχιά ανάταξης όσον αφορά την ευελιξία, τον τρόπο λήψης των αποφάσεων. Η Ελευσίνα αποτελεί μνημείο περιβαλλοντικής και ιστορικής σημασίας. Οι πληγές δημιουργούν την ανάγκη επούλωσης, επαναπροσδιορισμού, πρόκειται για την αναγκαιότητα της σύνθεσης της επόμενης στιγμής, της επόμενης φάσης. Αυτό που λέμε legacy, παρακαταθήκη, κληρονομιά, συνέχεια. Τρόποι βιώσιμης ανάπτυξης προς αυτή την κατεύθυνση, που θα αφήσουν στην Ελευσίνα ένα ίχνος πολιτισμού, το οποίο εμείς θεωρούμε ότι δικαιωματικά της ανήκει και το φέρει η ίδια, ως πόλη. Αλλά προηγουμένως χρειάζεται να γίνει η αποκάλυψη, αυτός είναι ο ρόλος της πολιτιστικής πρωτεύουσας». ​Όγκοι βουνών υψώνονται γύρω μας, εργοτάξια παντού, μια ελληνική σημαία καρφωμένη σε ένα ύψωμα που θυμίζει κυνόδοντα κυματίζει περήφανα και μανιασμένα. Η επόμενη στάση ίσως ήταν η πιο εντυπωσιακή. Ένα πα-

λιό νεκροταφείο πλοίων με άπειρα παροπλισμένα καράβια, αφημένα στη στεριά, έρμαια της σκουριάς, της αλμύρας και του αέρα, τα περισσότερα μέσα στα νερά. Συνταρακτική και υποβλητική σκηνογραφία που θα αποτελέσει το φόντο μιας μεγαλειώδους συναυλίας της Ελένης Καραΐνδρου. Περιφερόμασταν αρκετή ώρα στην ακροθαλασσιά, εντοπίσαμε σκόρπια κομμάτια μεταλλευμάτων από τα φορτία που έφταναν μέχρι εδώ μέσω της θάλασσας κάποτε. Μπορεί η Ελευσίνα να μην έχει μεγαλοπρεπές μέγαρο συναυλιών, αλλά η εικόνα αυτού του μέρους προσφέρει μοναδική ποιητική διάσταση και θα ταιριάξει απολύτως με τη μουσική της σπουδαίας διεθνούς συνθέτριας. Επόμενος σταθμός το παλιό εργοστάσιο χρωμάτων « Ίρις», που είναι κρυμμένο πίσω από ένα συγκρότημα σύγχρονων εργατικών κατοικιών. Μέσα από τα πλατάνια ξεπροβάλλουν δύο θολωτά οικοδομήματα μαζί με μια καμινάδα, που κάποτε έσφυζαν από ζωή, καθώς συγκέντρωναν εκατοντάδες εργάτες που δούλευαν σε έντονους ρυθμούς. Λειτούργησε ως μία από τις πιο πετυχημένες βιομηχανίες του κλάδου (αν και επίσης άκρως μολυσματική για τη θάλασσα) από το 1920 έως το 1986 και αποτελεί εξαιρετικό δείγμα μεσοπολεμικής βιομηχανικής αρχιτεκτονικής, κατασκευασμένο εξ ολοκλήρου από οπλισμένο σκυρόδεμα. Έχει περιέλθει και αυτό στη δικαιοδοσία του δήμου Ελευσίνας και ήρθε η ώρα να ξεκινήσει μια δεύτερη ζωή. Τα δύο οικοδομήματα θα μετατραπούν σύντομα σε ένα σύγχρονο πολιτιστικό κέντρο. Και στο πρόσφατο παρελθόν έχουν χρησιμοποιηθεί για εκθέσεις και θεατρικές παραστάσεις. Ανάλογη θα είναι και η μελλοντική μετατροπή τους. Το ένα οικοδόμημα, χάρη στο μεγάλο του ύψος, θα λειτουργήσει ως χώρος εκθεσιακός και γενικότερα πολλαπλών χρήσεων, ενώ το δεύτερο θα είναι αναψυκτήριο και τόπος συνάντησης επισκεπτών με δύο επίπεδα, εφόσον το ύψος του κτιρίου το επιτρέπει. Το προαύλιο, όπου μια παρέα παιδιών έπαιζε ποδόσφαιρο όσο περιδιαβαίναμε τον χώρο, θα διαμορφωθεί ανάλογα για τους μήνες που ο καιρός είναι καλός. Καθώς αποχωρούσαμε, είχε αρχίσει να πέφτει ο ήλιος και η πόλη να βυθίζεται στα μυστήριά της.

10.2.22 – lifo

25

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Β

ΣΤΗ ΒΑΡΒΑΚΕΙΟ ΣΤΑ ΠΕΡΙΞ

Η Κεντρική Δημοτική Αγορά Αθηνών ξεκινάει να χτίζεται το 1878 στο οικοδομικό τετράγωνο του κέντρου που ορίζεται από τις οδούς Ευριπίδου, Αιόλου, Σοφοκλέους και Αθηνάς, και ολοκληρώνεται το 1886. Το έργο καθυστερούσε για οικονομικούς λόγους μέχρι που μια πυρκαγιά το καλοκαίρι του 1884 αποτέφρωσε την παλιά αγορά της πόλης και η αποπεράτωση ήταν πια αναγκαία. Αρχιτέκτονάς της είναι ο Ιωάννης Κουμέλης που εμπνεύστηκε από κτίρια ίδιας χρήσης του εξωτερικού. Κατάφερε να γλιτώσει από την καταστροφική μανία της χούντας, που ήθελε να εξαφανίσει τοπόσημα της πόλης, αφού υπήρξε η πρόταση να γκρεμιστεί και να αντικατασταθεί από κάποιο πολυώροφο κτίριο. ΑΠΟ ΤΗ ΖΩΗ ΠΑΡΑΣΙΔΗ ΦΩΤΟ: ΠΑΡΙΣ ΤΑΒΙΤΙΑΝ 26 lifo – 10.2.22

10.2.22 – lifo

27

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Τ

Τελικά δεν επιβίωσε απλώς μέχρι σήμερα αλλά τελευταία δείχνει πως μπορεί να ξαναγίνει και προορισμός εξόδου. Κάποιοι τολμούν να επιχειρήσουν εκεί, κι ας σερβίρουν σούσι με φόντο βιτρίνες κρεάτων. Δεν γνωρίζω τι συνέβαινε παλιότερα, αλλά τώρα που ξανασυζητιέται δεν έχω ακούσει κανέναν να την αποκαλεί με το επίσημο όνομά της, όλοι Βαρβάκειο τη λένε κι έτσι την καταλαβαίνουν – η γλώσσα που δημιουργεί η ίδια η πόλη είναι πιο δυνατή καμιά φορά από τις τυπικότητες. Ακόμα κι αν συμφωνήσουμε όλοι, λοιπόν, ότι θα τη λέμε Βαρβάκειο, αυτή η ονομασία πιστεύεται ότι της κόλλησε από τον Ιωάννη Βαρβάκη που δώρισε το οικόπεδο για να ανεγερθεί, κάτι που δεν ισχύει. Την έλεγαν και τη λέμε έτσι γιατί πολύ απλά γειτνιάζει με το κατεδαφισμένο πλέον Βαρβάκειο λύκειο. Τα μαγαζιά της αγοράς περνάνε από γενιά σε γενιά, δύσκολα μπαίνει στη δουλειά κάποιος που δεν έχει σχέση «αίματος» με αυτή. Εμείς που είμαστε επισκέπτες της δύο πράγματα πρέπει να προσέχουμε, να μη γλιστρήσουμε στην ψαραγορά και να μην ψάχνουμε λογική στην αρίθμηση της Φιλοποίμενος, που περιλαμβάνει ένα κομμάτι της κρεαταγοράς και το μόνο εναπομείναν πατσατζίδικό της. Στην ψαραγορά, που βρίσκεται στο κέντρο, κάθε καμάρα είναι κι ένα μαγαζί, κάθε μαγαζί, ακόμα και στην ενδιάμεση νησίδα, έχει νούμερο. Έπειτα, αυτό που χρειάζεται για να κάνουμε τις αγορές μας εκεί είναι να έχουμε τη μύτη και τα μάτια μας ανοιχτά, ψάξιμο και δοκιμές μέχρι να βρούμε τους πάγκους που μας ικανοποιούν στο πιάτο και στο budget. Γιατί, όπως λέει και η παροιμία, «αν δεν βρέξεις κώλο, ψάρι δεν τρως», όπως μου είπε κι ένας άνθρωπος της αγοράς, της κρεαταγοράς μάλιστα.

ΓΙΑ ΚΡΈΑΣ, ΨΆΡΙ ΚΑΙ ΛΑΧΑΝΙΚΆ Χωρίς να χρειαστεί καν να βρεθείτε στα ενδότερα της αγοράς, θα συναντήσετε τον πιο «διαβασμένο» κρεοπώλη της, τον Αγγελή (Αιόλου 81, εντός στοάς), που φέρνει κρέατα ελευθέρας βοσκής από μικρούς παραγωγούς της Ορεστιάδας, της Νάξου και μοσχίδα από την Κερκίνη Σερρών. Μπορεί να σιτέψει το κομμάτι κρέατος που θα του ζητήσετε, φτιάχνει αρνίσιο ρολό, κιμά, κοτόπουλο γεμιστό με πιπεριά και γραβιέρα Νάξου, αρκεί να τα παραγγείλετε μία μέρα πριν. Κάνει τα δικά του λουκάνικα, μοσχαρίσια, βουβαλίσια και χοιρινά, μόνο με κρέας, αλάτι και πιπέρι. Ξέρει από κοπές και μπορεί να σας κατευθύνει, ενώ, ακόμα κι αν δεν έχετε μαγειρέψει ποτέ στη ζωή σας, έχει τυπωμένες τις οδηγίες για να ξέρετε

28 lifo – 10.2.22

ΓΙΑ ΞΗΡΟΎΣ ΚΑΡΠΟΎΣ, ΡΏΣΙΚΑ ΠΡΟΪΌΝΤΑ ΚΑΙ ΑΙΓΥΠΤΙΑΚΌ ΚΑΦΈ Φρεσκοψημένους ξηρούς καρπούς από το δικό τους εργαστήριο θα βρείτε στο Καρποί των Αγγέλων (Ευριπίδου 31-33), ενώ μεγάλη ποικιλία προσφέρει και το μαγαζί της Μαρίας Βορριά (Ευριπίδου 22), που έχει καρυδόψιχα ελληνική βιολογικής καλλιέργειας, αμυγδαλόψιχα από τον Βόλο και την Καβάλα καθώς και όλα τα απαραίτητα για την Καθαρά Δευτέρα: παστό μπακαλιάρο και χαλβά του μπακάλη Κυργίων Δράμας. Στο new age ξηροκαρπάδικο της περιοχής, στο 1001 γεύσεις (Αθηνάς 42), θα προμηθευτείτε φιστικοβούτυρο από ντόπιο καρπό, πάστα φιστικιού Αιγίνης, κολοκυθοβούτυρο που περιέχει μόνο πάστα από κολοκυθόσπορο, καθώς και μερικά εναλλακτικά σνακ, όπως τα chips φακής με ντομάτα και βασιλικό και τα μήλου με κανέλα χωρίς προσθήκη ζάχαρης. Σμετάνα (δηλαδή ξινή κρέμα γάλακτος, πιο λιπαρή από τη sour cream) θα βρείτε στο ρωσικο-πολωνικό παντοπωλείο του Μπατανιάν (Αρμοδίου 14). Λίγο πιο πέρα, ένα μαγαζί διαθέτει αιγυπτιακό καφέ και όλα τα σύνεργα για ναργιλέ (Σωκράτους 15). Γίγαντες Καστοριάς, φασόλια Πρεσπών, χάντρες Φλώρινας, μαυρομάτικα Πρέβεζας, φακές και ρεβίθια Δομοκού θα σας βάλουν με τη σέσουλα στο γεμάτο με σακιά υπόγειο του Πέτρου (Ευριπίδου 46).

ποιο κομμάτι είναι κατάλληλο για κατσαρόλα, φούρνο ή τηγάνι. Αν θέλετε να ζήσετε όλη την εμπειρία του Αγγελή, ζητήστε να σας ετοιμάσει ένα καρπάτσιο για να το απολαύσετε επί τόπου στον πάγκο του. Ο Πιρλιμπός (Φιλοποίμενος 14) ειδικεύεται στο βοδινό κρέας, το φέρνει από στάβλους σε όλη την Ελλάδα. Προμηθεύει με αυτό μερικά από τα καλύτερα κρεατοφαγικά εστιατόρια της Αθήνας, μεταξύ των οποίων είναι το Basegrill και ο Τηλέμαχος. Μάγουλα μοσχαρίσια και γκουρμέ από τα Τρίκαλα και την Ορεστιάδα φέρνουν στης Λευκαδίτη (Φιλοποίμενος 3). Εκεί θα βρείτε κομμάτια με τα οποία άλλοι τρελαίνονται και άλλοι δεν θέλουν ούτε να τα βλέπουν: εντόσθια, γλώσσες, μυαλά, πνευμόνια και αμελέτητα. Για τα μεγάλα τους φρέσκα ψάρια φημίζονται ο Πικούνης στο νούμερο 67 και ο Κοράκης, ο πρόεδρος της ιχθυαγοράς, στο 68, που προμηθεύεται τα αλιεύματα που φιγουράρουν στις ψαριέρες του από τη Νέα Μηχανιώνα, τη Σκύρο, την Αλόννησο και τη Φολέγανδρο. Για καραβίδες από τον βόρειο Ευβοϊκό, «ζωντανές, που σπαρταράνε», όπως θα σας πουν και θα φροντίσουν να σας δείξουν, θα πάτε στου Ζούρα, στο νούμερο 51. Στη νησίδα, το γαριδάδικο της αγοράς που έχει γάμπαρη, γαρίδα φρέσκια Kύμης και Πλαταμώνα είναι το Νησί. Στο νούμερο 49, ο Αράπης είναι από τους παλαιότερους της αγοράς. Διαθέτει μύδια, κυδώνια, γυαλιστερές, αχηβάδες βόνγκολε και μικρές ελληνικές λουμπίνι, γαλλικά στρείδια και εγχώριες καλόγνωμες, αμμοσωλήνες και πολλά ακόμα. Όσα από αυτά συλλέγονται στην Ελλάδα προέρχονται αυστηρά από τη Βόρεια Ελλάδα, το Ιόνιο Πέλαγος και τις Κυκλάδες. Για όστρακα, κυρίως για μύδια, πάτε και στου Πετρόπουλου, στο 45. Για ποικιλία σε καλά κατεψυγμένα, σολομό και τόνο, για βασιλικά καβουροπόδαρα, αστακό και χτένια θα σας εξυπηρετήσουν στου Φοντάν, στο νούμερο 64. Περνώντας την Αθηνάς, στην κάτω πλευρά της αγοράς, η πιο παλιά μανάβισσα έχει και τη μεγαλύτερη ποικιλία σε φρούτα και λαχανικά, εγχώρια αλλά και εξωτικά. Η Γεωργία Τσουπάκη (Αρμοδίου 10) και τα παιδιά της έχουν συγκεντρώσει πολλά χόρτα, φέρνουν τις ρίζες που έγιναν δημοφιλείς από τα μαγειρικά ριάλιτι, έχουν και χρυσό παντζάρι.

ΓΙΑ ΤΥΡΙΆ, ΓΙΑΟΎΡΤΙΑ, ΒΟΎΤΥΡΟ ΚΑΙ ΑΥΓΆ Πριν προλάβετε να ψελλίσετε τη λέξη «τυρί», οι μόνιμοι της αγοράς, οι γνώστες και οι περίοικοι θα σας απαντήσουν «Στρούγκα του Μοριά» (Ευριπίδου 21). Η οικογένεια Μπίτσικα συγκεντρώνει στα ψυγεία της ελληνικά τυριά, κασέρι, μυζήθρα, γιαούρτια, βούτυρα. Το κατσικίσιο τους τυρί, το κατσικίσιο γιαούρτι

δικής τους παραγωγής από την Αρκαδία και η βουτυράτη τους τριπολιτσιώτικη φέτα είναι στα must. Κι αν θέλετε τη φέτα σας σκληρή έχουν και από αυτή, με πιπεράτη επίγευση, ενώ θα βρείτε και μία Λαμίας, με πιο ήπια γεύση. Εντός της στεγασμένης αγοράς, λίγο πριν βγείτε στη Σωκράτους, θα συναντήσετε το Μαντρί (Φιλοποίμενος 3). Εκεί θα βρείτε πεκορίνο Αμφιλοχίας, μαλακή φέτα Κεφαλονιάς και σκληρή από τα Καλάβρυτα, απ’ όπου έρχεται και το πρόβειο τους βούτυρο. Σε περίπτωση που έχετε πετύχει σε πλατφόρμες διανομής ένα κατάστημα ονόματι «Τσηζ!», να ξέρετε ότι από κει φεύγουν τα πακέτα του. Φαίνεται ότι το Μαντρί θέλησε να προσαρμοστεί στην εποχή της παντοκρατορίας του delivery, προσφέροντας πέντε διαφορετικές ποικιλίες με ελληνικά τυριά, αλλαντικά και αλοιφές σε γουστόζικο packaging. Αυγά κάθε μεγέθους από το Χιλιομόδι Κορινθίας και το Βαθύ Αυλίδας έχει ο Ιωσηφίδης (Σωκράτους 8). Και επειδή το google search «πώς βράζουμε ένα αυγό;» είναι αρκετά δημοφιλές, ο ειδικός εξηγεί ότι απ’ όταν δούμε τις πρώτες φουσκάλες του βρασμού, για να το φάμε μελάτο, θέλει τρία λεπτά, για να γίνει ελαφρώς σφιχτό και ζουμερό θέλει πέντε λεπτά και για να βγει σφιχτό πρέπει να μείνει στο κατσαρολάκι εφτά λεπτά. Για αυγά βιολογικά και ελευθέρας βοσκής μπορείτε να επισκεφθείτε και τον Κρόκο (Σοφοκλέους 20). Εκεί θα βρείτε και πιο εκκεντρικές προτάσεις, όπως αυγά γαλοπούλας, τα οποία μπορείτε να μαγειρέψετε όπως ακριβώς θα μαγειρεύατε της κότας, στρουθοκαμήλου, που το βάρος τους αντιστοιχεί σε περίπου είκοσι κλασικά αυγά, άκρως θρεπτικά αυγά ορτυκιού που γίνονται ντελικάτο τουρσί, αυγά άγριας πάπιας, που είναι διαθέσιμα από τον Μάρτιο έως τον Σεπτέμβριο, και φραγκόκοτας που θα σας δώσουν το προβάδισμα προκειμένου να κερδίσετε στο πασχαλινό τσούγκρισμα.

ΓΙΑ ΑΛΛΑΝΤΙΚΆ, ΜΠΑΧΑΡΙΚΆ, ΒΌΤΑΝΑ ΚΑΙ ΘΥΜΙΆΜΑΤΑ Τα αλλαντικά έχουν τους δικούς τους ναούς στο «στομάχι» της Αθήνας, μαγαζιά-ονόματα που στέκονται το ένα δίπλα στο άλλο. Οι παστουρμάδες, τα σουτζούκια, οι καβουρμάδες, το δραμινό παστράμι, η κυκλαδίτικη λούζα, το κερκυραϊκό νούμπουλο και το μουχτερόν του Πόντου κρέμονται από το ταβάνι και γεμίζουν τις βιτρίνες στο Μιράν (Ευριπίδου 45) και στα Καραμανλίδικα του Φάνη (Ευριπίδου 41). Η νοστιμιά τους είναι διαχρονική και φημισμένη, η ποιότητά τους εγγυημένη. Εκεί θα βρείτε και τυριά μικρών παραγωγών, καπνιστή πλεξούδα Βέροιας, βολάκι Άνδρου, τσεμπέρι Ιθάκης, σιτάκα Κάσου και πολλά ακόμη, όρεξη να έχετε

ΓΙΑ ΕΙΔΗ ΣΠΙΤΙΟΥ

να δοκιμάζετε. Υπερτροφές, αποξηραμένα μανιτάρια και φρούτα, σαπούνια ελαιολάδου, αλλά κυρίως βότανα και μπαχάρια από κάθε γωνιά της γης θα βρείτε σε μικρούς χώρους που συγκεντρώνουν χιλιάδες προϊόντα στο Μπαχάρ (Ευριπίδου 31), στον Fotsi (Ευριπίδου 39) και στο Ελιξίριον (Ευριπίδου 41). Στο πατάρι του τελευταίου μόλις άνοιξε ένας χώρος που ειδικεύεται στο τσάι, ώστε να μπορείτε να το απολαύσετε εκεί. Επίσης, επειδή μαθαίνω τελευταία ότι κάποιοι λιβανίζετε, εκεί θα βρείτε και μοσχοθυμιάματα χειροποίητα σε δεκάδες διαφορετικά αρώματα. Τις μέρες που δεν έχετε διάθεση να επιλέξετε ανάμεσα σε πάρα πολλά είδη μπαχαρικών, βοτάνων και τσαγιού, μπορείτε να δείτε αν έχει αυτό που θέλετε το πιο μαζεμένο και λιτό κατάστημα του Ψαλίδα (Σωκράτους 22).

ΓΙΑ ΑΛΕΎΡΙ, ΌΣΠΡΙΑ, ΕΛΙΈΣ ΚΑΙ ΤΟΥΡΣΙΆ Όταν το 2013 οι Μύλοι Αχαΐας (Ευριπίδου 33) διαπίστωσαν ότι πολλοί πελάτες τους δεν έβρισκαν τα προϊόντα τους στην Αθήνα, έκαναν την κίνηση να ανοίξουν το δικό τους αλευροπωλείο κοντά στη Βαρβάκειο Αγορά. Στο κατάστημά τους διαθέτουν πάνω από σαράντα κωδικούς αλεύρων, μεταξύ αυτών ζέας, σικάλεως, πολύσπορο, dinkel, διάφορα κίτρινα, αλεύρι χωρίς γλουτένη και ζυμαρικά από παραγωγούς που χρησιμοποιούν αποκλειστικά δικά τους άλευρα. Γίγαντες Καστοριάς, φασόλια Πρεσπών, χάντρες Φλώρινας, μαυρομάτικα Πρέβεζας, φακές και ρεβίθια Δομοκού φέρνει το γεμάτο με σακιά υπόγειο του Πέτρου (Ευριπίδου 46). Για μαύρες ελιές Αμφίσσης, Καλαμών, για πράσινες τσακιστές και γεμιστές από διάφορες γωνιές της Ελλάδας, για βολβούς, πράσινες ντομάτες και άλλα τουρσιά υπάρχει το περιποιημένο κατάστημα Αριάνα (Θεάτρου 3).

Σχοινιά κάθε είδους, σπάγκοι, κορδέλες, κατασκευές από σχοινιά, όπως έπιπλα και φωτιστικά, πλεκτές ομπρέλες παραλίας και πλεκτά σκίαστρα βρίσκουμε στον Γεώργιο Τρέζο (Παλλάδος 2). Στοιχηματίζω πως αν έχετε περπατήσει την Παλλάδος, θα έχετε σταματήσει μπροστά από τον Πασιαλή (3-5) που κρεμάει καθημερινά καλάθια κάθε μεγέθους και σχήματος, διακοσμητικά ή για χρήση, στην πρόσοψη του μαγαζιού του. Μέσα κρύβει πιάτα και ποτήρια, είδη οικιακής χρήσεως και επαγγελματικά, που μας γυρίζουν σε άλλες εποχές. Το παλαιοπωλείο που με την τέντα «Big Bazaar» (Αριστογείτονος 9) βρίσκεται ακριβώς απέναντι από τη Βαρβάκειο, επί της Αριστογείτονος, έχει, μεταξύ πολλών άλλων, έναν θησαυρό από πιάτα από βαλκανικές χώρες και κρυστάλλινα ποτήρια απλωμένα στον πρώτο και στον δεύτερο όροφό του χύμα. Αν έχετε υπομονή, μπορείτε να φτιάξετε ολόκληρα σερβίτσια που δεν θα σας κοστίσουν πολύ. Αν σας ενδιαφέρουν τα φυτά εσωτερικού και εξωτερικού χώρου, αλλά και τα ζαρζαβατικά, τα καρποφόρα δέντρα μπαλκονιού ή κήπου, θα τα βρείτε στο Γεωπονικό Κέντρο Αθηνών (Ευριπίδου 25). Εκτός από μεγάλη ποικιλία –έχει περισσότερα φυτά απ’ όσα φαίνονται εκ πρώτης–, δίνουν και συμβουλές ή προτείνουν θεραπείες για ό,τι σας έχει αρρωστήσει. Αν, πάλι, σας αρέσει να μετατρέπετε τους δοκιμαστικούς σωλήνες σε βάζα, αν ψάχνετε διάφορα γυάλινα μπουκαλάκια για διακοσμητικά, αιθέρια έλαια και πρώτες ύλες για να δοκιμάσετε να φτιάξετε καλλυντικά, αναζητήστε τον Ρουμπουλάκη (Σωκράτους 30).

ΕΚΕΊ ΠΟΥ ΘΑ ΣΑΣ ΣΤΡΏΣΟΥΝ ΤΟ ΤΡΑΠΈΖΙ Σε ένα σύγχρονο σουβλατζίδικο που ακολουθεί τον τρόπο των παλιών, στη Βόλβη (Ευριπίδου 24), ψήνει ο Καβαλιώτης Τάσος Περδίκης, έκτης γενιάς κρεοπώλης με ρίζες από το Αϊβαλί. Τα κρέατα που γυρνάει στη σχάρα του είναι από τα γειτονικά κρεοπωλεία, τα καθαρίζει και τα ξεκοκαλίζει στο χέρι. Το σουτζουκάκι του είναι ατόφιο μοσχάρι και βγαίνει μερίδα σε λαδόκολλα ή τυλίγεται, το καλαμάκι του είναι χοιρινό, χωρίς περιττά λίπη, η αφράτη πίτα είναι ημέρας και προσφέρεται αλάδωτη. Πατάτες και τζατζίκι ξεχάστε τα. Σαγανάκια και μακαρονάδες θαλασσινών, ψαρόσουπα αλλά και maki, nigiri, sashimi από ψάρι που έρχεται από την ίδια την αγορά και φιλετάρεται μπροστά μας θα βρείτε στα Hasapika Central Market (Αριστογείτονος 1). Στην Ταβέρνα του Άρη (Σοφοκλέους 1719) ψωνίζουν επίσης από τους πάγκους της

αγοράς, ρίχνουν ψιλό ψάρι στο τηγάνι, ψήνουν χταπόδι και γαρίδες, βάζουν και ζωντανή μουσική τα μεσημέρια. Για να απολαύσετε ατομική ποικιλία στην μπάρα μαζί με ούζο, μπίρα και ηπειρώτικο τσίπουρο από το χωριό του ιδιοκτήτη ψάξτε τον Καραγιάννη (Aρμοδίου 67Α), που λειτουργεί από τη δεκαετία του ’70. Δοκιμάστε σίγουρα το μπιφτεκάκι του με την πολίτικη συνταγή, για το οποίο και φημίζεται. Το σκηνικό-μινιατούρα και τα ελάχιστα σκαμπό του, που βλέπουν ελαφρώς αμφιθεατρικά την ψαραγορά, θα σας κάνουν να νιώσετε ότι χαλαρώνετε σε ένα κρυφό μέρος της πόλης, παρότι είναι πολλοί αυτοί που γνωρίζουν την ύπαρξή του. Στο εμβληματικό και τελευταίο πατσατζίδικο της αγοράς, στο οινομαγειρείο «Η Ήπειρος» (Φιλοποίμενος 4), που έχει απαλύνει με τις σούπες του τα ξενύχτια των Αθηναίων, φτιάχνουν μαγειρίτσα όλο τον χρόνο, κοτόσουπα-βάλσαμο, άπαιχτη γίδα φρικασέ και, φυσικά, πατσά, ψιλοκομμένο και ανάμεικτο. Από κει έχουν περάσει μεγάλες υπογραφές του διεθνούς food writing, μεταξύ των οποίων ο Άντονι Μπουρντέν. Τη σάλα του έχει αποτυπώσει η κάμερα του Νίκου Παναγιωτόπουλου όταν γύριζε το Aυτή η νύχτα μένει, όταν το μαγαζί λεγόταν ακόμα Μοναστήρι. Πρόκειται για ένα μαγαζί που έχει πολλές ιστορίες να πει και στα τραπέζια του γεννιούνται συνέχεια καινούργιες, παρότι με την πανδημία δεν έχει κρατήσει τη βραδινή του λειτουργία. Το άλλο μαγαζί της περιοχής που πρέπει να έχει γραφτεί σε ταξιδιωτικούς οδηγούς και κείμενα με tips για την Αθήνα τόσες φορές όσες και η Ακρόπολη είναι το Δίπορτο (Σωκράτους 9 & Θεάτρου). Το υπόγειο που σερβίρει πικάντικη ρεβιθάδα, μοσχάρι γιουβέτσι, πατάτες γιαχνί και τηγανητή σαρδέλα θρυλείται πως είναι η ταβέρνα που αναφέρει ο Κώστας Βάρναλης στους «Μοιραίους». Σε αυτό το μαγαζί-χωνευτήρι χορταίνουν από τους εργαζόμενους της αγοράς και τη hip ιντελιγκέντσια της πόλης μέχρι τουρίστες που περιμένουν υπομονετικά στα σκαλιά του μέχρι να αδειάσει ένα από τα λίγα τραπέζια του. Έξω από την αγορά, σε ένα κτίριο του 1855, εκεί όπου κάποτε λειτούργησε το πρώτο φαρμακείο της Αθήνας, συγκεκριμένα στον Κρίνο (Αιόλου 87) τηγανίζουν από τη δεκαετία του ’20 λουκουμάδες, αυτούς με την τρύπα στη μέση, και σερβίρουν πλούσιες μερίδες, ενώ ταυτόχρονα έχουν και το πιο γευστικό oldschool παγωτό μηχανής, με το οποίο μπορείτε να τους συνδυάσετε.

10.2.22 – lifo

29

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Οι άνθρωποι της Βαρβακείου

Ο ΒΕΤΕΡΆΝΟΣ ΙΧΘΥΟΠΏΛΗΣ

Σπύρος Κοράκης

πρόεδρος της ψαραγοράς

τα τρυπάμε με το μαχαίρι ή τους στάζουμε λεμόνι, πρέπει να κινούνται. Κι αν το όστρακο δεν είναι καλό, είναι δύσοσμο, θα το αντιληφθείτε αμέσως. Τα δικά μου ψάρια έρχονται απ’ όλη την Ελλάδα, έχω τους δικούς μου αλιευτές στη Νέα Μηχανιώνα, στη Σκύρο, στην Αλόννησο και στη Φολέγανδρο. Η λιανική δεν δουλεύει όπως παλιά, τα καινούργια νοικοκυριά προτιμούν να παραγγέλνουν φαγητό απ’ έξω παρά να αφιερώνουν χρόνο στο μαγείρεμα. Ευτυχώς για εμάς υπάρχουν τα εστιατόρια».

Η ΠΑΤΣΑΤΖΟΎ ΠΟΥ ΜΙΛΆΕΙ ΠΈΝΤΕ ΓΛΏΣΣΕΣ

Ράνια Καρατζένη

οινομαγειρείο ήπειρος

«Στις αρχές του εικοστού αιώνα εκείνοι που δούλευαν στις παράγκες στη συμβολή της Αιόλου με την Αδριανού φοβόντουσαν να μετακινηθούν προς τα εδώ μήπως δεν είχε κίνηση. Στη "νέα αγορά", όπως την έλεγαν τότε, ήρθε ο παππούς το ’20, στήνοντας ένα αυγοπτηνοπωλείο. Όταν άρχισαν να εμφανίζονται και να αυξάνονται τα πτηνοτροφεία, το γύρισε στο καλό ψάρι, έτσι εγώ είμαι η τρίτη γενιά, και ο γιος μου η τέταρτη. Η αγορά που τροφοδοτούσε κάποτε τα ανάκτορα τώρα τροφοδοτεί την προεδρία. Από τη Βαρβάκειο έχει παρελάσει το Α και το Ω, και με το Ω εννοώ τον Ωνάση. Κάθε Παρασκευή ερχόντουσαν από τον Σκορπιό για τροφοδοσία. Δεν παύουμε να είμαστε η φθηνότερη αγορά της Ευρώπης, ο καταναλωτής εδώ βρίσκει τη λύση του πολύ φθηνά. Υπάρχει τεράστιος ανταγωνισμός μεταξύ μας, είμαστε 120 μαγαζιά, ο ένας δίπλα στον άλλον. Κάθε μέρα περνάνε περίπου στους οκτώ με δέκα τόνους αλιεύματα, μαζί με τα κατεψυγμένα. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει κατανάλωση, ότι τα προϊόντα πουλιούνται, φεύγουν και έρχονται άλλα. Άλλωστε τα μαγαζιά εδώ είναι μικρά, δεν υπάρχουν χώροι αποθήκευσης, μια-δυο μέρες μπορεί να μείνει ψάρι στους πάγκους. Επίσης, οι έλεγχοι που γίνονται είναι συνεχείς, σχεδόν καθημερινοί – είμαστε μαζεμένοι εδώ οπότε βολεύουμε. Το πρώτο και κύριο για να καταλάβουμε αν το ψάρι είναι καλό είναι όταν το πιάνουμε από το κεφάλι να στέκεται οριζόντιο και να μην κρέμεται το μισό προς τα κάτω, να παραμένει ντούρο. Έπειτα πρέπει το μάτι να έχει διαύγεια, να είναι έξω και όχι βαθουλωμένο. Όταν το ανοίγουμε, τα σπάργανα πρέπει να είναι κατακόκκινα σαν τριαντάφυλλο, σαν γυναικείο κραγιόν. Αυτά τα τρία πράγματα αν ξέρετε, δεν χρειάζεστε τίποτε άλλο. Όσον αφορά τα οστρακοειδή, πρέπει να είναι σφιχτά, να ανοίγουν με μεγάλη δυσκολία και να είναι ζωντανά όταν

30 lifo – 10.2.22

Το μαγαζί λειτουργεί στη σημερινή του μορφή τα τελευταία είκοσι χρόνια. Την εποχή που η Βαρβάκειος είχε τρία πολύ γνωστά πατσατζίδικα, μαζί με του Σιδέρη και του Παπανδρέου, λεγόταν Μοναστήρι. «Μάγειρας από το ’56 και προσωπικός φίλος του Πολ Μποκίζ, ο μπαμπάς μου δούλεψε σε κατ’ οίκον δεξιώσεις και στις κουζίνες του Κολωνακίου, στο Tops, στο La Minute και στο Jimmy’s Cooking, που βαφτίστηκε έτσι γιατί όλοι “Τζίμη” τον φώναζαν. Λουκιανού και Σπευσίππου γωνία είχα δει τον Ανδρέα Παπανδρέου και τον Μπίλι Μπο, που βλέποντάς τον είχα πει ότι δεν μπορεί να υπάρξει πιο ωραίος. Όταν ο μπαμπάς ανέλαβε το Μοναστήρι, θέλοντας να δείξει ότι η ελληνική παραδοσιακή κουζίνα είναι κάτι πέρα από τον πατσά, το μετονόμασε σε “Oινομαγειρείο Ήπειρος”, γιατί καταγόμαστε από τα Πράμαντα Ιωαννίνων. Στις αρχές εγώ είχα αναλάβει να κάνω το μαγαζί γνωστό έξω από τα σύνορα, κι αυτό γιατί μιλάω αγγλικά, γαλλικά, ιταλικά, ισπανικά. Τα πρώτα αφιερώματα έγιναν στη γαλλική τηλεόραση και σιγά σιγά έρχονταν άνθρωποι απ’ όλον τον κόσμο. Eίχα τη χαρά να γνωρίσω τον Άντριου Ζίμερν, τον Τζέιμι Όλιβερ, τον Άντονι Μπουρντέν. Τελειώνοντας το σχολείο, είχα σκοπό να γίνω διερμηνέας, να σπουδάσω στο μεταφραστικό της Γενεύης. Το δοκίμασα για λίγο, όμως τελικά μου άρεσε πιο πολύ το κομμάτι των Πολιτικών Επιστημών και των Διεθνών Σχέσεων, οπότε ακολούθησα αυτό – έκανα και δύο μεταπτυχιακά εκεί. Έκανα ένα πέρασμα από Αγγλία και Αμερική για να εργαστώ, ασχολήθηκα για λίγο με διεθνείς οργανισμούς, αλλά ανάμεσα στα τρία παιδιά ήμουν το μοναδικό κορίτσι και, σύμφωνα με τη νοοτροπία του μπαμπά, έπρεπε να γυρίσω πίσω. Τελικά έμεινα. Είμαι παιδί εστιάτορα, όλες οι αναμνήσεις μου και οι οικογενειακές συναντήσεις είναι για μένα συνδεδεμένες με κάποιο εστιατόριο. Σταδιακά άρχισα να μπαίνω στο πνεύμα της κουζίνας και όταν έφυγε ο μπαμπάς, το 2013, ήταν ένα μεγάλο στοίχημα για μένα να διατηρήσω το εστιατόριο, παρακαταθήκη μου ήταν όλες του οι συνταγές. Συνεχίζω ως εμπειρική μαγείρισσα και δεν έχω αλλάξει το μενού. Σημαία μου είναι ο πατσάς, ένα φαγητό-φάρμακο για όποιον το επιλέγει συστηματικά. Έχει τους λάτρεις του, που συνήθως είναι μεγαλύτεροι άνθρωποι, αλλά τώρα έχουν αρχίσει και οι νεό-

ΈΝΑ ΜΩΣΑΪΚΌ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΉΤΩΝ ΣΤΗΝ ΑΙΩΝΌΒΙΑ ΑΓΟΡΆ ΤΗΣ ΑΘΉΝΑΣ. τεροι να τον παραγγέλνουν. Έρχονται από την άλλη άκρη του κόσμου για να τον δοκιμάσουν, από τον Καναδά, την Αμερική, την Αυστραλία και την Κίνα. Το μυστικό του είναι το πολύ καλό πλύσιμο, για να αποβάλει όλες του τις μυρωδιές και τις τοξίνες. Και η αγάπη στο μαγείρεμα φυσικά. Τις σούπες μας τις βρίσκει κανείς όλο τον χρόνο, τα γιουβαρλάκια, την κοτόσουπα αλλά και τη μαγειρίτσα. Μου αρέσει να εκπροσωπώ μια κουζίνα που όσες μόδες κι αν έρθουν, θα υπάρχει για πάντα, παρότι τα μαγαζιά σαν την Ήπειρο μοιάζουν σήμερα με τους μικρούς κινηματογράφους, τείνουν να εκλείψουν. Πολλοί έχουν αναρωτηθεί αν ψωνίζω από την αγορά – ψωνίζω απευθείας από τους παραγωγούς, έχοντας επιλέξει κάποιους από διάφορα σημεία της Ελλάδας. Ως Ηπειρώτισσα θα μπορούσα να χρησιμοποιώ κοτόπουλα από κει, όμως δουλεύω με κοτόπουλα Ναυπάκτου γιατί είναι αυτά που μου έχουν δώσει την περισσότερη γεύση. Ακολουθώ πάντα τη συμβουλή του μπαμπά μου, ο οποίος έλεγε ότι “το φαγητό πρέπει να μπορεί να το φάει ένα μικρό παιδί κι ένας μεγάλης ηλικίας άνθρωπος, τα δυο πιο ευαίσθητα στομάχια”. Σίγουρα υπάρχουν τα σκαμπανεβάσματα στις τιμές των πρώτων υλών, αλλά ο πελάτης μου είναι “βασιλιάς”, θα βρω άλλους τρόπους να μειώσω το κόστος μου παρά να κάνω εκπτώσεις στα υλικά μου. Ξυπνάω κάθε μέρα στις πέντε το πρωί, στις έξι είμαι εδώ για να ξεκινήσουμε το μαγείρεμα, τελειώνω το βράδυ. Όσο δύσκολο κι αν είναι το πρωινό ξύπνημα και οι αμέτρητες ώρες δουλειάς, το μαγαζί είναι η ζωή μου. Αυτό που μου στέρησε ο κορωνοϊός είναι η υποδοχή των βραδινών μου πελατών, η λειτουργία τις καθημερινές μέχρι αργά και τα Σαββατοκύριακα είκοσι τέσσερις ώρες. Εκεί βλέπεις άλλο κόσμο, τον “after”, της διασκέδασης, καλλιτέχνες που θέλουν να ισιώσουν το στομάχι τους μετά το πρόγραμμα και να πάνε για ύπνο, εκείνον που έρχεται ενθουσιασμένος μετά τα μπουζούκια γιατί έχει περάσει καλά, που μας αφήνει στα σκαλοπάτια για τις τουαλέτες γαρίφαλα από τα μπουζούκια ή κάποιο ποτήρι που πήρε μαζί του φεύγοντας από ένα μπαράκι. Από αυτούς

ακούμε πώς λειτουργεί η νύχτα, ποιος τραγουδάει πού, ποιος είχε κόσμο και ποιος δεν είχε, ποιος έχει καλή ακουστική σε μαγαζί. Αφού εμείς δεν προλαβαίνουμε να πάμε, τα μαθαίναμε από αυτούς. Οι τουρίστες διαβάζουν ότι μιλάω διάφορες γλώσσες, οπότε μου μιλάνε απευθείας στα γαλλικά ή στα ιταλικά. Οπότε περνάω μια χαρά, νιώθω λες και είμαι ακόμα στο εξωτερικό. Το πιο σημαντικό σε ένα εστιατόριο είναι να δώσει τέτοια γεύση στον πελάτη που θα τη νοσταλγήσει και θα επιστρέψει για να την ξαναγευθεί. Αν δεν δω τους τακτικούς μου πελάτες, αυτούς που ξέρω τις συνήθειές τους, ανησυχώ. Βλέπω, όμως, και ξένους που έχουν έρθει στην Αθήνα για μήνα του μέλιτος και μετά φέρνουν και τα παιδιά τους. Όλα αυτά είναι μια καθημερινότητα που με κάνει να ξεχνάω την κούραση. Έχω ταξιδέψει σχεδόν σε όλη την Ευρώπη, έχω δει πολλές αγορές. Με στενοχωρεί το ότι οι αρμόδιοι φορείς δεν δίνουν την πρέπουσα σημασία στη Βαρβάκειο ώστε να την αναβαθμίσουν. Εμείς κάνουμε αγώνα δρόμου για να διατηρούμε τον χώρο καθαρό. Είναι τρομερό το ότι η αγορά είναι στάση σε όλες τις ξεναγήσεις που γίνονται στο κέντρο της Αθήνας και δεν της δίνουν λίγο περισσότερη σημασία, με αποτέλεσμα οι φωτογραφίες που βγάζουν καμιά φορά οι ξένοι να θυμίζουν τριτοκοσμικές χώρες. Δεν θα ήθελα η αγορά να γίνει πιο μοντέρνα και να χάσει το μοναδικό της στυλ, θα ήθελα όμως να είναι πιο καθαρή».

Ο ΠΙΟ ΨΑΓΜΈΝΟΣ ΚΡΕΟΠΏΛΗΣ

Θάνος Αγγελής

κρεοπωλείο αγγελής « Έχουμε το μαγαζί από το 1978 κι εγώ έρχομαι από τότε. Από παιδί, Πάσχα, Χριστούγεννα, καλοκαίρι, όλες τις διακοπές εδώ τις περνούσα. Φαντάσου ότι όταν ήρθα εγώ εδώ η Αιόλου ήταν ακόμα άσφαλτος και η Ερμού ο πιο εμπορικός δρόμος της Αθήνας. Τα Χριστούγεννα στήνονταν απέξω παιχνιδάδικα και στην είσοδο πάγκοι με τόπια υφάσματα. Από τον παππού την πήραμε τη δουλειά. Οι θείοι μου είχαν και το κεντρικό μαγαζί στην αγορά, τότε έφερναν μόνο μοσχάρια και κατεψυγμένα. Εμείς δίνουμε έμφαση στο ντόπιο κρέας για πολλούς λόγους, είναι πιο νόστιμο και πιο φυσικό από τα εισαγόμενα, μια και στην Ελλάδα δεν έχουμε τόσο εντατική κτηνοτροφία, ώστε τα εδάφη μας να είναι γεμάτα λιπάσματα και φάρμακα. Όσο μένουμε σε ερασιτεχνικό επίπεδο, τόσο καλύτερα. Φέρνουμε κρέατα από την Ορεστιάδα και τη Νάξο, μοσχάρια, αρνιά, πρόβατα και ζυγούρια, μοσχίδες από μικρούς παραγωγούς της Κερκίνης Σερρών – γιατί παίζει και ο άνθρωπος τον ρόλο του στο μεγάλωμα του ζώου, το πόσο το αγαπάει. Παράλληλα, έχουμε εκσυγχρονιστεί,

έχουμε ψυγεία ωρίμανσης για να σιτεύει το κρέας και να γίνεται ωραίο. Φτιάχνουμε παραδοσιακά σαν τα κοκορέτσια, αλλά κάνουμε και ρολά και κορμούς – πώς είναι ο κορμός σοκολάτας; Εμείς έχουμε ένα πιο νόστιμο και λιγότερο παχυντικό, με κιμά και ολόκληρο αυγό ή με πιπεριά Φλωρίνης και γραβιέρα. Προσπαθώ να εκπαιδεύσω τους πελάτες να αναγνωρίζουν το καλό κρέας από τη γεύση. Αλλά θέλει λίγο ψάξιμο, πρέπει να δοκιμάσεις για να βρεις την ποιότητα και να έχεις εμπιστοσύνη στους επαγγελματίες. Παράλληλα, όπως ισχύει με τα φρούτα, τα λαχανικά και τα ψάρια, κάποια πράγματα έχουν την εποχή τους. Αρνί τρώμε από τον Οκτώβριο μέχρι το Πάσχα, μετά δεν υπάρχει νόστιμο. Σε περίπτωση που με ρωτήσει σεφ αν έχω καλό κρέας, θα του πω “είναι τόσο καλό, που ούτε που θα το αγγίξεις. Τώρα, αν εσείς θέλετε το κάτι παραπάνω, πάρτε μια πιπεριά και την ώρα που θα έχει ψηθεί και θα είναι καυτό, περάστε το με αυτή. Θα φάτε και την πιπεριά και δεν χρειάζεται τίποτε άλλο”. Για να εκσυγχρονιστούμε, έβαλα και το καρπάτσιο και το ταρτάρ. Το καρπάτσιο είναι από φιλέτο κόντρα μοσχίδας: το κόβουμε λεπτό σαν τσιγαρόχαρτο, το χτυπάμε, ρίχνουμε αλάτι, πιπέρι, λεμόνι. Αν θέλετε κάτι έξτρα, μπορείτε να βάλετε ρόκα και νιφάδες παρμεζάνας. Το πιο συχνό λάθος που κάνουμε με το κρέας είναι ότι το μαγειρεύουμε ακολουθώντας αυστηρά τους χρόνους, αλλά μπορεί να θέλει λίγο ακόμα. Βγάζουμε με το πιρούνι, το φυσάμε να κρυώσει λίγο και δοκιμάζουμε. Η ζωή στην αγορά έχει τα στραβά, έχει και τα καλά της. Τα ωράρια είναι άγρια, έχει κρύο τον χειμώνα και ζέστη το καλοκαίρι. Αλλά είναι και συναρπαστική, δεν πλήττεις ποτέ, βλέπεις διαφορετικό κόσμο συνέχεια, όπως λέω “μοιάζει λες και βλέπεις σινεμά”, αλλάζει συνέχεια σκηνικά. Αν δούλευα τόσα χρόνια σε ένα μαγαζί κάπου αλλού, δεν θα άντεχα. Το κέντρο είναι τρόπος ζωής».

λούθησε κι εκείνος το χρησιμοποίησε, έδωσε αυτό το όνομα στο μαγαζί. Στην ταμειακή όπου καθόταν η γιαγιά μου η Έλλη είχαν και μια φοντανιέρα, για να τρατάρουν τον κόσμο. Ο παππούς ήταν από τους πρώτους που έφεραν κατεψυγμένα στην Ελλάδα και μέχρι σήμερα φημιζόμαστε για την ποικιλία μας, από γαύρο και σαρδέλα μέχρι αστακό και βασιλικά καβουροπόδαρα. Έχουμε φιλέτα και μαλάκια, τα πάντα. Προσπαθούμε πολύ για την ποιότητα, γιατί αυτή είναι που κρατάει τον πελάτη, αυτή είναι που θα φέρει και τον καινούργιο. Σπούδασα γραφιστική, εργάστηκα στο αντικείμενο για δεκαπέντε χρόνια. Βρισκόμουν εκτός Αθηνών μέχρι που στην αρχή της κρίσης, το 2009, επέστρεψα εδώ. Τότε πέθανε ο πατέρας μου κι έτσι μπήκα στο μαγαζί. Θυμάμαι από μικρή να του ζητάω να τον βοηθήσω για χαρτζιλίκι, αλλά ποτέ δεν ήθελε να έρθω, ούτε εγώ ούτε τα αδέλφια μου. Έλεγε ότι δεν είναι δουλειά για εμάς, και κυρίως για κοπέλες. Όταν ήρθα στην αγορά υπήρχαν γυναίκες, αλλά δεν “έτρεχαν” μόνες τους τα καταστήματα, ήταν με τους συζύγους τους. Και εγώ όταν πρωτοήρθα δούλευα με τον θείο μου. Πλέον συνεχίζουμε το μαγαζί με την αδελφή μου, εκείνη είναι σκιτσογράφος κι έχει φτιάξει τις κάρτες που δίνουμε στους τουρίστες. Έχουμε περάσει δύσκολα. Υπάρχει μεγάλος ανταγωνισμός στην αγορά, ταυτόχρονα όμως είμαστε μια μεγάλη οικογένεια. Κι όπως κάθε οικογένεια, έχουμε καλές και κακές μέρες. Η αγορά είναι η αληθινή ζωή. Μερικές φορές δεν το πιστεύω όταν διαπιστώνω πόσο διαφορετικοί είμαστε μεταξύ μας, πόσες προσωπικότητες, σκέψεις, αντιλήψεις, απόψεις, θέσεις και αντιδράσεις υπάρχουν. Ό,τι φέρνω, το μαγειρεύω και το δοκιμάζω πρώτα σπίτι μου. Μου αρέσει η ποικιλία, ακόμα και στο σούπερ-μάρκετ ή σε κάποια άλλη αγορά που θα πάω θέλω να ψαχουλέψω, να ψάξω. Τα περισσότερα προϊόντα μας είναι εισαγωγής, Ατλαντικού, Ειρηνικού και Ινδικού Ωκεανού. Σε αυτούς που έχουν προκατάληψη ενάντια στα κατεψυγμένα εξηγώ ότι ένα τέτοιο προϊόν έχει καταψυχθεί κατά 99% πάνω στο καράβι, σε ελάχιστο χρόνο από τη στιγμή που πιάστηκε. Την ίδια στιγμή, αυτό που συνηθίζουμε να λέμε φρέσκο, μέχρι να πάει από τον ψαρά στο λιμάνι, να γίνει η διανομή και να φτάσει στο σπίτι μας, μπορεί να έχουν περάσει και τρεις μέρες. Άρα, ουσιαστικά, κάτι δεν είναι ποτέ απόλυτα φρέσκο. Γι’ αυτούς που είναι προκατειλημμένοι, δεν μπορώ να κάνω πολλά πράγματα».

Η ΓΡΑΦΊΣΤΡΙΑ ΜΕ ΤΑ ΒΑΣΙΛΙΚΆ ΚΑΒΟΥΡΟΠΌΔΑΡΑ

Έλλη Λευθέρη ο φοντάν

«Το κατάστημα βρίσκεται σε αυτό το σημείο από το ’76, όμως ο παππούς μου ο Γιάννης ήταν εδώ από το ’30, παιδί ακόμα κοιμόταν στις κασέλες. Το επίθετο Λευθέρης είναι από τα Κύθηρα, από κει είναι η καταγωγή μας. Ο παππούς τρελαινόταν με τα φοντανάκια, είχε αδυναμία σε αυτό το γλυκό, γι’ αυτό τον φώναζαν “ο Φοντάν”. Το παρατσούκλι τον ακο10.2.22 – lifo

31

ΠΟΛΗ

ΜΕ ΛΙΓΌΤΕΡΕΣ ΧΕΙΜΕΡΙΝΈΣ ΑΊΘΟΥΣΕΣ, ΚΑΙ ΛΙΓΌΤΕΡΑ ΕΙΣΙΤΉΡΙΑ ΑΠΌ ΠΟΤΈ ΣΕ ΌΣΕΣ ΈΧΟΥΝ ΑΠΟΜΕΊΝΕΙ ΑΝΟΙΧΤΈΣ, ΤΟ ΜΈΛΛΟΝ ΤΟΥ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΟΎ ΣΙΝΕΜΆ ΣΤΗΝ ΕΛΛΆΔΑ ΔΕΝ ΔΙΑΓΡΆΦΕΤΑΙ ΚΑΙ ΤΌΣΟ ΡΌΔΙΝΟ. ΤΙ ΟΔΉΓΗΣΕ ΌΜΩΣ ΣΤΗ ΣΗΜΕΡΙΝΉ ΑΠΕΛΠΙΣΤΙΚΉ ΚΑΤΆΣΤΑΣΗ; ΑΠΟ ΤΟΝ M.HULOT ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ: BIANKA

Μ

ετά από σχεδόν δύο χρόνια με Covid, απανωτά lockdowns, περισσότερους από 24.000 χιλιάδες νεκρούς και την πανδημία ακόμα σε εξέλιξη, τίποτα δεν είναι το ίδιο. Η νέα κατάσταση που δημιουργήθηκε, ο εγκλεισμός και ο φόβος για την αρρώστια άλλαξαν τις συνήθειες των ανθρώπων, κυρίως των άνω των πενήντα που κινδυνεύουν περισσότερο, πλήττοντας σχεδόν κάθε τομέα της καθημερινής ζωής. Το σινεμά είναι από τους μεγάλους χαμένους της υπόθεσης, κυρίως το arthouse, το οποίο στην Ελλάδα είχε έναν σταθερό πυρήνα που το στήριζε σε κάθε συνθήκη. Το 2022 βρίσκει το σινεμά στην Ελλάδα στη χειρότερη φάση του, με το τοπίο αρκετά θολό και μια νέα πραγματικότητα, η οποία κανείς δεν ξέρει πώς θα εξελιχθεί. Τα μικρά σινεμά κλείνουν ή υπολειτουργούν, ο κόσμος έχει βρει νέους τρόπους να παρακολουθεί ταινίες και σταμάτησε να πηγαίνει στις αίθουσες, τα πάγια έξοδα είναι τεράστια και ασφυκτικά για τους ιδιοκτήτες, τα νούμερα των εισιτηρίων μικρότερα από ποτέ, έχει δημιουργηθεί ένας φαύλος κύκλος που είναι άγνωστο πού θα οδηγήσει. Το μόνο σίγουρο είναι ότι το σινεμά πρέπει να στηριχθεί άμεσα και ο κόσμος να επιστρέψει στις αίθουσες πριν η κατάσταση γίνει μη αναστρέψιμη. «Το σινεμά για ένα μεγάλο μέρος του κόσμου είναι ψυχαγωγία, η αγωγή της ψυχής, το αντίστοιχο του αρχαίου θεάτρου, και όχι απλώς διασκέδαση. Προέρχεται από το αρχαίο ρήμα "διασκεδάννυμι", που σημαίνει σκορπίζομαι, διαλύομαι», λέει η Πέγκυ Ρίγγα, ιδιοκτήτρια των θερινών κινηματογράφων Ριβιέρα, Βοξ και Αθηναία και του χειμερινού Ααβόρα, το οποίο αποφάσισε να μην ανοίξει τη φετινή σεζόν. «Η αίθουσα είναι σαν μια δεξαμενή απομόνωσης των αισθήσεων, στην οποία μπαίνεις, χωρίς να υπάρχει κανένα άλλο ερέθισμα, πέρα από την οθόνη που έχεις απέναντί σου και τον κόσμο που είναι γύρω σου. Πρόκειται για μια συλλογική εμπειρία. Είναι σαν μια μήτρα από την οποία ξαναγεννιέσαι λίγο διαφορετικός κάθε φορά. Στο σπίτι σου θα σταματήσεις την ταινία για να παραλάβεις την πίτσα, για να απαντήσεις σε μια κλήση, να ρίξεις μια ματιά τι παίζουν τα άλλα κανάλια, θα διακόψεις τη ροή της ένα σωρό φορές. Έχω ένα παράδειγμα για το πόσο μπορεί να σε επηρεάσει αυτό: όταν το Roma του Αλφόνσο Κουαρόν βγήκε στην πλατφόρμα, άνθρωποι που αποδεδειγμένα έχουν καλό γούστο μού έλεγαν “τη σταμάτησα την ταινία

γιατί βαρέθηκα, όσο κι αν προσπάθησα να τη δω”. Αντιθέτως, όσοι είχαν έρθει στο σινεμά, είχαν μόνο διθυραμβικά σχόλια να πουν. Οι αίθουσες έκλεισαν στα μισά της σεζόν 2019-’20, την πιο πετυχημένη στην πρόσφατη ιστορία του ελληνικού σινεμά. Γενικά, στην Ελλάδα έχουμε πολύ χαμηλή προσέλευση θεατών, συνολικά 10-11 εκατομμύρια εισιτήρια τον χρόνο, που σημαίνει ότι κάθε Έλληνας πηγαίνει σινεμά μία φορά τον χρόνο. Εκείνη τη χρονιά είχαν βγει το Joker, που έφτασε σχεδόν το ένα εκατομμύριο εισιτήρια, η Ευτυχία, που ξεπέρασε τα 600.000 εισιτήρια και χάρη σε αυτήν πήγαν σινεμά άνθρωποι που είχαν να πάνε χρόνια. Υπήρχε μεγάλη ευφορία και στα γραφεία διανομής και στους αιθουσάρχες, σε όλον τον κόσμο, γιατί άλλαζε το τοπίο που ξέραμε. Και τότε ακριβώς κάνει την εμφάνισή του ο κορωνοϊός και μας κλείνουν. Ήμασταν οι πρώτοι που κλείσαμε, πριν ακόμη κλείσουν τα σχολεία. Βέβαια όχι μόνο στην Ελλάδα, σε όλες τις χώρες πρώτα έκλεισαν τα σινεμά και τα θέατρα και μετά τα σχολεία, δαιμονοποιήθηκε πάρα πολύ ο χώρος της κλειστής αίθουσας. Από τότε το σινεμά δεν ήταν ξανά το ίδιο. Ανοίξαμε για λίγο τον Σεπτέμβριο και από τον Οκτώβριο και μετά κλείσαμε εντελώς. Η σεζόν 2020-21 χάθηκε ολόκληρη για τις χειμερινές αίθουσες, αλλά και φέτος, που άνοιξαν, τα μέτρα που ελήφθησαν και στην τελική τους μορφή επιτρέπουν την είσοδο μόνο σε εμβολιασμένους ή νοσήσαντες στο 100% της χωρητικότητας, όταν στα θερινά, στο ύπαιθρο δηλαδή, λειτουργούσαμε με το 75%(!), ήταν αποτρεπτικά για πολύ κόσμο. Αυτή η κατάσταση έπληξε κυρίως τις αίθουσες με arthouse ρεπερτόριο, γιατί αφορούσε κυρίως τον κόσμο άνω των σαράντα, το κοινό των παραδοσιακών αιθουσών, που είναι ή μονές ή και με δεύτερο χώρο. Τα πολυσινεμά λειτουργούν καλύτερα από ό,τι οι μονές αίθουσες, όχι βέβαια με τρελά νούμερα, αλλά το Spiderman, για παράδειγμα, έκανε περίπου 500.000 εισιτήρια. H Σμύρνη, που περιμέναμε να φέρει τον κόσμο μαζικά στις αίθουσες, δεν έχει φτάσει τα 200.000. Σημασία έχει ότι αυτοί που άλλαξαν συνήθειες είναι το ενήλικο κοινό, αυτό που ήταν πιο πολύ προσανατολισμένο στο arthouse σινεμά. Οι νεότεροι έπαιρναν έτσι κι αλλιώς την παρέα τους και πήγαιναν σινεμά για να διασκεδάσουν, όχι για να δουν μια συγκεκριμένη ταινία, αλλά για να μαζευτούν όλοι μαζί και να περάσουν καλά στο σινεμά. Σε αυτές τις ηλικίες το downloading είναι τρόπος διασκέδασης εδώ και χρόνια, έχουν μάθει να βλέπουν ταινίες στην οθόνη ενός laptop ή ακόμη

και του κινητού. Βέβαια, σε άλλες χώρες η πειρατεία αντιμετωπίστηκε πολύ πιο αποτελεσματικά και δεν χτυπήθηκε τόσο η αίθουσα, αλλά σε κάθε περίπτωση είναι φαινόμενο των καιρών. Το μεγάλο ζήτημα προέκυψε τώρα με τις πλατφόρμες, που για να δεις μια ταινία μπαίνεις και απλά πατάς ένα κουμπί, δεν χρειάζεται να έχεις κάποια ιδιαίτερη τεχνογνωσία. Ήδη από το πρώτο lockdown και μετά ο λογαριασμός στην πλατφόρμα προστέθηκε στα πάγια έξοδα του μήνα για τον μέσο Έλληνα κάθε ηλικίας, μαζί με τη ΔΕΗ και το κινητό. Και είναι διαθέσιμες για να δεις, και μάλιστα σε πολύ καλή ποιότητα, ταινίες που βγαίνουν ταυτόχρονα στις αίθουσες ή, στην καλύτερη περίπτωση, μερικές μέρες ή εβδομάδες μετά. Αυτό είναι καταστροφικό για το σινεμά εν γένει, αλλά κυρίως για τις arthouse αίθουσες, που είναι μικρές επιχειρήσεις και δεν μπορούν να αντέξουν τη νέα κατάσταση. Οι αιθουσάρχες έχουν να αντιμετωπίσουν δυσβάστακτα έξοδα. Με εξαιρετικά μειωμένη ή ακόμη και μηδενική προσέλευση, καλούνται να πληρώσουν ενοίκια που ανέρχονται σε πολλές χιλιάδες ευρώ τον μήνα, μισθούς υπαλλήλων, το ποσοστό που αναλογεί στο γραφείο διανομής για την ταινία, για να μη μιλήσουμε για τη θέρμανση και, φυσικά, τη ΔΕΗ, που έχει ανέβει στα ύψη». «Αν δεν κάνει καθόλου εισιτήρια μια ταινία, πληρώνεις κανονικά γι’ αυτή;». «Πληρώνεις για τα εισιτήρια που θα κάνει. Την πρώτη εβδομάδα πληρώνεις το 50% στον διανομέα και μετά, κάθε εβδομάδα πέφτει 5%, μέχρι να φτάσει στο 35%. Δεν πάει παρακάτω. Όταν κάνεις πάρα πολύ λίγα εισιτήρια δεν θα πληρώσεις μεγάλο ποσό στον διανομέα, αλλά δεν θα είναι βιώσιμη η επιχείρηση πλέον». Ο Λευτέρης Αδαμίδης, συνιδρυτής της ανεξάρτητης εταιρείας κινηματογραφικής διανομής και προγραμματισμού One from the heart, εξηγεί: «Το τι θα γίνει από δω και πέρα δεν μπορεί κανείς να το προβλέψει. Εδώ και δύο χρόνια έχουν πληγεί πολύ οι καλλιτεχνικές ταινίες. Η πανδημία δημιούργησε μεγάλο πρόβλημα στα μικρά σινεμά και στις μικρές εταιρείες διανομής, οι οποίες ξαφνικά βλέπουν ότι το κοινό που τις στήριζε εξαφανίζεται, δεν μπαίνει στην αίθουσα και οι λόγοι είναι πολλοί. Το πρόβλημα προϋπήρχε, απλώς η πανδημία είναι ένας επιταχυντής, ένας μεγεθυντικός φακός που έδειξε αυτό το πράγμα πιο έντονα. Μιλώντας για την Ελλάδα, γιατί είμαστε μια ειδική περίπτωση, η αγορά του καλλιτεχνικού σινεμά ήταν πάντα ανώριμη και αβαθής, δεν έχει το βάθος που έχει το θέατρο ή το βιβλίο, όπου υπάρχει ένα κοινό σταθερό και αναπτυγμένο, το οποίο,

ΈΦΕΡΕ Η Π Α Ν Δ ΗΜΊ Α ΤΟ ΤΈ ΛΟΣ ΤΟΥ ΣΙΝΕΜΆ ARTHOUSE ΣΤΗΝ ΕΛΛΆΔΑ; 32 lifo – 10.2.22

10.2.22 – lifo

33

ΠΟΛΗ ό,τι και να γίνει, θα προσπαθήσει να ανταποκριθεί σε οποιεσδήποτε συνθήκες. Η αγορά για τις καλλιτεχνικές ταινίες ήταν μια φενάκη, δεν υπήρξε ποτέ στην πραγματικότητα. Πολλά πράγματα στηρίζονται στο hype, δεν υπάρχει ένας πυρήνας σκληρός που θα πει “εγώ θα στηρίξω αυτό το προϊόν και τα σινεμά”. Το arthouse κύκλωμα αιθουσών και διανομέων έχει πληγεί σε όλες τις χώρες, αλλά η Γαλλία π.χ. αντιστέκεται. Βλέπεις ένα ντοκιμαντέρ να κάνει 500.000 εισιτήρια ακόμα και σήμερα.

T

ο τελικό χτύπημα έδωσε η εμφάνιση της πλατφόρμας, και μάλιστα μαζικά. Γιατί δεν υπήρχε ένα κοινό που να πει “εμένα με ενδιαφέρει η εμπειρία του κινηματογράφου”. Ανήκω σε μια γενιά που μεγάλωσε με σινεμά, έχω περάσει από τις Νύχτες Πρεμιέρας και το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης και πιστεύω στη δύναμη της αίθουσας και στο σινεμά ως μια συλλογική εμπειρία. Εν τέλει αποδείχτηκε ότι στην Ελλάδα ήταν αρκετά επιφανειακή η σχέση του κόσμου με το σινεμά, ήταν περισσότερο το να δω κάτι και όχι πώς θα το δω. Αυτό μας έδειξε η εμφάνιση της πλατφόρμας και όσα είχαν προηγηθεί με τα κατεβάσματα, τα torrents και όλα αυτά. Έβλεπες στα social media να μιλάνε χιλιάδες άνθρωποι για μια ταινία και στις αίθουσες να μην κάνει τίποτα, την έβλεπαν τσάμπα. Το έχω ζήσει και στο φεστιβάλ αυτό, παίζαμε το 24 hour party people και το Αττικόν είχε χίλιους ανθρώπους, ενώ, όταν η ταινία βγήκε στις αίθουσες μία εβδομάδα μετά, δεν έκανε τίποτα. Κάποτε, ως διανομείς, λέγαμε ότι στην Αθήνα υπάρχει μια κρίσιμη μάζα 5.000-6.000 θεατών που θα στηρίξει μια καλλιτεχνική ταινία για να μπορεί να σταθεί –και πραγματικά με τέτοιους αριθμούς μπορεί να σταθεί μια ταινία–, αλλά βλέπουμε ότι δεν υπάρχουν πια αυτοί οι αριθμοί και αναρωτιόμαστε πού είναι αυτός ο κόσμος. Ξέρουμε ότι έχουμε χάσει τις μεγάλες ηλικίες, των άνω των 50, οι οποίοι είχαν συνηθίσει να βλέπουν τις ταινίες στις αίθουσες, κι αυτό οφείλεται σε υγειονομικούς λόγους, αλλά η ανησυχία μου είναι για το νεανικό κοινό, το κοινό δεκαοκτώ με είκοσι πέντε, που πλέον είναι ανύπαρκτο στο καλλιτεχνικό σινεμά. Πάνε σε ένα φεστιβάλ γιατί εκεί είναι το hype, αλλά όταν βγει κανονικά η ταινία, το κοινό αυτό είναι χαμένο. Οι πιτσιρικάδες πάνε στο σινεμά, δεν φοβούνται, αλλά δεν πάνε να δούνε καλλιτεχνική ταινία. Εμείς εξακολουθούμε να πιστεύουμε στο σινεμά ως συλλογική εμπειρία, να βλέπεις κάτι με κάποιον άλλο, να το μοιράζεσαι, και θα κάνουμε ό,τι μπορούμε για να το κρατήσουμε, για να μη φτάσουμε σε αυτό που έγινε με τη μουσική, που ο καθένας άκουγε κάτι μόνος του. Η μουσική δεν είναι συλλογική εμπειρία ή τουλάχιστον δεν είναι στον βαθμό που ήταν παλιότερα, κι αυτό συμβαίνει και στο σινεμά με κάποιον τρόπο. Αυτό που πρέπει να γίνει είναι αίθουσες και διανομείς να επενδύσου-

με στο να ανεβάσουμε την κινηματογραφική εμπειρία, δεν υπάρχει άλλος δρόμος. Παρότι είναι μια πολύ δύσκολη στιγμή και από οικονομικής άποψης, πρέπει να πάμε ένα βήμα παραπέρα την αίθουσα και την εμπειρία του σινεμά, να προσφέρουμε μια διαφορετική εμπειρία, αλλιώς δεν θα μπορέσουμε να φύγουμε από αυτή την καθοδική πορεία. Βλέπουμε ότι στη Βρετανία, στη Γαλλία, στη Γερμανία, στην Αμερική, τα σινεμά που προσφέρουν κινηματογραφική εμπειρία, που έχουν χώρους προσεγμένους με πολύ εκλεκτικό προγραμματισμό, καταφέρνουν να επιβιώνουν. Ζούμε μια δύσκολη κατάσταση, αλλά δεν πιστεύω ότι είναι μη αναστρέψιμη για τα σινεμά που θα επιμείνουν και θα επενδύσουν. Ακούγεται οξύμωρο σε μια περίοδο που δεν γίνονται εισιτήρια και υπάρχει το πρόβλημα με τους κλειστούς χώρους, αλλά δεν υπάρχει άλλη λύση. Οι μονές και οι διπλές αίθουσες στην Ελλάδα έχουν πολλές ελλείψεις, συγκρινόμενες με αντίστοιχες μονές αίθουσες σε άλλες ευρωπαϊκές πόλεις, χρειάζονται αναβάθμιση. Και δεν είναι μόνο οι αίθουσες, από την πλευρά τους πρέπει να επενδύσουν και οι διανομείς στην εκλεκτικότητα. Δεν μπορεί να σταθεί ο αριθμός των ταινιών που υπήρχε κάποτε στην αγορά, ο κανιβαλισμός των δέκα ταινιών την εβδομάδα που ζήσαμε κάποτε, όλα αυτά χρειάζεται να ρυθμιστούν με έναν τρόπο αν θέλουμε να βγούμε από αυτή την κατάσταση. Τώρα έγινε το ανάποδο, φτάσαμε στο σημείο να βγαίνουν τρεις ταινίες την εβδομάδα και οι αίθουσες να μην έχουν πια τι να παίξουν». Τουλάχιστον, «τα θερινά σινεμά λειτούργησαν πολύ καλά αυτά τα δύο χρόνια της πανδημίας», συνεχίζει η Πέγκυ Ρίγγα, «παρόλο που είχαμε τη μειωμένη χωρητικότητα, τους περιορισμούς στην αρχή, στο ωράριο, την απαγόρευση του διαλείμματος κ.ά. Προφανώς, επειδή είχε λείψει το σινεμά στον κόσμο αλλά και επειδή τα θερινά είναι λίγο διαφορετική περίπτωση, είναι ένας τύπος διασκέδασης πλέον. Δεν είναι ψυχαγωγία με την αρχαία έννοια του χώρου, είναι έξοδος πιο χαλαρή, δεν είναι το ίδιο με τη μυσταγωγία της χειμερινής αίθουσας. Πάντως, έσωσαν την εγχώρια κινηματογραφική αγορά και έδωσαν ανάσα στους αιθουσάρχες, καθώς οι περισσότεροι έχουν και κάποιο θερινό, εκτός από χειμερινό σινεμά. Σπανίως κάποιος που δραστηριοποιείται στον χώρο έχει ένα μόνο από τα δύο. Ο κόσμος πήγε μαζικά να δει σινεμά στη μεγάλη οθόνη. Ειδικά φέτος, που για πρώτη φορά οι οσκαρικές ταινίες βγήκαν στα θερινά και όχι στους χειμερινούς κινηματογράφους, λόγω της καραντίνας. Και εκεί ήταν εντυπωσιακό, γιατί ενώ φοβόμασταν ότι οι ταινίες ήταν διαθέσιμες για κατέβασμα αρκετούς μήνες πριν και πολύς κόσμος τις είχε δει, τελικά έκοψαν πολλά εισιτήρια. Το Druk, για παράδειγμα, παρότι το είχαν κατεβάσει όλοι, δούλεψε πολύ καλά, έπαιρνε αυτός που το είχε δει τους φίλους του και έρχονταν να το δουν στο σινεμά. Πάντα φοβόμαστε το downloading και την πειρατεία, αλλά φάνηκε ότι μια καλή ταινία

μπορεί να κάνει δεύτερη καριέρα στο σινεμά, δηλαδή εκεί που της πρέπει». «Από δω και πέρα τι βλέπεις να γίνεται; Θα ξαναγυρίσουν στο σινεμά οι μεγάλοι που πήγαν στις πλατφόρμες; Υπάρχει περίπτωση να αρχίσουν να κλείνουν σινεμά;» « Έχουν αρχίσει ήδη να κλείνουν. Το Όσκαρ δεν άντεξε, έκλεισε. Άνοιξε, βέβαια, το Ελιζέ, αλλά ήταν τυχαίο γεγονός, γιατί ήταν υπό ανακαίνιση εδώ και τρία χρόνια, οπότε δεν μπορείς να πεις ότι είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα σινεμά που άνοιξε μέσα στην πανδημία. Τα πιο αδύναμα σινεμά, αυτά των οποίων οι αιθουσάρχες δεν θα μπορέσουν να ανταποκριθούν στα έξοδα, γιατί έχουν, για παράδειγμα, πολύ υψηλό ενοίκιο ή γιατί θα τους έρθει ένας τεράστιος λογαριασμός ΔΕΗ, πώς θα τα βγάλουν πέρα; Την Ααβόρα δεν τη άνοιξα φέτος για όλους αυτούς τους λόγους, και επειδή δεν έχω ενοίκιο και προσωπικό που να εξαρτάται από μένα, προτίμησα να κάνω εργασίες ανακαίνισης. Κράτησα μια στάση αναμονής επειδή είχα αυτήν τη δυνατότητα. Αν όμως συνεχιστεί αυτή η κατάσταση με τη διαρκώς μειούμενη προσέλευση, δεν θα αντέξει κανείς. Και είναι ολόκληρη αλυσίδα, γιατί έτσι οι διανομείς κρατάνε τις ταινίες για να τις βγάλουν το καλοκαίρι, όπου με δύο μόνο προβολές κάθε βράδυ είναι αδύνατο να χωρέσουν όλες και αναπόφευκτα θα χαθούν αξιόλογες ταινίες. Δεν θα έχουν πού να προβληθούν ή θα προβληθούν για λίγο και δεν θα έχουν τη συνέχεια που τους αξίζει. Τώρα βγαίνουν στις αίθουσες μόνο οι λεγόμενες “στουντιακές”, οι μεγάλες παραγωγές των οποίων η ημερομηνία εξόδου καθορίζεται από το εξωτερικό. Σχεδόν όλες οι άλλες ταινίες πάνε για καλοκαίρι και περιορίζεται κατά πολύ η δυνατότητα επιλογής για τις χειμερινές αίθουσες. Ειδικά στο arthouse στο οποίο ειδικεύονται και κάποια πιο μικρά γραφεία, δεν βγάζουν καθόλου ταινίες. Είναι αδύνατο να βγάλουν τα έξοδα της αγοράς της ταινίας με τις σημερινές συνθήκες. Δεν πλήττεται μόνο η αίθουσα. Και οι διανομείς που φέρνουν αποκλειστικά τις λεγόμενες σινεφίλ ταινίες δεν ξέρω κατά πόσο θα αντέξουν την κατάσταση, ώστε να συνεχίσει το arthouse να έχει μια συνεχή παρουσία στην ελληνική αγορά. Στην επαρχία υπάρχει ακόμα μεγαλύτερο πρόβλημα, καθώς το ποσοστό των εμβολιασμένων είναι μικρότερο, αλλά και στην Αθήνα η κατάσταση είναι απελπιστική. Οι πιο πολλές προβολές γίνονται με μονοψήφιο αριθμό θεατών ή, ακόμα χειρότερα, δεν γίνονται καθόλου, δεν εμφανίζεται κανένας. Υπήρξε σινεμά που την Πέμπτη έκανε μηδέν εισιτήρια. Έπαιζε δύο ταινίες που έκαναν πρεμιέρα εκείνη την Πέμπτη και έγραψε μηδέν το ταμείο. Και ο ιδιοκτήτης του μου είπε ότι σκεφτόταν να το κλείσει τώρα, τον Φεβρουάριο, και να ανοίξει το θερινό. Αν έχεις μόνο χειμερινή αίθουσα, φαντάσου σε πόσο δύσκολη κατάσταση βρίσκεσαι στην παρούσα φάση. Έχουν κλείσει, άλλωστε, πολλά σινεμά ήδη από τη δεκαετία του ’80, πρώτα με την έλευση του βίντεο,

μετά των ιδιωτικών καναλιών και την εν γένει αλλαγή στον τρόπο ζωής. Οι χειμερινές αίθουσες, ειδικά στο κέντρο της Αθήνας, είναι ακίνητα φιλέτα, είναι περιζήτητοι, μεγάλοι χώροι και οι ιδιοκτήτες τους δέχονται μεγάλες πιέσεις να αλλάξουν τη χρήση τους και να τα δώσουν π.χ. για σούπερ μάρκετ. Συν ότι δεν έχεις τη δυνατότητα, ως αιθουσάρχης, να πας κάπου αλλού, να πεις “εντάξει, θα την πάω παραδίπλα την επιχείρηση, και θα ανοίξω καινούργιο σινεμά”, διότι έχει πολύ συγκεκριμένες προδιαγραφές η αίθουσα, αυτή είναι η ευλογία και η κατάρα της». «Πόσα σινεμά έχουν κλείσει τα τελευταία χρόνια;». «Το Αττικόν και το Απόλλων έχουν κλείσει για τους γνωστούς λόγους, το Τιτάνια, που ήταν ένα pocket σινεμά, αλλά λειτουργούσε αρκετά χρόνια, το Embassy επίσης δεν άνοιξε φέτος. Δεν γίνεται μια περιοχή κεντρική και καλή σαν το Κολωνάκι να μην έχει ούτε μία χειμερινή αίθουσα. Έκλεισαν και αλυσίδες, τα Odeon, και στην Αθήνα και στην επαρχία. Δεν πρέπει να κλείνει κανένα σινεμά, ούτε και τα μούλτιπλεξ. Ο πατέρας μου έλεγε ότι πρέπει να δουλεύουμε όλοι για να βγούμε κερδισμένοι στο τέλος. Δεν θα χαρώ αν κλείσει μια οποιαδήποτε αλυσίδα για να κερδίσει κοινό το δικό μου σινεμά. Δεν λειτουργεί έτσι. Το σινεμά πρέπει να σου δίνει πάρα πολλές επιλογές, να πας και στα Village και στη μονή αίθουσα, για να κινείται ο κόσμος και να αποκτά την κουλτούρα του κινηματογράφου. Να σηκωθεί από τον καναπέ του και να πάει σινεμά, να δει την οποιαδήποτε ταινία στον χώρο για τον οποίο φτιάχτηκε και όχι στην τηλεόρασή του, όσο μεγάλη κι αν είναι αυτή». «Φτάσαμε στο σημείο το κέντρο της Αθήνας να έχει λιγότερες χειμερινές αίθουσες από θερινά σινεμά», λέει ο Λευτέρης. «Σε ολόκληρη Πατησίων έχει μείνει μόνο ένα σινεμά! Δεν γίνεται να βγάζουμε τον χειμώνα ταινίες με δάφνες και τα νούμερα να είναι τόσο χαμηλά. Να κάνουν 1.000 εισιτήρια, 1.500, και να πανηγυρίζουμε, ενώ τα θέατρα πάνε αρκετά καλά. Και δεν γίνεται μια νέα ταινία που βγαίνει τώρα στις αίθουσες να ανεβαίνει σε δεκαπέντε μέρες και σε έναν μήνα στην πλατφόρμα. Είναι πάρα πολύ μικρό το διάστημα. Στην Ελλάδα δεν υπάρχει κανενός είδους κανονιστικό πλαίσιο, στη Γαλλία ψηφίστηκε νόμος που δεν επιτρέπει στις ταινίες να προβάλλονται αν δεν περάσει ένας χρόνος από την πρώτη προβολή τους στις αίθουσες. Υπάρχουν πλαίσια. Εδώ ο καθένας κάνει ό,τι θέλει. Ήμασταν πάντα μια αρρύθμιστη αγορά. Ωστόσο είμαι αισιόδοξος, αυτό φαίνεται και μόνο που συνεχίζω να κάνω αυτήν τη δουλειά, αλλά θέλει πολύ μεγάλη προσπάθεια να σταθούμε απέναντι στις πλατφόρμες ή να πείσουμε τον κόσμο να ξαναγυρίσει στις αίθουσες. Να πω ότι πρόσφατα βγάλαμε μια ταινία που δεν υπήρχε πουθενά, ούτε σε πλατφόρμα, ούτε να την κατεβάσεις μπορούσες, και πήγε συμπαθητικά στις αίθουσες. Μάλλον πυροβολούμε οι ίδιοι τα πόδια μας…»

Οι χειμερινές αίθουσες, ειδικά στο κέντρο της Αθήνας, είναι ακίνητα φιλέτα, είναι περιζήτητοι, μεγάλοι χώροι και οι ιδιοκτήτες τους δέχονται μεγάλες πιέσεις να αλλάξουν τη χρήση τους και να τα δώσουν π.χ. για σούπερ μάρκετ.

34 lifo – 10.2.22

10.2.22 – lifo

35

q Ήμουνα παιδί μονογονεϊκής οικογένειας, οι γονείς μου χώρισαν όταν ήμουν πολύ μικρός και μεγάλωσα με τη μαμά, τη γιαγιά και τον παππού. Τα παιδικά μου χρόνια ήταν καλά, δεν καταλαβαίναμε τη φτώχεια, ήταν άνθρωποι μεροκαματιάρηδες που με μεγάλωσαν με μεγάλη αγάπη. Η μάνα μου ήταν βράχος και της χρωστάω τα πάντα. Ήταν καθηγήτρια αγγλικών, μια γυναίκα που, αν και δεν ήταν πολύ «προοδευτική», όπως το εννοούμε σήμερα, δεν θέλησε ποτέ να είμαι στα φουστάνια της, με άφησε από νωρίς και να ξεπορτίσω και να κάνω τη ζωή μου, δεν είχε καμία κυριαρχική τάση επάνω μου. Με άφησε να νοικιάσω δικό μου σπίτι όταν ήμουν ακόμα στο γυμνάσιο, να πηγαίνω τα Σαββατοκύριακα και να μένω με έναν φίλο μου.

Ηθοποιός. Γεννήθηκε στην Πάτρα το 1960.

τη διώξανε και μετακόμισε στην Αθήνα. Μόλις στάθηκε στα πόδια της και βρήκε δουλειά, μας πήρε, όλη την οικογένεια, κοντά της. Οι αναμνήσεις μου είναι όλες από την Αθήνα, μέναμε στην Αγίου Μελετίου και τότε αυτές οι γειτονιές ήταν καταπληκτικές, έβραζαν.

q Δραστηριοποιήθηκα λίγο στα πολιτιστικά όταν ήμουν οργανωμένος στην ΚΝΕ και κάναμε μια παράσταση σε μια ερασιτεχνική ομάδα και κόλλησα. Θεωρητικά θα πήγαινα Αρχιτεκτονική, αλλά δεν διάβαζα. Οπότε χρειαζόμουν μια σχολή για να πάρω αναβολή, κλασικά. Έτσι βρήκα τη μοναδική δραματική σχολή όπου έμπαινες χωρίς εξετάσεις, της Ευγενίας Χατζίκου, γιατί δεν είχα ιδέα τι έπρεπε να κάνεις, τι κομμάτια να δώσεις. Όταν μπήκα στη σχολή, είπα «αυτό θέλω να κάνω». Και ξέχασα και την Αρχιτεκτονική και όλα τα υπόλοιπα. Δεν είχα συνείδηση, δεν ήξερα τίποτα για τη δουλειά, δεν φοβόμουν τίποτε απ’ όσα μπορεί να σκέφτεται κάποιος σήμερα όταν θέλει να γίνει ηθοποιός, τι συμβαίνει, αν βρίσκεις ή όχι δουλειά, τι είναι αυτό το «σόι», τίποτα.

q Πήγαινα πού και πού σε κανένα θέατρο, πήγαινα πολύ στο σινεμά και στη σχολή ήμουν ένας μέτριος προς κακός μαθητής. Εκεί μου κόλλησαν τη ρετσινιά του «κινηματογραφικού ηθοποιού», η οποία με ακολουθούσε για χρόνια, και βγήκα κομπλεξαρισμένος. Αυτό συνέβη γιατί δεν μου άρεσε ποτέ να παίζω με στόμφο και οι δάσκαλοι που είχαμε εκεί έτσι είχαν μάθει. Ήταν στο τότε Εθνικό και μου έλεγαν «πιο πάνω» και «βγάλ’ το πιο έξω», εγώ δεν μπορούσα να τα κάνω αυτά σε ένα μέτρο απόσταση, να υπερ-παίξω, ήταν αδύνατο. Οπότε, μόλις τέλειωσα τη σχολή, είπα «θέατρο δεν κάνω».

q Με είχε πάρει ο Μαυρίκιος να κάνω το «κοντάρι», τον κομπάρσο, σε μια παράσταση στη Λυρική. Τον ρώτησα τι να κάνω και μου είπε «στείλε βιογραφικά όπου ακούς ότι γίνεται παραγωγή ταινίας, γιατί με τη φάτσα που έχεις σίγουρα θα βρεις δουλειά στον κινηματογράφο». Και το έκανα, μου άνοιξε τον δρόμο και όντως υπήρξε ανταπόκριση. Άρχισα να δουλεύω με τον Περάκη, τον Λυκουρέση, τον Σμαραγδή. Τους άρεσα και μου έγραφαν και παραπάνω πράγματα.

q Στο θέατρο έλεγα ότι δεν θα τα καταφέρω, άργησα να ξεκινήσω και πίστευα ότι δεν είχα, ας πούμε, πολλές ελπίδες. Έκανα μερικά πράγματα λίγο-λίγο, κάποια παιδικά με τον Νίκο Καμτσή. Ευχαριστημένος ήμουν, αλλά δεν τολμούσα να ανοίξω τα φτερά μου, παρά το γεγονός ότι είχα αρχίσει να έχω και κάποιες μικρές συμμετοχές στην τηλεόραση. Η πρώτη μου δουλειά στο θέατρο, σε κεντρικό κιόλας, που μου έδωσε χαρά ήταν το Τέλος της μικρής μας πόλης σε σκηνοθεσία Μίνωα Βολανάκη, μια ιστορική παράσταση, και μετά ήρθε από το πουθενά η πρόταση του Αντώνη Αντύπα να παίξω στην Ολεάννα του Ντέιβιντ Μάμετ. Του το χρωστάω γιατί δεν με είχε δει πουθενά – δεν εμπιστεύεσαι έναν νέο ηθοποιό που έπρεπε να μεγαλώσει για να κάνει τον ρόλο. Αυτός ο ρόλος ήταν ένα σημείο καμπής, ένιωσα ότι αναμετρήθηκα με κάτι πολύ δύσκολο και ίσως είναι ο καλύτερος ρόλος που έχω παίξει μέχρι τώρα, που καθόρισε, φυσικά, και το μετά.

ΓΕΡΆΣΙΜΟΣ ΣΚΙΑΔΑΡΈΣΗΣ

q Στην Αθήνα ήρθαμε όταν ήμουν επτά χρονών. Με τη δικτατορία η μητέρα μου έχασε τη δουλειά της στο υπουργείο,

q Η πολιτική ορθότητα και η αλήθεια που έχει δύο όψεις είναι ένα θέμα που σηκώνει πολλή κουβέντα. Χάνεται πολλές φορές το μέτρο απ’ όλες τις πλευρές, θέλει τεράστια προσοχή. Από την άλλη, καταλαβαίνω την ανάγκη ύπαρξης κάποιων κανόνων συμπεριφοράς, γιατί τα πράγματα έχουν ξεφύγει και δεν μπορείς να αφήσεις χύμα κάποιους ανθρώπους να συμπεριφέρονται όπως να ’ναι, χρειάζονται τα όρια. Κάποιες φορές μερικοί κάνουν κατάχρηση των ορίων και σε κάνουν να τα περνάς εντέχνως. Έχουμε δει και τέτοια παραδείγματα, χωρίς να αθωώνουμε ή να εξισώνουμε όλες τις περιπτώσεις.

q Ένα από τα πολλά που μου έχει διδάξει το θέατρο είναι να μη βγάζω εύκολα συμπεράσματα. Υπάρχει η άλλη όψη, η δεύτερη ανάγνωση, κάτι που χάνεται συχνά στον δημόσιο διάλογο, τον οποίο παρακολουθώ με πολλές επιφυλάξεις. Με απασχολεί πολύ το ότι έχει χαθεί η ευγένεια από τη ζωή μας, οι τόνοι ανεβαίνουν, οι συμπεριφορές που κάποτε θεωρούσαμε αυτονόητες πλέον δεν είναι και ότι ο καθένας μπορεί να τις υπερβαίνει. Ίσως να συνέβαινε αυτό πάντα και να μην το βλέπαμε. Σήμερα το βλέπουμε και το ξέρουμε, όπως ξέρουμε ότι και στη δημόσια ζωή και στην πολιτική εύκολα αντιστρέφεται η αλήθεια. Αν δεις το παράδειγμα της Αττικής Οδού και μόνο, καταλαβαίνεις τι συμβαίνει.

ΟΙAΘΗΝΑΊΟΙ

q Ο πολίτης σήμερα, αν αντιδρά ή αν θυμώνει, τις περισσότερες φορές το κάνει με λάθος τρόπο. Έχουν αλλάξει πολύ

36 lifo – 10.2.22

τα δεδομένα, όλοι έχουμε πέσει –και εννοώ το μεγαλύτερο ποσοστό– σε μια τεράστια ύπνωση, σε μια πελώρια λατρεία των υλικών αγαθών, οτιδήποτε μη πνευματικού, και ένας αγώνας επιβίωσης καθημερινός μάς οδηγεί διαρκώς σε άλλα πράγματα. Δεν θυμάμαι να συνέβαινε αυτό παλιότερα, είχαμε κάποια οράματα για ένα καλύτερο αύριο. Το πώς φτάσαμε το καλύτερο αύριο να σημαίνει ένα πλούσιο αύριο, να είναι γεμάτη η τσέπη μόνο και να εξασφαλίσω τη ζωή τη δική μου και των παιδιών μου και από κει και πέρα δεν με ενδιαφέρει τίποτα, με σοκάρει, δεν μπορώ να καταλάβω πώς το σύστημα κατάφερε να κάνει αυτούς τους ανθρώπους που δεν θα μας αρέσουν καθόλου αν σταθούμε να τους παρατηρήσουμε. Αισθάνομαι πολύ αδύναμος απέναντι σε όλο αυτό.

q Έχω τρία παιδιά και δεν τους λέω τίποτα, δεν πιστεύω στις συμβουλές. Πιστεύω ότι τα πράγματα βιώνονται ή ότι βλέπουν τη συμπεριφορά τη δική μου και παίρνουν παράδειγμα. Εμείς ούτε έχουμε ως οικογένεια τα πολλά χρήματα ούτε μεγαλώσαμε έτσι. Πολυτέλειες για εμάς είναι να κάνουμε ένα ταξίδι, να ανοίξουν τα μάτια μας, γιατί δεν πήραμε ποτέ τρελές αμοιβές. Νομίζω ότι είμαι πιο κοντά σε αυτό που είπε η Αρβελέρ, με την οποία διαφωνώ σε πολλά άλλα, ότι κοιτάμε πώς θα γίνουν επιτυχημένα τα παιδιά μας, ενώ θα έπρεπε να κοιτάμε πώς θα γίνουν ευτυχισμένα. Προσπαθώ να πω ότι θέλω να κάνουν ό,τι θέλουν, αρκεί να είναι ευτυχισμένα. Με αυτήν τη λογική, όταν και οι δύο κόρες μου θέλησαν να ακολουθήσουν τη δική μας δουλειά, δεν έκανα τίποτε άλλο παρά να τις στηρίξω με τα χίλια. Τον δρόμο και τις δυσκολίες τα ξέρουν.

q Η Μπέσυ (Μάλφα) είναι ο άνθρωπος που με έκανε να αισθανθώ ότι βρήκα το λιμάνι μου. Άραξα, είπα «εδώ θέλω να μείνω, είναι η επιλογή μου». Βρήκα έναν άνθρωπο που γούσταρα πάρα πολύ και είπα αυτός είναι ο άνθρωπος με τον οποίο θέλω να ζήσω, να κάνω και παιδιά και να περάσω τα χρόνια της ζωής μου. Η πίστα της «ολόκληρης ζωής» είναι δύσκολη αλλά και πολύ γοητευτική. Για μένα αυτό είναι η ουσία της ζωής και έτσι αισθάνομαι. Αισθάνομαι μια σιγουριά γι’ αυτήν, εξακολουθώ να την αγαπώ και να τη θαυμάζω για την καθημερινή της συμπεριφορά, για το πόσο με στηρίζει. Και μόνο η σκέψη να ζήσω μακριά από τη Μπέσυ με τρελαίνει.

q Η δουλειά σήμερα είναι πολύ δύσκολη. Υπάρχουν πολλές παθογένειες και πολλές πληγές και μερικές από αυτές έχουν μεγαλώσει πολύ. Για μένα η μία τεράστια πληγή που κάνει τρομερό κακό στη δουλειά μας είναι ο διαχωρισμός του εμπορικού και του ποιοτικού θεάτρου που πάντα τον σιχαινόμουν. Δεν με απασχολεί, γιατί ποτέ δεν δούλεψα έτσι, βά-

απο την αργυρώ μποζώνη φωτογραφιeσ: παρισ ταβιτιαν

ΦΑΤΣΕΑΣ - ΝΟΤ Όταν με βλέπουν, θυμούνται τον Φατσέα, αλλά πάλεψα πολύ να μην τυποποιηθώ σε έναν ρόλο που βέβαια με χαρακτήρισε και έκανα μεγάλη επιτυχία.

10.2.22 – lifo

37

q Για μένα ο ηθοποιός πρέπει να δουλεύει και να κάνει αυτό που του αρέσει να κάνει όσο πιο καλά μπορεί.

Έχω κάνει πράγματα στην τηλεόραση και τα έχω χαρεί πολύ. Η τηλεόραση δεν μπορεί να είναι Σαίξπηρ, ούτε Ταρκόφσκι, έχει και το ελαφρύ θέαμα για την οικογένεια, κι αυτό συμβαίνει σε όλο τον κόσμο. Έχω δει Σαίξπηρ στο θέατρο και έχω αηδιάσει και έχω δει σειρές και έχω περάσει πολύ καλά.

q Επίσης, εμείς οι ηθοποιοί πρέπει να καταλάβουμε ότι δεν μπορεί να είμαστε καλοί σε όλα. Ξέρω ότι υπάρχουν πράγματα που δεν μπορώ να κάνω, δεν θα είμαι καλός, δεν έχω όλα τα φόντα που έχουν άλλοι και δεν καταλαβαίνω για ποιον λόγο πρέπει να τα κάνω όλα καλά.

q Στο θέατρο δεν μπορείς να κάνεις επιτυχία, αν δεν υπάρχει καλό έργο. Προηγείται ο λόγος. Αν δεν υπάρχει έργο, δεν γίνεται τίποτα. Μπορεί να κάνεις μια καλή φούσκα που να περνάει ευχάριστα, να κάνεις μια φαντασμαγορική παράσταση και μετά από πέντε λεπτά ο θεατής να την έχει ξεχάσει. Το επόμενο σημαντικό είναι πόσο οι συνεργάτες σε μια δουλειά, οι άνθρωποι που τη φτιάχνουν, αγαπάνε, δίνουν το είναι τους και συμφωνούν πάνω σε αυτό το πράγμα που πάνε να κάνουν. Όταν υπάρχει αυτό το συστατικό, το αποτέλεσμα θα είναι καλό και δεν εννοώ μόνο στο ταμείο.

q Γενικά, ζω με έναν τρόπο ζωής χαμηλόφωνο και δεν σκέφτηκα ποτέ ότι θα γίνω πιο γνωστός ή πιο αγαπητός, βγάζοντας μπροστά την προσωπική μου ζωή. Σε γενικές γραμμές, όλοι ασχολούνται με τη δουλειά μου. Νομίζω ότι κάποιοι δελεάστηκαν να με παρουσιάσουν ως έναν τύπο που κάνει όργια με γυναίκες και ναρκωτικά, χρησιμοποιώντας φωτογραφίες από την ιταλική σειρά στην οποία έπαιζα, τη «Suburra: Blood on Rome», μια παραγωγή του Netflix, παραλείποντας εσκεμμένα να γράψουν ότι οι σεξουαλικές εικόνες ήταν από τη σειρά. Δεν θα μπορούσα να το αφήσω να περάσει έτσι, θα το έφτανα μέχρι το τέρμα, χωρίς να υπολογίσω όλο αυτόν τον κόπο. Το έκανα όχι μόνο για μένα αλλά και για τους άλλους συναδέλφους μου, γιατί πρέπει να μάθουν ότι αυτά δεν μπορεί να συμβαίνουν ατιμωρητί. Ανάλογα έχουν υποστεί κι άλλοι συνάδελφοι και δεν το προχώρησαν, παρά την ταλαιπωρία που υπέστησαν και τον θόρυβο που έγινε. Εγώ δεν μετάνιωσα και τελικά δικαιώθηκα.

q Τα social media που κατηγορούμε για πολλά στο θέμα των κακοποιήσεων έπαιξαν πολύ θετικό ρόλο. Χάρηκα πάρα πολύ που βγήκαν όλα αυτά στο φως, το θεωρώ νίκη του θέατρου και όχι ήττα ή πισωγύρισμα και εξακολουθώ να θεωρώ το θέατρο πιο ασφαλή χώρο από πολλούς άλλους. Καταλάβαμε καλά ότι αυτό που αλλάζει τους ανθρώπους είναι η εξουσία. Bλέπαμε κακές συμπεριφορές, αλλά τόσο ακραία πράγματα, όχι, δεν τα φανταζόμασταν. Πιστεύω ότι πρέπει να υπάρχουν όρια στη συμπεριφορά, γιατί ένας νέος, όταν τις βλέπει, τις κοπιάρει. Υπήρχε και μια άλλη αντίληψη παλιότερα, θυμάμαι να πηγαίνω σε μια δουλειά και να μου λέει ο σκηνοθέτης «εδώ θα ματώσεις, εδώ θα πονέσεις», κι εγώ έλεγα «ευχαριστώ πολύ, δεν θα κάτσω». Εγώ θέλω να πηγαίνω στη δουλειά μου και να χαίρομαι, όχι να υφίσταμαι τα μαρτύρια του Ιησού Χριστού για να αγιάσω και να γίνω Ολίβιε, που δεν θα γινόμουν κιόλας. Και υπήρχε και μια εποχή που δεν υπήρχε αχτίδα φωτός σε όλο αυτό. Έτσι και γελούσες, κάτι δεν έκανες καλά.

ΟΙ ΑΘΗΝΑΙΟΙ Γεράσιμος Σκιαδαρέσης

ζοντας μια ταμπέλα σε αυτό που κάνω και όχι μόνο εγώ, αλλά επηρεάζει τον τρόπο που υπάρχει η δουλειά μας. Έχω δουλέψει και στην Αγγλία και στην Ιταλία και σε διάφορες χώρες στο εξωτερικό, αυτό δεν το έχω συναντήσει πουθενά. Στο εξωτερικό παίζεις Μπέκετ, την άλλη μέρα κάνεις μια κωμωδία στην τηλεόραση και το αντιμετωπίζεις με την ίδια ένταση και σοβαρότητα. Ο καθένας κάνει ό,τι θέλει και κρίνεται βάσει της επίδοσής του. Είναι ένας διαχωρισμός αδιανόητος, που έχει χωρίσει τους ηθοποιούς σε δύο στρατόπεδα και αυτό που με στενοχωρεί είναι ότι βλέπω παιδιά να βγαίνουν τώρα από τις σχολές και να κουβαλάνε τέτοια πράγματα από δασκάλους της γενιάς μου. Εκνευρίζομαι πάρα πολύ όταν ακούω ότι «μας είπαν στη σχολή να μην κάνουμε τηλεόραση», αυτά είναι άλλων εποχών.

q Αυτό που επίσης θεωρώ πληγή είναι όλοι αυτοί οι άνθρωποι που έχουν μπει στο θέατρο και δεν έχουν καμία σχέση, το είδαν μόνο ως μια πηγή κέρδους ή κάλυψης κρυφών εσόδων. Αυτό είναι μεγάλο πρόβλημα. Κάποτε ξέραμε τους παραγωγούς, ήταν σκηνοθέτες, επιχειρηματίες που είχαν μια πορεία ζωής μέσα σε αυτόν τον χώρο, δεν είχαν οκτακοσίων ειδών επιχειρήσεις και τρία θέατρα και όποτε ήθελαν τα άνοιγαν ή τα έκλειναν. Υπάρχουν απίστευτες συμπεριφορές πια, αν δεν πάει καλά ένα έργο, κατεβαίνει την επόμενη μέρα, οι παραγωγοί εξαφανίζονται, δεν πιστεύουν σε τίποτα. Κάποτε με τον παραγωγό, ακόμα και αν σου έβγαζε την πίστη, παζάρευε τα λεφτά μέχρι τελικής πτώσης, μπορούσες να συζητήσεις σε ένα επίπεδο και να καταλάβει την καλλιτεχνική σου αγωνία. Αυτό δεν υπάρχει πια, είναι ελάχιστοι οι παραγωγοί που έχουν μια κουλτούρα και αυτό μοιραία άλλαξε δραματικά και το τοπίο. Αυτοί οι τύποι δημιουργούν και ένα είδος σχολής που το βλέπουν και οι μικρότεροι και το κοπιάρουν. Εδώ μπαίνει και ένα μεγάλο ζήτημα, της δικής μας ευθύνης. Έχουμε στηρίξει τέτοιους ανθρώπους και κάποιοι εξακολουθούν και τους στηρίζουν, γιατί τους έχουν δώσει ένα θέατρο ή ανεβάζουν το έργο που θέλουν. Κι εγώ το έχω κάνει, αλλά δεν το επανέλαβα, είπα «όχι, αυτοί δεν πρέπει να υπάρχουν στον χώρο μας». Μας πιάνει αυτή η ματαιοδοξία ότι θα παίξουμε τον Άμλετ, κάνουμε τον ρόλο και για τα επόμενα χρόνια έχουμε πάνω από το κεφάλι μας έναν απατεώνα, έναν ξερόλα, που θα ρημάξει τον χώρο, θα σακατέψει τη δουλειά και θα την κοπανήσει στα πρώτα δύσκολα. Αυτήν τη στιγμή, οι εξαιρέσεις παραγωγών σοβαρών και με ποιότητα είναι ελάχιστες.

q Το δικό μου πρότυπο είναι ο Γιώργος Μιχαλακόπουλος. Τον γνώρισα σε μια ταινία του Κουτσομύτη. Το πρώτο που μου έκανε εντύπωση είναι ότι στη συνέντευξη Τύπου για την ταινία –τότε κάναμε μεγάλες συνεντεύξεις– βγήκαν όλοι οι ηθοποιοί να μιλήσουν. Πρωταγωνιστές ήμασταν έξι νέοι ηθοποιοί και guest κάποιοι μεγάλοι με τρανταχτό όνομα. Τους δημοσιογράφους δεν τους ένοιαζε τι θα πούμε εμείς αλλά οι μεγάλοι ηθοποιοί. Και βγήκε ο Γιώργος και δεν είπε τίποτα για τον εαυτό του, μίλησε μόνο για εμάς. Πάντα θα συγκινούμαι όταν μιλάω γι’ αυτόν τον άνθρωπο. Γιατί από τότε τον παρακολουθούσα και ευχόμουν να δουλέψω μαζί του ξανά και ξανά, είχα την τύχη να κάνουμε κι άλλα πράγματα και έβλεπα ότι αυτό το μοντέλο του ηθοποιού με εκφράζει απόλυτα. Έβλεπα έναν άνθρωπο που δεν έχει ηλικία, είναι ένα παιδί οκτώ ετών στην ψυχή, στα αισθήματα, σε όλα, αντιμετωπίζει το θέατρο σαν ένα παιχνίδι, αλλά όχι χωρίς σκέψη και με όλη τη σοβαρότητα και τον σεβασμό που ζητάει η δουλειά. Ήθελε να παίξουμε καλά και να ευχαριστηθούμε και να γελάσουμε, ισορροπούσε τόσο όμορφα τις σχέσεις μέσα στο θέατρο. Ναι, κάτι τέτοιο θέλω, αυτό ονειρεύομαι και αυτό επιδιώκω.

q Δεν ξέρω πόσο αληθεύει το ότι οι ηθοποιοί στην τηλεόραση δεν παίζουν καλά και δεν θα βιαστώ να

ΙNFO

O Γεράσιμος Σκιαδαρέσης πρωταγωνιστεί στο Μινόρε, βασισμένο στη θρυλική τηλεοπτική σειρά «Το Μινόρε της Αυγής», στο θεάτρο Ιλίσια.

38 lifo – 10.2.22

Επίσης, εμείς οι ηθοποιοί πρέπει να καταλάβουμε ότι δεν μπορεί να είμαστε καλοί σε όλα. Ξέρω ότι υπάρχουν πράγματα που δεν μπορώ να κάνω, δεν θα είμαι καλός, δεν έχω όλα τα φόντα που έχουν άλλοι και δεν καταλαβαίνω για ποιον λόγο πρέπει να τα κάνω όλα καλά.

απαντήσω, το σκέφτομαι συχνά και το παρατηρώ με προσοχή. Έχω γνωρίσει ανθρώπους που υποτιμούν την τηλεόραση, λένε «πάμε, μωρέ, δεν πειράζει», το θεωρούν «ξεπέτα» και πάνε μόνο και μόνο για να πάρουν τα χρήματα. Έχω γνωρίσει κι άλλους που το κάνουν πολύ σοβαρά και το αγαπούν και διακρίνονται σε αυτό. Έχει να κάνει με τον τρόπο που κοιτάζεις τη δουλειά. Από την άλλη, πολλές φορές στο θέατρο βλέπουμε τζούφια πράγματα, χωρίς σοβαρότητα. Αυτό δεν το δέχομαι στη δουλειά, την ευκολία, τη βαρεμάρα και την απαξίωση. Γιατί μπορεί να μην πετύχει αυτό που έχεις σκεφτεί και για το οποίο έχεις δουλέψει σκληρά, αλλά το υπερασπίζεσαι. Συμβαίνει κι αυτό, δεν είναι λάθος να αποτύχεις αν έχεις δουλέψει για κάτι που έχεις πιστέψει. Και σε αυτή την περίπτωση κάτι μαθαίνεις που θα σε κάνει καλύτερο.

714

ΜΟΥΣΙΚΗ

Το νέο άλμπουμ της Mitski, «Laurel Hell» Μερικές φορές το hype δεν απέχει και πολύ από το ποπ φαινόμενο… Με το προηγούμενο άλμπουμ της «Be the cowboy» πριν από τέσσερα χρόνια η μυστικοπαθής Mitski αποθεώθηκε από τους κριτικούς, που τη χαρακτήρισαν, με μεγάλες δόσεις υπερβολής, ως τη «σπουδαιότερη Αμερικανίδα τραγουδοποιό της γενιάς της». Η Mitski επιστρέφει το 2022 με ένα ακόμα καλύτερο άλμπουμ, πιο mainstream και ποπ, το «Laurel Hell», που παντρεύει τον σκοτεινό συναισθηματικό της κόσμο με τη ρετρό ’80s αισθητική που έκανε μόδα ο Weeknd. Κριτική στη σελ. 52

40

THE WEEK Όσα ξεκινάνε αυτή την εβδομάδα

42

ΣΙΝΕΜΑ Οι νέες ταινίες της εβδομάδας

44

ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ Τα μνημειώδη κεραμικά του Theaster Gates στο Μουσείο Μπενάκη

46

ΒΙΒΛΙΟ Η παραπλάνηση των αριθμών

47

ΒΙΒΛΙΟ Ήταν οι ναζί φιλόζωοι;

48

ΒΙΒΛΙΟ Tα «Άνθη του Κακού»: Ένα βιβλίο φτιαγμένο με «Πάθος και Υπομονή»

51

ΘΕΑΤΡΟ Κριτική για την παράσταση «Αμαντέους» του Πίτερ Σάφερ

10.2.22 – lifo

39

4 ΜΟΥΣΙΚΗ «Borderline Festival 10»

the week

απο tην ελενη τζαννατου

10-16 Φεβρ ου αρ ιου 2 0 22

STOEP TH S PR ES

ΜΙΟΥΖΙΚΑΛ

1 ΜΙΟΥΖΙΚΑΛ «Moby Dick» του Δημήτρη Παπαδημητρίου (βασισμένο στο έργο του Herman Melville), σε σκηνοθεσία Γιάννη Κακλέα Το μνημειώδες Moby Dick του Herman Melville πιάνει στα χέρια του ο Δημήτρης Παπαδημητρίου για να το μεταμορφώσει σε μιούζικαλ υπό τις σκηνοθετικές οδηγίες του Γιάννη Κακλέα. Μπορεί να μοιάζει με ένα απλό παραμύθι, όμως η ιστορία του καπετάνιου που μάχεται με τη θάλασσα προκειμένου να σκοτώσει μια λευκή φάλαινα και να πάρει έτσι εκδίκηση για την επίθεσή της στο πλήρωμά του στο παρελθόν μπορεί να πάρει μια πολυδιάστατη νέα μορφή και να μιλήσει στο σήμερα. Έτσι, λοιπόν, το Ίδρυμα Ωνάση βγαίνει στην πόλη και στρέφεται στο Christmas Theater για να κοιτάξει διαχρονικά το παρελθόν και να αγγίξει ακόμα και το μέλλον.

στην αίθουσα Χρήστος Λαμπράκης τη Συμφωνική Φαντασία από την όπερα «Πρωτομάστορας» του Μανώλη Καλομοίρη που βασίστηκε στην ομώνυμη τραγωδία του Νίκου Καζαντζάκη. Η βραδιά συμπληρώνεται με τη Συμφωνία αρ. 9 σε μι ελάσσονα «του Νέου Κόσμου» του Αντονίν Ντβόρζακ και το Κοντσέρτο για πιάνο και ορχήστρα σε λα ελάσσονα του Έντβαρντ Γκριγκ, με σολίστ τον βιρτουόζο πιανίστα Βασίλη Βαρβαρέσο.

11/2, Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, λεωφ. Βασιλίσσης Σοφίας & Κόκκαλη 1, Αθήνα, είσοδος 8-25 ευρώ

3 ΘΕΑΤΡΟ «Μαρίκα Νίνου - Σαν Άστρο», σε σκηνοθεσία Μαριάννας Κάλμπαρη

15/2-10/4, Christmas Theater, λεωφ. Βεΐκου 137, Γαλάτσι, είσοδος: 13-68 ευρώ

2 ΜΟΥΣΙΚΗ «Με Πάθος»

Εξήντα χρόνια μετά τον θάνατο του σπουδαίου μουσικού Μανώλη Καλομοίρη, η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, υπό τη διεύθυνση του καταξιωμένου Γεώργιου Μπαλατσινού, θα εκτελέσει ζωντανά

40 lifo – 10.2.22

Μπορεί η Μαρίκα Νίνου να έμεινε στην ιστορία ως μία από τις μεγαλύτερες φωνές που πέρασαν από την Ελλάδα, ωστόσο, πριν γίνει λαϊκή τραγουδίστρια, ήταν ακροβάτισσα. Εκατό χρόνια μετά τη γέννησή της, η Μαριάννα Κάλμπαρη στήνει μια παράσταση γύρω από την ταραχώδη ζωή της, η οποία συνδυάζει στη φόρμα της τη ζωντανή μουσική και το τραγούδι με τη δραματοποιημένη αφήγηση αλλά και τον χορό και την ακροβασία.

10/2-20/3, Θέατρο Τέχνης Κάρολος Κουν - Σκηνή Φρυνίχου, Φρυνίχου 14, Αθήνα, είσοδος: 5-18 ευρώ

Η Αυλή των Θαυμάτων του Ιάκωβου Καμπανέλλη, σε σκηνοθεσία Χρήστου Σουγάρη Με τη μιούζικαλ εκδοχή ενός από τα πιο γνωστά ελληνικά θεατρικά έργα, της Αυλής των Θαυμάτων, πρόκειται να γιορτάσει τα 100 χρόνια από τη γέννηση του Ιάκωβου Καμπανέλλη το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών σε μια παράσταση σε συμπαραγωγή με το Λυκόφως. Στη νέα εκδοχή του έργου, που εξυμνεί τη συνεχή προσπάθεια του Έλληνα να ξεφύγει από τα γεωγραφικά του πλαίσια, τη σκηνοθεσία αναλαμβάνει ο βραβευμένος με το βραβείο «Κάρολος Κουν» Χρήστος Σουγάρης, ενώ τη μουσική υπογράφει ο Στέφανος Κορκολής.

11-25/2, Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, λεωφ. Βασιλίσσης Σοφίας & Κόκκαλη 1, Αθήνα, είσοδος: 9-50 ευρώ

Φιλοσοφία του Borderline Festival της Στέγης είναι πως η μουσική δεν έχει όρια και μας καλεί να τη βιώσουμε πέρα απ’ όσα θεωρούμε γνωστά και δεδομένα. Στη δέκατη αυτή εκδοχή του το Borderline έρχεται στις οθόνες μας. Έτσι στις 13 Φεβρουαρίου θα έχετε την ευκαιρία να παρακολουθήσετε μέσα από το Onassis Channel στο YouTube την Julia Reidy, που δημιουργεί μουσική από επεξεργασμένα αλλά και ακουστικά όργανα, τον Jacob Kirkegaard, που μέσα από το έργο του στοχάζεται πάνω σε απρόσιτα περιβάλλοντα και έχει ασχοληθεί με το ζήτημα της ραδιενέργειας, τον Kostadis και την ιδιοσυγκρασιακή του προσέγγιση αλλά και το πρότζεκτ του Jay Glass Dubs, Wild Terrier Orchestra, στο οποίο συμπράττει με τη Φωτεινή Κορρέ.

13/2, διαδικτυακά μέσα από το Onassis Channel στο YouTube, χωρίς αντίτιμο

5 ΠΑΡΤΙ Blend with Rodhad - WSNWG

Ένα από τα πιο ηχηρά ονόματα της underground σκηνής του Βερολίνου, ο Rodhad, ετοιμάζει τις αποσκευές του για την Αθήνα για μια βραδιά στο Oddity Club. Ο πάντα ανήσυχος DJ έχει χαρακτηριστεί «Βίκινγκ της techno» και έχει ξεδιπλώσει μια πιο μελαγχολική και ασυμβίβαστη πλευρά του είδους, κάτι που θα αποδείξει και σε αυτήν του την εμφάνιση.

12/2, Oddity Club, Ηρακλειδών 61, Αθήνα, είσοδος: 15-35 ευρώ

6 ΘΕΑΤΡΟ «Ματωμένος Γάμος» του Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα, σε σκηνοθεσία Μαρίας Μαγκανάρη

Ο Ματωμένος Γάμος του Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα είναι από τα κείμενα της παγκόσμιας λογοτεχνίας που δεν χρειάζονται ιδιαίτερες συστάσεις, μια και καταφέρνει να παραμένει διαχρονικό για τον τρόπο

που προσεγγίζει τα ζητήματα της ελευθερίας, του έρωτα και του θανάτου αλλά και για το πώς ιχνηλατεί την παρουσία του ανθρώπου στη γη. Τώρα το έργο ανεβαίνει από το Εθνικό Θέατρο μέσα από τη σκηνοθετική ματιά της Μαρίας Μαγκανάρη, που επιδιώκει να φέρει έναν αέρα ανανέωσης στο σύμπαν του Λόρκα.

11/2-174, Εθνικό Θέατρο - Κτίριο Τσίλερ, Μαυρομιχάλη 6, Αθήνα, είσοδος: 5-18 ευρώ

ΜΟΥΣΙΚΗ

7 ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ «Common Thread»

the week

EKΔΗΛΩΣΕΙΣ

Lighthouse Sessions: Ορφέας Περίδης Στον κύκλο συναυλιών «Lighthouse Sessions» που διοργανώνονται στο ΚΠΙΣΝ ο συνθέτης και ντράμερ Αλέξανδρος Δράκος Κτιστάκης ανοίγει έναν διπλό διάλογο με τον εκάστοτε μουσικό καλεσμένο του μέσα από μια συζήτηση αλλά και μια συναυλία που αφήνει τα μουσικά είδη να συνομιλήσουν. Επόμενος καλεσμένος των «Lighthouse Sessions» είναι ο Ορφέας Περίδης, ένας σημαντικός Έλληνας συνθέτης που άφησε το δικό του στίγμα στο ελληνικό τραγούδι, ιδιαίτερα τη δεκαετία του 1990, οπότε και εμφανίστηκε. Στο εν λόγω session μαζί με τον Κτιστάκη θα πειραματιστούν με τζαζ και κλασικούς ήχους και κομμάτια απ’ όλη την πορεία του καλεσμένου μουσικού.

13/2, Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, λεωφ. Ανδρέα Συγγρού 364, Καλλιθέα, είσοδος 5-10 ευρώ

ΜΙΟΥΖΙΚΑΛ Η γραμμή αποτελεί βασικό στοιχείο της εικαστικής δημιουργίας. Πώς ορίζεται και εκφράζεται όμως; Ποιες είναι οι αναφορές της και πώς αποτυπώνονται στο τελικό έργο κάθε εικαστικού; Μέσα από αυτούς τους προβληματισμούς γεννήθηκε η ομαδική έκθεση «Common Thread» που θα παρουσιαστεί στο Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Ιλεάνα Τούντα, στην οποία θα συμμετέχουν οι καλλιτέχνες Απόστολος Καρακατσάνης, Κώστας Μπασάνος, Ελένη Πανουκλιά, Νίκος Παπαδημητρίου, Ηλίας Παπαηλιάκης, Κώστας Τσώλης και Δημήτρης Φουτρής.

10/2-16/4, Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Ιλεάνα Τούντα, Αρματολών & Κλεφτών 48, Αθήνα, είσοδος ελεύθερη

8 ΣΙΝΕΜΑ-ΜΟΥΣΙΚΗ «Viewsique: Beats in the Metropolis»

Μία από τις πιο εμβληματικές ταινίες στην ιστορία του παγκόσμιου κινηματογράφου, το Metropolis του Fritz Lang μπορεί να μετρά σχεδόν έναν αιώνα ζωής (κυκλοφόρησε το 1927), όμως εξακολουθεί να εντυπωσιάζει με τον τρόπο που χρησιμοποίησε τα εργαλεία του γερμανικού εξπρεσιονισμού για να γίνει μία από τις σημαντικότερες sci-fi ταινίες του βωβού κινηματογράφου (και όχι μόνο). Είναι δεκάδες οι μουσικές επενδύσεις που έχουν γίνει στην ταινία ανά τα χρόνια, με γνωστότερο το soundtrack που επιμελήθηκε ο Giorgio Moroder στην επανέκδοση της ταινίας το 1984. Στην προβολή της ταινίας στο Ρομάντσο τη μουσική υπόκρουση θα αναλάβουν οι Morah, Anatolian Weapons και Άλεξ Μαχαίρας (In Trance 95).

Φτηνά Τσιγάρα των Παναγιώτη Καλαντζόπουλου και Ρένου Χαραλαμπίδη, σε σκηνοθεσία Κωνσταντίνου Ρήγου Πριν από είκοσι δύο χρόνια η ταινία Φτηνά Τσιγάρα του Ρένου Χαραλαμπίδη βγήκε στις αίθουσες και μολονότι έλαβε αμφιλεγόμενες κριτικές, κατάφερε μέσα στα χρόνια να μεταμορφωθεί σε cult φαινόμενο, να γίνει η ταινία που πολλοί θυμούνται κάθε Αύγουστο, που η Αθήνα είναι άδεια, ενώ ακόμα περισσότεροι μνημονεύουν το κλασικό πλέον cameo του Κώστα Τσάκωνα. Τώρα ο Χαραλαμπίδης μεταμορφώνει τα Φτηνά Τσιγάρα σε μια «ρομαντική οπερέτα» με 34 σκηνές και 19 τραγούδια, τα 16 εκ των οποίων είναι νέες προσθήκες του Παναγιώτη Καλαντζόπουλου στην αρχική παρτιτούρα της ταινίας.

16/2-13/3, Εναλλακτική Σκηνή Εθνικής Λυρικής Σκηνής - Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, λεωφ. Ανδρέα Συγγρού 364, Καλλιθέα, είσοδος: 1020 ευρώ

11/2, Ρομάντσο, Αναξαγόρα 3-5, Αθήνα, είσοδος ελεύθερη 10.2.22 – lifo

41

απο toν θοδωρη κουτσογιαννοπουλο

Tελευταίοι και πρώτοι άνθρωποι

Σινεμά

Η δύο δισεκατομμυρίων χρόνων επική ιστορία της ανθρωπότητας.

Αριστούργημα Πολύ Καλό Καλό Ικανοποιητικό Μέτριο Κακό

42 lifo – 10.2.22

ΣΥΝΟΨΗ: Στο μακρινό μέλλον, δύο δισεκατομμύρια

γήινα χρόνια μετά, η τελευταία γενιά ανθρώπων βρίσκεται στο χείλος του αφανισμού. Από τον εποικισμένο τους πλανήτη στέλνουν ένα ύστατο κινηματογραφημένο μήνυμα στους σημερινούς κατοίκους της Γης.

Η

μουσική του υπόκρουση στο Sicario αναδίδεται από τα έγκατα της άνυδρης γης και συνοδεύει το αποφασιστικό, σιωπηλό ταξίδι του αταλάντευτου εκτελεστή Μπενίσιο ντελ Τόρο σαν ιαχή εκδίκησης. Στο Prisoners και την Άφιξη, πάντα σε σκηνοθεσία του Ντενί Βιλνέβ, δημιούργησε τις ηχητικές προϋποθέσεις της δράσης, αφήνοντας ανοιχτά ενδεχόμενα, αντί για ετοιμοφόρετες συνταγές για soundtrack περιπέτειας και επιστημονικής φαντασίας αντίστοιχα. Στη Θεωρία των Πάντων προσέδωσε ενέργεια σε μια απλώς ενδιαφέρουσα βιογραφία, ενώ στο Mandy του Πάνου Κοσμάτου υπήρξε αναπόσπαστο καλλιτεχνικό στοιχείο σε μια ψυχική καταβύθιση στην τρέλα. Πόσο κρίμα που δεν ακούσαμε τη φημολογούμενη θαρραλέα και ασυνήθιστη μουσική επένδυση που έγραψε και υπέβαλε για το Blade Runner 2049 και αντ’ αυτής αρκεστήκαμε στον σεβαστό φόρο τιμής του Χανς Ζίμερ στον δρόμο που άνοιξε ο Βαγγέλης Παπαθανασίου στο πρωτότυπο του Ρίντλεϊ Σκοτ! Η απώλεια του Ισλανδού συνθέτη Γιόχαν Γιοχάνσον στα σαράντα οκτώ του χρόνια, το 2018, είναι πολύ μεγάλη, όσο ανυπολόγιστη είναι η συνεισφορά του στο μοντέρνο soundscape του σινεμά. Αυτό που δεν γνωρίζαμε ήταν η φιλοδοξία του να σκηνοθετήσει. Ωστόσο πρόλαβε να μας αφήσει παρακαταθήκη το Τελευταίοι και πρώτοι άνθρωποι, που ξεκίνησε ως multimedia project με συναυλίες και ολοκληρώθηκε με το μεγάλου μήκους ντεμπούτο του που προβλήθηκε μετά τον θάνατό του στην Berlinale του 2020. Μεταφέροντας τη νουβέλα του Βρετανού Όλαφ Στέιπλεντον, που πρωτοδημοσιεύτηκε το 1930, σε συνεργασία με τον σεναριογράφο

Χοσέ Ενρίκε Μασιάν και τον σπεσιαλίστα σε ηλεκτροακουστικούς σχεδιασμούς, μπασίστα και συνθέτη Γιάιρ Ελάζαρ Γκλότμαν, ο Γιόχανσον αποδίδει μυθοπλαστικά και ελεγειακά τη διαδρομή του ανθρώπινου γένους δύο δισεκατομμύρια χρόνια από σήμερα. Στο πνεύμα του αξεπέραστου, εφιαλτικού La Jetée του Κρις Μαρκέρ, αλλά με αργά κινούμενες εικόνες αμβλείας αντίθεσης, γυρισμένες σε ασπρόμαυρο φιλμ 16mm από τον Νορβηγό οπερατέρ Στούρλα Γκρέβλεν, αυτό το μοναδικό οπτικό δοκίμιο εξιστορεί με λεπτομέρειες την ευγενή, μεγαλομανή και αποτυχημένη μας απόπειρα να κατακτήσουμε και να εξαπλωθούμε, να ευημερήσουμε και τελικά να διασωθούμε. Την επιστολή προς κάθε αποδέκτη διαβάζει η Τίλντα Σουίντον, ξεκινώντας με την ευδιάκριτη, αυστηρή ορθοφωνία της, με σταθερότητα και αξιοπρέπεια, σχεδόν ρομποτικά, και σαν παλμογράφος που ξεδιπλώνει με υπομονή τις διακυμάνσεις από τη χαρά μέχρι την απογοήτευση καταλήγει στο αμφίσημο, συναισθηματικά φορτισμένο συμπέρασμα πως ο άνθρωπος έφτασε στο σημείο να αγαπήσει θριαμβευτικά το πεπρωμένο του. Στην έτερη εναλλακτική επιστημονική φαντασία του πρόσφατου παρελθόντος, το Memoria του Απιτσατπόνγκ Βερασεθάκουλ, η Σουίντον πάσχιζε να ξεπεράσει τον ανελέητο ήχο στο κεφάλι της και παρατηρούσε, απορημένη και έκθαμβη, την αόρατη εισβολή που ξεπερνούσε τον νου της σαν τον Ρίτσαρντ Ντρέιφους στις Στενές επαφές τρίτου τύπου, αλλά από άλλον πλανήτη. Στο Τελευταίοι και πρώτοι άνθρωποι πιλοτάρει με τη φωνή της τη μνήμη ενός πολιτισμού που αφανίστηκε μέσα από ένα σενάριο εμπνευσμένα ντυμένο με τα πολεμικά μνημεία που έσπειρε στις εξοχές της πρώην Γιουγκοσλαβίας ο στρατάρχης Τίτο, αν και ο Γιόχανσον δεν επιχειρεί κάποια πολιτική σύνδεση μεταξύ αυτών και του φιλοσοφικού στοχασμού του. Τα μπρουταλιστικού ρυθμού απομεινάρια, απόκοσμα και εγκαταλελειμμένα, σαν διαστημόπλοια

INFO LAST AND FIRST MEN ΣΚΗΝΟΘΕΣIΑ:

Γιόχαν Γιοχάνσον ΑΦΉΓΗΣΗ:

Τίλντα Σουίντον

μιας αποστολής που ματαιώθηκε την τελευταία στιγμή, απηχούν τους μονόλιθους της Οδύσσειας του Διαστήματος, εκείνους τους σηματοδότες της διάνοιας που παρενέβαινε σε κρίσιμες φάσεις της μετάβασης, μέχρι την επεισοδιακή επιστροφή του αστρικού παιδιού και την αναγέννηση. Αρχικά επιβλητικά στα γενικά τους πλάνα, και ανατριχιαστικά καθώς παίρνουν τρομακτικές μορφές στις λεπτομέρειες των κοντινών, φαντάζουν μετέωρα με φόντο τον χλωμό ήλιο και θέα τον ουρανό ως συνεχή υπενθύμιση πως είμαστε ένα άστρο που έζησε και πέθανε, αφήνοντας το μοναδικό έγχρωμο ίχνος της ταινίας, μια πράσινη κουκκίδα σε ένα παλιό καντράν, περήφανο καπρίτσιο και, δυστυχώς, απειροελάχιστη υποσημείωση του σύμπαντος. Ακόμη και αν ο τόνος είναι μελαγχολικός, με τα τεχνολογικά αγάλματα ενός πάλαι ποτέ προηγμένου πολιτισμού να χορεύουν ανεπαίσθητα στο ηλεκτρονικό σύνθημα της μουσικής του Γιοχάνσον, που άλλοτε σιγοβράζει σε χαμηλές συχνότητες κι άλλοτε κυματίζει με ορχηστρικά κρεσέντι, διαφαίνεται η αισιοδοξία: παρά την ήττα του, το ανθρώπινο είδος καταφέρνει να μιλήσει για τη μικρή του περιπέτεια. Ο Τελευταίος φτάνει στο σημείο να αγγίξει τον χρονικό κύκλο στο έρημο, προ-αποκαλυπτικό τοπίο που βρήκε μπροστά του ο Πρώτος. Σπανιότατα ένα φιλμ αφαίρεσης προκαλεί συγκίνηση. Απαλλαγμένο από τα πρόσωπα και την ίντριγκα, αναπτύσσεται υποβλητικά, με υψηλή αισθητική και λεπτομέρειες που δεν εκβιάζουν κορυφώσεις και προκαθορισμένες ακολουθίες. Είναι ένα οπτικό ποίημα και ως τέτοιο ο θεατής καλείται να παραδοθεί στον ρυθμό και τη λογική του. Με ένα εβδομηντάλεπτο ταπεινών υλικών, χωρίς το δεκανίκι της τεχνητής νοημοσύνης και ίχνος εφέ, σοβαρό sci-fi που αψηφά τον κανόνα του είδους και ένα δεκαετές, συνεκτικό opus στο ανανεωτικό συμφωνικό ηχοτοπίο ως βιβλιοστάτες ενός σύγχρονου, σκεπτόμενου, αλλά προσβάσιμου κινηματογράφου, ο Γιόχαν Γιοχάνσον άφησε την προσωπική του υπογραφή, προτρέποντάς μας να ακούσουμε πιο προσεκτικά τις εικόνες. ΔΙΑΝΑ-ΜΙΚΡΟΚΟΣΜΟΣ-ΤΑΙΝΙΟΘΗΚΗ ΛΑΪΣ-ΤΡΙΑΝΟΝ

Έγκλημα στον Νείλο DEATH ON THE NILE

ΣΚΗΝΟΘΕΣIΑ: Κένεθ Μπράνα ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΟΥΝ: Κένεθ Μπράνα, Άρμι Χάμερ, Γκαλ

Γκαντότ, Ανέτ Μπένινγκ Ο διάσημος Βέλγος ντετέκτιβ Ηρακλής Πουαρό ταξιδεύει στην Αίγυπτο με ένα εντυπωσιακό ατμόπλοιο. Όταν ο φαινομενικά τέλειος και ειδυλλιακός μήνας του μέλιτος ενός ζευγαριού διακόπτεται απότομα από βίαιους θανάτους, το ταξίδι του Πουαρό μετατρέπεται σε περιπέτεια, καθώς καλείται να ανακαλύψει για μία ακόμα φορά τον δολοφόνο. ΣΥΝΟΨΗ:

Διακρίνοντας δυνατότητες στο agathachristieverse, ένα σύμπαν που κατοικείται από ομάδες ανθρώπων που, όπως δήλωσε πριν από μερικά χρόνια, αξίζουν μία ακόμη επίσκεψη, ο Κένεθ Μπράνα ανέλαβε το λίφτινγκ ενός δημοφιλούς είδους με ενθουσιασμό και τερτίπια, ανανεωτικές προθέσεις και

αδυναμίες στη ροή των προσώπων και την πυγμή στο σεναριακό μυστήριο, συγκεντρώνοντας ένα αξιοζήλευτο καστ για το Έγκλημα στο Όριαν Εξπρές. Μετά το κλειστοφοβικό whodunnit στα χιόνια και στα τρένα, ανοίγεται στο ηλιόλουστο φόντο της Αιγύπτου, μαζεύοντας και πάλι μια φωτογενή, εξίσου σαλονάτη αφρόκρεμα ηθοποιών, με σκοπό να ξεσκονίσει το μυθιστόρημα του 1937 Έγκλημα στον Νείλο. Για όσους δεν το θυμούνται, η κακομαθημένη πλουσία Λινέτ Ρίτζγουεϊ κλέβει κυριολεκτικά μέσα από τα χέρια της φίλης της Τζάκι τον ευειδή επιβήτορα Σάιμον Ντόιλ (Άρμι Χάμερ) και σαλπάρουν, μαζί με τη σκασμένη από τη ζήλια πρώην κολλητή της, ένα εκλεκτό σμάρι από πολύχρωμους καλεσμένους και φυσικά τον επιθεωρητή Πουαρό για τη γαμήλια κρουαζιέρα στον Νείλο. Όταν η Λινέτ (Γκαλ Γκαντότ), έχοντας προλάβει να εκφράσει τις έντονες ανησυχίες της, βρίσκεται δολοφονημένη, οι επιβάτες προβιβάζονται δραματικά σε βασικούς υπόπτους και ο Βέλγος ντετέκτιβ, που ομολογεί πως έχει το χούι να θεωρεί τους πάντες ένοχους, πιάνει δουλειά σε μια γιορτή που μετατρέπεται σε αγχώδη εφιάλτη. Αν κάτι κατάφερε να συλλάβει η αγκυλωμένη μεταφορά του 1978 είναι η φινέτσα και το πνεύμα των ’30s, με την αυθεντικότητα στη σκηνογραφική απόδοση και τη λεπτομέρεια στα βραβευμένα με Όσκαρ κοστούμια του Άντονι Πάουελ. Η σκηνοθεσία του ούτως ή άλλως απρόσωπου κινηματογραφιστή Τζον Γκίλερμιν ήταν άρρυθμη, το σενάριο του έμπειρου θεατρικού συγγραφέα Άντονι Σάφερ ξέψυχο, όπως και οι ερμηνείες των νέων πρωταγωνιστών, με τους παλαιότερους, σαφώς εγνωσμένης αξίας Μπετ Ντέιβις και Ντέιβιντ Νίβεν να κάνουν τουρισμό, περιφέροντας κομψά τη δοκιμασμένη μανιέρα τους. Στη νευρώδη, κατά τόπους εκτροχιασμένη εκδοχή του Μπράνα η ατμόσφαιρα κηλιδώνεται από την κορεσμένη, ηλιοκαμένη φωτογραφία του σταθερού συνεργάτη του, d.p. Χάρη Ζαμπαρλούκου. Το οπτικό αποτέλεσμα δεν είναι ακριβώς καρτποσταλικό, αλλά τεχνητό, σαν θεματικό πάρκο για φαν του εξωτικού μυστηρίου στην Disneyland. Τα πανοραμικά πλάνα σαρώνουν τους χώρους, η κάμερα δεν παύει να κινείται και οι ηθοποιοί που καλούνται να παίξουν διπλά, καθώς ερμηνεύουν τον χαρακτήρα τους, αλλά παράλληλα οφείλουν να αντιδράσουν στο ανελέητο σφυροκόπημα του Πουαρό, είτε κρύβοντας επιμελώς την ενοχή τους είτε πασχίζοντας να αποδείξουν την αθωότητά τους, συχνά αδυνατούν να κεντράρουν. Αντίθετα με το Belfast, από το καστ του οποίου απουσίαζε, τείνοντας το γενναιόδωρο χέρι του προς τους συναδέλφους του και αποσπώντας ερμηνείες με γκάμα συναισθημάτων, εδώ επιφυλάσσει τις καλύτερες στιγμές για τον εαυτό του. Ο εγωκεντρικός, μονήρης, εμμονικός, κρυφομισάνθρωπος Πουαρό έλκεται από τη δύναμη του έρωτα ως πιθανό κίνητρο του φόνου, ανακαλώντας τη μοναδική στιγμή στη ζωή του όπου παρ’ ολίγον να συντριβεί – μπορεί να είχε περάσει από το μυαλό του ένα έγκλημα καρδιάς κι έτσι να κατανοεί βαθύτερα τη θέση του ενόχου, ποιος ξέρει. Ο Μπράνα επιτρέπει στον πιο αγενή και απότομο, σε σύγκριση με τον στρογγυλεμένο Πουαρό του Πίτερ Ουστίνοφ, δισταγμό και αμφιβολία, ένα δίλημμα με το οποίο έστω και μακρινά ταυτίζεται, αποσπώντας μας για λίγο από τα σκληρά μαθηματικά που καθορίζουν τα σταυρόλεξα για δυνατούς λύτες της Κρίστι. Επιπλέον, επικαιροποιεί το στόρι, εντάσσοντας σε αυτό τη Σάλομε Ότερμπορν (Σόφι Οκονέντο), μια μαύρη τραγουδίστρια με δυνατή προσωπικότητα και

τσαγανό, χαρίσματα που ο Πουαρό ανέκαθεν σεβόταν και θαύμαζε, και την ανιψιά της Ρόζαλι (Λετίσια Ράιτ), καθώς και ένα ζευγάρι ομοφυλόφιλων γυναικών, συνδέοντας το θέμα της αγάπης στο περιθώριο του μυστηρίου, χωρίς ωστόσο η παρένθεση τρυφερότητας να επηρεάζει τη βασική πλοκή. Το DNA της Άγκαθα Κρίστι δηλώνει παρόν, η διαδρομή προς την επίλυση του αινίγματος είναι αναμενόμενη και θεαματική και το εμπορικό λούνα παρκ που υπόσχεται και παραδίδει ο Κένεθ Μπράνα, ο οποίος πλέον σκηνοθετεί σαν Γκάι Ρίτσι στα πρώτα στάδια, δεν εξαρτάται απόλυτα από τον ίδιο.

VILLAGE RENTI 4,8,13,15-VILLAGE MALL 2,4,7,8,13,14-VILLAGE PAGRATI 1,5-VILLAGE AG.DIMITRIOS 1,2-ODEON ESCAPE 1,3,4-ΑΕΛΛΩ 3,4-ΑΘΗΝΑΙΟΝ 1-ΑΙΓΛΗ 1-ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ 1-ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ EUROPA-ΑΤΛΑΝΤΙΣ 1,2-CINERAMAWEST CITY 1,2-ΔΑΝΑΟΣ 1-ΕΛΙΖΕ-ΕΛΛΗ-ΚΗΦΙΣΙΑ 1-ΚΙΝΗΜΑΤΟΘΕΑΤΡΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΡΑΣ-ΒΛΑΧΟΠΟΥΛΟΥ 1-ΝΑΝΑ 1,3,6-ΣΙΝΕ ΧΟΛΑΡΓΟΣ-ΣΠΟΡΤΙΓΚ 1-ΤΑΙΝΙΟΘΗΚΗ ΛΑΪΣ 1-TOWN CINEMAS 1,3-ΤΡΙΑ ΑΣΤΕΡΙΑ 1-ΤΡΙΑΝΟΝΑΡΤΕΜΙΣ-ΟΝΕΙΡΟ-ΖΕΑ-ΣΙΝΕ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΣ 1

Παντρέψου με MARRY ME

ΣΚΗΝΟΘΕΣIΑ: Κατ Κόιρο ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΟΥΝ:

Τζένιφερ Λόπεζ, Όουεν Γουίλσον,

τσιχλόφουσκα για τις μάζες, και το επικείμενο ντουέτο της με τον Μπαστιάν/Μαλούμα προς στιγμήν μπερδεύει τα δειλά βήματα του αταίριαστου ζεύγους – αλλά ξέρετε τι θα γίνει. Φαντασία ρομαντική, εύθυμη και διδακτική είναι η κομεντί της Κατ Κόιρο, μια απόπειρα αντιστροφής του κλισέ της φτωχής και άμοιρης που περιμένει να τη διαλέξει ο πρίγκιπας, μπας και αλλάξει το κακό ριζικό της. Η Τζένι από τις φτωχογειτονιές του Μπρονξ, που εδώ παίζει και τραγουδά για πρώτη φορά μετά το ουσιαστικό ντεμπούτο της στο Selena (έστω κι αν εκεί δεν ακουγόταν η δική της φωνή), διανύει τη φάση της δεύτερης ευκαιρίας στον έρωτα και, όπως δήλωσε πολύ πρόσφατα σε συνέντευξή της στο αμερικανικό «Rolling Stone», με τον Μπεν Άφλεκ μπορούν πλέον να ξεχωρίσουν τι είναι πραγματικό και τι όχι. Αλλά αναρωτιέμαι πώς γίνεται, ακόμη και με τον νόμο των ετερώνυμων που υποτίθεται πως το σινεμά τα θέλει να έλκονται, μετά από έναν Μαλούμα, να πας στον Όουεν Γουίλσον, με το πάθος να μη φιγουράρει πουθενά στον ορίζοντα;

Σινεμά

ΠΡΩΤΗ ΠΡΟΒΟΛΗ

VILLAGE RENTI 7,20-VILLAGE MALL 5,9,10,13-VILLAGE PAGRATI 3,4-VILLAGE AG.DIMITRIOS 5-ODEON ESCAPE 1,2,4,5,6,7-ΑΕΛΛΩ 2-ΑΘΗΝΑΙΟΝ 2-ΑΙΓΛΗ 2-WEST CITY 2-ΙΝΤΕΑΛ-ΚΙΝΗΜΑΤΟΘΕΑΤΡΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΡΑΣΒΛΑΧΟΠΟΥΛΟΥ 2-ΝΑΝΑ 4,6-ΣΟΦΙΑ-ΣΠΟΡΤΙΓΚ 2-TOWN CINEMAS 2-ΤΡΙΑ ΑΣΤΕΡΙΑ-ΑΛΙΚΗ-ΣΙΝΕΑΚ

Μαλούμα ΣΥΝΟΨΗ: H Κατ και ο Μπαστιάν, αμφότεροι ποπ σταρ

και ζευγάρι στη σκηνή και στο πανί, ετοιμάζονται να παντρευτούν. Λίγο πριν από την τελετή, η Κατ διαπιστώνει ότι ο Μπαστιάν την απατά. Απογοητευμένη, αποφασίζει να παντρευτεί έναν άγνωστο θαυμαστή της, τον Τσάρλι.

Φυσικό Φως NATURAL LIGHT

ΣΚΗΝΟΘΕΣIΑ: Ντένες Νάγκι ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΟΥΝ: Φέρεντς Σάμπο, Τάμας Γκάρμπατς

Η Τζένιφερ Λόπεζ υποδύεται μια Τζένιφερ Λόπεζ, φτασμένη τραγουδίστρια που ετοιμάζεται να ανταλλάξει όρκους αιώνιας αφοσίωσης κατά τη διάρκεια μιας πολυαναμενόμενης συναυλίας της, με τον Μαλούμα, ο οποίος παίζει έναν Μαλούμα, δηλαδή ένα λάτιν είδωλο με εξίσου πληθωρικό ντεκολτέ. Μπροστά σε χιλιάδες θεατές με αναμμένα κινητά και τον αναστεναγμό στα χείλη, καθώς και 20 εκατομμύρια φαν που παρακολουθούν με κομμένη την ανάσα σε streaming πλατφόρμες τη μεγάλη στιγμή, η Κατ αντιλαμβάνεται ένα παράξενο vibe λίγο πριν βγει στη σκηνή: έχει μόλις διαρρεύσει ένα βιντεάκι με τον αγαπημένο της να ερωτοτροπεί με τη βοηθό της. Ω! Αποσβολωμένη και καταρρέουσα, σπάει τη σιωπή που μοιάζει να διαρκεί αιώνες, όταν το βλέμμα της πέφτει σε έναν τύπο μέσα στο πλήθος, ο οποίος κρατά μια ταμπελίτσα που γράφει «Παντρέψου Με». «Γιατί όχι, ναι, δέχομαι να σε παντρευτώ», λέει δείχνοντας τον άσχετο με την όλη φάση Όουεν Γουίλσον, ο οποίος φυσικά παίζει τον γλυκά αμήχανο Όουεν Γουίλσον στην περσόνα που έχουμε δει πολλές φορές. Την απίθανη, με όλες τις ερμηνείες του όρου, στιγμή υποδέχονται με στιγμιαίες ζητωκραυγές οι φαν και με την απαραίτητη θυμηδία τα media, περιμένοντας το επόμενο στραβοπάτημα μετά την απονενοημένη παρόρμηση. Εκεί που μια σπίθα ταύτισης στο χάος των διαφορών τους αρχίζει να αχνοφαίνεται, η Νο 1 επιτυχία «Marry Me», που στο σάουντρακ ακούμε σε ρυθμική εκδοχή, μια μπαλάντα γενικώς εντοιχισμένη σε όλα τα κρίσιμα περάσματα, προτείνεται για Γκράμι, το μεγάλο όνειρό της για καταξίωση στα μάτια της βιομηχανίας που τη θεωρεί μουσικοχορευτική

ΣΥΝΟΨΗ: Σε κατεχόμενο έδαφος της Σοβιετικής

Ένωσης του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ένας Ούγγρος αγρότης που συμμετέχει σε τάγμα εκκαθάρισης Ρώσων ανταρτών βρίσκεται απρόσμενα επικεφαλής και αντιμέτωπος με τη φρίκη του πολέμου. Συμπληρώνοντας με υπόσχεση, δεξιοτεχνία και αυτοπεποίθηση το δίδυμο του νέου κύματος του ουγγρικού σινεμά που αποτελούν ο Λάσλο Νέμες και η Ίλντιγκο Ενιέντι, ο ντοκιμαντερίστας Ντένες Νάγκι κάνει ντεμπούτο στη μυθοπλασία και κερδίζει το βραβείο σκηνοθεσίας στο Φεστιβάλ Βερολίνου αλλά και αυτό της καλλιτεχνικής διεύθυνσης από την Ευρωπαϊκή Ακαδημία με το Φυσικό Φως, το επώδυνο οδοιπορικό ενός λοχία μαζί με μια ομάδα στρατιωτών στα δάση της Ουκρανίας, όταν η Ουγγαρία ήταν συντεταγμένη με τους Ναζί και τον Άξονα και περίπολοι αναζητούσαν αντάρτες στο κατεχόμενο τμήμα της Σοβιετικής Ένωσης. Ο Σεμέτκα είναι φωτογράφος, σιωπηλός και ανέκφραστος, παρατηρητής ενός πολέμου που φαίνεται να μην τον αφορά, αλλά δεν είναι σε θέση να τον προσπεράσει, καταλύτης της βίας που μαίνεται γύρω του, λειτουργώντας ως συμβολική, ουδέτερη φιγούρα στην πάντα επίκαιρη παγίδα του παρτιζανισμού και της προδοσίας. Ο Νάγκι δεν ενδιαφέρεται για τις λεπτομέρειες που θα προσδώσουν συμπάθεια ή οποιοδήποτε άλλο συναίσθημα στον πρωταγωνιστή όσο τον χρησιμοποιεί ως αντανάκλαση του φυσικού φωτός, τον αδύναμο κρίκο ανάμεσα σε ένα τοπίο που αγκαλιάζεται από το λυκόφως και τα θύματα μιας τραγικής ιστορικής σύγχυσης. ΑΤΛΑΝΤΙΣ 2-ΓΑΛΑΞΙΑΣ 1,2-ΔΙΑΝΑ-ΜΙΚΡΟΚΟΣΜΟΣΣΠΟΡΤΙΓΚ 1-ΣΙΝΕ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΣ 2

10.2.22 – lifo

43

Τα μνημειώδη κεραμικά του Theaster Gates στο Μουσείο Μπενάκη Στις αίθουσες των προϊστορικών, κλασικών και ρωμαϊκών αρχαιοτήτων του Μουσείου Ελληνικού Πολιτισμού του Μουσείου Μπενάκη τα κεραμικά μεγάλης κλίμακας του Theaster Gates νοηματοδοτούν έναν νέο διάλογο για το υλικό, την ιστορία, τη χρήση και την έννοιά του.

Eικαστικά

απο την αργυρω μποζωνη

Theaster Gates, Vessel#20, 2020. Πηλός stoneware υψηλής όπτησης με υάλωμα © Theaster Gates.

Mε την ευγενική παραχώρηση του καλλιτέχνη και της γκαλερί Gagosian. ΦΩΤΌ: ΠΑΡΙΣ ΤΑΒΙΤΙΑΝ/LIFO

44 lifo – 10.2.22

H

συνύπαρξη σύγχρονων και αρχαίων έργων μέσα στις αίθουσες πιστοποιεί εκ νέου την πρωταρχική σχέση της ανθρωπότητας με τη γη, ενώ η αντιπαραβολή τους αναδεικνύει τη σημασία της δημιουργίας και της χειρωνακτικής εργασίας, την πνευματική σύνδεση με το χώμα, όπως αυτή έχει πάρει μορφή διαχρονικά και διαπολιτισμικά μέσω της κεραμικής τέχνης. Το υλικό του Gates μέσα από τα επτά αγγεία που παρουσιάζονται, άλλοτε λευκά σαν την κιμωλία, άλλοτε ρηγματωμένα και άλλοτε σκούρα, βιομορφικά, με λαμπερή μεταλλική επιφάνεια, αποκτά ξανά, μέσα από ελεύθερους συνειρμούς, πνευματική σημασία, συγγένεια με τα αντικείμενα της ανατολικής, δυτικής και αφρικανικής Τέχνης, ενεργοποιεί εκλεκτικές συγγένειες και καταφέρνει να συγκεράσει αρχαίες παραδόσεις με τη σύγχρονη αισθητική. «Πάντοτε επιστρέφω στο αγγείο. Είναι μέρος της διανοητικής ζωοδόχου δύναμης της δουλειάς μου και προηγείται όλων των άλλων ειδών δημιουργίας», λέει ο Gates, που δεν παραλείπει σε όλη τη διάρκεια της καλλιτεχνικής του πρακτικής να αποτίνει φόρο τιμής στην αγγειοπλαστική, με την οποία ξεκίνησε το μακρύ του ταξίδι στην τέχνη τη δεκαετία του ’90, όταν ήταν ακόμα φοιτητής στην Αϊόβα. «Ο πηλός με δημιούργησε και είναι για πάντα η ρίζα του καλλιτεχνικού μου ενδιαφέροντος» λέει και πιστεύει ότι ο «κύκλος του μόχθου» και η καθημερινή χρήση των αγγείων τα καθιστά «ιερά» αντικείμενα, δίνοντάς τους υπερβατικό, κοινωνικό αλλά και τελετουργικό νόημα. Η μαυρίλα, ο πηλός, η άυλη φύση και ο χώρος ενθαρρύνουν την έρευνα, τις ιδέες, τη διαδικασία και την παραγωγή, τη δοκιμή και την επανάληψη στο έργο του Gates και αυτές τις θεωρεί πράξεις δημιουργίας και μέρος μιας περίπλοκης ιστορίας, με το άγγιγμα να αποκαλύπτει την αμετάκλητη ταυτότητα του δημιουργού στα παράξενα ανθρωπόμορφα έργα του, στα γυαλώματα και στις υφές. Έναν τέτοιο φόρο τιμής στην αγγειοπλαστική αποτελεί και το Serpentine Pavilion του 2022 στους κήπους του Κένσιγκτον. Ο Theaster Gates είναι ο πρώτος μη αρχιτέκτονας που υπογράφει το περίπτερο στην ιστορία του θεσμού και το έργο αποτελεί μια υπενθύμιση του Stoke-on-Trent, του τέως κραταιού κέντρου της βιομηχανίας αγγειοπλαστικής στην Αγγλία, και είναι κοινώς γνωστό ως Potteries, με τους ντόπιους να είναι γνωστοί ως Potters. Το ονομάζει Black Chapel και αποτελεί ένα ιερό-φόρο τιμής στη βρετανική τέχνη και στη «σημασία των μεγάλων κλιβάνων που χρησιμοποιήθηκαν για το ψήσιμο αγγείων». Υπάρχει πάντα η αίσθηση της ιερότητας στο έργο του Gates, είτε πρόκειται για εγκατάσταση ή έργα από πηλό, είτε για ακτιβιστική δράση, μελέτη συλλογών, αναβάθμιση περιοχών, κατάρτιση αρχείων. Ο πηλός και η θρησκεία είναι θεμελιώδεις για την καλλιτεχνική του πρακτική, η σχέση μεταξύ Θεού και ανθρωπότητας είναι ανάλογη με τον αγγειοπλάστη που δουλεύει τον πηλό, κάτι που συνειδητοποίησε από τότε που έκανε τις πρώτες του γλάστρες. Η χρήση του πηλού τον αφορά και σε επίπεδο φυλής, στην οικοδόμηση κοινοτήτων γνώσης, στον ρόλο του στην αποικιοκρατία και το παγκόσμιο εμπόριο. «Ως αγγειοπλάστης μαθαίνεις πολύ γρήγορα πώς να φτιάχνεις σπουδαία πράγματα από το τίποτα. Νιώθω ότι ως αγγειοπλάστης αρχίζεις να μαθαίνεις πώς να διαμορφώνεις τον κόσμο», λέει. Το 2021 ο Gates ήρθε τέταρτος στην ετήσια κατάταξη του Art Review με τους ανθρώπους

Eικαστικά

ΓΛΥΠΤΙΚΗ

INFO

Theaster Gates, Vessel#18, 2020. Πηλός stoneware υψηλής όπτησης με υάλωμα, ειδικά κατασκευασμένη βάση © Theaster Gates. Mε την ευγενική παραχώρηση του καλλιτέχνη και της γκαλερί Gagosian. ΦΩΤΌ: ΠΑΡΙΣ ΤΑΒΙΤΙΑΝ/LIFO

με τη μεγαλύτερη επιρροή στην τέχνη. Όλα τα προηγούμενα χρόνια τα έσοδα από τις εκθέσεις του σε μεγάλες γκαλερί και μουσεία του κόσμου, που δεν είναι καθόλου ευκαταφρόνητα, πήγαιναν στη δημιουργία χώρων για συναντήσεις και ανταλλαγές, ειδικά για μη προνομιούχες ομάδες. Αυτός είναι και ο λόγος ύπαρξης του αγγειοπλάστη, σύγχρονου καλλιτέχνη, αρχειονόμου (εργάζεται στην προεδρική βιβλιοθήκη του Μπαράκ Ομπάμα) και ακτιβιστή, που έχει τον κόσμο στα πόδια του. Ο Theaster Gates γεννήθηκε στο Σικάγο, στη δυτική του πλευρά. Είναι ένα από τα εννέα παιδιά, και μάλιστα το μοναδικό αγόρι, μιας οικογένειας Βαπτιστών. Η μητέρα του ήταν δασκάλα και ο πατέρας κατασκεύαζε στέγες. Καθοριστικής σημασίας ήταν ο χρόνος που πέρασε μετά τις σπουδές του στο Tokoname της Ιαπωνίας, τόπο προσκυνήματος για όσους αγαπούν την παραδοσιακή ιαπωνική κεραμική. Εκεί μυήθηκε στο κίνημα των Mingei, την τέχνη του λαού. Ο όρος επινοήθηκε από τον Ιάπωνα φιλόσοφο Yanagi Soetsu για να περιγράψει την κεραμική, τα υφάσματα, την καλαθοπλεκτική και άλλες χειροτεχνίες που γίνονταν από ανθρώπους των οποίων τα ονόματα δεν ήταν καταγεγραμμένα. Σήμερα ο Gates λέει ότι αυτό τον οδήγησε σε αυτό που αποκαλεί Afro-Mingei και τον εμπνέει να εξερευνά την ένταση μεταξύ των αντικειμένων εξαιρετικής ομορφιάς και της ζωής εκείνων που τα έφτιαξαν – ένας τρόπος να βλέπει ό,τι περιθωριοποιείται από το «western white sameness». Υποστηρίζει ότι τα αντικείμενα είναι αφηγητές και τα εξερευνά με λυρισμό αλλά και με θυμό. Όταν κατασκευάζει τα βάζα του θυμάται τους αναλφάβητους σκλάβους προγόνους του, αόρατους μέσα στην ιστορία αυτού του υλικού,

έτσι έχει ανάγκη να δημιουργήσει μια γενεαλογία των χαμένων προγόνων του. Αυτή η ιδέα ότι μπορείς να διεκδικήσεις τα αγνοημένα ή διαγραμμένα μέρη ενός πολιτισμού τον οδήγησε σε τεράστια έργα κοινωνικής ανακαίνισης στο Σικάγο, στα μέρη όπου μεγάλωσε. Είναι καθηγητής εικαστικών τεχνών στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο και το όραμά του είναι η υποβαθμισμένη πλευρά της πόλης να μετασχηματιστεί σε τόπο συνάντησης της κοινότητας, σε μια προσπάθεια αντιστροφής της τάσης του κοινωνικού και οικονομικού κατακερματισμού που συνέβη λόγω της οικονομικής κρίσης στις ΗΠΑ στα τέλη της περασμένης δεκαετίας. Ο ίδιος ζει και εργάζεται σε ένα παλιό εγκαταλελειμμένο ζαχαροπλαστείο που μετέτρεψε σε σπίτι και εργαστήριο. Από το 2009 ασχολείται με τον εντοπισμό εγκαταλελειμμένων χώρων που μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν μέσω του μη κερδοσκοπικού του ιδρύματος The Rebuild Foundation. Μια πρώην τράπεζα, ένα όμορφο κτίριο της δεκαετίας του 1920, έγινε η Stony Island Arts Bank, όπου τα τεράστια αρχεία των περιοδικών «Ebony» και «Jet» βρίσκονται δίπλα στα χιλιάδες αντικείμενα της συλλογής Edward J Williams που διαθέτουν ρατσιστικές αναπαραστάσεις μαύρων ανθρώπων, αυτά που ο Gates περιγράφει ως «negrobilia», καθώς και η αρχειακή συλλογή δίσκων του Frankie Knuckles, «του νονού» της house μουσικής. Ο ίδιος έχει το συγκρότημα The Black Monks που αποτελεί ένα σημαντικό μέρος της ζωής και της πρακτικής του και μέσα στον περίεργο αποπροσανατολισμό ενός κόσμου σε πανδημία πέρασε πολύ χρόνο στο Archie Bray Foundation στη Μοντάνα, ένα μέρος που χαίρει σεβασμού στον κόσμο της κεραμικής και δημιουργήθηκε τη δεκαετία

Υπάρχει πάντα η αίσθηση της ιερότητας στο έργο του Gates, είτε πρόκειται για εγκατάσταση ή έργα από πηλό, είτε για ακτιβιστική δράση, μελέτη συλλογών, αναβάθμιση περιοχών, κατάρτιση αρχείων.

του 1950 ως ένα μέρος που θα εξερευνά τις κεραμικές τέχνες. Με τους αρχιτέκτονες Asif Khan και τον sir David Adjaye μεταμόρφωσαν την προκυμαία του Λίβερπουλ, μία από τις πιο σημαντικές τοποθεσίες στο Ηνωμένο Βασίλειο σε φυλετικό επίπεδο, με το Διεθνές Μουσείο Δουλείας να παίζει κομβικό ρόλο. Ο καλλιτέχνης, που είναι σε θέση να συγχωνεύσει τη γλώσσα της αφηρημένης τέχνης με την κληρονομιά της φυλετικής αδικίας, επιστρέφει πάντα στο στούντιό του για να φτιάξει γλάστρες, τούβλα, φιγούρες και αγγεία. Τα χέρια του έχουν πάντα ανάγκη να θυμούνται την τελετουργία της δημιουργίας και τη σύνδεση της αρχαίας παράδοσης με τη μοντερνιστική αισθητική, τις κοινωνικές και πολιτικές του ρίζες.

THEASTER GATES: ΑΓΓΕΊΑ Έως 30/4 Μουσείο Μπενάκη Ελληνικού Πολιτισμού Κουμπάρη 1 & Βασ. Σοφίας, Αθήνα Ώρες λειτουργίας: Δευ., Τετ., Παρ.Σάβ. 10:00-18:00, Πέμ. 10:00-00:00, Κυρ. 10:00-16:00

Theaster Gates, Vessel#29, 2020. Αργιλική μάζα αναγωγικής όπτησης με υάλωμα μαγγανίου © Theaster Gates.

Mε την ευγενική παραχώρηση του καλλιτέχνη και της γκαλερί Gagosian. ΦΩΤΟ: ΠΆΡΙΣ ΤΑΒΙΤΙΆΝ / LIFO

10.2.22 – lifo

45

ΜΕΛΕΤΗ

Ήταν οι ναζί φιλόζωοι; Ο συγγραφέας και δημοσιογράφος Γιαν Μονχάουπτ στο βιβλίο του «Ζώα στον εθνικοσοσιαλισμό» ανατρέπει τον κυρίαρχο στη Γερμανία μύθο περί φιλοζωίας των ναζί.

Βιβλίο

απο την τινα μανδηλαρα

46 lifo – 10.2.22

Σ

ίγουρα φαίνεται παράδοξο, αν όχι εξωφρενικό, να αναρωτιόμαστε αν οι ναζί υπήρξαν φιλόζωοι, τη στιγμή που εξολόθρευσαν εκατομμύρια συνανθρώπους τους. Ωστόσο, επειδή η φιλοζωία ήταν ένα από τα κύρια μυθεύματα του ναζισμού, που είχε μάλιστα απήχηση μέχρι τις μέρες μας, ο Γερμανός δημοσιογράφος και συγγραφέας Γιαν Μονχάουπτ αποφάσισε να διερευνήσει σε βάθος το θέμα και να καταρρίψει τον κυρίαρχο μύθο περί φιλοζωίας των ναζί, αντλώντας υλικό από ημερολόγια, σχολικά βιβλία, επιστολές, ακόμα και σχολικά βιβλία της εποχής. Προϊόν της πολυετούς αυτής έρευνας συνιστά το άκρως ενδιαφέρον και πρωτότυπο βιβλίο του Ζώα στον εθνικοσοσιαλισμό που μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες και στη χώρα μας κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Gutenberg σε μετάφραση Γιάννη Κέλογλου. Χάρη σε αυτό μαθαίνουμε, μεταξύ άλλων, ότι κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου οι κυρίαρχοι του Γ’ Ράιχ όχι μόνο δεν προστάτευσαν με τον περίφημο φιλοζωικό νόμο τους τα ζώα αλλά άφησαν να θυσιαστούν καθαρόαιμα άλογα και σκύλοι, να κυνηγηθούν και να εξολοθρευτούν σπάνια ελάφια και λύκοι, ενώ ακόμα και ο υποτιθέμενα εξαρτημένος από τα σκυλιά του Χίτλερ δεν δίστασε να τα δηλητηριάσει λίγο προτού αυτοκτονήσει και ο ίδιος. Σημαντικές είναι, επίσης, οι πληροφορίες που μας δίνει ο συγγραφέας για τον ζωολογικό κήπο που λειτουργούσε στο Μπούχενβαλτ, δίπλα ακριβώς στο στρατόπεδο συγκέντρωσης, για τη διασκέδαση των φυλάκων και των παιδιών τους(!), όπως πολύτιμα είναι και τα συμπεράσματά του για την άμεση σύνδεση των ρατσιστικών θεωριών περί καθαρόαιμων ειδών με τη μαζική εξολόθρευση των Εβραίων αλλά και για την εμμονή των ναζί με τα δάση όπου θέριεψαν τα τέκνα της νεολαίας τους. Συγκλονιστικός, επίσης, είναι ο τρόπος που οι ναζί αποσπούσαν από τους Εβραίους τα κατοικίδιά τους για να τα θανατώσουν λίγο πριν οδηγήσουν στα στρατόπεδα εξόντωσης και τους ίδιους.

Όλα αυτά περιγράφονται από τον Μονχάουπτ με κάθε λεπτομέρεια, καθώς ο συγγραφέας δεν ανατρέχει απλώς σε στοιχεία που αντλεί από τις πρωταρχικές πηγές για να συντάξει τα επιχειρήματά του αλλά τα συνδέει και με αναφορές αναγνωρισμένων διανοουμένων και συγγραφέων, όπως ο Ελίας Κανέτι, ο Τέοντορ Αντόρνο και ο Μισέλ Τουρνιέ, για να αναφέρουμε απλώς μερικούς. Ανήκοντας στη γενιά των νεαρών ερευνητών και ιστορικών οι οποίοι ανέλαβαν να ξεσκεπάσουν τις πιο μελανές σελίδες και πτυχές της γερμανικής ιστορίας που μέχρι πρότινος αποσιωπώνταν ή παρέμεναν για χρόνια ταμπού, ο Μονχάουπτ επικαλείται επίσης προσωπικές του διαδρομές, κατά τις οποίες έρχεται αντιμέτωπος με συγκεκριμένα σημεία, αγάλματα από τον καιρό των ναζί που παραμένουν ακόμα στη θέση τους, τόπους εξόντωσης και μαρτυρίων. Δεν αρνείται, μάλιστα, ότι πολλές αντιδραστικές θεωρίες, όπως αυτή για την περίφημη φιλοζωία των ναζί, εξακολουθούν να έχουν τεράστια απήχηση, γι’ αυτό αναλαμβάνει να τις καταρρίψει, ξεπερνώντας τον κυρίαρχο φόβο να θεωρηθεί αντιδραστικός και ο ίδιος. Γιατί πώς, αλήθεια, μπορεί να μιλάει κανείς για τα ζώα, όταν υπήρξαν εκατομμύρια θύματα; Αποδεικνύοντας ακριβώς το τεράστιο και ανήκουστο μέγεθος της αναλγησίας που, για παράδειγμα, επέτρεπε στους ναζί να στήνουν ζωολογικό κήπο μεσοτοιχία με το στρατόπεδο συγκέντρωσης του Μπούχενβαλντ, χρησιμοποιώντας φυσικά τους κρατούμενους τόσο ως εργάτες όσο και ως φύλακες. Εντύπωση προκαλεί η σημείωση του συγγραφέα ότι το πόστο του φύλακα της αρκούδας στον εν λόγω ζωολογικό κήπο θεωρούνταν περίοπτο από τους κρατουμένους, καθώς γνώριζαν ότι έτσι θα είχαν μόνιμη πρόσβαση σε κρέας και μέλι, κάτι που τους έκανε να αψηφούν τον κίνδυνο. Ως γνωστόν, όμως, στα στρατόπεδα συγκέντρωσης χρησιμοποιούνταν ειδικά εκπαιδευμένοι σκύλοι, τους οποίους άφηναν επίτηδες ατάιστους, ώστε να μπορούν να ξεσπούν με όλη τους τη βιαιότητά στους κρατουμένους. Όμως ούτε με τους σκύλους τους ούτε με τα

jan μοnhaupt

Ζώα στον Εθνικοσοσιαλισμό Mτφρ.: Γιάννης Κέλογλου Εκδόσεις Gutenberg Σελ.: 286

υπόλοιπα παράξενα κατοικίδια που συνήθιζαν να έχουν οι εκπρόσωποι της ναζιστικής κυβέρνησης υπήρξαν ιδιαίτερα φιλεύσπλαχνοι – πώς θα μπορούσαν άλλωστε; Ο συγγραφέας μάς θυμίζει ότι ο αρχηγός της Γκεστάπο Χέρμαν Γκέρινγκ διατηρούσε οικόσιτο νεαρό λιοντάρι(!), με το οποίο φρόντιζε να απαθανατίζεται στο πλαίσιο της κυρίαρχης προπαγάνδας που ήθελε τους στιβαρούς φασίστες να είναι συνεχιστές των Ρωμαίων αυτοκρατόρων, διατηρώντας άγρια ζώα και συλλέγοντας θηράματα και τίτλους. «Εκτός από τα άλογα και τα εξυψωμένα από τον Γκέρινγκ ελάφια και τα άγρια βοοειδή, οι εθνικοσοσιαλιστές λατρεύουν κατά κύριο λόγο τα αρπακτικά ζώα, καθώς ταυτίζουν τον εαυτό τους με αυτά», μας υπενθυμίζει ο Μονχάουπτ, παραπέμποντας στη χαρακτηριστική φράση του Σπρένγκλερ ότι «το αρπακτικό ζώο είναι η ανώτερη μορφή της αεικίνητης ζωής». Αντίστοιχα σημαίνουσα θέση για τους ίδιους ακριβώς λόγους είχε στην κυρίαρχη προπαγάνδα ο άγριος λύκος, καθώς αποτελούσε κομµάτι της «αρχέγονης τευτονικής άγριας φύσης», ούτε αυτός προστατεύτηκε όμως, αντιθέτως εξολοθρεύτηκε τα χρόνια της ναζιστικής ηγεμονίας, όπως τόσα σπάνια είδη στα άγρια δάση της Γερμανίας ή της Πολωνίας, π.χ. στο δάσος Ρομίνσκα. Εκεί θήρευε όσα σπάνια είδη ήθελε ο μανιακός κυνηγός Γκέρινγκ, ο οποίος «το 1938 κηρύσσει την περιοχή επίσημο κυνηγότοπο του κράτους και την αποδεσμεύει από τη γενική δασική διοίκηση, ώστε να είναι στο εξής ο κυρίαρχος ηγεμόνας της». Ο συγγραφέας επικαλείται την ανάγλυφη εικόνα του Γκέρινγκ που δίνει ο Μισέλ Τουρνιέ στον Βασιλιά των Σκλήθρων, περιγράφοντάς τον ως «ανθρωποφάγα μυθική μορφή, ως τον Δράκο του Ρομίνσκα». Μπορεί, λοιπόν, οι εκπρόσωποι του Γ’ Ράιχ να χρησιμοποιούσαν τα δάση ως συμβολικά σημεία αναφοράς, εντάσσοντάς τα μάλιστα στο κέντρο της εθνικοσοσιαλιστικής θεώρησης και εκπαίδευσης, αλλά καμία ευαισθησία δεν είχαν για τα είδη που ζούσαν σε αυτά. Στα σχολικά εγχειρίδια ο συγγραφέας ανιχνεύει, επίσης, τις πηγές της άμεσης σύνδεσης της φυσικής ιστορίας, της βιολογίας, των μαθημάτων της ζωολογίας και της εντομολογίας με τη ναζιστική θεωρία και την κυρίαρχη προπαγάνδα. Είναι απίστευτο να αναλογιστεί κανείς ότι δάσκαλοι δίδασκαν στα παιδιά τις «επιστημονικά τεκμηριωμένες» φυλετικές θεωρίες για την εξέλιξη του είδους και την ευγονική, φροντίζοντας να τα εξοικειώνουν με τη λογική του κυρίαρχου είδους μέσα από διαφορετικά πειράματα. Έτσι τα παιδιά διδάσκονταν από μικρά τις αρχές της σηροτροφίας με σκοπό να μυηθούν στους νόμους περί «καθαρότητας της φύσης», στο πλαίσιο των οποίων επιτρεπόταν η αρχή της εξόντωσης. Χαρακτηριστικό ήταν το μάθημα της εντομολογίας, όπου μάθαιναν να εξοντώνουν τα εχθρικά είδη και μυούνταν στα μυστικά της εξελικτικής χρήσης του μεταξοσκώληκα. Από τα κουκούλια του, άλλωστε, παραγόταν ο μοναδικός ιστός μεταξιού, που ήταν δέκα φορές πιο λεπτός από μια ανθρώπινη τρίχα και χρησίμευε στην κατασκευή των αλεξίπτωτων. Για την κατασκευή ενός και μόνο αλεξίπτωτου χρειάζονταν περί τα 15.000 κουκούλια! Με άλλα λόγια, τίποτα δεν έμενε ζωντανό σε αυτό το αδιανόητο πλάνο εξόντωσης και βίας. Συγκλονιστικό είναι το 5ο κεφάλαιο του βιβλίου με τον τίτλο «Morituri», όπου περιγράφεται ο τρόπος που οι ναζί ανάγκαζαν τους ήδη απελπισμένους Εβραίους να θανατώσουν τα κατοικίδιά τους, προτού οδηγήσουν στον θάνατο και τους ίδιους.

ΕΠΙΣΤΗΜΗ

Σ

τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου ένας ψυχολόγος του Χάρβαρντ, ο Ρόμπερτ Γέρκιζ, σχεδίασε ένα τεστ νοημοσύνης που θα μπορούσε να εφαρμοστεί σε μεγάλη κλίμακα. Η κρίσιμη μάζα εφαρμογής θα ήταν τελικά οι νεοσύλλεκτοι του αμερικανικού στρατού. Περί το 1,75 εκατομμύρια Αμερικανοί στρατιώτες πήραν μέρος ή υποβλήθηκαν στην άσκηση μέτρησης της νοημοσύνης τους. Η ανακοίνωση των αποτελεσμάτων προκάλεσε τεράστιο σοκ: οι λευκοί Αμερικανοί είχαν τη νοητική ηλικία 13χρονου. Οι μετανάστες από την ανατολική και νότια Ευρώπη ήταν πιο κάτω, ενώ στον πάτο της κλίμακας ήταν οι μαύροι Αμερικανοί, με νοητική ηλικία σχεδόν 10χρονου παιδιού. Τα αποτελέσματα δεν ήταν απλώς ευρήματα που έμειναν στη βιβλιογραφία. Χρησιμοποιήθηκαν για τη χάραξη και την εφαρμογή κεντρικών πολιτικών των Ηνωμένων Πολιτειών. Για παράδειγμα, οι ποσοστώσεις που επιβλήθηκαν μετά το 1920 στη μετανάστευση πληθυσμών από τη νότια και ανατολική Ευρώπη είχαν ως αιτιολογία τη χαμηλή βαθμολογία που σημείωσαν οι νεοσύλλεκτοι από αυτές τις περιοχές στο τεστ νοημοσύνης. Αποκλείστηκαν έτσι Έλληνες, Σικελοί και Νότιοι Ιταλοί, Εβραίοι από τις περιοχές της Ουκρανίας, της Πολωνίας κ.λπ. Τα στοιχεία για τον δείκτη νοημοσύνης χρησιμοποιήθηκαν και για πολιτικές ευγονικής που ήταν πολύ διαδομένες στη Βόρεια Αμερική και στην Ευρώπη μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο με αποκορύφωμα τα χρόνια του ναζισμού στη Γερμανία. Ένας νόμος που ψηφίστηκε στις ΗΠΑ το 1927 προέβλεπε υποχρεωτική στείρωση. Ένα από τα κριτήρια ήταν ο χαμηλός δείκτης νοημοσύνης. Ίσως δεν είναι γνωστό ότι ο νόμος αυτός καταργήθηκε μόλις το 1978, αφού είχαν υποβληθεί σε στείρωση χιλιάδες Αμερικανοί. Κι ύστερα ήρθε η αμφισβήτηση των αριθμών του τεστ. Όχι των ίδιων των αριθμών αλλά των μεθόδων με τις οποίες οι αριθμοί προέκυψαν, αναλύθηκαν και τυποποιήθηκαν. Το τεστ διενεργήθηκε σε αίθουσες κακοφωτισμένες και χωρίς έπιπλα. Νεοσύλλεκτοι που μόλις είχαν μεταναστεύσει στην Αμερική δεν καταλάβαι-

ναν καθόλου τι τους έλεγαν. Άλλοι που μιλούσαν αγγλικά δεν ήξεραν να διαβάζουν και να γράφουν. Στρατιώτες που έπιαναν για πρώτη φορά μολύβι στη ζωή τους έπρεπε να γράψουν πόσους κύβους μετρούσαν ή ποιο ήταν το επόμενο σύμβολο σε μια ακολουθία. Η Σάνε Μπλάου είναι διδάκτωρ Οικονομετρίας και γνωστή δημοσιογράφος εκλαΐκευσης οικονομικών θεμάτων του ολλανδικού Τύπου. Στο βιβλίο της Η μεροληψία των αριθμών, που έγινε μπεστ σέλερ στην Ολλανδία και ήδη μεταφράζεται σε πολλές γλώσσες, χρησιμοποιεί το παράδειγμα της επιχείρησης «τεστ νοημοσύνης» στις ΗΠΑ για να βάλει τους αριθμούς στη θέση τους. Ούτε σε βάθρο ούτε στα σκουπίδια, αλλά εκεί όπου πραγματικά πρέπει να είναι. Διαβάζοντας το βιβλίο, συνειδητοποιούμε ότι η ζωή μας είναι βουτηγμένη μέσα στους αριθμούς. Καταναλώνουμε αριθμούς και οι αριθμοί επηρεάζουν τη ζωή μας αλλά και το πώς αυτή παρουσιάζεται. Η Μπλάου γράφει, μεταξύ άλλων, για τους αριθμούς στον καιρό της πανδημίας. Όχι μόνο για τα casualties, κρούσματα και νεκρούς. Αλλά και για πιο σύνθετες οικονομετρικές έννοιες με τις οποίες ήρθαμε αντιμέτωποι στην καθημερινότητά μας. Εκθετική διασπορά, αριθμός μετάδοσης, επιπέδωση καμπύλης, δηλαδή μεγέθη που μας απασχολούν στον ίδιο βαθμό με τους άλλους αριθμούς της καθημερινότητάς μας, για παράδειγμα πόσα λάικ έχει μια ανάρτησή μας στα κοινωνικά δίκτυα ή τι έδειξε η τελευταία δημοσκόπηση για την απήχηση του Μητσοτάκη και του Τσίπρα. «Οι αριθμοί προσδίδουν επιστημονική εγκυρότητα, πείθουν», γράφει η Μπλάου. «Εκεί που οι λέξεις γρήγορα χρωματίζονται, οι αριθμοί μοιάζει να αντιπροσωπεύουν ουδέτερα την πραγματικότητα. Όσο σημαντικοί και αν είναι οι αριθμοί, δεν είναι ποτέ αντικειμενικοί. Αυτό ξεκινάει από την ίδια τη μέτρηση. Το τι και το πώς μετράς είναι εξ ορισμού υποκειμενική απόφαση». Επομένως οι αριθμοί παραπλανούν. Η παραπλάνηση των αριθμών παρουσιάζεται μέσα από παραδείγματα που είναι ταυτόχρονα και υπέροχες ιστορίες. Αυτό το στοιχείο κάνει το βιβλίο της Μπλάου αξιανάγνωστο, κάτι στο

sanne blauw

Η μεροληψία των αριθμών Μτφρ.: Μαργαρίτα Μπονάτσου Εκδόσεις Αλεξάνδρεια Σελ. 250

Η παραπλάνηση των αριθμών Η Ολλανδέζα οικονομολόγος και δημοσιογράφος Σάνε Μπλάου μας δείχνει μέσα από ιστορίες πώς οι μετρήσεις, οι καταγραφές, τα ποσοστά, τα μεγέθη και τα δεδομένα μπορεί να οδηγήσουν σε διαστρέβλωση της πραγματικότητας και της ίδιας της ζωής.

οποίο συμβάλλει και η μετάφραση της Μαργαρίτας Μπονάτσου. Είδαμε ήδη την ιστορία του τεστ νοημοσύνης. Μια άλλη ιστορία έχει σχέση με τον αριθμό των νεκρών Βρετανών στρατιωτών στο Πόλεμο της Κριμαίας το 1856. Ο τρόπος με τον οποίο διάβαζε το υπουργείο Στρατιωτικών αυτούς τους αριθμούς έδειχνε ότι οι θάνατοι οφείλονταν στις μάχες. Αλλά η Φλόρενς Νάιτινγκεϊλ, η νοσοκόμα που έδρασε στον Κριμαϊκό Πόλεμο και απέκτησε το στάτους ηρωίδας, διάβασε αλλιώς τους αριθμούς: έδειξε ότι οι περισσότεροι θάνατοι οφείλονταν στο κακό σύστημα περίθαλψης των τραυματιών. Εδώ η παραπλάνηση των αριθμών στηριζόταν στην ερμηνεία τους. Το υπουργείο Στρατιωτικών συσχέτισε τον αριθμό των νεκρών με τις πολεμικές επιχειρήσεις. Αλλά η Νάιτινγκεϊλ έδειξε ότι η αιτία θανάτου των περισσότερων στρατιωτών ήταν άλλη. Το παράδειγμα δείχνει ότι ένα κλασικό σφάλμα που κάνουμε είναι η σύγχυση μεταξύ συσχέτισης και αιτιότητας. Και ότι δεν είναι απαραίτητο, όταν δύο πράγματα συνδέονται, το ένα να προκαλεί αυτόματα το άλλο. Ένα άλλο παράδειγμα παραπλάνησης που δίνει η Μπλάου στηρίζεται στην περίφημη έρευνα του βιολόγου Αλφρεντ Κίνσεϊ για τη σεξουαλική ζωή των ανδρών Αμερικανών, που δημοσιεύτηκε το 1948. Η έρευνα «Sexual behavior in the human male» είχε προκαλέσει τεράστια συζήτηση γιατί ανέτρεπε τα μέχρι τότε δεδομένα και τις πεποιθήσεις. Σύμφωνα με την έρευνα, το 90% των ανδρών είχε προγαμιαίες σχέσεις, το 50% εξωσυζυγικές, το 37% είχε μια ομοφυλοφιλική εμπειρία, ενώ ένας στους 12 άνδρες είχε εμπειρία κτηνοβασίας, ποσοστό που ανέβαινε στον ένα στους έξι για άντρες που είχαν μεγαλώσει σε αγροκτήματα. Η έρευνα αυτή, που είχε χρηματοδοτηθεί από το Ίδρυμα Ροκφέλερ, αποδείχτηκε δημοσκοπικό φιάσκο. Το δείγμα στηριζόταν μόνο σε λευκούς άντρες των Μεσοδυτικών Πολιτειών. Εδώ η παραπλάνηση των αριθμών είχε σχέση με την αντιπροσωπευτικότητα του δείγματος αλλά και με τον τρόπο με τον οποίο ήταν διατυπωμένες οι ερωτήσεις. Ξέρουμε πολύ καλά από τη σημερινή πρακτική ότι δημοσκοπήσεις που παρουσιάζονται από τα μέσα και δημιουργούν ατμόσφαιρα πατάνε σε έωλη αντιπροσωπευτικότητα και σε τρόπους διατύπωσης ερωτήσεων που οδηγούν σε συγκεκριμένα (δηλαδή επιθυμητά) αποτελέσματα γι’ αυτόν που κάνει τη δημοσκόπηση. Οι αριθμοί, όταν χρησιμοποιούνται σωστά, βοηθούν στην καλύτερη κατανόηση του κόσμου αλλά και στην αλλαγή του, γράφει η Μπλάου. Αλλά τι σημαίνει «χρησιμοποιούνται σωστά;». Η απάντηση έχει σχέση με τη στατιστική, τις μεθόδους συλλογής και τυποποίησης των αριθμών, όπως βλέπουμε στα παραδείγματα που παρουσιάζει η συγγραφέας. Μπορεί όμως ένας πολίτης να αποφύγει την παραπλάνηση ή να τη μειώσει δραστικά; Ναι, μας λέει η Μπλάου. Αρκεί να κάνουμε μερικές απλές ερωτήσεις στον εαυτό μας. Ποιος έκανε την έρευνα; Πώς συλλέχτηκαν τα στοιχεία; Πώς αναλύθηκαν; Αλλά κι εμείς τι νιώθουμε όταν ακούμε έναν αριθμό; Χαρά, φόβο, θυμό, λύπη; «Να είστε επιφυλακτικοί με τον εαυτό σας και να αναζητάτε πηγές με διαφορετική οπτική γωνία», γράφει η Σάνε Μπλάου. Όλο και περισσότερο μιλάμε στην εποχή μας για το media literacy, τον μιντιακό αλφαβητισμό, που θα μας βοηθάει να αναγνωρίζουμε την ψεύτικη και την κατασκευασμένη είδηση. Το number literacy είναι μια άλλη μορφή αλφαβητισμού.

απο toν niko μπακουνακη

Βιβλίο

10.2.22 – lifo

47

Ο Μπωντλαίρ σε ηλικία 36 ετών. ΦΩΤΟ: ΣΥΛΛΟΓΉ ΜΟΥΣΕΊΟΥ ΟΡΣΑΊ / GETTY IMAGES

Βιβλίο

απο την αργυρω μποζωνη

Tα «Άνθη του Κακού»: Ένα βιβλίο φτιαγμένο με «πάθος και υπομονή» Με την ευκαιρία της νέας έκδοσης του αριστουργήματος του Μπωντλαίρ από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, ο μεταφραστής Ερρίκος Σοφράς μας οδηγεί στο ποιητικό σύμπαν του συγγραφέα.

48 lifo – 10.2.22

Ε

κατομμύρια παθιασμένοι αναγνώστες σε όλον τον κόσμο από τον δέκατο ένατο αιώνα μέχρι σήμερα διαβάζουν τα Άνθη του Κακού του Μπωντλαίρ, ένα βιβλίο φτιαγμένο «με πάθος και υπομονή», όπως έγραφε στη μητέρα του, ένα έργο που άλλαξε τη μοίρα της ποίησης. «Το τελευταίο λυρικό έργο που είχε απήχηση σε όλη την Ευρώπη», όπως γράφει ο Βάλτερ Μπένγιαμιν, γραμμένο από τον τελευταίο λυρικό και πρώτο νεωτερικό ποιητή, έναν «καταραμένο», ο συνδυασμός της σάρκας και του πνεύματος, ένα κράμα επισημότητας, ζεστασιάς και καημού, «μια σπανιότατη συνένωση της βούλησης και της αρμονίας» γράφει ο Βαλερί. «Το μόνο εγκώμιο που εκλιπαρώ γι’ αυτό το βιβλίο είναι να αναγνωριστεί ότι δεν είναι ένα απλό λεύκωμα ποιημάτων αλλά έχει αρχή και τέλος», έγραφε ο Μπωντλαίρ και όποιος θελήσει να διαβάσει προσεκτικά αυτήν τη συλλογή θα διαπιστώσει πως κάθε ποίημα συνδέεται με το προηγούμενο και το επόμενο και όλα μαζί απαρτίζουν ένα μεγαλύτερο, το ποίημα των αντιθέσεων, της διχοτόμησης του εαυτού, αφού «ο Μπωντλαίρ είναι άνθρωπος που βλέπει τον εαυτό του σαν να ήταν ένας άλλος», όπως γράφει ο Σαρτρ. Μέσα από τα Άνθη του Κακού, με την ευκαιρία της έκδοσης του βιβλίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, ο μεταφραστής Ερρίκος Σοφράς μας οδηγεί στο ποιητικό σύμπαν του συγγραφέα.

— Τι είναι τα «Άνθη του Κακού», η μία και μόνη ποιητική συλλογή του Μπωντλαίρ, που ο Έλιοτ χαρακτήρισε «το μέγιστο παράδειγμα νεωτερικής ποίησης όλων των γλωσσών»; «Η modernité είναι το εφήμερο, το φευγαλέο, το τυχαίο, το μισό της τέχνης, της οποίας το άλλο μισό είναι το αμετάβλητο, το αιώνιο», έγραφε ο Μπωντλαίρ λίγο μετά την έκδοση των Fleurs du Mal το 1857, ανάγοντας τη νεωτερικότητα σε κυρίαρχη έννοια της νέας αισθητικής. Με ένα πρωτοφανέρωτο απόθεμα εικονοποιίας από τον σύγχρονο κόσμο, ο Μπωντλαίρ ανύψωσε εικόνες της καθημερινής, ρυπαρής ζωής μιας μεγάλης μητρόπολης στην ύψιστη έντασή τους και απέσπασε το παντοτινό μέσα από το εφήμερο και το τετριμμένο. Κόμισε στην ποίηση θέματα αντιποιητικά και απαγορευμένα: πάθη του σώματος, την καταστροφική μανία του έρωτα, τον εθισμό, τη μοιραία πλήξη (spleen) που κατατρύχει τους ευάλωτους, τον θάνατο ως μόνη παρηγοριά. Έργο μιας ολόκληρης ζωής, τα Άνθη του Κακού, συλλογή με 168 έμμετρα ποιήματα, που άρχισε να γράφει όταν ήταν είκοσι χρονών, το δημοσίευσε στα τριάντα έξι του και πρόσθετε συνεχώς καινούργιες συνθέσεις μέχρι λίγο πριν τον πρόωρο θάνατό του, στα σαράντα έξι του χρόνια. Γυρίζοντας την πλάτη στην υπερχείλιση του κυρίαρχου ρομαντισμού, τη λατρεία της φύσης και των σκιερών δασών, στις Ινφάντες του Ουγκό και στις Ελβίρες του Λαμαρτίνου, ο Μπωντλαίρ συνέθεσε ένα σύγχρονο λυρικό έπος με ήρωες τους μοντέρνους «επικούς» ήρωες: πόρνες, ζητιάνες, ρακοσυλλέκτες, κρεολές και Εβραίες καλλονές, οπιομανείς, ονειροπόλους flâneurs, ερωτοπαθείς ποιητές, ξάγρυπνους maudits. Aυτόν τον αλλόκοτο, πρωτοφανέρωτο θίασο τον κινεί στο Παρίσι του καιρού του, στη σύγχρονη πόλη, την αντι-φύση. Τον ονομάτισαν «Δάντη της έκπτωτης εποχής μας». Όμως, όσο παράφορο και ανατρεπτικό είναι το περιεχόμενο, τόσο αυστηρή και αψεγάδιαστη η στιχουργική τέχνη των ποιημάτων. Εβδομήντα δύο τέλεια στιχουργημένα σονέτα αλλά και πολύστιχες συνθέσεις με πλούσιες ομοιοκαταληξίες και τους απαράβατους μετρικούς κανόνες της κλασικής γαλλικής ποί-

ησης στεγάζουν πρωτοφανείς συσχετισμούς εικόνων μεγάλης εκφραστικής δύναμης: «Σαν Άγγελος σκληρός που μαστιγώνει ήλιους» («Le Voyage»). Η ένταση που δημιουργείται μεταξύ της κρυστάλλινης φόρμας και της ζέουσας ύλης, του στοχαστικού λυρισμού και του σάρκινου αισθησιασμού, της λαχτάρας για τον άλλον και του πόθου του θανάτου, του υφέρποντος χριστιανισμού και της βλασφημίας διαμορφώνει μια νέα αισθητική, καθιστά τον Μπωντλαίρ τομή της ευρωπαϊκής νεωτερικότητας. «Δημιουργείτε ένα καινούργιο ρίγος» του έγραψε ο Ουγκώ μόλις διάβασε το βιβλίο∙ «αυτό το υπέροχο αλλά και σκυθρωπό βιβλίο, όπου ο οίκτος σαρκάζει, η κραιπάλη σταυροκοπιέται και η διδασκαλία της βαθύτερης θεολογίας ανατίθεται στον Σατανά» (Προυστ 1921).

— Τι σημαίνει ο τίτλος «Άνθη του Κακού»; Ποια είναι τα θέματα της συλλογής; Ο Μπωντλαίρ επέλεξε να τυπωθούν τα Fleurs du Mal από έναν μικρό, καλλιτεχνικό εκδοτικό οίκο που φιλοτεχνούσε βιβλία με μεγάλη τυπογραφική μαστοριά και ό,τι τύπωνε αποτελούσε εκδοτικό γεγονός. Ιδιοκτήτες του ο Πουλέ-Μαλασί και ο Ντε Μπρουάζ, οικογένειες τυπογράφων με παράδοση τριακοσίων χρόνων με έδρα την Αλανσόν της Προβηγκίας, δύο ώρες από το Παρίσι. Ο Μπωντλαίρ τότε έμενε στο Και Βολταίρ, πάνω στον Σηκουάνα, και πηγαινοερχόταν στους εκδότες, κάνοντας διορθώσεις, επιβλέποντας ο ίδιος τη στοιχειοθεσία και την εκτύπωση. Ο τίτλος της συλλογής είχε αλλάξει δύο φορές. Αρχικά ήταν «Οι Λεσβίες» και έπειτα «Les Limbes», ένας θεολογικός όρος για τον χώρο πέρα από το Καθαρτήριο και τον Παράδεισο. Απορρίπτονται και οι δύο και το 1855 το βιβλίο τιτλοφορείται Τα άνθη του κακού. Ο Μπωντλαίρ, που περισσότερο από οποιονδήποτε σύγχρονό του ποιητή είχε επίγνωση του προβλήματος του Καλού και του Κακού και «αυτό που πραγματικά τον ενδιέφερε ήταν η Αμαρτία και η Λύτρωση» (T.Σ. Έλιοτ), αποτολμά μια πορεία σε βάθος, ποθώντας να εξερευνήσει αχαρτογράφητες, απόκρημνες περιοχές του ψυχισμού. Στην ποίησή του ανιχνεύεται ένας θεολογικός πυρήνας. Υπάρχουν ποιήματα όπου ο ποιητής είναι παγιδευμένος στο Κακό και συνειδητοποιεί την αμαρτία ως βάρος. Ο Μπωντλαίρ μυθοποιεί το Κακό, το νοσηρό, το καθημερινό, το αισθητικά απορριπτέο, και απομυθοποιεί την καθιερωμένη θρησκεία. Αναζητά την ομορφιά και το ωραίο μέσα στο Κακό, το οποίο ανάγεται σε σύμβολο μιας μη υγιούς κοινωνίας. «Le plus parfait type de Beauté virile est Satan» («Journaux intimes»). Από τη συλλογή απουσιάζει εντελώς η Ιστορία, οι μύθοι, η πολιτική, το εμπόριο, οι υπηρεσίες, οι αρχές, η φύση και η πρόοδος. Δύο από τα πιο βασικά θέματα του βιβλίου είναι η δίψα για ομορφιά και τα πάθη του έρωτα, ενός έρωτα τρυφερού, νοσηρού, βίαιου, σαπφικού. «Παντού αισθησιασμός! Πολυτέλεια, μορφή και ηδονή», γράφει ο Πωλ Βαλερύ μιλώντας για τα Άνθη του Κακού, αυτή την αλιγόστευτη γραμμή συνεχούς γοητείας, όπου απόλυτη πρωταγωνίστρια είναι η παράφορη γυναίκα κάθε ηλικίας, φιλήδονη και ακόρεστη. Η ομορφιά εδώ είναι ένα φαινόμενο που περιγράφεται με όρους σκληρής, άψυχης ύλης, «ένα όνειρο από πέτρα» που εμπνέει μια αγάπη «σιωπηλή κι αιώνια σαν την ύλη» («La Beauté»). Η γυναίκα έχει για μάτια «δυο παγωμένα κοσμήματα από χρυσό και σίδηρο» («Le serpent qui danse»). Ο ποιητής υποβιβάζεται σε πειθήνιο εραστή, αλυσοδεμένο με το είδωλό του.

— Ποιος ήταν ο Σαρλ Μπωντλαίρ, που η μορφή του ως καταραμένου ποιητή στολίζει εφηβικά δωμάτια, είναι τυπωμένη πάνω σε μαύρες μπλούζες, τη χτυπούν τατουάζ πάνω στο δέρμα; Αυτός που αποκάλεσαν «τελευταίο κλασικό και πρώτο μοντέρνο»; «Παιδική ηλικία: παλιά έπιπλα στυλ Λουδοβίκου ΙΔ’, αντίκες, παστέλ χρώματα, κοινωνία δέκατου όγδοου αιώνα» (αυτοβιογραφική σημείωση). Ο πατέρας, αποσχηματισμένος κληρικός, ζωγράφος, παιδαγωγός, θα πεθάνει όταν το αγόρι είναι έξι χρονών, αφήνοντας μεγάλη περιουσία σε χρήμα. Η τριαντάχρονη μητέρα παντρεύεται τον στρατιωτικό Ωπίκ. «Όταν έχεις ένα παιδί σαν κι εμένα, δεν ξαναπαντρεύεσαι», θα της γράψει. Εσώκλειστος σε καλά σχολεία, κλασικά σπουδές στα νομικά, συναναστροφή με μποέμ καλλιτέχνες του Καρτιέ Λατέν, απόφαση να μην εργαστεί ποτέ για βιοπορισμό. Ξοδεύει αλόγιστα, έχει Κινέζο υπηρέτη, συλλέγει έργα τέχνης, διαμένει σε ακριβά διαμερίσματα. Με τα ιδιοφυή τεχνοκριτικά κείμενά του για τις ετήσιες παρισινές εκθέσεις, τα Salons, γίνεται το αισθητικό βαρόμετρο της εποχής του. Γράφει ποιήματα και μεταφράζει. Τον ζωγραφίζει ο Κουρμπέ και τον φωτογραφίζει ο Ναντάρ. Ψιθυρίζεται πως ετοιμάζει κάτι σημαντικό. « Ύφος ενός πολύ λεπτεπίλεπτου επισκόπου, κάπως καταραμένου, όψη σχεδόν ιερατική. Φοράει φράκο, γραβάτα στο κόκκινο του αίματος, γιλέκο, καλογυαλισμένα μποτίνια, μπαστούνι με χρυσή λαβή, κατάλευκο πουκάμισο, ροζ γάντια», τον θυμάται ο Γκωτιέ. Μια πολυτέλεια άχρηστη, το αρχέτυπο του δανδή, που είναι «η τελευταία αναλαμπή σε μια εποχή παρακμής, ένας ήλιος που δύει» («Le peintre de la vie moderne»). Πάνω από το γραφείο του έχει κρεμασμένα τα χαρακτικά του Μανέ για τον Άμλετ, έναν αποστεωμένο πρίγκιπα συντριμμένο από το βάρος του ιδανικού και τη συνείδηση της ανυπαρξίας. Για να τον σώσουν, οι γονείς τον ωθούν σε ταξίδι στις Ινδίες, απ’ όπου θα επιστρέψει σύντομα, και του επιβάλλουν καθεστώς κηδεμονίας: από την πατρική περιουσία, από την οποία έχει ξοδέψει ήδη τη μισή, θα λαμβάνει διά βίου ένα μικρό επίδομα. Κυνηγημένος από δανειστές, αλλάζει σπίτια και ξενοδοχεία – ως το τέλος. Από τα είκοσί του συνδέεται με την εντυπωσιακή κρεολή ηθοποιό Ζαν Ντυβάλ, παντοτινή σύντροφο∙ θα γράψει γι’ αυτήν τα ωραιότερα ποιήματά του. Πολύ νέος προσβάλλεται από την ωχρά σπειροχαίτη, που θα είναι η αιτία του πρόωρου θανάτου του. Εθίζεται σε ναρκωτικές και διεγερτικές ουσίες κάθε λογής, καταναλώνοντας καθημερινά υπερβολικές ποσότητες∙ η εμπειρία του από τα νηπενθή φάρμακα περιέχεται στο βιβλίο του Τεχνητοί παράδεισοι. Υπήρξε επιστήθιος φίλος του Μανέ, του Ναντάρ, του Νερβάλ. Γνώρισε στους Γάλλους τον Έντγκαρ Άλλαν Πόε, τον Βάγκνερ, τον Ντε Κουίνσυ, καθιέρωσε τον Ντελακρουά. «Δεν είχε τη ζωή που του άξιζε», έγραψε ο Σαρτρ. Υπήρξε ένας από εκείνους που έχουν μεγάλη δύναμη, δύναμη όμως μονάχα για να υποφέρουν. Πίστευε μόνο στο άφθαρτο, στο αιώνιο και στον εαυτό του. Σε συνθήκες υπερβολικά αντίξοες κατόρθωσε να δημιουργήσει το λογοτεχνικό και κριτικό του έργο, που σήμερα περιέχεται σε 3.500 σελίδες της Pléiade. Η τέλεια έκφραση που μανικά επιδίωκε και το δέος του για την τέχνη της ποίησης έγιναν η αφορμή να μας κληροδοτήσει μία μονάχα συλλογή, homo unius libri, από την οποία θα γεννηθούν ο συμβολισμός, η νεωτερική ευρω-

σαρλ μπωντλαίρ Τα άνθη του κακού

Παρισινοί πίνακες/ Τα απαγορευμένα ποιήματα Μτφρ. Ερρίκος Σοφράς Εκδόσεις Μεταίχμιο Σελ. 184

παϊκή ποίηση, ο Μαλλαρμέ και ο Ρεμπώ. Ένα ολιγοσέλιδο βιβλίο που παρηγορεί και θεραπεύει μέχρι σήμερα. Η γυναίκα που απελπισμένα λάτρεψε ήταν η μητέρα του Καρολίνα∙ της έγραψε και της ταχυδρόμησε 350 γράμματα, από τα πιο υπέροχα τεκμήρια του δέκατου ένατου αιώνα. «Είμαι πεπεισμένος ότι ένας απ’ τους δυο θα σκοτώσει τον άλλον και τελικά θα αλληλοσκοτωθούμε. Μετά τον θάνατό μου δεν θα ζήσεις πια. Είμαι το μόνο αντικείμενο που σε κάνει να ζεις», της γράφει τον Μάιο του 1861. Θα ξεψυχήσει στα χέρια της, σε κατάσταση άνοιας και γενικής παράλυσης. Τέσσερα χρόνια μετά τον θάνατό του ο Ρεμπώ θα πει: « Ήταν ο πρώτος που οραματίστηκε. Ο βασιλιάς των ποιητών. Ένας αληθινός θεός».

— Το βιβλίο που μόλις κυκλοφόρησε περιέχει δύο πλήρεις ενότητες από τα «Άνθη του Κακού». Η πρώτη είναι οι διάσημοι «Παρισινοί Πίνακες». Τι είδους ποιήματα είναι; Γιατί ονομάστηκαν έτσι; Τα δεκαοκτώ αυτά ποιήματα, οι «Παρισινοί Πίνακες», εμφανίστηκαν στη δεύτερη έκδοση των Fleurs du Mal το 1861. Δεν υπήρχαν στην πρώτη, του 1857. Εδώ ο Μπωντλαίρ μιλά πρώτος αυτός για το Παρίσι σαν καθημερινός κατάδικος του τόπου στον οποίο έζησε, μαρτύρησε και δημιούργησε. Καταγράφει την ποιητική εμπειρία της πόλης με την οξύτητα και την ένταση ενός ονείρου ή ενός εφιάλτη.

Βιβλίο

ΠΟΙΗΣΗ

Eικονογράφηση του Felix Bracquemond για τα Άνθη του Κακού (1857). ΦΩΤΟ: GETTY IMAGES

10.2.22 – lifo

49

ΠΟΙΗΣΗ

Πορτρέτο του ποιητή από τον σπουδαίο ζωγράφο Γκυστάβ Κουρμπέ (1848). ΤΟ ΈΡΓΟ ΑΝΉΚΕΙ ΣΤΗ ΣΥΛΛΟΓΉ ΤΟΥ ΜΟΥΣΕΊΟΥ FABRE ΣΤΟ ΜΟΝΠΕΛΙΈ.

Βιβλίο

απο την αργυρω μποζωνη

Προσπαθεί να κατανοήσει τις καινούργιες συνθήκες ζωής σε μια μητρόπολη σαν το Παρίσι, καθώς αυτό μεταβάλλεται από τις ιστορικές δυνάμεις του δέκατου ένατου αιώνα και τη βιομηχανοποίηση. Αποφεύγοντας εντελώς τις περιγραφές, θα αποτυπώσει τη βαθιά ψυχή της πόλης, εκλεπτυσμένη και ηδυπαθή, νυχτιάτικη, απελπισμένη. Θα γίνει «ένας λυρικός στην ακμή του καπιταλισμού», όπως τον αποκάλεσε ο Μπένγιαμιν. Ήταν πολύ φυσικό για τον Μπωντλαίρ να εμπνευστεί από τη σύγχρονη μεγαλούπολη, τη μισοφώτιστη φαντασμαγορία των οδών, το πυκνό πλήθος που μέσα του χανόταν αθέατος πλανόδιος περιπατητής. Να επηρεαστεί από τις αμετάκλητες μεταβολές που έβλεπε να συμβαίνουν, αφού τα ποιήματα αποτυπώνουν το Παρίσι καθώς κατεδαφιζόταν και άλλαζε όψη, όταν ο βαρόνος Ωσμάν, νομάρχης για δεκαεπτά χρόνια, γκρέμιζε τα μισά κτίρια της μεσαιωνικής γερασμένης πόλης και ανοικοδομούσε το αυτοκρατορικό και θριαμβικό αστικό τοπίο που γνωρίζουμε σήμερα. Μια εικοσιτετράωρη περιδιάβαση ενός μοναχικού flâneur, όπως στον Οδυσσέα του Τζόυς, εξιστορούν τα ποιήματα αυτά, βγαίνοντας το πρωί από τη σοφίτα του, όπου έγραφε όλη νύχτα, μέχρι την αυγή της επομένης. Τρία από τα δεκαοκτώ ποιήματα είναι αφιερωμένα στον Βικτώρ Ουγκώ, εξόριστο εκείνη την περίοδο, κι αυτό είναι τεκμήριο του πόσο εκτιμούσε ο ίδιος ο Μπωντλαίρ τη συγκεκριμένη ενότητα, στην οποία περιλαμβάνονται κάποια από τα ποιητικά του κατορθώματα: ο «Κύκνος», ίσως το εντελέστερο ποίημα των Fleurs du Mal, το σονέτο «Σε μια περαστική», οι «Γριούλες», τα δύο «Crepuscule». Το 1923 κυκλοφόρησε η γερμανική μετάφραση των «Tableaux Parisiens» από τον Βάλτερ Μπένγιαμιν, λεπτό αναγνώστη του ποιητή, ο οποίος το 1939 έγραψε και την ολιγοσέλιδη μεστή δοκιμή «Σημειώσεις για τους Παρισινούς πίνακες του Μπωντλαίρ».

50 lifo – 10.2.22

— Τα περιλάλητα έξι «Απαγορευμένα ποιήματα» γιατί ονομάζονται έτσι; Από ποιον απαγορεύτηκαν και για ποιον λόγο; Τα Άνθη του Κακού, που η προετοιμασία τους κράτησε δεκαπέντε χρόνια, ήταν ένα βιβλίο πολύ άτυχο εκδοτικά: δέκα μόλις μέρες από την κυκλοφορία του δημοσιεύτηκε ένας λίβελος στην εφημερίδα «Le Figaro» που ελεεινολογούσε τον ποιητή και καθύβριζε τα ποιήματα. Η άρνηση των αστικών αξιών και τα αντιποιητικά και απαγορευμένα θέματα της συλλογής πυροδότησαν αμέσως την αντίδραση. Η Β’ Αυτοκρατορία, στα πρώτα της χρόνια (1852-60), είχε επιβάλει ένα ανελεύθερο καθεστώς και αυστηρή λογοκρισία, προστατεύοντας με κάθε τρόπο την ηθική της αστικής τάξης. Η αντίδραση στο δημοσίευμα της εφημερίδας ήταν άμεση. Το υπουργείο Εσωτερικών του Ναπολέοντα Γ’ παρέπεμψε σε δίκη τον ποιητή και τους εκδότες για προσβολή της δημόσιας αιδούς και των χρηστών ηθών. Όλα τα αντίτυπα κατασχέθηκαν αμέσως προληπτικά. Στη δίκη που έγινε έναν μήνα μετά, το δικαστήριο όχι μόνο καταδίκασε τον Μπωντλαίρ και τους εκδότες σε χρηματικό πρόστιμο αλλά απαίτησε να κυκλοφορήσει το βιβλίο ξανά μόνο όταν θα έχουν αφαιρεθεί έξι «βλάσφημα» ποιήματα, τα τόσο γνωστά «απαγορευμένα», στα οποία ανιχνεύουμε πολλά τυπικά μπωντλερικά μοτίβα: ερωτευμένες γυναίκες, επιθυμία θανάτου, ανέφικτο της αγάπης, λήθη, σαδισμός, φιληδονία. Η κατάσχεση και η απόσυρση του έργου μιας ζωής στάθηκε η αρχή του τέλους για τον Μπωντλαίρ. Άρχιζε να τον βασανίζει η ιδέα της αυτοκτονίας και σε τρία χρόνια υπέστη εγκεφαλικό επεισόδιο. Στις μέρες του διωγμού, ο Φλωμπέρ του είχε γράψει: «Δεν μοιάζετε με κανέναν (αυτό είναι το ύψιστο προτέρημα). Εξυμνείτε τη σάρκα δίχως να την αγαπάτε. Είστε σκληρός σαν μάρμαρο και διαπεραστικός σαν την ομίχλη της Αγγλίας».

— Ποια είναι η μεταφραστική τύχη και η πρόσληψη του Μπωντλαίρ στα ελληνικά; Η πρώτη αναφορά

Με ένα πρωτοφανέρωτο απόθεμα εικονοποιίας από τον σύγχρονο κόσμο, ο Μπωντλαίρ ανύψωσε εικόνες της καθημερινής, ρυπαρής ζωής μιας μεγάλης μητρόπολης στην ύψιστη έντασή τους και απέσπασε το παντοτινό μέσα από το εφήμερο και το τετριμμένο.

του ονόματός του γίνεται από τον Ευρωπαίο και κριτικότατο Εμμανουήλ Ροΐδη στα 1873, στον οποίο οφείλουμε και τη μετάφραση του τίτλου, Τα άνθη του κακού, απαράλλαχτη εδώ και 150 χρόνια. Ποιήματά του θα αρχίσουν να μεταφράζονται σε περιοδικά και εφημερίδες με την αυγή του εικοστού αιώνα. Βιβλίο με ποιήματά του τυπώνεται στα 1917, σε μετάφραση του Γιώργη Σημηριώτη, το οποίο κυκλοφορεί μέχρι σήμερα. Οι σκόρπιες μεταφράσεις πυκνώνουν και αφθονούν στον Μεσοπόλεμο: Άγρας, Παπατσώνης, Παλαμάς (δυστυχώς μόνο δύο ποιήματα), Παπανικολάου, Μπάρας, Κοτζιούλας, Δικταίος, Δημάκης, από τους επιφανείς. Βιβλία με ανθολογημένα ποιήματα τυπώνουν ο Κλέων Παράσχος το 1922 και ο Μανώλης Κανελλής το 1928. Μπορούμε να μιλάμε για μπωντλερισμό. Ο σοφός Παλαμάς ήδη το 1916 επισήμανε ότι ο Γάλλος ποιητής «παρ’ ημίν εμεσουράνησεν ως μαλλιαρός». Τον Αύγουστο του 1891 ο Καβάφης, στο ανέκδοτο ποίημά του «Αλληλουχία κατά Βωδελαίρον» (1891), μεταφράζει το περίφημο σονέτο «Correspondances» και συνυφαίνει τη μετάφραση με δικά του σχόλια πριν και μετά από αυτό, διαλέγεται μαζί του, το ερμηνεύει. Η μετάφραση του Καρυωτάκη είναι υποδειγματική, ανυπέρβλητη, στο «Είμαι σαν κάποιο βασιλιά σε μια σκοτεινή χώρα», το τρίτο από τα τέσσερα μπωντλαιρικά «Spleen», από την ενότητα «Μεταφράσεις» του Ελεγεία και Σάτιρες του 1927. Ο αυτόχειρας της Πρέβεζας αντιπροσωπεύει τη σοβαρότερη έκφανση της μπωντλερικής επήρειας στην Ελλάδα. Κανένας μείζων ποιητής μας δεν μετέφρασε συστηματικά ποιήματα από τα Fleurs du Mal. Να σημειωθεί πως η συντριπτική πλειονότητα των νεοελληνικών μεταφράσεων είναι σε ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο, που νομίζω πως εμποδίζει να ακουστούν καθαρά η βραχνή φωνή, ο στυφός λυρισμός, το πένθιμο τραγούδι του Μπωντλαίρ.

ΠΡΕΜΙΕΡΑ

Ι

Βαν Σβίτεν, όταν ο τελευταίος τον κατηγορεί ότι σπαταλάει το ταλέντο του ασχολούμενος με χυδαίες φάρσες (εν προκειμένω τους «Γάμους του Φίγκαρο»). «Σκοπός της όπερας είναι να μας εξευγενίζει» επιμένει ο βαρόνος, μα ο Μότσαρτ περιγελά τα «υψηλά» γούστα των συναδέλφων του, διακηρύσσοντας ότι όλες οι όπερες του δέκατου όγδοου αιώνα είναι ανιαρές και επιμένοντας στην αξία ενός ουροδοχείου που αχνίζει κάτω από το κρεβάτι. «Θέλω τη ζωή, βαρόνε, όχι τους ανιαρούς θρύλους! Γιατί βαριέμαι. Βαριέμαι τους θεούς και τους ήρωες». Η διαχρονική γοητεία μιας τέτοιας τοποθέτησης στάθηκε, νομίζω, η πέτρα επί της οποίας βάλθηκε να ανεγερθεί η παράσταση που παρακολουθήσαμε στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά. Αν το πηγαίο, ανεξάντλητο, απρόβλεπτο, μεγαλειώδες ταλέντο συνδέεται με την ανυπόκριτη παιδικότητα, τον αυθορμητισμό, την παραβίαση πάσης φύσεως κανόνων, τα ανεξέλεγκτα λογοπαίγνια, τη χαρά και τους ήχους του σώματος (ακόμη και τους πιο δύσοσμους), τότε ας φτιάξουμε μια παράσταση που να τα εξυμνεί όλα αυτά, μια παράσταση που να ποδοπατά τη σοβαροφάνεια, καθετί δήθεν υψηλό, στυφό και στημένο, πίσω από το οποίο οχυρώνονται οι αντιερωτικές μετριότητες του κόσμου τούτου, κουνώντας μας το δάχτυλο και επιβάλλοντας ευνουχιστικούς κανόνες που εχθρεύονται τη θέληση για δύναμη, δημιουργία, ηδονή και παιχνίδι... Α, θα ήταν υπέροχο αν συνέβαινε αυτό, έστω αποσπασματικά, έστω στιγμιαία. Δυστυχώς, το μόνο που μας υποδέχεται, όταν σβήνουν τα φώτα, είναι ένα σύννεφο από χαχανητά και σφαλιαρίτσες, κλανίτσες και πορδίτσες, μια εναλλαγή από κακοκουρδισμένα καρτούν (γιατί, άραγε, δεν ανέλαβε κάποιος την κίνηση σε αυτή την παράσταση;), τα οποία ανεβοκατεβαίνουν σκαλιά και εκφωνούν ατάκες με τρόπο «πιασάρικο», ένας κυκεώνας από φωνές, φαρσοειδή σπρωξίματα, κλοτσοπατινάδες σχολιαρόπαιδων, παρωχημένα λογοπαίγνια, Καβαλιέρι-Καβλιέρι, ένα ψυχικά άδειο σχήμα, ένα περίγραμμα, ένα φασαριόζικο σκετς για τον «αρχισυνθεταρά» Σαλιέρι, τον παιδαριώδη Μότσαρτ του και μια χούφτα από τους ξύλινους δορυφόρους τους. « Έχω τρεις μαθητές, πώς θα ζήσω;» λέει όλο

φωτο: elina giounanli.

δωμένος μέσα από το βλέμμα του Σαλιέρι, ο Μότσαρτ είναι ένα εκτυφλωτικό, εξοργιστικό παράδοξο. Ο θεοσεβούμενος συνθέτης από το Λενιάγκο της Ιταλίας στέκεται αφρίζοντας μπροστά σε αυτό που αντιλαμβάνεται ως μια ακατάληπτη δυσαρμονία μορφής και περιεχομένου. Πώς είναι δυνατόν ένα φαντασμένο παιδαρέλι από το Σάλτσμπουργκ να συνθέτει την πιο ολοκληρωμένη μουσική που γράφτηκε ποτέ; Πώς είναι δυνατόν αυτός ο νεαρός με το χυδαίο, κοπρολάγνο χιούμορ να κρύβει μέσα του όλους τους ήχους που μας συνδέουν με την απόλυτη ομορφιά; Αυτό το πρώην παιδί-θαύμα, που το έσερνε ο πατέρας του από παλάτι σε παλάτι για να διασκεδάζει τους βασιλείς, αυτή η εκπαιδευμένη μαϊμού, να εκπέμπει μια ρυθμική ενέργεια που ακτινοβολεί σε όλο το Σύμπαν; Αυτός ο άξεστος, με τη γυναίκα που του ρίχνει χαστούκια στον πισινό, να συνομιλεί απευθείας με τον Θεό; Αυτός με τη φανταχτερή περούκα και το ηλίθιο, παιδιάστικο γέλιο να εκφράζει μια οδύνη τόσο πρωτόγνωρη, τόσο βαθιά, τόσο θεσπέσια; Η φανταχτερή εμφάνιση, οι «κοινές» συνήθειες, η έλλειψη τακτ και οι λάγνες ορέξεις του Μότσαρτ δεν είναι οι μόνες που συγκρούονται στο έργο του Πίτερ Σάφερ με τις συντηρητικές αντιλήψεις του Σαλιέρι, και όλης της καλής κοινωνίας, στην αυτοκρατορική Βιέννη του δέκατου όγδοου αιώνα. Είναι η απόλυτα ασυμβίβαστη και επαναστατική στάση του απέναντι στα ιεραρχικά συστήματα της εποχής, η οποία προκαλεί την ταραχή και το μένος του κατεστημένου εναντίον του. Ο Μότσαρτ όχι μόνο αψηφά κάθε υπόδειξη σχετικά με το πώς πρέπει να φέρεται ένας φιλόδοξος συνθέτης που επιθυμεί να εξασφαλίσει την εύνοια του αυτοκράτορα Ιωσήφ Β’, όχι μόνο αρνείται να παίξει το παιχνίδι των ελιγμών, των συμμαχιών, της ευπρέπειας και της κολακείας, αλλά τολμά να υπερασπίζεται τη διαφορετικότητα της πολιτικής και αισθητικής κοσμοθεωρίας του κάθε φορά που του επιτίθενται τα «σκυλιά» της Αυλής των Αψβούργων. «Ναι, θέλω να γράψω ένα έργο για τον αμαξά. Για τον υπηρέτη. Και θέλω να εκτυλίσσεται σ’ ένα ζωντανό μέρος, σε μια κρεβατοκάμαρα. Γιατί για μένα αυτό είναι το πιο συναρπαστικό μέρος πάνω στη γη» απαντάει στον βαρόνο

Το εκτυφλωτικό παράδοξο του «Αμαντέους» Κριτική για την παράσταση «Αμαντέους» του Πίτερ Σάφερ, σε διασκευή-σκηνοθεσία Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλου, που ανεβαίνει στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά.

νάζι ο Μότσαρτ, ενώ ο Αυτοκράτορας-πεταλουδίτσα τού ζητάει ένα φιλάκι στο χεράκι και μετά κι άλλα στο παρκάκι. «Συγκλονιστικό / συγκλονίστηκα / συγκλονίζομαι» αναφωνεί ειρωνικά ο νεαρός συνθέτης, αλλά ο διευθυντής της Όπερας εξανίσταται μαθαίνοντας για τον Φίγκαρο, «μια πληροφορία χωρίς χρέωση πέρασε από δίπλα μου», λέει τσιτωμένος, και κάπως έτσι περνάνε δύο ώρες, κατά τη διάρκεια των οποίων ουδέποτε συναντιόμαστε ούτε με την ελαφρότητα ούτε με τη σοβαρότητα, αλλά μονάχα με την αβάσταχτη επιπολαιότητα. Στριμωγμένοι μέσα σε αυτήν τη συναισθηματικά κούφια κατασκευή, οι ηθοποιοί μένουν εκτεθειμένοι και αβοήθητοι. Ο Γιάννης Νιάρρος δίνει την εντύπωση ότι δεν μπήκε καν στον κόπο να σκεφτεί τον ρόλο του Μότσαρτ, να τον ψηλαφίσει με ενδιαφέρον (αγάπη;), να του δώσει «ζωή». Αρκούμενος σε επιδερμικές επαφές μαζί του, οδηγήθηκε σε ένα άκρως ψυχρό και αδιάφορο αποτέλεσμα. « Έλα όπως είσαι» λέει το τραγούδι των Nirvana, ξέρουμε όλοι όμως πως αυτό δεν λειτουργεί στην υποκριτική. «Η γλώσσα μου είν’ ανόητη, η καρδιά μου όχι» επιμένει ο ήρωας ενώπιον των κατηγόρων του∙ ναι, ακούμε τη γλώσσα, αλλά ουδέποτε βλέπουμε την καρδιά του, ακόμη κι όταν η βαβούρα κοπάζει και ο ηθοποιός στρέφεται προς το μέρος μας για να μας απευθύνει ανεμπόδιστα τον λόγο του. Η Μαίρη Μηνά δεν επιβιώνει σε φωναχτά κλίματα και η προσπάθειά της να εναρμονιστεί σε αυτά (ως Κονστάνς, σύζυγος Μότσαρτ) την αφήνει δίχως έρεισμα. Ο Γιάννης Κότσιφας, ένας από τους πιο αστείους ηθοποιούς της γενιάς του, εμφανίζεται εδώ άχαρος και άγευστος ως ζαβός Αυτοκράτωρ-δραπέτης ασύλου (γενικότερα, το εύρημα που παρουσιάζει την Αυλή των Αψβούργων ως Φωλιά του Κούκου δεν αποδίδει τους αναμενόμενους κωμικούς καρπούς, έτσι ανέμπνευστα και ξεχαρβαλωμένα όπως υλοποιείται). Ο μόνος που, αν μη τι άλλο, πασχίζει να πλησιάσει την πολυπλοκότητα των πραγμάτων και των συναισθημάτων (τον ζηλόφθονο θαυμασμό της μετριότητας για το μεγαλοφυές, τη συνειδητοποίηση ότι μεταξύ τους μεσολαβεί μια άβυσσος, τη λαχτάρα αποδοχής και αναγνώρισης εκπορευόμενη ως μίσος και επιθυμία εξόντωσης του άλλου κ.ο.κ.) είναι ο Νίκος Ψαρράς στον ρόλο του Σαλιέρι. Παρόλο που υστερεί σημαντικά στην εκφραστικότητα (η φωνή του, δυστυχώς, αποδεικνύεται κατώτερη των απαιτήσεων, πολύ αδύναμη), ο ηθοποιός δείχνει τουλάχιστον να αντιλαμβάνεται ότι υπάρχει ένα υψηλότερο διακύβευμα – κι ας μην κατακτιέται ποτέ. Από σκηνοθετικής άποψης, μάλιστα, όχι απλώς δεν κατακτιέται αλλά καταπνίγεται κιόλας. Αν οι εχθροί του Μότσαρτ στο Αμαντέους κάνουν το παν για να φιμώσουν το άναρχο πνεύμα του, μπορούμε τουλάχιστον εμείς, οι θεατές του εικοστού πρώτου αιώνα, να βρίσκουμε ανακούφιση στη γνώση ότι τα δημιουργήματά του Αυστριακού συνθέτη ξεπέρασαν όλες τις κακουχίες και κέρδισαν την αιωνιότητα. Ούτε καν αυτή η χαρά δεν μας επιτρέπεται εδώ: η μουσική του Μότσαρτ, αν και ερμηνεύεται ζωντανά στη διάρκεια της παράστασης, ακούγεται τόσο λίγο, τόσο αποσπασματικά και φευγαλέα, ώστε παραμένουμε διαρκώς διψασμένοι. Το μόνο θείο πράγμα στο οποίο θα είχε νόημα να δοθεί χώρος και χρόνος για ν’ αναδυθεί και να μας πλημμυρίσει, κι αυτό χάνεται μέσα σ’ ένα φασαριόζικο παιδικό πάρτι...

απο τη λουιζα αρκουμανεα

Θέατρο

INFO «ΑΜΑΝΤΈΟΥΣ» του Πίτερ Σάφερ Διασκευή Σκηνοθεσία: Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος Μετάφραση αρχικού κειμένου: Έλενα Καρακούλη Σκηνικά κοστούμια: Όλγα Μπρούμα Φωτισμοί: Νίκος Βλασόπουλος Ενορχήστρωση - μεταγραφές μουσική επιμέλεια: Δημήτρης Σιάμπος Βοηθοί σκηνοθέτη: Αναστασία Στυλιανίδη, Δανάη Μουτσοπούλου Βοηθός σκηνογράφου Ενδυματολόγου: Βάσω Κακοσίμου Μουσικοί: Κώστας Καριτζής, Αγγελική Ποτήρη, Ελευθερία Τόγια, Άρης Ζέρβας, Κώστας Πατσιώτης Sound Design μείξεις: Σωτήρης Ζηλιασκόπουλος Παίζουν: Νίκος Ψαρράς, Γιάννης Νιάρρος, Μαίρη Μηνά, Γιάννης Κότσιφας, Γιώργος Τριανταφυλλίδης, Γιώργος Τζαβάρας, Βαγγέλης Δαούσης, Βασίλης Ντάρμας Δημοτικό Θέατρο Πειραιά - Κεντρική Σκηνή Τετ., Κυρ. 20:00, Πέμ.-Παρ. 21:00, Σάβ. 17:30 & 21:00 10.2.22 – lifo

51

ΝΕΟΣ ΔΙΣΚΟΣ

Είναι η Mitski η σημαντικότερη νεαρή Αμερικανίδα τραγουδοποιός αυτήν τη στιγμή; Η 31χρονη Αμερικανογιαπωνέζα μόλις κυκλοφόρησε ένα εξαιρετικό ποπ άλμπουμ.

Μουσική

απο τη μαρια παππα

52 lifo – 10.2.22

L

et’s step carefully into the dark/ Once we’re in, I’ll remember my way around» (Ας μπούμε προσεκτικά μέσα στο σκοτάδι/Μόλις βρεθούμε εκεί θα θυμηθώ τον δρόμο μου), τραγουδάει η Mitski στις πρώτες στροφές του «Valentines, Texas» που ανοίγει το «Laurel Hell», το έκτο άλμπουμ της. Χρειάστηκαν τουλάχιστον πέντε άλμπουμ και 10 χρόνια περίπου για να καταφέρει να αναγνωριστεί σε ένα ευρύτερο ακροατήριο από το indie cult κοινό που την ακολουθούσε από συναυλία σε συναυλία – οι οποίες έμοιαζαν περισσότερο με θεατρικές περφόρμανς επηρεασμένες από το ιαπωνικό butoh. Αιτία γι’ αυτό ήταν το προηγούμενο άλμπουμ της «Be The Cowboy» που αποθεώθηκε από τους μουσικοκριτικούς το 2018 όταν κυκλοφόρησε. Η «Guardian» γράφει ότι ήταν το πρώτο της αριστούργημα. Η πορεία της θυμίζει λίγο πολύ αυτή των War on Drugs. Επίσης, η «Guardian» γράφει με στόμφο ότι είναι η σπουδαιότερη νεαρή Αμερικανίδα τραγουδοποιός. Ένας βαρύς χαρακτηρισμός που τα τελευταία χρόνια ακούμε συχνά για αρκετούς καλλιτέχνες, άσχετα με το φύλο τους. Σε κάνει λίγο να κουνάς το κεφάλι σου, επειδή δεν ξέρεις αν πρόκειται για προωθητική καμπάνια ή αν όντως αληθεύει και δεν είναι υπερβολές της στιγμής. Μπορώ να σκεφτώ 1-2 πρόσφατες περιπτώσεις που το hype φαίνεται ανεξήγητο και περισσότερο εξυπηρετεί μια ανάγκη να ανακαλύψουμε το επόμενο indie rock φαινόμενο. Στην περίπτωση της Mitski όμως, ίσως και να ισχύει. Τέσσερα χρόνια μετά, είναι εμφανές το πόσο μεγάλη επιρροή είχε το «Be The Cowboy» στη νέα γενιά των ανεξάρτητων γυναικών δημιουργών και στον τρόπο που προσεγγίζουν τη μουσική. Θα μπορούσες να το πεις καθοριστικό. Τα τραγούδια της Mitski μιλάνε για τα προσωπικά της βάσανα και πάθη με μελοδραματικό τρόπο και αποστομωτική ειλικρίνεια. Μοιάζουν περισσότερο με σύντομα διήγηματα. Η ίδια έχει περιγράψει τη μουσική της σαν έναν χώρο όπου ο κόσμος μπορεί να βάλει όλα τα συναισθήματα του, την ασχήμια του και οτιδήποτε δεν έχει θέση στη ζωή του. « Είμαι σαν μια μαύρη τρύπα όπου οι άνθρω-

ποι πετάνε όλα τα σ…α τους, είτε αυτό είναι η ανάγκη τους για αγάπη ή μίσος και θυμό». Η έντονη εξομολογητική της διάθεση εξηγεί εν μέρει το συναισθηματικό δέσιμο που δημιουργεί με το ακροατήριό της, κάτι που συχνά την κάνει να αισθάνεται άβολα και κάτω από αφόρητη πίεση. Μια πίεση που το 2019 την έκανε να θέλει να παρατήσει την καριέρα της για να ζήσει σαν κανονικός άνθρωπος και να βρει ένα μέρος για να μείνει και όχι να είναι στον δρόμο συνέχεια, περιοδεύοντας. Πόσταρε ότι μια εμφάνισή της στη Νέα Υόρκη θα είναι η τελευταία της και μετά από αυτό έσβησε όλους τους λογαριασμούς της από τα social media. Την αποχή της αυτή έσπασε μια περίεργη και εξωφρενική φήμη στο Tumblr που την ήθελε μπλεγμένη σε ένα κύκλωμα εμπορίας παιδιών και ότι κακοποιούσε το άτομο του blog από την ηλικία των 11 ετών μέχρι το 2015 που συναντήθηκαν για τελευταία φορά. Διέψευσε τις φήμες, δηλώνοντας ότι δεν γνωρίζει το άτομο που την καταγγέλλει, ούτε τον λόγο που τη συνέδεσε με το τραύμα του. «Πρέπει να συνεχίσουμε να πιστεύουμε

INFO Το «Laurel Hell» της Mitski κυκλοφόρησε στις 4 Φεβρουαρίου από την ανεξάρτητη Dead Oceans.

τα θύματα και ελπίζω ότι οι επιζήσαντες εκεί έξω δεν θα αποθαρυνθούν να βγάλουν στο φως τις εμπειρίες τους εξαιτίας αυτής της περίπτωσης». Η πιο πρόσφατη φήμη που κυκλοφορεί γι’ αυτήν, πάντως, είναι ότι ο πατέρας της ήταν πράκτορας της CIA. Η Mitski γεννήθηκε στην Ιαπωνία. Το πραγματικό της όνομα είναι Mitsuki Laycock.

O πατέρας της είναι Αμερικανός και η μητέρα της Γιαπωνέζα. Εξαιτίας της δουλειάς του πατέρα της –διπλωμάτης–, η οικογένειά της μετακινούνταν συνέχεια σε διάφορα σημεία του πλανήτη. Πέρασαν από την Τσεχία, την Τουρκία, τη Μαλαισία, την Κίνα και το Κονγκό πριν εγκατασταθούν μόνιμα στην Αμερική. Έγραψε το πρώτο της κομμάτι στην ηλικία των 18 και σπούδασε μουσική στη Νέα Υόρκη. Το «Laurel Hell» θεωρείται το άλμπουμ που θα τη βγάλει στο mainstream. Τα τραγούδια είναι πιο ποπ και ο ήχος του έχει αυτήν τη ρέτρο ‘80s αισθητική που έφερε στη μόδα ο Weeknd. Θα ήταν το ιδανικό ντουέτο, αν ο Tesfaye δεν είχε γίνει ένας απλησίαστος πια σούπερ σταρ. Από την άλλη, ποτέ δεν ξέρεις. Οι επιρροές της ήταν οι Scott Walker, Vangelis, Giorgio Moroder, Iggy Pop, Arthur Russell και οι Hall & Oates. Όλα τα τραγούδια του άλμπουμ τα έχει γράψει μόνη της, εκτός από το «The Only Heartbreaker», στο οποίο συνεργάστηκε με τον Dan Wilson των Semisonic, που έχει γράψει το «Someone Like You» της Adele. Τα περισσότερα κομμάτια του άλμπουμ γράφτηκαν γύρω στο 2018, οπότε δεν πρόκειται για άλλο ένα άλμπουμ καραντίνας. Η πανδημία ήταν μια θετική εμπειρία, που τη βρήκε να αποκτά μόνιμη κατοικία στο Νάσβιλ. Είναι αρκετά μυστικοπαθής σχετικά με την προσωπική της ζωή. Γενικά στις συνεντεύξεις της δηλώνει ότι δεν ήθελε να φτιάξει άλλο ένα «Be The Cowboy», αλλά δυστυχώς η νέα της δουλειά δεν καταφέρνει να βγει εντελώς από τη σκιά του. Αρκετοί φαν της φαίνεται να έχουν απογοητευτεί πάντως με αυτήν τη στροφή στην πιο εύπεπτη ποπ. Συνεχίζει να γράφει πολύπλοκα κομμάτια που σε λίγα λεπτά κρύβουν έναν τεράστιο συναισθηματικό κόσμο με διττά νοήματα ακόμη και στις πιο ανάλαφρες στιγμές της, όπως το «Τhat’s Our Lamp» που κλείνει το «Laurel Hell». Στο εντυπωσιακό «Working the Knife», που έγραψε για το διάλειμμά της από τα social media, τραγουδά αφοπλιστικά «I

always thought the choice was mine/And I was right, but I just chose wrong» («Πάντα θεωρούσα ότι η επιλογή ήταν δική μου/ Και είχα δίκο αλλά επέλεξα λάθος»). Το «Laurel Hell» είναι γεμάτο κρυφούς θησαυρούς που ανακαλύπτονται με κάθε ακρόαση και αυτό είναι που το κάνει ένα τόσο γοητευτικό άλμπουμ, έστω κι αν η Mitski προτιμά για ακόμη μια φορά να βουτήξει στο σκοτάδι.

714

Ο «ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΤΩΝ ΜΟΪΚΑ ΝΩΝ» ΤΩΝ ΠΑΛΑΙΟΠΩΛΩΝ

PERSONAL SHOPPER

ΈΧΕΙΣ ΓΟΎΣΤΟ

HEALTH

10.2.22 – lifo

53

από τον γιωργο ψωμιαδη φωτο: παρισ ταβιτιαν

Ο «ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΤΩΝ ΜΟΪΚΑ

54 lifo – 10.2.22

Α ΝΩΝ» ΤΩΝ ΠΑΛΑΙΟΠΩΛΩΝ Ο Γιώργος Εμμανουηλίδης βρίσκεται στο νούμερο 185 της Ιπποκράτους πάνω από σαράντα χρόνια. Ο τελευταίος παλαιοπώλης της γενιάς του δηλώνει ρομαντικός και ζει γι' αυτό που κάνει.

Π

ριν ανοίξω την πόρτα του παλαιοπωλείου που βρίσκεται στον αριθμό 185 της Ιπποκράτους είχα ακούσει ότι μερικές φορές οι άνθρωποι της γειτονιάς θεωρούν τον ιδιοκτήτη ιδιόρρυθμο. Κάποιοι μάλιστα αποφεύγουν να περάσουν από τον δρόμο, αλλάζουν πεζοδρόμιο ή δεν τον χαιρετούν καν. Μπαίνοντας, είδα πρώτα τα ράφια και τις τζαμαρίες με τα στρατιωτάκια, τις μινιατούρες του Μίκι Μάους, τα μικρά παιχνίδια στις βιτρίνες και στα ξύλινα ράφια και μαζί μια σειρά από ακέφαλους μολυβένιους στρατιώτες υπό κατασκευή σε ένα γραφείο. Στη μέση του στενού διαδρόμου του παλαιοπωλείου ο κύριος Γιώργος, δίπλα σε ένα ηλεκτρικό σώμα, με κοιτούσε πίσω από τα γυαλιά του, καπνίζοντας. Όταν τον ρώτησα αν ήθελε να μου αφηγηθεί την ιστορία του, ήταν κάτι παραπάνω από ευγενικός και πρόθυμος. Μπορεί το παλαιοπωλείο του να είναι πάνω σαράντα χρόνια στο ίδιο σημείο, όμως η αγάπη για τα αντικείμενα που κουβαλούν τη δική τους ιστορία ξεκινά με έναν έρωτα στη Θεσσαλονίκη, περνά από σπάνιες πιστόλες και «μεταμφιεσμένους συλλέκτες», από την Κρήτη και μέσω της Πλάκας καταλήγει εδώ, στην Ιπποκράτους, στα ράφια ενός μαγαζιού γεμάτου παιδικές αναμνήσεις. «Η αλήθεια είναι ότι ακόμη και από πιο παλιά έχω βγάλει τη φήμη του περίεργου και κάποιοι αποφεύγουν να περνούν ακόμη και από τον δρόμο», λέει. «Κάποιοι άλλοι με λατρεύουν, έρχονται και κάνουμε και δουλειές. Ίσως επειδή μερικές φορές είμαι περισσότερο ειλικρινής απ’ όσο πρέπει, τους λέω κάποια πράγματα και αυτό τους νευριάζει, τους θυμώνει. Είναι αλήθεια ότι σε αυτήν τη δουλειά αποκαλύπτονται πάρα πολλές πτυχές του χαρακτήρα ενός ανθρώπου και δεν είναι πάντα ευχάριστες. Δυστυχώς, τις περισσότερες φορές είναι δυσάρεστες». Ο κύριος Γιώργος δουλεύει συνήθως τα βράδια. Παράλληλα με τα αντικείμενα που αγοράζει και πουλάει, τα τελευταία τριάντα πέντε χρόνια φτιάχνει τις δικές του σειρές από στρατιωτάκια. «Έχω ολοκληρώσει κάποιες αρκετά καλές σειρές, κυρίως με ελληνικά και οθωμανικά θέματα, που έχουν αναγνωριστεί και διεθνώς. Οι βραδινές ώρες είναι οι καλύτερες για δουλειά, από τις 10-12 το βράδυ μέχρι 10.2.22 – lifo

55

ΑΘΗΝΑ

Χρειάστηκα περίπου δέκα χρόνια για να βγω από αυτή την αρρώστια του να τα κρατάω όλα δικά μου, που έχουν πάρα πολλοί συλλέκτες. Σιγά σιγά θεραπεύτηκα.

το πρωί. Μετά μπορεί και να μη κοιμηθώ. Άμα έχω τρέλα και φτιάχνω μια καινούργια σειρά, μπορεί να δουλεύω ακόμη και τρία και τέσσερα συνεχόμενα εικοσιτετράωρα», λέει. Ο Γιώργος Εμμανουηλίδης μεγάλωσε στην Άνω Ηλιούπολη από γονείς απόφοιτους Καλών Τεχνών. Όταν πήγε στη Θεσσαλονίκη το 1970 για σπουδές στην Αρχαιολογία, μπήκε ταυτόχρονα και στην Αγγλική Φιλολογία και εκεί γνώρισε την Άμμα. «Ξενοικιάζουμε το σπίτι μας και νοικιάζουμε ένα μαγαζί, φτιάχνουμε ένα πατάρι και αυτό γίνεται το σπίτι μας. Ήταν το πρώτο μου μαγαζί, πενήντα χρόνια πριν. Ούτε που κατάλαβα πώς πέρασαν αυτά τα πενήντα χρόνια», λέει. Όπως μου εξηγεί, όλα αυτά ξεκίνησαν γιατί ως φοιτητές τα χρήματα που είχαν στη διάθεση τους ήταν λίγα. «Μας άρεσαν τα όμορφα πράγματα, π.χ. η ελληνική λαϊκή τέχνη. Η Άμμα μάζευε κεντήματα, εγώ μαχαίρια σπαθιά κ.ά. Σκέφτηκα ότι εάν μπαίναμε μέσα στα κυκλώματα των παλαιοπωλών θα ήταν πιο εύκολο να βρίσκουμε πράγματα σε πιο καλές τιμές. Είχαμε αρχίσει ήδη να πουλάμε κάποια δεύτερης ποιότητας πράγματα. Έτσι μπήκαμε σε αυτό το δίκτυο». Εκεί γνώρισαν μαζί διάφορους «παράξενους και όμορφους τύπους», όπως μου λέει. Αντάλλασσαν πράγματα και μάθαιναν τη δουλειά. Ανάμεσα στη Ροτόντα και στην Καμάρα έγινε το πρώτο τους μαγαζί, και μαζί τα πρώτα μεγάλα του βήματα. «Μαζεύαμε ελληνική λαϊκή τέχνη και, δειλά δειλά, ισλαμική. Σιγά σιγά γνωρίστηκα με τους δύο βασικούς χρηματοδότες όλης της αγοράς της Θεσσαλονίκης. Ένα βράδυ είχα πάει σε μια δημοπρασία σε ένα ξενοδοχείο. Οι δύο αυτοί λεφτάδες της εποχής είχαν αγοράσει κάμποσους πίνακες και με είχαν πάρει μαζί ως σύμβουλο – ήμουν ο Γιωργάκης, είκοσι-είκοσι ενός χρονών τότε. Όπως κοιτούσα τους πίνακες, είδα ότι σε έναν δεν υπήρχε υπογραφή. Όταν το είπα στην κοπέλα εκεί, μου απάντησε: “Ξεχάσαμε να βάλουμε”». Αφού μίλησε στους δύο αγοραστές, εκείνοι θυμωμένοι ακύρωσαν τις αγορές τους

Μικρός είχα διαβάσει ένα μυθιστόρημα του Ιουλίου Βερν για κάποιο πολύ σημαντικό διαμάντι. Άρχισα να ψάχνω για θησαυρούς, για ορυκτά, προσπάθησα να φτιάξω ένα δικό μου διαμάντι.

και κατέληξαν στο μαγαζί του. «Ήταν η πρώτη μου μεγάλη πώληση. Τότε παίρναμε ένα χιλιάρικο τον μήνα για να τη βγάλουμε ως φοιτητές. Εγώ έπιασα με την πώληση 150.000 δραχμές». Μετά από αυτό, έφυγαν ταξίδι. Επισκέφθηκαν διάφορα μαγαζιά, αγόρασαν διάφορα καλά πράγματα. Όταν αργότερα χώρισαν με την Άμμα, «ευγενικά» όπως μου διευκρινίζει, κατέβηκε στην Αθήνα. «Βρήκα ένα μαγαζί στην Πλάκα το 1977, στην Αφροδίτης 10. Ήταν ημιυπόγειο. Τα δύο παράθυρα που είχε πάνω στον δρόμο τα έκανα βιτρίνες», λέει. Έκανε το στρατιωτικό του και από το 1983 μεταφέρθηκε στην Ιπποκράτους, όπου βρίσκεται τα τελευταία σαράντα χρόνια. Γνώρισε τους παλαιοπώληδες της γειτονιάς, μπήκε στο σωματείο, έκαναν μαζί εκθέσεις στο ξενοδοχείο «Μεγάλη Βρετάνια» και ασχολούνταν με παλιές φορεσιές, γιαταγάνια, λόγχες, χαλκώματα και διάφορα άλλα αντικείμενα λαϊκής τέχνης. «Η δουλειά μας μετατοπίστηκε. Όλα αυτά συγκεντρώθηκαν σε μουσεία, πολλές φορές τοπικά. Το ενδιαφέρον και η αναζήτηση στράφηκαν σε άλλες περιοχές, όπως το παλιό παιχνίδι, είτε αυτό είναι σκληρό πλαστικό, είτε στρατιωτάκια. Κάπου εκεί βρίσκομαι και σήμερα. Ούτε έχω καταλάβει πώς από καρυοφύλλια και γιαταγάνια βρεθήκαμε να πουλάμε στρατιωτάκια, με τα οποία έπαιζα κι εγώ μικρός».

κυνήγι ενός καινούργιου αντικειμένου, τα άλλα κάπως τα παραμελείς. Κάθε φορά βρίσκεις κάτι νέο που δεν το έχεις ψάξει κι αυτό είναι ένα από τα πολύ ενδιαφέροντα σε αυτήν τη δουλειά. Σε αυτό το ταξίδι συναντάς ένα σωρό πολιτισμούς, ένα σωρό επίπεδα έκφρασης, από τη μια έχεις τα παιχνίδια και από την άλλη πίνακες ζωγραφικής. Θέλεις δεν θέλεις, αγγίζεις και πιάνεις στα χέρια σου τις δημιουργίες που έχουν διάφορους αποδέκτες. Χρειάστηκα περίπου δέκα χρόνια για να βγω από αυτή την αρρώστια του να τα κρατάω όλα δικά μου, που έχουν πάρα πολλοί συλλέκτες. Σιγά σιγά θεραπεύτηκα. Βλέπεις ότι ούτε μαζί σου θα τα πάρεις ούτε σου ανήκουν και από την άλλη, εφόσον είναι και η δουλειά σου, δίνοντάς τα, παίρνεις κάποια άλλα. Σταδιακά το μαθαίνεις αυτό και προχωράς. Κάθε περίοδος έχει κάτι αγαπημένο. Κάποια από αυτά μπορεί να τα κρατήσεις και χρόνια φυλαγμένα για να τα χαίρεσαι. Κάποια στιγμή, όμως, όταν βρεις τον κατάλληλο άνθρωπο και δείξει κι αυτός ότι τα αγαπάει με αληθινό τρόπο και, φυσικά, σου τα πληρώσει, θα τα δώσεις. Αυτή είναι η δουλειά μας, δεν κάνει να κρατάμε καλά πράγματα μόνο για εμάς, γιατί τότε ξεγελάμε τον πελάτη μας».

Η ΑΓΆΠΗ ΓΙΑ ΤΑ ΑΝΤΙΚΕΊΜΕΝΑ

«Είναι αλήθεια ότι μέσα από αυτήν τη δουλειά οι πληροφορίες που μπορείς να συγκεντρώσεις για έναν άνθρωπο και την ψυχολογία του είναι πολύ πιο προχωρημένες από αυτές που θα μάζευε οποιοσδήποτε ψυχαναλυτής που ασχολείται μαζί του. Γιατί τον συναντάς στις πιο σημαντικές στιγμές του, όταν λαχταράει κάτι, και εκεί φαίνεται η τσιγκουνιά του ή, το αντίθετο, αν είναι χουβαρντάς, καλοσυνάτος, καλότροπος. Όλες οι συμπεριφορές, ακόμα και οι παιδικές, αναδύονται μέσα από αυτήν τη συναλλαγή που θα κάνεις μαζί του». Οι ιστορίες που μου αφηγείται παρακάτω ο κ. Γιώργος είναι γεμάτες περιστατικά που προκαλούν έκπληξη. Πρόκειται για περιπτώσεις συλλεκτών που χαράχτηκαν στη μνήμη του: ρακένδυτους ανθρώπους που έβγαζαν σακιά με λεφτά για μια σειρά στρατιωτάκια, επαίτες που άδειαζαν τη βιτρίνα, φέρνοντας τσουβάλια με νομίσματα, αλλά και για δυο πιστόλες, η απίστευτη ιστορία των οποίων ξεκινά από την Κρήτη στις αρχές του δέκατου ένατου αιώνα, περνά από τα χέρια του και φτάνει σε δυο συγγενείς μέσα από μια τρομερή σύμπτωση.

«Μικρός είχα διαβάσει ένα μυθιστόρημα του Ιουλίου Βερν για κάποιο πολύ σημαντικό διαμάντι. Άρχισα να ψάχνω για θησαυρούς, για ορυκτά, προσπάθησα να φτιάξω ένα δικό μου διαμάντι. Οι γονείς μου τότε δίδασκαν τεχνικά στο σχολείο και είχαν τρεις μήνες διακοπές». Η οικογένεια, όπως μου εξηγεί, φόρτωνε μια σκηνή σε ένα Φίατ και γυρνούσαν την Ελλάδα. Όπου έβρισκαν ανώμαλο δρόμο ή απομακρυσμένο νησί κάθονταν. Εκεί ο Γιώργος έψαχνε για κρύσταλλα, πολύτιμους λίθους και οτιδήποτε άλλο μπορούσε να βρει. Κάπως έτσι ήρθε σε επαφή με εργαλεία, μπήκε στην προϊστορική αρχαιολογία, ασχολήθηκε με τη νεολιθική και την παλαιολιθική εποχή και σιγά σιγά με τη λαογραφία, πριν φτάσει στη λαϊκή τέχνη. «Μια φορά, κάποιες φίλες από την Αμερική με κοιτάξαν με άγριο τρόπο και μου είπαν: “Εσύ πουλάς πράγματα που έχουν σχέση με τον στρατό και τον πόλεμο”. Εγώ τους απάντησα: “Είναι πολύ καλύτερο με αυτό το λίγο μολύβι που χρησιμοποιώ να φτιάχνω αγαλματάκια με τέχνη παρά σφαίρες”. Πιστεύω, λοιπόν, ότι αυτό το οποίο εγώ υπηρετώ –γιατί είναι λειτούργημα το να ψάχνω να βρω, όπως και άλλοι, όλα αυτά τα πράγματα που δημιούργησαν οι άνθρωποι– είναι και μια απάντηση στον πόλεμο, στην καταστροφή και σε οτιδήποτε άλλο θλιβερό και ελεεινό υπάρχει γύρω μας. Αυτό είναι, κατά τη γνώμη μου, το σημαντικότερο σε αυτήν τη δουλειά που κάνω. Βέβαια, υπάρχει και η πιο ακαδημαϊκή αντιμετώπιση, μέσω επιστημών όπως η αρχαιολογία και η λαογραφία. Εγώ προτιμώ να την υπηρετώ από πιο πρακτικό μετερίζι».

ΑΝΤΙΚΕΊΜΕΝΑ ΠΟΥ ΈΧΟΥΝ ΧΑΡΑΧΤΕΊ ΣΤΟ ΜΥΑΛΌ «Όπως και με τους ανθρώπους, κάθε περίοδο βρίσκεις κάτι που αγαπάς περισσότερο. Όμως όλα τα έχεις αγαπήσει και παραμένουν αγαπημένα. Βέβαια, όταν ξεκινάς, με τρέλα πλέον, το

56 lifo – 10.2.22

ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΊΑ ΤΟΥ ΕΠΑΓΓΈΛΜΑΤΟΣ

ΑΠΊΘΑΝΕΣ ΙΣΤΟΡΊΕΣ – ΟΙ ΣΥΛΛΈΚΤΕΣ O ΕΠΑΊΤΗΣ ΤΟΥ ΔΡΌΜΟΥ «Εκείνη την εποχή είχα γεμίσει δύο μεγάλες βιτρίνες με καλούς μολυβένιους στρατιώτες, προπολεμικούς. Ερχόταν συλλέκτες και τους αγόραζαν. Θυμάμαι, λοιπόν, ένα πρωί είδα να στέκεται στην πόρτα ένας ρακένδυτος άνθρωπος. Με το που τον είδα έψαξα την τσέπη μου να βρω κανένα πενηντάρι να του δώσω – είχαμε δραχμές ακόμα. Με κοίταξε με ένα περίεργο ύφος και προχώρησε δειλά δειλά προς τα μέσα. “Α”, λέει, “εσείς έχετε στρατιωτάκια”. “Ναι”, του απαντάω. “Eσύ καλά είσαι;”. Ήμουν πενήντα και αυτός εβδομήντα-εβδομήντα πέντε χρονών. Κάποια στιγμή, κοιτάει τις δυο βιτρίνες που ήταν γεμάτες στρατιωτάκια και μου λέει ότι μαζεύει. “Δεν έχω πολλά, βλέπω ότι εσείς

έχετε μια πλούσια συλλογή και πολύ θα ήθελα να αποκτήσω κι εγώ κάποια από αυτά. Αυτή την κάτω την ομάδα την πουλάτε;” με ρωτάει. “Θα την πάρω”. Ήταν καμιά εικοσαριά κομμάτια που κόστιζαν κάποια χιλιάρικα τότε. Προχωράει στο πάνω ράφι. “Και αυτή την ομάδα θέλω”, λέει. Εγώ άρχισα να νιώθω περίεργα γιατί ο επαίτης που ετοιμαζόμουν να του δώσω πενηντάρι έκλεινε ομάδες από τα ράφια μου και κατέληξε να μου κλείσει και τις δύο βιτρίνες. Μιλάμε για ένα αστρονομικό συνολικό ποσό, που πλησίαζε το εκατομμύριο. Λέω: “Παναγιά μου, σε τρελό πέσαμε. Κουράγιο, Γιώργο, έχεις περάσει τόσα και τόσα”. Μου λέει ότι αποφάσισε να τα πάρει όλα, να αρχίσω να αμπαλάρω μέχρι να πάει ως την τράπεζα. Κάπως ζαβλακωμένος, αρχίζω να βγάζω τις ομάδες που είχα σκοπό να κρύψω για μένα, ώστε και να τις έχω αμπαλάρει και απλώς να τις βάλω κάπου για να τις φυλάξω. Με ρωτάει αν θέλω επιταγή ή μετρητά, του λέω μετρητά. Φέρνει, λοιπόν, μια χαρτοσακούλα του μπακάλη, την ανοίγει μπροστά μου και βλέπω πεντοχίλιαρα. “Αυτό είναι”, ρωτάω, “το συνολικό ποσό που συμφωνήσαμε;” “Ναι”, μου απαντάει, “μετρήστε τα, είναι 890.000”, σαν να μιλούσε για ένα πακέτο τσιγάρα. Παναγία μου, αυτός δεν είναι μόνο τρελός, είναι και πλούσιος τρελός. Πήρα τα λεφτά, τα πήγα μέσα, τα εξαφάνισα και μετά τύλιξα όλα τα στρατιωτάκια. Αργότερα έμαθα από έναν συνάδελφο ότι αυτός γύριζε βράδια, παλιός bon viveur, αεροπόρος από τους πρώτους και ένας άνθρωπος που γύριζε στα σαλόνια των Αθηνών. Άρχισε να αποκαλύπτεται μπροστά μου η ζωή αυτού του “επαίτη” που ούτε μπορούσα να φανταστώ, αν και είχα και χρόνια εμπειρίας στο επάγγελμα με ανθρώπους. Αυτό και μόνο λέει κάποια πράγματα. Ποτέ να μη μένουμε στην εμφάνιση των ανθρώπων ή τουλάχιστον στα πρώτα σήματα που αυτή μας στέλνει».

Ο ΕΠΑΊΤΗΣ ΤΩΝ ΝΟΣΟΚΟΜΕΊΩΝ «Μια άλλη φορά ήταν ένας δημοσιογράφος –φίλε, αν διαβάσεις το άρθρο, μην παρεξηγηθείς, κάποια πράγματα πρέπει να καταγραφούν– με πατέρα πολύ πλούσιο, χρηματιστή. Ντυνόταν κι αυτός ελεεινά, χειρότερα και από μένα, και γύριζε στα νοσοκομεία με ένα πακέτο περιοδικά, πλησίαζε τα κρεβάτια του κόσμου και εκεί, χωρίς να ενοχλήσει κανέναν, έλεγε ότι έχει κάποια προβλήματα υγείας και ότι θέλει να πάει στην Αγγλία να τον εξετάσουν. Δεν ήταν κακό, κάποιοι έβγαζαν και του έδιναν χρήματα. Απέφευγε να γυρνάει στα ίδια νοσοκομεία κάθε μέρα. Μάζευε καμιά φορά και 40.000 δραχμές την ημέρα. Βοηθούσε και το παρουσιαστικό του, γιατί ήταν αδυνατούλης, φουκαριάρης, φορούσε κάτι σκισμένα ρούχα – το βράδυ, βέβαια, μπορεί να ήταν με κουστούμι και γραβάτα, δεν έχει σημασία. Δεν είναι όμως καθόλου εύκολο να ξυπνάς το πρωί και να συνομιλείς με γνήσιο ενδιαφέρον με τους ασθενείς. Εκείνοι τον παρακάλαγαν να του δώσουν πέντε δραχμές. Είχε δει, λοιπόν, δύο μεγάλες συλλογές που είχα από αυτοκινητάκια πρώτης γενιάς. Τριακόσια κομμάτια η μία, 120-150 η άλλη. Κάποια στιγμή τα αγόρασε και ήρθε την άλλη μέρα να τα πληρώσει. Κρατούσε δύο μεγάλες τσάντες πλαστικές γεμάτες ψιλά. Καθάρισα το μέρος απ’ ότι βιβλία είχα, έβαλα σε στοίβες το περίπου 1.000.000 δραχμές –τόσο έκαναν τα αυτοκινητάκια– και κάθισα εκεί, μετρώντας τα κέρματα».

ΟΙ ΠΙΣΤΌΛΕΣ ΠΟΥ ΣΥΝΑΝΤΙΟΎΝΤΑΙ «Η ιστορία αυτή είναι ένα από τα πράγματα που κάνεις τον σταυρό σου και απλώς πας παρακάτω. Είχα έρθει Αθήνα, αλλά διατηρούσα επαφές με τους συναδέλφους στη Θεσσαλονίκη. Ανέβαινα και αγόραζα ή πουλούσα κάποια πράγματα, γιατί η δουλειά μας είναι δούναι και λαβείν. Έρχεται ένας κύριος και με ρωτάει: “Εσείς αγοράζετε παλιές πιστόλες;”. Ευτυχώς, είχα συγκεντρώσει τα χρήματα για να πάω ταξίδι. Πήγα μαζί του, λοιπόν, και πράγματι βρήκα δύο ωραιότατες πιστόλες. Η μία ήταν μακρύκαννη, επαγγελματική, γύρω στα εξήντα εκατοστά μήκος, η άλλη είχε ξύλινο στοιχείο με ασημένια δεσίματα και στολίδια. Ήταν μάλλον λάφυρο. Εκεί είχε μια πυξίδα ναυτική και ένα κινέζικο γνήσιο βάζο του 1860 από τις παλιές περιόδους. Μου άρεσε η πιστόλα, είχε μάλιστα και μια ιδιαιτερότητα στον μηχανισμό, ένα είδος ασφάλειας για να μη βρέχεται το μπαρούτι. Ανήκε σε επαγγελματία. Τότε οι περισσότεροι πασάδες προσλάμβαναν επαγγελματίες πιστολέρο, τους μπράβους της εποχής. Την πιστόλα αυτή την πήρα στα χέρια μου, την κράτησα και μετά από μία εβδομάδα, που πέρασα από τον πρόεδρο του σωματείου μας, είδα ότι είχε μία ακριβώς ίδια, με κάποια διαφορά στα σκαλίσματα. Ήταν πολύ καλής ποιότητα, αλλά δεν είχε πολλά σκαλιστά δεσίματα, μόνο ένα διακριτικό, επαγγελματικό. Αγόρασα και τη δεύτερη πιστόλα και τις έκανα ζευγάρι. Τη μία την αγόρασε ένας διευθυντής καρδιοχειρουργικού τμήματος και την άλλη ένα παλικάρι από την Κρήτη που μάζευε πιστόλες. Το παλικάρι άνοιξε τη μία πιστόλα και βρήκε από κάτω το όνομα του ιδιοκτήτη. Ανοίξαμε και τη δεύτερη

και βρήκαμε το ίδιο όνομα. Τελικά, μάθαμε ότι οι δύο πιστόλες που βρέθηκαν σε τελείως διαφορετικά μέρη ανήκαν στον ίδιο άνθρωπο, έναν επαγγελματία πιστολέρο που είχε φύγει από την Κρήτη και πήγε στη Σάμο λίγο πριν από το 1821. Αποδείχθηκε, μάλιστα, ότι οι δύο αγοραστές ήταν συγγενείς». Κάθε αντικείμενο κουβαλάει, λοιπόν, τη δική του ιστορία, άλλες φορές ευχάριστη και άλλες δραματική. Όταν ρωτάω τον κ. Γιώργο πώς νιώθει κάθε φορά που πέφτει στα χέρια του κάτι με το δικό του, διαφορετικό παρελθόν, μου λέει: «Την εποχή εκείνη που έψαχνα σπαθιά και μαχαίρια, έπιανα στα χέρια μου ένα σπαθί ή ένα πιστόλι που είχε σκοτώσει ανθρώπους και κάτι ένιωθα. Δεν είναι καθόλου εύκολο να κρατάς αντικείμενα είτε κάποιου που έχει πεθάνει είτε που κουβαλάνε άλλες μνήμες. Πρέπει να έχεις αντοχή ή να είσαι χοντρόπετσος για να αντέξεις αυτήν τη μνήμη. Όπως σήμερα βάζουμε μια δισκέτα και έχει μέσα τραγούδια, γιατί να μην κουβαλάνε και τα αντικείμενα στη μοριακή τους δομή κάποιες μνήμες; Μπορεί και να συμβαίνει, δεν το ξέρουμε. Ήταν, λοιπόν, μεγάλη ξεκούραση για εμένα το ότι η δουλειά μου σταμάτησε να έχει σχέση με τέτοια πράγματα και άρχισα να ασχολούμαι με παλιά παιχνίδια που κουβαλάνε παιδικές μνήμες, γενικότερα ένα ευχάριστο περιβάλλον. Ήταν για μένα ένα είδος φαρμάκου. Για να μην αδικήσω τους συναδέλφους που μπορεί να τα διαβάσουν αυτά και να γελάνε, υπάρχουν και οι χοντρόπετσοι που κάνουν απλώς τη δουλειά τους –και καλά κάνουν–, θα αγοράσουν ένα αντικείμενο, θα το εκτιμήσουν σωστά, θα το πουλήσουν σωστά, χωρίς πολλές συναισθηματικές αηδίες, όπως αυτά που λέω εγώ τώρα». «Γιατί το λες αυτό; Δεν είναι κακό να είσαι συναισθηματικός», του λέω. «Καμιά φορά το δικό μου το στυλ, που είναι πιο “ευαίσθητο”, πιο ρομαντικό, πάει ενάντια στην πρακτική αντιμετώπιση του επαγγέλματος. Έχεις να πληρώσεις το νοίκι σου, τα έξοδά σου. Κάπου ξεχνιόμαστε εμείς οι “ρομαντικοί” εντός εισαγωγικών – γιατί κωλόπαιδα του κερατά είμαστε όλοι. Αυτό που θέλουν (σ.σ. οι άνθρωποι του επαγγέλματος) είναι να σε γδύσουν, να σ’ τα πάρουν όλα και να φύγουν κι εσύ να μείνεις ξεβράκωτος, γυμνός. Ναι, κύριοι, τι να κάνουμε. Πενήντα χρόνια υπηρετώ το επάγγελμα. Αυτή είναι, δυστυχώς, η αλήθεια». Τι του έμαθε, λοιπόν, η ζωή μετά από πενήντα χρόνια στην καρέκλα του παλαιοπώλη; «Να μη βιάζομαι. Αυτός που είναι να έρθει, θα έρθει. Ακόμη και αν είναι ο τελευταίος επισκέπτης. Ούτε ξέρεις πότε».

Δεν είναι καθόλου εύκολο να κρατάς αντικείμενα είτε κάποιου που έχει πεθάνει είτε που κουβαλάνε άλλες μνήμες. Πρέπει να έχεις αντοχή ή να είσαι χοντρόπετσος για να αντέξεις αυτήν τη μνήμη. Όπως σήμερα βάζουμε μια δισκέτα και έχει μέσα τραγούδια, γιατί να μην κουβαλάνε και τα αντικείμενα στη μοριακή τους δομή κάποιες μνήμες;

10.2.22 – lifo

57

MARKET RESEARCH

PERSONAL SHOPPER î

Estée Lauder Κραγιόν Pure Color Envy Matte στην απόχρωση 558 Marvelous. Στα καταστήματα καλλυντικών

õ

ñ

Ianos Art Shop

HUAWEI

Έργο Teddy in Love του Στάθη Αλεξόπουλου.

Ασύρματα ακουστικά FreeBuds Lipstick. Σε επιλεγμένα καταστήματα

Στο εμπορικό κέντρο Golden Hall

ö

Tommy Jeans

ò

College coach jacket από ανακυκλωμένα υλικά.

Το βιβλίο «The House of Glam - Lush interiors & design extravaganza».

gr.tommy.com

Paraphernalia

Zuccherino: Ένα αφράτο brownie cake και ένα lunch box γεμάτο αγάπη για την Ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου Την Ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου τα πιο νόστιμα γλυκά έχουν την τιμητική τους. Γι’ αυτό και το Zuccherino έχει ετοιμάσει μια σειρά από γλυκά γεμάτα αγάπη, για να γιορτάσετε με τους αγαπημένους σας όπως τους αξίζει. Oι pastry chefs των Zuccherino, λοιπόν, για τo φετινό Valentine’s date έχουν δημιουργήσει ένα αφράτο Brownie Cake ειδικά για το δικό σας ταίρι. Οι στρώσεις του αφράτου chocolate cake σε συνδυασμό με την κρέμα τυριού μασκαρπόνε και τα φρέσκα φρούτα του δάσους θα απογειώσουν τη γεύση κάθε μπουκιάς. Στα ζαχαροπλαστεία Zuccherino η αγάπη είναι παντού και φέτος έρχεται και στην πόρτα σας, σε ένα εντυπωσιακό lunch box, μέσω των delivery apps του efood και του Wolt για να κάνει την ημέρα αυτή ακόμα πιο ξεχωριστή. Μέσα σε αυτό το τέλειο packaging θα βρείτε μια σοκολατόπιτα σε σχήμα καρδιάς και χειροποίητο παγωτό Fior di Latte για δύο άτομα.

www.paraphernalia.gr

ΥΓ. Αποτελεί την ιδανική επιλογή για όσους ξέχασαν να πάρουν δώρο στους αγαπημένους τους και θέλουν να σώσουν την κατάσταση τελευταία στιγμή με λίγα κλικ. www.zuccherino.gr/, www.facebook.com/zuccherino.gr Instagram: zuccherino.gr

ö

Lancôme

ö

Άρωμα Idôle. Στα καταστήματα καλλυντικών

Converse Παπούτσια από τη συλλογή «Crafted With Love». Σε επιλεγμένα καταστήματα

ñ

Swarovski Τσόκερ Una. www.swarovski.com

Fessa: Έκθεση χαλιών μέχρι τις 16 Φεβρουαρίου στο Theoxenia Palace Hotel Οι εορταστικές προσφορές της εταιρείας Fessa για τα 31 χρόνια λειτουργίας της συνεχίζονται. Ανακαλύψτε μερικά από τα καλύτερα χαλιά σε χαμηλές τιμές και διαλέξτε ανάμεσα σε μετάξι, μαλλί και contemporary art designs. Θα βρείτε μοντέρνα, διαχρονικά, νομαδικά και ντελικάτα σχέδια κλασικών ταπητουργών που ζεσταίνουν κι ομορφαίνουν σπίτια, γραφεία και εξοχικά, στο τμήμα Bazaar. Αθήνα-Κηφισιά: Theoxenia Palace Hotel αίθουσα «Αφροδίτη», Φιλαδελφέως 2, Κηφισιά, 210 6233622 Θεσσαλονίκη: Shop 1: FESSA - Martha Grammenidou , Πλουτάρχου 8, 2310 222406. Shop 2: FESSA, Tapis d’Orient, Μητροπόλεως 89, 2310 240415 www.fessacarpets.gr, info@fessacarpets.gr

58 lifo – 10.2.22

ΈΧΕΙΣ ΓΟΎΣΤΟ Πηνελόπη, πώς προέκυψε η ενασχόλησή σου με τη μόδα; Πριν επιστρέψω στην Ελλάδα, παρακολούθησα ένα foundation course στο Fine Arts and Design, όπου μελέτησα για πρώτη φορά πρωτοπόρους του χώρου της μόδας και αμέσως αποφάσισα ότι θέλω να σπουδάσω σχέδιο μόδας. Επίσης, έντονη ήταν η επιρροή που δέχτηκα από τη μητέρα μου, που όταν ήμουν παιδί εργαζόταν στον χώρο και την παρακολουθούσα που δούλευε από το σπίτι. Είμαι κι εγώ σε αυτόν τον χώρο απ’ όταν τελείωσα τις σπουδές μου, το τελευταίο διάστημα στην ομάδα του Kimalé.

Πηνελόπη Χάνσεν Σχεδιάστρια μόδας

Styling ή fashion design; Fashion design, το σχέδιο, την κατασκευή του ρούχου, το πατρόν, τη ραφή. Γενικά προτιμώ τη χειρωνακτική εργασία που σου επιτρέπει να αποδώσεις μια ιδέα σε τρισδιάστατη μορφή, αυτό το συναίσθημα βαθιάς ικανοποίησης. Αυτό είναι υπέροχο. Τρία items που υπάρχουν στην ντουλάπα σου και δεν θα φύγουν ποτέ. Το κουστούμι που αγόρασα με τον πρώτο μου μισθό, το αγαπημένο μου ψηλόμεσο Levis 881, το δερμάτινο τζάκετ της μητέρας μου. Υπάρχουν brands ή σχεδιαστές με τους οποίους ονειρεύεσαι να συνεργαστείς; Τα συναισθήματά μου για τη βιομηχανία της μόδας είναι ανάμεικτα. Το ιδανικό, κατά τη γνώμη μου, αφορά περισσότερο τη συνθήκη εργασίας και τη φιλοσοφία του εκάστοτε brand. Είναι πολύ ελπιδοφόρες οι προσπάθειες των νέων brands να ακολουθήσουν μια «ηθική» γραμμή παραγωγής. Τι σημαίνει πραγματικά να έχεις «προσωπικό στυλ» και πώς το πετυχαίνει κανείς; Δεν γνωρίζω, ίσως να χτίζεται με τον χρόνο. Προσωπικά με γοητεύουν άτομα που έχουν μπαλώσει ρούχα τους έστω και μία φορά. Κάτι τόσο αγαπημένο που έχει φορεθεί πολλές φορές, στους δρόμους, σε υπόγεια πάρτι με καπνό, σε ταξίδια, γίνεται σημείο αναφοράς, αφηγείται ιστορίες. Αρχίζει να αποκτά χαρακτήρα, στυλ. Είναι όμορφη αυτή η σχέση με τον χρόνο.

από τηn αφροδιτη σακκα φωτο: παρισ ταβιτιαν

Με τι πρότζεκτ ασχολείσαι αυτόν τον καιρό; Είμαι πολύ ενθουσιασμένη με το Denim Project του Kimalé, καθώς η δημιουργία/ αγορά ενός καινούργιου τζιν επιβαρύνει σε μεγάλο βαθμό το περιβάλλον. Η ομάδα μας επιχειρεί να «διατηρήσει» τα πιο αγαπημένα σας τζιν. Το Denim Project μεταποιεί φθαρμένα τζιν, χρησιμοποιώντας ρετάλια υφασμάτων από προηγούμενες κολεξιόν. Πιο συγκεκριμένα, βάζει μπαλώματα σε σκασίματα, λεπτομέρειες σε ρεβέρ, προσαρμογή σε μεγαλύτερο νούμερο με πάνελ στις πλαϊνές ραφές. Στόχος είναι να παρατείνουμε τη χρήση του ρούχου! Αυτό συμβαίνει κάθε Σάββατο, στο ατελιέ του Kimalé, Μαυρομιχάλη 21, στα Εξάρχεια. (Περισσότερες πληροφορίες @kimale_studio) Κάτι το οποίο δεν θα σε έβλεπε κανείς να φοράς εκτός σπιτιού; Δεν θα φορούσα έξω όσα φοράω στο σπίτι, γιατί τα τελευταία χρόνια είναι όλα καλυμμένα με τις τρίχες του γατιού μου. Τι φοράς σήμερα και πόσο κοστίζει; Σακάκι Kimalé (€190), τζιν μεταποιημένο από το Denim Project (€15), πουκάμισο Ελευθεριάδης (δώρο), παπούτσια Camper (€150). Πού πηγαίνεις τώρα; Τρέχω να αλλάξω ρούχα, τελικά έχει κρύο σήμερα… @penelopehansen_

10.2.22 – lifo

59

HEALTH

Κρύο, χιόνια και πτώσεις: Πώς θα αποφύγετε τις «παγίδες» του χειμώνα

από την αλεξία σβώλου

Τα ακραία καιρικά φαινόμενα ήρθαν για να μείνουν και οι χαμηλές θερμοκρασίες, μαζί με το χιόνι που στοιβάζεται και τον παγετό που ακολουθεί, κρύβουν πολλές παγίδες για την υγεία. Κυρίως πρέπει να προσέχουν οι ηλικιωμένοι και οι καρδιοπαθείς, γιατί το κρύο δυσκολεύει το έργο της καρδιάς και ζορίζει τους ανθρώπους με υποκείμενα αναπνευστικά και καρδιολογικά προβλήματα, ενώ οι πτώσεις στον πάγο αποτελούν σημαντική αιτία καταγμάτων και κακώσεων.

Κ

ρύο, καιρός για δύο. Καιρός ακόμα για cocooning στον καναπέ, για θαλπωρή και ζεστά χειμωνιάτικα φαγητά ψημένα σε γάστρα, για ζεστά ροφήματα αρωματισμένα με κανέλα, γαρίφαλο ή γλυκάνισο αλλά και για ιδιαίτερη προσοχή, καθώς τα στραβοπατήματα παραμονεύουν παντού. Οι εποχικές ιώσεις και ο πανταχού παρών κορωνοϊός, που εξακολουθεί να μας απειλεί, δεν αποτελούν τη μοναδική χειμωνιάτικη απειλή. Εκτός από τα προληπτικά μέτρα για την αποφυγή της λοίμωξης Covid, ειδικά οι ευπαθείς άνθρωποι κάθε ηλικίας πρέπει να προσέχουν το κρύο και να αποφεύγουν τις βόλτες σε πεζοδρόμια-παγοδρόμια. Η απότομη πτώση της θερμοκρασίας είναι επικίνδυνη για όσους έχουν «εύθραυστη» καρδιά, καθώς και για όλους τους ασθενείς με χρόνιες πνευμονοπάθειες, καθώς οι αναπνευστικές παθήσεις επηρεάζουν την καρδιά. Συνεπώς, τόσο οι καρδιοπαθείς όσο και οι ασθενείς με ΧΑΠ, χρόνιες βρογχίτιδες και εκείνοι που νόσησαν βαριά από Covid-19 τώρα ή από γρίπη τα προηγούμενα χρόνια, ασθενείς με πνευμονικό καρκίνο, καπνιστές και ασθματικοί κινδυνεύουν από την απότομη έκθεση στο κρύο, γι’ αυτό πρέπει να είναι σωστά προστατευμένοι.

ΕΙΔΙΚΉ ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΊΗΣΗ ΓΙΑ ΚΑΡΔΙΟΠΑΘΕΊΣ Στην απότομη πτώση της θερμοκρασίας, τα άτομα με ευάλωτη υγεία δεν πρέπει να το πα-

60 lifo – 10.2.22

ρακάνουν, δηλαδή δεν πρέπει να κουράζουν περισσότερο την καρδιά τους, μένοντας ατελείωτες ώρες έξω, και δεν πρέπει να κουράζονται με υπερβολική σωματική δραστηριότητα για την ηλικία ή την κατάσταση της υγείας τους. Το περπάτημα στον καθαρό αέρα και στη φύση είναι φάρμακο για κάθε άνθρωπο, από τις πιο τρυφερές ηλικίες μέχρι τα 100 (και βάλε), αλλά τον χειμώνα ισχύει ο ίδιος κανόνας που ισχύει και το καλοκαίρι στη θάλασσα: δεν πρέπει να υπερεκτιμούμε τις δυνάμεις μας, αλλά πρέπει να μάθουμε να ακούμε το σώμα μας. Κάθε ένδειξη κακοδιαθεσίας, κούρασης, δύσπνοιας ή ζαλάδας είναι ένα καμπανάκι κινδύνου που πρέπει να μας κρατά σε εγρήγορση. Συνεπώς, εκμεταλλευόμαστε τις πιο «θερμές» ώρες της ημέρας, με ηλιοφάνεια ή έστω με λιγότερο αέρα, για να κάνουμε βόλτα, πάντα ντυμένοι σωστά και πάντα με παρέα. Το σωστό ντύσιμο για τις χειμερινές βόλτες και αποδράσεις περιγράφεται ακριβώς με τη φράση «ντύσιμο κρεμμύδι». Αυτό μεταφράζεται σε ζεστό ντύσιμο όχι με ένα χοντρό ρούχο αλλά με περισσότερα, λεπτά, αντιανεμικής ύφανσης, που φοριούνται σε στρώσεις, ώστε, αν κατά τη διάρκεια της σωματικής δραστηριότητας ζεσταθούμε, να μπορούμε βγάζουμε ένα ρούχο τη φορά. Έτσι δεν κινδυνεύουμε ούτε να κρυώσουμε αλλά ούτε και να ζεσταθούμε πάρα πολύ, μετά να ιδρώσουμε και στη συνέχεια να παγώσει ο ιδρώτας πάνω στο σώμα, με κίνδυνο να κρυώσουμε οι ίδιοι ή να πάθουμε ψύξη.

ΤΑ ΣΩΣΤΆ ΠΑΠΟΎΤΣΙΑ ΓΙΑ ΝΑ ΜΗ ΣΤΡΑΒΟΠΑΤΉΣΟΥΜΕ Πολύ σημαντικό αξεσουάρ στις χειμωνιάτικες βόλτες είναι τα σωστά υποδήματα. Σε περίπτωση χιονόπτωσης, όταν αυτή σταματήσει, ενώ έχει ξαστεριά και χαμηλή θερμοκρασία, είναι μαθηματικά βέβαιο ότι θα δημιουργηθεί πάγος, γι’ αυτό είναι πολύ σημαντικό να έχουμε ευστάθεια στα βήματά μας. Οι πιο εσφαλμένες επιλογές είναι οτιδήποτε με τακούνι, έστω και μοκασίνια, απλές μπότες πόλης με τακούνι και απλά αθλητικά παπούτσια, ειδικά running shoes ή ugly shoes, που είναι και πολύ της μόδας. Με αυτά στα πόδια δεν θα περπατήσουμε αλλά θα κάνουμε ice skating, με κίνδυνο να χτυπήσουμε. Τα κατάγματα αποτελούν βασική αιτία τραυματισμού τον χειμώνα, ενώ για τους μεσήλικες και κυρίως για τις γυναίκες που πάσχουν και από οστεοπόρωση ή οστεοπενία το κάταγμα στο ισχίο μπορεί να αποβεί μοιραίο ή η αρχή μιας διαρκώς φθίνουσας πορείας της υγείας. Και οι άνδρες κινδυνεύουν από οστεοπενία και οστεοπόρωση, ειδικά όσοι έχουν νοσήσει με καρκίνο του προστάτη και έχουν υποβληθεί σε ορμονοθεραπεία. Για να περπατάμε με ασφάλεια στον βρεγμένο ή παγωμένο δρόμο, στις πλατείες και τα πεζοδρόμια, χρειαζόμαστε μποτάκι, ή αρβυλάκι βουνού, ή μπότα apres ski με αντιολισθητική σόλα και όχι γαλότσα κατάλληλη για τη βροχή. Περπατάμε με σταθερά βήματα, όταν έχει πολύ χιόνι και δεν κυκλοφορούν οχήματα προτιμάμε να περπατάμε στον δρόμο, αλλιώς επιλέγουμε τον ποδηλατόδρομο ή τα πεζοδρόμια, αλλά προσέχουμε τις βγαλμένες πλάκες από τις ρίζες των δέντρων και γενικά τις «παγίδες». Επίσης, είναι πολύ σημαντικό να μη φοράμε ρούχα που μπορούν να μπλεχτούν με τα πόδια μας. Είναι προτιμότερο το μπουφάν μέχρι τη μέση ή τους γλουτούς και, αντί για κασκόλ που μπορεί να μπλεχτεί, τα ειδικά προστατευτικά λαιμού ή χειμωνιάτικο buff (μαντίλι-σωλήνας). Οπωσδήποτε χρειαζόμαστε γάντια, κυρίως αδιάβροχα ή fleece, όχι όμως πλεκτά, γιατί θα γίνουν μούσκεμα. Στο χιόνι, τη βροχή και τον παγετό βοηθά να φοράμε σκούφο, ή κορδέλα, ή «αυτάκια» και στη χιονόπτωση είναι πολύ έξυπνο να φοράμε μάσκα (του σκι ή της ιστιοπλοΐας), ώστε να μη μας τυφλώνουν οι νιφάδες, ειδικά όταν φυσάει, και μας «ξυρίζουν» το πρόσωπο. Το κεντρικό μήνυμα για το σπίτι είναι πως μπορούμε να χαιρόμαστε τον χειμώνα, και κάθε εποχή με ασφάλεια, σωστή ένδυση και εξοπλισμό και με μια συμβουλή που δεν πρέπει να μας φεύγει από το μυαλό, ακόμα κι αν πατήσουμε τα εκατό χρόνια ζωής: «Το ατύχημα συμβαίνει ακόμα και μέσα στο σπίτι, ακόμα και έξω από την πόρτα του σπιτιού, όταν είμαστε κουρασμένοι, απρόσεκτοι, βιαστικοί και όταν υπερεκτιμούμε τις δυνάμεις μας».

ΔΙΔΥΜΟΣ [21.5/21.6] Με την είσοδο του κυβερνήτη σας Ερμή στον Υδροχόο στις 14/2 ο τομέας της πνευματικής σας ανάπτυξης παίρνει σημαντική ώθηση και μέχρι τις 10/3 θα συμβούν πολύ σημαντικές εξελίξεις σε εμπορικές υποθέσεις, ενώ θα προκύψουν και νέες συνεργασίες με το εξωτερικό. Θα ταξιδεύετε συχνά και θα προωθήσετε τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες σας. Οι μαθησιακές σας δεξιότητες θα είναι ανεπτυγμένες και οι φοιτητές θα μείνετε ικανοποιημένοι με τα αποτελέσματα των προσπαθειών σας, αρκεί να παραμείνετε συγκεντρωμένοι στους στόχους σας. Η Πανσέληνος στον Λέοντα στις 16/2 θα επηρεάσει κυρίως τους γεννημένους το 3ο δεκαήμερο. Μπορεί να σημάνει την ολοκλήρωση ενός στόχου ή να προκαλέσει πρόσφορο έδαφος για εντάσεις με οικείους. Ακατάλληλη μέρα για επίλυση διαφορών, εκτός κι αν καταφέρετε να κοντρολάρετε τον θυμό σας.

ΖΥΓΟΣ [23.9/22.10] Μια πολύ δημιουργική

Ερμή στο ζώδιό σας στις 14/2 ξεκινά μια επικοινωνιακή φάση για εσάς και μέχρι τις 10/3 θα πετύχετε πολλά στην προσωπική και στην επαγγελματική σας ζωή. Οι επαφές με συνεργάτες θα είναι συχνές, οπότε κάποια εκκρεμή θέματα θα μπούνε σε μια τάξη. Πολλοί από εσάς θα κλείσετε μια καλή επαγγελματική συμφωνία που θα αυξήσει τα κέρδη σας και θα εκτιμηθούν οι δεξιότητες και τα ταλέντα σας. Ο ποιοτικός χρόνος που θα περνάτε με το ταίρι σας μέσω δραστηριοτήτων που σας ευχαριστούν θα συμβάλει στη βελτίωση της σχέσης σας και μπορεί να κάνετε σχέδια για την επισημοποίησή της. Η Πανσέληνος στις 16/2 φωτίζει τον τομέα των σχέσεων και είναι ιδανική μέρα για να κάνετε πρόταση γάμου στο ταίρι σας. Επίσης, θα σημάνει την ολοκλήρωση ενός ξεκινήματος που έγινε με τη Νέα Σελήνη στον Λέοντα στις 8/8/21.

ΙΧΘΥΣ [20.2/20.3] Η προσοχή σας στρέφε-

ΚΑΡΚΙΝΟΣ [22.6/22.7] Το προσεχές δι-

ΣΚΟΡΠΙΟΣ [23.10/22.11] Με την είσοδο

ται σε προσωπικές σας υποθέσεις από τις 14/2, που εισέρχεται ο Ερμής στον Υδροχόο, και σε παρελθοντικά ζητήματα, για τα οποία θα αναζητήσετε απαντήσεις. Η αναδρομή στο παρελθόν θα σας βοηθήσει να βελτιώσετε το μέλλον, αρκεί να μη σας καταπιεί η νοσταλγική διάθεση με αποτέλεσμα να μείνετε άπραγοι. Ιδανική εποχή για ψυχοθεραπεία, διαλογισμό και ασκήσεις που θα συμβάλουν στο ξεκαθάρισμα των σκέψεών σας. Η Ημέρα των Ερωτευμένων σάς βρίσκει εσωστρεφείς και θα προτιμήσετε να μείνετε μόνοι, ειδικά εσείς που έχετε χωρίσει πρόσφατα. Βιώστε τα συναισθήματά σας και πάρτε τον χρόνο σας. Η Πανσέληνος στον Λέοντα στις 16/2 τονίζει τον τομέα της εργασίας και θα επανεξετάσετε τη μέχρι τώρα πορεία σας. Ενδεχομένως να νιώσετε την ανάγκη αλλαγής επαγγελματικής κατεύθυνσης και να ασχοληθείτε εντατικά με την αναζήτηση εργασίας. Μεριμνήστε για την υγεία σας και κόψτε βλαβερές συνήθειες.

άστημα θα ασχοληθείτε κυρίως με οικονομικές υποθέσεις και με τα ερωτικά σας, καθώς στις 14/2 εισέρχεται ο Ερμής στον Υδροχόο και μέχρι τις 10/3 θα έχετε συχνές συναντήσεις με άτομα που θα σας δώσουν λύσεις σε ζητήματα που σας απασχολούν. Η Ημέρα των Ερωτευμένων σάς βρίσκει πρόθυμους για φλερτ και νέες γνωριμίες, αλλά δεν θα πρέπει να σας παρασύρει το γενικότερο κλίμα, κάνοντας κάποια επιλογή που δεν θα καλύπτει τις ανάγκες σας. Να είστε επιλεκτικοί, δίχως να είστε σνομπ. Κατάλληλη εποχή για να ζητήσετε κάποια χρηματοδότηση ή για μια νέα επιχειρηματική προσπάθεια. Η Πανσέληνος στον Λέοντα στις 16/2 πραγματοποιείται στον τομέα των οικονομικών σας και σηματοδοτεί την αποπληρωμή μιας οφειλής. Ανατρέξτε στη Νέα Σελήνη στον Λέοντα στις 8/8/21 για να ξέρετε τι περίπου να περιμένετε.

του Ερμή στον Υδροχόο στις 14/2 θα σας απασχολήσουν θέματα της οικιακής σας ζωής και θα προσπαθήσετε να αντιμετωπίσετε όσα σας απασχολούν. Θα έχετε καλύτερη επικοινωνία με τα αγαπημένα σας πρόσωπα και συχνές επισκέψεις στο σπίτι σας. Αν ασχολείστε με αγοραπωλησίες ακινήτων, η δύναμη της πειθούς σας και η ευελιξία σας θα παίξουν καταλυτικό ρόλο και οι διαπραγματεύσεις σας θα έχουν επιτυχή αποτελέσματα. Η Πανσέληνος στον Λέοντα στις 16/2 δίνει έμφαση στον τομέα της καριέρας και της φήμης και σηματοδοτεί την έναρξη μιας εποχής επιβράβευσης των προσπαθειών προηγούμενων μηνών μέσω μιας ανώτερης θέσης εργασίας και συνεπώς της αύξησης του εισοδήματός σας. Αξιοποιήστε τις γνωριμίες σας και συζητήστε με πρόσωπα που μπορούν να υποστηρίξουν ένα νέο εγχείρημα.

ΛΕΩΝ [23.7/23.8] Αυτή την εποχή δίνετε έμ-

ΤΟΞΟΤΗΣ [23.11/21.12] Ένα πολύ επικοι-

ΚΡΙΟΣ [21.3/20.4] Ο τομέας της κοινωνικής

φαση στην επικοινωνία με συνεργάτες και φίλους, καθώς στις 14/2 εισέρχεται ο Ερμής στον Υδροχόο και μέχρι τις 10/3 θα είναι μια καλή εποχή για να επαναπροσδιορίσετε τις σχέσεις σας. Μέσω κάποιων επαφών θα αποκτήσετε νέα ενδιαφέροντα, ενώ παράλληλα θα περνάτε ποιοτικό χρόνο με το ταίρι σας. Την Ημέρα των Ερωτευμένων εισέρχεται η Σελήνη στο ζώδιό σας και η γοητεία σας θα είναι στα ύψη. Οργανώστε μια ρομαντική βραδιά με το ταίρι σας, οι ελεύθεροι βγείτε να γνωρίσετε κόσμο, καθώς οι προοπτικές για βελτίωση της ερωτικής σας ζωής είναι πολλές. Η μοναδική Πανσέληνος της χρονιάς στο ζώδιό σας στις 16/2 θα εντείνει την ανάγκη σας να ανακτήσετε την αυτοδυναμία σας, επηρεάζοντας κυρίως τους γεννημένους το 3ο δεκαήμερο. Θέστε νέους στόχους και κυνηγήστε τα όνειρά σας.

σας δικτύωσης ενεργοποιείται με την είσοδο του Ερμή στον Υδροχόο στις 14/2 και ξεκινάει μια πολύ επικοινωνιακή περίοδος που θα διαρκέσει μέχρι τις 10/3. Κατά τη διάρκεια αυτού του κύκλου θα έχετε την ικανότητα να βρίσκετε πρωτότυπες ιδέες που θα καταφέρετε να τις υλοποιήσετε. Την ίδια μέρα εισέρχεται η Σελήνη στον Λέοντα και, καθώς φωτίζει τον τομέα της δημιουργικότητας και του έρωτα, είναι ιδανική μέρα για τους ελεύθερους να φλερτάρετε και για τους δεσμευμένους να αναθερμάνετε τη σχέση σας. Στις 16/2 η Πανσέληνος στον Λέοντα θα επηρεάσει κυρίως τους γεννημένους το 3ο δεκαήμερο, πυροδοτώντας έντονα συναισθήματα. Προσέξτε πώς θα διαχειριστείτε πιθανή ένταση με το ταίρι σας και αποστασιοποιηθείτε από τα γεγονότα, προτού πάρετε αποφάσεις για τη σχέση σας. Οι ερωτικές σας βλέψεις προς ένα φιλικό σας πρόσωπο θα προκαλέσουν αμηχανία.

ΠΑΡΘΕΝΟΣ [24.8/22.9] Ο κυβερνήτης

ΤΑΥΡΟΣ [21.4/20.5] Με την είσοδο του Ερμή στον Υδροχόο στις 14/2 ξεκινά ένα διάστημα που θα διαρκέσει μέχρι τις 10/3, κατά τη διάρκεια του οποίου θα δώσετε έμφαση στην καριέρα και στα μακροπρόθεσμα σχέδιά σας. Αξιοποιήστε τις επικοινωνιακές σας δεξιότητες και θα κερδίσετε τις εντυπώσεις. Εξαιρετική εποχή για την ανάπτυξη επαγγελματικών σχεδίων ή στρατηγικών. Μπορεί κάποιοι να απευθυνθούν σε εσάς για συμβουλές πάνω σε σημαντικά θέματα. Στις 16/2 η Πανσέληνος στον Λέοντα φέρνει σε κόντρα τις οικογενειακές σας υποχρεώσεις με αυτές της καριέρας και δεν αποκλείεται να δημιουργηθούν προστριβές με ένα μέλος της οικογένειας. Η συγκεκριμένη Πανσέληνος επηρεάζει κυρίως τους γεννημένους το 3ο δεκαήμερο και σας καλεί να εξισορροπήσετε την επαγγελματική με την προσωπική σας ζωή. Φροντίστε να περνάτε ποιοτικό χρόνο με τα αγαπημένα σας πρόσωπα.

Sudoku No 714 6 1

1

9 6

3 4 8

5 2 4 7

9

4 5 3 1

8 1 5 7 6 9 4 7

1 3

5 5

Η λύση του προηγούμενου 7 5 2 9 4 6

3 4 9 2 8 1

1 6 8 7 5 3

4 3 7 1 9 8

9 8 6 5 2 7

2 1 5 6 3 4

5 2 4 3 7 9

8 9 1 4 6 5

6 7 3 8 1 2

3 6 4 2 1 9 8 7 5 8 5 2 6 4 7 1 3 9 1 7 9 5 3 8 6 2 4

σας ο Ερμής εισέρχεται στις 14/2 στον Υδροχόο και ξεκινά μια εποχή που θα ασχοληθείτε με θέματα της καθημερινότητας και της εργασίας. Αξιοποιήστε τις επικοινωνιακές σας δεξιότητες, στείλτε βιογραφικά όσοι αναζητάτε μια θέση εργασίας και αν σας καλέσουν σε συνέντευξη, βάλτε τα δυνατά σας για να κερδίσετε τις εντυπώσεις. Επίσης, τακτοποιήστε διάφορες εκκρεμότητες, ώστε να έχετε καθαρό νου αν ξεκινάτε ένα νέο εγχείρημα. Τέλος, κάντε ένα τσεκάπ και φροντίστε τη φυσική σας κατάσταση. Η Πανσέληνος στον Λέοντα στις 16/2 σας καλεί να ρίξετε τους ρυθμούς και να εστιάσετε στη βελτίωση του ψυχισμού σας. Η σύνοδος Αφροδίτης - Άρη στον Αιγόκερω προσδίδει έντονο ερωτισμό και είναι ιδανική μέρα για να αφιερώσετε χρόνο στην ερωτική σας ζωή, ελεύθεροι και μη. Μπορεί να προκύψει ένας νέος έρωτας που θα αλλάξει τη ζωή σας.

φάση ξεκινάει για εσάς από τις 14/2, που εισέρχεται ο Ερμής στον Υδροχόο, και, εκτός του ότι θα εξασκήσετε τα ταλέντα σας, θα προωθήσετε τη δουλειά σας με επιτυχία. Η διορατικότητά σας θα είναι ανεπτυγμένη και αν κάνετε κάποια επένδυση, θα έχει μακροπρόθεσμα οφέλη. Η Ημέρα των Ερωτευμένων σας βρίσκει πολύ επικοινωνιακούς και θα είναι μια καλή στιγμή για να κάνετε πρόταση γάμου. Η Σελήνη στον Λέοντα την ίδια μέρα φωτίζει τον τομέα της κοινωνικής σας ζωής και μπορεί να έρθετε πιο κοντά με ένα φιλικό σας πρόσωπο που θα σας εκφράσει το ερωτικό του ενδιαφέρον. Η Πανσέληνος στις 16/2 θα σημάνει την ολοκλήρωση ενός στόχου. Ενδεχομένως να αφορά κάτι νέο που ξεκίνησε με τη Νέα Σελήνη του Λέοντα στις 8/8/21 και ήρθε η εποχή να δρέψετε τους καρπούς των κόπων σας.

starfax

ΥΔΡΟΧΟΟΣ [20.1/19.2] Με την είσοδο του

νωνιακό διάστημα ξεκινά για εσάς από τις 14/2 που εισέρχεται ο Ερμής στον Υδροχόο και καθώς ενεργοποιεί τον τομέα που είναι κυβερνήτης του, οι ιδιότητές του θα είναι σε έξαρση. Πολύ καλή εποχή για προώθηση υπηρεσιών, προϊόντων ή δεξιοτήτων, για εμπορικές διαπραγματεύσεις και κλείσιμο συμφωνιών. Επίσης, θα ευνοηθούν οι μετακινήσεις και θέματα εκπαίδευσης. Οι επαφές με οικείους θα είναι συχνές και θα βελτιώσετε τις σχέσεις σας. Νέες ιδέες θα σας κρατήσουν απασχολημένους και θα βρείτε υποστηρικτές, αν τις μοιραστείτε με τα κατάλληλα πρόσωπα. Η Πανσέληνος στον Λέοντα στις 16/2 θα σας παρακινήσει να ασχοληθείτε ξανά με τις σπουδές και αν ακολουθήσετε με πειθαρχία ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα, θα καταφέρετε να ολοκληρώσετε έναν κύκλο σπουδών με επιτυχία. Ή μπορεί να φέρει την επιβράβευση μιας προσπάθειας που ξεκίνησε στις 8/8/21 με τη Νέα Σελήνη του Λέοντα, ανοίγοντας προοπτικές προς νέες κατευθύνσεις.

ΑΙΓΟΚΕΡΩΣ [22.12/19.1] Μια εποχή πολλών διαπραγματεύσεων και συζητήσεων για οικονομικά θέματα ξεκινά από τις 14/2, που εισέρχεται ο Ερμής στον Υδροχόο, και μέχρι τις 10/3 θα ασχοληθείτε με τον προϋπολογισμό σας, βάζοντας μια τάξη σε ό,τι αφορά τους πόρους σας. Αν σκοπεύετε να κάνετε μια σημαντική αγορά, μπορείτε να πετύχετε ευνοϊκούς όρους, αρκεί να αποφύγετε τη βιασύνη λόγω υπέρμετρου ενθουσιασμού. Η Πανσέληνος στον Λέοντα στις 16/2 φέρνει στην επιφάνεια θέματα Δημοσίου, περιουσιακά ζητήματα και σας υπενθυμίζει πως πρέπει να κλείσετε κάποιες εκκρεμότητες, ώστε να μη φρενάρουν τα μελλοντικά σας σχέδια. Την ίδια μέρα η σύνοδος του Άρη με την Αφροδίτη στο ζώδιό σας προσδίδει γοητεία και είναι ιδανική στιγμή για να περιποιηθείτε τον εαυτό σας και να αφιερώσετε χρόνο στην ερωτική σας ζωή. Ένα ειδύλλιο που θα ξεκινήσει τώρα θα έχει διάρκεια και ομαλή πορεία και θα ανατρέψει την άποψή σας περί δεσμεύσεων.

α πό τη μα ριβίκυ κα λλέργ η (sta rfa x@ lifo .gr) 10.2.22 – lifo

61