Τεύχος 717

THΕODORE

ΤΗΣ ΝΈΑΣ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΌΤΗΤΑΣ

Λεξικό

717

THE VOYAGE

ολα για την αθηνα! δωρεαν οδηγοσ τησ πολησ. κυκλοφορει καθε πεμπτη

free press 3.3.2022

2 lifo – 3.3.22

8 ΣΤΗΛΕΣ

index717

βασιλική σιουτη

πολιτικο επταημερο γιαννησ πανταζοπουλοσ

talking points δεσποινα τριβολη

footnotes

δημητρησ π. σωτηροπουλοσ

αθηναιοσ ομηροσ δημήτρης πολιτάκησ

shortcut

γιαννησ πανταζοπουλοσ

πολεμος στην ουκρανια

χριστίνα γαλανοπούλου

guest editor

www.lifo.gr ΔΥΟ ΔΕΚΑ ΕΚΔΟΤΙΚΗ Α.Ε. ΒOΥΛΗΣ 22, 105 63 ΑΘΗΝΑ T 210 3254 290 F 210 3249 785 info@lifo.gr

εκδοτης

Στάθης Τσαγκαρουσιάνος γενικός διευθυντής Μιχάλης Μιχαήλ εμπορικη διευθυνση Ρένα Κροκίδα media project director Θανάσης Χαραμής διευθυντής mikropragmata.lifo.gr Άρης Δημοκίδης διευθυντής εντυπης εκδοσης Τάσος Μπρεκουλάκης σύμβουλος σχεδιασμού Γιάννης Καρλόπουλος

60 ΛΕΠΤΑ ΜΕ ΤΟΝ ΚΏΣΤΑ ΟΝΙΣΈΝΚΟ

αρχισυνταξία Αλέξανδρος Διακοσάββας αρχισυνταξία podcasts Μερόπη Κοκκίνη αrt director Βανέσσα Φερλέ, Μαργαρίτα Καμαριώτη διευθυντρια ampa.lifo.gr Χριστίνα Γαλανοπούλου –––––– ε μ π ο ρ ι κο τμ ημ α senior advertising manager Ξένια Στασινοπούλου direct sales director Κώστας Μαντάς

20

creative director Χρήστος Τζοβάρας

Τ

ΘΕΜΑ

advertising manager Άννα Λαπαρδάγια direct sales Γιώργος Λυκουργιώτης, Κωνσταντίνα Τριανταφύλλου advertising executive Δημήτρης Βουκελάτος (dvoukelatos@lifo.gr) advertising coordinator Κατερίνα Κουρμούζη (kkourmouzi@lifo.gr) senior digital campaign manager Αντώνης Ζωγράφος

24

Λεξικό της νέας καθημερινότητας Ο THEODORE ΕΙΝΑΙ Ο ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ

στο εξωφύλλο : Φωτογραφία του Theodore από τον Freddie F.

34

digital campaign manager Γιώργος Γιαννή –––––– ψηφιακή ανάπτυξη/προγραμματισμός lifo.gr Άγγελος Παπαστεργίου –––––– σ υ ν τα ξ η συντακτικη ομαδα Θοδωρής Αντωνόπουλος, Λουίζα Αρκουμανέα, Βασίλης Βαμβακάς, Γιάννης Βασιλείου, Ευτύχης Βαρδουλάκης, Ματίνα Καλτάκη, Γιάννης Δημητρέλλος, Ματούλα Κουστένη, Θοδωρής Κουτσογιαννόπουλος, Γιάννης Κωνσταντινίδης, Τίνα Μανδηλαρά, Νίκος Μπακουνάκης, Γλυκερία Μπασδέκη, Αργυρώ Μποζώνη, Γιάννης Πανταζόπουλος, Σταυρούλα Παπασπύρου, Μαρία Παππά, Ζωή Παρασίδη, Χρήστος Παρίδης, Δημήτρης Πολιτάκης, Αφροδίτη Σακκά, Νικόλας Σεβαστάκης, Φώτης Σεργουλόπουλος, Βασιλική Σιούτη, Βίβιαν Στεργίου, Δημήτρης Π. Σωτηρόπουλος, Ελένη Τζαννάτου, Δέσποινα Τριβόλη, Κορίνα Φαρμακόρη, Γιώργος Ψωμιάδης –––––– φωτογράφοι Σπύρος Στάβερης, Πάρις Ταβιτιάν, Freddie F., Γιώργος Αδάμος

ΓΙΑΤΊ ΒΓΑΊΝΟΥΝ ΌΛΟΙ ΣΤΗΝ ΑΣΚΛHΠΙΟΥ;

ατελιέ αssistant art director Μπιάνκα Σαμαρά διαμόρφωση ψηφιακής εκδοσης Νινέττα Γιακιντζή, Μαρούσα Θωμά διόρθωση κειμένων Μαρία Δρουκοπούλου, Μυρτώ Αθανασοπούλου –––––– λογιστηριο οικονομική διεύθυνση Δημήτρης Τασιόπουλος

30 38

λογιστήριο Βασίλης Κοτρωνάκης, Άκης Ιωάννου, Έφη Ηλιοπούλου γραμματεία Βιβίκα Ανδριανάτου –––––– κωδικος εντυπου 7639

παρακαλουμε

ανακυκλωστε 3.3.22 – lifo

3

Feedback

Φραν Λίμποουιτς: Μια κατηγορία από μόνη της

ΔΙΕΘΝΗ

Μία από τις διασημότερες δημόσιες ομιλήτριες του κόσμου έρχεται στην Αθήνα για δύο απρόβλεπτες βραδιές με τη διευθύντρια πολιτισμού του Ιδρύματος Ωνάση Αφροδίτη Παναγιωτάκου.

Ο Πούτιν χρησιμοποιεί Τσετσένους για να σκορπίσει τον τρόμο στην Ουκρανία

ΤΟΥ ΝΙΚΟΛΑ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗ

Η ρωσική επίθεση στην Ουκρανία δείχνει, ανάμεσα στα άλλα, και τον αμφιλεγόμενο ρόλο των ιδεών στην πολιτική και στις αποφάσεις της. Πέρα από το πρόσωπο του Βλαδίμηρου Πούτιν, πέρα και από τις ιστορικές και γεωπολιτικές ρίζες της σύγκρουσης στην Ουκρανία, αυτό που συμβαίνει τώρα έχει προαποφασιστεί ως ιδέα και «φιλοσοφία». Ο Ρώσος Πρόεδρος έπεσε θύμα μιας πολύ συνηθισμένης διάγνωσης που κυκλοφορεί εδώ και χρόνια: της ιδέας πως η Δύση βρίσκεται σε παρακμή, πως ο δυτικο-ευρωπαϊκός, ατλαντικός, ατομικιστικός-δημοκρατικός κόσμος είναι ένας εξασθενημένος, αν όχι διαλυμένος οργανισμός.

4 lifo – 3.3.22

pageviews

LiFO.gr

Τον πόλεμο τον κηρύσσουν και οι ιδέες και όχι μόνο τα υλικά συμφέροντα

ti δ ι α β α σ α με αυ τη την εβ δομ α δ α σ το

ΟΠΤΙΚΗ ΓΩΝΙΑ

podcasts που αξίζει να ακούσετε

ΤΗΣ ΑΡΓΥΡΩΣ ΜΠΟΖΩΝΗ

ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΙΚΗΣ ΣΙΟΥΤΗ

Ο σύμμαχος του Ρώσου Προέδρου και επικεφαλής της φιλορωσικής κυβέρνησης της Τσετσενίας Ραμζάν Καντίροφ απείλησε χθες με αντίποινα όχι μόνο τους Ουκρανούς αλλά και όλη τη Δύση για τις κυρώσεις που επέβαλε στη Ρωσία, εάν δεν τις αποσύρουν οι ηγέτες της «πριν από τις 31 Φεβρουαρίου» (ναι, έτσι το είπε). Πολλοί διάβασαν με έκπληξη την περασμένη εβδομάδα την είδηση ότι η Ρωσία στέλνει στην Ουκρανία «μια δύναμη 10.000 Τσετσένων», οι οποίοι φημίζονται για τις σκληρές τακτικές τους στον ανορθόδοξο πόλεμο, καθώς ίσως θυμούνται τις άγριες συγκρούσεις των Τσετσένων παλαιότερα με τη Ρωσία και τις δολοφονικές επιθέσεις τους εναντίον Ρώσων (και όχι μόνο). Τα τελευταία χρόνια είναι ο Ταγίπ Ερντογάν που χρησιμοποιεί ως μισθοφόρους, κυρίως στη Λιβύη, τζιχαντιστές που πολέμησαν στη Συρία.

5

ΠΟΡΤΡΕΤΟ

Αν ήθελε κάποιος να δώσει έναν γρήγορο χαρακτηρισμό στη Φραν Λίμποουιτς, θα έλεγε ότι έχει εφεύρει την πιο επιτυχημένη και κερδοφόρα περσόνα της εποχής μας. Την περσόνα του μισάνθρωπου. Της αποφέρει χιλιάδες δολάρια, γιατί κάθε της εμφάνιση γεμίζει μεγάλες αίθουσες, όπου το κοινό κάθεται στις ακριβοπληρωμένες θέσεις του και βλέπει εκστατικό και περιχαρές έναν σχεδόν εκνευριστικά επικριτικό και πνευματώδη άνθρωπο να εκσφενδονίζει αφορισμούς με ένα χιούμορ που είναι κι αυτό δική της κατασκευή, ένα μη χιούμορ. Το βέβαιο είναι ότι ακούγοντάς την κανένας δεν βαριέται, η Φραν ξέρει τι σημαίνει κοινότοπο και το διαλύει μέσα στα σύννεφα καπνού που βγαίνουν από το τσιγάρο που κρατάει πάντα ανάμεσα στα δάχτυλά της. Μπορεί να διαφωνήσει, να εκνευριστεί, αλλά θα αναρωτηθεί, θα πάρει θέση σε ζητήματα τα οποία ουδόλως τον είχαν απασχολήσει μέχρι εκείνη τη στιγμή. Ποτέ κανένας δεν ξέρει πού μπορεί να οδηγηθεί μια συζήτηση με αυτήν τη γυναίκα με τους συνειρμούς, τις δαιδαλώδεις συνδέσεις, τις αντιδράσεις και τις αδιανόητες εμπειρίες που μοιράζεται με ψυχραιμία εκτελεστή. Το ελληνικό κοινό κυρίως τη γνωρίζει από τη σειρά ντοκιμαντέρ του Netflix «Pretend it’s a city» του Mάρτιν Σκορσέζε, οι μανιώδεις της σειράς «Νόμος και Τάξη», από την οποία έχουν παρελάσει όλοι οι σημερινοί σούπερ σταρ, την έχουν δει να υποδύεται τη δικαστίνα Τζάνις Γκόλντμπεργκ σε πολλά επεισόδια από το 2001 έως το 2007. Το κοινό θα έχει την ευκαιρία να τη δει στην Αθήνα, την οποία επισκέπτεται για πρώτη φορά, στη Στέγη, στις 14 και 15 Μαρτίου, σε δυο απρόβλεπτες βραδιές με τη διευθύντρια Πολιτισμού του Ιδρύματος Ωνάση Αφροδίτη Παναγιωτάκου. Τι θα πει, άραγε, η εκπρόσωπος του urban cool, που πολλοί τη θεωρούν πνευματική κληρονόμο της Ντόροθι Πάρκερ –μόνο που η Πάρκερ έγραφε καταπληκτικά και έπινε φυσικά, ενώ η Λίμποουιτς βαριέται ή φοβάται να γράψει και δεν πίνει, όπως έχει η ίδια ομολογήσει–, για το σύγχρονο πολιτιστικό τοπίο σε όλο τον κόσμο, τη ζωή στις μητροπόλεις του πλανήτη και τη σημασία του να είσαι ο εαυτός σου σήμερα, κανένας δεν μπορεί να προβλέψει με ασφάλεια, αλλά και μόνο η προοπτική να διασχίσει μια Αθήνα μποτιλιαρισμένη για να φτάσει στον προορισμό της, για παράδειγμα, ερεθίζει κάθε ανήσυχο και φιλοπερίεργο κάτοικο αυτής της πόλης. Θα μάθουμε, λοιπόν, σε λίγες μέρες, όταν θα ανέβει στη σκηνή της Στέγης η πιο διάσημη δημόσια ομιλήτρια του κόσμου, που κάνει την πρώτη της έξοδο μετά την πανδημία με μια ευρωπαϊκή περιοδεία, που δεν είναι κωμικός, δεν είναι αστεία, δεν θα έχει γράψει τις σκέψεις της εκ των προτέρων και σίγουρα θα μας εντυπωσιάσει με την ασυνήθιστη γνώμη της για τα πράγματα.

ΜΟΥΣΙΚΗ «Neapoly»: Στο ηλεκτρονικό σύμπαν των Κωνσταντίνου Βήτα και Νίκου Πατρελάκη

Ακολουθήστε τα podcasts της LiFO στην Apple, στο Spotify ή στην Google.

1

Πάρτι, bar hopping και φτηνό, καλό φαγητό στα Τίρανα «ΤΑΞΙΔΙΑ» ΤΟΥ M. HULOT

2

Ακολουθώντας τα αρχαία τείχη των Αθηνών «ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΙΑΣ ΠΟΛΗΣ» ΤΗΣ ΑΓΙΑΤΗΣ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ

3

Αφιέρωμα στις διαφημίσεις των '90s «ΜΙΚΡΟΠΡΑΓΜΑΤΑ» ΤΟΥ ΑΡΗ ΔΗΜΟΚΙΔΗ

4

Τι εννοείς όταν λες «μαμαδίστικο φαγητό»; «Η ΠΕΙΝΑ» ΤΗΣ ΕΛΕΝΗΣ ΨΥΧΟΥΛΗ

Δύο ξεχωριστοί μουσικοί συναντιούνται ξανά με ένα νέο έργο για την Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. ΤΟΥ M. HULOT

Δύο ξεχωριστοί μουσικοί, ο Κωνσταντίνος Βήτα και ο Νίκος Πατρελάκης, μετά την επιτυχημένη συνεργασία τους στο έργο «Ο κόσμος είναι ένας» με θέμα τον ποιητή Γιάννη Ρίτσο συναντιούνται ξανά στο ηλεκτρονικό σύμπαν του «Neapoly». Μετά από δύο χρόνια πειραματισμού, ηχογραφήσεων και κινηματογράφησης πραγματοποιούν ένα όνειρο που είχαν από κοινού: να μοιραστούν την αγάπη τους για την ηλεκτρονική μουσική. Με το νέο τους έργο, που παρουσιάζεται στον χώρο της Εναλλακτικής Σκηνής της Εθνικής Λυρικής Σκηνής με καινούργια μουσική που έγραψαν από κοινού και πρωτότυπα βίντεο, εξερευνούν την ηλεκτρονική μουσική από τη βάση της, ως φόρμα και ως ύφος.

5

«Οθέλλος» του Ρόμπερτ Ουίλσον: Αξιομνημόνευτη παράσταση ή μία από τα ίδια; «THE REVIEW» ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΧΡΗΣΤΟ ΠΑΡΙΔΗ & ΜΑΤΙΝΑ ΚΑΛΤΑΚΗ

3.3.22 – lifo

5

iLoveAthens 6 lifo – 3.3.22

3.3.22 – lifo

7

εμφυλιοσ πολεμοσ, 1948, λαδι σε καμβα, 52.5x41.5cm, ιδιωτικη συλλογη

9/3-19/6, 10:00 - 18:00, Ίδρυμα Εικαστικών Τεχνών & Μουσικής Β&Μ Θεοχαράκη, Βασιλίσσης Σοφίας 9 & Μέρλιν 1

9/3-19/6, Ίδρυμα Εικαστικών Τεχνών & Μουσικής Β&Μ Θεοχαράκη

νίκος εγγονόπουλος, ο ορφέας του υπερρεαλισμού

ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ

Εκατόν σαράντα οκτώ πολύτιμα έργα του Εγγονόπουλου, δανεισμένα από τις συλλογές φορέων, ιδρυμάτων αλλά και από πινακοθήκες και ιδιωτικές συλλογές ολοκληρώνουν τη φυσιογνωμία της μεγάλης αυτής έκθεσης. Κορυφαία έργα όπως τα «Ορφεύς, Ερμής και Ευρυδίκη», 1949, «Αργώ», 1948, «Ορφεύς», 1957, «Οι Αδιάφθοροι», 1967, μεταξύ άλλων, αποκαλύπτουν το πολυεπίπεδο έργο του. Η ζωγραφική για τον Εγγονόπουλο ήταν μια άσκηση πνευματικής ελευθερίας. Δούλευε καθημερινά με μαεστρία, ενίοτε ελαιογραφίες, με τον ίδιο τρόπο που δούλευε την αυγοτέμπερα, χρησιμοποιώντας λιγοστά καθαρά και λαμπερά χρώματα, όπως την ώχρα, το μπλε του κοβαλτίου ή το ούλτρα μαρίν, το βαθύ πράσινο και το κόκκινο και άλλοτε υδατογραφίες, που σε αρκετές από αυτές προσέθετε σινική μελάνη. Πρωταγωνιστές του ήταν οι ανθρώπινες μορφές. Ευθυτενείς, καλλίγραμμες, με δηλωτικές κινήσεις, αλλά με ανύπαρκτα τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του προσώπου τους. Αυτές οι απρόσωπες μορφές μας βυθίζουν στον χρόνο, φέρνοντάς μας αντιμέτωπους με μοναχικούς ήρωες ή ερωτικά ζευγάρια από τη μυθολογία και τη λογοτεχνία, την ιστορία και την ποίηση.

talkofthetown

ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΕΠΤΑΗΜΕΡΟ

Ρωσική εισβολή, πού συμφωνούν και πού διαφωνούν ΝΔ, ΣΥΡΙΖΑ και ΚΙΝ.ΑΛ. Η ρωσική επίθεση, πάντως, εκτός από τις συνέπειες στο πολεμικό πεδίο, παράγει πολιτικά αποτελέσματα τόσο διεθνώς όσο και στη χώρα μας.

3—9 ΜΑΡΤΙΟΥ 2022 Νο 717 • Οι οικονομικές κυρώσεις θα αναζωπυρώσουν ένα ψυχροπολεμικό κλίμα πολύ χειρότερο απ’ ό,τι είχαμε βιώσει πριν • Οι φιλοφασιστικές ιδέες που διαμόρφωσαν τον Πούτιν • Το καταφύγιο της οδού Βύσσης • Αναζητώντας έναν μπούσουλα για την Ουκρανία στο Netflix • Ένας νέος Ψυχρός Πόλεμος ξεκινά; • 5+1 απαντήσεις για την Ημέρα της Γυναίκας 8 lifo – 3.3.22

απ ό τ h βασι λ ι κη σιου τ η

Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία καταδικάζεται ομόθυμα και από τα τρία μεγαλύτερα κόμματα, Νέα Δημοκρατία, ΣΥΡΙΖΑ και ΚΙΝ.ΑΛ., αλλά η συζήτηση στη Βουλή ανέδειξε αρκετές διαφορές στο πώς βλέπουν τη γεωπολιτική θέση της χώρας και τις συμμαχίες της. Η ρωσική επίθεση, πάντως, εκτός από τις συνέπειες στο πολεμικό πεδίο, παράγει πολιτικά αποτελέσματα τόσο διεθνώς όσο και στη χώρα μας. Οι ΗΠΑ μπορεί να επέμεναν εδώ και καιρό ότι ο Πούτιν θα εισβάλει στην Ουκρανία, αλλά αρκετές χώρες, ακόμα και στο ΝΑΤΟ, υποβάθμιζαν την απειλή ή έδειχναν να μην το πιστεύουν. Οι δύο χαρακτηριστικότερες και σημαντικότερες περιπτώσεις ήταν της Τουρκίας και της Γερμανίας, οι οποίες συνεργάζονταν με τη Ρωσία σε πολλούς τομείς, γι’ αυτό και όταν ξεκίνησε η επίθεση, αρχικά εμπόδισαν τις κυρώσεις εναντίον της (η Τουρκία εξακολουθεί να μην τις υιοθετεί). Η Ουκρανία ζητούσε επανειλημμένα εξοπλισμούς και αμυντική βοήθεια από τη Γερμανία, η οποία αρνούνταν, προκαλώντας τη διαμαρτυρία των Ουκρανών. Αν ο Πούτιν «είχε τελειώσει τη δουλειά» μέσα σε 48 ώρες, μπορεί να πράγματα να ήταν αλλιώς και να μην υπήρχε χρόνος για να αναδειχθούν οι αντιθέσεις. Δεν έγινε έτσι όμως, καθώς η στρατιωτική νίκη της Ρωσίας δεν αποδείχτηκε τόσο εύκολη υπόθεση όσο είχε εκτιμηθεί αρχικά κι αυτό ανάγκασε τη Γερμανία να κάνει τη μεγάλη στροφή. Όχι μόνο ως προς το να πάρει σαφή θέση και να στείλει βοήθεια στην Ουκρανία αλλά και ως προς την ενεργειακή και αμυντική πολιτική της, δύο τομείς στους οποίους, αν και μέλος του ΝΑΤΟ και της Ε.Ε., προσπαθούσε να παίξει και ατομικά και όχι πάντα συλλογικά, εξασφαλίζοντας φθηνό ρωσικό αέριο για τις επιχειρήσεις της και αφήνοντας τις άλλες χώρες να πληρώνουν για τις δαπάνες του ΝΑΤΟ. Αυτό προκαλούσε σοβαρή αντιπαράθεση εδώ και πολύ καιρό με τις ΗΠΑ, οι οποίες φρόντιζαν να μην τη φέρνουν στο προσκήνιο. Παρασκηνιακά, ωστόσο, υπήρχε έντονη κινητικότητα γύρω από το θέμα αυτό. Οπωσδήποτε υπάρχουν πάρα πολλά που δεν γνωρίζουμε ακόμα. Όπως τι ακριβώς έχει συμβεί στις σχέσεις Ρωσίας - Γερμανίας; Θα υλοποιήσει η τελευταία πραγματικά την πολιτική στροφή που ανακοίνωσε; Δεν γνώριζε, όπως οι ΗΠΑ, ότι η Ρωσία θα επιτεθεί στην Ουκρανία; Μεσολάβησε κάτι άλλο στη μεταξύ τους σχέση; Ο Γερμανός πρώην καγκελάριος Γκέρχαρντ Σρέντερ, πάντως, παραμένει στο περιβάλλον του Βλαντίμιρ Πούτιν, ο οποίος τον έχει τοποθετήσει ως επιτελικό στέλεχος της πανίσχυρης ρωσικής εταιρείας αερίου Rosneft, προκαλώντας αρκετές αντιδράσεις. Ενδιαφέρον έχει και το γεγονός ότι ο πρόεδρος του Ρωσικού Συμβουλίου Διεθνών Υποθέσεων Αντρέι Κορτούνοφ πρότεινε την Άνγκελα Μέρκελ ως τον κατάλληλο άνθρωπο για να διαμεσολαβήσει μεταξύ Ουκρανίας

3.3.22 – lifo

9

TALKING POINTS

ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΕΠΤΑΗΜΕΡΟ

και Ρωσίας. Η πρώην καγκελάριος, πάντως, έχει καταδικάσει τον «επιθετικό πόλεμο της Ρωσίας», λέγοντας ότι «σηματοδοτεί ένα σημείο καμπής στην Ιστορία της Ευρώπης μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου».

Σ

talkofthetown

α πό τh βα σι λι κη σ ιου τη

10 lifo – 3.3.22

την Ελλάδα, Μητσοτάκης, Τσίπρας και Ανδρουλάκης καταδίκασαν χωρίς περιστροφές τη ρωσική επίθεση, με τα υπόλοιπα, μικρότερα κόμματα να διαφοροποιούνται αισθητά και να διαφωνούν με την κυβερνητική στάση. Ο ΣΥΡΙΖΑ, ωστόσο, διαφώνησε με την αποστολή αμυντικού υλικού στην Ουκρανία, υποστηρίζοντας ότι η χώρα θα έπρεπε να στείλει μόνο ανθρωπιστική βοήθεια. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης, απαντώντας σε αυτό, αναρωτήθηκε πώς θα μπορούσαν οι Ουκρανοί να υπερασπιστούν την εδαφική τους ακεραιότητα εάν δεν έστελναν οι χώρες αμυντικό υλικό. Η επιχειρηματολογία του πρωθυπουργού και της κυβέρνησης γι’ αυτό το θέμα που φαίνεται να διχάζει τους πολιτικούς ήταν ότι η Ελλάδα έχει παραπάνω λόγους από πολλά άλλα ευρωπαϊκά κράτη να συνδράμει την Ουκρανία και με αμυντικό εξοπλισμό. Όχι μόνο ως έκφραση αλληλεγγύης αλλά και για να μπορεί να ζητήσει μια αντίστοιχη στήριξη σε περίπτωση που το χρειαστεί, καθώς «δεν είμαστε, δυστυχώς, στην πιο ασφαλή γειτονιά του πλανήτη», όπως είπε ο πρωθυπουργός στη Βουλή. Τόνισε ότι η Ελλάδα ανήκει στην Ε.Ε. και το ΝΑΤΟ και οφείλει να είναι συνεπής σύμμαχος, διαβάζοντας «το γεωπολιτικό πεδίο και τα συμφέροντα της χώρας έτσι όπως διαμορφώνονται στην ευρύτερη περιοχή». Ο κ. Μητσοτάκης ανέφερε επίσης ότι η κυβέρνηση θέλει να μειώσει την εξάρτηση της χώρας από το ρωσικό φυσικό αέριο, γι’ αυτό σκοπεύει να εισάγει περισσότερο αέριο σε υγροποιημένη μορφή και να κατασκευάσει δεύτερο σταθμό υποδοχής υγροποιημένου φυσικού αερίου στην Αλεξανδρούπολη, όπου υπάρχει ήδη η υφιστάμενη υποδομή. Ο πρωθυπουργός υποστήριξε επίσης ότι «δεν μπορούμε να στεκόμαστε αδιάφορα απέναντι σε κάθε αυταρχικό ηγέτη που θέλει να ζωγραφίσει μόνος του τα σύνορα, επομένως εδώ δεν χωρούν ίσες αποστάσεις». Η αναφορά αυτή μπορεί να ήταν για τον Πούτιν, αλλά ήταν σαφές ότι αφορούσε και τον Ταγίπ Ερντογάν. Ο Αλέξης Τσίπρας συμφώνησε με τις κυρώσεις σε βάρος της Ρωσίας, λέγοντας ότι «ως ευρωπαϊκή χώρα ορθώς στηρίζουμε και συμμετέχουμε σε αυτές», αλλά πρόσθεσε ότι αυτές πρέπει να είναι «ένα εργαλείο για την ειρήνη και όχι ένα εργαλείο για τη συνέχιση του πολέμου με άλλα μέσα». Ο αρχηγός του ΣΥΡΙΖΑ κατηγόρησε την κυβέρνηση πως προεξοφλεί ότι θα κάνει τα ίδια και η Τουρκία αντί να επιδιώκει να θέσει η Ελλάδα την ατζέντα στην Τουρκία, χαρακτηρίζοντας τεράστιο λάθος και ανευθυνότητα να επιβεβαιώνει μέσω της ουκρανικής κρίσης τις επιλογές του «για υπέρογκες εξοπλιστικές δαπάνες» και να ζητάει «εκ νέου λευκή επιταγή». Στην υπενθύμιση του πρωθυπουργού ότι η Ελλάδα ανήκει στην Ε.Ε. και στο ΝΑΤΟ, ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ απάντησε ότι «είμαστε και Δύση και Ανατολή, είμαστε και Βορράς και Νότος από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα» και σε (άλλη) μια προσπάθεια να θυμίσει Ανδρέα Παπανδρέου έκλεισε την ομιλία του λέγοντας ότι «η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες και αυτό είναι και οριστικό και αμετάβλητο». Αυτό όμως δεν το άφησε αναπάντητο ο πρόεδρος του ΚΙΝ.ΑΛ., λέγοντας ότι «η Ελλάδα όχι μόνο ανήκει στους Έλληνες, όπως ανέφερε πρώτος με αυθεντικό τρόπο ο Ανδρέας Παπανδρέου, αλλά ήταν πάντα και στην πλευρά της υπεράσπισης του διεθνούς δικαίου και απέναντι σε όσους το παραβιάζουν εις βάρος των λαών». Ο Νίκος Ανδρουλάκης τόνιζε διαρκώς αυτές τις μέρες ότι όπως ο Πούτιν «δείχνει μια αναθεωρητική αντίληψη για τα θέματα της γεωπολιτικής, βασιζόμενος δήθεν σε ένα αυτοκρατορικό παρελθόν, τα ίδια ακριβώς λέει και ο Ερντογάν». Όσο για την αμυντική βοήθεια, δεν διαφώνησε, υποστηρίζοντας ότι αν ζητάς την αλληλεγγύη των άλλων, πρέπει και να την προσφέρεις. Εξήγησε όμως ότι δεν υπάρχει καμία αντιπαράθεση με τον ρωσικό λαό, παρά μόνο με τον Πούτιν, που παραβιάζει το διεθνές δίκαιο. Ο πρόεδρος του ΚΙΝ.ΑΛ. πρότεινε στον πρωθυπουργό να συγκαλέσει άμεσα το Συμβούλιο Πολιτικών Αρχηγών, κατηγορώντας τον ότι συνεχίζει τις παραδόσεις του Αλέξη Τσίπρα και υποβαθμίζει το κρίσιμο στοιχείο της εθνικής συνεννόησης σε μια εποχή μεγάλων αλλαγών. Κατά τα άλλα, ο Νίκος Ανδρουλάκης επιμένει σταθερά στην ανάγκη να προχωρήσει γρηγορότερα η πολιτική ενοποίηση της Ευρώπης, «αποκτώντας εργαλεία που θα διασφαλίζουν όλους τους ευρωπαϊκούς λαούς αλλά και θεσμική ολοκλήρωση που θα επιτρέπει να δημιουργήσουμε τις συνθήκες για μια ενιαία εξωτερική πολιτική». Στο Ευρωκοινοβούλιο υπήρχαν επίσης διαφοροποιήσεις μεταξύ των Ελλήνων, με κυριότερη αυτή των ευρωβουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ, οι οποίοι δεν ψήφισαν την οικονομική βοήθεια προς την Ουκρανία με μορφή δανείου που έχει ζητήσει η κυβέρνηση Ζελένσκι από την Ε.Ε., ισχυριζόμενοι ότι είναι «μνημόνιο».

ΝΙΚΟΣ ΦΑΡΑΝΤΟΥΡΗΣ «Οι οικονομικές κυρώσεις θα αναζωπυρώσουν ένα ψυχροπολεμικό κλίμα πολύ χειρότερο απ’ ό,τι είχαμε βιώσει πριν» α π ό τ ο ν γ ι ά ν ν η π α ν τα ζ ό π ουλο

Η κυβέρνηση θέλει να μειώσει την εξάρτηση της χώρας από το ρωσικό φυσικό αέριο, γι’ αυτό σκοπεύει να εισάγει περισσότερο αέριο σε υγροποιημένη μορφή και να κατασκευάσει δεύτερο σταθμό υποδοχής υγροποιημένου φυσικού αερίου στην Αλεξανδρούπολη.

Ο καθηγητής της Ευρωπαϊκής Έδρας Jean Monnet στο Ευρωπαϊκό Δίκαιο Ανταγωνισμού, Ενέργειας και Μεταφορών και διευθυντής του Μεταπτυχιακού Προγράμματος «Στρατηγική, Δίκαιο & Οικονομικά της Ενέργειας» στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς Νικόλαος Φαραντούρης μιλά στη LiFO για τον πόλεμο στην Ουκρανία, την ενεργειακή κρίση αλλά και τις συνέπειες της επόμενης μέρας. Ποιες πιστεύετε ότι θα είναι οι επιπτώσεις από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία; Η ρωσική επίθεση εναντίον ενός ανεξάρτητου κράτους κατά παράβαση των θεμελιωδών αρχών του διεθνούς δικαίου θα έχει επιπτώσεις βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες, διεθνείς και εσωτερικές: ανθρωπιστικές, γεωπολιτικές, οικονομικές, κοινωνικές. Καταρχάς, χάνονται ανθρώπινες ζωές και ξεριζώνονται άνθρωποι από τις εστίες τους και αυτό είναι το πρώτο και πιο τραγικό αποτέλεσμα του πολέμου. Περαιτέρω, η εισβολή ενισχύει αναθεωρητικές τάσεις σε όλο τον κόσμο, την αλλαγή των συνόρων με την ισχύ των όπλων. Έχει όμως και ευρύτερες επιπτώσεις, οικονομικές και κοινωνικές: την άνοδο των τιμών και τον πληθωρισμό, τη φτωχοποίηση πληθυσμών, τη διεύρυνση των ανισοτήτων, τον περαιτέρω προστατευτισμό στο παγκόσμιο εμπόριο. Δηλαδή όλα όσα συνέθεταν το σκηνικό του Μεσοπολέμου που οδήγησε στο αιματοκύλισμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ως πού μπορεί να φτάσει ο Πούτιν από τη στιγμή που απειλεί με συνέπειες αντίστοιχες των οποίων δεν θα έχει ξαναδεί η Δύση; Βρισκόμαστε εν μέσω παγκόσμιας αστάθειας και ο πόλεμος στην Ουκρανία μπορεί να διολισθήσει σε ευρύτερες πολεμικές και οικονομικές συγκρούσεις και εκτός του σημερινού πεδίου. Δεν αναμένω γενικευμένο πόλεμο στην Ευρώπη ούτε χρήση όπλων μαζικής καταστροφής και πυρηνικών, αφού η πυρηνική ισορροπία τρόμου λειτουργεί αποτρεπτικά. Ωστόσο, οι οικονομικές κυρώσεις θα αναζωπυρώσουν ένα ψυχροπολεμικό κλίμα πολύ χειρότερο απ’ ό,τι είχαμε βιώσει πριν. Θα είναι αυτός ο πόλεμος της γενιάς μας; Περιμένατε ότι στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης και της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης οι κοινωνίες θα έκαναν πολέμους, αναζωπυρώνοντας τα πιο άγρια ένστικτά τους; Το πιο απογοητευτικό είναι ότι αυτό συμβαίνει σήμερα στην Ευρώπη της τεχνολογίας, του πολιτισμού, των θεσμών, της συμπεριληπτικότητας, της συνεργασίας, της περιφερειακής συνοχής και της καλής γειτονίας. Και ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν κατάφερε ούτε να αποτρέψει έναν πόλεμο στην ευρωπαϊκή ήπειρο ούτε και εμφανίζεται σήμερα ικανή να διαδραματίσει τον ρόλο του ειρηνοποιού με ενιαία φωνή και στιβαρή πολιτική παρουσία. Κινδυνεύουν οι δυτικές δημοκρατίες από αυταρχικά καθεστώτα; Θα δούμε νέες Ουκρανίες στο άμεσο μέλλον, νικητές και ηττημένους; Σας παραπέμπω στα λόγια του Θουκυδίδη από τον διάλογο Μηλίων και Αθηναίων: «… ότι δίκαια μεν εν τω ανθρωπείω λόγω από της ίσης ανάγκης κρίνεται, δυνατά δε οι προύχοντες πράσσουσι και οι ασθενείς ξυγχωρούσιν». Συζήτηση περί δικαίου σύμφωνα με την ανθρώπινη αντίληψη μπορεί να γίνει μόνο όταν υπάρχει η ίδια ανάγκη, δηλαδή ισότητα δυνάμεων. Όταν δεν υπάρχει, οι μεν ισχυρότεροι θα κάνουν τα δικά τους, οι δε ασθενέστεροι θα τα ανέχονται. Αλλά και στα λόγια του Σουν Τσου, του Κινέζου θεωρητικού της στρατηγικής του πέμπτου αιώνα π.Χ.: «Φτιάξε μια χρυσή γέφυρα για να μπορέσει να περάσει ο εχθρός σου υποχωρώντας».

Διαβάστε ολόκληρη τη συνέντευξη στο lifo.gr.

3.3.22 – lifo

11

FOOTNOTES

ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΟΜΗΡΟΣ

Το καταφύγιο της οδού Βύσσης

Οι φιλοφασιστικές ιδέες που διαμόρφωσαν τον Πούτιν

Όλα μοιάζουν ρευστά και πιθανά ακόμα μια φορά.

α π ό τη δ ε σποι να τρ ι β ολη

talkofthetown

Μεγαλώσαμε πιστεύοντας ότι ο πόλεμος είναι σχεδόν ξεπερασμένος, πως δεν μας αφορά. Μακάρι να είχαμε δίκιο.

12 lifo – 3.3.22

Π

ριν από χρόνια βρέθηκα σε ένα παλιό πολεμικό καταφύγιο. Πολλά, κυρίως μεσοπολεμικά, κτίρια στο κέντρο της Αθήνας έχουν καταφύγιο. Όλα τα κτίρια που χτίστηκαν από το 1938 έως το 1940 είχαν, υποχρεωτικά, καθώς η χώρα προετοιμαζόταν για μια πιθανή επίθεση. Άλλα φτιάχτηκαν τα πρώτα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου τη δεκαετία του ’50. Ήμασταν στην οδό Βύσσης, κοντά στο Μοναστηράκι. Από πάνω υπήρχε ένα μαγαζί με πόμολα, στον πρώτο όροφο γραφεία, ο δεύτερος όροφος ήταν μια αποθήκη με στοιβαγμένες καρέκλες. Κατεβήκαμε δύο ορόφους κάτω από το υπόγειο. Το καταφύγιο ήταν ένας μεγάλος σκοτεινός χώρος που σχημάτιζε ένα μακρόστενο Π. Μου θύμισε κλιμακοστάσιο παλιάς πολυκατοικίας. Ήμουν με δύο αρχιτέκτονες – είχαν πιάσει τεχνική συζήτηση για την αντισεισμική προστασία και τα θεμέλια. Ένιωσα από αμηχανία μέχρι κλειστοφοβία, είχα αργήσει σε ένα ραντεβού. Ξαναθυμήθηκα το καταφύγιο που μου είχε φανεί τόσο εξωτικό μέσα στην αφέλειά μου, βλέποντας τους Ουκρανούς να συνωστίζονται· μάνες, παιδιά, οικογένειες ολόκληρες σε υπόγεια, άνθρωποι που την προηγούμενη εβδομάδα ζούσαν περίπου σαν κι εμάς και που το τελευταίο πράγμα που περίμεναν ήταν να τρέχουν να κρυφτούν από τις βόμβες. Μεγαλώσαμε πιστεύοντας ότι ο πόλεμος είναι σχεδόν ξεπερασμένος, πως δεν μας αφορά. Μακάρι να είχαμε δίκιο, αλλά κοιτάζοντας πίσω τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια, περίμενε κάποιος από μας μια οικονομική κρίση που θα φτωχοποιούσε τη χώρα σε τέτοιο βαθμό ή μήπως ότι θα περνούσαμε για χρόνια ολόκληρα μια θανατηφόρα πανδημία; Βρισκόμαστε μπροστά σε ένα εντελώς καινούργιο και εξαιρετικά επικίνδυνο γεωπολιτικό τοπίο. Όλα μοιάζουν ρευστά και πιθανά ακόμα μια φορά. Την προηγούμενη Τετάρτη, τη μέρα που η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία, δεν κοιμήθηκα σχεδόν καθόλου. Τα τελευταία δέκα χρόνια οι μεγαλύτερες αϋπνίες μου ήταν για λόγους πολιτικούς. Δεν κοιμήθηκα το βράδυ που η Χρυσή Αυγή έβγαλε ποσοστό 12%, δεν κοιμήθηκα το βράδυ που ψηφίστηκε το δεύτερο μνημόνιο, το βράδυ που εκλέχτηκε ο Τραμπ, το βράδυ που προκηρύχθηκε το δημοψήφισμα. (Ελπίζω να μη χρειαστεί να απολογηθώ σε κάποιον για τις αϋπνίες μου, γιατί ξαγρύπνησα τότε και όχι τότε, αν και στην Ελλάδα ποτέ δεν ξέρεις.) Συνήθως, μετά τις αϋπνίες, έρχεται η απελπισία και μετά, μεταξύ αστείου και σοβαρού, ένα σχέδιο διαφυγής. Το 2012 είχα σκεφτεί ότι ίσως να πρέπει να γυρίσω στο σπίτι όπου μεγάλωσε ο πατέρας μου στην Κέρκυρα. Σε ένα αγροτικό παραλήρημα, είχα αρχίσει να βλέπω και βίντεο στο ΥouΤube για το πώς φυτεύουμε πατάτες, πώς κλαδεύουμε ελιές. Σίγουρα δεν ήμουν η μόνη. Άπειροι άνθρωποι της γενιάς μου έφυγαν ή επέστρεψαν στην επαρχία κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης. Η εισβολή της Ρωσίας του Πούτιν στην Ουκρανία με έχει οδηγήσει σε βαθιά απελπισία και νέες φαντασιώσεις διαφυγής. Αναρωτιέμαι αν πρέπει να στοκάρω κεριά, φακούς και κονσέρβες, ενώ η φαντασίωσή μου για την αγροτική ζωή στην Κέρκυρα έχει εμπλουτιστεί πλέον («Να πάρουμε ένα γουρούνι να το σφάζουμε;» - «Εξαιρετική ιδέα. Κάθε χρόνο θα σφάζουμε το ίδιο γουρούνι ή θα πολλαπλασιάζεται μόνο του, σαν την αμοιβάδα;»). Ψάχνω στο Google αν η Ελλάδα έχει πυρηνικά καταφύγια. Στέλνω μηνύματα στις φίλες μου που προσφέρονται να έρθουν μαζί μου να φυτεύουμε πατάτες, αν επιζήσουμε βέβαια. Μάλλον δεν είμαι η μόνη που κάνει σχέδια διαφυγής. Την ώρα που το Κίεβο ισοπεδώνεται και βλέπω φωτογραφίες με νεογέννητα σε σταθμούς του μετρό σκέφτομαι το καταφύγιο της οδού Βύσσης διαφορετικά. Με παρηγορεί το ότι οι πόλεις είναι πολλές φορές αόρατες και συνεχείς, πολλές πόλεις σε μία, πως κάτω από το καταφύγιο της οδού Βύσσης υπάρχει ίσως μια πόλη βυζαντινή, πιο κάτω μια πόλη ρωμαϊκή και ακόμα παραπέρα μια πόλη αρχαία.

Ο θεωρητικός του Ρώσου προέδρου και η ολοκληρωτική αντίληψη περί κράτους.

απ ό τ ο ν δημ ήτ ρη π . σωτ ηρό π ουλο

Θα ήταν ένας ανδροπρεπής ηγέτης όπως ο Μουσολίνι, που με τη σύμφωνη γνώμη όλων των Ρώσων θα επέβαλε μια «δημοκρατική δικτατορία», με τις εκλογές να μην έχουν εν τέλει πολλή σημασία.

Ο Δ.Π. Σωτηρόπουλος είναι καθηγητής Σύγχρονης Πολιτικής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου και γραμματέας σύνταξης της «Νέας Εστίας».

Μ

ία από τις βασικές προφάσεις που χρησιμοποίησε το καθεστώς Πούτιν για να δικαιολογήσει την απρόκλητη στρατιωτική εισβολή στην Ουκρανία ήταν ότι είχε ως πρόθεση την «αποναζιστικοποίηση» της χώρας. Παρότι προφανώς επρόκειτο για μια εντελώς αστήρικτη κατηγορία, καθώς το μόνο νεοναζιστικό κόμμα που υπάρχει αυτήν τη στιγμή στην Ουκρανία έμεινε εκτός Βουλής στις προηγούμενες εκλογές με πολύ μικρό ποσοστό (2,15%), η κατηγορία αυτή που εκτοξεύτηκε κατά της κυβέρνησης Ζελένσκι ίσως θα μπορούσε να θεωρηθεί ένα προπέτασμα καπνού για να κρύψει τις φιλοφασιστικές απόψεις του ίδιου του Προέδρου Πούτιν. Έχει πάντα ιδιαίτερη αξία να γνωρίζουμε πώς κάποιος που έχει συγκεντρώσει όλη την κρατική εξουσία στα χέρια του σε ένα μονοπρόσωπο καθεστώς διαμορφώθηκε πολιτικά και ποια είναι τα διανοητικά εργαλεία που διαθέτει για να ερμηνεύει την Ιστορία και τη θέση της χώρας του μέσα σε αυτήν. Διότι η απουσία θεσμικών αντίβαρων επιτρέπει στο προσωπικό του όραμα να μετατραπεί απρόσκοπτα και σε όραμα του έθνους, ασχέτως της ευρύτερης νομιμοποίησης της οποίας ενδέχεται να χαίρει κάτι τέτοιο. Ο Πρόεδρος Πούτιν δεν έχει κρύψει ποτέ ότι μία από τις κυρίαρχες φιλοσοφικές αναφορές του, που αφορά εν τέλει και την άποψή του για τη θέση της Ρωσίας στην ιστορία της Ευρώπης και του κόσμου, είναι ο Ιβάν Ίλιν (1883-1954). Καταγόμενος από οικογένεια ευγενών, ο Ίλιν υπήρξε ένας μάλλον ελάσσων εγελιανός φιλόσοφος που ως σφοδρός αντίπαλος της Οκτωβριανής Επανάστασης εγκατέλειψε τη Ρωσία μετά την επικράτηση των μπολσεβίκων το 1922 και έζησε έκτοτε στους κύκλους των Ρώσων εμιγκρέδων στη Γερμανία και κατόπιν στην Ελβετία. Το ρωσικό ενδιαφέρον γι’ αυτόν θα αναβίωνε εντονότατα μετά την πτώση του κομμουνισμού το 1991, και κάποιος που θα φρόντιζε γι’ αυτό ήταν ένας σύγχρονος θαυμαστής της τσαρικής Ρωσίας, ο γνωστός σκηνοθέτης και ηθοποιός Νικήτα Μιχάλκοφ (βλ. την ταινία του Ψεύτης ήλιος, 1994). Καθώς ο τελευταίος θα εντασσόταν σταδιακά στον στενό κύκλο του Πούτιν, όταν εκείνος θα γινόταν Πρόεδρος της χώρας, θα του έδινε να διαβάσει και το φιλοσοφικό έργο του Ίλιν, το οποίο θα καταγοήτευε τον νέο «τσάρο» της Μόσχας. Σύντομα πολλοί λόγοι του θα γέμιζαν με αναφορές στον φιλόσοφο, ενώ το 2005, σε μια μεγαλοπρεπή τελετή σκηνοθετημένη από τον ίδιο τον Μιχάλκοφ, θα επαναπατρίζονταν και τα οστά του Ίλιν, καθώς και άλλων Λευκών Ρώσων που είχαν ταχθεί κατά των Κόκκινων στην Οκτωβριανή Επανάσταση. Ο Ιβάν Ίλιν μπορεί να περιγραφεί ως ένας χριστιανοφασίστας, οπαδός του ολοκληρωτισμού και λάτρης της βίας. Ενώ προεπανασταστικά ξεκίνησε ως υποστηρικτής των μεταρρυθμίσεων και του κράτους δικαίου, μετά το ξέσπασμα της επανάστασης στράφηκε στην άκρα δεξιά και είδε σε ηγέτες όπως ο Μουσολίνι το πρότυπο που χρειαζόταν ο σύγχρονος κόσμος για να ξεφύγει από τη σήψη και τη διαφθορά, ενώ στο πρόσωπο του Χίτλερ τον λυτρωτή του κόσμου από τον μπολσεβικισμό. Θεωρούσε μάλιστα ότι ο αντισημιτισμός του τελευταίου όφειλε πολλά στους Ρώσους εμιγκρέδες της Γερμανίας. Όμως η δική του ιδεολογία συμπληρωνόταν από μια εκδοχή χριστιανισμού πολύ επιθετική, στο όνομα του οποίου επιβαλλόταν και η χρήση βίας ενάντια στους εχθρούς του Θεού. Στο πλαίσιο αυτό, η χριστιανορθόδοξη Ρωσία, την οποία περιέγραφε ως ένα μονίμως αφελές και αθώο θύμα της Δύσης, όφειλε να λειτουργήσει ως ο σωτήρας του σάπιου αυτού κόσμου. Το υπαγόρευε αυτό η διαχρονική αγνότητά του. Έτσι, ο «αμόλυντος» ρωσικός λαός αποκτούσε μια σωτηριολογική διάσταση εκλεκτού λαού που ακριβώς επειδή υποτίθεται δεν είχε βλάψει ποτέ κανέναν, αναλάμβανε αυτοδικαίως την αποστολή της λύτρωσης του κόσμου από το κακό. Όχι βεβαίως μόνος του. Του αγώνα αυτού, που σήμαινε και πόλεμο με τους εχθρούς της «θεϊκής τάξης επί της γης», θα αναλάμβανε να ηγηθεί ο «λυτρωτής» της Ρωσίας. Θα ήταν κάποιος που θα εμφανιζόταν μια μέρα ξαφνικά και όλοι θα ξέραμε ότι είναι αυτός. Θεόσταλτος και ταγμένος στην υπηρεσία του κράτους, πέρα από κόμματα, θα εξέφραζε το όλον του έθνους πέρα από τάξεις και επιμέρους διαφορές. Θα ήταν ένας ανδροπρεπής ηγέτης όπως ο Μουσολίνι, που με τη σύμφωνη γνώμη όλων των Ρώσων θα επέβαλε μια «δημοκρατική δικτατορία», με τις εκλογές να μην έχουν εν τέλει πολλή σημασία. Θα ήταν εκείνος που θα ηγούνταν της μετασοβιετικής «εθνικής ρωσικής ανοικοδόμησης», εκείνης που στερήθηκε η χώρα εξαιτίας του μπολσεβικισμού – μιας ξενόφερτης και καταστροφικής ιδεολογίας. Ο Ίλιν δεν παρέλειπε να κάνει ειδική αναφορά και στους «Ουκρανούς», τους οποίους ανέφερε πάντα σε εισαγωγικά διότι δεν θεωρούσε ότι συνιστούσαν διακριτό έθνος, λέγοντας ότι όσοι υποστήριζαν κάτι τέτοιο ήταν εχθροί της Ρωσίας. Πιστεύω ότι εύκολα μπορεί κανείς να «διαβάσει» τον Πούτιν μέσα από το πνεύμα του αγαπημένου του στοχαστή. Αναγνωρίζει σε αυτή την ολοκληρωτική και αποστολική αντίληψη περί κράτους με μεγάλη ακρίβεια το μετασοβιετικό όραμα του πρώην στελέχους της KGB. Μιας μεγάλης, υπερήφανης, αλλά ταπεινωμένης από τους Δυτικούς χώρας που επιτέλους βρήκε στο πρόσωπο ενός λυτρωτή ηγέτη όχι μόνο τον προστάτη των συμφερόντων της αλλά και εκείνον που θα ενσαρκώσει το όραμα της αναβίωσης της ρωσικής αυτοκρατορίας. Μιας αποστολικής αυτοκρατορίας που έχει εκ Θεού καθήκον να αντισταθεί στην παρακμιακή Δύση, αυτή την «αυτοκρατορία των ψεμάτων», όπως την αποκάλεσε προχθές ο Πούτιν. Κάπως έτσι η ενσωμάτωση της Ουκρανίας αποκτά για εκείνον υπαρξιακή διάσταση. Στον πρώτο του λόγο στη Δούμα μετά την ανάληψη των προεδρικών καθηκόντων του το 2012 είχε αναφερθεί στην κοιτίδα του ρωσικού πολιτισμού (των Ρως), που θεωρείται το Κίεβο του δέκατου-εντέκατου αιώνα και ο τότε ηγεμόνας του, ο «συνονόματός» του Βλαντίμιρ (στην πραγματικότητα αποκαλούνταν Βολοντίμιρ ή Βάλντεμαρ και ήταν σκανδιναβικής καταγωγής). Όσα θα ακολουθούσαν με την προσάρτηση της Κριμαίας το 2014 και τη ρωσική εισβολή στη χώρα πριν από λίγες μέρες δείχνουν πόσο λίγο απέχουν στο μυαλό ενός δικτάτορα τα ιστορικά σχήματα από την πραγματικότητα που επιδιώκει να διαμορφώσει. Και όπως θα έλεγε ο Γκαίτε, ένας φιλόσοφος σημαντικότερος από τον Ίλιν, «κάθε μεγάλη ιδέα, μόλις πραγματοποιείται, γίνεται τυραννική».

3.3.22 – lifo

13

α πό τον δ η μ ή τρη π ολ ι τά κη

SHORTCUT

ΠΟΛΕΜΟΣ ΣΤΗΝ ΟΥΚΡΑΝΙΑ

Αναζητώντας έναν μπούσουλα για την Ουκρανία στο Netflix

Ένας νέος Ψυχρός Πόλεμος ξεκινά;

Το «Winter on Fire: Ο αγώνας για την ελευθερία της Ουκρανίας» στο Netflix και άλλες δύο περιπτώσεις ντοκιμαντέρ που αφηγούνται από άλλη οπτική το καθένα το χρονικό της εξέγερσης στην πλατεία Ανεξαρτησίας του Κιέβου τον μακρύ χειμώνα του 2014.

Ε

talkofthetown

Γνωρίζουμε όλοι καλά πλέον ότι η επανάσταση του Μαϊντάν προκάλεσε μεν την πτώση του Γιανούκοβιτς και την αλλαγή του καθεστώτος, σήμανε δε την απαρχή ενός εμφύλιου πολέμου με χιλιάδες νεκρούς.

14 lifo – 3.3.22

O επίκουρος καθηγητής Διπλωματίας και Διεθνούς Οργάνωσης του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου Αντώνης Κλάψης μιλά στη LiFO.

ίναι σύμπτωμα των καιρών το γεγονός ότι ενώ έχουμε όλα τα μέσα και όλη την πληροφορία (και όλη την παραπληροφόρηση) του κόσμου, δυσκολευόμαστε να βρούμε έναν μπούσουλα, ένα ελκυστικό αφηγηματικό πλαίσιο με τη μορφή ντοκιμαντέρ σχετικά με τον πόλεμο στην Ουκρανία και το τι προηγήθηκε στο πρόσφατο παρελθόν. Και επειδή αυτό μάθαμε, αυτό συνηθίσαμε στην πανδημία, ήταν πολλοί οι συνδρομητές του Netflix που στράφηκαν αυτές τις μέρες στο περιεχόμενο της πλατφόρμας για μια ιστορική αναδρομή, όσο το δυνατόν πιο συναρπαστική. Εκεί βρήκαν (ή τους βρήκε) ένα ντοκιμαντέρ του 2015 με τίτλο Winter on Fire: Ο αγώνας για την ελευθερία της Ουκρανίας, το οποίο καλύπτει το χρονικό της εξέγερσης στην πλατεία Ανεξαρτησίας (γνωστής ως Μαϊντάν) του Κιέβου τον μακρύ χειμώνα του 2014. Όλα ξεκίνησαν στα τέλη Νοεμβρίου του 2013, όταν ένα πολύ μικρό αρχικά πλήθος διαδηλωτών συγκεντρώθηκε εκεί για να διαμαρτυρηθεί για την απόφαση του τότε προέδρου Βίκτορ Γιανούκοβιτς να αποχωρήσει από τη συμφωνία σύνδεσης με την Ευρωπαϊκή Ένωση, ενδυναμώνοντας παράλληλα τους δεσμούς της χώρας με τη Μόσχα. Σταδιακά το πλήθος μεγάλωνε μαζί με το πάθος των διαδηλωτών αλλά και μαζί με την ένταση της καταστολής εκ μέρους των ειδικών δυνάμεων της αστυνομίας (της περιβόητης για τις βίαιες μεθόδους της Berkut), οι οποίες δεν δίστασαν, καθώς κλιμακωνόταν η αντιπαράθεση, να επιτίθενται ακόμα και σε εγκαταστάσεις περίθαλψης τραυματιών, ενώ δεν άργησαν να περάσουν από τις λαστιχένιες σφαίρες στις πραγματικές. Συγχρόνως ομάδες παρακρατικών ελεύθερων σκοπευτών σημάδευαν και πυροβολούσαν από τα μπαλκόνια στο ψαχνό. Η εξέγερση έληξε με την αποχώρηση (νύχτα με ελικόπτερο) του Γιανούκοβιτς στις 22 Φεβρουαρίου 2014 και την προκήρυξη εκλογών, αφήνοντας πίσω της 125 νεκρούς. Ο Ρωσο-ισραηλινός σκηνοθέτης Εβγκένι Αφινέβσκι (με μόνιμη έδρα το Λος Άντζελες) ήταν παρών σε όλο αυτό το δραματικό χρονικό, καθοδηγώντας ανάμεσα στα οδοφράγματα μια εντυπωσιακή σε αριθμό ομάδα εικονοληπτών (28 αναφέρονται στους τίτλους τέλους) που κάλυψαν τα –τρομακτικά βίαια σε πολλές περιπτώσεις– γεγονότα μέσα στη διάρκεια ολόκληρου του χειμώνα. Το μονταρισμένο υλικό (σημαντική η συμβολή του μοντέρ του Ντέιβιντ Φίντσερ, Άνγκους Γουόλ, στο τελικό αποτέλεσμα) λειτουργεί ως ντοκουμέντο μιας υπερβατικής στιγμής που κράτησε 93 μέρες, καταγράφοντας τον τρόμο, τον θυμό, την απόγνωση, τη θαυμαστή αυτο-οργάνωση και το σθένος ενός πολυσυλλεκτικού κινήματος, δεν θα μπορούσε όμως να υποκριθεί ότι αποτελεί κάποιου είδους δημοσιογραφικά αποστασιοποιημένης προσέγγισης. Καμία (ή ελάχιστη) αναφορά στο ιστορικό πλαίσιο, στο ζήτημα των περιοχών της ανατολικής Ουκρανίας ή στον ρόλο (περιφερειακό έστω) των ακροδεξιών ομάδων που είχαν παρεισφρήσει στις τάξεις των διαδηλωτών. Και επίσης, γνωρίζουμε όλοι καλά πλέον ότι η επανάσταση του Μαϊντάν προκάλεσε μεν την πτώση του Γιανούκοβιτς και την αλλαγή του καθεστώτος, σήμανε δε την απαρχή ενός εμφύλιου πολέμου με χιλιάδες νεκρούς. Αξίζει, πάντως, να δει κανείς την ταινία αν θέλει να έχει μία (μία όμως) εικόνα από εκείνη την πολύ κρίσιμη για όσα συμβαίνουν σήμερα περίοδο, όπως αξίζει να αναζητήσει και το ντοκιμαντέρ Maidan του Σεργκέι Λόζνιτσα που κυκλοφόρησε την ίδια χρονιά και αφηγείται τα ίδια γεγονότα, με έναν πιο φορμαλιστικό όμως και λιγότερο εμπλεκόμενο τρόπο. Αυτό όμως που η μία πλευρά αποκαλεί «επανάσταση» η άλλη (η φιλορωσική εν προκειμένω) το αποκαλεί «πραξικόπημα» και για τους πιο μερακλήδες φετιχιστές της (δυτικής) συνωμοσίας υπάρχει και η επιλογή ενός ντοκιμαντέρ που επιμελήθηκε ο σούπερ φαν του Ρώσου Πρόεδρου Όλιβερ Στόουν και παρουσιάζει την άποψη της «άλλης πλευράς», μέσω συνεντεύξεων με τους έκπτωτους Γιανούκοβιτς και τον υπουργό του των Εσωτερικών Βιτάλι Ζακαρένκο, οι οποίοι εμφανίζονται να μιλάνε στην κάμερα του Αμερικανού σκηνοθέτη. Πρόκειται για το Ukraine on fire: The real story, που έχω την εντύπωση ότι μέχρι προχθές υπήρχε ελεύθερο στο Vimeo, αλλά πρέπει να κατέβηκε ως υπόδειγμα κραυγαλέας παραπληροφόρησης.

απ ό τ ο ν γ ι άν ν η π αν ταζ ό π ουλο

Η Ουκρανία δεν είναι δίπλα μας, αλλά δεν είναι και μακριά μας. Πέρα από τις οικονομικές και διπλωματικές περιπλοκές που δημιουργεί η κρίση, ανησυχούμε για το κακό προηγούμενο που ενδεχομένως δημιουργήσει: μια μεγαλύτερη χώρα εισβάλλει στο έδαφος ενός μικρότερου γείτονά της, αδιαφορώντας για το διεθνές δίκαιο.

Τ

α κίνητρα του Ρώσου Προέδρου, τι θα επιφέρει στην Ευρώπη αυτός ο πόλεμος αλλά και τι έχει να φοβάται η Ελλάδα.

— Πιστεύετε ότι ένας νέος Ψυχρός Πόλεμος ξεκινά; Σίγουρα, η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία αποτελεί σημείο καμπής στο σύγχρονο διεθνές σύστημα. Η Ρωσία εμφανίζεται να αψηφά κάθε έννοια διεθνούς δικαίου και να βρίσκεται απέναντι σχεδόν σε όλον τον δυτικό κόσμο. Πρόκειται για ακόμα ένα επεισόδιο στην αντιπαράθεση μεταξύ Ρωσίας και Δύσης, η οποία οξύνεται. Αρκούν, όμως, αυτά τα στοιχεία ώστε να μιλάμε για έναν νέο Ψυχρό Πόλεμο; Όχι από μόνα τους. Ο Ψυχρός Πόλεμος υπήρξε το αποτέλεσμα μιας συγκεκριμένης ιστορικής συγκυρίας, ενός κόσμου που προέκυψε μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και κυριαρχούνταν από την επιβλητική παρουσία δύο υπερδυνάμεων, των ΗΠΑ και της Σοβιετικής Ένωσης. Η Ρωσία δεν φαίνεται να διαθέτει εκείνα τα ποσοτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά που θα της επιτρέψουν να γίνει ο ένας από τους δύο μείζονες πόλους ενός συστήματος αντίστοιχου με εκείνο του Ψυχρού Πολέμου. Ο κόσμος του εικοστού πρώτου αιώνα είναι πολύ πιο πολύπλοκος από εκείνον του δεύτερου μισού του εικοστού.

— Η Ευρώπη θα αλλάξει για πάντα μετά απ’ αυτή την πολεμική σύρραξη; Η στρατιωτική εισβολή της Ρωσίας λειτούργησε αφυπνιστικά για την Ευρώπη. Τα μέλη της Ε.Ε. συνειδητοποίησαν ότι ούτε η δική τους ασφάλεια μπορεί να θεωρηθεί δεδομένη. Αυτό ισχύει κατά μείζονα λόγο για τα κράτη της Ε.Ε. που γειτνιάζουν με τη Ρωσία. Ταυτόχρονα, τα κράτη της Ε.Ε. βρέθηκαν αντιμέτωπα με μια πραγματικότητα, την οποία όλοι συζητούσαν εδώ και χρόνια, αλλά πλέον λαμβάνει υπαρξιακό χαρακτήρα: η Ε.Ε. είναι μεν ισχυρή οικονομικά, αλλά δεν διαθέτει αντίστοιχη πολιτική και στρατιωτική ισχύ που να την καθιστά υπολογίσιμο παράγοντα σε διεθνή κλίμακα. Ίσως η ουκρανική κρίση να αποδειχτεί ο καταλύτης για την προώθηση διεργασιών που θα κατατείνουν, επιτέλους, στη διαμόρφωση μιας κοινής εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής. Αν δούμε συνολικά την πορεία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, θα διαπιστώσουμε ότι το ενοποιητικό εγχείρημα αναζωογονείται μέσα από την αντιμετώπιση υπαρξιακού χαρακτήρα προκλήσεων. Δεν αποκλείεται να βρισκόμαστε σε μια τέτοια ιστορική στιγμή, τις διαστάσεις της οποίας μόνο εκ των υστέρων θα μπορέσουμε με πληρότητα να αξιολογήσουμε.

— Μπορεί η Ευρώπη να αντέξει ένα νέο κύμα προσφύγων; Υπολογίζεται ότι τις πρώτες τέσσερις ημέρες μετά την έναρξη του πολέμου πάνω από μισό εκατομμύριο άνθρωποι εγκατέλειψαν την Ουκρανία, αναζητώντας καταφύγιο κατά κύριο λόγο σε όμορα κράτη-μέλη της Ε.E., στην Πολωνία, στην Ουγγαρία, στη Σλοβακία και στη Ρουμανία. Μέχρι στιγμής, η κατάσταση μοιάζει να είναι σχετικά διαχειρίσιμη. Αλλά τι θα συμβεί εάν η ένοπλη σύγκρουση κλιμακωθεί και οι προσφυγικές ροές από την Ουκρανία πολλαπλασιαστούν; Οπωσδήποτε θα χρειαστεί να δαπανηθούν μεγάλα χρηματικά ποσά και παράλληλα να υπάρξει συντονισμός των κινήσεων των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η εμπειρία του 2015 και τα προβλήματα που προέκυψαν από την ατελή αντιμετώπιση εκείνης της προσφυγικής κρίσης ενδεχομένως να λειτουργήσουν ως παραδείγματα για την αποφυγή των σφαλμάτων που διαπράχθηκαν τότε.

— Ποια είναι κατά τη γνώμη σας τα κίνητρα του Ρώσου Προέδρου; Ο Βλαντίμιρ Πούτιν έχει έναν κύριο στρατηγικό στόχο, τη δημιουργία μιας ζώνης ρωσικής επιρροής, η οποία θα εκτείνεται πέραν των ρωσικών συνόρων. Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται η προσπάθεια να τεθεί η Ουκρανία υπό ένα καθεστώς ρωσικής κηδεμονίας, με άλλα λόγια να υπάρχει ένα τύποις ανεξάρτητο ουκρανικό κράτος, το οποίο όμως να είναι απόλυτα πειθήνιο όργανο της Μόσχας όταν πρόκειται για τη λήψη αποφάσεων σε μείζονος σημασίας ζητήματα. Δεν είναι μια νέα σκέψη. Εδώ και αιώνες, από την εποχή των τσάρων, η Ρωσία επιδίωκε την εξάπλωση της κυριαρχίας της και της επιρροής της σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερα τμήματα της ανατολικής Ευρώπης, ώστε το κυρίως ρωσικό έδαφος να είναι ασφαλέστερο απέναντι σε εχθρική επιβουλή. Το ίδιο συνέβη και κατά τη σοβιετική περίοδο. Για παράδειγμα, η εγκαθίδρυση κομμουνιστικών καθεστώτων στην ανατολική Ευρώπη μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου από στρατηγική άποψη δεν ήταν παρά εκδήλωση της επιθυμίας της Μόσχας να δημιουργήσει ένα τεράστιο μαξιλάρι ασφάλειας στα δυτικά των ρωσικών συνόρων.

— Ποιες θα είναι οι συνέπειες την επόμενη μέρα; Οι συνέπειες είναι πολλαπλές. Από τη μια πλευρά ο πόλεμος έχει έναν προφανή οικονομικό αντίκτυπο. Η αύξηση των τιμών των ορυκτών καυσίμων, όπως το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, είναι βέβαιο ότι θα επηρεάσει αρνητικά την οικονομική δραστηριότητα. Ένα ράλι αύξησης των τιμών όλων των προϊόντων ή, ακόμα χειρότερα, ο εγκλωβισμός σε μια κατάσταση στασιμοπληθωρισμού είναι σενάρια που θα μπορούσαν να γίνουν πραγματικότητα. Στο πολιτικό και διπλωματικό επίπεδο η ρωσική εισβολή λειτουργεί αποσταθεροποιητικά στο διεθνές σύστημα. Η παραβίαση των πιο θεμελιωδών κανόνων του διεθνούς δικαίου, όπως η αποχή από τη χρήση βίας και ο σεβασμός της εδαφικής ακεραιότητας των κρατών, απειλεί να ανοίξει το ευρωπαϊκό κουτί της Πανδώρας.

— Τι είναι αυτό που έχει να φοβάται η Ελλάδα; Η Ουκρανία δεν είναι δίπλα μας, αλλά δεν είναι και μακριά μας. Βρίσκεται στην ευρύτερη γειτονιά μας. Και μόνο γι’ αυτό η ουκρανική κρίση μάς επηρεάζει. Πέρα από τις οικονομικές και διπλωματικές περιπλοκές που δημιουργεί, ανησυχούμε και για ακόμα έναν ειδικότερο λόγο, για κακό προηγούμενο που ενδεχομένως δημιουργήσει: μια μεγαλύτερη χώρα εισβάλλει στο έδαφος ενός μικρότερου γείτονά της, αδιαφορώντας για το διεθνές δίκαιο. Αν το κάνει η Ρωσία στην Ουκρανία, μήπως αυτό ανοίξει περισσότερο την όρεξη της Τουρκίας έναντι της Ελλάδας; Εξάλλου, η Τουρκία ήδη από το 1974 έχει εισβάλει στην Κύπρο και συνεχίζει να έχει παράνομα υπό τη στρατιωτική κατοχή της το βόρειο τμήμα του νησιού. Προκειμένου να δικαιολογήσει την εισβολή στην Ουκρανία, ο Βλαντίμιρ Πούτιν υποστήριξε ότι πολλά από τα ουκρανικά εδάφη ανήκαν προηγουμένως στη Ρωσία, επομένως πρέπει να της επιστραφούν. Αυτή η συλλογιστική δεν απέχει πολύ από ανάλογες διεκδικήσεις της Τουρκίας. Βέβαια, η Ελλάδα δεν είναι Ουκρανία. Η ελληνική αμυντική θωράκιση είναι απείρως καλύτερη και επιπλέον η Αθήνα διαθέτει πολύ ισχυρότερα διεθνή ερείσματα σε σύγκριση με το Κίεβο. Και, φυσικά, η Τουρκία δεν είναι Ρωσία. Όμως η ελληνική ανησυχία είναι λογική.

3.3.22 – lifo

15

GUEST EDITOR

5+1 απαντήσεις για την Ημέρα της Γυναίκας Ποιες, είπαμε, ότι είναι οι ερωτήσεις;

α πό τh χ ρ ισ τί να γα λ α νοπούλου

ΑΠΑΝΤΗΣΗ 1Η: Στο απέναντι διαμέρισμα μένει μια ηλικιωμένη κυρία. Από το πίσω μπαλκόνι, χρόνια τώρα, παρακολουθώ άθελά μου τη ζωή της. Τον μοναχικό καφέ το πρωί, τα τηλεφωνήματά της που τ’ ακούει όλος ο φωταγωγός, τα μεσημεριανά γεύματα της Κυριακής με τα παιδιά της. Παλιά εργάτρια, σύζυγος σατράπης με χέρι βαρύ, μετά χήρα, τώρα μια τέλεια ησυχία.

περιβάλλον, η αιώνια Δεύτερη Βάρδια των γυναικών (σ.σ.: μία, ίσως και μιάμιση στη δουλειά και μετά δεύτερη στο σπίτι με τις οικογενειακές υποχρεώσεις), οι μικρομέγαλοι μισθοί των ταπεινώσεων και των έμφυλων διακρίσεων. Οι γυναίκες την κοπανάνε με κρότο και οργανώνουν νέες δουλειές και εργασιακούς σχηματισμούς – λογικά κάτι ενδιαφέρον θα προκύψει απ’ όλο αυτό.

ΑΠΑΝΤΗΣΗ 2Η:

ΑΠΑΝΤΗΣΗ 5Η:

Άγιος Σάββας, Μεταξά και όπου υποδέχονται ογκολογικές ασθενείς. Οι γυναικολογικοί καρκίνοι σε κάθε ηλικία είναι ένα τραύμα. Βλέπεις, όμως, το «κρακ» στην καρδιά των γιατρών, όταν υποδέχονται γυναίκες του φάσματος 20-45 ετών. Και βλέπεις και εκείνες. Κάθε 21 μέρες έχουν ραντεβού με τη χημειοθεραπεία. Την πιο σκληρή συνθήκη που θα υπογράψουν ποτέ. Θα τους κλέψει μαλλιά, στιγμές, κουράγια, θα τις βάλει στην αρένα με το «έτσι θέλω», κάποιες θα νικήσουν, κάποιες θα ταλαιπωρηθούν, κάποιες θα ηττηθούν. Κάποιες τις βλέπεις να μπαίνουν καλοντυμένες και μακιγιαρισμένες. Πανοπλία είναι. Σεβάσου.

talkofthetown

ΑΠΑΝΤΗΣΗ 3Η:

16 lifo – 3.3.22

Τι φοράς; Τι ώρα θα γυρίσεις; Με ποιους θα είσαι; Μην αφήνεις το ποτήρι σου από εδώ και από εκεί. Τι θα πει ο κόσμος; Τι γύρευες εκεί; Μη βγεις μετά τις 22:00. Μην «μπερδεύεις» τα ποτά. Βάλε κάτι άλλο, αυτό είναι τσουλίστικο. Μην αντιμιλήσεις, αν σου πουν κάτι χυδαίο στον δρόμο. Πάρε ταξί. Κράτα τα κλειδιά ανάμεσα στα δάχτυλά σου. Μην προκαλέσεις. Κάτι θα του ‘πες και εσύ. Να ‘σαι γλυκιά. Να ‘σαι τυπική, μην πάρουν αέρα. Τι περίμενες με τις φωτογραφίες που ανεβάζεις; Μην τρως, έχεις φαρδύνει. Μη δίνεις δικαιώματα. Μη βρίζεις, οι αλήτισσες βρίζουν. Μην είσαι θυμωμένη. Γιατί πήγες σπίτι του, αφού δεν ήθελες να κάνεις κάτι μαζί του; Είσαι μεγάλη πια, δεν είσαι μωρό. Μαζέψου. Συγκεντρώσου. Η μάνα σου σ’ αυτή την ηλικία είχε ήδη εσένα.

ΑΠΆΝΤΗΣΗ 4Η: Τις προάλλες διάβαζα μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα έρευνα που, ούτε λίγο ούτε πολύ, διαπίστωνε ότι οι πραγματικές πρωταγωνίστριες της Μεγάλης Παραίτησης (του φαινομένου που, μετά από δύο χρόνια πανδημίας, θέλει στελέχη πολυεθνικών και όχι μόνο να παραιτούνται κατά κύματα, γιατί απλώς δεν αντέχουν άλλο) είναι οι γυναίκες. Η καραντίνα έδειξε τον δρόμο: δεν παλεύεται το τοξικό εργασιακό

Στο timeline μου περνάνε «χορηγούμενες» για την Ημέρα της Γυναίκας. Προσφορές άνω του 40% σε ρούχα, παπούτσια και καλλυντικά. Μαγαζιά για ladies night out. Κάποιος άσχετος θα πει ότι έκανα αναζήτηση κάτι από τα παραπάνω και γι’ αυτό ο αλγόριθμος μου βγάζει «σχετικά». (Κάποια στιγμή πρέπει να μιλήσουμε 5 λεπτά για τους όρους και τη δύναμη της χορηγούμενης, τα μυστικά των «γυναικείων κοινών» και το ηλικιακό targeting. Όχι ότι δηλαδή θα ήταν κακό να έψαχνα για κάτι από τα παραπάνω. Γιατί απολογούμαι; Ιδέα δεν έχω. Κάποιος έχει πείσει τον κόσμο ότι φεμινισμός και στυλ δεν συναντιούνται ποτέ και πουθενά. Να ρωτήσουμε την Gloria Steinem, που ακόμη τρεντάρουν τα γυαλιά της. Κάτι παραπάνω θα ξέρει). Απλώς, όλα τα παραπάνω καμία σχέση με την 8η του Μάρτη. Εμπόριο σκέτο, αλλά, μετά από δύο χρόνια πανδημίας, με τις επιχειρήσεις γονατισμένες, χαλάλι.

ΑΠΑΝΤΗΣΗ 6Η: Με τόσο cancel που έχει πέσει σε οτιδήποτε ρωσικό τις τελευταίες ημέρες, σχεδόν τρέμω να απαντήσω τι ακριβώς γιορτάζουμε στις 8 του μηνός. Άντε να εξηγήσεις ότι πρόκειται για μια αμιγώς σοβιετική υπόθεση (στις 8 Μαρτίου του 1917, οι εργάτριες των κλωστοϋφαντουργιών του Πέτρογκραντ κατέβηκαν σε απεργία που επεκτάθηκε σε όλη τη ρωσική επικράτεια. Πρακτικά, υπήρξε η απαρχή της Ρωσικής Επανάστασης του 1917). Αλλά το μύθευμα της απεργίας στη Νέα Υόρκη το 1857 ήταν πιο λαχταριστό, πιο εμπορικό, πιο Δυτικό και «έσβηνε» τη λάμψη του κομμουνιστικού κινδύνου. Τα έχουν εξηγήσει καλύτερα στην έρευνά τους οι Liliane Kandel και Françoise Picq, δύο εμβληματικές φυσιογνωμίες του φεμινιστικού κινήματος στη Γαλλία.

*

Όλα τα παραπάνω απαντούν (κάπως) στην ερώτηση «τι σημαίνει να είσαι γυναίκα στην Ελλάδα σήμερα» (από τα 15 μέχρι τα 85+), καθώς και στην άλλη την καταπληκτική, την αιωνίως λειψά απαντημένη, «τι γιορτάζουμε την Ημέρα της Γυναίκας».

Κάποιος έχει πείσει τον κόσμο ότι φεμινισμός και στυλ δεν συναντιούνται ποτέ και πουθενά. Να ρωτήσουμε την Gloria Steinem, που ακόμη τρεντάρουν τα γυαλιά της. Κάτι παραπάνω θα ξέρει.

Πρόγραμμα TOGETHER της JTI «Γνωρίζουμε ότι η αλλαγή μπορεί να συμβεί μόνο όταν οι άνθρωποι έχουν φωνή».

Γ

ια την JTI η ισότητα και η συμπερίληψη δεν τελειώνουν με την κατάκτηση βραβείων και πιστοποιήσεων, ούτε τη στιγμή που οι πλακέτες θα μπουν σε περίοπτη θέση στις προθήκες των γραφείων της. Aποτελεί ένα διαρκές ζητούμενο, μια θετική απάντηση στο ερώτημα «αν οι γυναίκες έχουν ίσα δικαιώματα με τους άνδρες», ένα δομικό στοιχείο του DNA της, ήδη προτού η ισότητα και η συμπερίληψη γίνουν παγκόσμιο trend και talk of the town στα social media. Η JTI δεν «βλέπει» φύλα αλλά ταλέντα, γνώσεις, εμπειρία, πάθος για αλλαγή προς ένα βιώσιμο μέλλον για όλους. Η CEO της JTI Hellas κ. Lili Zigoslu από φέτος έχει τη συμπροεδρία της πρωτοβουλίας TOGETHER, μιας Παγκόσμιας Ομάδας Εργαζομένων της JTI διεθνώς, τα μέλη της οποίας λειτουργούν ως τοπικοί πρεσβευτές για την περαιτέρω προώθηση της ισότητας των φύλων, και μας μιλά για τον τρόπο που η JTI κάνει τη διαφορά και στην ισότητα.

— Γιατί μια εταιρεία σαν την JTI να υποστηρίζει με τόσο πάθος την πρόοδο της ισότητας των φύλων; Για εμάς η προώθηση μιας κουλτούρας συμπερίληψης και παροχής ίσων ευκαιριών αναδεικνύει την καλύτερη πλευρά των ανθρώπων μας και αποδίδει καλύτερα επιχειρηματικά αποτελέσματα, καθιστώντας την JTI ένα ακόμη καλύτερο μέρος για να εργαστεί κανείς. Παράλληλα, διαφορετικές προσωπικότητες και οπτικές εμπνέουν ανανεωμένη και φρέσκια σκέψη, ιδέες και καινοτομία. Η διοίκηση της JTI αναγνωρίζει την αξία της συμπερίληψης και της ισότητας και επιθυμεί να εμπνεύσει την αλλαγή, παρέχοντας ίσες ευκαιρίες. Γνωρίζουμε ότι για τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου όλων θα πρέπει προηγουμένως να έχουν αρθεί τα εμπόδια, να έχουν καταρριφθεί οι προκαταλήψεις και να έχουν σταματήσει οι κοινωνικές και εργασιακές διακρίσεις και μισθολογικές ανισότητες. Πώς λειτουργεί το TOGETHER και ποιοι είναι οι βασικοί πυλώνες των συζητήσεων; Ξεκινήσαμε τις συνεδριάσεις μας το 2020, προκειμένου να δώσουμε «σάρκα και οστά» στη συζήτηση για την ισότητα και την ενδυνάμωση των γυναικών μέσα στην εταιρεία. Οι συζητήσεις αυτές μας οδήγησαν στους τρεις βασικούς θεματικούς πυλώνες μας:

ΑΝΔΡΕΣ ΠΟΥ ΥΠΟΣΤΗΡΙΖΟΥΝ ΤΗΝ ΠΡΟΟΔΟ

Ο «ακρογωνιαίος λίθος» μας. Η προσέγγισή μας είναι να εμπλέξουμε και να συμπεριλάβουμε άνδρες στο ταξίδι μας προς την ισότητα και τη συμπερίληψη, παρέχοντας στοιχεία, επιστημονικά δεδομένα, ένα ασφαλές περιβάλλον για διάλογο και χρήσιμες βέλτιστες πρακτικές για εκείνους.

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΣΗ

Η εκπαίδευση είναι ζωτικής σημασίας στην προσπάθεια ευαισθητοποίησης για την ισότητα των φύλων και δίνουμε στους εργαζόμενούς μας πρόσβαση σε απαραίτητους πόρους και εργαλεία.

AILES POUR ELLE

H μεταφορική έννοια της φράσης στα γαλλικά σημαίνει «δίνοντας φτερά στις γυναίκες» και είναι η πιο πρόσφατη δράση του TOGETHER. Στόχος είναι να δημιουργήσουμε ένα ευνοϊκό περιβάλλον για την αλληλοϋποστήριξη των γυναικών μέσα στην εταιρεία. Οι αρχικές ιδέες περιλαμβάνουν καθοδήγηση, χορηγική υποστήριξη και mentoring και είναι εκπληκτικό πόσα μπορούν οι γυναίκες απ’ όλον τον κόσμο και την Ελλάδα να επιτύχουν όταν έχουν πραγματικά ενδυναμωθεί.

— Τι σημαίνει να είσαι επικεφαλής αυτής της πρωτοβουλίας, και μάλιστα παράλληλα με την κεντρική σας ιδιότητα ως CEO στην JTI Ελλάδας; Ως επικεφαλής της ομάδας ο ρόλος μου είναι κυρίως να υποστηρίζω τις συζητήσεις και τις δράσεις μας με σταθερή προσήλωση στους στόχους μας και διασφαλίζοντας ότι η φωνή των εργαζομένων λαμβάνεται υπόψη από τη διοίκηση της εταιρείας. Αυτός ο ρόλος, παράλληλα με τα βασικά μου καθήκοντα, με βοηθάει να βλέπω τα πράγματα από διαφορετικές οπτικές γωνίες και πιο καθαρά, ενώ εμπλουτίζει τις εμπειρίες και τις γνώσεις μου στα συγκεκριμένα θέματα. Ωστόσο, αν με ρωτάτε αν «γέρνω» περισσότερο προς τις γυναίκες όταν πρέπει να αποφασίσω για επιλογή προσωπικού, σε καμία περίπτωση. Οι προσλήψεις βασίζονται σε αξιοκρατικά κριτήρια που αξιολογούν τις γνώσεις, την εμπειρία και το ταλέντο του υποψηφίου, λαμβάνοντας υπόψη το καταλληλότερο άτομο για τον ρόλο και την ομάδα,

διατηρώντας παράλληλα την ισορροπία των φύλων στον εργασιακό χώρο.

— Ποιος είναι ο απώτατος στόχος σας για την Ομάδα Εργαζομένων TOGETHER; Να στηρίξει την JTI στην επίτευξη των στόχων της για το 30% των γυναικών στην ηγεσία της εταιρείας έως το 2023 και για το 40% έως το 2030 αντίστοιχα.

— Βλέπετε δραματικές διαφορές στην αφομοίωση των αλλαγών σε χώρες με διαφορετική αντιμετώπιση των γυναικών; Σίγουρα διαφορετικές κουλτούρες ενσωματώνουν τους κανόνες D&I με διαφορετικό τρόπο, όμως η JTI δεν περιμένει τις αλλαγές σε εθνικό επίπεδο για να κάνει τη διαφορά. Παράδειγμα αποτελεί η νέα πολιτική για τη γονική άδεια που εφαρμόζεται παγκόσμια, παρέχοντας 20 εβδομάδες άδειας σε κάθε εργαζόμενο που αποκτά παιδί, ανεξαρτήτως φύλου ή τρόπου απόκτησης του παιδιού. Η πολιτική αυτή «αγκαλιάστηκε» από όλους στην JTI. — Ποια ήταν τα επιτεύγματα της Ομάδας TOGETHER μέχρι στιγμής και ποια είναι τα σχέδιά σας για το μέλλον; Παρά τα εμπόδια που έθεσε η πανδημία, την περσινή χρονιά υλοποιήσαμε αρκετές δράσεις, όπως η Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας τον Μάρτιο, συζητήσεις, οι «Ιστορίες επιτυχίας της JTI», η «Βιβλιοθήκη Γνώσης», υποστήριξη για το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Άνδρες που υποστηρίζουν την πρόοδο», διεξαγωγή συνεδριών ευαισθητοποίησης με ανώτερα στελέχη και πολλά άλλα. Τα επόμενα βήματά μας επικεντρώνονται στην επέκταση αυτών των προγραμμάτων παγκόσμια και στην ενσωμάτωση περισσότερων εργαζομένων, με την εκπαίδευση και την ανάληψη ευθύνης σε όλα τα επίπεδα και τμήματα της εταιρείας. Την ίδια στιγμή, αναγνωρίζουμε ότι θέματα όπως η εμπιστοσύνη, η διαφάνεια καθώς και η δημιουργία ενός ασφαλούς περιβάλλοντος για τους ανθρώπους απαιτεί χρόνο. Όμως έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στην εταιρεία τα τελευταία τρία χρόνια, γι’ αυτό είμαι ιδιαίτερα αισιόδοξη για το μέλλον.

— Υπάρχουν ορθές πρακτικές που προωθούνται εκτός της JTI; Όλες οι κοινωνικές μας δράσεις συντάσσονται με τις αρχές της ισότητας, της ποικιλομορφίας και της συμπερίληψης, με απώτερο στόχο να συμβάλλουμε σε μια κοινωνία χωρίς διακρίσεις και αποκλεισμούς. Θέλουμε η JTI να είναι μια μοντέρνα επιχείρηση, όπου οι άνθρωποι είναι ελεύθεροι να είναι ο εαυτός τους, μακριά από παλιάς εποχής στερεότυπα, και μια επιχείρηση που όχι μόνο φροντίζει για την ευημερία των εργαζομένων της αλλά και που συμμετέχει και ανταποκρίνεται στην ευρύτερη κοινωνία και τις ανάγκες της.

Η CEO της JTI Hellas κ. Lili Zigoslu από φέτος έχει τη συμπροεδρία της πρωτοβουλίας TOGETHER.

3.3.22 – lifo

17

Τhe Upfront Initiative OΡΑΤΌΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΠΡΆΞΗ 17. 03. 2022 ΣΤΈΓΗ ΙΔΡΎΜΑΤΟΣ ΩΝΆΣΗ

Το πρώτο συνέδριο της πρωτοβουλίας για την ισότητα, τη συμπερίληψη, την ποικιλομορφία και την ορατότητα στον εργασιακό χώρο.

Together for Equality:

18 lifo – 3.3.22

Speakers

ΔΌΜΝΑ ΜΙΧΑΗΛΊΔΟΥ Υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων

ΦΏΤΗΣ ΣΕΡΓΟΥΛΌΠΟΥΛΟΣ Ηθοποιός, δημοσιογράφος, επιχειρηματίας

ΠΈΓΚΥ ΑΝΤΩΝΆΚΟΥ

ΑΦΡΟΔΊΤΗ ΠΑΝΑΓΙΩΤΆΚΟΥ

NICOLAS EYBALIN

ΧΡΙΣΤΊΝΑ ΛΕΪΜΟΝΉ

Γενική Διευθύντρια Google Southeast Europe

Διευθύντρια Πολιτισμού Ίδρυμα Ωνάση

Διευθυντής του Γαλλικού Ινστιτούτου Ελλάδας

Διευθύντρια Marketing & Operations Microsoft Greece, Cyprus and Malta

ΑΛΈΞΗΣ ΠΑΤΈΛΗΣ

ΜΑΡΊΑ ΣΥΡΕΓΓΈΛΑ

ΈΦΗ ΑΧΤΣΙΌΓΛΟΥ

Διευθυντής του Οικονομικου Γραφείου του πρωθυπουργού

Υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων

Βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ

ΓΡΗΓΌΡΗΣ Δ. ΔΗΜΗΤΡΙΆΔΗΣ CEO Υπερταμείο (ΕΕΣΥΠ)

ΓΕΩΡΓΊΑ ΚΑΡΟΎΝΤΖΟΥ

ΑΝΤΏΝΗΣ ΤΣΑΠΑΤΆΚΗΣ

ΕΛΠΊΔΑ ΚΌΚΚΟΤΑ

ΛΕΥΤΈΡΗΣ ΚΟΚΟΓΙΑΝΝΆΚΗΣ

ΛΊΑ ΜΠΕΡΤΣΙΆΔΟΥ

Διευθύντρια Εταιρικών Υποθέσεων & Επικοινωνίας JTI

Παραολυμπιονίκης

Founder & CEO Mexoxo

Ηθοποιός

Inflammation & Immunology Lead Pfizer

EIRINI NIAMOUAIA ONTOUL

ΠΆΝΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΉΣ

NΆΝΣΥ ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΊΟΥ

ΘΟΔΩΡΉΣ ΤΣΆΤΣΟΣ

ΕΎΗ ΧΑΤΖΗΙΩΆΝΝΟΥ

Oικονομολόγος

Γενικός Γραμματέας Δικαιοσύνης και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Υπουργείο Δικαιοσύνης

Διδάσκουσα στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, συνιδρύτρια ORLANDO LGBT

Ψυχολογός, συνιδρυτής του «Διαβάζω για τους Άλλους»

Γενική Διευθύντρια Ανθρώπινου Δυναμικού της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος

ΓΕΏΡΓΙΟΣ I. ΚΟΡΜΆΣ

ΒΑΣΊΛΗΣ ΠΆΝΤΖΟΣ

ΣΠΎΡΟΣ ΧΑΓΚΑΜΠΙΜΆΝΑ

KΆΘΡΗΝ ΡΆΙΛΥ

ΚΑΊΤΗ ΓΚΡΑΜΜΆ

Ανώτερος Γενικός Διευθυντής, Group Chief Real Estate της Τράπεζας Πειραιώς και διευθύνων σύμβουλος Πειραιώς Real Estate M.A.E.

Πρόεδρος Πανελλαδικής Συνομοσπονδίας Ελλήνων Ρομά «Ελλάν Πασσέ»

Υποδιοικητής Υπηρεσίας Υποδοχής και Ταυτοποίησης (ΥΠ.Υ.Τ) της Γενικής Γραμματείας Υποδοχής Αιτούντων Άσυλο του υπουργείου Μετανάστευσης & Ασύλου

Συγγραφέας, εκπαιδευτικός, εξετάστρια και συντονίστρια πανεπιστημίων για την πιστοποίηση της αγγλικής γλώσσας

Μοντέλο

ΜΙΑ ΣΥΜΠΑΡΑΓΩΓΉ ΤΗΣ LіFO ΚΑΙ ΤΗΣ TSOMOKOS ΠΛΗΡΟΦΟΡΊΕΣ, ΟΜΙΛΗΤΈΣ ΚΑΙ ΚΡΑΤΉΣΕΙΣ ΘΈΣΕΩΝ ΣΤΟ WWW.UPFRONT.GR AΛΈΞΑΝΔΡΟΣ ΔΙΑΚΟΣΆΒΒΑΣ

SEVDALINA VASSILEVA

ΧΡΙΣΤΊΝΑ ΓΑΛΑΝΟΠΟΎΛΟΥ

Αρχισυντάκτης LiFO

VP General Manager Greece, Israel, Cyprus, Malta, Southern Europe Visa Inc.

Αρχισυντάκτρια ampa LiFO

ΓΙΆΝΝΗΣ ΟΛΎΜΠΙΟΣ

Ιδρυτής του The power of Flower

3.3.22 – lifo

19

συνε ντε υξη: γιάννησ π α ν ταζ ό π ουλοσ, φωτ ο γ ραφι εσ: απ ο τ ο π ροσωπ ι κ ο αρχ ε ι ο τ ου κ ώ σ τα ο ν ι σ έ ν κ ο

60 λεπτα με τον ελληνα ανταποκριτη στην ουκρανια

Κώστα Ονισένκο

Ο γνωστός δημοσιογράφος μιλά στη LiFO από την Ουκρανία, περιγράφει τον εφιάλτη του πολέμου και αφηγείται στιγμές της ζωής του.

Τι σκέφτεσαι όταν η ζωή σου αλλάζει μέσα σε λίγα λεπτά; Πώς αισθάνεσαι όταν η ιστορία γράφεται μπροστά στα μάτια σου; Ποιες σκέψεις περνούν απ’ το μυαλό σου όταν αντικρίζεις το φρικιαστικό και παράλογο πρόσωπο του πολέμου; Ο Κώστας Ονισένκο είναι δημοσιογράφος και κατοικεί μόνιμα στην Ουκρανία. Είναι ο άνθρωπος που το τελευταίο διάστημα έχει ξεχωρίσει με τις καθημερινές ανταποκρίσεις του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αλλά και στην εφημερίδα «Τα Νέα», προσφέροντας έγκυρη και αξιόπιστη ενημέρωση κάτω από δύσκολες, πολεμικές συνθήκες. Οι σφοδρές επιθέσεις συνεχίζονταν, οι σειρήνες ηχούσαν, ο ρωσικός στρατός έθετε υπό τον έλεγχό του διάφορες περιοχές, ενώ εγώ προσπαθούσα να τον συναντήσω διαδικτυακά. Τελικά, τα καταφέραμε κατά τη διάρκεια ενός μικρού διαλείμματος και με τον φόβο να κοπεί η σύνδεσή μας ανά πάσα στιγμή. Είναι μεσημέρι, αλλά ο χρόνος γι’ αυτόν δεν έχει πλέον καμία σημασία. Μέσω του Skype τον βλέπω να κάθεται σ’ ένα μικρό δωμάτιο, το οποίο έχει μετατρέψει σε γραφείο. Είναι η στιγμή

που μόλις είχε καταφέρει να επιστρέψει από το γειτονικό σούπερ-μάρκετ, όπου είχε πάει για να εφοδιαστεί με τις απαραίτητες προμήθειες. Κάθε μέρα είναι αβέβαιη για τον ίδιο, τη σύζυγό του και τα δυο κοριτσάκια τους, 5 ετών και 4 μηνών. Όλοι μαζί βρίσκονται σ’ ένα συγγενικό σπίτι λίγο έξω από το Κίεβο, με την ελπίδα ότι εκεί θα είναι πιο ασφαλείς. Στις πρώτες μας κουβέντες περιγράφει το πώς έζησε τις πρώτες στιγμές της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, μετά την ομιλία του Πούτιν. «Αναμφίβολα είναι κάτι που δεν πρόκειται να σβήσει ποτέ από τη μνήμη μου. Νομίζω ότι ανήκει στις πιο τρομακτικές στιγμές της ζωής μου. Κοιμάμαι ελάχιστα, επειδή είμαι αναγκασμένος να παρακολουθώ διαρκώς τις εξελίξεις. Γι’ αυτό εκείνο το βράδυ ξύπνησα νωρίς και είδα την ομιλία του Ρώσου Προέδρου. Κατάλαβα αμέσως ότι ο πόλεμος ξεκινά. Ήταν ξημερώματα. Για δευτερόλεπτα προσπαθούσα να συνειδητοποιήσω τι ακριβώς είχε συμβεί. Είχα παγώσει. Η γυναίκα και τα παιδιά μου κοιμόντουσαν και δεν ήξερα τι να κάνω. Ύστερα από λίγη ώρα έγινε βομβαρδισμός θέσεων έξω από το Κίεβο και σε άλλες μεγάλες πόλεις. Αναρωτιόμουν: “Να ξυπνήσω την οικογένειά μου και

«Ελπίζω να συνεχίζω να ζω» 20 lifo – 3.3.22

3.3.22 – lifo

21

talkofthetown

60 λεπτά με τον Κώστα Ονισένκο

22 lifo – 3.3.22

να φύγουμε; Αλλά και πού να πάμε;”. Ο ουρανός είχε γίνει κόκκινος. Ύστερα από λίγα λεπτά ακούστηκε μια τεράστια έκρηξη. Οι συναγερμοί χτυπούσαν ακατάπαυστα και τα σκυλιά δεν σταματούσαν να γαβγίζουν. Εκείνη την ώρα είπα στα παιδιά, προσπαθώντας να παραμείνω ψύχραιμος, ότι θα παίξουμε ένα διαφορετικό παιχνίδι που λέγεται “Ποιος θα φτάσει πρώτος στο υπόγειο”. Έτσι, κατεβήκαμε στο υπόγειο της πολυκατοικίας. Μόνο νερό πήραμε μαζί μας. Αργότερα, κατάφερα να φέρω κάποια πράγματα των παιδιών. Τις πρώτες πρωινές ώρες αρκετοί έπαιρναν τα αυτοκίνητα τους και έφευγαν. Οι περισσότεροι, όμως, παρέμειναν στα σπίτια τους ή κάθονταν μαζί με άλλους στα υπόγεια των πολυκατοικιών. Φυσικά, εκεί που ήμασταν εμείς δεν υπήρχαν οι κατάλληλες υποδομές για να μείνουμε και τις υπόλοιπες μέρες. Πήραμε την απόφαση να φύγουμε και να έρθουμε σ’ ένα συγγενικό σπίτι, το οποίο απέχει περίπου δεκαπέντε χιλιόμετρα από το Κίεβο», αφηγείται. Άραγε, πώς μιλάς στα παιδιά για τον πόλεμο; «Είναι προφανώς δύσκολο να εξηγήσει κανείς στα παιδιά τι συμβαίνει. Αρχικά, τους λέμε ότι όλο αυτό είναι απλώς ένα παιχνίδι. Ευτυχώς, τα παιδιά μαζεύονται όλα μαζί και παίζουν. Άλλωστε, βρίσκονται σε μια ηλικία που δεν έχει σημασία αν παίζουν σε μια αλάνα ή σε ένα υπόγειο κατά τη διάρκεια ενός βομβαρδισμού. Παράλληλα, είναι πολύ σημαντικό να μιλάς στα παιδιά και να τους εξηγείς όσο μπορείς καλύτερα τι συμβαίνει. Το πιο δύσκολο σ’ αυτή την ηλικία είναι να τα προσέχεις διαρκώς, επειδή μαζεύουν οτιδήποτε βλέπουν στον δρόμο, κι αυτό μπορεί να αποβεί μοιραίο, ιδίως σε καιρό πολέμου. Για παράδειγμα, το Ντονμπάς είναι μια περιοχή γεμάτη θανατηφόρους εκρηκτικούς μηχανισμούς. Μπορεί, λοιπόν, ένα παιδί να πιάσει ένα κινητό στα χέρια του και να το δεις να ανατινάζεται. Ξέρετε, εκατοντάδες χιλιάδες παιδιά κινδυνεύουν ανά πάσα στιγμή να πέσουν θύματα των ναρκών και άλλων εκρηκτικών μηχανισμών στην περιοχή της ανατολικής Ουκρανίας. Επομένως, πρέπει να προσέχεις ώστε να τα κάνεις να νιώσουν ασφαλή». Αυτές τις μέρες στην περιοχή που μένει οι ώρες που μπορείς να ψωνίσεις είναι συγκεκριμένες, λέει ο γνωστός δημοσιογράφος και εξηγεί: «Στην αρχή τα μαγαζιά ήταν όλα κλειστά. Ωστόσο, κάποιες στιγμές της ημέρας ανοίγουν ορισμένα καταστήματα με σκοπό όχι μόνο να προμηθευτούν οι πολίτες τρόφιμα αλλά και να καταναλωθούν άμεσα τα αποθέματά τους για να μη γίνουν στόχος λεηλασιών από τους εισβολείς, όπως συνέβη σε άλλες πόλεις της Ουκρανίας. Μόλις γίνεται γνωστό ότι ένα συνοικιακό μαγαζί είναι ανοιχτό, μέσα σε δύο τρεις ώρες τα είδη πρώτης ανάγκης έχουν εξαντληθεί», λέει προσπαθώντας να μένει συγκεντρωμένος στην κουβέντα μας, παρά τα εκατοντάδες μηνύματα, τα άπειρα τηλεγραφήματα και τις αμέτρητες ειδοποιήσεις που έχει στον υπολογιστή του. Γεννήθηκε το 1982 ως Σοβιετικός πολίτης, μια ταυτότητα που απώλεσε όταν ο υπαρκτός σοσιαλισμός πέρασε στην Ιστορία. Η γενέτειρά του είναι το Τατζικιστάν, όπου οι γονείς του –η μητέρα του Ελληνίδα, ο πατέρας του Ουκρανός– βρέθηκαν τυχαία. Επαναπατρίστηκε στην Ελλάδα στις αρχές της δεκαετίας του 1990 και από το 2002 ασκεί το επάγγελμα του δημοσιογράφου. Έμεινε για πολλά χρόνια στην Ελλάδα και εργάστηκε σε μεγάλα μέσα ενημέρωσης, καλύπτοντας θέματα ανθρώπινου ενδιαφέροντος, αστυνομικό και δικαστικό ρεπορτάζ, κάνοντας έρευνες και αποστολές στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Η ζωή του είναι συνυφασμένη με τη δημοσιογραφία και περιστρέφεται γύρω από ειδήσεις, άρθρα, ταξίδια σε όλο τον κόσμο, δύσκολες αποφάσεις, επικίνδυνες συναντήσεις και σκληρές ανθρώπινες ιστορίες. Ο Κώστας Ονισένκο έχει βρεθεί επανειλημμένως αντιμέτωπος με επικίνδυνες αποστολές. Πάντοτε θεωρούσε τον φόβο εχθρό της πράξης. Με τη δημοσιογραφική του ιδιότητα έχει βρεθεί κατά καιρούς στο επίκεντρο συγκρούσεων, ενώ ορισμένες φορές έχει γίνει και ο ίδιος στόχος επιθέσεων κατά τη διάρκεια κάλυψης ανάλογων θεμάτων. Σε μια τέτοια περίπτωση, τον Μάρτιο του 2014, δέχτηκε επίθεση από ενόπλους στην Κριμαία. «Μαζί με άλλους συναδέλφους είχαμε πάει

να καλύψουμε την έφοδο των Ρώσων παραστρατιωτικών σε ουκρανική βάση. Την ώρα που προσπαθούσαμε να διαφύγουμε με το αμάξι, ύστερα από τρία-τέσσερα χιλιόμετρα, ένα άλλο αμάξι μπήκε μπροστά μας και μας εγκλώβισε. Ήρθαν άλλα δύο αυτοκίνητα από πίσω. Βγήκαν ένοπλοι με μάσκες, μας έβγαλαν έξω και άρχισαν να μας δέρνουν, πήραν τα πράγματά μας, έσπασαν τις κάμερες, ενώ κάποια στιγμή εμένα και έναν ακόμη μας έβαλαν σε ένα πορτμπαγκάζ. Δεν σκεφτόμουν τίποτε άλλο παρά μόνο τη μάνα μου. Εκείνη την ώρα η ζωή δεν περνούσε μπροστά από τα μάτια μου, μόνο έβλεπα το πρόσωπο της μάνας μου να κλαίει. Τις στιγμές εκείνες έλεγα μέσα μου ότι αυτή θα νοιαστεί, θα τρέξει, θα φοράει τα μαύρα μέχρι να πεθάνει. Τελικά, τα κατάφερα και δεν πέθανα. Αλλά, έκτοτε αναθεώρησα, ο κώδικας αξιών της ζωής μου άλλαξε εντελώς. Ήρθα τόσο κοντά στον θάνατο που είδα τα πράγματα αλλιώς», τονίζει με μελαγχολικό ύφος. Κάπως έτσι, πριν από πέντε χρόνια έλαβε την απόφαση, μετά από μια επαγγελματική πρόταση που δέχτηκε, να μετακομίσει μόνιμα στην Ουκρανία. Εκεί γνώρισε τη γυναίκα του και δημιούργησαν οικογένεια, πιστεύοντας ότι θα ζούσαν ειρηνικά και θα είχαν μια ήσυχη και κανονική ζωή. Ωστόσο, λίγες μέρες πριν, η επίθεση της Ρωσίας τα ανέτρεψε όλα. Τώρα είναι αντιμέτωπος με τον εφιάλτη του πολέμου. Όλο αυτό το διάστημα παρατηρεί, σημειώνει και καταγράφει τις δραματικές στιγμές των αποχωρισμών, τα κλάματα αγωνίας, τα αμέτρητα θύματα, τους συνεχείς βομβαρδισμούς και τα κενά βλέμματα των παιδιών που μεγάλωσαν απότομα. Κάθε μέρα είναι υποχρεωμένος να σκιαγραφεί το σκληρό πρόσωπο της εμπόλεμης ζώνης. Περίμενε ποτέ ότι θα ζούσε και θα κάλυπτε έναν πόλεμο; «Όχι. Δεν υποπτευόμουν ότι κάποια μέρα θα έστελνα ανταποκρίσεις από το πολεμικό μέτωπο. Και για να είμαι ειλικρινής, το κάνω επειδή οφείλω να υπηρετήσω την αλήθεια, έναντι του καταιγισμού της παραπληροφόρησης και της προπαγάνδας. Κι ας δέχομαι πολυάριθμα απειλητικά μηνύματα. Αντέχω ακόμη. Βέβαια, δεν σας κρύβω ότι σκέφτομαι πολύ σοβαρά, αν όλα πάνε καλά και τελειώσει ο πόλεμος, να εγκαταλείψω τη δημοσιογραφία», λέει με συναισθηματική φόρτιση. Στη συνέχεια, η συζήτηση οδηγείται στον Ρώσο Πρόεδρο. Η γνώμη του για τον Πούτιν είναι ξεκάθαρη: «Πρόκειται για έναν άνθρωπο που προέρχεται από τις μυστικές υπηρεσίες και εδώ και πολλά χρόνια είναι δικτυωμένος με τον κόσμο της μαφίας και του υποκόσμου. Δεν έχει καμία αναστολή, κανέναν ενδοιασμό και προφανώς γι’ αυτόν η ανθρώπινη ζωή δεν έχει καμία αξία. Είναι ένας σύγχρονος Ναπολέοντας που ασπάζεται μια καινούργια μορφή “νεοτσαρισμού”», υποστηρίζει. «Το θέμα εν μέσω της στρατιωτικής εισβολής», όπως υποστηρίζει, «δεν είναι το αν η Μόσχα θα ελέγχει το Κίεβο αλλά το πόσο ακόμα αίμα θα χύσουν οι Ουκρανοί για την ανεξαρτησία τους». Κλείνοντας, τον ρωτώ για τους γονείς του, οι οποίοι μένουν στην Ελλάδα και αγωνιούν καθημερινά για τις εξελίξεις. «Προσπαθώ, όσο μπορώ, να τους καθησυχάζω. Η μητέρα μου δεν μπορεί να κοιμηθεί τα βράδια και μου λέει να της γράφω όποτε προλαβαίνω για να ξέρει ότι είμαι καλά». Τι σημαίνει γι’ εκείνον η λέξη «πατρίδα»; Αφού σκέπτεται λίγα λεπτά, απαντά: «Πατρίδα δική μου θεωρώ την Ελλάδα και των παιδιών μου την Ουκρανία». Ποιες σκέψεις κάνει για την επόμενη μέρα; «Αρχικά, ελπίζω να είμαι ζωντανός. Όμως πιστεύω ότι αν οι Ρώσοι καταλάβουν την Ουκρανία, μας περιμένει μια στρατιωτική κατοχή και μια μαζική εξόντωση. Προσευχηθείτε, λοιπόν, για εμάς», υποστηρίζει με την απόγνωση ζωγραφισμένη στο πρόσωπο του. Λίγο πριν τον αποχαιρετήσω και του ευχηθώ καλή δύναμη, τον ρωτώ τι θεωρεί σημαντικό στη ζωή. Κι εκείνος, με περίσσια ειλικρίνεια, μου απαντά: «Να μη φοβάσαι. Να μη δειλιάζεις. Να λες ελεύθερα την άποψή σου. Και, κυρίως, στις πιο δύσκολες στιγμές της ζωής σου, να έχεις δίπλα σου τους ανθρώπους που αγαπάς».

« Πιστεύω ότι αν οι Ρώσοι καταλάβουν την Ουκρανία, μας περιμένει μια στρατιωτική κατοχή και μια μαζική εξόντωση. Προσευχηθείτε, λοιπόν, για εμάς».

© Φωτό: ΦΙΛΙΠΠΟΣ ΠΟΥΛΗΣ/LEICA ACADEMY

Το Οινόραμα επιστρέφει δυναμικά 12, 13 και 14 Μαρτίου στο Ζάππειο Μέγαρο

Εικονική επίσκεψη στο www.oenorama.com για εξοικείωση με εκθέτες και εκθέματα.

© φωτό: ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΖΥΓΟΥΡΗΣ/LEICA ACADEMY

© φωτό: ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΖΥΓΟΥΡΗΣ/LEICA ACADEMY

Οι οινόφιλοι που θα επισκεφθούν το Οινόραμα 2022 μπορούν επίσης να αισθάνονται ασφαλείς, διότι η τήρηση των μέτρων κατά του Covid-19 είναι εγγυημένη. Φέτος ο αριθμός των επισκεπτών θα είναι περιορισμένος και η είσοδος θα επιτρέπεται μόνο στους εμβολιασμένους και στους νοσήσαντες, πολιτική που ισχύει για όλους, επισκέπτες, εκθέτες, διοργανωτές και προσωπικό. Η λειτουργία της έκθεσης χωρίζεται σε χρονικές περιόδους, συγκεκριμένα σε δύο τετράωρα ανά ημέρα: 10:00-14:00 και 15:00-19:00, με μία ώρα ενδιάμεσα για καθαρισμό και αερισμό των αιθουσών. Εισιτήρια προαγοράζονται στο Viva.gr με κόστος €12 (φοιτητικό €7) για κάθε πρωινό τετράωρο, καθώς και για το απογευματινό της Δευτέρας 14 Μαρτίου. Το εισιτήριο για κάθε απογευματινό τετράωρο Σαββάτου 12 και Κυριακής 13 Μαρτίου κοστίζει €15 (φοιτητικό €12). Για όσους επιθυμούν ελεύθερη είσοδο για όλα τα τετράωρα της έκθεσης προβλέπεται «3-day pass» προς €30. Φέτος περισσότερο παρά ποτέ, το Οινόραμα απαιτεί οργάνωση και προγραμματισμό! Εκτός από την προαγορά εισιτηρίου που θα μας εξασφαλίσει την είσοδο στην έκθεση, πριν από την πραγματική επίσκεψη προτείνεται και η εικονική στο www.oenorama.com για εξοικείωση με εκθέτες και εκθέματα. Γιατί, ως γνωστόν, το κρασί είναι παντού (οπότε και στο διαδίκτυο)… και πάντα στο Οινόραμα!

Ε

ίναι αυτό που έχουν κάνει και οι Έλληνες οινοποιοί εν όψει του Οινοράματος, της μεγαλύτερης έκθεσης ελληνικού κρασιού στον κόσμο, που επιστρέφει δυναμικά μετά από δύο χρόνια απουσίας στις 12, 13 και 14 Μαρτίου στο Ζάππειο Μέγαρο. Η έκθεση μετρά πάνω από 250 οινοποιεία, ελληνικά και ξένα, διάσημα ή λιγότερο γνωστά, μέχρι και πρωτοεμφανιζόμενα στην αίθουσα των «Οινικών Αποκαλύψεων». Χιλιάδες ετικέτες περιμένουν τους διψασμένους για οινικές εξερευνήσεις οινόφιλους ουρανίσκους, με το ενδιαφέρον πολλών να επικεντρώνεται στα τουλάχιστον 450 νέα κρασιά που κυκλοφόρησαν στην αγορά εν μέσω πανδημίας από τις εξαιρετικές εσοδείες του 2019 και του 2020, οι οποίες ποτέ δεν παρουσιάστηκαν μαζικά, όπως τους άξιζε. Κοντά τους όλα τα καθιερωμένα και αγαπητά κρασιά από κάθε γωνιά της χώρας, καθώς και πολλά σπάνια κρασιά, όπως το παλαιότερο της έκθεσης, που παράχθηκε πριν από 59 χρόνια.

Παρούσες επίσης όλες οι οινικές τάσεις, από τις αειθαλείς μέχρι τις πλέον πρόσφατες, όπως αυτή των φυσικών και των orange οίνων, των κρασιών από γηγενείς ζύμες και εκείνων που παράγονται ή παλαιώνουν αλλιώτικα (σε αμφορείς, μέσα στη θάλασσα, με προσευχές και με κατάρες!). Στο φετινό Οινόραμα θα βρούμε ακόμα πολλές δεκάδες αποστάγματα και πάνω από 200 εισαγόμενα κρασιά από διάφορα μήκη και πλάτη του βόρειου και του νότιου ημισφαιρίου. Το μενού της απόλαυσης συμπληρώνει το pop-up εστιατόριο της έκθεσης, σημείο συνάντησης του γκουρμέ οινόφιλων, δηλαδή όλων. Το μενού είναι οινικά ανατρεπτικό, καθότι αφορά τις αυθεντικές γεύσεις του αμερικανικού Νότου διά χειρός Po’Βoys, δηλαδή ΒΒQ, burgers, pulled pork και τα τοιαύτα, που θα τα συνοδεύουν δύο εξαιρετικές craft μπίρες, «δάνειο» του Athens Craft Beer Festival, που σύντομα θα είναι πάλι κοντά μας.

φωτό: ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΖΥΓΟΥΡΗΣ/LEICA ACADEMY

Οινόφιλοι της χώρας, οργανωθείτε!

3.3.22 – lifo

23

ΦΥΛΉ ΚΑΙ ΚΑΤΑΓΩΓΉ

ΑΝΑΠΗΡΊΑ

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

ΕΠΕΙΔΗ ΟΙ ΛΕΞΕΙΣ ΕΧΟΥΝ ΔΥΝΑΜΗ, ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΑΜΕ ΕΚΕΙΝΕΣ ΠΟΥ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΝΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΣΗΜΕΡΑ, ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΟΣΕΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΦΗΣΟΥΜΕ ΣΤΟ ΧΘΕΣ. ΑΠΟ ΤΟΥΣ: Μ. HULOT, ΖΩΗ ΠΑΡΑΣΙΔΗ, ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΓΑΛΑΝΟΠΟΥΛΟΥ, ΑΛΕΞΑΝΔΡΟ ΔΙΑΚΟΣΑΒΒΑ

ΛΕΞΙΚΌ ΤΗΣ ΝΈΑΣ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΌΤΗΤΑΣ 24 lifo –

3.3.22

ΛΟΑΤΚΙ+

ΓΥΝΑΊΚΕΣ

ΨΥΧΙΚΉ ΥΓΕΊΑ

Ο κόσμος αλλάζει, η γλώσσα οφείλει να ακολουθεί. Πολλές λέξεις που παλιότερα χρησιμοποιούσαμε χωρίς ενοχή στο λεξιλόγιό μας είναι κακοποιητικές, υποτιμητικές και στιγματίζουν, δεν είναι ορθό να τις χρησιμοποιούμε. Απευθυνθήκαμε σε ειδικούς, ανθρώπους που γνωρίζουν από πρώτο χέρι τις αλλαγές, τι είναι επιτρεπτό και τι όχι, και φτιάξαμε ένα λεξικό της νέας καθημερινότητας με όσα πετάμε, όσα αλλάζουν και όσα επιτρέπεται να χρησιμοποιούμε αντ’ αυτών.

3.3.22 – lifo

25

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

transgende

τρανσέξο

ΛΟΑΤΚΙ+

Το αναπτυσσόμενο πεδίο των gender studies έχει εισαγάγει τα τελευταία χρόνια μια σειρά από όρους που χρησιμοποιούνται πλέον ευρέως για να περιγράψουν εμπειρίες και χαρακτηριστικά που σχετίζονται με τον σεξουαλικό προσανατολισμό και την ταυτότητα φύλου. Η ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα, ως μια μειονότητα που υφίσταται συνεχώς διακρίσεις και κακοποιητικές συμπεριφορές, έχει αναγνωρίσει τους παρακάτω όρους ως ορθούς, κόντρα σε άλλους που αποτελούν ετερο/cis-σεξιστική ορολογία (δηλαδή λέξεις ή φράσεις που ευτελίζουν τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα). Ωστόσο είναι σημαντικό να τονιστεί ότι η γλώσσα που χρησιμοποιείται σχετικά με τα ζητήματα φύλου και σεξουαλικότητας εξελίσσεται και αναπροσαρμόζεται διαρκώς, σε συνδυασμό με τις προκλήσεις που εκ των πραγμάτων θέτει η ελληνική γλώσσα, ενώ το βίωμα κάθε ατόμου παίζει καθοριστικό ρόλο στον αυτοπροσδιορισμό του (όπως συμβαίνει π.χ. με τον παρωχημένο όρο «τρανσέξουαλ»). Σαφώς δεν πρόκειται για «νέες» εμπειρίες και ταυτότητες αλλά για καταστάσεις που ως τώρα δεν αναγνωρίζονταν και δεν ήταν ορατές. Παράλληλα, χαρακτηρισμοί όπως «queer», που παλαιότερα είχαν ξεκάθαρα κακοποιητική χροιά, έχουν πλέον επανακτηθεί από την κοινότητα και νοηματοδοτούν εντελώς διαφορετικές καταστάσεις. ΛΟΑΤΚΙ+: Αρκτικόλεξο που προκύπτει από τις λέξεις λεσβίες, ομοφυλόφιλοι, αμφιφυλόφιλοι, τρανς, κουίρ, ίντερσεξ. Το «+» στο τέλος χρησιμοποιείται για να συμπεριλάβει όλες τις υπόλοιπες ταυτότητες. Σεξουαλικός προσανατολισμός: Η ρομαντική ή/και σεξουαλική έλξη που βιώνει ένα άτομο για άλλα άτομα (δεν ταυτίζονται απαραίτητα). Πανσέξουαλ (pansexual): Άτομο το οποίο αισθάνεται συναισθηματική ή/και σεξουαλική έλξη προς άτομα όλων των πιθανών ταυτοτήτων φύλου. Βιολογικά χαρακτηριστικά του φύλου: Διακρίνονται σε πρωτογενή (εσωτερικά και εξωτερικά αναπαραγωγικά όργανα, επίπεδα ορμονών φύλου, φυλετικά χρωμοσώματα) και δευτερογενή (ανάπτυξη στήθους, τριχοφυΐα, κατανομή μυϊκής μάζας και λίπους στο σώμα κ.ά.). Φύλο (sex): Με βάση το σύνολο των πρωτογενών χαρακτηριστικών φύλου ενός ατόμου, αυτό κατηγοριοποιείται ως αρσενικό (ΧΥ χρωμοσώματα, πέος, όρχεις, υψηλότερα επίπεδα τεστοστερόνης) ή ως θηλυκό (ΧΧ χρωμοσώματα, μήτρα, ωοθήκες, κλειτορίδα, υψηλότερα επίπεδα οιστρογόνων). Με βάση αυτή την κατηγοριοποίηση αποδίδεται στο άτομο ένα φύλο, το οποίο καταχωρίζεται και στα επίσημα έγγραφα, π.χ. το πιστοποιητικό γέννησης. Ίντερσεξ (intersex): Άτομο του οποίου τα χαρακτηριστικά φύλου δεν ανήκουν αυστηρά στην αρσενική ή θηλυκή κατηγορία ή ανήκουν και στις δύο ταυτόχρονα. Όρος-ομπρέλα που αντιπροσωπεύει ένα φάσμα βιολογικών διαφοροποιήσεων σε σχέση με το φύλο. Τα ίντερσεξ άτομα μπορούν να έχουν οποιονδήποτε σεξουαλικό προσανατολισμό, ταυτότητα ή έκφραση φύλου. Ταυτότητα φύλου: Ο ατομικός και εσωτερικός τρόπος με τον οποίο βιώνει κάθε άτομο το φύλο του. Το φύλο ενός ατόμου μπορεί να είναι το ίδιο με αυτό που του αποδόθηκε κατά τη γέννηση ή να διαφέρει από αυτό (ονομάζεται και «κοινωνικό φύλο/gender»). Έκφραση φύλου: Περιλαμβάνει συμπεριφορές και χαρακτηριστικά μέσα από τα οποία ένα άτομο εκφράζει το φύλο του, όπως το χτένισμα, το ντύσιμο, ο τρόπος με τον οποίο μιλάει και κινείται κ.λπ. Τα χαρακτηριστικά αυτά συνήθως γίνονται αντιληπτά ως αρρενωπά, θηλυκά ή ανδρόγυνα, με βάση τα πρότυπα και τις νόρμες κάθε κοινωνίας τη δεδομένη χρονική περίοδο. Σις (cisgender/cis): Άτομο του οποίου η ταυτότητα φύλου δεν διαφέρει από το φύλο που του αποδόθηκε κατά τη γέννηση. Το αντίθετο του τρανς. Τρανς (transgender): Άτομο του οποίου η ταυτότητα φύλου δεν συμβαδίζει με το φύλο που του αποδόθηκε κατά τη γέννηση. Τα τρανς άτομα μπορεί να βρίσκονται εντός του διπόλου άνδρας-γυναίκα ή και όχι. Στα ελληνικά χρησιμοποιείται και ο όρος «διεμφυλικός». Τρανσέξουαλ (transsexual): Όρος που χρησιμοποιούνταν στο παρελθόν από και για τα τρανς άτομα που προβαίνουν σε ιατρικές διαδικασίες φυλομετάβασης. Δεν χρησιμοποιείται πλέον λόγω στιγματισμού, ωστόσο υπάρχουν τρανς άτομα, κυρίως μεγαλύτερης ηλικίας, τα οποία επιθυμούν να αυτοπροσδιορίζονται έτσι.

26 lifo – 3.3.22

Non-binary (μη δυϊκό): Περιγράφει τις ταυτότητες φύλου που δεν οριοθετούνται εντός του διπόλου άνδρας-γυναίκα και καλύπτει ένα φάσμα εμπειριών φύλου. Δεν είναι απαραίτητο ότι όλα τα non-binary άτομα αντιλαμβάνονται το φύλο τους με τον ίδιο τρόπο. Φυλομετάβαση: Οι διαδικασίες που μπορεί να ακολουθήσει ένα τρανς άτομο για να εκφράσει καλύτερα την ταυτότητα φύλου του. Μπορεί να περιλαμβάνει μερικά ή όλα τα ακόλουθα βήματα: το να μιλήσει στην οικογένεια, στο φιλικό και στο εργασιακό του περιβάλλον, το να χρησιμοποιεί ένα διαφορετικό όνομα και νέες αντωνυμίες, το να αλλάξει το ντύσιμό του, το όνομα ή/και το φύλο στα νομικά του έγγραφα, το να προβεί σε ορμονοθεραπεία ή/και σε έναν ή περισσότερους τύπους χειρουργικών επεμβάσεων. Επέμβαση επαναπροσδιορισμού φύλου: Αναφέρεται σε ένα σύνολο χειρουργικών επεμβάσεων που χρησιμοποιούνται για να αλλάξουν σωματικά χαρακτηριστικά τα οποία δεν αλλάζουν –εντελώς– με την ορμονοθεραπεία ή με άλλες μη ιατρικές παρεμβάσεις. Νομική αναγνώριση ταυτότητας φύλου: Η διαδικασία για να αλλάξει ένα άτομο το όνομα και το φύλο στα επίσημα έγγραφά του, όπως το πιστοποιητικό γέννησής του, η ταυτότητα, το διαβατήριο κ.ά. Κουίρ (queer): Πολύπλοκος όρος με πολλαπλές ερμηνείες. Στο παρελθόν χρησιμοποιούνταν υποτιμητικά προς τα άτομα με ομόφυλο σεξουαλικό προσανατολισμό, αλλά σταδιακά, από τη δεκαετία του 1980, υιοθετήθηκε από ακτιβιστές/ακτιβίστριες και θεωρητικούς ως θετικός και συγκρουσιακός αυτοχαρακτηρισμός σε μια προσπάθεια να προκαλέσουν τις κοινωνικές νόρμες σχετικά με τον σεξουαλικό προσανατολισμό, την ταυτότητα φύλου ή/και άλλες μορφές κανονικότητας. Χρησιμοποιείται συχνά από άτομα που δεν αποδέχονται τις παραδοσιακές έννοιες των φύλων και της σεξουαλικότητας και δεν ταυτίζονται/καλύπτονται με κάποιον από τους υπόλοιπους όρους του ακρωνυμίου ΛΟΑΤΙ+, αλλά και ως όρος-ομπρέλα για όλα τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα.

Coming out: Η φράση προέρχεται από την έκφραση «coming out of the closet» (βγαίνω από την ντουλάπα) και σηματοδοτεί τη γνωστοποίηση, με τη θέλησή του, του σεξουαλικού προσανατολισμού ή/και της ταυτότητας φύλου ενός ατόμου στο περιβάλλον του. Για παράδειγμα, η αποκάλυψη ενός έφηβου ατόμου στους γονείς του ότι είναι γκέι ή η αποκάλυψη ενός τρανς ατόμου στον/στην επαγγελματία ψυχικής υγείας της ταυτότητας φύλου του.

Outing: Το outing διαφέρει από το coming out, καθώς σημαίνει την αποκάλυψη της ΛΟΑΤΚΙ+ ταυτότητας ενός ατόμου παρά τη θέλησή του, από τρίτο άτομο που προβαίνει στην αποκάλυψη αυτή είτε εκούσια, γνωρίζοντας ότι δεν έχει τη συναίνεση του ατόμου που αφορά, είτε ακούσια, κάνοντας λάθος ή μπερδεύοντας τις πληροφορίες. Ομοφοβία, αμφιφοβία, τρανσφοβία: Οι αρνητικές στάσεις και προκαταλήψεις της κοινωνίας που αφορούν τον μη ετερόφυλο σεξουαλικό προσανατολισμό και τις μη ετεροκανονικές ταυτότητες φύλου (τρανς ταυτότητες). Όταν στρέφονται από το ίδιο το άτομο ενάντια στον εαυτό του ονομάζονται εσωτερικευμένη ομοφοβία, αμφιφοβία και τρανσφοβία. Ο όρος ομοφοβία δημιουργήθηκε από τον George Weinberg το 1969 για να αναφερθεί στην εχθρότητα απέναντι στους ομοφυλόφιλους και τον τρόμο που νιώθει ένα άτομο όταν βρίσκεται κοντά σε ομοφυλόφιλους. Ετεροκανονικότητα: Η πεποίθηση ότι η ετεροφυλοφιλία είναι ο μοναδικός φυσιολογικός και αποδεκτός σεξουαλικός προσανατολισμός. Περιγράφει την κοινωνικά επιβαλλόμενη δυαδικότητα του φύλου.

Το παραπάνω λεξικό προέρχεται από το βιβλίο «Συμπερίληψη & Ανθεκτικότητα: Βασικές αρχές ψυχοκοινωνικής στήριξης σε θέματα σεξουαλικού προσανατολισμού, ταυτότητας, έκφρασης και χαρακτηριστικών φύλου» (εκδ.

Gutenberg) που έχουν επιμεληθεί οι ψυχολόγοι, διδάσκουσες σε Πάντειο και ΠΑΔΑ, ιδρύτριες του Οrlando LGBT+ και επιστημονικά υπεύθυνες της Γραμμής Ψυχολογικής Στήριξης 11528-Δίπλα Σου, Νάνσυ Παπαθανασίου & Έλενα-Όλγα Χρηστίδη. Υλικό έχει αντληθεί και από κεφάλαιο που έχει συγγράψει ο ψυχολόγος Φίλιππος Παγάνης. Ευχαριστούμε θερμά για την παραχώρηση.

φυλομετάβαση

er

ουαλ

POWERED BY

A

ΨΥΧΙΚΉ ΥΓΕΊΑ

«Αλλάζουν συνέχεια τα πράγματα στην ψυχιατρική, αλλάζουν συχνά και οι εκφράσεις που χρησιμοποιούμε, έτσι στον καθημερινό μας λόγο αποφεύγουμε όρους όπως “ψύχωση” και “νεύρωση”, που είναι πιο ψυχαναλυτικοί» λέει ο Γιώργος Φλούδας, ψυχίατρος. «Ωστόσο, οι λέξεις “νεύρωση” και “νευρωτικός” χρησιμοποιούνται περισσότερο κοινωνικά και όχι ιδιαίτερα ψυχιατρικά. Η λέξη “ψύχωση” χρησιμοποιείται ως όρος για να περιγράψει πιο σοβαρές καταστάσεις, π.χ. “ψυχωτικά συμπτώματα”, αλλά μιλάς πια με τη διάγνωση. Ο όρος “ψυχωτικός” χρησιμοποιείται για βαριά συμπτώματα σχιζοφρένειας ή στη μανιοκατάθλιψη, όπου ένας άνθρωπος χάνει την επαφή του με την πραγματικότητα, όταν αυτό που λέει ή αισθάνεται δεν ισχύει. Οι λέξεις έχουν τη σημασία που τους δίνουμε, άρα δεν είναι μόνο φορείς νοημάτων αλλά δημιουργούν και νοήματα. Έτσι, οποιαδήποτε λέξη μπορεί να γίνει κακοποιητική όταν χρησιμοποιείται με στόχο την κακοποίηση. Όταν ένας άνθρωπος θέλει να επιτεθεί σε κάποιον και χρησιμοποιεί κάποιους ψυχιατρικούς όρους, αναφερόμενος στην υποτιθέμενη ψυχολογική ή διανοητική του κατάσταση, αυτό είναι κακοποιητικό. Ο όρος “σχιζοφρενής” είναι ένας κακοποιητικός όρος, όταν χρησιμοποιείται με αντίστοιχη πρόθεση. Ή ο όρος “υστερικός”. Εξαρτάται πάντα από το τι θέλει να πει κανείς, κάθε λέξη περιγράφει αυτό που έχει στο μυαλό του ο καθένας. Αν έχει κακή πρόθεση και θέλει να επιτεθεί, να βρίσει, μπορεί να χρησιμοποιήσει οποιαδήποτε λέξη με υβριστικό τρόπο. Η λέξη “σχιζοφρενής” αναφέρεται σε κάποιον που έχει σχιζοφρένεια και μπορεί να προκαλέσει στιγματισμό, οπότε την αποφεύγουμε. Η σχιζοφρένεια είναι μια πάθηση ψυχιατρική, από τις πιο επείγουσες παθολογικές καταστάσεις, και οι άνθρωποι που πάσχουν από αυτήν ταλαιπωρούνται πάρα πολύ. Γενικά, ένας άνθρωπος που πάσχει ψυχικά στιγματίζεται πάρα πολύ εύκολα κοινωνικά, οπότε τις λέξεις που αναφέρονται σε ψυχικά νοσήματα τις αποφεύγουμε». «Μια λέξη που για οποιονδήποτε λόγο χρησιμοποιείται για να στιγματίσει κάποιον είναι προβληματική. Ό,τι στιγματίζει είναι incorrect», προσθέτει ο Νεκτάριος Κράνος, ψυχίατρος. «Οποιαδήποτε λέξη αναφέρεται σε πρόβλημα υγείας κάποιου θεωρείται προσωπικό δεδομένο, οπότε δεν χρησιμοποιείται ποτέ. Δεν μπορείς να χαρακτηρίσεις κάποιον με όρους ιατρικούς, γιατί το νόσημά του δεν είναι η ταυτότητά του. Αυτός είναι ένας γενικός κανόνας που ισχύει στην Ελλάδα εδώ και καιρό. Αν απευθύνεσαι σε έναν άνθρωπο που έχει ένα ψυχιατρικό πρόβλημα, σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να τον χαρακτηρίσεις με αυτό. Ο ορθός όρος είναι “ψυχικά ασθενής” ή “ψυχιατρικά ασθενής”. Επίσης, δεν μπορείς να αποδίδεις έναν ψυχιατρικό όρο σε κάποιον, αν δεν είσαι γιατρός. Αλλά ακόμα και αν έχει διαγνωστεί, και ισχύει ο όρος που του αποδίδεται, ούτε ο γιατρός δεν έχει το δικαίωμα να τον αποκαλέσει δημόσια έτσι. Μερικές λέξεις μπορούμε να τις χρησιμοποιήσουμε μεταφορικά, ας πούμε λες παρανοϊκό κάποιον που έχει έναν τρόπο σκέψης παράλογο π.χ. Αν όμως είναι άρρωστος, δεν μπορείς να χρησιμοποιήσεις αυτήν

oυσιοεξαρτημένος ναρκομανής

PRODUCTION

τη λέξη. Επίσης, είναι προτιμότερο να μιλάμε περιφραστικά παρά με επιθετικούς προσδιορισμούς». Η «διαστροφή» είναι μια λέξη που χρησιμοποιούνταν στην ψυχιατρική πιο παλιά, αλλά μπορεί να χρησιμοποιηθεί και κακοποιητικά, οπότε αποφεύγουμε τη χρήση της. Η μεταφορική χρήση της λέξης «τρελός» δεν είναι απαγορευτική, αλλά αν αποκαλέσεις

τρελό κάποιον που έχει ψυχικό νόσημα, εκεί γίνεται incorrect. Αυτό που εκατό χρόνια πριν αποκαλούσαμε «τρέλα» στην ψυχιατρική δεν υφίσταται πλέον, ούτως ή άλλως. Η λέξη «μουρλός» είναι σλανγκ και μπορείς να τη χρησιμοποιείς ίσως σε φιλικό επίπεδο, αλλά, από την άλλη, γιατί να θες να αποκαλέσεις κάποιον τρελό ή μουρλό; Επειδή κάποια χαρακτηριστικά συμπεριφοράς ή σκέψης του ξεφεύγουν από τη νόρμα; Ο ορθός τρόπος, όταν δεν χρησιμοποιείς τις λέξεις μεταφορικά, είναι «άνθρωπος με ψυχολογικές δυσκολίες» ή «άνθρωπος με ψυχολογικά προβλήματα». Αυτό που συμβαίνει τώρα με τη ΛΟΑΤΚΙ+ ορολογία η ψυχιατρική το πέρασε πενήντα χρόνια πριν. Άλλαξε τους όρους πολύ έγκαιρα, με αποτέλεσμα πολλοί παλιοί να έχουν χάσει το νόημά τους. Η λέξη «τρελοκομείο» έχει σταματήσει να χρησιμοποιείται από το 1950, έγινε «ψυχιατρείο», οπότε σήμερα είτε χρησιμοποιείται χάριν αστεϊσμού είτε δεν παραπέμπει πουθενά, γιατί έχει φύγει από την τρέχουσα περιγραφή. Το «νοητικά καθυστερημένος» ήταν μια κλασική ια-

i anorexa

τρική περιγραφή, αλλά επειδή έχει στιγματιστεί πολύ ως όρος, πλέον λες «νοητική και αναπτυξιακή διαταραχή», ή «ψυχική αδυναμία», ή ότι πρόκειται για άτομο με διαταραχές επικοινωνίας, για εκείνους που μπορεί να έχουν περιορισμένο λεξιλόγιο. To «καθυστερημένος», ακόμα και όταν το έλεγε ο γιατρός, έφερε στίγμα, άρα έπρεπε να πεις τη λέξη με περιφραστικούς ή νέους τρόπους. Πλέον έχει καταργηθεί εντελώς και μιλάμε για «άνθρωπο με γενική νοητική δυσλειτουργία» ή για «άνθρωπο με νοητική αδυναμία». «Ανορεκτικός» είναι μια λέξη που χρησιμοποιείται κοινωνικά και στιγματιστικά για κάποιον υπερβολικά αδύνατο. Η anorexia nervosa (η νευρογενής ανορεξία) λέγεται πια ψυχογενής ανορεξία, γιατί είναι καθαρά ψυχολογικές οι αιτίες της. O όρος nervosa (νευρολογική) παρέπεμπε σε κάποιου είδους νευρολογική βλάβη και δεν χρησιμοποιείται πλέον. Η υστερική προσωπικότητα που λέγαμε παλιά λέγεται «άνθρωπος με ιστριονική διαταραχή προσωπικότητας». Δεν μιλάμε για «νευρωτικούς» αλλά για ανθρώπους που έχουν άγχος, κατάθλιψη, κ.λπ. Δεν λέμε «αλκοολικός» αλλά άνθρωπος που έχει διαταραχή χρήσης ουσιών ή είναι εξαρτημένος από το αλκοόλ. Δεν λέμε «ναρκομανής», «πρεζάκι», «χασικλής», «χαπάκιας», λέμε «εξαρτημένος από ουσίες», «ουσιοεξαρτημένος». «Ψυχάκιας» είναι μια λέξη που υποτίθεται ότι παραπέμπει σε κάποιου είδους ψυχική διαταραχή, αλλά είναι τελείως στιγματιστική λέξη. Τη λέξη «δυσλεκτικός» δεν τη χρησιμοποιείς πια, αντ’ αυτής χρησιμοποιείς την έκφραση «μαθησιακές διαταραχές» ή «μαθησιακές δυσκολίες» – η δυσλεξία προκαλεί στίγμα. Δεν λες «ψευδός», «τραυλός», λες άτομο με φωνολογικές διαταραχές. Η κατάθλιψη, όπως και η διπολική διαταραχή, δεν στιγματίζουν, οπότε χρησιμοποιούνται. Επίσης, καμία φοβία δεν έχει στιγματιστεί.

«Μια λέξη που για οποιονδήποτε λόγο χρησιμοποιείται για να στιγματίσει κάποιον είναι προβληματική. Ό,τι στιγματίζει είναι incorrect».

3.3.22 – lifo

27

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

ΑΝΑΠΗΡIΑ

Ο Ανδρέας Κουζέλης, με τη βοήθεια του οποίου φτιάξαμε το παρακάτω λεξικό, είναι κοινωνιολόγος, συγγραφέας, ακτιβιστής και μέλος της συλλογικότητας «Κίνηση Χειραφέτησης Αναπήρων - Μηδενική ανοχή».

Στη Βρετανία της δεκαετίας του ’70 εμφανίζεται η θεωρία του κοινωνικού μοντέλου και θέτει τα ζητήματα της καταπίεσης και της κοινωνικής περιθωριοποίησης που βιώνουν τα ανάπηρα άτομα στο πλαίσιο της καπιταλιστικής κοινωνίας. Η Ένωση Ατόμων με Κινητικές Βλάβες κατά του Διαχωρισμού (Union of Physically Impaired Against Segregation), γνωστή και ως UPIAS, αμφισβήτησε τότε τον ορισμό του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και επικεντρώθηκε στον αντίκτυπο του περιορισμού που έθετε η κοινωνία στα άτομα τα οποία δεν συμβάδιζαν με την πλειονότητα. Το 1990, ο ανάπηρος ακτιβιστής, κοινωνιολόγος, ακαδημαϊκός και θεμελιωτής των σπουδών για την αναπηρία Μάικλ Όλιβερ αναφέρει στο βιβλίο του Αναπηρία και Πολιτική ότι «το ατομικό μοντέλο αναπηρίας αφενός τοποθετεί το “πρόβλημα” εντός του ατόμου και αφετέρου θεωρεί ότι οι αιτίες αυτού του προβλήματος οφείλονται στους λειτουργικούς περιορισμούς ή στα ψυχολογικά ελλείμματα που υποτίθεται ότι προκύπτουν από την αναπηρία. Τα δύο αυτά σημεία ενισχύονται από τη “θεωρία της προσωπικής τραγωδίας” κατά την οποία η αναπηρία γίνεται κατανοητή ως τρομερά ατυχές συμβάν που πλήττει τα άτυχα άτομα».

ΑμεΑ: Το 2001, στο αναθεωρημένο Σύνταγμα της Ελλάδας καθιερώνεται ο όρος «άτομα με αναπηρίες» και αντικαθιστά το «άτομα με ειδικές ανάγκες». Ωστόσο το ακρωνύμιο δεν είναι αποδεκτό και δεν χρησιμοποιείται από τους ακτιβιστές. Ανάπηρος-η-ο: «Αυτοπροσδιοριζόμαστε έτσι και όχι ως “άτομα με αναπηρίες”, γιατί η αναπηρία μας είναι ταυτότητα και όχι κατάσταση. Όπως δεν λέμε άτομο με προσφυγιά αλλά πρόσφυγας, όπως δεν λέμε άτομο με θηλυκότητα αλλά γυναίκα ή θηλυκότητα, όπως δεν λέμε άτομο με ΛΟΑΤΚΙ+ προσανατολισμό αλλά ΛΟΑΤΚΙ+ άτομο, έτσι κι εμείς δεν είμαστε “με” κάτι». Αρτιμελής: «Απροσδιόριστη έννοια. Για εμάς δεν υπάρχουν αρτιμελείς και μη αρτιμελείς αλλά ανάπηροι-ες-α και μη ανάπηροι-ες-α». Βλάβη: «Ξεχωρίζουμε την αναπηρία από τη βλάβη. Δηλαδή είμαστε ανάπηροι γιατί αυτό που φέρει το σώμα μας το θεωρούμε βλάβη, αλλά η κοινωνία επιτελεστικά μετατρέπει τη βλάβη μας σε αναπηρία. Κατά το κοινωνικό μοντέλο, στο οποίο πιστεύουμε και είναι το μόνο που εκφράζει την αξιοπρέπειά μας, δεν φταίει η βλάβη μας που δεν μπορούμε να συμμετέχουμε ισότιμα στην κοινωνία και στην κοινότητα, φταίει το ότι αυτές δεν προσαρμόζονται σε όλα τα σώματα έτσι ώστε να μπορούμε να ενσωματωθούμε σε αυτές. Για παράδειγμα, δεν ευθύνεται ο χρήστης αμαξιδίου που δεν μπορεί να δουλέψει, φταίνε οι σκάλες, ο εργασιακός χώρος που δεν έχει τις υποδομές έτσι ώστε να ενσωματώσει την όποια βλάβη του. Η αναπηρία χαρακτηρίζει τα σώματά μας λόγω της ιατρικοποίησης του σώματος, είναι πρόβλημα καθαρά πολιτικό, από τη στιγμή που το σώμα οφείλει να είναι “άρτιο”, έτσι ώστε να λειτουργεί ως μηχανή παραγωγής». Διαφορετικότητα: Υπάρχει κάτι που είναι έτσι και όλα τα άλλα με βάση αυτό είναι αλλιώς; «Όχι. Άρα διαφέρουμε από τι; Δεν υπάρχει διαφορετικότητα για εμάς, αλλά ποικιλομορφία». (Άτομα με) Ειδικές ανάγκες: Μη αποδεκτός όρος που χρησιμοποιείται λανθασμένα μέχρι σήμερα στον δημόσιο λόγο. «Κρύβει μέσα του φόβο και ρατσισμό. Όποιος φοβάται να πει τα πράγματα με το όνομά τους βγάζει ευχολόγια, ενισχύει τις διακρίσεις. Δεν υπάρχουν ειδικές ανάγκες, υπάρχουν γενικές ανάγκες και τις έχουμε όλοι, όλες και όλα, άρα, αν θέλουμε να δομήσουμε μια κοινωνία η οποία θα σχετίζεται με την ποικιλομορφία, καλό είναι να λέμε τα πράγματα με το όνομά τους». (Άτομα με) Ειδικές ικανότητες: «Εκφράζεται και εκφράζει μόνο φιλάνθρωπους που δεν θέλουν να χρησιμοποιήσουν τη γλώσσα και προτιμούν να χρυσώνουν το χάπι. Ποια είναι η ειδική ικανότητα που έχουμε εμείς και δεν την έχει κανένας άλλος; Ένας στοιχειωδώς σκεπτόμενος άνθρωπος καταλαβαίνει ότι πρόκειται περί γελοιώδους όρου που δεν βοηθάει σε τίποτα».

Έμεινε ανάπηρος (μετά από κάποιο ατύχημα/τραυματισμό): «Δεν έμεινε, είναι ανάπηρος, παραπληγικός ή τετραπληγικός. Απέκτησε αναπηρία σύμφωνα με το ιατρικό μοντέλο. Μάλιστα, υπάρχουν και οι περιπτώσεις της σύντομης και κατά συνθήκη αναπηρίας, αφού, όταν κάποιος σπάσει το χέρι του ή το πόδι του και τα βάλει σε γύψο, όταν κάποιος τραυματιστεί προσωρινά, δεν μπορεί να κυκλοφορήσει με την ίδια ευκολία όπως όταν κυκλοφορούσε ως μη ανάπηρος, επομένως έρχεται σε κατάσταση αναπηρίας». Καροτσάκι: Αντί αυτού χρησιμοποιούμε τη λέξη αμαξίδιο. «Το καρότσι είναι ένα εργαλείο για πράγματα που δεν μπορούν να το χρησιμοποιήσουν μόνα τους, βάζουμε σε αυτό τα ψώνια του σούπερ-μάρκετ ή το χρησιμοποιούμε για τα μωρά που δεν έχουν βούληση να το κινήσουν για ευνόητους λόγους. Το αμαξίδιο δέχεται μέσα του την αυτοτέλεια του ατόμου που το χρησιμοποιεί, ακόμα κι αν το άτομο έχει βαριά βλάβη και δεν μπορεί να το χρησιμοποιήσει, δεν παύει να είναι αυτόβουλο». Καθηλωμένος σε αμαξίδιο: Μη αποδεκτή φράση. «Το αμαξίδιο είναι ένα μέσο που σε πάει από το σημείο α στο σημείο β. Παρότι έχει επικρατήσει στην ελληνική πραγματικότητα, πράγμα που δείχνει πόσο συντηρητική είναι η ελληνική κοινωνία σε θέματα λεκτικού προσδιορισμού, κανένα άτομο που χρησιμοποιεί αμαξίδιο δεν είναι καθηλωμένο, γιατί πολύ απλά μετακινείται». Κωφάλαλος: Χρησιμοποιούμε το κωφοί-ές-ά, «γιατί έχουν τη δική τους διάλεκτο, τη νοηματική. Μιλάμε για αισθητηριακές βλάβες, στις οποίες ανήκουν και οι τυφλοί-ές-ά, που όμως χρησιμοποιούν και τον όρο “προβλήματα όρασης”. Εμείς λέμε οπτικές βλάβες, όπως κινητικές βλάβες».

Κουτσοί, στραβοί στον Άγιο Παντελεήμονα / Αυτό το ξέρει και η κουτσή Μαρία: «Δεν είναι μόνο η ορολογία, ο συνδυασμός των λέξεων και το ταίριασμα των ρημάτων, είναι και η χρήση και η χροιά στερεοτυπικών φράσεων που αναπαράγουν την αρνητική εικόνα απέναντι στους ανάπηρους και συντηρούν παγιωμένες αντιλήψεις. Έπειτα, συνηθίζεται το “η δικαιοσύνη είναι τυφλή”, μόνο που δεν είναι τυφλή, είναι άδικη. Ή το “η Ευρώπη είναι καθυστερημένη”, ενώ είναι βαθιά συντηρητική. Υπάρχει πλήθος λέξεων και προτάσεων που χρησιμοποιούν την ορολογία της αναπηρίας, διαιωνίζοντας τον μύθο της αναπηρικής δυστυχίας και του αναπηρικού φόβου, και αναπαράγονται από το σύνολο, από τη βάση μέχρι τις ανώτερες εξουσίες. Έχουμε ακούσει από τα μέλη της Βουλής να χρησιμοποιούν τέτοιες στερεοτυπικές προτάσεις. Είναι βαθιά η κουλτούρα του στιγματιστικού λόγου. Αν το κοινωνικό μοντέλο εφαρμοστεί, δεν θα υπάρχει λόγος να χρησιμοποιούνται αυτές οι προσβλητικές φράσεις, δεν θα μπορέσει να προχωρήσει μια κοινωνία κουβαλώντας τες. Θα μου πείτε, οι λέξεις θα αλλάξουν τον κόσμο; Θα σας απαντήσω πως ναι γιατί είναι ζωντανοί οργανισμοί που εκπαιδεύουν συνειδήσεις και γενιές, με αυτές κοινωνικοποιούμαστε και το πώς τις χρησιμοποιούμε έχει άμεση σχέση με το πώς εκπαιδεύουμε μια κοινωνία να είναι συμπεριληπτική».

«Θα μου πείτε, οι λέξεις θα αλλάξουν τον κόσμο; Θα σας απαντήσω πως ναι γιατί είναι ζωντανοί οργανισμοί που εκπαιδεύουν συνειδήσεις και γενιές».

αμαξίδιο καροτσάκι

28 lifo – 3.3.22

Ρομά

ΦΥΛΉ ΚΑΙ ΚΑΤΑΓΩΓΉ

Οι λέξεις έχουν το νόημα που τους δίνουμε. Όταν αναφερόμαστε στην εθνικότητα κάποιου για να προσδιορίσουμε την καταγωγή του είναι οk, αλλά δεν επιτρέπεται να μιλήσουμε υποτιμητικά για κάποιον, χρησιμοποιώντας τον τόπο καταγωγής του ή τη φυλή του. Η υποτιμητική χρήση κάποιου όρου είναι αυτή που στιγματίζει έναν άνθρωπο ή μια συμπεριφορά. Χρησιμοποιούμε τις λέξεις «Τσιγγάνος» και «Ρομά» και ποτέ τη λέξη «γύφτος» για να χαρακτηρίσουμε ανθρώπους τσιγγάνικης καταγωγής. «Το Αφροέλληνας είναι μια λέξη που έχει επικρατήσει τα τελευταία χρόνια και μάλιστα ο Gerome έχει κάνει το Afro-Greco brand» λέει ο MC Yinka, μουσικός. «Είναι δανεισμένος όρος ή επηρεασμένος από το “Αφροαμερικανός”, από την Αφροαμερικάνικη κουλτούρα. Η λέξη αυτή διαχωρίζει τους μετανάστες αφρικανικής καταγωγής από τους άλλους μετανάστες κι αυτό είναι λίγο προβληματικό. Σκουρόχρωμοι δεν είναι μόνο οι Αφρικανοί, είναι και οι Ασιάτες και οι Αυστραλοί. Δεν χρησιμοποιούμε τη λέξη “έγχρωμος”, είναι τελείως φάουλ, είναι μια αμήχανη έκφραση. Μπορεί να μην είναι προσβλητικό να τη χρησιμοποιείς, αλλά δεν είναι καλή λέξη. «Το “μαύρος” είναι ορθός, δόκιμος όρος», λέει η Idra Kayne, μουσικός, «εξάλλου μιλάμε για μαύρη φυλή». Όπως μιλάμε και για λευκή φυλή. «Είναι λάθος όμως τα υποκοριστικά “μαυρούλα/-λης”, “μαυρούκος/-κα”, γιατί εμπεριέχουν ενοχές». «Επίσης, είναι λάθος να αναφέρεσαι σε έναν μαύρο με το όνομα κάποιου που είναι στην επικαιρότητα. Δεν λέμε ποτέ “έλα, ρε Αντετοκούνμπο” σε κάποιον μαύρο, είναι ρατσιστικό», εξηγεί ο MC Yinka. «Είναι ξεκάθαρο ότι δεν λες κάποιον Πίου, Ρίβερς… Το “νέγρος/-α” δεν το λέμε, είναι αχρείαστος όρος. Ο Νέγρος του Μοριά έχει επιλέξει τη λέξη ως λογοπαίγνιο, για να τονίσει την αντίθεση. Το έχει στηρίξει με όλη τη στάση του και είναι μια εξαίρεση στον κανόνα. Tο “νέγρος” είναι μια λέξη που προέρχεται από το “negro”, είναι το μαύρο χρώμα στα ισπανικά και στα πορτογαλικά, δεν είναι τόσο υποτιμητικό όσο το αμερικάνικο “nigger”, που σημαίνει αράπης και είναι μια προσβλητική λέξη, ωστόσο καλό είναι να μην τη χρησιμοποιούμε. Όπως δεν χρησιμοποιούμε ποτέ το “nigga” που χρησιμοποιούν οι Αφροαμερικάνοι μεταξύ τους, γιατί μόνο αυτοί επιτρέπεται να το χρησιμοποιούν. Το “αράπης” είναι εντελώς υποτιμητικό, δεν το χρησιμοποιείς ούτε για πλάκα, ούτε ως υποκοριστικό – ούτε αραπάκι ούτε αραπιά λες. Μπορεί στην ελληνική κουλτούρα να υπάρχουν τραγούδια με τον όρο, όπως το κομμάτι του Ζαμπέτα, αλλά είναι εντελώς λάθος σήμερα. Από τη δεκαετία του ’50 και του ’60 έχουν αλλάξει εντελώς τα πράγματα. Ούτε για σάτιρα δεν μπορείς να χρησιμοποιείς τέτοιες λέξεις πλέον, είναι αυτονόητο». «Αράπης/αραπίνα είναι το αντίστοιχο του N word» λέει η Idra Kayne. «Μειωτικός, υβριστικός, υποτιμητικός όρος για τη μαύρη φυλή. Δεν θα έπρεπε να χρησιμοποιείται ούτε σε τραγούδια, ούτε σε ανέκδοτα. Όλες οι χώρες της Δύσης το έχουν λύσει κοινωνικά το ζήτημα και καταδικάζεται άμεσα η χρήση του όρου, όπου παρατηρείται. Δυστυχώς, εμείς όχι ακόμα, μάλιστα κάνουμε αστεία με αυτό ή βρίζουμε, αν και ο πιο διάσημος Έλληνας είναι μαύρος. Το λες και υποκρισία ή άγνοια. Κανονικά, θα έπρεπε να είναι ποινικά κολάσιμος όρος και να καταδικάζεται σε κάθειρξη όποιος τον χρησιμοποιεί». «Επίσης, η αναφορά στους ανθρώπους άλλης φυλής ως “αυτοί”, “αυτοί το έχουν”, “αυτές έχουν μεγάλο κώλο”, “αυτοί έχουν μεγάλα πέη”, “αυτοί έχουν τον ρυθμό”, όλα τα στερεότυπα, ακόμα και ως φιλοφρόνηση, τα αποφεύγουμε γιατί δεν είναι ορθά», συμπληρώνει ο MC Yinka. «Με το “εμείς” και το “εσείς” τα τσουβαλιάζεις όλα και αυτό δεν είναι σωστό, ακόμα κι αν ό,τι λες ισχύει. Πρέπει να μιλάς για κάθε άνθρωπο ξεχωριστά, γιατί είναι διαφορετική οντότητα. Αναφέρεσαι ατομικά στον καθένα και όχι σε σχέση με τη φυλετική του ταυτότητα».

μαύρος

POWERED BY

A

PRODUCTION

ΓΥΝΑΊΚΕΣ

Εν αρχή ην ο λόγος, μάθαμε να παπαγαλίζουμε, παιδιά ακόμη από το Ευαγγέλιο του Ιωάννη, αγνοώντας φυσικά τι πραγματικά συμβαίνει όταν ο Λόγος γίνεται σάρκα και τελικά κατοικεί ανάμεσά μας. Στις μέρες μας, ο διχαστικός λόγος και οι έμφυλες προεκτάσεις του είναι αυτές που μας απασχολούν και μας αναγκάζουν να το ρίξουμε ξανά στο διάβασμα, στις διορθώσεις, στις αναθεωρήσεις και τελικά στην αποδόμησή του. Κυρίως ο κακοποιητικός λόγος είναι αυτός που μας διαλύει, ειδικά όταν απευθύνεται σε γυναίκες, θηλυκότητες και μειονότητες, αλλά εφόσον γνωρίζουμε το «πού» κατευθύνεται, οφείλουμε να ξέρουμε και από «ποιον» εκπορεύεται και από «τι» εμπνέεται. Ας πούμε, υπάρχουν διάφοροι, άπειροι χαρακτηρισμοί με τους οποίους μπορείς να «στολίσεις» μια γυναίκα και συνήθως για τους περισσότερους υπάρχει ένα ισοδύναμο, μη κακοποιητικό συνώνυμο, αν υποθέσουμε ότι μας ενδιαφέρει αν όχι η πολιτική ορθότητα, τουλάχιστον τα αισθήματα της θηλυκότητας που αφορά ο χαρακτηρισμός. Ναι, η «κοντή» είναι μια πραγματικότητα, αλλά γιατί να την αποκαλέσεις κοντή, αν η πρόθεσή σου δεν είναι κακή; Γιατί να εμπνευστείς από ένα χαρακτηριστικό της εξωτερικής της εμφάνισης για να παραγάγεις έναν χαρακτηρισμό; Ποιος σου το υπαγορεύει, αν όχι το πατριαρχικό πλαίσιο αναφοράς και δραστηριοποίησής σου; Και σε τελική ανάλυση, αν η εξωτερική εμφάνιση είναι το θέμα, η ελληνική γλώσσα είναι αρκούντως πλούσια (όχι τόσο όσο διατείνονται οι γλωσσολόγοι, αλλά, τέλος πάντων, είναι) για να ειπωθούν τα πάντα, χωρίς να χρειαστεί να πονέσει κανείς. Αν πάλι το θέμα είναι ένα συγκεκριμένο επάγγελμα-λειτούργημα, το οποίο μέσα στα χρόνια προσέλκυσε πάμπολλα παρατσούκλια, συνήθως υποτιμητική ή απολύτως απαξιωτική ή και χυδαία συμπεριφορά και γλαφυρές περιφραστικές περιγραφές, και πάλι το κίνημα της πολιτικής ορθότητας έδωσε τη σολομώντεια λύση. Για να πούμε τα πράγματα με το όνομά τους: το ντροπιαστικό «πουτάνα» δεν ήταν λιγότερο αμήχανο και ελλιπές από το αστυνομικής υφής πατριαρχικότατο «πόρνη» ή το αρχαιοπρεπές και βιβλικό «ιερόδουλη». Ο χαρακτηρισμός ήταν ταυτόχρονα επώδυνος, ελλειμματικός και προβληματικός, καθώς, εκτός του ότι απαξίωνε το επάγγελμα και την προσωπικότητα της γυναίκας στην οποία απευθυνόταν, δεν έδινε λεπτομέρειες για το αν αφορούσε συνειδητοποιημένη επαγγελματία ή θύμα trafficking. Ο όρος «σεξεργάτρια», τον οποίο πολλοί χλευάζουν ως «αριστερόφαντο», μπορεί να είναι ένας νεόκοπος όρος, ωστόσο είναι πολιτικά ορθός, οριακά θετικού προσήμου, καθώς περιγράφει επακριβώς όχι μόνο την επαγγελματική ιδιότητα αλλά και την ταξική συνείδηση της γυναίκας, ενδεχομένως και τη συνδικαλιστική ή ακτιβιστική δράση της στο πλαίσιο του εργασιακού της αντικειμένου. Επίσης –γεγονός πολύ σημαντικό– διαχωρίζει την εργαζόμενη από την όμηρο, τη σεξουαλική σκλάβα, την εκδιδόμενη διά της βίας και παρά τη θέλησή της από οργανωμένα κυκλώματα πορνείας. Και καλά, για τα «χοντρή», «κοντή», «πουτάνα» κάπως συνεννοηθήκαμε και βρήκαμε κώδικα επικοινωνίας, επινοήσαμε και «μιλήσαμε» αυτήν τη soft language, η οποία πιλάτευε τον George Carlin, stand up κωμικό εξόχως ζορισμένο από την πολιτική ορθότητα. Με τα άλλα, όμως, τι γίνεται; Ποια άλλα; Όλα αυτά που δεν έχουν αρσενικό γένος, που προορίζονται μόνο για γυναίκες και μόνο στόχο έχουν το συλλογικό έμφυλο τραύμα. Όλες εκείνες τις λέξεις που γεννήθηκαν αποκλειστικά γένους θηλυκού και προσήμου ατιμωτικού; Από τα πιο ήπια –«γλωσσού», «σιγανοπαπαδιά», «κατίνα»– μέχρι τα πιο οδυνηρά –«παλιοθήλυκο», «γύναιο», «ξέκωλο»–, ακούγοντάς τα και λέγοντάς τα, το μόνο σίγουρο είναι ότι εκστομίζονται για να πλήξουν γυναίκα. Όταν κάποιος μιλά για «αντροχωρίστρα» είναι απολύτως βέβαιο ότι ισοδύναμο αρσενικού γένους δεν υπάρχει. Ούτε φυσικά για το απολύτως σαφές, δηλωτικό της βρομιάς και της χαμηλότατης προέλευσης, κυριολεκτικά και μεταφορικά, «πατσαβούρα». Αυτό λέμε. Απολύτως κυριολεκτικά. Και αυτό είναι που πρέπει να αλλάξει σε αυτή την αναζήτηση μιας μεταγλώσσας, όταν αποφασίζουμε να απευθυνθούμε σε γυναίκες.

Ο όρος «σεξεργάτρια», τον οποίο πολλοί χλευάζουν ως «αριστερόφαντο», μπορεί να είναι ένας νεόκοπος όρος, ωστόσο είναι πολιτικά ορθός, οριακά θετικού προσήμου.

3.3.22 – lifo

29

URBAN

Γιατί βγαίνουν όλοι στην

ΑΣΚΛHΠΙΟΥ;

ΑΠΌ ΤΙΣ ΑΡΧΈΣ ΤΟΥ ΕΙΚΟΣΤΟΎ ΑΙΏΝΑ Ο ΔΡΌΜΟΣ ΤΗΣ ΝΕΆΠΟΛΗΣ ΤΩΝ ΕΞΑΡΧΕΊΩΝ ΥΠΉΡΞΕ ΣΗΜΕΊΟ ΌΠΟΥ ΕΚΚΟΛΆΦΘΗΚΕ ΜΈΡΟΣ ΤΟΥ ΑΘΗΝΑΪΚΟΎ ΜΠΟΈΜ ΣΤΟΙΧΕΊΟΥ. ΣΉΜΕΡΑ ΈΧΕΙ ΕΞΕΛΙΧΘΕΊ ΣΕ ΜΙΑ ΑΡΜΟΝΙΚΉ ΠΙΆΤΣΑ ΕΞΌΔΟΥ ΜΕ ΠΑΛΙΟΎΣ ΕΝΟΊΚΟΥΣ ΚΑΙ ΝΈΑ ΜΠΑΡ ΠΟΥ ΈΧΟΥΝ ΑΝΑΔΕΙΧΘΕΊ ΣΕ PLACES TO BE.

Ή

ταν εκεί μέσα φοιτητές που τόχαν αποφασίσει από χρόνια να μην πάρουν χαρτί και που ζούσαν από δω κι από κει [...] ποιητές που αχνογράφανε τους πρώτους τους στίχους και κυνηγούσαν τη ρίμα μέσα στα σύννεφα καπνού· ζωγράφοι που κάποτε θα γίνονταν πολύ μεγάλοι, καθώς το πίστευαν χωρίς δισταγμό και θεατρίνοι που θα παίζανε “μόνο Σαίξπηρ” [...] κοσμοδιορθωτές που λαχταρούσαν έναν κόσμο καλύτερο κι όλο κουβέντιαζαν με χαμηλωμένη φωνή, ρίχνοντας ανήσυχες ματιές προς το πεζοδρόμιο, στους περαστικούς· και τεμπέληδες που είχαν κάμει μορφή τέχνης την τεμπελιά τους. Μερικοί νέοι πάσκιζαν να βρούνε τον τρόπο να βγάλουν ένα περιοδικό· τους λείπανε τα λεφτά, όχι τα γραψίματα – ένα περιοδικό που θα αναστάτωνε τον κόσμο, που θ’ άφηνε εποχή». Στο Αστροφεγγιά, η ιστορία μιας εφηβείας, ο Ι.Μ. Παναγιωτόπουλος γράφει για τα ανήσυχα νιάτα που έκαναν σχέδια πίνοντας καφέ στο φιλολογικό καφενείο Μαύρος Γάτος. Ήδη από τις αρχές του εικοστού αιώνα, στη συμβολή των οδών Ασκληπιού και Ακαδημίας, δίπλα

30 lifo – 3.3.22

ΑΠΌ ΤΗ ΖΩΗ ΠΑΡΑΣΙΔΗ ΦΩΤΟ: ΓΙΩΡΓΟΣ ΑΔΑΜΟΣ

στο σπίτι του Κωστή Παλαμά, ένας ημιυπόγειος χώρος έλκυε φοιτητές, λογοτέχνες και λόγιους. Στο Αθήνα: Ιχνηλατώντας την πόλη με οδηγό την ιστορία και τη λογοτεχνία των Θανάση Γιοχάλα και Τόνιας Καφετζάκη αυτή η γωνία περιγράφεται ως ζωτικό σημείο συνάντησης για την ελληνική διανόηση. Προσφιλή αντικείμενα των συζητήσεων ήταν, κατά τους συγγραφείς, το γλωσσικό ζήτημα και το κίνημα του φουτουρισμού. «Το καφενείο έφτασε στη μεγαλύτερη ακμή του την περίοδο 1918-1919 και ταυτίστηκε με τον αθηναϊκό μποεμισμό, ενώ το 1922, αλλάζοντας διεύθυνση, έχασε τη φυσιογνωμία του». Εκτός από στέκι της τότε αθηναϊκής ιντελιγκέντσιας, ο Μαύρος Γάτος υπήρξε και χώρος πολιτικών ζυμώσεων, μέρος συνάντησης της πολιτικής οργάνωσης «Σοσιαλιστικό Τμήμα Αθηνών», κι αυτό οδήγησε και στο κλείσιμό του, όταν η αστυνομία άρχισε να το επισκέπτεται συστηματικά. Στο σημείο όπου συναντιέται η Ακαδημίας με τον δρόμο της Νεάπολης, που βαφτίστηκε έτσι κατά τις πρώτες δεκαετίες της οικοδόμησης της πόλης για να διακρίνεται από τα παλαιότερα κοντινά κομμάτια της, λειτουργεί σήμερα το Προδόρπιον (Ακαδημίας 52 & Ασκληπιού) – προτιμήστε τα χοιρινά καλαμάκια του σκέτα, αν βρίσκεστε στην περιοχή

και θέλετε να τσιμπήσετε κάτι γρήγορο. Στον ίδιο δρόμο, κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου αλλά και για μερικές δεκαετίες αργότερα, στήνονταν υπαίθρια βιβλιοπωλεία στον περίβολο του Δημοτικού Νοσοκομείου. Εκεί προμηθεύονταν βιβλία όσοι δεν μπορούσαν να διαθέσουν πολλά για να στήσουν τη βιβλιοθήκη τους. Από τo 1988, στην αρχή της Ασκληπιού βρισκεται η Πολιτεία (Ασκληπιού 1-3, 210 3600235), ένα από τα πιο ενημερωμένα βιβλιοπωλεία της Αθήνας που, χωρισμένο σε κατατοπιστικά τμήματα, κάνει πιο εύκολη την περιήγηση των βιβλιόφιλων στα ράφια του.

Aπό κει και πέρα, η Ασκληπιού γίνεται ο δρόμος των μπαρ, έχει μέρη που μετράνε χρόνια παραμονής εκεί και πιο πρόσφατες αφίξεις που προσέλκυσαν νέες φουρνιές στη βραδινή βάρδια, κόσμο που επιλέγει σταθερά τον δρόμο για την έξοδό του. Πρώτο συναντάμε τον Ρινόκερω (Ασκληπιού 22, 210 3389877), το μπαρ που είχε το δικό του κοινό χάρη στον indie rock χαρακτήρα που του είχε δώσει ο Βασίλης Δουβίτσας με τους δισκοθέτες που επέλεγε και τις δικές του μουσικές εμμονές. Το μπαρ, που απευθυνόταν σε όσους αρέσκονταν να απολαμβάνουν το ποτό τους καθισμένοι ψηλά, ήταν και το αφτεράδικο του δρόμου. Το όνομά του

«Πιστεύουμε ότι υπάρχει μια νοητή γραμμή που ενώνει το Παγκράτι με τα Εξαρχεια και την Κυψέλη, νιώθουμε ότι αυτή η γραμμή είναι τα όρια όπου κινείται και βγαίνει κάποιος κόσμος της Αθήνας ο οποίος μας αφορά».

φαλαινα

santarosa

γύρισε πρόσφατα στη δημοτική, Ρινόκερος, γιατί το μαγαζί άλλαξε χέρια. «Ενώ στην αρχή σκεφτόμασταν να αλλάξουμε εντελώς το όνομα, τελικά συνειδητοποιήσαμε ότι έχει λόγο ύπαρξης στην περιοχή». Ο Θωμάς Μακρής και ο Νάσος Τριχιάς το λένε αυτό γιατί εκεί που γειτνιάζουν οι δύο εκ διαμέτρου αντίθετες περιοχές του κέντρου, στα «Κολωνάρχεια» για κάποιους, λειτουργεί ο Ιπποπόταμος και η Kobra, ενώ επί της Ασκληπιού συναντάμε τη Φάλαινα. «Είπαμε, λοιπόν, να συνεχίσουμε να συμμετέχουμε σε αυτό το παιχνίδι». Έμπειροι barmen, θα κρατήσουν τον χαρακτήρα του ορθάδικου που είχε ο χώρος, θα εκμεταλλευτούν το πατάρι για μπαζάρ και εκθέσεις, θα προσφέρουν απλά ποτά και λίγες επιλογές street food, θα κινηθούν σε ροκ, μπλουζ, φανκ και σόουλ ήχους. «Δεν ανήκαμε στον πυρήνα των στενών πελατών, όμως σύχναζαν εδώ πολλοί φίλοι και γνωστοί μας. Ψάχναμε καιρό πού θα κάνουμε το μαγαζί μας, τη θέλαμε και την κυνηγούσαμε την Ασκληπιού, πιστεύουμε ότι υπάρχει μια νοητή γραμμή που ενώνει το Παγκράτι με τα Εξαρχεια και την Κυψέλη, νιώθουμε ότι αυτή η γραμμή είναι τα όρια όπου κινείται και βγαίνει κάποιος κόσμος της Αθήνας ο οποίος μας αφορά. Σίγουρα είναι μια γοητευτική περιοχή

λογιστικό γραφείο, αρχιτεκτονικό και πολλές φορές για ψιλικατζίδικο λόγω μια επιγραφής που διατηρεί στο εσωτερικό του από την πρότερη χρήση του. Η Ερμίνα Αποστολάκη είναι σκηνογράφος και ενδυματολόγος. Πέρα από την ενασχόλησή της με το θέατρο, τον κινηματογράφο, τη διαφήμιση και τα περιοδικά, τα τελευταία χρόνια καταπιάνεται με performative installations. Μια μικρής κλίμακας εγκατάσταση που πρωτοπαρουσιάστηκε στο περσινό Queer Archive Festival εκτίθεται αυτήν τη στιγμή στον χώρο της, ένα κλασικό σταντ γεμάτο με καρτ ποστάλ που στη μια τους πλευρά απεικονίζουν σημεία τουριστικού ενδιαφέροντος της Αθήνας, επεξεργασμένα με ένα εικαστικό και γραφιστικό φίλτρο, ενώ στην άλλη διαβάζουμε αποσπάσματα από τον εγχώριο λεσβιακό Τύπο των δεκαετιών ’70-’90. Το έργο έχει τον τίτλο «cartophilia» και επιχειρεί να φέρει στο προσκήνιο ιστορίες που στην εποχή τους έμειναν εκτός της δημόσιας σφαίρας. Έχοντας κερδίσει ένα από τα ειδικά βραβεία Arte Laguna, αυτές τις μέρες ετοιμάζεται να ταξιδέψει και να φιλοξενηθεί στη Σικελία, για να παρουσιάσει μια περφόρμανς στην πόλη της Φαβάρα. Δεν επέλεξε τυχαία να εγκατασταθεί στον δρόμο, εκεί ήταν το πρώτο φοιτητικό της σπίτι. Το γεγονός ότι έστησε ένα ασυνήθιστο για σκηνογράφο γραφείο που βρίσκεται σε άμεση επαφή με τον δρόμο έχει να κάνει με τα χρόνια που έζησε στο Βερολίνο, «εκεί όπου είναι σύνηθες να εργάζονται νέοι επαγγελματίες σε ισόγεια και χώρους πρώην καταστημάτων, ακόμα κι αν δεν έχουν βιτρίνα με πράγματα προς πώληση. Επίσης, πέρα από ένα μέρος για να κάνω τα ραντεβού μου, αυτός ο χώρος είναι ένα εργαλείο προκειμένου να μάθω να νιώθω πιο άνετα όταν είμαι εκτεθειμένη, για να συνηθίσω στο ότι ο κόσμος περνάει, με κοιτάει – μπορεί και να ανοίξει την πόρτα να ζητήσει τσιγάρα». Τσιγάρα δεν έχει, αλλά εκεί θα βρείτε επιλεγμένα vintage κομμάτια από την Ιταλία, ενώ έχει δημιουργήσει και το merchandise του μικροσκοπικού μπαρ που λειτουργεί

phoenix athens gallery and residence

για να ανοίξει κανείς κάτι δικό του». Ανηφορίζοντας, συναντάμε τους Κόκκους καφέ (Ασκληπιού 39, 210 3641981), ένα ζεστό καφέ που μαζί το πολύχρωμο Τραλαλά (Ασκληπιού 45, 210 3628066) μένουν ανοιχτά μέχρι το βράδυ και λειτουργούν από τις αρχές και τα μέσα των ’00s αντίστοιχα. Αυτά είναι τα παλιά και καλλιτεχνικά στέκια του δρόμου που έχουν τους δικούς τους θαμώνες. Της ίδια περιόδου με το Τραλαλά είναι και το Υποβρύχιο (Ασκληπιού 53, 211 4090058), που από κει που λειτουργούσε ως καφενείο με μεζέδες και ρακή, πλέον γεμίζει με κόσμο που κρατάει στο χέρι οικονομικά κοκτέιλ και ποτά, ακολουθώντας τον τρόπο των νέων ενοίκων της Ασκληπιού. Απαράλλαχτο έχει μείνει το Blue Fox, το οποίο άνοιξε το 2007, κάνοντας πάρτι σε ροκ εν ρολ, σουίνγκ και τζάιβ ρυθμούς, Πέμπτη με Σάββατο, μετά τις εννιά. Θέλοντας να αναβιώσει τις χορευτικές μουσικές από τις δεκαετίες του ’40 και του ’50, πριν από έντεκα χρόνια δημιούργησε την ομάδα Rollin’ Foxes που παραδίδει boogie woogie μαθήματα. Στα ’80s, σημείο αναφοράς της Ασκληπιού ήταν το Παράφωνο jazz club. Τώρα που αυτό δεν υπάρχει, ένα μπαρ του δρόμου με ρετρό ατμόσφαιρα και αδυναμία στους τζαζ αυτοσχεδιασμούς είναι το Nabokov (Ασκληπιού 41, 211 1110432). Μπορεί να ακούσετε και Αρλέτα, και Μοσχολιού. Τα τετραγωνικά του είναι λίγα, όλη η φάση γίνεται έξω, μπορεί και να μη δώσετε σημασία στη μουσική από τον κόσμο που μαζεύει. Στον αριθμό 39 έχει δημιουργηθεί ένας χώρος που όταν πρωτοάνοιξε, έχοντας ένα μεγάλο βαρύ τραπέζι στη μέση και δύο πολυθρόνες κοντά στην πόρτα, μια παλιά κάτοικος της γειτονιάς το πέρασε για γραφείο κηδειών, «άνοιξε την πόρτα, έκατσε, είπε πόσο χαίρεται που αυτά τα γραφεία έχουν επιτέλους πιο ευχάριστο κλίμα». Στην παράλληλη Ιπποκράτους έχει πιάτσα με τέτοια γραφεία, οπότε αυτό που συνέβη στην Ερμίνα Αποστολάκη και την τότε συγκάτοικό της βγάζει ένα νόημα. Έκτοτε τον χώρο τον έχουν περάσει για

3.3.22 – lifo

31

it's a shirt

το γραφειο τησ ερμινασ αποστολακη

ρινοκεροσ

URBAN

«Σχεδόν κάθε μέρα υπάρχει κάποιος καινούργιος πελάτης, κι αυτό το καταλαβαίνεις όταν ρωτάει π.χ. πού είναι η τουαλέτα ή τους βλέπουμε να στέκονται απ’ έξω, και επειδή δεν έχουμε ταμπέλα, ρωτάνε “εδώ είναι το Santarosa;”»

32 lifo – 3.3.22

μεσοτοιχία και μετά τις έξι και μισή βγάζει τραπέζια στην πρόσοψη του γραφείου της. Ο λόγος, λοιπόν, για τη Φάλαινα (Ασκληπιού 39, 210 3638300) που μετρά μόλις τριάντα πέντε τετραγωνικά μέτρα και «έπιασε» με το που εμφανίστηκε στον δρόμο. Πρόκειται για ένα από τα μαγαζιά που ανανέωσαν και ξαναζωντάνεψαν την Ασκληπιού. Για το όνομά της συνωμότησαν πολλοί λόγοι, ο ένας είναι ότι υπήρξε ψαράδικο, ο άλλος είναι πως ο Βασίλης Σαλτουρίδης είχε μια διάθεση να αυτοσαρκαστεί με το μέγεθος του εγχειρήματός του. Παράλληλα, όσοι έχετε ντοκτορά στις ατάκες των τηλεοπτικών «Απαράδεκτων», μάλλον θα θυμάστε το επεισόδιο με την γκαλερί που την έλεγαν «Φάλαινα» και τη διακωμώδηση της ιλουστρασιόν και δήθεν διανόησης των ’90s. Η Φάλαινα των Εξαρχείων έχει βιομηχανική αισθητική, ποπ λεπτομέρειες και νέον ροζ φωτισμό, οι μουσικές που επιλέγουν οι DJs είναι uptempo, ενώ ετοιμάζονται τα signature cocktails της λίστας που αλλάζει με την εποχή και δεν είναι χαοτική, που είναι σταθερά νόστιμα και χωρίς πολλές φιοριτούρες. Είναι ένα μαγαζί που τα κάνει όλα απλά και ποιοτικά, που το καλό του vibe ξεκινάει από την περιορισμένη του μπάρα και διαχέεται στο πεζοδρόμιο μπροστά του. Περπατώντας με κατεύθυνση προς τη λεωφόρο Αλεξάνδρας συναντάμε το showroom ενός από τα πιο ενδιαφέροντα brand που έχουν εμφανιστεί τα τελευταία χρόνια στην Αθήνα. Από την ιδέα και την εύρεση υφασμάτων για κάθε σειρά μέχρι το packaging των παραγγελιών, τα πουκάμισα του It’s a shirt (Ασκληπιού 67) απαιτούν μια χρονοβόρα διαδικασία για να δημιουργηθούν. Έχοντας slow fashion αρχές και παρουσιάζοντας limited

σειρές, η Χριστίνα Χριστοδούλου ράβει τις ιδέες της στη βιοτεχνία της οικογένειάς της και συνεργάζεται με καλλιτέχνες που αντιμετωπίζουν τα ρούχα της ως καμβά. «Μεγάλωσα μέσα στη βιοτεχνία ενδυμάτων κι έτσι από μικρή είχα εικόνες υφασμάτων και μεγάλων ραπτομηχανών. Σπούδασα Ιστορία και Θεωρία Τέχνης και στη συνέχεια Textile Design στη Σουηδία. Έχω εργαστεί σε αρκετές εταιρείες που σχετίζονται με το fashion industry, παρ’ όλα αυτά κατέληξα στο ότι με το να επικεντρωθώ στο It’s a shirt μπορώ να πραγματοποιώ ιδέες που δεν μπορούσα ενώ εργαζόμουν για άλλους». Τα υφάσματα που χρησιμοποιεί είναι είτε deadstock είτε υψηλής ποιότητας ποπλίνα, ελληνικό λινό και βαμβάκι. Κάθε πουκάμισο που παράγει είναι unisex, «με σκοπό να δημιουργηθεί μια κοινή γκαρνταρόμπα, χωρίς περιορισμούς και όρια. Τα υφάσματα που χρησιμοποιούνται δεν ταξιδεύουν για να φτάσουν στα χέρια μου, προσπαθώ να αντλώ ό,τι υλικό μπορώ από την εγχώρια αγορά. Η μόδα από μόνη της δεν είναι βιώσιμη, όμως είναι ένα δημιουργικό παιχνίδι που έχει τεράστια κοινωνική και πολιτισμική επιρροή και το It’s a shirt είναι ένα πρότζεκτ που αυτό το λαμβάνει σοβαρά υπόψη του», εξηγεί η εμπνεύστρια και σχεδιάστριά του. Στην απέναντι γωνία λειτουργεί ένα από τα πιο πολυσυζητημένα και επιτυχημένα μπαρ του κέντρου που, αν και νέο, μοιάζει σαν να ήταν πάντα εκεί. Με ένα ξύλινο ταβάνι και μια επιβλητική βαριά μπάρα δεκαέξι μέτρων, με τα σκαμπό του βιδωμένα στο παλιό μωσαϊκό και μόνο δύο έργα του Δαυίδ Σαμπεθάι να το διακοσμούν, το Santarosa (Ασκληπιού 69, 215 5101784) είναι ένα καθαρόαιμο ποτάδικο νέας κοπής, «ένα dive bar» κατά τον Αλέκο

Αλεξιάδη, εκλεπτυσμένο βέβαια, θα πω εγώ. Είναι ενδιαφέρουσα η ιστορία για το πώς πήρε το όνομά του, αφορά μια ιστορία αγάπης, ένα ζευγάρι που ανακάλυψε ότι οι παππούδες του διατηρούσαν αμφότεροι συμβολαιογραφικό γραφείο στην οδό Σανταρόζα του κέντρου, το βρήκαν καρμικό. Τον sui generis χαρακτήρα του μπαρ διαμορφώνουν τα φωτιστικά του, που παραπέμπουν στη γοητεία της Ταγγέρης, και οι μουσικές του, που δεν τις συναντάμε σε πολλά αθηναϊκά μαγαζιά. Σκεφτείτε cosmic jazz, new wave και αβανγκάρντ ήχους, να ακούτε το «Hellbound» του Yusef Lateef. Το τζιν τόνικ του είναι crispy, ξέρουν από perfect serve στα απλά ποτά, ενώ σε κοκτέιλ θα σας προτείνουν κλασικές συνταγές, όπως ένα whiskey sour. Πίσω από την μπάρα, ο Αλέκος Αλεξιάδης παρατηρεί ότι η Ασκληπιού συζητιέται σταθερά και έντονα τα τελευταία χρόνια. «Σχεδόν κάθε μέρα υπάρχει κάποιος καινούργιος πελάτης, κι αυτό το καταλαβαίνεις όταν ρωτάει π.χ. πού είναι η τουαλέτα ή τους βλέπουμε να στέκονται απ’ έξω, και επειδή δεν έχουμε ταμπέλα, ρωτάνε “εδώ είναι το Santarosa;”».

O Dimitri Yin μεγάλωσε στη La Jolla της Καλιφόρνια, με μητέρα Ελληνίδα και Κινέζο πατέρα. Η περιοχή όπου πέρασε τα παιδικά του χρόνια έχει μια μικρή δική της καλλιτεχνική κληρονομιά με δημόσια έργα τέχνης της Pipillotti Rist, του Robert Irwin και το Ινστιτούτο Salk, που είναι σχεδιασμένο από τον Louis Kahn. «Κέρδισα καλλιτεχνικά βραβεία όταν ήμουν εννιά και δώδεκα ετών, γνώρισα τον Dale Chihuly, ενώ εργαζόμουν στο SFMOMA. Ήρθα για πρώτη φορά στην Ελλάδα με τη μητέρα μου το 1996. Περιηγηθήκαμε στα νησιά και την Αθήνα για δύο εβδομάδες. Μετακόμισα στην Κύπρο το 2004-2005, όπου σπούδασα κοντά στον Στας Παράσχο. Το περιβάλλον που είχε δημιουργήσει ήταν απλό και ανεπιτήδευτο, οι καλλιτέχνες που μας επισκέπτονταν προσιτοί και φιλικοί. Εκείνος με έκανε να συνειδητοποιήσω πως τα artistic residencies μπορούν να αποτελέσουν έναν εξαιρετικό χώρο για προσωπική και επαγγελματική εξέλιξη». Μετακόμισε στο Παρίσι το 2005, εκεί αφοσιώθηκε στη ζωγραφική, ενώ ανέπτυξε έναν χώρο τέχνης στη Μονμάρτρη, το Nouvel Organon. Εγκαταστάθηκε στην Αθήνα το 2017, μετά την ολοκλήρωση του μεταπτυχιακού του στο Λονδίνο. «Αποφάσισα ότι θέλω να δημιουργήσω ένα βιώσιμο καλλιτεχνικό έργο εδώ και να συνδεθώ με τις ρίζες μου». Έτσι, το Phoenix Athens Gallery and Residency (Ασκληπιού 87) άνοιξε τις πόρτες του έναν χρόνο μετά. Από τότε μέχρι σήμερα έχει φιλοξενήσει πάνω από σαράντα εκθέσεις και σχεδόν εκατό καλλιτέχνες, παρουσιάζονται ζωγραφικά έργα, γλυπτά και πέρφορμανς. «Το residency επιτρέπει στους καλλιτέχνες να εμβαθύνουν την πρακτική τους, να ανακαλύψουν και να μάθουν από την Αθήνα και άλλους καλλιτέχνες». Απέναντι ετοιμάζει έναν ακόμα χώρο. «Αυτήν τη στιγμή εργάζομαι σε ένα παράλληλο έργο που ασχολείται περισσότερο με την οικολογία και το design, λέγεται Green Athens. Θέλω να συνεχίσω να συνδέω τους καλλιτέχνες με το κοινό αλλά και την κοινότητα, την οποία σκοπό έχω να βοηθήσω να αναπτυχθεί έξυπνα. Η Αθήνα είναι μοναδική, είναι ένας σημαντικός κόμβος ανάμεσα σε τρεις ηπείρους, δίνει στους καλλιτέχνες ελευθερία να σκεφτούν και να δημιουργήσουν»

3.3.22 – lifo

33

q Γεννήθηκα το 1992 και μεγάλωσα στα Βριλήσσια. Η μητέρα μου είναι γλύπτρια, ο πατέρας μου επιχειρηματίας, δημιουργοί και οι δύο από τη φύση τους. Στο σπίτι μου υπήρχε ένα πιάνο, δώρο της γιαγιάς μου στην αδελφή μου, και από μικροί παίζαμε – εκεί κάναμε και τα πρώτα μαθήματα. Επειδή οι γονείς μου ενδιαφέρονταν πάρα πολύ για τη μουσική και τις τέχνες, θυμάμαι να πηγαίνουμε σε μουσεία και παραστάσεις. Έχω μια παιδική ανάμνηση από την Επίδαυρο, καλοκαίρι, εγώ τεσσάρων χρονών, και επειδή έπρεπε να είσαι πάνω από επτά για να μπεις σε παράσταση, μου είχαν πει «αν σε ρωτήσουν πόσο είσαι, θα πεις επτά». Εγώ αντέδρασα, επειδή δεν μπορούσα να πω ψέματα. Αισθανόμουν ενοχές, γιατί νόμιζα ότι όλοι με υποψιάζονταν.

q Τα πρώτα μου μαθήματα τα έκανα στο ωδείο του Νάκα. Θυμάμαι να κάθομαι στα πόδια της μαμάς μου και να παίζω σε ένα αρμόνιο. Παίζαμε οικογενειακώς, όλοι μαζί. Ακούγαμε πολλή μουσική στο σπίτι, τις Κυριακές ξυπνούσα ακούγοντας κλασική μουσική από το σαλόνι και έχω μνήμες να βάζει Doors η μητέρα μου κι εγώ να κατεβαίνω χορεύοντας τα σκαλιά.

Μουσικός, συνθέτης, ιδρυτής της United We Fly. Γεννήθηκε στα Βριλήσσια, ζει στο Παγκράτι.

ήμουν δώδεκα χρονών. Έκανα διακοπές στο Τολό με τη γιαγιά μου –εκεί περνούσα τα καλοκαίρια– και με έβαλε στο ΚΤΕΛ να έρθω στην Αθήνα. Ήταν το πρώτο ταξίδι που έκανα ποτέ μόνος μου, γιατί έπρεπε οπωσδήποτε να δω τους Doors στον Λυκαβηττό. Είχαν τραγουδιστή τον Ian Astbury των Cult, αλλά για μένα ήταν μεγάλη αποκάλυψη. Ήταν οι «Doors του εικοστού πρώτου αιώνα». Η μουσική μου αντίληψη και ανάγκη χτίστηκε σε ένα ταξίδι με το αυτοκίνητο που η μητέρα μου έβαλε το «Dark side of the moon» των Pink Floyd να παίζει συνεχόμενα, και στο πήγαινε και στο έλα.

q Από μικρός έπαιζα πιάνο και σκάρωνα τραγουδάκια. Στην Α’ Δημοτικού παρακάλεσα τη μητέρα μου να μάθω μπουζούκι και της φάνηκε περίεργο, γιατί δεν είχαμε τέτοια ακούσματα στο σπίτι. Δεν ξέρω από πού μου είχε έρθει αυτή η ανάγκη. Το μπουζούκι ήταν το πρώτο όργανο που επέλεξα μόνος μου, με αυτό πρωτοεκφράστηκα, και ήταν φυσικό να πιάσω μια κιθάρα μετά. Την πρώτη μου μπάντα την έφτιαξα όταν ήμουν δεκατεσσάρων χρονών και το χιτ μας ήταν το «Five to One» των Doors. Παίζαμε και Pink Floyd και λίγο ελληνικό ροκ, ό,τι άρεσε στον καθένα πιο πολύ, και ήμασταν η μπάντα του σχολείου, αυτή που έπαιζε στις γιορτές. Αυτό χαρακτήρισε την εφηβική μου ηλικία και συνειδητοποιώ τελευταία ότι η ζωή μου ακολούθησε μια φυσιολογική πορεία προς τη μουσική μετά απ’ αυτό, τα ίδια πράγματα που έψαχνα τότε ψάχνω και τώρα, σε άλλη κλίμακα και με άλλον τρόπο βέβαια.

q Ήμουν πολύ ήρεμο και ήσυχο παιδί, ενώ είχα πολλή ενέργεια και ήμουν δραστήριος. Δεν ήμουν άτακτος, εκεί που με άφηναν μπορεί να έμενα και να χανόμουν στη φαντασία μου με τις ώρες. Έτσι ήμουν και στην εφηβεία μου. Νομίζω ότι δεν διάβασα ποτέ για το σχολείο μετά τη Γ’ Δημοτικού, καθόμουν, άνοιγα ένα βιβλίο για να κάνω ότι διαβάζω μέχρι να έρθει η ώρα να πάω να παίξω, το κοιτούσα και χανόμουν. Αυτό πολεμάω ακόμα, τη συγκέντρωση του μυαλού μου και τη συγκρότηση των πραγμάτων που θέλω να κάνω. Ήμουν ο χειρότερος δυνατός μαθητής, παρ’ όλα αυτά στο σχολείο επέπλεα μεταξύ καταστροφής και επιβίωσης. Χαζεύοντας στην τάξη, μού έμεναν πράγματα που θυμόμουν μετά. Και επειδή είχα ένα σωρό πράγματα να πω εκτός μαθήματος, με συμπαθούσαν οι δάσκαλοι.

THEODORE

q Οι Doors έπαιξαν πολύ μεγάλο ρόλο στο ότι κάνω αυτό που κάνω. Το 2004, που είχαν έρθει στην Αθήνα,

q Όταν έφτιαξα το πρώτο μου άλμπουμ, το «7», ήμουν δεκαοκτώ χρονών. Είχα μόλις πάει στο Λονδίνο να σπουδάσω μουσική και επειδή μπήκα αμέσως στην παραγωγή του, με ενδιέφερε πιο πολύ να φτιάξω δίσκο παρά να ακολουθήσω τις σπουδές μου. Εκεί μπήκε και το πρώτο κομμάτι που είχα γράψει με στόχο να κάνω κάτι, το «Love is a dog from hell». Έφτιαξα μπάντα και έκανα τις πρώτες συναυλίες, και για να πείσω τα μαγαζιά του Λονδίνου να μου δώσουν μισή ώρα παραπάνω έκανα ό,τι μπορείς να φανταστείς. Πήγαινα σε ένα μαγαζί να ζητήσω να κάνουμε live και μου έλεγαν «να έρθεις με promoter, πρέπει αυτός να σε φέρει». Πήγαινα σε promoter και μου έλεγε «έχεις παίξει σε κάποιο μαγαζί; Παίξε πρώτα και μετά έλα σ’ εμάς να διοργανώσουμε συναυλία σου». Ήταν ένας φαύλος κύκλος που δεν μπορούσε να σπάσει.

q Κάναμε το πρώτο live βίντεο στα Church Studios στην Αγγλία, εντελώς DIY, ήρθαν φοιτητές και το κινηματογράφησαν και ήμασταν τυχεροί γιατί την επόμενη μέρα άλλαξε η διοίκηση, έτσι δεν το πληρώσαμε ποτέ, γιατί δεν είχαν να στείλουν τιμολόγιο. Το βίντεο αυτό με βοήθησε πολύ να κλείσω συναυλίες και με βοήθησε και στην Ελλάδα, όταν γύρισα, να κάνω live. Έγιναν πολλά πράγματα λόγω αυτού του κλιπ, έκλεισα πολλά φεστιβάλ στην Πολωνία και στην Αγγλία.

q Στο Λονδίνο έμεινα πέντε χρόνια, τρία που ήταν οι σπουδές μου, και δύο ακόμα που ταξίδευα, ήμουν μεταξύ

ΟΙAΘΗΝΑΊΟΙ

Αθήνας και Λονδίνου. Δεν μου άρεσε γιατί δεν έζησα καλά γενικά, όπως είναι ο καιρός του Λονδίνου, έτσι ήταν και η διάθεσή μου. Λίγες μέρες ήλιος, που ήμουν κι εγώ ενθουσιασμένος για τη ζωή και τα πράγματα, και όλες τις άλλες ένα σκοτάδι, μια μιζέρια, όλα γκρι. Ακόμα και τώρα, όταν φτάνω στο Λονδίνο, επειδή μου έρχονται οι αναμνήσεις των συναισθημάτων που είχα τότε, προσπαθώ να μείνω όσο λιγότερο γίνεται. Δεν είναι για μένα το Λονδίνο, δεν άντεξα. Τα τελευταία χρόνια απέφευγα να παίρνω και οποιοδήποτε μέσο, πήγαινα παντού με τα πόδια – στο μετρό και τα λεωφορεία είσαι στοιβαγμένος μέχρι να φτάσεις στον προορισμό σου και το ταξί είναι πανάκριβο.

34 lifo – 3.3.22

q Το τελευταίο πράγμα που έκανα στο Λονδίνο ήταν η συμφωνία με κάποιους promoters να ανοίγω συναυλίες που έκαναν μπάντες από τα ’80s και τα ’90s, που προσπαθούσαν να τις αναγεννήσουν. Αγόραζα εισιτήρια σε χαμηλότερη τιμή και η αμοιβή μου ήταν το κέρδος, αν τα πουλούσα. Είναι περίεργο, γιατί περισσότερο ενδιαφέρον δημιουργήθηκε για τη μουσική μου στο εξωτερικό όταν αποφάσισα να φύγω από το Λονδίνο, παρά όσο ήμουν εκεί.

q Θυμάμαι όλες τις καλές στιγμές που έχω ζήσει με τη μουσική. Μπορεί να έχεις τις μαύρες σου ή να περνάς δύσκολα και να αναρωτιέσαι «τι θα κάνω από δω και πέρα και πώς;», και να πετυχαίνεις κάποιον στο δρόμο που ήταν σε live σου ή μόλις άκουσε ένα κομμάτι σου και τον άγγιξε και να σου λέει «μου αρέσει πολύ αυτό που κάνεις», και αμέσως παίρνεις κουράγιο να συνεχίσεις. Αυτό για μένα είναι το σπουδαιότερο πράγμα. Η πιο σημαντική στιγμή που έχω ζήσει ήταν το μήνυμα που πήρα από μια κοπέλα στο Αμβούργο, η οποία, μια μέρα πριν παίξουμε εκεί, μου έγραψε: «Θα είμαι αύριο στη συναυλία. Πρόσφατα πέθανε η μητέρα μου και όσο ήμουν στο νοσοκομείο, τις δύσκολες στιγμές άκουγα το κομμάτι σου, το “Fluttering”, και κάπως με ηρεμούσε». Αυτή η κουβέντα είναι το σπουδαιότερο πράγμα που έχω ζήσει με τη μουσική.

q Μόλις ήρθα στην Ελλάδα προσπάθησα να δουλέψω μόνος μου για να πάει παρακάτω η μουσική μου και να φτάσει σε όσο το δυνατό περισσότερα αυτιά. Άρχισα να φτιάχνω ομάδες που να μπορούν να το στηρίξουν όλο αυτό, γιατί δεν μπορούσα να καταλήξω σε εταιρεία που να μπορεί να το κάνει. Πίστεψα ότι θα πήγαινε και καλά, έτσι τα κάναμε όλα μόνοι μας, κλείναμε τις συναυλίες, κάναμε τους δίσκους, προωθούσαμε τη δουλειά μας, αφισοκολλούσαμε. Αυτό κατέληξε στη σημερινή United We Fly.

q Η United We Fly φτιάχτηκε το 2015 για να εξυπηρετήσει τη δική μου μουσική, αλλά πολύ γρήγορα αυτό άλλαξε,

απο τον m.hulot φωτογραφιeσ: freddie f.

voyager Το «Voyage» είναι ένας δίσκος που μου έδωσε την ευκαιρία να γράψω για το σύμπαν, το Διάστημα και τον άνθρωπο.

3.3.22 – lifo

35

q Νομίζω ότι οι καλλιτέχνες πρέπει να εκφράζουν την άποψή τους ελεύθερα, κι ας κρίνονται γι’ αυτό που λένε. Επειδή αυτό γίνεται κυρίως μέσω των social media τα τελευταία χρόνια, έχω επιλέξει να μη ζω μέσα σε αυτά, να μην κάνω παρέες και να μη συνομιλώ εκεί, να μην είναι τα social media σαν το καφενείο στο οποίο πηγαίνω. Απέχω απ’ αυτό, γιατί δεν βρίσκω το νόημα να το κάνω. Αυτό δεν σημαίνει ότι είμαι απολιτίκ, απλώς επιλέγω να μην είναι τα social media το μέσο στο οποίο θα μιλήσω σε όλους και για όλα. Γιατί εκεί εκφέρεις πολύ γρήγορα μια άποψη για κάτι που δεν μπορείς να γνωρίζεις εμπεριστατωμένα και αυτό γιγαντώνεται και μου φαίνεται τρομακτικό. Φτάνουμε στο σημείο να υπάρχουν πλέον δύο αλήθειες, η αλήθεια των δύο πλευρών που το έζησαν και διαφωνούν και η αλήθεια που δημιούργησαν τα social media, που μπορεί να μη μοιάζει ούτε με τη μία ούτε με την άλλη αλήθεια. Είναι η σοσιαλμιντιακή αλήθεια που ανέβασε τον Τραμπ στην εξουσία και βλέπεις να συμβαίνει και τώρα με τον πόλεμο. Ο Πούτιν επέλεξε να μπει σε μια χώρα και να σκοτώσει αμάχους. Τελειώνει εκεί η ιστορία. Δεν μπορείς να τον δικαιολογείς όσο φιλορώσος και να είσαι, όσο αντίθετος και να είσαι με την Ευρωπαϊκή Ένωση, με τους Αμερικανούς, με το ΝΑΤΟ κ.λπ. Σκοτώνονται άνθρωποι δίπλα μας, άμαχοι, οι οποίοι μέχρι πρότινος ζούσαν τη ζωή τους και ονειρεύονταν και σήμερα δεν έχουν σπίτι.

q Έγινα πατέρας πρόσφατα, αλλά δεν μπορώ να φανταστώ να βγάζω την κόρη μου στα social media, ούτε να μιλάω γι’ αυτήν. Δεν αφορά κανέναν, γράφω μουσική και αυτό πρέπει να αφορά τον κόσμο. Δεν θα χρησιμοποιήσω την κόρη μου για να γίνω πιο συμπαθής ή για να κερδίσω like στο Instagram. Το μόνο που μπορώ να πω είναι ότι για πρώτη φορά στη ζωή μου ένιωσα αυτό το «πάρ’ τα μου όλα». Δεν είμαι για μένα, δεν κάνω τίποτα για μένα, όλα είναι πλέον γι’ αυτή. Αισθάνομαι ότι ακόμα και το ότι προσέχω τον εαυτό μου ή ότι προσπαθώ να είμαι καλά και δημιουργικός, χαρούμενος, όλα αυτά γίνονται για την κόρη μου. Είμαι πατέρας πρώτα και πάνω απ’ όλα.

ΟΙ ΑΘΗΝΑΙΟΙ Theodore

άρχισε να δημιουργεί roster είτε συναυλιακό είτε δισκογραφικό, και πέρασε αρκετός καιρός και για να καταλάβουμε τη δουλειά αλλά και για να βρούμε και τον τρόπο να είναι βιώσιμη και να στηρίζει τη σκηνή της χώρας. Σήμερα μπορώ να πω ότι αυτός ο τρόπος είναι ξεκάθαρος, είμαι πολύ περήφανος για τη United We Fly και πολύ χαρούμενος, παρότι μου έχει δώσει και δυσκολίες, και πίκρες και αγωνίες.

q Ελπίδα μου δίνει ένας άνθρωπος ο οποίος, χωρίς να μπορεί να φανταστεί κανείς και χωρίς να έχει οποιοδήποτε συμφέρον, τείνει το χέρι του να βοηθήσει τον διπλανό του επειδή αυτό θεωρεί ότι οφείλει να κάνει, χωρίς δεύτερη σκέψη. Υπάρχει ένα πρότζεκτ στο οποίο θα συμμετάσχω, σε συνεργασία με μια οργάνωση που φροντίζει προσφυγόπουλα – αυτοί οι άνθρωποι φροντίζουν παιδιά από δώδεκα έως δεκαοκτώ χρονών. Τα έχουν σαν παιδιά τους για τους έξι μήνες που μένουν εκεί. Μιλώντας μαζί τους, συνειδητοποίησα τι ψυχική δύναμη χρειάζεται για να κάνεις κάτι τέτοιο, αφού δεν το κάνουν μόνο επειδή είναι δουλειά τους αλλά και επειδή θέλουν να προσφέρουν. Αυτό είναι σπουδαίο και μου δίνει κι εμένα δύναμη.

q Αν μπορούσα να αλλάξω κάτι, θα ήταν οι στιγμές αδράνειας που έχω περάσει και αν ήταν αλλιώς, θα μπορούσαν να με έχουν γλιτώσουν από πολύ κόπο. Αλλά η ζωή δεν είναι ένα πείραμα που κάνεις ένα λάθος και μπορείς να το διορθώσεις στη συνέχεια. Τα λάθη μας διαμορφώνουν αυτό που είμαστε, οπότε δεν έχει σημασία η επιλογή αλλά το πώς θα διαχειριστείς την επιλογή που έχεις κάνει.

q Είμαι μουσικός κι αυτό από μόνο του είναι μια ριψοκίνδυνη επιλογή. Είναι όλα ρευστά, δεν υπάρχει σταθερά πουθενά. Είναι μεγάλη η δυσκολία να ξεκινήσει κάποιος να δημιουργήσει το πρώτο του κοινό. Όλοι μπορούν να βγάλουν ένα αξιοπρεπές υλικό από πλευράς παραγωγής, όμως το να το ντύσουν με το σωστό περιτύλιγμα, με τα σωστά βίντεο, τις σωστές φωτογραφίες, και να χαραχτεί σωστή στρατηγική δεν είναι απλό, γι’ αυτό πολλοί χάνονται. Κι αυτό έχει να κάνει κυρίως με οικονομικούς λόγους, δεν είναι εύκολο να στηρίξουν τη μουσική τους ούτε τον εαυτό τους, αναγκάζονται να κάνουν άλλες δουλειές, οπότε δεν μπορούν να είναι συγκεντρωμένοι στην τέχνη τους. Ο συνθέτης, ωστόσο, οφείλει να γράφει από την καρδιά του και θέλω να ελπίζω ότι το περιεχόμενο είναι αυτό που θα αντέξει διαχρονικά και θα δώσει αξία σε αυτόν που το παράγει.

q Επειδή πήγαινα σε πολλά ξένα φεστιβάλ πριν από τον κορωνοϊό και έβλεπα πολλά συγκροτήματα, νομίζω ότι δεν έχουμε να ζηλέψουμε τίποτα ποιοτικά από κανέναν. Στην Ελλάδα φτιάχνεται ποιοτική μουσική και σπουδαίοι δίσκοι, το ζήτημα είναι κατά πόσο είναι διατεθειμένη η ίδια η χώρα και το εγχώριο κοινό να τη στηρίξουν. Πήγαμε σε ένα φεστιβάλ με τέσσερις χιλιάδες άτομα το καλοκαίρι στη Ρουμανία, όπου ήμασταν οι μόνοι μη Ρουμάνοι που έπαιζαν, και βλέπαμε το κοινό να στηρίζει ντόπια ονόματα και να τα αγαπά και να τα ακολουθεί, μεγάλα ονόματα που ήταν η indie σκηνή τους. Αυτό είναι κάτι που λείπει εδώ, να αισθανθούν οι μουσικοί ότι τους στηρίζει το κοινό. Η μουσική στην Ελλάδα έχει σταματήσει είκοσι χρόνια πριν, το καταλαβαίνεις από αυτά που παίζει το ραδιόφωνο, το βλέπεις και από τα συγκροτήματα που φέρνουμε στα φεστιβάλ μας εδώ πέρα. Ονόματα που έξω είναι headliners παντού, δεν θα μπορούσαν ποτέ να έρθουν εδώ. Όταν η νέα μουσική δεν υπάρχει ούτε στο ραδιόφωνό μας ούτε στα μέσα, πώς να ρισκάρεις να φέρεις τι; Ξέρει κανείς τι ακούει κάποιος δεκαοκτάχρονος σήμερα; Πρέπει να στηριχθεί η ελληνική μουσική και να βρούμε τρόπο να γίνει εξαγώγιμη, κάτι που θα αλλάξει εντελώς τα πράγματα. Αυτό όμως είναι πολιτική απόφαση, δυστυχώς.

q Μου αρέσει πολύ να περπατάω στην Αθήνα ώρες που δεν κάνει βόλτα ο πολύς κόσμος, πολύ νωρίς το πρωί ή πολύ αργά το βράδυ. Το χούι το αγγλικό το έχω κρατήσει, συνήθως πηγαίνω παντού περπατώντας. Και τελευταία παίζω σκάκι, προσπαθώ να γίνω σκακιστής. Μελετάω, διαβάζω πράγματα και παίζω μανιωδώς.

q Το «Voyage» είναι ένας δίσκος που μου έδωσε την ευκαιρία να γράψω για το σύμπαν, το Διάστημα και

Ελπίδα μου δίνει ένας άνθρωπος ο οποίος, χωρίς να μπορεί να φανταστεί κανείς και χωρίς να έχει οποιοδήποτε συμφέρον, τείνει το χέρι του να βοηθήσει τον διπλανό του επειδή αυτό θεωρεί ότι οφείλει να κάνει, χωρίς δεύτερη σκέψη.

τον άνθρωπο. Χρησιμοποίησα πολλές αναφορές από την Οδύσσεια του Διαστήματος του Κιούμπρικ ιστορικά αλλά και μουσικά, γιατί προσπαθούσα να κλέψω με τρόπο και προσοχή λίγο από Στράους, γενικά από τα σάουντρακ της sci-fi κουλτούρας, και από Μάλερ, απ’ όπου εμπνεύστηκε και ο Τζον Γουίλιαμς. Προσπάθησα να φτιάξω τη δική μου διαστημική ιστορία για το πώς ο άνθρωπος αποφασίζει να φύγει από τη δυστοπική πραγματικότητα που του έφερε η ευημερία, γιατί γι’ αυτό το πράγμα μιλάμε. Όσο πιο καλά ζει ο δυτικός άνθρωπος, τόσο πιο μεγάλη καταστροφή φέρνει. Και αποφασίζει να σηκωθεί να φύγει, να βρει νέο τόπο, αλλά βρίσκει την πνευματική του εξέλιξη, άρα αυτό το ταξίδι είναι πνευματικό και μπορεί να παρακαμφθεί η φυγή.

ΙNFO

Το άλμπουμ «The Voyage» του Theodore κυκλοφορεί στις 11/3 από τη United We Fly. Στις 11/3 γίνεται και η παρουσίασή του ζωντανά στο six d.o.g.s μαζί με υλικό από τη δισκογραφία του.

36 lifo – 3.3.22

q Αυτός είναι ο πρώτος δίσκος που δούλεψα περισσότερο μόνος μου. Η πανδημία και ο ήχος που έψαχνα απαιτούσαν μια μοναξιά και ο δίσκος από ένα σημείο και μετά χτίστηκε με τον Κώστα Ζάμπο, που έκανε την παραγωγή στο στούντιο της United We Fly. Είναι ο πιο προσωπικός δίσκος που έχω κάνει, είναι αυτό που ήθελα, όπως το ονειρευόμουν και ακούω σε αυτόν τον εαυτό μου. Είναι η πρώτη φορά που έφτιαξα μουσικά βίντεο με τον Μιχάλη Σαράντη ως ταξιδιώτη και με σκηνοθέτες που θαυμάζω.

q Η ζωή με μαθαίνει συνεχώς να λέω αλήθεια. Η αλήθεια είναι αυτή που κερδίζει.

717

38

THE WEEK Όσα ξεκινάνε αυτή την εβδομάδα

40

ΣΙΝΕΜΑ Οι νέες ταινίες της εβδομάδας

ΠΑΡΤΙ

Seds w/ Kittin Η Kittin (και πάλαι ποτέ Miss Kittin), η Γαλλίδα παραγωγός που έκανε τα dancefloors να αναστενάξουν στα ’00s, έρχεται ως μεγάλη καλεσμένη του Seds για μια βραδιά στο στενό της Αβραμιώτου. Μαζί της οι αγαπημένοι Street Outdoors System αλλά και οι residents του Seds, Clubkid και Lex. 5/3, six d.o.g.s, Αβραμιώτου 6-8, Αθήνα, είσοδος: 15-20 ευρώ

42

ΒΙΒΛΙΟ Ο ποιητής είναι σαν συναγερμός

44

ΒΙΒΛΙΟ Το αρχείο του Νίκου Καζαντζάκη στον 21ο αιώνα

46

ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ Τα σπουδαία κεραμικά της Κιουτάχειας στο Μουσείο Μπενάκη

49

ΘΕΑΤΡΟ «Αντιγόνη»: Για ποιον λόγο ξαναγράφουμε μια αρχαία τραγωδία;

50

ΘΈΑΤΡΟ Αγλαΐα Παππά: «Ένας ηθοποιός πρέπει να ανθίζει μέσα από τον άλλον ως ένα ανοιχτό σύστημα που προσφέρεται»

52

ΜΟΥΣΙΚΗ Πρέπει να μιλήσουμε για τον Bruno

3.3.22 – lifo

37

4 ΜΟΥΣΙΚΗ Ελένη Δήμου, «Τα τραγούδια λένε πάντα την αλήθεια»

Μία από τις σημαντικότερες και πιο ιδιαίτερες φωνές που έχουν περάσει από το εγχώριο πεντάγραμμο, η Ελένη Δήμου, έδωσε νέα πνοή στο σύγχρονο ελληνικό τραγούδι, το οποίο έντυσε με δυτικά στοιχεία αλλά και τη ζεστή και εκφραστική χροιά της. Τώρα η ερμηνεύτρια επιστρέφει στη σκηνή του Half Note για τέσσερις βραδιές που θα αποδείξουν πως «τα τραγούδια λένε πάντα την αλήθεια».

STOEP TH S PR ES

ΠΑΡΤΙ

1 ΠΑΡΤΙ Eden presents Todd Terje Ένα από τα μεγαλύτερα ονόματα του nu-disco ήχου, ο Νορβηγός Todd Terje, είναι ο επόμενος καλεσμένος του Eden, δηλαδή της σειράς events του Plisskën που μας μαθαίνουν να χορεύουμε τις Κυριακές από νωρίς. Το απόγευμα θα ανοίξουν ο Chevy και οι Deaf Ears Disco Club, το νέο πρότζεκτ του Χρήστου Αγγελόπουλου και του Θανάση Μπεσίνη.

3 ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ Σοφία Καλογεροπούλου, «Παναρμόνια»

6/3, Fuzz Live Music Club, Πατριάρχου Ιωακείμ 1 & Πειραιώς 209, Ταύρος, είσοδος: 15-25 ευρώ

the week

3-9 m aρ τιου 2 0 22

απο tην ελενη τζαννατου

38 lifo – 3.3.22

2 ΣΥΝΕΔΡΙΟ-MASTERCLASS «Circular Cultures»

Σκοπός του «Circular Cultures» είναι να συμβάλει στην εμπλοκή καλλιτεχνών, σχεδιαστών, πολεοδόμων, δημιουργών αλλά και του κοινού στη δημιουργία πιο βιώσιμων πόλεων. Στη νέα έκδοσή του καλεί σχεδιαστές, καλλιτέχνες, επιστήμονες και πανεπιστημιακούς να εξετάσουν τα απόβλητα μέσω των τοπογραφιών των αστικών συστημάτων σε ένα συνέδριο και ένα masterclass που θα διεξαχθούν online από το Bρετανικό Συμβούλιο και τη Στέγη.

3-4/4, διαδικτυακά, με ελεύθερη συμμετοχή κατόπιν online συμμετοχής

8/3-5/4, ΕΒΕ - ΚΠΙΣΝ, λεωφ. Ανδρέα Συγγρού 364, Καλλιθέα, είσοδος ελεύθερη

5 ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ Ελένη Ζούνη, «Αποδόμηση Σιωπής»

Trashformers Carnival 2022 «Ντύσου Πουλί» Η ομάδα που ξέρει όπως καμία τι θα πει καλό trash πάρτι, οι Trashformers, ανεβαίνουν στη σκηνή του Fuzz για ένα αποκριάτικο πάρτι με σύνθημα το «Ντύσου Πουλί». Από τον Batman μέχρι τον Birdman και από το «Θα ζήσω ελεύθερο πουλί» μέχρι «Το πουλάκι Τσίου», η ομάδα των Trashformers σάς δίνει ευφάνταστες ιδέες για το πώς να ντυθείτε αυτήν τη βραδιά κι εσείς μπορείτε να βάλετε το δικό σας δημιουργικό trash touch.

5/3, Fuzz Live Music Club, Πατριάρχου Ιωακείμ 1 & Πειραιώς 209, Ταύρος, είσοδος: 7 ευρώ

Στην έκθεση «Παναρμόνια» που οργανώνει η Εθνική Λυρική Σκηνή σε συνεργασία με το Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ) και την Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος (ΕΒΕ) θα συγκεντρωθούν εβδομήντα οκτώ πίνακες της Σοφίας Καλογεροπούλου που συνθέτουν ένα άκρως αισιόδοξο και παραμυθικό εικαστικό σύμπαν. Στα εν λόγω έργα η δημιουργός αποπειράται να αφηγηθεί ιστορίες εμπνευσμένες από μουσικά έργα αλλά και από λήμματα του Λεξικού της Ελληνικής Μουσικής του συζύγου της, συνθέτη και μουσικού Τάκη Καλογερόπουλου. Έτσι, μπροστά από τα μάτια των επισκεπτών περνούν σκηνές από μουσικά έργα, θέατρα και μύθους που συγκροτούν μια πολύχρωμη γιορτή.

4-7/3, Half Note Jazz Club, Τριβωνιανού 17, Μετς, είσοδος: 15-25 ευρώ

Τα τελευταία δύο χρόνια όλοι μάθαμε τις έννοιες του εγκλεισμού και του περιορισμού. Αυτό το διάστημα η εικαστικός Ελένη Ζούνη απομονώθηκε επίσης στο εργαστήριό της για να φιλοτεχνήσει τα έργα που απαρτίζουν την προσωπική της αυτή έκθεση. Με τη σκέψη πως η καραντίνα καταρρίπτει όλα τα προσωπικά και διαπροσωπικά όρια, δημιουργώντας ταυτόχρονα μια αχρονική κατάσταση, η Ζούνη φτιάχνει έργα που αποτελούνται από αινιγματικά σύμβολα και ανορθόδοξους σχηματισμούς, δημουργώντας έτσι έναν οδηγό για νέες επιθυμίες.

3/3-2/4, Αίθουσα Τέχνης Αθηνών, Γλύκωνος 4, Αθήνα, είσοδος ελεύθερη

6 ΘΕΑΤΡΟ «Ταξίδι μεγάλης μέρας μέσα στη νύχτα» του Ευγένιου Ο'Νιλ σε σκηνοθεσία Δημήτρη Καραντζά Το Ταξίδι μεγάλης μέρας μέσα στη νύχτα, το magnum opus του σπουδαίου θεατρικού συγγραφέα Ευγένιου Ο’Νιλ, για το οποίο μάλιστα απέσπασε μετά θάνατον

το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας, ανεβάζει ένας από τους πιο ταλαντούχους σκηνοθέτες της γενιάς του, ο Δημήτρης Καραντζάς. Το έργο διαδραματίζεται μέσα σε μια αυγουστιάτικη ημέρα στη ζωή της οικογένειας Τάιρον (που αντλεί αυτοβιογραφικά στοιχεία από αυτήν του Ο’Νιλ). Στη σκηνή αποκαλύπτονται τραύματα των μελών της οικογένειας και μαζί μια απόπειρά τους να συγχωρέσουν το ένα το άλλο. Με τους Mπέττυ Αρβανίτη, Αλέξανδρο Μυλωνά, Αινεία Τσαμάτη, Βασίλη Μαγουλιώτη και Ελίνα Ρίζου.

ΜΟΥΣΙΚΗ

the week

EKΔΗΛΩΣΕΙΣ

Φώτης Σιώτας Ο πολύ αξιόλογος μουσικός Φώτης Σιώτας, μετά από μια sold out εμφάνιση, ετοιμάζεται να παίξει ζωντανά με την μπάντα του για τέσσερις διαδοχικές Πέμπτες του Μαρτίου σε έναν ζεστό και φιλόξενο χώρο στην Αρχελάου στο Παγκράτι. Στις αποσκευές του θα έχει κομμάτια από τον νέο του δίσκο «Δυο Λάθη», στον οποίο ενώνει λαϊκά ακούσματα, φολκ αναφορές, ένα ιδιαίτερο χιούμορ, κομμάτια από το «Δεύτερα», τη συνεργασία του με τον Θοδωρή Γκιόνη, όπως και κομμάτια άλλων δημιουργών.

3, 10, 17, 24/3, Skrow Theater, Αρχελάου 5, Παγκράτι, είσοδος: 12 ευρώ

3/3-8/5, Θέατρο Οδού Κεφαλληνίας, Κεφαλληνίας 16, Κυψέλη, είσοδος 12-20 ευρώ

7 ΠΑΡΤΙ Trashland (Αποκριατίκ)

ΠΑΡΤΙ

Οι Απόκριες χρειάζονται το trash στοιχείο τους, έτσι αυτή την Παρασκευή η Death Disco φοράει το πιο καρναβαλικό της πρόσωπο και ετοιμάζεται για ένα μεγάλο trash μασκέ πάρτι με hits που αγαπήσαμε τις τέσσερις τελευταίες δεκαετίες. Φορέστε την πιο παρδαλή φορεσιά και διάθεσή σας.

4/3, Death Disco, Ωγύγου 16, Αθήνα, είσοδος: 6 ευρώ

8 ΘΕΑΤΡΟ «Alarme» σε σκηνοθεσία Θεόδωρου Τερζόπουλου

Schoolwave Carnival 2022 Μετά την αναγκαστική παύση, το Schoolwave επιστρέφει με ένα αποκριάτικο πάρτι στη σκηνή του An. Αφού προβληθεί βιντεουλικό από το reunion του Schoolwave, στο Schoolwave Carnival θα παίξουν ζωντανά οι heavy rockers Loud Silence, oι Jàmi, που εμφανίστηκαν για πρώτη φορά στο Schoolwave Reunion, και οι punk rockers Split Souls. Στη βραδιά θα συμμετάσχουν και δύο special guests, η 16χρονη argenté, που θα παίξει κομμάτια από τον ακυκλοφόρητο ακόμα δίσκο της, και ο 20χρονος Oxfloyd, με ροκ αλλά και cloud rap διαθέσεις.

5/3, An Club, Σολωμού 13-15, Αθήνα, είσοδος 5 ευρώ

Το Alarme, ένα έργο που ανέβηκε πριν από μια δεκαετία και κέρδισε τις εντυπώσεις από κοινό και κριτικούς για τρεις συνεχόμενες σεζόν, ανεβαίνει και πάλι από τον Θόδωρο Τερζόπουλο στο θέατρο Άττις. Εκκινώντας από την αλληλογραφία μεταξύ της βασίλισσας Ελισάβετ Α’ και της Μαρίας Στιούαρτ, ο σκηνοθέτης βάζει δύο γυναίκες να συγκρουστούν μέχρι θανάτου επί σκηνής σε μια αντιπαράθεση που πάει πέρα από τη διεκδίκηση της εξουσίας, αφήνοντας ταυτόχρονα να ελλοχεύει ένας ερωτισμός.

4/3-17/4, θέατρο Άττις, Λεωνίδου 7, Αθήνα, είσοδος: 10-15 ευρώ

3.3.22 – lifo

39

Σινεμά

απο toν θοδωρη κουτσογιαννοπουλο

The Batman Κριτική για μια από τις πολυαναμενόμενες ταινίες της χρονιάς, με τον Ρόμπερτ Πάτισον να φέρνει ξανά στην οθόνη τον θρυλικό υπερήρωα. ΣΥΝΟΨΗ: Toν δεύτερο χρόνο της προσωπικής του σταυροφορίας εναντίον του εγκλήματος ο Μπάτμαν ανακαλύπτει το μέγεθος της διαφθοράς στη Γκόθαμ Σίτι, καθώς κυνηγά έναν serial killer γνωστό ως Γρίφο.

«

Αριστούργημα Πολύ Καλό Καλό Ικανοποιητικό Μέτριο Κακό

40 lifo – 3.3.22

Δ

εν ζω στις σκιές, είμαι “οι σκιές”», αφηγείται φωναχτά από το ημερολόγιο της σκοτεινής ζωής του ο νεαρός Μπρους Γουέιν, κάνοντας μια ταιριαστή εισαγωγή στον ζόφο που θα ακολουθήσει στη φετινή, φιλόδοξη και έξυπνα ανανεωτική επανατοποθέτηση του δισυπόστατου μασκοφόρου εκδικητή. Ο Μπάτμαν ή, μάλλον, Ο Μπάτμαν, όπως προηγείται το άρθρο της ιδιότητας στον τίτλο, παραπέμποντας στην υπαρξιακή καταγωγή ενός κουρασμένου από τις επαναλήψεις υπερήρωα, βρίσκεται στον δεύτερο χρόνο της δράσης του σε ένα Γκόθαμ που θυμίζει έντονα την ακατάστατη μεγαλούπολη στο χαοτικό φινάλε του Joker. Ο Ματ Ριβς, σκηνοθέτης του Cloverfield καθώς και των πρόσφατων κεφαλαίων στον Πλανήτη των Πιθήκων, ασπάζεται τη χαμηλόφωνη, νυχτερινή σοβαρότητα του Κρίστοφερ Νόλαν, αλλά διώχνει τελείως οποιοδήποτε φανταστικό στοιχείο και υιοθετεί έναν, πρωτοφανή για το είδος, ακραιφνή ρεαλισμό, συγγενικό με το ύφος και το στυλιζάρισμα του νεοκορεατικού κύματος της δραματικής περιπέτειας. Το δράμα του Μπρους/ Μπάτμαν δεν αλλάζει: παραμένει ο πονεμένος ορφανός που ψάχνει τους λόγους και τα καθάρματα που του στέρησαν βίαια τους γονείς του, διαθέτοντας εγγενώς μια αξιακή ροπή προς το καλό και την επανόρθωση της αδικίας. Πιο στοχευμένος και άγουρος, βρίσκει στο παρουσιαστικό και τη σωματική συμπεριφορά του Ρόμπερτ Πάτινσον ευπρόσδεκτη ευαλωτότητα και grungy τραχύτητα – δεν ακούγεται τυχαία το «Something in the way» των Nirvana. Σαν τον Έντουαρντ Κάλεν του Twilight, που ξύπνησε στον κόσμο του Κερτ Κομπέιν, ο τριανταπεντάχρονος (που μοιάζει νεότερος) Βρετανός ηθοποιός κινείται αργά και προσεκτικά, έτη φωτός μακριά από την καλλιεργημένη, εν μέρει παραπλανητική εικόνα του εκατομμυρι-

ούχου γόη που έχουμε συνηθίσει, κρύβεται στα μονοχρωματικά του ρούχα, ποσώς νοιάζεται για την περιουσία του, φέρεται σχεδόν αγενώς στον Άλφρεντ που τον προστρέχει και η στολή του δεν είναι βασανιστικό επαγγελματικό καμουφλάζ αλλά προέκταση της λαβωμένης ψυχοσύνθεσής του, ειδικά όποτε παρατηρούμε πως κάτω από τη λαστιχένια μάσκα του προβάλλει ένα πρόσωπο συχνά στραπατσαρισμένο, και πάντα φοβισμένο. Είναι σαφές πως ακόμα δεν έχει βρει ούτε τη δεξιοτεχνική του ακρίβεια ούτε καν τα σωστά του πατήματα, όπως φαίνεται από την πρώτη φορά που τον βλέπουμε να ίπταται χωρίς άγκιστρα, για να καταλήξει με τούμπα πρώτα σε μια τέντα και μετά στην άσφαλτο, στην αναγκαστική απόδρασή του από την ταράτσα του αρχηγείου της αστυνομίας. Ο μοναδικός ένστολος που τον εμπιστεύεται και τον υπολογίζει χωρίς περιστροφές παραμένει ο Τζέιμς Γκόρντον (Τζέφρι Ράιτ), ενώ όλοι οι υπόλοιποι τον στραβοκοιτάζουν, ενδεχομένως θεωρώντας πως δεν έχει κερδίσει την εκτίμηση με τα ανδραγαθήματα και τις πράξεις του. Το Γκόθαμ είναι βουτηγμένο στη διαφθορά, σαν τη Νέα Υόρκη πριν από τη σαρωτική εκκαθάριση, και ο Ρίντλερ (Πολ Ντέινο) απειλεί να ξεσκεπάσει τους εγκληματίες και τα τσιράκια τους στο Σώμα με μια σειρά από δυσεπίλυτους γρίφους. Ο Μπρους στοχοποιείται κι έτσι δράττεται της ευκαιρίας να συνδέσει τη δύσκολη σύλληψη του κακού με το προσωπικό του θέμα, πιστεύοντας πως θα βρει απάντηση στην οικογενειακή δολοφονία. Ο συνδετικός κρίκος είναι ο πρώην δήμαρχος πατέρας του: έπεσε όντως θύμα μιας τραγικής παρεξήγησης ή έφαγε το κεφάλι του, συμπαρασύροντας και τη σύζυγό του, μπλεγμένος κι εκείνος σε βρόμικα γεγονότα που οδηγούν στον αρχιμαφιόζο της πόλης (κουλ πίσω από τα φιμέ Persol του ο Τζον Τουρτούρο) Καρμάιν Φαλκόνε; Το Batman είναι πλέον ένα νουάρ με πλοκή αστυνομικής περιπέτειας. Χτίστηκε από το ενδιαφέρον οξύμωρο να μπορεί να σταθεί με δομικά σεναριακά υλικά και χωρίς τον Μπάτμαν, αλλά σκηνοθετήθηκε έτσι ώστε να μην

INFO THE BATMAN ΣΚΗΝΟΘΕΣIΑ:

Ματ Ριβς ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΟYΝ:

Ρόμπερτ Πάτινσον, Ζόι Κράβιτς, Πολ Ντέινο, Κόλιν Φάρελ

έχει λόγο ύπαρξης χωρίς αυτόν! Κι ενώ θέτει το ζήτημα της αναγκαιότητας ενός υπερήρωα στη μετά-Joker εποχή, συνεχίζει σε παρόμοια φλέβα, δίνοντας επιτέλους ψυχή στον παραδομένο στον μηδενισμό αντιήρωα του Νόλαν – δεν λαμβάνουμε καν υπ’ όψιν τον σαστισμένα ανερμάτιστο Μπεν Άφλεκ που είχε υπογράψει με τη Warner να σκηνοθετήσει και να πρωταγωνιστήσει στο standalone reboot, αλλά παραιτήθηκε γιατί, όπως δήλωσε, δεν βρήκε ποτέ την όρεξη να μπει στον κόπο. Με πιο ενοποιημένη τη διττή φύση του, λόγω της νεότητας και ενός πυκνού στόρι που δανείζεται τον αμαρτωλό σαδισμό του Seven, αν και σαφώς πιο προσγειωμένο στη διαδικασία του Zodiac, λόγω της μεθοδολογίας του Ρίντλερ, ο χαρακτήρας αρχίζει ένα καινούργιο ταξίδι αυτοπραγμάτωσης με διάχυτο άξονα την προδοσία, κανένα χιουμοριστικό δεκανίκι (ο αγνώριστος κάτω από προσθετικό μακιγιάζ Πιγκουίνος του Κόλιν Φάρελ, στη συνολικά 9λεπτη εμφάνισή του, είναι σκορσεζική προσθήκη στην πινακοθήκη των πονηρών διεφθαρμένων) και μια ερωτικής υπόσχεσης ανακούφιση από την εν εξελίξει Catwoman, όπως την αποτυπώνει με αυτοπεποίθηση, σβέλτα χτυπήματα και sexiness η Ζόι Κράβιτς. Ένα ζευγάρι γεννήθηκε, η σπίθα ανάμεσά τους δεν είναι ιδέα στο τραπέζι, αλλά ορατή στο πανί. Η Catwoman είναι ζόρικη και αγωνίστρια, η γοητεία της περνάει από κρυφά μονοπάτια, όπως και η λίμπιντο του αγχωμένου και αγχωτικού Μπρους από τον master της κομψής θλίψης Πάτινσον. Η τρίωρη διάρκεια δεν είναι εντελώς δικαιολογημένη και η δράση δεν πετυχαίνει πάντα τον στόχο της. Ενώ η καταδίωξη με το μυώδες batmobile βλέπεται χορταστικά και συναρπάζει, η τελική παγίδα χάνει σε ένταση και πρωτοτυπία. Η ταινία κερδίζει σε ατμόσφαιρα όποτε συνδέει στοιχεία και σιγοβράζει, υπογραμμισμένη από το πένθιμο και εμβατηριακό μουσικό σκορ του βραβευμένου με Όσκαρ Μάικλ Τζιακίνο. Και παρά τις ατέλειές της, αποπνέει καλλιτεχνική γενναιότητα, διότι διαχωρίζει πλήρως τη θέση της από τις επικές σαλάτες των υπερηρωικών συναθροίσεων που πάσχιζαν να βρουν την ταυτότητά τους (ενώ δεν γνώριζαν ακριβώς ποιο ρόλο υπηρετούσαν και σε ποια ακριβώς υποπλοκή), ακολουθεί το παράδειγμα του Τοντ Φίλιπς, αν και δεν ντουμπλάρει το ακατόρθωτο του υδράργυρου Τζόκερ, πιάνει ξανά το νήμα με βάση μια δόκιμη νοσηρότητα και, μολονότι σίγουρα πολλοί θα διαφωνήσουν, αρνείται να επαναλάβει το μπλαζέ άδειασμα κάθε νοήματος που χαρακτήριζε τον βαρύθυμο, σχεδόν παραιτημένο Γουέιν του Κρίστιαν Μπέιλ προς το τέλος της bat-καριέρας του.

VILLAGE RENTI 4,7,8,11,13,15,20–VILLAGE MALL 2,4,5,7,9,10,13,14–VILLAGE PAGRATI 1,4,5–VILLAGE AG.DIMITRIOS 1,2,4,5–ODEON ESCAPE 1,3,4,5,6,7– ODEON OPERA 1–ΑΕΛΛΩ 1,3,4–ΑΘΗΝΑΙΟΝ 1,2–ΑΙΓΛΗ 1,2–ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ 1,2–ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ EUROPA–ΑΤΛΑΝΤΙΣ 1,2–CINERAMA–WEST CITY 1,2–ΙΝΤΕΑΛ–ΚΗΦΙΣΙΑ 1,2– ΚΙΝΗΜΑΤΟΘΕΑΤΡΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΡΑΣ-ΒΛΑΧΟΠΟΥΛΟΥ 1,2–ΝΑΝΑ 1,2,3,4,6–ΣΙΝΕ ΧΟΛΑΡΓΟΣ–ΣΠΟΡΤΙΓΚ 1–TOWN CINEMAS 1,2,3–ΤΡΙΑ ΑΣΤΕΡΙΑ 1,2–ΑΡΤΕΜΙΣ–ΟΝΕΙΡΟ– ΖΕΑ–ΣΙΝΕΑΚ

Αγαπητοί Σύντροφοι!

DEAR COMRADES

ΣΚΗΝΟΘΕΣIΑ: Αντρέι Κοντσαλόφσκι ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΟΥΝ:

Γιούλια Βισότσκαγια, Σεργκέι

Έρλις ΣΥΝΟΨΗ: Η Λιουντμίλα είναι μια αφοσιωμένη αξιωμα-

τούχος της πρώην Σοβιετικής Ένωσης και βετεράνος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Όταν ξεσπά μια απεργία στο

ΠΡΩΤΗ ΠΡΟΒΟΛΗ τοπικό εργοστάσιο, στην οποία συμμετέχει και η νεαρή κόρη της, η κατάσταση ξεφεύγει. Σύντομα η Λιουντμίλα θα έρθει αντιμέτωπη με την κρατική βία και τη συγκάλυψη φρικτών εγκλημάτων. Μετά το δεξιοτεχνικό, αν και φλύαρο δράμα για το Ολοκαύτωμα Paradise, ο Ρώσος σκηνοθέτης με την άνιση καριέρα και την εγνωσμένη αξία Αντρέι Κοντσαλόφσκι επιστρέφει με το τιμημένο με το Μεγάλο Βραβείο της Επιτροπής του Φεστιβάλ Βενετίας του 2020 Αγαπητοί Σύντροφοι, ένα σφιχτοδεμένο χρονικό μιας φαινομενικά απροσδόκητης απεργίας στη Σοβιετική Ένωση του Νικίτα Χρουστσέφ, με ιστορικές λεπτομέρειες, ρεαλισμό και συγκίνηση όσο εξελίσσεται η πλοκή. Πρωταγωνίστρια είναι η Λιουντμίλα, μια αφοσιωμένη αξιωματούχος, νοσταλγός του Στάλιν και βετεράνος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Είναι ερωμένη του παντρεμένου αφεντικού της και ζει με τα προνόμια που της παρέχει η θέση της. Όταν ξεσπά μια απεργία στο τοπικό εργοστάσιο, στην οποία συμμετέχει και η νεαρή κόρη της, η κατάσταση ξεφεύγει. Αναζητώντας την, η Λιουντμίλα θα έρθει αντιμέτωπη με την κρατική βία και τη συγκάλυψη φρικτών εγκλημάτων. Ο κόσμος της αρχίζει να καταρρέει, τα πιστεύω της αρχίζουν να κλονίζονται, ενώ η ζωή της θα αλλάξει ριζικά. Η ταινία βασίστηκε σε πραγματικά γεγονότα του 1962, όταν η Σοβιετική Ένωση κατέστειλε βίαια τις εργατικές κινητοποιήσεις στο Νοβοτσερκάσκ. Πρώτος ο Σολτζενίτσιν αποκάλυψε την κρατική αποσιώπηση της αιματηρής καταστολής και μόλις μετά το 1992 έγιναν επίσημες έρευνες και οι Αρχές προέβησαν σε εκταφές, αποκατάσταση της αλήθειας και κανονικές κηδείες, αν και δεν βρέθηκαν ποτέ όλες οι σοροί των θυμάτων. Κινώντας ελάχιστα την κάμερα, ο Κοντσαλόφσκι επιθεωρεί τις διαδικασίες με σταθερά πλάνα και σοφό μοντάζ, κλιμακώνοντας την ανησυχία των κρατούντων απέναντι στα αιτήματα των εξεγερμένων. Η ειρωνεία είναι σαφής: στην εμβληματική Απεργία του Αϊζενστάιν οι στασιαστές είναι οι τιμημένοι ήρωες, ενώ στην αντίστοιχη περίπτωση της ψυχροπολεμικής Σοβιετικής Ένωσης είναι μια θανάσιμη απειλή σε ένα σύστημα που αυτοσυγχαίρεται, σαν το παπαγάλισμα των στελεχών του κόμματος. Η Λιούντα είναι η αιχμή του δόρατος, η συγκινησιακή δύναμη, η ελπίδα και μαζί η μνήμη μιας εποχής όταν έρχεται πρόσωπο με πρόσωπο με το τραγικό ενδεχόμενο να χάσει την κόρη της, κατανοώντας με τον πιο σκληρό τρόπο το πραγματικό πρόβλημα. Την υποδύεται η εξαιρετική Γιούλια Βισότσκαγια, σύζυγος του Κοντσαλόφσκι. ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ 1–ΑΣΤΟΡ–ΔΙΑΝΑ–ΤΡΙΑΝΟΝ–ΑΛΙΚΗ

Συρανό ντε Μπερζεράκ CYRANO

ΣΚΗΝΟΘΕΣIΑ: Τζο Ράιτ

Πίτερ Ντίνκλατζ, Χέιλι Μπένετ, Κέλβιν Χάρισον Jr., Μπεν Μέντελσον ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΟΥΝ:

Ένας άνδρας μπροστά από την εποχή του, ο Συρανό ντε Μπερζεράκ, που πάντα θαμπώνει τους αντιπάλους του, είναι πεπεισμένος ότι η εμφάνισή του τον καθιστά ανάξιο της αγάπης μιας αφοσιωμένης φίλης, της λαμπερής Ρωξάνης, και έτσι δεν εκδηλώνει ποτέ τα συναισθήματά του προς αυτή. Στο μεταξύ η Ρωξάνη ΣΥΝΟΨΗ:

ερωτεύεται με την πρώτη ματιά έναν άλλο άνδρα, τον Κρίστιαν. Η προεξέχουσα μύτη του Συρανό ντε Μπερζεράκ από τον δέκατο ένατο αιώνα δεν προβάλλει κανένα δραματικό ζήτημα στις προτεραιότητες και τα προβλήματα των ανθρώπων του εικοστού πρώτου. Ο πανέξυπνα γραμμένος ερωτικός παιάνας του Εντμόν Ροστάν βρίσκει τη σύγχρονη θέση του με το ανάστημα που ορθώνει ο Πίτερ Ντίκλατζ σε μια διασκευή της συζύγου του Έρικα Σμιτ πρώτα στις off Broadway θεατρικές σκηνές προ διετίας και τώρα στην κινηματογραφική της μεταφορά, πάντα με φόντο το Παρίσι του δέκατου έβδομου αιώνα κατά τη διάρκεια του γαλλοϊσπανικού πολέμου. Το μεγαλοπρεπές μιούζικαλ εποχής του Τζο Ράιτ δεν προδίδει την εγγύτητα που οφείλουν να έχουν μεταξύ τους οι τρεις πρωταγωνιστές, ο ευγενής, γενναίος στρατιώτης και ποιητής Συρανό, η παιδιόθεν αγαπημένη του Ρωξάνη και ο όμορφος, ορμητικός αλλά «πεζός» Κριστιάν, η αφορμή της δραματουργικής παρεξήγησης που ο πικραμένος παράνυμφος θρέφει και συντηρεί θυσιάζοντας τα πλούσια αισθήματά του και η ερωτοχτυπημένη, αν και πλανεμένη διεκδικούμενη δεσποινίς απολαμβάνει, την ίδια στιγμή που απορρίπτει με περίσσιο θράσος τις επίμονες κρούσεις για γάμο από τον γλοιώδη, δολοπλόκο και εκδικητικό Δούκα ντε Γκις. Το βασικό σχήμα είναι το ίδιο, με τη μεγάλη διαφορά ότι ο μεγάρρινος ήρωας έχει αντικατασταθεί από έναν νάνο ιππότη. Το μικρό δέμας του εκμοντερνισμένου Συρανό είναι το μεγάλο του όπλο. Απορρίπτοντας το εύρημα της εσωτερικευμένου τραύματος ενός άνδρα που δεν καταφέρνει να ξεπεράσει την εικόνα ασχήμιας που έχει ο κόσμος γι’ αυτόν, ο Πίτερ Ντίνκλατζ αποκαθιστά την πραγματική φύση του μυθιστορηματικού ήρωα. Αντί να γίνεται υπερευαίσθητος και νευρικός ακόμα και στην υποψία κουτσομπολιού, αμύνεται βεβαίως όποτε χρειάζεται να υπερασπιστεί τον εαυτό του και τη ζωή των άλλων, επιδεικνύοντας μια αλά Έρολ Φλιν δεξιοτεχνία στην ξιφομαχία, αλλά κυρίως προκαλεί ολομέτωπα τους κάλπηδες, έχοντας σκοπό να κυνηγήσει την αλήθεια και να ξεσκεπάσει τους πονηρούς και δόλιους – δεν είναι θέμα των τύπων αλλά ζήτημα τιμής, που δυστυχώς σκοντάφτει στην καταπιεσμένη του επιθυμία και στον σεβασμό του στην αχίλλειο πτέρνα του, τη Ρωξάνη. Ο Λάνιστερ του Game of Thrones, ένας ηθοποιός με καρδιά, αμεσότητα, στοχαστικό και ραγισμένο βλέμμα, αντιπροτείνοντας γνήσια κινηματογραφική αντίληψη απέναντι στη θεατρική οπτική των διάσημων προκατόχων του στον ρόλο, καθόλα άξιων Χοσέ Φερέρ από το 1950 και Ζεράρ Ντεπαρντιέ από το 1990 αντίστοιχα, κουβαλάει στις πλάτες του την ψυχή και τη χαμένη ηθική μιας ταινίας με τραγούδια γραμμένα από τους δίδυμους Άαρον και Μπράις Ντέσνερ του συγκροτήματος The National –σωστά στη δράση, αν και όχι αξιοπρόσεκτα– και τη σκηνοθετική επιμέλεια του Τζο Ράιτ, που εδώ δεν εγείρει το ενδιαφέρον όσο επιτακτικά το προκάλεσε στην Εξιλέωση και την Υπερηφάνεια και προκατάληψη.

VILLAGE RENTI 3,–VILLAGE MALL 1–VILLAGE PAGRATI 2–ODEON ESCAPE 2–ΑΕΛΛΩ 2–ΑΙΓΛΗ 4–ΓΑΛΑΞΙΑΣ 1,2– ΕΛΙΖΕ–ΕΛΛΗ–ΚΗΦΙΣΙΑ 1–ΝΑΝΑ 1–ΣΟΦΙΑ–ΣΠΟΡΤΙΓΚ 2– TOWN CINEMAS 2–ΣΙΝΕ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΣ 1

3.3.22 – lifo

41

ΠΟΙΗΣΗ

Ο ποιητής είναι σαν συναγερμός Είκοσι οκτώ πεζά κείμενα της Κικής Δημουλά, που μπορούν να διαβαστούν σαν ένας αυτοβιογραφικός οδηγός στο έργο της. Η κόρη της Έλση Δημουλά, που επιμελήθηκε τη συλλογή, τα χαρακτηρίζει «ποιητικά χρονογραφήματα».

Βιβλίο

Η

απο toν niko μπακουνακη

42 lifo – 3.3.22

συλλογή Εκλήθην ομιλήτρια είναι η πρώτη της Κικής Δημουλά (1931-2020) εν τη απουσία της. Δεν πρόκειται όμως για ανέκδοτα ποιήματα. Πρόκειται για είκοσι οκτώ «πεζά» κείμενα, μερικά δημοσιευμένα σε εφημερίδες, περιοδικά και πρακτικά συνεδρίων και άλλα αδημοσίευτα, αλιευμένα «μέσα από την ανέμελη ακαταστασία των συρταριών της και του ερασιτέχνη υπολογιστή της», όπως γράφει η κόρη της Έλση Δημουλά στο εισαγωγικό κείμενο του τόμου. Καλύπτουν μια περίοδο περίπου είκοσι πέντε ετών, από το πρώτο «Κωνσταντίνος Καβάφης, Σπονδή στο θείο ακατόρθωτο», ομιλία που είχε δώσει η Κική Δημουλά στο Διεθνές Κέντρο Εουτζένιο Μοντάλε της Ρώμης τον Μάρτιο του 1992, έως το τελευταίο, το «Αυτοδίδακτο πάθος», ομιλία της κατά την τελετή της αναγόρευσής της σε επίτιμη διδάκτορα του Τμήματος Αγγλικής Γλώσσας του Πανεπιστημίου Αθηνών τον Ιούνιο του 2017. Άλλωστε, τα περισσότερα από τα κείμενα αυτής της πολύ ιδιαίτερης συλλογής προέρχονται από ομιλίες της ποιήτριας. Και δεν είναι καθόλου παράδοξο, αν λάβουμε υπόψη μας τη σωματικότητα της ποίησής της, ότι τρεις από τις ομιλίες έχουν παρουσιαστεί σε ιατρικά συνέδρια: μία στο 7ο Πανελλήνιο Συνέδριο Κεφαλαλγίας, μία άλλη σε εκδήλωση της Ελληνοαμερικανικής Ιατρικής Εταιρείας και μία τρίτη στο 44ο Πανελλήνιο Οφθαλμολογικό Συνέδριο. Δίπλα σ’ αυτές πρέπει να βάλουμε την ομιλία της «Βλαστοκύτταρα για τη θεραπεία της νεότητας από τη νόσο του γήρατος» που παρουσίασε στο Ίδρυμα Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών. Το ίδρυμα αυτό ήταν έργο ζωής του ακαδημαϊκού Γρηγόρη Σκαλκέα, συνάδελφου της Δημουλά στην Ακαδημία. «Ενέδωσα όχι μόνο για την προστατευτική τρυφερότητα με την οποία περιέβαλε την άτολμη είσοδό μου στην Ακαδημία αλλά και γιατί από τα πρώτα χρόνια με αποκαλούσε αηδονάκι», γράφει η Δημουλά για τον Σκαλκέα. Κι αυτή η φράση από την ομιλία της δείχνει και ένα από τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν όλα τα κείμενα του τόμου: πολύ προσωπικό ύφος, διυλισμένο μέσα από την εμπειρία και την αυτοβιογράφηση. «Ποιητικά χρονογραφήματα» χαρακτηρίζει

η Έλση Δημουλά τα κείμενα της μητέρας της που περιλαμβάνονται στη συλλογή Εκλήθην ομιλήτρια. Είναι κυριολεκτικός χαρακτηρισμός. Η γραφή είναι απολύτως ποιητική, όπως κι αν αντιλαμβάνεται κανείς την έννοια αυτού του τόσου πλατιού, και αρκετές φορές, παρεξηγημένου, επιθέτου: ποιητική γλώσσα, νόημα, αίσθηση, αισθαντικότητα. Αλλά και η αμεσότητα, η απλότητα, ο ρυθμός, το χιούμορ, ο αυτοσαρκασμός της Δημουλά. Πριν απ’ όλα, βρίσκουμε σε αυτά αρκετούς ορισμούς της ποίησης ή, τουλάχιστον, τους τρόπους με τους οποίους η ποιήτρια όριζε την ποίηση. Ιδού ένας ορισμός: «Βαδίζεις σε μιαν έρημο. Ακούς ένα πουλί που κελαηδάει. Όσο κι αν είναι απίθανο να εκκρεμεί ένα πουλί στην έρημο, ωστόσο εσύ είσαι υποχρεωμένος να του ετοιμάσεις ένα δέντρο. Αυτό είναι η ποίηση». Έπειτα, αυτά τα πεζά κείμενα, αυτές οι «εκφωνηθείσες» ομιλίες, μοιάζουν να είναι φτιαγμένα από στίχους. Ο αναγνώστης θα βρει πολλά ποιήματα, πολλές ποιητικές εικόνες, ιδέες και έννοιες. Για παράδειγμα, να ένα ποίημα που ένας αναγνώστης μπορεί να φτιάξει στα γρήγορα, παίρνοντας φράσεις από το κείμενο «Διατριβή ενός αδαούς μονολόγου πάνω σε άγνωστο θέμα», ομιλία που είχε δώσει η Δημουλά σε εκδήλωση των μαθητριών της Α’ Λυκείου του Αρσακείου Ψυχικού. Η ποίηση είναι ένα πείσμον μυστικό Το ποίημα που γράφεται είναι μία πείσμων πονηρία που Πες πες, καταφέρνει πότε πότε να αποσπάσει ελάχιστο τμήμα αυτού του μυστικού και σπεύδει να το διαδώσει. Η ποίηση είναι ένα πείσμον μυστικό παράπονο Που σχηματίστηκε πολύ πριν από τις αιτίες του Προεξοφλώντας ότι θα υπάρξουν. Ο ποιητής, τώρα, είναι ο συναγερμός που έχει τοποθετήσει η ποίηση στα τρωτά της σημεία Για να μην τη διαρρήξουν Είναι το κόκκινο ματάκι που αρχίζει να βαράει δαιμονισμένα Μόλις περάσει μπροστά από την ακτίνα του ύποπτος Γάτα, κουνούπι ή και κάποια σωματώδης αδιαφορία. Απ’ αυτά τα ποιητικά χρονογραφήματα δεν θα μπορούσαν να απουσιάζουν οι ποιητές. Βρίσκουμε εδώ τον Κ.Π. Καβάφη, τον Άθω Δημουλά, τον σύντροφο και σύζυγο της ποιήτριας,

κική δημουλά Εκλήθην ομιλήτρια

Εισαγωγή: Έλση Δημουλά Εκδόσεις Ίκαρος Σελ. 200

τον Μάριο Μαρκίδη, τον Μάρκο Μέσκο, τη Μαρία Κυρτζάκη, τον Κώστα Ουράνη, τον Νίκο Καρύδη, τον ιδρυτή του Ικάρου, που έγινε ο εκδοτικός της οίκος, τον Κωστή Παλαμά, τον Λορέντζο Μαβίλη, τον Οδυσσέα Ελύτη, τον Κυριάκο Χαραλαμπίδη. Οι αναφορές της δεν είναι φιλολογικές. Και ευτυχώς. Έχουν σχέση με τη δική της στάση απέναντι στο ποίημα πρωτίστως, και μετά στον ποιητή, μια στάση που μπορεί να είναι χρήσιμη για τον αναγνώστη, καθώς μπορεί να του δώσει ένα κλειδί ανάγνωσης της ποίησης της ίδιας της Δημουλά. Στο κείμενό της για τον Ελύτη αναφέρεται στις επιρροές που δέχτηκε απ’ αυτόν. «Θα αναφέρω την πλέον απροκάλυπτη», γράφει, «που είναι η εμμονή μου για την παρομοίωση. Βέβαια, επειδή μου αρέσει να βάζω τις διαφορές στη θέση τους, ο Ελύτης κάνει περιορισμένη χρήση της παρομοίωσης, ίσα για να εξασφαλίσει ένα κάτοπτρο για τη μορφή της μοναδικότητας, ενώ εγώ κατάχρηση, παράγοντας αντίγραφα που μόνο την ονειρεύονται». Στο κείμενό της για τον Παλαμά, που το έργο του, όπως ξέρουμε, είχε περιπέσει σε μια σχετική λήθη, γράφει: «Φαίνεται όμως ότι αυτό το φόβητρο, η λήθη, κάποια στιγμή ξαναδιάβασε τον Παλαμά και παραδέχτηκε ότι δεν προορίζεται για ξεχασμένος». Στο κείμενό της για τον Καβάφη είναι εξαιρετικά αποκαλυπτική. Μας λέει ότι πρωτοδιάβασε τον Καβάφη από βιβλίο που της χάρισε ο Άθως Δημουλάς, «δώρο από μόνιμο αγαπημένο πρόσωπο, τον ιδανικά αγαπημένο Άθω». Ομολογεί ότι τα πρώτα ποιήματά της ήταν «καβαφικά». «Είναι πολυσυζητημένο το θέμα των επιρροών που δεχόμαστε, κι ωστόσο παραμένει σκοτεινό», γράφει. Κάποια στιγμή έκλεισε το βιβλίο του Καβάφη και πήγε «να κατασκηνώσει παραπέρα». Αλλά και πάλι: «Υποπτεύομαι σαν καβαφικό κατάλοιπο ότι αρκετά ποιήματά μου τελειώνουν με ένα συμπέρασμα», γράφει. «Το διακινούν δύο ή τρεις, ή και ένας μόνο, στίχοι, που τους απομονώνω λίγο, στο χαρτί, από το ποίημα, ώστε και σε εκείνο να ανήκουν αλλά και στη δική τους αποκλειστικά μοναξιά». Όσο για εκείνο το «επέστρεφε» του ποιητή αντί για τον σωστό γραμματικό τύπο «επίστρεφε», η Δημουλά μας λέει πολύ ωραία ότι «χάρη σ’ αυτό το επέστρεφε δημιουργείται ένας άλλος χρόνος, μια εσαεί επανάληψη στο παρελθόν, που εντέλει υπογράφει την υποκειμενική πραγματικότητα του ποιητή». Η αυτοβιογραφία είναι παρούσα σε αρκετά κείμενα της συλλογής. Πριν απ’ όλα στο κείμενο «Καπνός αναθρώσκων» για το σπίτι της στην Κυψέλη, Πυθίας 26 και Φαέθοντος, στο οποίο έζησε πενήντα χρόνια. «Μπήκα σ’ αυτό το σπίτι με τη νεότητά μου περίπου συνομήλικη με τη δική του. Εγώ είχα χτιστεί πριν από είκοσι τρία χρόνια, εκείνο πριν από είκοσι». Πολύ αυτοβιογραφικά και τα κείμενα της για την Καλαμάτα και τη Μεσσήνη, τόπους καταγωγής της οικογένειάς της, όπου έζησε όμως και η ίδια κάποιες δύσκολες περιόδους κυρίως της νεανικής ζωής της. Η μνήμη, το «θυμάμαι» είναι ο μοχλός αυτών των κειμένων. Και η δική της μαντλέν είναι «ένα κατακόκκινο κοκοράκι-γλειφιτζούρι, ανέγγιχτο, διάφανο σαν γυαλί». Η βινιέτα που κοσμεί το εξώφυλλο του βιβλίου είναι του ζωγράφου Σωτήρη Σόρογκα. Ένα από τα κείμενα της συλλογής είναι αφιερωμένο στον ζωγράφο. Έχει τίτλο « Ύμνος στη θεραπεύτρια φθορά». Γράφει η Δημουλά: «Φεύγοντας από το εργαστήριο του Σωτήρη, έκλεψα κάτι που έμοιαζε με προπέλα. Χρειαζόμουν επειγόντως την κινητήριο δύναμή της».

«Παιχνίδια στη σοφίτα» στο Χυτήριο Σημείο Πολιτισμού 10 χρόνια ένας χώρος ανοικτός σε όλες τις τέχνες.

Π

άνε 10 χρόνια από τότε που το Θέατρο Χυτήριο – Σημείο Πολιτισμού πέρασε στην καλλιτεχνική διεύθυνση της Βάσιας Παναγοπούλου. Μέσα σε αυτή την περίοδο ο θεατρικός χώρος που βρίσκεται στο 44 της Ιεράς Οδού απέδειξε ότι αποτελεί όντως σημείο πολιτισμού αλλά και κοινωνικής έκφρασης ευρύτερα. Εξάλλου, η διάθεση του Χυτηρίου να παίρνει τη δική του θέση μέσα στην κοινωνία φάνηκε από την πρώτη στιγμή με την παράσταση Corpus Christi του Τέρενς ΜακΝάλι, που προκάλεσε μια σειρά από αντιδράσεις και ανέδειξε μια νέα διάσταση στο θέμα της Χρυσής Αυγής. Στην ίδια πορεία μιας διαφορετικής θεώρησης του πολιτισμού συγκαταλέγονται οι εξαιρετικές παραστάσεις που έχουν ανέβει στο θέ-

ατρο Χυτήριο. Ανάμεσα στις σημαντικές θεατρικές στιγμές είναι το Ημερολόγιο της Άννα Φρανκ των Φράνσες Γκούντριχ και Άλμπερτ Χάκετ, μια παράσταση που για πρώτη φορά παρουσιάστηκε διασκευασμένη για παιδιά και εφήβους, καθώς και μια σειρά από σημαντικά έργα που ανέβηκαν στη σκηνή του. Ταυτόχρονα, στον χώρο του φιλοξενήθηκαν παρουσιάσεις βιβλίων και εκδηλώσεις από τον ευρύτερο χώρο του πολιτισμού, καθιερώνοντας το θέατρο Χυτήριο ως ένα αυθεντικό και πολυμορφικό σημείο πολιτισμού. Φέτος φιλοξενεί στη σκηνή του το φροϋδικό βραβευμένο έργο της Λίλλιαν Χέλλμαν «Παιχνίδια στη σοφίτα» σε σκηνοθεσία Αλέξανδρου Κοέν, που παρουσιάζεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα με έναν εκλεκτό θίασο ηθοποιών. Το έργο μάς μεταφέρει στην Αμερική, όπου δύο αδελφές, η Κάρι και η Άννα ζουν μαζί, ενώ ταυτόχρονα καλλιεργούν αλλά και απεχθάνονται την εξάρτηση του αδερφού τους Τζούλιαν απ’ αυτές. Η μεγάλη έκπληξη έρχεται όταν εκείνος ξαφνικά επιστρέφει σπίτι με ένα μεγάλο χρηματικό ποσό το οποίο έχει αποκτήσει μυστηριωδώς, συνοδευόμενος από τη συναισθηματικά ασταθή σύζυγό του Λίλι και την απόμακρη και αριστοκρατική μητέρα της Άλμπερτιν. Οι αδελφές ξαφνικά διαπιστώνουν πως η εξουσία που πάντα είχαν πάνω του χάνει την ισορροπία της και η ζωή τους βυθίζεται στο χάος. Η Χέλλμαν, που συνεχώς επανέρχεται μέσα από τα έργα της στις οικογενειακές σχέσεις, εδώ αναδεικνύει έναν ακραίο συναισθηματικό κανι-

βαλισμό. Ένα έργο με έντονη κριτική απέναντι στις έμμονες προσκολλήσεις που δημιουργούν οι οικογενειακοί δεσμοί. Τα Παιχνίδια στη σοφίτα γίνονται μια ιστορία για το τι συμβαίνει στους ενήλικες που ποτέ δεν ωριμάζουν, όταν ξαφνικά αφαιρείται η προστατευτική ασπίδα της αυταπάτης τους. Τα καλά κρυμμένα μυστικά εκτίθενται: απληστία, μοχθηρία και μίσος. Αυτά είναι τα πιο επικίνδυνα «Παιχνίδια στη σοφίτα». Ό,τι ακολουθεί –το λαχάνιασμα του νυφικού πόθου, οι αμηχανίες της ανικανότητας, οι αποκαλύψεις της αιμομικτικής επιθυμίας– είναι τα στοιχεία αυτά που κάνουν το έργο μοναδικό. Μετάφραση-σκηνοθεσία: Αλέξανδρος Κοέν Πρωταγωνιστούν (με αλφαβητική σειρά): Μαριάννα Κιμούλη, Γεωργία Μαυρογεώργη, Θεοδώρα Σιάρκου, Τζούλη Σούμα, Σόλων Τσούνης Παραγωγή: Βάσια Παναγοπούλου

Θέατρο Χυτήριο – Σημείο Πολιτισμού, Θέατρο Χυτήριο, Ιερά Οδός 44, Αθήνα, 210 3412313 Ημέρες & ώρες παραστάσεων: Τετ., Σάβ., Κυρ.

19:00

3.3.22 – lifo

43

Το αρχείο του Νίκου Καζαντζάκη στον 21ο αιώνα Τι σημαίνει η πρόσφατη ανακοίνωση της μεταφοράς του αρχείου του Νίκου Καζαντζάκη στις εκδόσεις Διόπτρα, τι δηλώνουν οι εκδότες και γιατί μιλούν για το ανέκδοτο έργο του «Ο Ανήφορος», το οποίο μετέγραψε ο διδάκτωρ και πρώην επιστημονικός σύμβουλος του αρχείου Νίκος Μαθουδιάκης, ο οποίος αποκαλύπτει στη LiFO την ύπαρξη κι άλλων ανέκδοτων έως τώρα έργων και άγνωστου υλικού.

Βιβλίο

Έ

απο την τινα μανδηλαρα

44 lifo – 3.3.22

να σημαντικότατο γεγονός, που σημαίνει το άνοιγμα ενός νέου κεφαλαίου για το πλούσιο αρχείο του Νίκου Καζαντζάκη, είναι η πρόσφατη ανακοίνωση της απόκτησης των δικαιωμάτων έκδοσης του συνόλου του έργου του από τις εκδόσεις Διόπτρα. Όπως δήλωσαν και οι υπεύθυνοι των εκδόσεων, η συμφωνία ήταν το αποτέλεσμα μιας έντονης προεργασίας και προετοιμασίας μηνών, καθώς ήταν πολλές οι λεπτομέρειες που έπρεπε να αποσαφηνιστούν σχετικά με ένα από τα πλουσιότερα αρχεία, αν όχι το πλουσιότερο, στην Ελλάδα. Σε ανακοίνωσή τους οι εκδόσεις Διόπτρα, μάλιστα, δήλωσαν ότι πρόκειται για το πιο σημαντικό μεταβατικό σημείο από την ίδρυσή τους και ότι έχουν απόλυτη επίγνωση της μεγάλης ευθύνης που επωμίζονται. «Το όραμά μας είναι να απευθυνθούμε στις νέες γενιές αναγνωστών, ανοίγοντας την πύλη που κρύβει το τεράστιο έργο του μεγάλου Κρητικού συγγραφέα» δήλωσαν σχετικά, αφήνοντας να εννοηθεί ότι θα προχωρήσουν στον εκσυγχρονισμό του αρχείου και το άνοιγμα

του έργου του Νίκου Καζαντζάκη σε ευρύ φάσμα αναγνωστικού κοινού. Όπως όλα δείχνουν, αυτός είναι και ο στόχος της Νίκης Σταύρου, πνευματικής έως τώρα δικαιούχου και διευθύντριας των εκδόσεων Καζαντζάκη, που αποφάσισε να παραχωρήσει τα δικαιώματα του έργου του σε έναν εκδοτικό οίκο που απευθύνεται σε διαφορετικούς αναγνώστες και έχει μεγάλο φάσμα εκδοτικής παραγωγής. Αφού ευχαρίστησε τη Νίκη Σταύρου, ο Κωνσταντίνος Παπαδόπουλος, υπεύθυνος της Διόπτρας, δήλωσε πως «στόχος των εκδόσεων δεν είναι μόνο τα βιβλιοπωλεία αλλά και τα σχολεία, τα πανεπιστήμια, οι βιβλιοθήκες, τα μουσεία και οτιδήποτε αφορά τον κόσμο των γραμμάτων» και δεσμεύτηκε να αναλάβει «μια σειρά από μεγάλες δράσεις που θα δυναμώσουν τη φωνή του Καζαντζάκη στον εικοστό πρώτο αιώνα, σε στενή συνεργασία με τη Διεθνή Εταιρεία Φίλων Καζαντζάκη και το Μουσείο Νίκου Καζαντζάκη». Το εγχείρημα εκτός από πολύ σημαντικό λόγω της σπουδαιότητας του ονόματος του Νίκου Καζαντζάκη, μοιάζει ιδιαίτερα φιλόδοξο, δεδομένου

ότι ο συγγραφέας υπήρξε πολυγραφότατος και ασχολήθηκε πραγματικά με κάθε είδος λογοτεχνίας, από ποίηση (δραματική, επική, λυρική) έως μυθιστόρημα (στα ελληνικά και στα γαλλικά), ταξιδιωτικό και παιδικό, ενώ τεράστια υπήρξε και η αλληλογραφία του, από την οποία μπορεί κανείς να αντλήσει πολλαπλά συμπεράσματα, και αναφορικά με το έργο του. Μεγάλο ήταν και το μεταφραστικό του έργο σχεδόν απ’ όλες τις ευρωπαϊκές γλώσσες (ελληνικά, γαλλικά, ιταλικά, αγγλικά, γερμανικά και ισπανικά), τα θεατρικά του και τα άγνωστα στο ευρύ κοινό κινηματογραφικά σενάρια. Το κύριο σώμα του έργου του αποτελείται κατά κύριο λόγο από την Ασκητική, που δεσπόζει στο κέντρο του τεράστιου καζαντζακικού σύμπαντος, αλλά και την Οδύσεια, το μνημειώδες αυτό μεταφραστικό έπος. Η συγκρότηση του αρχείου Καζαντζάκη ξεκίνησε το 1976 από τον ιδρυτή του Μουσείου Καζαντζάκη Γιώργο Ανεμογιάννη και οι συλλογές του εμπλουτίστηκαν από τη δωρεά σημαντικού μέρους του κατατετμημένου προσωπικού αρχείου του συγγραφέα από τη σύζυγό του Ελένη. Πολλοί ήταν, επίσης, οι ιδιώτες, κυρίως συγγενείς γνωστών συγγραφέων, που πρόσφεραν υλικό και επιστολές του Καζαντζάκη στο αρχείο.

«ΑΝΉΦΟΡΟΣ»: ΤΟ ΜΟΝΑΔΙΚΌ ΑΝΈΚΔΟΤΟ ΈΩΣ ΤΏΡΑ ΈΡΓΟ ΤΟΥ ΚΑΖΑΝΤΖΆΚΗ ΚΑΙ Η ΙΣΤΟΡΊΑ ΤΟΥ Ιδιαίτερη έμφαση φαίνεται να δίνουν οι εκδόσεις Διόπτρα στο μοναδικό αδημοσίευτο μυθιστόρημα του μεγάλου Κρητικού συγγραφέα, που γράφτηκε αμέσως μετά τον Ζορμπά, τον Ανήφορο, δηλώνοντας σχετικά πως νιώθουν «ξεχωριστό δέος» που καλούνται να εκδώσουν για πρώτη φορά αυτό το έργο και να το προσφέρουν «σε όσους αγάπησαν τον μεγάλο λογοτέχνη αλλά και στις νέες γενιές

και στην ελληνική πολιτιστική κληρονομιά». Το χειρόγραφο του Καζαντζάκη φυλασσόταν στο Μουσείο Καζαντζάκη, στην ιδιαίτερη πατρίδα του, τους Βαρβάρους (σημερινή Μυρτιά), με αριθμό καταγραφής ΑΥΤ.086. Οι φιλόλογοι γνωρίζουν το δέος που προκαλεί στον επιστήμονα η ανακάλυψη ενός «χαμένου» ή «ανύπαρκτου» χειρογράφου, καθώς καλούνται, ακριβώς σαν τους αρχαιολόγους, να το φέρουν στο φως, να το αποκωδικοποιήσουν και να το τεκμηριώσουν, ώστε να του δώσουν τη δέουσα θέση. Η μεταγραφή ενός χειρογράφου συνιστά ένα πολύ σημαντικό στάδιο στην ερευνητική προσέγγιση, καθώς είναι μια εργασία που γίνεται άπαξ και είναι άμεσα συνδεδεμένη με το όνομα του ανθρώπου που την καθιστά εφικτή. Από κει και πέρα, το μεταγραμμένο κείμενο ανοίγει τα ενδεχόμενα στην περαιτέρω διερεύνηση σχετικά με τη θέση που κατέχει στο corpus του εκάστοτε συγγραφέα και παραδίδεται στην επιστημονική κοινότητα. Επομένως, ανακαλύπτοντας ότι πίσω από τον ανέκδοτο έως τώρα Ανήφορο κρύβεται το όνομα του Νίκου Μαθιουδάκη, που δεν μετέγραψε απλώς το χειρόγραφο αλλά έχει ασχοληθεί και επιστημονικά με το θέμα, ενώ ταυτόχρονα υπήρξε επιστημονικός σύμβουλος του αρχείου του Νίκου Καζαντζάκη, του ζητήσαμε να τοποθετήσει τον Ανήφορο στο συνολικότερο έργο του Καζαντζάκη. «Ο Ανήφορος ήταν ένα “άγνωστο” έργο ή, καλύτερα, ένα “χαμένο” μυθιστόρημα που δυστυχώς παραμένει ανέκδοτο μέχρι σήμερα» μας εξήγησε, αποκαλύπτοντας τη συναρπαστική ιστορία του. «Όταν το 2018, σε συνεργασία με την Παρασκευή Βασιλειάδη, ανακαλύψαμε, μεταγράψαμε για πρώτη φορά, τεκμηριώσαμε και μελετήσαμε τον Ανήφορο, γεννήθηκαν αυθόρμητα κάποια ερωτήματα σχετικά με το έργο αλλά και τη μη έκδοσή του, μια και ο Καζαντζάκης το έγραψε το 1946, οπότε είχε χρόνο, αν ήθελε, να το εκδώσει. Μια πρώτη σκέψη που προέκυψε κατά την ενδελεχή μελέτη που κάναμε στο ανέκδοτο έργο είναι πως πιθανότατα ο Ανήφορος γράφτηκε ως ένα έργο αντιπολεμικό με πολιτικό μήνυμα, μετά τα αρνητικά σχόλια που δέχτηκε ο συγγραφέας από τους κριτικούς της εποχής για τον Ζορμπά, καθώς δεν έκανε καμία αναφορά στα ζοφερά χρόνια της Κατοχής, τον πόνο και τις κακουχίες του ελληνικού λαού από το ναζιστικό καθεστώς. Μια δεύτερη σκέψη είναι γιατί παράμεινε ανέκδοτο το μυθιστόρημα και η απάντηση είναι μία και σαφής, και προκύπτει από την εξέταση της αλληλογραφίας του συγγραφέα με την Έλλη Λαμπρίδη: ο Καζαντζάκης έγραψε τον Ανήφορο προκειμένου να μεταφραστεί αμέσως στα αγγλικά, έργο που ανέλαβε η επιστήθια φίλη του. Γι’ αυτό στο τέλος του μυθιστορήματος εγκιβωτίζει ολόκληρη την Ασκητική, με σκοπό να διαδώσει και την ιδεοφιλοσοφία του». Στο σημείο αυτό ο Νίκος Μαθιουδάκης σημειώνει πως, εν τέλει, η πρώτη έκδοση της Ασκητικής στα αγγλικά γίνεται το 1960, μετά τον θάνατο του συγγραφέα, από τον Kimon Friar. Επομένως, κατά τη γνώμη του και σύμφωνα με την επιστημονική δουλειά που έχει κάνει στο χειρόγραφο, ο Κρητικός λογοτέχνης θέλει να κάνει την «έξοδό» του στους αγγλόφωνους αναγνώστες, επιχειρώντας με τον Ανήφορο να δηλώσει έντονα τις αντιπολεμικές του θέσεις αλλά και τις φιλοσοφικές του απόψεις, απευθυνόμενος μάλιστα σε διεθνές και όχι σε ελληνικό κοινό. «Ο Ανήφορος μεταφράζεται στα αγγλικά, αλλά δεν καταφέρνει

να εκδοθεί», εξηγεί χαρακτηριστικά. «Οπότε ο Καζαντζάκης εγκαταλείπει το έργο σε ένα συρτάρι, ενώ μετά από κάποια χρόνια χρησιμοποιεί αποσπάσματά του, τα οποία συμπεριλαμβάνει αυτούσια ή τα μεταπλάθει σε άλλα έργα του, όπως ο Καπετάν Μιχάλης, το Ταξιδεύοντας: Αγγλία και η Αναφορά στον Γκρέκο. Επομένως, το χειρόγραφο του Ανήφορου χάθηκε, όπως θα λέγαμε, μέσα στο υπόλοιπο αρχειακό υλικό, μια και δεν αναγράφεται πουθενά, σε καμιά σελίδα του χειρογράφου, ρητά ο τίτλος του», μας εξηγεί ο Νίκος Μαθουδιάκης. Ωστόσο ο κύκλος των ανέκδοτων ή, για να είμαστε πιο ακριβείς, άγνωστων έργων του Νίκου Καζαντζάκη δεν τελειώνει με τον Ανήφορο, αφού ελάχιστοι γνωρίζουν τα πρώτα του έργα, όπως το ερωτικό δράμα Ξημερώνει. «Όντως, το Ξημερώνει δεν ήταν γνωστό στο ευρύ κοινό, καθώς βγήκε σε μορφή βιβλίου μόλις το 2013», αποσαφηνίζει ο Νίκος Μαθιουδάκης, ο οποίος μετέγραψε, μελέτησε και προχώρησε στην έκδοση του βιβλίου σε συνεργασία με τον φιλόλογο Θανάση Καρασίμο. Το χειρόγραφο του συγκεκριμένου έργου φυλάσσεται στο Αρχείο της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος, όπως και τα χειρόγραφα δύο άλλων καζαντζακικών θεατρικών έργων, του Έως πότε; και του Φασγά. Και τα τρία έργα (μαζί με τον Πρωτομάστορα) ανήκουν στην πρώιμη λογοτεχνική περίοδο του Καζαντζάκη. «Το Έως πότε; και ο Φασγάς τεκμηριωθήκαν και μελετήθηκαν από δύο φοιτήτριές μου στο πλαίσιο του μεταπτυχιακού προγράμματος του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου, και είχα τη χαρά να επιβλέψω στενά τη δουλειά τους. Ευχής έργο είναι να εκδοθούν σε μορφή βιβλίου για να μπορέσει το αναγνωστικό κοινό να τα διαβάσει και να τα απολαύσει. Έτσι, θα ολοκληρωθεί ένας κύκλος έκδοσης των ανέκδοτων πρωτότυπων έργων του Καζαντζάκη», μας εξηγεί χαρακτηριστικά. Διερωτώμενοι σχετικά με τον αν υπάρχει κι άλλο ανέκδοτο υλικό, δεν μπορούμε να μην αναφερθούμε στο άγνωστο έως τώρα Φτερωτό άλογο, ένα πανέμορφο παραμύθι του συγγραφέα, εμπνευσμένο από τις Χίλιες και μία νύχτες που είχαμε την τύχη να δούμε στο θέατρο, αλλά όχι σε μορφή βιβλίου. «Η απάντησή μου είναι κατηγορηματικά “ναι”. Υπάρχει κι άλλο άγνωστο ή ανέκδοτο υλικό, το οποίο όμως έχει κυρίως ερευνητικό ενδιαφέρον και αφορά περισσότερο τους επιστήμονες και λιγότερο τους αναγνώστες. Υπάρχουν χιλιάδες επιστολές που είναι σημαντικό να εκδοθούν, καθώς με τη βοήθειά τους μπορούμε να σκιαγραφήσουμε ένα ιδιότυπο πορτρέτο του Καζαντζάκη ως ανθρώπου και ως συγγραφέα. Υπάρχουν αρκετά σημειωματάρια στα οποία ο συγγραφέας έγραφε σκέψεις, σημείωνε λέξεις, σχεδίαζε έργα. Υπάρχουν, βεβαίως, και πολλά σπαράγματα αρχειακού υλικού που μπορεί να φανούν χρήσιμα στους μελλοντικούς ερευνητές, μπορεί και όχι. Φυσικά, δεν μπορούμε να γνωρίζουμε αν θα εμφανιστεί και κάποιο άλλο χειρόγραφο τεκμήριο στο μέλλον. Σε κάθε περίπτωση, απαιτεί μεγάλη προσοχή η τεκμηρίωση οποιουδήποτε ευρήματος αλλά και η γνήσια απόδοσή του στον Καζαντζάκη. Αναφορικά με το Φτερωτό άλογο, το υπέροχο παραμύθι, όπως λέτε, επιτρέψτε μου να μιλήσω πιο προσωπικά, καθώς ήταν το πρώτο χειρόγραφο του Καζαντζάκη που μετέγραψα και τεκμηρίωσα. Με τη λαχτάρα του νέου ερευνητή το μελέτησα και το παρουσίασα, προσκεκλημένος του Μουσείου Καζαντζάκη το 2011, και με την ίδια θέρμη διαπραγματεύτηκα, εκπροσωπώντας τις

Πιθανότατα ο «Ανήφορος» γράφτηκε ως ένα έργο αντιπολεμικό με πολιτικό μήνυμα, μετά τα αρνητικά σχόλια που δέχτηκε ο συγγραφέας από τους κριτικούς της εποχής για τον «Ζορμπά».

εκδόσεις Καζαντζάκη, τη συνεργασία με το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, όπου ανέβηκε σε παιδική παράσταση το 2018, σε σκηνοθεσία του Βασίλη Μαυρογεωργίου. Πρέπει να σημειωθεί, προς αποφυγή παρεξηγήσεων, πως το Φτερωτό άλογο είναι μια πρωτότυπη διασκευή του Νίκου Καζαντζάκη που μεταπλάθει δημιουργικά ένα παραμύθι από τις Χίλιες και μία νύχτες, εγκιβωτίζοντας όμως σε αυτό πολλά καζαντζακικά στοιχεία και μοτίβα. Δεν σας κρύβω πως ενδόμυχη επιθυμία μου ήταν και είναι να εκδώσω το παραμύθι αυτό, μια και η κυκλοφορία του σε μορφή βιβλίου είναι μια δουλειά που διακόπηκε κατά τη διάρκεια της εικονογράφησής του». Ο κόσμος του Νίκου Καζαντζάκη αποκαλύπτει, τέλος, ένα τεράστιο γλωσσολογικό πλούτο για τον οποίο έχει μιλήσει εκτενώς ο Νίκος Μαθουδιάκης στη διδακτορική του διατριβή που έχει κυκλοφορήσει με τον τίτλο Η Οδύσ[σ]εια των λέξεων από την Κάππα Εκδοτική: «Στην Οδύσ[σ]εια των λέξεων ουσιαστικά παρουσιάζω το ταξίδι των λέξεων μέσα σε ένα λογοτεχνικό δημιούργημα, από την έμπνευση και τη γραφή τους από τον συγγραφέα μέχρι την ανάγνωση και την κατανόησή τους από τον αναγνώστη, επικεντρώνοντας φυσικά την έρευνά μου στην Οδύσεια του Νίκου Καζαντζάκη, η οποία πρέπει να σημειώσω πως αποτελεί θεματικά τη συνέχεια της Οδύσσειας του Ομήρου. Στην καζαντζακική Οδύσεια ο Κρητικός λογοτέχνης αφενός αναπλάθει την ιδεοφιλοσοφία που παρουσίασε στην Ασκητική, αφετέρου προβάλλει το γλωσσικό του “πιστεύω”, τον πολυεπίπεδο γλωσσολογικό του κόσμο. Με γνώμονα τις χιλιάδες νεολογικές αθησαύριστες λέξεις του, προβάλλει τις απόψεις του για τον σύγχρονο άνθρωπο, εμπνεόμενος από το πρότυπο του μυθικού Οδυσσέα. Κατά τη γνώμη μου, ο ομηρικός Οδυσσέας, από πολυμήχανος και πολιταξιδεμένος νοσταλγός της πατρίδας, μεταμορφώνεται στον καζαντζακικό ήρωα, σε κλωθονούση και κοσμοπαρωρίτη επαναστάτη ιδεών και ιδανικών. Κλωθονούσης ως αυτός που δημιουργεί πολύπλοκα σχέδια με τον νου του, σκεπτόμενος πανέξυπνα και ευφάνταστα, που έχει την ικανότητα να μηχανεύεται με ευφυή τρόπο. Κοσμοπαρωρίτης ως αυτός που έμεινε ως αργά τον κόσμο τριγυρνώντας, που ταξιδεύει αδιάκοπα. Κάπως έτσι ο Καζαντζάκης μας προτρέπει/προκαλεί να σκεφτούμε το έργο του και να ταξιδέψουμε στα χειρόγραφα κατάλοιπά του, αναζητώντας πιθανότατα τον ίδιο τον συγγραφέα μέσα σε αυτά».

Βιβλίο

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

3.3.22 – lifo

45

Τα σπουδαία κεραμικά της Κιουτάχειας στο Μουσείο Μπενάκη Σπάνια δείγματα από τα φημισμένα κεραμικά της Κιουτάχειας παρουσιάζονται στο Μουσείο Ισλαμικής Τέχνης με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 100 ετών από την κατάληψη της Κιουτάχειας από τον ελληνικό στρατό τον Ιούλιο του 1921.

Εικαστικά

Ό

απο toν χρήστο παρίδη

46 lifo – 3.3.22

ταν στις 4 Ιουλίου του 1921 ο ελληνικός στρατός εισέβαλε στην Κιουτάχεια, πόλη της βορειοδυτικής Τουρκίας, 200 χλμ. από την Κωνσταντινούπολη, οι άντρες της χριστιανικής κοινότητας ήταν σχεδόν όλοι απόντες, δεν βρήκαν παρά μόνο γυναίκες, παιδιά, ηλικιωμένους – ελάχιστοι από αυτούς μιλούσαν ελληνικά! Η πλειονότητα των ούτως ή άλλως τουρκόφωνων Ελληνορθόδοξων είχε εκτοπιστεί στη Συρία, μαζί με τους Αρμένιους συντοπίτες τους. Μερικοί μόνο είχαν καταφέρει να κρυφτούν στις γύρω ορεινές περιοχές, για να αποφύγουν τον εκτοπισμό, και κάποιοι βρισκόντουσαν κρατούμενοι στη φυλακή. Πολλοί ήταν και οι μουσουλμάνοι Τούρκοι νεαρής ηλικίας που είχαν φύγει για να καταταγούν στον κεμαλικό στρατό. Η οικονομική ζωή στην Κιουτάχεια ήταν σχεδόν ανύπαρκτη, το εμπόριο και η παραγωγή φυτοζωούσαν. Σε αυτή την πόλη, όπου επέλεξε η στρατιά της Μικράς Ασίας να εγκαταστήσει το στρατηγείο της με τον διάδοχο Γεώργιο, αποφασίστηκε και η προέλαση των ελληνικών δυνάμεων προς την Άγκυρα μετά από δύο καθοριστικά συμβούλια στα οποία παρίστατο ο βασιλιάς της Ελλάδας Κωνσταντίνος Α’ στις 15 και 16 Ιουλίου. Οι Έλληνες, μπαίνοντας στην Κιουτάχεια, έμειναν έκθαμβοι τόσο από την αστική της ανάπλαση όσο και από τον εντυπωσιακό διάκοσμο με τα πολύχρωμα πορσελάνινα πλακίδια στις προσόψεις κτιρίων, σε κάθε δημόσια βρύση, στους δρόμους και στα σπίτια. Αυτά τα συναισθήματα ήταν αναμενόμενα, όμως, καθώς η Κιουτάχεια στο μακρινό παρελθόν της είχε υπάρξει και παρέμενε εκείνα τα χρόνια το σημαντικότερο κέντρο κεραμικής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Οι δημιουργίες των εργαστηρίων της, διάσημες ανά την Ευρώπη ως οι περίφημες «πορσελάνες της Κιουτάχειας» (αν και δεν επρόκειτο για πορσελάνη αλλά για λευκό σκληρό πηλό με λαμπερή εφυάλωση), ήταν αυτές που διακοσμούσαν από παλάτια σουλτάνων και μεγαλοπρεπή τεμένη μέχρι χριστιανικές εκκλησίες και μοναστήρια στην Εγγύς Ανατολή ή ακόμα και στο Άγιο Όρος. Δημιουργίες από τα χέρια σπουδαίων Αρμενίων, κυρίως, αλλά και Ρωμιών και Τούρκων με χαρακτηριστικό στυλ και ρεπερτόριο άνθινων συνθέσεων και φυτικών μοτίβων ζωγραφισμένων με απαράμιλλη δεξιοτεχνία. Ήδη από τον δέκατο πέμπτο αιώνα μέχρι τις απαρχές του εικοστού, όταν οι στρατιές των Ελλήνων έφτασαν στον τόπο τους για να κατακτήσουν την Ανατολή, η Κιουτάχεια, μαζί με το Ιζνίκ, που όμως κατά τον δέκατο όγδοο αιώνα έχασε τη φήμη και την πρωτοκαθεδρία του, ανέπτυξε την τέχνη της αγγειοπλαστικής χάρη στην ύπαρ-

ξη πλούσιων κοιτασμάτων αργίλου, κυρίως καολίνης, αλλά και άλλων ορυκτών. Η γνώση και η πείρα μεταλαμπαδεύονταν από τη μία γενιά στην επόμενη και τα αποτελέσματα ήταν θαυμαστά. Βέβαια, κατά καιρούς πόλεμοι ή άλλοι παράγοντες πάγωναν την παραγωγή, αλλά πάντα ο ντόπιος πληθυσμός επέστρεφε στη μεγάλη παράδοση της πόλης. Καθόλου τυχαία τα κεραμικά της Κιουτάχειας εκτέθηκαν σε σημαντικές διεθνείς εκθέσεις, όπως εκείνη του Παρισιού το 1867 και της Βιέννης το 1873. Και όταν στα τέλη του δέκατου ένατου αιώνα η διάδοση του οριενταλισμού κατέκλυσε τα σαλόνια της δυτικής Ευρώπης, αλλά και λόγω της ανάγκης διακόσμησης των τεμενών μετά τον καταστροφικό σεισμό της Προύσας το 1855, οι Κιουταχειώτες αγγειοπλάστες αποχωρίστηκαν τα επαναλαμβανόμενα κλασικά μοτίβα και σταδιακά επανέφεραν τα ισλαμικά του Ιζνίκ του δέκατου έκτου αιώνα. Αυτή η τάση ενισχύθηκε περισσότερο όταν η σιδηροδρομική σύνδεση της πόλης με τη Σμύρνη και την Κωνσταντινούπολη έφερε απρόσμενα πολλούς ξένους επισκέπτες, τουρίστες της εποχής που συχνά επέλεγαν να επισκεφθούν την Κιουτάχεια ακριβώς λόγω της μεγάλης φήμης της στα κεραμικά. Πάντως, η ανέγερση διοικητηρίου το 1907 ήταν που διέσωσε την παραγωγή, καθώς στις αρχές του εικοστού είχε μειωθεί δραματικά. Τότε ήταν που τα δύο σημαντικότερα εργαστήρια, του μουσουλμάνου Hafiz Mehmed Emin και του Αρμένιου Garabed Hadji Minassian συνεργάστηκαν για να ανταποκριθούν στην ανάγκη παραγωγής χιλιάδων πλακιδίων. Από κοντά και ο επίσης Αρμένιος David Ohanessian που αποδείχτηκε σπουδαίος τεχνίτης και συνέβαλε επίσης στην αναγέννηση της κεραμικής της Κιουτάχειας, όταν άρχισε να αυξάνεται αναπάντεχα ο αριθμός των παραγγελιών για δημόσια κτίρια στο πλαίσιο του Πρώτου Εθνικού Αρχιτεκτονικού Κινήματος. Ωστόσο ήταν ο μοναδικός μουσουλμάνος αρχιμάστορας Hafiz Mehmed Emin Efendi εκείνος που ανανέωσε στυλιστικά το ρεπερτόριο της ντόπιας παραγωγής, συμπεριλαμβάνοντας σε αυτήν την τουλίπα, τον υάκινθο, το γαρίφαλο, την παιώνια και άλλα προσωπικά μοτίβα, αναλαμβάνοντας μάλιστα και τις περισσότερες κρατικές παραγγελίες, ιδίως από τα τζαμιά. Αργότερα εκτελέστηκε από τον ελληνικό στρατό λόγω της συμπόρευσής του με τους Νεότουρκους του Κεμάλ. Οι Αρμένιοι υπερείχαν από εμπορικής άποψης, όπως ήταν αναμενόμενο, χάρη στα δίκτυα των ομοεθνών τους. Μέσα σε αυτό το

INFO ΕΝΘΥΜΙΟΝ ΚΙΟΥΤΑΧΕΙΑΣ Μουσείο Μπενάκη Ισλαμικής Τέχνης Ασωμάτων 22 & Διπύλου 12 210 3251311 Μέρες & ώρες λειτουργίας: Πέμ.Κυρ. 10:00- 18:00, Δευτ.-Τετ. κλειστά Έως 27/3 1

Εικαστικά

ΚΕΡΑΜΙΚΗ ΤΕΧΝΗ

Εξαιρετικά κεραμικά, τα περισσότερα σε άριστη κατάσταση, που κατασκευάστηκαν στην Κιουτάχεια και φέρουν ελληνικές επιγραφές από την περίοδο που ταξίδεψαν μέχρι εδώ ως ενθύμια απλών στρατιωτών και ανώτερων αξιωματικών.

περιβάλλον υπήρχαν και κάποια μικρά εργαστήρια Ρωμιών που παρήγαν χρηστικά κυρίως αντικείμενα. Από τους πιο καταξιωμένους ήταν ο Μηνάς Αβραμίδης με αξιόλογο έργο, που, ως άλλος Θεόφιλος, κατέφευγε σε ελληνικά μυθολογικά θέματα, όπως η θεά Αθηνά, ή χριστιανικά, όπως ο έφιππος Άγιος Γεώργιος που σκοτώνει τον δράκο. Μετά την ανταλλαγή πληθυσμών συνέχισε τη δραστηριότητά του στην Ελλάδα. Η έκθεση του Μουσείου Μπενάκη Ισλαμικής Τέχνης «Ενθύμιον Κιουτάχειας» επικεντρώνεται ακριβώς στο δεκατετράμηνο της ελληνικής κατοχής πριν από τη μεγάλη καταστροφή, όταν όλα έμοιαζαν χαρισάμενα και αισιόδοξα, παρουσιάζοντας θαυμάσια δείγματα αυτής της μεγάλης παράδοσης της αγγειοπλαστικής. Πρόκειται για τεκμήρια που διασώθηκαν μέχρι σήμερα και τα εντάσσει στο ιστορικό και κοινωνικό τους πλαίσιο, από το τέλος του δέκατου ένατου αιώνα μέχρι και το 1950. Εξαιρετικά κεραμικά, τα περισσότερα σε άριστη κατάσταση, που κατασκευάστηκαν στην Κιουτάχεια και φέρουν ελληνικές επιγραφές από την περίοδο που ταξίδεψαν μέχρι εδώ ως ενθύμια απλών στρατιωτών και ανώτερων αξιωματικών. Το «Ενθύμιον Κιουτάχειας» το έγραφαν οι κατασκευαστές επάνω στα κεραμικά αντικείμενα που πουλούσαν σε επισκέπτες και πριν από την ελληνική κατάληψη, είτε στα οθωμανικά με αραβική γραφή είτε στα γαλλικά ως «Suvenir de Kutahia». Οι Έλληνες φαντάροι, με το που έφτασαν, εντυπωσιασμένοι από τον διάκοσμο της πόλης και τα κεραμικά, που τα έβλεπαν παντού, έσπευσαν να αγοράσουν αναμνηστικά δώρα για τις οικογένειες, τις μανάδες, τις αρραβωνιαστικιές, τις γυναίκες τους. Αρκετοί από αυτούς, οι πιο μορφωμένοι αστοί κυρίως, γνωρίζοντας τη συλλεκτική αξία των παλιότερων κομματιών, αναζήτησαν και προμηθεύτηκαν κεραμικά του δέκατου όγδοου και του δέκατου ένατου αιώνα. Καθώς ο πόλεμος και η εκτόπιση των νέων αντρών είχαν καθηλώσει την παραγωγή, στην αρχή αγόραζαν όλοι οτιδήποτε υπήρχε σε στοκ. Σταδιακά τα εργαστήρια επαναλειτούργησαν με προσωπικό αποτελούμενο από γυναίκες και νέα κορίτσια πια. Ο στρατός κατοχής ψώνιζε τα κεραμικά σε δραχμές και σε εξευτελιστικές τιμές, ενώ οι επιγραφές στα ελληνικά, όπως «ΕΝΘΥΜΙΟΝ ΚΙΟΥΤΑΧΕΙΑΣ Μ.ΑΣΙΑ 4-7-1921» ή «ΚΙΟΥΤΑΧΕΙΑ 6Η Ιουλίου», μέρα που επιτράπη-

κε η είσοδος των Ελλήνων στρατιωτών, ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένες. Έτσι, βρέθηκαν στα χέρια τους αντικείμενα όπως φιάλες ούζου ή ρακής, βάζα, φρουτιέρες, τσαγιέρες, ζαχαριέρες, μπολάκια για λουκούμια, κανάτες νερού, σερβίτσια, μελανοδοχεία, φλιτζάνια και ποτήρια, γλάστρες και ό,τι άλλο μπορείς να φανταστεί κανείς. Συχνά γίνονταν ειδικές παραγγελίες, όπως το τραπεζάκι του αρχιστράτηγου του ελληνικού στρατού Αναστάσιου Παπούλα, που αποτελείται από εννέα πλάκες, φέρει τα αρχικά «ΑΠ» και σήμερα βρίσκεται στο Μουσείο Μικρασιατικής Εκστρατείας της Εστίας Νέας Σμύρνης και συμπεριλαμβάνεται στην έκθεση. Το δίχως άλλο, στο μυαλό του Μεσολογγίτη στρατηγού θα υπήρχε η σκέψη ότι κατέλαβε την Κιουτάχεια περίπου έναν αιώνα μετά την κατάληψη του Μεσολογγίου από τον Κιουταχή το 1826. Τα κυρίαρχα χρώματα της Κιουτάχειας ήταν το κόκκινο, το κίτρινο, το τιρκουάζ, το μπλε του κοβαλτίου, το πράσινο και το μελιτζανί του μαγγανίου, και εκτός από τα οθωμανικά μοτίβα υπάρχει και έντονη εικονογραφία με χριστιανικά μοτίβα, όπως το αμπελόκλημα, το σταφύλι, το ρόδι, οι ιχθύες και τα παγώνια. Η πλειονότητα των εκθεμάτων έφτασε στην Ελλάδα μέσω Σμύρνης, καθώς οι ένστολοι έστελναν τα δώρα τους με διάφορους τρόπους στους αποδέκτες. Έτσι ένας μεγάλος αριθμός κεραμικών κατέληξε στα ελληνικά σπίτια όπου, εκτός από ενθύμια και σκεύη καθημερινής χρήσης, υπήρχαν και διακοσμητικά, μερικά εκ των οποίων ήταν αποτροπαϊκά πλακάκια με στίχους από το Κοράνι ή καθαρά θρησκευτικά με το όνομα του Αλλάχ που οι Κιουταχειώτες εντοίχιζαν στα σπίτια τους για να διώχνουν το κακό, αναμνηστικά ιστορικών γεγονότων ή προσωπικά. Ανάμεσα στα «χριστιανικά» αντικείμενα υπάρχει μια μικρή φορητή λεκάνη αγιασμού, χωρισμένη σε δώδεκα τμήματα, όσοι και οι μαθητές του Χριστού, διακοσμημένα εναλλάξ με σταφύλια και αμπελόφυλλα σε ένα φολιδωτό μοτίβο. Σημειωτέον ότι τα κεραμικά αυτά ψήνονταν σε ξυλόφουρνους όπου δεν ήταν εύκολο να ελέγχονται οι βαθμοί, με αποτέλεσμα το χρώμα συχνά να τρέχει και το μπλε του κοβαλτίου και το τιρκουάζ να χαλάνε. Ανάμεσα στα πολύτιμα και σπάνια εκθέματα είναι και το πιάτο με το έμβλημα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, αναμνηστικό της ενθρόνισης του τελευταίου σουλτάνου, ένα οκταγωνικό πλακίδιο με τον βασιλιά Κωνσταντίνο Α’ και την ένδειξη στο πίσω μέρος «ΚΙΟΥΤΑΧΕΙΑ 1913», δύο πιάτα με υπογραφή του Μηνά Αβραμίδη, το ένα με απεικόνιση του Αλφόνσου ΙΓ’ της Ισπανίας και το άλλο με απεικόνιση του Φρειδερίκου Β’ της Πρωσίας. Εξίσου

2

ΦΩΤΟ 1. Ενεπίγραφο ανθοδοχείο με τη φράση «Κατάληψις Κουταχείας υπό του Ελλην. στρατού 4/7/921». Το κείμενο πλαισιώνεται από φύλλα σαζ που σχηματίζουν στεφάνι. Κιουτάχεια, ΙούλιοςΑύγουστος 1921 Ύψος: 22,3 εκ. Ιδιωτική συλλογή 2. Πιάτο από την Κιουτάχεια του 1921. Δωρεά Χριστόφορου Νομικού – Μουσείο Μπενάκη, 8469 3. Πιάτo του Μηνά Αβραμίδη, με την ελληνική επιγραφή «ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ Ο Β’, ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΗΣ ΠΡΩΣΣΙΑΣ». Κιουτάχεια, αρχές 20ού αιώνα Διάμετρος: 31 εκ. Ιδιωτική συλλογή

3

3.3.22 – lifo

47

ΚΕΡΑΜΙΚΗ ΤΕΧΝΗ

Καθώς πρόκειται για αυθεντικά τεκμήρια, είναι κομμάτια της Ιστορίας, φορτισμένα συναισθηματικά, που μας διηγούνται μια άγνωστη πτυχή της μικρασιατικής ιστορίας.

4

ΦΩΤΟ 4. Εσωτερικό του εργαστηρίου Şark Çini Κιουτάχεια, μέσα δεκαετίας 1920 Ιδιωτική συλλογή

Εικαστικά

5. Κανάτι με hatayi και rumî διακοσμητικά θέματα. Στη βάση φέρει διπλή σφραγίδα «Hilmi Kütahya». Πιθανόν από το εργαστήριο του Hafiz Mehmet Emin. Κιουτάχεια, τέλη 19ου αιώνα Ύψος: 25,5 εκ. Ιδιωτική συλλογή

απο toν χρήστο παρίδη

48 lifo – 3.3.22

αξιοπρόσεχτο είναι και ένα πιάτο με ελληνικές σημαίες και την κορόνα, που πρέπει να φτιάχτηκε με την ευκαιρία της επίσκεψης του Κωνσταντίνου. Το αγόρασε ο ίλαρχος Γεώργιος Στανωτάς τον Ιούλιο του ’21, όταν αποφασίστηκε η προέλαση στον Σαγγάριο. Επίσης, ένας σπάνιος δίσκος με το όνομα Ζωή Μωραΐτου, προικιό ή δώρο κάποιου για τη γυναίκα του, και ένα πλακάκι με στίχο από το Κοράνι σε καλλιγραφική αραβική γραφή και ένδειξη την ημερομηνία 5/7/1921, πρώτη μέρα κατοχής, που κόστισε επτά δραχμές και ήταν αγορά του αρχικτηνιάτρου Ιωάννη Δ. Πετρίδη. Άραγε να ήθελε να θυμάται τη μέρα που κατέκτησε το Ισλάμ; Η έκθεση ολοκληρώνεται δείχνοντας τη δραστηριοποίηση των χριστιανών προσφύγων μετά το 1922, οπότε εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα. Έλληνες και Αρμένιοι συνεργάστηκαν, παρότι οι συνθήκες δεν ευνοούσαν την παραγωγή. Ο Αβραμίδης, ο οποίος δεν γνώριζε ελληνικά, εγκαταστάθηκε αρχικά στον Πειραιά, όπου και εργάστηκε ως αρχιτεχνίτης στο εργαστήριο που άνοιξε ο Μηνάς Πεσμαζόγλου στο Φάληρο. Λίγο αργότερα ακολούθησε με την οικογένειά του συμπατριώτες του που κατέληξαν στη Φλώρινα, η οποία τους θύμιζε την Κιουτάχεια. Τέλος, βρέθηκε στη Θεσσαλονίκη, όπου κατασκεύαζε κεραμικά με αρχαιοελληνικά και βυζαντινά θέματα μέχρι το τέλος της ζωής του. Ο Πεσμαζόγλου ίδρυσε την εταιρεία «Κιουτάχεια Αθηνών», προσλαμβάνοντας τους κορυφαίους αγγειοπλάστες Artin και Garabed Hadji Minassian. Στην πορεία προστέθηκαν κι άλλοι Αρμένιοι τεχνίτες, ωστόσο η ποιότητα του πηλού και των χρωμάτων αλλά και της υάλωσης δεν ήταν του επιπέδου της Κιουτάχειας. Πάντως, τα προϊόντα ήταν δημοφιλή στην Αθήνα. Η εταιρεία είχε πολλά σκαμπανεβάσματα μέχρι το ‘60, οπότε έκλεισε. Έκτοτε η αγγειοπλαστική παράδοση της

Κιουτάχειας συντηρήθηκε κυρίως από τους Αρμένιους. Με τον ίδιο τρόπο λειτούργησαν οι Αρμένιοι και στην Παλαιστίνη, με χαρακτηριστική την περίπτωση του Ohanessian, ο οποίος, μετά τον εκτοπισμό και τις διώξεις, κατέφυγε στην Ιερουσαλήμ, όπου και διέπρεψε. Η Κιουτάχεια σήμερα αποτελεί το μεγαλύτερο αγγειοπλαστικό κέντρο της σύγχρονης Τουρκίας. Ο επιμελητής της έκθεσης κ. Ντίνος Κόγιας εξηγεί: «Η έκθεση δεν είναι μόνο αισθητική, δηλαδή τα ωραία χρώματα και οι φόρμες. Καθώς πρόκειται για αυθεντικά τεκμήρια, είναι κομμάτια της Ιστορίας, φορτισμένα συναισθηματικά, που μας διηγούνται μια άγνωστη πτυχή της μικρασιατικής ιστορίας. Δηλαδή είναι μια μικροϊστορία, παράλληλη με τις μάχες, τις νίκες, τους ηρωισμούς και τις ακρότητες. Είναι μια καθημερινότητα των Ελλήνων στρατιωτικών, φαντάρων που μέσα στην ένταση του πολέμου και ενώ απολαμβάνουν μερικές ώρες ηρεμίας στην Κιουτάχεια σκέφτονται να αγοράσουν μερικά κεραμικά για τις μανάδες και τις γυναίκες τους, κάποιοι και για τον εαυτό τους. Φανταστείτε κάποιος που πολέμησε εκεί να παραγγέλνει σερβίτσια καφέ ή τσαγιού με τα αρχικά του και μετά από χρόνια να τα έχει στο σπίτι του, τι συναισθήματα του γεννούν, τι αναμνήσεις. Θέλουμε ο επισκέπτης που θα έρθει να δει μια ανθρώπινη πλευρά της εκστρατείας. Η τέλεια αντίθεση: την ίδια ώρα που οι κάτοικοι πεινούσαν, καθώς ο στρατός σάρωνε τα πάντα, σοδειές, καρπούς, γεννήματα από ζώα, φτάνοντας μια πόλη στα όρια της εξαθλίωσης, παράγονταν αυτά τα πολύ ωραία κεραμικά».

5

ΚΡΙΤΙΚΉ

Τ

ο 1942, ο Ζαν Ανούιγ είχε σοβαρότατο κίνητρο για να στραφεί στην Αντιγόνη. Η Γαλλία φλεγόταν από την επιθυμία να εκστομίσει ένα περίτρανο, αδιασάλευτο, ηρωικό «όχι» στους ναζί κατακτητές της (με εξαίρεση, φυσικά, τους δοσίλογους του Βισύ). Ζώντας «στην αυλή του Κρέοντα», όπως παρατηρεί ο Στάινερ στον Θάνατο της τραγωδίας, ο Ανούιγ αναζήτησε δημιουργικό καταφύγιο στους κώδικες του αρχαίου μύθου. «Αν είχε διαλέξει ένα σύγχρονο περιστατικό, το έργο δεν θα μπορούσε να είχε παρασταθεί. Έτσι, η αρχαία μάσκα επιστρατεύτηκε», όχι για να καλύψει αλλά για ν’ αποκαλύψει «το αληθινό πρόσωπο της εποχής». ¹ Στο σύμπαν που πλάθει ο Γάλλος συγγραφέας, οι θεοί και οι νόμοι τους έχουν εξαφανιστεί. Υπάρχουν μονάχα πτώματα που εγκαταλείπονται παραδειγματικά σε κοινή θέα, πολιτικοί που μετατρέπονται σε «μάγειρες», γόνοι εκλεκτών οικογενειών που οργανώνουν πραξικοπήματα, εγωπαθείς προδότες που τιμούνται δημοσίως ως ήρωες. Και εν μέσω όλων αυτών, εν μέσω της δυσωδίας και της αποσύνθεσης, στέκεται ένα νεαρό κορίτσι. Η Αντιγόνη. Που αποφασίζει, όπως προβλέπει ο μύθος της, να θάψει τον νεκρό αδελφό της Πολυνείκη, αψηφώντας την εντολή του Κρέοντα κι επισύροντας για τον εαυτό της ποινή θανάτου. Η ιστορία είναι η ίδια αλλά η γεύση και η υφή της διαφορετικές. Η επαναστατική ορμή της καινούργιας ετούτης Αντιγόνης αδυνατεί να εκπέμψει μια λάμψη αδιάπτωτης έντασης. Ετούτη εδώ είναι η «petite Antigone»: έχει αδυναμία στη Νουνού της (την Τροφό) και στη Γλύκα (τον σκύλο της). Θάβει τον Πολυνείκη με ένα σκουριασμένο παιδικό φτυαράκι. Όταν συλλαμβάνεται, υπερασπίζεται με θαυμαστή αδιαλλαξία την πράξη της. Στην πορεία, όμως, μαθαίνοντας την πικρή αλήθεια για τον αδερφό της, υποχωρεί. Και ετοιμάζεται να γυρίσει στο δωμάτιό της. Τελευταία στιγμή αλλάζει γνώμη και προσφέρεται στις αρχές για να θανατωθεί. Η μεταστροφή της παρουσιάζεται, από τη μία, ως απόρροια της νοσταλγίας της για την απόλυτη ομορφιά της παιδικής της ηλικίας και, από την άλλη, ως απέχθεια για τη μικροαστική, «νερωμένη» ευτυχία που της υπόσχονται οι ενήλικες. Αν δεν μπορεί να ζήσει σε έναν κόσμο

αγνό, καθαρό και απόλυτο, προτιμά να πεθάνει. Βρισκόμαστε έτη φωτός μακριά από τη σοφόκλεια Αντιγόνη. Αν εκείνη είναι (ακόμη ως σήμερα) φορέας μιας αδιαπραγμάτευτης επιθυμίας αυτοπραγμάτωσης και ελευθερίας, ένα σύμβολο γυναικείας επαναστατικότητας που διαγράφει μια αδάμαστη και αστάθμητη τροχιά, διαταράσσοντας τη διαλεκτική τάξη και αποδίδοντας στη γυναίκα μια πρωτοφανή δύναμη αμφισβήτησης του ηθικού και του πολιτικού, η απόγονός της ξεπηδά στο προσκήνιο για να κλωτσήσει τη ζυγισμένη μακαριότητα των βολεμένων αστών, να αρνηθεί την ενηλικίωση και να δηλώσει: «Θέλω να είμαι σίγουρη για όλα σήμερα και πως όλα είναι τόσο όμορφα όπως κι όταν ήμουνα μικρή – ή αλλιώς να πεθάνω». ² Ίσως δεν είναι τυχαίο ότι σε αυτή την εκδοχή του μύθου ο Κρέων βγαίνει νικητής. Για την ακρίβεια, αποχωρεί στηριζόμενος σε ένα νεαρό αγόρι για να πάει στο συμβούλιο του κράτους, αστειευόμενος ότι «δεν πρέπει ποτέ κανείς να ενηλικώνεται». Τον εικοστό αιώνα οι Αντιγόνες μίκρυναν και οι Κρέοντες κυβερνούν αλώβητοι. Κατά συνέπεια, γονιμοποιώντας την αρχαία τραγωδία μπορούμε να γεννήσουμε μόνο μια μετα-τραγωδία, μοιάζει να λέει ο Ανούιγ, και προχωρά στην πλαισίωση του έργου του από έναν μεταθεατρικό σχολιασμό: «Ιδού. Αυτά τα πρόσωπα θα σας παίξουν την ιστορία της Αντιγόνης. Αντιγόνη, αυτή η αδυνατούλα που κάθεται εκεί πέρα και που δεν λέει τίποτα», μας ενημερώνει ο Πρόλογος, ο οποίος, εν είδει Κορυφαίου του Χορού, παρεμβαίνει στη δράση αναλύοντας την πλοκή, τους ήρωες, τη διαφορά μεταξύ δράματος και τραγωδίας κ.ο.κ. Ποιος δεινότερος να αναλάβει τον ρόλο του Προλόγου από τον Χρήστο Στέργιογλου; Ως Κορυφαίος του Χορού (ημών των σιωπηλών θεατών), ο χαρισματικός ηθοποιός αποδεικνύεται συνάμα Κορυφαίος της τέχνης της Ειρωνείας. Κάθε λέξη που βγαίνει από το στόμα του συνιστά μια απόλαυση, κάθε φράση του προσφέρει ένα μικρό εμβάπτισμα στην ηδονή της αμφισημίας και της ανάλαφρης υφολογικής ερωτοτροπίας με τις αποχρώσεις του χιούμορ. Όσο πιστά, όμως, κι αν ακολουθούνται οι οδηγίες του Ανούιγ (οι ηθοποιοί κάθονται παραταγμένοι σε μία ευθεία απέναντί μας κοιτάζοντας ως επί

INFO «ΑΝΤΙΓΌΝΗ» ΤΟΥ ΖΑΝ ΑΝΟΎΙΓ Μετάφραση: Μάριος Πλωρίτης Σκηνοθεσία δραματουργική επεξεργασία: Μαρία Πρωτόπαππα Σκηνικός χώρος - κοστούμια: Εύα Νάθενα Κίνηση: Κατερίνα Φωτιάδη Μουσική: Λόλεκ Φωτισμοί: Μελίνα Μάσχα Παίζουν: Χρήστος Στέργιογλου, Γιάννης Τσορτέκης, Κίττυ Παϊταζόγλου, Αντριάνα Ανδρέοβιτς, Δημήτρης Μαμιός, Δημήτρης Μαργαρίτης, Ηλέκτρα Μπαρούτα και η Μαρία Πρωτόπαππα Θέατρο Τέχνης Καρόλου ΚουνΥπόγειο Πεσμαζόγλου 5, 210 3228706 210 3222760 Ημέρες & ώρες παραστάσεων: Πέμ.-Σάβ. 20:30, Κυρ. 19:00

«Αντιγόνη»: Για ποιον λόγο ξαναγράφουμε μια αρχαία τραγωδία; Κριτική για την παράσταση «Αντιγόνη» του Ζαν Ανούιγ, που ανεβαίνει στο Υπόγειο του Θεάτρου Τέχνης, σε μετάφραση Μάριου Πλωρίτη και σκηνοθεσία Μαρίας Πρωτόπαππα.

το πλείστον το κοινό, και αποφεύγοντας την απευθείας εμπλοκή μεταξύ τους), η αίσθηση ενός «παιχνιδιού» –η αίσθηση ότι «παίζουμε» την τραγωδία ως απόγονοι του είδους– δεν επιτυγχάνεται. Οι παρεμβάσεις της Τροφού (Μαρία Πρωτόπαππα), που δίνει οδηγίες στους ηθοποιούς της λειτουργώντας παράλληλα ως Σκηνοθέτις live επί σκηνής, αναδύονται ισχνές, στερούμενες ουσιαστικού ερείσματος∙ ένα χιλιοειδωμένο «κόλπο» που δεν βρίσκει φρέσκο αντίκρισμα. Όσο για το έτερο εύρημα, εκείνο της νοηματικής γλώσσας (ένα hommage, υποθέτω, στην τελευταία ερμηνεία της Έλλης Λαμπέτη), αν και χρησιμοποιείται κατά κόρον στην αρχή, σύντομα εγκαταλείπεται χωρίς ποτέ να καταλάβουμε το γιατί. Η μεταθεατρικότητα αποκτά νόημα μόνον όταν υπηρετείται με συνέπεια, μόνο όταν ο «σχολιασμός» έχει κάτι ουσιαστικό να πει ως προς τον λόγο ύπαρξης της παράστασης. Εν προκειμένω, θα έλεγε κανείς πως κάθε απόπειρα αποστασιοποίησης και «παραξενέματος» σταδιακά αποσυντίθεται και υποχωρεί, προκειμένου να επιστρέψουμε στο «κανονικό» θέατρο. Κι αυτό μας αφήνει γεμάτους ερωτηματικά, δημιουργώντας την εντύπωση μιας ανολοκλήρωτης σκηνοθετικής σύλληψης που στέκεται αναποφάσιστη μπροστά στο ζητούμενό της. Ανεξαρτήτως του ανεπίλυτου «διχασμού» (είμαστε «μέσα» ή «έξω»;) που θολώνει διαρκώς τα νερά, οι ερμηνείες κερδίζουν τους θεατές. Η Κίττυ Παϊταζόγλου πείθει απόλυτα ως Αντιγόνη του Ανούιγ: είναι πράγματι «petite», αλλά η ένταση της στάσης της κυριαρχεί σε αντίστροφη αναλογία με το μικροσκοπικό σώμα της. Εκπέμπει ακλόνητη την ισχύ της επιθυμίας της, ουδέποτε οπισθοχωρώντας και ουδέποτε χάνοντας το μέτρο της ήρεμης δύναμής της. H υπερβολική χρήση των χεριών, που επιστρατεύονται διαρκώς σε «μεγάλες» χειρονομίες, είναι ίσως το μόνο ερμηνευτικό ελάττωμα που επιδέχεται μετριασμού. Εξαιρετικός απέναντί της ο Γιάννης Τσορτέκης ως Κρέων, ένας υπηρέτης πολιτικών αναγκαιοτήτων, που θα εκτελέσει οποιονδήποτε ελιγμό χρειαστεί, προκειμένου να επιστρέψει ατσαλάκωτος στο «business as usual» της καριέρας και της ζωής του. Αποπνέει αβίαστα τον κυνισμό του επαγγελματία που πίνει τις μπίρες δυο δυο, ενώ προσπαθεί να ξεφορτωθεί αυτό το κορίτσι που πάει να του χαλάσει το πρόγραμμα και την εικόνα του άμεμπτου ηγέτη. Το ερώτημα, λοιπόν, ξανατίθεται: γιατί να ξαναγράφουμε και, κατ’ επέκταση, γιατί να ξανα-ανεβάζουμε αυτά τα κείμενα; Η παράσταση δεν καταθέτει μια πειστική απάντηση ως προς το επείγον των προθέσεων που την έφεραν ενώπιόν μας. Πέρα από τις καλές ερμηνείες που μας παρασύρουν συναισθηματικά, δεν υπάρχει τίποτε που να μας συνδέει δραστικά. Αναζητώντας απαντήσεις στο σκηνοθετικό σημείωμα, βρίσκουμε μόνο γενικολογίες για τη διαχρονική αξία των μύθων, το κάλεσμα του συγγραφέα να αρνηθούμε κάθε μορφή συμβιβασμού και τη δυσκολία να αποφασίσουμε ποια μεριά έχει το δίκαιο με το μέρος της. Είναι ωραίο και θαυμαστό να υποκύπτουμε στη γοητεία ενός κειμένου: καλό θα ήταν, όμως, να αναζητούμε τους βαθύτερους λόγους αυτής της έλξης, προτού προχωρήσουμε σε μια ουσιαστικότερη σχέση μαζί του. Αν το 1942 ο Ανούιγ επιχειρούσε κάτι καινούργιο και τολμηρό, δεν είναι αυτονόητο ότι αυτό θα απηχήσει και στα δικά μας αυτιά, παρουσιαζόμενο με λογική διεκπεραιωτική και με «μισά» ευρήματα.

απο τη λουιζα αρκουμανεα

Θέατρο

1.

«The Death of Tragedy», George Steiner, 1961. Το σχόλιο του Στάινερ που αναφέρω παρακάτω σχετικά με την έγκριση του έργου από τους ναζί περιλαμβάνεται στο βιβλίο του «Αντιγόνες» (εκδ. Καλέντης).

2. Το απόσπασμα είναι από τη μετάφραση του Στρατή Πασχάλη, εκδόσεις Γκόνη (στην παράσταση χρησιμοποιήθηκε η μετάφραση του Μάριου Πλωρίτη).

3.3.22 – lifo

49

φωτό: παρισ ταβιτιαν

Αγλαΐα Παππά: «Ένας ηθοποιός πρέπει να ανθίζει μέσα από τον άλλον ως ένα ανοιχτό σύστημα που προσφέρεται»

Θέατρο

Η εξαίρετη ηθοποιός μιλά στη LiFO λίγο πριν από την πρεμιέρα της παράστασης «Alarme» στο θέατρο Άττις, όπου πρωταγωνιστεί μαζί με τη Σοφία Χιλλ και τον Τάσο Δήμα, σε σκηνοθεσία Θόδωρου Τερζόπουλου.

από τον θοδωρή αντωνόπουλο

50 lifo – 3.3.22

Η

εξουσία, τα ήθη της, η διαχείρισή της, ο ανταγωνισμός μεταξύ των διαφορετικών της πόλων και οι επιπτώσεις τους στους εξουσιαζόμενους είναι το κεντρικό θέμα της παράστασης Alarme του Θόδωρου Τερζόπουλου που είχε γνωρίσει μεγάλη επιτυχία όταν πρωτοανέβηκε το 2012. Δέκα χρόνια μετά και ενώ μεσολάβησαν ραγδαίες αλλαγές τόσο στο εγχώριο και το διεθνές κοινωνικοπολιτικό σκηνικό όσο και στους ίδιους τους συντελεστές της παράστασης, όπως άλλωστε λίγο-πολύ συνέβη στον καθένα μας, το Alarme επιστρέφει θέτοντας ξανά μια σειρά από ερωτήματα και προβληματισμούς που μοιάζουν πιο

επίκαιροι από ποτέ: τη βαθιά οικονομική κρίση που μας ταλάνιζε τότε και που ποτέ δεν ξεπεράσαμε ουσιαστικά ακολούθησε η υγειονομική και σε αυτές ήρθε να προστεθεί μια σοβαρή πολεμική σύρραξη στη «γειτονιά» μας, με απρόβλεπτη ακόμα εξέλιξη και συνέπειες – η κανονισμένη συνάντησή μας με την Αγλαΐα Παππά έγινε μάλιστα ανήμερα της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, με το μακελειό και τη σύγκρουση εξουσιών που προκαλεί σε παγκόσμιο επίπεδο να καθιστά το έργο δραματικά επίκαιρο. Σε μια ατμόσφαιρα κάπως αμήχανη αρχικά λόγω των εξελίξεων, που όμως ζέσταναν και λάμπρυναν ο λόγος και η παρουσία της,

μιλήσαμε για την παράσταση, το «χτίσιμο», τις αναφορές και τις συνδηλώσεις της, για τη φύση, τα πολλά πρόσωπα της εξουσίας, την κατάχρησή της αλλά και την ανάγκη αντίστασης σε αυτή, για έρωτες και ερωτισμούς κρυφούς και φανερούς, για το «κράτος» του φόβου και της ενοχής που φενακίζει ανθρώπους και κοινωνίες. Για τον ρόλο και την ευθύνη του θεάτρου απέναντι στο ιστορικό γίγνεσθαι, για την ανάγκη οι ίδιοι οι καλλιτέχνες να υπερβαίνουν τον ναρκισσισμό τους, μαθαίνοντας να «ανθίζουν» ο ένας μέσα από τον άλλον έτσι όπως κάνουν οι φίλοι οι καρδιακοί και οι πολύ ερωτευμένοι, για τον δικό της προσωπικό αγώνα μέσα σε όλα αυτά να αποκαταστήσει πλήρως την υγεία της, για τη μεγάλη προσδοκία της «να μπορέσω να ξυπνήσω ένα πρωί και να πω, “ουφ”!».

— Δέκα χρόνια μετά το πρώτο ανέβασμα του «Alarme», έχει αλλάξει κάτι σε αυτή την παράσταση; Όχι. Η παράσταση είναι η αυτή, οι βασικοί της άξονες παραμένουν αναλλοίωτοι, είναι δε εντυπωσιακό το πόσο επίκαιρη αλλά και ανατρεπτική παραμένει. Αν κάτι άλλαξε, είμαστε εμείς οι ίδιοι, οι συντελεστές της αλλά και οι θεατές, κι αυτό είναι βέβαια απόλυτα φυσιολογικό και αναμενόμενο, θα έπρεπε να ανησυχήσουμε αν δεν ήταν! Από το ’12 μέχρι σήμερα συνέβησαν κοσμογονικά πράγματα, άλλαξε πλήρως η ζωή μας. Προσωπικά, πέρασα σκληρές δοκιμασίες, έζησα εμπειρίες

πρωτόγνωρες, θετικές και αρνητικές. Έπειτα, μια δεκαετία για τις δικές μας ειδικά τις ηλικίες είναι ένα τεράστιο διάστημα, συμβαίνουν γεγονότα που ακριβώς επειδή δεν είμαστε πια στην πρώτη νεότητα μάς σημαδεύουν διαφορετικά.

— Σας ταλαιπωρεί ακόμη εκείνο το ατύχημα; Η αποκατάσταση είναι ένας διαρκής αγώνας. Το σημαντικό είναι όμως ότι μπορώ να στέκομαι στα δυο μου πόδια, να ζω αξιοπρεπώς, να μπορώ να εργάζομαι, να κυκλοφορώ, να ανεβαίνω τρία σκαλιά και να πίνω τώρα έναν καφέ μαζί σας εδώ. Αυτή είναι μια πραγματικά μεγάλη ευτυχία και δεν μπορώ να μην είμαι ευγνώμων, γιατί υπάρχουν άνθρωποι που πέρασαν μια αντίστοιχη δοκιμασία και βρίσκονται σε χειρότερη κατάσταση, άνθρωποι που έχουν επιδείξει, εντούτοις, πολύ μεγαλύτερη ψυχική δύναμη από εμένα.

— Το έργο έχει άξονα τη σύγκρουση δύο βασιλισσών, της Ελισάβετ και της Μαρίας Στιούαρτ. Αυτή είναι μόνο η αφορμή. Κεντρικό θέμα είναι η εξουσία και η διαχείρισή της, μια εξουσία που μπορεί να έχει οποιαδήποτε μορφή. Όλο αυτό βγαίνει μέσα από τη σύγκρουση δύο ισχυρών προσωπικοτήτων με όρους θεατρικούς αλλά και μουσικούς, θα έλεγα – και η παράσταση και ο λόγος μας σε αυτή είναι δουλεμένα με μουσικούς όρους, όπως συμβαίνει στις περισσότερες δουλειές του Θόδωρου Τερζόπουλου.

— Υπάρχει και κάποιος λανθάνων ερωτισμός στη σύγκρουση αυτή, όπως διαβάζω; Δεν υπάρχει ανθρώπινη σχέση οποιασδήποτε μορφής που να μην εμπεριέχει μια ερωτική διάσταση, φανερή ή λανθάνουσα, είτε αυτή η σχέση είναι φιλική, είτε ανταγωνιστική, είτε σχέση εξουσιαστή-εξουσιαζόμενου. Ειδικά η σχέση αρσενικού-θηλυκού, η κατεξοχήν συγκρουσιακή, απ’ όπου αντλεί και τα περισσότερα υλικά του το θέατρο, αλλά και ανεξάρτητα από φύλα ή σεξουαλικότητες. Και η ερωτική αυτή διάσταση άλλοτε ανθίζει, άλλοτε είναι υποτονική, άλλοτε δημιουργεί προβλήματα, άλλοτε πάλι τα λύνει.

— Θα λυθεί λέτε ποτέ αυτή η σύγκρουση; Νομίζω πως όχι, ακόμα και στις καλύτερες κοινωνίες που μπορούμε να φανταστούμε, ακόμα και σε κοινωνίες μητριαρχικές – υπήρξαν άλλωστε και τέτοιες. Δεν νομίζω ότι χρειάζεται να λυθεί κιόλας εντελώς, άσχετα με τι ότι οι όροι της οφείλουν να αλλάξουν.

— Έχει σημασία ότι οι δύο ανταγωνιστικοί πόλοι εξουσίας στο έργο αυτό είναι γυναίκες; Ναι και όχι, γι’ αυτό μίλησα για προσωπικότητες, χωρίς να σταθώ στο φύλο τους. Στην πολιτική, στην επιστήμη, στις τέχνες αλλά και στις ζωές μας έχουν υπάρξει όχι μόνο πολύ ισχυροί άντρες αλλά και πολύ ισχυρές γυναίκες. Εκτός από εμένα και τη Σοφία Χιλλ, άλλωστε, υπάρχει και ένα τρίτο, ανδρικό πρόσωπο επί σκηνής, ο Τάσος Δήμας, ο οποίος αντιπροσωπεύει, γενικώς ειπείν, έναν άλλο πόλο εξουσίας, τον λαό, ο οποίος υφίσταται τα αποτελέσματα αυτής της αντιπαράθεσης. Μια αντιπαράθεση που ο «λαός» παρακολουθεί από απόσταση, καταλαβαίνοντας ακριβώς τι συμβαίνει, ενώ οι δύο βασίλισσες είναι εγκλωβισμένες στο δικό τους παιχνίδι εξουσίας.

— Λέγεται συχνά ότι το αντίτιμο για να αποκτήσει εξουσία μια γυναίκα σε μια πατριαρχική κοινωνία είναι να γίνει αρκετά «άνδρας». Είναι αλήθεια ότι μεγαλώνουμε σε μια συνθήκη ότι η εξουσία παίζεται στο πατριαρχικό πλαίσιο. Από κει και πέρα όμως είναι θέμα κουλτούρας και προσωπικής επιλογής του καθενός που θα βρεθεί σε θέση ισχύος το πώς θα πορευτεί,

είτε είναι άνδρας είτε γυναίκα. Δεν υπάρχουν προκαθορισμένοι δρόμοι ή συμπεριφορές και εκεί είναι που χρειάζεται μια αντίσταση. Το να παρασυρθείς και να μπεις σε ένα πράγμα που σου επιβάλλεται από παντού είναι ο εύκολος δρόμος, ο δύσκολος είναι το να το αμφισβητήσεις και να σταθείς απέναντι.

— Μιλώντας για σύγκρουση εξουσιών, έχουμε ήδη σε εξέλιξη έναν ακόμα πόλεμο εδώ στη «γειτονιά» μας, που απειλεί να πάρει εφιαλτικές διαστάσεις. Ακριβώς. Και είναι πολύ λυπηρό αλλά και σοκαριστικό το ότι συμβαίνει στην Ευρώπη ένας πόλεμος με τέτοιους όρους το 2022. Όχι βέβαια ότι σταμάτησαν ποτέ οι πόλεμοι στον πλανήτη, απλώς αυτός τυχαίνει να εκτυλίσσεται δίπλα μας. Θα μου πεις, δεν το περίμενες; Ομολογώ πως όχι. Πίστευα ότι κάποιος, έστω την τελευταία στιγμή, θα είχε την ψυχραιμία να πει «ως εδώ, ας μη φτάσουμε στο χειρότερο». Δεν έχω ιδέα πώς θα εξελιχθεί όλο αυτό, πρέπει εντούτοις να είμαστε έτοιμοι για όλα, γιατί οπωσδήποτε θα μας επηρεάσει, σε πολλά επίπεδα.

— Αλήθεια, πώς μπορεί να λειτουργήσει το θέατρο σε συνθήκες πολεμικές, τι μπορεί να προσφέρει; Αυτή είναι μια ερώτηση που επαναλαμβάνω διαρκώς στον εαυτό μου. Ήδη από τη νεότητά μου η αντίληψή μου για το θέατρο είναι ότι πρέπει να έχει απόλυτη σχέση με τις κοινωνικές συνθήκες που επικρατούν στον χώρο και την κοινωνία όπου παρουσιάζεται. Αυτό, βεβαίως, προϋποθέτει ηθοποιούς και σκηνοθέτες με βαθιά παιδεία, και δεν εννοώ την ακαδημαϊκή αλλά κυρίως την πολιτισμική. Οι άνθρωποι αυτοί έχουν συνήθως πολύ σαφή κοινωνική και πολιτική θέση, η οποία καθορίζει και το έργο τους. Ένας κατεξοχήν τέτοιος σκηνοθέτης είναι ο Τερζόπουλος και είναι δώρο για έναν ηθοποιό να συνεργάζεται μαζί του, γιατί η άποψή του για την τέχνη, την αισθητική αλλά και την αντίσταση είναι ολιστική και αφορά τον κόσμο. Κάτω από τέτοιες συνθήκες, ναι, όταν το θέατρο επιτελεί τον κατεξοχήν εκπαιδευτικό και διαλεκτικό του ρόλο έχει να προσφέρει. Γι’ αυτό και έχω μεγάλη έννοια για τους ανθρώπους που έρχονται να μας δουν, για τον χρόνο και την προσοχή που μας αφιερώνουν, για τις προσδοκίες που έχουν από μια παράσταση.

— Το ελληνικό θέατρο φαινόταν να είναι πολύ στα πάνω του προτού ξεσπάσει η πανδημία. Ισχύει, παρότι η ποσότητα δεν συμβάδιζε πάντοτε με την ποιότητα. Και ήταν δυστυχώς και από τους χώρους που υπέστησαν περισσότερο τις συνέπειες της πανδημίας, όπως συνέβη με όλο τον καλλιτεχνικό χώρο. Αλλά σκεπτόμενη την άνθιση που ακολούθησε την οικονομική κρίση, λέω, ε και; Τι κάναμε πραγματικά για την κρίση εμείς οι καλλιτέχνες των παραστατικών ειδικά τεχνών τόσα χρόνια; Πρόκειται για ένα ερώτημα που με έχει απασχολήσει ιδιαίτερα. Δεν ξέρω τι μπορεί να έκανε καθένας σε προσωπικό επίπεδο, όμως η προσωπική στάση και ζωή του καθενός αργά ή γρήγορα αντικατοπτρίζεται και στη δουλειά του.

— Θα μπορούσε να ειπωθεί αυτό και για εκείνους τους γνωστούς ηθοποιούς και σκηνοθέτες που οδηγήθηκαν στη Δικαιοσύνη μετά τις καταγγελίες για σεξουαλικές παρενοχλήσεις και βιασμούς; Ήταν, άραγε, άγνωστα αυτά στον χώρο τόσο καιρό; Ναι, κατά κάποιον τρόπο θα μπορούσε. Όσο για το δεύτερο ερώτημα, μπορεί εγώ να μην αντιμετώπισα τέτοιες καταστάσεις, δεν ζούσα όμως μέσα σε μια γυάλα, ούτε ήμουν στον κόσμο μου. Δεν έπεσα, λοιπόν, από τα σύννεφα με αυτές τις αποκαλύψεις, παρότι με εξέπληξαν πράγματι ο βαθμός και η έκτα-

Χρειάζεται συνεχής και επίμονος αγώνας ώστε να ξεπεράσουμε αυτόν τον φόβο και τα ενοχικά σύνδρομα που τον συνοδεύουν, χρειάζεται επίσης μια άλλη παιδεία που να δημιουργεί ενεργούς και υπεύθυνους πολίτες.

ση που είχαν πάρει αυτά τα φαινόμενα. Πολύ μεγάλη σημασία έχει όμως και η επόμενη φάση στην οποία θα βρεθεί η ελληνική κοινωνία. Μια κοινωνία εξαιρετικά συντηρητική που μας ανατρέφει με τον φόβο, συνώνυμο του οποίου είναι η ενοχή. Όταν μεγαλώνουμε μέσα στο «μη», αν τολμήσουμε να παραβιάσουμε τις νόρμες, γεμίζουμε ενοχές και η ενοχή σε κρατά σιωπηλό και φοβισμένο. Οπότε επόμενο είναι να συμβαίνουν αυτά και ακόμα χειρότερα, και όχι μόνο στον θεατρικό χώρο, ας μην το περιορίζουμε εκεί. Η στιγμή που τέτοια αποστήματα ανοίγουν και σπάνε είναι, νομίζω, μια λύτρωση για την κοινωνία, η οποία βέβαια δεν είναι κάτι απρόσωπο, η κοινωνία είμαστε όλοι εμείς. Ένα πετραδάκι εσείς, ένα εγώ, ένα ο άλλος παρακάτω, κάτι αλλάζει. Το ζητούμενο είναι να πάρουμε ό,τι κερδήθηκε από αυτή την υπόθεση και να το κάνουμε πυξίδα, να κατανοήσουμε ότι πρέπει, ότι οφείλουμε να μιλάμε. Να κατανοήσουμε ταυτόχρονα το γιατί, πότε και πόσο μιλάμε αλλά και το γιατί σωπαίνουμε όταν το πράττουμε. Ωστόσο, όταν μπαίνουν μπροστά θέματα προσωπικής αξιοπρέπειας, σεβασμού και κάθε είδους κατάχρησης, και μάλιστα κατάχρησης στη διαχείριση μιας εξουσίας –και επανερχόμαστε εδώ στο έργο και το παιχνίδι εξουσίας που παίζεται εκεί–, τότε όχι μόνο επιβάλλεται να μιλάμε άφοβα αλλά και με όρους που πονάνε.

— Πόσο εύκολο είναι «να σπάσουμε τον τρόμο»; Καθόλου, ας μη γελιόμαστε. Όλοι φοβόμαστε στις δύσκολες συνθήκες που ζούμε, μη βρεθούμε ξαφνικά ξεκρέμαστοι, χωρίς δουλειά, απομονωμένοι, στιγματισμένοι. Έπειτα, δεν είναι μόνο οι καταγγελλόμενοι που απομονώνονται κοινωνικά, πολλές φορές αυτό συμβαίνει και με τους καταγγέλλοντες. Κάθε άνθρωπος όμως, και ειδικά εμείς οι καλλιτέχνες οφείλουμε να οραματιζόμαστε ένα καλύτερο αύριο και να προσπαθούμε γι’ αυτό. Οφείλουμε ακόμα να διακρίνουμε από μακριά το κακό όταν έρχεται καταπάνω μας αγριεμένο με μεγάλες δρασκελιές και να προειδοποιούμε γι’ αυτό. Διαφορετικά, ποιο το νόημα όσων κάνουμε; — «Μας εκπαιδεύουν να είμαστε φοβισμένοι», μου λέγατε σε μια παλιότερη συνέντευξη. Μα ναι, σκεφτείτε ότι η πρώτη λέξη που μαθαίνουμε ως παιδιά είναι το «μη», αντί να ενθαρρυνόμαστε να εξερευνούμε ελεύθερα το μυαλό, το σώμα, τις αισθήσεις, τις επιθυμίες, τις δυνατότητές μας. Χρειάζεται συνεχής και επίμονος αγώνας ώστε να ξεπεράσουμε αυτόν τον φόβο και τα ενοχικά σύνδρομα που τον συνοδεύουν, χρειάζεται επίσης μια άλλη παιδεία που να δημιουργεί ενεργούς και υπεύθυνους πολίτες. Μη νομίζετε ότι εγώ που σας τα λέω αυτά δεν έχω ανασφάλειες και αγωνίες, αλίμονο, προσπαθώ όμως να τις ξεπερνώ δημιουργικά, διότι και αυτό είναι εφικτό υπό κάποιες συνθήκες. Το σημαντικό είναι καταρχάς να μπορείς να αναγνωρίζεις τους φόβους σου, γιατί μόνο έτσι θα καταφέρεις να τους αντιμετωπίσεις αποτελεσματικά. Το θέατρο βοηθά σε αυτό, σε κάνει ανθεκτικότερο στην κρίση των άλλων. Αν και, τελικά, μικρή σημασία έχει το «τι θα πει ο κόσμος» μπροστά στα βασικά της ζωής.

— Αισιοδοξείτε για το μέλλον; Θα έλεγα πως ναι, παρόλα τα δυσάρεστα που μας συμβαίνουν. Νεότερη, ξέρετε, ήμουν πολύ πιο απαιτητική και απόλυτη. Μεγαλώνοντας απέκτησα πολύ περισσότερη υπομονή, ανεκτικότητα, αποδοχή και κατανόηση για τα ανθρώπινα πράγματα αλλά και μεγαλύτερη ελπίδα.

Θέατρο

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

INFO «Alarme» Σκηνοθεσία - σκηνική εγκατάσταση δραματουργική σύνθεση: Θεόδωρος Τερζόπουλος Κοστούμια: Λουκία Μουσική: Παναγιώτης Βελιανίτης Φωτισμοί: Θεόδωρος Τερζόπουλος, Κωνσταντίνος Μπεθάνης Υπεύθυνη παραγωγής: Μαρία Βογιατζή Φωτογραφίες: Johanna Weber, Μαριλένα Σταφυλίδου Ερμηνεύουν: Σοφία Χιλλ, Αγλαΐα Παππά, Τάσος Δήμας Θέατρο Άττις Λεωνίδου 7, Μεταξουργείο, 210 5226260 www.attistheatre. com Από 4/3 Ημέρες & ώρες παραστάσεων: Τετ.Σάβ. 21:00, Κυρ.

19:00

3.3.22 – lifo

51

SOUNDTRACK

Κ

τητα. Ο Bruno του τραγουδιού είναι ο απόκληρος θείος της, του οποίου η προφητική δύναμη τρόμαξε τόσο και τους συγγενείς του και τους κατοίκους της κοινότητας που αναγκάστηκαν να τον απομακρύνουν από τους κόλπους της, απομονώνοντάς τον. Στο κομμάτι ακούγονται όλες οι περίεργες ιστορίες και το κουτσομπολιό που τον ακολουθεί. Και αυτό είναι που κάνει την επιτυχία του τόσο ιδιάζουσα. Δεν πρόκειται για ένα σόλο κομμάτι από την ηρωίδα ή τον ήρωα της ταινίας, ούτε καν για μια συναισθηματική μπαλάντα από αυτές που συνηθίζει η Disney αλλά για ένα πολυφωνικό τραγούδι στον ρυθμό της σάλσα με κεντρικό θέμα έναν μεσήλικο άντρα. Ούτε ο δημιουργός του, ο ηθοποιός και συνθέτης Lin-Manuel Miranda που έχει καταγωγή από το Πουέρτο Ρίκο και το Μεξικό, πίστευε ότι το συγκεκριμένο τραγούδι θα δημιουργούσε τόσο ντόρο. Όταν έπρεπε να στείλουν ένα κομμάτι αντιπροσωπευτικό της ταινίας για τις υποψηφιότητες των φετινών Όσκαρ, μαζί με το στούντιο αποφάσισαν να στειλουν το «Dos Oruguitas». Έτσι, ο «Bruno», παρά την τεράστια επιτυχία του, δεν θα έχει τη δυνατότητα να βραβευτεί εκεί. Είναι η δεύτερη φορά που ο Miranda συνθέτει μουσική για την Disney. Είχε γράψει τα τραγούδια για την ταινία Moana τo 2016.

Μουσική

ανείς δεν περίμενε ότι το 2022 ένα τραγούδι από μια ταινία κινουμένων σχεδίων της Disney θα κυριαρχούσε στα αμερικανικά και βρετανικά τσαρτ για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα. Το «We don’t talk about Bruno» που ακούγεται στο φιλμ Encanto σπάει κάθε ρεκόρ και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού και τίποτα δεν φαίνεται ικανό να το ρίξει από την κορυφή, τουλάχιστον σύντομα. Στη Βρετανία, μάλιστα, δεν είχε ξανασυμβεί να ανέβει τόσο ψηλά ένα κομμάτι από παιδική ταινία κινουμένων σχεδίων. Και δεν είναι μόνο το συγκεκριμένο που κάνει αυτά τα τεράστια νούμερα, όλα τα τραγούδια του φιλμ φιγουράρουν σε υψηλές θέσεις, ενώ το σάουντρακ κατάφερε να αφήσει πίσω του πολυσυζητημένα άλμπουμ όπως το «30» της Adele που είχε σίγουρη την πρωτιά μετά από τόση προώθηση. Τελικά αρκέστηκε στις δεύτερες θέσεις. Η διεθνής επιτυχία του «Bruno» είναι ένα από αυτά τα αξιοπερίεργα των τσαρτ που δημιουργούν απορίες σε όποιον τα παρακολουθεί. Η ταινία κυκλοφόρησε πέρσι τον Νοέμβριο. Η υπόθεση του Encanto αφορά μια σπιρτόζα έφηβη, τη Mirabel Madrigal, που ζει σε μια μικρή κοινότητα στην Κολομβία μαζί με τη μαγική οικογένειά της – είναι η μόνη που δεν έχει κάποια ξεχωριστή ικανό-

απο th maρια παππα

52 lifo – 3.3.22

Πρέπει να μιλήσουμε για τον Bruno Πώς από μια ταινία της Disney δημιουργήθηκε το πρώτο μεγάλο χιτ του 2022.

Ο «Bruno» γεννήθηκε στο λεπτό. Κατά τη διάρκεια της εβδομαδιαίας βιντεοκλήσης, οι σκηνοθέτες της ταινίας ζήτησαν από τον Miranda να συνθέσει κάτι ρυθμικό και χορευτικό για να ανεβάσει την ενέργεια στο μέσον της ταινίας. Εκείνος τους έπαιξε αμέσως στο πιάνο τις τρεις πρώτες συγχορδίες του τραγουδιού. Εκ πρώτης όψεως, αν και η επιτυχία του φαίνεται απρόσμενη, τελικά δεν πρέπει να προκαλεί και τόσο μεγάλη εντύπωση – το αντίθετο. Οφείλεται σε έναν συνδυασμό στοιχείων και τάσεων που εμφανίζονται τελευταία στην ποπ κουλτούρα. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι πρόκειται για ένα παιδικό τραγούδι από μια δημοφιλή ταινία κινουμένων σχεδίων. Ή ότι είναι αυτό που ονομάζεται novelty song και υπήρχε από παλιά στα τσαρτ, κοινώς κολλητικό χαζοτράγουδο, ή και ότι μπορεί να γίνει meme, κάτι που είναι must στη σύγχρονη ψηφιακή εποχή. Το μυστικό της επιτυχίας του όμως είναι πιο σύνθετη υπόθεση. Η Disney είναι αυτήν τη στιγμή το μεγαλύτερο στούντιο στον κόσμο. Λίγο πριν χτυπήσει η πανδημία αγόρασε τα δικαιώματα της Marvel και του Star Wars, των πιο εμπορικών franchises της σύγχρονης εποχής και βρίσκεται πίσω από τις έντεκα από τις δεκαπέντε ταινίες που έκαναν τα περισσότερα streams το 2021. Πριν από το «Bruno», το μοναδικό τραγούδι από παιδική ταινία του στούντιο που είχε καταφέρει να πάει στο Νο 1 του Hot100 ήταν το «A whole new world» από τον Aladdin το 1993. Το «Bruno» ξεπέρασε μέχρι και το «Let it go» του Frozen το 2014, που θεωρήθηκε φαινόμενο την τελευταία δεκαετία. Εν μέρει, σε αυτό βοήθησε και το TikTok. Το κομμάτι έγινε πρώτα viral εκεί, κι αυτό είναι κάτι που επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό τις σημερινές επιτυχίες. « Έχει θεατρικότητα, ιδιαιτερότητα, χιούμορ, έκπληξη και σε προσκαλεί να κάνεις roleplay», εν ολίγοις όλα όσα λατρεύουν στην κινέζικη πλατφόρμα, όπως γράφουν στο «Atlantic». Επιπλέον, παρά τον φαινομενικά ανάλαφρο τόνο του, κρύβει ένα σοβαρό μήνυμα. Μιλάει για ένα θέμα-ταμπού που βιώνουν οι περισσότερες οικογένειες, γι’ αυτά τα παρεξηγημένα μέλη στους κόλπους μιας οικογένειας που ξαφνικά γίνονται θέμα κουτσομπολιού επειδή δεν ταιριάζουν με τους υπόλοιπους ή αντιμετωπίζουν προβλήματα, έτσι τα απομακρύνουν – πιθανόν εξαιτίας της ψυχικής τους υγείας. Ο ακροατής ταυτίζεται αυτόματα. Δεν θα γινόταν τόσο σαρωτικό χιτ αν δεν υπήρχαν και τα λάτιν στοιχεία στον ρυθμό του. Ίσως να μην απασχολούσε τόσο πολύ κόσμο έξι χρόνια πριν από την εμφάνιση του «Despacito», δήλωσε η πρόεδρος του Billboard, Leila Cobo. Το «We don’t talk about Bruno» είχε την τύχη να βγει μια εποχή που η κυριαρχία της latin pop στα τσαρτ της Δύσης είναι πλέον αδιαμφισβήτητη. Τέλος, κανείς δεν πρέπει να ξεχνάει ότι βρισκόμαστε στην εποχή του streaming, όπου κάθε παιδί μπορεί να το βάζει να παίζει ασταμάτητα μέσα από το Spotify και τις ανάλογες μουσικές πλατφόρμες, κάτι που δεν μπορούσε να κάνει παλιότερα. Για τους μεγάλους μπορεί να ακούγεται σαν μαρτύριο, αλλά ελάχιστη σημασία έχει για τα παιδιά, από τη στιγμή που θα τους κολλήσει κάτι. Και πού ξέρει κανείς, αυτό μπορεί να συμβεί και σε κάποιον μεγάλο.

717

ΤΈΣΣΕΡΑ ΝΈΑ ΜΠΑΡ ΠΟΥ ΜΑΣ ΒΓΆΖΟΥΝ ΕΚΤΌΣ ΚΈΝΤΡΟΥ Η ΑΘΉΝΑ ΈΧΕΙ ΕΔΏ ΚΑΙ ΚΑΙΡΌ ΚΟΡΥΦΑΊΑ ΜΠΑΡ ΣΚΗΝΉ, ΠΟΥ ΈΧΕΙ ΑΡΧΊΣΕΙ ΝΑ ΑΠΛΏΝΕΤΑΙ ΚΑΙ ΑΡΚΕΤΆ ΠΙΟ ΠΈΡΑ ΑΠΌ ΤΟ ΣΎΝΤΑΓΜΑ ΚΑΙ ΤΑ ΠΈΡΙΞ ΤΟΥ. ΑΠΌ ΤΗΝ ΗΛΙΟΎΠΟΛΗ ΜΈΧΡΙ ΤΟ ΠΕΡΙΣΤΈΡΙ, ΚΆΠΟΙΕΣ ΝΈΕΣ ΔΙΕΥΘΎΝΣΕΙΣ ΔΕΊΧΝΟΥΝ ΌΤΙ ΔΕΝ ΣΥΜΒΑΊΝΟΥΝ ΌΛΑ ΠΛΈΟΝ ΣΤΟΝ ΟΜΦΑΛΌ ΤΗΣ ΠΌΛΗΣ.

LOOKBOOK PERSONAL SHOPPER HEALTH 3.3.22 – lifo

53

the coal mine

ΠΟΛΗ

54 lifo – 3.3.22

Στις αρχές της δεκαετίας του ‘30, στη συνοικία της Ανθούπολης αρχίζει να λειτουργεί ένα λιγνιτωρυχείο που κατά την περίοδο της Κατοχής θα πωληθεί σε Ιταλούς. Λόγω των ζημιών, των ρωγμών, ακόμα και των καθιζήσεων που προκαλούνται στα σπίτια τους, οι κάτοικοι θα εξεγερθούν ενάντια στις εξορύξεις την άνοιξη του ‘56 και θα τις σταματήσουν. Αυτή είναι η σύντομη ιστορία που εξηγεί γιατί μπορεί να ακούσετε να αποκαλούν την Ανθούπολη «κάρβουνο», γιατί το νέο μπαρ του Περιστερίου βαφτίστηκε The Coal Mine καθώς και τον λόγο που κάνει δοκιμές για να μετατρέψει την καρμπονάρα σε χαρακτηριστικό του πιάτο. Γέννημα-θρέμμα της περιοχής, ο Σπύρος Κατσιβέλης μετράει πάνω από δύο δεκαετίες πίσω από τις μπάρες, έτσι πολύ πρόσφατα αποφάσισε να στήσει τη δική του με περισσότερες από διακόσιες ετικέτες ουίσκι από Σκωτία, Ιρλανδία, Αμερική, Καναδά, Ιαπωνία, Ταϊβάν, Ιταλία, Βέλγιο, Σουηδία, Ινδία. Ήθελε να αποφύγει τα σημεία-περαντζάδες της περιοχής και βρήκε έναν χώρο τριάντα έξι τετραγωνικών απέναντι από μια μεγάλη πλατεία. Από τα ηχεία του βγαίνουν ηλεκτρονικοί, soul, funk και rap ήχοι. Έχει μια λίστα με cocktails επιμελημένα από τον Αλέξανδρο Γκικόπουλο, με συνταγές όπως το «Revolution» για το οποίο μπλεντάρουν δύο premium μπέρμπον, προσθέτουν το δικό τους σιρόπι από καραμελωμένα φουντούκια και ένα ακόμα σιρόπι από cookies, έλαια και bitters. Στόχος του δημιουργού του νέου και cosy ουισκάδικου της πόλης είναι να μας προτείνει τρόπους ώστε να πίνουμε ουίσκι όλο τον χρόνο, να μας κατευθύνει και να μας προσφέρει ένα whiskey soda, καταρρίπτοντας το κλισέ που θέλει αυτό το απόσταγμα να είναι κατάλ-

ληλο μόνο για τον βαρύ χειμώνα. Έχει όμως και πολλές ετικέτες σε ρούμι και τζιν, αν δεν πείθεστε με τίποτα.

The Coal Mine, Αγίου Κηρύκου 2, Περιστέρι, 210 5780460

ΈΝΑ CRAFT BREWERY ΜΈΣΑ ΣΕ ΈΝΑ ΠΑΛΙΌ ΣΙΔΗΡΟΥΡΓΕΊΟ ΤΗΣ ΗΛΙΟΎΠΟΛΗΣ

Μόλις λίγα βήματα από το μετρό του Αγίου Δημητρίου, χωμένο σε ένα στενό της Ηλιούπολης χωρίς πιάτσα εξόδου κοντά, δημιουργήθηκε ένα μπαρ ειδικού σκοπού. Η Ελευθερία και ο Τάσος Παπαδάκης μαζί με τον Γιάννη Ψιμούλη, που ξεκίνησε την ενασχόλησή του με την μπίρα ως homebrewer, έστησαν ένα taproom.

Paragon Brewery & Taproom, Λεμεσού 3, Ηλιούπολη, 6906 208212

ΈΝΑ LISTENING BAR ΣΤΗΝ ΑΓΊΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΉ paragon brewery & taproom

από τη ζωη παρασιδη φωτο: γιωργοσ αδαμοσ

ΈΝΑ COZY ΟΥΙΣΚΆΔΙΚΟ ΣΤΟ ΠΕΡΙΣΤΈΡΙ

Ακούμε τη μουσική που επιλέγουν πεντακάθαρα, βλέπουμε να φτιάχνουν μπροστά μας την μπίρα που βάζουν στο ποτήρι μας, μας δίνουν να δοκιμάσουμε ουίσκι από την Ινδία, έχουν και ψαγμένο bar food. Αυτά συμβαίνουν πλέον και εκτός κέντρου, έτσι που πλέον δεν έχει τόσο νόημα ο όρος «συνοικιακό μπαρ».

Το Paragon είναι αυτό που λέμε «από την παραγωγή στην κατανάλωση», αφού την ώρα που απολαμβάνετε την μπίρα σας θα δείτε κίνηση, ίσως και υδρατμούς από το μικροζυθοποιείο, το οποίο χωρίζεται από την μπάρα του taproom με μια κατασκευή από γυαλί και σιδερένιες καμάρες. Σε συνεργασία με την αρχιτέκτονα Μαντώ Σαμίου, μετέτρεψαν ένα παλιό σιδηρουργείο τριακοσίων είκοσι τετραγωνικών σε έναν εντυπωσιακό χώρο που σέβεται το industrial παρελθόν του. Με έμπνευση από τα ταξίδια τους και σε αμερικάνικα πρότυπα, το craft brewery που έστησαν δεν θυμίζει τις μπιραρίες στις οποίες έβγαιναν οι Αθηναίοι στο παρελθόν. «Δεν θέλουμε να βαραίνει ο κόσμος με λουκάνικα, θέλουμε να γεύονται τις μπίρες μας, να καταλαβαίνουν τις γεύσεις και τα αρώματά τους», όπως λένε. Αυτό που σκέφτονται να σερβίρουν μελλοντικά είναι πίτσα από ξυλόφουρνο, και μόνο. Όσο για τις μπίρες που παράγει η πρώτη μικροζυθοποιία με taproom των Νοτίων Προαστίων, η μία είναι η crispy και δροσιστική helles lager «Riviera», η φρούτωδης και ελαφρώς πικρή «Falifornia» -μια american pale ale που είναι και το μεγάλο τους σουξέ γιατί «καλύπτει και τους αρχάριους αλλά και τους προχωρημένους που θέλει να ξεκινήσουν με κάτι ελαφρύ»-, η πιο πικρή και πιο φρουτώδης «Άρρηκτος», μια India pale ale που έχουν φτιάξει σε συνεργασία με τη ζυθοποιία Αναστασίου από τα Βόρεια. Φιλοξενούν άλλες επτά μπίρες της φιλοσοφίας τους, που σερβίρονται απευθείας από την κάνουλα και δέκα μπουκάλια που ανανεώνονται κάθε βδομάδα. Μπορούν να σας δώσουν να δοκιμάσετε πριν επιλέξετε τι θα παραγγείλετε, ενώ θα βρείτε προτάσεις από 3 ευρώ έως 55 που κοστίζει μια βέλγικη, δυσεύρετη και ελαφρώς ξινή μπίρα ανοιχτής ζύμωσης την οποία έχουν προμηθευτεί. Δουλεύοντας με self service εξυπηρέτηση, προσφέρουν επίσης κρασί και premium ετικέτες σε ουίσκι, προκειμένου να μη σπάνε οι παρέες αν ανάμεσά τους υπάρχουν και κάποιοι που δεν είναι λάτρεις της μπίρας. Όσο για τις μουσικές που επιλέγουν, ξεκινάνε με old school hip-hop και περνάνε στην irish και τη ska punk.

Στη Νέα Υόρκη, στο Τόκιο, στο Λονδίνο, στο Δουβλίνο, στη Ρώμη, στο Άμστερνταμ υπάρχουν κάποια μπαρ που δίνουν έμφαση στον ποιοτικό ήχο, τόσο ώστε εκείνοι που τα ανοίγουν να επενδύουν τουλάχιστον το μισό -μπορεί και παραπάνω- από το budget τους στον εξοπλισμό που χαρίζει άψογη ακουστική στον χώρο τους. Αυτά είναι τα λεγόμενα audiophile bars, και το πρώτο που αυτοπροσδιορίζεται ως τέτοιο στην Αθήνα κρύφτηκε σε ένα εμπορικό κέντρο της Αγίας Παρασκευής. Στα τριάντα τρία του χρόνια και σε τριάντα δύο μακρόστενα τετραγωνικά μέτρα, ο Βασίλης Τσομπανίδης παίζει από Pink Floyd μέχρι Χατζιδάκι από τη συλλογή βινυλίων του. «Γεννήθηκα και μεγάλωσα εδώ, είναι η γειτονιά μου, από την οποία έλειπε όλα αυτά τα χρόνια ένα μπαρ με ρετρό αισθητική, που θα μπορούσε να καλύψει την ανάγκη για καλή μουσική, για ποιοτικό αλλά προσιτό ποτό. Όσο για τα μπαρ που επενδύουν στον ήχο τους, πιστεύω ότι τα επόμενα χρόνια θα αποτελέσουν τάση». Επιστρέφοντας από το Δουβλίνο στο οποίο

Finos Audiophile & Gallery Bar, Αγίου Ιωάννου 63 & Ελευθερίας 1, Αγία Παρασκευή, 6993 000272

ΈΝΑ ΜΠΑΡ ΑΝΆΜΕΣΑ ΣΤΟ ΚΛΑΣΙΚΌ ΚΑΙ ΤΟ ΜΟΝΤΈΡΝΟ ΣΤΟ ΝΈΟ ΨΥΧΙΚΌ

Ένας από τους πιο εμβληματικούς bartenders της ελληνικής σκηνής, ο Χρήστος Χουσέας, επέστρεψε δυναμικά αναλαμβάνοντας την επιμέλεια ενός μπαρ που ισορροπεί ανάμεσα στο χθες και το σήμερα, από την εμφάνισή του μέχρι τα ποτά του. Με τη σχεδιαστική υπογραφή της DK architects και με την Αθηνά Συνεσίου στη διακόσμηση, το Zebra έχει ντυθεί με ταπετσαρίες, έχει αρκετές εξωτικές πινελιές, βελούδινα καθίσματα και μια επιβλητική, χάλκινη, ανάγλυφη και φλοράλ μπάρα, ενώ κρύβει και μια κομψή αυλή. Ένας ακόμα σημαντικός bartender, ο Ηλίας Μαρινάκης, ετοιμάζει τόσο κλασικές συνταγές όσο και τις twisted εκδοχές τους. Η παραλλαγή του Mai Tai που στη λίστα αναγράφεται ως «Palo Santo» και εντυπωσιάζει καθώς καπνίζεται μπροστά μας, το Ν&F last words φτιαγμένο από μεσκάλ εμπλουτισμένο με φράουλα, με καβουρδισμένο ανανά, μαστίχα, Aperol, λικέρ Chartreuse, λάιμ, μαύρο πιπέρι, καθώς και το rhum & tati με παλαιωμένο ρούμι και rhum agricole, με Aperol, μπανάνα και φύλλα σύκου εμπλουτισμένα με amontillado, με τόνκα και νέκταρ αμυγδάλου είναι από τις ιδιαίτερες προτάσεις του που πρέπει να δοκιμάσετε. Όσο για το bar food του με τις διεθνείς επιρροές,

Cool Jerk

Μοναδικό street food, straight outta Jamaica.

Τ

zebra

finos audiophile & gallery bar εργάστηκε ως bar manager σε μεγάλο όμιλο, αποφάσισε να κάνει το πρώτο δικό του βήμα και να στήσει έναν ατμοσφαιρικό χώρο δίνοντάς του το όνομα Finos, μια λέξη που ο ίδιος χρησιμοποιεί όταν θέλει να περιγράψει «κάτι που είναι ωραίο και ολοκληρωμένο». Στην κάβα του υπάρχουν επιλογές πέρα από τις βασικές σε ουίσκι, ρούμι και τζιν, τα cocktails του είναι κλασικά με διακριτικά twists προκειμένου να καταφέρει να προσφέρει negroni, boulevardier και singapore sling ακόμα και σε εκείνους που δεν θα τα έχουν δοκιμάσει ή δεν θα τα επέλεγαν αυθόρμητα. Για παράδειγμα, κάνει το old fashioned πιο εύκολο και ‘80s με καναδέζικο ουίσκι και μαρασκίνο. Παράλληλα έχει στη συλλογή του premium βερμούτ και μια σύντομη οινική λίστα φτιαγμένη μόνο από ετικέτες του γαλλικού αμπελώνα. Ετοιμάζει και μερικά κρύα πιάτα ως συνοδευτικά όσων προσφέρει το μπαρ, καρπάτσιο μοσχάρι, vitello tonnato και λίγα γαλλικά τυριά. Παππούς του ήταν ο Βασίλης Δημητρίου, ο ζωγράφος των χαρακτηριστικών αφισών του κινηματογράφου Αθήναιον. Εκτός από το αξιοθαύμαστο hi -fi σκηνικό που έχει να επιδείξει, το Finos είναι ένα μπαρ που σκοπεύει να λειτουργήσει και ως γκαλερί, με τα πρώτα του έργα να είναι εικοσιπέντε από αυτές τις αφίσες-κληρονομιά, τις οποίες ο Βασίλης Τσομπανίδης έχει ψηφιοποιήσει και διαθέτει σε αριθμημένα αντίτυπα. Στην πορεία, σκοπός του είναι να συνεργαστεί με νέους Έλληνες καλλιτέχνες, ζωγράφους και φωτογράφους με αισθητική που θα συνάδει με αυτή του μπαρ. Ένα άλλο ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι έχει δύο εισόδους, τη μία στη στοά του εμπορικού κέντρου και την άλλη, την κεντρική, στον πεζόδρομο παραπλεύρως του κτιρίου, οπότε θα δείτε κόσμο να κοιτάει μέσα από την dark πρόσοψή του και μετά να κάνει τον κύκλο, ακολουθώντας τη μουσική, που ακούγεται από τη δευτερεύουσα πόρτα του κάθε φορά που ανοίγει. Είναι κι αυτό ένα κομμάτι της γοητείας του.

Πάντως, μπορείτε να το βρείτε πιο εύκολα από την οδό Ελευθερίας.

Σωκράτους 2, Χαλάνδρι, 211 4186044

Cool Jerk chalandri

cooljerk_chalandri

ξεχωρίζουν τα mini burgers με black angus, διπλό μπέικον, διπλό τσένταρ και καραμελωμένα κρεμμύδια και οι κροκέτες μπακαλιάρου με μαύρο σκόρδο, λεμόνι, πάνκο και μπεσαμέλ από μελάνι καλαμαριού. Όπως και το Finos της Αγίας Παρασκευής έτσι και το Zebra του Νέου Ψυχικού έχει δώσει σημασία στον ήχο του, που «είναι ένας από τους πιο καθαρούς της πόλης», όπως δηλώνει η ομάδα του. Η μουσική του έχει συνήθως funk και soul κατεύθυνση, ενώ τα decks του αναλαμβάνουν DJ-ζωντανοί θρύλοι της αθηναϊκής νύχτας όπως ο Quentin και ο Iznogood.

ίποτα δεν είναι πιο cool από το καλό φαγητό. Κι όταν αυτό το φαγητό σε μεταφέρει στους δρόμους της Τζαμάικας, τότε μάλλον γίνεται αγαπημένο street food. Ο Στάθης Χρηστίδης μετέφερε στο Χαλάνδρι όλη του την εμπειρία από τα ταξίδια του στο εξωτερικό και κυρίως μια ολόκληρη κουλτούρα βγαλμένη από την Καραϊβική. Ναι, το φαγητό είναι απόλαυση, αλλά στο Cool Jerk αυτή η απόλαυση είναι ένα ταξίδι στην άλλη πλευρά του πλανήτη. Και παρά την απόσταση, οι γεύσεις σε κάνουν να νιώθεις μια μοναδική οικειότητα. Τα κρέατα που μαρινάρονται με δεκάδες μπαχαρικά ψήνονται αριστοτεχνικά στα κάρβουνα, για να καραμελώσει η μαρινάδα τους, και στη συνέχεια καπνίζονται, αποκτώντας αυτήν τη χαρακτηριστική jerk νοστιμιά που σε κάνει να κλείνεις τα μάτια και να ονειρεύεσαι την Τζαμάικα. Πρέπει να ξεκινήσεις τη δοκιμή σου από τις φτερούγες κοτόπουλο με σάλτσα ανανά και, φυσικά, να αφεθείς στη μαγεία του Jerk chicken ή του Jerk pork steak (επιλέγεις το κρέας που θέλεις), που και τα δύο μαρινάρονται σε τζαμαϊκανά μπαχαρικά και συνοδεύονται από ρύζι και καλαμπόκι σχάρας. Φανταστική επιλογή και οι γαρίδες με σάλτσα tamarind και mango, ενώ οι American style lovers θα ξετρελαθούν με την εκδοχή Mac & cheese του Cool Jerk με γαρίδες, μπαχαρικά, τσένταρ, καπνιστό τυρί και μυρωδικά. Όλα αυτά συμβαίνουν σε μια ανοιχτή κουζίνα, όπου ο Στάθης και η ομάδα του δημιουργούν γεύσεις αξέχαστες, τόσο διαφορετικές αλλά και τόσο κοντά στη δική μας γαστρονομική αναζήτηση. Αν, μάλιστα, είσαι από αυτούς που συνδέουν το street food με την εικόνα του σάντουιτς, μπορείς να επιλέξεις οποιοδήποτε Jerk κρέας σε αυτή την εκδοχή. Και επειδή το Cool Jerk θέλει να σε μεταφέρει κυριολεκτικά στην Τζαμάικα, μπορείς να πάρεις μέρος στον Insta διαγωνισμό και να κερδίσεις ένα ταξίδι για δύο σε μία από τις πιο ονειρεμένες γωνιές του πλανήτη. Μέχρι τότε, οι γεύσεις σε ταξιδεύουν με τον δικό τους τρόπο.

Zebra , Περικλέους 7, Νέο Ψυχικό, 6986 391009 3.3.22 – lifo

55

MARKET RESEARCH

PERSONAL SHOPPER î

ó

HUGO

Cycladic Shop

Φόρεμα με printμονόγραμμα. www.hugoboss.com

Σκουλαρίκιακερασάκια σχεδιασμένα από τη Μαργαρίτα Μυρογιάννη.

ö

www.cycladic.gr

Prada Candy Florale Eau de Toilette. Στα καταστήματα καλλυντικών

ñ

FOREO Συσκευή για μασάζ προσώπου UFO 2. Στα καταστήματα καλλυντικών

Διάκριση της ΔΩΔΩΝΗ στα Healthy Diet Awards 2022 Τρεις σημαντικές διακρίσεις απέσπασε η ΔΩΔΩΝΗ στο πλαίσιο των «Ηealthy diet Awards 2022», ενός θεσμού που έχει ως στόχο την επιβράβευση εταιρειών για την αριστεία και την καινοτομία τους σε προϊόντα που προάγουν την ισορροπημένη και υγιεινή διατροφή, αποδεικνύοντας για ακόμα μία χρονιά την υψηλή ποιότητα και μοναδική διατροφική αξία των προϊόντων της. Αναλυτικότερα, μετά την αξιολόγηση, τα προϊόντα ΔΩΔΩΝΗ που αναδείχτηκαν είναι το Γαλοτύρι ΔΩΔΩΝΗ με Gold στην κατηγορία «Dairy Products», το ΔΩΔΩΝΗ Στραγγιστό 2% χωρίς λακτόζη με Bronze στην κατηγορία «Free from or Low Food Products» και το ΔΩΔΩΝΗ Ελαφρύ με Βronze στην κατηγορία «Light Dairy Products». Συνεχίζοντας δυναμικά την ανοδική πορεία που καταγράφει για περισσότερο από μισό αιώνα, η ΔΩΔΩΝΗ παραμένει πιστή στις αξίες της για τη δημιουργία αυθεντικών και ποιοτικών γαλακτοκομικών προϊόντων, με κύριο μέλημα την άριστη ποιότητα και μοναδική γεύση, ξεχωρίζοντας τόσο στην εγχώρια όσο και στη διεθνή αγορά.

ï

Sky Premium Life Συμπλήρωμα διατροφής Queen Venus. Στα φαρμακεία

î

Gucci Από τη συλλογή Άνοιξη/Καλοκαίρι 2022. Σε επιλεγμένα καταστήματα οπτικών

Η Lidl Ελλάς ενώνει τις δυνάμεις της με τη We4All για το περιβάλλον

ô

Kalogirou Γόβες Amina Muaddi Begum. Στο εμπορικό κέντρο Golden Hall

î

Herschel Σακίδιο Retreat. www.newcult.gr

56 lifo – 3.3.22

Στο πλαίσιο της περιβαλλοντικής υπευθυνότητας στον δρόμο για ένα καλύτερο αύριο η Lidl Ελλάς εγκαινιάζει συνεργασία με τον μη κερδοσκοπικό περιβαλλοντικό οργανισμό We4all και παρουσιάζει την πρωτοποριακή περιβαλλοντική καμπάνια #kaliterosimera με στόχο την αποκατάσταση και περιβαλλοντική ανάπτυξη των πυρόπληκτων και γύρω περιοχών. Δημιουργώντας μια ισχυρή ανθρώπινη αλυσίδα αγάπης για το περιβάλλον, η Lidl Ελλάς καλεί τους χρήστες του Twitter να ενωθούν για έναν κοινό σκοπό. Συγκεκριμένα, για κάθε tweet ή retweet με το hashtag #kaliterosimera και mention τη @Lidl_Hellas_ η εταιρεία δεσμεύεται να φυτέψει ένα νέο δέντρο στα ελληνικά δάση σε συνεργασία με τον μη κερδοσκοπικό περιβαλλοντικό οργανισμό We4All.

ΈΧΕΙΣ ΓΟΎΣΤΟ

Joseph, από τι απαρτίζεται το σύμπαν σου; Πραγματικά, δεν ξέρω πλέον. Από μια διαρκή αναζήτηση ίσως; Νιώθω πως είναι μια πολύ καλή ευκαιρία για να απαντήσω κάτι εντυπωσιακό και τρελό, αλλά μάλλον απέτυχα. Δεν μπορώ να αγνοήσω το τι συμβαίνει γύρω μας, επιθυμώ να καταλάβω όμως τη θέση μου σε αυτό.

Joseph Powell Μουσικός (Youth Valley)

Πες μας μερικά πράγματα για τους Youth Valley. Σχηματιστήκαμε το 2019 στην Αθήνα και η μουσική μας κινείται ανάμεσα σε διαφορετικά genres, από new wave και post punk μέχρι ’80s indie rock – σκεφτείτε λίγο The Cure ή The Smiths, αλλά με πιο shoegaze κιθάρες, που θυμίζουν ίσως μπάντες όπως οι DIIV. Το πρώτο μας EP, «Youth Valley», κυκλοφόρησε πριν από περίπου έναν χρόνο. Η μπάντα αποτελείται από τρία άτομα, τρεις φίλους, τον Dean, τον George κι εμένα. Τα τραγούδια της μπάντας αφορούν τον εσωτερικό διάλογο και την αντιμετώπιση τραυματικών εμπειριών. Τι φοράς σήμερα και πόσο κοστίζει; Μεταποιημένο κοστούμι του πατέρα μου, Thermal Φανελάκι Rib Marks & Spencer (€20), παπούτσια Dr. Martens (€100) και ένα κρεμαστό Sheandshe Jewelry. Πού πηγαίνεις τώρα; Στο στούντιο, να γράψω δεύτερες φωνές για το επερχόμενο single των Youth Valley με τίτλο «I don’t want to go out with you, Veronica», που θα κυκλοφορήσει μέχρι το τέλος της άνοιξης! @jokanaan_my_love

από τηn αφροδιτη σακκα

φωτο: παρισ ταβιτιαν

Διαβάστε ολόκληρη τη συνέντευξη στο lifo.gr.

3.3.22 – lifo

57

HEALTH

από την αλεξία σβώλου

Η νέα πραγματικότητα της συμβίωσης με τον κορωνοϊό ξεκινά την ώρα που στην Ουκρανία βομβαρδίζονται άμαχοι Όλος ο κόσμος αδημονούσε να διανύσει το τελευταίο μίλι της πανδημίας, όταν ο κορωνοϊός θα μετατρεπόταν σε ενδημική νόσο, ο συναγερμός θα έληγε και θα μαθαίναμε να συμβιώνουμε ειρηνικά με τον ιό. Αν και αυτή η στιγμή δεν έχει φτάσει ακόμα, το σίγουρο είναι ότι είμαστε σε τροχιά «απελευθέρωσης» από τον ιό, γεγονός ευχάριστο, που δυστυχώς συνέπεσε με μια δραματική ιστορική στιγμή για την Ευρώπη, καθώς είναι σε εξέλιξη η εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία.

Ε

νώ ο Ρώσος Πρόεδρος σκληραίνει τη στάση του και οι παράπλευρες απώλειες του πολέμου πληθαίνουν, δημιουργώντας ένα κλίμα αβεβαιότητας και φόβου, η πανδημία ακολουθεί πορεία αποκλιμάκωσης. Βέβαια, η αναπληρώτρια υπουργός Υγείας Μίνα Γκάγκα θυμίζει ότι δεν είμαστε ακόμα έτοιμοι να κηρύξουμε το τέλος της πανδημίας, όπως έπραξε η Μεγάλη Βρετανία, επιλέγοντας την Τσικνοπέμπτη ως ημέρα άρσης και του τελευταίου περιορισμού, της νομικής υποχρέωσης των ατόμων που βρίσκονται θετικά στον κορωνοϊό με εργαστηριακό τεστ να παραμείνουν σε καραντίνα. Εντός συνόρων, η αναπληρώτρια υπουργός Υγείας επισημαίνει ότι η αποκλιμάκωση είναι ορατή στους σκληρούς δείκτες, στον αριθμό των διασωληνωμένων και στους θανάτους, αλλά πρόκειται για μια αργή και ήπια αποκλιμάκωση, με τον υπουργό Υγείας Θάνο Πλεύρη να εκτιμά ότι μέχρι τα τέλη Μαρτίου θα έχουν αρθεί οι περισσότεροι περιορισμοί μόνο για τους εμβολιασμένους, γεγονός που θα τους

58 lifo – 3.3.22

επιτρέψει να επιστρέψουν στην κανονικότητα. Έως τότε θα πρέπει να μάθουμε να συμβιώνουμε με τον κορωνοϊό, τηρώντας τα μέτρα προστασίας, με πρώτιστο τον εμβολιασμό. Πρέπει να αυξηθεί κι άλλο η εμβολιαστική κάλυψη, κάτι που η κυβέρνηση ελπίζει να επιτευχθεί τον Απρίλιο με την άφιξη των πρωτεϊνικών εμβολίων της Novavax και της Sanofi. Πρόκειται για εμβόλια παλιότερης τεχνολογίας τα οποία μπορεί να βοηθήσουν τους ανθρώπους που φοβούνται την mRNA τεχνολογία να κάνουν το μεγάλο βήμα και να πουν «ναι» στο εμβόλιο. «Ο φόβος για κάτι καινούργιο είναι δικαιολογημένος», λέει η κ. Γκάγκα, γι’ αυτό η χώρα φροντίζει να λάβει παρτίδες από τα άλλα εμβόλια που έχουν αναπτυχθεί με παλιότερες τεχνολογίες. Για την ώρα, περίπου 310.000 ηλικιωμένοι άνω των 60 ετών παραμένουν ανεμβολίαστοι και πληρώνουν το πρόστιμο των 100 ευρώ μηνιαίως, ενώ 219.000 πολίτες δεν έχουν κάνει την αναμνηστική δόση, παρότι έχει παρέλθει το επτάμηνο από τον εμβολιασμό με τις δύο δόσεις ή το τρίμηνο από τον εμβολια-

σμό με τη μία δόση του Johnson & Johnson. Ο πληθυσμός αυτός συνιστά μια κρίσιμη μάζα περίπου 520.000 πολιτών που παραμένουν αθωράκιστοι. Στο μεταξύ, κάποιες άλλες χώρες, όπως η Μ. Βρετανία, κηρύσσουν το τέλος της πανδημίας, γιορτάζουν την ημέρα της ελευθερίας και κλείνουν στο χρονοντούλαπο της Ιστορίας όλους τους περιορισμούς. Η μακρινή Αυστραλία, όπου εφαρμόστηκαν σκληρά περιοριστικά μέτρα, άνοιξε μετά από πολύ καιρό τα σύνορά της και δέχεται ελεύθερα ταξιδιώτες, ενώ το Ισραήλ από την 1η Μαρτίου δεν ζητά πλέον πιστοποιητικά εμβολιασμού. Την επομένη της πανδημίας θα περάσουμε στο στάδιο της συμβίωσης με τον ιό, για την επίτευξη του οποίου ο καθηγητής Γιάννης Κιουμής, διευθυντής της Κλινικής Covid του νοσοκομείου Παπανικολάου Θεσσαλονίκης, ορίζει ως ικανοποιητικές προϋποθέσεις τον μονοψήφιο αριθμό θανάτων, τον διψήφιο αριθμό διασωληνωμένων στις μονάδες εντατικής θεραπείας και τον τριψήφιο αριθμό κρουσμάτων. Σημαντικό ρόλο θα διαδραματίσουν και τα φάρμακα που θα μπορούν να χορηγούνται ως χημειοπροφύλαξη σε υγιείς και ευπαθείς ανθρώπους. Επειδή δεν μπορούμε να διαγράψουμε το ενδεχόμενο της εμφάνισης μιας νέας μετάλλαξης, είναι πολύ σημαντικό να αναπτύσσονται επικαιροποιημένα εμβόλια σε ετήσια βάση που θα αντιμετωπίζουν τη λοίμωξη Covid βάσει του μοντέλου διαχείρισης της γρίπης, με το εμβόλιο να γίνεται ακριβώς πριν από την εποχή κατά την οποία οι άνθρωποι μαζεύονται σε εσωτερικούς χώρους λόγω του κρύου, οπότε η δυναμική της διασποράς του κορωνοϊού είναι μεγαλύτερη. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει θέσει ως στόχο τον εμβολιασμό του 70% του παγκόσμιου πληθυσμού έναντι του κορωνοϊού έως το τέλος του καλοκαιριού, προκειμένου να μην υπάρξει κίνδυνος ανάδυσης νέων μεταλλαγμένων στελεχών που θα μπορούσαν να ανατρέψουν την πορεία εκτόνωσης της πανδημίας. Σε αυτή την παγκόσμια προσπάθεια βασικό ρόλο θα παίξει η μαζική παραγωγή εμβολίων και η διάθεσή τους στις αναπτυσσόμενες χώρες, με τη Pfizer, την εταιρεία που, σε συνεργασία με την BioNTech, πρώτη παρασκεύασε εμβόλιο κατά του κορωνοϊού, να έχει διαθέσει ήδη, μέσω του μηχανισμού COVAX, ένα δισεκατομμύριο δόσεις του εμβολίου της στις αναπτυσσόμενες χώρες από τα τρία δισεκατομμύρια που έχουν διανεμηθεί διεθνώς. Μάλιστα, όπως εξηγεί ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Pfizer Hellas Ζαχαρίας Ραγκούσης, η πανδημία είναι ένα μάθημα κοινωνικής δικαιοσύνης στον χώρο της υγείας και μαζί με τα εμβόλια, που πλέον παρασκευάζονται πιο γρήγορα και διανέμονται ταχύτερα και στον αναπτυσσόμενο κόσμο, υπάρχουν και τα φάρμακα, π.χ. τα αντιικά χάπια, τα οποία βοηθούν τις ευπαθείς ομάδες πληθυσμού, εφόσον νοσήσουν, να περάσουν τη νόσο όσο πιο ήπια γίνεται. Κυρίαρχο ρόλο στην επόμενη μέρα της πανδημίας θα διαδραματίσει και το λεγόμενο πανεμβόλιο, ένα επικαιροποιημένο ετήσιο εμβόλιο για τον κορωνοϊό και τη γρίπη που ενδεχομένως θα προστατεύει και από άλλα αναπνευστικά νοσήματα και θα χορηγείται μία φορά τον χρόνο, την περίοδο που παραδοσιακά ενδείκνυται και για τον εμβολιασμό κατά της γρίπης. Σε αυτή την κατεύθυνση εργάζονται και η BioNTech με τη Pfizer και η Moderna, έχοντας ως στόχο την παρασκευή του επικαιροποιημένου πανεμβολίου μέχρι το 2023.

ΚΡΙΟΣ [21.3/20.4] Τις επόμενες μέρες θα διαδραματιστούν πολλά πλανητικά φαινόμενα, τα οποία θα σας επηρεάσουν ποικιλοτρόπως. Στις 3/3 η Αφροδίτη και ο Άρης σε σύνοδο με τον Πλούτωνα θα εντείνουν την ανάγκη των γεννημένων το 3ο δεκαήμερο για αλλαγή επαγγελματικής κατεύθυνσης, εξαιτίας των παράλογων απαιτήσεων εργοδοτών και υψηλά ιστάμενων προσώπων. Μεθοδεύστε τις ενέργειές σας ώστε να μη βρεθείτε σε αδιέξοδο. Με τη σύνοδο του Ήλιου με τον Δία στις 5/3 μπορείτε οι γεννημένοι το 2ο δεκαήμερο να απαγκιστρωθείτε από ανθρώπους και καταστάσεις που σας προκαλούν στασιμότητα και να δώσετε χώρο για νέα, ελπιδοφόρα γεγονότα στη ζωή σας. Στις 6/3 εισέρχονται η Αφροδίτη και ο Άρης στον Υδροχόο και ξεκινά ένα αρκετά επικοινωνιακό διάστημα για εσάς του 1ου δεκαημέρου, με έντονη κοινωνική ζωή και νέες γνωριμίες, ενώ μπορεί να προκύψει και ένα ερωτικό ειδύλλιο.

ΣΚΟΡΠΙΟΣ [23.10/22.11] Ο τομέας της επι-

ΛΕΩΝ [23.7/23.8] Οι επόμενες μέρες θα

ΤΟΞΟΤΗΣ [23.11/21.12] Οικονομικά ζητήματα που μπορεί να μην ικανοποιήσουν τις προσδοκίες σας θα εντείνουν την ανάγκη των γεννημένων το 3ο δεκαήμερο για αλλαγή επαγγελματικής κατεύθυνσης. Στις 3/3 η σύνοδος Αφροδίτης και Άρη με τον Πλούτωνα θα προκαλέσει άγχη και πιέσεις που θα αφορούν μια οφειλή και οι καθυστερήσεις των αποδοχών σας θα εξαντλήσουν την υπομονή σας. Προσπαθήστε με ευελιξία να φέρετε τις καταστάσεις στα μέτρα σας. Μια πολύ θετική μέρα για αγοραπωλησίες ακινήτων είναι στις 5/3, που πραγματοποιείται η σύνοδος του Ήλιου με τον Δία και θα επηρεάσει τους γεννημένους το 2ο δεκαήμερο. Επίσης, μπορεί να πετύχετε ευνοϊκούς όρους σε ένα συμβόλαιο ενοικίασης κατοικίας. Από τις 6/3, που εισέρχονται η Αφροδίτη και ο Άρης στον Υδροχόο, ξεκινά ένα πολύ επικοινωνιακό διάστημα για εσάς του 1ου δεκαημέρου, μια ιδανική εποχή για προώθηση υπηρεσιών και επαφές με οικείους.

είναι καθοριστικής σημασίας για τα επαγγελματικά σας και θα πρέπει να είστε προετοιμασμένοι για παν ενδεχόμενο οι γεννημένοι το 3ο δεκαήμερο, που θα είστε υπό τη δυσμενή επιρροή της συνόδου Αφροδίτης και Άρη με τον Πλούτωνα στις 3/3. Ενδεχομένως να μην ικανοποιηθούν τα αιτήματά σας και να έρθετε σε ρήξη με τον εργοδότη σας. Έτσι όμως θα σας δοθεί η ευκαιρία να βρείτε κάτι καλύτερο. Στις 5/3 η σύνοδος του Ήλιου με τον Δία θα επηρεάσει τους γεννημένους το 2ο δεκαήμερο. Δώστε έμφαση στην ερωτική σας ζωή, καθώς η τύχη θα είναι με το μέρος σας. Από τις 6/3, που εισέρχονται η Αφροδίτη και ο Άρης στους Ιχθύς, θα είναι μια καλή εποχή για διαπραγματεύσεις και επαγγελματικές συμφωνίες για τους γεννημένους το 1ο δεκαήμερο. Οι δεξιότητες και οι υπηρεσίες σας θα εκτιμηθούν.

ΠΑΡΘΕΝΟΣ [24.8/22.9] Επενδύσεις, επιχειρηματικά ρίσκα ή η ερωτική σας ζωή θα προκαλέσουν απογοήτευση στους γεννημένους το 3ο δεκαήμερο. Η σύνοδος της Αφροδίτης και του Άρη με τον Πλούτωνα φέρνει πάθη και διεκδικήσεις με έντονο τρόπο και τα αποτελέσματα των πράξεών σας θα είναι αρνητικά. Μην παίζετε με την τύχη σας σε επαγγελματικό και προσωπικό επίπεδο και μετριάστε την ανάγκη σας για κυριαρχία που μπορεί να θολώσει την κρίση σας. Η σύνοδος του Ήλιου με τον Δία στις 5/3 θα ευνοήσει κυρίως τους γεννημένους το 2ο δεκαήμερο. Κάποια θετικά νέα σχετικά με μια συνεργασία θα αναπτερώσουν το ηθικό σας. Μην απορρίψετε κάποια πρόταση, αν είναι εκτός του αντικειμένου σας. Με την είσοδο της Αφροδίτης και του Άρη στον Υδροχόο στις 6/3 θα αναζητήσετε την τύχη σας σε μια νέα επαγγελματική κατεύθυνση εσείς του 1ου δεκαημέρου.

ΤΑΥΡΟΣ [21.4/20.5] Οι σπουδές, οι επιχειρηματικές σας υποθέσεις και ό,τι αφορά τη σταδιοδρομία σας θα σας βάλουν σε έντονο προβληματισμό αν δημιουργηθούν αμφιβολίες για τις δυνατότητές σας. Η σύνοδος της Αφροδίτης και του Άρη με τον Πλούτωνα στις 3/3 θα επηρεάσει τους γεννημένους το 3ο δεκαήμερο και δεν θα λείψουν οι εσωτερικές συγκρούσεις που θα εμποδίσουν τη λήψη σημαντικών αποφάσεων. Στις 5/3 η ετήσια σύνοδος του Ήλιου με τον Δία φέρνει τύχη στους γεννημένους το 2ο δεκαήμερο και είναι εξαιρετική μέρα για να προωθήσετε μια καινοτόμα ιδέα, να δικτυωθείτε με άτομα με τα οποία θα ενώσετε τις δυνάμεις σας και να διευρύνετε τον κοινωνικό σας κύκλο. Στις 6/3 εισέρχονται η Αφροδίτη και ο Άρης στον Υδροχόο και ξεκινά μια περίοδος σημαντικών εξελίξεων στην καριέρα και τη φήμη των γεννημένων στο 1ο δεκαήμερο.

ΖΥΓΟΣ [23.9/22.10] Η οικογένεια και θέ-

ΔΙΔΥΜΟΣ [21.5/21.6] Κοινοί πόροι και ερωτικά ζητήματα έρχονται στο προσκήνιο στις 3/3 με τη σύνοδο της Αφροδίτης και του Άρη με τον Πλούτωνα, καθώς μπορεί να προκαλέσει αστάθεια στις σχέσεις των γεννημένων το 3ο δεκαήμερο. Ενδεχομένως να διαφωνήσετε με συνεργάτες σχετικά με τη διαχείριση του προϋπολογισμού σας και να έρθετε σε ρήξη. Όσον αφορά τα ερωτικά σας, μπορεί να νιώσετε πως δεν εισπράττετε όση τρυφερότητα προσφέρετε και να λήξει η σχέση σας άδοξα. Στις 5/3 η σύνοδος του Ήλιου με τον Δία ανοίγει νέες πόρτες στους γεννημένους το 2ο δεκαήμερο και μπορείτε να κερδίσετε εκτίμηση και φήμη. Εξαιρετική μέρα για ένα νέο ξεκίνημα. Οι γεννημένοι το 1ο δεκαήμερο θα έχετε τη δυνατότητα για επαγγελματική και πνευματική ανάπτυξη από τις 6/3 που εισέρχονται η Αφροδίτη και ο Άρης στον Υδροχόο.

ΚΑΡΚΙΝΟΣ [22.6/22.7] Σχέσεις με συνεργάτες και οικείους χρήζουν προσοχής, καθώς στις 3/3 η σύνοδος της Αφροδίτης και του Άρη με τον Πλούτωνα φέρνει αποκαλύψεις που θα βάλουν σε διαδικασία επαναπροσδιορισμού των σχέσεών σας τους γεννημένους το 3ο δεκαήμερο. Προσέξτε πώς θα διαχειριστείτε τα γεγονότα ώστε να μη χάσετε το δίκιο σας. Στις 5/3 η σύνοδος του Ήλιου με τον Δία φέρνει εύνοια και θετικές εξελίξεις σε όσους εστιάσουν στους στόχους τους και είναι ιδανική μέρα για να ολοκληρώσετε έναν κύκλο σπουδών. Επίσης, μπορεί να κλείσετε μια επαγγελματική συμφωνία που θα αυξήσει τα κέρδη σας. Στις 6/3 εισέρχονται η Αφροδίτη και ο Άρης στον Υδροχόο, ενεργοποιώντας τον τομέα του έρωτα. Η γοητεία σας θα προσελκύει τα βλέμματα και θα έχετε τον δυναμισμό να προσεγγίσετε κάποιο άτομο που θα κεντρίσει το ενδιαφέρον σας.

Sudoku No 717 9 4

1 7 8

3 1

2 7 9 6 8 5

8 6

7

3

8 7 2 3 2 8 4

4 3

6 7

Η λύση του προηγούμενου 9 1 5 8 4 2

7 8 4 6 3 1

2 6 3 5 7 9

1 3 2 7 5 8

4 7 9 3 2 6

6 5 8 9 1 4

8 4 1 2 6 7

5 9 7 4 8 3

3 2 6 1 9 5

3 2 1 4 5 7 9 6 8 7 9 8 6 1 3 5 2 4 6 5 4 9 8 2 3 1 7

ματα ακίνητης περιουσίας θα σας απασχολήσουν με τη σύνοδο της Αφροδίτης και του Άρη με τον Πλούτωνα στις 3/3 και θα πρέπει να προσέξετε οι γεννημένοι το 3ο δεκαήμερο πώς θα διαχειριστείτε τις καταστάσεις. Ενδεχομένως να προκύψουν προβλήματα μεταξύ των μελών της οικογένειας που θα εντείνουν την ανάγκη σας να εγκαταλείψετε την πατρική στέγη. Ή μπορεί να βρεθείτε αντιμέτωποι με κάποια δύσκολη συνθήκη που θα αφορά την περιουσία σας. Όπως και να έχει, προσπαθήστε να επιλύσετε τα προβλήματα με ψυχραιμία. Στις 5/3 η σύνοδος του Ήλιου με τον Δία φέρνει σε εσάς του 2ου δεκαημέρου τύχη και εύνοια στα επαγγελματικά. Στις 6/3 εισέρχονται η Αφροδίτη και ο Άρης στον Υδροχόο. Οι προοπτικές βελτίωσης της ερωτικής σας ζωής θα είναι πολλές για εσάς του 1ου δεκαημέρου.

κοινωνίας πλήττεται με τη σύνοδο της Αφροδίτης και του Άρη με τον Πλούτωνα στις 3/3 και πρέπει να είστε πολύ προσεχτικοί στις εκφράσεις σας οι γεννημένοι το 3ο δεκαήμερο. Η ανάγκη σας για κυριαρχία μπορεί να σας κάνει πιεστικούς, με αποτέλεσμα να προκαλέσετε αρνητικές εντυπώσεις. Επίσης, μη σκέφτεστε φωναχτά και εκφράστε με τακτ σε οικείους την όποια δυσαρέσκειά σας. Εμπορικές διαπραγματεύσεις θα πρέπει να γίνουν με προσοχή. Στις 5/3 η σύνοδος του Ήλιου με τον Δία φέρνει κέρδη από επενδύσεις σε εσάς του 2ου δεκαημέρου και ευνοεί τα ρίσκα και τα τυχερά παιχνίδια. Ιδανική μέρα για φλερτ και ερωτικό παιχνίδι. Από τις 6/3, που εισέρχονται στον Υδροχόο η Αφροδίτη κι ο Άρης, ξεκινά ένα διάστημα κατά το οποίο θα δώσετε έμφαση στο σπίτι και τις ανάγκες των αγαπημένων σας. Μετακομίσεις και αλλαγές στο χώρο σας θα ευνοηθούν.

starfax

ΙΧΘΥΣ [20.2/20.3] Παιχνίδια εξουσίας μεταξύ συνεργατών ή φιλικών σας προσώπων θα προκαλέσουν εντάσεις και θα δοκιμαστούν οι σχέσεις των γεννημένων το 3ο δεκαήμερο. Η σύνοδος της Αφροδίτης και του Άρη με τον Πλούτωνα στις 3/3 θα εντείνει την ανάγκη σας για κυριαρχία και θα στραφείτε σε αθέμιτα μέσα προκειμένου να πετύχετε τον σκοπό σας. Προσέξτε τις ενέργειές σας. Στις 5/3 η σύνοδος του Ήλιου με τον Δία θα επηρεάσει τους γεννημένους το 2ο δεκαήμερο και θα είναι εξαιρετική μέρα για να κάνετε ένα νέο ξεκίνημα σε επαγγελματικό ή προσωπικό επίπεδο. Η λάμψη και η γοητεία σας θα στρέψουν τα βλέμματα πάνω σας και θα πρέπει να φλερτάρετε με αυτοπεποίθηση. Με την είσοδο της Αφροδίτης και του Άρη στον Υδροχόο στις 6/3 ξεκινά μια περίοδος που θα ασχοληθείτε με τη βελτίωση του ψυχισμού σας.

ΑΙΓΟΚΕΡΩΣ [22.12/19.1] Εσωτερικές συγκρούσεις και αδυναμία λήψης σημαντικών αποφάσεων θα προκαλέσει στους γεννημένους το 3ο δεκαήμερο η σύνοδος της Αφροδίτης και του Άρη με τον Πλούτωνα στο ζώδιό σας στις 3/3. Προσπαθήστε να αποστασιοποιηθείτε απ’ όσα σας προβληματίζουν. Οι απαντήσεις θα έρθουν όταν ανακτήσετε τις ισορροπίες σας. Στις 5/3 η σύνοδος του Ήλιου με τον Άρη δίνει ευκαιρίες σε εσάς του 2ου δεκαήμερου να κλείσετε μια εμπορική συμφωνία που θα αυξήσει τα κέρδη σας, ενώ θα ευνοήσει και ό,τι έχει να κάνει με τις δημόσιες σχέσεις και την εκπαίδευση. Από τις 6/3, που εισέρχονται στον Υδροχόο η Αφροδίτη και ο Άρης, ξεκινά ένα διάστημα ευκαιριών, αρχικά για τους γεννημένους το 1ο δεκαήμερο. Έτσι θα μπορέσετε να αυξήσετε το εισόδημά σας. Ακριβές αγορές θα ευνοηθούν, αλλά θα πρέπει να αποφύγετε τις περιττές δαπάνες.

ΥΔΡΟΧΟΟΣ [20.1/19.2] Αυτή την εποχή βγαίνουν στην επιφάνεια αποκαλύψεις που θα σας προκαλέσουν έντονη συναισθηματική αστάθεια. Η σύνοδος της Αφροδίτης και του Άρη με τον Πλούτωνα στις 3/3 θα επηρεάσει κυρίως τους γεννημένους το 3ο δεκαήμερο και μπορεί να βρεθείτε αντιμέτωποι με γεγονότα που θα επηρεάσουν τις σχέσεις σας. Δεν θα είναι εύκολο το ξεσκαρτάρισμα των σχέσεών σας, σίγουρα όμως θα είναι λυτρωτικό. Στις 5/3 η σύνοδος του Ήλιου με τον Δία δίνει την ευκαιρία στους γεννημένους το 2ο δεκαήμερο να αυξήσετε τα κέρδη σας και είναι εξαιρετική μέρα για διαπραγματεύσεις και για αναζήτηση μιας νέας πηγής εσόδων. Στις 6/3 εισέρχονται η Αφροδίτη και ο Άρης στο ζώδιό σας, ξεκινώντας μια εποχή που θα ασκείτε μεγάλη επιρροή στο περιβάλλον σας οι γεννημένοι το 1ο δεκαήμερο. Η γοητεία και ο δυναμισμός σας θα είναι στα ύψη.

α πό τη μα ριβίκυ κα λλέργ η (sta rfa x@ lifo .gr) 3.3.22 – lifo

59

Τ

ΜΑ

Ν Ο

Η

ΤΗΣ Α ΓΑ Π Η Σ ΕΝ ΩΝ ΕΙ Ο

ΛΗ

Ν Η Τ Λ Λ Ε Α Δ Α 64 lifo – 3.3.22

Όσα με δένουν με την Καθαρά Δευτέρα θα τα θυμάμαι γελώντας

ΑΦΡΟΔΙΤΗ ΣΑΚΚΑ Πρόσφατα παρακολουθούσα μια σειρά από αυτές με τις πολλές σεζόν που όλοι έχουν δει, αλλά εγώ μόλις την ξεκίνησα, και άκουσα μια ατάκα που με έβαλε σε σκέψεις. Πήγαινε κάπως έτσι: «Δεν υπάρχει το “πολύς καιρός πριν”. Υπάρχουν αναμνήσεις, και κάποιες κάτι σημαίνουν, κάποιες όχι». Το μόνο που μπορούσα να σκεφτώ μετά από αυτό ήταν τι είναι αυτό που μας δένει τελικά με όσα έχουμε ζήσει. Και πώς, τελικά, η πιο απλή ανάμνηση καταλήγει να είναι η πιο πολύτιμη. Νομίζω πως αυτό που με δένει με τις πιο όμορφες αναμνήσεις μου είναι το γέλιο. Δεν θα ξεχάσω ποτέ τις στιγμές που έχω γελάσει τόσο, που σχεδόν δεν ανέπνεα. Όπως μια Καθαρά Δευτέρα, που ξεκίνησε όπως κάθε άλλη Καθαρά Δευτέρα: φορτωμένοι στο αμάξι, με φουτεράκια και από μέσα κοντομάνικα, πολύ φαγητό και μπόλικο Μακεδονικό Χαλβά για τον δρόμο. Ένα κλισέ λέει πως σημασία έχει το ταξίδι και όχι ο προορισμός και θα ήθελα να το επιβεβαιώσω με τη συγκεκριμένη ιστορία. Για να μην τα πολυλογώ, στα μισά της διαδρομής το αμάξι έμεινε και μέχρι να φτάσει η οδική βοήθεια, καταλήξαμε να τρώμε ολόκληρο το πικνίκ της Καθαράς Δευτέρας πάνω στο καπό του αυτοκινήτου. Σε περίπτωση που αναρωτιέστε, δεν πετάξαμε χαρταετό, αλλά η ανάμνηση αυτή, τα αστεία, τα γέλια και η ανεμελιά εκείνης της στιγμής πάνω στο καπό, στην άκρη του δρόμου, θα με δένει πάντα με την Καθαρά Δευτέρα. Κάπως έτσι, δίνω το νήμα στη Δώρα.

Ο Μακεδονικός Χαλβάς ξετυλίγει το Νήμα της Αγάπης, που μας δένει μ

Το Νήμα της ενώνει όλη τ

Αν είσαι από εκείνους που τσεκάρουν στο ημερολόγιο τα τριήμερα της επόμενης χρονιάς πριν καν ακόμα αυτή ξεκινήσει –αλήθεια, υπάρχει κάποιος που δεν το κάνει αυτό;‒, τότε θα παρακολουθείς με ευλάβεια το πότε πέφτει η Καθαρά Δευτέρα. Μπορεί να είναι μια γιορτή που κάθε χρόνο μετακινείται, αλλά παραμένει μια σταθερή αργία που αναλαμβάνει επάξια τον ρόλο της μόνης Δευτέρας που αγαπάμε. Αυτή η Δευτέρα λειτουργεί λυτρωτικά για όλες τις υπόλοιπες του χρόνου που φέρουν το βάρος της εργάσιμης εβδομάδας αλλά και καθαρτικά, αφού οι συμβολισμοί της είναι διαχρονικοί και ισχυροί μέχρι σήμερα. Οι συμβολισμοί Η Καθαρά Δευτέρα σηματοδοτεί την αγνότητα, αφού είναι η πρώτη μέρα της Σαρακοστής, δηλαδή της μεγάλης νηστείας του Πάσχα που διαρκεί επτά εβδομάδες (σχεδόν πενήντα μέρες και όχι σαράντα, όπως σου έλεγαν όταν ήσουν μικρός, για να σε ψήσουν να νηστέψεις). Αυτό σημαίνει πως η ημερομηνία της εξαρτάται από το πότε πέφτει το Πάσχα, και κάθε χρόνο διαφέρει. Όσο για την ονομασία της, έχει άμεση σχέση με τη θρησκεία, γιατί η αρχή της νηστείας σημαίνει την πνευματική και σωματική αποτοξίνωση και την πορεία προς μια περίοδο κάθαρσης. Η ίδια η Καθαρά Δευτέρα δίνει το σήμα για την εκκίνηση της περιόδου της νηστείας, αφού εκείνη την ημέρα δεν επιτρέπεται ούτε λάδι. Παρ’ όλα αυτά, κάθε τέτοια μέρα, σε κάθε σπιτικό, στρώνεται ένα από τα πιο πλούσια και νόστιμα τραπέζια του χρόνου με ένα σωρό λαχταριστά μεζεδάκια: ντολμαδάκια γιαλαντζί, γίγαντες, ταραμοσαλάτα, λαγάνα και, φυσικά, Μακεδονικό Χαλβά σε διάφορες γεύσεις, για να διαλέξεις. Αυτό το απόλυτα υγιεινό νηστίσιμο έδεσμα, που παράγεται από ταχίνι, δηλαδή 100% αλεσμένο σουσάμι, είναι αναπόσπαστο κομμάτι της Δευτέρας που μας δένει με το αόρατο Νήμα της Αγάπης και της παράδοσης.

Τα Κούλουμα Ο εορτασμός της Καθαράς Δευτέρας στην ύπαιθρο έχει επικρατήσει ως «Κούλουμα». Άλλη μια λέξη που έχει τη δική της ιστορία, αν και όχι τόσο ξεκάθαρη. Κάποιοι λένε ότι προέρχεται από το λατινικό «Cumulus», που σημαίνει αφθονία αλλά και τέλος. Δηλαδή το τέλος της αφθονίας στα φαγητά και η αρχή μιας διατροφής χωρίς κρέας και γαλακτοκομικά. Τα Κούλουμα γιορτάζονται σε όλη τη χώρα με μεγάλες εκδηλώσεις. Τα Κούλουμα αποτελούν μία από τις χαρακτηριστικές εκφράσεις της ελληνικής παράδοσης, η οποία αποδεικνύει πως ο διατροφικός μας πλούτος στήνει γλέντια ακόμα και όταν δεν μπορείς να φας ούτε λάδι. Άλλωστε, η εξόρμηση στη φύση, η παραδοσιακή μουσική, το άφθονο κρασί και η ατμόσφαιρα γιορτής είναι ένα νήμα που μας κρατάει δεμένους με αυτή την ημέρα, το Νήμα της Αγάπης.

μέσα από έθιμα και γεύσεις με την Καθαρά Δευτέρα.

ς Αγάπης την Ελλάδα

Γεύση από αναμνήσεις

ΔΩΡΑ ΜΑΣΤΟΡΑ

Αγαπάω τις αναμνήσεις, μου αρέσει να ανατρέχω σε αυτές και αυτό δεν συμβαίνει σχεδόν ποτέ με κάποια εικόνα. Τη μνήμη μου την ενεργοποιεί η γεύση. Με αυτήν ταξιδεύω στον χρόνο, αυτή με δένει με το παρελθόν. Πλησιάζει Καθαρά Δευτέρα και τα μπακάλικα έχουν αρχίσει να βγάζουν τα σαρακοστιανά τους. Περνώντας χθες από το δικό μου, έβγαλαν και με κέρασαν Μακεδονικό Χαλβά με Αμύγδαλα. Αμέσως άρχισε να ξετυλίγεται στο μυαλό το κόκκινο νήμα των αναμνήσεων, για να περάσει από Καθαρές Δευτέρες με λαγάνες ξαπλωμένες σε τραπεζομάντιλα, τουρσιά και θαλασσινά βαλμένα στο μπολ, χαρταετούς βιαστικούς σε μπλε ουρανούς και τσέπες γεμάτες κομφετί και καλτσουνάκια βουτηγμένα στο ροδόνερο. Φεύγει το νήμα μου και πάει σε εκείνη τη μέρα που μου έδωσες για πρώτη φορά να δοκιμάσω Μακεδονικό Χαλβά, τότε που δεν ήξερα τι είναι να λιώνει η γλύκα μέσα στο στόμα και όλα φαινόντουσαν μαγικά και φτιαγμένα για να με κάνουν χαρούμενη. Σταματώ εδώ, δίνω το νήμα στη Λίνα και στήνω αυτί για άλλες ιστορίες.

Η εικόνα του ορίζοντα

στην πλατεία και ο γάμος γίνεται με παπά και με κουμπάρο αλλά και με πολλή σατιρική διάθεση και χιούμορ.

Το πέταγμα του χαρταετού Η Καθαρά Δευτέρα συνδέεται άμεσα με το πέταγμα του χαρταετού. Οι ρίζες του εθίμου είναι εντυπωσιακές. Ο χαρταετός ξεκίνησε από την Ανατολική Ασία 2.000 χρόνια πριν. Οι Κινέζοι έφτιαχναν χαρταετούς από μπαμπού, μετάξι και χαρτί και τους χρησιμοποιούσαν για να διώξουν τα κακά πνεύματα. Πέρασαν χρόνια μέχρι να έρθει ο χαρταετός στην Ευρώπη, αφού πρώτα πέρασε από Ιαπωνία, Ταϊλάνδη και Αφγανιστάν. Στην ελληνική χριστιανική παράδοση, το πέταγμα του χαρταετού συνδέεται άμεσα με την κινέζικη φιλοσοφία. Συμβολίζει το πέταγμα της ανθρώπινης ψυχής προς τον ουρανό. Μάλιστα οι άνθρωποι παλαιότερα πίστευαν ότι όσο πιο ψηλά πετάξει ο χαρταετός, τόσο πιο πιθανό ήταν ο Θεός να ακούσει τις προσευχές τους. Αυτός ίσως είναι και ο λόγος που το πέταγμα του χαρταετού αφορά κυρίως τα μικρά παιδιά, αφού η δική τους αγνότητα μπορεί να φτάσει πιο κοντά στον ουρανό!

ΛΙΝΑ ΙΝΤΖΕΓΙΑΝΝΗ

Όταν ήμουν μικρή, η νηστεία της Σαρακοστής είχε την ίδια βαρύτητα και συνέπεια με το ξεσκόνισμα του Σαββάτου. Και τα δύο προσταγές της μαμάς που έπρεπε να ολοκληρωθούν με τη σοβαρότητα που επέβαλε το καθένα. Ευτυχώς, η νηστεία ερχόταν μία φορά τον χρόνο – σε αντίθεση με το εβδομαδιαίο ξεσκόνισμα – και, ακόμα καλύτερα, ξεκινούσε με την Καθαρά Δευτέρα. Μια μέρα γιορτής που με σήκωνε από το κρεβάτι το άρωμα της λαγάνας που έφερνε ο μπαμπάς νωρίς-νωρίς από τον φούρνο της γειτονιάς. Το πρωινό με Μακεδονικό Χαλβά και αυτό το άζυμο ψωμί είχε τη γεύση της αγνότητας και της αυθεντικής οικογενειακής θαλπωρής. Μετά ακολουθούσε το φόρτωμα του χαρταετού στο αυτοκίνητο και η εξόρμηση στην εξοχή, με τα πρώτα αρώματα της άνοιξης να διώχνουν από πάνω σου το βάρος του χειμώνα. Ελιές, «αλάδωτη» φασολάδα, ταραμάς και ντολμαδάκια γιαλαντζί ήταν οι γεύσεις της γιορτής. Μια γκουρμέ γαστρονομία απλότητας που στηνόταν με φόντο τον ουρανό. Γιατί κάθε Καθαρά Δευτέρα θυμάμαι να κοιτάζω πόσο ψηλά έφτασε ο χαρταετός μου. Και τελικά αυτή η εικόνα του ορίζοντα είναι που με δένει με αυτή την ημέρα.

Τα έθιμα σε όλη την Ελλάδα Η Καθαρά Δευτέρα φέρνει μαζί της μια σειρά από έθιμα που τηρούνται σε διάφορα μέρη της χώρας και ενώνει ολόκληρη την Ελλάδα. Στη Θήβα στήνεται ο βλάχικος γάμος, ένα πανάρχαιο έθιμο όπου τους ρόλους του γαμπρού και της νύφης αναλαμβάνουν άνδρες. Το τελετουργικό περιλαμβάνει το ξύρισμα του γαμπρού και τον στολισμό της νύφης. Το έθιμο αυτό χρονολογείται από το 1830 και αφορά τα προξενιά που γίνονταν τότε. Σήμερα, όσοι συμμετέχουν, στήνουν ένα μεγάλο γλέντι μέσα σε μια ατμόσφαιρα γιορτής. Στους Ολύμπους και στα Μεστά της Χίου αναβιώνει το έθιμο του αγά, που έχει τις ρίζες του στην Τουρκοκρατία. Σε ένα αυτοσχέδιο δικαστήριο ο αγάς, ως αυστηρός δικαστής, δικάζει και καταδικάζει με χιουμοριστικό τρόπο και με πολλά στοιχεία σάτιρας τους θεατές που παρευρίσκονται στην εκδήλωση. Εισβάλλει στο χωριό με τη συνοδεία του και καταλαμβάνει την κεντρική πλατεία. Εκεί μαζεύεται ο κόσμος που «δικάζεται» για διάφορα παραπτώματα και ο καθένας πληρώνει το ανάλογο πρόστιμο! Προσοχή, κανένας παρευρισκόμενος δεν τη γλιτώνει! Τα χρήματα που συγκεντρώνονται από τα πρόστιμα καταλήγουν στο ταμείο του πολιτιστικού συλλόγου του χωριού, εκφράζοντας τον κοινωφελή χαρακτήρα του εθίμου. Με παρόμοια στοιχεία που κρατούν από πολύ παλιά στην Αλεξανδρούπολη πραγματοποιείται το έθιμο του μπέη. Μεταμφιεσμένος ανάλογα, ένας κάτοικος γυρίζει στην πόλη και μοιράζει ευχές για ευημερία. Εκπληκτικό και το έθιμο του Αχυρένιου Γληγοράκη στη Βόνιτσα. Ένας ψαράς από άχυρο είναι δεμένος πάνω σε γάιδαρο και γυρνάει όλο το χωριό για να καταλήξει σε μια βάρκα ανοιχτά της θάλασσας, η οποία παίρνει φωτιά! Λέγεται ότι ο Γληγοράκης ήταν ψαράς και απαρνήθηκε τη θάλασσα, ψάχνοντας τη μοίρα του στη στεριά. Οι σημερινοί ψαράδες της Βόνιτσας καταδικάζουν αυτήν του την πράξη και κάθε τέτοια μέρα τον τιμωρούν με το έθιμο αυτό. Στην Κάρπαθο στήνεται το Λαϊκό Δικαστή-

ριο Ανήθικων Πράξεων. Οι θεατές ανταλλάσσουν απρεπείς χειρονομίες, γι’ αυτό οδηγούνται στο λαϊκό δικαστήριο από τους χωροφύλακες, γνωστούς και ως «τζαφιέδες». Η ιδέα είναι πως πρέπει να αποδοθεί δικαιοσύνη από τους άρχοντες του νησιού. Ένα από τα πιο δημοφιλή έθιμα είναι εκείνο του αλευρομουτζουρώματος που αναβιώνει κάθε χρόνο στο Γαλαξίδι. Ο κόσμος χορεύει σε κύκλους, ενώ όλοι αλευρώνονται και μουτζουρώνονται σε μια άκρως εορταστική ατμόσφαιρα. Το έθιμο έχει τις ρίζες του στη βυζαντινή εποχή, τότε που οι παλιάτσοι των ιπποδρόμων χρωμάτιζαν τα πρόσωπά τους. Αν αποφασίσεις να ζήσεις από κοντά το αλευρομουτζούρωμα, μη βάλεις τα καλά σου! Του Κουτρούλη ο Γάμος είναι ίσως η πιο γνωστή παράδοση της Καθαράς Δευτέρας, βασίζεται σε αληθινή ιστορία του δέκατου τέταρτου αιώνα και αναβιώνει κάθε χρόνο στη Μεθώνη. Ο καβαλάριος Ιωάννης Κουτρούλης συγκατοικούσε με μια γυναίκα, η οποία είχε φύγει από το συζυγικό της σπίτι. Για τα δεδομένα εκείνης της εποχής ήταν ένα τεράστιο σκάνδαλο, λέγεται μάλιστα ότι ακόμα και η εκκλησία είχε αφορίσει τη γυναίκα αυτή. Το 1394 ο Πατριάρχης Αντώνιος Δ’ αναγνώρισε το διαζύγιο που του παρουσίασε και έδωσε τη συγκατάθεσή του για να τελεστεί ο γάμος της με τον Κουτρούλη. Ο πολυπόθητος γάμος έγινε και ακολούθησε ένα εξαιρετικό γλέντι, αφού ο Κουτρούλης κατάφερε να παντρευτεί την αγαπημένη του. Σήμερα, το ζευγάρι των νεονύμφων είναι δύο άνδρες που πηγαίνουν

Μακεδονικός Χαλβάς, ο πρωταγωνιστής στο τραπέζι της Καθαράς Δευτέρας Η ημέρα της Καθαράς Δευτέρας συνδέεται με τη γεύση του Μακεδονικού Χαλβά, καθώς αυτό το λαχταριστό έδεσμα που πρωταγωνιστεί στο νηστίσιμο τραπέζι σε συνοδεύει όλη την ημέρα για να σου θυμίζει τη γλύκα της γιορτής. Μακεδονικός Χαλβάς με γεύση Βανίλια, με Κακάο ή με Αμύγδαλα: όποια γεύση κι αν διαλέξεις, η παραδοσιακή του νοστιμιά έχει τον πρώτο λόγο στο τραπέζι της Σαρακοστής εδώ και περισσότερα από 90 χρόνια. Ξετυλίγοντας το Νήμα της Αγάπης, το αόρατο νήμα που μας κρατάει δεμένους με αυτή την ημέρα, ο Μακεδονικός Χαλβάς μάς ενώνει, υπενθυμίζοντας και φέτος ότι το πιο σημαντικό είναι να γιορτάζουμε ΜΑΖΙ. Μέσα από τη γνωστή πλατφόρμα tonimatisagapis.gr μπορούμε όλοι να συμμετάσχουμε στην προσπάθεια του Μακεδονικού Χαλβά να στηρίξει σχολεία που βρίσκονται σε απομακρυσμένες περιοχές σε όλη την Ελλάδα. Στόχος είναι το Νήμα της Αγάπης να φτάσει σε σχολεία χωριών από την Ευρυτανία και το Ζαγόρι μέχρι τις Κυκλάδες, τη Γαύδο, τον Έβρο, τα Δωδεκάνησα και τα Αντικύθηρα και να τους προσφέρει από μια σχολική βιβλιοθήκη. Μάλιστα, με κάθε συμμετοχή στην πλατφόρμα μπαίνουμε σε κλήρωση απ’ όπου θα αναδειχθούν 20 νικητές που θα κερδίσουν λαχταριστά δώρα. Γιατί ΜΑΖΙ μπορούμε να μοιράσουμε περισσότερη αγάπη! Αρκεί να ακολουθήσουμε το νήμα που μας δένει!