Τεύχος 725

Ο ΠΟΙΗΤΗΣ

Ν Ι Κ Ο Σ Α. Π Α Ν Α Γ Ι Ω Τ Ο Π Ο Υ Λ Ο Σ ΣΥΣΣΗΜΟΝ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΕΝ ΠΡΟΟΔΩ

ή ΤΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ

ΕΙΝΑΙ Ο ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ

free press 28.4.2022

ολα για την αθηνα! δωρεαν οδηγοσ τησ πολησ. κυκλοφορει καθε πεμπτη

725

2 lifo – 28.4.22

9 ΣΤΗΛΕΣ

index725

βασιλική σιουτη

πολιτικο επταημερο αγγελοσ χανιωτησ

guest editor

δημήτρης πολιτάκησ

shortcut

ευτύχησ βαρδουλάκησ

τετραγωνα

www.lifo.gr ΔΥΟ ΔΕΚΑ ΕΚΔΟΤΙΚΗ Α.Ε. ΒOΥΛΗΣ 22, 105 63 ΑΘΗΝΑ T 210 3254 290 F 210 3249 785 info@lifo.gr

εκδοτης

Στάθης Τσαγκαρουσιάνος γενικός διευθυντής Μιχάλης Μιχαήλ εμπορικη διευθυνση Ρένα Κροκίδα media project director Θανάσης Χαραμής διευθυντής mikropragmata.lifo.gr Άρης Δημοκίδης διευθυντής εντυπης εκδοσης Τάσος Μπρεκουλάκης σύμβουλος σχεδιασμού Γιάννης Καρλόπουλος αρχισυνταξία Αλέξανδρος Διακοσάββας αρχισυνταξία podcasts Μερόπη Κοκκίνη διευθυντρια ampa.lifo.gr Χριστίνα Γαλανοπούλου ––––––

18

Ο ΝΊΚΟΣ Α. ΠΑΝΑΓΙΩΤΌΠΟΥΛΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ

ε μ π ο ρ ι κο τμ ημ α senior advertising manager Ξένια Στασινοπούλου direct sales director Κώστας Μαντάς creative director Χρήστος Τζοβάρας advertising manager Άννα Λαπαρδάγια direct sales Γιώργος Λυκουργιώτης, Ευθύμης Παχής advertising executive Δημήτρης Βουκελάτος (dvoukelatos@lifo.gr)

στο εξωφύλλο : Ζωγραφιά του Τάση Παπαϊωάννου που κοσμεί το βιβλίο του Νίκου Α. Παναγιωτόπουλου «Σύσσημον ή Τα Κεφάλαια», Βιβλίο Πρώτο

advertising coordinator Κατερίνα Κουρμούζη (kkourmouzi@lifo.gr) senior digital campaign manager Αντώνης Ζωγράφος

37

14

ΜΕ ΤΗ THALIA ΜAVROS

23 Η ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΉ ΙΣΤΟΡΊΑ ΤΩΝ ΠΌΛΕΩΝ ΤΟΥ ΚΌΣΜΟΥ

digital campaign manager Γιώργος Γιαννή –––––– ψηφιακή ανάπτυξη/προγραμματισμός lifo.gr Άγγελος Παπαστεργίου –––––– σ υ ν τα ξ η συντακτικη ομαδα Θοδωρής Αντωνόπουλος, Λουίζα Αρκουμανέα, Γιάννης Βασιλείου, Ευτύχης Βαρδουλάκης, Ματίνα Καλτάκη, Ματούλα Κουστένη, Θοδωρής Κουτσογιαννόπουλος, Γιάννης Κωνσταντινίδης, Τίνα Μανδηλαρά, Νίκος Μπακουνάκης, Γλυκερία Μπασδέκη, Αργυρώ Μποζώνη, Γιάννης Πανταζόπουλος, Σταυρούλα Παπασπύρου, Μαρία Παππά, Ζωή Παρασίδη, Χρήστος Παρίδης, Δημήτρης Πολιτάκης, Αφροδίτη Σακκά, Νικόλας Σεβαστάκης, Φώτης Σεργουλόπουλος, Βασιλική Σιούτη, Βίβιαν Στεργίου, Δημήτρης Π. Σωτηρόπουλος, Δέσποινα Τριβόλη, Κορίνα Φαρμακόρη, Γιώργος Ψωμιάδης –––––– αrt director Βανέσσα Φερλέ, Μαργαρίτα Καμαριώτη ατελιέ αssistant art director Μπιάνκα Σαμαρά φωτογράφοι Σπύρος Στάβερης, Πάρις Ταβιτιάν, Freddie F., Γιώργος Αδάμος

30

διαμόρφωση ψηφιακής εκδοσης Νινέττα Γιακιντζή, Μαρούσα Θωμά

ARCADE FIRE

διόρθωση κειμένων Μαρία Δρουκοπούλου, Μυρτώ Αθανασοπούλου –––––– λογιστηριο οικονομική διεύθυνση Δημήτρης Τασιόπουλος λογιστήριο Βασίλης Κοτρωνάκης, Άκης Ιωάννου, Έφη Ηλιοπούλου γραμματεία Βιβίκα Ανδριανάτου

34

ΣΤΟ ΝΈΟ ΤΟΥΣ ΆΛΜΠΟΥΜ WE

–––––– κωδικος εντυπου 7639

παρακαλουμε

ανακυκλωστε 28.4.22 – lifo

3

Feedback

ΥΠΕΡΒΟΛΙΚΌ ΚΛΆΔΕΜΑ ΔΈΝΤΡΩΝ: Τι επιπτώσεις θα έχει στο μικροκλίμα της Αθήνας;

Μ ΟΥ Σ Ι Κ Η

«Saskepticism Vol.2»: Στο δεύτερο άλμπουμ του ο Saske καταφέρνει έναν θρίαμβο

Ο όρος του Ανδρουλάκη βάζει εμπόδια σε Μητσοτάκη και Τσίπρα ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΙΚΗΣ ΣΙΟΥΤΗ

Όσο περνά ο καιρός, τόσο μοιάζει να απομακρύνεται η πιθανότητα να ξαναγίνει πρωθυπουργός ο Αλέξης Τσίπρας, ενώ δεν θεωρείται πια καθόλου βέβαιη και η δεύτερη θητεία του Κυριάκου Μητσοτάκη, την οποία κάποιοι μέχρι πρότινος προεξοφλούσαν. Μάλιστα, ήταν ο ίδιος ο πρωθυπουργός αυτός που μίλησε πρόσφατα για την πιθανότητα κυβέρνησης συνεργασίας στις επόμενες εκλογές και το ενδεχόμενο να μην υπάρξει αυτοδυναμία. Κυβέρνηση συνεργασίας όμως με ποιον; Τόσο η Νέα Δημοκρατία όσο και ο ΣΥΡΙΖΑ στο ΠΑΣΟΚ-Κίνημα Αλλαγής προσβλέπουν.

4 lifo – 28.4.22

LiFO.gr

pageviews

ΤΟΥ M. HULOT

ti δ ι α β α σ α με αυ τη την εβ δομ α δ α σ το

ΟΠΤΙΚΗ ΓΩΝΙΑ

podcasts που αξίζει να ακούσετε

Πόσον καιρό κάνουν να επανέλθουν; Και τι θα πρέπει να γίνει για να μην ξαναδούμε κουτσουρεμένα δέντρα στην καρδιά της άνοιξης; Τρεις ειδικοί και ο προϊστάμενος της Διεύθυνσης Πρασίνου του δήμου Αθηναίων απαντούν σε όλα τα ερωτήματα της LiFO.

ΤΟΥ M. HULOT

Όταν ξεκίνησε να δουλεύει το «Saskepticism Vol.1» ο Saske ήταν δεκαεννιά χρονών. To Vol.1 ήταν ένα εξαιρετικό πρώτο άλμπουμ, καλοδουλεμένο, που έπασχε όμως από το άγχος του ντεμπούτου, την αγωνία «να χωρέσεις όσο περισσότερο υλικό γίνεται για να αποδείξεις ότι αξίζεις πιο πολλά από αυτά που προσδοκούν οι φαν σου». Στο Vol.2 , το οποίο κυκλοφορεί τώρα που ο Saske είναι είκοσι τριών, δεν έχει ανάγκη να αποδείξει τίποτα. Είναι καταξιωμένος, έχει χιτ, τον εκτιμούν όσο λίγους εκτός χώρου, έχει δικό του στυλ – το μόνο που έμενε να δείξει ήταν ότι είναι ικανός να πάει ένα βήμα παραπέρα. Όχι μόνο τον εαυτό του αλλά και το ελληνικό ραπ, που δυσκολεύεται να δημιουργήσει ταυτότητα που να μη βασίζεται στη μίμηση και στο «pay tribute στα είδωλά μου», ελληνικά και ξένα.

5

ΤΟ ΡΕΠΟΡΤΑΖ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ

Ακολουθήστε τα podcasts της LiFO στην Apple, στο Spotify ή στην Google.

1

Ένα ομοφοβικό πείραμα στην οδό Ερμού ΤΗΣ ΑΝΝΑΣ ΚΟΚΟΡΗ

2

Σε μια περίοδο που μιλάμε για υπερθέρμανση του πλανήτη και θερμοκρασίες ρεκόρ που κάνουν ανυπόφορη την κατάσταση το καλοκαίρι στο αστικό περιβάλλον, το πιο λογικό είναι να προστατεύεις «με νύχια και με δόντια» τα δέντρα που υπάρχουν σε κάθε πόλη. Ένα δέντρο δεν αποτελεί μόνο ένα ολόκληρο οικοσύστημα, αλλά κάνει σκιά και ελαττώνει τη θερμοκρασία στον γύρω χώρο – μια δεντρόφυτη λεωφόρος μπορεί να είναι έως και 8°C πιο δροσερή από μια αντίστοιχη περιοχή έρημη, χωρίς βλάστηση.

Παραμένει το «Θείο Τραγί» ό,τι σημαντικότερο έχει κάνει ο Άρης Μπινιάρης;

Εν όψει ενός δύσκολου καλοκαιριού και με νωπές ακόμα τις μνήμες από τον περσινό Αύγουστο που η Αθήνα είχε γίνει καμίνι, χάνοντας ένα μεγάλο ποσοστό από το πράσινο που την περιβάλλει, η εικόνα των δέντρων της πόλης τη φετινή άνοιξη ήταν σοκαριστική και άνευ προηγουμένου: απογυμνωμένα από τα κλαδιά τους, κουτσουπιές κλαδεμένες την εποχή που ήταν ανθισμένες, οι ευκάλυπτοι και τα πεύκα απέναντι από τον σταθμό του ΗΣΑΠ στο Θησείο κυριολεκτικά κουτσουρεμένα, τα δέντρα στην Ακαδημία Πλάτωνος γυμνά, οι νεραντζιές και τα πεύκα μπροστά από την παλιά Βουλή κομμένα σε βαθμό υπερβολής. Οι αντιδράσεις ήταν πολλές, γιατί, εκτός από τα δέντρα, επηρεάζεται ένα ολόκληρο οικοσύστημα, τα πουλιά που φωλιάζουν σ’ αυτά ακριβώς την περίοδο που κλαδεύτηκαν, τα έντομα, όλα τα πλάσματα που συνυπάρχουν δίπλα μας και βλάπτονται από κάθε ενέργειά μας.

«THE REVIEW» ΜΕ ΤΟΝ ΧΡΗΣΤΟ ΠΑΡΙΔΗ ΚΑΙ ΤΗ ΒΕΝΑ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ

Η κατάσταση με τα υπερβολικά κλαδέματα δεν είναι καινούργια και δεν αφορά μόνο την Αθήνα. Το ίδιο γίνεται σε όλη την Ελλάδα – τα ψηλά δέντρα των άλλων ευρωπαϊκών πόλεων δεν συνηθίζονται στην Ελλάδα. Επίσης, το υπερβολικό κλάδεμα δεν αφορά μόνο τα δέντρα του δημόσιου χώρου – και στον ιδιωτικό δεν είναι και πολύ διαφορετικά τα πράγματα. «Δεν γνωρίζω αν ο λόγος που έγιναν έτσι όπως έγιναν τα κλαδέματα φέτος είναι οικονομικός, τεχνικός ή αν συνδέεται με τις ζημιές του περασμένου χειμώνα ή με κάποια άλλη αιτιολογία», λέει ο Μαρτίνος Γκαίτλιχ, περιβαλλοντολόγος, υπεύθυνος Πολιτικής της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας. «Αυτό που γνωρίζω είναι ότι φέτος, σε πολλές περιοχές του λεκανοπεδίου Αττικής αλλά και σε ολόκληρη την Ελλάδα, είχαμε μια πρωτοφανή έκταση και ένταση κλαδεμάτων μέσα στην άνοιξη. Το τονίζω αυτό το τελευταίο ζήτημα, δηλαδή την επιλογή του χρόνου, καθώς η άνοιξη δεν θεωρείται κατάλληλη εποχή παρά μόνον ίσως για κάποιο διορθωτικό και μέτριας έντασης αραίωμα των κλαδιών, υπό αυστηρούς όρους. Αντιθέτως, αυτό που είδαμε ήταν μια γενικευμένη και εντατική εκστρατεία, η οποία είχε περισσότερο τα χαρακτηριστικά της υλοτομίας παρά του κλαδέματος που αρμόζει στο αστικό πράσινο. Τα δέντρα κλαδεύτηκαν με τρόπο τόσο δραστικό και βάναυσο, ώστε σε πολλές περιπτώσεις να απομένει σχεδόν μόνο ο κορμός».

3

Πώς επηρεάζει ο Homo sapiens τους οδηγούς μοτοσικλέτας «ΣΤΟ ΔΡΟΜΟ» ΤΟΥ ΠΕΤΡΟΥ ΠΙΤΣΙΝΗ

4

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Ο βαρύτονος Γιώργος Ιατρού και η drag queen Νίνα Νάη είναι το ίδιο πρόσωπο Η όπερα και το drag είναι δύο φαινομενικά εντελώς ασύνδετες μεταξύ τους τέχνες, όμως ο Γιώργος Ιατρού αποδεικνύει μέσα από την πορεία του το αντίθετο.

Ένα συγκλονιστικό ταξίδι επτά μηνών στην Ινδονησία «ΤΑΞΙΔΙΑ» ΜΕ ΤΗΝ ΑΝΝΑ ΚΟΚΟΡΗ

ΤΟΥ ΧΡΗΣΤΟΥ ΠΑΡΙΔΗ

Ο βαρύτονος Γιώργος Ιατρού είναι ένας νέος τριανταπεντάχρονος άντρας, πιθανότατα η μοναδική drag baritone διεθνώς, που έχει μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα πορεία τόσο στην όπερα της Γερμανίας, όπου είναι η βάση του, όσο και στη σύγχρονη drag σκηνή, διαδικτυακή και μη. Στην Αθήνα έχει συμμετάσχει σε παραστάσεις της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, π.χ. στον Θάνατο του Άντονυ του Χαράλαμπου Γωγιού σε σκηνοθεσία Δημήτρη Καραντζά στην Εναλλακτική Σκηνή, αλλά και στο ORFEAS2021, την queer βιντεο-όπερα που βασίστηκε στην μπαρόκ όπερα Ορφέας του Μοντεβέρντι, δημιουργία του καλλιτεχνικού ντουέτου ΦΥΤΑ. Λίγο πριν τον δούμε στην πρώτη του θεατρική συμμετοχή στη νέα παράσταση της ομάδας bijoux de kant, στο Φθινόπωρο του Κωνσταντίνου Χατζόπουλου, μίλησε για όλα αυτά και όσα σχεδιάζει από δω και πέρα.

5

Ταξίδι στις συναγωγές της Ελλάδας «ΒΙΒΛΙΑ ΚΑΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ» ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗ

28.4.22 – lifo

5

ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ

«ο πάνος κουτρουμπούσης στην αγκαλιά του κρισγιαούρτι» - αναδρομική έκθεση

iLoveAthens

6/5-5/6, Πολιτιστικό Κέντρο «Μελίνα» Δήμου Αθηναίων

6 lifo – 28.4.22

Στις 6/5 το Πολιτιστικό Κέντρο «Μελίνα» του Δήμου Αθηναίων υποδέχεται τον κρυπτικό, παιγνιώδη και αποκαλυπτικό μαζί, τον ποιητικό και αιώνια εφηβικό κόσμο του συγγραφέα και εικαστικού Πάνου Κουτρουμπούση (1936-2019), ενός ανθρώπου που πίστευε μέχρι το τέλος ότι η ζωή έχει ενδιαφέρον όταν τη ζεις με πολλές αμφιβολίες και μεγάλες βεβαιότητες. Η έκθεση με τίτλο «Ο Πάνος Κουτρουμπούσης στην αγκαλιά του Κρισγιαούρτι», που επιμελείται ο Χριστόφορος Μαρίνος, δεν θα είναι μια έκθεση απλώς χρονολογική της ζωής και του έργου του. Μέσα από τα εκατοντάδες αντικείμενα και τεκμήρια της συναρπαστικής ζωής αυτής της μοναδικής περίπτωσης καλλιτέχνη που θα παρουσιαστούν θα επιχειρηθεί να φωτιστεί το πολύπτυχο του χαρακτήρα και του έργου ενός δημιουργού που παρέμεινε ανένταχτος, περιπλανώμενος ιππότης, όπως εκείνοι που συναντάμε στα νεανικά του σχέδια, ένας ξεστρατισμένος μαχητής ή προσκυνητής, όπως οι ήρωες των βιβλίων επιστημονικής φαντασίας που καταβρόχθιζε αχόρταγα, ένας αυθεντικός drifter. Οι θεατές καλούνται να περιηγηθούν στην έκθεση χωρίς πλοηγό-ξεναγό, ανακαλύπτοντας μόνοι τους τον άγνωστο κόσμο του Amazing Panos, ταξιδεύοντας σε διαφορετικούς χρόνους και εξωπραγματικούς χώρους, σε εικόνες που δεν έχουν ξανασυναντήσει. Πολιτιστικό Κέντρο «Μελίνα» Δήμου Αθηναίων, 6/5-5/6, Δήμος Αθηναίων / ΟΠΑΝΔΑ

28.4.22 – lifo

7

panos koutrouboussis, beach crusaders_kiss me quick and be my baby, σχέδιο, 1964

Food and all things nice in Greece

Shop here

www.tavernamag.com 8 lifo – 28.4.22

talkofthetown

ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΕΠΤΑΗΜΕΡΟ

Η διστακτικότητα της κυβέρνησης στα ενεργειακά, το ταξίδι στις ΗΠΑ και ο ρόλος του Τζέφρι Πάιατ Αν κάτι ανέδειξε ο πόλεμος του Πούτιν εναντίον της Ουκρανίας, αυτό ήταν η έλλειψη διορατικότητας και προετοιμασίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά με την ενεργειακή της θωράκιση και όχι μόνο.

28 ΜΑΡΤΙΟΥ— 4 ΜΑΪΟΥ 2022 Νο 725 • Αι συνέπειαι της παλαιάς ιστορίας; • Μπρος Πούτιν και πίσω Μασκ • Tρία συμπεράσματα από την εκλογή του Εμανουέλ Μακρόν

απ ό τ h βασιλ ι κη σιου τ η

Στο Μέγαρο Μαξίμου το βασικό θέμα με το οποίο κυρίως ασχολούνται αυτές τις μέρες είναι η επίσκεψη του πρωθυπουργού στις ΗΠΑ. Το τηλεφώνημα του υπουργού Εξωτερικών Άντονι Μπλίνκεν στον Κυριάκο Μητσοτάκη οριστικοποίησε την ατζέντα, στο επίκεντρο της οποίας βρίσκεται η συνεργασία «3+1» για τα ενεργειακά, δηλαδή ανάμεσα σε Ελλάδα, Κύπρο, Ισραήλ και ΗΠΑ. Τελευταία έχει προσαρμοστεί στο Ουκρανικό και στο θέμα της Τουρκίας, καθώς όλα πλέον σχετίζονται μετά τη ρωσική εισβολή. Αν κάτι ανέδειξε ο πόλεμος του Πούτιν εναντίον της Ουκρανίας, αυτό ήταν η έλλειψη διορατικότητας και προετοιμασίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά με την ενεργειακή της θωράκιση και όχι μόνο. Ο πανικός των τελευταίων ημερών και οι έκτακτες συσκέψεις των επιτελών των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων καταδεικνύουν ότι δεν ήταν καθόλου προετοιμασμένη να αντιμετωπίσει μια διακοπή προμήθειας από τη Ρωσία. Και ενώ αρκετοί επισημαίνουν τον κίνδυνο της εξάρτησης, λόγω αγωγών, από έναν εξίσου απρόβλεπτο παράγοντα, όπως είναι η Τουρκία, ισχυροί παίκτες πιέζουν για να μπει στη συμμαχία που δημιουργήθηκε για την απεξάρτηση (και) από αυτήν. Μια ιδέα για τα σχέδια που υπάρχουν και τις πιέσεις έδωσε πρόσφατα η υφυπουργός Εξωτερικών Βικτόρια Νούλαντ, η οποία επισκέφτηκε την Ελλάδα και την Τουρκία, αν και στη συνέχεια πήρε πίσω αρκετά από αυτά που είπε. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης δεν έχει καταστήσει σαφές ποια είναι η δική του πολιτική και ο δικός του σχεδιασμός πάνω σε θέματα όπως οι αγωγοί, η ΑΟΖ και τα κοιτάσματα των υδρογονανθράκων. Αντιθέτως, τον χαρακτηρίζει μια διστακτικότητα σε όλα αυτά τα ζητήματα. Τον EastMed τον υποστήριξε αρχικά με θέρμη, αλλά μετά το non paper των ΗΠΑ δεν έχει πει κουβέντα, ούτε και μετά τις 28.4.22 – lifo

9

GUEST EDITOR

ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΕΠΤΑΗΜΕΡΟ

α πό τh βα σι λι κη σ ιου τη

talkofthetown

Αν αποφασιστεί να ικανοποιηθούν τουρκικές απαιτήσεις που η Ελλάδα θεωρεί απαράδεκτες, υπάρχει ο κίνδυνος να έχουμε την τέλεια καταιγίδα και έτσι να έρθει άλλη μια κρίση, ελληνοτουρκική, που όλοι απεύχονται και ξορκίζουν.

10 lifo – 28.4.22

αιχμές του Ισραηλινού πρωθυπουργού ότι η Ελλάδα δεν έχει κάνει και πολλά στην πράξη. Ακόμα και όσα ανακοίνωσε πρόσφατα για την επανέναρξη των ερευνών για τα ελληνικά κοιτάσματα ήταν αρκετά γενικά, ενώ ούτε για το θέμα της ΑΟΖ φαίνεται να διαθέτει κάποια στρατηγική. Όλα είναι αρκετά θολά σχετικά με το τι επιδιώκει η ελληνική κυβέρνηση, ενώ δεν υπάρχει ενημέρωση ούτε για τις τουρκικές πιέσεις που είναι γνωστό ότι υπάρχουν και εντείνονται. Ο πρώην υπουργός Ενέργειας και Περιβάλλοντος Γιάννης Μανιάτης φέρεται να «πολιορκείται» πολιτικά από τη Νέα Δημοκρατία (παρότι τελευταία έχει επαναδραστηριοποιηθεί στο ΚΙΝ.ΑΛ.) και έχει χειριστεί κρίσιμα θέματα, ωστόσο η κυβέρνηση δεν φαίνεται να ενστερνίζεται στην πράξη τις (δημοφιλείς και αισιόδοξες) θέσεις του. Ούτε στο θέμα του αγωγού EastMed, για τον οποίο ο Γιάννης Μανιάτης υποστηρίζει ότι πρέπει να ολοκληρωθεί οπωσδήποτε, ούτε στο θέμα της ΑΟΖ, όπου υπερασπίζεται μια πιο ενεργή πολιτική προώθησής της, ενώ υποστηρίζει επίσης ότι η Ελλάδα μέσα σε τρία χρόνια μπορεί να ξεκινήσει τις διαδικασίες παραγωγής φυσικού αερίου, όπως έκανε η Αίγυπτος, και να τροφοδοτεί και την Ευρώπη.

Αι συνέπειαι της παλαιάς ιστορίας; Τι μας διδάσκει το παρελθόν;

Ο απ ό τ ο ν αγ γ ελο χ αν ι ωτ η

Σ

το θέμα της αξιοποίησης των υδρογονανθράκων της Ανατολικής Μεσογείου η Ε.Ε. είναι απούσα, κυρίως για να μη δυσαρεστήσει την Τουρκία, ενώ οι ΗΠΑ, που επιχειρούν να αποσπάσουν τον Ερντογάν από την αγκαλιά του Πούτιν, τελευταία πιέζουν την Ελλάδα προκειμένου να κατευναστεί η Τουρκία, καθώς θα πρέπει να πάρει ανταλλάγματα για να πραγματοποιήσει τη δυτική στροφή που θέλουν. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης, πάντως, επενδύει πολλά στην επίσκεψή του στον Λευκό Οίκο στις 16 Μαΐου, η οποία προετοιμάζεται εδώ και πολύ καιρό. Πέρα από το θέμα της Ρωσίας που ενδιαφέρει τις ΗΠΑ, θα συζητηθούν τα θέματα της Ανατολικής Μεσογείου, δηλαδή στην ουσία ό,τι σχετίζεται με την Τουρκία, καθώς και τα ενεργειακά θέματα. Πληροφορίες αναφέρουν ότι στη συνάντηση αυτή ο πρωθυπουργός ενδέχεται να θίξει και το θέμα του EastMed, ώστε να ξεκαθαρίσει η εικόνα. Ως θετική εξέλιξη χαρακτηρίζουν στην κυβέρνηση και την ανάληψη των νέων καθηκόντων του απερχόμενου ισχυρού πρέσβη των ΗΠΑ στην Αθήνα Τζέφρι Πάιατ. Η κυβέρνηση Μητσοτάκη θεωρεί τον Πάιατ «φίλο της Ελλάδας» και τα στελέχη της υποστήριζαν τις προηγούμενες μέρες ότι είναι ιδιαίτερα θετικό που αναλαμβάνει υφυπουργός Ενέργειας των ΗΠΑ σε μια τόσο σημαντική περίοδο. Ο κ. Πάιατ είναι expert στο ρωσικό ζήτημα, το οποίο έχει άμεση σχέση με το νέο ενεργειακό τοπίο που διαμορφώνεται στη Δύση μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Ο ίδιος ασχολήθηκε πολύ ενεργά και με το θέμα του αγωγού EastMed, του οποίου ήταν υποστηρικτής, και γνωρίζει απόλυτα κάθε πτυχή των ζητημάτων της Ανατολικής Μεσογείου. Βέβαια, ο κ. Πάιατ πάνω απ’ όλα είναι «Αμερικανός πατριώτης» και αν τα συμφέροντα των ΗΠΑ δεν ταυτίζονται πλέον με την υποστήριξη του EastMed και την παράκαμψη της Τουρκίας, δεν θα τον προωθήσει χάριν της ελληνικής φιλίας. Οπωσδήποτε όμως θα έχουν ενδιαφέρον οι πρώτες κινήσεις του στο νέο πόστο και το πώς αυτές θα διαμορφώσουν το ρευστό τοπίο στα ενεργειακά της Ανατολικής Μεσογείου. Από τις αποφάσεις που θα ληφθούν στο θέμα αυτό ενδέχεται να επηρεαστούν ακόμα και οι πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα. Αν αποφασιστεί να ικανοποιηθούν τουρκικές απαιτήσεις που η Ελλάδα θεωρεί απαράδεκτες, υπάρχει ο κίνδυνος να έχουμε την τέλεια καταιγίδα και έτσι να έρθει άλλη μια κρίση, ελληνοτουρκική, που όλοι απεύχονται και ξορκίζουν. Για την ώρα η κυβέρνηση διαψεύδει ότι υπάρχει οποιαδήποτε πιθανότητα να συμβεί αυτό, αλλά ο πρωθυπουργός θα έχει πολύ καλύτερη εικόνα όταν επιστρέψει από τις ΗΠΑ.

Μια εθνική ταυτότητα συχνώς εξελίσσεται. Ακόμα και αυτήν τη στιγμή διαμορφώνεται πάνω στα ερείπια· σήμερα συνοδεύεται από τη φυγή και εξαφάνιση μειονοτήτων.

πόλεμος στην Ουκρανία δημιούργησε μια νέα γερμανική λέξη: «Putinversteher». Είναι αυτοί που δείχνουν κατανόηση στον Πούτιν, δικαιολογώντας την επίθεσή του στην Ουκρανία. Επιχειρηματολογούν κυρίως με αναφορές στην Ιστορία: στην υποτιθέμενη εθνοτική συγγένεια Ουκρανών και Ρώσων, στην υποστήριξη που προσέφεραν Ουκρανοί εθνικιστές στα γερμανικά στρατεύματα στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και στο υποτιθέμενο κληρονομικό δικαίωμα της Ρωσικής Ομοσπονδίας να ασκεί επιρροή στα τέως ομόσπονδα κράτη της Σοβιετικής Ένωσης. Με ανάλογα επιχειρήματα –και επιλεκτική επίκληση της Ιστορίας– η Ισπανία θα μπορούσε να διεκδικήσει την ισπανόφωνη Λατινική Αμερική, αφού μέρος του πληθυσμού της κατάγεται από Ισπανούς αποίκους· οι Ολλανδοί έχουν κάθε δικαίωμα να εισβάλουν στη Γερμανία για να πάρουν εκδίκηση για τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο· και γιατί να μη διεκδικήσει η Γαλλία τις πάλαι ποτέ κτήσεις της στη Βόρεια Αφρική;· Ναι, κομμάτι της Ιστορίας είναι η παρουσία των Ρως στα εδάφη της Ουκρανίας από τον Μεσαίωνα και μετά· Ιστορία είναι όμως και το πολυεθνικό και πολυπολιτισμικό παρελθόν της Ουκρανίας με Ρουθηνούς, Ρώσους, Πολωνούς, Ρουμάνους, Ούγγρους, Τατάρους, Σλοβάκους, Εβραίους, Ρομά, Έλληνες και άλλους. Το βιβλίο Αυτοκρατορική Οδησσός: Άνθρωποι, τόποι, ταυτότητες της πρόωρα χαμένης Ευρυδίκης Σιφναίου (Λέιντεν 2017) πραγματεύεται ακριβώς τον διαχρονικά πολυεθνικό χαρακτήρα μιας εμβληματικής πόλης της Ουκρανίας. Μια εθνική ταυτότητα συχνώς εξελίσσεται. Ακόμα και αυτήν τη στιγμή διαμορφώνεται πάνω στα ερείπια· σήμερα συνοδεύεται από τη φυγή και εξαφάνιση μειονοτήτων. Το 2010 πήρα ένα ταξί στην Οδησσό. Ο ταξιτζής ήταν Έλληνας από το Σοχούμι στην άλλη πλευρά του Εύξεινου Πόντου. Είχε φύγει για να γλιτώσει από τον πόλεμο Γεωργίας και Αμπχαζίας τη δεκαετία του ’90. Το 1886, το 22% των κατοίκων του Σοχούμι ήταν Έλληνες. Με τη Ρωσική Επανάσταση και τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο μειώθηκε δραματικά. Το 1979 το ποσοστό είχε μειωθεί στο 6,5%. Μετά την ανεξαρτησία της Αμπχαζίας είχαν απομείνει μόνο 645 Έλληνες, λιγότερο από το 1%. Στη Μαριούπολη, πριν από την έναρξη του πολέμου, πάνω από το 4% του πληθυσμού ήταν Έλληνες Πόντιοι. Ο πόλεμος ίσως να σημαίνει το τέλος της παρουσίας του ελληνισμού στο Ντονέτσκ. Ναι, κομμάτι της Ιστορίας είναι η υποστήριξη Ουκρανών εθνικιστών στους ναζί και οι σφαγές Πολωνών το 1942-43, αλλά Ιστορία είναι και η αυτοθυσία 600.000 υπερασπιστών του Κιέβου το 1941. Και βέβαια Ιστορία είναι και το εκλογικό αποτέλεσμα του 2019 που άφησε τα ακροδεξιά κόμματα έξω από τη Βουλή, με συνολικό ποσοστό μικρότερο του 2% – ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά ακροδεξιών κομμάτων στην Ευρώπη. Ναι, κομμάτι της Ιστορίας είναι η Σοβιετική Ένωση και η διαίρεση σφαιρών επιρροής κατά τον Ψυχρό Πόλεμο, αλλά Ιστορία είναι και η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και το δημοψήφισμα του 1991, με το οποίο το 92% των Ουκρανών, με συμμετοχή του 84% του εκλογικού σώματος, ενέκρινε την ανεξαρτησία της χώρας. Η γνώση της Ιστορίας, χωρίς υπεραπλουστεύσεις, πλαστογραφίες και παρερμηνείες, ερμηνεύει το παρόν, αλλά από μόνη της ούτε νομιμοποιεί πράξεις ούτε καν εξηγεί τα κίνητρά τους. Αυτή την αλήθεια εκφράζει ο αισώπειος μύθος του λύκου και του αρνιού. Να μια από τις παραλλαγές του: ένας λύκος είδε ένα αρνί που είχε ξεστρατίσει από το κοπάδι. Αντί να ορμήσει για να το αρπάξει με τη βία, προσπάθησε να βρει μια εύλογη κατηγορία που θα δικαιολογούσε την εχθρότητά του. «Πέρσι, αν και μικρός, με συκοφάντησες». «Πέρσι; Πώς είναι δυνατόν; Αφού δεν έχει περάσει ακόμα χρόνος από τότε που γεννήθηκα». «Καλά, αλλά δεν βόσκεις σ' αυτό το χωράφι, που είναι δικό μου;» «Όχι, γιατί δεν έχω φάει ακόμα χορτάρι ούτε έχω αρχίσει να βόσκω». «Και δεν ήπιες από την πηγή που είναι δική μου;» «‹Όχι, της μάνας μου το βυζί με τρέφει». Τότε ο λύκος άρπαξε το αρνί και ενώ το έτρωγε, παρατήρησε: «Δεν πρόκειται να στερήσεις από τον λύκο το δείπνο του, έστω κι αν εύκολα αντικρούσεις όλες μου τις κατηγορίες». Μπορεί όλα τα ιστορικά επιχειρήματα που επικαλείται ο Πούτιν να μπορούν να καταρριφθούν· αυτό δεν θα μειώσει την επιθυμία της «αρκούδας» να έχει το δείπνο της. Γιατί λοιπόν επικαλούμαστε την Ιστορία, όταν τα πραγματικά κίνητρα και οι στόχοι δεν πηγάζουν από αυτήν; Η μελέτη του συναισθήματος δίνει μια εξήγηση. Η συλλογική μνήμη, όσο κατασκευασμένη κι αν είναι, είναι συναισθηματική μνήμη. Λειτουργεί ως συναισθηματική ένεση, αυξάνει την αγανάκτηση, το μίσος, το θάρρος, την υπερηφάνεια. Η απεικόνιση του εγκεφάλου έχει καταδείξει την αλληλεξάρτηση της προσοχής, της μνήμης, του συναισθήματος και της πίστης ή της αποδοχής αξιών. Π.χ. το Μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη προσελκύει την προσοχή μας. Οι επιγραφές που το συνοδεύουν (τα ονόματα πεδίων μαχών) ζωντανεύουν μνήμες – τουλάχιστον το έκαναν, όσο το μάθημα της Ιστορίας γινόταν με κάποια σοβαρότητα. Οι μνήμες πυροδοτούν συναισθήματα: υπερηφάνεια για τις νίκες, θλίψη ή αγανάκτηση για τις ήττες. Έτσι εδραιώνονται αξίες και στάσεις ζωής: πατριωτισμός και εθνική υπερηφάνεια. Γι’ αυτό εγείρουμε μνημεία, γιορτάζουμε ιστορικές επετείους, στήνουμε ή καταστρέφουμε αγάλματα. Όταν οι «Putinversteher» ζητούν να κατανοήσουμε τον Πούτιν, θυμίζοντας τους Ρως του Κιέβου του εντέκατου αιώνα, τους Ουκρανούς συνεργάτες των Γερμανών του 1942 και τον διαχωρισμό σε σφαίρες την εποχή του Ψυχρού Πολέμου, έχουν επιλεκτική μνήμη. Σε αυτήν τη συγκυρία, η Ιστορία δεν είναι χρήσιμη όταν μας προτρέπει να επιστρέψουμε στο 1980, στο 1939, στο 1914 ή ακόμα νωρίτερα αλλά όταν μας θυμίζει ότι και οι πιο ουτοπικές προοπτικές μπορεί να γίνουν πραγματικότητα. Μια συνεργασία της Ρωσίας με τις ευρωπαϊκές δημοκρατίες για μια νέα τάξη ασφάλειας στην Ευρώπη μοιάζει σήμερα τόσο μη ρεαλιστική όσο φαινόταν το 1945 η προοπτική της συνεργασίας Γαλλίας και Γερμανίας για τη δημιουργία μιας Ενωμένης Ευρώπης· έξι χρόνια αργότερα όμως ήταν πραγματικότητα.

28.4.22 – lifo

11

α π ό τον δ ημήτρη πολι τά κη

talkofthetown

Ο Έλον Μασκ ευαγγελίζεται την «ελευθερία του λόγου» την οποία θα προασπίζει από τον «πορσελάνινο θρόνο» του, γράφοντας στα παλιά του τα παπούτσια νόμους, θεσμούς, ελεγκτικούς μηχανισμούς και ρυθμιστικές αρχές.

12 lifo – 28.4.22

SHORTCUT

ΤΕΤΡΑΓΩΝΑ

Μπρος Πούτιν και πίσω Μασκ

Tρία συμπεράσματα από την εκλογή του Εμανουέλ Μακρόν

Όταν οι επικεφαλίδες της επικαιρότητας σε στέλνουν από τον Πούτιν στον Μασκ και πάλι πίσω, όπως συμβαίνει αυτόν τον καιρό, αρχίζει κανείς να απελπίζεται πραγματικά για το άμεσο μέλλον της ανθρωπότητας.

O

Πούτιν είναι πιο πλούσιος από μένα», είχε δηλώσει τις προάλλες ο Έλον Μασκ, ο πλουσιότερος άνθρωπος του κόσμου, σύμφωνα με κάθε επίσημη καταμέτρηση, και από χθες ο νέος ιδιοκτήτης του Twitter. Πριν από τέσσερα χρόνια, ο «παρορμητικός» δισεκατομμυριούχος, έξαλλος με τις «άδικες επιθέσεις» που δεχόταν από μερίδα των μέσων, είχε δηλώσει ότι φρόντιζε ήδη για τη δημιουργία ενός σάιτ το οποίο θα αξιολογούσε (άγνωστο με ποια ακριβώς κριτήρια) την αξιοπιστία κάθε ρεπόρτερ – και, αποδίδοντας έναν περίεργο φόρο τιμής στο κραταιό άλλοτε φερέφωνο της σοβιετικής εξουσίας, θα λεγόταν «Pravda». Δεν υλοποιήθηκε ποτέ εκείνη η εξαγγελία του, αλλά είναι δύσκολο ώρες-ώρες να μην αναλογίζεσαι τον Έλον Μασκ ως μια προσωπικότητα με αντίστοιχες του Ρώσου Προέδρου διαταραχές και ψευδαισθήσεις μεγαλείου ή τουλάχιστον ως έναν δυτικού τύπου αρχι-ολιγάρχη (ή τεχνο-μονάρχη) που δεν ξέρεις αν θα σε στείλει στον Άρη ή στο πυρ το εξώτερο. Και όταν οι επικεφαλίδες της επικαιρότητας σε στέλνουν από τον Πούτιν στον Μασκ και πάλι πίσω, όπως συμβαίνει αυτόν τον καιρό, αρχίζει κανείς να απελπίζεται πραγματικά για το άμεσο μέλλον της ανθρωπότητας. Υπό μία έννοια, πάντως, μοιάζει δίκαια κατάληξη η εξαγορά μιας πλατφόρμας στην οποία, όπως είχε δείξει η σχετική έρευνα ενός θεσμού όπως το MIT (Massachusetts Institute of Technology), οι ψευδείς αναφορές έχουν 70% μεγαλύτερη πιθανότητα να ανακυκλωθούν ως retweets απ’ ό,τι οι αληθινές, από κάποιον που έχει συμβάλει όσο λίγοι στην πληθώρα «τοξικού» περιεχόμενου που κατακλύζει το Twitter (όχι ότι τα υπόλοιπα social media πάνε πολύ πίσω). Πριν από λίγες μέρες μόνο πόσταρε μια φωτογραφία του Μπιλ Γκέιτς με εμφανή «μπάκα», αντιπαραβάλλοντάς τη με ένα καρτούν που έδειχνε έναν έγκυο άντρα, για να προσθέσει από κάτω τη λεζάντα «in case u need to lose a boner fast» («σε περίπτωση που πρέπει να σου “πέσει” γρήγορα». Πρόσφατα επίσης είχε χαρακτηρίσει τον Πρόεδρο Μπάιντεν ως «ξενέρωτη μαριονέτα σε ανθρώπινη μορφή». Λίγο καιρό πριν, τον περασμένο Νοέμβριο, δήλωνε θριαμβευτικά στην ομήγυρη της πλατφόρμας που τώρα του ανήκει ολοκληρωτικά ότι η Μούσα που εμπνέει τις μνημειώδεις αναρτήσεις του τον συναντά κυρίως στην τουαλέτα: «Τουλάχιστον το 50% των tweets μου έχουν γίνει πάνω σ’ έναν πορσελάνινο θρόνο… Είναι το καταφύγιό μου». Πρόσφατα, επίσης, τελών εν ευθυμία, όπως είπε μετά, είχε αποκαλέσει «παιδόφιλο» τον Βρετανό περιηγητή που βοήθησε στη διάσωση των δώδεκα παιδιών τα οποία είχαν παγιδευτεί σε μια σπηλιά στην Ταϊλάνδη, ενώ όταν ο Μπέρνι Σάντερς είχε τουιτάρει «πρέπει να απαιτήσουμε να πληρώσουν επιτέλους οι πάμπλουτοι το μερίδιό τους», ο Μασκ του απάντησε «ξεχνάω συνέχεια ότι εσύ ζεις ακόμα». Ο Έλον Μασκ ευαγγελίζεται την «ελευθερία του λόγου» την οποία θα προασπίζει από τον «πορσελάνινο θρόνο» του, γράφοντας στα παλιά του τα παπούτσια νόμους, θεσμούς, ελεγκτικούς μηχανισμούς και ρυθμιστικές αρχές, όπως κάνουν και τόσοι άλλοι της (όλο και πιο ασφυκτικά πνιγηρής) τάξεως των δισεκατομμυριούχων. Όπως έγραφε χθες η αρθρογράφος Christine Emba στη «Washington Post»: «Έχουμε εδώ μπροστά μας ένα υπόδειγμα “δισεκατομμυριούχου κορυφής” (“peak billionaire”) –είμαστε μάρτυρες της απεριόριστης δυνατότητας που έχει ένα αφάνταστα πλούσιο άτομο να παίρνει αποφάσεις που μπορεί να αλλάξουν δραματικά τη ζωή πολλών, πολλών ανθρώπων, χωρίς να λογοδοτεί σε κανέναν– με βάση μόνο τα κέφια και τη βαθιά τσέπη του».

Οι ευρωπαϊκές εξελίξεις, το γαλλικό πολιτικό τοπίο και κάποιες παγκόσμιες τάσεις στην εκλογική συμπεριφορά.

απ ό τ ο ν ευ τ ύ χ η βαρδουλ άκη

Οι βουλευτικές εκλογές που θα γίνουν σε ενάμιση μήνα θα είναι πολύ κρίσιμες, καθώς θα είναι η τελευταία ευκαιρία επιβίωσης των παραδοσιακών κομμάτων.

Π

ρώτο συμπέρασμα: Με τη νίκη του Μακρόν η Ευρώπη γλίτωσε τα χειρότερα (και η Ελλάδα μπορεί να αισθάνεται πιο ήσυχη). Η εκλογή της Μαρίν Λεπέν, με τον διακηρυγμένο ευρωσκεπτικισμό της –και παρά τις όποιες μεταλλάξεις της–, πιθανότατα θα προκαλούσε αποσταθεροποίηση στην Ευρώπη, και μάλιστα σε μια χρονική περίοδο πολλαπλών κρίσεων. Η γεωπολιτική κρίση με τον πόλεμο στην Ουκρανία, η ενεργειακή-πληθωριστική κρίση που συμπιέζει όλη την Ευρώπη, τα απόνερα της πανδημίας, καθιστούν τον κοινό βηματισμό των ευρωπαϊκών χωρών πιο αναγκαίο από ποτέ. Το τελευταίο που χρειαζόταν η Ευρώπη σε ένα τέτοιο περιβάλλον ήταν στην ηγεσία της ισχυρότερης στρατιωτικής και μοναδικής πυρηνικής δύναμης της Ε.Ε. να βρεθεί μια πολιτικός με τα χαρακτηριστικά της Μαρίν Λεπέν. Συνακόλουθα, την εκλογή Μακρόν επιθυμούσε και η Ελλάδα. Μια χώρα με το δικό μας μέγεθος, τα δικά μας οικονομικά δεδομένα και με ανοιχτά εξωτερικά ζητήματα είναι σημαντικό να συντονίζει τον βηματισμό της με το πανίσχυρο –όταν είναι ενωμένο– ευρωπαϊκό (και γενικά δυτικό) μπλοκ, προκειμένου να προστατεύσει κυρίως τα δικά της συμφέροντα. Επίσης, το γεγονός ότι ο Μακρόν είναι ο Πρόεδρος που δρομολόγησε την ελληνογαλλική αμυντική συνεργασία και στήριξε τη χώρα μας σε πολλές περιπτώσεις σίγουρα δημιουργεί μια ασφάλεια ότι η πολιτική αυτή (που ασφαλώς στηρίζεται και σε κοινά συμφέροντα) δεν θα αλλάξει. Δεύτερον, η γαλλική πολιτική σκηνή αλλάζει και τριχοτομείται. Η εκλογή Μακρόν ανέτρεψε το κλασικό δίπολο της 5ης Δημοκρατίας, με βασικούς πυλώνες την «γκολική» δεξιά (με την όποια πολυσυλλεκτικότητά της) και το ιστορικό Σοσιαλιστικό Κόμμα. Ο Μακρόν το 2017 εξαΰλωσε το Σοσιαλιστικό Κόμμα, το οποίο απορρόφησε έχοντας εισροές και από τη δεξιά. Στη διάρκεια της θητείας του, με τα ανοίγματα προς τη δεξιά και σε πρόσωπα και σε πολιτικές, ουσιαστικά έγινε ο εκφραστής της και στις πρόσφατες εκλογές απορρόφησε και το κόμμα των Ρεπουμπλικανών. Ο Μακρόν, κυριαρχώντας διαδοχικά στον «συστημικό» χώρο των δύο πρώην μεγάλων κομμάτων, χάρη στο διευρυμένο «κέντρο» που δημιούργησε, άφησε περιθώρια αντιπολίτευσης στον χώρο της ριζοσπαστικής αριστεράς και δεξιάς αντίστοιχα. Αυτή η τριχοτόμηση μπορεί να βόλεψε τον κεντροδεξιό και κεντροαριστερό χώρο και το ’17 και το ’22, αλλά μελλοντικά μπορεί να αποδειχθεί παγίδα. Ήδη η τριχοτόμηση που καταγράφηκε στην πρόσφατη προεδρική αναμέτρηση έχει οριακούς συσχετισμούς και είναι εξαιρετικά πιθανό η παραδοσιακή κεντροδεξιά στις επόμενες εκλογές, αν δεν καταφέρει να διατηρήσει τον «μακρονικό» χώρο, παίρνοντας πίσω και ένα κομμάτι της ριζοσπαστικής δεξιάς, να βρεθεί στη θέση να επιλέξει στον β’ γύρο το «μικρότερο κακό». Υπό την έννοια αυτή οι βουλευτικές εκλογές που θα γίνουν σε ενάμιση μήνα θα είναι πολύ κρίσιμες, καθώς θα είναι η τελευταία ευκαιρία επιβίωσης των παραδοσιακών κομμάτων. Μπορεί να συνετρίβησαν στις προεδρικές τόσο οι Ρεπουμπλικάνοι (κεντροδεξιοί) όσο και οι Σοσιαλιστές, αλλά σε τοπικό επίπεδο διαθέτουν ακόμα αξιοσημείωτες δυνάμεις. Δεδομένης της ιδιαιτερότητας του γαλλικού συστήματος (εκλογές δύο γύρων, με δικαίωμα συμμετοχής στον β’ γύρο και του τρίτου σε δύναμη υποψηφίου, αν έχει περάσει το 12,5%), έχουν μια τελευταία πιθανότητα να παραμείνουν «ζωντανοί». Τρίτον, η «αντισυστημικότητα» δημιουργεί συγκλίσεις και νέες διαιρέσεις. Το είδαμε στην περίπτωση του Τραμπ, ο οποίος είχε κυριαρχήσει στους «blue collar» εργαζόμενους που κάποτε στήριζαν μαζικά το Δημοκρατικό Κόμμα. Το είδαμε στο Brexit, όπου οι πιο φτωχές περιοχές του Βορρά που παλιότερα ήταν προπύργιο των Εργατικών ψήφισαν υπέρ της εξόδου από την Ε.Ε, και στις τελευταίες εκλογές στήριξαν τους Συντηρητικούς του Μπόρις Τζόνσον. Η ίδια η Λεπέν την τελευταία δεκαετία δεν ισχυροποιήθηκε τόσο στις παραδοσιακά δεξιές περιοχές όσο στα προπύργια της γαλλικής αριστεράς (ιδίως του γαλλικού Κ.Κ.), στις εργατικές συνοικίες και στους χαμηλόμισθους υπαλλήλους όπου κάποτε σάρωνε το Σοσιαλιστικό Κόμμα. Και στις τρεις περιπτώσεις δε, εκτός από την εισοδηματική διαίρεση, πολύ ευδιάκριτη ήταν και η γεωγραφική. Ο Τραμπ, το Brexit, η Λεπέν (παρά τις διαφορές, προφανώς, κάθε περίπτωσης, αλλά με κοινό «αντισυστημικό» λόγο) κυριάρχησαν στην επαρχία, σε μικρές πόλεις και χωριά. Δείγμα και αυτό μιας νέας διαίρεσης απ’ όσους αισθάνονται απειλούμενοι από έναν τρόπο ζωής που αλλάζει ραγδαία. Το συμπέρασμα ότι «η άνοδος της Λεπέν οφείλεται κυρίως στην πολιτική Μακρόν» (που ακούστηκε κυρίως από αντιπάλους του Μακρόν) είναι έωλο. Η άνοδος της Λεπέν προηγήθηκε της εκλογής Μακρόν, συντελέσθηκε κυρίως επί προεδρίας Ολάντ και καταγράφηκε κυρίως στα πάλαι ποτέ προπύργια της ευρύτερης αριστεράς. Αν κάτι πρέπει να απασχολήσει την αριστερά είναι το γεγονός ότι σε μια περίοδο αυξημένης κοινωνικής ανασφάλειας οι έννοιες της εθνικής ταυτότητας, της παράδοσης, της «προστατευτικής» περιχαράκωσης ακόμα προτιμώνται ως «ασφαλές καταφύγιο» σε σχέση με τις διεθνιστικές και «ταξικές» προσεγγίσεις στις οποίες η ίδια εμμένει. Όπως αντίστοιχα θα πρέπει να απασχολήσει πολύ σοβαρά και τη «συστημική»/μετριοπαθή δεξιά, η οποία καλείται να ισορροπήσει μεταξύ των ιστορικών θεμελίων της (πατρίδα και ελευθερία) και του ρεαλισμού του κυβερνητισμού σε ένα ανταγωνιστικό διεθνοποιημένο περιβάλλον. Ανάμεσα στην εξωστρέφεια και τον «κοσμοπολιτισμό» μερίδας υποστηρικτών της αλλά και στις βαθιές καταβολές της πιο συντηρητικής κοινωνικής βάσης της.

28.4.22 – lifo

13

«μ έχ ρι τη μέρα που θα είμ αστε όλο ι ίσοι, δεν θα είναι κανεί ς »

σ υ ν εν τευ ξη: χρι σ τί να γαλα ν οπούλου, φ ω τογραφ ι ε σ: ja n e mella

37

14 lifo – 28.4.22

Ενώ το γυναικείο σώμα είναι παντού –στην τηλεόραση, στον Τύπο, στο σινεμά, στην τέχνη, στη διαφήμιση–, σε όλες τις πιθανές απεικονίσεις του –ακμαίο, γυμνό, πορνογραφικό, γερασμένο, κακοποιημένο–, εμείς, οι ιδιοκτήτριές του, δεν μιλάμε σχεδόν ποτέ ανοιχτά γι’ αυτό. Από κορίτσια ακόμη μαθαίνουμε να ντρεπόμαστε γι’ αυτό, να το κρύβουμε ή να είμαστε έτοιμες για τις συνέπειες, όταν δεν κάνουμε τίποτε από αυτά τα δύο. Την ίδια στιγμή, πριν από λίγο καιρό, ένα συγκλονιστικής αφήγησης για το γυναικείο σώμα ντοκιμαντέρ πλασαρίστηκε στις πρώτες θέσεις του Netflix. Το «Principles of Pleasure», την υλοποίηση του οποίου υπογράφει ως executive producer η Thalia Mavros, δημοσιογράφος, σκηνοθέτις, ιδρύτρια και διευθύνουσα σύμβουλος της πολιτιστικής πλατφόρμας «The Front», έκανε «σεισμό» μιλώντας για όσα ποτέ κανείς δεν τόλμησε σε mainstream δίκτυο: το οργασμικό κενό ως δείκτη κακής ποιότητας ζωής, το «τζιζ» θέμα της συναίνεσης και των βιασμών μέσα σε γάμους και σχέσεις και την επιστημονική επεξήγηση κάθε φάσης του γυναικείου σώματος. Και, μπουμ, επανάσταση: για πρώτη φορά ένα τηλεοπτικό πρόγραμμα, μέσα σε μόλις τρία επεισόδια, «μιλούσε» σε γυναίκες από 190 χώρες σε όλον τον κόσμο απελευθερωτικά, ανοιχτά, χωρίς ντροπές και στίγμα, με απλότητα και συνάμα επιστημονική επάρκεια, για τα τραυματικά κενά που η άγνοια και η ομηρία του σώματος δημιούργησαν στις ζωές τους. Η Mavros μιλά στη LiFO για τα συστατικά αυτής της επιτυχίας, το κύμα σαρωτικών ελέγχων του γυναικείου σώματος ανά τον κόσμο και τον φεμινισμό που έχουμε ανάγκη όσο ποτέ άλλοτε για να αντιμετωπίσουμε όλα τα παραπάνω.

— Ποια ήταν η έμπνευση για τη γέννηση του «Principles of Pleasure»; Πώς αποφασίσατε να μιλήσετε για τη γυναικεία σεξουαλικότητα τόσο ανοιχτά και ταυτόχρονα με τόση ενοχλητική για τον συστημικό σεξισμό λεπτομέρεια; Είχατε κάποιο feedback από επιστήμονες για την υπογράμμιση του πόσο άβολα αισθάνονται σε επίπεδο έρευνας γι’ αυτό το κενό; Η έμπνευση προήλθε από το γεγονός ότι για να διεκδικήσουμε τη δύναμή μας ως γυναίκες πρέπει να γνωρίζουμε τον εαυτό μας, το σώμα μας, την απόλαυσή μας, πρέπει να συνηθίσουμε να μιλάμε για όλα αυτά με αγάπη και υπερηφάνεια. Όταν ήμουν έφηβη, υποσχέθηκα στον εαυτό μου ότι κάποια μέ-

με τη

ρα, όταν μεγάλωνα, θα δημιουργούσα ένα εγχειρίδιο για να καταλαβαίνουμε τι διάβολο συμβαίνει στο κορμί μας, εκεί κάτω, εδώ πάνω, εκεί πίσω. Κανένας ενήλικας δεν μου είχε δώσει ποτέ μια ειλικρινή απάντηση και κάθε συζήτηση ή ακόμα και υπαινιγμός συζήτησης ήταν βουτηγμένα στην ντροπή και στην εξαπάτηση. Είναι λίγο περίεργο το πώς επιστρέφουν αυτές οι υποσχέσεις στη ζωή μας – ίσως να μην έφυγε και ποτέ. Ε, κάπως έτσι αυτή η υπόσχεση βρήκε τον δρόμο της για το Netflix και μετά προς 190 χώρες σε όλον τον κόσμο. Ήταν πολύ σημαντικό για εμένα να συνειδητοποιήσουν οι γυναίκες ότι κυκλοφορούν με ένα σώμα που δεν είναι καταραμένο, αλλά μια fucking Ferrari. Αλλά, ναι, κάθε επιστήμονας είχε τα ίδια σχόλια και παράπονα για την έλλειψη έρευνας σχετικά με τις γυναίκες, το σώμα μας και την υγεία μας. Με περισσότερες γυναίκες επιστήμονες ίσως καταφέρουμε να λύσουμε κάποια από αυτά τα ζητήματα, αλλά φυσικά γι’ αυτό χρειαζόμαστε περισσότερη χρηματοδότηση, την οποία εξασφαλίζει κανείς πολύ δύσκολα και δεν είναι καθόλου ευνοϊκή για τις γυναίκες. Δυστυχώς δεν είμαστε «η» προτεραιότητα.

— Πόσο χρόνο χρειάζεται μια τέτοια παραγωγή και τι εμπόδια συναντήσατε, δεδομένου ότι αγγίξατε μια δύσκολη θεματική που κάποιο άλλο τηλεοπτικό δίκτυο ίσως θα έτριβε τα χέρια του να τη λογοκρίνει; Μας πήρε κάτι λιγότερο από δύο χρόνια. Το μεγαλύτερο εμπόδιο, να σου πω την αλήθεια, μας το έθεσε η πανδημία και μετά η έλλειψη σωστής πληροφόρησης και έρευνας. Η μεγαλύτερη πρόκληση ήταν το πώς να δημιουργήσουμε μια σειρά που να ανταποκρίνεται στην απεραντοσύνη της γυναικείας εμπειρίας παγκοσμίως. Shapes, sizes, sexual orientations, ethnicities, abilities, age! Ακόμα και η έννοια του φύλου είναι περίπλοκη. Στόχος μας ήταν να είμαστε όσο πιο συμπεριληπτικοί γινόταν.

— Τελικά, γιατί δεν μιλάμε ποτέ για το σώμα μας; Όταν γεννάμε / έχουμε περίοδο / υποβαλλόμαστε σε σοβαρά γυναικολογικά χειρουργεία / δεν κάνουμε καλό σεξ, γιατί επιλέγουμε τη σιωπή και την αποσιώπηση, ακόμα κι αν μας σκοτώνει ή μας κάνει δυστυχισμένες; Γιατί δεν μιλάμε ποτέ για το σώμα μας; Πέρα από το γεγονός ότι δεν είμαστε κοινωνικοποιημένες για να αναζητούμε την ευτυχία μας; Ή να εκφράζουμε τη δυστυχία μας; Γιατί αν εκφράζαμε τη δυστυχία μας, πώς θα μπορούσαν να μας αγνοούν τόσο εύκολα; Προσωπικά, πάντα ήμουν άτομο που εκφραζόταν πολύ ελεύθερα. Έχω υπάρξει πολλές φορές ενοχλητική. Αν, για παράδειγμα, έχω περίοδο, όλοι στο περιβάλλον μου μοιράζονται τον

Thalia Mavros

Η Thalia Mavros, executive producer της φεμινιστικής επιτυχίας του Netflix «The principles of pleasure», μιλά στη LiFO για την επιτυχία του ντοκιμαντέρ, τα δικαιώματα των γυναικών που βάλλονται ανά τον κόσμο και τις αιτίες της μανίας για τον έλεγχο του γυναικείου σώματος.

28.4.22 – lifo

15

37 λεπτά με τη Thalia Mavros

talkofthetown

Η σειρά τριών επεισοδίων «Οι αρχές της απόλαυσης» προβάλλεται στο Netflix.

16 lifo – 28.4.22

πόνο μου. Μου φαίνεται αδιανόητο το κορμί μου να υφίσταται τέτοιες δραματικές αλλαγές και τέτοιο πόνο και εγώ να προσποιούμαι ότι όλα είναι νορμάλ. Ε, όχι! Ή, ας πούμε, αν το σεξ είναι μέτριο ή κακό, τότε δεν θα έπρεπε να το συζητήσουμε ε-πει-γό-ντως, γιατί δεν θα μπορούσε να συνεχιστεί αυτή η κατάσταση; Πιστεύω ότι η ευτυχία μας πρέπει να είναι η προτεραιότητά μας και δεν υπάρχει καμία ντροπή που θα μας επιβάλει η κοινωνία ή θα μας σταθεί εμπόδιο. Το καλύτερο θα ήταν να μην υπάρχει ντροπή. Αλλά αν κάποιος τη νιώθει, τότε είμαι της σχολής «μισή ντροπή δική μου, μισή ντροπή δική σου». Let’s share the pain!

— Εδώ και καιρό ομάδες Σουηδών επιστημόνων και ακτιβιστών επιμένουν ότι πρέπει να προχωρήσουμε σε απαλοιφή σεξιστικών όρων και στη μετονομασία επιστημονικών ορολογιών που αφορούν το γυναικείο σώμα (για παράδειγμα, ο παρθενικός υμένας να λέγεται κολπικό στόμιο και πάει λέγοντας). Θεωρείτε ότι τέτοιες αλλαγές έχουν κάτι να προσφέρουν στη φεμινιστική ατζέντα; Ναι! Σίγουρα ναι! Πιστεύω ότι η γλώσσα δεν καθορίζει απλώς την πραγματικότητά μας αλλά και ότι τη δημιουργεί. Είναι μια τεχνολογία και ένα ισχυρό εργαλείο αλλαγής! Αν αλλάξουμε το καθοριστικό πλαίσιο, δηλαδή το πώς μιλάμε για το σώμα μας, αλλάζουν και οι αντιλήψεις σε κοινωνικό και ατομικό επίπεδο.

— Αν και το ντοκιμαντέρ το διατρέχει μια εξαιρετικά ευχάριστη, απελευθερωτική αίσθηση, το συμπέρασμα είναι πικρό: ένα τεράστιο ποσοστό γυναικών έζησε και πέθανε αγνοώντας μία από τις μεγαλύτερες χαρές της ζωής. Ποιος πραγματικά ωφελείται από αυτή την αιωνόβια δυστυχία που προκαλεί ο συνδυασμός άγνοιας και ντροπής; Κοίτα, θα ήθελα να πιστεύω ότι κανένας δεν ωφελείται, αλλά προφανώς κάποιος ωφελείται για να διαιωνίζεται αυτή η δυστυχία. Το παλιό καθεστώς; Οι πολιτικοί, κυβερνητικοί και θρησκευτικοί θεσμοί μας; Τι να πω... Η ανισότητα έχει πάντα να κάνει και πάντα ωφελεί αυτούς που βρίσκονται στην εξουσία.

— Και φτάνουμε στο εξαιρετικά οδυνηρό κεφάλαιο της «συναίνεσης». Εκατομμύρια γυναίκες σε όλο τον κόσμο μέχρι σήμερα δεν μπορούν να ορίσουν τι συνιστά παραβίαση των επιθυμιών τους, όταν η κουβέντα έρχεται στο σεξ. «Ήταν βιασμός ή απλώς κακό σεξ;»: να μια ερώτηση που επιστρέφει σε γυναίκες κάθε ηλικίας, παντρεμένες ή singles. Γιατί αυτό το μπέρδεμα; Ε, τι να λέμε; Το να θέτουμε όρια είναι δύσκολο πράγμα, ειδικά για γυναίκες και άτομα από περιθωριοποιημένες κοινότητες. Όλοι έχουν δικαίωμα πάνω στο σώμα μας, εκτός από εμάς. Θα σου το πω το εξής: τόσο ως κορίτσια όσο και ως γυναίκες, ποτέ δεν φαίνεται να έχουμε την κυριότητα του σώματός μας. Όταν είμαστε κορίτσια, τα σώματά μας ανήκουν στους γονείς μας. Μεγαλώνοντας, αν παντρευτούμε, τα σώματά μας ανήκουν στους συζύγους μας και αν –και όταν– γίνουμε μητέρες, τα σώματά μας ανήκουν στα παιδιά μας. Πότε περιέρχεται το σώμα μας εξ ολοκλήρου στην κατοχή μας, ειδικά όταν μιλάμε για σεξ; Γενικά, υπάρχει έλλειψη κατανόησης και συναίνεσης, είτε συνειδητά είτε υποσυνείδητα, και σαφώς πάρα πολλοί άνθρωποι, υποσυνείδητα ή συνειδητά, δίνουν προτεραιότητα στη δική τους ευχαρίστηση. Στην ουσία όλα ξεκινάνε με το να πιστεύουμε πως έχουμε ίσα δικαιώματα στην απόλαυση. Πρέπει να αρχίσουμε να εκπαιδευόμαστε ξανά στη σημασία της συναίνεσης και του συναινετικού, αμοιβαίου, απολαυστικού σεξ. Πρέπει να το κανονικοποιήσουμε όλο αυτό. Δεν είναι παράξενο να ζητάς συγκατάθεση και δεν αφαιρεί από την ευχαρίστηση της σεξουαλικής συνεύρεσης. Θα έλεγα ότι συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Και δεν χρειάζεται να είναι κάτι αδέξιο ή επίσημο. Μπορούμε απλώς να ρωτάμε: θα σου άρεσε να σου κάνω το Β; Πώς θα σου φαινόταν να κάνουμε το Γ ή Δ απόψε; Δεν υπάρχει τίποτα το περίεργο στο να ξεκινάμε μια συζήτηση γύρω από το τι μας αρέσει ή τι θέλουμε και να θέτουμε κάποια όρια σε μια σεξουαλική επαφή ή σχέση. Είναι καινούργιες εποχές πλέον.

— Έχετε κάποια εξήγηση γι’ αυτή την ακροδεξιά φρενίτιδα με την απαγόρευση των αμβλώσεων σε διάφορες χώρες του κόσμου (οδυνηρά κορυφαίο το παράδειγμα της Πολωνίας, που μετρά ήδη δύο θανάτους γυναικών). Τελευταία και στην Ελλάδα επιχειρείται με μάλλον γελοίες αφορμές και ακόμη πιο ασυνάρτητους τρόπους η επαναφορά της κουβέντας. Γιατί τέτοια μανία ξανά για τον έλεγχο του γυναικείου σώματος; Οι πλήρεις απαγορεύσεις, οι περιοριστικοί νόμοι για τις αμβλώσεις έχουν σχεδιαστεί για να περιορίζουν και να ελέγχουν τις γυναίκες και τα κορίτσια και να τις εγκλωβίζουν σε παλιούς στερεότυπους ρόλους. Ένα κύμα λαϊκισμού εντείνεται σε

όλον τον κόσμο, ανθεί η πατριαρχία, οι θεμελιώδεις αρχές της δημοκρατίας δέχονται επίθεση, οπότε αυτοί που στοχοποιούνται είναι αυτοί που κέρδισαν πιο πρόσφατα τα δικαιώματά τους. Και εδώ οι γυναίκες αποτελούν χαρακτηριστικό παράδειγμα. Σκέψου μόνο ότι σε ορισμένους κύκλους η ενδυνάμωση των γυναικών αποτελεί υπαρξιακή απειλή για τους άντρες. Ο λαϊκισμός έχει σαρώσει, στις πλάτες της αντρικής επιθυμίας να επιστρέψουμε στις παλιές, «καλές» εποχές: ο Μπολσονάρου από τη Βραζιλία, ο Πούτιν από τη Ρωσία, ο Ντουτέρτε στις Φιλιππίνες, ο Ορμπάν από την Ουγγαρία, ο Ερντογάν από την Τουρκία, ο Ντούντα από την Πολωνία, ο Τραμπ από τις Ηνωμένες Πολιτείες, έχουν επιδείξει αισθήματα και πολιτικές κατά των γυναικών. Γι’ αυτό και οι κυβερνήσεις πρέπει όχι μόνο να αποποινικοποιήσουν τις αμβλώσεις και να εξασφαλίσουν την πρόσβαση των γυναικών σε ασφαλείς διαδικασίες άμβλωσης αλλά και να δημιουργήσουν κοινωνικές συνθήκες, στο πλαίσιο των οποίων οι γυναίκες θα μπορούν να λαμβάνουν αποφάσεις σχετικά με την εγκυμοσύνη, χωρίς καταπίεση, χωρίς εξαναγκασμό, χωρίς διακρίσεις, στίγμα, βία και τιμωρία. Αλλά και εμείς οι γυναίκες πρέπει να μιλάμε. Πρέπει να μοιραζόμαστε τις ιστορίες μας. Οι φωνές αυτές πρέπει να ακούγονται. Είναι κρίσιμες αυτές οι εποχές για να σωπαίνουμε.

— Θα τολμούσα τη διατύπωση και μου λέτε αν την ασπάζεστε ή όχι: πιστεύετε έστω και λίγο ότι όλο αυτό το πακέτο –οργασμικό κενό / άγνοια για τη λειτουργία της κλειτορίδας / μύθος περί παρθενίας / απαγόρευση αμβλώσεων– μοιάζει με συνωμοσία που στόχο έχει την εσαεί γυναικεία αιχμαλωσία με διάφορους τρόπους και σε διάφορα επίπεδα; The million dollar question! E, είναι συνωμοσία του καθεστώτος εναντίον των γυναικών. Και δυστυχώς το καθεστώς τυχαίνει να είναι πατριαρχικό. Και ταυτίζεται απόλυτα με τον σεξισμό και τον μισογυνισμό. Θα ήθελα να μην ήταν έτσι, αλλά δεν έχω καλύτερη εξήγηση.

— Έχετε εκφράσει την άποψη ότι ο φεμινισμός εμπορευματοποιήθηκε – και φυσικά έχετε απόλυτο δίκιο. Ωστόσο, ζούμε δύσκολους καιρούς σε ό,τι αφορά τις θηλυκότητες και τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα, για να τα καταφέρουμε χωρίς φεμινιστικό όραμα. Τι έχουμε χάσει και πρέπει πάση θυσία να το ξαναβρούμε; Εκείνο που πιστεύω είναι ότι πρέπει να βρούμε τη γνήσια φωνή μας. Δεν νομίζω ότι την είχαμε βρει μέχρι τώρα. Και ειδικά σήμερα, που έχουμε καινούριες αντιλήψεις. Πιστεύω ότι πρέπει να προχωρήσουμε σε επανεξέταση πολλών προοπτικών, εμπειριών και ταυτοτήτων που επιφανειακά ίσως να μην επηρεάζουν άμεσα τη δική μας εμπειρία, αλλά κατά βάθος παίζουν μεγάλο ρόλο. Γιατί πολύ απλά, μέχρι να είμαστε όλοι ίσοι, δεν είναι κανείς. Κανείς που δεν έχει τον έλεγχο του σώματός του δεν μπορεί να είναι ελεύθερος. Αυτό το δικαίωμα είναι κρίσιμο για να μπορέσουν όλα τα άτομα που μπορούν να εγκυμονήσουν ένα παιδί να ασκήσουν πλήρως τα ανθρώπινα δικαιώματά τους και να ζήσουν τη ζωή τους με αξιοπρέπεια!

Δεν υπάρχει τίποτα το περίεργο στο να ξεκινάμε μια συζήτηση γύρω από το τι μας αρέσει ή τι θέλουμε και να θέτουμε κάποια όρια σε μια σεξουαλική επαφή ή σχέση. Είναι καινούργιες εποχές πλέον.

28.4.22 – lifo

17

Οἱ μουσικοὶ σκοποὶ Χουὰγκ Τσὸγκ καὶ Τὰ Λὺ δὲ γίνεται νὰ συνοδεύουν τὸ χορὸ στὰ πανηγύρια. Κι αὐτὸ γιὰ ποιὸ λόγο; Γιατὶ οἱ ἦχοι τους εἶναι ἀσυνήθιστοι. ΛΙΕ ΤΣΙ

Ἂς μᾶς κρίνει ἡ στέπα κι ἂς μᾶς ἐπιστρέψει ἡ νύχτα. Μ Π Ο Ρ Ι Σ Π Α Σ Τ Ε Ρ ΝΑΚ

u Στὸν λογοτεχνικὸ κύκλο τοῦ Ἑκηβόλου, ποὺ ἔμοιαζε μὲ αἵρεση, διαμορφώθηκε ὁ χαρακτήρας μου καὶ ὁριοθετήθηκε τῆς τέχνης μου ἡ περιοχή. Στὶς πνευματικές, καλλιτεχνικές, φιλοσοφικὲς ἐμμονὲς αὐτοῦ τοῦ κύκλου (ἀπὸ τὴ μουσικὴ καὶ τὴν πιὸ ἐκλεπτυσμένη ἑρμηνευτικὴ ἔφθαναν ὣς τὸ λαϊκὸ ἔπιπλο καὶ τὴν ξυλογλυπτικὴ) ἄθροισα τὴν προσωπική μου ἔρημο, ποιὸς ξέρει τί πιστεύοντας καὶ τί περιμένοντας. Ἕνα περιστέρι; Τὸν κατακλυσμό;

ΟΙAΘΗΝΑΊΟΙ

u

18 lifo – 28.4.22

Τὸ ἔργο ἐν προόδω Σύσσημον ἢ Τὰ Κεφάλαια, ποὺ τὸ γέννησε (κυριότατα) ἡ αἴσθηση ἑνὸς τέλους, ξεκίνησε νὰ γράφεται προχωρημένο φθινόπωρο τοῦ 1985 στὸ τότε ἀγορασμένο σπίτι μου — τὸ πάνω πάτωμα ἑνὸς μικροῦ καὶ παλαιοῦ δίπατου νεοκλασικῆς τυπολογίας, ποὺ τὸ βρῆκα χτισμένο (ἂν καὶ κομμάτι ἐρειπωμένο) πάνω στοὺς πετρώδεις μποτσαρέικους ἀγροὺς τῆς ὁδοῦ Τσάμη Καρατάσου στοῦ Φιλοπάππου· ὅσο μικρὸ ἦταν τὸ σπίτι, τόσο σπουδαῖοι ἦταν οἱ ἀρχιτέκτονες ποὺ ἀσχολήθηκαν μὲ τὴν ἐπισκευή του: Κυριάκος Κρόκος, Γιῶργος Μακρής, Τάσης Παπαϊωάννου. Στὴ γειτονιὰ μὲ πρωτόφερε καὶ μὲ σεργιάνισε ὁ ἀνεπανάληπτος ζωγράφος Πέρης Ἱερεμιάδης ὁ φιλακόλουθος —«εἶναι ἡ γειτονιὰ τῆς Κερένιας Κούκλας τοῦ Χρηστομάνου», μοῦ ἔλεγε, «μπορεῖ καὶ νά ’χουν γυροφέρει ὁ Ἴων Δραγούμης μὲ τὴ Μαρίκα Κοτοπούλη»— ἐδῶ θὰ ἔστηνε τὸν πάγκο του μὲ τῆς τέχνης τὰ φαρμάκια καὶ τῆς τέχνης τὴ σκυτάλη μέσα στὸ μυθικὸ ἀτελιέ του· καὶ θὰ γινόμασταν γείτονες καὶ φίλοι ἀχώριστοι· ὁ θάνατός του ἦταν ἀπὸ τὰ μείζονα πένθη τῆς ζωῆς μου· πολὺ τὸν πένθησε καὶ ὁ οἶκος τοῦ Ἑκηβό-

φωτογραφιeσ: bernard steffin

ΝΊΚΟΣ Α. ΠΑΝΑΓΙΩΤΌΠΟΥΛΟΣ

Ποιητής. Γεννήθηκε στα Εξάρχεια, ζει στου Φιλοπάππου.

28.4.22 – lifo

19

ΟΙ ΑΘΗΝΑΙΟΙ Νίκος Α. Παναγιωτόπουλος

λου· ἀπὸ τὸν ἀδόκητο θάνατο τοῦ Γιώργου Ἰωάννου εἶχε νὰ θρηνήσει ἔτσι. Εἴχαμε τρέξει μὲ τὸν Μανώλη Βελιτζανίδη τῆς Ἰνδίκτου στὸ προσκεφάλι του· σημειωτέον, στὴν κατοικία τοῦ Μανώλη βρίσκεται πανέμορφα βαλμένη τοῦ Πέρη ἡ ἐκκλησία τῆς Ἁγίας Κυριακῆς ἀπὸ τὴν Παλαιοχώρα τῆς Αἴγινας, μιὰ ἀπὸ τὶς ὡραιότερες ζωγραφιὲς τῆς νεότερης ἑλληνικῆς τέχνης, φτιαγμένη μὲ κοκκινόχωμα καὶ αἰγινήτισσα ἄργιλο, ὑπόλευκη πασπάρα· μιὰ πρωιμότερη καὶ μικρότερη ἐκδοχὴ αὐτῆς τῆς ζωγραφιᾶς, μὲ διαφορετικὴ χρωματικὴ καὶ πνευματικὴ ἀντίληψη τῆς θύρας τοῦ ναοῦ, ἔχω στὸ σπίτι μου κι ἐγώ. u Μὲ αὐτὸ τὸν τρόπο ἦρθαν τὰ πράγματα καὶ ἐγκαταστάθηκα στοῦ Φιλοπάππου (γεννημένος στὰ Ἐξάρχεια τὸ 1945, σὲ ἕνα λαϊκὸ σπίτι τῆς ὁδοῦ Πλαπούτα μὲ ἐσωτερικὴ αὐλή — μεγάλωσα στὴ Νέα Σμύρνη, στὰ πέριξ τῆς Ἁγίας Φωτεινῆς, σὲ μιὰ μονοκατοικία μὲ κῆπο στὴν ὁδὸ Ἀγχιάλου, πλάι στὸ σπίτι ἑνὸς τυφλοῦ μουσικοῦ ποὺ δίδασκε βιολί, μαντολίνο καὶ ἀκορντεόν· ἡ μητέρα μου καὶ ὅλο τὸ γένος της ἦταν πρόσφυγες ἀπὸ τὴ Σμύρνη). Ἐδωνὰ λοιπόν, στὸν λιλιπούτειο οἶκο τοῦ Φιλοπάππου ἦταν ποὺ προσηλώθηκα στὴ μακρὰ συγγραφή — στοῦ ἔργου τὸ μυστικὸ τὸ ἑπτασφράγιστο. u Ἀπὸ ἀναβολὴ σὲ ἀναβολὴ καὶ ἀνεβαίνοντας ὅλη τὴν κλίμακα τῶν δισταγμῶν, ἤμουν πιὰ σαράντα χρονῶν ὅταν ἀποφάσισα, μανικὰ καὶ ἐμμονικά, νὰ ἀκολουθήσω τὸ νῆμα τῆς μελάνης — σέπια, μαῦρο, κυανό, τεφρό, βαθυπράσινο— καὶ παίρνοντας καταπόδι τὶς ἀποχρώσεις μιᾶς λεπτῆς κλωστῆς, ποὺ εὔκολα κόβεται καὶ ξεβάφει, νὰ πάω στὰ ἔσχατα. Οἱ φωνὲς μέσα μου, «μὴν ἀσχοληθεῖς μὲ τὸ γράψιμο, τὰ γράμματα εἶναι μαγεμένα», εἶχαν ἀνεξήγητα σωπάσει. Ἔτσι διάλεξα τὴ Συντεχνία τῆς Κόκκινης Κλωστῆς. Στὸ μεταξὺ ὁ Ἑκηβόλος θὰ μετακόμιζε ἀπὸ τὴν Κυδαθηναίων στὴν Ἡσιόδου κι ἀπὸ ἐκεῖ στὴν ὁδὸ Ἀπόλλωνος στὶς παρυφὲς τῆς Μητρόπολης καὶ τῆς Πλάκας —στὶς παρυφὲς τοῦ floruit ἑνὸς στενοῦ κύκλου γραμματισμένων στὸ τέλος τῶν καιρῶν— στὴ μικρογειτονιὰ τοῦ Ροδακιοῦ (ὅπου μιὰ ρόδα γύριζε κι ἀντλοῦσε τὰ νερὰ τοῦ Ἠριδανοῦ) καὶ ἐκεῖ ἡ Τζούλια Τσιακίρη θὰ ἵδρυε τὶς ἐκδόσεις Τὸ Ροδακιὸ ὡς προέκταση τοῦ λογοτεχνικοῦ περιοδικοῦ Ἑκηβόλος. Ὅσο γιὰ μένα, ἐργαζόμενος σὲ μιὰ σύνθεση τοῦ ἑρμητικοῦ μὲ τὸ ἀπερίφραστο, θὰ προετοίμαζα μέσω τοῦ Ἕλληνος λόγου μιὰ σκηνοθεσία τῶν ἐσχάτων ἡμερῶν σὲ μιὰ γωνίτσα. u Καὶ πέρασαν τὰ χρόνια. ( Ἔφυγε ἀπὸ τὴ ζωὴ κι ὁ καταρκτικὸς πλοηγός μου στὰ γράμματα καὶ τὶς τέχνες, ὁ ἱδρυτὴς τοῦ περιοδικοῦ Ἑκηβόλος, ὁ Βασίλης Διοσκουρίδης, ὁ θησαυροφύλαξ λόγιος· ὁ ἴδιος δὲ θέλησε νὰ γράψει ἀλλὰ ἤξερε σταυρωτὰ τὰ φίλτρα τῆς γραφῆς, φαιὸς σὰν τοὺς Φαίακες, κατεχάρης καὶ αἱρεσιάρχης.) Καὶ πέρασαν κι ἄλλα χρόνια· κι ἀπ’ ὅσα συνέβησαν μπρὸς στὰ μάτια μας, ὁρισμένα παραμένουν καὶ ὁρισμένα σὰν νά ’χουν ξεχαστεῖ. Καὶ τό ’δωσε ὁ καιρός, γιατὶ ὁ καιρὸς τὸ δίδει. Καὶ τὸ ἔργο πῆρε νὰ ὁλοκληρώνεται ἀπροσχεδίαστα, ἀνάμεσα στὰ δυὸ αὐγουστιάτικα ὁλοφέγγαρα τοῦ ἔτους 2021, ἕνα μυστηριῶδες ἔτος γιὰ τὸ βίο μου, στὸ ἐμπνευστικὸ καὶ γαληνὸ κτῆμα «Μανταλένα» , ἰδιοκτησία Στέλιου Βαφέα καὶ Ὄλιας Λαζαρίδου, στὴν Κυψέλη τῆς Αἴγινας, ὅταν μιὰ πασχαλίτσα ποὺ περιδιάβαζε στὸ μπράτσο μου πέταξε ἀνεπαίσθητα καὶ κάθισε ξάφνου σὲ μιὰ ἀνοιχτὴ σελίδα τοῦ τετραδίου μου πρὸς τὸ τέλος τοῦ κεφαλαίου ΜΒ΄. Νομίζω ὅτι αὐτὸ τὸ κεφάλαιο, τὸ σαράντα δύο, εἶναι μιὰ μάνταλα ὅπως τὴν περιγράφει ὁ Κὰρλ Γιούνγκ· καὶ ἴσως ἕνα ἀπὸ τὰ πιὸ αἰνιγματικὰ τῆς ἀφήγησης. Ἐκεῖ ποὺ ἔλεγα λοιπὸν πὼς ὁ κύκλος τοῦ ἔργου ἔκλεισε καὶ πὼς τὸ Σύσσημον περατώθηκε μὲ τὸ Παρεκκλήσιο, ξεγελάστηκα καὶ εἶναι μὲ τὸ αἰγινήτικο Πατητήρι (ὁ πλήρης τίτλος του εἶναι: Πατητήρι. Στενὸ μὲ ἀγγελοδαίμονα. Σχέδιο

20 lifo – 28.4.22

νεραϊδάρη) ποὺ μπῆκε ἡ τελευταία πινελιὰ σὲ αὐτὴ τὴν ἀφήγηση τῆς ἄγονης γραμμῆς σὲ δύο βιβλία, ποὺ ἐγγράφονται πάνω σὲ ὅλα τὰ ὀνόματα τῆς Ρίτας-Φωτεινῆς-Ρηγοπούλας Λυτοῦ ἀπὸ τὴν Κάρπαθο. Τὸ Παρεκκλήσιο καὶ τὸ Πατητήρι θὰ δοῦν τὸ φῶς στὴ συγκεντρωτικὴ ἔκδοση τοῦ «Βιβλίου δεύτερου» τὸ 2023. u Μέγαλα κομμάτια τοῦ opus incertum Σύσσημον ἢ Τὰ Κεφάλαια (ἀπὸ τὸ δεύτερο βιβλίο) γράφτηκαν στὸ σπιτικὸ τῶν Λυτῶν στὰ Πηγάδια στὴν Κάρπαθο· θυμᾶμαι, καὶ τὶς ἔχω κλείσει στὴν καρδιά μου, ὧρες ἀτελείωτες στὸ τραπέζι μὲ τὸ ὄμορφο παλιακὸ ἀμπαζούρ. Ἕνα μεγάλο κι ἔνα μικρότερο κομμάτι (ἀπὸ τὸ πρῶτο βιβλίο) ἔγιναν στὸ σπίτι τοῦ Βίκου Ναχμία στὴν Πουλάτη τῆς Σίφνου. Ἄλλα πάλι ξεκίνησαν στὰ Παναγιωτοπουλέικα στὸ Ἀχαϊκὸ Ἀχαΐας, πρὶν κοπεῖ ἡ γιγάντια λεύκα τοῦ περιβολιοῦ καὶ ρίξω μαύρη πέτρα· καὶ ἕνα στὸ ἀλλοτινὸ σπίτι τοῦ Δημήτρη Καράμπελα, στὸν Πλατανιά, στὸ Πήλιο, κοντὰ στὸν βαθύσκιωτο Λαῦκο. u Κάποια ἀνεμοδαρμένα, καὶ ἴσως γι’ αὐτὸ μὲ ἑρμητικὰ σφαλιχτὰ ὄχι μόνο τὰ παράθυρά τους ἀλλὰ καὶ τὰ σκοῦρα, ξεκίνησαν στὴν Καρδιανὴ τῆς Τήνου, στὸ κτῆμα τῶν Παπαγεωργίου, τοῦ Κωνσταντίνου καὶ τῆς Νίλουφερ. Κάποια στὴν Κύπρο, οἰκία Κατερίνας Ἀτταλίδου, Λευκωσία — ἡ ἄλλη μας οἰκοδέσποινα, ἡ Παπαχριστοφόρου ἡ Μυρτὼ, πριγκιπικὰ μᾶς ξενάγησε ἀπὸ τὶς ἐκκλησίες τοῦ Τρόοδος ὣς τῆς Καρπασίας τὴν ἄκρη, στὰ κλειδιὰ τῆς κυπριακῆς κιθάρας. Καὶ οἱ δυὸ μαζὶ μᾶς δίδαξαν τὸ δύσκολο νησί. Τέλος, ἕνα μεγάλο κομμάτι ξεκίνησε στὴ θεμωνιὰ τῆς Ἀμαλίας Μουτούση καὶ τοῦ Μάκη Μηλάτου στὴ Φολέγανδρο, μεταξὺ Χώρας καὶ Ἄνω Μερᾶς. u Ὅμως τὸ πλεῖστον, τὰ ἐννέα δέκατα τοῦ ἔργου, τὰ ἐργάστηκα καὶ τὰ ἐπεξεργάστηκα στὴν κατοικία μου στοῦ Φιλοπάππου (ὡς Σπίτι-Ἀργαστήρι τὸ ἔχω καταχωρισμένο πιὰ στὸ κινητό μου)· τί κι ἂν τὸ ἀγόρασα ὡς κιβωτό, τίποτε δὲ μὲ ἐμπόδισε ἀπὸ τὸ νὰ χτίσω μέσα σ’ αὐτὸ ἕνα ἔργο-ναυάγιο — ὅταν ἀποχώρησα ἀπὸ τὴν ἄσκηση τοῦ ἐπαγγέλματος τοῦ φαρμακαποθηκάριου (ὑπῆρξε ἡ ἐπιλογή μου γιὰ νὰ βιοποριστῶ) μετὰ ἀπὸ εἴκοσι χρόνια μόχθου καὶ αἰσθημάτων ἀνάμεικτων, καὶ ἄφησα γιὰ πάντα τὴ συνεταιριστικὴ «Φαρμακεμπορική», τὴ βαφτισμένη καὶ ἱδρυμένη ἀπὸ τὸν πατέρα μου, ποὺ καταρχὰς στεγάστηκε σ’ ἕνα εὐρύχωρο ἰσόγειο μαγαζὶ στὴν Ξούθου, τὸ διάσημο στενορύμι ὑψηλῆς βιοπάλης τῆς Ὁμόνοιας, καὶ ἔπειτα σ’ ἕναν ἀπέραντο πρῶτο ὄροφο στὴν ὁδὸ Καποδιστρίου στὴν πλατεία Βάθης. Νά ὅμως ποὺ μετὰ ἀπὸ μιὰ εἰκοσαετία τὰ βρόντησα καὶ μάλιστα μὲ ἀπονήρευτο μίσος τόσο γιὰ τὸ συμφέρον μου ὅσο καὶ γιὰ τὸ «προπατορικὸ ἁμάρτημα τῆς περιουσίας», ἀφήνοντας ἄναυδους φίλους, συνεταίρους, συγγενεῖς κι ἐμένα τὸν ἴδιο. Καὶ εἶδα τὸ ὄχι εὐκαταφρόνητο εἰσόδημά μου νὰ χάνεται καὶ τὶς οἰκονομίες μου νὰ ἐξανεμίζονται στὴν ἀγορὰ σπιτιοῦ, σκευῆς, βιβλίων, βινυλίων, χειροτεχνημάτων. Καὶ ὁ παράς μου συρρικνώθηκε λίγο-λίγο σὲ μιὰ μικρὴ ἀναμνηστικὴ σύνταξη, μιὰ σύνταξη κὰρτ ποστάλ. Καὶ ὁ βίος ἔγινε κρεμαστὴ γέφυρα. Ἡ διπλὰ πονηρὴ καταγωγή μου, ὄντας Μωραΐτης καὶ Σμυρνιός, δὲ μὲ βοήθησε νὰ παραμείνω διὰ βίου ἕνας ἔμπορος ποὺ χωνεύει στὴ σκιά, ὅπως λογάριαζα καὶ φανταζόμουν, ἢ κάποιας λογῆς ἀναγνωστικὸ δαιμόνιο. Σὲ τί ἄλλο θὰ μποροῦσα νὰ ἐλπίσω ἐκτὸς ἀπὸ τὴ μεταμόρφωση τῶν Ἐρινύων σὲ Εὐμενίδες; Καὶ συνέχισα νὰ πορεύομαι παρ’ ἐλπίδα ἐπ’ ἐλπίδι πάνω σὲ κρεμαστὴ γέφυρα. «Ἕνα βιβλίο εἶναι ἀναβολὴ μιᾶς αὐτοκτονίας» — ἔχει νὰ τὸ λέει ὁ Ἐμὶλ Σιοράν. u

2

1

3

Ἀπὸ ἀναβολὴ σὲ ἀναβολὴ καὶ ἀνεβαίνοντας ὅλη τὴν κλίμακα τῶν δισταγμῶν, ἤμουν πιὰ σαράντα χρονῶν ὅταν ἀποφάσισα, μανικὰ καὶ ἐμμονικά, νὰ ἀκολουθήσω τὸ νῆμα τῆς μελάνης —σέπια, μαῦρο, κυανό, τεφρό, βαθυπράσινο— καὶ παίρνοντας καταπόδι τὶς ἀποχρώσεις μιᾶς λεπτῆς κλωστῆς, ποὺ εὔκολα κόβεται καὶ ξεβάφει, νὰ πάω στὰ ἔσχατα.

4

6

5 1. Τζούλια Τσιακίρη, Μαρίνα Ξενοδοχείο Ναυσικά, 4. Νίκος Α. Παναγιωτόπουλος Αθανασίου, Νίκος Α. Αίγινα, δεκαετία ’70. και Βασίλης Διοσκουρίδης. Παναγιωτόπουλος και Αίγινα, 1977. Φωτογραφία: 3. Άννυ ο Γιώργος Τσάμος στο Ερατώ Ευαγγελίδου. Τριανταφυλλοπούλου, επίπεδο πιεστήριο. Τζούλια Τσιακίρη, Νίκος 5. Νίκος Α. Παναγιωτόπουλος Τυπογραφείο «Μανούτιος» Α. Παναγιωτόπουλος, και Ρίτα Λυτού, Αφιάρτης, του Χρίστου Μανουσαρίδη, Βασίλης Διοσκουρίδης, Κάρπαθος 2005. Ζηνοδώρου 17, Κολωνός Άννα Κοκκίνου, Γιώργος και 6. Στο Αχαϊκό, έξω από την 1996. Σύνθια Σαραντάρη. Πάσχα Πάτρα, το 1980.

2. Μένης Κουμανταρέας, του 1980 στη Φιλοθέη. Λευτέρης Βογιατζής, Νίκος Φωτογραφία: Πέρης Α. Παναγιωτόπουλος. Ιερεμιάδης.

28.4.22 – lifo

21

Στόλισα μὲ τόπους τὸ χρονικὸ τῆς συγγραφῆς καθὼς γιὰ μένα οἱ τόποι εἶναι ἱερὰ πρόσωπα ὅπως οἱ φίλοι καὶ ἔχουν numen (κάτι ἀπολύτως διαφορετικὸ ἀπὸ τὸ genius loci). Κάποιες λέξεις εἶναι κρησφύγετα, καὶ ἀμετάφραστες ὁμιλοῦν περισσότερο. Τὸ numen ὅλων τῶν πραγμάτων ἀνήκει στὴ Μνηστὴ τοῦ Θανάτου — ὅ,τι ἔχει ἱερὸ καὶ ὅσιο δικό της εἶναι, τῆς ἀνήκει. Τὴν ἀλληγορικὴ ὀνομασία Μνηστὴ τοῦ Θανάτου τὴν ἄκουσα καὶ τὴν πρωτάκουσα ἀπὸ τὸ στόμα τοῦ Νίκου Γκάτσου, τοῦ βλοσυροῦ καὶ ἐνάρετου. Κάτι σχεδιάζε νὰ γράψει γιὰ κείνη. Συντρώγαμε μὲ τὸν Ζήσιμο Λορεντζάτο, οἱ τρεῖς μας — ἕνα ἀμνημόνευτο ἅπαξ· ἦταν ἕνα ἀχρονολόγητο καταχείμωνο, νωρὶς τὸ ἀπόγευμα στοῦ «Φλόκα» Πανεπιστημίου, δύσκολο νὰ ἦταν ἀλλοῦ λόγω Γκάτσου· καθὼς μὲ χώριζαν τριάντα καὶ περισσότερα χρόνια ἀπὸ τὶς ἡλικίες τους, ἔκανα ὑπακοὴ καὶ δὲν πολυμιλοῦσα, μόνον ἄκουγα. Ὅμως ὑπῆρχε διάθεση γιὰ κουβέντα. Ἡ συνάντηση καλὰ κρατοῦσε. Σιγὰ-σιγὰ σκοτείνιαζε. Καὶ τὸ χιονόνερο γυάλιζε τὴν πισσάσφαλτο. (Διευκρινίζω κάπως λορεντζατικά: ἡ σιωπή μου δὲν ἦταν σιωπὴ ὑπηκόου ἀλλὰ μαθητεία. Μέσα στὸ μυαλό μου στριφογύριζαν καὶ στὰ φρένα μου χόρευαν τὰ λόγια τοῦ Κέλτη βάρδου: θάνατος εἶναι νὰ καταφρονήσεις ποιητή, θάνατος εἶναι ν’ ἀγαπήσεις ποιητή, θάνατος εἶναι νὰ εἶσαι ποιητής — πλεγμένα μὲ τὰ περίσκεπτα λόγια τοῦ Ἰωσὴφ Μπρόντσκι: «ἡ σύνθεση στίχων ἴσως εἶναι μιὰ μελέτη θανάτου» καὶ «ἡ γλώσσα ὑπαγορεύει τὸ ποίημα».) Ἀπὸ ἐκεῖνο τὸ τραπέζι ἀποκόμισα, ἐκτὸς ἀπὸ τὴ Μνηστὴ τοῦ Θανάτου ποὺ ἐλέγχει τὸ numen ὅλων τῶν πραγμάτων, πὼς ἡ κρίση εἶναι ὁ σπουδαιότερος συντελεστὴς τῆς καλλιτεχνικῆς δημιουργίας.

Perfectio artis consistit in judicando. Ἦταν ἕνα δῶρο τοῦ Ζήσιμου. u Τὸ 1985 ἡ σχέση μου μὲ τὴ Μνηστὴ τοῦ Θανάτου ἀφυπνίστηκε. Ὡστόσο ἀπομένει ἕνα μέγιστο ζήτημα ἀνοιχτό: τὸ πόσο στιβαρὰ κατάφερα νὰ κρατήσω τὸ τιμόνι τῆς κρίσης μου. Ἡ ἀσάλευτη ζωὴ αὐτῆς τῆς συγγραφῆς κράτησε τριάντα ἕξι χρόνια. u Δὲν ξέρω γιατὶ ἔκανα ὅ,τι ἔκανα, ποὺ θὰ πεῖ ἦταν τὸ ριζικό μου.

Συνοπτικὸν ὅσο καὶ προσωπικό. Φιλοπάππου, Γενάρης 2022

ΙNFO Το βιβλίο του Νίκου Α. Παναγιωτόπουλου «Σύσσημον ή Τα Κεφάλαια», Βιβλίο Πρώτο, θα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Το Ροδακιό στις 4 Μαΐου.

22 lifo – 28.4.22

725

24

THE WEEK Όσα ξεκινάνε αυτή την εβδομάδα

26

ΣΙΝΕΜΑ Οι νέες ταινίες της εβδομάδας

29

ΒΙΒΛΙΟ «Θα φάτε τη σκόνη μου»

30

ΒΙΒΛΙΟ Η πραγματική ιστορία των πόλεων του κόσμου

32

ΘΕΑΤΡΟ Ένα μαύρο πολιτικό δράμα με κωμικό περίβλημα

ΧΟΡΟΣ

33

ΘΕΑΤΡΟ

«New Creation» του Bruno Beltrao στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση

Η οικογένεια και ο χρόνος ως καταστροφικοί εθισμοί

Από τις φαβέλες του Νιτερόι του Ρίο ντε Τζανέιρο στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης, ο Bruno Beltrao και η ομάδα χορού Grupo de Rua αντιδρούν μέσω της τέχνης στις ακροδεξιές και βάρβαρες πρακτικές της κυβέρνησης Μπολσονάρου. Συνδυάζοντας την urban dance κουλτούρα με τις αρχές του σύγχρονου χορού, ο Beltrao και η ομάδα του οπτικοποιούν τους έντονους παλμούς της ζωής που χαρακτηρίζουν την πατρίδα του.

ΜΟΥΣΙΚΗ

34

Οι Arcade Fire στο νέο τους άλμπουμ «WE» αγκαλιάζουν ξανά την ελπίδα

29-30/4, Στέγη Ιδρύματος Ωνάση, είσοδος: 7-36 ευρώ

28.4.22 – lifo

23

the week

του six d.o.g.s, για ένα full band show. Τη βραδιά θα ανοίξει ο DJ και παραγωγός Blend Mishkin με ρέγκε, χιπ-χοπ και dub.

29/4, six d.o.g.s, Αβραμιώτου 6-8, είσοδος: 10 ευρώ

6 ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ «The right to ease»: Η τέχνη της Lulama Mlambo Wolf στην γκαλερί Breeder

STOEP TH S PR ES

ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ 28 α πρ ιλιου 4 μ αϊου 20 22

1 ΜΟΥΣΙΚΗ Η Grouper ζωντανά στην Αθήνα

σκηνή του Άνοδος Stage. Μαζί του σε guest εμφανίσεις οι Immune, Lila, Gio Melody και Strat και ο Beyond στα decks.

Η Liz Harris aka Grouper έρχεται στην Αθήνα για μια εμφάνιση στον Φιλολογικό Σύλλογο «Παρνασσός». Την Αμερικανίδα μουσικό, συνθέτρια και τραγουδίστρια κομματιών με στοιχεία ambient, ψυχεδέλειας και folk θα συνοδέψει ο Πάνος Αλεξιάδης, λάτρης του αυτοσχεδιασμού, των αναλογικών συνθετητών και της μαγνητοταινίας. Το τελευταίο άλμπουμ της Grouper με τίτλο «Shade» περιλαμβάνει τραγούδια που ηχογραφήθηκαν τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια, συμπεριλαμβανομένου του πρώτου της single «Unclean Mind».

29/4, Άνοδος Stage, Πειραιώς 183 & Πάλλαντος 38, είσοδος: από 12 ευρώ

4 ΜΟΥΣΙΚΗ Εθισμός & Golden Child live στο Gagarin

28/04, Φιλολογικός Σύλλογος «Παρνασσός», πλ. Αγίου Γεωργίου Καρύτση 8, είσοδος: 17-24 ευρώ

2 ΦΕΣΤΙΒΑΛ Tο Φεστιβάλ του Lung fanzine στο Ρομάντσο Το μουσικό Lung Fanzine διοργανώνει το δεύτερο Lung Fest για να γιορτάσει τα τρία του χρόνια και τα δεκατρία του τεύχη. Από τη σκηνή θα παρελάσουν σημαντικά γκρουπ της ελληνικής σκηνής, όπως οι Closer, οι Mechanimal κ.ά.

29/4, Ρομάντσο, Αναξαγόρα 3-5, είσοδος ελεύθερη

απο tη μαρκελλα μιχαηλ

24 lifo – 28.4.22

3 ΜΟΥΣΙΚΗ Rack - Παρουσίαση του «Rachattack» στο Άνοδος Stage Ο Ηρακλής Μαρνέζος ή αλλιώς Rack παρουσιάζει το πρώτο του άλμπουμ «Rackattack» ζωντανά στη

Από το «Face Control» και τις πρώτες συνεργασίες με το δίδυμο φωτιά των Zoro & Buzz μέχρι την «Bogota» και το «Σύμπαν 25», ο Εθισμός εθίζει και πωρώνει το κοινό του, κρατώντας αμείωτο το ενδιαφέρον από κυκλοφορία σε κυκλοφορία. Στο «Made in Athens» που θα παρουσιάσει στο Gagarin 205 τα γραπτά του Εθισμού συναντούν τα beats του Golden Child σε ένα urban ταξίδι κοινωνικής και προσωπικής ωρίμανσης.

29/4 & 1-4/5, Gagarin205, Λιοσίων 205, είσοδος: 10 ευρώ

5 ΜΟΥΣΙΚΗ Οι Dub Garden live at six d.o.g.s Το dub-trip hop συγκρότημα από τη Θεσσαλονίκη, οι Dub Garden, έρχεται μέχρι την Αθήνα, στη σκηνή

«Μέδουσα Αίθουσα Τέχνης 19792017» Ξεναγήσεις στο Μουσείο Μπενάκη Από το Σάββατο 9/4 ξεκινούν οι ξεναγήσεις για την έκθεση του Μουσείου Μπενάκη «Μέδουσα Αίθουσα Τέχνης 1979-2017». Οι ξεναγήσεις θα πραγματοποιούνται κάθε Σάββατο από την επιμελήτρια και ιστορικό τέχνης Ελισάβετ Πλέσσα, δίνοντας στους επισκέπτες την ευκαιρία να περιηγηθούν ανάμεσα σε προσωπικές συλλογές της εκλιπούσας Μαρίας Δημητριάδη και έργα που προσφέρθηκαν από καλλιτέχνες της γκαλερί Μέδουσα, από συλλέκτες και από μουσεία και ιδρύματα.

9/4-21/5, Μουσείο Μπενάκη, Πειραιώς 138, είσοδος: 6-8 ευρώ

Στην πρώτη της έκθεση στην Αθήνα η Lulama Mlambo Wolf από το Γιοχάνεσμπουργκ εμπνέεται από την ταυτότητά της ως μαύρης γυναίκας αλλά και από την ανάρρωση και τη φροντίδα του εαυτού. Στα έργα της, όπως αναφέρει η ίδια, εκφράζει τη λαχτάρα της για απαντήσεις και σαφήνεια με τρόπους που να κάνουν τη μαύρη της ταυτότητα ξεκάθαρη, ακόμα και όταν το έργο είναι αφηρημένο.

28/4-21/5, The Breeder, Ιάσονος 45

7 ΜΟΥΣΙΚΗ Η avant-pop της VASSILINA στο six d.o.g.s

Η μουσικός και συνθέτρια VASSILINA παρουσιάζει στο six d.o.g.s τραγούδια από το άλμπουμ της «Fragments». Με avant-pop/ηλεκτρονική μουσική και κομμάτια σκοτεινά και «απελπισμένα» θα φέρει την επίσης σκοτεινή electro της και την underground πλευρά του Λονδίνου σε μια μοναδική περφόρμανς που υπόσχεται ένταση και χορό.

28/4, Six d.o.g.s, Αβραμιώτου 6-8, είσοδος: 10 ευρώ

8 ΜΟΥΣΙΚΗ «My Way» - Ο Μάριος Φραγκούλης στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών Ο Μάριος Φραγκούλης επιστρέφει στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών με την παράσταση «My Way», για μια βραδιά γεμάτη σουίνγκ ρυθμούς και τζαζ μελωδίες. Μέσω του Μπρόντγουεϊ χαρακτήρα της εκδήλωσης ο Μάριος Φραγκούλης θα μοιραστεί με το κοινό την αγάπη του για τους μεγάλους συνθέτες που δημιούργησαν μουσικές οι οποίες εξακολουθούν να συγκινούν τόσα χρόνια μετά. Μαζί του θα καλωσορίσουν την άνοιξη οι Big Band και ο Γαλλο-Καναδός ερμηνευτής Marc Devigne στην πρώτη του εμφάνιση στην Ελλάδα.

28/4, Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, Αίθουσα Χρήστος Λαμπράκης, είσοδος: 12-60 ευρώ

9 ΠΑΡΤΙ Οι post-punk Shame live στο Fuzz

ΧΟΡΟΣ

Η παγκόσμια διοργάνωση Spring Forward στην Ελευσίνα Η 2023 Ελευσίνα Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης υποδέχεται τη δέκατη επετειακή διοργάνωση του Spring Forward του Aerowaves, του μεγαλύτερου ευρωπαϊκού δικτύου σύγχρονου χορού. Από τις 28/4 μέχρι και την 1/5 το Παλαιό Ελαιουργείο, η Ελαιουργική, το 2ο & το 4ο Γυμνάσιο και το Γήπεδο Δασκαλάκη στην Ελευσίνα θα φιλοξενήσουν χορευτές, χορογράφους και επαγγελματίες του σύγχρονου χορού σε 25 διαφορετικές παραστάσεις. Η είσοδος στο Spring Forward θα είναι ελεύθερη και αντί αντιτίμου η διοργάνωση καλεί το κοινό να υποστηρίξει το Κέντρο Αγάπης Ελευσίνας.

28/4-1/5, Ελευσίνα, είσοδος ελεύθερη

Η πεντάδα από το νότιο Λονδίνο ήδη θεωρείται μία από τις κορυφαίες νέες μπάντες που ξεπήδησαν από τη βρετανική σκηνή τα τελευταία χρόνια. Με απίστευτη ενεργητικότητα στη σκηνή και έναν από τους καλύτερους νέους frontmen, τον Charlie Steen, υπόσχονται ένα show χωρίς ανάσα με τραγούδια σαν τα «One Rizla», «Alphabet», «Gold Hole», «Concrete», «Water in the Well», «Snow Day», «Station Wagon» και «Tasteless».

the week

EKΔΗΛΩΣΕΙΣ

30/4, Fuzz Live Music Club, Πατριάρχου Ιωακείμ 1, είσοδος: 22 ευρώ

10 ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ Ατομική έκθεση «Therefore I am» της Xu Yang στα Δύο Χωριά

ΜΟΥΣΙΚΗ

Η κινεζικής καταγωγής καλλιτέχνιδα από το Λονδίνο Xu Yang παρουσιάζει την πρώτη της ατομική έκθεση στην Αθήνα στην γκαλερί Δύο Χωριά με τίτλο «Therefore I am». Η Xu εξερευνά την κατασκευή της ταυτότητας από μια ευρεία επιτελεστική σκοπιά, εγκαταλείποντας την ευθραυστότητα του θηλυκού ως δέκτη υπέρ της ενδυνάμωσης, αντλώντας κυρίως από ένα κίνημα που κυριαρχείται παραδοσιακά από τα γυναικεία γούστα καθώς και από τις διδαχές διακεκριμένων καλλιτέχνιδων –από την Elisabeth Le Brun και την Anna Costa ως την Claude Cahun και τη Cindy Sherman– αλλά και από την drag περφόρμανς.

4/5-3/6, Δύο Χωριά, Μαντζουράκη 16, είσοδος ελεύθερη

11 ΜΟΥΣΙΚΗ «Με λένε Μάνι»: Φι Βήτα Σίγμα live στο Fuzz Club

«Η φύση στη μουσική» στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών Η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών παρουσιάζει για μία μόνο παράσταση την «Ποιμενική Συμφωνία» του Μπετόβεν και το νέο έργο του συνθέτη Χρήστου Χατζή «Εαρινή Ισημερία», ένα κονσέρτο για μαρίμπα και ορχήστρα. Ο μαέστρος Μίλτος Λογιάδης, καθοδηγώντας την ΚΟΑ, αφηγείται με τον δικό του τρόπο τα δύο μουσικά έργα που δημιουργήθηκαν χάρη στην έμπνευση που δίνει η φύση και η ομορφιά της.

29/4, Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, εισιτήρια: 15-25 ευρώ

O Μάνι του ραπ σχήματος Φι Βήτα Σίγμα παρουσιάζει live το πιο πρόσφατο άλμπουμ του «Με λένε Μάνι». Συνεχίζοντας ακάθεκτα την καριέρα του μετά από είκοσι χρόνια, υπόσχεται μια ακόμη ξεσηκωτική βραδιά. Στη σκηνή του Fuzz θα τον συνοδεύσουν και οι συνεργάτες του Rio & Mode.

30/4, Fuzz Live Music Club, Πατριάρχου Ιωακείμ 1, είσοδος: 10-14 ευρώ 28.4.22 – lifo

25

Σινεμά

απο toν θοδωρη κουτσογιαννοπουλο

Αριστούργημα Πολύ Καλό Καλό Ικανοποιητικό Μέτριο Κακό

26 lifo – 28.4.22

Ο κήπος των Φίντσι-Κοντίνι

ΣΥΝΟΨΗ: Bρισκόμαστε στην Ιταλία του Μουσολίνι

στα τέλη των ’30s. Oι Φίντσι-Κοντίνι είναι μια πλούσια εβραϊκή οικογένεια, τα παιδιά της οποίας καλούν τους φίλους τους συχνά για πάρτι και τένις στον ολάνθιστο κήπο της έπαυλής τους. Καθώς, όμως, οι διώξεις κατά των Εβραίων διογκώνονται, όλα θα αλλάξουν.

Το αριστούργημα του Βιτόριο ντε Σίκα είναι η πρώτη επανέκδοση του καλοκαιριού.

Η

εβραϊκή κοινότητα της Φεράρα, ήδη από τον Μεσαίωνα, υπήρξε μια ιδιαίτερη περίπτωση, σε μια χώρα όπου, εκτός από τις κοινωνικές και πολιτικές παλινωδίες, έπρεπε να αντιμετωπιστεί και το παπικό καθεστώς. Ο λομβαρδικός οίκος των Έστε τους χάρισε μια περιφραγμένη γειτονιά τριών δρόμων, αλλά όταν η πεφωτισμένη δυναστεία μετακόμισε στη Μόντενα, η κατάσταση χειροτέρευσε. Κι όμως, με ιστορία δύο χιλιετιών στην Ιταλία, σταδιακή αφομοίωση από τον γενικό πληθυσμό, σε βαθμό ανησυχητικό για τους σκληροπυρηνικούς Εβραίους, ενεργό ρόλο στις κρίσιμες φάσεις της χώρας, στους πολέμους, την Αναγέννηση και το Risorgimento (την πολυπόθητη ενοποίηση της κατατετμημένης «μπότας»), και με παράλληλη ανάπτυξη πατριωτικού, ακόμη και εθνικιστικού αισθήματος, ο αντισημιτισμός καλά κρατούσε, παρά την ψευδαίσθηση μιας ισονομίας που δεν επιτεύχθηκε ποτέ πραγματικά. Ήταν τόσο οργανικά ενταγμένοι στην ιταλική κοινωνία κάποιοι Εβραίοι, που, εκτός από τα αξιώματα που κατέλαβαν, όπως ο δημαρχιακός θώκος σε πολλές πόλεις, ακόμη και στη Ρώμη, μερικοί πίστεψαν στον Μουσολίνι και τις φασιστικές του θέσεις στο ξεκίνημα της κυριαρχίας του, περίπου έναν αιώνα πριν. Το πολιτικό σκηνικό άφηνε σχεδόν αδιάφορες τις αριστοκρατικές οικογένειες των Εβραίων, αλλά η μεσαία τάξη «τσίμπησε», ώσπου ξύπνησε από το όνειρο, με τα πυκνά σύννεφα που όχι μόνο απείλησαν τα δικαιώματα που είχαν αποκτήσει αλλά τους περικύκλωσαν φονικά στα πρόθυρα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ιδεαλιστής και φιλομαθής, ο Τζιόρτζιο Μπασάνι από την Μπολόνια μετακόμισε στη Φεράρα στα δεκαπέντε του χρόνια, ολοκλήρωσε εκεί το λύκειο και ακολούθησε φιλολογικές ακαδημαϊκές σπουδές, παίρνοντας τη δύσκολη απόφαση να εγκαταλείψει τις πιανιστικές του ανησυχίες. Όπως όλες οι εβραϊκές οικογένειες της πόλης, πέρασε δύσκολα μετά τη θέσπιση των ρατσιστικών νόμων του 1938, αλλά κατόρθωσε να αλλάξει τα χαρτιά του, να φυγαδεύσει τους δικούς του το 1943 στη Φλωρεντία, να ζήσει εκεί με την αγαπημένη του ως ακτιβιστής, δάσκαλος, σεναριογράφος και κυρίως ως συγγραφέας. Το πιο διάσημο και σπουδαιότερο μυθιστόρημά του είναι ο Κήπος των Φίντσι-Κοντίνι, που εκδόθηκε το 1962 και στάθηκε ικανό να του εξασφαλίσει μια άνετη ζωή ως το τέλος. Η ημι-αυτοβιογραφική ιστορία, πάντα τοποθετημένη στη γραφική πόλη της Εμίλια Ρομάνα, για τον έρωτα του Τζιόρτζιο με τη μεγαλοαστή Μικόλ στα ταραγμένα χρόνια πριν από τον διωγμό από την ηρεμία μιας κοινότητας φαινομενικά αποδεκτής, μαζί με τη διάρρηξη της ανέμελης νεότητας από τη φρίκη του θανάτου και φόντο ένα ειδυλλιακό περιβάλλον στάθηκε από την αρχή ισχυρό δέλεαρ για την κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου. Εξοικειωμένος με τον χώρο του σινεμά, ο Μπασάνι ενεπλάκη στο σενάριο και πούλησε τα δικαιώματα με το δικό του βαρύ όνομα που με κόπο είχε αποκτήσει, πάντα συνημμένο με το πρότζεκτ. Όταν διαπίστωσε πως η εταιρεία του Βαλέριο Τζουρλίνι, του αντιστασιακού, κομμουνιστή σκηνοθέτη που είχε κερδίσει τον Χρυσό Λέοντα με το αριστουργηματικό Οικογενειακό Ημερολό-

INFO IL GIARDINO DEI FINZI-CONTINI ΣΚΗΝΟΘΕΣIΑ:

Βιτόριο ντε Σίκα ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΟYΝ:

Λίνο Καπολίτσιο, Ντομινίκ Σαντά, Χέλμουτ Μπέργκερ, Φάμπιο Τέστι

γιο με τον Μαρτσέλο Μαστρογιάνι, δεν επρόκειτο να βρει τους απαιτούμενους πόρους για να υλοποιήσει τη μεταφορά, απογοητεύτηκε και θέλησε να διαχωρίσει τη θέση του. Όταν έμαθε, δε, πως τα δικαιώματα έχουν περάσει στους παραγωγούς Τζιάνι Λουκάρι και Άρθουρ Κον, ο οποίος είχε στενούς δεσμούς με τον Βιτόριο ντε Σίκα, συνειδητοποίησε πως θα είχε ανυπέρβλητο πρόβλημα. Η ουσία ήταν πως σιχαινόταν τον Ντε Σίκα, και δεν το έκρυβε. Αν και τον είχε γνωρίσει κοινωνικά στο σπίτι του Κάρλο Πόντι και της Σοφία Λόρεν και τον είχε συναναστραφεί και μέσω άλλων ατόμων, αντιπαθούσε βαθιά όσα πρέσβευε, έσβηνε την τηλεόραση και το ραδιόφωνο όποτε τον έβλεπε ή τον άκουγε, αποχωρούσε οργισμένος αν η κουβέντα ερχόταν σ’ εκείνον και γενικά τον θεωρούσε επικίνδυνα επιφανειακό, το όνειδος της ιταλικής κινηματογραφίας! Έκανε ό,τι περνούσε από το χέρι του για να βγάλει το όνομά του από το σεναριακό credit της ταινίας που θα γυριζόταν ούτω ή άλλως και μόλις την είδε ολοκληρωμένη έκανε αγωγή για να αναγραφεί

στους τίτλους πως το φιλμ βασίζεται ελεύθερα στο μυθιστόρημά του, κάτι που δεν φαίνεται στις κόπιες που κυκλοφορούν. Η περίπτωση του Ντε Σίκα χρήζει ιδιαίτερης αναφοράς. Εκτός από τον Ρομπέρτο Ροσελίνι, ήταν ο έτερος φάρος του νεορεαλισμού, και πιο επιτυχημένος διεθνώς από τον συνοδοιπόρο του, με τις ξακουστές δημιουργίες του Κλέφτης Ποδηλάτων και Sciuscià να έχουν αποσπάσει δύο από τα πρώιμα τιμητικά Όσκαρ για ξενόγλωσση ταινία. Μετά το επίσης σπουδαίο Umberto D στράφηκε στις ιταλικές κωμωδίες σχέσεων, τελειοποιώντας και εξάγοντας εκτός Ιταλίας το είδος, με δεδομένη την εξαιρετική του σχέση με τον Κάρλο Πόντι, που πάντα τον πίστευε και τον στήριζε, καθώς και στις μοδάτες συμπαραγωγές, με αποκορύφωμα το Ηλιοτρόπιο, που έβαλε για πρώτη φορά και τη Σοβιετική Ένωση στο μπλέντερ των Ιταλών και των Γάλλων παραγωγών. Ωστόσο, τη δεκαετία του ’60 ήταν ένας μεσήλικας bon vivant και εύχαρις δίγαμος (μυστικό που ο εγχώριος Τύπος σεβόταν και δεν αποκάλυπτε) και καλλιτεχνικά χώλαινε

σε βαθμό αναξιοπιστίας, με το 7 φορές γυναίκα με τη Σίρλεϊ Μακλέιν, το After the fox με τον Πίτερ Σέλερς και την Μπριτ Έκλαντ και κυρίως το αβυσσαλέο A place for lovers με τη Φέι Ντάναγουεϊ να έχουν αφανίσει την υπόληψή του και τα απομεινάρια της ταυτότητάς του. Παρά τις ελαφρότητες και τα βεβιασμένα μελοδράματα που υπέγραφε, οι παραγωγοί, όπως ο Ντίνο ντε Λαουρέντις και ο Κον, τον είχαν στον νου τους, τουλάχιστον για να διεκπεραιώνει επαγγελματικά μερικές επικερδείς αποστολές. Γι’ αυτό και τον σκέφτηκαν για τον Κήπο των Φίντσι-Κοντίνι. Το ετερόκλητο καστ εξυπηρετούσε καθαρά εμπορικούς σκοπούς. Ο Φάμπιο Τέστι προερχόταν από τα σπαγγέτι γουέστερν του Λεόνε και το κοριτσίστικο κοινό τον αποθέωνε, συρρέοντας ως και στα αναλώσιμα poliziotteschi, τα αστυνομικά που γύριζε τότε. Ο Αυστριακός Χέλμουτ Μπέργκερ είχε μόλις αναδειχθεί με τους Καταραμένους του Βισκόντι ως πρόσωπο με όμορφες γωνίες, ιδανικό για δράματα με καλλιτεχνικό έρεισμα. Η δεκαεννιάχρονη τότε, με-

λαγχολικά ωραιότατη Γαλλίδα Ντομινίκ Σαντά πέρασε με επιτυχία από τα χέρια του Ρομπέρ Μπρεσόν στον Κομφορμίστα του Μπερτολούτσι. Και ο Ρόμολο Βάλι, στον ρόλο του σκεπτικιστή πατέρα του Τζιόρτζιο (ο νεοφερμένος Λίνο Καπολίκιο), ήταν μια σίγουρη επιλογή, ένας ευυπόληπτος ηθοποιός της τοπικής βιομηχανίας. Η ταινία έκανε αρχικά επιτυχία στην Ιταλία στα τέλη του 1970, όταν πρωτοκυκλοφόρησε, και διέγραψε σημαντική διεθνή πορεία από την επόμενη χρονιά. Κέρδισε τη Χρυσή Άρκτο στο Φεστιβάλ Βερολίνου το 1971, συγκίνησε εξέχουσες προσωπικότητες του Ισραήλ στα τέλη του ίδιου έτους στην ειδική πρεμιέρα στην Ιερουσαλήμ, σύσσωμη η αμερικανική κριτική υποκλίθηκε και στην 44η απονομή των Όσκαρ εκτόπισε δύο μεγάλες ταινίες, το Dodes’ka-den του Κουροσάβα και τους Μετανάστες του Γιαν Τροέλ, για να αποσπάσει δίκαια το ξενόγλωσσο Όσκαρ. Ο Μπασάνι έμεινε μόνος στον αγώνα του να δικαιωθεί και να αποκαταστήσει το προσωπικό χρονικό της νιότης, της οικογένειας και της πόλης του. Μίλησε για τον «Προδομένο Κήπο» και κυρίως επέμεινε πως ο Τζιόρτζιο του βιβλίου μπορεί να είναι συνονόματός του, δεν είναι όμως ουσιαστικά αυτός αλλά η συνισταμένη των συντετριμμένων προσδοκιών της κοινότητας. Την ίδια χρονιά που ο Μπερνάρντο Μπερτολούτσι διασκεύαζε Μοράβια και Μπόρχες στον Κομφορμίστα και τη Στρατηγική της Αράχνης αντίστοιχα, του φαινόταν αδιανόητο που ένας συντηρητικός σκηνοθέτης χωρίς πολιτική συνείδηση θα περιλάμβανε το βιβλίο του, με τον φασισμό να αποτελεί βασικό θέμα της ιστορίας. Τον πείραξε ακόμη και το φινάλε της ταινίας, θεωρώντας πως το διαφορετικό τέλος του κινηματογραφικού πατέρα δεν σέβεται την ιστορία του μυθιστορηματικού δικού του, παρόλο που είχε δεχτεί πως η διασκευή προϋπέθετε αλλαγές. Πέρα από τον λεκτικό πόλεμο, και τη μάχη των λέξεων, της αξίας τους και των προσωπικών νοημάτων που φέρουν για τον δημιουργό (και τους ιδιαίτερους λόγους υπεράσπισής τους), το ηθικό πρόβλημα που είχε ο Μπασάνι απέναντι στον χειρισμό του βιβλίου του και κυρίως το πρόσωπο του Ντε Σίκα ποσώς επηρεάζει την αγέρωχη και μαζί αιθέρια διαχρονικότητα της ταινίας. Ίσως μάλιστα είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα ανάθεσης που ξεφεύγει από την αρχική τροχιά αυστηρής διασκευής με την επίβλεψη και τις ευλογίες του δημιουργού και εξελίσσεται σε κάτι άλλο, όχι ριζικά ή εχθρικά διαφορετικό αλλά μετασκευασμένο σε ευαίσθητο μέταλλο συγγενούς χροιάς από έναν ειδικό σε άλλο δημιουργικό μέσον – το αντίθετο της περίπτωσης του Νονού, όπου ένα pulp ευπώλητο χαρίστηκε σε έναν άπειρο indie δημιουργό, όπως ο Κόπολα, που μαζί με τον συγγραφέα ανέβασε κλίμακα και χωρίς να διαβρώσει το πρωτότυπο στόρι το ανέδειξε σε κλασικό αριστούργημα, μιλώντας και για άλλα πράγματα. Ο τρόπος που κινηματογραφεί τον κήπο (ως έννοια και ζωτικό περιβάλλον), αυτό το πολλαπλό σύμβολο της ευημερίας, της ηρεμίας, της καλλιέργειας, του σεβασμού και του γούστου αλλά και της αθωότητας, είναι αισθητικά μοναδικός, αφοπλιστικός στη σύνθεση και δεξιοτεχνικός στη γεωγραφία του: ποτέ δεν μας αποκαλύπτει τις πραγματικές διαστάσεις του, κάνει πολλές εισαγωγές στον χώρο και διακόπτει συχνά τη ρευστότητά του με τις μάντρες που ορθώνονται τριγύρω για να προστατεύσουν και ταυτόχρονα να αποκλείσουν την οικογένεια των Φίντσι-Κοντίνι από την απειλή και την πραγματικότητα, σαν μια ονειρική φούσκα που, παρά τις ατάραχες χειρονομίες,

Το επίτευγμα αυτής της υπέρκομψης, αισθαντικής, αξιοθαύμαστης νεανικής και πολιτικής ουτοπίας που κλείνει μισό αιώνα ζωής, την οποία είχαμε να δούμε εδώ και δεκαετίες στις αίθουσες και τώρα προβάλλεται και πάλι σε αποκατεστημένες κόπιες, πιστώνεται αποκλειστικά στον «επαίσχυντο» Βιτόριο ντε Σίκα.

αδιόρατα συρρικνώνεται και σταδιακά μετατρέπεται σε μονοπάτι τραγωδίας για όλους αλλά κυρίως για τους εφήβους που βρίσκουν εκεί καταφύγιο για να παίξουν τένις και να ερωτευτούν. Πολλοί από τους διαλόγους της ταινίας φανερώνουν τις προθέσεις και τις αφετηρίες των χαρακτήρων, ειδικά αυτοί μεταξύ του Τζιόρτζιο και του πατέρα του, ο οποίος δεν βλέπει αρχικά τον κίνδυνο. Οι ιδεολογικές συγκρούσεις και η σύγχυση προκύπτουν από κει, ίσως όχι τόσο όσο θα επιθυμούσε ο Μπασάνι, ο οποίος εκφραζόταν κυρίως μέσα από τον λόγο. Ο Ντε Σίκα διατηρεί τις απαραίτητες λεκτικές αντιπαραθέσεις και πάντα τις βελτιώνει με παύσεις και βλέμματα. Είναι κάτι που αντιλαμβανόταν εκ πείρας και διαισθητικά, όποτε του δινόταν ένα σενάριο με νόημα και ουσία. Αφηγείται ωστόσο μια ταινία πιο πλούσια θεματικά και πληρέστερη καλλιτεχνικά: έχει προσθέσει τις πτυχές που τον ενδιαφέρουν σε ένα μωσαϊκό που ως βασικό άξονα εξακολουθεί να έχει τους σπόρους του Ολοκαυτώματος. Κι ενώ μερικοί ιστορικοί υποστηρίζουν πως δεν θα περιλάμβαναν την ταινία στα τυπικά δείγματα του είδους, η έκφανση της κοσμικότητας μιας συγκεκριμένης κοινότητας διαχέεται σε ενδιαφέρουσες αντιθέσεις σε όλη τη διάρκεια της ταινίας. Η απαγόρευση της εισόδου του Τζιόρτζιο στα μέρη των οποίων ένιωθε δικαιωματικά «μέλος», η ακύρωση του πατέρα στα μάτια του γιου και η παραδοχή μιας πικρής ήττας συνοδεύονται από την αμηχανία στην άλλοτε ηλιόλουστη αυλή των θαυμάτων των Φίντσι-Κοντίνι. Ο βηματισμός της ταινίας γίνεται ολοένα και πιο νευρικός και οι υπέροχες βόλτες με τα ποδήλατα, το σήμα κατατεθέν της ταινίας, δεν έχουν την ορμή και την ξενοιασιά των αρχικών σεκάνς. Η συμβολή του Ντε Σίκα επικεντρώνεται στην περιγραφή της πολύπλοκης σχέσης των τεσσάρων νέων: μεταξύ του Τζιόρτζιο (Καπολίκιο) και της Μικόλ (Σαντά) υπάρχει ένας ελλειπτικός έρωτας που εκείνη αίφνης «αδελφοποιεί» και διαχειρίζεται άνισα και άδικα, κλίνοντας ερωτικά προς τον κοινό τους φίλο, τον σοσιαλιστή μάτσο Τζιανπιέρο (Τέστι), για τον οποίο τρέφει αισθήματα και ο φιλάσθενος αδελφός της Αλμπέρτο (Μπέργκερ). Το πολύπλοκο ερωτικό κουαρτέτο αποδίδεται με σκηνοθεσία λεπτεπίλεπτων ισορροπιών και κορυφώνεται σε μια τρομερή σκηνή, όταν ο Τζιόρτζιο παρακολουθεί τους δυο εραστές, η Μικόλ το αντιλαμβάνεται και, κοιτάζοντάς τον στα ίσια, με βλέμμα άτακτο, ηδυπαθές, αλλά όχι χυδαίο, σκεπάζει τον γυμνό Τζιανπιέρο, αντί να καλυφθεί η ίδια. Ο Ντε Σίκα είναι καθαρός imagist, ζωγραφίζει σελίδες εκατοντάδων λέξεων αθόρυβα, αλλά με νόημα. Όπως και στη σκηνή όπου οι ναζί κάνουν απογραφή στον οίκο των Φίντσι-Κοντίνι και φωτίζεται ένα πολύτιμο μικρό άγαλμα, σαν προειδοποίηση πως σε λίγο θα σπάσει. Αυτή την εύθραυστη συνθήκη, τη σιγαλιά πριν από την ολοσχερή καταιγίδα, την κατέχει μόνο η ταινία και όχι το μυθιστόρημα. Το επίτευγμα αυτής της υπέρκομψης, αισθαντικής, αξιοθαύμαστης νεανικής και πολιτικής ουτοπίας που κλείνει μισό αιώνα ζωής, την οποία είχαμε να δούμε εδώ και δεκαετίες στις αίθουσες και τώρα προβάλλεται και πάλι σε αποκατεστημένες κόπιες, πιστώνεται αποκλειστικά στον «επαίσχυντο» Βιτόριο ντε Σίκα.

Σινεμά

ΠΡΩΤΗ ΠΡΟΒΟΛΗ

ΑΣΤΥ

28.4.22 – lifo

27

ΠΡΩΤΗ ΠΡΟΒΟΛΗ

Σινεμά

απο toν θοδωρη κουτσογιαννοπουλο

Τα πάντα όλα ΕVERYTHING EVERYWHERE ALL AT ONCE

ΣΚΗΝΟΘΕΣIΑ: Ντάνιελ Κουάν, Ντάνιελ Σαϊνερτ ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΟΥΝ:

Μισέλ Γεό, Τζέιμς Χονγκ, Τζέιμι

Λι Κέρτις ΣΥΝΟΨΗ: Η

Έβελιν όχι μόνο δεν μπορεί να συνεννοηθεί με τον πατέρα, τον σύζυγο και την κόρη της αλλά αδυνατεί να πληρώσει και τους φόρους της. Όταν της δίνεται η δυνατότητα να μεταπηδήσει σε άλλα σύμπαντα, τίποτα δεν την έχει προετοιμάσει γι’ αυτό που την περιμένει. Υπάρχουν πραγματικά χιλιάδες χαρακτηρισμοί που μπορεί κανείς να δώσει στο Τα πάντα όλα των Ντάνιελ: διασταύρωση του Μάτριξ με το χάος, μια πολυσυμπαντική οικογενειακή περιπέτεια επιστημονικής φαντασίας, μια κινηματογραφική βουτιά στα συγκρουόμενα πολυσύμπαντα, ένα μαξιμαλιστικό ταξίδι αυτογνωσίας μέσα σε κουνελότρυπες διαφορετικών διαστάσεων που εκδηλώνονται σχεδόν ταυτόχρονα. Ξέφρενο και ψυχοβγαλτικό (πώς ήταν το μανιακό Hellzapoppin’ από το 1941;), το σινετρίπ που ήδη κάνει αίσθηση στις αίθουσες και την κοινότητα των κριτικών στις ΗΠΑ έχει απλούστατη πλοκή: μια μπαφιασμένη ιδιοκτήτρια καθαριστηρίου μετά βίας διατηρεί τις ισορροπίες ανάμεσα στον καλοπροαίρετο σύζυγό της (Κε Χούι Κουάν, το παιδάκι από τον δεύτερο Ιντιάνα Τζόουνς), τον δύστροπο πατέρα της (ο θρυλικός Τζέιμς Χονγκ) και την καχύποπτη κόρη της, όταν καλείται να ξεκαθαρίσει τις γραφειοκρατικές υποθέσεις του μαγαζιού της με μια εχθρική υπάλληλο του σχετικού τμήματος της εφορίας που υποδύεται η Τζέιμι Λι Κέρτις. Το τι κάνουν οι δύο σκηνοθέτες μ’ αυτό το σχήμα/ πρόσχημα πρέπει να το δείτε για να το πιστέψετε. Αν αντέξετε… Η Μισέλ Γεό, πάντως, καταφέρνει να ενώσει τις τελείες του αχανούς πουαντιγισμού, πλοηγώντας τα χρονικά και νοητικά άλματα με κάθε ικμάδα της κουνγκ φου μαεστρίας της αλλά και με μια αναπάντεχη επίδειξη συναισθηματικής ισχύος – συνολικά είναι μια γενναία και καταρτισμένη ερμηνεία που καμία άλλη δεν θα μπορούσε να είχε φέρει εις πέρας. Η ταινία είναι μια οργανωμένη τρικυμία που προκαλεί την αποκωδικοποίηση και απαιτεί απαρέγκλιτη συγκέντρωση, ειλικρινά όμως κουράζει και επαναλαμβάνεται με το ασταμάτητο high της, σαν επτάχρονο που έχει καταναλώσει δέκα παγωτά σε δέκα λεπτά.

VILLAGE MALL 3 - ΑΕΛΛΩ 2 - ΑΘΗΝΑΙΟΝ 1 - ΑΙΓΛΗ 2 - ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ 1 - ΔΙΑΝΑ - ΕΛΙΖΕ - ΚΗΦΙΣΙΑ 1 ΜΙΚΡΟΚΟΣΜΟΣ - ΝΑΝΑ 3 - ΤΑΙΝΙΟΘΗΚΗ ΛΑΪΣ 2 - TOWN CINEMAS 3 - ΤΡΙΑΝΟΝ - ΟΝΕΙΡΟ

Η μνήμη του δολοφόνου MEMORY

ΣΚΗΝΟΘΕΣIΑ: Μάρτιν Κάμπελ ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΟΥΝ:

Λίαμ Νίσον, Γκάι Πιρς, Μόνικα

Μπελούτσι ΣΥΝΟΨΗ: Ο εκτελεστής Άλεξ Λιους φημίζεται για τη Αριστούργημα Πολύ Καλό Καλό Ικανοποιητικό Μέτριο Κακό

28 lifo – 28.4.22

διακριτική του ακρίβεια. Όταν αρνείται να ολοκληρώσει τη δουλειά για λογαριασμό μιας επικίνδυνης εγκληματικής οργάνωσης, γίνεται στόχος και πρέπει να κυνηγήσει όσους τον θέλουν νεκρό. Μόνο που η απώλεια μνήμης, με την οποία παλεύει, δυσκολεύει τις κινήσεις του.

«Θα συνεχίσω να γυρίζω περιπέτειες δράσης μέχρι να με θάψουν», είχε δηλώσει ο σχεδόν εβδομηντάχρονος Λίαμ Νίσον το 2017 και πέντε χρόνια αργότερα τιμά απρόσκοπτα τον όρκο του. Χωρίς δηλώσεις, το ίδιο κάνει, αν και με πιο αργό τέμπο, ο σχεδόν ογδοντάχρονος Μάρτιν Κάμπελ που μετά από δύο Ζορό και δύο Τζέιμς Μποντ, ανάμεσά τους και το κορυφαίο Casino Royale, σκηνοθετεί το δεύτερο action thriller του σε διάστημα μηνών. Η Μνήμη του Δολοφόνου είναι η δεύτερη κινηματογραφική μεταφορά του μυθιστορήματος The Alzheimer Case του Τζεφ Γκενέρτς, μετά από ένα βελγικό φιλμ του 2003, και επικεντρώνεται στην αλλαγή των σχεδίων ενός έμπειρου δολοφόνου, όταν συνειδητοποιεί πως έχει προσληφθεί να σκοτώσει μια ανήλικη – υπάρχει και όριο. Εμπλέκονται η αστυνομία και ο παραγκωνισμένος ντετέκτιβ Γκάι Πιρς, το οργανωμένο έγκλημα, μια αδίστακτη επιχειρηματίας (Μόνικα Μπελούτσι), ο αμαρτωλός γιος της και πολλά αναλώσιμα τσιράκια, καθώς και η εξασθενημένη μνήμη του έμπειρου σκοπευτή, που μειώνει την τελειότητα η οποία συνήθως τον διακρίνει, προς όφελος της πλοκής. Το στόρι δεν είναι αμελητέο, πάντα για τις προδιαγραφές του είδους: όσο περνάει η ώρα, οι χαρακτήρες ξεδιπλώνονται παράλληλα με το σασπένς, αλλά οι ερμηνείες είναι αποσπασματικές και ψυχρές. Ο Κάμπελ δίνει έμφαση στο στόρι και συναρμολογεί περισσότερο απ’ ότι σκηνοθετεί.

VILLAGE RENTI 4,8,13 - VILLAGE MALL 4,8,13 - VILLAGE PAGRATI 3,4 - VILLAGE AG.DIMITRIOS 3,5 - ODEON ESCAPE 2,5 - ODEON OPERA 1 - ΑΕΛΛΩ 4 - ΚΗΦΙΣΙΑ 2 ΚΙΝΗΜΑΤΟΘΕΑΤΡΟ ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΡΑΣ-ΒΛΑΧΟΠΟΥΛΟΥ 1 - ΝΑΝΑ 4 - ΣΟΦΙΑ - ΣΠΟΡΤΙΓΚ 2 - TOWN CINEMAS 2 - ΤΡΙΑ ΑΣΤΕΡΙΑ 2 - ΖΕΑ

Κerr ΣΚΗΝΟΘΕΣIΑ: Ταϊφούν Πιρσελίμογλου ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΟΥΝ: Ερντέμ Σενοτσάκ, Τζέιλ Αρικάν

ΣΥΝΟΨΗ: O Καν επιστρέφει στην πόλη για την κηδεία

του πατέρα του και το ένα παράξενο συμβάν διαδέχεται το άλλο. Γίνεται ο μοναδικός μάρτυρας ενός φόνου, η αστυνομία τον «παγιδεύει» στην πόλη, ενώ οι γνωστοί του εκλιπόντος πατέρα του τον εμπλέκουν στην απαγόρευση κυκλοφορίας που κηρύσσεται στην πόλη. Το τελευταίο διάστημα φαίνεται να υπάρχει κάποια μυστική συμφωνία μεταξύ των δημιουργών του παγκόσμιου σινεμά να τοποθετούν τους τίτλους αρχής της ταινίας τους σε προχωρημένο σημείο. Το Kerr έρχεται να συνδράμει σε αυτό το trend, με τη βινιέτα με το όνομα της ταινίας να πέφτει περίπου στο εικοστό πέμπτο λεπτό. Μέχρι εκείνο το σημείο έχει προλάβει να μας συστήσει τον ήρωα, έναν αποπροσανατολισμένο άνδρα που επιστρέφει μετά από χρόνια στη γενέτειρά του για την κηδεία του πατέρα του, γίνεται μάρτυρας ενός φόνου και εγκλωβίζεται στην πόλη. Οι κάτοικοι δείχνουν ενδιαφέρον για τις λεπτομέρειες του φόνου, μα όχι για τον δράστη ούτε και για τη σύλληψή του. Η κυκλοφορία στους δρόμους δεν επιτρέπεται λόγω μιας (υποτιθέμενης;) αγέλης λυσσασμένων σκυλιών. Η πραγματική απειλή φαίνεται να έχει ανθρώπινη προέλευση, τόσο εξωγενή όσο και

ενδογενή, σε έναν κάφκικο κινηματογραφικό εφιάλτη που δεν διαθέτει τη σουρεαλιστική ποίηση ενός Ντέιβιντ Λιντς για να υποβάλει αλλά ούτε και το χιούμορ ενός Καουρισμάκι για να διασκεδάσει και να προβληματίσει μέσω του καθημερινού παραλογισμού. Πρόκειται, πάντως, για μια στυλιζαρισμένη δουλειά, αυστηρά φεστιβαλικού προσανατολισμού, που διαθέτει και ένα έξοχο, τζαζίστικο μουσικό θέμα από τον Νίκο Κυπουργό.

Aπό τον Γιάννη Βασιλείου ΜΙΚΡΟΚΟΣΜΟΣ

Έινμπο: Πριγκίπισσα του Αμαζονίου AINBO

ΣΚΗΝΟΘΕΣIΑ: Ρίτσαρντ Κλάους & Χοσέ Ζελάντα

ΣΥΝΟΨΗ: Η έφηβη

Έινμπο ζει στα βάθη του Αμαζονίου. Μια μέρα ανακαλύπτει πως αυτή κινδυνεύει από το κακό πνεύμα του Γιακουρούνα αλλά και από τους ανθρώπους που εκμεταλλεύονται τη δασική έκταση στην οποία διαμένει. Μαζί με ένα δίδυμο πνευματικών οδηγών η Έινμπο θα επιχειρήσει να σώσει τη φυλή της. Για τα μικρά μεγέθη της παραγωγής του εν λόγω animation είναι αξιοθαύμαστη η επιμέλεια με την οποία έχει σχεδιαστεί το δάσος του Αμαζονίου, όπου σουλατσάρει η Έινμπο. Η τελευταία είναι μέλος μια φυλής που έχει χάσει την επαφή της με τα πνεύματα του δάσους και ζει σε ένα μέρος που μαστίζεται από την κατάρα του Γιακουρούνα, ενός σατανικού πνεύματος. Δεν είμαστε σίγουροι τι ακριβώς προκαλεί η κατάρα, αλλά σίγουρα σκοτώνει τα ψάρια. H Έινμπο είναι η μόνη που μπορεί να σπάσει την κατάρα, ίσως επειδή μπορεί να επικοινωνήσει με τα πνεύματα, ίσως και επειδή το όνομα της φιγουράρει στον τίτλο της ταινίας. Θα έλεγες ότι τα animation μικρότερων εταιρειών που δεν μπορούν να συναγωνιστούν τα μεγαλύτερα σε επίπεδο παραγωγής θα επιχειρούσαν να προτάξουν τη δύναμη της αφήγησης, την έμπνευση, το μεράκι και την εφευρετικότητα ώστε να τα συναγωνιστούν. Αμ δε! Στον δρόμο προς τις διεθνείς αγορές, οι δημιουργοί της Έινμπο επιλέγουν να κοπιάρουν επιτυχημένα και αγαπημένα ντισνεϊκά animation. Από τη Moana θα πάρουν τον εξωτισμό, την κατάρα και κάτι ακόμα που δεν κάνει να γράψουμε, επειδή είναι spoiler, από την Pocahontas τη σύγκρουση πολιτισμών και το οικολογικό πνεύμα και από το Lion King τους… Τιμόν και Πούμπα. Ίσως το πιο ξεδιάντροπο δάνειο της ταινίας να είναι η ομοιότητα των δύο πνευματικών οδηγών της Έινμπο με το δημοφιλές animated κωμικό δίδυμο. Με αυτά τα υλικά οι δημιουργοί θα σκαρώσουν μια οριακά (ακατ)ανόητη πλοκή, που τα μικρότερα παιδιά θα δυσκολευτούν να ακολουθήσουν. Τα τελευταία, βέβαια, ίσως θελήσουν να εξερευνήσουν το τροπικό δάσος παρέα με την Έινμπο και ξεγελαστούν από τις περιστασιακές χαριτωμενιές. Οι ενήλικες, από την άλλη, θα προτιμήσουν να πάνε στη ζούγκλα με τον Ταρζάν, κι ας τους φάει ο άγριος Γιακουρούνα.

Aπό τον Γιάννη Βασιλείου VILLAGE RENTI 1,2,3,8 - VILLAGE MALL 4,5,10 - VILLAGE PAGRATI 3 - VILLAGE AG.DIMITRIOS 5 - ΑΕΛΛΩ 2 ΑΘΗΝΑΙΟΝ 2 - CINERAMA - ΔΙΑΝΑ - ΕΛΙΖΕ - ΚΗΦΙΣΙΑ 1 ΚΙΝΗΜΑΤΟΘΕΑΤΡΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΡΑΣ-ΒΛΑΧΟΠΟΥΛΟΥ 1 - ΝΑΝΑ 5 - ΣΟΦΙΑ - ΣΠΟΡΤΙΓΚ 1 - ΤΟWN CINEMAS 2 - ΤΡΙΑ ΑΣΤΕΡΙΑ 1 - ΑΛΙΚΗ - ΟΝΕΙΡΟ - ΣΙΝΕ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΣ

Ο

Ίβλιν Γουό (1903-1966) είναι από τους πιο ενδιαφέροντες και πολύπλευρους Βρετανούς συγγραφείς των δεκαετιών 1930, ’40 και ’50. Το αναγνωστικό ενδιαφέρον δεν έγκειται μόνο στις πολλές πτυχές του έργου του (μυθιστόρημα, διήγημα, βιογραφία, ημερολόγιο, απομνημονεύματα, ταξιδιωτικά) αλλά και στο ύφος του, όπου κυριαρχεί ένα σκοτεινό χιούμορ. Πολλές φορές τα έργα του μοιάζουν με σπαρακτικές τραγικωμωδίες. Η προσχώρησή του στον αγγλικό ρωμαιοκαθολικισμό προσδίδει στη λογοτεχνία του και μια ιδιαίτερη ιδεολογική χροιά. Ο ρωμαιοκαθολικισμός επηρεάζει και τη θεματολογία του και τον κάνει να συγγενεύει με ρωμαιοκαθολικούς συγγραφείς και ποιητές, όπως για παράδειγμα ο Τ.Σ. Έλιοτ. Ο Γουό δεν είναι ιδιαίτερα γνωστός στην Ελλάδα, παρόλο που αποτελεί έναν από τους ακρογωνιαίους λίθους της βρετανικής λογοτεχνίας. Αν εξαιρέσουμε το μυθιστόρημά του Επιστροφή στο Μπράιντσχεντ (1945), τα Πρόστυχα κορμιά (1930) και το Λαβράκι (1938), το μεγαλύτερο μέρος του έργου του παραμένει αμετάφραστο. Το κενό μπορεί να έχει σχέση με εκδοτικές πολιτικές ή με την εκδοτική τυχαιότητα. Μπορεί να έχει σχέση και με το αναγνωστικό γούστο, καθώς οι Έλληνες δεν αγαπούν και δεν καταλαβαίνουν αυτό που ονομάζουμε αγγλικό χιούμορ. Οι δημοσιογράφοι αγαπάμε βέβαια τον Ίβλιν Γουό γιατί είναι ο συγγραφέας του πιο δημοσιογραφικού μυθιστορήματος του εικοστού αιώνα, που δεν είναι άλλο από το Scoop. Το μυθιστόρημα είχε κυκλοφορήσει πολλά χρόνια πριν σε ελληνική μετάφραση από τον εκδοτικό οίκο Ερμείας με τίτλο Λαβράκι, όπως αποδίδεται στην ελληνική δημοσιογραφική αργκό το «scoop». Πρόκειται για μια κωμική εξτραβαγκάντσα με θέμα το μεγαλείο και την αθλιότητα του κόσμου της οδού Φλιτ, δηλαδή του δρόμου όπου παραδοσιακά ήταν τα γραφεία των βρετανικών εφημερίδων και που αποτελεί μετωνυμία του Τύπου. Ο Γουό προ-

σωποποίησε αυτόν τον κόσμο μέσα από τον χαρακτήρα ενός δημοσιογράφου-υπερήρωα, του Ουίλιαμ Μπουτ, και την εφημερίδα όπου εργαζόταν, την «Daily Beast». Φαίνεται όμως ότι θέλουμε να γνωρίσουμε καλύτερα τον Ίβλιν Γουό. Αυτό δείχνει η πρόσφατη έκδοση του μυθιστορήματός του Μια χούφτα σκόνη (A handful of dust) σε εξαιρετική μετάφραση της Παλμύρας Ισμυρίδου. Το μυθιστόρημα είχε εκδοθεί το 1934 και ο τίτλος του παραπέμπει σε έναν στίχο του Τ.Σ. Έλιοτ από το ποίημά του Η έρημη χώρα που είχε εκδοθεί το 1922 και είχε επιβληθεί αμέσως: «Μέσα σε μια φούχτα σκόνη θα σου δείξω το φόβο». Έτσι κι αλλιώς στίχοι από το ποίημα του Έλιοτ έχουν επιλεγεί από τον Γουό ως μότο του μυθιστορήματος, ίσως για να δείξουν ότι ακόμη και σε μια κοινωνική σάτιρα, όπως ταξινομείται το Μια χούφτα σκόνη, υπάρχει και η σκοτεινή πλευρά. Το μυθιστόρημα άρεσε. Μάλιστα ο ίδιος ο Γουό έγραψε με πολλή ειρωνεία στον πρόλογό του που συνόδευε τη γαλλική έκδοση του μυθιστορήματος το 1963 ότι «το παρόν βιβλίο έτυχε ευμενούς υποδοχής από τους κριτικούς, οι οποίοι πιστεύουν ότι έκτοτε δεν έγραψα τίποτα καλύτερο». Το Μια χούφτα σκόνη έχει, πέρα από την ποιότητά του, και τον μύθο του. Για λόγους εκδοτικούς και παραχώρησης εκδοτικών δικαιωμάτων ο Ίβλιν Γουό έγραψε και μια δεύτερη εκδοχή τέλους, ένα «εναλλακτικό» τέλος, το οποίο περιλαμβάνεται και στην ελληνική έκδοση ως επίμετρο. Το ένα τέλος είναι τραγικωμικό, ενώ το άλλο, το εναλλακτικό, μοιάζει με χάπι έντ ενός ρομαντικού μυθιστορήματος. Το βιβλίο είναι οπωσδήποτε μια κοινωνική σάτιρα και σάτιρα ηθών, στο κέντρο του οποίου υπάρχει το μοτίβο της προδοσίας. Προσωπικά το διαβάζω σαν να πρόκειται για τις Μεγάλες Προσδοκίες του εικοστού αιώνα. Στο κέντρο του μυθιστορήματος είναι ένα ζευγάρι, ο Τόνι Λαστ και η σύζυγός του Μπρέντα, που ζουν με τον γιο τους Τζον Άντριου σ’ έναν πύργο, στο Χέτον. Αυτός ο πύργος ήταν

evelyn waugh Μια χούφτα σκόνη

Μτφρ.: Παλμύρα Ισμυρίδου Εκδόσεις Gutenberg Σελ. 374

Θα φάτε τη σκόνη μου Ένα από τα ωραιότερα μυθιστορήματα του Ίβλιν Γουό, το «Μια χούφτα σκόνη», είναι σάτιρα της ανώτερης τάξης της Αγγλίας και ταυτόχρονα μια μεταφορά για το βάρος της καταγωγής και του λεγόμενου προορισμού στη ζωή.

ένα νεογοτθικό παστίς που συμβόλιζε όμως τη σχέση του ήρωα, του Τόνι, με τη γη, την παράδοση, την οικογένεια, την καταγωγή. Ο Τόνι ζούσε μια γκόθικ φαντασίωση, όπως έδειχναν και τα ονόματα που είχε δώσει στις κρεβατοκάμαρες του πύργου με τα μπρούντζινα κρεβάτια: Μάλορι, Ιζόλδη, Ιλέιν, Μόρντρεντ και Μέρλιν, Γκάουιν και Μπέντιβερ, Λάνσελοτ, Πέρσιβαλ, Τριστάνος, Γκάλαχαντ. Η δική του κρεβατοκάμαρα ονομαζόταν Φάτα Μοργκάνα, ενώ η κρεβατοκάμαρα της Μπρέντα, Γκουίνεβερ. Σ’ αυτή την κάμαρα «το κρεβάτι πατούσε πάνω σε βάθρο, οι τοίχοι ήταν καλυμμένοι με ταπετσαρία και το τζάκι θύμιζε τάφο του δέκατου τρίτου αιώνα, ενώ από το προεξέχον παράθυρο, εάν η μέρα ήταν εξόχως διαυγής, μπορούσες να μετρήσεις τα καμπαναριά έξι εκκλησιών». Ο Τόνι σπανίως εγκατέλειπε τον πύργο του, σε αντίθεση με την Μπρέντα, που ταξίδευε τακτικά στο Λονδίνο. Κάποια στιγμή ο γάμος του Τόνι και της Μπρέντα αρχίζει να εμφανίζει ρωγμές. Η Μπρέντα εγκαθίσταται οριστικά στο Λονδίνο, νοικιάζει διαμέρισμα και δημιουργεί μια παράλληλη σχέση με έναν τύπο που ζει στο περιθώριο της κοσμικής κοινωνίας της πρωτεύουσας. Ο γάμος διαρρηγνύεται οριστικά όταν ο γιος τους Τζον Άντριου σκοτώνεται σε ατύχημα, ενώ έκανε ιππασία. Το συναινετικό διαζύγιο απαγορευόταν τότε στη Βρετανία, όπως και σε άλλες έννομες τάξεις. Για να χωρίσει ένα ζευγάρι έπρεπε κάποιος από τους δύο να συλληφθεί σε στιγμή μοιχείας. Σκηνοθετούσαν λοιπόν μοιχείες με πληρωμένους παρτενέρ σε κάποιο ξενοδοχείο της λουτρόπολης του Μπράιτον, ώστε ο σύζυγος να συλληφθεί επ’ αυτοφώρω. Ο Τόνι είχε πληρώσει μια πόρνη για τη μοιχεία, η οποία κατέφθασε στο Μπράιτον με το παιδί της. Η μοιχεία δεν μπόρεσε τελικά να στοιχειοθετηθεί με την παρουσία του παιδιού. Ο Τόνι αποφασίζει τότε να εγκαταλείψει τον πύργο του και την Αγγλία και να αναζητήσει το καθαρτήριό του στη ζούγκλα του Αμαζονίου. Το ταξίδι όμως δεν είναι καλά οργανωμένο. Ο Τόνι αρρωσταίνει έως θανάτου, αλλά σώζεται από έναν παράξενο άνθρωπο, τον κύριο Τοντ, έναν μιγάδα που ζει μέσα στη ζούγκλα ως επικεφαλής καταυλισμού ιθαγενών. Ο κύριος Τοντ, που έχει μια εμμονή με τον Ντίκενς, αναγκάζει τον Τόνι, ως αντάλλαγμα για τη σωτηρία του, να του διαβάζει κάθε μέρα Όλιβερ Τουίστ και Μικρή Ντόριτ και Νίκολας Νίκλεμπι και Ζοφερό Οίκο. Αρχίζει έτσι μια ισόβια εξορία στη ζούγκλα της Βραζιλίας και παράλληλα –τι ειρωνεία!– μέσα στον κόσμο του Ντίκενς. Πίσω στην Αγγλία ο πύργος έχει περάσει στους πλησιέστερους συγγενείς του Τόνι, που φρόντισαν να στήσουν μια επιτύμβια στήλη στη μνήμη του: «Άντονι Λαστ του Χέτον, Εξερευνητής. Γεννήθηκε στο Χέτον το 1902. Πέθανε στη Βραζιλία το 1934». Η αυτοβιογραφία βαραίνει στο μυθιστόρημα αυτό. Ο Ίβλιν Γουό είχε ήδη την εμπειρία του δικού του διαζυγίου. Είχε επίσης ταξιδέψει στη Βρετανική Γουιάνα και στη Βραζιλία. Και είχε διανυκτερεύσει σε ένα καταυλισμό ιθαγενών όπου αρχηγός ήταν ένας ευαγγελιστής μιγάς. Το 1933 είχε δημοσιεύσει το διήγημά του Ο άνθρωπος που αγαπούσε τον Ντίκενς, το οποίο ενσωμάτωσε στο Μια χούφτα σκόνη και στο κεφάλαιο για την περιπέτεια του ήρωα στη Βραζιλία. Επειδή όμως ο Γουό είχε παραχωρήσει τα δικαιώματα του διηγήματος, έγραψε το εναλλακτικό τέλος για τη δημοσίευση μιας άλλης εκδοχής του μυθιστορήματος, παραλείποντας την περιπέτεια της Βραζιλίας. Δεν αποκαλύπτουμε αυτό το δεύτερο τέλος.

Βιβλίο

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

απο toν niko μπακουνακη 28.4.22 – lifo

29

Βιβλίο

Ε

λάχιστοι ίσως γνωρίζουν πόσο κοντά ήταν η Βαγδάτη των ευρωπαϊκών μεσαιωνικών χρόνων στη σημερινή Νέα Υόρκη αλλά και πόσο προηγμένη, με συγκεκριμένα κοινωνικά και τεχνολογικά κριτήρια, ήταν η Ουρούκ, το πιο ισχυρό κέντρο των προϊστορικών χρόνων. Ακόμα πιο λίγοι ίσως να ξέρουν ότι η Χανσεατική Ένωση, δηλαδή η συμμαχία που είχαν υπογράψει το Αμβούργο και το Λούμπεκ το 1241, ανέδειξε την τεράστια οικονομική και πολιτιστική δύναμη των kontor, των τειχισμένων πόλεων εντός των πόλεων, που ήταν διαπρεπή κέντρα εμπορίου, πλούτου και προόδου, σε αντίθεση με την υπόλοιπη Ευρώπη που σπαρασσόταν από τους πολέμους, τους λιμούς και τις αρρώστιες. Αυτές τις πολύτιμες λεπτομέρειες για διάφορα μητροπολιτικά κέντρα, που ενδεχομένως να μην προτάσσονται ως σημαντικά στις επίσημες σελίδες της Ιστορίας ή για πόλεις που συνήθως προσπερνάμε στον παγκόσμιο χάρτη αλλά και για τις δικές μας διάσημες πρωτεύουσες, φέρνει στο φως ο ιστορικός Μπεν Γουίλσον σε ένα άκρως απολαυστικό βιβλίο με τον τίτλο Metropolis Η ιστορία των πόλεων, της μεγαλύτερης ανακάλυψης του ανθρώπου που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Διόπτρα σε μετάφραση Βιολέττας Ζεύκη. Εν προκειμένω, ο κάτοχος του βραβείου Somerset Maugham ιστορικός και συγγραφέας όχι μόνο προσπαθεί να ξαναγράψει την ιστορία μητροπολιτικών κέντρων όπως η Αθήνα, το Παρίσι, το Λονδίνο ή η Νέα Υόρκη, φωτίζοντας άγνωστες πλευρές της ιστορίας τους, αλλά αποκαλύπτει σημαντικά στοιχεία για σπουδαίες πόλεις, εκτός των γνωστών και διάσημων, από τα προϊστορικά χρόνια μέχρι σήμερα, π.χ. για τη Χαράπα, τη Μελάκα, το Τενοχτιτλάν, το Μοχέντζο Ντάρο, την Ουρούκ και την Ουρ. Αφήνοντας μακριά προκαταλήψεις και διαδεδομένες αντιλήψεις αναφορικά με τον πρωταρχικό χαρακτήρα γνωστών ιστορικών πόλεων και κυρίως αποφεύγοντας τουριστικές πληροφορίες και κλισέ, ο συγγραφέας ανατρέχει σε ετερόκλητα στοιχεία που θεωρεί ο ίδιος σημαντικά και για την καλύτερη ανάδειξή τους επιστρατεύει ενίοτε αναφορές από διάφορα μυθιστορήματα, φιλοσοφικά αναγνώσματα, λαϊκές δοξασίες και αντιλήψεις, έργα τέχνης-πίνακες και κινηματογραφικές ταινίες, ακόμα και από δημοσιογραφικές έρευνες που ήρθαν πρόσφατα στο φως και άλλαξαν συγκεκριμένες ιστορικές πεποιθήσεις αναφορικά με την εξέλιξη των πόλεων. Είναι προφανές ότι προσπαθεί να μη γράφει μόνο ως ιστορικός ερευνητής αλλά και ως πραγματικός flâneur, στους οποίους άλλωστε αναφέρεται, όντας, πάνω απ’ όλα, ένας πραγματικός εραστής των πόλεων. Ξέρει, άλλωστε, ότι οι πόλεις δεν είναι ατραξιόν αλλά «εξίσου συναρπαστικές και ακατάληπτες. Με την ομορφιά και την ασχήμια, τη χαρά και τη θλίψη και με το άτακτο και χαοτικό εύρος της πολυπλοκότητας και των αντιθέσεών τους οι πόλεις είναι ένας ζωγραφικός πίνακας της ανθρώπινης φύσης, με όλα τα αξιαγάπητα και τα αξιομίσητα σε ίση ποσότητα». Γι’ αυτό και δεν προσπαθεί να εξωραΐσει ούτε καν αντικειμενικά όμορφες πόλεις όπως το Παρίσι, για παράδειγμα, αποκαλύπτοντας τη χαοτική, βρόμικη και λασπώδη περιοχή του δέκατου ένατου αιώνα που, εκτός από συναρπαστική, ήταν εφιαλτική για τους κατοίκους της. Ούτε παρασύρεται από τη διαδεδομένη αναγνώριση προβεβλημένων προσωπικοτήτων που συνέβαλαν στην ανα-

Η πραγματική ιστορία των πόλεων του κόσμου Στο «Metropolis - Η ιστορία των πόλεων» ο ιστορικός Μπεν Γουίλσον ρίχνει φως σε πολύτιμα στοιχεία για γνωστά και ξεχασμένα μητροπολιτικά κέντρα του κόσμου από τους προϊστορικούς χρόνους μέχρι σήμερα, φέρνοντας κοντά τη σημερινή Αθήνα με την ξεχασμένη Ουρούκ.

ben wilson

MetropolisΗ ιστορία των πόλεων Μτφρ.: Βιολέττα Ζεύκη Εκδόσεις Διόπτρα Σελ.: 575

απο την τινα μανδηλαρα τόκιο, φωτογραφία, 2017 (erik eastman unsplash)

30 lifo – 28.4.22

IΣΤΟΡΙΑ σύγχρονη αναπαράσταση της ουρούκ (2012) poy απεικονίζει την πόλη του 2100 π.χ. (© artefacts-berlin.de, υλικό_ german archaeological institute)

δόμηση της πόλης, όπως ο Οσμάν, που ανέλαβε να διαμορφώσει τις μεγάλες λεωφόρους σε αξονικό σχήμα, τονίζοντας, για παράδειγμα, την καταστροφή που επέβαλε στα παλιά Monceaux (όπου κάποτε βρίσκονταν οι οικισμοί των Μεροβίγγειων). Διαφέροντας από τους υπόλοιπους ιστορικούς, ο Μπεν Γουίλσον διαπιστώνει ότι η ομορφιά του Παρισιού δεν έγκειται τόσο στα εντυπωσιακά κτίρια όσο σε αυτή την αδιανόητα συναρπαστική κίνησή του που διαμόρφωσε τον μύθο του και έκανε, για παράδειγμα, τον Μανέ να εμπνευστεί από τους ανώνυμους εργάτες, τις πόρνες ή τις πιο αυστηρές γκαρσόνες και να δημιουργήσει έργα όπως το «Μπαρ στα Φολί Μπερζέρ» ή το «Κονιάκ Δαμάσκηνο», αναδεικνύοντας τη μοναδικότητα του τυχαίου επισκέπτη. Αν, όμως, «οι γρήγορες πινελιές των ιμπρεσιονιστών ζωγράφων είναι οι αστραπιαίες κινήσεις των ματιών του κατοίκου της πόλης που δέχονται επίθεση από πυκνά πυρά αισθητήριων δεδομένων», στην περίπτωση της Νέας Υόρκης δεν επιστρατεύονται διάσημοι πίνακες αλλά αναφορές από ταινίες. Για τον συγγραφέα, η μαγεία των εντυπωσιακών γυάλινων Πύργων την αυγή δεν μπόρεσε να αποτυπωθεί με καλύτερο τρόπο παρά μέσα από τις ταινίες του βωβού κινηματογράφου, όπως το East Side, West Side του Άλαν Ντουάν (1927) ή σπουδαίους δημιουργούς όπως ο Γερμανός κινηματογραφιστής Φριτς Λανγκ, ο οποίος είδε την πόλη του αύριο βγαλμένη από το παρελθόν, «την ιστορία του Πύργου της Βαβέλ και της Βαβυλώνας που αναπαράγεται τον εικοστό αιώνα». Αυτό ακριβώς προσπαθεί να κάνει και ο ίδιος όταν περιγράφει με περισσή ακρίβεια την Ουρούκ στις όχθες του Τίγρη και του Ευφράτη, την πρώτη πόλη του κόσμου και το πιο ισχυρό κέντρο για πάνω από χίλια χρόνια, ως προηγμένη τεχνολογικά, αφού ήταν ένας τόπος διάσημος για τους ικανότατους χρυσοχόους, χυτευτές χαλκού, μεταλλουργούς, γεμάτος από περίτεχνα κτίρια. Σε αυτήν, άλλωστε, γίνεται αναφορά στο περίφημο Έπος του Γκιλγκαμές, το αρχαιότερο σωζόμενο λογοτεχνικό έργο της ανθρωπότητας. Ο συγγραφέας δεν προσεγγίζει την πόλη με την αναχρονιστική διάθεση του αποστασιοποιημένου ιστορικού αλλά με την πραγματική περιέργεια του ανθρώπου που ξέρει ότι οι αναρίθμητες καινοτομίες, όπως αυτή του μεσοποτάμιου ημισφαιρικού κεραμικού κλίβανου, φανερώνουν πολλά για την τεχνολογική πρόοδο που επικρατούσε στη Μεσοποταμία της 4ης χιλιετίας π.Χ., η οποία δεν οδήγησε μόνο στην κατασκευή εντυπωσιακών κτιρίων από ποικίλες ύλες αλλά και στη δημιουργία ενός πολύπλοκου, τελετουργικού δικτύου διανομής τροφής, που με τη σειρά τους ανέ-

δειξαν ένα μοναδικό κέντρο επεξεργασίας δεδομένων. Ο ίδιος βλέπει μια αναλογία αυτής της εξέλιξης με τους σύγχρονους υπολογιστές όταν λέει πως «καμία κοινωνία στην ιστορία δεν είχε καταφέρει να διαχειριστεί τόσο τεράστιες ποσότητες πληροφορίας», με τα σφηνοειδή σύμβολα που αποτυπώθηκαν πάνω στον πηλό να παραπέμπουν σε εξελιγμένους κώδικες, σε αρχαιότερες μορφές λόγου και μαθηματικών. Αντίστοιχες πληροφορίες μάς δίνει όταν περιγράφει την Ακκαδική Αυτοκρατορία του Σαργκόν, αυτό το εξέχον δημιούργημα του αρχαίου σουμεριακού αστικού πολιτισμού. Σε κάθε βήμα προόδου και παρακμής ο συγγραφέας χαράσσει μια εντυπωσιακή αναλογία που ξαναζωντανεύει αυτές τις πόλεις, βγάζοντάς τες από τη λήθη και καθιστώντας τες άκρως εντυπωσιακές, ακόμα και για τα σημερινά μέτρα και δεδομένα. Κάτι αντίστοιχο κάνει και με την Αθήνα όταν αναφέρεται όχι μόνο στο δημοκρατικό της κλέος, που οφείλεται στην εξέλιξη των θεσμών της, αλλά και στο ότι η αρχαιοελληνική πόλη κατέστη πόλος έλξης για τους μη γηγενείς που συνέρρεαν σε αυτήν από κάθε μεριά της Ελλάδας (Ηρόδοτος, Ιπποκράτης, Αναξαγόρας, Πρωταγόρας, Αριστοτέλης κ.λπ.). Σημαντικό είναι επίσης ότι συνδέει αυτό το ανοιχτό σχήμα της πόλεως με τους μετέπειτα υβριδικούς σχηματισμούς που ιδρύθηκαν στο μακρινό Τουρκμενιστάν, στο Αφγανιστάν και σε όλες τις μακρινές περιοχές του Αλεξάνδρου. Όπως σημειώνει: «Οι πρώτες απεικονίσεις του Βούδα ήταν εμπνευσμένες από ελληνικά αγάλματα του Απόλλωνα. Τα δράματα του Σοφοκλή και του Ευριπίδη παρουσιάζονταν στην Περσία και στην Κοιλάδα του Ινδού ποταμού, ενώ η Ιλιάδα συνέβαλε στη διαμόρφωση των πρώιμων σανσκριτικών επών: σε ολόκληρη την κεντρική Ασία διάβαζαν Αριστοτέλη και συζητούσαν για τα γραπτά του». Η διαπίστωση της αθηναϊκής επιδραστικότητας, ωστόσο,

η παλιά πόλη της μπουχάρα το ηλιοβασίλεμα, φωτογραφία. (adam jones)

Ο συγγραφέας ανατρέχει σε ετερόκλητα στοιχεία που θεωρεί ο ίδιος σημαντικά και για την καλύτερη ανάδειξή τους επιστρατεύει ενίοτε αναφορές που ήρθαν πρόσφατα στο φως και άλλαξαν συγκεκριμένες ιστορικές πεποιθήσεις αναφορικά με την εξέλιξη των πόλεων.

πρόγραμμα στέγασης κουίνσμπριτζ στη σκιά της γέφυρας κουίνσμπορο, φωτογραφία, 1939. (new york daily news archive getty images)

στους υπόλοιπους λαούς δεν σταματά στο τότε αλλά επεκτείνεται και στο σήμερα. Είναι εντυπωσιακή η επισήμανση του Γουίλσον πως το κίνημα Occupy Wall Street ξεκίνησε από την περίφημη κατάληψη του πάρκινγκ στη Ναυαρίνου, πυροδοτώντας μια σειρά εξεγέρσεων αλλά και δυναμικών μεταμορφώσεων παλιών χώρων, όπως αυτή του εξαρχειώτικου πάρκου, το οποίο δείχνει να γνωρίζει από πρώτο χέρι! Ένας συγγραφέας, όταν γράφει για τις σύγχρονες πόλεις, οφείλει, σε μεγάλο βαθμό, να έχει αφουγκραστεί το ηχόχρωμά τους, την καθημερινότητά τους και αυτό που ο Αριστοτέλης θα ονόμαζε «έξη» και «τρόπο του βίου», να έρθει σε επαφή με κάθε απίθανη γειτονιά και να μεταμορφωθεί σε δυναμικό παρατηρητή που φωτογραφίζει νοερά κάθε απίθανη, ανέλπιστη και κρυφή πτυχή της καθημερινότητας. Οφείλει επίσης να έχει καταστεί αυτό που ο ίδιος ο συγγραφέας περιγράφει, μέσω της Σούζαν Σόνταγκ, «ένας ιδανικός φωτογράφος ο οποίος είναι μια πιο εξοπλισμένη εκδοχή του μοναχικού περιπατητή που κατοπτεύει, καταδιώκει, ταξιδεύει στην αστική κόλαση, του ηδονοβλεψία περιπατητή που ανακαλύπτει την πόλη ως τοπία φιλήδονων υπερβολών».

κομούνα 13, μεντεγίν, φωτογραφία, 2011. (imagebroker alamy stock photo)

η μεγάλη μητρόπολη της μεσοαμερικής τενοχτιτλάν. χάρτης της, από τις επιστολές του ερνάν κορτές, νυρεμβέργη, 1524. (lanmas alamy stock photo)

28.4.22 – lifo

31

ΚΡΙΤΙΚΗ

Θέατρο

Ένα μαύρο πολιτικό δράμα με κωμικό περίβλημα Κριτική για την παράσταση «Αυτόχειρ!» του Νικολάι Έρντμαν σε σκηνοθεσία Γιώργου Παπαγεωργίου.

Μ

απο τη ματινα καλτακη

32 lifo – 28.4.22

ήπως πρέπει να δεχτούμε ότι κάποια έργα τελειώνουν με την εποχή τους; Και ότι σε εξαιρετικές περιόδους, όπως ήταν για παράδειγμα η Οκτωβριανή Επανάσταση και η δεκαετία που ακολούθησε, κατά τη διάρκεια της οποίας στήθηκε εκ του μηδενός το σοβιετικό κράτος, κάποιοι συγγραφείς μπορεί να ήταν τόσο απορροφημένοι από το ιλιγγιώδες που συνέβαινε γύρω τους, ώστε να έγραφαν ακριβώς γι’ αυτό; Χωρίς άλλη φιλοδοξία πέρα από το να συμβάλουν με τον τρόπο τους στο προτσές αυτού του μοναδικού πολιτικοκοινωνικού πειράματος, αποτυπώνοντας, σχολιάζοντας και επιθυμώντας να προκαλέσουν αντιδράσεις και διόρθωση των στρεβλώσεων που ήδη διάβρωναν το όραμα της επανάστασης και του νέου κόσμου που αυτή θα γεννούσε; Ο Νικολάι Έρντμαν γεννήθηκε στη Μόσχα το 1900. Με το ξέσπασμα της επανάστασης κατατάχθηκε στον Κόκκινο Στρατό. Eπηρεασμένος από τον Μαγιακόφσκι και τον Γιεσένιν (που και οι δύο, απελπισμένοι, αυτοκτόνησαν, το 1930 ο πρώτος, το 1925 ο δεύτερος) και τον ολικό αναβρασμό της εποχής για τη νέα τέχνη της σοβιετικής εποχής, συμμετείχε σε πρωτοποριακές λογοτεχνικές ομάδες και έγραψε παρωδίες για τις σκηνές των μοσχοβίτικων θεάτρων. To 1924 o Μέγιερχολντ ανεβάζει το πρώτο μεγάλο έργο του Έρντμαν, την Εντολή, στο οποίο ήδη τον απασχολεί η απώλεια της ταυτότητας, η αλλοτρίωση του εαυτού. Το ίδιο ζήτημα θα πραγματευτεί εκ νέου στη μαύρη σατιρική κωμωδία Ο Αυτόχειρ (1928), όπου εκθέτει τολμηρά και μάλιστα μέσα από το «ευχάριστο» φίλτρο της κωμωδίας, πώς η νέα πολιτική συνθήκη οδηγεί σε έναν φρικτό, ανελεύθερο και αυταρχικό κόσμο και τους πολίτες στην αδράνεια του φόβου, στην παραίτηση της διάψευσης και σε χυδαίες τακτικές επιβίωσης. Τον επιβεβαίωσαν όσα ακολούθησαν. Παρά τη θετικότατη κρίση του Μαξίμ Γκόρκι, ούτε ο Μέγιερχολντ, ούτε το θέατρο Βαχτάνγκοφ, ούτε η επιστολή του Στανισλάβσκι προς τον Στάλιν μπόρεσαν να ξεπεράσουν την άρνηση της λογοκρισίας και να αλλάξουν την καταδικασμένη ως «αντεπαναστατική» τύχη έργου και συγγραφέα. Ο Έρντμαν εκτοπίστηκε για χρόνια στη Σιβηρία και μεταπολεμικά, παραμένοντας στην αφάνεια, εξασφάλιζε τα προς το ζην γράφοντας ακίνδυνα σενάρια για ταινίες. Επέστρεψε

στο θέατρο το 1964, όταν ο Γιούρι Λιουμπίμοφ ίδρυσε το Θέατρο Ταγκάνκα, αναλαμβάνοντας σκηνικές διασκευές κλασικών μυθιστορημάτων. Ωστόσο, μόνο το 1990, είκοσι χρόνια μετά τον θάνατο του Έρντμαν, μπόρεσε ο Λιουμπίμοφ να ανεβάσει τον Αυτόχειρα. Η παρανόηση μιας φράσης του Σεμιόν Ποντσεκάλνικοφ, κεντρικού προσώπου στον Αυτόχειρα, οδηγεί σε μια κωμικοτραγική κατάσταση: κυκλοφορεί ευρέως ότι προτίθεται να δώσει τέλος στη ζωή του. Αμέσως καταφτάνουν διάφοροι τύποι που θέλουν να αξιοποιήσουν την αναμενόμενη αυτοχειρία προς ίδιον όφελος. Η επιρροή της τεχνικής που ο Αριστοφάνης τελειοποίησε στον Πλούτο (με την επίσκεψη των ιδιοτελών στο σπίτι όπου φιλοξενείται ο Πλούτος: του συκοφάντη, της ερωτευμένης γριάς, του Ερμή και του ιερέα) είναι σαφής. Εδώ την «υπεραξία» της αυτοκτονίας του Σεμιόν διεκδικούν ένας εκπρόσωπος της περιθωριοποιημένης ιντελιγκέντσιας, μια γυναίκα που θέλει να προκαλέσει ζήλια στον άντρα που αγαπάει, ένας μαρξιστής κλητήρας, ένας συγγραφέας που δεν θέλει να είναι πια «σαλπιγκτής» της εξουσίας αλλά να γίνει Τολστόι, ένας ιερέας κ.ά., όλοι με τα δικά τους επιχειρήματα, ζωούλες θυσιασμένες στο υπέρτερο όραμα της οικοδόμησης ενός νέου, θαυμαστού κόσμου, που τους έχει ήδη καταπιεί. Kαυτό αποτύπωμα της εποχής του, ο Αυτόχειρ δεν μπορεί να σταθεί απομακρυσμένος από το περιβάλλον και τα κατεπείγοντα αιτήματα που οδήγησαν στη δημιουργία του – λείπουν τα κοινωνικοπολιτικά ανάλογα που θα επέτρεπαν να συνομιλήσει απευθείας με την εποχή μας. Οπότε γιατί να ανεβάσεις σήμερα αυτό το έργο; Τι ξέρει ο μέσος θεατής για τη ρωσική ιντελιγκέντσια, για το προλέτκουλτ και τις δυνάμεις που συγκρούστηκαν στο όνομα της νέας τέχνης και της «προλεταριακής κουλτούρας»; Tι γνωρίζει για τις σοφές απόψεις του Λένιν ενάντια στην «παρθενόγενεση» της προλεταριακής τέχνης και για τον κατά Λέον Τρότσκι «άνθρωπο του μέλλοντος» (Λογοτεχνία και Επανάσταση, 1924) που όφειλε να κυριαρχήσει στα συναισθήματα και στα ένστικτά του, ώστε να ανυψωθεί σε ένα νέο επίπεδο και να δημιουργήσει την ιδανική κοινωνία; Ο Έρντμαν συνομιλεί στην ουσία μαζί τους, αρνούμενος τα «θετικά πρότυπα» που το καθεστώς απαιτούσε από τους δημιουργούς να προβάλλουν

INFO «Αυτόχειρ!», του Νικολάι Έρντμαν Μετάφραση: Κωστής Σκαλιόρας ΣκηνοθεσίαΔραματουργική επεξεργασία: Γιώργος Παπαγεωργίου Σκηνικά-κοστούμια: Πάρις Μέξης Μουσική: Γιώργος Δούσος, Δημήτρης Κλωνής Κίνηση: Σεσίλ Μικρούτσικου Φωτισμοί: Αλέκος Αναστασίου Δραματολόγος παράστασης: Εύα Σαραγά Παίζουν: Μανώλης Μαυροματάκης, Αγορίτσα Οικονόμου, Ναταλία Τσαλίκη, Μάκης Παπαδημητρίου, Βάσω Καβαλιεράτου, Νίκος Καρδώνης, Χριστίνα ΧειλάΦαμέλη, Κλέαρχος Παπαγεωργίου, Χρήστος ΠούλοςΡένεσης, Κώστας Μπερικόπουλος, Άγγελος Μπούρας, Λυδία Τζανουδάκη, Φανή Παρλή, Αντώνης Αντωνιάδης, Νικόλας Ντούρος, Εβίτα Αγαΐτση Εθνικό Θέατρο, REX - Σκηνή «Μαρίκα Κοτοπούλη» Ώρες παραστάσεων: Τετ. & Κυρ. 19:00, Πέμ.Σάβ. 21:00 Έως 15/5

στα έργα τους, αρνούμενος τον ήρωα του σοσιαλιστικού ρεαλισμού, που, αν και απλός καθημερινός άνθρωπος, μπορεί να εκφράζει τέλεια το όραμα και τις θυσίες που απαιτούσε η νέα κομμουνιστική πραγματικότητα. Γι’ αυτό και ο Σεμιόν Ποντσεκάλνικοφ είναι ο απόλυτος αρνητικός ήρωας: τεμπέλης και φυγόπονος, σε όλη την επανάσταση «δεν ξεμύτισε από το σπίτι του», τώρα ζει εις βάρος της γυναίκας του και ερεθίζεται από την ξαφνική διασημότητα που του προσφέρει η προοπτική της αυτοχειρίας του. Ευγενική φιλοδοξία δεν τον κινεί, δεν πιστεύει σε κάτι, κανένα όνειρο αλλαγής δεν νοστιμίζει τη θλιβερή καθημερινότητά του. Ο Έρντμαν επιμένει: δεν υπάρχουν τέλειοι άνθρωποι και ιδανικές κοινωνίες και ο καινούργιος κόσμος που οικοδομούνταν μετά την επανάσταση δεν μπορεί, είναι τραγικό λάθος, να βασίζεται σε κατασκευασμένες, ψεύτικες θεωρίες και «εφαρμογές» επί του πεδίου. Το «γιατί» αυτό το έργο σήμερα, λοιπόν, και μάλιστα σκηνοθετημένο από έναν καλλιτέχνη της νεότερης γενιάς, ο οποίος μόνο επιφανειακά μπορεί να αντιμετωπίσει αυτό το μαύρο πολιτικό δράμα με το κωμικό περίβλημα, δεν απαντάται εύκολα. Οπωσδήποτε έξυπνα, ο Γιώργος Παπαγεωργίου έστησε την παράσταση ως θέαμα, ως τσίρκο παράξενων τύπων (ελάχιστοι οι αναγνωρίσιμοι εκτός του περιβάλλοντος του πρωτοτύπου) σε ένα απολιτικό πλαίσιο βαλκάνιας post-modern ιλαρότητας που καταπίνει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά καθενός εξ αυτών. Δεν χρειάζεται κόπος για να απολαύσεις τον (έξοχο) Νίκο Καρδώνη που ως σόουμαν υποστηρίζει τα δίκαια της περιθωριοποιημένης ιντελιγκέντσιας, ούτε να ασχοληθείς με κάτι μαρξιστικά που αναφέρονται, ούτε και να αναρωτηθείς γιατί ο Κώστας Μπερικόπουλος στον ρόλο του συγγραφέα Βικτόρ τσιτάρει τις ατάκες του Βέγγου από το Βλέμμα του Οδυσσέα (την ταινία του Αγγελόπουλου) για την Ελλάδα που ξεψυχάει και αν είναι να ξεψυχήσει, ας γίνει γρήγορα για να μην υποφέρουμε επί μακρόν;! Ας είναι καλά η Λένα Κιτσοπούλου.

Eίχε πολλές αρετές η παράσταση του Γιώργου Παπαγεωργίου. Πρώτα απ’ όλα, έναν πολύ καλό θίασο, αποτελούμενο από έμπειρους και ηλικιακά νεότερους ηθοποιούς. Ξεχώρισαν με τις συγκροτημένες ερμηνείες τους ο Μανώλης Μαυροματάκης, η Αγορίτσα Οικονόμου, ο Νίκος Καρδώνης και η Ναταλία Τσαλίκη. Επιτυχής ήταν και η σύνθεση του κόσμου της παράστασης από ποικίλα, ξένα μεταξύ τους στοιχεία που ενοποιήθηκαν στη λογική του θεάτρου εν θεάτρω (και μέσα στον διονυσιασμό της αποχαιρετιστήριας γιορτής της Γ’ Πράξης). Έτσι, τα παραμορφωμένα μπουρλέσκ στοιχεία (πολύ καλή στον ρόλο της, με κοστούμι σέξι υπέρβαρης, η Βάσω Καβαλιεράτου) και η αισθητική τύπου Ρομά (για τον Μάκη Παπαδημητρίου) έδεσαν μια χαρά με τις ρωσικές πινελιές στα κοστούμια της Ναταλίας Τσαλίκη και της Αγορίτσας Οικονόμου. Το σκηνικό (θεατρικά τελάρα, καρέκλες των ερμηνευτών ως θεατών στη μία άκρη της σκηνής, η ορχήστρα από την άλλη) του Πάρι Μέξη ήταν λειτουργικό και γόνιμος ο διάλογος της σκηνικής δράσης με την πενταμελή ορχήστρα. Μ’ αυτά και μ’ εκείνα το κοινό αποχωρεί από το θέατρο Κοτοπούλη με ευχάριστη διάθεση. Καημένε Έρντμαν, πού να φανταζόσουν ότι η ευρηματική, απίστευτης τόλμης καταγγελία σου θα κατέληγε σε μια καθόλα αντιδραστική σκηνική προσέγγιση, με τον βασικό πρωταγωνιστή να λέει μετ’ επιτάσεως και σχεδόν συγκινητικά: «Τι ζητάω; Ένα καλούτσικο μισθό και μια ήσυχη ζωή!». Μάλιστα. Γιατί, ως γνωστόν, η ζωή είναι ωραία.

ΚΡΙΤΙΚΗ

Π

κατοικούν η επείγουσα επιθυμία για αγάπη και η πλημμυρίδα του θυμού∙ η αποδοχή και η απόρριψη∙ η ανάληψη ευθύνης και η δήλωση απόλυτης άγνοιας∙ η καθήλωση του εθισμού και το όνειρο μιας άπιαστης, αδιανόητης ελευθερίας∙ το ξύπνημα των νεκρών και ο λήθαργος των ζωντανών∙ η οικογένεια ως φυλακή, ως τόπος αέναης εκδραμάτισης των ίδιων και των ίδιων τραυματικών επεισοδίων και σχέσεων και η οικογένεια ως τόπος αντιμετώπισης των δαιμόνων και λύσης των δεσμών που μπορεί να ανοίξει τον δρόμο προς την πολυπόθητη κάθαρση («να αντιμετωπίσω τους νεκρούς και [...] να γράψω αυτό το έργο με βαθύ αίσθημα οίκτου και κατανόησης και συγχώρεσης για τους τέσσερις στοιχειωμένους Ταϊρόν», σημειώνει ο Ο’Νιλ στην αφιέρωση προς τη σύζυγό του, Καρλότα). Και θα μπορούσε το έργο αυτό να ιδωθεί (όπως και έχει ιδωθεί) ως ένας θρήνος για την απώλεια της μητέρας. Μιας μητέρας αποτραβηγμένης, απούσας, μιας μητέρας-φάντασμα που τριγυρνά στη σοφίτα, επιμένοντας να αναζητά τη δική της ιστορία, που ανατρέχει διαρκώς στην «αρχή», τότε που ήταν ακόμη σε επαφή με την επιθυμία της, και, ενώ βρίσκεται σε αυτήν τη διαδικασία, αρνείται να παίξει τον ρόλο της μητέρας, αρνείται να συνδεθεί με την πραγματικότητα του συζύγου και των γιων της, αφήνοντάς τους έκθετους, χωρίς «σπιτικό», ορφανούς, να θαλασσοδέρνουν κυριολεκτικά και μεταφορικά, αλκοολικούς, ανίκανους να συνάψουν ερωτικές σχέσεις, να αυτονομηθούν, να ενηλικιωθούν, να δημιουργήσουν μια ζωή με νόημα και χαρά. Αν οι τρεις άνδρες της οικογένειας μιλούν με λόγια δανεικά και στίχους «ξένους», η Μαίρη Ταϊρόν είναι η μόνη που αρθρώνει τον απόλυτα δικό της λόγο: όσο παραληρηματικός, παράξενος και σχεδόν παρανοϊκός μπορεί να ακούγεται, είναι όμως πρωτότυπος. Η «τρελή» Μαίρη είναι η πραγματική καλλιτέχνις του έργου1 και η θέαση αυτή συνιστά μια σπουδαία πράξη ανασκευής του παρελθόντος, μια μετουσιωτι-

INFO «Tαξίδι μεγάλης μέρας μέσα στη νύχτα», του Ευγένιου Ο’Νιλ Απόδοση: Νίκος Γκάτσος Σκηνοθεσία: Δημήτρης Καραντζάς Σκηνικό: Ελένη Μανωλοπούλου Κοστούμια: Ιωάννα Τσάμη Μουσική: Γιώργος Πούλιος Βοηθός σκηνοθέτη: Παναγιώτης Γκιζώτης Βοηθός σκηνογράφου: Έμιλυ Κουκουτσάκη Παίζουν: Mπέττυ Αρβανίτη, Αλέξανδρος Μυλωνάς, Αινείας Τσαμάτης, Βασίλης Μαγουλιώτης, Ελίνα Ρίζου Θέατρο Οδού Kεφαλληνίας, Kεφαλληνίας 16, Κυψέλη, 210 8838727 Ώρες παραστάσεων: Τετ. & Κυρ. 19:30, Πέμ.-Σάβ. 20:30 Έως 8/5

φωτο: γκέλυ καλαμπάκα

άνω από τα κεφάλια τους περπατάει όλη μέρα, όλη νύχτα, ακούραστη, πυρακτωμένη. Έχει διανύσει τόσες χιλιάδες φορές την απόσταση από την κρεβατοκάμαρά της στο δωμάτιο των ξένων, ώστε θα μπορούσε κανείς να ψηλαφίσει ένα αδιόρατο χαντάκι σκαμμένο στο πάτωμα από το βάρος των βημάτων της. Προτιμά τις πρώτες πρωινές ώρες, αλλά παραμένει γενικότερα ευέλικτη, εφόσον ανά πάσα ώρα και στιγμή –το αβάσταχτο δεν προγραμματίζεται– μπορεί να χρειαστεί να σκαρφαλώσει συννεφιασμένη τα σκαλοπάτια, να σπεύσει στα κρυμμένα σύνεργά της και να ποτίσει τις φλέβες της με λίγη λευκή αγαλλίαση. Πάνω από τα κεφάλια τους περπατάει, κι εκείνοι στήνουν αυτί, ανήσυχοι για κάθε της κίνηση, για κάθε λαθραίο ήχο. Αν και τώρα πια, μετά από τόσα χρόνια, έχουν αποστηθίσει την κάθε ανάσα που συνοδεύει τη δυσοίωνη τελετουργία του εθισμού της, το «πριν» και το «μετά», το πώς χλωμιάζει το πρόσωπό της και λάμπουν σαν πετράδια τα μάτια της κάθε φορά που το «δηλητήριο» γλείφει τα τοιχώματα των αρτηριών της, πνίγει φευγαλέα τον πόνο και διασφαλίζει την πολυπόθητη διαφυγή σε μια άλλη διάσταση, στο άσπιλο παρελθόν, όταν ήταν ακόμη μια όμορφη κοπέλα που ζούσε σε μοναστήρι κι ονειρευόταν να γίνει καλόγρια. Προτού αρχίσει τον έγγαμο βίο της, προτού γίνει μητέρα, προτού καταλήξει μορφινομανής, προτού χάσει το ένα της παιδί, προτού την καταπιεί η οδύνη, ο εθισμός, η μοναξιά, οι τύψεις, η αγωνία για το μέλλον των γιων της. «Είναι σαν να ορθώνει ένα ανάχωμα ομίχλης και να χάνεται πίσω του», λέει ο μικρότερος από τους δύο, ο Έντμουντ. «Και το κάνει επίτηδες, αυτό είναι το πιο τρομερό. Για να μην μπορούμε να τη φτάσουμε, να μας ξεφορτωθεί, να ξεχάσει ότι είμαστε ζωντανοί! Είναι σαν, παρόλο που μας αγαπάει, να μας μισεί!». Αυτή η σπαρακτική αμφιθυμία υφαίνει όλο τον ιστό του περίφημου αυτοβιογραφικού έργου του Ευγένιου Ο’Νιλ: μέσα στην ίδια στιγμή

Η οικογένεια και ο χρόνος ως καταστροφικοί εθισμοί Κριτική για την παράσταση «Ταξίδι μεγάλης μέρας μέσα στη νύχτα» του Ευγένιου Ο’Νιλ σε σκηνοθεσία Δημήτρη Καραντζά.

κή κίνηση αναπαράστασης κι ένα λυτρωτικό άλμα αγάπης και συγχώρεσης από έναν γιο προς μια μητέρα. Πιστεύω πως δύο πράγματα θα μου μείνουν περισσότερο στη μνήμη από την παράσταση που σκηνοθέτησε ο Δημήτρης Καραντζάς. Το πρώτο είναι η ατμόσφαιρα: η αίσθηση ότι έχουμε βρεθεί κάτω από την επιφάνεια της γης, σε ένα ξεχασμένο ορυχείο, σε κάποιο ασυνήθιστο εργοτάξιο, όπου διαμένουν τέσσερις άνθρωποι, με λειψό οξυγόνο κι έναν γλόμπο να τους φωτίζει. Τέσσερις άνθρωποι που δεν φεύγουν ποτέ, ακόμη κι όταν ισχυρίζονται ότι πάνε κάπου αλλού, τέσσερις άνθρωποι φυτεμένοι στο χώμα, σαν ήρωες του Μπέκετ, που όχι μόνο δεν καταφέρνουν –όσα λαγούμια κι αν σκάψουν στο πέρασμα των χρόνων– να φτάσουν στην «αρχή», στην πρωταρχική αιτία του «κακού», να το δουν και να το ξορκίσουν, αλλά αναδύονται πάντοτε στο ίδιο σημείο ενοχής, αγανάκτησης και μεταμέλειας, εκτελώντας αδιαλείπτως το ίδιο μακρύ ταξίδι της μέρας μέσα στη νύχτα, αγνοώντας αν θα ξανάρθει η μέρα ή αν θα τελειώσει η νύχτα. Τα σκηνικά της Ελένης Μανωλοπούλου, τα κοστούμια της Ιωάννας Τσάμη και οι φωτισμοί του Αλέκου Αναστασίου ενώνονται εδώ σε ένα αρμονικό, αξεδιάλυτο όλον, βαρύ, μελαγχολικό και αθεράπευτα φθαρμένο: δεν είναι μόνον η οικογένεια που λειτουργεί ως καταστροφικός εθισμός αλλά και ο χρόνος: «Το παρελθόν είναι το παρόν, έτσι δεν είναι; Είναι και το μέλλον, επίσης», λέει η Μαίρη Ταϊρόν. Βαθιά συγκινητικές, επίσης, αποδείχθηκαν δύο από τις σκηνές της παράστασης: και παρόλο που ήταν οι μόνες, θα έλεγα ότι έδωσαν πολλά και συμπυκνωμένα. Γιατί, ενώ μέχρι εκείνη τη στιγμή είχαμε αγγίξει το όριο της απελπισίας –η συμβατική προσέγγιση του κειμένου το έκανε να φαντάζει «παλιό», γερασμένο, κουραστικό, ξεκομμένο από την εποχή μας–, μετά από αυτές τις σκηνές το αισθανθήκαμε να ζωντανεύει και να μας αφορά. Η ουσιαστική συνάντηση πατέρα - γιου (Αλέξανδρος Μυλωνάς - Βασίλης Μαγουλιώτης) στην τελευταία πράξη άπλωσε ενώπιόν μας όλες τις μύχιες αποχρώσεις αυτής της τόσο βασανισμένης σχέσης, βυθίζοντάς μας σε ένα κλίμα σπάνιας οικειότητας και τρυφερότητας που γεννάται μόνον όταν δύο άνθρωποι φανερώνονται ειλικρινά και ανεπιτήδευτα ο ένας στον άλλον. Η επόμενη σκηνή, μεταξύ των δύο αδελφών, ήταν και η πιο ριζοσπαστική: οι βουτιές του Αινεία Τσαμάτη (εξαιρετικός εδώ ο ηθοποιός) μέσα στο σκάμμα του σκηνικού αλλά και της αδελφικής αγάπης γκρέμισαν την εδραιωμένη στατικότητα με τις δονήσεις τους, ενώ ταυτόχρονα αποκάλυψαν τι μπορεί να συμβεί όταν ένας ταλαντούχος σκηνοθέτης αφήνεται ελεύθερος και τολμά: εν προκειμένω να εξερευνήσει τον ασυνείδητο ερωτισμό ανάμεσα στον Τζέιμι και τον Έντμουντ, επιτελώντας έτσι μια απρόσμενη queer στροφή ψυχαναλυτικής ερμηνείας, πέρα από τις συνήθεις αναπαραστάσεις της (και πόσο ενδιαφέρον θα είχε, αν έκανε το ίδιο και με τη σχέση μάνας - γιου!). Η Μπέττυ Αρβανίτη, τέλος, έχοντας κατακτήσει, πολλά χρόνια τώρα, μια αξιοζήλευτη υποκριτική ωριμότητα και δεξιοτεχνία, εδώ δυστυχώς παραήταν «καλή μαθήτρια»: έπαιξε by the book, τα έκανε όλα «σωστά» και ίσως γι’ αυτό αισθανθήκαμε στερημένοι από την ηδονή που μόνο η εντελώς προσωπική επιλογή και έκπληξη μπορούν να μας χαρίσουν.

Θέατρο

1. «Long day’s journey into night: Modernism, post-modernism and maternal loss» της Gerardine Meaney, 1991

απο τη λουιζα αρκουμανεα

28.4.22 – lifo

33

φωτο: michael marcelle

Μουσική

Οι Arcade Fire στο νέο τους άλμπουμ WE αγκαλιάζουν ξανά την ελπίδα από τη μαρία παππά

34 lifo – 28.4.22

Μετά από μια κάμψη στην καριέρα τους, οι Arcade Fire επιστρέφουν με την καλύτερη δουλειά τους την τελευταία δεκαετία.

INFO Το «WΕ» των Arcade Fire θα κυκλοφορήσει από τη Sony Records την Παρασκευή 6 Μαΐου.

ο Will Butler, ο μικρότερος αδερφός του Win, αποχώρησε από την μπάντα. Το εναρκτήριο κομμάτι του άλμπουμ ξεκινάει με τους κάπως ειρωνικούς στίχους «The age of doubt, and I doubt we’ll figure it out» («Ζούμε την εποχή της αμφιβολίας και αμφιβάλλω αν θα βγάλουμε άκρη»). Το άλμπουμ χωρίζεται σε δύο μέρη, σύμφωνα με τον Butler. To πρώτο μέρος έχει να κάνει με το άγχος, την απομόνωση και το «εγώ» και το δεύτερο με την έννοια της κοινότητας και του «εμείς». Πηγή έμπνευσής του αποτελεί το δυστοπικό ρωσικό μυθιστόρημα We που έγραψε το 1924 ο Yevgeny Zamyatin και του το διάβαζε η γιαγιά του όταν ήταν μικρός.

H κριτική ματιά του πάνω στο τι ενώνει τους ανθρώπους τη σύγχρονη τεχνολογική εποχή παραμένει ανατριχιαστικά εύστοχη. «We unsubscribe / Fuck season five» τραγουδά πανηγυρικά, σαν να μιλά για μια επείγουσα ανάγκη όλων, προς το τέλος του εννιάλεπτου έπους «End of the Empire I-IV», συνδυάζοντας Radiohead και Λένον. Η αίσθηση Radiohead οφείλεται στην παραγωγή του Nigel Godrich, ο οποίος ήταν υπεύθυνος για τον ήχο του «Kid A». Εδώ συνεργάζεται με τον

Butler και τη Régine Chassagne. Δεν έχουν επηρεαστεί όμως μόνο από κει. Στις πιο ποπ στιγμές τους, όπως στην έναρξη του «Lighting I, II», του καλύτερου κομματιού του άλμπουμ, στην αρχή ακούγονται σαν ABBΑ και στο τέλος θυμίζουν Bruce Springsteen, αλλά αυτή είναι ακριβώς η μαγεία του γκρουπ. O Peter Gabriel κάνει μια κάμεο εμφάνιση στο «Unconditional II» («Race and Religion»), ενώ ακούγεται και ο γιος του ζεύγους Eddie στο «End of the Empire». Είναι δύσκολο να μην ταρακουνηθεί κανείς όσο ακούει τα επτά συνολικά κομμάτια του άλμπουμ. Η συναισθηματική φόρτιση που χαρακτηρίζει γενικά τη δουλειά τους βρίσκει στο «WΕ» την τέλεια ισορροπία. Δεν επιβάλλεται ούτε κάνει τον ακροατή να ασφυκτιά όπως παλιότερα, αντίθετα ακούγεται ως κάτι πολύ φυσικό. Κυρίως, όμως, αυτό που σου μένει είναι η αίσθηση ότι οι Arcade Fire για ακόμη μια φορά κατάφεραν να γράψουν μια σειρά από αξιομνημόνευτες και συναρπαστικές μελωδίες, όπως έκαναν πάντοτε, ανεξάρτητα από το αν είχαν απήχηση ή όχι. Εδώ σίγουρα ισχύει το πρώτο και με το παραπάνω. φωτο: marιa josé govea

Ό

ταν όλα τελειώσουν, θα μπορέσουμε να ξεκινήσουμε από την αρχή;» αναρωτιέται ο Win Butler κάποια στιγμή στο «WΕ», το νέο, έκτο κατά σειρά άλμπουμ των Arcade Fire, υπονοώντας, αν μη τι άλλο, την επανεκκίνηση που χρειάστηκε τα τελευταία χρόνια η ίδια η μπάντα και κυρίως την επιστροφή σε όλα εκείνα τα στοιχεία που έκαναν το κοινό να τους αγαπήσει. Ο δίσκος θα κυκλοφορήσει επίσημα στις 6 Μαΐου και τα καλά νέα για όσους αγαπούν τη μουσική τους είναι ότι πρόκειται για μία από τις καλύτερες δουλειές τους. Να σημειώσουμε εδώ ότι είναι από αυτές τις μπάντες των ’00s που κατάφεραν να διατηρήσουν ένα φανατικό κύκλο οπαδών, μολονότι η προηγούμενη κυκλοφορία τους, «Everything Νοw», έχανε σε σημεία. Το 2017, όταν κυκλοφόρησε, για πρώτη φορά στην ιστορία τους οι Arcade Fire γνώρισαν την εμπορική αποτυχία και κυρίως είδαν τους κριτικούς να μην εντυπωσιάζονται καθόλου από τους πειραματισμούς τους – αντίθετα, τους έθαψαν με το γάντι. Αυτό ήταν ένα γερό χτύπημα για ένα γκρουπ που για πάνω από μια δεκαετία ήταν σχεδόν αδιανόητο να πει κανείς αρνητική κουβέντα γι’ αυτό, ακόμη και σε κύκλους indie φίλων. Σχηματίστηκαν το 2001 από τον Win Butler και τον Josh Deu στο Μόντρεαλ το 2001. Λίγο αργότερα γνώρισαν τη Régine Chassagne, η οποία παντρεύτηκε τον Butler το 2003. Θεωρήθηκαν σημαντικοί από το ντεμπούτο άλμπουμ τους, το «Funeral», που κυκλοφόρησε το 2004. Ήταν το πιο γρήγορα ανερχόμενο συγκρότημα σε πωλήσεις στην ιστορία της ανεξάρτητης εταιρείας τους Merge. Είναι ίσως από τα τελευταία μεγάλα ροκ γκρουπ των οποίων η καλλιτεχνική αξία συμβάδιζε με την εμπορική τους απήχηση. Το τρίτο κατά σειρά άλμπουμ τους, το «Suburbs», είχε ανέβει απευθείας στο Νο 1 του Billboard, αφήνοντας πίσω ποπ μεγαθήρια της εποχής, όπως η Katy Perry και η Lady Gaga. Βέβαια, είναι απολύτως φυσιολογικό, ακόμα και για τα καλύτερα συγκροτήματα, μετά από τόσες εξαιρετικές δουλειές να μη βγάλουν κάτι τόσο καλό. Επομένως, άνετα το «Everything Now» μπορεί να θεωρηθεί ο χειρότερος δίσκος που έχουν κυκλοφορήσει μέχρι σήμερα. Χορευτικό και ηλεκτρονικό και κάπως τυποποιημένο, καυτηρίαζε την ψηφιακή ζωή και τα fake news σε μια περίοδο που μεσουρανούσε ο Τραμπ στην Αμερική. Κι αυτό φαινόταν και στις εμφανίσεις τους. Προσωπικά, είχε τύχει να τους δω ζωντανά στο 2017 στο Primavera και η κάπως ψυχρή και άτοπη εμφάνισή τους δεν ταίριαζε καθόλου με τις περιγραφές που διάβαζες για τα ξεσηκωτικά live τους. Πέντε χρόνια μετά, το γκρουπ δεν φαίνεται να έχει πτοηθεί από όλα αυτά. Για να παρουσιάσουν τον καινούργιο τους δίσκο, πέρα από τις φεστιβαλικές τους εμφανίσεις, επέστρεψαν στα live σε μικρότερους χώρους όπου είχαν δώσει τις πρώτες, ιστορικές συναυλίες τους, στο κοινό των οποίων ήταν σταρ όπως ο David Byrne και ο David Bowie.

To «We» ηχογραφήθηκε στη Νέα Ορλεάνη, στο Ελ Πάσο του Τέξας και στο νησί Μάουντ Ντέζερτ στο Μέιν εν μέσω πανδημίας, μεταξύ 2020 και 2021, κατά τη διάρκεια των αμερικανικών εκλογών. Είναι μια δουλειά του ζευγαριού που παράλληλα έτρεχε άλλα δυο-τρία πρότζεκτ σε συνεννόηση με τα υπόλοιπα μέλη της μπάντας μέσω Ζoom. Προς το τέλος του 2021, όταν ολοκληρώθηκαν οι ηχογραφήσεις,

Μουσική

ΠΡΟΑΚΡΟΑΣΗ

Είναι ίσως από τα τελευταία μεγάλα ροκ γκρουπ των οποίων η καλλιτεχνική αξία συμβάδιζε με την εμπορική τους απήχηση.

28.4.22 – lifo

35

PERSONAL SHOPPER

MARKET RESEARCH

î

La RochePosay

õ

Καθαριστικό προσώπου Effaclar Gel.

Calvin Klein

«Όταν είμαστε μαζί, ας είμαστε πραγματικά μαζί»: Η νέα ταινία της ΑΛΦΑ δίνει έμφαση στη στιγμή που βρισκόμαστε με τους ανθρώπους μας

Στα φαρμακεία

Καπέλο από οργανικό βαμβάκι. www.calvinklein.gr

ò

Drunk Elephant A-Gloei Maretinol Oil. www.sephora.gr

î

Nuxe

ó

Little Dutch

Αντηλιακό Sun Creme Fondante Haute Protection SPF50. Στα καταστήματα καλλυντικών

Χαλί δωματίου. www.vintagelovers.gr

î

Havaianas Σαγιονάρες από τη συλλογή Pride. Σε επιλεγμένα καταστήματα

ò

î

JBL

L’Oréal Paris

Ακουστικά Earbuds Tune 225TWS.

Σαμπουάν ενδυνάμωσης Botanicals Ginger & Coriander.

www.kotsovolos.gr

Στα καταστήματα καλλυντικών

36 lifo – 28.4.22

Η νέα ταινία της μπίρας ΑΛΦΑ με τίτλο Πραγματικά μαζί θέλησε να εστιάσει στις στιγμές που περνάμε με τους αγαπημένους μας. Όταν βρισκόμαστε μαζί τους, να είμαστε όντως εκεί, χωρίς αποσυντονισμούς και πράγματα που ενδεχομένως θα μπορούσαν να αποσπάσουν την προσοχή μας. Η ΑΛΦΑ φέρνει στο προσκήνιο το ερώτημα για το ποια είναι η σχέση με το κινητό μας και πώς αυτό επιδρά στις διαπροσωπικές σχέσεις. Το ερώτημα αυτό προέκυψε παρατηρώντας το σύγχρονο φαινόμενο του phubbing. Η ταινία παρουσιάζει μια πραγματικότητα την οποία λίγο ή πολύ όλοι μας έχουμε βιώσει. Βλέπουμε ένα ζευγάρι στην έξοδό του, όπου, ο καθένας για διαφορετικούς λόγους, ενώ βρίσκεται με τον/τη συνοδό του, ασυναίσθητα αφαιρείται και στρέφεται στο κινητό και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να παρεμβάλλονται νοητά διάφορες προσωπικότητες ανάμεσα στο ζευγάρι και οι δυο τους να απομακρύνονται, ενώ βγήκαν για να είναι μαζί! Η στιγμή της συνειδητοποίησης όμως έρχεται μαζί με τη στιγμή της απόλαυσης μιας παγωμένης μπίρας ΑΛΦΑ, που υπογραμμίζει τη σημασία του μαζί και των ΑΛΦΑ στιγμών μας.

STAR MOM: Η Swatch γιορτάζει τη Γιορτή της Μητέρας με ένα «λαμπερό» ρολόι Η αξία του χρόνου έγκειται στην αξιοποίησή του και οι μητέρες αφιερώνουν το μεγαλύτερο μέρος του, κάνοντας ό,τι καλύτερο μπορούν για τα παιδιά τους. Εκτός από το να την ευχαριστήσεις για το αυτονόητο (που σε έφερε δηλαδή σε αυτόν τον κόσμο), η Γιορτή της Μητέρας είναι η τέλεια ευκαιρία να την ευχαριστήσεις για όλα όσα κάνει. Πραγματικά, αυτό που καταφέρνει είναι αξιοσημείωτο: προλαβαίνει να βρίσκεται και στο σχολείο αλλά και στη δουλειά της, έχει έτοιμα γεύματα ή ακόμη και συμβουλές, ενώ πάντα γνωρίζει πώς να περιποιηθεί από ένα πληγωμένο γόνατο μέχρι μια πληγωμένη καρδιά! Η Swatch πιστεύει ότι οι μητέρες είναι σαν τα αστέρια. Μπορεί να μην τα βλέπουμε πάντα, όμως ξέρουμε ότι πάντα είναι εκεί. Η μάρκα δημιούργησε την απόλυτη διάκριση για να εκπλήξει και να γιορτάσει τις μητρικές φιγούρες στη ζωή μας. Πρόκειται για ένα ρολόι-αστέρι για μαμάδες-σταρ, φτιαγμένο από υλικά βιολογικής προέλευσης που θα κάνουν τη φετινή Γιορτή της Μητέρας (και πιθανότατα ολόκληρη τη χρονιά της) ξεχωριστή! Το μοντέλο STAR MOM είναι ένα λαμπερό αστέρι για τις μαμάδες-αστέρια. Εκτός από τα δύο glitter θυλάκια του λουριού, αυτό το παιχνιδιάρικο και εντυπωσιακό μοντέλο gent βιολογικής προέλευσης περιλαμβάνει τέσσερα ακόμη θυλάκια, καθένα από τα οποία αντιπροσωπεύει από μία κατηγορία υποψηφιότητας Swatch «Star Award»: αγάπης (καρδιά), φροντίδας (φιλί), δοτικότητας (δώρο), και ενδυνάμωσης (μυς). Οι μαμάδες που τα καταφέρνουν σε όλα μπορούν να τα φορέσουν όλα μαζί! Το ρολόι κυκλοφορεί σε special συσκευασία, ενώ θα φέρει στον καρπό αέρα Hollywood χάρη στο λαμπερό ροζ αστέρι στο καντράν, που πλαισιώνεται από χρυσά απλικέ στοιχεία. Το κείμενο «YOU’RE A STAR» σε χρυσό χρώμα στο πάνω μέρος του καντράν, οι δείκτες σε χρυσό χρώμα και το λουρί με ασημί γκλίτερ θα φωτίσουν τόσο το look όσο και τη μέρα της.

ΈΧΕΙΣ ΓΟΎΣΤΟ Βάνα Τσαγκαρογιαννάκη Απόφοιτος Νομικής / General Movie Geek

Βάνα, πώς αποφασίζεις τι θα φορέσεις κάθε μέρα; Θα ξεκινήσω με βαρύ κλισέ, αλλά είναι ξεκάθαρα ανάλογα με το πώς θα ξυπνήσω. Βασικά, συνειδητοποιώ σε τι mood είμαι ανάλογα με τη μουσική που θα μου βγει ν’ ακούσω εκείνη την ώρα. Επίσης, όσο πιο πολύ βαριέμαι, τόσο πιο extra ντύνομαι.

Τι φοράς σήμερα και πόσο κοστίζει; Φοράω αυτό το ταγιεροειδές από τα Zara (€70), την μπλούζα (δεν θυμάμαι καθόλου τιμή), nipple patches και τσάντα από Dolls Kill (€40). Τα παπούτσια με ξεπαράδιασαν αλλά τα αγαπώ, είναι Naked Wolf (€230) και τα κοσμήματα είναι ένα συνονθύλευμα δώρων από Regal Rose και Vivienne Westwood. Πού πηγαίνεις τώρα; TBD. @vanatsagk letterboxd.com/vanaatthemovies/ Διαβάστε ολόκληρη τη συνέντευξη στο lifo.gr.

από τηn αφροδιτη σακκα

φωτο: παρισ ταβιτιαν

Αν μπορούσες να «κλέψεις» την γκαρνταρόμπα ενός/μιας καλλιτέχνη/-ιδος, ποιον/ποια θα διάλεγες; Έναν; Ποτέ. Λοιπόν, Kim Gordon για το coolness, Edie Sedgewick για το effortless junky chic, Kakihara από το Ichi the Killer γιατί είναι ένα κράμα bdsm, femme, glam και punk, όλο το Sailor moon cast για το kawaii και το sukeban, Cobain και Peep για ευνόητους λόγους και Ελένη Βλαχάκη για τα outfits στον Σπύρο Σπυράκο και στο βαλιτσάκι του θείου.

28.4.22 – lifo

37

starfax

ΤΑΥΡΟΣ [21.4/20.5] Βάλτε τα δυνατά σας ΠΑΡΘΕΝΟΣ [24.8/22.9] Η δημιουργική και δώστε τον καλύτερό σας εαυτό μέχρι τις 30/4 που ο Ερμής στο ζώδιό σας θα κάνει αρμονικές όψεις με τον Δία, τον Ποσειδώνα και τον Πλούτωνα. Επικεντρωθείτε στους στόχους σας που μπορεί να αφορούν τις σπουδές, επιχειρηματικές δραστηριότητες στο εξωτερικό ή τη διευθέτηση νομικών ζητημάτων. Στις 30/4 η Νέα Σελήνη/ Ηλιακή Έκλειψη στο ζώδιό σας σηματοδοτεί την έναρξη ενός νέου κύκλου στο πλαίσιο του οποίου μπορείτε να υλοποιήσετε τα σχέδιά σας και να κάνετε ένα καινούργιο ξεκίνημα. Σκεφτείτε τι είναι αυτό που θα σας κάνει ευτυχισμένους και κυνηγήστε το. Την ίδια μέρα εισέρχεται ο Ερμής στους Διδύμους και μέχρι τις 25/5 θα είναι εξαιρετική εποχή για οικονομικές διαπραγματεύσεις. Ο Μάιος ξεκινάει με την είσοδο του κυβερνήτη σας, της Αφροδίτης, στον Κριό, ενεργοποιώντας τον τομέα της ιδιωτικής σας ζωής.

σας διάθεση σε συνδυασμό με τις άριστες επικοινωνιακές σας δεξιότητες φέρνουν σημαντικές εξελίξεις στη ζωή σας και θα δείτε πολύ σύντομα τα αίσια αποτελέσματα των προσπαθειών σας. Ο Ερμής σε αρμονικές όψεις με τον Δία, τον Ποσειδώνα και τον Πλούτωνα μέχρι τις 30/4 αυξάνει την έμπνευση και την όρεξή σας για απολαύσεις. Ο αισθησιασμός σας θα είναι στα ύψη και θα είναι ιδανική εποχή για δημιουργία ερωτικής σχέσης ή/και οικογένειας. Η Νέα Σελήνη/Ηλιακή Έκλειψη στις 30/4 στον Ταύρο σάς ενθαρρύνει να ασχοληθείτε με τις σπουδές και ό,τι αφορά τη σταδιοδρομία σας, δίνοντας ευκαιρίες για ένα νέο ξεκίνημα. Την ίδια μέρα εισέρχεται ο Ερμής στους Διδύμους και μέχρι τις 25/5 θα πρέπει να ασχοληθείτε με την καριέρα σας. Η είσοδος της Αφροδίτης στον Κριό τον Μάιο ενεργοποιεί τον τομέα των κοινών πόρων και του έρωτα.

ΔΙΔΥΜΟΣ [21.5/21.6] Εποχή σημαντικών

ΖΥΓΟΣ [23.9/22.10] Νέες ευκαιρίες για

εξελίξεων στον επιχειρηματικό τομέα, ενώ μέχρι τις 30/4, που ο κυβερνήτης σας ο Ερμής θα είναι σε αρμονικές όψεις με τον Δία, τον Ποσειδώνα και τον Πλούτωνα, να αναμένετε κάποια πολύ καλά νέα σχετικά με τα οικονομικά σας. Τα έσοδά σας αυξάνονται μέσω κοινών πόρων και θα μπορέσετε να δρομολογήσετε σημαντικές υποθέσεις, αποφεύγοντας τις περιττές δαπάνες. Στις 30/4 η Νέα Σελήνη/Ηλιακή Έκλειψη στον Ταύρο φωτίζει τον τομέα της ιδιωτικής σας ζωής και σας καλεί να σκεφτείτε με ξεκάθαρο νου τα μελλοντικά σας σχέδια. Την ίδια μέρα ο Ερμής εισέρχεται στο ζώδιό σας, οξύνοντας τις επικοινωνιακές σας δεξιότητες. Μέχρι τις 25/5 θα είναι ιδανική εποχή για μάθηση και για προώθηση των δεξιοτήτων σας. Ο Μάιος ενεργοποιεί την κοινωνική σας ζωή.

την αύξηση του εισοδήματός σας βρίσκονται καθ’ οδόν και μέχρι τις 30/4, που θα συνεχίσουν να πραγματοποιούνται οι αρμονικές όψεις ανάμεσα σε Ερμή, Δία, Ποσειδώνα και Πλούτωνα, θα έχετε θετικά νέα. Ενδεχομένως να βελτιωθούν τα οικονομικά σας μέσω της εργασίας ή της ακίνητης περιουσίας και θα βάλετε μια τάξη στον προϋπολογισμό σας. Στις 30/4 η Νέα Σελήνη/ Ηλιακή Έκλειψη στον Ταύρο σχετίζεται με κοινούς πόρους και οικονομικές υποθέσεις, οπότε, αν κάνετε έξυπνες κινήσεις, τους επόμενους μήνες θα έχετε πολλά οφέλη. Την ίδια μέρα εισέρχεται ο Ερμής στους Διδύμους και θα προκύψει ένα ταξίδι που θα σας δώσει την ευκαιρία να επεκτείνετε τις επιχειρηματικές σας δραστηριότητες ή να διευρύνετε τις γνώσεις σας. Ο Μάιος ξεκινά με την είσοδο της Αφροδίτης στον Κριό, ευνοώντας μέχρι τις 28/5 σχέσεις και συνεργασίες.

ΚΑΡΚΙΝΟΣ [22.6/22.7] Αυτή την εποχή οι εξελίξεις στον τομέα των συνεργασιών διαδέχονται η μία την άλλη και καλό θα είναι να δώσετε έμφαση στην αναζήτηση αξιόπιστων ατόμων που θα σας στηρίξουν στην εφαρμογή ενός εγχειρήματος. Μέχρι τις 30/4, που θα συνεχίσουν οι αρμονικές όψεις ανάμεσα σε Ερμή, Δία, Ποσειδώνα και Πλούτωνα, θα μπορέσετε να κάνετε έξυπνες συμμαχίες. Η Νέα Σελήνη/Ηλιακή Έκλειψη στον Ταύρο στις 30/4 δίνει έμφαση στον τομέα της κοινωνικής σας δικτύωσης και φέρνει νέα πρόσωπα στη ζωή σας που θα σας ωφελήσουν ποικιλοτρόπως. Την ίδια μέρα εισέρχεται ο Ερμής στους Διδύμους και μέχρι τις 25/5 θα πρέπει να κρατάτε μυστικά τα σχέδιά σας και ταυτόχρονα να προσέχετε τυχόν παρασκηνιακές ενέργειες. Ο Μάιος ξεκινά με την είσοδο της Αφροδίτης στον Κριό, κάνοντάς σας πολύ δημοφιλείς.

ΛΕΩΝ [23.7/23.8] Διανύετε μια φάση πολλών αλλαγών στα επαγγελματικά σας και πρέπει οι κινήσεις σας να είναι προσεχτικές, χωρίς βιασύνη και υπερβολικό ενθουσιασμό. Μέχρι τις 30/4, που θα παραμείνει ο Ερμής σε αρμονικές όψεις με τον Δία, τον Ποσειδώνα και τον Πλούτωνα, μπορείτε να διαπραγματευτείτε με επιτυχία τους όρους μιας συμφωνίας ή να αναζητήσετε μια νέα επαγγελματική κατεύθυνση. Η Νέα Σελήνη/Ηλιακή Έκλειψη στον Ταύρο σηματοδοτεί την έναρξη ενός νέου κύκλου στον τομέα της καριέρας, κάτι που είχε συμβεί με την ίδια έκλειψη το 2014 και το 2004. Την ίδια μέρα εισέρχεται ο Ερμής στους Διδύμους και ξεκινά μια πολύ επικοινωνιακή περίοδος με πολλές κοινωνικές επαφές. Με την είσοδο της Αφροδίτης στον Κριό ο Μάιος σάς βρίσκει γεμάτους όρεξη για ταξίδια και περιπλανήσεις. Μέχρι τις 28/5 θα έχετε συχνές αλλαγές παραστάσεων.

από τη μα ρ ιβ ίκυ καλλέ ρ γ η (s tar f ax@ li f o. g r )

38 lifo – 28.4.22

ΑΙΓΟΚΕΡΩΣ [22.12/19.1] Πολλές οι επαφές που θα γίνουν το προσεχές διάστημα και οι καλλιτέχνες θα αυξήσετε τη φήμη σας και τα κέρδη σας μέσω του δημιουργικού σας έργου. Μέχρι τις 30/4, που θα συνεχίσει ο Ερμής να είναι σε αρμονικές όψεις με τον Πλούτωνα στο ζώδιό σας και με τον Δία, τον Ποσειδώνα και τον Ερμή στον Ταύρο, θα έχετε έντονη κοινωνική ζωή και νέες γνωριμίες θα προσελκύσουν το ενδιαφέρον σας. Η Νέα Σελήνη/Ηλιακή Έκλειψη στον Ταύρο στις 30/4 φέρνει ευκαιρίες για ένα νέο ξεκίνημα στην ερωτική σας ζωή και είναι ιδανική στιγμή για γάμο ή απόκτηση παιδιού. Ο Ερμής την ίδια μέρα εισέρχεται στους Διδύμους και μέχρι τις 25/5 θα έχετε την ευκαιρία να προωθήσετε με επιτυχία τις δεξιότητες και τις υπηρεσίες σας. Ο Μάιος ξεκινάει με την είσοδο της Αφροδίτης στον Κριό και θα αφοσιωθείτε στην οικογένεια. ΥΔΡΟΧΟΟΣ [20.1/19.2] Τα οικονομικά σας και ό,τι αφορά το σπίτι θα είναι βασικό σας μέλημα και μέχρι τις 30/4, που θα συνεχίσει ο Ερμής να είναι σε αρμονικές όψεις με τον Πλούτωνα, τον Δία και τον Ποσειδώνα, θα βρείτε μια νέα πηγή εσόδων που θα βελτιώσει την οικονομική σας κατάσταση. Στις 30/4 η Νέα Σελήνη/ Ηλιακή Έκλειψη στον Ταύρο σηματοδοτεί μια νέα εποχή για τον τομέα της οικιακής σας ζωής και θα πρέπει να ανατρέξετε στα γεγονότα της αντίστοιχης έκλειψης του 2014. Την ίδια μέρα εισέρχεται ο Ερμής στους Διδύμους και μέχρι τις 25/5 θα είστε πολύ επικοινωνιακοί, οπότε θα προσελκύσετε το ενδιαφέρον ατόμων που θα σας γοητεύσουν. Ο Μάιος ξεκινά με την είσοδο της Αφροδίτης στον Κριό και θα ενισχύσετε τις σχέσεις με οικείους και με αγαπημένα σας πρόσωπα.

ΙΧΘΥΣ [20.2/20.3] Αξιοποιήστε τις επόμενες μέρες για την προώθηση των υπηρεσιών σας, ασχοληθείτε με ό,τι αφορά τη μάθηση και μη μένετε αδρανείς, καθώς οι προοπτικές για να βελτιώσετε τη ζωή σας είναι πολλές. Μέχρι τις 30/4 θα συνεχίζει ο Ερμής να είναι σε αρμονικές όψεις με τον Δία και τον Ποσειδώνα στο ζώδιό σας, οπότε θα είναι στο χέρι σας να πετύχετε τους στόχους σας. Την ίδια μέρα η Νέα Σελήνη/ Ηλιακή Έκλειψη στον Ταύρο θα δημιουργήσει πρόσφορο έδαφος για υπογραφές συμβολαίων και αν ανατρέξετε στην αντίστοιχη Έκλειψη του 2014 θα ξέρετε περίπου τι να περιμένετε. Ο Ερμής στις 30/4 εισέρχεται στους Διδύμους και μέχρι τις 25/5 θα είναι ιδανική εποχή για διαπραγματεύσεις ακινήτων. Ο Μάιος, με την είσοδο της Αφροδίτης στον Κριό, υπόσχεται αύξηση του εισοδήματός σας και κέρδη μέσω επενδύσεων. Ωστόσο, θα πρέπει να αποφύγετε τις περιττές δαπάνες.

ΣΚΟΡΠΙΟΣ [23.10/22.11] Επικεντρωθείτε στο επικοινωνιακό κομμάτι της δουλειάς σας, καθώς μέχρι τις 30/4, που θα παραμείνει ο Ερμής σε αρμονικές όψεις με τον Δία, τον Ποσειδώνα και τον Πλούτωνα μπορείτε να κερδίσετε τις εντυπώσεις και να προσελκύσετε το ενδιαφέρον του αγοραστικού σας κοινού. Οι ελεύθεροι φλερτάρετε, μια και τώρα είναι η εποχή που η γοητεία σας είναι στα ύψη. Η Νέα Σελήνη/Ηλιακή Έκλειψη στον Ταύρο στις 30/4 θα σημάνει την έναρξη μιας νέας εποχής στα ερωτικά σας και τη δημιουργία οικογένειας.Την ίδια μέρα εισέρχεται ο Ερμής στους Διδύμους και θα ευνοήσει τα οικονομικά σας. Με την είσοδο της Αφροδίτης στον Κριό ο Μάιος φαντάζει πολύ ευχάριστος μήνας σε ό,τι αφορά την εργασία και την καθημερινότητα. Ασχοληθείτε με τη φυσική σας κατάσταση, ξεκινώντας διατροφή και άσκηση.

ΚΡΙΟΣ [21.3/20.4] Η φήμη, η καριέρα και

ΤΟΞΟΤΗΣ [23.11/21.12]

Μέσα στις επόμενες μέρες επικεντρωθείτε σε διαπραγματεύσεις, σε αγοραπωλησίες ακινήτων και στα επαγγελματικά σας. Μέχρι τις 30/4 ο Ερμής, σε αρμονικές όψεις με τον Δία, τον Ποσειδώνα και τον Πλούτωνα, θα δίνει ευκαιρίες για αύξηση του εισοδήματός σας και επαγγελματική καταξίωση και μπορείτε να κλείσετε μια πολύ καλή συμφωνία. Η Νέα Σελήνη/Ηλιακή Έκλειψη στον Ταύρο στις 30/4 σας ενθαρρύνει να κάνετε ένα καινούργιο ξεκίνημα και να βρείτε μια θέση εργασίας. Στείλτε βιογραφικά και αξιοποιήστε τις επικοινωνιακές σας δεξιότητες. Την ίδια μέρα εισέρχεται ο Ερμής στους Διδύμους και μέχρι τις 25/5 θα είναι ιδανική εποχή για να βελτιώσετε τις σχέσεις σας. Ο Μάιος ξεκινάει με την είσοδο της Αφροδίτης στον Κριό και, απ’ ό,τι φαίνεται, θα είναι ένας πολύ δημιουργικός και ερωτικός μήνας. Οι γονείς θα περνάτε ποιοτικό χρόνο με τα παιδιά και οι ελεύθεροι θα ζήσετε ένα δυνατό ειδύλλιο.

Sudoku No 725 1 2

7

8 5 1 4 7 1 4 2 1 3 9 6

1 5 6 4 3 7 2 6 4 3 2 1 6

Η λύση του προηγούμενου 3 5 1 8 2 4 7 9 6

6 4 9 5 3 7 8 2 1

7 2 8 1 6 9 5 4 3

2 3 7 9 1 6 4 8 5

9 1 6 4 8 5 3 7 2

5 8 4 2 7 3 6 1 9

8 9 3 7 5 1 2 6 4

4 7 5 6 9 2 1 3 8

1 6 2 3 4 8 9 5 7

τα οικονομικά σας είναι σε άνθηση και μέχρι τις 30/4 θα είναι ιδανική εποχή για διαπραγματεύσεις και υπογραφές συμβάσεων, με τις πολλές αρμονικές όψεις ανάμεσα σε Ερμή, Δία, Ποσειδώνα και Πλούτωνα. Στις 30/4 η Νέα Σελήνη/Ηλιακή Έκλειψη στον Ταύρο αφορά νέα ξεκινήματα που έχουν σχέση με οικονομικά και μακροπρόθεσμες αλλαγές που είναι στα σκαριά. Μπορείτε να βρείτε μια νέα πηγή εσόδων, να επενδύσετε ένα μέρος των πόρων σας και γενικά να αναζητήσετε τρόπους για να αυξήσετε το εισόδημά σας. Την ίδια μέρα εισέρχεται ο Ερμής στους Διδύμους και καθώς είναι ο κυβερνήτης του συγκεκριμένου ζωδίου, η επικοινωνία, η μάθηση και το εμπόριο θα ευνοηθούν. Ο Μάιος ξεκινάει με την είσοδο της Αφροδίτης στο ζώδιό σας και μέχρι τις 28/5 η γοητεία σας θα είναι στα ύψη.

28.4.22 – lifo

39