Τεύχος 731

υγεία Νο

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΑ Πηγή: Focus Bari 2021

731

free press 9.6.2022

ολα για την αθηνα! δωρεαν οδηγοσ τησ πολησ. κυκλοφορει καθε πεμπτη

ΤΑ ΠΡΙΟΝΊΣΑΤΕ, ΤΑ ΣΠΆΣΑΤΕ, ΤΑ ΛΕΗΛΑΤΉΣΑΤΕ... ο γενικοσ διευθυντης του μουσειου ακροπολης νικος σταμπολιδης απανταει στο βρετανικο μουσειο

2 lifo – 9.6.22

8 ΣΤΗΛΕΣ

index731

βασιλική σιουτη

πολιτικο επταημερο γιάννησ πανταζόπουλοσ

talking points δεσποινα τριβολη

footnotes

νικολασ σεβαστακησ

ασκησεισ αναπνοησ δημήτρης πολιτάκησ

shortcut

ευτύχησ βαρδουλάκησ

τετραγωνα

www.lifo.gr ΔΥΟ ΔΕΚΑ ΕΚΔΟΤΙΚΗ Α.Ε. ΒOΥΛΗΣ 22, 105 63 ΑΘΗΝΑ T 210 3254 290 F 210 3249 785 info@lifo.gr

εκδοτης

Στάθης Τσαγκαρουσιάνος γενικός διευθυντής Μιχάλης Μιχαήλ εμπορικη διευθυνση Ρένα Κροκίδα διευθυντής lifo.gr Θανάσης Χαραμής διευθυντής mikropragmata.lifo.gr Άρης Δημοκίδης

ΠΑΡΘΕ ΝΩΝΕΙΑ

διευθυντής εντυπης εκδοσης Τάσος Μπρεκουλάκης σύμβουλος σχεδιασμού Γιάννης Καρλόπουλος αρχισυνταξία Αλέξανδρος Διακοσάββας αρχισυνταξία podcasts Μερόπη Κοκκίνη διευθυντρια ampa.lifo.gr Χριστίνα Γαλανοπούλου –––––– ε μ π ο ρ ι κ ο τμ ημ α advertising director Ξένια Στασινοπούλου direct sales director Κώστας Μαντάς senior advertising manager Άννα Λαπαρδάγια direct sales Γιώργος Λυκουργιώτης, Ευθύμης Παχής

20

Ο ΝΙΚΟΣ ΣΤΑΜΠΟΛΙΔΗΣ ΜΙΛΑΕΙ ΣΤΗΝ ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ AΦΙΕΡΩΜΑ

advertising manager Δημήτρης Βουκελάτος (dvoukelatos@lifo.gr) advertising coordinator Κατερίνα Κουρμούζη (kkourmouzi@lifo.gr) senior digital campaign manager Αντώνης Ζωγράφος digital campaign manager Γιώργος Γιαννή commercial creative director Λευτέρης Κεφαλάς –––––– ψηφιακή ανάπτυξη/προγραμματισμός lifo.gr Άγγελος Παπαστεργίου –––––– σ υ ν τα ξη συντακτικη ομαδα Θοδωρής Αντωνόπουλος, Λουίζα Αρκουμανέα, Γιάννης Βασιλείου, Ευτύχης Βαρδουλάκης, Ματίνα Καλτάκη, Ματούλα Κουστένη, Θοδωρής Κουτσογιαννόπουλος, Γιάννης Κωνσταντινίδης, Τίνα Μανδηλαρά, Νίκος Μπακουνάκης, Γλυκερία Μπασδέκη, Αργυρώ Μποζώνη, Γιάννης Πανταζόπουλος, Σταυρούλα Παπασπύρου, Μαρία Παππά, Ζωή Παρασίδη, Χρήστος Παρίδης, Δημήτρης Πολιτάκης, Αφροδίτη Σακκά, Νικόλας Σεβαστάκης, Φώτης Σεργουλόπουλος, Βασιλική Σιούτη, Βίβιαν Στεργίου, Δημήτρης Π. Σωτηρόπουλος, Δέσποινα Τριβόλη, Κορίνα Φαρμακόρη, Γιώργος Ψωμιάδης

29

–––––– αrt director Βανέσσα Φερλέ, Μαργαρίτα Καμαριώτη ατελιέ αssistant art director Μπιάνκα Σαμαρά φωτογράφοι Σπύρος Στάβερης, Πάρις Ταβιτιάν, Freddie F., Γιώργος Αδάμος, Γιώργος Ξανθινάκης διαμόρφωση ψηφιακής εκδοσης Νινέττα Γιακιντζή, Μαρούσα Θωμά

26

47

διόρθωση κειμένων Μαρία Δρουκοπούλου, Μυρτώ Αθανασοπούλου ––––––

Ο ΓΙΆΝΝΗΣ ΦΟΥΝΤΟΎΛΗΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ

λογιστηριο οικονομική διεύθυνση Δημήτρης Τασιόπουλος λογιστήριο Βασίλης Κοτρωνάκης, Άκης Ιωάννου, Έφη Ηλιοπούλου γραμματεία Βιβίκα Ανδριανάτου –––––– κωδικος εντυπου 7639

παρακαλουμε

ανακυκλωστε 9.6.22 – lifo

3

Feedback

ΑΡΓΎΡΗΣ ΚΟΥΜΤΖΉΣ: Ο Έλληνας που δημιούργησε έναν κώδικα για την κατανόηση της επιφάνειας του Ήλιου

ΤΙΚ ΤΟΚ

Ειρήνη, πώς κατάφερες να κερδίσεις 100.000 followers στο TikTok;

ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΥ

ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΠΑΡΑΣΙΔΗ

H παγκοσμίου φήμης σχολή μαγειρικής Le Cordon Bleu εγκαινίασε πρόσφατα το πρώτο vegan πρόγραμμα ζαχαροπλαστικής, ένα διαδικτυακό μάθημα δέκα εβδομάδων, το οποίο μάλιστα εξευρενά απαιτητικές τεχνικές. Προφανώς η σχολή αφουγκράστηκε την τάση που δείχνει έναν δρόμο πιο ηθικό και βιώσιμο όσον αφορά τη διατροφή μας, με περισσότερες επιλογές χωρίς ζωικά προϊόντα. Vegans ή μη, όλοι μας κάποια στιγμή λαχταράμε ένα γλυκό. Ποιος ξέρει, μπορεί ένα cheesecake φτιαγμένο με βούτυρο κάσιους και βασιλικούς χουρμάδες να σας κάνει να αφήσετε για λίγο στην άκρη εκείνα με την κρέμα τυριού.

4 lifo – 9.6.22

pageviews

LiFO.gr

Τα vegan γλυκά της Αθήνας απευθύνονται σε όλους, γιατί είναι πεντανόστιμα

ti δ ι α β α σ α με αυ τη την εβ δομ α δ α σ το

ΓΕΥΣΗ

podcasts που αξίζει να ακούσετε

Ο απόφοιτος του ΑΠΘ Αργύρης Κουμτζής μιλά από τη Γερμανία για τα επιστημονικά του επιτεύγματα, τις δυσκολίες που συνάντησε και την καθημερινότητα των ανθρώπων με προβλήματα όρασης.

ΤΗΣ ΑΝΝΑΣ ΚΟΚΟΡΗ

Το ΤikTok είναι παντού, είναι εθιστικό, ανάλαφρο και αστείο. Είναι ίσως το μοναδικό μέσο δικτύωσης που έχει καταφέρει να αποκαθηλώσει την υπέρλαμπρη τελειότητα των influencers. Η Ειρήνη Αντωνοπούλου, ή panathema_se στα social, είναι η απόδειξη του πώς ένα απλό, λαϊκό κορίτσι μπορεί να κερδίσει τις καρδιές του κοινού. Ο λογαριασμός της στο ΤikTok μετράει τον τελευταίο έναν χρόνο 100.000 ακολούθους και, όπως η ίδια παραδέχεται, είναι κάτι που κατάφερε μόνη της, καταγράφοντας σε μίνι βίντεο εμπειρίες από την καθημερινότητά της. Ταχύτητα, αυθεντικότητα και αυθορμητισμός είναι στοιχεία που τη χαρακτηρίζουν και την κάνουν δημοφιλή, καθώς και το γεγονός ότι μιλάει για θέματα που όλοι μας βιώνουμε και με τα οποία μπορούμε να ταυτιστούμε.

5

Η ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ

Πώς είναι να ζεις σ’ έναν κόσμο χωρίς εικόνες; Ποια είναι η καθημερινότητά σου όταν έχεις προβλήματα όρασης; Ποια εμπόδια καλείσαι να ξεπεράσεις; Και πώς είναι να ανακαλύπτεις συνεχώς μόνος σου τον δρόμο προς την επιτυχία; Ο Αργύρης Κουμτζής ήταν δέκα μηνών όταν διαγνώστηκε με ατροφικό οπτικό νεύρο. Έκτοτε η όρασή του βρίσκεται κάτω από το ένα εικοστό πέμπτο του φυσιολογικού κι αυτή η βλάβη δεν θα αποκατασταθεί ποτέ. Παρ’ όλα αυτά, είχε πάντα την όρεξη, την επιθυμία και την ενέργειά να επιτύχει αυτά που ονειρεύεται, παρά τα εμπόδια που συναντούσε διαρκώς στη χώρα μας. Σήμερα κατοικεί στη Γερμανία και εκπονεί το διδακτορικό του τα τελευταία τρία χρόνια στο Max Planck Institute for Solar System Research. Τον συναντώ διαδικτυακά στη διάρκεια ενός μικρού διαλείμματος από το επιβαρυμένο του πρόγραμμα. Bρίσκεται στο ηλιόλουστο διαμέρισμά του στο Goettingen της Γερμανίας και από τα πρώτα λεπτά της συνομιλίας μας μου εξηγεί ότι ειδικεύεται στον υπολογισμό του μαγνητικού πεδίου στην ηλιακή μαγνητόσφαιρα. Δουλεύοντας πάνω σε αυτόν τον τομέα, έχει καταφέρει να δημιουργήσει με επιτυχία έναν κώδικα για τον υπολογισμό του μαγνητικού πεδίου γύρω από τον Ήλιο. Μάλιστα, πρόκειται να συμβάλει σημαντικά σε αυτόν τον τομέα, φέρνοντας νέα επιστημονικά δεδομένα, αφού, μέσω αυτών, για πρώτη φορά θα έχουμε τη δυνατότητα να παρατηρήσουμε περιοχές του Ήλιου που δεν έχουν μελετηθεί ποτέ ξανά. Τι σημαίνει, όμως, αυτός ο κώδικας; «Πρώτα απ’ όλα, μπορούμε να κατανοήσουμε τη φυσική στην ατμόσφαιρα του Ήλιου. Τα περισσότερα φαινόμενα που επηρεάζουν τη Γη παρατηρούνται στην ηλιακή κορόνα – ηλιακή κορόνα ή στέμμα ονομάζεται αυτή η λάμψη που βλέπουμε και αποτελεί τη λεπτή ανώτερη ατμόσφαιρα του ήλιου που είναι από ιονισμένο αέριο. Έτσι, χρειαζόμαστε ένα μοντέλο που να περιγράφει τη δομή του μαγνητικού πεδίου στην κορόνα. Η δική μας προσέγγιση αφορά αυτού του είδους την εργασία και αποσκοπεί στο να μπορέσει να περιγράψει τι συμβαίνει σε εκείνες τις περιοχές. Ευελπιστώ ότι με την ερευνητική μου ομάδα θα συνεχίσουμε τη μελέτη αυτών των πεδίων, θα μετρήσουμε το μαγνητικό πεδίο και στη συνέχεια, εφαρμόζοντας αυτόν τον κώδικα, θα περιγράψουμε τι γίνεται στην ατμόσφαιρα και όσο πιο μακριά γίνεται από αυτή. Το πρώτο βήμα έγινε, αλλά νομίζω ότι στα επόμενα δύο-τρία χρόνια θα έχουμε μετρήσεις από το μαγνητικό πεδίο στη σφαίρα του Ήλιου», υποστηρίζει με πάθος και λαχτάρα για το μέλλον.

ampa Η Πέγκυ Μπαχαρνίκου είναι 65 χρονών και κάνει μαθήματα Krav Maga

Ακολουθήστε τα podcasts της LiFO στην Apple, στο Spotify ή στην Google.

1

«Μυστήρια» και μύθοι γύρω από τον Κώστα Καραμανλή και τη σημερινή ΝΔ ΜΕ ΤΗ ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ ΚΑΙ ΤΗ ΜΑΡΙΑΝΝΑ ΠΥΡΓΙΩΤΗ

2

Η σκληρή αλήθεια για την Ελένη Αντωνιάδου ΜΙΚΡΟΠΡΑΓΜΑΤΑ ΤΟΥ ΑΡΗ ΔΗΜΟΚΙΔΗ

3

«Νιώθω απελευθερωμένος όταν είμαι γυμνός στην παραλία» Ένας γυμνιστής εξομολογείται ΜΕ ΤΗΝ ΑΝΝΑ ΚΟΚΟΡΗ

4

Τι μας ελκύει στον Μισέλ Ουελμπέκ; «ΒΙΒΛΙΑ ΚΑΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ» ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗ

Το ampa μπήκε για λίγο στον κόσμο της αυτοάμυνας δρόμου και έμαθε κάποια από τα μυστικά της. ΤΗΣ ΜΙΝΑΣ ΚΑΛΟΓΕΡΑ

Προσωπικά, όταν σκέφτομαι την αυτοάμυνα και μια αίθουσα με γυναίκες, αυτό που μου έρχεται στο μυαλό είναι ένας instructor που δίνει παραγγέλματα, οδηγίες και διορθώσεις σε κορίτσια και αγόρια, γυναίκες και άνδρες που η ηλικία τους ξεκινάει από τα 18 και φτάνει τα 45. Δυστυχώς, αυτό που έχω στο μυαλό μου είναι κάπως στερεοτυπικό και άδικο. Φαντάζομαι ότι είναι αρκετά απαιτητικό για το σώμα και μια γυναίκα στην ηλικία της μάνας μου δεν θα το επέλεγε, ακόμα και σε μια πόλη-πρόκληση όπως η Αθήνα. Ψάχνοντας λοιπόν να δω τι γίνεται με τις σχολές αυτοάμυνας και ποιες γυναίκες την επιλέγουν, έπεσα πάνω σε μια ευχάριστη και ενδιαφέρουσα έκπληξη, την κυρία Πέγκυ Μπαχαρνίκου, μια γυναίκα που στα 65 της κάνει μαθήματα αυτοάμυνας. Το ampa μίλησε μαζί της και φρόντισε να τη γνωρίσει λίγο καλύτερα.

5

Γεωμετρικός Ωρωπός: Η Ομηρική Γραία της Ιλιάδας ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΙΑΣ ΠΟΛΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ

9.6.22 – lifo

5

ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ

«dream on» βουλή των ελλήνων + νεον

6 lifo – 9.6.22

Για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά ο ΝΕΟΝ ενεργοποιεί το εμβληματικό πρώην Δημόσιο Καπνεργοστάσιο ως χώρο πολιτισμού στο πλαίσιο της συνεργασίας με τη Βουλή των Ελλήνων και παρουσιάζει την έκθεση σύγχρονης τέχνης «Dream On» που υμνεί τον ρόλο της τέχνης στον δημόσιο χώρο. Σε επιμέλεια του ιστορικού τέχνης και συμβούλου της Συλλογής Δ. Δασκαλόπουλου Δημήτρη Παλαιοκρασσά, η έκθεση συγκεντρώνει δεκαοκτώ εγκαταστάσεις μεγάλης κλίμακας από διεθνείς και Έλληνες δημιουργούς που προέρχονται από τη Συλλογή Δ. Δασκαλόπουλου, καθώς και μια νέα ανάθεση, ενώ συμπληρώνεται από είκοσι σχέδια έργων. Παρουσιάζονται έργα των John Bock, Helen Chadwick, Abraham Cruzvillegas, Μάρθας Δημητροπούλου, Peter Fischli & David Weiss, David Hammons, Thomas Hirschhorn, Damien Hirst, Michael Landy, Μαρίας Λοϊζίδου, Paul McCarthy, Annette Messager, Μάρως Μιχαλακάκου, Wangechi Mutu, Paul Pfeiffer, Matthew Ritchie, Άννας-Μαρίας Σαμαρά, Αλέξανδρου Ψυχούλη. Όλα τα έργα προέρχονται από τη Συλλογή Δ. Δασκαλόπουλου και αποτελούν μέρος της δωρεάς της στα μουσεία ΕΜΣΤ και Tate και κοινή δωρεά σε Guggenheim και MCA Chicago.

8/6-27/11, πρώην Δημόσιο Καπνεργοστάσιο, Λένορμαν 218 Ωράριο λειτουργίας: Τετ.-Παρ., Κυρ. 11:00-19:00, Σάβ. 12:00-20:00. Με ελεύθερη είσοδο. Απαραίτητη η προκράτηση θέσης στο neon.artsvp.co

annette messager (γενν. 1943, μπερκ-σιρ-μερ, γαλλία). dependance/independance, 1995/6. μαλλί, διάφορα υφάσματα, ασπρόμαυρες φωτογραφίες κάτω από γυαλί, καθρέφτες, χρωματιστά μολύβια, δίχτυα, βαλσαμωμένα ζώα, λούτρινα ζώα, χαρτί και χαρτόνι, πλαστικό, σχοινιά. διαστάσεις μεταβλητές. installation view dream on, 2022 | βουλή των ελλήνων + neon στο πρώην δημόσιο καπνεργοστάσιο. φωτογραφία © ναταλία τσουκαλά. ευγενική παραχώρηση neon

iLoveAthens

8/6-27/11, πρώην Δημόσιο Καπνεργοστάσιο

9.6.22 – lifo

7

talkofthetown

ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΕΠΤΑΗΜΕΡΟ

Φωτιές, τουρκικές απειλές και παραπολιτικό παιχνίδι Στο εσωτερικό σκηνικό κυριάρχησαν τα παιχνίδια μικροπολιτικής, ενισχύοντας το προεκλογικό κλίμα στο οποίο βρίσκεται η χώρα, ενώ οι Τούρκοι κλιμακώνουν την ένταση.

9—15 IOYNΙΟΥ 2022 Νο 731 • 31 χρόνια από το σκάνδαλο Κοσκωτά • Η μεγάλη σύγχυση και οι χορηγοί της • Η Ντόροθι Πάρκερ δεν ήταν μόνο ατάκες, ευφυολογήματα και Martini • Η ρητορική του Ερντογάν και το τουρκικό εθνικό αφήγημα 8 lifo – 9.6.22

απ ό τh βασιλ ικη σιουτη

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης επιμένει να εμφανίζεται θεσμικός και για άλλη μια φορά δήλωσε κατηγορηματικά ότι οι εκλογές θα γίνουν την άνοιξη. Παρ’ όλα αυτά, η χώρα έχει μπει ήδη σε προεκλογικό κλίμα (όχι ότι στην Ελλάδα δεν είναι περίπου μόνιμη η κατάσταση αυτή) και σχεδόν όλοι οι υπουργοί ασχολούνται με την επανεκλογή τους. Ο πρωθυπουργός το γνωρίζει, γι’ αυτό άφησε αιχμές σχετικά πριν από λίγο καιρό. Δεν είναι ικανοποιημένος από το έργο όλων των μελών της κυβέρνησης και ο ανασχηματισμός είναι πάντα υπό συζήτηση. Στην πραγματικότητα, άλλωστε, το κυβερνητικό έργο το τρέχει το πανίσχυρο και συγκεντρωτικό επιτελείο του Μαξίμου μαζί με τέσσερις-πέντε υπουργούς. Κάποια από τα μέλη της κυβέρνησης, πάντως, δεν καταφέρνουν να ανταποκριθούν στις υψηλές απαιτήσεις της συγκεκριμένης συγκυρίας, όπως ο υπουργός Ανάπτυξης Άδωνις Γεωργιάδης, που δεν έχει παρουσιάσει ακόμα αποτελέσματα στην πάταξη της αισχροκέρδειας, η οποία αποτελεί βασικό παράγοντα δυσαρέσκειας των πολιτών. Για το πρόβλημα των συνεχών ανατιμήσεων εξετάζουν στο Μαξίμου και πάλι πολιτικές μικρών οικονομικών ενισχύσεων και όλες οι πρωτοβουλίες και οι αποφάσεις λαμβάνονται πλέον αποκλειστικά εκεί. Η σύνδεση των ανατιμήσεων στα καύσιμα και την ενέργεια με τον πόλεμο στην Ουκρανία αρχίζει όχι μόνο να δοκιμάζει τις αντοχές των πολιτών στην Ελλάδα και στα ευρωπαϊκά κράτη αλλά και να επιδρά στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης, η οποία απαιτεί από την Ε.Ε. να βρει λύση, καθώς οι πολίτες της είναι αυτοί που υφίστανται τις συνέπειες, αμέσως μετά τους Ουκρανούς και τους Ρώσους. Για άλλη μια φορά τα τελευταία χρόνια, όπως παραδέχονται ακόμα και κάποιοι δεξιοί πολιτικοί, μια κρίση οδηγεί στον περιορισμό της αγοραστικής δύναμης των μεσαίων και φτωχότερων στρωμάτων, ενώ αποτελεί ευκαιρία πλουτισμού για ένα σημαντικό τμήμα του μεγάλου κεφαλαίου, ειδικά στον τομέα της ενέργειας και των καυσίμων. Δημιουργεί δηλαδή νέες ανισότητες, ενώ πολλές ευρωπαϊκές κοινωνίες ήταν ήδη και πριν από την κρίση αυτή σαν ένα καζάνι που βράζει.

9.6.22 – lifo

9

TALKING POINTS

ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΕΠΤΑΗΜΕΡΟ Στο εσωτερικό σκηνικό κυριάρχησαν τα παιχνίδια μικροπολιτικής, ενισχύοντας το προεκλογικό κλίμα στο οποίο βρίσκεται η χώρα. Ο ΣΥΡΙΖΑ ανέδειξε και ασχολήθηκε για μέρες με την καταγγελία της Ελένης Τουλουπάκη, η οποία ελέγχεται από τη Δικαιοσύνη και μέσω του συνηγόρου της ισχυρίστηκε πως κάποιοι αφαίρεσαν το όνομα του Ανδρέα Λοβέρδου από μετάφραση εγγράφου του FBI που αναφερόταν στην κατηγορία η οποία προέκυψε από την κατάθεση προστατευόμενου μάρτυρα. Το έγγραφο αυτό ωστόσο, όπως αποδείχθηκε στη συνέχεια, υπάρχει στη δικογραφία, χωρίς να έχει αφαιρεθεί το όνομα του Ανδρέα Λοβέρδου ούτε από το γνήσιο ούτε από τη μετάφρασή του.

Η

talkofthetown

α πό τh βα σι λι κη σ ιου τη

10 lifo – 9.6.22

ΝΔ ανέδειξε αντιστοίχως μια εκδήλωση του ευρωβουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ Στέλιου Κούλογλου στις Βρυξέλλες στο πλαίσιο της ευρωομάδας της αριστεράς με προσκεκλημένο τον γνωστό διασώστη Ιάσονα Αποστολόπουλο, τον οποίο κατήγγειλε ότι συκοφάντησε το Λιμενικό και δυσφήμισε την Ελλάδα την ώρα που το Ευρωκοινοβούλιο έβγαζε την έκθεση κατά της Τουρκίας. Η βουλευτής της ΝΔ Φωτεινή Αραμπατζή έσπευσε να δηλώσει ότι «ο Αποστολόπουλος κατηγόρησε μπροστά στον Κούλογλου τους λιμενικούς ότι πνίγουν ανθρώπους. Να μας πει ο ΣΥΡΙΖΑ: τους θεωρείτε διασώστες ή εγκληματίες;». Η εκδήλωση αυτή όμως ήταν για ένα περιορισμένο κοινό της ομάδας της αριστεράς και είχε γίνει τον προηγούμενο μήνα. Προφανώς βγήκε στην επιφάνεια τώρα, καθώς το μεταναστευτικό-προσφυγικό αποτελεί ευνοϊκότερο γήπεδο για την κυβέρνηση (σε σχέση με τις ανατιμήσεις), στο οποίο θεωρεί ότι «κατατροπώνει» ευκολότερα τον πολιτικό αντίπαλό της. Πολλοί μίλησαν για «πάσα» Κούλογλου στο Μαξίμου, αλλά η αλήθεια είναι ότι η εκδήλωση αυτή έγινε αρκετές μέρες πριν, σε άλλες συνθήκες. Σε δημοσκόπηση της Κάπα Research που δημοσιεύτηκε αυτή την εβδομάδα η ΝΔ εξακολουθεί να προηγείται στην πρόθεση ψήφου, συγκεντρώνοντας 32%, το οποίο απέχει πολύ από το (τουλάχιστον) 44% που χρειάζεται στις επόμενες εκλογές για να σχηματίσει κυβέρνηση, αλλά και το 37% που θα απαιτηθεί στις δεύτερες εκλογές. Το καλοκαίρι δεν ξεκίνησε πολύ καλά πάντως για την κυβέρνηση σε σχέση με τους δύο απρόβλεπτους, αλλά κρίσιμους παράγοντες, αυτούς των πυρκαγιών και των ελληνοτουρκικών. Οι πρώτες πυρκαγιές του φετινού καλοκαιριού στη Βούλα και στη Γλυφάδα δεν αντιμετωπίστηκαν υποδειγματικά, παρά τις δηλώσεις του αρμόδιου υπουργού περί ετοιμότητας, με αποτέλεσμα να καταστραφούν χιλιάδες στρέμματα δασικών εκτάσεων και περιουσίες κατοίκων. Ο υπουργός Πολιτικής Προστασίας Χρ. Στυλιανίδης είχε αιφνιδιαστεί τον χειμώνα με το χιόνι, γι’ αυτό διαβεβαίωσε τους πολίτες ότι θα προετοιμαζόταν καλά για τις πυρκαγιές το καλοκαίρι. Ο κρατικός μηχανισμός όμως και πάλι δεν κατάφερε να ελέγξει τις φωτιές εγκαίρως, παρότι ήταν σε μια περιοχή κοντά στο κέντρο της Αθήνας, με πρόσβαση σε όλα τα μέσα κατάσβεσης. Αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Ξεκίνησε για άλλη μια φορά η γνωστή, αλλά άγονη αντιπαράθεση ετών για τις ευθύνες και τις αρμοδιότητες, παρότι αυτά θα τα ξεκαθάριζαν από την εποχή που ο Τάκης Θεοδωρικάκος ήταν υπουργός Εσωτερικών. Είχε ανακοινώσει, μάλιστα, και τη δημιουργία μιας επιτροπής με γνωστούς καθηγητές που θα αναλάμβαναν τον διαχωρισμό των αρμοδιοτήτων. Για άλλη μια φορά αναδείχθηκε η αναποτελεσματικότητα της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας, στην οποία δεν έχει αλλάξει τίποτα μετά το Μάτι. Όλες οι παθογένειες που αναδείχθηκαν τότε παραμένουν ανέγγιχτες κι ας φωνάζουν όλα ότι εκεί χρειάζεται μια γενναία μεταρρύθμιση. Ιδιαίτερα ανησυχητική είναι η κατάσταση και με την Τουρκία μετά τις κατηγορίες του Ερντογάν ότι η Ελλάδα υποθάλπει την «τρομοκρατία». Όπου τρομοκράτες για τον Πρόεδρο της Τουρκίας είναι οι Κούρδοι, οι κομμουνιστές, οι αριστεριστές, οι (πρώην συνεργάτες του) γκιουλενιστές αλλά συχνά και οι πολιτικοί του αντίπαλοι. Αυτούς εννοεί όταν μιλάει για τον «αγώνα» ενάντια στην τρομοκρατία και όχι φυσικά τους ισλαμιστές του ISIS, με τους οποίους το καθεστώς Ερντογάν συνεργάζεται και τους στηρίζει. Σε πρόσφατη συνέντευξη Τύπου που έδωσε ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Τσαβούσογλου μαζί με τον ομόλογό του από τη Βόρεια Μακεδονία, δήλωσε ότι η συζήτηση για την αμφισβήτηση της κυριαρχίας των νησιών ξεκίνησε επειδή η Ελλάδα δεν σταματά τον εξοπλισμό των νησιών της, χαρακτηρίζοντας γελοίο τον Νίκο Δένδια, ο οποίος πριν από λίγο καιρό τον παρουσίαζε ως φίλο του. Είναι προφανές πως οι Τούρκοι κλιμακώνουν την ένταση με την Ελλάδα, συσπειρώνοντας τους εθνικιστές και τους ισλαμιστές και κάνοντας πολλούς ψύχραιμους αναλυτές να φοβούνται πως κάτι μπορεί να ετοιμάζουν. Η προπαγάνδα για τα ελληνικά νησιά και την αμφισβήτηση της κυριαρχίας τους είναι σχετικά καινούργια ακόμα και εμπεριέχει σημαντικό ρίσκο. Η προσάρτηση της εδώ και μισό αιώνα κατεχόμενης Κύπρου όμως ίσως φαντάζει πειρασμός για τον Ερντογάν και κάποιοι αναλυτές την παρουσιάζουν ήδη στην κοινή γνώμη ως ένα πιθανό σενάριο, το οποίο δεν μπορεί παρά να δημιουργεί έντονη ανησυχία τόσο την ελληνική κυβέρνηση όσο και στην κυπριακή.

ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΑΡΙΑΝΟΥΤΣΟΥ

Το καλοκαίρι δεν ξεκίνησε πολύ καλά πάντως για την κυβέρνηση σε σχέση με τους δύο απρόβλεπτους, αλλά κρίσιμους παράγοντες, αυτούς των πυρκαγιών και των ελληνοτουρκικών. Οι πρώτες πυρκαγιές του φετινού καλοκαιριού στη Βούλα και στη Γλυφάδα δεν αντιμετωπίστηκαν υποδειγματικά, παρά τις δηλώσεις του αρμόδιου υπουργού περί ετοιμότητας, με αποτέλεσμα να καταστραφούν χιλιάδες στρέμματα δασικών εκτάσεων και περιουσίες κατοίκων.

Οι πυρκαγιές, η κλιματική αλλαγή και πόσο ριζικά έχει αλλάξει η σχέση του ανθρώπου με τον περιβάλλοντα χώρο α π ό τ ο ν γ ι ά ν ν η π α ν τα ζ ό π ουλο

Μιλά στη LiFO η ομότιμη καθηγήτρια οικολογίας του ΕΚΠΑ Μαργαρίτα Αριανούτσου. Οι πυρκαγιές φέτος ξεκίνησαν από πολύ νωρίς. Τι είναι αυτό που σας ανησυχεί περισσότερο; Πυρκαγιές συνέβαιναν πάντα στη μεσογειακή λεκάνη και στη χώρα μας, όπως συμβαίνουν σε όλες τις περιοχές του πλανήτη με μεσογειακό κλίμα (Καλιφόρνια, Χιλή, Νότια Αφρική και ΝΔ Αυστραλία) και δεν υπάρχει κάτι που να μπορεί σταματήσει την εκδήλωση αυτού του φυσικού φαινομένου, όπως άλλωστε τίποτα δεν μπορεί να σταματήσει και τους σεισμούς. Ωστόσο είναι γεγονός πως το «πρότυπο» που η επιστημονική γνώση έχει τεκμηριώσει πλέον για το καθεστώς εκδήλωσης των πυρκαγιών φαίνεται να αλλάζει τα τελευταία χρόνια. Ξεσπούν πυρκαγιές νωρίτερα, συχνά σε περιοχή που είχε καεί πριν από μερικά χρόνια, σε υψόμετρο μεγαλύτερο από το όριο της θερμομεσογειακής ζώνης, όπου συνήθως συνέβαιναν, και είναι μεγαλύτερης έκτασης. Αυτά όλα υποδηλώνουν κάποιες αλλαγές στους παράγοντες-εκκινητές των πυρκαγιών, που μεταξύ άλλων είναι οι κλιματικές συνθήκες αλλά και η διευθέτηση-χρήση των μορφών κάλυψης γης στις οποίες εκδηλώνονται τα περιστατικά. Και σε ό,τι αφορά τις κλιματικές συνθήκες θεωρώ πως αρχίζει πλέον να γίνεται αισθητή και στον απλό πολίτη η μεταβολή του προτύπου, με περισσότερα ακραία φαινόμενα, θερμότερες ημέρες νωρίτερα στον χρόνο και έντονες, μεγάλης ραγδαιότητας βροχοπτώσεις – όλα αυτά τα οποία χαρακτηρίζουν την κλιματική αλλαγή. Όλα σχετίζονται τελικά με την κλιματική αλλαγή; Δεν μπορεί όλα να αποδίδονται στην κλιματική αλλαγή, που συμβαίνει σε πλανητική κλίμακα. Σε τοπική κλίμακα έχει αλλάξει ριζικά η σχέση του ανθρώπου με τον περιβάλλοντα χώρο. Εγκαταλείφθηκαν παραδοσιακές χρήσεις των δασών και αυτά «πύκνωσαν», όπως «φύτρωσαν» και σπίτια σε δασικές περιοχές, τα οποία σιγά σιγά έγιναν οικισμοί, ενώ η επαφή του αστικού ιστού με τα δάση πλέον είναι παντού και δεν είναι οριοθετημένη. Τι δεν άλλαξε; Η αντίληψή μας για τη διαχείριση του φυσικού φαινομένου των πυρκαγιών, ώστε να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στην πρόληψη, και αυτό είναι που με ανησυχεί. Τα σημάδια πως όσο περνούν τα χρόνια θα περνάμε δυσκολότερα από πλευράς εκδήλωσης πυρκαγιών ήταν εδώ, αλλά πολύ φοβάμαι πως η πρόληψη δεν έχει την έκταση που θα έπρεπε να έχει. Ζούμε σε μια χώρα που είναι ευάλωτη στην κλιματική αλλαγή, άρα πρέπει να προσαρμοστούμε. Με ποιους τρόπους μπορεί να επιτευχθεί ένας πλήρης περιβαλλοντικός ανασχεδιασμός; Η χώρα μας έχει καταρτίσει εθνική στρατηγική για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή από το 2016, η οποία περιλαμβάνει δεκαπέντε τομείς προτεραιότητας. Ανάμεσα στα άλλα που προβλέπονται είναι και η ενδυνάμωση των υπηρεσιών για τον σχεδιασμό και την υλοποίηση πολιτικών και μέτρων προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή (π.χ. επαρκής στελέχωση, επιμόρφωση, διαθεσιμότητα αναγκαίων επιστημονικών και τεχνικών εργαλείων και πληροφοριών). Επίσης, ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των μαθητών (π.χ. σχολικά προγράμματα για προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, σχετική θεματολογία στα προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης) και των πολιτών γενικότερα. Είναι όντως κρίμα κάθε χρόνο να συζητάμε τα ίδια θέματα, σαν να συμβαίνουν για πρώτη φορά.

Διαβάστε ολόκληρη τη συνέντευξη στο lifo.gr.

9.6.22 – lifo

11

α π ό τη δ ε σ ποι να τρ ι β ολη

talkofthetown

Κι όμως, το σκάνδαλο Κοσκωτά ήταν το μεγαλύτερο της Μεταπολίτευσης, αλλά κυρίως μια παρακαταθήκη για το «τρίγωνο της εξουσίας», όπως το αποκάλεσε το Reuters το 2012, εννοώντας τις στενές σχέσεις τραπεζών, media και πολιτικής στη χώρα μας.

12 lifo – 9.6.22

FOOTNOTES

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΑΝΑΠΝΟΗΣ

31 χρόνια από το σκάνδαλο Κοσκωτά

Η μεγάλη σύγχυση και οι χορηγοί της

Η ιστορία του Γιώργου Κοσκωτά ξεπερνά κάθε φαντασία. Τι άφησε όμως πίσω του το μεγαλύτερο σκάνδαλο της Mεταπολίτευσης;

Τ

ην 1η Ιουνίου του 1991, ο Γιωργος Κοσκωτάς βρέθηκε επιτέλους, μετά την έκδοσή του από τις ΗΠΑ, προφυλακισμένος στον Κορυδαλλό. Το μεγαλύτερο σκάνδαλο της Μεταπολίτευσης έμοιαζε με σενάριο από biopic του ΗBO: εικοσιπεντάχρονος Ελληνοαμερικανός που καταζητείται ήδη στις ΗΠΑ για πλαστογραφίες καταφτάνει στην Ελλάδα το 1979 και ξεκινά με πλαστό βιογραφικό να δουλεύει στην Τράπεζα Κρήτης – πρώτα στο τμήμα Εσωτερικού Ελέγχου και Συναλλάγματος και μετά ως διευθυντής λογιστηρίου. Είναι ήδη παντρεμένος με 4 παιδιά – με τη γυναίκα του, Κάθυ, και τα τέσσερα παιδιά του που αργότερα γίνονται πέντε, μένουν στη Γούβα, έναν δρόμο πάνω από τη Φιλολάου στο Παγκράτι. Πέντε χρόνια αργότερα, το 1984, αγοράζει την Τράπεζα Κρήτης. Μετακομίζουν στην Εκάλη. Σε μια εποχή που ο Τύπος είναι παντοδύναμος, γίνεται μεγαλοεκδότης. Ιδρύει την εκδοτική Γραμμή Α.Ε., και ξεκινά να επενδύει: φτιάχνει δικό του τυπογραφείο στην Παλλήνη, τον ραδιοφωνικό σταθμό ΣΚΑΪ, εκδίδει την εφημερίδα «24 Ώρες» (ήταν κάτι σαν την ελληνική βερσιόν της «USA Today») και 5 περιοδικά, πολλά εκ των οποίων αφήνουν εποχή (το «Τέταρτο» με εκδότη τον Μάνο Χατζιδάκι είναι το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα). Ταυτόχρονα, ξεκινά να αγοράζει εφημερίδες: ανάμεσά τους η «Βραδυνή» και η «Καθημερινή». Το 1987 αγοράζει τον Ολυμπιακό – η αστρονομική αγορά του Ντέταρι για 3 δισ. δραχμές το 1988 ήταν με σημερινά δεδομένα περίπου σαν να παίρνει μεταγραφή στον Ολυμπιακό ο Ντούσαν Βλάχοβιτς. Η πτώση δεν αργεί: κομβικό ρόλο παίζουν οι εκδότες και δημοσιογράφοι της εποχής που αρχίζουν να ερευνούν τις παλιές του πλαστογραφίες αλλά κυρίως τις συναλλαγές του με την κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ. Τον Οκτώβρη του ‘88 ο Κοσκωτάς κατηγορείται για υπεξαίρεση 32 δισ. δραχμών από την Τράπεζα Κρήτης – πουλάει τον Ολυμπιακό και τη Γραμμή και φυγαδεύεται με ένα lear jet, πρώτα στη Βραζιλία και από εκεί πίσω στις ΗΠΑ. Συλλαμβάνεται και δίνει μια συνέντευξη που αφήνει εποχή. Το περιοδικό «ΤΙΜΕ» κυκλοφορεί με εξώφυλλο τον Κοσκωτά πίσω από τα σίδερα της φυλακής και τίτλο: «The looting of Greece» («Η λεηλασία της Ελλάδας»). Στη συνέντευξη ισχυρίζεται ότι υπεξαιρούσε για χρόνια την τράπεζα με την πλήρη κάλυψη της κυβέρνησης, την οποία δωροδοκούσε. Κατηγορεί ευθέως τον Ανδρέα Παπανδρέου και τον Μένιο Κουτσόγιωργα, ενώ κατονομάζει και μια σειρά άλλων πολιτικών προσώπων. Η δίκη στο Ειδικό Δικαστήριο ξεκινά τον Μάρτιο του 1991 – είναι η μόνη δίκη που παίζεται για μήνες ζωντανά στην ελληνική τηλεόραση. Ανάμεσα στους κατηγορούμενους βρίσκεται ο πρώην πλέον πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου, καθώς και μια σειρά υπουργών. Ο Κοσκωτάς καταδικάζεται σε ισόβια. Είναι μόλις τριάντα επτά ετών. Τριάντα ένα χρόνια μετά, ο Κοσκωτάς έχει βγει από τη φυλακή και η υπόθεση μοιάζει πολύ μακρινή, κι ας ήταν η μοναδική φορά μετά τη Μεταπολίτευση που βρέθηκε πρωθυπουργός κατηγορούμενος στο Ειδικό Δικαστήριο. Κι όμως, το σκάνδαλο Κοσκωτά ήταν το μεγαλύτερο της Μεταπολίτευσης, αλλά κυρίως μια παρακαταθήκη για το «τρίγωνο της εξουσίας», όπως το αποκάλεσε το Reuters το 2012, εννοώντας τις στενές σχέσεις τραπεζών, media και πολιτικής στη χώρα μας. Το βαθιά ανησυχητικό δεν είναι ότι ενώ τα πρόσωπα αλλάζουν συνεχίζουμε να βρισκόμαστε ξανά και ξανά μπροστά στο «τρίγωνο της εξουσίας», αλλά πως πιθανόν ένα τέτοιο σκάνδαλο θα έβγαινε πολύ πιο δύσκολα στην επιφάνεια σήμερα. Το σκάνδαλο Κοσκωτά δεν θα είχε αποκαλυφθεί αν δεν υπήρχαν τα πρωτοσέλιδα και η επιμονή δημοσιογράφων αλλά και εκδοτών που είχαν τη διάθεση να συγκρουστούν με την πολιτική εξουσία. Σήμερα, παρά τις τρομερές αντιξοότητες, συνεχίζουν να υπάρχουν δημοσιογράφοι, αλλά τα μέσα είναι πολύ λιγότερο διατεθειμένα, έτοιμα, ανεξάρτητα ή οικονομικά εύρωστα για να συγκρουστούν με την εκάστοτε πολιτική εξουσία ή με μεγάλα επιχειρηματικά συμφέροντα. Τα περισσότερα από τα μεγάλα σκάνδαλα των τελευταίων δέκα ετών βγήκαν πρώτα στο εξωτερικό και έπειτα στα ελληνικά media – σχεδόν αναγκαστικά και με το ζόρι. Δεν μπορεί κανείς παρά να αναρωτηθεί τι ακριβώς σημαίνει αυτή η πραγματικότητα, όχι για τα ελληνικά μέσα –αυτά είναι ήδη σε παρακμή–, αλλά κυρίως για την έλλειψη ελεγκτικών μηχανισμών απέναντι στην πολιτική και επιχειρηματική εξουσία.

Έ

απ ό τ ο ν ν ι κ όλ α σεβαστάκ η

Ένας γενικόλογος σοσιαλισμός έχει ταυτιστεί με τη σύνταξη στα πενήντα πέντε και τις δωρεάν υπηρεσίες στον χρήστη. Ένας νεφελώδης φιλελευθερισμός περνάει από το εγκώμιο στις επενδύσεις ή στην «ιδιωτική πρωτοβουλία» και στην ανταγωνιστικότητα.

Τι πιστεύουν τελικά οι Έλληνες;

τυχε πρόσφατα να ξανακοιτάξω τα αποτελέσματα της μεγάλης έρευνας της διαΝΕΟσις και της Marc για το «τι πιστεύουν οι Έλληνες». Είναι από τις αρχές αυτού του χρόνου και, όπως αποσαφηνίζεται, σε αντιπροσωπευτικό δείγμα του γενικού πληθυσμού ηλικίας 17 χρονών και πάνω (1.254 άτομα), με τηλεφωνικές συνεντεύξεις και online panel. Όσο και αν τα «ήξερα» και είχα διαβάσει και ορισμένες σχετικές αναλύσεις, δεν μπόρεσα να αποφύγω πάλι το σάστισμα που προκαλείται από αυτό το απάνθισμα αντιφάσεων, αυτή τη σειρά αλληλοαναιρούμενων προσδοκιών και στάσεων. Ίσως μια προσεκτική μελέτη των απαντήσεων να εξηγεί τη μεγάλη σύγχυση ως αποτέλεσμα των αποκλίσεων στις αξίες και στις βιοτικές προτεραιότητες ανά ηλικιακή κατηγορία ή απασχόληση. Επίσης, η θετική γνώμη για τον φιλελευθερισμό και τον σοσιαλισμό δεν είναι τόσο αντιφατική αν υποθέσουμε πως οι περισσότεροι πολίτες έχουν κατά νου ένα υβρίδιο με στοιχεία του ενός και του άλλου. Όταν έχουμε έννοιες με τόσο μεγάλη περίμετρο (σοσιαλισμός, καπιταλισμός κ.λπ.), οι αντιφάσεις κρύβονται πίσω από την απροσδιοριστία των λέξεων και ένα στοκ εντυπώσεων και διάχυτων αισθήσεων που κυκλοφορούν ήδη στην κοινωνία. Έτσι, για παράδειγμα, θεωρούνται γενικώς «κακά πράγματα» ο φανατισμός, η ακροδεξιά, ο κομμουνισμός αλλά και ο νεοφιλελευθερισμός, ενώ, αντιθέτως, λογαριάζονται ως «καλά πράγματα» ο σοσιαλισμός και φιλελευθερισμός. Τέτοιες απαντήσεις παραπέμπουν σε μια κοινωνία με αμφίθυμες προοδευτικές-συντηρητικές διαθέσεις και πάντως κοντά σε συμβατικές στάσεις μιας φιλελεύθερης δημοκρατίας. Εκεί που σκοτεινιάζει η εικόνα και η σύγχυση δεν είναι, ίσως, τόσο αθώα, είναι όταν τα γενικά μεταφράζονται σε συγκεκριμένες θέσεις και αξιολογήσεις. Για παράδειγμα, όταν η γενική εκτίμηση των Ελλήνων σε ένα ισχυρό κράτος πρόνοιας συνοδεύεται από μια στάση κατά των φόρων. Ή όταν δηλώνεται ως πρωταρχική αξία αναφοράς η δικαιοσύνη αλλά η πλειονότητα είναι υπέρ της συνταξιοδότησης πριν από τα εξήντα. Και ενώ ένα μεγάλο ποσοστό έχει θετική προδιάθεση για τον σοσιαλισμό, η ισότητα βρίσκεται αρκετά χαμηλά στην κλίμακα των αξιών. Και την ίδια στιγμή που θεωρείται καλό πράγμα η «ανταγωνιστικότητα», η πλειονότητα επιθυμεί εργασία στο Δημόσιο και μάλιστα με πρόωρη συνταξιοδότηση. Τι είναι αυτές οι ανακόλουθες και κάπου-κάπου ασυνάρτητες απαντήσεις; Ένα μείγμα ευχών, προσωπικών πόθων, «επίσημων» και προκατασκευασμένων τοποθετήσεων; Μήπως αναδίδουν και ένα άρωμα ειρωνικού τρολαρίσματος απέναντι στις ίδιες τις σοβαρές προθέσεις των ερευνητών; Ή μήπως οι ζαλισμένες απαντήσεις αντανακλούν απλώς την κόπωση της συγκυρίας μετά την πανδημία και τις αλλαγές που τα προηγούμενα δυο χρόνια έφεραν στον χάρτη των συναισθημάτων και των ιδεών; Οι άνθρωποι που χειρίζονται με επάρκεια και γνώση τα εργαλεία αυτών των ερευνών ψάχνουν συνήθως να καταλάβουν τι συμβαίνει συγκρίνοντας με προηγούμενες, αντίστοιχες έρευνες. Ορισμένα πράγματα είναι εξηγήσιμα με βάση τις εμπειρίες που μεσολάβησαν. Για παράδειγμα, το 2015, η πλειονότητα είχε καλή γνώμη για την έννοια «αριστερά». Στις αρχές του 2022, το ποσοστό έχει μειωθεί αισθητά. Προφανώς, εδώ μετρούν οι απογοητεύσεις και οι διαψεύσεις της κυβερνητικής θητείας των κυβερνήσεων ΣΥΡΙΖΑ (που ήταν ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝ.ΕΛ., αλλά θεωρήθηκαν και διαφημίστηκαν κατά κόρον ως «πρώτη φορά αριστερά»). Αν όμως έτυχε να ξαναδώ αυτή την έρευνα για το «τι πιστεύουν οι Έλληνες», είναι γιατί έχει ενισχυθεί μέσα μου η εντύπωση πως ένα μέρος αυτής της σύγχυσης έχει συγκεκριμένη αιτία. Μπορούμε, βέβαια, να εξακολουθήσουμε να αναθεματίζουμε τη «μεταμοντέρνα ρευστότητα», το χάος των κρίσεων και τον τρόπο με τον οποίο η εποχή αυτή αναστατώνει και αποδιοργανώνει τις μεσαίες τάξεις σε όλη τη Δύση. Πιθανόν όλα αυτά, με κάποιον τρόπο, να έχουν επίδραση και να επηρεάζουν το ύφος και την ουσία των απαντήσεων σε τέτοιες έρευνες αξιών και πεποιθήσεων. Υπάρχουν όμως και πιο εντοπισμένες πολιτικές ευθύνες. Σε μεγάλο βαθμό, βλέπει κανείς πως οι απαντήσεις αποκαλύπτουν ότι οι υπαρκτές πολιτικές δυνάμεις, τόσο της δεξιάς όσο και της αριστεράς και κεντροαριστεράς, δεν έχουν ασκήσει καμιά άξια λόγου πολιτική «παιδαγωγική». Το ότι ένας κόσμος πιστεύει πως μπορεί να έχει ισχυρό προστατευτικό κράτος και την ίδια στιγμή να πληρώνει όλο και λιγότερους φόρους είναι και αποτέλεσμα μιας χρόνιας δημαγωγικής κομματικής ρητορικής: εκείνης της ρητορικής που βαφτίζει την όποια φορολογική επιβάρυνση «χαράτσι», ενώ την ίδια στιγμή φωνάζει υπέρ της διεύρυνσης και επέκτασης των κρατικών δομών και δημόσιων υπηρεσιών. Ας πούμε, λοιπόν, πως από δεξιά και αριστερά εκφωνούνται κάποιες λέξεις που ηχούν συμπαθείς ή αρέσουν σε κάποιο κοινό, χωρίς όμως να εξηγείται ποτέ τι συνέπειες έχει κάθε επιλογή και τι ακριβώς σημαίνει το ένα και το άλλο. Η σύγχυση είναι έτσι και κομμάτι μιας ρηχής προσέγγισης στις δημόσιες ιδέες και στη συζήτηση για τις αξίες στη χώρα. Ένας γενικόλογος σοσιαλισμός έχει ταυτιστεί με τη σύνταξη στα πενήντα πέντε και τις δωρεάν υπηρεσίες στον χρήστη (κάπως σαν τις υποσχέσεις των παρόχων, δίχως τα ψιλά γράμματα των συμβολαίων). Ένας νεφελώδης φιλελευθερισμός περνάει από το εγκώμιο στις επενδύσεις ή στην «ιδιωτική πρωτοβουλία» και στην ανταγωνιστικότητα. Ένας χαμηλών στροφών συντηρητισμός ακουμπάει ευλαβικά στην εκτίμηση της πλειοψηφίας για την αστυνομία ή άλλους «συντηρητικούς» θεσμούς, αν και πιστεύω πως στο ηλικιακό δείγμα των νεότερων θα έχει μεγάλες αποδόσεις και ο αντι-μπατσισμός (και επομένως, η ελπίδα πολλών για αριστερόστροφη νεότητα). Το μείγμα δίνει εν τέλει την εντύπωση μιας συστηματικά υποκριτικής, επιτηδευμένης και σχεδόν «στημένης» απάντησης από μέρους πολλών ατόμων. Όπως όταν η πεποίθησή μου είναι το Α και η πράξη και οι βασικές επιλογές μου δείχνουν το ακριβώς αντίθετο. Συχνά, ας πούμε, σε μια επίσημη συζήτηση οι πολίτες, και ιδίως οι νεότεροι, δίνουν την εντύπωση πως και στην Ελλάδα είμαστε κοινωνία σοβαρής περιβαλλοντικής μέριμνας και πρακτικής αλληλεγγύης. Αυτό, ωστόσο, δεν αποδεικνύεται από τα σκληρά δεδομένα, ούτε με οποιονδήποτε άλλο τρόπο: μοιάζει έτσι με καλλωπιστικό ψεύδος ή με επιβεβλημένη από την εποχή πολιτική ορθότητα που δεν έχει μεγάλη σχέση με το τι κάνουμε και το πως ζούμε στ’ αλήθεια. Ας μη χάσουμε όμως από το οπτικό μας πεδίο τις ευθύνες των πολιτικών οργανώσεων και των όποιων μηχανισμών επηρεάζουν. Μπορεί να έχουν εξασθενίσει, να μην έχουν εδώ και χρόνια την κοινωνική εξουσία που διέθεταν στις πρώτες μεταπολιτευτικές δεκαετίες, αλλά, παρ’ όλα αυτά, τα κόμματα χειρίζονται τις πολιτικές ιδέες και τα αντίστοιχα λεξιλόγια. Όταν τελικά διακινούν ένα εμπόρευμα φτηνό, δίχως να εξηγούν στους πολίτες πως δεν γίνονται όλα μαζί, τότε μετατρέπονται απλώς σε πολλαπλασιαστές της σύγχυσης. Απέναντι, όμως, στις νέες απειλές αυτή η βολική σύγχυση δεν θα είναι για πάντα ικανή να μας απαλλάξει από τα δύσκολα και να μας προστατεύσει επαρκώς.

177 με τη

Σύλβια Κούβαλη σ υν ε ν τ ε υξ η : γ ι ά ν ν η σ κ ω ν σ τα ν τ ι ν ί δ η σ

Η γκαλερίστα που «καρφίτσωσε» τον Πειραιά στον διεθνή χάρτη της σύγχρονης τέχνης μιλά για την πορεία της μέχρι σήμερα και για όσα καθορίζουν τις επιλογές της.

όποτε θέλει να διαβάσει κάτι, φοράει ένα ζευγάρι μεγάλα κομψά γυαλιά, με έναν μαύρο σκελετό αρκετά έντονο, και δείχνει σαν τα γυαλιά αυτά να την έχουν υφαρπάξει από τη στιγμή του χρόνου και ως διά νεφέλης να την έχουν μεταφέρει κάπου αλλού, όπου μπορεί να είναι ήρεμη και αφοσιωμένη στην ανάγνωσή της, σαν να ήταν μόνη. Όμως, δεν είναι απούσα. Ακούει. Και απαντάει. Πάντα απαντάει αφού ακούσει προσεκτικά – αυτό είναι όλο και πιο σπάνιο σήμερα, σε όλες τις συναναστροφές. Καταλήγει να συνιστά τρομερή δύναμη. Αλλά δεν είναι και η μόνη που διαθέτει. Έχει ακολουθήσει μια πολύ σπάνια, αν όχι μοναδική πορεία για τα δεδομένα του ελληνικού κόσμου της εμπορίας σύγχρονης τέχνης. Ξεκίνησε με γκαλερί στην Κωνσταντινούπολη. Συνέχισε με γκαλερί στο Λονδίνο και τα τελευταία χρόνια παράλληλα έχει και την περίφημη γκαλερί στον Πειραιά. Για την ακρίβεια, δημιούργησε έναν πολύ σοβαρό λόγο για να μετακινηθεί κάποιος στον Πειραιά, προκειμένου να δει σύγχρονη τέχνη διεθνούς εμβέλειας. Πολύ σύντομα, αυτός ο χώρος, που εντυπωσιάζει με την ιδιοφυή αρχιτεκτονική του παρέμβαση σε συνδυασμό με το αμεταποίητο των παλιών αποθηκών στις οποίες στεγάζεται, θα «προσαρτήσει» δύο ακόμα αίθουσες στη γύρω περιοχή. «Εκεί θα έχει λιγότερη έως και καθόλου αρχιτεκτονική και ολόκληρη την πραγματικότητα της παλαιότητας των κτιρίων», λέει η Σύλβια Κούβαλη, η οποία για όλη την υπόλοιπη πραγματικότητά της εξιστορεί τα ακόλουθα:

9.6.22 – lifo

13

177 λεπτά με τη Σύλβια Κούβαλη

talkofthetown

Η Σύλβια Κούβαλη επεκτείνει τη Rodeo Gallery (Πολυδεύκους 41, Πειραιάς), προσθέτοντας δύο νέους εκθεσιακού χώρους πολύ κοντά στον χώρο της γκαλερί στον Πειραιά και τους εγκαινιάζει με μια μεγάλη έκθεση με έργα του Θανάση Τότσικα και της Κύπριας γλύπτριας Κούλας Σαββίδου.

14 lifo – 9.6.22

«Η Rodeo απαρτίζεται από τους καλλιτέχνες της. Και από όλους τους ανθρώπους που δουλεύουν γι’ αυτήν και την κρατούν στους ώμους τους. Κι έτσι, μπορώ εγώ να ασχολούμαι με όλα αυτά, που σημαίνει να είμαι παρούσα στις ανάγκες των καλλιτεχνών που εκπροσωπώ, παρούσα στις εκθέσεις τους. Σημαίνει να μιλάω με τους ανθρώπους με τους οποίους είμαι σε συνεχή επικοινωνία για να στηριχτούν οι καλλιτέχνες και όλο αυτό που προσπαθούμε να κάνουμε εδώ και δεκαπέντε χρόνια να ανθεί. Γιατί η Rodeo γίνεται δεκαπέντε χρονών φέτος. Η επιβίωση μιας γκαλερί δεν εξαρτάται από το τοπικό κοινό της. Αυτό συνέβαινε πάντα και ως εκ τούτου ήταν αναγκαστικό να παίρνεις ένα αεροπλάνο και να πηγαίνεις να δείξεις έργα σε διαφάνειες στους συλλέκτες σου, όπως έκαναν οι dealers τέχνης παλιά. Σήμερα, αντί όλης αυτής της προσπάθειας, στέλνεις ένα email. Σίγουρα είναι πιο εύκολο. Από μιαν άλλη σκοπιά, όμως, έτυχε να μιλήσω χθες βράδυ με μια κυρία στη Νέα Υόρκη που συλλέγει σύγχρονη τέχνη και η οποία μου είπε ότι λαμβάνει περίπου 1.200 emails την ημέρα από διάφορες γκαλερί ανά τον κόσμο. Οπότε, μπροστά σε έναν τέτοιο σωρό είναι σίγουρα πολύ δύσκολο να ξεχωρίσεις στο παραγεμισμένο inbox σου εκείνο το ένα email το οποίο έχει το αριστούργημα που η Σύλβια Κούβαλη θεωρεί ότι πρέπει να κοιτάξεις. Εξακολουθεί, δηλαδή, να παραμένει ακόμη και σήμερα πολύ πιο ουσιαστικό να μπει κάποιος στην γκαλερί σου και να δει ένα έργο που τον ενδιαφέρει. Προφανώς και είμαι ριψοκίνδυνη στη δουλειά μου. Εξάλλου αυτό ταιριάζει στη φύση της. Η γκαλερί παίρνει πάντα το πρωταρχικό και εντελώς αστάθμητο ρίσκο να βγάλει έναν καλλιτέχνη από το στούντιό του και να τον βάλει μέσα στον δικό της χώρο. Είναι εκείνη που έχει την πρωτογενή και πρωτόλεια σχέση με τη δημιουργία. Είναι ο ουσιαστικός μεταφορέας και μύστης που παραλαμβάνει το έργο από τον χώρο παραγωγής του για να το οδηγήσει στον χώρο παρουσίασής του. Πολλές φορές δεν το παραλαμβάνει καν από ένα φυσικό περιβάλλον, που θα ήταν το ατελιέ του καλλιτέχνη. Το παίρνει κατευθείαν από το κεφάλι του. Και το συνοδεύει μέχρι να φτάσει στο στάδιο της παρουσίασής του σε ένα μουσείο, σε μια μπιενάλε, σε μια συλλογή ή, τέλος πάντων, όπου οφείλει να καταλήξει. Η καριέρα μου στον χώρο της τέχνης δεν ξεκίνησε όταν άνοιξα την πρώτη γκαλερί στην Κωνσταντινούπολη. Είχα φύγει από την Αθήνα για να πάω εκεί αρκετό καιρό προτού συμβεί αυτό. Τι με οδήγησε να βρεθώ σε μια πόλη που δεν έχει βαθιά σχέση με τη σύγχρονη τέχνη; Ίσως το ότι έχει μια σχέση με τη σύγχρονη τέχνη η οποία, παρά το ότι δεν είναι βαθιά, είναι εκτεταμένη. Επίσης, το ότι έχει μια οργάνωση που μου έλειπε, και την οποία εδώ δεν την έβρισκα σε συλλογικό επίπεδο. Η Κωνσταντινούπολη έχει ακόμα μια πολυπολιτισμικότητα ίσως πιο ενδιαφέρουσα από εκείνη των μεγάλων πόλεων της Δύσης. Δεν μπορώ να πω ξεκάθαρα τι με έκανε να μείνω εκεί. Ήταν κάτι που συνέβη το 2004. Ίσως να ήταν μία στιγμή που με ώθησε εκεί. Ποτέ δεν ψάχνω να μάθω τι σκέφτεται ο κόσμος για μένα. Ούτε ξέρω να απαντήσω πώς αντιδρώ όταν φτάνει στ’ αυτιά μου κάτι από τα όσα λέγονται. Συνήθως όμως γελάω. Κι έτσι λοιπόν δεν ξέρω τι πίστευαν οι εδώ ότι εγώ έκανα στην Κωνσταντινούπολη. Όμως, είναι βέβαιο ότι οι εκεί νόμιζαν καταρχάς ότι ήμουν κατάσκοπος. Και παρακολουθούσαν τα τηλέφωνά μου. Το καταλαβαίναμε αυτό επειδή έπαιρναν τηλέφωνο στην γκαλερί και μας ρωτούσαν: “Μιλήσατε εσείς χθες βράδυ με Κύπρο επί μιάμιση ώρα;”. Κι όταν ρωτούσαμε ποιος είναι που ρωτάει, το τηλέφωνο έκλεινε αμέσως. Όλο αυτό, τέλος πάντων, έδειχνε κάπως ύποπτο. Ήταν ένας συνδυασμός του εικοστού πρώτου αιώνα με τον δέκατο ένατο. Συχνά επίσης μιλούσα στο τηλέφωνο με έναν φίλο μου, ο οποίος είναι θαύμα το ότι έχει καταφέρει να μένει ακόμα εκεί χωρίς να είναι Τούρκος. Όταν μιλούσαμε επί μία ώρα ας πούμε, μόλις η συνομιλία μας έφτανε στο λεπτό πενήντα εννέα και πενήντα εννέα δευτερόλεπτα, άρχιζε ξαφνικά να παίζει η ηχογράφηση της συνομιλίας μας από την αρχή της και άκουγα ξανά τα λόγια που μου είχε πει από την αρχή. Ήταν ένα συχνό σφάλμα του τεχνολογικού τους συστήματος. Γενικά, δεν φαινόταν να τα πηγαίνει πολύ καλά η αντικατασκοπική τους μυστική υπηρεσία. Και δεν ήταν μόνο αυτά. Έχουμε καταλήξει και στο τμήμα, κυρίως για έργα που έδειχνα στην οθόνη πριν ανοίξω την γκαλερί και με παράδειγμα την “Guernica” και άλλα αντιπολεμικά σύμβολα τη γλιτώναμε.

Στην Κωνσταντινούπολη, όσοι δεν με θεωρούσαν κατάσκοπο με θεωρούσαν κόρη εφοπλιστή. Εδώ, πάλι, λέτε ότι εγώ ξοδεύω χρήματα που έχει βγάλει κάποιος άλλος. Η αλήθεια είναι ότι πράγματι ξοδεύονται αρκετά χρήματα. Τρώγονται δηλαδή πολλά λεφτά, όπως λέτε, αλλά αυτά είναι τα μόνιμα έξοδα που έχει ένας χώρος, με όλα του τα κόστη, τις μεταφορές, τις ασφαλίσεις, τις αποθήκες, παραγωγές έργων, και είναι αυτά που καλώς ή κακώς πληρούν τις ανάγκες της γκαλερί και των στούντιο των καλλιτεχνών που ζουν από αυτή. Δεν «τρώγεται» κάτι. Την γκαλερί στην Κωνσταντινούπολη την άνοιξα το 2007, εξού και το ότι φέτος γιορτάζουμε τα δεκαπέντε χρόνια παρουσίας στον χώρο. Πριν από το 2006 δεν είχα σχέση με το εμπόριο της τέχνης. Το 2005 ξεκίνησα ένα πρότζεκτ στην οροφή ενός κεντρικού ξενοδοχείου της αλυσίδας Marmara, το «yama», που ήταν μια μεγάλη οθόνη τύπου LED στην οποία προβάλλονταν νέες παραγωγές καλλιτεχνών που δεν ήταν προς πώληση. Το πρώτο έργο το πούλησα το 2007. Παράλληλα, τότε έκανα κι άλλα πράγματα. Π.χ. δημιούργησα ένα αρχείο σύγχρονων Ελλήνων καλλιτεχνών σε ένα κέντρο σύγχρονης τέχνης, το platform garanti. Επίσης, έτρεχα ένα πρόγραμμα καλλιτεχνικής διαμονής στην Κωνσταντινούπολη στον ίδιο χώρο. Δεν είχα έξτρα χρήματα και η Κωνσταντινούπολη δεν ήταν εύκολη πόλη. Μέσα σε έναν χρόνο άλλαξα είκοσι τρία σπίτια. Ήταν πάρα πολύ δύσκολο να βρεις σπίτι ως ξένη, ως κάποια που δεν έχει τουρκικό διαβατήριο. Τότε, η Κωνσταντινούπολη δεν ήταν όπως είναι τώρα, που έχει γίνει ένα τεράστιο Αirbnb. Όλα αυτά όμως δεν τα βίωνα ως ταλαιπωρία! Μπορεί να ακούγεται βουνό η μετακόμιση είκοσι τρεις φορές μέσα σε έναν χρόνο, αλλά είχα μόνο μία βαλίτσα. Τίποτα παραπάνω. Και ήταν τέλεια να ζεις με μία βαλίτσα μόνο. Είναι πολύ ευχάριστο, γιατί μαθαίνεις να ζεις με πολύ λίγα. Για την Κωνσταντινούπολη δεν έχω πει ποτέ ένα “φτάνει”. Βρίσκομαι τώρα σε μια προσωρινή παύση με την πόλη, αλλά το κεφάλαιο αυτό δεν έχει τελειώσει για μένα. Έχω αφήσει πολλά πράγματα στην Κωνσταντινούπολη. Ακόμα και παπούτσια. Είναι ένα πολύπλοκο θέμα για μένα. Δεν υπέφερα άμεσα εξαιτίας της εποχής Ερντογάν, αλλά σίγουρα η γκαλερί θα ήταν ακόμα εκεί, αν εκείνος δεν είχε διαμορφώσει την κατάσταση όπως είναι τώρα. Κάτι από τα όσα κάναμε θα βρισκόταν ακόμα εκεί. Και το κοινό της γκαλερί θα βρισκόταν και τώρα στην πόλη. Αλλά ας το πω ευθέως, γιατί είναι πολύ βασικό: το κοινό μας έφυγε από την Πόλη. Έχει φύγει πολύς κόσμος από την Τουρκία και είναι πολλοί αυτοί που ακόμη φεύγουν, αν μπορούν. Σίγουρα αυτό έχει επιφέρει τεράστια πολιτισμική αλλαγή. Η δική μου θέση εκεί ήταν ταυτοχρόνως προνομιακή και επισφαλής. Σήμερα είναι όλα πια ελεγχόμενα όσον αφορά τα θέματα του πολιτισμού. Μπορεί να ακούγονται αστεία όσα είπα για τις αντικατασκοπικές τους τακτικές, αλλά τότε ο έλεγχος δεν είχε σχέση με αυτό που συμβαίνει τώρα. Υπάρχουν άνθρωποι που έχουν φυλακιστεί χωρίς να έχουν κάνει τίποτα και μεταξύ αυτών υπάρχουν ορισμένοι που βρίσκονταν στον ουσιαστικό πυρήνα του πολιτιστικού χώρου ολόκληρης της χώρας. Εγώ δεν έφυγα επειδή ένιωσα αδικημένη ή προδομένη, αλλά επειδή αισθανόμουν ότι άλλαξαν οι προτεραιότητές του τόπου. Αν παρέμενα εκεί, θα έπρεπε να περιοριστώ σε κάποιο φιλανθρωπικό έργο ή να χρηματοδοτούμαι από ιδρύματα. Κι αυτό δεν με ενδιέφερε. Εξάλλου, ήδη από το 2014 είχα ανοίξει την γκαλερί στο Λονδίνο. Αυτό συνέβη στο γενικότερο πλαίσιο αναζήτησης διεξόδων, γιατί τα περιστατικά στην πλατεία Γκεζί φανέρωναν καθαρά τα μελλούμενα. Είχαμε μια έκθεση τότε, που στην πραγματικότητα δεν την είδε κανείς, παρά το ότι είχαμε πάρα πολύ κόσμο στην γκαλερί. Όμως ο κόσμος ερχόταν σε μας για να έχει, ας πούμε, WiFi να ποστάρει, ή για να πιει νερό, ή για να κρυφτεί, ή για να χρησιμοποιήσει την τουαλέτα. Κάτω από τέτοιες συνθήκες θα έπρεπε να μετακομίσω την γκαλερί σε προάστιο ή να κάνω αυτό που έκανα, δηλαδή να την κλείσω και να πάω αλλού. Δεν δουλεύω. Το να έχω γκαλερί τέχνης δεν είναι επάγγελμα για μένα. Οπότε και δεν μπορώ να περιγράψω ως δουλειά αυτό που κάνω. Θα μπορούσα να περιγράψω κάποιο άλλο επάγγελμα. Ας πούμε, το να οδηγείς ταξί. Θα μου άρεσε πολύ να είμαι οδηγός ταξί. Βέβαια, δεν έχω προσπαθήσει ποτέ να γίνω, αλλά μου αρέσει πολύ να οδηγώ και μου αρέσει, όταν οδηγώ, να μιλάω. Θα γινόμουν από αυτούς τους ενοχλητικούς ταξιτζήδες που μιλάνε στους επιβάτες τους συνέχεια».

Διαβάστε ολόκληρη τη συνέντευξη στο lifo.gr.

Δεν δουλεύω. Το να έχω γκαλερί τέχνης δεν είναι επάγγελμα για μένα. Οπότε και δεν μπορώ να περιγράψω ως δουλειά αυτό που κάνω. Θα μπορούσα να περιγράψω κάποιο άλλο επάγγελμα. Ας πούμε, το να οδηγείς ταξί.

α π ό τον δ ημήτρη πολι τά κη

Το 1959, κατά την εμφάνισή της σε τηλεοπτικό πάνελ, όπου συμμετείχαν επίσης ο Τρούμαν Καπότε και ο Νόρμαν Μέιλερ, ρωτήθηκε τι την ενοχλούσε περισσότερο στην Αμερική: «Η αδικία, η μισαλλοδοξία, η ηλιθιότητα και ο [φυλετικός] διαχωρισμός – κυρίως αυτός».

SHORTCUT

ΤΕΤΡΑΓΩΝΑ

Η Ντόροθι Πάρκερ δεν ήταν μόνο ατάκες, ευφυολογήματα και Martini

Η ρητορική του Ερντογάν και το τουρκικό εθνικό αφήγημα Ελληνοτουρκικά: Τι απήχηση έχει η όξυνση της έντασης της Άγκυρας;

Γ

Ένας από τους πολλούς καημούς που τη συνόδεψαν μέχρι το πικρό και μοναχικό της τέλος –χθες συμπληρώθηκαν πενήντα πέντε χρόνια από τον θάνατό της– ήταν ότι το κοινό έμοιαζε να αγνοεί τις έντονες πολιτικές της ευαισθησίες, που μόνο λόγια δεν ήταν.

Π

άντα υπάρχει η αφορμή στους περίεργους και χαλεπούς καιρούς μας, αλλά ειδικά κατά την περίοδο της πανδημίας ήταν σαν να αντηχεί παντού μια από τις πιο διάσημες φράσεις της Ντόροθι Πάρκερ: «Τι φρέσκια κόλαση είναι πάλι τούτη;». Επιφανής κριτικός, δραματουργός, ποιήτρια, σεναριογράφος, διηγηματογράφος, δοκιμιογράφος και προπομπός της Νέας Δημοσιογραφίας, ήταν γραφτό να μείνει στην ιστορία –και στη συνείδηση των πολλών– ως σουρωμένη μηχανή παραγωγής διάσημων αποφθεγμάτων (κάποια από τα οποία δεν είχε πει ποτέ) που προέρχονταν από τις νυχτερινές κατανύξεις της περιβόητης «στρογγυλής τραπέζης» στο μπαρ του ξενοδοχείου Algonquin στο Μανχάταν. Κι ένας από τους πολλούς καημούς που τη συνόδεψαν μέχρι το πικρό και μοναχικό της τέλος –χθες συμπληρώθηκαν πενήντα πέντε χρόνια από τον θάνατό της– ήταν το γεγονός ότι είχε συνδεθεί κυρίως με όξινα ευφυολογήματα, γλαφυρές επικλήσεις στη ματαιότητα και ωκεανούς Martini, και καθόλου σχεδόν με τις πολιτικές της ευαισθησίες, που ποτέ δεν έμειναν μόνο στα λόγια. Ήταν 33 χρονών και ήδη διάσημη από την αρθρογραφία της στο «Vanity Fair» και το «New Yorker», όταν συμμετείχε στη συγκέντρωση διαμαρτυρίας που έγινε το 1927 στη Βοστόνη ενάντια στη θανατική καταδίκη των Σάκο και Βαντσέτι, όπου συνελήφθη και κρατήθηκε. Μια δεκαετία αργότερα, θα επισκεπτόταν τη Βαλένθια στην κορύφωση του Ισπανικού Εμφυλίου, ενώ οι απόψεις και ο ακτιβισμός της θα την τοποθετούσαν μετά τον πόλεμο ψηλά στη λίστα υπόπτων για «αντιαμερικανική δραστηριότητα» του FBI. Το 1951 μπήκε και στη μαύρη λίστα της επιτροπής Μακάρθι, με συνέπεια να μην μπορεί να ξαναδουλέψει στο Χόλιγουντ. Είχε προλάβει να δώσει μια ένθερμη ομιλία στη Νέα Υόρκη υπέρ όλων εκείνων που είχαν αρνηθεί να συνεργαστούν με την επιτροπή, λέγοντας «για όνομα του Θεού, παιδιά μου, ο φασισμός δεν έρχεται – είναι ήδη εδώ». Μερικά χρόνια αργότερα, το 1959, κατά την εμφάνισή της σε τηλεοπτικό πάνελ, όπου συμμετείχαν επίσης ο Τρούμαν Καπότε και ο Νόρμαν Μέιλερ, ρωτήθηκε τι την ενοχλούσε περισσότερο στην Αμερική: «Η αδικία, η μισαλλοδοξία, η ηλιθιότητα και ο [φυλετικός] διαχωρισμός – κυρίως αυτός», ήταν η απάντηση. Κατά συνέπεια, δεν ήταν και τόσο αναπάντεχη (παρότι είχαν ανασηκωθεί πολλά φρύδια τότε) η απόφαση που είχε πάρει δύο χρόνια πριν από τον θάνατό της το 1967 να δωρίσει τα πάντα στον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, ο οποίος όμως δολοφονήθηκε μερικούς μήνες μετά, με αποτέλεσμα το κληροδότημά της να περάσει (όπως η ίδια είχε ζητήσει να γίνει σε περίπτωση θανάτου του Μ.Λ.Κ.) στην ιστορική «Εθνική Ένωση για την Πρόοδο των Εγχρώμων», γνωστή ως NAACP. Η περιουσία που είχε απομείνει μετά την εξόφληση των χρεών της ήταν πενιχρή μάλλον (γύρω στις είκοσι χιλιάδες δολάρια), τα δικαιώματα όμως του έργου της (τα οποία διαχειρίζεται μέχρι σήμερα ο συγκεκριμένος οργανισμός) πολύτιμα. Για ποικίλους λόγους (γραφειοκρατικούς κυρίως) οι στάχτες της παρέμειναν για πάνω από μια εικοσαετία ξεχασμένες σ’ ένα συρτάρι, μέχρι το 1988 που αναγέρθηκε μια επιτύμβια πλάκα προς τιμήν της σ’ έναν μικρό κήπο πίσω από τα κεντρικά γραφεία της NAACP στη Βαλτιμόρη, και τοποθετήθηκαν εκεί. Θα περνούσαν άλλα είκοσι δύο χρόνια μέχρι να μεταφερθεί η τέφρα στην οριστική της κατοικία, που δεν θα μπορούσε να είναι εκτός Νέας Υόρκης. Η σεμνή τελετή της μεταφοράς της «Ντόροθι Πάρκερ» στο κοιμητήριο Woodlawn στο Μπρονξ (κοντά στους τάφους της οικογένειάς της) έλαβε χώρα τον Αύγουστο του 2020 εν μέσω πανδημίας, όπως και τα αποκαλυπτήρια της ταφόπλακας με το όνομά της έναν χρόνο μετά, στις 22 Αυγούστου 2021, ανήμερα των γενεθλίων της. Κάτω από το όνομά της και τις ημερομηνίες είναι χαραγμένη η τελευταία στροφή από το ποίημα της του 1925 «Επιτάφιος για μια αγαπημένη κυρία»: Αφήστε για ‘κείνη ένα νεαρό κόκκινο ρόδο, τραβήξτε το δρόμο σας και κρατήστε τον οίκτο σας· είναι ευτυχισμένη, γιατί ξέρει ότι η σκόνη της είναι όμορφη.

απ ό τ ο ν ευ τ ύ χ η βαρδουλ άκ η

Σύμφωνα με την κυρίαρχη τουρκική αντίληψη, η Ελλάδα είναι «το χαϊδεμένο παιδί της Δύσης». Είτε λόγω ιστορικής-πολιτιστικής εγγύτητας είτε λόγω συμφερόντων, οι «ξένοι» πάντα ευνοούσαν την Ελλάδα έναντι της Τουρκίας.

ια να καταλάβεις τον «απέναντί» σου πρέπει να μάθεις την ιστορία του. Το εθνικό αφήγημά του. Να προσπαθήσεις να σκεφτείς όπως εκείνος. Συνεπώς, για να γίνει πιο κατανοητή η ρητορική του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, πρέπει να εξεταστεί υπό το πρίσμα της επετειακής συγκυρίας, της επερχόμενης συμπλήρωσης των εκατό ετών από την ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας και της επίσημης τουρκικής αφήγησης για εκείνη την ιστορική περίοδο. Όσο κι αν η αναμόχλευση εκείνης της περίοδου είναι για εμάς τους Έλληνες επώδυνη, καθώς συμπίπτει με τη Μικρασιατική Καταστροφή και τα δεινά που επέφερε, η ψύχραιμη επισκόπησή της είναι αναγκαία και για λόγους ιστορικής εντιμότητας αλλά και για να κατανοήσουμε την ψυχοσύνθεση της γειτονικής χώρας. Για τους Τούρκους το καταστροφικό για εμάς 1922 ήταν μια μεγάλη εθνική νίκη. Όχι μόνο εναντίον των Ελλήνων –και είναι σημαντικό αυτό– αλλά και εναντίον όλων των μεγάλων δυνάμεων της εποχής που επιδίωξαν τον διαμελισμό της ηττημένης στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ήταν δε μία νίκη που κατ’ αυτούς πέτυχαν «μόνοι εναντίον όλων». Αν αυτό το «μόνοι εναντίον όλων» στη ρητορική Ερντογάν θυμίζει κάτι, είναι ακριβώς επειδή η τουρκική εθνική αφήγηση υποστηρίζει ότι οι όποιες αλλαγές στις συμμαχίες προέκυψαν στην πορεία (με τους Γάλλους, τους Ιταλούς και κυρίως τους Σοβιετικούς) ήταν αποτέλεσμα της ισχυροποίησης και εδραίωσης του κινήματος του Κεμάλ Ατατούρκ. Όταν, λοιπόν, ο Ερντογάν σήμερα καταφέρεται συλλήβδην εναντίον της Δύσης, επικαλείται ουσιαστικά το εθνικό αφήγημα του λαού του στη φορτισμένη ιστορική συγκυρία των εκατό ετών από τη νίκη τους το 1922 και την ίδρυση της τουρκικής δημοκρατίας έναν χρόνο αργότερα. Ιδιαίτερη σημασία έχει επίσης το πώς η Τουρκία βλέπει την Ελλάδα. Σύμφωνα με την κυρίαρχη τουρκική αντίληψη, η Ελλάδα είναι «το χαϊδεμένο παιδί της Δύσης». Είτε λόγω ιστορικής-πολιτιστικής εγγύτητας είτε λόγω συμφερόντων, οι «ξένοι» πάντα ευνοούσαν την Ελλάδα έναντι της Τουρκίας. Όταν είχαν σχεδόν καταπνίξει την Επανάσταση του 1821, η παρέμβαση των ξένων έσωσε τους Έλληνες και δημιούργησε το ανεξάρτητο ελληνικό κράτος, γεγονός που οδήγησε στη συνέχεια στο ξήλωμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Μετά τον ατυχή για την Ελλάδα πόλεμο του 1897, η παρέμβαση των ξένων την έσωσε από μία ακόμα πιο ατιμωτική εξέλιξη. Κυρίως, μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και την ήττα της Τουρκίας που μετείχε στη συμμαχία των κεντροευρωπαϊκών δυνάμεων, η Ελλάδα ήταν η εκλεκτή της Αντάντ, η οποία χρησιμοποιήθηκε (κυρίως από την Αγγλία) ως μοχλός επιβολής της Συνθήκης των Σεβρών που προέβλεπε τον εδαφικό διαμελισμό της Τουρκίας. Και στη συνέχεια όμως, σύμφωνα πάντα με τους Τούρκους, η Δύση ευνοούσε σταθερά την Ελλάδα. Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο της έδωσαν τα Δωδεκάνησα. Αναγνωρίζουν την Κυπριακή Δημοκρατία, αλλά όχι τα Κατεχόμενα, παρά τις ελληνικές ευθύνες για την κατάσταση στο νησί. Τη δέχτηκαν ξανά πίσω στο ΝΑΤΟ, μετά την αποχώρηση από το στρατιωτικό του σκέλος το 1974. Για τους Τούρκους η «κακομαθημένη» Ελλάδα αξιοποιεί την ένταξή της στους δυτικοευρωπαϊκούς θεσμούς και την εύνοια των Αμερικανών, κρύβεται από πίσω τους και μηχανεύεται διάφορα σε βάρος της Τουρκίας, αμφισβητώντας την πρωτοκαθεδρία της στην περιοχή. Σε αντίθεση με την «περήφανη» Τουρκία, η οποία αντλεί δύναμη μόνο από το μέγεθος, την ισχύ της, την ιστορική παράδοση αντίστασης και ανεξαρτησίας της απέναντι στις μεγάλες δυνάμεις. Ακόμα και οι πρόσφατες στρατηγικές συμφωνίες της Ελλάδας με τις ΗΠΑ ή τη Γαλλία προσεγγίζονται συχνά από την Τουρκία ως ένα ιστορικό déjà vu με ευθείς αναφορές στον δικό της πόλεμο της ανεξαρτησίας. Μπορεί να αποδώσει αυτή η ρητορική; Στο εσωτερικό της Τουρκίας κανείς δεν μπορεί να το αποκλείσει. Ο Ερντογάν, εξάλλου, δεν έχει πολλά να δοκιμάσει. Μετά από είκοσι χρόνια διακυβέρνησης, με την τουρκική κοινωνία βαθιά διχασμένη, με τον ίδιο να νιώθει ότι αν χάσει δεν θα ηττηθεί απλώς αλλά θα κινδυνεύσει πολλαπλώς, με την οικονομία σε κρίσιμη κατάσταση και πληθωρισμό 75%, με πολλές γεωπολιτικές επιλογές να μην έχουν αποδώσει, το να επενδύσει σε εθνικά φορτισμένες ιστορικές αναγωγές μοιάζει με εύκολη στρατηγική επιλογή. Στο εξωτερικό, όμως, η ρητορική του Ερντογάν είναι λιγότερο πειστική. Το να αναδεικνύει ο Ερντογάν την ταύτιση της Ελλάδας με τη Δύση, την ώρα που ο ίδιος επιδίδεται σε παζάρια και παιχνίδια τακτικής, καλό κάνει στη Ελλάδα, όχι κακό. Κυρίως, όμως, η σημερινή Ελλάδα δεν επιτίθεται, δεν λειτουργεί αναθεωρητικά και αυτό το ξέρουν όλοι. Προστατεύει την κυριαρχία και τα κυριαρχικά της δικαιώματα. Δεν προσπαθεί να επιβάλει μια «εύθραυστη όπως οι πορσελάνες της» συνθήκη, όπως εκείνη των Σεβρών, αλλά βασίζει τη στρατηγική της στο διεθνές δίκαιο. Και όλα αυτά σε μια μια περίοδο αυξημένης αστάθειας λόγω του πολέμου στην Ουκρανία. Εξού και παρά την πολύ μεγάλη στρατηγική αξία της Τουρκίας, η συγκεκριμένη ρητορική της, στην παρούσα φάση τουλάχιστον, δεν έχει στο εξωτερικό την απήχηση που θα προσδοκούσε, σε αντίθεση με την Ελλάδα, που τα τελευταία χρόνια μοιάζει σαφώς ισχυροποιημένη. Το πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα τους επόμενους μήνες δεν το ξέρει κανείς. Η λογική λέει ότι κανέναν δεν συμφέρει η ένταση να καταστεί ανεξέλεγκτη. Τα εθνικιστικά πάθη όμως εύκολα φουντώνουν, αλλά δύσκολα εκτονώνονται. Πολλώ δε μάλλον όταν πατάνε στους ιδρυτικούς εθνικούς μύθους που περνάνε στη συλλογική συνείδηση κάθε λαού, όπως συμβαίνει με τη σημερινή τουρκική ρητορική. Κι αυτό αυτονόητα καθιστά τη στρατιωτική ενίσχυση και τις στρατηγικές συμμαχίες μονόδρομο για την Ελλάδα.

9.6.22 – lifo

15

THE ELLINIKON EXPERIEN

Φωτογραφίες: Πάρις Ταβιτιάν

ΑΝΑΚΆΛΥΨΕ ΣΉΜΕΡΑ ΤΟΝ ΚΌ

Επισκεφθήκαμε και φωτογραφίσαμε το The Ellinikon Experience Centre και μέσα από μια πρωτόγνωρη εμπειρία ανακαλύψαμε πώς η Lamda Development αναπτύσσει το πιο φιλόδοξο και αειφόρο έργο αστικής ανάπλασης στην Ελλάδα.

Aπό τον Γιώργο Ψωμιάδη

Κατεβαίνοντας από τη λεωφόρο Βουλιαγμένης, πλησιάζοντας το The Ellinikon Experience Park, νιώθεις από την πρώτη στιγμή ότι πρόκειται να επισκεφθείς κάτι ξεχωριστό. Ένα δείγμα της φιλοσοφίας για την ανάπτυξη του Ελληνικού έχει ήδη αρχίσει να αποκαλύπτεται εδώ, σε αυτό το νέο αστικό πάρκο, σε έναν χώρο με το δικό του παρελθόν, στην τοποθεσία του ιστορικού αεροδρομίου, όπου σήμερα οι επισκέπτες αγκαλιάζουν καθημερινά έναν καινούργιο κόσμο. Κάνοντας μια βόλτα γύρω από τα τρία ιστορικά Υπόστεγα της Πολεμικής Αεροπορίας, ξεναγείσαι σε έναν χώρο γεμάτο ζωή: στους πλούσιους κήπους, τις ξύλινες κατασκευές της παιδικής χαράς, τα σύγχρονα όργανα γυμναστικής και το διαδραστικό συντριβάνι, γεμάτο χρώματα και μουσική, μέχρι και τα μονοπάτια που δίνουν την ευκαιρία σε όποιον θέλει να απολαύσει μια υπαίθρια βόλτα. Το πάρκο, με περισσότερα από 700 δέντρα και 80.000 φυτά, αποτελεί το πρώτο κομμάτι ενός εγχειρήματος, που όμοιό του δεν έχουμε ξαναδεί. Και οι χιλιάδες επισκέπτες που περνούν κάθε μέρα δωρεάν από αυτό αξιοποιούν στο έπακρο τις δυνατότητες που προσφέρει. Πρόκειται για μία νέα πράσινη όαση της Αθήνας που συνεχώς εξελίσσεται και με κάθε σου επίσκεψη ανακαλύπτεις και κάτι καινούριο. Στο εσωτερικό του πάρκου, σε ένα από τα υπόστεγα της Πολεμικής Αεροπορίας, τα οποία έχουν χαρακτηριστεί ως νεότερα μνημεία, μπορείς να βιώσεις την απόλυτη διαδραστική εμπειρία οικολογίας, αρχιτεκτονικής και καινοτομίας. Ο λόγος για το The Ellinikon Experience Centre, το μεγαλύτερο και πιο τεχνολογικά προηγμένο κέντρο επισκεπτών αστικής ανάπτυξης στον κόσμο. Μια πρώτη ματιά στο εσωτερικό του κέντρου σε οδηγεί αυτόματα σε μια συνειδητοποίηση: στην αθηναϊκή Ριβιέρα, βήμα-βήμα, ζωντανεύει ένας θαυμαστός κόσμος. Η απόλυτη έξυπνη και πράσινη πόλη του Ελληνικού. Μια πόλη που μέρα με τη μέρα γίνεται πραγματικότητα.

16 lifo – 9.6.22

ENCE CENTRE

ΌΣΜΟ ΤΟΥ ΑΎΡΙΟ

ΜΙΑ ΠΑΛΈΤΑ ΜΕ ΤΑ ΧΡΏΜΑΤΑ ΤΟΥ ΜΈΛΛΟΝΤΟΣ Το πρώτο πράγμα που αντικρίζει κανείς μπαίνοντας στις εγκαταστάσεις του The Ellinikon Experience Centre, αφού πάρει το boarding pass του από τη γραμματεία με το εντυπωσιακό design, είναι μια ψηφιακή διαδραστική μακέτα που προκαλεί δέος. Η μορφή ενός κόσμου «λαξευμένου» σε κλίμακα 1/625 απλώνεται επιβλητική στη μεγαλύτερη μακέτα που έχει δημιουργηθεί ποτέ στην Ελλάδα, με εμβαδό 45 τ.μ. Το πράσινο κυριαρχεί σε μια τεράστια έκταση, αφού το πάρκο του Ελληνικού θα αποτελέσει το μεγαλύτερο παράκτιο πάρκο της Ευρώπης, ενώ, βλέποντάς το στη μακέτα, μπορείς να το συγκρίνεις με τα υπόλοιπα πάρκα του κόσμου. Το Πάρκο του Ελληνικού θα είναι μεγαλύτερο από το Hyde Park του Λονδίνου και 14 φορές μεγαλύτερο από τον Εθνικό Κήπο. Κατά μήκος του απλώνεται το Παράκτιο Μέτωπο, μια έκταση που περιβάλλεται από επιβλητικά κτίρια και κομψές κατασκευές, και τη διασχίζουν ποδηλατόδρομοι 50 χλμ. Γύρω απ’ τη μακέτα μια προβολή μάς ξεναγεί στο ένδοξο παρελθόν του αεροδρομίου. Με δικές σου κινήσεις μπορείς να αλλάξεις ξανά και ξανά τη μορφή του κόσμου που ξεδιπλώνεται τρισδιάστατα. Έτσι, το ταξίδι στο μέλλον αρχίζει.

9.6.22 – lifo

17

ΜΙΑ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΉ ΒΌΛΤΑ ΣΤΟΝ ΑΠΌΛΥΤΟ ΠΡΆΣΙΝΟ ΠΝΕΎΜΟΝΑ Το The Ellinikon Experience Centre σε προσκαλεί να γίνεις μέρος του μεγαλύτερου παράκτιου πάρκου της Ευρώπης, έκτασης 2.000.000 τ.μ. κάνοντας μία βόλτα με ένα διαδραστικό ποδήλατο. Τα τοπόσημα του πάρκου που θα ξεχωρίζουν, η Ολυμπιακή Πλατεία, η Περιοχή Αθλητισμού και η Εκθεσιακή Ζώνη, δίνουν μια γεύση από τα σημεία στα οποία θα στεγάζονται τα πολιτιστικά δρώμενα της περιοχής. Δίπλα υπάρχει μια μικρή προσομοίωση του πάρκου όπως θα είναι το βράδυ. Μέσα στον ειδικά διαμορφωμένο χώρο, κάτω από έναν θόλο, ακούγονται όλοι οι ήχοι της νύχτας. Μπορείς επίσης να πατήσεις στο έδαφος του πάρκου και να ανακαλύψεις τα πάντα για τη χλωρίδα του. Tην ίδια στιγμή, πάνω στο boarding pass, τα projection spots δημιουργούν ένα tablet στα χέρια σου. Τι κάνει όμως ιδιαίτερα ξεχωριστό τον «ζωντανό» αυτό οργανισμό; Το μοντέλο βιωσιμότητας που εξασφαλίζει μια πρότυπη κάλυψη για την άρδευση και ηλεκτροδότησή του, αντισταθμίζοντας απόλυτα το ανθρακικό αποτύπωμα που αφήνει ο κύκλος ζωής του. Το πρώτο βήμα στο μέλλον του Ελληνικού πατάει στην πιο απλή και πρωταρχική σύνδεση, αυτή του ανθρώπου με τη φύση. Και ο σεβασμός σε αυτήν δείχνει ξεκάθαρα πως για την επένδυση είναι προτεραιότητα.

Η ΤΕΧΝΟΛΟΓΊΑ ΠΟΥ ΠΡΟΣΦΈΡΕΙ ΜΙΑ ΞΕΧΩΡΙΣΤΉ ΕΜΠΕΙΡΊΑ Μετά από έναν εντυπωσιακό θόλο με πολλά διαφορετικά επίπεδα ακολουθεί ένα σκοτεινό δωμάτιο με 3D γραφήματα. Τι καθιστά το Έργο του Ελληνικού πρότυπο καινοτομίας; Η απάντηση βρίσκεται στην επόμενη ενότητα της περιήγησης. Ένα πρότυπο αστικής ανάπτυξης αξιοποιεί την τεχνολογία με σκοπό τη βελτίωση της καθημερινότητας των ανθρώπων. Αυτός άλλωστε είναι και ο σκοπός της. Μέσα στον χώρο τα συστήματα καινοτομίας ξεχωρίζουν. Μπορείς να «αγγίξεις» τα πολυδιάστατα σχήματα και να παίξεις με τις όψεις τους. Αξιοποιώντας μάλιστα το boarding pass, το όνομά σου μπορεί να ταξιδέψει στα γαλαξιακά χρώματα προκειμένου να γίνεις κομμάτι του έργου. Ένας άρτιος τεχνολογικά κόσμος αρχίζει να διαμορφώνεται μέσα από το συγκοινωνιακό δίκτυο που θα συνδέει το Ελληνικό απ’ άκρη σ’ άκρη σε 15 λεπτά, την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική των κτιρίων με βιοκλιματικές προδιαγραφές και το έξυπνο σύστημα παρακολούθησης των ρεμάτων για την προστασία από πλημμύρες. Η τεχνολογία του αύριο μοιάζει να εφαρμόζεται σήμερα.

Το

EXPERIENCE CENTRE είναι ανοιχτό καθημερινά

από τις 11:00 μέχρι τις 22:00. Η είσοδος είναι δωρεάν, και απαιτείται προκράτηση θέσης. Για περισσότερες πληροφορίες: www.experiencecentre.theellinikon.com.gr

18 lifo – 9.6.22

ΠΏΣ ΕΊΝΑΙ ΝΑ ΖΕΙΣ ΈΞΥΠΝΑ; Έναν άνετο και σύγχρονο τρόπος ζωής, αυτό προσφέρει το σπίτι του μέλλοντος. Και στο The Ellinikon Experience Centre βιώνεις το πώς είναι να ζεις μέσα σε αυτό. Η θέα από ένα διαμπερές διαμέρισμα απλώνεται σε δύο τεράστιες οθόνες, με το βουνό και τη θάλασσα να προβάλλονται πίσω από χρώματα που εναλλάσσονται καθώς το φως της μέρας υποχωρεί. Και ενώ απολαμβάνεις το θέαμα, οι «έξυπνες» λειτουργίες συγκεντρώνονται σε μία μόνο εφαρμογή. Στο έξυπνο σπίτι όλα περνούν από μια κίνηση του χεριού σου. Ο υπολογισμός της θερμοκρασίας και του χρόνου μετακίνησης, η πρόβλεψη διαθέσιμου χώρου στάθμευσης, το ημερολόγιο δραστηριοτήτων, ο αριθμός των διαθέσιμων τροφίμων στην οθόνη του ψυγείου, τα πάντα είναι οργανωμένα έτσι ώστε να εξυπηρετούν τον άνθρωπο σε όλα τα επίπεδα. Οι στιγμές στο σπίτι του μέλλοντος περνούν πιο γρήγορα απ’ ό,τι φαντάζεσαι και ενώ δεν θέλεις να εγκαταλείψεις τη θέα, η απόλυτη εμπειρία του κέντρου δεν έχει εμφανιστεί ακόμα.

ΜΙΑ ΞΕΧΩΡΙΣΤΉ ΘΑΛΆΣΣΙΑ ΠΛΟΉΓΗΣΗ To highlight της περιήγησης στον κόσμο του μέλλοντος έχει χρώμα γαλάζιο και την αύρα της θάλασσας. Μπαίνοντας στη βάρκα, νιώθεις ότι το νερό που υπάρχει γύρω δημιουργεί παφλασμούς, ο αέρας σε χτυπά στο πρόσωπο, η μυρωδιά της παραλίας σε ταξιδεύει στη Ριβιέρα του Ελληνικού. Αυτή είναι η ατμόσφαιρα που δημιουργείται. Ένας μικρός παράδεισος ζωντανεύει. Θέλεις να αγγίξεις την άμμο, να βρέξεις το χέρι σου, να είσαι ένας από αυτούς που θα κολυμπήσουν και θα διασκεδάσουν στην ακτογραμμή. Παράλληλα, με τη βοήθεια προηγμένων εφαρμογών εικονικής και επαυξημένης πραγματικότητας, μπορείς να δεις τη Riviera Galleria, τον σχεδιασμό της οποίας υπογράφει η διεθνούς φήμης αρχιτεκτονική εταιρεία Kengo Kuma & Associates, τον Riviera Tower, που έχει σχεδιαστεί από τους Foster + Partners – ένα από τα πιο αναγνωρισμένα και καινοτόμα αρχιτεκτονικά γραφεία στον κόσμο και πολλά άλλα τοπόσημα που κοσμούν την ακτογραμμή

του The Ellinikon. Αυτό το ταξίδι γίνεται η πιο ρεαλιστική εμπειρία και μετατρέπεται σε μια μοναδική αναπαράσταση.

DREAM OF A BETTER TOMORROW Τα βήματα προς το μέλλον γίνονται με σεβασμό στο παρελθόν που μας υπενθυμίζει η μικρογραφία ενός αριστουργήματος, η μακέτα του κεντρικού κτιρίου του Ανατολικού Αερολιμένα του Ελληνικού, έργο του διάσημου Φινλανδού αρχιτέκτονα Eero Saarinen. Ένα αληθινό μνημείο της νεότερης και σύγχρονης αρχιτεκτονικής κληρονομιάς που μπορείς να θαυμάσεις στον χώρο του The Ellinikon Experience Centre.

4.800 τ.μ., πέντε θεματικές ζώνες, ένας κόσμος γεμάτος εκπλήξεις από το μέλλον. Κλείνοντας την εξερεύνηση στο The Ellinikon Experience Centre, έχεις αποκομίσει πολλά: τον τρόπο να ζεις συνδυάζοντας τις σύγχρονες ανάγκες με την καινοτομία, σεβόμενος παράλληλα τη φύση· την όψη ενός τρισδιάστατου κόσμου· την αίσθηση ενός «metaverse» που βλέπεις να γίνεται πραγματικότητα. Εκεί, στη μέση της διαδρομής, μπορείς να δεις στην είσοδο της ζώνης «Living the Future» τη φωτεινή επιγραφή: «I dream of a better tomorrow». Φιλικό, συναρπαστικό και γεμάτο εκπλήξεις. Το αύριο εμφανίζεται σήμερα. Και μπορείς πλέον να κάνεις κάτι παραπάνω από το να το οραματιστείς. Μπορείς να το ζήσεις.

ΤΟ THE ELLINIKON EXPERIENCE CENTRE ίναι το μεγαλύτερο και πιο Ε προηγμένο τεχνολογικά Κέντρο Επισκεπτών Αστικής Ανάπτυξης στον κόσμο. ιαθέτει πέντε θεματικές ζώνες: Δ Living a New Era, Living in Nature, Living the Future, Living Smart, Living by the Sea. κτείνεται σε μία έκταση 4.800 τ.μ. Ε και ολοκληρώθηκε σε 12 μήνες. ιαθέτει περισσότερα από Δ 22 βιωματικά εκθέματα. μακέτα του έργου του Ελληνικού Η έχει έκταση 45 τ.μ. και αποτελείται από περισσότερα από 25.000 κομμάτια. Φιλοξενείται σε ένα από τα τρία ιστορικά υπόστεγα της Πολεμικής Αεροπορίας, τα οποία έχουν χαρακτηριστεί ως Νεότερα Μνημεία από το υπουργείο Πολιτισμού. Βρίσκεται εντός του Experience Park.

9.6.22 – lifo

19

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ

ΤΑ ΠΡΙΟΝΊΣΑΤΕ,

ΤΑ ΣΠΆΣΑΤΕ,

ΤΑ ΛΕΗΛΑΤΉΣΑΤΕ 20 lifo – 9.6.22

βόρεια ζωφόρος, λίθος xlvii.

...

O ΓΕΝΙΚΟΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΤΟΥ ΜΟΥΣΕΊΟΥ ΑΚΡΌΠΟΛΗΣ ΝΙΚΟΣ ΣΤΑΜΠΟΛΙΔΗΣ ΑΠΑΝΤΑ ΣΤΙΣ ΑΝΙΣΤΟΡΗΤΕΣ ΑΙΤΙΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΒΡΕΤΑΝΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΓΙΑ ΤΑ ΚΛΕΜΜΕΝΑ ΓΛΥΠΤΑ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ. ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΗΝ ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ 9.6.22 – lifo

21

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ

2

1

Ο

ι ουρές έξω από το Μουσείο Ακρόπολης θυμίζουν την εποχή πριν τον κορωνοϊό, ο γενικός διευθυντής κοιτάζει τον κόσμο που απολαμβάνει την επίσκεψή του, ενώ την ίδια ώρα οι αρχαιολόγοι κάνουν ξεναγήσεις στο πλαίσιο της δράσης «Κρυφές ιστορίες διασποράς» σχετικά με τις περιπέτειες των θραυσμάτων και άλλων αρχαιοτήτων της Ακρόπολης που σήμερα είναι διασκορπισμένες σε διάφορα ευρωπαϊκά μουσεία. Ο Νίκος Σταμπολίδης με υποδέχεται και αμέσως με οδηγεί στον τρίτο όροφο, όπου έχει γίνει πλέον η οριστική επανένωση του περίφημου θραύσματος Fagan από το Μουσείο A. Salinas του Παλέρμο. Το κομμάτι απεικονίζει τα κάτω άκρα της θεάς Αρτέμιδας, η οποία ατενίζει την πομπή των Παναθηναίων που προσέρχεται στον μεγάλο ναό και βρίσκεται στην ανατολική ζωφόρο του Παρθενώνα, στο Μουσείο της Ακρόπολης. Η οριστική αυτή πρώτη επανένωση έρχεται λίγες ημέρες μετά τις εμπρηστικές δηλώσεις του Τζόναθαν Ουίλιαμς, αναπληρωτή διευθυντή του Βρετανικού Μουσείου, κατά τη συνεδρίαση της Διακυβερνητικής Επιτροπής της UNESCO, ότι τα περισσότερα από τα αγάλματα που αφαιρέθηκαν από τον λόρδο Έλγιν βρέθηκαν «στα χαλάσματα» γύρω από το μνημείο και ότι η επιθυμία της Ελλάδας να δει τον Παρθενώνα ολοκληρωμένο είναι αδύνατο να πραγματοποιηθεί, καθώς μεγάλο μέρος του είχε καταστραφεί πολύ πριν φτάσει ο Έλγιν στην Ελλάδα, που δημιούργησαν μεγάλη ένταση μεταξύ της ελληνικής και της βρετανικής πλευράς. Στη συνάντησή μας του ζητώ να ανατρέξουμε στην ιστορία των καταστροφών και να μιλήσουμε για όλα τα επιχειρήματα των Βρετανών και πώς αυτά ανατρέπονται.

22 lifo – 9.6.22

— Οι Βρετανοί γνωρίζουν τον τρόπο που αποσπάστηκαν και βανδαλίστηκαν τα γλυπτά. Και ο κύριος Ουίλιαμς το γνωρίζει, έτσι δεν είναι; Μη νομίζετε ότι δεν γνωρίζουν πως έχουμε δίκιο. Γι’ αυτό βρίσκονται πολλές φορές σε πολύ δύσκολη θέση, διότι, όταν στριμώχνεις κάποιον και πια δεν έχει άλλα επιχειρήματα, ανασύρει παλιά, που έχουν καταρριφθεί. Είμαι ένας άνθρωπος που του αρέσει να βάζει τον εαυτό του στη θέση του άλλου, σκέφτομαι ότι ίσως ο Ουίλιαμς πιέζεται, συνεπώς δεν θα μπορούσε να πράξει διαφορετικά.

— Θέλετε να μου πείτε ότι ο Ουίλιαμς έχει έρθει σε πολύ δύσκολη θέση. Φυσικά, γι’ αυτό και χρησιμοποίησε ένα επιχείρημα που καταρρίπτεται άρδην, ότι δηλαδή δεν ήταν όλα τα γλυπτά στον ναό και τα γκρέμισε ο Έλγιν, αλλά υπήρχαν και κάποια γύρω από το μνημείο.

— Γιατί πιστεύετε πως ήρθε ξανά το επιχείρημα αυτό στην επιφάνεια; Εννοώ τη δήλωση που πυροδότησε έναν νέο κύκλο συζητήσεων. Επειδή αυτή η αναφορά θα μπορούσε, κατά τη γνώμη ορισμένων, να αποδείξει ότι δεν τα κατέστρεψε. Δηλαδή ότι δεν ανέβηκαν οι συνεργάτες του Έλγιν επάνω στον ναό και τα πριόνισαν και τα έσπασαν όλα, αλλά ότι υπήρχαν και κάποια στο έδαφος, που ήταν ήδη σπασμένα.

— Η κατάσταση στην Ακρόπολη το 1801 ποια ήταν; Τότε ήταν χτισμένη και κατοικούνταν μεγάλα ή μικρά κομμάτια του ναού – δεν μιλάω μόνο για τα αρχιτεκτονικά μέλη αλλά και για άλλους ανάγλυφους λίθους, βρίσκονταν εντοιχισμένα και σε κτίσματα. Ήταν αυτό που ονομάζουμε οι αρχαιολόγοι υλικό σε δεύτερη και τρίτη χρήση. Κάποια από αυτά είχαν προέλθει από την καταστροφή που προκάλεσε η έκρηξη του Μοροζίνι το 1687. Παλιότερα, επισκεπτόμενος το Βρετανικό Μουσείο, ενώνοντας τότε το κομμάτι από την Κω με την πλάκα 1022 από τη

ζωφόρο της αμαζονομαχίας του Μαυσωλείου της Αλικαρνασσού, μπόρεσα να δω και τα γλυπτά και διαπίστωσα ότι δεν είναι όλα πριονισμένα, ορισμένα είναι απολαξευμένα με βελόνι, δηλαδή με καλέμι.

— Δεν ανασύρθηκαν δηλαδή από τα χώματα αλλά χτυπήθηκαν για να αποκολληθούν; Θέλω να πω ότι και αυτά που ήταν κάτω και είχαν ανάγλυφες παραστάσεις τα βανδάλισε, σπάζοντάς τα με μαντρακά και καλέμι, για να ελαφρύνει τον όγκο και το βάρος τους, ώστε να μπορέσει να τα στείλει στην Αγγλία με τα ιστιοφόρα εκείνης της εποχής. Πρέπει να σας πω ότι όσοι ασχολούμαστε με την αρχαία αλλά και με τη νεότερη γλυπτική γνωρίζουμε πως όταν χτυπάς, και μάλιστα βίαια, ένα κομμάτι μαρμάρου με σφυρί και καλέμι, οι φλέβες του μπορεί να χωρίσουν και να σπάσεις έτσι κομμάτια από αυτό που δεν επιθυμείς, δηλαδή από την ανάγλυφη ή γλυπτή επιφάνεια.

— Όπως και συνέβη; Φυσικά. Αν δείτε προσεκτικά όλη τη ζωφόρο, θα διαπιστώσετε ότι, εκτός από τον πριονισμό, υπάρχουν απολαξεύματα, ξεχοντρίσματα, όπως τα λέμε, στον όγκο των λίθων της. Η ζωφόρος του Παρθενώνα δεν αποτελείται από πλάκες πάχους 14-23 εκατοστών, όπως αυτές που έχουν αναρτηθεί στους τοίχους της Duveen Gallery στο Βρετανικό Μουσείο. Οι λίθοι της έχουν πάχος που κυμαίνεται από 53 έως 65 εκατοστά περίπου. Επομένως, σπάζοντας και κόβοντας τα γλυπτά, ο Έλγιν άφησε, αν δεν γκρέμισε, το υπόλοιπο τμήμα του μπλοκ να καταρρεύσει. Σκεφτείτε ότι η ζωφόρος βρισκόταν επάνω στον τοίχο του σηκού του ναού, σε ένα ύψος δέκα-δώδεκα μέτρων. Πάνω της είχε ένα κομμάτι επίστεψης. Για να μπορέσει να βγάλει από τη θέση τους τους λίθους της ζωφόρου, ξήλωνε την επίστεψη, την πέταγε κάτω, πριόνιζε το κομμάτι που τον ενδιέφερε και το υπόλοιπο είτε έπεφτε, σπάζοντας, είτε έμενε επάνω, αλλά μετά από λίγο κατέρρεε.

— Τι απόδειξη έχουμε για αυτό;

Θέλω να πω ότι και αυτά που ήταν κάτω και είχαν ανάγλυφες παραστάσεις τα βανδάλισε, σπάζοντάς τα με μαντρακά και καλέμι, για να ελαφρύνει τον όγκο και το βάρος τους, ώστε να μπορέσει να τα στείλει στην Αγγλία με τα ιστιοφόρα εκείνης της εποχής.

4

5. Τα κενά που άφησαν οι αποσπασμένες νότιες μετόπες 29, 30 και 31. Φωτογραφία: Σωκράτης Μαυρομμάτης 6. Ανατολικό αέτωμα, Εστία.

5

6

3

1. Νότια μετόπη, 31η. Ο Κένταυρος, ανασηκωμένος στα πίσω πόδια, πιάνει με το αριστερό του χέρι από τον λαιμό έναν γυμνό Λαπίθη. Φωτογραφία: Getty Images 2. Τα γλυπτά του Παρθενώνα στην προσωρινή αίθουσα του Έλγιν στο Βρετανικό Μουσείο. Πίνακας του Archibald Archer (1819).

3. Ανατολικό αέτωμα, Διώνη – Αφροδίτη.

4. Εργάτες του Βρετανικού Μουσείου ξεφορτώνουν τμήμα του αετώματος στη νέα αίθουσα. 1961. Φωτογραφία: Getty Images

Ο Clarke γράφει ότι μια μέρα του Σεπτεμβρίου του 1802, θέλοντας να αφαιρέσει μια μετόπη με Κένταυρο –οι μετόπες έρχονται συρταρωτά ανάμεσα στα τρίγλυφα–, προσπάθησε να τη σηκώσει και ένα κομμάτι του κτιρίου από την ανωδομή του ναού, τα ογκώδη πεντελικά μάρμαρα, γκρεμίστηκαν εξαιτίας των μηχανημάτων αποκόλλησης με φοβερό βρόντο. Τα θρυμματισμένα κομμάτια τους διασκορπίστηκαν ανάμεσα στα ερείπια. Αν ο συνάδελφος εννοούσε ότι αυτά βρίσκονταν κάτω, τι να πω! Σε τι κατάσταση ήταν ο Παρθενώνας το δεύτερο μισό του δέκατου όγδοου αιώνα φαίνεται και από τα σχέδια και τις λιθογραφίες της εποχής, που είναι αδιάψευστοι μάρτυρες. Είναι ξεκάθαρο τι είδους καταστροφή επέφεραν στα γλυπτά οι συνεργάτες του Έλγιν. Ξέρετε, όμως, η καλύτερη μαρτυρία για την καταστροφή των λίθων είναι η «ανάγνωσή» της μέσω των σημαδιών που φέρουν, για όποιον ξέρει να τα διαβάσει. Υπάρχουν όμως και γραπτές μαρτυρίες, ακόμα και από τα γράμματα του Λουζιέρι, συνεργάτη του Έλγιν, ο οποίος του ζητά πριόνια διαφόρων μεγεθών για να μπορέσει να κόψει τα μάρμαρα και ο ίδιος. Σε ένα σημείο της επιστολής του γράφει «αναγκάζομαι να γίνω βάρβαρος», έχει επίγνωση ότι αυτό που κάνει είναι βαρβαρότητα.

— Θα μου δώσετε ένα παράδειγμα; Όταν πηγαίνεις στο Βρετανικό Μουσείο, καταλαβαίνεις τι είναι αυτό που βλέπεις; Το Μνημείο των Νηρηίδων στο Βρετανικό Μουσείο αποδίδεται σχεδόν ολόκληρο, με το βάθρο, τους κίονες, τα αγάλματα ανάμεσα στους κίονες, την επίστεψη, όπως ο βωμός της Περγάμου στο Βερολίνο. Αυτά, κατά κάποιον τρόπο, είναι αναγνώσιμα μνημεία. Αντίθετα, όταν πηγαίνει κάποιος στην Duveen Gallery για να τα δει τα Παρθενώνεια Γλυπτά, ειλικρινά δεν καταλαβαίνει περί τίνος πρόκειται, μόνο την αισθητική, την ομορφιά και τη λάμψη που εκπέμπουν αυτές οι παραστάσεις. Βλέπει ωραία πράγματα, παρατεταγμένα, σαν πίνακες κρεμασμένους στον τοίχο, δεν καταλαβαίνει

ούτε από πού προέρχονται, από ποιον ναό κ.λπ. Είναι μια μουσειολογικά εσφαλμένη έκθεση. Ο Duveen έφτιαξε την αίθουσα στα μέτρα όσων γλυπτών είχαν αγοραστεί από τον Έλγιν για να εκτεθούν με αυτόν τον τρόπο.

— Δηλαδή βλέποντάς τα δεν έχουμε την αίσθηση του μνημείου, του τόπου και του φωτός. Όχι, ούτε και του περιβάλλοντος που τα γέννησε. Ένα μουσείο που υπερηφανεύεται ότι είναι εκπαιδευτικού και εγκυκλοπαιδικού χαρακτήρα δυστυχώς δεν έχει φροντίσει να δώσει την αλήθεια, πέραν της αισθητικής των «αστραφτερών» γλυπτών. Είναι, όπως θα έλεγαν οι Βρετανοί, μια εικόνα deceiving, δηλαδή απατηλή.

— Στο Μουσείο Ακρόπολης δεν είναι έτσι; Όχι, γιατί αυτός ο νέος «ναός» χτίστηκε για να προστατεύει τα γλυπτά από τις καιρικές συνθήκες και την ατμοσφαιρική ρύπανση. Η αίθουσα του Παρθενώνα στον τρίτο όροφο έχει τα μεγέθη του πραγματικού ναού, και το ίδιο το μνημείο απέναντί της. Το ξαναλέω, μακάρι να μπορούσαμε να τα βάλουμε στη θέση τους, επάνω στην Ακρόπολη. Επειδή όμως πρέπει να προστατευτούν, φτιάχτηκε αυτό το μουσείο.

— Ποια εικόνα των γλυπτών έχουμε στο Μουσείο Ακρόπολης; Εδώ ο σύγχρονος επισκέπτης έχει την πραγματική εικόνα. Σε μία από τις μακριές πλευρές υπάρχουν δεκαεπτά κίονες, όπως στον Παρθενώνα, επάνω στους οποίους βλέπει σε πρώτο πλάνο όσες μετόπες έχουν σωθεί. Η ζωφόρος έχει μήκος 160 μ. και βρίσκεται σε ύψος όπου μπορεί να τη χαρεί ο θεατής. Τέλος, τα γλυπτά των αετωμάτων δυτικά και ανατολικά είναι τοποθετημένα με τέτοιον τρόπο ώστε να συνδιαλέγονται με το μνημείο. Και, φυσικά, σε όλα πέφτει το φως της μενεξεδοστεφανωμένης Αθήνας, όπως λέει ο Πίνδαρος, το αιώνιο αττικό φως, που λούζει πραγματικά τις μορφές της πομπής των Παναθηναίων. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι τα αετώματα χρειάζονται λίγο

ύψος ή ότι χρειάζεται ένα τύμπανο, δηλαδή μια πλάτη, για να προβάλλονται επάνω της τα γλυπτά. Αλλά αυτά είναι λεπτομέρειες που διορθώνονται.

— Λέει ο Τζόναθαν Ουίλιαμς ότι το μνημείο δεν θα ολοκληρωθεί ποτέ. Κάποια κομμάτια μπορεί να έχουν χαθεί για πάντα, αλλά ποιο μνημείο έχει μείνει αλώβητο από βανδαλισμούς ή τη φθορά του χρόνου; Κανένα. Αλλά αυτός είναι ένας λόγος παραπάνω να έρθουν εδώ και να ενωθούν. Και αυτά που υπάρχουν στο Βρετανικό Μουσείο αλλά και αλλού, για να είναι όσο το δυνατόν μικρότερο το κενό που δημιούργησαν η Ιστορία, ο χρόνος και η φθορά.

— Πιστεύετε ότι ο Βρετανικό Μουσείο δεν δίνει τα γλυπτά επειδή είναι το πιο πολύτιμο έκθεμά του; Ότι είναι ένα πολυτιμότατο έκθεμα δεν υπάρχει καμία αμφιβολία. Όμως νομίζω ότι πρόκειται για ένα πείσμα, κατά τη γνώμη μου, όχι όμως του βρετανικού λαού, ή των υπηρετούντων το Βρετανικό Μουσείο, ή της όποιας κυβέρνησης. Είναι πείσμα ορισμένων ανθρώπων ή κύκλων που για κάποιον λόγο θεωρούν ότι έχουν το δικαίωμα να τα κρατούν αιχμάλωτα.

— Έχουν μιλήσει για τη ρύπανση και τις κακές συνθήκες συντήρησης. Όλα τα επιχειρήματα διαχρονικά έχουν καταρριφθεί, με αποδείξεις. Όταν δεν είχαμε μουσείο και ήταν όλα στο μικρό μουσείο επί του βράχου της Ακρόπολης, το μόνιμο επιχείρημα ήταν «και να σας τα δώσουμε, πού θα τα βάλετε;». Όταν χτίστηκε αυτό το μουσείο για να τα στεγάσει, καταρρίφθηκε. Έλεγαν ότι «έχει πολλή μόλυνση η Αθήνα», λες και το Λονδίνο δεν έχει. Κατερρίφθη και αυτό. Ας μην ξεχνάμε, δε, ότι μέσα στην Duveen Gallery είχαν σόμπες με κάρβουνο. Όταν μεταφέρθηκαν τα αρχιτεκτονικά γλυπτά εδώ, στο Νέο Μουσείο της Ακρόπολης, και καθαρίστηκαν χωρίς ζημιές, χωρίς συρμάτινες βούρτσες και οξέα που είχαν χρησιμοποιήσει εκείνοι στους καθαρισμούς, σταμάτησε να

Είναι ξεκάθαρο τι είδους καταστροφή επέφεραν στα γλυπτά οι συνεργάτες του Έλγιν. Ξέρετε, όμως, η καλύτερη μαρτυρία για την καταστροφή των λίθων είναι η «ανάγνωσή» της μέσω των σημαδιών που φέρουν, για όποιον ξέρει να τα διαβάσει.

9.6.22 – lifo

23

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ

7. Έντουαρντ Ντόντουελ, «Η αφαίρεση γλυπτών του Παρθενώνα από άνδρες του λόρδου Έλγιν» (1801).

χρησιμοποιείται και αυτό το επιχείρημα.

— Πάμε στον καθαρισμό, που έχει γίνει με εσφαλμένο τρόπο, και στο τότε «αίτημα» της λευκότητας. Τα έχουμε διαβάσει όλα αυτά. Στον Μεσοπόλεμο, το 1937-38, όπως αναφέρει ο τότε διευθυντής του Βρετανικού Μουσείου, ο Forsdyke, έγινε χωρίς άδεια ένας καταστροφικός καθαρισμός, γιατί ο λόρδος Duveeen τα ήθελε πάλλευκα. Διαβάζουμε ότι αρχαιολόγοι και φύλακες του είπαν πως «τρίβουν τα μάρμαρα». Σύμφωνα με τη μόδα της εποχής, έπρεπε να είναι λευκά για να μπουν στον χώρο, ενώ αυτά είχαν χρώματα και λεπτομέρειες απίστευτες.

— Που έφυγαν με τα τριψίματα; Φυσικά, ορισμένες λεπτομέρειες, όπως χρώματα και ίχνη, χάθηκαν για πάντα.

— Η διεθνής επιστημονική κοινότητα, ακόμα και εκείνα τα χρόνια, αντέδρασε; Σαφώς. Παράδειγμα αποτελεί ο καθηγητής Cesare Brandi. Αντιδράσεις υπήρχαν πάντα, ακόμη και από το μακρινό 1816, όταν ο Έλγιν θέλησε να τα πουλήσει. Τουλάχιστον τριάντα βουλευτές κατακεραύνωσαν την πράξη, λέγοντας ότι ήταν ανοσιούργημα. Αρχικά ο Έλγιν ήθελε να τα κρατήσει στο σπίτι του, με τα γνωστά αποτελέσματα, με την υγρασία και τις κακές συνθήκες που επικρατούσαν, ενώ είχε προηγηθεί και το ναυάγιο του Μέντορα. Φυσικά υπήρχαν αντιδράσεις και από την ελληνική πολιτεία, ήδη από την εποχή του Όθωνα, αλλά η απάντηση ήταν κάθε φορά αρνητική ή η υπόθεση σταματούσε με άλλους τρόπους. Ακόμα και το επιχείρημα για τα πεσμένα κομμάτια υπήρχε από παλιά, αλλά καταρρίπτεται από αυτό που σας είπα ήδη, ότι έχουν γίνει ζημιές και στα ίδια τα ανάγλυφα.

— Ισχυρίζονται ότι μπορούν να κρατήσουν τα πεσμένα; Ίσως, θεωρώντας ότι αυτά δεν τα βανδάλισε ο Έλγιν, πράγμα που δεν ισχύει. Είναι τριάντα τέσσερα τα πεσμένα και είκοσι δύο τα πριονισμένα από τον ναό. Τα πεσμένα, το τονίζω ξανά, τα βανδάλισε επίσης. Δηλαδή δεν είναι μόνο η πράξη της ερείπωσης του Παρθενώνα για την οποία έχουμε τα τεκμήρια αλλά και η περιγραφή του Clarke και το γράμμα του Λουζιέρι από τις 5 Ιανουαρίου του 1802 για το πριόνισμα. Συλημένα από τον ναό ή πεσμένα κάτω, ο τεμαχισμός και ο βανδαλισμός τους είναι γεγονός.

— Δηλαδή έχουμε μια διαρκή πράξη καταστροφής που φτάνει μέχρι πότε; Μέχρι το 1810. Σκεφθείτε ότι ακόμα και ο βοεβόδας των Αθηνών, βλέποντας ότι καταστρέφονται, είπε «φτάνει ως εδώ». Επίσης, να πούμε για άλλη μια φορά ότι φιρμάνι από τον σουλτάνο δεν υπάρχει. Ο σερ Ρίτσαρντ Άντερ, που χρημάτισε πρέσβης του Ηνωμένου Βασιλείου στην Κωνσταντινούπολη, αναφέρει ότι οι Οθωμανοί αξιωματούχοι της πόλης αρνούνταν κατηγορηματικά ότι ο Έλγιν είχε οποιοδήποτε δικαίωμα να πάρει τα μάρμαρα. Κι αυτό όταν μεγάλο μέρος των γλυπτών βρισκόταν στην Αθήνα και ο βοεβόδας ζητούσε ακόμα άδεια εξαγωγής από την Υψηλή Πύλη. Ο Γουίλιαμ Σεν Κλερ γράφει ότι οι αξιωματούχοι τού απάντησαν πως ο Έλγιν δεν είχε πάρει ποτέ άδεια να αφαιρέσει αρχαιότητες από την Ακρόπολη και δεν είχε κανένα δικαίωμα ιδιοκτησίας επ’ αυτών. Η άδεια για το δεύτερο μέρος των γλυπτών που είχε τεμαχίσει ο Λουζιέρι δόθηκε το 1810, με έγγραφο του καϊμακάμη Χουσεΐν Κιαμήλ προς τον βοεβόδα της Αθήνας, ποτέ από τον Σουλτάνο, Αλλά και πάλι, δεν ανέφερε άδεια αποξήλωσης.

— Το βρετανικό Κοινοβούλιο πόσο τα αγόρασε; Εκείνη την εποχή 35.000 στερλίνες.

— Μου μιλήσατε για πείσμα, είναι πολιτικό ζήτημα τελικά. Πόσοι θέλουν να επιστρέψουν τα γλυπτά; Αν δούμε τις στατιστικές υπέρ της επιστροφής, μιλάμε για το 60% του βρετανικού λαού. Μετά την πρόσφατη επανένωση του θραύσματος Fagan από το Παλέρμο, πιστεύω ότι το ποσοστό θα είναι μεγαλύτερο. Είναι άλλο πράγμα η επιστροφή και άλλο η επανένωση.

— Μπορείτε να μου το εξηγήσετε; Επιστροφή σημαίνει ότι έρχονται στην Ελλάδα, στην Αθήνα. Επανένωση, ότι δεν θα είναι πια ορφανά. Θα ενωθούν με τα αδελφά τους μέρη, εδώ, στο Μουσείο Ακρόπολης. Θα φύγουν τα γύψινα εκμαγεία που υπάρχουν σήμερα και θα τοποθετηθούν τα αληθινά γλυπτά, πράγμα που συγκινεί ακόμα περισσότερο τον βρετανικό λαό αλλά και το παγκόσμιο κοινό. Να πω και κάτι ακόμα. Δεν πρόκειται, όπως θέλουν κάποιοι να το παρουσιάζουν, για διαμάχη μεταξύ του Μουσείου Ακρόπολης και του Βρετανικού Μουσείου, ούτε μεταξύ του ελληνικού και του βρετανικού λαού, γιατί

ολόκληρη η ανθρωπότητα θέλει την επανένωση, αυτό είναι το ουσιαστικό που πρέπει να καταλάβουν όλοι όσοι ανθίστανται στην επιστροφή. Ο Παρθενώνας είναι το μνημείο-σύμβολο του παγκόσμιου πολιτισμού, δεν είναι ένα άγαλμα που έφυγε, που πολλές φορές δεν ξέρουμε και από πού ακριβώς. Εδώ τα πράγματα είναι ξεκάθαρα.

— Μιλήστε μου γι’ αυτόν τον συμβολισμό. Οι ναοί, μέχρι τον Παρθενώνα, είχαν μυθολογικά θέματα στα αρχιτεκτονικά τους γλυπτά, δηλαδή στις μετόπες, τα αετώματα, τις ζωφόρους: κενταυρομαχίες, αμαζονομαχίες, γιγαντομαχίες και άλλα. Για πρώτη φορά στην ιστορία των ιδεών η αθηναϊκή δημοκρατία του 5ου αιώνα π.Χ. τολμά να σκεφτεί, να σχεδιάσει και να σμιλεύσει στο σκληρό υλικό του μαρμάρου που μπορεί να κρατά την ομορφιά και τον συμβολισμό ανά τους αιώνες μια σκηνή σύγχρονη, την πομπή των Παναθηναίων, με όλο το φάσμα των κοινωνικών τάξεων και στρωμάτων της Αθηναϊκής Δημοκρατίας. Πάνω στη ζωφόρο αποτυπώνονται νέοι και γέροι, άντρες και γυναίκες, ιππείς, αρματοδρόμοι, όλη η αλκή και τα νιάτα της πόλης. Επίσης, θαλλοφόροι άρχοντες, αριστοκράτες και ώριμοι θύτες, ιερείς, όλες οι κοινωνικές τάξεις της Αθηναϊκής Δημοκρατίας χωρίς εξαίρεση. Και για να μη θεωρηθεί ύβρις –γιατί αυτό ήταν κάτι πρωτοφανές στον ναό της προστάτιδας θεάς της πόλης– η ζωφόρος τοποθετείται στο ψηλότερο σημείο του τοίχου του σηκού, στα δέκα-δώδεκα μέτρα, εκεί όπου δεν μπορεί να τη δει εύκολα ανθρώπου μάτι, να ξεχωρίσει τις αισθητικές λεπτομέρειες, την έναρξη της προοπτικής, τα χρώματα – είναι μόνο για τα μάτια των θεών. Με αυτόν τον τρόπο ανυψώνεται η δημοκρατία στο ιδεατό, στο θεϊκό και στο αιώνιο. Επομένως, ο Έλγιν βανδάλισε την έννοια της ίδιας της δημοκρατίας. Σε έναν κόσμο γεμάτο πανδημίες, πολέμους και οικονομικές κρίσεις, όπου αμφισβητείται η ίδια η έννοια της δημοκρατίας, το μόνο που μπορούν να κάνουν οι έξυπνοι ηγέτες είναι να γίνουν πρωταγωνιστές, «μπροστάρηδες» στην άμεση επανένωση των γλυπτών του Παρθενώνα στο Μουσείο Ακρόπολης, αφήνοντας στην άκρη νομικές, οικονομικές ή άλλες δυσκολίες. Αυτό ζητά και ο βρετανικός λαός και η παγκόσμια κοινότητα και οι έξυπνοι ηγέτες το ακούνε και προχωρούν προς τη σωστή κατεύθυνση.

— Μου μιλάτε για το ηθικό κομμάτι. Σε νο-

7

8

Ο Γουίλιαμ Σεν Κλερ γράφει ότι οι αξιωματούχοι τού απάντησαν πως ο Έλγιν δεν είχε πάρει ποτέ άδεια να αφαιρέσει αρχαιότητες από την Ακρόπολη και δεν είχε κανένα δικαίωμα ιδιοκτησίας επ’ αυτών.

O sir Joseph Duveen

Ο Tζόναθαν Ουίλιαμς

24 lifo – 9.6.22

8. Τις καταστροφές κατά την απόσπαση των μετοπών συμπλήρωσαν οι καταστροφές κατά την απόσπαση των δόμων της ζωφόρου. Όλοι οι δόμοι πριονίστηκαν ή απολαξεύτηκαν κατά τα 2/3 ώστε η ανάγλυφη πλευρά να περιοριστεί σε πάχος μικρότερο των 18 εκατοστών, αφήνοντας πίσω τα ίχνη της λεηλασίας (άνω εικ.). Άλλοι δόμοι βρίσκονταν στο έδαφος μετά την έκρηξη του 1687 και άλλοι (στο δυτικό διαμέρισμα και τον οπισθόναο) βρίσκονταν στη θέση τους. Εκεί, όπως και στις μετόπες, έπρεπε να προηγηθεί κατάρριψη των υπερκείμενων επίτοιχων δοκών αλλά και των θράνων (κάτω εικ.) που ήταν διακοσμημένοι με ζωγραφιστό δωρικό κυμάτιο επάνω και λέσβιο κάτω, ενώ η ταινία ανάμεσά τους ήταν διακοσμημένη με διπλό ή σύνθετο μαίανδρο. Τα κατακερματισμένα από την πτώση μάρμαρα αποτέλεσαν επίσης εύκολο οικοδομικό υλικό. Κείμενο και φωτογραφία: Σωκράτης Μαυρομμάτης 9. Λεπτομέρεια από το Ανατολικό Αέτωμα που δείχνει το σημείο στο οποίο ο καταστροφικός «καθαρισμός» Duveen διεκόπη απότομα. Φωτογραφία: Σωκράτης Μαυρομμάτης

9

μικό επίπεδο τι έχει γίνει μέχρι τώρα; Δεν έχουν προχωρήσει τα πράγματα, ούτε και όταν ήρθε η Αλαμουντίν προχώρησαν, όπως θυμάστε. Τα θέματα αυτά, κατά τη γνώμη μου, δεν λύνονται στα δικαστήρια. Καμιά φορά, ενώ υπάρχουν αγαθές προθέσεις, οι άνθρωποι καταλήγουν σε απίθανες ενέργειες που βλάπτουν αντί να βοηθούν. Δηλαδή, όταν δεν γνωρίζεις, υπερβάλλεις, «το περίσσιο χαλάει το ίσιο».

— Τι είναι αυτό που σας ενοχλεί περισσότερο στις δημόσιες δηλώσεις που γίνονται; Καθένας μπορεί να έχει γνώμη, αλλά για το ωφελείν ή, τουλάχιστον, για το μη βλάπτειν. Είναι άλλο πράγμα να έχεις γνώμη και να τη λες στο καφενείο και άλλο να καταγράφεις την ουσία των πραγμάτων. Κάθε σύλλογος και κάθε καθηγητής πανεπιστημίου βγαίνει και λέει ό,τι θέλει. Πώς σας φαίνεται που απ’ όλα όσα έχουν συμβεί έως σήμερα, και αναφέρομαι στην απόφαση της Unesco τον Σεπτέμβριο του 2021, στην επικύρωσή τον Μάιο του 2022 και στην πρόσφατη επανένωση, αυτό που φάνηκε περισσότερο στα μέσα ενημέρωσης και στα social ήταν η γνώμη του Τζόναθαν Ουίλιαμς ότι μερικά μάρμαρα ήταν πεσμένα κάτω; Είναι και θέμα κρίσης αυτού που το δημοσιεύει, βέβαια. Τουλάχιστον ας ρωτούσαν όσους γνωρίζουν την υπόθεση.

— Ποια περίοδος πιστεύετε ότι ήταν η πιο παραγωγική σε αυτήν τη διεκδίκηση; Για να λέμε τα πράγματα με το όνομά τους, μετά τη Μελίνα όλες οι κυβερνήσεις, ευτυχώς, προσπάθησαν όσο μπορούσαν. Καθένας έβαλε το λιθάρι του, μικρό ή μεγάλο, όπως λέει και ο ποιητής. Αλλά, εκ του αποτελέσματος, η παραγωγικότερη περίοδος είναι η τωρινή, του 2021-22, με την απόφαση της Unesco και την επικύρωσή της. Συγκροτήθηκε από το υπουργείο Πολιτισμού μια επιτροπή από τέσσερα πρόσωπα, τον γ.γ. του ΥΠΠΟΑ κ. Γ. Διδασκάλου, τη διευθύντρια του ΥΠΠΟΑ κ. Βάσω Παπαγεωργίου, τη διευθύντρια του ΥΠ.ΕΞ. κ. Άννα Παπαθανασίου και εμένα, που κοιτάζαμε τον στόχο και όχι την προβολή μας. Επί τριάντα επτά χρόνια ως χώρα λαμβάναμε μόνο συστάσεις από την Unesco που έλεγαν «να τα βρούμε», ένα ευγενικό ευχολόγιο. Τον Σεπτέμβριο του 2021 κάναμε διαδικτυακά την παρουσίαση μέσα από το ίδιο το Μουσείο Ακρόπολης, από τον δεύτερο όροφο, ώστε πίσω μας να φαίνονται τα αρχαϊκά και κλασικά γλυπτά και όλος ο κόσμος που τα επισκεπτόταν. Μαζί με τα επιχειρήματά μας, αυτή η εικόνα που είδαν όλες οι χώρες που συμμετείχαν στην Unesco είχε επίσης μεγάλη αξία. Για έτσι καταλαβαίνει κανείς ότι αυτά τα αριστουργήματα του κλασικού πολιτισμού, που είναι η βάση του παγκόσμιου, πρέπει να επανέλθουν στη θέση τους, που είναι εδώ, στο Μουσείο Ακρόπολης. Όποιος έρχεται εδώ καταλαβαίνει τη δύναμη που εκπέμπει ο χώρος και παραδίδεται.

— Ποια είναι τα καινούργια επιχειρήματα που επικαλεστήκατε; Να σημειώσουμε αρχικά ότι στη σύσκεψη της Unesco προβλήθηκαν σε power point ένα-ένα τα επιχειρήματα των Βρετανών για το νέο μουσείο, τη ρύπανση, τα πεσμένα θραύσματα, και τα δικά μας αντεπιχειρήματα. Στο τέλος προστέθηκαν καινούργια επιχειρήματα, ότι σε αυτόν τον βράχο που στέκει εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια στο αττικό λεκανοπέδιο και είναι σημείο αναφοράς για όλους τους ανθρώπους από τα προϊστορικά χρόνια μέχρι σήμερα αποτυπώθηκε η ιστορία των χιλιάδων ετών ζωής της Αθήνας με επιστέγασμα τον ναό του Παρθενώνα και αυτά τα μάρμαρα δεν θα μπορέσουν να βολευτούν πάρα κάτω από τον ουρανό και τον ήλιο που τα γέννησε. Είναι μια βιωματική εμπειρία που ο επισκέπτης δεν θα μπορούσε να έχει ούτε στο καλύτερο

μουσείο του κόσμου. Αυτά τα αρχιτεκτονικά γλυπτά, ο Παρθενώνας, είναι η ταυτότητά μας, και δεν υπερβάλλω. Τα γλυπτά ανήκουν εδώ, που στέκονται πιο ψηλά από εμάς, είναι αριστουργήματα άλλης ποιότητας.

— Ποιες χώρες στάθηκαν δίπλα σας; Κυρίως οι χώρες που έχουν υποφέρει από την αποικιοκρατία, παρά το γεγονός ότι εμείς δεν υπήρξαμε ποτέ αποικία αλλά χώρα κατακτημένη όταν τα γλυπτά λεηλατήθηκαν. Το σκεπτικό της απόφασης που πήραμε στα χέρια μας το πρότεινε η Ζάμπια τον περασμένο Σεπτέμβριο και ψηφίστηκε ομόφωνα. Πρώτη φορά φύγαμε με απόφαση στα χέρια μας και όχι με σύσταση. Όλες οι χώρες μάς υποστήριξαν. Σύμφωνα με αυτήν δεν είναι μόνο νόμιμο, ηθικό και δίκαιο να επιστρέψουν τα γλυπτά στην Αθήνα αλλά και διακυβερνητικό το ζήτημα. Τα μουσεία πρέπει να βρουν τον τρόπο για να γίνει, αλλά οι κυβερνήσεις είναι που πρέπει να συνεννοηθούν και να συμφωνήσουν .

— Δηλαδή αυτή η απόφαση πετάει το μπαλάκι στις κυβερνήσεις; Βεβαίως. Είναι σαφής ο ρόλος των μουσείων, αλλά πλέον είναι θέμα κυβερνητικό. Όταν βγήκε η απόφαση, έγινε σάλος στη Βρετανία. Ορισμένοι εκδήλωσαν τη μεγάλη τους δυσαρέσκεια, αλλά αυτή ήταν η απόφαση. Και μετά η βρετανική κυβέρνηση πέταξε πάλι το μπαλάκι στο μουσείο.

— Ποιο είναι το σκεπτικό τους; Η θέση τους είναι ότι το Βρετανικό Μουσείο είναι ανεξάρτητο και αποφασίζει για τα γλυπτά και τα εκθέματά του. Είναι όμως έτσι; Το Βρετανικό Μουσείο είναι μεν αυτοτελές νομικό πρόσωπο, αλλά πόση αυτοτέλεια έχει όταν τα είκοσι πέντε μέλη της διοίκησής του διορίζονται από κρατικά όργανα; Εξάλλου, ο προϋπολογισμός του προέρχεται εξ ολοκλήρου από το υπουργείο Πολιτισμού, λογοδοτεί στο βρετανικό Κοινοβούλιο. Το καθεστώς της διοίκησης και της διαχείρισής του καθορίζεται κάθε πέντε χρόνια με σύμβαση. Επίσης, δεσμεύεται από νόμο του 1963, σύμφωνα με τον οποίο δεν μπορούν να απομακρύνονται εκθέματα από το Βρετανικό Μουσείο. Βέβαια από τότε έχουν αλλάξει τα πράγματα. Λόγου χάρη, τα έργα που έχουν κατασχεθεί από τους ναζί τα επέστρεψε το Βρετανικό, μάλιστα έκανε και εκστρατεία ηθικής, ότι όσες χώρες κατέχουν ανάλογα έργα, θα πρέπει να τα επιστρέψουν.

— Οπότε μιλάμε για το ηθικό επίπεδο. Σε νομικό επίπεδο μπορούμε να μιλήσουμε, θα ήταν ωφέλιμο; Δεν νομίζω.

— Πιστεύετε ότι η απόφαση της επιστροφής θα ληφθεί με βάση την ηθική; Πιστεύω ότι θα ληφθεί με γνώμονα τη συνείδηση, την ηθική και τη γενική απαίτηση του βρετανικού λαού και της παγκόσμιας κοινότητας.

— Αυτό πώς θα γίνει το 2022; Γίνονται τεράστιες αλλαγές, δείτε τι γράφουν οι «Times», η «Guardian», η «Μοnde» – οι ηγέτες δεν μπορούν να παραβλέπουν την επιθυμία αυτών που τους εκλέγουν. Η Βρετανία μπορεί να μην είναι η αυτοκρατορία του δέκατου ένατου αιώνα, αλλά μπορεί να γίνει μπροστάρισσα στον αγώνα ηθικής που δίνει ο παγκόσμιος πολιτισμός με μια της πράξη. Όπως ψηφίστηκε το 1963 ο νόμος που απαγόρευε, μεταξύ άλλων, την επιστροφή των γλυπτών, σήμερα, με έναν ανάλογο νόμο του βρετανικού Κοινοβουλίου, μπορεί να αλλάξει αυτό, ώστε να επιστρέψουν τα Παρθενώνεια, όπως τα αποκαλώ εγώ, και να επανενωθούν.

— Τι απαντάτε όταν λένε ότι θα αδειάσουν τα μουσεία της Ευρώπης; Το ακούω και από μορφωμένους ανθρώπους. Εμείς, ως χώρα, όσο γνωρίζω, μόνο τα Παρθενώνεια ζητάμε.

— Οι Βρετανοί λένε ότι είναι κομμάτι της ιστορίας του μουσείου τους. Μπορεί ένα κομμάτι της ιστορίας 200 χρόνων του μουσείου, που το κατέχει χωρίς ηθική βάση, να συγκριθεί με την ιστορία δυόμισι χιλιάδων χρόνων ενός λαού και με την ταυτότητά του; Πώς τα βάζει κανείς αυτά στη ζυγαριά; Η βίαιη απόσπαση είναι στη βάση της ανήθικη, ο τεμαχισμός και η διαίρεση, και εννοιολογικώς, της ίδιας της δημοκρατίας, η λεηλασία του συμβόλου του παγκόσμιου πολιτισμού, του Παρθενώνα. Το σώμα του Παρθενώνα ζητά πάντα τα μέλη που του λείπουν, κι αυτό το απαιτεί η παγκόσμια κοινότητα.

— Είναι και η χειρότερη όψη του λεγόμενου φιλελληνισμού, ο διαμελισμός, η περίπτωση του Λουζιέρι. Ο συγκεκριμένος φιλελληνισμός είναι η λατρεία του φαίνεσθαι και όχι του είναι.

— Οι Βρετανοί υποστηρίζουν ότι θα αδειάσει η Duveen Gallery. Όλες οι ελληνικές κυβερνήσεις, αν γνωρίζω καλά, έχουν πει ότι θα αντικαταστήσουν τα έργα, αλλά θα πρότεινα να βγάλουν από τις αποθήκες τους άλλα αριστουργήματα που είναι ελληνικά, όμως δεν τα έχουμε διεκδικήσει, όπως η ζωφόρος της Φιγαλείας. Μένω όμως σε αυτό που λένε οι κυβερνήσεις μας για να τελειώσει αυτό το παραμύθι.

— Ας πάμε στη σημασία που έχει το θραύσμα Fagan και τη σχέση μας με τη Σικελία. Αυτό το μικρό κομμάτι από το Παλέρμο, που ενώθηκε για πάντα, «per sempre» στον λίθο VI της ανατολικής ζωφόρου, είναι στην πραγματικότητα ένα τεράστιο κομμάτι, ένας ακρογωνιαίος λίθος σε επίπεδο συμβολισμού. Η οριστική επιστροφή και επανένωση του σικελικού κομματιού είναι τεράστιας σημασίας, αφού όλοι γνωρίζουμε ότι η αρχή είναι το ήμισυ του παντός. Σημαντικό είναι και το ότι η συνεννόηση γίνεται για πρώτη φορά μεταξύ κρατών, χωρίς νομικές και άλλες παρεμβάσεις, βάσει της συνείδησης, της ηθικής και του δίκαιου.

— Έχει σχέση με τη διαδρομή των παρθενώνειων γλυπτών; Όπως είπε η διευθύντρια του μουσείου του Παλέρμο Κατερίνα Γκρέκο, το θραύσμα Fagan βρέθηκε στα υλικά της συλλογής του Robert Fagan, προξένου της Βρετανίας στη Σικελία την ίδια ακριβώς περίοδο που απομακρύνθηκαν τα γλυπτά από την Αθήνα, από τον Έλγιν και τους συνεργάτες του. Στην ομιλία μου, κατά τη διάρκεια της επανένωσης το Σάββατο 4 Ιουνίου 2022, είπα: «Φανταστείτε να αποδειχτεί από την έρευνα ότι δεν αποκλείεται να το χάρισε ο ίδιος ο Έλγιν στον Fagan στο ταξίδι των κλεμμένων Παρθενώνειων από την Αθήνα προς τη γηραιά Αλβιώνα. Αν έτσι έχουν τα πράγματα, τότε θα ήταν και το πρώτο ελγίνειο που επιστρέφει, με ό,τι ήθελε σημαίνειν αυτό». Καταλαβαίνετε τι εννοώ.

— Παρά το γεγονός ότι δεν έγινε με νομικές διαδικασίες, είναι μια επιστροφή από κράτος σε κράτος, η πρώτη επανένωση των Παρθενώνειων. Όντως, η οριστική επανένωση πραγματοποιήθηκε χάρη στη συνείδηση και στην αγάπη των Σικελών φίλων μας που συμμερίζονται τις ίδιες αρχές και αξίες με μας όσον αφορά τα πολιτιστικά αγαθά που αφαιρούνται από τα μνημεία και τις έδρες όπου αυτά ανήκουν. Ωστόσο είναι η πρώτη επανένωση στο παρόν μνημείο που συντελείται από κράτος σε κράτος, δείχνοντας έτσι τον δρόμο που πρέπει να ακολουθηθεί και από άλλες χώρες, κυρίως από το Ηνωμένο Βασίλειο, συμβάλλοντας στην αποκατάσταση του μνημείου-συμβόλου του Παγκόσμιου Πολιτισμού, τον Παρθενώνα, στην αποκατάσταση της Ιστορίας και της Δημοκρατίας.

Είναι σαφής ο ρόλος των μουσείων, αλλά πλέον είναι θέμα κυβερνητικό. Όταν βγήκε η απόφαση, έγινε σάλος στη Βρετανία. Ορισμένοι εκδήλωσαν τη μεγάλη τους δυσαρέσκεια, αλλά αυτή ήταν η απόφαση. Και μετά η βρετανική κυβέρνηση πέταξε πάλι το μπαλάκι στο μουσείο.

9.6.22 – lifo

25

με τα οικονομικά, δούλευε στο λογιστήριο ενός πλωτού ξενοδοχείου–, οπότε μεγάλωσα με τη μητέρα μου, τον αδελφό και την αδελφή μου. Το πόλο μπήκε στη ζωή μου όταν ήμουν επτά. Από πολύ νωρίτερα, όμως, τα καλοκαίρια, που ήμουν στο εξοχικό με τη γιαγιά και τον παππού μου, όλη μέρα έπαιζα με φίλους στη θάλασσα. Πάντα αγαπούσα το νερό, από πολύ μικρή ηλικία.

q Πρώτα μπήκε στην πισίνα ο αδελφός μου. Είχαμε μια οικογενειακή παράδοση στο άθλημα, ο πατέρας και ο θείος μου κολυμπούσαν σε μια εποχή που δεν υπήρχε καν πισίνα και ο Ναυτικός Όμιλος λειτουργούσε μόνο τους καλοκαιρινούς μήνες, στη θάλασσα. Ξεκίνησα κολύμβηση στη μικρή πισίνα, αλλά δεν μου άρεσε. Το πόλο κέρδισε το ενδιαφέρον μου, σιγά σιγά άρχισα να αποκτώ φιλίες και παρέες στον χώρο και ήθελα να βρίσκομαι εκεί. Άρχισα να κολλάω με το άθλημα.

q Στο νησί ήταν ήρεμα τα πράγματα, αλλά χωρίς ερεθίσματα. Πολύ παιχνίδι με φίλους, βόλτες, ζωή χωρίς άγχος ή περιορισμούς από τους γονείς, γιατί ήταν ένα ήσυχο περιβάλλον, δεν υπήρχε φόβος για τίποτα, μόνο ελευθερία και ανεξαρτησία, πάντα σε λογικά πλαίσια. Με την πάροδο των χρόνων η εμπιστοσύνη που μου έδειχναν οι γονείς μου μεγάλωνε, ερχόμουν στην Αθήνα για αγώνες από δεκατριών ετών και έμενα σε ξενοδοχείο μόνος. Αυτή την εμπιστοσύνη τούς την ανταπέδιδα, αλλά ποτέ δεν μου είπαν «αφοσιώσου σε αυτό». Άλλωστε το πόλο είναι ένα άθλημα που όσο και να του αφοσιωθείς, δεν μπορεί να σου εξασφαλίσει το μέλλον. Δεν φανταζόμουν, βέβαια, ότι θα γινόμουν επαγγελματίας αθλητής υδατοσφαίρισης, σίγουρα ούτε οι γονείς μου.

q Εκείνοι συνειδητοποίησαν ότι κάνω κάτι σοβαρό όταν, μετά την επιτυχία με την εθνική ομάδα, κέρδισα το δικαίωμα να μπω στο πανεπιστήμιο άνευ εξετάσεων. Τότε με κάλεσαν και από την Εθνική Ανδρών, γιατί φαινόταν ότι είχα ένα ταλέντο που μπορούσε να αξιοποιηθεί επαγγελματικά. Παράλληλα, συνέχισα τα μαθήματα στο σχολείο και να προετοιμάζομαι για το πανεπιστήμιο.

q Στην Γ’ Λυκείου συνέβη μια περίεργη συγκυρία. Ήμουν στην Εθνική με εκείνους που είναι γεννημένοι το 1985 και είχαν τελειώσει το σχολείο. Το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα ήταν στην Αργεντινή τον Νοέμβριο. Δεν μπορούσα να πάω στο σχολείο Σεπτέμβριο και Οκτώβριο, πήγα τέλη Νοέμβρη-μέσα Δεκεμβρίου. Είχα χάσει δυο-τρεις μήνες μαθημάτων σε χρονιά πανελληνίων εξετάσεων. Προσπάθησα να καλύψω ό,τι μπορούσα ήρεμα, γιατί είχα τη δυνατότητα να περάσω σε όποια σχολή θέλω. Μπήκα στο πανεπιστήμιο, Οικονομικά στην Αθήνα. Τα πρώτα δύο χρόνια αγωνιζόμουν με την ομάδα της Χίου, μια πολύ καλή ομάδα. Έπαιρνα πολύ καλά χρήματα για την ηλικία μου.

q Είκοσι ενός χρονών έρχομαι στον Ολυμπιακό, το 2009. Ήταν μια δύσκολη χρονιά. Μου κακοφάνηκε κάπως γιατί στη Χίο ήμουν ένας παίκτης που είχε φουλ συμμετοχή και ήρθα εδώ, σε μια ομάδα με άλλους δεκατρείς πρωτοκλασάτους παίκτες, και για να κερδίσω τη θέση μου έπρεπε να ξεκινήσω από την αρχή. Τη δεύτερη χρονιά στον Ολυμπιακό άλλαξαν όλα. Η προσπάθειά μου αναγνωρίζεται, έχω πολύ μεγαλύτερη συμμετοχή. Γίνομαι βασικός, το ίδιο και στην Εθνική. Εξελίσσομαι και δεν σταματάω. Μου αρέσει αυτό. Θέλω να φτάσω στο υψηλότερο επίπεδο που μπορώ για τον εαυτό μου και εκεί είναι που αφοσιώνομαι πραγματικά στο πόλο.

q Δύο χρόνια μετά, ο Ολυμπιακός περνάει πολύ δύσκολα οικονομικά ως ομάδα. Υπήρχαν πάρα πολλά συσσωρευμένα χρέη, είχε αλλάξει η διοίκηση, οπότε μειώθηκαν ξαφνικά οι προπονήσεις. Από διπλές έγιναν μονές, γιατί πολλά παιδιά, ανάμεσά τους και εγώ, είχαν πρόβλημα επιβίωσης. Αρχίζω να παίρνω ζεστά τα μαθήματα στο πανεπιστήμιο και μπαίνω στο τριπάκι να κάνω κάτι που δεν είχαν κάνει πολλοί, να τελειώσω το πανεπιστήμιο, ενώ παίζω σε εθνική ομάδα.

q Ήταν η πρώτη φορά που κατάλαβα ότι με το πόλο δεν μπορείς να είσαι ποτέ σίγουρος για τίποτα. Κι

Αθλητής υδατοσφαίρισης, αρχηγός της Εθνικής Ομάδας Πόλο Ανδρών. Γεννήθηκε στη Χίο, ζει στη Γλυφάδα.

ΓΙΆΝΝΗΣ ΦΟΥΝΤΟΎΛΗΣ

q Γεννήθηκα στη Χίο το 1988. Ο πατέρας μου ήταν για κάποια χρόνια στο εξωτερικό λόγω δουλειάς –ασχολούνταν

έχω να πω ότι πρέπει να σπουδάσει κανείς, γιατί ποτέ δεν ξέρει τι θα συμβεί. Πιέστηκα, έκανα πολλά ιδιαίτερα για να καλύψω ελλείψεις, το πανεπιστήμιο έγινε κομμάτι της καθημερινότητάς μου. Κατάφερα να το τελειώσω και αυτό ήταν μια προσωπική ικανοποίηση.

q Το 2008, πριν από τους Ολυμπιακούς Αγώνες, και ενώ είμαι στη Χίο με πολύ καλή παρουσία και με έναν προπονητή που με συμπαθούσε και ήθελε να μου δώσει την ευκαιρία να πάω στους Αγώνες, έρχεται το χαρτί να πάω στον στρατό. Η ομοσπονδία μου λέει «μη σε νοιάζει, είναι ολυμπιακή προετοιμασία, δεν θα υπάρχει πρόβλημα, πήγαινε και θα σε βγάλουμε πολύ σύντομα». Πάω στον στρατό και αναγκάζομαι να μείνω σαράντα μέρες, έτσι χάνω όλη την προετοιμασία και ο προπονητής με διώχνει. Για μένα ο στρατός ήταν χαμένος χρόνος και μου στέρησε κάτι πολύ σημαντικό. Τον έχω στο μυαλό μου με πικρία, ως κάτι αχρείαστο που ενδεχομένως θα έπρεπε να γίνεται μόνο εθελοντικά, όπως σε άλλες χώρες, και όχι ως κάτι αναπόφευκτο.

ΟΙAΘΗΝΑΊΟΙ

q Στην πρώτη μου Ολυμπιάδα το 2012 ένιωσα δέος. Προχωρούσα στο χωριό, έβλεπα την dream team που είχε

26 lifo – 9.6.22

έρθει να φάει ή τον Ναδάλ και ένιωθα ότι αφού είμαι με όλους αυτούς, κάνω κάτι σπουδαίο. Σε εκείνη την Ολυμπιάδα, ως ομάδα, δεν πετύχαμε τους στόχους μας και υπήρχε απογοήτευση, όμως στους Ολυμπιακούς του 2016 ένιωσα πιο έμπειρος και πιο έτοιμος να διαχειριστώ πράγματα.

q Στην Ελλάδα είμαστε πίσω στο θέμα των εγκαταστάσεων. Σε άλλες χώρες που επισκεπτόμαστε υπάρχουν σύγχρονα προπονητικά κέντρα που έχουν τα πάντα, γυμναστήρια, πισίνες. Οι παίκτες σιτίζονται και μπορούν να μείνουν εκεί. Εμείς πρέπει να πηγαίνουμε κάθε μέρα στο Παπαστράτειο, σε μια περίεργη περιοχή, μέσα στη ζέστη τους καλοκαιρινούς μήνες. Μας φιλοξενεί και αυτό το σεβόμαστε, αλλά θεωρώ ότι για το ελληνικό πόλο, για την εθνική ομάδα, με ό,τι αυτή έχει καταφέρει, το λιγότερο που μπορούμε να ζητήσουμε είναι ένα προπονητήριο με καλές συνθήκες, ένα δικό της σπίτι, μόνιμο. Να μην είναι οι αθλητές σαν ζητιάνοι από δω και από κει, ψάχνοντας ποιος θα τους φιλοξενήσει. Ακόμα και αν δεν είμαστε συνέχεια στην κορυφή, θεωρώ ότι μας αξίζει να δουλεύουμε στις κατάλληλες συνθήκες.

q Το πόλο έχει την ατυχία να είναι αντιτηλεοπτικό. Ο θεατής δεν μπορεί να έχει πλήρη εικόνα του τι συμβαίνει μέσα στο νερό. Δεν βλέπει τις μάχες σώμα με σώμα, δεν αντιλαμβάνεται τους κανονισμούς. Θεωρώ επίσης ότι είμαστε αρκετά πίσω στο κομμάτι του μάρκετινγκ, στην προσέλκυση χορηγών και του κόσμου γενικά. Σε σχέση με το μπάσκετ και το ποδόσφαιρο, το πόλο και άλλα αθλήματα το έχουν λίγο σε δεύτερη μοίρα, είτε οι δημοσιογράφοι είτε οι φίλαθλοι. Εννοείται πως υπάρχουν εξαιρέσεις και πως γίνονται προσπάθειες από ανθρώπους εκ των έσω να αναδειχθεί και το πόλο, αλλά συνήθως αυτό το κάνουμε εμείς οι αθλητές με τις επιτυχίες, είτε σε επίπεδο συλλόγων είτε σε εθνικό επίπεδο. Είναι κρίμα γιατί πραγματικά θεωρώ ότι το πόλο στη χώρα μας είναι σε μια συγκυρία που τα επόμενα χρόνια μπορεί να φέρει κι άλλα σπουδαία πράγματα.

q Έχουμε παιδιά που πλέον λογίζονται στους κορυφαίους πολίστες στον κόσμο κι αυτό δείχνει το επίπεδο της Ελλάδας. Οι πιο σημαντικές ξένες ομάδες στην Ευρώπη έχουν Έλληνες παίκτες στο ρόστερ τους. Είμαστε σε πάρα

απο τον γιώργο ψωμιάδη φωτογραφιeσ: παρισ ταβιτιαν

με βλεπεις; Το πόλο έχει την ατυχία να είναι αντιτηλεοπτικό. Ο θεατής δεν μπορεί να έχει πλήρη εικόνα του τι συμβαίνει μέσα στο νερό. Δεν βλέπει τις μάχες σώμα με σώμα, δεν αντιλαμβάνεται τους κανονισμούς.

9.6.22 – lifo

27

q Οικονομικά, είναι εντελώς διαφορετικά τα δεδομένα του μπάσκετ και του ποδοσφαίρου σε σχέση με άλλα ερασιτεχνικά αθλήματα, όπως το πόλο και το βόλεϊ. Θεωρώ τον εαυτό μου έναν από τους τυχερούς, γιατί το πόλο μού προσφέρει, τουλάχιστον για όσο παίζω, ένα πάρα πολύ καλό επίπεδο διαβίωσης. Δεν είμαι αχάριστος, εκτιμώ απεριόριστα όσα μου έχει χαρίσει το άθλημα.

q Με τους συμπαίκτες μου φέραμε στην Ελλάδα ένα ολυμπιακό μετάλλιο, κάτι που πετύχαμε πρώτη φορά στη ζωή μας. Τότε ήταν η περίοδος με τις φωτιές στην Εύβοια και αυτό μας επηρέασε όλους, το σκεφτόμασταν και το συζητούσαμε. Έτυχε να μιλήσω εγώ εκείνη τη στιγμή, και αυτό που είπα μου βγήκε αυθόρμητα. Είχε τεράστια απήχηση που δεν επιδίωξα. Τότε ήμουν πολύ χαρούμενος με την επιτυχία μου. Το ότι πραγματοποίησα αυτό που ονειρευόμουν από μικρός ήταν μια ανακούφιση για μένα, γιατί είχα φτάσει τριάντα τριών χρονών, έχοντας περάσει δεκαπέντε χρόνια στην Εθνική Ομάδα για να το καταφέρω αυτό. Περισσότερο ήθελα να αναγνωριστώ γι’ αυτό που πέτυχα και όχι γι’ αυτό που είπα – εννοώ ότι δεν είναι η δουλειά μου να κάνω δηλώσεις. Τελικά εκτιμήθηκε περισσότερο το τι ειπώθηκε. Δεν το λέω με παράπονο βέβαια. Έχω ξεκάθαρο στο μυαλό μου ότι το αθλητικό κομμάτι, το ότι κάνουμε το χόμπι μας επάγγελμα, είναι εντελώς άλλο πράγμα από τη ζωή. Ό,τι κι αν κάνω στον αθλητισμό, δεν έχει καμία σημασία για τον άνθρωπο που χάνει το σπίτι του ή κινδυνεύει η ζωή του – τι ωφελεί αν του αφιερώσω μια νίκη; Πιστεύω ότι τέτοιες στιγμές καταλαβαίνεις πως αξιολογείς λάθος τι είναι σημαντικό στη ζωή. Δεν μπορώ να μπω στη θέση ενός ανθρώπου που περνάει δύσκολα, οπότε ας σεβαστώ τουλάχιστον αυτό που περνάει. Εννοείται ότι στο τέλος δεν μένει το τι πετυχαίνουμε αλλά το τι άνθρωποι είμαστε, απλώς εκείνη τη στιγμή σκέφτεσαι ότι αγωνίζεσαι όλη σου τη ζωή για να καταφέρεις κάτι και τελικά αυτό λαμβάνει λιγότερη αναγνώριση.

ΟΙ ΑΘΗΝΑΙΟΙ Γιάννης Φουντούλης

πολύ υψηλό επίπεδο και πρέπει και οι αθλητές να αναγνωριστούν όπως πρέπει. Προφανώς δεν ζητάει κανείς τη λάμψη του ποδοσφαίρου και του μπάσκετ, γνωρίζουμε ακριβώς τι κάνουμε, όμως θεωρώ ότι έχουμε ένα απωθημένο να ανεβάσουμε κι άλλο το πόλο, να του δώσουμε την αίγλη και την προσοχή που του αξίζει. Πήγα πρόσφατα στην Ουγγαρία, όπου το πόλο γεμίζει πισίνες, ο κόσμος το έχει στην καρδιά του, είναι στο πρόγραμμά τους, σαν άσκηση. Υπάρχουν παντού φοβερές εγκαταστάσεις, όπου βρίσκεις κόσμο κάθε ηλικίας. Βρέθηκα σε έναν πολυαθλητικό σύλλογο με εγκαταστάσεις ασύλληπτες για τα δικά μας δεδομένα, περιλαμβάνει πέντε-έξι γήπεδα ποδοσφαίρου, μία πισίνα, γυμναστήρια, γήπεδο μπάσκετ, χόκεϊ, το εστιατόριο όπου τρώνε οι αθλητές μετά την προπόνηση. Είσαι σε ένα περιβάλλον όπου νιώθεις ότι κάνεις κάτι σπουδαίο, που έχει αντίκτυπο.

q Είδα κάπου ότι ο τελικός είχε 50% τηλεθέαση. Αυτό ήταν η επιβράβευση. Ακόμη μεγαλύτερη ήταν τα μηνύματα που λαμβάναμε, πάρα πολλά από γονείς που έλεγαν «πάμε να γράψουμε το παιδί μας στο πόλο», «συγχαρητήρια για ό,τι κάνατε, το παιδί μου είπε ότι θέλει να γίνει σαν εσένα». Όλο αυτό ήταν πρωτόγνωρο και πολύ μεγάλο για εμάς. Δεν το έχουμε ξαναζήσει. Ήταν πολύ όμορφες στιγμές και νιώσαμε ότι πήραμε αυτό που αξίζαμε.

q Όταν γεννήθηκε η κόρη μου, ήμουν τριάντα χρονών.

Ήμασταν ενθουσιασμένοι με τη γυναίκα μου. Δύο μήνες μετά πήραμε και το Champions League με τον Ολυμπιακό, οπότε θεωρώ ότι μου έφερε και μεγάλη τύχη. Βεβαίως, ήταν τελείως διαφορετικά από αυτό που φανταζόμουν. Ήμασταν πολύ χαρούμενοι, αλλά δυσκολευτήκαμε και πάρα πολύ γιατί ένα παιδί φέρνει αλλαγές για τις οποίες δεν σε προετοιμάζει κανένας. Ακόμα μαθαίνω, κάθε μέρα προσπαθώ. Το να είμαι γονιός είναι ό,τι πιο δύσκολο έχω κάνει, ταυτόχρονα όμως η κόρη μου είναι ό,τι καλύτερο μού έχει συμβεί.

q Με τη γυναίκα μου θα κλείσουμε δεκαπέντε χρόνια μαζί. Έχουμε ένα ιδιαίτερο δέσιμο. Είναι ο έρωτας της ζωής μου. Δεν περίμενα ότι θα ήθελα να παντρευτώ, δεν είχα τον γάμο σε τόσο μεγάλη εκτίμηση. Απλώς ήμασταν πραγματικά πολύ ερωτευμένοι, νιώθαμε ότι δεν μας έλειπε κάτι άλλο, οπότε αποφασίσαμε να κάνουμε το επόμενο βήμα. Μου έχει σταθεί σε όλα. Τώρα τη θαυμάζω και ως μητέρα. Παρόλο τον φόρτο εργασίας της, με τη Μάιρα είναι πάντα ο καλύτερος εαυτός της.

q Δεν μου αρέσει καθόλου που βγάζουμε συνεχώς μια κακία – δεν ξέρω αν υπήρχε ανέκαθεν αυτό. Ψάχνουμε πάντα να βρούμε κάτι κακό σε κάποιον. Κάτι να πούμε, να ζηλέψουμε, να μην παραδεχτούμε την επιτυχία του άλλου. Θέλουμε συνεχώς να μειώνουμε με κάποιον τρόπο τον διπλανό μας, να μη χαρούμε με τη χαρά του, αλλά να την κάνουμε πιο ασήμαντη στα μάτια του κόσμου. Θα ήθελα να υπάρχει μεγαλύτερη καλοσύνη και ευγένεια γύρω μου.

q Έφτασα τριάντα τεσσάρων. Έχω ακόμη δυο χρόνια συμβόλαιο με τον Ολυμπιακό και μένουν και δύο χρόνια μέχρι τους Ολυμπιακούς στο Παρίσι. Η απόφαση που πήρα είναι να συνεχίσω, παρότι, αν με ρωτούσε κάποιος πιο πριν, θα έλεγα ότι θέλω να σταματήσω. Ίσως επειδή πήραμε και το ασημένιο να έχω στο μυαλό μου ότι πρέπει να προσπαθήσω άλλη μια φορά για να πάρουμε και το χρυσό.

q Με αγχώνει πάρα πολύ εδώ και καιρό το πώς θα νιώσω όταν σταματήσω.

Έχω ξεκάθαρο στο μυαλό μου ότι το αθλητικό κομμάτι, το ότι κάνουμε το χόμπι μας επάγγελμα, είναι εντελώς άλλο πράγμα από τη ζωή. Ό,τι κι αν κάνω στον αθλητισμό, δεν έχει καμία σημασία για τον άνθρωπο που χάνει το σπίτι του ή κινδυνεύει η ζωή του, τι ωφελεί αν του αφιερώσω μια νίκη;

Ήδη προετοιμάζω τον εαυτό μου και ψυχολογικά και επαγγελματικά. Κάνω κάποιες σκέψεις γιατί τώρα είναι η στιγμή που όχι μόνο πρέπει να σκεφτώ αλλά και να δράσω. Ξέρω ότι είναι αναπόφευκτο και ότι θα με επηρεάσει πάρα πολύ, αλλά προσπαθώ να οργανωθώ όσο περισσότερο γίνεται για να αντεπεξέλθω. Το βλέπουμε αυτό και σε αθλητές του ποδοσφαίρου και του μπάσκετ, η πιο δύσκολη στιγμή είναι αυτή που πρέπει να αφήσει αυτό που για χρόνια ήταν η καθημερινότητά του, η ζωή του και να πει «τέρμα».

q Το καλοκαίρι μου αρέσει πάρα πολύ η θάλασσα. Ακόμη και μια βόλτα στην παραλία με ηρεμεί πάρα πολύ, είτε περπατήσω, είτε πιω τον καφέ μου, είτε κάτσω σε ένα παγκάκι και απλά την κοιτάζω. Αυτό είναι κάτι που μπορεί να με χαλαρώσει και να μου αδειάσει το μυαλό. Μου αρέσει να βγαίνω έξω για φαγητό με φίλους, να πηγαίνω με καλή παρέα για καφέ και σινεμά. Ήρεμα πράγματα.

q Η ζωή ακόμα μου μαθαίνει πράγματα, αλλά σίγουρα ένα μάθημα που έχω πάρει και από αυτήν και από τον αθλητισμό είναι ότι τίποτα, μα τίποτα δεν είναι δεδομένο, ούτε καν το αύριο. Ότι τίποτα δεν πρόκειται να σου χαριστεί και ότι η μεγαλύτερη ικανοποίηση και χαρά έρχεται όταν καταφέρνεις τους στόχους σου, πραγματοποιείς τα όνειρά σου και ταυτόχρονα έχεις επίγνωση του πόσο έχεις δουλέψει γι’ αυτά.

28 lifo – 9.6.22

Το καλοκαίρι είναι η αγαπημένη εποχή του χρόνου που όλοι περιμένουμε για να ξαναγίνουμε παιδιά και να βιώσουμε την ξεγνοιασιά εκείνης της περιόδου. Ωστόσο, τα παγκόσμια δεδομένα δείχνουν ότι τα χρόνια αυτά έχουν περάσει, καθώς καθημερινά νέοι κίνδυνοι καραδοκούν: η οξεία ηπατίτιδα ανεξήγητης αιτιολογίας που απειλεί τα παιδιά, ο ιός της ευλογιάς των πιθήκων, η επανεμφάνιση της ανεμοβλογιάς, οι αλλεργίες, τα ηλιακά εγκαύματα, ο κίνδυνος του καρκίνου του δέρματος, τα ατυχήματα στην παραλία και οι γαστρεντερίτιδες από κατανάλωση αλλοιωμένων τροφίμων. Όλα αυτά που συμβαίνουν καθημερινά αναδεικνύουν τη σημασία της πρόληψης και η LiFΟ βρίσκεται ένα βήμα μπροστά, βάζοντας ψηλά τον πήχη στην ενημέρωση για την υγεία, καθώς, για να κάνουμε την πρόληψη πράξη πρέπει να είμαστε καλά διαβασμένοι. Η πρόληψη είναι υπόθεση συλλογική, πολιτική αλλά και ατομική, αφού ξεκινάει από τις καλές πρακτικές που υιοθετεί ο καθένας μας, κάνοντας πάντα σωστές και ενημερωμένες επιλογές. Αυτό το καλοκαίρι, λοιπόν, περιλαμβάνουμε και την έγκυρη ενημέρωση για τα θέματα υγείας στις αποσκευές μας και με αυτό το πολύτιμο «εφόδιο» διαλέγουμε δρόμους για μαγικά ταξίδια που θα μας πάνε παντού και θα διασφαλίσουν την επιστροφή στη βάση μας με υπέροχες αναμνήσεις, μοναδικές εμπειρίες, γεμάτες «μπαταρίες», σώοι και αβλαβείς.

Καλοκαιρινές αποδράσεις με συμβουλές υγείας στις αποσκευές μας

Κείμενα & Επιμέλεια: Αλεξία Σβώλου

υγεία

9.6.22 – lifo

29

CITY CONNECT ΓΙΑ ΤΗΝ EΓΚΑΙΡΗ ΔΙAΓΝΩΣΗ ΤΗΣ ΗΠΑΤIΤΙΔΑΣ ΣΕ 3 ΠOΛΕΙΣ ΤΗΣ ΒOΡΕΙΑΣ ΕΛΛAΔΑΣ Πατάει γκάζι για τρίτη φορά η πρωτοβουλία ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης για την ηπατίτιδα «City Connect», σε ένα νέο οδοιπορικό που θα πραγματοποιηθεί από 14 έως 17 Ιουνίου σε 3 πόλεις της Βόρειας Ελλάδας.

CITY CONNECT

Κομοτηνή

Αλεξανδρούπολη

Καβάλα

30 lifo – 9.6.22

YΠΟΥΛΗ ΕΠΙΔΗΜIΑ

17/6 ώρα 11:00-14:00 ΠΑΡΚΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑΣ – ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗ

Η Χρόνια Ιογενής Ηπατίδα C είναι μία λοίμωξη του ήπατος που μπορεί να οδηγήσει σε κίρρωση και ηπατοκυτταρικό καρκίνο. Αν και δεν υπάρχει εμβόλιο γι’ αυτόν τον ιό, οι νεότερες αντιικές θεραπείες μπορούν να τον θεραπεύσουν σε ποσοστό μεγαλύτερο από το 95% και να συμβάλουν στην εξάλειψή του και στην εκρίζωση της νόσου από την κοινότητα. Η καταπολέμηση της ιογενούς ηπατίτιδας συμπεριλαμβάνεται στους στόχους του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) μέχρι το 2030. Αν τα κράτη-μέλη εφαρμόσουν τις οδηγίες του ΠΟΥ, οι ειδικοί εκτιμούν ότι σε λιγότερο από μια δεκαετία θα είναι εφικτό οι 71 και πλέον εκατομμύρια άνθρωποι που ζουν με ηπατίτιδα C να διαγνωστούν και να θεραπευτούν. Ωστόσο, ο ετήσιος ρυθμός ατόμων που θεραπεύονται υπολείπεται κατά 50% των στόχων και αυτός των νέων διαγνώσεων υπολείπεται κατά 60%. Συνεπώς, είναι αναγκαία η ενεργοποίηση του Εθνικού Σχεδίου Δράσης και η ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης με δράσεις όπως αυτή της πρωτοβουλίας City Connect που δημιουργούν τη διασύνδεση που οδηγεί στη θεραπεία.

15/6 ώρα 11:00-14:00 ΠΛΑΤΕΙΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ – ΚΑΒΑΛΑ

Αυτές οι πληροφορίες προορίζονται για γενική πληροφόρηση και ενημέρωση του κοινού και σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να αντικαταστήσουν τη συμβουλή ιατρού ή άλλου αρμοδίου επαγγελματία υγείας. *

1,2

9.6.22 – lifo 3

31

LIFOPUBLI

16/6 ώρα 11:00-14:00 ΠΛΑΤΕΙΑ ΕΙΡΗΝΗΣ – ΚΟΜΟΤΗΝΗ

αυτές οι πληροφορίες προορίζονται για γενική πληροφόρηση και ενημέρωση του κοινού και σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να αντικαταστήσουν τη συμβουλή ιατρού ‘ή άλλου αρμοδίου επαγγελματία υγείας. * η χρόνια ηπατίτιδα c μπορεί να θεραπευτεί σε πάνω από το 95% των ασθενών μέσα σε λίγες εβδομάδες. 1,2. ο προσυμπτωματικός έλεγχος για ηπατίτιδα c σε άτομα που γεννήθηκαν μεταξύ των ετών 1945-1980 αποτελεί προτεραιότητα του εθνικού σχεδίου δράσης για την εξάλειψη της νόσου. 3 1. world health organization. global hepatitis report, 2017. [online] [πρόσβαση: απρίλιος 2021]. https://www.who.int/hepatitis/publications/global-hepatitis-report2017/en/. 2. world health organization. hepatitis c fact sheet, 2020. [online] [πρόσβαση: απρίλιος 2021]. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/hepatitis-c. 3. https://www.moh.gov.gr/articles/ministry/grafeio-typoy/press-releases/4865-ethniko-sxedio-drashs-gia-thn-antimetwpish-ths-hpatitidas-c (πρόσβαση: ιούνιος 2021)

Μ

ετά την υλοποίηση της δράσης στη Θεσσαλονίκη και τα Ιωάννινα, η Ελληνική Εταιρεία Μελέτης του Ήπατος (ΕΕΜΗ), o Σύλλογος Ασθενών Ήπατος Ελλάδος Προμηθέας και η βιοφαρμακευτική εταιρεία Gilead Sciences, με κεντρικό μήνυμα «Κάνε την εξέταση για την ηπατίτιδα C τώρα», παίρνουν ξανά τους δρόμους και καλούν όλους τους πολίτες της Καβάλας, της Κομοτηνής και της Αλεξανδρούπολης που είναι γεννημένοι μεταξύ 1945 και 1980 να κάνουν τώρα την εξέταση για την ηπατίτιδα C, ώστε, αν χρειαστεί, να κάνουν θεραπεία και να απαλλαχθούν από τον ιό. Σε μια ιδιαίτερη συγκυρία κατά την οποία βρισκόμαστε διαρκώς αντιμέτωποι με πολλές ιογενείς λοιμώξεις, η πρωτοβουλία City Connect διαθέτει πληθώρα δράσεων και «εργαλείων» για την πρόληψη της ύπουλης επιδημίας που οφείλεται στους ιούς της ηπατίτιδας B και C: στήνει περίπτερο σε κεντρική πλατεία κάθε πόλης για την προβολή της εκστρατείας και τη διευκόλυνση της ενημέρωσης του γενικού κοινού και κινητή μονάδα πραγματοποίησης προσυμπτωματικών ελέγχων (εξετάσεις ηπατίτιδας C και Β) σε χώρο παρακείμενο, ενώ το απόγευμα πριν από τη δράση ευαισθητοποίησης (περίπτερο) οργανώνει επιστημονική εκδήλωση για τις ηπατίτιδες σε καθεμία από τις πόλεις. Η πρωτοβουλία City Connect θα σταθμεύσει στην Καβάλα στις 15/6 (11:00-14:00, πλατεία Ελευθερίας), στην Κομοτηνή στις 16/6 (11:00-14:00, πλατεία Ειρήνης), και στην Αλεξανδρούπολη στις 17/6 (11:00-14:00, πάρκο Εθνικής Ανεξαρτησίας).

σμό των 80 μόλις μόνιμων κατοίκων του νησιού τραγουδούσαν, κρατούσαν πανό με ζωγραφιές και μπουκέτα με λουλούδια, καθώς τα σκάφη προσέγγιζαν τον ντόκο σε άψογο σχηματισμό. Μαγική ήταν και η στιγμή της αναχώρησης της Σύμπλευσης από το νησί για το Λαύριο. Οι εθελοντές σχημάτισαν με τα σώματά τους το «συν» της Σύμπλευσης και μετά, ξαπλωμένοι πάνω στο τσιμέντο του ντόκου, δημιούργησαν έναν κύκλο, συμβολίζοντας από τον κύκλο της ζωής έως τον κρίκο της αλυσίδας του εθελοντισμού. Οι γιατροί, οι περισσότεροι από τη Γενική Κλινική ΙΑΣΩ και το ΙΑΣΩ Παίδων, προσέφεραν στους κατοίκους κλινικές και διαγνωστικές εξετάσεις που είναι αδύνατο να κάνουν οι νησιώτες στον τόπο τους, καθώς στα μικρά νησιά τα περιφερειακά ιατρεία και τα κέντρα υγείας διαθέτουν μόνο τα βασικά. Η δράση της Σύμπλευσης κάθε Μάιο βοηθά τους κατοίκους να ξεπεράσουν τον φόβο που τους γεννά η έλλειψη ειδικευμένων γιατρών και οργανωμένων δομών υγείας και επιπλέον τους εκπαιδεύει και τους ενημερώνει σχετικά με την αξία της πρόληψης. Η αξία της πρόληψης είναι ανεκτίμητη, αλλά είναι πολύ δύσκολο να γίνει αντιληπτή όταν για να κάνει κάποιος ένα τσεκάπ πρέπει να «ξενιτευτεί» και να ταξιδέψει αλλού, να αφήσει την οικογένειά του και να κλείσει τη δουλειά του για λίγες ημέρες. Γι’ αυτό ακριβώς το μήνυμα πως το προλαμβάνειν είναι πάντα καλύτερο σε συνδυασμό με την ανάδειξη του εθελοντισμού και της προστασίας του περιβάλλοντος και των αδέσποτων ζώων με ανάλογες δράσεις που πάντοτε υλοποιούνται στο πλαίσιο του διάπλου είναι μαθήματα ζωής και για τους ίδιους τους συμμετέχοντες εθελοντές αλλά και για τους χιλιάδες ωφελούμενους που υποδέχονται τους θαλασσόλυκους στα λιμάνια τους σαν να είναι δικοί τους άνθρωποι, κι ας τους χωρίζει μια απέραντη γαλάζια θάλασσα.

βοήθεια

KΑΛΟΚΑΙΡΙ 2022 ΑΦΙΈΡΩΜΑ ΥΓΕΙΑ 32 lifo – 9.6.22

Α

ρχικά με κύματα και αέρηδες έξι μποφόρ και στη συνέχεια με μια μπουνάτσα που είχε χρόνια να συμβεί τέτοια εποχή στο Αιγαίο, τα 11 σκάφη της Σύμπλευσης με τους 90 εθελοντές χάραξαν ρότα για εννιά νησιά και διένυσαν απόσταση 500 ναυτικών μιλίων, ξεκινώντας τον καθιερωμένο ετήσιο μαγιάτικο διάπλου από τη γραφική Σίκινο. Οι εθελοντές, σε συνεργασία με την Εθελοντική Δράση Κτηνιάτρων Ελλάδας, προσέφεραν ιατρικές εξετάσεις από μια πληθώρα ιατρικών ειδικοτήτων που είναι δυσεύρετες στα μικρά νησιά, ενώ οι κτηνίατροι στείρωσαν εκατοντάδες αδέσποτα ζώα. Η πορεία του διάπλου περιλάμβανε τη Σίκινο, την Τήλο, την Κάσο, την Ψέριμο, την Αμοργό, τα Λέβιθα, την Κίναρο με την (μοναδική κάτοικο) κυρά Ειρήνη, τη Σχοινούσα και την Ηρακλειά. Μετά από δύο χρόνια η αποκλιμάκωση της πανδημίας επέτρεψε να γίνουν δράσεις για τα σχολεία, να στηθεί στην Αμοργό παράσταση Καραγκιόζη για τα πιτσιρίκια, να γίνει μάθημα ρομποτικής στα παιδιά, να οργανωθεί το παιχνίδι του κρυμμένου θησαυρού στον προαύλιο χώρο του σχολείου στη Σχοινούσα και να λειτουργήσουν υπαίθρια ιατρεία στην Ψέριμο. Γιορτές υποδοχής με οργανοπαίχτες, μαθητές που χόρευαν και τις δημοτικές αρχές που κερνούσαν τους βρεγμένους θαλασσόλυκους παγωμένη ψημένη ρακή, δίπλες, ξεροτήγανα και παστέλι στήθηκαν σε κάθε απόβαση, με τη γιορτή στα Κατάπολα της Αμοργού και στον μικρό ντόκο του λιμανιού της γραφικής Σχοινούσας να κλέβουν τις εντυπώσεις. Στην Ηρακλειά, τον τελευταίο σταθμό της αποστολής, η υποδοχή έγινε με πυροτεχνήματα ημέρας, φωτοβολίδες καπνού και κόκκινης λάμψης, με τον πρόεδρο της κοινότητας Δημήτρη Γαβαλά να δηλώνει χαρακτηριστικά: «Καλώς μας ήρθατε για να δώσετε ζωή στα βράχια του Αιγαίου». Δίπλα του τα παιδιά από τον πληθυ-

Οι εθελοντές θαλασσόλυκοι της Σύμπλευσης επισκέφθηκαν με τα φουσκωτά σκάφη τους 9 νησιά, προσφέροντας δωρεάν εξειδικευμένες ιατρικές εξετάσεις στους κατοίκους, λίγο πριν σηκωθεί η αυλαία της τουριστικής σεζόν.

Αποστολή για καλό σκοπό με τους Ρομπέν της Σύμπλευσης στο Αιγαίο

9.6.22 – lifo

33

KΑΛΟΚΑΙΡΙ 2022 ΑΦΙΈΡΩΜΑ ΥΓΕΙΑ 34 lifo – 9.6.22

Η

πρώτη απειλή που καραδοκεί κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών διακοπών είναι η μοβ μέδουσα που σεργιανίζει στις ακτές μας, εκεί όπου τη φέρνουν τα θαλάσσια ρεύματα. Η μοβ μέδουσα είναι ένα επικίνδυνο είδος, καθώς τα πλοκάμια της απελευθερώνουν νευροτοξίνη και το τσίμπημά της μπορεί να είναι πολύ επώδυνο. Η νευροτοξίνη δεν εξουδετερώνεται με όξινα διαλύματα και απαιτεί ειδική αντιμετώπιση, καθώς ο πόνος δεν θα υποχωρήσει με διάλυμα αμμωνίας ή οινόπνευμα. Αν μας τσιμπήσει, οι ειδικοί συμβουλεύουν να βγάλουμε πρώτα τα υπολείμματα από τα πλοκάμια, «τρίβοντας» το πονεμένο σημείο με ένα μαχαίρι ή με πλαστικοποιημένη κάρτα, και να ξεβγάλουμε την περιοχή με θαλασσινό νερό. Αμέσως μετά να βάλουμε πάγο για να σταματήσουμε το πρήξιμο ή να χρησιμοποιήσουμε ένα παγωμένο κουτάκι αναψυκτικού σαν αυτοσχέδια παγοκύστη. Μετά να ξεβγάλουμε το πονεμένο σημείο με ένα μείγμα αποτελούμενο από θαλασσινό νερό και μαγειρική σόδα σε ίσα μέρη και, αν χρειαστεί, να πάρουμε ένα παυσίπονο για τον πόνο. Σε περίπτωση που εμφανιστούν συμπτώματα όπως ζαλάδα, ναυτία, σύγχυση και

δύσπνοια πρέπει να επικοινωνήσουμε αμέσως με τον γιατρό μας ή να κατευθυνθούμε προς τα εξωτερικά ιατρεία ενός νοσοκομείου. Από κοντά ακολουθούν τα ατυχήματα που γίνονται στην παραλία, τα οποία συμπεριλαμβάνουν ηλιακά εγκαύματα, ηλίαση, φωτοδερματίτιδες, μυκητιάσεις, διαστρέμματα, πάτημα αχινού, αφυδάτωση και θερμοπληξία. Ο πρωταρχικός κανόνας για να χαρούμε τις διακοπές μας είναι να μην ξεχάσουμε να βάλουμε αντηλιακό, το οποίο πρέπει να απλώσουμε στο πρόσωπο και στο σώμα σε ικανή ποσότητα ώστε να μας προστατεύει και να το ανανεώνουμε κάθε δύο ώρες. Καπέλο, γυαλιά ηλίου και τακτική κατανάλωση νερού είναι επίσης απαραίτητα προκειμένου να μην πάθουμε ηλίαση και να μην ξεφλουδίσουμε. Ακόμα, είναι πολύ σημαντικό να μην καταναλώνουμε αλκοόλ στην παραλία και να μην πέφτουμε με γεμάτο στομάχι στη θάλασσα, καθώς αυτοί οι δύο παράγοντες ευθύνονται συχνά για τους πνιγμούς που σημειώνονται στην Ελλάδα. Επειδή στις διακοπές ξενυχτάμε και καταναλώνουμε αλκοόλ, αν έχουμε ξυπνήσει με πονοκέφαλο (hangover), πρέπει να αποφύγουμε τον ήλιο. Το ίδιο ισχύει αν έχουμε μια αλλεργική αντίδραση που έχει προκληθεί από την άμμο, τα συστατι-

κά του αντηλιακού ή κάποιον άλλο παράγοντα σε συνδυασμό με την ηλιακή ακτινοβολία. Στην παραλία πρέπει να φροντίσουμε και για την υγεία του κατοικιδίου μας, που επειδή δεν ιδρώνει μπορεί να πάθει πολύ εύκολα θερμοπληξία. Πρέπει, λοιπόν, να εξασφαλίσουμε ότι βρέχεται τακτικά, ότι έχει δροσερό νερό να πιει και σκιά να καθίσει, σε πετσέτα, για να μην καίγονται οι πατούσες του. Οι μυκητιάσεις της παραλίας που μπορεί να σχετίζονται με το βρεγμένο μαγιό, την όχι ιδιαίτερα καθαρή ξαπλώστρα αλλά και με τις συνθήκες που επικρατούν σε πισίνες και στα αποδυτήριά τους αποτελούν έναν ακόμα καλοκαιρινό «πονοκέφαλο». Για να τις αποφύγουμε, ξαπλώνουμε πάντα σε δική μας, καθαρή πετσέτα, σκουπιζόμαστε καλά κάθε φορά που βγαίνουμε από τη θάλασσα, αλλάζουμε μαγιό –δεν μένουμε με το βρεγμένο– και αποφεύγουμε να περπατάμε ξυπόλυτοι σε αποδυτήρια και γύρω από πισίνες, ώστε να μην πάθουμε το λεγόμενο «πόδι του αθλητή». Σε αυτή την περίπτωση μιλάμε για τον μύκητα Candida albicans όχι τον Candida auris, που είναι το πιο επικίνδυνο νοσοκομειακό ανθεκτικό μικρόβιο. Ερεθισμοί και μολύνσεις κατά την καλοκαιρινή

Στα πλοκάμια της μοβ μέδουσας, των ηλιακών εγκαυμάτων, των μυκητιάσεων και άλλων δεινών!

περίοδο μπορεί να εμφανιστούν και στα μάτια, γι’ αυτό οι χρήστες φακών επαφής πρέπει να είναι διπλά προσεκτικοί. Δεν βάζουμε ποτέ τη θήκη και τα υγρά των φακών στο ψυγείο ούτε αφήνουμε ανοιχτό το μπουκαλάκι με το διάλυμα συντήρησης των φακών. Πλένουμε κάθε φορά με σαπούνι και νερό τις θήκες και δεν πιάνουμε ποτέ τους φακούς με ακάθαρτα χέρια. Επειδή όταν φυσάει είναι πολύ πιθανό να μπει μέσα στο μάτι μας άμμος ή κάποιο σκουπιδάκι, δεν τα τρίβουμε, χρησιμοποιούμε τεχνητά δάκρυα ή φυσιολογικό ορό για να τα ξεπλύνουμε. Όσοι χρησιμοποιούν για χρόνια φακούς επαφής είναι πολύ πιθανό να πάσχουν από ξηροφθαλμία, μια κατάσταση που χειροτερεύει όταν περνάμε πολλές ώρες μπροστά στην οθόνη του υπολογιστή. Καθώς προκαλεί φωτοφοβία, πρέπει να φοράμε γυαλιά ηλίου με σκουρόχρωμους απορροφητικούς ή ανακλαστικούς φακούς. Ένα άλλο συχνό πάθημα του καλοκαιριού είναι η ουρολοίμωξη, με τον κίνδυνο να αυξάνεται στις γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση λόγω των αλλαγών που συμβαίνουν στον κόλπο. Το κακό με τις ουρολοιμώξεις είναι ότι μπορούν εύκολα να υποτροπιάσουν, καθώς αφορούν φλεγμονή σε κλειστή κύστη, ενώ στους άνδρες εκδηλώ-

καλοκαιρινά παθήματα

νονται ως προστατίτιδα. Ο υψηλός πυρετός, το τσούξιμο κατά τη διάρκεια της ούρησης, το αίσθημα επείγουσας ούρησης και το οίδημα στον προστάτη προκαλούν δυσφορία στους ασθενείς. Στην πρόληψη αυτών των συμπτωμάτων βοηθά η συστηματική λήψη συμπληρωμάτων διατροφής πλούσιων σε εκχυλίσματα αντιοξειδωτικών φρούτων, όπως τα acai berries και τα cranberries, τα οποία βοηθούν στην ενίσχυση της αντιοξειδωτικής άμυνας του οργανισμού. Ένα ακόμα πρόβλημα που αντιμετωπίζουν αρκετοί άνθρωποι είναι η εφίδρωση και η κακοσμία, ειδικά στα πόδια. Αντιμετωπίζουμε την κατάσταση με δροσερά ντους, προσεχτικό πλύσιμο του σώματος, αποσμητικά και ειδικά ταλκ για τα πέλματα, καθώς και με εξειδικευμένες θεραπείες, όπως το γνωστό μας botox (η βουτολινική τοξίνη), που επίσης χρησιμοποιείται για τη θεραπεία της ακράτειας, της ημικρανίας και της σπαστικότητας μετά από αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο. Ψηλά στην ατζέντα των καλοκαιρινών μπελάδων είναι και οι γαστρεντερίτιδες από την κατανάλωση αλλοιωμένου τρόφιμου, καθώς, όταν κάνει ζέστη, κάποια ψυγεία δεν κρατούν τη σωστή χαμηλή θερμοκρασία. Επίσης, κινδυνεύουμε και από τις διασταυρούμενες επιμολύνσεις όταν κόβουμε τη σαλάτα στο ίδιο ξύλο κοπής με το κρέας ή το ψάρι, χωρίς να το έχουμε καθαρίσει προηγουμένως. Όταν ψωνίζουμε τρόφιμα, ο χρόνος παραμονής τους στο αυτοκίνητο μέχρι την τοποθέτησή τους στο ψυγείο ή σε συνθήκες δροσερές πρέπει να είναι μικρής διάρκειας, επειδή οι θερμοκρασίες που αναπτύσσονται σε αυτό είναι επιπέδου «φούρνου». Επίσης η πόρτα του ψυγείου δεν πρέπει να ανοίγει ανά πέντε λεπτά, γιατί έτσι αυξάνεται η θερμοκρασία του και τα τρόφιμα κινδυνεύουν να αλλοιωθούν. Όταν τρώμε εκτός, επιλέγουμε εστιατόρια που ξέρουμε ότι είναι καθαρά και όταν είμαστε διακοπές, τσεκάρουμε πού τρώνε οι ντόπιοι, γιατί αυτοί ξέρουν

καλύτερα. Συχνά στο νησί παθαίνουμε δυσκοιλιότητα ή διάρροια λόγω αλλαγής του περιβάλλοντος, των συνηθειών και του νερού, ενώ εύκολα παθαίνουμε και βαρυστομαχιά, γιατί συνήθως περνάμε πάρα πολλές ώρες στη θάλασσα με λίγο έως ελάχιστο ή καθόλου φαγητό, με αποτέλεσμα να τρώμε μεγαλύτερες ποσότητες αργά το βράδυ. Η χρυσή συνταγή σ’ αυτή την περίπτωση είναι να δούμε τις διακοπές ως μια περίοδο αποτοξίνωσης και ως μια αντιοξειδωτική ένεση στη διατροφή μας, εστιάζοντας σε φρούτα και λαχανικά. Αποφεύγουμε τα βαριά και τα λιπαρά φαγητά ειδικά το βράδυ και τα πολύ πικάντικα όταν κάνει πολλή ζέστη και θυμόμαστε ότι μετά το φαγητό δεν πάμε για ύπνο αλλά για περπάτημα, ώστε να χωνέψουμε. Το καλοκαίρι αποτελεί ιδανική ευκαιρία και για να απαλλαγούμε από κάποιες χρόνιες βλάβες του δέρματος όπως η ακμή των ενηλίκων και της εφηβείας, η ψωρίαση, η χρόνια κνίδωση και το έκζεμα, επειδή υποχωρούν με τη βοήθεια της θάλασσας, του αλατιού, του ιωδίου και της αντιφλεγμονώδους δράσης της ηλιακής ακτινοβολίας. Ένας γενικός κανόνας λέει ότι είναι ωφέλιμο να μένουμε για λίγες ώρες με το θαλασσινό νερό πάνω μας, καθώς η αλμύρα αλλάζει το pH της επιδερμίδας, εξυγιαίνει το δέρμα και δυναμώνει το τριχωτό της κεφαλής. Δεν πρέπει, όμως, να το αφήνουμε για μεγάλα διαστήματα. Ακριβώς επειδή το καλοκαίρι μπαινοβγαίνουμε στη θάλασσα πολλές φορές, ειδικά την περίοδο των διακοπών, κάποια στιγμή πρέπει να ξεβγαλθούμε, και σε αυτή την περίπτωση πρέπει να θυμόμαστε ότι δεν χρησιμοποιούμε σαπούνι ή σαμπουάν σε κάθε ξέβγαλμα, γιατί υπάρχει κίνδυνος να «αδυνατίσουν» τα μαλλιά και να διαταραχθεί το υδρολιπιδικό φιλμ του δέρματος, με συνέπεια να γίνει η επιδερμίδα μας υπερευαίσθητη και να αντιδρά στο παραμικρό με κοκκινίλες και φαγούρα.

Το καλοκαίρι, στην παραλία, όλα θα έπρεπε να είναι ειδυλλιακά. Ωστόσο στην πεζή πραγματικότητα, ηλιακά εγκαύματα, φωτοδερματίτιδες, ερεθισμοί, γαστρεντερίτιδες, μυκητιάσεις, κολπίτιδες, ουρολοιμώξεις, ισχιαλγίες, ηλίαση και hangover καραδοκούν σε κάθε μας βήμα. Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, εμφανίστηκαν και οι μοβ μέδουσες στις ακτές μας. Χρειάζεται, λοιπόν, να χαράξουμε ένα ασφαλές μονοπάτι σε θάλασσες και αμμουδιές, νησιά και βουνά, ώστε να μην αφήσουμε κανένα «στραβοπάτημα» να μας βγάλει ξινές τις διακοπές.

9.6.22 – lifo

35

KΑΛΟΚΑΙΡΙ 2022 ΑΦΙΈΡΩΜΑ ΥΓΕΙΑ

Της Αλεξίας Σβώλου

36 lifo – 9.6.22

ΣΕ ΟΚΤΩ ΝΗΣΙΑ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΑΖΙ ΓΙΝΟΝΤΑΙ ΔΥΝΑΤΕΣ ΚΑΙ ΥΨΩΝΟΥΝ ΤΕΙΧΟΣ ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΗΝ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ

Ένα πρωτοποριακό εκπαιδευτικό πρόγραμμα, κοινωνικής, ψυχολογικής και νομικής στήριξης αντιμετωπίζει το ανησυχητικά διογκούμενο φαινόμενο της κακοποίησης των γυναικών, εστιάζοντας στις μικρές κοινωνίες των νησιών του Αιγαίου, εκεί όπου το στίγμα είναι μεγαλύτερο και εμποδίζει τα θύματα βίας να σπάσουν τη σιωπή τους.

Τ

ο κύμα των περιστατικών κακοποίησης γυναικών γιγαντώθηκε στα χρόνια του κορωνοϊού και δυστυχώς αυτά που μαθαίνουμε αποτελούν μονάχα την κορυφή του παγόβουνου. Οι αριθμοί αυτού του ανησυχητικού κοινωνικού φαινομένου που το τελευταίο διάστημα έχει διογκωθεί είναι σκοτεινοί και δεν αντιπροσωπεύουν την πραγματικότητα, καθώς πολλές φορές τα θύματα δεν καταγγέλλουν το γεγονός, δεν μιλούν πουθενά γιατί φοβούνται ή ντρέπονται, με το στίγμα που συνοδεύει την κακοποίηση να διαιωνίζει αυτόν τον ιδιότυπο κύκλο της σιωπής. Για να σπάσει αυτός ο κύκλος και να περιοριστούν αυτά τα φαινόμενα βίας είναι ιδιαίτερα σημαντικό να μη μένουμε στα λόγια και να μην κρύβουμε το πρόβλημα κάτω από το χαλί αλλά να ενημερώνουμε τις γυναίκες, να τις εκπαιδεύουμε και να τις ενδυναμώνουμε. Ενημερώνοντας την κοινωνία, υψώνουμε τείχος προστασίας ενάντια σε κάθε μορφή κακοποίησης, λεκτική, ψυχολογική, σωματική ή σεξουαλική. Με την τρομακτική έκταση που έχει λάβει το φαινόμενο της έμφυλης βίας στη χώρα μας, τέτοιου είδους δράσεις είναι εξαιρετικά σημαντικές, ειδικά σε μικρές κοινωνίες, όπως τα νησιά, καθώς εκεί το στίγμα ρίχνει βαρύτερη και μεγαλύτερη τη σκιά του στη ζωή των ανθρώπων. Για την πρόληψή του η ελληνική φαρμακοβιομηχανία DEMO ανέλαβε να υλοποιήσει ένα καινοτόμο πρόγραμμα ενημέρωσης σχετικά με την κακοποίηση και τους τρόπους ενδυνάμωσης των γυναικών σε οκτώ νησιά του Αιγαίου, συγκεκριμένα στη Λέσβο, στη Νάξο, στην Αστυπάλαια, στη Σαντορίνη, στη Λέρο, στην Πάτμο,

στη Σκιάθο και στην Κίμωλο, που αποτέλεσε τελευταίο σταθμό της αποστολής. Το πρωτοποριακό ενημερωτικό πρόγραμμα ονομάζεται «Γυναίκες Μαζί Δυνατές» και υλοποιήθηκε στο πλαίσιο των δράσεων κοινωνικής ευθύνης της DEMO ABEE, σε συνεργασία με την Άγονη Γραμμή Γόνιμη και την οργάνωση Strong Me, υπό την αιγίδα της Γενικής Γραμματείας Δημογραφικής, Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων. Η αποστολή ολοκληρώθηκε τον Μάιο. Όπως δείχνει πληθώρα μελετών, στις μικρές κοινωνίες, οι παρωχημένες και δυσλειτουργικές κοινωνικές αντιλήψεις στιγματίζουν εύκολα καταστάσεις και ανθρώπους κι αυτό εμποδίζει τα θύματα που έχουν υποστεί βία και κακοποίηση να αναζητήσουν βοήθεια, με αποτέλεσμα να εγκλωβίζονται σε ανθυγιεινές και δυνάμει επικίνδυνες καταστάσεις. Μάλιστα, πολλές από αυτές τις περιπτώσεις κακοποίησης δεν αναφέρονται πουθενά, δεν προσμετριούνται σε στατιστικά δεδομένα, συνεπώς δεν υπάρχει δυνατότητα προσέγγισης και υποστήριξής τους από τις αρμόδιες αρχές και τους φορείς. Ο στόχος της επίκαιρης πρωτοβουλίας «Γυναίκες Μαζί Δυνατές» είναι να ενημερώσει, να αφυπνίσει και να κινητοποιήσει ολόκληρη την κοινωνία απέναντι στο φαινόμενο της βίας κατά των γυναικών, που έχει πάρει επικίνδυνες διαστάσεις. Κατά την υλοποίηση του προγράμματος έγιναν ορατές οι προκλήσεις και οι προβληματικές συμπεριφορές, έτσι τα θύματα δεν είναι μόνα σε αυτήν τη δοκιμασία. Οι συναντήσεις καθοδηγήθηκαν από εξειδικευμένους συνεργάτες, από ψυχολόγο και νομική σύμβουλο, ενώ συμμετείχαν ως προσκεκλημένοι προσωπικότητες των τεχνών και του πολιτισμού που μοιράστηκαν τις δικές τους εμπειρίες και βοήθησαν στη δημιουργία ενός φιλικού κλίματος εμπιστοσύνης. Παράλληλα, η συνεργασία με την τοπική αυτοδιοίκηση, τις τοπικές αρχές αλλά και τους κατά τόπους συλλόγους γυναικών αποτέλεσε κομβικό σημείο του προγράμματος. Μέσω αυτής επετεύχθη σε πραγματικό χρόνο η ενημέρωση των ενδιαφερομένων με στόχο την ευαισθητοποίηση της τοπικής κοινότητας για την έμφυλη βία και τον τρόπο που αυτή μπορεί να αναγνωριστεί και να αντιμετωπιστεί. Η ελληνική φαρμακοβιομηχανία DEMO δεσμεύτηκε για τη συνέχιση του προγράμματος μέσα στο 2022, καθώς η αντιμετώπιση της βίας κατά των γυναικών είναι ευθύνη όλων μας.

Ο στόχος της επίκαιρης πρωτοβουλίας «Γυναίκες Μαζί Δυνατές» είναι να ενημερώσει, να αφυπνίσει και να κινητοποιήσει ολόκληρη την κοινωνία απέναντι στο φαινόμενο της βίας κατά των γυναικών, που έχει πάρει επικίνδυνες διαστάσεις.

9.6.22 – lifo

37

KΑΛΟΚΑΙΡΙ 2022 ΑΦΙΈΡΩΜΑ ΥΓΕΙΑ

Της Αλεξίας Σβώλου

38 lifo – 9.6.22

ΠΡΩΤΟΠΟΡIΑ ΣΤΗΝ EΓΚΑΙΡΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ ΜΕ ΑΞΟΝΙΚΗ ΤΟΜΟΓΡΑΦΙΑ ΧΑΜΗΛΗΣ ΔΟΣΗΣ ΓΙΑ ΚΑΠΝΙΣΤΕΣ, ΠΡΩΗΝ ΚΑΙ ΝΥΝ Η αξονική τομογραφία χαμηλής ακτινοβολίας (Low Dose CT) με σύστημα τεχνητής νοημοσύνης (ΑΙ) για την επεξεργασία των αποτελεσμάτων είναι η εξέταση που φέρνει την επανάσταση στην πρόληψη του καρκίνου του πνεύμονα και συμβάλλει στη μείωση της νοσηρότητας και της θνητότητας του ογκολογικού νοσήματος με το βαρύτερο αποτύπωμα στη δημόσια υγεία. Αυτό μπορεί να μειωθεί σημαντικά, εφόσον η εξέταση πραγματοποιείται ετησίως μετά την ηλικία-ορόσημο των 50 ετών από καπνιστές, πρώην και νυν.

Η

πανδημία ανέδειξε ξεκάθαρα τη σημασία της προάσπισης της δημόσιας υγείας σε εποχές που οι εχθροί, λοιμώδεις και εκφυλιστικοί, βάλλουν από παντού. Πιστός στη δέσμευσή του να προάγει τον σημαντικό ρόλο της πρόληψης και της έγκαιρης διάγνωσης των παθήσεων, ειδικά των χρόνιων νοσημάτων που αποτελούν το μεγαλύτερο αγκάθι για τη δημόσια υγεία, ο Όμιλος Ιατρικού Αθηνών περιλαμβάνει στο ιατρικό του οπλοστάσιο την πρωτοποριακή μέθοδο έγκαιρης διάγνωσης κατά του καρκίνου του πνεύμονα. Ο καρκίνος του πνεύμονα είναι ο δεύτερος σε συχνότητα εμφάνισης μετά τον καρκίνο του προστάτη στους άνδρες και του μαστού στις γυναίκες και ο πρώτος σε θανάτους παγκοσμίως. Η μεγάλη του θνησιμότητα οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι η διάγνωση της νόσου γίνεται αργά, όταν πλέον βρίσκεται σε προχωρημένο στάδιο, περιορίζοντας τις λύσεις θεραπείας και επιδεινώνοντας την πρόγνωση για την έκβασή του. Ο καρκίνος του πνεύμονα στη

Ο έλεγχος πραγματοποιείται με αξονική τομογραφία χαμηλής ακτινοβολίας (Low Dose CT) που αποτελεί το μοναδικό όπλο πρώιμης διάγνωσης της ασθένειας.

στις διεθνείς εξελίξεις στον χώρο της υγείας μέσα από ένα πολυεπίπεδο επενδυτικό πλάνο που εξασφαλίζει στους έμπειρους και εξειδικευμένους επιστήμονές του όλα εκείνα τα εφόδια που θα παράσχουν υπηρεσίες υγείας υψηλού επιπέδου. Μεταξύ άλλων, τόνισε: «Ο Όμιλος Ιατρικού Αθηνών συνεχίζει να εξελίσσεται, διαμορφώνοντας το μέλλον της υγείας εδώ, στην Ελλάδα, στις κλινικές μας, με όραμα, συνέπεια και συνέχεια. Με αφορμή την Ημέρα κατά του Καπνίσματος απευθύνουμε έκκληση σε όλους, καπνιστές και μη, να υιοθετήσουν την προληπτική εξέταση κατά του καρκίνου του πνεύμονα κάθε χρόνο ως το υπέρτατο όπλο για την έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση του καρκίνου του πνεύμονα».

Ο Όμιλος Ιατρικού Αθηνών πρωτοπορεί στη διάγνωση και στη θεραπεία των παθήσεων. Από αριστερά προς τα δεξιά, Απόστολος Μαγγηριάδης, δημοσιογράφος, δρ. Παναγιώτης Μπεχράκης, πνευμονολόγος-εντατικολόγος του Ιατρικού Κέντρου Αθηνών, τ. αν. καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών & Harvard University, διευθυντής Ινστιτούτου Δημόσιας Υγείας του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος, επικεφαλής επιτροπής εμπειρογνωμόνων για τον έλεγχο του καπνίσματος, δρ. Νικόλαος Μποντόζογλου, ακτινοδιαγνώστης, διευθυντής Αξονικής & Μαγνητικής Τομογραφίας του Ιατρικού Κέντρου Αθηνών, δρ. Ηρακλής Τιτόπουλος, ειδικός επεμβατικός πνευμονολόγος, διευθυντής Πνευμονολογικής Κλινικής του Ιατρικού Διαβαλκανικού Θεσσαλονίκης, δρ. Τζαμπραήλ Νταχάμπρε, θωρακοχειρουργός, διευθυντής Θωρακοχειρουργικής Κλινικής του Ιατρικού Κέντρου Αθηνών, δρ. Κοσμάς Τσακιρίδης, χειρουργός Θώρακος-Καρδιάς, διευθυντής Καρδιο-θωρακοχειρουργικής Κλινικής, εξειδικευμένος στη Ρομποτική Θωρακοχειρουργική του Ιατρικού Διαβαλκανικού Θεσσαλονίκης.

Κατά την παρουσίαση του προγράμματος έγκαιρης διάγνωσης του καρκίνου του πνεύμονα, από αριστερά προς τα δεξιά: Απόστολος Μαγγηριάδης δημοσιογράφος, δρ. Βασίλης Αποστολόπουλος, διευθύνων σύμβουλος του Ομίλου Ιατρικού Αθηνών, δρ. Παναγιώτης Μπεχράκης, πνευμονολόγος-εντατικολόγος του Ιατρικού Κέντρου Αθηνών, διευθυντής Ινστιτούτου Δημόσιας Υγείας του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος, επικεφαλής επιτροπής εμπειρογνωμόνων για τον έλεγχο του καπνίσματος, δρ. Νικόλαος Μποντόζογλου, ακτινοδιαγνώστης, διευθυντής Αξονικής & Μαγνητικής Τομογραφίας του Ιατρικού Κέντρου Αθηνών, δρ. Ηρακλής Τιτόπουλος, ειδικός επεμβατικός πνευμονολόγος, διευθυντής Πνευμονολογικής Κλινικής του Ιατρικού Διαβαλκανικού, δρ. Τζαμπραήλ Νταχάμπρε, θωρακοχειρουργός, διευθυντής Θωρακοχειρουργικής Κλινικής του Ιατρικού Κέντρου Αθηνών, δρ. Κοσμάς Τσακιρίδης, χειρουργός Θώρακος-Καρδιάς, διευθυντής Καρδιο-Θωρακοχειρουργικής Κλινικής, εξειδικευμένος στη Ρομποτική Θωρακοχειρουργική του Ιατρικού Διαβαλκανικού Θεσσαλονίκης.

LIFOPUBLI

χώρα μας αποτελεί μία από τις πρώτες αιτίες νοσηρότητας και θνητότητας, καταγράφοντας ετησίως περισσότερα από 9.000 νέα περιστατικά και περισσότερους από 7.500 θανάτους. Ωστόσο, έρευνες που έχουν γίνει δείχνουν ότι η υιοθέτηση ενός προγράμματος προληπτικού ελέγχου ετησίως από άνδρες και γυναίκες που έχουν υπάρξει καπνιστές για αρκετές δεκαετίες στη ζωή τους και βρίσκονται στην ηλικία των 50 ετών και άνω μπορεί να συμβάλει στη μείωση της θνησιμότητας κατά τουλάχιστον 25%-30%, πετυχαίνοντας τη διάγνωση του όγκου σε πρώιμο στάδιο, όταν η διαχείριση της νόσου είναι πιο αποτελεσματική. Ο έλεγχος πραγματοποιείται με αξονική τομογραφία χαμηλής ακτινοβολίας (Low Dose CT) που αποτελεί το μοναδικό όπλο πρώιμης διάγνωσης της ασθένειας. Ενεργοί καπνιστές ή καπνιστές που έχουν διακόψει το κάπνισμα για λιγότερο από δεκαπέντε χρόνια, ηλικίας άνω των 50 ετών, εφόσον κάπνιζαν τουλάχιστον ένα πακέτο την ημέρα για περίοδο μεγαλύτερη των τριάντα χρόνων έχουν απόλυτη ένδειξη για ετήσιο έλεγχο με αξονική τομογραφία θώρακος χαμηλής ακτινοβολίας, χωρίς σκιαγραφικό. Οι άνθρωποι με υψηλή επικινδυνότητα θα πρέπει να ελέγχονται σε ετήσια βάση. Η διαγνωστική εξέταση της ακτινογραφίας θώρακος χαμηλής δόσης απεικονίζει με λεπτομέρεια τους πνεύμονες, ενώ έχει 90% λιγότερη ακτινοβολία σε σχέση με τη συμβατική αξονική τομογραφία θώρακα. Πραγματοποιείται από εξειδικευμένους ακτινολόγους με υποβοηθούμενο σύστημα τεχνητής νοημοσύνης (ΑΙ), δίνοντας αποτελέσματα υψηλής ακρίβειας και ποιότητας εικόνας. Η εξέταση είναι ταχύτατη, ανώδυνη και δεν χρειάζεται ένεση ή χορήγηση σκιαγραφικού. Όταν η υποψία καρκίνου είναι σημαντική, συστήνονται περαιτέρω εξετάσεις, όπως βιοψία. Εφόσον απαιτηθεί, τα ευρήματα συζητιούνται με ειδικούς πνευμονολόγους και θωρακοχειρουργούς. Η ομάδα των διακεκριμένων επιστημόνων του Ιατρικού Ομίλου Αθηνών συνεκτιμά όλους τους παράγοντες και χαράσσει τη θεραπευτική αντιμετώπιση με την καλύτερη δυνατή έκβαση για κάθε ασθενή. Η εξέταση της αξονικής τομογραφίας θώρακος χαμηλής δόσης πραγματοποιείται στο Ιατρικό Αθηνών και στο Διαβαλκανικό Θεσσαλονίκης. Ο δρ. Βασίλης Αποστολόπουλος, διευθύνων σύμβουλος του Ομίλου Ιατρικού Αθηνών, επισήμανε πως η στρατηγική του ομίλου είναι να πρωτοστατεί

9.6.22 – lifo

39

KΑΛΟΚΑΙΡΙ 2022

HEAT & HYPERTENSION

ΤΙ ΝΑ ΠΡΟΣΕΧΕΤΕ ΤΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ ΑΝ ΠΑΣΧΕΤΕ ΑΠΟ ΥΠΕΡΤΑΣΗ Στη χώρα μας υπάρχουν περισσότερα από τρία εκατομμύρια άνθρωποι με υψηλή αρτηριακή πίεση και απ’ αυτούς, σύμφωνα με πληθώρα μελετών, σχεδόν οι μισοί δεν το γνωρίζουν, ενώ σε ένα μεγάλο ποσοστό όσοι είναι ενήμεροι δεν είναι ρυθμισμένοι, είτε γιατί δεν ακολουθούν σωστά τις οδηγίες του γιατρού τους είτε γιατί η υπέρταση εμφανίζει ανθεκτικότητα στη φαρμακευτική αγωγή, κάτι που συμβαίνει συχνά. Επειδή η υψηλή αρτηριακή πίεση βλάπτει το καρδιαγγειακό σύστημα και αυξάνει τον κίνδυνο για αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο είναι σημαντικό να προλάβουμε την εμφάνιση της υπέρτασης με σωστή διατροφή και άσκηση και, αν εμφανιστεί, να τη ρυθμίσουμε σωστά. Η ρύθμισή της αποτελεί πρόκληση το καλοκαίρι, γιατί οι υψηλές θερμοκρασίες διευκολύνουν την εφίδρωση.

Της Αλεξίας Σβώλου

A

π’ όλες τις χρόνιες παθήσεις, η υπέρταση είναι η πιο διαδεδομένη κι αυτό οφείλεται σε μεγάλο ποσοστό στο γεγονός ότι καταναλώνουμε πολύ περισσότερο αλάτι απ’ όσο θα έπρεπε. Ειδικά στην Ελλάδα, όπου έχουμε ξεχάσει όχι μόνο τη μεσογειακή διατροφή αλλά και το ότι το αλάτι υπάρχει σε όλα τα τρόφιμα με τη μορφή του νατρίου, συνηθίζουμε να προσθέτουμε στο φαγητό μεγάλη ποσότητα επιτραπέζιου αλατιού, ενώ αγαπάμε πολύ το ψωμί και το τυρί φέτα, δύο από τις πιο μεγάλες και κρυφές πήγες αλατιού. Βέβαια, η υπέρταση μπορεί να εμφανιστεί ως ιδιοπαθής νόσος, ειδικά καθώς τα χρόνια περνούν, χωρίς να υπάρχει κάποιο άλλο αίτιο, σε κάθε περίπτωση όμως είναι ένας κακός προγνωστικός δείκτης για τη συνολική υγεία που επισύρει κινδύνους. Εκτός από εγκεφαλικά και γενικά καρδιολογικά συμβάματα, προκαλεί βλάβη στα νεφρά και στα μάτια, εφόσον καταστρέφει τα αγγεία, μεγάλα και μικρά.

ΑΦΙΈΡΩΜΑ ΥΓΕΙΑ

Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΡΥΘΜΙΣΗΣ

40 lifo – 9.6.22

Για να κατανοήσουμε την επικινδυνότητα της υπέρτασης πρέπει να δούμε αναλυτικά ποιος είναι ο μηχανισμός που ρυθμίζει την αρτηριακή πίεση, πώς δρα στο σώμα μας και πώς οι αυξομειώσεις της μπορούν να επηρεάσουν ζωτικά όργανα. Αντιλαμβανόμαστε τη σημασία της υπέρτασης για την υγεία από το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια οι διεθνείς επιστημονικές εταιρείες κατεβάζουν ολοένα και πιο χαμηλά τα φυσιολογικά όρια, ενώ για ανθρώπους που έχουν συννοσηρότητες, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης, τα όρια γίνονται ακόμα πιο αυστηρά, ώστε να επιτυγχάνεται καλύτερη ρύθμιση. Η ζέστη, που αυτήν τη χρονιά ξεκίνησε από πολύ νωρίς –μάλιστα οι προβλέψεις για το φετινό καλοκαίρι κάνουν λόγο για ακραίες θερμοκρασίες–, επηρεάζει την ομοιόσταση του οργανισμού γενικά, ενώ η έκκριση ιδρώτα και η απώλεια υγρών επηρεάζει ειδικά την πίεση του αίματος.

ΟΙ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΤΙΜΕΣ ΤΗΣ ΑΡΤΗΡΙΑΚΗΣ ΠΙΕΣΗΣ Η αρτηριακή πίεση είναι η πίεση που ασκείται στο τοίχωμα των μεγάλων αρτηριών, καθώς το αίμα κυκλοφορεί μέσα σε αυτές και εξαρτάται από τους εξής παράγοντες: τον όγκο του αίματος που διώχνει η καρδιά σε κάθε συστολή και την αντίσταση των αρτηριών κατά τη ροή του αίματος. Η αρτηριακή πίεση εκφράζεται με δύο τιμές. Η πρώτη αντιπροσωπεύει τη συστολική (μεγάλη) και αφορά αυτήν που ασκεί ο όγκος αίματος στις αρτηρίες όταν εξέρχεται από την καρδιά (συστολή), και η δεύτερη τη διαστολική (μικρή), αυτήν που ασκεί στις αρτηρίες η ροή του αίματος, όταν η καρδιά ξεκουράζεται (διαστολή). Κάθε φορά που η καρδιά συστέλλεται, ποσότητα αίματος εξέρχεται προς τις αρτηρίες, αυξάνοντας την πίεση στα τοιχώματά τους. Μέχρι τον επόμενο χτύπο η καρδιά ξεκουράζεται και γεμίζει εκ νέου με αίμα. Τιμή μικρότερη από 120 mmHg για τη συστολική και 80 mmHg για τη διαστολική πίεση θεωρείται καλή. Οποιαδήποτε τιμή πάνω από 140 mmHg για τη συστολική και 90mmHg για τη διαστολική συνιστά υπέρταση. Άτομα με 120-139 mmHg συστολική ή και 85-89 mmHg διαστολική θεωρείται ότι έχουν οριακή υπέρταση (προ-υπέρταση).

ΕΝΑΣ ΣΤΟΥΣ ΤΡΕΙΣ ΕΛΛΗΝΕΣ ΕΧΕΙ ΥΠΕΡΤΑΣΗ Ο επιπολασμός της νόσου στην Ελλάδα είναι 25-30%, δηλαδή πάνω από 3 εκατομμύρια Έλληνες νοσούν. Στην Αμερική το ποσοστό αυτό ανέρχεται στο 32-42%. Πρόκειται για μια συνηθισμένη πάθηση που ονομάζεται «σιωπηλός δολοφόνος», γιατί κατά κανόνα δεν έχει συμπτώματα, αλλά οδηγεί σε στεφανιαία νόσο, αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο και νεφρική ανεπάρκεια. Γι’ αυτό η αρτηριακή υπέρταση θα πρέπει να διαγιγνώσκεται και να θεραπεύεται έγκαιρα. Η υπέρταση σε ποσοστό 95% είναι ιδιοπαθής, τα αίτιά της είναι άγνωστα. Μπορεί να οφείλεται σε μείωση του αυλού των αρτηριών, αύξηση της ροής του αίματος, της δύναμης της συστολής της καρδιάς ή της καρδιακής συχνότητας. Σε ένα μικρό ποσοστό οφείλεται σε άλλα αίτια, π.χ. σε παθήσεις των νεφρών, της καρδιάς ή των ενδοκρινών αδένων, και τότε μιλάμε για δευτεροπαθή υπέρταση που αντιμετωπίζεται μόνο με τη θεραπεία της νόσου που την προκάλεσε. Οι παράγοντες κινδύνου για ανάπτυξη υπέρτασης είναι η ηλικία, το οικογενειακό ιστορικό, η παχυσαρκία, η καθιστική ζωή, το κάπνισμα, η υπερκατανάλωση αλατιού και αλκοόλ, και το στρες. Η χαμηλή αρτηριακή πίεση είναι σπάνια και καλοήθης και συναντάται σε νέα κυρίως άτομα που με τιμές 90/70 mmHg ή και 80/60 mmHg νιώθουν καλά. Σε συγκεκριμένες καταστάσεις και κυρίως σε ηλικιωμένους, η πτώση της αρτηριακής πίεσης μπορεί να επιφέρει ζάλη, πονοκέφαλο, αίσθημα κόπωσης και ατονία, ιδιαίτερα όταν σηκώνονται όρθιοι. Αυτό ονομάζεται ορθοστατική υπόταση.

Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΟΥ ΣΤΗΝ ΠΙΕΣΗ Η αρτηριακή πίεση παρουσιάζει εποχική διακύμανση, με τιμές χαμηλότερες το καλοκαίρι σε σχέση με τον χειμώνα. Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού και ιδιαίτερα τις περιόδους έντονης ζέστης η αρτηριακή πίεση και κυρίως η συστολική μειώνεται κατά μέσο όρο 5-10 mmHg. Αυτό οφείλεται σε παράγοντες περιβαλλοντικούς, αλλά και στον τρόπο ζωής. Η ζέστη προκαλεί αυξημένη εφίδρωση με αποβολή ηλεκτρολυτών, κυρίως νατρίου, και αγγειοδιαστολή (χαλάρωση των αγγείων), με αποτέλεσμα να μειώνεται η αρτηριακή πίεση στα άτομα που εκτίθενται στον ήλιο, κυρίως τις ώρες με τις μεγαλύτερες θερμοκρασίες. Επίσης, η έκθεση στον ήλιο παίζει ρόλο από μόνη της, καθώς οδηγεί στη σύνθεση βιταμίνης D και παραθορμόνης που επηρεάζουν τα επίπεδα της αρτηριακής πίεσης. Η βελτίωση της διατροφής (π.χ. για απώλεια βάρους ή για καλύτερη αντιμετώπιση της ζέστης), η αυξημένη καθημερινή δραστηριότητα, η μείωση του άγχους και η χαλάρωση λόγω διακοπών ευνοούν επίσης τη μείωση της αρτηριακής πίεσης. Η πτώση της το καλοκαίρι συνήθως είναι μικρή και ασκεί ευεργετική επίδραση στον οργανισμό. Υπάρχουν, όμως, πληθυσμιακές ομάδες που μπορεί να παρουσιάσουν μεγαλύτερη μείωση, με ενδεχόμενη εμφάνιση υποτασικών συμπτωμάτων. Στις ομάδες υψηλού κινδύνου για υπόταση ανήκουν οι ηλικιωμένοι, οι πάσχοντες από σακχαρώδη διαβήτη, οι ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια και οι υπερτασικοί με δυσκολία στη ρύθμιση της πίεσης. Τα υπο-

ΑΛΛΑΖΕΙ Η ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΤΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ; Γενικά, ο υπερτασικός δεν χρειάζεται να μειώσει ή να αλλάξει τα φάρμακά του, εφόσον ακολουθεί υγιεινό τρόπο ζωής. Αν όμως για διάφορους λόγους η έκθεση στον ήλιο είναι συστηματική και μεγάλης διάρκειας (π.χ. για επαγγελματικούς λόγους), ο υπερτασικός μπορεί να παραλείψει την πρωινή δόση των αντιυπερτασικών φαρμάκων για λίγες ημέρες. Αν η διάρκεια έκθεσης στον ήλιο αυξηθεί περαιτέρω ή επικρατούν συνθήκες καύσωνα, θα πρέπει να συνεννοηθεί με τον γιατρό του για ειδικότερες συμβουλές και αντιμετώπιση. Οι υπερτασικοί που παίρνουν διουρητικά ή πάσχουν από καρδιακή ανεπάρκεια μόνο σε συνεργασία με τον γιατρό τους μπορούν να τροποποιούν τη φαρμακευτική αγωγή τους. Η ιατρική συμβουλή είναι απαραίτητη, γιατί η πίεση μπορεί να παρουσιάζει πτώση κατά τη διάρκεια της ημέρας, αλλά το βράδυ να ανεβαίνει, κυρίως από διαταραχές στον ύπνο, λόγω ζέστης. Σε αντίθετη περίπτωση, είναι πιθανή μια κρίση υπέρτασης.

SUMMER TIPS Αποφύγετε την έκθεση στον ήλιο, ιδιαίτερα τις ώρες υψηλής ακτινοβολίας. Το κολύμπι και οι περίπατοι να γίνονται τις πρωινές ή απογευματινές ώρες, που το περιβάλλον είναι πιο δροσερό. Αποφύγετε τις βαριές υπαίθριες εργασίες ή τη βαριά σωματική άσκηση σε χώρους με υψηλή θερμοκρασία. Αποφύγετε τις μετακινήσεις με τα μέσα μαζικής μεταφοράς, ιδιαίτερα τις μακρινές, σε ημέρες και ώρες με υψηλή θερμοκρασία . Η διατροφή σας θα πρέπει να περιέχει ψητά, φρούτα, λαχανικά, σαλάτες με λίγο ελαιόλαδο. Αποφύγετε τα βαριά, λιπαρά γεύματα. Προτιμήστε τα πολλά και μικρά γεύματα και αποφύγετε ακραίες συμπε-

ριφορές στη διατροφή (π.χ. μην παραμένετε πολλές ώρες νηστικοί και μην τρώτε μία φορά, το βράδυ). Να πίνετε άφθονο νερό και φυσικούς χυμούς, αποφύγετε την κατάχρηση στο αλκοόλ. Ένα ποτό ή μια μπίρα την ημέρα δεν θα επιφέρει αλλαγές στην πίεση. Αντίθετα, η κατανάλωση μεγαλύτερης ποσότητας αλκοόλ σε καθημερινή βάση ή, έστω, η κατάχρηση μία φορά σε εβδομαδιαία βάση προκαλούν μεγάλες διακυμάνσεις στην πίεση. Τα ρούχα που φοράτε το καλοκαίρι πρέπει να είναι ελαφρά, φαρδιά, βαμβακερά κατά κύριο λόγο και ανοιχτού χρώματος. Να χρησιμοποιείτε γυαλιά ηλίου, καπέλο και να προτιμάτε τη σκιά στις δραστηριότητές σας ή στο περπάτημά σας. Να κάνετε πολλά ντους στη διάρκεια της ημέρας. Αν είστε υπερτασικοί, πρέπει να μετράτε την πίεσή σας τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα το πρωί, αν είναι ρυθμισμένη. Αν είναι αρρύθμιστη, πρέπει να τη μετράτε πιο συχνά. Αν είστε υπερτασικοί, δεν πρέπει να αλλάζετε ή να διακόπτετε από μόνοι σας τη φαρμακευτική αγωγή για διάστημα μεγαλύτερο από δύο-τρεις ημέρες, είναι επικίνδυνο. Επικοινωνήστε με τον γιατρό σας και συμβουλευτείτε τον. Αν έχετε και κάποιο καρδιολογικό νόσημα, ειδικά καρδιακή ανεπάρκεια, θα πρέπει να φροντίζετε να πίνετε συχνά νερό, σε μικρές ποσότητες, και όχι να προσπαθείτε να ξεδιψάτε με μεγάλες.

ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΜΕ ΤΗ ΣΦΡΑΓΙΔΑ ΤΗΣ AFFIDEA Ο όμιλος διαγνωστικών κέντρων Affidea από το 2005 προσφέρει υπεύθυνα ολοκληρωμένες υπηρεσίες υγείας υψηλής αξιοπιστίας, επενδύοντας στην καινοτομία και στην τεχνολογία αιχμής. Δίνοντας ιδιαίτερο βάρος και προτεραιότητα στον άνθρωπο, εφαρμόζει διαδικασίες που αποσκοπούν στη διαφύλαξη της ασφάλειας των εξεταζόμενων και παράλληλα στη διασφάλιση του καλύτερου δυνατού ιατρικού αποτελέσματος. Η επιστημονική ομάδα της Affidea, αναγνωρίζοντας τη σημασία της πρόληψης στην υγεία, βρίσκεται στην πρώτη γραμμή, παρέχοντας την κατάλληλη διάγνωση και εξασφαλίζοντας τη μέγιστη υποστήριξη στους εξεταζόμενους που την επιλέγουν.

Η ιατρική συμβουλή είναι απαραίτητη, γιατί η πίεση μπορεί να παρουσιάζει πτώση κατά τη διάρκεια της ημέρας, αλλά το βράδυ να ανεβαίνει, κυρίως από διαταραχές στον ύπνο, λόγω ζέστης.

LIFOPUBLI

τασικά συμπτώματα περιλαμβάνουν ζάλη, εφίδρωση, αδυναμία, ανορεξία και ταχυκαρδία (αίσθημα παλμών). Αυτά είναι πιο συχνά στους υπερτασικούς όταν οι θερμοκρασίες είναι υψηλές, γιατί οι προσαρμοστικοί μηχανισμοί τους δεν λειτουργούν σωστά. Κάτι παρόμοιο μπορεί να συμβεί και σε συνθήκες με αυξημένη θερμοκρασία σε συνδυασμό με αυξημένη υγρασία και ατμοσφαιρική ρύπανση.

9.6.22 – lifo

41

85% προστασία, αλλά δεν είναι διαθέσιμο στα φαρμακεία, καθώς η νόσος έχει εξαλειφθεί από το 1980. Υπάρχει ωστόσο στοκ σε παγκόσμιο επίπεδο, για να διανεμηθεί εφόσον χρειαστεί.

ΜΕΓΆΛΟΣ ΚΑΙ Ο ΦΌΒΟΣ ΑΠΌ ΤΗ «ΝΈΑ» ΟΞΕΊΑ ΗΠΑΤΊΤΙΔΑ Για την οξεία ηπατίτιδα μέχρι τώρα έχει ενοχοποιηθεί ένας κοινός αδενοϊός (τύπου 41) και αυτό που προκαλεί φόβο είναι η ανάγκη δεκάδων μικρών ασθενών για μεταμόσχευση ήπατος. Και εδώ τα περισσότερα κρούσματα έχουν καταγραφεί στο Ηνωμένο Βασίλειο, ενώ περισσότερα από 40 παιδιά παγκοσμίως χρειάστηκε να υποβληθούν σε μεταμόσχευση – δυστυχώς έχουν καταγραφεί και κάποιοι θάνατοι. Η οξεία ηπατίτιδα άγνωστης αιτιολογίας, όπως την έχουν βαφτίσει οι επιστήμονες, δεν οφείλεται σε κανέναν από τους γνωστούς ιούς ηπατίτιδας, είναι συνήθως ήπια και τα περισσότερα παιδιά συνέρχονται γρήγορα με φάρμακα και ειδική διατροφή. Η επικρατέστερη θεωρία για την αύξηση των περιστατικών στον παιδικό πληθυσμό, ειδικά σε παιδιά κάτω των 5 ετών, ενοχοποιεί τις αλλαγές που έφερε στη ζωή μας η πανδημία, με τον καθηγητή παιδιατρικής Θεοκλή Ζαούτη, πρόεδρο του Εθνικού Οργανισμού Δημόσιας Υγείας, να εξηγεί ότι το ανοσοποιητικό σύστημα των παιδιών δεν πρόλαβε να ωριμάσει, καθώς τα παιδιά της πανδημίας δεν ήρθαν σε επαφή με άλλα παιδιά και μέσω αυτών με άλλες λοιμώξεις, όπως συμβαίνει υπό κανονικές συνθήκες στον παιδικό σταθμό, τα παιδικά πάρτι ή σε άλλες δραστηριότητες. Η ανησυχία στην Ελλάδα εστιάζεται κυρίως στο ότι δεν έχουμε κέντρο για μεταμοσχεύσεις ήπατος για παιδιατρικούς ασθενείς, οπότε, αν υπάρξει τέτοια ανάγκη, θα χρειαστεί να μεταβούν σε ειδικό κέντρο της Ιταλίας με το οποίο έχουμε διακρατική συνεργασία. Ευτυχώς, όμως, αυτά τα περιστατικά είναι σπάνια, γι’ αυτό οι ειδικοί είναι καθησυχαστικοί.

Ο πόλεμος των ιών μέσα στο καλοκαίρι

ιώσεις

KΑΛΟΚΑΙΡΙ 2022 ΑΦΙΈΡΩΜΑ ΥΓΕΙΑ 42 lifo – 9.6.22

Η

διασπορά του ιού της ευλογιάς των πιθήκων σε περισσότερες από 27 χώρες συνεχίζεται με σταθερό ρυθμό αύξησης που κυμαίνεται από 100 έως 200 νέα κρούσματα ανά εβδομάδα. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), φαίνεται πως υπήρξε μια σιωπηλή περίοδος μετάδοσης από άτυπα περιστατικά της λοίμωξης, αλλά τώρα, με την αυστηρότερη επιτήρηση του ΠΟΥ και του ECDC, τα κρούσματα εντοπίζονται πιο γρήγορα. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας διευκρινίζει ότι η ευλογιά των πιθήκων δεν είναι σεξουαλικώς μεταδιδόμενη νόσος και ο μόνος λόγος που υπάρχει αυξημένος κίνδυνος μετάδοσης κατά τη σεξουαλική επαφή είναι επειδή κατά τη διάρκειά της γίνεται ανταλλαγή σωματικών υγρών. Η εγγύτητα και η πιθανότητα επαφής με τα εξανθήματα και τις άλλες βλάβες του δέρματος είναι αυτά που αυξάνουν τον κίνδυνο της μετάδοσης. Η αντιμετώπιση της λοίμωξης παραμένει συμπτωματική και το κύριο «όπλο» εναντίον της είναι η απομόνωση του κρούσματος όσον καιρό παραμένει μεταδοτικό. Αυτή την εποχή, δεδομένου ότι γίνονται πολλά ταξίδια, ο ιός της ευλογιάς των πιθήκων ταξιδεύει επίσης, κι αυτό που έχει προβληματίσει τους ειδικούς είναι ότι τις περισσότερες φορές που η διασπορά κρουσμάτων οφειλόταν σε ταξίδι, αυτό δεν ήταν προς ή από την Αφρική αλλά προς ή από την Αμερική και την Ευρώπη! Πρώτο στην λίστα με τα περισσότερα κρούσματα ευλογιάς των πιθήκων είναι το Ηνωμένο Βασίλειο, ενώ ακολουθούν η Ισπανία και η Πορτογαλία. Στο μεταξύ ο ΠΟΥ εκφράζει τις αμφιβολίες του για το κατά πόσο η απομόνωση των κρουσμάτων για 21 μέρες είναι πρακτικά εφαρμόσιμη, καθώς πρόκειται για μεγάλο χρονικό διάστημα απουσίας από την εργασία και τις άλλες κοινωνικές και οικογενειακές υποχρεώσεις. Επίσης, εξακολουθεί να παραμένει άγνωστο το πώς κατάφερε να «δραπετεύσει» από τις ενδημικές χώρες ο ιός και να δημιουργήσει τέτοιες αλυσίδες μετάδοσης που πέρασαν απαρατήρητες, τη στιγμή που τα κρούσματα φέρουν στο δέρμα τους αλλοιώσεις που γίνονται αμέσως ορατές διά γυμνού οφθαλμού, εξού και ο κίνδυνος στιγματισμού των ασθενών. Το μεγαλύτερο πρόβλημα με τη συγκεκριμένη ιογενή λοίμωξη, εκτός από τη μεγάλη διάρκεια της περιόδου απομόνωσης των κρουσμάτων, είναι ότι δεν έχουμε διαθέσιμα εμβόλια για την προστασία των ομάδων υψηλού κινδύνου λόγω έκθεσης, δηλαδή των στενών επαφών των ασθενών, των υγειονομικών και των εργαζομένων στα διαγνωστικά και ερευνητικά εργαστήρια. Το μόνο εμβόλιο που υπάρχει είναι για την ευλογιά και προσφέρει

Θερμό από κάθε άποψη προμηνύεται το φετινό καλοκαίρι, καθώς μπορεί ο κορωνοϊός να περνά πλέον απαρατήρητος, με τους διασωληνωμένους και τους θανάτους να έχουν μειωθεί σημαντικά, αλλά νέοι αναδυόμενοι κίνδυνοι δεν μας αφήνουν να ησυχάσουμε. Ο ιός της ευλογιάς των πιθήκων και τα αυξανόμενα κρούσματα οξείας ηπατίτιδας σε παιδιά, ιογενείς λοιμώξεις που έχουν φτάσει διεθνώς σχεδόν τα 1.000 κρούσματα, κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου και θυμίζουν ότι οι εποχές της απόλυτης καλοκαιρινής ραστώνης έχουν παρέλθει. Η καθημερινότητά μας θυμίζει πια σενάριο ταινίας επιστημονικής φαντασίας, όμως ευτυχώς η επιστήμη είναι πάντα στο πλευρό μας.

Η ΜΕΙΩΣΗ ΤΗΣ ΒΛΑΒΗΣ ΩΣ ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ Συνέντευξη στην Αλεξία Σβώλου

Άγγελος Χατζάκης Ομότιμος καθηγητής Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής του ΕΚΠΑ

Σε μια εποχή που οι προκλήσεις για τη δημόσια υγεία είναι συνεχείς, η μείωση της βλάβης υιοθετείται από τις περισσότερες χώρες ως εργαλείο για τη βελτίωση και διαφύλαξη της υγείας των πολιτών, ειδικά των ευάλωτων ομάδων που είναι εξαρτημένες από βλαπτικές συμπεριφορές. Ο ομότιμος καθηγητής Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής του ΕΚΠΑ Άγγελος Χατζάκης αναλύει τα δεδομένα αυτού του νέου εργαλείου που μπορεί να φέρει την επανάσταση στην αντιμετώπιση των ναρκωτικών, των συννοσηροτήτων των χρηστών και του καπνίσματος, οδηγώντας σε ένα καλύτερο αύριο για όλους.

— Η μείωση της βλάβης αποτελεί αποτελεσματική πολιτική δημόσιας υγείας για ευάλωτες ομάδες. Σε ποιες περιπτώσεις έχει μεγαλύτερη αξία; Ως μείωση της βλάβης ορίζονται συνολικά οι πολιτικές Δημόσιας Υγείας που αποσκοπούν στον μετριασμό των αρνητικών επιδράσεων στην υγεία και το κοινωνικό σύνολο διαφόρων νόμιμων ή παράνομων συμπεριφορών. Κύριος αποδέκτης των πολιτικών μείωσης βλάβης είναι τα άτομα που παρουσιάζουν εξάρτηση από συμπεριφορά που απειλεί την υγεία τους ή/και το κοινωνικό σύνολο. Οι πολιτικές αυτές είναι ευρέως εφαρμοζόμενες στον χώρο των εξαρτήσεων από ψυχοδραστικές ουσίες (ναρκωτικά) και έχουν αποδείξει την αποτελεσματικότητά τους. Εφαρμόζονται όμως συχνά σε πλήθος άλλων προβλημάτων Δημόσιας Υγείας, όπως η αντιμετώπιση των σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων, της HIV λοίμωξης, της χρόνιας ηπατίτιδας C, του αλκοολισμού, των βλαβερών συνεπειών του καπνίσματος κ.ά. Εντούτοις, η εφαρμογή τους αντιμετωπίζει πλήθος εμποδίων που σχετίζονται κυρίως με απαγορευτικές πολιτικές, το κοινωνικό στίγμα και ανεπαρκείς υπηρεσίες πρόληψης/αντιμετώπισης. Οι χρήστες ψυχοδραστικών ουσιών αποτελούν έναν ιδιαίτερα ευάλωτο πληθυσμό που εμφανίζει με μεγάλη συχνότητα νοσήματα, όπως ο HIV και η χρόνια ηπατίτιδα, άλλες λοιμώξεις, όπως οι ενδοκαρδίτιδες και η φυματίωση, και συχνές ψυχιατρικές συννοσηρότητες. Εκεί η μείωση της βλάβης επιτυγχάνεται κυρίως με προγράμματα υποκατάστασης οπιοειδών, διανομή βελονών και συρίγγων, ευρεία διαθεσιμότητα της ναλοξόνης που δρα ως αντίδοτο σε περιπτώσεις υπερδοσολογίας οπιοειδών και πρόσβαση σε υπηρεσίες πρωτοβάθμιας περίθαλψης που προσφέρουν ολοκληρωμένες υπηρεσίες. Προκαταρκτικά δεδομένα υποστηρίζουν τη χρήση Χώρων Ελεγχόμενης Χρήσης (ΧΕΧ) ως μια πολιτική που μπορεί να οδηγήσει στη μείωση των θανάτων από υπερδοσολογία. Πρόσφατα εγκαινιάστηκε στην Αθήνα ένας πολυαναμενόμενος ΧΕΧ από τον ΟΚΑΝΑ και τον δήμο Αθηναίων. Υπενθυμίζεται ότι ο πρώτος ΧΕΧ δημιουργήθηκε από τον ΟΚΑΝΑ στην Αθήνα το 2013, αλλά αντιμετώπισε δυσκολίες και δεν λειτούργησε.

— Τι γίνεται σε ευρωπαϊκό επίπεδο ώστε η μείωση της βλάβης να αποτελέσει ένα ακόμα όπλο στην πολιτική υγείας; Στην Ελλάδα τι ισχύει; Ακολουθούμε τον ευρωπαϊκό «δρόμο»; Υστερούμε πολύ, και αν ναι, ποια βήματα πρέπει να γίνουν; Στην Ευρώπη υπάρχει ένας τουλάχιστον οργανισμός, το EMCDDA (Ευρωπαϊκό Κέντρο για τις εξαρτήσεις και τα ναρκωτικά), που παρέχει τεκμηριωμένες οδηγίες για την αντιμετώπιση των εξαρτήσεων και των συνοδών προβλημάτων. Εντούτοις, οι οδηγίες αυτές δεν είναι δεσμευτικές για τις χώρες, με αποτέλεσμα να παρατηρούνται μεγάλες διαφορές στην εφαρμογή τους σε εθνικό επίπεδο. Στην Ελλάδα οι βασικοί φορείς αντιμετώπισης των εξαρτήσεων είναι ο ΟΚΑΝΑ και το ΚΕΘΕΑ, ενώ τα τελευταία χρόνια ο ρόλος του δήμου της Αθήνας ολοένα αυξάνεται. Μεγάλο έλλειμμα στις εφαρμοζόμενες πολιτικές δημιουργείται από το ότι δεν χρηματοδοτούνται οι μη κυβερνητικές οργανώσεις, που είναι εξαιρετικά σημαντικές σε όλο το φάσμα των δράσεων εναντίον των εξαρτήσεων και των νοσημάτων που τις συνοδεύουν.

Πρόσφατα δεδομένα από τις έρευνες του Πανεπιστημίου Αθηνών σε συνεργασία με μη κυβερνητικές οργανώσεις έχουν δείξει ότι η θνησιμότητα των χρηστών ναρκωτικών στην Ελλάδα είναι η μεγαλύτερη μεταξύ των χωρών της κεντρικής και δυτικής Ευρώπης, της Βόρειας Αμερικής και της Αυστραλίας. Το αποτέλεσμα αυτό προέκυψε από τη διαχρονική παρακολούθηση των συμμετεχόντων στα προγράμματα «Αριστοτέλης HIV/HCV» στην Αθήνα και «Αλέξανδρος» στη Θεσσαλονίκη, που διεξήχθησαν από το 2018 έως το 2021. Στη διάρκεια της παρακολούθησης σημειώθηκαν 213 θάνατοι σε σύνολο περίπου 2.400 ωφελούμενων. Οι αιτίες δεν είναι γνωστές, αλλά ο διπλασιασμός στη συχνότητα εμφάνισης της HIV λοίμωξης σε μια δεκαετία στην Αθήνα και η εκρηκτική διασπορά του στη Θεσσαλονίκη την τελευταία τριετία ασφαλώς έχουν συμβάλει στην αυξημένη θνησιμότητα. Ένας διαχρονικός παράγοντας που αυξάνει τους θανάτους από υπερδοσολογία οπιοειδών είναι η έλλειψη δράσεων για ευρεία χρήση της ναλοξόνης που δρα ως αντίδοτο στην υπερδοσολογία.

— Τα τελευταία χρόνια η μείωση της βλάβης έχει αναδειχθεί και ως πολιτική διαχείρισης της μεγάλης απειλής της δημόσιας υγείας, του καπνίσματος. Τι δεδομένα υπάρχουν εκεί και ποια βήματα γίνονται; Το κάπνισμα αποτελεί τη μεγαλύτερη απειλή για τη δημόσια υγεία. Κάθε χρόνο πεθαίνουν 7,7 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως από νοσήματα που σχετίζονται ισχυρά με το κάπνισμα. Τα τελευταία τριάντα έτη έχουν γίνει μεγάλες προσπάθειες μέσω ενημέρωσης και νομοθετικών πρωτοβουλιών για τη μείωση της καπνιστικής συνήθειας που έχουν αποδώσει λιγότερο ή περισσότερο στις αναπτυγμένες χώρες. Αντίθετα, σε αναπτυσσόμενες χώρες τα αποτελέσματα είναι πενιχρά, ιδιαίτερα σε πολυάνθρωπες όπως η Κίνα, η Ινδία, η Ινδονησία. Η Ελλάδα είναι «πρωταθλήτρια» στον επιπολασμό του καπνίσματος. Το 44,1% των ανδρών και το 32,2% των γυναικών είναι καπνιστές κι αυτό τονίζει την τεράστια σημασία των πολιτικών μείωσης της καπνιστικής συνήθειας. Παρότι η πλήρης διακοπή του καπνίσματος πρέπει να είναι ο τελικός στόχος της αντικαπνιστικής πολιτικής, πολλοί καπνιστές αντιμετωπίζουν δυσκολίες στη διακοπή ή υποτροπιάζουν. Στην περίπτωση αυτή, εφαρμόζονται πολιτικές μείωσης της βλάβης με χρήση θερμαινόμενων προϊόντων καπνού (ο καπνός θερμαίνεται, αλλά δεν καίγεται) και των ηλεκτρονικών τσιγάρων, με τελικό στόχο τη διακοπή του καπνίσματος. Πλήθος μελετών έχουν δείξει ότι στα θερμαινόμενα προϊόντα καπνού ο εισπνεόμενος καπνός περιέχει σημαντικά λιγότερα βλαπτικά υποπροϊόντα απ’ ό,τι ο καιόμενος. Η χρήση των θερμαινόμενων προϊόντων καπνού είναι σχετικά πρόσφατη και δεν έχει συμπληρωθεί ο χρόνος που απαιτείται έτσι ώστε να τεκμηριωθεί η δράση τους σε νοσήματα όπως η ισχαιμική καρδιοπάθεια, η χρόνια αποφρακτική νόσος, ο καρκίνος του πνεύμονα κ.λπ. Εφόσον η χρήση των θερμαινόμενων προϊόντων καπνού και των ηλεκτρονικών τσιγάρων δικαιωθεί από την επιδημιολογική έρευνα, αναμένεται να πολλαπλασιαστεί η χρήση τους και να αποτελέσουν τη σημαντικότερη εφαρμογή των πολιτικών μείωσης βλάβης στη δημόσια υγεία.

9.6.22 – lifo

43

KΑΛΟΚΑΙΡΙ 2022

ΑΔΙΑΤΡΗΤΗ «ΑΣΠΙΔΑ» ΤΑ MRNA ΕΜΒΟΛΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΟΜΕΝΗ ΜΕΡΑ, ΟΤΑΝ Ο ΚΟΡΩΝΟΪΟΣ ΘΑ ΕΙΝΑΙ ΕΝΔΗΜΙΚΟΣ Με την πανδημία σε ύφεση και το βλέμμα στραμμένο στο φθινόπωρο, γνωρίζουμε πως ο κορωνοϊός δεν έχει πει την τελευταία του λέξη ακόμα. Για τα στελέχη του κορωνοϊού που έχουν επικρατήσει και για τυχόν άλλες παραλλαγές που θα εμφανιστούν η ασπίδα μας είναι τα mRNA εμβόλια που μέσω των αναμνηστικών δόσεων προστατεύουν πρωτίστως τους ευπαθείς και την κοινωνία στο σύνολό της. Η ανάπτυξή τους υπήρξε ένα μεγάλο επίτευγμα που θα ανοίξει νέους δρόμους στην αντιμετώπιση πολλών παθήσεων, με επόμενο ορόσημο σε αυτό το ερευνητικό success story την άφιξη των επικαιροποιημένων εμβολίων που θα προλάβουν μια νέα επιδημική έξαρση βάσει του μοντέλου διαχείρισης της γρίπης. Έως τότε, το σύνθημα που θα καθορίζει τη στάση ζωής απέναντι σε ιογενείς απειλές συνοψίζεται στη φράση «εμβολιαζόμαστε και προστατευόμαστε».

ΑΦΙΈΡΩΜΑ ΥΓΕΙΑ

Της Αλεξίας Σβώλου

44 lifo – 9.6.22

Π

ερισσότερα από δύο χρόνια μετά την έναρξη της πανδημίας Covid-19 ετοιμαζόμαστε για το πρώτο καλοκαίρι επιστροφής στην κανονικότητα, με τα περισσότερα μέτρα να αναστέλλονται ως τον Σεπτέμβρη. Τα εμβόλια mRNA συνέβαλαν καθοριστικά στον έλεγχο της πανδημίας και ιδιαίτερα στον περιορισμό των νοσηλειών και των θανάτων, επιτρέποντας παράλληλα την άρση των lockdowns και την επιστροφή στις καθημερινές μας δραστηριότητες. Εκτιμάται ότι μόνο μέσα στο 2021 με τους εμβολιασμούς απετράπησαν στην Ελλάδα περίπου 20.000 θάνατοι. Παρά τη συνεχή εξέλιξη του ιού, με νέες παραλλαγές να αναδύονται και να επικρατούν, τα εμβόλια συνεχίζουν να έχουν εξαιρετικά υψηλή αποτελεσματικότητα, προλαμβάνοντας νοσηλείες, εισαγωγές στη ΜΕΘ και θανάτους. Για την παραλλαγή Όμικρον που επικρατεί αυτή την περίοδο, ο εμβολιασμός ακόμα και με δύο δόσεις mRNA εμβολίων εξακολουθεί να προστατεύει σε μεγάλο βαθμό από τη σοβαρή νόσο και την ανάγκη νοσηλείας, ενώ η αναμνηστική δόση (3η δόση) έχει αποτελεσματικότητα της τάξης του 90% όσον αφορά την πρόληψη νοσηλείας. Τα ηλικιωμένα άτομα εβδομήντα ετών και άνω και τα άτομα 60 ετών και άνω, ιδιαίτερα εκείνα με σοβαρά υποκείμενα νοσήματα, είναι οι ομάδες του πληθυσμού που διατρέχουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο. Σε αυτές τις ομάδες η Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών έχει συστήσει τη χορήγηση μίας ακόμα αναμνηστικής δόσης, τέσσερις μήνες μετά την τρίτη δόση, ώστε να μειωθεί η πιθανότητα νοσηλείας, εισαγωγής στη ΜΕΘ και θανάτου. Είναι σημαντικό να χορηγηθεί έγκαιρα, ιδιαίτερα αυτή την περίοδο που ο ιός είναι ακόμα εδώ, ενώ τα μέτρα ελέγχου της μετάδοσης έχουν ανασταλεί. Δεν πρέπει όμως να παραβλέπουμε και τον κίνδυνο που εγκυμονεί η νόσος για τα παιδιά. Τα περισσότερα παιδιά και έφηβοι περνούν την Covid-19 ήπια, όμως ένα ποσοστό θα χρειαστεί νοσηλεία, ενώ μπορεί να έχει πολύ σοβαρές επιπλοκές, με τη σοβαρότερη επιπλοκή να αφορά το πολυοργανικό φλεγμονώδες σύνδρομο, γνωστό με το ακρωνύμιο MIS-C. Γνωρίζουμε πλέον επίσης ότι κάποια παιδιά και έφηβοι βιώνουν εμμένοντα συμπτώματα ακόμα και μήνες μετά τη νόσηση, το λεγόμενο long Cοvid σύνδρομο, το οποίο εκδηλώνεται με οργανικά αλλά και ψυχικά συμπτώματα που προκαλούν κούραση, στερώντας τους τη δυνατότητα να κάνουν τις αγαπημένες τους δραστηριότητες. Είμαστε τυχεροί που έχουμε στη διάθεσή μας εγκεκριμένα ασφαλή και αποτελεσματικά εμβόλια και για τις ηλικίες από 5 ετών και άνω και μπορούμε να προστατεύσουμε τα παιδιά από την πιθανότητα να εισαχθούν στο νοσοκομείο ή και να έχουν σοβαρές και επικίνδυνες επιπλοκές για την υγεία τους, και ελπίζουμε σύντομα να αδειοδοτηθούν και εμβόλια για τα μικρότερα παιδιά και τα βρέφη, για τα οποία μέχρι σήμερα δεν έχουμε επιλογές πρόληψης. Όσο οι κλινικές δοκιμές των επικαιροποιημένων εμβολίων έναντι του κο-

ρωνοϊού συνεχίζονται και οι ρυθμιστικές αρχές και οι αρχές δημόσιας υγείας συζητούν για τη μετάβαση στην ενδημική φάση, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο εμβολιασμός και η έγκαιρη χορήγηση των αναμνηστικών δόσεων με τα υπάρχοντα εμβόλια, σύμφωνα με τις επίσημες συστάσεις, παραμένει ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για την πρόληψη της σοβαρής νόσου και της νοσηλείας από την Όμικρον και τις υποπαραλλαγές της. Ο στόχος διεθνώς είναι να προλαμβάνονται τα επιδημικά κύματα του κορωνοϊού με έναν ετήσιο εμβολιασμό σαν αυτόν την γρίπης, ενώ διακαής πόθος των ερευνητών είναι τα λοιμώδη νοσήματα του αναπνευστικού συστήματος να μπορούν να προλαμβάνονται με ένα συνδυαστικό εμβόλιο. Η mRNA τεχνολογία επιτρέπει την πολύ γρήγορη απόκριση της φαρμακοβιομηχανίας στην ανάδυση νέων μεταλάξεων, κάτι που μπορεί να συμβεί εύκολα σε RNA ιούς σαν τον κορωνοϊό, αλλά και τη δυνατότητα δημιουργίας συνδυαστικών εμβολίων, για περισσότερες από μία παραλλαγές του ιού.

Είμαστε τυχεροί που έχουμε στη διάθεσή μας εγκεκριμένα ασφαλή και αποτελεσματικά εμβόλια και για τις ηλικίες από 5 ετών και άνω και μπορούμε να προστατεύσουμε τα παιδιά από την πιθανότητα να εισαχθούν στο νοσοκομείο ή και να έχουν σοβαρές και επικίνδυνες επιπλοκές για την υγεία τους.

Της Αλεξίας Σβώλου

ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΙ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΗ ΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΣΤΗ ΓΕΝΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΤΟΥ ΙΑΣΩ Με το ΙΑΣΩ Γενική Κλινική, ο Όμιλος ΙΑΣΩ ολοκληρώνει την παροχή φροντίδας σε όλη την οικογένεια, καλύπτοντας σφαιρικά όλες τις ανάγκες για πρόληψη, διάγνωση και παρακολούθηση χρόνιων παθήσεων και αντιμετώπιση επειγόντων περιστατικών. Η Γενική Κλινική αποτελεί την πρώτη επιλογή στην κορυφαία ιατρική φροντίδα για άνδρες και γυναίκες κάθε ηλικιακής ομάδας. Διαθέτει υπερσύγχρονο τμήμα Check-Up, εξωτερικά ιατρεία όλων των ιατρικών ειδικοτήτων και τμήμα Επειγόντων Περιστατικών με έμπειρους γιατρούς, πρωτοποριακό ιατροτεχνολογικό εξοπλισμό και μοντέρνες εγκαταστάσεις. Με το ΙΑΣΩ Γενική Κλινική, ο όμιλος που όλη η Ελλάδα γνωρίζει για το εμβληματικό μαιευτήριο και το Νοσοκομείο Παίδων, αγκαλιάζει πλέον όλη την οικογένεια, στηρίζοντάς τη με κορυφαίες υπηρεσίες υγείας. Της Αλεξίας Σβώλου

Η

πανδημία μάς δίδαξε πως η ιατρική συμβουλή δεν δίνεται μόνο διά ζώσης και πως για να συμβουλευτούμε απλώς τον ειδικό που χρειαζόμαστε δεν είναι απαραίτητο να μπούμε στο αυτοκίνητο και να οδηγήσουμε μέχρι το ιατρείο του. Για ορισμένα θέματα αρκεί να συνομιλήσουμε μαζί του, αξιοποιώντας την τεχνολογία, όπως έκανε η πλειονότητα κατά τη διάρκεια των πανδημικών εξάρσεων, χρησιμοποιώντας το τηλέφωνο και τα ψηφιακά μέσα επικοινωνίας. Αυτό ακριβώς επιτυγχάνει μια νέα υπηρεσία που δημιουργήθηκε πριν από περίπου τρία χρόνια και εξυπηρετεί τους πολίτες σε πανελλαδική εμβέλεια, φέρνοντάς τους σε επαφή με τον γιατρό της ειδικότητας που χρειάζονται οποιαδήποτε στιγμή της ημέρας. Η υπηρεσία αυτή ονομάζεται ConnectΗealth 11855 και μας προσφέρει τη δυνατότητα επικοινωνίας με γιατρό της επιλογής μας, απ’ όπου και αν βρισκόμαστε. Η υπηρεσία διαθέτει περισσότερους από 800 συνεργαζόμενους γιατρούς και ήδη εξυπηρετεί αρκετά άτομα κάθε μέρα. Στην υπηρεσία απευθύνονται όσοι εμφανίζουν συμπτώματα μιας λοίμωξης, έχουν έναν ελαφρύ τραυματισμό κ.λπ. Η διαδικασία είναι η εξής: καλούμε το 11855, στη συνέχεια πληκτρολογούμε τον κωδικό του γιατρού που επιθυμούμε ή του προσωπικού μας γιατρού (ο κωδικός δίνεται από την υπηρεσία στους για-

τρούς που θα τον ζητήσουν). Έπειτα ξεκινάμε την τηλεφωνική επικοινωνία. Η ίδια υπηρεσία υπάρχει ήδη στο εξωτερικό με μια μικρή χρέωση, η οποία στην Ελλάδα ξεκινάει από το δεύτερο λεπτό. Το μεγαλύτερο μέρος της χρέωσης αποδίδεται στον γιατρό και το υπόλοιπο στον πάροχο της τηλεφωνίας. Οι περισσότεροι συνεργαζόμενοι γιατροί είναι διαθέσιμοι 24 ώρες το 24ωρο και είναι ιδιαίτερα καθησυχαστικό να γνωρίζουμε ότι μπορούμε να βρούμε τον ειδικό που χρειαζόμαστε σε ώρα ανάγκης. Η υπηρεσία ξεκίνησε λίγο πριν από το ξέσπασμα της πανδημίας και στα δύο χρόνια που κράτησε κατάφερε να κάνει σημαντικά βήματα, καθώς ο κορωνοϊός μάς έμαθε να επικοινωνούμε από απόσταση. Η υπηρεσία είναι ιδιαίτερα χρήσιμη για όλους, ειδικά για γονείς με μικρά παιδιά, νέους (π.χ. φοιτητές), ηλικιωμένους, μοναχικά άτομα, για όσους ζουν σε απομακρυσμένες περιοχές, έχουν κινητικά προβλήματα, ταξιδεύουν συχνά ή έχουν, γενικά, φορτωμένο πρόγραμμα και ελάχιστο χρόνο. Οι κλήσεις είναι εφικτές και από το εξωτερικό, από τη στιγμή που η κλήση θα γίνει από ελληνικό νούμερο/κινητό. Υπάρχει και αντίστοιχη υπηρεσία για τους δικηγόρους, η Connectlaw 11844, η οποία λειτουργεί με την ίδια ακριβώς λογική.

ΤΜHΜΑ CHECK-UP

κακώσεων και ΩΡΛ. Οι απαραίτητες εργαστηριακές και απεικονιστικές εξετάσεις πραγματοποιούνται στο τμήμα των Κεντρικών Εργαστηρίων και των Ιατρικών Απεικονίσεων του ΙΑΣΩ Γενική Κλινική, τα οποία έχουν εδραιωθεί για το υψηλό επιστημονικό επίπεδο, το εύρος των εξετάσεων που προσφέρουν και την εγκυρότητα των αποτελεσμάτων.

Το ΙΑΣΩ Γενική Κλινική διαθέτει υπερσύγχρονο τμήμα Check-Up για τη διενέργεια προληπτικών ελέγχων υγείας που αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο στη διαφύλαξη της υγείας. Σε μοντέρνο, ανακαινισμένο χώρο και με σύγχρονο ιατροτεχνολογικό εξοπλισμό, προσφέρει εξατομικευμένη και ολιστική προσέγγιση στη διενέργεια προληπτικών εξετάσεων. Ακολουθώντας τις εξελίξεις της επιστήμης και της ιατρικής και με την τεχνογνωσία του Ομίλου ΙΑΣΩ, τα εξειδικευμένα πακέτα healthUp του τμήματος Check-Up καλύπτουν κάθε ανάγκη για προληπτικό έλεγχο και απευθύνονται σε άνδρες και γυναίκες κάθε ηλικιακής ομάδας που επιθυμούν να δώσουν ένα up στην υγεία τους και να θωρακίσουν τον οργανισμό τους ενάντια σε κάθε υγειονομική απειλή.

ΕΞΩΤΕΡΙΚΑ ΙΑΤΡΕΙΑ ΓΙΑ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ Στον ίδιο χώρο λειτουργούν εξωτερικά ιατρεία όλων των ιατρικών ειδικοτήτων για την παροχή πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας. Λειτουργούν καθημερινά από Δευτέρα έως Παρασκευή, από τις 9:00 έως τις 15:00, για την πλήρη κάλυψη όλων των αναγκών πρόληψης και διάγνωσης, και είναι στελεχωμένα από κορυφαίους γιατρούς που διαθέτουν πολυετή εμπειρία και άριστα εκπαιδευμένο νοσηλευτικό και διοικητικό προσωπικό, το οποίο εξασφαλίζει την άμεση εξυπηρέτηση των επισκεπτών. Στον χώρο λειτουργούν 30 εξειδικευμένα ιατρεία: αγγειοχειρουργικό, αιματολογικό, γαστρεντερολογικό, γενικής χειρουργικής, γυναικολογικό, δερματολογικό, διάγνωσης & αντιμετώπισης διαταραχών μνήμης, διατροφικής υποστήριξης & διαιτολογίας, ενδοκρινολογικό - διαβητολογικό - οστεοπόρωσης, ηπατολογικό, ιατρικής ακριβείας, πρόληψης & αντιγήρανσης, κεφαλαλγίας, καρδιολογικό, λοιμωξιολογικό, νευρολογικό, νευροχειρουργικό, νεφρολογικό, ορθοπεδικό, ουρολογικό, οφθαλμολογικό, παθολογικό, πνευμονολογικό, ρευματολογικό, σπονδυλικής στήλης, φλεβολογικό, ώμου και αθλητικών

Για να μάθετε περισσότερα, μπορείτε να επισκεφθείτε την ιστοσελίδα www.connecthealth.gr ή/και τη σελίδα στο Facebook @ConnectHealth.

ΤΜΗΜΑ ΕΠΕΙΓΟΝΤΩΝ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΩΝ Στο Τμήμα Επειγόντων Περιστατικών του ΙΑΣΩ Γενική Κλινική «χτυπά» η καρδιά της έγκαιρης αντιμετώπισης των έκτακτων περιστατικών υγείας. Λειτουργεί καθημερινά και σε 24ωρη βάση με στόχο την κάλυψη όλων των περιστατικών που χρήζουν επείγουσας ιατρικής περίθαλψης, δηλαδή έγκαιρης διάγνωσης και αντιμετώπισης έκτακτων ή οξέων προβλημάτων υγείας. Το προσωπικό είναι εξειδικευμένο και πεπειραμένο στην επείγουσα ιατρική και στην παροχή άμεσης νοσοκομειακής φροντίδας με τη χρήση του πιο προηγμένου ιατρικού εξοπλισμού. Οι εφημερεύοντες γιατροί που το στελεχώνουν βρίσκονται σε πλήρη ετοιμότητα και άψογη συνεργασία με ένα οργανωμένο δίκτυο γιατρών όλων των ειδικοτήτων για την άμεση κάλυψη κάθε είδους περιστατικού. Οι ασθενείς μπορούν να προσέλθουν χωρίς προηγούμενο ραντεβού είτε με δικό τους μέσο είτε καλώντας στο τηλέφωνο του τμήματος για ασθενοφόρο. Λεωφ. Κηφισίας 37-39, 15123, Μαρούσι Τμήμα Check-Up, Εξωτερικά Ιατρεία Ημέρες και ώρες λειτουργίας: Δευτέρα έως Παρασκευή, 09:00 – 15:00 Τηλέφωνα επικοινωνίας: 210 6383090 & 210 6383091 Email: checkup@iaso.gr Τηλέφωνο Τμήματος Επειγόντων Περιστατικών: 210 6383080

LIFOPUBLI

Η υπηρεσία ξεκίνησε λίγο πριν από το ξέσπασμα της πανδημίας και στα δύο χρόνια που κράτησε κατάφερε να κάνει σημαντικά βήματα, καθώς ο κορωνοϊός μάς έμαθε να επικοινωνούμε από απόσταση.

LIFOPUBLI

CONNECTHEALTH: Η ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΠΟΥ ΜΑΣ ΦΕΡΝΕΙ ΣΕ ΕΠΑΦΗ ΜΕ ΤΟΝ ΓΙΑΤΡΟ ΠΟΥ ΧΡΕΙΑΖΟΜΑΣΤΕ 24 ΩΡΕΣ ΤΟ 24ΩΡΟ, ΑΠ’ ΟΠΟΥ ΚΑΙ ΑΝ ΒΡΙΣΚΟΜΑΣΤΕ!

9.6.22 – lifo

45

46 lifo – 9.6.22

731

ΜΟΥΣΙΚΗ

Plisskën 2022 στην Τεχνόπολη Το Plisskën Festival επιστρέφει το καλοκαίρι του 2022 με μερικά από τα κορυφαία ονόματα της παγκόσμιας σύγχρονης μουσικής σκηνής. Δύο ημέρες, 4 stages, 40+ καλλιτέχνες, art και visual installations από το ADAF, ένα food court με τις καλύτερες ελληνικές και διεθνείς γεύσεις, δροσερά καλοκαιρινά κοκτέιλ, εξωτερικοί lounge χώροι και πολλές άλλες δραστηριότητες. Μοναδικές ζωντανές εμφανίσεις από καλλιτέχνες της πρώτης γραμμής, όπως η «ιέρεια της fem rap» Princess Nokia, ο ξεχωριστός Βρετανός ράπερ Slowthai, η πρωτοποριακή Αμερικανίδα DJ Avalon Emerson, οι surf pop Beach Bunny, ο Νορβηγός-φαινόμενο Boy Pablo, ο underground ράπερ Jay Electronica, ο Εσθονός TOMM¥ €A$H και η εκρηκτική περσόνα Yves Tumor & Its Band, εκπρόσωποι της PC music, DJs, πρωτοπόροι της παγκόσμιας μουσικής που έρχονται για πρώτη φορά στην Αθήνα, αλλά και παλιοί γνωστοί και αγαπημένοι όπως οι Caribou και Bonobo.

12-13/6, Τεχνόπολη Δήμου Αθηναίων. Ώρα έναρξης: 17:00, είσοδος: €39 (μονοήμερο), €70 (διήμερο) Περισσότερα στη σελίδα 56

48

THE WEEK Όσα ξεκινάνε αυτή την εβδομάδα

50

ΣΙΝΕΜΑ Οι νέες ταινίες της εβδομάδας

52

ΒΙΒΛΙΟ Οι ναυαγοί του Αυγούστου

53

ΒΙΒΛΙΟ Ο Μίλαν Κούντερα και η Κεντρική Ευρώπη

54

ΜΟΥΣΙΚΗ

mala rodriguez

Ο Μαξ Ρίχτερ στη σκιά της Ακρόπολης

9.6.22 – lifo

47

the week

5 ΜΟΥΣΙΚΗ Dropkick Murphys & Villagers of Ioannina City στο AthensRocks 2022

Ένα από τα πιο μεγάλα φεστιβάλ του καλοκαιριού επιστρέφει μετά από δύο χρόνια απουσίας και μαζί του φέρνει όλα τα στοιχεία που έλειψαν από τα lives τα τελευταία χρόνια. Για πρώτη φορά θα μοιραστούν την ίδια σκηνή οι Dropkick Murphys, οι Villagers of Ioannina City, οι The Rumjacks και οι Fundracar.

13/6, ΟΑΚΑ, εισιτήρια: από 45 ευρώ

6 ΜΟΥΣΙΚΗ O Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα του Μ. Θεοδωράκη στην Εθνική Λυρική Σκηνή STOEP TH S PR ES

ΘΕΑΤΡΟ 9-15 i oy n ιου 20 22

1 ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ One Year Anniversary του RIZOM ATHENS Δεκαέξι νέοι και ανερχόμενοι καλλιτέχνες σε μια έκθεση με ζωντανά έργα τέχνης δίπλα σε έργα φτιαγμένα από παραδοσιακά και αντισυμβατικά υλικά, σε επιμέλεια των Vincent Theunissen και Θάλειας Παρασκευά. Στις 9/6, στα εγκαίνια, θα γίνουν DJ sets από τους Impure Secretion, SUZUKI και ASC. 9-26/6, RIZOM Athens, Βούρβαχη 3, είσοδος ελεύθερη

2 ΜΟΥΣΙΚΗ Smoking Hiccup Machine, Drunk Jackals και Commuter live στο six d.o.g.s

θεματική επικεντρώνεται στα ζητήματα και τους προβληματισμούς της σημερινής κοινωνικής πραγματικότητας και υπογραμμίζει τον ρόλο της φωτογραφίας και του οπτικού πολιτισμού. Στην έκθεση συμμετέχουν 90 καλλιτέχνες από 28 διαφορετικές χώρες και κατά τη διάρκεια του φεστιβάλ θα πραγματοποιηθεί σύνολο δράσεων και προγραμμάτων με σκοπό την ανάδειξη της αλληλεπίδρασης της φωτογραφίας με τον πολιτισμό.

9/6-24/7, Μουσείο Μπενάκη, Πειραιώς 138, είσοδος: 8-10 ευρώ

4 ΜΟΥΣΙΚΗ Nick Cave & The Bad Seeds στο Release Athens 2022

Η τριμελής αθηναϊκή μπάντα Smoking Hiccup Machine, οι Drunk Jackals από την Κόρινθο και οι Commuter φέρνουν στη σκηνή του six d.o.g.s μια ποικιλία ροκ ήχων σε μια βραδιά που έχει από alternative rock, hard rock, garage και blues μέχρι post-punk.

11/6, six d.o.g.s, Αβραμιώτου 6-8, είσοδος: 6-8 ευρώ

απο τισ naσια κανδηλωρουρεντζεποπουλου & μαρκελλα μιχαηλ

48 lifo – 9.6.22

3 ΦΕΣΤΙΒΑΛ Athens Photo Festival 2022 στο Μουσείο Μπενάκη Το Μουσείο Μπενάκη φιλοξενεί την έκθεση του Athens Photo Festival 2022 στο κτίριο της Πειραιώς 138 και διαθέτει όλους τους εκθεσιακούς του χώρους για τις ανάγκες του φεστιβάλ. Η φετινή

Ο αγαπημένος των Ελλήνων Nick Cave επιστρέφει στην Αθήνα με τους Bad Seeds ως headliners σε μια βραδιά με πολύ δυνατό line-up στο Release Athens στην πλατεία Νερού. Μαζί τους οι Σκοτσέζοι postrockers Mogwai και οι Ιρλανδοί Fontaines D.C που με έναν από τους καλύτερους ροκ δίσκους της χρονιάς υπόσχονται να καθηλώσουν τους μουσικόφιλους που διψάνε για μεγάλα events, παλιούς και νέους.

15/6, πλατεία Νερού, είσοδος: 55-160 ευρώ

«Έρως» στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά Μουσική, ποίηση και έρωτας σε ένα κινηματογραφικό περιβάλλον όπου όλα τα στοιχεία επιβεβαιώνουν επί σκηνής τον έρωτα. Η διεθνής Ελληνίδα σκηνοθέτις Έλλη Παπακωνσταντίνου αντλεί από την αρχαία ελληνική γραμματεία, συγκεκριμένα από το Συμπόσιο του Πλάτωνα, και καλεί τους θεατές σε ένα πραγματικό συμπόσιο, ένα δείπνο-εικαστική εγκατάσταση. Σε αυτό το ταξίδι υπό το φως των κεριών και με οδηγό την ποίηση ο κόσμος του δείπνου και του φαγητού, εκείνος του θανάτου και του πολέμου συνδέονται μέσα από μουσικές και live κάμερες. Το έργο, σε πρωτότυπη μουσική του Serhii Vilka και της Κατερίνας Φωτεινάκη, ερμηνεύουν η ίδια και Nova Opera (τσέλο, keyboard, ντραμς και φωνητικά).

14/6-17/6, Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, λεωφ. Ηρώων Πολυτεχνείου 32, είσοδος: 17 ευρώ

Η Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής παρουσιάζει μια παράσταση από τον κύκλο συναυλιών «Μίκης Θεοδωράκης» με τίτλο «Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα: Ένα ελληνικό μουσικό πορτρέτo». H μεσόφωνος Άρτεμις Μπόγρη και ο πιανίστας Γιώργος Κωνσταντίνου θα παρουσιάσουν μια διαφορετική ερμηνεία του κύκλου τραγουδιών του Μίκη Θεοδωράκη «Romancero gitano» που βασίζεται σε ποιητικές αποδόσεις του Οδυσσέα Ελύτη, καθώς επίσης και τα oκτώ τραγούδια σε ποίηση Λόρκα του Γιώργου Κουρουπού, βασισμένα στις μεταφράσεις του Ανδρέα Αγγελάκη.

10/6, Εναλλακτική Σκηνή, Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, είσοδος ελεύθερη

7 ΜΟΥΣΙΚΗ Μανώλης Μητσιάς, «50 χρόνια χρυσάφι» στον Κήπο του Μεγάρου

Ένα μουσικό οδοιπορικό με στάσεις στους σημαντικότερους σταθμούς του Μανώλη Μητσιά, που ταυτόχρονα αποτελούν πολλές από τις εμβληματικές στιγμές και εκφάνσεις του σύγχρονου ελληνικού τραγουδιού. Στη συναυλία, υπό την καλλιτεχνική επιμέλεια του Αχιλλέα Γουάστωρ, θα ερμηνεύσει, μαζί με την ορχήστρα του, όλες τις μεγάλες επιτυχίες των πενήντα ετών της καλλιτεχνικής του πορείας.

14/6, Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, είσοδος: 15 ευρώ

8 ΘΕΑΤΡΟ «Αντιγόνη, μετέωρη» στο θέατρο Σφενδόνη Η Αντιγόνη μετέωρη. Μια ξένη, που δεν ανήκει ούτε στο φως ούτε στο χώμα. Το έργο μετέωρο, εκεί που χτίζεται διαλύεται, ένα γιαπί. Η πόλη μετέωρη, μετά από άγριο πόλεμο, παλεύει να σταθεί. Ο Κρέων

θέλει να επιβάλει δικαιοσύνη, αδέκαστος. Η μετάφραση του Μίνου Βολανάκη, πέτρινη. Ο σκηνικός χώρος, ένα νταμάρι να στεγάσει τους εξόριστους. Στον πυρήνα, τρεις υποκριτές εναλλάσσουν τους αντιθετικούς ρόλους.

ΧΟΡΟΣ 3/6-23/6, θέατρο Σφενδόνη, Μακρή 4, είσοδος: 8-15 ευρώ

«re-Flow Portraits» στο Βιομηχανικό Πάρκο ΠΛΥΦΑ Το Βιομηχανικό Πάρκο Παλιών ΠλεκτηρίωνΥφαντήριων μεταμορφώνεται για τέσσερις μέρες σε διαδραστικό χώρο φωτός και ήχου όπου θα παρουσιαστεί η εγκατάστασηπαράσταση της Χρυσάνθης Μπαδέκα. Σύμφωνα με τη σκηνική σύλληψη και τη χορογραφία της, δεκατέσσερις χορευτές τοποθετούνται σε επτά οθόνες και μία χορεύτρια κάνει ζωντανή περρφόρμανς. Μέσα από μια κυκλική εναλλαγή φυσικού και ψηφιακού κόσμου το κοινό, το οποίο τοποθετείται στο κέντρο, καλείται να παρατηρήσει και να ερμηνεύσει με τον δικό του τρόπο τα ποικίλα αισθητηριακά ερεθίσματα που του παρουσιάζονται.

9-12/6, Βιομηχανικό Πάρκο ΠΛΥΦΑ, Κορυτσάς 39, είσοδος: 7-10 ευρώ

the week

EKΔΗΛΩΣΕΙΣ

9 ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ «Marlow's Dreams» του Γιάννη Βαρελά στην Βreeder

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΌ ΊΔΡΥΜΑ

Αττική Παράδοση Προκήρυξη υποτροφιών για σπουδές στις ΗΠΑ και στην Ευρωπαϊκή Ένωση ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΌ ΈΤΟΣ 2022-2023

Τ

ο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Αττική Παράδοση προκηρύσσει τρεις υποτροφίες για μεταπτυχιακές σπουδές σε πανεπιστήμια των ΗΠΑ ή σε Πανεπιστήμιο κράτους-μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατά το ακαδημαϊκό έτος 2022-2023, σύμφωνα με τους σκοπούς του ιδρύματος που αναφέρονται στα άρθρα 2 και 3 του καταστατικού του (πδ. 7/1/1991 ΦΕΚ Β’136).

Ως καταληκτική ημερομηνία για την υποβολή υποψηφιοτήτων με τα παραπάνω δικαιολογητικά ορίζεται η

Παρασκευή 1 Ιουλίου 2022

ΜΟΥΣΙΚΗ

Τα έργα που παρουσιάζει ο Γιάννης Βαρελάς στη νέα του έκθεση στην γκαλερί Breeder (ορειχάλκινα γλυπτά, έργα σε χαρτί και χειροποίητα χαλιά που αναπαριστούν ατμοσφαιρικά και μυστηριώδη τοπία) τα έχει εμπνευστεί από το βιβλίο του Τζόζεφ Κόνραντ Heart of Darkness. Ο κόσμος των ιδιόμορφων μυστικών τοπίων και των αιωρούμενων χαρακτήρων καταλαμβάνει τους δύο ορόφους της γκαλερί και προσφέρει τη δυνατότητα διερεύνησης της ανθρώπινης εσωτερικής τοπογραφίας και της διάστασης της ενόρασης.

26/5-9/7, The Breeder, Ιάσονος 45, είσοδος ελεύθερη

στη διεύθυνση: Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Αττική Παράδοση Γραβιάς 6, Αγία Παρασκευή 15342, Υπ’ όψιν κας Μαρίκας Ανδρεάδη.

Πρόκειται για τρεις υποτροφίες με αντικείμενο τις σπουδές Σύγχρονης Ιστορίας και σε καθεμία αντιστοιχεί το ποσό των €10.000. Οι υποψήφιοι πρέπει να είναι Έλληνες υπήκοοι, να μην έχουν υπερβεί το 30ό έτος ηλικίας τους και να έχουν γίνει δεκτοί σε μεταπτυχιακό τμήμα αμερικανικού ή ευρωπαϊκού πανεπιστημίου (κράτους-μέλους της Ε.Ε.) το αργότερο έως την τελευταία ημέρα υποβολής των υποψηφιοτήτων. Οι υποψήφιοι θα κληθούν να υποβάλουν προς το Δ.Σ. του ιδρύματος σε δυο αντίγραφα βιογραφικό σημείωμα και μια αυτοπεριγραφική έκθεση (personal statement), αντίγραφο των τίτλων σπουδών τους, καθώς και πιστοποιητικό γεννήσεως, απόσπασμα ποινικού μητρώου, εκκαθαριστικό εφορίας και αποδεικτικό της εγγραφής τους σε μεταπτυχιακό τμήμα αμερικανικού ή ευρωπαϊκού πανεπιστημίου (κράτους-μέλους Ε.Ε.) για το ακαδημαϊκό έτος 2022-2023. Για περισσότερες πληροφορίες, οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να απευθύνονται στην κα. Μαρίκα Ανδρεάδη στο τηλέφωνο 210 6009800 εσωτ. 1123.

Οι Social Waste στην Τεχνόπολη Μετά από δύο χρόνια αποχής οι Social Waste φορτώνουν γκάιντες, λαούτα, μπαγλαμάδες, αρχαίες και ποντιακές λύρες και ξεκινούν μια μεγάλη καλοκαιρινή περιοδεία που φέρνει στη σκηνή την παράδοση και το χιπχοπ της Μεσογείου.

10/6, Τεχνόπολις, Πειραιώς 100, είσοδος: από 12 ευρώ

10 ΜΟΥΣΙΚΗ «Up The Hammers»: Ένα metal τριήμερο

Tο «Up The Hammers» επιστρέφει ξανά στο Gagarin μετά από τριάμισι χρόνια. Το τριήμερο φεστιβάλ που είναι αφιερωμένο στη metal μουσική φιλοξενεί είκοσι διαφορετικά συγκροτήματα από την Ελλάδα αλλά και το εξωτερικό, όπως οι Skyclad, Ostrogoth, Atlantean Kodex, Spitfire, Sacral Rage, Dexter Ward, Solitary Sabred, White Tower και πολλά ακόμη.

9/6-11/6, Gagarin 205, Λιοσίων 205, είσοδος: 42-45 ευρώ

9.6.22 – lifo

49

Σινεμά

απο toν θοδωρη κουτσογιαννοπουλο

Βαγόνι Αριθμός 6

Μετρητής Καρτών CARD COUNTER

Μια γλυκόπικρη ερωτική συνάντηση με φόντο τον Αρκτικό Κύκλο. ΣΚΗΝΟΘΕΣIΑ:

Πολ Σρέιντερ Όσκαρ Άιζακ, Τίφανι Χάντις,

ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΟΥΝ:

Μια νέα γυναίκα παίρνει το τρένο για το αρκτικό λιμάνι του Μουρμάνσκ. Αναγκάζεται να μοιραστεί το μικρό κουπέ της με έναν Ρώσο μεταλλωρύχο και στην πορεία οι δυο τους συνειδητοποιούν ότι το ταξίδι αυτό θα τους αλλάξει τον τρόπο που βλέπουν τη ζωή. ΣΥΝΟΨΗ:

Σ

Αριστούργημα Πολύ Καλό Καλό Ικανοποιητικό Μέτριο Κακό

50 lifo – 9.6.22

τη Σύντομη Συνάντηση η Λόρα Τζέσον και ο Άλεκ Χάρβεϊ ερωτεύονται σε ένα τυπικό απογευματινό δρομολόγιο τρένου μετά την τσάρκα στο όμορφο Μίλφορντ: η σύζυγος και μητέρα Σίλια Τζόνσον βαριέται τη ζωή της και ο γιατρός Τρέβορ Χάουαρντ ασφυκτιά σιωπηλά στον ακυρωμένο ιδεαλισμό του. Το Βαγόνι αριθμός 6 δεν έχει τίποτα κοινό με τη μεγαλοαστική κομψότητα του κλασικού ρομάντσου του Ντέιβιντ Λιν από το 1945, εκτός από το μικρό όνομα της πρωταγωνίστριας στην ταινία και το εξαιρετικά λειτουργικό concept των δύο εντελώς ξένων μεταξύ τους ανθρώπων σε ένα τρένο. Η Λόρα (Σέιντι Χάαρλα) είναι Φινλανδή φοιτήτρια που βρίσκεται στη Μόσχα και μαθητεύει δίπλα στην ερωμένη της. Οι δυο τους είχαν προγραμματίσει να ταξιδέψουν μαζί στο Μουρμάρνσκ για να δουν από κοντά τα περίφημα πετρογλυφικά που χρονολογούνται από τη δεύτερη χιλιετία προ Χριστού, αλλά η Ιρίνα έχει ανειλημμένες υποχρεώσεις και ενθαρρύνει την «προστατευόμενή» της να πάει μόνη της – περίπου έτσι την αποκαλούν οι φίλοι της καθηγήτριας στο πάρτι της εισαγωγής, όπου η Λόρα αισθάνεται μειονεκτικά όχι μόνο λόγω της γλώσσας αλλά και εξαιτίας της παράξενα σνομπ συμπεριφοράς της γυναίκας που έχει ερωτευθεί. Όποτε ο συρμός κάνει τις απαραίτητες στάσεις, η Λόρα βρίσκει ευκαιρία να τηλεφωνήσει στην Ιρίνα, αλλά αντιμετωπίζει ευγενική ψυχρότητα που κρύβει συγκαταβατικό πατρονάρισμα. Νιώθει μόνη, αν και ο συγκάτοικός της στο κουπέ βγάζει μια ακόμα χειρότερη αίσθηση, της απελπισίας ενός εργαζόμενου που κατευθύνεται σε έναν επαγγελματικό προορισμό σαν την καλαμιά στον κάμπο, χωρίς εμφανές κίνητρο ή αγάπη για τη δουλειά του. Ο μεταλλωρύχος Λιόκα (Γιούρι Μπορίσοφ) γίνεται αμέσως στουπί στο

μεθύσι και της την πέφτει, νομίζοντας πως είναι πόρνη. Η τυχαία, αν και αναγκαστική συγκατοίκησή τους είναι προβληματική και προβλέπεται άκρως επεισοδιακή, και οι σταθμοί στη διαδρομή προς τον παγωμένο Βορρά δεν προσφέρουν ακριβώς τουριστική ανακούφιση για τη νεαρή αρχαιολόγο, καθώς, από την Αγία Πετρούπολη κι έπειτα, συναντά απρόσωπες κωμοπόλεις, τοπία χωρίς ιδιαίτερο χρώμα και έναν συμπατριώτη της με μια κιθάρα που τον βοηθά κι εκείνος της το ανταποδίδει… κλέβοντας την κάμερα και μαζί τις εξομολογητικές αναμνήσεις από το ταξίδι της. Χωρίς να επιδίδεται σε κοινωνικοπολιτική ανάλυση, ο Γιούχο Κουοσμάνεν αποδίδει ανάγλυφα τη μετά την περεστρόικα ρωσική εμπειρία μέσα και έξω από το τρένο, με τα ενσταντανέ από τις μικρές στάσεις και τον ταξικό πληθυσμό των βαγονιών, όπως μοιράζονται ανάλογα με το αντίτιμο της ατελείωτης διαδρομής. (Βρισκόμαστε σε προχωρημένα ’90s και όχι στις αρχές της δεκαετίας, όπως έγραψαν κάποιοι κριτικοί, εφόσον μνημονεύεται ο Τιτανικός σε μια τρυφερή σκηνή της ταινίας). Ο πληρέστερος εκπρόσωπος της χαοτικά παρακμιακής κατάστασης είναι ο Λιόκα, ένας μπερδεμένος μάτσο τύπος, εγκλωβισμένος ανάμεσα στον παραδοσιακό ρόλο του εργάτη και την περιρρέουσα ανομία της περιόδου. Το σασπένς αυτού του βραδυφλεγούς, υπέροχα φωτογραφημένου road movie κλειστού χώρου στη μεγαλύτερη διάρκειά του έγκειται στο αν αυτοί οι δύο ερημωμένοι ταξιδιώτες μπορούν να γίνουν εραστές του Αρκτικού Κύκλου ή απλώς θα πρέπει να ανεχτούν ο ένας τον άλλον με τις λιγότερες δυνατές απώλειες μέχρι το ραντεβού με το φυσικό ιστορικό μνημείο. Στην καρδιά του Βαγονιού αριθμός 6 που απέσπασε το Μεγάλο Βραβείο της κριτικής επιτροπής του Φεστιβάλ Καννών το 2021 έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον το τι λένε ο αποσπασματικός, θυμωμένος και συχνά προσβλητικός Λιόκα και η κολλημένη με το παρελθόν Λόρα και τι πραγματικά εννοούν. ΑΘΗΝΑΙΑ ΘΕΡΙΝΟ - ΔΙΑΝΑ - ΔΙΟΝΥΣΙΑ ΘΕΡΙΝΟ - ΛΙΛΑ ΘΕΡΙΝΟ - ΣΙΝΕ ΨΥΧΙΚΟ ΘΕΡΙΝΟ - ΣΠΟΡΤΙΓΚ ΘΕΡΙΝΟ ΑΘΗΝΑ ΘΕΡΙΝΟ - ΣΙΝΕ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΣ ΘΕΡΙΝΟ

INFO COMPARTMENT No 6 ΣΚΗΝΟΘΕΣIΑ:

Γιούχο Κουοσμάνεν ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΟYΝ:

Γιούρι Μπορίσοφ, Σέιντι Χάαρλα, Βάλερι Νικολάεφ

Τάι Σέρινταν Ο Γουίλιαμ Τελ είναι ένας πρώην στρατιωτικός και νυν τζογαδόρος, ο οποίος πλέον θέλει απλώς να παίζει χαρτιά. Μια μέρα τον πλησιάζει στο καζίνο όπου συχνάζει ένας νεαρός άνδρας, ο Κερκ, που ψάχνει βοήθεια για να πάρει εκδίκηση από έναν κοινό τους εχθρό. ΣΥΝΟΨΗ:

Όσο εξέτιε την ποινή του, ο Γουίλιαμ Τελ έμαθε να μετράει τα χαρτιά της τράπουλας, να υπολογίζει τους γύρους και να ποντάρει με μαθηματική ακρίβεια, αφήνοντας πίσω του ένα σκληρό παρελθόν για χάρη μιας μετρημένης καριέρας στον τζόγο. Ο Όσκαρ Άιζακ έχει το χάρισμα να φυλάγεται πίσω από τους ρόλους του και ως σύγχρονος Γουλιέλμος Τέλος κρύβει επιμελώς την καριέρα του ως βασανιστή «ενισχυμένων ανακριτικών μεθόδων» στο Άμπου Γκράιμπ που του στοίχισε χρόνια από τη ζωή του σε στρατιωτική φυλακή, στιγμάτισε την ψυχική του υγεία και τώρα έρχεται να τον στοιχειώσει, καθώς ένας νεαρός που ξέρει ποιος είναι στην πραγματικότητα τον πλησιάζει και του προτείνει να εκδικηθούν μαζί έναν κοινό τους εχθρό, τον αυτουργό του θανάτου του δικού του πατέρα. Ο ψυχαναγκαστικός, αποτραβηγμένος Γουίλιαμ συνάπτει επαγγελματική σχέση με τη Λα Λίντα, που είναι ατζέντισσα χαρτοπαικτών, και διστάζει για το αν θα συνεχίσει να κερδίζει λίγα, αλλά σταθερά χρηματικά ποσά ή αν θα χρειαστεί να γίνει ορατός στα ραντάρ του κυκλώματος που δείχνει να ελέγχει από την απόσταση που επιθυμεί. Η χημεία μεταξύ του Άιζακ και της Τίφανι Χάντις, της υπερβολικής κωμικού που εδώ είναι έξω από τα νερά της, είναι προβληματική και γίνεται ένα από τα στοιχεία του έργου που δεν πείθουν δραματικά, ειδικά όταν ο Σρέιντερ επιλέγει να αλλάξει ταχύτητες και να σπάσει την ατμόσφαιρα, στην οποία είναι πάντα καλύτερος από την πλοκή, με εξαίρεση το απόλυτα ισορροπημένο αριστούργημά του First

ΠΡΩΤΗ ΠΡΟΒΟΛΗ Reformed. Ο Μετρητής Καρτών, που έκανε πρεμιέρα στο επίσημο διαγωνιστικό του Φεστιβάλ Βενετίας του 2021, είναι βασικά το στοχαστικό πορτρέτο ενός ακόμη πληγωμένου μοναχικού στη σταθερή θεματολογία του Αμερικανού πρώην κριτικού, σεναριογράφου και σκηνοθέτη, που εναλλάσσει την αδράνεια με την ενδιαφέρουσα παρατήρηση.

VILLAGE MALL 12 - VILLAGE RENTI 3 - ODEON ESCAPE 2 - ΑΕΛΛΩ 2 - ΔΕΞΑΜΕΝΗ ΘΕΡΙΝΟ - ΔΙΟΝΥΣΙΑ ΘΕΡΙΝΟ ΝΑΝΑ 2 - ΠΑΛΑΣ ΘΕΡΙΝΟ - TOWN CINEMAS 3 - ΑΡΤΕΜΙΣ ΘΕΡΙΝΟ - ΑΘΗΝΑ ΘΕΡΙΝΟ - ΜΠΟΜΠΟΝΙΕΡΑ ΘΕΡΙΝΟ ΟΡΦΕΑΣ ΘΕΡΙΝΟ - ΣΙΝΕ ΒΟΤΣΑΛΑΚΙΑ ΘΕΡΙΝΟ

Παρίσι, 13ο Διαμέρισμα PARIS 13TH DISTRICT

Ζακ Οντιάρ Λούσι Ζανγκ, Μακίτα Σάμπα, Νοεμί Μερλάντ, Τζένι Μπεθ ΣΚΗΝΟΘΕΣIΑ:

ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΟΥΝ:

ΣΥΝΟΨΗ: Η Εμιλί γνωρίζει τον Καμίλ. Στον Καμίλ

αρέσει η Νορά, η οποία συναντά την Αμπέρ. Τρία κορίτσια και ένα αγόρι. Είναι φίλοι, κάποιες φορές εραστές, συχνά και τα δύο. Χρειάστηκε η συνεργασία του με δύο νεότερες δημιουργούς, μια καταξιωμένη και μια ανερχόμενη, για να φρεσκαριστεί το σινεμά του (σπουδαίου) Ζακ Οντιάρ. Ο λόγος για τις Σελίν Σιαμά

και Λεά Μισιούς που τον βοήθησαν να διασκευάσει σεναριακά τα graphic novels του Άντριαν Τομάιν για τις ανάγκες της νέας του ταινίας. Ως σεναριογράφος παλιάς κοπής, ο Οντιάρ καταρτίζει τον σκελετό, συμμαζεύει το χάος και κλείνει εκκρεμότητες, ενώ οι Σιαμά και Μισιούς φέρνουν την αμεσότητα και τη διαλογική αληθοφάνεια και γεφυρώνουν το χάσμα γενεών. Το αποτέλεσμα της συνεργασίας τους είναι μια θαυμάσια ταινία που αναδεικνύει το νεανικό ερωτικό τοπίο του σήμερα, χωρίς να γίνεται έκδηλα επικριτική ή πατερναλιστική. Οι νέοι της ταινίας ίσως δεν έχουν τη θέση εργασίας που ονειρεύτηκαν, έχουν όμως απενοχοποιήσει το σεξ και κάνουν αρκετό, πότε μεταξύ τους και πότε με άλλους. Η στάση της ταινίας είναι υπέρ του sex positivity, δίχως να παραγνωρίζει την ενδόμυχη ανάγκη των ηρώων για επικοινωνία και να παραμερίζει τον ναρκισσισμό των καιρών. Οι ήρωες θα ερωτευτούν τελικά κάποιον που τους μοιάζει, είτε ως χαρακτήρας είτε εμφανισιακά, μα ακόμα κι εκεί το ενσυναισθητικό βλέμμα του Οντιάρ δεν θα δει φιλαυτία αλλά ουσιαστική αποδοχή κάποιου με τον οποίο θα περάσουν το υπόλοιπο της ζωής τους: του εαυτού τους. Ο ερωτισμός ξεχειλίζει από την οθόνη, τα πρόσωπα και τα σώματα είναι ελκυστικά, οι ηλεκτρονικοί ήχοι μεθυστικοί και ο φόβος του συναισθήματος θα κατατροπωθεί από τη λαχτάρα της εκδήλωσής του σε μια γλυκιά κατακλείδα, σε ένα ακαταμάχητα feel good φινάλε που ολοκληρώνει με ιδανικό τρόπο μία από τις καλύτερες ταινίες της χρονιάς.

ΑΝΟΙΞΙΣ ΘΕΡΙΝΟ - ΠΑΛΑΣ ΘΕΡΙΝΟ - ΠΑΝΑΘΗΝΑΙΑ ΘΕΡΙΝΟ - ΡΙΒΙΕΡΑ ΘΕΡΙΝΟ - ΤΡΙΑΝΟΝ ΘΕΡΙΝΟ ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΘΕΡΙΝΟ

Χαμένες Ψευδαισθήσεις ILLUSIONS ΡERDUES

Ξαβιέ Ζιανολί Mπενζαμέν Βουαζάν, Σεσίλ ντε Φρανς, Βενσάν Λακόστ, Ζεράρ Ντεπαρντιέ ΣΚΗΝΟΘΕΣIΑ:

ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΟΥΝ:

Ένας νέος και άσημος ποιητής της Γαλλίας του δέκατου ένατου αιώνα αφήνει το πατρικό του σπίτι στην επαρχία για να κυνηγήσει τα όνειρά του στο Παρίσι. Σύντομα θα βρεθεί χαμένος σε μια μεγάλη πόλη όπου κυριαρχεί ο νόμος του κέρδους και της υποκρισίας. ΣΥΝΟΨΗ:

Βασισμένη στο αριστούργημα του Ονορέ ντε Μπαλζάκ από το 1840, η κινηματογραφική μεταφορά του Ξαβιέ Ζιανολί διατηρεί την άγρια λογοτεχνική ομορφιά που ξεκινά από τον τίτλο και καταλήγει στο μεγαλειώδες πάθημα ενός φιλόδοξου επαρχιωτόπουλου (Μπενζαμέν Βουαζέν), το οποίο ξεκινά με όνειρα από την ταπεινή Ανγκουλέμ, παραβλέποντας τις πιθανότητες επιτυχίας και παρακούοντας τις συμβουλές της οικογένειάς του, για να γίνει τρανός στο Παρίσι μπλέκοντας με τους καλλιτεχνικούς

κύκλους της πρωτεύουσας, αφού πρώτα περάσει από την αγκαλιά και το κρεβάτι μιας παντρεμένης ευγενούς (Σεσίλ ντε Φρανς). Ο νεαρός πρωταγωνιστής αναδίδει τη σύγχυση και την αυτοπεποίθηση που οφείλονται στο νεαρό της ηλικίας και στην απειρία του και αποτυπώνει με αίσθηση του ευάλωτου αλλά και του γελοίου την εικόνα του ζιγκολό που ντρέπεται και διεκδικεί, καθώς και του διανοούμενου που αναγκάζεται να γίνει το παιδί για όλες τις δουλειές σε μια φυλλάδα που πουλάει εκδουλεύσεις σε κριτικές θεάτρου, μέχρι να ακουστεί η ποιητική φωνή που νομίζει πως έχει. Η δύναμη του έργου παραμένει η φόρμα του: ο Μπαλζάκ καταρρίπτει όλες τις νύξεις περί ρομαντισμού (στον έρωτα, την τέχνη, τον δημόσιο λόγο) για χάρη ενός αδιέξοδου ρεαλισμού, εμμένοντας πάντα στις βαθιά φαταλιστικές πεποιθήσεις του. Ο Ζιανολί, που θριάμβευσε στα βραβεία Σεζάρ, στρατολογεί μια πλειάδα ικανών ηθοποιών (Ζεράρ Ντεπαρντιέ, Ξαβιέ Ντολάν, Βενσάν Λακόστ, Ζαν Μπαλιμπάρ) για να χρωματίσει μια πλούσια πλοκή που συχνά κινείται σαν μαίανδρος με πολλά και συχνά ασύνδετα επεισόδια από το κεφάλαιο που επέλεξε να αφηγηθεί από το serial έργο το οποίο ο Μπαλζάκ δημοσίευε επί σειρά ετών, αφηγούμενος τη συναρπαστική οδύσσεια ενός χαρακτήρα μοντέρνου στο μέτρο που δεν είναι ούτε ιδεαλιστής ούτε κακόβουλος, αλλά ένα πολύπλοκο συμπίλημα εγωκεντρισμού, πάθους, αντοχής, αμετροέπειας και ευαισθησίας. ΑΙΓΛΗ ΖΑΠΕΙΟΥ ΘΕΡΙΝΟ - ΦΙΛΟΘΕΗ ΘΕΡΙΝΟ - ΑΚΤΗ ΘΕΡΙΝΟ - ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΘΕΡΙΝΟ

9.6.22 – lifo

51

ΠΡΟΔΗΜΟΣΊΕΥΣΗ

Βιβλίο

Σ

τις 27 Αυγούστου του 1988, ημέρα Σάββατο, ο συγγραφέας Κώστας Ταχτσής βρέθηκε νεκρός στη μονοκατοικία του στον Κολωνό, στην οδό Τυρνάβου 26. Η δολοφονία του δεν εξιχνιάστηκε ποτέ, δίνοντας τροφή σε διαφορετικά σενάρια και εικασίες. Τι συμβαίνει όταν ο Χάρης Κόκκινος επιστρέφει εσπευσμένα από τις διακοπές του στην Πάρο σε μια φλεγόμενη πόλη, για να βρεθεί αντιμέτωπος με μια περίπλοκη υπόθεση που ξεδιπλώνεται σαν μια μεγάλη παρτίδα σκάκι; Η γνωστή συγγραφέας αστυνομικών μυθιστορημάτων Ευτυχία Γιαννάκη επιστρέφει με το τρίτο μέρος της «Τριλογίας του βυθού». Οι Ναυαγοί του Αυγούστου, όπως τιτλοφορείται το νέο της βιβλίο, αναμένεται να κυκλοφορήσουν την Τρίτη 14/6 από τις εκδόσεις Ίκαρος και φέρνουν στο φως ένα ανεξιχνίαστο έγκλημα, τη δολοφονία του συγγραφέα Κώστα Ταχτσή, που είχε συγκλονίσει την κοινή γνώμη. Ένα χαμένο χειρόγραφο δίνει την αφορμή να ξετυλιχθεί αριστοτεχνικά η υπόθεση μιας συναρπαστικής ιστορίας που κινείται μεταξύ μύθου και πραγματικότητας. Αθήνα, Τατόι, Πάρος και Αστυπάλαια είναι οι τόποι όπου εκτυλίσσεται η πλοκή, ενώ ο πρωταγωνιστής Χάρης Κόκκινος έρχεται αντιμέτωπος με τον μικρόκοσμο του πανεπιστημίου, τα κυκλώματα παράνομων υιοθεσιών, τις σχέσεις εξουσίας, πάθους και εκδίκησης, τα στόματα που παραμένουν ερμητικά κλειστά, καθώς και με τις σκιές που κυκλοφορούν στο υπόγειο δίκτυο των αγωγών της Αθήνας. Ένα διεισδυτικό ανάγνωσμα με σασπένς και γλαφυρή εξιστόρηση από μια συγγραφέα η οποία, όχι τυχαία, έχει καθιερωθεί ως μία από τις καλύτερες συγγραφείς της ελληνικής αστυνομικής λογοτεχνίας.

ΕΔΏ ΈΝΑ ΑΠΌΣΠΑΣΜΑ ΑΠΌ ΤΟ ΒΙΒΛΊΟ: Αύγουστος 1991 Πλατεία Αβησσυνίας, Μοναστηράκι «Ξέρω ποιος σκότωσε τον Ταχτσή», ψιθύρισε ο παλαιοβιβλιοπώλης. Η απρόσμενη αποκάλυψη πάγωσε την ανάσα του νεαρού που στεκόταν στον πάγκο απέναντί του. Γνώριζε ότι η έρευνα για τη δολοφονία του συγγραφέα είχε οδηγηθεί σε αδιέξοδο τρία χρόνια αφότου εντοπίστηκε νεκρός στην κρεβατοκάμαρά του, δίπλα σε γυναικεία ρούχα, σοκάροντας την κοινή γνώμη με τις λεπτομέρειες που ήρθαν στο φως για την προσωπική του ζωή. Την ώρα που αστυνομία, μέσα ενημέρωσης και λογοτεχνικά πηγαδάκια σήκωναν τα χέρια ψηλά, θεώρησε απίθανο να γνωρίζει ο γέρος τη λύση του μυστηρίου. Το μυστήριο είναι ένας κόσμος που ζητάει να χάσει τη μαγεία του και γι’ αυτό μαγεύει, όμως το μυστήριο της δολοφονίας του συγγραφέα δεν θα λυνόταν με τα φούμαρα του παλαιοβιβλιοπώλη. Η γνωριμία τους δεν δικαιολογούσε εκμυστηρεύσεις αυτού του τύπου, και κάθε τύπου. Κοίταξε τον πλάτανο στην πλατεία. Ψυχή δεν κυκλοφορούσε με τον καύσωνα. Η στιγμή θα μπορούσε να είναι μέσα σε όνειρο. Αντανακλάσεις του ήλιου και σκιές χόρευαν στο τζάμι, ενώ μια γλάστρα, που παλιότερα άνθιζε στην είσοδο με υάκινθους, πλέον έστεκε άδεια δίπλα στη βιτρίνα. Πριν από λίγες μέρες είχε δει τον γέρο να ποτίζει τη γλάστρα. Το πιατάκι της ξεχείλιζε, αλλά εκείνος συνέχιζε να της σερβίρει νερό με το ποτιστήρι του, αδιαφορώντας για τη λίμνη που σχηματιζόταν στην είσοδο του μαγαζιού. Υπέθεσε ότι ο γέρος άρχιζε να τα χάνει, ότι το μυαλό του μαραινόταν και ότι σύντομα θα γινόταν σαν τη λάσπη στην άδεια του γλάστρα.

ευτυχία γιαννάκη

Οι ναυαγοί του Αυγούστου Εκδόσεις Ίκαρος Σελ.: 480

Οι ναυαγοί του Αυγούστου

απο toν γιαννη πανταζοπουλο

52 lifo – 9.6.22

Η γνωστή συγγραφέας αστυνομικών μυθιστορημάτων Ευτυχία Γιαννάκη επιστρέφει με το τρίτο μέρος της «Τριλογίας του βυθού». Οι «Ναυαγοί του Αυγούστου», όπως τιτλοφορείται το νέο της βιβλίο, αναμένεται να κυκλοφορήσουν την Τρίτη 14/6 από τις εκδόσεις Ίκαρος και φέρνουν στο φως ένα ανεξιχνίαστο έγκλημα, τη δολοφονία του συγγραφέα Κώστα Ταχτσή, που είχε συγκλονίσει την κοινή γνώμη. Ένα χαμένο χειρόγραφο δίνει την αφορμή να ξετυλιχθεί αριστοτεχνικά η υπόθεση μιας συναρπαστικής ιστορίας που κινείται μεταξύ μύθου και πραγματικότητας.

Ένιωσε ότι η απόσταση από το μυστικό του ήταν το μόνο που θα τον έσωζε, οπότε έκανε δύο βήματα πίσω. Σε έναν κόσμο ενόχων μόνο οι ανόητοι παραδίδονται χωρίς πίεση, και στην περίπτωση της δολοφονίας του συγγραφέα οι ατυχείς χειρισμοί των αρχών δεν είχαν πιέσει ιδιαίτερα κανέναν να ομολογήσει. Τρία χρόνια μετά το έγκλημα ο δολοφόνος εξακολουθούσε να κυκλοφορεί ελεύθερος και μπορεί να στραγγάλιζε κάποιον άλλον εκείνο το μεσημέρι ή να ξεκούραζε απλώς τα χέρια του στις φαρδιές τσέπες του παντελονιού του. Ο θάνατος δεν πάει διακοπές, κι έτσι ορισμένα από τα πιο άγρια εγκλήματα συνέχιζαν να μπαίνουν στα κατάστιχα τον Αύγουστο, την εποχή που όσοι έμεναν στην πόλη είχαν αρκετό χρόνο για να ασχοληθούν με το κενό μέσα τους και γύρω τους. Η πόλη διέθετε αρκετό χώρο για να κρύβει ενόχους και πειστήρια και κάποια πράγματα παρέμεναν και ζήτημα χώρου. Ο αστικός ιστός ήταν ο βυθός που κατάπινε σκοτεινές ιστορίες και ανθρώπους σε υπόγεια πολυκατοικιών, σε πάρκα, στο δίκτυο των υπόγειων αγωγών ή σε άλλες πιο ευφάνταστες κρυψώνες, όταν υπήρχε κάποιο καλό σχέδιο. «Όποιος γνωρίζει δεν μιλάει και όποιος αποφασίζει να μιλήσει για ένα τόσο σοβαρό ζήτημα δεν επιλέγει έναν άγνωστο», συνόψισε την εύλογη ένστασή του ο νεαρός, που κάποιοι τον φώναζαν Σαμψών για τα μακριά μαλλιά του. Ο σπουδαστής της Νομικής περνούσε την πόρτα του παλαιοβιβλιοπωλείου αναζητώντας αντίτυπα αξίας που ξεφορτώνονταν αδαείς κληρονόμοι. Ξετρύπωνε τα βιβλία που είχαν γλιτώσει από τα χέρια τους, γνωρίζοντας πως βιβλία και άνθρωποι έχουν την τύχη που προδιαγράφουν τα χέρια στα οποία πέφτουν. Οι μικρόκοσμοι των αφηγήσεων υπήρξαν το καταφύγιό του στον ασφυκτικό κόσμο του χωριού του, ένας τρόπος να ονειρεύεται μια άλλη ζωή ή τη ζωή των άλλων, που ήταν το ίδιο πράγμα. Είχε κάτι ηδονοβλεπτικό η ανάγνωση γι’ αυτόν, το κρυφοκοίταγμα στις άγνωστες ζωές, όχι η κλειδαρότρυπα, αλλά η πόρτα που άνοιγε διάπλατα φωτίζοντας όλο το σκοτάδι στο δωμάτιο, τη μυστική ζωή του. Η λογοτεχνία, αν δεν κατάφερνε να φωτίσει αυτήν τη μυστική ζωή, δεν είχε κανένα νόημα. Μπορεί να ήταν μια εξεζητημένη φλυαρία, ένα αυτοαναφορικό γυάλισμα των λέξεων, αλλά μέχρι εκεί. Ήταν το μυστικό που έκανε την καρδιά των αφηγήσεων να δονείται, κι αυτές τις ιστορίες έψαχνε. Από τότε που μετακόμισε στην Αθήνα, αφιέρωνε τελετουργικά τα βράδια της Παρασκευής στο κυνήγι των σωμάτων και τα πρωινά του Σαββάτου στο κυνήγι των βιβλίων. Κάθε σώμα ήταν ένα νέο μυστήριο. Κάθε βιβλίο ήταν η φωτογραφία αυτού του μυστηρίου και ο παλαιοβιβλιοπώλης αναγνώριζε πως ο νεαρός είχε την ικανότητα να εντοπίζει τα καλά κομμάτια, οπότε τον άφηνε να κάνει τη δουλειά του παρακολουθώντας διακριτικά τις κινήσεις του από την καρέκλα του ταμείου. Το νεαρό αιλουροειδές χάιδευε τις ράχες των βιβλίων, αποφεύγοντας τις περιττές κινήσεις και τις περιττές κουβέντες, σαν να του προκαλούσαν ενόχληση ακόμα και οι ήχοι των συλλαβών, κυρίως τα φωνήεντα – τα φωνακλάδικα φωνήεντα. Με τα σύμφωνα φαινόταν να τα πηγαίνει καλύτερα. Τα σύμφωνα ήταν διακριτικά, και έτσι διακριτικά πάλευε να κερδίσει το ενδιαφέρον του. «Ξέρω ποιος σκότωσε τον Ταχτσή», ξαναείπε ο γέρος μέσα από τα δόντια του μασώντας προσεκτικά τα φωνήεντα.

Ο Μίλαν Κούντερα και η Κεντρική Ευρώπη Η αγωνία του Μίλαν Κούντερα για τη λογοτεχνία και τη σύνδεσή της με την Ευρώπη, η διαρκής μάχη του εναντίον του απολυταρχισμού και η ανάγκη του για ελευθερία διαφαίνονται στο βιβλίο «Ο ακρωτηριασμός της Δύσης» που κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις της Εστίας.

Ο

Μίλαν Κούντερα ίσως είναι ο μόνος λογοτέχνης, μετά τον Κάφκα, που, ενώπιον δραματικών γεγονότων, είχε το θάρρος να γελάει ή να γράφει γι’ αυτά με την ελαφρότητα που γεννάει η απόλυτη στιγμή της απελπισίας. Αν ο Κάφκα στις πιο αδιέξοδες στιγμές της ζωής του επέλεξε να στήσει ιστορίες για ζώα που τραγουδούν φάλτσα τη μοναχικότητα της ύπαρξης, όπως η Ζοζεφίνα, ο Κούντερα προτίμησε, αντί για βαρύγδουπα λογοκριμένα κείμενα, να γράφει σατιρικές ιστορίες ή στήλες για τα ζώδια. Αμφότεροι είχαν, άλλωστε, την αίσθηση ότι ως Τσέχοι είναι καταδικασμένοι να υπομένουν την καταστροφική κυριαρχία των μεγάλων δυνάμεων, έχοντας ως μοναδικό όπλο το χιούμορ. Άλλωστε, μέχρι να ενσκήψει η απολυταρχία των κομμουνιστικών καθεστώτων, η Τσεχία ζούσε υπό την ασφυχτική μπότα των Γερμανών, αδυνατώντας να διατηρήσει την κουλτούρα, τη γλώσσα ή την ταυτότητά της. Όσο για τους λογοτέχνες της, εξόριστοι οι πιο πολλοί, όπως ο Κούντερα, ήταν καταδικασμένοι για χρόνια να βλέπουν την ιστορία τους να θρυμματίζεται στα στρατόπεδα συγκέντρωσης του Χίτλερ ή στα ματωμένα απομεινάρια του Στάλιν. Ακόμα και αν ήταν αντιληπτές οι μεταξύ τους διαφορές και κυρίως η απαρχή, όπως πολύ καίρια επισημαίνει ο Κούντερα, η μυρωδιά της συντριβής ήταν πάντοτε εκεί. Ο απολυταρχισμός που απέκλειε τον σεβασμό για όποιον δεν ανήκε στην ομάδα έκανε τους Τσέχους μυθιστοριογράφους να θέλουν να αποτινάξουν τις μεγάλες αφηγήσεις και τα ρομαντικά δράματα που συνδέθηκαν άμεσα με αυτά τα καθεστώτα. Γι’ αυτό και ο Κούντερα μετατράπηκε αυτόχρημα σε έναν βαθυστόχαστο Τρίστραμ Σάντι που αναζητούσε το ελάχιστο για να φτιάξει τη δική του κοσμοθεωρία, τολμώντας να βγάλει τις ήσσονες λογοτεχνικές φωνές που βρίσκονταν στο περιθώριο ξανά στο φως. Πριν από τον Κούντερα κανείς δεν είχε τολμήσει να μιλήσει με παρρησία για το χιούμορ του Κάφκα, την αιχμηρότητα του Μπροχ, την προσποίηση της ηλιθιότητας του Χάσεκ, το φιλοσοφικό μεγαλείο του Γκομπρόβιτς, τους

οποίους ανεβάζει στο βάθρο των μεγάλων συγγραφέων της Ευρώπης. Το θέμα της ταυτότητας ενός πολιτισμού που ανήκει αναφανδόν στην Κεντρική Ευρώπη, αλλά πασχίζει να διαφυλάξει την ταυτότητά του, είναι κομβικό σημείο τόσο στα μυθιστορήματα και στα δοκίμια του Γαλλοτσέχου μυθιστοριογράφου, από το τολμηρό Αστείο του μέχρι την κεντρική για την κοσμοθεωρία του Συνάντηση. Ακόμα και τα δοκίμια του και οι λόγοι του, όπως εκείνος που εκφωνεί στο συνέδριο των συγγραφέων τον Ιούνιο του 1967 για τις τύχες των μικρών εθνών «μέσα στις προοπτικές ενσωμάτωσης που ξανοίγονται το δεύτερο μισό του εικοστού αιώνα», καθώς και το δοκίμιο που δημοσιεύτηκε το 1983 στην επιθεώρηση «Le Débat» με θέμα Ο ακρωτηριασμός της Δύσης ή Η τραγωδία της Κεντρικής Ευρώπης αναδεικνύουν τη βασική θέση του Κούντερα που επικεντρώνεται στον ευρωπαϊκό προσανατολισμό της Τσεχίας και στη διατήρηση της πολιτιστικής και πολιτικής αυτονομίας της. Οι δύο καίριες αυτές παρεμβάσεις του εμπεριέχονται στο βιβλίο Ο ακρωτηριασμός της Δύσης που αναμένεται να κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις της Εστίας σε μετάφραση του Γιάννη Η. Χάρη και, εκτός από μια σπουδή στην καταγωγή και το μέλλον της τσεχικής κουλτούρας, συνιστά και μια συνολικότερη, στοχαστική κατάθεση για το μέλλον και την ταυτότητα της Ευρώπης. Πρόκειται για ένα άκρως προφητικό και σε μεγάλο βαθμό επίκαιρο βιβλίο και ίσως να μην είναι τυχαία και η έκδοσή του την παρούσα στιγμή, καθώς συνομιλεί άμεσα με άλλα παρεμφερή αναγνώσματα όπως η Ιδέα της Ευρώπης του Τζορτζ Στάινερ (εκδόσεις Δώμα). Σε αυτά τα ευσύνοπτα πλην όμως άκρως καίρια κείμενα, οι δύο στοχαστές, με διαφορετική πνευματική καταγωγή ο καθείς, έλαβαν το θάρρος να εξωτερικεύσουν τις σκέψεις τους μακριά από φτιασίδια και εύκολα λόγια. Στην καρδιά της πάντοτε λαβωμένης Κεντρικής Ευρώπης μπορεί, άλλωστε, να ομολογήσει κανείς, όπως ο πολωνικής καταγωγής Γιόζεφ Κόνραντ, πιο απενοχοποιημένα τις αμαρτίες του και να γίνει ένας μικρός θεός, μακριά, όπως επισημαίνει ο Κούντερα, από την επιβλητική θρησκευτική

μίλαν κούντερα

Ο ακρωτηριασμός της Δύσης Μτφρ.: Γιάννης Η. Χάρης Εκδόσεις Βιβλιοπωλείον της Εστίας

σκιά του σλαβικού μεγαλείου. Γι’ αυτό και ο ίδιος δεν γράφει ως καταπιεσμένος Σλάβος αλλά ως ένας Κεντροευρωπαίος που κάνει τα ανθρώπινα πάθη θέατρο του κόσμου, διεκδικώντας μια ενιαία πρόσληψη των τεχνών που φέρνει κοντά τη μουσική με τα εικαστικά και τη λογοτεχνία. Για τον Κούντερα που διαβάζει λογοτεχνικά τον Λέος Γιάνατσεκ και ανιχνεύει εικαστικά τον Τσέσλαβ Μίλος υπάρχει απλώς μια προσπάθεια ανάπλασης ενός ενιαίου κόσμου μέσα από την ασυμπτωματική προσέγγιση του απρόσιτου απείρου. Τα μαθηματικά της μουσικής είναι οι γρίφοι που πρέπει με πλατωνικό τρόπο να διαβάσει κανείς για να αποκωδικοποιήσει τα μυθιστορήματα του Κούντερα, τα οποία γράφονται ως επί το πλείστον με τη μέθοδο της φούγκας, για να γίνει ένας περιπλανώμενος στο εσωτερικό των λέξεων που στόχο έχουν ακριβώς, όπως στον Δον Κιχώτη, να ξαφνιάσουν. Σε αντίθεση με τον Ντοστογιέφσκι που θέλγεται από τις στιγμές του ανθρώπινου δράματος, ο Κούντερα βλέπει μια ατιθάσευτη ελαφρότητα και ελευθερία στην αγωνία των Κεντροευρωπαίων. Όπως ο ίδιος δεν το έβαλε κάτω και επανεφεύρε τον εαυτό του, το ίδιο απαιτεί και από τους ακροατές ή τους αναγνώστες του, είτε πρόκειται γι’ αυτούς της Αβάσταχτης ελαφρότητας της ύπαρξης είτε γι’ αυτούς των δοκιμίων για το μέλλον της Ευρώπης. Το πολιτικό κιτς που υπαγορεύει το δράμα, κατά τον Κούντερα, προσδοκά απλώς να καταστρέψει τις παραμικρές εστίες αντίστασης που καλλιεργεί η φευγαλέα χειρονομία του χιούμορ. Και αυτοί που πολέμησαν όσο τίποτε άλλο το χιούμορ είναι στα μάτια του τα κόμματα και η αρχή της λογοκρισίας. «Όταν μια συζήτηση μεταξύ φίλων μπροστά σ’ ένα ποτήρι κρασί μεταδίδεται από το ραδιόφωνο, ένα μόνο σημαίνει: ότι ο κόσμος έχει μετατραπεί σε στρατόπεδο συγκέντρωσης», έγραφε στην Αβάσταχτη ελαφρότητα της ύπαρξης (μτφρ. Γιάννης Η. Χάρης), κάτι που δεν φοβήθηκε να δηλώσει έναν χρόνο πριν από την Άνοιξη της Πράγας, δημόσια στο Συνέδριο των Συγγραφέων, υπό το άγρυπνο βλέμμα των θεματοφυλάκων της ιδεολογικής καθαρότητας. Γιατί μπορεί ο Κούντερα να έκανε λόγο για τσεχική εθνική αναγέννηση στη λογοτεχνία, αλλά αυτό δεν σήμαινε τίποτα για τον πολιτισμό σε ένα καθεστώς λογοκρισίας· και λογοτεχνία χωρίς ελευθερία δεν υφίσταται, όπως δεν έπαψε ποτέ να τονίζει. «Η δύναμη της τσεχικής λογοτεχνίας έγκειται στο στέρεο έδαφός της, όπου ηχεί δυνατά ο λόγος της: οι αδυναμίες της στην ανολοκλήρωτη χειραφέτησή της στο επίπεδο εκπαίδευσης», λέει χαρακτηριστικά στον λόγο του στο συνέδριο των Τσεχοσλοβάκων, μια θέση που θα επαναλάβει στον Ακρωτηριασμό της Δύσης, γράφοντας χαρακτηριστικά πως «η ρωσική εισβολή έριξε την Τσεχοσλοβακία στη “μεταπολιτισμική” εποχή και την άφησε έτσι άοπλη και γυμνή απέναντι στον ρωσικό στρατό και την πανταχού παρούσα κρατική τηλεόραση». Συμπερασματικά μιλώντας, μια λογοτεχνία υπό καθεστώς κατοχής και διαρκή παρακολούθηση παύει να είναι λογοτεχνία και οφείλει, διατρανώνοντας τις λαϊκές της καταβολές, να διεκδικήσει μια υπέρβαση που συνεπάγεται την επανεφεύρεση μιας ευρύτερης λογοτεχνίας, αν θέλει πραγματικά να υπάρξει. Άλλωστε, όπως, έλεγε ο ίδιος, στην Τέχνη του μυθιστορήματος: «Το μόνο πλαίσιο μέσα στο οποίο μπορούμε να συλλάβουμε την αξία ενός μυθιστορήματος είναι το πλαίσιο της ιστορίας του ευρωπαϊκού μυθιστορήματος. Ο μυθιστοριογράφος δεν έχει να δώσει λογαριασμό σε κανέναν, εκτός από τον Θερβάντες» – πόσο μάλλον ο Τσέχος.

Βιβλίο

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

απο την τινα μανδηλαρα

9.6.22 – lifo

53

Μουσική

Ο Μαξ Ρίχτερ στη σκιά της Ακρόπολης Ένας από τους πιο σημαντικούς Ευρωπαίους συνθέτες σύγχρονης ορχηστρικής νεοκλασικής μουσικής μιλάει στη LiFO λίγο πριν από την πρώτη του εμφάνιση στο Ηρώδειο.

INFO Max Richter, Φεστιβάλ Αθηνών, Ωδείο Ηρώδου Αττικού, 29/6, 21:00

απο toν γιωργο μουχταριδη

54 lifo – 9.6.22

Ο

Μαξ Ρίχτερ δεν είναι συνθέτης, είναι εφευρέτης, αφού τη μουσική του, όταν ξεκίνησε, το 2002, δεν την περίμενε κανείς. Είναι ένας πρωτοπόρος της σιωπηλής μουσικής επανάστασης, όπως αποκαλώ πολλές φορές αυτήν τη γενιά μουσικών που, ξεκινώντας στις αρχές της χιλιετίας, πάντρεψε τα φυσικά με τα ηλεκτρονικά όργανα και τον ήχο του παρελθόντος με τον ήχο του μέλλοντος. Οι ηχογραφήσεις, τα έργα του Μαξ Ρίχτερ, οι ιδέες και οι έννοιες που διαπραγματεύεται κάθε φορά μοιάζουν να είναι μεγαλύτερα από το απλό άθροισμα των μερών τους, από τις μελωδίες δηλαδή, την ενορχήστρωση, τους τίτλους και την αφήγηση. Ίσως γιατί πίσω από κάθε του ηχογράφηση υπάρχει το όραμα ενός καλλιτέχνη τόσο για τη μουσική όσο και για την κοινωνία και την πολιτική, που το έχει ορίσει ο ίδιος μέσα από τις προσωπικές εμπειρίες του και τα βιώματά του. «Ο ρόλος της τέχνης και της μουσικής είναι να δρουν ως καταλύτες της κοινωνικής και της πολιτικής αλλαγής» έχει πει πάρα πολλές φορές, είτε μιλώντας για τον πόλεμο στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν, είτε αναφερόμενος στο Brexit, τον Ντόναλντ Τραμπ, την κλιματική αλλαγή, τα fake news και τις μετα-ειδήσεις, είτε πρόκειται για το βαθύτατα διαιρεμένο πολιτικό και κοινωνικό τοπίο που ζούμε τα τελευταία χρόνια. Με δεδομένο ότι μπορεί να διεκδικήσει τον τίτλο του συνθέτη κλασικής μουσικής που έχει τα περισσότερα streamings στον κό-

σμο, πιθανότατα κάποια στιγμή, κάπου, έχετε ακούσει κάποιο από τα έργα του. Το πιο διάσημο έργο του παραμένει βέβαια το «Vivaldi Recomposed» (που έπαιξε και στη Θεσσαλονίκη το 2018 στο φεστιβάλ ηλεκτρονικής μουσικής Reworks), το οποίο έχει περιγράψει ο ίδιος ως ένα πείραμα, σαν να βάζεις μόρια μέσα σε έναν δοκιμαστικό σωλήνα μαζί με κάποια άλλα πράγματα και να περιμένεις όλο αυτό να εκραγεί. Ο λόγος βέβαια για το διασημότερο έργο κλασικής μουσικής, τις «Τέσσερις εποχές» του Βιβάλντι, το οποίο μάλιστα παρουσίασε για πρώτη φορά ζωντανά στον ναό της techno μουσικής στο Βερολίνο, στο Berghain, μαζί με την Konzerthaus Kammerorchester. Η 29η Ιουνίου στο Ηρώδειο στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου θα είναι μια ξεχωριστή και μαγική βραδιά, αφού θα έχουμε τη χαρά να αντικρίσουμε και να συνομιλήσουμε με έναν αληθινό καλλιτέχνη.

—Πότε ήταν η πρώτη φορά που σε θυμάσαι να παίζεις πιάνο; Πόσων ετών ήσουν όταν ένιωσες για πρώτη φορά να σε τραβά η μουσική, οι νότες, η αρμονία; Είχα πάντα μουσική στο κεφάλι μου, ακόμη και ως μικρό παιδάκι. Ακόμα και όσο ήμαστε ακόμα στη Γερμανία, από την οποία φύγαμε όταν ήμουν τριών. Τότε δεν είχαμε πιάνο, αλλά είχαν οι γείτονές μας. Καμιά φορά, με άφηναν να πηγαίνω να παίζω, να χαζολογώ δηλαδή με τα πλήκτρα. Αυτή η εμπειρία ήταν τρομερή· ο τόνος, ο ήχος που μπορούσα

να φτιάξω με το πιάνο ήταν πολύ για εμένα σε εκείνη την ηλικία, με επηρέαζε τρομερά. Μαθήματα πιάνου ξεκίνησα αργότερα, με τον παραδοσιακό τρόπο, όταν ζούσαμε πλέον στο Ηνωμένο Βασίλειο. Αλλά μετρώ σαν πρώτη εμπειρία το πιάνο των γειτόνων μας, που ήταν σχεδόν υπερβολική για μένα.

—Όταν ξεκίνησες να ηχογραφείς τη δική σου μουσική στην αρχή της χιλιετίας, είχες πει κάτι πολύ αληθινό που με είχε κάνει να σκεφτώ έναν πιθανόν πολύ αγαπημένο σου ποιητή. Είχες πει πως ο κόσμος δεν ήταν έτοιμος γι’ αυτήν τη γλώσσα. Μου θύμισε τον Τ. Σ. Έλιοτ και το «for last year’s words belong to last year’s language / and next year’s words await another voice». Ναι, τον λατρεύω τον Έλιοτ! Από την εφηβεία μου ήμουν παθιασμένος με τη γραφή των πρώτων μοντερνιστών. Έλιοτ, Πάουντ, Βιρτζίνια Γουλφ, Καβάφης, όλοι αυτοί. Μου άρεσε πολύ η αίσθηση της περιπέτειας, των πειραμάτων και των δυνατοτήτων στη λογοτεχνία εκείνης της περιόδου. Ήταν σαν να εφεύρισκαν έναν καινούργιο κόσμο.

—Μουσικά, εσύ έκανες κάτι αντίστοιχο. Πώς ένιωσες τότε, όταν κατάλαβες πως ο κόσμος δεν ήταν έτοιμος για τη γλώσσα σου; Όταν κάνεις το πρώτο σου πραγματικό έργο και το εκθέτεις στον κόσμο, ένα κομμάτι σου κάπως περιμένει ότι θα σε προσέξουν και η ζωή σου θα αλλάξει. Και όταν αυτό δεν συνέβη, αρχικά ένιωσα απογοήτευση και έκπληξη, αλλά μετά ακολούθησε η απελευθέρωση. Αν κανείς δεν ακούει, μπορώ

κινηματογράφο – είναι σαν να πηγαίνει στο γυμναστήριο! Πρέπει η τεχνική σου να είσαι σε φόρμα για να τα καταφέρεις. Το απολαμβάνω πολύ!

—Μερικές φορές, όταν ακούω έναν καινούργιο δίσκο σου, προσπαθώ να φανταστώ πόσο σου πήρε η συνολική δουλειά. Νομίζω πως είναι κάτι πολύ μεγαλύτερο από τους στίχους, την αφήγηση και τη μελωδία. Τι σε κάνει να είσαι έτοιμος να δημιουργήσεις τόσο μεγάλα κόνσεπτ; Ο κόσμος που ζούμε είναι γεμάτος επείγουσες ερωτήσεις και δύσκολες καταστάσεις. Η πανδημία, η κατάσταση στην Ουκρανία, στη Συρία, στο Αφγανιστάν – η λίστα είναι ατέλειωτη. Ως είδος, έχουμε πολλά να σκεφτούμε επειγόντως. Από τη δική μου πλευρά, η δημιουργική διαδικασία είναι ένας τρόπος να αναλογιστούμε τον κόσμο που έχουμε φτιάξει και να προσπαθήσουμε να φτιάξουμε έναν καλύτερο. Το «Voices» είχε να κάνει με την πολιτική του Τραμπ, που ήταν μια περίοδος απελπισίας και ένιωθα πως οπισθοχωρούμε, είχαμε το Brexit. Λες και όλη η πρόοδος που είχαμε κάνει να άρχισε να γυρνάει προς τα πίσω, και αυτό ήταν πολύ τρομακτικό. Τι μπορούσα να κάνω για να συνεισφέρω σε αυτή την κατάσταση; Η Οικουμενική Διακήρυξη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα είναι ένα καταπληκτικό έγγραφο που ουσιαστικά έχει όλες τις απαντήσεις. Κι έτσι ήρθε η ιδέα για το επόμενο πρότζεκτ, το «All Human Beings»· απλά εμφανίστηκε, και άρχισα να τη δουλεύω.

—Ξέρουμε πως στο μεγαλύτερο μέρος της η Οικουμενική Διακήρυξη γράφτηκε από την Έλινορ Ρούσβελτ, η οποία ήταν μια φανταστική γυναίκα, σε μια περίοδο εξαιρετικά δύσκολη να είσαι γυναίκα.

To κομμάτι είναι κατά κάποιον τρόπο φόρος τιμής στη Ρούσβελτ· ουσιαστικά, σφυρηλάτησε ένα σύνολο δικηγόρων, συγγραφέων, φιλοσόφων. Τι εντυπωσιακό άτομο πρέπει να ήταν! Και όπως είπες, σε μια πολύ δύσκολη περίοδο. Γι’ αυτό έβαλα τη δική της ανάγνωση της Διακήρυξης στην αρχή του κομματιού, γιατί πίστευα πως έπρεπε να είναι παρούσα, αφού ήταν ο καταλύτης σε όλο αυτό που συνέβη, το οποίο άλλαξε τον κόσμο.

—Όταν ακούω το «Sleep», ποτέ δεν καταφέρνω να φτάσω μέχρι το τέταρτο κομμάτι… με παίρνει ο ύπνος! Χαίρομαι που το ακούω αυτό! (γέλια) —Ήταν αυτός ο σκοπός σου; Ήθελες να φωτίσεις ένα από τα προβλήματα της κοινωνίας μας, την έλλειψη ύπνου; Το πρότζεκτ ξεκίνησε το 2013-2014, τότε που το mobile internet πραγματικά μεταφέρθηκε στις τσέπες μας. Ξαφνικά είχαμε όλα τα social media στις τσέπες μας 24/7. Κάποιοι άνθρωποι το βρήκαν τέλειο, από την άλλη σε μένα φαινόταν πως κάπως χανόταν η αυτονομία της ψυχολογίας μας. Ήταν πολύ δύσκολο, και ήθελα να φτιάξω κάτι που θα λειτουργούσε ως φράγμα σε αυτό, ένα μεγάλο έργο που θα σε συντροφεύει κατά τη διάρκεια της νύχτας, για να μην πρέπει να ασχοληθείς με το διαδίκτυο. Η στάση μου προς όλο αυτό διαμορφώθηκε από μια συζήτηση που είχα με τη σύντροφό μου, Julia. Όταν έπαιζα σε κάποιο άλλο σημείο του κόσμου και η διαφορά ώρας ήταν τρελή, εκείνη άκουγε το streaming μισοκοιμισμένη. Αυτή είναι μια πολύ ανοιχτή και συναισθηματική κατάσταση να ακούει κανείς μουσική· είναι σαν να φτάνει βαθιά μέσα σου σε αυτήν τη φάση που σε παίρνει ο ύπνος. Σκεφτήκαμε πως θα ήταν ενδιαφέρον να πειραματιστώ με αυτό· να προσπαθήσω να γράψω κάτι που θα υποστηρίζει το ταξίδι του ύπνου.

—Αυτό είναι πολύ ενδιαφέρον και έχει προξενήσει μεγάλη συζήτηση, ιδιαίτερα στις πόλεις που ήταν αρκετά τυχερές για να ακούσουν το πρότζεκτ ζω-

Νομίζω πως η δημιουργική δουλειά βασίζεται εν μέρει σε τεχνική, γνώση, κατάρτιση και ιδέες, αλλά κατά έναν τρόπο αυτές είναι λιγότερο σημαντικές από τη διαισθητική πλευρά της δημιουργίας.

ντανά. Ξέρω πως πιστεύεις ότι ο καλλιτέχνης πρέπει να έχει πολύ ενεργό ρόλο στην κοινωνία μέσω του έργου του και πως πρέπει να μιλά για τα θέματα που τον ενδιαφέρουν. Έχεις πει επίσης πως δεν πρέπει να υπάρχει διάκριση ανάμεσα στο τι είναι ένας καλλιτέχνης και στο τι αφήνει πίσω του. Θα ήθελες να μας το εξηγήσεις λιγάκι; Καμιά φορά αγαπώ την τέχνη, αλλά όχι τον καλλιτέχνη, όταν τον γνωρίζω. Η δημιουργική δουλειά σου αντικατοπτρίζει το ποιος είσαι, τις αξίες σου. Προέρχεται από τη βιογραφία και την κουλτούρα σου. Νομίζω πως όσο περισσότερο συνδέονται αυτά τα πράγματα μεταξύ τους τόσο το καλύτερο· η καθημερινότητά σου και ο τρόπος που ζεις τη ζωή σου, αλλά και η δουλειά σου. Σημαίνει πως το σύνολο της ουσίας σου κινείται προς την ίδια κατεύθυνση. Η δημιουργικότητα και η μουσική έχουν μια ανυψωτική ποιότητα που βιώνω και ως ακροατής. Σήμερα το πρωί, αφού άφησα τα παιδιά μου στο σχολείο με το αμάξι, άνοιξα το ραδιόφωνο και έπαιζε το τελευταίο λεπτό της 7ης Συμφωνίας του Μπετόβεν. To πρωινό μου έγινε αμέσως καλύτερο!

—Τι θα γινόταν όμως αν γνώριζες τον Μπετόβεν και τελικά δεν ήταν τόσο ωραίος τύπος; Είναι πολύ αστείο το παράδειγμα του Μπετόβεν, γιατί είναι γνωστό πως δεν ήταν και πολύ ευχάριστη παρουσία για τους περισσότερους – ήταν γκρινιάρης και ανυπόμονος. Μπορούμε βέβαια να τον συγχωρήσουμε, γιατί μας άφησε αυτό το μαγικό σώμα δουλειάς.

—Στην Ελλάδα θα φέρεις το ίδιο κουιντέτο εγχόρδων που ήταν στην αρχική ηχογράφηση του «Blue Notebooks». Eίσαι πιστός στους συνεργάτες σου κι εκείνοι είναι πιστοί σε σένα – αυτό είναι μεγάλη αρετή. Τα αγαπώ αυτά τα παιδιά, δουλέψαμε μαζί για πάρα πολύ καιρό και πράγματι ηχογραφήσαμε μαζί σχεδόν ολόκληρο τον δίσκο. Είναι σαν να είναι η φωνή μου, και ξέρω πως δεν χρειάζεται να συζητήσουμε κάτι· απλά κάθονται και παίζουν, και είναι όλα σωστά. Νομίζω πως είναι μεγάλο προνόμιο να έχεις τόσο όμορφες στενές δημιουργικές σχέσεις.

—Πρέπει να είναι πολύ σημαντικό να έχεις συνεργάτες που σε καταλαβαίνουν μόνο με ένα βλέμμα. Όταν, ας πούμε, παίζατε ζωντανά το «Sleep», πόσες ώρες έπρεπε να είστε ξύπνιοι, στην περιοδεία του 2017; Παίζαμε ολόκληρο τον δίσκο, οπότε μέναμε ξύπνιοι περίπου 8,5 ώρες το βράδυ. Είναι τρομερό το πάθος που υπάρχει στη σχέση μας!

—Είναι η τρίτη φορά που έρχεσαι στην Ελλάδα. Η πρώτη ήταν το 2008 στο Gagarin, η δεύτερη στη Θεσσαλονίκη το 2018, στο Reworks Festival, και τώρα έρχεσαι με ένα ακουστικό σετ στην Ακρόπολη. Πώς αισθάνεσαι γι’ αυτήν τη συναυλία; Δεν έχω πάει ποτέ στο Ηρώδειο, αλλά το είχα ακουστά. Όταν είδα φωτογραφίες, ενθουσιάστηκα! Είναι απίστευτα όμορφο, ανυπομονώ να παίξω εκεί.

—Παρακολουθείς ακόμα τις τάσεις στην ηλεκτρονική μουσική παγκοσμίως; Ακούω πολλά διαφορετικά πράγματα, οτιδήποτε πειραματικό και καινούργιο μού τραβάει το ενδιαφέρον. Πάντα ενδιαφέρομαι για το τι έρχεται.

—Τι ετοιμάζεις τώρα; Δουλεύω το score μιας ταινίας του Johan Renck, που έκανε τη σειρά «Chernobyl»· είναι καταπληκτικός σκηνοθέτης και περνάμε πολύ ωραία στη συνεργασία μας.

—Στο Ηρώδειο θα παίξεις κομμάτια από δύο πρότζεκτ, σωστά; Ναι, από το «Infra» και τα «Blue Notebooks».

—Γιατί επέλεξες αυτά τα δύο; Και τα δύο μιλούν για τον κόσμο στον οποίο ζούμε και νομίζω πως με όλα αυτά που συμβαίνουν τώρα μας ζητούν να κοιτάξουμε γύρω μας και να αναρωτηθούμε για τη ζωή. Γι’ αυτό τα επέλεξα.

φωτό: πατροκλοσ σκαφιδασ

να συνεχίσω να κάνω ό,τι θέλω – δεν θα το ακούσει κανείς ποτέ! Κι έτσι συνέχισα.

—Φαίνεται πως ο κόσμος άργησε λίγο, αλλά ακολούθησε. Έχουν κατά κάποιον τρόπο οι καλλιτέχνες πιο ευαίσθητες κεραίες και αντιλαμβάνονται διεργασίες που συμβαίνουν στην κοινωνία υπόγεια πιο πριν από τους υπόλοιπους ανθρώπους, όχι τα προφανή συμβάντα, αλλά αυτά που υποβόσκουν και πλησιάζουν; Νομίζω πως κάποιοι καλλιτέχνες, όπως εσύ, κατάλαβαν πως μια καινούργια μουσική, απαραίτητη για την ισορροπία και την επικοινωνία, ήταν καθ’ οδόν, πως η νεοκλασική (post classical / neoclassical, diyclassical) μουσική θα γινόταν αργότερα παγκόσμια γλώσσα, πιο επιτυχημένη, πιο mainstream. Πως στον τόσο ηχηρό κόσμο μας θα χρειαζόμασταν τον χώρο ενδοσκόπησης που προσφέρει αυτή η μουσική. Νομίζω πως η δημιουργική δουλειά βασίζεται εν μέρει σε τεχνική, γνώση, κατάρτιση και ιδέες, αλλά κατά έναν τρόπο αυτές είναι λιγότερο σημαντικές από τη διαισθητική πλευρά της δημιουργίας. Τα εργαλεία είναι εργαλεία, αλλά αν δεν έχεις κάτι να πεις, δεν κάνουν κάτι από μόνα τους. Και νομίζω πως αυτά που έχουμε να πούμε είναι τα πράγματα που πιάνουμε στην ατμόσφαιρα γύρω μας. Ένα μεγάλο μέρος της δημιουργικότητας είναι περιέργεια, διαίσθηση και παρατήρηση. Στη δική μου περίπτωση, αυτό που με κάνει να θέλω να γράψω ένα κομμάτι είναι αυτά που βλέπω να συμβαίνουν γύρω μου στον κόσμο. Νομίζω πως πολλοί καλλιτέχνες έχουν συνεχώς αναμμένο ένα ραντάρ. Η μουσική που δημιουργώ είναι το μισό αυτής της επικοινωνίας, του διαλόγου με το κοινό και τον ακροατή. Το άλλο μισό συμπληρώνεται από τον ίδιο τον ακροατή, ανάλογα με τις δικές του εμπειρίες, και αυτό είναι που περιμένω ιδιαίτερα στις ζωντανές εμφανίσεις.

—Υπάρχουν διαφορετικά είδη πειθαρχίας που ακολουθείς, ανάλογα με το αν γράφεις μουσική για ταινία, μπαλέτο ή για τις δικές σου δουλειές; Ναι, είναι διαφορετικό. Στις δικές μου δουλειές κάνω ακριβώς αυτό που θέλω. Σε ένα μπαλέτο υπάρχει συνεργασία, ένας διάλογος που μπορεί να πει μια ιστορία. Στον κινηματογράφο είναι ακόμα πιο συνεργατικό· η μουσική είναι μόνο ένα μικρό κομμάτι μιας ταινίας: είναι και η ιστορία, τα αντικείμενα, οι ηθοποιοί, οι σκηνοθέτες, το μοντάζ… Επομένως υπάρχει χάσμα μεταξύ αυτών των τύπων γραψίματος, και βασικά μου αρέσουν όλοι! Είναι διαφορετικοί, αλλά αλληλοσυμπληρώνονται. Όταν δουλεύεις στον κινηματογράφο, πρέπει να είσαι πολύ συγκεκριμένος, και αυτό σε βοηθάει να πετύχεις τη συγκέντρωση που απαιτείται για να γράψεις άλλου είδους μουσική.

—O Βαγγέλης Παπαθανασίου, που πέθανε πρόσφατα, είχε πει κάποτε πως οι ταινίες σήμερα «πληθωρίζονται» από μουσική. Η δική σου προσέγγιση είναι πιο μετρημένη. Ναι, διάβασα για την απώλεια του Vangelis πριν από λίγο καιρό. Σημαντική απώλεια στον χώρο της μουσικής. Από την πλευρά μου προσπαθώ να πετύχω το μέγιστο με το ελάχιστο. Συμφωνώ όμως με το ότι καμιά φορά οι σκηνοθέτες βασίζονται πολύ στη μουσική, και σε μεγάλες παραγωγές το score ακούγεται συνεχώς. Είναι σαν να πρέπει όλοι να το σκέφτονται συνεχώς, και μου φαίνεται λίγο… μη δημιουργικό. Προσπαθώ να είμαι πολύ προσεκτικός με το πώς η μουσική αλληλεπιδρά με τα άλλα στοιχεία της ταινίας.

—Πόσο εύκολο ή πόσο δύσκολο είναι να δημιουργείς μουσικά θέματα εξήντα-εβδομήντα δευτερολέπτων; Eίναι πρόκληση για σένα ως συνθέτη να μεταδίδεις τα συναισθήματα που θέλεις μέσα σε ένα λεπτό; Είναι πρόκληση, και γι’ αυτό είναι ενδιαφέρον για έναν συνθέτη να δουλεύει στον

Μουσική

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

9.6.22 – lifo

55

ΦΕΣΤΙΒΑ Λ

Tι να μη χάσεις στο φετινό Plisskën Festival Δύο ημέρες γεμάτες φρέσκους ήχους και ονόματα απ’ όλο το φάσμα της διεθνούς και της εγχώριας μουσικής σκηνής.

Μ

ετά την κακοτυχία της προηγούμενης διοργάνωσης και την ακύρωση της δεύτερης ημέρας εξαιτίας των μέτρων για την πανδημία, το Plisskën Festival επιστρέφει ανανεωμένο και πιο φρέσκο από ποτέ, και μάλιστα το καλοκαίρι, που είναι και η εποχή του. Για δύο ημέρες, την Κυριακή 12 και τη Δευτέρα 13 Ιουνίου, η Τεχνόπολη του Δήμου Αθηναίων θα φιλοξενήσει πάνω από σαράντα τέσσερις καλλιτέχνες σε τέσσερις ειδικά διαμορφωμένες σκηνές. Αυτό που το διαφοροποιεί και το ξεχωρίζει από τα υπόλοιπα καλοκαιρινά φεστιβάλ που γίνονται στην Αθήνα είναι η επιμονή του να φέρνει νεότερους και ανεξάρτους μουσικούς που αφήνουν αυτήν τη στιγμή το αποτύπωμά τους στη διεθνή μουσική σκηνή, συζητιούνται έντονα και σίγουρα θα απασχολήσουν τους λάτρεις της σύγχρονης μουσικής. Πέρα από τους δύο βασικούς headliners, τον Bonobo (Simon Green) και τον Caribou (Dan Snaith), δύο βετεράνους παραγωγούς και μουσικούς που έχουν αφήσει το στίγμα τους στην ηλεκτρονική μουσική των early ‘00s –ο Bonobo με συνεργασίες με τους Erykah Badu, Olafur Arnalds, Jon Hopkins και Gorillaz, και ο Caribou με μια σειρά από αριστουργηματικά άλμπουμ–, προσκαλεί και μια πλειάδα καλλιτεχνών απ’ όλο το φάσμα των μουσικών ειδών, από το χιπ-χοπ, το r&b μέχρι το reggaeton και το indie rock. Διαλέξαμε πέντε highlights που δεν πρέπει να χάσει κανείς από το φετινό πολυσυλλεκτικό πρόγραμμά του.

SLOWTHAI

από th maρια παππα

56 lifo – 9.6.22

slowthai

Μουσική

Ο πραγματικός headliner του φεστιβάλ, τουλάχιστον για τις νεότερες γενιές. Ο 27χρονος Tyron Kaymone Frampton, με καταγωγή από τα Barbados, μεγάλωσε στις εργατικές κατοικίες του Λονδίνου με τη μητέρα του και σε μικρό χρονικό διάστημα κατάφερε να ταράξει τη σκηνή του βρετανικού χιπ-χοπ και του grime με την αντισυμβατική πανκ συμπεριφορά και τον έντονο πολιτικό στίχο του. Πρωτοεμφανίστηκε το 2016 με το κομμάτι «Jiggle» και από τότε έχει συνεργαστεί με κορυφαίους του είδους, όπως οι Tyler the Creator, Skepta,

POLO & PAN

James Blake, A$AP Rocky και Denzel Curry, αλλά και με τη Shygirl. Κυκλοφόρησε το πρώτο του άλμπουμ το 2019 με τίτλο «Nothing great about Britain», το οποίο προτάθηκε για το Mercury Prize. Στην τελετή απονομής ανέβηκε στη σκηνή κρατώντας το κεφάλι του Βρετανού πρωθυπουργού Μπόρις Τζόνσον, προκαλώντας σάλο. Το 2021 κυκλοφόρησε το «Tyron», το δεύτερο άλμπουμ του, και οι κριτικές ήταν ενθουσιώδεις.

Το παριζιάνικο dance ντουέτο των Polo & Pan είναι αυτήν τη στιγμή ένα από τα ανερχόμενα χορευτικά acts του πλανήτη και άξιοι απόγονοι της σπουδαίας γαλλικής electro σκηνής και ονομάτων όπως οι Justice και οι Daft Punk. Φάνκι και χαλαροί, οι Polo & Pan έχουν συνθέσεις που αναμειγνύουν bossa nova, afro beats, chansons, techno και φωνητικά σε ένα πολύχρωμο κοκτέιλ που ο ακροατής δεν χορταίνει να ακούει σε κομμάτια όπως τα «Ani Kuni», «Nana», «Canopée» κ.λπ. Πίσω από το πρότζεκτ κρύβονται οι παραγωγοί Alexandre Grynszpan και Paul Armand-Delill. Γνωρίστηκαν το 2021 στο Παρίσι στο μπαρ Le Baron και αμέσως μετά κυκλοφόρησαν το πρώτο τους EP, το «Rivolta», με επιρροές από τον Maurice Ravel και τον Claude Debussy έως τους πρωτοπόρους της electronica Giorgio Moroder, LCD Soundsystem και Air.

YVES TUMOR Παλιός γνώριμος στην Αθήνα, ο Αμερικανός Yves Tumor εμφανίστηκε πριν από περίπου έξι χρόνια στο «Ρομάντσο». Αν και πανύψηλος, το show του ήταν τόσο ανατρεπτικό και αξιομνημόνευτο που δεν μπορούσες να τον διακρίνεις καν όταν εμφανίστηκε ανάμεσα σε τόσους καπνούς. Στο Plisskën εμφανίζεται με τους Its Band, το γκρουπ του. Ηχητικά, βέβαια, έχει διανύσει άπειρη απόσταση από την εποχή που έκανε εντελώς πειραματική μουσική. Τα τελευταία του άλμπουμ δείχνουν μια πιο βατή ποπ και ροκ κατεύθυνση, σχεδόν mainstream, που φαίνεται ότι του ταιριάζει περισσότερο, μια και πλέον έχει υπογράψει στη Warp.

DJ PYTHON Ο DJ Python aka Brian Pineyro είναι ένας από τους πρωτοπόρους παραγωγούς του πειραγμένου reggaeton. Κάνει μουσική από το 2016 στη Νέα Υόρκη και το όνομά του έχει γίνει γνωστό χάρη στις παραγωγές του. Πειράζει και αναμειγνύει τα πάντα από τη lo-fi house, το techno, την ambient και τα breakbeats. Έχει κυκλοφορήσει το πολυσυζητημένο «Mas Amable» το 2020 και φέτος το 12ιντσο «Club Sentimientos Vol 2» που έχουν χαρακτηριστεί από τους κριτικούς ως chill-out κομψοτεχνήματα.

KEIYAA Το «Forever, ya girl», το ντεμπούτο άλμπουμ της Νεοϋορκέζας keiyaA, ήταν ένας από τους δίσκους της χρονιάς όταν κυκλοφόρησε το 2020. Η 29χρονη Chakeiya Camille Richmond, όπως είναι το πραγματικό της όνομα, είναι τραγουδοποιός και πολυοργανίστρια με σπουδές στην τζαζ. Από μικρή ηλικία η αγάπη της για το το n&b και το χιπ-χοπ την έκανε να πειραματίζεται πάνω στη σόουλ με έντονο το στοιχείο της λυρικότητας. Έχει, επίσης, ως εφόδιο την αισθησιακή της φωνή. Τα τραγούδια της μιλούν για την εμπειρία της και τη ζωή της ως μαύρης γυναίκας μέσα σε ένα καπιταλιστικό περιβάλλον, ενώ καλλιτέχνες όπως οι Solange, Earl Sweatshirt, Blood Orange και ο Jay-Z δηλώνουν αθεράπευτα φαν της.

INFO Plisskën Festival 12-13 Ιουνίου 2022 Τεχνόπολις του Δήμου Αθηναίων 17:00 Εισιτήρια: 44-75 ευρώ

Θα εμφανιστούν επίσης οι: Boy Pablo, Space Africa, EasyFun, Jay Electronica, Hannah Diamond, Hyd, Namasenda, Petal Supply, Umru, Beach Bunny, Alexis, Effy, French 79, Godford, LCY, Louisahhh, Rosa Anschütz, rRoxymore, Sherelle (η Παλαιστίνια «βασίλισσα» της techno), Sama’ Abdulhadi, Mala Rodriguez, Kampire, keiyaA, KOKOKO!, Lea Porcelain, Pelada, Tropical Fuck Storm, Barkley Bandon, Black Athena, Grace Ow, Goya Gumbani, Kijha, το crew του Melody Gang και ο Ofili.

731

ΠΟΙΟΣ ΕΊΠΕ ΌΤΙ Η ΠΙΟ ΠΑΛΙΑ ΣΥΝΟΙΚΙΑ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ, ΠΟΥ ΜΠΑΙΝΕΙ ΧΡΟΝΙΑ ΣΤΟΥΣ ΤΑΞΙΔΙΩΤΙΚΟΥΣ ΟΔΗΓΟΥΣ ΔΕΝ ΈΧΕΙ ΝΑ ΠΡΟΣΦΈΡΕΙ ΚΑΙ ΣΤΟΥΣ ΝΤΟΠΙΟΥΣ;

ΥΠΆΡΧΕΙ Η ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΉ ΠΛΆΚΑ, ΥΠΆΡΧΕΙ ΚΑΙ Η ΔΙΚΉ ΜΑΣ

PERSONAL SHOPPER ΈΧΕΙΣ ΓΟΎΣΤΟ

από τη ζωη παρασιδη φωτο: παρισ ταβιτιαν

9.6.22 – lifo

57

από τη ζωη παρασιδη φωτο: παρισ ταβιτιαν

Η

58 lifo – 9.6.22

πιο παλιά συνοικία της πόλης μας, που απλώνεται στους βορειοανατολικούς πρόποδες της Ακρόπολης και διατηρεί μέχρι σήμερα νεοκλασικά, εκλεκτικιστικά, μοντερνιστικά κτίρια της δεκαετίας του ‘30, το «νησί» της Αθήνας που κατοικήθηκε από την αστική τάξη αλλά και τους νησιώτες οικοδόμους που δημιούργησαν τα Αναφιώτικα, η περιοχή του κέντρου η οποία διασώζει μνημεία από όλες τις περιόδους της μακράς ιστορίας της, αποτελεί διαχρονικό τουριστικό μαγνήτη, όχι άδικα. Σκεφτείτε να βρίσκεστε σε μια άλλη πόλη, δεν θα επισκεφθείτε το πιο «γραφικό» κομμάτι της, δεν θα περάσετε από αυτό έστω και για μια βόλτα; Με θυμάμαι να το ψάχνω ακόμα και στην ισοπεδωμένη, χτισμένη από την αρχή Βαρσοβία. Δουλεύοντας εδώ και αρκετά χρόνια στο κέντρο της Αθήνας (και του κόσμου για κάποιους), δεν είναι λίγες εκείνες οι φορές που έχω κάνει τη συζήτηση σχετικά με το πού ξεκινάει η Πλάκα από την πλευρά του Συντάγματος. Σύμφωνα με το Google maps, περικλείεται από τη λεωφόρο Βασιλίσσης Αμαλίας και τις οδούς Φιλελλήνων, Νίκης, Ναυάρχου Νικοδήμου από τη συμβολή της Θουκυδίδου με την Απόλλωνος, που σημαίνει ότι μένει απ’ έξω ο πεζόδρομος της Ηπίτου. Ωστόσο, σύμφωνα με μαρτυρία ενός old millennial που έχει μεγαλώσει και εξακολουθεί να κατοικεί στην περιοχή, κατεβαίνοντας από τη Μητροπόλεως με ταξί και ζητώντας από τους οδηγούς να κάνουν αριστερά στη Βουλής, εκείνοι αναφωνούσαν «Πλάκα δεν μπαίνω» και άλλα τέτοια συναφή. Παράλληλα, σύμφωνα με τα δημοτικά τέλη που οφείλει να καταβάλει ένα από τα μπαρ της πολυσύχναστης Ηπίτου, φαίνεται ότι ο δρόμος υπάγεται στην περιοχή της Πλάκας. Και επειδή οι πόλεις ανήκουν στους κατοίκους τους, στις περισσότερες από αυτές τις συζητήσεις καταλήγουμε ότι τα όρια της πιο παλιάς συνοικίας για όσους την έχουν δίπλα τους καθημερινά είναι εκεί όπου η οδός Βουλής συναντά την οδό Απόλλωνος, κι ας διαφωνούν οι ηλεκτρονικοί χάρτες και οι δορυφόροι.

Η Πλάκα αποτελεί διαχρονικό τουριστικό μαγνήτη, όχι άδικα. Σκεφτείτε να βρίσκεστε σε μια άλλη πόλη, δεν θα επισκεφθείτε το πιο «γραφικό» κομμάτι της, δεν θα περάσετε από αυτό έστω και για μια βόλτα;

september

ΨΩΝΊΖΟΥΝ ΟΙ ΑΘΗΝΑΊΟΙ ΣΤΗΝ ΑΔΡΙΑΝΟΎ; Επί της Απόλλωνος έχουν βρει την έδρα τους μικρά brands κοσμημάτων, υπάρχει μια λάμψη στον δρόμο φτιαγμένη από ετερόκλητα πράγματα, από λεπτεπίλεπτα κολιέ αλλά και χρυσοποίκιλτα κεντήματα τα οποία κοσμούν τα άμφια που συναντάμε κατηφορίζοντας τον δρόμο. Σε μια γωνία με neon αψίδες που τραβούν το βλέμμα στέκεται το September (Απόλλωνος 16 & Πατρώου 1) της Ελισάβετ Μαύρου, ένα μικροσκοπικό concept store με χαρούμενη διάθεση, γεμάτο ρούχα και αξεσουάρ με ιδιαίτερο χαρακτήρα, με τις πολύχρωμες και bold ιδέες Ελλήνων σχεδιαστών αλλά και με μερικά προϊόντα από γνωστές διεθνείς μάρκες. Πρόκειται για «μια πολύχρωμη νότα στο γκρίζο αστικό τοπίο, όπως ακριβώς είναι ο Σεπτέμβριος για το φθινόπωρο», κατά τη δημιουργό του. Από τα πιο funky κοσμήματα και τις glossy τσάντες μέχρι ένα σετ όλο πούλια και τις συνεργασίες της Ελισάβετ με σημαντικά brands όπως

τα Savapile και Lommer, εκεί ψωνίζουν τα αξεσουάρ τους πολλές Αθηναίες. Απέναντί του, λίγα μόλις βήματα μακριά, το Third Place (Απόλλωνος 23Β) προφανώς παραπέμπει στο τρίτο κύμα του καφέ, αλλά με το όνομά του αναφέρεται και σε μια κοινωνιολογική ανάλυση που δημοσιεύθηκε το 1989 από τον Αμερικανό Ρέι Όλντενμπεργκ, σύμφωνα με την οποία μοιράζουμε τη ζωή τους μεταξύ τριών σημείων, του σπιτιού, του εργασιακού περιβάλλοντος και του μέρους όπου η απόλαυση μιας εποικοδομητικής συζήτησης με φίλους συνοδεία καφέ και καλής μουσικής ορίζουν τον τρίτο μας χώρο. Με την έννοια του «τρίτου χώρου» λοιπόν να είναι ταυτισμένη με τα coffee shops, o Μιχάλης Τσουμάνης και η Κατερίνα Παπαποστόλου δημιούργησαν το δικό τους, ενώνοντας τις εικόνες από τα ταξίδια τους στο Μιλάνο, στο Άμστερνταμ, στο Βερολίνο, στη Σεούλ και στο Τόκιο. Δουλεύουν με specialty και single origin καφέδες από τους Έλληνες roasters Ofellia Coffees, ενώ προσφέρουν και πολύ νόστιμα vegan γλυκά. Το αγαπημένο ελληνικό φαγητό της Hiroko Yoshida είναι τα ντολμαδάκια, μάλιστα, έχει γράψει βιβλίο για την ελληνική κουζίνα, που κυκλοφόρησε στην Ιαπωνία. Ζει στην Ελλάδα τα τελευταία τριάντα χρόνια, ενώ τα τελευταία δεκαεπτά διατηρεί το μικροσκοπικό Soya Athens (Αγγέλου Βλάχου 4). Διαθέτει ποικιλία σε ιαπωνικό πράσινο τσάι, σε φακελάκια αλλά και εμφιαλωμένο, έτοιμο προς κατανάλωση, μαζί με αναψυκτικά σε φρουτώδεις γεύσεις. Βρίσκουμε επίσης διάφορα ρύζια και βιολογικά noodles, miso, tofu

warehouse assemblage

διοσκουροι

ΠΟΛΗ

και natto, nori και βοηθητικά ρολά για τύλιγμα σούσι, σνακ σε πολύχρωμες συσκευασίες, κέικ taiyaki και κολλώδη mochi. Όπως είναι λογικό, αυτή η μικρή γωνιά της Ιαπωνίας στην Αθήνα εξυπηρετεί τους κατοίκους της πόλης που προσπαθούν να πετύχουν τη σούπα ράμεν σπίτι τους και όχι τόσο τους επισκέπτες της, το επιβεβαιώνει και η ιδιοκτήτριά της. Υπάρχουν βέβαια και εκείνα τα μέρη που απευθύνονται τόσο σε τουρίστες που ψάχνουν πιο ψαγμένα memorabilia όσο και σε εμάς που συγκινούμαστε από ντιζαϊνάτα, έξυπνα μικροαντικείμενα. Στην κεντρική και άκρως τουριστικά εμπορική Αδριανού, στο πρώτο σπίτι που έμεινε ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης στην Αθήνα, ο Φίλιππος Χούρι δημιούργησε το 2014 το Forget Me Not (Αδριανού 100), έχοντας κατά νου να κάνει τη δική του «επανάσταση» στον χώρο του ελληνικού design, θέλοντας να συστήσει τη νέα γενιά σχεδιαστών μέσα από φαινομενικά ασύνδετα μεταξύ τους προϊόντα και να επαναπροσδιορίσει τι πάει να πάει σουβενίρ. Στους δύο χώρους του καταστήματος συγκεντρώνονται μερικά από τα

καλύτερα δείγματα δουλειάς από όλο το φάσμα του σύγχρονου ελληνικού design. Στην παραπάνω γωνία, το Flâneur Souvenirs & Supplies (Φλέσσα 1) είναι ένα κατάστημα φτιαγμένο «για σύγχρονους περιηγητές», κατά την Κατερίνα και τον Γιάννη Χυτήρογλου. Εδώ βρίσκουμε σακίδια, καπέλα και άλλα ταξιδιωτικά αξεσουάρ, βιβλία, χάρτες και δίσκους indie ελληνικής μουσικής, καλαίσθητα ελληνικά σουβενίρ σχεδιασμένα από ταλαντούχους Έλληνες καλλιτέχνες και designers που μπορεί να βάλει ακόμα και ένας Αθηναίος σπίτι του. «Τα σουβενίρ παραμένουν σχετικά με την ιδέα του flâneur, καθώς αποτελούν μια ανάμνηση από τις εμπειρίες και τις βόλτες στην Αθήνα. Όπως και τα βινύλια, αποτελούν μέρος της εξερεύνησης, αν θέλει κάποιος να δει τι παίζει τώρα εμείς έχουμε να του προτείνουμε πράγματα που αρέσουν πρώτα σε εμάς. Θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς, εδώ μέσα έχουμε συγκεντρώσει τον κόσμο μας, ό,τι θα κάναμε δώρο σε έναν φίλο μας», μου λέει ο Γιάννης Χυτήρογλου και η αλήθεια είναι πως, αν τον γνωρίσετε, θα καταλάβετε πως πράγματι το εννοεί, γι’ αυτό και το Flâneur Souvenirs & Supplies μπορεί να απευθυνθεί σε έναν κάτοικο της πόλης.

ότι εκεί γράφτηκε ο δίσκος «Η εκδίκηση της γυφτιάς» του Νίκου Ξυδάκη και του Μανώλη Ρασούλη που κυκλοφόρησε το 1978, πώς ο πατέρας της έδωσε ένα βράδυ τα κλειδιά της ταβέρνας στον Διονύση Σαββόπουλο για να κλειδώσει όταν εκείνος και η παρέα του θα αποφάσιζαν να φύγουν. Είναι μια ταβέρνα στην οποία θα συναντήσετε Αθηναίους να γευματίζουν, να παραγγέλνουν μελιτζάνες φούρνου, αρνάκι λεμονάτο, μπακαλιάρο σκορδαλιά, που είναι η απόλυτη σπεσιαλιτέ του μαγαζιού. soya athens

φωτάκια και ρετρό έπιπλα, διαθέτει και ταράτσα, κάτι που ανακάλυψα ότι δεν γνωρίζουν πολλοί ντόπιοι για το μαγαζί, που είναι αντικειμενικά κουκλίστικο. Σε ένα πιο ήσυχο σημείο της Πλάκας, ο Γλυκύς (Αγγέλου Γέροντα 2) έχει κρατήσει ίσως το πιο αυθεντικό σκηνικό παλιού παραδοσιακού καφενείου. Μπορείτε να ξεδιψάσετε με μια μπίρα εκεί, θα νομίζετε για λίγο ότι βρίσκεστε κάπου αλλού. Με τα τραπέζια τους να απλώνονται αμφιθεατρικά έχοντας για θέα την Αρχαία Αγορά, οδος ηπιτου

ΣΤΟΝ ΠΛΑΚΙΏΤΙΚΟ ΠΥΡΉΝΑ ΓΙΑ SIGNATURE SPRITZ, ΜΠΙΡΟΠΟΙΚΙΛΊΕΣ ΚΑΙ ΜΠΑΚΑΛΙΆΡΟ ΣΚΟΡΔΑΛΙΆ

ταβερνα «η σαΐτα»

Καλά και τα ψώνια, άψογος και ο καφές στο Third Place της Απόλλωνος, αλλά το θέμα που προκύπτει συνέχεια σε συζητήσεις είναι ότι στα μέρη εξόδου της περιοχής «δεν ακούς ελληνικά». Δεν πρόκειται για κάποια σοβινιστική σκέψη, είναι απλά ένα σχόλιο για το γεγονός ότι, επειδή τα μαγαζιά της περιοχής έχουν την πιο ζηλευτή τοποθεσία στην πόλη, δεν επενδύουν στο προϊόν τους, έχοντας τη σιγουριά πως ένα μεγάλο μέρος των τουριστών θα τα τιμήσει. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν σημεία ακόμα και στην core Πλάκα τα οποία οι Αθηναίοι θέλουν να επισκεφθούν. Ένα από αυτά είναι το πασίγνωστο Γιασεμί (Μνησικλέους 23) που βγάζει μαξιλάρια και χαμηλά μικρά τραπέζια στα πιο πολυφωτογραφημένα σκαλοπάτια. Φτιάχνει κλασικό πρωινό με ζυμωτό ψωμί, βούτυρο και μαρμελάδα, ετοιμάζει καθημερινά χειροποίητες πίτες και έχει πολλές vegeterian επιλογές, έχει σπιτικό τουρσί λάχανο

για όσους θέλουν να συνοδεύσουν με έναν μικρό μεζέ τα signature spritz με τα δικά του φρουτώδη λικέρ. Αν τα σκαλάκια σάς φαίνονται άβολα, εκτός από τα εσωτερικά του δωμάτια που είναι στολισμένα με πρασινάδες, βάζα με λουλούδια,

ΟΙ ΠΑΡΥΦΈΣ ΤΗΣ ΠΛΆΚΑΣ ΑΝΉΚΟΥΝ (ΚΑΙ) ΣΤΟΥΣ ΑΘΗΝΑΊΟΥΣ

οι Διόσκουροι (Διοσκούρων 13) λειτουργούν από το 1975, τουλάχιστον ως καφενείο, αφού το 1934 στεκόταν εκεί ένα καπηλειό. Ίσως είναι το σημείο της Πλάκας στο οποίο διαχρονικά συναντιούνται όλοι, τουρίστες και ντόπιοι, φοιτητές που μοιράζονται μια μπιροποικιλία και Αθηναίοι που νοσταλγούν τις Κυριακές τα μεσημέρια το πιο αδιαμφισβήτητα ωραίο κομμάτι της πόλης. Και οι πιο δύσπιστοι, αυτοί που αρνούνται κατηγορηματικά ότι η Πλάκα και τα μαγαζιά της τους απευθύνονται, έχουν κάτσει έστω μια φορά στη ζωή τους στους Διόσκουρους. Πολύ δημοφιλές μεταξύ των Αθηναίων, το καλά κρυμμένο Βρυσάκι (Βρυσακίου 17) είναι κάτι παραπάνω από ένα όμορφο και cozy καφέ-μπαρ με αυλή και ταράτσα. Αποτελεί τον χώρο συνάντησης της Εταιρείας Πολιτισμού Σύνθεσης που είναι ανοιχτός και στο κοινό και διοργανώνει φωτογραφικές και ζωγραφικές εκθέσεις, βιβλιοαναγνώσεις, μπαζάρ, θεατρικά σεμινάρια και δωρεάν μαθήματα αλληλεγγύης με διάφορες θεματικές, από γαλλικά και αραβικά μέχρι το «Περπατώντας στην πόλη: Από τον νεοκλασικισμό στη μοντέρνα εποχή». Από τις πολλές ταβέρνες της περιοχής, η υπόγεια ταβέρνα Σαΐτα (Κυδαθηναίων 21) στέκεται στο ίδιο σημείο από το ’60. Πέρασε στα χέρια της οικογένειας Ζαχαροπούλου την επόμενη δεκαετία και τα μέλη της την κρατάνε μέχρι σήμερα. Η Φωτεινή Ζαχαροπούλου έχει να αφηγείται

Νέα και πολύ ωραία άφιξη είναι το Warehouse Assemblage (πλ. Μητροπόλεως 8), όπου σε έναν πολυχώρο 540 τετραγωνικών μέτρων προσφέρεται ποιοτικός καφές και γλυκό και έχει στηθεί μια πλούσια οινική (και όχι μόνο) κάβα και ένα ντελικατέσεν, από τα τυριά και τα αλλαντικά του οποίου μπορείτε να φτιάξετε το δικό σας πλατό για να συνοδεύσετε το κρασί σας. Προσφέροντας μια διαδραστική εμπειρία αγοράς και εστίασης, το καινούργιο Warehouse λειτουργεί ως retail, προσφέροντας υψηλής ποιότητας και premium προϊόντα, αλλά και ως wine bar αφού περιλαμβάνει dispensers προκειμένου να μπορείτε να δοκιμάσετε ή να καταναλώσετε επί τόπου σπάνια κρασιά, εκατοντάδες ετικέτες από όλο τον κόσμο. Οι καφέδες του είναι specialty και origin ψημένοι από τη Wisecup, τα γλυκά έχουν την υπογραφή του pastry chef Αλέξανδρου Κόνιαρη, ενώ στον χώρο θα βρείτε και προϊόντα της Loveramics, της οποίας είναι αποκλειστικοί αντιπρόσωποι. Έπειτα είναι η Ηπίτου, ο μικρός πεζόδρομος που συμπεριλάβαμε στα όρια της Πλάκας, ακόμα και αν λέει άλλα το Google maps. Νομίζω είναι το μόνο σημείο το οποίο για εσάς που κατοικείτε στην πόλη δεν χρειάζεται πολλές συστάσεις: για κρασί από τον εγχώριο αμπελώνα θα καθίσετε στο Kiki de Grèce , για ποτό θα πάτε στο διπλανό (και σταθερά hip, από το 2012) Blue Bird, ενώ, αν ψάχνετε για βραβευμένα κοκτέιλ και πλούσια συλλογή αποσταγμάτων, το μαγαζί σας είναι το Ipitou the bar. Όπου και αν καθίσετε, τα μαγαζιά του δρόμου είναι τόσο κοντά το ένα στο άλλο, που ειδικά το καλοκαίρι δημιουργείται μια ατμόσφαιρα λες και γιορτάζουν κάθε μέρα κάτι. Εκεί λειτουργεί και το παντοπωλείο-καφέ Lacandona, το οποίο συνεργάζεται με δίκτυα αλληλέγγυου εμπορίου με σκοπό να στηρίξει μικρούς παραγωγούς και συνεταιρισμούς από την Ελλάδα και όλο τον κόσμο, φέρνοντας τα βιολογικά και παραδοσιακά προϊόντα τους.

Όπου και αν καθίσετε, τα μαγαζιά του δρόμου είναι τόσο κοντά το ένα στο άλλο, που ειδικά το καλοκαίρι δημιουργείται μια ατμόσφαιρα λες και γιορτάζουν κάθε μέρα κάτι.

forget me not

9.6.22 – lifo

59

MARKET RESEARCH

PERSONAL SHOPPER ñ

Nivea Ενυδατική κρέμα Soft. Στα καταστήματα καλλυντικών

ñ

MCA Shop Σκουλαρίκια με χάντρες από τη Happily Collection. www.cycladic.gr

ö

adidas Παπούτσια Superstar Pride.

ó

www.adidas.gr

HARALAS Δερμάτινη, πορτοκαλί τσάντα. Στο εμπορικό κέντρο Golden Hall

ö

Calvin Klein Ολόσωμο μαγιό από τη συλλογή Pride. www.calvinklein.gr

ñ

Carroten Αντηλιακό λάδι Coconut Dreams SPF 30. Στα καταστήματα καλλυντικών

ò

Public Ακουστικά κεφαλής Edifier W820NB. www.public.gr

60 lifo – 9.6.22

Η H&M Ελλάδος συνεργάζεται με την Καίτη Γκραμμά για τη νέα Pride καμπάνια MY CHOSEN FAMILY Η H&M με υπερηφάνεια ανακοινώνει το λανσάρισμα της παγκόσμιας καμπάνιας «My chosen family» με βασικό μήνυμα «Οικογένεια είναι οι άνθρωποι που σε αγαπούν, όποιον κι αν αγαπάς» για την ενίσχυση της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας και του Pride. Η H&M συνεχίζει να γιορτάζει και να υποστηρίζει τη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα και να διερευνά θέματα σχετικά με όσους ανήκουν σε αυτήν και όχι μόνο. Η καμπάνια εστιάζει στην έννοια των μη βιολογικών οικογενειών, οι οποίες διαδραματίζουν ουσιαστικό ρόλο για πολλά άτομα εντός και εκτός της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας. Στην Ελλάδα, με αφορμή την παγκόσμια καμπάνια «My Chosen Family», αναδεικνύουμε ιστορίες αποδοχής και αγάπης και δίνουμε ξεχωριστή βαρύτητα στην έννοια του συνόλου στο οποίο νιώθει ότι ανήκει ο καθένας. Η Καίτη Γκραμμά, ως το κεντρικό πρόσωπο της καμπάνιας για την Ελλάδα, μεταφέρει τα δικά της μηνύματα και βιώματα στο ευρύ κοινό, ενώ μας συστήνει τους δικούς της ανθρώπους που την κάνουν να νιώθει αποδοχή και ασφάλεια μέσα από reels με στιγμές από την καθημερινότητά τους. Τα πρόσωπα που επιλέγεις ως «οικογένεια» είναι οι ξεχωριστές στιγμές με συναίσθημα που μοιράζεσαι μαζί τους, είναι οι «άτυποι» δεσμοί που σας συνδέουν με παρονομαστές την ανιδιοτελή αγάπη και την αλληλοϋποστήριξη. Διαλέγοντας οικογένεια, έχεις την ελευθερία να είσαι ο εαυτός σου και να σε αποδέχονται γι’ αυτό. «Η συμπερίληψη και η διαφορετικότητα αφορά το ποιοι είμαστε και πώς αυτοπροσδιοριζόμαστε και είναι βαθιά ριζωμένη στις αξίες μας. Για να παραμείνουμε relevant τόσο όσον αφορά τους πελάτες όσο και τους συναδέλφους μας, πρέπει να κατανοήσουμε και να αγκαλιάσουμε διαφορετικές προοπτικές. Ένα πραγματικά περιεκτικό περιβάλλον θα οδηγήσει σε καλύτερες λύσεις, καλύτερες αποφάσεις και καλύτερα αποτελέσματα. Το φετινό Pride φέρνει στη συζήτηση το σημαντικό θέμα της οικογένειας που επιλέγουμε και είμαι πολύ περήφανη γι’ αυτήν τη σημαντική και όμορφη καμπάνια», λέει η Ann-Charlotte Berglind, επικεφαλής του HR H&M. Από την παγκόσμια καμπάνια θα πραγματοποιηθεί δωρεά 100.000 USD στην εκστρατεία των Ηνωμένων Εθνών «Free & Equal», η οποία υπερασπίζεται τα ίσα δικαιώματα και τη δίκαιη μεταχείριση της παγκόσμιας ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας.

ΈΧΕΙΣ ΓΟΎΣΤΟ

Αγγελική Τρικόγια Make-up Artist

Τι φοράς σήμερα και πόσο κοστίζει; Φόρεμα από το αγαπημένo μου Greek brand somf clothing (60 ευρώ), custom made chocker από absolutely use me, το οποίο είναι δώρο της αγαπημένης μου συνεργάτιδας Μαρίας Κουκούτση, vintage leather jacket (100 ευρώ), vintage cowboy boots οι οποίες είναι και αυτές δώρο. Τα δαχτυλίδια που φοράω είναι αγορασμένα από διάφορα ταξίδια που κάνω και τα φοράω πάντα, οπότε δεν έχω σαφή εικόνα. Πού πηγαίνεις τώρα; Πηγαίνω σε μια επαγγελματική συνάντηση και αργότερα σε ένα live. @aggelikitrikogia Διαβάστε ολόκληρη τη συνέντευξη στο lifo.gr.

από τηn αφροδιτη σακκα

φωτο: παρισ ταβιτιαν

Αγγελική, πώς αποφάσισες να ασχοληθείς επαγγελματικά με το make-up; Από μικρή θυμάμαι τον εαυτό μου να θέλω να δημιουργώ look, έπαιζα dress-up με την αδελφή μου και τις φίλες μου και το μακιγιάζ ήταν πάντα δική μου υπόθεση. Με θυμάμαι πάντα να παρατηρώ την εμφάνιση των γύρω μου, από το styling μέχρι το make-up, και να σκέφτομαι πως με κάποιες προσθήκες θα μπορούσαν να απογειώσουν το προσωπικό τους στυλ. Αργότερα, στο Λύκειο, συνειδητοποίησα πως δεν θα μπορούσα να κάνω κάποιο άλλο επάγγελμα που να με ευχαριστεί όσο το make-up.

9.6.22 – lifo

61

starfax

ΔΙΔΥΜΟΣ [21.5/21.6] Κοινοί πόροι, περιου- ΖΥΓΟΣ [23.9/22.10] σιακά ζητήματα θα σας απασχολήσουν τις επόμενες μέρες και μια καλή στιγμή για να δρομολογηθούν είναι στις 10/6, με το τρίγωνο του Ερμή με τον Πλούτωνα. Οι γεννημένοι το 3ο δεκαήμερο αξιοποιήστε αυτή την ευνοϊκή μέρα, κάντε τις απαραίτητες επαφές με άτομα που θα σας δώσουν λύσεις ή ζητήστε μια χρηματοδότηση. Η σύνοδος της Αφροδίτης με τον Ουρανό στις 12/6 θα ανακινήσει ένα αισθηματικό θέμα και θα αμφιταλαντευτείτε εσείς του 2ου δεκαημέρου. Πάρτε τον χρόνο σας, αν δεν είστε κατασταλαγμένοι. Με την είσοδο του κυβερνήτη σας Ερμή στο ζώδιό σας στις 13/6 ξεκινά για τους γεννημένους το 1ο δεκαήμερο μια εποχή έντονης εξωστρέφειας. Η Πανσέληνος στον Τοξότη στις 14/6 πραγματοποιείται στον τομέα των σχέσεων. Η συμμετοχή του Ποσειδώνα σε τετράγωνο θα προκαλέσει αυταπάτες και πρέπει να είστε επιφυλακτικοί.

ΚΑΡΚΙΝΟΣ [22.6/22.7]

Έπειτα από ένα διάστημα εντάσεων, σας δίνεται η ευκαιρία να διορθώσετε τα κακώς κείμενα σε σημαντικές σας σχέσεις, καθώς στις 10/6 το τρίγωνο του Ερμή με τον Πλούτωνα δημιουργεί ένα καλό κλίμα για τους γεννημένους το 3ο δεκαήμερο και αν παραδεχτείτε τα σφάλματά σας, θα επανέλθουν οι ισορροπίες. Η σύνοδος Αφροδίτης - Ουρανού θα φέρει νέες ιδέες σ’ εσάς του 2ου δεκαημέρου και πάνω στον ενθουσιασμό και την παρόρμηση θα αναλάβετε δράση δίχως να έχετε τα απαραίτητα εφόδια. Με την είσοδο του Ερμή στους Διδύμους θα είστε πιο εσωστρεφείς και θα κρατάτε μυστικά τα σχέδιά σας, κάτι που θα σας ευνοήσει, καθώς θα υπάρχει έντονο παρασκήνιο. Με την Πανσέληνο στον Τοξότη στις 14/6 θα ολοκληρώσετε μια επαγγελματική προσπάθεια, αλλά θα πρέπει να προσέξετε αν υπογράψετε μια νέα σύμβαση με το εξωτερικό.

ΛΕΩΝ [23.7/23.8]

Ένα επαγγελματικό ζήτημα που σας απασχολούσε στο τέλος Απριλίου επανέρχεται στο προσκήνιο με το τρίγωνο του Ερμή με τον Πλούτωνα στις 10/6 και τώρα οι γεννημένοι το 3ο δεκαήμερο θα είστε σε θέση να το επιλύσετε. Πλέον θα είστε πιο σίγουροι για τον εαυτό σας και θα διεκδικήσετε μια θέση εργασίας με καλύτερες αποδοχές. Οι γεννημένοι το 2ο δεκαήμερο, με τη σύνοδο Αφροδίτης - Ουρανού στις 12/6, θα νιώσετε έντονα την ανάγκη για αλλαγή πλεύσης, αλλά θα πρέπει να αποφασίσετε έπειτα από ώριμη σκέψη. Οργανώστε ένα συγκεκριμένο πλάνο και αποφύγετε τις σπασμωδικές ενέργειες. Η Πανσέληνος στον Τοξότη φωτίζει τον τομέα της δημιουργίας και του έρωτα. Με τη συμμετοχή του Ποσειδώνα σε τετράγωνο μπορεί να ενθουσιαστείτε με έναν καινούργιο έρωτα, να εξιδανικεύσετε πρόσωπα, αλλά θα πρέπει να είστε προσεχτικοί.

ΠΑΡΘΕΝΟΣ [24.8/22.9]

από τη μα ρ ιβ ίκυ καλλέ ρ γ η (s tar f ax@ li f o. g r )

62 lifo – 9.6.22

Ευκαιρίες για νέα δημιουργικά έργα και για ερωτικές σχέσεις φέρνει στους γεννημένους το 3ο δεκαήμερο το τρίγωνο του Ερμή με τον Πλούτωνα στις 10/6. Κάτι που είχατε βάλει στα σκαριά μπαίνει πλέον στην τελική ευθεία και σας δίνεται η ευκαιρία να κερδίσετε το ενδιαφέρον του κοινού μέσω της προώθησης των έργων σας. Ένας έρωτας σε ένα ταξίδι θα σας αλλάξει τη ζωή. Στις 12/6 η σύνοδος Αφροδίτης - Ουρανού θα προκαλέσει αμφιβολίες στους γεννημένους το 2ο δεκαήμερο σχετικά με αποφάσεις που αφορούν τη σταδιοδρομία σας, αλλά δεν θα είναι κατάλληλη στιγμή για να αλλάξετε ρότα. Στις 13/6 ο κυβερνήτης σας ο Ερμής εισέρχεται στους Διδύμους και ξεκινά μια φάση έντονης κοινωνικής ζωής. Η Πανσέληνος στον Τοξότη κλείνει έναν κύκλο στον τομέα της οικιακής σας ζωής, αλλά το τετράγωνο με τον Ποσειδώνα προμηνύει παρεξηγήσεις με κάποια μέλη της οικογένειας. Μην βγάλετε βιαστικά συμπεράσματα.

Τις επόμενες μέρες σάς δίνεται η ευκαιρία να επιλύσετε θέματα ακίνητης περιουσίας, κληρονομικών και δανείων, καθώς στις 10/6 το τρίγωνο Ερμή - Πλούτωνα φέρνει αίσιες εξελίξεις στους γεννημένους το 3ο δεκαήμερο. Ιδανική στιγμή για υπογραφές συμβολαίων. Η σύνοδος Αφροδίτης - Ουρανού θα προκαλέσει κλίμα αβεβαιότητας στους γεννημένους το 2ο δεκαήμερο και θα αναζητήσετε μια νέα πηγή εσόδων. Αποφύγετε τα μεγάλα ανοίγματα σε επενδύσεις. Ο Ερμής, με την είσοδό του στους Διδύμους, ευνοεί τα ταξίδια και τις σπουδές, οπότε εκεί θα πρέπει να στρέψετε την προσοχή σας εσείς του 1ου δεκαημέρου. Η Πανσέληνος στον Τοξότη δίνει έμφαση στον τομέα της επικοινωνίας κι ενδεχομένως να προκύψει ένα ταξίδι για επαγγελματικούς σκοπούς. Επειδή όμως συμμετέχει και ο Ποσειδώνας σε τετράγωνο, μη βιαστείτε να υπογράψετε μια σύμβαση αν δεν μελετήσετε διεξοδικά τους όρους.

ΥΔΡΟΧΟΟΣ [20.1/19.2]

ΣΚΟΡΠΙΟΣ [23.10/22.11]

ΙΧΘΥΣ [20.2/20.3] Με το τρίγωνο του Ερμή

ΤΟΞΟΤΗΣ [23.11/21.12] Εποχή σημαντικών

με τον Πλούτωνα στις 10/6 θα έχετε οι γεννημένοι το 3ο δεκαήμερο κάποια θετικά νέα και θα ενώσετε τις δυνάμεις σας με αξιόπιστα άτομα που θα στηρίξουν την εφαρμογή ενός εγχειρήματος. Επίσης, θα είναι εξαιρετική μέρα για σύσφιξη σχέσεων με φίλους και οικείους. Σύντομες αποδράσεις θα σας δώσουν την ευκαιρία να ξεκουραστείτε. Η σύνοδος Αφροδίτης - Ουρανού στις 12/6 θα προκαλέσει ανατροπές σε ταξίδια και επαγγελματικές επαφές και θα δοκιμαστεί η υπομονή των γεννημένων το 2ο δεκαήμερο. Πάτε με τη ροή εφόσον δεν υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις. Η Πανσέληνος στον Τοξότη στις 14/6 φέρνει σε κόντρα τις φιλοδοξίες σας με τις ανάγκες της οικογένειας και θα αμφιταλαντευτείτε αν πρέπει να πάρετε κάποια απόφαση. Προσέξτε, καθώς το τετράγωνο με τον Ποσειδώνα στο ζώδιό σας θα θολώσει την κρίση σας.

Αυτή την εποχή σάς δίνεται η ευκαιρία να βελτιώσετε σχέσεις με αγαπημένα πρόσωπα με τα οποία είχατε ψυχρανθεί. Στις 10/6 το τρίγωνο Ερμή - Πλούτωνα θα δώσει τους γεννημένους το 3ο δεκαήμερο τη δύναμη να αποδεχτούν τους άλλους, δείχνοντας περισσότερη συγκατάβαση, και θα επανέλθουν οι ισορροπίες, αν κάνετε κάποια κίνηση. Ωστόσο, σε εσάς του 2ου δεκαημέρου η σύνοδος Αφροδίτης - Ουρανού φέρνει απότομες αλλαγές στον τομέα της οικογένειας κι ενδεχομένως να δυσκολευτείτε να προσαρμοστείτε. Δεν θα είναι απαραίτητα δυσάρεστες. Ο Ερμής, με την είσοδό του στους Διδύμους στις 13/6, φέρνει καλά νέα στην ερωτική σας ζωή. Η Πανσέληνος στον Τοξότη στις 14/6 σηματοδοτεί την αποπεράτωση ενός έργου και σας δίνει την ευκαιρία να ασχοληθείτε με νέες ιδέες. Προσέξτε τις οικονομικές διαπραγματεύσεις, καθώς το τετράγωνο με τον Ποσειδώνα σάς κάνει επιρρεπείς σε εξαπατήσεις.

Με το τρίγωνο του Ερμή με τον Πλούτωνα στις 10/6 οι γεννημένοι το 3ο δεκαήμερο, αν αξιοποιήσετε τις επικοινωνιακές σας δεξιότητες, θα ξεκινήσετε μια πολλά υποσχόμενη συνεργασία. Δώστε έμφαση σε επαφές με άτομα που θα στηρίξουν την υλοποίηση μιας επιχειρηματικής προσπάθειας. Στις 12/6 η σύνοδος Αφροδίτης - Ουρανού θα ωθήσει σε παρακινδυνευμένες ενέργειες τους γεννημένους το 2ο δεκαήμερο. Η σχέση σας θα περάσει κρίση. Με την είσοδο του Ερμή στους Διδύμους στις 13/6 ξεκινά μια εποχή κατά την οποία θα έχετε περισσότερες πιθανότητες να επιλύσετε οικονομικά σας θέματα, ενώ θα έχετε και κάποια έσοδα μέσω τρίτων. Η Πανσέληνος στον Τοξότη στις 14/6 κλείνει ένα οικονομικό ζήτημα, αλλά το τετράγωνο με τον Ποσειδώνα προμηνύει απώλειες.

εξελίξεων σε οικονομικά κι επαγγελματικά ζητήματα και μια εξαιρετική μέρα για να συζητήσετε για την αύξηση των αποδοχών σας οι γεννημένοι το 3ο δεκαήμερο είναι στις 10/6 που πραγματοποιείται το τρίγωνο του Ερμή με τον Πλούτωνα. Αν δώσετε μια συνέντευξη, προωθήστε τις δεξιότητές σας με σθένος. Την ανάγκη για αλλαγή επαγγελματικής κατεύθυνσης θα νιώσετε εσείς του 2ου δεκαημέρου με τη σύνοδο Αφροδίτης - Ουρανού στις 12/6, αν δεν έχετε βρει όμως εναλλακτικές λύσεις, αποφύγετε τις σπασμωδικές ενέργειες. Ο Ερμής με την είσοδό του στους Διδύμους στις 13/6 θα ευνοήσει την επικοινωνία με άτομα σημαντικά για εσάς, όπως οι συνεργάτες και το ταίρι σας. Η Πανσέληνος στο ζώδιό σας στις 14/6 βγάζει στην επιφάνεια τις προσωπικές σας επιθυμίες και το τετράγωνο με τον Ποσειδώνα προκαλεί πρόσφορο έδαφος για παρεξηγήσεις με το ταίρι σας.

ΚΡΙΟΣ [21.3/20.4]

Τις επόμενες μέρες δώστε έμφαση στην καριέρα και τις φιλοδοξίες σας, καθώς στις 10/6 το τρίγωνο του Ερμή με τον Πλούτωνα δίνει ευκαιρίες στους γεννημένους το 3ο δεκαήμερο για επαγγελματική ανέλιξη και βελτίωση των οικονομικών. Διαπραγματεύσεις και υπογραφές συμβάσεων θα ευνοηθούν και θα δρομολογηθούν υποθέσεις που έμειναν ημιτελείς. Στις 12/6 η σύνοδος Αφροδίτης - Ουρανού προειδοποιεί εσάς του 2ου δεκαημέρου να αποφύγετε τα ανοίγματα, καθώς μπορεί να προκύψουν κάποια έξοδα. Στις 13/6 εισέρχεται ο Ερμής στους Διδύμους και θα μπορέσετε οι γεννημένοι το 1ο δεκαήμερο να προωθήσετε με επιτυχία τις δεξιότητες και τις υπηρεσίες σας. Η Πανσέληνος στον Τοξότη στις 14/6 αφορά την πνευματική σας ανάπτυξη και θα επηρεάσει εσάς του 3ου δεκαημέρου. Η συμμετοχή του Ποσειδώνα σε τετράγωνο μπορεί να σας οδηγήσει σε λανθασμένες αποφάσεις.

ΑΙΓΟΚΕΡΩΣ [22.12/19.1]

Οι απολαύσεις και οι προσωπικές σας ανάγκες θα αποτελέσουν προτεραιότητα και είναι ιδανική εποχή για να ξεκινήσετε τις διακοπές σας οι γεννημένοι το 3ο δεκαήμερο. Ο Πλούτωνας στο ζώδιό σας σε τρίγωνο με τον Ερμή στις 10/6 προμηνύει όμορφες στιγμές, αυξάνει τη δημιουργική σας διάθεση και σας κάνει πιο γοητευτικούς κι επικοινωνιακούς, οπότε θα αποκτήσει αρκετό ενδιαφέρον και η ερωτική σας ζωή. Στις 12/6 η σύνοδος Αφροδίτης - Ουρανού θα φέρει μια αναστάτωση στους γεννημένους το 2ο δεκαήμερο. Κοντρολάρετε την ανάγκη σας να βγείτε από τη ρουτίνα με λάθος τρόπο. Ο Ερμής εισέρχεται στις 13/6 στους Διδύμους και θα ασχοληθείτε πιο εντατικά με τα επαγγελματικά σας εσείς του 1ου δεκαημέρου. Η Πανσέληνος στον Τοξότη στις 14/6 σε τετράγωνο με τον Ποσειδώνα ολοκληρώνει μια φάση στα επαγγελματικά σας, αλλά μπορεί να εξιδανικεύσετε μια πρόταση συνεργασίας.

Sudoku No 731

ΤΑΥΡΟΣ [21.4/20.5]

3 7 8 9 2 4 2 5 8 8 1 1 5 4 8 1 9 7 8 1 1 9 1 3 8 2 6 2 5 1 3

Η λύση του προηγούμενου 6 5 1 4 2 9 3 8 7

8 3 9 7 5 1 2 6 4

4 2 7 6 3 8 9 1 5

5 6 3 1 9 2 4 7 8

7 4 8 3 6 5 1 2 9

9 1 2 8 7 4 5 3 6

3 9 5 2 8 7 6 4 1

2 8 4 5 1 6 7 9 3

1 7 6 9 4 3 8 5 2

Ένα σημαντικό σας εγχείρημα ολοκληρώνεται με επιτυχία στις 10/6 με το τρίγωνο του Ερμή με τον Πλούτωνα και θα μπορέσετε οι γεννημένοι το 3ο δεκαήμερο να απολαύσετε τους καρπούς των κόπων σας. Σπουδές, νομικά ζητήματα θα έχουν αίσιες εξελίξεις, οπότε είναι ιδανική εποχή για να κάνετε ένα ταξίδι και να ξεκουραστείτε. Στις 12/6 η σύνοδος Αφροδίτης Ουρανού στο ζώδιό σας θα εντείνει την ανάγκη των γεννημένων το 2ο δεκαήμερο για αλλαγές στη ζωή σας. Ο Ερμής στις 13/6 εισέρχεται στους Διδύμους κι εσείς του 1ου δεκαημέρου θα είστε πολύ πειστικοί σε συζητήσεις για οικονομικά θέματα και θα είναι μια καλή εποχή για διαπραγματεύσεις. Στις 14/6 η Πανσέληνος στον Τοξότη ενεργοποιεί τον άξονα κοινοί πόροι - οικονομικά και πρέπει να προσέξετε με συμβόλαια για δάνεια, χρηματοδοτήσεις.

9.6.22 – lifo

63