Tεύχος 798

798

FREE PRESS

18.01.2024

ΟΛΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΘΗΝΑ! ΔΩΡΕΑΝ ΟΔΗΓΟΣ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ. ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ ΚΑΘΕ ΠΕΜΠΤΗ

Νο ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΑ

ΑΝΑΓΝΩΣΙΜΌΤΗΤΕΣ ΕΝΤΎΠΩΝ ΗΛΙΚΊΕΣ 13-54 ΣΤΟΙΧΕΙΑ FOCUSBARI

ΤΕΥΧΟΣ ΑΦΙΕΡ ΩΜΑ

ΕΘΝΙΚΗ ΛΥΡΙΚΗ ΣΚΗΝΗ Τ Ο Μ Ε ΓΑ Λ Ο Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α Σ Τ Ο Ν Π Ρ Ο Γ ΡΑ Μ Μ ΑΤ Ι Σ Μ Ο Τ Η Σ Ε Λ Σ Γ Ι Α Τ Ο 2 0 2 4

2

LiFO

18.01.24

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 01 Το παρόν και το μέλλον της όπερας 02 Η σύγχρονη δημιουργία στην όπερα 03 H όπερα ως μάθημα γυναικείας ενδυνάμωσης 04 Ο Δημήτρης Πλατανιάς και ο Νίκος Καραθάνος για τον βερισμό και τον σαματά

12

16

20

26

05 Η φωνή των Βακχών του Γιάννη Αγγελάκη 29 06 Γεφυρώνοντας την απόσταση μεταξύ του κλασικού και του σύγχρονου χορού 30 07 Ο Φιλίπ Ωγκέν προτείνει έναν οδηγό επιβίωσης για τον Βάγκνερ, με αφορμή τη Βαλκυρία 34 08 Η Εκατερίνα Γκουμπάνοβα είναι η Σαντούτσα στην Καβαλλερία Ρουστικάνα 09 Ο Τζων Φούλτζεϊμς επιστρέφει με Βάγκνερ

36

38

10 Μια οικουμενική Κάρμεν από τον Johan Inger 11

Ο Έκτορας Λυγίζος σκηνοθετεί τον Αποτυχημένο του Μπέρνχαρντ

40

44

12 Μαχαγκόννυ στην Άγρια Δύση σε σκηνοθεσία Γιάννη Χουβαρδά

46

13 Η μυστηριώδης Κοππέλια του Edward Clug

48

14 Η Νεκρή Πόλη των Νάντια Μπουλανζέ και Ραούλ Πυνιό σε συμπαραγωγή με την Catapult Opera

50

15 Ο Δημήτρης Δημόπουλος επιστρέφει με το The last five years

52

16 Η Ναντίν Σιέρρα, η Κάλλας και η Στράτας

54

17 Πάσχα με το 2ο Φεστιβάλ Λατρευτικής Μουσικής

56

18 Οι Εκπαιδευτικές & Κοινωνικές Δράσεις

58

LiFO 18.01.24

3

Feedback

ΤΟ ΘΕΜΑ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ

Ένα ζεστό σπίτι χωρίς θέρμανση στου Παπάγου

ΒΙΒΛΙΟ

Τι σημαίνει «παθητικό κτίριο» και πώς ο Άρης Σταυρόπουλος έχει καταφέρει να μη δαπανά πάνω από 20-25 ευρώ τον μήνα για θέρμανση και ψύξη.

Το νέο βιβλιοπωλείο του κέντρου είναι κρυμμένο σε μια στοά γεμάτη αστικούς μύθους

ΤΗΣ ΝΤΙΝΑΣ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ

εκδοτης

Στάθης Τσαγκαρουσιάνος chief executive officer Μιχάλης Μιχαήλ chief operating officer/commercial director Θανάσης Χαραμής

ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΠΑΡΑΣΙΔΗ

Η κρύα, χρωματιστή, εβαπορέ Κοπεγχάγη ΤΗΣ ΤΖΟΥΛΗΣ ΑΓΟΡΑΚΗ

Η Κοπεγχάγη είναι χρωματιστή. Είναι κρύα. Είναι μικρή. Θα μείνω μόνο 48 ώρες. Κάνω όμως σαν να έχω λιγότερο χρόνο στη διάθεσή μου. Με πιάνει μια φρενίτιδα να ζήσω τη φάση «εβαπορέ». Να ’ναι συμπυκνωμένο το παρόν, ώστε να αραιώνω μετά και να μου φτουρήσει το ταξίδι. Με κουρδίζω νευρωτικά να πάω σε όσο περισσότερα εστιατόρια, μουσεία, μπαρ, πάρκα και κήπους μπορώ. «Ζήσε έντονα, ψόφα γρήγορα» (απ’ το κρύο). Να το σύνθημα για τις επόμενες ώρες. Έχω πάθει ένα είδος ταξιδιωτικού σαδισμού. Ενώ ο πραγματικός μου εαυτός θέλει τη βραδύτητα, ο «εξαποδώ» με εξαναγκάζει σε μια νευρωτική ανακάλυψη της πόλης.

4

LiFO

διευθυντησ συνταξης Αλέξανδρος Διακοσάββας διευθυντής mikropragmata.lifo.gr Άρης Δημοκίδης διευθυντής εντυπης εκδοσης Τάσος Μπρεκουλάκης διευθυνση newsroom και social media Χριστίνα Γαλανοπούλου υπευθυνη πολιτικου ρεπορταζ - ερευνασ Βασιλική Σιούτη αρχισυνταξία Γιάννης Πανταζόπουλος αρχισυνταξία podcasts Μερόπη Κοκκίνη

LiFO.gr

ΤΑ Ξ Ι Δ Ι

σύμβουλος σχεδιασμού Γιάννης Καρλόπουλος

ti δ ι α β α σ α με αυ τη την εβ δομ α δ α σ το

Η Νατάσσα Παππά είναι μια νέα Αθηναία που τα τελευταία δέκα χρόνια, μέσα από την έρευνά της, τα έντυπα-εναλλακτικούς οδηγούς πόλης και τις ξεναγήσεις που διοργανώνει έχει μάθει τις στοές της Αθήνας όπως λίγοι. Και μόλις έφτιαξε το Desired Landscapes Pocket Space, το βιβλιοπωλείο και έδρα του εκδοτικού της στην αγαπημένη της Στοά Ανατολής. Διαφορετικές γραμματοσειρές, υλικά που συχνά μαρτυρούν τα είδη καταστημάτων που υπάρχουν και τοποθέτηση χωρίς συνοχή, καθώς το μόνο κριτήριο συνήθως είναι μια επιγραφή που να χτυπάει στο μάτι. Κάπως έτσι είναι φτιαγμένες οι ταμπέλες εισόδου στις στοές του κέντρου της Αθήνας, αποτελώντας ένα στοιχείο της πόλης που προσπερνάμε ακόμα και όσοι πέφτουμε πάνω τους καθημερινά για να φτάσουμε στη δουλειά.

www.lifo.gr ΔΥΟ ΔΕΚΑ ΕΚΔΟΤΙΚΗ Α.Ε. ΒOΥΛΗΣ 22, 105 63 ΑΘΗΝΑ T 210 3254 290 F 210 3249 785 info@lifo.gr

Ο Άρης Σταυρόπουλος ζει στου Παπάγου και είναι από τους ελάχιστους πολίτες αυτής της χώρας που βλέπει τους λογαριασμούς του ηλεκτρικού ρεύματος και χαμογελά. Είναι από τους λίγους τυχερούς που δεν πονοκεφαλιάζει όπως οι περισσότεροι αυτόν τον καιρό για το τι χρώμα τιμολόγιο ηλεκτρικού ρεύματος θα διαλέξει. Οι λογαριασμοί της ενέργειας για τη θέρμανση του σπιτιού του τις κρύες αυτές μέρες δεν τον απασχολούν. Όχι επειδή έχει λυμένο το οικονομικό του και δεν τον ενδιαφέρουν τα ποσά που θα δαπανήσει αλλά επειδή η οικογενειακή κατοικία στου Παπάγου είναι πολύ ζεστή τον χειμώνα και δροσερή το καλοκαίρι και καταναλώνει ελάχιστη ενέργεια για θέρμανση και ψύξη – το κόστος της δεν ξεπερνά τα 20-25 ευρώ τον μήνα! Πώς τα έχει καταφέρει; Οι άριστες αυτές ενεργειακές επιδόσεις που δημιούργησαν ιδανικές συνθήκες στο εσωτερικό του σπιτιού υπάρχουν εδώ και ενάμιση χρόνο, από τότε που η μονοκατοικία στου Παπάγου μετατράπηκε σε παθητική κατοικία. Τα παθητικά κτίρια έχουν τη δυνατότητα να αυτοθερμαίνονται, εκμεταλλευόμενα κάθε μορφή ενέργειας στο εσωτερικό τους. Οι άνθρωποι που ζουν σε αυτά απολαμβάνουν ιδανικές συνθήκες θερμικής άνεσης, δηλαδή ζέστη τον χειμώνα και δροσιά το καλοκαίρι, χρησιμοποιώντας κατά περίπτωση σίγουρα ελάχιστη ενέργεια από άλλα μέσα. Η ιδέα του παθητικού κτιρίου γεννήθηκε στη Γερμανία στα μέσα της δεκαετίας του 1990, όταν ιδρύθηκε το Γερμανικό Ινστιτούτο Παθητικού Κτιρίου, το οποίο προώθησε έναν κατασκευαστικό σχεδιασμό, πρωτοπορώντας στην ευρωπαϊκή τάση που είχε τότε ξεκινήσει και αφορούσε την εξοικονόμηση ενέργειας μέσα από τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων. Σήμερα, η βελτίωση αυτή της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων είναι μία από τις σημαντικότερες προβλέψεις της ευρωπαϊκής πράσινης συμφωνίας που επιδιώκει τον μηδενισμό αερίων του θερμοκηπίου στον κτιριακό τομέα μέσω των ενεργειακών αναβαθμίσεων και των νέων κατασκευαστικών προδιαγραφών για τα νέα κτίρια. Κι αυτό γίνεται όχι μόνο γιατί τα κτίρια ευθύνονται για το 40% της ενεργειακής μας κατανάλωσης και το 36% των ρύπων αυτών στη Ευρώπη αλλά και γιατί οι μαζικές ενεργειακές αναβαθμίσεις που επιδοτούνται είναι το πρώτο βήμα για την αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας. Είναι χιλιάδες οι άνθρωποι που δεν μπορούν να ζεστάνουν τα σπίτια τους. Ειδικά αν πρόκειται για σπίτια παλιά, ακόμη κι εκείνοι που έχουν να δώσουν τα χρήματα, αυτά πέφτουν σε ένα βαρέλι δίχως πάτο. Αυτό συνέβη και στην περίπτωση της μονοκατοικίας του Παπάγου. Σπαταλιούνταν χιλιάδες ευρώ για ένα σπίτι που ήταν παγωμένο τον χειμώνα και γινόταν φούρνος το καλοκαίρι. Ο Άρης Σταυρόπουλος είναι 31 χρονών, ψυχολόγος και εργάζεται στο τμήμα ανθρώπινου δυναμικού μιας εταιρείας. Έχει ανεπτυγμένη οικολογική συνείδηση, τον απασχολεί η κλιματική αλλαγή και πιστεύει πολύ στην αποσύνδεση των ενεργειακών αναγκών της κοινωνίας από τα ορυκτά καύσιμα, όπως το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο. Η δική του απεξάρτηση από αυτά αλλά και της οικογένειάς του συνέβη πριν από ενάμιση χρόνο και ήταν μια πραγματική λύτρωση.

συντονισμοσ υλησ Νινέττα Γιακιντζή –––––– ε μ πο ρ ι κ ο τμ η μ α advertising director Ξένια Στασινοπούλου direct sales director Κώστας Μαντάς senior advertising manager Άννα Λαπαρδάγια direct sales Γιώργος Λυκουργιώτης, Ευθύμης Παχής advertising manager Δημήτρης Βουκελάτος (dvoukelatos@lifo.gr) advertising coordinator Κατερίνα Κουρμούζη (kkourmouzi@lifo.gr) head of creative Βασίλης Καψάσκης branded content manager Φιλιώ Ράγκου digital campaign manager Γιώργος Γιαννή junior advertising executive Χριστίνα Καλλή –––––– ψηφιακή ανάπτυξη/προγραμματισμός lifo.gr Άγγελος Παπαστεργίου –––––– σ υ ν τα ξ η Θοδωρής Αντωνόπουλος, Λουίζα Αρκουμανέα, Γιάννης Βασιλείου, Ίωνaς Καλλιμάνης, Ντίνα Καράτζιου, Θοδωρής Κουτσογιαννόπουλος, Τίνα Μανδηλαρά, Νίκος Μπακουνάκης, Γλυκερία Μπασδέκη, Αργυρώ Μποζώνη, Σταυρούλα Παπασπύρου, Μαρία Παππά, Ζωή Παρασίδη, Χρήστος Παρίδης, Δημήτρης Πολιτάκης, Νικόλας Σεβαστάκης, Φώτης Σεργουλόπουλος, Δέσποινα Τριβόλη, Κορίνα Φαρμακόρη n e ws r o om αρχισυνταξια Ρούλα Βλασσοπούλου, Σόφη Ζιώγου συντακτικη ομαδα Σωτήρης Βαλάρης, Κυριάκος Κουζούμης, Μάνος Χατζηγιάννης

ΡΕΠΟΡΤΑΖ Γάμος ομόφυλων ζευγαριών: Τι θα ψηφίσουν οι 4 μουσουλμάνοι μειονοτικοί βουλευτές; Κανένας μουσουλμάνος βουλευτής της μειονότητας δεν έχει τοποθετηθεί δημόσια για το θέμα του γάμου και της τεκνοθεσίας των ομόφυλων ζευγαριών. ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΙΚΗΣ ΣΙΟΥΤΗ

Το θέμα του γάμου και της τεκνοθεσίας των ομόφυλων ζευγαριών είναι αναμφίβολα το πιο πολυσυζητημένο των ημερών, μαζί με τη στάση που θα κρατήσουν οι βουλευτές όταν η κυβέρνηση φέρει προς ψήφιση το σχετικό νομοσχέδιο στη Βουλή. Στη Νέα Δημοκρατία καταγράφουν καθημερινά τους διαφωνούντες, τους συμφωνούντες και όσους αλλάζουν τη γνώμη τους, αλλά και στο ΠΑΣΟΚ και στα αριστερά κόμματα δεν είναι εντελώς ανέφελη η συζήτηση αυτή. Αίνιγμα αποτελεί για την ώρα και η στάση των τεσσάρων μουσουλμάνων μειονοτικών βουλευτών που εξελέγησαν στις τελευταίες εκλογές με το ΠΑΣΟΚ και τον ΣΥΡΙΖΑ και ορκίστηκαν στο Κοράνι. Πρόκειται για τους δύο πρώην πλέον βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ, Χουσεΐν Ζεϊμπέκ από την Ξάνθη και Οζγκιούρ Φερχάτ από τη Ροδόπη, οι οποίοι σήμερα βρίσκονται στη Νέα Αριστερά και χωρίς τους οποίους ο Χαρίτσης και η Αχτσιόγλου δεν θα μπορούσαν να σχηματίσουν κοινοβουλευτική ομάδα, και για τους δύο βουλευτές του ΠΑΣΟΚ, Μπουρχάν Μπαράν από την Ξάνθη και Ιλχάν Αχμέτ από τη Ροδόπη.

social media Ιωάννα Ζέρβα, Τατιάνα Τζινιώλη –––––– ατελιέ αrt director Βανέσσα Φερλέ, Μαργαρίτα Καμαριώτη αssistant art director Μπιάνκα Σαμαρά φωτογράφοι Σπύρος Στάβερης, Πάρις Ταβιτιάν, Freddie F., Γιώργος Ξανθινάκης, Νίκος Κατσαρός διαμόρφωση ψηφιακής εκδοσης Μαρούσα Θωμά, Ελπισία Σπαθάρη επιμελεια κειμένων Μαρία Δρουκοπούλου, Μυρτώ Αθανασοπούλου –––––– λογιστηριο οικονομική διεύθυνση Δημήτρης Τασιόπουλος λογιστήριο Βασίλης Κοτρωνάκης, Άκης Ιωάννου, Έφη Ηλιοπούλου γραμματεία Βιβίκα Ανδριανάτου –––––– κωδικος εντυπου 7639

παρακαλουμε

ανακυκλωστε

18.01.24

LiFO 18.01.24

5

talkofthetown

ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΕΠΤΑΗΜΕΡΟ

Η στρατηγική Μητσοτάκη για τον γάμο των ομοφύλων. Το πολιτικό κόστος και τα κέρδη. Ο πρωθυπουργός είναι αποφασισμένος να φέρει άμεσα το νομοσχέδιο για τον γάμο των ομόφυλων ζευγαριών, αψηφώντας το πολιτικό κόστος και τη δυσαρέσκεια που εκφράζεται από τα δεξιά του κόμματός του.

18—24 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 2024 Νο 798

Εύα Αγγέλου: «Γιατί δεν μπορούμε να αφήσουμε τα κινητά από τα χέρια μας;» p Ο Παντελής Βούλγαρης, η δικτατορία των κλικ και ο σεξισμός p Οι Παναγίες της Πατησίων p

6

LiFO

απ ό τh βασιλ ικη σιουτη

Εδώ και δύο εβδομάδες το Μέγαρο Μαξίμου εργάζεται εντατικά για την υπερψήφιση του νομοσχεδίου για τον γάμο των ομόφυλων ζευγαριών και την τεκνοθεσία. Και μάλλον είναι η πρώτη φορά που επιστρατεύονται τόσα μέσα, τόσοι υπουργοί και στελέχη της κυβέρνησης για να πειστεί η κοινοβουλευτική ομάδα να ψηφίσει έναν νόμο. Το Μέγαρο Μαξίμου ως τώρα συνήθιζε να λαμβάνει υπόψη του τις μετρήσεις της κοινής γνώμης και προσάρμοζε αναλόγως τις κινήσεις του, πολιτικά και επικοινωνιακά. Η στρατηγική για το νομοσχέδιο του γάμου των ομόφυλων ζευγαριών είχε πολλά στάδια. Αρχικά, έριξαν το θέμα στον δημόσιο διάλογο για να δουν πού βρίσκεται η κοινή γνώμη και πώς θα αντιδράσουν οι βουλευτές και η κομματική βάση της Νέας Δημοκρατίας. Στη συνέχεια ο πρωθυπουργός, που το πήρε πάνω του, μη διστάζοντας να ξοδέψει πολιτικό κεφάλαιο για να το περάσει, ανέλαβε να μιλήσει γι’ αυτό δημόσια, αλλά επιδίωξε να φανεί ότι κάνει και υποχωρήσεις. Σε αυτό αξιοποίησε την πρόταση Κασσελάκη, ώστε να δείξει στους ψηφοφόρους του πως υπάρχει πιο «προωθημένη» εκδοχή, την οποία αυτός και η κυβέρνησή του δεν συμμερίζεται – άλλη μια ευκαιρία για να τοποθετηθεί στο κέντρο επιδεικτικά, ορίζοντας τα «άκρα». «Η κυβέρνηση δεν μπορεί να έχει τις απόψεις του Βελόπουλου και του Νατσιού και να μην αναγνωρίζει την ισότητα στο γάμο, αλλά δεν συμφωνεί και με τον Κασσελάκη για παιδιά κατά παραγγελία μέσω παρένθετης μητρότητας», ανέφερε συνεργάτης του πρωθυπουργού. Παρά τη μεγάλη προσπάθεια που καταβλήθηκε αυτές τις μέρες, η πλειοψηφία της κοινής γνώμης παρέμενε από επιφυλακτική έως αρνητική, ειδικά στο θέμα της τεκνοθεσίας. Έτσι, ο Άδωνις Γεωργιάδης χρεώθηκε τη μεταφορά του θέματος στο πιο συντηρητικό κοινό, καθώς άλλοι πρόθυμοι από τη δεξιά πτέρυγα δεν βρέθηκαν, και ταυτόχρονα οργανώθηκε από το Μέγαρο Μαξίμου αυτό που στην πολιτική slang λένε «μασάζ», δηλαδή η προσπάθεια να τους πείσουν και να κάμψουν τις αντιδράσεις. Εδώ χρησιμοποιήθηκε και το καρότο και το μαστίγιο.

18.01.24

LiFO 18.01.24

7

ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΕΠΤΑΗΜΕΡΟ

TALKING POINTS

ΤΟ ΚΑΡΟΤΟ ΚΑΙ ΤΟ ΜΑΣΤΙΓΙΟ Ο πρωθυπουργός δήλωσε δημόσια ότι οι βουλευτές του θα ψηφίσουν ελεύθερα, κατά συνείδηση, και δεν θα θέσει θέμα κομματικής πειθαρχίας. Άλλωστε, κάποιοι «σκληροί» δεξιοί, όσο δεν δημιουργούν άλλα προβλήματα, δεν κάνουν ζημιά στη Νέα Δημοκρατία, αντιθέτως απορροφούν κραδασμούς στα δεξιά και λειτουργούν ως ανάχωμα. Είναι χρήσιμοι δηλαδή στον Κυριάκο Μητσοτάκη, αρκεί να μην είναι πολλοί και να μην έχουν ισχύ. Από την άλλη, υπήρξε εμμέσως και ατύπως η απειλή ότι αν κάποιος υπουργός δεν ψηφίσει τον νόμο που η κυβέρνηση θα φέρει (σύντομα, λένε οι πληροφορίες), θα πρέπει να παραιτηθεί από μέλος του υπουργικού συμβουλίου, ενώ οι βουλευτές έχουν μεν τη δυνατότητα να καταψηφίσουν –παρότι στους διαφωνούντες συστήνεται η αποχή–, αλλά υπάρχει η προειδοποίηση ότι αν το κάνουν, θα μπουν σε κάποιου είδους black list, που σημαίνει ότι δεν θα έχουν ελπίδες για να εισέλθουν στην κυβέρνηση κάποια στιγμή.

ΕΥΑ ΑΓΓΕΛΟΥ «Γιατί δεν μπορούμε να αφήσουμε τα κινητά από τα χέρια μας;» α π ό τ ο ν γ ι ά ν ν η π α ν τα ζ ό π ουλο

Η ΠΡΩΤΗ ΑΝΑΤΑΡΑΧΗ α πό τh βα σι λι κη σ ιου τη

Είναι αξιοπρόσεκτο ότι η δεξιά πτέρυγα της Νέας Δημοκρατίας, παρότι κι άλλες φορές είχε δυσαρεστηθεί ή ψηφίσει νόμους με βαριά καρδιά, είναι η πρώτη φορά που αντιδρά και δηλώνει αποφασισμένη να μην υποχωρήσει, αν και μένει να το δούμε αυτό. Ούτε τα εθνικά θέματα ούτε το μεταναστευτικό, για τα οποία ο Κυριάκος Μητσοτάκης δέχεται κριτική από δεξιά, έγιναν η αιτία αυτά τα τέσσερα χρόνια που είναι στην κυβέρνηση να προκληθεί κάποια «ανταρσία». Ως τώρα, μόνο ο Αντώνης Σαμαράς και ο Κώστας Καραμανλής άφηναν κάποιες αιχμές από καιρού εις καιρόν σε ομιλίες τους. Στο υπόλοιπο κόμμα επικρατούσε πρωτοφανής ηρεμία, χωρίς εσωκομματικές αντιδράσεις. Αν η πολιτική ηγεσία πραγματοποιήσει τις «απειλές» της, είναι πιθανό αφενός ο Μάκης Βορίδης να βρεθεί εκτός κυβέρνησης και αφετέρου να διαρραγεί η σχέση του πρωθυπουργού με τη δεξιά πτέρυγα του κόμματος. Είναι διατεθειμένος ο πρωθυπουργός να πάρει αυτό το ρίσκο; Το πρόβλημά του στην περίπτωση αυτή είναι ότι η θέση της δεξιάς εδώ συμπίπτει με την πλειοψηφία της κοινής γνώμης, παρότι αυτή έχει μετακινηθεί ελαφρώς τελευταία.

talkofthetown

ΓΙΑΤΙ ΤΟ ΦΕΡΝΕΙ ΚΑΙ ΓΙΑΤΙ ΤΩΡΑ

8

LiFO

Πολλοί αναρωτιούνται γιατί ο πρωθυπουργός φέρνει τον νόμο για τον γάμο και την τεκνοθεσία των ομόφυλων ζευγαριών τώρα που ξεκινά και η μάχη για τις ευρωεκλογές, φέρνοντας απέναντί του ένα μεγάλο μέρος της κομματικής του βάσης και της κοινής γνώμης. Πρώτα απ’ όλα, όπως έχουμε ξαναγράψει, το κάνει όχι μόνο επειδή δεχόταν πιέσεις γι’ αυτό αλλά επειδή και ο ίδιος συμφωνεί και ήθελε να το κάνει. Αυτό που είχε να αποφασίσει ήταν το πότε. Επέλεξε να το κάνει τώρα, που βρίσκεται στην αρχή ακόμα της δεύτερης θητείας του και υπάρχει αρκετός χρόνος, στην περίπτωση που προκληθούν κραδασμοί, να απορροφηθούν. Πολιτικό κόστος θα υπάρξει, αλλά η εκτίμηση, τόσο του Μεγάρου Μαξίμου όσο και πολλών αναλυτών και δημοσκόπων, είναι ότι αυτό θα είναι μικρό. Άλλωστε, και η κυβερνητική γραμμή επικοινωνίας επισημαίνει διαρκώς ότι ο νόμος αφορά μια συγκεκριμένη ομάδα που θα πάρει αυτό που ζητά, «χωρίς να χάσουν οι υπόλοιποι κάτι», άρα ο νόμος για τον γάμο των ομόφυλων ζευγαριών «δεν θα θίξει κάποια άλλη κατηγορία». «Κανείς δεν θα χάσει κάτι», αναφέρει στέλεχος της κυβέρνησης που εκτιμά ότι οι αντιδράσεις θα υποχωρήσουν πολύ γρήγορα μετά την ψήφιση του νόμου. Η ψήφιση του νόμου, όμως, δεν έχει μόνο πολιτικό κόστος για την κυβέρνηση, έχει και οφέλη προσωπικά για τον Κυριάκο Μητσοτάκη. Μπορεί να υπάρχει κάποια ανησυχία για το αν ορισμένοι διαμαρτυρόμενοι ψηφοφόροι αποφασίσουν να τους τιμωρήσουν στις ευρωεκλογές, αλλά αυτή η πολιτική πρωτοβουλία θεωρούν ότι θα ενισχύσει το φιλελεύθερο προφίλ του πρωθυπουργού στην Ευρώπη, κάτι που τον ενδιαφέρει. Στην Ε.Ε. η μάχη των ευρωεκλογών έχει ξεκινήσει ήδη. Όλες οι πολιτικές ευρωομάδες βάζουν κυρίως στο στόχαστρο το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (ΕΛΚ) που είναι η μεγαλύτερη και ισχυρότερη ομάδα του Ευρωκοινοβουλίου και στην οποία ανήκει η Νέα Δημοκρατία. Στις πολιτικές μάχες που θα γίνουν είναι βέβαιο ότι όλα τα άλλα ευρωπαϊκά κόμματα θα επιτεθούν στις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις που ορίζονται από τα κεντροδεξιά κόμματα που ανήκουν στο ΕΛΚ. Σοσιαλιστές, φιλελεύθεροι, πράσινοι και η αριστερά κατηγορούν συχνά το ΕΛΚ για «ακροδεξιά παρέκκλιση» και «ορμπανοποίηση» και είναι βέβαιο ότι η ελληνική κυβέρνηση, που είναι από τις πιο ισχυρές κεντροδεξιές κυβερνήσεις του ΕΛΚ στην Ε.Ε. (λόγω εκλογικού ποσοστού και αυτοδυναμίας, για δεύτερη φορά), θα βρεθεί επίσης στο στόχαστρό τους. Η ψήφιση του συγκεκριμένου νόμου πριν από τις ευρωεκλογές θα αξιοποιηθεί από τον πρωθυπουργό και για την ενίσχυση του προφίλ του «Ευρωπαίου φιλελεύθερου» προκειμένου να αντικρούσει τις κατηγορίες που θα δεχθεί. Σύμφωνα με τις κακές γλώσσες, του ανοίγει επίσης τον δρόμο για μια πολιτική καριέρα εκτός εθνικών συνόρων, αλλά ο Κυριάκος Μητσοτάκης δήλωσε πρόσφατα ότι κάτι τέτοιο δεν τον ενδιαφέρει.

Αν η πολιτική ηγεσία πραγματοποιήσει τις «απειλές» της, είναι πιθανό αφενός ο Μάκης Βορίδης να βρεθεί εκτός κυβέρνησης και αφετέρου να διαρραγεί η σχέση του πρωθυπουργού με τη δεξιά πτέρυγα του κόμματος. Είναι διατεθειμένος ο πρωθυπουργός να πάρει αυτό το ρίσκο;

Η «γενιά του χρυσόψαρου», τα smartphones και η απόσπαση προσοχής. Η ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια παιδιών και εφήβων, Εύα Αγγέλου, απαντά. Τα smartphones δημιουργούν έναν εθισμό που μας εμποδίζει να χαρούμε με τα «μικρά πράγματα». Πώς μπορούμε να γλιτώσουμε απ’ αυτόν τον φαύλο κύκλο; Ίσως να ξεκινήσουμε βάζοντας το ερώτημα τι στ’ αλήθεια είναι έξυπνο/smart για εμάς, δηλαδή ωφέλιμο. Δεν θα ξεχάσω την πρώτη περίοδο που είχα στα χέρια μου ένα τέτοιο εργαλείο και βρέθηκα στην εφορία – έσωσε την κατάσταση. Ωστόσο, όταν μιλάμε για χρήση, σκεφτόμαστε και την άλλη όψη, της κατάχρησης ή και του εθισμού. Άμεσα συνδεδεμένη με την έννοια του εθισμού είναι εκείνη της στέρησης. Οπότε θα μπορούσαμε να αναρωτηθούμε τι είναι εκείνο που δεν μας ικανοποιεί στις χαρές των μικρών πραγμάτων και καταλήγουμε στην κατάχρηση μιας ψηφιακής απόλαυσης. Μήπως ο ναρκισσιστικής φύσεως σύγχρονος τρόπος ζωής, οι έντονες ταχύτητες της καθημερινότητας; Η δυσκολία της ανοχής στη ματαίωση; Παίρνοντας αποστάσεις από πλευρές του ίδιου μας του εαυτού στο όνομα της διεκπεραίωσης, διάψευσης ή και άρνησης των ψυχοσωματικών αναγκών μας, μπορεί να καταλήξουμε σε μια οθόνη, σε ένα κουμπί που είναι εφικτό να ελέγξουμε και να ηδονιστούμε, όπως, όπου και όποτε το επιθυμούμε. Τα μικρά πράγματα, μια βόλτα, ένα χουζούρεμα, ένα όνειρο, μια επαφή, μια οσμή, μια ανταλλαγή με τους άλλους, μοιάζουν ξαφνικά ψιλά γράμματα. Φαίνεται ότι οι καθημερινές αυτές συγκινήσεις απαιτούν μια σχετική νηφαλιότητα, τόσο για να τραβήξουν την προσοχή μας όσο και για να αφεθούμε σε αυτές. Καθώς, λοιπόν, γίνεται φαύλος ο κύκλος της ζωής, με μία μόνο γροθιά σπάει, εφόσον αποδεχτούμε το εφήμερο της ζωής και την ανάγκη να βυθιστούμε όχι στην οθόνη αλλά στη σκέψη και στα συναισθήματά μας. Σήμερα, ένα από τα μεγάλα προβλήματα που μας απασχολούν είναι η απόσπαση προσοχής, γίνεται ήδη λόγος για τη «γενιά του χρυσόψαρου». Πώς μπορούμε να βελτιώσουμε τη συγκέντρωσή μας; «Σκέφτομαι άρα υπάρχω», μας θυμίζει ο φιλόσοφος Καρτέσιος. Αφιερώνουμε χρόνο στον εαυτό μας ώστε να μπορέσουμε να σκεφτούμε; Παρατηρούμε τι συμβαίνει μέσα και γύρω μας; Ή μήπως αναλωνόμαστε στα γρήγορα, εναλλασσόμενα ερεθίσματα, τα οποία τελικά, με τη δύναμη της επανάληψης, μας μεταμορφώνουν σε χρυσόψαρα; Σκέφτομαι πόση ψυχική και σωματική ενέργεια απαιτείται, πόσες λειτουργίες του εγκεφάλου και πόσα συστήματα του σώματός μας κινητοποιούνται όταν επιδιδόμαστε σε ένα άθλημα, μια τέχνη, ένα παιχνίδι, στην ανάγνωση ενός βιβλίου, στη μαγειρική, στην κηπουρική κ.ο.κ. Με αυτόν τον τρόπο καλλιεργείται και αναπτύσσεται η προσοχή, η μνήμη και η συγκέντρωσή μας. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα, περίπου οι μισοί μαθητές δεν παρακολουθούν την παράδοση του μαθήματος από τον καθηγητή. Η χρήση ηλεκτρονικών συσκευών εμποδίζει τη διαδικασία μάθησης σε ένα 60% των μαθητών. Τι κάνουμε σε αυτή την περίπτωση; Χωρίς να παραβλέψουμε ότι η κατάχρηση των ηλεκτρονικών συσκευών δυσκολεύει τα πράγματα, ίσως πρέπει να θέσουμε το ερώτημα διαφορετικά. Μήπως η διαδικασία της μάθησης είναι αναγκαίο να τροποποιηθεί και να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες;

Διαβάστε ολόκληρη τη συνέντευξη στο lifo.gr.

18.01.24

AKΡΟΒΑΤΩΝΤΑΣ

ΠΟ(Ρ)ΝΟΓΡΑΦΙΑ*

Ο Παντελής Βούλγαρης, η δικτατορία των κλικ και ο σεξισμός

Οι Παναγίες της Πατησίων

Έτσι έμαθε τον έρωτα ο Ηρακλής, με καπότες βερεσέ και στα όρθια.

Δύο μικρές ιστορές για τα fake news της ελληνικής δημοσιογραφίας.

α πό τον γ ι άν ν η πα ν τελάκη

Μεγάλο κομμάτι της ελληνικής δημοσιογραφίας πάσχει στο στοιχειώδες, τη διασταύρωση της πληροφορίας. Δεν είναι κάτι δύσκολο, ούτε έχει κόστος, στοιχίζει όσο ένα απλό τηλεφώνημα στον Παντελή Βούλγαρη.

Δ

ύο περιπτώσεις σε δύο ημέρες ήταν αρκετές για να επιβεβαιώσουν αυτό που οι παροικούντες την Ιερουσαλήμ, και όχι μόνο, γνωρίζουμε, όπως γνωρίζουν και στο εξωτερικό, και κατατάσσουν τη χώρα μας στις τελευταίες θέσεις παγκοσμίως σε ό,τι αφορά την εγκυρότητα και αξιοπιστία της ελληνικής δημοσιογραφίας. Δύο μικρές ιστορίες είναι μόνο. Η πρώτη αφορά μια είδηση, που προβλήθηκε τουλάχιστον από έναν ιδιωτικό τηλεοπτικό σταθμό και αναπαράχθηκε από δεκάδες ιστοσελίδες μικρής αλλά και μεγάλης επισκεψιμότητας και επιρροής, αφορά έναν διάσημο άνθρωπο και μια υποτιθέμενη σοβαρή περιπέτεια της υγείας του. Η δεύτερη είναι διαφορετικού χαρακτήρα, με αυτήν αναδεικνύεται ο σεξισμός που κυριαρχεί σε ένα μεγάλο κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας, ο οποίος προκαλείται και ενισχύεται και από τα μέσα ενημέρωσης, για την ακρίβεια από πολλά εξ αυτών. Μια είδηση για έναν διάσημο άνθρωπο που πέθανε πουλάει, μια είδηση για έναν διάσημο που υποφέρει στο κρεβάτι του πόνου και δίνει μάχη για τη ζωή του δεν πουλάει απλά, ιντριγκάρει μεγάλες κοινωνικές ομάδες που δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για ένα τέτοιο γεγονός. Η είδηση, όπως ακριβώς καταγράφηκε σε πολλά ΜΜΕ, έλεγε ότι ο Παντελής Βούλγαρης, «σύμφωνα με πληροφορίες, νοσηλεύεται σε ΜΕΘ, βρίσκεται σε κρίσιμη κατάσταση, πάσχει από νεφρική ανεπάρκεια, προσβλήθηκε από Covid και οι επόμενες ώρες είναι κρίσιμες». Είναι εξαιρετικός σκηνοθέτης, ιδιαίτερα συμπαθής, έχει μεγάλη αναγνωρισιμότητα, άρα μια είδηση σχετικά με την κατάσταση της υγείας του δίνει πολλά κλικ. Ευτυχώς για όλους, και ιδιαίτερα για τους οικείους και τους φίλους του, ο Παντελής Βούλγαρης είναι απόλυτα καλά στην υγεία του. Ποτέ δεν κινδύνευσε, ποτέ δεν νοσηλεύτηκε σε ΜΕΘ, ποτέ δεν βίωσε κρίσιμες ώρες. Έχει όμως ενδιαφέρον ο τρόπος που δημοσιογραφικά καταγράφηκε αυτή η ψεύτικη είδηση. Περίπου ενάμιση μήνα πριν, δημοσιογράφος ιδιωτικού τηλεοπτικού σταθμού εκδήλωσε το ενδιαφέρον του για μια συνέντευξη με τον Παντελή Βούλγαρη. Η σύζυγός του, που απάντησε στο τηλέφωνο, είπε απλώς ότι αυτό δεν μπορούσε να γίνει εκείνες τις ημέρες γιατί ο σκηνοθέτης είχε Covid. Σε καμία περίπτωση δεν είπε ότι ήταν σοβαρά, ότι κινδύνευε η υγεία του, γενικά οτιδήποτε θα μπορούσε να προκαλέσει ανησυχία. Μάλιστα, απ’ ό,τι γνωρίζω, πέρναγε τον κορωνοϊό πολύ ελαφριά. Ενάμιση μήνα μετά από εκείνο το τηλεφώνημα (την περασμένη εβδομάδα δηλαδή, δημοσιογράφος τηλεοπτικής εκπομπής ιδιωτικού καναλιού ανέφερε τα «κακά νέα»: αυτά έλεγαν ότι ο Παντελής Βούλγαρης είναι σε σοβαρή κατάσταση, νοσηλεύεται σε ΜΕΘ, οι επόμενες ώρες είναι κρίσιμες. Από κει και πέρα ανέλαβαν ποικιλώνυμες ιστοσελίδες, κάποιες και μεγάλων δημοσιογραφικών συγκροτημάτων, που αναπαρήγαγαν όσα είπε το κανάλι. Ενδεικτικοί τίτλοι: «Παντελής Βούλγαρης: Στο νοσοκομείο σε κρίσιμη κατάσταση ο σπουδαίος σκηνοθέτης», «Δύσκολες ώρες για τον Παντελή Βούλγαρη» κ.ά. Μεγάλο κομμάτι της ελληνικής δημοσιογραφίας πάσχει στο στοιχειώδες, τη διασταύρωση της πληροφορίας. Δεν είναι κάτι δύσκολο, ούτε έχει κόστος, στοιχίζει όσο ένα απλό τηλεφώνημα στον Παντελή Βούλγαρη. Με αυτό θα μάθαιναν ότι ο σκηνοθέτης είναι μια χαρά στην υγεία του και ότι όσα γράφονται και λέγονται γι’ αυτόν δεν έχουν καμία σχέση με την πραγματικότητα. Αυτό το τηλεφώνημα δεν έγινε γιατί αφενός σε πολλούς δεν υπάρχει η αυτονόητη λογική της επιβεβαίωσης ή διάψευσης μιας πληροφορίας, αφετέρου κυριαρχεί η δικτατορία των κλικ. Η δημοσιογραφία του διαδικτύου δίνει σημασία στον χρόνο μέσα στο οποίο θα ανέβει μια είδηση, τα υπόλοιπα έπονται. Όποιος προλάβει να ανεβάσει πρώτος μια πληροφορία θεωρείται ότι κάνει καλά τη δουλειά του και οι αναγνώστες θα επικροτήσουν. Η δεύτερη περίπτωση αφορά τον τρόπο με τον οποίο δεκάδες ιστοσελίδες μετέδωσαν μια πληροφορία από τον χώρο του πόλο. Η Νικόλ Ελευθεριάδου, πολίστρια της εθνικής ομάδας, έβαλε σε έναν αγώνα το καθοριστικό γκολ που έδωσε την πρόκριση της ομάδας στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Ήταν το πρόσωπο της ημέρας. Πρόκειται για μια σπουδαία αθλήτρια στον χώρο της, με πολλές διακρίσεις. Όμως, στην καταγραφή του γεγονότος από πολλά ΜΜΕ δεν κυριάρχησε η αθλητική της προσωπικότητα, το παρελθόν της στον χώρο του πόλο, οι εντυπωσιακές ικανότητές της. Αυτό που πρόβαλαν, ιδιαίτερα οι αθλητικές ιστοσελίδες, ήταν η σχέση που διατηρεί με έναν διάσημο μπασκεμπολίστα που παίζει στο ΝΒΑ. Ήταν «η κοπέλα του Σάσα Βεζένκοβ», και, όπως θα έλεγαν – και ίσως λένε– ιδιαιτέρως στην κυριαρχούμενη από σεξισμό ελληνική επαρχία, ήταν «η φίλη του Σάσα, η Σάσαινα»!

απ ό τ ην ερωφι λ η κ ο κ καλ η

«Κυρά Ματούλα, να σε ρωτήσω κάτι;» Κοίτα να δεις, λέω, που θα με ρωτήσει πώς να βάλει την καπότα και θα τον διαολοστείλω. «Μου φτάνουν τόσα για “γυναίκα”;» «Βρε απαράδεκτε, εμένα βρήκες να ρωτήσεις πόσα παίρνει η πουτάνα; Τράβα ρώτα τον πατέρα σου».

* Ιστορίες για τον εξευγενισμό της πόλης και της επιθυμίας.

Κ

οίτα εδώ κατάσταση. Χώματα και φασαρία κάθε μέρα τρεις μήνες τώρα. Ούτε το γιοφύρι της Άρτας να χτίζανε. Αν δεν σκουπίσω τρεις φορές τη μέρα, θα πνιγούμε από τη σκόνη. Μέχρι να το κάνουν ξενοδοχείο, θα μου το ’χουν κλείσει το μαγαζί. Πού να ’βλεπες πώς ήταν εδώ παλιά. Έχεις δει ποτέ απλώστρα με μπουγάδα πάνω στο πεζοδρόμιο; Εδώ, επί της Δροσοπούλου; Να θες να περάσεις και να πρέπει να σπρώξεις την απλώστρα. Μωρουδιακά, κολάν, φόρμες, εσώρουχα, όλα μαζί. Ήμασταν που ήμασταν σαν το Χονγκ Κονγκ στην Κυψέλη, δεν μας έφταναν οι μαύροι, δεν μας έφταναν οι Κινέζοι, δεν μας έφταναν οι Άραβες, ήρθαν και οι ξανθομπάμπουρες! Στο τέλος θα ζητάμε ειδική άδεια κυκλοφορίας για να μπούμε στην είσοδο της πολυκατοικίας μας. Κι εμείς σε ημιυπόγειο μεγαλώσαμε, στη Φωκίωνος μάλιστα, πάνω στον πεζόδρομο, αλλά δεν βγάζαμε την μπουγάδα στον δρόμο. Ξέρεις ποια έμενε εκεί; Η Μαύρη Καλλονή! Η Λαουάλ. Με τον άντρα της τον Τζέρι και τρία μωρά. Νιγηριανοί. Καθημερινοί πελάτες. Για μπίρες και χύμα κρασί και πάντα μου επέστρεφαν και τα γυάλινα μπουκάλια. Πριν από τρεις μήνες τούς βγάλανε από την τριώροφη. Να την έβλεπες το βράδυ, μετά τις έντεκα, πώς ανηφόριζε προς το πάρκο του Φιξ. Ξέρεις τι είναι εκεί; Θα τα μάθεις με τον καιρό, το μαγαζί αυτό έχει μέλλον. Άμα το κάνεις μπαρ, θα πιάσεις την καλή. Αλλά κοίτα να ξεστραβωθείς κι εσύ και οι συνέταιροί σου. Εδώ δεν είναι Βερολίνο. Να μάθετε τη γειτονιά όσο προλαβαίνετε. Δεν ξέρεις ότι εκεί κάνουν πιάτσα οι μαύρες; Από Γκάνα, από Νιγηρία, απ’ όπου. Τον θυμάσαι τον Ηρακλή; Τον οικοδόμο, τον γιο της Αλβανίδας που είχε τον φούρνο στη Βικτώρια. Ήρθε μια νύχτα την ώρα που κατέβαζα ρολά. «Κυρά Ματούλα, θέλω καπότες». «Κι επειδή σε πιάσαν εσένα οι σηκωμάρες σου νυχτιάτικα, πρέπει να ξανανοίξω το μαγαζί;» «Σε παρακαλώ, κυρα-Ματούλα, είναι επείγον» και έπεσε στα γόνατα. Τι να κάνω, τον έβαλα να μου σηκώσει τα ρολά, γιατί έχω και τη δισκοκήλη, μπήκα μέσα, πήρα ένα πακέτο και του το ’δωσα. «Σου φτάνουν τρία;» Βάζει το χέρι στην τσέπη, τραβάει μια χούφτα κέρματα κι αρχίζει να μετράει εικοσάλεπτα, πενηντάλεπτα, μονόευρα. «Πάρ’ τα τώρα», του λέω, «και περνάς αύριο». «Κυρά Ματούλα, να σε ρωτήσω κάτι;» Κοίτα να δεις, λέω, που θα με ρωτήσει πώς να βάλει την καπότα και θα τον διαολοστείλω. «Μου φτάνουν τόσα για “γυναίκα”;» «Βρε απαράδεκτε, εμένα βρήκες να ρωτήσεις πόσα παίρνει η πουτάνα; Τράβα ρώτα τον πατέρα σου». «Πού να τον βρω στον Κορυδαλλό να τον ρωτήσω;» «Ρώτα έναν άντρα, εμένα βρήκες; Άντε στο καλό, και πέρνα αύριο». Τι να έκανα, 14 χρονών παιδί, του τα ’δωσα βερεσέ, από το να το αφήσω να κολλήσει καμιά παλιοαρρώστια. Την επόμενη μέρα, ίδια ώρα, να σου πάλι ο Ηρακλής με ένα χαμόγελο μέχρι τα αυτιά. Βγάζει ένα δεκάευρο και μου λέει: «Ακριβή είσαι, κυρα-Ματούλα, στο σούπερ-μάρκετ τα πουλάνε μισή τιμή». Άσ’ το, λέω από μέσα μου, μην τον ξεσυνερίζεσαι, μικρός είναι και δεν μπορεί να κουμαντάρει τα ντουζένια του. «Με πέντε ευρώ στο πάρκο Φιξ έκανα και τη “δουλειά” μου, εσύ είσαι πιο ακριβή και απ’ τις πουτάνες». «Βρε πανάθεμα το κεφάλι σου», του λέω. «Σ’ τα χαρίζω και σε καλή μεριά, αλλά όχι και να με δουλεύεις ψιλό γαζί». Κι όμως μου τα είπε όλα χαρτί και καλαμάρι, και μάλιστα με ανατριχιαστικές λεπτομέρειες. Πήγε στην πιάτσα, διάλεξε όποια ήθελε, της έδειξε τα φραγκοδίφραγκα, αλλά ήταν λίγα. Επέμενε αυτός, λέει, και τελικά τον πήρε μέσα στο παρκάκι. Στα όρθια και πίσω από τους θάμνους. Αλλά τον πήρε. Κι όταν ήρθε μια φιλενάδα της, δεν την έδιωξε, έπιασαν την κουβέντα μπροστά στον Ηρακλή. Κι αυτός απτόητος. Ασταμάτητος. «Άντε βρε, σ’ τα κερνάω για να μην έχεις παράπονο, και να προσέχεις». Βγαίνει ο Ηρακλής, μπαίνει μέσα η Λαουάλ με μια σακούλα γεμάτη μπουκάλια μπίρες, ένα μωρό στην αγκαλιά κι άλλα δύο να κρέμονται από τη ζακέτα της. Πάγωσε ο μικρός. Είχε κοκαλώσει και μας κοιτούσε έξω από την τζαμαρία. Έτσι έμαθε τον έρωτα ο Ηρακλής, με καπότες βερεσέ και στα όρθια, και τώρα περνάει με τη μηχανάρα του και ούτε που γυρίζει να κοιτάξει. «Κατάλαβες, αγόρι μου; Δεν είσαι αγόρι; Α πα πα! Σε πέρασα για άντρα, κοπέλα μου».

LiFO 18.01.24

9

Ε 10

LiFO

ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΕΤΗΣΙΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΤΗΣ LIFO ΣΤΟΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΛΥΡΙΚΗΣ ΣΚΗΝΗΣ ΓΙΑ ΤΟ 2024.

18.01.24

ΦΩΤΟ: ΠΑΡΙΣ ΤΑΒΙΤΙΑΝ

Σ ΚΕΙΜΕΝΑ: ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΔΙΑΚΟΣΑΒΒΑΣ, M.HULOT, ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ, ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ, ΜΑΤΟΥΛΑ ΚΟΥΣΤΕΝΗ, ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ, ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΓΑΛΑΝΟΠΟΥΛΟΥ, ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ

LiFO 18.01.24

11

01

ΤΟ ΠΑΡΟΝ ΚΑΙ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΗΣ ΌΠΕΡΑΣ

12

LiFO

ΚΕΙΜΕΝΟ: ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΔΙΑΚΟΣΑΒΒΑΣ.

ΦΩΤΟ: ΠΑΡΙΣ ΤΑΒΙΤΙΑΝ

18.01.24

Μια συζήτηση με τον καλλιτεχνικό διευθυντή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής Γιώργο Κουμεντάκη, τον υπεύθυνο καλλιτεχνικού προγραμματισμού της Εναλλακτικής Σκηνής της ΕΛΣ Αλέξανδρο Ευκλείδη, τον συνθέτη Χαράλαμπο Γωγιό και τον σκηνοθέτη Θέμελη Γλυνάτση.

— Ποιες θεωρείτε ότι είναι οι βασικότερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η όπερα σήμερα στην Ελλάδα αλλά και σε διεθνές επίπεδο; Γιώργος Κουμεντάκης: Κάποια στιγμή, πριν από 400 περίπου χρόνια, επινοήθηκε αυτό που λέγεται «όπερα». Μιλάμε, λοιπόν, για μια πολύ μεγάλη παράδοση η οποία, αν και πολλοί έχουν προβλέψει κατά περιόδους ότι βρίσκεται στα τελευταία της, βλέπουμε ότι συνεχίζει και σήμερα να παράγει πολύ πλούσιο έργο. Άρα είναι ένα ζωντανό είδος που αφορά πολύ κόσμο. Ένα είδος του οποίου την ιστορία διατηρούμε, φυσικά, αλλά προσπαθούμε να βρούμε έναν τρόπο να έχει σχέση με την εποχή, να μη μείνει στη μουσειακή του διάσταση, προσβλέποντας ταυτοχρόνως στο μέλλον του. Είναι πολύ σημαντικό το ότι συνεχίζουν να γράφονται όπερες και ευρύτερα μουσικό θέατρο. Μπορώ να πω ότι το μουσικό θέατρο, στην παγκόσμια παραγωγή, είναι ίσως απ’ τα πιο σημαντικά πεδία της σύγχρονης δημιουργίας.

— Στο μουσικό θέατρο περιλαμβάνουμε και το μιούζικαλ ως είδος ή όχι; Γ.Κ.: Όταν λέμε μουσικό θέατρο εννοούμε οτιδήποτε έχει να κάνει με τη σκηνική παρουσίαση της μουσικής. Για να έχει νόημα η ύπαρξη αυτού του είδους, και η συνέχισή του, πρέπει να περνάει από διαφορετικές ερμηνευτικές πλευρές. Αυτό, τα τελευταία αρκετά χρόνια, γίνεται μέσα από τη ματιά του σκηνοθέτη, πράγμα που έχει πολύ ενδιαφέρον. Παλιότερα γινόταν περισσότερο μέσα από το μουσικό σκέλος, τώρα όμως έχουμε περάσει σε άλλες φάσεις, έχουν μπει στον χώρο σκηνοθέτες και εικαστικοί, έχει ανοίξει πολύ το τοπίο.

— Παλιότερα ο σταρ ήταν ο συνθέτης, τώρα μπορεί να είναι και ο σκηνοθέτης. Γ.Κ.: Πρώτα ήταν ο συνθέτης και οι τραγουδιστές, μετά ο μαέστρος, αλλά νομίζω ότι έχουμε φτάσει στην ύπαρξη ενός ανθρώπου που θέτει άλλους όρους: φιλοσοφικούς, ανάγνωσης του κειμένου, ερμηνείας και απόδοσης. Ο σκηνοθέτης βρίσκει μια ιδιαίτερη πλευρά την οποία φωτίζει με κάποιον τρόπο, και αυτό πιστεύω ότι βοηθάει στη συνέχεια του είδους. Χαράλαμπος Γωγιός: Θεωρώ ότι κανένα είδος δεν πεθαίνει ποτέ ακριβώς. Όλο αυτό το ζήτημα περί θανάτου της όπερας, η διαλεκτική γύρω από την όπερα ως «νεκροζώντανο» είδος, μετράει πια τουλάχιστον έναν αιώνα.

— Και επανέρχεται συνέχεια. Χ.Γ.: Επανέρχεται σε κύματα, πράγμα που καθίσταται και λίγο κωμικό από ένα σημείο και πέρα. Στην πραγματικότητα, η όπερα είναι ένα μέσο. Το μέσο δεν πεθαίνει ποτέ από μόνο του, το θέμα είναι τι περιεχόμενο φέρει, τι δηλώσεις γίνονται μέσω αυτού, τι διακινεί υπαρξιακά και ούτω καθεξής. Από τη δημιουργική σκοπιά, θεωρώ πως η εποχή θέτει κάποιες ειδικές προκλήσεις και αυτές έχουν να κάνουν κυρίως με δύο μεγάλα ζητήματα: το ένα είναι η κυριαρχία της εικόνας. Αυτή, σε κάποια φάση και στην όπερα, έδειξε να προσφέρει δυνατότητες, να ανοίγει κάποιους δρόμους. Κατά τη γνώμη μου, όμως, σήμερα αποτελεί μία από τις ουσιωδέστερες προκλήσεις του είδους. Γιατί, τι είναι η όπερα, τουλάχιστον με τον τρόπο που την αντιλαμβάνομαι εγώ; Ένα θεατρικό είδος το οποίο οργανώνεται με μουσικά εργαλεία. Δεν είναι ένα στυλ, ένα μουσικό ύφος ή ένα μουσικό είδος. Οπότε, σε έναν πολιτισμό τόσο εικονοκεντρικό, η οργάνωση μέσω του ήχου, μέσω της φωνής, ακόμη και μέσω του λόγου, είναι ένα είδος ίσως όχι υπό εξαφάνιση αλλά σίγουρα πληττόμενο. Και το πώς πείθει κανείς έναν θεατή να προσεγγίσει κάτι κυρίως μέσω του αυτιού και λιγότερο μέσω του ματιού είναι μια πρόκληση που δεν πρέπει να υποτιμήσουμε. Το άλλο πολύ βασικό θέμα είναι το ζήτημα της τεχνολογίας. Μια και ανέφερες το μιούζικαλ, μέχρι τη δεκαετία του ’50, ακόμα και κλασικά έργα του είδους, όπως το Ωραία μου κυρία, ανέβαιναν χωρίς ενίσχυση, δηλαδή είναι σχεδιασμένα για φυσικές φωνές που σ’ έναν ακουστικό χώρο μπορούσαν να λειτουργήσουν, μπορούσαν να ακούγονται, να περάσουν μια ορχήστρα και ούτω καθεξής. Από τη στιγμή που η τεχνολογία της ενίσχυσης αποκτά τόσο κεντρικό ρόλο στις παραστατικές τέχνες και φτάνει σε ένα σημείο ωρίμανσης τέτοιο που επιτρέπει να ακούγονται ακόμη και φωνές χωρίς καμία εκπαίδευση, χωρίς καμία τεχνική κατάρτιση –οι οποίες βέβαια πιθανώς φέρουν ένα πολύ σημαντικό εκφραστικό βάρος και μπορούν να εκφράσουν, καλλιτεχνικά μιλώντας, πράγματα τα οποία μια εκπαιδευμένη φωνή ενδεχομένως να πάσχιζε να εκφράσει–, και από τη στιγμή που αυτό το είδος φωνής μπαίνει πια στη θεατρική πρακτική, το τι ακριβώς εννοούμε όταν λέμε όπερα, μουσικό θέατρο ή μιούζικαλ αρχίζει να παίρνει νέες σημασίες. Οπότε, για να συνοψίσω, αισθάνομαι ότι οι βασικές προκλήσεις είναι πώς να διατηρήσει κανείς ζωντανή τη σχέση με τον φυσικό ήχο και με μη εικονοκεντρικές δραματουργίες. Γ.Κ.: Πάντως, ας μη συνδέσουμε την ενίσχυση με το σύγχρονο φαινόμενο της έλλειψης ορισμένων κατηγοριών οπερατικής φωνής, γιατί δεν ξέρουμε τον λόγο για τον οποίο συμβαίνει. Είναι πολύ πιο σύνθετο το θέμα και η αλήθεια είναι ότι τα επόμενα 20, 30, 40 χρόνια ενδεχομένως ένα μεγάλο μέρος του ρεπερτορίου της όπερας, αν δεν γίνει με άλλον τρόπο, αν δεν μεταφερθεί σε άλλες φωνές, να εκλείψει, να μην μπορούμε να βρούμε πια τραγουδιστές γι’ αυτό το είδος.

— Αυτό έχει να κάνει ενδεχομένως και με το πώς εξελίσσεται το ανθρώπινο είδος. Γ.Κ.: Καταρχάς παίζει ρόλο η ηλικία, η αντίληψη φυσικά, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε φωνής. Μέσα στον χρόνο, πολύ σοφά, κάποιες φωνές αλλάζουν ρεπερτόριο, ακολουθούν τη φύση, τη χροιά, τις δυνατότητές τους. Κι αυτό συνέβαινε πάντα, το ίδιο έκανε και η Κάλλας. Αυτό που συμβαίνει τώρα στην εκπαίδευση των τραγουδιστών δεν είναι πολύ διαφορετικό από αυτό που γινόταν το ’50 και το ’60. Υπάρχουν αυτοί που θα κάνουν μπαρόκ, αυτοί που θα κάνουν μπελκάντο, αυτοί που θα κάνουν βερισμό. Μπαίνουν βέβαια στην εκπαίδευση και κομμάτια δραματουργίας κι άλλων ικανοτήτων, τα οποία ενδεχομένως δεν τα καλλιεργούσαν παλαιότερα, αλλά τώρα τα καλλιεργούν πολύ περισσότερο, γιατί χρειάζεται να είσαι μέσα στον ρόλο, να έχεις την αντίστοιχη εμφάνιση, έναν οργανικό τρόπο απόδοσης, δηλαδή να σωματοποιείς τη μουσική με έναν πιο σύγχρονο τρόπο. Χ.Γ.: Έχει ενδιαφέρον ότι η συζήτηση πήγε αυθορμήτως στους τραγουδιστές και ότι εδώ και αρκετή ώρα δεν μιλάμε για σκηνοθέτες. Αυτό δείχνει ότι κατά κάποιον τρόπο το είδος διατηρεί το κέντρο βάρους του. Αλέξανδρος Ευκλείδης: Η σημασία του μουσικού θεάτρου στις μέρες μας έχει να κάνει και με το πρόταγμα της διακαλλιτεχνικότητας, ένα ζήτημα του καιρού μας, εγγενές στην όπερα. Η βασική χειρονομία που σχετίζεται με τη διακαλλιτεχνικότητα στον 19ο αιώνα είναι το έργο του Βάγκνερ, το περίφημο Gesamtkunstwerk, το οποίο και σήμερα καθορίζει τη συζήτηση για το τι σημαίνει διακαλλιτεχνικότητα. Θα δείτε ότι από τις δεκαπέντε γκαλερί που θα κάνουν κάτι που είναι με τον έναν ή τον άλλον τρόπο διακαλλιτεχνικό, οι δέκα θα αναφερθούν στον Βάγκνερ στον εκθεσιακό κατάλογο των επιμελητών, αποκαλύπτοντας ότι αυτό που θεωρούμε τώρα ως διακαλλιτεχνικότητα το είχε σκεφτεί κάποιος τον 19ο αιώνα. Αυτό έχει σημασία γιατί πολύ συχνά η όπερα σχετίζεται μ’

Αν εστιάσουμε στην ουσία και θέλουμε πραγματικά να στηρίξουμε όλα αυτά τα έργα, πρέπει και να τους δώσουμε την αντίστοιχη πολιτική διάσταση. Η μη πολιτική θέση, για μένα, είναι μια διαδικασία συμβατική και εντελώς αντικαλλιτεχνική, αντιδημιουργική, που δεν έχει κανένα νόημα.

LiFO 18.01.24

13

01

αυτήν τη συζήτηση, και δικαίως. Και εμείς το έχουμε κάνει πολύ στη Λυρική Σκηνή, με όλο αυτό το εξαιρετικό πρόγραμμα που επιμελείται ο Γιώργος, το «The Artist on the Composer». H πραγματική συνάντηση των εικαστικών τεχνών και της μουσικής σε ένα οπερατικό πλαίσιο είναι μια χειρονομία πολύ οπερατική, παρότι εμφατικά ο Γιώργος δεν το συνέδεσε με το ρεπερτόριο της όπερας καθαυτό. Aυτή η συζήτηση όμως αρμόζει σε ένα λυρικό θέατρο σήμερα. Γ.Κ.: Έχει σημασία να αναφέρουμε πως αυτό που στον εικαστικό χώρο έχει έρθει ως περφόρμανς, τόσο η εγκατάσταση όσο και το κομμάτι της επιτέλεσης, ξεκίνησε από το μουσικό θέατρο. Το τι μπορεί ένας μουσικός να πράξει ή να μεταπράξει στη μεταφορά της μουσικής, στη φυσιολογία του σώματος, στην κίνηση, στην αφομοίωση της κίνησης μέσω της μουσικής, άρα σε μια θεατρική δομή, ξεκίνησε από το μουσικό θέατρο. Α.Ε.: Το ειδικό βάρος που έχει η μουσική στο πλαίσιο του μουσικού θεάτρου και η δυσκολία που υπάρχει στην ανάλυση της μουσικής ως εκφραστικού μέσου και ως παράγοντα της δημιουργίας συχνά αποσιωπώνται. Η μουσική προέλευση των ιδεών του Κέιτζ, για παράδειγμα, στο τέλος της δεκαετίας του ’50 και του ’60, που καθόρισε την αμερικανική περφόρμανς σ’ έναν πάρα πολύ μεγάλο βαθμό, παράλληλα με τις όποιες εικαστικές αναφορές, τελικά δεν γίνεται κατανοητή. Περνάει μέσα από τη λογική της διακαλλιτεχνικότητας, αλλά δεν δίνεται έμφαση στο ότι τελικά το μουσικό θέατρο ήταν ένας από τους βασικούς παράγοντες της επαναστατικοποίησης των καλλιτεχνικών μέσων στη δεκαετία του ’60.

— Πάντως, ενώ γράφονται συνεχώς νέες όπερες, τα κλασικά έργα εξακολουθούν να κυριαρχούν. Θέμελης Γλυνάτσης: Τα τρία top στο παγκόσμιο ρεπερτόριο είναι: Μότσαρτ, Πουτσίνι, Βέρντι. Ακολουθεί ο Βάγκνερ, με μια μικρή απόκλιση. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι έχει συντηρητικοποιηθεί πάρα πολύ το είδος, τόσο η διαδικασία τού να πηγαίνει κανείς στην όπερα όσο και το τι περιμένει να δει κανείς σε αυτήν. Ίσως αυτό να είναι και ένα από τα πιο σημαντικά προβλήματα: η εμπειρία της όπερας ως επανάληψης και όχι ως μιας καλλιτεχνικής διαδικασίας με ορμή. Χ.Γ.: Αν μου επιτρέπετε, όμως, θεωρώ ότι εδώ υπεισέρχεται ένας πάρα πολύ σημαντικός παράγοντας, ο οικονομικός. Το ρεπερτόριο παγιώθηκε στη βιομηχανία της ιταλικής όπερας τον 19ο αιώνα επειδή, με την ιταλική ενοποίηση, απαγορεύτηκαν στα θέατρα όπερας το καζίνο και τα χαρτοπαίγνια. Και μόλις η απαγόρευση των τυχερών παιχνιδιών μείωσε κατά πολύ τα έσοδα των θεάτρων, οι διευθυντές αναγκάστηκαν να προγραμματίζουν τις επιτυχίες του παρελθόντος, τα έργα που ήξεραν ότι θα έχουν σίγουρα κόσμο και εισιτήρια, και να μην τολμούν να δίνουν ευκαιρίες με νέες αναθέσεις. Αυτή είναι μια πρακτική που διατρέχει όλη την ιστορία του είδους. Πρόκειται για ένα ακριβό είδος, μην το ξεχνάμε αυτό. Θ.Γ.: Είναι αδύνατο να αποσπάσουμε την όπερα από τη σαφέστατα ταξική φύση της. Εθελοτυφλεί κανείς αν δεν το βλέπει αυτό. Ο Αντόρνο είχε κάνει ένα απίστευτο σχόλιο: ότι ακόμα κι αυτοί που δεν είναι μπουρζουά και πάνε στην όπερα, θέλουν να γίνουν μπουρζουά.

— Στις απαρχές της, όμως, η όπερα δεν ήταν ένα πολύ λαϊκό είδος; Χ.Γ.: Όχι εξαρχής, αλλά πολύ γρήγορα έγινε. Θ.Γ.: Έχει περάσει διάφορα κύματα, και το τι είναι λαϊκό σε ποια χρονική περίοδο είναι υπό συζήτηση. Γ.Κ.: Πάντως, η λαϊκότητα του είδους είναι κάτι που δεν μπορούμε να παραβλέψουμε. Χ.Γ.: Αυτό έχει να κάνει και με την αμεσότητα που διαθέτει ως κώδικας επικοινωνίας. Γι’ αυτό και η όπερα λειτουργούσε τόσα χρόνια, προ υπερτίτλων, χωρίς αναγκαστικά οι άνθρωποι να καταλαβαίνουν τα λόγια. Μιλάμε για ένα είδος το οποίο επικοινωνεί σε μεγάλο βαθμό και διά της άμεσης νευρικής διέγερσης.

— Ποια χαρακτηριστικά πρέπει να έχει ένα έργο για να γίνει όπερα; Θ.Γ.: Τι εννοείς; Τεχνικά, συγγραφικά; — Μιλάω για καινούργια έργα που γράφονται τώρα, γι’ αυτά που ανεβαίνουν στην Εναλλακτική, ας πούμε. Για παράδειγμα, η Στρέλλα. Γ.Κ.: Η Στρέλλα, κατά την άποψή μου, δεν είναι όπερα. Όπερα νομίζω την αποκαλούσε ο Μιχάλης (σ.σ. Παρασκάκης), αλλά ρέπει περισσότερο προς το μουσικό θέατρο. Χ.Γ.: Το Ζ, ας πούμε, που ο Μηνάς Μπορμπουδάκης το αποκαλεί μουσικό θέατρο, ίσως είναι πιο κοντά στην όπερα. Γ.Κ.: Η Φόνισσα είναι όπερα· υπάρχει η έννοια του λιμπρέτου, του μελοποιημένου λόγου, του διαλόγου μεταξύ της ορχήστρας και των φωνών, της δραματοποίησης του ρόλου, ο οποίος είναι και αποτυπωμένος στη φωνή, δηλαδή υπάρχει η δραματουργία του ρόλου και η δραματουργία της μουσικής μέσω του ρόλου. Έχει τεράστια σημασία η φωνή, περισσότερη από τα υπόλοιπα στοιχεία, αλλά ένα έργο θα πρέπει να έχει και θεατρική υπόσταση, κι εκεί, όσο πιο καλογραμμένο είναι απ’ τον συνθέτη, τόσο πιο πειστικό είναι στην απόδοσή του. Το πώς μελοποιείς την ελληνική γλώσσα είναι επίσης ένα δύσκολο κεφάλαιο, το πώς η μελοποιημένη ελληνική γλώσσα κρατάει όλους τους χυμούς της. Επειδή ως γλώσσα καθαυτή δεν έχει τόση μουσικότητα, πρέπει να την εφεύρεις. Χ.Γ.: Οι κεντροευρωπαϊκές γλώσσες πάνω στις οποίες αναπτύχθηκαν οι βασικές γραμμές της μουσικής πρωτοπορίας του 20ού αιώνα είναι εν πολλοίς γλώσσες συλλαβικές. Η ελληνική γλώσσα, εξ ορισμού, ως γλώσσα με πολυσύλλαβες ρίζες, αυτομάτως δημιουργεί μια εντελώς άλλη αντίληψη όσον αφορά τις μελωδικές γραμμές, η οποία δεν αναμειγνύεται πολύ εύκολα με ορισμένα από τα παραδοσιακά γνωρίσματα της ιστορικής μουσικής πρωτοπορίας.

— Οι θεατρικοί σκηνοθέτες σε ποιο σημείο δυσκολεύονται περισσότερο όταν προσεγγίζουν μια όπερα; Χ.Γ.: Υπάρχει το ζήτημα της χρονικότητας. Εξαρχής η όπερα δεν ήταν ένα είδος που είχε σχέση με τον ρεαλισμό. Μπαίνοντας σε ένα τραγουδισμένο έργο έχουμε να κάνουμε με μια διεσταλμένη χρονικότητα, δηλαδή, για να ολοκληρωθεί μια φράση, ένα νόημα, μια δράση, ο χρόνος τεντώνεται. Ένα λιμπρέτο πρέπει να είναι το ένα τρίτο-ένα τέταρτο ενός θεατρικού κειμένου ώστε να απλωθεί σε μια βραδιά. Αυτό δημιουργεί και προβλήματα δραματουργίας, δηλαδή τα πράγματα πρέπει να είναι επαρκώς συμπυκνωμένα για να απλωθούν στον χρόνο με τη μουσική τους επεξεργασία με τρόπο τέτοιο ώστε και ο θεατής να βγάζει νόημα, να καταλαβαίνει τι συμβαίνει, αλλά και να μη βαριέται από τη διαστολή αυτού του χρόνου. Γ.Κ.: Ο θεατής στις μέρες μας δεν μπορεί εύκολα να διανοηθεί ότι μπορεί κάποιος, στην όπερα, να πεθαίνει επί δεκαπέντε λεπτά. Α.Ε.: Είναι μια σοβαρή διαφορά, αισθητική και με άλλες προεκτάσεις, μεταξύ του δραματικού και του μουσικού θεάτρου, την οποία πολύ συχνά οι θεατές και οι καλλιτέχνες που έρχονται από το δραματικό θέατρο δεν αξιολογούν σωστά. Θ.Γ.: Είναι άλλο σύμπαν. Οι νόμοι της φυσικής είναι διαφορετικοί. Ένας σκηνοθέτης έχει να αντιμετωπίσει τουλάχιστον δύο κείμενα στην όπερα: τη μουσική και το λιμπρέτο. Τα δυο κείμενα αυτά είναι παράλληλες δονήσεις έναντι των οποίων πρέπει να ευαισθητοποιηθεί ώστε να αποτυπώσει την όποια δράση επί σκηνής. Αυτή η διάδραση των διαφορετικών και συχνά αντιθετικών δονήσεων είναι που αλλάζει τους νόμους. Γ.Κ.: Άρα η μη κατανόηση της μουσικής, με τη γενικότερη έννοια, από τους θεατρικούς σκηνοθέτες είναι τεράστιο πρόβλημα. Καταρχάς, στην όπερα δεν σκηνοθετείς γραμμικά. Α.Ε.: Υπάρχουν σκηνοθέτες που σκηνοθετούν το κείμενο χωρίς να καταλαβαίνουν το ζήτημα της χρονικότητας. Στην πραγματικότητα, αυτή είναι η πολλαπλασιαστική δυνατότητα του μουσικού θεάτρου. Προφανώς στο δραματικό θέατρο θα ήταν αδιανόητο να λέει ένας άνθρωπος επί δέκα λεπτά το ίδιο πράγμα. Βέβαια, σήμερα, χάρη στην επίδραση που είχε το μουσικό στο δραματικό θέατρο, είναι πλέον δυνατό να χρησιμοποιείται ο λόγος αφηρημένα. Γ.Κ.: Ο Μπέκετ είναι μια τέτοια περίπτωση, το θέατρο του οποίου είναι καθαρά ένα μουσικό είδος, για μένα. Θ.Γ.: Επίσης υπάρχουν και κομμάτια της δραματουργίας που πολλοί συνθέτες επιλέγουν να εκφράσουν αποκλειστικά μουσικά, ούτε καν φωνητικά. Το πιο ακραίο παράδειγμα είναι ο Βάγκνερ, αλλά ακόμα και στη Μαντάμα Μπατερφλάι του Πουτσίνι, στη σκηνή που περιμένει να έρθει ο Πίνκερτον, η Μπατερφλάι είναι επί σκηνής, αλλά δεν κάνει κάτι, κοιτάει έξω απ’ το παράθυρο. Α.Ε.: Για πολλούς αυτός είναι ένας κενός χρόνος.

Στις μέρες μας έχουμε περισσότερη όπερα από ποτέ. Έχουμε περισσότερες παραστάσεις αριθμητικά, περισσότερα θέατρα, περισσότερους καλλιτέχνες που ασχολούνται με την όπερα από ποτέ, σε όλο τον κόσμο.

14

LiFO

18.01.24

Θ.Γ.: Όμως υπάρχει δράση. Ένα πολύ μεγάλο κομμάτι της σκηνικής, δραματουργικής δράσης της όπερας πολλές φορές βρίσκεται στη μουσική και μόνο. Και πολλές φορές αυτή συγκρούεται με το κείμενο. Δηλαδή μπορεί η μουσική να είναι πολύ πιο γόνιμο έδαφος για δραματουργική έμπνευση από το κείμενο, και αυτό να είναι συνειδητή επιλογή από τον συνθέτη και τον λιμπρετίστα.

— Το debate «σύγχρονο ή κλασικό ανέβασμα» έχει νόημα; Γ.Κ.: Υπάρχει ένα κοινό –και όχι μόνο το γερασμένο–, το οποίο απαιτεί μ’ έναν τρόπο πολύ δυναμικό την ιστορικότητα. Αυτό που λέμε ιστορικό ανέβασμα απασχολεί πάρα πολύ κόσμο –το βλέπουμε και στην τραγωδία– και είναι ένα θέμα το οποίο επανέρχεται στις συζητήσεις πολλών, και μάλιστα με πάθος. Τυχαίνει να μιλάμε για την όπερα και κάποιος να λέει «μ’ αρέσουν οι ιστορικές παραστάσεις», δηλαδή οι κλασικές. Τι είναι κλασικό; Μια όπερα μπορεί να αναφέρεται π.χ. στο 1600, να έχει γραφτεί το 1800 και να παίζεται τον 21ο αιώνα. Θ.Γ.: Ο θεατής θέλει να δει κάτι που κάτι του θυμίζει, κάτι με το οποίο μπορεί να εμπλακεί μέσω μιας εικονικής ταύτισης που επιτελείται μέσω της μνήμης. «Μου αρέσει κάτι που ξέρω, που μπορώ να αναπαραγάγω ως μελωδία». Αυτή η προσέγγιση συχνά παγιδεύει την όπερα στην επαναληπτικότητα στην οποία αναφέρθηκα νωρίτερα, και απομονώνει αδίκως πολλά υπέροχα έργα. Γ.Κ.: Θέλει να δει αυτό που συνέβαινε το ’50, θέλει να δει το κλασικό κοστούμι… Οτιδήποτε αναπαριστά το παρελθόν κάποιοι θεατές το θεωρούν κλασικό. Α.Ε.: Εδώ ίσως αξίζει να κάνουμε μια παρένθεση. Στις μέρες μας έχουμε περισσότερη όπερα από ποτέ. Έχουμε περισσότερες παραστάσεις αριθμητικά, περισσότερα θέατρα, περισσότερους καλλιτέχνες που ασχολούνται με την όπερα από ποτέ, σε όλο τον κόσμο. Υπάρχει πια όπερα σε μέρη που δεν υπήρχε ποτέ, που δεν έχουν καμία σχετική παράδοση. Στην πραγματικότητα το πρόβλημα είναι ότι υπάρχει ένας ολοένα πιο στεγανός πυρήνας ρεπερτορίου, ολοένα πιο μικρός, συνεκτικός και συντηρητικός. Στο επίπεδο της πολιτιστικής κληρονομιάς η όπερα έχει αρκετά μεγάλη παρουσία. Το πρόβλημα είναι ότι η παρουσία αυτή δεν είναι όσο ζωτικής σημασίας για τον πολιτισμό θα μπορούσε να είναι. Η ζωτικότητα θα έλεγα ότι λείπει από την όπερα σε μεγάλο βαθμό εξαιτίας του οικονομικού ζητήματος. Το μουσικό θέατρο είναι μια τεράστια μαύρη τρύπα που τρώει χρήμα διεθνώς. Στη Γαλλία, ας πούμε, δεν υπήρξε ποτέ μη επιχορηγούμενο μουσικό θέατρο. Επομένως, θα έλεγα ότι δυσκολεύεται να αναφλεγεί. Τα πράγματα που παίρνουν φωτιά και γίνονται παράγοντες αλλαγών συχνά συμβαίνουν εκτός της κεντρικής πολιτιστικής παραγωγής. Αυτό είναι ένα πρόβλημα στην όπερα, και νομίζω ότι εμείς, εδώ, στη Λυρική Σκηνή, το λύνουμε καλύτερα –το λέω ευλογώντας λίγο τα γένια μας– από τις περισσότερες μεγάλες όπερες, υπό την έννοια ότι καταφέρνουμε ένα πολύ μεγαλύτερο κομμάτι του προγραμματισμού μας να αφορά έκκεντρες, ενίοτε και εκκεντρικές τάσεις, ενώ κανονικά για να επιβιώσουμε θα έπρεπε να κάνουμε αποκλειστικά και μόνο ρεπερτόριο, είκοσι τίτλους. Γ.Κ.: Η αλήθεια είναι ότι έχει αντίκτυπο στον προγραμματισμό όταν δεν κάνουμε αυτούς τους είκοσι τίτλους. Ωστόσο, με ιδιαίτερη προσοχή, με τη σωστή επικοινωνία και με τον τρόπο που έχει διαρθρωθεί πια η ελληνική κοινωνία έχουν αλλάξει πολλά και νομίζω ότι υπάρχει και ανταποδοτικότητα. Ο κόσμος ανταποκρίνεται, εξαντλούνται τα εισιτήρια, το υπουργείο Πολιτισμού είναι πάντα υποστηρικτικό σε κάθε τομέα της λειτουργίας μας, παράλληλα υπάρχουν καλοί χορηγοί που στηρίζουν όλο αυτό το εγχείρημα και, φυσικά, έχουμε το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος που μας στηρίζει διαχρονικά. Έχουμε ίσως το μεγαλύτερο κοινό αυτήν τη στιγμή, ένα κοινό που πάει και σε ποπ συναυλίες.

— Να κλείσουμε με ένα σχόλιο για την πολιτική διάσταση της όπερας; Θ.Γ.: Δεν νομίζω ότι υπάρχει είδος τέχνης το οποίο δεν εμπλέκεται με την πολιτική με τον έναν ή τον άλλον τρόπο. Από το ποιος σου δίνει τα λεφτά για να κάνεις μια παράσταση μέχρι τα πολιτικά επιχειρήματα που μπορεί να προτείνεις ή μια πολιτική θέση που μπορεί να κρύβεις, αυτό γίνεται πάντα. Γ.Κ.: Η Στρέλλα και το Σαλό που κάνουμε τώρα και πολλά άλλα έργα που έχουν γίνει εδώ, όπως το Λευκό Ρόδο, έχουν πυρήνες με πολιτική σκέψη. Αν και πιθανώς δεν έχουν πάντα πολιτική ορθότητα, εντούτοις μπαίνεις σε βαθιά νερά και υποστηρίζεις μέχρι τέλους τον καλλιτέχνη που θέλει να εκφέρει την άποψή του. Η Μαντάμα Μπατερφλάι του Ολιβιέ Πι ήταν ένα τέτοιο έργο. Ο Βέρντι εμπεριέχει το πολιτικό στοιχείο, ο Βάγκνερ το ίδιο, δεν μπορείς να τα δεις χωριστά. Αν εστιάσουμε στην ουσία και θέλουμε πραγματικά να στηρίξουμε όλα αυτά τα έργα, πρέπει και να τους δώσουμε την αντίστοιχη πολιτική διάσταση. Η μη πολιτική θέση, για μένα, είναι μια διαδικασία συμβατική και εντελώς αντικαλλιτεχνική, αντιδημιουργική, που δεν έχει κανένα νόημα. Θ.Γ.: Εγώ δεν θεωρώ ότι πρέπει να υπάρχει η επιταγή να είναι έκδηλα πολιτική μια δημιουργία. Ο καθένας αντιλαμβάνεται την πολιτική διάσταση ενός έργου τέχνης με πολύ διαφορετικό τρόπο. Για μένα, η βασική πολιτική χειρονομία ενός έργου τέχνης είναι να ταρακουνήσει. Τώρα, προς τα πού θα ταρακουνήσει και με τι τρόπο είναι μια δεύτερη και τρίτη συζήτηση. Το ταρακούνημα μπορεί να είναι όσο απαλό όσο ένα άγγιγμα ή όσο βίαιο όσο μια γροθιά. Αλλά η κίνηση είναι το αναγκαίο, μια κίνηση η οποία θα σε κάνει να αισθανθείς σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό άβολα. Α.Ε.: Η όπερα, πέρα από το αν τα ίδια τα έργα και οι παραστάσεις μπορούν να εκφέρουν κάποιου είδους πολιτικό λόγο, έχει βαρύνουσα πολιτική σημασία ως είδος και ως θεσμός. Δεν είναι τυχαίο ότι οι όπερες είναι κτίρια στα κέντρα των πόλεων, είναι αρχιτεκτονήματα, όπως εδώ, που λένε ιστορίες και από μόνα τους. Η ίδια η όπερα ως θεσμός έχει και μια δυνατότητα συμβολοποίησης η οποία υπερβαίνει το τι γίνεται μέσα στα θέατρα. Είναι χαρακτηριστικό το τι σήμανε για την Ελλάδα, για το δικό μας αφήγημα, η ιστορία της Λυρικής Σκηνής από τη μεταστέγασή της στο ΚΠΙΣΝ. Αυτό ισχύει για τις περισσότερες εθνικές όπερες. Οι όπερες είναι μέρος εθνικών αφηγημάτων, φέρουν πολιτικές αφηγήσεις οι οποίες ενίοτε υπερβαίνουν τους ανθρώπους που τις διοικούν, γι’ αυτό και έχει σημασία, για παράδειγμα, να συμπεριλάβεις στον λόγο σου ένα ζήτημα δικαιωματικό. Ο λόγος αποκτά μια πολλαπλασιαστική δύναμη όταν εκφέρεται μέσα στην όπερα.

Το πώς μελοποιείς την ελληνική γλώσσα είναι επίσης ένα δύσκολο κεφάλαιο, το πώς η μελοποιημένη ελληνική γλώσσα κρατάει όλους τους χυμούς της.

LiFO 18.01.24

15

02

ΦΩΤΟ: ΒΑΛΕΡΙΑ ΙΣΑΕΒΑ

ΦΩΤΟ: ΑΝΔΡΕΑΣ ΣΙΜΟΠΟΥΛΟΣ

ΦΩΤΟ: ΠΑΤΡΟΚΛΟΣ ΣΚΑΦΙΔΑΣ

ΦΩΤΟ: ΑΝΔΡΕΑΣ ΣΙΜΟΠΟΥΛΟΣ

ΦΩΤΟ: ΒΑΛΕΡΙΑ ΙΣΑΕΒΑ

Η ΣΎΓΧΡΟΝΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΊΑ ΣΤΗΝ ΌΠΕΡΑ

Πέντε νέοι Έλληνες συνθέτες (Μιχάλης Παρασκάκης, Κορνήλιος Σελαμσής, Γιώργος Δούσης, Ζήσης Σέγκλιας, Σπύρος Καλλιβωκάς) μιλούν για τις όπερες που έγραψαν και παρουσίασαν στη Λυρική και για το πόσο τα έργα τους επικοινώνησαν με το κοινό.

16

LiFO

ΚΕΙΜΕΝΟ: ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ. ΦΩΤΟ: ΠΑΡΙΣ ΤΑΒΙΤΙΑΝ

18.01.24

ΖΗΣΗΣ ΣΕΓΚΛΙΑΣ

Τον 39χρονο συνθέτη Ζήση Σέγκλια τον γνωρίσαμε από τον μονόλογο του Σάμιουελ Μπέκετ Όχι εγώ που παρουσιάστηκε στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ τον Φεβρουάριο του 2023. Η ανάθεση αυτή στον καινοτόμο συνθέτη και στον σκηνοθέτη Σάββα Στρούμπο οδήγησε στην προσέγγιση του μπεκετικού υλικού ως ιδιόμορφου, σύγχρονου μουσικού θεάτρου που ερευνά τα όρια της θεατρικής δυνατότητας και σε Πόσα γνωρίζουμε για τους συνθέτες σύγχρονης μια νέα ανάγνωση ενός από τα εμβληματικότερα μεταπολεμικά έργα. μουσικής, και πόσους από αυτούς γνωρίζουμε; «Κάναμε μια πρόταση στη Λυρική», λέει, «και μας δόθηκε εν λευκώ η Μας δίνεται συχνά η ευκαιρία να έρθουμε σε δυνατότητα να οδηγηθούμε και σε μια ερευνητική διαδικασία η οποία κρατάει από το 2020, για να μεταφέρουμε το έργο σε μεγάλη κλίμακα». επαφή με το έργο τους; Στα ωδεία διδάσκεται Με σπουδές στην Ελλάδα και στην Αυστρία και ένα βραβείο από την σύγχρονη μουσική, υπάρχει τέτοιο πρόγραμμα αυστριακή πολιτεία το 2023 για τη συνθετική του δραστηριότητα, ο Ζήσπουδών και πώς αποφασίζει να γίνει κάποιος σης Σέγκλιας επικεντρώνεται σε ηχητικά σώματα και γλωσσικές φόρμες, συνθέτης σύγχρονης μουσικής; Με πολλές ενώ στα τελευταία του έργα επιχειρεί μια ενοποίηση της μουσικής και της ομιλίας σε ένα υβρίδιο που περιγράφεται ως spoken sound theatre. ερωτήσεις να τριβελίζουν το μυαλό μου και Όταν τον ρωτώ πώς παίρνει κάποιος την απόφαση να γίνει συνθέτης, κρατώντας ανά χείρας τα βιογραφικά τους, που κάνει αμέσως έναν ενδιαφέροντα διαχωρισμό, λέγοντας πως «είναι άλλο φανερώνουν σοβαρές πολυετείς σπουδές και πράγμα η απόφαση που μπορεί να προκύπτει στην πορεία από ένα μεγάλο μόχθο, συναντώ στην Εθνική Λυρική ενδιαφέρον και μια τριβή με το αντικείμενο και άλλο η απόφαση να παραμείνω συνθέτης σε ένα σημαντικό κομμάτι της προσωπικότητας, Σκηνή τους Ζήση Σέγκλια, Γιώργο Δούση, του χαρακτήρα μου και της κοινωνικής μου υπόστασης. Το να εργάζεται Κορνήλιο Σελαμσή, Μιχάλη Παρασκάκη και Σπύρο κάποιος ως συνθέτης είναι μια επιλογή και μια απόφαση που μπορεί Καλλιβωκά. Και οι πέντε έχουν συνεργαστεί με να πάρει ή να μην πάρει, αφού έχει αποφασίσει ότι εκφράζεται καλλιτεχνικά μέσα από τη μουσική και θα μπορούσε να γίνει μουσικός. Εγώ, την ΕΛΣ μέσω αναθέσεων και δεν παραλείπουν να αφού είδα ότι το πρώτο κομμάτι το θέλω και αφού έκανα τις αντίστοιχες τονίζουν την ευκαιρία ανάδειξης νέων έργων που σπουδές, κατάλαβα ότι δεν μπορώ να κάνω κάτι άλλο, γιατί είναι κάτι δίνει ο οργανισμός, κάτι που συμβαίνει σπάνια που με απασχολεί συνολικά και σε μεγάλο βαθμό». Ο Ζήσης Σέγκλιας στην Ελλάδα. επέστρεψε το 2011 στην Ελλάδα, σε ηλικία 27 ετών, από τις σπουδές του στο εξωτερικό, αλλά η δραστηριότητά του καλλιτεχνικά, συνθετικά και βιοποριστικά εδράζεται στην Αυστρία. Από εκεί του έγινε το 2014 η πρώτη μεγάλη ανάθεση. Όταν ζητώ να μου περιγράψει τι συμβαίνει με τις αναθέσεις στην Ελλάδα και πώς βιοπορίζεται, μου απαντά ότι «είναι ιδεώδες να βιοπορίζεται κάποιος μόνο με αναθέσεις. Στη δική μου περίπτωση, σε ένα μεγάλο ποσοστό όλα αυτά τα χρόνια βιοπορίζομαι κυρίως από τη διδασκαλία και την ερευνητική διάσταση της τέχνης. Με εξαίρεση την ΕΛΣ, που κάνει αναθέσεις, και κάποιες άλλες περιπτώσεις κατά κύριο λόγο στο εξωτερικό, το εισόδημα ενός συνθέτη προέρχεται από πολλές πηγές, και δεν βγαίνει εύκολα. Το ιδανικό, φυσικά, είναι να σε ψάχνουν, αλλά είναι κάτι δύσκολο, οπότε, αν δεν έχεις πρόσβαση σε πολλούς μεγάλους χώρους, χτίζεις και επενδύεις σε προσωπικές σχέσεις με μουσικούς, έτσι προκύπτουν συνεργασίες που δεν περιορίζονται σε ένα κομμάτι και εφόσον υπάρχει ποιοτική δουλειά, σου δίνεται ώθηση να προχωρήσεις ένα βήμα παραπέρα». Όταν τον ρωτώ πώς ξεκίνησε να ακούει μουσική, θυμάται ότι βαριόταν το πιάνο, αλλά άρχισε να ακούει με προσοχή κλασική μουσική όταν κληρονόμησε από τον μουσικόφιλο παππού του μια μεγάλη δισκοθήκη, υπενθυμίζοντάς μας ότι η αρχή για κάποια πράγματα συμβαίνει πολύ συχνά και σε ανύποπτο χρόνο στο πατρικό σπίτι.

Με εξαίρεση την ΕΛΣ, που κάνει αναθέσεις, και κάποιες άλλες περιπτώσεις κατά κύριο λόγο στο εξωτερικό, το εισόδημα ενός συνθέτη προέρχεται από πολλές πηγές, και δεν βγαίνει εύκολα.

LiFO 18.01.24

17

02

Η πρώτη ανάθεση της ΕΛΣ στον συνθέτη και πιανίστα Γιώργο Δούση έγινε με την Έντα Γκάμπλερ το 2019, όταν του ζητήθηκε να την κάνει όπερα ώστε να δημιουργηθεί ένα νέο έργο σε συμπαραγωγή με την ομάδα The Medium Project. Ήταν η τέταρτη όπερα του συνθέτη με το προσωπικό μουσικό ιδίωμα, την άμεση, λιτή και καθαρή μελωδική γραφή. Η σύνθεσή του ακολουθεί με ρεαλιστικό τρόπο την πλοκή και εξέλιξη του θεατρικού έργου, άλλοτε υποστηρίζοντάς την αφηγηματικά και άλλοτε δημιουργώντας την κατάλληλη ατμόσφαιρα για την απόδοση των συναισθημάτων, με σαφείς αναφορές στην παραδοσιακή όπερα μέσα από άριες, ντουέτα, τρίο, κουιντέτο και μικρές αφηγήσεις. Η επόμενη ανάθεση από την ΕΛΣ ήταν μια όπερα για όλη την οικογένεια, βασισμένη στο πολυβραβευμένο βιβλίο του Ευγένιου Τριβιζά, Τα μαγικά μαξιλάρια (2021). Έχοντας σπουδές στην Ελλάδα και το Ηνωμένο Βασίλειο και συνθέσεις έργων για ποικίλα σύνολα, πολλά από τα οποία έχουν ερμηνευτεί στο εξωτερικό, ο Γιώργος Δούσης υποστηρίζει ότι «δεν επιλέγει κανείς αν θα γίνει συνθέτης, μάλλον συμβαίνει το αντίθετο. Έχεις επιλεγεί να κάνεις αυτό το πράγμα και όχι κάτι άλλο. Έτσι νιώθω εγώ, ότι οι άνθρωποι που γίνονται συνθέτες δεν μπορούν να γίνουν κάτι άλλο, είναι μια φυσική ανάγκη». Όταν τον ρωτώ για τον τρόπο με τον οποίο δουλεύει, μου απαντά ότι γράφει καθημερινά, επισημαίνοντας ότι αυτή είναι μια εργασία που δεν πληρώνεται, αλλά νιώθει τυχερός που ο βιοπορισμός του συνολικά προέρχεται από τη μουσική, από τη διδασκαλία, καθώς διδάσκει στο Μουσικό Σχολείο Παλλήνης· αυτό το τονίζει γιατί δεν είναι αυτονόητο, θεωρεί ευτυχία το ότι όλη του η καθημερινότητα περιστρέφεται γύρω από τη μουσική. «Η σύνθεση είναι κάτι διαφορετικό. Οι αναθέσεις είναι πολύ συγκεκριμένες στην Ελλάδα, ελάχιστες για την ακρίβεια, και όταν συμβαίνουν αισθάνεσαι πολύ χαρούμενος. Μετά λύπης μου βλέπω συναδέλφους που δεν έχουν αναθέσεις και ενώ έχουν αφιερώσει τη ζωή τους στη μουσική, εγκαταλείπουν, γιατί όταν δεν παίζονται τα έργα σου, αρχίζεις να αμφιβάλλεις» εξηγεί, ενώ βρίσκει ελπιδοφόρο το ότι βλέπει οικογένειες που, παρά την επισφάλεια που υπάρχει στον χώρο της μουσικής, θέλουν τα παιδιά τους να μπουν στο περιβάλλον ενός μουσικού σχολείου και να ενταχθούν σε αυτό τον διαφορετικό τρόπο σκέψης. «Είμαι χαρούμενος που γράφω τη μουσική μου, που την ακούω. Δεν έχω έργα που είναι στο συρτάρι, άπαιχτα, ωστόσο δεν αμείφθηκα για όλα. Με τη Λυρική είχα τη χαρά, όταν έγινε το καινούργιο κτίριο και υπήρξε και η καινούργια διοίκηση με καλλιτεχνικό διευθυντή τον Γιώργο Κουμεντάκη, να συμμετάσχω στην Έντα Γκάμπλερ και εκεί μου έγινε ξεκάθαρο ότι αυτό το είδος με ενδιαφέρει πάρα πολύ. Ακολούθησαν τα Μαγικά Μαξιλάρια, η επόμενη ανάθεση. Όταν κατέθεσα το έργο, είπα ότι αυτό το έργο απευθύνεται σε παιδιά μεν, αλλά δεν είναι “παιδικό”. Το έκανα με πολλή προσοχή στη λεπτομέρεια, σαν ένα έργο που αφορά οποιονδήποτε. Για μένα είναι ζητούμενο να μπορεί το κοινό να επικοινωνεί με αυτό που κάνω. Όταν οι μουσικοί μού ζητούν ένα καινούργιο έργο για να το παίξουν, παίρνω ενέργεια. Μάλιστα, νιώθω πραγματικά γαλήνη όταν με κοιτάζουν στα μάτια και μου λένε ότι τους άρεσε. Αυτό μου δημιουργεί την ευθύνη να αντιμετωπίζω τον εαυτό μου με την ανάλογη βαρύτητα».

ΦΩΤΟ: ΑΝΔΡΕΑΣ ΣΙΜΟΠΟΥΛΟΣ

ΓΙΩΡΓΟΣ ΔΟΥΣΗΣ

ΚΟΡΝΗΛΙΟΣ ΣΕΛΑΜΣΗΣ

Άκουσα Ξενάκη όταν ήμουν 15 χρονών και ήταν ό,τι ωραιότερο είχα ακούσει. Αυτό ένιωσα, αλλά δεν καταλάβαινα πώς γινόταν, μου ήταν ανεξήγητο. Αυτή η δυσκολία με ώθησε προς τη σύνθεση.

18

LiFO

Όταν ρωτώ τον Κορνήλιο Σελαμσή πώς έγινε συνθέτης, επιστρέφει σε μια εφηβική ανάμνηση, όταν άκουγε στις 12 τα μεσάνυχτα τις καταπληκτικές εκπομπές του Γιάννη Άννινου στο Τρίτο Πρόγραμμα. Ακούγοντάς το αυτό ο Γιώργος Δούσης και ο Μιχάλης Παρασκάκης (σ.σ. ο Παρασκάκης συμμετέχει από τα Χανιά στη συζήτηση, καθώς, λόγω απαγορευτικού, δεν μπόρεσε να ταξιδέψει) συμφωνούν χαμογελώντας και μόνο καλά λόγια έχουν να πουν για τον ρόλο που έπαιξαν αυτές οι εκπληκτικές εκπομπές του Τρίτου σε επιλογές ζωής που έκαναν αργότερα. Παράλληλα, και οι τρεις διαπιστώνουν με κάποια λύπη ότι σήμερα δεν υπάρχει κάτι ανάλογο. Ο Κορνήλιος Σελαμσής επισημαίνει ότι ο Άννινος υπήρξε κορυφαίος και επιδραστικός για όσους σήμερα είναι πάνω από σαράντα ετών, ένα σημείο αναφοράς. «Γράφαμε σε κασέτες», λέει, «όλα αυτά τα έργα που ακούγαμε στις εκπομπές του και δύσκολα έβρισκες στα δισκοπωλεία». Ο ίδιος, ενώ είχε πολλή και μεγάλη ευκολία ως παιδί και έφηβος με τη μουσική, ήθελε να γίνει συνθέτης γιατί του φαινόταν περίπλοκο το να φτιάχνει μουσική. «Άκουσα Ξενάκη όταν ήμουν 15 χρονών και ήταν ό,τι ωραιότερο είχα ακούσει. Αυτό ένιωσα, αλλά δεν καταλάβαινα πώς γινόταν, μου ήταν ανεξήγητο. Αυτή η δυσκολία να καταλάβω τη μουσική του με ώθησε προς τη σύνθεση». Από το 2004 έως το 2010 έζησε στην Ολλανδία, όπου σπούδασε σύνθεση στο Βασιλικό Ωδείο της Χάγης, και αποφάσισε να επιστρέψει στην Ελλάδα το 2010. « Έκανα σουξέ στο θέατρο. Δεν υπήρχε τίποτα εδώ, εννοώ ότι δεν μιλούσε κανένας γι’ αυτήν τη μουσική, οι συναυλίες ήταν περιορισμένες και είπα μέσα μου “πάμε να κάνουμε κάτι”. Δεν το μετάνιωσα, όσο κι αν πήγαινα στα τυφλά – μύριζε αίμα, θα ζούσα μια περιπέτεια. Αν έμενα στη Χάγη, θα είχα μια εξέλιξη γραμμική, στην Ακαδημία πιθανότατα». Ο Κορνήλιος, παράλληλα με τη δουλειά του στη σύνθεση, από το 2014 έως το 2016 ήταν καλλιτεχνικός υπεύθυνος της σειράς συναυλιών «Τρίτες παράλληλες» του θεάτρου Πόρτα, ενώ δημιούργησε τον Νοέμβριο του 2015 στο Εθνικό Θέατρο το εργαστήρι «Σύνθεση μουσικής στο θέατρο», στο οποίο εργάστηκε ως τον Ιούνιο του 2020. Μέχρι σήμερα γράφει συστηματικά για το θέατρο και διδάσκει. Η πρώτη ανάθεση από την ΕΛΣ έγινε, όπως λέει, «όταν ήρθε η Λυρική στο νέο κτίριο, γιατί νωρίτερα δεν είχε γίνει τέτοια συζήτηση. Ήμουν επιμελητής του Greek song book» – το περιγράφει ως ένα εράνισμα από μουσικές κατασκευές, τραγούδια και εικόνες που ανατέθηκε σε ανθρώπους της μουσικής και των παραστατικών τεχνών στο πλαίσιο του προγραμματισμού της Εναλλακτικής Σκηνής της ΕΛΣ για το έτος 2021. Διευκρινίζει πως «οι άνθρωποι εδώ μου έδωσαν λευκή κάρτα, κάτι που συμβαίνει σπάνια στην Ελλάδα. Η δεύτερη ανάθεση έγινε όταν με κάλεσαν να κάνουμε ένα νέο έργο βασισμένο στην οπερέτα του Ζακ Όφενμπαχ, Η Ωραία Ελένη, που παρουσιάσαμε σε σύγχρονη εκδοχή. Κάναμε 90 παραστάσεις σε σχολεία, κάτι που λειτούργησε εξαιρετικά. Είχα την εμπειρία να διευθύνω την όλη προσπάθεια ο ίδιος στην ελληνική περιφέρεια και αυτό ήταν κάτι πρωτόγνωρο – δεν υπάρχει συνθέτης που δεν τον αφορά το να επικοινωνεί κάποιος με το έργο του, ειδικά τα παιδιά και τα νεότερα άτομα αντιδρούν με τρόπο που μας εκπλήσσει πολλές φορές και ίσως δημιουργεί και μια πρόκληση. Είναι ερεθιστικό και για τη δική μου πορεία να βλέπω την ανταπόκριση σε ένα νέο, σύγχρονο έργο».

18.01.24

ΜΙΧΑΛΗΣ ΠΑΡΑΣΚΑΚΗΣ

Ο Μιχάλης Παρασκάκης έβγαινε στην ταράτσα του σπιτιού του στην Ηλιούπολη με τα ακουστικά και τεντώνοντας το χέρι του στον ουρανό για να πιάσει το Τρίτο Πρόγραμμα, γιατί μέσα δεν είχε καλό σήμα. Είχε ξεκινήσει μια επιτυχημένη καριέρα ως γραφίστας, από την οποία μπορούσε να βιοπορίζεται άνετα, αποφάσισε στα 24 του να ακολουθήσει αυτό που τον έτρωγε, τη σύνθεση, να μετακομίσει για σπουδές στην Ολλανδία και να ξεκινήσει από το μηδέν. «Θεώρησα ότι θα μπορούσα να είμαι πιο ελεύθερος στη μουσική απ’ ό,τι στη γραφιστική», λέει. «Πάντα έκανα κι άλλες δουλειές ταυτόχρονα, υπάρχουν κάποια παραφερνάλια στη μουσική τα οποία προσφέρουν κάποιο εισόδημα, όπως το να ψηφιοποιώ παρτιτούρες άλλων συνθετών ή αρχειακό υλικό», μου επισημαίνει όταν τον ρωτώ πόσο σημαντικές είναι οι αναθέσεις. «Οι αναθέσεις είναι κάτι πολύ συγκεκριμένο και δεν είναι μια πηγή από την οποία μπορείς να βιοποριστείς εύκολα», εξηγεί. Όταν μετά από οκτώ χρόνια στη Χάγη επέστρεψε στην Ελλάδα το 2016, ίδρυσε το μουσικό σύνολο ΤΕΤΤΤΙΞ, με το οποίο δημιουργεί παραστάσεις-θεάματα με επίκεντρο τη σύγχρονη και νέα μουσική. «Όσο καλά και αν πάει η καριέρα μου ως σύγχρονου συνθέτη στην Ελλάδα, πάντα υπάρχει κάτι που με κάνει να νιώθω μονίμως άσχετος, ότι το έργο μου δεν το καταλαβαίνει ο κόσμος. Για να μπορώ να ζήσω ως συνθέτης κάνω άπειρες προτάσεις, από τις οποίες πραγματοποιούνται ελάχιστες». Στον Μιχάλη η ΕΛΣ ανέθεσε τη μετατροπή της Στρέλλας, της πολυβραβευμένης ταινίας του Πάνου Κούτρα, σε όπερα δωματίου σκηνοθετημένη από τον Γιώργο Κουτλή – αυτή η συγκλονιστική ιστορία για τα τρανς άτομα και τη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα στην Ελλάδα ενέπνευσε για πρώτη φορά ένα ελληνικό λυρικό έργο. Όταν τον ρωτώ τι περιμένει από το κοινό, αν τον ενδιαφέρει να το συγκινήσει, σημειώνει ότι είναι σπουδαία η στιγμή που ένας συγκινημένος από το έργο σου θεατής μοιράζεται τα συναισθήματά του μαζί σου. «Δεν γράφω μουσική για να συγκινήσω το κοινό, αλλά πάντα είναι ενθαρρυντικό να παίρνεις θετικά σχόλια. Όμως θετικά, τελικά, είναι και τα αρνητικά σχόλια που γίνονται χωρίς κακεντρέχεια και είναι μέρος μια δημιουργικής συζήτησης που θέλει να έχει ένας συνθέτης. Το πλαίσιο μέσα στο οποίο θα κινηθώ το καθορίζει και η ίδια η ανάθεση, κάποιες φορές κινούμαι σε πιο ευανάγνωστο ήχο, μέσα στον οποίο διατηρώ τη μουσική μου ταυτότητα». Αυτό που επισημαίνει, και στο οποίο συμφωνούν όλοι, είναι ότι στην Ολλανδία υπάρχει μια ενεργή, ζωηρή και ανήσυχη κοινότητα μουσικών, κάτι που δεν υπάρχει εδώ και του λείπει. « Ίσως αυτό έχει να κάνει με το σύστημα στα ωδεία, ένα καθεστώς που διατηρείται και έξω από αυτά. Οι άνθρωποι δεν γνωρίζονται μεταξύ τους, δεν βρίσκονται ούτε για να ανταλλάξουν τα νέα τους. Έτσι, ωστόσο, δεν θα γίνει η ζύμωση που θα δώσει οξυγόνο στη εξέλιξη ενός καλλιτέχνη», παρατηρεί.

Όσο καλά και αν πάει η καριέρα μου ως σύγχρονου συνθέτη στην Ελλάδα, πάντα υπάρχει κάτι που με κάνει να νιώθω μονίμως άσχετος, ότι το έργο μου δεν το καταλαβαίνει ο κόσμος.

ΣΠΥΡΟΣ ΚΑΛΛΙΒΩΚΑΣ

Ένα σύνολο ερεθισμάτων που είχε ήδη από την παιδική του ηλικία έκανε τον 33χρονο Σπύρο Καλλιβωκά να γίνει συνθέτης. Όπως λέει, «αυτά τα ερεθίσματα ασκούν μεγάλη επίδραση και καθοδηγούν τις επιλογές μας, που κάποιες φορές δεν εξηγούνται από τη λογική». Η πρώτη του επαφή με τη μουσική ήταν μέσω της κιθάρας. « Έβλεπα στην πορεία ότι περισσότερο με ενδιέφερε να σκαρφίζομαι πράγματα στην κιθάρα. Θυμάμαι, έπαιζα ένα έργο του Μπαχ και περισσότερο με ενδιέφερε να φτιάξω παραλλαγές του από το να το παίξω αυτούσιο», λέει εξηγώντας κατά κάποιον τρόπο πώς στράφηκε στη σύνθεση. Έχοντας κάνει σπουδές στο εξωτερικό, λέει ότι, ενώ γύρισε στην Ελλάδα, εξακολουθεί να είναι με το ένα πόδι έξω. «Είχα τη χαρά και την τιμή να συνεργαστώ με το ίδρυμα Ιάννης Ξενάκης στη Γαλλία και παρατηρώ αυτό που είπαν οι υπόλοιποι, ότι είναι πολύ πιο απελευθερωμένοι στην Κεντρική Ευρώπη. Εκεί δίνεται βήμα σε νέους δημιουργούς, εδώ τα πράγματα είναι πολύ πιο περιορισμένα, αν και τα τελευταία χρόνια έχει υπάρξει κάποια εξέλιξη». Ο Σπύρος ασχολείται κυρίως με τη σύγχρονη κλασική μουσική και το μουσικό θέατρο και έχει συμμετάσχει σε διάφορες παραγωγές ως ερμηνευτής/ηθοποιός. Παράλληλα, έχει σπουδάσει Φυσική, πεδίο στο οποίο έχει και διδακτορικό, έτσι εργάζεται ως ερευνητής σε πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα. «Όπως καταλαβαίνουμε όλοι, είναι εξαιρετικά δύσκολο να βιοπορίζεσαι μόνο από την καλλιτεχνική δημιουργία εν γένει, οπότε κι εγώ, όπως αρκετοί άλλοι, έχω μια πρωινή ασχολία», λέει. Από την ΕΛΣ είχε μια ανάθεση για το πρώτο Φεστιβάλ Λατρευτικής Μουσικής, μια διοργάνωση μεγάλης κλίμακας, το 2022, σε καλλιτεχνική διεύθυνση Γιώργου Κουμεντάκη. Πήρε μέρος σε έναν μαραθώνιο 62 συναυλιών και καλλιτεχνικών δράσεων σε μουσεία, αρχαιολογικούς χώρους, εκκλησίες, δρόμους και πλατείες, προσεγγίζοντας πολυάριθμες και απρόσμενες πτυχές της σχέσης θρησκευτικής λατρείας και μουσικής. Η δεύτερη ανάθεση της ΕΛΣ έγινε το καλοκαίρι του 2023 με μια παράσταση-διασκευή σε σύγχρονη όπερα του παραδοσιακού παραμυθιού από την Κεφαλονιά, Το πιο γλυκό ψωμί, σε σκηνοθεσία Αργυρώς Χιώτη. «Όταν γράφω, λειτουργώ όπως όταν με ρωτάνε τη γνώμη μου: θα πω αυτό που πιστεύω. Εκφράζομαι και αποτυπώνω στο χαρτί αυτό που πιστεύω μέσα μου και σε αυτήν τη διαδικασία δεν επεμβαίνει κανένας, ούτε η σκέψη να αρέσει στο κοινό» λέει όταν τον ρωτώ πόσο τον ενδιαφέρει να αρέσει στους θεατές/ακροατές το έργο του. «Το να συγκινήσει κάποιον το έργο μου το βρίσκω εξαιρετικό –το λέει το ίδιο το ρήμα, κινείσαι με κάποιον μαζί– και το να υπάρχει μια επικοινωνία με τον άλλο έστω και για δευτερόλεπτα είναι επίτευγμα. Κακά τα ψέματα, η δουλειά μας δεν είναι τεχνοκρατική, δεν θα λύσουμε κάποιο πρόβλημα, δεν είναι όπως όταν πηγαίνεις στον γιατρό, αλλά για δυο ώρες, κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες, θέλεις να κάνεις το κοινό να ξεχάσει τα προβλήματά του, να δημιουργήσεις μια παλέτα συναισθημάτων που πολλές φορές δεν γεννά η καθημερινή μας ζωή. Όλοι το επιθυμούμε και είναι ευχής έργο να συμβαίνει».

LiFO 18.01.24

19

03

H ΌΠΕΡΑ ΩΣ ΜΆΘΗΜΑ ΓΥΝΑΙΚΕΊΑΣ ΕΝΔΥΝΆΜΩΣΗΣ

20

LiFO

ΚΕΙΜΕΝΟ: ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΓΑΛΑΝΟΠΟΥΛΟΥ. ΦΩΤΟ: ΠΑΡΙΣ ΤΑΒΙΤΙΑΝ

18.01.24

Οι Κατερίνα Πετσατώδη, Κωνσταντίνα Πιτσιάκου, Δήμητρα Τρυπάνη, Αναστασία Κότσαλη και Σοφία Κομποτιάτη μιλούν για τη νέα εποχή συμπερίληψης και γυναικείας ματιάς στην ΕΛΣ.

Στην όπερα, οι γυναικείοι χαρακτήρες είναι μονόδρομος, όπως πολύ συχνά και η δραματουργική κακοποίησή τους: η Κάρμεν δολοφονείται, η Τουραντότ αναζητά εκδίκηση για τον βιασμό και τη δολοφονία της προγόνου της, η Μαντάμα Μπατερφλάι απομένει στο τέλος με μόνη επιλογή το χαρακίρι... Καθόλου τυχαία επίσης, ακόμα και σε όπερες με άνδρα πρωταγωνιστή (όπως ο Ντον Τζοβάνι του Μότσαρτ ή ο Κουρέας της Σεβίλλης του Ροσίνι) η πλοκή ξετυλίγεται ακριβώς γιατί μια γυναίκα επωμίζεται τη δράση εντός και εκτός σκηνής. Πώς φέρνουμε, όμως, αυτά τα έργα στο σήμερα; Πώς η σημερινή δραματουργία καταλήγει να γίνει μήνυμα γυναικείας ενδυνάμωσης, ακόμα κι αν τα λιμπρέτα πολλών εξ αυτών των έργων περιγράφουν κάτι συχνά μοχθηρό και περιφρονητικό για τους γυναικείους χαρακτήρες; Μπορεί ένα έργο όπως η Καβαλλερία Ρουστικάνα, που γράφτηκε 135 χρόνια πριν –και ανεβαίνει αυτές τις μέρες στην Εθνική Λυρική Σκηνή–, να μιλά σύγχρονη γλώσσα χωρίς να σκοντάφτει στις ορθοπολιτικές απαιτήσεις της εποχής; Τέτοια ερωτήματα δεν απαντιούνται εύκολα, εκτός κι αν περάσεις ένα απόγευμα στις φιλόξενες κάμαρες πρόβας της ΕΛΣ μαζί με πέντε γυναίκες: την Κατερίνα Πετσατώδη, σκηνοθέτιδα και διευθύντρια σκηνής ΕΛΣ, την Κωνσταντίνα Πιτσιάκου, Διευθύντρια Παιδικής Χορωδίας ΕΛΣ, την Αναστασία Κότσαλη, μεσόφωνο και συνιδρύτρια της ομάδας «Ραφή» και του Kournos Music Festival στη Λήμνο, τη Σοφία Κομποτιάτη, μουσικολόγο, συνεργάτιδα Τομέα Δραματολογίας και Υπεύθυνη Εικονικού Εκπαιδευτικού Μουσείου ΕΛΣ, και τη Δήμητρα Τρυπάνη, συνθέτρια, αναπληρώτρια καθηγήτρια Σύνθεσης και Θεωρητικών με Διαθεματικές Πρακτικές στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Ιονίου Πανεπιστημίου και εξωτερική συνεργάτιδα της ΕΛΣ. Και οι πέντε γεμάτες γνώση, εμπειρία και κυρίως τόλμη στο να αρθρωθεί, κυριολεκτικά και μουσικά, ένας γενναίος λόγος, μίλησαν στη LiFO για την ανανεωμένη ματιά στο έμφυλο ζήτημα στη μουσική μας παιδεία, την εξάλειψη των αποκλεισμών και των ανισοτήτων αλλά και την εκ νέου γνωριμία μας με ένα δύσκολο, όμως απέραντα γοητευτικό είδος.

- Γιατί μέχρι σήμερα πιστεύουμε ότι η όπερα είναι γυναικεία υπόθεση; Ας το πιάσουμε από τα σπάργανα, από την Παιδική Χορωδία της ΕΛΣ: ισχύει το έμφυλο στερεότυπο; Κωνσταντίνα Πιτσιάκου: Νομίζω ότι στο τραγούδι και στον χορό πάντα τα κορίτσια είναι περισσότερα από τα αγόρια. Άρα πάντα στις ακροάσεις έχουμε ένα πολύ μεγαλύτερο ποσοστό κοριτσιών. Δεν μπορεί να τεκμηριωθεί αυτό, να πεις πως φταίει το ότι οι περισσότεροι πιστεύουν πως ένα αγόρι, αν αρχίσει να τραγουδάει, θα γίνει κι εγώ δεν ξέρω τι, αλλά οι Έλληνες γονείς –και σίγουρα αρκετοί στο εξωτερικό– ακόμη το σκέφτονται, τους προβληματίζει. Ωστόσο, για εμένα, το πρόβλημα ξεκινά πολύ νωρίτερα και συγκεκριμένα από το ότι δεν διδασκόμαστε από το νηπιαγωγείο ή από το δημοτικό το ότι η μουσική είναι μια γλώσσα έκφρασης που δεν έχει φύλο, είναι έμφυτη, μια πολύ φυσική πρώτη αντίδραση των ανθρώπων. Σοφία Κομποτιάτη: Βέβαια, να πούμε εδώ ότι μέχρι κάποια ηλικία εσύ καθορίζεις τις δραστηριότητες του παιδιού σου, ως γονέας. Ο ρόλος σου είναι καθοριστικός για το πού θα στραφεί. Μιλάω ως γονέας που η κόρη μου είναι μέλος της παιδικής χορωδίας της ΕΛΣ. Δεν είναι, ας πούμε, στερεοτυπικό το να πιστεύεις ότι τα αγόρια χρειάζεται να τα στρέψεις στο ποδόσφαιρο ή στο μπάσκετ και τα κορίτσια στις τέχνες; Δήμητρα Τρυπάνη: Να συμπληρώσουμε εδώ ότι παραδοσιακά το μάθημα της μουσικής αντιμετωπίζεται ως το μάθημα που δεν τρέχει και τίποτα για το πώς θα γίνει. Είτε στη δημόσια είτε στην ιδιωτική εκπαίδευση, είναι το μάθημα στο οποίο θα πούμε ένα τραγουδάκι και «γεια σας»! Είναι αυτό που λέω πάντα, ότι καταλαβαίνουμε τη μουσική παιδεία μιας χώρας όταν ακούμε τους φιλάθλους σ’ ένα γήπεδο ποδοσφαίρου. Εκείνο το «οέ, οεοεοέ, οέ, οέ» ακούστε το στη Γερμανία να το τραγουδάνε 60.000 Γερμανοί στην τρίτη μεγάλη (σ.σ.: το διάστημα, δηλαδή η τονική απόσταση ανάμεσα σε δύο νότες – εν προκειμένω ανάμεσα στην ντο και στη μι) και στην Ελλάδα από δικούς μας φιλάθλους και θα σας πέσουν τ’ αυτιά! Είναι πολύ ξεκάθαρο! Επίσης, για να το γυρίσουμε και πάλι στο θέμα του gender, νομίζω ότι στην Ελλάδα υπάρχει το στερεότυπο ότι αν ένας άνδρας τραγουδήσει σωστά, όμορφα και χορέψει και λικνιστεί, όπως ας πούμε οι Βραζιλιάνοι ή οι Αργεντινοί, δεν είναι δείγμα κατ’ ανάγκην... ανδρισμού. Και αυτό πολλές φορές σπρώχνει τη μουσική μακριά από ένα κοινωνικό σύστημα που δεν καταλαβαίνει ότι αυτό συ-

Ας είμαστε ειλικρινείς, σήμερα, τα μισά έργα δεν θα είχαν γραφτεί καν. Ας πούμε, για χρόνια απορούσα πώς παίζεται η «Μαντάμα Μπατερφλάι». Για το αν θα μπορούσες να το γράψεις και να το παρουσιάσεις αυτό το έργο σήμερα δεν το συζητώ καν.

LiFO 18.01.24

21

03

μπαρασύρει κι άλλα πράγματα. Πάλι, λοιπόν, γυρίζουμε στο θέμα της εκπαίδευσης και των δασκάλων όλων των βαθμίδων.

- Πώς έρχονται στο σήμερα οι όπερες και κυρίως με γυναικεία ματιά πλέον; Κ.Π.: Ας είμαστε ειλικρινείς, σήμερα, τα μισά έργα δεν θα είχαν γραφτεί καν. Ας πούμε, για χρόνια απορούσα πώς παίζεται η Μαντάμα Μπατερφλάι. Για το αν θα μπορούσες να το γράψεις και να το παρουσιάσεις αυτό το έργο σήμερα δεν το συζητώ καν. Για το πώς παίζεται, η απάντηση κρύβεται στο «γιατί έχει φοβερή μουσική!». Αναστασία Κότσαλη: Να εδώ, λόγου χάριν, έρχεται να απαντήσει η σκηνοθεσία του Πι σε ό,τι αφορά τη Μαντάμα Μπατερφλάι. Όπου πρακτικά δεν διαταράχθηκε κάτι δομικά από το έργο, αλλά αναδείχθηκε τόσο εύγλωττα ένα πολιτικό σχόλιο και ήταν τόσο στιβαρό και τόσο παρόν, που ένιωσες ότι μπορεί να είναι πιο ουσιαστικό και από το να έβλεπες ένα έργο που να μιλάει για τη θέση της γυναίκας. Και φυσικά, μιλάω από την πλευρά του ερμηνευτή που βλέπει πού μπορεί να οδηγήσει ένα έργο η σκηνοθετική ματιά. Υπάρχουν τόσο πολλά υπόγεια μηνύματα σε κάθε όπερα. Όμως, προσωπικά αναρωτιέμαι: αυτή την κουβέντα που κάνουμε για τα έμφυλα στερεότυπα την έχουμε μετατοπίσει ποτέ στο μπαλέτο; Νιώθω ότι η όπερα είναι και κάπως στιγματισμένη μέσα στα τόσα στερεότυπα που κουβαλάει. Κι όμως είναι κάτι μαγικό το λυρικό τραγούδι, είναι και ένα είδος πρωταθλητισμού, μέσα στο οποίο πρέπει να κρατήσεις την ανθρωπιά σου, να σεβαστείς τις γυναίκες, να καταλάβεις γιατί κάνουν ό,τι κάνουν. Κατερίνα Πετσατώδη: Ο λόγος για τον οποίο επιβιώνουν πάρα πολλά από αυτά τα λιμπρέτα –και πέρα από το ζήτημα που λέγεται «μουσική», η οποία από μόνη της είναι τόσο καθοριστικός παράγοντας και μερικές φορές τον παραβλέπουμε– είναι ουσιαστικά το πώς οδηγείσαι σε τέτοιες καταστάσεις, σε τέτοιους χαρακτήρες. Αυτό που σε κινητοποιεί ως σκηνοθέτη είναι το περιβάλλον, το οποίο περιγράφεται και το οποίο κάθε λιμπρετίστας υπαινίσσεται ότι υπάρχει τριγύρω. Μετά αυτό βγαίνει και από τη δουλειά που κάνεις με τους τραγουδιστές. Νομίζω ότι και οι ίδιοι μετά ανακαλύπτουν πολλά πράγματα ή ξαναβλέπουν τις λέξεις τις οποίες τραγουδούσαν για χρόνια χωρίς να σκεφτούν την ίδια τη λέξη, επειδή η νότα ήταν πολύ σαγηνευτική. Δ.Τ.: Πάντως, από την πλευρά της μουσικής γραφής, υπάρχουν διάφοροι παράγοντες που πρέπει να λαμβάνονται υπ’ όψιν. Ο ένας είναι ότι όλοι οι συνθέτες του είδους μέχρι και πριν από κάποιες δεκαετίες ήταν άνδρες. Άρα είτε έτσι είτε αλλιώς, τόσο σε επίπεδο λιμπρετίστα όσο και σε επίπεδο συνθέτη, υπάρχει μια ματιά ιστορική –από τον 17ο αιώνα– απόλυτα ανδρική. Οι ιστορικές περίοδοι μπορεί να αλλάζουν μέσω επαναστάσεων, από τη μοναρχία, τις βασιλικές αυλές και τους μουσικούς που τρώνε μαζί με το υπηρετικό προσωπικό για να ευχαριστήσουν την αυλή στο αστικό μέρος του 19ου αιώνα, αλλά συνεχίζει να είναι ανδρική η γραφή. Οπότε αυτός είναι ένας παράγοντας που δικαιολογεί το ιστορικό μέρος της ανάγνωσης και του κειμένου. Θα πω ένα παράδειγμα που μπορεί να φαίνεται λίγο αστείο, αλλά δεν είναι: παλαιότερα, σε ένα μουσικό φεστιβάλ στους Παξούς, οι θεατές ήταν κυρίως Άγγλοι και θέλαμε να μιλήσουμε για κάποια παραδοσιακά ελληνικά τραγούδια. Το ένα από αυτά ήταν η «Κανελόριζα» που λέει, μεταξύ άλλων, «κόρη ν’ αγαπώ / ξανθή και μαυρομάτα / 12 χρονώ». Τη στιγμή λοιπόν που πήγαμε να το πούμε, εγώ κάπως κόμπιασα, γιατί πώς το λες αυτό χωρίς να υπάρξουν ζητήματα; Θέλω να πω ότι στις εποχές υπάρχουν κάποια ειωθότα και αυτά αποτυπώνονται σε όλες τις εκφάνσεις. Η καλλιτεχνική, η δημόσια έκφραση παίρνει το ειωθός και το κυκλοφορεί. Το επαναστατικό μέρος στα έργα αυτά, στις όπερες, υπάρχει, όπως είναι αλήθεια ότι πρόκειται για ισχυρούς γυναικείους χαρακτήρες, ωστόσο αυτό το πληρώνουν. Το τέλος δεν θα βγει ποτέ από το πλαίσιο του κομφορμισμού της εποχής. Σ.Κ.: Διάβαζα κάπου ότι ο Λέο Μουσκάτο στην τελευταία παραγωγή της Κάρμεν το ’22 έβαλε την Κάρμεν να σκοτώνει και όχι να σκοτώνεται. Και μάλιστα το ανέλυσε, λέγοντας ότι «εγώ δεν μπορώ να δεχθώ ένα τέτοιο έργο πια» και ότι αυτά τα έργα πλέον πρέπει να έχουν έναν λόγο ύπαρξης. Ο Μουσκάτο, λοιπόν, αποφάσισε να παρουσιάσει κάτι νέο, αλλά εκεί δεν το δέχτηκε το κοινό! Αν.Κ.: Έχουμε πάρα πολλά τέτοια παραδείγματα πολύ οριακής κλασικής δραματουργίας, αλλά προσωπικά αισθάνομαι ότι και το κοινό πια είναι πολύ πιο ανοιχτό και συνηθισμένο σε δομικές παρεμβάσεις. Νιώθω ότι στην όπερα πρώτη φορά τα συζητάμε αυτά. Όπερα και σεξισμός, όπερα και μισογυνισμός. Στην Ελλάδα το όλο θέμα δεν έχει καν τεθεί, εν αντιθέσει με το εξωτερικό. Επίσης, στην όπερα για χρόνια το «πάνω χέρι», αν θέλετε, το είχε η μουσική. Τώρα αρχίζουμε να αναρωτιόμαστε βασικά τι λένε τα λόγια. Κ.Π.: Παρότι δεν είναι κόντρα στο λιμπρέτο η μουσική. Απλώς, πολλές φορές, κωφεύεις στα λόγια.

-Ωστόσο, το έμφυλο ζήτημα, η συμπερίληψη, η ποικιλομορφία, εδώ και αρκετό καιρό απασχολούν τη Λυρική. Ας πούμε, πέρυσι όλοι μιλούσαν για τη Στρέλλα... Κ.Π.: Το να έχεις την αφίσα μιας κλασικής όπερας που την ξέρουν όλοι και δίπλα την αφίσα της Στρέλλας ή στην ιστοσελίδα να «τρέχουν» αυτά τα δύο έργα δίπλα δίπλα είναι σπουδαίο! Ή το να έρχονται τα δικά μου τα παιδιά του φυτωρίου στις 20:00 στην είσοδο καλλιτεχνών απ’ όπου περνάνε όλοι οι καλλιτέχνες –από την Κεντρική ή την Εναλλακτική Σκηνή– και περιμένοντας το ασανσέρ να εμφανίζεται η «Στρέλλα» ή διεμφυλικές γυναίκες! Και τα παιδιά να κοιτούν με πραγματικό ενδιαφέρον και να ανοίγουν κουβέντα στα σπίτια τους και συζητήσεις που δεν θα γίνονταν διαφορετικά. Τι θέλω να πω; Ότι το παιδί βρίσκεται με ερεθίσματα και παραστάσεις που δεν θα τα έπαιρνε από αλλού για να ξεκινήσει μια κουβέντα που λύνει απορίες. Επίσης, το να τραγουδάει η παιδική χορωδία ιντέρνο μέσα στο

Το να έχεις την αφίσα μιας κλασικής όπερας που την ξέρουν όλοι και δίπλα την αφίσα της «Στρέλλας» ή στην ιστοσελίδα να «τρέχουν» αυτά τα δύο έργα δίπλα δίπλα είναι σπουδαίο!

22

LiFO

18.01.24

σκοτάδι, χωρίς επιστροφή ήχου, χωρίς την ενέργεια του κοινού και της σκηνής, θέλει επαγγελματισμό, συγκέντρωση και σεβασμό, γιατί εκεί καταλαβαίνουν πως για να συμβεί αυτό συντονίζονται εκατοντάδες άνθρωποι – από τον τεχνικό και τη μοδίστρα μέχρι τον συντονιστή σκηνής που δεν έχουν φύλο εκείνη την ώρα αλλά μία δουλειά που πρέπει να γίνει με συνεργασία και σεβασμό! Αυτό κι αν είναι μάθημα! Ένα παιδί που είναι μέσα σε ένα τέτοιο σύνολο χωρίς κοινωνικές διακρίσεις όλα αυτά τα μαθήματα τα παίρνει εκείνη τη στιγμή. Σ.Κ.: Υπάρχει μια μεγάλη αλλαγή πλέον στην εξωστρέφεια του οργανισμού και στον τρόπο σκέψης των ανθρώπων του. Πριν από το 2017, δηλαδή πριν τη μεταφορά μας στο ΚΠΙΣΝ, τα πράγματα ήταν αλλιώς. Πλέον, ο οργανισμός έχει τη δυνατότητα και για άλλες παραγωγές και αναθέσεις σε νέους καλλιτέχνες και αυτή η συνολική στροφή συνέπεσε και με μεγάλες κοινωνικές αλλαγές. Πριν, η Λυρική ήταν ένα αρκετά συντηρητικό θέαμα και εμείς, ως εργαζόμενοι και ως θεατές, το βιώναμε αυτό. Αυτό έχει αλλάξει, το βλέπεις και από τις παραγωγές που ανεβαίνουν τόσο στην Κεντρική όσο και στην Εναλλακτική Σκηνή, από τα εκπαιδευτικά / κοινωνικά προγράμματα, όλες τις δράσεις του οργανισμού. Κυρίως, όμως, υπάρχει το περιβάλλον για να συζητηθούν όλα αυτά, ακόμα και αν το αντικείμενο της όπερας από ερευνητική σκοπιά έχει μείνει πίσω στην Ελλάδα. Δ.Τ.: Πέραν αυτού, η αλήθεια είναι ότι κάθε εποχή αναπόφευκτα κινείται με βάση το πού βρίσκεται η πολιτική και ιδεολογική συνθήκη της κοινωνίας. Τι θέλω να πω; Ναι, θα δεις διαφορετικές σκηνοθετικές προσεγγίσεις σε κλασικά έργα, αλλά δεν μπορείς να αλλάξεις το έργο. Δεν μπορείς να πεις «η Μήδεια δεν θα σκοτώσει τα παιδιά της», δεν μπορούμε να πάμε σ’ αυτό το cancel και σ’ αυτή την ακρότητα. Όμως το γεγονός ότι επιτράπηκε σε πάρα πολλούς νέους δημιουργούς –γυναίκες και άνδρες– να προτείνουν πράγματα και νέους τρόπους σχέσης του κειμένου και της σκηνοθεσίας με τη μουσική, ξαφνικά, δημιούργησε και καινούργια αντίληψη του νέου κοινού. Το κοινό της Λυρικής δεν είναι πια το κοινό που θυμόμαστε, επίσης στερεοτυπικά, πριν από 15 και 20 χρόνια. Άρα η μετακίνηση που υφίστανται οι κοινωνίες ευτυχώς συμπαρασύρει και τα ανοίγματα που οι θεσμικοί οργανισμοί οφείλουν να κάνουν σε ό,τι αφορά την επανεφεύρεση των εργαλείων του είδους.

-Τι είδους σκηνοθετικές παρεμβάσεις και αναγνώσεις μπορούν να επιφέρουν ομαλότητα στην ακραία ματιά ενός έργου; Κ.Π.: Δεν υπάρχει μια συνολική απάντηση. Μπορώ να αναφέρω κάποια παραδείγματα, όμως για εμένα εκείνο που πραγματικά χρειάζεται ένα έργο είναι να κάτσεις και να το «μιλήσεις» πάρα πολύ, να το σκεφτείς καλά. Εκεί αρχίζεις να εκτιμάς πολύ περισσότερο αυτό για το οποίο τραγουδάς. Φυσικά, υπάρχουν και άλλοι τρόποι να παρέμβεις σκηνοθετικά. Στην ουσία οποιοδήποτε έργο –είτε μιλάμε για θεατρικό είτε για όπερα– λέει μια ιστορία και συνήθως τη λέει με έναν γραμμικό τρόπο, που είναι και ο ωραιότερος τρόπος με τον οποίο έχει μάθει η ανθρωπότητα να μιλάει για το τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος. Να αναφέρω ένα παράδειγμα από τους Γάμους του Φίγκαρο στο ανέβασμα που είχε κάνει ο Αλέξανδρος Ευκλείδης: ήταν έτσι μελετημένη η δραματουργία και η σκηνογραφική απόδοση που οι θεατές έβλεπαν μια σειρά από δωμάτια, το οποίο σήμαινε ότι κατευθείαν έβλεπες να γίνονται πράγματα που δεν ήταν άμεσα στο λιμπρέτο, αλλά συνειδητοποιούσες τι ακριβώς συμβαίνει μέσα στο σπίτι του Κόμη, ποιο είναι το στάτους των ανθρώπων και τις σχέσεις μεταξύ τους και καταλάβαινες αυτομάτως την ταξική διαφορά. Να ένα σχόλιο πάνω στο έργο! Κ.Π.: Ή στη Λουτσία, που θεωρώ ότι ήταν από τις κορυφαίες σκηνοθεσίες, έντυσε όλη τη χορωδία με ανδρικά κοστούμια για να δείξει το ασφυκτικά ανδροκρατούμενο πλαίσιο στο οποίο ζούσε αυτή η κοπέλα, ότι όλοι οι άνδρες που ζουν μέσα σ’ αυτό το σπίτι προσπαθούν να την περιορίσουν! Α.Κ.: Αν θέλουμε να κάνουμε ένα σχόλιο πάνω σε ένα έργο, μπορεί να είναι και το να μην αλλάξεις τίποτα, αλλά να το θέσεις σε ένα πολύ σφιχτό ιστορικό πλαίσιο, να δείξεις τα όριά του. Και αρκεί αυτό για να καταλάβεις ότι αυτό το πράγμα είναι προβληματικό. Το πιο επιδραστικό αυτήν τη στιγμή πάνω στα έργα είναι η σχέση με τη δραματουργία. Αυτό που γινόταν στο θέατρο, αυτό ήταν που έλειπε από τη σχέση με την όπερα και πλέον γίνεται και εδώ. Δ.Τ.: Πάντως, και επειδή μιλούσαμε για την Μποέμ και την Καβαλλερία Ρουστικάνα, να πούμε ότι η όπερα την εποχή που φτιαχνόταν ήταν λαϊκό είδος. Μιλάμε για τα hits της εποχής. Ο κόσμος πήγαινε στις όπερες όπως τώρα πηγαίνουμε στις συναυλίες του αγαπημένου μας συγκροτήματος. Ας πούμε, το Rent (σ.σ.: ροκ μιούζικαλ που βασίζεται στην Μποέμ) ήταν μια επανεφεύρεση της υπόθεσης της Μποέμ με άλλους όρους. Θέλω να πω, υπάρχουν πάρα πολλοί τρόποι να συνδιαλλαγεί κανείς σε μία επόμενη εποχή με το είδος. Γιατί θα είναι ψέματα να πούμε ότι η όπερα απευθύνεται στο ευρύ κοινό με τον ίδιο τρόπο που το έκανε όταν φτιάχτηκε. Άρα, υπάρχει μια σοβαρή διαφορά εδώ και νομίζω ότι είναι σημαντικό το αν θα μπορέσει να ξαναγίνει η όπερα λαϊκό είδος.

-Είναι, λοιπόν, κι αυτό θέμα μουσικής παιδείας, σωστά; Δ.Τ.: Αυτό που εγώ παρατηρώ και ως εκπαιδευτικός και είναι απόρροια της «γνώσης του πεντάλεπτου», όπως τη λέμε, που παίρνει κανείς από το διαδίκτυο, είναι ότι δεν υπάρχει αντοχή στα παιδιά – κάποτε ψάχναμε στα άλμπουμ και βλέπαμε ότι το έκτο τραγούδι και όχι το τρίτο, π.χ., ήταν το πιο ωραίο. Φτιάχναμε κασέτες –καρφώνομαι τώρα ηλικιακά, αλλά δεν ντρέπομαι!– με τις επιλογές μας και έπρεπε να ψάξεις άλμπουμ για να τις φτιάξεις. Έχει φύγει το «έχω την περιέργεια και ψάχνω» και χτίζω πάνω σ’ ένα ενδιαφέρον που έχω, γιατί είναι πολύ εύκολο το «αυτό που έρχεται μπροστά μου, αυτό θα δω, στα λεπτά της ώρας που αντέχω». Ο πραγματικός μας ρόλος πια περιορίζεται στο να μάθουμε στα παιδιά να κάνουν διατάσεις, που λέμε, στο αυτί τους ή στη μουσική τους γνώση.

Θα είναι ψέματα να πούμε ότι η όπερα απευθύνεται στο ευρύ κοινό με τον ίδιο τρόπο που το έκανε όταν φτιάχτηκε. Άρα, υπάρχει μια σοβαρή διαφορά εδώ και νομίζω ότι είναι σημαντικό το αν θα μπορέσει να ξαναγίνει η όπερα λαϊκό είδος.

LiFO 18.01.24

23

04

24

LiFO

18.01.24

LiFO 18.01.24

25

ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΟΒΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ «ΚΑΒΑΛΛΕΡΙΑ ΡΟΥΣΤΙΚΑΝΑ». ΦΩΤΟ: ΠΑΡΙΣ ΤΑΒΙΤΙΑΝ

04

Ο ΔΗΜΉΤΡΗΣ ΠΛΑΤΑΝΙΆΣ ΚΑΙ Ο ΝΊΚΟΣ ΚΑΡΑΘΆΝΟΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΒΕΡΙΣΜΌ ΚΑΙ ΤΟΝ ΣΑΜΑΤΆ

26

LiFO

ΚΕΙΜΕΝΟ: ΜΑΤΟΥΛΑ ΚΟΥΣΤΕΝΗ. ΦΩΤΟ: ΠΑΡΙΣ ΤΑΒΙΤΙΑΝ

18.01.24

Ο Νίκος Καραθάνος και ο Δημήτρης Πλατανιάς συνεργάζονται σε μια ανάγνωση δύο σπουδαίων έργων του οπερατικού ρεπερτορίου.

Πέρασαν είκοσι χρόνια. Το 2004, ο Δημήτρης Πλατανιάς, ανυποψίαστος για όσα μαγικά θα ακολουθούσαν, αλλά το ίδιο βέβαιος με σήμερα ότι ο ζωτικός του χώρος είναι η σκηνή της όπερας, ετοιμαζόταν να κάνει το ντεμπούτο του σε πρωταγωνιστικό ρόλο στην Εθνική Λυρική Σκηνή. Είχε έρθει στην Αθήνα από την Καλαμάτα όπου εργαζόταν ως δάσκαλος κιθάρας, είχε περάσει από την Αγγλική Φιλολογία και είχε καταλήξει στο λυρικό τραγούδι. Με τη δύναμη των νιάτων και τη γνώριμη αποφασιστικότητά του πρόβαρε για πρώτη φορά τον ρόλο του Άλφιο στην Καβαλλερία Ρουστικάνα του Μασκάνι, χωρίς να καταλαβαίνει πως την ίδια στιγμή άνοιγε την πόρτα του οπερατικού πρωταθλητισμού αλλά και της ατελείωτης χαράς που θα του χάριζε η αποθέωση που θα ακολουθούσε. Δύο δεκαετίες μετά, ο κορυφαίος πια Έλληνας βαρύτονος κάνει πρόβες στο ίδιο έργο. Έχει ξεμπερδέψει με τη νεανική ανασφάλεια, έχει χορτάσει επιτυχίες, χαρές και λαχτάρες, ξέρει σε ποιους ρόλους είναι πραγματικά καλός, αναγνωρίζει τι να αποφεύγει αλλά και πώς να μας ψαλιδίζει τον ενθουσιασμό όταν του επισημαίνουμε τις διεθνείς του κατακτήσεις. Με την Καβαλλερία Ρουστικάνα, λοιπόν, ο Δημήτρης Πλατανιάς γιορτάζει έναν μεγάλο οπερατικό κύκλο δύο δεκαετιών. Και πλάι του, σε αυτήν τη γιορτή, έχει εκείνον που ξέρει πώς να μεταβολίζει το απλό συναίσθημα και να το κάνει υψηλή τέχνη, τον Νίκο Καραθάνο. Αφήνοντας στη άκρη τις θεατρικές του βεβαιότητες, ο σκηνοθέτης κάνει το ντεμπούτο του στα μεγάλα έργα του οπερατικού ρεπερτορίου, επιχειρώντας μια νέα ανάγνωση στις δύο κορυφαίες όπερες του βερισμού. «Μουσική δεν ξέρω, αλλά από πιτσιρίκος τα κουνούσα τα χέρια μου σαν να τους ορίζω όλους. Ποιος δεν έχει ονειρευτεί ότι είναι μαέστρος που τα διευθύνει όλα; Τα αγαπούσα από πάντα αυτά τα έργα. Η μουσική τους είναι σαν τρικυμία που σηκώνει μεγάλα κύματα. Κι εσύ θες να κάθεσαι στην παραλία να τα θαυμάζεις. Είναι αδύνατο να μην τα ευχαριστηθείς. Είναι συνέχεια σε έναν παλμό, σε ένα δράμα. Θυμάσαι, όταν ήμασταν μικροί, όταν έπιανε η άνοιξη και βγαίναμε πλυμένοι και καθαροί, με τη χωρίστρα στη μέση, να πάρουμε το απόγευμα τα μηχανάκια; Θυμάσαι που όταν κάτι καλό συνέβαινε, όλο το απόγευμα κυλούσε αλλιώς; Εγώ, λοιπόν, φανταζόμουν ότι άκουγα το «Vesti la giubba» όταν μάρσαρα. Κανείς άνθρωπος δεν μπόρεσε ποτέ ν’ αντισταθεί στην ιδέα ότι τραγουδάει αυτή τη μουσική. Η όπερα, έτσι κι αλλιώς, έχει μια μοναδική υπερβολή, κάτι που δεν αντέχεται. Άρα, συνώνυμό της είναι μόνο τα νιάτα». Στις 25 Ιανουαρίου, λοιπόν, η Καβαλλερία Ρουστικάνα του Μασκάνι και οι Παλιάτσοι του Λεονκαβάλλο ανεβαίνουν στη σκηνή της Αίθουσας Σταύρος Νιάρχος στο ΚΠΙΣΝ. Αγωνία, άραγε, πως ξανασυστήνεται σε έναν άλλο κόσμο; «Εγώ ντεμπούτο έκανα όταν με έφερε η μάνα μου στον κόσμο», λέει γελώντας. «Ντεμπούτο στην όπερα κάνω με την έννοια ότι είναι σαν να αγγίζω ένα κορμί για πρώτη φορά και δεν ξέρω από πού να το πιάσω, γιατί δεν έχω τα κλειδιά του». Και η ορχήστρα; Ο Μασκάνι; Οι λυρικοί τραγουδιστές; Η θεία αυτή μουσική; «Αυτά μόνο ανακουφιστικά μπορεί να λειτουργήσουν γιατί με βγάζουν από την πρώτη γραμμή. Δεν πειράζει. Στην όπερα, σημασία έχει αυτό που βγαίνει από το στόμα και μπαίνει στην καρδιά. Όπως στο θέατρο, έτσι κι εδώ, γύρω από τους ανθρώπους είναι η φωτιά, όχι γύρω από τα κείμενα. Έχω παίξει για δύο θεατές και για 10.000 στην Επίδαυρο. Τι άλλο τρόμο να ζήσω;» Άρα είναι σίγουρος για τον τρόπο που διαχειρίστηκε όλες αυτές τις δυνάμεις στην σκηνή; «Ξέρω να διαβάζω την εξίσωση που συμβαίνει: σε ένα συγκεκριμένο καθεστώς, με τον τάδε διευθυντή, μια συγκεκριμένη στιγμή, με τους συγκεκριμένους ανθρώπους βρεθήκαμε να τραγουδήσουμε αυτά τα δύο έργα. Υπάρχουν τόσες χημείες, τόσες αύρες,

LiFO 18.01.24

27

Η μουσική τους είναι σαν τρικυμία που σηκώνει μεγάλα κύματα. Κι εσύ θες να κάθεσαι στην παραλία να τα θαυμάζεις.

«Καβαλλερία ρουστικάνα» – «Παλιάτσοι» Πιέτρο Μασκάνι & Ρουτζέρο Λεονκαβάλλο 25, 28 Ιανουαρίου 2024 1, 4, 8, 11 Φεβρουαρίου 2024 Ώρα έναρξης: 19:30 (Κυριακή: 18:30) Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος Εθνικής Λυρικής Σκηνής ΚΠΙΣΝ Μουσική διεύθυνση: Αντονέλλο Αλλεμάντι Σκηνοθεσία: Νίκος Καραθάνος Μουσική δραματουργία: Άγγελος Τριανταφύλλου Σκηνικά, κοστούμια: Λέσλι Τράβερς Xορογραφία: Αμάλια Μπένετ Φωτισμοί: Μπεν Πίκερσγκιλ Διεύθυνση χορωδίας: Αγαθάγγελος Γεωργακάτος Διεύθυνση παιδικής χορωδίας: Κωνσταντίνα Πιτσιάκου Διανομή «Καβαλλερία ρουστικάνα» Εκατερίνα Γκουμπάνοβα, Διαμάντη Κριτσωτάκη, Αρσέν Σογκομονιάν, Δημήτρης Πλατανιάς, Τζούλια Σουγλάκου, Πέννυ Ρίζου «Παλιάτσοι» Τσέλια Κοστέα, Αρσέν Σογκομονιάν, Δημήτρης Πλατανιάς, Γιάννης Καλύβας, Διονύσης Σούρμπης, Θεόδωρος Αϊβαλιώτης, Φίλιππος Δελλατόλας Με την ορχήστρα, τη χορωδία και την παιδική χορωδία της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής της αποστολής Χορηγός Prodea Investments Μέγας δωρητής ΕΛΣ και δωρητής παράστασης: Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) www.nationalopera.gr

28

LiFO

04

τόσα ταλέντα που όλα μαζί είναι ένα φαγητό που μαγειρεύεται. Εγώ μπορεί να ανακατεύω την κουτάλα, αλλά σημασία έχει, όταν σερβιριστεί η σούπα, να είναι νόστιμη». Είναι όμως και καλά τα υλικά του: ο τενόρος Αρσέν Σογκομονιάν (Τουρίντου στην Καβαλλερία και Κάνιο στους Παλιάτσους), η σπουδαία Εκατερίνα Γκουμπάνοβα, που κάνει ντεμπούτο ως Σαντούτσα, η Τσέλια Κοστέα και ο Διονύσης Σούρμπης. Και, φυσικά, ο Δημήτρης Πλατανιάς στον ρόλο του Άλφιο (Καβαλλερία) και του Τόνιο (Παλιάτσοι). «Η όπερα είναι κατεξοχήν ο χώρος που μεγεθύνει τα πράγματα. Όμως, όπως έχω πει επανειλημμένως, απαιτεί ομαδική δουλειά. Εκατό μουσικοί από κάτω κι εκατό χορωδοί από πάνω, μερικοί δεκάδες συμπρωταγωνιστές, πρέπει όλοι να συντονιστούν με επιτυχία για να καταφέρει το κοινό να ξεχωρίσει αυτόν που του άρεσε. Αλίμονο στον σκηνοθέτη, στον τενόρο, στον μαέστρο που πιστεύει ότι μπορεί να τα καταφέρει μόνος του. Και για να έρθουμε ξανά στη σούπα: καλά υλικά μπορεί να έχουν όλοι. Αν τα πετάξεις ατάκτως σε μια κατσαρόλα δεν θα θέλει κανείς να φάει το φαγητό σου. Η ουσία είναι στο μαζί». Οι δύο όπερες αποτελούν τυπικό δείγμα όπερας που απηχεί το κίνημα που έμεινε γνωστό ως «βερισμός» (από την ιταλική λέξη «vero» που σημαίνει αληθινός) και εκφράζει τον ρεαλισμό στην ιταλική όπερα. Οι μεν Παλιάτσοι διαδραματίζονται Δεκαπενταύγουστο σε ένα χωριό της Καλαβρίας, όπου οι κάτοικοι έχουν βγει στους δρόμους για να καλωσορίσουν τους θεατρίνους ενός πλανόδιου θιάσου, αλλά κάποιες αδέξιες ερωτικές κινήσεις προκαλούν αισθήματα εκδίκησης που αργότερα θα καταλήξουν σε φονικό. Η δε Καβαλλερία, που την έχουμε δει κι ακούσει μέχρι και στον Νονό, όπου γίνεται το φυσικό σκηνικό ενός ακόμα ξεκαθαρίσματος, είναι τοποθετημένη στο επαρχιώτικο και θρησκόληπτο περιβάλλον της καθολικής Σικελίας του 19ου αιώνα. Εκεί ανήμερα της γιορτής του Πάσχα εξελίσσεται ένα ερωτικό δράμα, χαρακτηριστικό των ηθών και του κώδικα συμπεριφοράς της εποχής. «Α, εγώ το Πάσχα το αγαπώ. Είμαι παραδοσιακός», λέει ο Δημήτρης Πλατανιάς. «Μου αρέσει περισσότερο από τα Χριστούγεννα γιατί είναι η εποχή που είμαι πάντα στην Καλαμάτα, ενώ τα Χριστούγεννα σχεδόν πάντα είμαι στις μεγάλες πόλεις. Μην κοιτάς την παγκοσμιοποίηση που μας έχει κάνει να γιορτάζουμε γενέθλια και Χριστούγεννα. Εμάς δεν μας γιόρταζαν ποτέ στα γενέθλια, στην ονομαστική μας γιορτή άνοιγε το σπίτι. Δεν έχει να κάνει με το πόσο θρησκευόμενος είναι κανείς, αλλά τα γενέθλια ήταν ήσσονος σημασίας». «Κι εγώ προτιμώ το Πάσχα γιατί ήμουν παπαδάκι στον Άγιο Ελευθέριο στο Μαρούσι και περίμενα με ανυπομονησία αυτό το θέαμα. Εκεί “έπαιξα” το πρώτο μου θέατρο: τσακωνόμασταν για το ποιος θα πάρει το εξαπτέρυγο, ποιος θα προηγηθεί, παίρναμε καρφίτσες και τσιμπούσαμε τον παπά την ώρα που λειτουργούσε. Δεν περίμενα τίποτα μικρός. Μου συνέβαιναν όλα. Και μάλιστα χωρίς να τα καταλαβαίνω. Γιατί νηστεύαμε; Γιατί τρώγαμε στις 12 τη νύχτα; Τι γιορτάζουμε; Αντιθέτως, τα Χριστούγεννά μου ήταν κάπως αμήχανα. Λυπητερά. Έπρεπε να παίξουμε κάποιο χαρτί στο σπίτι και να λυπηθούμε που χάσαμε», προσθέτει ο Καραθάνος. Όπως το εκκλησιαστικό ημερολόγιο, που όριζε κάποτε το πρόγραμμα της ζωής μας, όπως παραδέχτηκαν και οι δύο, έτσι και το βασικό σύμβολο της όπερας, η εκκλησία (ως φόντο), σχετίζεται άμεσα με τον ιδεολογικό πυρήνα του έργου. «Παιδιά, εδώ θα γίνει φόνος. Και όταν αυτό συμβαίνει Χριστούγεννα ή Πάσχα, αποκτά άλλες διαστάσεις. Είναι πιο βαρύς», λέει ο Καραθάνος. Ερωτικά μπλεξίματα και μονομαχίες, θρησκευτικές προσταγές και αυστηρότητα, αμαρτίες και αφορισμοί. Είναι στόχος η ενίσχυση της αληθοφάνειας σε έργα που πραγματεύονται μεν συναισθήματα διαχρονικά πλην όμως οι καταστάσεις που περιγράφουν είναι κάπως ξεπερασμένες; «Όταν κάποιος φτάνει να χτυπήσει κάποιον, πόσο μάλλον να τον σκοτώσει, τον νοιάζει ο πόνος ή η προσβολή που θα προκαλέσει εκείνη τη στιγμή. Δεν έχει σημασία αν θα τον σκοτώσει με τα χέρια ή με μια σφαίρα. Ανεξαρτήτως μέσου, τα συναισθήματα δεν θα αλλάξουν ποτέ. Γι’ αυτό και κερδισμένοι θα βγαίνουν πάντα όσοι ξέρουν πώς να τα προκαλούν», λέει ο Δημήτρης Πλατανιάς. «Μιλάνε τα έργα για μονομαχίες και νιώθουμε ότι δεν είναι σημερινά. Και μετά ακούμε για μία ακόμα γυναικοκτονία που μια γυναίκα χάνει τη ζωή της, πονάει και υποφέρει με τον άντρα της, γιατί τη χτυπάει και το κρατά κρυφό. Η ρίζα της βίας υπάρχει διαχρονικά. Και κάπου στα έργα υπάρχουμε όλοι μας», προσθέτει ο Νίκος Καραθάνος. «Άλλωστε τα έργα δεν τα ανεβάζεις, τα γιορτάζεις. Θέλω να δείξω αυτήν τη χαρά που μου προκαλούν, και να βρω τον τρόπο να χαθώ μέσα στο μεγάλο νόημα του άλλου και των πραγμάτων, έτσι που λίγο μετά να με ξεχάσεις εμένα. Τι να πω εγώ στον Πλατανιά που έχει τραγουδήσει Καβαλλερία σε όλον τον κόσμο; Θέλω μόνο να γιορτάσω μαζί του. Θα τον ντύσω όπως θέλει, θα κινηθεί όπως θέλει και θα του ζητήσω να κάνει ταραχή στη σκηνή, να σηκωθεί ο κόσμος όρθιος». Υποθέτω πως δεν είχε πολλούς σκηνοθέτες ο Πλατανιάς στην καριέρα του που να του ζήτησαν να κάνει σαματά. «Η αλήθεια είναι πως δεν ένιωσα ποτέ να στριμώχνομαι από τις προσδοκίες ή τις απαιτήσεις των σκηνοθετών», λέει γελώντας. «Δεν είχα πρόβλημα μαζί τους ούτε στα νιάτα μου, ούτε στα πιο μεγάλα λυρικά θέατρα, ούτε με τους πιο απαιτητικούς ή διεκπεραιωτικούς. Δεν λέω ότι το αποτέλεσμα ήταν πάντα τέλειο ούτε ότι είμαι το πιο εύκολο σώμα στα χέρια ενός σκηνοθέτη. Με καλή διάθεση όλα λύνονται. Αλλά και όταν δεν λύνονται, απλώς ξέρεις και αποφεύγεις μια επόμενη συνεργασία».

18.01.24

05

Η ΦΩΝΉ ΤΩΝ ΒΑΚΧΏΝ ΤΟΥ ΓΙΆΝΝΗ ΑΓΓΕΛΆΚΗ

Το μουσικοθεατρικό έργο Η φωνή των Βακχών του ανερχόμενου συνθέτη Γιάννη Αγγελάκη, μια ιδιαίτερη παράσταση που συνδυάζει το μουσικό θέατρο με τη σύγχρονη πειραματική μουσική, παρουσιάζεται στην Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής για δύο μοναδικές παραστάσεις στις 18 και 19 Μαΐου. Συμμετέχει ο τενόρος Χρήστος Κεχρής και μουσικοί από το ειδικευμένο στη σύγχρονη μουσική σύνολο Ergon Εnsemble. Τη σκηνοθεσία υπογράφει ο Γιώργος Κουτλής.

Η Φωνή των Βακχών είναι μια παράσταση σύγχρονου πειραματικού μουσικού θεάτρου. Με τη διαρκή χρήση ακαθόριστων φωνημάτων αναδεικνύει την ανθρώπινη φωνή ως ένα πρωτόλειο μέσο μη γλωσσικής επικοινωνίας, δημιουργώντας μια αίσθηση αρχέγονης τελετουργίας. Η ωμότητα στη χρήση των φωνών και των οργάνων οριοθετεί τη βία, όπως αυτή ξεκλειδώνεται μέσα από το έργο του Ευριπίδη: μεταξύ Πενθέα και Διονύσου, μεταξύ των αντίθετων δυνάμεων της ανθρώπινης φύσης, μεταξύ της διατήρησης της παράδοσης και της θηριώδους επιθυμίας για το καινούργιο. Όπως οι Βάκχες αναδεικνύουν μια αέναη σύγκρουση στη βάση της ανθρώπινης ψυχής και της ιστορίας, έτσι και η παράσταση Η φωνή των Βακχών επιδιώκει να διεισδύσει στη φύση της ανθρώπινης φωνής και να αναδείξει τις ανεξερεύνητες πτυχές της. ΜΟΥΣΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ «Η φωνή των Βακχών» Γιάννης Αγγελάκης 18-19 Μαΐου 2024 Ώρα έναρξης: 20:30 (Κυριακή: 19:30) Εναλλακτική Σκηνή Εθνικής Λυρικής Σκηνής - ΚΠΙΣΝ Σκηνοθεσία: Γιώργος Κουτλής Σκηνικό - κοστούμια: Άρτεμις Φλέσσα Σχεδιασμός φωτισμών: Γιώργος Αγιαννίτης Χρήστος Κεχρής (τενόρος), Κώστας Τζέκος (μπάσο κλαρινέτο), Σπύρος Λασκαρίδης (τρομπέτα), Ανδρέας-Ρολάνδος Θεοδώρου (τρομπόνι) Η παράσταση παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο πλαίσιο του θεσμού «Όλη η Ελλάδα ένας πολιτισμός» του υπουργείου Πολιτισμού το 2021. Χορηγός Εναλλακτικής Σκηνής: ΔΕΗ Ιδρυτικός Δωρητής Εναλλακτικής Σκηνής Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) www.nationalopera.gr

Ο συνθέτης Γιάννης Αγγελάκης εξηγεί πώς η παράσταση επιχειρεί να επαναδιατυπώσει τι σημαίνει μουσικό θέατρο. «Οι μουσικοί δρουν πάνω στα όργανα και τις φωνές τους, όμως οι δράσεις αυτές δεν παράγουν κάθε φορά το ίδιο ηχητικό αποτέλεσμα. Οι ήχοι παραμένουν μη ελεγχόμενοι πλήρως, είναι εγγενώς ασταθείς και διαρκώς κινούμενοι, εμπεριέχουν μια δική τους λογική στον τρόπο με τον οποίο ξεδιπλώνονται. Και ακριβώς επειδή οι ήχοι έχουν μια δική τους, αυτόνομη πορεία και δεν αναπαράγουν ένα προκαθορισμένο περιεχόμενο, μπορεί κανείς να πει ότι πρόκειται για ένα δράμα του ήχου, στο οποίο ο ήχος γεννιέται τη στιγμή που συμβαίνει μια δράση και δεν μπορεί να επαναληφθεί αυτούσιος ξανά. Αφού, λοιπόν, ο ήχος δεν αναπαριστά κάτι πέρα από τον εαυτό του, το ηχητικό δράμα χρήζει ενός νέου είδους ακρόασης, απαγκιστρωμένο από τις παραδοσιακές παραμέτρους και στοχευμένο στην απόλαυση που προέρχεται αποκλειστικά από την ανάδειξη των εσωτερικών δομών του ήχου. Δεν πρόκειται ούτε για τη μουσική των Βακχών ούτε για μια προγραμματική παράσταση που αφηγείται την τραγωδία του Ευριπίδη. Δεν υπάρχουν ανθρώπινοι χαρακτήρες ούτε αναπαραστάσεις της πλοκής επί σκηνής, και η θεατρική δράση, αποτελούμενη κυρίως από σκηνικές μετατοπίσεις των μουσικών, δεν έχει στόχο να αφηγηθεί κάποια παράλληλη ιστορία αλλά να αναδείξει εικαστικά τη δράση του ήχου. Με άλλα λόγια, πρόκειται για ένα μουσικό δράμα, το οποίο διαφέρει από αυτό που ιστορικά γνωρίζουμε ως μουσικό θέατρο ή όπερα, δηλαδή τον συνδυασμό μιας θεατρικής και μιας μουσικής αναπαράστασης, όπου η μουσική υπηρετεί την ανάδειξη της θεατρικής δραματουργίας. Η Φωνή των Βακχών προτείνει μια ανανεωτική προσέγγιση στην έννοια του μουσικού δράματος: δεν είναι πλέον ο ήχος που υπηρετεί και αναδεικνύει τη σκηνική δράση αλλά, αντίθετα, η σκηνική δράση καλείται να υπηρετήσει την ανάδειξη ενός ηχητικού κόσμου. Η Φωνή των Βακχών είναι ένα ηχητικό δράμα στο οποίο μόνος πρωταγωνιστής είναι ο ήχος, ενώ η τραγωδία του Ευριπίδη λειτουργεί ως συνδετικός κρίκος σε ένα επίπεδο συμβολικό». Ο σκηνοθέτης Γιώργος Κουτλής θεωρεί πως η παράσταση εγείρει θεμελιώδη ερωτήματα: τι είναι η φωνή; Τι είναι η μουσική; Αν επιστρέφαμε σε ένα προγλωσσικό στάδιο, όπου αυτές οι λέξεις δεν έχουν προλάβει να ταυτιστούν στο μυαλό μας με κάτι συγκεκριμένο, πώς θα αντιλαμβανόμασταν την έννοια του ήχου; Πώς θα αντιλαμβανόμασταν τον ήχο αν η γλώσσα δεν τον είχε εγκλωβίσει με τη βία σε νοήματα χάριν της επικοινωνίας; «Η παράσταση είναι ένα ηχητικό

δράμα που αφηγείται τις προσπάθειες της φωνής για κάποιο νόημα, του ήχου για “μουσική” και των ανθρώπων για επικοινωνία. Τέσσερις υπάρξεις επί σκηνής, τρεις πνευστοί και ένας τραγουδιστής, ο καθένας με το όργανό του, εκπνέουν αέρα, παράγουν ήχο και πολεμούν για να οργανωθούν σε ένα σύνολο. Σαν μια γονιδιακά εγγεγραμμένη ανάγκη των ανθρώπων για τη δημιουργία κάποιου χορού, χωρίς όμως να έχουν την εμπειρία προηγούμενων γενεών σε αυτήν τη διαδικασία. Τα αναλόγια είναι τα σημεία αναφοράς τους, οι παρτιτούρες είναι οι δομές τους και ο ήχος το μόνο μέσο τους. Η παράσταση είναι μια προσπάθεια να επανεφεύρουμε τη σχέση μας με πράγματα που σήμερα φαντάζουν αυτονόητα».

ΚΕΙΜΕΝΟ: M. HULOT. ΦΩΤΟ: ΑΝΔΡΕΑΣ ΣΙΜΟΠΟΥΛΟΣ

LiFO 18.01.24

29

06

ΓΕΦΥΡΩΝΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΑΠΟΣΤΑΣΗ ΜΕΤΑΞΥ ΤΟΥ ΚΛΑΣΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΓΧΡΟΝΟΥ ΧΟΡΟΥ Μια συζήτηση με τον χορογράφο και διευθυντή του Μπαλέτου της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, Κωνσταντίνο Ρήγο, τον διευθυντή της Ανώτερης Επαγγελματικής Σχολής Χορού της ΕΛΣ, Γιώργο Μάτσκαρη, τον α’ χορευτή της ΕΛΣ, Βαγγέλη Μπίκο, και τη χορογράφο Πατρίσια Απέργη.

— Έχει διαφοροποιηθεί το ρεπερτόριο των παραστάσεων χορού που παρουσιάζει η ΕΛΣ τα τελευταία χρόνια; Κωνσταντίνος Ρήγος: Απ’ όταν ανέλαβα τη θέση του διευθυντή του Μπαλέτου της ΕΛΣ το βασικό ζητούμενο ήταν να ανεβάσουμε ξανά τα κλασικά έργα, να τα ξαναδούμε με έναν νέο τρόπο, να φέρουμε μεγάλους τίτλους στο μπαλέτο ούτως ώστε, είτε με κλασικό ανέβασμα είτε με πιο σύγχρονο, να έρθουν οι Έλληνες χορογράφοι για πρώτη φορά σε επαφή με τους χορευτές της ΕΛΣ – έξι χρόνια μετά, όπως διαπιστώνουμε, ο σκοπός επετεύχθη. Άλλο ένα ζητούμενο ήταν να έρθουν σε επαφή και με το διαφορετικό κινησιολογικό λεξιλόγιο που πρέπει να δημιουργηθεί, καθώς, ως χορευτές κλασικού ρεπερτορίου, έχουν τελείως διαφορετική τεχνική. Επίσης, να βρεθούμε σε εναλλακτικούς χώρους, όπως με τα πρότζεκτ που κάναμε στα μουσεία και αλλού, αλλά και με αυτά της Εναλλακτικής, με πιο πειραματικά και πιο μικρού μεγέθους σχήματα. Φέτος έχουμε την Κάρμεν και την Κοππέλια, που είναι μεν δύο κλασικοί τίτλοι, αλλά από δύο χορογράφους που ουσιαστικά ανήκουν στη γενιά μου, τον Ίνγκερ και τον Κλουγκ. Και οι δύο κινούνται στα σύγχρονα χορευτικά πρότυπα της Ευρώπης, έτσι όπως έχει διαμορφωθεί αυτήν τη στιγμή ο νεοκλασικός χορός. Την Κάρμεν ο Ίνγκερ τη δημιούργησε για τα μπαλέτα της Ισπανίας. Λίγο πριν την παρουσιάσουμε εμείς στη Λυρική, θα ανέβει στο Μόντε Κάρλο, στα μπαλέτα της Αυστραλίας και μία εβδομάδα μετά στο English National Ballet στο Λονδίνο. Δηλαδή είναι μια παραγωγή που εμείς επιλέξαμε δύο χρόνια πριν, αλλά αυτήν τη στιγμή είναι στο peak της. Αυτό δείχνει με έναν τρόπο το πώς η νεοκλασική φόρμα γίνεται κάτι σύγχρονο τελικά, το οποίο έχει νόημα να το παρακολουθήσει κάποιος στην κεντρική σκηνή μιας όπερας – όπως το ανεβάζουμε εμείς. Το ίδιο είναι και η Κοππέλια, μια παραγωγή που ανέβηκε πέρσι για πρώτη φορά στη Βασιλεία. Μάλιστα, ο Κλουγκ θα ολοκληρώσει την παραγωγή σε εμάς, προσθέτοντας καινούργιο υλικό. Είναι μια Κοππέλια πολύ μινιμαλιστική, ο κόσμος της είναι πολύ ασπρόμαυρος και glossy. Αυτή είναι και η μόνη λύση για να παρουσιάσουμε μεγάλους τίτλους, διότι λόγω των συνθηκών της ομάδας αυτήν τη στιγμή αδυνατούμε να κάνουμε κλασικό μπαλέτο στην original φόρμα του. Για παράδειγμα, να ανεβάσουμε αυθεντική Λίμνη των κύκνων. Πρέπει να γίνεται ή υβριδικά, χρησιμοποιώντας και το κλασικό και το σύγχρονο στοιχείο, ή ως καινούργια εκδοχή.

— Υπάρχουν περιοριστικοί παράγοντες; Κ.Ρ.: Έχουμε πολλούς χορευτές μεγάλης ηλικίας, των οποίων το συ-

30

LiFO

ΚΕΙΜΕΝΟ: ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΔΙΑΚΟΣΑΒΒΑΣ.

ΦΩΤΟ: ΠΑΡΙΣ ΤΑΒΙΤΙΑΝ

18.01.24

Έχουμε πολλούς χορευτές μεγάλης ηλικίας, των οποίων το συνταξιοδοτικό δεν έχει λυθεί, οπότε αυτό δημιουργεί ένα τεράστιο θέμα στην αναλογία των χορευτών που χρειαζόμαστε για να μπορούμε να χορέψουμε αυτά τα έργα. Είναι πολύ σημαντικό να λυθεί με πολιτική βούληση αυτό το ζήτημα που δεν μας επιτρέπει να επιλέγουμε ελεύθερα το ρεπερτόριο.

νταξιοδοτικό δεν έχει λυθεί, οπότε αυτό δημιουργεί ένα τεράστιο θέμα στην αναλογία των χορευτών που χρειαζόμαστε για να μπορούμε να χορέψουμε αυτά τα έργα. Είναι πολύ σημαντικό να λυθεί με πολιτική βούληση αυτό το ζήτημα που δεν μας επιτρέπει να επιλέγουμε ελεύθερα το ρεπερτόριο. Με μεγάλη δυσκολία ανεβάσαμε πέρσι τον Δον Κιχώτη, αλλά σίγουρα είναι «αιματηρή» διαδικασία το να παρουσιάσεις ένα κλασικό μπαλέτο με την ομάδα αυτήν τη στιγμή. Πραγματικά, δεν υπάρχουν αρκετοί χορευτές για να καλύψουν ένα corps de ballet 10 χορευτών. Είναι μια κατάσταση η οποία υπήρχε όταν ήρθα και τη γνώριζα, αλλά, όπως καταλαβαίνεις, ο χρόνος στον χορό λειτουργεί κυρίως αρνητικά.

— Πού θεωρείς ότι βρίσκεται η θέση της Λυρικής όσον

αφορά τον χορό σε σχέση με τα μεγάλα διεθνή ιδρύματα στα έξι χρόνια της δικής σου θητείας; Κ.Ρ.: Την πρώτη χρονιά που ήρθα εδώ, όταν καλέσαμε τον Nacho Duato να χορογραφήσει, ήταν σαν να μας έγινε ένα δώρο ξαφνικά. Έτσι ξεκίνησε να τραβάει την προσοχή η ομάδα. Όμως αυτό δεν ήταν κάτι που έγινε μέσα σ’ έναν χρόνο. Πέρασε καιρός για να μπορέσουμε να έχουμε χορογράφους οι οποίοι να πουν «ναι» στην ομάδα. Μπορεί να έρχονταν ξένοι χορογράφοι και να απέρρι-

LiFO 18.01.24

31

06

πταν την ομάδα, θεωρώντας ότι δεν είναι έτοιμη για το έργο τους. Αυτήν τη στιγμή είμαστε σε θέση να έχουμε ένα ensemble περιορισμένο μεν, αλλά τέτοιο που να μπορεί να χορέψει οποιοδήποτε έργο δεν είναι κλασικό. Στην αρχή, επίσης, ήταν πολύ δύσκολο να έχουμε καλεσμένους χορευτές από το εξωτερικό, κάτι που τώρα όχι μόνο είναι ζητούμενο αλλά το θέλουν και οι ίδιοι. Χορευτές από το εξωτερικό μού στέλνουν requests για να συμμετάσχουν σε παραστάσεις μας και πολλοί χορογράφοι από το εξωτερικό πια, και μερικοί από αυτούς που θα φέρουμε τα επόμενα χρόνια, έρχονται οι ίδιοι σε επαφή με εμάς πρώτα, αντί να τους ζητήσουμε εμείς. Έχουμε μπει στις ατζέντες. Η ομάδα αρχίζει να παίρνει τη θέση της στην Ευρώπη, στις κεντροευρωπαϊκές πόλεις που έχουν μεγάλες ομάδες χορού. Θέλω όμως να μπορούμε, αν καταφέρουμε να λύσουμε το συνταξιοδοτικό, να έχουμε και την Bayadère την original και την Bayadère την παραλλαγμένη. Αυτό είναι το ζητούμενο, γιατί είμαστε το Εθνικό Μπαλέτο, είμαστε κομμάτι της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Δεν μπορούμε να λέμε ότι δεν θα παρουσιάσουμε ποτέ κλασικό ρεπερτόριο. Τα παιδιά πρέπει να το δουν κάπου και πρέπει να το δουν με τον καλύτερο τρόπο.

— Μιλώντας για τους σπουδαστές, Γιώργο, σε τι επίπεδο βρίσκεται αυτήν τη στιγμή το δυναμικό της σχολής που διευθύνεις; Γιώργος Μάτσκαρης: Η σχολή της ΕΛΣ υπηρετεί πρωτίστως το κλασικό μπαλέτο και θα έλεγα ότι είναι το σχολείο στην Ελλάδα που εκπροσωπεί το κλασικό μπαλέτο και όσον αφορά την εκπαιδευτική διαδικασία. Το όραμα το δικό μου είναι να εκσυγχρονιστεί το σχολείο, να μπορέσει να αντεπεξέλθει στη σημερινή πραγματικότητα και να αφομοιώσει διαφορετικές τεχνικές χορού. Οπότε δεν μένουμε μόνο στο κλασικό μπαλέτο αλλά έχουμε ανεβάσει πολύ και το επίπεδο του σύγχρονου χορού που διδάσκεται στη σχολή.

— Άρα το πρόγραμμα σπουδών έχει τροποποιηθεί τα τελευταία χρόνια; Γ.Μ.: Σε μεγάλο βαθμό, τουλάχιστον τα τελευταία έξι χρόνια που είμαι εγώ εδώ. Αυτήν τη στιγμή προσπαθούμε να προσφέρουμε το καλύτερο στο κλασικό μπαλέτο προφανώς. Συνέχεια ανανεώνουμε το πρόγραμμα σπουδών του κλασικού μπαλέτου, αλλά έχουμε εστιάσει και στον σύγχρονο χορό. Οι χορευτές που λαμβάνουν μια ολοκληρωμένη εκπαίδευση σήμερα έχουν, σε μεγάλο ποσοστό, μια ποικιλομορφία στο τι μπορούν να κάνουν και στο τι τους ζητείται ενδεχομένως να κάνουν. Είναι μεγάλες οι πιθανότητες να τους ζητηθεί να εκπροσωπήσουν ένα είδος λίγο διαφορετικό από αυτό που έχουν σπουδάσει και πρέπει να μπορούν να προσαρμοστούν. Το να κρατήσουμε το κλασικό μπαλέτο σε πολύ υψηλό επίπεδο είναι ένα στοίχημα. Έχουμε πολύ καλό δυναμικό, έχουμε τη μεγάλη τύχη να επιλέγουμε τους σπουδαστές και τις σπουδάστριες που μπαίνουν στη σχολή – περνάνε από διαδικασία ακρόασης. Ωστόσο κι εκείνοι/-ες εμάς επιλέγουν. Η αλήθεια είναι ότι δίνουν εισαγωγικές εξετάσεις σε πολλές σχολές και όσοι και όσες περνάνε στη δική μας σχολή στο μεγαλύτερο ποσοστό μας επιλέγουν. Όλα αυτά είναι εφικτά με την πολύ καλή συνεργασία με έναν σύλλογο καθηγητών πολύ προσεκτικά επιλεγμένων και είναι σημαντικό το ότι όλοι συμπορευόμαστε στο πρόγραμμα της σχολής, το ασπαζόμαστε και έχουμε πολύ καλή συνεργασία. Τυχαίνει το επίπεδο των σπουδαστών μας, εκτός από το τεχνικό και το καλλιτεχνικό κομμάτι, να είναι πολύ υψηλό και ως προς το ήθος τους και τη συμπεριφορά τους. Βλέπουμε ότι αλλάζουν δραστικά πολλά στην κοινωνία και όλα αυτά αφομοιώνονται με ιλιγγιώδη ταχύτητα. Το κλασικό μπαλέτο χρειάζεται πολύ μεγάλη πειθαρχία και οι γενικότερες απαιτήσεις είναι πολύ υψηλές. Οι σπουδαστές/σπουδάστριες διεκδικούν κάθε εξάμηνο την παραμονή τους. Για να κρατηθεί υψηλό το επίπεδο της σχολής είναι υποχρεωτική αυτή η διαδικασία. Και όταν τελειώνουν, θέλουμε να κάνουν όσο περισσότερες συνεργασίες γίνεται με το Μπαλέτο της ΕΛΣ. Οι παραγωγές της Λυρικής μάς ενδιαφέρουν πολύ. Είναι μοναδική ευκαιρία το να χορέψει ένας επαγγελματίας χορευτής, πόσο μάλλον ένας σπουδαστής, στην αίθουσα Σταύρος Νιάρχος, που δεν είναι μια τυχαία αίθουσα στην Ελλάδα και θα έλεγα ότι δεν τη βρίσκεις εύκολα παγκοσμίως. Μπορεί να μην τους ξανασυμβεί, και ειδικά σε μια παραγωγή όπου τα πάντα είναι ιδιαίτερα περιποιημένα. Αυτά δεν είναι δεδομένα στην ελεύθερη αγορά.

— Τι περιλαμβάνει η θέση του α’ χορευτή σε ένα μπαλέτο όπως αυτό της Λυρικής; Βαγγέλης Μπίκος: Δεν μου αρέσει ιδιαίτερα να μιλάω ως α’ χορευτής. Καταλαβαίνω ότι είναι ένας τίτλος που πρέπει να υπάρχει σε μια ομάδα, σε μια όπερα που έχει ιεραρχίες. Εγώ όμως δεν αισθάνομαι έτσι. Δεν υπάρχει στο δικό μου μυαλό α’ και β και γ’ χορευτής. Υπάρχει χορευτής ή μη χορευτής ή κάποιος που είναι στη διαδικασία να γίνει χορευτής. Έτσι το βιώνω. Κ.Ρ.: Το να μπορέσεις να φτάσεις στο επίπεδο να μη σε ενδιαφέρει ο χαρακτηρισμός αλλά να λειτουργείς στην ουσία της τέχνης, είναι ένα μεγάλο βήμα εξέλιξης. Κάθε χορευτής είναι μια οντότητα, με τις ιδιαιτερότητές του. Το σημαντικό, κατά τη γνώμη μου, είναι να είσαι καλλιτέχνης και αυτή η ιδιότητα να υπερισχύει του τίτλου. Β.Μ.: Ωριμάζοντας και κάνοντας αυτές τις συνειδητοποιήσεις, σκέφτομαι πως μου δόθηκαν τα τελευταία χρόνια τόσο ωραίες ευκαιρίες να ανέβω στη σκηνή και να χορέψω κομμάτια τα οποία ούτε καν φανταζόμουν πριν, ανεξάρτητα από το αν θα είμαι μόνος μου στη σκηνή, αν θα είναι κάποιο σόλο ή κάποιο group. Οι ευκαιρίες που τα τελευταία χρόνια δίνονται εν γένει σε εμάς τους χορευτές να ερμηνεύσουμε είτε στην Κεντρική Σκηνή είτε στην Εναλλακτική είναι

32

LiFO

Το κλασικό μπαλέτο χρειάζεται πολύ μεγάλη πειθαρχία και οι γενικότερες απαιτήσεις είναι πολύ υψηλές. Οι σπουδαστές/ σπουδάστριες διεκδικούν κάθε εξάμηνο την παραμονή τους.

18.01.24

κάτι πολύ σπάνιο στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Δεν έχουν όλες οι ομάδες του εξωτερικού τέτοιο ρεπερτόριο μέσα σε μία σεζόν, ούτε την ευκαιρία να μπορούν να κάνουν από κλασικό μέχρι σύγχρονο, ή κάτι πιο πειραματικό. Είναι ευλογία.

— Η δική σου καθημερινότητα ποιες απαιτήσεις έχει σε επίπεδο προετοιμασίας; Β.Μ.: Κοίταξε, ένας χορευτής έχει μια πολύ συγκεκριμένη ρουτίνα, που είναι το μάθημα, η εκγύμναση και η πρόβα. Κάθε τεχνική έχει διαφορετική ρουτίνα και κάθε χορογράφος έχει κι αυτός τη δική του. Δηλαδή όλα είναι ένας συνδυασμός ο οποίος στο σώμα λειτουργεί αθροιστικά και ταυτόχρονα δημιουργεί καθημερινές δυσκολίες. Οπότε φαντάζομαι ότι ο χορευτής πρέπει να είναι πραγματικά πολύ συνειδητοποιημένος για να μπορέσει να αντέξει το ρεπερτόριο μιας τέτοιας ομάδας. Αλλιώς στον πρώτο μήνα θα είναι off.

— Πώς επηρεάζει το έργο της Λυρικής και της Σχολής της ΕΛΣ τη συνολική χορογραφική παραγωγή στην Ελλάδα; Πατρίσια Απέργη: Αυτήν τη στιγμή τα παιδιά της Λυρικής θεωρούνται οι πιο μετρήσιμες δυνάμεις καλλιτεχνών. Αν κάτι έχουν πετύχει εδώ, είναι το να ανοίξει ο ορίζοντας σε σχέση με το τι ορίζουμε ως τέχνη και ποιον ορίζουμε ως καλλιτέχνη. Αναφέρομαι στη γενικότερη κόντρα που στο παρελθόν υπήρχε με τους σύγχρονους και τους κλασικούς. Για μένα δεν υπάρχει αυτός ο διαχωρισμός, έτσι κι αλλιώς. Θεωρώ ότι όλοι είναι καλλιτέχνες. Υπάρχει καλός και κακός χορός, καλός και κακός καλλιτέχνης. Πρέπει να έχεις μια πιο σφαιρική εικόνα και γνώση του αντικειμένου σου. Tο αν θα ασχοληθείς με κάτι περισσότερο είναι άλλο ζήτημα. Έχω κάνει πάρα πολλά χρόνια κλα-

σικό χορό και τον απέρριψα γιατί υπήρχε αυτή η λογική τότε, ή το ένα ή το άλλο, ή ο ένας τρόπος ή ο άλλος. Το έκανα όμως με τρόπο επαναστατικό, δηλαδή δεν ήθελα να ακούω καν για κλασικό χορό. Τα τελευταία χρόνια, μέσα από ακροάσεις και διάφορα σεμινάρια που κάνω, παρατηρώ ότι τα παιδιά που έχουν τελειώσει τη Λυρική είναι πιο ολοκληρωμένοι καλλιτέχνες. Ακόμη και αν αγαπούν ή έλκονται περισσότερο από ένα είδος, έχουν, αν μη τι άλλο, την αντίληψη ενός καλλιτέχνη, που σημαίνει ότι αυτό που θέλουν να κάνουν πρέπει να μάθουν, να του σπάσουν τη φόρμα και να το δουν από άλλη οπτική γωνία. Αυτό το σκεπτικό είναι ουσιώδες για να μπορούμε να μιλήσουμε για εξέλιξη, πρόοδο και ανάπτυξη, ώστε να αλλάξει κάτι. Και η αλλαγή έχει έρθει, το θέμα τώρα είναι να δούμε πώς μπορεί να χτιστεί ακόμα περισσότερο. Ταυτόχρονα, για μένα είναι αδιανόητα γοητευτικό το να μου προτείνει κάποιος να επανέλθω σε ένα έργο, φέρνοντάς το στο τώρα υπό το δικό μου πρίσμα και τη δική μου ματιά. Για μένα, έτσι κι αλλιώς, η έννοια του σύγχρονου χορού, όσο και να μιλάμε για τεχνικές, έχει να κάνει με αυτό. Το να πάρουμε μια ιστορία του παρελθόντος και να τη φέρουμε στο σήμερα είναι για μένα κάτι πολύ ενδιαφέρον και προκλητικό. Δεν χρειάζεται κάθε φορά να ανακαλύπτουμε τον τροχό για να μπορούμε, ως χορογράφοι, να υπάρξουμε. Η δική μου εμπειρία από τη συνεργασία με τη Λυρική, όταν κάναμε την Εθνική Ενηλικίωση, ήταν ακριβώς αυτό: το ότι συνεργάστηκα με άτομα που γνώριζα πως είναι κατά κύριο λόγο καλλιτέχνες του κλασικού, ενώ εγώ δεν είμαι, και επικοινώνησα μαζί τους. Αυτό είναι ένα μεγάλο πρόβλημα της Ελλάδας: ενώ η κοινωνία εξελίσσεται, οι δομές μένουν προσκολλημένες σ’ ένα απαρχαιωμένο εκπαιδευτικό σύστημα.

— Αυτή η αλλαγή, Κωνσταντίνε, ήταν και για σένα προσωπικό στοίχημα; Κ.Ρ.: Αυτό ήταν το κέρδος για όλους μας. Είχα δουλέψει τριάντα χρόνια σε μια αγορά όπου έπρεπε να επιβιώσω χωρίς να κάνω πίσω στο τι θέλω – πολλοί το καταφέραμε αυτό, όχι μόνο εγώ. Αυτός ήταν και ο λόγος που θεωρώ ότι μπόρεσα μέσα στη Λυρική να δημιουργήσω αυτή την αλλαγή που, ακόμα και όταν δεν θα είμαι εγώ εδώ, θα μπορέσει να είναι αειφόρα για το μέλλον της ομάδας. Για μένα η ΕΛΣ είναι σταθμός μέσα σε μια πορεία σημαντικών στόχων, οι οποίοι έχουν να κάνουν με την καλλιτεχνική δημιουργία και την οργάνωση της καλλιτεχνικής δημιουργίας. Και όταν η Πατρίσια ή ο οποιοσδήποτε χορογράφος έρχεται εδώ, εγώ πρέπει να μπω μπροστά για να τον αφήσω να δημιουργήσει ελεύθερα. Π.Α.: Έχει σημασία, ως προσκεκλημένη χορογράφος, να νιώθω προστατευμένη. Να μιλάμε την ίδια γλώσσα, να με καταλαβαίνουν, να μη χρειάζεται να μιλάω με έναν διευθυντή ο οποίος αναγνωρίζει τη φόρμα του μπαλέτου όπως υπήρξε στο παρελθόν. Κ.Ρ.: Δεν υπάρχει πια πουθενά στον κόσμο αυτός ο διευθυντής που αισθάνεται το μπαλέτο ως μια διαφορετική τέχνη απ’ τις υπόλοιπες τέχνες του χορού, και δεν είναι τυχαίο ότι όλοι σχεδόν οι διευθυντές μπαλέτων στην Ευρώπη αυτήν τη στιγμή προέρχονται σχεδόν αποκλειστικά από τον νεοκλασικό, σύγχρονο χορό και όχι από τον αμιγώς κλασικό, ειδικά στις όπερες. Π.Α.: Έτσι ανοίγει και ένας διάλογος. Έχει σημασία αυτός ο διάλογος να συνεχίζεται, να μην είναι παγιωμένες οι θέσεις. Κ.Ρ.: Μιλάμε για μια τέχνη που κάποιοι θέλουν να παραμείνει αγκυλωμένη στο αρχειακό της υλικό, όταν στους ίδιους οργανισμούς, στις όπερες, οι παραστάσεις είναι πολύ πιο πρωτοποριακές ακόμα και από το θέατρο. Οπότε μιλάμε για μια εποχή που η όπερα έχει εξελιχθεί σε σημείο που πρέπει ο χορός τώρα να τρέξει να τη φτάσει. Πριν από δεκαπέντε χρόνια δεν ίσχυε αυτό. Όλοι λέγαμε ότι από το χοροθέατρο, από τον σύγχρονο χορό και το physical dance κέρδιζαν το θέατρο και η όπερα, δεν γίνεται αυτήν τη στιγμή ο χορός να μένει πίσω.

LiFO 18.01.24

33

07

Η ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΣΗ ΕΓΙΝΕ ΣΤΟ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟ GRAND HYATT ATHENS, ΣΥΓΓΡΟΎ 115

Ο ΦΙΛΊΠ ΩΓΚΈΝ ΠΡΟΤΕΊΝΕΙ ΈΝΑΝ ΟΔΗΓΌ ΕΠΙΒΊΩΣΗΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΒΆΓΚΝΕΡ, ΜΕ ΑΦΟΡΜΉ ΤΗ ΒΑΛΚΥΡΊΑ

34

LiFO

ΚΕΙΜΕΝΟ: ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ. ΦΩΤΟ: ΠΑΡΙΣ ΤΑΒΙΤΙΑΝ

18.01.24

«Η Βαλκυρία» Ρίχαρντ Βάγκνερ Συμπαραγωγή με τη Βασιλική Όπερα της Δανίας 10, 13, 16, 19, 24, 31 Μαρτίου 2024 Πρώτη παρουσίαση από την Εθνική Λυρική Σκηνή Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος Εθνικής Λυρικής Σκηνής - ΚΠΙΣΝ Ώρα έναρξης: 17:30 Μουσική διεύθυνση: Φιλίπ Ωγκέν Σκηνοθεσία: Τζων Φούλτζεϊμς Χορηγός: Τράπεζα Πειραιώς Μέγας Δωρητής ΕΛΣ & Δωρητής παράστασης: Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) www.nationalopera.gr

— Βάλτε μας, καταρχάς, στο πνεύμα της Βαλκυρίας. Πρόκειται για το δεύτερο μέρος της επικής τετραλογίας Το δαχτυλίδι των Νιμπελούνγκεν και από δραματικής πλευράς ο μύθος των Βαλκυριών, όπως τον διασκεύασε ο Βάγκνερ, είναι πολύ πιο κοντά στην αρχαία ελληνική τραγωδία απ’ ό,τι στη σκανδιναβική μυθολογία από την οποία προέρχεται, και αυτό ο συνθέτης το έκανε σκόπιμα. Ο διάλογος π.χ. του Βόταν με τη Φρίκα θυμίζει πολύ εκείνον του Δία με την Ήρα, ενώ η ορχήστρα υιοθετεί τον ρόλο του Χορού, σαν να αφηγείται μέσω της μουσικής, συμμετέχοντας έτσι ενεργά στα δρώμενα. Οι ερμηνευτές, πάλι, μοιάζουν πολύ ανθρώπινοι κι ας υποδύονται θεούς, όπως βλέπουμε και στη σχέση του Βόταν με τον γιο του, τον Ζίγκμουντ. Ο θεατής, δηλαδή, πρέπει να είναι προετοιμασμένος ότι δεν θα δει μια συμβατική όπερα αλλά μια παράσταση πιο κοντά στους μεγάλους τραγικούς, με τους πρωταγωνιστικούς χαρακτήρες να συνθέτουν ένα καλειδοσκόπιο της ανθρώπινης φύσης και των ανθρώπινων συναισθημάτων. Καλό είναι, επίσης, να έχει διαβάσει την υπόθεση από πριν, όπως θα έκανε με έργα του Αισχύλου, του Σοφοκλή ή του Σαίξπηρ, διαφορετικά θα δυσκολευτεί να παρακολουθήσει το έργο.

— Αυτό που κάνει ο Βάγκνερ, βάζοντας την ορχήστρα στον ρόλο του Χορού -αφηγητή, μοιάζει με μεγάλο νεωτερισμό. Οπωσδήποτε θυμίζει κινηματογράφο πολλές δεκαετίες προτού εφευρεθεί. Και μπορεί εμείς να είμαστε εξοικειωμένοι με ένα τέτοιο θέαμα, όμως το 1870, όταν πρωτοπαρουσιάστηκαν οι Βαλκυρίες στην Όπερα του Μονάχου, η «ομιλούσα ορχήστρα», το να περιγράφεις ένα σκηνικό, την ατμόσφαιρα και να αφηγείσαι μια ιστορία μέσα από νότες, μελωδίες και χαρακτηριστικά, επαναλαμβανόμενα μουσικά μοτίβα (leitmotifs), διαφορετικά για κάθε πρωταγωνιστή, ήταν πραγματικά πρωτοποριακό. Αυτό είναι ακόμα πιο φανερό στο ξεκίνημα της Β’ Πράξης, οπότε κορυφώνεται το δράμα και η μουσική μοιάζει να «εκρήγνυται», προσπαθώντας να συνδυάσει όλα αυτά τα στοιχεία. Η πράξη αυτή, μάλιστα, όπου υπάρχει και ο υπέροχος διάλογος του Βόταν με την Μπρουνχίλντε, είναι, πιστεύω, ό,τι συγκλονιστικότερο έχει γραφτεί σε τραγωδία από την εποχή των μεγάλων αρχαίων κλασικών· είναι πλαισιωμένη μουσικά από έναν κομμό, ένα θρηνητικό τραγούδι που ακούγοντάς το αναρωτιέσαι αν είναι οι ηθοποιοί που μιλούν και η ορχήστρα-Χορός που τραγουδά ή το αντίστροφο. Όλο αυτό μας προετοιμάζει για το επίσης εκρηκτικό ξεκίνημα της Γ’ Πράξης, όπου οι δύο Βαλκυρίες, η Μπρουνχίλντε και η Ζιγκλίντε, προσπαθούν, καλπάζοντας με τα ιπτάμενα άτια τους, να γλιτώσουν από τον Βόταν που τις καταδιώκει: μια εξάλεπτη σκηνή που αποδίδεται μουσικά με τρομακτική ένταση, παρότι ασήμαντη στην πλοκή του έργου, ισορροπώντας αριστοτεχνικά στη συνέχεια μεταξύ τρικυμίας και νηνεμίας. Για να ακριβολογούμε, βέβαια, η ένταση, που κάποτε φτάνει σε σημείο παροξυσμού, είναι διαρκής στη Βαλκυρία. Από τις συγκλονιστικότερες σκηνές είναι και εκείνη που η Μπρουνχίλντε απαρνιέται τη Βαλχάλλα, τον Παράδεισο, για την αγάπη ενός θνητού, του Ζίγκμουντ, ακόμα κι αν η σύγκρουση με τον θεό πατέρα της, τον Βόταν, είναι αναπόφευκτη.

— Είναι αναμφίβολα τεράστια πρόκληση για τους καλλιτέχνες το να πρέπει αφενός να πιάσουν τα πολύ υψηλά ερμηνευτικά στάνταρ που θέτει ο Βάγκνερ, αφετέρου να κρατούν το ανθρώπινο μέτρο. φωτιά με την οποία ο Βόταν περιζώνει την Μπρουνχίλντε, όλες αυτές Οπωσδήποτε. Μεγάλη σημασία έχει, βέβαια, και η τοποθέτησή οι εικόνες έπρεπε να αποδοθούν οπτικά όπως ήταν γνωστές στον τους πάνω στη σκηνή, όπως και ο συνδυασμός του τραγουδιού με ίδιο τον συνθέτη και το κοινό μέσα από αυτά τα αναγνώσματα και τη μουσική, κι αυτό είναι πάντοτε ένα στοίχημα για κάθε μαέστρο. να είναι όσο γίνεται πιο ρεαλιστικές ώστε να προκαλούν δέος. ΔηλαΓια να διευθύνεις μια όπερα χρειάζεται να ξέρεις και να ακούς και δή, κατά κάποιον τρόπο έκανε σινεμά δεκαετίες προτού εφευρεθεί, να προσαρμόζεις το παίξιμο κάθε οργάνου ανάλογα με την ένταση προσφέροντας ένα ανεπανάληπτο ως τότε οπτικοακουστικό θέαμα. της φωνής, την ατμόσφαιρα, τα περιρρέοντα συναισθήματα και την — Με δεδομένο τον ριζοσπαστισμό που ενστερνιζόταν εξέλιξη της πλοκής. Αντιπροσωπευτικό παράδειγμα αυτής της μεο συνθέτης, θα μπορούσαμε να πούμε ότι η ματιά του θόδου που δεν μένει στην αναγνώριση ενός χαρακτήρα αλλά ενέχει Βάγκνερ στη Βαλκυρία είναι τρόπον τινά φεμινιστική; πολλαπλά επίπεδα συμβολισμού αποτελεί η μετάβαση από την α’ Όχι ακριβώς, και σίγουρα όχι με τη σημερινή έννοια. Η Μπρουνχίλντε στη β’ σκηνή στον «Χρυσό του Ρήνου», όταν το μουσικό θέμα του πεθαίνει συμβολικά στην πυρά, εκπληρώνοντας την επιθυμία του Ζίγκφριντ, ηθελημένα μεν, αλλά όχι από καθαρά δική της επιλογή. μαγικού δαχτυλιδιού των Νιμπελούνγκεν δίνει τη θέση του σε αυτό Από τον Ιπτάμενο Ολλανδό μέχρι τον Πάρσιφαλ, ο Βάγκνερ πάντα πατης Βαλχάλλα, του επουράνιου ανακτόρου του Βόταν. Ένας συνθέτης ρουσίαζε μια κυρίαρχη θηλυκή φιγούρα. Η γυναίκα θεωρούνταν τότε μοιάζει, ξέρετε, περισσότερο με ζαχαροπλάστη παρά με μάγειρα, ένα μυστήριο, θεσπέσιο, δυσπρόσιτο πλάσμα, υποδεέστερη μεν του καθώς οι ποσότητες από κάθε υλικό που χρησιμοποιεί θα πρέπει να άνδρα, αλλά ταυτόχρονα υπεράνω, κάτι καταφανές στη λογοτεχνία, είναι εξαιρετικά ακριβείς για να πετύχει η συνταγή. Και η μαγεία την τέχνη αλλά και τη μουσική του 19ου αιώνα, από τον Γκαίτε, τον του Βάγκνερ είναι ότι δική του ιδανική «συνταγή» είναι η απόλυτη Σίλερ και τον Νερβάλ μέχρι τον Μπετόβεν, τον Σούμπερτ και τον κατάφαση του ανθρωπιστικού ιδεώδους με έναν τρόπο πολύ ποιητικό. Μπερλιόζ. Και επειδή ο Βάγκνερ είναι, όπως είπαμε, κυκλοθυμικός, Μέγας δεξιοτέχνης, επιστρέφει στο έργο του ξανά και ξανά ακόμα κι τόσο οι γυναικείοι χαρακτήρες του όσο και τα πάθη που ξεσηκώνουν αν είναι να αλλάξει μία μόνο νότα, ώσπου να τον ικανοποιεί απόλυτα είναι extreme, καθώς πίστευε ότι τέτοιες μεγαλοπρεπείς γυναικείες το τελικό αποτέλεσμα, όπως έκανε και ο Μιχαήλ Άγγελος με τους φιγούρες φωτίζουν το μέλλον του ανθρώπινου γένους. Πρόκειται, πίνακές του.

— Το Δαχτυλίδι των Νιμπελούνγκεν παρουσιάζει κάποιες φυσικά, για μια εξιδανικευμένη εικόνα της γυναίκας, οφειλόμενη χτυπητές ομοιότητες με τον Άρχοντα των Δαχτυλιδιών και στα πουριτανικά ήθη της εποχής, ιδίως σε χώρες και περιοχές του Τόλκιν. με προτεσταντική παράδοση, με την οποία είχε γαλουχηθεί και ο Φυσικά. Άλλωστε τόσο ο Τόλκιν όσο και ο Βάγκνερ αντλούν πολλά συνθέτης των Βαλκυριών. στοιχεία από τη σκανδιναβική μυθολογία. Το έργο του Τόλκιν γνώρισε — Ισχύει ότι ο Βάγκνερ είναι ο «απόλυτος» συνθέτης; μια δεύτερη ζωή χάρη στην κινηματογραφική του μεταφορά, μια εξ Κατά κάποιον τρόπο, ναι, γι’ αυτό προκαλεί ακραία συναισθήματα: ή αγχιστείας σχέση με τον κινηματογράφο έχει ωστόσο και η Βαλκυρία, θα τον αγαπήσεις ή θα τον μισήσεις. Προσωπικά, πιστεύω ότι ακόμα και μάλιστα τον καιρό που γράφτηκε. Η γενιά του Βάγκνερ ήταν η κι αν κάποτε ο ανθρώπινος πολιτισμός τελειώσει, η μουσική του Βάπρώτη ή η δεύτερη που μεγάλωσε διαβάζοντας εικονογραφημένα γκνερ θα επιζήσει γιατί βάζει τον ακροατή, δηλαδή τον άνθρωπο, στο βιβλία με γερμανικούς μύθους (σ.σ. οι οποίοι προσομοιάζουν στους επίκεντρο, όπως κάνουν αντίστοιχα ο Σαίξπηρ και ο Προυστ, υπάρχει σκανδιναβικούς). Οι Βαλκυρίες με τα φτερωτά τους άλογα, η επιδηλαδή μια θαυμαστή ώσμωση μεταξύ δημιουργού και αποδέκτη. Αν βλητική Βαλχάλλα, ο Ζίγκφριντ που σκοτώνει τον μεταμφιεσμένο σε υπάρχει κάτι σαν «ολοκληρωτική μουσική», ο Βάγκνερ είναι σίγουρα δράκο Φάφνερ, ο οποίος φυλάει το δαχτυλίδι των Νιμπελούνγκεν, η ο επιφανέστερος εκπρόσωπός της!

Ακόμα κι αν κάποτε ο ανθρώπινος πολιτισμός τελειώσει, η μουσική του Βάγκνερ θα επιζήσει γιατί βάζει τον ακροατή, δηλαδή τον άνθρωπο, στο επίκεντρο.

DIE WALKÜRE. ΦΩΤΟ: CAMILLA WINTHER

Ο επιφανής Γάλλος αρχιμουσικός επιστρέφει τον Μάρτιο στην Εθνική Λυρική Σκηνή για να διευθύνει τη Βαλκυρία και με την ευκαιρία μιλά με ζέση και οίστρο ποιητικό για την προσωπικότητα και το έργο του Ρίχαρντ Βάγκνερ.

LiFO 18.01.24

35

08

Η ΕΚΑΤΕΡΊΝΑ ΓΚΟΥΜΠΆΝΟΒΑ ΕΙΝΑΙ Η ΣΑΝΤΟΥΤΣΑ ΣΤΗΝ ΚΑΒΑΛΛΕΡΙΑ ΡΟΥΣΤΙΚΑΝΑ

36

LiFO

ΚΕΙΜΕΝΟ: ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ. ΦΩΤΟ: SIMON PAULY

18.01.24

Την παραμονή των Χριστουγέννων την πέρασε στο αεροπλάνο μία από τις σπουδαιότερες μεσοφώνους της γενιάς της, η Εκατερίνα Γκουμπάνοβα, της οποίας το ντεμπούτο στον ρόλο της Σαντούτσα στην Καβαλλερία Ρουστικάνα είναι πολυαναμενόμενο. « Ήταν ακραίο», λέει, «αλλά αυτό το επάγγελμα, μαζί με τις ανταμοιβές του, έχει και πολλές θυσίες. Το πιο δύσκολο κομμάτι είναι τα ταξίδια και το ότι αποχωρίζομαι την οικογένειά μου. Είμαι τυχερή που ο σύζυγος και τα παιδιά μου καταβάλλουν μεγάλη προσπάθεια για να βρίσκονται δίπλα μου όταν λείπω, δηλαδή σχεδόν πάντα». «Καβαλλερία ρουστικάνα» – «Παλιάτσοι» Πιέτρο Μασκάνι & Ρουτζέρο Λεονκαβάλλο 25, 28 Ιανουαρίου 2024 1, 4, 8, 11 Φεβρουαρίου 2024 Ώρα έναρξης: 19:30 (Κυριακή: 18:30) Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος Εθνικής Λυρικής Σκηνής ΚΠΙΣΝ Μουσική διεύθυνση: Αντονέλλο Αλλεμάντι Σκηνοθεσία: Νίκος Καραθάνος Μουσική δραματουργία: Άγγελος Τριανταφύλλου Σκηνικά, κοστούμια: Λέσλι Τράβερς Xορογραφία: Αμάλια Μπένετ Φωτισμοί: Μπεν Πίκερσγκιλ Διεύθυνση χορωδίας: Αγαθάγγελος Γεωργακάτος Διεύθυνση παιδικής χορωδίας: Κωνσταντίνα Πιτσιάκου Διανομή «Καβαλλερία ρουστικάνα» Σαντούτσα Εκατερίνα Γκουμπάνοβα Λόλα Διαμάντη Κριτσωτάκη Τουρίντου Αρσέν Σογκομονιάν Άλφιο Δημήτρης Πλατανιάς Λουτσία Τζούλια Σουγλάκου Μια φωνή Πέννυ Ρίζου Διανομή «Παλιάτσοι» Νέντα Τσέλια Κοστέα Κάνιο Αρσέν Σογκομονιάν Τόνιο Δημήτρης Πλατανιάς Μπέππε Γιάννης Καλύβας Σίλβιο Διονύσης Σούρμπης Ένας χωρικός Θεόδωρος Αϊβαλιώτης Δεύτερος χωρικός Φίλιππος Δελλατόλας ​ Με την ορχήστρα, τη χορωδία και την παιδική χορωδία της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής της αποστολής Χορηγός Prodea Investments Μέγας δωρητής ΕΛΣ και δωρητής παράστασης: Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ)

Η Ρωσίδα μέτζο σοπράνο που έχει εμφανιστεί στις μεγαλύτερες όπερες του κόσμου, σε Λονδίνο, Μιλάνο, Μόναχο, Βιέννη, Μαδρίτη, Νέα Υόρκη κ.α., έχει ηχογραφήσει την Τετραλογία του Βάγκνερ με τον Βαλέρι Γκέργκιεφ για το Μαριίνσκι και θεωρείται μία από τις καλύτερες ερμηνεύτριες διεθνώς στον ρόλο της Μπρανγκαίνε, ηρωίδας του έργου Τριστάνος και Ιζόλδη. Συνεργάζεται για δεύτερη φορά με την Εθνική Λυρική Σκηνή, μετά την εξαιρετική της εμφάνιση το 2019 στον ρόλο της πριγκίπισσας του Έμπολι, στον Ντον Κάρλο του Βέρντι. Δείχνει ενθουσιασμένη που θα υποδυθεί τον ρόλο μιας γυναίκας από τον ιταλικό Νότο, που βασανίζεται από το ερωτικό πάθος, και λέει πώς «όταν πρόκειται για πάθος, είμαστε όλοι το ίδιο! Είμαι Ρωσίδα και ζω στην Ιταλία, όχι στον Νότο όμως. Είμαι παντρεμένη με Ιταλό και Γεωργιανή στην καταγωγή κατά το ένα τέταρτο, ένα επίσης παθιασμένο έθνος, οπότε ξέρω». Η νέα παραγωγή του πιο διάσημου και έως και σήμερα δημοφιλέστερου διπτύχου σε ολόκληρη την ιστορία της όπερας, που εγκαινιάζει το πρόγραμμα της ΕΛΣ για το 2024, η Καβαλλερία Ρουστικάνα του Μασκάνι και οι Παλιάτσοι του Λεονκαβάλλο, ανεβαίνει στη σκηνή της Αίθουσας Σταύρος Νιάρχος στο ΚΠΙΣΝ από τις 25 Ιανουαρίου και για έξι παραστάσεις, σε μουσική διεύθυνση Αντονέλλο Αλλεμάντι και σκηνοθεσία Νίκου Καραθάνου, ο οποίος σημειώνει ότι «καμιά μάνα, κανένας γκόμενος δεν έχει μπορέσει να αντισταθεί και να μη σιγοτραγουδήσει ή, καλύτερα, να φωνάξει δυνατά άριες από την Καβαλλερία Ρουστικάνα και τους Παλιάτσους την ώρα που μαγειρεύει ή φλερτάρει άγρια. Ποτέ τόσο αίμα δεν πήρε τόσο χειροκρότημα. Ποτέ τέτοιο έγκλημα δεν γέννησε τέτοια μουσική – δεν ήταν μόνο ο θρυλικός Καρούζο, ο Κόπολα και ο Νονός του, ο Σκορσέζε και η μαφία ολόκληρη που δεν κατάφεραν να ξεφύγουν απ’ αυτήν τη μουσική, κανένας μας δεν κατάφερε να ξεφύγει». Η Γκουμπάνοβα προσθέτει: «Φυσικά, υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους η Καβαλλερία είναι τόσο δημοφιλής. Η μουσική είναι συναρπαστική, ενστικτώδης. Και ο ρυθμός της ιστορίας είναι πολύ γρήγορος: νιώθεις χαρά, αγάπη, ζήλια, προδοσία και θάνατο, όλα αυτά σε διάστημα λίγο μεγαλύτερο από μία ώρα. Δεν είναι καταπληκτικό; Οι χαρακτήρες είναι πάντα τόσο επίκαιροι, εντοπίζονται ακόμα και στην εποχή μας. Όλοι έχουμε έναν ή δύο Τουρίντου στον κύκλο μας, σωστά;» (σ.σ. πρόκειται για τον γοητευτικό, άπιστο πρωταγωνιστή της Καβαλλερίας). Τα συναισθήματα είναι για την Γκουμπάνοβα η μεγάλη πρόκληση του ρόλου της. «Η μοίρα της Σαντούτσα είναι τόσο σπαρακτική και η μουσική, κάθε νότα, προκαλεί το ωμό πάθος. Πρέπει να βρίσκω συνεχώς την ισορροπία μέσα μου, για να μην εκραγώ εντελώς και χάσω τον εαυτό μου», λέει, ενώ, μιλώντας για τη διαδικασία της πρόβας, την αποκαλεί «καταπληκτική». «Όταν βλέπω πώς η Σαντούτσα αναπτύσσεται μέσα μου κατά τη διάρκεια των προβών αισθάνομαι ότι συνεχώς ανακαλύπτω νέα πράγματα και ανυπομονώ να τα μεταφέρω στο ελληνικό κοινό. Είμαι πραγματικά ενθουσιασμένη». Η εξαπατημένη, ερωτευμένη και προδομένη Σαντούτσα, που φτάνει στα άκρα για να διεκδικήσει τον εραστή της Τουρίντου, ο οποίος την έχει απορρίψει, κινεί τα νήματα της ιστορίας μέχρι το τραγικό της τέλος, προκαλώντας μια γκάμα συναισθημάτων. Δεν πρόκειται μόνο για τα ταπεινά πάθη των ανθρώπων του Νότου αλλά και για συναισθήματα οικεία, όπως η ζήλια και οι σκοτεινές σκέψεις εκδίκησης, ο έρωτας και η αποθέωσή του, το πάθος που φτάνει μέχρι την απόγνωση και την τελική κατάρρευση. Για την Γκουμπάνοβα η δημιουργία ενός νέου ρόλου είναι θέμα ρυθμού, αυτός θα κινήσει τα συναισθήματα, θα προσδώσει στην ερμηνεία της συναισθηματικό βάθος και έκφραση. Αυτό το δύσκολο και πολυεπίπεδο στοίχημα της κατάκτησης όχι μόνο του ρόλου αλλά και της προσωπικότητας μιας ερωτευμένης και απελπισμένης γυναίκας, που μας συγκλονίζει με τα συναισθήματά της περισσότερο από έναν αιώνα, δείχνει να το απολαμβάνει και μόνο καλά λόγια έχει να πει για τη συνεννόησή της με τον σκηνοθέτη. «Ο Νίκος είναι πάντα διορατικός και σε προκαλεί να σκεφτείς. Φυτεύει έναν σπόρο στο μυαλό σου και στη συνέχεια σε βοηθάει να τον καλλιεργήσεις, παρατηρώντας προσεκτικά και καθοδηγώντας σε προς το όραμά του. Είναι επίσης πολύ υπομονετικός, επιτρέποντάς μου να γίνω η Σαντούτσα στον δικό μου ρυθμό, χωρίς ποτέ να με πιέζει. Νομίζω ότι αυτό είναι ζωτικής σημασίας όταν δημιουργείς έναν νέο ρόλο». Λίγο καιρό πριν από την πρεμιέρα η Εκατερίνα Γκουμπάνοβα ζει μέσα στη γεμάτη πάθος μουσική του Μασκάνι, που ενδυναμώνει το δράμα και δημιουργεί έντονες συγκινήσεις, αυτές που χάρισαν την αθανασία στα έργα του συνθέτη. Ο έρωτας ο παντοδύναμος που απογειώνει και καταστρέφει, που βάφει με αίμα μια χαρούμενη, λαμπρή Κυριακή του Πάσχα στον λουσμένο με φως Νότο της Ιταλίας, ο έρωτας και τα ανεξίτηλα μεγαλειώδη χνάρια του, οι μεγάλες συναισθηματικές διακυμάνσεις που αναπτύσσονται με μεγαλειώδη τρόπο βρίσκονται στην καρδιά της αναζήτησης του ρόλου της. « Έχοντας πει όλα αυτά για τον έρωτα, το πάθος και τον ρόλο μου, θα ήθελα επίσης να προσθέσω ότι είμαι πραγματικά ερωτευμένη με την Ελλάδα, με την ιστορία, τους ανθρώπους, το φαγητό της, ακόμα και με τις γάτες! Είμαι πολύ ευτυχής που βρίσκομαι εδώ», λέει ενώ απομακρύνεται για να μπει στην πρόβα της και να συναντήσει τη Σαντούτσα που φωλιάζει κάπου εκεί, στα παρασκήνια, και μέσα στην καρδιά της.

Έχοντας πει όλα αυτά για τον έρωτα, το πάθος και τον ρόλο μου, θα ήθελα επίσης να προσθέσω ότι είμαι πραγματικά ερωτευμένη με την Ελλάδα, με την ιστορία, τους ανθρώπους, το φαγητό της, ακόμα και με τις γάτες!

www.nationalopera.gr

LiFO 18.01.24

37

09

DIE WALKÜRE. ΦΩΤΟ: CAMILLA WINTHER

Ο ΤΖΩΝ ΦΟΎΛΤΖΕΪΜΣ ΕΠΙΣΤΡΈΦΕΙ ΜΕ ΒΆΓΚΝΕΡ

38

LiFO

ΚΕΙΜΕΝΟ: ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ

18.01.24

«Η Βαλκυρία» Ρίχαρντ Βάγκνερ Συμπαραγωγή με τη Βασιλική Όπερα της Δανίας 10, 13, 16, 19, 24, 31 Μαρτίου 2024 Πρώτη παρουσίαση από την Εθνική Λυρική Σκηνή Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος Εθνικής Λυρικής Σκηνής – ΚΠΙΣΝ Μουσική διεύθυνση: Φιλίπ Ωγκέν Σκηνοθεσία: Τζων Φούλτζεϊμς Συνεργάτιδα σκηνοθέτρια: Γιοχάνε Χόλτεν Σκηνικά, κοστούμια: Τομ Σκατ Συνεργάτης σκηνογράφος: Ντέιβιντ Άλεν Φωτισμοί: Ντ. Μ. Γουντ Διανομή Ζήγκμουντ Στέφαν Φίνκε Χούντινγκ Πέτρος Μαγουλάς Βόταν Τόμμι Χακάλα Ζηγκλίντε Άλλισον Όουκς Βρουνχίλδη Κάθριν Φόστερ Φρίκα Μαρίνα Προυντένσκαγια (10, 13, 16, 19/3) Χάνε Φίσερ (24, 31/3) Χέλμβιγκε Κατερίνα Σαντμάιερ Γκερχίλντε Βιολέττα Λούστα Ορτλίντε Ταξιαρχούλα Κανάτη Βάλτραουτε Νεφέλη Κωτσέλη Ζήγκρουνε Δήμητρα Καλαϊτζή -Τηλικίδου Ρόσβαϊσε Φωτεινή Αθανασάκη Γκρίμγκερντε Άννα Τσελίκα Σβερτλάιτε Χρυσάνθη Σπιτάδη Με την ορχήστρα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής Χορηγός: Τράπεζα Πειραιώς Μέγας Δωρητής ΕΛΣ & Δωρητής παράστασης: Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) www.nationalopera.gr

— Παίρνω αφορμή από τον Ντον Τζιοβάνι και αναρωτιέμαι τι είδους σύγχρονες αναφορές θα κάνετε στη Βαλκυρία. Καταρχάς, σχετικά με το Δαχτυλίδι και τον μύθο του οφείλω να πω ότι είναι τόσο μεγάλο και περίπλοκο ώστε μπορεί άνετα να τοποθετηθεί σε οποιαδήποτε εποχή και οποιονδήποτε τόπο και να έχει απήχηση. Σήμερα, πλέον, βλέπουμε τις συνέπειες της ανθρωπόκαινου εποχής και της περιβαλλοντικής καταστροφής. Όλοι παραδεχόμαστε ότι πρέπει να αλλάξει ο τρόπος με τον οποίο ζούμε. Αυτά είναι το θέμα που βρίσκεται στον πυρήνα της Βαλκυρίας και εν πολλοίς έχει να κάνει με τον Βόταν και το γεγονός ότι το σχέδιό του έχει αποτύχει. Οφείλει να οργανώσει ένα νέο, στο οποίο θα εμπλέκεται και εκείνος, έτσι όμως θα έρθει αντιμέτωπος με τον ίδιο του τον θάνατο. Βέβαια, δεν πρόκειται μόνο για τον δικό του θάνατό του αλλά και ενός ολόκληρου κόσμου, που στη συνέχεια θα αναγεννηθεί.

— Ωστόσο συνδέεται τόσο πολύ με τη βορειοευρωπαϊκή μυθολογία που έχω μεγάλη περιέργεια να δω πώς θα το παρουσιάσετε και πώς θα ανταποκριθεί το ελληνικό κοινό. Όταν σου δίνεται η ευκαιρία να σκηνοθετήσεις έναν μύθο, θέλεις να βρίσκει απήχηση και στο σήμερα. Βέβαια, δεν θέλεις να προσγειώνεται εντελώς στην πραγματικότητα αλλά να εκτείνεται και στη μη πραγματικότητα. Κατά κάποιον τρόπο, η Βαλκυρία προέρχεται όχι μόνο από την παράδοση του μυθικού αλλά και του φανταστικού θεάτρου ή της φανταστικής λογοτεχνίας. Σχετίζεται με τον κόσμο του J.R.R. Tolkien ή ακόμα και της J.K. Rowling, συγγραφέων που δημιουργούν σύμπαντα βγαλμένα από τη φαντασία, γειωμένα όμως σε σύγχρονες πραγματικότητες. Νομίζω ότι σε αυτήν την παραγωγή επιλέξαμε να δημιουργήσουμε έναν πολύ αναγνωρίσιμο κόσμο, που να μοιάζει με τον δικό μας, μόνο που οι κανόνες του είναι μυθικοί.

— Πώς θα γίνει αναγνωρίσιμο λοιπόν; Θεωρώ ότι ένα από τα ζητήματα που θέτει ο Κύκλος του Δαχτυλιδιού αφορά τη σχέση μεταξύ θεών και θνητών. Όσο περισσότερο το σκέφτομαι τόσο περισσότερο αντιλαμβάνομαι την ακραία πόλωση της σύγχρονης εποχής λόγω της κυριαρχίας ελάχιστων, αλλά συνεργαζόμενων μεταξύ τους παγκόσμιων ελίτ, κάτι που νομίζω ότι με τα στις ανθρωπιστικές σπουδές. Η αλήθεια είναι ότι το Πανεπιστήμιο χρόνια γίνεται όλο και πιο ακραίο. Τον 20ό αιώνα, στον Κύκλο του της Οξφόρδης έχει μακρά ιστορία στη συνεργασία με ακαδημαϊκούς Δαχτυλιδιού ο Βόταν εμφανιζόταν συνήθως ως ένας βιομήχανος ή διαπό ολόκληρο τον κόσμο, που διερευνούν ένα ευρύ γνωστικό πεδίο. σεκατομμυριούχος πετρελαιοπαραγωγός, ως ένας Ροκφέλερ. Νομίζω Πολλές φορές, μάλιστα, συνδέονται με τον ελληνικό πολιτισμό και ότι τώρα πια πρέπει να θυμίζει τον Ζάκερμπεργκ ή τον Μέρντοχ, κάμας βοηθάνε να καταλάβουμε καλύτερα ποιοι είμαστε, τι σημαίνει να ποιον που η επιχειρηματική του δραστηριότητα έχει να κάνει με την βιώνεις τον σύγχρονο περίπλοκο κόσμο των μεγάλων προκλήσεων. πληροφορία, που η δύναμή του προέρχεται από τον έλεγχο που ασκεί Ο στόχος του προγράμματος είναι, μέσα από την τέχνη και τον πολιμέσα από την πληροφορία. Βέβαια, ο Βόταν είναι πιο δημιουργικός τισμό, να προωθήσουμε την έρευνα που σχετίζεται με την κοινωνία. από έναν μεγαλοεπιχειρηματία. Είναι κάποιος που αποπειράθηκε — Γιατί τώρα; δυναμικά να ταρακουνήσει τον κόσμο, ένας ονειροπόλος. Με αυτή Νομίζω ότι το πρόγραμμα ξεκινάει τώρα γιατί τώρα δόθηκε η ευκαιρία την έννοια, πρόκειται για κάποιον που οι αποφάσεις που παίρνει ενασχόλησης με έναν πιο πειθαρχημένο τρόπο με θέματα που προέαπό ένα γραφείο έχουν αντίκτυπο στην άλλη πλευρά του κόσμου. κυψαν, καθώς οι παλιοί τρόποι δεν βοηθούν καθόλου στο να απαντη— Έχει ξεπεράσει το διαδίκτυο το χρήμα σε υπεροχή; θούν επείγοντα ζητήματα που μας αφορούν σήμερα. Είναι μεγάλο Η πρόσβαση στην πληροφορία σήμερα είναι μεγάλης σημασίας. Το κέρδος που φέρνουμε στο πρόγραμμα επιστήμονες και καλλιτέχνες πλεονέκτημα που σου δίνει το διαδίκτυο σε αυτή την περίπτωση από διαφορετικούς χώρους. Ένα πολιτιστικό πρόγραμμα που συνδέαποτελεί το ουσιαστικότερο εφόδιο, αν θέλεις να πετύχεις κοινωνικά. εται με τη μουσική, το θέατρο και τον κινηματογράφο και ασχολείται Ωστόσο σημαντικό μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού δεν έχει πρόμε θέματα που έχουν προσεγγιστεί από πολλές διαφορετικές σκοπιές σβαση στην ψηφιακή πληροφορία, γι’ αυτό η δύναμη συγκεντρώνεται δημιουργεί μεγάλες προσδοκίες σχετικά με την απήχηση που θα έχει. στα χέρια των λίγων. Επάνω σε αυτό μπορούμε να δούμε από τη μια — Καλούν συχνά ενεργούς καλλιτέχνες όπως εσάς; τους θνητούς, Ζίγκμουντ, Ζιγκλίντ και Χούντινγκ, έναν απελπισμένο Ναι. Καλούν καλλιτέχνες-επισκέπτες και, φυσικά, πολλοί καλλιτέκαι κατεστραμμένο κόσμο, και από την άλλη τον κόσμο των αθανάχνες ανήκουν στο διδακτικό προσωπικό του Πανεπιστημίου της των, ένα εντελώς άλλο σύμπαν που οι Βαλκυρίες ελέγχουν. Οξφόρδης. Ωστόσο, είναι η πρώτη φορά που παντρεύονται διαφο— Ο κόσμος της Βαλκυρίας διαφαίνεται πιο σκληρός από ρετικές καλλιτεχνικές φόρμες σε ένα πρόγραμμα πολιτισμού. Φέαυτόν των ελληνικών μύθων με τη μεσογειακή ελαφράδα, τος, ο Gregory Doran, πρώην καλλιτεχνικός διευθυντής της Royal αλλά η βασική του πηγή είναι ένα έπος.

Shakespeare Company, σκηνοθετεί τους Δύο άρχοντες από τη Βερόνα Ακριβώς. Υπάρχουν πολλά κοινά στοιχεία. Για παράδειγμα, στην ελτου Σαίξπηρ. ληνική μυθολογία υπάρχει ο βασιλιάς Μίδας που συνειδητοποιεί ότι — Εσείς θα σκηνοθετήσετε όπερα; το άγγιγμά του επηρεάζει τα πάντα, ότι η επέμβασή του δεν μπορεί Όχι, θα επικεντρωθώ στη διεύθυνση και το curating του προγράμπαρά να διαφθείρει τα πράγματα. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι αυτή ματος. είναι η διαδρομή του Βόταν που συνειδητοποιεί ότι δεν μπορεί να επηρεάσει τις καταστάσεις, ότι δεν μπορεί να είναι ένας ανεξάρτητος ήρωας με καθοριστική επίδραση στον κόσμο γύρω του, δεν μπορεί να τους ελέγχει όλους.

— Κι έτσι γίνεται όλο και πιο πολιτικό το έργο. Ένας τρόπος να το δεις είναι ο πολιτικός, κι ένας άλλος ο καθημερινός, ως μια παράθεση οικογενειακών συζητήσεων ενός αδελφού και μιας αδελφής, ενός άντρα και της γυναίκας του, των οποίων η σχέση διαλύεται λόγω της αγάπης του πατέρα για την κόρη του. Όλοι νομίζουν ότι οι συνθέσεις του Βάγκνερ είναι μεγάλες, αλλά στην πραγματικότητα η Βαλκυρία είναι ένα έργο γεμάτο κουβεντολόι μεταξύ συγγενών σε ένα οικείο περιβάλλον. Αυτή ακριβώς η οικειότητα αυτών των σχέσεων είναι που ζωντανεύει το έργο.

— Ας μιλήσουμε λίγο και για το Πρόγραμμα Ανθρωπιστικών Σπουδών που αναλάβατε στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Ναι, έχω το προνόμιο να ξεκινάω ένα νέο πολιτιστικό πρόγραμμα που συνδέεται με την ανέγερση ενός νέου κτιρίου το οποίο θα είναι έτοιμο τον Αύγουστο του 2025 και θα ονομάζεται Stephen A. Schwarzman Center for the Humanities. Δημιουργήθηκε ώστε να προωθήσει ένα δημόσιο πρόγραμμα πολιτισμού που θα προωθήσει την έρευνα

Όταν σου δίνεται η ευκαιρία να σκηνοθετήσεις έναν μύθο, θέλεις να βρίσκει απήχηση και στο σήμερα. Βέβαια, δεν θέλεις να προσγειώνεται εντελώς στην πραγματικότητα αλλά να εκτείνεται και στη μη πραγματικότητα.

LiFO 18.01.24

ΦΩΤΟ: ΑΝΔΡΕΑΣ ΣΙΜΟΠΟΥΛΟΣ

Γνωρίσαμε τη δουλειά του μέσα από έναν τολμηρό Ντον Τζιοβάνι. Τώρα ο Τζων Φούλτζεϊμς έρχεται να σκηνοθετήσει την απαιτητική Βαλκυρία, το δεύτερο μέρος της επικής τετραλογίας Το δαχτυλίδι των Νιμπελούνγκεν του Ρίχαρντ Βάγκνερ που ανεβαίνει για πρώτη φορά από την Εθνική Λυρική Σκηνή. Στο μεταξύ έχει αναλάβει τη διεύθυνση του Προγράμματος Πολιτισμού και Ανθρωπιστικών Σπουδών του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης. Παρακάτω εξηγεί ποιοι είναι οι στόχοι του ως καλλιτέχνη σε ένα πανεπιστημιακό περιβάλλον.

39

10

ΦΩΤΟ: VALERIA ISAEVA

ΜΙΑ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗ ΚΑΡΜΕΝ ΑΠΟ ΤΟΝ JOHAN INGER

40

LiFO

ΚΕΙΜΕΝΟ: ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ

18.01.24

Ο πολυβραβευμένος χορογράφος Γιόχαν Ίνγκερ ξεκίνησε το 1985 ως χορευτής στο Βασιλικό Μπαλέτο της Στοκχόλμης. Συνεπαρμένος από τον Γίρι Kίλιαν, έγινε το 1990 μέλος του περίφημου Nederlands Dans Theater, όπου χόρευε μέχρι το 2002. Ο σπουδαίος χορογράφος, του οποίου η δουλειά τον είχε οδηγήσει μέχρι εκεί, τον παρότρυνε να μεταπηδήσει στη χορογραφία. Σταδιακά εγκαταλείπει τη χορευτική του καριέρα και αφοσιώνεται αποκλειστικά στη χορογραφία, την οποία υπηρετεί μέχρι σήμερα. Στην Εθνική Λυρική Σκηνή θα παρουσιάσει μία από τις πλέον εμπνευσμένες και πετυχημένες του χορογραφίες επάνω στην Κάρμεν του Προσπέρ Μεριμέ σε μουσική των Μπιζέ, Σεντρίν και Άλμπαρεθ, που πρωτοπαρουσιάστηκε το 2015 στο Εθνικό Μπαλέτο της Ισπανίας.

Υπήρχαν θεατρικοί οργανισμοί που δεν ενδιαφέρονταν για μια τέτοια παραγωγή, δεν καταλάβαιναν γιατί έπρεπε να δουν την Κάρμεν από έναν Σουηδό χορογράφο.

— Έχει ενδιαφέρον ότι εσείς, ένας Σκανδιναβός χορογράφος, επιλέξατε ένα τόσο χαρακτηριστικά ισπανικό θέμα. Ο διευθυντής του Εθνικού Μπαλέτου της Ισπανίας Χοσέ Κάρλος Μαρτίνες, σήμερα διευθυντής του Μπαλέτου της Όπερας του Παρισιού, ήθελε έναν διεθνή χορογράφο να κάνει ένα ισπανικό έργο, είτε την Κάρμεν είτε τον Δον Κιχώτη. Εγώ επέλεξα την Κάρμεν γιατί μπορεί να είναι ισπανικό θέμα αλλά βασίζεται σε βιβλίο Γάλλου συγγραφέα που τοποθετεί τη δράση στη Σεβίλη. Πάνω απ’ όλα, πρόκειται για ένα οικουμενικό θέμα και οφείλει κανείς να το δει σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, αλλά με έναν αέρα Ισπανίας. Ξέρετε, ζω τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια στη Σεβίλη.

— Οπότε η ισπανική κουλτούρα δεν σας είναι ξένη. Παραμένω ξένος, αλλά γνωρίζω την ισπανική κουλτούρα και τη βιώνω καθημερινά. Κατά κάποιον τρόπο, προσπαθώ να γίνω Ισπανός με σουηδικό τρόπο…

— Ομολογώ ότι βρίσκω αρκετά αλλόκοτο το πάντρεμα αυτών των δύο πολιτισμών. Πάντως, καταπιάνομαι, αν όχι με το Ιερό Δισκοπότηρο της Ισπανίας, με πολύ συγκεκριμένες πολιτισμικές παραμέτρους. Υπήρχαν θεατρικοί οργανισμοί που δεν ενδιαφέρονταν για μια τέτοια παραγωγή, δεν καταλάβαιναν γιατί έπρεπε να δουν την Κάρμεν από έναν Σουηδό χορογράφο. Υπήρχε μια καχυποψία και μια αμφιβολία για το αν και κατά πόσο θα μπορούσα να την κάνω. Αυτό, βέβαια, συνέβαινε προτού ολοκληρώσω το έργο.

— Παρόλο που ήταν ανάθεση του Εθνικού Μπαλέτου, το οποίο σήμαινε ότι ο διευθυντής του σας εμπιστευόταν και ενδιαφερόταν για τον τρόπο που θα προσεγγίζατε ένα ισπανικό θέμα. Ακριβώς.

— Βρίσκω, επίσης, ενδιαφέρουσα τη μουσική που χρησιμοποιείτε. Εκτός της διάσημης μελωδίας από την ομώνυμη όπερα του Μπιζέ, χρησιμοποιείτε και τα Carmen Suites που ο Ρώσος Ροντιόν Σεντρίν έγραψε για τη γυναίκα του Μάγια Πλισέτσκαγια. Όχι, η εκδοχή του Σεντρίν είναι η μουσική του Μπιζέ σε διαφορετική ενορχήστρωση, περισσότερο ρυθμική, στην οποία έχει προσθέσει έγχορδα και κρουστά.

— Άρα πρόκειται για μια σύγχρονη διασκευή. Αλλά υπάρχει και η μουσική του Μαρκ Άλμπαρεθ. Οι σουίτες του Μπιζέ κρατούν μόλις 45 λεπτά και θέλαμε να κάνουμε μια παράσταση που θα κρατούσε μιάμιση ώρα. Χρειαζόμασταν περισσότερη μουσική, έτσι ήρθα σε επαφή με τον Ισπανό συνθέτη Μαρκ Άλμπαρεθ ώστε να συνθέσει τη μουσική που θα αντανακλούσε τη ζήλια, τη σύγχυση και τη σκοτεινιά του Ντον Χοσέ. Προσθέσαμε ηλεκτρονική μουσική που περιγράφει τη διάθεση στην οποία βρίσκεται.

— Σε τι διαφέρει η δική σας εκδοχή από τη διάσημη όπερα; Όλοι, όταν αναφέρονται στην Κάρμεν, εννοούν την όπερα, δεν τη ξέρουν ως μπαλέτο. Αυτό που την κάνει να διαφέρει στην εκδοχή μου έχει να κάνει με το βιβλίο του Μεριμέ, όπου βλέπουμε όλη την εξέλιξη του Ντον Χοσέ, ενός στρατιωτικού καριέρας που εργάζεται στο καπνεργοστάσιο όπου δουλεύει και η Κάρμεν. Όταν ο Μπιζέ πρότεινε στον διευθυντή του θεάτρου την Κάρμεν, σε μια εποχή που όλοι μιλούσαν για το πόσο βίαιο βιβλίο ήταν, εκείνος το απέρριψε γιατί οι παραστάσεις του απευθύνονταν σε όλη την οικογένεια. Ο Μπιζέ αναγκάστηκε να το ελαφρύνει ώστε να γίνει προσιτό σε όλους, Έγραψε μια όπερα που απέχει από το βιβλίο, ενώ εγώ επέλεξα να ακολουθήσει δραματουργικά την αλλαγή στη συμπεριφορά του Ντον Χοσέ. Η Κάρμεν τού γίνεται εμμονή κι εκείνος φτάνει σε σημείο να βγει εκτός εαυτού, καταλήγοντας να γίνει φονιάς. Η Κάρμεν, αντιθέτως, καθόλη την εξέλιξη της ιστορίας, παραμένει, λίγο πολύ, η ίδια.

— Σε δηλώσεις σας έχετε πει ότι εξαιτίας της βίας που εμπεριέχει το έργο θελήσατε να το δείξετε μέσα από τα μάτια ενός παιδιού. Αναρωτιέμαι πώς ένα μικρό αγόρι βλέπει τη λαγνεία και τη σεξουαλικότητα της Κάρμεν; Το αγόρι είναι μάρτυρας, μια κάπως κρυφή φιγούρα, οπότε δεν είναι ότι βλέπουμε τα συμβάντα μέσα από τα μάτια του. Βλέπουμε το αγόρι να γίνεται μάρτυρας, αλλά όχι των ερωτικών σκηνών. Στο βιβλίο αποκαλύπτεται μια κατάσταση αντρικής εσωτερικής βίας. Θυμάμαι ότι όταν ήμουν κι εγώ παιδί, ένας φίλος μου ενεπλάκη σε μια βίαιη κατάσταση. Αυτό τον άλλαξε για πάντα, ξεκίνησε καράτε και πυγμαχία, ώστε να μπορεί να υπερασπιστεί τον εαυτό του, αποτέλεσε μια καθοριστική εμπειρία. Αναρωτιόμουν πάντοτε αν θα επαναλάμβανε το ίδιο μοτίβο όταν θα γινόταν και ο ίδιος πατέρας. Έχοντας υπάρξει ως παιδί μέρος μιας τέτοιας κατάστασης, θα την επαναλάμβανε ως γονέας ή θα έσπαγε τον κύκλο; Αυτό το ερώτημα ήθελα να εισαγάγω στην Κάρμεν.

— Οπότε βλέπουμε ένα παιδί επί σκηνής; Ναι, υπάρχει ένα παιδί.

— Τελικά, πώς εξέλαβε τη δική σας εκδοχή της Κάρμεν το ισπανικό κοινό; Όλα πήγαν καλά! Μάλιστα, αποτελεί τη μεγαλύτερη επιτυχία του θιάσου τα τελευταία χρόνια. Κάνει διεθνή περιοδεία και αυτό το διάστημα παρουσιάζεται στην Αμερική, στο Χιούστον. Αποτελεί μια πολύ σημαντική παραγωγή τόσο στο εσωτερικό της Ισπανίας όσο και διεθνώς. Ο καθένας μπορεί να εντοπίσει κάτι σε αυτή την παράσταση με το οποίο να μπορεί να συνδεθεί και να τον αφορά. Ήμουν τυχερός γιατί δεν είναι δεδομένο πάντα ότι όλα θα πάνε καλά. Ωστόσο, κάπου κάπου, το σύμπαν συνωμοτεί και η δουλειά πάει εκπληκτικά. Και σε αυτή την παραγωγή τα πάντα, σκηνικά, κοστούμια, μουσική και χορογραφία, λειτουργούν άψογα.

— Υπάρχει περίπτωση αυτή τη μεγάλη επιτυχία να συνδέεται με την έντονη κινητικότητα που υπάρχει σχετικά με γυναικεία θέματα, την κατακραυγή για το φαινόμενο των γυναικοκτονιών και όλα όσα συζητιούνται το τελευταίο διάστημα διεθνώς; Ναι, αλλά δεν νομίζω ότι έχει να κάνει με το σήμερα. Νομίζω ότι η Κάρμεν πάντα ενέπνεε τις γυναίκες που αποζητούσαν την ανεξαρτησία τους.

— Πώς ήταν η επαφή σας με το Μπαλέτο της ΕΛΣ στην Αθήνα; Η βασική μου επαφή ήταν όταν ήρθα να κάνω τη διανομή, αλλά αυτό συνέβη αρκετό καιρό πριν. Η παράσταση ήταν να κάνει πρεμιέρα τον Ιούνιο, αλλά αναβλήθηκε λόγω ΦΩΤΟ: CARLOS QUEZADA εκλογών. Αυτήν τη στιγμή είναι σχεδόν έτοιμη, καθώς την έχει δουλέψει η ομάδα μου.

«Κάρμεν» Γιόαν Ίνγκερ / Ροντιόν Σεντρίν – Ζωρζ Μπιζέ, Μαρκ Άλμπαρεθ 07, 10, 14, 15, 18, 25 Φεβρουαρίου 2024 Ώρα έναρξης: 19:30 (Κυριακή: 18:30) Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος Εθνικής Λυρικής Σκηνής - ΚΠΙΣΝ Χορογραφία: Γιόαν Ίνγκερ Βοηθός χορογράφου, δημιουργία: Ούρτσι Αράνμπουρου Δραματουργία: Γκρέγορ ΑκούνιαΠολ Μουσική: Ροντιόν Σεντρίν – Ζωρζ Μπιζέ Νέα ενορχήστρωση της μουσικής του Μπιζέ: Άλμπαρο Ντομίνγκεθ Βάθκεθ Μουσική σύνθεση: Μαρκ Άλμπαρεθ Μουσική διεύθυνση: Έκτορας Ταρτανής Σκηνικά: Κουρτ Άλλεν Βίλμερ και Λετίθια Γκανιάν (AAPEE) με το στούντιο deDos Κοστούμια: Νταβίδ Ντελφίν Αναβίωση κοστουμιών: Μαρία Λουίσα Ράμος Κορράλες Φωτισμοί: Τομ Bίσσερ Διανομή Κάρμεν Έλενα Κέκκου / Ελευθερία Στάμου Δον Χοσέ Ντανίλο Ζέκα / Βαγγέλης Μπίκος Ταυρομάχος Γιάννης Μητράκης Θουνίγα Γιάννης Γκάντσιος Αγόρι Αλίσια Τάουσεντ Σκυλιά Έρεθ: Στέλιος Κατωπόδης Αντόνιο: Κάιτο Τακαχάσι Ματτία: Ντανιέλε Πεκοράρι Γιάκομπο: Γιώργος Χατζόπουλος Φρουροί Αλεϊς: Στέφανο Πιετραγκάλλα Τόμπυ: Μάνες Αλμπέρντι Kορίτσια Άλλι: Χριστίνα Μακρίδου / Άννα Φράγκου Αϊντα: Μάρτα Ριβέρο ντε Μιράντα Μαρ: Μαρίτα Νικολίτσα / Αρετή Νότη Σάρα: Αρετή Νότη / Ζωή Σνοινοπλοκάκη Μανουέλα: Μαρίτα Νικολίτσα / Ελευθερία Στάμου Καγιόκο: Μάγδα Κούκου-Φέρρα Άγκνες: Αριάδνη Φιλιππάκη Σκιές Ντανιέλε Πεκοράρι Γιώργος Χατζόπουλος Με την ορχήστρα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής Χορηγός παράστασης Eurobank Μέγας Δωρητής ΕΛΣ & Δωρητής παράστασης Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) www.nationalopera.gr

LiFO 18.01.24

41

10

42

LiFO

ΚΑΡΜΕΝ

18.01.24

ΦΩΤΟ: ΒΑΛΕΡΙΑ ΙΣΑΕΒΑ

LiFO 18.01.24

43

11

Ο ΈΚΤΟΡΑΣ ΛΥΓΊΖΟΣ ΣΚΗΝΟΘΕΤΕΙ ΤΟΝ ΑΠΟΤΥΧΗΜΈΝΟ ΤΟΥ ΜΠΈΡΝΧΑΡΝΤ Γραμμένο το 1983 στο γνωστό παραληρηματικό ύφος του συγγραφέα, το μυθιστόρημα Ο αποτυχημένος αφηγείται την επινοημένη φιλία ανάμεσα στον θρυλικό Καναδό πιανίστα Γκλεν Γκουλντ και δύο Αυστριακούς πρώην συμμαθητές του στην τάξη του Βλαντιμίρ Χόροβιτς, που έζησαν τη ζωή τους ως αποτυχημένοι πιανίστες. Πρόκειται για ένα σύντομο μυθιστόρημα που λειτουργεί συγχρόνως ως βιτριολική πραγματεία πάνω στον φθόνο, τη φιλοδοξία, τη φήμη, την ιδιοφυΐα, την τελειοθηρία, την εμμονή και τη ματαίωση. Αφηγούμενος την απόγνωση με αδιάκοπο καυστικό χιούμορ αλλά και βαθιά αγάπη για τους σακατεμένους του ήρωες, ο συγγραφέας μοιάζει να οργανώνει όλη την ιστορία πάνω στην επαναληπτική, κυκλική δομή των «Παραλλαγών Γκόλντμπεργκ» του Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ, αποδίδοντας βασανιστικά όσο και απολαυστικά τον εγωκεντρισμό, τις έμμονες ιδέες, τους ψυχαναγκασμούς και την καθήλωση των προσώπων στα ανυπέρβλητα αδιέξοδά τους. Ταυτόχρονα, όμως, δεν ξεχνά να καυτηριάσει ανελέητα την ηθική παρακμή της μεταπολεμικής Αυστρίας, που, δεκαετίες μετά την πτώση του ναζισμού και ποτισμένη ακόμα με κυνισμό και σκληρότητα, εξακολουθεί να λειτουργεί με τον νόμο του απόλυτου νικητή και των απεγνωσμένων ηττημένων. «Ο Αποτυχημένος είναι ένα μυθιστόρημα του Τόμας Μπέρνχαρντ που ήθελα πολύ καιρό να το κάνω παράσταση», λέει ο σκηνοθέτης. «Από τότε που το διάβασα μου άρεσε πολύ και το θέμα, όλο αυτό με την αποτυχία και την εμμονή, την αποτυχία και τη δυστυχία, και πραγματολογικά, επειδή αναφέρεται στον Γκλεν Γκουλντ – μου φάνηκε πολύ ενδιαφέρον υλικό για παράσταση. Είναι ένας τύπος που μιλάει ακόμα και για τα πιο βαριά πράγματα με χιούμορ και πραγματικά το ανοίγει το θέμα πολύ, το κάνει πολύ παιχνιδιάρικο, χωρίς να χάνει καθόλου σε εμβάθυνση. Και όντως αυτό βγήκε κάπως αβίαστα στην παράσταση. Δούλεψα τη διασκευή με αρκετή χαρά και έμπνευση.

Το μυθιστόρημα Ο αποτυχημένος του κορυφαίου Αυστριακού συγγραφέα Τόμας Μπέρνχαρντ, που σφράγισε τη γερμανόφωνη λογοτεχνία κατά το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα, παρουσιάζεται σε πανελλήνια πρώτη στην Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής σε διασκευή και σκηνοθεσία του Έκτορα Λυγίζου. Η θεατρική αυτή διασκευή μετασχηματίζει τη μονολογική αφήγηση του πρωτοτύπου σε μουσικοθεατρικό έργο για τέσσερις φωνές και ένα πιάνο.

44

LiFO

Αναγκαστικά είναι διασκευή, γιατί έπρεπε να περιορίσω το βιβλίο κατά το 1/5, αλλά και να του ξαναδώσω μια δομή, ουσιαστικά να το συρρικνώσω και να το δομήσω πάνω στα μουσικά κομμάτια. Μία από τις συλλήψεις της παράστασης είναι ότι ο Γκλεν Γκουλντ, που τον παίζει ο Νιάρρος, είναι διαρκώς επί σκηνής και είναι σαν να μελετάει, σαν να ασκείται στο σπίτι του πάνω στις “Παραλλαγές Γκόλντμπεργκ” του Μπαχ, οπότε ουσιαστικά έφτιαξα ένα καινούργιο σενάριο που είναι βασισμένο πάνω στην εναλλαγή αυτών των κομματιών και στον τρόπο που αυτά συνομιλούν με τον εκφερόμενο λόγο. Γενικά, δουλεύω με τον λόγο μουσικά για να παράγει περιεχόμενο και ευχαρίστηση στο αυτί, οπότε πράγματα που είχα δοκιμάσει και σε παλιότερες παραστάσεις, κυρίως στον Μολιέρο, στο Σχολείο των γυναικών, με την παράλληλη χρήση της μουσικής, ήταν πολύ πιο εκτεταμένα και βασισμένα στη συνδιαλλαγή. Απλώς εξαρχής μου φαινόταν πολύ πιο θεατρικό όλο αυτό, με την έννοια ότι τα πρόσωπα, εκτός του αφηγητή, που παίζω εγώ και είναι ένα πιο ουδέτερο πρόσωπο, ουσιαστικά είναι ο “πασαδόρος” εκεί μέσα, είναι πολύ θεατρικά, με την έννοια ότι πατάνε σε ρεαλιστικά πρόσωπα. Από την άλλη, έχουν το ελάχιστο της καρικατούρας που βάζει ο Μπέρνχαρντ, που είναι και απολαυστικό και πολύ προκλητικό για τον ηθοποιό που θα το ερμηνεύσει. Η μετάφραση είναι του Βασίλη Τομανά, την οποία επεξεργάστηκα αρκετά για να φτιάξω μια νέα δομή – ούτως ή άλλως είναι πολύ γοητευτική η συνθήκη του μυθιστορήματος και όλο αυτό γίνεται σε ένα ξενοδοχείο. Συγκέντρωσα όλες τις δράσεις εκεί, ακόμα και μερικές σκηνές που ήταν εκτός κατάφερα να τις τοποθετήσω εκεί. Βασίστηκα πολύ φυσικά στη γλώσσα του Τομανά που έχει βρει έναν τρόπο να αποδίδει τον Μπέρνχαρντ πολύ ωραία, γιατί είναι δύσκολο το κείμενό του. Συμβουλεύτηκα και αγγλικές μεταφράσεις κι έφτιαξα ένα κείμενο που έχει τον δικό του ρυθμό. Η μουσική του έργου είναι οι “Παραλλαγές του Γκόλντμπεργκ”: από τις 30, συν την άρια, έχω επιλέξει τις μισές, που τις παίζει ο Γκουλντ. Επίσης, θα χρησιμοποιήσουμε και τη συνήθεια που είχε ο Γκουλντ να σιγοτραγουδάει ενώ έπαιζε. Σε κάποια σημεία υπάρχουν πράγματα που τα σιγομουρμουράμε μεταξύ μας, ακόμα και ως χορωδιακά μέρη. Είναι όπως όταν σου έχει κολλήσει ένα κομμάτι στο μυαλό. Έτσι θα παράγεται και κίνηση, κάτι σαν αυτοσχέδιος χορός – όλα αυτά βασίζονται σε κοινωνικούς χορούς της Αναγέννησης. Από την έρευνα για την παράσταση –κι έχω να μάθω πολλά ακόμα με τις πρόβες– ανακάλυψα ότι, πέρα από το κομμάτι των παραξενιών του, ο Γκουλντ έπαιξε μόνο δύο-τρία χρόνια δημόσια και μετά αποφάσισε αυτό το πράγμα να το εξελίξει μέσα στο σπίτι του, φτιάχνοντας ένα στούντιο ηχογράφησης και παίζοντας πάρα πολύ με την τεχνολογία. Είναι χαρακτηριστικό ότι πολλές από τις ηχογραφήσεις του είναι κόψε-ράψε από πολλές λήψεις, και λόγω ιδεολογίας, επειδή θεωρούσε ότι πρέσβευε κάτι που είναι καθαρό, κάτι που είναι ζήτημα σύνθεσης. Επιβεβαίωσα ότι είναι ένας άνθρωπος με τρομακτικές γνώσεις πάνω στη μουσική, στις οποίες είχε εμβαθύνει. Επίσης, δεν ήξερα ότι είχε ασχοληθεί πολύ και με την τηλεόραση και με το ραδιόφωνο για να εκλαϊκεύσει με κάποιον τρόπο αυτό που έκανε. Έμαθα ότι, πέρα από αυτούς που τον λατρεύουν, υπάρχουν κι αυτοί που είναι πολέμιοί του, γιατί δεν μπορούν να αναγνωρίσουν τα κομμάτια από τις εκτελέσεις του, ειδικά του Μπαχ. Ούτε ήξερα ότι έφτιαξε τον μύθο του κυρίως μέσω της απουσίας, ότι ο ίδιος άλλαξε μέσα στα χρόνια, δηλαδή τον τρόπο που ερμήνευε το συγκεκριμένο έργο του, τις “Παραλλαγές του Γκόλντμπεργκ”, που είναι από τα πιο χαρακτηριστικά του, και ότι αναίρεσε την εμμονή στο πολύ γρήγορο τέμπο και ξαναβρήκε άλλους τρόπους. Το ενδιαφέρον είναι ότι ο Μπέρνχαρντ δεν συνάντησε ποτέ τον Γκουλντ, όλο αυτό που έχει φτιάξει είναι μια φαντασιακή συνθήκη. Έχει πλάκα το γεγονός ότι τον

ΚΕΙΜΕΝΟ: M. HULOT. ΦΩΤΟ: ΠΑΡΙΣ ΤΑΒΙΤΙΑΝ

18.01.24

«Ο αποτυχημένος» Τόμας Μπέρνχαρντ 11-14, 18-21, 2427 Απριλίου 2024 Ώρα έναρξης: 20:30 (Κυριακή: 19:30) Εναλλακτική Σκηνή Εθνικής Λυρικής Σκηνής – ΚΠΙΣΝ

έχει ξανασυνθέσει και, φυσικά, δεν πέθανε από συγκοπή, παίζοντας πιάνο. Ούτως ή άλλως, αυτός που θα δούμε δεν είναι ο πραγματικός Γκουλντ, είναι ο Γκουλντ του Μπέρνχαρντ και μετά ο Γκουλντ ο δικός μας. Μυθικά πράγματα σαν κι αυτά είναι ωραίο να πέφτουν στα χέρια σου για να συνεχίζει η μεταμόρφωσή τους». Χώρος δράσης της παράστασης, όπως και στο αφηγηματικό παρόν του μυθιστορήματος, είναι το φουαγέ ενός παρατημένου κεντροευρωπαϊκού ξενοδοχείου, όπου, μετά τον θάνατο του Γκουλντ και την αυτοκτονία του κοινού τους φίλου, ο ανώνυμος αφηγητής ξετυλίγει τις επαναλαμβανόμενες σκέψεις του, ενώ οι νεκροί είναι συνεχώς παρόντες γύρω του σαν φαντάσματα, αναπαράγοντας συζητήσεις, αφορισμούς και συμβάντα του κοινού τους παρελθόντος. Παράλληλα, η παράσταση φέρνει τη μουσική του Μπαχ σε διαρκή συνομιλία με τον εκφερόμενο λόγο και τη μουσικότητά του, συνθέτοντας έτσι ένα ιδιότυπο «προφορικό μιούζικαλ» που κινείται στον ενδιάμεσο χώρο μεταξύ πρόζας και μουσικού θεάτρου. «Το έργο μιλάει για την πάλη με τη φιλοδοξία αλλά και για τον λόγο που κάνεις τέχνη, για όλον αυτόν τον ανταγωνισμό που ειδικά σε αυτά τα είδη, την όπερα και την κλασική μουσική, φτάνει σε επίπεδα πρωταθλητισμού. Συγχρόνως μιλάει και για τη ζωή πέρα από την τέχνη, που το δύσκολο είναι να ξυπνήσεις το πρωί και να επινοήσεις εκ νέου τον εαυτό σου. Και ο αφηγητής και ο Γκουλντ ζηλεύουν τον Βερτχάιμερ που λέει ότι κάθε πρωί ξυπνάει και αισθάνεται καινούργιος, που έχει βρει έναν τρόπο να πετάει τα προηγούμενα και να βρίσκει έναν λόγο για να υπάρχει. Νομίζω ότι όλοι έχουμε περάσει μια δεκαετία που στριμωχτήκαμε, που αν είχαμε έναν λόγο να πάθουμε κατάθλιψη, τώρα έχουμε δέκα. Θα έλεγα πως, ενώ ό,τι έχω κάνει τα τελευταία χρόνια με ενδιαφέρει πάρα πολύ, αυτό το έργο με ενδιαφέρει λίγο παραπάνω».

Μετάφραση: Βασίλης Τομανάς Διασκευή σκηνοθεσία: Έκτορας Λυγίζος Μουσικός σύμβουλος: Χαράλαμπος Γωγιός Σκηνικό: Μυρτώ Λάμπρου Κοστούμια: Άλκηστη Μάμαλη Χορογραφίες συνεργασία στην κίνηση: Δημήτρης Μυτιληναίος Σχεδιασμός φωτισμών: Δημήτρης Κασιμάτης Σχεδιασμός μακιγιάζ & κομμώσεων: Ιωάννα Λυγίζου Βοηθός σκηνοθέτη: Εύα Βλασσοπούλου Ερμηνεύουν: Έκτορας Λυγίζος, Αμαλία Μουτούση, Άρης Μπαλής, Γιάννης Νιάρρος Χορηγός Εναλλακτικής Σκηνής: ΔΕΗ Ιδρυτικός Δωρητής Εναλλακτικής Σκηνής: Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) www.nationalopera.gr

Η παράσταση φέρνει τη μουσική του Μπαχ σε διαρκή συνομιλία με τον εκφερόμενο λόγο και τη μουσικότητά του, συνθέτοντας έτσι ένα ιδιότυπο «προφορικό μιούζικαλ» που κινείται στον ενδιάμεσο χώρο μεταξύ πρόζας και μουσικού θεάτρου.

H ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΣΗ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΣΤΟ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟ ΜΕΓΑΛΗ ΒΡΕΤΑΝΝΙΑ LiFO 18.01.24

45

12

ΜΑΧΑΓΚΌΝΝΥ ΣΤΗΝ ΆΓΡΙΑ ΔΎΣΗ ΣΕ ΣΚΗΝΟΘΕΣΊΑ ΓΙΑΝΝΗ ΧΟΥΒΑΡΔΑ

46

LiFO

ΚΕΙΜΕΝΟ: ΜΑΤΟΥΛΑ ΚΟΥΣΤΕΝΗ. ΦΩΤΟ: ΠΑΡΙΣ ΤΑΒΙΤΙΑΝ

18.01.24

Την ονομάζουν Μαχαγκόννυ, δηλαδή πόλη-πλεκτάνη, γιατί, μεταξύ άλλων, στα σχέδιά τους έχουν να παγιδεύσουν χρυσοθήρες που αναζητούν τον επίγειο παράδεισο. Τα νέα για τη δημιουργία της μεθυστικής πόλης διαδίδονται γρήγορα. Κόσμος συρρέει από παντού. Φαγητό, κραιπάλες, ποτό, κορίτσια, χρηματικά ανταλλάγματα, ελευθερία. Η πόλη αρχίζει να δουλεύει βάσει σχεδίου. Για πόσο, όμως, μπορεί να αρκείται στην καπιταλιστική μέθη; Σύντομα, οι κάτοικοι-πελάτες αντιλαμβάνονται ότι τα προσφερόμενα αγαθά δεν τους παρέχουν την πολυπόθητη ευτυχία. Οι τριγμοί στην πόλη του καταναλωτισμού, των διασκεδάσεων, της απόλαυσης δεν αφήνουν κανέναν ανεπηρέαστο. Τα θέλγητρα αρχίζουν να θολώνουν, η βία δηλητηριάζει τα πάντα, τα πιο ταπεινά ανθρώπινα κίνητρα επικρατούν, αντιμαχόμενες φατρίες και διενέξεις πυρπολούν το όνειρο. Ο Γιάννης Χουβαρδάς, επιλέγοντας αυτήν τη φορά ως πεδίο δράσης του έναν κόσμο ουτοπικό σαν αυτόν που θεριεύει στην ψυχή όσων πλανεύτηκαν από το αμερικανικό όνειρο, στήνει μια «χρυσή πόλη των ονείρων μας που θα γίνει σκόνη και θα αφανιστεί μπροστά στα μάτια μας». Μέσα από τον επικό, φαντασμαγορικό και απολύτως κατασκευασμένο κόσμο των Μπρεχτ - Βάιλ, ο κορυφαίος Έλληνας θεατρικός σκηνοθέτης επιστρέφει από τις 12 Απριλίου στην Εθνική Λυρική Σκηνή με την Άνοδο και την πτώση της πόλης Μαχαγκόννυ. Το αριστούργημα του 20ού αιώνα των Μπέρτολτ Μπρεχτ και Κουρτ Βάιλ είναι ένα μνημειώδες πολιτικό κείμενο που περιγράφει την άνοδο και την πτώση μιας πόλης του κέρδους και των ηδονών, ασκώντας κριτική στο καπιταλιστικό σύστημα. Σχεδόν εκατό χρόνια μετά την πρεμιέρα της στη Λειψία το 1930, η σάτιρα αυτή παραμένει μια αλληγορία για την εκμετάλλευση και τον ηδονισμό που είναι πάντα καταδικασμένος να καταλήξει σε φλεγόμενη καταστροφή. Όπως οι βιβλικές πόλεις Σόδομα και Γόμορρα καταστράφηκαν από τον Θεό για να τιμωρηθούν η απιστία και ανηθικότητα των κατοίκων, έτσι και το Μαχαγκόννυ, η σύγχρονη εκδοχή τους, θα προκαλέσει την τέλεια τιμωρία. Στο δικό του Μαχαγκόννυ ο πρώην καλλιτεχνικός διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου επιχειρεί μια πολιτική ανάγνωση με στιγμές «αγανάκτησης και απελπισίας» και αναζητά το σύγχρονο κατηγορητήριο και τις αναφορές στο σήμερα. Στους δρόμους της πόλης, που θα στηθεί στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, κουμάντο κάνουν οι πιονιέροι του Τέξας με τα μακρύκαννα περίστροφα και οι πιστολέρο της Άγριας Δύσης. Τα ντελικάτα κορίτσια ξημεροβραδιάζονται στα μεθυσμένα σαλούν. Ο παγκόσμιος καπιταλισμός θεριεύει και χορεύει φορώντας μπότες με σπιρούνια, αλλά, όταν τραγουδάει, δανείζεται την αρρενωπή φωνή του Τζον Γουέιν. Για τις σημερινές «χρυσές πόλεις των ονείρων μας», τον καπιταλισμό, τη σύνδεσή του με τον Μπρεχτ αλλά και τη βία που θεριεύει στα ελληνικά σπίτια κουβεντιάσαμε με τον Γιάννη Χουβαρδά. Πώς θα φτιαχνόταν σήμερα ένα σύγχρονο Μαχαγκόννυ; «Μα αυτού του είδους τα όνειρα έχουν γίνει ήδη πραγματικότητα. Μιλάω για το Λας Βέγκας. Μια τεχνητή, εν πολλοίς, πόλη που χτίστηκε και αναπτύχθηκε για να καλύψει τις υλικές ανάγκες ενός ανδρικού κυρίως πληθυσμού που εγκαταστάθηκε εκεί μαζικά στις αρχές του 20ού αιώνα για να ανεγερθεί το περίφημο Φράγμα του Χούβερ και στη συνέχεια εξελίχθηκε με τη συνδρομή και υπό την αιγίδα μεγαλοκαπιταλιστών αλλά και κορυφαίων στελεχών του οργανωμένου εγκλήματος. Μια αριστουργηματική καρικατούρα του Λας Βέγκας αποτελεί και η σύλληψη του Μαχαγκόννυ από τους Μπρέχτ και Βάιλ. Αν, πάλι, ψάχνουμε οπωσδήποτε εντελώς σημερινά και περισσότερο φιλικά προς το περιβάλλον (τουλάχιστον στα λόγια) παραδείγματα, αναζητήστε το The Line που χτίζεται στην έρημο της Σαουδικής Αραβίας».

Τρεις εγκληματίες, διωγμένοι από τις Αρχές, αναζητούν κατάλληλο μέρος για να κρυφτούν από ομοσπονδιακούς πράκτορες. Αποφασίζουν να ιδρύσουν στη μέση της ερήμου την πόλη της αφθονίας και της ευημερίας. Ονειρεύονται να οικοδομήσουν έναν τόπο αναψυχής όπου οι άντρες μπορούν να περάσουν φίνα.

— Με τον Μπρεχτ πώς συνδέεστε; Διανοητικά πολύ στενά, ιδεολογικά όχι τόσο, πια. Οι δογματικές πολιτικο-πολιτιστικές θεωρίες του έχουν, κατά τη γνώμη μου, σε μεγάλο βαθμό ξεπεραστεί ή και αφομοιωθεί από τη mainstream κουλτούρα σε βαθμό που δεν αναγνωρίζονται. Παραμένουν, ωστόσο, γοητευτικές όταν τις μεταφράζει κανείς με πιο ελεύθερο και δημιουργικό τρόπο, κάτι που πια γίνεται παγκοσμίως και θα προσπαθήσω κι εγώ να κάνω στην παράσταση της Λυρικής. Φυσικά, ο Μπρεχτ παραμένει πάντα μέγας συγγραφέας και θεατράνθρωπος, ιδίως στην τελευταία, πιο σύνθετη δημιουργική του περίοδο. Και η συνύπαρξή του με τον Κουρτ Βάιλ αυτόματα «μαλακώνει» και καθιστά πιο ελκυστικές τις όποιες υπέρμετρα σκληρές γωνίες του, ενώ του προσδίδει επιπρόσθετο βάθος και διαστάσεις.

— Έχετε πει πως συχνά στις σκηνοθεσίες σας υπάρχει μια μεταφορά. Σε αυτήν τη δουλειά πού θα τη συναντήσουμε; Χωρίς να υπεισέλθω σε λεπτομέρειες –μου αρέσει να αφήνω τον θεατή να διεισδύει αυτεξούσια στα νοήματα των παραστάσεών μου–, θα πω μόνο πως στην προκειμένη περίπτωση το έργο το ίδιο είναι η μεταφορά. Μια μεταφορά για την καταστροφική και αυτοκαταστροφική ενέργεια του καπιταλισμού και την εγγενή ουτοπία του αμερικανικού ονείρου.

— Ποιο είναι το κυρίαρχο συναίσθημα σε ένα έργο που σχολιάζει τις πιο ταπεινές μας πλευρές; Συνεχείς εναλλαγές συναισθημάτων αποτρέπουν την κυριάρχηση ενός. Μπροστά μας παρελαύνουν για να διαλέξουμε πού θα βρούμε καταφύγιο η απόλαυση, η ευφορία, ο ζόφος, η έκπληξη, η συγκίνηση, η αγωνία, ο θυμός, το γέλιο, η διανοητική και ψυχική διέγερση, ίσως και πολλά άλλα που δεν μπορώ καν να προβλέψω.

— Τι είναι για σας χειρότερο; Η λύσσα για την κατάκτηση της εξουσίας με κάθε μέσο ή η πλάνη εκείνου που ονειρεύεται επίγειους παραδείσους; Ασφαλώς το πρώτο. Το δεύτερο, παρόλο που μπορεί μακροπρόθεσμα να αποδειχθεί πιο επώδυνο γι’ αυτόν που ονειρεύεται, δεν είναι ούτε κατά διάνοια τόσο επικίνδυνο όσο το πρώτο.

— Ποιον από τους δύο χαρακτήρες συναντάτε συχνότερα; Στην προσωπική και επαγγελματική μου ζωή τον δεύτερο χαρακτήρα. Στην κοινωνική και πολιτική ζωή που με περιβάλλει, μακράν τον πρώτο – όπως, νομίζω, όλοι μας.

Στο δικό του Μαχαγκόννυ ο πρώην καλλιτεχνικός διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου επιχειρεί μια πολιτική ανάγνωση με στιγμές «αγανάκτησης και απελπισίας» και αναζητά το σύγχρονο κατηγορητήριο και τις αναφορές στο σήμερα.

— Η μουσική σε ένα τέτοιο έργο πολλαπλασιάζει ή λειαίνει τις αιχμές; Άλλοτε το πρώτο, άλλοτε το δεύτερο. Σίγουρα βοηθάει να περάσει πιο έμμεσα και ψυχαγωγικά το περιεχόμενο του Μπρεχτ, που είναι πάντα αιχμηρό. Στο Μαχαγκόννυ, το κορυφαίο, κατά τη γνώμη μου, προϊόν της συνεργασίας των δύο γιγάντων, η μουσική είναι το μαγικό κλειδί ώστε ο θεατής-ακροατής να πετάξει από το κάθισμά του πάνω από την ορχήστρα και μέσα στη σκηνή, μαζί με τους μουσικούς, τους τραγουδιστές και τους ηθοποιούς, σε μια πτήση απόλυτης μέθεξης.

— Τι ήταν αυτό που έκανε τόσο δημιουργική τη συνεργασία αυτών των δύο γιγάντων, όπως λέτε; Κυρίως η παθολογική αγάπη τους για το κοινό όραμα, ένα θέατρο απαλλαγμένο από τη «δουλεία» του ψυχολογικού ρεαλισμού. Και, βέβαια, ο τεράστιος σεβασμός που είχαν ο ένας για τον άλλον. Προφανώς, είχαν και τις συγκρούσεις τους. Για παράδειγμα, στο ίδιο το Μαχαγκόννυ κάποια στιγμή ο Μπρεχτ θεώρησε ότι η μουσική είχε αυτονομηθεί πάρα πολύ και είχε κατά κάποιον τρόπο πάρει το πάνω χέρι, οπότε εκείνος αποστασιοποιήθηκε. Αλλά σε γενικές γραμμές οι δυο τους ανέπνεαν μαζί και η δουλειά του ενός αναδείκνυε τη δουλειά του άλλου.

— Η εποχή της Βαϊμάρης και όσα μας κληροδότησε έχει ποικιλοτρόπως χρησιμοποιηθεί στις μέρες μας, συχνά δε μέχρι γραφικότητας. Γιατί επιστρέφουμε σε αυτήν; Το Μαχαγκόννυ δεν έχει οφθαλμοφανείς αναφορές στην εποχή του, μόνο έμμεσες. Είναι ένα προφητικό έργο, όπως και το Μετρόπολις του Φριτς Λανγκ, που είναι η πιο σημαντική πηγή έμπνευσης για μένα στην παράσταση. Άλλωστε, τα δύο έργα γεννιούνται σχεδόν ακριβώς την ίδια εποχή. Αυτό είναι που με γοητεύει πάνω απ’ όλα στο Μαχαγκόννυ, το ότι μιλάει για το μέλλον όλων μας με έναν αληθινά συγκλονιστικό και ιδιαίτερα ψυχαγωγικό τρόπο. Προοικονομεί ακόμα και το Τείχος του Βερολίνου, το πριν και το μετά την κατεδάφισή του, μέχρι και στο τέλος της ανθρωπότητας αναφέρεται, σε ένα μεγαλειώδες, μουσικά και κειμενικά, δυστοπικό, μελλοντολογικό φινάλε.

— Το έργο περιγράφει την άνοδο και την πτώση μιας πόλης του κέρδους και των ηδονών. H ελληνική κοινωνία από τι έχει υποφέρει περισσότερο; Από το να καθρεφτίζεται σε πολιτικά και κοινωνικά πρότυπα ναρκισσιστικά, εγωμανή, ανασφαλή, χαμηλού επιπέδου και ανειλικρινή.

«H άνοδος και η πτώση της πόλης Μαχαγκόννυ» Κουρτ Βάιλ / Μπέρτολτ Μπρεχτ 12, 14, 19, 21, 23, 25 Απριλίου 2024 Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος Εθνικής Λυρικής Σκηνής - ΚΠΙΣΝ Ώρα έναρξης: 19:30 (Κυριακή: 18:30) Μουσική διεύθυνση: Μίλτος Λογιάδης Σκηνοθεσία: Γιάννης Χουβαρδάς Συνεργάτιδα σκηνοθέτρια: ΄Εμιλυ Λουίζου Δραματουργός: Έρι Κύργια Σκηνικά: Εύα Μανιδάκη Κοστούμια: Ιωάννα Τσάμη Φωτισμοί: Ράινχαρτ Τράουπ Βίντεο: Παντελής Μάκκας Διεύθυνση χορωδίας: Αγαθάγγελος Γεωργακάτος Διανομή Λεοκάντια Μπέγκμπικ Άννα Αγάθωνος Φάττυ Χρήστος Κεχρής Μωυσής Τριάδας Τάσος Αποστόλου Τζέννυ Χιλ Μαρισία Παπαλεξίου Τζίμμυ Μάχονυ Βασίλης Καβάγιας Τζακ Γιάννης Καλύβας Μπιλ Χάρης Ανδριανός Τζο Γιάννης Γιαννίσης Τόμπυ Γιάννης Καλύβας 6 Κορίτσια Μαρία Μητσοπούλου, Ήρα Ζέρβα, Λιουντμίλα Μπονταρένκο, Αντωνία Δεσπούλη, Μπαρούνκα Πράιζινγκερ, Μάγδα Τζαβέλλα Με την ορχήστρα και τη Χορωδία της Εθνικής Λυρικής Σκηνής Μέγας δωρητής ΕΛΣ: Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) Έναρξη προπώλησης εισιτηρίων: 1 Φεβρουαρίου 2024 www.nationalopera.gr

LiFO 18.01.24

47

13

Η ΜΥΣΤΗΡΙΩΔΗΣ ΚΟΠΠΈΛΙΑ ΤΟΥ EDWARD CLUG

48

LiFO

ΚΕΙΜΕΝΟ: ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ. ΦΩΤΟ: GREGORY BATARDON

18.01.24

— Ποια είναι αρχικά αυτή η μυστηριώδης Κοππέλια; Μια μηχανική κούκλα, ένα ρομπότ ή, καλύτερα, «αυτόματον», όπως λεγόταν τότε. Ούσα πανέμορφη, σαγηνεύει τον Φραντς παραμονές του γάμου του με τη Σουανίλντα, η οποία, μαθαίνοντάς το, αναστατώνεται, ώσπου ανακαλύπτει ότι η αντίζηλός της δεν είναι αληθινή γυναίκα και τότε βάζει μπροστά ένα σχέδιο για να ξανακερδίσει την καρδιά του. Πρόκειται για ένα από τα παλιότερα κλασικά έργα για μπαλέτο και είναι του Λεό Ντελίμπ, βασίζεται δε στο ρομαντικό διήγημα του ΕΤΑ Χόφμαν, Ο Ζάντμαν. Η ιδέα της διασκευής ήταν του Ρίτσαρντ Γουέρλοκ, πρώην καλλιτεχνικού διευθυντή των Μπαλέτων της Βασιλείας, ο οποίος με προσκάλεσε επί τούτου στην Ελβετία. Αρχικά δίστασα, γιατί σκέφτηκα ότι είναι κάπως παλιομοδίτικο και απλοϊκό αυτό το έργο, διαβάζοντας όμως το βιβλίο εμπνεύστηκα μια χορογραφία ώστε να το κάνω πιο νευρώδες και πιο ελκυστικό για το σύγχρονο κοινό, δουλεύοντας παράλληλα ένα νέο λιμπρέτο.

— Είστε ικανοποιημένος από το αποτέλεσμα; Θα έλεγα πως ναι, αλλιώς δεν θα το παρουσίαζα! Πολύτιμη ήταν και η συνεισφορά του επί χρόνια συνεργάτη μου Σλοβένου συνθέτη, Μίλκο Λαζάρ, από τον οποίο ζήτησα να γράψει μια συμπληρωματική μουσική σε πιο μοντέρνο ύφος, με μηχανικούς ήχους κ.λπ., που θα αναδείκνυε την gothic ατμόσφαιρα του βιβλίου, η οποία κυριαρχεί στη Β’ Πράξη – μια μουσική ατμόσφαιρα σκοτεινή, που μπορεί να είναι έως και φοβιστική για ένα παιδί. Υπόψη ότι, σύμφωνα με το βιβλίο, ο Κοππέλιους, κατασκευαστής της Κοππέλια, παρασύρει στο λημέρι του νεαρά παιδιά με δόλωμα τις μηχανικές του κούκλες ώστε να τους αφαιρέσει τα μάτια για να μπορούν, μέσω αυτών, να βλέπουν τα δημιουργήματά του! Πρόκειται, γενικά μιλώντας, για μια σύνθετη δουλειά που εν μέρει βασίζεται στο πρωτότυπο, εν μέρει είναι διασκευή. Ένα άλλο ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι η υπόθεση του μπαλέτου εκτυλίσσεται στην τότε πολυεθνική Αυστροουγγαρία, γι’ αυτό στη μουσική υπάρχουν στοιχεία από παραδοσιακές μουσικές της Ουγγαρίας, της Πολωνίας και της Τρανσυλβανίας, απ’ όπου κατάγομαι.

— Νομίζω ότι η ιστορία με τις μηχανικές κούκλες προσδίδει στο έργο έναν χαρακτήρα θρίλερ και επιστημονικής φαντασίας ταυτόχρονα, που μοιάζει πολύ σύγχρονος. Πράγματι, και ο χαρακτήρας αυτός αναδεικνύεται περισσότερο στη Β’ Πράξη με τη συνδρομή και της υποβλητικής μουσικής του Λαζάρ. Αυτό ήταν άλλωστε και το στοιχείο που με παρακίνησε να δουλέψω μια μοντέρνα εκδοχή του, μου έδωσε επίσης ιδέες για τη χορογραφία στην οποία η Κοππέλια έχει έναν αρκετά πιο ενεργητικό ρόλο απ’ ό,τι στην κλασική εκτέλεση. Πρόκειται, βέβαια, για έναν απαιτητικό ρόλο γιατί θα πρέπει οι μηχανικές κινήσεις να αποδίδονται με την ανάλογη δεξιοτεχνία, δηλαδή αντί ένα «αυτόματο» να μιμείται τον άνθρωπο, εδώ έχουμε το αντίστροφο. Πολύτιμη ήταν, επίσης, η συνεισφορά στης Σλοβένας industrial designer Νίκα Ζούπαντς στα σκηνικά, όπως και του Μάρκο Γιάπελ. Νομίζω ότι έκαναν θαυμάσια δουλειά, όπως θα έχουν την ευκαιρία να διαπιστώσουν και οι θεατές.

— Πώς βλέπετε τον σύγχρονο χορό στην Ελλάδα; Έχει γίνει σίγουρα πολύ μεγάλη πρόοδος από το 1997, όταν συμμετείχα με μια χορογραφία μου στην Τελετή Έναρξης του Παγκόσμιου Πρωταθλήματος Στίβου. Υπάρχουν πια διεθνώς γνωστοί και καταξιωμένοι χορευτές και χορογράφοι όπως ο Δημήτρης Παπαϊωάννου και ο Κωνσταντίνος Ρήγος, μεγάλα ονόματα έρχονται αντίστοιχα στην Ελλάδα, η νέα Εθνική Λυρική Σκηνή στο ΚΠΙΣΝ, όπου θα ανέβει η Κοππέλια, είναι εντυπωσιακή, πολύ αξιόλογο είναι και το Διεθνές Φεστιβάλ Χορού της Καλαμάτας. Υπάρχει, νομίζω, γενικότερα αυξημένο ενδιαφέρον τόσο για το κλασικό μπαλέτο όσο και για τον σύγχρονο χορό, κι αυτό με χαροποιεί.

«Κοππέλια» Έντουαρντ Κλουγκ / Λεό Ντελίμπ, Μίλκο Λαζάρ 11, 12, 15, 17, 18 Μαΐου 2024 Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος Εθνικής Λυρικής Σκηνής – ΚΠΙΣΝ Ώρα έναρξης: 19:30 (Κυριακή: 18.30)

Έναρξη προπώλησης εισιτηρίων: 1 Φεβρουαρίου 2024 www.nationalopera.gr

H υπόθεση του μπαλέτου εκτυλίσσεται στην τότε πολυεθνική Αυστροουγγαρία, γι’ αυτό στη μουσική υπάρχουν στοιχεία από παραδοσιακές μουσικές της Ουγγαρίας, της Πολωνίας και της Τρανσυλβανίας, απ’ όπου κατάγομαι.

ΦΩΤΟ: SIMEN ZUPANCIC

Ο Έντουαρντ Κλουγκ χορογραφεί με φρέσκια ματιά ένα από τα παλιότερα κλασικά έργα για μπαλέτο, το οποίο ανεβαίνει τον Μάιο από το Μπαλέτο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής.

Ιδέα, λιμπρέτο, χορογραφία: Έντουαρντ Κλουγκ Σκηνικά: Μάρκο Γιάπελ, Νίκα Ζούπαντς Κοστούμια: Λέο Κούλας Φωτισμοί: Τομάς Πριμζλ Δραματουργία: Σάρα Μπρούζις, Μαξιμίλιαν Σάφενμπεργκερ Με τους Α΄ χορευτές, τους σολίστ, τους κορυφαίους και το corps de ballet της Εθνικής Λυρικής Σκηνής Χορηγός παράστασης: Prodea Investments Μέγας δωρητής ΕΛΣ και δωρητής παράστασης: Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ)

LiFO 18.01.24

49

14

Η ΝΕΚΡΉ ΠΌΛΗ ΤΩΝ ΝΆΝΤΙΑ ΜΠΟΥΛΑΝΖΈ ΚΑΙ ΡΑΟΎΛ ΠΥΝΙΌ ΣΕ ΣΥΜΠΑΡΑΓΩΓΉ ΜΕ ΤΗΝ CATAPULT OPERA

50

LiFO

ΚΕΙΜΕΝΟ: M. HULOT. ΦΩΤΟ: ΠΑΡΙΣ ΤΑΒΙΤΙΑΝ

18.01.24

H πρώτη παραγωγή της Εναλλακτικής Σκηνής της Εθνικής Λυρικής Σκηνής για το 2024 φέρνει επί σκηνής ένα από τα πιο μυστηριώδη έργα του 20ού αιώνα, που παίζεται σπάνια. Το θρυλικό έργο Η νεκρή πόλη, η μοναδική όπερα που συνέθεσε η κορυφαία μουσικοπαιδαγωγός και αρχιμουσικός Νάντια Μπουλανζέ, σε συνεργασία με τον μέντορά της Ραούλ Πυνιό, θα παρουσιαστεί σε πανελλήνια πρώτη –και μόλις στο τρίτο της ανέβασμα παγκοσμίως εδώ και πάνω από έναν αιώνα– στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ, στο ΚΠΙΣΝ, για πέντε παραστάσεις. Η παραγωγή πραγματοποιείται σε συμπαραγωγή με τον ιδιαίτερο αμερικανικό θίασο Catapult Opera.

Η τολμηρή όπερα Η νεκρή πόλη, βασισμένη στο ομώνυμο θεατρικό έργο του διαβόητου Ιταλού ποιητή Γκαμπριέλε Ντ’Αννούντσιο, ο οποίος υπογράφει και το λιμπρέτο της οπερατικής προσαρμογής, εξιστορεί την τραγική όσο και εξωφρενική ιστορία ενός παρακμιακού αιμομικτικού πάθους με σκηνικό την ανασκαφή των ερειπίων της αρχαίας πόλης των Μυκηνών. Το έργο, με την ιμπρεσιονιστική του μουσική γεμάτη αναφορές στον Ντεμπυσσύ, ήταν προγραμματισμένο να κάνει πρεμιέρα στην Οπερά Κομίκ του Παρισιού το 1914, αλλά ξέσπασε ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος και δεν ανέβηκε ποτέ. Σχεδόν έναν αιώνα αργότερα, η Catapult Opera ανέθεσε στους Αμερικανούς συνθέτες Τζόζεφ Στίλγουελ και Στέφαν Σουίκ τη νέα ενορχήστρωση του έργου, βασισμένη σε σπαρτίτο που ανακαλύφθηκε πρόσφατα, υπό την επίβλεψη του Ντέιβιντ Κόντε, ενός από τους τελευταίους προστατευόμενους της Μπουλανζέ. Η νέα αυτή φιλόδοξη παραγωγή όπερας παρουσιάζεται σε μουσική διεύθυνση του ιδρυτή και καλλιτεχνικού διευθυντή της Catapult Opera, Νηλ Γκόρεν, και σκηνοθεσία της Ρόμπιν Γκουαρίνο. «Πάντα με ενδιέφερε να παρουσιάζω ποιοτικές δουλειές από μουσικές φωνές που δεν εκπροσωπούνται επαρκώς», λέει ο Νηλ Γκόρεν. «Όταν αυτό το έργο έπεσε στην αντίληψή μου το 2017, με ιντρίγκαρε, αλλά ήμουν επιφυλακτικός. Η Νάντια Μπουλανζέ δεν είχε σε μεγάλη υπόληψη το ταλέντο της ως συνθέτριας, αλλά μετά σκέφτηκα πόσο δύσκολο είναι για τον καθένα από εμάς να είναι δίκαιος κριτής του εαυτού του. Όταν έλαβα την παρτιτούρα, ενθουσιάστηκα από την ομορφιά του και τον πλούτο του. Εξεπλάγην και υποσχέθηκα να το ακούσω όπως του αξίζει. Η πρεμιέρα του La Ville Morte (Η νεκρή πόλη) είχε προγραμματιστεί να γίνει το 1914, αλλά, λόγω της έναρξης του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, ακυστρας της Νέας Υόρκης και της Συμφωνικής ρώθηκε. Η Μπουλανζέ έστειλε τις παρτιτούρες με τα μέρη του μαέστρου Ορχήστρας της Φιλαδέλφειας. Στην επίμονη και της ορχήστρας στο Παρίσι για να τα ασφαλίσει, αλλά στη συνέχεια ερώτηση αν επηρεάζει το φύλο τη διεύθυνση χάθηκαν. Όταν τέλειωσε ο πόλεμος, η Μπουλανζέ επικεντρώθηκε στη ορχήστρας, η απάντησή της ήταν πάντα το ίδιο διδασκαλία και δεν ενδιαφερόταν πια να δει την όπερά της στο θέατρο. κατηγορηματική: «Δεν νομίζω ότι το φύλο και Κανείς δεν ξέρει με βεβαιότητα ποια ήταν η σχέση της Μπουλανζέ με η δουλειά του ή της αρχιμουσικού σχετίζονται τον Ραούλ Πυνιό. Έχω ακούσει ότι ήταν εραστές, το οποίο ίσως ισχύει, με οποιονδήποτε τρόπο». ίσως και όχι, αλλά ξέρω ότι ο Πυνιό ήταν ένας από τους μέντορές της. Η νέα παραγωγή της όπερας Η νεκρή πόλη έρΟι μουσικολόγοι που έχουν μελετήσει τις παρτιτούρες είναι αδύνατο να χεται σε πανελλήνια πρώτη στην Εναλλακτική ξεχωρίσουν ποιος έχει γράψει τι. Σκηνή της ΕΛΣ, 110 χρόνια μετά τη δημιουργία Δεν μπορώ να μιλήσω για το σύνολο του έργου της Μπουλανζέ, αλλά της. Το λιτό και ταυτόχρονα εντυπωσιακό σκηη Νεκρή Πόλη είναι ασύγκριτα όμορφη και μέσα σε αυτήν συνθέτει όλα νικό της παραγωγής υπογράφει η Αντρόμακι τα μουσικά στυλ που ακούγονταν στο Παρίσι τις πρώτες δεκαετίες του Σάλφαντ, τα κοστούμια η Κάντις Ντόνελλυ, 20ού αιώνα. Θεωρώ τη Νεκρή Πόλη ως το παιδί του έρωτα της Μελισάνενώ τον σχεδιασμό φωτισμών και τις προβοθης και του Πάρσιφαλ. Εκτός από τον Βάγκνερ, μπορείς να ακούσεις τη λές έχει αναλάβει η Τζέσσικα Ανν Ντρέυτον. δυνατή επιρροή του δασκάλου της, του Γκαμπριέλ Φωρέ, καθώς επίσης Τους τέσσερις ήρωες του έργου ερμηνεύουν και σκιές από Στράους, Πουτσίνι, Μπεργκ και άλλους. Νομίζω ότι δεν διακεκριμένοι ερμηνευτές: η υψίφωνος Μεείναι διάσημη επειδή ήταν γυναίκα και παρέβλεψε το ταλέντο της ως λίσσα Χάρβεϋ, η μεσόφωνος Λώρι Ρούμπιν, συνθέτριας. Επιπλέον, το συνθετικό της έργο ήταν αρκετά περιορισμένο. ο βαρύτονος Τζόσουα Ντέννις και ο τενόρος Είναι σίγουρα υποτιμημένη, νομίζω όμως ότι δεν έχει εκτιμηθεί επειΤζορέλ Ουίλλιαμς. δή δεν είναι γνωστή. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι υπήρξε η πιο σημαντική Το ενδεκαμελές μουσικό σύνολο αποτελούν επιρροή στη μουσική του 20ού αιώνα, καθώς δίδαξε πολλούς από τους οι μουσικοί: Μαριλένα Δωρή (φλάουτο/πίκοσυνθέτες, από τον Ααρών Κόουπλαντ μέχρι τον Φίλιπ Γκλας, τον Άστορ λο), Μαρία Σιφναίου (όμποε), Ηλίας ΣκορδίΠιατσόλα, τον Milton Babbitt και τον Κουίνσι Τζόοουνς. Η στυλιστική λης (κλαρινέτο), Ιουλία Μπαμπέ (φαγκότο), ποικιλομορφία των μαθητών της, ανυπολόγιστη. Ξεκάθαρα ενθάρρυνε Φίλιππος-Μάριος Σπαταλάς (κόρνο), Σπύρος τους συνθέτες να βρουν και να χτίσουν τη μοναδικότητά τους, ενώ τους Σουλαδάκης (πιάνο), Διονύσης Βερβιτσιώτης παρείχε τα μουσικά εργαλεία για να την εκθέσουν». (βιολί Ι), Βανέσσα Αθανασίου (βιολί ΙΙ), Γιάννης Η Νάντια Μπουλανζέ (1887-1979) θεωρείται μία από τις σημαντικόΑθανασόπουλος (βιόλα), Φαμπιόλα Οχέδα (βιοτερες γυναίκες στην ιστορία της μουσικής. Αν και σπούδασε σύνθεση λοντσέλο) και Γιώργος Αρνής (κοντραμπάσο). στο Ωδείο του Παρισιού, τα έργα της παραμένουν ελάχιστα γνωστά και Μετά την πανελλήνια πρεμιέρα, η όπερα θα ουσιαστικά σταμάτησε να συνθέτει περίπου στα 35, μετά τον θάνατο παρουσιαστεί στο NYU Skirball Center for the της αδελφής της, Λιλί, εξίσου ταλαντούχας συνθέτριας, καθώς και του Performing Arts στη Νέα Υόρκη στις 19, 20 μέντορά της Ραούλ Πυνιό. Τα συμβάντα αυτά, σε συνδυασμό με την και 21 Απριλίου. απροκάλυπτα σεξιστική ατμόσφαιρα μιας εποχής που την αντιμετώπιζε υποτιμητικά ως «γυναίκα συνθέτρια», φαίνεται να κλόνισαν μοιραία την αυτοπεποίθησή της ως δημιουργού. Το ενδιαφέρον για το συνθετικό και όχι μόνο ερμηνευτικό και μουσικοπαιδαγωγικό έργο της έχει αναζωπυρωθεί ουσιαστικά τις τελευταίες δεκαετίες, με μια σειρά από πρωτοποριακές αναβιώσεις του ανά τον κόσμο. Η Μπουλανζέ ευτύχησε να είναι η πρώτη γυναίκα που ανέβηκε στο πόντιουμ της Βασιλικής Φιλαρμονικής Ορχήστρας του Λονδίνου, της Συμφωνικής Ορχήστρας της Βοστόνης, της Φιλαρμονικής Ορχή-

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι υπήρξε η πιο σημαντική επιρροή στη μουσική του 20ού αιώνα, καθώς δίδαξε πολλούς από τους συνθέτες, από τον Ααρών Κόουπλαντ μέχρι τον Φίλιπ Γκλας, τον Άστορ Πιατσόλα, τον Milton Babbitt και τον Κουίνσι Τζόοουνς.

«Η νεκρή πόλη» Νάντια Μπουλανζέ, Ραούλ Πυνιό 19, 21, 24, 26, 28 Ιανουαρίου 2024 Ώρα έναρξης: 20:30 (Κυριακή: 19:30) Εναλλακτική Σκηνή Εθνικής Λυρικής Σκηνής – ΚΠΙΣΝ Σε συμπαραγωγή με την Catapult Opera Στα γαλλικά με ελληνικούς και αγγλικούς υπέρτιτλους Λιμπρέτο: Γκαμπριέλε Ντ’Αννούντσιο Ενορχήστρωση: Τζόζεφ Στίλγουελ, Στέφαν Σουίκ Μουσική διεύθυνση: Νηλ Γκόρεν Σκηνοθεσία: Ρόμπιν Γκουαρίνο Σκηνικό: Αντρόμακι Σάλφαντ Κοστούμια: Κάντις Ντόννελλυ Σχεδιασμός φωτισμών και προβολές: Τζέσσικα Ανν Ντρέυτον Ερμηνεύουν: Μελίσσα Χάρβεϋ, Λώρι Ρούμπιν, Τζόσουα Ντέννις, Τζορέλ Ουίλλιαμς Συμμετέχει ενδεκαμελές μουσικό σύνολο Χορηγός Εναλλακτικής Σκηνής: ΔΕΗ Ιδρυτικός Δωρητής Εναλλακτικής Σκηνής & Δωρητής παράστασης: Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) www.nationalopera.gr

LiFO 18.01.24

51

15

Ο ΔΗΜΉΤΡΗΣ ΔΗΜΌΠΟΥΛΟΣ ΕΠΙΣΤΡΕΦΕΙ ΜΕ ΤΟ THE LAST FIVE YEARS Ένα από τα δημοφιλέστερα off Broadway μιούζικαλ, το The last five years του βραβευμένου με τρία Τόνι Αμερικανού συνθέτη Τζέισον Ρόμπερτ Μπράουν, επιστρέφει στην Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής.

Η νεο ϋ ο ρ κ έ ζι κ η ιστορία ενός ασυνήθιστου έρωτα ζωντανεύει επί σκηνής, προσφέροντας μια αξέχαστη μουσικοθεατρική εμπειρία. Το έργο παρουσιάζεται σε μουσική διεύθυνση Μιχάλη Παπαπέτρου και μετάφραση και σκηνοθεσία του πολυπράγμονα κωμικού και λιμπρετίστα Δημήτρη Δημόπουλου. Τους πρωταγωνιστικούς ρόλους ερμηνεύουν η Βάσια Ζαχαροπούλου και ο Πάρις Παρασκευάδης. Ένα έντονα συναισθηματικό και προσωπικό μιούζικαλ δωματίου με θέμα δύο εικοσάρηδες Νεοϋορκέζους, την Κάθυ και τον Τζέιμι, που βρίσκουν και χάνουν τον έρωτα στη διάρκεια μιας περιόδου πέντε χρόνων, το The last five years χαρακτηρίζεται από την αντισυμβατική δομή του: η Κάθυ αφηγείται την ιστορία αντίστροφα και ο Τζέιμι γραμμικά. Οι αφηγήσεις τους συγχρονίζονται μόνο μία φορά, στην τελετή του γάμου τους.

52

LiFO

ΚΕΙΜΕΝΟ: M. HULOT. ΦΩΤΟ: ΒΑΛΕΡΙΑ ΙΣΑΕΒΑ

18.01.24

Ακόμα και αν δεν προβάρεις, η παράσταση επιστρέφει στο μυαλό σου και σίγουρα επεξεργάζεσαι τι πήγε σωστά και τι πήγε λάθος, τι θα ήθελες να προσπαθήσεις να επαναλάβεις και τι να αποφύγεις.

Το βραβευμένο με βραβείο Drama Desk έργο, που χαρακτηρίστηκε από το περιοδικό «Time» ως ένα από τα δέκα καλύτερα μιούζικαλ του 2001, φέρνει επί σκηνής έναν εκλεκτικό συνδυασμό ήχων και επιρροών, όπου η ποπ-ροκ συνδυάζεται ιδανικά με την τζαζ, την κλασική μουσική και τη φολκ, με στοιχεία κάντρι. «Ανυπομονώ να ξεκινήσουμε πρόβες για την αναβίωση του μιούζικαλ The last five years στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ, ακριβώς επειδή είναι αναβίωση», λέει ο Δημήτρης Δημόπουλος. « Έχω μεγάλη περιέργεια να διαπιστώσω πόσο έχει “ωριμάσει” το έργο στους δύο πρωταγωνιστές του, τη Βάσια Ζαχαροπούλου και τον Πάρη Παρασκευάδη, καθώς έχει περάσει σχεδόν ένας χρόνος από το πέρας των παραστάσεων την προηγούμενη καλλιτεχνική περίοδο και γνωρίζαμε από τότε πως η παράσταση θα επαναλαμβανόταν. Είναι εντελώς διαφορετική η σχέση που αναπτύσσεις με μια παράσταση, γνωρίζοντας πως αυτή δεν τελείωσε, μα θα επαναληφθεί. Ακόμα και αν δεν προβάρεις, η παράσταση επιστρέφει στο μυαλό σου και σίγουρα επεξεργάζεσαι τι πήγε σωστά και τι πήγε λάθος, τι θα ήθελες να προσπαθήσεις να επαναλάβεις και τι να αποφύγεις. Ανυπομονώ να τους ξανασυναντήσω, μαζί με τον μαέστρο μας, τον Μιχάλη Παπαπέτρου, και να μου αποκαλύψουν τι έχουν ανακαλύψει οι ίδιοι, μια και η Κάθυ και ο Τζέιμι της παράστασή μας είναι η Κάθυ και ο Τζέιμι που πλάσαμε όλοι μαζί στις πρόβες. Επίσης ανυπομονώ να δω πόσο διαφορετικές θα είναι αυτές οι πρόβες, όπου, αντί να ανακαλύπτουμε πώς θα είναι η παράστασή μας, θα μπορέσουμε να εμβαθύνουμε και να επεκταθούμε σε όσα δεν προλάβαμε, καθώς τρέχαμε για την πρεμιέρα μας τότε. Αυτό θεωρώ πως είναι το μεγαλύτερο κέρδος μιας αναβίωσης, αν αποτελεί όντως μια αναβίωση των προβών και της παράστασης, μια διαδικασία αναδημιουργίας και ανατροφοδότησης, και όχι μια στείρα επανάληψη. Ανυπομονώ να ξεκινήσουμε και τις παραστάσεις μας, ώστε να παρουσιάσουμε όσα νέα έχουμε ανακαλύψει στο κοινό που με τόση ζεστασιά και ενθουσιασμό αγκάλιασε την παράστασή μας στην πρώτη της παρουσίαση. “Δεν γίνεται να ανεβαίνουν τέτοιες παραστάσεις για τόσο λίγες φορές”, ήταν κάτι που ακούγαμε συχνά πέρσι και είναι ευτύχημα το ότι μας δίνεται η ευκαιρία να επιστρέψουμε πάλι για λίγες παραστάσεις μεν, περισσότερες από πέρσι δε. Το στοίχημα της Εναλλακτικής Σκηνής να εντάξει το μιούζικαλ στο ρεπερτόριό της φαίνεται πως έχει αποδώσει καρπούς, κάτι που πιστοποιείται όχι μόνο από την υψηλή προσέλευση που σημειώνεται στις παραστάσεις του είδους αλλά και από το υψηλό καλλιτεχνικό αποτέλεσμα που κάνει τις παραστάσεις μιούζικαλ στην Εναλλακτική Σκηνή να ξεχωρίζουν από τις ιδιωτικές παραγωγές που πολύ συχνά –και αυτό το σημειώνω με μια κάποια απογοήτευση– αναλώνονται σε μέτρια έργα σχετικά γνωστών τίτλων σε παραστάσεις που αποτελούν θαμπά αντίγραφα των ανεβασμάτων στο εξωτερικό. Κι αυτό είναι κρίμα, καθώς στις παραστάσεις αυτές βλέπεις επί σκηνής ένα δυναμικό νέων ηθοποιών που μπορεί να υποστηρίξει το είδος και του αξίζουν καλύτερα έργα. Επιστρέφουμε, λοιπόν, με το μιούζικαλ The last five years, ανυπομονώντας να μοιραστούμε και πάλι την ιστορία δύο ανθρώπων που γνωρίστηκαν, ερωτεύτηκαν και απομακρύνθηκαν σε αυτό το άκρως βιωματικό και προσωπικό έργο του Τζέισον Ρόμπερτ Μπράουν που υπογράφει το κείμενο και τη μουσική. Και επιστρέφουμε γεμάτοι περηφάνια που μας δίνεται η ευκαιρία να συστήσουμε σε περισσότερο κόσμο το έργο ενός πολύ σημαντικού δημιουργού του μιούζικαλ, που έχει συνδράμει στην ανάπτυξή του ως ενός είδους θεατρικής ουσίας και όχι οπτικοακουστικού, επιφανειακού εντυπωσιασμού. Και επιστρέφουμε με την ελπίδα να μας δοθεί η ευκαιρία για ακόμα περισσότερες παραστάσεις όχι μόνο στην Αθήνα αλλά και εκτός!».

ΜΙΟΥΖΙΚΑΛ • ΑΝΑΒΙΩΣΗ «The Last Five Years» Κείμενο, μουσική, στίχοι: Τζέισον Ρόμπερτ Μπράουν 16, 17, 22, 23, 24, 29, 30, 31 Μαρτίου 2024 Ώρα έναρξης: 20:30 (Κυριακή: 19:30) Εναλλακτική Σκηνή Εθνικής Λυρικής Σκηνής – ΚΠΙΣΝ Πρώτη παρουσίαση στη Νέα Υόρκη από τους Αριέλ Τέππερ και Μάρτυ Μπελ Πρώτη παρουσίαση: Θέατρο Northlight, Σικάγο Μουσική διεύθυνση: Μιχάλης Παπαπέτρου Μετάφραση σκηνοθεσία: Δημήτρης Δημόπουλος Σκηνικό - κοστούμια: Ντέιβιντ Νεγρίν Φωτισμοί: Χρήστος Τζιόγκας Βάσια Ζαχαροπούλου (Κάθυ), Πάρις Παρασκευάδης (Τζέιμι) Διανομή: Μίσλαβ Ρέζιτς (κιθάρα), Μάνος Αναγνωστόπουλος (ηλεκτρικό μπάσο), Μιχάλης Παπαπέτρου (πιάνο), Διονύσης Βερβιτσιώτης (βιολί), Αλέξανδρος Μποτίνης, Φαμπιόλα Οχέδα (βιολοντσέλο) Χορηγός Εναλλακτικής Σκηνής: ΔΕΗ Ιδρυτικός Δωρητής Εναλλακτικής Σκηνής: Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) www.nationalopera.gr

LiFO 18.01.24

53

16

Η ΝΑΝΤΊΝ ΣΙΈΡΡΑ Η ΚΆΛΛΑΣ ΚΑΙ Η ΣΤΡΆΤΑΣ

54

LiFO

ΚΕΙΜΕΝΟ: ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ. ΦΩΤΟ: MERRI CYR

18.01.24

Μεγαλωμένη στη Φλόριντα, με πατέρα Ιταλoπορτορικανό και μητέρα γεννημένη στην Λισαβόνα, ανακάλυψε την όπερα μόλις στα 6 της, κάτι που η οικογένειά της έλαβε σοβαρά υπόψη. Έτσι, ξεκίνησε μαθήματα φωνητικής, και υπήρξε η νεότερη που κέρδισε την πρώτη θέση σε διαγωνισμό του Ιδρύματος Μέριλιν Χορν, αποσπώντας και την εύνοια της Αμερικανίδας τραγουδίστριας, που ήταν η πρώτη που την καθοδήγησε. Στα 16 της κάνει το ντεμπούτο της στην Palm Beach Opera με την όπερα Χάνσελ και Γκρέτελ του Ένγκελμπερτ Χούμπερντινκ και σήμερα είναι από τις διασημότερες και πολυβραβευμένες Αμερικανίδες σοπράνο· πλέον πρωταγωνιστεί στις σημαντικότερες όπερες διεθνώς. Έχει ερμηνεύσει τη Βιολέτα στην Τραβιάτα του Βέρντι στη Met, ρόλο που επαναλαμβάνει αυτό το διάστημα στο Παρίσι, και θα μας παρουσιάσει στο Ηρώδειο το καλοκαίρι με την Εθνική Λυρική Σκηνή.

«Τραβιάτα» Τζουζέππε Βέρντι Στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου 27-28, 30-31 Ιουλίου 2024 Ώρα έναρξης: 21:00 Ωδείο Ηρώδου Αττικού Μουσική διεύθυνση: Πιερ Τζόρτζιο Μοράντι Σκηνοθεσία – χορογραφία - σκηνικά: Κωνσταντίνος Ρήγος Κοστούμια: Ιωάννα Τσάμη Φωτισμοί: Χρήστος Τζιόγκας Συνεργάτιδα αρχιτέκτονας: Μαίρη Τσαγκάρη Διεύθυνση χορωδίας: Αγαθάγγελος Γεωργακάτος Στους βασικούς ρόλους οι Ναντίν Σιέρρα, Φρέντι Ντε Τομμάζο, Δημήτρης Πλατανιάς, Βασιλική Καραγιάννη κ.ά. Με μονωδούς, την ορχήστρα, τη χορωδία και το μπαλέτο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής Χορηγός παράστασης Alpha Bank Μέγας δωρητής ΕΛΣ και δωρητής παράστασης: Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) Έναρξη προπώλησης εισιτηρίων: Ιούνιος 2024

— Έπαιξαν ρόλο οι ευρωπαϊκές ρίζες της οικογένειάς στο ότι έκανες καριέρα στην όπερα; Χάρη στη μητέρα μου άκουσα πρώτη φορά όπερα. Η δική της μητέρα, η γιαγιά μου, είχε πολύ ωραία φωνή και ήθελε να ασχοληθεί με την όπερα, αλλά της το απαγόρευσε ο πατέρας της. Αυτό θυμόταν η μητέρα μου και βλέποντας την έφεσή μου στην κλασική μουσική και το τραγούδι, σκέφτηκε ότι ίσως είχα κληρονομήσει το ταλέντο της. Αποφάσισε να με ενθαρρύνει ώστε να μην επαναληφθεί η ιστορία της μητέρας της. Ξεκίνησα στα 6 με ένα πειθαρχημένο καθημερινό πρόγραμμα – εκείνη παρακολουθούσε την εξέλιξή μου. Πίστευε ότι αν ήταν το πάθος μου, έπρεπε να δουλέψω σκληρά γι’ αυτό. Είχε απόλυτο δίκιο και σε αυτό συμφώνησε και ο πατέρας μου, καθώς έβλεπαν και οι δυο ότι είχα οπερατική φωνή. Έπρεπε να κάνουν αρκετές θυσίες για να πληρώνουν τα μαθήματά μου. Τελικά, η όπερα έγινε τα πάντα για εμένα.

— Διάβασα ότι η πρώτη όπερα που είδες στην τηλεόραση ήταν η Μποέμ με την Τερέζα Στράτας. Κι εκείνη ξεκίνησε από μια οικογένεια Ελλήνων μεταναστών του Τορόντο. Είδα μια μαγνητοσκοπημένη παράσταση από τη Met κι αυτό με καθόρισε. Η Στράτας έπαιζε τη Μιμή και παρόλο που είχε δίπλα της τον Καρέρας και τη Σκότο, η δική της ερμηνεία ήταν που με συγκλόνισε. Αργότερα, στα 19 μου, τη συνάντησα και μου συνέβη κάτι που δεν μου έχει ξανασυμβεί: την κοίταξα κατευθείαν στα μάτια και καθώς της συστηνόμουν, άρχισα να κλαίω με λυγμούς. Ήμουν συγκινημένη που την είχα μπροστά μου. Προσπαθούσα να της εξηγήσω πόσο πολλά μου είχε προσφέρει και ευτυχώς αποδείχτηκε γενναιόδωρη και γλυκιά. Δεν ήταν μόνο μια υπέροχη ερμηνεύτρια αλλά και ένας υπέροχος άνθρωπος.

— Γνωρίζεις ότι έπαθε νευρικό κλονισμό στα γυρίσματα της Τραβιάτα του Τζεφιρέλι γιατί ένιωθε ότι περίμενε από εκείνη την ερμηνεία της Κάλλας; Κι εγώ ένιωθα από πολύ νωρίς την κληρονομιά της Κάλλας να βαραίνει επάνω μου. Άκουγα Κάλλας, εμπνεόμουν από αυτήν, αλλά έχω την τάση να ερευνώ τα πράγματα εις βάθος. Φυσικά και αναγνωρίζω τη μεγάλη της συνεισφορά και σημασία, αλλά με στοιχειώνουν κάπως η προσωπική της ζωή και όλα όσα έζησε. Όποτε παρακολουθώ ντοκιμαντέρ ή ταινίες για εκείνη με σοκάρει το ότι μια γυναίκα με τέτοιο ξεχωριστό ταλέντο γνώρισε από νωρίς δυσκολίες στη ζωή της. Με στενοχωρεί το ότι ενώ είχε τόσα να προσφέρει στον κόσμο και στην τέχνη της, αντιμετώπισε τόσο πόνο, καταλήγοντας μόνη στο Παρίσι. Από τη μια πλευρά αποτελεί παράδειγμα ενός ανθρώπου που με ενέπνευσε με τη φωνή και την ικανότητά του να μεταγγίζει στη μουσική τις προσωπικές του εμπειρίες –κι αυτό είναι τρομερά εντυπωσιακό στον τρόπο που παίζει και ερμηνεύει–, από την άλλη δεν μπόρεσε να κάνει μια υγιή σχέση ή παιδιά, η τεράστια διασημότητα την είχε απομονώσει. Δεν θα ήθελα η προσωπική μου ζωή να πάρει τέτοια τροπή.

— Ανήκει σε μια άλλη εποχή, που το κοινό μυθοποιούσε τους μεγάλους καλλιτέχνες. Ο κόσμος έχει αλλάξει κατά πολύ, οπωσδήποτε είμαστε περισσότερο διατεθειμένοι να δείξουμε κατανόηση και συμπάθεια στους ανθρώπους γενικά, ιδιαίτερα στους διάσημους καλλιτέχνες. Δεν τους προσεγγίζουμε πια ως απρόσιτα είδωλα, τους νοιαζόμαστε κατά μία έννοια. Συμπερασματικά, την Κάλλας την έχω στο μυαλό μου και για τα θετικά και για τα αρνητικά της χαρακτηριστικά. Ωστόσο, όσο περισσότερο την ακούω τόσο καλύτερα την καταλαβαίνω, καταλαβαίνω όλο τον πόνο και τη θλίψη και την τυραννία που βάζει στο τραγούδι της. Νομίζω ότι χρησιμοποίησε τη μουσική ως θεραπεία, κάτι που έχω κάνει κι εγώ.

— Πήρες μαθήματα από τη δική της Τραβιάτα; Βεβαίως! Αλλά και από της Ρενάτα Σκότο, που κι εκείνη έμαθε από την Κάλλας. Αυτές οι δυο έβαλαν στην Τραβιάτα όλο τον προσωπικό τους πόνο. Οπότε δεν ακούμε μόνο ωραίες φωνές αλλά και πειστικές. Ακόμα κι αν κάποιοι ήχοι βγαίνουν λίγο άσχημοι, είναι σαν να το χρειαζόμαστε, σαν να είναι αναγκαία αυτού του είδους την τρωτότητα στη φωνή. Αυτές οι δύο γυναίκες είχαν τη δυνατότητα να κάνουν κάτι τέτοιο. Ειλικρινά, πιστεύω ότι ο μόνος τρόπος να το πετύχεις είναι να ανακαλέσεις συναισθήματα από το παρελθόν σου. Είχα κι εγώ κακές σχέσεις και ερωτικές απογοητεύσεις. Ανακαλώ κάποιες τέτοιες μνήμες και τις εντάσσω στο τραγούδι μου ώστε να συνδέομαι με τον χαρακτήρα και την κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει. Εκτός από τη Βιολέτα της Τραβιάτα, το ίδιο συμβαίνει και με την Τόσκα. Πιστεύεις κάθε λέξη της, όπως και το κλάμα της. Αυτό θεωρώ ότι είναι ο στόχος της όπερας, να κάνει το κοινό που παρακολουθεί να νιώσει το δράμα.

— Υπάρχει νέα γενιά θεατών της όπερας στην Αμερική; Νομίζω ότι βρισκόμαστε στη διαδικασία αναζωογόνησης της όπερας. Δεν είναι εύκολο να προσεγγίσεις τη νέα γενιά. Έχουμε υιοθετήσει και αυτή την εσφαλμένη άποψη ότι αν δεν κάνουμε τις παραστάσεις πιο μοντέρνες το νεανικό κοινό δεν θα καταλάβει, δεν θα τις εκτιμήσει. Η αλήθεια είναι ότι αρκετές από τις μοντέρνες παραστάσεις λειτουργούν, πολλές όμως όχι. Καθώς έχω συμμετάσχει σε πολλές όπερες προσαρμοσμένες στο σήμερα, νομίζω ότι ξέρω γιατί συμβαίνει αυτό. Δεν έχει σημασία αν είσαι μεγάλος ή νεότερος, όλοι μας έχουμε κάτι κοινό, κι αυτό είναι η ψυχή. Και όλοι, τουλάχιστον οι περισσότεροι, ευτυχώς, διαθέτουμε συμπόνια. Όταν η ιστορία είναι ειλικρινής, τα συναισθήματα των χαρακτήρων, όσα βιώνουν, σου εγγυώμαι ότι κάθε θεατής, ασχέτως ηλικίας, θα νιώσει την ουσία των γεγονότων Ήμουν μόλις 10 όταν είδα την Μποέμ και έπαθα εμμονή, γιατί άγγιξε κάτι βαθύτερο μέσα μου. Την όπερα δεν την κάνουν ούτε τα σκηνικά ούτε τα κοστούμια αλλά η μουσική, ο τρόπος που την κάνεις δική σου, δίνοντάς της ταυτόχρονα δικά σου κομμάτια, και ο τρόπος που την προσφέρεις στο κοινό, ως μια κοινή εμπειρία, γιατί οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν νιώσει αγάπη, απόρριψη, θυμό ή ζήλια, έχουν βιώσει τον θάνατο αγαπημένων προσώπων.

— Συμμετέχεις στο πρόγραμμα της Art Smart. Μίλησέ μου γι’ αυτό. Ναι, και είμαι ενθουσιασμένη! Πρόκειται για ένα ίδρυμα, μια μη κερδοσκοπική οργάνωση. Σκοπός της είναι να βοηθήσει νέα παιδιά που οι οικογένειές τους δεν έχουν τη δυνατότητα να τους προσφέρουν μαθήματα πιάνου, χορού και τραγουδιού. Η Art Smart τους δίνει την ευκαιρία να ασχοληθούν με το πάθος τους και να εξελιχθούν. Υπάρχουν δάσκαλοι που είναι έτοιμοι να βοηθήσουν. Κι εγώ ξέρω τι σημαίνει αυτό, οι γονείς μου αγωνίστηκαν να με μορφώσουν. Χαίρομαι που βοηθάω τον φίλο μου Μάικλ Φαμπιάνο που έστησε την Art Smart, η οποία έχει αποδειχθεί ιδιαίτερα δημιουργική, σημαντική για την κοινωνία και τα για παιδιά. Αλλάζει τη ζωή τους.

— Πώς εξελίσσονται τα πράγματα στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ; Η ζωή στις ΗΠΑ σήμερα είναι εξαντλητική. Οι Πολιτείες αγγίζουν τα άκρα, όλα είναι είτε μαύρο - άσπρο ή τίποτα. Στην Ευρώπη υπάρχουν γκρίζες περιοχές, αλλά ο κόσμος βρίσκεται κάπου στη μέση, δεν βλέπω τις ακρότητες της Αμερικής εδώ. Κι αυτό το διαπιστώνω και στην όπερα. Το κοινό στην Αμερική είναι κυρίως μεγάλης ηλικίας, ενώ οι νέοι τρέχουν στις δημοφιλείς συναυλίες. Στην Ευρώπη βλέπεις να πηγαίνουν στην όπερα από πολύ μεγάλους μέχρι πάρα πολύ νέο κόσμο. Νομίζω ότι η Ευρώπη αυτήν τη στιγμή είναι πιο διαλλακτική σε όλα τα θέματα, είτε πολιτικά είτε καλλιτεχνικά, δίνει χώρο σε κάθε ιδέα. Με προβληματίζει η τάση των νέων προς την κουλτούρα της ακύρωσης, που έχει έρθει από την Αμερική. Δεν ξέρω πού θα μας οδηγήσει. Ένα έχω να πω ως Αμερικανίδα όμως, η ζωή εκεί έχει καταντήσει πολύ κουραστική.

Νομίζω ότι βρισκόμαστε στη διαδικασία αναζωογόνησης της όπερας. Δεν είναι εύκολο να προσεγγίσεις τη νέα γενιά. Έχουμε υιοθετήσει και αυτή την εσφαλμένη άποψη ότι αν δεν κάνουμε τις παραστάσεις πιο μοντέρνες το νεανικό κοινό δεν θα καταλάβει, δεν θα τις εκτιμήσει.

www.nationalopera.gr

LiFO 18.01.24

55

17

ο

ΠΑΣΧΑ ΜΕ ΤΟ 2 ΦΕΣΤΙΒΆΛ ΛΑΤΡΕΥΤΙΚΉΣ ΜΟΥΣΙΚΉΣ

56

LiFO

18.01.24

Οι εκδηλώσεις του φεστιβάλ, οι οποίες θα είναι με ελεύθερη είσοδο για το κοινό, θα προτείνουν μια μη δογματική προσέγγιση της λατρευτικής μουσικής.

Το 2ο Φεστιβάλ Λατρευτικής Μουσικής θα πραγματοποιηθεί την Κυριακή των Βαΐων 28 Απριλίου, τη Μεγάλη Δευτέρα 1 Μαΐου και τη Μεγάλη Τρίτη 2 Μαΐου σε μουσεία, αρχαιολογικούς χώρους, εκκλησίες, πεζόδρομους στην Πλάκα και στο κέντρο της Αθήνας. Πρόκειται για μια συνδιοργάνωση του υπουργείου Πολιτισμού, της Εθνικής Λυρικής Σκηνής και της Eurolife FFH, σε καλλιτεχνική διεύθυνση Γιώργου Κουμεντάκη, που θα παρουσιάσει μια μουσική σκυταλοδρομία δεκάδων συναυλιών σε εμβληματικά τοπόσημα του ιστορικού κέντρου της Αθήνας, δημιουργώντας μια πρωτόγνωρη βιωματική εμπειρία κατάνυξης. Μετά τη μεγάλη επιτυχία του 1ου Φεστιβάλ Λατρευτικής Μουσικής το Πάσχα του 2022, φέτος η 2η διοργάνωση του νέου θεσμού θα διερευνήσει περαιτέρω τις πολυάριθμες και απρόσμενες πτυχές της σχέσης θρησκευτικής λατρείας και μουσικής. Οι εκδηλώσεις του φεστιβάλ, οι οποίες θα είναι με ελεύθερη είσοδο για το κοινό, θα προτείνουν μια μη δογματική προσέγγιση της λατρευτικής μουσικής: παραδοσιακή, κλασική, σύγχρονη, μπαρόκ, βυζαντινή σε εκκλησίες, έντεχνη ελληνική μουσική, εικαστικές εγκαταστάσεις και περφόρμανς, εθνικές σχολές, μουσικό θέατρο.

Το πρόγραμμα του φεστιβάλ θα ανακοινωθεί τον Απρίλιο. Πληροφορίες www. nationalopera. gr

Μέγας δωρητής ΕΛΣ: Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ)

LiFO 18.01.24

57

18

Όπερα, μουσική, χορός και εικαστικές τέχνες για παιδιά, εφήβους, σχολεία, ενήλικες, άτομα 65 ετών και άνω, νέους από δομές φιλοξενίας ασυνόδευτων ανηλίκων, καταστήματα κράτησης σε όλη την Ελλάδα, άτομα με ή χωρίς αναπηρία και ευάλωτες κοινωνικές ομάδες.

Οι Εκπαιδευτικές & Κοινωνικές Δράσεις της ΕΛΣ κάθε χρόνο υλοποιούν μια ποικιλία εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Διαχρονική φιλοσοφία των δράσεων αυτών είναι να δοθεί έμφαση στη βιωματική και συμμετοχική μάθηση, στοχεύοντας σε παιδιά, εφήβους, σχολεία, ενήλικες, άτομα 65 ετών και άνω, νέους από δομές φιλοξενίας ασυνόδευτων ανηλίκων, καταστήματα κράτησης σε όλη την Ελλάδα, άτομα με ή χωρίς αναπηρία, ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, καθώς και ερασιτέχνες και επαγγελματίες καλλιτέχνες της Αθήνας και της περιφέρειας. «Κάθε χρόνο στοχεύουμε στην περαιτέρω διεύρυνση του κοινού τους και στη μεγιστοποίηση του αριθμού των ωφελούμενων από τις δράσεις. Όλες οι ενέργειες, ανεξαρτήτως της κοινότητας στην οποία απευθύνονται, στοχεύουν στη βιωματική γνωριμία των συμμετεχόντων με την όπερα, το μουσικό θέατρο και τον χορό, ενώ παράλληλα ενισχύουν τις έννοιες της συνδημιουργίας, της συμμετοχικής μάθησης, της ελευθερίας της έκφρασης και της διακαλλιτεχνικότητας. Μάλιστα, σήμερα η ομάδα των Εκπαιδευτικών & Κοινωνικών Δράσεων ΕΛΣ αποτελείται από 9 σταθερούς συνεργάτες διαφορετικών ειδικοτήτων (μουσική, θέατρο, εικαστικά, χορός, πολιτιστική διαχείριση, επικοινωνία κ.ο.κ.), επαγγελματικών εμπειριών και υποβάθρων, που αποτελούν συγχρόνως μια ομάδα σχεδιασμού, υλοποίησης και παραγωγής των δράσεων σε όλα τους τα στάδια», δηλώνει στη LiFO η υπεύθυνη των Εκπαιδευτικών & Κοινωνικών Δράσεων ΕΛΣ, Εύα Καρτερού. «Κύριο στόχο της υλοποίησης των συγκεκριμένων προγραμμάτων αποτελεί η δημιουργία ενός πρόσφορου και πειραματικού εδάφους για την εξερεύνηση των ορίων της όπερας, του μουσικού θεάτρου και του χορού, η ενδυνάμωση νέων συνδέσμων με τις κοινότητες της πόλης και η δημιουργική γνωριμία νέου κοινού με την όπερα. Ένας επιπλέον κεντρικός άξονας του εκπαιδευτικού σχεδιασμού είναι η ανάπτυξη προσβάσιμων και συμπεριληπτικών πρακτικών σε ένα ευρύ κοινό, έτσι ώστε να δημιουργηθούν νέοι δίαυλοι επικοινωνίας και καλλιτεχνικής δημιουργίας μέσα από ένα πλαίσιο συμμετοχικότητας, ανεμπόδιστης πρόσβασης όλων στην τέχνη και της ισότητας», προσθέτει η κ. Καρτερού. Την ίδια στιγμή, στα έξι χρόνια λειτουργίας του, το τμήμα έχει σχεδιάσει μια σειρά από εκπαιδευτικά καλλιτεχνικά εργαστήρια και πολιτιστικές δράσεις που αφορούν τις εξής ομάδες: γυναίκες σε περίοδο εγκυμοσύνης, βρέφη, νήπια, παιδιά, εφήβους, σχολικές μονάδες, νέους καλλιτέχνες, μεικτές ομάδες ενηλίκων (διαπολιτισμικά σύνολα, ερασιτεχνικά και επαγγελματικά σύνολα, άτομα με αναπηρίες, αποφυλακισθέντες κ.ά.), 65+, καθώς και συμμετέχοντες και συμμετέχουσες σε εργαστήρια που γίνονται σε καταστήματα κράτησης, στην περιφέρεια κ.λ.π. Τα προγράμματα υλοποιούνται στις υποδομές της ΕΛΣ, σε εξωτερικούς χώρους, στην περιφέρεια και πολλές φορές σε συνεργασία με άλλους φορείς (π.χ. ΜΚΟ, ευρωπαϊκούς οργανισμούς, ΔΗΠΕΘΕ, πανεπιστήμια, δήμους, καταστήματα κράτησης). Κάθε σεζόν έχει τους δικούς της ιδιαίτερους στόχους και τα δικά της χαρακτηριστικά ως προς τον σχεδιασμό και τη βαρύτητα που δίνεται σε συγκεκριμένες ομάδες κοινού. Κατά την προηγούμενη καλλιτεχνική περίοδο, η έμφαση δόθηκε στα σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και στην περιφέρεια με την «Όπερα Διαδραστικά στα Σχολεία» που ταξίδεψε σε 85 γυμνάσια σε όλη την Ελλάδα με στόχο την εξοικείωση του εφηβικού κοινού με την όπερα και το μουσικό θέατρο, και με το «Μέλισμα», τον ετήσιο κύκλο καλλιτεχνικών εργαστηρίων που υλοποιήθηκε στη Βόρεια Εύβοια με αφορμή τις καταστροφικές πυρκαγιές του 2021, ο οποίος ολοκληρώθηκε με μια βαθιά συγκινητική παράσταση με τον τίτλο Τόπος Ατελείωτος, η οποία παρουσιάστηκε τον Ιούλιο στην Εύβοια και τον Σεπτέμβριο στην Εναλλακτική Σκηνή. Φέτος, το πρόγραμμα έχει την ιδιαιτερότητα ότι ανακοινώνεται και αναπτύσσεται σε δύο φάσεις. Η κ. Καρτερού εξηγεί: «Η πρώτη επίσημη ανακοίνωση του προγραμματισμού έγινε στις αρχές της καλλιτεχνικής σεζόν, ενώ σύντομα θα ακολουθήσει και μια δεύτερη με τα επιπλέον προγράμματα που θα ξεκινήσουν κατά το δεύτερο μέρος της σεζόν. Αυτήν τη χρονιά ενισχύουμε τον κοινωνικό χαρακτήρα των προγραμμάτων και δίνουμε έμφαση στην ανεμπόδιστη πρόσβαση όλων στην τέχνη. Πιο συγκεκριμένα, στο πλαίσιο της χρηματοδότησης του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, η λίστα των εκπαιδευτικών

58

LiFO

ΚΕΙΜΕΝΟ: ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ

ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΚΙΘΑΡΑ EXPRESS ΓΙΑ ΑΤΟΜΑ 65+, ΥΛΟΠΟΙΕΙΤΑΙ ΚΑΘΕ ΧΡΟΝΟ ΑΠΟ ΤΟ 2018. ΦΩΤΟ: ΒΑΛΕΡΙΑ ΙΣΑΕΒΑ

ΟΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΈΣ & ΚΟΙΝΩΝΙΚΈΣ ΔΡΆΣΕΙΣ

18.01.24

προγραμμάτων εμπλουτίζεται περαιτέρω με μια μεγάλη σειρά στοχευμένων δράσεων για ενήλικες 65+, γηροκομεία της Αττικής, λέσχες φιλίας, άτομα με ή χωρίς αναπηρία καθώς και εκπαιδευτές και λοιπούς επαγγελματίες που ενδιαφέρονται να συμπεριλάβουν στις πρακτικές τους μεθόδους συμπερίληψης που έχουν ως κεντρικό άξονα τις τέχνες. Επιπλέον, στον κατάλογο των παραστάσεων με καθολική προσβασιμότητα προστίθενται δεκαπέντε ακόμα παραγωγές της Αίθουσας Σταύρος Νιάρχος και της Εναλλακτικής Σκηνής της Εθνικής Λυρικής Σκηνής». Οι φετινές δράσεις καθολικής προσβασιμότητας περιλαμβάνουν επιπλέον τη σειρά διαθεματικών εργαστηρίων με τίτλο «Κινούμενα Ηχοτοπία», τα οποία απευθύνονται σε σχολεία ειδικής αγωγής, έφηβους μαθητές με ή χωρίς οπτική/ακουστική αναπηρία και εκπαιδευτικούς ειδικής και μη αγωγής. Στις δράσεις για παιδιά ακολουθούν αρκετές νέες προτάσεις, όπως είναι το εργαστήριο κίνησης «Pie in the sky», το οποίο έχει ως αφετηρία ένα ντουέτο σύγχρονου χορού, καθώς και τα εργαστήρια χορού «Χορογραφείς;» και «Κοπέλια», ενώ συνεχίζονται το εργαστήριο χορευτικού παιχνιδιού «Baby boom dance» καθώς και το πρωτότυπο εκπαιδευτικό πρόγραμμα γνωριμίας με το ρεπερτόριο της ΕΛΣ με γενικό τίτλο «Όπερα & Μπαλέτο Τσέπης», που μετατρέπει επιλεγμένες παραγωγές του φετινού ρεπερτορίου της ΕΛΣ σε διαδραστικές παραστάσεις, προτρέποντας τους συμμετέχοντες να εμπλακούν ενεργά σε αυτές τόσο ως ερμηνευτές όσο και ως ακροατές. Στις δράσεις για σχολεία συνεχίζεται και αυτήν τη χρονιά το «3ο Κουδούνι Όπερα» για δημοτικά, στις δράσεις διαπολιτισμικής εκπαίδευσης υλοποιείται και φέτος το διαπολιτισμικό φυτώριο όπερας Co-OPERAtive, ενώ τα σύνολα της Διαπολιτισμικής Ορχήστρας και Διαπολιτισμικής Χορωδίας εξελίσσουν περαιτέρω τις εξερευνήσεις τους στις μουσικές του κόσμου. Οι δράσεις σε καταστήματα κράτησης για τη σεζόν 2023/24 υλοποιούνται στο Κατάστημα Κράτησης Γυναικών του Ελαιώνα Θηβών, στο Σωφρονιστικό Κατάστημα Κράτησης Κορυδαλλού Ι, στο Ειδικό Κατάστημα Κράτησης Νέων Αυλώνα, στο Ειδικό Σωφρονιστικό Κατάστημα Νέων Βόλου και στο Κατάστημα Κράτησης Χανίων. Τέλος, οι δράσεις για νέους καλλιτέχνες και ερασιτεχνικά σύνολα τον Μάρτιο εγκαινιάζουν, σε συνεργασία με την Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδας, τον κύκλο εργαστηρίων ηλεκτροακουστικής σύνθεσης με τίτλο «Λανθάνων Χώρος».

ΟΠΕΡΑ ΚΑΙ ΜΠΑΛΕΤΟ ΤΣΕΠΗΣ, «ΜΠΟΕΜ». ΦΩΤΟ: ΒΑΛΕΡΙΑ ΙΣΑΕΒΑ

ΣΤΙΓΜΙΟΤΥΠΟ ΑΠΟ ΤΑ ΓΥΡΙΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ «ΕΚΕΙΝΗ ΤΗ ΜΕΡΑ» ΠΟΥ ΘΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΤΕΙ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΜΕΛΙΣΜΑ ΣΤΗ Β. ΕΥΒΟΙΑ. ΦΩΤΟ: ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ

ΟΠΕΡΑ ΚΑΙ ΜΠΑΛΕΤΟ ΤΣΕΠΗΣ, ΚΑΡΥΟΘΡΑΥΣΤΗΣ. ΦΩΤΟ: ΒΑΛΕΡΙΑ ΙΣΑΕΒΑ

Κάθε σεζόν έχει τους δικούς της ιδιαίτερους στόχους και τα δικά της χαρακτηριστικά ως προς τον σχεδιασμό και τη βαρύτητα που δίνεται σε συγκεκριμένες ομάδες κοινού.

Πρόγραμμα Εκπαιδευτικών & Κοινωνικών Δράσεων ΕΛΣ: www. nationalopera.gr Μέγας Δωρητής Εκπαιδευτικών & Κοινωνικών Δράσεων ΕΛΣ: Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ)

LiFO 18.01.24

59

WWW.NATIONALOPERA.GR

60

LiFO

18.01.24

798

ΠΡΟΒΟΛΕΣ

Η «Χαμένη Λεωφόρος» στο Cinobo Όπερα Με το κλείσιμο του Ιντεάλ, το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας Νύχτες Πρεμιέρας μετακομίζει στην αίθουσα Cinobo Όπερα και εγκαινιάζει τα σαββατιάτικα κινηματογραφικά ραντεβού του για το 2024 με το απόκοσμο, θρυλικό νουάρ του Ντέιβιντ Λιντς Χαμένη Λεωφόρος για πρώτη φορά στη χώρα μας στην ψηφιακή επεξεργασία που πρόσφατα επιμελήθηκε ο ίδιος ο σκηνοθέτης και μάλιστα ανήμερα των γενεθλίων του, στις 20 Ιανουαρίου.

20/1, 23:30, Cinobo Όπερα, Ακαδημίας 57, είσοδος: €7

62

THE WEEK Όσα ξεκινάνε αυτή την εβδομάδα

64

ΣΙΝΕΜΑ Οι νέες ταινίες της εβδομάδας

66

ΘΕΑΤΡΟ Όταν ο «Γλάρος» ορμάει στους θεατές

67

BIBΛΙΟ Αν αγαπάς την ανάγνωση, αγαπάς και τη ζωή

68

ΜΟΥΣΙΚΗ Οι γυναίκες κυριαρχούν στη βρετανική χορευτική σκηνή

LiFO 18.01.24

61

the week

5 ΠΕΡΦΌΡΜΑΝΣ «Εγώ, η Κατερίνα»

Η Λίνα Φούντογλου και ο Αλέξανδρος Χούντας εισχωρούν στον κόσμο της Κατερίνας Γώγου μέσα από μια σύνθεση εκρηκτικών ποιημάτων της που σήμερα ακούγονται πιο επίκαιρα. Η πρωτότυπη μουσική είναι του Ιωάννη Βουδούρη.

23/1, 21:00, Ρομάντσο, Αναξαγόρα 3-5, Αθήνα, είσοδος: €10

6 ΠΆΡΤΙ 100% Techno στο Ρομάντσο STOEP TH S PR ES Το Reverb Festival πάει Κυψέλη

1 ΕΙΚΑΣΤΙΚΆ «Terra Incognita»

δεύτερου συζύγου της, επιβάλλει στις πέντε κόρες της 8 χρόνια πένθους και εγκλεισμού. Στον ρόλο της Μπερνάρντα Άλμπα ο Χρήστος Στέργιογλου.

Ο Αθανάσιος Μαλούκος μάς προσκαλεί σε ένα μεγάλο φωτογραφικό ταξίδι σε όλο τον κόσμο και σε χώρες όπως η Ινδονησία, η Παπούα Νέα Γουινέα, η Αιθιοπία, το Μεξικό, το Κονγκό, το Βιετνάμ, αλλά και μέρη όπως το Σαχέλ, η Σιβηρία ή τα Ιμαλάια. Απομακρυσμένες φυλές, ανεξερεύνητες θρησκείες, άγνωστες τελετουργίες, πολιτισμοί που εξαφανίζονται ή εντυπωσιακά γεγονότα καταγεγραμμένα με τον φακό του.

24/1-10/3, Θέατρο Τέχνης-Υπόγειο, Πεσμαζόγλου 5, Τετ. 20:00, Πέμ.-Σάβ. 21:00, Κυρ. 19:00, είσοδος: €20

4 ΜΟΥΣΙΚΉ Jan Van και Φώτης Σιώτας στο ΚΠΙΣΝ

24/1-25/2, Τεχνόπολη Δήμου Αθηναίων, Πειραιώς 100, Γκάζι, καθημερινά 10:00-22:00

Η δισκογραφική εταιρεία Β2 Recordings ενώνει τις δυνάμεις της με το mobile party Needless για μια μοναδική βραδιά γεμάτη θετικά vibes. Ποδαρικό κάνουν οι Those Guys From Athens, το δίδυμο των DJ Snatch και Black Soul. Αμέσως μετά τη σκυτάλη παίρνει ο Bengoa, και τέλος ο Chevy με τον Lex.

LiFO

Μετά την Αντιγόνη του Ανούιγ, η Μαρία Πρωτόπαππα επιστρέφει στο Υπόγειο του Θεάτρου Τέχνης για να σκηνοθετήσει ένα από τα σημαντικότερα έργα του Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα. Η ιστορία είναι γνωστή. Μια αυταρχική χήρα, μετά τον θάνατο του

7 ΕΙΚΑΣΤΙΚΆ «Ζωγραφική διαδρομή, Νέα Υόρκη-Αθήνα» του Peter Katsihtis

Το Κέντρο Τεχνών Δήμου Αθηναίων παρουσιάζει την πρώτη ατομική έκθεση του Παναγιώτη Κατσίχτη μετά από 40 χρόνια επίμονης ενασχόλησης με τη ζωγραφική. Αυτοδημιούργητος επιχειρηματίας στην Αμερική, τα χρόνια που έζησε στη Νέα Υόρκη αποδείχθηκαν καθοριστικά για το καλλιτεχνικό του έργο. Έως τις 4/2, Κέντρο Τεχνών Δήμου Αθηναίων, Βασ. Σοφίας, Πάρκο Ελευθερίας, Τρ.- Παρ.

11:00-19:00, Σάβ.-Κυρ. 10:00-15:00

20/1, 00:00, six d.o.g.s, Αβραμιώτου 6-8, είσοδος: €8-10

3 ΘΈΑΤΡΟ «Το σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα» στο Θέατρο Τέχνης

Για μία ημέρα και από νωρίς το μεσημέρι η Δημοτική Αγορά της Κυψέλης θα γεμίσει από τους ήχους των George Apergis, Tolis Q., Mr. M, Nikos Thanos, Fro, Kelly Cortese, Maaantz, Extase Urbaine και Nikolas Gale. Ένα τεράστιο line-up με έμφαση στην ποικιλομορφία και την πολυφυλετικότητα. Μόλις τα φώτα πέσουν στις 23:30 το βράδυ, θα ακολουθήσει after party στο Μπη-Σάιντ.

19/1, 15:30, Δημοτική Αγορά Κυψέλης, Φωκίωνος Νέγρη 42, Αθήνα

2 ΠΆΡΤΙ B2 Recordings x Needless

62

20/1, 00:00, Ρομάντσο, Αναξαγόρα 3-5, Αθήνα, είσοδος: €8

ΦΕΣΤΙΒΆΛ

1 8 - 24 ι ανου αρ ιου 20 24

απο τη μαρια παππα

Ένα rave πάρτι για τους λάτρεις του techno στον υπόγειο όροφο του Ρομάντσο. Tα πάντα techno, δηλαδή από το techno στο hard techno με τους Typeo, Mosh Beat, China και Plagger στα decks.

Ο Γιάννης Αγγελόπουλος (περισσότερο γνωστός ως Jan Van) και ο Φώτης Σιώτας ανεβαίνουν στον Φάρο του ΚΠΙΣΝ για να παρουσιάσουν ζωντανά το «Folks Nowadays», το νέο τους άλμπουμ με αναφορές στη φολκ και τη λαϊκή ή παραδοσιακή μουσική. Δυο διαφορετικοί δημιουργοί βρίσκουν κοινό έδαφος και ανανεώνουν τη σύγχρονη ελληνική μουσική.

21/1, 21:00, Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, Λεωφ. Ανδρέα Συγγρού 364, είσοδος: €10-15

8 ΜΟΥΣΙΚΉ Asura στο Gazarte Ο Asura aka Charles Farewell έρχεται στην Αθήνα και στον όροφο του Gazarte για να παρουσιάσει τους συναισθηματικούς ήχους του νέου του άλμπουμ στο γνωστό trans, ψυχεδελικό και ambient ύφος. Τη συναυλία ανοίγουν οι Sygnals και ο ΟmNebula, συνιδρυτής της Twisted Frequencies.

20/1, 21:30, Gazarte, Βουτάδων 34, Γκάζι, είσοδος: €13-16

18.01.24

9 ΕΙΚΑΣΤΙΚΆ «Les Toits de Paris» στην Kalfayan Galleries Ο Εδουάρδος Σακαγιάν ζωγραφίζει ένα Παρίσι όπως δεν το έχουμε ξαναδεί. Ο διεθνώς αναγνωρισμένος ζωγράφος με έδρα την Αθήνα και το Παρίσι προκαλεί με το ειλικρινές και ονειρικό στυλ του που πειραματίζεται διαρκώς με τα όρια της παραστατικότητας και του φωτός.

ΚΛΑΣΙΚΉ ΜΟΥΣΙΚΉ

the week

EKΔΗΛΩΣΕΙΣ

Πλάσματα του Θεού YΠΌΘΕΣΗ ΠΑΠΈΝ ΣΤΟ ΘΈΑΤΡΟ ALTERA PARS

Είναι η κοινωνία συνδημιουργός της φρίκης;

«Λιστ και ελληνική μυθολογία» στο Μέγαρο Μουσικής Μια βραδιά με έργα Λιστ, Σούμαν και Θάνου Μαργέρη, ερμηνευμένα από τη Γεωργιανή πιανίστα Ελισό Βιρσαλάτζε, η οποία μεσουρανεί στα διεθνή μουσικά δρώμενα ως μία από τις μεγαλύτερες πιανίστριες της εποχής μας. Μαζί της συμπράττει η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, ενώ στο πόντιουμ της συναυλίας θα βρεθεί η νεότατη Λιθουανή αρχιμουσικός Ιζαμπέλ Γιανκαουσκάιτε.

10 ΘΈΑΤΡΟ «Ο ταλαντούχος κύριος Ρίπλεϊ» σε σκηνοθεσία Πέτρου Ζούλια Το διάσημο ψυχολογικό θρίλερ της Πατρίσια Χάισμιθ μεταφέρεται από τον Πέτρο Ζούλια στο θέατρο Ιλίσια-Βολανάκης. Τον κεντρικό ρόλο του ευφυή και πανούργου Τομ Ρίπλεϊ αναλαμβάνει ο Μιχάλης Συριόπουλος, ενώ τον Ντίκι Γκρίνλιφ ερμηνεύει ο Μιχαήλ Ταμπακάκης. φωτο: διονύσης κούτσης

19/1, 20:30, Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, Βασ. Σοφίας 68, είσοδος: €20-60

25/1-10/3, Kalfayan Galleries, Χάριτος 11, Κολωνάκι, Δευτ. 11:00-15:00, Τρ.-Παρ. 11:0019:00, Σάβ. 11:00-15:00

Από 26/1, Θέατρο Ιλίσια-Βολανάκης, Παπαδιαμαντοπούλου 4, Αθήνα, Τετ. 19:00, Πέμ.(λαϊκή) 20:00, Παρ.-Σάβ. 21:00, Σάβ-Κυρ. 18:00, είσοδος: €16-20

11 ΜΟΥΣΙΚΉ Nea Hermaea Το Nea Hermaea είναι ένα μίνι φεστιβάλ σκοτεινής ακραίας ηλεκτρονικής μουσικής με live εμφανίσεις από τους Lith, Conjecture, Pavor Nocturnus και ION, και DJ sets από τους Mr.Schwarz, Dreamcore και Stratos K.

ΘΈΑΤΡΟ «Λεμόνια Λεμόνια Λεμόνια Λεμόνια Λεμόνια» ξανά στο Θέατρο 104

Σ

Το πολυβραβευμένο έργο του Σαμ Στάινερ επιστρέφει ανανεωμένο και για περιορισμένες παραστάσεις στο Θέατρο 104. Σε ένα δυστοπικό μέλλον όπου δεν επιτρέπεται να πεις παρά 140 λέξεις ημερησίως, οι δυο πρωταγωνιστές συναντιούνται στην κηδεία μιας γάτας προτού παραδοθούν στη σιωπή. Τη σκηνοθεσία υπογράφει η Βαρβάρα Νταλιάνη.

24/1 -7/3, Θέατρο 104, Eυμολπιδών 41, Γκάζι, Τετ.-Πέμ. 21:00, είσοδος: €10-12

Οι παραστάσεις, μετά τη θερμή ανταπόκριση του κοινού, παρατείνονται έως τις 25 Φεβρουαρίου. Ημέρες και ώρες παραστάσεων: Σάβ. 21:00 Κυρ. 20:30

19/1, 00:00, Ρομάντσο, Αναξαγόρα 3-5, Αθήνα, είσοδος: €10

Θέατρο Altera Pars, Μεγάλου Αλεξάνδρου 123, 210 3410011, www. alteraparstheater.gr

κηνική σύνθεση του καλλιτεχνικού οργανισμού Altera Pars βασισμένη στην αληθινή ιστορία των αδελφών Παπέν που διέπραξαν ένα από τα πιο στυγερά και αινιγματικά εγκλήματα του 20ού αιώνα. Η Κριστίν και η Λέα Παπέν τον Φλεβάρη του 1933 γίνονται πρωτοσέλιδο στις γαλλικές εφημερίδες. Έχουν σκοτώσει την κυρία τους και την κόρη της, κατακρεουργώντας τα πτώματά τους. Η δίκη τους διχάζει τη γαλλική κοινωνία: από τη μια μεριά εκείνοι που ζητούν την παραδειγματική τιμωρία τους και από την άλλη εκείνοι που προσπαθούν να τις δικαιολογήσουν. Στο μεταξύ, η υπόνοια πως οι δυο αδελφές είχαν αιμομικτική σχέση συσκοτίζει την υπόθεση και προκαλεί πρωτόγνωρο σοκ στην κοινωνία της εποχής. Μια παράσταση για τον αποκλεισμό, την αδικία, την εκδίκηση, που παντρεύει το φιλμ νουάρ με τα σύγχρονα crime series και εμπλουτίζεται με κωμικά-σατιρικά στοιχεία. Tη σκηνοθεσία της παράστασης υπογράφει ο καλλιτεχνικός διευθυντής του θεάτρου Altera Pars, Πέτρος Νάκος, και παίζουν οι Mίνα Χειμώνα, Αγγελική Κοντού, Άντα Κουγιά, Αιλιάνα Μαρκάκη. «Μια ιστορία που, χρόνια μετά, μυρίζει αίμα και τρόμο, ενώ συνιστά και ένα ποιητικο-πολιτικό σχόλιο για το τι σημαίνει τελικά δύναμη, τι σημαίνει να είσαι δούλα, πού βρίσκονται τα όρια ανάμεσα στην καλοσύνη και την κακία. Βαθύ, ειλικρινές respect για όλα, για όλους, για όλες» (Γεωργία Δρακάκη, olafaq.gr). «Όλοι οι συντελεστές φτιάχνουν μια παράσταση-κέντημα, μια παράσταση συναρπαστική και, θα το ξαναπώ, από τις πιο αξιόλογες της φετινής σεζόν» (Λένα Σάββα, θέατρο.gr). «Με το πολιτικό κλίμα σήμερα, μια ιστορία για δύο αντίπαλες τάξεις, των οποίων ο ανταγωνισμός τροφοδοτείται από την αδυναμία τους να καταλάβουν η μία την άλλη, αντηχεί έντονα διαχρονική. Να τη δείτε, είναι μια παράσταση που ξεχωρίζει στη θεατρική Αθήνα σήμερα» (Κάτια Σωτηρίου, mytheatro.gr).

LiFO 18.01.24

63

Σινεμά

σκηνοθέτη Γουόρικ Θόρντον στη φωτογραφία, απροσποίητο μεν, κοινότατης εξέλιξης δε, με ευφυολογήματα που σωρεύονται ενοχλητικά και εξυπηρετούν μόνο την απόπειρα του Μπρόσναν να αποχωρήσει, πολλές σκάλες πιο έξυπνος από τους υπόλοιπους, cool και χωρίς γρατζουνιά (τρώει σφαίρα, δεν βγάζει κιχ), από ένα ακόμη προσωπικό κινηματογραφικό όχημα.

VILLAGE RENTI 12 - VILLAGE MALL 1 - VILLAGE PAGRATI 3 - VILLAGE AG.DIMITRIOS 3 - OPTIONS ILION 2 - OPTIONS GLYFADA 4 - ΝΑΝΑ CINEMAX 3 - ΑΕΛΛΩ CINEMAX 2 ΑΙΓΛΗ 4 - ΣΙΝΕΑΚ

Μια ζωή ONE LIFE

απο toν θοδωρη κουτσογιαννοπουλο

ΣΚΗΝΟΘΕΣIΑ: Τζέιμς Χόους

Το αλάνι

ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΟΥΝ: Άντονι Χόπκινς, Έλενα Μπό-

ναμ-Κάρτερ, Τζόνι Φλιν ΣΥΝΟΨΗ: Η αληθινή ιστορία του σερ Nicholas

Ένα τρυφερο πορτρέτο ενηλικίωσης με βρετανική ελαφρότητα. ΣΥΝΟΨΗ: Μια κόρη που αναγκάζεται να ενηλικιωθεί

απότομα κι ένας πατέρας που τα βρίσκει πραγματικά σκούρα προσπαθούν να δυναμώσουν τη μεταξύ τους σχέση.

T

Αριστούργημα Πολύ Καλό Καλό Ικανοποιητικό Μέτριο Κακό

64

LiFO

o Aλάνι είναι άλλο ένα τρυφερό πορτρέτο ενηλικίωσης που διαφέρει από παρόμοιες περιπτώσεις προβληματικών συμπεριφορών και δραματικής επιβίωσης γιατί καταφέρνει να διατηρεί μια (επιτηδευμένη) ελαφράδα σε πείσμα των ντικενσιανών καταστάσεων που περιγράφει. Πρωταγωνίστρια είναι η 12χρονη Τζόρτζι που ορφάνεψε από μητέρα και κατορθώνει να ξεφύγει από τη δαγκάνα των κοινωνικών λειτουργών, επικαλούμενη έναν θείο που δεν υπάρχει. Ζει μόνη, ρίχνει ξύλο με συμμαθήτριες, η παρέα της είναι ο λίγο μεγαλύτερός της Άλι, που είναι καλό παιδί και υποστηρικτικό – μαζί κλέβουν ποδήλατα για χαρτζιλίκι. Την παράξενη συνθήκη ανατρέπει ή, όπως αποδεικνύεται, ενισχύει ο μέχρι πρότινος άφαντος πατέρας της, ο ξανθομάλλης Τζέισον, που εμφανίζεται ως διά μαγείας από την αυλή, αντιλαμβάνεται αμέσως πως η μικρή ζει με τα ψέματα, επιβάλλει την παρουσία του στο σπίτι και στην καθημερινότητά της, και μαζί βάζουν μπροστά, έστω και μετ’ εμποδίων, την οικογένεια που δεν είχαν ποτέ. Μεταξύ της αγωνιώδους ονειροφαντασίας του Aftersun της Σάρλοτ Γουέλς και του περιπετειώδους παιχνιδίσματος του Τζότζο του Τάικα Γουαϊτίτι, το Αλάνι φαίνεται και ακούγεται περισσότερο χολιγουντιανό απ’ ό,τι νομίζει η ανεξάρτητη βρετανική καρδιά του. Το ντεμπούτο της Σάρλοτ Ρέγκαν, ζωηρά φωτογραφημένο από τη Μόλι Μάνινγκ Γουόκερ του How to have sex, χάνει σε δραματικό βάθος, έχοντας στον νου του κυρίως να συλλέξει χαριτωμένα ή παράξενα ενσταντανέ. Η μικρή Λόλα Κάμπελ δεν ξεφεύγει πολύ από το κορίτσι που γνωρίζουμε στο ξεκίνημα της ταινίας, ενώ πολύ πιο εύκολα, στον ρόλο του νεαρού και άσχετου πατέρα, ο Χάρις Ντίκινσον, πρωταγωνιστής στο Τρίγωνο της θλίψης, ανεβάζει το επίπεδο με την εναλλαγή του ψυχρού βλέμματος και της ζεστής του αύρας, σαν να έχει κι αυτός περιέργεια πώς θα εξελιχθεί ο χαρακτήρας του στη διάρκεια της απροσδόκητης, αναγκαστικής συγκατοίκησης με την κόρη που δεν γνωρίζει. ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ EUROPA - ΑΤΛΑΝΤΙΣ 2 - CINOBO OPERA 1,2 - ΓΑΛΑΞΙΑΣ 2

Ο γρήγορος Τσάρλι FAST CHARLIE

INFO SCRAPPER ΣΚΗΝΟΘΕΣIΑ:

ΣΚΗΝΟΘΕΣIΑ: Φιλίπ Νόις ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΟΥΝ: Πιρς Μπρόσναν, Mορένα Μπα-

καρίν, Τζέιμς Κάαν ΣΥΝΟΨΗ: Όταν το αφεντικό του, ένας ηλικιωμένος

μαφιόζος, δολοφονηθεί, ο Τσάρλι Σουίφτ, πιστός φίλος και εκτελεστής, δεν θα σταματήσει πουθενά στην προσπάθειά του να καταρρίψει τη νέα ομάδα που έρχεται να τον εκτοπίσει. Ο Τσάρλι Σουίφτ είναι εκτελεστής, αν και προτιμά την ιδιότητα του επιδιορθωτή ειδικών προβλημάτων, ένας fixer που σκέφτεται σοβαρά να βγει στη σύνταξη, αλλά μόνο αφού τακτοποιήσει τις υποθέσεις του και κυρίως εξασφαλίσει το άρρωστο αφεντικό του, τον Σταν Μάλεν. Η κατάσταση στραβώνει όταν ένας στόχος, ο Ρόλο, τον οποίο κυριολεκτικά ανατινάζει ένας αδέξιος βοηθός, γίνεται αφορμή για ανατροπή στις τάξεις της τοπικής μαφία. Ο Τσάρλι, ως παραδοσιακός και σταθερός επαγγελματίας, τα βάζει με όλους με υπομονή, ψυχραιμία και μια βαριά και συρτή νοτιοαμερικάνικη προφορά που είχαμε καιρό να ακούσουμε: ο Πιρς Μπρόσναν αφήνει μια ιδέα συναισθηματικού μυστηρίου γύρω από τον Τσάρλι Σουίφτ, εξηγώντας στη φίλη και συνοδοιπόρο του, την πρώην σύντροφο του Ρόλο και ταριχεύτρια ζώων (η Μορένα Μπακαρίν του Deadpool δίνει χάρη σε έναν παράλογο χαρακτήρα), πως έμαθε από τον μάλλον άκαρδο πατέρα του ότι το σχέδιο της ζωής σου το χαράζεις εσύ, αλλιώς υπηρετείς τις βουλές των άλλων. Στον Αυστραλό σκηνοθέτη Φίλιπ Νόις θα χρωστάμε για πάντα το Dead Calm και τον πρώτο σπουδαίο ρόλο της Νικόλ Κίντμαν στο σινεμά, το δικό του αγαπημένο Rabbit Proof Fence, αλλά και μια σιγουριά στον χειρισμό μεγάλων σταρ, όπως ο Χάρισον Φορντ στο Clear and present danger και ο Ντενζέλ Γουόσινγκτον στο Bone Collector. Ο Γρήγορος Τσάρλι είναι ένα θρίλερ σαν πολλά άλλα, χωρίς ιδιαίτερη οπτική φιλοδοξία, παρά τη σωστή δουλειά του

«Nicky» Winton, ενός νεαρού μεσίτη από το Λονδίνο, ο οποίος τους μήνες πριν από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο έσωσε 669 παιδιά από τους ναζί.

Σάρλοτ Ρέγκαν ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΟYΝ:

Χάρις Ντίκινσον, Λόλα Κάμπελ

Τους σπουδαίους ηθοποιούς είναι σφάλμα μεγάλο να τους θεωρείς δεδομένους ή να τους ξεγράφεις. Eκ των πραγμάτων, δεν μπορούν να λειτουργούν πάντα με τη μηχανή στο εκατό. Aκόμα και μανιέρα να αναπτύξουν, αυτή έχει προκύψει μέσα από ατέλειωτη δουλειά, ας μην το ξεχνάμε αυτό. Χρειάζονται «διαλείμματα», τα οποία, αν έχουν ένα συγκεκριμένο work ethic, μπορεί και να τα παίρνουν συνεχίζοντας να εργάζονται, να μεταπηδούν από ταινία σε ταινία, αναμένοντας τον επόμενο ρόλο που θα αφυπνίσει ξανά το κοιμώμενο θηρίο μέσα τους. Τα τελευταία χρόνια το μάτι του Άντονι Χόπκινς «γυαλίζει» και πάλι. Το 2020 προέκυψε και ο Πατέρας, και μαζί του μια ερμηνεία θεόπνευστη. Είναι από εκείνες τις περιπτώσεις που δεν ξέρεις πού σταματά ο καλλιτέχνης και πού αρχίζει ο άνθρωπος, όπου ο ηθοποιός μοιάζει να έσκαψε στα σκοτεινότερα σημεία της ψυχής του για να εντοπίσει την αλήθεια την οποία ομότεχνοί του αναζητούν μια ζωή, μα δεν έχουν καταφέρει να προσεγγίσουν. Ζήτημα να έχουμε δει άλλες δέκα φορές στην ιστορία του σινεμά ξέσπασμα σαν αυτό του Χόπκινς στο φινάλε του Πατέρα· η εξομολόγηση του Μπράντο στο πτώμα της συζύγου του στο Τελευταίο ταγκό στο Παρίσι, εκείνη της Μπέργκμαν στην (κινηματογραφική;) κόρη της στη Φθινοπωρινή Σονάτα ή το σπαρακτικό «δεν είμαι τόσο κακός» του Ντε Νίρο στο Οργισμένο Είδωλο είναι τα πρώτα συγκρίσιμα παραδείγματα που έρχονται στον νου. Στον Γιο, του ίδιου σκηνοθέτη, εμφανίζεται μόλις πέντε λεπτά, ξεκλειδώνει τον χαρακτήρα του Χιου Τζάκμαν και καθορίζει την ταινία, με την παρουσία του να παραμένει αισθητή «φαντασματικά» μέχρι τους τίτλους τέλους. Το τωρινό One Life είναι μια μικρή, ίσως όχι ιδιαίτερα εμπνευσμένη ταινία, που μεγαλώνει χάρη στην ερμηνεία του. Ξεκινά με τον κεντρικό χαρακτήρα να μετρά νομίσματα από έναν έρανο, ακούγοντας ραδιόφωνο. O εκφωνητής μιλά για την Black Monday του 1987, όταν τα διεθνή χρηματιστήρια κράσαραν, και

18.01.24

ΠΡΩΤΗ ΠΡΟΒΟΛΗ ο ήρωας αναφωνεί «αυτό συμβαίνει όταν κάνεις απορρύθμιση». Με αυτήν τη σύσταση συνδυάζεται το κινηματογραφικό τερπνόν μετά του κοινωνικοπολιτικού… ωφελίμου. Από τη μια πληροφορούμαστε τα δύο βασικά ενδιαφέροντα του χαρακτήρα, τη φιλανθρωπία και το χρηματιστήριο. Ταυτόχρονα, διατυπώνεται και ένα δίδαγμα της κοινής πείρας που οι παίχτες της αγοράς επιμένουν να αγνοούν, και από μια πλευρά καλά κάνουν, αφού γνωρίζουν πως, όταν έρθει η σειρά τους να ξυλοκοπηθούν από το αόρατο χέρι της αγοράς, θα θυμηθούν(;) τα οφέλη της κρατικής παρέμβασης, θα σπεύσουν στο κράτος για να τους φορέσει επιδέσμους κι εκείνο θα περιποιηθεί τις πληγές τους με προθυμία και ζήλο. Όπως μαθαίνουμε στη συνέχεια, ο χαρακτήρας που υποδύεται ο Χόπκινς είναι ο σερ Νίκολας Γουίντον, ένας χρηματιστής από το Λονδίνο, ο οποίος, λίγο μετά την, όπως αποδείχτηκε, άστοχη πολιτική κατευνασμού των δυνάμεων που έμελλε να απαρτίσουν τους Συμμάχους, και την εισβολή των ναζί στην Τσεχοσλοβακία, προσπάθησε, και κατάφερε, να φυγαδεύσει εκατοντάδες παιδιά από την περιοχή, κυρίως εβραϊκής καταγωγής. Πληροφορούμενος για προσφυγικά ρεύματα που δεν γίνονται δεκτά από τη βρετανική κυβέρνηση, ο ήρωας νιώθει ότι η ιστορία πρέπει να γίνει περισσότερο γνωστή για να παραδειγματίσει, ταυτόχρονα όμως δεν θέλει να φανεί ότι καυχιέται σαν «ιδιωτικός» τζέντλεμαν που είναι. Η δράση μοιράζεται μεταξύ της απόπειρας του γηραιού Γουίντον των τελών της δεκαετίας του ’80 να γνωστοποιήσει την ιστορία του και των τιτάνιων προσπαθειών του νεαρού εαυτού του να φέρει εις πέρας το ανθρωπιστικό αυτό έργο – στις σεκάνς του ’30 τον ήρωα υποδύεται ένας έξοχος Τζόνι Φλιν. Υπάρχει μια σκηνή, ίσως όχι εκείνη που θα ξεχώριζε κανείς πρώτη, που μας δείχνει τι μπορεί να φέρει ένας μεγάλος ηθοποιός σε μια ταινία. Στη σκηνή ο χαρακτήρας έχει επισκεφθεί τη σύζυγο ενός μεγιστάνα των media και της δείχνει το λεύκωμα με τις φωτογραφίες των παιδιών που φυγάδευσε. Όταν τον ρωτά τι εξυπηρετούν οι λευκές σελίδες, εκείνος της απαντά ότι είχαν φυλαχθεί για τα παιδιά που τελικά δεν μπόρεσε να σώσει. Αυτή του επισημαίνει ότι ο αριθμός των παιδιών που έσωσε υπερβαίνει εκείνον όσων επιβίωσαν από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης και ότι το κατόρθωμά του είναι σημαντικό. Ο διάλογος διακόπτεται από το υπηρετικό προσωπικό, μα ο φακός εστιάζει στον Χόπκινς, το βλέμμα του οποίου υγραίνεται και στρέφεται διακριτικά στο δάπεδο. Κι ενώ η συζήτηση συνεχίζεται και ο χαρακτήρας λέει μια τυπικότητα, για να δείξει ότι αποφεύγει να σκέφτεται τις ανήλικες ψυχές που έμειναν πίσω, εμείς παρατηρούμε ότι από εκείνο το σημείο κι έπειτα δεν κοιτάζει τη συνομιλήτριά του στα μάτια σχεδόν ποτέ. Και με αυτόν τον τρόπο καταλαβαίνουμε σε ποιον βαθμό τον στοιχειώνουν τα παιδιά που δεν σώθηκαν, δίχως να μας το πει το σενάριο. Μας το λέει ο Χόπκινς με έναν τρόπο συμβατό με τη διακριτικότητα του χαρακτήρα, και καθιστά σαφές και το δραματικό ζητούμενο, που είναι η λύτρωσή του. Η ταινία δεν έχει λεπτότητα ανάλογη της υποκριτικής του ηθοποιού, ο τρόπος που φέρνει αυτήν τη λύτρωση, δε, ενστερνιζόμενη τις πρακτικές της reality τηλεόρασης, σεναριακά και σκηνοθετικά, ελέγχεται για την ηθική της. Το δάκρυ έρχεται, μα στην πραγματικό-

τητα το κερδίζει αυτός ο μεγάλος ηθοποιός. Υπάρχει μια σκηνή μέσα στην ταινία όπου ο Χόπκινς συναντά ξανά τον συμπρωταγωνιστή του στους Δύο Πάπες, Τζόναθαν Πράις. «Δεν νομίζεις ότι έχεις κάνει ήδη αρκετά;» τον ρωτά, για να λάβει την απάντηση «ποτέ δεν είναι αρκετά». Είναι μια στιχομυθία που υπερβαίνει το ενδοκινηματογραφικό δράμα, ο ηθοποιός μοιάζει να μιλά για τον ίδιο και για τον τρόπο που αντιμετωπίζει την τέχνη του σε αυτό το τελευταίο στάδιο της καριέρας του. Και για τη στάση του αυτή, που συνοδεύεται από τις ανάλογες ερμηνείες, μόνο ευλογημένοι μπορούμε να νιώσουμε.

ΜΕΦΙΣΤΟ

ΤΡΊΤΟΣ ΧΡΌΝΟΣ ΕΠΙΤΥΧΊΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΆΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΝΙΚΌΛΑ ΒΑΓΙΟΝΆΚΗ

Aπό τον Γιάννη Βασιλείου VILLAGE MALL 6 - VILLAGE PAGRATI 2 - OPTIONS ILION 7 - ΚΗΦΙΣΙΑ CINEMAX 2 - ΝΑΝΑ CINEMAX 2 - ΑΒΑΝΑ - ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ 2 - ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ EUROPA - ΒΑΡΚΙΖΑ 2 CINERAMA - CINOBO OPERA 1 - ΓΑΛΑΞΙΑΣ 1 - WEST CITY 3 - ΣΠΟΡΤΙΓΚ 2

Μητέρα πατρίδα MATRIA

ΣΚΗΝΟΘΕΣIΑ: Αλβάρο Γκάγκο ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΟΥΝ: Μαρία Βάσκεζ, Σάντι Πρέγκο,

Τατάν ΣΥΝΟΨΗ: Ένας ληστής τράπεζας σκέφτεται να πα-

ραδοθεί επειδή ερωτεύεται και εφεξής θέλει να ζήσει μια τίμια ζωή. Όταν όμως συνειδητοποιεί ότι οι αστυνομικοί είναι πιο διεφθαρμένοι από εκείνον, ρίχνεται στη μάχη εναντίον τους για να καθαρίσει το όνομά του. Η Ραμόνα, παγιδευμένη σε μια αποτυχημένη σχέση και μητέρα μιας δεκαεπτάχρονης, εργάζεται σε ένα εργοστάσιο επεξεργασίας ψαριών σε μια παραθαλάσσια πόλη και όταν οι αλλαγές στο εργοστάσιο την αναγκάζουν να αναζητήσει νέα δουλειά, αναλαμβάνει τη φροντίδα ενός ηλικιωμένου που πρόσφατα έχασε τη γυναίκα του. Το Matria, που συμμετείχε στο Πανόραμα του περασμένου Φεστιβάλ Βερολίνου και στο διαγωνιστικό τμήμα των Νυχτών Πρεμιέρας, εξελίσσεται στη Γαλικία και έχει στο επίκεντρο της δράσης του τη Ραμόνα, μια εργαζόμενη, μητέρα και σύντροφο, με κάθε της ιδιότητα να συνοδεύεται από προβλήματα που διογκώνονται λόγω του φύλου της – όταν η Ραμόνα αναφέρει στον φίλο της ότι έχασε τη δουλειά της, η απάντησή του είναι «κάτι θα τους έκανες». Η ταινία του Αλβάρο Γκάγκο ακολουθεί τη γνώριμη συνταγή κοινωνικού ρεαλισμού που διακρίνει μεγάλη μερίδα τη φεστιβαλικής παραγωγής, με μοναδική, μα όχι ουσιώδη διαφορά, έναν χαρακτήρα που λέει τις σκέψεις του δυνατά, χωρίς να τις φιλτράρει, εκεί που οι κινηματογραφικοί εκπρόσωποι της εργατικής τάξης είναι συνήθως πολύ εξουθενωμένοι από τα προβλήματα της καθημερινότητας για να φωνάξουν. Στην πορεία ο Γκάγκο ανοίγει διάφορα μέτωπα, χωρίς να τα κλείνει απαραίτητα, ευστοχεί κυρίως στη σκιαγράφηση του κεντρικού χαρακτήρα, ενώ διαθέτει μια τρυφερή σκηνή συμφιλίωσης και ένα φινάλε ανοιχτό και συναισθηματικά φορτισμένο, λόγω των λαρυγγισμών της SES – το «Muller» της ντόπιας τραγουδοποιού κλείνει την ταινία.

Aπό τον Γιάννη Βασιλείου

Τ Κείμενο - μετάφραση: Ειρήνη Δερμιτζάκη Επεξεργασία κειμένου: Νικόλας Βαγιονάκης Σχεδιασμός παράστασης - σκηνοθεσία ερμηνεία: Νικόλας Βαγιονάκης Ημέρες και ώρες παραστάσεων: Σάβ. 21:30, Κυρ. 18:30 Μικρός Κεραμεικός, Ευμολπιδών 13, 6982 121385

ο Μεφίστο, μετά από δύο πολύ πετυχημένες σεζόν στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης και τις sold out παραστάσεις σε διάφορες σκηνές της Ελλάδας, μεταφέρεται στο θέατρο Μικρός Κεραμεικός κάθε Σάββατο και Κυριακή για περιορισμένο αριθμό παραστάσεων. Η παράσταση που σκηνοθετεί και ερμηνεύει ο Νικόλας Βαγιονάκης αντλεί έμπνευση από το έργο του Κλάους Μαν και αφηγείται την ιστορία του ηθοποιού Χέντρικ Χέφγκεν που ξεκινά την καριέρα του στο Θέατρο Τέχνης του Αμβούργου το 1926. Η μετάβασή του στο Βερολίνο προκειμένου να καθιερωθεί ως πρωταγωνιστής στο θέατρο συμπίπτει με την άνοδο του φασισμού που εξευτελίζει και χειραγωγεί την ανθρώπινη υπόσταση. Συνάπτοντας, λοιπόν, συμφωνία με τον διάβολο, προδίδει όλα τα ιδανικά και τις αξίες του και στο τέλος μεταμορφώνεται σε μαϊμού της εξουσίας, σε έναν παλιάτσο που διασκεδάζει δολοφόνους. Οι συνέπειες θα είναι δραματικές. Όπως αναφέρει ο Νικόλας Βογιανάκης: «Ο μεγάλος δημιουργός στο θέατρο είναι ο συγγραφέας. Το πάντρεμα του συγγραφέα, του σκηνοθέτη και του ερμηνευτή πρέπει να είναι αρχιτεκτονικό, υπερβατικό και πάντα με σεβασμό στο κείμενο. Το θέατρο πρέπει να υπερασπίζεται τις ελευθερίες του. Ο σκηνοθέτης δεν επιβάλλει, υποβάλλει. Το έργο έχει ανάγκη την ψυχή και την ευαισθησία του ηθοποιού προκειμένου να απογειωθεί. Υπάρχουν πολλές τεχνικές ερμηνείας. Τα πάντα όμως είναι ο προσωπικός εμπειρισμός. Οι τάσεις με αφήνουν παντελώς αδιάφορο. Υπάρχει μια θεματολογική συνέπεια με τους συγγραφείς (φιλοσόφους) που καταπιάνομαι. Κάφκα - Πόε - Μαν: αιρετικοί, ασυμβίβαστοι, διαχρονικοί. Μου επιτρέπουν μια τρισδιάστατη πολιτική, φιλοσοφική, κοινωνιολογική και αφυπνιστική θεατρική προσέγγιση. Θεωρώ μεγάλη τύχη την επανάληψη της παράστασης Μεφίστο για τρίτη συνεχόμενη σεζόν. Η παράσταση ανανεώνεται, ωριμάζει, ολοκληρώνεται. Ο ήρωας είναι ζωντανός. Υπάρχει. Έτοιμος να συναρπάσει, να γοητεύσει, να παρασύρει, να διχάσει, να κριθεί».

ΝΙΡΒΑΝΑ CINEMAX 2 - ΑΣΤΟΡ - ΑΤΛΑΝΤΙΣ 2 - ΣΠΟΡΤΙΓΚ 2 - ΑΘΗΝΑ

LiFO 18.01.24

65

ΚΡΙΤΙΚΉ

Θέατρο

Όταν ο «Γλάρος» ορμάει στους θεατές Η παράσταση του Δημήτρη Καραντζά ακολουθεί την πορεία απομάγευσης του Τρέπλιεφ, αποδίδοντας όχι μόνον τον ψυχικό κυματισμό αλλά και τον δημιουργικό εγκλωβισμό του τσεχοφικού ήρωα.

Ο

απο τη λουιζα αρκουμανεα

66

LiFO

Τσέχοφ βασανίζεται από το ερώτημα της όρασης: τι βλέπει ένας καλλιτέχνης και τι το κοινό του; Πώς μεταφέρει αυτό που βλέπει στη σελίδα ή στη σκηνή; Η θεατρική πραγματικότητα της εποχής τον απογοητεύει ξανά και ξανά. Μελοδράματα και φάρσες: «Αυτό είναι όλο;» αναρωτιέται. Αληθοφανή σκηνικά, δραματικές εξάρσεις και προσποιητή αφοσίωση στα μεγάλα ιδανικά της τέχνης; Η αγανάκτηση του νεαρού Τρέπλιεφ αντανακλά εν μέρει εκείνη του δημιουργού του: «Κατά τη γνώμη μου, το σημερινό θέατρο δεν είναι παρά ρουτίνα και σύμβαση. Όταν ανοίγει η αυλαία και βλέπω αυτά τα περίφημα ταλέντα, αυτούς τους αρχιερείς της τέχνης, να προσπαθούν να μας δείξουν πώς τρώνε οι άνθρωποι, πώς πίνουν, πώς περπατάνε, πώς ερωτεύονται, πώς φοράνε τα σακάκια και τις γραβάτες τους... Όταν τους βλέπω, μ’ αυτές τις φτηνές εικόνες και μ’ αυτές τις φτηνές φράσεις, να αγωνίζονται να βγάλουν κάποιο ηθικό δίδαγμα... τότε το βάζω στα πόδια, σαν τον Μοπασάν που έτρεχε μακριά από τον πύργο του Άιφελ, γιατί τον αρρώσταινε η χυδαιότητά του». Δεν αρκεί, φυσικά, η νεανική οργή, ακόμα και η δικαιολογημένη, για να μετουσιωθεί η ζωή σε τέχνη. Τότε λοιπόν, τι; Τι είδους αρετές πρέπει να διαθέτει κανείς για να γίνει Τολστόι; Όλοι στο έργο ονειρεύονται μια τέτοια υψηλή θέση, όλοι τη θαυμάζουν ή τη ζηλεύουν, κανένας όμως δεν μοιάζει να την έχει κατακτήσει ή, έστω, να γνωρίζει πώς. Και σίγουρα όχι ο Τρέπλιεφ, όσο κι αν υψώνει τη γροθιά του, όσο κι αν διαισθάνεται την έλλειψη αυθεντικότητας που διαπνέει το κυρίαρχο, «εμπορικό» θέατρο που τον απωθεί, όσο κι αν καταφεύγει –ειδικά στην αρχή– σε μεγαλόσχημες δηλώσεις που μαρτυρούν την άγουρη, αδοκίμαστη ακόμη συνείδησή του. Αυτή την πορεία απομάγευσης του Τρέπλιεφ ακολουθεί η παράσταση του Δημήτρη Καραντζά, η οποία επιχειρεί να αποδώσει όχι μόνο τον ψυχικό κυματισμό αλλά και τον δημιουργικό εγκλωβισμό του τσεχοφικού ήρωα. «Πώς θα ήταν η παράστασή μας αν τη σκηνοθετούσε ο Τρέπλιεφ;» είναι σαν να αναρωτιούνται οι συντελεστές. Το αποτέλεσμα του εν λόγω

πειράματος παρουσιάζει σίγουρα ενδιαφέρον. Από την πρώτη στιγμή, από την ώρα που εισερχόμαστε στην αίθουσα, ο Αινείας Τσαμάτης/Τρέπλιεφ βρίσκεται ήδη στη σκηνή, μετακινεί έπιπλα, τακτοποιεί αντικείμενα, κατεβαίνει στην πλατεία, δρασκελίζει τα σκαλιά, στέκεται σε διάφορα σημεία, μας κοιτάζει διερευνητικά, επιδεικνύει όλα τα «συμπτώματα» του σκηνοθέτη που ταλανίζεται από υπερένταση τη βραδιά της πρεμιέρας του έργου του. Και αυτή η συνειδητή ακύρωση των διαχωριστικών γραμμών μεταξύ «θεάτρου» και «ζωής», όπως την υπαγορεύει το κείμενο του Τσέχοφ, θα συνεχιστεί σε όλο το πρώτο μέρος. Οι ηθοποιοί επιβεβαιώνουν διαρκώς την παρουσία μας: κάθε φορά που βγαίνουν από τα παρασκήνια μας κοιτάζουν –πότε με έκπληξη, πότε με ανησυχία–, μοιάζει λες και η σκηνή έχει χάσει τα όριά της, σε λίγο θα μας καταπιεί, όλο και κάποιο μέλος του θιάσου βγαίνει μπροστά μας ή κάθεται δίπλα μας, μας απευθύνεται επιτακτικά, πού θα πάει αυτή η κατάσταση, πάει ο «τέταρτος τοίχος», έπεσε για τα καλά, κι εμείς «ανοχύρωτοι», με τα φώτα διαρκώς αναμμένα και στραμμένα πάνω μας, βιώνουμε έναν υπόκωφο εκνευρισμό από αυτό το αδιάκοπο πάρε-δώσε, πήγαινε-έλα, κοίτα με να σε κοιτώ, ευρήματα γνωστά, που όχι μόνο αποσπούν την προσοχή μας αλλά φαντάζουν και ιδιαιτέρως τετριμμένα ως τέτοια. Μήπως, αναρωτιέται κανείς αναδρομικά, τα εν λόγω «ευρήματα» έχουν σκοπό να φανερώσουν ακριβώς αυτό; Ότι, δηλαδή, η μοδάτη επιτήδευση, η αυτοαναφορικότητα, η κατάρριψη των ρόλων (ηθοποιοί-θεατές), τα χειλόφωνα, τα παράξενα, «προχωρημένα» (κινηματογραφικά) φώτα, καμία ουσία, καμία πρωτοπορία δεν εξασφαλίζουν από μόνα τους; Αν αυτές είναι οι «νέες φόρμες» που ονειρεύεται ο Τρέπλιεφ, τότε δεν αρκούν, όπως θα ανακαλύψει και ο ίδιος, αφού σπάσει αμέτρητες φορές το κεφάλι του. Προσκολλημένος στον μητρικό μαστό, ο ήρωας δεν θα καταφέρει ποτέ να απογαλακτιστεί ψυχικά και να ανοίξει τα φτερά του καλλιτεχνικά. Η τέταρτη πράξη, το τελευταίο μέρος της παράστασης, θα αναπαραστήσει ακριβώς

INFO «Ο Γλάρος» του Άντον Τσέχοφ Μετάφραση: Ξένια Καλογεροπούλου Σκηνοθεσία: Δημήτρης Καραντζάς Συνεργασία στη σύνθεση - κίνηση: Τάσος Καραχάλιος Σκηνικό: Κωνσταντίνος Σκουρλέτης Κοστούμια: Ιωάννα Τσάμη Φωτισμοί: Δημήτρης Κασιμάτης Βοηθός σκηνοθέτη: Παναγιώτης Γκιζώτης Φωτογραφίες: Γκέλυ Καλαμπάκα Ερμηνεύουν: Θεοδώρα Τζήμου, Μανώλης Μαυροματάκης, Αινείας Τσαμάτης, Δήμητρα Βλαγκοπούλου, Νατάσα Εξηνταβελώνη, Φιντέλ Ταλαμπούκας, Δρόσος Σκώτης, Μαρία Φιλίνη, Γιώργος Ζυγούρης Θέατρο Προσκήνιο, Καπνοκοπτηρίου 8, Αθήνα, 210 8256838 Τετ. 19:00, Πέμ.

20:00, Παρ. 21:00, Σάβ. 18:00 & 21:15, Κυρ. 20:00

αυτό: την οπισθοδρόμηση του Τρέπλιεφ, την οριστική φυλάκισή του στις «παλιές» φόρμες, στο πλέον συμβατικό θέατρο, με κανονικά δωμάτια, τέσσερις τοίχους, παλιομοδίτικους ανέμους και φώτα «θεατρικά». Αυτός είναι ο ρεαλισμός που μας ανέθρεψε, το «θέατρο της μαμάς» από το οποίο δεν θα ξεφύγουμε ποτέ, όσο κι αν φωνάζουμε ή γκρεμίζουμε επιδεικτικά την αυλαία. Πόσο συναρπαστικά, πόσο απολαυστικά, πράγματι, ενσαρκώνει η Θεοδώρα Τζήμου αυτήν τη διάσταση της αποπλάνησής μας! Είναι η Αρκάντινα, η ναρκισσίστρια ηθοποιός, η ντίβα, η σαρωτική αυτοθαυμαζόμενη προσωπικότητα που γνωρίζει πολύ καλά πώς να ανεβάζει την πιο μελοδραματική, grande «παράσταση», όλα τα παλιά, δοκιμασμένα «κόλπα», ένα φιλί στα μαλλιά, μια γονυκλισία, μεγάλες χειρονομίες και ενσυνείδητοι θεατρινισμοί που θα σαγηνεύσουν τον γιο της ή τον εραστή της (αλλά κι εμάς), καθηλώνοντάς τους διαπαντός στην ίδια θέση υποταγής, θαυμασμού και παράλυσης. Εξαιρετικός ο Αινείας Τσαμάτης ως αιωνίως ανικανοποίητος και πικραμένος Τρέπλιεφ που δεν μπορεί να ησυχάσει λεπτό έτσι όπως τον διαπερνά ολόκορμα η στέρηση της αγάπης, η ερωτική απόρριψη και η αυτοαμφισβήτηση με αποτέλεσμα να περιφέρεται ολοένα πιο νευρικός, αναζητώντας ένα νόημα που δεν θα του χαριστεί ποτέ. Αφοπλιστικός στην απλότητά του ο Μανώλης Μαυροματάκης ως Τριγκόριν, ευθύβολοι η Νατάσα Εξηνταβελώνη ως Μάσα και ο Φιντέλ Ταλαμπούκας ως γιατρός Ντορν, συμπαθής, με αυτό το υπερεκφραστικό πρόσωπο του «βωβού» σινεμά, ο Δρόσος Σκώτης ως Σόριν. Η Νίνα της Δήμητρας Βλαγκοπούλου αναδύεται ίσως υπερβολικά ηλεκτρισμένη, νευρωτικά υπερχειλίζουσα, προκαλώντας έτσι τον συγκινησιακό μετεωρισμό του θεατή. Ο Γλάρος του Δημήτρη Καραντζά σφυρηλατεί μερικές κορυφαίες στιγμές σύνδεσης με το έργο, σκηνές υποδειγματικές, λεπτομέρειες λαμπρές: η μπεκετική σιωπή της Αρκάντινα-Τζήμου, που στέκεται για ώρα κοιτάζοντάς μας και καλώντας μας να την κοιτάξουμε κι εμείς, ενεργοποιώντας πληθώρα μεταθεατρικών συνάψεων στον θεατρικό μας εγκέφαλο∙ η πλάτη του Τσαμάτη-Τρέπλιεφ, που κάθεται «έξω» από το παλιό δωμάτιο, περιεργαζόμενος όσα γίνονται «μέσα», δημιουργώντας ένα πολυεπίπεδο καθρέφτισμα μεταξύ ορώντα και ορώμενου (εμείς που κοιτάζουμε αυτόν που κοιτάζει κ.ο.κ.)∙ το μικρό κομμάτι ασπρόμαυρου καρό πατώματος που απλώνεται και καταλαμβάνει συμβολικά όλον τον «χώρο» της σκηνής, όταν αυτή παραδίδεται στις «παλιές» φόρμες (έξοχη η σύλληψη του Κωνσταντίνου Σκουρλέτη), συνθέτουν μερικά από τα αξέχαστα σημεία του μωσαϊκού της παράστασης. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το συνολικό σκηνοθετικό σχέδιο «διαβάζει» το κείμενο του Τσέχοφ δυναμικά, πρωτότυπα, ευρηματικά, ευνοώντας νέες δυνατότητες ανακάλυψής των νοημάτων του. Νομίζω, όμως, ότι ο σκηνοθέτης θα μπορούσε να σηματοδοτήσει εναργέστερα το πλαίσιο μέσα στο οποίο ξεδιπλώνονται όλες αυτές οι προθέσεις, έτσι ώστε να μπορεί και ο θεατής να συμμετάσχει γόνιμα στο «παιχνίδι» μεταξύ του «παλιού» και του «νέου», που τόσο γοητευτικό μπορεί να αποδειχθεί και τόσες χαρές να εξασφαλίσει, αν στηθεί σωστά. Χωρίς αυτή την επεξεργασία, χωρίς αυτήν τη μέριμνα, περνάμε, δυστυχώς, το πρώτο μέρος της παράστασης ελαφρώς χαμένοι, αμήχανοι, νιώθοντας διαρκώς ότι κάποιος μας κλείνει το «μάτι» και μας τραβά απ’ το «χέρι»...

18.01.24

Αν αγαπάς την ανάγνωση, αγαπάς και τη ζωή Ο Αμερικανός συγγραφέας Τζoρτζ Σόντερς μάς δείχνει πώς η λογοτεχνία μπορεί να αλλάξει τον εαυτό μας και τον κόσμο μας μέσα από τον σχολιασμό επτά διηγημάτων του Τσέχοφ, του Τολστόι, του Τουργκένιεφ και του Γκόγκολ.

Ο

ι περισσότεροι γνωρίσαμε τον Αμερικανό συγγραφέα Τζορτζ Σόντερς το 2017, όταν πήρε το βραβείο Booker για το, πρώτο και μοναδικό μέχρι τώρα, μυθιστόρημά του Lincoln in the Bardo (στα ελληνικά Λήθη και Λίνκολν, μτφρ. Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης, εκδόσεις Ίκαρος). Ο Σόντερς, γεννημένος το 1958, είναι κυρίως διηγηματογράφος. Θεωρείται μάλιστα μάστερ της μικρής φόρμας. Είναι επίσης από τους πιο δημιουργικούς καθηγητές… δημιουργικής γραφής στις Ηνωμένες Πολιτείες. Διδάσκει στο Syracuse University, στη χλωμή πόλη Συρακούσες, στην Πολιτεία της Νέας Υόρκης, και από τα μαθήματά του έχουν «βγει» αρκετοί σύγχρονοι Αμερικανοί συγγραφείς. Η πρώτη ύλη που χρησιμοποιεί στα μαθήματά του είναι κυρίως διηγήματα. Το βιβλίο του με τον ποιητικό τίτλο Κολυμπώντας στη λιμνούλα υπό βροχήν –ένας τίτλος που ακούγεται ακόμη πιο ποιητικός στα αγγλικά, με την επανάληψη του ίδιου αόριστου άρθρου και της ίδιας πρόθεσης, A swim in a pond in the rain– μας μεταφέρει μέσα σε μια πανεπιστημιακή τάξη, όπου ο Σόντερς διδάσκει γραφή με ύλη επτά ρωσικά διηγήματα του 19ου αιώνα, γραμμένα από τον Τσέχοφ, τον Τουργκένιεφ, τον Τολστόι και τον Γκόγκολ. Ίσως αναρωτηθείτε πόσο μπορεί να ενδιαφέρει τους γενικούς αναγνώστες ένα βιβλίο που μοιάζει με πανεπιστημιακό εγχειρίδιο και απευθύνεται σε εκκολαπτόμενους, επίδοξους συγγραφείς. Κι όμως, μας ενδιαφέρει πολύ, καθώς ο Σόντερς απευθύνεται ταυτόχρονα σε όλους τους αναγνώστες που θέλουν να κολυμπήσουν, χωρίς καμία ενοχή, χωρίς καμία (θεωρητική) προπαρασκευή, στα νερά της ανάγνωσης, πολύ περισσότερο αν δίπλα τους κολυμπούν ο Τσέχοφ ή ο Γκόγκολ. «Ξεχάστε με», μας λέει ο Σόντερς. Και μας παροτρύνει να βυθιστούμε στη λογοτεχνία. «Πού αλλού μπορούμε να καταφύγουμε αν όχι στις σελίδες ενός βιβλίου, αν θέλουμε να θαυμάζουμε, να δυσφορούμε, να αγαπάμε χωρίς ενδοιασμούς, να είμαστε απολύτως ο εαυτός μας;» γράφει. Σε αυτό το πανέξυπνο και εμπνευστικό βιβλίο του, το ενδιαφέρον για τους αναγνώστες δεν είναι μια παράπλευρη ή τυχαία λειτουργία. Είναι συνειδητή. Τα τελευταία δέκα-δώδεκα χρόνια, ιδιαίτερα μετά το Booker, o Σόντερς ταξιδεύει σε όλον τον κόσμο και συναντά χιλιάδες αναγνώστες. Τους αποκαλεί μάλιστα «συστηματικούς αναγνώστες», γιατί το διάβασμα είναι στο επίκεντρο των δραστηριοτήτων τους. Είναι άνθρωποι που «εκ πείρας γνωρίζουν πως τα βιβλία ανοίγουν γι’ αυτούς νέους ορίζοντες, κάνοντας παράλληλα τη ζωή τους πιο ενδιαφέρουσα». Ο Σόντερς ομολογεί ότι αυτούς τους ανθρώπους είχε κατά νου όταν έγραφε αυτό το βιβλίο, ίσως περισσότερο από τους έξι κατ’ έτος τυχερούς μεταπτυχιακούς φοιτητές, από τους εξακόσιους που κάνουν αίτηση, οι οποίοι παρακολουθούν τα μαθήματά του στις Συρακούσες. Η διαδρομή του Τζορτζ Σόντερς προς τη λογοτεχνία και τη δημιουργική γραφή είναι

κάπως άτυπη, ιδιαίτερα για τη λογοτεχνική αγορά της Αμερικής. Τεξανός στην καταγωγή, είχε σπουδάσει μεταλλειολόγος στο Κολοράντο. Είχε μάλιστα εργαστεί για αρκετά χρόνια ως εδαφολόγος στις πετρελαιοπηγές, ιδιαίτερα στην αντισεισμική προστασία τους. Από την εμπειρία του ως μεταλλειολόγου κράτησε αρκετές ιστορίες συναδέλφων του, μερικές θλιβερές, αλλά οπωσδήποτε ενδιαφέρουσες. Ένας από τους συναδέλφους του ήταν βετεράνος του Βιετνάμ και κάθε τόσο έβγαζε μια φωνή που μιμούνταν τον εκφωνητή ενός ραδιοφωνικού σταθμού της μακρινής χώρας. Ένας άλλος ήταν πρώην κατάδικος και κάθε πρωί, στο πουλμανάκι που τους μετέφερε στη δουλειά, διηγούνταν με τρομερές λεπτομέρειες τις σεξουαλικές επιδόσεις του της προηγούμενης βραδιάς. Και κάποια στιγμή για τον Τζορτζ Σόντερς ήρθε η μεταστροφή, μ’ έναν τρόπο κεραυνοβόλο, όπως η μεταστροφή του Σαούλ-Παύλου στη Βίβλο. Η ανάγνωση ενός βιβλίου τού άλλαξε ρότα στη ζωή, τον έστριψε στην περιπέτεια της λογοτεχνίας. Έτσι, στις αρχές της δεκαετίας του 1980, αποφάσισε να παρακολουθήσει μαθήματα δημιουργικής γραφής στις Συρακούσες, όπου αργότερα έγινε και ο ίδιος καθηγητής. Μπήκε στην τάξη του Τομπάιας Γουλφ, ενός από τους πιο σημαντικούς Αμερικανούς συγγραφείς της μικρής φόρμας. «Η μεταστροφή μου χρονολογείται από ένα καλοκαίρι, όταν διάβασα τα Σταφύλια της οργής του Στάινμπεκ, σ’ ένα παλιό τροχόσπιτο των γονιών μου, στο Αμαρίλο του Τέξας», γράφει ο Σόντερς. Δούλευε πλέον ως μεταλλειολόγος, και καθώς διάβαζε τα Σταφύλια της οργής ένιωθε κουρασμένος από τη ζωή όπως και οι ήρωες του Στάινμπεκ, ένιωθε να τον συνθλίβει μια απρόσωπη μηχανή, όπως και τους ήρωες του Στάινμπεκ. « Ήμασταν και εμείς κομμάτια και θρύψαλα του καπιταλισμού, ήμασταν το απαραίτητο κόστος που είχε η άνθηση των επιχειρήσεων. Με λίγα λόγια, ο Στάινμπεκ έγραφε για τη ζωή των ανθρώπων, έθετε τα ίδια ερωτήματα που έθετα και εγώ, στα οποία μάλιστα θεωρούσε –όπως και εγώ– πως έπρεπε να δοθεί επειγόντως απάντηση». Αυτή η βιωματική εμπειρία του Τζορτζ Σόντερς με την ανάγνωση, που τον οδηγεί στη μεταστροφή, αποτελεί το κρίσιμο υπόβαθρο ειλικρίνειας πάνω στο οποίο στηρίζεται η αλήθεια του βιβλίου Κολυμπώντας στη λιμνούλα υπό βροχήν. Ναι, ο Σόντερς μάς πείθει για τη δύναμη της ανάγνωσης. Και ομολογεί ότι, όταν μερικά χρόνια αργότερα ανακάλυψε τους Ρώσους συγγραφείς του 19ου αιώνα, άσκησαν πάνω του την ίδια

george saunders

Κολυμπώντας στη λιμνούλα υπό βροχήν Όπου τέσσερις Ρώσοι κλασικοί δίνουν μαθήματα δημιουργικής γραφής και ζωής Μτφρ.: Ανδρέας Παππάς Μτφρ. ρωσικών κειμένων: Αλεξάνδρα Ιωαννίδου, Βασίλης Ντινόπουλος Εκδόσεις Πατάκη Σελ.: 542

επιρροή με εκείνη την ανάγνωση του Στάινμπεκ που είχε αλλάξει τη ζωή του. Για τους Ρώσους συγγραφείς «η μυθοπλασία δεν είχε απλώς διακοσμητικό χαρακτήρα, ήταν ζωτικής σημασίας εργαλείο για την ηθική ανάπλαση της κοινωνίας. Διαβάζοντάς τους, ένιωθες να αλλάζεις. Ο κόσμος που περιέγραφαν έδειχνε όχι μόνο να είναι εξαιρετικά ενδιαφέρων, αλλά και να σε αφορά κατά κάποιον τρόπο, να σε θέτει ενώπιον των ευθυνών σου». Ο αναγνώστης μπορεί να διαβάσει το βιβλίο του Σόντερς ως μια ερεθιστική, προσωπική ανθολογία επτά διηγημάτων του ρωσικού 19ου αιώνα, αφού θα βρει εδώ τα πλήρη κείμενα. Η ανθολόγηση γίνεται ακόμη πιο ενδιαφέρουσα, αφού τα έξι από τα επτά διηγήματα μεταφράζονται για πρώτη φορά στα ελληνικά από τα ρωσικά, ειδικά για την έκδοση αυτή, από την Αλεξάνδρα Ιωαννίδου, εξαιρετική μεταφράστρια από σλαβικές γλώσσες. Είναι τα διηγήματα «Στο κάρο» και «Φραγκοστάφυλα» του Άντον Τσέχοφ, «Οι τραγουδιστές» του Ιβάν Τουργκένιεφ, «Αφεντικό και εργάτης» και «Ο Αλιόσα το Τσουκάλι» του Λέοντος Τολστόι, και το περίφημο «Η μύτη» του Νικολάι Γκόγκολ. Σ’ αυτά προστίθεται το διήγημα «Η ψυχούλα» του Τσέχοφ, που είχε ήδη μεταφραστεί από τον Βασίλη Ντινόπουλο και περιλαμβάνεται σε έκδοση με διηγήματα και μονόπρακτα του Τσέχοφ που κυκλοφορούν σ’ έναν τόμο από τις εκδόσεις Πατάκη. Κάθε διήγημα συνοδεύεται από σχολιασμό που στηρίζεται στην προφορική διδασκαλία του Σόντερς αλλά και στη συζήτηση που γίνεται στην τάξη. Διαπιστώνουμε ότι ο πυρήνας της ανάλυσης είναι κάτι πολύ απλό: μια ιστορία, καθώς ξετυλίγεται, φράση φράση, αράδα την αράδα, μας γοητεύει ή όχι. Αν συνεχίσουμε να τη διαβάζουμε, σημαίνει ότι μας προκαλεί το ενδιαφέρον, ότι κάτι σε αυτή μας τραβάει. Κι εφόσον συμβεί αυτό, μπορούμε μετά να αναρωτηθούμε: πώς είναι φτιαγμένη η ιστορία, τι είναι αυτό που μας τραβάει κ.λπ. κ.λπ. Κάθε ακαδημαϊκό εξάμηνο ο Σόντερς διδάσκει περί τα τριάντα κείμενα. Για το Κολύμπι στη λιμνούλα διάλεξε αυτά τα επτά. Τα θεωρεί έργα αντίστασης, παρόλο που φαινομενικά είναι απολιτικά και «οικιακά». Λέει ότι σε αυτά η αντίσταση είναι αθόρυβη και έμμεση. Και ότι συμπυκνώνεται σε μια ιδέα που είναι πολύ ριζοσπαστική: ότι κάθε άνθρωπος αξίζει την προσοχή μας. Αυτά τα επτά διηγήματα του Τσέχοφ, του Τολστόι, του Τουργκένιεφ και του Γκόγκολ είναι από τα αγαπημένα του Σόντερς. Γράφει: «Με άλλα λόγια, αν στόχος μου ήταν να κάνω έναν παρθένο αναγνώστη να αγαπήσει το διήγημα και τη νουβέλα ως λογοτεχνικά είδη, αυτά θα ήταν οπωσδήποτε μερικά από τα έργα που θα του πρότεινα». Τζορτζ Σόντερς, μας έχεις πείσει. Ο Ανδρέας Παππάς μετέφρασε το αγγλικό κείμενο, περίπλοκο και στηριγμένο στα προφορικά μαθήματα του Σόντερς, με τη σκέψη στον Έλληνα αναγνώστη. Η μ ετ ά φ ρ α σ ή του είναι απολαυστική.

Βιβλίο

MEΛΕΤΗ

απο toν niko μπακουνακη

LiFO 18.01.24

67

ΝΕΑ ΜΟΥΣΙΚΗ

Μουσική

από th maρια παππα

68

LiFO

Έ

να από τα πιο ενδιαφέροντα άρθρα που κυκλοφορούν για τη μουσική τελευταία στο διαδίκτυο είναι το ρεπορτάζ της «Guardian» για την άνοδο των γυναικών δημιουργών στη σκηνή της βρετανικής χορευτικής μουσικής. Ήταν ένα φαινόμενο που παρατηρήθηκε στα βρετανικά τσαρτ τον περασμένο Οκτώβρη. Αν τα τσέκαρες τακτικά, δηλαδή, δεν υπήρχε περίπτωση να μην αναρωτηθείς ποια ήταν όλα αυτά τα ονόματα που κατέκλυζαν το Top10. Δεν ήταν ένα ή δυο, η πλειοψηφία της δεκάδας ήταν γεμάτη χορευτική μουσική με γυναικεία υπογραφή – όλες νεαρές και πρωτοεμφανιζόμενες. Αυτό που δεν γνώριζες ή δεν πρόσεχες ήταν ότι αυτές οι κοπέλες, εκτός από ερμηνεύτριες, ήταν και παραγωγοί και δημιουργοί των τραγουδιών τους. Σημαντική λεπτομέρεια: το έναυσμα για το άρθρο έδωσε η απρόσμενη επιτυχία της Kenya Grace που κατέκτησε την κορυφή και συνάντησε τη δυσπιστία μιας μερίδας του ανδρικού κοινού για το αν γράφει η ίδια τη μουσική της, λες και είναι κάτι περίεργο (δεν υπάρχει σεξισμός, είπατε;). Δεν επικεντρώνεται, όμως, μόνο σε αυτήν. Σύμφωνα με την «Guardian», «η ηλεκτρονική μουσική διαχρονικά παραγκωνίζει τις γυναίκες. Τα credits στα χορευτικά κομμάτια κυριαρχούνται από άνδρες παραγωγούς, ενώ οι γυναίκες συχνά περιορίζονται στο να παρέχουν απρόσωπα και ανώνυμα φωνητικά». Να κάνουμε μια παύση εδώ: δεν χρειάζεται παρά να αναλογιστεί κανείς όλα τα βρετανικά χορευτικά γκρουπ των ’90s –και όχι μόνο– που έρχονται στην Ελλάδα για συναυλίες κάθε χρόνο. Στηρίζονται κατά κόρον σε αυτήν τη συνθήκη – με λαμπρή εξαίρεση ίσως τους Portishead, όπου η Beth Gibbons αντιμετωπίζεται ως ισότιμη δημιουργός. Και το άρθρο συνεχίζει: «Μια έκθεση του 2022 από το Ίδρυμα Jaguar διαπίστωσε ότι λιγότερο από το 1% της χορευτικής μουσικής που παίζεται στο βρετανικό ραδιόφωνο προέρχεται από σόλο καλλιτέχνιδα ή γυναικείο συγκρότημα. Η Grace είναι μόλις η δεύτερη γυναίκα που βρίσκεται στην κορυφή των βρετανικών charts με ένα κομμάτι που έγραψε, παρήγαγε και ερμήνευσε η ίδια και η μόνη που κάνει χορευτική μουσική – μετά το αναγεννημένο “Running up that hill” της Kate Bush που έφτασε στην κορυφή το 2022». Λυπηρό κάπως αυτό με την Kate Βush. Τα καλά νέα, όμως, είναι ότι δεν ήταν μόνη της η Grace στα τσαρτ και η περίπτωσή της άνοιξε τον δρόμο για περαιτέρω συζητήσεις και ορατότητα. Το TikTok και το YouTube αποδείχθηκαν καθοριστικά για την εξέλιξη των συγκεκριμένων καλλιτεχνών. Επιπλέον, η πορεία τους συνέβαλε στην άνθηση κοινοτήτων που έχουν ως βασικό στόχο να βοηθήσουν γυναίκες και gender non-conforming καλλιτέχνες στην αρχή της καριέρας τους, χτίζοντας αλληλοϋποστηριζόμενα δίκτυα. Αυτό επιχειρούν να κάνουν ομάδες και εδώ, όπως η shesaid.so και το HER Project, παρά τις πολλές αντιξοότητες. Αν, τώρα, αυτό το φαινόμενο θα φέρει και δραστική αλλαγή στο μέινστριμ και στον τρόπο που αντιμετωπίζουν τις γυναίκες παραγωγούς οι μεγάλες δισκογραφικές, θα φανεί στο μέλλον. Προς το παρόν, «είναι κάτι που δεν θα συνέβαινε πριν από 20 χρόνια», όπως αναφέρει η Grace.

Η απόλυτη κυριαρχία των γυναικών στη βρετανική χορευτική μουσική Η επιστροφή της Sophie Ellis-Bextor στην κορυφή γίνεται η αφορμή για μια διαπίστωση, που είναι κάτι πρωτοφανές.

KENYA GRACE

ANZ

Γεννημένη στη Νότια Αφρική και μεγαλωμένη στο Σαουθάμπτον της Βρετανίας, ξεκίνησε να γράφει τραγούδια από την ηλικία των 10 ετών και σπούδασε μουσική στο Guilford. Η καριέρα της εκτοξεύτηκε όταν άρχισε να ανεβάζει βίντεο στο TikTok στα οποία μαγνητοσκοπούσε τη διαδικασία με την οποία έφτιαχνε μουσική. Το βίντεο του «Strangers» –ενός drum’n’ bass ύμνου– είχε 35 εκατομμύρια προβολές στο TikTok πριν βρεθεί στην κορυφή του βρετανικού τσαρτ.

Από το Λονδίνο, με καταγωγή από την Γκάνα, τα πρώιμα ακούσματά της ήταν η afrobeat μουσική. Μετακόμισε στο Μάντσετσερ όπου η καριέρα της απογειώθηκε την περίοδο της πανδημίας με το εκρηκτικό μείγμα της από UK funky, 2-step garage, dubstep και jungle.

PIRI Η 24χρονη Sophie Leigh McBurnie, όπως είναι το πραγματικό της όνομα, γεννήθηκε στο Μάντσεστερ και είναι παιδί εργατικής οικογένειας. Είναι το ήμισυ των Piri & Tommy. Με τον Tommy Villiers γνωρίστηκαν στο Tinder και ξεκίνησαν να κάνουν μουσική μαζί. Η Piri, που έχει πτυχίο Χημείας, ήταν τεράστια φαν της k-pop όταν μεγάλωνε. Είναι επίσης γνωστή για την αγάπη της για το pole dancing, ενώ αποφάσισε να φτιάξει λογαριασμό στο OnlyFans για να πληρώσει τις σπουδές της και να προωθήσει τη μουσική της καριέρα.

VENBEE Γνωστή από το «Messy in Heaven» που ανέβηκε στην κορυφή του χορευτικού τσαρτ στη Βρετανία, η Erin Vemby Anna Doyle πάσχει από ADHD, που όμως της επιτρέπει να συγκεντρώνεται όταν γράφει τραγούδια. Γεννήθηκε στο Kent και εξαιτίας της δυσλεξίας από την οποία επίσης πάσχει δεν μπορούσε να διαβάσει σωστά μέχρι τα 18 της. Και εκείνη ξεκίνησε την καριέρα της από το TikTok.

CHARLOTTE PLANK Η Plank γεννήθηκε στην Αυστραλία και σπούδασε στο Notting Hill Academy of Music στη Βρετανία. Οι γονείς της γνωρίστηκαν σε ένα rave πάρτι και ένας θείος της είναι DJ. Ε, δεν ήθελε και πολύ για να ασχοληθεί και η ίδια με τη μουσική. Το είχε στο αίμα της. Ξεκίνησε να ηχογραφεί κατά τη διάρκεια του lockdown και το «Dancing is healing» βρέθηκε στη θέση Nο5 στα βρετανικά τσαρτ.

ISSEY CROSS Η Isabella Eliza Victoria Cross γεννήθηκε στο Κεντ και άρχισε να ασχολείται με τη μουσική όταν της έκαναν δώρο μια κιθάρα στα γενέθλιά της. Έκλεινε τα 13. Η πρώτη της συναυλία ήταν απέναντι από το κομμωτήριο του πατέρα της, ο οποίος ενθάρρυνε την ενασχόλησή της με τη μουσική και τη συνόδευε στις παμπ όπου έπαιζε, λέγοντας ψέματα για την ηλικία της. Έχει σπουδάσει μουσική και φημίζεται κυρίως για το «μπαστάρδεμα» ποπ και ροκ κομματιών με drum ‘n’ bass.

18.01.24

the

g ood LIF O

798

ΈΝΑΣ ΜΊΝΙ ΟΔΗΓΌΣ ΓΙΑ ΤΟ VEGANUARY, ΠΟΥ ΣΥΜΠΛΗΡΏΝΕΙ ΦΈΤΟΣ 10 ΧΡΌΝΙΑ, ΚΑΙ ΠΏΣ Ο ΒΙΓΚΑΝΙΣΜΌΣ ΘΑ ΜΠΟΡΟΎΣΕ ΝΑ ΣΏΣΕΙ ΤΟΝ ΠΛΑΝΉΤΗ.

VEGANUARY κειμενα: λίνα ιντζεγιάννη, φιλιω ραγκου. φωτο: θάλεια ιωάννου

εικονογράφηση: bianka

LiFO 18.01.24

69

VEGANUARY

VEGANUARY:

Τι είναι και γιατί πρέπει να το δοκιμάσεις, έστω και για λίγο Ο Ιανουάριος είναι η τέλεια ευκαιρία να κάνεις μια πρόβα σε έναν διαφορετικό, πιο eco-friendly τρόπο ζωής, με περισσότερα λαχανικά και φρούτα και καθόλου κρέας. Από τη Φιλιώ Ράγκου

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Κ

70

LiFO

άθε Ιανουάριο εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι γίνονται vegan, αφού, αν φλερτάρεις με την ιδέα να ξεκινήσεις, έστω δοκιμαστικά, μια vegan διατροφή, όλοι ξέρουν πως το Veganuary είναι η τέλεια στιγμή να το κάνεις. Αν, λοιπόν, ο στόχος σου είναι να γίνεις πιο υγιής, χάνοντας –γιατί όχι– και βάρος, να προστατεύσεις την καρδιά σου (και μαζί το περιβάλλον) και κυρίως να εξερευνήσεις νέες γεύσεις, ετοιμάσου για το πιο συναρπαστικό ταξίδι στον κόσμο του βιγκανισμού. Κι επειδή πιθανότατα έχεις χίλιες ερωτήσεις (και αμφιβολίες) σχετικά με το αν είναι ο σωστός τρόπος ζωής για σένα ή αν θα μπορέσεις όντως να τον ακολουθήσεις, σου δίνουμε μερικά χρήσιμα tips για να γνωρίσεις καλύτερα τις αρχές του βιγκανισμού και τι, τέλος πάντων, είναι αυτό το Veganuary που ακούς παντού γύρω σου. Γιατί μπορεί με την πληθώρα των φυτικών προϊόντων που κυκλοφορούν πλέον στην αγορά το να γίνει κανείς vegan να αντιμετωπίζεται ενίοτε ως απλώς ένα ακόμη trend, αλλά η αλήθεια είναι πως τα οφέλη είναι αμέτρητα, ακόμη κι αν υπάρχουν μερικά αμήχανα εμπόδια που πρέπει να ξεπεράσεις.

ΤΙ ΕΊΝΑΙ ΤΟ VEGANUARY Το Veganuary (συνδυασμός των λέξεων vegan και January) ξεκίνησε το 2014 από το Ηνωμένο Βασίλειο όταν ο επιχειρηματίας Matthew Glover και η σύντροφός του Jane Land, πρώην καθηγήτρια Αγγλικών, έβαλαν σκοπό της ζωής τους να ενθαρρύνουν τον κόσμο να εγκαταλείψει, ή τουλάχιστον να μειώσει, την κατανάλωση ζωικών προϊόντων για να

18.01.24

LiFO 18.01.24

71

VEGANUARY

Κι αν μια αλλαγή στη διατροφή από τη μια μέρα στην άλλη σού φαίνεται υπερβολική, μπορείς πάντα να δοκιμάσεις να κόψεις συγκεκριμένα τρόφιμα σταδιακά.

προστατεύσουν το περιβάλλον, να μειώσουν τον πόνο των ζώων και να συμβάλουν στη βελτίωση της υγείας εκατομμυρίων ανθρώπων. Έκτοτε, η πρωτοβουλία άρχισε να αυξάνει χρόνο με τον χρόνο σε δημοτικότητα, φτάνοντας σήμερα να αποτελεί, μαζί με το Dry January (προσπάθεια για αποχή από το αλκοόλ για έναν μήνα), δύο από τα πιο δημοφιλή κινήματα του Ιανουαρίου. Και γιατί Ιανουάριο; Επειδή, σύμφωνα με τους εμπνευστές του, είναι ο μήνας «για αποφάσεις και νέα ξεκινήματα». Το Veganuary, βέβαια, δεν είναι απλώς μια ιδέα, έχει εξελιχθεί σε έναν μη κερδοσκοπικό οργανισμό (veganuary.com) με σκοπό την ενημέρωση κυρίως για τον vegan τρόπο ζωής αλλά και για τους λόγους που οδηγείται κάποιος σε αυτή την επιλογή. Κάθε χρόνο η οργάνωση προ(σ)καλεί τους ανθρώπους να τρώνε μόνο vegan τροφές ολόκληρο τον Ιανουάριο, σε μια προσπάθεια να διατηρήσουν την υγεία τους, να προστατεύσουν το περιβάλλον και να σταματήσουν την εκτροφή ζώων για κατανάλωση. Από το 2014 υπολογίζεται πως εκατομμύρια συμμετέχοντες έχουν λάβει μέρος στην ενέργεια, ενώ φέτος κάνει επίσημη πρώτη και στην Ελλάδα. Για την ιστορία, θερμοί υποστηρικτές του Veganuary είναι, μεταξύ άλλων, η Billie Eilish, ο Paul McCartney και ο Joaquin Phoenix, ο οποίος έγινε viral το 2020 όταν στην ευχαριστήρια ομιλία στα Όσκαρ αναφέρθηκε στα δικαιώματα των ζώων.

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΠΏΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΊ ΤΟ VEGANUARY

72

LiFO

Η συμμετοχή στο Veganuary σημαίνει να κάνεις ό,τι μπορείς για να ακολουθήσεις μια φυτική διατροφή για όλο τον Ιανουάριο. Αυτό σημαίνει όχι κρέας (συμπεριλαμβανομένου του ψαριού), αυγά, τυρί, γάλα ή βούτυρο, καθώς κανένα από αυτά τα τρόφιμα δεν είναι φυτικής προέλευσης. Κι αν μια αλλαγή στη διατροφή από τη μια μέρα στην άλλη σού φαίνεται υπερβολική, μπορείς πάντα να δοκιμάσεις να κόψεις συγκεκριμένα τρόφιμα σταδιακά. Ξεκίνα αποκλείοντας κάποιο τρόφιμο που δεν σου αρέσει ούτως ή άλλως ιδιαίτερα, επιτρέποντας παράλληλα στον εαυτό σου να τρώει περιστασιακά εκείνο το αγαπημένο σου πλατό τυριών, το οποίο οι περισσότεροι νέοι vegans βρίσκουν πιο δύσκολο να εγκαταλείψουν. Ευτυχώς, υπάρχει πλέον μια μεγάλη γκάμα αυθεντικών, πλην dairy-free τυριών στην αγορά,

οπότε θα βρεις κάτι για να περιορίσεις κάθε πιθανή επιθυμία, κάνοντας τη μετάβαση στη χορτοφαγία ακόμα πιο εύκολη. Επίσης, εκτός από τις vegan εναλλακτικές, από vegan ζαμπόν, γαρίδες και αυγά μέχρι λουκάνικα, κοτόπουλο, τυρί και γάλα, πολλά καταστήματα και σούπερ μάρκετ, εστιατόρια και fast-food διαθέτουν ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες επιλογές φυτικής προέλευσης από μέρη σε όλο τον κόσμο. Και βασικά να θυμάσαι ότι το φαγητό είναι συναίσθημα, οπότε μην ανησυχείς αν παραστρατήσεις τις πρώτες εβδομάδες. Πρόκειται για ένα ταξίδι, όχι για αγώνα δρόμου προς τη vegan τελειότητα.

ΕΊΝΑΙ ΤΟ VEGANUARY ΚΆΤΙ ΣΑΝ ΔΊΑΙΤΑ; Ο στόχος του Veganuary δεν είναι η απώλεια βάρους, αν και μπορεί να διαπιστώσεις ότι χάνεις βάρος, είτε το θέλεις είτε όχι, εάν δεν είσαι προσεκτικός με τις τροφές που καταναλώνεις. Αντί, λοιπόν, να εστιάσεις στον αποκλεισμό των ζωικών τροφών, επικεντρώσου στο τι μπορείς να προσθέσεις στη διατροφή σου και λάμβανε πάντα υπόψη τα ανάλογα θρεπτικά συστατικά. Κοινώς, φρόντισε να αντικαταστήσεις τις ζωικές τροφές με τροφές φυτικής προέλευσης και όχι απλώς να τις εξαφανίσεις. Αυτός είναι ένας σίγουρος τρόπος για να διασφαλίσεις ότι καλύπτονται οι θερμιδικές ανάγκες σου. Αυτό το σκεπτικό θα σου φανεί ιδιαίτερα χρήσιμο αν είσαι φανατικός κρεατοφάγος, αφού το να ακολουθήσεις ξαφνικά μια vegan διατροφή είναι μακράν πιο δύσκολο, εφόσον έχεις συνηθίσει να τρως κρέας σε κάθε γεύμα. Οπότε, σε αυτή την περίπτωση, σκέψου απλώς όσα κερδίζεις (νέες γεύσεις, νέες συνταγές και ένα σωρό λαχανικά που μπορεί να μην είχες καν ακούσει πριν) και όχι τι χάνεις.

ΓΙΑΤΊ ΝΑ ΔΟΚΙΜΆΣΕΙΣ ΤΟ VEGANUARY Αποτοξίνωση από το κρέας και τα γαλακτοκομικά: Μια ισορροπημένη vegan διατροφή είναι ευεργετική για τον ανθρώπινο οργανισμό. Η απουσία κρέατος και των παραγώγων του και η αντικατάσταση της ζωικής πρωτεΐνης με φυτική μπορεί να αποτελέσει μια σοβαρή μέθοδο πρόληψης καρδιακών και άλλων χρόνιων παθήσεων και μείωσης του κινδύνου εμφάνισής τους. Περισσότερη ενέργεια: Αρκετοί άνθρωποι που δοκιμάζουν το Veganuary ή ξεκινούν γενικά μια vegan διατροφή

18.01.24

Vegan shop από το e-fresh.gr Ό,τι χρειάζεσαι για τη διατροφή και την περιποίηση έρχεται στην πόρτα σου.

Όταν ακούς τη λέξη «vegan», σου έρχεται στο μυαλό η φύση με όλη τη φρεσκάδα της. Κι όταν μιλάμε για φρεσκάδα, το e-fresh.gr κατέχει τη δική του θέση στα καθημερινές αγορές του νοικοκυριού. Το ηλεκτρονικό σούπερ μάρκετ, που φέρνει στην πόρτα σου ό,τι επιθυμείς, έχει δημιουργήσει ένα ξεχωριστό vegan shop με χιλιάδες προϊόντα από κάθε κατηγορία. Από τα απολύτως απαραίτητα για το καθημερινό τραπέζι μέχρι πιο ψαγμένες προτάσεις που δίνουν έξτρα γεύση στη ζωή σου, το e-fresh.gr θα σου προσφέρει ό,τι καλύτερο: ζυμαρικά, όσπρια, φρούτα και λαχανικά, ακόμα και έτοιμες σαλάτες που σε γλιτώνουν από τον κόπο του πλυσίματος, φυσικά ροφήματα φυτικής προέλευσης και συμπληρώματα διατροφής για να παίρνεις όλα τα θρεπτικά συστατικά που χρειάζεσαι. Εδώ θα βρεις όμως και vegan αλλαντικά, φυτικά υποκατάστατα κρέατος, σνακ για όλες τις ώρες, δημιουργίες με ζύμη, φυτικά επαλείμματα και super foods που σε γεμίζουν ενέργεια και κάνουν την καθημερινή σου διατροφή ακόμα πιο υγιεινή. Ό,τι κι αν αναζητάς θα το βρεις πανεύκολα με τη βοήθεια των φίλτρων που σε οδηγούν εκεί ακριβώς που θέλεις –ξέχνα το ψάξιμο στα ράφια των φυσικών καταστημάτων– και αφού γεμίσεις το καλάθι σου, όλα τα προϊόντα μεταφέρονται με ασφάλεια στον χώρο σου. Άλλωστε το e-fresh.gr διαθέτει ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης της ασφάλειας και ποιότητας τροφίμων βάσει των αρχών του HACCP και πιστοποίηση ISO 22000: 2018, για να είσαι σίγουρος πως όλα όσα αγοράζεις είναι εγγυημένα ποιοτικά. Στο εντελώς user friendly περιβάλλον του site θα βρεις μία επιπλέον κατηγορία με vegan συνταγές για να μπορείς να δημιουργείς καθημερινά γευστικές απολαύσεις αλλά και να έχεις έναν οδηγό για τα ψώνια της εβδομάδας. Μην παραλείψεις να δοκιμάσεις τα προϊόντα προσωπικής φροντίδας και υγιεινής με φυτική προέλευση, που σε φέρνουν πιο κοντά στο well being. Οι αγορές στο vegan shop του e-fresh.gr είναι μια εμπειρία που απολαμβάνεις καθημερινά, αφού οι παραδόσεις γίνονται από τις 7:00 έως τις 23:00 τις εργάσιμες μέρες και από τις 9:00 μέχρι τις 17:00 τις Κυριακές. Υπάρχει πιο εύκολος τρόπος να φέρεις έναν καλύτερο τρόπο ζωής στο σπίτι σου; www.e-fresh.gr

LiFO 18.01.24

73

VEGANUARY

Ο βιγκανισμός δεν είναι απλώς μια αλλαγή στη διατροφή, είναι μια ολοκαίνουργια προσέγγιση γενικά στον τρόπο ζωής σου με άξονα την αγάπη για τα ζώα, το περιβάλλον και γενικά την υγεία όλων μας. δηλώνουν ότι η αίσθηση στο σώμα τους είναι διαφορετική, αφού ταυτόχρονα νιώθουν πιο χορτάτοι αλλά και πιο ενεργητικοί. Επίσης, η «αποτοξίνωση» που επέρχεται μετά τη μη κατανάλωση ζωικών προϊόντων βοηθά στην πνευματική ευεξία που επεκτείνεται και σε σωματική. Καλλιέργεια οικολογικής συνείδησης: Η vegan διατροφή μειώνει σημαντικά την περιβαλλοντική ζημιά που προκαλείται στον πλανήτη από την παραγωγή τροφίμων, αφού έχει ως αποτέλεσμα 75% λιγότερες εκπομπές θερμότητας αλλά και μικρότερη ρύπανση των υδάτων και χρήση γης συγκριτικά με τις διατροφές στις οποίες καταναλώνονται περισσότερα από 100 γραμμάρια κρέατος την ημέρα. Οι vegan διατροφές έχουν μειώσει επίσης την καταστροφή της άγριας ζωής κατά 66% και τη χρήση νερού κατά 54%. Προστασία των ζώων: Έρευνες έδειξαν ότι οι vegans σώζουν περίπου 200 ζώα ετησίως. Η ενδεχόμενη μείωση της κατανάλωσης κρέατος θα μπορούσε να παίξει σημαντικό ρόλο στην ύπαρξη λιγότερης βίας απέναντι στα ζώα, αφού όλοι ξέρουμε ότι η βιομηχανία κρέατος, πίσω από τις feel-good διαφημίσεις γελαστών ζώων και παιδιών, κρύβει μερικές πολύ βίαιες και ειδεχθείς εικόνες.

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΠΏΣ ΝΑ ΠΆΡΕΙΣ ΜΈΡΟΣ

74

LiFO

Η συμμετοχή στο Veganuary είναι αρκετά απλή. Εάν αποφασίσεις να πάρεις μέρος στην πρόκληση Veganuary, μπορείς να επισκεφτείς τον ιστότοπο της οργάνωσης και μόλις σου ζητηθεί να εγγραφείς με τη διεύθυνση email σου εντελώς δωρεάν – η εγγραφή μπορεί να καταργηθεί ανά πάσα στιγμή. Μπορείς, φυσικά, να συμμετάσχεις στο Veganuary ανεξάρτητα, χωρίς να εγγραφείς, αλλά, αν αποφασίσεις να κάνεις subscribe, σε αντάλλαγμα θα λάβεις μια σειρά από ιδέες για σούπερ νόστιμα και ευφάνταστα γεύματα, ένα ηλεκτρονικό βιβλίο μαγειρικής με αποκλειστικές συνταγές από διάσημους vegans όπως οι Venus Williams, Alicia Silverstone και Jane Goodall, διατροφικές συμβουλές αλλά και καθημερινά emails που προσφέρουν ενθάρρυνση και υποστήριξη, όλα όσα χρειάζεσαι, δηλαδή, για να μείνεις πιστός στον στόχο σου.

ΓΙΑΤΊ ΝΑ ΓΊΝΕΙΣ VEGAN ΚΑΙ ΤΙ ΣΗΜΑΊΝΕΙ ΑΥΤΌ ΠΡΑΚΤΙΚΆ Ο βιγκανισμός δεν είναι απλώς μια αλλαγή στη διατροφή, είναι

μια ολοκαίνουργια προσέγγιση γενικά στον τρόπο ζωής σου με άξονα την αγάπη για τα ζώα, το περιβάλλον και γενικά την υγεία όλων μας. Για να καταλάβεις καλύτερα τι εννοούμε, ακολουθεί ένα δείγμα των αλλαγών που κάνουν οι vegans: • Προϊόντα από σόγια, αμύγδαλα, καρύδα ή βρόμη αντί για αγελαδινό ή κατσικίσιο γάλα • Φασόλια, ξηροί καρποί και μπιζέλια αντί για πρωτεΐνες από κρέας, ψάρι ή αυγά • Ζάχαρη από ζαχαροκάλαμο, χουρμάδες ή μελάσα αντί για μέλι • Ρούχα, παπούτσια και υφάσματα (όπως κουβέρτες, μαξιλάρια και χαλιά) από συνθετικά ή φυσικά non-animal υλικά όπως βαμβάκι, λινό και νάιλον αντί για μαλλί, μετάξι, γούνα, δέρμα ή πούπουλα • Σαμπουάν, καλλυντικά και σαπούνια που δεν περιέχουν ζωικές ουσίες • Κοσμήματα που δεν περιέχουν ζωικά μέρη όπως μαργαριτάρια, κοχύλια, οστά και φτερά • Μη συμμετοχή στο κυνήγι, το ψάρεμα ή αθλήματα όπου χρησιμοποιούνται ζώα Σε έναν αρχάριο vegan αυτή η λίστα μπορεί να φαίνεται υπερβολική, αλλά υπάρχουν εξίσου πολλά, αν όχι περισσότερα, τρόφιμα που μπορείς να επιλέξεις – για αρχή όλα τα φρούτα, τα λαχανικά, τα όσπρια, τους ξηρούς καρπούς, τους σπόρους και τα δημητριακά ολικής αλέσεως. Και να θυμάσαι πως η αλλαγή ξεκινά από την κουζίνα σου. Άδειασε το ντουλάπι και το ψυγείο σου (χάρισε ό,τι δεν χρειάζεσαι, μην το πετάξεις) και εφοδιάσου με γνώριμες φυτικές εναλλακτικές λύσεις, όπως, για παράδειγμα, φυτικό γάλα και βούτυρο. Γενικά, σε αυτά τα αρχικά στάδια, για να διευκολύνεις την καθημερινότητά σου, προτίμησε γεύματα και σνακ που δεν απέχουν πολύ από την comfort zone σου. Άλλωστε, η κατανάλωση υπερβολικής ποσότητας κρέατος, ιδίως κόκκινου, δεν είναι καλή για την υγεία ή για τον πλανήτη και ενώ πολλοί άνθρωποι συμφωνούν σε αυτό, λίγοι είναι διατεθειμένοι να κάνουν το βήμα. Το Veganuary έχει ως στόχο να σε βοηθήσει να το κάνεις και να το υποστηρίξεις, τουλάχιστον για έναν μήνα, γιατί όχι και περισσότερο, αν σου ταιριάζει!

18.01.24

Veganact Plant based γεύματα που σου θυμίζουν την αξία της φύσης για έναν καλύτερο τρόπο ζωής.

www.veganact.gr

VEGANUARY

συζητάμε κάποιες φορές για το πώς μπορεί να αλλάξει ο κόσμος και νιώθουμε λες και μιλάμε για μια ουτοπία που ποτέ δεν πρόκειται να γίνει πραγματικότητα. Εκεί ακριβώς βρίσκεται το κλειδί για να ανοίξουμε την πόρτα μιας νέας εποχής. Μιας εποχής όπου η φύση θα ξαναβρεί τη θέση που της αξίζει στις καθημερινές μας συνήθειες. Η εταιρεία Nikolopoulou foods γίνεται μέρος αυτής της προσπάθειας και μέσα από μια πορεία που ξεκίνησε το 1989 έχει αποδείξει ότι μπορούμε να αλλάξουμε τον κόσμο, υιοθετώντας διαφορετικές συνήθειες. Η τροφή γίνεται βασική αξία που βρίσκεται κοντά στη φύση και τιμά όσα μας χαρίζει το περιβάλλον. Μέσα από τη μεταποίηση των αγροτικών προϊόντων η εταιρεία αξιοποιεί τους καρπούς της γης και δημιουργεί μια σειρά από φυτικά προϊόντα με hero product τα spring rolls που συνδυάζουν 100% αγνά λαχανικά. Ιδρύοντας το 2016 τη Veganact, η Nikolopoulou foods συνδύασε την έρευνα και την καινοτομία –συνεργαζόμενη με ιδιωτικούς και δημόσιους φορείς όπως το Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, η Vegan Society και άλλα ερευνητικά κέντρα– και δημιουργεί προτάσεις plant based διατροφής που αλλάζουν την καθημερινότητά μας. Η σειρά Genius είναι πράγματι μια εναλλακτική πρόταση χορτοφαγικών γευμάτων που διατηρούν τη φρεσκάδα των συστατικών τους, τη θρεπτική αξία των υλικών και τη νοστιμιά των εκπληκτικών συνδυασμών. Σε συνεργασία με το Εργαστήριο Χημείας-Βιοχημείας-Φυσικοχημείας Τροφίμων του Χαροκόπειου Πανεπιστημίου, η Genius της Veganact εξασφαλίζει ότι κάθε γεύμα περιέχει τη σωστή αναλογία πρωτεϊνών ώστε να θρέφει όπως ακριβώς πρέπει, διατηρώντας χαμηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά και σάκχαρα, ενώ ταυτόχρονα πληροί τις προδιαγραφές της Ε.Ε. σχετικά με την ανασύνθεση των τροφίμων. Ζουμερά μπιφτέκια, υγιεινά nuggets, εναλλακτικά κεφτεδάκια και κεμπάπ, όλα meat free, αλλά και κροκέτες με γεύση τυριού ή plant based κιμάς γίνονται προτάσεις για το καθημερινό τραπέζι που ετοιμάζονται γρήγορα και εύκολα, προσφέροντας την ουσία της τροφής. Δηλαδή μια σειρά από θρεπτικά συστατικά που έρχονται κατευθείαν από τη φύση, θυμίζοντας ότι σε έναν πιο βιώσιμο κόσμο η τροφή που καταναλώνουμε αποτελεί οδηγό για μια καλύτερη ποιότητα ζωής. Ανακάλυψε τα προϊόντα Genius σε όλα τα σούπερ μάρκετ και γίνε μέρος μιας νέας εποχής.

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Σ Ε Ι Ρ Ά G E N I U S ΑΠ Ό Τ Η

LiFO 18.01.24

75

VEGANUARY

GO VEGAN & SAVE THE PLANET: Μήπως, τελικά, για να σωθεί ο πλανήτης πρέπει να γίνουμε όλοι vegan; Το ερώτημα είναι: «Αν όλοι κάναμε μια μικρή αλλαγή στη διατροφή μας και καταναλώναμε vegan τρόφιμα, θα μπορούσε ο κόσμος να σωθεί;» Από τη Φιλιώ Ράγκου

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Κ

76

LiFO

άθε χρόνο σφαγιάζονται περίπου 50 δισεκατομμύρια κοτόπουλα, 1,5 δισεκατομμύριο χοίροι, 550 εκατομμύρια πρόβατα, 450 εκατομμύρια κατσίκες και 300 εκατομμύρια βοοειδή, χωρίς να υπολογίζεται ο πληθυσμός των γαλακτοπαραγωγών αγελάδων που ανέρχεται σε 270 εκατομμύρια. Αυτοί οι αριθμοί είναι τεράστιοι. Μήπως, λοιπόν, ο τρόπος να σώσουμε τον πλανήτη είναι να γίνουμε vegan; Η απάντηση είναι καταφατική και οι επιστημονικές γνώμες καθόλου δεν διίστανται, όπως αποδεικνύει μία από τις πιο ενδιαφέρουσες και ολοκληρωμένες σχετικές έρευνες. Συγκεκριμένα, ερευνητές του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, οι οποίοι εξέτασαν στοιχεία από σχεδόν 40.000 φάρμες σε 119 χώρες, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι εκπομπές που συνδέονται με την παραγωγή τροφίμων, συμπεριλαμβανομένων των μεταφορών και της αποψίλωσης των δασών, δημιουργούν 13,7 δισεκατομμύρια μετρικούς τόνους ισοδύναμου διοξειδίου του άνθρακα (CO2eq), συμβάλλοντας στο 26% των ανθρωπογενών αερίων του θερμοκηπίου κάθε χρόνο. Με άλλα λόγια, οι διατροφικές μας επιλογές έχουν τεράστιο αντίκτυπο στον πλανήτη και είναι καιρός να κάνουμε κάτι γι’ αυτό, αφού στον αντίποδα, σύμφωνα με την ίδια έρευνα, η vegan διατροφή διαπιστώθηκε πως είχε ως αποτέλεσμα 75% λιγότερες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, λιγότερη ρύπανση των υδάτων και χρήση γης συγκριτικά με τις διατροφές στις οποίες καταναλώνονται περισσότερα από 100 γραμμάρια κρέατος την ημέρα, ενώ μείωσε επίσης την καταστροφή της άγριας ζωής κατά 66% και τη χρήση νερού κατά 54%. Κι αν ακόμη διατηρείτε αμφιβολίες, ακολουθούν μερικοί λόγοι για τους οποίους το να γίνουμε vegan είναι αναμφίβολα ένας από τους καλύτερους τρόπους να προστατεύσουμε το περιβάλλον: • Όταν είσαι vegan, κάνεις πρακτικά πολύ περισσότερα για την προστασία του περιβάλλοντος από το να σταματήσεις, για παράδειγμα, να χρησιμοποιείς αυτοκίνητο ή να ταξιδεύεις με αεροπλάνο, αφού σε παγκόσμιο επίπεδο η κτηνοτροφία είναι υπεύθυνη για περισσότερα αέρια θερμοκηπίου απ’ ό,τι όλα τα συστήματα μεταφοράς μαζί.

Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη, ευθύνεται για το 12% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, με τα βοοειδή να είναι υπεύθυνα για τις περισσότερες εκλύσεις (62%), ενώ ακολουθούν οι χοίροι (14%), τα πουλερικά (9%), τα βουβάλια (8%) και, τέλος, τα αρνιά και τα κατσίκια (7%). Σε ό,τι αφορά τα παράγωγα των ζώων, το κρέας είναι η μεγαλύτερη πηγή παραγωγής αερίων του θερμοκηπίου (67%) και ακολουθούν το γάλα (30%) και τα αυγά (3%).

• Οι αγελάδες παράγουν περισσότερα από 560 δισεκατομμύρια λίτρα μεθανίου την ημέρα κι αυτό είναι άκρως επικίνδυνο. Για να γίνει πιο κατανοητό, αρκεί να μάθεις πως η επίδρασή του στην υπερθέρμανση του πλανήτη είναι κατά σχεδόν 29 φορές μεγαλύτερη ανά κιλό από εκείνη του διοξειδίου του άνθρακα (CO2) σε έναν ορίζοντα 100 ετών και σχεδόν 82 φορές σε μια περίοδο 20 ετών.

• Μέσω της vegan διατροφής εξοικονομούμε νερό. Για την παραγωγή ενός μόνο κιλού βόειου κρέατος χρειάζονται πάνω από 13.000 λίτρα νερού, ενώ μια αγελάδα παραγωγής γάλακτος μπορεί να πιει μέχρι 189 λίτρα νερού την ημέρα – χρειάζεται τη διπλάσια ποσότητα τους ζεστούς μήνες. Αντιθέτως, με την κατανάλωση φυτικών προϊόντων μειώνουμε το αποτύπωμα του νερού κατά περίπου 60%.

• Με την κατανάλωση vegan προϊόντων βοηθάς στην πρόληψη μελλοντικών ζωονόσων πανδημιών όπως η γρίπη των χοίρων, η γρίπη των πτηνών και η νόσος των τρελών αγελάδων, ενώ μην ξεχνάς επίσης ότι η εκτροφή και θανάτωση ζώων συνδέεται και με πολλές θανατηφόρες ασθένειες, αφού η αμμωνία που εκπέμπεται από τις εκμεταλλεύσεις αγελάδων, κοτόπουλων και χοίρων είναι ένας θανατηφόρος ρύπος που αποτελεί απειλή για την ανθρώπινη υγεία, προκαλώντας μέχρι και πρόωρο θάνατο.

• Last but not least, ο βιγκανισμός μπορεί να σε κάνει πολύ πιο υγιή. Η κατανάλωση προϊόντων ζωικής προέλευσης μπορεί να φράξει τις αρτηρίες με χοληστερόλη και αυξάνει σημαντικά τις πιθανότητες εμφάνισης καρκίνου, παχυσαρκίας, διαβήτη και καρδιακών παθήσεων.

Oι διατροφικές μας επιλογές έχουν τεράστιο αντίκτυπο στον πλανήτη και είναι καιρός να κάνουμε κάτι γι’ αυτό.

18.01.24

Νοστιμιά και θρέψη για το σώμα και την ψυχή.

η τροφή από μόνη της είναι αρκετή για να αλλάξει τη ζωή μας. Το Γη συνδέεται με αυτήν τη φιλοσοφία, πολύ πριν γίνει τάση, και μέχρι σήμερα αποτελεί εκείνο το γευστικό σημείο όπου η νοστιμιά και η υγεία συνδυάζονται. Πάνε σχεδόν δέκα χρόνια από τότε που το Γη μάς συστήθηκε και μαζί μας σύστησε την ουσία της θρέψης. Η σεφ Άννα Χοχλάκη γνωρίζει πολύ καλά πώς να συνδυάζει τα εποχικά προϊόντα σε δημιουργικά πιάτα που τιμούν την plant based και raw plant based φιλοσοφία. Γιατί εδώ δεν μιλάμε μόνο για γεύσεις αλλά για μια ολόκληρη στάση ζωής που μπορεί να φέρει περισσότερη ποιότητα, υγεία και ευεξία σε κάθε σου μέρα. Το Γη έχει να σου προτείνει επιλογές για κάθε στιγμή, που όλες βασίζονται σε διαλεχτά, αγνά υλικά, χωρίς την προσθήκη συντηρητικών ή άλλων χημικών ουσιών. Άλλωστε, η φρεσκάδα της φύσης και η ποιότητα δεν έχουν ανάγκη από κανένα ενισχυτικό για να σε κερδίσουν με τη μοναδική νοστιμιά τους. Ανάμεσα στις αγαπημένες προτάσεις του Γη πρωταγωνιστούν τα μπιφτεκάκια φακής, η κρέπα στρούντελ με παγωτό κανέλα και ψητά μήλα και τα νοριμάκι με ρύζι από κουνουπίδι, καρότο, τζίντζερ, καρύδα, αβοκάντο, καραμελωμένα μανιτάρια, αγγούρι και πιπεριά. Οι σούπες με λαχανικά είναι μια γευστική απόλαυση που ζεσταίνει το σώμα και την ψυχή –να δοκιμάσεις τη βελουτέ με σπανάκι και κρέμα ξηρών καρπών–, ενώ η πίτσα σερβίρεται σε μια εντελώς διαφορετική vegan και gluten free εκδοχή που θα αγαπήσεις αμέσως. Το ίδιο μοναδικά και ιδιαίτερα είναι τα μπέργκερ με ψωμάκι από αμύγδαλα, ηλιόσπορο και μήλα, αλλά και οι ταλιατέλες ρυζιού –η καρμπονάρα επανασυστήνει την κλασική συνταγή– ή τα νουντλς κολοκυθιού. Στην plant based διατροφή τα γλυκά έχουν μια ξεχωριστή θέση και στη Γη θα βρεις προτάσεις που θα σε κάνουν να αγαπήσεις από την αρχή αυτή την κατηγορία, γνωρίζοντας ότι η απόλαυση μπορεί να είναι άκρως θρεπτική!

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Yi / Γη

Γρηγορίου Λαμπράκη 69, Γλυφάδα 210 9648512 Social: YiAthens

ΤΟ ΒΑΖΆΚΙ JUICE BAR

Ένας κόσμος θρεπτικών χυμών, smoothies και plant based γεύσεων.

Αριστοτέλους 33, Χαλάνδρι 210 6800067 Facebook: To Bazaki Instagram: tobazakijuicebar

VEGANUARY

όταν η μαριαντίνα και η σταυρούλα –co-owners του ΤΟ ΒΑΖΑΚΙ juice bar– άρχισαν να ψάχνονται με τη διατροφή τους, αποφάσισαν να μοιραστούν μαζί μας όσα θετικά παρατήρησαν επάνω τους όσο κατανάλωναν θρεπτικούς χυμούς. Έτσι δημιουργήθηκε ένα concept όπου πρωταγωνιστούν τα φρέσκα βιολογικά φρούτα και λαχανικά. Όλη η ιδέα βασίζεται στις εκλεκτές, αγνές πρώτες ύλες, χωρίς καμιά προσθήκη συντηρητικών ή ενισχυτικών γεύσης. Αρκεί να δοκιμάσεις να βάλεις στη διατροφή σου τις vegan, raw vegan, gluten και sugar free προτάσεις που θα βρεις στο ΒΑΖΑΚΙ juice bar για να δεις άμεσα την αλλαγή στη διάθεση, το δέρμα, την ενέργεια και την υγεία σου. Μάλιστα, μπορείς να επιλέξεις ανάμεσα στα έτοιμα προγράμματα αποτοξίνωσης με χυμούς που μπορούν να γίνουν και εντελώς ατομικά για να καλύπτουν τις ιδιαίτερες ανάγκες καθενός. Ο χώρος, φτιαγμένος για να χαλαρώνεις και να νιώθεις την ευεξία με κάθε τρόπο, ακόμα κι αν ταυτόχρονα εργάζεσαι στο working space του πρώτου ορόφου. Πρέπει να δοκιμάσεις το χειροποίητο χορτοφαγικό μπιφτέκι αλλά και το επικό brownie χωρίς γλουτένη και ζάχαρη που δίνει μια άλλη διάσταση στη γλυκιά νοστιμιά. Όλα όσα θα γευτείς φτιάχνονται στην κουζίνα με βιολογικά προϊόντα –θα εκπλαγείς με τη vegan mayo από κάσιους– και αποτελούν μια εναλλακτική πρόταση διατροφής που μπορεί να γίνει κομμάτι της καθημερινότητάς σου. Αυτή την πρόταση έφερε στη ζωή μας ΤΟ ΒΑΖΑΚΙ juice bar το 2014 – κλείνει τον Σεπτέμβρη 10 χρόνια– ως το πρώτο juice bar που προσφέρει 100% cold pressed φυσικούς χυμούς. Μπορείς να απολαύσεις όλες τις συνταγές στον χώρο σου με take away ή delivery αλλά και να φροντίσεις τους καλεσμένους σου με την υπηρεσία catering για την οποία βραβεύτηκε με Gold Award στα Plant Based Awards. Συμμετέχοντας στο κίνημα Veganuary, ΤΟ ΒΑΖΑΚΙ juice bar προσφέρει 10% έκπτωση για κάθε dine-in γεύμα.

LiFO 18.01.24

77

starfax

ΑΙΓΟΚΕΡΩΣ [22.12/19.1] Η ανησυχία σας για τα οικονομικά θα είναι έντονη τις επόμενες ημέρες. Θα επανεξετάσετε τη σχέση που έχετε με τα υπάρχοντά σας, θα ξεκαθαρίσει το τοπίο σχετικά με το τι σας ανήκει και ίσως κοντραριστείτε με πρόσωπα του περιβάλλοντός σας. Καλές ημερομηνίες για επαφές με επενδυτές και άτομα που θα στηρίξουν ένα νέο εγχείρημα είναι στις 18 και 19/1 που πραγματοποιούνται οι αρμονικές όψεις του Ερμή με τον Κρόνο και τον Δία. Κάποια καλά νέα θα αφορούν τα ερωτικά ή τα παιδιά σας. Αποφύγετε τη λήψη σημαντικών αποφάσεων που θα καθορίσουν τη ζωή σας στις 20/1 που πραγματοποιείται η τελευταία σύνοδος Ήλιου - Πλούτωνα στο ζώδιό σας. Από τις 21/1 το νέο ταξίδι του Πλούτωνα στον Υδροχόο τις επόμενες δύο δεκαετίες θα σας παρακινήσει να επαναπροσδιορίσετε τις ανάγκες σας και τη σχέση σας με το χρήμα.

ΥΔΡΟΧΟΟΣ [20.1/19.2] Θέματα ακίνητης περιουσίας θα σας απασχολήσουν τις επόμενες ημέρες και θα έχετε πολλές μυστικές επαφές όσοι σκοπεύετε να αξιοποιήσετε κάποιο ακίνητο. Μπορεί να είναι με άτομα που θα ανακαινίσουν κάποιο οίκημα ή που θα σας βοηθήσουν να βρείτε αγοραστές. Εξαιρετικές ημερομηνίες για τέτοιου είδους επαφές είναι στις 18 και 19/1 με τις αρμονικές όψεις του Ερμή με τον Κρόνο και τον Δία. Μπορείτε να πετύχετε μια πολύ καλή τιμή που θα εκτοξεύσει τα κέρδη σας. Η τελευταία σύνοδος του Ήλιου με τον Πλούτωνα στις 20/1 θα βγάλει στην επιφάνεια απωθημένα που θα επηρεάσουν τις σχέσεις σας αν σας παρασύρει ο θυμός. Προσέξτε τη διαχείριση των αισθημάτων σας. Με την είσοδο του Πλούτωνα στο ζώδιό σας στις 21/1, τις επόμενες δύο δεκαετίες η προσωπικότητά σας θα υποστεί αλλαγές, όπως και η εμφάνισή σας, ενώ θα θέλετε να έχετε τον έλεγχο στα πάντα.

ΙΧΘΥΣ [20.2/20.3] Αφιερώστε χρόνο στο επικοινωνιακό κομμάτι της δουλειάς σας και αφήστε θέματα οργάνωσης για κάποια άλλη στιγμή, καθώς τώρα είναι η εποχή που ευνοούνται οι εμπορικές συμφωνίες, η προώθηση υπηρεσιών και οι υπογραφές συμβάσεων. Αν έχετε την ευχέρεια να προγραμματίσετε τις επαφές σας, προσπαθήστε να γίνουν στις 18 και 19/1 με τις αρμονικές όψεις του Ερμή με τον Κρόνο και τον Δία. Η τύχη θα είναι με το μέρος σας. Ιδιαίτερη προσοχή όσον αφορά σχέσεις με φιλικά σας πρόσωπα στις 20/1 που πραγματοποιείται η τελευταία σύνοδος του Ήλιου με τον Πλούτωνα. Μια νέα συνθήκη, κάποια αποκάλυψη θα σας απογοητεύσει και θα σας βάλει σε διαδικασία ξεσκαρταρίσματος. Από τις 21/1, που εισέρχεται ο Πλούτωνας στον Υδροχόο, θα πρέπει να σκεφτείτε τι θέλετε να πετύχετε. Πού θέλετε να είστε τα επόμενα πέντε ή δέκα χρόνια από τώρα;

ΚΡΙΟΣ [21.3/20.4] Tις επόμενες μέρες σάς

από τη μα ρ ιβ ίκυ καλλέ ρ γ η (s tar f ax@ li f o. g r )

78

LiFO

δίνεται η ευκαιρία να βάλετε σε εφαρμογή ένα νέο εγχείρημα με επιτυχία. Πολύ καλές ημερομηνίες που θα διευκολυνθούν οι προσπάθειές σας και θα έχετε την τύχη με το μέρος σας είναι στις 18 και 19/1, οπότε πραγματοποιούνται το εξάγωνο Ερμή - Κρόνου και αντίστοιχα το τρίγωνο Ερμή - Δία. Αν ανοίγετε τη δική σας επιχείρηση, θα έχετε σημαντική αύξηση εσόδων και τη θετική ανταπόκριση του κοινού. Στις 20/1, η τελευταία σύνοδος του Ήλιου με τον Πλούτωνα μπορεί να σας προκαλέσει την ανάγκη για αλλαγή επαγγέλματος αν νιώσετε πιεσμένοι, ωστόσο θα πρέπει να αποφύγετε τις σπασμωδικές ενέργειες. Στις 21/1 ο Πλούτωνας εισέρχεται στον Υδροχόο και η μακροπρόθεσμη επιρροή του θα σας βάλει σε διαδικασία επανεξέτασης φίλων και ομάδων. Με την είσοδο της Αφροδίτης στον Αιγόκερω ένας έρωτας με άτομο μεγάλης οικονομικής επιφάνειας είναι προ των πυλών.

ΤΑΥΡΟΣ [21.4/20.5] Συνεχίζει η ανοδική πορεία σας και κατακτάτε τους στόχους σας που αφορούν τις σπουδές και ό,τι έχει να κάνει με εμπορικές υποθέσεις. Τα καλά νέα έρχονται από τις 18 και 19/1, καθώς ο Ερμής σχηματίζει δύο πολύ καλές όψεις με τον Κρόνο και τον Δία αντίστοιχα: θα αναλάβετε νέα καθήκοντα που θα αυξήσουν τις αποδοχές σας. Οι ικανότητές σας θα εκτιμηθούν και θα χειριστείτε τα πάντα με επιτυχία. Μια δύσκολη μέρα για λήψη αποφάσεων είναι στις 20/1 που πραγματοποιείται η τελευταία σύνοδος του Ήλιου με τον Πλούτωνα. Μην αφήσετε κάποιες προκλήσεις να ρίξουν το ηθικό σας. Στις 21/1 ο Πλούτωνας εισέρχεται στον Υδροχόο και τις επόμενες δεκαετίες είτε θα σας δώσει τη δύναμη να πετύχετε τους μακροπρόθεσμους στόχους σας είτε τη διορατικότητα να τους αλλάξετε. Στις 23/1 η Αφροδίτη εισέρχεται στον Αιγόκερω και ξεκινά ένα διάστημα με απολαύσεις και ταξίδια.

ΠΑΡΘΕΝΟΣ [24.8/22.9] Ένα ταξίδι που προκύπτει το προσεχές διάστημα θα σας ωφελήσει σε επαγγελματικό και προσωπικό επίπεδο. Πολύ καλές ημερομηνίες είναι στις 18 και 19/1 που πραγματοποιούνται αρμονικές όψεις του Ερμή με τον Κρόνο και τον Δία. Επαφές με το εξωτερικό θα έχουν αίσια αποτελέσματα και θα ξεκινήσει μια πολλά υποσχόμενη συνεργασία, ενώ θα ευνοηθεί και η ερωτική σας ζωή. Στις 20/1 η τελευταία σύνοδος του Ήλιου με τον Δία δεν θα ευνοήσει τη λήψη αποφάσεων σχετικά με τα ερωτικά ή την απόκτηση παιδιού. Στις 21/1 εισέρχεται ο Πλούτωνας στον Υδροχόο, προσέξτε να μην καταπονείτε τον εαυτό σας σωματικά. Ωστόσο, αυτή θα είναι μια εξαιρετική εποχή για να ακολουθήσετε οτιδήποτε θα βελτιώσει την υγεία σας, επειδή ο Πλούτωνας θα μεγιστοποιεί το όφελος που θα αποκομίζετε από δραστηριότητες φυσικής και ψυχικής ευεξίας. ΖΥΓΟΣ [23.9/22.10] Τις επόμενες μέρες θα

ΔΙΔΥΜΟΣ [21.5/21.6] Μπορεί να είχατε απο-

ασχοληθείτε με θέματα της οικιακής σας ζωής και της ακίνητης περιουσίας. Αν έχετε κάποιο ακίνητο προς εκμετάλλευση, κάντε μια έρευνα αγοράς. Πολύ καλές ημερομηνίες για διαπραγματεύσεις και αγοραπωλησίες είναι στις 18 και 19/1 που πραγματοποιούνται αρμονικές όψεις του Ερμή με τον Κρόνο και τον Δία. Επίσης, θα ευνοηθούν οι προσπάθειές σας σχετικά με κάποιο δάνειο ή μια οικονομική συμφωνία. Στις 20/1, με την τελευταία σύνοδο του Ήλιου με τον Πλούτωνα, κάποιες αποκαλύψεις στην οικογένεια θα προκαλέσουν κρίση στις σχέσεις σας κι εσείς θα παίξετε τον ρόλο του ειρηνοποιού. Από τις 21/1 και για δύο δεκαετίες, η είσοδος του Πλούτωνα στον Υδροχόο μπορεί να έχει ισχυρή επίδραση στις σχέσεις με τα παιδιά σας ή μπορεί να δημιουργηθεί μια παθιασμένη ερωτική σχέση με κάποιο άτομο μη κατάλληλο για εσάς.

γοητευτεί λόγω καθυστερήσεων σε επαγγελματικά και οικονομικά ζητήματα, όμως αρχίζει να αλλάζει το σκηνικό και οι εξελίξεις θα είναι πέρα από κάθε προσδοκία. Στις 18 και 19/1 ο Ερμής, σε αρμονικές όψεις με τον Κρόνο και τον Δία, φέρνει ευκαιρίες για αύξηση εσόδων μέσω κοινών πόρων, ενώ ευνοεί και τις επαφές με πρόσωπα εξουσίας. Αν σκοπεύετε να προωθήσετε τα επιτεύγματά σας, επιλέξτε τις συγκεκριμένες ημερομηνίες. Ακατάλληλη στιγμή για υπογραφές οικονομικών συμβάσεων θα είναι στις 20/1 που πραγματοποιείται η τελευταία σύνοδος του Ήλιου με τον Πλούτωνα. Από τις 21/1, που εισέρχεται ο Πλούτωνας στον Υδροχόο, και τις επόμενες δεκαετίες οι πεποιθήσεις σας θα αλλάξουν, θα στραφείτε σε πιο βαθιά θέματα. Προσοχή σε περίπτωση εμμονής. Από τις 23/1, που εισέρχεται η Αφροδίτη στον Αιγόκερω, θα έχετε αύξηση εσόδων μέσω επιχειρηματικών συναλλαγών, ενώ θα βελτιωθούν και τα ερωτικά σας.

ΣΚΟΡΠΙΟΣ [23.10/22.11] Σημαντικές οι εξελίξεις σε συνεργασίες και στην ερωτική σας ζωή και τα αποτελέσματα των προσπαθειών σας θα αποδώσουν καρπούς. Στις 18 και 19/1, με τις αρμονικές όψεις του Ερμή με τον Κρόνο και τον Δία, θα έχετε κάποια καλά νέα που θα αφορούν τα επαγγελματικά σας, μια επένδυση ή την απόκτηση παιδιού, και θα είναι εξαιρετική στιγμή για υπογραφές συμβάσεων, για πρόταση γάμου ή συμβίωσης. Αποφύγετε την επίλυση διαφορών στις 20/1. Η τελευταία σύνοδος του Ήλιου με τον Πλούτωνα θα φέρει αποκαλύψεις που θα σας εξοργίσουν και θα κάνετε τα πράγματα χειρότερα αν σας παρασύρει ο θυμός. Με την είσοδο του Πλούτωνα στον Υδροχόο στις 21/1 ξεκινά ένας νέος 20ετής κύκλος κατά τον οποίο η ζωή στο σπίτι σας μπορεί να αλλάξει ριζικά, συμπεριλαμβανομένης της αλλαγής κατοικίας ή της εκτεταμένης ανακαίνισης και επισκευής. Το αποτέλεσμα θα είναι καλύτερο και δεν θα πρέπει να σας φοβίσουν οι αλλαγές.

ΚΑΡΚΙΝΟΣ [22.6/22.7] Πολύ ενθαρρυντικές είναι οι συνθήκες που επικρατούν στον τομέα των διαπροσωπικών σας σχέσεων και σε ανύποπτο χρόνο θα δεχτείτε μια πρόταση συνεργασίας με άμεσα οικονομικά οφέλη. Προσπαθήστε να προγραμματίσετε τις επαφές και τις οικονομικές προσφορές για τις 18 και 19/1. Ο Ερμής, σε αρμονικές όψεις με τον Κρόνο και τον Δία, φέρνει ευκαιρίες για αύξηση του δικτύου των συνεργατών σας και αν αξιοποιήσετε τις γνωριμίες σας, θα βγείτε κερδισμένοι. Προσέξτε στις 20/1, που πραγματοποιείται η τελευταία σύνοδος του Ήλιου με τον Πλούτωνα. Ίσως να νιώσετε πιεσμένοι με μια κατάσταση και να δώσετε τέλος, κάτι που θα μετανιώσετε στο μέλλον. Ο Πλούτωνας στις 21/1 εισέρχεται στον Υδροχόο και σας καλεί να αλλάξετε τον τρόπο διαχείρισης των πόρων σας. Μέσα στις δύο επόμενες δεκαετίες δεν θα συγχωρεθούν λάθη και μπορεί να βρεθείτε σε δεινή θέση αν δεν προσέξετε.

ΤΟΞΟΤΗΣ [23.11/21.12] Αυτή την εποχή

ΛΕΩΝ [23.7/23.8] Επικεντρωθείτε στα επαγγελματικά, καθώς είναι η εποχή που ευνοούνται οι προσπάθειες και τα αποτελέσματα θα είναι άμεσα. Στις 18 και 19/1, με τις αρμονικές όψεις του Ερμή με τον Κρόνο και τον Δία, να αναμένετε κάποια καλά νέα που θα αφορούν την επιχείρηση και τη φήμη σας. Η ποιότητα των υπηρεσιών σας θα εκτιμηθεί και θα υπάρχει αύξηση ενδιαφέροντος γι’ αυτές. Επίσης, μπορεί να υπογράψετε μια νέα σύμβαση εργασίας. Στις 20/1, με την τελευταία σύνοδο του Ήλιου με τον Πλούτωνα, μπορεί να νιώσετε κάποια αδυναμία ή αμφιβολία για τις δυνατότητές σας, αλλά θα είναι παροδική η φάση. Ωστόσο, αν αισθανθείτε κάποια αδιαθεσία, θα πρέπει να δώσετε τη δέουσα σημασία. Από τις 21/1, που εισέρχεται ο Πλούτωνας στον Υδροχόο, και για δύο δεκαετίες οι πιο στενές σας σχέσεις θα υποστούν μεταμορφώσεις. Κάποιες θα περάσουν κρίση γιατί θα βγουν στην επιφάνεια κρυφές εντάσεις.

Sudoku No 798 8 6

7 1

4 2

3 4

5

6

3

8

1 8

4 7 5 4

7 8

4 9

1 4 3 9

1 2

Η λύση του προηγούμενου 2 8 3 5 7 9 6 1 4

1 7 9 4 6 8 2 3 5

6 5 4 3 2 1 8 9 7

9 6 7 8 4 3 1 5 2

3 2 1 7 9 5 4 6 8

8 4 5 6 1 2 3 7 9

7 9 8 1 3 4 5 2 6

4 3 6 2 5 7 9 8 1

5 1 2 9 8 6 7 4 3

σάς δίνεται η ευκαιρία να εξοικονομήσετε χρήματα για προσωπικές ανάγκες ή μελλοντικές δαπάνες, καθώς, έπειτα από ένα μεγάλο διάστημα που επικρατούσε αστάθεια, αυξάνονται τα κέρδη σας. Με σωστή διαχείριση των πόρων σας θα αποφύγετε τα άγχη και την αίσθηση ανασφάλειας. Εξαιρετικές ημερομηνίες για διαπραγματεύσεις και συμφωνίες είναι στις 18 & 19/1 που οι αρμονικές όψεις του Ερμή με τον Κρόνο και τον Δία φέρνουν κέρδη μέσω της ακίνητης περιουσίας και της εργασίας. Στις 20/1 η τελευταία σύνοδος Ήλιου - Πλούτωνα θα εντείνει την ανάγκη σας για ανάληψη ρίσκων και θα έχετε οικονομικές απώλειες. Με την είσοδο του Πλούτωνα στον Υδροχόο στις 21/1 ξεκινάει μια εποχή πολλών μετακινήσεων και επαφών και μέσα στην επόμενη 20ετία θα βρείτε μια νέα κατεύθυνση ή θα πάρετε ένα νέο αξίωμα και θα αλλάξετε τόπο διαμονής.

18.01.24

LiFO 18.01.24

79

ΤΕΥΧΟΣ ΑΦΙΕΡ ΩΜΑ

ΕΘΝΙΚΗ ΛΥΡΙΚΗ ΣΚΗΝΗ