Τεύχος 799

Νο ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΑ

ΑΝΑΓΝΩΣΙΜΌΤΗΤΕΣ ΕΝΤΎΠΩΝ ΗΛΙΚΊΕΣ 13-54 ΣΤΟΙΧΕΙΑ FOCUSBARI

799 FREE PRESS 25.01.2024

ΟΛΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΘΗΝΑ! ΔΩΡΕΑΝ ΟΔΗΓΟΣ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ. ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ ΚΑΘΕ ΠΕΜΠΤΗ

Ισότητα στον γάμο και την τεκνοθεσία για όλ@

2

LiFO

25.01.24

8 ΣΤΗΛΕΣ

index799

βασιλική σιουτη

πολιτικο επταημερο γιάννησ πανταζόπουλοσ

talking points χάρησ καλαϊτζίδησ

ιλεκτρισιτυ

γιάννησ παντελάκησ

akροβατωντασ

δημήτρης πολιτάκησ

shortcut

γιώργοσ σιακαντάρησ

guest editor

www.lifo.gr ΔΥΟ ΔΕΚΑ ΕΚΔΟΤΙΚΗ Α.Ε. ΒOΥΛΗΣ 22, 105 63 ΑΘΗΝΑ T 210 3254 290 F 210 3249 785 info@lifo.gr

εκδοτης

Στάθης Τσαγκαρουσιάνος chief executive officer Μιχάλης Μιχαήλ chief operating officer/commercial director Θανάσης Χαραμής σύμβουλος σχεδιασμού Γιάννης Καρλόπουλος διευθυντησ συνταξης Αλέξανδρος Διακοσάββας διευθυντής mikropragmata.lifo.gr Άρης Δημοκίδης

IΣΟΤΗΤΑ

διευθυντής εντυπης εκδοσης Τάσος Μπρεκουλάκης διευθυνση newsroom και social media Χριστίνα Γαλανοπούλου υπευθυνη πολιτικου ρεπορταζ - ερευνασ Βασιλική Σιούτη αρχισυνταξία Γιάννης Πανταζόπουλος, Ζωή Παρασίδη αρχισυνταξία podcasts Μερόπη Κοκκίνη συντονισμοσ υλησ Νινέττα Γιακιντζή –––––– ε μ π ο ρι κ ο τμ η μ α advertising director Ξένια Στασινοπούλου direct sales director Κώστας Μαντάς senior advertising manager Άννα Λαπαρδάγια direct sales Γιώργος Λυκουργιώτης, Ευθύμης Παχής

24

advertising manager Δημήτρης Βουκελάτος (dvoukelatos@lifo.gr) advertising coordinator Κατερίνα Κουρμούζη (kkourmouzi@lifo.gr) head of creative Βασίλης Καψάσκης branded content manager Φιλιώ Ράγκου digital campaign manager Γιώργος Γιαννή

36

Ο ΑΝΤΏΝΗΣ ΒΑΒΑΓΙΆΝΝΗΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ

advertising executive Χριστίνα Καλλή –––––– ψηφιακή ανάπτυξη/προγραμματισμός lifo.gr Άγγελος Παπαστεργίου –––––– σ υντα ξ η Θοδωρής Αντωνόπουλος, Λουίζα Αρκουμανέα, Γιάννης Βασιλείου, Ίωνaς Καλλιμάνης, Ντίνα Καράτζιου, Βάνα Κράβαρη, Θοδωρής Κουτσογιαννόπουλος, Τίνα Μανδηλαρά, Νίκος Μπακουνάκης, Γλυκερία Μπασδέκη, Αργυρώ Μποζώνη, Σταυρούλα Παπασπύρου, Μαρία Παππά, Χρήστος Παρίδης, Δημήτρης Πολιτάκης, Νικόλας Σεβαστάκης, Φώτης Σεργουλόπουλος, Δέσποινα Τριβόλη, Γιώργος Τσαγκόζης, Κορίνα Φαρμακόρη ne ws r o om αρχισυνταξια Ρούλα Βλασσοπούλου, Σόφη Ζιώγου συντακτικη ομαδα Σωτήρης Βαλάρης, Κυριάκος Κουζούμης, Πέννυ Μαστοράκου

18

46 ΛΕΠΤΑ ΜΕ ΤΗ ΔΈΣΠΟΙΝΑ ΜΠΕΜΠΕΔΈΛΗ

στο εξωφύλλο: Φωτογραφία aπό τον Freddie F.

ΑΦΙΈΡΩΜΑ

ΝΕΑ ΣΜΥΡΝΗΠΑΛΑΙΟ ΦΑΛΗΡΟ

social media Ιωάννα Ζέρβα, Τατιάνα Τζινιώλη –––––– ατελιέ αrt director Βανέσσα Φερλέ, Μαργαρίτα Καμαριώτη αssistant art director Μπιάνκα Σαμαρά φωτογράφοι Σπύρος Στάβερης, Πάρις Ταβιτιάν, Freddie F., Γιώργος Ξανθινάκης, Νίκος Κατσαρός διαμόρφωση ψηφιακής εκδοσης Μαρούσα Θωμά, Ελπισία Σπαθάρη επιμελεια κειμένων Μαρία Δρουκοπούλου, Μυρτώ Αθανασοπούλου –––––– λογιστηριο οικονομική διεύθυνση Δημήτρης Τασιόπουλος

53 39

λογιστήριο Βασίλης Κοτρωνάκης, Άκης Ιωάννου, Έφη Ηλιοπούλου γραμματεία Βιβίκα Ανδριανάτου –––––– κωδικος εντυπου 7639

παρακαλουμε

ανακυκλωστε

LiFO 25.01.24

3

Feedback

Nα 'ξερες πόσο η Ιστορία αδιαφορεί για το τι πιστεύεις!

ΟΠΤΙΚΗ ΓΩΝΙΑ

Delulu Family

Εδώ και χρόνια, ο συγκεκριμένος κύριος με το κομψό μαύρο ένδυμα με αύρα Balenciaga επιδίδεται σε αλλεπάλληλα κηρύγματα μίσους.

ΤΗΣ ΕΙΡΗΝΗΣ ΓΙΑΝΝΑΚΗ

Λάνθιμος vs.

Hollywood ΤΟΥ ΘΟΔΩΡΗ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ

Το Οπενχάιμερ προηγείται με 13 υποψηφιότητες στα 96α Όσκαρ που θα απονεμηθούν στις 10 Μαρτίου. Αναμενόμενο σκορ, αν και δεν αποτελεί ρεκόρ (τα 14άρια του Όλα για την Εύα, του Τιτανικού και του La La Land αντέχουν), το επίτευγμα της ταινίας του Κρίστοφερ Νόλαν καλύπτει όλες τις τεχνικές κατηγορίες, δίνει τρεις προσωπικές επισημάνσεις για τον σκηνοθέτη, παραγωγό και σεναριογράφο της, ο οποίος φτάνει τις 8 συνολικά, και αναγνωρίζει ένα στέρεο ερμηνευτικό τρίο στα πρόσωπα της Έμιλι Μπλαντ (μακρινό outsider), του Ρόμπερτ Ντάουνι Τζούνιορ (ακλόνητο φαβορί) και του Κίλιαν Μέρφι, του αδιαμφισβήτητου αγωγού του uber-διλήμματος που θα πρέπει να κοντράρει στα ίσα το ορμητικό κύμα του Πολ Τζιαμάτι από τα Παιδιά του Χειμώνα.

4

LiFO

LiFO.gr

ΟΘΟΝΕΣ

podcasts που αξίζει να ακούσετε

Ο κύριος που βλέπετε προσέρχεται στην έκτακτη συνεδρίαση της Εκκλησίας της Ελλάδος, σήμερα. Το βλέμμα του είναι κάπως ζοφώδες και σκληρό, αν και εκπροσωπεί μια θρησκεία που έχει για πρόταγμα την αγάπη. Υπάρχει ένα πάτερν μίσους στις περισσότερες δηλώσεις του συγκεκριμένου κυρίου, ανέκαθεν – ειδικά όταν αφορούν εκείνο το θέμα για το οποίο εκκρίνει το πιο πηχτό φαρμάκι του: την ομοφυλοφιλία. Έχει ειδικό κόλλημα με το θέμα, σχεδόν ψυχαναλυτικού ενδιαφέροντος. Εδώ και χρόνια, ο συγκεκριμένος κύριος με το κομψό μαύρο ένδυμα με αύρα Balenciaga επιδίδεται σε αλλεπάλληλα κηρύγματα μίσους που πλέον θα μπορούσαν να τον οδηγήσουν στο δικαστήριο, αλλά η πραγματικότητα αποφάσισε ότι δεν χρειάζεται – υπάρχει κάτι καλύτερο από το να οργίζεσαι μαζί του: να τον αγνοείς. Έχει καμακώσει με τη ρομφαία του οτιδήποτε έχει σχέση με την αγάπη μεταξύ ομοφύλων (από το σύμφωνο μέχρι τα γκέι φιλιά στα σίριαλ), αλλά όσο πιο πολύ μαίνεται τόσο πιο αδιάφορα η ζωή αλλάζει. Και γίνεται καλύτερη, δημοκρατικότερη, ανθρωπινότερη. Γιατί καθώς αλλάζουν οι κοινωνίες και οι νόμοι, χιλιάδες άνθρωποι παύουν να ζουν κυνηγημένοι· να φοβούνται· να κρύβονται· να γερνάνε και να πεθαίνουν μόνοι. Ο σκληρός γέρων με τα μαύρα που βλέπετε αυτά τα έχει λύσει: είναι ίσως στρέιτ, έχει αξιώματα, λεφτά, το ποίμνιο τού φιλά το χέρι. Αν και προσποιείται τον άτεγκτο, ποτέ δεν κατέκρινε τις αληθινές πληγές της χώρας του. Ποτέ δεν τα έβαλε με τους επιφανείς εγκληματίες, τους αληθινά διεφθαρμένους, τους παιδόφιλους, τις κρυφές μεσσαλίνες του παπαδαριού, τους κλέφτες, τους απατεώνες, τους αδίκως πλουτίσαντες. Αυτό που του τρελαίνει το μυαλό είναι ένα – το ίδιο πάντα: το πώς συνουσιάζονται οι ενήλικοι, κοσμικοί LGBT+ μεταξύ τους! Η κλινοπάλη των ομοφυλοφίλων! Ο κύριος με το παράξενο πυργώδες καπέλο, που κακώς ποτέ δεν το αξιοποίησε ο Κωστέτσος, δεν έχει διδαχθεί τίποτε από το φτύσιμο της Ιστορίας. Δεν έχει δει ότι τελικά τίποτα δεν απέδωσε τόσα χρόνια η ρητορική του μίσους του: οι LGBT+ και φιλιούνται στην τηλεόραση· και συνάπτουν σύμφωνα συμβίωσης· και σε λίγο θα παντρεύονται δίχως παπά, αφού ο παπάς άφησε τον γάμο και πήγε για πουρνάρια. Δεν με θέλεις μία, δεν σε θέλω δέκα. Ακόμη κι αν αυτός ο νόμος δεν περάσει τώρα, θα περάσει τα επόμενα χρόνια. Υπό αυτή ή κάποια άλλη κυβέρνηση. Γιατί θέλει δεν θέλει αυτός ο κύριος με το αδυσώπητο βλέμμα, η ζωή προχωράει και οι άνθρωποι (μέσα από τα βάσανά τους και τη συνείδηση της θνητότητας) αντιλαμβάνονται όλο και πιο καθαρά ότι η αγάπη δεν χωράει στα σχήματα, αφού είναι αυτή που δημιουργεί τα σχήματα: είναι η ζωοποιός δύναμη του ανθρώπου.

pageviews

ΤΟΥ ΣΤΑΘΗ ΤΣΑΓΚΑΡΟΥΣΙΑΝΟΥ

ti δ ι α β α σ α με αυ τη την εβ δομ α δ α σ το

Το νέο σχέδιο νόμου για την επέκταση του δικαιώματος του γάμου και της τεκνοθεσίας και στα ομόφυλα ζευγάρια έχει προκαλέσει τις έντονες αντιδράσεις μιας μερίδας της κοινωνίας αλλά και του πολιτικού κόσμου ακόμα και στις τάξεις του κυβερνώντος κόμματος. Πολλοί απ’ όσους διαμαρτύρονται κατά του νομοσχεδίου υποστηρίζουν πως υπερασπίζονται το πρότυπο της «παραδοσιακής οικογένειας» που κατά τη γνώμη τους απειλείται από το γεγονός ότι και τα ομόφυλα ζευγάρια θα μπορούν να παντρεύονται και να υιοθετούν παιδιά. Όμως, χάριν ποιου συμβατικού μοντέλου οικογένειας ξιφουλκούν; Τι προσπαθούν να προστατεύσουν, πέρα από το προφανές παράλογο της άρνησης ενός αυτονόητου δικαιώματος και της άρσης των διακρίσεων εις βάρος των παιδιών με ομόφυλους γονείς, που είναι ήδη μια πραγματικότητα; Δεν πρόκειται παρά για μια φαντασιακή θεώρηση της πυρηνικής οικογένειας.

5

ΤΟ ΘΕΜΑ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ

Ακολουθήστε τα podcasts της LiFO στην Apple, στο Spotify ή στην Google.

1

Οι Λάνθιμος Χούλιγκανς για τον «Κυνόδοντα» και το «Poor Things» «Η ΤΑΙΝΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΜΟΥ» ΜΕ ΤΟΝ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟ ΔΙΑΚΟΣΑΒΒΑ

2

Πώς είναι να μοιράζεσαι τη ζωή σου με 100 και βάλε φυτά; «ΦΥΤΟΛΟΓΙΟ» ΜΕ ΤΟΝ M.HULOT

3

Ευφροσύνη Δοξιάδη: «Ένα βιβλίο του πατέρα μου για τον πόλεμο μού έδειξε την πραγματική ζωή» «ΒΟΟΚ LOVERS» ΜΕ ΤΟΝ ΝΙΚΟ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗ

Αγάπα και κάνε ό,τι θέλεις. Αυτός ο γέρων είναι απλώς η αχρείαστη γραφειοκρατία που σε καθυστερεί…

ΡΕΠΟΡΤΑΖ Πώς καμιά κυβέρνηση δεν τολμά να γκρεμίσει τα αυθαίρετα (κι εκείνα πολλαπλασιάζονται) Η αυθαίρετη δόμηση στην Ελλάδα είναι μια σουρεαλιστική πραγματικότητα. Ανθεί μέσα από τους πολλούς νόμους που ψηφίστηκαν για να την περιορίσουν, οι οποίοι δημιούργησαν ακόμα περισσότερα αυθαίρετα ΤΗΣ ΝΤΙΝΑΣ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ

4

«Πώς αντέδρασα όταν ένας παρτενέρ μου είχε φετίχ με το feederism» «SEX DIARIES UNCENSORED» ΜΕ ΤΟΝ ΑΛΕΞ ΜΑΝΟΣ

Η ιστορία της κατεδάφισης των αυθαιρέτων θυμίζει τη Μέρα της Μαρμότας στην κινηματογραφική εκδοχή του Χάρολντ Ράμις: οι κατεδαφίσεις μοιάζουν να είναι εγκλωβισμένες σε μια «χωροχρονική φούσκα». Ξεκινούν, αλλά τα αυθαίρετα παραμένουν στη θέση τους. Και πάντα η ιστορία επαναλαμβάνεται, δεκαετίες τώρα… Πρόσφατα το υπουργείο Περιβάλλοντος προανήγγειλε νέες αλλαγές για τον εντοπισμό και την κατεδάφιση των αυθαιρέτων. Πρόκειται για ένα δύσκολο στοίχημα που καμία κυβέρνηση μέχρι σήμερα δεν το κέρδισε ή, για την ακρίβεια, όπως τουλάχιστον δείχνουν τα πράγματα, δεν ήθελε να το κερδίσει. Αντίθετα, οι νόμοι που ψηφίστηκαν για την «τακτοποίηση» και τη «νομιμοποίηση» της αυθαίρετης δόμησης δημιουργούσαν κάθε φορά την επόμενη γενιά αυθαιρέτων. Είναι χιλιάδες τα πρωτόκολλα κατεδάφισης αυθαιρέτων που έχουν εκδώσει οι αρμόδιες δημόσιες υπηρεσίες σε δάση και αιγιαλούς.

5

Οι λόγοι της «μονοκρατορίας» Μητσοτάκη «LIFO POLITICS» ΜΕ ΤΗ ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ

25.01.24

LiFO 25.01.24

5

ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ

lyn liu «mocking game» έως 2/3, The Breeder Αντλώντας έμπνευση από την προσωπική της εμπειρία εκτοπισμού, η Lyn Liu δημιουργεί ένα σύμπαν συμβολισμών και συχνά αλλόκοτων εικόνων όπου αναπαρίστανται καταστάσεις της καθημερινότητας σαν να τις βλέπουμε μέσα από έναν κινηματογραφικό φακό. Για την έκθεση στην γκαλερί The Breeder η Lyn Liu διερευνά τα δίπολα μεταξύ ατομικού και συλλογικού, υποκειμένου και αντικειμένου, απομόνωσης και ενσωμάτωσης μέσα από εννέα ζεύγη ζωγραφικών έργων. Σε κάθε ζεύγος, το ένα έργο περιστρέφεται γύρω από την ιδέα του υποκειμένου, της οντότητας που έχει εμπειρική και αντιληπτική ικανότητα, και το άλλο γύρω από την ιδέα του αντικειμένου, της οντότητας που επηρεάζεται από τη δράση του υποκειμένου.

6

LiFO

lyn liu. conversation - wood talk, 2023. oil on linen. 30 x 40 in., 76.2 x 101.6 cm. courtesy the breeder and kasmin. παραχώρηση the breeder και kasmin.

iLoveAthens

The Breeder, Ιάσονος 45, www. thebreedersystem.com, έως 2/3 Τρ.-Παρ. 11:00-19:00, Σάβ. 11:00-17:00

25.01.24

LiFO 25.01.24

7

talkofthetown

ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΕΠΤΑΗΜΕΡΟ

Μια χαμένη ευκαιρία συναίνεσης Η κυβέρνηση απώλεσε τη σπάνια ευκαιρία της ευρείας συναίνεσης των 230 ψήφων που είχε αρχικά η επιστολική ψήφος για τις Ευρωεκλογές, ενώ δεν πέρασε την επέκτασή της στις εθνικές εκλογές, που προσπάθησε να φέρει από το παράθυρο.

25—31 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 2024 Νο 799

p « Έχουν σκοτωθεί 25.000

άνθρωποι στη Λωρίδα της Γάζας» p Η κηδεία της Αθήνας p Ο Τσίπρας που (τους)

λείπει… p Πέρα από τα οσκαρικά

στερεότυπα p Διαβάζοντας(;) τον Μαρξ

να υπερασπίζεται το έγκλημα

8

LiFO

απ ό τh βασιλ ικη σιουτη

Ήταν μια δύσκολη εβδομάδα αυτή για την κυβέρνηση, με τα θέματα του γάμου των ομοφύλων και της επιστολικής ψήφου να κυριαρχούν στην πολιτική επικαιρότητα, επισκιάζοντας το θέμα του νομοσχεδίου Φλωρίδη για τη Δικαιοσύνη και την επικοινωνιακή κυβερνητική πολιτική για την αντιμετώπιση της ακρίβειας και της εγκληματικότητας. Στο θέμα του γάμου η κυβέρνηση εξακολουθεί να δέχεται σημαντική πίεση από την κομματική της βάση, ενώ με την επιστολική ψήφο έχασε μια σπάνια ευκαιρία συναίνεσης, εξαιτίας της προσπάθειάς της να στριμώξει τα κόμματα που είχαν ψηφίσει θετικά. Η κυβέρνηση επέδειξε μια ανεξήγητη συμπεριφορά στον χειρισμό της επιστολικής ψήφου και από κει που υπήρχε συνεννόηση, βρέθηκε να κατηγορείται για επίδειξη αλαζονείας. Ενώ είχε πετύχει μια ευρεία συναίνεση, με τον ΣΥΡΙΖΑ, το ΠΑΣΟΚ και την Πλεύση Ελευθερίας να συμφωνούν αρχικά με τη βάση του νομοσχεδίου που είχε φέρει για διαβούλευση και στην αρμόδια επιτροπή –το οποίο αφορούσε αποκλειστικά τις Ευρωεκλογές–, αντί να αξιοποιήσει αυτό το θετικό κλίμα, προσπάθησε να το εκμεταλλευτεί, προσθέτοντας από το «παράθυρο», εντελώς απροειδοποίητα, τροπολογία που το επέκτεινε και στις εθνικές εκλογές.

25.01.24

LiFO 25.01.24

9

ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΕΠΤΑΗΜΕΡΟ

talkofthetown

α πό τh βα σι λι κη σ ιου τη

10

LiFO

TALKING POINTS

Ήταν απολύτως αναμενόμενο να αντιδράσει η αντιπολίτευση, αφού για τις εθνικές εκλογές δεν υπήρχε καμία συμφωνία, ούτε καν ενημέρωση. Σχεδόν όλα τα κόμματα είχαν εκφράσει βάσιμους προβληματισμούς και με επιχειρήματα είχαν υποστηρίξει ότι η διαδικασία αυτή έπρεπε να εφαρμοστεί πρώτα στις Ευρωεκλογές για να δοκιμαστεί. Η κυβέρνηση είχε συμφωνήσει και το νομοσχέδιο που έφερε σε διαβούλευση και στην αρμόδια επιτροπή ήταν μόνο για τις Ευρωεκλογές και τα δημοψηφίσματα, οπότε η έκπληξη όλων την περασμένη Δευτέρα ήταν μεγάλη και εξαιρετικά δυσάρεστη, όταν άκουσαν την υπουργό Εσωτερικών, Νίκη Κεραμέως, να λέει από το βήμα της Βουλής ότι θα αφορά και τις εθνικές εκλογές, χωρίς να έχει προηγηθεί καμία ενημέρωση. Έτσι, από κει που η Νίκη Κεραμέως μπορούσε να κρεμάσει στο πέτο της ένα παράσημο, αφού το νομοσχέδιο του υπουργείου Εσωτερικών για την επιστολική ψήφο στις Ευρωεκλογές είχε ψηφιστεί επί της αρχής από τη ΝΔ, τον ΣΥΡΙΖΑ, το ΠΑΣΟΚ και την Πλεύση Ελευθερίας, όχι μόνο τίναξε στον αέρα τη συμφωνία που υπήρχε αλλά καταγγέλθηκε και για τυχοδιωκτικούς τακτικισμούς. Η κυβέρνηση, με την ανεξήγητη αυτή συμπεριφορά, μόνο έχασε, καθώς επέδειξε έλλειψη σεβασμού προς τα κόμματα της αντιπολίτευσης και τη θεσμική διαδικασία.

Ο

κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του ΠΑΣΟΚ, Μιχάλης Κατρίνης, που αντέδρασε άμεσα στη Βουλή, απαντώντας στην υπουργό, εξηγεί ότι το κόμμα του είχε αποφασίσει να υποστηρίξει το νομοσχέδιο για την επιστολική ψήφο στις Ευρωεκλογές, αλλά ο αιφνιδιασμός με την επέκτασή της στις εθνικές εκλογές ήταν εντελώς αντιδεοντολογικός. «Νόμιζαν ότι μας είχαν εγκλωβίσει επειδή ψηφίσαμε θετικά και ότι θα συρόμασταν να πούμε “ναι” και στην αιφνιδιαστική, εκβιαστική και χωρίς εγγυήσεις επέκτασή του, αλλά έκαναν λάθος εκτίμηση», αναφέρει. Εκεί που όλοι περίμεναν την υπερψήφιση του νομοσχεδίου, στήθηκε ένα σκηνικό, με την υπουργό Εσωτερικών να αιφνιδιάζει την Ολομέλεια, και αμέσως μετά τον πρόεδρο της Βουλής, Κωνσταντίνο Τασούλα, να κάνει έκκληση στα κόμματα της αντιπολίτευσης να μην αλλάξουν την ψήφο τους για «να μη χαθεί η ευκαιρία». Η διαδικασία της επιστολικής ψήφου δεν έχει δοκιμαστεί ξανά στην Ελλάδα και πέρα από το ζήτημα της μυστικότητας της ψήφου, την οποία δεν διασφαλίζει, και έχει αναδείξει ειδικά το ΚΚΕ, δεν υπάρχουν εγγυήσεις ούτε για το αδιάβλητο, με δεδομένο ότι θα εμπλακούν και ιδιωτικές εταιρείες (κούριερ). Για τους λόγους αυτούς και μερικούς ακόμα, η κυβέρνηση είχε συμφωνήσει να ψηφιστεί συναινετικά μόνο για τις Ευρωεκλογές, να δοκιμαστεί η διαδικασία και μετά να εξεταστεί αν θα επεκταθεί και στις εθνικές εκλογές. Τη συμφωνία αυτή παραβίασε η κυβέρνηση, εισάγοντας την τελευταία στιγμή την επέκτασή της στις εθνικές εκλογές, επειδή εκτίμησε ότι θα ασκούσε επικοινωνιακή πίεση για να τους αναγκάσει να το δεχτούν και να άρουν τις επιφυλάξεις τους. Εκ των υστέρων, τα κυβερνητικά στελέχη παραδέχτηκαν ότι όταν είδαν τις 230 θετικές ψήφους, μπήκαν στον πειρασμό να περάσουν και την επέκταση της επιστολικής ψήφου στις εθνικές εκλογές, για την οποία απαιτούνται 200 ψήφοι, ενώ για τις Ευρωεκλογές αρκεί και η απλή πλειοψηφία των 151. Η εισήγηση του πρωθυπουργού στο υπουργικό συμβούλιο την Τετάρτη κατέστησε σαφές ότι ο αιφνιδιασμός δεν ήταν πρωτοβουλία της Νίκης Κεραμέως αλλά απόφαση του Μεγάρου Μαξίμου. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης ξεκίνησε την εισήγησή του με το θέμα αυτό, κατηγορώντας τα κόμματα της αντιπολίτευσης και υποστηρίζοντας ότι ήταν μια σημαντική ευκαιρία συναίνεσης, στην οποία για λόγους που δυσκολεύεται να καταλάβει το ΠΑΣΟΚ και ο ΣΥΡΙΖΑ γυρίζουν την πλάτη, αν και είχαν αρχικά συμφωνήσει σε αυτό. Παραβλέποντας όσα είχαν συμφωνηθεί για τη διαδικασία που δεν έχει δοκιμαστεί ξανά στη χώρα και τις επιφυλάξεις για το αδιάβλητο, ο πρωθυπουργός αναρωτήθηκε ρητορικά «πώς γίνεται, άραγε, να συμφωνούμε με την επιστολική ψήφο στις Ευρωεκλογές και να μη συμφωνούμε με την επιστολική ψήφο στις εθνικές», διαβεβαιώνοντας ότι η συγκεκριμένη τροπολογία θα επανέλθει μετά τις Ευρωεκλογές. Για το θέμα της νομοθέτησης του γάμου των ομόφυλων ζευγαριών, μιλώντας στο υπουργικό συμβούλιο εξέφρασε την ικανοποίησή του επειδή, όπως είπε, «όλο αυτό το διάστημα συζητήθηκε νηφάλια και χωρίς ακρότητες μέσα στην ελληνική κοινωνία». Χαρακτήρισε «ώριμη διαβούλευση» τη συζήτηση που έγινε για το θέμα αυτό, αναφέροντας πως «η νέα ρύθμιση προσθέτει δικαιώματα σε μερικούς, χωρίς, όμως, να αφαιρεί κανένα δικαίωμα από τους πολλούς» – αυτήν τη φράση επαναλαμβάνει συχνά τελευταία. Ο σχεδιασμός του Μεγάρου Μαξίμου είναι να ψηφιστεί ο σχετικός νόμος όσο πιο γρήγορα γίνεται ώστε να υπάρχει αρκετός χρόνος για να εκτιμήσουν το πολιτικό κόστος και να περιορίσουν τις απώλειες. Όσο για τη στάση του υπουργού Επικρατείας με το ακροδεξιό παρελθόν, Μάκη Βορίδη, σύμφωνα με το ρεπορτάζ δεν προκαλεί καμία ανησυχία στον πρωθυπουργό.

ΣΩΤΉΡΗΣ ΣΈΡΜΠΟΣ « Έ χο υ ν σ κοτ ω θε ί 2 5 .0 0 0 άν θρωπ ο ι σ τ η Λ ω ρί δ α τ η ς Γάζ ας » α π ό τ ο ν γ ι ά ν ν η π α ν τα ζ ό π ουλο

Εκατό μέρες πολέμου Ισραήλ - Χαμάς. Μιλά στη LiFO ο αναπληρωτής καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, Σωτήρης Σέρμπος.

Για το θέμα της νομοθέτησης του γάμου των ομόφυλων ζευγαριών, μιλώντας στο υπουργικό συμβούλιο ο πρωθυπουργός εξέφρασε την ικανοποίησή του επειδή, όπως είπε, «όλο αυτό το διάστημα συζητήθηκε νηφάλια και χωρίς ακρότητες μέσα στην ελληνική κοινωνία».

Εκατό ημέρες συμπληρώθηκαν από την έναρξη των αιματηρών εχθροπραξιών στη Λωρίδα της Γάζας. Ποιο είναι το αποτύπωμα αυτού του πολέμου; Μετά την έναρξη των εχθροπραξιών ως απάντησης του Ισραήλ στην εκτεταμένη και βάρβαρη τρομοκρατική επίθεση που δέχθηκε από τη Χαμάς, 25.000 άνθρωποι έχουν σκοτωθεί στη Λωρίδα της Γάζας, δηλαδή το 1% του πληθυσμού, και το 70% της έκτασης έχει ισοπεδωθεί. Η μόνη «νίκη της διπλωματίας» είναι πως δεν υπήρξε διάχυση του πολέμου σε περιφερειακό επίπεδο. Το ερώτημα όμως επιστρέφει βασανιστικά. Πού σταματάει το δικαίωμα του Ισραήλ στη νόμιμη άμυνα και πού ξεκινά η ανθρωπιστική καταστροφή διά της συλλογικής τιμωρίας και της προσπάθειας βίαιου εκτοπισμού των Παλαιστίνιων; Το έως τώρα αποτύπωμα του πολέμου αφορά την επίτευξη ενός μαξιμαλιστικού και μη ρεαλιστικού στόχου από κοινού με την απουσία στρατηγικής εξόδου για όσο διάστημα δεν επικεντρώνεται η προσπάθεια στην επόμενη ημέρα. Εκείνης που θα προτεραιοποιήσει τη διαδικασία ειρηνικής συνύπαρξης Ισραηλινών και Παλαιστίνιων. Σωστά ο Χαράρι είχε από τον Οκτώβριο προειδοποιήσει πως αυτός ο πόλεμος θα κερδηθεί πολιτικά και ιδεολογικά και όχι απλώς στρατιωτικά. Σε διαφορετική περίπτωση, θα ρίξει –κι εκεί βρισκόμαστε σήμερα– επιπλέον νερό στον μύλο του ριζοσπαστισμού και του εξτρεμισμού. Ταυτόχρονα, ο πόλεμος επιβεβαίωσε το έλλειμμα ηγεσίας σε Ισραήλ και Παλαιστίνιους (για παράδειγμα, τα χρόνια που προηγήθηκαν ποτέ δεν μας προβλημάτισε όσο θα έπρεπε η συσσωρευμένη απαξίωση και απονομιμοποίηση της Παλαιστινιακής Αρχής στα μάτια του μέσου Παλαιστίνιου, που δεν έβλεπε καμία προοπτική και μέλλον, φτάνοντας σήμερα δυστυχώς να απολαμβάνει η Χαμάς ποσοστά υποστήριξης που ούτε η ίδια φανταζόταν ποτέ). Πότε προβλέπεται να τελειώσει αυτός ο πόλεμος; Σας ανησυχεί το ενδεχόμενο μιας γενικότερης ανάφλεξης στην περιοχή; Ας μην ξεχνάμε πως ο πόλεμος Ισραήλ - Χαμάς αντανακλά ένα περίπλοκο περιβάλλον σε μια κατάσταση για την οποία δεν υπάρχει άμεση λύση. Άρα ασφαλώς και με ανησυχεί, παρόλο που εξακολουθεί να μην αποτελεί το κυρίαρχο σενάριο. Από τις ελάχιστες σταθερές, και με όλη την επισφάλεια που συνοδεύει τη Μέση Ανατολή στο σενάριο των παρατεταμένων επιχειρήσεων, παραμένουν η αυτοσυγκράτηση των μεγάλων παικτών (ΗΠΑ, Ιράν, χώρες του Κόλπου, Κίνα) και η βούλησή τους να μην περάσουμε σ’ έναν περιφερειακό πόλεμο. Στην άλλη όχθη βρίσκεται ο Νετανιάχου. Θα ήθελε να γίνει και είναι η θέση του εδώ και πολλά χρόνια. Τώρα όμως είναι μόνος του και κανείς άλλος δεν θέλει να μπλέξει σε μια τέτοια περιπέτεια. Παρόλο που πλέον έχει έρθει και δημοσίως σε ρήξη με τον Λευκό Οίκο, πιο πιθανό παραμένει το σενάριο αργότερα να προχωρήσει σε μια στροφή πολιτικής. Ιδανικά θα ήθελε να περιμένει τις αμερικανικές εκλογές και μια πιθανή επιστροφή του Τραμπ, αλλά δεν νομίζω πως έχει την πολυτέλεια να φτάσει έως τότε. Το πιθανότερο είναι να δοθεί μια αφορμή για να τελειώσει ο πόλεμος με μία άνω τελεία. Στο πλαίσιο μιας πιθανής διακήρυξης που θα περιλαμβάνει καταρχήν την πρόθεση για τη λύση των δύο κρατών. Εξαιτίας της επιστροφής του Παλαιστινιακού ως κυρίαρχου ζητήματος που δεν μπορεί να αγνοηθεί και να προσπεραστεί. Χωρίς αυτό να συνεπάγεται άμεση μετουσίωση σε άσκηση πολιτικής.

Διαβάστε ολόκληρη τη συνέντευξη στο lifo.gr.

25.01.24

LiFO 25.01.24

11

Το μεγαλύτερο δίκτυο στη χώρα με πάνω από 2.000 σταθμούς φόρτισης Η ΔΕΗ blue συνεχίζει να συνεισφέρει στον κόσμο της ηλεκτροκίνησης, διπλασιάζοντας τα σημεία φόρτισης και τις τοποθεσίες σε σχέση με το 2022.

Σ

ε μια εποχή που η ηλεκτροκίνηση παίζει ολοένα πιο κομβικό ρόλο στο μέλλον της κινητικότητας, η ΔΕΗ blue συνεχίζει να πρωταγωνιστεί στις εξελίξεις, διπλασιάζοντας το 2023 τις τοποθεσίες όπου διατηρεί σταθμούς φόρτισης πανελλαδικά μετά την προσθήκη 277 νέων στο δίκτυό της, με τα σημεία φόρτισης να ξεπερνούν πλέον τα 2.000 σε όλη τη χώρα. Αξίζει να σημειωθεί ότι το δίκτυο φορτιστών ΔΕΗ blue είναι ήδη το μεγαλύτερο και πιο γρήγορο σε όλη την Ελλάδα, διευκολύνοντας ακόμη περισσότερο τους οδηγούς ηλεκτρικών οχημάτων στις καθημερινές μετακινήσεις τους καθώς αρκετές από τις τοποθεσίες βρίσκονται σε κομβικά σημεία στο οδικό δίκτυο, κάνοντας με αυτόν τον τρόπο τα ταξίδια μικρών ή μεγάλων αποστάσεων ακόμη πιο εύκολα, χωρίς καμία ανησυχία για εξάντληση της μπαταρίας. Επιπλέον, για ακόμη γρηγορότερη φόρτιση, οι χρήστες του δικτύου ΔΕΗ blue μπορούν να φορτίσουν τα ηλεκτροκίνητα οχήματά τους στους ταχυφορτιστές ισχύος έως 300 kW HPDC, οι οποίοι στο τέλος του 2023 ξεπέρασαν τους 230 πανελλαδικά. Στους ταχυφορτιστές οι οδηγοί μπορούν να φορτίσουν την μπαταρία των οχημάτων τους μέσα σε λίγα λεπτά και να συνεχίσουν το ταξίδι τους χωρίς καθυστερήσεις.

ΦΟΡΤΙΣΤΕΣ ΜΕ ΡΕΥΜΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ ΑΠΟ ΑΠΕ - ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ 1.460 ΤΟΝΩΝ CO2 Η ΔΕΗ, ως ηγέτιδα δύναμη στην ενέργεια, ανταποκρινόμενη στη δέσμευσή της για βιώσιμη ανάπτυξη και προστασία του περιβάλλοντος, αναγνώρισε τον ρόλο της στη διείσδυση και στην ανάπτυξη της ηλεκτροκίνησης στη χώρα. Σε αυτό το νέο ενεργειακό στοίχημα σημαντική ήταν και η συνεισφορά της ΔΕΗ blue στο περιβάλλον, καθώς όλες οι φορτίσεις που πραγματοποιήθηκαν στο δημόσιο δίκτυο της ΔΕΗ blue έγιναν με 100% πράσινη ενέργεια, προερχόμενη από Ανανεώσιμες Πηγές. Στο τέλος του 2023, η ΔΕΗ blue συνέβαλε στην εξοικονόμηση, αθροιστικά, περισσότερων από 1.460 τόνων διοξειδίου του άνθρακα, αυξάνοντας το θετικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα της ηλεκτροκίνησης.

Την ίδια στιγμή, με την υπηρεσία «Ταξίδια ΔΕΗ blue» μπορούν να οργανώνουν με ασφάλεια τις διαδρομές τους, προγραμματίζοντας τις στάσεις και τον χρόνο φόρτισης, ενώ μπορούν να παρακολουθούν σε πραγματικό χρόνο την κίνηση στο οδικό δίκτυο, ώστε να κάνουν καλύτερη διαχείριση και εξοικονόμηση της μπαταρίας του οχήματός τους. Με την υπηρεσία κράτησης ταχυφορτιστή απαλλάσσονται από το άγχος εύρεσης διαθέσιμων σταθμών ταχυφόρτισης κατά τη διαδρομή τους, ενώ μπορούν να καταχωρίσουν το μοντέλο του ηλεκτρικού οχήματός τους για τον εντοπισμό των κατάλληλων σημείων φόρτισης.

ΠΡΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΕΠΙΒΡΑΒΕΥΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΑ ΜΕΛΗ ΤΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΔΕΗ BLUE Παράλληλα, το 2023 η εφαρμογή ΔΕΗ blue εμπλουτίστηκε με ακόμα περισσότερες υπηρεσίες που κάνουν τη φόρτιση του ηλεκτρικού οχήματος μια ακόμη πιο εύκολη και ευχάριστη εμπειρία για τους οδηγούς. Ενδεικτικά, προστέθηκε η δυνατότητα κράτησης ταχυφορτιστή και σύνδεσης ιδιωτικού φορτιστή, ενώ τα εγγεγραμμένα μέλη απέκτησαν πρόσβαση σε μια σειρά από προνόμια και επιβραβεύσεις, όπως η οδική βοήθεια με κάλυψη σε περίπτωση αποφόρτισης οχήματος, εκπτώσεις Energy Fridays και Energy Nights κ.ά. Αποτέλεσμα αυτών ήταν ο υπερδιπλασιασμός της βάσης των οδηγών που εγγράφηκαν το 2023 στην εφαρμογή ΔΕΗ blue, καθώς και ο υπερδιπλασιασμός των συνεδριών φόρτισης μέσα από την εφαρμογή.

ΑΚΟΜΗ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΗ ΦΟΡΤΙΣΗ ΚΑΙ ΟΔΗΓΗΣΗ ΗΛΕΚΤΡΙΚΟΥ ΟΧΗΜΑΤΟΣ Ο κόσμος της ΔΕΗ blue είναι ένας ολόκληρος κόσμος προσωποποιημένων υπηρεσιών που βασίζονται στην πράσινη ενέργεια και δίνουν πρόσβαση στα πλεονεκτήματα της ηλεκτροκίνησης. Το μόνο που χρειάζεται για φόρτιση στο δίκτυο ΔΕΗ blue είναι η λήψη της εφαρμογής ΔΕΗ blue, η οποία είναι διαθέσιμη για συσκευές Apple και Android. Στο ΔΕΗ blue app οι οδηγοί ηλεκτρικών οχημάτων μπορούν να εντοπίζουν γρήγορα και εύκολα το πλησιέστερο σημείο φόρτισης, να κάνουν κράτηση του διαθέσιμου ταχυφορτιστή που τους εξυπηρετεί, να φορτίζουν πληρώνοντας με το ψηφιακό τους πορτοφόλι και να οργανώνουν τα ταξίδια τους, προγραμματίζοντας στάσεις και χρόνο φόρτισης. Τα εγγεγραμμένα μέλη στην εφαρμογή της ΔΕΗ blue επωφελούνται από προσφορές και διαθέτουν πρόσβαση σε εξατομικευμένες υπηρεσίες, κάνοντας το ταξίδι τους ακόμη πιο ευχάριστο και άνετο.

12

LiFO

25.01.24

LiFO 25.01.24

13

ΙΛΕΚΤΡΙΣΙΤΥ

AKΡΟΒΑΤΩΝΤΑΣ

Η κηδεία της Αθήνας

Ο Τσίπρας που (τους) λείπει…

Οι συνέπειες μιας πόλης χωρίς κατοίκους, μόνο με τουρίστες.

α πό τον χάρη κ α λ α ϊ τζί δ η

talkofthetown

Η Αθήνα μαστίζεται από τον εξευγενισμό: μαζικές αγορές ακινήτων από επενδυτές· πολλαπλασιασμός των Airbnb· αύξηση της αστυνόμευσης προς χάριν της ομαλής διεκπεραίωσης των έργων ανάπλασης.

14

LiFO

Και οι φαντασιώσεις για την επιστροφή του.

T

o 2009 κηδέψαν τη Βενετία – μουντή μέρα Νοέμβρη με σηκωμένα κουπιά, ροζ κάσα σε γόνδολες στο ασθενικό νερό. Μαυροντυμένοι πήρανε το φέρετρο στους ώμους, διάβασαν την πόλη τους και το αφήσαν κάτω. Τέλος, το άρχισαν στις κλοτσιές. Το φέρετρο ήταν άδειο.1 Η Funerale di Venezia οργανώθηκε από τη Venessia.com, μια ομάδα πολιτών που μάχεται ενάντια στην τουριστικοποίηση της πόλης. Η ομάδα είχε δηλώσει ότι θα κήδευε την πόλη όταν οι μόνιμοι κάτοικοι θα έπεφταν κάτω από τους 60.000 (σήμερα υπολογίζονται περί τους 49.000). Τριάντα εκατομμύρια τουρίστες τον χρόνο κάνουν τη Βενετία κόλαση για τους ντόπιους. Τα περισσότερα διαμερίσματα γίνονται Airbnb, νοίκια και τιμές αυξάνονται διαρκώς, οι (μη-εισοδηματίες) κάτοικοι εκτοπίζονται προς την ενδοχώρα. Το ντοκιμαντέρ I love Venice αποδίδει αυτήν τη συνθήκη πιστά.2 Στις συνεντεύξεις με τους εναπομείναντες Βενετσιάνους επιστρέφει συχνά η μεταφορά του λούνα παρκ. «Η πόλη μας έχει γίνει ένα πάρκο αναψυχής», ακούγονται να λένε, «ένας παιχνιδότοπος για τους πλούσιους του κόσμου. Παλεύουμε να καταλάβουμε τι κάνουμε εδώ πέρα». Αργότερα, ένας πολίτης βρίζει τουρίστες που τον κοιτάνε από κρουαζιερόπλοιο, «δεν είμαστε οι κομπάρσοι σας!» φωνάζει. Η περίπτωση της Βενετίας δεν είναι σε καμία περίπτωση μοναδική. Απεναντίας, αποτελεί την πιο ακραία έκφανση ενός παγκόσμιου φαινομένου. Ο εξευγενισμός (gentrification) αναφέρεται σε διαδικασίες «ανάπλασης» ή «αναβάθμισης» του αστικού τοπίου, στη μαζική αγορά και ανακαίνιση διαμερισμάτων που αλλοιώνει («ομορφαίνει», ήτοι: επαναπροσδιορίζει ταξικά) τον χαρακτήρα μιας περιοχής και ακριβαίνει τα πάντα. Είτε αυτό γίνεται για να τραβήξει εγχώριους επενδυτές είτε για να φέρει τουρίστες (συχνότερα και τα δύο), το αποτέλεσμα είναι πάντα το ίδιο: ο εκτοπισμός των ντόπιων και η διάλυση κοινοτήτων. Η Αθήνα μαστίζεται από τον εξευγενισμό: μαζικές αγορές ακινήτων από επενδυτές· πολλαπλασιασμός των Airbnb· αύξηση της αστυνόμευσης προς χάριν της ομαλής διεκπεραίωσης των έργων ανάπλασης· συντελεσμένη ή εν εξελίξει αλλαγή χαρακτήρα όλων των περιοχών του κέντρου. Παράλληλα, μια κυβέρνηση που, χωρίς υπεκφυγές, έχει ως κύριο στόχο τη δημιουργία μιας πόλης «ελκυστικής» για τουρίστες και επενδυτές. Ο αποκλεισμός του δήμου από τον έλεγχο των έργων της ανάπλασης μετά την εκλογή τού Δούκα λέει πολλά: τα μετρό, η ιδιωτικοποίηση των πάρκων και ο αποκλεισμός απ’ τον δημόσιο χώρο θα συνεχίσουν με ή χωρίς τη συμβολή του Μπακογιάννη. Το αποτέλεσμα είναι η ακρίβεια που βλέπουμε σε νοίκια και τιμές, η αδυναμία μικρότερων επιχειρήσεων να επιβιώσουν οικονομικά και, τελικά, ο εκτοπισμός. Στην Αμερική έχουν έναν ενδιαφέροντα τρόπο να αντιμετωπίζουν τον εξευγενισμό. Όπως με πληροφόρησε μια φίλη απ’ το Oakland, μερικές κοινότητες Αφροαμερικανών επιδεικνύουν συνειδητά «αντι-κοινωνικές» συμπεριφορές, ώστε να αποτρέψουν την «αναβάθμιση» των γειτονιών τους: αφήνουν σκουπίδια στους δρόμους και στις αυλές, κάνουν τακτικά μπάχαλα ανάβοντας φωτιές, ρίχνουν άσφαιρα στον ουρανό νύχτες χωρίς φεγγάρι. Έτσι διατηρούν την εικόνα μιας επικίνδυνης περιοχής, αποθαρρύνοντας επενδυτές που σκέφτονται ν’ αγοράσουν ακίνητα ή πλούσιους που θα ’θελαν να μετακομίσουν κάπου «εναλλακτικά». Στην Αθήνα, όπως και στη Βενετία, έχουμε ομάδες γειτονιάς. Το περασμένο Σαββατοκύριακο βρέθηκα σε μια συνάντηση τέτοιων ομάδων στα Εξάρχεια, μια απόπειρα συντονισμού και ενίσχυσης των προσπάθειών τους. Αυτή την Κυριακή, 28/01, κάποιες άλλες ομάδες θα κηδέψουν το Μεταξουργείο. Η πομπή θα ξεκινήσει στις 13:30 απ’ το Δημόσιο Σήμα. Σύμφωνα με την εκδήλωση του «Μαχαλά Μεταξουργείου», τη γειτονιά κηδεύουν «οι κάτοικοι, οι ένοικοι, οι πρώην κάτοικοι, οι πρώην ένοικοι, οι διαλυμένες παρέες, οι εξόριστες υπάρξεις, οι ασκεπείς καλλιτέχνες, οι άστεγες συλλογικότητες, οι κοινότητες υπό διωγμό και λοιποί τεθλιμμένοι γείτονες. Θα τηρηθεί αυστηρά πένθιμη περιβολή».3 Προβλέπεται πως αυτή η Κυριακή θα ’ναι ιδιαίτερα κρύα. Να ’ρθείτε, πάντως, θα ’λεγα. Μάλλον έχει σημασία. Ας επιστρέψουμε, όμως, στη Βενετία, και σε κάποιες σκέψεις μου για το τέλος του κόσμου: η Βενετία θα χαθεί σε μερικές δεκαετίες, η στάθμη του νερού θα συνεχίσει να ανεβαίνει και θα την καταπιεί. Ποιος θα την πενθήσει; Οι τουρίστες, οι λάτρεις του ευρωπαϊκού πολιτισμού, οι ιδιοκτήτες των Airbnb που κονομάνε; Φυσικά. Αλλά όλοι εκείνοι οι δύσμοιροι που εκδιώχτηκαν απ’ την πόλη, που είδαν τους νόμους της αγοράς να τους παίρνουν το σπίτι, όλοι αυτοί υποπτεύομαι πως ίσως να μην κλάψουν – μια Βενετία στον βυθό που σαν φρέσκια Ατλαντίδα πληρώνει για την ύβρη. Δεν τραγουδούν ήδη, αναρωτιέμαι τώρα: «Άντε να ’ρθει η μπόρα, να τους κατεδαφίσει, που κοστολογούν την ύπαρξή μου τρία ευρώ την ώρα»;4

1 2 3 4

No comment TV. Venice Funeral Festival.

H. Muskens & Q. Racké, I love Venice (ντοκιμαντέρ) Μαχαλάς Μεταξουργείου. Κηδεία Μεταξουργείου. Στόλεν, Ζόντιακ.

απ ό τ ο ν γ ι άν ν η π αν τ ελ άκ η

Ο Τσίπρας δεν είναι εφικτό να ηγηθεί πάλι ενός κόμματος, το οποίο υπό την προεδρία του οδηγήθηκε σε ταπεινωτικές ήττες, οι αιτίες, δε, για την εκλογική καθίζηση ποτέ δεν συζητήθηκαν.

Σ

υμβαίνει κάτι παράδοξο, και αυτό είναι πως πολλά στελέχη και περισσότερα μέλη ή φίλοι του πάλαι ποτέ πανίσχυρου ΣYΡΙΖΑ, που έπαιρνε μεγάλα ποσοστά και κέρδιζε τις εκλογές ή διατηρούσε με ασφάλεια τη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης, συχνά πυκνά διαπιστώνουν το έλλειμμα ηγεσίας και παράλληλα έχουν ενός είδους νοσταλγία για τον Αλέξη Τσίπρα. Συνήθως, συγκρίνουν τον πρώην πρόεδρο του κόμματός τους με τον διάδοχό του (που αποδεικνύεται καθημερινά μειωμένων πολιτικών προσδοκιών), με τα κορυφαία στελέχη της Νέας Αριστεράς (για τα οποία πιστεύουν αφενός ότι τους πρόδωσαν, αφετέρου ότι δεν αποδείχθηκαν ικανά ως πολιτικά μεγέθη), μπαίνουν σε αυτήν τη διαδικασία βλέποντας τις εξελίξεις και την πορεία του ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος διανύει μία από τις πιο δύσκολες περιόδους του από το 2012 και μετά, ενώ δημοσκοπικά τουλάχιστον φέρεται να περνάει στην τρίτη θέση. Όλοι αυτοί εξακολουθούν να ομνύουν στο όνομα του Αλέξη Τσίπρα και να τον συνδέουν με τις ένδοξες ημέρες, όταν αυτός τους έφερνε στην εξουσία ή τους έβαζε στην τροχιά της. Και πιστεύουν ότι οι ημέρες αυτές θα έρθουν πάλι, με την επιστροφή του. Αν αναφερθούμε απλά και μόνο στους αριθμούς, που λένε πάντα την αλήθεια, πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι όλοι αυτοί οι νοσταλγοί «ξεχνούν» κάτι στοιχειώδες: ότι τα ποσοστά της θεαματικής πτώσης του ΣΥΡΙΖΑ τον Ιούνιο του 2013 (20,07%) και τον Μάιο της ίδιας χρονιάς (17,83%) ήρθαν υπό την προεδρία του Αλέξη Τσίπρα. Όπως επίσης δεν υπολογίζουν ότι και το ιδιαίτερα μεγάλο ποσοστό που συγκέντρωσε ο ΣΥΡΙΖΑ στις εκλογές του 2019 (31,53%) μειώθηκε δραματικά, ενώ αυτός βρισκόταν στην αντιπολίτευση και δεν είχε κυβερνητική φθορά, όπως συνήθως συμβαίνει με τα κόμματα που βρίσκονται στην εξουσία. Είναι πρωτόγνωρο στα χρονικά της Μεταπολίτευσης το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, από εκλογές σε εκλογές, να μειώνει τόσο πολύ τη δύναμή του. Και αυτό είναι ένα δεύτερο θέμα που δεν πρέπει να ξεχνούν αυτοί που φαντασιώνονται επιστροφή Τσίπρα. Όμως, οι μέρες της παλιάς πολιτικής δόξας κυριαρχούν στη σκέψη αρκετών από τους νοσταλγούς· κάποιοι από αυτούς, λιγότερο δημόσια και περισσότερο στις ιδιωτικές τους συζητήσεις, αναφέρονται στις προσδοκίες τους για επιστροφή του Αλέξη Τσίπρα με δύο τρόπους. Ο πρώτος είναι να διεκδικήσει και να κερδίσει την ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ μετά τις ευρωεκλογές και την αναμενόμενη ήττα υπό την ηγεσία του Κασσελάκη. Ο δεύτερος, να δημιουργήσει ένα νέο κόμμα το οποίο θα καλύπτει έναν ευρύτερο χώρο στην κεντροαριστερά. Και τα δύο σενάρια έχουν μικρές πιθανότητες υλοποίησης, αλλά και ακόμη και αν υπήρχε τέτοιο ενδεχόμενο, οι πιθανότητες να πετύχει θα ήταν θεαματικά λιγότερες. Ο Τσίπρας δεν είναι εφικτό να ηγηθεί πάλι ενός κόμματος, το οποίο υπό την προεδρία του οδηγήθηκε σε ταπεινωτικές ήττες, οι αιτίες, δε, για την εκλογική καθίζηση ποτέ δεν συζητήθηκαν, ούτε αναλύθηκαν, ούτε έγινε μια στοιχειώδης αυτοκριτική για να δημιουργηθεί, έστω, η εντύπωση –και αυτή να μετατραπεί σε βεβαιότητα– ότι κατάλαβαν τι ακριβώς συνέβη την τετραετία 2019-2013, συνειδητοποίησαν λάθη, γύρισαν σελίδα, θα είναι καλύτεροι διαχειριστές της εξουσίας στο μέλλον. Άλλωστε, ο ίδιος ο Τσίπρας φρόντισε, με δική του ευθύνη, να κάψει το πολιτικό του κεφάλαιο όχι μόνο με τη συνεχή απόρριψη από το εκλογικό σώμα αλλά και με τον τρόπο που χειρίστηκε ο ίδιος τη διαδικασία διαδοχής του. Πολλοί στο εσωτερικό του ΣΥΡΙΖΑ χρεώνουν στον Τσίπρα ότι άνοιξε τον δρόμο στον εντελώς άγνωστο, σχεδόν απολίτικο και χωρίς καμιά, μικρή έστω, ιστορία ή αναφορά στην αριστερά Κασσελάκη, καθώς και την ηχηρή σιωπή του στη διάρκεια των εκλογικών διαδικασιών, ακόμα και όταν ακούγονταν αναληθείς κατηγορίες σε βάρος της Έφης Αχτσιόγλου περί υπονόμευσης του Τσίπρα, προερχόμενες υποτίθεται από τον ίδιο, ακόμα και τώρα που, ενώ παραμένει στον ΣΥΡΙΖΑ, σιωπά μπροστά στις αλλοπρόσαλλες πολιτικές συμπεριφορές του διαδόχου του (οι οποίες κάποιες φορές αδειάζουν και ακυρώνουν πολιτικές του Τσίπρα)·και σε φαιδρά, συχνά γραφικά φαινόμενα που συμβαίνουν στο κόμμα. Αδιέξοδο όμως είναι και το ενδεχόμενο σενάριο δημιουργίας ενός νέου κόμματος από τον Τσίπρα, στο οποίο, λένε όσοι το φαντάζονται, θα μπορούσε να συμπεριλάβει πρώην στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ που δεν έχουν φθαρεί ιδιαίτερα πολιτικά, αρκετά προερχόμενα από τον χώρο της σοσιαλδημοκρατίας και ίσως μερικά ανένταχτα, κατά βάση νέα και άφθαρτα. Όμως και αυτό το σενάριο δεν μπορεί να έχει επιτυχία, γιατί απλώς και αυτού του σχήματος θα ηγείται ο ίδιος ο Τσίπρας.

25.01.24

LiFO 25.01.24

15

α πό τον δ ημή τρη π ολ ι τά κη

talkofthetown

Ο χαρακτήρας που υποδύεται δεν είναι ούτε ήρωας ούτε αντιήρωας. Δεν είναι καν σατανικά ή σαγηνευτικά κακός. Ούτε «μεταμορφώνεται» ο ηθοποιός, ούτε λαμποκοπά, ούτε μαγνητίζει.

16

LiFO

SHORTCUT

GUEST EDITOR

Πέρα από τα οσκαρικά στερεότυπα

Διαβάζοντας(;) τον Μαρξ να υπερασπίζεται το έγκλημα

Η ασυμβίβαστη ερμηνεία του Λεονάρντο ντι Κάπριο στην ταινία του Σκορσέζε είναι η απόλυτη ενσάρκωση της «κοινοτοπίας του κακού». Δεν χώρεσε όμως στις υποψηφιότητες των προσεχών βραβείων Όσκαρ.

Κ

άνουμε λόγο αδιακρίτως δεξιά κι αριστερά περί «κοινοτοπίας του κακού», σπανίως όμως η παροιμιώδης πλέον φράση της Χάνα Άρεντ έχει βρει τόσο απόλυτη ενσάρκωση όσο στην ερμηνεία του Λεονάρντο ντι Κάπριο στην ταινία Οι δολοφόνοι του ανθισμένου φεγγαριού του Μάρτιν Σκορσέζε. Κι όμως, η σύνθετη αυτή ερμηνεία δεν επιβραβεύτηκε στις φετινές υποψηφιότητες των Όσκαρ ούτε στα περισσότερα έγκριτα και επιφανή κινηματογραφικά βραβεία που έχουν προηγηθεί. Γίνεται κάποιος να μοιάζει συγχρόνως υπερεκτιμημένος και υποτιμημένος; Λίγο πριν από τα πενήντα του, ο Ντι Κάπριο φαίνεται να προκαλεί τέτοιου είδους αμφίσημες εκτιμήσεις. Είναι όμως τόσο καλός και τόσο υποδόριος στον τρόπο που προσεγγίζει τον κεντρικό χαρακτήρα του (έσχατου;) σκορσεζικού έπους που προκαλεί αμηχανία, κι ας είναι η βάση που συγκρατεί το μεγαλειώδες οικοδόμημα μιας ταινίας η οποία συνολικά προκαλεί με τη σειρά της σφίξιμο στο στομάχι. Ο χαρακτήρας που υποδύεται δεν είναι ούτε ήρωας ούτε αντιήρωας. Δεν είναι καν σατανικά ή σαγηνευτικά κακός. Ούτε «μεταμορφώνεται» ο ηθοποιός, ούτε λαμποκοπά, ούτε μαγνητίζει. Αποτελεί όμως μόνος του μια σπουδή στην άχαρη φύση του κακού και κάθε επιλογή που κάνει, κάθε ερμηνευτική έμπνευση τίθεται στην υπηρεσία του ρόλου και της ταινίας. Ο Έρνεστ είναι απλώς ένας συνηθισμένος κρετίνος που σταδιακά εξελίσσεται σε εγκληματία ο οποίος αφήνεται να συρθεί σε μια νοσηρή γενοκτονία, παρότι δεν μοιάζει να το συνειδητοποιεί, και περιφέρεται σαν υπνοβάτης στη φρίκη που συστηματικά εκτυλίσσεται γύρω του και με κέντρο τον ίδιον. Η ψυχή του είναι πουλημένη εξαρχής και η κόλασή του είναι οριστική όταν εγκαταλείπει και την τελευταία ρανίδα ελεύθερης βούλησης για να υλοποιήσει την «τελική λύση» (να φάνε την περιουσία των αυτοχθόνων, ξεπαστρεύοντάς τους μεθοδικά) που έχει οραματιστεί ο θείος του, που τον υποδύεται ο Ρόμπερτ ντε Νίρο, ο οποίος με τη σειρά του ενσαρκώνει εδώ, ούτε λίγο ούτε πολύ, το απόλυτο αμερικανικό Κακό. Γελοίος και τραγικός μαζί, ο Έρνεστ του Ντι Κάπριο στραγγίζει αργά-αργά τη ζωή από το μοναδικό άτομο που τον νοιάζεται πραγματικά, την Έστερ της Λίλι Γκλάντστοουν, στην οποία κάνει συνεχώς χώρο, αναδεικνύοντάς την, και με την οποία μοιάζουν να συνδέονται με γνήσια τρυφερότητα, κι αυτό είναι ίσως το πιο συνταρακτικό στοιχείο της ταινίας. Το νόημα που αντανακλά με τον τρόπο, με τα λόγια, με τις κινήσεις και με τις εκφράσεις του ο ηθοποιός είναι ότι δεν χρειάζεται πονηριά, χάρισμα ή σατανική ιδιοφυΐα για να κάνεις το μεγάλο κακό, αρκεί να είσαι απλώς ένας χρήσιμος και τραγικός ηλίθιος.

Όσο πιο μεγάλος είναι ένας στοχαστής τόσο πιο μεγάλες «πατάτες» γράφονται γι’ αυτόν.

απ ό τ ο ν γ ι ώργ ο σιακαντάρη

Διαβάζουμε συχνά πως ο Μαρξ έγραφε πως «η ιστορία την πρώτη φορά επαναλαμβάνεται ως τραγωδία και τη δεύτερη ως φάρσα». Ποιος άλλος εκτός από τον Μαρξ, κατά τις αναφορές ανθρώπων που δεν τον έχουν διαβάσει ποτέ, μπορούσε να πει μια τόσο μεγάλη ανοησία;

Π

ριν από λίγο καιρό διάβασα άρθρο με τίτλο «Γιατί ο Μαρξ είχε αδυναμία στους εγκληματίες». Εκεί ο συντάκτης του παρέθετε ένα γνωστό απόσπασμα από τον Μαρξ: «Ο φιλόσοφος παράγει ιδέες, ο ποιητής ποιήματα, ο πάστορας κηρύγματα, ο εγκληματίας παράγει εγκλήματα. Ο εγκληματίας δεν παράγει μόνο εγκλήματα αλλά και το ποινικό δίκαιο, και τον καθηγητή που το διδάσκει, και το αναπόφευκτο σύγγραμμα που ρίχνει ο καθηγητής στην αγορά εν είδει εμπορεύματος. Έτσι πολλαπλασιάζεται ο εθνικός πλούτος. Πέραν τούτου, το εθνικό έγκλημα παράγει την αστυνομία και την ποινική δικονομία, δικαστές, δήμιους, ενόρκους… Και μόνο τα βασανιστήρια έγιναν αφορμή για τις ευφυέστερες μηχανικές εφευρέσεις». Απ’ αυτό το απόσπασμα το νεοφιλελεύθερο «ξεφτέρι» μας συμπεραίνει πως ο Μαρξ ήταν υπέρ των εγκληματιών. Δεν φτάνει που είναι ο γεννήτορας του ολοκληρωτισμού, υποστηρίζει και τους εγκληματίες! Γι’ αυτό και ο ΣΥΡΙΖΑ του κ. Τσίπρα, που δεν «πρόλαβε» να κάνει δικτατορία, πέρασε μια τόσο «χαλαρή» νομοθεσία κατά των «εγκληματιών». Όλα εδώ αποκαλύπτονται. Φυσικά, ακόμα και η πιο επιφανειακή ανάγνωση αυτού του κειμένου δείχνει πως εδώ ο Μαρξ δείχνει την εμπορευματοποίηση στις καπιταλιστικές κοινωνίες φαινομένων εκ πρώτης όψεως άσχετων μεταξύ τους. Ο Μαρξ, με το γνωστό, διαδεδομένο για την εποχή του χεγκελιανό ύφος, καταδεικνύει το πώς λειτουργεί ο μηχανισμός καταμερισμού της εργασίας στις καπιταλιστικές κοινωνίες. Επί της ουσίας, όμως, και πέρα από το ύφος, ο Μαρξ εξηγεί γιατί οι νόμοι της αγοράς είναι ατελείς από γεννησιμιού τους και κατά κανέναν τρόπο δεν οδηγούν αυτόματα στην τελειότητα. Και πώς θα πείσουμε γι’ αυτή την αντίληψη περί τέλειου κόσμου, την οποία ακόμη από τον 18ο αιώνα περιγελούσε ο Βολταίρος στον Καντίντ του, αν δεν τοποθετήσουμε και τον Μαρξ με το κεφάλι κάτω και τα πόδια ψηλά; Όλα θυσία στον βωμό της ιδεοληψίας πως αυτός ο κόσμος που ζούμε είναι τέλειος. Βέβαια, η άγνοια του νεοφιλελεύθερου μάς αποκαλύπτεται και από το ότι αυτός υποστηρίζει πως αυτό είναι απόσπασμα από το Εγκώμιο του εγκλήματος, ξεχωριστό δήθεν έργο του Μαρξ. Τέτοιο έργο δεν υπάρχει. Αυτό το απόσπασμα υπήρχε όντως σε σημειώσεις του Μαρξ, ποτέ σε ξεχωριστό έργο. Απλώς, κάποια στιγμή αυτές οι σημειώσεις ενσωματώθηκαν, μετά τον θάνατό του, στις «Θεωρίες της υπεραξίας» ως ο τέταρτος τόμος του Κεφαλαίου. Μήπως τελειώσαμε εδώ με τις ανοησίες που γράφονται για τον Μαρξ; Φυσικά και όχι. Διαβάζουμε συχνά πως ο Μαρξ έγραφε πως «η ιστορία την πρώτη φορά επαναλαμβάνεται ως τραγωδία και τη δεύτερη ως φάρσα». Ποιος άλλος εκτός από τον Μαρξ, κατά τις αναφορές ανθρώπων που δεν τον έχουν διαβάσει ποτέ, μπορούσε να πει μια τόσο μεγάλη ανοησία; Ακούς, «η ιστορία επαναλαμβάνεται την πρώτη φορά»; Ιδού τι πραγματικά είχε γράψει : «Ο Χέγκελ κάνει κάπου την παρατήρηση ότι όλα τα μεγάλα κοσμοϊστορικά γεγονότα παρουσιάζονται σαν να λέμε δυο φορές. Ξέχασε όμως να προσθέσει: τη μία φορά ως τραγωδία και την άλλη ως φάρσα» (18η Μπριμέρ). Καμία σχέση με επαναλήψεις της «πρώτης φοράς». Αμ’ το άλλο; Με τη βία που είναι μαμή της Ιστορίας; Να τος ο ένοχος για τους ολοκληρωτισμούς του 20ού αιώνα. Να ποιος πρώτη φορά είπε ότι «με φωτιά και με μαχαίρι πάντα ο κόσμος προχωρεί». Μετά το επανέλαβε ως φάρσα ο Γκάτσος και το μελοποίησε ένας άλλος αριστερός οπαδός της βίας, όπως ο Χατζιδάκις. Τι πραγματικά έγραψε ο Μαρξ όμως; Εξετάζοντας τις διαδικασίες της λεγόμενης πρωταρχικής συσσώρευσης του κεφαλαίου, έγραφε πως «η βία είναι η μαμή κάθε παλιάς κοινωνίας που κυοφορεί μια καινούργια. Η ίδια αποτελεί οικονομική δύναμη». Και λίγο παραπάνω τόνιζε πως είναι «οι μέθοδοι πρωταρχικής συσσώρευσης που χρησιμοποιούν την κρατική εξουσία, τη συγκεντρωμένη και οργανωμένη βία της κοινωνίας, για να επιταχύνουν σαν σε θερμοκήπιο τη διαδικασία μετατροπής του φεουδαρχικού τρόπου παραγωγής σε κεφαλαιοκρατικό» (24ο κεφάλαιο του πρώτου τόμου του Κεφαλαίου). Καμία σχέση με τη βία που δήθεν πρέπει να ασκήσει το προλεταριάτο για να καταλάβει την εξουσία. Βεβαίως, είναι εύλογο να γράφονται τέτοιες ανοησίες από ανθρώπους που έμαθαν τον Μαρξ από δεύτερο χέρι, είτε από τα εγχειρίδια μαρξισμού-λενινισμού της Σοβιετικής Ακαδημίας Επιστημών, είτε από τους πρώην κομμουνιστές και στη συνέχεια θεωρητικούς της χούντας, τον Θεοφύλακτο Παπακωνσταντίνου και τον Γεώργιο Γεωργαλά. Είναι τυχαίο που πολλοί απ’ αυτούς τους «ερμηνευτές» του είναι πρώην «σκέτοι σταλινικοί» και νυν «νεοφιλελεύθεροι σταλινικοί»; Επίσης, πόση χολή δεν έχει χυθεί για τη θέση του Μαρξ πως «η θρησκεία είναι το όπιο του λαού («Εισαγωγή» στο νεανικό του έργο Κριτική της φιλοσοφίας του κράτους και δικαίου του Χέγκελ). Φυσικά, κανείς τους δεν «παρατηρεί» πως λίγο πιο πάνω ο Μαρξ έγραφε πως «η θρησκευτική καχεξία είναι, κατά ένα μέρος, η έκφραση της πραγματικής καχεξίας και, κατά ένα άλλο, διαμαρτυρία ενάντια στην πραγματική καχεξία. Η θρησκεία είναι ο στεναγμός του καταπιεσμένου». Η θρησκεία είναι και αντίδραση στην καταπίεση; Τι λέμε τώρα; Τέτοια ανοίκεια πράγματα έχει γράψει αυτός ο άθεος; Τι να πει κανείς. Όσο πιο μεγάλος είναι ένας στοχαστής τόσο πιο μεγάλες «πατάτες» γράφονται γι’ αυτόν. Πάντως, αν ζούσε ακόμη ο Μαρξ, θα συμπλήρωνε την Αθλιότητα της φιλοσοφίας με την Αθλιότητα της νεοφιλελεύθερης δημοσιογραφίας.

25.01.24

KALLIOPE’S FROM FEAR TO FREEDOM:

Η Καλλιόπη Μπαρλής, με τη μίνι σειρά ντοκιμαντέρ της, εμπνέει ανθρώπους σε όλο τον κόσμο να ξεπεράσουν τις φοβίες τους

Α

ρκεί να δεις την ομιλία της Καλλιόπης Μπαρλής στο TEDxTalk, που έχει συγκεντρώσει πάνω από δύο εκατομμύρια views, για να νιώσεις αυτή την αίσθηση της ηρεμίας που σου προκαλούν τα λόγια της, ενώ ταυτόχρονα οι ιστορίες της σε αναστατώνουν με έναν δημιουργικό τρόπο. Δύσκολο να περιγράψεις την εμπειρία στην οποία σε παρασύρει η βραβευμένη συγγραφέας, σκηνοθέτις και παραγωγός που γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Νέα Υόρκη από Έλληνες γονείς. Αναγνωρισμένη διεθνώς ως ειδική για την ανακούφιση της φοβίας, η Καλλιόπη Μπαρλής εμφανίζεται σε πολλά και διαφορετικά κανάλια (ανάμεσά τους και το ABC), απευθυνόμενη τόσο σε ενήλικες όσο και σε εφήβους, και άνθρωποι σε όλο τον κόσμο, επώνυμοι και ανώνυμοι, εμπνέονται από την προσέγγισή της για να ξεπεράσουν τις φοβίες τους. Κι όταν λέμε φοβίες, δεν εννοούμε εκείνους τους φόβους που σε προφυλάσσουν από επικίνδυνες καταστάσεις και απειλητικές συνθήκες αλλά αυτά τα ακατανόητα άγχη που κάνουν τη ζωή μας πιο δύσκολη και λιγότερο απολαυστική.

Με στόχο να βοηθήσει όσο το δυνατό περισσότερο κόσμο να απελευθερωθεί από τις αλυσίδες κάθε φοβίας του, η Καλλιόπη δημιούργησε μια μίνι σειρά ντοκιμαντέρ με τίτλο Kalliope’s from fear to freedom, εμπνευσμένη από το βιβλίο της Phobia Relief: From fear to freedom, που έχει γίνει best seller διεθνώς. Η σειρά των ταινιών της μεταδίδεται πλέον live σε Apple TV, Apple iPhone και Android Phone αλλά και σε πλατφόρμες παγκόσμιας εμβέλειας (ROKU, Amazon Prime Video, Amazon Fire Stick) ώστε να προσεγγίσει όσο το δυνατό περισσότερους θεατές που υποφέρουν από παράλογους φόβους και αναζητούν τον τρόπο να τους ξεπεράσουν και να αποκτήσουν τη χαμένη τους αυτοπεποίθηση. Στα επεισόδια του Kalliope’s from fear to freedom παρακολουθούμε την Καλλιόπη Μπαρλής να καθοδηγεί ανθρώπους που θέλουν να ξαναβρούν την ελπίδα, αφήνοντας πίσω τους ισχυρές πεποιθήσεις που τους στοιχειώνουν. Η Rachel ξεπερνά τον φόβο για τα ύψη που καλύπτει με καταχρήσεις. Η April (γνωστό μοντέλο από το «Americas’ Next Top Model») αντιμετωπίζει τη φοβία της για τα φίδια και τελικά φτάνει στο σημείο να χαϊ-

δεύει έναν τεράστιο πύθωνα. Η Judes, που δεν αντέχει ούτε στη σκέψη της αράχνης, καταφέρνει να κρατήσει στα χέρια της μια ταραντούλα. Η Natalie, που φοβάται τον ωκεανό, ανακαλύπτει με τη βοήθεια της Καλλιόπης τον τρόπο να ζήσει ελεύθερη, χωρίς να αγωνιά, σε όποιο σημείο της γης επιθυμεί. Το ντοκιμαντέρ Kalliope’s from fear to freedom έχει κερδίσει ήδη περισσότερα από 30 διεθνή βραβεία, ανάμεσά τους και αυτό του καλύτερου ντοκιμαντέρ μικρού μήκους με ανθρωπολογικό περιεχόμενο (SRFA Cannes). Η Καλλιόπη, που έχει αφιερώσει τη ζωή της στο να βοηθά τους ανθρώπους να αποκτήσουν τις δεξιότητες που χρειάζονται για να ξεπεράσουν αναμνήσεις που τους βασανίζουν και να απολαμβάνουν κάθε τους μέρα, θα επισκεφτεί στην Ελλάδα για μία ακόμα φορά το καλοκαίρι. Στις 5 Ιουνίου θα βρίσκεται στη Χίο για να μας παρουσιάσει από κοντά τη δουλειά της σε μια ομιλία που δεν πρέπει να χάσουμε. Αναμένουμε με χαρά και ανυπομονησία να μάθουμε για τη στάση που ενδέχεται να κάνει στην Αθήνα τον Οκτώβριο, ώστε να ζήσουμε μια εμπειρία που μπορεί να αλλάξει τη ζωή μας.

fromfeartofreedomtv.com

LiFO 25.01.24

17

talkofthetown 18

LiFO

Με έναν καθηλωτικό μονόλογο στη «Famagusta», όπου υποδύεται τη γυναίκασύμβολο της Κύπρου Χαρίτα Μάντολες, η Δέσποινα Μπεμπεδέλη μας ξαναθύμισε, πενήντα χρόνια μετά, τις μαύρες σελίδες της τουρκικής εισβολής στο νησί.

46' με τh

Δέσποινα Μπεμπεδέλη συνεντευξη: αργυρω μποζωνη φωτο: παρις ταβιτιαν

25.01.24

«Famagusta» Η σειρά προβάλλεται κάθε Κυριακή στις 21:00 στο Mega.

«είμαι 27 χρονών, είμαι ακριβώς όσο ήμoυν εκείνη την ημέρα. Από τότε σταμάτησα να μεγαλώνω γιατί περιμένω τη στιγμή που θα γυρίσω πάλι πίσω στο σπίτι μου ελεύθερη. Άμα γυρίσω πάλι πίσω στο σπίτι μου, θα αρχίσω να ζω και να μεγαλώνω πάλι…» Σαράντα έξι δευτερόλεπτα διαρκεί η εξομολόγηση της Δέσποινας Μπεμπεδέλη που υποδύεται με καθηλωτικό τρόπο στη σειρά του MEGA «Famagusta» τη Χαρίτα Μάντολες, τη γυναίκα-σύμβολο της Κύπρου που έδωσε ακατάβλητα έναν αγώνα ζωής για τα θύματα της θηριωδίας του Αττίλα ΙΙ, προκειμένου να μάθει την αλήθεια για τον θάνατό τους και να βρει τα λείψανα των νεκρών της. Το κατάφερε δεκαετίες αργότερα, όταν το 2004 άνοιξαν τα οδοφράγματα και υπέδειξε το σημείο όπου τους σκότωσαν, ανοίγοντας έτσι τον δρόμο για τις έρευνες. Η Δέσποινα Μπεμπεδέλη, η «κυρά του θεάτρου της Κύπρου», όπως την αποκαλούν, ακαταπόνητη πάντα, ψυχή του Σατιρικού Θεάτρου που φέτος συμπληρώνει 40 χρόνια, έκανε ένα διάλειμμα από τις υποχρεώσεις της στο θέατρο και τη δραματική σχολή για να υποδυθεί αυτή την ηρωίδα. «Τα τελευταία χρόνια έχω αποσυρθεί από την τηλεόραση, δεν μπορώ τα πολύωρα γυρίσματα», λέει, «αλλά επειδή μου πρότειναν τα παιδιά, ο Αντρέας Γεωργίου και ο Κούλλης Νικολάου, τον ρόλο αυτού του υπαρκτού, σπουδαίου προσώπου, που υπέστη αυτήν τη μεγάλη τραγωδία, δέχτηκα». Έχει πίσω της μια καριέρα σφραγισμένη με μεγάλες ερμηνείες σε σπουδαία έργα του παγκόσμιου ρεπερτορίου όπως η Εκάβη, το Μ άνα Κουράγιο και το Μια αιωνιότητα και μια μέρα του Θόδωρου Αγγελόπουλου, όπου έπαιξε τη μητέρα του Αλέξανδρου. Η τελευταία της θεατρική εμφάνιση στην Αθήνα ήταν το 2022 στο πλαίσιο της Εβδομάδας Κυπριακού Θεάτρου. Υποδύθηκε την Μπρουνχίλντε Πόμσελ, τη γραμματέα του Γιόζεφ Γκέμπελς, στο έργο του Κρίστοφερ Χάμπτον, Μια ζωή γερμανική. Η Χαρίτα Μάντολες είναι το δεύτερο υπαρκτό πρόσωπο που υποδύεται σε μια καριέρα που μετράει δεκαετίες. Το πρώτο ήταν η Φιλιώ Χαϊδεμένου, η Ελληνίδα Μικρασιάτισσα, πρόσφυγας πρώτης γενιάς, η οποία διακρίθηκε για την προσπάθεια διάσωσης και διατήρησης του πολιτισμού των Ελλήνων της Μικράς Ασίας. «Μελέτησα τότε την ιστορία της μέσα από αφηγήσεις των απογόνων της και ντοκουμέντα. Το υπαρκτό πρόσωπο έχεις την ευκαιρία να το “συναντήσεις”, να έχεις μια εικόνα ζωντανή του χαρακτήρα, των συμπεριφορών του, πέρα από τα εξωτερικά σουσούμια. Αυτό συνέβη και με τη Χαρίτα Μάντολες. Την ήξερα, ήταν πρόσωπο μυθικό στην Κύπρο, την είχα δει σε πολλές εμφανίσεις της, σε παρεμβάσεις της, ήξερα τους αγώνες της. Όταν μου προτάθηκε ο ρόλος, επικοινώνησα μαζί της, συναντηθήκαμε, μιλήσαμε πολύ και φιλέψαμε. Την είχα για ώρες μπροστά μου, έβλεπα τον τρόπο που εκφραζόταν, όλα τα χαρακτηριστικά της, τη μελέτησα σε βάθος, προσπάθησα να ανακαλύψω, να αισθανθώ τον έσω κόσμο της. Αυτό ήταν μια σπουδή για μένα», λέει. Η παρουσία της Δέσποινας Μπεμπεδέλη στη σειρά γίνεται με έναν μονόλογο, «έναν τεράστιο μονόλογο», όπως λέει, «που καλύπτει τέσσερις μέρες από την περιπέτεια εκείνων των ημερών, απ’ όταν άφησε η Χαρίτα το σπίτι της μέχρι τη στιγμή που ένας Τούρκος στρατιώτης τη βοήθησε να φύγει μαζί με άλλες γυναίκες από την αγροτική περιοχή όπου τους είχαν οδηγήσει, ενώ οι άντρες είχαν σκοτωθεί όλοι, και μέχρι να τους βρουν οι άντρες της εθνικής φρουράς. Αυτές τις πυκνογραμμένες σελίδες ο σκηνοθέτης αποφάσισε να τις αποδώσει όπως θα δείτε στη σειρά. Εγώ τον είπα όλο μαζί τον μονόλογο, σαν να ήμουν στο θέατρο, και, ευτυχώς, ο μηχανισμός της μνήμης μου είναι ακόμα ενεργός» εξηγεί. «Αυτή είναι η δουλειά μου, να θυμάμαι, να μεταφέρω και να αισθάνομαι λόγια». Μιλήσαμε τηλεφωνικά μία μέρα μετά την προβολή της σειράς. Σε αυτό το μικρό διάστημα δεχόταν ακατάπαυστα μηνύματα αγάπης και θαυμασμού. Πλέον η Δέσποινα Μπεμπεδέλη έχει καταλάβει πόσο η «Famagusta» έφερε ξανά σε πρώτο πλάνο την υπόθεση της Κύπρου, μας κινητοποίησε συναισθηματικά και πνευματικά. Μέσα από μια απλή αφήγηση και ένα τεράστιο υποβλητικό πλάνο ζωντανεύουν όσα συνέβησαν πριν από πενήντα χρόνια. Φανερώνεται έτσι και η δύναμη του μέσου που μας δείχνει ότι τελικά δεν ξεχνάμε εύκολα, ότι οι ειπωμένες όσο και οι ανείπωτες ιστορίες από αυτές τις σελίδες της Ιστορίας αξίζει να ακουστούν ξανά. «Αλίμονο», λέει η Δέσποινα Μπεμπεδέλη, «δεν συμφωνείς ότι γενικά και η τηλεόραση και το θέατρο είναι πολλές φορές πιο δραστικά από οποιαδήποτε πολιτική ή διπλωματική δράση; Το Κυπριακό στα χαρτιά και τις επαφές των πολιτικών υπάρχει ως θέμα, αλλά δεν προχωράει, και η καθημερινότητα κάνει τον κόσμο να αδρανεί ή να ξεχνά με κάποιον τρόπο. Έχουν περάσει πενήντα χρόνια. Παλικαράκια εκείνης της εποχής έχουν φύγει από τη ζωή ή είναι γέροντες, οι μανάδες αυτών των παλικαριών των σκοτωμένων, των αγνοούμενων, έχουν πεθάνει, τα παιδιά που έμειναν τότε ορφανά είναι μεγάλοι άνθρωποι, τους βλέπεις στα μνημόσυνα». Η αφήγηση της Χαρίτας Μάντολες που ακούγεται στη σειρά δεν απέχει πολύ από το βίωμα της ίδιας την ημέρα της εισβολής. Με δυο μωρά στην αγκαλιά έφυγε από το σπίτι της, μαζεύοντας μπιμπερό και είδη πρώτης ανάγκης, ενώ τα αεροπλάνα βούιζαν εκκωφαντικά πάνω από τα κεφάλια τους. «Χωρίζουν την Κύπρο στα δύο», είπε ο άντρας της Στέλιος Καυκαρίδης, που αμέσως μετά επιστρατεύτηκε. «Αν εξαιρέσουμε το γεγονός ότι εγώ ήμουν από τις τυχερές εκείνες γυναίκες που δεν έχασαν ανθρώπους ούτε τον γενέθλιο τόπο τους, την Κερύνεια ή την Αμμόχωστο, δεν προσφυγοποιήθηκαν, η αγωνία να έχεις τον άντρα σου στον πόλεμο, να μην ξέρεις αν θα γυρίσει πίσω, αν ζει ή σκοτώθηκε, η αναμονή του γυρισμού μαζί με δυο μωρά ήταν απερίγραπτη. Άλλη τόση βέβαια είναι και η χαρά και το ευχαριστώ στο σύμπαν όταν βλέπεις τον άνθρωπό σου επιστρέφει. Το δράμα και η τραγωδία είναι γι’ αυτούς που δεν γύρισαν». Μετά τον πόλεμο, όταν μοιράστηκε η Κύπρος, η μισή άδειασε από άντρες. Σύζυγοι, γιοι, αδελφοί ξενιτευτήκαν για χρόνια, πήγαν να δουλέψουν αλλού, για να βγάλουν λίγα χρήματα και γυρίζοντας να ξαναφτιάξουν τη ζωή τους. Ζούσαν στα τσαντίρια σαν πρόσφυγες, σε αυτή την πρωτόγονη κατάσταση για χρόνια, μέχρι να χτιστούν τα προσφυγικά. «Γκρεμίστηκε η ζωή τους όλη και ξαναχτίστηκε, και όχι κάτω από τις καλύτερες συνθήκες», λέει η Δέσποινα Μπεμπεδέλη. «Ακόμα ζουν οι άνθρωποι στα προσφυγικά, η Χαρίτα Μάντολες ζει σε ένα σπίτι προσφυγικό, σε σπίτι πρόσφυγα κάναμε το γύρισμα, σε ένα από τα συγκροτήματα που είναι σπαρμένα στην ελεύθερη Κύπρο. Και όσοι απέμειναν εκεί, γέροντες πια, κάθονται στους φυτεμένους κήπους τους και μιλάνε μόνο για την πατρίδα που χάσανε, αναμένοντας την ημέρα που θα γυρίσουν πίσω. Και εύχονται να προλάβουν να τη ζήσουν». Ο τίτλος της σειράς, «Famagusta», η μεσαιωνική ονομασία της Αμμοχώστου, που πλέον είναι μια πόλη-φάντασμα, ξύνει μία ακόμα πληγή. «Είναι αβάσταχτη αυτή η εικόνα», λέει η Δέσποινα Μπεμπεδέλη που θυμάται την Αμμόχωστο ως μια πόλη-κούκλα, κοσμοπολίτικη, πλούσια, ένα κέντρο διερχομένων και προσωπικοτήτων. «Και ξαφνικά είναι αυτό! Δεν μπορείς να δεχτείς αυτό που συνέβη, όταν θυμάσαι πώς ήταν, όταν βλέπεις αυτήν τη σύγχρονη Πομπηία μπροστά σου. Ειλικρινά, δεν μπορώ να σκεφτώ πώς αντέχει ο Βαρωσιώτης να το βλέπει αυτό, πώς έχει το σθένος να πηγαίνει να περιδιαβαίνει εκεί». Όσο περνάνε τα χρόνια, όλο και περισσότεροι, ιδίως οι νεότεροι, πιστεύουν ότι η Δέσποινα Μπεμπεδέλη είναι Κύπρια. Την αποκαλώ «ερωτική μετανάστρια» και γελάει. Ήταν 25 χρονών, ηθοποιός στο Θέατρο Τέχνης, όταν γνώρισε τον Στέλιο Καυκαρίδη, συνάδελφο στο ίδιο θέατρο, και αποφάσισαν να παντρευτούν. Τον ακολούθησε όταν εκείνος, το 1969, θέλησε να επιστρέψει στην Κύπρο και να κάνει θέατρο στον τόπο του. Ένα από τα πρώτα μεγάλα βήματα που έκαναν ήταν η ίδρυση του ΡΙΚ που μέχρι σήμερα παραμένει σημείο αναφοράς για τη θεατρική ιστορία της Κύπρου. « Έχω και την κυπριακή υπηκοότητα», μου λέει. «Ανέκαθεν δήλωνα ότι έχω δύο πατρίδες, έναν γενέθλιο τόπο, την Ελλάδα, και μια πατρίδα, την Κύπρο. Τη ζωή μου στην Κύπρο την οικοδόμησα, και τη σταδιοδρομία και την οικογενειακή μου ζωή. Είμαι Κυπρία. Έμαθα και τη διάλεκτο, είμαι από τις Ελαδίτισσες εδώ η μόνη ίσως που μιλάει και κυπριακά. Eίναι παιδί γονιών με προσφυγική καταγωγή, γεννημένη το 1941, μέσα στον πόλεμο, και έζησε άλλον έναν πόλεμο στην Κύπρο. Αναρωτιέμαι πόσο διαμορφώνουν οι ιστορικές συνθήκες τον χαρακτήρα ενός προσώπου, πόσο αλλάζουν όλη τη ζωή του. «Το να βιώσεις πόλεμο», απαντά, «ακόμα και αν δεν έχεις υποστεί τις αγιάτρευτες συνέπειες, αυτές που υφίστανται ακόμα και σήμερα άνθρωποι που χάσανε άντρες και ψάχνουν ακόμα και περιμένουν να γίνει η ταυτοποίηση των οστών, να πάρουν τα κοκαλάκια των ανθρώπων τους, τα απομεινάρια, κάτι που δεν αντέχεται, δεν μπορεί παρά να διαμορφώσει, προϊόντος του χρόνου, και τον χαρακτήρα σου. Βλέπεις με άλλο βλέμμα τη ζωή. Όταν όλα σού έρχονται ρόδινα κι εύκολα δεν βαθαίνει η ψυχή σου, μένει ελαφριά και στην επιφάνεια. Όταν βλέπεις και βιώνεις τέτοιες καταστάσεις, ο χαρακτήρας γίνεται αλλιώτικος. Τα νέα παιδιά, τα αγέννητα στον πόλεμο, δεν μπορούν να νιώσουν τι πέρασε η πατρίδα τους. Μόνο αν τους το διδάξουν στο σχολείο θα μάθουν τι συνέβη στην εισβολή, και πιο πριν στο πραξικόπημα. Αυτά, όμως, δεν γράφονται στα σχολικά βιβλία».

«Ακόμα ζουν οι άνθρωποι στα προσφυγικά, η Χαρίτα Μάντολες ζει σε ένα σπίτι προσφυγικό, σε σπίτι πρόσφυγα κάναμε το γύρισμα, σε ένα από τα συγκροτήματα που είναι σπαρμένα στην ελεύθερη Κύπρο. Και όσοι απέμειναν εκεί, γέροντες πια, κάθονται στους φυτεμένους κήπους τους και μιλάνε μόνο για την πατρίδα που χάσανε, αναμένοντας την ημέρα που θα γυρίσουν πίσω. Και εύχονται να προλάβουν να τη ζήσουν».

Διαβάστε ολόκληρη τη συνέντευξη στο lifo.gr.

LiFO 25.01.24

19

IΣΟΤΗΤΑ

ΕΓΩ Ο ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΝΤΕΎΩ 60 ΚΙ ΑΚΌΜΑ ΧΡΕΙΆΖΕΤΑΙ ΝΑ ΠΑΛΕΎΩ ΓΙΑ ΤΑ ΑΥΤΟΝΌΗΤΑ... ΓΙΑ ΊΣΑ ΔΙΚΑΙΏΜΑΤΑ, ΟΡΑΤΌΤΗΤΑ, ΑΞΙΟΠΡΈΠΕΙΑ, ΣΕΒΑΣΜΌ. Ο ΓΆΜΟΣ ΚΑΙ Η ΤΕΚΝΟΘΕΣΊΑ ΓΙΑ ΌΛΟΥΣ ΔΕΝ ΕΊΝΑΙ ΤΟ ΤΈΛΟΣ ΤΟΥ ΔΡΌΜΟΥ, ΘΑ ΕΊΝΑΙ ΌΜΩΣ ΜΙΑ ΠΟΛΎ ΣΗΜΑΝΤΙΚΉ ΚΑΤΆΚΤΗΣΗ. ΒΑΡΕΘΉΚΑΜΕ ΤΙΣ ΑΝΑΜΟΝΈΣ, ΤΑ ΠΟΛΙΤΙΚΆ ΠΑΙΧΝΊΔΙΑ, ΤΗΝ ΥΠΟΚΡΙΣΊΑ, ΤΙΣ ΚΟΎΦΙΕΣ ΗΘΙΚΟΛΟΓΊΕΣ. ΤΕΛΕΙΏΝΕΤΕ! ΑΠΟ ΤΟΝ ΘΟΔΩΡΗ ΑΝΤΩΝΌΠΟΥΛΟ, ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: FREDDIE F.

20

LiFO

25.01.24

Ο Θοδωρής Αντωνόπουλος κρατάει πλακάτ με σύνθημα εμπνευσμένο από το θρυλικό «I can't believe I still have to protest this shit», γνωστό από τους αγώνες του φεμινιστικού κινήματος.

LiFO 25.01.24

21

IΣΟΤΗΤΑ Όταν έκανα τα πρώτα –πολύ καταπιεσμένα, πολύ ενοχικά– βήματα στην ανακάλυψη της διαφορετικότητάς μου σε ένα αθηναϊκό προάστιο τέλη δεκαετίας του ’70-αρχές ’80, το ΛΟΑΤΚΙ+ κίνημα είχε εκδηλωθεί ήδη και στην Ελλάδα – εν πλήρη αγνοία μου ακόμη, εφόσον τόσο η πληροφόρηση όσο και η ορατότητα ήταν σχεδόν ανύπαρκτες στον δημόσιο λόγο και χώρο, εκτός κι αν αποκαλυπτόταν κάποιο «σκάνδαλο» ή συνέβαινε κάποιο έγκλημα με πρωταγωνιστή ή θύμα κάποιον «ανώμαλο». Το μανιφέστο του ΑΚΟΕ, που διάβασε δημόσια η Μπέττυ Βακαλίδου στην ιστορική συγκέντρωση του θεάτρου Λουζιτάνια τον Απρίλιο του 1977, ήταν ταυτόχρονα η ιδρυτική του πράξη και ξεκινούσε ως εξής: «Στον Μεσαίωνα μάς καίγανε δίπλα σε μια μάγισσα στο όνομα της χριστιανικής ηθικής. Οι ναζί μάς κολλούσαν ένα ροζ τρίγωνο στο πέτο και μας έστελναν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Ο σταλινισμός, αναιρώντας τους φιλελεύθερους νόμους της Οκτωβριανής Επανάστασης, μας εκτόπιζε ή μας έκλεινε σε ψυχιατρεία… Εμείς είμαστε οι Έλληνες ομοφυλόφιλοι. Περάσαμε αιώνες καταπίεσης κρυμμένοι και κυνηγημένοι διότι η εκάστοτε ιδεολογία του κοινωνικού συστήματος μας θεωρούσε “διεστραμμένους”, “έκφυλους’’, “κοινωνική πληγή’” κ.λπ. Σήμερα βγαίνουμε ενωμένοι στην επιφάνεια της κοινωνικής ζωής της χώρας μας για να συζητήσουμε μαζί, να καταλάβετε και να καταλάβουμε ότι κάθε άνθρωπος είναι ελεύθερος να υπάρχει και να μεταχειρίζεται το σώμα του όπως αυτός νομίζει καλύτερα. Χωρίς την παρέμβαση της κοινωνίας που διαχωρίζει αυθαίρετα και δίνει στα άτομα την ανάλογη τοποθέτηση…» Το εξωφρενικό είναι ότι και το 2024 να γράφονταν αυτά τα λόγια, πάλι επίκαιρα θα ακούγονταν, καθώς, μπροστά στις διογκούμενες αντιδράσεις στο νομοσχέδιο που θα θεσπίζει τον γάμο και την τεκνοθεσία για όλους, αναγκαζόμαστε πάλι «οι Έλληνες ομοφυλόφιλοι» (σήμερα θα χρησιμοποιούσαμε τον όρο «ΛΟΑΤΚΙ+») και οι σύμμαχοι ημών να εξηγούμε τα αυτονόητα, κι ας έχει περάσει σχεδόν μισός αιώνας από τότε. Να τα εξηγούμε όχι σε κομπλεξικούς μισάνθρωπους που δεν παίρνουν έτσι κι αλλιώς από λόγια, όπως οι ούλτρα συντηρητικοί έως τέρμα ακροδεξιοί βουλευτές και ψηφοφόροι και οι συνοδοιπόροι τους σκοταδιστές ρασοφόροι, οι οποίοι ήδη κήρυξαν αγώνα «υπέρ βωμών και εστιών» –δεν έστερξε η Ιεραρχία να συγκαλέσει έκτακτη συνεδρίαση για την ανέχεια, την αστεγία, το προσφυγικό ή έστω τη γενικότερη «εκμετάλλευση των ευάλωτων γυναικών» για τις οποίες κόπτεται στην ανακοίνωσή της, ο γάμος για όλους την πόνεσε–, αλλά και σε προερχόμενους από μια ιδεολογικά χρεοκοπημένη αριστερά (ΚΚΕ αλλά και κομμάτια του ΠΑΣΟΚ, του ΣΥΡΙΖΑ, της εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς ακόμα), οι οποίοι εκφράζουν την ίδια μαύρη κι άραχνη αντίδραση κατά εκείνου που αποκαλούν «αστικό» ή «νεοφιλελεύθερο δικαιωματισμό». Απλώς οι εκπρόσωποι της τελευταίας το κάνουν με μια πιο ύπουλη επιχειρηματολογία που επιχειρεί να εξορθολογίσει τις διακρίσεις αντί να τις αποδώσει έστω σε μια αφηρημένη μεταφυσική αρχή, ορισμένες φορές μάλιστα με πρόσχημα το pink washing. Αλλά μήπως να κατακτήσουμε πρώτα ένα δικαίωμα και μετά να δούμε σε ποιο πρόγραμμα πλύσης και στους πόσους βαθμούς ξεβάφει;

22

LiFO

Στα σόσιαλ μίντια ειδικά, το όλο κλίμα θυμίζει καμιά φορά τα εφιαλτικά εκείνα πρώτα χρόνια της «αρρώστιας», του HIV/AIDS δηλαδή, όταν οι ομοφυλόφιλοι άντρες ειδικά αλλά και οι τρανς γυναίκες είχαν δαιμονοποιηθεί ως εκμαυλιστές όχι μόνο των ηθών αλλά και της δημόσιας υγείας. Όταν στο ίδιο μήκος κύματος ο «αυριανισμός» επετίθετο με τον χυδαιότερο τρόπο σε συγκεκριμένα πρόσωπα αλλά και στη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα συνολικά, ευτελίζοντας εντελώς το εκσυγχρονιστικό πρόταγμα του πρώιμου ΠΑΣΟΚ. Αυτόν τον εφιάλτη έμελλε να ξαναζήσουμε το 2012 με την υπόθεση των οροθετικών γυναικών που διαπόμπευσαν οι Λοβέρδος - Χρυσοχοΐδης (μόλις προχθές το ΕΔΔΑ καταδίκασε εν προκειμένω την Ελλάδα, ορίζοντας να δοθεί συνολική αποζημίωση 70.000 ευρώ σε όσα θύματα ζουν ακόμα). Τι θα συμβεί, άραγε, σε όλο αυτό το ετερόκλητο μεν, αλλά εξίσου ομοφοβικό, όπως κι αν προσπαθεί να το αιτιολογήσει, κοινό που σκίζεται να κάνει κουμάντο στις επιθυμίες και τις ζωές μας, αν αύριο θεσπιστεί ο γάμος για όλους; Τίποτε απολύτως, εξυπακούεται – κανένα δικό του δικαίωμα δεν θα απειληθεί, καμία ύπαρξη δεν θα χαρακτηριστεί ανάξια να βιωθεί, καμία σχέση μεταξύ δύο ανθρώπων που αγαπιούνται δεν θα απαξιωθεί, κανένα από τα παιδιά που έχουν ή θα αποκτήσουν δεν θα είναι «αόρατο». Κι όμως, η διεύρυνση της υποτίθεται αυτονόητης στις δημοκρατίες ισονομίας και ισότητας όλων των πολιτών, η οποία θα έπρεπε να απασχολεί μόνο τους νομοθέτες, εξαιτίας των τυχοδιωκτικών πολιτικών κάποιων πολιτικών/εκκλησιαστικών χώρων και μέσων μαζικής ενημέρωσης, έχει αναχθεί σε μείζον εθνικό θέμα για το οποίο καλείται κιόλας να εκφέρει άποψη ο κάθε πικραμένος, με τραγελαφικά αποτελέσματα. Καλά το πάτε, τον άλλο μήνα να θέσετε σε «δημόσια διαβούλευση» το δικαίωμα των γυναικών να ψηφίζουν, τον παράλλο την επαναφορά της προίκας κ.λπ. Αλλά μήπως έτσι δεν είχαν λυσσάξει λίγα χρόνια πριν οι ίδιοι πάνω-κάτω χώροι, με πρώτο, εκτός από μια μικρή μειοψηφία βουλευτών, το σημερινό κυβερνών κόμμα αλλά και τον ίδιο τον πρωθυπουργό που το ’17 έψαχνε εξωγήινους στον Υμηττό, τόσο με την επέκταση του συμφώνου συμβίωσης στα ομόφυλα ζευγάρια όσο και –ακόμα περισσότερο– με τη νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου (ΝΑΤΦ); Ε, και δεν τους πέρασε και κακό δεν πάθανε κανένα. Αν συνέβη κάποιο κακό, αυτό ήταν ότι χρειάστηκε πρώτα να καταδικαστεί η Ελλάδα από το ΕΔΔΑ για διακρίσεις κατά των ΛΟΑΤΚΙ+ ανθρώπων. Για να λέμε, βέβαια, τα πράγματα με το όνομά τους, τόσο ο γάμος όσο και η τεκνοθεσία από ομόφυλα ζευγάρια έπρεπε να είχαν θεσπιστεί ήδη από το 2015, όπως άλλωστε προέβλεπαν οι προγραμματικές διακηρύξεις του τότε κυβερνώντος κόμματος που είχε κάνει μεγάλο άνοιγμα στη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα. Έπειτα, παρά τις καλές προθέσεις, τα πρώτα εκείνα νομοθετήματα, όπως και η απαγόρευση των διακρίσεων λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού και ταυτότητας φύλου, άφηναν κενά και ασάφειες, όταν δεν δυσκόλευαν ακόμα περισσότερο κάποια πράγματα, ειδικά αναφορικά με την τεκνοθεσία και τη ΝΑΤΦ. Ίσως επειδή και τότε πρυτάνευσε η λογική του μικρότερου δυνατού πολιτικού κόστους και σε συνδυασμό με μια οριακή πολιτική συγκυρία κρίθηκε ότι οι «αδερφές» μπορούσαν να περιμένουν λίγο ακόμα την πλήρη ισονομία και ισοπολιτεία. Για πολλά άτομα από τη δική μου γενιά που έμπαιναν τότε στην πέμπτη δεκαετία ζωής –κάποια διατηρούσαν μακροχρόνιες σχέσεις, άλλα είχαν ήδη ή επιθυμούσαν να αποκτήσουν παιδιά, άλλα πάλι ξενιτεύονταν ένεκα τούτου σε χώρες με κοινωνίες πιο ανοικτές– ακούστηκε σαν το δημώδες «ακόμα τούτη η άνοιξη, ραγιάδες-ραγιάδες!». Ωστόσο, με τα τόσα συντηρητικά αντανακλαστικά που πυροδότησε, ακόμα κι αυτό θεωρήθηκε μεγάλη νίκη και να σου τα φιλιά και οι αγκαλιές στα θεωρεία της Βουλής.

25.01.24

Ο Θοδωρής Αντωνόπουλος σε πορεία στο κέντρο της Αθήνας που διοργάνωσε το περιοδικό «Κράξιμο» ανήμερα της προεκλογικής ομιλίας του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη στο Σύνταγμα. 30/5/1985

ΑΛΛΆ ΜΉΠΩΣ ΝΑ ΚΑΤΑΚΤΉΣΟΥΜΕ ΠΡΏΤΑ ΈΝΑ ΔΙΚΑΊΩΜΑ ΚΑΙ ΜΕΤΆ ΝΑ ΔΟΎΜΕ ΣΕ ΠΟΙΟ ΠΡΌΓΡΑΜΜΑ ΠΛΎΣΗΣ ΚΑΙ ΣΤΟΥΣ ΠΌΣΟΥΣ ΒΑΘΜΟΎΣ . ΞΕΒΆΦΕΙ,

Μεγάλο άνοιγμα στη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα έκανε μετά το ’19 και η ΝΔ με την ένταξη ανοιχτά γκέι στελεχών στην κυβέρνηση, τη δημιουργία της Εθνικής Επιτροπής Στρατηγικής και την προώθηση κάποιων θετικών νομοθετικών ρυθμίσεων. Έλα όμως που αφενός η πρότερη πολιτική της ήταν μάλλον στην αντίθετη κατεύθυνση, αφετέρου ένα πολύ υπολογίσιμο κομμάτι των ψηφοφόρων της «κλοτσάει» για τον επιπλέον λόγο ότι καμιά επίσημη καμπάνια ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης δεν προηγήθηκε. Και όχι, δεν είναι θέμα μόρφωσης ή κοινωνικής καταγωγής, θέμα καλλιέργειας και ενσυναίσθησης είναι κατά βάση, όπως έχει επανειλημμένα αποδειχθεί. Ίσως βέβαια και η κυβέρνηση, στη φούρια της να βγάλει προς τα έξω έναν φιλελεύθερο χαρακτήρα, που όμως δεν φαίνεται να είναι ο κυρίαρχος, και όχι μόνο στο συγκεκριμένο ζήτημα, να παρέβλεψε την έκταση των αντιδράσεων στο δικό της, καταρχάς, ακροατήριο. Αλλά αυτό είναι δικό της πρόβλημα, όπως αντίστοιχα πρόβλημα του ΣΥΡΙΖΑ είναι οι αντιδράσεις τύπου Πολάκη, του ΠΑΣΟΚ οι Παρασκευαΐδηδες και οι Μιχαηλίδηδες και της Νέας Αριστεράς η άγνωστη, ακόμα, στάση των δύο μειονοτικών βουλευτών. Και ξέρετε κάτι; Κουράσατε τόσα χρόνια με τα πολιτικά σας παιχνίδια στις πλάτες τόσων ανθρώπων, όλοι σας – και ξέρετε ποιοι περιλαμβάνεστε στους «όλους». Ισχύει, βέβαια, ότι το μεγαλύτερο «αγκάθι» για όλον αυτό τον συρφετό δεν είναι τόσο ο ομόφυλος γάμος καθαυτόν αλλά η τεκνοθεσία, παρότι αυτή είναι ήδη νόμιμη για μεμονωμένα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Εκεί είναι που χτυπά ταβάνι ο ηθικός πανικός, ένθεος ή άθεος, δεξιόστροφος ή αριστερόστροφος, στο όνομα, δήθεν, των δικαιωμάτων του παιδιού και πώς θα μεγαλώσει τάχα με δύο μπαμπάδες ή δυο μαμάδες και πώς θα βγει στην κοινωνία την κακούργα. Το γεγονός ότι χιλιάδες παιδιά ήδη μεγαλώνουν σε μονογονεϊκές οικογένειες, το ότι ακριβώς η μη αναγνώριση είναι που τα γκετοποιεί, το ότι η έξαρση της εφηβικής βίας και εγκληματικότητας δεν αφορά παιδιά ομόφυλων οικογενειών, δεν τους λέει απολύτως τίποτα γιατί δεν θέλουν να τους πει (δεν εννοώ εδώ ότι τα παιδιά των ΛΟΑΤΚΙ+ οικογενειών θα βγουν εγγυημένα όλα «αστέρια», αλλά μήπως να κοιτάξετε πρώτα τι φώτα δίνετε στα δικά σας εσείς οι «νορμάλ»;). Όμως όχι, δεν είναι τα παιδιά καθαυτά που τους νοιάζουν, απλώς τα χρησιμοποιούν ως σκιάχτρο. Προσωπικά, τώρα, ποσώς με νοιάζουν οι γάμοι, οι οικογένειες και οι λοιπές συμβατικότητες. Πορευόμουν πάντα «κατά τον δαίμονα εαυτού». Σκέφτομαι όμως καμιά φορά πόσο καλύτερα θα είχα μεγαλώσει αν κάποια δικαιώματα και κάποιες προστατευτικές δικλείδες υπήρχαν από τότε. Καθένας, καθεμία και καθένα από μας έχει κάθε δικαίωμα στην ευτυχία όπως εκείνοι/-ες/-α τη νιώθουν, χωρίς να χρειάζεται να απολογηθούν οπουδήποτε. Ήμουν ακόμα πρωτοετής φοιτητής όταν άρχισα να συμμετέχω σε αυτό που λέμε σήμερα ΛΟΑΤΚΙ+ κίνημα – σε λίγα χρόνια θα είμαι, τυπικά, συνταξιούχος και συνειδητοποιώ ότι, παρά τις κοσμογονικές αλλαγές που συνέβησαν στο μεταξύ, ακόμα χρειάζεται να παλεύουμε για τα ίδια στοιχειώδη πράγματα. Και ναι, έχουμε βαρεθεί να περιμένουμε να ωριμάσουν η κοινωνία και οι συνθήκες, έχουμε βαρεθεί να είμαστε διαρκώς στην απέξω, να γινόμαστε κλοτσοσκούφι από ΜΜΕ, πολιτικούς, κόμματα, Εκκλησίες και λοιπές εξουσίες, να στοχοποιούμαστε σε σπίτια, σχολεία, εργασιακούς χώρους, σε δρόμους και πλατείες, να συνοδεύουν το πρώτο μας ερωτικό ξύπνημα η ντροπή και το άγχος αντί για τη χαρά, να διστάζουμε να κυκλοφορήσουμε όπως θέλουμε, όπου θέλουμε και με όποιον/-α/-ο θέλουμε αγκαλιά, να έχουμε ως πολίτες τις ίδιες υποχρεώσεις, αλλά λειψά δικαιώματα. Δεν θα τα λύσει αυτόματα όλα αυτά η θέσπιση του γάμου και της τεκνοθεσίας, θα είναι όμως ένα ακόμα αποφασιστικό βήμα για μία από τις λίγες χώρες στην Ε.Ε. που δεν το τόλμησαν ακόμα. Τελειώνετε.

LiFO 25.01.24

23

ΙΣΟΤΗΤΑ

24

LiFO

25.01.24

LiFO 25.01.24

25

ΙΣΟΤΗΤΑ

ΦΊΛΟΙ, ΣΥΝΆΔΕΛΦΟΙ, ΓΟΝΕΊΣ, ΑΔΈΛΦΙΑ, ΓΕΊΤΟΝΕΣ, ΓΙΑΤΡΟΊ ΚΑΙ ΔΙΚΗΓΌΡΟΙ ΟΜΌΦΥΛΩΝ ΖΕΥΓΑΡΙΏΝ ΜΕ Ή ΧΩΡΊΣ ΠΑΙΔΙΆ ΚΑΙ ΜΕΛΏΝ ΤΗΣ ΛΟΑΤΚΙ+ ΚΟΙΝΌΤΗΤΑΣ ΕΞΗΓΟΎΝ, ΜΈΣΑ ΑΠΌ ΤΙΣ ΕΜΠΕΙΡΊΕΣ ΤΟΥΣ, ΓΙΑΤΊ ΠΡΈΠΕΙ ΕΠΙΤΈΛΟΥΣ ΝΑ ΤΕΛΕΙΏΣΕΙ Η ΣΥΖΉΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΑΥΤΟΝΌΗΤΟ: ΤΗΝ ΙΣΌΤΗΤΑ ΣΤΟΝ ΓΆΜΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΤΕΚΝΟΘΕΣΊΑ. ΕΠΙΜΈΛΕΙΑ: M. HULOT, ΘΟΔΩΡΉΣ ΑΝΤΩΝΌΠΟΥΛΟΣ, ΑΛΈΞΑΝΔΡΟΣ ΔΙΑΚΟΣΆΒΒΑΣ, ΓΙΆΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΌΠΟΥΛΟΣ

26

LiFO

25.01.24

Προέρχομαι από μια πιο παλιά γενιά με άλλες ιδέες και αντιλήψεις από τις σημερινές, όμως κατανοώ ότι τα πράγματα αλλάζουν, προχωρούν και πλέον, πέραν της μεγάλης μου κόρης, η οποία είναι και το πιο κοντινό μου πρόσωπο, και της συζύγου της, γνωρίζω αρκετά άτομα που ανήκουν στη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα. Οι γνωστοί και οι φίλοι των παιδιών μου είναι πλέον και δικοί μου φίλοι και γνωστοί. Μέσω κυρίως της κόρης μου και της οικογένειας που έχει δημιουργήσει με τη σύζυγο και το παιδάκι τους νιώθω και κατανοώ περισσότερο τα άτομα της κοινότητας αυτής. Είναι άνθρωποι της διπλανής πόρτας, με τα όνειρα, τις ανησυχίες, τις χαρές, τις αγωνίες, τα καλά και τα προβλήματά τους, όπως όλοι μας. Αυτό που ήδη ήξερα για το παιδί μου και το επιβεβαίωσα γνωρίζοντας κι άλλα άτομα που ανήκουν στην κοινότητα αυτή είναι ότι το ήθος και οι αξίες ενός ανθρώπου δεν καθορίζονται από τον σεξουαλικό του προσανατολισμό. Η αναγνώριση του ίσου δικαιώματος στον γάμο και την τεκνοθεσία για τα ομόφυλα ζευγάρια θα επιλύσει, πιστεύω, όχι μόνο μια σειρά από σοβαρά νομικά προβλήματα που προκύπτουν από τις διακρίσεις αλλά και απλά ζητήματα της καθημερινότητας. Η κόρη μου αυτήν τη στιγμή είναι «αόρατη μητέρα», δεν συνδέεται νομικά με το παιδί της και κατ’ επέκταση δεν συνδέομαι ούτε εγώ

ως γιαγιά, κι ας πρόκειται για ένα παιδί που το λατρεύω όσο και τα άλλα τρία εγγόνια μου! Και επειδή η ζωή είναι απρόβλεπτη, θα μπορούσε με ένα χτύπημα της μοίρας αυτό το παιδάκι να χαθεί από τη ζωή μας από τη μια στιγμή στη άλλη, χωρίς ποτέ να έχει αξιωθεί την αναγνώριση και τα δικαιώματα που θα όφειλε να έχει. Σε όσους ανθρώπους κακοφαίνονται όλα αυτά, θα τους έλεγα «ανοίξτε το μυαλό και την καρδιά σας. Αν αυτό σας είναι τόσο δύσκολο, τουλάχιστον μη χρησιμοποιείτε κακοποιητικό λόγο, όταν μιλάτε δημόσια». Εξάλλου, η αναγνώριση του ίσου δικαιώματος στον γάμο και την τεκνοθεσία για τα ομόφυλα ζευγάρια δεν στερεί τίποτε από όλους τους άλλους, ούτε γίνεται σε βάρος τους. Όσο για τις δυσκολίες και τις ανισότητες που βιώνουν οι ΛΟΑΤΚΙ+ άνθρωποι, ένα μόνο γεγονός θα σας αναφέρω. Ζω το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου σε ένα νησί του ανατολικού Αιγαίου από το οποίο κατάγομαι. Όσες φορές με επισκέπτονται η κόρη μου και ο εγγονός μου χωρίς τη νύφη μου, πρέπει να έρχονται με εξουσιοδοτήσεις και πιστοποιητικά οικογενειακής κατάστασης. Μπορεί να ακούγεται απλό, αλλά, πιστέψτε με, δεν είναι. Ούτε για τη μητέρα, της οποίας αμφισβητούν τη γονεϊκή υπόσταση, ούτε για το παιδί, που του αμφισβητούν την υπόσταση της οικογένειάς του. Είναι, νομίζω, καιρός να τελειώνουμε με όλα αυτά ως κοινωνία και ως πολιτεία.

Η ΚΌΡΗ ΜΟΥ ΕΊΝΑΙ ΑΌΡΑΤΗ ΜΗΤΈΡΑ , “ΔΕΝ ΣΥΝΔΈΕΤΑΙ” ΝΟΜΙΚΆ ΜΕ ΤΟ ΠΑΙΔΊ ΤΗΣ ΚΑΙ ΚΑΤ’ ΕΠΈΚΤΑΣΗ ΔΕΝ ΣΥΝΔΈΟΜΑΙ ΟΎΤΕ ΕΓΏ ΩΣ ΓΙΑΓΙΆ

ΚΛΕΙΩ ΔΑΡΑΤΣΑΝΟΥ συνταξιούχος, μητέρα γυναίκας σε ομόφυλη σχέση με παιδί

LiFO 25.01.24

27

ΙΣΟΤΗΤΑ

ΕΊΝΑΙ ΑΠΑΡΆΔΕΚΤΟ ΝΑ ΜΗ ΣΤΗΡΊΖΟΥΜΕ ΜΕ ΌΛΗ ΜΑΣ ΤΗ ΔΎΝΑΜΗ ΔΎΟ ΑΝΘΡΏΠΟΥΣ ΠΟΥ ΑΠΟΦΑΣΊΖΟΥΝ ΝΑ ΠΡΟΣΦΈΡΟΥΝ ΤΗΝ ΑΓΆΠΗ ΤΟΥΣ ΣΕ ΠΑΙΔΙΆ

Οι σχέσεις μας με τη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα συνίστανται σε απλές σχέσεις καλής γειτονίας, σχέσεις συναδελφικές και επαγγελματικές, σχέσεις με φίλους δικούς μας και των παιδιών μας, σχέσεις εκπαιδευτικού και μαθητή έως και στενές φιλικές σχέσεις. Η γκάμα είναι μεγάλη όχι γιατί εμείς το έχουμε επιδιώξει αλλά γιατί ΛΟΑΤΚΙ+ άνθρωποι υπάρχουν παντού κι ας είναι αόρατοι για κάποιους άλλους συμπολίτες μας, συχνά και για την πολιτεία την ίδια. Μεγαλώνοντας τις δεκαετίες του ’70 και του ’80 σε μια κοινωνία πολύ συντηρητική στο μεγαλύτερο κομμάτι της και συνακόλουθα ομοφοβική, εκτεθήκαμε σε όλο το «σεντόνι» των στερεοτύπων της εποχής. Η καθημερινή επαφή με φίλους μας, το γεγονός ότι μεγαλώσαμε μαζί με ανθρώπους που ανήκουν στη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα καθώς και με οικογένειες του «ουράνιου τόξου» κάνει καθημερινά σαφές πόσο λάθος είναι τα στερεότυπα που κρατούν ακόμα φοβισμένους, επιφυλακτικούς ή και εχθρικούς απέναντί της πολλούς συνανθρώπους μας. Αυτό που δεν ξέραμε και μας ξενίζει είναι ότι δυστυχώς μερικοί άνθρωποι δεν είναι έτοιμοι να ανοίξουν την αγκαλιά τους σε άλλους ανθρώπους, να τους παρέχουν ίσα δικαιώματα και συγχρόνως να διακανονίζουν την πίστη σε θρησκείες οι οποίες διακηρύττουν ότι η πεμπτουσία τους είναι η αγάπη, η ισότητα και η αλληλεγγύη. Η αναγνώριση του δικαιώματος στον γάμο και την τεκνοθεσία από ομόφυλα ζευγάρια είναι, πιστεύουμε, πάρα πολύ σημαντική επειδή είναι απαράδεκτο το 2024 α) να υπάρχουν ακόμα ζητήματα ίσων δικαιωμάτων, β) να μη δίνουμε σε μια οικογένεια όλα τα απαραίτητα νομικά εφόδια ώστε να τη διευκολύνουμε στην πάρα πολύ σημαντική αποστολή της, γ) να μη στηρίζουμε με όλη μας τη δύναμη δυο ανθρώπους που αποφασίζουν να προσφέρουν την αγάπη και τη φροντίδα τους σε παιδιά, δ) τα παιδιά αυτών των οικογενειών να νιώθουν οποιασδήποτε μορφής διάκριση ή αποκλεισμό, ε) με το δημογραφικό στη χώρα μας να είναι στο κόκκινο, να μη στηρίζονται όσοι άνθρωποι αποφασίζουν να δημιουργήσουν οικογένεια, ανεξάρτητα από το φύλο και τον ερωτικό τους προσα-

28

LiFO

νατολισμό, στ) να βάζουμε, γενικότερα, οποιαδήποτε εμπόδια στην αγάπη των ανθρώπων. Σε όσους έχουν αντίθετη άποψη, θα λέγαμε ότι η αγάπη είναι μέσα τους και είναι ό,τι πιο δυνατό έχουν, ας την αφήσουν ελεύθερη και θα δουν την αλήθεια. Αναφορικά με τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι ΛΟΑΤΚΙ+ άνθρωποι, δεν θα σταθούμε στη λεκτική ή και σωματική βία που συχνά αντιμετωπίζουν, στα δεκάδες περιστατικά που από νεαρή ηλικία, προερχόμενα από ομοφοβικό περιβάλλον, δεν αποδέχονται τον εαυτό τους και έρχονται σε εσωτερική σύγκρουση, ή στο ομοφοβικό bullying που γίνεται στα σχολεία – αυτά είναι ευρύτερα γνωστά. Θα παραθέσουμε εδώ κάτι απλό και καθημερινό: η πολιτεία μεριμνά για τους πολύτεκνους, όπως εμείς, με κάποιες πενιχρές διευκολύνσεις, όπως το να μην πληρώνουμε τέλη ταξινόμησης προκειμένου να αγοράσουμε αυτοκίνητο ή το μειωμένο εισιτήριο σε μέσα μαζικής μεταφοράς, θέατρα, σινεμά κ.λπ. Αντίστοιχα πολύτεκνο ομόφυλο ζευγάρι, όπως ένα φιλικό μας, όπου κάθε γονέας έχει δύο παιδιά, σύνολο τέσσερα, δεν δικαιούται καν αυτές τις στοιχειώδεις διευκολύνσεις.

ΝΙΚΟΣ ΚΑΤΣΟΥΛΗΣ - ΜΑΡΙΑ ΠΟΛΙΤΗ πολύτεκνοι εκπαιδευτικοί, οικογενειακοί φίλοι ομόφυλου ζευγαριού με παιδιά

25.01.24

Η ιδέα ενός γαμήλιου πάρτι για φίλους στροβιλιζόταν για αρκετό καιρό στο μυαλό μας. Μετά από οκτώ χρόνια ενός ατέλειωτου αρραβώνα το μόνο που ψάχναμε με τη σύντροφό μου ήταν η αφορμή για να το διοργανώσουμε. Ως ετερόφυλο ζευγάρι δεν είχαμε να περιμένουμε κάποιου είδους νομοθετικές καλένδες και για να το κάνουμε όσο πιο casual γίνεται, θέλαμε να πάμε, αντί για δημαρχείο, στον φίλο των γονιών μου που τυγχάνει συμβολαιογράφος. Στις πολλές συζητήσεις που έγιναν γύρω από συνήθως άδεια πιάτα σε εστιατόρια έπεσε η ιδέα ενός κοινού πάρτι με ένα φιλικό ζευγάρι. Οι κοινοί φίλοι, άρα και καλεσμένοι, ήταν αρκετοί και η οικονομία που θα προσέφερε ο ένας σμπάρος για δυο τρυγόνια μάς έκανε να δώσουμε τα χέρια. Το μόνο περίεργο σε αυτήν τη σύμπραξη; Το γεγονός ότι το άλλο ζευγάρι αποτελείται από τον Αλέξανδρο και τον Γιώργο, δυο άντρες που αγαπιούνται, ζουν μαζί και ήθελαν να μοιραστούν αυτήν τη στιγμή της «επισημοποίησης» της σχέσης τους με φίλους. Είπα «περίεργο», αλλά για ποιον και γιατί; Για να καθόμαστε να συζητάμε αυτές τις μέρες το θέμα της επέκτασης του δικαιώματος του γάμου και στα ομόφυλα ζευγάρια, μάλλον σε κάποιους φαίνεται περίεργο, αλλά πόσοι είναι αυτοί και τι πραγματικά πιστεύουν; Η απορία μου είναι ειλικρινής γιατί μεγάλωσα σε ένα σπίτι όπου έμαθα πως δεν είναι καθόλου αστείο να γελάς με τις «αδερφές», πως οι λεσβίες δεν θέλουν ένα καλό σεξ για να «έρθουν στον ίσιο δρόμο» και οι τρανς δεν είναι κινούμενος στόχος για ρίψη αυγών. Για το τελευταίο ειδικά ίσως φταίει και το ότι η Πάολα (μία είναι η Πάολα) ήταν συμμαθήτρια του πατέρα μου και ειδικά γι’ αυτό ίσως αξίζει να κάνω ένα μικρό κινηματογραφικό flashback, από αυτά που το φιλμ θαμπώνει και θυμίζει τρεμουλιαστό Super 8. Μπορώ να πω ότι μεγάλωσα σε μια sui generis οικογένεια, με μια μητέρα δημοσιογράφο και έναν πατέρα στρατιωτικό που κατάφερε να αφήσει το Πολεμικό Ναυτικό μόνο μετά από τριάντα έξι χρόνια ευδόκιμης υπηρεσίας. Ταυτόχρονα, στο σπίτι υπήρχαν βιβλία του Ηλία Πετρόπουλου και του Βασίλη Ραφαηλίδη. Η βελόνα του ραδιοφώνου ήταν κολλημένη στην εκάστοτε συχνότητα που φιλοξενούσε τον Τζίμη Πανούση τα Σαββατοκύριακα και κάθε Πέμπτη απόγευμα είχαμε το «Ποντίκι», το παλιό, του Παπαϊωάννου. Σας ακούγεται αρκετά παράξενο, το καταλαβαίνω, τα στερεότυπα που ακολουθούν τους στρατιωτικούς και τους δημοσιογράφους προηγούνται της φήμης τους, πόσο μάλλον ένας συνδυασμός αυτών. Θα έλεγε κανείς ότι το οικογενειακό μου περιβάλλον με προό-

ριζε να γίνω agent provocateur, αν και για λόγους βιοπορισμού έγινα δημοσιογράφος, κληρονομώντας από τον πατέρα μου την απέχθειά του στην ηθικολογία. Μια ηθικολογία με την οποία είχε ανοιχτές παρτίδες και ο ίδιος, μέχρι που έκλεισαν οριστικά με τις αλλαγές του οικογενειακού δικαίου του 1982. Βλέπετε, οι περισσότεροι θυμούνται την –επιτέλους– θέσπιση του πολιτικού γάμου, την ισότητα των δύο φύλων και την τραγελαφική αποποινικοποίηση της μοιχείας, αλλά για τον ίδιο ήταν πολύ πιο σημαντική η κατάργηση της υποχρεωτικής προίκας για τους στρατιωτικούς. Ένας αναχρονιστικός θεσμός που οδήγησε πολλούς συναδέλφους του σε εικονικές συναλλαγές με πεθερικά, πλαστά προικοσύμφωνα αλλά και παράξενες φιλίες με γνωστούς παπάδες που έκαναν διπλή καριέρα και ως τηλεπερσόνες και τελούσαν γάμους, κάνοντας τα στραβά μάτια στην έλλειψη των «απαραίτητων δικαιολογητικών». Ευτυχώς για όλους μας γνώρισε τη μητέρα μου τη σωστή χρονική στιγμή, την οποία και νυμφεύθηκε με πολιτικό γάμο και μοναδική προίκα το κόκκινο φόρεμα που φόρεσε στο δημαρχείο της Αθήνας, αξιοποιώντας το σύνολο των διαθέσιμων νεοπαγών μεταρρυθμίσεων. Αυτό το μικρό οικογενειακό δράμα δεν ήταν διδακτικό μόνο για μένα και για τον υγιή τρόπο με τον οποίο μεγάλωσα, χωρίς να νιώθω να απειλούμαι από φανταστικούς εχθρούς. Είναι μια διδακτική ιστορία και σε σχέση με το ότι πάντα θα υπάρχουν συμπολίτες μας που πιστεύουν ότι πρέπει να έχουν λόγο στο πώς θα ζουν τη ζωή τους άνθρωποι που δεν τους πέφτει κανένας λόγος· και για όλους αυτούς τους μοιραίους και άβουλους που μειοψηφούν στην εθνική αντιπροσωπεία και θαρρούν ότι μπορούν να πορεύονται ως ποιμένες ενός πλήθους που έχει ανάγκη από περισσότερο φως και περισσότερη αγάπη και όχι περισσότερη καλλιέργεια αποκτήνωσης. Η σιωπηρή πλειοψηφία της ελληνικής κοινωνίας είναι έτοιμη από καιρό για το τελευταίο θεσμικό βήμα της πλήρους εξίσωσης του δικαιώματος του γάμου. Τόσο έτοιμη, που ο βασικός λόγος για τον οποίο το ζητά αυτό είναι για να ασχοληθούμε πιο σοβαρά με τα θέματα που δεν λύνονται στις νομοπαρασκευαστικές επιτροπές αλλά απαιτούν κοινωνικές τομές που θα εξαλείψουν μορφές κακοποίησης και εκφοβισμού. Για την ιστορία, το κοινό μας πάρτι είχε μεγάλη επιτυχία και αν έπρεπε να ξεχωρίσω μια στιγμή ήταν όταν ο πατέρας μου είπε στον Γιώργο «να ζήσετε», κλείνοντας με μια ευχή έναν κύκλο μεταρρυθμίσεων του ελληνικού οικογενειακού δικαίου.

ΌΤΑΝ Ο ΝΌΜΟΣ ΑΠΑΓΌΡΕΥΕ ΚΑΙ ΣΤΟΥΣ ΔΙΚΟΎΣ ΜΟΥ ΓΟΝΕΊΣ ΝΑ ΠΑΝΤΡΕΥΤΟΎΝ

ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΟΥΡΟΥΜΙΧΑΚΗΣ δημοσιογράφος, φίλος ομόφυλου ζευγαριού

LiFO 25.01.24

29

ΙΣΟΤΗΤΑ

30

Η ΟΙΚΟΓΈΝΕΙΆ ΜΑΣ ΔΕΝ ΕΊΝΑΙ ΣΥΝΗΘΙΣΜΈΝΗ, ΑΛΛΆ ΑΥΤΌ ΔΕΝ ΣΗΜΑΊΝΕΙ ΌΤΙ ΔΕΝ ΕΊΝΑΙ ΚΑΙ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΉ

LiFO

25.01.24

Από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου, είχα πάντα δύο μαμάδες. Ποτέ δεν είχα μπαμπά. Δεν έχω ζήσει, όμως, μια δεύτερη ζωή με μια μαμά και έναν μπαμπά για να μπορώ να κάνω τις συγκρίσεις. Άλλωστε, κάποιοι μεγαλώνουν με έναν μπαμπά και μία μαμά, κάποιοι άλλοι μόνο με μία μαμά, ενώ άλλοι με τον παππού και τη γιαγιά. Εγώ μεγάλωσα με δύο μαμάδες και για μένα αυτό είναι το φυσιολογικό. Ήταν και παραμένει η κανονικότητά μου. Οι γονείς μου σύντομα χώρισαν. Όταν έγινε αυτό, κατάλαβα ότι ο νόμιμος γονέας είχε την εξουσία να αποκλείσει τον άλλο γονιό από τη ζωή μας και, αντίστοιχα, ο άλλος γονέας μπορούσε να φύγει από τη ζωή μας χωρίς καμία συνέπεια. Το φύλο δεν κάνει, όμως, τον καλό γονιό. Και οι μοναδικές δυσκολίες που έχω αντιμετωπίσει μέχρι στιγμής στη ζωή μου είναι γιατί το κράτος δεν αναγνωρίζει ότι έχω δύο μητέρες. Θυμάμαι, όταν πήγαμε με τη μητέρα μου να βγάλουμε διαβατήριο για να συμμετάσχω σε έναν αγώνα εκτός Ευρώπης, πόσα εμπόδια προέκυπταν επειδή χρειαζόμουν να συμπληρώσω «όνομα πατρός». Μάλιστα, δεν θα ξεχάσω τους αστυνομικούς που προσπαθούσαν να δείχνουν ότι όλα είναι φυσιολογικά, χωρίς να καταλαβαίνουν ότι είμαι παιδί ομόφυλου ζευγαριού, και πόσο μας κοιτούσαν με μια απορία γιατί ουσιαστικά δεν μπορούσαν να αντιληφθούν ότι απλώς είμαι ένα παιδί που δεν έχω πατέρα, έχω όμως δύο μητέρες. Το ίδιο είχε συμβεί όταν μια άλλη φορά χρειάστηκε να μπω στο νοσοκομείο· θυμάμαι αμυδρά τη μητέρα μου να είναι πολύ θυμωμένη με τις νοσηλεύτριες και τους γιατρούς. Τελικά, όταν μεγάλωσα, κατάλαβα τον λόγο: νομικά ήμασταν ένα τίποτα. Η οικογένειά μου, ευτυχώς, με μεγάλωσε σαν έναν λευκό καμβά, γιατί με άφησε να γίνω το άτομο που ήθελα να γίνω. Μου έδωσε και συνεχίζει να μου προσφέρει πολλή αγάπη. Και δεν ένιωσα ποτέ να με επηρεάζει με οποιονδήποτε τρόπο το ότι είμαστε ΛΟΑΤΚΙ+ οικογένεια. Αναρωτιέμαι ποιοι είναι αυτοί που κρίνουν ή ορίζουν ποιος μπορεί να γίνει γονέας, ειδικά όταν δεν ξέρουν πώς είναι η ζωή των παιδιών με ομοφυλόφιλους γονείς. Επίσης, είναι αστείο να πιστεύουν μερικοί ότι ο σεξουαλικός προσανατολισμός κληρονομείται. Έχω πολλούς φίλους γκέι που έχουν στρέιτ γονείς. Πάντως, μου είχε κάνει εντύπωση το ότι δεν έβλεπα την εικόνα της οικογένειάς μου πουθενά στο σχολείο, ούτε στα παραμύθια, ούτε στις αφίσες, ούτε αργότερα στα σχολικά βιβλία – κι αυτό ισχύει μέχρι σήμερα. Στην αρχή νόμιζα ότι υπήρχε κάποιο λάθος ή ότι κάτι περίεργο συνέβαινε με την οικογένειά μου, γι’ αυτό δεν υπήρχε απεικόνισή της σε βιβλία ή εγχειρίδια. Έπειτα κατάλαβα ότι δεν υπάρχει τίποτα που να είναι λάθος ή περίεργο μ’ εμάς ως οικογένεια, απλώς, επειδή δεν είμαστε μια ετεροκανονική, πυρηνική ή συνηθισμένη οικογένεια, θεωρούν ότι δεν αξίζουμε την αντιπροσώπευση. Νομίζω ότι ήταν στη Γ’ Γυμνασίου που τελικά αναγκάστηκα, στο μάθημα της Κοινωνικής και Πολιτικής Αγωγής, να σηκώσω το χέρι

μου και να πω ότι στις σύγχρονες κοινωνίες δεν υπάρχουν μόνο οι πυρηνικές και οι μονογονεϊκές οικογένειες αλλά και οικογένειες σαν τη δική μου. Συνειδητοποίησα ότι τα άτομα που υποστηρίζουν πως τα παιδιά των ΛΟΑΤΚΙ+ οικογενειών θα υφίστανται bullying στο σχολείο, και το χρησιμοποιούν ως επιχείρημα ώστε να μην έχουν οι ΛΟΑΤΚΙ+ οικογένειες παιδιά, είναι ακριβώς εκείνα που θα έκαναν το bullying – αυτό πάντοτε μου έκανε αρνητική εντύπωση. Τα παιδιά της ηλικίας μου πλέον είναι πιο ενημερωμένα και δεν θα το έκαναν αυτό. Εμένα, τουλάχιστον, δεν μου έχει συμβεί –ίσως ήμουν τυχερός–, και δεν θέλω να συμβεί σε κανένα παιδί. Τους συμμαθητές μου, όπως και όλα τα συνομήλικα παιδιά, δεν τους ενδιαφέρει ποιοι είναι οι γονείς κάθε παιδιού. Αδιαφορούν. Έχουν άλλες αντιλήψεις και έχουν μεγαλώσει με άλλα ερεθίσματα. Εν τω μεταξύ, ακούμε συνεχώς ακρότητες αυτές τις μέρες από πρόσωπα που διαφωνούν ή από ιερωμένους που ειλικρινά δεν γνωρίζουν ποια είναι η πραγματικότητα στις μέρες μας. Ο θεσμός της οικογένειας ήδη αντιμετωπίζει πολλά προβλήματα. Δεν είμαστε εμείς που ερχόμαστε να τον χαλάσουμε. Το ότι έχεις δύο μαμάδες, π.χ., αντί ένα στρέιτ ζευγάρι για γονείς δεν σημαίνει ότι έχεις συγκεκριμένα θέματα να αντιμετωπίσεις. Στον ελεύθερό μου χρόνο μού αρέσει πολύ να ασχολούμαι με τη γυμναστική, τη ζωγραφική και την ιαπωνική ξιφασκία. Σε έναν χρόνο, που ενηλικιώνομαι θα δώσω Πανελλήνιες και ονειρεύομαι να μπω σε μια οικονομική σχολή. Σήμερα είμαι 17 ετών και αυτό που γνωρίζω καλά είναι το εξής: ναι, η οικογένειά μας δεν είναι συνηθισμένη, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν είναι και φυσιολογική.

ΑΝΤΩΝΗΣ ΜΠΕΛΙΑΣ, μαθητής Β’ Λυκείου, παιδί ομόφυλου ζευγαριού

LiFO 25.01.24

31

ΙΣΟΤΗΤΑ

Στο περιβάλλον μου είχα άτομα της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας από μικρή, από το σχολείο ακόμη, συμμαθητές που μπαινόβγαιναν στο σπίτι μας, κοιμόμασταν ο ένας στο σπίτι του άλλου και κάποια στιγμή εκδηλώθηκαν. Δεν μας χώριζαν οι τίτλοι, γιατί τότε δεν ξέραμε καν ότι υπήρχαν. Ποτέ δεν με ενδιέφεραν οι τίτλοι. Στο λύκειο είχα μια κυρία που μου έκανε ιδιαίτερα μαθήματα, εξαιρετική, και αυτή μέλος της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας, η οποία με πολύ ευγενικό τρόπο μου το εξήγησε κάποια στιγμή γιατί δεν ήθελε να το κρύψει – ήθελε να το γνωρίζω για να νιώθω άνετα. Στο άμεσο περιβάλλον μου πλέον έχω τις γειτόνισσές μου και η τριβή μαζί τους είναι καθημερινή. Ποτέ δεν διαφοροποιούνταν για μένα όσοι ήταν ΛΟΑΤΚΙ+, δεν τους κοιτούσα ποτέ διαφορετικά. Το μόνο που έμαθα με τον χρόνο, παρόλο που συναναστρέφομαι αυτή την κοινότητα πολλά χρόνια, είναι ότι δεν είχαν δικαίωμα στην τεκνοθεσία και στον γάμο – αυτό δεν το γνώριζα, θεωρούσα πως ήταν αυτονόητο. Μέχρι πρόσφατα αγνοούσα ότι χρειάζεται αγώνας για τα αυτονόητα. Νομίζω ότι πλέον οι περισσότεροι άνθρωποι είναι πιο δεκτικοί και όταν εκφράζουν ακραίες απόψεις το κάνουν επειδή δεν ξέρουν, δεν έχουν επαφή με ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Ακόμα και όταν είναι αρνητικοί στις μεταξύ τους κουβέντες, όταν είναι μπροστά τους κάποιος ΛΟΑΤΚΙ+ ή ένα παιδάκι, αμέσως θα λειτουργήσει το φιλότιμο και η αγάπη, γιατί ως λαός έχουμε την τάση να τα λέμε και λίγο αλλιώς τα πράγματα παρασκηνιακά. Δεν μπορώ να μιλάω για το σύνολο, αλλά σε γενικές γραμμές, στη δική μου καθημερινότητα οι άνθρωποι είναι δεκτικοί. Όλοι έχουν δικαίωμα να έχουν άποψη, δεν μπορώ να πω κάτι σε αυτούς που πιστεύουν το αντίθετο, είναι σεβαστό. Τι να πω σε κάποιον με τον οποίο έχουμε μεγάλη απόκλιση πνευματική; Απλώς ότι οι απόψεις αυτές πρέπει να εκφράζονται με αγάπη και ενσυναίσθηση, ειδικά τώρα που εμπλέκονται και παιδάκια, με αποδοχή στο διαφορετικό, γιατί το διαφορετικό είναι δίπλα μας – δεν καταλαβαίνω γιατί δεν το βλέπουν. Υπάρχει, έτσι κι αλλιώς, και δεν είναι και τόσο διαφορετικό στην πραγματικότητα, διαφορετικό γίνεται όταν του βάζουμε ταμπέλα. Μπορεί να υπάρχει και μέσα στο περιβάλλον τους, και να είναι ok με αυτό, αλλά όταν βάλουμε την ταμπέλα του ΛΟΑΤΚΙ+ ή αναφερθούμε σε δικαιώματα, να γίνει «επανάσταση». Τα ίσα δικαιώματα αφορούν και τα παιδιά, ουσιαστικά διεκδικούν το δικαίωμα να αποκαλούν «μαμά» ή «μπαμπά» τον φυσικό γονέα και όχι μόνο τον βιολογικό. Είναι δυνατό να το συζητάμε αυτό; Πίστευα ότι είχε λυθεί εδώ και χρόνια αυτό το θέμα. Στην περίπτωση των γειτόνων μου, πρόκειται για μια βιολογική και μια φυσική μητέρα, όμως και οι δύο είναι μαμάδες του παιδιού τους. Και δεν μπορώ να διανοηθώ ότι θα έπρεπε να έχω υπεύθυνη δήλωση και ταυτότητα για να μπορώ να πάω το παιδί μου στο σχολείο. Γιατί να πρέπει να το υποστεί αυτό μια μητέρα που το παιδί μεγάλωσε στην αγκαλιά της;

Ευτυχώς, όσον αφορά την καθημερινότητα, ο κόσμος έχει πολλή κατανόηση, θα κάνει ό,τι μπορεί να βοηθήσει, δεν νομίζω ότι υπάρχουν κολλήματα σε αυτά. Π.χ. οποιαδήποτε μητέρα μπορεί να πάρει το παιδάκι από το σχολείο, χωρίς πρόβλημα. Αλλά το γεγονός ότι συνυπολογίστηκε το εισόδημα και των δύο μητέρων και δεν μπόρεσαν να πάρουν έξτρα voucher για τον παιδικό σταθμό μού φάνηκε ανήκουστο. Υπολογίζεις ως πολιτεία το εισόδημά της για να μη δικαιούται το voucher, αλλά ως μητέρα δεν την αναγνωρίζεις. Αυτό είναι τεράστια δυσκολία. Αν δεν αναγνωριστούν και οι δύο ως γονείς, τι θα γίνει το παιδί; Αυτήν τη στιγμή δεν μπορεί να πάει σε δημόσια δομή. Και είναι κι άλλα παράδοξα, έχω δει πολλά μέσα από τα κορίτσια. Όσο είναι στο σύμφωνο συμβίωσης δεν μπορούν να προχωρήσουν τις διαδικασίες για υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, να κάνουν στο παιδί τους ένα αδελφάκι και να μεγαλώσουν την οικογένειά τους. Δεν επιτρέπεται, θα πρέπει να λύσουν το σύμφωνο. Δεν γίνεται, ως ελεύθερη, μια γυναίκα να μπορεί να τεκνοποιήσει και να μην μπορεί στο πλαίσιο του συμφώνου. Κοροϊδευόμαστε. Υπάρχει τρόπος να το κάνουν, αλλά υπάρχει λόγος να μπουν σε αυτήν τη διαδικασία; Με τα κορίτσια ζούμε δίπλα εδώ και πέντε χρόνια και είμαι πολύ τυχερή που τις έχω γειτόνισσες. Ήρθαν έξι μήνες πριν από τον Covid και περάσαμε μαζί τις εγκυμοσύνες μας υπό συνθήκες καραντίνας, περάσαμε μαζί όλες τις γιορτές· δεν βλέπαμε τις οικογένειές μας, και γίναμε οικογένεια. Γεννήσαμε με έναν μήνα διαφορά, εγώ έκανα διδυμάκια. Τα παιδιά μας είναι ξετρελαμένα μεταξύ τους, γυρίζουν από το σχολείο και ανυπομονούν να δουν το ένα το άλλο. Είμαστε πάρα πολύ τυχεροί άνθρωποι που έχουμε αυτήν τη συνθήκη, που τα παιδάκια μας κάνουν παρέα κι εμείς μπορούμε να βοηθάμε ο ένας τον άλλο στα απλά, καθημερινά πράγματα. Εύχομαι να δικαιωθούν, είναι τόσο αυτονόητα για τη δική μου νοοτροπία, για τη δική μου παιδεία όλα αυτά. Πρέπει να είσαι ανοιχτός και δεκτικός, δεν είναι όλοι έτοιμοι για κάτι τέτοιο. Έχω ανθρώπους στο περιβάλλον μου που δεν είναι καθόλου δεκτικοί, δεν έρχομαι όμως σε αντιπαράθεση, καταλαβαίνω ότι δεν είναι έτοιμοι. Έχει σημασία και πώς θα μας πασάρουν το νομικό πλαίσιο. Αν είχαν ψηφιστεί αυτά τα νομοσχέδια με πιο αθόρυβο τρόπο, θα υπήρχε αυτή η ποικιλία αντιδράσεων;

ΚΑΛΙΡΡΟΗ ΚΑΠΕΡΝΕΚΑ γραμματέας διοίκησης σε βιοτεχνία γυναικείων ενδυμάτων στη Θεσσαλονίκη, φίλη και γειτόνισσα ζευγαριού γυναικών με παιδί

32

LiFO

25.01.24

ΔΕΝ ΜΠΟΡΏ ΝΑ ΔΙΑΝΟΗΘΏ ΌΤΙ ΘΑ ΠΡΈΠΕΙ ΝΑ ΈΧΩ ΥΠΕΎΘΥΝΗ ΔΉΛΩΣΗ ΚΑΙ ΤΑΥΤΌΤΗΤΑ ΓΙΑ ΝΑ ΠΆΩ ΤΟ ΠΑΙΔΊ ΜΟΥ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΊΟ

LiFO 25.01.24

33

ΙΣΟΤΗΤΑ

Η ΕΛΛΗΝΙΚΉ ΚΟΙΝΩΝΊΑ ΊΣΩΣ ΝΑ ΜΗΝ ΕΊΝΑΙ ΑΠΌ ΤΙΣ ΠΙΟ ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΈΣ ΣΤΟΝ ΚΌΣΜΟ, ΑΛΛΆ ΔΕΝ ΕΊΝΑΙ ΚΑΙ ΑΠΌ ΤΙΣ ΠΙΟ ΣΥΝΤΗΡΗΤΙΚΈΣ

34

LiFO

25.01.24

Ασχολούμαι με τη ΛΟΑΚΤΙ+ ψυχική υγεία γενικότερα και ειδικότερα με την τρανς ψυχική υγεία μέσω ενός transgender health ιατρείου, που είναι το μοναδικό στο ΕΣΥ, οπότε οι άνθρωποι με τους οποίους συνεργάζομαι σχετίζονται με τις ΛΟΑΤΚΙ+ ταυτότητες. Όταν ξεκίνησα να δουλεύω με τη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα, είχα κάποια στερεότυπα στο μυαλό μου, κάποιες σκέψεις, κάποιες ιδέες, οι οποίες οφείλω να παραδεχτώ ότι μέσα στα χρόνια τροποποιήθηκαν πολύ. Η συνεργασία μου με αυτή την κοινότητα, ειδικά με την τρανς, με έχει αλλάξει πάρα πολύ, με έχει κάνει καλύτερο άνθρωπο. Με έχει βοηθήσει να ανοίξουν οι πνευματικοί μου ορίζοντες, να ανοίξει η ματιά μου, ο τρόπος με τον οποίο βλέπω τα πράγματα, να είμαι περισσότερο συμπεριληπτικός όσον αφορά την παροχή υπηρεσιών υγείας αλλά και γενικότερα τη συμπεριφορά μου απέναντι στους διαφορετικούς ανθρώπους. Μου άνοιξε νέες προοπτικές, επίσης μου έδωσε την ευκαιρία να έρθω σε επαφή με συμπεριφορές διακρίσεων και με βοήθησε πολύ να δω δικές μου ασυνείδητες τέτοιες συμπεριφορές, και να τις διορθώσω. Σε επίπεδο συναισθηματικό με βοήθησε να έρθω κοντά με ανθρώπους, να τους νοιαστώ, να ενδιαφερθώ για τα προβλήματά τους κοινωνικά αλλά και γενικότερα. Επίσης, με έμαθε να συμπαραστέκομαι χωρίς προϋποθέσεις, αφήνοντας πίσω πιθανές δικές μου απόψεις, και να προσεγγίσω τα ζητήματα περισσότερο ανθρώπινα, περισσότερο θεραπευτικά. Μου έδωσε τη δυνατότητα να έρθω σε επαφή με πάρα πολύ ενδιαφέροντες ανθρώπους, πάρα πολύ ενδιαφέρουσες ζωές, πάρα πολύ ενδιαφέρουσες οπτικές, οπότε με αυτόν τον τρόπο αισθάνομαι ότι έχω εμπλουτιστεί ο ίδιος ως προσωπικότητα. Με έμαθε να νοιάζομαι, να ακούω, να κοιτάζω με ενδιαφέρον προς κατευθύνσεις στις οποίες πιο πριν δεν έστρεφα το βλέμμα μου, να ακούω περισσότερο, να βάζω τα σημαντικά μπροστά και όχι τα επουσιώδη. Θεωρώ ότι αυτά που μας χωρίζουν είναι λιγότερα από αυτά που μας ενώνουν με τους άλλους ανθρώπους και αυτό είναι ένα πάρα πολύ καλό μάθημα που πήρα μέσα από τη συνεργασία μου με τη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα. Έχω ζήσει πάρα πολλά περιστατικά, λόγω της φύσης της δουλειάς μου γνωρίζω ανθρώπους με πολλές δυσκολίες, επειδή, εκτός των άλλων, το στίγμα και το minority stress επιβαρύνουν πολύ την ψυχολογική κατάσταση ενός τρανς ατόμου, λειτουργώντας αθροιστικά. Υπάρχουν παιδιά που τα έχουν διώξει από το σπίτι, υπάρχουν τρανς άνθρωποι που δεν μπορούν να δουν τα παιδιά τους, που τα έκαναν πριν από τη φυλομετάβαση. Μάλιστα υπάρχουν περιπτώσεις ατόμων που είναι σε δικαστική διαμάχη για να μπορέσουν να έχουν μια επαφή με το παιδί, το οποίο στερούνται λόγω της ταυτότητάς τους. Δεν αναγνωρίζονται οι οικογένειες που προσπάθησαν να φτιάξουν. Σε έναν βαθμό, άλλωστε, αυτό είναι νομίζω το κενό που έρχεται να καλύψει και η νομοθετική πρωτοβουλία που θα αναλάβει η κυβέρνηση με τη συμμετοχή κι άλλων πολιτικών δυνάμεων: να δικαιωθούν αυτές οι οικογένειες που όλα αυτά τα χρόνια έχουν αντιμετωπίσει πάρα πολλές δυσκολίες, νομικές και όχι μόνο. Είναι σημαντική η αναγνώριση ίσων δικαιωμάτων στον γάμο, γιατί ένα κράτος πρέπει να φροντίζει να υπάρχει ισονομία ανάμεσα στα μέλη του. Είναι στοιχειώδες σε μια δημοκρατία το δικαίωμα ενός πολίτη να συμμετέχει σε διαδικασίες νομικές που τον αφορούν άμεσα.

Άρα, υπό αυτή την έννοια, δεν νομίζω ότι τίθεται καν ζήτημα για το αν και κατά πόσο είναι σωστό αυτό. Φυσικά και είναι σωστό, γιατί η δημοκρατία είναι σωστή, γιατί η ισονομία είναι σωστή, γιατί το περιβάλλον μέσα στο οποίο ζούμε είναι ένα περιβάλλον πολιτισμένο, ευρωπαϊκό, που απαιτεί τέτοιου είδους νομοθετικές πρωτοβουλίες από τα μέλη του. Και μόνο έτσι θα μπορέσει να σταθεί και η χώρα μας στο επίπεδο του δυτικού πολιτισμού, του οποίου είναι φορέας. Μάλιστα, όλη αυτή η διαδικασία θα έπρεπε να έχει γίνει νωρίτερα. Ωστόσο, ποτέ δεν είναι αργά να γίνονται βήματα μπροστά, κι αυτό είναι ένα πάρα πολύ σημαντικό βήμα προς τον φιλελευθερισμό, τη δημοκρατία και την ισονομία. Αυτό είναι που έχω να πω και σε όσους έχουν αντίθετη άποψη, ότι οι άνθρωποι έχουν κάθε δικαίωμα να έχουν διαφορετικές απόψεις, αλλά σε ένα ζήτημα ισονομίας, ένα ζήτημα δημοκρατίας, δεν νομίζω ότι χωράνε αντιρρήσεις. Η ελληνική κοινωνία είναι πλέον πιο ανοιχτή στα θέματα των ομόφυλων ζευγαριών. Από την εμπειρία μου μπορώ να πω ότι έχω συναντήσει λιγότερες αντιδράσεις, λιγότερο απαξιωτικές συμπεριφορές από αυτές που θα περίμενα. Η ελληνική κοινωνία ίσως να μην είναι από τις πιο προοδευτικές στον κόσμο, αλλά δεν είναι και από τις πιο συντηρητικές, ωστόσο δυσκολεύεται στις αλλαγές. Πιθανότατα οι δημοσκοπήσεις μεταφέρουν ένα κλίμα, αλλά αντίστοιχο κλίμα είχαμε δει και όταν ψηφίστηκε ο πολιτικός γάμος τη δεκαετία του ’80, αντίστοιχο κλίμα υπήρχε με την κατάργηση της προίκας ή όταν θεσμοθετήθηκε το σύμφωνο συμβίωσης. Είδαμε στην αρχή ότι υπήρχαν αντιδράσεις, αλλά θεωρώ ότι η ελληνική κοινωνία μεταβολίζει τις αλλαγές, τις ενσωματώνει. Εκπλήσσεται, μπορεί να αντιδρά ίσως όταν προτείνεται μια αλλαγή, αλλά μπορεί να αφομοιώνει και να προχωράει, οπότε αυτό πιστεύω ότι θα συμβεί και στην προκείμενη περίπτωση. Θεωρώ ότι τα κοινωνικά σύνολα μετακινούνται με διαφορετικές ταχύτητες γιατί συναπαρτίζονται από μέλη διαφορετικών ταχυτήτων μορφωτικών, οικονομικών, επαγγελματικών. Προφανώς κάποια στρώματα κοινωνικά θα προχωράνε πολύ πιο γρήγορα, άλλα χρειάζονται πιο πολύ χρόνο. Η ελληνική κοινωνία, είτε με αργά είτε με πιο γρήγορα βήματα, προχωράει, και θα συνεχίσει να προχωράει μπροστά, είμαι αισιόδοξος. Τα περιστατικά που έχω να αφηγηθώ με τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν τα άτομα της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας είναι πολλά. Θα σου πω για μια τρανς γυναίκα την οποία έβλεπα για μεγάλο χρονικό διάστημα στο ιατρείο, που είχε ένα παιδί, το απέκτησε πριν από την έναρξη διαδικασίας της φυλομετάβασης. Είχε πάρα πολλά νομικά προβλήματα γιατί η βιολογική μητέρα του παιδιού θεωρούσε ότι δεν θα έπρεπε να το βλέπει. Ξεκίνησε ένας πολύ μεγάλος αγώνας, και δικαστικός, για να διατηρήσει το γονεϊκό δικαίωμα ως τρανς γυναίκα. Και λέω αυτή την ιστορία μιας τρανς γυναίκας γιατί θεωρώ ότι είναι πάρα πολύ σημαντικό, για να είναι ολοκληρωμένο το σχέδιο νόμου, να περιλαμβάνει και τα τρανς άτομα. Θεωρώ ότι η τρανς κοινότητα είναι πάρα πολύ πιεσμένη και αδικημένη όσον αφορά το ζήτημα των ατομικών δικαιωμάτων. Θα έπρεπε, κατά τη γνώμη μου, να υποσημειωθεί αυτό, ότι δεν είναι μόνο τα ομόφυλα ζευγάρια που δικαιούνται γάμο, πρέπει αυτό να επεκταθεί σε όλη τη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα και να συμπεριλαμβάνει και τους τρανς ανθρώπους.

ΓΙΩΡΓΟΣ ΦΛΟΥΔΑΣ ψυχίατρος, σεξολόγος, μέλος του κλάδου Σεξολογίας της Ελληνικής Ψυχιατρικής Εταιρείας

LiFO 25.01.24

35

q Γεννήθηκα στα ’80s στην Κυψέλη, στην οδό Σπετσών, σε μία από τις ελάχιστες μονοκατοικίες με κήπο, που δεν υπάρχει πια και σήμερα ακούγεται σαν κάτι το σπάνιο. Είχα χαρούμενα παιδικά χρόνια σε αυτό το σπίτι, θα ήθελα πολύ δηλαδή να υπήρχε μια χρονομηχανή ώστε να μπορέσω να ξαναμπώ σε αυτό, να το ξαναδώ. Στα ’90s μετακομίσαμε στην πλατεία Αμερικής. Πιο ζόρικη η περιοχή, πιο ζόρικα και τα χρόνια αυτά για μένα, αφού ήμουν στην εφηβεία που έχει σκαμπανεβάσματα και οι αναμνήσεις μου έχουν τα δικά τους.

q Οι γονείς μου ήταν πανεπιστημιακοί, χημικοί και οι δύο. Ο πατέρας μου προερχόταν από καλλιτεχνική οικογένεια –η γιαγιά μου ήταν χορεύτρια και ο παππούς βιολοντσελίστας στην Κρατική Ορχήστρα– που όμως του είχε απαγορεύσει να ασχοληθεί με οποιονδήποτε τρόπο με τη μουσική, θεωρούσαν πως οι καλλιτέχνες έχουν δύσκολη ζωή. Και παρόλο που είχε κλίση στη μουσική, ποτέ δεν καταπιάστηκε με αυτή, μόνο έπαιζε κρυφά ντραμς σε κάτι ροκ συγκροτήματα της εποχής και αγόραζε πάρα πολλούς δίσκους. Βρισκόμουν λοιπόν σε ένα σπίτι στο οποίο ακουγόταν πολλή μουσική, από τον πατέρα μου rock ‘n’ roll και soul, από τον αδελφό μου punk και ψυχεδελική ροκ, αλλά έπρεπε να μεγαλώσω για να καταλάβω ότι αυτά που ακούγαμε εμείς δεν ήταν αυτά που άκουγε ο υπόλοιπος κόσμος. Είχα πάρα πολλά ερεθίσματα, αλλά υπήρχε ένα κενό μεταξύ της πραγματικής ζωής και όσων ήξερα εγώ.

Ο κομίστας πίσω από τα «Κουραφέλκυθρα», που δεν είναι καν λέξη. Γεννήθηκε στην Κυψέλη, ζει στη Νεάπολη Εξαρχείων.

φαγητό μού έφερναν ένα μπλοκ, μαρκαδόρους και περνούσα τέλεια. Οτιδήποτε δημιουργικό μού τραβούσε την προσοχή. Πήγαινα ωδείο, έκανα πιάνο, από πιτσιρικάς μπήκα σε μπάντες, το πρώτο μου λάιβ σε μπαρ το έκανα στα δεκαπέντε, θεωρούσα δεδομένο ότι στη ζωή μου θα ασχοληθώ με τη μουσική, ένιωθα ότι αυτό ήταν το μεγάλο μου κόλλημα. Όταν ήρθε η ώρα των Πανελληνίων, ειπώθηκε αυτό το κλασικό «να κάνεις και τη μουσική σου, και ό,τι σου αρέσει, αλλά να βγάλεις και μια σχολή». Κάπως έτσι οδηγήθηκα στο Παιδαγωγικό Τμήμα Αθήνας, δεν ήταν ακριβώς η πρώτη μου επιλογή, αλλά δεν ήταν κάτι το τελείως άσχετο για μένα, έβλεπα αυτήν τη δουλειά με καλό μάτι.

q Είχα αρχίσει να κάνω κομιξάκια με έναν φίλο μου ήδη από το δημοτικό, τραβούσαμε ο ένας τον άλλον σε αυτό, όμως δυστυχώς η κινητήρια δύναμη που μας έσπρωχνε ήταν ότι κοροϊδεύαμε έναν άλλον φίλο μας σε αυτά, όχι πολύ ευγενικά κιόλας. Ευτυχώς τα είχαμε δείξει σε λίγους. Και μας έχουν συγχωρήσει όλοι αυτοί που σατιρίζαμε από την τάξη μας σε εκείνη την ηλικία.

q Με το που τελειώνω τη σχολή, ξεκινάω να δουλεύω στη Σχολή Χιλλ. Από τη μία, είναι απίστευτο συναίσθημα να ξέρεις ότι έχεις δώσει κάτι στα παιδιά, να συναντάς μαθητές σου μετά από χρόνια και να σε χαιρετάνε. Από την άλλη, είναι μια δουλειά φοβερά αγχωτική και πιεστική, έχεις τεράστια ευθύνη, δεν είναι ότι έκανες ένα λάθος και δεν τρέχει τίποτα. Ταυτόχρονα με τη δουλειά στο σχολείο παίζω στους Empty Frame, που ήταν η μπάντα μου για πολλά χρόνια και μια πολύ όμορφη ιστορία για μένα, σε μια περίοδο που υπήρχε ως σκηνή το alternative ελληνικό ροκ. Παράλληλα, ξεκινάω δειλά-δειλά και το κόμικ. Πρώτα ασχολούμαι με αυτό ως σεναριογράφος σε συνεργασία με τον Σπύρο Δερβενιώτη και το 2007 αποφασίζω ότι πρέπει να κάνω κάτι πιο προσωπικό, κάτι εντελώς δικό μου. Τότε δεν είχαμε social media, όμως υπήρχαν ακόμα περιοδικά, η πρώτη μου σκέψη λοιπόν ήταν να φτιάξω ένα demo με δέκα στριπάκια και να τα στείλω σε ό,τι περιοδικό υπήρχε. Κανείς δεν ενδιαφέρθηκε, και δεν το λέω με πικρία. Ήταν πολύ πρωτόλεια τα σχέδιά μου, σε μια εποχή που για να σε βάλουν σε έντυπο θα έπρεπε να έχεις ένα σχεδιαστικό επίπεδο.

q Ανεβάζω ό,τι κάνω σε ένα δικό μου site και τα «Κουραφέλκυθρα» αρχίζουν να αποκτούν κοινό, που εκείνη την εποχή σήμαινε ότι κάποιος έπρεπε να σκέφτεται «ανέβασε κάτι αυτός ο τύπος;» και να μπαίνει κάθε εβδομάδα να δει αν όντως το έκανα. Να τα διάβαζαν εκατό άτομα; Αλλά φανατικά, σταθερά, κάτι τους είπε αυτό το πράγμα. Στην αρχή είχαν συγκεκριμένους χαρακτήρες, ενώ όσο περνάει ο καιρός είναι πιο ανεξάρτητα, κάτι που δείχνει πόσο έχει αλλάξει ο κόσμος, πόσο δύσκολα επενδύει σήμερα σε κάτι που έχει συνέχεια.

ΑΝΤΏΝΗΣ ΒΑΒΑΓΙΆΝΝΗΣ

q Αν με έβαζαν μπροστά στο αρμόνιο, θα έπαιζα όλη μέρα. Και όταν έβγαιναν οι γονείς μου με τους φίλους τους για

q Αργότερα, τα «Κουραφέλκυθρα» μπήκαν στο Comicdom Press και στο So Comic, στο σάιτ από όπου πέρασαν σχεδόν όλοι οι Έλληνες κομιξάδες εκείνης της εποχής, το οποίο σε πλήρωνε μάλιστα για να κάνεις κόμικ, κάτι που ήταν αδιανόητο. Στην παρουσίαση του πρώτου μου βιβλίου σε κομιξάδικο της Αθήνας πρέπει να έδωσα δέκα τεύχη, εκ των οποίων τα πέντε πρέπει να τα πήρε η μάνα μου. Μετά μπήκα στο Facebook. Κακά τα ψέματα, αυτό βοήθησε να φτάσει η δουλειά μου και σε εκείνους που δεν είχαν ακούσει για τα «Κουραφέλκυθρα» από κάποιον φίλο τους. Σήμερα θεωρώ πως έχουν γίνει κάπως γνωστά σε έναν συγκεκριμένο κόσμο, όμως παραμένουν ακόμα ένα underground κόμικ.

ΟΙAΘΗΝΑΊΟΙ

q Έρχεται το μεγάλο break down για μένα όταν έχω μια δουλειά στην οποία πρέπει να πηγαίνω κάθε μέρα προε-

36

LiFO

τοιμασμένος, είμαι σε μια μπάντα που έχει πρόβες, ηχογραφήσεις, περιοδείες, και από εκεί που έκανα ένα στριπάκι μία φορά την εβδομάδα, ξαφνικά διαχειρίζομαι τα social media για το κόμικ μου, τρέχω σε όλα τα φεστιβάλ για να δείξω τα βιβλία μου, φτιάχνω μπλουζάκια και κούπες, συνεργάζομαι με site. Ωραία αυτή η ιστορία του πολυπράγμονα και του πολυτάλαντου, αλλά έπρεπε να επιβιώσω κιόλας. Οπότε αποφασίζω ότι κάτι θα σταματήσω. Έφυγα από τους Empty Frame, τα παιδιά συνεχίζουν ακόμα και είναι πολύ φίλοι μου. Ήταν μία από τις πιο δύσκολες αποφάσεις που πήρα, αλλά δεν έβγαιναν οι χρόνοι και κάπως είχε χαθεί η μαγεία για μένα στη μουσική. Ξεκινάω να ασχολούμαι και με τη γελοιογραφία και μετά ήρθε η ώρα του σχολείου, από το οποίο είμαι τρία χρόνια τώρα σε άδεια άνευ αποδοχών. Μετά προέκυψε και το ραδιόφωνο από το πουθενά, δεν είναι κάτι που το κυνήγησα. Είχα πάει να δώσω μια συνέντευξη στο Nostos 100.6, κάπως τους έκανα και την επόμενη χρονιά μού πρότειναν να έχω τη δική μου εκπομπή. Σε καθετί καινούργιο και δημιουργικό λέω «πάμε». Οπότε και πάλι δεν έχω ζωή, γιατί στην Ελλάδα, αν θες να επιβιώσεις από αυτά που σου αρέσουν, πρέπει να δουλεύεις άπειρες ώρες.

q Κανείς από τους χαρακτήρες με τους οποίους ξεκίνησαν τα «Κουραφέλκυθρα» δεν βασίζεται σε κάποιο συγκεκριμένο πρόσωπο. Ο θείος Αιμίλιος εμφανισιακά μοιάζει με έναν αδελφό του παππού μου, τον θείο Νάκο, που τον αγαπούσα πολύ και έζησε μέχρι τα εκατό. Μόνο που ο θείος Νάκος είχε απίστευτο χιούμορ και οι ιστορίες που έλεγε είχαν πάντα ενδιαφέρον, ήταν ένας συναρπαστικός αφηγητής, σε αντίθεση με τον θείο Αιμίλιο που βασίζεται στη μορφή του Έλληνα θείου ο οποίος ξεκινάει να μιλάει στο τραπέζι, πάει από το ένα θέμα στο άλλο και εσύ αναρωτιέσαι πότε θα τελειώσει αυτό το μαρτύριο. Όσο για το ότι μοιάζει ο τρόπος που μιλάει με τον Λευτέρη Παπαδόπουλο, στην αρχή δεν το είχα σκεφτεί, αργότερα όμως, όταν μου το επισήμαναν, εννοείται ότι πήρα κι εγώ στοιχεία από αυτόν, αλλά κυρίως άνοιγα βιβλία του Καρκαβίτσα, του Καραγάτση, του Βενέζη, του Μυριβήλη, μάζευα ωραίες λέξεις που έχουν χαθεί και τις έβαζα όλες στον θείο Αιμίλιο.

q Έχω διατηρήσει το στυλ μου μέσα στα χρόνια, είναι κάπως… αφαιρετικό να το πω; Παιδικό; Αλλά δεν μπορώ και καλύτερα. Πάντως νομίζω πως έχει εξελιχθεί, αν πάρεις το πρώτο στριπάκι που έκανα και το τελευταίο, δεν είναι το ίδιο πράγμα. Σε καμία περίπτωση, ωστόσο υπάρχει μια συνέχεια.

qΔεν θεωρώ ότι πρέπει να υπάρχει λογοκρισία, όμως δεν θα κάνω ένα στριπ το οποίο να είναι ενάντια σε ομάδες

απο τh ζωή παρασίδη

που διεκδικούν δικαιώματα, δεν θέλω, δεν μου βγαίνει. Έχει να κάνει με τον τρόπο που βλέπω τον κόσμο, με κάποια εσωτερικά όρια, δεν θα το έκανα ακόμα και σε εποχές που δεν ήμασταν τόσο προσεκτικοί. Κάποια λίγα παλιότερα σκίτσα

φωτογραφιeσ: παρισ ταβιτιαν

25.01.24

κωμωδια Υπάρχει μια πολύ μεγάλη τάση στην Ελλάδα που θέλει οτιδήποτε κωμικό να έχει κάποιο νόημα. Δεν μπορεί κάτι απλώς να είναι αστείο, έτσι είναι χαμηλότερου επιπέδου, αν όμως θέλει κάποιο μήνυμα να περάσει, το δεχόμαστε.

LiFO 25.01.24

37

Μπορείτε να βρείτε τα «Κουραφέλκυθρα» και τις γελοιογραφίες που κάνει ο Αντώνης Βαβαγιάννης για το News 24/7 στο Facebook και στο Instagram (@kourafelkythros) και να τον ακούσετε καθημερινά 11.00π-12.00 στον Nostos 100.6. Τα Κουραφέλκυθρα: The Movie μπορείτε να τα παρακολουθήσετε αποκλειστικά στο cinobo.com.

μου, που τα βλέπω τώρα, δεν θα τα αφαιρέσω από τα παλιά βιβλία γιατί είναι κομμάτι της ιστορίας των «Κουραφέλκυθρων», αλλά μπορεί να βάλω πια ένα σχόλιο από κάτω ότι δεν πέτυχαν τον σκοπό τους γιατί σήμερα μπορεί να ερμηνευτούν διαφορετικά. Επίσης, ξέρω ότι πια θα υπάρξουν κάποιες αντιδράσεις που είναι υπερβολικές και του ίντερνετ, όχι της πραγματικής ζωής, όπως αυτές που είδα σε ένα στριπάκι που χρησιμοποιούσε το τραγούδι «Είσαι Κινεζάκι; Τρως πολύ ρυζάκι;». Αν θες να βρεις κάτι για να παραπονεθείς, θα το βρεις. Για τα πολιτικά μου σκίτσα μού στέλνουν μηνύματα σύμφωνα με τα οποία κάθε εβδομάδα τα παίρνω από άλλο κόμμα. Δεν γίνεται να έχεις άποψη, κάποιο κόμμα θα σε πληρώνει.

q Είμαστε σε μια εποχή στην οποία είναι πολύ εύκολο να κριθείς για το έργο σου. Ο καθένας θα έπρεπε να εκφράζεται και να κάνει αυτό που θέλει και να κρίνεται γι’ αυτό. Το κακό είναι ότι είμαστε άσπρο ή μαύρο, δεν υπάρχουν πια αποχρώσεις ώστε αν κάποιος κάνει ένα λάθος να μπορείς να πεις «εντάξει, έκανε μια μαλακία». Παρ’ όλα αυτά, δεν είναι ότι προσέχω κάθε λέξη μου, ακολουθώ το ένστικτό μου, οι άνθρωποι που με παρακολουθούν ξέρουν και τις προθέσεις μου. Εννοείται πως θα υπάρξει κοινό που θα σε μισήσει, ειδικά όσον αφορά το πολιτικό σκίτσο. Αν δεν σε μισήσουν οι φασίστες, τι κάνεις σε αυτήν τη ζωή; Και τα «Κουραφέλκυθρα» όμως υπάρχει κόσμος που τα μισεί, που δεν τα πιάνει με τίποτα. Όταν ανέβαιναν στο Luben, υπήρχαν και εκείνοι που έλεγαν «πότε θα τον διώξετε αυτόν;». Έτσι είναι τα social media.

q Τελευταία γελάω πάρα πολύ με ένα αυτοσχεδιαστικό κωμικό podcast, το «Comedy Bang! Bang!». q Είναι περίεργο πράγμα η έμπνευση. Το πιο σύνηθες για μένα είναι να μου έρθει κάτι πάνω σε συζήτηση ή παρατηρώντας πράγματα της καθημερινότητας. Θα σου πω πώς σκέφτηκα δύο αστεία αυτή την εβδομάδα: το ένα προέκυψε μιλώντας με κάποιους φίλους μου από το δημοτικό· λέγαμε ότι όταν ήμασταν μικροί και παίζαμε μπάλα συνηθίζαμε να φωνάζουμε ο ένας στον άλλον «είσαι ατομιστής», που για εμάς σήμαινε «δεν δίνεις πάσες», αν και ο ατομισμός είναι μια σοβαρή φιλοσοφική έννοια, άρα θα μπορούσαμε να λέμε και «είσαι υπαρξιστής / μανιχαϊστής / γιατί δίνεις τόσες πάσες, είσαι αλτρουιστής;». Μετά, είχα ένα θέμα με τον αυχένα μου, πονούσα και έτυχε να πετύχω σε ένα μαγαζί μια αφίσα με το «Φιλί» του Κλιμτ. Βλέποντας, λοιπόν, τη σκυφτή φιγούρα του πίνακα, έκανα τη σύνδεση με το δικό μου πρόβλημα, σκέφτηκα ότι και αυτός ο τύπος θα μπορούσε να έχει αυχενικό. Και μετά είπα «ποιον πας να φιλήσεις και πρέπει να σκύψεις κατ’ αυτόν τον τρόπο; Τις γάτες σου που δεν γουστάρουν», και έτσι βγήκε ένα στριπάκι. Συνήθως αυτά που έρχονται φυσικά είναι και τα πιο αστεία. Όταν μου έρθει μια καλή ιδέα, είναι φοβερό το συναίσθημα, θα ξυπνήσω την επόμενη μέρα και θα φτιάξω ένα «Κουραφέλκυθρο» με μια τεράστια χαρά που για καμία άλλη δουλειά δεν θα είχα.

q Ο καλλιτέχνης Λαχταριστός Σαβαγιάρ έχει προκύψει από όταν είχα πάει σε μια Μπιενάλε και είχα δει ένα έργο που ήταν ένας κενός χώρος και είχε για τίτλο κάτι του στυλ «Η αγάπη». Με τον χαρακτήρα της Ζοζεφίνας ταυτίζονται πάρα πολλοί – και κρύβει και την πιο ωραία ιστορία. Όλοι λίγο-πολύ στο σχολείο ήμασταν σαν εκείνη ή ξέραμε κάποιον που ήταν έτσι. Όταν δούλευα σε τάξη, ήταν πάρα πολύ συνηθισμένο το να προσπαθώ να εξηγήσω κάτι, να λέω «έχετε απορίες;», και να σηκώνει ένα παιδάκι το χέρι για να ρωτήσει κάτι τελείως άσχετο. Θυμάμαι χαρακτηριστικά πως όταν τη σχεδίαζα είχα στο μυαλό μου μια μέρα εκδρομής σε ένα μουσείο, που πάλευε η ξεναγός να μιλήσει στα παιδιά για μια επιτύμβια στήλη η οποία αποτύπωνε ένα άθλημα. Ρωτούσε τα παιδιά «τι σας θυμίζει αυτό, μήπως κάτι από το σήμερα;». Και σηκώνει ένα πιτσιρίκι το χέρι του και λέει «κυρία-κυρία, αυτό το λαμπατέρ που έχετε εκεί το έχουμε και στο σπίτι μας». Αυτή η παιδικότητα τού «πρέπει να πω αυτό που έχω στο μυαλό μου και χέστηκα για το τι μου λες εσύ» οδήγησε στον χαρακτήρα της Ζοζεφίνας.

ΟΙ ΑΘΗΝΑΙΟΙ Αντώνης Βαβαγιάννης

ΙNFO

q Κάνω μεγάλο αγώνα προκειμένου να μη με απασχολεί ποιο «Κουραφέλκυθρο» πήρε like και πιο όχι και τόσα, δυστυχώς δεν τα καταφέρνω, μου είναι πολύ δύσκολο. Αλλά προσπαθώ, γιατί αυτό που θέλω στ’ αλήθεια δεν είναι το να γίνει κάτι viral σήμερα και αύριο να μην ασχολείται κανείς μαζί του. Ήθελα τα «Κουραφέλκυθρα» του 2007 να διαβάζονται και σήμερα, να έχουν μια συνοχή, και ο μόνος τρόπος για να την εξασφαλίσω είναι να κάνω πράγματα που πιστεύω, ακόμα και αν κάποια δεν πάνε καλά στα like. Υπάρχει κόσμος που έρχεται σε όλα τα φεστιβάλ, που με στηρίζει στο Patreon, που αγοράζει τα βιβλία, ενώ μπορεί να βρει όλα σχεδόν τα «Κουραφέλκυθρα» δωρεάν στο ίντερνετ πια. Θεωρώ ότι αυτό είναι το κοινό που έχτισα ακολουθώντας πάντα αυτό που εμένα μου φαίνεται true και αστείο.

q Αν με έχει απογοητεύσει κάποιος σκιτσογράφος που παρακολουθούσα; Σίγουρα πάρα πολύς κόσμος έχει απογοητευτεί από τον Αρκά. Ήταν μια επιρροή μου και προσωπικά με έχει βοηθήσει, έχουμε μιλήσει τηλεφωνικά σε μια φάση που ήμουν έτοιμος να τα παρατήσω, και εκείνος με είχε ενθαρρύνει να συνεχίσω. Προφανώς με έχουν στενοχωρήσει σκίτσα του, θα ήθελα να μην τα είχα δει, να μην τα ήξερα, μου έχουν δημιουργήσει φοβερό εσωτερικό conflict. Αλλά δεν θεωρώ ούτε ότι σβήνουν το έργο του ούτε ότι τον κάνουν απαραίτητα κακό άνθρωπο. Είναι μέρος της ζωής μου πολύ μεγάλο η δουλειά του, γι’ αυτό και πάντα δείχνω μια επιείκεια στους άλλους.

q Υπάρχει μια πολύ μεγάλη τάση στην Ελλάδα που θέλει οτιδήποτε κωμικό να έχει κάποιο νόημα. Δεν μπορεί κάτι απλώς να είναι αστείο, έτσι είναι χαμηλότερου επιπέδου, αν όμως θέλει κάποιο μήνυμα να περάσει, το δεχόμαστε. Μπήκα στο TikTok τελευταία, που δεν το πολυκαταλαβαίνω, ούτε μου πολυαρέσει ως πλατφόρμα, αλλά έχει την ιδιαιτερότητα να στέλνει τη δουλειά σου σε πολύ κόσμο που δεν έχει ιδέα τι και ποιος είσαι. Ανεβάζω ένα στριπάκι που μας δείχνει το σχολείο της Μοντεσόρι στη Ρώμη του 1910 και όλο το αστείο είναι στο τελευταίο καρέ και στην ατάκα «Μοντεσόρι νοτ σόρι», είχα χτίσει δηλαδή μια ιστορία για να γραφτεί αυτή η ηλιθιότητα στο τέλος. Και ξεκινάει στα σχόλια μια συζήτηση ότι «επιτέλους, κάποιος τα είπε για τα μοντεσοριανά σχολεία, είναι άθεοι, είναι μασόνοι» από τη μία, και από την άλλη μου λένε ότι προσπαθώ να υποβαθμίσω και αδικώ τη μέθοδο, ο καθένας το δικό του. Απλώς δεν έβρισκα άλλη λέξη να μου κάνει ομοιοκαταληξία με το «σόρι», αναρωτήθηκα δηλαδή αν το διάβασαν όλο. Μπορεί κάτι απλώς να είναι αστείο, ίσως και χαζό, και αν σε κάνει να γελάσεις, έχει πετύχει τον σκοπό του.

q Αυτό που με απωθεί γύρω μας είναι ότι βλέπω μια φοβερή άνοδο του συντηρητισμού ως αντίδραση σε

Δεν είναι ότι προσέχω κάθε λέξη μου, ακολουθώ το ένστικτό μου, οι άνθρωποι που με παρακολουθούν ξέρουν και τις προθέσεις μου. Εννοείται πως θα υπάρξει κοινό που θα σε μισήσει, ειδικά όσον αφορά το πολιτικό σκίτσο. Αν δεν σε μισήσουν οι φασίστες, τι κάνεις σε αυτήν τη ζωή;

καθετί καινούργιο, προοδευτικό, σε οτιδήποτε πρόκειται να βελτιώσει τη ζωή ανθρώπων που έχουν αδικηθεί και διεκδικούν ίσα δικαιώματα. Όσο βλέπω ότι από τη μία προχωράνε τα πράγματα τόσο υπάρχει μια αντίθετη δύναμη που τα τραβάει στα άκρα και αυτή μου χαλάει τη διάθεση και τη μέρα.

q Το πιο ριψοκίνδυνο πράγμα που κάνω είναι να περπατάω στην Αθήνα, όπου μπορεί ακόμα και στο πεζοδρόμιο να σε πατήσει μηχανάκι που πηγαίνει ανάποδα. Και έχω κάνει και σκίτσα με τα οποία τα έχω χώσει σε ανθρώπους οι οποίοι ευχαρίστως θα μου άνοιγαν το κεφάλι, αν είχαν την ευκαιρία. Έχω πάρει μηνύματα απειλητικά, και δημόσια και ιδιωτικά, κάτι το οποίο δεν είναι καθόλου ευχάριστο.

q Είμαι 42 τώρα. Νομίζω πως η μεγαλύτερη δυσκολία της γενιάς μου είναι να καταλάβει το τραπ και το γιατί αρέσει στον κόσμο. Διαβάστε ολόκληρη τη συνέντευξη στο lifo.gr.

38

LiFO

25.01.24

799

ΦΕΣΤΙΒΑΛ

Stegi.Radio Takeover Το κτίριο της Στέγης μετατρέπεται σε club για ένα τριήμερο, και μάλιστα με τρία διαφορετικά stages, με αφορμή τα γενέθλια του διαδικτυακού σταθμού Movement Radio που, έπειτα από τρία χρόνια επιτυχούς λειτουργίας, επαναλανσάρεται ως Stegi.Radio. Η Κεντρική Σκηνή, η Μικρή Σκηνή και το Υπόγειο (-1) θα υποδεχθούν ένα πολυσυλλεκτικό line-up περιλαμβάνει από αβανγκάρντ και experimental ηλεκτρονική μουσική, digital pop και σκληρή techno μέχρι ambient και χιπχοπ, όπως ακριβώς και το πρόγραμμα του σταθμού. Δείτε πώς μπορείτε να κερδίσετε προσκλήσεις στο lifo.gr.

2-4/2

40

THE WEEK Όσα ξεκινάνε αυτή την εβδομάδα

42

ΣΙΝΕΜΑ Οι νέες ταινίες της εβδομάδας

44

ΜΟΥΣΙΚΗ 10 highlights από τo Stegi.Radio Takeover

46

ΒΙΒΛΊΟ Σπύρος Α. Ευαγγελάτος: Μια μεγάλη διαδρομή, ένα πολυτελές λεύκωμα

48

ΘΕΑΤΡΟ Ο «Βασιλιάς Λιρ» με δέρμα φιδιού

50

ΒΙΒΛΊΟ Ημέρα Μνήμης: Νέες εκδόσεις για το Ολοκαύτωμα

52

ΒΙΒΛΊΟ

pink wav

Οι «τρελοί» της Μακρονήσου

LiFO 25.01.24

39

the week

Lust στο Ρομάντσο, που εκτός από πολλή μουσική θα έχει και περφόρμανς από την ομάδα The Tsaklis. Οι Teddy, Nave και Pani θα κάνουν από ένα σόου με αναφορές στην ballroom κουλτούρα και εμπνευσμένο από τη σεξουαλική σωματικότητα.

27/1, 11:30, Ρομάντσο, Αναξαγόρα 3, Ομόνοια, είσοδος: €6

6 ΟΠΕΡΑ «Καβαλερία ρουστικάνα» και «Παλιάτσοι» σε σκηνοθεσία Νίκου Καραθάνου

STOEP TH S PR ES

ΕΚΔΗΛΩΣΗ

25-31 ι α νο υ αρ ιου 20 24

1 ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ «Mundus Imaginalis» στην Αίθουσα Τέχνης Αθηνών Μια ομαδική έκθεση που πραγματεύεται τα τρία επίπεδα της πραγματικότητας, το Υπεργήινο, το Γήινο και το Υπογήινο, σε επιμέλεια του ιστορικού τέχνης Κωνσταντίνου Θ. Σπυρόπουλου. Συμμετέχουν οι καλλιτέχνες: Ηλιάνα Κυριακίδου, Γιώργος Λουλούδης, Ελένη Μάναλη, Θοδωρής Ρουσόπουλος και Πέτρος Στράγκας.

υλικού, ανέκδοτες ιστορίες και προσωπικές αναμνήσεις. Μαζί του ο Zαν-Πασκάλ Μπεντίς και ο Σιλβάν Μοριζέ.

27/1, 18:30 και 21:00, Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, Βασ. Σοφίας & Κόκκαλη 1, είσοδος: €8-40

4 ΘΕΑΤΡΟ Η Αμαλία Μουτούση διαβάζει Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη

25/1-14/2, Αίθουσα Τέχνης Αθηνών, Γλύκωνος 4, Αθήνα, Τρι.- Παρ. 11:00-14:30 & 18:00-21:00, Σαβ. 11:00-14:30

Athens Goes Vegan στη Δημοτική Αγορά της Κυψέλης Ένα διαφορετικό πάρτι που προσκαλεί τον κόσμο να γνωρίσει τον βιγκανισμό και τον βίγκαν τρόπο ζωής και να δοκιμάσει μοναδικές γεύσεις με δροσιστικά ποτά υπό τη συνοδεία όμορφης μουσικής.

27-28/1, Δημοτική Αγορά της Κυψέλης, Φωκίωνος Νέγρη 42, Αθήνα

Η Εθνική Λυρική Σκηνή παρουσιάζει την Καβαλερία ρουστικάνα του Μασκάνι και τους Παλιάτσους του Λεονκαβάλο σε μουσική διεύθυνση Αντονέλο Αλεμάντι και σκηνοθεσία Νίκου Καραθάνου. Πρόκειται για κορυφαία δείγματα του κινήματος που έγινε γνωστό ως «βερισμός», το οποίο εκφράζει τον ρεαλισμό στην ιταλική όπερα, και αποτελούν έως και σήμερα το δημοφιλέστερο δίπτυχο σε ολόκληρη την ιστορία της όπερας.

25, 28 & 1, 4, 8, 11/2, 19:30 (Κυρ.: 18:30), Κεντρική Σκηνή Εθνικής Λυρικής Σκηνής - Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος, ΚΠΙΣΝ, λεωφόρος Ανδρέα Συγγρού 364, είσοδος: €10-100

7 ΠΑΡΤΙ United in Techno στο Temple Athens Ένα ακόμη βράδυ γεμάτο με όλες τις εκφάνσεις του techno. Στα ντεκ οι Bighi, Impvlsiv, BMSK, Mr. M και Saefro που θα κρατήσουν το πάρτι ζωντανό μέχρι το πρωί.

27/1, 23:30, Temple Athens, Ιάκχου 13, Γκάζι, είσοδος: €8-10

8 ΘΕΑΤΡΟ «The life and death of Jessica Brown»

2 ΘΕΑΤΡΟ «Γυναίκες on the rocks» Τρεις γυναίκες, οι Φωτεινή Βελεσιώτου, Αναστασία Μουτσάτσου και Παρθενόπη Μπουζούρη, εξομολογούνται μια σειρά από κακοποιητικές σχέσεις μέσα σε μια κοινωνία που αρνείται να απαγκιστρωθεί από τα έμφυλα στερεότυπα και τον σεξισμό, και επιλέγει να προστατέψει τον θύτη καταδικάζοντας στην ντροπή, τον φόβο και την απόγνωση το θύμα.

29/1-25/3, Γυάλινο Μουσικό Θέατρο, λεωφ. Συγγρού 143, Δευτ. 21:00, είσοδος: €15

3 ΣΥΝΑΥΛΙΑ «Chaplin Pianissimo»

απο τh μαρία παππά

40

LiFO

Ο γιος του Τσάρλι Τσάπλιν και εγγονός του Ευγένιου Ο’ Νιλ, Γιουτζίν Τσάπλιν, έρχεται στην Αθήνα για δυο παραστάσεις την ίδια ημέρα για να αφηγηθεί την ιστορία του πατέρα του με όχημα τις συγκλονιστικές μουσικές του, την προβολή σπάνιου οπτικού

Επτά πρωταγωνιστές του θεάτρου συνεργάζονται με νέους θεατρικούς σκηνοθέτες, καταξιωμένους Έλληνες συνθέτες ή/και μουσικούς επί σκηνής και επιχειρούν ζωντανά θεατρικές αναγνώσεις σπουδαίων λογοτεχνικών κειμένων στον Φάρο του ΚΠΙΣΝ. Την αρχή κάνει η Αμαλία Μουτούση με το Οι ελαφροΐσκιωτοι, ένα από τα σημαντικότερα κείμενα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, που εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1892.

28/1, 17:00, Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ), λεωφ. Ανδρέα Συγγρού 364, Καλλιθέα, είσοδος: €8-12

5 ΠΑΡΤΙ Lust στο Ρομάντσο O Strap-on Unicorns επιστρέφουν με ένα ακόμη

Ο Τζέο Πακίτσας και η Σοφία Πριόβολου σκηνοθετούν το τελευταίο live της τραγουδίστριας Jessica Brown, μόνο που η ίδια δεν εμφανίζεται ποτέ. Τα προβλήματα της ροκ μπάντας της βγαίνουν στην επιφάνεια καθώς την περιμένουν να ανέβει στη σκηνή, ενώ οι θεατές παρακολουθούν τα μέλη του γκρουπ από την κλειδαρότρυπα να παίρνουν τις δικές τους αποφάσεις για το μέλλον, ξεδιπλώνοντας το καθένα το πραγματικό του πρόσωπο.

25/1-3/3, Εθνικό Θέατρο - Θέατρο Rex - Σκηνή «Κατίνα Παξινού», Πανεπιστημίου 48, Παρ. Κυρ. 21:30, είσοδος: €5-13

25.01.24

9 ΟΠΕΡΑ Παγκόσμια πρεμιέρα για την «Περσεφόνη»

ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ

«… that creeps from the earth»: Μια ομαδική έκθεση για την πυρηνική ενέργεια Η έκθεση πραγματεύεται τη σχέση μας με τις επιπτώσεις της πυρηνικής ενέργειας στο περιβάλλον και στις κοινότητες, εν όψει της ενεργειακής κρίσης που υπάρχει σήμερα, και φέρνει στο προσκήνιο κινήματα και κοινότητες που αντιτάχθηκαν και αντιτάσσονται στην παραγωγή και τη χρήση της, υιοθετώντας μια κριτική στάση απέναντί της. Με έργα των: Βαλίνια Σβορώνου, Inas Halabi, Susanne Kriemann, Sandra Lahire, Sharon Stewart, Κυβέλη Μαυροκορδοπούλου.

1/2-12/4, Tavros, Αναξαγόρα 33, 1ος όροφος, Ταύρος, Τετ.Παρ. 16:00-20:00, Σάβ.

12:00-17:00

the week

EKΔΗΛΩΣΕΙΣ

BOOKBAR by Kaktos

Το νέο στέκι για ανάγνωση και καφέ στο κέντρο της Αθήνας.

Η Περσεφόνη του Δημήτρη Μαραγκόπουλου, μια πρωτότυπη παράσταση σε σύλληψη, λιμπρέτο και σκηνοθεσία της Έλλης Παπακωνσταντίνου, ανεβαίνει στη σκηνή του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών. Η Περσεφόνη, η Δήμητρα, ο Πλούτωνας και ο Ερμής μάς οδηγούν στα σταυροδρόμια αρχαίων μύθων, ψυχανάλυσης, οικολογίας και φεμινισμού. Τους ρόλους ερμηνεύουν η Σαβίνα Γιαννάτου, ο Αλκιβιάδης Κωνσταντόπουλος, η Άννα-Αναστασία Σμέρου και ο Ilya Algaer.

Ο

ι εκδόσεις Κάκτος κλείνουν 50 χρόνια παρουσίας στον χώρο του βιβλίου και το γιορτάζουν με έναν νέο χώρο, ένα στέκι που ήρθε στην ιστορική Αιόλου για να στεγάσει τις πιο χαλαρωτικές στιγμές μας, συνδυάζοντας την ανάγνωση με την απόλαυση ενός αρωματικού καφέ ή ενός σπιτικού γλυκού. Το BOOKBAR by Kaktos είναι το new entry που θα λατρέψουν οι βιβλιόφιλοι και θα κάνει βιβλιόφιλους όσους δεν είναι. Στον χώρο, όπου συνδυάζεται η σύγχρονη αισθητική με την ιστορικότητα της περιοχής, μπορείς να βρεις, εκτός από τις κυκλοφορίες των εκδόσεων Κάκτος, νέους τίτλους από άλλους εκδότες αλλά και προτάσεις για δώρα, όπως κεριά, σελιδοδείκτες και κούπες. Εδώ θα ζήσεις στιγμές αληθινών αποδράσεων, καθώς ξεφυλλίζεις το νέο σου ανάγνωσμα και συνοδεύεις το ταξίδι στις σελίδες του με ένα ρόφημα ή ένα ποτήρι κρασί και κάποια από τα περιποιημένα σαντουιτσάκια της κουζίνας. Εκτός από τα ξύλινα τραπεζάκια που λούζονται στο φως πίσω από τις μεγάλες τζαμαρίες, στο BOOKBAR by Kaktos θα αγαπήσεις τη γωνία με την όμορφη πολυθρόνα μπροστά από την τεράστια βιβλιοθήκη, που σε καλεί να αράξεις και να ευχαριστηθείς κάθε λεπτό σου εδώ. Αν, μάλιστα, μπορείς να δουλέψεις remote, στο κάτω επίπεδο έχει δημιουργηθεί ένα υπερσύγχρονο co-working space σε συνεργασία με την Cube, που, εκτός από την καθημερινή λειτουργία του ως χώρου εργασίας, φιλοξενεί κάθε τόσο εκδηλώσεις καινοτομίας και επιχειρηματικότητας. Οι εκδόσεις Κάκτος, ξεκινώντας το 1974, έχουν εκδώσει μέσα σε αυτά τα 50 χρόνια εμβληματικά έργα της παγκόσμιας και ελληνικής λογοτεχνίας, ενώ από το 1991 έχουν επικεντρωθεί στην έκδοση της σειράς «Αρχαία Ελληνική Γραμματεία - Οι Έλληνες», με προοπτική να μεταφράσουν για πρώτη φορά στην Ελλάδα (και παγκοσμίως) τα έργα όλων των αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων σε διάφορες γλώσσες. Με το νέο στέκι τους BOOKBAR by Kaktos δημιουργούν μία ακόμα εμπειρία όπου η χαρά της ανάγνωσης γίνεται και πάλι μέρος της καθημερινότητάς μας.

01/2, 21:00, Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, Βασ. Σοφίας & Κόκκαλη 1, είσοδος: €9- 45

10 ΘΕΑΤΡΟ «Ο άντρας μου» στο θέατρο Θησείον

ΦΕΣΤΙΒΑΛ «Piano Days»

Η Μαρία Μαγκανάρη μεταφέρει στη θεατρική σκηνή τα διηγήματα της Ρούμενα Μπουζάροφσκα. Tα κείμενά της μιλούν κυρίως για γυναίκες και περιγράφουν την ανθρώπινη κατάσταση με όρους πατριαρχίας. Χαρτογραφούν με χιούμορ και σκληρότητα τις δυναμικές των σχέσεων εντός του ζευγαριού και της οικογένειας, μέσα σε μια σύγχρονη, πατριαρχική βαλκανική κοινωνία, και αποκαλύπτουν τόσο την πλάνη μας περί γυναικείας απελευθέρωσης όσο και τα αδιέξοδα των ανδρών.

26/1-29/2, Θέατρο Θησείον, Τουρναβίτου 7, Πέμ-Σάβ. 21:00, Κυρ. 18:00, είσοδος: €13-18

11 ΠΑΡΤΙ Phase Fatale

Από τους πιο αγαπημένους του αθηναϊκού κοινού, o ιδρυτής της Bite records και μακροχρόνιος resident του Berghain του Βερολίνου αλλά και του KHIDI της Τιφλίδας έρχεται για μια ξέφρενη club night με techno και fun. Μαζί του ο ANFS [Vanilla records], o 3.14 [π electronics] και η Devika [π electronics].

26/1, 23:30, six d.o.g.s, Αβραμιώτου 6-8, Μοναστηράκι, είσοδος: €12-15

Για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά το Μέγαρο Μουσικής φιλοξενεί μια μεγάλη γιορτή του πιάνου. Στο κέντρο του διήμερου φεστιβάλ βρίσκεται ο σπουδαίος συνθέτης του 19ου αιώνα Franz Liszt. Στο πλαίσιο του φεστιβάλ ο ακαδημαϊκός Στάθης Καλύβας παρουσιάζει τον νέο κύκλο συζητήσεων «Ρηξικέλευθο» με θέμα την καινοτομία, ενώ το διήμερο θα κλείσει με την εορταστική συναυλία «Lisztomania για πιάνο και ορχήστρα» της Εθνικής Συμφωνικής Ορχήστρας της ΕΡΤ υπό τον μαέστρο Γιώργο Ζιάβρα.

27-28/1, Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, Βασ.Σοφίας & Κόκκαλη 1, είσοδος: €8- 40

Αιόλου 39 & Βορέου 210 3303192 Social: Bookbar by Kaktos

LiFO 25.01.24

41

Σινεμά

Τα παιδιά του χειμώνα Μια υπέροχη ωδή στην απώλεια και στη μοναξιά, βελούδινα ενορχηστρωμένη από έναν δημιουργό στο αποκορύφωμα της ωριμότητάς του. απο toν θοδωρη κουτσογιαννοπουλο

ΣΥΝΟΨΗ: Ένας στριμμένος καθηγητής σε αμερι-

κανικό κολέγιο υψηλού κύρους υποχρεώνεται να παραμείνει στην πανεπιστημιούπολη κατά τη διάρκεια των χριστουγεννιάτικων διακοπών του για να προσέχει λίγους σπουδαστές του, οι οποίοι δεν έχουν πού αλλού να πάνε.

Ό

Αριστούργημα Πολύ Καλό Καλό Ικανοποιητικό Μέτριο Κακό

42

LiFO

πως οι μεγάλοι σκηνοθέτες του Χρυσού Χόλιγουντ, έτσι και ο Αλεξάντερ Πέιν εξαφανίζει το στυλ για χάρη της ουσίας, τη φόρμα προς όφελος του περιεχομένου, την επίδειξη για τη διακριτική δύναμη της απόλαυσης, σαν ένα ακριβό ύφασμα που το αισθάνεσαι ως σπάνιο, χωρίς να βλέπεις τις ραφές του ή να ξελογιάζεσαι από την ταμπέλα του. Αντίθετα μ’ εκείνους, γνωρίζει καλά το σινεμά και την ιστορία του και χωρίς να προσποιείται τον meta (δεν θα είχε κανέναν λόγο άλλωστε) ενσωματώνει οργανικά τις αναφορές και καταπιάνεται με την ανθρώπινη ψυχή και το ζόρι της όπως είναι σήμερα και όχι νοσταλγικά ή ιδεαλιστικά. Τα Παιδιά του Χειμώνα τοποθετούνται στο 1970 και μερικές φορές, με τα απότομα ζουμ ή τη φιλμική υφή της εικόνας, νομίζεις πως είναι η ταινία που θα ήθελε να δει ένας θεατής εκείνη τη χρονιά από τον Μπομπ Ράφελσον ή τον Τζέρι Σάτζμπεργκ, με τον Νίκολσον ή τον Μπρους Ντερν ίσως, ηθοποιούς με τους οποίους έχει συνεργαστεί ο Πέιν. Το τρίο των πρωταγωνιστών έχει ξεμείνει για διαφορετικούς λόγους σε ένα κολέγιο λίγο πριν από τα Χριστούγεννα. Ο καθηγητής Πολ Ντάναμ τιμωρήθηκε από τον διευθυντή και παλιό συμμαθητή του στο ίδιο σχολείο γιατί αρνήθηκε να δώσει καλό βαθμό σε έναν άσχετο μαθητή, στερώντας έτσι το ίδρυμα από τη δωρεά του πάμπλουτου πατέρα του. Μεταξύ τους παίζουν κατάλοιπα παιχνιδιών εξουσίας και ασίγαστη αλληλοαπέχθεια. Ο Άνγκους Τάλι δεν έχει πού αλλού να πάει – η μητέρα του κάνει διακοπές με τον πατριό του και τον παρακαλεί, μάταια, να δείξει υπομονή και ψυχραιμία, περνώντας τα Χριστούγεννα στην εστία

του. Είναι, ωστόσο, ένα μεγάλο αγόρι που δεν συμμαζεύεται, επιρρεπές στην ανομία, από εκείνα που χαραμίζουν την εξυπνάδα τους και προκαλούν τη σύγκρουση και το μικρό χάος, αφού δεν έχουν βρει ηρεμία και λημέρι στο σπίτι τους. Η μαγείρισσα Μέρι Λαμπ (πώς λέμε «Mary had a little lamb») έχει χάσει τον εξαιρετικό και υπότροφο γιο της στον πόλεμο του Βιετνάμ και το βουβό πένθος της ισοφαρίζεται από την αξιοπρεπή, αυθεντική, αν και εύθραυστη αντίστασή της στην όχι πάντα αδιέξοδη θλίψη – ένα μεθυσμένο ξέσπασμά της σε πάρτι φίλων γίνεται αφορμή για αυτοματαίωση και απωθημένο θυμό. Με έμπνευση από το ξεχασμένο Merlusse του Μαρσέλ Πανιόλ από το 1935, ο δις βραβευμένος με Όσκαρ Πέιν λες και υπαγόρευσε το σενάριο στον Τζον Χέμινγκσον, ο οποίος συνέθεσε τέλεια, στο απόλυτο ύφος του σκηνοθέτη, μια αβίαστη χορογραφία κυρίως μεταξύ του πικρόχολου καθηγητή και του τεταμένου μαθητή, με την καταπληκτική και φαβορί για Όσκαρ β’ ρόλου Νταβάιν Τζόι Ράντολφ, που έχουμε απολαύσει ήδη ως αστυνομικό στο τηλεοπτικό «Only murders in the building», να γεφυρώνει την έρημο των δύο ανδρών με καίριες μητρικές, πληθωρικές παρεμβάσεις. Τα Παιδιά του Χειμώνα εξελίσσονται σε μία από τις ασυνήθιστες και μεστές «χριστουγεννιάτικες» δραματικές κομεντί: ο μέγας Αλέξανδρος της κινηματογραφικής χαρμολύπης ελέγχει αριστοτεχνικά την οικονομία του λόγου και την αυξομείωση του τόνου, ο Ντόμινικ Σέσα είναι αποκάλυψη στο ντεμπούτο του μπροστά στην κάμερα, ώριμος και ανακουφιστικά ερασιτέχνης ταυτόχρονα, ενώ ο Πολ Τζιαμάτι, στον ρόλο του αλλήθωρου, πικρόχολου, καταπιεσμένου, εριστικού, ακριβοδίκαιου και ατακαδόρου καθηγητή συνεχίζει το μακρινό ταξίδι της επώδυνης συνειδητοποίησης της χαμένης ζωής που ξεκίνησε στο Πλαγίως και τώρα, με συνοδοιπόρο τον ίδιο σκηνοθέτη, είκοσι χρόνια μετά, πετυχαίνει μια γεμάτη αποχρώσεις, μαεστρικά ερμηνευμένη μελαγχολία και μαζί

INFO THE HOLDOVERS ΣΚΗΝΟΘΕΣIΑ:

Αλεξάντερ Πέιν ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΟYΝ:

Πολ Τζιαμάτι, Ντόμινικ Σέσα, Νταβάιν Τζόι Ράντολφ

ένα σπαρακτικό αντίδοτο στη θυμωμένη απογοήτευση. Κόντρα στον εκρηκτικά σνομπ και βαθιά μισάνθρωπο Μάιλς του Sideways, ο Πολ, ένας κρατούμενος που περισσεύει (holdover), αλλά με παρέα, ψάχνει πιο ουσιαστικά τη σανίδα σωτηρίας του και εκπέμπει αγκυλωμένα σημάδια με κρυφή διάθεση επικοινωνίας. Ο στεγνός ακαδημαϊκός, ο άτακτος παρατημένος γιος και η πληγωμένη μάνα του λόχου συνθέτουν μια υπέροχη ωδή στην απώλεια και στη μοναξιά, βελούδινα ενορχηστρωμένη από έναν δημιουργό στο αποκορύφωμα της ωριμότητάς του. Είναι ήδη υποψήφιος στην πεντάδα της Αμερικανικής Ένωσης Σκηνοθετών και στα BAFTA, ενώ η τρομερή διεύθυνση που επιφυλάσσει στους τρεις ηθοποιούς του τιμήθηκε στα Critics’ Choice Awards. Ραντεβού στα Όσκαρ, από ένα instant classic.

VILLAGE RENTI 16 - VILLAGE MALL 8 - VILLAGE PAGRATI 3 - ΝΙΡΒΑΝΑ CINEMAX 1 - ΚΗΦΙΣΙΑ CINEMAX 1 - NANA CINEMAX 6 - ΑΕΛΛΩ CINEMAX 1,3,4 - ΑΙΓΛΗ 2 - ΑΤΛΑΝΤΙΣ 1 - ΒΑΡΚΙΖΑ 2 - CINERAMA - CINOBO OPERA 1,2 - WEST CITY 2 - ΔΙΑΝΑ - ΜΙΚΡΟΚΟΣΜΟΣ - OPTIONS ILION 3 - OPTION GLYFADA 2 - ΤΡΙΑ ΑΣΤΕΡΙΑ 1 - ΑΡΤΕΜΙΣ - ΣΙΝΕΑΚ

Φεράρι FERRARI

ΣΚΗΝΟΘΕΣIΑ: Μάικλ Μαν ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΟΥΝ: Άνταμ Ντράιβερ, Πενέλοπε

Κρουθ, Σεϊλίν Γούντλι ΣΥΝΟΨΗ: Το καλοκαίρι του 1967, ο πρώην οδηγός

αγώνων αυτοκινήτων Έντσο Φεράρι βρίσκεται σε τέλμα. Με την εταιρεία του στα πρόθυρα της πτώχευσης και τον γάμο του σε κρίση, ο Φεράρι εναποθέτει την ελπίδα για τη σωτηρία του στον εμβληματικό αγώνα δρόμου Mille Miglia. Ο Μάικλ Μαν επιστρέφει μετά από οκταετή αποχή από τα πλατό με ένα ευανάγνωστο passion project λεπτομερειών, χαρακτήρων και σίγουρα μιας οπτικής στόφας υψηλού επιπέδου, δηλωτικού της ξεχωριστής οπτικής του Αμερικανού δημιουργού, από το οποίο ωστόσο απουσιάζουν η αισθαντικότητα και ο κίνδυνος, αυτή η ταλάντωση στον χρόνο που ανεβάζει την αδρεναλίνη στις ταινίες του. Αντί να επιχειρήσει μια

25.01.24

VILLAGE RENTI 4,10,15,17 - VILLAGE MALL 4,5,13 - VILLAGE PAGRATI 4 - VILLAGE AG.DIMITRIOS 2,3 - OPTIONS ILION 1 - OPTIONS GLYFADA 3 - ΝΙΡΒΑΝΑ CINEMAX 2 - ΚΗΦΙΣΙΑ CINEMAX 2 - NANA CINEMAX 3 - ΑΕΛΛΩ

CINEMAX 2 - ΑΣΤΟΡ - WEST CITY 3 - ΚΙΝΗΜΑΤΟΘΕΑΤΡΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΡΑΣ-ΒΛΑΧΟΠΟΥΛΟΥ 1 - ΣΠΟΡΤΙΓΚ 1,2 ΑΛΙΚΗ

Μαύρος Κότσυφας, Μαύρο Βατόμουρο BLACKBIRD, ΒLACKBIRD, ΒLACKBERRY

Αντιγόνη 441 +

Η ομάδα Ρέοντα Πρόσωπα παρουσιάζει μια νέα προσέγγιση της εμβληματικής αρχαίας τραγωδίας. φωτο: φωτεινή μοίρα

διεξοδική καταγραφή της πολυτάραχης ζωής του Έντσο Φεράρι, ιδρυτή της φερώνυμης αυτοκινητοβιομηχανίας, πάλαι ποτέ οδηγού και οικογενειάρχη με προβληματικές σχέσεις, ο Μάικλ Μαν ορθώς συμπύκνωσε την ουσία του ισχυρού και μάλλον λακωνικού άνδρα σε μερικούς μήνες του 1957, μιας χρονιάς σημαδιακής και κρίσιμης σε όλα τα επίπεδα. Ανήσυχος για το μέλλον του οίκου του και εξίσου προβληματισμένος για την εξέλιξη της σχέσης του με την κρυφή ερωμένη του και το παιδί που έχει μαζί της, ο Φεράρι έρχεται αντιμέτωπος με κρίσιμες επιλογές όσον αφορά τους οδηγούς που θα συμμετάσχουν στον σημαντικό αγώνα Mille Miglia και την εκρηκτική σύζυγό του, ενώ πενθεί ακόμα μαζί της τον γιο τους και εξισορροπεί την οικονομική συνωμοτικότητα που μοιράζονται με την εύθραυστη δυναμική τους. Όσο κι αν ο Άνταμ Ντράιβερ πασχίζει να δείξει ότι βρίσκεται στο χείλος πολλών γκρεμών ταυτόχρονα, ο τοίχος που έχει σηκώσει ο Φεράρι απέναντι στην πιθανή απώλεια κι άλλων αγαπημένων του προσώπων γίνεται το φυσικό και ανυπέρβλητο εμπόδιο στην εξωτερίκευση των συναισθημάτων του – η εσωτερική ερμηνεία του υπολείπεται σε εκφραστικότητα και διαφάνεια και μετατρέπεται σε κενό ευγένειας και επίπεδης στωικότητας, ερχόμενη σε εντυπωσιακή αντίστιξη με την ενεργητική παρουσία της Πενέλοπε Κρουθ στον ρόλο της συζύγου του, Λάουρα. Η Κρουθ μασάει ό,τι και όποιον βρει και μετά από ένα άσφαιρο ξεκίνημα υποψηφιοτήτων στα πρώτα βραβεία της σεζόν, πλασαρίστηκε στην πεντάδα του Screen Actors Guild. Το μεράκι του δημιουργού του Insider, του Miami Vice, του Collateral και του Thief στις μικρές, καίριες χειρονομίες (όπως όταν ο τελειομανής Ένζο γραπώνει και μετακινεί με σβελτάδα τα οπίσθια της Λίντα Κρίστιαν για να μην κρύβουν το logo της Ferrari από τις φωτογραφίες), στην αυθεντική, ντόπια γλώσσα του σώματος που υιοθετεί ο Ντράιβερ, παρά τα αναγκαστικά εξαγγλισμένα ιταλικά της ταινίας, τους ήχους από τα πρωτότυπα μοντέλα των αυτοκινήτων και τις εικόνες που συνάδουν με την, έστω και πιο εξιδανικευμένη, βόρεια Ιταλία των ’50s, αμβλύνουν τις σχετικά απότομες στροφές του σεναρίου και την εμμονή στο συγκρατημένο μελόδραμα με πρωταγωνιστή έναν μάλλον αναβλητικό ηγέτη – είναι επίσης ενδιαφέρον, για όσους παρατηρούν ακόμη πιο προσεκτικά, πώς μερικές φράσεις μένουν σχεδόν αιωρούμενες, ημιτελείς και αμφίβολες, παράγωγα ενός ενοχικού και πληγωμένου ανθρώπου. Στις δυο βασικές κούρσες της ταινίες, ο Μαν δεν χαρίζεται: η έκβασή τους είναι σοκαριστική και κάνει το Ford vs. Ferrari να φαίνεται παιδικό. Ωστόσο, αυτό που λείπει από την αφηγηματική παράθεση πολλών γεγονότων είναι η ένταση, το ρίσκο και ο αισθησιασμός που ανέκαθεν υγραίνει τις ανταγωνιστικές σχέσεις στη φιλμογραφία του Αμερικανού. Τα πρώτα σχόλια για το Ferrari μιλούσαν για ένα πανάκριβο art movie, με προϋπολογισμό 100 και πλέον εκατομμυρίων δολαρίων. Δεν πρόκειται ακριβώς για ταινία τέχνης, ούτε, ευτυχώς, για ιταλοαμερικανικό ποτπουρί εντυπώσεων, όπως το πρόσφατο House of Gucci. Είναι το σοβαρό πορτρέτο ενός θρύλου με πολλές ατέλειες και βαριά σκιά, στο ισοζύγιο του οποίου κερδίζει το συγκρατημένο μελό έναντι του επιχειρηματικού σπινθήρα που τον καθιέρωσε.

ΣΟΦΟΚΛΉ

ΣΚΗΝΟΘΕΣIΑ: Ελέν Ναβεριάνι

Έκα Τσαβλεϊσβίλι, Τέμικο Τσιτσινάτζε, Λία Αμπουλάτζε Π Ρ Ω ΤΑ Γ Ω Ν Ι Σ Τ Ο Ύ Ν :

Η Ετέρο, μια 48χρονη γυναίκα που ζει σε ένα μικρό χωριό στη Γεωργία, δεν ήθελε ποτέ σύζυγο. Η επιλογή της να ζήσει μόνη της υπήρξε αιτία πολλών κουτσομπολιών μεταξύ των συγχωριανών της. Απροσδόκητα, ερωτεύεται με πάθος έναν άντρα και ξαφνικά βρίσκεται αντιμέτωπη με το δίλημμα να ακολουθήσει μια σχέση ή να συνεχίσει μια ζωή ανεξαρτησίας. Η Ετέρο πρόκειται να κλείσει τα 49 την ερχόμενη άνοιξη, ζει μόνη σε ένα χωριό της Γεωργίας, διατηρεί ένα παντοπωλείο, λατρεύει το μιλφέιγ, τα μαύρα βατόμουρα και τους μαύρους κότσυφες. Δεν έχει οικογένεια, σε αντίθεση με τις λοιπές γυναίκες του χωριού, κι αυτό οδηγεί σε πειράγματα και αγενέστατες τοποθετήσεις που θα θυμίσουν σε πολλούς κάτι από τη δική μας επαρχία – δύο ώρες σε τραπέζωμα θα σε έκαναν να πιστέψεις ότι το δικαίωμα της παρέμβασης στον τρόπο που ζει ο άλλος είναι συνταγματικά κατοχυρωμένο, έτσι δογματικά και ανενδοίαστα που προκύπτει. Ούτε και την ενδιαφέρει να αποκτήσει οικογένεια στο μέλλον, πρόκειται για συνειδητή απόφαση. Όπως χαρακτηριστικά δηλώνει, «αν ο γάμος και τα πέη έφερναν ευτυχία, πολλές γυναίκες θα ήταν ευτυχισμένες». Στην αρχή της ταινίας τη βρίσκουμε στο αγαπημένο της σημείο της περιοχής. Καθώς μαζεύει βατόμουρα, γκρεμοτσακίζεται, γλιτώνοντας τελικά από τα χειρότερα. Η εν λόγω εμπειρία συνοδεύεται από τη σεξουαλική αφύπνισή της, η οποία θα εκτονωθεί στο πρόσωπο ενός μεσήλικα διανομέα τροφίμων, οδηγώντας τη σε ένα εσωτερικό ταξίδι όχι συνειδητοποίησης αλλά συμφιλίωσης με το ποια είναι. Αν τα μαύρα βατόμουρα συμβολίζουν τον πατέρα της, τον αδερφό της –αμφότεροι νεκροί–, τους συμμαθητές και τους εραστές της, όπως εξομολογείται σε μια σκηνή, τότε ποιος είναι ο Μαύρος Κότσυφας; Μήπως η ίδια, που επιλέγει να πετά ελεύθερη, κάνοντας τις εμφανίσεις της όπως και όποτε θελήσει; Πρόκειται λιγότερο για ηθογραφία και περισσότερο για πορτρέτο ενός χαρακτήρα που πολλοί θα θεωρούσαν αντισυμβατικό σε κοινωνίες πέραν της γεωργιανής, κι ας λαχταρούν ενδόμυχα τον τρόπο ζωής του. Χάρη στην τάξη και στην επιμέλεια της mise en scène και στις ιδιαίτερες μουσικές επιλογές –μέχρι και Αζναβούρ ακούγεται στο σάουντρακ–, αυτό το γλυκό, μικρό φιλμ από τη Γεωργία σίγουρα ξεχωρίζει από τον φεστιβαλικό σωρό με «φέτες ζωής» από γειτονιές του κόσμου, έστω και αν δεν διακρίνεται για την πρωτοτυπία ή την οικονομία του. Αρκεί, όμως, για να τοποθετήσει το όνομα της Έλεν Ναβεριάνι στην κατηγορία των ανερχόμενων δημιουργών που αξίζει να παρακολουθούμε από εδώ και στο εξής.

Aπό τον Γιάννη Βασιλείου ΑΣΤΥ

Α Μεταγραφήσκηνοθεσία-κίνηση: Κοραής Δαμάτης Σκηνικά-κοστούμια: Γιάννης Μετζικώφ Μουσική: Δήμητρα Γαλάνη - Γιώργος Μπουσούνης Μάσκες: Ελένη Σουμή Παίζουν: Λενιώ Αναστασίου, Έλενα Λιανού, Κατερίνα Μπουλάκου, Ιωάννα Οικονόμου, Μένια Τσιγάρου, Μαλβίνα Φραγγελάκη

ναπνέω, κινούμαι, ρέω. Ροή. Ρέοντα ύδατα. Ρέουσα μνήμη. Ρέων λόγος. Ρέουσα πραγματικότητα. Ρέων κόσμος: η ομάδα Ρέοντα πρόσωπα επιχειρεί μια εντελώς διαφορετική προσέγγιση που αγγίζει τα όρια του πειραματισμού. Ο Κοραής Δαμάτης σκηνοθετεί το έργο Αντιγόνη 441 + με σκηνικά-κοστούμια του Γιάννη Μετζικώφ και μουσική της Δήμητρας Γαλάνη και του Γιώργου Μπουσούνη. Η ομάδα παρουσιάζει το έργο του Σοφοκλή με έξι γυναίκες να ερμηνεύουν όλους τους ρόλους της τραγωδίας –αντρικούς, γυναικείους και τον Χορό– σε μια τολμηρή, διττή ανάγνωση, συνδέοντας το δράμα με τις θρησκευτικές του καταβολές αλλά και με το έντονο πολιτικό του στοιχείο. Όπως αναφέρουν οι συντελεστές της παράστασης: «Η πρώτη μας επιλογή και ανάγκη αποφασίσαμε πως είναι να γνωρίσουμε και να δουλέψουμε πάνω στο παλαιότερο οργανωμένο λαϊκό είδος θεάτρου, την αρχαία τραγωδία. Να μελετήσουμε τη γλώσσα του μύθου και του πεπρωμένου, τις διαφορές μεταξύ αρχαίου και χριστιανικού κόσμου, να αποκωδικοποιήσουμε τις ψυχολογικές διαδρομές των ηρώων, να ανακαλύψουμε, ίσως, κάποιους τρόπους έκφρασης που δεν γνωρίζουμε. Εν ολίγοις, να περπατήσουμε πάνω σε άγνωστους δρόμους, παραδόξως όμως πολύ οικείους. Ο λόγος γίνεται για τη δεύτερη αρχαιότερη σωζόμενη τραγωδία του Σοφοκλή, Αντιγόνη, που πρωτοπαρουσιάστηκε το 441π.Χ. Σε αυτό το πρώτο μας ξεκίνημα στέκεται στο πλάι μας ο δάσκαλος, και πια σκηνοθέτης μας, Κοραής Δαμάτης, για να εξερευνήσουμε μαζί, αλλά κυρίως για να μας μεταδώσει την πίστη στη γνώση, την αυθεντικότητα, τη σκληρή δουλειά και την ευαισθησία. Ένας άνθρωπος που επιλέγει να δώσει τη σκυτάλη στην επόμενη γενιά».

Ημέρες & ώρες παραστάσεων: Σάβ. 21:15 & Κυρ. 18:15, μέχρι και την Κυριακή των Βαΐων

φωτο: φωτεινή μοίρα

ΠΡΩΤΗ ΠΡΟΒΟΛΗ

Θέατρο Αλκμήνη, Αλκμήνης 8-12, στάση μετρό Κεραμεικός, 210 3428650

LiFO 25.01.24

43

Τι να μη χάσει κανείς από το πολυσυλλεκτικό πρόγραμμα του τριήμερου takeover του Stegi.Radio που θα διεξαχθεί σε ολόκληρο το κτίριο της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση.

T

44

LiFO

— Ποια ήταν η καλύτερη στιγμή αυτά τα τρία χρόνια; Η σειρά των events μας με γενικό τίτλο «Mediterranean Futures», που έγιναν τόσο online όσο και σε πραγματικό χώρο (συγκεκριμένα στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης). Η ιδέα της χωρίς σύνορα επικοινωνίας ανάμεσα σε μουσικά είδη, τόπους και γενιές, με έμφαση στη διασύνδεση μουσικής, γενικότερου πολιτισμού και πολιτικής στην περιοχή της Μεσογείου ενέπνευσε αυτά τα events. Eίχαμε τη χαρά να παρακολουθήσουμε ζωντανά καλλιτέχνες όπως ο Kelman Duran, o ZULI και η Shannen SP πλάι σε ανερχόμενους νεαρούς DJs και παραγωγούς της ελληνικής σκηνής. Πιστεύουμε, όμως, ότι η καλύτερη στιγμή του σταθμού θα είναι το τριήμερο takeover. Η ιδέα ήταν της διευθύντριας Πολιτισμού του Ιδρύματος Ωνάση, Αφροδίτης Παναγιωτάκου: μια ολοκληρωτική «κατάληψη» της Στέγης από το ραδιόφωνο. Ο χώρος και το vibe του κτιρίου θα αλλάξουν, η Κεντρική Σκηνή του θα μεταμορφωθεί σε club stage και θα ακούσουμε πάνω από 30 διεθνείς και Έλληνες καλλιτέχνες.

— Τι κρατάτε, τι αφήνετε και τι να περιμένουμε για το μέλλον; Κρατάμε τη φιλία και την εμπιστοσύνη που έχει χτιστεί και καλλιεργείται διαρκώς με τους ανθρώπους που συνεργαζόμαστε. Δίχως αυτές τις σχέσεις τίποτε απ’ όσα έχουμε πετύχει δεν θα ήταν εφικτό. Όσον αφορά το μέλλον, θα γίνονται περισσότερα physical events. Την επόμενη εβδομάδα θα ανακοινωθεί ο προγραμματισμός του Borderline Festival που θα γίνει την άνοιξη του ’24, και όχι μόνο.

Δεν χρειάζεται να πεις πολλά για τους Plaid, το ηλεκτρονικό ντουέτο των Ed Handley και Andy Turner. Ξεκίνησαν το 1991 στο Λονδίνο και μαζί με τους συνοδοιπόρους τους στη Warp, τους Autechre και τον Aphex Twin, έγιναν από τους πρωταγωνιστές της παγκόσμιας ηλεκτρονικής σκηνής. (3/3)

SIIFU X TURICH BENJY 2. PINK

Ο Pink Siifu ξεκίνησε να κυκλοφορεί τη μουσική του επίσημα το 2014, ενώ παράλληλα ασχολείται με την παραγωγή με το ψευδώνυμο iiye. Το κανονικό του όνομα είναι Livingston Lemorie Matthews και δεν αρκείται στο alternative χιπχοπ και τη neo-soul αλλά πειραματίζεται με άλλα είδη όπως το πανκ. Στην Αθήνα έρχεται με τον Turich Benjy για να παρουσιάσουν το πρόσφατο κοινό τους πρότζεκτ. (2/2)

Αγαπημένη του ελληνικού κοινού, η Helena Hauff ήθελε να γίνει μουσικός προτού αφοσιωθεί στην παραγωγή. Αυτό τη βοήθησε αρκετά στο να βρει το στυλ της και να γίνει γνωστή για τον τρόπο που προσεγγίζει την techno μουσική εντελώς απογυμνωμένα, χρημοποιώντας αναλογικά μέσα. Στην Αθήνα θα εμφανιστεί στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης. (2/2)

animistic beliefs afrodeutsche

«

1. PLAID

3. HELENA HAUFF

valentina magaletti & nidia

o τρία είναι ένας μαγικός αριθμός», ράπαραν οι De La Soul στο ομώνυμο κομμάτι από το ντεμπούτο άλμπουμ τους «3 feet high and rising». Τα τρία χρόνια του γιορτάζει και το Stegi.Radio με ένα μεγάλο πάρτι που θα διαρκέσει τρεις ημέρες και θα διεξαχθεί σε τρία stages στο κτίριο της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση, που θα διαμορφωθεί με τρόπο μη αναμενόμενο. Το takeover δεν γίνεται μόνο με αφορμή τα γενέθλια αλλά και για να επαναλανσαριστεί ο διαδικτυακός σταθμός Movement Radio που λειτουργεί με επιτυχία τα τελευταία χρόνια· αφού έκανε την εμφάνισή του στις αρχές της πανδημίας, πλέον έχει μετονομαστεί σε Stegi.Radio.

To event θα διεξαχθεί σε όλους τους χώρους της Στέγης, οι οποίοι θα μεταμορφωθούν σε club stages. Σε ορισμένους θα γίνουν δραστικές αλλαγές, π.χ. η Κεντρική Σκηνή, για πρώτη φορά στην ιστορία της, θα αποχαιρετήσει προσωρινά τα καθίσματά της. Το πολυσυλλεκτικό line-up περιλαμβάνει από αβανγκάρντ και experimental ηλεκτρονική μουσική, digital pop και σκληρή techno μέχρι ambient και χιπ-χοπ, όπως ακριβώς και το πρόγραμμα του σταθμού. Ζητήσαμε από τους Voltnoi και Quetempo, καλλιτεχνικούς διευθυντές του σταθμού, να μας κάνουν έναν μικρό απολογισμό αυτών των τριών χρόνων και να μας μιλήσουν για όσα ετοιμάζουν γι’ αυτό το εκρηκτικό τριήμερο. «Ο σταθμός κάθε χρόνο μεγαλώνει. Το αρχείο μας πλέον αριθμεί πάνω από 5.000 εκπομπές και αποτελεί έναν πραγματικό χάρτη ήχων και αφηγήσεων που για καιρό ήταν αποκλεισμένοι και θεωρούνταν κομμάτι της περιφέρειας», αναφέρουν. «Μέσα από την πορεία του σταθμού μας προσπαθούμε να προσπεράσουμε αυτούς τους αποκλεισμούς και τους διαχωρισμούς, να αναδείξουμε νέα σημεία ενδιαφέροντος, νέα κέντρα πολιτισμού. Οι σχέσεις μας με τους ήδη υπάρχοντες παραγωγούς μας βαθαίνουν και προστίθενται ολοένα περισσότεροι. Έχοντας εδραιώσει την παρουσία μας σε μεγαλύτερο βαθμό πια στη διεθνή σκηνή, τόσο μέσα από τον προγραμματισμό όσο και μέσα από τα physical events της Στέγης (Borderline, Mediterranean Futures κ.ά.), μπορούμε να διευρύνουμε τις διοργανώσεις μας, να προωθήσουμε περισσότερο την ελληνική σκηνή διεθνώς και να δημιουργήσουμε σχέσεις με περισσότερους φορείς, φεστιβάλ και events του εξωτερικού.

απο τh μαρια παππα

DO NOT MISS:

Μουσική

10 highlights από τo Stegi.Radio Takeover

25.01.24

«Ο σταθμός κάθε χρόνο μεγαλώνει. Το αρχείο μας πλέον αριθμεί πάνω AFRODEUTSCHE H Afrodeutsche (Henrietta Smith-Rolla) από 5.000 έρχεται από το Μάντσεστερ με καταγωγή από εκπομπές και την Γκάνα, τη Ρωσία και τη Γερμανία. Οι συνθέσεις της, πολυρυθμικές, παίζουν με ένα ευρύ αποτελεί έναν φάσμα μουσικών ειδών, από την αφροφουτουριστική electro και την techno μέχρι το κλασικό πραγματικό σόλο πιάνο και τη house παράδοση της σκηνής χάρτη ήχων του Ντιτρόιτ με έμφαση στον βαθύ, αφαιρετικό ήχο. (3/2) και αφηγήVALENTINA MAGALETTI σεων που για & NIDIA καιρό ήταν Η πολυοργανίστρια Valentina Magaletti ενώνει αποκλεισμένοι τις δυνάμεις της επί σκηνής με την Αφροπορτογαλέζα DJ και μουσική παραγωγό Nidia σε μια και θεωρούμοναδική εμφάνιση που συνδυάζει την πολυνταν κομμάτι σχιδή τεχνική στα ντραμς της πρώτης με τους kuduro ρυθμούς της δεύτερης. Ένα εκρηκτικό της περιφέset από τα ενδιαφέροντα όλοκληρου του τριηρειας». μέρου. (4/2)

6.

7.

8. ALESSANDRO CORTINI

εταιρείες όπως οι Mute, Hospital και Important Records. Εντάχθηκε στο Rock & Roll Hall of Fame το 2020 χάρη στη δουλειά του με τους Nine Inch Nails, γράφοντας ιστορία ως ο μόνος Ιταλός μουσικός που έχει τιμηθεί με αυτήν τη διάκριση.

& SCOTCH ROLEX 9. SHACKLETON

Δύο από τους πιο αντισυμβατικούς μουσικούς της γενιάς τους ενώνουν δυνάμεις σε ένα κοινό πρότζεκτ όπου το σουρεαλιστικό πανκ ήθος του Scotch Rolex συναντά την ψυχεδέλεια με σκληρές μπασογραμμές του Shackleton και το αποτέλεσμα είναι μια ξέφρενη διαδρομή γεμάτη απρόβλεπτες αλλαγές, η οποία ενσωματώνει αναπάντεχους ρυθμούς, ξεσπάσματα από cosmic synth και dub διαστημικές δονήσεις.

(4/2)

shackleton & scotch rolex

5.

ANIMISTIC BELIEFS

Ο ανιμισμός είναι μια ιδέα που εντοπίζεται σε συστήματα πεποιθήσεων αυτόχθονων λαών και έχει ως βάση ότι όλα τα αντικείμενα, τα πλάσματα και οι τόποι περιέχουν μια πνευματική ουσία. Ο Marvin και η Linh έχουν νοτιοασιατικές ρίζες, ζουν στην Ολλανδία και αντλούν από την techno, την IDM και την Global Club μουσική για να δημιουργήσουν συναρπαστικά υβρίδια, ακολουθώντας μια νέα, queer, προαποικιακή οπτική, βαθιά προσωπική και συγχρόνως πολιτική. (2/2)

lee gamble

4.

LEE GAMBLE

Μία από τις πιο αναγνωρισμένες φιγούρες της ηλεκτρονικής πειραματικής σκηνής, ο Lee Gamble ενσωματώνει στη μουσική και στα DJ sets του πολλές αλληλένδετες θεματικές, τις παραισθήσεις, τη νοσταλγία και τη μνήμη, τον θόρυβο, την υπερπραγματικότητα και το φανταστικό, τον κοινωνικό ρεαλισμό και τη μουσική concrète, δημιουργώντας ένα αλλόκοτο και υπαρξιακό ηχητικό περιβάλλον ιδιόρρυθμης techno, χωρίς να θυσιάζει τη διασκέδαση. (2/2)

Μουσική

ΦΕΣΤΙΒΑ Λ

& ARJI OCEANANDA 10. LARAAJI

Ο Laraaji, ένας από τους διακεκριμένους μουσικούς του new age, διαμόρφωσε έναν μοναδικό μουσικό ήχο με το zither, το πειραματικό, ηλεκτρικό έγχορδο που έπαιζε στα πεζοδρόμια, στις πλατείες και στις φεστιβαλικές σκηνές της Νέας Υόρκης στα τέλη της δεκαετίας του ’70. Στη Στέγη θα εμφανιστεί μαζί με την Arji OceAnanda (Arjhiroula Kakouros), ηχοθεραπεύτρια μουσικό, δασκάλα ρέικι και καθοδηγήτρια ονείρων, το έργο της οποίας αφορμάται από την ελληνική της καταγωγή. Παίζουν μαζί από το 2008.

laraaji & arji oceananda

φωτό: πατροκλοσ σκαφιδασ

pink siifu x turich benjy

Από τις κορυφαίες μορφές της σύγχρονης ηλεκτρονικής μουσικής. Έγινε γνωστός κυρίως για τις ατμοσφαιρικές συνθέσεις του. Πέρα από τη μακρόχρονη καριέρα του ως μέλος των Nine Inch Nails, παραμένει ιδιαίτερα παραγωγικός κυκλοφορώντας τακτικά σόλο δουλειές εδώ και μια δεκαετία σε κορυφαίες δισκογραφικές

LiFO 25.01.24

45

εθνικό θέατρο, «ιππόλυτος» (1973).

«ερωτόκριτος» του βιτσέντζου κορνάρου (1975).

στις δοκιμές της παράστασης «ονειρο καλοκαιρινής νύχτας» (1971).

Βιβλίο

Σπύρος Α. Ευαγγελάτος: Μια μεγάλη διαδρομή, ένα πλήρες λεύκωμα Το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης μόλις κυκλοφόρησε έναν τόμο 535 σελίδων, αφιερωμένο στον σπουδαίο αυτό σκηνοθέτη, φιλόλογο, συγγραφέα και ακαδημαϊκό που άφησε ανεξίτηλη τη σφραγίδα του στην ιστορία του ελληνικού θεάτρου.

Ε

γώ, προσωπικά, αισθάνομαι περισσότερο μουσικός παρά σκηνοθέτης. Σαν ένστικτο, σαν ιδιοσυγκρασία. Λατρεύω τη μουσική, δεν είναι τυχαίο ότι είμαι γόνος μουσικής οικογένειας», έλεγε σε συνέντευξή του ο σκηνοθέτης, μεταφραστής, φιλόλογος και ερευνητής Σπύρος Ευαγγελάτος το 1999. Και πράγματι, η ζωή του ξεκίνησε και διαμορφώθηκε σε ένα μουσικό περιβάλλον. Γιος του επιφανούς μουσουργού και αρχιμουσικού Αντίοχου Ευαγγελάτου, με καταγωγή από την Κεφαλονιά, και της αρπίστριας Ξένης Μπουρεξάκη, με καταγωγή από την Κρήτη (καθόλου τυχαίο δεν είναι ότι τα δύο νησιά υπήρξαν φυτώρια λογοτεχνικής παραγωγής, από αυτά προέρχονται τα έργα στα οποία θα αφιερωνόταν), γεννήθηκε το 1940 στην οδό Πατησίων στην Αθήνα. Η πρώτη του επαφή με την τέχνη ήταν μέσω της μουσικής. Έτσι, είναι να απορεί κανείς που δεν έγινε μαέστρος σαν τον πατέρα του ή τραγουδιστής της όπερας, όπως η αδελφή του, Δάφνη. Εν τέλει, ίσως να μην έχει καμία σημασία ποιον δρόμο διάλεξε, καθώς, όπως έλεγε και ο ίδιος, αισθανόταν «σαν ένας μουσικός που σκηνοθετεί». Περιέγραφε

«

απο τον χρήστο παρίδη

46

LiFO

τη δουλειά του ως εξής: «Η έννοια της παύσης, της μεταλλαγής, των ρυθμών, η έννοια ακόμα και της ουσίας, της ατμόσφαιρας μιας κατάστασης, λειτουργούν κατά έναν τρόπο μαγικό μουσικά μέσα μου, κι αυτό προσπαθώ να μεταφέρω». Το θέατρο το πρωτογνώρισε χάρη στη μητέρα του που τον έπαιρνε μαζί της, παιδάκι, σε παραστάσεις του θεάτρου Κοτοπούλη και του Εθνικού, όπου έπαιζε ζωντανά άρπα – εκείνος την περίμενε στα παρασκήνια. Ωστόσο, η πρώτη παράσταση που θυμάται ήταν, στα 5 του, η Απαγωγή απ’ το σεράι του Μότσαρτ στη Λυρική, με διευθυντή ορχήστρας τον πατέρα του. Παρόλο που σκηνοθέτησε και όπερα, το θέατρο ήταν εκείνο που τον κέρδισε, γιατί, όπως έλεγε, υπήρχαν οι μεγάλοι Έλληνες τραγικοί και ο Σαίξπηρ, κείμενα τα οποία τον είλκυαν και προσπαθούσε να αναμετρηθεί μαζί τους από την εφηβεία. Τα φιλολογικά του ενδιαφέροντα τον οδήγησαν καταρχάς στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών και παράλληλα στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου. Ως ηθοποιός δεν τα πολυκατάφερνε, και το ήξερε, αλλά ήταν απολύτως βέβαιος για τον τελικό του στόχο. Έτσι, μετά από σύντομο

συλλογικο

Σπύρος Α. Ευαγγελάτος Επιμ.: Παναγιώτης Μιχαλόπουλος Σελ.: 542 Εκδόσεις ΜΙΕΤ (ΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΘΝΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΗΣ)

πέρασμα από ιδιωτικούς θιάσους, όπου ανέλαβε μικρούς ρόλους, ίδρυσε τη Νεοελληνική Σκηνή, στο πλαίσιο της οποίας, σε ηλικία μόλις 21 ετών, σκηνοθέτησε τον Φορτουνάτο του Μάρκου Αντώνιου Φόσκολου. Στην πορεία ανέβασε τη Μαρία Δοξαπατρή του Δημήτρη Βερναρδάκη και τον Θυέστη του Πέτρου Κατσαΐτη, μέχρι που το 1964 παρουσίασε στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος ένα δικό του έργο, το ιστορικό δράμα Νικόλαος Γαλάτης. Η δεύτερη κρατική σκηνή της χώρας έμελλε να γίνει όχι μόνο ένας από τους βασικούς χώρους δημιουργίας και πειραματισμού του αλλά και ο ίδιος θα γινόταν διευθυντής της. Λίγο καιρό αφότου ξεκίνησε τη γόνιμη συνεργασία του με την Αντιγόνη Βαλάκου, που θα εξελισσόταν θριαμβευτικά τις επόμενες δεκαετίες, έφυγε το 1966 στη Βιέννη για σπουδές θεατρολογίας. Εκεί ήρθε σε επαφή με τη διεθνή ακαδημαϊκή κοινότητα, εντρυφώντας σε θέματα που άπτονται της θεατρικής πράξης. Αυτό του έδωσε το έναυσμα να δραστηριοποιηθεί καλλιτεχνικά σε πολλές σημαντικές θεατρικές σκηνές αλλά και σε όπερες του γερμανόφωνου χώρου. Από το 1968 και μετά άρχισε να δημοσιεύει

25.01.24

τακτικά επιστημονικές εργασίες επάνω στο κρητικό και στο επτανησιακό θέατρο, αποτέλεσμα σχολαστικών ερευνών στο Ελληνικό Ινστιτούτο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών της Βενετίας, όπως και σε αρχεία και βιβλιοθήκες άλλων ευρωπαϊκών πόλεων, απ’ όπου ανέσυρε ξεχασμένα θεατρικά κείμενα της περιόδου από το 1600 έως το 1900, η οποία αποτέλεσε πεδίο βαθύτερου ενδιαφέροντος για εκείνον. Γνωστά ή εντελώς άγνωστα έργα των Κορνάρου, Χορτάτση, Φόσκολου, Κατσαΐτη, Μοντσελέζε, Μόσχου, Ψυχάρη, Ραγκαβή, Μισιτζή, Μάτεσι, Κάλβου υπήρξαν το υλικό που τα επόμενα χρόνια θα παρουσίαζε στη σκηνή, εμπλουτίζοντας τη σύγχρονη ελληνική παραστασιολογία. Στις 21 Απριλίου του 1967, ημέρα επιβολής της στρατιωτικής χούντας στην Αθήνα, ο Ευαγγελάτος βρισκόταν στη Βιέννη, όπου έκανε πρεμιέρα το πρώτο του ελληνικό δράμα – πρότεινε στο γερμανόφωνο κοινό τις δικές του Τρωάδες. Πέντε χρόνια αργότερα, τον Ιούλιο του 1972, θα κατέβαινε για πρώτη φορά στην Επίδαυρο με το Εθνικό (ο νεαρότερος μέχρι εκείνη τη στιγμή σκηνοθέτης), σκηνοθετώντας την Ηλέκτρα του Σοφοκλή με μια ρηξικέλευθη προσέγγιση που έφερε μια νέα πνοή στον χώρο. Συνολικά παρουσίασε την πλειονότητα των σωζόμενων τραγωδιών, προτείνοντας ερμηνείες και λύσεις από τις οποίες άντλησαν ιδέες οι επόμενες γενιές σκηνοθετών. Με το Ονειρόδραμα του Αύγουστου Στρίντμπεργκ στο ΚΘΒΕ και με τους Γίγαντες του βουνού του Λουίτζι Πιραντέλο στο Εθνικό Θέατρο η σκηνοθετική του αξία αναγνωρίστηκε ομόφωνα. Κι ενώ ήδη κατά τη διάρκεια της παράλληλης σκηνοθετικής του δραστηριότητας στην Αυστρία είχε υπογράψει την πρώτη του σκηνοθεσία στην όπερα, μαζί με σημαντικά έργα του παγκόσμιου ρεπερτορίου, ξεκίνησε το 1971 με τον Φάλσταφ του Βέρντι τη συνεργασία του με την Εθνική Λυρική Σκηνή. Το 1974 επανέλαβε την πρώτη του οπερατική σκηνοθεσία, την Κάρμεν του Μπιζέ, σε μετάφραση του δασκάλου του Άγγελου Τερζάκη. Σημειωτέον ότι στις περισσότερες παραστάσεις που αναλάμβανε είχε συνοδοιπόρο –και σταθερό συνεργάτη τα επόμενα χρόνια– τον σκηνογράφο και ενδυματολόγο Γιώργο Πάτσα. Το 1975 ξεκίνησε η μεγάλη διαδρομή του Αμφι-Θεάτρου με την εμβληματική παράσταση του Ερωτόκριτου του Βιτσέντζου Κορνάρου, δίνοντας το στίγμα μιας νέας εποχής που ξεπρόβαλλε με την αποκατάσταση της δημοκρατίας στη χώρα. Ο θίασός του τότε αποτελούνταν από ιδιαίτερα ταλαντούχους ηθοποιούς όπως ο Λευτέρης Βογιατζής, ο Ηλίας Λογοθέτης, ο Στάθης Κακαβάς, ο Δημήτρης Πιατάς, ο Ρήγας Αξελός, ο Νίκος Μπουσδούκος, η Άννυ Λούλου, η μετέπειτα σύζυγός του Λήδα Τασοπούλου και άλλοι. Παρόλο που δεν έπαψε να σκηνοθετεί για τις μεγάλες κρατικές σκηνές, ήταν οι παραστάσεις του Αμφι-Θεάτρου που τα επόμενα τριάντα έξι χρόνια αποτέλεσαν την προσωπική του κατάθεση ως σκηνοθέτη, ερευνητή, μεταφραστή και δραματουργού. Στην πρώτη και πλέον γόνιμη περίοδο ανήκει και η πρωτοποριακή Λυσιστράτη του 1976 μόνο με άντρες ηθοποιούς σε μετάφραση Κώστα Ταχτσή. Όλες του τις σκηνοθεσίες κωμικών έργων τις μπόλιαζε με στοιχεία του λαϊκού θεάτρου από την επιθεώρηση, τη φαρσοκωμωδία, τα μπουλούκια, το μπουρλέσκ. Μία από τις σημαντικότερες συνεισφορές του Αμφι-Θεάτρου ήταν τα εξαι-

ρετικά επιμελημένα προγράμματα, όπου ο θεατής μπορούσε να βρει εκτενείς αναλύσεις των έργων από προσωπικότητες, να εντρυφήσει σε φιλολογικές αναφορές και παραπομπές αλλά και να διαβάσει το θεατρικό κείμενο. Το 1978 ανέλαβε τη διεύθυνση του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος όπου μέχρι το 1980 σκηνοθέτησε μερικές από τις πιο αξιομνημόνευτες επιτυχίες του: τον Ιούλιο Καίσαρα του Σαίξπηρ με τους Δημήτρη Παπαμιχαήλ, Πέτρο Φυσσούν, Θάνο Τζενεράλη, Φαίδωνα Γεωργίτση, Αλεξάνδρα Λαδικού και Λίνα Λαμπράκη στους κεντρικούς ρόλους, και τους Πέρσες του Αισχύλου με τους Αντιγόνη Βαλάκου, Μάνο Κατράκη και Πέτρο Φυσσούν. Συγχρόνως, συνέβαλε στην ίδρυση της Όπερας Θεσσαλονίκης, του Θεάτρου Ανατολικής Μακεδονίας, της Ποντιακής Σκηνής και της Παιδικής Σκηνής. Το 1984 το Αμφι-Θέατρο απέκτησε μόνιμη στέγη στην Αδριανού 111, στην Πλάκα. Ήταν η χρονιά που ο Ευαγγελάτος ανέλαβε τη διεύθυνση της Εθνικής Λυρικής Σκηνής – τα επόμενα τρία χρόνια στόχος του ήταν να αναδείξει νέους αρχιμουσικούς και σκηνοθεσίες που θα προσείλκυαν νεανικό κοινό. Το 1988 έλαβε το βραβείο «Κάρολος Κουν» για τη σκηνοθεσία της Ορέστειας του Αισχύλου και το 1989 ίδρυσε το Εργαστήριο Υποκριτικής Τέχνης για το θέατρο και την όπερα. Δύο χρόνια μετά εκλέχτηκε καθηγητής του νεοσύστατου τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών, στην ίδρυση του οποίου είχε συμβάλει αποφασιστικά. Μεταξύ 1997 και 2007 διετέλεσε αρκετές χρονιές πρόεδρός του, όπως και πρόεδρος της ΕΛΣ την περίοδο από το 1999 μέχρι το 2006. Οι τιμητικές βραβεύσεις τόσο για τον ίδιο όσο και για το Αμφι-Θέατρο από πολιτιστικούς και πολιτειακούς θεσμούς τα χρόνια που ακολούθησαν και μέχρι το τέλος της ζωής του είναι εντυπωσιακές και πολυάριθμες. Το 2005, οπότε εκλέχθηκε μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, έφυγε πρόωρα από τη ζωή η σύζυγός του Λήδα Τασοπούλου. Το 2010 έχασε τον γιο του Αντίοχο και τον επόμενο χρόνο το πνευματικό του «παιδί», το Αμφι-Θέατρο, το οποίο έκλεισε για οικονομικούς λόγους. Ωστόσο συνέχισε ακάθεκτος τη σκηνοθετική του δραστηριότητα στο Εθνικό και στην ΕΛΣ, όπως και τις μελέτες του για τους εκλεκτούς του συγγραφείς Βιτσέντζο Κορνάρο και Γεώργιο Χορτάτση. Το 2013 ανακηρύχθηκε πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών. Το καλοκαίρι του 2016 σκηνοθέτησε στο Ηρώδειο την τελευταία του παράσταση, τον Αμύντα του Γεωργίου Μόρμορη, με τον οποίο ασχολούνταν επιστημονικά από τα τέλη της δεκαετίας του 1960. Πέθανε στις 24 Ιανουαρίου του 2017, σε ηλικία 77 ετών. Συνολικά σκηνοθέτησε 214 έργα του παγκόσμιου ρεπερτορίου (Γκαίτε, Λόπε ντε Βέγκα, Γκολντόνι, Μολιέρο, Πιραντέλο, Λόρκα, Ίψεν, Μπρεχτ, Τσικαμάτσου) και τα παρουσίασε σε μεγάλα θέατρα, μεγάλες όπερες, στην Επίδαυρο, πραγματοποίησε παγκόσμιες περιοδείες και συνεργασίες με θιασάρχες-σταρ, συμμετείχε σε τελετές μεγάλων εκδηλώσεων, γενικά γνώρισε την απόλυτη καταξίωση. Ως θεωρητικός συνέγραψε περί τις 50 μελέτες, άρθρα, λιμπρέτα, έργα δημοσιευμένα και ανέκδοτα, έκανε μεταφράσεις, έργα, αναρίθμητες συνεργασίες, διδασκαλίες, ξεκίνησε πρωτοβουλίες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Ίσως ο πιο ακαταπόνητος και συγκροτημένος Έλληνας σκηνοθέτης, ο Σπύρος Ευαγγελάτος υπήρξε ο άνθρωπος που με την

Μέσα από τις σελίδες και τις εικόνες του περνάει όχι μόνο η εντυπωσιακή καριέρα ενός ιδιαίτερα παραγωγικού ανθρώπου αλλά και η ιστορία του θρυλικού Αμφι-Θεάτρου και ως εκ τούτου σημαντικού μέρους της ιστορίας του ελληνικού θεάτρου μιας ολόκληρης εποχής, από το 1960 μέχρι την πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα.

καλλιτεχνική του ευφυΐα έθεσε ψηλά τον πήχη και αναμετρήθηκε με τους μεγάλους του ευρωπαϊκού θεάτρου, «παρασύροντας» τους συνεργάτες του σε ανάλογες επιδιώξεις. Έτσι, κάποιοι από τους πλέον εμπνευσμένους καλλιτέχνες του ελληνικού θεάτρου της εποχής μας ξεπήδησαν από το Αμφι-Θέατρο, όπως και σύγχρονοι μελετητές του θεάτρου. Το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης μόλις κυκλοφόρησε έναν τόμο 535 σελίδων, αφιερωμένο στον σπουδαίο αυτό σκηνοθέτη, φιλόλογο, συγγραφέα και ακαδημαϊκό. Περιέχει εκτενέστατη παραστασιολογία, φωτογραφικό υλικό, χρονολόγιο, κριτικές, αποσπάσματα συνεντεύξεων, προσωπικά και επιστημονικά κείμενα συνεργατών και φίλων του. Ανάμεσά τους βρίσκονται προσωπικότητες όπως ο Μίκης Θεοδωράκης (ανέβασε την όπερά του Κώστας Καρυωτάκης στην ΕΛΣ), η Κική Δημουλά, ο Άγγελος Δεληβορριάς, ο Κωνσταντίνος Σβολόπουλος, ο Κώστας Γεωργουσόπουλος, ο Βασίλειος Πετράκος, η Χρύσα Μαλτέζου, ο Λουκάς Καρυτινός, η Μαρία Βασιλειάδου, η Ελένη Γουλή, η Καίτη Διαμαντάκου, η Κωστάντζα Γεωργακάκη, ο Γιώργος Λεωτσάκος και η θεατρολόγος και σύζυγός του Χριστιάννα Ματζουράνη, που είχε την επιστημονική επιμέλεια της έκδοσης μαζί με τον Παναγιώτη Μιχαλόπουλο. Το ενδιαφέρον είναι ότι σχεδιάστηκε όσο ο Σπύρος Ευαγγελάτος βρισκόταν ακόμα στη ζωή, όπως και ο επιστήθιος φίλος του Γιώργος Πάτσας, ο οποίος συνέβαλε στο αισθητικό μέρος του τόμου. Μέσα από τις σελίδες και τις εικόνες του περνάει όχι μόνο η εντυπωσιακή καριέρα ενός ιδιαίτερα παραγωγικού ανθρώπου αλλά και η ιστορία του θρυλικού Αμφι-Θεάτρου και ως εκ τούτου σημαντικού μέρους της ιστορίας του ελληνικού θεάτρου μιας ολόκληρης εποχής, από το 1960 μέχρι την πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα.

Βιβλίο

ΛΕΎΚΩΜΑ

ο σπύρος ευαγγελάτος με τον μίκη θεοδωράκη στισ δοκιμές των «ευμενίδων» (1986).

το αμφι-θέατρο του σπύρου ευαγγελάτου. η πρόσοψη του κτιρίου επί της οδού αδριανού 111 στην πλάκα.

LiFO 25.01.24

47

Θέατρο

INFO «Βασιλιάς Λιρ» του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ Μετάφραση: Διονύσης Καψάλης Διασκευή Σκηνοθεσία: Γιάννης Χουβαρδάς Διανομή (με αλφαβητική σειρά): Μιχάλης Αφολαγιάν, Γιώργος Γιαννακάκος, Παντελής Δεντάκης, Ανθή Ευστρατιάδου, Μίνως Θεοχάρης, Αλεξία Καλτσίκη, Ιωάννα Κολλιοπούλου, Ερρίκος Λίτσης, Κώστας Λουλές, Γιάννης Νταλιάνης, Aργύρης Ξάφης, Γιώργος Παπαγεωργίου, Κρις Ραντάνοφ, Κωνσταντίνος Σιώζος, Χρήστος Σουγάρης, Αλέκος Συσσοβίτης, Γιώργος Τριανταφυλλίδης, Αμαλία Τσεκούρα, Χάρης Τσιτσάκης, Νίνα Φραντζεσκάκη Μουσικοί επί σκηνής: Νίκος Λιάσκος, Βαγγέλης Παρασκευαΐδης, Gary Salomon Εθνικό Θέατρο Κεντρική Σκηνή / Κτίριο Τσίλερ Τετ., Παρ., Σάβ.

20:30, Κυρ. 17:00, (Από 1/2, Τετ. & Κυρ. 19:00, Πέμ., Παρ., Σάβ. 20:30)

απο τη λουιζα αρκουμανεα

48

LiFO

Ο «Βασιλιάς Λιρ» με δέρμα φιδιού Στην παράσταση του Εθνικού οι θεατές μένουν μετέωροι σε έναν αφιλόξενο, ψυχρό και ανερμάτιστο χώρο, όπου ο λόγος δεν εξασφαλίζει καμία ηδονή και οι ερμηνείες καμία συγκίνηση.

Μ

πορούμε σήμερα να συνδεθούμε με το τραγικό; Μπορούμε να το προσεγγίσουμε με την ίδια ένταση, με την ίδια προσήλωση, όπως οι Αρχαίοι και οι Ελισαβετιανοί; Είμαστε, άραγε, ικανοί να κατανοήσουμε την πολυεπίπεδη σημειολογία των μύθων που εκείνοι δημιούργησαν; Να εξιχνιάσουμε την πολυσημία των λέξεων που εκείνοι επινόησαν; Μπορούμε να πιούμε νερό από την ίδια πηγή; Να συμμεριστούμε το δέος τους για το άπειρο και απερινόητο του Θεού και της Φύσης, για την ακατάλυτη ένταση μεταξύ της ελευθερίας και του πεπρωμένου, τον αρχέγονο τρόμο τους απέναντι στο γυμνό γεγονός της ύπαρξης; Έχουμε το θάρρος να εισέλθουμε μαζί τους στο σπήλαιο της οδύνης και της γνώσης, στη μαύρη τρύπα του «τίποτα»; «Το αρχαίο δεν είναι ένα γάντι που φοριέται από το μοντέρνο κατά βούληση», σημειώνει ο Τζορτζ Στάινερ στο εμβληματικό βιβλίο του Ο θάνατος της τραγωδίας. Στα έργα του Σοφοκλή, του Σαίξπηρ ή του Ρακίνα το τραγικό ήταν συνυφασμένο με μια ολοκλη-

ρωμένη κοσμοθεωρία, που ήταν κοινή για όσους συμμετείχαν σε ένα θεατρικό γεγονός. Δεν είναι απλώς ότι συγγραφείς, ηθοποιοί και θεατές μιλούσαν την ίδια γλώσσα, είχαν τις ίδιες τελετουργικές παραδόσεις ή ήταν πιο εξασκημένοι από εμάς στην παραγωγή και αφομοίωση ενός πυκνού, περίτεχνου ποιητικού λόγου μέγιστης εντάσεως και πολυπλοκότητας· είναι ότι για εκείνους τους θεατές η τραγική πράξη ενεργοποιούσε δυνάμεις ανώτερες από τον άνθρωπο. Η μικρή ιδιωτική εμπειρία είχε τη θέση της στη μεγάλη αλυσίδα των όντων (την ελισαβετιανή scalae naturae), στη γενική κοσμική τάξη που ρύθμιζαν οι θεοί. Η τραγωδία είναι «εκείνη η μορφή τέχνης που προϋποθέτει το αβάσταχτο βάρος της παρουσίας του Θεού», καταλήγει ο Στάινερ. Αν το ειδικό αυτό βάρος εκλείψει, όπως έχει συμβεί στην εποχή μας, τι συνεπάγεται μια τέτοια απώλεια για τη σχέση μας με τα εν λόγω κείμενα; Μπορούμε να έρθουμε σε επαφή με τον τραγικό πυρήνα τους ή/και, ακόμη δυσκολότερα, να τον αναβιώσουμε επί σκηνής; Ή μήπως το τραγικό είναι πλέ-

ον ανέφικτο ως θεατρική εμπειρία και μόνο το γκροτέσκο μπορεί να πάρει τη θέση του, όπως υποστηρίζει ο Γιαν Κοτ στο περίφημο δοκίμιό του για τον Βασιλιά Λιρ; Νομίζω πως, όσο κι αν πέρασαν οι αιώνες, όσο κι αν το θέατρο κατάντησε διασκέδαση, όσο κι αν αλλοιώθηκαν οι κοινοί αισθητικοί κώδικες, όσο κι αν εξαχνώθηκε το μυστήριο των λέξεων, όσο κι αν χάθηκε το θεϊκό νόημα ή η ποίηση έπαψε να είναι υπόθεση συλλογική, υπάρχει ακόμα η δυνατότητα, αλλά, προπαντός, η επιθυμία να εξερευνήσουμε και να συνδεθούμε με το τραγικό. Ίσως γιατί εμείς –ή κάποιοι από εμάς– δεν σταματήσαμε ποτέ να πιστεύουμε σε φαντάσματα νεκρών βασιλιάδων, σε διψασμένες για αίμα Ερινύες, σε μάγισσες με προφητικά καζάνια. Ίσως γιατί ακόμη περιφερόμαστε τρελοί και αόμματοι μέσα στην καταιγίδα, φέροντας «τραύματα βαθιά μέχρι τον νου» μας. Ίσως γιατί ακόμα μας αφορά ο σπαραγμός, ο διαμελισμός, η μεταποίηση του υπαρξιακού τρόμου σε τέχνη, «το μέγα θέατρο της τρέλας», που λέει εδώ ο Σαίξπηρ. Μου είναι, συνεπώς, δύσκολο να καταλάβω, έχοντας παρακολουθήσει την παράσταση του Εθνικού, πώς μπορεί να ανεβάσει κανείς τον Βασιλιά Λιρ περιφρονώντας κατάφωρα την τραγική διάσταση αυτής της, κατά τον Μπλουμ, «πιο τραγικής απ’ όλες τις τραγωδίες του Σαίξπηρ». Η πρόθεση του σκηνοθέτη, όπως την περιγράφει στο πρόγραμμα της παράστασης, να υιοθετήσει για το έργο μια ερμηνεία ριζοσπαστική, η οποία να «αποκρούει στερεότυπα – τα όποια στερεότυπα έχουν κατά καιρούς αφήσει τη σκόνη τους πάνω στο ερμηνευτικό και παραστασιακό

25.01.24

ΚΡΙΤΙΚΉ επίστρωμα του έργου», αναδεικνύεται στην πράξη άκρως παραπλανητική και παραπλανημένη. Ναι, καμία αντίρρηση, να διώξουμε τη σκόνη, να παραμερίσουμε τους γέροντες με τις λευκές γενειάδες και τις παραδοσιακές «καταιγίδες», αλλά να βάλουμε στη θέση τους τι; Ποιοι είναι όλοι αυτοί που μπαινοβγαίνουν φουριόζοι στη σκηνή, επιδεικνύοντας τα μοδάτα κοστούμια, τα φιδίσια παλτά και τα τατουάζ τους, παίζοντας τους μαφιόζους και τραβώντας πιστόλια χωρίς να πείθουνε κανέναν; Ουδέποτε ανεγείρεται ένας κόσμος με νόημα ή, έστω, διεστραμμένη γοητεία ενώπιόν μας∙ όλη η αγωνία και η μέριμνα διοχετεύεται στην κατασκευή μιας ασυνήθιστης, αντισυμβατικής όψης που θα ξενίσει τον θεατή ανατρέποντας τις προκατασκευασμένες αντιλήψεις του περί της αναπαράστασης σαιξπηρικών έργων. Φαίνεται ότι το βασικό ερώτημα-πρόκληση που τέθηκε εδώ δεν ήταν «τι μπορώ να πω για τον Λιρ σήμερα;» αλλά «πώς θα κάνω τον Λιρ να φαίνεται μοντέρνος;». Το αποτέλεσμα αυτής της συλλογιστικής είναι ένα κούφιο περίβλημα –το δέρμα ενός φιδιού χωρίς το σώμα του. Το εκδιωγμένο, ντροπιασμένο, βασανισμένο σώμα του Λιρ δεν υπάρχει πουθενά. Δύο εικονολήπτες ακολουθούν κατά πόδας τους ηθοποιούς, επιλέγοντας κάθε στιγμή την καταλληλότερη γωνία λήψης και προβάλλοντας την εικόνα στην τραχιά, πλαστική επιφάνεια του «τοίχου» που βρίσκεται στο βάθος, απέναντί μας, σαν ένα είδος «πειραγμένης» κινηματογραφικής οθόνης. Δυστυχώς, το χιλιοειδωμένο πλέον αυτό εύρημα (πόσες παραστάσεις δεν είδαμε το καλοκαίρι που βασίστηκαν στην ίδια λογική;) αφήνει τον θεατή σε σύγχυση, μονίμως αποπροσανατολισμένο, να μην ξέρει πού να πρωτοκοιτάξει –τους ηθοποιούς στη σκηνή ή στην οθόνη;–, καθιστώντας αδύνατη την όποια ουσιαστική σύνδεση με τα πρόσωπα και τα συναισθήματά τους. Κατά συνέπεια, παρατηρείται το εξής παράδοξο: παρόλη την έμφαση στην εικόνα, εμείς δεν σχηματίζουμε καμία «εικόνα», ούτε κινηματογραφική ούτε θεατρική, αλλά

μένουμε μετέωροι σε έναν αφιλόξενο, ψυχρό και ανερμάτιστο ενδιάμεσο «χώρο», όπου ο λόγος δεν εξασφαλίζει καμία ηδονή και οι ερμηνείες καμία συγκίνηση. Κι επαναλαμβάνω το ερώτημα: γιατί να επιλέξει κανείς τον Λιρ, αν δεν ενδιαφέρεται για το συναίσθημα; Γιατί να επιλέξει αυτή την τραγωδία, όπου τόσο η περίσσεια της αγάπης όσο και η ακρότητα των αντιθέτων της, του μίσους, της ντροπής, της αχαριστίας, αγγίζουν ύψη πρωτοφανή και ανυπέρβλητα; Μια κόρη που λατρεύει τον πατέρα της εκδιώκεται αδίκως∙ ένας γιος το ίδιο∙ όλοι οι ιεροί οικογενειακοί δεσμοί θρυμματίζονται ανεπανόρθωτα∙ παιδιά κλοτσούν τους γέροντες γονείς τους κι αυτοί αποτρελαίνονται εν μια νυκτί∙ καμία ανακούφιση, καμία ελπίδα, καμία διέξοδος δεν μοιάζει εφικτή, το σκοτάδι απειλεί να μας καταπιεί, κι όμως εδώ, σε τούτη την παράσταση, τίποτε από όλα αυτά δεν αποδίδεται, τίποτε από όλα αυτά δεν ταρακουνά το θυμικό μας. Πόσο αδιάφορους μας αφήνουν, μεταξύ άλλων, οι περίφημες σκηνές της καταιγίδας; Αυτή η κάθοδος στην κόλαση της υπαρξιακής απογύμνωσης εδώ εκτυλίσσεται σε έναν φθαρμένο καναπέ στα παρασκήνια, σαν να μην τρέχει τίποτα. Έχοντας κληθεί να ερμηνεύσει τον πρωταγωνιστικό ρόλο σε εξαιρετικά σύντομο διάστημα, δηλαδή μετά την αποχώρηση του Λεωνίδα Κακούρη, ο Γιάννης Νταλιάνης έχει ακόμη πολύ δρόμο να διανύσει και ίσως να μην τον διανύσει ποτέ. Προς το παρόν, η προσπάθειά του εξαντλείται σε σχήματα εξωτερικά. Υπάρχει, βέβαια, μια στιγμή, η επανασύνδεση του Λιρ με την Κορντέλια (Ιωάννα Κολλιοπούλου) στο τέλος του έργου, όταν ραγίζει ελαφρώς το γενικότερο μονωτικό περίβλημα της παράστασης και οι δύο ηθοποιοί μεταδίδουν κάτι από την αβάσταχτη συγκίνηση της ύστατης συνάντησης πατέρα - κόρης. Αξιομνημόνευτες ως αδελφές-οχιές η Αλεξία Καλτσίκη (Γκόνεριλ) και η Ανθή Ευστρατιάδου (Ρίγκαν), ενώ με θέρμη αποδίδει την αυξανόμενη θετική δύναμη του Δούκα του Όλμπανι ο Παντελής Δεντάκης.

Αυτή η κάθοδος στην κόλαση της υπαρξιακής απογύμνωσης εδώ εκτυλίσσεται σε έναν φθαρμένο καναπέ στα παρασκήνια, σαν να μην τρέχει τίποτα.

LiFO 25.01.24

49

Βιβλίο

Ημέρα Μνήμης: Νέες εκδόσεις για το Ολοκαύτωμα Αυξάνεται ολοένα η εκδοτική παραγωγή βιβλίων της στρατοπεδικής λογοτεχνίας, καθώς μόνο η περασμένη χρονιά μάς χάρισε μια σειρά από μελέτες, μυθιστορήματα ακόμα και θεατρικά και ποιητικά έργα γύρω από το θέμα.

Α

ν παλιότερα μιλούσαμε για το Ολοκαύτωμα ή το φρικτό γεγονός της Σοά μέσα από το πρίσμα της Ιστορίας, σήμερα πλέον έχουμε στη διάθεσή μας μια πληθώρα επιστημονικών κειμένων και μαρτυριών στην κατηγορία της στρατοπεδικής λογοτεχνίας που ήρθε να καλύψει ως δόκιμος όρος ένα ευρύ πεδίο ιστορικών μελετών, προφορικών μαρτυριών και ερευνητικών έργων. Μάλιστα, η πλούσια βιβλιογραφία γύρω από το εβραϊκό ζήτημα, ειδικά στην Ελλάδα, όπου για χρόνια ήταν στο περιθώριο των ιστορικών ερευνών, είναι πλέον σημαντική γιατί επανεξετάζει τις άπειρες πτυχές τόσο της τεκμηριωμένης έρευνας όσο και της συμβολικής βιοπολιτικής προσέγγισης που ξεπερνά το αδιανόητο αυτό γεγονός και μετατρέπεται σε μια σπουδή της ανθρώπινης φύσης, ποιητική απαρχή ή φιλοσοφικό ανάγνωσμα. Σημείο αναφοράς, σε κάθε περίπτωση, υπήρξε το μνημειώδες έργο του Πρίμο Λέβι, Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος (μτφρ. Χαρά Σαρλικιώτη, Άγρα), που υπερέβη το δριμύ κατηγορώ και μετατράπηκε σε μια μελέτη για τα όρια του ανθρώπου και την ανάγκη διαμόρφωσης μιας κουλτούρας που δεν ξεχνά τα έσχατα όρια των στρατοπέδων, αυτούς τους κοιτώνες κατάργησης της ανθρώπινης φύσης. Ως εκ τούτου, ο Λέβι κληροδότησε σε όλους εμάς την επιτακτική ανάγκη για τη διατήρηση της μνήμης, συγγράφοντας μάλιστα και ένα μικρό βιβλίο με τον σχετικό τίτλο Το καθήκον της μνήμης.

δημήτρης ελευθεράκης

Το Ολοκαύτωμα στην ελληνική κουλτούρα μνήμης 1945-1989 Εκδόσεις Αλεξάνδρεια

Σε αυτήν ακριβώς τη γραμμή κινείται το άκρως ενδιαφέρον βιβλίο του Δημήτρη Ελευθεράκη με τον χαρακτηριστικό τίτλο Το Ολοκαύτωμα στην ελληνική κουλτούρα μνήμης 1945-1989 που κυκλοφόρησε πρώτα στα γερμανικά και κατόπιν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια. Στην ουσία πρόκειται για τη διδακτορική διατριβή του συγγραφέα στο Πανεπιστήμιο του Μπόχουμ, στην οποία διερευνά όλες τις δημόσιες προσεγγίσεις του γεγονότος της εξόντωσης μέσα από τις συζητήσεις που αναπτύχθηκαν μετά το τέλος του πολέμου στα διάφορα έντυπα, βιβλία ή ακόμα και τις μαρτυρίες των Εβραίων κατά την επιστροφή τους στην Ελλάδα. Ειδικά στο δεύτερο μέρος εξετάζονται ζητήματα όπως η πιθανή οργάνωση των Εβραίων στην ελληνική αντίσταση, η στάση του ΚΚΕ και τι ακριβώς συνέβη με το άγνωστο σε πολλούς στρατόπεδο συγκέντρωσης του Χαϊδαρίου. Στο τελευταίο μέρος συγκεντρώνονται τα στοιχεία που μιλούν για τη στάση της Εκκλησίας της Ελλάδας απέναντι στις εβραϊκές

κοινότητες. Το θέμα της μνήμης καθίσταται και εδώ κεντρικό αιτούμενο, καθώς ο αντισημιτισμός, όπως έγραφε κάποτε ο Αμερί, είναι βαθιά ριζωμένος στη συλλογική ψυχολογία και Ιστορία.

ρίκα μπενβενίστε Ναυαγοί

Εκδόσεις Πόλις

Ως εκ τούτου, είναι πολύτιμες όχι μόνο οι ζωντανές μαρτυρίες αλλά και τα έγγραφα, έντυπα και memorabilia που συλλέγονται, διατρέχοντας μικροϊστορίες που έχουν τις ρίζες τους σε μεγάλες οικογένειες και κόσμους ολόκληρους: πρόκειται γι’ αυτές τις μικρές χειρονομίες, «για ένα μικρό ναι, ένα μικρό όχι, που αρκούν για να εξοντώσουν ένα σύνταγμα από δραγόνους», όπως θα έγραφε ο Μπέκετ, τον οποίο επικαλείται, με τον δικό της τρόπο η Ρίκα Μπενβενίστε στο βιβλίο της Ναυαγοί (Πόλις). Σεφαραδίτες Εβραίοι με καταγωγή από τη Θεσσαλονίκη που είχαν εγκατασταθεί στην Καβάλα τέλη του 19ου αιώνα, τα μέλη της οικογένειας Μπενβενίστε κινήθηκαν ανάμεσα σε ηπείρους, διέσχισαν σύνορα και άλλαξαν χώρες, γνωρίζοντας, ωστόσο, ότι ο τραυματικός μεταξύ τους δεσμός απειλούνταν πάντα από το βάρος της εξόντωσης. Άλλωστε, όλα τα μέλη της οικογένειας που είχαν παραμείνει στην Καβάλα εκτοπίστηκαν στην Τρεμπλίνκα και μόνο ο ένας γιος, Ζακ, κατάφερε να διαφύγει από τον κλοιό των Βουλγάρων και να φτάσει στη Μέση Ανατολή. Σε αυτήν ακριβώς την ιστορία αναφέρεται το βιβλίο, αναλύοντας, μέσα από το μικρό παράδειγμα μιας οικογένειας, τα γενικότερα ζητήματα που προέκυψαν στην πορεία, όπως η μεταβολή του κυρίαρχου μοντέλου του εβραϊκού γάμου ύστερα από τους «εργαλειακούς» γάμους που προέκυψαν από ανάγκη, τη μεταβίβαση της παράδοσης από γενιά σε γενιά, την επαγγελματική δραστηριότητα, ακόμα και τα εσωτερικά ζητήματα όπως η θρησκευτικότητα, οι

απο την τινα μανδηλαρα

50

LiFO

25.01.24

ανδρέας κ. μπουρούτης Οι εβραϊκές περιουσίες

Εκδόσεις Αλεξάνδρεια

Ο εκφοβισμός είναι, άλλωστε, σε μεγάλο βαθμό απόρροια του ανοιχτού ακόμα ζητήματος των εβραϊκών περιουσιών, με έναν μεγάλο αριθμό ερευνών να φέρνει διαρκώς νέα στοιχεία στο φως αναφορικά με το θέμα. Ειδικά το παράδειγμα της Θεσσαλονίκης είναι θλιβερό, καθώς η εξόντωση των Εβραίων δεν ήταν μόνο μαζική αλλά με την εφαρμογή της Τελικής Λύσης, την άνοιξη του 1943, αποκάλυψε έναν τεράστιο κύκλο συνενοχής αναφορικά με τη λεηλασία αυτών των περιουσιών. Χαρακτηριστικό είναι ότι για να μπορέσει αυτή να γίνει πιο οργανωμένα, με τη συμμετοχή των δωσίλογων συστάθηκε ειδική υπηρεσία, η περίφημη ΥΔΙΠ (Υπηρεσία Διαχειρίσεως Ισραηλιτικών Περιουσιών). Χαρακτηριστικό είναι το έργο του ιστορικού Ανδρέα Κ. Μπουρούτη με τον τίτλο Οι εβραϊκές περιουσίες (Αλεξάνδρεια), όπου καταγράφονται με ακρίβεια, μέσα από επίσημα έγγραφα, η τεράστια λεηλασία και η βαρβαρότητα που ακολούθησε μετά τον διωγμό, καθώς δημεύτηκαν όχι μόνο τα ακίνητα και οι επιχειρήσεις αλλά και όλα τα υπάρχοντα των Εβραίων. Είναι ενδεικτικό ότι τα ακίνητα που δίνονταν στους μεσεγγυούχους παραχωρούνταν τόσο από τις γερμανικές αρχές όσο και από την ΥΔΙΠ, αλλά ακόμη και με την παρέμβαση και εντολή τρίτων. Όποιοι έχουν διαβάσει τη Σαρκοφάγο του Γιώργου Ιωάννου, ενός από τους ελάχιστους πεζογράφους που τόλμησαν να περιγράψουν τις σκηνές της λεηλασίας, γνωρίζουν ακριβώς το κλίμα.

γιάννης καρατζόγλου

Μεσεγγυούχοι και δοσίλογοι Εκδόσεις Επίκεντρο

Μεγάλη ήταν, επομένως, η συνενοχή των Ελλήνων χριστιανών στο ζήτημα αυτό, καθώς έσπευσαν να συμμετάσχουν στο πλιάτσικο και στη διαδικασία εκμετάλλευσης ως μεσεγγυούχοι. Αναλύοντας με κάθε λεπτομέρεια πώς ακριβώς λειτουργούσε η ΙΔΥΠ και πώς δρούσαν οι περίφημοι μεσεγγυούχοι (μεταξύ των οποίων και αλλοτινοί συνεργάτες των Γερμανών, ταγματασφαλίτες που είχαν διοριστεί από αυτούς το 1943 σε 800 καταστήματα και σε 2.000 επιχειρήσεις που είχαν αλλάξει πλέον χέρια), το βιβλίο του Γιάννη Καρατζόγλου Μεσεγγυούχοι και δοσίλογοι (Επίκεντρο) φωτίζει όλες τις παραμέτρους. Είναι συγκλονιστικό, για παράδειγμα, το ότι παρότι ύστερα από δυναμικές πρωτοβουλίες του ΕΛΑΣ άνοιξε, μετά τον πόλεμο, ο φάκελος για τους μεσεγγυούχους και τους δωσίλογους και

παραπέμφθηκαν στην τακτική Δικαιοσύνη, οι περισσότεροι γλίτωσαν ή κρίθηκαν αθώοι στις περίφημες δίκες. Και ίσως γι’ αυτό πολλοί θεώρησαν την κίνηση αυτή του ΕΛΑΣ ως εντελώς αναποτελεσματική, καθώς νομιμοποίησε μια για πάντα τις αποτρόπαιες αυτές πράξεις. Η έκδοση συνοδεύεται από πρόλογο του Γιάννη Μπουτάρη, ενός από τους εμπνευστές της επαναφοράς της συλλογικής μνήμης αναφορικά με το εβραϊκό ζήτημα στην πόλη της Θεσσαλονίκης και από τους πρωτεργάτες για τη δημιουργία του Μουσείου Ολοκαυτώματος που έχει ανακοινωθεί.

aharon appelfeld Μέρες θαυμαστής διαύγειας Μτφρ.: Μάγκυ Κοέν Εκδόσεις Άγρα

Ένας ύμνος στη ζωή απέναντι στην οδυνηρή παρουσία του μίσους και του θανάτου είναι το έργο του επιζήσαντα της Σοά και ενός από τους ελάχιστους που κατάφεραν να αποδράσουν από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, Εβραίου συγγραφέα Ααρόν Άπελφελντ, με τίτλο Μέρες θαυμαστής διαύγειας (μτφρ. Μάγκυ Κοέν) από τις εκδόσεις Άγρα. Σε συστοιχία με τον συγγραφέα του, ο ήρωας του μυθιστορήματος Τέο Κόρνφελντ αντικρίζει την ελευθερία και το μαγιάτικο φως μια ωραία μέρα του 1945, προσπαθώντας να μην υποκύψει όχι μόνο στην εξάντληση αλλά και στην υπερβολική κατανάλωση φαγητού, μια συνήθη αιτία θανάτου για τους επιζήσαντες του Ολοκαυτώματος. Η φρίκη της Σοά έχει δώσει πλέον τη θέση της σε μια ρημαγμένη Ευρώπη, με τους εφιάλτες να τους διαδέχονται πια οι σκέψεις για το μέλλον. Για την ακρίβεια, το ερημικό τοπίο, από ένα μέρος μιας επερχόμενης τρομακτικής απειλής, μπορεί να αποτελέσει πεδίο ανοιχτών υποσχέσεων, όπως ακριβώς συμβαίνει στα πιο καίρια σημεία της Βίβλου. Σημαίνοντα ρόλο για μία ακόμα φορά διαδραματίζουν, όπως εν γένει για την εβραϊκή ταυτότητα, το ταξίδι και η περιπλάνηση, με τις περιγραφές της φύσης και του έξω κόσμου να μετατρέπουν το βιβλίο του Άπελφελντ σε ένα λογοτεχνικό διαμάντι για μία από τις πιο σκληρές περιόδους της Ιστορίας, καταγράφοντας παράλληλα ακραίες εναλλαγές από την αίσθηση της κοινότητας στη μοναξιά, της απελπισίας στην αλληλεγγύη.

θανάσης τριαρίδης

Εμείς θα ανεβάσουμε τους ανθρώπους στα τρένα για το επερχόμενο Άουσβιτς Εκδόσεις Εστία

Σε μια εναλλασσόμενη αναλογία που κρύβει όλη την ανθρώπινη συνθήκη φαίνεται να προσφεύγει, επιστρέφοντας διαρκώς στην υπόθεση της Σοά, ο συγγραφέας και ποιητής Θανάσης Τριαρίδης. «Ό,τι και αν πεις, πάντοτε γλιστράς στο Άουσβιτς» επιμένει με τα γραπτά, τα κείμενα, τα σεμινάρια, τις διαλέξεις, τα θεατρικά έργα, τα ποιήματα και τον παρεμβατικό του λόγο που ενεργοποιείται ακριβώς μετά το πρόσταγμα Wstawac του Πρίμο Λέβι. Καθιστώντας μας όλους δυνάμει θύτες ως επιζήσαντες και φέρνοντάς μας προ

H πλούσια βιβλιογραφία γύρω από το εβραϊκό ζήτημα, ειδικά στην Ελλάδα, όπου για χρόνια ήταν στο περιθώριο των ιστορικών ερευνών, είναι πλέον σημαντική.

των ευθυνών που μας αναλογούν στο πλαίσιο της συλλογικής ευθύνης της Ιστορίας, ο Τριαρίδης μας επαναφέρει στο διαρκώς ερχόμενο: μετά τους Εβραίους, επιμένει με τον δικό του βιοπολιτικό λόγο, στα τρένα μπορούν να ανεβούν οι παχύσαρκοι, ή οι άρρωστοι, ή οι φτωχοί – οι επόμενοι ανεπιθύμητοι και αποδιοπομπαίοι που στην κυρίαρχη πλειοψηφία της Δύσης θα φαντάζουν ως απειλή. Αυτή η σκοπιά εντρυφά βαθιά στο έγκλημα, επαναφέροντας κάθε παρόμοια συνθήκη που μας εμπεριέχει και διατρέχει όλο το έργο του Τριαρίδη, από το πρώτο του μυθιστόρημα, Κουπέλα, έως τις Ιστορίες δακρύων, τα Μελένια Λεμόνια, το Ich Bebe, το Κόψε-Κόψε και την Αληθινή ιστορία της Αΐντας και του Ρανταμές, ή την αφιερωμένη στο Άουσβιτς θεατρική τριλογία Μένγκελε, Zyclon και Lebensraum – ενδεχομένως να έχει πολλά να προσθέσει στην παρούσα συνθήκη για τη Γάζα. Επίκειται, μάλιστα, και η κυκλοφορία από τις εκδόσεις της Εστίας του νέου του βιβλίου Εμείς θα ανεβάσουμε τους ανθρώπους στα τρένα για το επερχόμενο Άουσβιτς με κείμενα, ομιλίες και συνεντεύξεις για το Ολοκαύτωμα (2004-20024), που, ακολουθώντας τη λογική της συλλογικής ευθύνης, αφιερώνεται, εκτός από τη Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου, στην ιερή μνήμη του Σαχζάτ Λουκμάν που δολοφονήθηκε από νεοναζί δολοφόνους λίγο πριν από το ξημέρωμα της 17ης Ιανουαρίου του 2013 στην Αθήνα, στα Πετράλωνα, ενώ πήγαινε με το ποδήλατό του για να δουλέψει στη λαϊκή αγορά. Το βιβλίο ολοκληρώνεται με «Είκοσι ποιήματα και ένα απόσπασμα για το Ολοκαύτωμα» που απαντά, όπως και προηγούμενα ποιήματα του Τριαρίδη, με τον κατάλληλο τρόπο στη φράση του Τέοντορ Αντόρνο «Δεν μπορεί να υπάρχει ποίηση μετά το Άουσβιτς», υποστηρίζοντας, αντιθέτως, πως «δεν μπορεί να υπάρξει τίποτε χωρίς το Άουσβιτς».

γιάννης στίγκας

Sonderkommando Εκδόσεις Άγρα

Συμφωνώντας, με τον δικό του τρόπο, με αυτή την απάντηση στον Αντόρνο, ένας άλλος Έλληνας ποιητής που είχε προ πολλού αποδείξει ότι μπορεί να δαγκώνει και να φτύνει φως ματωμένο, περνώντας απ’ όλα τα μεγέθη της υπαρξιακής κόλασης και ακολουθώντας την πορεία της δαντικής Θείας Κωμωδίας, ο Γιάννης Στίγκας αναμετριέται με τον τρόμο του Ολοκαυτώματος, κατοικώντας στα έγκατά της. Για την ακρίβεια, ερευνά τα όρια μεταξύ της κόλασης και των στρατοπέδων, μιλώντας με τους κύριους πρωταγωνιστές, τους Μένγκελε, Σπέερ, Ίρμα Γκρέζε, Άιχμαν, αλλά και τον Γκρόσμαν, τον Πρίμο Λέβι ή τους ανώνυμους Sonderkommando που στοιχειώνουν κάθε σελίδα και δίνουν τον τίτλο στη συλλογή. Γιατί, όπως και ο ίδιος διαπιστώνει, παραχωρώντας στον εαυτό του έναν άκρως δαντικό ρόλο, «φυσικά / κάτω απ’ τον κάτω Κόσμο / εδρεύει ο κάτω κάτω Κόσμος», καταλήγοντας πως «εδώ είναι τόπος οιμωγής / υδροχαρής / πέφτουν τ’ απόνερα του πάνω Κόσμου» γιατί «αυτός που πέφτει / πέπρωται / να πέσει βαθύτερα».

LiFO 25.01.24

φωτό: πατροκλοσ σκαφιδασ

πολιτικές διεκδικήσεις και ο διαρκής εκφοβισμός με τον οποίο δεν έπαψαν να έρχονται ποτέ αντιμέτωποι οι Εβραίοι και μετά τον πόλεμο.

Βιβλίο

ΝΈΕΣ ΕΚΔΌΣΕΙΣ

51

MEΛΕΤΗ

Βιβλίο

Οι «τρελοί» της Μακρονήσου Η πολιτική και η ψυχική αναμόρφωση των εξόριστων και κρατουμένων η άγνωστη πτυχή της «μακρονησιώτικης τρέλας».

Ο

απο toν niko μπακουνακη

52

LiFO

νομαζόταν «Αναρρωτήριο Ψυχοπαθών» του Α’ Ειδικού Τάγματος Οπλιτών. Ήταν το «τρελάδικο» της Μακρονήσου. Βρισκόταν μέσα σε μια χαράδρα, περιφραγμένο με συρματόπλεγμα, και φιλοξενούσε από 60 έως 80 κρατούμενους, που μερικές φορές έφταναν και τους 120. Λειτούργησε για πέντε μήνες, από τον Δεκέμβριο του 1949 έως τον Απρίλιο του 1950. Ήταν, τότε, ένας από τους πιο σκληρούς χειμώνες που είχαν καταγραφεί στα μετεωρολογικά χρονικά και που γινόταν σκληρότερος στο ανεμοδαρμένο νησί της Μακρονήσου. Η πρακτική σε αυτό το «αναρρωτήριο» δεν ήταν άλλη από βασανιστήρια, ατομικά και ομαδικά, που συνοδεύονταν από πρωτοφανείς κρίσεις των κρατουμένων. Η κατάσταση των εξόριστων κρατουμένων ήταν φρικτή. Σύμφωνα με μαρτυρίες, «ήταν με έξαλλα γουρλωμένα μάτια, αναμαλλιασμένοι, ματωμένοι, έσκιζαν τα ρούχα τους, αυτοτραυματίζονταν και εκσφενδόνιζαν ό,τι έβρισκαν. Οι περισσότεροι έβγαζαν άναρθρες κραυγές γιατί είχαν χάσει τη φωνή τους». Οι εξόριστοι που είχαν επιφορτιστεί με τη φύλαξη των «τρελών» δεν άντεχαν το θέαμα που έβλεπαν καθημερινά. Τους άλλαζαν κάθε εβδομάδα. Ένα από τα φάρμακα που χορηγούσαν στους «τρελούς» ήταν η σκοπολαμίνη. Μυθιστορηματικό φάρμακο, καθώς το είχαν χρησιμοποιήσει οι ναζί κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο αλλά και η CIA ως «ορό της αλήθειας» στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Προκαλούσε φρικτά ψυχοσωματικά συμπτώματα, όπως οπτικές ψευδαισθήσεις, μανία καταδίωξης, συσκότιση επιπέδου συνείδησης. Μετά τις ενέσεις αυτές, οι κρατούμενοι έπεφταν σε ένα είδος νάρκης μέσα στη «χαράδρα». Όσοι κρατούμενοι έβλεπαν τους συντρόφους τους στο έδαφος, νόμιζαν ότι τους είχαν σφάξει. «Παθαίνανε κι αυτοί πιο δυνατή κρίση και οι κύκλοι της κόλασης μεγαλώνανε». Όλοι αυτοί οι «τρελοί» έφταναν υγιείς στη Μακρόνησο. Τους τρέλαιναν όμως τα βασανιστήρια, οι απάνθρωπες συνθήκες εκτοπισμού, ο φόβος, το άγχος, η ψυχολογική πίεση. Ο κοινωνιολόγος Δημήτρης Υφαντής, που εργάζεται για χρόνια στον χώρο αντιμετώπισης των εξαρτήσεων, στο βιβλίο του Μακρόνησος ερευνά τη «μακρονησιώτικη τρέλα», που είναι ίσως από τις άγνωστες πτυχές αυτής της πολυδιάστατης ιστορίας. Η αλαλία ή η αφωνία, συμπτώματα που εμφάνιζαν οι «τρελοί» της Μακρονήσου, χαρακτήριζε τη στάση της κοινωνίας απέναντι στο θέμα. Η σχετική αποσιώπηση μπορεί να οφείλεται στο διπλό

στίγμα: εξόριστος και τρελός. Το στίγμα της «τρέλας» ίσως να ήταν σκληρότερο και πιο δυσβάστακτο σε σχέση με το κοινωνικό στίγμα του εξόριστου. Ο συγγραφέας αντιμετωπίζει το πείραμα της Μακρονήσου ως βιοπολιτικό, αφού είχε ως στόχο όχι μόνο την πολιτική αναμόρφωση και ανάνηψη των αριστερών, αριστερόφρονων ή συμπαθούντων την αριστερά κρατουμένων αλλά και την ψυχική τους αναμόρφωση – αυτό ακριβώς που προκαλούσε την τρέλα. Το πείραμα της Μακρονήσου, πάντως, είχε συγκλονίσει ολόκληρη την ελληνική κοινωνία. Δεν είναι τυχαίο ότι μετά την κατάργηση του στρατοπέδου, όλες οι κυβερνήσεις, ακόμη και αυτές της Χούντας, έκαναν τα πάντα ώστε να απαλειφθεί η μνήμη της Μακρονήσου. Κι ενώ τα πρώτα κείμενα για τη Μακρόνησο αρχίζουν να εκδίδονται ήδη από το 1949, κυρίως κείμενα αυτοβιογραφικά, οι πρώτες έρευνες εμφανίζονται περίπου μισό αιώνα αργότερα, γύρω στο 2000. «Τα “παιδιά” των Μακρονησιωτών, πενήντα χρόνια μετά, άρχισαν να ερευνούν και να μελετούν το διαγενεακό τραύμα, που για χρόνια έκρυβε μέσα της η ελληνική κοινωνία», γράφει ο Δημήτρης Υφαντής. Αυτό το τραύμα είναι σημαντικό, καθώς πολλοί «τρελοί» της Μακρονήσου, μετά το κλείσιμο των στρατοπέδων, μεταφέρθηκαν σε ψυχιατρικά ιδρύματα και νοσοκομεία της χώρας, ακόμη και στην Αποικία Ψυχοπαθών της Λέρου. Οι πρώτοι εξόριστοι έφτασαν στη Μακρόνησο τον Μάρτιο του 1947, μέσα στον Εμφύλιο. Για την ίδρυση των στρατοπέδων στο νησί δεν υπήρχε καμία νομοθετική πρόβλεψη ή ρύθμιση – ούτε εκ των υστέρων. Υπήρχε μόνο ένας σκοπός, που ήταν «η περισσότερον ψυχολογημένη χρησιμοποίησις» των κρατουμένων, όπως διαβάζουμε σε εμπιστευτική έκθεση, το 1950, του διοικητή της Μακρονήσου, του διαβόητου ταξίαρχου Γεώργιου Μπαϊρακτάρη. Οι εξόριστοι δεν ήταν μόνο οι πολιτικά ύποπτοι στρατιώτες. Από τα τέλη του 1949 έως το καλοκαίρι του 1950 μεταφέρθηκαν στο νησί και πολίτες, πολιτικοί κρατούμενοι που βρίσκονταν ήδη σε άλλες φυλακές και τόπους εξορίας, αλλά και «προληπτικά συλληφθέντες», άνδρες και γυναίκες. Μετά τη λήξη του Εμφυλίου, τη γενικευμένη κατακραυγή και τις εξαγγελίες της κυβέρνησης Πλαστήρα περί συμφιλίωσης, στις εκλογές του Μαρτίου 1950 θεωρήθηκε ότι η Μακρόνησος είχε εκπληρώσει την αποστολή της. Το Μάιο του ίδιου χρόνου αποφασίστηκε το κλείσιμο των στρατοπέδων για τους πολίτες. Οι περισσότεροι «υγιείς» πολιτικοί εξόριστοι μεταφέρθηκαν

 «Ο Βαβάκος στην κρίση του». Από το βιβλίο του Γιώργου Φαρσακίδη, Μακρόνησος. Α.Ε.Τ.Ο. - Ε.Σ.Α.Ι.

1949-50, χ.ε., Αθήνα, 1965.

δημήτρης γ. υφαντής Μακρόνησος Όταν η «τρέλα» απόκτησε τοπικό προσδιορισμό Εκδόσεις Άγρα Σελ.: 485

οι άνδρες στο νησί Αϊ-Στράτης και οι γυναίκες στο Τρίκερι. Βέβαια, η Μακρόνησος εξακολούθησε να λειτουργεί δέκα χρόνια ακόμα. Έως το 1957 λειτούργησε ως κέντρο εκπαίδευσης «ύποπτων» στρατιωτών και μέχρι τον Οκτώβριο του 1960 ως στρατιωτικές φυλακές. Τον Φεβρουάριο του 1961 οι τελευταίοι στρατιώτες που φρουρούσαν τις εγκαταστάσεις εγκατέλειψαν οριστικά το νησί. Το επίσημο όνομα της Μακρονήσου είναι νήσος Ελένη, επειδή λέγεται ότι η Ωραία Ελένη έφτασε εκεί μετά την άλωση της Τροίας. Μέσα στον 20ό αιώνα είχε χρησιμοποιηθεί άλλες δύο φορές ως στρατόπεδο. Την περίοδο των Βαλκανικών Πολέμων 1912-13, που μεταφέρθηκαν εκεί Τούρκοι και Βούλγαροι αιχμάλωτοι, και την περίοδο 1922-23, όταν εγκαταστάθηκαν, προσωρινά, στο νησί πρόσφυγες από τον Πόντο και από τα παράλια της Μικράς Ασίας. Ο Δημήτρης Υφαντής στήριξε την έρευνά του για τη «μακρονησιώτικη τρέλα» τόσο στα χρονικά και στις μαρτυρίες των εξόριστων όσο και στους φακέλους ασθενών και στα φύλλα νοσηλείας των Μακρονησιωτών που εισήχθησαν στο Δημόσιο Ψυχιατρείο της Αθήνας (Δαφνί και Δρομοκαΐτειο). Οι διαγνώσεις που καταγράφονται στα έντυπα αυτά είναι «σχιζοφρένεια», «λοιμώδης ψύχωσις», «σχιζοφρενική ψύχωσις», «ψύχωσις εξ αντιδράσεως», «υπόκρισις» ή «υστερία» και άλλα. Οι πιο συχνές διαγνώσεις είναι «ψυχοπαθολογικαί εκδηλώσεις εξ αντιδράσεως» και «υπόκρισις», που παραπέμπουν ευθέως στις ψυχοπιεστικές συνθήκες της Μακρονήσου, όπως σημειώνει ο συγγραφέας. Πέρα από την εξέταση των τεκμηρίων, ο συγγραφέας προσωποποιεί ορισμένες περιπτώσεις «τρελών», δημιουργώντας τις ιστορίες τους, από την ημέρα του εγκλεισμού τους μέχρι τον θάνατό τους. Το τραύμα της Μακρονήσου μοιάζει ανεπούλωτο στις περισσότερες περιπτώσεις. Για παράδειγμα, ένας στρατιώτης από την Καρδίτσα, έγγαμος με τρία παιδιά, μεταφέρεται τον Ιούνιο του 1948 από τη Μακρόνησο στο 401 Στρατιωτικό Νοσοκομείο. Η διάγνωση είναι «παρανοϊκής μορφής σχιζοφρένεια». Από εκεί διακομίζεται στο Δημόσιο Ψυχιατρείο. Ακολουθούν διάφορες νοσηλείες και εγκλεισμοί. Ανάμεσά τους και εγκλεισμός στο παράρτημα του Δημόσιου Ψυχιατρείου που βρισκόταν στη νησίδα Άγιος Γεώργιος, μεταξύ Περάματος και Σαλαμίνας, γνωστή και ως «το νησί των τρελών». Το 1965 περιγράφεται ως «άβουλος, αδιάφορος, απροσανατόλιστος εις τόπον και χρόνον» και μεταφέρεται στην Αποικία Ψυχοπαθών Λέρου. Ακολουθούν νοσηλείες σε διάφορα νοσοκομεία και ψυχιατρεία. Δεν συνήλθε ποτέ. Πέθανε το 1987. Μια διαφορετική αποτύπωση του πειράματος της Μακρονήσου έρχεται από την τέχνη και τη λογοτεχνία. Ο συγγραφέας αφιερώνει ένα κεφάλαιο σε αυτή την αλλόκοτη τρέλα «που ξέρει να πονάει και να γνωρίζει». «Το βράδυ ακούγεται πάνου στην ταράτσα / η κραυγή του τρελού / μεγαλωμένη πάνου απ’ τη θάλασσα», γράφει ο Γιάννης Ρίτσος στο Ημερολόγιο Εξορίας ΙΙΙ. Κρατώ όμως τους στίχους του Διονύση Σαββόπουλου από τα τραγούδια και τη μουσική που έγραψε το 1976 για την ταινία του Παντελή Βούλγαρη Happy Day. Ξέρω ανθρώπους σαν κι εσάς που μου λεν μη τα ρωτάς γύρω στο ’48 πέρασα από εκεί κι εγώ/ ήταν μέρες φοβερές η Μακρόνησος που λες.

25.01.24

the

g ood LIF O

ΑΦΙΈΡΩΜΑ

ΝΕΑ ΣΜΥΡΝΗΠΑΛΑΙΟ ΦΑΛΗΡΟ

799 PERSONAL SHOPPER ΈΧΕΙΣ ΓΟΎΣΤΟ

9 προτάσεις για καλό φαγητό, σε δύο απο τις πιο «ζωντανές» περιοχές της Αθήνας. Κείμενα : Λίνα Ιντζεγιάννη Φωτογραφία : Θάλεια Ιωάννου Εικονογράφηση: Bianka

LiFO 25.01.24

53

ΝΕΑ ΣΜΥΡΝΗΠΑΛΑΙΟ ΦΑΛΗΡΟ

Άρωμα Πλατείας Σου φτιάχνει τη διάθεση με γεύσεις, μουσικές και μια μοναδική ατμόσφαιρα.

όχι μόνο άρωμα πλατείας αλλά και άρωμα από αυθεντική διασκέδαση φέρνει αυτό το all-day music bar στην πλατεία Νέας Σμύρνης. Στέκι για καφέ –από τους πιο προσεγμένους που έχεις δοκιμάσει– αλλά και πιάτα πρωινού ή brunch για να ξεκινάς την ημέρα σου με τον πιο γευστικό τρόπο. Σημείο συνάντησης για μεσημεριανά breaks με comfort πιάτα και ένα ποτήρι κρασί σε μια ατμόσφαιρα που σε ξεκουράζει, για βραδινή βόλτα για ποτό και κοκτέιλ με μουσικές funk και rock αλλά και για νύχτες με live που σε κρατάνε μέχρι αργά σε αυτήν τη γειτονιά της Αθήνας. Κάθε στιγμή στο Άρωμα Πλατείας είναι μια διαφορετική εμπειρία που ξετυλίγεται σε τρία επίπεδα και σε κάνει θαμώνα από την πρώτη στιγμή. Να δοκιμάσεις τα νόστιμα πιάτα της κουζίνας, όπως το Άρωμα μπέργκερ με μπιφτέκι από φρέσκο μοσχαρίσιο κιμά, καραμελωμένα κρεμμύδια, κατσικίσιο τυρί, iceberg και μαρμελάδα μπέικον ή τα αλμυρά pancakes με γαλοπούλα, γραβιέρα, Philadelphia και αυγό. Πολύ ιδιαίτερες και οι fajitas, με κοτόπουλο ή γαρίδες, αλλά και η tagliata με σάλτσα chimichurri. Όπως και να ’χει, οι συναντήσεις για φαγητό ή καφέ στον ζεστό χουχουλιάρικο κάτω χώρο είναι must για τις χειμωνιάτικες μέρες. Όσο για το κεφάλαιο ποτό, εδώ το Άρωμα Πλατείας γράφει επίσης μια ιστορία που φωτίζει τις νύχτες με signature cocktails, uplifting ρυθμούς από guest DJs και events που κάθε τόσο φέρνουν μια άλλη διάθεση στην πλατεία της Νέας Σμύρνης. Εξάλλου, αυτό το στέκι με τις vintage ταπετσαρίες, τις σκαλιστές καρέκλες και τη mix and match διακόσμηση που σε κάνει να χαζεύεις ήρθε για να σου δείξει τον τρόπο να ζεις όμορφες, ανεπιτήδευτες στιγμές.

25ης Μαρτίου 19, πλατεία Νέας Σμύρνης 210 9357505 Social: Music.Cafe.Food.

BAR

Amigos Mexican Bar-Restaurant

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Ν Έ Α Σ Μ ΎΡ Ν Η ΌΠΩΣ ΜΕΞΙΚΌ

54

LiFO

εδώ και παραπάνω από 15 χρόνια στη νέα σμύρνη, μαζί με την ελληνική σημαία, κυματίζει αγέρωχα και η μεξικάνικη. Περήφανος σημαιοφόρος το Amigos Mexican Bar Restaurant που κρατάει ψηλά τη σημαία της μεξικάνικης κουζίνας με σεβασμό προς την παράδοση και την κουλτούρα του Mεξικού. Γι’ αυτό και στο Amigos της Νέας Σμύρνης κάνει πάντα Μεξικό με fajitas, enchiladas, tacos και burritos από τα χρυσά «manos» του executive chef Ιωσήφ-José Συκιανάκη, με best in town Margaritas, κοκτέιλ και πάνω από 30 είδη tequila και mezcal από την πιο προσεγμένη tequileria της περιοχής, με live salsa nights κάθε Τετάρτη με πάθος, χορό και τραγούδι από την ομάδα της Αναστασίας, του Τσιάγκο και του Ανδρέα, και με «Guacamolive» κάθε Τρίτη βράδυ με όλη την ιεροτελεστία παρασκευής του πιο «αφράτου» guacamole που έχετε δοκιμάσει ποτέ μπροστά στο τραπέζι σας, μέσα σε παραδοσιακά σκεύη molcajete! Τέτοιες εμπειρίες δεν χάνονται. Επίσης, δεν χάνουμε με τίποτα τον εορτασμό της Παγκόσμιας Ημέρας Μαργαρίτας που πλησιάζει, στις 22 Φεβρουαρίου, όπου αποθεώνουμε το συγκλονιστικό αυτό κοκτέιλ παρέα με τη José Cuervo. Στη Νέα Σμύρνη το Amigos μάς φτιάχνει την κάθε μας ημέρα με χαμόγελο, ζωηρά vibes και spicy γεύσεις από τη γη των Αζτέκων, των Ολμέκων και των Μάγια, γιατί «life has no flavor without your Amigos».

Μεγάλου Αλεξάνδρου 70, Νέα Σμύρνη 210 9332220 www. amigos.gr Facebook: Amigos Mexican Bar Restaurants Instagram: amigos.mexican

25.01.24

THE PASTA PROJECT

Η Νέα Σμύρνη και το Παλαιό Φάληρο έχουν το δικό τους σημείο συνάντησης για τους λάτρεις των μακαρονάδων.

www.mailos.gr Facebook: Mailo’s- The Pasta Project Instagram: mailos_pasta

νέα σμύρνη: 2ας μαΐου 24

ΝΕΑ ΣΜΥΡΝΗΠΑΛΑΙΟ ΦΑΛΗΡΟ

π. φάληρο: μαρίνα φλοίσβου, κτιριο 3

περνώντας από την πλατεία της νέας σμύρνης, θα δεις παρέες φανατικών «μακαρονάδων» να απολαμβάνουν την αγαπημένη τους pasta. Τα Mailo’s The Pasta Project είναι σημείο αναφοράς σε αυτήν τη γειτονιά της Αθήνας και σταθερό στέκι συνάντησης για foodies όλων των ηλικιών που ζητούν τον δικό τους γευστικό παράδεισο. Αυτός ο παράδεισος συνδυάζει το street food με την υψηλή γαστρονομία και το αποτέλεσμα είναι η τέλεια μακαρονάδα! Αν, πάλι, σου αρέσουν οι συναντήσεις δίπλα στη θάλασσα, τα Mailo’s στη Μαρίνα Φλοίσβου είναι ο απόλυτος προορισμός για μια μακαρονάδα στο χέρι, καθώς απολαμβάνεις τις στιγμές σε αυτή την περιοχή των νοτίων προαστίων. Οι κυριακάτικες βόλτες έχουν τη δική τους νοστιμιά που συνδυάζει θαλασσινή αύρα, άψογες συνταγές, fresh sauce και fresh pasta! Μόνο φρέσκα ζυμαρικά που φτιάχνονται εκείνη τη στιγμή στη Fresh Pasta Machine –δεν γίνεται να μη χαζέψεις τη διαδικασία που συμβαίνει μπροστά στα μάτια σου– και 10 signature σάλτσες είναι η βάση για το μενού που ήδη έχει γίνει το αγαπημένο όλης της Αθήνας. Εσύ διαλέγεις αυτό που θέλεις και οι συνδυασμοί είναι αμέτρητοι, για να μη βαριέσαι ποτέ.

Rigatoni, campanelle ή casarecce φτιάχνονται από βιολογικό σιμιγδάλι και νερό –τίποτε άλλο δεν περιέχουν τα φρέσκα ζυμαρικά– και συνδυάζονται με κάποιες από τις περίφημες σάλτσες και τα extras που απογειώνουν τη νοστιμιά. Στα απολύτως must-try ηTruffle Mushrooms με άγρια μανιτάρια, κρέμα παρμεζάνας και λάδι λευκής τρούφας, η Beef Ragu με σιγομαγειρεμένο μοσχαράκι σε σάλτσα φρέσκιας ντομάτας με μυρωδικά, η Parmesan Chicken με κρέμα παρμεζάνας, φρέσκα μανιτάρια και εστραγκόν αλλά και το μοναδικό Παστίτσιο που δεν κόβεται σε κομμάτι αλλά σερβίρεται ως pasta με σιγομαγειρεμένο μοσχαρίσιο κιμά και κρεμώδη μπεσαμέλ τυριών. Νόστιμες, πρωτότυπες και άκρως χορταστικές, οι μακαρονάδες των Mailo’s είναι το μοναδικό street food που απολαμβάνεις στη βόλτα, στο σπίτι, στο γραφείο, κάθε φορά που θέλεις να ζήσεις μια διαφορετική γευστική εμπειρία. Με 35+ καταστήματα σε Ελλάδα και Κύπρο, δεν υπάρχει περίπτωση να μη βρεις δίπλα σου την τέλεια μακαρονάδα που έγινε street food. Το κόκκινο cup των Mailo’s The Pasta Project κρύβει ένα μυστικό γεύσης, made with love and pasta.

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Mailo’s

LiFO 25.01.24

55

ΝΕΑ ΣΜΥΡΝΗΠΑΛΑΙΟ ΦΑΛΗΡΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ

56

LiFO

Flaked Croissanterie Η νέα γευστική συνήθεια που θα αλλάξει τη μέρα σου.

«no flakes, no mess, no joy»: Η φράση αυτή κλείνει μέσα της όλη τη φιλοσοφία πίσω από τη νέα croissanterie στην πλατεία Ν. Σμύρνης. Στα flaked ξεφουρνίζονται όλη ημέρα τα πιο puffy, buttery & messy croissants της πόλης. Αξίζει να λερωθείς με κάθε μπουκιά τους… γιατί croissant χωρίς flakes επάνω σου δεν είναι croissant. Εδώ όλα φτιάχνονται από το μηδέν, μόνο με ποιοτικά υλικά, πάθος και τεχνογνωσία, προσφέροντας επιλογές για οποιαδήποτε στιγμή της ημέρας σου. Βγαίνουν σε αλμυρές και γλυκές συνταγές για κάθε γούστο. Εκτός από τα all time classic βουτύρου και πραλίνα, πρέπει να δοκιμάσεις το pistachio croissant, τη γαλλική flan, το croissant γαλακτομπούρεκο (ναι, ναι, σωστά διαβάσατε!) και τα viral πλέον γεμιστά Supreme – must try το Supreme Salted Caramel. Το ίδιο ξεχωριστές είναι όμως και οι αλμυρές επιλογές τους, όπως το κρουασάν καρμπονάρα, το hot dog αλλά και τα croissant sandwich σε ανατρεπτικούς συνδυασμούς γεύσεων. Το μενού συμπληρώνει ο ξεχωριστός καφές τους, ένα blend αποκλειστικά φτιαγμένο για τη νέα αλυσίδα flaked που υπόσχεται να μοσχομυρίσει και σε άλλες περιοχές μαζί με τα υπέροχα croissant της. Και ερχόμαστε στο ερώτημα: Are you ready to get messy?

2ας Μαΐου 10, πλατεία Νέας Σμύρνης 210 9347705/ Ομήρου 67 & Μακρυγιάννη, Μοσχάτο 210 9427580 flaked.gr Social: flaked.croissanterie

25.01.24

Τα αυθεντικά κρουασάν και ο premium καφές του Overoll έφτασαν και στη Νέα Σμύρνη!

Ομήρου 40, Νέα Σμύρνη 210 933 0516 Social: overollcroissanterie

ΝΕΑ ΣΜΥΡΝΗΠΑΛΑΙΟ ΦΑΛΗΡΟ

το κρουασάν, αυτό το αριστούργημα της γαλλικής ζαχαροπλαστικής, έχει βρει τη θέση που του αξίζει σε αυτή την πόλη, φέρνοντας στην καθημερινότητά μας άρωμα από Παρίσι και ευρωπαϊκή κουλτούρα. Το Overoll είναι η πρώτη αυθεντική croissanterie που ήδη βρίσκεται σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη και Κύπρο και αποδεικνύει ότι, αν βάλεις μαζί μια καλή ιδέα, πολύ ταλέντο και σκληρή δουλειά, μπορείς να κάνεις τη διαφορά. Οι pastry chefs Άλκης Ζέρβας, Ιωάννης Κίκιρας και Σπύρος Παππάς κατάφεραν όχι μόνο να κάνουν τη διαφορά αλλά και να δημιουργήσουν ένα ολόκληρο κίνημα φανατικών οverollers που ξεκινούν την ημέρα τους με κάποια από τις γλυκές ή αλμυρές δημιουργίες που φιγουράρουν φρεσκοψημένες στις βιτρίνες τους. Από τις αρχές Νοέμβρη τα βουτυράτα, μοσχομυριστά κρουασάν του Overoll βρίσκονται και στη Νέα Σμύρνη, φέρνοντας στην οδό Ομήρου 40 αυτή την καθημερινή απόλαυση. Το all-time classic κρουασάν βουτύρου με την τραγανή κρούστα και την αφράτη γεύση που λιώνει στο στόμα είναι σίγουρα το πρώτο που πρέπει να δοκιμάσεις, αλλά θα συνεχίσεις με το περίφημο κρουασάν φιστίκι, το λαχταριστό κρουασάν Nutella και το ιδιαίτερο Cheesecake. Δικό μας αγαπημένο είναι το κρουασάν με Nutella που συμπληρώνει πάντα την τετράδα η οποία χωράει σε καθένα από τα ροζ χαρακτηριστικά κουτιά του Overoll. Αν είσαι λάτρης του αλμυρού, δεν πρέπει να χάσεις το απίστευτο Croque Madame –δεν υπάρχει πιο νόστιμο και χορταστικό πρωινό–, το κρουασάν ζαμπόν-τυρί ή την ιδιαίτερη σπανακόπιτα. Όποια γεύση κι αν διαλέξεις θα τη συνοδεύσεις με τον εξαιρετικό καφέ του Overoll, ένα premium, specialty blend που έχει δημιουργηθεί σε αποκλειστική συνεργασία με την TAF, ώστε να συμπληρώνει τη γευστική απόλαυση. Εξίσου προσεγμένα είναι όλα τα ροφήματα, από φρέσκους χυμούς μέχρι τσάι, που ταιριάζουν μοναδικά με το κρουασάν σου. Και παρότι το Overoll βρίσκεται παντού μπροστά σου, μπορείς να απολαύσεις τα γαλλικά κρουασάν του όποια στιγμή θέλεις, όπου κι αν βρίσκεσαι, παραγγέλνοντας από τις πλατφόρμες Wolt, και eFood. Όπως λένε και οι άνθρωποί του, #whereveryougoweroll!

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Overoll

LiFO 25.01.24

57

ΝΕΑ ΣΜΥΡΝΗΠΑΛΑΙΟ ΦΑΛΗΡΟ

Ο Μπάμπης

Στρώνει τραπέζι για όσους εκτιμούν την ελληνική παράδοση.

ο μπάμπης είναι αυτό που λέμε «ένα όνομα, μια ιστορία». Η ταβέρνα που από το 1967 ταΐζει καλοφαγάδες, λάτρεις της παραδοσιακής κουζίνας αλλά και ψαγμένους foodies οι οποίοι κάθε τόσο επιστρέφουν στις σταθερές αξίες της ελληνικής σπιτικής μαγειρικής συνεχίζει να αποτελεί έναν πολύ καλό λόγο για να κινηθείς προς νότια προάστια. Εδώ, τον πρώτο λόγο έχει η υψηλή ποιότητα, στοιχείο legacy που περνά από γενιά σε γενιά, αλλά και τα αγνά υλικά που έρχονται από κάθε σημείο της χώρας μας για να συναντηθούν σε ένα πιάτο. Το μενού του Μπάμπη είναι ένα μικρό οδοιπορικό στην Ελλάδα με τα ευλογημένα εδάφη και τα νόστιμα προϊόντα που κάθε εποχή χαρίζει η φύση μας. Μοσχάρι από την Ελασσόνα, κοτόπουλο από την Άρτα, χοιρινό από τα Τρίκαλα, καταφθάνουν στην κουζίνα και ψήνονται τη στιγμή της παραγγελίας για να απολαύσεις τη ζουμερή νοστιμιά τους. Στο κεφάλαιο κρέας δεν γίνεται να παραλείψουμε τα περίφημα μπιφτέκια –σταθερή σπεσιαλιτέ για περισσότερα από πενήντα χρόνια–, ενώ οι λάτρεις του ψαριού θα βρουν καθημερινά πιάτα με φρέσκα ψάρια και θαλασσινά. Απ’ την άλλη, ο Μπάμπης τιμά την ελληνική παράδοση με μια σειρά από λαδερά ή μαγειρευτά – από εκείνα που πλέον δεν φτιάχνεις εύκολα και αναζητάς τη γεύση τους για να θυμηθείς παιδικές Κυριακές. Από παραδοσιακό μουσακά μέχρι μπριάμ, χοιρινό λεμονάτο ή γίγαντες και από μοσχαράκι γιουβέτσι μέχρι λαχανόρυζο, ό,τι κι αν τραβάει η ψυχή σου, ο Μπάμπης σ’ το προσφέρει σε μια άκρως σπιτική εκδοχή. Ο χώρος φιλόξενος και οικείος, όπως αρμόζει στις παραδοσιακές γεύσεις, σε καλωσορίζει καθημερινά για να σε περιποιηθεί μια ομάδα ανθρώπων που έχουν την έννοια της φιλοξενίας στο DNA τους. Μη χάσεις τα live που γίνονται κάθε Σάββατο βράδυ και συνδυάζουν τη διασκέδαση με το καλό φαγητό και το άφθονο κρασάκι. Υπάρχει πιο ελληνική εμπειρία από αυτή;

Λεωφόρος Αμφιθέας 73, Παλαιό Φάληρο 210 9420529 tavernababis.gr Social: babistaverna

Ψαράδες

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Οι Ψαράδες στο Παλαιό Φάληρο συγκαταλέγονται στη λίστα των εστιατορίων που γίνονται συχνά talk of the town.

58

LiFO

αυτήν τη φορά τον πρωταγωνιστικό ρόλο στους ψαράδες παίρνει ο γνωστός σεφ Γιάννης Λιάκου. Με καταγωγή από τη Θεσσαλονίκη και ρίζες από την Κωνσταντινούπολη, είναι ο σεφ με καταγεγραμμένη στο DNA του την κουλτούρα του καλού φαγητού. Η μεγάλη εμπειρία και αγάπη του για το ψάρι και τα θαλασσινά, σε συνδυασμό με τις γνώσεις του για τη θάλασσα, φέρνει φρέσκες συνταγές στους Ψαράδες που ξεφεύγουν από τα συνηθισμένα και φτάνουν τη γεύση σε ανώτερα γευστικά επίπεδα. Η γνώση του για την καλή ψαροφαγία αναγνωρίζει τις εποχές, τα είδη και τις ποσότητες που επιλέγει κάθε φορά για να προσφέρει το άριστο αποτέλεσμα στους πελάτες των Ψαράδων, ενώ ο ίδιος, ως τελειομανής, μας αναφέρει ότι μόνη επιθυμία του είναι οι πελάτες να δοκιμάσουν γεύσεις που βγάζουν το φρέσκο της θάλασσας σε συνδυασμό με την πλούσια γεύση της. Γεύσεις όπως η μους ρέγγας με μπρικ σολομού δημιουργούν μια ευχάριστη έκπληξη με την απαλή υφή και την πλούσια γεύση της. Η ωμή τριλογία καρπάτσιο με πεσκανδρίτσα, γλώσσα και σκορπίνα αναδεικνύει τη φρεσκάδα και το απόλυτο ταίριασμα με τη βινεγκρέτ εσπεριδοειδών που τα συνοδεύει. Το καλαμάρι σχάρας με τον γλυκάνισο και το μελάνι σουπιάς κυριολεκτικά σε απογειώνει, ενώ η πρωτότυπη σκέψη του γύρου με ψάρι ημέρας σε αφήνει να αναρωτιέσαι για τις δυνατότητες που σου δίνει το ψάρι ως πρώτη ύλη. Να σημειώσουμε ότι και τα συνηθισμένα σε όλους τηγανητά καλαμαράκια λιώνουν στο στόμα, με τη μαρμελάδα τσίλι που τα συνοδεύει να ταιριάζει απίστευτα γευστικά. Η σαλάτα «Σαλατούρι» συνδυάζει υπέροχα τα υλικά της με το φρέσκο ψάρι ως κύριο υλικό, ενώ στα κυρίως το ριζότο κακαβιάς με μάγουλα ροφού και το φρικασέ χριστόψαρου μυρίζουν θάλασσα, με τη γευστική αριστοτεχνική πινελιά του Γιάννη Λιάκου να σε ταξιδεύει σε πολλές θάλασσες.

Ζησιμοπούλου 52, Παλαιό Φάληρο 210 9414888 www.psaradesrestaurant.gr Facebook: psaradesresto Instagram: psarades.resto

25.01.24

Η ιταλική κουζίνα συστήνεται από την αρχή.

πιο ιταλός από τον ιταλό δεν γίνεται. Το εστιατόριο του Παλαιού Φαλήρου είναι ολόκληρο μια γεύση από Ρώμη κι αυτή η αίσθηση σε κυριεύει από την πρώτη στιγμή που περνάς την πόρτα του. Είναι η φινέτσα του χώρου και ταυτόχρονα η απόλυτη οικειότητα που σε κάνουν να νιώθεις ότι αυτό θα γίνει το αγαπημένο σου στέκι των νοτίων προαστίων. Παραδοσιακές συνταγές, αγνά υλικά και υψηλή ποιότητα μπλέκονται σε πιάτα ανάλαφρα, νόστιμα, ιδανικά για να συνοδεύσεις το κρασί ή την μπίρα σου. Μεγάλος πρωταγωνιστής η pinsa, αυτή η ρουστίκ πίτσα που θυμίζει παλιά Ιταλίδα νοικοκυρά, αλλά και τα χειροποίητα ζυμαρικά που σε κάνουν να διαγράψεις ό,τι γνώριζες για την κατηγορία pasta. Στη μέση, λοιπόν, μία από τις φανταστικές οβάλ πίτσες με τα αυθεντικά ιταλικά αλλαντικά και μπροστά σου ένα πιάτο ζυμαρικών, νιόκι ή ριζότο, ενώ τα ποτήρια γεμίζουν με κρασί από τις εκλεκτές ετικέτες του καταλόγου. Μάλιστα η κάβα που φιγουράρει στον τοίχο είναι ένα οινικό ταξίδι στον ιταλικό αμπελώνα. Στα new entries του μενού θα βρεις ένα εκπληκτικό tagliolini με γαρίδες, μπισκ, φινόκιο, τοματίνι κονφί και σάλτσα τομάτας, αλλά και ένα αριστοτεχνικό ριζότο με κρέμα παντζαριού και μους γκοργκοντζόλα. Στα must και τα χειροποίητα ravioli με γέμιση μανιτάρι, ρικότα, τοματίνι κονφί, μους μασκαρπόνε και φασκόμηλο. Όλες οι συνταγές συνοδεύονται τέλεια και με τα πολύχρωμα κοκτέιλ του Ιταλού, ενώ στο φινάλε δεν γίνεται να μην υποκύψεις στην αέρινη, βελούδινη νοστιμιά του αυθεντικού τιραμισού ή στην ιδιαίτερη πανακότα γλυκιάς κολοκύθας που συνδυάζει την απαλή γεύση της κολοκύθας με το πλούσιο άρωμα του butterscotch και του espresso, και την τραγανή υφή των καραμελωμένων φουντουκιών. Ο Ιταλός ξέρει να δημιουργεί μια γευστική εμπειρία που μας ξανασυστήνει την αυθεντική ιταλική κουζίνα.

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Ο Ιταλός

Αλκυόνης 16, Παλαιό Φάληρο 211 0011130 Social: o.italos

Ο Νίκος

Γράφει την ιστορία της παραδοσιακής τυρόπιτας από το 1977.

Κων/νου Παλαιολόγου 36, Νέα Σμύρνη 210 9356865 onikos.gr Social: nikostyropita

ΝΕΑ ΣΜΥΡΝΗΠΑΛΑΙΟ ΦΑΛΗΡΟ

δεν γίνεται να είσαι νεοσμυρνιώτης και να μη γνωρίζεις τον Νίκο, το περίφημο τυροπιτάδικο που από το 1977 βρίσκεται απέναντι από το γήπεδο του Πανιωνίου και έχει μεγαλώσει με τις γεύσεις του γενιές και γενιές που κάνουν στάση για την πρωινή τυρόπιτα ή για να απολαύσουν μια χειροποίητη σφολιάτα φτιαγμένη με την παραδοσιακή συνταγή. Ο παππούς Γιώργος ήταν εκείνος που άφησε στη δεύτερη και πλέον στην τρίτη γενιά όλα τα μυστικά του χειροποίητου φύλλου που φτιάχνεται με αγνά υλικά και γεμίζεται με διαφορετικές, νόστιμες συνταγές. Από αυτό το στέκι περνούν καθημερινά οι μαθητές της σχολής Λανς για το κολατσιό τους, οι κάτοικοι της περιοχής που γνωρίζουν την ιστορία του Νίκου αλλά και οι φίλαθλοι που κάθε τόσο γεμίζουν το γήπεδο του Πανιωνίου. Όλες αυτές οι ετερόκλητες παρέες εδώ γίνονται μια οικογένεια που απολαμβάνει τις σπιτικές πίτες και τα λαχταριστά πεϊνιρλί που βγαίνουν καθημερινά από τον φούρνο. Ακόμα κι αν είσαι παιδί του κέντρου, αξίζει να φτάσεις μέχρι τη Νέα Σμύρνη για να γευτείς την παραδοσιακή τυρόπιτα, την κουρού με το ζυμάρι που μοσχομυρίζει μαχλέπι, αλλά και τη φανταστική κρεατόπιτα ή κάποια από τις πίτες ταψιού, όπως η κοτόπιτα ή η ζαμπονοτυρόπιτα και η εξαιρετική κασερόπιτα. Ο Νίκος είναι γνωστός και για την πίτσα του –core γεύση που δεν την αλλάζεις με καμία γκουρμέ εκδοχή της– αλλά και για τα πεϊνιρλί, χειροποίητα και αυτά, σε διαφορετικές εκδοχές. Για τις γλυκές λιγούρες θα βρεις κρουασίνια γεμιστά με κρέμα και κομματάκια σοκολάτας αλλά και κάτι ντονατσάκια που θα σε κάνουν να τα λατρέψεις σαν παιδί που του χάρισαν το καλύτερο γλυκό. Αυτό το αίσθημα της φροντίδας που έχει σπιτικό άρωμα μένει αναλλοίωτο τόσα χρόνια στο τυροπιτάδικο της Νέας Σμύρνης και κερδίζει το στοίχημα στη σύγχρονη γευστική σκηνή του street food.

LiFO 25.01.24

59

PERSONAL SHOPPER

î

Holland & Barrett

ò

Korres

ô

Black Pepper Eau De Toilette κατάλληλο και για vegans.

Γυναικείο καρό παλτό με μαλλί Tommy.

Σε επιλεγμένα φαρμακεία και καταστήματα

Desigual

Vitaskin ορός νυκτός με βιταμίνη Α, κατάλληλος και για vegans. Στο www. hollandandbarrett.gr

Στο www.bloobox.gr

ò

Benaki Museum Σουπλά διπλής όψεως. Στο www.benakishop. gr

ö

Gant Γυναικείο σετ με μάλλινο σκούφο και κασκόλ. Στο www.notos.gr

ñ

Ted Baker Γυναικεία τσάντα, Allicon tote bag. Σε επιλεγμένα καταστήματα και στο www.tedbaker.com

ô

Calvin Klein Sneakers από δερμάτινο και ανακυκλωμένο υλικό. Στο www.calvinklein. gr και επιλεγμένα καταστήματα

î

Xiaomi Tablet Redmi Pad Silver 4 και δώρο flip case. Στο www.mistoregreece.gr

60

LiFO

25.01.24

ΈΧΕΙΣ ΓΟΎΣΤΟ

ΓιώργοςEmmanuel Καστανάς Μοντέλο

Πες ποιος είσαι και με τι ασχολείσαι. Το όνομά μου είναι Γιώργος και είμαι στον χώρο της μόδας από το 2018. Παράλληλα είμαι tour manager του Steve Onemanshow. Πολύ σύντομα ξεκινάω και το δικό μου podcast, οπότε θα έλεγα πως είμαι σε μια αρκετά δημιουργική φάση της ζωής μου. Πώς διαλέγεις τα ρούχα σου; Δεν υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο μοτίβο, κυρίως ανάλογα με τη διάθεσή μου. Θεωρώ πως όλο το fit ξεκινάει απ’ τα παπούτσια, οπότε κρατάω αυτά σαν οδηγό και χτίζω προς τα πάνω. Αυτό που φοράς τώρα σε τι mood σε βάζει; Νιώθω λίγο κολεγιόπαιδο στην Αμερική που πήγε στη σχολή με το άλογο κι ας μένω στο κέντρο της Αθήνας.

Τι έχεις στις τσέπες σου; Προσπαθώ να μην κουβαλάω πολλά πράγματα πάνω μου, αν και δεν τα καταφέρνω. Τώρα έχω τα βασικά: λεφτά, κινητό κ.ά. Τι φοράς και πόσο κοστίζει; Το τζάκετ είναι Zara και κοστίζει 90 ευρώ, η μπλούζα 20 ευρώ, το τζιν 35 και τα παπούτσια, που είναι Dr. Martens, 150 ευρώ. Πού πας τώρα; Σε ένα casting και μετά προπόνηση. @giwrgos.kast Διαβάστε ολόκληρη τη συνέντευξη στο lifo.gr.

από τη μίνα καλογερά

φωτο: παρισ ταβιτιαν

Aν μπορούσες να αλλάξεις τη δική σου ντουλάπα με κάποιου άλλου, ποιο πρόσωπο θα διάλεγες; Σίγουρα του Chris Brown. Θεωρώ πως δεν «φωνάζει» πολύ με τα ντυσίματά του, παράλληλα όμως δεν περνάνε και απαρατήρητα.

LiFO 25.01.24

61

ΔΙΔΥΜΟΣ [21.5/21.6] Χρειάζεστε κυριολε-

ΖΥΓΟΣ [23.9/22.10] Αυτή την εποχή η ανά-

νεργασίες θα σας απασχολήσουν στις 25/1 με τη μοναδική Πανσέληνο της χρονιάς στον Λέοντα και ίσως νιώσετε την ανάγκη να δώσετε ένα τέλος, αν υπάρχουν σαθρά θεμέλια. Θέματα που είναι κρυμμένα κάτω από το χαλί θα βγουν στην επιφάνεια και θα πρέπει να εκφράσετε τα συναισθήματά σας, αλλά με το απαραίτητο τακτ. Προσπαθήστε να είστε λογικοί και να ακούσετε με προσοχή τους άλλους. Η αντίθεση με τον Δία δείχνει πως θα είναι υπερβολικές οι αντιδράσεις σας αν σας παρασύρει ο θυμός. Στις 27/1 η σύνοδος Ερμή - Άρη θα σας προκαλέσει έντονη εσωστρέφεια επειδή δεν θα είστε σίγουροι για τις αποφάσεις ή τις επιλογές σας. Μην είστε αυστηροί με τον εαυτό σας. Έχετε καταφέρει πολλά και πρέπει να το αναγνωρίσετε. Σημαντικές αλλαγές φέρνει η επιστροφή του Ουρανού σε ορθή φορά, που θα αφορούν το σπίτι ή τον τόπο κατοικίας.

κτικά μια αλλαγή σκηνικού. Ωστόσο, μην πιέζεστε γιατί θα δημιουργηθεί κάποια ένταση με την Πανσέληνο στον Λέοντα στις 25/1, και μπορεί να είστε επιρρεπείς σε ατυχήματα. Αποφύγετε λογομαχίες για την πολιτική, τη θρησκεία και κοινωνικά ζητήματα. Μπορεί επίσης να προκύψουν διαφωνίες με οικείους σχετικά με την κοινή ιδιοκτησία και τα οικονομικά. Στις 27/1 ακολουθεί και η σύνοδος του Ερμή με τον Άρη στον τομέα των κοινών σας πόρων και θα πρέπει να προσέξετε πώς θα διαχειριστείτε τις καταστάσεις. Ενδεχομένως να τις έχετε αφήσει λίγο λάσκα και θα πρέπει να αλλάξετε τακτική. Την ίδια μέρα ο Ουρανός επιστρέφει σε ορθή φορά και μέχρι τις 31/8 θα επαναπροσδιορίσετε τις σχέσεις και τις προσωπικές σας ανάγκες. Κάποιες αλλαγές στη ζωή σας θα είναι αναγκαίες προκειμένου να βρείτε την ψυχική σας ηρεμία.

γκη σας για ταξίδια, διακοπές, διασκεδαστικές στιγμές με φίλους ή τα παιδιά σας είναι έντονη, κάτι που θα διογκωθεί με την Πανσέληνο στον Λέοντα στις 25/1 και θα νιώθετε κάποια ένταση. Να είστε ευγενικοί και υπομονετικοί με τους άλλους. Μέχρι το Σ/Κ, οι κοινωνικές περιστάσεις θα είναι ευχάριστες για όλους. Στις 27/1 η σύνοδος Ερμή - Άρη θα δημιουργήσει τεταμένη ατμόσφαιρα στην οικογένεια και καλό θα είναι να εκτονώσετε την έντασή σας στη διακόσμηση και τακτοποίηση του χώρου σας. Κάποιο αγαπημένο πρόσωπο θα επαναστατήσει και θα χρειαστεί να υπερβείτε τα όρια της υπομονής σας. Με την επιστροφή του Ουρανού σε ορθή φορά αλλάζει το σκηνικό σε οικονομικά που αφορούν κοινούς πόρους και μέχρι τις 31/8 θα έχετε βάλει σε μια τάξη τον προϋπολογισμό σας ή θα βρείτε μια νέα πηγή εσόδων που θα ενισχύσει το εισόδημά σας.

starfax

ΥΔΡΟΧΟΟΣ [20.1/19.2] Σχέσεις και συ-

ΙΧΘΥΣ [20.2/20.3] Αυτή θα είναι μια ενδιαφέρουσα εβδομάδα για εσάς γιατί η Πανσέληνος στον Λέοντα στις 25/1 θα είναι γεμάτη γεγονότα. Κατά πάσα πιθανότητα, θα νιώσετε πολύ λιγότερο τη συγκεκριμένη Πανσέληνο. Ωστόσο, αυτή η ενέργεια θα μπορούσε να επηρεάσει τη δουλειά σας, την υγεία σας ή κάτι που σχετίζεται με ένα κατοικίδιο. Θέματα σε αυτούς τους τομείς μπορεί να χρειάζονται την προσοχή σας, ειδικά αν υπάρχει κάτι που πρέπει να επιλυθεί. Εν τω μεταξύ, οι συναντήσεις με φίλους και ομάδες θα δημιουργήσουν ευχάριστες και διασκεδαστικές στιγμές. Εκτιμήστε τους ανθρώπους που αγαπάτε. Στις 27/1 η σύνοδος Ερμή - Άρη μπορεί να προκαλέσει θυμό και δυσαρέσκεια για άτομα με τα οποία έχετε κοινό σκοπό και να χωρίσουν οι δρόμοι σας. Προσπαθήστε να αποστασιοποιηθείτε από τα γεγονότα. Την ίδια μέρα ο Ουρανός επιστρέφει σε ορθή φορά και μέχρι τις 31/8 μπορεί να αλλάξετε τόπο κατοικίας λόγω επαγγελματικών υποχρεώσεων.

ΚΡΙΟΣ [21.3/20.4] Αυτή την εβδομάδα έχουμε Πανσέληνο στον Λέοντα στις 27/1 και θα νιώσετε έντονα την ενέργειά της. Ενδεχομένως να έχετε την αίσθηση πως τα προβλήματα εντείνονται καθώς πλησιάζει, ενώ, αφού κορυφωθεί, αυτά τα προβλήματα θα μειωθούν ή/και θα εξαφανιστούν. Να θυμάστε πως θα είναι παροδική η ανησυχία σας και δεν θα έχει να κάνει με πραγματικά γεγονότα. Σχέσεις με φίλους, θέματα παιδιών και ερωτικά ζητήματα θα σας απασχολήσουν και μπορεί οι αντιδράσεις σας να είναι υπερβολικές. Η συμμετοχή του Δία σε αντίθεση σάς δίνει μια χαρούμενη και ξέγνοιαστη αίσθηση που ευνοεί τη χαλάρωση, αλλά μπορεί να προκαλέσει έλλειψη προνοητικότητας και υπερβολή με το ξόδεμα χρημάτων. Προσέξτε οι γεννημένοι το 2ο δεκαήμερο στις 27/1 με τη σύνοδο του Ερμή με τον Άρη για πιθανή ένταση με εργοδότες ή ηλικιωμένους. Την ίδια μέρα ο Ουρανός επιστρέφει σε ορθή φορά και φέρνει αίσιες αλλαγές στα οικονομικά σας.

ΤΑΥΡΟΣ [21.4/20.5] Όσο πλησιάζει η Παν-

από τη μα ρ ιβ ίκυ καλλέ ρ γ η (s tar f ax@ li f o. g r )

62

LiFO

σέληνος στον Λέοντα στις 25/1 έχετε μια ανησυχία για καταστάσεις που δεν έχουν επιλυθεί με γονείς ή εργοδότες. Προσπαθήστε να κάνετε έναν ήρεμο διάλογο, εφόσον πιστεύετε πως μπορείτε να ανατρέψετε τον ρου των γεγονότων. Οι απαιτήσεις του σπιτιού και της οικογένειας έναντι των απαιτήσεων της καριέρας σας και της δημόσιας ζωής σας θα παίξουν με την υπομονή σας και θα χρειαστεί να ρίξετε το βάρος εκεί που υπάρχουν ελλείψεις. Μέσα στο Σ/Κ η ζωή θα είναι πιο χαλαρή. Στις 27/1 η σύνοδος Ερμή - Άρη δεν θα ευνοήσει επαφές με μακρινούς συνεργάτες και θα επηρεάσει τους γεννημένους το 2ο δεκαήμερο. Ιδιαίτερη προσοχή όσοι ταξιδέψετε. Την ίδια μέρα ο Ουρανός στο ζώδιό σας επιστρέφει σε ορθή φορά και μέχρι τις 31/8 θα συμβούν σημαντικές αλλαγές που θα αφορούν την επαγγελματική ή την προσωπική σας ζωή.

ΚΑΡΚΙΝΟΣ [22.6/22.7] Η Πανσέληνος στον

ΣΚΟΡΠΙΟΣ [23.10/22.11] Η μοναδική

Λέοντα στις 25/1 σας επηρεάζει άμεσα επειδή η Σελήνη είναι δικός σας κυβερνήτης. Ενδεχομένως να δημιουργηθούν διαφωνίες σχετικά με την κοινή περιουσία, τα υπάρχοντά σας ή το μοίρασμα των εξόδων. Γενικά έχετε μια τάση να σας πιάνει πανικός όταν επικρατεί στασιμότητα στη ροή των εσόδων σας και προσπαθείτε να ρίχνετε τις ευθύνες στους άλλους. Επιπλέον, ο Άρης είναι απέναντι από το ζώδιό σας, γεγονός που κάνει τις σχέσεις με στενούς φίλους και συνεργάτες μια μικρή πρόκληση. Ειδικά στις 27/1 που πραγματοποιείται η σύνοδος Ερμή - Άρη, μπορεί να πείτε σκληρά λόγια και θα δοκιμαστούν οι σχέσεις σας. Μην αφήσετε να επαναληφθούν δυσάρεστες καταστάσεις που προκάλεσαν ρήξεις στο παρελθόν και αντιμετωπίστε τις καταστάσεις με νηφαλιότητα. Την ίδια μέρα ο Ουρανός επιστρέφει σε ορθή φορά και μέχρι τις 31/8 θα έχετε σημαντικές εξελίξεις που θα αφορούν καινοτόμες ιδέες ή προϊόντα.

Πανσέληνος της χρονιάς στον Λέοντα, στις 25/5, είναι πιο δραματική για τα σταθερά ζώδια και πιο αισθητή σε εσάς, καθώς ανήκετε σε αυτή την κατηγορία. Θα προσπαθήσετε να διατηρήσετε την ατμόσφαιρα στο σπίτι χαρούμενη, ταυτόχρονα με την ικανοποίηση των απαιτήσεων του εργοδότη σας ή κάποιου ατόμου που επηρεάζει την καριέρα σας ή τη φήμη σας. Η συμμετοχή του Δία σε αντίθεση θα σας διευκολύνει κάπως, όχι όμως όσο αν ήταν σε αρμονική όψη. Στις 27/1, με τη σύνοδο Ερμή - Άρη, επικοινωνιακά ζητήματα θα χρήζουν προσοχής. Μπορεί να υπάρχει μια επιθετική ή αμυντική τάση στη σκέψη σας και μπορεί να μπλέξετε σε καβγάδες, να χάσετε την ψυχραιμία σας και να είστε αγενείς ή καταχρηστικοί. Διοχετεύστε αυτή την ενέργεια σε διανοητική εργασία, κάνοντας μια έρευνα ή λύνοντας ένα σταυρόλεξο. Με την επιστροφή του Ουρανού σε ορθή φορά κάποιες σχέσεις ή συνεργασίες θα εξελιχθούν.

ΛΕΩΝ [23.7/23.8] Οι προσωπικές σας ανά-

ΤΟΞΟΤΗΣ [23.11/21.12] Μέσα στις επόμενες

γκες έρχονται σε κόντρα με τις απαιτήσεις των άλλων και θα ξεσπαθώσετε αν δεν επικρατήσει η κοινή λογική. Η μοναδική Πανσέληνος της χρονιάς στο ζώδιό σας, στις 25/1, βγάζει στην επιφάνεια απωθημένα και ειδικά όσοι νιώθετε αδικημένοι με μια συνθήκη θα δυσκολευτείτε να διαχειριστείτε τον θυμό σας. Η επίλυση ζητημάτων με στενούς φίλους, συνεργάτες ή το ταίρι σας δεν θα είναι εύκολη. Μην καταστρέψετε την εβδομάδα σας με το να είστε εκνευρισμένοι με κάποιον. Χρησιμοποιήστε την ενέργεια του Άρη για να ολοκληρώσετε τις εκκρεμότητές σας ώστε να είστε παραγωγικοί. Στις 27/1 η σύνοδος Ερμή - Άρη θα σας προκαλέσει μια εριστική διάθεση και οι πιθανότητες για δημιουργία εντάσεων στον χώρο της εργασίας θα είναι πολλές. Με την επιστροφή του Ουρανού σε ορθή φορά να αναμένετε μέχρι τις 31/8 σημαντικές αλλαγές σε ό,τι αφορά την καριέρα σας.

μέρες θα είστε επιρρεπείς σε ατυχήματα, κάτι που θα γίνει πιο έντονο με την Πανσέληνο της Πέμπτης στον Λέοντα. Αυτά τα ατυχήματα θα μπορούσαν να είναι σωματικά καθώς και λεκτικά, και καλό θα είναι να πάρετε μερικές ανάσες μετρώντας ως το 10 και να σκεφτείτε προτού μιλήσετε. Μην κάνετε τίποτα παρορμητικό γιατί θα έχει ανεπιθύμητες συνέπειες. Εν τω μεταξύ, έχετε κάποιες ιδέες για να κερδίσετε χρήματα, κάτι που είναι καλό γιατί τα ξοδεύετε. Με τη σύνοδο Ερμή - Άρη στις 27/1 οικονομικά ζητήματα θα αποτελέσουν πηγή εντάσεων. Ενδεχομένως να μη σας επιστραφούν κάποια χρήματα που έχετε δανείσει ή να μην εξελιχθεί ομαλά μια διαπραγμάτευση. Επιστρατεύστε τη διπλωματία σας για να τους φέρετε στα νερά σας. Την ίδια μέρα ο Ουρανός επιστρέφει σε ορθή φορά και μέχρι τις 31/8 μπορεί να βρείτε μια νέα απασχόληση που θα πληροί καλύτερα τις ανάγκες σας.

ΠΑΡΘΕΝΟΣ [24.8/22.9] Η μοναδική Πανσέληνος της χρονιάς στον Λέοντα, στις 25/1, σας υπενθυμίζει πως πρέπει να αφιερώνετε περισσότερο χρόνο στον εαυτό σας και στη βελτίωση της φυσικής σας κατάστασης και να ισορροπήσετε τον χρόνο μεταξύ της επαγγελματικής και της προσωπικής σας ζωής. Ενδεχομένως να αντιμετωπίσετε κάποιες προκλήσεις που θα αφορούν την εργασία ή την υγεία, επομένως θα πρέπει να εξοικονομήσετε χρόνο για τα απροσδόκητα. Η συμμετοχή του Δία σε αντίθεση δείχνει πως έχετε αφοσιωθεί με υπερβάλλοντα ζήλο στις σπουδές σας και αρχίζει να σας πιάνει μελαγχολία. Προσπαθήστε να κοινωνικοποιηθείτε περισσότερο. Στις 27/1 η σύνοδος του Ερμή με τον Άρη θα δημιουργήσει πρόσφορο έδαφος για εντάσεις με τα παιδιά ή το ταίρι σας. Ακατάλληλη στιγμή για επενδυτικά ρίσκα. Η σκέψη σας δεν θα είναι ξεκάθαρη. Την ίδια μέρα ο Ουρανός επιστρέφει σε ορθή φορά και ξεκινά μια φάση με ταξίδια και ενδεχομένως αλλαγή τόπου κατοικίας.

ΑΙΓΟΚΕΡΩΣ [22.12/19.1]Η ενέργειά σας το

Sudoku No 799 9

2

8

3 6 5 8 4

9 2 1 7 5

8 1 2 5 9

6

3

6

1

9 2 6 8 7

5

Η λύση του προηγούμενου 8 6 1 3 9 5 7 2 4

5 3 7 4 8 2 1 6 9

9 4 2 1 7 6 8 3 5

6 9 4 5 1 3 2 7 8

3 2 8 7 4 9 6 5 1

7 1 5 6 2 8 4 9 3

2 8 3 9 6 1 5 4 7

1 7 9 2 5 4 3 8 6

4 5 6 8 3 7 9 1 2

προσεχές διάστημα θα διοχετευθεί στην επίλυση οικονομικών ζητημάτων και ειδικά στις 25/1 που πραγματοποιείται η Πανσέληνος στον Λέοντα μπορεί να έχετε διαμάχες αν υπερασπιστείτε τα συμφέροντά σας. Ενδεχομένως να αφορούν την ιδιοκτησία, τους κοινούς πόρους, τις κοινές ευθύνες ή τα κέρδη. Η συμμετοχή του Δία σε αντίθεση θα εντείνει την ανάγκη σας για ξόδεμα χρημάτων σε απολαύσεις και θα έχετε εριστική διάθεση. Ιδιαίτερη προσοχή στις 27/1 καθώς με τη σύνοδο Ερμή - Άρη στο ζώδιό σας κάποια απωθημένα που θα βγουν στην επιφάνεια θα σας οδηγήσουν σε λογομαχίες. Τα λόγια σας θα πληγώσουν τους άλλους και θα ψυχρανθούν οι σχέσεις σας. Την ίδια μέρα ο Ουρανός επιστρέφει σε ορθή φορά και φέρνει αλλαγές στην ερωτική σας ζωή. Μέχρι τις 31/8 μπορεί να δημιουργηθεί μια νέα ερωτική σχέση ή να υποδεχτείτε ένα νέο μέλος στην οικογένεια.

25.01.24

LiFO 25.01.24

63

Are you ready to party?

Το STEGI.RADIO συμπληρώνει τρία χρόνια μουσικής πρωτοπορίας και το γιορτάζει με ένα τριήμερο γεμάτο live, DJ sets, προβολές και συζητήσεις, που θα μείνει αξέχαστο.

Ετοιμαστείτε για πάρτι και clubbing μέχρι τελικής πτώσης!

Selofan – Helena Hauff – Alessandro Cortini – Nalyssa Green – Παιδί Τραύμα και 29 ακόμα εγχώριοι και διεθνείς καλλιτέχνες έρχονται στη Στέγη σε ένα δυναμικό line-up που περιλαμβάνει από αβανγκάρντ και experimental ηλεκτρονική μουσική, digital pop και «σκληρή» techno μέχρι ambient και χιπ-χοπ.

Η Μ Ε ΡΑ 1

Η Μ Ε ΡΑ 2

Η Μ Ε ΡΑ 3

ΠΑΡΑΣΚΕΥΉ 2 ΦΕΒΡΟΥΑΡΊΟΥ

ΣΆΒΒΑΤΟ 3 ΦΕΒΡΟΥΑΡΊΟΥ

ΚΥΡΙΑΚΉ 4 ΦΕΒΡΟΥΑΡΊΟΥ

Κεντρική Σκηνή

Κεντρική Σκηνή

Κεντρική Σκηνή

20:00 – 21:45 | ZonetoZone 21:45 – 22:45 | Selofan 23:00 – 00:30 | Helena Hauff 00:30 – 02:00 | Lee Gamble (DJ SET) 02:00 – 03:00 | Animistic Beliefs (HYBRID DJ SET)

20:00 – 21:45 | Veil 21:45 – 22:45 | Nalyssa Green 23:00 – 00:00 | Plaid 00:15 – 01:00 | Phelimuncasi 01:00 – 03:00 | AFRODEUTSCHE

Μικρή Σκηνή

20:00 – 20:45 | Charbel Haber 21:00 – 22:00 | Heith 22:15 – 23:45 | Παιδί Τραύμα 00:00 – 01:00 | ΤΑΙΝΙΑ | “Answering the Sun” του Rainer Kohlberger 01:00 – 02:15 | ΤΑΙΝΙΑ | “The Atrocity Exhibition” του Jonathan Weiss 02:15 – 02:45 | ΤΑΙΝΙΑ | “The Electric Kiss” του Rainer Kohlberger

20:00 – 20:45 | Valentina Magaletti & Nidia 21:00 – 22:00 | Scotch Rolex & Shackleton 22:15 – 23:00 | Ο Alessandro Cortini παρουσιάζει το Nati Infiniti με τον Marco Ciceri

3 χρόνια.

3 ημέρες.

3 stages.

21:00 – 22:00 | Širom 22:15 – 23:00 | Anna Vs June 23:15 – 00:15 | Veslemes 00:30 – 01:00 | ΤΑΙΝΙΑ | “Signs of Empire” των Black Audio Film Collective 01:00 – 01:30 | ΤΑΙΝΙΑ | “Images of Nationality” των Black Audio Film Collective 01:30 – 02:30 | ΤΑΙΝΙΑ | “Handsworth Songs” των Black Audio Film Collective Εκθεσιακός Χώρος 20:00 – 21:30 | Retrograde Days 21:30 – 22:00 | Right Clique 22:00 – 23:00 | Pink Siifu x Turich Benjy 23:00 – 23:45 | ΧΑΡΑ Χ ΕΧPE 00:00 – 01:30 | Pink.wav 01:30 – 03:00 | Upsammy Φουαγιέ 4ου Ορόφου 20:00 – 21:00 | O Mamorinos Sebgo συνομιλεί με την Ειρήνη Αντωναράκου 21:00 – 22:00 | Οι Black Athena συνομιλούν με τον Κώστα Μαρωνίτη 22:00 – 3:00 | Entropia Records

Μικρή Σκηνή

Εκθεσιακός Χώρος 20:00 – 21:00 | Miss Trouli 21:00 – 22:00 | Ice_Eyes 22:15 – 23:00 | Prison Religion 23:15 – 00:30 | Poor J’Darr 00:30 – 01:45 | TSVI 01:45 – 03:00 | Ayshel Φουαγιέ 4ου Ορόφου 20:00 – 21:00 | STEGI.RADIO 21:00 – 3:00 | BUILTONSOIL Galaxy Studio 12:00 – 13:00 | Ένα Παιχνιδοεργαστήριο Γέλιου και Διαλογισμού με τον Laraaji και την Arji OceAnanda

Σκανάρετε το qr code για να μάθετε περισσότερα και να κλείσετε θέση.

Εκθεσιακός Χώρος 18:00 – 19:00 | Μάριος Βισβίκης 19:00 – 20:00 | Laraaji & Arji OceAnanda