The Health Book 2

The Health Book 2 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2022

ειδική έκδοση

The Health Book 2

4-5 6 8 10-11 12-13 14-15 16-17

19

πρόσωπα

Μίνα Γκάγκα: Καθιερώνονται προληπτικές διαγνωστικές εξετάσεις για χρόνια νοσήματα, που κάνουν πράξη την πρόληψη Δημήτρης Παρασκευής: Γιατί η ευλογιά των πιθήκων δεν θα μπορούσε να γίνει η νέα πανδημία Ζωή Ράπτη: Νέα εποχή για την ψυχική υγεία με 104 μονάδες για παιδιά, νέους και ηλικιωμένους

Σοφία Εφραίμογλου: Η επαγγελματική σταδιοδρομία ενδυναμώνει τις γυναίκες έναντι των φαινομένων βίας Φωτεινή Μαραγκού: Στους ασθενείς ο πρώτος λόγος για τη βελτίωση της υγείας τους

Μαρί Παπαγεωργίου & Ζωή Γραμματόγλου: Ο γυναικολογικός καρκίνος είναι διπλό χτύπημα για την ασθενή και την οικογένειά της

Nίκος Eυσταθίου: Η ύπουλη απειλή της μικροβιακής αντοχής

κορωνοϊός

24

Παιδιά και γυναίκες τα θύματα από τα «απόνερα» του κορωνοϊού

33 34-35

42-43 44-45

Η Ελλάδα πρωτοπορεί στη θεραπεία σπάνιας νόσου που προκαλεί τύφλωση

52

Καταλύτης το μικροβίωμα στην εμφάνιση των αυτοάνοσων ασθενειών

54

Αυξάνονται οι θάνατοι από καρδιοπάθειες, καρκίνους και διαβήτη

56 58-59 62

Μετά τη λοίμωξη του κορωνοϊού, τα παιδιά κινδυνεύουν από αυτοάνοσα σύνδρομα Τρεις γιατροί που βρέθηκαν στην πρώτη γραμμή της μάχης για τον κορωνοϊό κάνουν τον δικό τους απολογισμό

καρδιά

64-65

Η ηλεκτρονική βιοψία φέρνει την επανάσταση στη διάγνωση της λιπώδους διήθησης του ήπατος

72 76-77

Νέα εποχή στη θεραπεία του καρκίνου με «σφαίρες» πρωτονίων

Η πρόληψη του καρκίνου του δέρματος περνά στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης

εκδοτης

chief executive officer Μιχάλης Μιχαήλ εμπορικη διευθυνση Ρένα Κροκίδα

www.lifo.gr ΔΥΟ ΔΕΚΑ ΕΚΔΟΤΙΚΗ Α.Ε. ΒOΥΛΗΣ 22, 105 63 ΑΘΗΝΑ T 210 3254 290 F 210 3249 785 info@lifo.gr

σύμβουλος σχεδιασμού Γιάννης Καρλόπουλος διευθυντής lifo.gr Θανάσης Χαραμής διευθυντησ συνταξης Αλέξανδρος Διακοσάββας διευθυντής mikropragmata. lifo.gr Άρης Δημοκίδης διευθυντής εντυπης εκδοσης Τάσος Μπρεκουλάκης βοηθος αρχισυντακτη Νίκος Ευσταθίου αρχισυνταξία podcasts Μερόπη Κοκκίνη

ΚΕΊΜΕΝΑ ΕΠΙΜΈΛΕΙΑ ΤΕΎΧΟΥΣ:

ΑΛΕΞΊΑ ΣΒΏΛΟΥ

αρχισυνταξια newsroom Πάνος Σάκκας

παρακαλουμε ανακυκλωστε

διευθυντρια ampa.lifo.gr Χριστίνα Γαλανοπούλου ––––––

Πάνω από 1 εκατομμύριο ασθενείς στην Ελλάδα νοσούν από σακχαρώδη διαβήτη

Τα παιδιά με διαβήτη έχουν έναν IRONMAN στο πλευρό τους

Καλλιτέχνες σε άλλο ρόλο δίνουν παράσταση για μικρούς και μεγάλους ασθενείς

Η κοινωνία μπορεί να αποτρέψει την ενδοοικογενειακή βία

Όνειρο ζωής που γίνεται πραγματικότητα η μητρότητα μετά την ηλικία των 52 ετών

ψυχική υγεία

82-83

Δεν συνέρχονται εύκολα οι ασθενείς που εμφανίζουν σύνδρομο Long Covid

Γνωρίζουμε τις Στέγες που προσφέρουν ένα νέο σπίτι στους ενήλικες με νοητική αναπηρία

διατροφή - ομορφιά

86-87

Η διατροφή είναι πιο σημαντική απ' όσο νομίζουμε

94

Ο ρόλος του φαρμακείου και του φαρμακοποιού στην αυτοφροντίδα

88

Στάθης Τσαγκαρουσιάνος

διαβήτης

μητρότητα

81

καρκίνος

Η ρομποτική έφερε την επανάσταση στην αντιμετώπιση των ουρολογικών παθήσεων

πρόληψη

78

Ο βαρύς αντίκτυπος της λοίμωξης του κορωνοϊού στην καρδιά

Η Ένωση Οπτικών μάς βάζει τα γυαλιά, πρωτοστατώντας στην κοινωνική προσφορά

Πονοκέφαλο προκαλεί στους ειδικούς η αιθαλομίχλη από τα τζάκια, εν όψει του χειμώνα

Η πανδημία μάς κόβει 3 χρόνια από το προσδόκιμο ζωής

Πρέπει να μάθουμε να ζούμε με τις πανδημίες

26-30

51

66-67

20-21

22-23

χρόνια νοσήματα

Η «διαστημική» εποχή της κοσμητικής αισθητικής έχει ξεκινήσει, μη μένετε πίσω

φαρμακεία - αυτοφροντίδα

εμ π ο ρικο τμ ημ α advertising director Ξένια Στασινοπούλου direct sales director Κώστας Μαντάς senior advertising manager Άννα Λαπαρδάγια direct sales Γιώργος Λυκουργιώτης, Ευθύμης Παχής advertising manager Δημήτρης Βουκελάτος (dvoukelatos@lifo.gr) advertising coordinator Κατερίνα Κουρμούζη (kkourmouzi@lifo.gr) head of creative Βασίλης Καψάσκης digital campaign manager Γιώργος Γιαννή commercial creative director Λευτέρης Κεφαλάς –––––– ψηφιακή ανάπτυξη/ προγραμματισμός lifo.gr Άγγελος Παπαστεργίου ––––––

περιεχόμενα

συ ν τα ξη συντακτικη ομαδα Θοδωρής Αντωνόπουλος, Λουίζα Αρκουμανέα, Γιάννης Βασιλείου, Ευτύχης Βαρδουλάκης, Μίνα Καλογερά, Ματίνα Καλτάκη, Ματούλα Κουστένη, Θοδωρής Κουτσογιαννόπουλος, Γιάννης Κωνσταντινίδης, Τίνα Μανδηλαρά, Νίκος Μπακουνάκης, Γλυκερία Μπασδέκη, Αργυρώ Μποζώνη, Γιάννης Πανταζόπουλος, Στεφανία Παπαδημητρίου, Σταυρούλα Παπασπύρου, Μαρία Παππά, Ζωή Παρασίδη, Χρήστος Παρίδης, Δημήτρης Πολιτάκης, Αφροδίτη Σακκά, Νικόλας Σεβαστάκης, Φώτης Σεργουλόπουλος, Βασιλική Σιούτη, Βίβιαν Στεργίου, Δημήτρης Π. Σωτηρόπουλος, Δέσποινα Τριβόλη, Κορίνα Φαρμακόρη, Γιώργος Ψωμιάδης newsroom Κατερίνα Αγριμανάκη, Ρούλα Βλασσοπούλου (βοηθοί αρχισυντάκτη), Ελισάβετ Δαπόντε, Σόφη Ζιώγου, Δημήτρης Μακκός, Ευτυχία Μιλέτση, Φιλιώ Ράγκου

–––––– ατελιέ αrt director Βανέσσα Φερλέ, Μαργαρίτα Καμαριώτη αssistant art director Μπιάνκα Σαμαρά φωτογράφοι Σπύρος Στάβερης, Πάρις Ταβιτιάν, Freddie F., Γιώργος Αδάμος, Γιώργος Ξανθινάκης διαμόρφωση ψηφιακής εκδοσης Νινέττα Γιακιντζή, Μαρούσα Θωμά επιμελεια κειμένων Μαρία Δρουκοπούλου, Μυρτώ Αθανασοπούλου –––––– λογιστηριο οικονομική διεύθυνση Δημήτρης Τασιόπουλος λογιστήριο Βασίλης Κοτρωνάκης, Άκης Ιωάννου, Έφη Ηλιοπούλου γραμματεία Βιβίκα Ανδριανάτου –––––– κωδικος εντυπου 7639

edito

Η υγεία αντιμέτωπη με νέες προκλήσεις

ΑΛΕΞΊΑ ΣΒΏΛΟΥ

Δημοσιογράφος Υγείας

Οι εποχές αλλάζουν και νέες προκλήσεις αναδύονται στον ορίζοντα, οι οποίες θέτουν ξανά σε κίνδυνο τη δημόσια υγεία και αφήνουν βαρύ αποτύπωμα στην ψυχική υγεία. Ο κορωνοϊός είναι ακόμα εδώ, με την πανδημία να μεταβαίνει στην ενδημική της φάση, κατά την οποία, παρά τα χιλιάδες κρούσματα που καταγράφονται καθημερινά, το Εθνικό Σύστημα Υγείας δεν υφίσταται ιδιαίτερη πίεση. Παράλληλα, δυναμική επιστροφή κάνει ένας παλιός και γνώριμος εχθρός, η γρίπη, μαζί με άλλες λοιμώξεις που καταγράφουν έξαρση μετά την κατάργηση της υποχρεωτικής χρήσης μάσκας, όπως η λοιμώδης μονοπυρήνωση, ενώ νέα προβλήματα δημιουργεί η ενεργειακή κρίση. Όπως εκτιμούν οι ειδικοί, ένα από αυτά είναι η αιθαλομίχλη από τα τζάκια, που θα δημιουργήσει μια αποπνικτική ατμόσφαιρα στα αστικά κέντρα. Την ίδια ώρα, η κλιματική αλλαγή ευνοεί την ταχύτερη έλευση της επόμενης πανδημίας και μας υποχρεώνει να διδαχθούμε σε fast track ρυθμούς από τα μαθήματα του κορωνοϊού ώστε να θωρακιστούμε σε επίπεδο πολιτειακό. Έτερο μεγάλο αγκάθι αποτελεί η βία που ασκείται στους ευάλωτους, τις γυναίκες και τα παιδιά, με τα νοσηρά φαινόμενα της σεξουαλικής κακοποίησης ανηλίκων και της έμφυλης βίας να έχουν αυξηθεί ανησυχητικά και τους επιστήμονες να προβληματίζονται, γιατί, όπως λένε, «βλέπουμε μόνο την κορυφή του παγόβουνου». Μπροστά σε όλες αυτές τις παλιές και καινούργιες προκλήσεις, η LiFO, πιστή στη δέσμευσή της για έγκυρη και σφαιρική ενημέρωση, ετοίμασε το δεύτερο Health Book, έναν πλήρη οδηγό υγείας με έμφαση στην πρόληψη, στην πρώιμη παρέμβαση, στην έγκαιρη διάγνωση και στην αντιμετώπιση όλων εκείνων των διαταραχών ή δυσλειτουργιών που αν δεν αντιμετωπιστούν κατάλληλα, μπορεί να πάρουν τη μορφή χιονοστιβάδας. Έγκριτοι επιστήμονες, εκπρόσωποι θεσμικών φορέων και σύλλογοι ασθενών καταθέτουν τις απόψεις τους, περιγράφουν το έργο που γίνεται στον τομέα της υγείας, αναδεικνύουν τις ελλείψεις, φωτίζουν προβλήματα που έμεναν για χρόνια κρυμμένα κάτω από το χαλί και βάζουν ο καθένας το λιθαράκι του στη δημιουργία ενός καλύτερου κόσμου για εμάς και τα παιδιά μας. Καλή ανάγνωση

LiFO ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2022

2—

ΜΊΝΑ ΓΚΆΓΚΑ

Αναπληρώτρια Υπουργός Υγείας

Καθιερώνονται προληπτικές διαγνωστικές εξετάσεις για χρόνια νοσήματα που κάνουν πράξη την πρόληψη Η πλήρης αναδιάρθρωση του Εθνικού Συστήματος Υγείας είναι σε εξέλιξη προκειμένου να δημιουργήσει τα νοσοκομεία που θα ανταποκρίνονται στις αληθινές ανάγκες του πληθυσμού της χώρας. Κομβικά σημεία σε αυτό το πλάνο ο ρόλος του προσωπικού γιατρού και η καθιέρωση προληπτικών διαγνωστικών εξετάσεων για τον καρκίνο του μαστού, του τραχήλου της μήτρας και του παχέος εντέρου, τον καρδιαγγειακό κίνδυνο και την έγκαιρη διάγνωση του ανευρύσματος της κοιλιακής αορτής. Ήδη με το πρόγραμμα για τον καρκίνο του μαστού, που ονομάστηκε «Φώφη Γεννηματά» προς τιμήν της πολιτικού, περίπου 2.400 γυναίκες διαγνώστηκαν εγκαίρως, σε στάδιο κατά το οποίο η νόσος είναι πιο εύκολα αντιμετωπίσιμη. Η αναπληρώτρια υπουργός Υγείας Μίνα Γκάγκα περιγράφει το σημαντικό έργο που γίνεται στη δημόσια υγεία και τις καίριες παρεμβάσεις που βρίσκονται σε εξέλιξη.

— Τα τελευταία χρόνια κοινωφελείς οργανισμοί, ιδρύματα και φορείς πρόσφεραν γενναίες δωρεές για τον εκσυγχρονισμό και την αναβάθμιση των νοσοκομείων. Χωρίς αυτές τις δωρεές δεν θα είχαμε όλες τις υποδομές που χρειαζόμαστε σε τέτοιο επίπεδο τεχνολογικής αρτιότητας, και χρειάζεται δρόμος ακόμα για να καλύψουμε τα κενά. Πώς θα βοηθήσουν τα κονδύλια από το Ταμείο Ανάκαμψης να αποκτήσουμε τα νοσοκομεία του 2030; Τα κονδύλια που θα διατεθούν στον τομέα της υγείας από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF) αγγίζουν συνολικά τα 1,5 δισεκατομμύρια ευρώ και ήδη έχουν αρχίσει να διατίθενται σε επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις, οι οποίες εκτείνονται σε όλους τους τομείς της υγείας. Μεταξύ άλλων, μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης

LiFO ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2022

4—

Άμεσος στόχος του υπουργείου και προσωπικός μου στόχος είναι να εισαγάγουμε εκείνες τις μεταρρυθμίσεις που θα συμβάλουν στην υγειονομική στελέχωση όχι μόνο των κεντρικών αλλά και των περιφερειακών νοσοκομείων. θα χρηματοδοτηθεί σημαντικό μέρος του ψηφιακού μετασχηματισμού στον τομέα της υγείας, ενώ πάνω από 300 εκατομμύρια προβλέπονται για τον εκσυγχρονισμό νοσοκομειακών μονάδων σε όλη την επικράτεια. Ο εκσυγχρονισμός περιλαμβάνει ενεργειακή και ξενοδοχειακή αναβάθμιση και ανανέωση εξοπλισμού, ανάλογα με τις ανάγκες κάθε νοσοκομείου. Παράλληλα, προβλέπονται κονδύλια για τη μεταρρύθμιση της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, για την αναδιαμόρφωση του μηχανισμού clawback (αυτόματες επιστροφές) και βέβαια για τον πολύ σημαντικό τομέα της πρόληψης: περισσότερα από 250 εκατομμύρια θα διατεθούν από το Ταμείο Ανάκαμψης για την υλοποίηση του Προγράμματος Πρόληψης της Δημόσιας Υγείας «Σπύρος Δοξιάδης».

— Στην πανδημία φάνηκε ότι τα περιφερειακά νοσοκομεία είναι λιγότερο θωρακισμένα από τα μεγάλα νοσοκομεία της Αττικής. Το υπουργείο Υγείας τι πράττει ώστε να μπορέσει τουλάχιστον να τα επανδρώσει από πλευράς ανθρώπινου δυναμικού, καθώς δεν πηγαίνουν εύκολα υγειονομικοί να εργαστούν εκεί; Άμεσος στόχος του υπουργείου και προσωπικός μου στόχος είναι να εισαγάγουμε εκείνες τις μεταρρυθμίσεις που θα συμβάλουν στην υγειονομική στελέχωση όχι μόνο των κεντρικών αλλά και των περιφερειακών νοσοκομείων. Ο νέος τρόπος απόκτησης ειδικότητας έχει ως κεντρική ιδέα οι θέσεις που ανοίγουν να αντιστοιχούν στις θέσεις που χρειάζονται οι ασθενείς σε όλη τη χώρα. Γνωρίζοντας τα περιθώρια που έχουμε σε επίπεδο δημοσιονομικών δυνατοτήτων, σκοπεύουμε να επιδοτήσουμε τις «άγονες» θέσεις, ώστε αυτές να γίνουν ελκυστικές για τους γιατρούς. Προσβλέπουμε μάλιστα στη στήριξη και της τοπικής αυτοδιοίκη-

σης, ώστε η διαμονή των γιατρών, ειδικά σε απομακρυσμένες περιοχές, να γίνεται ευκολότερη. Τέλος, δίνουμε την επιλογή σε ιδιώτες γιατρούς να προσφέρουν υπηρεσίες και στις δημόσιες δομές με καθεστώς μερικής απασχόλησης.

— Ποιους άλλους πυλώνες, πέραν του εκσυγχρονισμού των νοσοκομείων και της δημιουργίας ενός «δικτύου» μέσω της σύνδεσης με τον προσωπικό γιατρό, περιλαμβάνει η πλήρης αναδιάρθρωση του ΕΣΥ; Το σύγχρονο σύστημα υγείας περιλαμβάνει συστηματικά προγράμματα πρόληψης και ευαισθητοποίησης για τον υγιεινό τρόπο ζωής, με έμφαση στις συχνότερες και σοβαρότερες ασθένειες και βέβαια στην αγωγή υγείας. Περιλαμβάνει ακόμη ισχυρή και εύκολα προσβάσιμη Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας, με βασικές υπηρεσίες σε κάθε περιοχή της χώρας, παράλληλα με την ολοκληρωμένη φροντίδα του επείγοντος και των χρόνιων παθήσεων. Το νέο ΕΣΥ στελεχώνεται με πιο ορθολογικό τρόπο και με βάση τις πραγματικές του ανάγκες ανά περιοχή και ανά υγειονομική περιφέρεια και εγγυάται τη διεπιστημονική και δι-ιατρική διασύνδεση, με προτυποποιημένες διαδικασίες.

— Στον τομέα της πρόληψης, ποια άλλα προγράμματα προσυμπτωματικού ελέγχου θα εγκαινιαστούν μετά από εκείνα για τον καρκίνο του μαστού; Τι αναμένουμε στο μέτωπο των ογκολογικών νοσημάτων, στην παχυσαρκία και στις καρδιοπάθειες; Το εμβληματικό πρόγραμμα «Σπύρος Δοξιάδης», που εκτείνεται σε βάθος πενταετίας, εγκαινιάζει το Εθνικό Πρόγραμμα Προσυμπτωματικού Ελέγχου, το οποίο απευθύνεται στον γενικό πληθυσμό για την πρώιμη ανίχνευση συχνών νοσημάτων. Ξεκινάμε με την καθιέρωση προληπτικών διαγνωστικών

5—

εξετάσεων για τον καρκίνο του μαστού, του τραχήλου της μήτρας και του παχέος εντέρου, τον καρδιαγγειακό κίνδυνο και την έγκαιρη διάγνωση του ανευρύσματος της κοιλιακής αορτής. Το «Σπύρος Δοξιάδης» περιλαμβάνει ακόμη πολλές δράσεις για την προαγωγή της σωστής διατροφής και της σωματικής άσκησης, δράσεις για την προώθηση του εμβολιασμού και του προγεννητικού ελέγχου, για τις συνέπειες της κατάχρησης αλκοόλ αλλά και δράσεις σε επίπεδο τριτογενούς πρόληψης για θέματα ψυχικής υγείας. Αξίζει να σημειωθεί και το Πρόγραμμα Πρόληψης Καρκίνου του Μαστού «Φώφη Γεννηματά», με βάση το οποίο έχουν διενεργηθεί 40.000 μαστογραφίες. Έχουν εντοπιστεί έγκαιρα 2.411 γυναίκες με ευρήματα που στη συντριπτική τους πλειονότητα δεν χρειάζονται μαστεκτομή ή χημειοθεραπεία. Τέλος, έχουν εντοπιστεί 17.605 γυναίκες με καλοήθη ευρήματα, ενώ για 5.104 περιπτώσεις ο έλεγχος ήταν αρνητικός και δεν προέκυψε κάποιο εύρημα.

— Έχει ανοίξει τον τελευταίο καιρό μια συζήτηση για το κατά πόσο θα πρέπει να επιστρέψουν στις θέσεις τους οι υγειονομικοί που δεν θέλησαν να εμβολιαστούν και θα ήθελα την άποψή σας επ’ αυτού, με δεδομένο ότι ούτε η πανδημία έχει τελειώσει ούτε κανείς μας εγγυάται ότι μελλοντικά δεν θα αντιμετωπίσουμε μια νέα πανδημία που θα ξαναδημιουργήσει πίεση στα νοσοκομεία. Αυτό είναι ένα ζήτημα που θα συζητηθεί το επόμενο διάστημα, κατόπιν εισήγησης και της Επιτροπής Ειδικών. Θα ληφθούν υπόψη και τα επιδημιολογικά δεδομένα και τα μέτρα που ισχύουν για το σύνολο της κοινωνίας.

Γιατί η ευλογιά των πιθήκων δεν θα μπορούσε να γίνει η νέα πανδημία ΔΗΜΉΤΡΗΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΉΣ

Αναπληρωτής Καθηγητής Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής του ΕΚΠΑ, Α’ Αντιπρόεδρος ΕΟΔΥ

Σε μια εποχή που νέα και παλιά παθογόνα αναδύονται και μας απειλούν, σε συνδυασμό με την κλιματική αλλαγή, η οποία δημιουργεί πιο πρόσφορο έδαφος για τη μετάδοση νέων νόσων προερχόμενων από τα ζώα, ο αναπληρωτής καθηγητής Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής ΕΚΠΑ, Δημήτρης Παρασκευής, Α’ αντιπρόεδρος ΕΟΔΥ, παραμένει καθησυχαστικός όσον αφορά τα τρομακτικά σενάρια που ακούγονται και εξηγεί γιατί η ευλογιά των πιθήκων δεν θα μπορούσε ποτέ να γίνει η νέα πανδημία, σαν τον κορωνοϊό.

— Ο ιός της ευλογιάς των πιθήκων που μας απασχόλησε τους τελευταίους μήνες είχε χαρακτηριστεί ως «νέα πανδημία». Τελικά το σενάριο αυτό δεν επιβεβαιώθηκε και τα κρούσματα παρέμειναν σε μικρό αριθμό. Σας ανησύχησε η πιθανότητα μεγάλης διασποράς; Όχι, γιατί μόνο τα αερογενώς μεταδιδόμενα νοσήματα που μεταδίδονται με σταγονίδια μέσω του αναπνευστικού συστήματος μπορούν να δώσουν μεγάλες εξάρσεις, μεγάλα κύματα με υψηλό αριθμό κρουσμάτων, καθώς τα σταγονίδια μεταφέρονται με τον αέρα και μπορούν να μολύνουν πολλούς ανθρώπους. Η ευλογιά των πιθήκων ανήκει στα νοσήματα που χαρακτηρίζονται από συγκεκριμένες συνθήκες μετάδοσης, καθώς απαιτεί στενή σωματική επαφή κι έτσι δεν μπορεί να ακολουθήσει αυτή την πορεία. Συνεπώς, δεν θα μπορούσε ποτέ να γίνει σαν την πανδημία του κορωνοϊού.

— Μια παλιά γνώριμη, η γρίπη, πρέπει να μας απασχολήσει; Είναι πολύ πιθανό να μας απασχολήσει η γρίπη φέτος μετά την πλήρη εξαφάνισή της τους τελευταίους δύο χειμώνες. Είναι λοιπόν σημαντικό οι ευπαθείς ομάδες πληθυσμού να εμβολιαστούν και έναντι της γρίπης, όχι μόνο έναντι του κορωνοϊού. Ας μην ξεχνάμε πως τα νοσήματα που μεταδίδονται με αερογενώς μεταφερόμενα παθογόνα, σαν τον κορωνοϊό και τη γρίπη, είναι αυτά τα οποία παρουσιάζουν τις μεγαλύτερες εξάρσεις κατά τη διάρκεια του χειμώνα και μπορούν να δώσουν ένα πιο μεγάλο κύμα, αφού μεταδίδονται πιο γρήγορα, ειδικά σε συνθήκες υψηλού συγχρωτισμού.

— Πόσο πρέπει να μας ανησυχούν οι άλλοι υγειονομικοί κίνδυνοι που αναφέρονται στις εκθέσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, όπως το νέο ξέσπασμα του Έμπολα στην Αφρική και τα νέα κρούσματα (πιο φονικής) χολέρας; Όλα αυτά δεν είναι πρωτοφανή γεγονότα. Κάθε ένα-δύο χρόνια καταγράφονται εξάρσεις του Έμπολα σε περιοχές του αναπτυσσόμενου κόσμου, ενώ τα τροφιμογενή παθογόνα σαν τη χολέρα μπορούν να προκαλέσουν σποραδικά κρούσματα και εξάρσεις εκεί όπου οι συνθήκες υγιεινής δεν είναι καλές. Ωστόσο, όλα αυτά τα παθογόνα δεν μπορούν να προκαλέσουν μεγάλες εξάρσεις αν δεν είναι αερογενώς μεταδιδόμενα με σταγονίδια σε μεγάλη απόσταση. Αυτές οι (αναμενόμενες) εξάρσεις που παρατηρούνται στον αναπτυσσόμενο κόσμο, λόγω της κινητικότητας του πληθυσμού μπορούν να καταγράψουν και αλλού κρούσματα. Πάντως, είναι γεγονός πως τέτοια «ξεσπάσματα» συνέβαιναν συχνά, απλώς τώρα είμαστε ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένοι, γιατί η πανδημία έχει οξύνει τα αντανακλαστικά μας.

— Η κλιματική αλλαγή βοηθά στην έλευση κι άλλων επιδημιών ή πανδημιών; Ο ρόλος της κλιματικής αλλαγής στην ανάδυση νέων παθογόνων είναι σημαντικός γιατί οτιδήποτε επηρεάζει τη χλωρίδα και την πανίδα και μπορεί να προκαλέσει αλλαγές στη συμπεριφορά των ζώων ή μπορεί να φέρει ζώα και έντομα σε μια άλλη περιοχή, όπου οι άνθρωποι δεν είχαν εκτεθεί νωρίτερα σε αυτά, αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο μεταδίδονται οι ζωονόσοι από τα ζώα στον άνθρωπο. Θα πρέπει ωστόσο να ληφθούν υπόψη κι άλλοι παράγοντες, όπως η κινητικότητα του πληθυσμού και οι νέες δυνατότητες για επιδημιολογική επιτήρηση και ιχνηλάτηση προκειμένου να σχηματίσουμε την πλήρη εικόνα. Όμως η κλιματική αλλαγή είναι σίγουρα από πολλές απόψεις η πρόκληση του μέλλοντος.

LiFO ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2022

6—

Νέα εποχή για την ψυχική υγεία με 104 μονάδες για παιδιά, νέους και ηλικιωμένους ΖΩΗ ΡΑΠΤΗ

Υφυπουργός Υγείας, Υπεύθυνη του τομέα Ψυχικής Υγείας και Εξαρτήσεων

LiFO ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2022

8—

Η πανδημία πυροδότησε την κατάθλιψη, ψυχώσεις και εθισμούς που γιγάντωσαν τα προβλήματα στον τομέα της ψυχικής υγείας. Η πλήρης αναδιάρθρωση που πραγματοποιείται για τη φροντίδα των ασθενών με ψυχικά νοσήματα περιλαμβάνει στο πλάνο της 104 νέες μονάδες για εφήβους με ψυχώσεις, παιδιά με αυτισμό, ηλικιωμένους με Αλτσχάιμερ και χρονίως πάσχοντες, όπως οι καρκινοπαθείς. Το πλάνο της πλήρους αναδιάρθρωσης της ψυχικής υγείας με τη δημιουργία 104 νέων μονάδων που θα λάβουν χρηματοδότηση 55 εκατ. ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης έχει ξεκινήσει ήδη να υλοποιείται, με τους διαγωνισμούς για τη δημιουργία των πρώτων 64 δομών να έχουν ολοκληρωθεί. Όπως εξηγεί η υφυπουργός Υγείας Ζωή Ράπτη, οι μονάδες ψυχικής υγείας που πρόκειται να τεθούν σε λειτουργία τους προσεχείς μήνες αφορούν καταρχάς δώδεκα οικοτροφεία και έναν ξενώνα για την υποστήριξη ενηλίκων με σοβαρές ψυχικές διαταραχές στην Αττική, στον Πειραιά, στο Ρέθυμνο Κρήτης, στη Μεσσηνία, στη Θεσπρωτία και στη Μακεδονία. Επίσης, επίκειται η λειτουργία οκτώ μονάδων για την έγκαιρη παρέμβαση στην ψύχωση σε Αττική, Πειραιά, Ρόδο, Θεσσαλονίκη, Ιωάννινα, Τρίπολη και Ηράκλειο Κρήτης. Σειρά θα πάρουν τα 6 κέντρα ημέρας και οι 5 κινητές μονάδες υποστήριξης ενηλίκων για την κάλυψη των αναγκών σε Αττική και Μακεδονία και τα 4 κέντρα ημέρας για την υποστήριξη εργαζομένων στη Δυτική Αττική, στον Πειραιά, στη Θεσσαλονίκη και στην Κεντρική Μακεδονία. Ιδιαίτερο βάρος δίνεται στα παιδιά και στους εφήβους που βρίσκονται στο επίκεντρο των προσπαθειών κάθε παρέμβασης στην ψυχική υγεία. Στις δώδεκα νέες μονάδες που πρόκειται να λειτουργήσουν για ανηλίκους περιλαμβάνονται έξι κέντρα ημέρας και μία κινητή μονάδα ψυχικής υγείας παιδιών και εφήβων στην Αττική και στα Τρίκαλα, με τα δύο κέντρα ημέρας σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη να αφορούν διατροφικές διαταραχές. Επίσης, θα ανοίξουν τρεις ξενώνες για παραβατικούς εφήβους σε Αθήνα, Πειραιά και Μακεδονία και δύο κέντρα ημέρας για τη στήριξη της οικογένειας σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη. Πρόβλεψη υπάρχει και για την τρίτη ηλικία, καθώς δημιουργούνται οκτώ οικοτροφεία σε Αττική, Αθήνα, Καστοριά, Φθιώτιδα, Λάρισα, Ηλεία, Κέρκυρα και Ρόδο, έξι κέντρα ημέρας και 4 κινητές μονάδες για ασθενείς με άνοια και Αλτσχάιμερ σε Αττική, Πειραιά, Άρτα, Ηράκλειο Κρήτης, Πιερία και Εύβοια. Σημαντικά έργα θα γίνουν και στον τομέα του αυτισμού μέσω κέντρων πρόληψης και έγκαιρης διάγνωσης, ώστε να εντοπίζεται η διαταραχή από τα πρώτα δύο χρόνια. «Στην Ελλάδα πολλά παιδιά λαμβάνουν διάγνωση για τον αυτισμό στο πέμπτο ή στο έκτο έτος, που είναι ήδη πολύ αργά, γιατί έχει χαθεί πολύτιμος χρόνος θεραπευτικής παρέμβασης», εξηγεί η κ. Ράπτη. Μείζονος σημασίας είναι και το έργο που θα πραγματοποιηθεί σε συνεργασία με την Ελληνική Αντικαρκινική Εταιρεία σχετικά με την ψυχική στήριξη των ογκολογικών ασθενών.

ΣΟΦΊΑ ΕΦΡΑΊΜΟΓΛΟΥ

Πρόεδρος του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Αθηνών, Πρόεδρος του Εθνικού Επιμελητηριακού Δικτύου Ελληνίδων Γυναικών Επιχειρηματιών και Εκτελεστική Αντιπρόεδρος του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού

Η επαγγελματική σταδιοδρομία ενδυναμώνει τις γυναίκες έναντι των φαινομένων βίας Σε μια εποχή αβέβαιη, με τα περιστατικά έμφυλης βίας να παρουσιάζουν ανησυχητική αύξηση και την κρίση (λόγω της πανδημίας και του ενεργειακού ζητήματος) να εντείνει τις κοινωνικές ανισότητες, η εκπαίδευση και η επαγγελματική αποκατάσταση ενδυναμώνουν τις γυναίκες και τις θωρακίζουν έναντι των φαινομένων έμφυλης βίας, δίνοντας δύναμη στη φωνή τους. Με δυνατή φωνή και ισχυρή αυτοπεποίθηση μπορούν να διεκδικήσουν αυτονόητα, αλλά καταπατημένα δικαιώματα και να χτίσουν ένα καλύτερο αύριο για την κοινωνία. Η πρώτη γυναίκα πρόεδρος του ΕΒΕΑ δείχνει τον δρόμο, ξεπερνώντας στερεότυπα του παρελθόντος.

— Η εκλογή της πρώτης γυναίκας προέδρου στο ΕΒΕΑ έγινε σε μια εποχή που παραμένει δύσκολη για τη γυναικεία επιχειρηματικότητα, σε εποχή αστάθειας και κρίσης στην κοινωνία, με τις γυναίκες να γίνονται καθημερινά στόχος βίαιων επιθέσεων. Ποιες είναι οι μεγάλες προκλήσεις της ιδιαίτερης αυτής εποχής και πώς μπορεί να διαφυλαχθεί και να μεγιστοποιηθεί η πρόοδος που έχει επιτευχθεί τα τελευταία χρόνια στη γυναικεία επιχειρηματικότητα; Διανύουμε, πράγματι, μια ιδιαίτερη εποχή γιατί η χώρα μας ήρθε αντιμέτωπη με τη μεγάλη κρίση χρέους και στη συνέχεια με την πανδημία, επομένως η τρέχουσα είναι η τρίτη διαδοχική κρίση. Σε κάθε κρίση ελλοχεύει ο κίνδυνος μετατόπισης των προτεραιοτήτων στην αντιμετώπιση των προβλημάτων που σχετίζονται με αυτήν, με αποτέλεσμα να μένουμε πίσω σε άλλα σοβαρά ζητήματα. Το μήνυμα που θέλω να στείλω είναι ότι η πολιτεία και

LiFO ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2022

10—

Οι γυναίκες που έχουν ίσες ευκαιρίες, που αναπτύσσουν ικανότητες, πρωτοπορούν και κάνουν τα όνειρά τους πραγματικότητα συμβάλλουν πολλαπλασιαστικά στην πρόοδο και στην ευημερία του συνόλου. όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς πρέπει να αποδείξουν ότι ενδιαφέρονται έμπρακτα για την επίλυση των ανισοτήτων και την ενδυνάμωση της γυναικείας επιχειρηματικότητας. Η σημερινή κρίση έχει μία ακόμη ιδιαιτερότητα. Η τεχνολογική επανάσταση φέρνει ανατροπές πιο γρήγορα από ποτέ. Σε αυτό το πλαίσιο πρέπει να διασφαλίσουμε ότι θα υπάρξει μεγαλύτερη προώθηση και ευαισθητοποίηση για την απασχόληση των γυναικών στους τομείς STEM (εκπαίδευση ρομποτικής, επιστήμης, τεχνολογίας και μαθηματικών) και την ανάπτυξη των ικανοτήτων τους στις ψηφιακές και στις χρηματοοικονομικές γνώσεις.

— Πόσο σημαντική είναι η προώθηση της σταδιοδρομίας και της ανάπτυξης ικανοτήτων και επιχειρηματικών ιδεών στη ζωή των γυναικών, στην προσφορά τους στην οικογένεια και στην κοινωνία; Τι πρέπει να γίνει από εδώ και εμπρός; Θα συνεχίσω να υποστηρίζω ότι η εξάλειψη των έμφυλων ανισοτήτων στον επαγγελματικό στίβο είναι θέμα δικαιωμάτων αλλά είναι επίσης ζήτημα μεγιστοποίησης των αναπτυξιακών δυνατοτήτων της ελληνικής οικονομίας και διαφύλαξης της κοινωνικής συνοχής. Οι γυναίκες που έχουν ίσες ευκαιρίες, που αναπτύσσουν ικανότητες, πρωτοπορούν και κάνουν τα όνειρά τους πραγματικότητα συμβάλλουν πολλαπλασιαστικά στην πρόοδο και στην ευημερία του συνόλου. Αυτό που πρέπει να γίνει στο εξής είναι να επιδιώξουμε να απελευθερώσουμε τις δυνάμεις και τα ταλέντα των γυναικών, κοιτάζοντας στο μέλλον και όχι στο παρελθόν, και να αναγνωριστούν η επιχειρηματικότητα και η αυτοαπασχόληση των γυναικών ως κερδοφόρες επενδυτικές περιπτώσεις και ως πηγές οικονομικής

μεγέθυνσης και θέσεων εργασίας.

— Η επαγγελματική αποκατάσταση μαζί με την προσωπική και την οικογενειακή ζωή αποτελούν κομμάτια του «παζλ» της ψυχικής και σωματικής υγείας κάθε ανθρώπου. Ποιο είναι το προσωπικό σας μήνυμα και τι απαντάτε στο παρωχημένο στερεότυπο, που εξακολουθεί να υπάρχει, ότι υπάρχει δίλημμα για τις γυναίκες μεταξύ οικογένειας και καριέρας; Δίλημμα υπάρχει όταν υπάρχουν αξεπέραστα εμπόδια και η γυναίκα αναγκάζεται να αποφασίσει μεταξύ της καριέρας και της οικογένειας. Είναι ένα δίλημμα που δεν συνάδει με την εξέλιξη της κοινωνίας και της οικονομίας μας, ανήκει σε άλλες εποχές και πρέπει να εξαλειφθεί με πράξεις. Είναι στο χέρι μας να κάνουμε μικρά, αλλά σταθερά και πολύ σημαντικά βήματα έτσι ώστε να καταστεί δυνατή η ισότιμη κατανομή των οικιακών ευθυνών και των ευθυνών φροντίδας, με στόχο να επιτευχθεί η εξισορρόπηση της επαγγελματικής με την προσωπική ζωή, που είναι απαραίτητη για να μπορούν οι γυναίκες να εισέλθουν στην επιχειρηματικότητα και την αυτοαπασχόληση.

— Οι γυναίκες που αναπτύσσουν επιχειρηματική δραστηριότητα και χτίζουν καριέρα μπορούν να αποκτήσουν αυτοπεποίθηση και οικονομική ανεξαρτησία σε μια εποχή που πολλές γυναίκες γίνονται θύματα έμφυλης βίας. Πόσο μπορεί η επιχειρηματική διάσταση να προστατέψει τις γυναίκες από τη θυματοποίηση; Μια γυναίκα της οποίας η φωνή ακούγεται είναι, εξ ορισμού, μια ισχυρή γυναίκα, έχει πει πολύ εύστοχα η Μελίντα Γκέιτς. Η φωνή των γυναικών πρέπει να ακούγεται. Είναι αμέτρητα τα παραδείγματα γυναικών

11—

που φοβούνται να μιλήσουν. Σίγουρα η πολιτεία πρέπει να διαθέτει τις κατάλληλες δομές και το θεσμικό πλαίσιο αλλά και να αναλαμβάνει πρωτοβουλίες ευαισθητοποίησης ενάντια στη βία κατά των γυναικών. Από κει και πέρα, όσο πιο σίγουρη νιώθει μια γυναίκα, όσο λιγότερα στερεότυπα και προκαταλήψεις αντιμετωπίζει στον εργασιακό στίβο, τόσο πιο πιθανό είναι να αντιδράσει, να μιλήσει και να προστατευτεί από τη θυματοποίηση. Μια επαγγελματική επιτυχία, μια ομαλή επαγγελματική σταδιοδρομία που προσδίδει αυτοπεποίθηση είναι στοιχεία που μπορούν να παίξουν καταλυτικό ρόλο.

— Από μια γεμάτη οικογενειακή και επιχειρηματική ζωή, ποια μυστικά προσωπικής επιτυχίας θα θέλατε να μοιραστείτε μαζί μας; Αν υπήρχαν μυστικά επιτυχίας, όλα θα ήταν πιο εύκολα. Υπάρχουν, βέβαια, αρχές που μπορούν να συμβάλουν στην ευημερία και κυρίως στην ψυχική υγεία. Προσωπικά, έχω πάντοτε στο μυαλό μου ένα απόφθεγμα του Ουίνστον Τσόρτσιλ: «Η επιτυχία δεν είναι οριστική, η αποτυχία δεν είναι μοιραία. Το κουράγιο να συνεχίζεις είναι αυτό που μετράει». Η σκληρή δουλειά, η αφοσίωση σε όσα αγαπάμε και σε όσα θέλουμε να πετύχουμε είναι στοιχεία που βοηθούν να ξεπεραστούν εμπόδια, προκαταλήψεις και στερεότυπα. Μια επιτυχημένη επαγγελματική πορεία πρέπει να συνοδεύεται από γερές βάσεις στην οικογένεια, από συντροφικότητα και κατανόηση. Όλες οι εποχές έχουν δυσκολίες και αβεβαιότητες και σε όλες τις εποχές η αξία της οικογένειας είναι σταθερή και αναντικατάστατη.

Στους ασθενείς ο πρώτος λόγος για τη βελτίωση της υγείας τους ΦΩΤΕΙΝΉ ΜΑΡΑΓΚΟΎ Υπεύθυνη Προγραμμάτων της Ένωσης Ασθενών Ελλάδας

LiFO ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2022

— Ποιες ήταν οι βασικές κινήσεις που βελτίωσαν τη ζωή των ασθενών; Η Ένωση Ασθενών Ελλάδας δημιουργήθηκε από συλλόγους ασθενών το 2019, μεταξύ δύο μεγάλων κρίσεων, της οικονομικής, της οποίας οι επιπτώσεις στους χρόνιους ασθενείς γίνονται εύκολα αντιληπτές, και της υγειονομικής, που προέκυψε με την έλευση του Covid-19. Στη δύσκολη αυτή συγκυρία, η Ένωση Ασθενών Ελλάδας έδειξε άμεσα αντανακλαστικά. Με το βλέμμα στραμμένο στον ασθενή και τις ανάγκες του δημιουργήσαμε τη Γραμμή Υποστήριξης Χρονίων Ασθενών ΜΑΖΙ 111 32, παρέχοντας όχι μόνο πληροφορίες για την πανδημία και τη διαχείρισή της αλλά και δωρεάν υπηρεσίες ψυχοκοινωνικής και νομικής υποστήριξης για κάθε ασθενή και παραπομπής στο κατάλληλο υποστηρικτικό δίκτυο. Επιπλέον, η γραμμή παρέχει πληροφορίες για θέματα διαχείρισης νοσημάτων, πρόσβαση στη θεραπεία και προνοιακές παροχές. Η Γραμμή, καταγράφοντας ανώνυμα τα

12—

σχόλια και τις εμπειρίες των πολιτών από την εμπειρία τους στο Σύστημα Υγείας, έχει αποτελέσει δίαυλο επικοινωνίας αλλά και παρατηρητήριο για τη δημόσια υγεία, με τις απόψεις των ασθενών να μετουσιώνονται σε προτάσεις πολιτικής για την υγεία, έρευνες, πολιτικές παρεμβάσεις αλλά και καμπάνιες ευαισθητοποίησης, όπως η πανελλαδική καμπάνια εμβολιασμού σε συνεργασία με το υπουργείο Υγείας και την Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών.

— Ποιες είναι οι μεγαλύτερες παθογένειες που παραμένουν, καθώς η χώρα μας έχει και γεωγραφικές ιδιαιτερότητες, απομονωμένα χωριά, μακρινά νησιά, και η ανάγκη για παροχή υπηρεσιών υγείας υπάρχει παντού; Συγκρίνοντας το Εθνικό Σύστημα Υγείας της προηγούμενης δεκαετίας με το σημερινό, σαφώς εντοπίζουμε βήματα προόδου. Οι παθογένειες είναι εν ολίγοις γνωστές. Η μεγαλύτερη πρόκληση σήμερα είναι η υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων. Οι νέες τεχνολογίες, με αφορμή την πανδημία, εισήγαγαν μια εποχή ψηφιοποίησης και ευελιξίας. Ενδεικτικό παράδειγμα αποτελεί η άυλη συνταγογράφηση. Ωστόσο, χρόνιες στρεβλώσεις του συστήματος υγείας ταλαιπωρούν ακόμη τους ασθενείς. Οι αναμονές στις δημόσιες δομές και οι λίστες αναμονής στα χειρουργεία εξακολουθούν να υφίστανται, ειδικά στην περιφέρεια. Η μη πρόσβαση σε καινοτόμα φάρμακα και θεραπείες, οι ελλείψεις φαρμάκων και κατάλληλου πρωτοκόλλου πρόσβασης των ασθενών στο σύστημα και η απουσία υγειονομικού χάρτη και δεικτών ποιότητας δυσχεραίνουν περισσότερο την κατάσταση. Σημαντική επιβάρυνση είναι και η δυσανάλογη συμμετοχή του πολίτη στο κόστος της υγειονομικής περίθαλψης. Η δημόσια χρηματοδότηση των συνολικών δαπανών για την υγεία ήταν 60% το 2019, ποσοστό σημαντικά χαμηλότερο από τον μέσο όρο στην Ε.Ε. (80 %). Αυτό σημαίνει ότι ένα πολύ μεγάλο μερίδιο των δαπανών για την υγεία προέρχεται από τους ίδιους τους

Με το βλέμμα στραμμένο στον ασθενή και τις ανάγκες του δημιουργήσαμε τη Γραμμή Υποστήριξης Χρονίων Ασθενών ΜΑΖΙ 111 32.

πολίτες (35%) με τη μορφή άμεσων ιδιωτικών πληρωμών. Οι ιδιωτικές πληρωμές των πολιτών αφορούν κυρίως συμμετοχές για τα φάρμακα και άμεσες πληρωμές για υπηρεσίες που δεν περιλαμβάνονται στη δέσμη παροχών. Από την εξίσωση δεν μπορεί να λείπει και η υποστελέχωση του ΕΣΥ που, σε συνδυασμό με την απουσία επαρκών οικονομικών κινήτρων στους επαγγελματίες υγείας, οδηγεί σε μαζική εκροή γιατρών στο εξωτερικό και στον ιδιωτικό τομέα.

— Πόσο βοηθάει στην προάσπιση δικαιωμάτων των ασθενών η ύπαρξη της Ένωσης Ασθενών Ελλάδας και ποιος είναι ο επόμενος μεγάλος στόχος της Ένωσης; Στον πυρήνα δράσεων της Ένωσης βρίσκεται πάντα η έμφαση στη δημόσια υγεία, τονίζοντας τη σημασία της πρόληψης, της έγκαιρης διάγνωσης και πρόσβασης στη θεραπεία για κάθε χρόνιο νόσημα. Η θεσμοθέτηση της Ένωσης Ασθενών Ελλάδας από την πολιτεία τον περασμένο Μάιο ήταν μια

νίκη και δικαίωση για τη Φωνή των Ασθενών. Θα πρέπει όμως αυτό να αποτελέσει το εφαλτήριο της συμμετοχής εκπροσώπων των ασθενών σε κάθε όργανο και επιτροπή χάραξης πολιτικής υγείας, καθώς είναι αδιανόητο να λαμβάνονται αποφάσεις σχετικά με υπηρεσίες υγείας χωρίς τη συμμετοχή και τη συνδιαμόρφωσή τους με τους ασθενείς, που είναι οι τελικοί αποδέκτες. Παράλληλα, καλύπτοντας το φάσμα όλων των θεραπευτικών κατηγοριών και απαριθμώντας ήδη 65 συλλόγους-μέλη από όλη την Ελλάδα, άμεσος στόχος της Ένωσης Ασθενών Ελλάδας αποτελεί η ομαλή μετάβαση όλων των συλλόγων στη νέα ψηφιοποιημένη εποχή των συστημάτων υγείας της Covid-19 περιόδου μέσα από προγράμματα εγγραμματοσύνης, σε συνεργασία και με την πολιτεία και τους αρμόδιους φορείς.

— Όπως επισημαίνει ο καθηγητής Πολιτικής Υγείας, Κυριάκος Σουλιώτης, κοσμήτωρ της σχολής Πολιτικών και Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, με τα νέα

13—

φάρμακα δώσαμε χρόνια στους ασθενείς και τώρα πρέπει να δώσουμε ζωή στα χρόνια. Τι πρέπει να έχουν οι ασθενείς για καλύτερη ποιότητα ζωής και πόσο έχει βελτιωθεί η ποιότητα της ζωής τους μέσα από τις διεκδικήσεις τους; Το στοίχημα μιας ανθρωποκεντρικής πολιτείας είναι να μετατρέψει τους ασθενείς σε ενεργούς πολίτες. Η επιστήμη κάνει ήδη το έργο της, με το προσδόκιμο ζωής να έχει αυξηθεί κατά σχεδόν δέκα χρόνια από το 1980. Σειρά έχει η πολιτεία, η οποία θα πρέπει, με ανάλογες πολιτικές, να εφαρμόσει το ασθενοκεντρικό μοντέλο που ο ίδιος ο πρωθυπουργός είχε αναγγείλει σε συνάντησή του με την Ένωση Ασθενών Ελλάδας τον περασμένο Νοέμβριο. Σαφώς η συμβολή των ασθενών, τόσο ατομικά όσο και μέσω των συλλόγων τους, έχει υπάρξει καίρια στον αγώνα για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής τους, με τη διεκδίκηση δικαιωμάτων, τη συμβολή στην εισαγωγή καινοτόμων θεραπειών και στον σχεδιασμό εκστρατειών πρόληψης, ευαισθητοποίησης και ενδυνάμωσης. Ειδική μνεία θα πρέπει να γίνει επίσης στις πρόσφατες σχετικές ρυθμίσεις για τους φροντιστές, που ήταν αποτέλεσμα χρόνιων διεκδικήσεων της κοινότητας των ασθενών. Η πολιτεία οφείλει, σε συνεργασία με τους συλλόγους ασθενών, να εξασφαλίσει άμεση πρόσβαση σε υφιστάμενες και καινοτόμες θεραπείες και να δημιουργήσει δημόσιες δομές σύγχρονων και αξιοπρεπών προδιαγραφών που δεν θα αρκούνται στην καταπολέμηση της εκάστοτε ασθένειας αλλά θα μεριμνούν για ζητήματα όπως η αποκατάσταση και η προσβασιμότητα. Επιπλέον, κάθε μεταρρύθμιση και παρεχόμενη υπηρεσία υγείας θα πρέπει να αξιολογείται από τους λήπτες της. Σε συνάρτηση με τα παραπάνω, η πολιτεία θα πρέπει να εισαγάγει όχι μόνο ένα ανθρωποκεντρικό μοντέλο αλλά να συμβάλει και στη διαμόρφωση ανθρωποκεντρικής κουλτούρας, η οποία θα διασφαλίσει την ποιότητα ζωής των πολιτών, των ασθενών και των φροντιστών τους.

Ο γυναικολογικός καρκίνος είναι διπλό χτύπημα για την ασθενή και την οικογένειά της

Μπορεί ο Οκτώβρης να είναι αφιερωμένος στην πρόληψη του καρκίνου του μαστού, αλλά τα ογκολογικά νοσήματα που μας απειλούν δεν εξαντλούνται εκεί. Αύξηση καταγράφουν και τα περιστατικά των γυναικολογικών καρκίνων, με τους επιστήμονες και τους συλλόγους ασθενών να στέλνουν το μήνυμα ότι δεν πρέπει να αμελούμε τις εξετάσεις μας.

— Τι αλλάζει στην πρόληψη του καρκίνου με τα προγράμματα προσυμπτωματικού ελέγχου που ξεκίνησαν να υλοποιούνται στη χώρα μας; Η πρόληψη σώζει ζωές και όσο ζούμε θα το φωνάζουμε, όχι μόνο για τον καρκίνο του μαστού αλλά και για όλους τους καρκίνους. Αν υπήρχε οργανωμένος προσυμπτωμα-

LiFO ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2022

14—

τικός έλεγχος, θα είχαμε αποφύγει πάρα πολλούς θανάτους και την ταλαιπωρία των ανθρώπων που μαθαίνουν ότι νοσούν όταν είναι πλέον πολύ αργά. Όσον αφορά στο πρόγραμμα «Φώφη Γεννηματά», πιστεύουμε ότι έγινε μια καλή αρχή και ίσως να ακολουθήσουν κι άλλα αντίστοιχα προγράμματα προσυμπτωματικού ελέγχου και για άλλες μορφές καρκίνου, όπως του παχέος εντέρου, του πνεύμονα και, βέβαια, του τραχήλου της μήτρας. Θα πρέπει όμως να γίνει μεθοδική δουλειά. Έχουν σταλεί αρκετά μηνύματα σε γυναίκες, υπενθυμίζοντάς τους τη μαστογραφία, με αποτέλεσμα τα διαγνωστικά κέντρα στα οποία απευθύνονται οι γυναίκες να μην έχουν διαθέσιμα ραντεβού, σύμφωνα με πληροφορίες που έχουν φτάσει στον Σύλλογο ΚΕΦΙ. Η πρόλη-

Γυναίκες, ας αγαπήσουμε το σώμα μας. Ας του δώσουμε την προσοχή, τη φροντίδα, την εκτίμηση που χρειάζεται και αξίζει. Ας το προστατέψουμε από τον καρκίνο του μαστού. Όσο είναι και όσο περνά από το χέρι μας.

Αριστερά: ΜΑΡΊ

ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΊΟΥ

Υπεύθυνη Ομάδας Ασθενών με Γυναικολογικό Καρκίνο «Εριφύλη» του Συλλόγου ΚΕΦΙ

Δεξιά: ΖΩΉ ΓΡΑΜΜΑΤΌΓΛΟΥ

Πρόεδρος Συλλόγου ΚΕΦΙ Αθηνών

ψη θέλει οργάνωση και συνεργασία, πρέπει να είναι ισότιμα προσβάσιμη για όλες και όλους.

— Ποιοι καρκίνοι γνωρίζουν μεγαλύτερη έξαρση τα τελευταία χρόνια στην πατρίδα μας και πού πρέπει να δώσουμε το βάρος στην ενημέρωση; Η θνησιμότητα από καρκίνο του παγκρέατος στην Ευρώπη εμφανίζει αύξηση 8% τα τελευταία χρόνια και η αύξηση αυτή είναι η μεγαλύτερη ανάμεσα στις πέντε μορφές καρκίνου με τα περισσότερα θύματα. Οι άλλες τέσσερις περιλαμβάνουν τον καρκίνο των πνευμόνων, του παχέος εντέρου, του μαστού και του προστάτη, όπου όμως η θνησιμότητα εμφανίζει σταδιακή μείωση μετά το 1990. Η πρώιμη διάγνωση είναι εξαιρετικά σημαντική, όπως και η πρωτογενής πρόληψη με την αποφυγή όλων των παραγόντων κινδύνου ανάπτυξης του καρκίνου. Η σωστή αντιμετώπιση εγνωσμένων προκαρκινικών καταστάσεων μπορεί επίσης να προλάβει τον καρκίνο. Ο φόβος και η άγνοια ωστόσο είναι συχνά φαινόμενα, τη στιγμή που από τη φύση του ο καρκίνος μπορεί να είναι ύπουλος και να ανιχνεύεται δύσκολα, χωρίς παρεμβάσεις ελέγχου του πληθυσμού.

— Ποιο είναι το μήνυμα του Συλλόγου ΚΕΦΙ για τον μήνα Οκτώβριο; Το μήνυμα είναι: «Γυναίκες, ας αγαπήσουμε το σώμα μας. Ας του δώσουμε την προσοχή, τη φροντίδα, την εκτίμηση που χρειάζεται και αξίζει. Ας το προστατέψουμε από τον καρκίνο του μαστού. Όσο είναι και όσο περνά από το χέρι μας». Είναι έγκλημα στην εποχή μας, με τα σύγχρονα μέσα έγκαιρης διάγνωσης που μας προσφέρει η Ιατρική, να πέφτουμε θύματα του καρκίνου του μαστού, εξαιτίας της ίδιας μας της αμέλειας. Γυναίκες, πάρτε τη ζωή σας στα χέρια σας και μην αμελείτε τις εξετάσεις σας. Μην αφήνετε την καθημερινότητα να σας παρασύρει.

— Ποιες δράσεις πρέπει να γίνουν στον τομέα των γυναικολογικών καρκίνων, όπου υπάρχει η ιδιαιτερότητα ότι δεν πλήττεται μόνο η γυναίκα αλλά όλη η οικογένεια; Όταν μια γυναίκα νοσεί με γυναικολογικό καρκίνο, το χτύπημα είναι διπλό. Νοσεί η φύση της. Αυτό το γεγονός μπορεί να κρύβει πολλά αρνητικά συναισθήματα, από ανησυχία και φόβο μέχρι ακόμα και ντροπή. Πολλές γυναίκες δεν το συζητάνε καν. Υπάρχουν γυναίκες που σε ηλικία 35 ετών ή και νωρίτερα ακόμα πρέπει να κάνουν υστερεκτομή. Λόγω των θεραπειών, μπορεί να έχει προβλήματα με τη σεξουαλικότητά της. Αυτά είναι πάρα πολύ σημαντικά θέματα που επηρεάζουν την ποιότητα της ζωής της. Εμείς, ως σύλλογος καρκινοπαθών που ερχόμαστε σε επαφή με τόσο

15—

κόσμο, έχουμε δει πόσο σημαντική είναι η υποστήριξη από το στενό περιβάλλον στην αντιμετώπιση αυτών των καρκίνων. Γι’ αυτό στην Παγκόσμια Ημέρα Γυναικολογικής Ογκολογίας στις 20 Σεπτεμβρίου οργανώσαμε μια εκδήλωση, έναν αγώνα μπάσκετ με τίτλο «Βάλε ένα καλάθι για τη γυναίκα της ζωής σου», που βάζει τη γυναίκα μπροστά, την κάνει πρωταγωνίστρια. Ένας αγώνας μπάσκετ είναι ένα ομαδικό άθλημα που δείχνει έμπρακτα την αξία της συνεργασίας, της συνεννόησης, την ανάγκη για καλή επικοινωνία και σύμπραξη. Σε αυτό το ματς, εκτός από γνωστούς μπασκετμπολίστες, άντρες και γυναίκες, πήραν μέρος και μέλη οικογενειών γυναικών που έχουν νοσήσει, σύντροφοι ή σύζυγοι, αδέλφια, κάποιες γυναίκες που νόσησαν οι ίδιες αλλά και γιατροί που είναι στο πλευρό μας από την αρχή αυτής της πορείας. Και όλοι αγωνίζονται μαζί, χωρίς να κλείνουν τα μάτια στις λέξεις που τρομάζουν: καρκίνος, χάος, θεραπεία, χειρουργείο, νίκη, ήττα, αποχωρισμός. Άντρες και γυναίκες ενωμένοι απέναντι σε έναν κοινό σκοπό. Γιατί όσο και αν ο γυναικολογικός καρκίνος αφορά μόνο τη γυναίκα, αυτή είναι η γυναίκα της ζωής κάποιου, οπότε μέσα από εκείνη επηρεάζονται κι άλλοι.

Από τον NIKO EΥΣΤΑΘΙΟΥ

Ο πρόεδρος του ΕΟΔΥ Θεοκλής Ζαούτης μιλά για τα αίτια των ανθεκτικών μικροβίων και τις λύσεις απέναντι σε μία από τις πιο επίμονες απειλές της δημόσιας υγείας.

LiFO ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2022

Η ύπουλη απειλή της μικροβιακής αντοχής Την περίοδο που εργαζόμουν ως σύμβουλος επικοινωνίας του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας στην Ελλάδα, και παρότι η χώρα μας βρισκόταν ακόμα εγκλωβισμένη στη δίνη της πανδημίας του κορωνοϊού και της επίμονης εκτόξευσης των κρουσμάτων, για τον διεθνή οργανισμό ένα διαχρονικό πρόβλημα παρέμενε στην κορυφή της δικής μας ατζέντας όσον αφορά τη δημόσια υγεία. Πρόκειται για μία από τις μεγαλύτερες απειλές για την παγκόσμια υγεία, ένα φαινόμενο που προκαλεί 700.000 θανάτους ετησίως και που έως το 2050 προβλέπεται πως θα ευθύνεται για 10 εκατομμύρια θανάτους παγκοσμίως, περισσότερους από αυτούς που θα έχει προκαλέσει ο καρκίνος. Ταυτόχρονα αποτελεί και ένα φαινόμενο που εκδηλώνεται σε υπερθετικό βαθμό στη χώρα μας, μολονότι περνάει σχεδόν απαρατήρητο, και συμπυκνώνεται σε μια γνώριμη φράση που σχεδόν όλοι μας έχουμε πει κατά τις επισκέψεις μας σε κάποιον επαγγελματία υγείας: «Γιατρέ, μήπως να μου χορηγήσετε κανένα αντιβιοτικό;». Μιλάμε για την απειλή της μικροβιακής αντοχής, δηλαδή της ολοένα και πιο έντονης αντίστασης που αναπτύσσουν οι μικροοργανισμοί στις αντιμικροβιακές ουσίες, με αποτέλεσμα να είναι πλέον λιγότερο ή και καθόλου ευαίσθητοι σε αυτές. Τα ανθεκτικά μικρόβια που δημιουργούνται από την υπερβολική και συχνά αλόγιστη χρήση των αντιβιοτικών, τα λεγόμενα superbugs, όχι μόνο δεν καταστρέφονται από τα αντιβιοτικά αλλά επιβιώνουν και πολλαπλασιάζονται ελεύθερα, μεταφέροντας την αντοχή στις επόμενες γενιές μικροβίων. Αυτός είναι και ο λόγος που διάφοροι γιατροί, δίχως καμία δόση υπερβολής, χαρακτηρίζουν το φαινόμενο τη μεγαλύτερη διαχρονική απειλή για τη δημόσια υγεία, καθώς ήδη η ανθρωπότητα έρχεται αντιμέτωπη με τον κίνδυνο να μην είναι σε θέση να θεραπεύσει λοιμώξεις από κοινά βακτήρια. Σήμερα, σε αρκετές χώρες του πλανήτη, ανάμεσά τους και η χώρα μας, αμέτρητοι ασθενείς εμφανίζουν λοιμώξεις από βακτήρια ανθεκτικά σε όλα σχεδόν τα

16—

διαθέσιμα αντιβιοτικά. Υπάρχουν, φυσικά, δεκάδες κορυφαίοι επιστήμονες που παρακολουθούν στενά το φαινόμενο και καθοδηγούν τις πολιτικές δημόσιας υγείας ώστε να αποφευχθούν τα χειρότερα. Ένας εξ αυτών είναι αναμφίβολα και ο Θεοκλής Ζαούτης, καθηγητής Παιδιατρικής στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, οµότιµος καθηγητής Επιδηµιολογίας στην Ιατρική Σχολή Perelman του Πανεπιστηµίου της Πενσιλβάνια και στο Children’s Hospital of Philadelphia, και πρόεδρος του ΕΟΔΥ. Η LiFO συνομίλησε μαζί του για τα αίτια της πιο ύπουλης απειλής της δημόσιας υγείας καθώς και για το οπλοστάσιο που διαθέτουμε για να την περιορίσουμε.

— Κύριε Ζαούτη, το φαινόμενο της μικροβιακής αντοχής έχει αγγίξει πλέον εξαιρετικά υψηλά επίπεδα, τόσο παγκοσμίως όσο και στη χώρα μας. Με απλά λόγια, μπορείτε να μας εξηγήσετε ποιες είναι οι αιτίες που μας έφεραν μέχρι εδώ; Δεν χωρά αμφιβολία πως ένας από τους πιο σημαντικούς παράγοντες για την ανάπτυξή της είναι η εκτενής και αλόγιστη χρήση των αντιβιοτικών. Εν ολίγοις, όσο περισσότερο εκτίθενται τα μικρόβια στα αντιβιοτικά, τόσο περισσότερο θα εξελίσσονται έτσι ώστε να μπορούν να αντιστέκονται σε αυτά. Σκοπός του μικροβίου, άλλωστε, είναι η επιβίωση, γι’ αυτό και μεταλλάσσεται συνεχώς, αλλάζει το γενετικό του υλικό για να πολεμήσει τα αντιβιοτικά. Όσο περισσότερα αντιβιοτικά χρησιμοποιούμε, λοιπόν, τόσο περισσότερο αναπτύσσεται το φαινόμενο της μικροβιακής αντοχής. Ταυτόχρονα, βέβαια, τα αντιβιοτικά τα χρειαζόμαστε. Είναι απολύτως αναγκαία για να θεραπεύουμε πολλές λοιμώξεις και τελικά για να σώζουμε ανθρώπινες ζωές. Ωστόσο, η πραγματικότητα είναι αδιαπραγμάτευτη: υπάρχει ένα τεράστιο ποσοστό της χρήσης των αντιβιοτικών – κάποιες μελέτες, μάλιστα, το τοποθετούν στο 50%– που είναι ξεκάθαρα περιττό. Συχνά, για παράδειγμα, οι γιατροί τα χορηγούμε για να θεραπεύσουμε ιώ-

Ο ασθενής οφείλει να ρωτά τον γιατρό του με ψυχραιμία: «Θεωρείτε πως χρειάζομαι το αντιβιοτικό ή μήπως όχι; Είναι απαραίτητο; Θα με βοηθήσει να γίνω καλύτερα;». Ο κόσμος πρέπει να γίνει σύμμαχος και να καταλάβει πως το αντιβιοτικό σε κάθε περίπτωση δεν είναι πανάκεια. σεις, παρότι δεν έχουν καμία επίπτωση, είτε επειδή το ζητάει ο ασθενής είτε για να νιώσουμε κι εμείς καλύτερα και να καθησυχάσουμε κάποιον γονιό. Ωθούμε, λοιπόν, τα μικρόβια στο να γίνονται όλο και δυνατότερα και περισσότερο πιο ανθεκτικά. Γι’ αυτό και κράτη σαν το δικό μας, τα οποία χρησιμοποιούν ένα σημαντικά υψηλότερο ποσοστό αντιβιοτικών σε σχέση με την υπόλοιπη Ε.Ε., έχουν και από τα μεγαλύτερα ποσοστά αντοχής. Ένας δεύτερος και κομβικός παράγοντας είναι η χρήση αντιβιοτικών στην κτηνοτροφία. Σε κάθε γωνιά του πλανήτη τα αντιβιοτικά χρησιμοποιούνται σε τεράστιες ποσότητες στις τροφές των ζώων, ώστε αυτά να γίνονται πιο παχιά και το κρέας τους πιο τρυφερό. Μιλάμε, λοιπόν για έναν γιγάντιο όγκο αντιβιοτικών που «αναγκάζει» καθημερινά τα μικρόβια να εξελίσσονται και να αντιστέκονται. Και όπως γνωρίζουμε, αλλά οφείλουμε συνεχώς να υπενθυμίζουμε, τα μικρόβια από τα ζώα επηρεάζουν τελικά και την υγεία των ανθρώπων, καθώς ο πλανήτης, τα ζώα και οι άνθρωποι αποτελούμε όλοι μια ενιαία υγεία.

— Υπάρχουν πλέον δεκάδες δυσοίωνες προβλέψεις του ΠΟΥ και του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ECDC) για την εξέλιξη του φαινομένου της μικροβιακής αντοχής. Αναρωτιέμαι πώς παρακολουθείται και ποσοτικοποιείται η αντοχή, πώς συλλέγονται τα δεδομένα και πώς δημιουργούνται αυτές οι εκτιμήσεις. Πού ακριβώς βρίσκεται η Ελλάδα; Η Ε.Ε. έχει ένα δίκτυο εντός του ECDC, όπου όλα τα κράτη-μέλη στέλνουν μια ετήσια αναλυτική έκθεση με δεδομένα για το προφίλ των μικροβίων στα νοσοκομεία μας από τη μια, καθώς και για τη χρήση των αντιβιοτικών από την άλλη. Τα δεδομένα αυτά μπορεί να τα συναντήσει κανείς στην ιστοσελίδα του ECDC, όπου ένας διαδραστικός χάρτης της Ευρώπης φανερώνει τα διάφορα μικρόβια και τα επίπεδα της αντοχής. Έτσι βγαίνουν τα ποσοστά και η κατάταξη των χωρών και με βάση αυτές τις πληροφορίες χτίζονται μοντέλα που εξετάζουν την τάση ανάπτυξης της αντοχής στα μικρόβια, καθώς και την τάση

της χορήγησης των αντιβιοτικών. Η πιο πρόσφατη σχετική μελέτη που εξέταζε την έκβαση των λοιμώξεων που είναι ανθεκτικές στα αντιβιοτικά τοποθετούσε την Ελλάδα δεύτερη στην Ε.Ε. στον λεγόμενο δείκτη του «αναπηροσταθµισµένου έτους ζωής» (DALY) που ισοδυναµεί µε τον συνολικό αριθµό ετών υγιούς ζωής τα οποία χάνονται εξαιτίας ασθένειας, αναπηρίας και θανάτου. Δηλαδή το κόστος της μικροβιακής αντοχής σε ανθρώπινες ζωές στην Ελλάδα έρχεται δεύτερο, αμέσως μετά την Ιταλία, και ολοένα χειροτερεύει. Μιλάμε για γιγαντιαίο πρόβλημα, και μάλιστα σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες οι ασθενείς συμπληρώνουν ερωτηματολόγια και θεραπεύονται σε ξεχωριστές πτέρυγες αν έχουν επισκεφτεί νοσοκομεία στην Ελλάδα, επειδή μπορεί να έχουν εκτεθεί στα τοπικά superbugs.

— Ποια είναι, λοιπόν, τα όπλα και ποιες οι βέλτιστες πρακτικές για να περιορίσουμε την ύπουλη απειλή της μικροβιακής αντοχής; Το πρώτο και κυριότερο βήμα είναι η ορθή χρήση των αντιβιοτικών. Πρέπει να αλλάξουμε άμεσα την αντίληψη και την κουλτούρα μας, αν θέλετε, αναφορικά με τη χορήγηση των αντιβιοτικών. Το δεύτερο βήμα αφορά την πρόληψη των λοιμώξεων, τόσο στην κοινότητα όσο και στα νοσοκομεία. Κομβικός σε αυτή την προσπάθεια είναι ο τακτικός εμβολιασμός. Αν θωρακιστούμε με εμβόλια κατά της γρίπης, του Covid και άλλων ιών, ο ασθενής δεν θα εμφανίσει συμπτώματα κρυολογήματος και δεν θα αναζητήσει άσκοπα τα αντιβιοτικά. Έπειτα υπάρχουν οι καλές πρακτικές υγιεινής, π.χ. των χεριών, ο σωστός τρόπος να βήχουμε για να μη μεταδίδουμε τα μικρόβια, γενικά όλα τα μέτρα που μάθαμε να εφαρμόζουμε λόγω της πανδημίας, για να περιορίσουμε τη μετάδοση των μικροβίων. Το τρίτο βήμα αφορά την παρακολούθηση και πρόληψη των ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων. Άλλωστε, αν δεν υπάρχει λοίμωξη εντός του νοσοκομείου, δεν υπάρχει ανάγκη χορήγησης αντιβιοτικού και δεν ακολουθεί η ανάπτυξη και εξέλιξη του μικροβίου σε έναν πιο ανθεκτικό οργανισμό – κι έτσι αποφεύγουμε αυτόν τον φαύλο κύκλο.

17—

Τέλος, χρειάζεται και ο άμεσος περιορισμός των αντιβιοτικών στην κτηνοτροφία. Μάλιστα, σήμερα, μια σειρά κρατών έχει κάνει τρομερά βήματα προς αυτή την κατεύθυνση. Η Δανία και άλλες σκανδιναβικές χώρες έχουν κάνει κυριολεκτικά άλματα στην προσπάθειά τους να μειώσουν τον όγκο των αντιβιοτικών που χρησιμοποιούν στις τροφές των ζώων. Αντίθετα, κάποια άλλα κράτη, όπως οι ΗΠΑ, διατηρούν ένα τεράστιο lobby από παραγωγούς ζωοτροφών που πιέζουν ώστε να μη μειωθεί. Χρειάζεται μια συντονισμένη και ολιστική παγκόσμια προσέγγιση.

— Ασχολείστε πλέον αρκετά χρόνια με το φαινόμενο και γνωρίζετε πως για να περιοριστεί χρειάζεται μια ευρύτερη αλλαγή νοοτροπίας στην κοινωνία σχετικά με τη χρήση των αντιβιοτικών. Ποιο είναι, λοιπόν, το μήνυμά σας; Έχετε απόλυτο δίκιο, η αλλαγή πρέπει να έρθει από τον κόσμο. Ο ασθενής οφείλει να ρωτά τον γιατρό του με ψυχραιμία: «Θεωρείτε πως χρειάζομαι το αντιβιοτικό ή μήπως όχι; Είναι απαραίτητο; Θα με βοηθήσει να γίνω καλύτερα;». Ο κόσμος πρέπει να γίνει σύμμαχος και να καταλάβει πως το αντιβιοτικό σε κάθε περίπτωση δεν είναι πανάκεια. Θα σας δώσω μερικά παραδείγματα για το πώς χειροτερεύει καθημερινά το φαινόμενο: το κοινό κρυολόγημα χρειάζεται περίπου πέντε με έξι μέρες να περάσει. Ο ασθενής συνήθως παρουσιάζει συμπτώματα τις πρώτες τρεις μέρες και έπειτα επισκέπτεται τον γιατρό που του χορηγεί το αντιβιοτικό. Σε δύο μέρες είναι πλέον περδίκι, όμως ούτως ή άλλως θα είχε αναρρώσει γιατί αυτός είναι ο φυσιολογικός κύκλος ζωής της ίωσης του κρυολογήματος. Με αυτές τις πρακτικές, όμως, παγιώνεται η εσφαλμένη αντίληψη πως για την ίαση ευθύνεται το αντιβιοτικό. Το πρόβλημα είναι πως η μικροβιακή αντοχή είναι μια έννοια πολύ αφηρημένη για τον γονιό ή τον ασθενή, ένα φαινόμενο που στο μυαλό μας έχει μονάχα μακροχρόνιες επιπτώσεις. Υπάρχουν όμως δεκάδες εξαιρετικές μελέτες οι οποίες δείχνουν τις πολλαπλές επιπτώσεις που έχει η εξάρτησή μας από τα αντιβιοτικά.

κορωνοϊός

LiFO ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2022

18—

Η πανδημία μάς κόβει 3 χρόνια από το προσδόκιμο ζωής Για πρώτη φορά μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο καταγράφεται διεθνώς μείωση έως και τρία χρόνια του προσδόκιμου επιβίωσης εξαιτίας της πανδημίας. Oι ισχυροί κλυδωνισμοί που προκάλεσαν τα πανδημικά κύματα στα συστήματα υγείας, η πτώση στους εμβολιασμούς ρουτίνας, ο βαρύς αντίκτυπος στην ψυχική υγεία και το σύνδρομο Long Covid που πλήττει περισσότερους από 17 εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως και ευθύνεται κυρίως γι’ αυτή την κατάσταση είναι μερικοί από τους βασικούς λόγους. Όπως επισημαίνει ο Σωτήρης Τσιόδρας, καθηγητής Παθολογίας -Λοιμώξεων του ΕΚΠΑ, διευθυντής της Δ’ Παθολογικής Κλινικής του νοσοκομείου Αττικόν, τα εμμένοντα συμπτώματα της Long Covid προκαλούν σοβαρές επιπτώσεις στην καρδιολογική και στη νευρολογική υγεία, πλήττοντας κυρίως τις γυναίκες, ηλικίας 20 ετών και άνω. Οι επιπτώσεις του Long Covid στην υγεία αποτελούν φλέγον ζήτημα που θα μας απασχολήσει πολύ τα επόμενα χρόνια, τονίζει ο κ. Τσιόδρας, μιλώντας σε ενημερωτική εκδήλωση της Γενικής Κλινικής του Ιασώ για το κατά πόσο βρισκόμαστε στο τέλος της πανδημίας. Κατά τη γνώμη του είμαστε στο τέ λος της επείγουσας φάσης, τώρα θα μάθουμε να ζούμε με τον κορωνοϊό, όπως μάθαμε να ζούμε με τη γρίπη. Παράλληλα, αρχίζουμε να δημιουργούμε πιο βιώσιμα συστήματα υγείας που θα μπορέσουν να ανταποκριθούν σε αυτές τις προκλήσεις. Τους ειδικούς προβληματίζουν τρεις μεταλλάξεις του κορωνοϊού, το στέλεχος ΒΑ.2.2.752, που δεν το πιάνουν τα μονοκλωνικά

αντισώματα, το στέλεχος ΒΑ.4.6, που ξεπερνά σε διασπορά την υπερμεταδοτική Ο5, και το στέλεχος ΧΒΒ, που χαρακτηρίζεται από τη μεγαλύτερη ανοσιακή διαφυγή. Εάν οι μεταλλάξεις που θα κυκλοφορήσουν στο μέλλον είναι απόγονοι του στελέχους Όμικρον, θα έχουμε ένα καλό επίπεδο υβριδικής ανοσίας, σε συνδυασμό και με τον εμβολιασμό, απέναντι τους. Ωστόσο, όσο απομακρυνόμαστε από τις παλιές μεταλλάξεις τα εμβόλια «πιάνουν» ολοένα και λιγότερο τον κορωνοϊό, άρα θα πρέπει να συνεχίσουν να εμβολιάζονται οι άνθρωποι με υψηλό κίνδυνο για σοβαρή νόσηση, διασωλήνωση και θάνατο. Συνεπώς, για τους ευπαθείς ανεξαρτήτως ηλικίας και τους άνω των 65 ετών είναι αναγκαίος ο εμβολιασμός με τις αναμνηστικές δόσεις μέχρι να γίνει διαθέσιμο το ετήσιο εμβόλιο. Παράλληλα, επειδή είναι πιθανό το σενάριο της συνύπαρξης γρίπης και κορωνοϊού, οι ευπαθείς ομάδες πρέπει να κάνουν το αντιγριπικό εμβόλιο. Ο εμβολιασμός, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του κ. Τσιόδρα, συνέβαλε στην αποφυγή 40.000 θανάτων στην Ελλάδα.

19—

Πρέπει να μάθουμε να ζούμε με τις πανδημίες ΜΆΡΙΟΣ-ΚΩΝΣΤΑΝΤΊΝΟΣ ΛΑΖΑΝΆΣ

Παθολόγος - Λοιμωξιολόγος, Διευθυντής Παθολογικής Λοιμωξιολογικής Κλινικής στη Γενική Κλινική του ΙΑΣΩ, Πρόεδρος Επιτροπής Ελέγχου Λοιμώξεων του Ομίλου ΙΑΣΩ και τ. Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Λοιμώξεων

Τα κρούσματα του κορωνοϊού παρουσιάζουν αύξηση όσο προχωράμε προς τον χειμώνα, αλλά η κατάσταση είναι διαχειρίσιμη, με τα νοσοκομεία να αντεπεξέρχονται στις νοσηλείες χωρίς να υφίστανται πίεση. Σε έναν χειμώνα αβεβαιότητας, με το ενεργειακό να φοβίζει, τον κορωνοϊό να επιμένει και τη γρίπη να καραδοκεί, είναι σημαντικό να μάθουμε να εμπιστευόμαστε την επιστήμη και τα «όπλα» της.

— Η πανδημία του κορωνοϊού τι μας δίδαξε; Είμαστε πιο έτοιμοι να αντιμετωπίσουμε την επόμενη ή ποτέ δεν θα είμαστε αρκετά έτοιμοι; Στη πανδημία του κορωνοϊού έχουν καταγραφεί 627 εκατομμύρια κρούσματα και 6,5 εκατομμύρια θάνατοι. Η πανδημία αυτή, όπως και οι προηγούμενες, αποκάλυψε τις ατομικές αλλά και τις κρατικές αδυναμίες. Δεν έχουμε συνειδητοποιήσει την ανάγκη πειθαρχίας στις κρατικές οδηγίες, ενώ συγχρόνως τα κράτη οφείλουν να ενημερώνουν έγκαιρα, σωστά και με τρόπο κατανοητό τους πολίτες, να οργανώσουν την πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας για την πρόληψη (τεστ, εμβολιασμοί κ.ά.) και την έγκαιρη θεραπεία στην κοινότητα, διευρύνοντας τα κριτήρια χορήγησης των φαρμάκων. Παράλληλα πρέπει να αναπτυχθούν οι

LiFO ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2022

20—

νοσοκομειακές δομές με αύξηση του προσωπικού, σωστή εκπαίδευση και βελτίωση του εξοπλισμού.

— Στο «παγκόσμιο χωριό» στο οποίο πλέον ζούμε πόσο πρέπει να μας ανησυχεί το ξέσπασμα μιας ιογενούς λοίμωξης σε μια γωνιά του πλανήτη, την ώρα που ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας προειδοποιεί ότι αναδύονται κίνδυνοι σε πολλά μέτωπα, με την κλιματική αλλαγή να ευνοεί την κατάσταση; Οι τελευταίες πανδημίες, τόσο του κορωνοϊού όσο και της H1N1, προήλθαν από την Κίνα και μεταδόθηκαν είτε μέσω της τροφής είτε μέσω των συνθηκών διαβίωσης με τα ζώα. Οι επιδημίες αρχικά δεν κατέστη δυνατόν να ελεγχθούν και λόγω της ταχύτητας της μετακίνησης των ταξιδιωτών μετατράπηκαν σε πανδημίες. Η κλιματική αλλαγή, με τις μεταβολές που επιφέρει, μπορεί να ευνοήσει τη μετάδοση και την αδυναμία τήρησης των μέτρων πρόληψης.

— Ένα άλλο μεγάλο πρόβλημα δημόσιας υγείας είναι η μικροβιακή αντοχή. Έχουμε καταφέρει να περιορίσουμε τη μικροβιακή αντοχή στην κοινότητα μετά τη συνταγογράφηση των αντιβιοτικών και πώς θα το πετύχουμε αυτό μέσα στα νοσοκομεία, καθώς εκεί είναι ακόμα πιο περίπλοκο το πρόβλημα; Η μικροβιακή αντοχή είναι ένα σημαντικό πρόβλημα για τη χώρα μας και όχι μόνο.

Σε έναν χειμώνα αβεβαιότητας, με το ενεργειακό να φοβίζει, τον κορωνοϊό να επιμένει και τη γρίπη να καραδοκεί, είναι σημαντικό να μάθουμε να εμπιστευόμαστε την επιστήμη και τα «όπλα» της.

Υπάρχει υπερκατανάλωση αντιβιοτικών στην κοινότητα, η οποία αυξήθηκε με τη λοίμωξη Covid. Η υπερκατανάλωση στα νοσοκομεία συνδέεται άμεσα με την αύξηση των νοσοκομειακών λοιμώξεων και με την επικράτηση ανθεκτικών μικροβιακών στελεχών. Η γήρανση του πληθυσμού, οι ανοσοκατεσταλμένοι, οι νέες τεχνολογίες, η τοποθέτηση ξένων σωμάτων για θεραπείες έχουν διευκολύνει την ανάπτυξη νοσοκομειακών λοιμώξεων. Η ενημέρωση και εκπαίδευση του ιατρονοσηλευτικού προσωπικού, η παρακολούθηση, ο έλεγχος στην κατανάλωση των αντιβιοτικών μαζί με την αύξηση των προσλήψεων ιατρονοσηλευτικού προσωπικού θα βοηθήσουν στην επίλυση της αντοχής.

— Πώς επέδρασε η πανδημία στους παιδιατρικούς εμβολιασμούς ρουτίνας; Καλύφθηκε το κενό που δημιουργήθηκε στα χρόνια του κορωνοϊού; Οι καχύποπτοι με τα εμβόλια γονείς πείστηκαν μετά το μάθημα της πανδημίας ή έγιναν πιο αντιδραστικοί; Τα παιδιατρικά εμβόλια έχουν καθιερωθεί στη χώρα μας και οι παιδίατροί μας έχουν δώσει μεγάλη μάχη για την τήρηση του Εθνικού Προγράμματος Εμβολιασμού. Οι αντιεμβολιαστές του Covid δεν έχουν επηρεάσει τους παιδικούς εμβολιασμούς. Υπήρξε όμως μια κάμψη λόγω της καραντί-

νας και του αποκλεισμού προσέλευσης στα νοσοκομεία λόγω Covid.

— Ποιος είναι τελικά ο καλύτερος τρόπος να επικοινωνήσουμε με το κοινό; Ένα μήνυμα, μια «γλώσσα» για όλους ή κάθε μήνυμα στη γλώσσα κάθε κοινού, ηλικιωμένων, εφήβων, νεαρών ενηλίκων, γονιών; Πρέπει να μάθουμε να ζούμε με τις επιδημίες-πανδημίες, να τηρούμε τα μέτρα πρόληψης και να έχουμε εμπιστοσύνη στα μέτρα που εξαγγέλλουν το κράτος και οι αρμόδιοι φορείς. Η αναζήτηση στο διαδίκτυο αβάσιμων πληροφοριών και οι ψευδείς ειδήσεις διαταράσσουν την αντιμετώπιση και την πρόληψή τους.

— Σας προβληματίζει φέτος η γρίπη; Ας μην ξεχνάμε πως ένα σημαντικό μέρος των υγειονομικών εξακολουθεί να μην εμβολιάζεται για τη γρίπη, την ώρα που μπορεί να υπάρξει και η πιθανότητα συλλοίμωξης (κορωνοϊού και γρίπης). Η εποχική γρίπη στη χώρα μας εμφανίζει ιδιαίτερη έξαρση από τον Δεκέμβριο μέχρι τα μέσα της άνοιξης. Την τρέχουσα περίοδο έχουν εμφανιστεί κρούσματα γρίπης που μεταδόθηκαν στους κατοίκους κυρίως των νησιών από επισκέπτες του νότιου ημισφαιρίου. Σημειωτέον ότι στο νότιο ημισφαίριο επικρατεί χειμώνας τώρα. Συγχρόνως, Έλληνες που ταξίδεψαν στο εξωτερικό νόσησαν

21—

και μετέφεραν τη γρίπη. Μέχρι τώρα τα κρούσματά της ήταν περιορισμένα, κυρίως λόγω της συστηματικής χρήσης μάσκας, η οποία προστατεύει από τη γρίπη και άλλους ιούς του αναπνευστικού συστήματος. Κλινικά η διάκριση της γρίπης από τη λοίμωξη Covid 19 δεν είναι εφικτή. Απαιτείται η διενέργεια ειδικών τεστ για την ακριβή διάγνωση. Ήδη κυκλοφορούν κάποια που περιέχουν και τους δύο ιούς. Η συνύπαρξη και νόσηση και από τους δύο είναι πιθανή και η κλινική εικόνα ιδιαίτερα επιβαρυμένη στους ηλικιωμένους, στα άτομα με υποκείμενα νοσήματα, στις εγκύους κ.ά. Απαραίτητος είναι ο εμβολιασμός όλων των ευάλωτων ομάδων και έναντι της γρίπης, όπως έχει περιγραφεί. Οι υγειονομικοί είναι μια τέτοια κατηγορία, δεδομένου ότι είναι στην πρώτη γραμμή και πρέπει να προφυλάσσουν τον εαυτό τους, ώστε να συνεχίσουν να προσφέρουν τις πολύτιμες υπηρεσίες τους, την οικογένειά τους, αλλά και τους ασθενείς τους.

ΣΟΦΙΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΠΟΥΛΟΥ Παιδο-πνευμονολόγος και Σύμβουλος Ιατρικής Ύπνου

Μετά τη λοίμωξη του κορωνοϊού, τα παιδιά κινδυνεύουν από αυτοάνοσα σύνδρομα Τα παιδιά κινδυνεύουν λιγότερο από σοβαρές πνευμονίες μετά τη μόλυνση με κορωνοϊό σε σύγκριση με τους ενήλικες, έχουν όμως αυξημένο κίνδυνο για αυτοάνοσα σύνδρομα, όπως εξηγεί η παιδο-πνευμονολόγος και Σύμβουλος Ιατρικής Ύπνου Σοφία Κωνσταντινοπούλου, η οποία έχει ειδικευτεί στις παιδιατρικές αυτοάνοσες διαταραχές κατά την εκπαίδευσή της στο Πανεπιστήμιο Penn των ΗΠΑ. Τα δύο γνωστότερα αυτοάνοσα νοσήματα που μπορεί να προκληθούν από τον κορωνοϊό στα παιδιά είναι το πολυσυστημικό φλεγμονώδες σύνδρομο (MISC) και το σύνδρομο Long Covid. Και τα δύο τούς προκαλούν μεγάλο άγχος, καθώς μειώνουν τη δυνατότητά τους να χαίρονται κάθε στιγμή της ζωής τους, όπως παλιά. Η λοίμωξη Covid μπορεί να λειτουργήσει ως άμεσος πυροδότης αυτοάνοσων ή και φλεγμονωδών καταστάσεων ή να οδηγήσει σε απορρύθμιση το ανοσοποιητικό σύστημα ατόμων με υπάρχουσα προδιάθεση στην εκδήλωση αυτοάνοσων νοσημάτων. Τα παιδιά διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο για φλεγμονώδεις καταστάσεις και αυτοάνοσα νοσήματα που συνδέονται με τον ιό. Έχουν καταγραφεί περιπτώσεις παιδιών που παρουσιάζουν μια ευτυχώς σπάνια, αλλά ιδιαίτερα σοβαρή κατάσταση που ονομάζεται πολυσυστηματικό φλεγμονώδες σύνδρομο των παιδιών (ΜIS-C). Η συμπτωματολογία του μοιάζει με τη νόσο Kawasaki και το σύνδρομο τοξικού σοκ

LiFO ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2022

22—

(TSS). Τα παιδιά που νοσούν με MIS-C εμφανίζουν πυρετό και πολυοργανική δυσλειτουργία που εκδηλώνεται συνήθως 2-6 εβδομάδες μετά την οξεία λοίμωξη. Άλλα συμπτώματα στα παιδιά και τους εφήβους είναι η εμφάνιση δερματικών εξανθημάτων, οι διαταραχές του πεπτικού συστήματος (ναυτία, εμετός, διάρροιες κ.ά.), οι διαταραχές της ηπατικής λειτουργίας, που μπορούν να οδηγήσουν σε ηπατική ανεπάρκεια και διαταραχές της πήξης του αίματος (π.χ. υπερβολική αιμορραγία). Άλλες σοβαρές εκδηλώσεις της νόσου αποτελούν οι διαταραχές της νεφρικής και της καρδιακής λειτουργίας (μυοκαρδίτιδα, θρομβοεμβολικά επεισόδια). Ορισμένα συμπτώματα MIS-C εξελίσσονται γρήγορα, οδηγώντας παιδιά και εφήβους σε πολυοργανική ανεπάρκεια. Σε αυτή την περίπτωση απαραίτητη κρίνεται η εισαγωγή σε νοσοκομείο τριτοβάθμιας περίθαλψης που διαθέτει μονάδα εντατικής θεραπείας, με βάση τις οδηγίες της Αμερικανικής Εταιρείας Παιδιατρικής. Από την άλλη, τα συμπτώματα των ασθενών με σύνδρομο Long Covid μπορεί να διαρκέσουν από μερικές εβδομάδες μέχρι και μήνες μετά τη λοίμωξη. Τα συχνότερα συμπτώματα στα παιδιά είναι αδυναμία ή κόπωση που παρεμποδίζει τις δραστηριότητες της καθημερινής ζωής, πυρετός, βήχας, πόνος στο στήθος, αίσθημα παλμών, δυσκολία στη σκέψη ή στη συγκέντρωση (που αναφέρεται ως «ομίχλη εγκεφάλου»), πονοκέφαλος, διαταραχές ύπνου, ζάλη

κατά την έγερση σε όρθια θέση, αίσθηση «μυρμηγκιάσματος» στα άκρα, διαταραχές στην όσφρηση ή στη γεύση, κατάθλιψη ή άγχος, αρθραλγίες ή μυαλγίες και δερματικά εξανθήματα. Η συχνότητα εμφάνισης του συνδρόμου Long Covid φτάνει το 10% και αφορά έως και 1,4 εκατομμύρια παιδιά μόνο στις ΗΠΑ. Μια πρόσφατη έκθεση που δημοσίευσε το Αμερικανικό Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Λοιμωδών Νοσημάτων (CDC) έδειξε ότι τα παιδιά κάτω των 18 ετών που είχαν νοσήσει με Covid-19 διέτρεχαν μεγαλύτερο κίνδυνο να εμφανίσουν κόπωση, δύσπνοια, ανοσμία, αλλά και σοβαρότερα συμπτώματα, όπως η διαταραχή της καρδιακής λειτουργίας και τα θρομβοεμβολικά επεισόδια, σε σύγκριση με εκείνα που δεν είχαν νοσήσει προηγουμένως. Αυτό σημαίνει πως είναι πολύ σημαντική η παρακολούθηση των παιδιών μετά τη λοίμωξη Covid. Με το σύνδρομο Long Covid πολλοί γονείς θα διαπιστώσουν ότι τα παιδιά τους δεν μπορούν να συμβαδίσουν με τις σχολικές εργασίες ή τα αθλήματα και πολλές φορές αρνούνται να συμμετέχουν σε αυτές τις δραστηριότητες. Άλλα παιδιά νιώθουν διαρκώς κουρασμένα ή έχουν πόνους στους μυς ή ζαλάδες αλλά και μια σειρά από άλλα ενοχλητικά συμπτώματα. Ένα από τα πιο ανησυχητικά χαρακτηριστικά της Covid-19 είναι η διαταραχή της καρδιακής λειτουργίας. Οι γονείς θα πρέπει να ανησυχούν όταν υπάρχουν

Με το σύνδρομο Long Covid πολλοί γονείς θα διαπιστώσουν ότι τα παιδιά τους δεν μπορούν να συμβαδίσουν με τις σχολικές εργασίες ή τα αθλήματα και πολλές φορές αρνούνται να συμμετέχουν σε αυτές τις δραστηριότητες.

23—

επίμονα ή σοβαρά συμπτώματα, όπως η ταχυκαρδία, το αίσθημα παλμών αλλά και η δύσπνοια μετά την καταβολή ελάχιστης σωματικής δραστηριότητας. Με προσοχή πρέπει να αντιμετωπίζεται και το στρες που δημιουργείται στα παιδιά αφού νοσήσουν, λόγω των συνεπειών. Για παράδειγμα, όσα έχουν ανοσμία ή αγευσία νιώθουν άγχος γιατί δεν μπορούν πλέον να απολαύσουν το αγαπημένο τους φαγητό. Άλλα μπορεί να απογοητευτούν επειδή δεν μπορούν να κάνουν πλέον τις σχολικές εργασίες ή τις αθλητικές δραστηριότητες που τους ήταν εύκολες πριν από τη νόσηση. Σύμφωνα με την Αμερικανική Εταιρεία Παιδιατρικής, όσα παιδιά έχουν διαγνωστεί με Covid-19 θα πρέπει να επισκεφθούν τουλάχιστον μια φορά τον παιδίατρo μετά την αποδρομή της. Tα παιδιά με ιστορικό MIS-C μπορούν να κάνουν το εμβόλιο για τον κορωνοϊό αφού αναρρώσουν και ομαλοποιηθεί η καρδιακή τους λειτουργία και εφόσον έχουν περάσει τουλάχιστον 90 ημέρες από τη διάγνωση του MIS-C. Ο εμβολιασμός κατά του κορωνοϊού συνιστάται για όσα παιδιά δεν έχουν αντενδείξεις, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που έχουν ιστορικό προηγούμενης λοίμωξης. Τα παιδιά και οι έφηβοι που είχαν μέτρια ή σοβαρά συμπτώματα Long Covid σε διάστημα έξι μηνών από τη νόσηση χρήζουν πλήρους καρδιολογικής εκτίμησης πριν από την επάνοδό τους στις αθλητικές δραστηριότητες.

Παιδιά και γυναίκες τα θύματα από τα «απόνερα» του κορωνοϊού Τα «απόνερα» της πανδημίας παγκοσμίως κατέγραψε η νέα έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, της UNICEF, της Οργάνωσης UNFPA των Ηνωμένων Εθνών και της συμμαχίας για τη μητρική, νεογνική και παιδική υγεία PMΝCH. Τα ανησυχητικά στοιχεία δείχνουν ότι το πέρασμα της πανδημίας προκάλεσε μεγάλη υποβάθμιση στην υγεία των παιδιών και των γυναικών, ενώ η κλιματική αλλαγή ελαχιστοποιεί τις δυνατότητες ανάκαμψης. Οι ειδικοί εκτιμούν πως τουλάχιστον

LiFO ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2022

25 εκατομμύρια παιδιά είτε δεν εμβολιάστηκαν είτε έχασαν εμβολιαστικές δόσεις από τα εμβόλια ρουτίνας το 2021 και ο αριθμός αυτός είναι κατά 6 εκατομμύρια μεγαλύτερος από τον αντίστοιχο του 2019, με αποτέλεσμα να υπάρχει σοβαρός κίνδυνος αναζωπύρωσης ξεχασμένων πια λοιμώξεων. Επίσης, εκατομμύρια παιδιά έχασαν ημέρες σχολικής ζωής κατά τη διάρκεια της πανδημίας, με το 80% του παιδικού πληθυσμού από 104 χώρες να βιώνει ισχυρό πλήγμα λόγω του κλεισίμα-

24—

τος των σχολείων. Επίσης 10,5 εκατομμύρια παιδιά έχουν χάσει στο διάστημα αυτό είτε τον ένα γονιό, είτε τον παππού, είτε τη γιαγιά, είτε κάποιο άλλο άτομο που τα φρόντιζε και έχουν ουσιαστικά μείνει χωρίς κηδεμόνα ή φροντιστή. Η πανδημία άνοιξε παράλληλα πολύ την ψαλίδα στο προσδόκιμο επιβίωσης μεταξύ των πιο φτωχών και των πιο εύπορων κρατών. Για παράδειγμα, ένα παιδί που γεννιέται σήμερα σε ένα φτωχό κράτος της Αφρικής έχει προσδόκιμο επιβίωσης τα 63 χρόνια, ενώ για ένα παιδί που γεννιέται στην Κεντρική Ευρώπη αυτό φτάνει τα 80 χρόνια. Βέβαια, στην προ Covid εποχή το προσδόκιμο επιβίωσης στις χώρες της Ε.Ε. σκαρφάλωνε τουλάχιστον στα 83 έτη και η μείωσή του οφείλεται τις καθυστερημένες διαγνώσεις πολλών καρκίνων και άλλων χρόνιων νοσημάτων που προκαλεί και θα συνεχίσει να προκαλεί η πανδημία. Για πρώτη φορά σε περίοδο ειρήνης (με εξαίρεση τον πόλεμο στην Ουκρανία και την εύφλεκτη κατάσταση στο Ιράν) βλέπουμε τέτοια μείωση προσδόκιμου επιβίωσης και τόση διαφορά –17 χρόνια– στο προσδόκιμο επιβίωσης μεταξύ ενός νεογέννητου στην Αφρική και ενός νεογέννητου στη Γερμανία. Επίσης, 45 εκατομμύρια παιδιά κατά διάρκεια του 2020 υποσιτίζονταν σοβαρά, ενώ στην υποσαχάρια Αφρική οι γυναίκες διατρέχουν 130 φορές υψηλότερο κίνδυνο θανάτου από αιτίες που οφείλονται στην εγκυμοσύνη ή τον τοκετό από μια γυναίκα κάτοικο της Ευρώπης ή της Βόρειας Αμερικής. Τέλος, μόνο το 2021 89,3 εκατομμύρια άνθρωποι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την εστία τους εξαιτίας πολέμου, καταδίωξης, κλιματικής αλλαγής ή καταπάτησης ανθρωπίνων δικαιωμάτων, με το Αφγανιστάν, την Αιθιοπία, το Πακιστάν, τη Σομαλία, την Ουκρανία και την Υεμένη να είναι οι χώρες από τις οποίες προκύπτουν τα μεγαλύτερα μεταναστευτικά κύματα.

Τρεις γιατροί που βρέθηκαν στην πρώτη γραμμή της μάχης για τον κορωνοϊό κάνουν τον δικό τους απολογισμό

Η κληρονομιά της πανδημίας: Μια γιγαντιαία υγειονομική πρόκληση, οι δύσκολες συνθήκες, τα λάθη και οι αστοχίες.

Από τον ΓΙΆΝΝΗ ΠΑΝΤΑΖΌΠΟΥΛΟ

LiFO ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2022

Ο κορωνοϊός άλλαξε τα πάντα στο πέρασμά του. Από τη μια μέρα στην άλλη μπήκαν στη ζωή μας τα αρνητικά ρεκόρ κρουσμάτων, ο φόβος της διασποράς, τα μέτρα προφύλαξης, τα υγειονομικά πρωτόκολλα, περιορισμένα ωράρια, αφανείς εστίες μετάδοσης, τα lockdowns και η τηλεργασία. Οι αλλαγές ήρθαν για να μείνουν, επηρεάζοντας εκατομμύρια ανθρώπους και την καθημερινότητά τους, ενώ οι πολλαπλές απώλειες σε επίπεδο ανθρώπινο, κοινωνικό και ψυχικό είναι πλέον δεδομένες. Την ίδια στιγμή, γιατροί και νοσηλευτές, τα τελευταία δυόμισι σχεδόν χρόνια, έδωσαν τη δική τους μάχη σε αλλεπάλληλες εφημερίες, δουλεύοντας με φρενήρεις ρυθμούς και ατελείωτα ωράρια, υπό εξαντλητικές συνθήκες, προκειμένου να συμβάλουν στη φροντίδα των ασθενών, τονίζοντας συνεχώς ότι το εμβόλιο είναι το μοναδικό όπλο έναντι του κορωνοϊού. Από την αρχή ήρθαν

26—

αντιμέτωποι με μια πρωτόγνωρη πραγματικότητα, ειδικές στολές, μάσκες και γάντια σε ένα πλήρως αποστειρωμένο περιβάλλον, ενώ τα βλέμματα ήταν ο μοναδικός τρόπος επικοινωνίας με τους ασθενείς και τους συγγενείς τους. Μέσα στους κλειστούς χώρους των μονάδων εντατικής θεραπείας τα γέλια εναλλάσσονταν με κλάματα και τα δάκρυα συγκίνησης με χαμόγελα ενθουσιασμού. Από τότε πολλά άλλαξαν. Η ανάγκη για προσαρμογή και η επιθυμία για ελευθερία μάς έκαναν πιο ευέλικτους, ενώ ο κορωνοϊός εξακολουθεί να μας απασχολεί με το σύνδρομο Long Covid, μια παράλληλη πανδημία εντός της πανδημίας. Μιλώντας πριν από λίγες μέρες σε επιστημονική ημερίδα ο γνωστός λοιμωξιολόγος Σωτήρης Τσιόδρας δήλωσε: «Δυστυχώς, οι κοινωνίες άργησαν να αντιδράσουν, όπως και οι περισσότερες κυβερνήσεις, και ο κόσμος έχασε σιγά-σι-

«Με φοβίζει πλέον όχι ο θάνατος, αλλά ο μοναχικός θάνατος. Το είδαμε τόσες φορές, όταν ήμασταν εμείς οι τελευταίοι που σφίξαμε το χέρι ανθρώπων οι οποίοι διασωληνώνονταν και δεν ήξεραν αν θα ξαναδούν τους δικούς τους». ΓΑΡΥΦΑΛΛΙΆ ΠΟΥΛΆΚΟΥ

γά την εμπιστοσύνη του στην επιστήμη. Υπήρξε μια τεράστια παγκόσμια αποτυχία. Μακάρι να μάθουμε από αυτήν». Τι πήγε λάθος λοιπόν και ποιες ήταν οι αστοχίες; Αν γυρίζαμε τον χρόνο πίσω τι θα γινόταν διαφορετικά; Υπήρξε ελλιπής ανάλυση των σκληρών δεικτών; Γιατί έχουμε τόσους νεκρούς από την πανδημία; Λειτούργησε η υποχρεωτικότητα των εμβολίων στο ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό ή δημιούργησε κενά; Απέδωσαν τα lockdowns; Πόσο επηρεάστηκε το ιατρικό προσωπικό από την πανδημία; Τρεις κορυφαίοι γιατροί που βρέθηκαν από την αρχή αντιμέτωποι με τα διαδοχικά κύματα της πανδημίας προχωρούν στον δικό τους απολογισμό και εξηγούν τι σημαίνει να είσαι παρών στη μεγαλύτερη υγειονομική κρίση των τελευταίων χρόνων.

ΓΑΡΥΦΑΛΛΙΆ ΠΟΥΛΆΚΟΥ

Kαθηγήτρια Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και Παθολόγος-Λοιμωξιολόγος στο νοσοκομείο «H Σωτηρία» Δύο σημαντικά μηνύματα διατηρώ στο μυαλό μου. Το ένα είναι η ταχύτατη συσπείρωση της επιστήμης για την αντιμετώπιση ενός δραματικού εισβολέα που άλλαξε όσα η ανθρωπότητα θεωρούσε κεκτημένα εδώ και δεκαετίες. Η επίγευση εδώ είναι απόλυτα θετική. Η κοινωνία πρέπει να εδραιώσει την πίστη της στην επιστήμη και στη δέσμευση στο κοινό καλό. Το δεύτερο σημαντικό μήνυμα έχει να κάνει με τη διαχείριση της πληροφορίας στον σύγχρονο κόσμο και την ανεξέλεγκτη επίδραση της ηλεκτρονικής πληροφορίας. Εδώ η επίγευ-

ση είναι γλυκόπικρη. Η κοινωνία, συμπεριλαμβανομένης και της επιστημονικής κοινότητας εν μέρει, αποδείχθηκε ανέτοιμη να μεταβολίσει τον όγκο της εκπεμπόμενης πληροφορίας. Το αποτέλεσμα ήταν, στην καλύτερη περίπτωση, δυσπιστία, σύγχυση, στη χειρότερη ενστερνισμός θεωριών συνωμοσίας. Από την άλλη πλευρά, η θωράκιση απέναντι στις ψευδείς ειδήσεις ήταν ανύπαρκτη, με αποτέλεσμα τα fake news να καθοδηγούν μια σημαντική ομάδα του πληθυσμού που δεν είχε την ικανότητα να διακρίνει το πραγματικό από το κατασκευασμένο. Η διαχείριση της πανδημίας του SARS-CoV-2 θα αποτελέσει, πιστεύω, ένα τεράστιο μάθημα για τη διαχείριση υγειονομικών (και όχι μόνο) κρίσεων στο μέλλον. Είναι προφανής η ανάγκη για επενδύσεις και σχεδιασμό στη δημόσια υγεία. Αυτό θα επιτρέψει ακόμη και σε λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες να αποφύγουν μελλοντικά την πανωλεθρία που προκαλεί ένα αιφνίδιο συμβάν. Μέχρι και σε επίπεδο χώρας υπήρξαν μελέτες που ανέδειξαν γεωγραφικές διαφορές στη θνητότητα των ασθενών που διασωληνώνονται λόγω Covid-19. Αυτό ενισχύει την ανάγκη ταχύτατης και αποτελεσματικής εκπαίδευσης σε εθνικό επίπεδο. Από την εμπειρία μου, μιλώντας με συναδέλφους περιφερειακών νοσοκομείων που ενεπλάκησαν στην αντιμετώπιση της Covid-19 μετά τα κύρια κέντρα αναφοράς, πιστεύω ότι η δημιουργία Κινητών Ομάδων Ειδικών, στελεχωμένων από υπηρετούντες σε έμπειρα κέντρα, που θα επισκέπτονται νεοσύστατες μονάδες αναλαμβάνοντας ενεργό κλινικό και επιτελικό ρόλο (εκτός από εκπαιδευτικό) είναι ένα μοντέλο που μπορεί να ενισχύσει την εξομοίωση προς τα πάνω στην παροχή φροντίδας σε περιόδους κρίσης. Το δεύτερο που θα έκανα διαφορετικά, τώρα που όλοι έχουν εξοικειωθεί περισσότερο με τις τεχνολογίες, θα ήταν μια πιο στοχευμένη ενημέρωση ανά ομάδα πληθυσμού και με τη δυνατότητα συμμετοχής από την πλευρά του ακροατηρίου. Σημαντική θεωρώ ότι θα ήταν η εμπλοκή

27—

ανθρώπων με επιρροή από άλλους χώρους εκτός της Ιατρικής και της δημόσιας υγείας, που έχουν να καταθέσουν τη δική τους εμπειρία. Αυτό θα μπορούσε να εξαλείψει τις αμφιβολίες ενός σημαντικού ποσοστού της κοινής γνώμης που συντάχθηκε ατύπως πίσω τους «αρνητές». Η εξάλειψη των ανισοτήτων στην πρόσβαση στην υγεία ήταν μια μεγάλη πρόκληση, που άφησε πίσω αρκετές ομάδες πληθυσμού ακόμη και στις ανεπτυγμένες χώρες. Αναδείχθηκε γρήγορα, αλλά δεν διορθώθηκε εγκαίρως. Όσο, δε, για τις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες, το τίμημα ήταν δυσανάλογα μεγάλο λόγω της έλλειψης υποδομών, υγειονομικού εξοπλισμού, φαρμάκων και ισότιμης πρόσβασης στα εμβόλια. Πολλά από αυτά μπορούν να αποφευχθούν σε μια ενδεχόμενη νέα απειλή και αυτή είναι η παρακαταθήκη αυτής της πανδημίας. Είναι πεποίθησή μου ότι τα εμβόλια έσωσαν ζωές και μείωσαν το φορτίο των νοσούντων που είχαν ανάγκη νοσηλείας. Λυπάμαι πολύ για τις ζωές ανεμβολίαστων που χάθηκαν, πολλές φορές ανθρώπων μέσης ηλικίας και κάτω, με τεράστιες συνέπειες για την οικογένεια που μένει πίσω, την ίδια στιγμή που άτομα μεγαλύτερης ηλικίας και με πολλές συννοσηρότητες είτε δεν νόσησαν καθόλου από Covid-19 είτε έπαιρναν το εξιτήριο για το σπίτι τους περπατώντας. Ήταν σκληρό να το βλέπεις δίπλα σου, αλλά και να το ακούς από τους ίδιους τους ασθενείς σου. Ακούγοντας έναν αριθμό, η κοινή γνώμη αλλά και όλοι μας είναι φυσικό να σοκαριζόμαστε. Στην Ελλάδα η Επιτροπή υιοθέτησε εξαρχής έναν σκληρό δείκτη, ο οποίος, από τη στιγμή που υπήρχαν θεραπείες για την Covid-19 και οι ασθενείς πέθαιναν από άλλη αιτία (τις συννοσηρότητές τους), αλλά έχοντας και Covid-19, οδήγησε σε μια υπερεκτίμηση των θανάτων που οφείλονται στον κορωνοϊό. Προσωπικά πιστεύω ότι ο δείκτης της υπερβάλλουσας θνητότητας (excess mortality) που εκτιμά πόσο περισσότεροι θάνατοι συμβαίνουν σε μια κοινότητα σε σχέση με το αναμενόμενο (π.χ. αντίστοιχη περίοδο προ των πανδημι-

κών ετών) είναι πιο αξιόπιστος. Εκτιμώντας αυτό τον δείκτη, η Ελλάδα βρίσκεται σε εξαιρετική σειρά σε σχέση με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες. Πιστεύω ότι η ανάλυση του ποσοστού των ατόμων που «πεθαίνουν από Covid-19» και εκείνων που «πεθαίνουν από άλλο αίτιο, αλλά με Covid-19» έπρεπε να είχε ξεκινήσει νωρίτερα. Αυτό βέβαια δεν αναιρεί το γεγονός ότι η ροή της φροντίδας για τα υπόλοιπα νοσήματα, συμπεριλαμβανομένων των καρδιοπαθειών και της διάγνωσης και αντιμετώπισης του καρκίνου, πιθανώς να επιβραδύνθηκε σημαντικά στην πρώιμη φάση της πανδημίας. Υπάρχουν όμως στατιστικά μοντέλα που μπορούν να αναλογίσουν το ενδεχόμενο βάρος της πανδημίας και σε αυτή την περίπτωση. Άρα η αποτίμηση της θνητότητας λόγω Covid-19 δεν μπορεί να γίνει με έναν μόνο δείκτη και χρειάζεται περαιτέρω ανάλυση. Η υποχρεωτικότητα ποτέ δεν είναι η ιδεώδης προσέγγιση. Εξ ορισμού θα δημιουργήσει μια ομάδα που «δεν υποτάσσεται», η οποία θα παραμείνει αρνητική ακόμη και όταν όλα τα επιχειρήματά της θα έχουν αποδυναμωθεί. Υπάρχει όμως ένα ποσοστό που εξέφραζε τη λεγόμενη εμβολιαστική «απάθεια», δηλαδή δεν είχε ακόμη πεισθεί, ήθελε περισσότερο χρόνο, περισσότερες πληροφορίες, πιο στοχευμένη ενημέρωση. Δυστυχώς η εξέλιξη της πανδημίας δεν άφησε μεγάλα περιθώρια. Σε κάθε υγειονομικό χώρο η αποδοχή ήταν διαφορετική, ανάλογα με τον βαθμό της εμπλοκής του στη θεραπεία της Covid-19 και την ύπαρξη ηγετικής μορφής στην ενημέρωση (leadership). Γενικά στο νοσοκομείο «Σωτηρία», που αποτέλεσε εξ αρχής κέντρο αναφοράς για την Covid-19, τα ποσοστά συμμόρφωσης ήταν πολύ υψηλά. Τέλος, εργαζόμενοι στον χώρο της υγείας μη γιατροί ή νοσηλευτές σημειώνουν διεθνώς χαμηλότερα ποσοστά εμβολιασμού σε σχέση με το ιατρονοσηλευτικό προσωπικό. Αυτό αναδεικνύει από μόνο του ένα κενό στην πληροφόρηση, το οποίο ξεπερνιέται ή μετριάζεται με στοχευμένες δράσεις. Κανένας από εμάς που βρεθήκαμε στην πρώτη γραμμή της πανδημίας δεν είναι πια ίδιος. Ο καθένας, ανάλογα με την προσωπικότητά του, κρατάει και

LiFO ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2022

διαφορετικά στοιχεία. Με φοβίζει πλέον όχι ο θάνατος, αλλά ο μοναχικός θάνατος. Το είδαμε τόσες φορές, όταν ήμασταν εμείς οι τελευταίοι που σφίξαμε το χέρι ανθρώπων οι οποίοι διασωληνώνονταν και δεν ήξεραν αν θα ξαναδούν τους δικούς τους. Είμαι όμως φύσει αισιόδοξος άνθρωπος. Κρατώ ως ηθικό δίδαγμα ότι «το καλό θα νικήσει». Σε μικρό χρονικό διάστημα έχουμε γνώση, εμπειρία, θεραπείες και πρόληψη με τα εμβόλια. Η περιπέτεια αυτή με κάνει να εκτιμώ πιο πολύ τη χαρά της ζωής, την απόλαυση των οικογενειακών στιγμών, την αγκαλιά των αγαπημένων προσώπων (των υπερηλίκων) που ακόμη και αυτήν τη στερηθήκαμε για να τους προφυλάξουμε. Θυμάμαι το βλέμμα των ασθενών μας που βγήκαν νικητές από δύσκολες μάχες και αυτό είναι η παρακαταθήκη μου για το μέλλον ως γιατρού και ως ανθρώπου μέχρι την επόμενη μάχη, αν χρειαστεί.

ΕΛΈΝΗ ΙΣΧΆΚΗ

Πνευμονολόγος-Εντατικολόγος στο νοσοκομείο «Ευαγγελισμός» Για εμένα το σημαντικότερο γεγονός όλο αυτό το διάστημα είναι η ανάδειξη μιας κοινωνικής παθολογίας που έχει να κάνει με την εμπιστοσύνη, με την ικανότητα κριτικής σκέψης, με τις σχέσεις γενικά. Ο εγκλεισμός, ο φόβος, το ελεύθερο βήμα που είχαν όλοι στα διάφορα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ανέδειξαν ένα κομμάτι της ψυχολογίας των ανθρώπων που όλοι το καταλαβαίναμε αλλά ήταν πολύ ωραία καμουφλαρισμένο κάτω από το διαρκές τρέξιμο, την έλλειψη χρόνου και την απουσία ουσιαστικής επαφής με τον εαυτό μας και τους γύρω μας. Μεγάλες δυσκολίες

28—

έχουμε ξαναπεράσει και θα ξαναέλθουν στο μέλλον, είναι αναπόφευκτο. Ελπίζω αυτή η ιστορία να αποτελέσει ευκαιρία για όλους μας να καταλάβουμε πόσο σημαντικό είναι να εκπαιδεύουμε την ψυχή και το μυαλό μας, να σκεφτόμαστε πριν μιλήσουμε ή πράξουμε, να αντιληφθούμε ότι ζούμε ο ένας για τον άλλον και όχι για τον εαυτό μας. Γενικά, οφείλουμε να ωριμάσουμε. Και μιλάω σε πρώτο πληθυντικό γιατί αναφέρομαι σε όλους, ανεξαρτήτως θέσης, επαγγέλματος, προβολής ή μη.

Δεν είναι εύκολο να πει κάποιος τι θα έκανε διαφορετικά. Ήταν μια πρωτόγνωρη κατάσταση σε παγκόσμιο επίπεδο. Τα δεδομένα άλλαζαν μέρα με την ημέρα. Ποιος μπορεί να προβλέψει, να αποφασίσει και να πράξει σωστά; Και τι σημαίνει «σωστά»; Το μόνο που μπορώ να πω, γενικά, από μια θέση ασφάλειας βέβαια, μια και δεν κλήθηκα να πάρω αποφάσεις που θα επηρέαζαν εκατομμύρια ανθρώπους, είναι ότι δεν μπορεί να υπάρχουν τα ίδια μέτρα παντού, δεδομένου ότι δεν είναι ούτε οι πεποιθήσεις ίδιες ούτε οι ανάγκες. Ακόμα και μέσα στο ίδιο κράτος. Το μεγαλύτερο λάθος θεωρώ ότι ήταν η υπερπροβολή και υπερέκθεση ιατρικών θεμάτων και επαγγελματιών υγείας. Αυτό είναι κάτι που υποστηρίζω από την πρώτη κιόλας ημέρα. Στην Ιατρική, ακόμα και για ένα θέμα καλά τεκμηριωμένο, είναι πολύ δύσκολο να είναι κανείς απόλυτος, μια και η γνώση εξελίσσεται. Πόσο μάλλον για ένα θέμα σε δυναμική εξέλιξη. Ιατρικές ορολογίες, λεπτομέρειες παθοφυσιολογίας και φαρμακολογίας, επιδημιολογικοί όροι και άλλα πολλά έγιναν θέμα συζήτησης από γνώστες και μη, γεγονός που μπέρδεψε τον κόσμο και αύξησε τις όποιες αμφιβολίες του. Όσον αφορά τον τρόπο διαχείρισης των εμβολιασμών, η απάντηση είναι ναι. Το είδαμε και στην κλινική πράξη. Δυστυχώς, άφησαν να εννοηθεί ότι με το εμβόλιο δεν κολλάει κάποιος. Όπως και με όλα τα εμβόλια, ο στόχος είναι να βρει το όποιο παθογόνο τον οργανισμό σε ετοιμότητα να αντιδράσει. Και όντως, φάνηκε από τους εμβολιασμένους νοσήσαντες ότι ο βαθμός βαρύτητας της νόσου ήταν απείρως καλύτερος. Και δεν μιλάω για άτομα

«Eκτός από το πρώτο lockdown, τα επόμενα δεν έπρεπε να γίνουν. Ο κόσμος κουράστηκε και άρχισε να βρίσκει τρόπους να επιβιώσει οικονομικά και ψυχικά, και όλοι ξέρουμε ότι αυτό γίνεται μέσω της επαφής. Τελικά έγιναν περισσότερες συναθροίσεις από αυτές που θα γίνονταν κανονικά». ΕΛΈΝΗ ΙΣΧΆΚΗ

με επηρεασμένο ανοσοποιητικό, είτε λόγω νόσου είτε λόγω φαρμάκων, στα οποία ξέρουμε πόσο δύσκολο είναι να επιτευχθεί ανοσία. Μιλάω για τη συντριπτική πλειοψηφία του κόσμου. Μακάρι να μπορούσε να είχε γίνει ταυτόχρονα μαζικός εμβολιασμός. Τα αποτελέσματα θα ήταν πιο εντυπωσιακά, κυρίως στις νοσηλείες και στους θανάτους. Νομίζω ότι η ανάλυση των δεικτών ως ένα σημείο επηρεάστηκε από τις ανάγκες που προέκυψαν λόγω οικονομικής επιβάρυνσης των κρατών. Έπρεπε να γίνουν παραδοχές και αποδοχές για να μη φτωχοποιηθούμε περαιτέρω. Σωστό ή λάθος, ποιος θα το κρίνει και από ποια θέση; Όσον αφορά τους νεκρούς, θα πρέπει κάποια στιγμή να αναφερθούμε στους νεκρούς από Covid-19 αλλά και στις παράπλευρες απώλειες που υπήρξαν λόγω μη λειτουργίας των δομών για τους λοιπούς ασθενείς. Όσον για την Covid-19, μια και αυτή είναι η ερώτηση, ας πούμε ότι στην αρχή μάς βρήκε όλους απροετοίμαστους και με άγνοια για την αντιμετώπιση της νόσου. Στην ουσία είχαμε μια συντηρητική και όχι αιτιολογική προσέγγιση της νόσου. Μαζικές εισαγωγές, ελάχιστα κρεβάτια και προσωπικό υγείας στις ΜΕΘ. Στην πορεία, άρχισε να ξεκαθαρίζει το τοπίο όσον αφορά τη νόσο, βγήκαν και παγκόσμιες οδηγίες αντιμετώπισής της. Άνοιξαν κρεβάτια, τα οποία όμως στελεχώθηκαν με τον ίδιο αριθμό γιατρών και νοσηλευτών. Δεν κάνει το κρεβάτι καλά τον ασθενή αλλά ο γιατρός και ο νοσηλευτής. Βλέποντας τους σκληρούς δείκτες, όπως λέτε, άρχισε η ανακατανομή της τράπουλας με μετακίνηση συναδέλφων από το ένα τμήμα στο άλλο. Αν κάποιος νομίζει ότι ένας γαστρεντερολόγος μπορεί να αντιμετωπίσει με την ίδια επάρκεια μια αναπνευστική ανεπάρκεια, τότε ας πάει σε πνευμονολόγο να κάνει την επόμενη κολονοσκόπηση. Το ίδιο ισχύει και για το νοσηλευτικό προσωπικό, το οποίο αποκτά εμπειρία στους ασθενείς με τους οποίους δουλεύει. Κινήσεις πανικού. Γενικά, το πρόβλημα ήταν η ανεπάρκεια του ΕΣΥ. Και αν εγώ έχω την τύχη να δουλεύω σε ένα μεγάλο νοσοκομείο, τον «Ευαγγελισμό», το οποίο εν μέσω αυτής της κατάστασης

είχε περισσότερα μέσα και προσωπικό σε σχέση με άλλα, τι να πουν μικρότερα περιφερειακά νοσοκομεία, τα οποία είναι αφημένα στην τύχη τους και στο φιλότιμο των εργαζομένων εκεί; Επιτρέψτε μου όμως να αναφερθώ και στις παράπλευρες απώλειες των υπόλοιπων ασθενών. Ένα λάθος ήταν ότι σταμάτησε ο χρόνος για τα πάντα, πλην του Covid. Οι επαγγελματίες υγείας ερχόμαστε καθημερινά σε επαφή με μεταδιδόμενα νοσήματα και ο Covid είναι ένα από αυτά. Αν εξαιρέσουμε το πρώτο κύμα, όταν ακόμα ψαχνόμασταν για το τι γίνεται, έπρεπε κατά τη γνώμη μου τα πάντα να δουλεύουν όπως πριν για τους άλλους ασθενείς, με τη βοήθεια των ιδιωτικών νοσοκομείων, αφιλοκερδώς. Είδαμε καρκίνους σε προχωρημένα στάδια, εμφράγματα μη αντιμετωπιζόμενα, απώλεια ελέγχου σε χρόνια νοσήματα και όλα αυτά γιατί; Στο θέμα της υποχρεωτικότητας του εμβολιασμού για το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό και το αν αυτό είχε θετικό ή αρνητικό αποτέλεσμα, θα έλεγα ότι κανείς δεν μπορεί να υποχρεώσει κανέναν να κάνει κάτι στο σώμα του. Καταλαβαίνω το σκεπτικό, δεν καταλαβαίνω τον εκβιασμό στους συναδέλφους και την εξαθλίωση που τους έχουν επιβάλει. Στο κάτω κάτω, στην πορεία, ακόμα και οι εμβολιασμένοι κόλλησαν και μετά την καραντίνα τους επέστρεψαν στη δουλειά. Δεν καταλαβαίνω γιατί ένας μη εμβολιασμένος δεν μπορεί να κάνει το ίδιο. Μπορεί να ταξιδέψει παντού, μπορεί να εργαστεί παντού, αλλά όχι σε νοσοκομείο; Όλοι μπορούμε να δουλέψουμε με ασφάλεια, αρκεί να ελεγχόμαστε συχνά και να φοράμε μάσκα, η οποία αποδείχτηκε το καλύτερο προληπτικό μέτρο. Δημιουργήθηκαν κενά, εννοείται, σε μια περίοδο που δεν περίσσευε και δεν περισσεύει κανείς. Κατά τη γνώμη μου, εκτός από το πρώτο lockdown, τα επόμενα δεν έπρεπε να γίνουν. Ο κόσμος κουράστηκε και άρχισε να βρίσκει τρόπους να επιβιώσει οικονομικά και ψυχικά, και όλοι ξέρουμε ότι αυτό γίνεται μέσω της επαφής. Τελικά έγιναν περισσότερες συναθροίσεις από αυτές που θα γίνονταν αν συνεχιζόταν η ζωή κανονικά. Απλώς έπρεπε να γίνονται

29—

μαζικοί έλεγχοι ανά τακτά διαστήματα και να επιβάλλεται αυστηρή καραντίνα στους νοσήσαντες και τις επαφές τους. Για να επιτύχει όμως αυτό χρειάζεται υψηλό αίσθημα προσωπικής ευθύνης και ενσυναίσθησης. Όσον αφορά το επιστημονικό κομμάτι, κέρδισα πολλές γνώσεις και εμπειρίες. Στο προσωπικό κομμάτι, μπορώ να πω ότι για δύο τουλάχιστον χρόνια δούλευα ασταμάτητα, πάρα, μα πάρα πολλές ώρες! Μεγάλη υπερένταση, που μου κόστισε σε διαταραχές ύπνου. Στερήθηκα τους δικούς μου ανθρώπους αρκετά, προσπαθώντας να τους «προστατεύσω» από τη δική μου υπερέκθεση στον ιό. Πλέον, βγαίνοντας από όλο αυτό προσπαθώ να αναπληρώσω τον χαμένο χρόνο κάνοντας πολλά παράλληλα πράγματα «εξωσχολικά», τα οποία μου έχουν λείψει. Και τα απολαμβάνω όλα σε υπέρτατο βαθμό.

ΕΥΆΓΓΕΛΟΣ ΚΑΪΜΑΚΆΜΗΣ

Πνευμονολόγος-Εντατικολόγος στο νοσοκομείο «Παπανικολάου» Ήταν μια πρωτόγνωρη εμπειρία για τους υγειονομικούς, με εξαντλητικές συνθήκες και ωράρια εργασίας, απίστευτη πίεση στο σύστημα υγείας και αντιμετώπιση καινούργιων καταστάσεων για τους γιατρούς των Μονάδων Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ). Ήταν η πρώτη φορά στην καριέρα μου που έπρεπε να αντιμετωπίσω και να λειτουργήσω αποτελεσματικά σε συνθήκες πανδημίας, χωρίς να δικαιούμαστε άδεια για πάνω από δυο χρόνια και βιώνοντας μια διαρκή πάλη με τον θανατηφόρο ιό σε πραγματικά βαρέως πάσχοντες ασθενείς. Το επίπεδο συνεργασίας μεταξύ των συναδέλφων και η ανάγκη οργάνωσης και εξοπλισμού των

«Ένας πιο έγκαιρος και μαζικός εμβολιασμός θα είχε σταματήσει τη μεγάλη ροή των εισαγωγών στα νοσοκομεία πολύ πιο γρήγορα και θα είχε σώσει χιλιάδες ζωές». ΕΥΆΓΓΕΛΟΣ ΚΑΪΜΑΚΆΜΗΣ

ΜΕΘ πέρασε σε άλλο επίπεδο μέσα από αυτήν τη δύσκολη κατάσταση και νομίζω ότι όλοι γίναμε πολύ πιο συνειδητοποιημένοι και ικανοί λειτουργοί υγείας.

Αν γύριζα τον χρόνο πίσω τι θα έκανα διαφορετικά; Θα μιλήσω κυρίως για τον τομέα της αντιμετώπισης των βαρέως πασχόντων, μια και αυτός είναι ο δικός μου κλάδος και μπορώ να έχω αποκρυσταλλωμένη άποψη: το μόνο που θα έπρεπε να έχει γίνει διαφορετικά θα ήταν η πιο έγκαιρη επάνδρωση και εξοπλισμός των ΜΕΘ, και αναφέρομαι βέβαια στην περίοδο προ της έναρξης της πανδημίας, ώστε να μη φτάσουμε να τρέχουμε μέχρι την τελευταία στιγμή για να καλύψουμε κενά σε ιατρικό, νοσηλευτικό προσωπικό και εξοπλισμό, τα οποία χρόνιζαν. Σε πολλές περιπτώσεις τα κενά αυτά υπάρχουν ακόμα (π.χ. η ανάγκη για περισσότερους μόνιμους και άρτια εκπαιδευμένους νοσηλευτές ΜΕΘ, έναν ιδιαίτερα απαιτητικό σε εμπειρία και κατάρτιση νοσηλευτικό ρόλο). Δεν μπορώ να πω ότι η αντιμετώπιση της πανδημίας χαρακτηρίστηκε από πραγματικά μεγάλα λάθη, εξάλλου η φύση και η έκτασή της ήταν τέτοια που «γονάτισε» σχεδόν όλα τα συστήματα υγείας, ακόμα και παραδοσιακά πιο προηγμένων χωρών. Αν θα έπρεπε να εστιάσω σε κάτι, αυτό θα ήταν η μεγάλη καθυστέρηση στην απόφαση εμβολιασμού όλων των ευπαθών ομάδων και η μη υποχρεωτικότητα των εμβολιασμών σε όλο τον πληθυσμό, τη στιγμή που άλλα, απείρως πιο αυστηρά και επίπονα μέτρα (όπως το παρατεταμένο lockdown επιχειρήσεων και δραστηριοτήτων) έθιξαν μεγάλη μερίδα του κόσμου. Ένας πιο έγκαιρος και μαζικός εμβολιασμός θα είχε σταματήσει τη μεγάλη ροή των εισαγωγών στα νοσοκομεία πολύ πιο γρήγορα (τουλάχιστον μετά το δεύτερο κύμα) και θα είχε σώσει χιλιάδες ζωές. Επομένως, θεωρώ ότι θα έπρεπε να έχει εξηγηθεί πολύ καλύτερα η αξία του εμβολιασμού και να παταχθούν από την αρχή οι όποιες –εγκληματικές, κατά τη γνώμη μου– αντιεπιστημονικές φωνές.

LiFO ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2022

Η αξία των εμβολιασμών είναι ανεκτίμητη και αδιαμφισβήτητη. Ουσιαστικά ήταν η ειδοποιός διαφορά που κατέστησε τον ιό λιγότερο θανατηφόρο και οδήγησε στη σχετική ύφεση της πανδημίας που παρατηρούμε το τελευταίο διάστημα, ακόμα και με τα πολύ πιο μεταδοτικά νέα στελέχη του ιού. Εδώ να τονίσουμε ότι πρέπει να έχουμε συνεχή επαγρύπνηση καθώς νέα, διαφορετικά στελέχη μπορούν να εμφανιστούν, οπότε η συνέχιση του εμβολιαστικού προγράμματος με τα νεότερα πολυδύναμα εμβόλια θα πρέπει να παραμένει υψηλή προτεραιότητα στους σχεδιασμούς μας. Έχω την αίσθηση ότι η κυβέρνηση είχε πάντοτε μπροστά της μια ατέρμονη σειρά από διλήμματα ανάμεσα σε αυστηρότερα και επώδυνα οικονομικά μέτρα και μια πιο χαλαρή στρατηγική, και οι επιλογές δεν ήταν ποτέ εύκολες. Ένας γιατρός αβίαστα θα πρότεινε ένα καθολικό lockdown διαρκείας μέχρι να ελεγχθεί στοιχειωδώς η ροή σοβαρών περιστατικών στις κλινικές και στις ΜΕΘ, όμως δεν θα είχαν την ίδια γνώμη οι επαγγελματίες πλείστων κλάδων, και αυτό είναι απολύτως λογικό! Τελικά ποιος μπορεί να πει υπεύθυνα τι θα σκοτώσει περισσότερους, ο ιός ή η οικονομική καταστροφή; Όσο για τους νεκρούς από τον ιό, νομίζω ότι η χρόνια υποστελέχωση του ΕΣΥ τα τελευταία έτη έπαιξε ρόλο, όπως και το γεγονός ότι η χώρα μας ήταν σχεδόν μόνιμα στην τελευταία θέση στο ποσοστό εμβολιασμών ανάμεσα στις λεγόμενες δυτικές χώρες… Επίσης, όταν μια μονάδα/ κλινική λειτουργεί στο 100% της δυναμικότητάς της (για να μην πω και πολύ παραπάνω, πολύ συχνά), έχει αποδειχθεί με διεθνείς μελέτες ότι πέφτει σημαντικά η απόδοση και η αποτελεσματικότητα στην παροχή υψηλού επιπέδου υπηρεσιών υγείας. Έτσι, μια χρονίως πιεζόμενη υπερβολικά ΜΕΘ, λόγου χάρη, δεν μπορεί να έχει τα ίδια υψηλά ποσοστά επιβίωσης με μια αντίστοιχης δυναμικότητας και εμπειρίας που δεν δέχεται αυτή την πίεση. Κατά την προσωπική μου άποψη και

30—

εμπειρία από τον χώρο των ΜΕΘ, το μέτρο της υποχρεωτικότητας των εμβολίων στο ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό λειτούργησε θετικά, ενώ οι ελλείψεις προσωπικού που δημιούργησε ήταν σαφώς περιορισμένες. Εγώ πάντως δεν μπορώ να διανοηθώ ένας υγειονομικός που νοιάζεται για την επιστήμη του, και κυρίως για τους ασθενείς του, να μην επιθυμεί να εμβολιαστεί!

To πρώτο lockdown, το οποίο ήταν και το πιο έγκαιρα πραγματοποιημένο, ήταν άκρως αποτελεσματικό και κατέταξε την Ελλάδα στις χώρες με τα πιο λίγα κρούσματα στο πρώτο κύμα της πανδημίας. Από εκεί και πέρα υπήρξε μια χαλάρωση που προκάλεσε την καθυστερημένη έναρξη του επόμενου περιορισμού, με αποτέλεσμα να χαθεί ο έλεγχος της ροής των κρουσμάτων και να πιεστεί υπερβολικά το σύστημα υγείας. Από προσωπικής άποψης, ήταν ένα διάστημα έντονης σωματικής και ψυχολογικής πίεσης, νομίζω ότι όλοι φτάσαμε στα όρια της επαγγελματικής εξουθένωσης, ενώ την ίδια στιγμή είχαμε τη συνεχή αγωνία να προσφέρουμε όσο μπορούσαμε περισσότερα στους βαρέως πάσχοντες συνανθρώπους μας. Για μένα ήταν πραγματική προσωπική ήττα όταν βίωνα τον θάνατο ενός ασθενούς μου, σε αντίθεση με την ανείπωτη χαρά και ηθική ικανοποίηση όταν έβλεπα άλλους ασθενείς να επιβιώνουν και να βγαίνουν νικητές από τον χώρο της ΜΕΘ. Πολλές φορές, μάλιστα, τα αντικρουόμενα αυτά συναισθήματα συνέβαιναν κατ’ επανάληψη μέσα σε μια μέρα εργασίας! Μετά από όλη αυτή την εμπειρία, νιώθω πιο ολοκληρωμένος επιστήμονας και πιο δυνατός, αν και νομίζω πως μαζί με την πανδημία έφυγε ένα κομμάτι της συλλογικής μας «αθωότητας».

Η AstraZeneca αναδεικνύει τι μπορεί να κάνει η επιστήμη A

ποκρυσταλλώνοντας τα μαθήματα της πανδημίας, το πολυτιμότερο μάθημα ήταν πού μπορούν να φτάσουν τα επιστημονικά επιτεύγματα και κυρίως πώς θα φτάσουν ισότιμα, σε όλους! Για ολόκληρο τον πλανήτη, η πανδημία της covid-19 ανέδειξε την προφανή ανάγκη να βρίσκουμε άμεσα απαντήσεις σε τέτοιες εξαιρετικά δύσκολες προκλήσεις στον τομέα της Υγείας και ταυτόχρονα ανέδειξε την ανάγκη να θωρακιστούμε δημιουργώντας ανθεκτικότερα και αποτελεσματικότερα συστήματα υγείας. Παράλληλα, κατέστησε περισσότερο σαφές από ποτέ ότι η επιστήμη και η καινοτομία θα αποτελέσουν τα βασικότερα «όπλα» μας για να το πετύχουμε.

Η AstraZeneca, σήμερα, διαθέτει ένα από τα χαρακτηριστικότερα και απολύτως τεκμηριωμένα αφηγήματα που δείχνουν όχι μόνο πώς πρωταγωνίστησε στην εποχή της πανδημίας διαθέτοντας άμεσα αποτελεσματικά εμβόλια σε ολόκληρο τον κόσμο και αναπτύσσοντας και μονοκλωνικά αντισώματα αλλά τη στρατηγική που μπορεί να οδηγήσει σε ένα καλύτερο «μέλλον για την Υγεία». Η στρατηγική αυτή συνοψίζεται στην πλέον ξεκάθαρη τοποθέτηση: «Τι μπορεί να κάνει η επιστήμη». Σε επίπεδο έρευνας και καινοτομίας, η ίδια η εταιρεία έχει δώσει και συνεχίζει να δίνει τις δικές της απαντήσεις. Η AstraZeneca χρησιμοποιεί πλέον σε σημαντικό βαθμό την τεχνητή νοημοσύνη για να δημιουργήσει νέα φάρμακα σε συντομότερο χρόνο. Το 70% των νέων δραστικών της ουσιών έχει προέλθει με αυτόν τον τρόπο. Στοχεύει στην παροχή εξατομικευμένης θεραπείας σε κάθε ασθενή, με το 90% των νέων της φαρμάκων να είναι «φάρμακα ακριβείας». Μόνο πέρσι επένδυσε σε έρευνα 9.7 δισ. δολάρια και έως το 2030 πρόκειται να διαθέσει 20 νέα καινοτόμα φάρμακα στους ασθενείς. Η AstraZeneca δεν περιορίζει τον ρόλο της μόνο εκεί. Ίσως ακόμα σημαντικότερο είναι ότι επιδιώκει να συμβάλει αποτελεσματικά στο κρισιμότερο ενδεχομένως ζήτημα υγείας που έχει αντιμετωπίσει ολόκληρος ο κόσμος. Στην αναζήτηση τρόπων ώστε όλοι οι ασθενείς παντού στον πλανήτη να έχουν πρόσβαση στις θεραπείες αυτές, να απολαμβάνουν «τι μπορεί να κάνει η επιστήμη» μέσα από ανθεκτικά και βιώσιμα συστήματα υγείας. Στο πλαίσιο αυτό, λοιπόν, στη-

31—

«Τι μπορεί να κάνει η επιστήμη» ρίζει τη διεθνή συνεργασία PHSSR (Partnership for Health System Sustainability and Resilience) που ξεκίνησε το 2020 από το London School of Economics και το World Economic Forum, και την ίδια την AstraZeneca με σκοπό να απαντήσει στο ερώτημα εάν υπάρχει τρόπος να αναδιαρθρωθούν καλύτερα τα συστήματα υγείας για να αντέχουν κλυδωνισμούς και να ανακάμπτουν πιο γρήγορα. Η πρωτοβουλία ήδη δραστηριοποιείται σε περισσότερες από 20 χώρες. Επικεφαλής της μελέτης για την Ελλάδα είναι ο Κώστας Αθανασάκης, Επίκουρος Καθηγητής Οικονομικών της Υγείας και Αξιολόγησης Τεχνολογιών Υγείας, του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής. Η πανδημία της covid-19 ήταν για όλους μας ένα καμπανάκι για να αντιληφθούμε κρίσεις και προκλήσεις που θα συναντάμε συχνά στο μέλλον. Και οφείλουμε να μάθουμε να τις αντιμετωπίζουμε. Για την AstraZeneca αποδείχθηκε μια διπλή πρόκληση. Να προσφέρει -άμεσα όπως αποδείχθηκε- 3 δισεκατομμύρια δόσεις ενός εμβολίου που υπολογίζεται ότι έσωσε 6 εκατ. ανθρώπινες ζωές σε ολόκληρο τον κόσμο και κυρίως να αναδείξει τη δύναμη όσων «μπορεί να κάνει η επιστήμη» καθώς και την ανάγκη να δημιουργήσουμε τις προϋποθέσεις ώστε ο καθένας μας να έχει πρόσβαση σε αυτά. Αυτή η πρόκληση είναι η πιο σημαντική από κάθε άλλη!

LiFO ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2022

καρδιά

32—

Ο βαρύς αντίκτυπος της λοίμωξης του κορωνοϊού στην καρδιά ΚΩΝΣΤΑΝΤΊΝΟΣ ΤΟΎΤΟΥΖΑΣ

Καθηγητής Καρδιολογίας & Υπεύθυνος Iατρείου Δομικών Καρδιοπαθειών και Καρδιοογκολογίας στην Α’ Πανεπιστημιακή Καρδιολογική Κλινική του Ιπποκράτειου Νοσοκομείου και Γενικός Γραμματέας της Ελληνικής Καρδιολογικής Εταιρείας

Τα κύματα της πανδημίας του κορωνοϊού υποχωρούν, αλλά οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της λοίμωξης εξακολουθούν να ταλαιπωρούν χιλιάδες ανθρώπους, ανάμεσά τους και οι περικαρδίτιδες που προκλήθηκαν είτε κατά την οξεία φάση της ασθένειας είτε παρέμειναν ως Long Covid σύμπτωμα.

— Μετά από σχεδόν τρία χρόνια πανδημίας έχουμε καθαρή εικόνα για τις επιπτώσεις της λοίμωξης του κορωνοϊού στην καρδιά. Τι πρέπει να γνωρίζουμε; Πράγματι, με την πάροδο του χρόνου έχουμε ολοένα και περισσότερα δεδομένα αναφορικά με τις καρδιαγγειακές επιπλοκές που προκαλεί η λοίμωξη Covid-19. Σήμερα γνωρίζουμε ότι δεν προσβάλλει αποκλειστικά το αναπνευστικό σύστημα αλλά ότι προκαλεί σημαντικές βλάβες τόσο στην καρδιά όσο και στα αγγεία. Όσο διαρκεί η λοίμωξη, αυξάνεται τόσο η θρομβογονικότητα του οργανισμού όσο και ο κίνδυνος εμφάνισης εμφραγμάτων του μυοκαρδίου και των αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων. Παράλληλα σχετίζεται και με την πρόκληση μυοκαρδίτιδας. Γίνεται σαφές, λοιπόν, ότι η λοίμωξη από τον SARS-CoV-2 συνδέεται στενά με την εμφάνιση καρδιολογικών νοσημάτων και ο εμβολιασμός αποτελεί βασικό μηχανισμό για την αποφυγή τέτοιων απότοκων της νόσου.

— Οι καρδιολογικές επιπλοκές προκαλούνται και από το σύνδρομο Long Covid. Ποια είναι τα συμπτώματα που, όταν επιμένουν, πρέπει να εξετάζονται οι ασθενείς; Σε τι ποσοστό είναι αναστρέψιμη η κατάσταση; To Long Covid ή Σύνδρομο Μακρού Covid είναι μέρος της καθημερινής κλινικής πρακτικής λόγω του μεγάλου αριθμού ασθενών που νόσησαν την τελευταία τριετία. Χαρακτηρίζεται από άτυπα, μη ειδικά συμπτώματα, με προεξάρχουσες την αδυναμία και την κακουχία. Μπορεί να διαρκέσουν ακόμα και μήνες μετά τη λοίμωξη. Είναι τόσο μεγάλη η επίπτωση αυτού του συνδρόμου που σε πολλά νοσοκομεία λειτουργούν ειδικά ιατρεία αποκλειστικά για τέτοιους ασθενείς. Αναφορικά με την καρδιά, οι ασθενείς με Long Covid διαμαρτύρονται για αίσθημα

33—

παλμών, άτυπο θωρακικό άλγος ή και δύσπνοια κάποιες φορές. Σε αυτή την περίπτωση πρέπει να επισκέπτονται τον θεράποντα ιατρό τους και να υποβάλλονται στις απαραίτητες εξετάσεις, προκειμένου να διερευνηθεί η ύπαρξη ή μη παθολογικού υποστρώματος και το αν τα συμπτώματα συνδέονται με αυτό. Η διάρκεια και η βαρύτητα των συμπτωμάτων ποικίλλουν και εξαρτώνται από τον ίδιο τον ασθενή αλλά και από τη βαρύτητα της λοίμωξης. Στο μεγαλύτερο ποσοστό των ασθενών, πάντως, το σύνδρομο αυτοπεριορίζεται.

— Με την επιστροφή των μαθητών και των φοιτητών στα θρανία και στα σπορ οι ειδικοί συστήνουν στους γονείς να μην αμελούν τον καρδιολογικό έλεγχο των παιδιών. Πόσο σημαντικός είναι αυτός ο έλεγχος στην εποχή της πανδημίας και μετά από ποιο διάστημα αποθεραπείας τα παιδιά που νόσησαν με Covid-19 μπορούν να επιστρέψουν σε δραστηριότητες που αυξάνουν το φορτίο της καρδιάς; Ο καρδιολογικός έλεγχος είναι αρκετά σημαντικός στα παιδιά και στους εφήβους και γίνεται ακόμα πιο αναγκαίος την περίοδο της Cοvid-19. Δεδομένου ότι η πλειοψηφία των παιδιών και των εφήβων αθλείται συστηματικά –και αυτό είναι πολύ σημαντικό για την πρόληψη καρδιαγγειακών νοσημάτων–, η τακτική καρδιολογική παρακολούθηση, ειδικά για όσους παρουσίασαν συμπτώματα μέτριας ή και σοβαρής βαρύτητας, είναι μια ενδεδειγμένη λύση για την ασφαλέστερη επάνοδο στην καθημερινότητα.

— Οι άνδρες και οι γυναίκες κινδυνεύουν εξίσου από καρδιοπάθειες ή υπάρχει κάποια βάση σε εκείνη την παλιά θεωρία που υποστήριζε ότι οι γυναίκες δεν είναι τόσο ευάλωτες στις παθήσεις της καρδιάς; Πράγματι, υπήρχε παλαιότερα η αντίληψη ότι τα καρδιαγγειακά νοσήματα είναι αποκλειστικά ανδρική υπόθεση! Τελικά, έχει αποδειχθεί ότι μπορεί να προσβάλλουν και τα δύο φύλα, αν και οι γυναίκες ίσως εμφανίζουν κάποιους καρδιοπροστατευτικούς μηχανισμούς. Το σίγουρο είναι ότι όλοι μας, ανεξαιρέτως φύλου, πρέπει να αθλούμαστε τακτικά, να αποφεύγουμε το αλκοόλ, να μην καπνίζουμε, να τρεφόμαστε σωστά και να διενεργούμε τακτικά τον ιατρικό μας έλεγχο, προκειμένου να μειώσουμε την επίπτωση των καρδιαγγειακών νοσημάτων.

Η ηλεκτρονική βιοψία φέρνει την επανάσταση στη διάγνωση της λιπώδους διήθησης του ήπατος

ΔΡ. ΝΙΚΌΛΑΟΣ ΛΙΆΣΗΣ

Ακτινολόγος - Αγγειολόγος, Επιστημονικός Διευθυντής του Affidea Central

Η λιπώδης διήθηση του ήπατος είναι μια συχνή διαταραχή που σχετίζεται με το μεταβολικό σύνδρομο και μπορεί να αποβεί επικίνδυνη. Η νέα τεχνική της «ηλεκτρονικής βιοψίας» διευκολύνει την αναίμακτη διάγνωση και παρακολούθησή της.

— Πόσο επικίνδυνη μπορεί να γίνει η λιπώδης διήθηση του ήπατος; Πού οδηγεί τον ασθενή εάν εξελιχθεί και μείνει χωρίς θεραπεία; Η μη αλκοολική λιπώδης νόσος του ήπατος (Νon-alcoholic Fatty Liver Disease-NAFLD) αποτελεί τη συχνότερη μορφή χρόνιας ηπατοπάθειας και την πρώτη αιτία ανεύρεσης παθολογικά αυξημένων ηπατικών ενζύμων στον γενικό πληθυσμό. Σύμφωνα με τα νεότερα επιδημιολογικά δεδομένα που μας «χτυπάνε» το καμπανάκι για το λιπώδες ήπαρ, το 20% του γενικού πληθυσμού θα αναπτύξει λιπώδη ηπατίτιδα (μη αλκοολικής αιτιολογίας), η οποία μπορεί να καταστεί επικίνδυνη και να οδηγήσει σε κίρρωση ή ηπατοκυτταρικό καρκίνο. Προκαλείται από την παθολογική συσσώρευση λιπιδίων στα ηπατοκύτταρα σε άτομα που δεν καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες αλκοόλ, ενώ συνήθως ταυτίζεται με την παχυσαρκία. Το λιπώδες ήπαρ δεν είναι τόσο αθώο όσο νομίζουμε, καθώς δεν παρουσιάζει ιδιαίτερα συμπτώματα και συνήθως ανευρί-

LiFO ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2022

34—

σκεται τυχαία κατά τη διενέργεια προληπτικού ελέγχου. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για μια άκρως επικίνδυνη κατάσταση διότι προσβάλλει τα ενδοθήλια στα αγγεία και μάλιστα τα περιφερικά αγγεία πρώτα, δηλαδή την περιφέρεια σώματος, αλλά κυρίως τον εγκέφαλο. Το λιπώδες ήπαρ συνδυάζεται απολύτως με το μεταβολικό σύνδρομο. Όμως συνυπάρχουν κι άλλοι παράγοντες υψηλής επικινδυνότητας, όπως η χαμηλή HDL (καλή χοληστερίνη), η υψηλή χοληστερίνη, η υπέρταση και ο διαβήτης. Επομένως, είναι επικίνδυνο για το 2-5% των ασθενών που μπορεί να αναπτύξουν φλεγμονώδη ηπατίτιδα, η οποία θα οδηγήσει σε καρδιαγγειακά νοσήματα και πολλά άλλα.

— Τι αλλάζει στην παρακολούθηση της εξέλιξης της νόσου με τη νέα μέθοδο που στην ουσία αντικαθιστά την επεμβατική βιοψία με μια ηλεκτρονική βιοψία; Στην Affidea εφαρμόζουμε τη νέα πρωτοποριακή μέθοδο εκτίμησης του λιπώδους ήπατος «UGAP» (Ultrasound-Guided Attenuation Parameter). Μέχρι σήμερα δυστυχώς δεν είχαμε τη δυνατότητα αντικειμενικής εκτίμησης της λιπώδους διήθησης, παρά μόνο μια αδρή υπερηχογραφική εκτίμηση. Πλέον, με αυτή την καινούργια μέθοδο

κατηγοριοποιούμε τη λιπώδη διήθηση σε τρία στάδια (S1, S2, S3 – σοβαρότερη μορφή είναι η S3), με δυνατότητα επαναληψιμότητας της εξέτασης με μεγάλη αξιοπιστία. Πρόκειται για ένα απλό υπερηχογράφημα που γίνεται από εξειδικευμένο και κατάλληλα καταρτισμένο γιατρό. Δεν έχει καμία παρενέργεια και είναι εύκολη εξέταση για τον ασθενή. Επιπροσθέτως, με αυτήν τη νέα μέθοδο έχουμε τη δυνατότητα να βλέπουμε τη βελτίωση ή την επιδείνωση κάθε ασθενούς. Εκτός από αυτήν τη τεχνική βέβαια, συμπληρωματικά έχουμε και την ελαστογραφία, τη Shear Wave Elastography, για να εκτιμήσουμε και την ίνωση. Η ιατρική τεχνολογία τα τελευταία χρόνια, έχοντας σημειώσει αλματώδη ανάπτυξη, μας παρέχει σήμερα αυτήν τη μέθοδο που θα μπορούσε να θεωρηθεί ως ηλεκτρονική βιοψία, συμβάλλοντας στην πρόληψη και στην ακριβή διάγνωση της λιπώδους διήθησης.

— Πόσο έχει αλλάξει η πρόληψη στις μέρες μας χάρη σε αυτήν τη μεγάλη τεχνολογική επανάσταση; Η πρώιμη διάγνωση αλλά και η αξιόπιστη κατηγοριοποίηση της λιπώδους διήθησης βοηθά να δούμε ποιοι ασθενείς έχουν συνεχή επιδείνωση και ποιοι από αυτούς

παρουσιάζουν βελτίωση μετά από κατάλληλη θεραπευτική αγωγή. Ο κλινικός γιατρός, έχοντας ως γνώμονα αυτές τις αντικειμενικές μετρήσεις, δίνει συγκεκριμένες οδηγίες και θεραπεία, με αποτέλεσμα να προφυλάσσει τον ασθενή από τις συνέπειες της λιπώδους διήθησης με αναίμακτο τρόπο. Έτσι μπορούμε να κατηγοριοποιήσουμε το λιπώδες ήπαρ και να καταφέρουμε την υποστροφή της κατάστασης προς όφελος του ασθενούς.

— Καθώς μιλάμε για πρόληψη, τι άλλο πρέπει να γνωρίζουμε για να προλάβουμε την εμφάνιση της λιπώδους διήθησης του ήπατος; Προσεκτική δίαιτα και οπωσδήποτε διατήρηση του ιδανικού βάρους με άσκηση, ρύθμιση του διαβήτη, του θυρεοειδούς και της δυσλιπιδαιμίας, αποφυγή του αλκοόλ και λήψη μόνο των απαραίτητων φαρμάκων, κατόπιν σύστασης του γιατρού, είναι μεταξύ άλλων μερικά από τα βασικά προληπτικά μέτρα. Μια διατροφή πλούσια σε φρούτα, λαχανικά και με μια μικρή ποσότητα ξηρών καρπών λειτουργεί ως αντιοξειδωτικός παράγοντας ο οποίος βοηθάει στην επανόρθωση των βλαβών, ενώ προλαμβάνει την επίθεση των τοξινών σε διάφορα όργανα του σώματός μας.

35—

Με αυτήν τη νέα μέθοδο έχουμε τη δυνατότητα να βλέπουμε τη βελτίωση ή την επιδείνωση κάθε ασθενούς.

ΒΆΣΩ ΖΗΣΙΜΟΠΟΎΛΟΥ Διευθύντρια νευρολόγος, επικεφαλής της Μονάδας Αντιμετώπισης Εγκεφαλικών στην Ευρωκλινική Αθηνών

Tο εγκεφαλικό επεισόδιο έχει μεγαλύτερη «αδυναμία» στις γυναίκες Η

επιστήμη και τα δεδομένα της αποκαλύπτουν ότι το εγκεφαλικό επεισόδιο «χτυπά» πιο συχνά τις γυναίκες. Και σε αυτή την περίπτωση η σωστή ενημέρωση είναι πολύ σημαντική. Το εγκεφαλικό επεισόδιο είναι συγκριτικά συχνότερο στις γυναίκες απ’ ό,τι στους άνδρες, σύμφωνα με τα επιδημιολογικά δεδομένα στη δυτική Ευρώπη και υπάρχουν συγκεκριμένοι παράγοντες που συμβάλλουν σε αυτό. Ας τους δούμε αναλυτικά. Οι γυναίκες έχουν μεγαλύτερο προσδόκιμο ζωής και οι πιθανότητες για ένα εγκεφαλικό επεισόδιο αυξάνονται όσο αυξάνεται και η ηλικία. Μετά την ηλικία των 65 ετών περισσότερο οι γυναίκες παρουσιάζουν αυξημένη αρτηριακή πίεση και είναι πιθανότερο να εμφανίσουν καρδιακή αρρυθμία, όπως η κολπική μαρμαρυγή, που πενταπλασιάζει τον κίνδυνο ισχαιμικού εγκεφαλικού. Επίσης, κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, ειδικά τις τελευταίες εβδομάδες, αυξάνεται η πηκτικότητα του αίματος της εγκύου, γι’ αυτό θα πρέπει να υπάρχει στενή επικοινωνία με τον γυναικολόγο, ιδιαίτερα αν υπάρχουν ζητήματα υγείας, όπως διαβήτης ή προεκλαμψία. Η προεκλαμψία διπλασιάζει τον κίνδυνο εγκεφαλικού αρκετά χρόνια μετά την εγκυμοσύνη. Η λήψη αντισυλληπτικών ή θεραπείας ορμονικής υποκατάστασης αυξάνει επίσης τον κίνδυνο, εξού και τα σχετικά σκευάσματα πρέπει να λαμβάνονται αφού έχει προηγηθεί ο απαραίτητος γυναικολογικός έλεγχος. Γυναίκες με αυξημένη αρτηριακή πίεση, ιστορικό θρομβώσεων ή/και με αυξημένο σωματικό βάρος ενδεχομένως να μη δύνανται να λάβουν ορμονικά φάρμακα. Επιπλέον, η χρήση τέτοιων φαρμάκων παράλληλα με κάπνισμα πρέπει να αποφεύγεται. Και η ημικρανία διαδραματίζει κάποιον ρόλο. Άτομα που υποφέρουν από ημικρανία με αύρα έχουν διπλάσιο κίνδυνο εγκεφαλικού. Η επιδημιολογία δείχνει ότι η συγκεκριμένη κεφαλαλγία είναι συχνότερη στις γυναίκες. Σε αυτή την περίπτωση συνιστάται και πάλι η αποφυγή του καπνίσματος και η χρήση αντισυλληπτικών. Τέλος, ενοχοποιείται και το κοινωνικό πλαίσιο, καθώς οι γυναίκες που υφίστανται εγκεφαλικό έχουν την τάση να υποβιβάζουν τη σημασία

LiFO ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2022

των συμπτωμάτων είτε γιατί δεν θέλουν να ανησυχήσουν την οικογένειά τους είτε γιατί νιώθουν ότι δεν έχουν «δικαίωμα» να αρρωστήσουν επειδή οι οικείοι τους εξαρτώνται από αυτές. Το αποτέλεσμα είναι να αναζητούν βοήθεια όταν είναι πια αργά, αυξάνοντας τον κίνδυνο της μόνιμης βλάβης ή της μοιραίας εξέλιξης. Μάλιστα, τα στατιστικά δεδομένα από τη χρήση του θρομβολυτικού φαρμάκου αλτεπλάση παγκοσμίως δείχνουν ότι είναι γενικά περισσότερο πιθανό να χρησιμοποιηθεί σε άνδρες. Επιπλέον, οι γυναίκες είναι πιθανότερο να είναι βασικοί φροντιστές ατόμων που έχουν υποστεί εγκεφαλικό. Γι’ αυτό η πρόσβαση στη γνώση γύρω από το εγκεφαλικό,

36—

τα συμπτώματα, τη θεραπεία και την αποκατάσταση είναι ουσιώδη για τις γυναίκες. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν τρόποι πρόληψης που είναι κοινοί για άνδρες και γυναίκες. Φροντίστε να ακολουθείτε ισορροπημένη δίαιτα με αρκετά φρούτα και λαχανικά∙ ασκηθείτε σε μέτρια ένταση 3-4 φορές την εβδομάδα∙ διακόψτε το κάπνισμα, γιατί αυξάνει την αρτηριακή πίεση, καταστρέφει τα αγγεία του εγκεφάλου και της καρδιάς και αποτελεί βασικό προδιαθεσικό παράγοντα για εγκεφαλικό∙ τέλος, κάντε τον ετήσιο καρδιολογικό έλεγχο και παρακολουθείτε την αρτηριακή σας πίεση και τον καρδιακό ρυθμό σε τακτά χρονικά διαστήματα.

Η υγεία της καρδιάς «χτυπά» στην Affidea Κάθε αθλητής χρειάζεται προαγωνιστικό έλεγχο

O

αθλητισμός είναι το μεγαλύτερο δώρο που μπορείτε να κάνετε στον εαυτό σας, αλλά προτού βρεθείτε σε οποιοδήποτε τερέν για να δοκιμάσετε τις αντοχές σας, πρέπει να περάσετε από πλήρη καρδιολογικό έλεγχο, ώστε να αποφευχθούν δυσάρεστα απρόοπτα. Είναι επιστημονικά αποδεδειγμένο πως η συστηματική άσκηση έχει ευεργετικά αποτελέσματα στο καρδιαγγειακό σύστημα, βελτιώνοντας την κατάσταση του καρδιοαναπνευστικού συστήματος, των μυών και των οστών, συμβάλλοντας στη μείωση της νοσηρότητας και θνητότητας από τις καρδιαγγειακές νόσους και προλαμβάνοντας άλλες παθήσεις, όπως η οστεοπόρωση. Η άποψη πως η καρδιά ενός αθλητή διαφέρει δομικά και λειτουργικά από εκείνη του μέσου ενήλικα διατυπώθηκε πριν από έναν αιώνα. Σήμερα, με τη χρήση ορισμένων εξειδικευμένων και ταυτόχρονα απλών ιατρικών μεθόδων, όπως το υπερηχοκαρδιογράφημα, έχουν απεικονισθεί οι φυσιολογικές μορφολογικές προσαρμογές της καρδιάς χάρη στη συστηματική άσκηση, οι οποίες συνοψίζονται στον όρο «αθλητική καρδιά». Η φυσιολογική αναδιαμόρφωση και προσαρμογή του καρδιακού μυός ανταποκρίνεται στις ανάγκες της προπόνησης του ασκούμενου, όπως συμβαίνει με όλους τους μυς του σώματος. Έτσι, διακρίνουμε διαφορετικές αλλαγές στα αθλήματα αντοχής με έντονες αερόβιες ανάγκες (π.χ. στους δρόμους μεγάλων αποστάσεων) και άλλες προσαρμογές στα αθλήματα δύναμης με υψηλό βαθμό αναερόβιας άσκησης (π.χ. στην άρση βαρών). Η καρδιά ενός μαραθωνοδρόμου συνήθως εμφανίζει αυξημένες εσωτερικές διαστάσεις ώστε να εξυπηρετούνται οι ανάγκες για αυξημένη καρδιακή παροχή κατά την άσκηση. Αντίθετα, στην καρδιά ενός αθλητή άρσης βαρών παρατηρείται κυρίως υπερτροφία (πάχυνση) των τοιχωμάτων με μικρή μεταβολή των συνολικών διαστάσεων. Η προσαρμογή αυτή εξυπηρετεί τις αυξημένες συνθήκες πίεσης κατά την προπόνηση, χωρίς να απαιτείται μεγαλύτερη παροχή αίματος. Τα περισσότερα αθλήματα χαρακτηρίζονται από

LiFO ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2022

μεικτούς συνδυασμούς αερόβιας και αναερόβιας άσκησης. Κοινότερο παράδειγμα το ποδόσφαιρο, που χαρακτηρίζεται ως μετρίως αναερόβιο και συγχρόνως έντονα αερόβιο άθλημα και οι μεταβολές που παρατηρούνται στην καρδιά όσων συμμετέχουν στο άθλημα είναι ανάμεικτης μορφολογίας. Η πρόληψη των καρδιαγγειακών συμβαμάτων που σχετίζονται με την άσκηση αποτελεί μια σημαντική πρόκληση για την ιατρική κοινότητα και τη δημόσια υγεία. Διεθνείς καρδιολογικές οργανώσεις, όπως η Αμερικανική Καρδιολογική Εταιρεία και η Ευρωπαϊκή Καρδιολογική Εταιρεία, δημοσιεύουν και ανανεώνουν κατά διαστήματα τις κατευθυντήριες οδηγίες για τον προαγωνιστικό έλεγχο των αθλητών καθώς και τα κριτήρια καταλληλότητας για την ασφαλή συμμετοχή σε αθλητικές εκδηλώσεις. Πρωταρχικός στόχος των οδηγιών αυτών είναι ο εντοπισμός των αθλητών αυξημένου κινδύνου, δηλαδή όσων προέρχονται από οικογένειες με ιστορικό κληρονομικού καρδιαγγειακού νοσήματος ή νεανικού αιφνίδιου καρδιακού θανάτου και όσων έχουν άγνωστης αιτιολογίας συγκοπτικά επεισόδια. Εξίσου σημαντική είναι η πρόληψη δυσάρεστων συμβαμάτων (αιφνίδιος καρδιακός θανάτος) και η καθιέρωση διαγνωστικών κριτηρίων για τον καθορισμό του επιτρεπόμενου επιπέδου φυσικής δραστηριότητας αθλητών με καρδιαγγειακές παθήσεις. Συνήθως, η λήψη σωστού ατομικού και οικογενειακού ιατρικού ιστορικού, η λεπτομερής κλινική εξέταση, το ηλεκτροκαρδιογράφημα και, αν χρειαστεί στη συνέχεια, το υπερηχογράφημα καρδιάς αποδίδουν στοιχεία και μετρήσεις που κινούνται στα όρια των φυσιολογικών τιμών, επιβεβαιώνοντας την καλοήθη φύση των καρδιακών προ-

σαρμογών. Σε ορισμένες ακραίες περιπτώσεις, όμως, είναι δυνατό να υπάρξει αλληλοεπικάλυψη των εκδηλώσεων της αθλητικής καρδιάς με χαρακτηριστικά συγκεκριμένων καρδιακών παθήσεων, οπότε ενδεχομένως να απαιτηθεί επιπλέον δοκιμασία κοπώσεως και μαγνητική τομογραφία καρδίας. Είναι σημαντικό να καταστούν σαφείς σε κάθε αθλητή οι στόχοι του προαγωνιστικού καρδιολογικού ελέγχου και η αναγκαιότητα της πραγματοποίησής του ανά τακτά χρονικά διαστήματα.

Είναι επιστημονικά αποδεδειγμένο πως η συστηματική άσκηση έχει ευεργετικά αποτελέσματα στο καρδιαγγειακό σύστημα.

38—

ΚΩΝΣΤΑΝΤΊΝΟΣ ΤΣΟΒΌΛΑΣ Καρδιολόγος του Ομίλου διαγνωστικών κέντρων Affidea με εξειδίκευση στις κληρονομικές μυοκαρδιοπάθειες στο Heart Hospital του Πανεπιστημίου UCL στη Μ. Βρετανία

Νέα εποχή στην πρόληψη με την Κάθετη Πρότυπη Μονάδα Καρδιαγγειακών Παθήσεων

Η

καρδιολογική αξιολόγηση βρίσκεται στην καρδιά των τσεκάπ υγείας και στην Κάθετη Πρότυπη Μονάδα Καρδιαγγειακών Παθήσεων της Affidea πραγματοποιούνται όλες οι βασικές εξετάσεις που αφορούν τις καρδιαγγειακές παθήσεις, ώστε οι εξεταζόμενοι να εξυπηρετούνται σε μία επίσκεψη, χωρίς περιττές μετακινήσεις. Η Κάθετη Μονάδα Καρδιαγγειακής Απεικόνισης του Affidea Central στην καρδιά της Αθήνας, στην πλατεία Μαβίλη, δημιουργήθηκε με γνώμονα την κάλυψη των αναγκών υγείας όλων των εξεταζομένων. Το Καρδιολογικό Τμήμα καλύπτει τον τακτικό προληπτικό απεικονιστικό έλεγχο και απαντήσεις στα ερωτήματα που προκύπτουν από αυτόν, ώστε μέσα από εξειδικευμένες διαγνωστικές προσεγγίσεις να επιτυγχάνεται άμεση και ακριβής διάγνωση. Η μονάδα αποτελείται από ομάδα εξειδικευμένων γιατρών που καλύπτουν όλο το φάσμα των απεικονιστικών εξετάσεων πρόληψης και διάγνωσης των

39—

καρδιαγγειακών παθήσεων με τη χρήση μηχανημάτων τελευταίας τεχνολογίας. Στον οργανωμένο χώρο της μονάδας κάθε ασθενής έχει τη δυνατότητα για ιατρική φροντίδα πολλαπλών επιπέδων, να πραγματοποιήσει διαγνωστικές εξετάσεις με τον πιο σύγχρονο τεχνολογικό εξοπλισμό και να εξυπηρετηθεί σε ένα περιβάλλον ασφάλειας και αξιοπιστίας. Έτσι, εκτός των κλασικών καρδιολογικών εξετάσεων, διενεργούνται ειδικές εξετάσεις όπως stress echo, exercise echo, αξονική στεφανιογραφία, μαγνητική τομογραφία καρδιάς και πλήρης έλεγχος όλων των περιφερικών αγγείων με σύγχρονες τεχνικές της έγχρωμης Doppler υπερηχοτομογραφίας (triplex). Η Κάθετη Μονάδα Καρδιαγγειακής Απεικόνισης του Affidea Central παρέχει την εγγύηση ποιότητας του κορυφαίου ιδιωτικού φορέα παροχής ιατρικών υπηρεσιών πρωτοβάθμιας περίθαλψης στην Ευρώπη. Όπως επισημαίνει ο επιστημονικός διευθυντής του Affidea Central, αγγειολόγος-ακτινολόγος δρ. Νικόλαος Λιάσης: «Παρέχουμε εξατομικευμένη ολιστική φροντίδα με δυνατότητα πραγματοποίησης όλων των απαραίτητων ιατρικών εξετάσεων σε μία επίσκεψη. Γρήγορα και χωρίς ταλαιπωρία, κάθε εξεταζόμενος μπορεί να λάβει την καλύτερη περίθαλψη, προσαρμοσμένη στις δικές του ανάγκες, ενώ είμαστε δίπλα του σε κάθε του βήμα». Στο Καρδιολογικό Τμήμα του Affidea Central, με τον πιο σύγχρονο εξοπλισμό, μοναδικό για διαγνωστικό κέντρο, παρέχονται υψηλής ποιότητας υπηρεσίες που περιλαμβάνουν ηλεκτροκαρδιογράφημα ηρεμίας, 24ωρη καταγραφή (Holter) αρτηριακής πίεσης, 24ωρη καταγραφή (Holter) ρυθμού, Holter 48h, υπερηχογράφημα καρδιάς (triplex), υπερηχογράφημα ανιούσας αορτής και αορτικού τόξου, ηλεκτροκαρδιογραφική δοκιμασία κόπωσης σε κυλιόμενο τάπητα, stress echo (δυναμική υπερηχοκαρδιογραφική μελέτη) με δοβουταμίνη, με εργομετρικό ποδήλατο και κυλιόμενο τάπητα, πλήρη αιματολογικό έλεγχο για τη διερεύνηση των καρδιαγγειακών παραγόντων κινδύνου, συμπεριλαμβανομένων ειδικών βιοδεικτών, μαγνητικής καρδιάς, αξονικής στεφανιογραφίας και τροπονίνης I. →Μάθετε περισσότερα στο affidea.gr

LiFO ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2022

καρκίνος 40—

Νέα εποχή στη θεραπεία του καρκίνου με «σφαίρες» πρωτονίων Μέχρι τώρα η Ογκολογία χρησιμοποιούσε συμβατικές θεραπείες όπως η χημειοθεραπεία και η ακτινοθεραπεία, στοχευμένες θεραπείες και ανοσοθεραπείες. Πλέον στο οπλοστάσιο εναντίον του καρκίνου προστίθενται και ταχύτατες «σφαίρες» πρωτονίων και άλλων σωματιδίων που αποκτούν ασύλληπτες ταχύτητες μέσα από επιταχυντές και μετά στοχεύουν απευθείας τα b-καρκινικά κύτταρα. Όλα αυτά υλοποιούνται σε ελάχιστα κέντρα στον κόσμο και ένα από αυτά βρίσκεται στη γειτονική Ιταλία. Εκεί, στην ιστορική πόλη της Παβίας, ένα από τα μεγαλύτερα νοσοκομειακά και ερευνητικά hubs της Ευρώπης, έχει ξεκινήσει ήδη η νέα εποχή στην αντιμετώπιση των δύσκολων καρκίνων που δεν ανταποκρίθηκαν στα συμβατικά φάρμακα ή βρίσκονται σε τέτοια σημεία που είναι πολύ δύσκολα προσβάσιμοι για αφαίρεση με εγχείρηση, με την προϋπόθεση ότι δεν έχουν ακόμα καταστεί μεταστατικοί. Σε αυτήν τη νέα εποχή χρησιμοποιούνται ως όπλα σωματίδια όπως πρωτόνια και άτομα άνθρακα τα οποία επιταχύνονται σε έναν γιγάντιο επιταχυντή που λειτουργεί στο Εθνικό Κέντρο Ογκολογικής Ανδροθεραπείας (NCAO), ένα από τα πέντε αντίστοιχα στον κόσμο όπου εφαρμόζουν αυτή την πρωτοποριακή προσέγγιση. Σύντομα μάλιστα, σε συνεργασία με μία από τις μεγαλύτερες τεχνολογικές εταιρείες, το κέντρο στην Παβία θα αποκτήσει και δεύτερο επιταχυντή ώστε να είναι το μόνο στον κόσμο που θα μπορεί να στοχεύει ακόμα περισσότερα καρκινικά κύτταρα, εκτοξεύοντας εναντίον τους άτομα και σωματίδια με ταχύτητες 30.000 m/s, εξολοθρεύοντάς τα επιλεκτικά, χωρίς να επηρεάζονται καθόλου οι περιφερειακοί υγιείς ιστοί. Ενδεικτικά, ο επιταχυντής που ήδη υπάρχει στο κέντρο έχει μήκος 25 μέτρα κι

LiFO ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2022

αυτό τον καθιστά μεγάλο σε σχέση με τους επιταχυντές που έχουμε στο μυαλό μας από το CERN της Ελβετίας. Εν έτει 2022, η πόλη στην οποία έγινε η πρώτη επιτυχημένη καισαρική τομή στον κόσμο με επιβίωση και της μητέρας και του νεογνού και όπου γεννήθηκε και μεγαλούργησε ο πατριάρχης της Ανατομίας, ο καθηγητής Αντόνιο Σκάρπα, εξακολουθεί να κρατά τα ηνία στην έρευνα, στην επιστήμη και στην τεχνολογία, έχοντας μια μεγάλη πανεπιστημιούπολη που ξεχωρίζει για τα ινστιτούτα Χημείας και Τοξικολογίας που διαθέτει, τη βιοτεχνολογία και την ογκολογική έρευνα που διεξάγεται εκεί. Τον 19ο αιώνα ο Αντόνιο Σκάρπα ήταν ταγμένος στην Ανατομία, γι’ αυτό αναγκαζόταν να κλέβει τα πτώματα των κακούργων και των φτωχών ασθενών που έμεναν στα αζήτητα προκειμένου να μπορεί να διεξάγει τις νεκροτομές που ήταν παράνομες, καθώς η Καθολική Εκκλησία δεν επέτρεπε να αγγίξει κανένας γιατρός τους θανόντες. Οι φοιτητές του, οι οποίοι τον υπεραγαπούσαν, όταν ο ίδιος έφυγε από τη ζωή κοντά στα 80, θεώρησαν πρέπον να κάνουν νεκροτομή στο σώμα του, αποτίοντας με αυτόν τον τρόπο ύψιστο φόρο τιμής και στον δάσκαλό τους αλλά και στην επιστήμη τους. Μάλιστα, κράτησαν το κεφάλι του, που ακόμα και σήμερα διατηρείται στη φορμόλη, σε ένα σκοτεινό και δροσερό ντουλάπι στον χώρο του Ανατομείου που σήμερα έχει μετατραπεί σε Μουσείο και λειτουργεί στις ιστορικές εγκαταστάσεις του Πανεπιστημίου της Παβίας. Πάνω από το ντουλάπι όπου φυλάσσεται το κεφάλι του Αντόνιο Σκάρπα υπάρχει μια μαρμάρινη επιγραφή προς τιμήν του μεγάλου καθηγητή που με τις έρευνες και τις πρωτοποριακές νεκροτομές του βοήθησε να πάει μπροστά η επιστήμη.

42—

Οι φοιτητές πάντοτε έδιναν το στίγμα τους στην καθημερινότητα της Παβίας και σήμερα αποτελούν το 25% του συνολικού πληθυσμού της πόλης. Ανάμεσα στους φοιτητές είναι και πάρα πολλοί Έλληνες γιατροί που σπούδασαν και παρέμειναν στην Παβία ως εργαζόμενοι στα δημόσια νοσοκομεία και στις δομές υγείας της πόλης. Ο λόγος που οι περισσότεροι δεν επιστρέφουν στην Ελλάδα μετά την ολοκλήρωση των σπουδών τους είναι πως το σύστημα υγείας της Ιταλίας, ειδικά στην Παβία, είναι πολύ ισχυρό και οι γιατροί εργάζονται σε πολύ ευνοϊκές συνθήκες όσον αφορά τα ωράρια, τις υποχρεώσεις και τις αμοιβές τους. Όπως εξηγεί ο Έλληνας γενικός γιατρός Νικόλας Τσαμπάς από τη Χαλκίδα, που πριν από είκοσι χρόνια πήγε στην Παβία για σπουδές στη φημισμένη Ιατρική της Σχολή και πλέον εργάζεται ως οικογενειακός γιατρός, ο θεσμός του οικογενειακού γιατρού προχωρά στην Ιταλία με γοργά βήματα, καθώς η Ένωση των Οικογενειακών Γιατρών είναι αυτή που θέτει τους κανόνες της σχέσης των γιατρών με τους πολίτες-ασθενείς, και είναι πολύ ισχυρή. Μάλιστα, όπως μας ενημερώνει, οι ιταλικές υγειονομικές αρχές ετοιμάζονται πλέον να αλλάξουν ακόμα περισσότερο το σύστημα του οικογενειακού γιατρού ώστε να ενώσουν πολλούς οικογενειακούς γιατρούς σε μια πρωτοβάθμια δομή, ενισχύοντας την πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας ώστε να αποφεύγεται η μετάβαση των ασθενών στο νοσοκομείο όταν αυτό δεν είναι απαραίτητο.

Πλέον στο οπλοστάσιο εναντίον του καρκίνου προστίθενται και ταχύτατες «σφαίρες» πρωτονίων και άλλων σωματιδίων που αποκτούν ασύλληπτες ταχύτητες μέσα από επιταχυντές και μετά στοχεύουν απευθείας τα b-καρκινικά κύτταρα.

43—

ΑΛΈΞΑΝΔΡΟΣ ΣΤΡΑΤΗΓΌΣ

Καθηγητής Δερματολογίας Αφροδισιολογίας του ΕΚΠΑ, Διευθυντής του Νοσοκομείου «Ανδρέας Συγγρός»

Νέα εποχή στην πρόληψη και στην έγκαιρη διάγνωση του δερματικού καρκίνου εγκαινιάζει το νέο υπερσύγχρονο μηχάνημα χαρτογράφησης VECTRA WB360 που απέκτησε το Νοσοκομείο «Ανδρέας Συγγρός» με αποκλειστική δωρεά του Ιδρύματος Ωνάση. Έτσι, η Ελλάδα προστέθηκε στα μόλις επτά κέντρα παγκοσμίως που διαθέτουν ένα τέτοιο μηχάνημα. Η δωρεά αυτή, που αποτελεί συνώνυμο της ιατρικής καινοτομίας και έρευνας στον τομέα της Δερματολογίας, έρχεται σε συνέχεια της συνολικής ανακατασκευής του Κέντρου Μελανώματος και Καρκίνου Δέρματος, η οποία ολοκληρώθηκε το 2018 με την υποστήριξη του Ιδρύματος Ωνάση, θωρακίζοντάς το. Στο «Ανδρέας Συγγρός» έχει δημιουργηθεί ένας σύγχρονος και λειτουργικός χώρος με εμβαδόν 250 τετραγωνικά μέτρα (τριπλάσιο από τον προηγούμενο χώρο) που διαθέτει τέσσερα εξεταστήρια, χώρο μικροεπεμβάσεων, χώρο προσωπικού, καθώς και αίθουσα βιβλιοθήκης, διασκέψεων και συνεντεύξεων ασθενών. Υποδέχεται καθημερινά περισσότερους από 40 ασθενείς με δερματο-ογκολογικές παθήσεις, επιτελώντας ένα σημαντικό έργο στην αντιμετώπιση μιας ταχύτατα αναπτυσσόμενης νόσου που εξελίσσεται σε σύγχρονη μάστιγα. Στο Νοσοκομείο «Ανδρέας Συγγρός» και μόνο κάθε χρόνο διαγιγνώσκονται περίπου 1.000 νέα κρούσματα μελανώματος και καρκίνου του δέρματος, γεγονός που δημιουργεί μια επείγουσα κατάσταση δημόσιας υγείας. Η 3D απεικόνιση του δέρματος μέσω ενός άβαταρ που δημιουργείται για κάθε εξεταζόμενο ανιχνεύει σπιθαμή προς σπιθαμή τις δερματικές βλάβες και στη συνέχεια τις κατηγοριοποιεί με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης, εντοπίζοντας με ακρίβεια τις προκαρκινικές αλλοιώσεις. Για τη νέα «φουτουριστική» πραγματικότητα και την αναβάθμιση των υποδομών ενός δημόσιου νοσοκομείου στο επίπεδο του

LiFO ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2022

Η πρόληψη του καρκίνου του δέρματος περνά στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης Memorial Sloan Kettering Αντικαρκινικού Κέντρου όπου αναπτύχθηκε η τεχνολογία του μηχανήματος VECTRA WB360 μιλά ο καθ’ ύλην αρμόδιος, ο διευθυντής του Νοσοκομείου «Ανδρέας Συγγρός» και καθηγητής Δερματολογίας - Αφροδισιολογίας του ΕΚΠΑ Αλέξανδρος Στρατηγός, που μας περιγράφει τις νέες δυνατότητες στην πρόληψη των δερματικών καρκίνων με τη βοήθεια του δερματολόγου Κωνσταντίνου Λιοπύρη, διδάκτορα Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ, υπεύθυνου χειρισμού του VECTRA WB360, ο οποίος επέστρεψε στο «Ανδρέας Συγγρός» έχοντας πρόσφατα ολοκληρώσει τη μετεκπαίδευσή του στο Αντικαρκινικό Κέντρο Memorial Sloan Kettering της Νέας Υόρκης.

— Ποια είναι η εικόνα του δερματικού καρκίνου και του μελανώματος την Ελλάδα; Ο καρκίνος δέρματος διαχωρίζεται στους μελανοκυτταρικούς καρκίνους, που προέρχονται από τα μελανοκύτταρα, δηλαδή στο μελάνωμα, και στους μη μελανοκυτταρικούς καρκίνους δέρματος, που προέρχονται από άλλα κύτταρα του δέρματος. Οι συχνότεροι από τους μη μελανοκυτταρικούς καρκίνους δέρματος είναι το βασικοκυτταρικό καρκίνωμα και το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα δέρματος. Η εικόνα του μελανώματος και του καρκίνου δέρματος εν γένει στην Ελλάδα ακολουθεί αντίστοιχη πορεία με αυτήν που παρατηρείται παγκοσμίως. Η επίπτωσή του αυξάνει διαρκώς, ενώ τελευταία βλέπουμε όλο και νεότερα άτομα να προσβάλλονται από τους μη μελανοκυτταρικούς καρκίνους δέρματος, πιθανότατα εξαιτίας μιας εσφαλμένης αντίληψης που έχουμε σχετικά με την έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία, και εκεί είναι που θα πρέπει να παρέμβουμε.

— Παρατηρείται αύξηση περιστατικών τα τελευταία χρόνια; Πόσες περίπου νέες

44—

διαγνώσεις έχουμε τον χρόνο και κατά πόσο είναι εφικτή η έγκαιρη διάγνωση του μοναδικού καρκίνου του οποίου η βλάβη είναι ορατή και διά γυμνού οφθαλμού; Στην Ελλάδα δυστυχώς δεν διαθέτουμε ακριβή επιδημιολογικά στοιχεία για την επίπτωση του καρκίνου δέρματος. Μόνο κατά προσέγγιση θα μπορούσαμε να πούμε ότι τα περιστατικά είναι περί τα 1.000 ετησίως, ενώ για τους μη μελανοκυτταρικούς καρκίνους δέρματος είναι σχεδόν αδύνατο να υπολογίσουμε – σίγουρα πολλοί περισσότεροι. Σκεφτείτε ότι στην Αμερική μόνο προκύπτουν περίπου 5,4 εκατομμύρια μη μελανοκυτταρικοί καρκίνοι δέρματος τον χρόνο, ενώ όλοι οι υπόλοιποι συνδυαστικά δεν ξεπερνούν τα 2 εκατομμύρια. Ενδεικτικά, στο Νοσοκομείο «Ανδρέας Συγγρός», μόνο για το έτος 2018, από τις 6.670 βιοψίες δέρματος που πραγματοποιήθηκαν, γύρω στις 1.600 αφορούσαν μη μελανοκυτταρικούς καρκίνους δέρματος. Ωστόσο, ακόμα δεν έχουμε φτάσει στο επιθυμητό επίπεδο. Υπάρχουν πολλά τα οποία πρέπει να γίνουν, τόσο σε επίπεδο ενημέρωσης της κοινωνίας όσο και της ιατρικής κοινότητας.

— Από την εμπειρία στο εμβληματικό πανεπιστημιακό νοσοκομείο «Ανδρέας Συγγρός» ποιο είναι το συμπέρασμα; Οι Έλληνες είναι ευαισθητοποιημένοι, ελέγχονται εγκαίρως ή με καθυστέρηση; Κατά πόσο αυτοί οι ασθενείς κινδυνεύουν από υποτροπή στο μέλλον; Τα τελευταία χρόνια η ενημέρωση έχει παίξει σημαντικό ρόλο και βλέπουμε όλο και περισσότερους, ειδικά νέους ανθρώπους, να προσέρχονται για ολόσωμη δερματολογική εξέταση στα εξωτερικά ιατρεία του νοσοκομείου μας. Ειδικότερα οι ενημερωτικές καμπάνιες με τον μήνα πρόληψης για τον καρκίνο του δέρματος καθώς και άλλες προσπάθειες, όπως αυτές της Ελληνικής Δερματολογικης και Αφροδισιολογικης

Εταιρείας, φαίνεται να αποδίδουν καρπούς. Ωστόσο έχουμε ακόμα πολύ δρόμο μπροστά μας. Επικρατεί δυστυχώς ακόμα η δεισιδαιμονία που λέει πως «ό,τι δεν σε πειράζει δεν το πειράζεις». Σε αυτό πρέπει να απαντήσουμε εμπεριστατωμένα και με ένταση ως ιατρική και δερματολογική κοινότητα. Ο καρκίνος δέρματος, ειδικότερα το μελάνωμα, είναι από τους όγκους που αν διαγνωστούν και αντιμετωπιστούν έγκαιρα είναι πλήρως ιάσιμοι. Η δυσκολία έγκειται στη διάγνωσή του, καθώς στη συντριπτική τους πλειονότητα οι βλάβες του δέρματος είναι καλοήθεις. Γι’ αυτό έχει απόλυτο νόημα ο τακτικός, ολόσωμος δερματολογικός έλεγχος.

— Η αναβάθμιση των υποδομών ενός εμβληματικού πανεπιστημιακού νοσοκομείου της χώρας με το νέο μηχάνημα-σύστημα χαρτογράφησης του δέρματος σηματοδοτεί μια νέα εποχή στην πρόληψη των δερματικών καρκίνων. Πώς μεταφράζεται αυτό για τους Έλληνες ασθενείς και πόσοι ασθενείς θα ελέγχονται αρχικά με το νέο μηχάνημα; Αυτό το οποίο θα πρέπει να καταστεί σαφές είναι ότι η σημαντικότερη παρέμβαση που μπορεί να γίνει για την πρόληψη του καρκίνου δέρματος είναι η ολόσωμη δερματολογική εξέταση από τον ειδικό δερματολόγο. Η χαρτογράφηση είναι μια εξειδικευμένη εξέταση που έχει νόημα σε συγκεκριμένες κατηγορίες ασθενών και το νέο μηχάνημα Vectra WB360, το οποίο αποκτήθηκε με τη γενναιόδωρη προσφορά του Ιδρύματος Ωνάση, αποτελεί μια εξαιρετικά σημαντική προσθήκη στη μάχη μας για την έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου δέρματος σε ειδικές ομάδες ασθενών, οι οποίοι βρίσκονται σε πολύ αυξημένο κίνδυνο για την ανάπτυξη καρκίνου δέρματος. Αυτές οι κατηγορίες αφορούν ασθενείς με ιστορικό μελανώματος και πολλούς σπίλους, με πάνω από ένα μελάνωμα, με πολλαπλούς άτυπους

45—

σπίλους κ.ά. Σε αυτές τις περιπτώσεις αυτή η τελευταία λέξη της τεχνολογίας μπορεί να αποδειχθεί καταλυτικής σημασίας αναφορικά με την παρακολούθησή τους και την έγκαιρη διάγνωση ενός νέου καρκίνου δέρματος. Επίσης, είναι εξαιρετικά σημαντικό το γεγονός ότι η τεχνολογία VECTRA εντάσσεται στο εθνικό σύστημα υγείας και σε ένα δημόσιο νοσοκομείο, καθώς το φέρνει στην κορυφή της πρόληψης του καρκίνου δέρματος.

— Θα μας περιγράψετε λίγο τη μέθοδο που συνδυάζει την υψηλή τεχνολογία με τη χρήση των δεδομένων της τεχνητής νοημοσύνης προκειμένου να «διαβάσει» τις βλάβες του ασθενή; Η τρισδιάστατη απεικόνιση επιτρέπει την απεικόνιση όλων των βλαβών ενός ασθενούς με έναν μοναδικό και ενιαίο τρόπο σε ένα 3D άβαταρ, ενώ οι αλγόριθμοι τεχνητής νοημοσύνης συγκεντρώνουν τις βλάβες του ασθενούς προκειμένου να μπορεί ο εξειδικευμένος δερματολόγος να τις αξιολογήσει. Επιπλέον, σε εξακολουθητική επίσκεψη, οι αλγόριθμοι τεχνητής νοημοσύνης ανιχνεύουν ενδεχόμενη αλλαγή ή εμφάνιση νέων βλαβών, επιτρέποντας έτσι στον δερματολόγο να επικεντρωθεί στις βλάβες που είναι πιο ύποπτες για καρκίνο του δέρματος, προκειμένου να τις αξιολογήσει.

Οι εργαζόμενες της Gilead Sciences Ελλάδας στέλνουν το μήνυμα πως «ο καρκίνος του μαστού μάς αφορά όλες» Μ ε μια ομαδική φωτογράφιση για μια εμβληματική αφίσα που έντυσε τα μέσα μαζικής μεταφοράς, και θα ντύσει τον σταθμό του μετρό στο Σύνταγμα στα τέλη του Οκτώβρη, οι εργαζόμενες στη Gilead Sciences Ελλάδας έθεσαν τον εαυτό τους στην υπηρεσία της πρόληψης και έστειλαν όλες μαζί το μήνυμα πως «Ο καρκίνος του μαστού μάς αφορά όλες», σε μια πρωτοβουλία ευαισθητοποίησης που για πρώτη φορά υλοποιείται με την έκθεση στον φωτογραφικό φακό εργαζομένων στον τομέα της υγείας. Ταυτόχρονα, συμμετείχαν στον εμβληματικό αγώνα Greece Race for the Cure. Με αφορμή τη διοργάνωση του αγώνα-θεσμού για τη μάχη ενάντια στον πιο συχνό γυναικείο καρκίνο, όλες οι γυναίκες που εργάζονται στην Gilead Sciences Ελλάδας φωτογραφήθηκαν και βγήκαν μπροστά, δίνοντας πρόσωπο και φωνή στη γυναικεία καμπάνια για την αναγκαιότητα της πρόληψης, της έγκαιρης διάγνωσης και της σωστής ενημέρωσης σε ό,τι αφορά τον καρκίνο του μαστού. «Φέτος, για τον Μήνα Πρόληψης και Ενημέρωσης κατά του Καρκίνου του Μαστού αποφασίσαμε να κάνουμε κάτι διαφορετικό: να δώσουμε στην καμπάνια μας πρόσωπο, το δικό μας πρόσωπο. Είμαστε οι γυναίκες της Gilead. Είμαστε κόρες, μητέρες, σύντροφοι, αδελφές, φίλες, επαγγελματίες, συνάδελφοι και ο καρκίνος του μαστού μάς αφορά!» είναι το μήνυμά τους. Στο πλαίσιο αυτό η Gilead Sciences στήριξε και ενεργά ως επίσημος χορηγός τον Συμβολικό Αγώνα Δρόμου και Περιπάτου Greece Race for the Cure που διοργανώθηκε από τον Πανελλήνιο Σύλλογο Γυναικών με Καρκίνο του Μαστού «Άλμα Ζωής» στις 2 Οκτωβρίου 2022, δίνοντας το «παρών» σε αυτήν τη διοργάνωση. Ο καρκίνος του μαστού είναι το πιο συχνά εμφανιζόμενο ογκολογικό νόσημα στον γυναικείο πληθυσμό παγκοσμίως, με την πατρίδα μας να καταγράφει ετησίως περισσότερα από 7.000

LiFO ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2022

νέα περιστατικά. Ωστόσο, παρά την αύξηση των περιστατικών διεθνώς, η θνησιμότητα μειώνεται χάρη στις μεγάλες εκστρατείες ενημέρωσης που υλοποιούνται τα τελευταία χρόνια για την έγκαιρη διάγνωση της νόσου. Κορωνίδα αυτών των προσπαθειών είναι ο Αγώνας Δρόμου και Περιπάτου που διοργανώνει από το 2009 ο Πανελλήνιος Σύλλογος Γυναικών με Καρκίνο Μαστού «Άλμα Ζωής», με την έγκριση της οργάνωσης Susan G. Komen for the Cure. Πρόκειται για έναν από τους πιο δημοφιλείς αγώνες στην Ευρώπη για την ευαισθητοποίηση του κόσμου σχετικά με τα ογκολογικά νοσήματα και αποτελεί το μεγαλύτερο αθλητικό event για κοινωνικό σκοπό στην Ελλάδα. Στη φετινή διοργάνωση έτρεξαν και περπάτησαν περισσότεροι από 50.000 πολίτες, πλημμυρίζοντας τους δρόμους στο κέντρο της Αθήνας, για να δείξουν πως η πρόληψη, η ενημέρωση και η γνώση «τρέχουν» πιο γρήγορα από τον καρκίνο.

46—

«Για τον Μήνα Πρόληψης και Ενημέρωσης κατά του Καρκίνου του Μαστού θα δώσουμε στην καμπάνια μας το δικό μας πρόσωπο. Είμαστε οι γυναίκες της Gilead».

Νεότερες θεραπευτικές εξελίξεις στον HER2 θετικό καρκίνο του μαστού O

καρκίνος του μαστού είναι ο πιο συχνός στις γυναίκες και δεύτερο σε συχνότητα ογκολογικό νόσημα, στο οποίο έχει συντελεστεί το μεγαλύτερο success story της ογκολογίας. Τα τελευταία χρόνια η ανάπτυξη νέων θεραπειών έχει οδηγήσει σε μια εντυπωσιακή θεραπευτική επανάσταση, χαρίζοντας ελπίδες σε ακόμα περισσότερες ασθενείς. Γι' αυτές τις εξελίξεις μάς μιλάει η Φλώρα Σταυρίδη. Μία στις οκτώ γυναίκες υπολογίζεται πως θα εμφανίσει κάποια στιγμή στη ζωή της καρκίνο του μαστού, μια συχνότητα που αναδεικνύει αυτόν τον τύπο καρκίνου στον συχνότερο παγκοσμίως για τον γυναικείο πληθυσμό. Όμως η επιστήμη έχει σημειώσει τεράστια πρόοδο στην αντιμετώπισή του, με πολλές θεραπείες που ανταποκρίνονται στις διαφορετικές ανάγκες των ασθενών, τόσο στα πρώιμα όσο και στα πιο προχωρημένα στάδια. Η βέλτιστη, κατά περίπτωση, θεραπευτική προσέγγιση που ακολουθείται από τους γιατρούς βασίζεται εδώ και τουλάχιστον είκοσι χρόνια σε συγκεκριμένες υποκατηγορίες στις οποίες διαχωρίζεται ο καρκίνος του μαστού. Για παράδειγμα, σε ένα ποσοστό 20% τα καρκινικά κύτταρα παρουσιάζουν υπερέκφραση του υποδοχέα του επιδερμικού αυξητικού παράγοντα 2 (HER2). Πρόκειται για μια ιδιαίτερη κατηγορία της νόσου που χαρακτηρίζεται από πιο επιθετική βιολογική συμπεριφορά, αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης μεταστάσεων και μειωμένη επιβίωση. Και γι’ αυτή την κατηγορία οι θεραπευτικές εξελίξεις για όλα τα στάδια είναι διαρκείς και πραγματικά ενθαρρυντικές. Η ανάπτυξη μονοκλωνικών αντισωμάτων έναντι του HER2 θετικού καρκίνου μαστού και ιδιαίτερα η τραστουζουμάμπη και αργότερα η περτουζουμάμπη άλλαξαν ριζικά τη θεραπευτική προσέγγιση, αύξησαν την επιβίωση και βελτίωσαν την ποιότητα ζωής των ασθενών. Ο συνδυασμός των δύο αυτών φαρμάκων ενίσχυσε περαιτέρω τα ευνοϊκά αποτελέσματα (σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία αρχικά και στη συνέχεια ως θεραπεία συντήρησης) και εγκαθιδρύθηκε στην

LiFO ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2022

ογκολογική κοινότητα ως η ραχοκοκαλιά της φαρμακευτικής αντιμετώπισης στις περιπτώσεις πρώιμης αλλά και μεταστατικής HER2 θετικής νόσου. Κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας αναπτύχθηκαν διαδοχικά κι άλλες αποτελεσματικές θεραπείες για τη συγκεκριμένη κατηγορία: σύμπλοκα αντισώματος με κυτταροτοξικό παράγοντα (T-DM1) αλλά και πολλαπλοί θεραπευτικοί συνδυασμοί με ή χωρίς χημειοθεραπεία ή ορμονοθεραπεία. Τα τελευταία δύο χρόνια η πρόοδος της θεραπευτικής στον τομέα της HER2 θετικής νόσου γνώρισε κυριολεκτικά εκρηκτική πρόοδο. Αναπτύχθηκε ένα νέο σύμπλοκο μόριο με την πολύπλοκη ονομασία trastuzumab-deruxtecan που επιδεικνύει εξαιρετικά υψηλή αποτελεσματικότητα μετά την αποτυχία δύο ή περισσοτέρων γραμμών θεραπείας. Το φάρμακο αυτό ήδη μελετάται και σε πιο πρώιμα στάδια εξέλιξης της νόσου. Επιπροσθέτως, αναπτύχθηκαν νέοι παράγοντες μοριακής στόχευσης, οι αποκαλούμενοι αναστολείς της τυροσινικής κινάσης (ΤΚΙs), που λαμβάνονται από του στόματος, γεγονός που συμβάλλει σημαντικά στη διατήρηση της ποιότητας ζωής των ασθενών. Τα φάρμακα αυτά δρουν εντός και όχι εκτός κυττάρου, όπως τα μονοκλωνικά αντισώματα, με κοινό παρονομαστή την παρεμπόδιση της ενεργοποίησης του ενδοκυττάριου τμήματος του HER2. Σε αυτά ανήκουν το lapatinib, το neratinib και πολύ πρόσφατα το tucatinib. Το tucatinib είναι ένας ιδιαίτερα αποτελεσματικός νέας γενιάς μικρομοριακός εκλεκτικός αναστολέας του HER2, που χορηγείται από το στόμα σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία (χάπια καπεσιταμπίνης) και το μονοκλωνικό αντίσωμα trastuzumab. Ο συνδυασμός είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικός

48—

ΦΛΏΡΑ ΣΤΑΥΡΊΔΗ

MD, MSc, MRCP, διευθύντρια Δ’ Ογκολογικής Κλινικής του Ομίλου Υγεία, διευθύντρια του Care and Cure Oncology Center, www.careandcure.gr

σε ασθενείς των οποίων η νόσος έχει εξελιχθεί μετά από δύο προηγούμενες θεραπείες, αλλά και σε ασθενείς με εξελισσόμενες ή σταθερές, προηγουμένως θεραπευμένες ή όχι, εγκεφαλικές μεταστάσεις, που αποτελούν το 50% του συνολικού πληθυσμού. Η προσθήκη του tucatinib οδήγησε σε σημαντική μείωση του κινδύνου επιδείνωσης της νόσου κατά 46% και του κινδύνου θανάτου κατά 34% στον συνολι-

κό πληθυσμό. Στην ιδιαίτερα δύσκολη ομάδα των ασθενών με εγκεφαλικές μεταστάσεις, δε, η προσθήκη του tucatinib είχε πρωτοφανή αποτελεσματικότητα, αφού καθυστέρησε σημαντικά την επιδείνωση των εγκεφαλικών εστιών σε πλέον του 40% των ασθενών και πέτυχε διπλασιασμό της συνολικής επιβίωσης, διατηρώντας εν ζωή στο ένα έτος περισσότερες από 7 στις 10 ασθενείς που το έλαβαν. Ως εκ τούτου, ο συνδυασμός tucatinib, capecitabine και trastuzumab προτείνεται από τη δεύτερη και πλέον γραμμή σε ασθενείς με εξελισσόμενες εγκεφαλικές μεταστάσεις και φαίνεται να καλύπτει την ανεκπλήρωτη ως τώρα κλινική ανάγκη για αποτελεσματική θεραπεία στο κεντρικό νευρικό σύστημα, παρέχοντας σημαντική ανακούφιση σε χιλιάδες ασθενείς και γιατρούς ανά τον κόσμο. Το tucatinib πρόσφατα εγκρίθηκε στις ΗΠΑ και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι εξελίξεις στην HER2 θετική νόσο έχουν ρίξει άπλετο φως στην κατανόηση της μοριακής βιολογίας και στη βελτίωση της αντιμετώπισης της νόσου, με αποτέλεσμα να επιτυγχάνεται πλέον υψηλό ποσοστό ίασης στα πρώιμα στάδια αλλά και μακροχρόνια επιβίωση με εξαιρετική ποιότητα ζωής ακόμα και στις προχωρημένες περιπτώσεις.

Το tucatinib είναι ένας ιδιαίτερα αποτελεσματικός νέας γενιάς μικρομοριακός εκλεκτικός αναστολέας του HER2, που χορηγείται από το στόμα σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία και το μονοκλωνικό αντίσωμα trastuzumab.

49—

χρόνια νοσήματα

LiFO ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2022

50—

Η Ελλάδα πρωτοπορεί στη θεραπεία σπάνιας νόσου που προκαλεί τύφλωση

Η γονιδιακή αυτή θεραπεία είναι η μοναδική εγκεκριμένη από τον Αμερικανικό Οργανισμό Φαρμάκων (FDA) και από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων (EMA).

Ένα μεγάλο ιατρικό επίτευγμα πραγματοποιήθηκε πρόσφατα στην Α’ Πανεπιστημιακή Οφθαλμολογική Κλινική του νοσοκομείου «Γ. Γεννηματάς», αναδεικνύοντας ένα νοσοκομείο του ΕΣΥ και τη χώρα μας σε hub ιατρικής καινοτομίας. Για πρώτη φορά, στην Ελλάδα, υποβλήθηκε ασθενής στη μοναδική εγκεκριμένη γονιδιακή θεραπεία για μια σπάνια νόσο, τη μελαγχρωστική αμφιβληστροειδοπάθεια, με αποτέλεσμα να ανακτήσει τη χαμένη της όραση. Η θεραπεία χορηγήθηκε για πρώτη φορά στα Βαλκάνια με τη συνεργασία του Φαρμακευτικού Τμήματος του νοσοκομείου και του καθηγητή Οφθαλμολογίας του ΕΚΠΑ Ηλία Γεωργάλα. Πριν από την πραγματοποίηση της θεραπείας η πιστοποιημένη ομάδα του φαρμακείου, με την καθοδήγηση της διευθύντριάς της, της δόκτορος Όλγας Οικονόμου, προετοίμασε το φάρμακο για τη χορήγησή του στην ασθενή στο χειρουργείο σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο και με τον απαραίτητο εργαστηριακό εξοπλισμό σε άσηπτες συνθήκες. Η γονιδιακή αυτή θεραπεία είναι η μοναδική εγκεκριμένη από τον

51—

Αμερικανικό Οργανισμό Φαρμάκων (FDA) και από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων (EMA) και το κόστος της ανέρχεται στα 350.000 ευρώ, το οποίο καλύπτεται από τον ΕΟΠΥΥ. Ωστόσο, για τη χορήγησή της είναι απαραίτητο να δοθεί το πράσινο φως μέσω του Συστήματος Ηλεκτρονικής Προέγκρισης. Η μελαγχρωστική αμφιβληστροειδοπάθεια οφείλεται σε γενετικό νόσημα, πλήττει και τους δύο οφθαλμούς και οδηγεί στην τύφλωση. Η νέα επεμβατική θεραπεία συνίσταται στην έγχυση του φαρμάκου μετά την αποκόλληση του αμφιβληστροειδούς. Το φάρμακο περιέχει το σωστό γονίδιο που αντικαθιστά το ελαττωματικό, το οποίο φέρει ο/η ασθενής. Μετά από περίπου δεκαπέντε μέρες γίνεται επέμβαση και στον δεύτερο οφθαλμό, για την οποία έχει προετοιμαστεί μια νέα δόση φαρμάκου, πάλι σε άσηπτες συνθήκες. Μέσα σε λίγες μέρες η όραση βελτιώνεται αισθητά, όπως προκύπτει από ειδική δοκιμασία, κατά την οποία οι ασθενείς καλούνται να περπατήσουν σε ένα σκοτεινό δωμάτιο με εμπόδια τοποθετημένα στο δάπεδο. Με τη βοήθεια της συγκεκριμένης θεραπείας, η οποία είναι μοναδική, ασθενείς που πάσχουν από το σπάνιο αυτό νόσημα μπορούν να ανακτήσουν έως και επτά δέκατα της οπτικής τους οξύτητας και να είναι πλήρως λειτουργικοί, δηλαδή να εργαστούν, να οδηγήσουν, να διαβάσουν κ.λπ. Ελάχιστες αντίστοιχες επεμβάσεις έχουν πραγματοποιηθεί στην Ευρώπη και στην Αμερική. Μάλιστα, η Ελλάδα, χάρη στην πανεπιστημιακή οφθαλμολογική κλινική του «Γ. Γεννηματάς», θα καταστεί διαβαλκανικό κέντρο για την αντιμετώπιση κι άλλων ασθενών με μελαγχρωστική αμφιβληστροειδοπάθεια.

Καταλύτης το μικροβίωμα στην εμφάνιση των αυτοάνοσων ασθενειών Το ανθρώπινο μικροβίωμα αποκαλείται και «δεύτερο γονιδίωμα» και νέες έρευνες φανερώνουν ότι είναι ο καταλύτης για την εμφάνιση πολλών εκφυλιστικών παθήσεων και αυτοάνοσων ασθενειών. Τα πιο πρόσφατα ευρήματα δείχνουν πως το γεγονός ότι το μικροβίωμα διαφέρει από άνθρωπο σε άνθρωπο, ουσιαστικά είναι μοναδικό για τον καθένα, όπως και το δακτυλικό του αποτύπωμα, είναι η αιτία που η πολλαπλή σκλήρυνση, ένα από τα πιο γνωστά αυτοάνοσα νοσήματα, έχει διαφορετική πορεία σε κάθε ασθενή, είναι κι αυτή «μοναδική». Αποτελείται από τρισεκατομμύρια μικρόβια και άλλους μικροοργανισμούς που ζουν στον ανθρώπινο οργανισμό, αποικίζοντας κυρίως το έντερο και το δέρμα, και επηρεάζεται πρωτίστως από τη διατροφή. Όπως εξηγεί ο καθηγητής Νευρολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Νίκος Γρηγοριάδης, διευθυντής της Β’ Νευρολογικής Κλινικής του νοσοκομείου ΑΧΕΠΑ της Θεσσαλονίκης, όσο πιο κοντά μένουμε στο μοντέλο της μεσογειακής διατροφής, για το οποίο είναι και γενετικά προγραμματισμένα ο οργανισμός μας και το

μικροβίωμά μας, τόσο λιγότερο κινδυνεύουμε να εμφανίσουμε πολλαπλή σκλήρυνση. Γι’ αυτό, άλλωστε, στον Νότο η πολλαπλή σκλήρυνση δεν εμφανίζεται με την ίδια συχνότητα που παρατηρείται στον Βορρά και γι’ αυτό το φαινόμενο μέχρι πρόσφατα ενοχοποιούνταν η έλλειψη της ηλιοφάνειας και συνεπώς της βιταμίνης D. Στην Ελλάδα νοσούν από πολλαπλή σκλήρυνση τουλάχιστον 23.000 ασθενείς, με μέση ηλικία διάγνωσης τα 30 έτη, περίοδο κατά την οποία σπουδάζουμε, ονειρευόμαστε, παντρευόμαστε ή έχουμε ξεκινήσει να εργαζόμαστε και βρισκόμαστε στην πιο παραγωγική μας στιγμή. Η διάγνωση μιας ανίατης αυτοάνοσης ασθένειας, όπως η πολλαπλή σκλήρυνση, σηματοδοτεί την έναρξη ενός μακρινού ταξιδιού, για το οποίο, εκτός από τις απαραίτητες εξετάσεις και τη λήψη της αγωγής, απαιτούνται και υποστηρικτικές θεραπείες, όπως φυσικοθεραπείες και ψυχοκοινωνική στήριξη, στις οποίες εμπλέκονται πολλές διαφορετικές ειδικότητες. «Η ιατρική καινοτομία δεν εξαντλείται μόνο στα φάρμακα που έχουμε στη θερα-

πευτική μας φαρέτρα. Περιλαμβάνει και τη δημιουργία ενός δικτύου που διευκολύνει τη συμμετοχή των ασθενών στις κλινικές έρευνες, την ενίσχυση της νοσηλείας στο σπίτι, τη σωστή επιστημονική πληροφόρηση και τη διασύνδεση των διαφορετικών ιατρικών ειδικοτήτων ώστε να υπάρχει ολιστική φροντίδα του ασθενούς», επισημαίνει ο καθηγητής Νίκος Γρηγοριάδης. Στο όχι και τόσο μακρινό παρελθόν, οι ασθενείς στη μεγάλη τους πλειονότητα αναγκάζονταν να βγουν σε πρόωρη σύνταξη ή να εγκαταλείψουν την εργασία τους, λόγω των πολλών συμπτωμάτων που δίνουν τα πολυσυστημικά αυτοάνοσα νοσήματα και στην περίπτωση της πολλαπλής σκλήρυνσης περιλαμβάνουν μουδιάσματα, πονοκεφάλους, ουρολογική ακράτεια, προβλήματα σεξουαλικής λειτουργίας, οφθαλμολογικές διαταραχές και έκπτωση των νοητικών λειτουργιών. Σήμερα, χάρη και στις νέες θεραπείες αλλά και στην ολιστική φροντίδα των ασθενών, τα ποσοστά αυτά έχουν αντιστραφεί, με τουλάχιστον το 70% των πασχόντων να παραμένει παραγωγικό και λιγότερο από το 30% να μένει σπίτι. Παρ’ όλα αυτά, ακόμα και σήμερα αυτά τα αυτοάνοσα νοσήματα αποτελούν ταμπού, με τους ασθενείς συχνά να κρύβουν το πρόβλημα υγείας τους στον εργασιακό τους περίγυρο ώστε να μη χαρακτηριστούν «αναλώσιμοι».

Όσο πιο κοντά μένουμε στο μοντέλο της μεσογειακής διατροφής, τόσο λιγότερο κινδυνεύουμε να εμφανίσουμε πολλαπλή σκλήρυνση.

LiFO ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2022

52—

ΒΑΣΊΛΕΙΟΣ ΜΠΟΤΖΏΡΗΣ Ιατρός Ρευματολόγος

Κλειδί για την αντιμετώπισή της η έγκαιρη διάγνωση της αγκυλοποιητικής σπονδυλοαρθρίτιδας Η αγκυλοποιητική σπονδυλοαρθρίτιδα είναι ένα ρευματολογικό νόσημα που πλήττει πρωτίστως άνδρες και προκαλεί πόνο με το «καλημέρα», κάτι που δεν είναι φυσιολογικό. Επειδή εμφανίζεται σε νεαρή ηλικία, συνήθως τα συμπτώματά της υποτιμώνται, με συνέπεια η διάγνωση να καθυστερεί σημαντικά. Η αγκυλοποιητική σπονδυλοαρθρίτιδα είναι μια χρόνια αυτοφλεγμονώδης, πολυπαραγοντική νόσος που χαρακτηρίζεται από προσβολή της σπονδυλικής στήλης και των ιερολαγόνιων αρθρώσεων. Δεν είναι λοιμώδης ασθένεια, ούτε μεταδοτική. Προσβάλλει το 0,5-1% του πληθυσμού

και εμφανίζεται σε άτομα 20-45 ετών, συχνότερα σε άνδρες, αν και τις προηγούμενες δεκαετίες μάλλον δεν είχε εκτιμηθεί σωστά η επίπτωση της νόσου στις γυναίκες. Σύμφωνα με νεότερα δεδομένα, λοιπόν, η αναλογία ανδρών γυναικών είναι 3:1. Ακόμα δεν είναι γνωστό τι προκαλεί τη νόσο. Σημαντικός είναι ο γονιδιακός παράγοντας, γι’ αυτό ενδέχεται να την εκδηλώσουν περισσότερα από ένα μέλη της ίδιας οικογένειας. Ανιχνεύεται αιματολογικά, με την ύπαρξη του αντιγόνου HLA-B27, ωστόσο το αρνητικό αποτέλεσμα δεν αποκλείει τη νόσο. Το κύριο σύμπτωμα με το οποίο ξεκινά είναι

53—

ο φλεγμονώδης οσφυϊκός πόνος. Οι ασθενείς αναφέρουν αυξημένη δυσκολία να σηκωθούν από το κρεβάτι και παραπονιούνται για έντονο πόνο ή «πιάσιμο» χαμηλά στη μέση και στη λεκάνη. Ο πόνος βελτιώνεται με την έναρξη της κίνησης κατά τη διάρκεια της ημέρας και εμφανίζεται πάλι το βράδυ. Η αγκυλοποιητική σπονδυλοαρθρίτιδα, πέραν του πόνου και της δυσκαμψίας στη σπονδυλική στήλη, προκαλεί παραμορφώσεις και μπορεί να οδηγήσει σε σημαντική απώλεια της κινητικότητας, εάν δεν αντιμετωπιστεί εγκαίρως. Οι ασθενείς έχουν υποβαθμισμένη ποιότητα ζωής, δεν μπορούν να συμμετέχουν σε διάφορες δραστηριότητες και δυσκολεύονται να ανταποκριθούν σε καθημερινές δραστηριότητες. Επιπλέον, μειώνεται η παραγωγικότητά τους, παίρνουν συχνά αναρρωτικές άδειες και μπορεί να αναγκαστούν να εγκαταλείψουν την εργασία τους. Παρά τις προσπάθειες ευαισθητοποίησης, υπάρχει ακόμα μεγάλο κενό στην ενημέρωση και στην εκπαίδευση των επαγγελματιών υγείας, με αποτέλεσμα να καταγράφεται μεγάλη καθυστέρηση στη διάγνωση και έγκαιρη θεραπευτική αντιμετώπιση της νόσου. Μόνο το 10% των ασθενών με αγκυλοποιητική σπονδυλοαρθρίτιδα επισκέπτεται ρευματολόγους όταν εμφανίζεται η νόσος, ενώ το 85% απευθύνεται σε γιατρούς άλλων ειδικοτήτων. Πλέον διαθέτουμε πολύ ισχυρά θεραπευτικά όπλα που αναστέλλουν τη φλεγμονώδη διαδικασία, αποτρέπουν τις μόνιμες βλάβες και βελτιώνουν εντυπωσιακά την ποιότητα ζωής των ασθενών. Το μήνυμα που πρέπει να συγκρατήσουμε είναι πως ένας πόνος στη μέση, μια επίμονη οσφυαλγία με διάρκεια πάνω από μήνα, θα πρέπει να εξετάζονται όσο πιο σύντομα γίνεται από ειδικό ρευματολόγο και με τις κατάλληλες εξετάσεις να διερευνάται η πιθανότητα ύπαρξης αγκυλοποιητικής σπονδυλοαρθρίτιδας, αφού με τα διαθέσιμα φάρμακα η έγκαιρη διάγνωση μπορεί να αποτρέψει τη δημιουργία μόνιμης βλάβης στη σπονδυλική στήλη και να χαρίσει ποιότητα ζωής σε κάθε ασθενή.

Αυξάνονται οι θάνατοι από καρδιοπάθειες, καρκίνους και διαβήτη

Οι βασικοί παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση των τεσσάρων κυριότερων μη μεταδοτικών ασθενειών είναι η ανθυγιεινή διατροφή, η κατάχρηση αλκοόλ, το κάπνισμα και η έλλειψη άσκησης.

LiFO ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2022

Οι μη μεταδοτικές ασθένειες, με πρώτες στη λίστα τις καρδιοπάθειες, τους καρκίνους, τις χρόνιες πνευμονοπάθειες και τον διαβήτη, ξεπέρασαν σε θανάτους διεθνώς τα λοιμώδη νοσήματα, όπως αναφέρει πρόσφατη έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας. Σύμφωνα με τα ευρήματα, τα μη μεταδοτικά νοσήματα αποτελούν τη μεγαλύτερη εξελισσόμενη πρόκληση για τη δημόσια υγεία στον πλανήτη. Ανάμεσα σε αυτά βρίσκονται τα εμφράγματα, τα εγκεφαλικά επεισόδια και η καρδιακή ανεπάρκεια, τα ογκολογικά νοσήματα, η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια και οι άλλες πνευμονοπάθειες, ο σακχαρώδης διαβήτης και τα νοσήματα ψυχικής υγείας, όπως η άνοια, τα οποία ευθύνονται παγκοσμίως για τρεις στους τέσσερις θανάτους και ετησίως σκοτώνουν 41 εκατ. ανθρώπους. Σε μια δράση συνέργειας με τα Ηνωμένα Έθνη και το Ίδρυμα Bloomberg Philanthropies (Φιλανθρωπίες Μπλούμπεργκ), ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) δημιουργεί μια νέα ηλεκτρονική διεύθυνση για την ενημέρωση του κοινού όσον αφορά τα μη μεταδοτικά νοσήματα και τους παράγοντες κινδύνου που σχετίζονται με αυτά ή επισπεύδουν την εμφάνισή τους. Η έκθεση με τίτλο «Αόρατοι αριθμοί: Η αληθινή έκταση των μη μεταδοτικών ασθενειών και τι πρέπει

54—

να κάνουμε» προβάλλει τα αυξημένα στατιστικά για τα μη μεταδοτικά νοσήματα που προκαλούν ανησυχία και υπενθυμίζει το μέγεθος της απειλής. Το portal που θα δημιουργηθεί (NCD data portal) θα περιλαμβάνει τα πιο πρόσφατα δεδομένα για καθένα από τα 194 κράτη-μέλη του ΠΟΥ και θα προτείνει πολιτικές υγείας για την αναχαίτιση των σύγχρονων αυτών επιδημιών. Οι βασικοί παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση των τεσσάρων κυριότερων μη μεταδοτικών ασθενειών (καρδιοπάθειες, καρκίνοι, χρόνια αναπνευστικά προβλήματα και διαβήτης) είναι η ανθυγιεινή διατροφή, η κατάχρηση αλκοόλ, το κάπνισμα και η έλλειψη άσκησης και το νέο portal κατηγοριοποιεί τα κοινά χαρακτηριστικά των κρατών-μελών, ώστε κάποιο να εμπνέεται από πολιτικές υγείας που εφαρμόζει ένα άλλο. Η δημιουργία χώρων πρασίνου, η ενθάρρυνση των πολιτών να χρησιμοποιούν «πράσινα» μέσα μεταφοράς όπως το ποδήλατο, η υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου διατροφής και η υψηλότερη φορολόγηση των τσιγάρων και του αλκοόλ αποτελούν εργαλεία που μπορούν να μειώσουν τον αντίκτυπο και τη συχνότητα εμφάνισης των μη μεταδοτικών νοσημάτων. Στο νέο portal ο ΠΟΥ συγκεντρώνει όλα τα δεδομένα για τα μη μεταδοτικά νοσήματα και για τα 194 κράτη-μέλη, ανάμεσά τους και η χώρα μας, της οποίας ο λαός είναι ο δεύτερος πιο γερασμένος στην Ευρώπη, μετά την Ιταλία. Τα μη μεταδοτικά νοσήματα συνδέονται άμεσα με το δημογραφικό, συνεπώς η Ελλάδα βρίσκεται σε μειονεκτική θέση σε σύγκριση με άλλους λαούς που έχουν πολύ νεαρότερο πληθυσμό. Κάθε δύο δευτερόλεπτά κάπου στον κόσμο ένας άνθρωπος ηλικίας κάτω των 70 ετών πεθαίνει εξαιτίας ενός καρδιολογικού συμβάματος, ενός καρκίνου, της χρόνιας αποφρακτικής πνευμονοπάθειας ή ενός εμφράγματος που προκάλεσε ο σακχαρώδης διαβήτης. Στις ΗΠΑ τα μη μεταδοτικά νοσήματα κατατάσσονται ως το πρώτο πρόβλημα δημόσιας υγείας και ο στόχος του ΠΟΥ είναι να δείξει πως η υιοθέτηση πολιτικών υγείας για την πρόληψη και την αντιμετώπισή τους καθίσταται μονόδρομος για κάθε κυβέρνηση.

ΑΝΑΤΟΛΉ ΠΑΤΑΡΊΔΟΥ

Xειρουργός ΩΡΛ Κεφαλής & Τραχήλου - Παιδο-ΩΡΛ, Νοσοκομείο ΥΓΕΙΑ

Τα οφέλη της ενδοσκοπικής χειρουργικής στην ωτορινολαρυγγολογία ΣΥΝΈΝΤΕΥΞΗ ΣΤΗΝ Α Λ Ε Ξ Ί Α Σ Β Ώ ΛΟΥ

Μ

εταξύ των ωτορινολαρυγγολογικών παθήσεων, υπάρχουν περιπτώσεις, όπως η χρόνια ιγμορίτιδα, στις οποίες το πρόβλημα δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί με αγωγή και επιβάλλεται χειρουργική αντιμετώπιση, η οποία πρέπει να γίνει έγκαιρα προς αποφυγή επιπλοκών και σε άλλα όργανα, όπως τα μάτια, ο εγκέφαλος ή τα αυτιά. Οι ΩΡΛ επεμβάσεις πλέον πραγματοποιούνται ενδοσκοπικά, χωρίς τομές και με απόλυτη ακρίβεια κινήσεων, με τη χρήση της κάμερας, της μεγέθυνσης, του φωτισμού και της νευροπλοήγησης, με πολλαπλά οφέλη για τον ασθενή.

— Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της ενδοσκοπικής χειρουργικής και ποιες ανάγκες οδήγησαν στην ανάπτυξή της; Η πιο σημαντική προσφορά της ιατρικής στον άνθρωπο είναι η ανακούφισή του από τον πόνο, την αρρώστια και τον φόβο, όπως είπε πριν από αιώνες ο Ιπποκράτης. Παρ’ όλη την εξέλιξη της σύγχρονης ιατρικής, παρατηρείται συχνά αναβολή στη χειρουργική αντιμετώπιση των παθήσεων από την πλευρά των ασθενών, κυρίως λόγω του φόβου για τον μετεγχειρητικό πόνο και την ταλαιπωρία. Για αυτόν το λόγο τα τελευταία χρόνια σε όλες τις χειρουργικές ειδικότητες επικρατεί η τάση να επιτυγχάνεται το ίδιο θεραπευτικό αποτέλεσμα με τη λιγότερο ακρωτηριαστική μέθοδο, γεγονός που οδήγησε στην ανάπτυξη πιο λειτουργικών τεχνικών. Με τις τεχνικές αυτές η επέμβαση είναι πιο στοχευμένη στο όργανο που πάσχει, με αποτέλεσμα να θίγονται λιγότερο οι γύρω υγιείς ιστοί. Η χειρουργική κεφαλής και τραχήλου προόδευσε εξαιρετικά τα τελευταία χρόνια, με την όλο και συχνότερη εφαρμογή των μοντέρνων ενδοσκοπικών τεχνικών αντί των κλασικών ανοικτών χειρουργικών μεθόδων.

— Τι αλλάζει με την ενδοσκοπική χειρουργική στην αντιμετώπιση των παθήσεων του ανώτερου αεραγωγού; Η περιοχή του ανώτερου αεραγωγού αποτελεί

ιδανική ένδειξη για τις ενδοσκοπικές αυτές τεχνικές, γιατί χρησιμοποιούνται για τη χειρουργική προσπέλαση οι φυσικές δίοδοι της ιδιαίτερης αυτής ανατομικής περιοχής. Η ενδοσκοπική χειρουργική στην περιοχή ρινός και παραρρινίων οδήγησε στην πολύ πιο λειτουργική, χωρίς εξωτερικές τομές αντιμετώπιση παθήσεων όπως οι παραρρινοκολπίτιδες, οξείες ή χρόνιες, οι πολύποδες, καλοήθεις και κάποιοι κακοήθεις όγκοι, καθώς και η σκολίωση του ρινικού διαφράγματος. Χάρη στη μεγέθυνση και στον φωτισμό σε συνδυασμό με τα μικροεργαλεία και τη χρήση του Navigation, δηλαδή της νευροπλοήγησης, όταν υπάρχει ένδειξη, η χειρουργική αυτή προσπέλαση δίνει τη δυνατότητα στον χειρουργό με ακρίβεια και μικρότερο κίνδυνο επιπλοκών να θεραπεύσει τις ανατομικές δομές που πάσχουν.

— Πώς αντιμετωπίζονται με αυτές τις τεχνικές οι παθήσεις του λάρυγγα; Στην περιοχή του λάρυγγα, χάρη στην ενδοσκοπική διαστοματική χειρουργική με laser, η οποία ξεκίνησε από το 1970, αλλά εδώ και 25 χρόνια γίνεται πολύ συστηματικά, άλλαξε ριζικά η αντιμετώπιση των καλοήθων παθήσεων αλλά και του καρκίνου στα αρχόμενα στάδια. Έτσι σήμερα είναι δυνατή, χωρίς εξωτερικές τομές και τραχειοστομία, η αφαίρεση αυτών των όγκων. Άλλα πλεονεκτήματα για τον ασθενή είναι ότι δίνει τη δυνατότητα επανεγχείρησης σε περίπτωση τοπικής υποτροπής, ιδιαίτερα σε καρκίνους των φωνητικών χορδών, και δεν περιορίζει τις άλλες θεραπευτικές επιλογές σε ασθενείς με δεύτερο πρωτοπαθή όγκο κεφαλής και τραχήλου. Επίσης εξασφαλίζει ικανοποιητική ποιότητα φωνής, περιορισμένη διαταραχή κατάποσης, χαμηλή περιεγχειρητική νοσηρότητα και ελαχιστοποιεί τον κίνδυνο διεγχειρητικής διασποράς.

— Ποια είναι τα θεραπευτικά πλεονεκτήματα της ρομποτικής χειρουργικής, που αποτελεί το επόμενο βήμα εξέλιξης της ελάχιστα επεμβατικής χειρουργικής;

55—

Τα τελευταία χρόνια έχει αρχίσει και στην ωτορινολαρυγγολογία η εφαρμογή της διαστοματικής ρομποτικής χειρουργικής, η οποία έχει το πλεονέκτημα ότι χρησιμοποιεί τρισδιάστατη κάμερα που δίνει τη δυνατότητα εκτίμησης του βάθους στο χειρουργικό πεδίο και των ανατομικών δομών με μεγαλύτερη σαφήνεια. Ακόμη, επειδή χρησιμοποιεί μικροεργαλεία με εξαιρετική δυνατότητα περιστροφής, εξασφαλίζει καλύτερη προσπέλαση σε δύσκολες γωνίες του ιδιαίτερου ανατομικού χώρου που λέγεται ανώτερος αεραγωγός. Η εφαρμογή της σήμερα αφορά καλοήθεις παθήσεις, όπως η αποφρακτική άπνοια στον ύπνο και αρχόμενα στάδια καρκίνου του φάρυγγα και του λάρυγγα. Ακόμη πολύ σημαντική θέση έχει αρχίσει να έχει στη διερεύνηση αγνώστου πρωτοπαθούς καρκίνου κεφαλής και τραχήλου. Το σημαντικότερο πλεονέκτημα για τον ασθενή από την εφαρμογή της ρομποτικής χειρουργικής είναι η ελαχιστοποίηση του μετεγχειρητικού οιδήματος, του πόνου, της αιμορραγίας και της δυσκαταποσίας.

Τα γυαλιά μάς βάζει με την κοινωνική της ευαισθησία η Πανελλήνια Ένωση Οπτικών-Οπτομετρών που με πρωτοβουλία του προέδρου της Στέλιου Μυλόβα, ιδρυτικού μέλους της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Οπτικής και Οπτομετρίας, οργανώνει 4 κοινωνικές ιατρικές αποστολές τον χρόνο σε ακριτικά νησιά, ορεινά χωριά, γηροκομεία, ιδρύματα για παιδιά με αναπηρίες και σωφρονιστικά καταστήματα προκειμένου να πραγματοποιηθούν οπτικές μετρήσεις με τη συμβολή οφθαλμιάτρων και να προσφερθούν δωρεάν γυαλιά οράσεως σε ευπαθείς πληθυσμούς.

LiFO ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2022

Η Ένωση Οπτικών μάς βάζει τα γυαλιά, πρωτοστατώντας στην κοινωνική προσφορά Οι Οπτικοί-Οπτομέτρες από κοινού με το Κέντρο Στήριξης Οικογένειας (ΚΕΣΟ) και με τη συνεργασία οφθαλμιάτρων επισκέπτονται ευάλωτες κοινωνικές ομάδες σε γηροκομεία, ιδρύματα με παιδιά με αναπηρίες (τα οποία έχουν συχνά σοβαρά οφθαλμολογικά προβλήματα), ακριτικά νησιά, ορεινά χωριά και σωφρονιστικά καταστήματα για να πραγματοποιήσουν μετρήσεις οράσεως στον τοπικό πληθυσμό. Στη συνέχεια προσφέρουν δωρεάν τα γυαλιά στους κατοίκους των απομακρυσμένων περιοχών, στους ηλικιωμένους, στα παιδιά με αναπηρίες και στους κρατούμενους, αναλαμβάνοντας μια σημαντική κοινωνική πρωτοβουλία που απαλλάσσει τον ΕΟΠΥΥ και τους ίδιους τους ασθενείς από κάθε οικονομική επιβάρυνση. Έως τώρα έχουν πραγματοποιηθεί επισκέψεις στις φυλακές Κομοτηνής, Ναυπλίου και Κορυδαλλού, αλλά και σε πολλά γηροκομεία. Η πιο πρόσφατη θαλασσινή αποστολή πραγματοποιήθηκε στη Λήμνο

56—

και στο νησάκι του Αϊ-Στράτη προκειμένου να εξεταστούν οι ηλικιωμένοι κάτοικοι που έχουν «συντροφιά» το διάβασμα, το οποίο δυσκολεύει η πρεσβυωπία. Στις κοινωνικές αποστολές οι οπτικοί-οπτομέτρες χρησιμοποιούν ως βασικό ιατροτεχνολογικό εξοπλισμό ένα φορητό διαθλασίμετρο, το οποίο καθορίζει το εύρος του πεδίου της μέτρησης, και στη συνέχεια με διορθωτικές κινήσεις καταγράφουν με ακρίβεια τους βαθμούς της πρεσβυωπίας, της μυωπίας και του αστιγματισμού. Ο πρόεδρος της Ένωσης, Στέλιος Μυλόβας, έχει θέσει ως στόχο ζωής του να προσφέρει χαρά και άνεση στον κόσμο μέσω της αποκατάστασης προβλημάτων στην κοντινή και τη μακρινή όραση. Η όραση είναι η πιο πολύτιμη απ’ όλες τις αισθήσεις, και ειδικά σε ανθρώπους προχωρημένης ηλικίας που ζουν σε κλειστές κοινωνίες είναι ακόμα περισσότερο, γιατί η μόνη επικοινωνία με συγγενείς που ζουν μακριά είναι μέσω γραπτών μηνυμάτων SMS.

Η ρομποτική έφερε την επανάσταση στην αντιμετώπιση των ουρολογικών παθήσεων ΑΘΑΝΆΣΙΟΣ ΡΉΓΑΣ

Διευθυντής Ουρολογικού Τμήματος της Ευρωκλινικής Αθηνών, Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών και μέλος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ουρολογίας

Οι ουρολογικές παθήσεις που έρχονται με την ηλικία και οι καρκίνοι του ουροποιητικού διαγιγνώσκονται πολύ πιο έγκαιρα και αντιμετωπίζονται πιο αποτελεσματικά χάρη στην πρόοδο της τεχνολογίας και στις δυνατότητες της ρομποτικής.

— Ποιες είναι οι συχνότερες ουρολογικές παθήσεις που καλείστε ως χειρουργός ουρολόγος να αντιμετωπίσετε; Ένα συχνό πρόβλημα που αφορά άντρες και γυναίκες είναι η λιθίαση. Οι πέτρες δημιουργούνται στους νεφρούς και μπορεί να προκαλέσουν κολικό, μια επείγουσα κατάσταση με έντονο πόνο και απόφραξη του νεφρού, που χρήζει άμεσης αντιμετώπισης. Μεγαλώνοντας θα μας απασχολήσουν οι διαταραχές της ούρησης. Στους άνδρες η συχνότερη αιτία είναι οι παθήσεις του προστάτη, αλλά και πολλές γυναίκες ταλαιπωρούνται από ακράτεια ούρων. Επίσης βλέπουμε νεότερους ή μεγαλύτερους άνδρες με κιρσοκήλη, που επηρεάζει τη γονιμότητα, ή φίμωση, και προχωρούμε στη χειρουργική τους διόρθωση. Φυσικά, το μεγαλύτερο ποσοστό των

LiFO ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2022

58—

χειρουργείων μας είναι οι επεμβάσεις για καρκίνο, που αναπτύσσεται δυστυχώς αρκετά συχνά στον νεφρό, στην ουροδόχο κύστη, στους όρχεις και στον προστάτη.

— Έχει παρατηρηθεί αύξηση στη συχνότητα εμφάνισης των καρκίνων του ουροποιητικού; Τα τελευταία έτη διαγιγνώσκονται όλο και περισσότεροι καρκίνοι του ουροποιητικού. Αυτό οφείλεται στον προληπτικό έλεγχο που αναδεικνύει πρωίμως ασυμπτωματικές κακοήθειες και στη μεγάλη πρόοδο στις μεθόδους διάγνωσης του καρκίνου. Και αυτό είναι το μεγάλο μας στοίχημα, καθώς όταν η κακοήθεια διαγιγνώσκεται σε αρχικά στάδια υπάρχει πλήρης ίαση του ασθενούς, με σημαντικά απλούστερες και ασφαλέστερες θεραπευτικές παρεμβάσεις. Για παράδειγμα, η πρώιμη διάγνωση ενός μικρού ασυμπτωματικού όγκου του νεφρού επιτρέπει την αφαίρεση με τη ρομποτική μέθοδο μόνο του όγκου και τη διατήρηση του υπολοίπου νεφρού, σε αντίθεση με παλαιότερα που θα γινόταν πλήρης αφαίρεση του οργάνου.

— Μιλήσατε για πρόοδο στις διαγνωστικές μεθόδους. Δώστε μας ένα παράδειγμα. Ο καρκίνος του προστάτη είναι ο πρώτος σε συχνότητα καρκίνος στους άνδρες, καθώς ένας στους εννέα θα αναπτύξει τη συγκεκριμένη νόσο κατά τη διάρκεια της ζωής του, και αποτελεί τη δεύτερη αιτία θανάτου από κακοήθεια μετά τον καρκίνο του πνεύμονα, συνεπώς είναι σημαντική η σωστή και έγκαιρη διάγνωση. Έτσι, πέρα από τις κλασικές μεθόδους όπως το PSA, η δακτυλική εξέταση και το υπερηχογράφημα, σήμερα πραγματοποιούμε μια ειδική ακτινολογική εξέταση, την πολυπαραμετρική μαγνητική τομογραφία προστάτη, που αναγνωρίζει με μεγάλη ακρίβεια την ύπαρξη κλινικά σημαντικού όγκου και μας δίνει πολύτιμες πληροφο-

Η σύγχρονη ελάχιστα επεμβατική χειρουργική, βασιζόμενη στην τελευταία τεχνολογία, δεν έχει καμία σχέση με τις μεγάλες και βαρύτερες επεμβάσεις που εκτελούσαμε παλαιότερα.

ρίες για τη θέση και το μέγεθός του, την έκταση, την εξέλιξη και την παρακολούθηση της νόσου. Έτσι οδηγούνται σε βιοψία προστάτη μόνο οι ασθενείς που πρέπει να υποβληθούν σε αυτήν και, εφαρμόζοντας την επίσης νέα fusion τεχνική, αυξάνεται η ακρίβεια της βιοψίας στη διάγνωση όγκων που με τις παλαιότερες τυχαίες βιοψίες μπορεί να ξέφευγαν. Μια άλλη εξέταση, το Pet Scan, μπορεί εάν χρειαστεί να εντοπίσει απομακρυσμένες εστίες του καρκίνου που με παλαιότερες μεθόδους δεν θα φαίνονταν.

— Πόσο έχει αλλάξει η αντιμετώπιση των ουρολογικών προβλημάτων χάρη στην ελάχιστα επεμβατική χειρουργική και σε ποιους τομείς καταγράφεται η μεγαλύτερη πρόοδος; Η σύγχρονη ελάχιστα επεμβατική χειρουργική, βασιζόμενη στην τελευταία τεχνολογία, δεν έχει καμία σχέση με τις μεγάλες και βαρύτερες επεμβάσεις που εκτελούσαμε παλαιότερα. Όλες οι επεμβάσεις για λίθους, σε οποιοδήποτε σημείο στον νεφρό, τον ουρητήρα ή την

59—

κύστη, και ανεξαρτήτως του μεγέθους της πέτρας, όπως και όλες οι επεμβάσεις για υπερπλασία προστάτη, θηλώματα κύστεως και τις άλλες συχνές ουρολογικές παθήσεις γίνονται ενδοσκοπικά, χωρίς δηλαδή τομή, αναίμακτα, σχετικά ανώδυνα, με ελάχιστη νοσηλεία, ωρών ή μιας ημέρας, και γρήγορη επάνοδο στην καθημερινή δραστηριότητα. Αυτό είναι εφικτό με τη χρήση μικροσκοπικών εύκαμπτων εργαλείων με τέλεια ψηφιακή όραση και ειδικών laser κατά περίπτωση.

— Ποια είναι η εφαρμογή του ρομποτικού συστήματος DaVinci στη χειρουργική ουρολογία; Ειδικότερα σε βαρέα επανορθωτικά και ογκολογικά χειρουργεία η εφαρμογή του ρομποτικού συστήματος DaVinci έχει αντικαταστήσει πλήρως τις επεμβάσεις με τομή. Το ρομποτικό σύστημα προσφέρει μοναδικά πλεονεκτήματα για τον χειρουργό, που έχει τέλεια τρισδιάστατη όραση και ακρίβεια, σταθερότητα και δυνατότητα πρόσβασης, αναγνώρισης, παρασκευής και παρέμβασης σε ιστούς που θα ήταν αδύνατο με τα χέρια μέσω μιας κοιλιακής τομής αλλά και για τον ασθενή, που πλέον δεν μεταγγίζεται, ελαχιστοποιείται ο μετεγχειρητικός πόνος, κινητοποιείται άμεσα και επιστρέφει γρήγορα στις δραστηριότητές του. Έτσι ελαττώνεται δραστικά ο κίνδυνος επιπλοκών, διατηρούνται οι φυσιολογικές λειτουργίες (στύση, ούρηση, εγκράτεια, νεφρική λειτουργία) και εξασφαλίζεται η πλήρης ίαση και διατήρηση της ποιότητας ζωής. Γι’ αυτούς τους λόγους πάνω από μια δεκαετία χειρουργούμε συστηματικά ρομποτικά όλα τα ογκολογικά περιστατικά, με εξαιρετικά αποτελέσματα.

Οι «Οργανούληδες» πάνε στο δημοτικό σχολείο για δεύτερη συνεχή χρονιά

Η

φροντίδα της υγείας και η δωρεά οργάνων γίνονται μέρος της δημόσιας εκπαίδευσης στην Ελλάδα. Μετά τη μεγάλη επιτυχία που γνώρισαν την περασμένη σχολική χρονιά, έφτασε η στιγμή οι «Οργανούληδες» να ξαναμπούν διαδικτυακά στις τάξεις μέσα από τα μηνιαία webinars που διοργανώνει ο Εθνικός Οργανισμός Μεταμοσχεύσεων με την υποστήριξη του Ιδρύματος Ωνάση. Περισσότεροι από 3.700 μαθητές και 300 εκπαιδευτικοί στη χώρα μας αγκάλιασαν ήδη το εκπαιδευτικό πρόγραμμα που ξεκίνησε από την Αγγλία, ταξιδεύει πλέον στη Σκωτία και στον Καναδά και από τη σχολική χρονιά 2021-22 περιλαμβάνεται στις δράσεις και παρεμβάσεις των προγραμμάτων Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας του υπουργείου Υγείας (ΙΘ Θεματικός άξονας). Ποιο είναι το πιο πολυάσχολο όργανο στον ανθρώπινο οργανισμό με περισσότερες από 200 διαφορετικές λειτουργίες; Ποιο μοιάζει με δυνατή αντλία, ωθώντας το αίμα σε όλο το σώμα; Ποιο όργανο «λατρεύει» το νερό και ποιο είναι αυτό που «αγαπά» περισσότερο την τακτική άσκηση; Αλλά και πώς ένας γιατρός μπορεί να αντικαταστήσει ένα όργανο, όταν αυτό δεν λειτουργεί σωστά; Αυτές οι δύσκολες ερωτήσεις γίνονται συναρπαστικές ιστορίες μέσα από τους χαρακτήρες των «Οργανούληδων» που σχεδιάστηκαν ειδικά για τα παιδιά (7-11 ετών). Με όχημα τους «Οργανούληδες», η συζή-

LiFO ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2022

τηση για την υγεία, τη λειτουργία βασικών οργάνων του σώματος αλλά και τη δωρεά τους ανοίγει στα δημοτικά σχολεία καθώς και μέσα στα σπίτια των μαθητών. Οι «Οργανούληδες» γεννούν την ελπίδα, ώστε στο μέλλον όλο και περισσότερες γενιές να είναι εξοικειωμένες με τη φροντίδα της υγείας καθώς και με την έννοια της δωρεάς οργάνων που μπορεί να αλλάζει τον κόσμο. Γονείς και εκπαιδευτικοί μπορούν να επισκεφτούν είτε το onassis.org είτε το eom. gr και να κατεβάσουν το υλικό του προγράμματος. Το εκπαιδευτικό υλικό απευθύνεται σε μαθητές Β’, Γ’, Δ’, Ε’ και ΣΤ’ Δημοτικού, στους δασκάλους τους, στους επισκέπτες υγείας και σε όλους τους γονείς . Πώ ς δ ιε ξάγον ται τα δ ιαδ ι κτ υ α κά «μαθήματα» Κάθε μήνα πραγματοποιούνται διαδικτυακές παρουσιάσεις από μεικτό κλιμάκιο καταρτισμένων επιστημόνων του Εθνικού Οργανισμού Μεταμοσχεύσεων και του Ιδρύματος Ωνάση. Οι υπεύθυνοι εκπαιδευτικοί των δημοτικών σχολείων μπορούν να επισκεφτούν το onassis.org (https://www.onassis.org/el/health/) και να συμπληρώσουν τη σχετική φόρμα. Παράλληλα, το εκπαιδευτικό πρόγραμμα μπορούν να το επιλέξουν και να το παρουσιάσουν με φυσική παρουσία οι επισκέπτες υγείας και οι δάσκαλοι των δημοτικών σχολείων στο πλαίσιο των προγραμμάτων αγωγής της υγείας.

60—

Ημερομηνίες, ώρες διεξαγωγής και χρήσιμες πληροφορίες Τα διαδικτυακά σεμινάρια ξεκίνησαν από τις 19 Οκτωβρίου και θα πραγματοποιούνται κάθε μήνα μέχρι και τον Μάιο του 2023. Τα webinars είναι δωρεάν και κάθε διαδικτυακό σεμινάριο που δημιούργησε η Roydon Turner, All Good Co. (CIC) έχει διάρκεια 50 λεπτών. Τη φόρμα υποβολής ηλεκτρονικής αίτησης και τις σχετικές ημερομηνίες διεξαγωγής θα μπορούν να βρουν οι εκπαιδευτικοί σύντομα διαθέσιμες στο onassis.org.

INFO Για οποιαδήποτε επιπλέον πληροφορία απευθυνθείτε στο education@onassis.org

Πονοκέφαλο προκαλεί στους ειδικούς η αιθαλομίχλη από τα τζάκια, εν όψει του χειμώνα Σήμα κινδύνου για την επικείμενη εξάπλωση της τοξικής αιθαλομίχλης που θα δημιουργήσουν τα τζάκια πάνω από το λεκανοπέδιο Αττικής και σε άλλες αστικές περιοχές εκπέμπουν οι πνευμονολόγοι, καθώς ο χειμώνας βρίσκεται προ των πυλών. Η μαζική στροφή του κόσμου σε πιο οικονομικές λύσεις θέρμανσης όπως η καύση ξύλων και πέλετ είναι άκρως ανθυγιεινή και όπως επισημαίνει ο καθηγητής Πνευμονολογίας του ΕΚΠΑ Στέλιος Λουκίδης, πρόεδρος της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας, θα ζήσουμε ξανά καταστάσεις σαν αυτές των μνημονιακών χρόνων, οπότε είχε δημιουργηθεί ένα αποπνικτικό νέφος στην Αττική. Σε τέτοιες συνθήκες οι ασθενείς με χρόνια αναπνευστικά προβλήματα είναι οι πρώτοι που υφίστανται τις επιπτώσεις, εμφανίζοντας παροξύνσεις

LiFO ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2022

62—

της χρόνιας αποφρακτικής πνευμονοπάθειας και κρίσεις άσθματος. Η εισπνοή της αιθαλομίχλης βραχυπρόθεσμα προκαλεί ερεθισμό, ενώ μακροπρόθεσμα ενοχοποιείται για την εμφάνιση καρκίνου σε πληθώρα οργάνων. Ο καπνός από τα τζάκια αποτελείται από αιωρούμενα μικροσωματίδια με διάμετρο έως 2,5 mm, τα οποία, επειδή είναι μικροσκοπικά, εισέρχονται με την εισπνοή στο κροσσωτό επιθήλιο των πνευμόνων και εγκλωβίζονται εκεί, προκαλώντας αθροιστικές βλάβες. Τα αιωρούμενα μικροσωματίδια αποτελούν παράγοντα κινδύνου για την επιδείνωση των αναπνευστικών παθήσεων και την αποσταθεροποίηση των καρδιολογικών ασθενών. Σε ομάδες υψηλού κινδύνου ανήκουν οι χρονίως πάσχοντες από πνευμονολογικά ή καρδιολογικά νοσήματα, οι ηλικιωμένοι, τα μικρά παιδιά και οι έγκυες. Τα άτομα που είναι ευάλωτα θα πρέπει να φορούν μάσκα πολύ αυξημένης προστασίας τις ημέρες με την αιθαλομίχλη και ίσως χρειαστεί τροποποίηση της αγωγής τους, με χρήση των κατ’ επίκληση φαρμάκων που ανακουφίζουν από τις κρίσεις και τις παροξύνσεις. Αν η αιθαλομίχλη κρατήσει λίγες ημέρες, η επίδρασή της είναι κυρίως ερεθιστική στους πνεύμονες και παροδική. Αν όμως ο χειμώνας αποδειχθεί σκληρός και τα κρύα κρατήσουν, η επιβάρυνση της υγείας θα είναι μεγάλη. Εδώ και χρόνια η Ελληνική Αντικαρκινική Εταιρεία και ο πρόεδρός της Βαγγέλης Φιλόπουλος υλοποιούν εκστρατείες ενημέρωσης για τη ρύπανση της ατμόσφαιρας από την καύση βιομάζας και προειδοποιεί για τους χιλιάδες πρόωρους θανάτους που καταγράφονται ετησίως στην Ελλάδα και οφείλονται στη χρήση τζακιών, ψησταριών και οχημάτων που κινούνται με ντίζελ στο Λεκανοπέδιο. Φέτος, και λόγω των αντίξοων συνθηκών που έχει δημιουργήσει η ενεργειακή κρίση, η δράση της συνεχίζεται αμείωτη.

διαβήτης 63—

Πάνω από 1 εκατομμύριο ασθενείς στην Ελλάδα νοσούν από σακχαρώδη διαβήτη Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι μια παγκόσμια επιδημία και στην πατρίδα μας υπάρχουν περισσότεροι από 1 εκατ. ασθενείς. Η πλειονότητα νοσεί από διαβήτη τύπου 2 και ένα σημαντικό ποσοστό παραμένει αρρύθμιστο ή και αδιάγνωστο, κινδυνεύοντας από σοβαρές επιπλοκές στην καρδιά και τα αγγεία, τα νεφρά, τα μάτια και τα κάτω άκρα. Η πρόληψη του διαβήτη, η έγκαιρη διάγνωσή του και η σωστή ρύθμισή του αποτελούν πρόκληση για τη δημόσια υγεία και παράλληλα απαραίτητα βήματα για την ευζωία κάθε λαού.

— Πόσο σημαντική είναι η έγκαιρη διάγνωση του διαβήτη; Από την εμπειρία σας, πόσο καθυστερεί η διάγνωσή του στην πατρίδα μας; Αρχικά, καλό θα ήταν να διαχωρίσουμε τους δύο κύριους τύπους διαβήτη. Ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 1 οφείλεται στην καταστροφή των β κυττάρων του παγκρέατος, τα οποία υπό φυσιολογικές συνθήκες παράγουν την ορμόνη ινσουλίνη. Στον τύπο αυτό παρατηρείται απόλυτη έλλειψη ινσουλίνης και για τη θεραπεία του είναι απαραίτητη η εξωγενής χορήγησης ινσουλίνης. Ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2 οφείλεται σε συνδυασμό διαταραχής της έκκρισης αλλά και της δράσης της ινσουλίνης (αντίσταση των ιστών στην ινσουλίνη). Συνοδεύεται συχνά από αυξημένο σωματικό βάρος. Παγκοσμίως ένα στα δύο άτομα με διαβήτη τύπου 2 είναι αδιάγνωστα, ενώ στην Ευρώπη ένα στα τρία. Η έγκαιρη διάγνωση είναι κεφαλαιώδους σημασίας για την πρόληψη των επιπλοκών.

— Είναι ενημερωμένοι οι συμπολίτες μας για την επίπτωση του διαβήτη στην υγεία και τις σοβαρές επιπλοκές του; Κάνουν εξετάσεις για την πρόληψή του; Πιστεύω ότι στην Ελλάδα οι ασθενείς είναι αρκετά ενημερωμένοι σε ό,τι αφορά

ΓΙΟΎΛΗ Α. ΑΡΓΥΡΑΚΟΠΟΎΛΟΥ

MD, MSc, PhD, Παθολόγος Διαβητολόγος, Διευθύντρια Διαβητολογικής Μονάδας, Μονάδας Παχυσαρκίας & Ιατρείου Διαβητικών Εγκύων του Ιατρικού Κέντρου Αθηνών

LiFO ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2022

64—

Παγκοσμίως ένα στα δύο άτομα με διαβήτη τύπου 2 είναι αδιάγνωστα. τον σακχαρώδη διαβήτη από εκστρατείες ενημέρωσης που έχουν υλοποιηθεί τα τελευταία χρόνια. Η παχυσαρκία και ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2 έχουν παράλληλες αυξητικές πορείες. Φαίνεται ότι ο αυξημένος επιπολασμός της παχυσαρκίας στη χώρα μας οδηγεί, μεταξύ άλλων, και στην αύξηση του σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2. Η μέτρηση του σακχάρου αίματος πρέπει να γίνεται στο πλαίσιο του ετήσιου τσεκάπ, ιδίως στα άτομα που έχουν πλεονάζον βάρος, ιστορικό κληρονομικότητας διαβήτη, σε γυναίκες με ιστορικό διαβήτη κυήσεως κ.ά.

— Η αύξηση της παχυσαρκίας στον ενήλικο και παιδικό πληθυσμό, ιδίως μετά το σαρωτικό πέρασμα της πανδημίας, που ενέτεινε το πρόβλημα, μας φέρνει αντιμέτωπους με δυσοίωνες προβλέψεις για την αύξηση της συχνότητας της εμφάνισης του διαβήτη. Πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί το φαινόμενο; Η παχυσαρκία είναι μια χρόνια και υποτροπιάζουσα νόσος. Ακόμα και μικρή απώλεια βάρους, όμως, βελτιώνει τις συννοσηρότητες, όπως η υπέρταση, ο προδιαβήτης, η λιπώδης διήθηση του ήπατος, η άπνοια στον ύπνο κ.ά. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι ο κίνδυνος εμφάνισης διαβήτη τύπου 2 ελαττώνεται σημαντικά ακόμα και μετά από μείωση του σωματικού βάρους κατά 10-15%.

— Υπάρχει τρόπος οριστικής θεραπείας του διαβήτη τύπου 2; Οριστική θεραπεία δεν υπάρχει στον σακχαρώδη διαβήτη. Η σημαντική απώλεια βάρους, είτε μέσω φαρμακευτικής αγωγής, δίαιτας και άσκησης είτε μέσω επεμβάσεων βαριατρικής χειρουργικής, όπως είναι το γαστρικό bypass και η επιμήκης γαστρεκτομή (γαστρικό μανίκι), μπορούν να επιτύχουν υποστροφή του διαβήτη τύπου 2 σε ορισμένες περιπτώσεις. Αυτό σημαίνει τιμές

σακχάρου αίματος κοντά στις φυσιολογικές τιμές χωρίς τη λήψη φαρμακευτικής αγωγής.

— Καθώς η πανδημία του Covid έχει υποχωρήσει, αλλά τα κύματά της εξακολουθούν να κάνουν αισθητή την παρουσία τους, τι θα συμβουλεύατε τους διαβητικούς ασθενείς που ανήκουν σε υψηλή ομάδα κινδύνου για βαριά νόσηση; Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, η παχυσαρκία και ο διαβήτης σχετίστηκαν με κακή πρόγνωση σε ό,τι αφορά την εξέλιξη της λοίμωξης Covid-19. Η κυριότερη συμβουλή αφορά τη λήψη σωστής φαρμακευτικής αγωγής για την επίτευξη καλής ρύθμισης των σακχάρων αίματος, τη σωστή διατροφή και τη συστηματική άσκηση.

— Ποιες επιπλοκές προκαλεί ο διαβήτης; Τι πρέπει να προσέχουν οι ασθενείς με διαβήτη τύπου 2 σε ό,τι αφορά τα κάτω άκρα; Οι κύριες επιπλοκές αφορούν το καρδιαγγειακό σύστημα, τους νεφρούς, τους οφθαλμούς, τα αγγεία των κάτω άκρων και την περιφερική νευροπάθεια. Οι δύο τελευταίες (νευροπάθεια και αρτηριοπάθεια των κάτω άκρων) αποτελούν τη βάση της ανάπτυξης του διαβητικού ποδιού. Εξαιτίας της νευροπάθειας μειώνεται η αίσθηση του πόνου, της πίεσης και της θερμοκρασίας, με αποτέλεσμα την ανάπτυξη τραυματισμών και ελκών. Ο έγκαιρος εντοπισμός των διαβητικών ελκών οδηγεί στη σωστή και αποτελεσματική θεραπεία τους.

— Πώς μπορούν να αντιμετωπιστούν οι βλάβες του διαβητικού ποδιού με τον πιο ασφαλή και λιγότερο επεμβατικό τρόπο; Η σύγχρονη αντιμετώπιση του διαβητικού ποδιού πραγματοποιείται μέσω μιας μικρής οπής στο πόδι, από την οποία μπορεί ο αγγειοχειρουργός να περάσει μπαλόνια διάνοιξης των αγγείων, stents καθώς και ειδικές συσκευές αφαίρεσης της αθηρωματικής πλάκας. Η διαδικασία αυτή είναι συχνά

65—

απαιτητική, ειδικά όταν ο ασθενής παρουσιάζει πλήρη απόφραξη των αγγείων, ενώ για την απεικόνιση των αγγείων (αγγειογραφία) χρειάζεται ιωδιούχο σκιαγραφικό. Σε αυτές τις προκλήσεις απαντά το υβριδικό χειρουργείο «Προμηθέας», το οποίο προσφέρει ένα είδος οδηγού-χάρτη για τη γρήγορη διάνοιξη των αγγείων (λιγότερο σκιαγραφικό, ευκολότερη διάνοιξη), χρησιμοποιώντας ειδικά προγράμματα στα οποία αντικαθιστά το ιωδιούχο σκιαγραφικό με διοξείδιο του άνθρακα και μειώνοντας τον κίνδυνο νεφροτοξικότητας. Επιπλέον, προγράμματα τεχνητής νοημοσύνης προβλέπουν εάν τα αγγεία που έχουν διανοιχθεί αρκούν για την επούλωση του έλκους.

— Συγκρίνοντας την παραδοσιακή αντιμετώπιση των διαβητικών ελκών μέσω της κλασικής χειρουργικής επέμβασης με το νέο υβριδικό χειρουργείο «Προμηθέας», πώς θα συνοψίζατε τις διαφορές; Τα πλεονεκτήματα της επέμβασης στο υβριδικό χειρουργείο εντοπίζονται σε πολλαπλά επίπεδα. Η γρηγορότερη αντιμετώπιση οδηγεί σε νοσηλείες μέσης διάρκειας μίας ημέρας, ο ασθενής έχει γρηγορότερη επούλωση και επαναφορά στην καθημερινότητα. Η αντιμετώπιση του διαβητικού ποδιού στο υβριδικό χειρουργείο αυξάνει φαινομενικά το αρχικό κόστος, αλλά σε βάθος χρόνου παραμένει πιο οικονομική μέθοδος από την παραδοσιακή αντιμετώπιση, γιατί αποφεύγεται το πολύ υψηλότερο κόστος των επιπλοκών, των επανεπεμβάσεων και της μακροχρόνιας φροντίδας των ελκών με επιθέματα λόγω μη ικανοποιητικής επούλωσης. Οι επεμβάσεις πραγματοποιούνται σε πλήρως άσηπτο περιβάλλον, μειώνοντας την πιθανότητα λοίμωξης, μια επικίνδυνη επιπλοκή για τον ασθενή.

ΓΙΆΝΝΗΣ ΒΊΔΡΑΣ

Τριαθλητής Ironman, Πρεσβευτής της Πανελλήνιας Ένωσης Αγώνος κατά του Νεανικού Διαβήτη (ΠΕΑΝΔ)

Τα παιδιά με διαβήτη έχουν έναν IRONMAN στο πλευρό τους Ο πρεσβευτής της Πανελλήνιας Ένωσης Αγώνος κατά του Νεανικού Διαβήτη (ΠΕΑΝΔ) και τριαθλητής Ironman, Γιάννης Βίδρας, είναι πατέρας ενός οκτάχρονου κοριτσιού, της Όλγας, που διαγνώστηκε με νεανικό διαβήτη τύπου 1 όταν ήταν μόλις οκτώ μηνών. Ελάχιστα περιστατικά έχουν διαγνωστεί σε τόσο μικρή ηλικία παγκοσμίως και για να σπάσει τα ταμπού που συνοδεύουν τον διαβήτη τύπου 1, ο Γιάννης, εδώ και έξι χρόνια, παίρνει μέρος στους αγώνες «Ironman», μεταφέροντας το μήνυμα πως ο διαβήτης δεν είναι εμπόδιο στη ζωή των παιδιών.

— Πότε αποφασίσατε να ασχοληθείτε με το τρίαθλο; Ήμουν χρόνια αθλητής και μετά τη διάγνωση της κόρης μου θέλησα να συνεισφέρω με όλες μου τις δυνάμεις στην ενημέρωση και στην ευαισθητοποίηση του κόσμου για τον διαβήτη τύπου 1, προωθώντας παράλληλα τη σημασία της άθλησης και της υγιεινής ζωής για τα άτομα με διαβήτη. Φέτος έχω προκριθεί στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Τριάθλου «Ironman», το οποίο πραγματοποιείται τον Οκτώβριο στη Γιούτα των ΗΠΑ. Ο αγώνας ξεκίνησε στη Χαβάη πριν από σαράντα δύο χρόνια και αποτελεί αληθινή δοκιμασία για τους συμμετέχοντες, καθώς καλύπτουν συνεχόμενα 3,8 χλμ. κολύμβησης, 180 χλμ. ποδηλασίας και έναν μαραθώνιο 42,2 χλμ. Θεωρείται παγκοσμίως ο πιο απαιτητικός ημερήσιος αγώνας τριάθλου.

— Γιατί η συμμετοχή σε αυτόν διαφέρει φέτος; Φέτος τρέχω ως πρεσβευτής της ΠΕΑΝΔ και θέλω να μάθει ο κόσμος πως ο διαβήτης δεν είναι κάτι τόσο τρομερό αλλά μια χρόνια αυτοάνοση νόσος που αντιμετωπίζεται. Η καμπάνια της ΠΕΑΝΔ με τίτλο «Η δύναμη του κύκλου μας» είναι εστιασμένη στην απενοχοποίηση του διαβήτη και ως πρεσβευτής της καμπάνιας θα προσπαθήσω να μεταδώσω το μήνυμα ότι ο διαβήτης είναι δίπλα μας και μπορούμε να τον γνωρίσου-

LiFO ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2022

66—

με, χωρίς να μας ξενίζει ή να μας φοβίζει. Μέσα από αυτήν τη συνεργασία επιθυμούμε να δείξουμε ότι ο διαβήτης είναι μια απόλυτα διαχειρίσιμη χρόνια πάθηση που δεν αποτελεί περιοριστικό παράγοντα στις δραστηριότητες και τη ζωή των παιδιών. Ελπίζουμε, χάρη στην πρόοδο της επιστήμης, να έρθει σύντομα η μέρα που κανένα παιδί δεν θα έχει την ανάγκη εξωγενούς λήψης ινσουλίνης, είτε από ένεση είτε από αντλία.

— Πώς αντιμετωπίζετε στη δική σας οικογένεια ένα παιδί με διαβήτη; Με τη σύζυγό μου και τον γιο μας αντιμετωπίζουμε την Όλγα φυσιολογικά, όπως κάθε παιδί της ηλικίας της, μαθαίνοντάς την να ζει με το διαβήτη και προετοιμάζοντάς την για μια φυσιολογική ζωή, χωρίς προκαταλήψεις και με τις λιγότερες δυνατές δυσκολίες.

Δεν επιτρέπουμε στον διαβήτη να γίνει η αίτια ώστε να αισθανθεί το παιδί μας μειονεκτικά αλλά ούτε και να έχει ευνοϊκή αντιμετώπιση σε σχέση με τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας. Το πρώτο πράγμα που μας είπε η γιατρός της Όλγας όταν διαγνώσθηκε ήταν: «Μην της φερθείτε ποτέ με ιδιαίτερο τρόπο λόγω του διαβήτη διότι πρέπει να καταλάβει ότι δεν είναι διαφορετική. Αν αντιληφθεί την αδυναμία σας αυτή, θα αρχίσει να σας χειρίζεται». Για την Όλγα ο διαβήτης δεν είναι ασθένεια ούτε βάρος, είναι ένας τρόπος για να γίνει πιο δυνατή και να μάθει ότι τα πάντα στη ζωή αντιμετωπίζονται.

— Τι είναι η ΠΕΑΝΔ και πώς βοηθάει τις οικογένειες με παιδιά με διαβήτη; Η ΠΕΑΝΔ είναι μη κερδοσκοπικού χαρα-

67—

κτήρα σωματείο που ιδρύθηκε το 1983 από γιατρούς και γονείς παιδιών με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 και κύριος σκοπός της είναι η βελτίωση της υγείας, της περίθαλψης, της διαβίωσης και της ποιότητας της ζωής τους, ώστε να μπορούν να βιώνουν μια καθημερινότητα χωρίς διακρίσεις και να οραματίζονται με αισιοδοξία το μέλλον τους. Προσφέρει εθελοντικά τις υπηρεσίες της πανελλαδικά σε περισσότερα από 4.000 παιδιά και νέους με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1, σχεδιάζοντας και υλοποιώντας πολυάριθμες δράσεις υποστήριξης και εκπαίδευσης των πασχόντων, καθώς και ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του κοινού για τη νόσο.

Κέντρο έγκαιρης αντιμετώπισης του διαβητικού ποδιού με τεχνολογία αιχμής Ο

Όμιλος Ιατρικού Αθηνών πρωτοπορεί στην έγκαιρη αντιμετώπιση της πάθησης του διαβητικού ποδιού που αποτελεί μια από τις πιο ύπουλες επιπλοκές του σακχαρώδους διαβήτη και αν αφεθεί χωρίς θεραπεία οδηγεί σε επώδυνους ακρωτηριασμούς. Με βάση τον μεγάλο αριθμό των ασθενών που αναμένεται να νοσήσουν από διαβήτη και διαβητικό πόδι, οι ειδικοί εκτιμούν ότι η χώρα θα έρθει αντιμέτωπη με ένα δυσβάστακτο κοινωνικό και οικονομικό σοκ στο εγγύς μέλλον. Πιστός στη δέσμευσή του να προάγει την έγκαιρη διάγνωση παθήσεων, ο Όμιλος Ιατρικού Αθηνών περιλαμβάνει στο θεραπευτικό του οπλοστάσιο πρωτοποριακές μεθόδους για την πρόληψη και αντιμετώπιση του διαβήτη και της πιο σοβαρής επιπλοκής του, του διαβητικού ποδιού. Το Κέντρο Έγκαιρης Αντιμετώπισης του Διαβητικού Ποδιού διαθέτει τεχνολογία αιχμής, καθώς είναι το μοναδικό στην Ελλάδα που διαθέτει το νέο πιστοποιημένο Ρομποτικό Υβριδικό Χειρουργείο «Προμηθέας» (νέας γενιάς Discovery IGS 740 της GΕ Healthcare), καθιστώντας το Ιατρικό Κέντρο Αθηνών σημείο αναφοράς για την αντιμετώπιση πολύπλοκων καρδιακών και αγγειακών περιστατικών σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Με συνολική επένδυση ύψους άνω των 2 εκατ. ευρώ ο «Προμηθέας», διαμορφωμένος αποκλειστικά για το Ιατρικό Κέντρο Αθηνών, διαθέτει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά τα οποία τον κάνουν μοναδικό στο είδος του. Μεταξύ άλλων προσφέρει τη δυνατότητα πραγματοποίησης επεμβάσεων με αναίμακτη προσπέλαση από τα αγγεία του ασθενούς. Επιπλέον, συνδυάζει την προεγχειρητική αξονική αγγειογραφία με την ψηφιακή εικόνα (τεχνική fusion) και βοηθά στην πλοήγηση κατά τη διάρκεια της ακτινοσκόπησης, μειώνοντας δραστικά τη δόση της ακτινοβολίας αλλά και την ποσότητα του σκιαγραφικού που λαμβάνει ο ασθενής, ενώ επιτρέπει παράλληλα τη διενέργεια αξονικής αγγειογραφίας κατά τη διάρκεια της επέμ-

LiFO ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2022

βασης, η οποία εξασφαλίζει την άμεση διόρθωση οποιουδήποτε προβλήματος πριν από τη λήξη της επέμβασης. Στην πρώτη παρουσίαση του Ρομποτικού Υβριδικού Χειρουργείου «Προμηθέας» προβλήθηκε η ταινία μικρού μήκους The Cut: The secret to saving a limb, παραγωγής GE Healthcare, 2022, η οποία αφηγείται την αληθινή μάχη ενός άνδρα με τον διαβήτη και την αδιάκοπη αναζήτηση ενός καλύτερου τρόπου ζωής, μιλώντας παράλληλα και για την καινοτόμο χειρουργική τεχνική που του έσωσε τελικά το πόδι. Ο διευθύνων σύμβουλος του

68—

ΑΠΌ ΤΑ ΔΕΞΙΆ ΠΡΟΣ ΤΑ ΑΡΙΣΤΕΡΆ: Ο ΔΡ. ΒΑΣΊΛΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΌΠΟΥΛΟΣ, ΔΙΕΥΘΎΝΩΝ ΣΎΜΒΟΥΛΟΣ ΤΟΥ ΟΜΊΛΟΥ ΙΑΤΡΙΚΟΎ ΑΘΗΝΏΝ, Η Κ. CECILIA FELIX, GENERAL MANAGER IMAGE GUIDED THERAPIES, EMEA, GE HEALTHCARE, Η Κ. ΣΊΑ ΚΟΣΙΏΝΗ, ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΆΦΟΣ, Η ΔΡ. ΓΙΟΎΛΗ ΑΡΓΥΡΑΚΟΠΟΎΛΟΥ, ΕΙΔΙΚΌΣ ΠΑΘΟΛΌΓΟΣ, ΔΙΕΥΘΎΝΤΡΙΑ Γ’ ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΉΣ ΜΟΝΆΔΑΣ, ΜΟΝΆΔΑΣ ΠΑΧΥΣΑΡΚΊΑΣ & ΙΑΤΡΕΊΟΥ ΔΙΑΒΗΤΙΚΏΝ ΕΓΚΎΩΝ ΤΟΥ ΙΑΤΡΙΚΟΎ ΚΈΝΤΡΟΥ ΑΘΗΝΏΝ, Ο ΔΡ. ΘΕΟΔΌΣΙΟΣ ΜΠΊΣΔΑΣ, ΔΙΕΥΘΥΝΤΉΣ Γ’ ΑΓΓΕΙΟΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΉΣ ΚΛΙΝΙΚΉΣ ΤΟΥ ΙΑΤΡΙΚΟΎ ΚΈΝΤΡΟΥ ΑΘΗΝΏΝ.

Ομίλου Ιατρικού Αθηνών, δρ. Βασίλης Αποστολόπουλος, υπογράμμισε: «Μας χαροποιεί ιδιαίτερα στον Όμιλο του Ιατρικού το ότι η στρατηγική συνεργασία με τον διεθνή κολοσσό GE Healthcare, την οποία εγκαινιάσαμε πριν από τρία χρόνια, αποδίδει σημαντικούς καρπούς. Είναι ιδιαίτερη τιμή για εμάς που η GE Healthcare επέλεξε το Ιατρικό και τον συνεργάτη γιατρό μας δρα Θεοδόσιο Μπίσδα, πρέσβη του brain gain, να πρωταγωνιστήσει στην ταινία The Cut: The secret to saving a limb που προβάλλεται διεθνώς».

LiFO ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2022

πρόληψη 70—

Στο ΙΑΣΩ Γενική Κλινική η πρόληψη στο επίκεντρο, με υπερσύγχρονο τμήμα Check-Up και εξωτερικά ιατρεία όλων των ιατρικών ειδικοτήτων

Η

υγεία είναι το πολυτιμότερο αγαθό και πρέπει να το διαφυλάξουμε, κάνοντας προληπτικές ιατρικές εξετάσεις και δίνοντας σημασία σε προειδοποιητικά συμπτώματα που χρήζουν έγκαιρης ιατρικής διερεύνησης και διάγνωσης, ώστε να αποφευχθεί η επιδείνωση οποιουδήποτε οξέος ή χρόνιου προβλήματος.

Τμήμα Check-Up για προγραμματισμένο έλεγχο Το ΙΑΣΩ Γενική Κλινική διαθέτει νέο υπερσύγχρονο τμήμα Check-Up για τη διενέργεια προληπτικών ελέγχων υγείας. Σε μοντέρνο ανακαινισμένο χώρο και με σύγχρονο ιατροτεχνολογικό εξοπλισμό, προσφέρει εξατομικευμένη και ολιστική προσέγγιση στη διενέργεια προληπτικών ελέγχων υγείας. Ακολουθώντας τις εξελίξεις της επιστήμης και της ιατρικής και με την τεχνογνωσία του Ομίλου ΙΑΣΩ, τα 15 εξειδικευμένα πακέτα healthUp του τμήματος Check-Up καλύπτουν κάθε ανάγκη για προληπτικό έλεγχο και απευθύνονται σε άνδρες

και γυναίκες κάθε ηλικιακής ομάδας. Προγραμματίζοντας άμεσα το ραντεβού σας, δίνετε ένα «up» στην υγεία σας, ώστε να είστε πάντα σε άριστη κατάσταση. Το τμήμα Check-Up λειτουργεί από Δευτέρα έως Παρασκευή, από τις 7:00 έως τις 15:00. Εξωτερικά Ιατρεία όλων των ιατρικών ειδικοτήτων Στον ίδιο χώρο λειτουργούν εξωτερικά ιατρεία όλων των ειδικοτήτων για την παροχή πρωτοβάθμιας φροντίδας. Στελεχώνονται από κορυφαίους γιατρούς με πολυετή εμπειρία και διαθέτουν άριστα εκπαιδευμένο νοσηλευτικό και διοικητικό προσωπικό, το οποίο εξασφαλίζει την άμεση και ομαλή εξυπηρέτηση των επισκεπτών. Όλες οι απαραίτητες εργαστηριακές και απεικονιστικές εξετάσεις πραγματοποιούνται στο τμήμα των Κεντρικών Εργαστηρίων και στο τμήμα των Ιατρικών Απεικονίσεων του ΙΑΣΩ, τα οποία έχουν εδραιωθεί για το υψηλό επιστημονικό επίπεδο, το εύρος των εξετάσεων που προσφέρουν και την εγκυρότητα των αποτελεσμάτων. Στο τμήμα λειτουργούν τα ακόλουθα ιατρεία: αγγειοχειρουργικό, αιματολογικό, γαστρεντερολογικό, γενικής χειρουργικής, δερματολογικό, γυναικολογικό, διατροφικής υποστήριξης - διαιτολογίας, διάγνωσης & αντιμετώπισης διαταραχών μνήμης, ενδοκρινολογικό - διαβητολογικό - οστεοπόρωσης, ηπατολογικό, ιατρικής ακριβείας, πρόληψης & αντιγήρανσης, καρδιολογικό, λοιμωξιολογικό, ιατρείο κεφαλαλγίας, νευρολογικό, νευροχειρουργικό, νεφρολογικό, ορθοπαιδικό, ουρολογικού - ουροδυναμικού ελέγχου, οφθαλμολογικό, παθολογικό,

71—

πνευμονολογικό, ρευματολογικό, φλεβολογικό και σπονδυλικής στήλης, ώμου & αθλητικών κακώσεων, ΩΡΛ. Για την πλήρη κάλυψη όλων των αναγκών πρόληψης και διάγνωσης, τα εξωτερικά ιατρεία λειτουργούν καθημερινά από Δευτέρα έως Παρασκευή, 9:00-15:00, και για την αντιμετώπιση των επειγόντων προβλημάτων υγείας εφημερεύει εξειδικευμένο ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό όλο το 24ωρο, 365 ημέρες τον χρόνο.

INFO Τμήμα Check-Up Λεωφ. Κηφισίας 37-39, Μαρούσι Tηλ. επικοινωνίας: 210 6383090 & 210 6383091 email: checkup@iaso.gr Εξυπηρέτηση εξειδικευμένων ελέγχων για εταιρείες τηλ. επικοινωνίας: 210 6383297 & 210 6383982

Καλλιτέχνες σε άλλο ρόλο δίνουν παράσταση για μικρούς και μεγάλους ασθενείς Ηθοποιοί, σκηνοθέτες και τραγουδιστές αναλαμβάνουν έναν διαφορετικό ρόλο από αυτόν που συνήθως έχουν σε μια παράσταση και γίνονται πρεσβευτές σε εκστρατείες ενημέρωσης και αποστιγματοποίησης χρόνιων νοσημάτων, τα οποία αντιμετωπίζονται πιο εύκολα όταν η διάγνωσή τους γίνεται νωρίς. Η αντιμετώπιση πολλών είναι κυρίως συμπτωματική, καθώς ίαση δεν υπάρχει, και «ο μεγαλύτερος εχθρός είναι ο φόβος και η άγνοια», όπως λέει ο αξιαγάπητος ηθοποιός Γεράσιμος Σκιαδαρέσης, ο οποίος μας έχει συνηθίσει σε ρόλους κωμικούς και τώρα στέλνει το μήνυμα πως οι αιματολογικές κακοήθειες όπως το πολλαπλό μυέλωμα αντιμετωπίζονται. Η ενημέρωση του κόσμου για τα ογκολογικά νοσήματα εξακολουθεί να είναι ελλιπής. Τα λεμφώματα, οι αιματολογικές δυσκρασίες όπως και οι διάφορες παρενέργειες του καρκίνου και των αντικαρκινικών θεραπειών στο δέρμα, τον μεγαλύτερο ιστό του σώματος, γίνονται γνωστά στο ευρύ κοινό μέσω της «προσωποποίησης» της ασθένειας με τη βοήθεια δημοφιλών προσώπων, που μπορεί να έχουν βιώσει οι ίδιοι την εμπειρία της ασθένειας. Για παράδειγμα, ο ηθοποιός Αντίνοος Αλμπάνης ανέλαβε τον ρόλο του πρεσβευτή μιας καμπάνιας για τη δερματολογική φροντίδα των ογκολογικών ασθενών που, έχοντας υποβληθεί σε χημειοθεραπεία και ακτινοθεραπεία, ταλαιπωρούνται από δερματικούς ερεθισμούς και άλλα σχετικά που τους κάνουν να μη νιώθουν άνετα με το σώμα τους, το οποίο είναι ήδη ταλαιπωρημένο από την ασθένεια. Έχοντας νοσήσει και ο ίδιος από καρκίνο, υποστήριξε την ενημερωτική εκστρατεία με τα προσωπικά του βιώματα, προκειμένου να περάσει το μήνυμα στο κοινό. Ο ηθοποιός Γιώργος Χρανιώτης, που παλιότερα δεν είχε διστάσει να ομολογήσει ότι νοσεί από ψωρίαση κατά

LiFO ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2022

72—

πλάκας, πρωταγωνίστησε σε μια εκστρατεία απενοχοποίησης της ψωρίασης, η οποία δημιουργεί συναισθήματα αμηχανίας, καθώς οι δερματικές βλάβες που προκαλεί είναι ορατές διά γυμνού οφθαλμού. Εκτός από ηθοποιούς, σε αυτές τις εκστρατείες ενημέρωσης συχνά πρωταγωνιστούν και δημοφιλείς ερμηνευτές του πενταγράμμου, όπως η Χαρούλα Αλεξίου, που στο παρελθόν ηγήθηκε μιας εμβληματικής καμπάνιας για τον καρκίνο του μαστού, και η Έλλη Κοκκίνου, που μας ταξίδεψε στην καθημερινότητα μιας ασθενούς με δυσανεξία στη γλουτένη (κοιλιοκάκη). Σε ορισμένες περιπτώσεις οι άνθρωποι που αναλαμβάνουν να γίνουν πρεσβευτές του μηνύματος είναι γονείς παιδιών με σοβαρά νοσήματα, όπως συμβαίνει με την Άννα Κυρώζη, μητέρα του μοναδικού παιδιού στην Ελλάδα και δεύτερου στην Ευρώπη που ζει με το σπάνιο σύνδρομο Οκαμότο. Αυτοί οι γονείς, που ενίοτε βραβεύονται και ως γονείς-ήρωες, βρίσκουν τη δύναμη να δημιουργήσουν φορείς (συλλόγους, ενώσεις, δομές ημερήσιας θεραπείας και φιλοξενίας) για να βοηθήσουν άλλα παιδιά, ακόμα και αν τα δικά τους έχουν χάσει τη μάχη. Παράδειγμα αποτελεί η Μαρία Τρυφωνίδου, ιδρύτρια του Συλλόγου Γονιών και Παιδιών με Καρκίνο «Φλόγα». Με τη βοήθεια των πρεσβευτών και των γονιών-ηρώων δημιουργούνται δίκτυα στήριξης για τους ασθενείς ώστε να μη νιώθουν αβοήθητοι και μόνοι.

Πολύτιμος σύμμαχος η γιόγκα στην ανακούφιση από τον πόνο

Ο

ι μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις που συμβάλλουν στην αντιμετώπιση του πόνου παίζουν σημαντικό ρόλο στη ζωή μας και μεταξύ αυτών ξεχωρίζει η γιόγκα που δεν είναι μια απλή μορφή γυμναστικής αλλά ολόκληρη στάση ζωής. Την Κυριακή 27 Νοεμβρίου (10:00-16:30) η Satyananda Math-

Amba διοργανώνει ένα διαδικτυακό συνέδριο με θέμα «Γιόγκα και Διαχείριση του Πόνου». Τις τελευταίες δεκαετίες, ο αριθμός των ανθρώπων που υποφέρουν από διαφόρων ειδών πόνους έχει αυξηθεί ραγδαία. Ο πόνος μπορεί να είναι οξύς, να προέρχεται από τραυματισμό ή να είναι χρόνιος, να οφείλεται σε αρθρίτιδα, ημικρα-

νία, προβλήματα στη μέση και σε άλλες παθήσεις. Μπορεί, επίσης, να επηρεάσει το ανοσοποιητικό σύστημα, καθιστώντας το πιο αδύναμο. Οι έρευνες δείχνουν ότι ο πόνος μπορεί να προκαλέσει υψηλά επίπεδα αρνητικού στρες και τελικά να οδηγήσει σε κατάθλιψη και άγχος. Ωστόσο, μπορεί να μετριαστεί με διάφορες μεθόδους. Σε αυτό το συνέδριο η Σουάμι Σιβαμούρτι Σαρασουάτι, Yoga Acharya και ιδρύτρια του Σατιανάντασραμ Ελλάδος, θα μιλήσει για τη διαχείριση του πόνου μέσω της πρακτικής της Satyananda Yoga Nidra και θα καθοδηγήσει μια συνεδρία Yoga Nidra. Διακεκριμένοι επιστήμονες όπως η δρ. Carolyn Bernstein, επίκουρη καθηγήτρια στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ και στο τμήμα Νευρολογίας του Νοσοκομείου Brigham and Women, η δρ. Ασημίνα Λαζαρίδου, ψυχολόγος ειδικευμένη στην αντιμετώπιση του πόνου, διδάκτωρ στο Νοσοκομείο Brigham and Women και στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ, ο Μιχάλης Ευαγγελίδης, φυσιοθεραπευτής και βιοχημικός μηχανικός, αλλά και οι έμπειροι εισηγητές γιόγκα του συστήματος Satyananda, Σουάμι Απαροκσανάντα και Σουάμι Κεβαλιανάντα, θα προσεγγίσουν το θέμα ολιστικά με στόχο να βοηθήσουν τους ανθρώπους να διαχειριστούν τον πόνο και να διεκδικήσουν τη ζωή τους. Θα υπάρχουν, επίσης, εργαστήρια γιόγκα με πρακτικές για τη διαχείριση του πόνου.

Ο

ι πολιτικές υγείας πρέπει να αποσκοπούν στην ευημερία των ανθρώπων και να αφορούν όλους. Η στρατηγική της μείωσης της βλάβης που άρχισε να συζητιέται στα τέλη του 1970 και τώρα, χάρη στην πρόοδο της τεχνολογίας, μπορεί να εφαρμοστεί δεν αφήνει τους αμετανόητους καπνιστές και όσους δεν μπορούν να κόψουν το κάπνισμα στη μοίρα τους αλλά προσφέρει ρεαλιστικές λύσεις, ώστε να μειωθεί η νοσηρότητα και η θνητότητα από τα νοσήματα που σχετίζονται με το κάπνισμα. Για να εφαρμοστεί με τον βέλτιστο δυνατό τρόπο χρειάζονται θεσμικό πλαίσιο, διαρκείς ελέγχους και συνεχιζόμενη έρευνα. Τα βήματα προόδου προς έναν καλύτερο κόσμο γίνονται όταν η επιστήμη και η τεχνολογία το επιτρέπουν και η κοινωνία είναι ώριμη να τα δεχτεί. Στην περίπτωση του καπνίσματος ήταν ήδη γνωστό από τον προηγούμενο αιώνα ότι αποτελεί πρόβλημα της δημόσιας υγείας και ότι προκαλεί αυξημένη νοσηρότητα και θνητότητα, πρωτίστως στους καπνιστές αλλά και στον περίγυρό τους, τους παθητικούς καπνιστές. Στην πορεία οι έρευνες φανέρωσαν ότι υπεύθυνες για την εμφάνιση των καρδιοπαθειών, των χρόνιων αποφρακτικών πνευμονοπαθειών και των καρκίνων είναι οι ιδιαίτερα βλαπτικές ουσίες που εκλύονται από την καύση του τσιγάρου, η οποία συμβαίνει σε υψηλές θερμοκρασίες, από 400°C έως και 800°C, που αναπτύσσονται στην καύτρα του τσιγάρου. Η νικοτίνη ευθύνεται κυρίως για τον εθισμό που αναπτύσσουν οι καπνιστές. Η γνώση ότι η καύση είναι η βασική αιτία για τον σχηματισμό επιβλαβών χημικών ουσιών άνοιξε τον δρόμο για τη δημιουργία εναλλακτικών καπνικών προϊόντων που στηρίζονται στη θέρμανση κατά την οποία παράγεται αερόλυμα και όχι καπνός τσιγάρου. Οι εναλλακτικές αυτές επιλογές μπορούν να μας οδηγήσουν σε έναν κόσμο χωρίς καπνό, συμπληρώνοντας τις προσπάθειες που καταβάλλουν η πολιτεία και

LiFO ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2022

Μείωση της βλάβης από το κάπνισμα: Μπορεί να παίξει ρόλο στη δημόσια υγεία και πώς; οι ειδικοί για την πρόληψη και τη διακοπή του καπνίσματος. Η γνώση που δημιουργήθηκε μετά την αποκρυστάλλωση των επιστημονικών δεδομένων έδωσε ρεαλιστικές επιλογές σε περισσότερους από 1 δισεκατομμύριο καπνιστές παγκοσμίως που δεν επιθυμούν ή δεν μπορούν να κόψουν το κάπνισμα. Το καλοκαίρι του 2020 η πιο αυστηρή ρυθμιστική αρχή στον κόσμο, ο Αμερικανικός Οργανισμός Φαρμάκων (FDA), μετά από ενδελεχή έλεγχο, άναψε το πράσινο φως για την κυκλοφορία εναλλακτικών καπνικών προϊόντων στις ΗΠΑ με τη σημείωση ότι «αναμένεται να ωφελήσουν την υγεία του πληθυσμού στο σύνολό του, λαμβάνοντας υπόψη τόσο τους καπνιστές όσο και τους μη καπνιστές». Οι επιστήμονες που τάσσονται υπέρ της «μείωσης της βλάβης» ως συμπληρωματικής στρατηγικής για τη διαχείριση του καπνίσματος ισχυρίζονται πως η επιστήμη και η τεχνολογία μέσω των εναλλακτικών προϊόντων μπορούν να προσφέρουν στους αμετανόητους καπνιστές μια λύση, η οποία σε καμία περίπτωση δεν είναι ασφαλής, μπορεί ωστόσο να περιορίσει τον κίνδυνο για τον καπνιστή. Το θέμα αυτό συζητήθηκε εκτενώς και στο πρόσφατο 5ο Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο για τη Μείωση της Βλάβης από τον Κάπνισμα που έγινε στην Αθήνα. Οι προϋποθέσεις για την εφαρμογή της στρατηγική της μείωσης της βλάβης Οι ειδικοί αναφέρουν πως για να καταστεί η μείωσης της βλάβης μια ουσιαστική στρατηγική προστασίας της δημόσιας υγείας απαραίτητη προϋπόθεση είναι δύο παράγοντες. Ο πρώτος είναι η ύπαρξη επιστημονικής τεκμηρίωσης σχετικά με το ότι αυτά τα εναλλακτικά προϊόντα μπορούν να μειώσουν τις συνέπειες για όσους καπνιστές δεν μπορούν ή δεν επιθυμούν να κόψουν το κάπνισμα. Ο δεύτερος, που αποτελεί και τον βασικό προβληματισμό της επιστημονικής κοινότητας, είναι η χρήση των εναλλακτικών προϊόντων

74—

αποκλειστικά από καπνιστές και όχι από άτομα που δεν καπνίζουν και ειδικότερα εφήβους και νεαρούς ενήλικες. Ο στόχος είναι να μειωθούν οι καπνιστές και να μειωθεί η βλάβη στον οργανισμό τους, όχι να οδηγηθούμε στη δημιουργία νέων καπνιστών. Για να συμβεί αυτό απαιτείται ρύθμιση της διάθεσης των εναλλακτικών προϊόντων, ένα θεσμικό πλαίσιο που θα αποτρέπει τη χρήση τους από ανήλικους, αυστηροί έλεγχοι της αγοράς και συνεχής έρευνα για τη συλλογή νέων επιστημονικών δεδομένων, καθώς όλοι γνωρίζουμε πως τα νοσήματα που προκαλούνται από το παραδοσιακό κάπνισμα δεν εμφανίζονται από τη μία ημέρα στην άλλη. Έτσι, λοιπόν, για να δούμε τα αποτελέσματα της μείωσης της βλάβης στην πράξη απαιτείται η συλλογή μακροχρόνιων επιδημιολογικών δεδομένων και στενή συνεργασία της επιστημονικής κοινότητας με τις Ρυθμιστικές Αρχές. Τέλος, και οι καπνιστές θα πρέπει να έχουν πρόσβαση στην πληροφορία και σωστή και έγκυρη ενημέρωση προκειμένου να λαμβάνουν τις αποφάσεις τους. Το θέμα της φορολογίας Όπως έγινε και με την πανδημία του κορωνοϊού, τα κράτη βλέπουν και αντιγράφουν το παράδειγμα άλλων κρατών που ήταν πετυχημένο και μαθαίνουν από τα λάθη εκείνων που δεν κατάφεραν να πιάσουν τον στόχο. Το θέμα της φορολογίας των εναλλακτικών προϊόντων αποτελεί κομβικό σημείο για να επιτευχθεί η μείωση της βλάβης από το κάπνισμα, ισχυρίστηκαν οι ειδικοί κατά τη διάρκεια του 5ου Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου. Έχει φανεί πως η υπερβολική φορολόγηση των τσιγάρων δεν έχει αποδώσει πάντα και σε πολλές περιπτώσεις οδήγησε σε απότομη αύξηση της αγοράς των λαθραίων τσιγάρων με επικίνδυνες συνέπειες για την υγεία, πλήττοντας επιπλέον και την εθνική οικονομία, αφού της στέρησε έσοδα εκατομμυρίων ευρώ (από

διαφυγόντα κέρδη), τα οποία θα μπορούσαν να επενδυθούν στην παιδεία, στην υγεία, στον πολιτισμό κ.λπ. Η επιβολή φορολογικών συντελεστών στα προϊόντα του καπνού, ανάλογα με το διαφορετικό επίπεδο βλάβης που προκαλούν, μπορεί να τροποποιήσει τη συμπεριφορά των καταναλωτών, ωφελώντας συνολικά τη δημόσια υγεία, επεσήμανε ο κ. Andrzej Fal, καθηγητής Ιατρικής, διευθυντής του Ινστιτούτου Ιατρικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Cardinal Wyszynski (UKSW) της Βαρσοβίας και πρόεδρος της Πολωνικής Εταιρείας Δημόσιας Υγείας. Εύκολες λύσεις δεν υπάρχουν και όλα τα βήματα χρειάζονται διερεύνηση, τεκμηρίωση και διαρκείς ελέγχους. Το σίγουρο είναι πως δεν μπορούμε να προχωρήσουμε σε έναν άκαπνο κόσμο, αφήνοντας πίσω έναν στους

επτά πολίτες της παγκόσμιας κοινότητας. Οι επιστήμονες εκτιμούν πως το 2030 θα εξακολουθούν να υπάρχουν 1,3 δισεκατομμύρια καπνιστές στον κόσμο, με τα δεδομένα να υποστηρίζουν ότι πάντοτε θα υπάρχει ζήτηση για νικοτίνη, και η πολιτεία οφείλει να φροντίσει και γι’ αυτούς που δεν μπορούν να κάνουν το μεγάλο βήμα και να απαλλαγούν τελείως. Ο πρώτος κοινός στόχος παραμένει να διακόψουν όλοι όσοι καπνίζουν. Είναι σημαντικό, όμως, όσοι δεν καπνίζουν να έχουν μια επιλογή, λιγότερο επιβλαβή για την υγεία τη δική τους και των διπλανών τους. Η επιλογή, εκτός από εργαλείο δημόσιας υγείας, είναι και απαραίτητο συστατικό της κοινωνικής δικαιοσύνης, γιατί είμαστε όλοι ισότιμα μέλη μιας συνυπεύθυνης κοινωνίας.

75—

Το θέμα της φορολογίας των εναλλακτικών προϊόντων αποτελεί κομβικό σημείο για να επιτευχθεί η μείωση της βλάβης από το κάπνισμα, ισχυρίζονται οι ειδικοί.

Η κοινωνία μπορεί να αποτρέψει την ενδοοικογενειακή βία Ο Αϊνστάιν έλεγε ότι το κακό κυριαρχεί γιατί το πράττουν λίγοι, αλλά πολλοί το αφήνουν να συμβεί. Μπροστά στο θλιβερό φαινόμενο των καιρών, την έμφυλη βία, εμείς, οι πολλοί, έχουμε τη δύναμη να δράσουμε για να αποτρέψουμε το επόμενο περιστατικό και να αποδειχθούμε καταλύτες των εξελίξεων, όπως οφείλουμε ως υπεύθυνοι συμπολίτες της διπλανής πόρτας. Με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας να καταγράφει 60% αύξηση στην ενδοοικογενειακή βία και στη βία κατά των γυναικών τα χρόνια της πανδημίας, οι ειδικοί αναδεικνύουν τον κομβικό ρόλο του κοινωνικού περίγυρου στην πρόληψη τέτοιων τραγικών φαινομένων. Αν οι γείτονες, συγγενείς, φίλοι και γνωστοί του θύτη και του θύματος δεν σπάσουν τη σιωπή τους και παραμείνουν αδρανείς παρατηρητές, ο κύκλος της βίας θα διαιωνίζεται. «Οι παρατηρητές, δηλαδή ο κοινωνικός περίγυρος, είναι το Α και το Ω στις περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας και πρέπει όλοι μας να καταλάβουμε πως η σιωπή είναι συνενοχή. Όσοι ξέρουν και δεν μιλούν, δεν ειδοποιούν την αστυνομία και τις κοινωνικές υπηρεσίες γι’ αυτό που συμβαίνει πίσω από τη διπλανή τους πόρτα,

LiFO ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2022

είναι συνένοχοι. Επιπλέον, αντί να παρακινήσουν τη γυναίκα που κινδυνεύει να φύγει άμεσα, την εγκλωβίζουν, στέλνοντάς της τα λάθος μηνύματα με φράσεις του τύπου “πού θα πας αν φύγεις”, “έχεις παιδιά, πώς θα τα μεγαλώσεις μόνη σου”, “δώσ’ του άλλη μία ευκαιρία”. Aν η κακοποιημένη γυναίκα ακολουθήσει αυτές τις προτροπές, μπορεί να το πληρώσει με τη ζωή της», επισημαίνει ο ψυχίατρος - ψυχοθεραπευτής Δημήτρης Οικονόμου. Από τη μεριά της, η υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων Μαρία Συρεγγέλα, υπεύθυνη της Γενικής Γραμματείας Δημογραφικής και Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων, τονίζει πως οι δολοφονίες γυναικών προκαλούν θλίψη σε ολόκληρη την ελληνική κοινωνία και πως σε αυτή την εθνική προσπάθεια για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας δεν υπάρχουν στρατόπεδα παρά μόνο ένας στόχος, η εξάλειψη της βίας. Όπως εξηγεί ο κ. Οικονόμου, οι γυναίκες έχουν ένστικτο, το ένστικτο της επιβίωσης και της προστασίας των παιδιών τους, και όταν καταλαβαίνουν ότι ο κίνδυνος είναι αληθινός πρέπει να φεύγουν αμέσως μαζί με τα παιδιά τους και να ειδοποιούν την

76—

αστυνομία και τις κοινωνικές υπηρεσίες. Επίσης, πρέπει να έρχονται σε επαφή με δικηγόρο, ώστε να μάθουν τα δικαιώματά τους. Δεν πρέπει να συγχωρούν (τον θύτη-σύζυγο ή σύντροφο), να υπαναχωρούν, να του δίνουν μια τελευταία ευκαιρία, γιατί μπορεί να πληρώσουν αυτό το λάθος με τη ζωή τους. Καταγγελία στις κοινωνικές υπηρεσίες μπορούν να κάνουν ανώνυμα και οι παρατηρητές, αυτοί που έχουν τη δύναμη να αποδειχθούν «καταλύτες» σε τέτοιου είδους θλιβερά φαινόμενα, ώστε αμέσως μετά την καταγγελία να αρχίσει να ξετυλίγεται το κουβάρι της (ενδοοικογενειακής) κακοποίησης. Σε όσους βγαίνουν στα τηλεοπτικά παράθυρα μετά το φονικό να δηλώσουν ότι «έπεσαν από τα σύννεφα» και πως «αυτός ο άνδρας (σ.σ. ο θύτης) δεν είχε ποτέ του πειράξει ούτε μύγα», ο κ. Οικονόμου απαντά ότι τα σημάδια κλιμάκωσης της βίας πάντοτε υπάρχουν. Κανένας άνθρωπος δεν ξυπνάει ένα πρωί και γίνεται ξαφνικά δολοφόνος, έχει δώσει στο παρελθόν δείγματα γραφής της βαριάς παθοψυχολογίας του και δυστυχώς, ειδικά στις κλειστές κοινωνίες της περιφέρειας, ο κοινωνικός περίγυρος, αντί να αναδείξει αυτά τα σημάδια, τα κρύβει κάτω από το χαλί, τα αποσιωπά,

Στην εθνική προσπάθεια για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας δεν υπάρχουν στρατόπεδα παρά μόνο ένας στόχος, η εξάλειψη της βίας.

χαντακώνοντας το θύμα. Κατά τον ειδικό, η μεγάλη ζημιά που έκαναν η πανδημία και ο εγκλεισμός είναι ότι αφενός οδήγησαν αυτούς τους ανθρώπους σε κλιμάκωση της βίαιης συμπεριφοράς και αφετέρου, σε εκείνες τις δύσκολες εποχές της καραντίνας που όλα «παρέλυσαν», τους έστειλε το μήνυμα ότι καταλύεται το κράτος, διαλύονται οι θεσμοί, τίποτα δεν λειτουργεί. Κι αυτό είναι ένα πολύ εσφαλμένο μήνυμα για ανθρώπους με βαριά παθοψυχολογία, μπορεί να τους ωθήσει στο να «απασφαλίσουν», επισημαίνει ο κ. Οικονόμου. Παρότι έχει συντελεστεί πρόοδος τις τελευταίες δεκαετίες στην Ελλάδα, υπάρχουν ακόμα απαρχαιωμένες αντιλήψεις και στερεότυπα αλλά και σημαντικές ελλείψεις σε όλες τις δομές του κράτους. Τις ελλείψεις αυτές θα μπορούσε σε έναν βαθμό να τις καλύψει και να τις αντισταθμίσει η κοινωνία, αν όλοι πράτταμε το σωστό ως ενεργοί παρατηρητές. Αυτό όμως, δυστυχώς, δεν το καταφέρνουμε. Το πιο άσχημο είναι ότι τα άτομα που εγκλωβίζουν τις γυναίκες-θύματα είναι οι άλλες γυναίκες του κοινωνικού τους περίγυρου. Πρόκειται για γυναίκες που έχουν υπάρξει και οι ίδιες θύματα και, αντί να παροτρύνουν όσες αντιμετωπίζουν έναν

77—

βίαιο σύντροφο ή σύζυγο να τον εγκαταλείψουν, τις αποθαρρύνουν. Οι θύτες κατά κανόνα παρακινούνται από τη ζήλια, η οποία γρήγορα μετατρέπεται σύμφωνα με τον κ. Οικονόμου σε μίσος και φθόνο που οδηγεί στο έγκλημα. Δεν πρόκειται για έγκλημα πάθους ούτε φυσικά σημαίνει ότι οι άνδρες που σκοτώνουν τις γυναίκες τους τις αγαπούν. Η αγάπη δεν εμπεριέχει καμία μορφή βίας. Η αγάπη δεν τιμωρεί, δεν πονά και σε καμία περίπτωση δεν σκοτώνει.

μητρότητα

Όνειρο ζωής που γίνεται πραγματικότητα η μητρότητα μετά την ηλικία των 52 ετών

Το νέο θεσμικό πλαίσιο που παρατείνει την ηλικία για εξωσωματική γονιμοποίηση στα 54 έτη έχει προσφέρει ήδη τη δυνατότητα σε 400 γυναίκες ώριμης ηλικίας να προσπαθήσουν να αποκτήσουν δικό τους παιδί. Η μητρότητα μετά το κατώφλι των 50 ετών είναι παγκόσμιο φαινόμενο των καιρών και κάθε χρόνο στην πατρίδα μας αυξάνονται τα μωρά που γεννιούνται από μητέρες αυτής της ηλικιακής ομάδας. Στην Ελλάδα το έτος 2019, σε σύνολο 83.763 γεννήσεων, 135 γυναίκες έγιναν μητέρες μετά τα πενήντα. Έχοντας αφουγκραστεί τις ανάγκες της κοινωνίας που εξελίσσεται, η Εθνική Αρχή Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής (ΕΑΙΥΑ) εισηγήθηκε στο υπουργείο Υγείας εν μέσω της πανδημίας την αύξηση του ορίου

LiFO ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2022

ηλικίας για την εφαρμογή των μεθόδων υποβοηθούμενης αναπαραγωγής στην ηλικία των 54 ετών. Αρχικά η παράταση του ηλικιακού ορίου πήγε στα 52 έτη, ενώ πλέον, με το νέο νομοσχέδιο, κατοχυρώθηκε έως δύο χρόνια μετά, ώστε να συμβαδίζει με το ισχύον νομικό πλαίσιο σε άλλες χώρες του εξωτερικού. Η σχετική εισήγηση στηρίχθηκε στην πραγματική ανάγκη των γυναικών για τεκνοποίηση σε μεγαλύτερη ηλικία που αποτυπώνεται ξεκάθαρα στις αιτήσεις που δέχεται η Αρχή για χορήγηση της άδειας. Μάλιστα, μέχρι σήμερα έχει εκδώσει περίπου 400 άδειες για εφαρμογή μεθόδου ΙΥΑ σε γυναίκες 50-52 ετών, γεγονός που αναδεικνύει τη λειτουργικότητα της αύξησης του ηλικιακού ορίου, όπως εξηγεί ο πρόεδρος της ΕΑΙΥΑ και αναπληρωτής καθηγητής

78—

Μαιευτικής - Γυναικολογίας του ΕΚΠΑ, Νίκος Βραχνής. Στην Ελλάδα από το 2017 έως και το 2019 σχεδόν 150 γυναίκες τον χρόνο επιλέγουν για διάφορους λόγους να γίνουν μητέρες μετά τα 50. Ο αριθμός αυτός με τα σημερινά δεδομένα και μετά την παράταση του ηλικιακού ορίου για την εξωσωματική γονιμοποίηση στα 54 έτη αναμένεται ότι θα ανέλθει σε αρκετές εκατοντάδες γυναίκες ετησίως. Η αύξηση του ορίου ηλικίας για μεθόδους Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής προϋπήρχε σε άλλες χώρες, ενώ σε Αγγλία, Ουκρανία, Ρωσία, Τουρκία, Πολωνία, Λιθουανία και ΗΠΑ δεν υπάρχει όριο ηλικίας. Όπως εξηγεί ο κ. Βραχνής, οι ενδιαφερόμενες θα πρέπει να καταθέσουν στην Αρχή επίσημα δικαιολογητικά και γνωματεύσεις γιατρών που πιστοποιούν ότι η φυσική και σωματική τους κατάσταση τους επιτρέπει την κυοφορία και τον τοκετό. Από τα στατιστικά στοιχεία 41 Μονάδων Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής για το 2019 προκύπτει ότι η υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, μαζί με τον τουρισμό υγείας της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, αποτελούν ένα σημαντικό ανάχωμα στην εξέλιξη του δημογραφικού προβλήματος και ένα σημαντικό εισόδημα για το κράτος, που προσπαθεί να ανακάμψει. Για το έτος 2019 το σύνολο των γεννήσεων από υποβοηθούμενη αναπαραγωγή αντιστοιχεί στο 6,4% των γεννήσεων, με το σύνολο των γεννήσεων να φτάνει στις 83.763, κατά την ΕΛΣΤΑΤ. Συνολικά μέσα στο έτος πραγματοποιήθηκαν 29.064 κύκλοι υποβοηθούμενης αναπαραγωγής και γεννήθηκαν 5.521 παιδιά.

ΝΊΚΟΣ ΠΕΤΡΟΓΙΆΝΝΗΣ

Διευθυντής ΜΥΙΑ ΝΝΑ, Γενικός Γραμματέας Ελληνικής Μαιευτικής και Γυναικολογικής Εταιρείας

Οι δυνατότητες της προεμφυτευτικής διάγνωσης ως σενάριo επιστημονικής φαντασίας Υ

πάρχουν όρια στην προεμφυτευτική γενετική διάγνωση ή οδεύουμε προς μια εποχή που θυμίζει την ταινία επιστημονικής φαντασίας του 1997 Gattaca; Το σενάριο διαδραματιζόταν σε ένα μακρινό μέλλον όπου δεν υπήρχε φυσική σύλληψη και η δημιουργία των τέλειων ανθρώπων ήταν βασισμένη σε ένα προμελετημένο γενετικό προφίλ. Σήμερα βρισκόμαστε πολύ πιο κοντά στην εφαρμογή τέτοιων σεναρίων, με τη νομοθεσία και τη δεοντολογία να θέτει φραγμούς στην υλοποίησή τους για κοινωνικούς λόγους.

H προεμφυτευτική γενετική διάγνωση συγκαταλέγεται στις σημαντικότερες τεχνολογικές εξελίξεις στον χώρο της ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, συμ-

βάλλοντας ουσιαστικά στην πρόληψη χρωμοσωμικών και γενετικών ανωμαλιών. Με τη μεταφορά μόνο των φυσιολογικών εμβρύων επιτυγχάνει την επίτευξη μιας υγιούς κύησης από την πρωτη στιγμή. Η μέθοδος εφαρμόζεται για τη διάγνωση αριθμητικών χρωμοσωμικών ανωμαλιών όπως το σύνδρομο Down (Τρισωμία 21), Edwards (Τρισωμία 18), Patau (Τρισωμία 13) και Turner (Μονοσωμία Χ) σε γυναίκες αυξημένης ηλικίας με καθ’ έξιν αποβολές, επαναλαμβανόμενες αποτυχημένες προσπάθειες εξωσωματικής γονιμοποίησης και σε περιπτώσεις προϋπάρχουσας κύησης με ανευπλοειδία. Επίσης εφαρμόζεται για τη διάγνωση χρωμοσωμικών μεταθέσεων, φυλοσύνδετων νοσημάτων (π.χ. αιμορροφιλία, μυοπάθειες), μονογονιδιακών νοσημάτων (π.χ. κυστική ίνωση, μεσογειακή αναιμία), ασθενειών όψιμης εμφάνισης, για τον εντοπισμό μεταλλάξεων που σχετίζονται με κληρονομικούς καρκίνους (BRCA1, BRCA2) και για την επιλογή ανοσοϊστοσυμβατών εμβρύων που μπορούν, μέσω βλαστοκυττάρων του ομφαλοπλακουντιακού αίματος και μεταμόσχευσης μυελού των οστών, να χαρίσουν θεραπεία σε πάσχοντα μέλη της οικογένειάς τους. Απαιτείται βιοψία με λέιζερ των εμβρύων που έχουν

79—

ΚΑΤΕΡΊΝΑ ΧΑΤΖΗΜΕΛΕΤΊΟΥ Αν. καθηγήτρια Εμβρυολογίας - Γενετικής στην Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή του ΑΠΘ, υπεύθυνη IVF Εργαστηρίου και Τράπεζας Κρυοσυντήρησης, ΜΙΥΑ της A' M/Γ Κλινικής του ΑΠΘ στο ΓΝΘ «Παπαγεωργίου», αντιπρόεδρος της Επιστημονικής Εταιρείας Κλινικής Εμβρυολογίας και Βιολογίας Ανθρώπινης Αναπαραγωγής

δημιουργηθεί με τη διαδικασία της εξωσωματικής γονιμοποίησης την 5η ημέρα μετά τη γονιμοποίηση στο στάδιο της βλαστοκύστης με ανάλυση των κυττάρων του τροφεκτοδέρματος. Αμέσως μετά τη βιοψία βλαστοκύστης ακολουθεί κατάψυξη, γιατί το παραθυράκι εμφύτευσης κλείνει και δεν υπάρχει το χρονικό περιθώριο να δοθεί το αποτέλεσμα της γενετικής ανάλυσης εγκαίρως. Έτσι οι φυσιολογικές βλαστοκύστεις μεταφέρονται στη μήτρα σε επόμενο κύκλο μετά απο απόψυξη και κατάλληλη προετοιμασία του ενδομητρίου. Εκτός όμως από τη διάγνωση σοβαρών νοσημάτων, οι δυνατότητες της Γενετικής έχουν φτάσει σε τέτοιο επίπεδο που θα μπορούσαμε να επιλέξουμε ακόμη και ιδανικά χαρακτηριστικά, π.χ., το χρώμα ματιών, το χρώμα μαλλιών, το φύλο, υψηλό δείκτη νοημοσύνης, ή και να παρέμβουμε και να επιδιορθώσουμε γονίδια σε έμβρυα (gene editing). Ωστόσο αυτές οι εφαρμογές δεν επιτρέπονται βάσει νομοθεσίας και η προεμφυτευτική γενετική διάγνωση περιορίζεται μόνο στην εύρεση ανωμαλιών, είτε γενετικών είτε χρωμοσωμικών, ενώ μιτοχονδριακές παθήσεις είναι δυνατό να αποφευχθούν με μεταφορά μητρικής ατράκτου, δηλαδή του γενετικού υλικού από ωάρια με πάσχοντα μιτοχόνδρια σε ωάρια με υγιή μιτοχόνδρια, από τα οποία έχει προηγουμένως αφαιρεθεί το γενετικό υλικό, οδηγώντας στη δημιουργία μωρών από τρεις γονείς. Οι προοπτικές που ανοίγονται από τις τεχνολογίες του gene editing, της μεταφοράς μητρικής ατράκτου και της πλαστικότητας των εμβρυικών βλαστοκυττάρων και του σωματικού αναπρογραμματισμού ώστε να δώσουν τεχνητούς γαμέτες και έμβρυα είναι τεράστιες. Οι δυνατότητες των βλαστοκυττάρων και της Γενετικής αγγίζουν τα όρια της φαντασίας, αλλά υπόκεινται στη νομοθεσία και στη δεοντολογία.

ψυχική υγεία LiFO ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2022

80—

Δεν συνέρχονται εύκολα οι ασθενείς που εμφανίζουν σύνδρομο Long Covid

Δεν λένε να υποχωρήσουν τα εμμένοντα συμπτώματα του κορωνοϊού, σύμφωνα με νέα μεγάλη μελέτη που φανερώνει ότι σημαντικό ποσοστό ασθενών δεν αναρρώνει από τις υπολειπόμενες βλάβες, ενώ έχουν περάσει μήνες μετά την αποδρομή της λοίμωξης Covid-19. Σύμφωνα με δημοσίευμα της εφημερίδας «The Washington Post», μελέτη με 100.000 συμμετέχοντες στη Σκωτία υποδηλώνει ότι 1 στα 20 άτομα δεν έχει αναρρώσει από το σύνδρομο Long Covid έως και 18 μήνες μετά τη μόλυνση και το 42% των συμμετεχόντων ομολογεί ότι νιώθει ελάχιστα καλύτερα, όπως επισημαίνει η παιδο-πνευμονολόγος Σοφία Κωνσταντινοπούλου. Το μεγαλύτερο πρόβλημα εντοπίζεται στον τομέα της ψυχικής υγείας, με την αδικαιολόγητη κόπωση να είναι το κυρίαρχο σύμπτωμα που αλλάζει τη ζωή

εκατομμυρίων ανθρώπων, δημιουργώντας μια νέα «καταθλιπτική» και διαφορετική κανονικότητα. Η μελέτη της Σκωτίας υπογραμμίζει ότι τα άτομα που νόσησαν ασυμπτωματικά είναι πολύ λιγότερο πιθανό να υποφέρουν από συμπτώματα Long Covid και πως ο εμβολιασμός έναντι του κορωνοϊού εξασφαλίζει προστασία και από το σύνδρομο Long Covid. Η κ. Κωνσταντινοπούλου εξηγεί ότι η μελέτη δημοσιεύτηκε στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό «Nature Communications» και αφορά τα πρώτα ευρήματα μιας συνεχιζόμενης και εν εξελίξει μελέτης για το σύνδρομο Long Covid, που διαρκώς τροφοδοτεί την επιστημονική κοινότητα με νέα, ανησυχητικά ευρήματα. Σύμφωνα με άλλο δημοσίευμα των «New York Times» τα άτομα που ανέρρωσαν από συμπτωματική λοίμωξη Covid-19 ταλαιπωρούνται

81—

από εμμένοντα συμπτώματα, όπως η δύσπνοια, οι ταχυκαρδίες και η δυσκολία συγκέντρωσης, η λεγόμενη «εγκεφαλική ομίχλη» που δεν επιτρέπει την πνευματική συγκέντρωση και μειώνει πολύ την αποδοτικότητα στην εργασία, τρεις φορές περισσότερο από τους ανθρώπους που δεν νόσησαν, ακόμα και μετά την αποδρομή της λοίμωξης. Οι ασθενείς αυτοί έχουν αυξημένο κίνδυνο να εμφανίσουν άλλα είκοσι συμπτώματα σχετικά με την καρδιακή λειτουργία, την αναπνευστική υγεία, τους μυϊκούς πόνους, την ψυχική υγεία και τη λειτουργία των αισθητηρίων οργάνων. Αρκετοί αναφέρουν πως κάνουν πολύ καιρό να ανακτήσουν τη γεύση και την όσφρηση, δυο αισθήσεις πολύ σημαντικές στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε και απολαμβάνουμε τη φύση και το φαγητό.

Γνωρίζουμε τις Στέγες που προσφέρουν ένα νέο σπίτι στους ενήλικες με νοητική αναπηρία ΚΥΡΙΑΚΉ ΙΩΆΝΝΟΥ

Πρόεδρος του Συλλόγου Γονέων «Το Πέταγμα»

LiFO ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2022

Η μετάβαση στην ενηλικίωση συνήθως είναι μια πολύπλοκη διαδικασία που απαιτεί πρωτίστως την υποστηρικτική παρουσία της οικογένειας. Για τις νέες και τους νέους με σοβαρές νοητικές και συνοδές κινητικές αναπηρίες δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί με αυτόν τον τρόπο γιατί απαιτείται υποστήριξη από ειδικούς και την τήρηση συγκεκριμένου προγράμματος. Τουλάχιστον 500 ενήλικες με αναπηρία μένουν σε 170 στέγες υποστηριζόμενης διαβίωσης που λειτουργούν στην επικράτεια, με τις περισσότερες να έχουν δημιουργηθεί με την πρωτοβουλία των γονιών τους, καθώς η πολιτεία δεν διαθέτει τέτοιου είδους δομές ούτε για άτομα με νοητικές και σωματικές αναπηρίες ούτε για ασθενείς με χρόνια νοσήματα τελικού σταδίου. Όπως εξηγεί η Κυριακή Ιωάννου, πρόεδρος του Συλλόγου Γονέων «Το Πέταγμα», που φιλοξενεί 12 ενηλίκους με νοητική αναπηρία σε 3 Στέγες στο λεκανοπέδιο Αττικής, οι δομές αυτές πρέπει να είναι ολιγομελείς για να αναπαριστούν το φυσικό περιβάλλον της οικογένειας, υποστηρίζοντας τους φιλοξενούμενους και ταυτόχρονα δίνοντας ανάσα στις φυσικές τους οικογένειες, που δύσκολα θα επωμίζονταν τέτοιο φορτίο διά βίου. «Η αγωνία όλων των γονιών είναι τι θα απογίνουν τα παιδιά τους όταν εκείνοι πλέον δεν θα ζουν. Γι’ αυτό ξεκινήσαμε να δημιουργούμε τις Στέγες. Εκεί, με τη βοήθεια των ειδικών και του προγράμματος, τα άτομα με νοητική αναπηρία εκπαιδεύονται να βοηθούν στις δουλειές του σπιτιού, μα-

82—

γειρεύουν, βγαίνουν στη γειτονιά για ψώνια και με τη βοήθεια της τοπικής κοινωνίας εντάσσονται στο σύνολο. Βασικός μας στόχος είναι τα παιδιά μας να κάνουν τις δραστηριότητες που απολαμβάνουν». Το «Πέταγμα» ιδρύθηκε το 2002 με την πρωτοβουλία της Κυριακής Ιωάννου, μητέρας, τριών ακόμα οικογενειών και της ψυχολόγου Πέννυς Παπανικολοπούλου και λειτουργεί τρεις Στέγες με εξατομικευμένα προγράμματα υποστήριξης των φιλοξενούμενων, οι οποίοι δρουν, ζουν και αναπτύσσονται ως αναπόσπαστο κομμάτι της κοινωνίας. Στα Βριλήσσια, στην οδό Τροίας, στεγάζονται δυο Στέγες που φιλοξενούν από τέσσερα άτομα η καθεμία και στην Αγία Παρασκευή, στην οδό Αιγαίου Πελάγους, μια τρίτη, όπου διαμένουν επίσης τέσσερα άτομα. Το νεότερο άτομο που φιλοξενείται εκεί είναι είκοσι πέντε ετών και το μεγαλύτερο πενήντα πέντε. «Τα παιδιά μας στο “Πέταγμα” εξελίσσονται και ωριμάζουν. Μαθαίνουν να συνεισφέρουν στα μικρά καθημερινά ζητήματα της διαβίωσης», διευκρινίζει η Κυριακή Ιωάννου. Συγκινητικά είναι τα λόγια με τα οποία περιγράφουν οι ίδιοι οι ωφελούμενοι τη διαβίωσή τους στο νέο τους σπιτικό, που δεν τους στερεί την επαφή με τη φυσική τους οικογένεια. Στο λεύκωμα της Στέγης η Σταυρούλα γράφει: «Πριν έρθω στο “Πέταγμα” περνούσα την πιο πολλή ώρα μόνη. Έβλεπα τηλεόραση από το πρωί ως το βράδυ. Τώρα νιώθω πιο ζωντανή, κάνω πολλά πράγματα, δουλειές στο σπίτι, μαγείρεμα, ψώνια στη γειτονιά

και πολλές εξόδους. Πιο ωραία πέρασα στις διακοπές, όλη μέρα θάλασσα και βόλτες. Είμαι χαρούμενη εδώ και θέλω να το λέω σε όλους». Η Έρρικα βρίσκει συνταγές μαγειρικής σε περιοδικά και φτιάχνει φαγητά και γλυκά για όλους τους φιλοξενούμενους. Ο Λεωνίδας προσθέτει: «Το “Πέταγμα” είναι ένα ωραίο σπίτι και περνάω καλά με τους φίλους μου. Πιο πολύ μου αρέσει να βγαίνω για φαγητό και να πηγαίνω σινεμά. Δεν θέλω να φύγουν οι γονείς μου από τη ζωή. Όταν θα συμβεί, θα πάθω σοκ, αλλά εδώ προετοιμάζομαι και με βοηθά που έχω όλους εσάς». Για την ένταξη ενός ατόμου στις Στέγες που λειτουργεί το «Πέταγμα» η διαδικασία προϋποθέτει αίτηση στον φορέα, αξιολόγηση του ατόμου και της οικογένειας από τη διεπιστημονική ομάδα και προετοιμασία για την ένταξη, η οποία περιλαμβάνει και την οικογένεια και το άτομο με νοητική αναπηρία. Κάθε περίπτωση είναι διαφορετική και συχνά οι νέοι προς ένταξη στις Στέγες παρουσιάζουν συνοδές αναπηρίες, όπως αυτιστικά στοιχεία, κάποιο σύνδρομο ή κινητικά προβλήματα. Μερικών ατόμων η ένταξη χρειάζεται ειδικό σχεδιασμό, κάποια άλλα εντάσσονται στη Στέγη σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα μετά την αξιολόγησή τους. Οι δραστηριότητες έχουν επιλεχθεί ώστε να χαρακτηρίζονται από εξωστρέφεια, ενθάρρυνση για αυτονομία, κατάκτηση ή και διατήρηση υπαρχουσών βασικών δεξιοτήτων αυτοεξυπηρέτησης και ατομικής υγιεινής, καθώς και της καλής διάθεσης και

Τα παιδιά μας στο «Πέταγμα» εξελίσσονται και ωριμάζουν. Μαθαίνουν να συνεισφέρουν στα μικρά καθημερινά ζητήματα της διαβίωσης.

83—

ψυχολογικής κατάστασης, ενθαρρύνοντας τη συμμετοχή των ατόμων με νοητική αναπηρία στην κοινότητα ως ισότιμων πολιτών. Οι νέοι που φιλοξενούνται στις δομές που διαθέτει το «Πέταγμα» συμμετέχουν σε πρωινό Κέντρο Ημέρας, στο Μουσικοκινητικό Εργαστήρι του δήμου Αγίας Παρασκευής, κάνουν τα ατομικά τους ψώνια στη γειτονιά, ασχολούνται με την κηπουρική, μαθαίνουν προγράμματα στον ηλεκτρονικό υπολογιστή, συμμετέχουν στο πρόγραμμα του Ιδρύματος Λίλιαν Βουδούρη «Θεραπεία διά των τεχνών», διά ζώσης ή και οnline, κάνουν συνεδρίες σαν ομάδα αυτοσυνηγορίας με την ψυχολόγο του συλλόγου, παίρνουν μέρος σε εκδρομές και σαν όλους ανθρώπους της διπλανής πόρτας κάνουν διακοπές, απολαμβάνουν τα μπάνια τους στη θάλασσα και φροντίζουν καθημερινά τον χώρο όπου ζουν. Πριν μας «χτυπήσει» η πανδημία, οι φιλοξενούμενοι στις Στέγες έκαναν και θεραπευτική ιππασία και κολύμβηση, δραστηριότητες οι οποίες όλοι ελπίζουν να ξαναρχίσουν γρήγορα. Οι φιλοξενούμενοι στις 3 Στέγες συμμετέχουν σε ομαδικό ή ατομικό πρόγραμμα, το οποίο υποστηρίζεται από εξειδικευμένο προσωπικό, ώστε να αξιοποιηθούν στο μέγιστο οι ικανότητές τους και να έχουν μια υγιή και ισορροπημένη ζωή. Πρόσφατα αγοράστηκε από τον σύλλογο ένα ακίνητο το οποίο θα διαμορφωθεί ανάλογα και θα αδειοδοτηθεί για να λειτουργήσει εκεί μια νέα, 4η Στέγη, προκειμένου το «Πέταγμα» να ανταποκριθεί στα αιτήματα που δέχεται.

LiFO ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2022

84—

διατροφή ομορφιά 85—

Η διατροφή είναι πιο σημαντική απ' όσο νομίζουμε ΣΟΦΊΑ ΕΛΕΥΘΕΡΊΟΥ

Κλινική Διαιτολόγος Διατροφολόγος, Υποψήφια Διδάκτωρ ΠΑΔΑ

Ο πλήρης οδηγός υγιεινής διατροφής και όλα όσα πρέπει να γνωρίζουμε για τα συμπληρώματα διατροφής ώστε να σερβίρουμε την ευεξία στο πιάτο!

— Ζούμε σε εποχές που περιβαλλόμαστε από πολλούς κινδύνους. Πόσο σημαντική είναι η διατροφή στο χτίσιμο και τη διατήρηση ενός υγιούς ανοσοποιητικού συστήματος; Σύμφωνα με τον ορισμό του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, η υγεία υποδηλώνει «την κατάσταση της πλήρους σωματικής, ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας και όχι μόνο την απουσία ασθένειας ή αναπηρίας». Η διατροφή αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες που επηρεάζουν τη σωματική και την εγκεφαλική λειτουργία του οργανισμού. Ο ρόλος της διατροφής κατά την ανάπτυξη του ανθρώπινου εγκεφάλου είναι επίσης καθοριστικός. Από τη σύλληψη και την πρώιμη παιδική ηλικία ως την ενήλικη ζωή, η διατροφή επηρεάζει τη δομή και τις λειτουργίες όλων των οργάνων, ακόμα και την ψυχολογία.

— Η υγιεινή διατροφή βρίσκεται στα μικρά μυστικά. Μοιραστείτε μαζί μας αυτά που πιστεύετε ότι είναι πιο αποτελεσματικά για

LiFO ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2022

86—

μικρούς και μεγάλους. Τηρώντας στη διατροφή μας το τρίπτυχο «μέτρο - ισορροπία - ποικιλία», μπορούμε να έχουμε μια υγιεινή διατροφή χωρίς στερήσεις και υπερβολές. Η επαρκής κατανάλωση εποχικών φρούτων και λαχανικών, η με μέτρο κατανάλωση ελαιολάδου, η αποφυγή της ζάχαρης, των κορεσμένων λιπαρών που βρίσκονται στα ζωικά προϊόντα και η ποικιλία στη διατροφή αποτελούν το κλειδί της επιτυχίας.

— Μερικές φορές δεν μπορούμε να καλύψουμε επαρκώς τις ανάγκες μας σε θρεπτικά συστατικά από τη διατροφή είτε γιατί χρειαζόμαστε μεγαλύτερες δόσεις από κάποια συστατικά είτε γιατί αναγκαστικά τρώμε «στο πόδι». Ποια είναι η σωστή χρήση των συμπληρωμάτων διατροφής; Σύμφωνα με επίσημους επιστημονικούς φορείς, όταν ένας άνθρωπος ακολουθεί μια ισορροπημένη διατροφή, φυσιολογικά λαμβάνει όσα συστατικά απαιτούνται για μια καλή υγεία. Ωστόσο υπάρχουν συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες ή μεμονωμένα άτομα που χρειάζονται συμπληρώματα, ακόμα και όταν ακολουθούν μια υγιεινή και ισορροπημένη δίαιτα, όπως οι γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας ή άτομα υπό συγκεκριμένη φαρμακευτική αγωγή. Επιπλέον, εξαιτίας του σύγχρονου τρόπου ζωής, όλο και περισσότεροι άνθρωποι δεν τηρούν πλήρη και ισορροπημένη δίαιτα. Σε αυτή την περίπτωση, τα συμπληρώματα διατροφής χρησιμοποιούνται με σκοπό να καλύψουν την έλλειψη κάποιου θρεπτικού συστατικού ή να θεραπεύσουν διαγνωσμένη διατροφική ανεπάρκεια, παρόλο που δεν μπορούν να υποκαταστήσουν μια ισορροπημένη διατροφή. Αυξημένη πιθανότητα να αναπτύξουν διατροφικές ελλείψεις έχουν όσοι εφαρμόζουν δίαιτες αδυνατίσματος, περιορίζοντας τη θερμιδική πρόσληψη, αδυνατούν να καταναλώσουν επαρκή ποσότητα τροφής λόγω μειωμένης όρεξης

ή ασθένειας, ακολουθούν μη ισορροπημένη διατροφή καταναλώνοντας τρόφιμα χαμηλής θρεπτικότητας και όσοι αποκλείουν συστηματικά ολόκληρες ομάδες τροφίμων από τη δίαιτά τους. Στην κατηγορία των ομάδων που είναι πιθανότερο να μην καλύπτουν τις ανάγκες τους σε ένα ή περισσότερα θρεπτικά συστατικά είναι επίσης οι υπερήλικες, οι γυναίκες σε εγκυμοσύνη, οι αλκοολικοί, οι αυστηροί φυτοφάγοι και όσοι έχουν αυξημένες ανάγκες εξαιτίας κάποιου χρόνιου νοσήματος ή φαρμακευτικής αγωγής που μειώνει την απορρόφηση ή αυξάνει την αποβολή ή και τον μεταβολισμό ενός θρεπτικού συστατικού. Τα συμπληρώματα διατροφής περιλαμβάνουν ένα σύνολο προϊόντων με μεγάλη ποικιλία συστατικών και δόσεων σε διαφορετικούς συνδυασμούς. Περιέχουν διάφορα συστατικά όπως βιταμίνες, μέταλλα, βότανα, αμινοξέα ή και άλλες ουσίες, και είναι διαθέσιμα στο εμπόριο σε μορφή χαπιού, δισκίου, σκληρής ή μαλακής κάψουλας, σκόνης ή ακόμη και σε υγρή μορφή. Για την ομαλή λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού απαιτείται συγκεκριμένη ποσότητα από καθένα θρεπτικό συστατικό, ενώ μερικές ουσίες, όταν καταναλώνονται σε υψηλές δοσολογίες, μπορεί να είναι ακόμη και επιβλαβείς. Για τη διασφάλιση της υγείας των καταναλωτών η νομοθεσία που αφορά τα συμπληρώματα διατροφής καθορίζει τις προϋποθέσεις που θα πρέπει να πληρούνται ώστε να πωλούνται νόμιμα. Τα βασικότερα θρεπτικά συστατικά στα οποία συναντούμε συχνά ανεπαρκή πρόσληψη στον δυτικό κόσμο είναι οι βιταμίνες C και D, το φολικό οξύ, το ασβέστιο, το σελήνιο και το ιώδιο. Για παράδειγμα, γυναίκες που πρόκειται να τεκνοποιήσουν είναι πιο πιθανό να έχουν χαμηλούς δείκτες σε ορισμένα από αυτά, όπως το φολικό οξύ, γι’ αυτό συστήνεται η λήψη του σε συμπλήρωνα ήδη πριν από τη σύλληψη και

87—

η συνέχισή της για τις πρώτες 12 εβδομάδες της κύησης, καθώς έτσι μειώνεται ο κίνδυνος να γεννηθεί το βρέφος με ανωμαλίες του νευρικού σωλήνα. Αντίθετα, θα πρέπει να σημειώσουμε, ότι υπάρχουν και περιπτώσεις όπου τα συμπληρώματα διατροφής αντενδείκνυται. Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, για να συνεχίσουμε στο ίδιο παράδειγμα, τα συμπληρώματα που περιέχουν βιταμίνη Α (ρετινόλη), συμπεριλαμβανομένων των ιχθυελαίων, μπορεί να είναι επιβλαβή και να προκαλέσουν ανωμαλίες στο έμβρυο, εάν η εγκυμονούσα υπερβεί σημαντικά τη συνιστώμενη δόση για μεγάλη χρονική περίοδο. Οι καπνιστές, επίσης, θα πρέπει να είναι προσεκτικοί με συμπληρώματα που περιέχουν μεγάλες δόσεις β-καροτενίου. Η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) συστήνει πρόσληψη β-καροτενίου μικρότερη από 15 mg/ημέρα για τον γενικό πληθυσμό, συμπεριλαμβανομένων των καπνιστών.

— Τι μπορούμε να πάθουμε αν η εμμονή με τα συμπληρώματα διατροφής και την «καθαρή» διατροφή ξεφύγει από τα όρια της λογικής; Η εμμονή με τα συμπληρώματα διατροφής και η κατάχρησή τους, καθώς και η εμμονή με την υγιεινή διατροφή, αλλιώς ορθορεξία, μπορεί να έχουν αντίθετα αποτελέσματα για την υγεία, π.χ. αρνητική επίδραση στην υγεία των νεφρών, του συκωτιού αλλά και στα υπόλοιπα συστήματα του οργανισμού. Η ορθορεξία αποτελεί μια διαταραχή που χαρακτηρίζεται από υπερβολική προσήλωση στην επιλογή «υγιεινών» τροφίμων. Σε πολύ σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρό υποσιτισμό και συνεπώς να γίνει επικίνδυνη, οδηγώντας στην ψυχογενή ανορεξία. Φυσικά, το κίνητρο στις δύο αυτές περιπτώσεις είναι διαφορετικό: τα ανορεξικά άτομα εκδηλώνουν εμμονή με το χαμηλό σωματικό βάρος, ενώ τα άτομα με ορθορεξία με την υγιεινή διατροφή.

Η «διαστημική» εποχή της κοσμητικής αισθητικής έχει ξεκινήσει, μη μένετε πίσω

Η ιλιγγιώδης πρόοδος της τεχνολογίας μεταμορφώνει τα καλλυντικά και τις θεραπείες κοσμητικής αισθητικής, φέρνοντας το μέλλον στο παρόν! Τα νέα καλλυντικά, οροί, κρέμες, ζελ, pads ή χάπια, εξασφαλίζουν νεανική όψη, ενώ οι high-tech θεραπείες με τη χρήση ιατροτεχνολογικών μηχανημάτων αντιμετωπίζουν τα προβλήματα γήρανσης, από τις ρυτίδες, τις κηλίδες και τη χαλάρωση μέχρι τον πιο δύσκολο αντίπαλο, το τοπικό πάχος, με αποτελέσματα ορατά από την πρώτη συνεδρία. Παράλληλα, τα νέας γενιάς ενέσιμα υλικά σβήνουν τα σημάδια του χρόνου και προσδίδουν στο πρόσωπο τον χαμένο όγκο σε σημεία με χαλάρωση, ενώ άλλες, ελάχιστα επεμβατικές θεραπείες, όπως τα νήματα, επιτυγχάνουν λίφτινγκ

LiFO ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2022

χωρίς χειρουργείο, με πιο γρήγορη επάνοδο για τις ασθενείς και τους ασθενείς. Το ίδιο ισχύει και για τα νέας γενιάς λέιζερ, τα χημικά peelings, τις ραδιοσυχνότητες που εφαρμόζονται μέσω ειδικής κεφαλής μηχανήματος μετά την εφαρμογή ενός τζελ και για τις νέες μεσοθεραπείες που δεν χρησιμοποιούν βελόνα. Οι τελευταίες «διαστημικές» αφίξεις στο οπλοστάσιο της κοσμετολογίας αφορούν τις νέες αντιγηραντικές κρέμες για ώριμες επιδερμίδες με νανοσφαιρίδια που δημιουργήθηκαν στο εργαστήριο νανοτεχνολογίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (και έχουν ελληνική υπογραφή) και τα μηχανήματα που μας έρχονται απευθείας από την Αμερική, τα οποία καταπολεμούν το τοπικό πάχος με

88—

ραδιοσυχνότητες και ηλεκτρομαγνητικά πεδία, λιώνοντας μέσω της θέρμανσης τα λιποκύτταρα, τις αποθήκες λίπους στον οργανισμό, το περιεχόμενο των οποίων απορροφάται και αποβάλλεται από το λεμφικό σύστημα. Η μέθοδος έχει μπει ως Νο1 στην A-list των celebrities του Χόλιγουντ – η ηθοποιός Ντριου Μπάριμορ έτσι έχασε τα κιλά της εγκυμοσύνης. Όλα μπορεί να τα επιτύχει η νέα κοσμητική ιατρική, και μάλιστα χωρίς νυστέρι! Ο πιο εύχρηστος σύμμαχος εκατομμυρίων ανδρών και γυναικών είναι τα serum υψηλής περιεκτικότητας σε δραστικά αντιοξειδωτικά συστατικά, όπως η βιταμίνη C, και φυσικά συστατικά του δέρματος, όπως το υαλουρονικό οξύ σε υψηλή καθαρότητα και υψηλή δραστικότητα. Στη νέα εποχή της κοσμετολογίας τα καλλυντικά που εμπιστεύεται περισσότερο το κοινό είναι φαρμακείου ή ειδικής διανομής, με υψηλή περιεκτικότητα σε δραστικά συστατικά, τα οποία «συνταγογραφούνται» από γιατρούς-δερματολόγους και πλαστικούς χειρουργούς στα ιατρεία τους. Τα νέα καλλυντικά κυκλοφορούν σε signature σειρές και είναι συνήθως δύο ή περισσότερα προϊόντα με συμπληρωματικές συνθέσεις που δρουν συνεργατικά. Επίσης, οι νέες θεραπείες που προφέρονται στα ιατρεία των δερματολόγων, των πλαστικών χειρουργών και στα all in one διαγνωστικά κέντρα πρόληψης και έγκαιρης διάγνωσης δεν αντιμετωπίζονται πλέον ως παρεμβάσεις αισθητικής αλλά αντιγήρανσης και πρόληψης. Το νέο concept θέλει να περιποιούμαστε την εξωτερική μας εμφάνιση όπως ακριβώς την υγεία μας και να μην ξεχνάμε πως το πρόσωπο είναι ο καθρέφτης της προσωπικότητάς μας γιατί η ομορφιά δεν είναι πολυτέλεια αλλά δικαίωμα.

Κρυολιπόλυση, η μέθοδος που «εξαφανίζει» το τοπικό πάχος

M

πορούμε να αποκτήσουμε τέλειο σώμα με τη βοήθεια της προηγμένης τεχνολογίας, καθώς οι νέας γενιάς θεραπείες αισθητικής ιατρείου διορθώνουν ατέλειες που αντιστέκονται ακόμα και στη δίαιτα. Όλοι, ανεξαρτήτως κιλών ή σωματικής διάπλασης, μπορεί να έχουμε τοπικό πάχος που μπορεί να μας κάνει να νιώθουμε αμηχανία: «ψωμάκια», βαριά όψη των μηρών, σωσίβιο γύρω από τη μέση, «αφράτα» μπράτσα. Πολύ συχνά αντιστέκεται στη σωστή διατροφή, στη γυμναστική αλλά και σε έναν ισορροπημένο τρόπο ζωής. Γνωρίζετε όμως σε τι δεν μπορεί να αντισταθεί; Στη μέθοδο της κρυολιπόλυσης, η οποία αποτελεί την πιο ενδεδειγμένη τεχνική για την αντιμετώπιση και τη μείωση του τοπικού πάχους. Οι ειδικοί εξηγούν πώς λειτουργεί η δημοφιλής μέθοδος που έφερε την επανάσταση στη βελτίωση της εικόνας του σώματος χωρίς νυστέρι, καθώς πρόκειται για μη επεμβατική τεχνική. Πώς λειτουργεί η κρυολιπόλυση Η κρυολιπόλυση της ΕΟΝΙΑ πραγματοποιείται με ένα μηχάνημα τελευταίας γενιάς, η κεφαλή του οποίου εφαρμόζεται στην περιοχή όπου βρίσκεται συγκεντρωμένο το τοπικό πάχος. Αφού ολοκληρωθεί η αναρρόφηση του λίπους με τη βοήθεια της ειδικής συσκευής, η κεφαλή ρίχνει απότομα τη θερμοκρασία μέχρι και στους -9 βαθμούς Κελσίου. Με αυτό τον τρόπο τα λιποκύτταρα υποβάλλονται σε θερμικό σοκ κι αυτό έχει ως αποτέλεσμα

LiFO ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2022

να διαρρηγνύεται η εξωτερική τους στοιβάδα, να διαλύονται, να ρευστοποιούνται και τελικά να αποβάλλονται από τον οργανισμό μέσω του λεμφικού συστήματος, το οποίο είναι υπεύθυνο για την αποβολή των τοξινών και των «άχρηστων» συστατικών. Γιατί να επιλέξουμε την κρυολιπόλυση ως μέθοδο απώλειας τοπικού πάχους; Γιατί η κρυολιπόλυση στην ΕΟΝΙΑ αποτελεί την πιο εύκολη, γρήγορη, αναίμακτη και αποτελεσματική λύση ενάντια στο τοπικό πάχος. Τα αποτελέσματα είναι ορατά από την πρώτη κιόλας συνεδρία, καθώς με μία και μόνο εφαρμογή μπορούμε να επιτύχουμε απώλεια έως και 2,5 πόντων στο σημείο εφαρμογής (μηροί, γλουτοί, κοιλιά και αλλού). Με ποιες άλλες θεραπείες μπορεί να συνδυαστεί; Οι μη επεμβατικές θεραπείες ιατρείου μπορούν να δράσουν συνεργατικά για να επιτευχθεί το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Έτσι, η κρυολιπόλυση συνδυάζεται με μια εφαρμογή λεμφικής αποσυμφόρησης. Η αλήθεια είναι πως το πρωτόκολλο που έχει δημιουργήσει η ΕΟΝΙΑ εξασφαλίζει τη μεγιστοποίηση των αποτελεσμάτων, καθώς εστιάζει αφενός στην καταπολέμηση του τοπικού πάχους και αφετέρου στην υποβοήθηση της αποβολής του από το σώμα μέσω της λεμφικής οδού. Μια ολοκληρωμένη συνεδρία κρυολιπόλυσης και μια ολοκληρωμένη συνεδρία λεμφικής αποσυμφόρησης προσφέρονται στην προνομιακή τιμή των 49 ευρώ!

90—

INFO Για περισσότερες πληροφορίες επισκεφθείτε το site www.eonia.gr Αθήνα: Σύνταγμα, Νίκης 10 & Κηφισιά, Κολοκοτρώνη 8 Θεσσαλονίκη: Αγίας Σοφίας 16 Τηλέφωνο επικοινωνίας: 210 2200100 Mail: info@eonia.gr

Το ανοσοποιητικό μας σύστημα χρειάζεται τον σωματοφύλακά του! Ο

ι αμυντικοί μηχανισμοί του οργανισμού μας χρειάζονται τον σωματοφύλακά τους για να παραμείνουν σε ετοιμότητα. Στην καθημερινή μάχη με εκατομμύρια αόρατους μικροοργανισμούς, η αόρατη ασπίδα μας έρχεται με τη μορφή ενός συμπληρώματος διατροφής και έχει κωδικό: #Bodyguard. Το ανοσοποιητικό σύστημα είναι ένας πολύπλοκος μηχανισμός, που σκοπό έχει να μας προστατεύει από την επίθεση εκατομμυρίων βακτηρίων, μικροβίων, ιών, τοξινών και παρασίτων που απειλούν τον οργανισμό μας. Ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια του χειμώνα, μπορείτε να θωρακίσετε την υγεία σας με τρία βασικά «όπλα»: τη σωστή διατροφή, τη συστηματική άσκηση και τον καλό ύπνο. Για τη μέγιστη προστασία του οργανισμού, η Sky Premium Life® παρουσιάζει τον προσωπικό σας Bodyguard, ένα ενισχυμένο και στοχευμένης δράσης συμπλήρωμα διατροφής για τη στήριξη του ανοσοποιητικoύ και τη μείωση της κόπωσης του οργανισμού. Το Bodyguard είναι προϊόν πολύμηνης έρευνας και περιέχει βιταμίνες C, B12, D3, K2, σαμπούκο, βήτα-γλυκάνες, σελήνιο, ψευδάργυρο και χαλκό, στη σωστή δοσολογία και περιεκτικότητα. Ο σαμπούκος, ή ζαμπούκος ή κουφοξυλιά ή αφροξυλιά ή elderberry, το φυτό με τα πολλά ονόματα, γνωστό στην παραδοσιακή πρακτική ιατρική από την αρχαιότητα, είναι πλούσιο σε θρεπτικά συστατικά, αμινοξέα και φυτοχημικές ουσίες και έχει αντιική και αντιοξειδωτική δράση. Οι βήτα-γλυκάνες είναι φυτικές ίνες σε μορφή πολυσακχαρίτη, που προέρχονται συνήθως από φυτικές πηγές (κριθάρι, βρόμη), ή και

LiFO ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2022

Κάντε το καθημερινό σας σωματοφύλακα και θωρακίστε τον οργανισμό σας εκ των έσω. Sky Premium Life®… in love with life!

από ορισμένα είδη μανιταριών. Συμβάλλουν στην ενίσχυση του ανοσοποιητικού μας συστήματος και τη μείωση της χοληστερίνης. Η βιταμίνη C και ο ψευδάργυρος είναι επίσης γνωστοί και σημαντικοί παράγοντες που στοχεύουν στην εύρυθμη λειτουργία του ανοσοποιητικού. Τη βιταμίνη D3 ο οργανισμός μπορεί να τη συνθέσει με λελογισμένη έκθεση στον ήλιο. Συχνά, όμως, σημαντικό μέρος του πληθυσμού παρουσιάζει μειωμένα επίπεδα βιταμίνης D, επομένως η χρήση συμπληρωμάτων μπορεί να είναι ωφέλιμη για την υγεία. Το Bodyguard της Sky Premium Life® αποτελεί έναν δυνατό και ολοκληρωμένο συνδυασμό που τονώνει το ανοσοποιητικό σύστημα, μειώνει την κούραση και την κόπωση και ενισχύει τα επίπεδα ενέργειας του οργανισμού μας, οπλίζοντάς μας έναντι των προκλήσεων του χειμώνα. Επιπλέον, προστατεύει τα κύτταρα από το οξειδωτικό στρες. Δεν περιέχει γλουτένη, γλυκόζη, λακτόζη και μπορείτε να το βρείτε στα ράφια των φαρμακείων σε συσκευασία με 60 κάψουλες (αγωγή ενός μήνα: 2 κάψουλες ανά ημέρα).

Το Bodyguard από τη Sky Premium Life® είναι ένα ενισχυμένο και στοχευμένης δράσης συμπλήρωμα διατροφής για τη στήριξη του ανοσοποιητικoύ και τη μείωση της κόπωσης του οργανισμού.

92—

φαρμακεία αυτοφροντίδα 93—

Ο ρόλος του φαρμακείου και του φαρμακοποιού στην αυτοφροντίδα Ο δρόμος της αυτοφροντίδας περνά μέσα από το φαρμακείο, με τα ΜΗΣΥΦΑ σκευάσματα να κάνουν τα δύσκολα εύκολα και τον φαρμακοποιό να δίνει τις κατάλληλες συμβουλές. Τα προϊόντα του φαρμακείου καλύπτουν εξατομικευμένες ανάγκες και κερδίζουν ολοένα και περισσότερο την εμπιστοσύνη του καταναλωτικού κοινού που εμπιστεύεται την κρίση και τις συμβουλές του φαρμακοποιού. Το φαρμακείο δεν είναι απλώς ένας χώρος όπου μπορούμε να προμηθευτούμε προϊόντα υγιεινής που μας κάνουν καλό αλλά και ένας χώρος προσφοράς εξειδικευμένων υπηρεσιών που μας βοηθούν να κάνουμε πράξη την πρόληψη. Μέσα στο φαρμακείο υπάρχει μια μεγάλη γκάμα προϊόντων φροντίδας, καλλυντικής περιποίησης, οφθαλμολογικής χρήσης, οδοντιατρικών ειδών, συμπληρωμάτων διατροφής, σαμπουάν, αφροντούς, αντηλιακών, παυσίπονων και άλλων σκευασμάτων που μπορεί να προκαλέσει σύγχυση. Τα ΜΗΣΥΦΑ είναι φαρμακευτικά σκευάσματα και η ορθή χρήση τους είναι επιβεβλημένη ώστε να

LiFO ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2022

μην υπάρξουν αλληλεπιδράσεις με άλλα φάρμακα που ενδέχεται να λαμβάνουμε για υποκείμενα νοσήματα και να αποσοβηθεί ο κίνδυνος της εμφάνισης παρενεργειών. Στη Μ. Βρετανία έχει διαπιστωθεί ότι ένα μεγάλο ποσοστό νοσηλειών ενήλικων ασθενών οφείλεται σε παρενέργειες και επιπλοκές που προκύπτουν από την αλληλεπίδραση φαρμακευτικών προϊόντων – ενίοτε προκαλούνται και από τη μη ορθή λήψη συμπληρωμάτων διατροφής ή πολυβιταμινών. Επειδή δεν έχουν όλοι οι καταναλωτές τις απαραίτητες γνώσεις, χρειαζόμαστε τον φαρμακοποιό, που είναι ειδήμων όσον αφορά τις ιδιότητες, τη δράση και την αποτελεσματικότητα των φαρμακευτικών προϊόντων. Είναι ο συνδετικός κρίκος που γεφυρώνει την εξατομικευμένη ανάγκη των καταναλωτών με τα κατάλληλα προϊόντα και μπορεί παράλληλα να τους δώσει συμβουλές για τις εξειδικευμένες ανάγκες ενός εφήβου που αθλείται, ενός ενηλίκου που κάνει πρωταθλητισμό, ενός εργαζομένου σε κυλιόμενες βάρδιες ή ενός ανθρώπου

94—

που ταξιδεύει συχνά και αντιμετωπίζει πρόβλημα με τον ύπνο ή ατόμων που τρώνε πολύ συχνά έτοιμα γεύματα και «junk food». Ένας εργαζόμενος που κάνει δουλειά γραφείου έχει διαφορετικές ανάγκες από έναν αγρότη, μια γυναίκα αναπαραγωγικής ηλικίας κατά τη διάρκεια της έμμηνης ρύσης από έναν άνδρα, ένας μαθητής που προπονείται εντατικά έχει διαφορετικές ανάγκες από έναν άλλο που δεν κάνει αθλητισμό. Επιπλέον, τα παιδιά δεν είναι μικρόσωμοι ενήλικες. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις ο φαρμακοποιός είναι αρμόδιος να μας κατευθύνει ώστε να μην υπάρξουν ελλείψεις και να μην οδηγηθούμε σε καταχρήσεις. Επίσης, μπορεί να μας υποδείξει τι σημαίνουν τα μικρά γράμματα της συσκευασίας των προϊόντων, πώς πρέπει να τα διατηρούμε στο σπίτι μας, σε ποιες συνθήκες, να μας εξηγήσει πότε λήγουν, να δεχτεί για ανακύκλωση ληγμένα σκευάσματα, να μας συμβουλέψει ποια δόση είναι κατάλληλη για την περίπτωσή μας ή η μάξιμουμ γενικά.

Το πιο έξυπνο αιμοσταστικό, «αντίδοτο» στα καθημερινά ατυχήματα

Ο

ι ρινορραγίες και άλλα μικρά καθημερινά ατυχήματα δεν χρειάζεται να σας βγάζουν εκτός μάχης. Το Stop Hémo έχει βάση τα φύκια και είναι ένας πολύτιμος σύμμαχος στην αντιμετώπιση της αιμορραγίας και στην επούλωση των τραυμάτων. Στα μέσα του 18ου αιώνα πρώτος ο Άγγλος χημικός Στάνφορντ ανέδειξε επιστημονικά τις εμπειρικά γνωστές ιδιότητες μιας φυσικής ουσίας των φυκιών, του αλγινικού ασβεστίου, που δρα στις πληγές σαν αιμοστάτης, δηλαδή σταματά αμέσως την αιμορραγία, αλλά και σαν μια πολύτιμη βοήθεια για την επούλωση των τραυμάτων. Έναν αιώνα μετά, το 1949, η Brothier, μια γαλλική εταιρεία, δεσμεύτηκε να δημιουργήσει το πρώτο επίθεμα αλγινικού ασβεστίου για χρήση στην ιατρική με τη μορφή ινών που σήμερα έχουν αντικατασταθεί με το αιμοστατικό επίθεμα, το οποίο χρησιμοποιείται για τις ρινορραγίες αλλά και πάσης φύσεως αιμορραγίες, ακόμη και από ανθρώ-

πους με προβλήματα στην αιμόσταση. Το πρώτο προϊόν που κυκλοφόρησε ονομάστηκε Coalgan και εξακολουθεί να καταγράφει πάνω από 1 εκατομμύριο πωλήσεις ετησίως στη Γαλλία. Η παρασκευάστρια εταιρεία έχει αναπτύξει έκτοτε κι άλλα προϊόντα πάντα με βάση το αλγινικό ασβέστιο, κυρίως για χρήση σε νοσοκομεία, τα οποία προορίζονται για τη θεραπεία εγκαυμάτων, ακρωτηριασμένων κολοβωμάτων, πληγών από κατακλίσεις, του διαβητικού έλκους και για την επούλωση θέσεων δωρητών μοσχευμάτων δέρματος. Στην Ελλάδα κυκλοφορεί το δοκιμασμένο αιμοστατικό προϊόν που ονομάζεται Stop Hémo και σχεδιάστηκε από την εταιρεία Brothier για την εύκολη και γρήγορη διακοπή της ρινορραγίας. Άνθρωποι που ταλαιπωρούνται τακτικά από ρινορραγίες, π.χ. τα άτομα που πάσχουν από γενετική διαταραχή του

95—

αίματος (αιμορροφιλία, Νόσος Von Willebrand και άλλες παθήσεις) καθώς και οι ασθενείς που λαμβάνουν αντιπηκτική αγωγή, δυσκολεύονται πολύ να σταματήσουν μια ρινορραγία ή και μια απλή αιμορραγία λόγω έλλειψης ασβεστίου. Για τα άτομα που πάσχουν από προβλήματα αιμόστασης, μια ρινορραγία σημαίνει διακοπή της όποιας δραστηριότητας για τουλάχιστον μισή ώρα και μπορεί να συμβεί οπουδήποτε και οποιαδήποτε στιγμή. Καθώς είναι φυσικό προϊόν, το Stop Hémo ενδείκνυται για όλο τον πληθυσμό, ανεξαρτήτως ηλικίας, ενώ, χάρη στην πρακτική του συσκευασία, χωράει στην τσέπη, ακόμα και στο πορτοφόλι, έτσι μπορεί να μας βγάλει από μια δύσκολη κατάσταση στη στιγμή.

The Health Book 2