Aoj e qamar

‫اوج قمر‬ ‫استاد قمر جلولوی‬

‫حمد‬ ‫سن سن کے مجھ سے وصف تییرے اختیییار‬ ‫کییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا‬ ‫دل کانپتییا ہییے گییردش ِ ولیییل و نہییار کییا‬ ‫ہ کییل ہییے تییو !‬ ‫لریییب ل شییریک شہنشییا ِ‬ ‫سر خم ہے تیییرے در پییہ ہییر اک تاجییدار کییا‬ ‫تییرا رسییول !‬ ‫محمیی ؐ‬ ‫د‬ ‫محمییود تیییری ذات‬ ‫رکھا ہییے نییام چھییانٹ کییے مختییا ِر کییار کییا‬ ‫ہوتیییا ہیییے حکیییم ِتیییرا صیییید کیییے ولیئیییے‬ ‫صیییاد چھییوڑ دیتییا ہییے پیچھییا شییکار کییا‬ ‫خدلیید تیییرے حکییم کییے بغیییر‬ ‫بنییوا کییے بییاغ لْ‬

‫شییاّداد منییہ نییہ دیکھنییے پایییا بہییار کییا‬ ‫جاتی ہے تیرے کہنے سییے گدلییزار سییے خییزاں‬ ‫آتییا ہییے تیییرے حکییم سییے موسییم بہییار کییا‬ ‫رزاق تجھ کو مذہب و مدلت سے کیا غرض‬ ‫!‬ ‫خییاولق تییو ہییی ہییے کییافر و ایمانییدار کییا‬ ‫کہنییا پییڑے گییا لکییھ عبییادت گییزار ہییو‬ ‫بنییییدہ گنییییہ گییییار ہییییے پروردگییییار کییییا‬ ‫منزل تو شے ہے دوسری لکھوں گییزر گئییے‬ ‫اب تیییک پتیییہ چل نیییہ تیییری رہگیییزار کیییا‬ ‫خ ثمر دار جھییک گئییی‬ ‫پایا جو پھل تو شا ِ‬ ‫کہییتی ہییوئی کییہ شییکر ہییے پروردگییار کییا‬

‫نعت‬ ‫تجھ سے پہدلے کوئی شے حق نییے نیہ صَاصییل‬ ‫دیکھیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬ ‫خییوب جییب دیکییھ ولیییا تجییھ کییو تییو دنیییا‬ ‫ُ‬ ‫دیکھییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬ ‫ی دیکھی‬ ‫تو نے قبل از دو جہاں شان تجاّدل د ٰ‬ ‫عرش سجتا ہوا بنتی ہییوئی دنیییا دیکھییی‬ ‫تیرے سجدے سے جھکییی سییارے رسییوولوں‬ ‫کییییییییییییییییییییییی جییییییییییییییییییییییبیں‬ ‫سب نے اولدلہ کو مانا تییری دیکھییا دیکھییی‬ ‫میزبییاں خییاولق کییو نییین بنییا خییود تیییرا‬ ‫ش معدلیید ٰے دیکھییی‬ ‫تیییری تییوقیر سیی ِر عییر ِ‬ ‫ن زیییارت سیین کییر‬ ‫آپ چییپ ہییو گئییے ارمییا ِ‬ ‫میری حاولت پہ نظر کی نہ تمنییا دیکھییی‬ ‫حق کے دیدار کی بییابت جییو کہییا فرمایییا !‬

‫ی ؐ‬ ‫ت موس ی د ٰ‬ ‫ ِاک جھدلک دیکھنے پییر حییاول ِ‬ ‫دیکھیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬ ‫اے قمییر شییق ہییوا مہتییاب پیمییبر کییے ولی یے‬ ‫ہییم نییے دو ہییوتے چانیید کییی دنیییا دیکھییی‬

‫) ‪(۱‬‬ ‫غدلط ہے شیخ کی ضد سییاقی محفیل سییے‬ ‫ٹییییییییییییییییییییییوٹے گییییییییییییییییییییییی‬ ‫قسم کھائی ہوئی توبہ بڑی مشییکل سییے‬ ‫ٹییییییییییییییییییییییوٹے گییییییییییییییییییییییی‬ ‫تمھیں رسییتے میییں رہییبر چھییوڑ دیییں گییے‬ ‫قیییییییییییییییییییییافدلے واولیییییییییییییییییییییو‬ ‫ی منییزل سییے ٹییوٹے‬ ‫اگر ہمت تمھییاری دور ِ‬ ‫گییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬ ‫جو یہ کار نمایاں تو میری سخت جانی کا‬ ‫بھل تدلوار زو ِر بازوئے قاتل سییے ٹییوٹے گییی‬ ‫ہ قیس ٹکراتی رہیے سیارباں کییب تیک‬ ‫نگا ِ‬ ‫یہ بندش بھی کسی دن پردۂ محمل سے‬ ‫ٹییییییییییییییییییییییوٹے گییییییییییییییییییییییی‬ ‫غرو ِر نا خدائی سامنے آ جییائے گییا اک دن‬ ‫یہ کشتی یک بہ یک ٹکرا کے جب سییاحل‬

‫سیییییییییییییے ٹیییییییییییییوٹے گیییییییییییییی‬ ‫قمر اخییتر شییماری کییے ولئیے تییار ہییو جییاؤ‬ ‫ہ کامل سے ٹوٹے‬ ‫م محبت اس م ِ‬ ‫کہ اب رس ِ‬ ‫گییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬

‫) ‪(۲‬‬ ‫بھل اپنے ناولوں کی مجھ کو کیییا خییبر کیییا ش ی ِ‬ ‫ب‬ ‫غییییم ہییییوئی تھییییی کہییییاں تییییک رسییییائی‬ ‫مگر یہ عدو کی زبییانی سیینا ہییے بییڑی مشییکدلوں‬ ‫سییییییییییے تمہیییییییییییں نینیییییییییید آئییییییییییی‬ ‫ب وعدہ اول تو آتے نہیں تھے جو آئے بھی تو‬ ‫ش ِ‬ ‫رات ایسییییییییییییییییییییی گنییییییییییییییییییییوائی‬ ‫کبھی رات کو تم نے گیسو سیینوارے کبھییی رات‬ ‫کیییییییو تیییییییم نیییییییے مہنیییییییدی ولگیییییییائی‬ ‫گدلہ بے وفائی کا کس سے کریییں ہییم ہمییارا گدلییہ‬ ‫کییییییییییوئی سیییییییییینتا نہیییییییییییں ہییییییییییے‬ ‫خدا تم کییو رکھییے جییوانی کییے دن ہیییں تمھییارا‬ ‫زمییییییییییییانہ تمھییییییییییییاری خییییییییییییدائی‬ ‫ہر اک نے دیے میرے اشکوں پہ طعنیے تییرے ظدلیم‬ ‫ولیکییییییین کسیییییییی نیییییییے نیییییییہ پیییییییوچھے‬ ‫میری بات پر بول اٹھا زمانہ تری بات دنیا زبییاں‬ ‫پیییییییییییییییییر نیییییییییییییییییہ لئیییییییییییییییییی‬ ‫س ِر شام آنے کا وعدہ کیییا تھییا مگییر رات اب تییو‬ ‫ڈھدلیییییییییییی جیییییییییییا رہیییییییییییی ہیییییییییییے‬

‫نہ جانے کہاں راہ میں رک گئے وہ نہ جانے کہاں‬ ‫اتنیییییییییییییییی دییییییییییییییییر ولگیییییییییییییییائی‬ ‫م تماشییہ سییمجھ کییر‬ ‫ت بییز ِ‬ ‫یہی ہوتی ہییے شییرک ِ‬ ‫کھیییییییییییڑے ہیییییییییییو گئیییییییییییے تیییییییییییم‬ ‫نہ حالت مرنے کے پوچھے کسییی سییے نییہ آنسییو‬ ‫بہیییییییییائے نیییییییییہ مییییییییییت اٹھیییییییییائی‬

‫) ‪(۳‬‬ ‫آہ کو سمجھے ہو کیا دل سے اگر ہو جییائے‬ ‫گییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬ ‫وہ تو وہ ان کے فرشتوں کو خبر ہو جییائے‬ ‫گییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬ ‫تمنا طور پر ہو جائے گییی‬ ‫موس ؐ‬ ‫د ٰ‬ ‫ی‬ ‫پوری کیا‬ ‫تم اگر اوپر گئے نیچی نظییر ہییو جییائے گییی‬ ‫ب غم مختصر ہو جییائے‬ ‫کیا ان آہوں سے ش ِ‬ ‫گییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬ ‫یہ سحر ہونے کی باتیں ہیں سحر ہو جییائے‬ ‫گیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی ؟‬ ‫ہ پییر تییاثیر سییے‬ ‫آ تو جائیں گییے وہ میییری آ ِ‬ ‫ل دشمن میں رسوائی مگر ہو جییائے‬ ‫محف ِ‬ ‫گییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬ ‫کس سییے پیوچھیں کییے وہ مییرے رات کیے‬ ‫مرنیییییییییییییے کیییییییییییییا حیییییییییییییال‬ ‫ع سییحر ہیو‬ ‫تو بھییی اب خییاموش اے شییم ِ‬

‫جییییییییییییییییییییییائے گییییییییییییییییییییییی‬ ‫یہ بہت اچھییا ہییوا آئیییں گییے وہ پہدلییے پہییر‬ ‫چاندنی بھی ختییم جییب تییک اے قمییر ہییو‬ ‫جییییییییییییییییییییییائے گییییییییییییییییییییییی‬

‫) ‪(۴‬‬ ‫نہ روکی برق تو نے آشیاں بدولے چمن بدولے‬ ‫خ کہیین‬ ‫یہ کب کے ولے رہا ہے ہم سییے اے چییر ِ‬ ‫بیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییدولے‬ ‫شیر کو ِاک ضرب کافی‬ ‫محبت ہو تو جوئے ِ‬ ‫ہییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫کوئی پوچھے کہ تو نے کتنے تیشییے کییوہکن‬ ‫بیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییدولے‬ ‫سہوولت اس سے بڑھ کییر کییارواں کییو اور‬ ‫کیییییییییییییییا ہییییییییییییییو گییییییییییییییی‬ ‫نئییی راہیییں نکییل آئیییں پرانییے راہییزن بییدولے‬ ‫ہوا آخر نہ ہمر کوئی ان کے روئییے روشیین‬ ‫کییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا‬ ‫غ انجمن‬ ‫تراشے گل بھی شمعوں کے چرا ِ‬ ‫بیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییدولے‬ ‫ولباس صَنو عدم واولوں کو یوں احبییاب دیتییے‬

‫ہیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬ ‫کہ اب ان کییے قیییامت تییک نییہ جییائیں گییے‬ ‫کفییییییییییییییییییییین بیییییییییییییییییییییدولے‬ ‫ن عرش و فییرش لکھییو انقلب‬ ‫قمر مابی ِ‬ ‫آئیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫ی ؐیدولے‬ ‫ن بی‬ ‫مگییر اپنییا خییدا بییدل نییہ اپنییے پنجتی‬

‫) ‪(۵‬‬ ‫نہ طییے کرتییا تییو رہتییا قصییۂ تیغییوں گدلییوں‬ ‫برسیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییوں‬ ‫خدا رکھے تجھے قاتییل رہییے دنیییا میییں تییو‬ ‫برسیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییوں‬ ‫خدا کی شان واعظ بھی ہج ِوئے مئے کییرے‬ ‫مجییییییییییییییییییییییھ سییییییییییییییییییییییے‬ ‫کہ جس نییے ایییک اک سییاغر پییہ تییوڑا ہییے‬ ‫وضیییییییییییییییییییو برسیییییییییییییییییییوں‬ ‫بہییا ِر گییل میییں نکدلییے خییوب ارمییاں دشی ِ‬ ‫ت‬ ‫وحشیییییییییییییییییییییت کیییییییییییییییییییییے‬ ‫رفو گر نے کیییا دامیین کییی کدلیییوں پییر رفییو‬ ‫برسیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییوں‬ ‫قفس کی راحتوں نے یاد گدلشن کییی بھل‬ ‫ڈاولییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬ ‫نییہ کییی صیییاد کییے گھییر آشیییاں کییی آرزو‬

‫برسیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییوں‬ ‫قفس میں خواب جب دیکھ کوئی دیکھا‬ ‫بہیییییییییییییییییییییاروں کیییییییییییییییییییییا‬ ‫ل گدلشن میں رہی گدلشیین کییی بییو‬ ‫غ اہ ِ‬ ‫دما ِ‬ ‫برسیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییوں‬ ‫قمر یہ کیا خییبر تھییی وہ ہمییارے دل مییں‬ ‫رہتییییییییییییییییییییییے ہیییییییییییییییییییییییں‬ ‫رہی جن کے ولیئے دیر و حرم میں جسییتجو‬ ‫برسیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییوں‬

‫) ‪(۶‬‬ ‫دونوں ہیں ان کے ہجر کا حاصل ولیئے ہییوئے‬ ‫دل کیو ہیے درد ‪،‬درد کیو ہیے دل ولیئیے ہیوئے‬ ‫دیکھا خدا پہ چھوڑ کہ کشتی کو نا خییدا‬ ‫جیسے خود آگیییا کییوئی سییاحل ولیئییے ہییوئے‬ ‫دیکھ ہمارے صبر کی ہمت نییہ ٹییوٹ جییائے‬ ‫تییم رات دن سییتاؤ مگییر دل ولیئییے ہییوئے‬ ‫وہ شب بھی یاد ہییے کییہ میییں پہنچییا تھییا‬ ‫بیییییییییییییییییییییزم مییییییییییییییییییییییں !‬ ‫اور تم اٹھے تھے رونییق محفییل ولیئییے ہییوئے‬ ‫اپنییی ضییروریات ہیییں اپنییی ضییروریات‬ ‫آنیییا پیییڑا مطدلیییب تمہییییں دل ولیئیییے ہیییوئے‬ ‫بیٹھا جو دل تو چاند دکھا کر کہییا قمییر !‬ ‫وہ سییامنے چییراغ ہییے منییزل ولیئییے ہییوئے‬

‫) ‪(۷‬‬ ‫عاولم تجییھ کییو دیکییھ رہییا ہییے کییوئی کییب‬ ‫پہچییییییییییییییییییییییانے ہییییییییییییییییییییییے‬ ‫ذرے تک میں تییو ہییی تییو ہییے خییاک زمییانہ‬ ‫چھییییییییییییییییییییییانے ہییییییییییییییییییییییے‬ ‫چھاننے دو دیوانہ ان کییا خییاک جییو در در‬ ‫چھییییییییییییییییییییییانے ہییییییییییییییییییییییے‬ ‫کوئی کسی کو کیا سمجھائے کون کسییی‬ ‫کییییییییییییییی مییییییییییییییانے ہییییییییییییییے‬ ‫میں اور مے خانے میں بیٹھا شیخ ارے ٹییک‬ ‫تیییییییییییییییییییییییوبہ کیییییییییییییییییییییییر‬ ‫مر ِد خدا میں جانوں نہ تانوں مجھ کو تو‬ ‫کییییییییییییییوں سیییییییییییییانے ہیییییییییییییے‬ ‫مے خانے میں دنیا دنیا آئییے دنیییا سییے کچییھ‬ ‫کییییییییییییییییییییییام نہیییییییییییییییییییییییں‬

‫جام اسی کو ے گا ساقی جس کو ساقی‬ ‫جیییییییییییییییییییییییانے ہیییییییییییییییییییییییے‬ ‫جام نہ دینے کی باتیں ہیں ورنہ مجییھ کییو‬ ‫ویسییییییییییییییییییییییے تییییییییییییییییییییییو‬ ‫ساقی جانے میکش جییانے مییے خییانہ بھییر‬ ‫جیییییییییییییییییییییییانے ہیییییییییییییییییییییییے‬ ‫کون قمر سے ہے بیگانہ اہل زمیییں یییا اہییل‬ ‫فدلیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییک‬ ‫ذرہ ذرہ اس سے واقف تارا تارا جییانے ہییے‬

‫) ‪(۸‬‬ ‫آہ کیا دل کے دھڑکنے کی جییو آواز نییہ ہییو‬ ‫نغمہ ہو جاتا ہے بے کیییف اگییر سییاز نییہ ہییو‬ ‫میں نے منییزل کییے ولیییے راہ بییدل دی ورنییہ‬ ‫روک ولے دیر جییو کعبییہ خدلییل انییداز نییہ ہییو‬ ‫مرتے مرتے بھی کہا کچھ نہ مریییض غییم‬ ‫نییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫پاس یہ تھا کہ مسیحا کا عیاں راز نہ ہییو‬ ‫سییاقیا جییام ہییے ٹییوٹے گییا صییدا آئییے گییی‬ ‫یہ مرا دل تو نہیں ہے کییہ جییو آواز نییہ ہییو‬ ‫ل مجبیور وہیاں جییا تییو سییہی‬ ‫اے دعیائے د ِ‬ ‫ولیییوٹ آنیییا د ِر مقبیییول اگیییر بیییاز نیییہ ہیییو‬ ‫م شییب ہجییر خییدا ہییی جییانے‬ ‫کیییا ہییو انجییا ِ‬ ‫اے قمر شام سے تاروں کا جو آغاز نییہ ہییو‬

‫) ‪(۹‬‬ ‫ایک جا رہنا نہیں ولکھا میییری تقییدیر میییں‬ ‫آج گر صحرا میں ہوں کل خانۂ زنجیر میں‬ ‫ن بے پیر میییں‬ ‫م دشم ِ‬ ‫اقربا نا خوش وہ بز ِ‬ ‫موت ہی ولکھی ہی کیییا بیمییار کییی تقییدیر‬ ‫مییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬ ‫بات کر میری ولحد پر غیر ہی سے بییات کییر‬ ‫یہ سنا ہے پھول جھڑتییے ہیییں تییری تقریییر‬ ‫مییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬ ‫سیییکھ اب میییری نظییر سییے حسیین کییی‬ ‫زیبائشییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬ ‫سینکڑوں رنگینیاں بھر دیییں تییری تصییویر‬ ‫مییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬ ‫ب اسیییری تیییرے دیییوانے کییو ہییے‬ ‫س آدا ِ‬ ‫پییا ِ‬ ‫ورنہ یہ زنجیر کچھ زنجیر ہے زنجیییر میییں‬

‫ڈھونڈتا پھرتا ہییوں ان کییو وہ قمییر مدلتییے‬ ‫نہییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬ ‫شام کی رنگینیوں میییں‪ ،‬صییبح کییی تنییویر‬ ‫مییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬

‫) ‪(۱۰‬‬ ‫بے خودی میں ان کے وعدے معتبر سمجھا‬ ‫نہییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬ ‫وہ اگر آئے بھی تییو میییں دوپہییر سییمجھا‬ ‫نہییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬ ‫اس نے کس جمدلے کییو سیین کییر کہییہ دیییا‬ ‫تجیییییییییھ سیییییییییے کیییییییییہ خییییییییییر‬ ‫ب مختصیر سیمجھا‬ ‫نامہ بر مییں ییہ جیوا ِ‬ ‫نہییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬ ‫اس قفییس کییو چھییوڑ دوں کیییونکر کییہ‬ ‫جیییییییییییس کیییییییییییے واسیییییییییییطے‬ ‫میں نے اے صیاد اپنے گھر کو گھر سمجھا‬ ‫نہییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬ ‫تہمییتیں ہیییں مجییھ پییہ گمییرآ ہییی کییی‬ ‫گسیییییییییییییییییتاخی معیییییییییییییییییاف‬

‫خضییر سییا رہییبر تمہییاری رہگییزر سییمجھا‬ ‫نہییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬ ‫ہے مرض وہ کون سا جس کییا نہیییں ہوتییا‬ ‫علج‬ ‫بس یہ کہئیے در ِد دل کو چارہ گر سمجھا‬ ‫نہییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬ ‫م غییم‬ ‫ل شا ِ‬ ‫غ دل اس سے نہ پوچھا حا ِ‬ ‫دا ِ‬ ‫کییییییییییییییییییییییے سییییییییییییییییییییییاتھ‬ ‫تییم کییو صییورت سییے وہ شییاید اے قمییر‬ ‫سیییییییییییییییییییمجھا نہییییییییییییییییییییں‬

‫) ‪(۱۱‬‬ ‫م فیراق سیے دل کیو بچیائے کیون‬ ‫سو ِز غی ِ‬ ‫ظاولم تری ولگائی ہوئی کییو بجھییائے کییون‬ ‫ض غم کیی ٹھکیانے ولگیائے کیون‬ ‫مٹی مری ِ‬ ‫دنیا تو ان کے ساتھ ہے میییت اٹھییائے کییون‬ ‫ل دل‬ ‫تیور چڑھا کے پوچھ رہے ہیں وہ حییا ِ‬ ‫رودا ِد غییم تییو یییاد ہییے ولیکیین سیینائے کییون‬ ‫ن قیییس‬ ‫ہم آج کہہ رہییے ہیییں یہییاں داسییتا ِ‬ ‫کییل دیکھئییے ہمییارا فسییانہ سیینائے کییون‬ ‫اے ناخییدا‪ ،‬خییدا پییہ مجھییے چھییوڑ کییر تییو‬ ‫دیکییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییھ‬ ‫ساحل پہ کون جا کے ولگے ڈوب جائے کون‬ ‫رسوا کرے گی دیکھ کے دنیییا مجھییے قمییر‬ ‫اس چاندنی میییں ان کییو بلنییے کییو جییائے‬

‫کیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییون‬

‫) ‪(۱۲‬‬ ‫ہے سییخاوت میییں مجھییے اتنییا انییدازۂ گییل‬ ‫بند ہوتا نہیں کھل کییر کبھییی دروازۂ گییل‬ ‫برق پر پھول پنسے برق نشیمن پییہ گییری‬ ‫میرے تنکیوں کییو بھگتنییا پییڑا خمیییازۂ گییل‬ ‫خیر گدلشن میں اڑا تھیا میری وحشییت کیا‬ ‫میییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییذاق‬ ‫اب وہ آوازۂ بدلبیییل ہیییو کیییہ آوازۂ گیییل‬ ‫کوششیں کرتی ہوئی پھرتی گدلشین مییں‬ ‫نسیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییم‬ ‫جمییع ہوتییا نہیییں بھکییرا ہییو شیییرازۂ گییل‬ ‫اے صییبا کییس کییی یییہ سییازش تھییی کییہ‬ ‫نکہییییییییییییییییییییت نکدلییییییییییییییییییییی‬ ‫تو نے کھول تھا کہ خود کھل گیییا دروازۂ‬ ‫گیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییل‬

‫ت گییل ہییے قمییر ان کییی صییبا رفتییاری‬ ‫زین ی ِ‬ ‫پاؤ سے گییر اڑی بھییی تییو بنییی غییازۂ گییل‬

‫) ‪(۱۳‬‬ ‫ت ایمیین کییے‬ ‫گر پڑی ہے جب سے بجدلی دش ِ‬ ‫قریییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییب‬ ‫مدتیں گزریں نہیں آتے وہ چدلمن کے قریب‬ ‫میییرا گھییر جدلنییا ولکھییا تھییا ورنییہ تھییی‬ ‫پھوولییییییییییییییییوں پییییییییییییییییہ اداس‬ ‫ہر طرف پانی ہیی پیانی تھیا نشیییمن کییے‬ ‫قریییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییب‬ ‫ت جنییوں‬ ‫اب سے ذرا فاصدلے پر ہے ح ِد دسیی ِ‬ ‫ک گریباں بڑھ کے دامن کییے قریییب‬ ‫آ گیا چا ِ‬ ‫وہ تو یوں کہیئے س ِر محشر خیال آ ہی گیا‬ ‫ہاتھ جا پہنچا تھا ورنییہ ان کییے دامیین کییے‬ ‫قریییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییب‬ ‫میں قفس سے چھٹ کے جیب آییا تیو اتنیا‬ ‫فییییییییییییییییییییییرق تھییییییییییییییییییییییا‬

‫برق تھی گدلشن کے اندر میں تھییا گدلشیین‬ ‫کییییییییییییییییییییییے قریییییییییییییییییییییییب‬ ‫کیا کہی گی اے قمر تاروں کی دنیا دیکییھ‬ ‫کیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییر‬ ‫چانییدنی شییب میییں وہ کیییوں روتییے ہیییں‬ ‫مییییییییییییدفن کییییییییییییے قریییییییییییییب‬

‫) ‪(۱۴‬‬ ‫حرم کی راہ کو نقصان بت خانے سے کیییا‬ ‫ہوگیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا‬ ‫ت بشر میں انقلب آنے سییے کیییا ہوگیا‬ ‫خیال ِ‬ ‫کسے سمجھا رہے ہیں آپ سییمجھانے سییے‬ ‫کییییییییییییییییییییییییا ہوگیییییییییییییییییییییییا‬ ‫بجز صحرا نوردی اور دیوانے سے کیا ہوگییا‬ ‫ارے کافر سییمجھ ولییے انقلب آنییے سییے کیییا‬ ‫ہوگیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا‬ ‫بنا کعبہ سے بت خانہ تو بت خییانے کیو کییا‬ ‫ہوگیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا‬ ‫نمیازی سیوئے مسییجد جیا رہیے ہییں شیییخ‬ ‫ابھییییییییییییی تھییییییییییییم جییییییییییییا‬ ‫نکدلتے کوئی دیکھے گا جو مے خانے سے کیا‬ ‫ہوگیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا‬ ‫خییدا آبییاد رکھییے میکییدہ یییہ تییو سییمجھ‬

‫سییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییاقی‬ ‫ہزاروں بادہ کش ہیں ایک پیمانے سییے کیییا‬ ‫ہوگیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا‬ ‫تم اپنی ٹھوکریں کا ہے کییو روکییو دل کییو‬ ‫کییییییییییییییییییییییوں میییییییییییییییییییییارو‬ ‫ہمیں جب مٹ گئے تو قبر مٹ جانے سے کیا‬ ‫ہییییییییییییییییییییییییو گییییییییییییییییییییییییا‬

‫) ‪(۱۵‬‬ ‫قفییس میییں محی ِو زاری کییاہے کییو شییام و‬ ‫سیییییییییییییییییییییحر ہیییییییییییییییییییییوتے‬ ‫سیروں کے کسی قابل اگر صیاد پییر ہییوتے‬ ‫ا ِ‬ ‫مجھے صورت دیکھا کر چاہے پھر دشمن‬ ‫کیییییییییییییے گھیییییییییییییر ہیییییییییییییوتے‬ ‫ش نظییر‬ ‫دم آنکھو میں نہ رک جاتا اگر پی ِ‬ ‫ہیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییوتے‬ ‫چدلو بیٹھو شب ِ فرقت کو دعا دو ضبط کو‬ ‫ورنیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییہ‬ ‫مرے ناولوں کو سنتے اور تم دشمن کییے گییر‬ ‫ہیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییوتے‬ ‫م غم مسیییحا ہییو چکییا جییاؤ‬ ‫ج در ِد شا ِ‬ ‫عل ِ‬ ‫ض ہجر کی میت اٹھا دینا سییحر ہییوتے‬ ‫مری ِ‬ ‫مییداوا جییب دل ِ صیید چییاک کییا ہوتییا ش ی ِ‬ ‫ب‬ ‫فرقیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییت‬

‫ن سیحر ہیوتے‬ ‫رفو کے واسیطے تیارے گریبیا ِ‬ ‫ب وعدہ‬ ‫قمر اولدلہ جانے کون تھا کیا تھا ش ِ‬ ‫ل درد جو پہدلو سے اٹھا تھا سحر ہوتے‬ ‫مثا ِ‬

‫) ‪(۱۶‬‬ ‫ارماں ہو مجھے نزع میں کیییا چییارہ گییری‬ ‫کییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا‬ ‫غ سییحری کییا‬ ‫گییل کییون تراشییے ہییے چییرا ِ‬ ‫ ِاک وہ بھییی ہیے بیمییار تییری کییم نظییر کییا‬ ‫مر جائے مگییر نییام نییہ ولییے چییارہ گییری کییا‬ ‫ل محبییت‬ ‫برہم ہوئے کیوں سن کے مییرا حییا ِ‬ ‫شییکوہ نییہ تھییا آپ کییی بیییداد گییری کییا‬ ‫ ِ‬ ‫بیگانۂ احساس یہاں تک ہوں جنوں میییں‬ ‫اب گھر کی خییبر ہییے نییہ پتییہ دربییدری کییا‬ ‫اور اس کے سوا پھول کی تعریف ہی کیا‬ ‫ہییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫م سیییحری کیییا‬ ‫احسیییان فرامیییوش نسیییی ِ‬ ‫غ جگییر ہییے مییرا روشیین‬ ‫دنیییا پییہ قمییر دا ِ‬ ‫ولیکیین نییہ ولیییا نییام کبھییی چییارہ گییری کییا‬

‫) ‪(۱۷‬‬ ‫م شییب رہییا‬ ‫گو دو ِر جام بییزم میییں تییا خت ی ِ‬ ‫ولیکن میں تشنہ ولب کا وہی تشنہ ولییب رہییا‬ ‫پروانہ میری طییرح مصیییبت میییں کییب رہییا‬ ‫بس رات بھر جل تری محفییل میییں جییب‬ ‫رہیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا‬ ‫م ادب رہییا‬ ‫ساقی کییی بییزم میییں یییہ نظییا ِ‬ ‫جس نے اٹھائی آنکھ وہی تشیینہ ولییب رہییا‬ ‫سرکار پوچھتے ہیں کہ خفییا ہییو کییے حییا ِ‬ ‫ل‬ ‫دل‬ ‫بنییدہ نییواز میییں تییو بتییانے سییے ادب رہییا‬ ‫بحر جہاں میں سییاحل خییاموش بیین کییے‬ ‫دیکییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییھ‬ ‫موجیں پڑیں گی پاؤں جو تو تشنہ ولب رہا‬ ‫وہ چودھویں کییا چانیید نییہ آیییا نظییر قمییر‬

‫م شییب رہییا‬ ‫ق دییید میییں تییا ختی ِ‬ ‫میں اشییتیا ِ‬

‫) ‪(۱۸‬‬ ‫خدا معدلوم کیا سے کیا کیا ہو گا بیاں تو نے‬ ‫ولفافے میں نہ رکھ ولی نامہ بر میری زبییاں‬ ‫تییییییییییییییییییییییییو نییییییییییییییییییییییییے‬ ‫مٹا کر رکھ دیے ہیں یوں ہزاروں بییے زبییاں‬ ‫تییییییییییییییییییییییییو نییییییییییییییییییییییییے‬ ‫نہ رکھا اپنے عہ ِد ظدلم کا کوئی نشییاں تییو‬ ‫نییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫تجھ فورصَا ہییی میییرا قصییہ روک دینییا تھییا‬ ‫ترا دکھتییا تھییا دل تییو کیییوں سیینی تھییی‬ ‫داسیییییییییییییتاں تیییییییییییییو نیییییییییییییے‬ ‫م جگر صییاد بدلبیل کیے‬ ‫ہرے پھر کر دیے زخ ِ‬ ‫قفس کے سامنے کہہ کر گدلوں کی داستاں‬ ‫تییییییییییییییییییییییییو نییییییییییییییییییییییییے‬ ‫اسی وعدے پہ کھیائی تھییی قسییم روئییے‬ ‫کتیییییییییییییییییییییابی کیییییییییییییییییییییی‬

‫اسییی صییورت میییں قییرآں کیو رکھییا تھییا‬ ‫درمییییییییییییییاں تیییییییییییییو نیییییییییییییے‬ ‫عدو کہتے ہیں اب سہرا فصییاحت کییا تییرے‬ ‫سییییییییییییییییییییییییر ہییییییییییییییییییییییییے‬ ‫قمر باولکل بنییا دی ہییے تییو نییے دولھیین اردو‬ ‫زبییییییییییییییاں تییییییییییییییو نییییییییییییییے‬

‫) ‪(۱۹‬‬ ‫نزع کی اور بھی تکدلیف بڑھییا دی تییو نییے‬ ‫کچیھ نیہ بیین آییا تیو آواز سیینا دی تیو نیے‬ ‫اس کییرم کییو مییری مییایوس نظییر سییے‬ ‫پوچھیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییو‬ ‫ساقی بیٹھا رہا اور اٹھ کے پل دی تییم نییے‬ ‫مجھ پہ احسان نہ رکھو جان بچا ولینے کا‬ ‫مرنے دیتے مجھے کاہے کییو دعییا دی تییم نییے‬ ‫یہ کہو پیش خدا حشر میں منثییا کیییا تھییا‬ ‫میں کوئی دور کھڑا تھا جو صدا دی تییم‬ ‫نییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫ان کے آتے ہی مییزہ جییب ہییے مییرا دم نکدلییے‬ ‫وہ یہ کہتے ہوئے رہ جائیں کہ دغا دی تییم‬ ‫نییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫کھدلبدلی مچ گئی تاروں میں قمر نے دیکھا‬ ‫شب کو یہ چاند سییی صییورت جییو دکھییا‬

‫دی تیییییییییییییییییییییم نییییییییییییییییییییییے‬

‫) ‪(۲۰‬‬ ‫اپنی زولفیں کییوں سی ِر بیاولیں پریشیاں کیر‬ ‫چدلییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫آپ تو باولکل مرے مرنے کا ساماں کییر چدلییے‬ ‫دیکھ اے صیاد چھینٹے خوں کے ہر تیدلی پر‬ ‫ہیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬ ‫ج قفیس کیو بھییی گدلسییتاں کییر‬ ‫ہم ترے کن ِ‬ ‫چدلییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫دل میں ہم شرما رہے ہیں شییکوۂ محشییر‬ ‫کیییییییییییییییییییییییے بعییییییییییییییییییییییید‬ ‫ش حق کیوں آئے کیوں ان کییو پشیییماں‬ ‫پی ِ‬ ‫کیییییییییییییییییییییییر چدلیییییییییییییییییییییییے‬ ‫اے چمن واولو! جنییوں کییی عظمییت دیکییھ‬ ‫ولیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬ ‫ک گریبییاں کییر چدلییے‬ ‫ف چییا ِ‬ ‫ ِان گدلوں کو واق ِ‬ ‫اپنے دیوانوں کو تییم روکییو بہییاریں آ گئیییں‬

‫ب زنداں سے نگہبییاں کییر چدلییے‬ ‫اب کنارہ با ِ‬ ‫ب فرقت نہ ہم سے چھییپ‬ ‫ل ش ِ‬ ‫اے قمر حا ِ‬ ‫سیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییکا‬ ‫غ ِدل سارے زمانے میں نمایییاں کییر چدلییے‬ ‫دا ِ‬

‫) ‪(۲۱‬‬ ‫انھیں کیوں پھول دشمن عید میں پہنییائے‬ ‫جییییییییییییییییییییییاتے ہیییییییییییییییییییییییں‬ ‫خ گل کی صورت ناز سے بل کھییائے‬ ‫وہ شا ِ‬ ‫جییییییییییییییییییییییاتے ہیییییییییییییییییییییییں‬ ‫اگییر ہییم سییے خوشییی کییے دن بھییی وہ‬ ‫گھیییییییییییبرائے جیییییییییییاتے ہییییییییییییں‬ ‫تو کیا اب عید مدلنے کو فرشتے آئے جاتے ہیں‬ ‫رقیبوں سے نہ مدلیے عید اتنی گرم جوشییی‬ ‫سییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫تمھارے پھول سے رخ پر پسییینے آئییے جییاتے‬ ‫ہیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬ ‫وہ ہنس کہہ رہے ہیں مجھ سییے سیین کییر‬ ‫غییییییییییییییر کیییییییییییییے شیییییییییییییکوے‬ ‫یہ کب کب کییے فسییانے عییید میییں دوہرائییے‬ ‫جییییییییییییییییییییییاتے ہیییییییییییییییییییییییں‬

‫نہ چھیڑ اتنییا انھیییں اے وعییدۂ شییب کییی‬ ‫پشییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییمانی‬ ‫کہ اب تو عیید مدلنیے پیر بھیی وہ شیرمائے‬ ‫جییییییییییییییییییییییاتے ہیییییییییییییییییییییییں‬ ‫قمر افشاں چنییی ہییے رخ پییہ اس نییے اس‬ ‫سیییییییییییییییییییییدلیقے سیییییییییییییییییییییے‬ ‫ستارے آسماں سے دیکھنییے کییو آئییے جییاتے‬ ‫ہیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬

‫)‪(۲۲‬‬

‫ت بے پیر بگڑی ہییے‬ ‫جوں ہو کر زباں تیری ب ِ‬ ‫دعا کتنی حسیں تھی جس کی یییہ تییاثیر‬ ‫بگییییییییییییییییییییییڑی ہییییییییییییییییییییییے‬ ‫وہ میرا نام ولکھتے وقت روئے ہییوں گییے اے‬ ‫قاصییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییید‬ ‫یہییاں آنسییو گییرے ہییوں گییے جہییاں تحریییر‬ ‫بگییییییییییییییییییییییڑی ہییییییییییییییییییییییے‬ ‫مصییور اپنییی صییورت مجییھ سییے پہچییانی‬ ‫نہیییییییییییییییییییییں جییییییییییییییییییییاتی‬ ‫میں ایسا ہو گیا ہوں یا مری تصویر بگییڑی‬ ‫ہییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫ب زنداں غییل مچییا‬ ‫چل میں توڑ کر جب با ِ‬ ‫ڈاولیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫متی باتوں پہ کیا کیا پییاؤں کییی زنجیریییں‬

‫بگیییییییییییییییییییییڑی ہییییییییییییییییییییییں‬ ‫ولٹا ہے کارواں جب آ چکی ہے سامنے منییزل‬ ‫کہاں ٹوٹیں امیدیں اور کہاں تقدیر بگییڑی‬ ‫ہییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫ش‬ ‫کیا ہے ہر کڑی کییو میییں نییے ٹیڑھییا جییو ِ‬ ‫وحشییییییییییییییییییییت میییییییییییییییییییییں‬ ‫مرے ہاتھوں ہی میرے پاؤں کییی زنجیریییں‬ ‫بگیییییییییییییییییییییڑی ہییییییییییییییییییییییں‬ ‫خ روشن پہ آ جانا‬ ‫قمر اچھا نہیں گیسو ر ِ‬ ‫گہن جییب بھییی ولگییا ہییے چانیید کییی تنییویر‬ ‫بگییییییییییییییییییییییڑی ہییییییییییییییییییییییے‬

‫) ‪(۲۳‬‬ ‫ت خییود کییام‬ ‫م عشق برہم وہ ب ِ‬ ‫سن کے نا ِ‬ ‫ہییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫میں نہ سمجھا تھا محبت اس قدر بدنام‬ ‫ہییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫نییامہ بییر ان سییے کہنییا نییزع کییا ہنگییام ہییے‬ ‫ابتییدائے خییط نہیییں یییہ آخییری پیغییام ہییے‬ ‫چارہ گر میرے سکوں پر یییہ نییہ کہییہ آرام‬ ‫ہییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫ب دل نییہ ہونییا مییوت کییا پیغییام ہییے‬ ‫اضطرا ِ‬ ‫ان کے جاتے ہی مری آنکھوں میں دنیا ہییے‬ ‫سیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییاہ‬ ‫اب نہیں معدلوم ہوتا صبح ہییے یییا شییام ہییے‬ ‫قافدلے سے چھوٹنے واولے ابھی منزل کہییاں‬ ‫دور تک سنسان جنگل ہے پھییر آگییے شییام‬ ‫ہییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬

‫آپ کیییوں پییردے سییے نکدلییے آپ پییردے میییں‬ ‫رہییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬ ‫آپ کییو مشییہور کییر دینییا ہمییارا کییام ہییے‬ ‫ک آخر کییی جھدلییک‬ ‫دیدۂ بیمار میں ہے اش ِ‬ ‫ل شییام ہییے‬ ‫اے قمییر تییارا نکییل آنییا دولییی ِ‬

‫) ‪(۲۴‬‬ ‫نہ جییانے سییاغر و مینییا پییہ پیمییانے پییہ کیییا‬ ‫گیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییزری‬ ‫جو ہم پی کر چدلے آئییے تییو میخییانے پییہ کیییا‬ ‫گیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییزری‬ ‫ل شییب ان کییی‬ ‫بییڑی رنگینیییاں تھیییں او ِ‬ ‫محفییییییییییییییییییییل میییییییییییییییییییییں‬ ‫بتاؤ بزم واولو رات ڈھل جانے پر کیا گییزری‬ ‫چھپائیں گے کہاں تک را ِز محفل شمع کے‬ ‫آنسییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییو‬ ‫ک پروانییہ کییہ پروانییے پییہ کیییا‬ ‫کہے گی خییا ِ‬ ‫گیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییزری‬ ‫مییرا دل جانتییا ہییے دونییوں منظییر میییں نییے‬ ‫دیکھیییییییییییییییییییییے ہییییییییییییییییییییییں‬

‫ترے آنے پہ کیا گزری ترے جانے پہ کیییا گییزر‬ ‫ی‬ ‫بگوولے مجھ سے کوسوں دور بھاگے دش ِ‬ ‫ت‬ ‫وحشییییییییییییییییییییت میییییییییییییییییییییں‬ ‫بس اتنا میں نے پوچھا تھا کہ دیییوانے پییہ‬ ‫کیییییییییییییییییییییییا گییییییییییییییییییییییزری‬ ‫ل چمن پییر بییرق دیییوانے یییہ کیییا‬ ‫گری فص ِ‬ ‫جیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییانیں‬ ‫مصیبت باغ پر گزری تھییی ویرانییے پییر کیییا‬ ‫گیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییزری‬ ‫ل صیید چییاک نییے اولفییت میییں‬ ‫قمر جھیدلے ِد ِ‬ ‫دکییییییییییییییھ کیییییییییییییییا کیییییییییییییییا‬ ‫کوئی زولفوں سے اتنا پوچھ ولے شانے پہ کیا‬ ‫گیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییزری‬

‫) ‪(۲۵‬‬ ‫وہ فتنہ ساز دے کیے گییا ہیے ییہ دم ابھییی‬ ‫آتا ہوں ہے کے گھر سے تیری قسییم ابھییی‬ ‫ظاولم وہ دیکھ پاس سے اٹھتے ہیں چییارہ‬ ‫گیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییر‬ ‫ض ہجییر نییے تییوڑا ہییے دم ابھییی‬ ‫تیییرے مریی ِ‬ ‫ان کییے ولیئییے تییو کھیییل ہییے دنیییا کییا انقلب‬ ‫چاہیں تو بتکدے کییو بنییا دیییں حییرم ابھییی‬ ‫کیییا آپ سییا کییوئی نہیییں ہییے جہییاں میییں‬ ‫اچھییا حضییور آئینییہ لتییے ہیییں ہییم ابھییی‬ ‫کوچے سے ان کے اٹھتے ہی یوں بییدحواس‬ ‫ہیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییوں‬ ‫غ ارم ابھییی‬ ‫آیا ہوں جیسے چھییوڑ کییے بییا ِ‬ ‫ذوق اولم میں حیق سیے دعیا مانگتیا ہیوں‬ ‫مییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬ ‫جتنے بھی مجھ کیو دینیے ہییں دے دے اولیم‬

‫ابھیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬ ‫ش دوراں کییے اے قمییر‬ ‫شکوے فضول گییرد ِ‬ ‫یییہ آسییماں نییہ چھییوڑے گییا جییورو سییتم‬ ‫کبھیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬

‫) ‪(۲۶‬‬ ‫مے کدے میں جو کوئی جام بییدل جاتییا ہییے‬ ‫ش اییییام بیییدل جاتیییا ہیییے‬ ‫م گیییرد ِ‬ ‫عیییاول ِ‬ ‫م فرقت وہ قیامت ہییے کییہ اولدلییہ بچییائے‬ ‫شا ِ‬ ‫صییبح کییو آدمییی کییا نییام بییدل جاتییا ہییے‬ ‫ہم اسے پہدلی محبییت کییی نظییر کہتییے ہیییں‬ ‫جییس کییے آغییاز کییا انجییام بییدل جاتییا ہییے‬ ‫نامہ بر ان کی زباں کے تو یہ اولفاظ نہیییں‬ ‫راسییتے میییں کہیییں پیغییام بییدل جاتییا ہییے‬ ‫خواب میں رخ پہ آ جاتے ہیں ان کے گیسییو‬ ‫م سیییحر و شیییام بیییدل جاتیییا ہیییے‬ ‫انتظیییا ِ‬ ‫تم جواں ہے کے وہی غنچہ دہن ہو یییہ کیییا‬ ‫جب کدلی کھدلتی ہے تییو نییام بییدل جاتییا ہییے‬ ‫اے قمر ہجر کی شب کاٹ تو ولیتا ہوں مگر‬ ‫رنییگ چہییرے کییا سی ِر شییام بییدل جاتییا ہییے‬

‫) ‪(۲۷‬‬ ‫ت مغییرور‬ ‫پاس اس کا بھییی تییو کییر اے بی ِ‬ ‫کبھیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬ ‫تجھ سے سائے کی طییرح جییو نییہ ہییوا دور‬ ‫کبھیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬ ‫ل رنجیور کبھیی‬ ‫شکوۂ حسین نیہ کرنیا د ِ‬ ‫عشییق واولییوں نییے یییہ بییدل نہیییں دسییتور‬ ‫کبھیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬ ‫خود ہی آ جائے تو آ جییائے تییرا نییور کبھییی‬ ‫ورنہ اب موسید ٰ‪ ‬نہ جائیں گییے سی ِر طییور‬ ‫کبھیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬ ‫حق کی کہنا انا اولحق کی صدا سییے پہدلییے‬ ‫ایسیی معیراج مدلیی تھیی تجھیے منصیور‬ ‫کبھیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬ ‫دیکھو آئینے نییے آخییر کییو سییکھا دی وہییی‬ ‫بییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییات‬

‫ہم نہ کہتے تھییے کییہ ہییو جییائے گییا مغییرور‬ ‫کبھیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬ ‫جانے کب کب کے ولیئے دھوپ نے بدولے مجییھ‬ ‫سییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫تیری دیوار کییا سییایہ جییو ہییوا دور کبھییی‬ ‫چاندنی ایسے کھدلییی ہییو گئییے ذرے روشیین‬ ‫داغ سینے سے قمر کییے نییہ ہییوا دور کبھییی‬

‫) ‪(۲۸‬‬ ‫وہ ستا کر مجھے کہتے ہیں کہ غم ہوتا ہییے‬ ‫یییہ سییتم اور بھییی بییالئے سییتم ہوتییا ہییے‬ ‫جل کییر مرنییا بھییی بییڑا کییا ِر اہییم ہوتییا ہییے‬ ‫یہ تو اک چھوٹے سے پروانے کا دم ہوتا ہییے‬ ‫قصییۂ برہمیین و شیییخ کییو بییس رہنییے دو‬ ‫آج تیییک فیصیییدلۂ دییییر و حیییرم ہوتیییا ہیییے‬ ‫گر حسیییں دل میییں نییہ ہییوں عظمییت دل‬ ‫بییییییییییییییییییییییڑھ جییییییییییییییییییییییائے‬ ‫بت کدہ تو انھیں باتوں سے حرم ہوتییا ہییے‬ ‫ش گل ورنہ تییری بییات گئییی‬ ‫پھونک اے آت ِ‬ ‫ن کییرم ہوتییا ہییے‬ ‫آشیییاں بییرق کییا ممنییو ِ‬ ‫چارہ گر میں تری خاطر سے کہے دیتا ہوں‬ ‫درد ہوتییا ہییے مگییر پہدلییے سییے کییم ہوتییا ہییے‬ ‫ہجر کییی رات بھییی ہییوتی ہییے عجییب رات‬ ‫قمیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییر‬

‫تارے ہنستے ہیں فدلک پر مجھے غم ہوتا ہییے‬

‫) ‪(۲۹‬‬ ‫یہ جفائیں تو وہی ہیں وہی بیداد بھی ہییے‬ ‫آپ کیا کہہ کہ ہمیییں لئییے تھییے کچییھ یییاد‬ ‫بھیییییییییییییییییییییییی ہیییییییییییییییییییییییے‬ ‫م فغییاں ہییے‬ ‫کیییوں قفییس واولییوں پییہ اولییزا ِ‬ ‫نیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییاحق‬ ‫ل فریییاد بھییی ہییے‬ ‫ان میں صیاد کوئی قاب ِ‬ ‫آشیاں کی خبر تجھ کو نہیں ہے نہ سییہی‬ ‫ییہ تیو صییاد بتیا دے چمین آبیاد بھییی ہیے‬ ‫اپنے رہنے کییو مکییاں ولییے ولیئییے تییم نییے ولیکیین‬ ‫یہ نہ سوچا کہ کوئی خانماں برباد بھییی‬ ‫ہییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫کارواں ولے کے تو چدلتییا ہییے مگییر یییہ تییو بتییا‬ ‫ہ منزل تجھے اے راہ نمییا یییاد بھییی ہییے‬ ‫را ِ‬ ‫تو حقارت سییے جنہیییں دیکییھ رہییا سییاقی‬ ‫کچھ انھیییں ولوگییوں سییے یییہ میکییدہ آبییاد‬

‫بھیییییییییییییییییییییییی ہیییییییییییییییییییییییے‬ ‫ ِاک تو حق دا ِر نوازش ہے قمر خانہ خراب‬ ‫ک خییدا داد بھییی ہییے‬ ‫ت پییا ِ‬ ‫دوسییرے ممدلک ی ِ‬

‫) ‪(۳۰‬‬ ‫آخر ہے وقت دیکھ ولو بھر کر نظر مجھییے‬ ‫بیٹھو نہ ذبح کرنے کو منہ پھیر کر مجھییے‬ ‫کوسوں دکھائی دیتی نہیں رہگزر مجھییے‬ ‫ولے جا رہی ہے آج یہ وحشت کییدھر مجھیے‬ ‫ایسا بھی ایییک وقییت پییڑا تھییا شیب ِ اولییم‬ ‫حسرت سے دیکھنے ولگے دیوار و در مجھے‬ ‫اے ہم قفس نییہ مانییگ دعییائیں بہییار کییی‬ ‫آتے نہیں ہیں راس مرے بییال و پییر مجھییے‬ ‫عییذ ِر گنییاہ حشییر میییں اور میییرے سییامنے‬ ‫انکییا ِر قتییل کیجئییے پہچییان کییر مجھییے‬ ‫تعریف حسن کی جو کبھی ان کے سامنے‬ ‫بوولے کہ ولگ نہ جائے تمھاری نظر مجھییے‬ ‫ولی دی سی ِاک نگاہ ستاروں پیہ ڈال کیہ‬ ‫شرما گئے کییہ دیکییھ رہییا ہییے قمییر مجھییے‬

‫) ‪(۳۱‬‬

‫ض محبییت انہیییں کییا فسییانہ سییناتا رہییا دم‬ ‫مریی ِ‬ ‫نکدلتیییییییییییییییییییییییییے نکدلتیییییییییییییییییییییییییے‬ ‫غ سییحر بجییھ‬ ‫م اولم کا جب آیا چییرا ِ‬ ‫مگر ذکر شا ِ‬ ‫گیییییییییییییییییا جدلتییییییییییییییییے جدلتییییییییییییییییے‬ ‫انھیں خط میں ولکھا تھا کییے دل مضییطرب ہییے‬ ‫جییییییواب ان کییییییا آیییییییا محبییییییت کرتییییییے‬ ‫تمھیں دل ولگانے کو کس نے کہا تھا بہییل جییائے‬ ‫گییییییییییییییا دل بہدلتییییییییییییییے بہدلتییییییییییییییے‬ ‫مجھے اپنے دل کی تو پروا نہیں ہییے مگییر ڈر رہییا‬ ‫ہییییییوں کییییییہ بچپیییییین کییییییی ضیییییید ہییییییے‬ ‫ل سییخت‬ ‫کہیں پائے نازک میں مییوچ آنییہ جییائے د ِ‬ ‫جیییییییییاں کیییییییییو مسیییییییییدلتے مسیییییییییدلتے‬ ‫بھل کوئی وعدہ خلفی کی حد ہے حساب اپنییے‬ ‫دل میییییییں ولگییییییا کیییییییر تیییییییو سییییییوچو‬ ‫قیامت کا دن آگیا رفتہ رفتہ ملقات کا دن بدولتے‬ ‫بیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییدولتے‬

‫ب تبسم میییں‬ ‫ک محبت کا ولیکن فری ِ‬ ‫ارادہ تھا تر ِ‬ ‫پھییییییییییییییییر آ گئییییییییییییییییے ہییییییییییییییییم‬ ‫ابھی کھا کہ ٹھوکر سنبھدلنے نییہ پییائے کییہ پھییر‬ ‫کھییییییائی ٹھییییییوکر سیییییینبھدلتے سیییییینبھدلتے‬ ‫ہ اولفییت کییہ تیییرے مقییدر‬ ‫بس اب صبر کر رہر ِو را ِ‬ ‫میییییییییییں منییییییییییزل نہیییییییییییں ہییییییییییے‬ ‫ ِادھر سامنے سر پہ شام آ رہی ہییے ادھییر تھییک‬ ‫جییییییائیں گییییییے پییییییاؤں چدلتییییییے چدلتییییییے‬ ‫وہ مہمان میری ہوئے بھییی تییو کییب تییک ہییوئی‬ ‫شییییییمع گییییییل اور نییییییہ ڈوبییییییے سییییییتارے‬ ‫قمر اس قدر ان کو جدلدی تھییی گھییر کییی کییہ‬ ‫گھییییر چییییل دیییییے چانییییدنی ڈھدلتییییے ڈھدلتییییے‬

‫) ‪(۳۲‬‬ ‫حسن سے رسوا نہ ہو گییا اپنییے دیییوانے کییا‬ ‫نییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییام‬ ‫شمع رو دے گی مگر نہ ولے گی پروانییے کییا‬ ‫نییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییام‬ ‫ہو گئی توبہ کو اک مدت کسییے اب یییاد ہییے‬ ‫اصطلحا ہم نے کیا رکھا تھا پیمانے کا نام‬ ‫ت پروانییہ بییے گیور و کفین دیکھییا کئییے‬ ‫میی ِ‬ ‫ل محفل نے ولیا ولیکین نیہ دفنیانے کیا نیام‬ ‫اہ ِ‬ ‫یہ بھی ہے کوئی عیادت دو گھییڑی بیٹھییے‬ ‫نیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییہ وہ‬ ‫حال پوچھا چل دیے گھر کییر گئییے آنییے کییا‬ ‫نییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییام‬ ‫لکھ دیوانے کھلئیں گل چمن کہہ دے گییا‬ ‫کیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییون‬

‫عارضی پھوولوں سے بدولے گا نہ ویرانے کییا‬ ‫نییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییام‬ ‫ان کو کوسیے دے رہیے‪ ،‬ہیو خیود‪ ،‬ہییں جیو‬ ‫جینیییییییییییییے سیییییییییییییے تنیییییییییییییگ‬ ‫زندگی رکھا ہے جن ولوگوں نے مر جانے کییا‬ ‫نییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییام‬ ‫ت پرواز سے آگییے نییہ بییڑھ‬ ‫ ِاس ہوا میں قو ِ‬ ‫ہے قفس آزادیوں کی حد گزر جانے کا نام‬

‫) ‪(۳۳‬‬ ‫آج کے دن صاف ہو جاتییا ہییے دل اغیییار کییا‬ ‫آؤ مل ولییو عییید یییہ موقییع نہیییں تکییرار کییا‬ ‫ت عیییار کییا‬ ‫رخ پییہ گیسییو ڈال کییر کہنییا ب ی ِ‬ ‫وقت دونوں مل گئے منہ کھییول دو بیمییار‬ ‫کییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا‬ ‫ھرتییی نییہ دیکھییو‬ ‫جاں کنی کا وقت ہییے پ ِ‬ ‫پتدلییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییاں‬ ‫تم ذرا ہٹ جییاؤ دم نکدلییے گییا اب بیمییار کییا‬ ‫حرج ہی کیا ہے اولگ بیٹھا ہوں محفل میں‬ ‫خمییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییوش‬ ‫تم سمجھ ولینا کہ یہ بھی نقش ہے دیییوار‬ ‫کییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا‬ ‫اس قفیییس واولیییے کیییی قسیییمت قابیییل‬ ‫ ِافسییییییییییییییییییییوس ہییییییییییییییییییییے‬ ‫چھوٹ کر جو بھول جائے راستہ گدلزار کییا‬

‫بات رہ جائے گی دیکھ آؤ گھڑی بھییر کییے‬ ‫ولیئییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫ولوگ کہتے ہی کے حال اچھا نہیں بیمار کییا‬ ‫ب فرقت قمر سییے یییہ‬ ‫کس طرح گزری ش ِ‬ ‫نییییییییییییییییییییییہ پییییییییییییییییییییییوچھ‬ ‫رات بھر ڈھونڈا ہے تارہ صبح کے آثییار کییا‬

‫) ‪(۳۴‬‬ ‫میں تماشا تو دکھییا دوں سییتم آرائییی کییا‬ ‫کیا کروں حشر میں ڈر ہییے تییری رسییوائی‬ ‫کییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا‬ ‫جصَبیییل آرائیییی کیییا‬ ‫ییییہ نیییتیجہ ہیییو آخیییر صَ‬ ‫بیین گیییا ایییک تماشییا سییا تماشییائی کییا‬ ‫ل اغیییار کییی رونییق تییو کہییی‬ ‫آپ نے محفی ِ‬ ‫مجییھ سییے کچییھ حییال نییہ پوچھییا ش ی ِ‬ ‫ب‬ ‫تنہییییییییییییییییییییییائی کییییییییییییییییییییییا‬ ‫چارہ گییر کییا ہییے کییو ولییوں چییارہ گیری کییا‬ ‫احسیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییاس‬ ‫تییو کییوئی ٹییاولنے وال ہییے مییری آئییی کییا‬ ‫ب دییییدار ہیییزاروں آتیییے‬ ‫طیییور پیییر طیییاول ِ‬ ‫تم تماشہ جییو نییہ بنییاتے نییہ تماشییائی کییا‬ ‫ہاتھ اٹھائے تھے کہ ہاروں کی ولڑییں ٹیوٹ‬ ‫پڑیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬

‫صییدقہ پھیول نییے اتییارا تیری انگڑائییی کییا‬ ‫شمع گل ہو گئی تارے بھی قمر ڈوب گئیے‬ ‫ب تنہییائی کییا‬ ‫کوئی مونس نییہ رہییا اب شی ِ‬

‫) ‪(۳۵‬‬ ‫ج دریییا ہییو گیییا‬ ‫م مییو ِ‬ ‫ش ساحل ِاک ہجییو ِ‬ ‫پی ِ‬ ‫وہ نہییانے کیییا چدلییے آئییے تماشییا ہییو گیییا‬ ‫سرائے دہییر میییں‬ ‫ب ہستی صَ‬ ‫کاٹنی ہی کیا ش ِ‬ ‫ ِاک ذرا سی آنکھ جھپکائی سویرا ہو گیییا‬ ‫کچھ مری خاموشیاں ان کی سمجھ میں‬ ‫آ گئییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬ ‫کچھ میری آنکھوں سے اظہا ِر تمنا ہو گیییا‬ ‫نزع کے عاولم میں قاصیید ولییے کییے جییب آیییا‬ ‫جیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییواب‬ ‫ڈوبنیے واولیوں کیو تنکیے کیا سیہارا ہیو گییا‬ ‫ج طوفاں بڑھا کہ ولیییتی ہییے‬ ‫آپنے سر پر مو ِ‬ ‫قیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییدم‬ ‫م دریییا ہییو گییا‬ ‫ل تعظییی ِ‬ ‫میییرا بیییڑا قابیی ِ‬ ‫دیکییھ ولینیا یییہ سییتم اک دن مٹییا دیییں گییے‬ ‫مجھییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬

‫تم ییہ کہتییے ہیوے رہ جییاؤ گیے کیییا ہیو گییا‬ ‫ل امید وعدہ اب تو چھییوڑو اے قمییر‬ ‫ساح ِ‬ ‫ق بح ِر آسییماں ایییک ایییک تییارا ہییو گیییا‬ ‫غر ِ‬

‫) ‪(۳۶‬‬ ‫تم چدلے آئییے تییو رونییق پییر مییزار آ ہییی گیییا‬ ‫شمع روشن ہو گئی پھوولوں کا ہییار آ ہییی‬ ‫گییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا‬ ‫ہم نہ کہتے تھے ہنسی میں غیر سے وعدہ‬ ‫نییییییییییییییییییییییییہ کییییییییییییییییییییییییر‬ ‫دیکھنیے واولیوں کیو آخیر اعتبیار آ ہیی گییا‬ ‫ل قفس گدلشن کا اب ولیییں گییے‬ ‫کہتے تھے اہ ِ‬ ‫نییییییییییییییییییییییییہ نییییییییییییییییییییییییام‬ ‫باتوں باتوں میں مگر ذکی ِر بہییار آ ہیی گییا‬ ‫کتنا سییمجھایا تھییا تجییھ کییو دیکییھ بییڑھ‬ ‫جیییییییییییییائے گیییییییییییییی بیییییییییییییات‬ ‫ش کردگییار آ ہییی گیییا‬ ‫فیصییدلہ آخییر کییو پی ی ِ‬ ‫گو بظاہر میرے افسییانے پییہ وہ ہنسییتے رہییے‬ ‫آنکھ میں آنسو مگییر بییے اختیییار آ ہییی گیییا‬ ‫گو مری صورت سے نفرت تھی مگر مرنے‬

‫کیییییییییییییییییییییییے بعییییییییییییییییییییییید‬ ‫جب مری تصویر دیکھی ان کو پیار آ ہییی‬ ‫گییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا‬ ‫اے قمر قسمت چمک اٹھی اندھیری رات‬ ‫مییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬ ‫چاندنی چھپتے ہیی کیوئی پییردہ دار آ ہییی‬ ‫گییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا‬

‫) ‪(۳۷‬‬ ‫اگر چھوٹا بھی اس سے آئینہ خانہ تو کیا‬ ‫ہوگیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا‬ ‫وہ اولجھے ہی رہیں گے زولف میں شانہ تییو‬ ‫کییییییییییییییییییییییییا ہوگیییییییییییییییییییییییا‬ ‫ک ویرانہ تو کیا ہوگا‬ ‫ل جنوں سے تر ِ‬ ‫بھل اہ ِ‬ ‫خبر آئے گی ان کییی ان کییا اب آنییا تییو کیییا‬ ‫ہوگیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا‬ ‫سنے جاؤ جہاں تک سیین سییکو جیین نینیید‬ ‫آئییییییییییییییییییییییی گییییییییییییییییییییییی‬ ‫وہیں ہم چھوڑ دیں گے ختم افسانہ تو کیا‬ ‫ہوگیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا‬ ‫اندھیری رات‪ِ ،‬زنداں‪ ،‬پاؤں میں زنجیریں‪،‬‬ ‫تنہییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییائی‬ ‫ ِاس عاولم میں نہ مر جائے گا دیوانہ تو کیا‬ ‫ہوگیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا‬

‫ابھییی تییو مطمئیین ہییو ظدلییم کییا پییردہ ہییے‬ ‫خاموشییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬ ‫اگر منہ سے بول اٹھا یہ دیوانہ تو کیا ہوگا‬ ‫ب شیخ ہم تو رند ہیں چدلو سییلمت ہییے‬ ‫جنا ِ‬ ‫جو تم نے توڑ ڈال یییہ پیمییانہ تییو کیییا ہوگییا‬ ‫یہی ہے گر خوشی تو رات بھییر گنتییے رہییو‬ ‫تیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییارے‬ ‫قمر اس چاندنی میں ان کا اب آنا تو کیییا‬ ‫ہوگیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا‬

‫) ‪(۳۸‬‬ ‫ن تمنا ہییو نہیییں سییکتا‬ ‫یہ تو نے کیا کہا خو ِ‬ ‫تری مہندی تو سیلمت ہیے تیو کییا کییا ہیو‬ ‫نہییییییییییییییییییییییں سیییییییییییییییییییییکتا‬ ‫ہ چرخ تییم سییا ہییو نہیییں‬ ‫پڑھے گر لکھ ما ِ‬ ‫سییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییکتا‬ ‫یہ صورت ہو نہیییں سییکتی یییہ نقشییہ ہییو‬ ‫نہییییییییییییییییییییییں سیییییییییییییییییییییکتا‬ ‫کروں سجدے میں اے بت مجییھ سییے ایسییا‬ ‫ہیییییییییییییو نہییییییییییییییں سیییییییییییییکتا‬ ‫خدا تو ہو نہیں سکتا میییں بنییدہ ہییو نہیییں‬ ‫سییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییکتا‬ ‫قفس سے چھوٹ کر صیاد جائیں تییو کیییا‬ ‫جیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییائیں‬ ‫ہمیں تییو آشیییاں بھییی اب مہیییا ہییو نہیییں‬ ‫سییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییکتا‬

‫گناہ گاروں کا مجمع سب سے آگییے ہییو گییا‬ ‫اے واعیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییظ‬ ‫تجھے دیدار بھی پہدلے خدا کا نہیییں سییکتا‬ ‫نہ دینا آشیاں کو آگ ورنییہ جییان دے دیییں‬ ‫گیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫ہمارے سامنے صیییاد ایسییا ہییو نہیییں سییکتا‬ ‫انہیں پر منحصر کیا آزما بیٹھییے زمییانے کییو‬ ‫قمر سچ تو یہ ہے کوئی کسی کا ہو نہیییں‬ ‫سییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییکتا‬

‫) ‪(۳۹‬‬ ‫پھییول سییب اچھییی طییرح تھییے باغبییاں‬ ‫اچھییییییییییییییییییییی طییییییییییییییییییییرح‬ ‫میرے آنے تییک تھییا سییارا گدلسییتاں اچھییی‬ ‫طییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییرح‬ ‫ان کییے دھییوکے میییں نییہ دے آنییا کییس ی‬ ‫دشییییییییییییمن کییییییییییییو خییییییییییییط‬ ‫یاد کر نامہ بر نییام و نشییان اچھییی طییرح‬ ‫کیا کہا یہ تو نییے اے صیییاد تنکییا تییک نہیییں‬ ‫چھوڑ کر آیا ہوں اپنا آشیاں اچھییی طییرح‬ ‫پھر خدا جانے رہائی ہو قفس سے یا نہ ہو‬ ‫دیکھ ولوں صیاد اپنا آشیییاں اچھییی طییرح‬ ‫صبح کو آئی تھی گدلشن میییں دبییے پییاؤں‬ ‫نسیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییم‬ ‫دیکھ ولیے نییا غنچییہ و گییل باغبییاں اچھییی‬ ‫طییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییرح‬

‫دیکھیئے قسمت کہ ان کو شام سے نینیید آ‬ ‫گئیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬ ‫وہ نہ سننے پییائیں میییری داسییتاں اچھییی‬ ‫طییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییرح‬ ‫دیکھ کر مجھ کو اتر آئے قمر وہ بام سییے‬ ‫دیکھنے پائیں نہ سی ِر آسمان اچھی طرح‬

‫) ‪(۴۰‬‬ ‫دیکھو پھر دیکییھ ولییو دیییوار کییی صَدر کییی‬ ‫صییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییورت‬ ‫تم کہییں بھیول نیہ جییاؤ میرے گھیر کیی‬ ‫صییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییورت‬ ‫ب فرقییت کییی‬ ‫خیییر ہییو آپ کییے بیمییا ِر ش ی ِ‬ ‫آج اتری نظییر آتییی ہییے سییحر کییی صیورت‬ ‫اے کدلی اپنی طرف دیکھ کہ خییاموش ہییے‬ ‫کیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییوں‬ ‫ل تییر کییی‬ ‫کل کو ہو جائے گی تییو بھییی گی ِ‬ ‫صییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییورت‬ ‫جام خاولی ہییوئے محفییل میییں ہمییارے آگییے‬ ‫ہم بھرے بیٹھے رہے دیییدۂ تییر کییی صییورت‬ ‫پوچھتا ہیوں تییرے حییالت بتییاتے ہییی نہیییں‬ ‫غیییر کہتییے نہیییں مجییھ سییے تییرے ِدر کییی‬ ‫صییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییورت‬

‫اس نے قدموں میں بھی رکھا سی ِرمحفل‬ ‫نییییییییییییییییییییییہ ہمیییییییییییییییییییییییں‬ ‫جس کییہ ہییم سییاتھ رہییے گییر ِد سییفر کییی‬ ‫صییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییورت‬ ‫رات کی رات مجھے بزم میں رہنییے دیجئییے‬ ‫آپ دیکھیییں گییے سییحر کییو نییہ قمییر کییی‬ ‫صییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییورت‬

‫) ‪(۴۱‬‬ ‫بیٹھیے شوق سے دشمن کی طرف داروں‬ ‫مییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬ ‫ق گل ہے وہیں تک کہ رہے خاروں میں‬ ‫رون ِ‬ ‫آنکھ نرگییس سییے ولڑاتییے ہیو جییو گدلیزاروں‬ ‫مییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬ ‫کیوں ولیئے پھرتے ہو بیمار کو بیماروں میییں‬ ‫عشق نے قدر کی نظروں سے نہ جب تک‬ ‫دیکھیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا‬ ‫حسن بکتا ہی پھرا مصر کے بازاروں میں‬ ‫ش ابرو پہ نثییار‬ ‫دل کی ہمت ہے جو ہے جنب ِ‬ ‫ورنہ کون آتا ہے چدلتی ہوئی تدلواروں میییں‬ ‫ت معبییود جییو دیکھییی سی ِر‬ ‫جییو پییر رحمی ِ‬ ‫حشییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییر‬ ‫ت واعظ بھی گنہ گییاروں میییں‬ ‫آمدلے حضر ِ‬ ‫جب وہ آتے ہیں تو مدھم سے پڑ جاتے ہیں‬

‫چییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییراغ‬ ‫چاند سی روشنی ہو جاتی ہے کییم تییاروں‬ ‫مییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬ ‫وہ بھی کیا دن تھے کہ قسمت کا سییتارہ‬ ‫تھیییییییییییییییییییییییا بدلنییییییییییییییییییییییید‬ ‫اے قمر رات گیزر جییاتی تھیی میہ پیاروں‬ ‫مییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬

‫) ‪(۴۲‬‬ ‫اب تو منہ سییے بییول مجییھ کییو دیکییھ دن‬ ‫بھییییییییییییییر ہییییییییییییییو گیییییییییییییییا‬ ‫ت خاموش کیا سچ مچ کا پتھر ہو گیا‬ ‫اے ب ِ‬ ‫اب تو چپ ہو باغ میں نییاولوں سییے محشییر‬ ‫ہییییییییییییییییییییییییو گیییییییییییییییییییییییییا‬ ‫یہ بھی اے بدلبل کوئی صیاد کا گھر ہو گیا‬ ‫س قتل پر کہتے ہو فرصییت ہیی نہییں‬ ‫اولتما ِ‬ ‫اب تمہیییں اتنییا غییرور اولدلییہ اکییبر ہییو گیییا‬ ‫ل دشمن میں جو گزری وہ میرے دل‬ ‫محف ِ‬ ‫سیییییییییییییییییییییے پیییییییییییییییییییییوچھ‬ ‫ش ابییرو کییا خنجییر ہییو گیییا‬ ‫ہر اشییارہ جنب ی ِ‬ ‫آشیانے کا کیا بتائیں کیییا پتییہ خییانہ بییدوش‬ ‫چار تنکے رکھ ولئے جس شیاخ پیر گھیر ہیو‬ ‫گییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا‬ ‫حرس تو دیکھ فدلک بھی مجھ پییہ کرتییا‬

‫ہیییییییییییییییییییییییے ظدلیییییییییییییییییییییییم‬ ‫کوئی پوچھے تو بھی کیا ان کے برابییر ہییو‬ ‫گییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا‬ ‫سوختہ دل میں نییہ مدلتییا تیییر کییا خییوں اے‬ ‫قمیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییر‬ ‫یہ بھییی کچییھ مہمییاں کییی قسییمت سییے‬ ‫میسییییییییییییییر ہییییییییییییییو گیییییییییییییییا‬

‫) ‪(۴۳‬‬ ‫ت ناز سے‬ ‫شکوہ شکست ِ دل کا ہو کیا دس ِ‬ ‫آئینییے ٹییوٹ جییاتے ہیییں آئینییہ سییاز سییے‬ ‫س دییید کییروں تییو گنییاہ گییار‬ ‫اب اولتمییا ِ‬ ‫واقف میں ہو گیییا تییرے پییردے کییے راز سییے‬ ‫ہر شے انہیں کی شکل میں آنے ولگی نظییر‬ ‫شییاید گییزر گیییا میییں حیی ِد امتیییاز سییے‬ ‫ل دل‬ ‫خود آئیں پوچھنے وہ مرے پییاس حییا ِ‬ ‫کچھ دور تو نہیں ہیے مییرے کیار سییاز سییے‬ ‫اے شیخ مے کدے سے نکییل دیکییھ بییال کییے‬ ‫واپییس نییہ آ رہییے ہییوں نمییازی نمییاز سییے‬ ‫اولدلہ ان کو عشق کییی کیییونکر خییبر ہییوتی‬ ‫واقف نہ تھا کوئی بھی مییرے دل کییے راز‬ ‫سییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫بھیدی ہوں گھر کا مجھ سے نہ چل چال‬ ‫اے فدلیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییک‬

‫واقییف قمییر ہییے خییوب تییری سییازباز سییے‬

‫) ‪(۴۴‬‬ ‫مجھے باغباں سے گدلہ یہ ہے کہ چمن سییے‬ ‫بیییییییییییییے خیییییییییییییبری رہیییییییییییییی‬ ‫ل گل کاتو ذکییر کیییا کییوئی شییاخ‬ ‫کہ ہے نخ ِ‬ ‫تیییییییییک نیییییییییہ ہیییییییییری رہیییییییییی‬ ‫مرا حال دیکھ کے ساقیا کوئی بادہ خییوار‬ ‫نییییییییییییییہ پییییییییییییییی سییییییییییییییکا‬ ‫م تییر‬ ‫ترا جام خاولی نہ ہو سکے مری چشیی ِ‬ ‫نیییییییییییییہ بھیییییییییییییر رہیییییییییییییی‬ ‫میں قفس کو توڑ کے کیا کروں مجھ رات‬ ‫دن یییییییییییییہ خیییییییییییییال ہییییییییییییے‬ ‫یہ بہار بھی یوں ہی جائے گییی جییو یہییی‬ ‫شکسیییییییییییتہ پیییییییییییری رہیییییییییییی‬ ‫مجھے عدلم میں تیرے جمال کا نہ خییبر ہییے‬ ‫تیییییییییییییییییییرے جلل کیییییییییییییییییییی‬ ‫یہ کدلیم جانے کہ طور پر تری کیسی جدلوہ‬

‫گییییییییییییییییییییییری رہییییییییییییییییییییییی‬ ‫میں ازل سے آیا تو کیا مل جو میں جییاؤں‬ ‫گیییییییا تیییییییو مدلیییییییے گیییییییا کییییییییا‬ ‫مییری جییب بھییی دربییدری رہییی مییری اب‬ ‫بھیییییییییییی دربیییییییییییدری رہیییییییییییی‬ ‫ب اولم کہ نہ آئے وہ تو‬ ‫یہی سوچتا ہوں ش ِ‬ ‫ہیییییییییییییییوا ہیییییییییییییییے کییییییییییییییییا‬ ‫وہاں جا سکی نہ مییری فغییاں کییہ فغییاں‬ ‫کیییییییییی بیییییییییے اثیییییییییری رہیییییییییی‬ ‫ب وعدہ جو نہ آسکے تو قمر کہیوں گیا‬ ‫ش ِ‬ ‫چییییییییییییییییییییییرخ سییییییییییییییییییییییے‬ ‫ترے تارے بھی گئے رائیگییاں تییری چانییدنی‬ ‫بھیییییییییییی دھیییییییییییری رہیییییییییییی‬

‫) ‪(۴۵‬‬ ‫ان کی تجدلیوں کا اشر کچییھ نییہ پییوچھیے‬ ‫وہ میرے سامنے تھے مگر کچھ نہ پوچھیے‬ ‫م ہجر تا بہ سحر کچھ نییہ پییوچھیے‬ ‫از شا ِ‬ ‫کٹتے ہیں کیسے چار پہر کچییھ نییہ پییوچھیے‬ ‫بجدلی جو شاخ‪ ،‬گل پییہ گییری اس کییا غییم‬ ‫نہییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬ ‫ولیکیین وہ اک غریییب کییا گھییر کچییھ نییہ‬ ‫پیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییوچھیے‬ ‫ہو ایک راستہ تییو کییوئی ڈھونییڈے انھیییں‬ ‫کتنی ہے ان کی راہگزر کچییھ نییہ پییوچھیے‬ ‫تنکے وہ نرم نرم سے پھوولوں کی چھاؤں‬ ‫مییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬ ‫کیسییا بنییا تھییا بییاغ میییں گھییر کچییھ نییہ‬ ‫پیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییوچھیے‬ ‫بس آپ دیکھ جایئے صییورت مریییض کییی‬

‫نبضوں کا حال در ِد جگر کچھ نہ پوچھیے‬ ‫جب چاندنی میں آ کے ہوئے تو وہ میہمییاں‬ ‫تیییاروں بھیییری وہ رات قمیییر کچیییھ نیییہ‬ ‫پیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییوچھیے‬

‫) ‪(۴۶‬‬ ‫ل چمیین گدلشیین میییں‬ ‫کب میرا نشیییمن اہ ی ِ‬ ‫گییییییییییییوارا کرتییییییییییییے ہیییییییییییییں‬ ‫غنچے اپنیی آوازوں میییں بجدلیی کییو پکییارا‬ ‫کرتییییییییییییییییییییییے ہیییییییییییییییییییییییں‬ ‫اب نزع کا عاولم ہے مجھ پر تم اپنی محبت‬ ‫واپییییییییییییییییییییییس ولییییییییییییییییییییییو‬ ‫جب کشتی ڈوبنے ولگتی ہے تو بییوجھ اتییارا‬ ‫کرتییییییییییییییییییییییے ہیییییییییییییییییییییییں‬ ‫جاتی ہوئی میت دیکھ کیے بھییی اولدلیہ تیم‬ ‫اٹیییییییییھ کیییییییییے آ نیییییییییہ سیییییییییکے‬ ‫دو چار قدم تو دشمن بھی تکدلیف گییوارا‬ ‫کرتییییییییییییییییییییییے ہیییییییییییییییییییییییں‬ ‫بے وجہ نہ جانے کیوں ضد ہییے‪ ،‬انکییو ش ی ِ‬ ‫ب‬ ‫فرقیییییییییییت واولیییییییییییوں سیییییییییییے‬ ‫وہ رات بڑھا دینے کے ولئے گیسو کو سیینوارا‬

‫کرتییییییییییییییییییییییے ہیییییییییییییییییییییییں‬ ‫پونچھو نہ عرق رخسییاروں سییے رنگین ی ِ‬ ‫ی‬ ‫حسیییییییییین کییییییییییو بڑھنییییییییییے دو‬ ‫سنتے ہیں کہ شبنم کے قطرے پھوولییوں کییو‬ ‫نکھییییییییییییارا کرتییییییییییییے ہیییییییییییییں‬ ‫کچھ حسن و عشق میں فیرق نہییں‪ ،‬ہیے‬ ‫بھیییییی تیییییو فقیییییط رسیییییوائی کیییییا‬ ‫تم ہو کہ گوارا کییر نییہ سییکے ہییم ہیییں کییہ‬ ‫گییییییییییییوارا کرتییییییییییییے ہیییییییییییییں‬ ‫تییاروں کییی بہییاروں میییں بھییی قمییر تییم‬ ‫افسییییییییردہ سییییییییے رہتییییییییے ہییییییییو‬ ‫پھوولوں کو دیکھ کانٹوں میں ہنس ہنییس‬ ‫کییییییییے گییییییییذارا کرتییییییییے ہیییییییییں‬

‫) ‪(۴۷‬‬ ‫ض حسرت کی رک رک‬ ‫سانس ان کے مری ِ‬ ‫کیییییییییے چدلیییییییییی جیییییییییاتی ہیییییییییے‬ ‫مایوس نظییر ہیے در کییی طییرف اور جییان‬ ‫نکدلییییییییییییی جییییییییییییاتی ہییییییییییییے‬ ‫چہرے سے سرکتی جاتی ہے زولییف ان کییی‬ ‫خییییییییواب کییییییییے عییییییییاولم میییییییییں‬ ‫وہ ہیں کہ ابھی تک ہوش نہیں اور شییب‬ ‫ہییییییے کییییییہ ڈھدلییییییی جییییییاتی ہییییییے‬ ‫اولدلہ خبر بجدلی کو نہ ہو گدلچیییں کییی نگییا ِ‬ ‫ہ‬ ‫بییییییییییییییید نیییییییییییییییہ پیییییییییییییییڑے‬ ‫جس شاخ پہ تنکے رکھے ہیں وہ پھوولییتی‬ ‫پھدلییییییییییییتی جییییییییییییاتی ہییییییییییییے‬ ‫عارض پہ نماییاں خیال ہیوئے پھیر سییبزۂ‬ ‫خیییییییییییییط آغیییییییییییییاز ہیییییییییییییوا‬ ‫قرآں تو حقیقت میں ہے وہی تفسیر بدولتی‬

‫جییییییییییییییییییییییاتی ہییییییییییییییییییییییے‬ ‫ن محبت بھی نہ رہی وہ جورو سییتم‬ ‫توہی ِ‬ ‫بھیییییییییییی چھیییییییییییوٹ گئیییییییییییے‬ ‫پہدلے کی بہ نسبت حسن کییی اب ہییر بییات‬ ‫بییییییییییییدولتی جییییییییییییاتی ہییییییییییییے‬ ‫لج اپنی مسیحا نے رکھ ولیی مرنیے نیہ دییا‬ ‫بیمییییییییییییییییییییاروں کییییییییییییییییییییو‬ ‫جو موت نہ ٹدلنے واولی تھی وہ موت بھی‬ ‫ٹدلیییییییییییییتی جیییییییییییییاتی ہیییییییییییییے‬ ‫م جہییاں میییں نییاممکن بییے عشییق‬ ‫ہییے بییز ِ‬ ‫سیییییییییییلمت حسییییییییییین رہیییییییییییے‬ ‫پروانے تو جل کر خاک ہوئے اب شمع بھی‬ ‫جدلییییییییییییتی جییییییییییییاتی ہییییییییییییے‬ ‫شکوہ بھی اگر میییں کرتییا ہییوں تییو جییو ِر‬ ‫فدلیییییییییک کیییییییییا کرتیییییییییا ہیییییییییوں‬ ‫بے وجہ قمر تاروں کی نظییر کیییوں مجییھ‬ ‫سییییییییے بییییییییدولتی جییییییییاتی ہییییییییے‬

‫) ‪(۴۸‬‬ ‫بارش میییں عہیید تییوڑ کییے گییر مئییے کشییی‬ ‫ہییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییوئی‬ ‫توبہ مری پھرے گی کہاں بھیگییتی ہییوئی‬ ‫پیش آئے لکھ رنج اگیر اک خوشیی ہیوئی‬ ‫پروردگییار یییہ بھییی کییوئی زنییدگی ہییوئی‬ ‫اچھا تو دونوں وقت مدلے کو سییئے حضییور‬ ‫پھر بھییی مریییض غییم کییی اگییر زنییدگی‬ ‫ہییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییوئی‬ ‫اے عنییدولیب اپنییے نشیییمن کییی خیییر مانییگ‬ ‫بجدلی گئی ہے سوئے چمن دیکھییتی ہییوئی‬ ‫غ قییبر اسییے کیییا جییواب دے‬ ‫دیکھییو چییرا ِ‬ ‫م ہجیر مجھییے پوچھییتی ہیوئی‬ ‫آئے گی شا ِ‬ ‫قاصد انھیں کو جا کہ دیا تھا ہمییارا خییط‬ ‫وہ مل گئے تھے‪ ،‬ان سے کوئی بییات بھییی‬ ‫ہییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییوئی‬

‫جب تک کہ تیری بییزم میییں چدلتییا رہییے گییا‬ ‫جیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییام‬ ‫ش دوراں رکییی ہییوئی‬ ‫ساقی رہے گی گرد ِ‬ ‫مانا کہ ان سے رات کییا وعییدہ ہییے اے قمییر‬ ‫کیسے وہ آسییکیں گییے اگییر چانییدنی ہییوئی‬

‫) ‪(۴۹‬‬ ‫باغباں بییرق کییا جییب طییور بییدل جاتییا ہییے‬ ‫یہ نشیمن تو ہے کیا طور بھی جل جاتا ہے‬ ‫کچھ وہ کہہ دیتے ہیں بیمار سیینبھل جاتییا‬ ‫ہییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫وقییت کییا ٹییاولنے وال ہییو تییو ٹییل جاتییا ہییے‬ ‫عشق اور حسیین سییے مییانوس یییہ کیسییے‬ ‫میییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییانیں‬ ‫شمع کو دیکھ کہ پروانہ تو جل جاتییا ہییے‬ ‫کون ساحل پہ دعییا مانییگ رہییا ہییے یییا رب‬ ‫بچ کے طوفان مری کشتی سے نکییل جاتییا‬ ‫ہییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫اب بھی سنبھل نہیں او ٹھوکریں کھییانے‬ ‫واولیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫ٹھوکریں کھا کہ تو انسان سیینبھل جاتییا‬ ‫ہییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬

‫ہجر کی رات ہییے وہ رات کییہ یییا رب تییوبہ‬ ‫شام سے صبح تییک انسییان بییدل جاتییا ہییے‬ ‫م وعییدہ‬ ‫یاس و امید کا عییاولم ہییے یییہ شییا ِ‬ ‫کبھی بجھتا ہے چراغ اور کبھی جل جاتا‬ ‫ہییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫عہد کرتے ہیں کہ اب ان سے مدلیییں گییے نییہ‬ ‫قمیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییر‬ ‫کیا کریں دیکھ کہ دل ان کو مچل جاتا ہے‬

‫)‪(۵۰‬‬ ‫دیکھو محشر میں کس کیی بیات رکھیی‬ ‫جیییییییییییییییییییییییائے ہیییییییییییییییییییییییے‬ ‫تجھ سے میں شییرماؤں یییا تییو مجییھ سییے‬ ‫شیییییییییییییییییییییرمائے ہیییییییییییییییییییییے‬ ‫ہجر سے تنگ آنے واولے ایسا کیییوں گھییبرائے‬ ‫ہییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫موت سے پہدلے کیا تجھے موت آئی جائے ہے‬ ‫تو نے تڑپایا مجھے دشمن تجھے تڑپائے ہییے‬ ‫میں تو یہ جانوں ہوں جو جیسے کییرے ہییے‬ ‫پیییییییییییییییییییییییائے ہیییییییییییییییییییییییے‬ ‫میں کسی سے بوولوں چاولوں بھی تییو ہییے‬ ‫مییییییییییییییییییییییری خطیییییییییییییییییییییا‬ ‫کیییا بگییاڑوں ہییوں تییری محفییل کییا کیییوں‬ ‫اٹھیییییییییییییییییییییوائے ہیییییییییییییییییییییے‬ ‫ناصحا مجھ سے نہ کہیو یار کییے گھییر کییو‬

‫نییییییییییییییییییییییییہ جییییییییییییییییییییییییا‬ ‫میییں تییری سییمجھوں ہییوں بییاتیں کیییوں‬ ‫مجھییییییییییے سییییییییییمجھائے ہییییییییییے‬ ‫غیر کے کہنے پہ مت آ‪ ،‬ٹک مری حییاولت تییو‬ ‫دیکییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییھ‬ ‫کیا تری محفییل سییے اٹھییوں دل تییو بیٹھیا‬ ‫جیییییییییییییییییییییییائے ہیییییییییییییییییییییییے‬ ‫اور بھرنی ہیں تصور میں ابھی رنگینیییاں‬ ‫در ِد دل تھم جا کہ اب تصویر بگڑی جائے‬ ‫ہییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫ ِکن خیاولوں سے یہ کاٹے ہے قمر فرقت کی‬ ‫رات‬ ‫روتا بھی جائے ہے اور تارے بھی گنتا جائے‬ ‫ہییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬

‫) ‪(۵۱‬‬ ‫سرخیاں کیا ڈھونڈ کر لؤں فسانے کے ولئے‬ ‫بییس تمھییارا نییام کییافی زمییانے کییے ولئییے‬ ‫موجیں ساحل سے ہٹاتیں ہیں حبییابوں کییا‬ ‫ہجییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییوم‬ ‫وہ چدلے آئے ہیییں سییاحل پییر نہییانے کییے ولئییے‬ ‫سوچتا ہوں اب کہیں بجدلی گری تو کیییوں‬ ‫گیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییری‬ ‫تنکے لیییا تھییا کہییاں سییے آشیییانے کییے ولئییے‬ ‫چھوڑ کر بستی یہ دیوانے کہاں سے آ گئییے‬ ‫دشت کی بیٹھی بٹھییائی خییاک اڑانییے کییے‬ ‫ولئیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫ہنس کر کہتے ہییو زمییانہ بھییر مجھییی پییہ‬ ‫جییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییان دے‬ ‫رہ گئے ہو کیا تمھیں سارے زمییانے کییے ولئییے‬ ‫شام کو آؤ گے تییم اچھییا ابھییی ہییوتی ہییے‬

‫شیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییام‬ ‫گیسوؤ کو کھل دو سورج چھپانے کییے ولئییے‬ ‫ت عشق اک دل کے سوا کچییھ بھییی‬ ‫کائنا ِ‬ ‫نہییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬ ‫وہ ہی آنے کے ولئے ہے وہ ہییی جییانے کییے ولئییے‬ ‫اے زمانے بھر کو خوشیاں دینے واولے یہ بتییا‬ ‫کیا قمر ہی رہ گیا ہے غییم اٹھییانے کییے ولئییے‬

‫) ‪(۵۲‬‬ ‫س مییرگ دکھییائی ہییے وفییا نییے‬ ‫تییاثیر پیی ِ‬ ‫جو مجھ پہ ہنسا کرتے تھے وہ روتییے ہیییں‬ ‫سییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییرہانے‬ ‫کیا کہہ دیا چپکے سے نہ معدلوم قضا میییں‬ ‫کوٹ بھییی نییہ بییدولی تییرے بیمییا ِر جفییا نییے‬ ‫ہستی مری کیا جییاؤں اس بییت کییو منییانے‬ ‫وہ ضد پہ جو آئے تو فرشتوں کی نہ مانے‬ ‫ل تر جییو کبھییی کھییوولے صییبا نییے‬ ‫ق گ ِ‬ ‫اورا ِ‬ ‫تحریییر تھییے لکھییوں مییری وحشییت کییے‬ ‫فسیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییانے‬ ‫رخ دیکھ کہ خود بن گیا آئینے کی صییورت‬ ‫بیٹھیییا جیییو مصیییور تیییری تصیییویر بنیییانے‬ ‫ن قفییس کییے‬ ‫نییاولے نہیییں کھیییل اسیییرا ِ‬ ‫صیاد کے آ جائیں گییے سییب ہییوش ٹھکییانے‬ ‫ہمسائے بھی جدلنے ولگے جدلتییے ہییی نشیییمن‬

‫بھڑکییا دیییا اور آگ کییو پتییوں کییی ہییوا نییے‬ ‫م عنییایت ہییی نہیییں‬ ‫پہدلی سییی قمییر چشی ِ‬ ‫رخ پھیییر دیییا ان کییا زمییانے کییی ہییوا نییے‬

‫) ‪(۵۳‬‬ ‫بہار آ جییائے گییر وہ سییاقی گدلفییام آ جییائے‬ ‫خ چمن پر پھول بیین کییر جییام آ‬ ‫ہر اک شا ِ‬ ‫جیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییائے‬ ‫ش ایییام آ جییائے‬ ‫بہار ایسی کییوئی اے گییرد ِ‬ ‫بجییائے صییید خییود صیییاد زی ی ِر دام آ جییائے‬ ‫مرا دل ٹوٹ جانے کی صدا رسوا نہ ہو یییا‬ ‫رب‬ ‫ت جییام آ جییائے‬ ‫کییوئی ایسییے میییں شکس ی ِ‬ ‫تماشییہ دیکھنییے کیییوں جییا رہییے ہییو خییو ِ‬ ‫ن‬ ‫نییییییییییییییییییییییاحق کییییییییییییییییییییییا‬ ‫حنائی ہاتھ ہیییں تییم پییر نییہ کچییھ اولییزام آ‬ ‫جیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییائے‬ ‫ہمارا آشیانہ اے باغباں غیارت نیہ کیر دینیا‬ ‫ہمارے بعد ممکن ہے کسی کے کام آ جییائے‬ ‫خدا کے سامنے یوں تک رہا ہے سب کے منہ‬

‫قاتییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییل‬ ‫کسی پر بے خطا جیسے کوئی اولزام آ جائے‬ ‫ستم واولوں سے پرسش ہو رہی ہے میں یہ‬ ‫ڈرتییییییییییییییییییییییا ہییییییییییییییییییییییوں‬ ‫کہیں ایسا نہ ہو تم پر کوئی اولزام آ جییائے‬ ‫قمر اس آبدلہ پا راہ رو کی بے بسییی تییوبہ‬ ‫کہ منزل سامنے ہو اور سر پر شام آ جییائے‬

‫) ‪(۵۴‬‬ ‫سب نییے کیییے ہیییں بییاغ ان پییر نثییار پھییول‬ ‫اے سییرو آ تجھییے بھییی دل دوں پھییول‬ ‫لتا نہیں کوئی مری تربت پییہ چییار پھییول‬ ‫نییا پیییدا ایسییے ہییو گئییے پروردگییار پھییول‬ ‫سنی کی‬ ‫جاتی نہیں شباب میں بھی کم ِ‬ ‫بییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییو‬ ‫ہاروں میں ان کے چار ہیں کدلیییاں تییو چییار‬ ‫پھیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییول‬ ‫کب حدلق کٹ گیا مجھے معدلوم بھی نہیں‬ ‫قاتل کچھ ایسی ہو گئے خنجر کییی دھییار‬ ‫پھیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییول‬ ‫یہ ہو نہ ہو مییزار کسییی مضییطرب کییا ہییے‬ ‫جب سے چڑھے ہیں قبر پییہ ہیییں بییے قییرار‬ ‫پھیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییول‬ ‫یا رب یہ ہییار ٹییوٹ گیییا کییس کییا راہ میییں‬

‫اڑ اڑ کے آ رہے ہیں جو سییوئے مییزار پھییول‬ ‫م غیر تجھے کچھ خبر بھی ہییے‬ ‫او مح ِو بز ِ‬ ‫گدلشن میں کر رہے ہییں تیرا انتظییار پھیول‬ ‫اتنییے ہییوئے ہیییں جمییع مییری قییبر پییر قمییر‬ ‫تییاروں کییی طییرح ہییو نہیییں سییکتے شییمار‬ ‫پھیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییول‬

‫) ‪(۵۵‬‬ ‫ل لچییار کییا‬ ‫پھونک ڈال برق نییے گھییر بدلبی ِ‬ ‫پتیییہ پتیییہ ہیییاتھ مدلتیییا رہ گییییا گدلیییزار کیییا‬ ‫واہ کا کیا کہنا ہے اس پہدلے پہل کے وار کییا‬ ‫میں ترے قربان قبضییہ چییوم ولییے تدلییوار کییا‬ ‫بڑھ تو جاؤ خون بھی کرنا کسییی لچییار‬ ‫کییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا‬ ‫تم تو اتنے بھی نہیں جتنا ہے قیید تدلییوار کییا‬ ‫ن شہ رگ تھا کسی لچار‬ ‫آگ تھی یا خو ِ‬ ‫کییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا‬ ‫عید بھی کل ہو گئی آیا نہ قاصیید یییار کییا‬ ‫اب بھل ابھریں گے کیییا بح ی ِر شییہادت کییے‬ ‫غرییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییق‬ ‫سر سے اونچا ہو گیییا پییانی تییری تدلییوار کییا‬ ‫شمع گییل‪ ،‬ڈوبییے ہییوئے تییارے‪ ،‬انییدھیرا‪ ،‬بییے‬ ‫کسیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬

‫دیکھ کر چاروں طرف منا تییرے بیمییار کییا‬ ‫ب فرقییت قمیر‬ ‫ہ شی ِ‬ ‫کس قدر بیکار تھی آ ِ‬ ‫ہییر سییتارہ مسییکرایا چییرخ کنییج رفتییار کییا‬

‫) ‪(۵۶‬‬ ‫ق رحییم و کییرم دے‪ ،‬مییرا دل‬ ‫خییدا تییم کییو توفی ی ِ‬ ‫دکھییییییانے کییییییی کوشییییییش نییییییہ کرنییییییا‬ ‫میں خود ہی فدلک کا ستایا ہوا ہییوں مجھییے تییم‬ ‫سییییییتانے کییییییی کوشییییییش نییییییہ کرنییییییا‬ ‫بہاروں کی آخر کوئی انتہا ہے کہ پھوولییوں سییے‬ ‫شییییییاخیں جھکییییییی جییییییا رہییییییی ہیییییییں‬ ‫یہی وقت ہے بجدلیاں ٹوٹنے کا‪ ،‬نشیمن بنییانے کییی‬ ‫کوشیییییییییییییییش نیییییییییییییییہ کرنیییییییییییییییا‬ ‫ت شییام ِ اولییم کہییہ رہییا ہییوں ذرا غیییر ِ‬ ‫ت‬ ‫میں حال ِ‬ ‫ظ خییییییییییییاطر‬ ‫عشییییییییییییق مدلحییییییییییییو ِ‬ ‫تمھیں عمر بھر مجییھ کییو رونییا پییڑے گییا کہیییں‬ ‫مسیییییکرانے کیییییی کوشیییییش نیییییہ کرنیییییا‬ ‫تجھے باغباں پھر میں سمجھا رہا ہییوں ہییواؤں‬ ‫کییییییے اور کچیییییییھ کہیییییییہ رہیییییییے ہییییییییں‬ ‫کہیں آگ پھیدلے نہ سییارے چمیین میییں مییرا گھییر‬ ‫جلنییییییے کییییییی کوشییییییش نییییییہ کرنییییییا‬ ‫ل مضطرب سن کہ افسانۂ غم وہ ناراض ہییو‬ ‫د ِ‬

‫کیییییییر ابھییییییییی سیییییییو گئیییییییے ہییییییییں‬ ‫جو چونکے تو اک حشر کر دیں گے برپا انھیں تو‬ ‫جگییییییانے کییییییی کوشییییییش نییییییہ کرنییییییا‬ ‫یہ محفل ہے بیٹھے ہیں اپنییے پرائییے بھدلییے کییے ولئییے‬ ‫دیکھییییییییو سییییییییمجھا رہییییییییا ہییییییییوں‬ ‫کہ حرف آئے گا آپ کی آبییرو پییر یہییاں پییر رلنییے‬ ‫کییییییییییی کوشییییییییییش نییییییییییہ کرنییییییییییا‬ ‫تمنائے دیدار رہنے دو سب کی نہیں ہے کسی میں‬ ‫ب نظییییییییییییییارہ‬ ‫بھییییییییییییییی تییییییییییییییا ِ‬ ‫ابھی طور کا حادثہ ہو چکییا ہییے تجدلییی دکھییانے‬ ‫کییییییییییی کوشییییییییییش نییییییییییہ کرنییییییییییا‬ ‫عدو شب کو مدلتے ہیں ہر راستے میییں نییتیجہ ہییی‬ ‫کیییییییییا ان کییییییییی رسییییییییوائیاں ہییییییییوں‬ ‫قمر چاندنی آج پھیدلی ہوئی ہے انھیں تییم بلنییے‬ ‫کییییییییییی کوشییییییییییش نییییییییییہ کرنییییییییییا‬

‫) ‪(۵۷‬‬ ‫مییرا خییاموش رہ کییر بھییی انھیییں سییب‬ ‫کچیییییییییییییھ سییییییییییییینا دینیییییییییییییا‬ ‫زباں سے کچھ نہ کہنا دیکھ کر آنسییو بہییا‬ ‫دینییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا‬ ‫نشیمن ہو نہ ہیو یییہ تییو فدلییک کییا مشییغدلہ‬ ‫ٹھہیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییرا‬ ‫کہ دو تنکے جہاں پر دیکھنا بجدلی گرا دینا‬ ‫میں اس حاولت سے پہنچا حشر واولے خییود‬ ‫پکیییییییییییییییییییییار اٹھیییییییییییییییییییییے‬ ‫کییوئی فریییاد وال آ رہییا ہییے راسییتہ دینییا‬ ‫اجازت ہو تییو کہییہ دوں قصییۂ اولفییت س ی ِر‬ ‫محفییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییل‬ ‫مگر پہدلے خطا پر غور کر ولو پھر سزا دینییا‬ ‫ہٹا کر رخ سے گیسو صبح کر دینا تو ممکن‬ ‫ہییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬

‫مگر سرکار کے بس میں نہیں تییارے چھپییا‬ ‫دینییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا‬ ‫ب چمن بدولی ہے بیرونی ہواؤں نییے‬ ‫یہ تہذی ِ‬ ‫گریباں چاک پھوولوں پییر کدلییی کییا مسییکرا‬ ‫دینییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا‬ ‫قمییر وہ سییب سییے چھییپ کییر آ رہییے ہیییں‬ ‫فیییییییییییییییییییاتحہ پڑھنیییییییییییییییییییے‬ ‫کہوں کس سے کہ میییری شییمع تربییت اب‬ ‫بجھیییییییییییییییییییییا دینیییییییییییییییییییییا‬

‫) ‪(۵۸‬‬ ‫خدا کی شان تجھے یوں مری فغییاں سییے‬ ‫گرییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییز‬ ‫کہ جس طرح کسی کافر کو ہو اذاں سییے‬ ‫گرییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییز‬ ‫وہ چاہے سجدہ کیا ہو نہ دیر و کعبہ میییں‬ ‫مگر ہوا نہ کبھی تیییرے آسییتاں سییے گریییز‬ ‫ل شکستہ سے جییا رہییی ہییے ان کییی یییاد‬ ‫د ِ‬ ‫مکیں کو جیسے ہو ٹییوٹے ہییوئے مکییاں سییے‬ ‫گرییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییز‬ ‫جہاں بھی چاہیں وہاں شوق سے شریک‬ ‫ہیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییوں آپ‬ ‫م دشییمناں سییے گریییز‬ ‫مگر حضییور ذرا بییز ِ‬ ‫ش بییا ِد خلف تھییی‬ ‫کچھ اس میییں سییاز ِ‬ ‫ورنیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییہ‬ ‫مرے ریاض کے تنکے اور آشیییاں سییے گریییز‬

‫خطییا معییاف وہ دیییوانگی کییا عییاولم تھییا‬ ‫جسے حور سمجھتے ہیں آستاں سے گریییز‬ ‫خطا بہار میییں کچییھ باغبییاں کییی ہییو تییو‬ ‫کہیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییوں‬ ‫مرے نصیب میییں ولکھییا تھییا گدلسییتاں سییے‬ ‫گرییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییز‬ ‫جہییاں وہ چییاہیں قمییر شییوق سییے ہمیییں‬ ‫رکھیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬ ‫زمیں سے ہم کو گریز اور نہ آسییماں سییے‬ ‫گرییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییز‬

‫) ‪(۵۹‬‬ ‫ہیں بییے خییودی‬ ‫موس ؐ‬ ‫د ٰ‬ ‫ی‬ ‫برباد طور بھی ہے‬ ‫مییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬ ‫بس اے ظہییو ِر جدلییوہ اب دم نہیییں کسییی‬ ‫مییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬ ‫آنسو بھر آئے ان کی پرسش پہ جاں کنی‬ ‫مییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬ ‫اب اور کیییا بتییاتے ان کییی روا روی میییں‬ ‫ی ؐییدار کییی خوشییی‬ ‫ی دی‬ ‫جا تو رہے ہییو موسید ٰ‬ ‫مییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬ ‫اوپر نظر نہ اٹھے بس خیر ہیے اسییی میییں‬ ‫اب تک ہے یاد دے کییر دل ان کییو دل ولگییی‬ ‫مییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬ ‫رونا پڑا تھا برسوں مجھ کو ہنسی ہنسی‬ ‫مییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬ ‫قی ِد قفس میں مجھ سے ارماں کا پوچھنا‬

‫کییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا‬ ‫صیاد اب تو جو کچھ آئے تری خوشی میں‬ ‫کوزے میں بھر گیییا ہییے جیسییے تمییام دریییا‬ ‫یوں اس نے بن سنور کر دیکھا ہے آرسییی‬ ‫مییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬ ‫ہر صبح آ کے گدلچیں گدلشن کییو دیکھتیا ہیے‬ ‫یییہ وقییت بھییی ہییے نییازک پھوولییوں کییی‬ ‫زنییییییییییییییییییییدگی میییییییییییییییییییییں‬ ‫دیکھیں قمر کچھ افشاں اس مییہ جییبیں‬ ‫کییییییییییییییییییییییے رخ پییییییییییییییییییییییر‬ ‫کتنے حسین تارے ہییوتے ہیییں چانییدنی میییں‬

‫)‪(۶۰‬‬

‫یہ کہہ کر حشر میں وہ رو دیییا کچییھ بیید‬ ‫گمییییییییییییییاں ہییییییییییییییو کییییییییییییییر‬ ‫ش حییق‬ ‫کہ ایسی بھیڑ میییں جییاؤ گییے پی ی ِ‬ ‫کہییییییییییییییاں ہییییییییییییییو کییییییییییییییر‬ ‫یہ بچپن ہیے جیو پییش آتیے ہیو مجیھ سیے‬ ‫مہربیییییییییییییاں ہیییییییییییییو کیییییییییییییر‬ ‫نگاہیں کہہ رہیں ہیں آنکھ بدولو گے جییواں‬ ‫ہییییییییییییییییییییییییو کییییییییییییییییییییییییر‬ ‫ت جنوں کو پیرہن نے جا بجا رسییوا‬ ‫کیا دس ِ‬ ‫گدلییی کوچییوں میییں دامیین اڑ رہییے ہیییں‬ ‫دھجیییییییییییییاں ہییییییییییییو کییییییییییییر‬ ‫چل تھییا تییوڑ کییر زنجیییر کییو جییب تیییرا‬ ‫سییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییودائی‬ ‫ل حدلقۂ گیسو نییے روکییا بیڑیییاں ہییو کییر‬ ‫خیا ِ‬

‫گ حنا سے اتنییا ڈرتییے‬ ‫خدا رکھے تمھیں رن ِ‬ ‫ہییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییو‬ ‫ابھی تییو سییینکڑوں کییے خییوں بہییانے ہیییں‬ ‫جیییییییییییییواں ہیییییییییییییو کییییییییییییییر‬ ‫م راز میں پنہاں نہ جانے کیسے محشر‬ ‫خرا ِ‬ ‫ہیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬ ‫وہیں ِاک حشر ہوتا ہے نکدلتے ہوں جہاں ہییو‬ ‫کیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییر‬ ‫پریشاں بال‪ ،‬آنسو آنکھ میں‪ ،‬اتیری ہیوئی‬ ‫صییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییورت‬ ‫ب دشمناں ایسے میں آئے ہو کہییاں ہییو‬ ‫نصی ِ‬ ‫کیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییر‬ ‫قمر دل کو بچا کر ولے گئے تھے تیییر مژگییاں‬ ‫سییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫مگر ترچھی نگاہیں کام آئیں برچھیاں ہو‬ ‫کیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییر‬

‫) ‪(۶۱‬‬ ‫قیامت اب جہاں ہو گی ستم تیییرا بییاں ہییو‬ ‫گییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا‬ ‫یہاں ہو گی یہاں ہو گا‪ ،‬وہاں ہو گی وہییاں‬ ‫ہییییییییییییییییییییییییو گییییییییییییییییییییییییا‬ ‫ض عشق دونوں آنے واولے‬ ‫نہ گھبرا اے مری ِ‬ ‫ہیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬ ‫قضا بھییی مہمییاں ہییو گییی وہ بییت بھییی‬ ‫مہمیییییییییییییاں ہیییییییییییییو گیییییییییییییا‬ ‫بہییار آخییر ہییے پییی ولییی بیٹییھ کییر اے شیییخ‬ ‫رنییییییییییییییییییییدوں میییییییییییییییییییییں‬ ‫یہ محفل پھر کہاں ہو گی یہ جدلسہ پھییر‬ ‫کہییییییییییییییاں ہییییییییییییییو گییییییییییییییا‬ ‫چمن میں توڑ ڈاولی باغباں نییے مجییھ سییے‬ ‫یییییییییییییییہ کہییییییییییییییہ کییییییییییییییر‬ ‫خ آشیاں ہو گی نہ تیرا آشیاں ہو گییا‬ ‫نہ شا ِ‬

‫کدھر ڈھونڈے گا اپنے قافدلے سییے چھییوٹنے‬ ‫واولیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫نہ گر ِد کارواں ہو گی نہ شو ِر کییارواں ہییو‬ ‫گییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا‬ ‫مجھے معدلوم ہے اپنی کہییانی‪ ،‬مییاجرا اپنییا‬ ‫نہ قاصد سے بیاں ہییو گییی نییہ قاصیید سییے‬ ‫بیییییییییییییییاں ہییییییییییییییو گییییییییییییییا‬ ‫وہ چہرے سے سمجھ ولیں گے مییری حیاولت‬ ‫میییییییییییییییییییییرا ارمیییییییییییییییییییییاں‬ ‫ج بیں ہییو گییا‬ ‫ج بیاں ہو گی نہ محتا ِ‬ ‫نہ محتا ِ‬ ‫ن دشییمن‬ ‫تم اپنے در پہ دیتے ہو اجازت دفی ِ‬ ‫کییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬ ‫مری تربت کہاں ہو گی مرا مرقد کہاں ہو‬ ‫گییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا‬ ‫ابھییی کیییا ہییے قمییر ان ی ذرا نظریییں تییو‬ ‫پھرنیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے دو‬ ‫زمیں نا مہرباں ہو گی فدلک نا مہرباں ہییو‬

‫گییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا‬

‫) ‪(۶۲‬‬ ‫تمھییاری رسییوائیوں کییے ڈر سییے نییہ کیییں‬ ‫جنیییییییییییوں آشیییییییییییکار بیییییییییییاتیں‬ ‫اگر گریباں پہ ہاتھ جاتا تمھیں سناتے ہزار‬ ‫بییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییاتیں‬ ‫مری محبت سے جدلنییے واولییے ولگییاتے ہیییں دو‬ ‫چیییییییییییییییییییییار بیییییییییییییییییییییاتیں‬ ‫یقین کس کس کا تم کرو گے ہزار منہ ہیں‬ ‫ہیییییییییییییییییییییزار بیییییییییییییییییییییاتیں‬ ‫شراب منہ تک رہی ہے تیرا‪ ،‬نہ شیییخ کرنییا‬ ‫گیییییییییییییییییییییوار بیییییییییییییییییییییاتیں‬ ‫کوئی قیامت ابھی رکھییی ہییے یییہ چھییوڑ‬ ‫دے مییییییییییییرے ییییییییییییار بیییییییییییاتیں‬ ‫یہ بات دیگر ہے شییکوہ ہییائے سییتم پییر تییم‬ ‫مسیییییییییییییکرا رہیییییییییییییے ہیییییییییییییو‬ ‫مگر نگاہیں بتا رہیں ہیییں کییہ ہییو گئیییں نییا‬

‫گیییییییییییییییییییییوار بیییییییییییییییییییییاتیں‬ ‫ب انتظییار ہییم نییے سییحرا انھیییں‬ ‫قمییر ش ی ِ‬ ‫وحشیییییییییتوں مییییییییییں کیییییییییر دی‬ ‫کبھییی چراغییوں سییے چییار بییاتیں کبھییی‬ ‫سیییییییتاروں سیییییییے چیییییییار بیییییییاتیں‬

‫) ‪(۶۳‬‬

‫م عدو میں کیونکر اس کییے رو بییرو‬ ‫ ِگدلہ بز ِ‬ ‫ہییییییییییییییییییییییییو گییییییییییییییییییییییییا‬ ‫خدا معدلوم و کس کس سییے محی ِو گفتگیو‬ ‫ہییییییییییییییییییییییییو گییییییییییییییییییییییییا‬ ‫بہار اپنییی سییمجھ کییر اور ہنییس ولیییں یییہ‬ ‫چمییییییییییییییییییییین واولیییییییییییییییییییییے‬ ‫ب رنگ و بییو‬ ‫بہت روئیں گے جب ظاہر فری ِ‬ ‫ہییییییییییییییییییییییییو گییییییییییییییییییییییییا‬ ‫گییرے گییی بییرق اے صیییاد یییہ میییں بھییی‬ ‫سیییییییییییییییییییمجھتا ہیییییییییییییییییییوں‬ ‫مگر میرا قفس کب آشیاں کے رو بییرو ہییو‬ ‫گییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا‬ ‫بڑھے اور پھر بڑھے‪ ،‬ضد دیکھ ولینییا حشییر‬ ‫مییییییییییییییییییییییں قاتیییییییییییییییییییییل‬ ‫خدا کے سامنے خاموش ہم ہوں گے نییہ تییو‬ ‫ہییییییییییییییییییییییییو گییییییییییییییییییییییییا‬

‫سحر کو کیوں نگاہوں سے گرانے کو بلتییے‬ ‫ہییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییو‬ ‫مرے سرکار آئینییہ تمھییارے رو بییرو ہییو گییا‬ ‫ولگا بیٹھے ہیں اپنے پاؤں میں وہ شام سییے‬ ‫مہنییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییدی‬ ‫ن آرزو‬ ‫انھیں معدلوم کیا کس کس کا خییو ِ‬ ‫ہییییییییییییییییییییییییو گییییییییییییییییییییییییا‬ ‫گریباں کو تو سی دے گا رفو گر تا ِر داماں‬ ‫سییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫ل مجروح پھر کیونکر رفو ہییو‬ ‫ک د ِ‬ ‫مگر چا ِ‬ ‫گییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا‬ ‫ش خییدا‬ ‫ن ناحق کس طرح پی ِ‬ ‫چھپے گا خو ِ‬ ‫قاتییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییل‬ ‫ترے دامن پہ چھینٹے‪ ،‬آستینوں پر ولہو ہو گا‬ ‫م روشنی کو پییوچھنے واولییے‬ ‫قمر سے انتظا ِ‬ ‫چراغوں کی ضرورت کیا ہییے جییب محفییل‬ ‫میییییییییییییییں تییییییییییییییو ہوگییییییییییییییا‬

‫) ‪(۶۴‬‬ ‫میں ڈھونڈ ولوں تجھے میری بس کی بات‬ ‫کہییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییاں‬ ‫نہ جانے چھوڑ دے مجییھ کییو مییری حیییات‬ ‫کہییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییاں‬ ‫قفس میں یییاد نییہ کییر آشیییاں کییی آزادی‬ ‫وہ اپنا گھر تھا یہاں اپنییے گھییر کییی بییات‬ ‫کہییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییاں‬ ‫شباب آنے سییے تجییھ سییے عبییث امی ید ِ وفییا‬ ‫رہییے گییی تیییرے زمییانے میییں کائنییات کہییاں‬ ‫تلش کرنے کییو آئییے گییا کییون صییحرا میییں‬ ‫مرے جنیوں کییے ہییں ایسییے تعدلقیات کہیاں‬ ‫قمییر وہ رات کییو بہیی ِر عیییادت آئیییں گییے‬ ‫مگییر مریییض کییی قسییمت میییں آج‪ ،‬رات‬ ‫کہییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییاں‬

‫) ‪(۶۵‬‬ ‫ہوا شب کو عبث مئے کے ولئے جانا تو کیا ہییو‬ ‫گییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا‬ ‫اندھیرے میں نظر نہ آیا میخانہ تو کیییا ہییو‬ ‫گییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا‬ ‫چمن واولو قفس کی قید بے میعییاد ہییوتی‬ ‫ہییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫تمھیں آؤ تو آ جانا میرا آنییا تییو کیییا ہییو گییا‬ ‫گرا ہے جام خود ساقی سے اس پر حشییر‬ ‫برپیییییییییییییییییییییییا ہیییییییییییییییییییییییے‬ ‫مرے ہاتھوں سے چھوتے گا پیمیانہ تیو کییا‬ ‫ہییییییییییییییییییییییییو گییییییییییییییییییییییییا‬ ‫جگہ تبدیل کرنے کو تو کر ولوں ساقی میں‬ ‫وہاں بھی آ سکا مجھ تک نییہ پیمییانہ تییو‬ ‫کییییییییییییییییا ہیییییییییییییییو گیییییییییییییییا‬ ‫بہییا ِر گییل بنییے بیٹھییے ہییو تییم غیییروں کییی‬

‫محفییییییییییییییییییییل میییییییییییییییییییییں‬ ‫کوئی ایسے میں ہو جائے دیوانہ تو کیییا ہییو‬ ‫گییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا‬ ‫س ِر محشر مجھے دیکھییا تییو وہ دل میییں‬ ‫یییییییییییییہ سییییییییییییوچیں گییییییییییییے‬ ‫جو پہچانا تو کیا ہو گا نہ پہچانا تو کیییا ہییو‬ ‫گییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا‬ ‫حفاظت کے ولئے اجییڑی ہیوئی محفییل میییں‬ ‫بیٹھیییییییییییییییییییییے ہییییییییییییییییییییییں‬ ‫ک پروانہ تو کیییا ہییو‬ ‫اڑا دی گر کسی نے خا ِ‬ ‫گییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا‬ ‫زباں تییو بنیید کرواتییے ہییو تییم اولدلییہ کییے آگیے‬ ‫کہا ہم نے اگر آنکھوں سے افسانہ تییو کیییا‬ ‫ہییییییییییییییییییییییییو گییییییییییییییییییییییییا‬ ‫قمر اس اجنبی محفل میں تم جاتے تو ہو‬ ‫ولیکیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییین‬ ‫وہاں تم کو کسی نے بھی نہ پہچانا تو کیا‬

‫ہییییییییییییییییییییییییو گییییییییییییییییییییییییا‬

‫) ‪(۶۶‬‬ ‫کیا کوئی باغ میں ہم مفت رہییا کرتییے ہیییں‬ ‫ایک گھر برق کو ہر سییال دیییا کرتییے ہیییں‬ ‫رخ ِادھر آنکھ ادھر آپ یہ کیییا کرتییے ہیییں‬ ‫پھییر نییہ کہنییا مییرے تیییر خطییا کرتییے ہیییں‬ ‫اب تو پردے کو اٹھا دو مییری لش اٹھییتی‬ ‫ہییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫دیکھو اس وقت میں منہ دیکھ ولیییا کرتییے‬ ‫ہیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬ ‫تیرے بیمار کی حاولت نہیں دیکھییی جییاتی‬ ‫اب تو احباب بھی مرنے کی دعا کرتے ہیں‬ ‫ح فرقت بھی قمر آنکھ کے آنسو رکییے‬ ‫صب ِ‬ ‫یہ وہ تارے ہیں جو دن میں بھی گرا کرتے‬ ‫ہیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬

‫) ‪(۶۷‬‬

‫ل بییے قییرار پییر‬ ‫کیییونکر رکھییو گییے ہییاتھ د ِ‬ ‫ہ میزار ہییوں تییم تییو ہییو مییزار پییر‬ ‫میں تو ت ِ‬ ‫یہ دیکھنے‪ ،‬قفس میییں بنییی کیییا ہییزار پییر‬ ‫ش نسیییم بہییار پییر‬ ‫نکہییت چدلییی ہییے دو ِ‬ ‫گر یہ ہییی جییور و ظدلییم رہییے خاکسییار پییر‬ ‫منہ ڈھک کے روئے گا تو کسی دن مزار پر‬ ‫ل بییے قییرار پییر‬ ‫ابییرو چڑھییے ہییوئے ہیییں د ِ‬ ‫دو دو کھنچی ہوئی ہیں کمانیں شکار پییر‬ ‫رہ رہ گئی ہیں ضعف سییے وحشییت میییں‬ ‫حسیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییرتیں‬ ‫ت جنییوں تییار تییار پییر‬ ‫رک رک گیییا ہییے دسی ِ‬ ‫ل بہییاری قریییب ہییے‬ ‫شاید چمن میییں فص ی ِ‬ ‫گرتییے ہیییں بییازوؤں سییے مییرے بییار بییار پییر‬ ‫یییاد آئییے تییم کییو اور پھییر آئییے مییری وفییا‬ ‫تییییم آؤ رونییییے اور پھییییر آؤ مییییزار پییییر‬ ‫کس نے کئے یییہ جییور‪ ،‬حضییور آپ نییے کئییے‬

‫ل بییے قییرار پییر‬ ‫کییس پییر ہییوئے یییہ جییور‪ ،‬د ِ‬ ‫سمجھا تھا اے قمر یہ تجدلی انھیییں کییی‬ ‫ہییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫میں چونک اٹھا جو چاندنی آئی مزار پییر‬

‫)‪(۶۸‬‬

‫ت دیییدار میییں‬ ‫چھوڑ کر گھر بار اپنا حسر ِ‬ ‫اک تماشا بن کے آ بیٹھا ہوں کوئے یار میں‬ ‫دم نکل جائے گا حسییرت نییہ دیکییھ اے نییا‬ ‫خییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییدا‬ ‫اب مییری قسییمت پییہ کشییتی چھییوڑ دے‬ ‫منجیییییییییییییییییییدھار مییییییییییییییییییییں‬ ‫دیکھ بھی آ بات کہنے کے ولئے ہو جائے گییی‬ ‫صییرف گنییتی کییی ہیییں سانسیییں اب تییرے‬ ‫بیمیییییییییییییییییییییار مییییییییییییییییییییییں‬ ‫ل گل میں کس قدر منحوس ہیے رونییا‬ ‫فص ِ‬ ‫مییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییرا‬ ‫میں نے جب ناولے کئے بجدلی گری گدلزار میں‬ ‫جل گیا میرا نشیمن یہ تو میں نے سن ولیییا‬

‫باغباں تو خیریت سے ہییے صییبا گدلییزار میییں‬

‫) ‪(۶۹‬‬

‫م عشییرت کییے‬ ‫اب وہ عاولم ہے مرا اس بییز ِ‬ ‫بغییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییر‬ ‫ت آدم کا جنت کے بغیییر‬ ‫حال تھا جو حضر ِ‬ ‫اصل کی امید ہے بییے کیار فرقیت کیے بغیییر‬ ‫آدم راحییت نہیییں پاتییا مصیییبت کییے بغیییر‬ ‫مجھ کو شکوہ ہے ستم کییا تییم کییو انکییا ِر‬ ‫سیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییتم‬ ‫فیصدلہ یہ ہو نہیں سییکتا قیییامت کییے بغیییر‬ ‫دے دعا مجھ کو کہ تیرا نام دنیا بھر میییں‬ ‫ہییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫حسن کی شہرت نہیییں ہییوتی محبییت کییے‬ ‫بغییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییر‬ ‫ت ناصح بجا ارشاد‪ ،‬گستاخی معاف‬ ‫حضر ِ‬ ‫آپ سمجھاتے تو ہیں ولیکن محبت کے بغیر‬ ‫یہ سمجھ کر دل مییں رکھیا ہیے تمھیارے‬ ‫تیییییییییییییییییییییییییر کییییییییییییییییییییییییو‬

‫کوئی شے قییائم نہیییں رہییتی حفییاظت کییے‬ ‫بغییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییر‬ ‫راستے میں وہ اگر مل بھی گئے تقدیر سے‬ ‫ل دیے منہ پھیییر کییر صییاحب سییلمت کییے‬ ‫بغییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییر‬ ‫سن رہا ہوں طعنہ اخیار ولیکن کیییا کییروں‬ ‫میں تری محفل میں آیییا ہییوں اجییازت کییے‬ ‫بغییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییر‬ ‫س در ِد‬ ‫دل ہی پر موقییوف کیییا او نییا شیینا ِ‬ ‫دل!‬ ‫کوئی بھی تڑپا نہیں کرتا اذیییت کییے بغیییر‬

‫) ‪(۷۰‬‬ ‫کیوں روٹھ کے مجھ سے کہتے ہو مدلنا تجھ‬ ‫سییییییییییییے منظییییییییییییور نہیییییییییییییں‬ ‫تم خییود ہییی منییانے آؤ گییے سییرکار وہ دن‬ ‫بھییییییییییییییییییی دور نہیییییییییییییییییییں‬ ‫تم روز جفییا و جییور کییرو‪ ،‬نییاولے نییہ سیینو‪،‬‬ ‫تسیییییییییییییییییییکین نیییییییییییییییییییہ دو‬ ‫ہم اس دنیییا میییں رہتییے ہیییں شییکووں کییا‬ ‫جہیییییییییییاں دسیییییییییییتور نہییییییییییییں‬ ‫واپس جانا معیوب سییا ہییے جییب میییت کییے‬ ‫سیییییییییییییاتھ آئیییییییییییییے ہیییییییییییییو‬ ‫دو چار قدم کی بات ہے بس‪ ،‬ایسی کوئی‬ ‫منییییییییییییییییییزل دور نہیییییییییییییییییییں‬ ‫آزاد ہیں ہم تیو اے زاہید ارمیان و تمنیا کییا‬ ‫جیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییانیں‬ ‫جنت کییا تصییور کییون کییرے جییب دل میییں‬

‫ل حییییییییییییور نہیییییییییییییں‬ ‫خیییییییییییییا ِ‬ ‫میں شام سے ولے جر تا بیہ سیحر دل مییں‬ ‫ییییییییییہ کہتیییییییییا رہتیییییییییا ہیییییییییوں‬ ‫ہے چاند بے شک نور قمر ولیکن ان کییا سییا‬ ‫نییییییییییییییییییییییور نہیییییییییییییییییییییییں‬

‫) ‪(۷۱‬‬

‫کہا تو ہے کہ قفس میں نہیں امییاں صیییاد‬ ‫خدا کرے کے سمجھ ولیے مییری زبیاں صییاد‬ ‫قفس سیے ہیٹ کیے ذرا سین میری فغیاں‬ ‫صیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییاد‬ ‫ولییرز رہییی ہییے تییرے سییامنے زبییاں صیییاد‬ ‫بہا ِر گل میں مجھے تییو کہیییں چییین نہیییں‬ ‫مییرے خلف وہییاں باغبییاں یہییاں صیییاد‬ ‫جو پر کتر دیے دنیا میییں ہییو گییی رسییوائی‬ ‫پر اڑ کے جائیں گے جانے کہاں کہییاں صیییاد‬ ‫قفس میں کانپ رہا ہوں کہیییں فریییب نییہ‬ ‫ہییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییو‬ ‫بہا ِر گییل میییں ہییوا ہییے جییو مہربییاں صیییاد‬ ‫میں کوئی دم کییا ہییوں مہمییان تیدلیییاں نییہ‬ ‫بییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییدل‬ ‫کہ جائے گی تری محنت یہ رائیگییاں صیییاد‬ ‫تری نظییر پییہ ترانییے تییری نظییر پییہ فغییاں‬

‫مدلے گا تجییھ کییو نییہ مجییھ سییا مییزاج داں‬ ‫صیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییاد‬ ‫جفائے چرخ پہ چھوڑا تھا آشیاں میییں نییے‬ ‫ترے قفس میں بھیی سیر پیہ ہیے آسیماں‬ ‫صیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییاد‬ ‫قمر کی روشنی میں کیسے پھییول کھدلتییے‬ ‫ہیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬ ‫مگر وہ چاندنی راتیییں یہییاں کہییاں صیییاد‬

‫) ‪(۷۲‬‬ ‫خ لجییییواب کیییییا ہوتییییا‬ ‫س نقییییاب ر ِ‬ ‫پیییی ِ‬ ‫ذرا سییے ابییر میییں گییم آفتییاب کیییا ہوتییا‬ ‫ہمیں تو جو بھی گیا وہ فریب دے کہ گیییا‬ ‫ہیوئے نیہ کیم سینی اپنیی شیباب کییا ہوتیا‬ ‫کدلییییم رحیییم تجدلیییی کیییو آگییییا ہیییو گیییا‬ ‫ق نظیییر کامییییاب کییییا ہوتیییا‬ ‫وگرنیییہ ذو ِ‬ ‫قفس کے سے چھوٹ کے آئے تو خاک تییک‬ ‫نیییییییییییییییییییییییہ مدلیییییییییییییییییییییییی‬ ‫چمییین اور نشییییمن خیییراب کییییا ہوتیییا‬ ‫تمھارے اور بھی وعدوں کییی شییب یییوں‬ ‫ہییییییییییییییییییییییی کییییییییییییییییییییییاٹی‬ ‫یقییین ہییی نییہ ہییوا اضییطراب کیییا ہوتییا‬

‫) ‪(۷۳‬‬

‫ولحد اور حشر میں یہ فرق کم پییائے نہیییں‬ ‫جیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییاتے‬ ‫یہییاں دھییوپ آ نہیییں سییکتی وہییاں سییائے‬ ‫نہییییییییییییییییییییییں جیییییییییییییییییییییاتے‬ ‫کسی محفل مییں بھیی ایسیے چدلین پیائے‬ ‫نہییییییییییییییییییییییں جیییییییییییییییییییییاتے‬ ‫کہ بدلوائے ہوئے مہماں اٹھوائے نہیییں جییاتے‬ ‫زمیییں پییر پییاؤں رکھنییے دے انھیییں اے نییا ِز‬ ‫یکتییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییائی‬ ‫ش قدم ان کے کہیییں پییائے نہیییں‬ ‫کہ اب نق ِ‬ ‫جیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییاتے‬ ‫تجھییے اے دیییدہ فکییر کیییوں ہییے دل کییے‬ ‫زخمییییییییییییییییییییوں کییییییییییییییییییییی‬ ‫کہ بے شبنم کے بھی یییہ پھییول مرجھییائے‬ ‫نہییییییییییییییییییییییں جیییییییییییییییییییییاتے‬ ‫جنوں واولوں کو کیییا سییمجھاؤ گییے یییہ وہ‬

‫زمییییییییییییییییییییییانہ ہییییییییییییییییییییییے‬ ‫خرد واولوں سے سمجھائے نہیییں‬ ‫خرد واولے ِ‬ ‫ ِ‬ ‫جیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییاتے‬ ‫وقا ِر عشق یوں بھی شمع کییی نظییروں‬ ‫مییییییییییں کچیییییییییھ کیییییییییم ہیییییییییے‬ ‫پتنگے خود چدلے آتے ہیں بدلییوائے نہیییں جییاتے‬ ‫فضیدلت ہے یہ انساں کی وہاں تک پہنچاتییا‬ ‫ہییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫فرشتے کیا فرشتوں کے جہاں سییائے نہیییں‬ ‫جیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییاتے‬ ‫بس اتنی بات پر چھینی گئی ہے رہبری ہم‬ ‫سییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫کہ ہم سے کارواں منییزل پییہ ولٹییوائے نہیییں‬ ‫جیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییاتے‬ ‫قمر کی صبح پوچھئے سورج کییی کرنییوں‬ ‫سییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫ستارے تو گوآ ہی کییے ولیییے آئییے نہیییں جییاتے‬

‫) ‪(۷۴‬‬ ‫سکوں بہر محبت میں ہمیں حاصل تو کیا‬ ‫ہوگیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا‬ ‫کوئی طوفاں ہو گا ناخییدا سییاحل تییو کیییا‬ ‫ہوگیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا‬ ‫ترے کہنے سے تیرا نام بھی ولوں گا محشییر‬ ‫مییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬ ‫مگر مجھ سے اگر پوچھا گیا قاتل تییو کیییا‬ ‫ہوگیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا‬ ‫قفس سے چھوٹ کر صیییاد دیکییھ آئینگییے‬ ‫گدلشیییییییییییییییییییین بھییییییییییییییییییییی‬ ‫ہمارا آشیاں رہنے کے اب قابل تییو کیییا ہوگییا‬ ‫س ِر محشر میں اپنے خون سے انکار تو کییر‬ ‫دوں‬ ‫مگر چھینٹے ہوئے تدلوار پر قاتل تو کیا ہوگییا‬ ‫قمر کے نام سے شرمانے واولے سیییر تییاروں‬

‫کییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬ ‫ہ کامل تو کیا ہوگا‬ ‫نکل آیا جو ایسے میں م ِ‬

‫) ‪(۷۵‬‬

‫یییوں تمھییارے نییاتوان منییزل بھییر چدلییے‬ ‫کھائی ٹھوکر گر پڑے گر کر اٹھے اٹییھ کییر‬ ‫چدلییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫چھوڑ کر بیمار کو یہ کیا قیییامت کییر چدلییے‬ ‫دم نکدلنے بھی نہ پایییا آپ اپنییے گھییر چدلییے‬ ‫ن قفییس‬ ‫ہو گیییا صیییاد برہییم ہییے اے اسیییرا ِ‬ ‫بنیید اب یییہ نییاولہ و فریییاد‪ ،‬ورنییہ پییر چدلییے‬ ‫کس طرح طے کی ہے منزل عشق کی ہییم‬ ‫نییییییییییییییے نییییییییییییییہ پییییییییییییییوچھ‬ ‫تھک گئے جب پاؤں ترا نام ولے ولے کییر چدلییے‬ ‫آ رہییے ہیییں اشییک آنکھییوں میییں اب اے‬ ‫سییییییییییییاقی نییییییییییییہ چھیییییییییییییڑ‬ ‫بس چھدلکنے کی کسر باقی ہے ساغر بھر‬ ‫چدلییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫جب بھی خییاولی ہییاتھ تھییے اور اب بھییی‬ ‫خییییییییییییاولی ہییییییییییییاتھ ہیییییییییییییں‬

‫ولییے کییے کیییا آئییے تھییے اور ولییے کییر کیییا چدلییے‬ ‫حسیین کییو غییم گییین دیکھییے عشییق یییہ‬ ‫ممکیییییییییییییییییییین نہیییییییییییییییییییییں‬ ‫روک ولے اے شمع آنسو اب پتنگییے مییر چدلییے‬ ‫اس طرف بھی اک نظر ہم بھییی کھییڑے‬ ‫ہیییییییییییییییں دیییییییییییییییر سییییییییییییییے‬ ‫مانگنے واولے تمھارے در سے جھییوولی بھییر‬ ‫چدلییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫اے قمییر شییب ختییم ہییونے کییو ہییے انتظییار‬ ‫ل شب سییے سییتارے بھییی کنییارہ کییر‬ ‫ساح ِ‬ ‫چدلییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬

‫) ‪(۷۶‬‬

‫سمجھے تھے ارماں نکل جائے گییا‬ ‫موس ؐ‬ ‫د ٰ‬ ‫ی‬ ‫یہ خبر ہی نییہ تھییی طییور جییل جییائے گییا‬ ‫میییری بییاولیں پییہ رونییے سییے کیییا فائییدہ‬ ‫کی میری میوت کییس وقییت ٹییل جییائے گیا‬ ‫کییییا عیییادت کیییو اس وقیییت آؤ گیییے تیییم‬ ‫جیییب ہمیییارا جنیییازہ نکیییل جیییائے گیییا‬ ‫کم سنی میں ہی کہتی تھییی تیییری نظییر‬ ‫تییو جییواں ہییو کییے آنکھیییں بییدل جییائے گییا‬ ‫سییب کییو دنیییا سییے جانییا ہییے اک دن قمییر‬ ‫رہ گییییا آج کیییوئی تیییو کیییل جیییائے گیییا‬

‫) ‪(۷۷‬‬ ‫چھدلکے ہیں‪ ،‬نہیں قطرے مئے گدلفام‬ ‫یہ جو صَ‬ ‫کیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫میری قسمت پر نکل آئے ہیییں آنسییو جییام‬ ‫کیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫کس سے شکوہ کر رہے ہیں آ دامیین تھییام‬ ‫کیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫بندہ پرور سینکڑون ہوتے ہیییں اک اک نییام‬ ‫کیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫ہیں ہمارے قتییل میییں بییدنام کتنییے نییام کییے‬ ‫جو کہ قاتل ہے وہ بیٹھا ہے ہے کدلیجہ تھام‬ ‫کیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫یہ سمجھ ولیو رکھنیی بیات مجھیے صییاد‬ ‫کییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬ ‫ورنہ میں نییے سییینکڑوں تییوڑے ہیییں حدلقییے‬ ‫دام کییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫ب جوانی عہ ی ِد پیییری میییں کیییا‬ ‫غفدلت خوا ِ‬

‫صبح کو اٹھ بیٹھتے ہیں سییونے واولییے شییام‬ ‫کیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫رہبروں کی کشمکش میں ہے ہمارا قییافدلہ‬ ‫منزولوں سے بڑھ گئے ہیں فاصدلے دو گام کے‬ ‫دیدہ میگوں نہ دکھل روئے روشن کھول‬ ‫کیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییر‬ ‫صبح کو پیتے نہیں ہیں پینے واولییے شییام کییے‬ ‫گ عاشق پر تعجب اس تعجب کے نثیار‬ ‫مر ِ‬ ‫مرتکب جیسے نہیں سرکار اس اولییزام کییے‬ ‫م شب نییہ‬ ‫م حسیناں کی وہ خت ِ‬ ‫اے قمر بز ِ‬ ‫پیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییوچھ‬ ‫صبح کو چھپ جییائیں جیسییے چانیید تییارے‬ ‫شیییییییییییییییییییییییام کیییییییییییییییییییییییے‬

‫) ‪(۷۸‬‬ ‫ل داغ دار کییییا ہیییو گیییا‬ ‫رہیییا اولیییم سیییے د ِ‬ ‫جو بیییڑا ڈوب چکییا ہییو وہ پییار کیییا ہییو گییا‬ ‫س مرگ کیا مدلییے گییا تمھیییں‬ ‫جل جل گے پ ِ‬ ‫غ مییزار کیییا ہییو گییا‬ ‫بجھییا بجھییا کییے چییرا ِ‬ ‫وہ خوب ناز سے انگڑائییی ولییے کییے چییونکے‬ ‫ہیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬ ‫سییحر قریییب ہییے پروردگییار کیییا ہییو گییا‬ ‫اگر مدلیں گے یہی پھییل تییری محبییت میییں‬ ‫نہییال پھییر کییوئی امییید وار کیییا ہییو گییا‬ ‫قمر نثار ہو یہ سییادگی بھییی کیییا کییم ہییے‬ ‫گدلے میں ڈال کے پھوولوں کا ہار کیییا ہییو گییا‬

‫) ‪(۷۹‬‬ ‫کسی نو گرفتا ِر اولفت کے دل پر یہ آفت نہیں ہییے‬ ‫تیییییییییییو پھیییییییییییر اور کییییییییییییا ہیییییییییییے‬ ‫س ِر بزم پہدلو میں بیٹھا ہے دشییمن قیییامت نہیییں‬ ‫ہییییییییے تییییییییو پھییییییییر اور کیییییییییا ہییییییییے‬ ‫عدو کی شکایت سنے جا رہے ہو نہ برہم طبیعت‬ ‫نیییییییییییہ بیییییییییییل ابیییییییییییروؤں پیییییییییییر‬ ‫نظر نیچی نیچی ولبوں پر تبسم محبییت نہیییں ہییے‬ ‫تیییییییییییو پھیییییییییییر اور کییییییییییییا ہیییییییییییے‬ ‫س مییرگ‬ ‫مری قبر ٹھوکر سیے ٹھکییرا رہییا ہیے پی ِ‬ ‫ہییییییییییوتی ہییییییییییے بربییییییییییاد مییییییییییٹی‬ ‫سییتمگر کییدورت‬ ‫ترے دل میں میری طییرف سییے ِ‬ ‫نہییییییں ہیییییے تیییییو پھیییییر اور کییییییا ہیییییے‬ ‫ت خود نمییا اور کیییا چاہتییا ہییے تجھییے اب بھییی‬ ‫ب ِ‬ ‫شیییییییک ہیییییییے خیییییییدا میییییییاننے مییییییییں‬ ‫گ در پر جبیں میں نییے رکییھ دی عبییادت‬ ‫ترے سن ِ‬ ‫نہییییییں ہیییییے تیییییو پھیییییر اور کییییییا ہیییییے‬

‫رقیبوں نے کی اور تمھاری شکایت خدا سے ڈرو‬ ‫جھیییییییییوٹ کییییییییییوں بیییییییییوولتے ہیییییییییو‬ ‫رقیبوں کے گھر میرا آنا نہ جانا یییہ تہمییت نہیییں‬ ‫ہییییییییے تییییییییو پھییییییییر اور کیییییییییا ہییییییییے‬ ‫کبھی ہے جگر میں خدلش‪ ،‬ہدلکییی ہدلکییی‪ ،‬کبھییی‬ ‫درد پہدلییییییو میییییییں ہییییییے میٹھییییییا میٹھییییییا‬ ‫ب غیم یہیی سیوچتا ہیوں محبیت‬ ‫میں پہروں ش ِ‬ ‫نہییییییں ہیییییے تیییییو پھیییییر اور کییییییا ہیییییے‬ ‫کوئی دم کا مہماں ہے بیما ِر فرقت تم ایسے میں‬ ‫بیکییییییییییار بیٹھییییییییییے ہییییییییییوئے ہییییییییییو‬ ‫پھیر اس پیر ییہ کہتیے ہیو فرصیت نہییں ہیے ییہ‬ ‫فرصیییت نہییییں ہیییے تیییو پھیییر اور کییییا ہیییے‬ ‫ترے در پہ بے گور کب سے پڑا ہوں نہ فک ی ِر کفیین‬ ‫ن مییییییییییاتم‬ ‫ہییییییییییے نییییییییییہ سییییییییییاما ِ‬ ‫اٹھاتا نہیں کییوئی بھییی میییری میییت یییہ غربییت‬ ‫نہییییییییں تیییییییو پھیییییییر اور کییییییییا ہیییییییے‬ ‫میں ان سب میں اک امتیازی نشییان ہییوں فدلییک‬ ‫پییییییر نمایییییییاں ہیییییییں جتنییییییے سییییییتارے‬ ‫م انجم کی مجھ کو میسر صدارت نہیییں‬ ‫قمر بز ِ‬ ‫ہییییییییے تییییییییو پھییییییییر اور کیییییییییا ہییییییییے‬

‫) ‪(۸۰‬‬ ‫ل عشییق آسییاں عشییق کییی منییزل‬ ‫ہییم اہی ِ‬ ‫سیییییییییییییییییییمجھتے ہییییییییییییییییییییں‬ ‫نہ جب مشکل سمجھتے تھے نہ اب شکل‬ ‫سییییییییییییییییییییمھتے ہیییییییییییییییییییییں‬ ‫ہم اس مشییکل سییے بچنییا ناخییدا مشییکل‬ ‫سیییییییییییییییییییمجھتے ہییییییییییییییییییییں‬ ‫ادھییر طوفییان ہوتییا ہییے جییدھر سییاحل‬ ‫سیییییییییییییییییییمجھتے ہییییییییییییییییییییں‬ ‫یہ کہہ دے دل کییی مجبیوری ہمییں اٹھنیے‬ ‫نہییییییییییییییییییییییں دییییییییییییییییییییییتی‬ ‫ی محفییل سییمجھتے‬ ‫اشارے ورنہ ہم اے بان ِ‬ ‫ہیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬ ‫تعدلق جب نہیییں ہییے آپ کییی محفییل میییں‬ ‫کیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییوں آؤں‬

‫مجھے سرکار کیا پروانۂ محفل سییمجھتے‬ ‫ہیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬ ‫ہماری وضع داری ہے جو ہم خاموش ہیییں‬ ‫ورنیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییہ‬ ‫یییہ رہییزن ہییی جنھیییں ہییم رہییب ِر منییزل‬ ‫سیییییییییییییییییییمجھتے ہییییییییییییییییییییں‬

‫) ‪(۸۱‬‬ ‫اس تفکر میییں سی ِر بییزم سییحر ہییوتی ہیے‬ ‫کیس کیو وہ دیکھتیے ہییں کیس پیہ نظییر‬ ‫ہییییییییییییییییییییییوتی ہییییییییییییییییییییییے‬ ‫مسکرا کر مجھے یوں دیکھ کے دھوکا تییو‬ ‫دو‬ ‫جانتا ہوں جو محبییت کییی نظییر ہییوتی ہییے‬ ‫تییم کیییا چیییز ہییو کییونین سییمٹ آتییے ہیییں‬ ‫ق نظییر ہییوتی ہییے‬ ‫ش ذو ِ‬ ‫ایک وہ بھی کش ِ‬ ‫آئینیہ دیکھنیے واولیے ییہ خییبر ہیے تجییھ کییو‬ ‫کبھی انسان پہ اپنییی ہییی نظییر ہیوتی ہیے‬ ‫تم مرے سامنے گیسو کییو سیینوارا نییہ کییرو‬ ‫تم تو اٹھ جاتے ہو دنیا مرے سییر ہییوتی ہییے‬ ‫عشق میں وجییہ تبییاہی نہیییں ہوتییا کییوئی‬ ‫اپنییا دل ہوتییا ہییے یییا اپنییی نظییر ہییوتی ہییے‬ ‫نییزع میییں سییامنے بیمییار کییے تییم بھییی آؤ‬

‫یہ وہ عاولم ہییے اک اک پییہ نظییر ہییوتی ہییے‬ ‫دل تڑپتا ہے تو پھر جاتی ہے موت آنکھوں‬ ‫مییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬ ‫ش تیی ِر نظییر ہییوتی ہییے‬ ‫کس غضب کی خدل ِ‬ ‫ن صییحرا میییں‬ ‫جان دے دیں گے کسی دامی ِ‬ ‫قمیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییر‬ ‫مر گیا کون کہاں کس کییو خییبر ہییوتی ہییے‬

‫) ‪(۸۲‬‬ ‫دل کو خبر نہیں ہے اور درد ہے جگییر میییں‬ ‫ہمسایہ سو رہا ہے بے فکر اپنییے گھییر میییں‬ ‫اتنا سبک نہ کیجئے احبییاب کییی نظییر میییں‬ ‫اٹھتی ہے میری میییت بیٹھیے ہیییں آپ گھییر‬ ‫مییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬ ‫رسوائیوں کا ڈر بھی میری قضییا کییا غییم‬ ‫ہییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫میت سے کچھ اولگ ہیں آنسییو ہیییں چش ی ِ‬ ‫م‬ ‫تیییییییییییییییییییییییر مییییییییییییییییییییییییں‬ ‫حالنکہ اور بھی تھے نغمہ طرا ِز گدلشیین‬ ‫اک میں کھٹک رہا تھا صیاد کی نظر میں‬ ‫دیکھا جو صبح فرقت اترا سا منہ قمر کا‬ ‫بوولے کہ ہو گیا ہے کیا حییال رات بھییر میییں‬

‫) ‪(۸۳‬‬ ‫انھیییں پییردے کییی اب سییوجھی ہییے اب‬ ‫صیییییییییییورت چھپیییییییییییائی ہیییییییییییے‬ ‫ہ شییوق جییب تصییویر ان کییی کھینییچ‬ ‫نگییا ِ‬ ‫لئیییییییییییییییییییییییی ہیییییییییییییییییییییییے‬ ‫وہ یکتا حسن میں ہو کر کہیں آگے نہ بڑھ‬ ‫جیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییائیں‬ ‫خدا بننے میں کیا ہیے جیب کیہ قبضیہ مییں‬ ‫خیییییییییییییییییییییدائی ہیییییییییییییییییییییے‬ ‫خبر بھی ہییے زمییانہ اب سییلمت رہ نہیییں‬ ‫سییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییکتا‬ ‫جوانی تجھ پہ او ظاولم قیامت بن کے آئی‬ ‫ہییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫یہی دن تھے یہی عییاولم تھییا بجدلییی ٹییوٹ‬ ‫پڑنیییییییییییییییییییییییے کیییییییییییییییییییییییا‬ ‫چمن کی خیر ہو یا رب ہنسی پھوولوں کو‬

‫آئیییییییییییییییییییییییی ہیییییییییییییییییییییییے‬ ‫ی فدلیک دیکھیو‬ ‫ہمارا آشییاں دیکھیو بدلنیید ِ‬ ‫کہاں سے چار تنکے پھونکنے کو بییرق آئییی‬ ‫ہییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫س تمنا پر‬ ‫یہاں تک پڑ چکے ہیں وقت مایو ِ‬ ‫م غم سیینائی ہییے‬ ‫تری تصویر کو رودا ِد شا ِ‬ ‫اڑا ولے ہم غریبوں کا مذاق آخر کو زر واولے‬ ‫ترے رونے پہ اے شبنم ہنسییی پھوولییوں کییو‬ ‫آئیییییییییییییییییییییییی ہیییییییییییییییییییییییے‬ ‫تم اپنا حسن دیکھو اپنی فطرت پہ نظییر‬ ‫ڈاولیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییو‬ ‫گریباں دیکھ کر کہتے ہو کیا صورت بنییائی‬ ‫ہییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫قمر ان کو تو مستحکم ہے وعدہ شب کییو‬ ‫آنییییییییییییییییییییییییے کییییییییییییییییییییییییا‬ ‫نہ جانے کیوں اداسی شام سے تییاروں پییہ‬ ‫چھیییییییییییییییییییییائی ہیییییییییییییییییییییے‬

‫) ‪(۸۴‬‬ ‫آنسیو کسییی کیا دیکییھ کییہ بیمیار میر گیییا‬ ‫م حیات ایک ہی قطییرے میییں بھییر گیییا‬ ‫جا ِ‬ ‫چھییوڑو وفییا کییا نییام وفییادار مییر گیییا‬ ‫تم جس ہییوا میییں ہییو وہ زمییانہ بییدل گیییا‬ ‫ش مییوش بہییار کییی‬ ‫صیاد دیکھ ولییی کش ی ِ‬ ‫اڑ اڑ کے بییاغ میییں مییرا ایییک ایییک پییر گیییا‬ ‫دیکھا نہ تم نییے آنییک اٹھییا کییر بییزم میییں‬ ‫آنسو تییو میییں نییے تھییا نظییر سییے اتییر گیییا‬ ‫وقییت آگیییا ہییے یییار کییے وعییدے کییا اے قمییر‬ ‫دیکھو وہ آسمان سییتاروں سییے بھییر گیییا‬

‫) ‪(۸۵‬‬ ‫کون سے تھے جیو تمھیارے عہید ٹیوٹے نییہ‬ ‫تھیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫خیر ان باتوں میں کیا رکھا ہے تم جھییوٹے‬ ‫نیییییییییییییییییییییییہ تھیییییییییییییییییییییییے‬ ‫باغباں کچھ سوچ کہ ہم قید سیے چھیوٹے‬ ‫نیییییییییییییییییییییییہ تھیییییییییییییییییییییییے‬ ‫ورنہ کچھ پاؤں نہ تھے بیکار‪ ،‬پر ٹییوٹے نییہ‬ ‫تھیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫ل جنوں کے پاؤں میں ٹییوٹے نییہ‬ ‫خار جب اہ ِ‬ ‫تھیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫ن صحرا پہ یہ رنگین گل بوٹے نہ تھییے‬ ‫دام ِ‬ ‫رہ گئی محروم آزادی کے نغموں سے بہار‬ ‫کیا کریں قی ِد زباں بندی سے ہم چھوٹے نہ‬ ‫تھیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫اس جوانی سے تو اچھی تھییی تمھییاری‬

‫کییییییییییییییییییییییم سیییییییییییییییییییییینی‬ ‫بھول تو جاتے وعدوں کو مگر جھوٹے نییہ‬ ‫تھیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫اس زمانے سے دعا کی ہے بہاروں کییے ولئییے‬ ‫جب فقط ذک ِر چمن بندی تھا گل بوٹے نہ‬ ‫تھیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫کیا یہ سچ ہے اے مرے صیاد گدلشن ولییٹ گیییا‬ ‫جب تو میرے سامنے دو پھییول بھییی ٹییوٹے‬ ‫نیییییییییییییییییییییییہ تھیییییییییییییییییییییییے‬ ‫چھوڑ تو دیتییے تھییے رسییتے میییں ذرا سییی‬ ‫بیییییییییییییییییییییییات پیییییییییییییییییییییییر‬ ‫رہبروں نے منزولوں پر قافدلے ولییوٹے نییہ تھییے‬ ‫م غییم قمییر‬ ‫کس قدر آنسو بہائے تم نے شا ِ‬ ‫اتنے تارے تو فدلک سے بھی کبھی ٹوٹے نییہ‬ ‫تھیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬

‫) ‪(۸۶‬‬ ‫ل گدلشن رہی لکھ گدلچیں‬ ‫ل گدلشن وہی فص ِ‬ ‫فص ِ‬ ‫سیییییییییییییتم روز ڈھیییییییییییییاتے رہیییییییییییییے‬ ‫رونق گدلستاں میں نہ آئی کمی پھییول آتییے رہییے‬ ‫پھیییییییییییییییول جیییییییییییییییاتے رہیییییییییییییییے‬ ‫ل محبت کو بربییاد کیر ختییم ہیو جیائیں‬ ‫یوں نہ اہ ِ‬ ‫گیییییییییی حسییییییییین کیییییییییی منیییییییییتیں‬ ‫کون پھر تیرے قدموں پہ رکھے گا سییر ہییم اگییر‬ ‫تیییییییرے ہییییییاتھوں سییییییے جییییییاتے رہییییییے‬ ‫ق گدلشن ذرا دیکھئے سر پہ دیکھییی‬ ‫ت عش ِ‬ ‫جرأ ِ‬ ‫بل اور پییییییییییییییرو نییییییییییییییہ کییییییییییییییی‬ ‫برق ادھر آسییماں پییر چمکییتی رہییی ہییم ادھییر‬ ‫آشییییییییییییییییانہ بنیییییییییییییییاتے رہیییییییییییییییے‬ ‫م بے کسی کوئی مصییرو ِ‬ ‫ف‬ ‫س قتل وہ عاول ِ‬ ‫اف پ ِ‬ ‫مییییییییییاتم نییییییییییہ گییییییییییور و کفیییییییییین‬ ‫لش جییب تییک مییری رہگییزر میییں رہییی راسییتہ‬ ‫چھیییییییوڑ کیییییییر ولیییییییوگ جیییییییاتے رہیییییییے‬

‫ہجر کی رات ہے مانگئے یییہ دعییا ابییر چھییا جییائے‬ ‫انیییییییییییدازۂ شیییییییییییب نیییییییییییہ ہیییییییییییو‬ ‫اے قمر صبح دشوار ہو جائے گی یہ سییتارے اگییر‬ ‫جگمگیییییییییییییییییییییییاتے رہیییییییییییییییییییییییے‬

‫) ‪(۸۷‬‬ ‫وہ مہتمییم ہیییں جہییاں بھییی گئییے دیییوانے‬ ‫صراحی جھک گئی اٹھے ادب سے پیمییانے‬ ‫جب آئیے تھییے مجھیے وحشییت مییں ولیوگ‬ ‫سییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییمجھانے‬ ‫نہ جانے آپ کییو کیییا کیییا کہییا تھییا دنیییا نییے‬ ‫سنائے کوئی کہاں تک جنییوں کییے افسییانے‬ ‫نیییہ جیییانے ہیییو گئیییے آبیییاد کتنیییے ویرانیییے‬ ‫ن عشق میں ہیں دفن وہ بھی دیوانے‬ ‫زمی ِ‬ ‫نہ جن کییے نییام کییی شییہرت نییہ جیین کییے‬ ‫افسییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییانے‬ ‫ل حسیین بناتییا ہییے عشییق کییو دشییمن‬ ‫کما ِ‬ ‫غ شییمع سییے جدلنییے ولگییے ہیییں پروانییے‬ ‫فییرو ِ‬ ‫نہ رکھ قفس میں مگر طعنییۂ قفییس تییو‬ ‫نیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییہ دے‬ ‫کہ ہم بھی چھوڑ کر آئیں ہیں اپنے خییس‬

‫خیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییانے‬ ‫یہ عشق ہے جسے پرواہ حسن کییی بھییی‬ ‫نہییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬ ‫کہ شمع روتی ہے اور سو رہے ہیں پروانییے‬ ‫جہاں سے عشق نے رودا ِد غم کییو چھییوڑ‬ ‫دییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا‬ ‫شروع میں نے وہاں سے کئییے ہیییں افسییانے‬ ‫وہ چار چاند فدلک کییو ولگییا چل ہییوں قمییر‬ ‫کییہ میییرے بعیید سییتارے کہیییں گییے افسییانے‬

‫) ‪(۸۸‬‬ ‫اگر زندہ رہیں تو آئیں گییے اے باغبییاں پھییر‬ ‫بھییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬ ‫اسی گدلشن اسی ڈاولی پییہ ہییو گییا آشیییاں‬ ‫پھیییییییییییییییییییییر بھیییییییییییییییییییییی‬ ‫سمجھتا ہے کہ اب میییں پییا شکسییتہ اٹییھ‬ ‫نہییییییییییییییییییییییں سیییییییییییییییییییییکتا‬ ‫مگر مڑ مڑ کہ تکتا جا رہا ہے کیارواں پھیر‬ ‫بھییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬ ‫بہت کچھ یاد کرتا ہوں کییہ یییا رب مییاجرا‬ ‫کیییییییییییییییییییییییییا ہییییییییییییییییییییییییے‬ ‫وہ مجییھ کییو بھییول بیٹھییے آ رہییے ہیییں‬ ‫ہچکییییییییییییاں پھیییییییییییر بھیییییییییییی‬ ‫سمجھتا ہوں انھیں نیند آ گئی ہییے اب نییہ‬ ‫چییییییییییییییییییییونکیں گییییییییییییییییییییے‬ ‫مگر میں ہوں سنائے جا رہییا ہییوں داسییتاں‬

‫پھیییییییییییییییییییییر بھیییییییییییییییییییییی‬ ‫قمر حالنکہ طعنے روز دیتا ہییوں جفییاؤں‬ ‫کیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫جدا کرتا نہیں سینہ سے مجھ کییو آسییماں‬ ‫پھیییییییییییییییییییییر بھیییییییییییییییییییییی‬

‫) ‪(۸۹‬‬ ‫ہم کو ہم خاک نشینوں کا خیییال آنییے تییک‬ ‫شہر تو شہر بیدل جیائیں گیے ویرانیے تیک‬ ‫دیکھیے محفیل ِ سییاقی کییا نییتیجہ کیییا ہییوا‬ ‫بات شیشے کییی پہنچنییے ولگییی پیمییانے تییک‬ ‫صبح ہوئی نہیں اے عشق یہ کیسی شییب‬ ‫ہییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫قیییس و فرہییاد کییے دہییرا ولئییے افسییانے تییک‬ ‫پھر نہ طوفییان اٹھیییں گییے نییہ گییرے گییی‬ ‫بجدلییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬ ‫یہ حوادث ہیں غریبوں ہی کییے مییٹ جییانے‬ ‫تییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییک‬ ‫میں نییے ہییر چنیید بل ٹییاولنی چییآ ہییی ولیکیین‬ ‫شیخ نے ساتھ نہ چھوڑا مرا میخییانے تییک‬ ‫وہ بھی کیا دن تھے گھر سے کہیں جییاتے‬ ‫ہییییییییییییییی نییییییییییییییہ تھییییییییییییییے‬ ‫اور گئے بھی تو فقط شام کو میخانے تییک‬

‫میییں وہییاں کیسییے حقیقییت کییو سییلمت‬ ‫رکھیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییوں‬ ‫جس جگہ رد و بدل ہیو گئیے افسیانے تیک‬ ‫ل بہار آنے کییا وعییدہ تییو قبییول‬ ‫باغباں فص ِ‬ ‫ل بہییار آنییے تییک‬ ‫اور اگییر ہییم نییے رہییے فصی ِ‬ ‫اور تییو کیییا کہیییں اے شیییخ تییری ہمییت پییر‬ ‫کوئی کییافر ہییی گیییا ہییو تییرے میخییانے تییک‬ ‫اے قمر شام کا وعدہ ہے وہ آتییے ہییوں گییے‬ ‫شام کہلتی ہے تاروں کے نکل آنے کے بعیید‬

‫) ‪(۹۰‬‬ ‫نشاں کیونکر مٹا دییں ییہ پریشیانی نہییں‬ ‫جیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییاتی‬ ‫بگوولییوں سییے ہمییاری قییبر پہچییانی نہیییں‬ ‫جیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییاتی‬ ‫خدائی کی ہے یییہ ضیید اے بییت یییہ نییادانی‬ ‫نہیییییییییییییییییییییں جییییییییییییییییییییاتی‬ ‫زبردستی کیی منیوائی ہیوئی میانی نہییں‬ ‫جیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییاتی‬ ‫ہییزاروں بییار مییانی حسیین نییے ان کییی‬ ‫وفییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییاداری‬ ‫ل محبت ہیں کہ قربانی نہیں جاتی‬ ‫مگر اہ ِ‬ ‫سحر کے وقت منہ کدلیوں نے کھول ہییے پئییے‬ ‫شییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییبنم‬ ‫ہوا ٹھنڈی ہے مگییر پیییاس بییے پییانی نہیییں‬ ‫جیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییاتی‬

‫قمییر کییل ان کییے ہییونے سییے سییتارے کتنییے‬ ‫روشیییییییییییییییییییین تھییییییییییییییییییییے‬ ‫وہی یہ رات ہے جو آج پہچانی نہیں جاتی‬

‫) ‪(۹۱‬‬ ‫بیمییار کییو کیییا خییاک ہییوا امییید سییحر کییی‬ ‫وہ دو سانس کا دم اور یہ شب چییار پہییر‬ ‫کییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬ ‫مہماں ہے کبھی میری کبھی غیر کے گھر‬ ‫کییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬ ‫ب فرقت ادھر کی نییہ ادھییر کییی‬ ‫تو اے ش ِ‬ ‫ت کییافر تییرے در کییی‬ ‫اولدلییہ رے اولفییت بیی ِ‬ ‫منت مجھے درباں کی نہ کرنی تھی مگر‬ ‫کییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬ ‫ب ہجییر کییی ہییو خیییر اد ٰولہییی‬ ‫بیمییار شیی ِ‬ ‫اتری ہوئی صورت نظر آتی ہے سییحر کییی‬ ‫اس وعدہ فرامییوش کییے آنسییو نکییل گئییے‬ ‫بیمار نے جو چہرے پر حسرت سے نظر کی‬ ‫اے شمع مرے حال پہ تو روئے گی کب تک‬ ‫مجھ پر تو مصیبت ہے ابھی چار پہل کییی‬ ‫یہ وقت وہ ہے غیر بھی اٹھ کر نہیں جاتے‬ ‫آنکھوں میں مرا دم ہے تمہیییں سییوجھی‬ ‫ہییییییییییییییے گھییییییییییییییر کییییییییییییییی‬

‫م گیسیییو‬ ‫ض خییی ِ‬ ‫دم تیییوڑنے وال ہیییے مریییی ِ‬ ‫سوجھی ہے مسافر کو س ِر شام سفر کی‬ ‫ب وعدہ رکھا خوب پریشییاں‬ ‫جاؤ بھی ش ِ‬ ‫رہنے دو قسم کھا گئے جھییوٹی مییرے سییر‬ ‫کییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬ ‫ہر اک سے کہتے ہییو کییہ وہ مرتییا مجییھ پییر‬ ‫چاہے کبھی صورت بھییی نییہ دیکھییی ہییو‬ ‫قمییییییییییییییییییییییر کییییییییییییییییییییییی‬

‫) ‪(۹۲‬‬ ‫ہوا کسی کی بھی اے باغباں نہیییں رہییتی‬ ‫تییری بہییار تییو کیییا ہییے خییزاں نہیییں رہییتی‬ ‫سنے جو حشر میں شکوے نظییر بییدل کئییے‬ ‫کہیں بھی بند تمھاری زبییاں نہیییں رہییتی‬ ‫نیییہ دے تسیییدلیاں صییییاد بیییرق گرنیییے پیییر‬ ‫یییہ بییے جلئییے ہییوئے آشیییاں نہیییں رہییتی‬ ‫کئے جو سجدے تو دیر و حییرم پکییار اٹھییے‬ ‫خییدا کییی ذات مقییید یہییاں نہیییں رہییتی‬ ‫قمر وہاں سے میں کشتی بچا کہ لیا ہوں‬ ‫کسی کی ناؤ سییلمت جہییاں نہیییں رہییتی‬

‫) ‪(۹۳‬‬ ‫سامنے تصویر رکھ کر اس ستم ایجاد کی‬ ‫ل نا شاد کییی‬ ‫داستاں کہنے کو بیٹھا ہوں د ِ‬ ‫ل نا شاد‬ ‫کیا کروں چونکے نہ وہ قسمت د ِ‬ ‫کییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬ ‫جس قدر فریاد مجھ سے ہییو سییی فریییاد‬ ‫کییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬ ‫اس قدر رویا کہ ہچکییی بنییدھ گئییے صیییاد‬ ‫کییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬ ‫ل نییا شییاد‬ ‫لش جب نکدلی قفس سییے بدلب ی ِ‬ ‫کییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬ ‫دفن سے پہدلے اعزا ان سییے جییا کیر پییوچھ‬ ‫ولیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬ ‫اور تو حسییرت کییوئی بییاقی نہیییں بییے دار‬ ‫کییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬ ‫کاٹتا ہے پر کے ناولوں پر بڑھییا دیتییا ہییے قییید‬ ‫ن قفس عادت ہے کیییا صیییاد کییی‬ ‫اے اسیرا ِ‬

‫شام کا ہے وقت قبروں کیو نیہ ٹھکیرا کیر‬ ‫چدلییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییو‬ ‫جانے کس عاولم میں ہے میت کسی ناشییاد‬ ‫کییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬ ‫ت خییون چھپییائے حشییر‬ ‫دور بیٹھا ہوں ثبو ِ‬ ‫مییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬ ‫پاس اتنا ہے کہ رسوائی نییہ ہییو جلد کییی‬ ‫کیییا مجھییی کییم بخییت کییی تربییت تھییی‬ ‫ٹھیییییییییییییوکر کیییییییییییییے ولئیییییییییییییے‬ ‫تم نے جب دیکھا مجھے مٹی مییری بربییاد‬ ‫کییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬ ‫کھیل اس کمسنے کا دیکھو نام ولے ولے کییر‬ ‫مییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییرا‬ ‫ہاتھ سے تربت بنائی پاؤں سییے بربییاد کییی‬ ‫کہہ رہے ہو اب قمییر سییابا وفییا مدلتییا نہیییں‬ ‫خاک میں مجھ کو مل بیٹھے تو میری یییاد‬ ‫مییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬

‫) ‪(۹۴‬‬ ‫مٹ مییٹ کییے اب دل میییں کییوئی حسییرت‬ ‫نہییییییییییییییییییییییں رہیییییییییییییییییییییی‬ ‫ولٹ ولٹ کے اب خزانے میں دوولت نہیں رہییی‬ ‫ہو کر عزیز مجھ کو ملتے ہیں خییاک میییں‬ ‫دنیا میں نام کییو بھییی محبییت نہیییں رہییی‬ ‫اے درد تو ہی اٹھ کہ وہ آئیں ہیں دیکھنییے‬ ‫تعظیم کے مریض میں طاقت نہیییں رہییی‬ ‫کیونکر نبھے گییی بعیید مییرے یییہ خیییال ہییے‬ ‫ب فرقییت نہیییں‬ ‫غیروں کے گھر کبھی ش ی ِ‬ ‫رہیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬ ‫دیکھا تھا آج ہییم نییے قمییر کییو خییدا گییواہ‬ ‫پہدلی سی اب غریبیوں کییی صیورت نہیییں‬ ‫رہیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬

‫) ‪(۹۵‬‬ ‫وفائے وعدہ میں اچھا تمھییاری بییات ہییی‬ ‫سیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییہی‬ ‫نہیں دن کو جییو فرصییت تمھیییں تییو رات‬ ‫ہییییییییییییییییییییییی سییییییییییییییییییییییہی‬ ‫ہ عتییاب سییے ہییی نییواز‬ ‫مگر ہمیییں تییو نگییا ِ‬ ‫م اولتفییات سییہی‬ ‫عدہ کی سمت تری چشی ِ‬ ‫جو چاہو کہہ ولییو کییہ مجبییو ِر عشییق ہییوں‬ ‫ورنیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییہ‬ ‫تمھیییں بتییاؤ کییہ کییس کییی بییات سییہی‬ ‫تو پھر بتاؤ کہ یہ آنکھوں میں سر خیییال‬ ‫کیییییییییییییییییییییییوں ہیییییییییییییییییییییییں‬ ‫غدلط وہ محفل دشمن کی واردات سییہی‬ ‫رقیییب چھییائے ہییوئے ہیییں مثییال ابی ِر ان پییر‬ ‫قمر نہ آئیں گے وہ لکھ چانیید رات سییہی‬ ‫۔۔۔‬

‫) ‪(۹۶‬‬ ‫اگر وہ صبح کو آئے تو کس سے گفتگو ہییو‬ ‫گییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬ ‫ع فرقت نہ ہم ہونگے نییہ تییو ہییو‬ ‫کہ اے شم ِ‬ ‫گییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬ ‫حقیقت جب تجھے معدلییوم اے دیییوانہ خییو‬ ‫ہیییییییییییییییییییییییو گییییییییییییییییییییییییی‬ ‫جب ان کی جستجو کے بعد اپنی جسییتجو‬ ‫ہیییییییییییییییییییییییو گییییییییییییییییییییییییی‬ ‫مدلیں گے ہو بہو تجھ سے حسیں آئینہ خانے‬ ‫مییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬ ‫کسی سے کچھ نہ کہنا ورنییہ تییم سییے دو‬ ‫بییییییییییییییدو ہییییییییییییییو گییییییییییییییی‬ ‫ل گل کو جب تک آنکھ سے دیکھا نہیں‬ ‫مآ ِ‬ ‫ہییییییییییییییییییییییییو گییییییییییییییییییییییییا‬ ‫کدلی کو پھول بن جانے کی کیا کیا آرزو ہو‬ ‫گییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬ ‫ل مضییطرب تییو اس محفییل میییں نییاولے‬ ‫د ِ‬

‫ضیییییییییبط کییییییییییر ولیییییییییے گییییییییییا‬ ‫م گریاں تیو بہیت بیے آبیرو ہیو‬ ‫مگر اے چش ِ‬ ‫گییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬ ‫م ناز تک تو آگیییا ہییوں کییس سییے کیییا‬ ‫حری ِ‬ ‫پوچھیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییوں‬ ‫یہاں جدلوہ دکھایا جائے گا یا گفتگو ہو گی‬ ‫ہ منییزل‬ ‫جنھیں اے راہییبر ولٹییوا رہییے ہیییں را ِ‬ ‫مییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬ ‫خدا معدلوم ان کے دل میں کیا کیا آرزو ہییو‬ ‫گییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬ ‫ن وفا میں جییان دے دیییں‬ ‫ہمارا کیا ہے ارما ِ‬ ‫گیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫مگر تم کیا کرو گے جب تمھیں یہ آرزو ہو‬ ‫گییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬ ‫یہ بدلبل جس کی آوازیں خزاں مییں اتنیی‬ ‫دولکییییییییییییییییییییش ہیییییییییییییییییییییں‬ ‫بہاروں میں خدا معدلوم کتنی خییوش گدلییو‬ ‫ہیییییییییییییییییییییییو گییییییییییییییییییییییییی‬ ‫قمر سنتے ہیں تو شیییخ صییاحب آج تییوڑیں‬ ‫گیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬

‫ش جام و سبو ہو گییی‬ ‫سجے گا میکدہ آرائ ِ‬

‫) ‪(۹۷‬‬ ‫میییں کییون ہییوں بتییا دوں او بھییوولنے کییی‬ ‫عیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییادی‬ ‫تو نیے جسیے سیتایا تیو نیے جسیے دغیا دی‬ ‫مجھ تشنہ ولب کی ساقی تشنہ ولبی بڑھا‬ ‫دی‬ ‫دے کر ذرا سیا پیانی اک آگ سیی ولگیا دی‬ ‫م اولفت‬ ‫ایسی بھی کیا جفائیں برہم ہو نظ ِ‬ ‫تییو نییے تییو فقی ِر دل کییی بنیییاد ہییی ہل دی‬ ‫جب چاہا رخ پہ چن ولی اس سے مہ جبیں‬ ‫نیییییییییییییییییییییے افشیییییییییییییییییییییاں‬ ‫جب چاہا دن میں دنیا تاروں سییے جگمگییا‬ ‫دی‬ ‫ل چمن نے اتنا پوچھا نییہ بییوئے گییل سییے‬ ‫اہ ِ‬ ‫آوارہ پھر رہی ہییے کیییوں اے حسییین زادی‬

‫) ‪(۹۸‬‬ ‫مجھے پھول صبر کر ولیییں مجھییے باغبییاں‬ ‫بھل دے‬ ‫کییہ قفییس میییں تنییگ آ کییر مییرے اور ہیییں‬ ‫ارادے‬ ‫مرے بعد گر کے بجدلی نییہ قفییس میییں دل‬ ‫دکھییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا دے‬ ‫مجھے قید کرنیے واولیے مییرا آشیییاں جل دے‬ ‫میرا منہ کفن سے کھول مجھے دیکھ کییر‬ ‫وہ بیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییوولے‬ ‫یہ نیا ولباس کیوں ہے یہ کہاں ے ہییں ارادے‬ ‫میں قفس میں مطمئن ہوں کییہ سییمجھ‬ ‫ولیییییییییییا ہییییییییییے میییییییییییں نییییییییییے‬ ‫یہ چمن نہیں کہ بجدلی مرا آشیاں جل دے‬ ‫مجھے پھول سے زیادہ ہے قفس میں یییا ِد‬ ‫شییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییبنم‬ ‫جو چمن میں چار آنسو ِمیرے نیام پیر بہیا‬ ‫دے‬

‫نہیں ہم ہی جب چمن میں تو چمیین سییے‬ ‫پھییییییییییییر غییییییییییییرض کیییییییییییییا‬ ‫کوئی پھول توڑ ڈاولے کوئی آشیاں جل دے‬ ‫غ رہگییزر‬ ‫مری زندگی ہی کیا ہے میییں چییرا ِ‬ ‫ہیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییوں‬ ‫جسے اک ہوا کا جھونکا ابھی آئییے ابھییی‬ ‫بجھیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا دے‬ ‫وہ ہر اک سے پوچھتے ہیں کہ فدا ہے کیوں‬ ‫زمییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییانہ‬ ‫انہیں حسن کی خبر کیا کوئی آئینہ دکھییا‬ ‫دے‬ ‫ن رنییگ و‬ ‫تجھے خود خبر ہے ظاولم کہ جہا ِ‬ ‫بیییییییییییییییییییییییو مییییییییییییییییییییییییں‬ ‫عشییق کییو‬ ‫ترے حسن کے ہیں چرچے مرے ِ‬ ‫دعیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا دے‬ ‫ب ہجر بات جب ہے کہ قمر کییو وہ نییاولے‬ ‫ش ِ‬ ‫کوئی توڑ دے ستارے کوئی آسییماں ہل دے‬

‫) ‪(۹۹‬‬ ‫قی ِد قفس سے چھٹ کے پہنچ جاؤں گھییر‬ ‫ابھیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬ ‫اتنے کہاں ہوئے ہیں مییرے بییال و پییر ابھییی‬ ‫بیمییا ِر ہجییر آئییی کہییاں سییے سییحر ابھییی‬ ‫تارہ کوئی نہیں ہے ادھر سے ادھیر ابھیی‬ ‫س وفا ہے جو ہوں خموش‬ ‫صیاد صرف پا ِ‬ ‫ورنہ خییدا کییے فضییل سییے ہیییں بییال و پییر‬ ‫ابھیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬ ‫کیا آ رہے ہو واقعی تم میرے سییاتھ سییاتھ‬ ‫ب نظییر ابھییی‬ ‫یییہ کییام کییر رہییا ہییے فرییی ِ‬ ‫م غم قمیر‬ ‫کیوں روتے روتے ہو گئے چپ شا ِ‬ ‫تیارے بتیا رہیے ہییں نہیییں ہیے سیحر ابھییی‬

‫) ‪(۱۰۰‬‬ ‫ان کے جاتے ہی وحشت کا اثر دیکھییا کیییے‬ ‫سوئے در دیکھا تو پہروں سوئے در دیکھا‬ ‫کیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫دل کو وہ کیا دیکھتییے سییو ِز جگییر دیکھییا‬ ‫کیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫ولگ رہی تھی آگ جس گھر میں وہ گھر‬ ‫دیکھیییییییییییییییییییییا کیییییییییییییییییییییے‬ ‫ان کی محفل میں انھیں سییب رات بھییر‬ ‫دیکھیییییییییییییییییییییا کییییییییییییییییییییییے‬ ‫ایییک ہییم ہییی تھییے کییہ اک اک کییی نظییر‬ ‫دیکھیییییییییییییییییییییا کییییییییییییییییییییییے‬ ‫تم سرہانے سے گھییڑی بھییر کییے ولیئییے منییہ‬ ‫پھییییییییییییییییییییییییر ولیییییییییییییییییییییییو‬ ‫دم نہ نکدلے گا مری صورت اگر دیکھا کیییے‬ ‫میں کچھ اس حییاولت سییے ان کییے سییامنے‬ ‫پہنچییییییییییییییییییییا کییییییییییییییییییییہ وہ‬ ‫گییو مییری صییورت سییے نفییرت تھییی مگییر‬

‫دیکھیییییییییییییییییییییا کییییییییییییییییییییییے‬ ‫فائدہ کیا ایسی شرکت سے عدو کی بییزم‬ ‫مییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬ ‫تم ادھر دیکھا کییے اور ہیم ادھیر دیکھیا‬ ‫کیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫شام سے یہ تھی ترے بیمار کی حاولت کییہ‬ ‫ولیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییوگ‬ ‫رات بھر اٹھ اٹھ کے آثار سحر دیکھا کیییے‬ ‫بس ہی کیا تھا بے زباں کہتے ہی کیا صیاد‬ ‫سییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫یاس کییی نظییروں سییے مییڑ کییر اپنییا گھییر‬ ‫دیکھیییییییییییییییییییییا کییییییییییییییییییییییے‬ ‫موت آ کر سییامنے سییے ولییے گئییی بیمییار کییو‬ ‫دیکھئے چارہ گروں کییو چییارہ گییر دیکھییا‬ ‫کیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫رات بھر تڑپا کیا ہے در ِد فرقییت سییے قمییر‬ ‫پوچھ تاروں سے تارے رات بھر دیکھا کیے‬

‫) ‪(۱۰۱‬‬ ‫یہ نا ممکن ہو تیرا ستم مجییھ سییے عیییاں‬ ‫کیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییوئی‬ ‫وہییاں فریییاد کرتییا ہییوں نہیییں ہوتییا جہییاں‬ ‫کیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییوئی‬ ‫شکایت وہ نہ کرنے دیں یہ سب کہنے کییی‬ ‫بییییییییییییییییییییییاتیں ہیییییییییییییییییییییییں‬ ‫س ِر محشر کسی کی روک سکتا ہے زبییاں‬ ‫کیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییوئی‬ ‫عبث ہے حشر کا وعدہ مدلے بھی تم تو کیا‬ ‫حاصییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییل‬ ‫یہ سنتے ہیں کییہ پہچانییا نہیییں جاتییا وہییاں‬ ‫کیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییوئی‬ ‫انھیں دیرو حرم میں جب کبھی آواز دیتا‬ ‫ہیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییوں‬ ‫پکار اٹھتی ہے خاموشی نہیییں رہتییا یہییاں‬

‫کیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییوئی‬ ‫ولحد میں چین دم بھر کو کسی پہدلو نہیں‬ ‫مدلتییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا‬ ‫قمر ہوتا ہے کیییا زی ی ِر زمیییں بھییی آسییماں‬ ‫کیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییوئی‬

‫) ‪(۱۰۲‬‬ ‫م وطن میں‬ ‫صبر آگیا یہ کہہ کر دل سے غ ِ‬ ‫سب پھول ہی نہیں کانٹے بھی تھے چمن‬ ‫مییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬ ‫بدلبل ہے گدلستاں میییں پروانییہ انجمیین میییں‬ ‫سب اپنے اپنے گھر ہیں اک ہم نہیییں وطیین‬ ‫مییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬ ‫صیاد باغباں کی ہم سے کبھی نہ کھٹکی‬ ‫جیسے رہے قفییس میییں ویسییے رہییے چمیین‬ ‫مییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬ ‫ن آسییماں کییو تییاروں سییے کیییا تعدلییق‬ ‫داما ِ‬ ‫ٹانکے ولگے ہییوئے ہیییں بوسیییدہ پیرہیین میییں‬ ‫سنتے ہیں اب وہاں بھی چھائی ہییوئی ہییے‬ ‫ظدلمییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییت‬ ‫ہم تو چراغ جدلتییے چھییوڑ آئییے تھییے وطیین‬ ‫مییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬ ‫کچھ اتنے مختدلف ہیں احبییاب جییب اور اب‬ ‫کیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬

‫ہوتا ہے فییرق جتنییا رہییبر میییں راہییزن میییں‬ ‫صیییاد آج کییل میییں شییاید قفییس بییدل دے‬ ‫خوشبو بتا رہی ہے پھول آ گئے چمن میییں‬ ‫اے باغباں تجھے بھی اتنی خبر تو ہو گییی‬ ‫جب ہم چمن میں آئے کچھ بھی نییہ تھییا‬ ‫چمییییییییییییییییییییین مییییییییییییییییییییییں‬ ‫سونی پڑی ہے محفل‪ ،‬محفل میں جییا کییے‬ ‫بیٹھییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییو‬ ‫آتییے نہیییں پتنگییے بییے شییمع انجمیین میییں‬ ‫دیییدار آخییری پییر روئییے قمییر وہ کیییا کیییا‬ ‫یاد آئیں گی وفیائیں منیہ دیکیھ کیر کفین‬ ‫مییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬

‫) ‪(۱۰۳‬‬ ‫تییییرے طعنیییے سییینے سیییہے غیییم بھیییی‬ ‫ہیییم نیییے میییارا نیییہ آج تیییک دم بھیییی‬ ‫میییییری میییییت تییییو کیییییا اٹھییییاؤ گییییے‬ ‫ک میییاتم بھیییی‬ ‫تیییم نیییہ ہیییو گیییے شیییری ِ‬ ‫باغبیییاں بیییرق کییییا گدلیییوں پیییہ گیییری‬ ‫تییرے گدلشیین میییں ولییٹ گئییے ہییم بھییی‬ ‫جدلتیییے رہتیییے ہییییں تیییری محفیییل مییییں‬ ‫یییہ پتنگییے بھییی‪ ،‬شییمع بھییی‪ ،‬ہییم بھییی‬ ‫ہ عییییییییییدم واولییییییییییو‬ ‫ن ر ِ‬ ‫کییییییییییاروا ِ‬ ‫ٹھہییرو کییپڑے بییدل چکییے ہیییں ہییم بھییی‬

‫) ‪(۱۰۴‬‬ ‫عمر بھر خاک ہییی کیییا چھییانتے ویرانییوں‬ ‫کییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬ ‫بات تھی آئی گئی ہو گئییی دیوانییوں کییی‬ ‫کون کہہ دے گا کہ باتیں ہیں دیوانوں کیی‬ ‫دھجیاں جیب میں رکھییی ہیییں گریبییانوں‬ ‫کییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬ ‫جا چکے چھوڑ کییر آزادیییاں ویرانییوں کییی‬ ‫اب تو بستی میں خبر جییائے گییی دیوانییوں‬ ‫کییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬ ‫یادگاریں نہیں کچھ اور تییو دیوانییوں کییی‬ ‫دھجیاں مدلتی ہیییں صییحرا میییں گریبییانوں‬ ‫کییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬ ‫خیر محفل میں نہیں حسیین کییے دیوانییوں‬ ‫کییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬ ‫شمع کے بھیس میں موت آئی ہے پروانوں‬ ‫کییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬ ‫تو بھی کب توڑنے کو پھول چل ہے گدلچیں‬

‫آنکھ جب کھل گئی گدلشن کییے نگہبییانوں‬ ‫کییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬ ‫صرف اک اپنی نمو ِد س ی ِر محفییل کییے ولئییے‬ ‫لکھوں قربانیاں دیییں شییمع نییے پروانییوں‬ ‫کییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬ ‫شمع کے بعد پتنگوں نے کسی کییو پوچھییا‬ ‫کہیں پرسش ہوئی ان سییوختہ سییامانوں‬ ‫کییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬ ‫ولنگر اٹھتا تھا کییہ اس طییرح سییے کشییتی‬ ‫بیٹھیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬ ‫جیسییے سییاحل سییے حییدیں مییل گئیییں‬ ‫طوفیییییییییییییییییییانوں کیییییییییییییییییییی‬ ‫اے قمییر رات کییو مییے خییانے میییں اتنییا تھییا‬ ‫ہجییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییوم‬ ‫قسمتیں کھل گئیں ٹوٹے ہوئے پیمانوں کی‬

‫) ‪(۱۰۵‬‬ ‫بل سے ہو شام کی سیآ ہی کہیں تو منزل‬ ‫میییییییییییییری مدلیییییییییییییے گیییییییییییییی‬ ‫ادھر اندھیرے میں چییل پییڑوں گییا جییدھر‬ ‫مجھیییییییے روشییییییینی مدلیییییییے گیییییییی‬ ‫م محشر میں کیسییا مدلنییا نظییر فریییبی‬ ‫ہجو ِ‬ ‫بیییییییییییییڑی مدلیییییییییییییے گیییییییییییییی‬ ‫کسی سے صورت تری مدلے گی کسی سییے‬ ‫صیییییییورت میییییییری مدلیییییییے گیییییییی‬ ‫تمھاری فرقییت مییں تنییگ آ کییر یییہ مرنییے‬ ‫واولییییییییوں کییییییییا فیصییییییییدلہ ہییییییییے‬ ‫قضا سے جو ہمکنار ہو گا اسے نئی زندگی‬ ‫مدلیییییییییییییییییییییییے گیییییییییییییییییییییییی‬ ‫قفس سے جب چھٹ کے جائیں گے ہم تییو‬ ‫سیییییب مدلیییییین گیییییے بجیییییز نشییییییمن‬ ‫چمن کا ایک ایک گل مدلییے گییا چمیین کییی‬

‫اک اک کدلییییییییییی مدلییییییییییے گییییییییییی‬ ‫تمھاری فرقت میں کیییا مدلییے گیا‪ ،‬تمھییارے‬ ‫مدلنیییییییے سیییییییے کییییییییا مدلیییییییے گیییییییا‬ ‫قمر کے ہوں گے ہزار ہا غییم رقیییب کییو اک‬ ‫خوشییییییییییییی مدلییییییییییییے گییییییییییییی‬

‫) ‪(۱۰۶‬‬ ‫بیییاز آگییییا شیییاید اب فدلیییک سیییتانے سیییے‬ ‫بجدلیییاں نکدلییتی ہیییں بییچ کییے آشیییانے سییے‬ ‫خییاک ولییے گئییی بجدلییی میییرے آشیییانے سییے‬ ‫صرف چار چھ تنکے وہ بھی کچییھ پرانییے‬ ‫سییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫کچھ نظر نہیں آتا ان کے منہ چھپانے سییے‬ ‫ہر طرف اندھیرا ہے چانیید ڈوب جییانے سییے‬ ‫ل بییاغ اے گدلچیییں فائییدہ چھپییانے سییے‬ ‫حییا ِ‬ ‫ہم تو ہییاتھ دھییو بیٹھییے اپنییے آشیییانے سییے‬ ‫باغ ہو کہ صحرا ہو جی کہیییں نہیییں ولگتییا‬ ‫آپ سے مدلے کیا ہم چھییٹ گئییے زمییانے سییے‬ ‫م دشییمن‬ ‫صبح سے یہ وقت آیا وہ ہیں بییز ِ‬ ‫ہییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫مٹ گئیں ہیییں کیییا یییا رب گردشیییں زمییانے‬ ‫سییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫یہ سوال پھر کا ہے کییب قیییامت آئییی گییی‬ ‫پہدلییے بییچ تییو ولییے دنیییا آپ کییے زمییانے سییے‬ ‫ان کے حسن پر تہمت رکھ نییہ اپنییے مرنییے‬

‫کییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬ ‫وہ تو موت آنے تھی اک نہ اک بہییانے سییے‬ ‫آگ ولگ کے تنکیوں میییں کیییا بہییار آئییی ہیے‬ ‫پھول سے برسییتے ہیییں میییرے آشیییانے سییے‬ ‫جییو جفییائیں پہدلییی تھیییں وہ جفییائیں اب‬ ‫بھییییییییییییییییییییییی ہیییییییییییییییییییییییں‬ ‫انقلب کیییا یییا رب اٹییھ گئییے زمییانے سییے‬ ‫مبتل ہوئے ایسے آسماں کییی گییردش میییں‬ ‫اے قمر نہ بیٹھے ہییم آج تییک ٹھکییانے سییے‬

‫) ‪(۱۰۷‬‬ ‫حکم بے سوچے جو سرکار دیییے دیتییے ہیییں‬ ‫ت گفتییار دیییے دیتییے ہیییں‬ ‫کیوں مجھے جییرأ ِ‬ ‫خانہ بربادوں کو سائے میں بٹھانے کے ولئییے‬ ‫آپ گرتییی ہییوئے دیییوار دیئییے دیتییے ہیییں‬ ‫عشق اور ابروئییے خمییدار کییا اس دل کییے‬ ‫سییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییپرد‬ ‫آپ تییو دیییوانے کییو تدلییوار دیییے دیتییے ہیییں‬ ‫آپ اک پھییول بھییی دیییں گییے تییو اس‬ ‫احسیییییییییییان کیییییییییییے سیییییییییییاتھ‬ ‫جیسییے گدلییزار کییا گدلییزار دئیییے دیتییے ہیییں‬

‫) ‪(۱۰۸‬‬ ‫ض تابییاں کییے سییاتھ‬ ‫گیسو ہیں ان کے عار ِ‬ ‫سیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییاتھ‬ ‫کییافر ولگییے ہیوئے ہیییں مسییدلماں کییے سییاتھ‬ ‫سیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییاتھ‬ ‫سییامان خییاک آیییا تھییا انسییاں کییے سییاتھ‬ ‫سیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییاتھ‬ ‫ن عریاں کے ساتھ‬ ‫صرف ایک روح تھی ت ِ‬ ‫سیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییاتھ‬ ‫م خدا تھییا جییو بییچ گئییی‬ ‫اے ناخدا وہ حک ِ‬ ‫کشتی کو اب تو چھوڑ دے دے طوفاں کییے‬ ‫سییییییییییییییییییییاتھ سییییییییییییییییییییاتھ‬ ‫اے باغباں گدلوں پہ ہییی بجدلییی نہیییں گییری‬ ‫ہم بھی ولٹے ہیں تیییرے گدلسییتاں کییے سییاتھ‬ ‫سیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییاتھ‬ ‫جب ولطف ہو جنوں تو کہیں زنداں سے ولے‬ ‫اڑے‬ ‫وہ ڈھونییڈتے پھریییں مجھییے دربییاں کییے‬ ‫سییییییییییییییییییییاتھ سییییییییییییییییییییاتھ‬

‫دو چییار ٹییانکے اور ولگییے ہییاتھ بخیییر گییر‬ ‫دامن بھی کچھ پھٹا ہے گریباں کے سییاتھ‬ ‫سیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییاتھ‬ ‫تم میرا خوں چھپا تو رہے ہو خبر بھی ہے‬ ‫دو دو فرشتے رہتے ہیییں انسییاں کییے سییاتھ‬ ‫سیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییاتھ‬ ‫ل قفس کییا اور تیو کچییھ بییس نیہ چییل‬ ‫اہ ِ‬ ‫سیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییکا‬ ‫م گدلستاں کے ساتھ ساتھ‬ ‫آہیں بھریں نسی ِ‬ ‫دیوانے شاد ہیییں کییہ وہ آئییے ہیییں دیکھنییے‬ ‫تقدیر کھل گئے د ِر زنداں کے ساتھ سییاتھ‬ ‫م روزگییار کیییا‬ ‫واعظ مٹے گییا تجییھ سییے غی ِ‬ ‫ش دوراں کییے سییاتھ‬ ‫سییاغر چدلییے گییا گییرد ِ‬ ‫سیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییاتھ‬ ‫ب فرقت نہیییں قمییر‬ ‫اک شمع کیا کوئی ش ِ‬ ‫ہ تابییاں کییے‬ ‫تارے بھی چھییپ گئییے ہیییں می ِ‬ ‫سییییییییییییییییییییاتھ سییییییییییییییییییییاتھ‬

‫) ‪(۱۰۹‬‬ ‫بجا ہے حکم کییی تعمیییل مانتییا ہییوں میییں‬ ‫اگر حضور نے کہہ دیا کل خییدا ہییوں میییں‬ ‫پڑے گا اور بھی کیا وقت میری کشییتی پییر‬ ‫کہ ناخدا نہیں کہتییا کییہ ناخییدا ہییوں میییں‬ ‫تمھارے تی ِر نظر نییے غریییب کییی نییہ سیینی‬ ‫ہزار دل نے پکییارا کییہ بییے خطییا ہییوں میییں‬ ‫سمجھ رہا ہوں قمییر راہیزن بجھییا دے گیا‬ ‫غ راہ ہوں رسییتے میییں جییل رہییا ہییوں‬ ‫چرا ِ‬ ‫مییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬

‫) ‪(۱۱۰‬‬ ‫ی قفییس ہییے وہییاں فک ی ِر آشیییانہ‬ ‫یہاں تنگ ِ‬ ‫نہ یہاں مرا ٹھکانہ نہ وہیاں میرا ٹھکیانہ‬ ‫مجھییے یییاد ہییے ابھییی تییک تییرے جییور کییا‬ ‫فسییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییانہ‬ ‫جو میں راز فاش کر دوں تجھے کیییا کہییے‬ ‫زمییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییانہ‬ ‫نہ وہ پھول ہیں چمیین میییں نییہ وہ شییا ِ‬ ‫خ‬ ‫آشیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییانہ‬ ‫فقط ایک برق چمکی کہ بدل گیییا زمییانہ‬ ‫م دوسییتانہ‬ ‫یہ رقیب اور تم سے رہ و رسیی ِ‬ ‫ابھی جس ہیوا مییں تییم ہیو وہ بیدل گییا‬ ‫زمییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییانہ‬ ‫مرے سامنے چمن کا نہ فسانہ چھیڑ ہمدم‬ ‫مجھییے یییاد آ نییہ جییائے کہیییں اپنییا آشیییانہ‬ ‫س ِر راہ کیسے سییوجھی تجھییے ہج ی ِو مئییے‬ ‫کیییییییییییییییییییییی واعیییییییییییییییییییییظ‬ ‫نییہ یہییاں ہییے تیییری نییہ مییرا شییراب خییانہ‬ ‫کسی سر نگوں سی ڈاولی پہ رکھییں گییے‬

‫چییییییییییییییییییییییار تنکییییییییییییییییییییییے‬ ‫نہ بدلنید شیاخ ہیو گیی نیہ جدلیے گیا آشییانہ‬ ‫ی وطن کییو‬ ‫م دور ِ‬ ‫نہ سنا سکے مسدلسل غ ِ‬ ‫کبھی رو ولئے گھڑی بھر کبھییی کہییہ دیییا‬ ‫فسییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییانہ‬ ‫مرے روٹھ جانے واولے تجھییے یییوں منییا رہییا‬ ‫ہیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییوں‬ ‫کہ قضا کییے واسییطے بھییی کییوئی چییاہئیے‬ ‫بہییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییانہ‬ ‫کہیں میکشوں سے ساقی نییہ نگییاہ پھیییر‬ ‫ولینیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا‬ ‫کہ انھیں کے دم سے قیائم ہیے تییرا شییراب‬ ‫خییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییانہ‬ ‫غ دل کییی وہ کہییانی میییں نییے‬ ‫قمر اپنے دا ِ‬ ‫چھییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییڑی‬ ‫کہ سنا کیے سییتارے مییرا رات بھییر فسییانہ‬

‫) ‪(۱۱۱‬‬

‫ہم بھی انھیں کے سییاتھ چدلییے وہ جہییاں‬ ‫چدلییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫س کیییارواں چدلیییے‬ ‫جیسیییے غبیییا ِر راہ پییی ِ‬ ‫چاہوں تو میرے ساتھ تصور میں تا قفییس‬ ‫گدلشییین چدلیییے‪ ،‬بہیییار چدلیییے‪ ،‬آشییییاں چدلیییے‬ ‫اے راہییبر یقیییں جییو تییری راہیبری میییں ہییو‬ ‫مڑ مڑ کے دیکھتا ہییوا کیییوں کییارواں چدلییے‬ ‫میییری طییرح وہ رات کییو تییارے ِگنییا کریییں‬ ‫اب کییے کچییھ ایسییی چییال آسییماں چدلییے‬

‫) ‪(۱۱۲‬‬ ‫متفق کییونکر ہیوں ایسیے مشیورے پییر دل‬ ‫سیییییییییییییییییییییییے ہیییییییییییییییییییییییم‬ ‫راہبر تو ولوٹ ولے شکوہ کریں منزل سے ہم‬ ‫راہبر کا ہییو بھل پہدلییے ہییی گھییر ولٹییو دئیییے‬ ‫ولوٹ کر جائیں تو جائیں بھی کہاں منییزل‬ ‫سیییییییییییییییییییییییے ہیییییییییییییییییییییییم‬ ‫شمع گل کر دینے واولے ہو گئییی روشیین یییہ‬ ‫بییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییات‬ ‫ٹھوکریں کھاتے ہییوئے نکدلییں تییری محفیل‬ ‫سیییییییییییییییییییییییے ہیییییییییییییییییییییییم‬ ‫ہم کو دریا برد کرنییے واولییے وہ دن یییاد کییر‬ ‫تجییھ کییو طوفییاں میییں بچییانے آئییے تھییے‬ ‫سییییییییییییاحل سییییییییییییے ہییییییییییییم‬ ‫یہ نہیں کہتے کہ دوولت رات میں ولٹ جییائے‬ ‫گییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬ ‫ہییم پییہ احسییاں ہییے کییہ سییوتے ہیییں بییڑی‬ ‫مشییییییییییییکل سییییییییییییے ہییییییییییییم‬ ‫ہی نہ کہئیے غم ہوا کشتی کا یوں فرمائیے‬

‫اک تماشہ تھا جسییے دیکھییا کیییے سییاحل‬ ‫سیییییییییییییییییییییییے ہیییییییییییییییییییییییم‬ ‫ل عییام اس صییورت سییے روکییا‬ ‫اب تییو قت ی ِ‬ ‫جیییییییییییییییییییییییائے گیییییییییییییییییییییییا‬ ‫بڑھ کے خنجر چھین کیں گییے پنجییۂ قاتییل‬ ‫سیییییییییییییییییییییییے ہیییییییییییییییییییییییم‬ ‫م حسن و عشق میییں ہییوتی ہیییں کیییا‬ ‫رس ِ‬ ‫پابنیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییدیاں‬ ‫آپ پوچھیں شمع سے پروانۂ محفییل سییے‬ ‫ہیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییم‬ ‫ک رو ِز جییزا‬ ‫کس خطا پر خوں کیئے اے ماول ِ‬ ‫تو اگر کہہ دے تو اتنا پوچھ ولیں قاتل سییے‬ ‫ہیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییم‬ ‫ج طوفاں سے بچا لنے پہ اتنا خوش نہ‬ ‫مو ِ‬ ‫ہییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییو‬ ‫اور اگر اے ناخدا ٹکرا گئے سییاحل سییے ہییم‬ ‫نام تو اپنا چھپا سکتے ہیں ولیکن کیا کریییں‬ ‫غ دل سے ہم‬ ‫اے قمر مجبور ہو جاتے ہیں دا ِ‬

‫) ‪(۱۱۳‬‬ ‫یہ آئینے کی سازش تھی کچھ خطا بھی‬ ‫نیییییییییییییہ تھیییییییییییییی مییییییییییییییری‬ ‫ترے منہ پر کہی تیری مییرے منییہ پییر کہییی‬ ‫میییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییری‬ ‫تعدلق مجھ سے کیا اے درد کیوں مجھ کییو‬ ‫سییییییییییییییییییییییتاتا ہییییییییییییییییییییییے‬ ‫نہ تجھ سے دوستی میییری نییہ تجییھ سییے‬ ‫دشیییییییییییییییییییمنی مییییییییییییییییییییری‬ ‫ولڑکپن دیکھئے گدلگشت میں وہ مجھ سییے‬ ‫کہتییییییییییییییییییییییے ہیییییییییییییییییییییییں‬ ‫چمن میں پھول جتنے ہیییں وہ سییب تیییرے‬ ‫کدلیییییییییییییییییییییی مییییییییییییییییییییییری‬ ‫کوئی اتنا نہیں ہے آ کے جو دو پھول رکییھ‬ ‫جیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییائے‬ ‫قمر تربت پر بیٹھی رو رہی ہییے بییے کسییی‬

‫میییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییری‬

‫) ‪(۱۱۴‬‬ ‫اب مجھے دشمن سے کیییا جییب زی ی ِر دام آ‬ ‫ہیییییییییییییییییییییییی گییییییییییییییییییییییییا‬ ‫اک نشیمن تھا سو وہ بجدلی کے کام آ ہی‬ ‫گییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا‬ ‫ل سو ِز اولفت جب یہ نام آ ہییی گیییا‬ ‫سن مآ ِ‬ ‫شمع آخر جل بجھی پروانہ کام آ ہی گیییا‬ ‫ب دیییدار کییا اصییرار کییام آ ہییی گیییا‬ ‫طییاول ِ‬ ‫ن انتظییام آ ہییی گیییا‬ ‫سییامنے کییوئی بحس ی ِ‬ ‫ہم نہ کہتے تھے کہ صبح شییام کییے وعییدے‬ ‫نییییییییییییییییییییییییہ کییییییییییییییییییییییییر‬ ‫ب صبح شام آ ہییی گیییا‬ ‫ض غم قری ِ‬ ‫اک مری ِ‬ ‫ش منییزل سییے تییو اچھییی رہییی‬ ‫کوشیی ِ‬ ‫دیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییوانگی‬ ‫چدلتے پھرتے ان سے مدلنے کا مقام آ ہییی گیییا‬ ‫را ِز اولفت مرنییے واولییے نییے چھپایییا تییو بہییت‬ ‫دم نکدلتے وقت ولب پر ان کا نییام آ ہییی گیییا‬ ‫کر دیا مشہور پردے میں تجھے زحمت نییہ‬ ‫دی‬

‫آج کییا ہونییا ہمییارا تیییرے کییام آ ہییی گیییا‬ ‫جب اٹھا ساقی تو واعییظ کییی نییہ کچییھ‬ ‫بھییییییییییییی چییییییییییییل سییییییییییییکی‬ ‫میری قسمت کی طرح گردش میں جام آ‬ ‫ہیییییییییییییییییییییییی گییییییییییییییییییییییییا‬ ‫حسن کو بھییی عشییق کییی ضیید رکھنییی‬ ‫پڑتییییییییییییی ہییییییییییییے کبھییییییییییییی‬ ‫طور پر موسید ٰ‪ ‬سے مدلنے کا پیام آ ہی گیییا‬ ‫ب حییرم پیر رک کییے اک مجبییو ِر‬ ‫دیر تک بییا ِ‬ ‫عشیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییق‬ ‫سوئے بت خانہ خدا کا ولے کے نام آ ہییی گیییا‬ ‫رات بھر مانگی دعا ان کے نییہ جییانے کییی‬ ‫قمیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییر‬ ‫صبح کا تییارہ مگییر ولییے کییر پیییام آ ہییی گیییا‬

‫) ‪(۱۱۵‬‬ ‫بل بلئیییے حسیییینوں کیییا آنیییا جانیییا تھیییا‬ ‫قمر خدا کی قسم وہ بھی کیا زمانہ تھا‬ ‫قفس میں رو دیے یہ کہہ کر ذکیی ِر گدلشیین‬ ‫پییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییر‬ ‫کبھی چمن میں ہمارا بھییی آشیییانہ تھییا‬ ‫نہ روکیے مجھے ناولوں سے کییہ اب محشییر‬ ‫ہییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫یییہ میییرا وقییت ہییے وہ آپ کییا زمییانہ تھییا‬ ‫نہ کہتے تھے کہ نہ دے دیکھ دل حسییینوں‬ ‫کیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییو‬ ‫قمر یہ اس کی سزا ہے جو تو نہ مانا تھا‬

‫) ‪(۱۱۶‬‬ ‫ت جییاں ہییو‬ ‫منزولیں غربت میں مجھ کو آف ِ‬ ‫گئییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬ ‫وسعتیں ایک ایک ذرے کی بیاباں ہو گئییں‬ ‫چارہ گر کیونکر نکاولے دل میییں پنہییاں ہییو‬ ‫گئییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬ ‫ٹوٹ کر نوکیں ترے تیییروں کییی ارمییاں ہییو‬ ‫گئییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬ ‫کیا کروں جو آہیں رسوائی کا سییاماں ہییو‬ ‫گئییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬ ‫مشییکدلیں ایسییی مجھییے کیییوں دیییں جییو‬ ‫آسیییییییییییییاں ہیییییییییییییو گئییییییییییییییں‬ ‫ہییم نفییس صیییاد کییی عییادت کییو میییں‬ ‫سییییییییییییمجھتا نییییییییییییہ تھییییییییییییا‬ ‫بھول کر نظریں مری سییوئے گدلسییتاں ہییو‬ ‫گئییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬ ‫آشییاں اپنیا اٹھییاتے ہییں سییلم اے باغبیاں‬ ‫ن گدلسییتاں ہییو گئیییں‬ ‫ن جا ِ‬ ‫بجدلیاں اب دشم ِ‬ ‫میری حسرت کی نظر سے را ِز اولفت کھل‬

‫گییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا‬ ‫آرزوئیں اشک بن بیین کییر نمایییا ہییو گئیییں‬ ‫کیا نہیں معدلیوم کییون آیییا عییادت کییے ولئییے‬ ‫اسی بنیید آنکھیییں تییری بیمییا ِر ہجییراں ہییو‬ ‫گئییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬ ‫ل ناشییاد ہییی منحییوس نییاولے بنیید کییر‬ ‫بدلبیی ِ‬ ‫پھول غارت ہو گئییے بربییاد کدلیییں ہییو گئیییں‬ ‫وہ اٹھی عاشق کی میییت ولییے مبییارک ہییو‬ ‫تجھیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫ن جییاں ہییو‬ ‫اب تو پوری حسرتیں او دشییم ِ‬ ‫گئییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬ ‫ت دل ہی کیا تھی چار بوندیں خییون‬ ‫کائنا ِ‬ ‫کییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬ ‫دو غذائے غم ہوئیں دو نذ ِر پیکاں ہو گئیییں‬ ‫آسماں پر ڈھونڈتا ہوں ان دعاؤں کو قمر‬ ‫صبح کو جو ڈوبتیے تیاروں مییں پنہیاں ہیو‬ ‫گئییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬

‫)ٍ ‪(۱۱۷‬‬ ‫ہمیں کیا جبکہ رہنا ہی منظور نہیں گدلشن‬ ‫مییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬ ‫گرے بجدلی چمن پر آگ ولگ جییائے نشیییمن‬ ‫مییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬ ‫جنوں میں بھی یہییاں تییک ہییے کسییی کییا‬ ‫س رسیییییییییییییییییییوائی‬ ‫پیییییییییییییییییییا ِ‬ ‫گریباں پھاڑتا ہوں اور رکھ ولیتا ہوں دامن‬ ‫مییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬ ‫ہمارا گھر جل کہ تجھ کو کیییا مدلییے گییا اے‬ ‫بجدلییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬ ‫زیادہ سے زیادہ چار تنکے ہیں نشیمن میں‬ ‫قمر جن کو بڑے مجییھ سییے وفییاداری کییے‬ ‫دعیییییییییییییییییییییوے تھیییییییییییییییییییییے‬ ‫وہی احباب تنہا چھوڑ کر جاتے ہیں مدفن‬

‫مییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬

‫) ‪(۱۱۸‬‬ ‫بنتا نہیییں ہییے حسیین سییتمگر شییباب میییں‬ ‫ہوتے ہیییں ابتییدا ہییی سییے کییانٹے گلب میییں‬ ‫خ بییے نقییاب میییں‬ ‫جدلییوے ہییوئے نییہ جییذب ر ِ‬ ‫کرنیں سمٹ کے آ نییہ سییکیں آفتییاب میییں‬ ‫بچپن میں یہ سوال قیییامت کییب آئییے گییی‬ ‫بنیییدہ نیییواز آپ کیییے عہییی ِد شیییباب مییییں‬ ‫صییییاد آج مییییرے نشییییمن کیییی خییییر ہیییو‬ ‫بجدلی قفس پہ ٹوٹتی دیکھییی ہییے خییواب‬ ‫مییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬ ‫آغییا ِز شییوق دییید میییں اتنییی خطییا ہییوئی‬ ‫انجییام پییر نگییاہ نییہ کییی اضییطراب میییں‬ ‫اب چھپ رہے ہو سامنے آ کر خبر بھی ہییے‬ ‫ہ انتخییاب میییں‬ ‫تصییویر کھنییچ گئییی نگیی ِ‬ ‫کشتی کسی غریب کیی ڈوبیی ضیرور ہیے‬ ‫م حبییاب میییں‬ ‫آنسو دکھییائے دیتییا ہییے چشی ِ‬ ‫ک ندامت نے دھو دیئے‬ ‫محشر میں ایک اش ِ‬ ‫جتنییے گنییاہ تھییے مییری فییر ِد حسییاب میییں‬ ‫اس وقت تک رہے گی قیامت رکییی ہییوئی‬

‫جب تک رہے گییا آپ کییا چہییرہ نقییاب میییں‬ ‫ایسے میں وہ ہوں‪ ،‬باغ ہییو‪ ،‬سییاقی ہییو اے‬ ‫قمیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییر‬ ‫ب ماہتییاب میییں‬ ‫ولگ جییائیں چییار چانیید شی ِ‬

‫) ‪(۱۱۹‬‬ ‫خشکی و تییری پییر قییادر ہییے آسییان مییری‬ ‫مشیییییییییییییییییییکل کیییییییییییییییییییر دے‬ ‫ساحل کی طرف کشتی نہ سہی کشییتی‬ ‫کییییییی طییییییرف سییییییاحل کییییییر دے‬ ‫تو اپنی خوشی کا ماولک ہے‪ ،‬کیا تاب کسی‬ ‫کییییییییییییی اف جییییییییییییو کییییییییییییرے‬ ‫محفل کو بنا دے ویرانہ ویرانییے کییو بنییا دے‬ ‫محفییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییل‬ ‫ہ اولفت کو دیکھے کوئی شییام‬ ‫اس رہر ِو را ِ‬ ‫کیییییییییییییے عیییییییییییییاولم مییییییییییییییں‬ ‫جب اٹھ کے غبا ِر راہگذر نظروں سے نہییاں‬ ‫منییییییییییییییییییییزل کییییییییییییییییییییر دے‬ ‫ق طدلب ہی دیکھنا ہے منظور تجھے‬ ‫گر ذو ِ‬ ‫دیییییییییییییییییییییییوانے کییییییییییییییییییییییا‬ ‫ہر نقش بنے زنجی ِر قدم اتنی تو کڑی منزل‬

‫کیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییر دے‬

‫) ‪(۱۲۰‬‬ ‫ہٹی زولیف ان کیے چہیرے سییے مگیر آہسیتہ‬ ‫آہسیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییتہ‬ ‫ت سییحر آہسییتہ آہسییتہ‬ ‫عیاں سورج ہوا وق ِ‬ ‫خ گییل کییی‬ ‫چٹک کر دی صدا غنچہ نے شییا ِ‬ ‫جنبییییییییییییییییییییییش پییییییییییییییییییییییر‬ ‫یہ گدلشن ہییے ذرا بییا ِد سییحر آہسییتہ آہسییتہ‬ ‫قفس میں دیکھ کر بازو اسیر آپس میییں‬ ‫کہتییییییییییییییییییییییے ہیییییییییییییییییییییییں‬ ‫بہا ِر گل تک آ جائیں گییے پییر آہسییتہ آہسییتہ‬ ‫م ہجییر کییا‬ ‫کوئی چھپ جائے گا بیمییا ِر شییا ِ‬ ‫مرنیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا‬ ‫پہنچ جائے گییی ان تییک بھییی خییبر آہسییتہ‬ ‫آہسیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییتہ‬ ‫م تبدیدلی گدلشن کہاں تک پھر یہ گدلشن‬ ‫غ ِ‬ ‫ہییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬

‫قفس بھی ہو تو بن جاتا ہے گھییر آہسییتہ‬ ‫آہسیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییتہ‬ ‫ہمارے باغباں نے کہہ دیا گدلچیں کے شکوے‬ ‫پییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییر‬ ‫نئے اشجار بھی دیں گے ثمر آہستہ آہسییتہ‬ ‫اد ٰولہی کو نسییا وقییت آگیییا بیمییا ِر فرقییت پییر‬ ‫کہ اٹھ کر چل دیے سیب چیارہ گیر آہسیتہ‬ ‫آہسیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییتہ‬ ‫نہ جانے کیوں نہ آیا ورنہ اب تک کب کییا آ‬ ‫جاتیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا‬ ‫اگر چدلتا نامہ بییر وہییاں سییے آہسییتہ آہسییتہ‬ ‫خفا بھی ہییں ارادہ بھیی ہیے شیاید بیات‬ ‫کرنیییییییییییییییییییییییے کیییییییییییییییییییییییا‬ ‫وہ چییل نکدلیییں ہیییں مجییھ کییو دیکییھ کییر‬ ‫آہسییییییییییییییییییییتہ آہسییییییییییییییییییییتہ‬ ‫جوانی آ گئی دل چھیدنے کییی بییڑھ گئیییں‬ ‫مشیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییقیں‬ ‫چلنیییا آگییییا تیییی ِر نظیییر آہسیییتہ آہسیییتہ‬

‫جسییے اب دیکییھ کییر اک جییان پڑتییی ہییے‬ ‫محبیییییییییییییییییییییت مییییییییییییییییییییییں‬ ‫یہی بن جائے گی قاتل نظر آہسییتہ آہسییتہ‬ ‫ب غییم اور‬ ‫ابھی تک یییاد ہییے کییل کییی شی ِ‬ ‫تنہییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییائی‬ ‫پھیر اس پیر چانید کیا ڈھدلنیا قمییر آہسیتہ‬ ‫آہسیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییتہ‬

‫) ‪(۱۲۱‬‬ ‫ہ دنیائے عاشقی میں وجو ِد دل محترم‬ ‫نگا ِ‬ ‫نیییییییییییییییییییییییہ ہوتیییییییییییییییییییییییا‬ ‫اگر خدائی بتییوں کییی ہییوتی تییو دیییر ہوتییا‬ ‫حیییییییییییییرم نیییییییییییییہ ہوتیییییییییییییا‬ ‫ب دیییرو‬ ‫ہ محبت میں دل کو کب تک فری ِ‬ ‫ر ِ‬ ‫حیییییییییییییرم نیییییییییییییہ ہوتیییییییییییییا‬ ‫ہییزاروں سییجدے بھٹکتییے پھرتییے جییو تیییرا‬ ‫ش قییییییییدم نییییییییہ ہوتییییییییا‬ ‫نقیییییییی ِ‬ ‫نہ پوچھ صیاد حال مجییھ سییے کییہ کیییوں‬ ‫مقییییییییدر پییییییییہ رو رہییییییییا ہییییییییوں‬ ‫قفس میں گیر بیال و پیر نیہ کٹتیے مجھیے‬ ‫اسیییییییری کییییییا غییییییم نییییییہ ہوتییییییا‬

‫) ‪(۱۲۲‬‬

‫ہمارے بعد جو چھوڑے سییتم تییو کیییا ہوگییا‬ ‫خجل ہوئے پہ یہ توڑی قسم تییو کیییا ہوگییا‬ ‫یییہ سییوچتا ہییوں سییر جھکییاتے ہیییں پئییے‬ ‫سییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییجدہ‬ ‫سمٹ کییے آ گئییے دیییرو حییرم تییو کیییا ہوگییا‬ ‫م غیر ہے کچھ آبروئے عشق کا پییاس‬ ‫یہ بز ِ‬ ‫م نییم تییو کیییا ہوگییا‬ ‫تھمے نہ اشک اے چش ِ‬

‫) ‪(۱۲۳‬‬ ‫سجدے ترے کہنے سے میں کر ولییوں بھییی تییو کیییا‬ ‫ت کییافر نییہ خییدا ہییے نییہ خییدا ہییو‬ ‫تییو اے بیی ِ‬ ‫غنچییے کییے چٹکنییے پییہ نییہ گدلشیین میییں خفییا ہییو‬ ‫ممکیین ہییے کسییی ٹییوٹے ہییوئے دل کییی صییدا ہییو‬ ‫کھا اس کی قسم جو نہ تجھے دیکھ چکییا ہییو‬ ‫تیرے تو فرشییتوں سییے بھییی وعییدہ نییہ وفییا ہییو‬ ‫انسان کسی فطرت پہ تییو قییائم ہییو کییم از کییم‬ ‫اچھییا ہییو تییو اچھییا ہییو بییرا ہییو تییو بییرا ہییو‬ ‫اس حشر میں کچییھ داد نییہ فریییاد کسییی کییی‬ ‫جییو حشییر کییے ظییاولم تییرے کییوچے سییے اٹھییا ہییو‬ ‫اتیییرا کیییہ ییییہ رفتیییا ِر جیییوانی نہییییں اچھیییی‬ ‫چییال ایسییی چل کرتییے ہیییں جیسییے کییہ ہییوا ہییو‬ ‫میخانے میں جب ہم سے فقیروں کییو نییہ پوچھییا‬ ‫یییہ کہتییے ہییوئے چییل دیئییے سییاقی کییا بھل ہییو‬ ‫ن اظہییییییا ِر محبییییییت‬ ‫اولدلییییییہ رے او دشییییییم ِ‬ ‫وہ درد دیییا ہییے جییو کسییی سییے نییہ دوا ہییو‬ ‫ک گریبیییاں‬ ‫تنہیییا وہ میییری قیییبر پیییہ ہییییں چیییا ِ‬ ‫جیسے کسی صحرا میییں کییوئی پھییول کھل ہییو‬ ‫منصیییور سیییے کہیییتی ہیییے یہیییی دا ِر محبیییت‬ ‫اس کییی یییہ سییزا ہییے جییو گنہگییا ِر وفییا ہییو‬

‫جییب ولطییف ہییو اولدلییہ سییتم واولییوں سییے پییوچھے‬ ‫تو یاس کی نظروں سییے مجھییے دیکییھ رہییا ہییو‬ ‫ب غییم کییی شییکایت‬ ‫فرماتے ہیں وہ سن کییے شی ِ‬ ‫کس نییے یییہ کہییا تھییا کییہ قمییر تییم ہمیییں چییاہو‬

‫) ‪(۱۲۴‬‬ ‫ق تپییاں سییے دور‬ ‫فکریں تمام ہو گئیییں بییر ِ‬ ‫م آشیییاں سییے دور‬ ‫خس کم جہاں پاک غی ِ‬ ‫م بتییاں سییے‬ ‫مژگاں کہاں ہیں ابروئییے چشی ِ‬ ‫دور‬ ‫یہ تیر وہ ہیں جییو نہیییں ہییوتے کمییاں سییے‬ ‫دور‬ ‫ل نییاتواں سییے دور‬ ‫یییا ِد شییباب یییوں ہییے د ِ‬ ‫جیسے کوئی غریب مسافر مکاں سییے دور‬ ‫دیر و حرم میں شیخ و برہمن سے پییوچھ‬ ‫ولییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫سجدے اگر کئے ہوں تییرے آسییتاں سییے دور‬ ‫اٹھ اٹییھ کییے دیکھتیا ہیوں کسییے راہ میییں‬ ‫غبیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییار‬ ‫کوئی شکستہ پا تو نہیں کارواں سییے دور‬ ‫جب گھر سے چل کھڑے ہوئے پھر پوچھنا‬

‫ہیییییییییییییییییییییییی کییییییییییییییییییییییییا‬ ‫منزل کہاں ہے پییاس پییڑے گییی کہییاں سییے‬ ‫دور‬ ‫ہییو جییاؤ آج کییل کییے وعییدے سییے منحییرف‬ ‫یہ بھی نہیں حضییور تمھیاری زبییاں سییے‬ ‫دور‬ ‫خوشبو کا ساتھ چھٹ نہ سییکا تییا حیییات‬ ‫گیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییل‬ ‫ولے بھی گئی شییمیم تییو کیییا گدلسییتاں سییے‬ ‫دور‬ ‫شعدلے نظر نییہ آئییے یییہ کہنییے کییی بییات ہییے‬ ‫اتنییا تییو آشیییانہ تھییا باغبییاں سییے دور‬ ‫دیییر و حییرم سییے ان کییا برابییر ہییے فاصییدلہ‬ ‫جتنے یہاں سے دور ہیں اتنے وہاں سییے دور‬ ‫صیییاد یییہ جدلییے ہییوئے تنکییے کہییاں ہیییں‬ ‫بجدلی اگر گری ہییے میییرے آشیییاں سییے دور‬ ‫ی فدلییک‬ ‫مجھ پییر ہییی اے قمییر نہیییں پابنیید ِ‬

‫تارے بھی جا سکے نہ ح ِد آسماں سے دور‬

‫) ‪(۱۲۵‬‬ ‫تو کہتا ہے قبضہ ہے یہییاں میییرا وہییاں میییرا‬ ‫ت خود سر کہاں‬ ‫تو پھر انصاف ہو گا اے ب ِ‬ ‫مییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییرا‬ ‫چدلے آؤ یہاں گو ِر غریباں میں نہیییں کییوئی‬ ‫فقط اک بے کسی ہے جو بتییاتی ہییے نشییاں‬ ‫مییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییرا‬ ‫ہ شب ہوں فوق رکھتییا ہییوں‬ ‫قمر میں شا ِ‬ ‫سیییییییییییییییییییییتاروں پیییییییییییییییییییییر‬ ‫زمییانے بھییر پییہ روشیین ہییے کییہ ہییے تخییت‬ ‫آسییییییییییییییییییییماں میییییییییییییییییییییرا‬

‫) ‪(۱۲۶‬‬ ‫چھوٹ سکتے ہیں نہیں طوفاں کی شکل‬ ‫سیییییییییییییییییییییییے ہیییییییییییییییییییییییم‬ ‫جییاؤ بییس اب مییل چکییے کشییتی سییے تییم‬ ‫سییییییییییییاحل سییییییییییییے ہییییییییییییم‬ ‫جا رہے ہیییں راہ میییں کہتییے ہییوئے یییوں دل‬ ‫سیییییییییییییییییییییییے ہیییییییییییییییییییییییم‬ ‫تو نہ رہ جانا کہیں اٹھیں اگر محفل سییے‬ ‫ہیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییم‬ ‫ب دل سے‬ ‫وہ سبق آئیں ہیں ولے کر اضطرا ِ‬ ‫ہیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییم‬ ‫یاد رکھیں گے کہ اٹھتے تھییے تییری محفییل‬ ‫سیییییییییییییییییییییییے ہیییییییییییییییییییییییم‬ ‫اب نہ آوا ِز جرس ہے اور نییہ گییر ِد کییارواں‬ ‫یا تو منزل رہ گئی یا رہ گئے منزل سے ہییم‬ ‫روکتا تھا نا خدا کشییتی کییہ طوفییاں آگیییا‬

‫تم جہاں پر ہو بس اتنی دور تھے سییاحل‬ ‫سیییییییییییییییییییییییے ہیییییییییییییییییییییییم‬ ‫شکریہ اے قمر تک پہنچییانے واولییو شییکریہ‬ ‫اب اکیدلے ہی چدلے جائیں گے اس منزل سییے‬ ‫ہیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییم‬ ‫لکھ کوشش کی مگر پھر بھی نکل کییر‬ ‫ہیییییییییییییییییییییییی رہیییییییییییییییییییییییے‬ ‫تری محفییل‬ ‫آد ؐ‬ ‫خدلد سے م‬ ‫گھر سے یوسف ؐ‬ ‫سیییییییییییییییییییییییے ہیییییییییییییییییییییییم‬ ‫ڈب جانے کی خبر لئی تھیں مییوجیں تییم‬ ‫نیییییییییییییییییییییییہ تھیییییییییییییییییییییییے‬ ‫ب سییاحل‬ ‫یہ گوآ ہی بھییی دل دیییں گییے ولی ِ‬ ‫سیییییییییییییییییییییییے ہیییییییییییییییییییییییم‬ ‫شییام کییی بییاتیں سییحر تییک خییواب میییں‬ ‫دیکھیییییییییییییییییییییا کییییییییییییییییییییییے‬ ‫جیسے سچ مچ اٹھ رہے ہیں آپ کی محفل‬ ‫سیییییییییییییییییییییییے ہیییییییییییییییییییییییم‬ ‫کیسی دریا کی شکایت کیسا طوفاں گدلییہ‬

‫اپنی کشتی آپ ولے کر آئے تھے سیاحل سیے‬ ‫ہیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییم‬ ‫جور میں را ِز کرم طر ِز کرم میں را ِز جییور‬ ‫آپ کییی نظییروں کییو سییمجھے ہیییں بییڑی‬ ‫مشییییییییییییکل سییییییییییییے ہییییییییییییم‬ ‫وہ نہیییں تییو اے قمییر ان کییی نشییانی ہییی‬ ‫سیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییہی‬ ‫غ فرقت کو ولگائے دل سے پھر رہییے ہیییں‬ ‫دا ِ‬ ‫ہیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییم‬

‫) ‪(۱۲۷‬‬ ‫دیکھتے ہیں رقص میں دن رات پیمانے کو‬ ‫ہیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییم‬ ‫ساقیا راس آ گئے ہیں تیرے میخانے کییو ہییم‬ ‫ولے کے اپنے سییاتھ اک خییاموش دیییوانے کییو‬ ‫ہیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییم‬ ‫ت ناصییح کییو سییمجھانے‬ ‫جا رہے ہیں حضر ِ‬ ‫کییییییییییییییییییییییییو ہییییییییییییییییییییییییم‬ ‫یاد رکھیں گے تمھاری بزم میں آنے کو ہم‬ ‫بیٹھنے کے واسطے اغیار اٹھ جییانے کییو ہییم‬ ‫حسن مجبو ِر ستم ہے عشییق مجبییو ِر وفییا‬ ‫شمع کو سمجھائیں یا سمجھائیں پروانے‬

‫کییییییییییییییییییییییییو ہییییییییییییییییییییییییم‬ ‫رکھ کے تنکے ڈر رہے ہیں کیا کہے گا باغباں‬ ‫دیکھتے ہیں آشیاں کی شاخ جھییک جییانے‬ ‫کییییییییییییییییییییییییو ہییییییییییییییییییییییییم‬ ‫ب فرقت کی آگے آ گئیییں‬ ‫ل ش ِ‬ ‫اولجھنیں طو ِ‬ ‫جیییب کبھیییی بیٹھیییے کسیییی کیییی زولیییف‬ ‫سییییییییییییدلجھانے کییییییییییییو ہییییییییییییم‬ ‫راستے میں رات کو مڈ بھیڑ سییاقی کچییھ‬ ‫نییییییییییییییییییییییا پییییییییییییییییییییییوچھ‬ ‫مڑ رہے تھے شیخ جی مسجد کو بت خییانے‬ ‫کییییییییییییییییییییییییو ہییییییییییییییییییییییییم‬ ‫شیخ جی ہوتا ہے اپنییا کییام اپنییے ہییاتھ سییے‬ ‫اپنی مسجد کو سنبھاولیں آپ بت خانے کییو‬ ‫ہیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییم‬

‫دو گھڑی کے واسطے تکدلیف غیروں کو نہ‬ ‫دے‬ ‫خود ہی بیٹھے ہیں تییری محفییل سییے اٹییھ‬ ‫جییییییییییییییانے کییییییییییییییو ہییییییییییییییم‬ ‫آپ قاتل سییے مسیییحا بیین گئییے اچھییا ہییوا‬ ‫ورنہ اپنی زندگی سمجھے تھے مییر جییانے‬ ‫کییییییییییییییییییییییییو ہییییییییییییییییییییییییم‬ ‫سیین کییہ شییکوہ حشییر میییں کہتییے ہییوئے‬ ‫شیییییییییییییییییییرماتے نہییییییییییییییییییییں‬ ‫تم ستم کرتے پھرو دنیا پہ شرمانے کو ہییم‬ ‫اے قمر ڈر تو یہ اغیار دیکھیں گییے انھیییں‬ ‫چاندنی شب میں بل لئیں بل لنے کییو ہییم‬

‫) ‪(۱۲۸‬‬ ‫ان کییے ولبییوں پییہ آج محبییت کییی بییات ہییے‬ ‫اولدلیییہ خییییر ہیییو کیییہ نئیییی واردات ہیییے‬ ‫صرف اک امی ِد وعیدہ پیہ قیائم حییات ہیے‬ ‫محشر میں تم مدلو گے قیامت کی بییات ہییے‬ ‫م وفییا تییو کیییا‬ ‫آخر بشییر ہییوں ہییو گیییا جییر ِ‬ ‫کوئی خطا نہ ہو یہ فرشییتے کییی بییات ہییے‬

‫) ‪(۱۲۹‬‬ ‫بس اتنا کہہ دو کہ دلئیں تمھیں کیییا یییاد‬ ‫جب تم یہ کہو ہم کو نہیں عہ ی ِد وفییا یییاد‬ ‫میییں وہ بییت ہییی رہییا یییاد‬ ‫بیمار تجھے نیزی ؐ‬ ‫کافر کو بھی آ جاتا ہے ایسے میں خدا یییاد‬ ‫جب تک رہا بیمار میں دم تم کییو کیییا یییاد‬

‫تھییی اور کسییے در ِد محبییت کییی دوا یییاد‬

‫) ‪(۱۳۰‬‬ ‫بیاں جیو حشییر میییں ہیم وجیہ‬ ‫آرزو کرتییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫وی کیا ہیں ان کے فرشتے بھی‬ ‫گفتگیییییییییییییو کرتیییییییییییییے‬ ‫تری گدلی میییں بیییاں کییس سییے‬ ‫آرزو کرتییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫کسی کو جانتے ہوئے تییو گفتگییو‬ ‫کرتیییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫ولحد میں جا کیر بھیی ہیم مئیے‬ ‫کیییییییی جسیییییییتجو کرتیییییییے‬ ‫فرشتے پوچھتے کچھ‪ ،‬ہم سییبو‬ ‫سیییییییییییییییبو کرتیییییییییییییییے‬ ‫ت گییل و غنچییہ نییہ چییار‬ ‫حفاظ ِ‬ ‫سیییییییییییییییو کرتیییییییییییییییے‬ ‫س رنییگ و‬ ‫اگر یہ خار نہ احسا ِ‬

‫بییییییییییییییییو کرتییییییییییییییییے‬ ‫قفییس میییں کیسییے بیییاں حییا ِ‬ ‫ل‬ ‫رنییییییییگ و بییییییییو کرتییییییییے‬ ‫پروں کی خیر مناتے کییہ گفتگییو‬ ‫کرتیییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫یہاں نما ِز جنازہ ہیے ختیم ہیونے‬ ‫کیییییییییییییییییییییییییییییییییییییو‬ ‫حضور ہیں کہ ابھی تک نہیییں‬ ‫وضییییییییییییییو کرتییییییییییییییے‬ ‫بہار دیکھ کے کیا کیا ہنسے ہیییں‬ ‫دییییییییییییییییییییییییییییییییییوانے‬ ‫کہ پھول چییاک گریبییاں نہیییں‪،‬‬ ‫رفیییییییییییییییو کرتیییییییییییییییے‬ ‫جنوں میییں جییب ہییوش آیییا تییو‬ ‫ہییییییوش ہییییییی نییییییہ رہییییییا‬ ‫ک گریباں کو ہم رفو‬ ‫کہ اپنے چا ِ‬ ‫کرتیییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫نہ مدلتی خاک میییں دامیین سییے‬

‫گیییییر کیییییے ییییییوں شیییییبنم‬ ‫س آبییرو‬ ‫چمن کے پھول اگر پییا ِ‬ ‫کرتیییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫یہ کہہ رہ گیا ہو گا کوئی ستم‬ ‫ورنیییییییییییییییییییییییییییییییییییہ‬ ‫حضور اور میری جینے کی آرزو‬ ‫کرتیییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫یییں سییخت جییاں کییہ قاتییل کییا‬ ‫ہییییییییاتھ نییییییییازک ہییییییییے‬ ‫یہ کل کو فیصدلہ خود خنجییر و‬ ‫گدلیییییییییییییییو کرتیییییییییییییییے‬ ‫قمر یقین جو کرتییے ہییم ان کییے‬ ‫وعیییییییییییییییدے پیییییییییییییییر‬ ‫تمام رات ستاروں سییے گفتگییو‬ ‫کرتیییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬

‫) ‪(۱۳۱‬‬

‫ممکیین ہییے کییوئی مییوج ہییو سییاحل‬ ‫ادھیییییییییییر نیییییییییییہ ہیییییییییییو‬ ‫ب نظر نہ ہییو‬ ‫اے نا خدا کہیں یہ فری ِ‬ ‫یہ تو نہیں آہ میں کچییھ بھییی اثییر‬ ‫نییییییییییییییییییییہ ہییییییییییییییییییییو‬ ‫ممکن آج رات کوئی اپنے گھر نہ ہو‬ ‫تاروں کی سیر دیکھ رہے ہیں نقاب‬ ‫سییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫ڈر بھی رہے ہیں مجھ پہ قمییر کییی‬ ‫نظییییییییییییر نییییییییییییہ ہییییییییییییو‬

‫) ‪(۱۳۲‬‬

‫ولحد واولے امیی ِد فیاتحہ اور تجیھ کیو‬ ‫قاتییییییییییییییییییل سییییییییییییییییییے‬ ‫کہیں ڈوبی ہوئی کشییتی مل کرتییی‬ ‫ہییییییییییے سییییییییییاحل سییییییییییے‬ ‫یہ تم نے کیا کہییا مجھییپر زمییانہ ہییے‬ ‫فییییییییییییییییدا دل سییییییییییییییییے‬ ‫ہزاروں میں وفا وال مل کرتا ہے دل‬ ‫سییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬ ‫نہ تھییے جییب آپ تییو یییہ حییال تھییا‬ ‫ی دل سیییییییییییییییے‬ ‫بیتیییییییییییییییاب ِ‬ ‫کبھی جاتا تھا محفل میییں کبھییی‬ ‫آتییییییا تھییییییا محفییییییل سییییییے‬ ‫نگاہیں ان کو دیکھیں دیکھ کر یییہ‬ ‫کہیییییییییہ دییییییییییا دل سیییییییییے‬ ‫جییو تییو بیٹھییا تییو فتنییے سییینکڑوں‬ ‫اٹھییییییں گیییییے محفیییییل سیییییے‬ ‫دولوں میں آگئے جب فییرق تییو جییاتے‬ ‫نہییییییییییییییییں دل سیییییییییییییییے‬ ‫کہ یہ ٹوٹے ہییوئے شیشییے جییڑا کرتییے‬ ‫ہییییییییییں مشیییییییییکل سیییییییییے‬ ‫ل چمیین مییل‬ ‫چمن مل جییائے گییا اہی ِ‬

‫جییییییائیں گییییییے چھییییییٹ کییییییر‬ ‫مگر تنکے نشیمن کے مدلیں گے مجییھ‬ ‫کییییییییییو مشییییییییییکل سییییییییییے‬ ‫ہمییاری کچییھ نییہ پوچھییو ہییم بییری‬ ‫تقییییییییییدیر واولییییییییییے ہیییییییییییں‬ ‫کہ جیتییے ہیییں تییو مشییکل سییے جییو‬ ‫مرتییییے ہیییییں تییییو مشییییکل سییییے‬ ‫بگول جب اٹھا میییں راہ گییم کییردہ‬ ‫یہیییییییییییییییی سیییییییییییییییمجھا‬ ‫کوئی رستہ بتانے آرہا ہییے مجییھ کییو‬ ‫منییییییییییییییییییزل سییییییییییییییییییے‬ ‫خموشی پر یہ حاولت ہے خدا معدلوم‬ ‫کییییییییییییییییییییا کرتیییییییییییییییییییا‬ ‫کوئی آواز آ جاتی اگییر مجنییوں کییو‬ ‫محمیییییییییییییییییل سیییییییییییییییییے‬ ‫صدا سن کر نہ طوفاں میں کسییی‬ ‫نیییییییییے دسیییییییییتگیری کیییییییییی‬ ‫کھڑے دیکھا کیے سییب ڈوبنییے واولییے‬ ‫کییییییییییو سییییییییییاحل سییییییییییے‬ ‫نہ ہو بیزار مجھ سے یکھ ولینا ورنییہ‬ ‫اے دنیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا‬ ‫نہ آؤں گییا کبھییی ایسییا اٹھییوں گییا‬ ‫تییییییییییری محفیییییییییل سیییییییییے‬ ‫قمر کے سییامنے شییب بھییر سیینوارو‬

‫شیییییییییوق سیییییییییے گیسیییییییییو‬ ‫وہ آئینہ نہیں ہے کہ ہٹ جائے مقابل‬ ‫سییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییے‬

‫) ‪(۱۳۳‬‬ ‫مری وحشت کی شہرت جب زمییانے میییں‬ ‫کہییییییییییییییییییییییں ہیییییییییییییییییییییوتی‬ ‫گریباں پییاؤں میییں ہوتییا گدلییے میییں آسییتیں‬ ‫ہییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییوتی‬ ‫مشیت اے بتو‪ ،‬اولدلہ کی خییاولی نہیییں ہییوتی‬ ‫خدائی تم نہ کر ولیتے اگر دنیا حسیں ہوتی‬ ‫کوئی ضد نہ تھی کوچے میییں در ہییی کییے‬ ‫قریییییییییییییییییییییں‪ ،‬ہییییییییییییییییییییوتی‬ ‫جہاں پر آپ کہییہ دیتییے مییری تربییت وہیییں‬ ‫ہییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییوتی‬ ‫س مردن مجھے تڑپانے واولے دل یییہ بہییتر‬ ‫پ ِ‬ ‫تھییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا‬ ‫تری تربت کہییں ہیوتی میری تربییت کہیییں‬ ‫ہییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییوتی‬ ‫اثر ہے کس قدر قاتل تییری نیچییی نگییاہوں‬

‫کییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا‬ ‫شکایت تک خدا کے سامنے مجھ سے نہیں‬ ‫ہییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییوتی‬ ‫ہمیشییہ کییا تعدلییق اور اس پییر غیییر کییی‬ ‫محفییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییل‬ ‫م گرییاں آسییتیں‬ ‫ش چشی ِ‬ ‫یہاں تو پردہ پییو ِ‬ ‫ہییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییوتی‬ ‫نہ رو اے بدلبل ناشاد مجھ کمبخت کے آگییے‬ ‫ب ضبط اب دکھے ہوئے دل سے نہیییں‬ ‫کہ تا ِ‬ ‫ہییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییوتی‬ ‫ب فرقت یہ کہہ کر آسماں سے مییر گیییا‬ ‫ش ِ‬ ‫کیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییوئی‬ ‫سحر اب اس طرح ہو گی اگر ایسے نہیییں‬ ‫ہییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییوتی‬ ‫قسم کھاتے ہو میرے سامنے وعدے پییہ آنییے‬ ‫کییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬ ‫چدلو بیٹھو وفا داروں کی یہ صورت نہیییں‬

‫ہییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییوتی‬

‫م عیدو سیے اٹیھ کیے آ جیاتے‬ ‫بجا ہے آپ بیز ِ‬ ‫اگر ناولے نہ کرتا میں تو ساری شییب وہیییں‬ ‫ہییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییوتی‬ ‫ترے کوچے کے باہر یہ سمجھ کر جان دیتییا‬ ‫ہیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییوں‬ ‫کہ مرتا ہے جہاں کوئی وہیییں تربییت نہیییں‬ ‫ہییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییوتی‬ ‫ب مہتییاب بھییی تاریییک ہییو جییاتی ہییے‬ ‫ش ی ِ‬ ‫آنکھیییییییییییییییییییوں مییییییییییییییییییییں‬ ‫قمر جب میرے گھر وہ چاند سی صییورت‬ ‫نہییییییییییییییییییییییں ہیییییییییییییییییییییوتی‬

‫) ‪(۱۳۴‬‬ ‫کسی کو دل مجھے دینییا تییو نییاگوار نہیییں‬ ‫مگیییر حضیییور زمیییانے کیییا اعتبیییار نہییییں‬ ‫وہ آئیں فاتحہ پڑھنے اب اعتبییار تییو نہیییں‬ ‫کییہ رات ہییو گئییی دیکھییا ہییوا مییزار نہیییں‬

‫کفن ہٹا کر وہ منییہ بییار بییار دیکھتییے ہیییں‬ ‫ابھی انھیییں مییرے مرنییے کییا اعتبییار نہیییں‬

‫) ‪(۱۳۵‬‬ ‫ق گل پر تھی مجھی ناشییاد‬ ‫داستاں اورا ِ‬ ‫کییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬ ‫بدلبدلوں نے عمر بھر میری کہییانی یییاد کییی‬ ‫مجھ سییے روٹھییا ہییے خییودی دیکھییو بی ِ‬ ‫ت‬ ‫جلد کیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬ ‫مدعا یہ ہے کہ کیوں اولدلییہ سییے فریییاد کییی‬ ‫ق ناشییاد کییی‬ ‫قبر ٹھوکر سے مٹا دی عاش ِ‬ ‫یہ بھی اک تاریخ تھی ظییاولم تییری بیییداد‬ ‫کییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬ ‫کیا مدلے دیکھیں اسیییروں کییو سییزا فریییاد‬ ‫کییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬ ‫آج کچھ بدولی ہوئی سی ہے نظر صیاد کی‬ ‫رات میں بدلبل تجھے سوجھی تو ہے فریاد‬ ‫کییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬ ‫آنکھ سوتے سے نہ کھل جائے کہیں صیییاد‬

‫کییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬ ‫آگیا ان کو رحم اے دل تو نییے کیییوں فریییاد‬ ‫کییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬ ‫اب ہمیں امید بھی جاتی رہییی بیییداد کییی‬ ‫جس جگہ پہنچا وہیں آمد سنی صیاد کی‬ ‫کیا بری تقدیر ہے مجھے خانماں برباد کییی‬ ‫ل گل آتے ہی میرے چار تنکوں کییے ولیییے‬ ‫فص ِ‬ ‫خ سییتم ایجییاد کییی‬ ‫بجدلیاں بے تاب ہیں چییر ِ‬ ‫ہو گیا بیمییار کییا دو ہچکیییوں میییں فیصییدلہ‬ ‫ایک ہچکی موت کی اور اک تمھاری یییاد‬ ‫کییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬ ‫جاؤ بس رہنے بھی دو آئے نہ تم تو کیا ہوا‬ ‫ق ناشاد کییی‬ ‫کیا کوئی میت نہ اٹھی عاش ِ‬ ‫اب مرے اجڑے نشیمن کییی اد ٰولہییی خیییر ہییو‬ ‫آج پھییر دیکھییی ہییے صییورت خییواب میییں‬ ‫صیییییییییییییییییییییییاد کییییییییییییییییییییییی‬ ‫ب فرقت قمر سییے یییہ‬ ‫کس طرح گزری ش ِ‬ ‫نییییییییییییییییییییییہ پییییییییییییییییییییییوچھ‬

‫کچھ ستارے گیین ولئییے‪ ،‬کچییھ روئییے‪ ،‬کچییھ‬ ‫فرییییییییییییییییییییییاد کیییییییییییییییییییییی‬

‫) ‪(۱۳۶‬‬ ‫ڈھونیییڈنے پیییر بھیییی نیییہ دل پاییییا گییییا‬ ‫سیییوچتا ہیییوں کیییون کیییون آییییا گییییا‬ ‫بیییت کیییے مییییں میییدتوں کھیییائے فرییییب‬ ‫بارہیییییا کعبیییییہ مییییییں بہکاییییییا گییییییا‬ ‫ناصیییحا مییییں ییییہ نیییا سیییمجھا آج تیییک‬ ‫کیا سییمجھ کییر مجییھ کییو سییمجھایا گیییا‬

‫) ‪(۱۳۷‬‬ ‫مجیییھ پیییر ہیییے ییییہ نیییزع کیییا عیییاولم اور‬ ‫پھر سوچ ولو باقی تو نہیں کوئی ستم اور‬ ‫ہے وعدہ خلفی کے علوہ بھی سییتم اور‬ ‫گر تم نہ خفا ہو تو بتا دیں تمھیں ہم اور‬ ‫خ حییرم اور‬ ‫یہ مئے ہے ذرا سوچ ولییے اے شییی ِ‬ ‫تو پہدلییے پہییل پیتییا ہییے کییم اور ارے کییم اور‬ ‫وہ پوچھتے ہیں دیکھئییے یییہ طرفییہ سییتم‬ ‫اور‬ ‫کس کس نے ستایا ہے تجھییے ایییک تییو ہییم‬ ‫اور‬ ‫وہ دیکیھ ولیو احبیاب ولییے جیاتے ہییں مییت‬ ‫ولو کھاؤ مریض ِ غم فرقت کی قسییم اور‬ ‫اب قبر بھی کیا دور ہے جاتے ہو جو واپس‬ ‫جییب اتنییے چدلییے آئییے ہییو دو چییار قییدم اور‬ ‫قاصد یہ جواب ان کا ہے کس طییرح یقییین‬

‫ہییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییو‬ ‫تو اور بیاں کرتا ہے خط مییں ہیے رقیم اور‬ ‫سے ضرور آج کوئی بات ہییوئی ہییے‬ ‫موس ؐ‬ ‫د ٰ‬ ‫ی‬ ‫جاتے میں قدم اور تھے آتے میییں قییدم اور‬ ‫تربت میں رکے ہیں کہ کمر سیدھی تو کییر‬ ‫ولیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬ ‫منزل ہے بہت دور کییی ولییے ولیییں ذرا دم اور‬ ‫یہ بات ابھی کل کییی ہییے جییو کچییھ تھییے‬ ‫ہمییییییییییییییییییییییں تھیییییییییییییییییییییے‬ ‫اولدلییہ تییری شییان کییہ اب ہییو گئییے ہییم اور‬ ‫بییے وقییت عیییادت کییا نییتیجہ یہییی ہییو گییا‬ ‫دوچار گھڑی کے ولیے رک جییائے گییا دم اور‬ ‫ہ تربییت‬ ‫اچھییا ہییوا میییں رک گیییا آ کییر تیی ِ‬ ‫پھر آگے قیامت تھی جو بییڑھ جییاتے قییدم‬ ‫اور‬ ‫ہوتا قمییر کییثرت و وحییدت مییں بییڑا فییرق‬ ‫بت خانے بہت سے ہیں نہیں ہے تو حرم اور‬

‫) ‪(۱۳۸‬‬ ‫یہ مانا برق کے شعدلے مرا گھر پھونک کر‬ ‫جیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییاتے‬ ‫مگر کچھ حادثے پھوولییوں کییے اوپییر بھییی‬ ‫گییییییییییییییییییییییزر جییییییییییییییییییییییاتے‬ ‫مرے کہنے سے گر اے ہم قفس خاموش ہو‬ ‫جاتیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا‬ ‫نہ تیرے بال و صَپر جاتے نییہ میییرے بییال و پییر‬ ‫جیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییاتے‬

‫) ‪(۱۳۹‬‬ ‫کریں گے شکوۂ جییورو جفییا دل کھییول کییر اپنییا‬ ‫کہ یہ میدان محشر ہے نہ گھر ان کا نہ گھر اپنا‬ ‫مکاں دیکھییا کیییے مییڑ مییڑ کییے تییا حی ِد نظییر اپنییا‬ ‫جو بس چدلتا تو ولے آتے قفس میں گھر کییا گھییر‬ ‫اپنیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا‬ ‫بہے جب آنکھ سییے آنسییو بڑھییا سییو ِز جگییر اپنییا‬ ‫ہمیشہ مینہ پرسیتے مییں جل کرتیا ہییے گھییر اپنییا‬ ‫ک حسرت‪ ،‬بے قییراری‪ ،‬آخییری ہچکییی‬ ‫پسینہ‪ ،‬اش ِ‬ ‫ن سیییفر اپنیییا‬ ‫اکھٹیییا کیییر رہیییا ہیییوں آج سیییاما ِ‬ ‫یہ شب کا خواب یا رب فصل ِ گل میییں سییچ نییہ‬ ‫ہیییییییییییییییییییییییییییو جیییییییییییییییییییییییییییائے‬ ‫قفس کے سامنے جدلتے ہوئے دیکھییا ہییے گھییر اپنییا‬ ‫ج سییو ِز غییم کہنییے کییی بییاتیں ہیییں‬ ‫م آخییر عل ِ‬ ‫د ِ‬ ‫مرا رستہ نہ روکیییں راسییتہ ولیییں چییارہ گییر اپنییا‬ ‫ش عقیییدت خییود بتییائیں گییے‬ ‫ت جییبیں جییو ِ‬ ‫نشانا ِ‬ ‫نہ پوچھو مجھ سے سجدے جا کے دیکھو سن ِ‬ ‫گ‬ ‫در اپنیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا‬ ‫ب خط کا ان کے سامنے کییب ہییوش رہتییا ہییے‬ ‫جوا ِ‬ ‫بتیییاتے ہییییں پتیییہ مییییری بجیییائے نیییامہ بیییر اپنیییا‬ ‫مجییھ اے قییبر دنیییا چییین سییے رہنییے نہیییں دیییتی‬

‫چل آیا ہوں اتنییی بییات پییر گھییر چھییوڑ کییر اپنییا‬ ‫شکن آولود بستر‪ ،‬ہیر شیکن پیر خیون کیے دھبییے‬ ‫م غم ولکھا ہییے ہییم نییے تییا سییحر اپنییا‬ ‫یہ حال ِ شا ِ‬ ‫یہی تیییر نظییر ہیییں مییرے دل میییں حسییینوں کییے‬ ‫جییو پہچییانو تییو ولییو پہچییان ولییو تییی ِر نظییر اپنییا‬ ‫قمر ان کو نہ آنا تھییا نییہ آئییے صییبح ہییو نییے تییک‬ ‫ب وعدہ سجاتے ہییی رہییے گھییر رات بھییر اپنییا‬ ‫ش ِ‬

‫) ‪(۱۴۰‬‬ ‫ب دوستی کھییائیں گییے‬ ‫توبہ کیجئے اب فری ِ‬ ‫کییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا‬ ‫آج تک پچھتا رہے ہیں اور پچھتائیں گے کیا‬ ‫خود سمجھے ذبح ہونے واولییے سییمجھائیں‬ ‫گییییییییییییییییییییییییے کیییییییییییییییییییییییییا‬ ‫بات پہنچے کی کہاں تییک آپ کہلئیییں گییے‬ ‫کییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا‬ ‫م کییثرت میییں یییہ کیییوں ہوتییا ہییے ان کییا‬ ‫بز ِ‬ ‫انتظیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییار‬ ‫پردۂ وحدت سییے بییاہر نکییل آئیییں گییے کیییا‬ ‫کل بہار آئے گی یہ سن کر قفس بدولو نییہ‬ ‫تیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییم‬ ‫رات بھر میں قیدیوں کے پر نکل آئیییں گییے‬ ‫کییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا‬ ‫ل مضییطر انھیییں بییاتوں سییے چھوٹیا‬ ‫اے د ِ‬

‫تھیییییییییییییییییییییا چمییییییییییییییییییییین‬ ‫اب ترے ناولے قفس سے بھی نکدلییوائیں گییے‬ ‫کییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا‬ ‫اے قفس واولو رہائی کیی تمنیا ہیے فضیول‬ ‫ل گل آنے سے پہدلے پر نہ کٹ جائیں گے‬ ‫فص ِ‬ ‫کییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا‬ ‫ل شمع ہو جییاؤں‬ ‫م غم جل جل کے مث ِ‬ ‫شا ِ‬ ‫گیییییییییییییییییییییییا ختیییییییییییییییییییییییم‬ ‫صبح کو احباب آئیں گے تو تو دفنییائیں گییے‬ ‫کییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا‬ ‫جانتا ہییوں پھونییک دے گییا تیییرے گھییر کییو‬ ‫باغبییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییاں‬ ‫آشیاں کے پاس واولے پھییول رہ جییائیں گییے‬ ‫کییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا‬ ‫ان کی محفل میں چل آیا ہے دشمن خیییر‬ ‫ہییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییو‬ ‫ل آدم ہم بھی جنت سے نکل جائیں گے‬ ‫مث ِ‬ ‫کییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا‬

‫ناخدا موجوں میں کشتی ہے تو ہم کیو نییہ‬ ‫دیکییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییھ‬ ‫جن کو طوفانوں نے پال ہییے وہ گھییبرائیں‬ ‫گییییییییییییییییییییییییے کیییییییییییییییییییییییییا‬ ‫تو نے طوفییاں دیکھتییے ہییی کیییوں نگییاہیں‬ ‫پھیییییییییییییییییییییییر ولیییییییییییییییییییییییں‬ ‫ناخدا یہ اہل کشتی ڈوب ہی جائیں گے کیا‬ ‫ن چمن جدلتے ہییوئے تنکییے گئییے‬ ‫کیوں یہ بیرو ِ‬ ‫میرے گھر کی دنیا بھر میں پھیلئیییں گییے‬ ‫کییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا‬ ‫کوئی تییو مونییوس رہییے گییا اے قمییر شییا ِ‬ ‫م‬ ‫فییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییراق‬ ‫شمع گل ہوگی تو یییہ تییارے بھییی چھییپ‬ ‫جیییییییییییییائیں گیییییییییییییے کییییییییییییییا‬

‫) ‪(۱۴۱‬‬

‫ضد ہے ساقی سے کہ بھر دے میییرا پیمییانہ‬ ‫ابھیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬ ‫ب میخانہ ابھییی‬ ‫شیخ صاحب سیکھیئے آدا ِ‬ ‫ن گدلشیین چییار تنکییوں کییے ولئییے‬ ‫باغباں توہی ِ‬ ‫برق سے کہہ دے بنا جاتا ہے کاشانہ ابھییی‬

‫) ‪(۱۴۲‬‬ ‫ب فرہاد ہییوں‬ ‫ل قیس ہوں ہم مشر ِ‬ ‫ہم خیا ِ‬ ‫حسن اتنا سییوچ ولییے دو بیکسییوں کییی یییاد‬ ‫ہیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییوں‬ ‫پاشکستہ‪ ،‬دل حزیں‪ ،‬شوریدہ سییر‪ ،‬بربییاد‬ ‫ہیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییوں‬ ‫سر سے ولے کر پاؤں تییک فریییاد ہییی فریییاد‬ ‫ہیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییوں‬ ‫ج قفییس‬ ‫ل گدلشن کیا ہییے اے نییووار ِد کن ی ِ‬ ‫حا ِ‬ ‫میییں مییدت سییے اسییی ِر خییانۂ صیییاد ہییوں‬ ‫خیریت سن ولی گل و غنچے کییی ولیکیین اے‬ ‫صییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییبا‬ ‫یاد ہیں مجھ کو تو سب میں بھی کسییی‬ ‫کییییییییییییییو یییییییییییییییاد ہییییییییییییییوں‬ ‫تییم س ی ِر محفییل جییو چھیییڑو گییے مجھییے‬ ‫پچھتیییییییییییییییییییییاؤ گیییییییییییییییییییییے‬

‫جس کو سن سکتا نہیییں کییوئی میییں وہ‬ ‫فرییییییییییییییییییییییاد ہیییییییییییییییییییییوں‬ ‫تجھ سییے میییں واقییف تییو تھییا گنییدم نمییا‬ ‫جیییییییییییییییییییو فیییییییییییییییییییروش‬ ‫او صَ‬ ‫فطرتا کھانییا پییڑا دھکییا کییہ آدم زاد ہییوں‬ ‫ن عاولم میں اپنوں وے تییو اچھییے غیییر‬ ‫ُگدلش ِ‬ ‫ہیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬ ‫پھول ہیں بھوولے‪ ،‬ہییوئے کییانٹوں کییو ولیکیین‬ ‫ییییییییییییییییییییییییاد ہیییییییییییییییییییییییوں‬ ‫قید میں صیاد کییی پھیر بھیی ہییں نغمیے‬ ‫رات دن‬ ‫اس قدر پابندیوں پر کییس قییدر آزاد ہییوں‬ ‫بوولنے کی دیر ہے میری ہییر اک تصییویر ہیییں‬ ‫میں زمانے کیا ہیوں میانی وقیت کیا بہیزاد‬ ‫ہیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییوں‬ ‫صفحۂ ہستی سے کیا دنیا مٹائے گی مجھے‬ ‫میں کوئے نقش و نگار مانی و بہزاد ہییوں‬ ‫ل گل آنییے کییی کیییا خوشیییاں نشیییمن‬ ‫فص ِ‬

‫جییییییییییییییب نییییییییییییییہ ہییییییییییییییو‬ ‫باغ کا ماولک ہوں ولیکن خانماں برباد ہییوں‬ ‫میں نے دانستہ چھپییائے تھییے تییرے جییور و‬ ‫سیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییتم‬ ‫ف فریییاد‬ ‫تو نے یہ سمجھا کہ میں نییا واقی ِ‬ ‫ہیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییوں‬ ‫کیا پتہ پوچھو ہو میرا نام روشن ہییے قمییر‬ ‫جس جگہ تاروں کی بستی ہے وہییاں آبییاد‬ ‫ہیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییوں‬ ‫تم نے دیکھا تھا قمر کو بییزم میییں وق ی ِ‬ ‫ت‬ ‫سییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییحر‬ ‫جس کا منہ اترا ہوا تھا میں وہییی ناشییاد‬ ‫ہیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییوں‬

‫) ‪(۱۴۳‬‬ ‫منانے کو مجھے آئے ہو دشمن سے خفا ہییو‬ ‫کیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییر‬

‫وفاداری کے وعدے کر رہے ہو بے وفا ہو کییر‬ ‫ش تقیدیر سیے ییہ ڈوبییتی‬ ‫نہ ابھیری گییرد ِ‬ ‫کشیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییتی‬ ‫میں خود شرما گیا منت گزا ِر ناخدا ہو کییر‬

‫) ‪(۱۴۴‬‬ ‫اگر صیاد یہ بجدلی نشیمن پہ گری ہو گییی‬ ‫دھواں تنکییوں سییے اٹھییے گییا چمیین میییں‬ ‫روشیییییییییییینی ہییییییییییییو گییییییییییییی‬ ‫ستم گر حشر میییں وہ بھییی قیییامت کییی‬ ‫گھیییییییییییییڑی ہیییییییییییییو گیییییییییییییی‬ ‫ترے دامن پہ ہوگیا ہیاتھ دنییا دیکھیتی ہیو‬ ‫گییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬ ‫مجھے شکوے بھی آتییے ہیییں مجھییے نییاولے‬ ‫بھیییییییییییییی آتیییییییییییییے ہییییییییییییییں‬ ‫مگییر یییہ سییوچ کییر چییپ ہییوں کییی رسییوا‬ ‫عاشییییییییییییقی ہییییییییییییو گییییییییییییی‬ ‫تو ہی انصاف کر جدلییوہ تییرا دیکھییا نہیییں‬ ‫جاتیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا‬ ‫نظر کا جب یہ عاولم ہے تو دل پر کیییا بنییی‬ ‫ہیییییییییییییییییییییییو گییییییییییییییییییییییییی‬

‫ہ کامییل‬ ‫اگر آ جائے پہدلییو میییں قمییر وہ مییا ِ‬ ‫بھییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬ ‫دو عاولم جگمگا اٹھیں گے دوہری چاندنی‬ ‫ہیییییییییییییییییییییییو گییییییییییییییییییییییییی‬

‫) ‪(۱۴۵‬‬ ‫کیا سے کیا یہ او دشمن جاں تیرا پیکاں ہو‬ ‫گییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا‬ ‫تھا کماں تک تیر دل میں آ کے ارمییاں ہییو‬ ‫گییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا‬ ‫باغباں کیوں سست ہییے غنچییہ و گییل کییی‬ ‫دعییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا‬ ‫اک مرے جانے سے کیا خاولی گدلستان ہو گیا‬ ‫کیا خبر تھی یہ بلئیں سامنے آ جائیں گی‬ ‫ف پریشییاں ہییو گیییا‬ ‫ل زول ی ِ‬ ‫میری شامت مائ ی ِ‬ ‫کچھ گدلوں کو ہیں نہیں میری اسیییری کییا‬ ‫اولییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییم‬ ‫سوکھ کر کانٹا ہر اک خا ِر گدلستاں ہییو گیییا‬ ‫ہیں یہ بت خانے میں بیٹھا کر رہا کییا قمیر‬ ‫ہم تو سنتے تھے تجھے ظاولم مسییدلماں ہییو‬

‫گییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییا‬

‫) ‪(۱۴۶‬‬ ‫س ِر شام تجھ سے مدلنییے تییرے در پییہ آ گئییے‬ ‫ہیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬ ‫یہ وہیں ہیں ولوگ شاید جو فریب کھا گئییے‬ ‫ہیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬ ‫میں اگر قفس سییے چھوٹییا تییو چدلییے گییی‬ ‫باغبیییییییییییییییییییییاں سیییییییییییییییییییییے‬ ‫جہاں میرا آشیاں تھییا وہییاں پھییول آ گئییے‬ ‫کوئی ان سے جا کہ کہہ دے س ِر بییام پھییر‬ ‫تجدلییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی‬ ‫جنہیں کر چکے ہو بے خود انھیییں ہییوش آ‬ ‫گئیییییییییییییییییییییییے ہییییییییییییییییییییییییں‬ ‫ہ عشییق کییے بگییوولے‬ ‫یہ پتہ بتییا رہییے ہیییں ر ِ‬ ‫کہ ہزاروں تم سے پہدلے یہاں خاک اڑا گئییے‬ ‫ہیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬ ‫ب ہج ِر شمع گل ہے مجھے اس سے کیییا‬ ‫ش ِ‬

‫تعدلییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییق‬ ‫قمر آسماں کے تارے کہاں منیہ چھپیا گئیے‬ ‫ہیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬

‫) ‪(۱۴۷‬‬ ‫دل انھیییییں کیییییا دیییییا قییییرار نہیییییں‬ ‫عشیییق کیییو حسییین سیییاز گیییار نہییییں‬ ‫ہ ییییییار نہییییییں‬ ‫دل کیییییے اوپیییییر نگیییییا ِ‬ ‫ش شیییییکار نہییییییں‬ ‫تییییییر منیییییت کییییی ِ‬ ‫اب انھیییییییں انتظییییییار ہییییییے میییییییرا‬ ‫جییییب مجھییییے ان کییییا انتظییییار نہیییییں‬ ‫م غیییییر ان سییییے عبییییث‬ ‫شییییکوۂ بییییز ِ‬ ‫اب انھیییییییں اپنییییییا اعتبییییییار نہیییییییں‬ ‫منتظیییی ِر شییییام کییییے رہییییو نییییہ قمییییر‬ ‫ان کیییییے آنیییییے کیییییا اعتبیییییار نہییییییں‬

‫) ‪(۱۴۸‬‬ ‫ی مییے‬ ‫کچھ تو کہہ دے کیییا کریییں اے سییاق ِ‬ ‫خییییییییییییییییییییییانہ ہییییییییییییییییییییییم‬ ‫اپنی توبہ توڑ دیں یا تیوڑ دییں پیمیانہ ہیم‬ ‫دل عجب شے ہے یہ پھر کہتے ہیں آزادانییہ‬ ‫ہیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییم‬ ‫چاہے جب کعبہ بنا ولیں چاہے جب بت خانہ‬ ‫ہیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییم‬ ‫ن غم پہ وہ کہتے ہیں یییوں ہییے یییوں‬ ‫داستا ِ‬ ‫نہییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییں‬ ‫بھول جاتے ہیں جو دانستہ کہیییں افسییانہ‬ ‫ہیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییم‬ ‫اپنے در سے آ جائے ساقی ہمیییں خییاولی نییہ‬ ‫پھییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییر‬ ‫مے کدے کی خیر ہو آتییے نہیییں روزانییہ ہییم‬ ‫مسییکرا دیتییا ہییے ہییر تییارا ہمییاری یییاد پییر‬

‫بھول جاتے ہیں قمر اپنییا اگییر افسییانہ ہییم‬