ΟΧΥΡΩΜΑΤΙΚΗ ΓΡΑΜΜΗ ΜΕΤΑΞΑ 1936-1941
ΕΠΟΠ ΕΠΧΙΑΣ (ΤΘ) ΧΑΤΖΗΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ
Το 1936 η Ελληνική κυβέρνηση για να αποτρέψει την βουλγάρικη επεκτατική πολιτική, και τον προαιώνιο πόθο της Βουλγαρίας για έξοδό της στο Αιγαίο Πέλαγος, έπρεπε να λύσει το εξής πρόβλημα: Σε περίπτωση ελληνοβουλγαρικού πολέμου ,ο βουλγαρικός στρατός εκμεταλλευόμενος το πυκνό σιδηροδρομικό και οδικό δίκτυο της χώρας του, θα προωθούνταν πλήρως επιστρατευμένος έτοιμος να εισβάλλει στη χώρα μας, την ίδια ώρα που οι ελληνικές επιστρατευμένες μονάδες και εφεδρείες λόγω του πενιχρού σιδηροδρομικού και οδικού δικτύου της Ελλάδας, θα έπρεπε να περιμένουν 5-6 μέρες στην ενδοχώρα προκειμένου προωθηθούν στην ελληνοβουλγαρική μεθόριο. Λύση του Προβλήματος; Η κατασκευή αυτόνομων οχυρών, που θα έφραζαν τους κύριους άξονες εισβολής προς το εσωτερικό της Ελλάδας, και σε ενδεχόμενο ελληνοβουλγαρικό πόλεμο, θα συγκρατούσαν στη μεθόριο το βουλγαρικό στρατό, μέχρι να εμπλακεί στις επιχειρήσεις με πλήρη διάταξη ο Ελληνικός Στρατός.
Προς αυτήν την κατεύθυνση από το 1936 έως το 1940 η Ελληνική κυβέρνηση εργάστηκε για την ολοκλήρωση ενός μεγάλου οχυρωματικού έργου, που θα εξασφάλιζε τα βόρεια σύνορα της χώρας. Για την υλοποίηση της «Οχυρωματικής Γραμμής Μεταξά»,όνομα που κατοχυρώθηκε λόγω του Ιωάννη Μεταξά,του τότε δικτάτορα,συνεργάστηκαν αρμονικά υπό τις οδηγίες του Γενικού Επιτελείου Στρατού (Γ.Ε.Σ.) η Κεντρική Επιτροπή Οχυρώσεων (Κ.Ε.Ο.) και η Διοίκηση Φρουρίου Θεσσαλονίκης (Δ.Φ.Θ.). Η Κ.Ε.Ο αποτελούνταν από Αξιωματικούς του Πεζικού και του Μηχανικού και είχαν ευθύνη για τον καθορισμό την αποστολής και του σχεδίου πυρός των οχυρών, τη θέση των ενεργητικών σκεπάστρων κ.α., ενώ η Διοίκηση Φρουρίου Θεσσαλονίκης. ήταν υπεύθυνη για τις τεχνικές μελέτες. Παράλληλα εκδόθηκαν από το Γενικό Επιτελείο Στρατού οδηγίες οχύρωσης.Συγκροτήθηκε μια Κεντρική Επιτροπή Οχύρωσης (Κ.Ε.Ο.) στο Γ.Ε.Σ.. Την οργάνωση κάθε έργου είχε ένας Αξιωματικός του Μηχανικού που υπάγονταν στην αρμόδια Διεύθυνση Έργων (Δ.Ε.Ο.) Βοηθός του ήταν ένας απόστρατος του Μηχανικού ή ένας πολιτικός μηχανικός. Επίσης είχε στη διάθεσή του ανάλογο αριθμό επιστατών διαφόρων ειδικοτήτων και ένοπλο στρατιωτικό τμήμα για την ασφάλεια του έργου.
Τον Απρίλιο του 1936 μετά το θάνατο του πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Δεμερτζή ανέλαβε την κυβέρνηση με ψήφο εμπιστοσύνης της Βουλής, ο Ιωάννης Μεταξάς και ταυτόχρονα ξεκίνησαν οι εργασίες στα οχυρά Ρούπελ, Καρατάς, Κάλη, Μαλιάγκα, Περιθώρι,Λίσσε, Πυραμιδοειδές, Βώλακα, Εχίνο και Νυμφαία. Τα πρώτα πολυβολεία που μελετήθηκαν ήταν απλά (για ένα πολυβόλο) ή διπλά (για δυο πολυβόλα) με βάση τα δύο υποδείγματα που περιέχονταν στο Γαλλικό Κανονισμό Οργάνωσης Εδάφους. Βασική τεχνική οδηγία για την κατασκευή των σκυρόδετων πολυβολείων ήταν, «να αντέχουν σε συστηματική βολή πυροβολικού εκστρατείας», δηλ να αντέχουν στην πρόσκρουση δύο διαδοχικών βλημάτων πυροβολικού εκστρατείας στο ίδιο σημείο. Το 1937 από τα κονδύλια της οχύρωσης,η Διοίκηση Φρουρίου Θεσσαλονίκης εφοδιάστηκε με μηχανήματα σκυροθραυστών για την παρασκευή σκύρων, μαλακτήρων για την ανάμιξη του σκυροδέματος, διατρητικά μηχανήματα για εκσκαφές, ψαλίδες κοπής σιδήρου κ.α. Έτσι αυξήθηκε ο ρυθμός κατασκευής των οχυρών. Το καλοκαίρι του 1938 κατόπιν άδειας της Γαλλικής κυβέρνησης, αντιπροσωπεία Ελλήνων Αξιωματικών, επισκέφτηκε την οχυρωματική γραμμή «Μαζινό».
ΟΧΥΡΩΜΑΤΙΚΗ ΓΡΑΜΜΗ ΜΑΖΙΝΟ
Έλαβε το όνομά της από τον εισηγητή της κατασκευής της, τον τότε υπουργό Πολέμου της Γαλλίας, Αντρέ Μαζινό.Αν και ο όρος γραμμή υποδεικνύει ότι το έργο θα ήταν γραμμικό, σε ορισμένα σημεία παρουσίαζε αρκετό βάθος (20 έως 25 χλμ.).Αυτό μπορούμε να πούμε πως ήταν και το τρωτό σημείο της γραμμής Μαζινό,αφού κατά τη διάρκεια της επίθεσης της Γερμανίας,παρακάμφθηκε. Η εισβολή έγινε από την πόλη Σεντάν, κοντά στη Βελγική μεθόριο, όπου πρακτικά δεν υπήρχε γραμμή Μαζινό.Κάτι τέτοιο έγινε και στην Ελλάδα,μιας και οι Γερμανοί παρέκαμψαν το σχεδιασμό πορείας προς τη Θεσσαλονίκη.Η τεράστια διαφορά με τη γραμμή Μαζινό,είναι πως στη γραμμή Μεταξά,οι σιδερόφρακες γερμανικές μεραρχίες,υπέστησαν τεράστιες απώλειες,τόσο σε οχήματα,όσο και σε άρματα,αεροπλάνα,προσωπικό.Ο Στρατηγός Σνάιντερ ως εκπρόσωπος της επιτροπής χαρακτήρισε την Γραμμή Μεταξά ανώτερη από την αντίστοιχη Γαλλική Μαζινό και είπε ότι η ελληνική οχύρωση αποτελούσε το χρυσό μέσο όρο μεταξύ του γαλλικού συστήματος και των άλλων κρατών και ήταν η πλέον κατάλληλη για ορεινά εδάφη όπως τα ελληνικά. Παρείχε σωστή θέση, άριστη κάλυψη και προσαρμογή πυρών από το έδαφος. Σχετικά με την αντοχή των έργων ο Γερμανός Στρατηγός ανέφερε ότι κατά τη διάρκεια των επισκέψεων του στη γραμμή παρατήρησε πως πολλά έργα είχαν δεχθεί βόμβες αεροπλάνων και οβίδες πυροβολικού με μόνο αποτέλεσμα κάποιες αποφλοιώσεις και ελαφρές ρωγμές, οι οποίες δεν επηρέασαν την εκτέλεση της αποστολής του. Επίσης μεγάλο θαυμασμό και έκπληξη τους προκάλεσαν οι κρυφές έξοδοι που άλλα οχυρά δεν είχαν.
Τα συμπεράσματα που βγήκαν από την επίσκεψη, οδήγησαν στη βελτίωση του σχεδιασμού των οχυρών. Έτσι δόθηκε μεγαλύτερη έμφαση στην κατασκευή στοών επικοινωνίας μεταξύ των διάφορων χώρων του κάθε οχυρού, στην κάλυψη του προσωπικού, των πυρομαχικών και των εφοδίων εντός ασφαλών υπογείων καταφυγίων, στην κατασκευή σύνθετων επιφανειακών έργων (πχ αντιαεροπορικό πολυβολείο). Έτσι τα έργα οχύρωσης πήραν την τελική τους μορφή που διασώζεται μέχρι και σήμερα, και έγιναν γνωστά ως «Γραμμή Μεταξά». Η αποστολή κάθε οχυρού συγκροτήματος ήταν «άμυνα μέχρις εσχάτων, άνευ ιδέας υποχωρήσεως». Κάτι παρόμοιο έμελλε να απαντήσει στο τελεσίγραφο που δέχτηκε για την παράδοση του οχυρού Ρούπελ,ο Δκτης του οχυρού, Ταγματάρχης (ΠΖ) Γεώργιος Δουράτσος.Εκείνος είπε: <<Τα οχυρά δεν παραδίδονται. Καταλαμβάνονται >> .
Συνολικά μέχρι και το 1940 στα ακριτικά βουνά της Μακεδονίας και της Θράκης κατασκευάστηκαν, 21 υπόγεια οχυρά συγκροτήματα,αν και ο αρχικός σχεδιασμός περιελάμβανε 22, που αποτελούσαν την σπονδυλική στήλη της παραμεθορίου άμυνας,καθώς και μερικά ακόμη ενισχυτικά έργα ανάσχεσης,που δεν πρόλαβαν να υλοποιηθούν.
Ο όρο «σπονδυλική στήλη» χρησιμοποιείται, γιατί ενδιάμεσα των οχυρών κατασκευάστηκαν δεκάδες «Σημεία Στηρίγματος» και «Κέντρα Αντιστάσεως», που αποτελούσαν ομάδες μεμονωμένων σκυρόδετων πολυβολείων. Τα ενεργητικά σκέπαστρα ανάλογα με τον οπλισμό και την αποστολή τους διακρίνονταν σε παρατηρητήρια,πολυβολεία βομβιδοβολεία, ολμοβολεία, σκέπαστρα προβολέων, σκέπαστρα οπτικών σταθμών, πυροβολεία πλαγιοφύλαξης, αντιαρματικά, και αντιαεροπορικά .
Μερικές πληροφορίες για τα οχυρά «Οχυρό» περιόδου 1936-1941 Λέγοντας οχυρό εννοούμε το σύνολο των επιφανειακών έργων (ενεργητικά σκέπαστρα) μόνιμης οχυρωτικής από ισχυρό οπλισμένο σκυρόδεμα και των υπόγειων καταφυγίων που επικοινωνούσαν μέσω υπόγειων στοών.
Ο οπλισμός κάθε οχυρού ήταν κατάλληλα διατεταγμένος ώστε να εξασφαλίζει περιμετρική (ολόπλευρη) άμυνα της προστατευόμενης θέσης. Η «ενεργητική» αντιαρματική άμυνα των οχυρών συμπληρώνονταν με αντιαρματικά πυροβολεία 75 χιλ. Η προσέγγιση του οχυρού από τις εχθρικές δυνάμεις εμποδίζονταν εκτός από τα πυρά και με κωλύματα κατά προσωπικού και αρμάτων, (π.χ συρματοπλέγματα και ναρκοπέδια). Τα πλευρά της οχυρωμένης περιοχής στηρίζονταν σε φυσικά κωλύματα, όπως ορεινούς όγκους, μεγάλα ποτάμια αλλά και σε τεχνητά κωλύματα, που μπορεί να ήταν αντιαρματικές τάφροι, σιδηροτροχιές, αντιαρματικοί πεσσοί σκυροδέματος ή όπως αλλιώς αποκαλούνταν «δόντια του δράκοντα», κορμοξυλεία κ.α
Τα πλεονεκτήματα ενός οχυρού ήταν η μειωμένη τρωτότητα της φρουράς του, αφού προστατεύονταν από τα εχθρικά πυρά με χιλιάδες τόνους οπλισμένου σκυροδέματος και σε υπόγεια καταφύγια. Μπορούσαν να αναχαιτίσουν δυσανάλογα μεγάλες δυνάμεις του επιτιθέμενου. Απαιτούνταν μικρότερος αριθμός στρατιωτικών τμημάτων για την εξασφάλιση μιας περιοχής, επιτυγχάνοντας έτσι οικονομία δυνάμεων. Επίσης μπορούσαν να διεξάγουν επιχειρήσεις για 10 ημέρες συνεχούς αγώνα, χωρίς να έχουν ανάγκη ανεφοδιασμού.
Η φρουρά του κάθε οχυρού στεγάζονταν σε υπόγεια καταφύγια που αναλογούσαν 4 τ.μ. για κάθε στρατιώτη. Τα καταφύγια επικοινωνούσαν με τα επιφανειακά έργα, μέσω στοών. Οι υπόγειοι χώροι περιελάμβαναν, γραφεία, θαλάμους, τηλεφωνικά κέντρα, ιατρείο, χώρους υγιεινής, δεξαμενές νερού, μαγειρεία, μηχανοστάσια, αποθήκες τροφίμων και αποθήκες πυρομαχικών. Εδώ,οι πληροφορίες που βρίσκουμε στο Wikipedia είναι ελλειπείς, αφού δεν αναφέρεται πουθενά πως υπήρχε και χώρος προσευχής για τους υπερασπιστές,μια γωνία ηθικού και ενδυνάμωσης για τη συνέχιση του αγώνα.
Μεγάλοι μεταλλικοί μηχανισμοί καθαρισμού αέρα (σαλιγκαροειδούς μορφής) ανανέωναν και καθάριζαν την ατμόσφαιρα στο εσωτερικό των στοών.
Υπήρχε απλούστατο σύστημα προσανατολισμού σε συνθήκες πλήρους συσκοτίσεως εντός του οχυρού, υλοποιούμενο με μια σιδερένια γραμμή κίτρινου χρώματος,στο δεξιό τοίχο της στοάς. Οι στρατιώτες γνώριζαν ότι εφόσον ακουμπούσαν τη γραμμή με το δεξί χέρι έμπαιναν προς το εσωτερικό ενώ με το αριστερό κινούνταν προς την έξοδο.
Γραμμή προσανατολισμού βαμμένη κόκκινη
Αυθεντικό χρώμα γραμμής προσανατολισμού
Η θερμοκρασία στο εσωτερικό των οχυρών ήταν σταθερή 17-19 βαθμούς Κελσίου, χειμώνα καλοκαίρι.
Τα οχυρά της γραμμής «ΜΕΤΑΞΑ» είναι ένα πολύπλοκο έργο που σχεδιάστηκε, οργανώθηκε, και εκτελέστηκε με απόλυτο συντονισμό, μαθηματική ακρίβεια και απίστευτη ταχύτητα εξολοκλήρου από Έλληνες. Ο γενικός σχεδιασμός από τακτικής άποψης έγινε από Αξιωματικούς του Πεζικού και του Πυροβολικού (Κεντρική Επιτροπή Οχυρώσεων), ενώ η μελέτη για την κατασκευή των οχυρών από Αξιωματικούς του Μηχανικού (Διοίκηση Φρουρίου Θεσσαλονίκης). Σημαντικό ρόλο όμως για την αποτελεσματικότητα αυτού του κατασκευαστικού έργου, ως πολλαπλασιαστή της μαχητικής ισχύς του Ελληνικού Στρατού, διαδραμάτισαν οι Μηχανικοί του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, που επιμελήθηκαν, τη σύνθεση, την όπλιση και τον έλεγχο της ποιότητας του χρησιμοποιηθέντος σκυροδέματος. Τα οχυρά κατασκευάστηκαν με πλήρη μυστικότητα, καθώς ούτε η βουλγαρική, αλλά ούτε η πανίσχυρη γερμανική κατασκοπεία δεν κατόρθωσαν να συλλέξουν την παραμικρή πληροφορία για τα επιτελούμενα έργα, το μέγεθος, τον οπλισμό ή τον ακριβή αριθμό των υπερασπιστών.Προς αυτή την κατεύθυνση βοήθησε και το σχέδιο απόκρυψης των φερτών υλικών αλλά και των εργοταξίων που δύσκολα διακρίνονταν ακόμα και με εναέρια παρατήρηση.
Για να γίνει πιο χειροπιαστό το μέγεθος αυτού του κατασκευαστικού επιτεύγματος, που περατώθηκε σε χρονικό διάστημα μόλις τεσσάρων χρόνων (1936-40), αξίζει να αναφέρουμε ότι: α. Διανοίχτηκαν στοές συνολικού μήκους 24 χιλιομέτρων.Το νούμερο αυτό θα ήταν κατά πολύ μεγαλύτερο αν είχε υλοποιηθεί ο αρχικός σχεδιασμός που προέβλεπε σύνδεση ΟΛΩΝ των οχυρών με υπόγειες στοές. β. Διανοίχτηκαν καταφύγια συνολικού μήκους 13 χιλιομέτρων. γ. Οι υπόγειες και επιφανειακές εκσκαφές ανέρχονται σε 900.000 κυβικά μέτρα.Δηλαδή,με τα τωρινά δεδομένα οχημάτων,χρειάστηκαν 56.300 φορτηγά να μεταφέρουν τα υλικά της εκσκαφής,υπολογίζοντας πως το 1/5 των υλικών,τα 11.300 φορτηγά,ήλθαν ξανά για να σκεπάσουν εκ νέου το ετοιμο πλέον,σκυρόδεμα. δ. Για την προσέγγιση των περιοχών που θα κατασκευάζονταν τα οχυρά, απαιτήθηκε η διάνοιξη 174 χιλιομέτρων οδικού δικτύου, που έθεσε και τις βάσεις για την μεταγενέστερη ανάπτυξη των εκεί περιοχών. ε. Κατασκευάστηκε λιμάνι με τέσσερις προβλήτες κοντά στις εκβολές του ποταμού Στρυμόνα, [τότε όνομα Τσάγγεζι, Από το τουρκικό Çay ağzı(Τσάι Αγκζί) = το στόμα του ποταμιού(εκβολές δηλαδή)] για την μεταφορά υλικών και εργατών από τα νησιά και τη νότια Ελλάδα.Αξίζει να σημειωθεί πως οι εργάτες που έρχονταν να εργαστούν στο έργο αυτό,έρχονταν με κυριότερες περιοχές απορρόφησης τη Στερεά Ελλάδα,την Πελοπόννησο και τα νησιά,και μεταφέρονταν νύχτα,με δεμενα μάτια,για τη διατήρηση της μυστικότητας, κυρίως της τοποθεσίας.
Σε κάποιες τοποθεσίες η πρώτη ύλη λόγω του δύσβατου του εδάφους μεταφέρονταν με καμήλες[μέχρι τη δεκαετία του ‘60 υπήρχαν καμήλες στη Βόρεια Ελλάδα (Κερκίνη, Βώλακα), που τις ονόμαζαν «αποικιακές»]. Αυτά τα 21 οχυρά αποτέλεσαν την «Οχυρωματική Γραμμή Μεταξά» μια αμυντική γραμμή, που είναι το μεγαλύτερο κατασκευαστικό έργο που έλαβε χώρα στην Ελλάδα τον 20ο αιώνα. Πληροφορίες λένε πως οι Βούλγαροι μετά τη κατάληψη των οχυρών, θέλησαν να καταστρέψουν τα οχυρά τοποθετώντας εκρηκτικά, ώστε να αποφύγουν τη μελλοντική χρησιμοποίησή τους από Έλληνες.Το εγχείρημά τους αυτό ματαιώθηκε, όταν υπολόγισαν πως για την ανατίναξη των οχυρών, χρειάζονταν εκρηκτικά κόστους ίσου με το 10πλάσιο του προϋπολογισμού της Βουλγαρίας!!!
ΣΥΝΟΨΗ Έργα υποδομής Διάνοιξη νέων οδών: 174 χλμ. Αξιοποίηση και επισκευή παλαιών οδών: 92 χλμ. Εκσκαφές επιφανειακών έργων: 16.000 κ.μ. Εκσκαφές υπόγειων έργων: 291.000 κ.μ. Εκσκαφές οδοποιίας: 927.000 κ.μ.
Κυρίως έργο Σύνολο οπλισμένου σκυροδέματος 108.000 κ.μ. Σύνολο σκυροδέματος μη οπλισμένου: 68.000 κ.μ. Συνολικό μήκος εξωτερικών υδραγωγείων: 74 χλμ. Συνολικό μήκος εσωτερικών υδραγωγείων: 14 χλμ. Συνολικό μήκος τηλεφωνικών γραμμών εκτός οχυρών: 1.216 χλμ. Συνολικό μήκος τηλεφ. γραμμών εντός των οχυρών: περίπου 70 χλμ. Συνολικό μήκος ανάπτυξης συρματοπλέγματος: 90 χλμ. Συνολική ποσότητα τσιμέντου: 66.000 τόνοι. Συνολική ποσότητα σιδήρου οπλισμού σκυροδέματος: 12.000 τόνοι. Συνολικό μήκος υπόγειων στοών: 24.000 μέτρα Συνολικό μήκος υπόγειων καταφυγίων – θαλάμων: 13.000 μέτρα Συνολικό μήκος σωλήνων ύδρευσης: 88.000 μέτρα Κόστος – χρόνος κατασκευής Σύνολο δαπάνης: 1,5 δισ. δραχμών (ίσο με 58,5 δις ευρώ -2002-) Σύνολο ημερομισθίων: 2.900.000 Διάρκεια κατασκευής: 3,5 χρόνια, (Νοέμβριος 1936 – Ιούλιος 1940). Το έργο υπέστη κάποιες περικοπές, στις οποίες περιλαμβανόταν ένα ακόμα οχυρό και κάποια ακόμα ενισχυτικά έργα ανάσχεσης. Ορίστηκε αντοχή των οχυρών σε βολή πυροβολικού διαμέτρου 220 χιλ.
Γερμανική Εισβολή Απρίλιος 1941 (Σχέδιο ΜΑΡΙΤΑ) • •
•
•
Η Επιχείρηση Μαρίτα, αφορούσε τις επιχειρήσεις στην ηπειρωτική Ελλάδα και την Επιχείρηση Ερμής που αφορούσε την αεραπόβαση και κατάληψη της Κρήτης γνωστότερη ως μάχη της Κρήτης. Τον Απρίλιο του 1941, τα οχυρά ΜΕΤΑΞΑ που κατασκευάστηκαν για να αντιμετωπίσουν την βουλγαρική απειλή, κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν την τελειότερη πολεμική μηχανή της εποχής, το ανίκητο μέχρι τότε Γ΄Ράιχ. Την ίδια στιγμή μεγάλος αριθμός οπλισμού και πυρομαχικών που εξόπλιζαν τα οχυρά, είχαν σταλεί στο Αλβανικό μέτωπο, που από την 28η Οκτωβρίου 1940 το σύνολο σχεδόν του Ελληνικού Στρατού αντιμετωπίζει νικηφόρα τις Ιταλικές Μεραρχίες του Μουσολίνι και προελαύνει στο Αλβανικό έδαφος. 06 Απριλίου 1941: Το σύνολο των οχυρών της «Παραμεθόριας Ζώνης» δέχεται σφοδρό βομβαρδισμό από εκατοντάδες γερμανικά αεροσκάφη καθέτου εφόρμησης και γερμανικά πυροβόλα, χωρίς κανένα αποτέλεσμα. Δεν τέθηκε εκτός ενεργείας ούτε ένα πολυβολείο, δεν καταλήφθηκε κανένα οχυρό!!! 07 Απριλίου 1941: Το πρωί συνεχίζονται οι ανηλεείς βομβαρδισμοί. Τα αεροσκάφη καθέτου εφόρμησης προσβάλουν τις οχυρές θέσεις με βόμβες των 500 λιβρών, αλλά και πάλι χωρίς αποτέλεσμα.
Η «αχίλλειος πτέρνα» των οχυρών όμως, ήταν η πλευρά των έργων προς τον τομέα δράσης (οι θυρίδες βολής), όπου λόγω ανυπαρξίας θωράκισης παρουσίαζαν σοβαρή τρωτότητα. Οι Γερμανοί έταξαν απέναντι από τα οχυρά αντιαεροπορικά πυροβόλα 88χιλ., τα οποία ήταν εξεταστικά ευθύβολα. Από μεγάλη απόσταση με άμεσες βολές ευθυτενούς τροχιάς έβαλαν εναντίων των θυρίδων βολής, με αποτέλεσμα να εξουδετερώσουν τα μετωπικά πολυβολεία των οχυρών. Στα οχυρά στο Όρος Κερκίνη (Μπέλες) ΙΣΤΙΜΠΕΗ, ΚΕΛΚΑΓΙΑ και ΑΡΠΑΛΟΥΚΙ και της Ροδόπης ΕΧΙΝΟΣ και ΝΥΜΦΑΙΑ, μέχρι το απόγευμα είχαν εξουδετερωθεί τα μετωπικά πολυβολεία τους. Τότε γερμανικά τμήματα επικάθησαν επί των υψωμάτων των οχυρών και επιχείρησαν καθόδους από τα ανατιναγμένα πολυβολεία για την εκκαθάριση και κατάληψη τους. Οι Γερμανοί όμως μη γνωρίζοντας την δαιδαλώδη διάταξη των οχυρών, εξουδετερώνονταν άμεσα ΕΝΤΟΣ των στοών,όπως στο Οχυρό Περιθώρι. Τελικά οι γερμανικές δυνάμεις εφαρμόζοντας την τακτική της φράξης των φατνωμάτων και τις θυρίδες εξαερισμού διοχέτευσα εντός των οχυρών καπνό και βενζίνη. Έτσι η κατάσταση εντός των στοών γίνονταν αποπνικτική, και οι φρουρές υποχρεούνταν να παραδοθούν, γιατί ο θάνατος από ασφυξία θα ήταν αναπόφευκτος.
08 Απριλίου 1941: Αν και διασπάστηκε η γραμμή των οχυρών του Μπέλες και καταλήφθηκαν τα οχυρά της Ροδόπης με χρήση χημικών και αερίων, στη στενωπό του Ρούπελ και στο υψίπεδο του Κ.Νευροκοπίου οι μάχες είναι σε πλήρη εξέλιξη. Τα γερμανικά τάγματα εφόδου με εκατοντάδες νεκρούς και τραυματίες προσπαθούν μάταια να διασπάσουν τις οχυρωμένες τοποθεσίες. Όχι πρόοδος δεν σημειώνονταν, αλλά στο Κάτω Νευροκόπι, αιχμαλωτίστηκε και γερμανικό τμήμα με 400 άνδρες!!! Ενδεικτικά αναφέρεται ότι στην περιοχή του οχυρού Ρούπελ οι απώλειες από ελληνικής πλευράς ήταν 14 νεκροί και 38 τραυματίες, ενώ οι γερμανικές 555 νεκροί, 2.134 τραυματίες και 170 αγνοούμενοι. Παράλληλα η 2η Τεθωρακισμένη Μεραρχία μέσω του γιουγκοσλαβικού εδάφους έφτασε στη λίμνη της Δοϊράνης και εξουδετερώνοντας μικροαντιστάσεις προελαύνει για την πόλη της Θεσσαλονίκης. 09 Απριλίου 1941: Στις 14:00 υπογράφεται το πρωτόκολλο στο Γερμανικό Προξενείο Θεσσαλονίκης μεταξύ του Διοικητή του Τμήματος Στρατιών Ανατολικής Μακεδονίας και του Διοικητή της 2ης Γερμανικής Τεθωρακισμένης Μεραρχίας. Οι ηρωικές φρουρές των οχυρών αναγκάζονται να παραδοθούν.
Συμπεράσματα Γερμανών •
•
•
• •
Στα τέλη του Μαΐου 1941 έφθασαν στην Ελλάδα ο Διοικητής Μηχανικού της ΝΑ Ευρώπης Στρατηγός Σνάιντερ, μαζί με άλλους Γερμανούς Αξιωματικούς, για να εξετάσουν την Ελληνική οχυρωματική γραμμή.Τα αποτελέσματα,είναι αυτά που προαναφέρθησαν. Ο Στρατηγός Σνάιντερ, ως Πρόεδρος της Επιτροπής μετά από δίμηνη επιθεώρηση της γραμμής ΜΕΤΑΞΑ, ανέφερε ότι «η Ελληνική Οχύρωσις αποτελούσε τον Χρυσούν μέσον όρον μεταξύ του Γαλλικού – Γερμανικού συστήματος, ως και άλλων Κρατών και ήταν η πλέον κατάλληλος για Ορεινά εδάφη όπως τα Ελληνικά». Σχετικά με την αντοχή των έργων ο Γερμανός Στρατηγός ανέφερε ότι «εις την παραμεθόριον Γραμμή πολλά έργα είχαν δεχθεί πληθώρα από βόμβες αεροπλάνων και οβίδων πυροβολικού, με μόνο αποτέλεσμα κάποιες αποφλοιώσεις και ελαφρές ρωγμές, οι οποίες δεν επηρέασαν την εκτέλεση της αποστολής των». Προσβολή σκυρόδετων πολυβολείων με βόμβες 500 λιβρών που στη Γαλλία και στο Βέλγιο διαλύονταν, στην Ελλάδα προκαλούνταν μόνο αποφλοιώσεις. Ο Στρατηγός Σνάιντερ συνάντησε και τον Καθηγητή της Γεωλογίας Μάξιμο Μητσόπουλο, αναζητώντας ερμηνεία για την μεγάλη αντοχή του σκυροδέματος των ελληνικών έργων.
Αξιολογώντας τη Γραμμή ΜΕΤΑΞΑ Αξιολογώντας σήμερα την αξία της Οχυρωματικής Γραμμής ΜΕΤΑΞΑ, μπορούμε τα εξάγουμε με ασφάλεια τα παρακάτω συμπεράσματα: α. Σε σύνορα που μειονεκτούσαν στρατηγικά σε όλους στους τομείς, δημιουργήθηκαν αμυντικά στηρίγματα σημαντικής αξίας πάνω σε όλες τις ευπρόσβλητες κατευθύνσεις. Δύναμη πεζικού, περίπου 30 ταγμάτων, χωρίς αεροπορία και άρματα μάχης, υποστηριζόμενα με λίγα απαρχαιωμένα πυροβόλα, και χωρίς την υποστήριξη συμμαχικών δυνάμεων, κατάφεραν να αντιμετωπίσουν την πανίσχυρη 12η Γερμανική Στρατιά. β. Τα οχυρά και οι υπερασπιστές αυτών επιτέλεσαν την αποστολή τους στο ακέραιο, αμύνθηκαν μέχρις εσχάτων και αναγκάσθηκαν να συνθηκολογήσουν, μετά από 4ήμερο αγώνα, ενώ ήταν νικητές! γ. Πρώτη φορά από την έναρξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου δυνάμεις του Γ΄Ράιχ δεν ολοκλήρωσαν αποστολή τους. Οι Έλληνες υπερασπιστές της Γραμμής ΜΕΤΑΞΑ έδειξαν στον κόσμο ότι το Γ΄Ράιχ δεν είναι ανίκητο. Οι Έλληνες έδειξαν για άλλη μια φορά στον κόσμο, ότι υπάρχει ελπίδα…
Έως και σήμερα,σώζονται πολλές πληροφορίες για την ανδρεία των υπερασπιστών των οχυρών. Ιστορίες αγνού πατριωτισμού και ανδρείας,ιστορίες ηρώων,που δώσανε πολυήμερες μάχες,χωρίς σταματημό,χωρίς ξεκούραση,με γνώμονα λίγα αλλά ουσιώδη πράγματα.Μια φωτογραφία οικογένειας,ένα σταυρό,μια γαλανόλευκη.Πράγματα που έδιναν δύναμη για τη συνέχιση του αγώνα.Πράγματα που ώθησαν έναν υπερασπιστή να γράψει σε τοίχο «Στις Θερμοπύλες σκοτώθηκαν οι 300, εδώ θα πέσουν οι 80» (όσοι ήταν δηλαδή και οι Έλληνες που επάνδρωναν το συγκεκριμένο τομέα). Ήρωες που είτε δολοφονήθηκαν από τους Γερμανούς,είτε αφέθηκαν ελεύθεροι,ως ένδειξη σεβασμού.
Κάποιοι εκ των ηρώων που μας καθηλώνουν βουρκωμένους είναι οι παρακάτω: -Ταγματάρης(ΠΖ) Γεώργιος Δουράτσος:<<Τα οχυρά δεν παραδίδονται, καταλαμβάνονται>>, είπε και συνέχισε τον αγώνα,κάνοντας τον Γερμανό αγγελιαφόρο να μην πιστεύει σε αυτό που μόλις άκουσε. Ν -Ταγματάρχης (ΠΖ) Ξανθός Πικουλάκης: Αιτείται πυρά πυροβολικού επί του οχυρού Ιστίμπεη,χωρίς να ενημερώσει τους άνδρες του,έχοντας απόλυτη εμπιστοσύνη στην κατασκευή του οχυρού,διαλύοντας έτσι Γερμανικό τμήμα που είχε ανέβει στην τοποθεσία.
-Λοχαγός (ΠΒ) Κυριακίδης Αλέξανδρος:Κοίταξε κατάματα τα Γερμανικά βομβαρδιστικά συνεχίζοντας τις ριπές,χάνοντας τη ζωή του από βόμβα 500 λιβρών που έσκασε στο αντιαεροπορικό πολυβολείο του.
-Λοχαγός(ΠΖ) Δαράτος Σπυρίδων: Εξόπλισε μέχρι και τους γιατρούς και νοσοκόμους του οχυρού Περιθώρι, σχεδιάζοντας εντός ολίγων λεπτών σχέδιο άμυνας μέσα στο οχυρό,τη στιγμή που οι Γερμανοί έκαναν εφόρμηση στις σήραγγές του από τμήμα του οχυρού που είχε καταρρεύσει.
-Λοχίας Ίτσιος Δημήτριος.Λέγοντας 38.000 <<ΟΧΙ>> από το Πολυβολείο Π8 του οχυρού Ιστίμπεη,με ίσο αριθμό φυσιγγίων,σκότωσε πάνω από 250 Γερμανούς στρατιώτες.Δεν παραδόθηκε.Δεν έπεσε.Δολοφονήθηκε στην έξοδο που έκανε με τον ατομικό του οπλισμό όταν τελείωσαν τα φυσίγγια του πολυβόλου του. -Στρατιώτης,σκότωσε δεκάδες Γερμανούς ρίχνοντας έξω από το πολυβολείο του,αυτοσχέδιες βόμβες και χειροβομβίδες των Γερμανών,τις ίδιες που πετούσαν εκείνοι μέσα.Το όνομά του δεν διασώζεται,παρά μόνο το παρατσούκλι Ζέπλ,ένα Βαυαρέζικο υποκοριστικό που του απέδωσαν Γερμανοί αξιωματικοί.
Το πάνθεον των Ελλήνων ηρώων,φιλοξενεί άτομα που έπεσαν για την πατρίδα.Που δεν λύγισαν στη φωτιά και το σίδερο,και σημάδεψαν με αυτόν τον τρόπο,την παγκόσμια ιστορία.Τιμή και δόξα σε εκείνους που έδωσαν ως και την τελευταία σταγόνα του αίματός τους,όπως ακριβώς είχαν ορκιστεί να κάνουν. 2019. Η χώρα μας βρίσκεται σε δύσκολη θέση.Οι αξίες που έχουν απομείνει είναι ελάχιστες,με συνδυασμό και αρνητικό συντελεστή,όσους επιβουλεύονται την εδαφική μας ακεραιότητα και θέλουν να καταλάβουν το ιερό αυτό χώμα. Εύχομαι,αυτή η φωτιά που έδωσε δύναμη σε εκείνους,να υπερασπιστούν την πατρίδα,να καίει ακόμη μέσα μας,ώστε χωρίς δισταγμό να επαναλάβουμε την ιστορία,με το ίδιο αποτέλεσμα. Τη ΝΙΚΗ.
Πηγές • • • •
Wikipedia,σε διάφορες σχετικές αναζητήσεις. Εκπομπή «Μηχανή του χρόνου» YouTube, σε ρεπορτάζ ηλικιωμένων Google
ΕΠΟΠ ΕΠΧΙΑΣ (ΤΘ) ΧΑΤΖΗΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ