EU LIFE+ INVESTING IN WATER PORTAFOLL TAL-PRO˝ETT
G˙ajnuna lill-intrapriži u lil-lukandi Tul dawn is-sentejn li ©ejjin, it-tim li qed imexxi dan il-pro©ett se jkun qed ja˙dem mill-qrib ma’ g˙add ta’ negozji u lukandi madwar Malta u G˙awdex. L-g˙an tal-pro©ett huwa li ji©u identifikati soluzzjonijiet li jistg˙u jservu biex jitnaqqas il-konsum tal-ilma ta’ servizz li dawn l-intrapriži južaw waqt l-operat tag˙hom.
L-ilma ta’ servizz, jew service water, huwa l-ilma li južaw in-negozji u l-lukandi biex jipprovdu servizzi lill-klijenti u lill-impjegati tag˙hom.
Billi ji©u identifikati soluzzjonijiet Is-soluzzjonijiet se jkunu bbažati fuq studju li se janalizza l-˙ti©ijiet u l-opportunitajiet ta’ dawn innegozji u lukandi. Dan l-istudju se jikkonsisti fi ©bir ta’ informazzjoni rilevanti fuq skala kbira, kif ukoll minn verifiki dwar l-užu tal-ilma fost grupp kampjun ta’ negozji u lukandi. L-informazzjoni li tinkiseb permezz ta’ din il-˙idma se tg˙in lit-tim li qed iwettaq dan il-pro©ett biex ikollu perspettiva a˙jar dwar il-konsum tal-ilma f’livell lokali, u dwar il-mižuri g˙all-konservazzjoni tal-ilma li di©à huma fis-se˙˙. Il-pro©ett imbag˙ad se jidentifika g˙add ta' soluzzjonijiet, imfassla b’mod speçifiku skont il-kundizzjonijiet u ç-çirkostanzi lokali tan-negozji u tal-lukandi, bil-˙sieb li jwasslu g˙al tnaqqis fil-konsum tal-ilma. Is-soluzzjonijiet se ji©u ppubblikati, u se ji©u organizzati wkoll workshops li se jservu sabiex ilmetodi ta’ implimentazzjoni ta’ dawn is-soluzzjonijiet ji©u spjegati lin-negozji u lil-lukandi kkonçernati. Ilpro©ett se joffri wkoll pariri tekniçi b’mod individwali rigward l-implimentazzjoni tas-soluzzjonijiet, sabiex l-adozzjoni ta’ soluzzjonijiet g˙all-iffrankar tal-ilma sse˙˙ bl-aktar mod façli possibbli. 2
Sabiex jitnaqqas il-konsum tal-ilma Ježistu diversi prattiki u teknolo©iji li jistg˙u jg˙inu sabiex il-konsum tal-ilma jitnaqqas b’mod sostenibbli ming˙ajr ma ji©u affettwati l-kwalità jew il-kwantità tasservizzi pprovduti. Dawn jinkludu, fost o˙rajn, mezzi g˙at-tnaqqis tal-pressa žejda tal-ilma kif ukoll metodi g˙all-©bir tal-ilma mix-xita u g˙ar-riçikla©© tal-ilma.
Il-benefiççji tal-iffrankar tal-ilma Fl-ambjent kompetittiv tal-lum, it-tnaqqis fl-ispejjež permezz tal-iffrankar tal-ilma jippermetti li l-flus li qabel kienu qed jin˙lew fil-konsum žejjed jintužaw biex in-negozju tieg˙ek ikun l-aktar kompetittiv possibbli. L-ilma tal-vit jasal g˙andna wara li jg˙addi minn proçess twil, li jinkludi l-istadji ta’ estrazzjoni, ta’ trattament u ta’ distribuzzjoni. Wara li dan l-ilma ji©i kkunsmat, il-proçess jer©a’ jibda millbidu – l-ilma mormi jin©abar u ji©i ttrattat, biex imbag˙ad jintrema jew jintuža g˙al skopijiet o˙ra. L-iffrankar tal-ilma jnaqqas l-užu tar-rižorsi me˙tie©a fl-istadji kollha tal-ipproçessar tal-ilma wžat. Iç-çiklu tal-ilma jwettaq il-proçessi msemmija hawn fuq b'mod naturali. Madankollu, l-ammont ta’ ilma li jipproduçi dan iç-çiklu huwa limitat. L-ammont ta’ ilma li ji©i kkunsmat f’Malta huwa ferm og˙la minn dak li jipproduçi ç-çiklu naturali fit-territorju tag˙na. It-tnaqqis fil-konsum tal-ilma itaffi l-impatt fuq l-ambjent u jg˙in lil Malta biex taqdi l-impenji tag˙ha b˙ala stat membru tal-Unjoni Ewropea.
Il-˙arsien tan-negozju u tal-ambjent
Kif jistg˙u jipparteçipaw in-negozji u l-lukandi?
L-imsie˙ba ta’ dan il-pro©ett jirrapprežentaw il-ma©©oranza tal-lukandi u tan-negozji f'Malta u G˙awdex. Permezz tal-uffiççji tag˙hom f'Malta u fi Brussell, u r-relazzjoni li g˙andhom mal-Gvern Malti u mal-Kummissjoni Ewropea, huma jirrikonoxxu li kull ma jmur qed isir dejjem aktar importanti li n-negozji u l-lukandi jtejbu l-isforzi tag˙hom biex inaqqsu l-konsum tal-ilma.
L-intrapriži li huma interessati li jie˙du sehem f’dan il-pro©ett huma mitluba jimlew kwestjonarji dwar ilkonsum tag˙hom tal-ilma, kif ukoll o˙rajn ©enerali relatati mal-ilma – l-informazzjoni li tin©abar se tinžamm b’mod mill-aktar kunfidenzjali, u r-rižultati se ji©u ppubblikati b’mod kollettiv biss. Barra minn hekk, jekk t˙oss li l-intrapriža tieg˙ek tista’ tibbenefika minn awditjar talužu tal-ilma, inti mistieden/mistiedna biex tapplika g˙al ežerçizzju ta’ awditjar mal-project manager.
G˙alhekk, l-imsie˙ba qed ja˙dmu mill-qrib mal-Gvern Malti, malKummissjoni Ewropea u ma’ diversi sponsors sabiex dan il-pro©ett jing˙ata l-appo©© finanzjarju li je˙tie© biex tkun tista’ ti©i pprovduta l-kompetenza teknika li n-negozji u l-lukandi g˙andhom bžonn biex jiffrankaw l-ilma.
Wara li ji©u identifikati u ppubblikati s-soluzzjonijiet g˙alliffrankar tal-ilma, l-intrapriži jkunu jistg˙u jitolbu biex isiru laqg˙at li matulhom ji©u spjegati u diskussi f’aktar dettall is-soluzzjonijiet li jkunu l-aktar relevanti g˙aç-çirkustanzi partikolari tag˙hom. Se ji©u organizzati wkoll workshops tekniçi g˙al dawk l-intrapriži li jkunu lesti li jinvestu f’dawn is-soluzzjonijiet. Il-project manager jista’ wkoll jipprovdi aktar tag˙rif waqt laqg˙at speçifiçi. Jekk inti interessat/a li tag˙mel appuntament, nistednuk tikkuntattjana. 3
Id-deterjorament tar-rižervi tal-ilma ˙elu huwa xhieda tal-˙tie©a li jitnaqqas il-konsum tal-ilma L-ilma huwa rižors kummerçjali importanti L-ilma huwa fost l-aktar elementi importanti fil-provvista tas-servizzi li joffru l-lukandi u n-negozji. L-ilma jintuža fi kwantitajiet kbar, u jista’ jkun ta’ spiža sinifikanti g˙al kwalunkwe kumpanija jew negozju. Malta tiddependi b’mod qawwi fuq l-ilma tal-pjan (groundwater), li fil-fatt jipprovdi xejn inqas minn 45% tal-ilma fornut lill-pubbliku mill-Korporazzjoni g˙as-Servizzi tal-Ilma. Dan huwa wkoll is-sors prinçipali ta’ ilma ˙elu li jintuža minn ˙afna industriji u entitajiet kummerçjali, u l-istatistika uffiçjali turi li l-ammont ta' ilma tal-pjan li jintuža mis-settur privat issa huwa ikbar minn dak li qed ji©i prodott g˙all-užu pubbliku.
L-ilma ˙elu huwa skars Min˙abba li Malta m’g˙andhiex xmajjar u lagi fit-territorju tag˙ha, l-uniku sors naturali ta’ ilma ˙elu li g˙andha huwa dak tal-ilma tal-pjan. L-ammont baxx ta' xita li tag˙mel Malta u l-popolazzjoni g˙olja tal-pajjiž jag˙mlu din ir-rižors wa˙da skarsa ˙afna. Barra minn hekk, il-kapaçità limitata g˙all-˙žin tal-ilma ˙elu ma tg˙inx biex ittejjeb din is-sitwazzjoni. Il-Kummissjoni Ewropea tqis kull pajjiž b’ammont ta’ inqas minn 3000m3 ta’ ilma ˙elu rinnovabbli g˙al kull persuna b˙ala pajjiž nieqes mill-ilma ˙elu. B’madwar 40m3 biss ta’ ilma ˙elu g˙al kull persuna, Malta tinsab fost l-aktar g˙axar pajjiži neqsin mill-ilma fid-dinja. L-ammont ta’ ilma tal-pjan mhuwiex bižžejjed biex ti©i sodisfatta d-domanda g˙all-ilma ˙elu. Sabiex tpatti g˙al dan in-nuqqas, Malta kellha tirrikorri g˙as-sistema tar-reverse osmosis, li permezz tag˙ha l-ilma ba˙ar jissaffa mill-mel˙ qabel ma jitqassam lill-pubbliku. L-ilma tal-pjan jew groundwater huwa ilma ˙elu li jin©abar f’baçiri naturali mag˙mula minn blat poruž. Dan l-ilma jin©ema’ fuq ilma ba˙ar li jinsab ta˙t l-art, f’forma li tixba˙ dik ta’ lenti, u li tissejja˙ aquifer. Dan is-sors ta’ ilma ˙elu huwa rižors limitata li ti©©edded biss meta l-ilma tax-xita ji©i assorbit mill-art u jinžel bil-mod biex jin©ema’ ta˙t l-art. Dan huwa proçess twil, u jistg˙u jg˙addu 40 sena qabel ma l-ilma tax-xita jil˙aq l-aktar sorsi fondi li jinsabu ta˙t l-art.
4
Il-kwalità tal-ilma tal-pjan qed tiddeterjora min˙abba t-tni©©is, u l-provvista qed tonqos min˙abba l-estrazzjoni eççessiva L-ilma tal-pjan ji©i kkontaminat mill-ilma tax-xita mni©©es bin-nitrati. L-akbar sorsi ta’ nitrati huma d-demel u l-˙amrija li jkun fiha ammonti eççessivi ta’ fertilizzanti. Tnixxig˙at minn fosos tad-drena©© u minn sistemi tad-drena©© ukoll g˙andhom effetti negattivi fuq l-ilma li jin©ema’ ta˙t l-art, g˙alkemm dawn jikkawžaw inqas ˙sara mid-demel u mill-fertilizzanti. Il-kwistjoni tattni©©is tal-ilma li jin©ema’ ta˙t l-art qed ti©i indirizzata permezz tal-Pro©ett InfoNitrates tal-EU LIFE+, li qed ji©i mmexxi mill-Ministeru g˙ar-Rižorsi u Affarijiet Rurali. L-estrazzjoni eççessiva tal-ilma tal-pjan ukoll hija problema serja. L-estrazzjoni kemm mis-settur privat, kif ukoll minn dak pubbliku, qed twassal biex kull sena jittella’ 48% aktar ilma tal-pjan milli qieg˙ed ji©©edded b’mod naturali. Din l-estrazzjoni eççessiva qed twassal biex l-ilma tal-pjan jispiçça jit˙allat mal-ilma ba˙ar, birrižultat li l-ammont ta’ mel˙ fl-ilma tal-pjan li jifdal jiždied.
L-istat tal-ilma tal-pjan f’Malta Is-siti kollha li jinsabu madwar il-kosta li fihom jin©abar l-ilma tal-pjan g˙andhom livelli ta’ salinità g˙olja, filwaqt li 90% tas-siti f’Malta li jinsabu madwar il-kosta kif ukoll dawk li jinsabu aktar ’l ©ewwa huma kkontaminati min-nitrati. Mit-18-il sit li fihom jin©abar l-ilma tal-pjan, tnejn biss ma jinsabux f’periklu min˙abba estrazzjoni eççessiva, salinità g˙olja, jew min˙abba l-preženza ta’ sustanzi li jni©©su.
It-temperaturi li kull ma jmur dejjem qed jog˙lew L-evidenza turi li t-temperatura tad-dinja qed tiždied. Fil-fatt, l-a˙˙ar g˙axar snin kienu l-aktar perjodu s˙un mill-1880. Huwa mistenni li din it-tendenza se tkompli timmanifesta ru˙ha tul is-seklu 21, kif ukoll fis-snin ta' wara. Din iž-žieda fit-temperatura qed tikkawža ˙afna bidliet fl-ambjent. Dawn il-bidliet qed jaffettwaw lill-ekosistemi li jipprovduna bi prodotti u servizzi essenzjali, b˙alma huma l-arja nadifa u l-ilma ˙elu. 5
Se jkun hemm inqas ilma ˙elu biex ti©©edded il-provvista tal-ilma tal-pjan f'Malta L-ilma jin©ema’ ta˙t l-art hekk kif parti mill-ilma tax-xita ti©i assorbita mill-art kull sena, u eventwalment issib ru˙ha fl-akwiferi fejn tibqa’ ma˙žuna. Madankollu min˙abba t-tibdil fil-klima, qed ji©i mbassar li f’Malta se tag˙mel inqas xita, u li din se tibda tag˙mel b’aktar intensità tul perjodi iqsar. Dan mistenni jwassal g˙al ˙ela, hekk kif ix-xita žejda li ma tin©abarx ta˙t l-art ikollha tispiçça fil-ba˙ar biex ji©i evitat l-g˙arg˙ar. B’hekk se jkun hawn inqas ilma disponibbli biex jimtlew l-akwiferi. Hekk kif isse˙˙ din il-bidla fix-xejriet ta’ nžul ix-xita, l-ammont ta’ ilma li jkun jista’ ji©i estratt kull sena ming˙ajr ma ti©i affettwata l-kwalità tal-ilma ta˙t l-art se jonqos. B’hekk je˙tie© li Malta tibda tipproduçi aktar mill-ilma tag˙ha minn sorsi alternattivi. It-temperaturi og˙la huma wkoll mistennija li jwasslu g˙al žieda fid-domanda g˙allilma, u dan se jkollu impatt qawwi fuq il-produzzjoni tal-ilma ˙elu.
It-tibdil fil-klima huwa l-bidla fit-temp u fix-xejriet ta’ nžul ix-xita madwar id-dinja. G˙alkemm dan huwa proçess naturali, l-emissjonijiet ta’ gassijiet b'effett ta’ serra li jin˙olqu b˙ala rižultat tal-attivitajiet tal-bniedem, b’mod partikolari l-˙ruq tal-karburanti fossili u d-deforestazzjoni, qed jaççelleraw ir-rata naturali li biha jse˙˙ dan il-proçess. Fl-2005 it-temperatura medja globali kienet 0.76°Ç og˙la minn dik taž-žminijiet preindustrijali.
Jista’ ji©i estratt inqas ilma tal-pjan
‘Stat Tajjeb’
Il-˙arsien tar-rižorsi tal-ilma tal-Ewropa hija prijorità g˙all-Kummissjoni Ewropea. IdDirettiva ta’ Qafas dwar l-Ilma hija l-g˙odda li qed tuža l-Kummissjoni Ewropea sabiex tižgura l-˙arsien u d-disponibilità tal-ilma nadif fl-Ewropa kollha, kif ukoll l-užu talilma b’mod sostenibbli fit-tul.
Biex ji©i žgurat ‘Stat Tajjeb’, l-istati membri jridu jnaqqsu l-preženza ta’ sustanzi li jni©©su s-sorsi tal-ilma, inkluž l-ilma ba˙ar li jit˙allat mas-sorsi min˙abba l-estrazzjoni eççessiva, u jižguraw bilanç bejn l-estrazzjoni u r-riforniment tal-ilma tal-pjan. IlKummissjoni Ewropea stabbiliet li l-istati membri kollha g˙andhom jil˙qu dawn l-g˙anijiet sal-2015.
Wie˙ed mill-g˙anjiet ewlenin ta’ din idDirettiva huwa l-obbligu li ji©i žgurat li l-ilmijiet jinsabu fi ‘Stat Tajjeb’. 6
L-užu aktar g˙aqli tal-ilma jsir aktar importanti meta nqisu li çerti alternattivi li niddependu fuqhom jinvolvu spejjež og˙la Dipendenza dejjem ikbar fuq alternattivi B˙alissa 55% tal-provvista pubblika tal-ilma f’Malta qed ti©i desalinata f’impjanti tar-reverse osmosis. G˙all-produzzjoni ta’ dan l-ilma jintuža 4% tal-elettriku ta’ Malta – b’hekk, ir-reverse osmosis huwa l-ikbar konsumatur uniku tal-elettriku f’Malta. Id-deterjorament tal-ilma tal-pjan ikkawžat mill-estrazzjoni eççessiva u t-tni©©is, kif ukoll minnuqqas ta’ ilma ˙elu min˙abba t-tibdil fil-klima, se jžidu d-dipendenza ta’ Malta fuq ir-reverse osmosis. Ižda s-sistema tar-reverse osmosis tinvolvi spejjež ekonomiçi u ambjentali.
L-alternattivi g˙all-ilma tal-pjan jinvolvu spejjež kbar
Huwa mistenni li ssir revižjoni talispejjež relatati mal-ilma tal-pjan
Il-biçça l-kbira tal-elettriku f’Malta ji©i prodott billi jin˙arqu karburanti fossili, li min-na˙a tag˙hom jipproduçu emissjonijiet ta' gassijiet b'effett ta’ serra li jikkontribwixxu g˙at-tibdil fil-klima. Hekk kif tiždied id-domanda g˙allelettriku g˙all-produzzjoni ta’ iktar ilma ˙elu desalinat, jiždiedu wkoll l-emissjonijiet. Ižda l-UE qed timmira g˙al tnaqqis ta’ 20% fl-emissjonijiet sal-2020. X’aktarx li dan il-persenta©© se jiždied maž-žmien, bir-rižultat li l-ammont kbir ta’ elettriku me˙tie© g˙all-produzzjoni tal-ilma ˙elu se jkun ta’ piž g˙al Malta.
Obbligu importanti ie˙or tad-Direttiva ta’ Qafas dwar l-Ilma rigward l-immani©©jar tal-ilma b’mod sostenibbli huwa li apparti l-ispejjež g˙all-manutenzjoni u t-t˙addim tassistema tal-provvista tal-ilma, il-konsumatur irid i©orr ukoll l-ispiža ambjentali g˙all-ilma ˙elu kollu li jittie˙ed minn sorsi naturali.
Barra minn hekk, l-ispiža g˙all-produzzjoni tal-ilma desalinat hija ferm og˙la mill-ispiža attwali g˙all-estrazzjoni tal-ilma tal-pjan. Hekk kif ammont ikbar mill-ilma li jintuža f’Malta ji©i prodott mill-impjanti tar-reverse osmosis, biex jag˙mel tajjeb g˙an-nuqqas ta’ produzzjoni talilma tal-pjan, huwa mistenni li l-prezz tal-ilma jiždied ukoll.
Sal-lum dan ir-rekwižit ma ©iex implimentat f’Malta, kemm g˙all-ilma estratt minn entitajiet privati, kif ukoll g˙al dak estratt mill-Gvern, minkejja l-iskadenza tal-2010 tal-Kummissjoni Ewropea. Barra minn hekk, il-konsumaturi tal-ilma f’Malta g˙adhom mhumiex qed i˙allsu tariffa tad-drena©g, li trid ti©i kkalkulata wkoll fl-ispiža reali tal-ilma skont kif stipulat fid-Direttiva.
7
L-g˙an tal-pro©ett huwa li jkun ta’ g˙ajnuna Huwa ma˙sub li fil-futur qarib il-prezz tal-ilma se jiždied min˙abba n-nuqqas tal-ilma, min˙abba d-deterjorament tal-ilma ˙elu naturali, min˙abba l-effetti tat-tibdil fil-klima fuq l-ilma ˙elu ta’ Malta u min˙abba revižjonijiet tal-li©ijiet u tal-politiki b’konformità mal-obbligi tal-UE. Jekk dan ise˙˙, in-negozji u l-lukandi jag˙mlu tajjeb jekk jadottaw sistemi li jižguraw li l-ilma ji©i kkonsmat bl-aktar mod effettiv u effiçjenti. Permezz ta’ dan il-pro©ett, l-imsie˙ba qed ja˙dmu biex jg˙inu lin-negozji u lil-lukandi biex jiksbu dan l-g˙an, u biex i˙arsu l-kompetittività u l-ambjent tag˙hom, filwaqt li jappo©©jaw l-isforzi nazzjonali li qed isiru favur užu b’mod aktar sostenibbli tar-rižorsi tal-ilma.
Il-partenarjat tal-pro©ett Il-pro©ett EU LIFE+ Investing In Water qed ji©i mmexxi mill-Malta Business Bureau (MBB) u huwa appo©©jat mill-imsie˙ba tieg˙u, il-Kamra tal-Kummerç, l-Intrapriža u l-Industrija ta’ Malta (Il-Kamra tal-Kummerç), u l-Assoçjazzjoni tal-Lukandi u r-Ristoranti Maltin (MHRA). Il-Malta Business Bureau L-MBB hija organizzazzjoni ming˙ajr skop ta’ qlig˙ li toffri appo©© u pariri lill-Kamra tal-Kummerç u lill-MHRA rigward affarijiet relatati mal-UE. Il-Kamra tal-Kummerç, l-Intrapriža u l-Industrija ta’ Malta Il-Kamra tal-Kummerç hija organizzazzjoni li tirrappreženta lin-negozji, u li toffri appo©© lil iktar minn 1,000 intrapriža f’setturi li jvarjaw minn dawk tal-bejg˙ bl-imnut u d-distribuzzjoni, g˙al dawk tas-servizzi u tal-manifattura. L-Assoçjazzjoni tal-Lukandi u r-Ristoranti Maltin L-MHRA llum tirrappreženta madwar 70% tal-lukandi u ristoranti f’Malta, li b’mod kollettiv jirrapprežentaw
FI SÓUBIJA MA’
Appo©© g˙all-pro©ett Il-pro©ett se jirçievi ko-finanzjament ta’ 50% mill-programm ta’ Fondi LIFE Il-Kamra tal-Kummerç u l-MHRA huma tal-Unjoni Ewropea, bl-Uffiççju tal-Prim tnejn mill-imsie˙ba soçjali ewlenin talMinistru b˙ala ko-finanzjatur ewlieni. Gvern. Dawn l-imsie˙ba jirrapprežentaw Il-pro©ett qed ji©i appo©©jat ukoll minn l-interessi tal-industrija fil-gžira u ja˙dmu Easydry Malta, APS Bank, Island Hotels sabiex id-deçižjonijiet politiçi li jittie˙du Group u MSV Life. jwasslu g˙al tkabbir požittiv fl-industriji li jirrapprežentaw. Il-Programm ta’ Fondi LIFE Permezz tal-programm LIFE, Dettalji ta’ kuntatt tal-pro©ett il-Kummissjoni Ewropea toffri appo©© Project Manager – Geoffrey Saliba finanzjarju g˙al pro©etti relatati gsaliba@mbb.org.mt mal-ambjent. L-g˙an ta’ dan ilwww.investinginwater.org programm huwa li jikkontribwixxi lejn l-implimentazzjoni, l-a©©ornament u Malta Business Bureau l-ižvilupp tal-politika u l-le©ižlazzjoni Head Office, Casa Leone, Pjazza ambjentali tal-UE. Robert Samut, Floriana, FRN1200, Malta. Tel: +356 2125 1719. www.mbb.org.mt investiment ta’ aktar minn €1.1 biljun u jimpjegaw aktar minn 20,000 persuna.
KO-FINANZJAMENT U SPONSORS