ΕΥΘΥΜΙΑ Ε. ΔΕΣΠΟΤΑΚΗ
ΜΕΣΑ ΑΠ’ ΤΟ ΓΥΑΛΙ και άλλες ιστορίες από ημιτελείς Στροφές
ΑΡΠΗ
ΜΕΣΑ ΑΠ ’ Τ Ο ΓΥΑΛΙ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΑΠΟ ΗΜΙΤΕΛΕΙΣ ΣΤΡΟΦΕΣ
Επισκεφθείτε το site της σειράς:
www.arpiwriters.gr
Mπείτε στο www.mamaya.gr/newsletter ή σκανάρετε και είστε ένα «κλικ» από: • Τα βιβλία μας • Την επικοινωνία με τους συγγραφείς μας • Τα δώρα μας • Τις εκδηλώσεις μας • Τα νέα για τον χώρο του βιβλίου
ΕΥθΥΜΙΑ Ε. ΔΕΣΠΟΤΑΚΗ
ΜΕΣΑ ΑΠ’ ΤΟ ΓΥΑΛΙ και άλλες ιστορίες από ημιτελείς Στροφές Διηγήματα
Ευθυμία Ε. Δεσποτάκη Μέσα απ’ το Γυαλί και άλλες ιστορίες από ημιτελείς Στροφές ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ – ΔΙΟΡθΩΣΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ:
Ελευθέριος Κεραμίδας, Γιώργος Βορέας Μελάς ΕΙΚΑΣΤΙΚΟ ΕξΩΦΥΛΛΟΥ: Νέστορας Παπατριανταφύλλου ΣΥΝθΕΣΗ ΕξΩΦΥΛΛΟΥ: Αντώνης Αγγελάκης ΒΙΒΛΙΟΔΙΑΚΟΣΜΟΣ: Κ. Σπανός, Φ. Παπάς ΧΑΡΤΕΣ: Γεώργιος Παούρης ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΣΗ: Έρση Σωτηρίου Copyright © Ευθυμία Δεσποτάκη, 2017 Copyright © Mamaya Μονοπρόσωπη Ι.Κ.Ε., 2017 Έτος 1ης έκδοσης: 2017 ISBN: 978-618-5224-32-5
Το παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις του Ελληνικού Νόμου (Ν. 2121/1993 όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα) και τις διεθνείς συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Απαγορεύεται απολύτως η άνευ γραπτής αδείας του εκδότη κατά οποιονδήποτε τρόπο ή μέσο αντιγραφή, φωτοανατύπωση και εν γένει αναπαραγωγή, διανομή, εκμίσθωση ή δανεισμός, μετάφραση, διασκευή, αναμετάδοση, παρουσίαση στο κοινό σε οποιαδήποτε μορφή (ηλεκτρονική, μηχανική ή άλλη) και η εν γένει εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρος του έργου.
Mamaya Μονοπρόσωπη Ι.Κ.Ε. Κόδρου 19, 152 32 Χαλάνδρι Τηλ.: +30 210 68 96 875 Fax: +30 210 68 96 875 www.mamaya.gr e-mail: info@mamaya.gr
Facebook: www.facebook/mamayabooks Twitter: www.twitter.com/Mamayabooks Pinterest: www.pinterest.com/mamayabooks/ Instagram: instagram.com/mamaya_books/
Άρπη θα πει δρεπάνι. Για τους παλιούς Έλληνες ήταν όπλο: όταν θέριζε εχθρούς, ήταν όπλο του πολέμου. Όταν θέριζε στάχια, ήταν όπλο ενάντια στην πείνα. Όταν θέριζε παλιούς θεούς, όπως ο Ουρανός, ήταν όπλο για να ’ρθουν οι νέοι, όπως ο Κρόνος ή η Αφροδίτη. Άρπη, για μας, θα πει τομή. Τομή στην στείρα αναπαραγωγή κλασσικών και ξεπερασμένων πρωτοτύπων. Τομή στην πείνα του ελληνικού αναγνωστικού κοινού του φανταστικού για κάτι το πραγματικά δικό του. Τομή στην παλιά, τη χιλιοειπωμένη φανταστική ιστορία, για να έρθει στο φως η νέα, η φρέσκια, η βγαλμένη από την καρδιά και την ψυχή, η γραμμένη από τη δική της κοσμοθεωρία και στη δική της γλώσσα. Η συγγραφική κίνηση Άρπη, υπό την σκέπη των εκδόσεων mamaya, δρέπει τους πιο εύγευστους καρπούς της ελληνικής λογοτεχνίας του φανταστικού. Με μια τομή, με ένα όπλο. Με μια Άρπη. Συγγραφική κίνηση Άρπη
Το παλιό βιβλίο: Στην οικογένειά μου Στον Στέλιο (1974-2004) Θ’ ανταμωθούμε ξανά
Το καινούργιο βιβλίο: Σ’ όσα παράθυρα άνοιξα, σ’ όσα κατώφλια διάβηκα, σ’ όσα γιορτάσια χόρεψα, όλα σας θυμούμαι, κανένα δεν ξεχνώ.
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΤΟΥ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗ ΠΡΟΛΟΓΟΣ
..........................
13
............................................
15
ΓΙΑ ΝΑ ξΕΚΙΝΗΣΟΥΜΕ
................................
17
ΜΙΑ ΣΤΡΟΦΗ Μ’ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΧΑΡΕΣ Τ’ ΟΥΡΑΝΟΥ:
Από το Βιβλίο των Συμβάντων: Ένα κάποιο κεφάλαιο, μία κάποια σελίδα . . . . . . . . . . . Βίγλα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
21 23
ΜΙΑ ΣΤΡΟΦΗ ΜΕΣΑ ΑΠ’ ΤΟ ΓΥΑΛΙ:
Πρόλογος γυάλινος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Γγιν . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Τα υπόλοιπα της ευτυχίας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Μαρμαρένιο κατώφλι . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ο Εραστής στη Στάχτη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Το κορίτσι στον μιναρέ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Το Δώρο των θεών . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Τα φυτά του κάτω κόσμου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Οι γυναίκες στη Σαχάι περπατούν λικνιστικά . . . . . . . . . Μοντλιβόλτις . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ιστορίες των νεφών και των ανέμων . . . . . . . . . . . . . . . . .
27 29 44 51 64 68 71 75 77 85 91
ΜΙΑ ΣΤΡΟΦΗ ΜΕ ΠΟΛΛΑ ΠΟΤΑΜΙΑ Σ’ ΕΝΑ ΔΕΛΤΑ:
Εισαγωγή: «δέλτα», όπως «διάβασμα» . . . . . . . . . . . . . . 109 Ο Σαπενούπιτ γελάει εις βάρος μας. . . . . . . . . . . . . . . . . . 111
ΜΙΑ ΣΤΡΟΦΗ Μ’ ΟΣΟΥΣ ξΕΧΝΙΟΥΝΤΑΙ ΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΣ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΩΝ ΣΥΜΒΑΤΩΝ:
Εισαγωγή στο Βιβλίο των Συμβάντων . . . . . . . . . . . . . . . . 117 Ερινύες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118 Το τραγούδι απ’ το σακούλι . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124 Μια βόλτα στον κήπο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131 Ασημένια κουδουνάκια να χτυπούν σ’ όλη τη γη . . . . . . 134 ΜΙΑ ΣΤΡΟΦΗ Μ’ ΕΛΛΑΝΙΚΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ:
Η ασάλευτη θάλασσα, η αεικίνητη γη
................
141
ΜΙΑ ΣΤΡΟΦΗ ΜΕ ΜΕΓΑΛΕΣ ΑΠΑΤΕΣ:
Εισαγωγή: αλήθεια-παραμύθια . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147 Στον γάιδαρο καβάλα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149 Ο πιο έξυπνος θεός . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156 Το Ετήσιο Φεστιβάλ Ζυθοκατάνυξης των Πορφυρών Πεδίων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162 Πέρα από τη θάλασσα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171 ΜΙΑ ΣΤΡΟΦΗ Μ’ ΟΣΟΥΣ ΠΟΡΕΥΟΝΤΑΙ ξΕΣΤΡΑΤΙΖΟΝΤΑΣ ΑΠΟ ΤΗ ΔΗΜΟΣΙΑ:
Εισαγωγή: Στους δρόμους του κόσμου αυτού. . . . . . . . . 175 Ο Δρόμος των Ανέμων. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177 Η Νοτίτα και η Νόμενα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190 Εφτά αστερίες. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192 ΕΠΙΜΕΤΡΟ
............................................
ΑΝΤΙ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗΣ ΠΑΡΑθΕΣΗΣ
...................
195 197
ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΤΟΥ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗ
Όποτε επιμελούμαι βιβλίο της Ευθυμίας, νιώθω πάντα, από την μία τιμή και από την άλλη μια βαθιά ψυχαγωγική απόλαυση... Τιμή νιώθω γιατί, δίχως περιστροφές, η Ευθυμία η Δεσποτάκη μπορεί να καταταγεί ανάμεσα στους κορυφαίους Έλληνες λογοτέχνες του σήμερα (ενώ σίγουρα είναι μια από τις σημαντικότερες γυναίκες συγγραφείς της λογοτεχνίας του Φανταστικού στην Ελλάδα). Λίγοι έχουν την ποιότητα και την αυθεντικότητα της Ευθυμίας. Εκεί που ο συρμός επιβάλλει τα κλισέ που χαρακτηρίζουν, δυστυχώς, την «γυναικεία» γραφή ή την ‒υποταγμένη στην Εσπερία‒ πνευματική ένδεια, η Ευθυμία διαλέγει να χαράξει τον ολότελα δικό της δρόμο, τον γεμάτο πρωτοτυπία, αρώματα, εικόνες, ατμόσφαιρα, φαντασία και συνεπή άποψη πλοκής. Το γεγονός ότι αποτελώ, λόγω του ρόλου μου ως επιμελητή, έναν από τους πρώτους ανθρώπους που έρχονται σε επαφή με το εκάστοτε υλικό της, με κάνει να νιώθω, όσο να ’ναι, προνομιούχος. Σύντομα, διαβάζοντας τα μικρά κομψοτεχνήματα που περιλαμβάνονται στο βιβλίο αυτό, θα διαπιστώσετε και εσείς το γιατί ετούτο, όπως και κάθε βιβλίο της Ευθυμίας, αποτελεί απόλαυση. Γιώργος Βορέας Μελάς, Συγγραφέας, Ανθρωπολόγος, Ιστορικός, Μουσειολόγος, frontman των Aherusia
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Συγγενές του μύθου, αλλά διαφοροποιημένο εννοιολογικά, το παραμύθι είναι εξαρχής μια μυθιστοριογραφία, μια φανταστική αφήγηση που κάνει μεταφορική χρήση κάποιου ζώου ως κεντρικό χαρακτήρα ή εισάγει στερεότυπους ήρωες, όπως η κακόβουλη μάγισσα, η πανέμορφη πριγκίπισσα και ο αγέρωχος πολεμιστής. Πολύ συχνά ελλοχεύει μία αλληγορία ενάντια στον φεουδαρχισμό, καθώς και η σύγκρουση του ανθρώπινου με τις δυνάμεις που κυβερνούν τον κόσμο. Συνήθως αποτελείται από πολλά και διαδοχικά επεισόδια, τα λεγόμενα μοτίβα, προσωποποιεί και εξατομικεύει στοιχεία πέρα από τη λογική του χώρου και του χρόνου και επεκτείνεται αδιάκριτα από τον οργανικό στον ανόργανο κόσμο, από τον άνθρωπο και τα ζώα στα δέντρα, τους ποταμούς και τους ανέμους. Η προέλευση του παραμυθιού σαν λογοτεχνικό είδος είναι δυσπροσδιόριστη. Το πιθανότερο είναι ότι γεννήθηκε σαν ένα σύνολο μύθων της ινδικής και της αραβικής κουλτούρας, οι οποίοι έχασαν τα βασικά τους στοιχεία και η δομή τους έγινε απλούστερη. Παραμύθια, όμως γράφονται και στις μέρες μας. Την Ευθυμία την γνώρισα στις αρχές του 2006 μέσα απ’ το διήγημα «Ο Δρόμος των Ανέμων» και από τότε όχι μόνο έγινε μία πολύ καλή μου φίλη, αλλά και μία από τις αγαπημένες μου συγγραφείς. Χαρίζει συντροφιά στον αναγνώστη με ιστορίες γραμμένες με τόσο ξεχωριστό ύφος, που εύκολα μπορεί κάποιος να αναγνωρίσει ότι έχουν γραφτεί απ’ το χέρι της. Στην συλλογή διηγημάτων «Μέσα απ’ το Γυαλί», που κρατάτε στα χέρια σας, περιλαμβάνονται παραμύθια που μοιά-
ζουν να έχουν ειπωθεί πριν αμέτρητους αιώνες και έχουν φτάσει ως τις μέρες μας σαν μέρος μίας πολυποίκιλτης προφορικής παράδοσης. Οι ιστορίες συνδέονται με αδιόρατα νήματα και ο χρόνος, σαν ουροβόρος όφις, κάνει κύκλους γύρω απ’ τους ανθρώπους, ζητώντας τους να ξεχάσουν τα περασμένα και να θυμηθούν τα μελλούμενα. Η Ευθυμία, σαν μαγικός υφαντής, χρησιμοποιεί λέξεις πλασμένες και λέξεις καθημερινές για να συνθέσει μία σαγηνευτική ατμόσφαιρα, εξωτική και συνάμα οικεία, στην οποία ακόμα και ο Σεβάχ θα ήθελε να είχε ζήσει μία από τις περιπέτειές του. Οι χαρακτήρες άλλοτε βασανίζονται από τις βουλήσεις της μοίρας, άλλοτε καλούνται να αντιμετωπίσουν μαγγανείες κι άλλοτε ακολουθούν φιλοσοφώντας το πολύπαθο μονοπάτι της αγάπης. Οι εξηγήσεις που δίνονται είναι σαφείς. Όπως λέει η ζητιάνα στο διήγημα «Γγιν»: «Η μαγεία δεν είναι τίποτε άλλο από τη δύναμη του καθενός. Αν έχεις δύναμη να γιατρευτείς, γιατρέψου. Αν έχεις δύναμη να ξεχάσεις, ξέχασε. Αν έχεις δύναμη να συγχωρέσεις, συγχώρεσε». Το «Μέσα απ’ το Γυαλί» είναι ένα εντυπωσιακό ντεμπούτο, αναμφίβολα πρόδρομος μίας λαμπρά διαγραφόμενης πορείας στην ελληνική σκηνή του φανταστικού. Είμαι υπερήφανος που γνωρίζω την Ευθυμία και είναι μεγάλη μου τιμή που ανοίγω την αυλαία για όσα θαυμαστά και μυστηριώδη θα ξεπηδήσουν απ’ τις σελίδες που ακολουθούν. Νεράιδες θα στοιχειώσουν την σκέψη σας και θα σας παρασύρουν σε τόπους μακρινούς κι ονειρικούς, χαμένους στο κουβάρι του χρόνου. Γιάννης Πλιώτας, συγγραφέας, Οκτώβριος 2007
ΓΙΑ ΝΑ ξΕΚΙΝΗΣΟΥΜΕ
Μας έχει καταστρέψει ο Μούρκοκ, μας έχει καταστρέψει. Γιατί εκείνος πρώτος μάς έβαλε στο μυαλό –σ’ εμάς τους φαντασάδες, τους αχόρταγους, που καταπίναμε αμάσητα τα λόγια του, χάφτοντας με δέος τους φανταστικούς του κόσμους– πως μπορούν να υπάρχουν παράλληλες πραγματικότητες με τη δική μας και πως μπορούν οι πραγματικότητες αυτές να σχετίζονται η μία με την άλλη. Όχι με τον παλιόν τον τρόπο των λογίων της πολυθρόνας, όχι, με τον δικό του μοναδικό τρόπο, εκείνον που είχε αλλού μαγικές κρυστάλλινες γέφυρες πάνω από τη Μάγχη, αλλού φυλές ξωτικών διεστραμμένες, αλλού πράκτορες του Χάους που πηγαινοέρχονται στον χρόνο, αλλού αερόπλοια και τιτάνια τανκ κι αλλού ήλιους σβησμένους και το τέλος του κόσμου. Μας έχει καταστρέψει, σας λέω, εμάς, τη γενιά η οποία έμαθε το φανταστικό μέσα από τις μεταφράσεις των ιστοριών του από τις ανθολογίες της Ωρόρας. Μας έβαλε να σκεφτόμαστε δικούς μας κόσμους κι ύστερα να ψάχνουμε να βρούμε τρόπους να τους σχετίσουμε μεταξύ τους, να παλεύουμε να βρούμε τον τρόπο να φτιάξουμε κι εμείς τους κυρίους του Χάους και του Νόμου, να προσπαθούμε να τον ξεπεράσουμε με τους δικούς μας αντιήρωες, με τα δικά μας καταραμένα σπαθιά, με τη δικιά μας Τάνελορν, την αιώνια πόλη, που βρίσκεται σε κάθε κόσμο ίδια κι αναλλοίωτη και όπου μπορεί ο κάθε τάλας ήρως να ξεκουραστεί, να κρεμάσει τ’ άρματά του στα τείχη της και να πετρώσει στην πλατεία της, ήρεμος πια, αχρείαστος στην ανθρωπότητα. Το ’καναν κι άλλοι πριν από αυτόν, αλλά κανείς όπως εκείνος, να σχετίζονται όλα με όλα.
18
ΕυΘυμία Ε. ΔΕΣποΤακη
Το ’κανα κι εγώ. Το πρώτο μου βιβλίο, η συλλογή διηγημάτων «Μέσα απ’ το Γυαλί», είναι ένας από τους πολλούς κόσμους που έχω φτιάξει. Όπως η Τάνελορν υπάρχει σε κάθε έκφανση του Πολυσύμπαντος του Μούρκοκ, έτσι κι εγώ έχω τις Στροφές ως κεντρική ιδέα να δένει όλα μου τα κείμενα και το Βιβλίο των Συμβάντων να υπάρχει παντού και να ξέρει τα πάντα. Όπως οι Κύριοι του Νόμου και του Χάους, έτσι κι εγώ έχω θεούς διαφορετικούς σε κάθε Στροφή, άλλους με περισσότερη κι άλλους με λιγότερη δύναμη, ωστόσο καθείς να θυμίσει κάτι γνωστό. Όπως ο Αιώνιος Πρόμαχος, έτσι κι εγώ έχω κι έναν –ή περισσότερους– Ραψωδούς για να βασανίζονται, αντιήρωες και περιπλανώμενοι σε έναν κόσμο που δεν είναι ο δικός τους, μηρυκάζοντας αιώνια εκείνα που άφησαν πίσω τους και που δε θα τα ξαναβρούν ποτέ. Κάθε κείμενο που έγραφα, κάθε διήγημα, χωρούσε σε μια Στροφή, όπως χώρεσαν οι «Εφτά αστερίες» στη Στροφή της Δημοσιάς. Κάποιες φορές ένα διήγημα γινόταν η αφορμή για να ξεκινήσει μια Στροφή καινούργια, όπως το «η Ασάλευτη θάλασσα, η Αεικίνητη γη», που δεν έχει άλλο διήγημα για να τολμήσω να της φτιάξω χάρτη ή να γράψω πρόλογο για τη συλλογή διηγημάτων που θα την περιλάμβανε. Υπάρχουν Στροφές που ξέρω τι έχουν, τι χωράνε κι έχω σταματήσει να γράφω γι’ αυτές γιατί δεν έχω κάτι άλλο να πω, όπως η Στροφή του Γυαλιού. Υπάρχουν Στροφές, που ακόμα δεν έχω διατρέξει τα μήκη και τα πλάτη τους, κι έχουν μείνει μισές, ημιτελείς, όπως εκείνη της Πολυποταμίας. Υπάρχουν Στροφές που αγαπώ, αλλά δεν έχουν ακόμη παρουσιαστεί σε καμιά ανθολογία, σε κανένα περιοδικό. Γι’ αυτό και δε θα τις δείτε σ’ αυτό το βιβλίο, το βιβλίο στο οποίο έχω μαζέψει όλα μου τα fantasy κείμενα που έχουν δημοσιευτεί ως και το 2016. θα μπορούσα να προσθέσω πολλά πράγματα, πολλά και διάφορα, διηγήματα και κείμενα κι εξηγήσεις επί εξηγήσεων για το πώς δουλεύουν οι Στροφές. Δεν εξάντλησα όσα έχω στα συρτάρια μου σχετικά με αυτές που παρουσιάζονται εδώ. Υπάρχουν κείμενα, ακόμα και γι’ αυτό το –υποτίθεται ολοκληρωμένο– Γυαλί, που δεν έχουν ακόμη φτάσει σε κατάσταση που να μπορούν να βγουν προς τα έξω. Ίσως κάποια άλ-
μΕΣα απ’ Το Γυα Λί
19
λη στιγμή, όταν βρεθώ στο σημείο να τα νοσταλγήσω λίγο περισσότερο, τότε να τα βγάλω κι αυτά στο φως, να τα καλλωπίσω και να τα αφήσω να πάρουν τον δρόμο τους, να βρουν τη Στροφή τους. Μη με ρωτήσετε όμως σε τούτη τη Στροφή, τη δική μας, ποιος είναι ο Ραψωδός της. Έχουν και τα Πολυσύμπαντα τους μικρούς υπαινιγμούς τους· κι εγώ τους υπαινιγμούς, πολύ τους αγαπώ. Ευθυμία Ε. Δεσποτάκη
ΜΙΑ ΣΤΡΟΦΗ Μ’ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΧΑΡΕΣ Τ’ ΟΥΡΑΝΟΥ: απο Το ΒίΒΛίο ΤΩΝ ΣυμΒαΝΤΩΝ: ΕΝα καποίο κΕΦα Λ αίο, μία καποία ΣΕΛίΔα
«[…], αλλά κανείς δεν ξέρει γιατί η μια Στροφή διαφέρει ή δε διαφέρει από την άλλη. Ο αναγνώστης μου (αν μπορούσε κανείς να με διαβάσει) θα βρει Στροφές της Ιστορίας που μοιάζουν σαν επανάληψη η μια της άλλης ή Στροφές που διαφέρουν τόσο όσο η γη από τον ουρανό. Κι ανάμεσα σ’ αυτές τις Στροφές (που στρίβουν κάθε που το φορτίο των ανθρώπων γίνεται πολύ βαρύ για τις πλάτες τους), υπάρχουν κόσμοι φτιαγμένοι από φως, όπου όλοι έχουν ευτυχισμένες ζωές ή κόσμοι από απάτη, όπου όλοι κοιτούν να ξεγελάσουν ο ένας τον άλλο ή κόσμοι όπου το να έχεις ένα χάρισμα είναι περισσότερο κατάρα παρά ευλογία. Α, ναι, υπήρξε κάποτε (ή θα υπάρξει κάποτε;) ένα βουνό που όσοι ζούσαν στη σκιά του το λέγαν Καϊπλόρα. Κι υπήρξε (ή μήπως υπάρχει ακόμα;) μια γυναίκα που όταν άγγιζε κάποιον έπαιρνε κάθε βρωμιά και κάθε πόνο από πάνω του. Κι αλίμονο, υπήρξε (ή ήταν απλώς ένας μύθος καιρών αλλοτινών του δικού του;) ένας άντρας που γεννήθηκε χωρίς σφυγμό, χωρίς ανάσα, κι όμως μιλούσε με τους ανθρώπους σα να ’ταν ζωντανός. Κι αν δεν το πιστεύετε, δεν έχετε παρά να διαβάσετε τις σελίδες μου από περγαμηνή. Είναι γραμμένες με μελάνι από αίμα θνητών και θεών και δαιμόνων, εκείνων των θεών και των
22
ΕυΘυμία Ε. ΔΕΣποΤακη
θνητών και των δαιμόνων που μαζεύονται λίγο πριν τη Στροφή της Ιστορίας για να γεννήσουν τον Ραψωδό. Κι ο Ραψωδός είναι εκείνος που θα κρατήσει ζωντανή κάποια ανάμνηση από τον προηγούμενο κόσμο ως τον επόμενο, μένοντας αθάνατος ως την επόμενη Στροφή, ως να γεννηθεί ο επόμενος Ραψωδός. Αλλά δε θα το κάνει κανείς σας, κανείς δε θα με διαβάσει. Γιατί είναι ορισμένο, εγώ, το Βιβλίο των Συμβάντων, να βρίσκομαι σε κάθε βιβλιοθήκη –εγώ που περιέχω κάθε βιβλιοθήκη– αλλά το βλέμμα των ανθρώπων να γλιστρά και να φεύγει από πάνω μου και κανείς ποτέ να μην ανοίξει το δερμάτινο εξώφυλλό μου, εκτός από τον Καταραμένο, που το έκανε μια φορά και δε θα το ξανακάνει ποτέ πια […]»
ΒΙΓΛΑ
Βλέπω μακριά. Πέρα από τους λόφους βλέπω τα στίφη των εχθρών να πλησιάζουν και δεν κάνω τίποτα. Δε μιλάω, ούτε καν κοιτάω τον λοχία στα μάτια, μήπως καταλάβει την αγωνία μου. Βλέπω, βλέπω καθαρά τις γυαλισμένες τους πανοπλίες, τα κράνη με τα λοφία από τρίχες αλόγου και τις μύτες από τις λόγχες τους. Βλέπω τα λάβαρά τους, το ένα κόκκινο σαν αίμα, στο άλλο γράφει με γράμματα χρυσά: «θάνατος στους εχθρούς μας». Στους αορτήρες των θηκαρωμένων τους σπαθιών μπορώ να διακρίνω ξεραμένα αίματα ανδρών που τους αντιτάχθηκαν, χωρίς να έχουν προετοιμαστεί κατάλληλα. Αίμα, όπως αυτό που βγαίνει από την καρδιά μου, γι’ αυτό που πάω να κάνω. Αλλά δε μιλάω. Δεν υπάρχει άλλος στην πόλη, τι λέω στην πόλη, στον κόσμο όλο που να βλέπει τόσο μακριά όσο εγώ. Δε θα τους δει κανείς πριν είναι πολύ αργά για την οποιαδήποτε πολεμική προετοιμασία. Οι πύλες μας θα είναι ανοιχτές, οι πέτρες δε θα είναι στις πολεμίστρες μας, το λάδι δεν θα είναι ήδη καυτό στα καζάνια μας και τα βέλη μας θα τεμπελιάζουν στις φαρέτρες ανέμελων στρατιωτών. Ο άρχοντάς μας θα πίνει γλυκό κρασί και θα τρώει ζαχαρωμένα φρούτα κι οι αυλικοί του θα ετοιμάζονται για τον γάμο του, το μεγάλο γεγονός. Τα βλέπω κι αυτά, τα βλέπω όλα, όλα. Αυτό είναι το χάρισμά μου. Βλέπω μακριά και καθαρά, τρεις και τέσσερις φορές πιο μακριά και πιο καθαρά απ’ όποιον κι αν έχω γνωρίσει. Ήμουν ένα από τα παιδιά που ο άρχοντας έκλεψε από τις πόλεις των εχθρών του, πολύ μικρό και πολύ τρομαγμένο για να θυμάται αν γεννήθηκε έτσι ή αν
24
ΕυΘυμία Ε. ΔΕΣποΤακη
ήταν κάποιος θεός που του ’δωσε αυτό το σπάνιο δώρο. Όταν ο άρχοντας έμαθε για το χάρισμά μου, με πήρε ψυχοπαίδι του και μ’ έβαλε σ’ αυτή τη βίγλα, με μια μικρή φρουρά κι έναν λοχία, να τον ειδοποιώ όταν πλησιάζουν οι εχθροί του. Μου χάρισε τη ζωή για να τον προστατεύω. Αλλά δε θα το κάνω. Είναι πέντε χρόνια τώρα που η Γιμάρακ μεγάλωσε. Τη βλέπω από τη βίγλα μου ν’ ανθίζει, οι καμπύλες του στήθους της φουσκώνουν, η φωνή της γίνεται απαλή, τα μάτια της υγραίνουν, οι γοφοί της γεμίζουν. Τη βλέπω τα βράδια στο παράθυρό της να γεμίζει τα πνευμόνια της με το άρωμα του νυχτολούλουδου. Τη χαζεύω όταν μπαίνει στο μπάνιο της κι όταν αλείφει τα μαλλιά της με δαφνόλαδο. Την παρακολουθώ όταν ψωνίζει φρούτα στην αγορά κι όταν ράβει στην αυλή της κι όταν φιλάει το μέτωπο της μάνας της. Είναι δυο μήνες που ζήτησα από τον άρχοντα να με παντρέψει με τη Γιμάρακ. «θα το σκεφτώ», μου είπε, «θα το σκεφτώ». Και φαίνεται ότι το σκέφτηκε καλά, γιατί πριν από μια εβδομάδα άρχισαν οι ετοιμασίες του γάμου της. Του γάμου της με τον ίδιο τον άρχοντα κι όχι με μένα. Αίμα έσταξε από την καρδιά μου τότε. Αίμα, σαν κι αυτό που στάζει και τώρα. Με ρώτησαν πώς μου φάνηκε αυτός ο άξαφνος γάμος, πώς μου φάνηκε η νύφη, αν θα είναι κατάλληλη για τον άρχοντά μας. Μ’ ανάγκασαν να μιλήσω, να πω αυτά που η καρδιά μου θα με σκότωνε πριν προλάβω να τα πω. Όμορφο κορίτσι, αρχοντικό, ταιριαστό γι’ αφέντρα. Και μου είπαν μπράβο, μπράβο, μόνο ο άρχοντάς μας θα ήταν ταιριαστός γαμπρός για μια τέτοια κόρη. Κι ούτε για τους θρήνους της θα μιλήσω, ούτε για το χαμένο της βλέμμα, ούτε για τους ψιθύρους της, όταν γονατίζει μπρος στο ξόανο του θεού και κλαίει και ζητάει βοήθεια κι έλεος. Πώς να πάρει τέτοιον άντρα, γέρο κι άσχημο και φοβερό, που τ’ όνομά του είναι τρόμος στα χείλη των υποτακτικών του; Όχι, δε θα μιλήσω άλλο. Δε θα πω ότι οι εχθροί πλησιάζουν. θα περιμένω ως να ’ρθουν κοντά κι ύστερα θα σκοτώσω τη φρουρά της βίγλας και τον λοχία. θα δω τους εχθρούς να μπαίνουν αλαλάζοντας από την ορθάνοιχτη πύλη, σφάζοντας
μΕΣα απ’ Το Γυα Λί
25
τους λιγοστούς στρατιώτες που δεν ασχολούνται με τις ετοιμασίες του γάμου. Ύστερα θα μπουν στην πόλη, θα φτάσουν στην αγορά. Πάγκους με φρούτα και στάρι θα αναποδογυρίσουν, αρώματα και μεταξωτά θα κυλήσουν στα βρώμικα καλντερίμια. Οι νοικοκυραίοι θα προσπαθήσουν να κρυφτούν στα σπίτια τους, αλλά οι εχθροί θα σπάσουν τις πόρτες, θα πηδήξουν από παράθυρα και ταράτσες κι η πόλη θα πνιγεί στο αίμα. Λίγοι θα αντισταθούν, μα όταν σκοτωθούν κι αυτοί, ο άρχοντας θα πέσει από τον θρόνο του με κομμένο τον λαιμό και την πορφύρα λερωμένη. Όμως εγώ δε θα τα δω όλα αυτά. θα κοιτάω ως τη στιγμή που κάποιο σπαθί θα κόψει τον σταρένιο λαιμό της Γιμάρακ. Έπειτα θα στηρίξω το σπαθί μου στις πολεμίστρες και θα πέσω πάνω του, να χωθεί στο στέρνο μου ως τη λαβή. Και τα σκέφτομαι όλα αυτά κι αγωνιώ, κι ο λοχίας με κοιτάει παράξενα, αλλά εγώ δεν τον κοιτάω. Βλέπω μακριά, πέρα από τους λόφους τα λάβαρα και κοντά, μες την πόλη, τη Γιμάρακ να σκουπίζει τα μάτια της μ’ ένα μαντήλι. Και δε μιλάω. Δε μιλάω.
ΕΥΘΥΜΙΑ Ε. ΔΕΣΠΟΤΑΚΗ
ΜΕΣΑ ΑΠ’ ΤΟ ΓΥΑΛΙ και άλλες ιστορίες από ημιτελείς Στροφές
Είκοσι τρεις ιστορίες φαντασίας. Τρεις πρόλογοι. Έξι εισαγωγές. Έξι χάρτες. Ένα επίμετρο. Εφτά Στροφές. Ψηφίδες μιας μεγάλης εικόνας, εικόνας συμπαντικής, που χτίζει μια συγγραφέας στο μυαλό της. Κάποιες φορές, καταφέρνει να παρουσιάσει ένα μέρος της εικόνας, πλήρες και κατανοητό. Άλλες φορές, έχει μόνο μικρά κομμάτια, αποσπάσματα και σπαράγματα, λαμπρά κοσμημένα με χρυσό και λάπις λάζουλι. Στο τέλος, είτε δεις το σύνολο και το κατανοήσεις είτε μείνεις στα επιμέρους θαύματά του, ένα θα είναι το σίγουρο, το σαφές συμπέρασμα: Οι άνθρωποι ψάχνουν να βρουν αυτό που θα τους χαρίσει γαλήνη. Κάποιες φορές το βρίσκουν. Κάποιες άλλες όχι. Κι ούτε το ένα ούτε το άλλο τούς εμποδίζει να ζουν.
www.arpiwriters.gr www.mamaya.gr e-mail: info@mamaya.gr
ISBN 978-618-5224-32-5
ΚΩΔ. ΜΗΧ/ΣΗΣ: 10053