Брошура

ОПШТИНА

КАРПОШ

КАРПОШ А Н И Т Ш П О

ефикасност а к с т е г р е н ае рограмата з П д о и т к е о година Пр 2011 – 2012

ARPOS K F O Y T I L A MUNICIP gram

ciency Pro ffi E y rg e n E m the Projects Fro 2011-2012

KAR GEMEINDE

POS

zienz für das ffi e ie rg e n E r Programm fü m e d s u a n 12 Projekte Jahr 2011-20

Обраќање на Градоначалникот / Address by the Mayor / Rede des Bürgermeisters

Општина Карпош прва од единиците на локалната самоуправа во Р. Македонија, во согласност со Законот за енергетика од 2007 година, донесе петгодишна „Програма за енергетска ефикасност 2008 – 2012 г.“ На половина од временскиот опфат на Програмата со задоволство можам да кажам дека од 17-те проекти предвидени со Програмата сами со сопствени буџетски средства реализиравме половина од нив. Како резултат на тоа Општина Карпош во 2009 година беше прогласена за енергетски најефикасна општина во Република Македонија. Предложените девет проекти во брошурата кои сакаме да ги реализираме во 2011 и 2012 година имаат цел да побудат интерес кај сите меѓународни финансиски организации, невладини и владини организации од земјите кои се занимаваат со оваа проблематика, заеднички целосно да ги исфинансираме и да ги реализираме. Од овие енергетски заштеди немаат бенефит само граѓаните на Општина Карпош и Република Македонија. Со заштедената енергија претворена во намалена емисија на CO2 го даваме нашиот скромен придонес за зачувување на планетата Земја од глобалната закана на ефектот на стаклената градина со неконтролираната емисија на CO2 во воздухот.

The Municipality of Karpos was the first local self-government unit in Macedonia which has adopted five-year “Municipal Energy Efficiency Program 2008-2012” (MEEP), according the Law on Energy from 2007.

Now, on the half way of the MEEP implementation, I can gladly say that from 17 planned projects we have implemented half of them with own budget.

As a result of that the Municipality of Karpos was declared for ‘the most efficient municipality of 2009’ (in terms of energy) in the Republic of Macedonia.

The proposed nine projects from this brochure have a goal to arouse interest in all international financial organizations, non-governmental and governmental organizations form the countries that are dealing with this issue, to fully fund and implement them in 2011 and 2012.

After the implementation of these projects the estimated energy savings will bring benefit not only to the citizens of the Municipality of Karpos and the Republic of Macedonia. Saved energy transformed in decreased emission of CO2 gives a modest contribution for saving the planet Earth from the global threat called ‘the Greenhouse effect’.

Die Gemeinde Karpos ist die erste Gemeinde in Republik Mazedonien, die ein Programm für Energieeffizienz im Einklang mit den Energiegesetzt aus dem Jahr 2007 verabschiedet hat.

Zu diesem Zeitpunkt kann ich verkünden, dass wir die Hälfte der 17 vorgesehenen Projekte aus eigenen Mittel realisiert haben.

Als Ergebnis würde die Gemeinde Karpos im Jahr 2009 zu energieeffizentesten Gemeinde in Mazedonien gekrönt.

Die vorgeschlagenen 9 Projekte in dieser Broschüre, die wir in dem Zeitraum 201-2012 realisieren möchten, haben zum Ziel größeres Interesse bei allen internationalen Finanzinstitutionen sowie staatlichen und nicht staatlichen Organisationen zu wecken, die Interesse an einer gemeinsamen Finanzierung und Realisation der gleichen haben.

Aus den Energieeinsparrungen werden nicht nur die Bürger der Gemeinde Karpos und der Republik Mazedonien profitieren. Mit den Energieeinsparrungen, die gleichzeitig mit den reduzierten CO2 Ausstoß verbunden sind, geben wir einen bescheidenden Beitrag in dem Kampf gegen die globale Erwärmung.

СОДРЖИНА / CONTENT / INHALT етилки штедливи св со е њ а ув тл екси осве ките компл а уличното н тс р ја о и ц сп а ук н р ето 1. Реконст осветлувањ та и грарукција на ст н ко е Р а училишта . н 2 а ст е ш м о п те на Кар ворни во Oпшти ија на светилките во д ц градинук р ст илиштата и тилки ч е у 3. Рекон св о в и в е и њ л а д ув ште ното осветл динките со на внатреш ја и Нерези ц ук р ст и зи до Горно к е л 4. Рекон р е ти е Н о св н и д в е р дли от пат од С ките со ште општински а н е њ објек тите а ув етилки ла вода во п св 5. Осветл и то н а н ар р л та со ни рски сисани со автоном бојлери за у ум инјек то ак те в и н и ч н и ар тр л к со на еле Карпош со 6. Замена во општина те овните и к н и д а на гр адинки и осн гр те и а к д о тс в е а д д пл објек тите о стеми за то касност на и ф е а к тс ге Карпош ош 7. Енер на Општина штина Карп п т о к је о б в о та н е ш в и учил инистрати а на нов адм и парк 8. Изградб ошк а на технол 9. Изградб lamps ergy-saving n e h it w g n arpos lighti facilities in K ion of street s ct rt ru o n yards with st sp n e co th e 1. R kindergarte ting of d h n a lig l f o o o n h io sc ct ry 2. Reconstru ng in prima s ion of lighti ct ru indergarten s st p n m co la e 3. R hools and k saving sc yrg ry e a n m e ri f p o installation al lighting in tonoion of intern ct ru st n ing lamps rezi with au co v e e N sa o y4. R rn rg o e n G e tion of m Sredno to with installa ipal road fro ic n u m arten e th f o the kinderg in r e 5. Lighting at w t o h mps for sanitary mous solar la ctric heaters le er systems e at f arpos o w t t n o e h facilities in K jection l n o -i o m h 6. Replacem u sc cu ry a a v arpos prim h solar icipality of K rgarten and n e facilities wit u d M in k e e th f th f o g fficiency o ative buildin 7. Energy e w administr e n a f o n io 8. Construct ological Park ion of Techn ct ru st n o C 9.

4-5 6 -7 8-9 10 -11 12-13 14-15 16 -17 18-19 20 -21

4-5 6 -7 8-9 10 -11 12-13 14-15 16 -17 18-19 20 -21

4-5 sparlampen ie rg e n E n vo nd Einbauen leuchtung u e m Gebiet 6 -7 b e n d e f ß au ra n St on der rtstätte ti o k p S ru st im n g ko n e tu 1. R leuch ärten mit ktion der Be und Kinderg n 8-9 le u 2. Rekonstru e Karpos ch S n g in de n eind tu m e ch u G r le e e d

ußenb ärten mit ktion der A und Kinderg n 10 -11 le u 3. Rekonstru ch S n g in de n tu ch u le e Sparlampen nenb nom en S o ktion der In rezi mit auto e 12-13 N o 4. Rekonstru rn o G dno bis o V o n d re S Sparlampen e von ergärten mit ng der Straß r in der Kind 14-15 se 5. Beleuchtu as w rm a rs für W ile o B n e larleuchten ch s 16 -17 ktris einde Karpo ser ung der ele m as sl e w G ch r e rm e a d sw W u in r A 18-19 n n fü 6. hule umsysteme os und Grundsc rp n a e K rt e ä d rg in e solaren Vaku e 20 -21 d em Kin Objekt der G zienz in den n ffi e e iv ie at rg tr e is n E in 7. n adm einem neue 8. Bau von parks g lo Techno ie s e in e au B 9.

1

Реконструкција на уличното осветлување со штедливи светилки Reconstruction of Street Lighting with Energy-Saving Lamps Rekonstruktion der Straßenbeleuchtung und Einbauen von Energiesparlampen

Опис на проектот Општина Карпош на делот од улиците во своја надлежност има 3890 канделабри за улично осветлување со два типа улични светилки: • 125 W живини светилки – 3710 позиции • 250 W натриумови светилки – 180 позиции со вкупна потрошувачка на годишно ниво од ≈ 2314 МWh електрична енергија. Со процесот на реконструкција досега се заменети околу 1300 светилки и тоа: 1. 125 W живини светилки со: – 70 W натриумови светилки со висок притисок; – 55 W неонски светилки; – 45 W металхалогени светилки; – 30 W светилки со лед-диоди.

2. 250 W натриумови светилки се заменуваат со 150 W натриумови светилки со висок притисок. Во 2011 година треба да се заменат уште ≈ 2600 позиции со што целосно ќе се заврши реконструкцијата и вкупната потрошена енергија на годишно ниво ќе се намали од 2314 МWh на ≈ 1300 МWh. Цел на проектот Главната цел е намалување на потрошувачката на електрична енергија на годишно ниво за ≈ 1100 МWh или ≈ 45 – 50 %.

– Намалени трошоци за одржување за 70 %.

– Намалена емисија на CO2 за ≈ 930 тони CO2. Финансиски импликации Вредноста на промената на преостанатите ≈ 2600 позиции изнесува ≈ 14.500.000,00 денари или ≈ 240.000 €. Средствата се обезбедуваат од: • Буџет на Општина Карпош; • Надворешни грантови и донации; • ЕСКО-кредити и проекти.

4

Description of the project

Beschreibung des Projektes

There are 3.890 candelabras for street lighting under the competences of the Municipality of Karpos with two types of lamps:

Die Gemeinde Karpos ist zuständig für die Straßenbeleuchtung mit 3890 Straßenlaternen in denen 2 Grundtypen von Leuchten eingebaut sind:

• 125 W mercury lamps – 3.710 positions, and • 250 W sodium lamps – 180 positions, with total annual consumption of 2.314 MWh electricity.

• 125 W Quecksilberleuchten auf 3710 Positionen • 250W Natriumleuchten auf 180 Positionen

Since the reconstruction process has begun replacement of approximately 1.300 lamps took place, from which: 1. 125 W mercury lamps with: - 70 W sodium lamps with high pressure; - 55 W neon lamps; - 45 W metal-halogen lamps; - 30 W lamps with LED-diodes.

2. 250 W sodium lamps are replacing with 150 W sodium lamps with high pressure.

During 2011 approximately 2.600 street lamps should be also replaced which will fully complete the reconstruction and total energy consumed annually will be reduced from 2.314 MWh to app. 1.300 MWh. Project Goals The main goal is to reduce consumption of electricity annually by 1.100 MWh or app.

45-50%.

Also: - Reduced maintenance costs by 70%, - Reduced CO2 emission by 930 tons of CO2.

Financial Implications The value of the replacement of the remaining 2.600 positions is 14.500.000 denars or 240.000 €.

Funds will be provided from: • the Budget of the Municipality of Karpos; • external grants and donations; • ESCO-loans and projects.

Der Energieverbrauch pro Jahr beträgt ca. 2314 MWh. Im Prozess der Rekonstruktion wurden bis jetzt ca.1300 Leuchtkörper ausgewechselt: 1. Die 1125 W Quecksilber Leuchtkörper wurden mit - 70W Natriumleuchten auf Hochdruck - 55W Neonleuchten - 45W Metallhalogen - 30W LED Dioden ausgewechselt.

2. Die 250W Natriumleuchten wurden mit 150W Hochdruck Natriumleuchten ausgewechselt.

Im Jahr 2011 sollen noch 2600 Leuchten ausgewechselt werden. Damit wird die Rekonstruktion abgeschlossen sein und der Energieverbrauch soll vom 2314MWh auf 1300MWh gesenkt werden.

Ziele des Projektes Das Hauptziel des Projekts ist eine Senkung des Energieverbrauchs auf 1100Mwh pro Jahr, oder 45%-50% vom jetzigen Niveau.

-Senkung der Wartungskosten um 70% -Verringerte Emission und CO2 Ausstoß um die 930 Tonnen CO2.

Finanzielle Implikationen Die Kosten für die Auswechslung der restlichen 2600 Leuchtkörper liegen bei 14.500.000,00 Denar oder 240.000 Euro.

Die Mittel werden bereitgestellt von: • dem Budget der Gemeinde Karpos • den Grants und Dotationen • den ESKO Krediten und Projekten 5

2

Реконструкција на осветлувањето на спортските комплекси во Општина Карпош Reconstruction of Lighting of the Sports Facilities in Karpos Rekonstruktion der Beleuchtung im Sportstätten auf dem Gebiet der Gemeinde Karpos

Опис на проектот Со овој проект се опфатени 12 спортски терени во основните училишта и осум спортски терени во урбаните и во месните заедници на територијата на општина Карпош, т.е.

98 столбови со 244 рефлектори од 400 W или вкупна моментална снага 104,68 kW. Замената предвидува рефлектори од 150 W со ист светлосен флукс, но вкупната моментална снага е 37,09 kW или заштеда од 65% при иста осветленост > 75 lux. Цел на проектот • Намалена потрошувачка на електрична енергија на годишно ниво од: – Рефлектори 400 W – 2.018.408,00 денари – Рефлектори 150 W – 715.147,00 денари (цена на kW енергија е 4,07 ден.) Разликата на исплатени средства изнесува 1.303.261,00 ден.

• Намалена потрошувачка на енергија 246,71 МWh. • Намалена емисија на CO2 на годишно ниво е 191,2 т CO2. Финансиски импликации Вредноста на чинење на проектот изнесува 8.723.980,00 ден. или ≈ 142.000 €. Средствата се обезбедуваат од: • Буџет на Општина Карпош; • Надворешни грантови и донации; • Европски фондови за енергетска ефикасност; • ЕСКО-проект од заинтересирани субјекти.

6

Description of the project

Beschreibung des Projektes

This project includes 12 sports facilities in primary schools and 8 in urban and local communities on the territory of Karpos, i.e.

98 columns with 244 spotlights of 400 W or total power of 104,68 kW. The replacement of 400 W spotlights with 150 W spotlights with same light flux is planned, and as an outcome of that the total power will be 37,09 kW or 65% savings with the same level of lighting (visibility) of > 75 lux.

Dieses Projekt umfasst 12 Sportspielplätze in Grundschulen und weitere 8 Sportspielplätze auf dem Gebiet der Gemeinde. Insgesamt gibt es 244 Reflektoren mit einer Leistung von 400W oder einer Gesamtleistung in Höhe von 104,68kW. Die bestehenden Reflektoren sollen mit neuen 150W Reflektoren mit gleichem Lichtfluch ausgewechselt werden. Die Gesamtleistung wird dann 37,09 KW betragen bei einer Beleuchtung die grösser als 75Lux ist und die Energieeinsparrung wird 65% betragen.

Project Goals • Reduced annual electricity consumption - from 400 W spotlights – 2.018.048 denars - to 150 W spotlights – 715.147 denars (The price of 1 kW electricity is 4,07 denars) The difference is 1.303.261 denars.

• Reduced energy consumption of 246,71 MWh. • Reduced CO2 emission by 191,2 tons of CO2 annually.

Financial Implications The cost of the project is 8.723.980 denars or 141.854 €.

Funds will be provided from: • the Budget of the Municipality of Karpos; • external grants and donations; • European energy efficiency funds; • ESCO-project of stakeholders.

Ziel des Projektes • Verringerung des Energieverbrauchs pro Jahr vom: - Reflektoren 400W- 2.018.408,,00 Denar auf - Reflektoren 150W-715.147,00 Denar Die Differenz beträgt 1.303.261 Denar bei dem aktuellen Energiepreis von 4,07 Denar/ kW. • Geringerer Energieverbrauch 246,71 MWh • Jährliche Verringerung von CO2 Ausstoß ist 191,2T. Finanzielle Implikationen Die Kosten für dieses Projekt betragen 8.723.980,00 Denar oder ca. 142.000Euro.

• • • • •

Die Mittel werden bereitgestellt vom: Budget der Gemeinde Karpos Grants und Dotationen EU-Fonds für Energieeffizienz ESKO-Projekten von interessierten Subjekten

7

3

Реконструкција на светилките во дворните места на училиштата и на градинките со штедливи светилки Reconstruction of Lighting in Primary School and Kindergarten Yards with Installation of Energy-Saving Lamps Rekonstruktion der Außenbeleuchtung in den Schulen und Kindergärten mit Sparlampen

Опис на проектот Светилките поставени во дворните места на основните училишта (10 објекти) и градинките (10 објекти) најчесто со снага 125 W живини и дел 250 W натриумови целосно ќе се заменат со штедливи светилки од 150 W натриумови и 55 W со флуо цевки. Со проектите на веќе постоечките столбови ќе се додадат и нови канделабри со штедливи светилки со што ќе се покријат сите неосветлени места околу објектите. Цел на проектот Со ова ќе се постигне: • Намалена потрошувачка на електрична енергија за ≥ 50% од сегашната.

• Подобрување на осветленоста и на безбедноста во овие објекти.

• Намалена емисија на CO2 сразмерно на потрошувачката на електрична енергија.

• Намалени средства за потрошена енергија и намалени средства за одржување. Финансиски импликации Вредноста на инвестицијата е 3.600.000,00 ден. или ≈ 52.000 €. Средствата ќе се обезбедат од: • Буџет на Општина Карпош; • Грантови од европски фондации; • Меѓународни институции и амбасади; • Други донации.

8

Description of the project

Beschreibung des Projektes

The existing lamps that are lighting the primary school yards (10 facilities) and kindergarten yards (10 facilities), which are mainly 125 W mercury and partially 250 W sodium lamps, will be fully replaced with 150 W sodium and 55 W with fluorescent tubes energy-saving lamps. The project will enable an addition of new candelabras with energysaving lamps which will cover all unlighted spots around the objects.

Die Außenbeleuchtung der Grundschulen (10 Objekten) und Kindergärten (10 Objekten) die hauptsächlich aus 125W Quecksilber und 250W Natriumleuchten bestehen, werden mit 150W Natriumsparleuchten und 55 W Fluorohren ausgewechselt. An den bestehenden Säulen werden zusätzliche Sparlampen eingebaut so dass die Beleuchtung insgesamt besser wird.

Project Goals • Reduced electricity consumption by at least 50% • Improving the brightness and safety in these facilities • Reduced CO2 emission proportionally with the electricity consumption • Reduced costs for energy consumption and maintenance of lighting Financial Implications The cost of the project is 3.600.000 denars or 58.536 €.

Funds will be provided from: • the Budget of the Municipality of Karpos; • grants from the European foundations; • international institutions and embassies; • other donations.

Ziele des Projektes Mit dem Projekt wird folgendes erreicht: • Energieeinsparrungen in Höhe von 50% • Verbesserung der Beleuchtung und damit die Sicherheit in den Objekten • Verringertes CO2 Ausstoß entsprechend den Energieeinsparrungen • Verringerte Kosten für Energieverbrauch und Wartung Finanzielle Implikationen Die Investitionskosten betragen 3.600.000,00 Denar oder 52.000 Euro Die Mittel werden bereitgestellt von: • dem Budget der Gemeinde Karpos • den Grants und EU-Fundationen • I den nternationalen Institutionen und Botschaften • anderen Dotationen

9

4

Реконструкција на внатрешното осветлување во училиштата и во градинките со штедливи светилки Reconstruction of Internal Lighting in Primary Schools and Kindergartens with Installation of Energy-Saving Lamps Rekonstruktion der Innenbeleuchtung in den Schulen und Kindergärten mit Einbau von Sparlampen Опис на проектот Објектите на основните училишта и на градинките во општина Карпош, кои во просек се најчесто постари од триесетина години, во работните простории имаат несоодветно и застарено осветлување кое е главно < 200 lux по квадратен метар. Потрошувачката на ваквите светилки е далеку над нормативите кои постојат во европските земји. Во овие објекти постојат два типа светилки: • Обични светилки со Е 27 грло волфрамови светилки од 75 W, 100 W и 150 W. • Неонски светилки со стари замаглени сенила од 4x28 W (со 600 мм или 1200 мм должина). Со овој проект се предвидува замена на: • Обичните светилки со Е 27 грло од 75 W, 100 W и 150 W со штедливи 20 W светилки.

• Нови неонски арматури со отворен растер и електронски придушници и неонки од најновата серија по европски стандарди. Цел на проектот • Подобрување на квалитетот на осветленост во работните простории, но со граници 400 – 500 lux по м2.

• Намалување на потрошувачката на електрична енергија за ≥ 35%.

• Намалени средства за потрошена електрична енергија.

• Намалени трошоци во одржувањето.

• Подобрени здравствени и работни услови на најмладата популација. Финансиски импликации Вкупната вредност на проектот изнесува 10.500.000,00 ден. или ≈ 171.000 €. Средствата се обезбедуваат од: • Буџет на Општина Карпош – 5.000.000,00 ден.

• Други очекувани средства од грантови, фондови и сл. – 5.500.000,00 ден.

10

Description of the project The facilities of the primary schools and kindergartens in the Municipality of Karpos, which are more than 30 years old in average, in their classrooms have inappropriate and obsolete lighting which is mainly under 200 lux by m2.

The energy consumption of these lamps is far beyond the norms that exist in European countries.

There are two types of lamps in these objects: • Regular with E27 wolfram lamps of 75, 100 and 150 W, and • Neon lamps with old blurred lens hood of 4x28 W (600 or 1.200 mm length).

This project is about replacing of: • Regular with E27 wolfram lamps of 75, 100 and 150 W with energy-saving 20 W lamps, and • New neon armatures with open lens hood and electronic ballasts and neon lamps from the newest series by European standards.

Project Goals • Improving the quality of lighting in working rooms, with app. 400-500 lux/m2 • Reduced electricity consumption by at least 35% • Reduced costs for energy consumption • Reduced costs for maintenance of lighting • Improving the health and working conditions of the youngest population.

Financial Implications The cost of the project is 10.500.000 denars or 170.731 €.

Funds will be provided from: • the Budget of the Municipality of Karpos; • other expected grants and funds (5.500.000 denars).

Beschreibung des Projekts Die Grundschulen und Kindergärten in der Gemeinde Karpos sind im Durchschnitt älter als 30 Jahre. Die Beleuchtung in den Arbeitsräumen ist veraltet und beträgt weniger als 200 Lux pro m2. Der Energieverbrauch dieser Lampen ist höher als die vorgeschriebenen EU-Normen. In den Objekten sind hauptsächlich zwei Leuchten Typen eingebaut: • Einfache E 27 Leuchten mit einer Leistung von 75W, 100W und 150W • Neonleuchten mit einer Leistung von 4X28 W (mit einer Länge von 600mm und 1200mm) Mit dem Projekt soll folgendes ausgewechselt werden: • Die einfachen E 27 Leuchten mit einer Leistung von 75W, 100W und 150W mit Sparlampen 20W • Neue Neonarmaturen mit offenen Raster sowie neue Neonleuchtkörper nach EU Standarden Ziele des Projektes • Verbesserung der Qualität der Beleuchtung, 400-500 Lux/m2 • Verringerung des Energieverbrauchs um 35% • Senkung der Energiekosten • Kleinere Kosten für Wartungsarbeiten • Verbesserung der Arbeitsbedingungen für die Kinder Finanziellen Implikationen Die Gesamtkosten des Projekts betragen 10.500.000,00 Denar oder 171.000 Euro Die Mittel werden bereitgestellt von: • dem Budget der Gemeinde Karpos-5.000.000 Denar • andere erwartete Mittel aus Grands und Funds 5.500.000 Denar 11

5

Осветлување на општинскиот пат од средно нерези до Горно Нерези со автономни соларни светилки Lighting of the Municipal Road from Sredno to Gorno Nerezi with Autonomous Solar Lamps Beleuchtung der Straße von Sredno Vodno bis Gorno Nerezi mit autonomen Solarleuchten

Опис на проектот Овој пат кој низ парк-шумата Водно ги поврзува Средно Нерези и Горно Нерези во должина од 5300 м со проектот за негово проширување од 6 м и изградба на паркинг-простори и видоковци треба да се осветли во согласност со прописите и категоријата за вакви сообраќајници. Уште повеќе ако се знае дека Горно Нерези со изградбата на Етноселото, новата станица на жичницата и постоечките манастирски и туристички знаменитости драстично ќе се зголеми фреквенцијата на туристи и излетници во овој дел од Водно. Немањето никакво осветлување досега се должи на скапите технички решенија за нов довод од електричната мрежа и трафостаница особено за ≥ 185 канделабри кои треба да се постават по должината на патот. Проектот предвидува наместо скапата електрична енергија од мрежа да се постават 6 м канделабри со соларни колектори и батерии и соларни светилки со лед-диоди на 24 V со што ќе биде првата најдолга делница со вакви канделабри во Македонија. Цел на проектот • Заштеда на повеќе од (185x150W ≈ 27,75 kW моментална снага) 116,550 kWh електрична енергија на годишно ниво.

• Поголема безбедност на посетителите.

• Намалена емисија на CO2 за енергијата од мрежа на годишно ниво ≈ 92 т CO2. Финансиски импликации Вкупна вредност на проектот е 18.500.000,00 денари или ≈ 301.000 €. Средствата се обезбедуваат од: • Буџет на Општина Карпош; • Грантови и проекти за енергетска ефикасност; • Донации од производители на опремата; • ЕСКО-кредити; • Кредитни задолжувања.

12

Beschreibung des Projektes

Description of the project The road, which connects settlements Sredno and Gorno Nerezi through forest-park Vodno, is 5.300 m long and according the already prepared project of its expansion and reconstruction, ass well as the construction of parking spaces and viewpoints, the road should be lightened in accordance with the regulations and the category of such roads. The lighting of the road is even more important because of the planned construction of the ‘ethno-village’, new lift station, as well as existing tourist attractions and monastery “St. Pantelejmon”, which will drastically increase the frequency of tourists and picnic enjoyers in this part of the mountain Vodno.

The lack of any lighting so far is due to the expensive technical solutions for the new supply of electricity and substation that should be provided for the 185 lampposts which will be placed along the road.

Instead of expensive electricity provided from the network, the project envisages setting of 6 meters high lampposts with solar panels and batteries, and solar lamps with 24 V LED diodes, which will represent longest stretch with such lampposts in Macedonia.

Project Goals • Saving more than 116,550 kWh electricity per annum (185x150 W ≈ 27,75 kW instant power) • Greater security of visitors • Reduced CO2 emission of the network electricity of app. 92 tones CO2 annually

Diese Straße die durch den Wald Vodno führt und Sredno Nerezi mit Gorno Nerezi verbindet, ist 5300 m lang. Mit dem Projekt das eine Rekonstruierung und Verbreiterung der Straße auf 6m sowie Neubau von Parkplätzen vorsieht, soll auch eine entsprechende Beleuchtung installiert werden. Mit dem Bau der Seilbahn sowie Etnodorf auf Gorno Nerezi ist es zu erwarten, dass die Anzahl der Touristen drastisch erhöht wird.

Das Fehlen von jeglichen Beleuchtung ist auf die teuren technischen Lösungen für den Bau von einem neuen Energienetz sowie Transformatoren zurückzuführen. Um die Straße zu beleuchten muss man mehr als 185 Laternen einbauen.

Unser Projekt sieht vor das Einbauen von 6m höhe Laternen mit Solarkollektoren und Batterien sowie Solarleuchten mit 24V Led Dioden. Das wird die erste und die längste Solarstraße in Mazedonien.

Ziele des Projektes • Ersparnis von mehr als (185 X 150W ca. 27,75 kW Leistung) oder 116,550 kWh elektrische Energie pro Jahr • Größere Sicherheit der Besucher • Verringertes CO2 Ausstoß pro Jahr in Höhe von 92t.

Financial Implications

Finanziellen Implikationen

The cost of the project is 18.500.000 denars or 300.813 €.

Die Gesamtkosten liegen bei ca.

18.500.000,00 Denar oder ca. 301.000 Euro.

Funds will be provided from: • the Budget of the Municipality of Karpos; • energy efficiency grants and projects; • donations from the manufacturers equipment; • ESCO loans; • credit borrowings.

of

Die Mittel werden bereitgestellt von: • dem Budget der Gemeinde Karpos • den Grants und Projekten für Energieeffizienz • Dotationen von Produkthersteller • ESKO Krediten • Aufnahme von Krediten 13

6

Замена на електричните бојлери за санитарна топла вода во објектите на градинките во Општина Карпош со соларни вакуум инјекторски системи за топла вода Replacement of Electric Heaters for Sanitary Hot Water in the Kindergarten Facilities with Solar Vacuum-Injection Hot Water Systems Auswechslung der elektrischen Boilers für Warmwasservorbereitung in den Kindergärten mit solaren Vakuumsystemen für Warmwasservorbereitung

Опис на проектот Во вкупно 10 објекти на градинките во општина Карпош се инсталирани ≤ 64 електрични бојлери за санитарна топла вода од 60 л, 80 л и 100 литри кои на годишно ниво трошат ≈ 693 МWh електрична енергија која во моментот чини ≈ 2.774.000,00 денари. Со овој проект се предвидува нивна замена со високопродуктивни вакуум инјекторски соларни системи кои ќе ја задоволат целокупната потреба за санитарна вода од обновлив извор. Цел на проектот • Намалување на потрошената електрична енергија на годишно ниво и средствата кои за тоа се одвојуваат ≈ 45.000 €.

• Користење на обновлив извор на енергија и намалување на емисија на CO2 пресметана на заштедените МWh енергија за околу 540 тони CO2.

• Рокот за враќање на инвестицијата е помал од 2 години. Финансиски импликации Вкупната вредност на проектот е 4.450.000,00 ден. или ≈ 73.000 €. Средствата се обезбедуваат од: • Буџет на Општина Карпош; • Грантови и донации за проекти од енергетска ефикасност; • Други донации.

14

Description of the project

Beschreibung des Projektes

In a total of 10 kindergarten buildings in the Municipality of Karpos 64 electric heaters for sanitary hot water of 60, 80 and 100 liters are installed. They annually spend around 693 MWh electricity which currently costs 2.774.000 denars (45.105 €).

This project provides installation of highlyproductive vacuum-injection solar systems instead abovementioned electric heaters which will meet the overall need for sanitary water from a renewable source.

In den zehn Kindergärten der Gemeinde Karpos sind ca. 64 elektrischen Boilers für Warmwasservorbereitung installiert. Diese Boiler haben einen Behälter von 60 Liter, 80 Liter und 100 Liter. Der jährliche Energieverbrauch beträgt ca. 693 MWh, die Kosten liegen bei ca. 2.774.000,00 Denar.

Das Projekt sieht vor deren komplette Auswechslung mit hochproduktiven Vakuum Solarsystemen, die den gesamten Bedarf an Warmwasservorbereitung aus erneuerbaren Quellen decken werden.

Project Goals • Reduced annual electricity consumption and funds allocated for that (app. 45.000 €) • Use of renewable energy and reducing emission of CO2 which is around 540 tones CO2 if we calculate saved MWh of energy • The deadline for return on investment is less than 2 years

Ziele des Projektes • Verringerung des Energieverbrauchs und den Kosten für elektrische Energie, die zurzeit bei ca. 45.000 Euro liegen.

• Nutzung von erneuerbaren Energiequellen und Verringerung des CO2 Ausstoßes in Höhe von 540 Tonnen.

• Return of Investment ist kleiner als 2 Jahre

Financial Implications

Finanziellen Implikationen

The total cost of the project is 4.450.000 denars or 72.475 €.

Die Gesamtkosten betragen 4.450.000,00 Denar oder 73.000 Euro

Funds will be provided from: • the Budget of the Municipality of Karpos; • grants and donations for the energy efficiency projects; • other donations.

Die Mittel werden bereitgestellt von: • dem Budget der Gemeinde Karpos • den Grants und Dotationen für Projekte für Energieeffizienz • anderen Dotationen

15

7

Енергетска ефикасност на објектите од детските градинки и основните училишта во Општина Карпош Energy Efficiency of the Kindergarten and Primary School Facilities in Karpos Energieeffizienz in den Kindergärten und Grundschulen in der Gemeinde Karpos

Опис на проектот Овој проект се однесува вкупно на 20 објекти од територијата на општината и опфаќа два заемно условени сегмента: 1. Замена на системите за греење во објектите со геотермални пумпи како обновливи извори за енергија.

2. Реконструкција на фасадите на објектите со вградување на термоизолациски елементи, како и целосна замена на врати и на прозорци со нови термички квалитетни системи. Цел на проектот • Целосно ослободување од сегашниот топлификациски систем на Град Скопје и прескапата топлификациска енергија која во 2010 година за сите објекти изнесува ≈ 800.000 € (со тенденција на пораст).

• Вградување нови индивидуални системи со обновливи извори на енергија и геотермални пумпи кои ќе се користат според потребите во секој објект и имаат заштеди од 60 до 70% од сегашните системи.

• Објектите ќе добијат нови квалитетни термоизолациони коефициенти со што со помалку енергија се овозможува квалитетно загревање на работниот простор. Финансиски импликации Иако сè уште не се извршени во сите објекти физибилити-студиите за цената на чинење на зафатите во сите објекти се очекува таа да биде на нивото од вкупна вредност ≈ 5-7.000.000 €. Овој најголем финансиски проект ќе се финансира од: • Буџет на Општина Карпош; • Меѓународни и домашни фондови и грантови; • Кредитни задолжувања и друго.

16

Description of the project This project addresses a total of 20 objects from the territory of the municipality and includes two mutually conditioned segments: 1. Replacement of heating systems in buildings with geothermal heat pumps as a renewable energy source; 2. Reconstruction of the façades of the kindergarten and primary school facilities with installation of thermalinsulation elements, as well as complete replacement of doors and windows with new thermal quality systems.

Project Goals • Complete exemption from the current hot water heating system of the City of Skopje and overpriced heating energy, which for all facilities in 2010 is app.

800.000 € (with a tendency to rise) • Building new individual systems with renewable energy sources and geothermal heat pumps which will be used as appropriate in each building will save 60 to 70% of the current systems consumption • The facilities will get new thermalinsulating quality ratios which will provide quality heating of the working space with less energy consumption.

Financial Implications Although all feasibility studies in the facilities are not finished, the price of the reconstruction activities is expected to be between 5.000.000 and 7.000.000 €.

Funds for this financially largest project will be provided from: • the Budget of the Municipality of Karpos; • international and domestic funds and grants; • credit borrowings and other funds.

Beschreibung des Projektes Dieses Projekt umfasst 20 Objekte auf dem Gebiet der Gemeinde Karpos. Folgende miteinander verbundene Maßnahmen sind vorgesehen: 1. Auswechslung der bestehenden Heizsysteme mit geothermischen Pumpen 2. Rekonstruktion der Fassaden, Einbauen von thermischer Isolation, sowie eine komplette Auswechslung der Fenster und Türen Ziele des Projektes • Vollständige Autonomie in der Beheizung der Objekten und Ablösung von dem bestehenden System für Heizung der Staat Skopje, die jährlich Kosten in Höhe von 800.000 Euro verursachen, mit einer steigenden Tendenz.

• Einbauen von neuen individuellen Systemen aus erneuerbaren Energiequellen sowie geothermische Pumpen, die je nach Bedarf benutzt werden und Kosten in Höhe von ca. 60%70% einsparen werden • Die Objekte werden neue qualitative thermoisolierende Koeffizienten bekommen, dadurch wird mit einem geringeren Energieverbrauch bessere Erwärmung erzielt.

Finanziellen Implikationen Obwohl es keine Investitionsrechnung für alle Objekten gibt, wird mit einem Investitionsvolumen zwischen 5-7 Mio. Euro gerechnet.

Die Mittel werden bereitgestellt vom: • Budget der Gemeinde Karpos von Grants und Dotationen von nationalen und • internationalen Institutionen • Aufnahme von Krediten und andere Dotationen 17

8

Изградба на нов административен објект на Општина Карпош Construction of a New Administrative Building of the Municipality of Karpos Bau von einem neuen administrativen Objekt der Gemeinde Karpos

Опис на проектот Општина Карпош е во фаза на изработка на основниот изведбен проект како предуслов за добивање дозвола за градба и опточнување на изградбата на нова административна зграда за локалната самоуправа. Објектот ќе има две подземни градежни нивоа, три ката и потпокрив со приближно 3600 м2 корисна површина за државната администрација, конференциска сала која ќе биде и сала за венчавки. Во пресрет на новиот Правилник за енергетска ефикасност на градежни објекти кој ќе се применува од 2011 година согласно со европската регулатива, овој објект ќе биде граден за добивање на највисока енергетска категорија според енергетската потрошувачка по м2, и тоа: • Висококвалитетна трослојна стаклена фасада; • Греење и ладење со обновливи извори и примена на геотермални пумпи; • Санитарна топла вода со соларен вакуум инјекторски систем; • Фотоволтажни панели во фолии кои ќе обезбедуваат дел од вкупната енергија на објектот; • Билдинг менаџмент систем во објектот. Цел на проектот • Општината со сопствен пример пред сите инвеститори и градители да покаже како треба да се размислува и да се гради на нејзината територија.

• Намалени трошоци за енергија и одржување во експлотациониот период. Финансиски импликации Вкупна вредност на инвестицијата 215.000.000,00 денари или 3.500.000 €. Средствата ќе се обезбедат од: • Буџет на Општина Карпош; • Надворешни грантови и кредити; • Донации на вградената опрема.

18

е

≈

Description of the project The Municipality of Karpos is in the phase of preparation of basic construction project as a prerequisite for obtaining a building permit and start of the construction process of the new administrative building for the local selfgovernment.

The facility will have two underground construction levels, three floors and under-roof level, with app. 3.600 m2 usable areas for the local administration, and also a conference room which will be used for wedding ceremonies too.

In anticipation of the new Law on Energy Efficiency of Buildings, which will apply from 2011 in accordance with European regulations, this facility will be built for the highest energy category by energy consumption per m2, and will have: • High quality three-layer glass façade; • Heating and cooling with renewable sources and application of geothermal heat pumps; • Sanitary hot water with solar vacuuminjection system; • Photovoltaic panels in films that will provide part of the total energy of the object; • Building management system in the object.

Project Goals • The municipality with its own example to show to all investors and builders how to think and to build on its territory • Reduced costs for energy consumption and maintenance during the exploitation period of the building.

Financial Implications The total cost of the investment is 215.000.000,00 denari or 3.500.000 €.

Funds will be provided from: • the Budget of the Municipality of Karpos; • external grants and credits; • donations of the installed equipment.

Beschreibung des Projektes Die Gemeinde Karpos wird ein neues administratives Objekt bauen. Zurzeit wird die Dokumentation vorbereitet, um die notwendige Baugenehmigung zu bekommen. Die Nutzfläche des Objektes wird ca.3600 m2 sein. Das neue Gemeindehaus wird fünf Etagen haben, davon zwei Untergeschossetagen, ein Konferenzsaal sowie ein Hochzeitsaal.

Das neue Gemeindehaus wird nach der neuen europäischen Richtlinie für Energieeffizienz gebaut, die in Mazedonien ab dem Jahr 2011 in Kraft treten wird. Danach soll das Gemeindehaus die höchste Klasse für Energieeffizienz bekommen.

Vorgesehen ist der Bau von: • Hochqualitative Fassade bestehend aus Dreischichtenglass • Einbau von erneuerbare Energiequellen für Beheizung und Lüftung des Objekts sowie Einbau von geothermischen Pumpen • Warmwasserversorgung mit Solarvakumsystem • PV-Anlage für elektrische Energieerzeugung Ziele des Projektes • Das Gemeindehaus soll als Beispiel für alle Investoren und Bauherren dienen und damit die energieeffiziente Bauweise in Mazedonien fordern.

• Geringere Kosten für Energie Finanziellen Implikationen Die Investitionskosten werden bei ca.

3.500.000 Euro liegen Die Mittel werden bereitgestellt vom: • Budget der Gemeinde Karpos • den Grants und Krediten • den Dotationen der Firmen, die Produkten im Objekt einbauen werden 19

9

Изградба на технолошки парк Construction of Technological Park Bau eines Technologieparks Опис на проектот Проектот „Технолошки парк“ кој по дефиниција претставува образовен и иновативен центар за надградба во образовниот процес поврзан со базите на податоци од ваквите центри во Европа и во светот и место каде што ќе бидат изложени сите иновативни пронајдоци од Република Македонија добива уште една значајна димензија: Овие содржини да бидат вметнати во нов објект кој е првиот на Балканот „енергетски нулти“ објект, кој сам целосно ќе ги задоволува сите потреби за електрична и топлинска енергија. Во него ќе бидат применети сите видови на обновлива енергија, систем на пасивен енергетски објект и најсовремените техники и технологии на градба како систем на изолација на ѕидови и стаклени фасадни површини. Со ова објектот добива уште една нова образовна и воспитна содржина за тоа како треба да се проектираат и да се градат објектите во пресрет на 22 век. Цел на проектот • Општина Карпош да добие нова препознатлива локација во републиката и пошироко, во која учениците уште од најраната возраст, студентите по архитектура, студентите од електротехничките и машинските факултети во насоките за енергетска ефикасност ќе го гледаат и ќе учат за живеењето без фосилните енергии на планетата Земја.

• Информатичката сала и малата конференциска сала сместени во објектот ќе бидат средиште на сите случувања во градот и во републиката поврзани со темата енергетска ефикасност (семинари, предавања и сл.) Финансиски импликации Вкупната проценета вредност на објектот (кој ќе има корисна површина ≈ 1400 м2) изнесува ≈ 34.700.000,00 ден. или ≈ 570.000 €.

• Општина Карпош обезбедува локација и делот на комуналии како сопствено учество.

• Финансираната сума целосно да се обезбеди со меѓународни грантови и донации за вакви проекти.

• Донации во опрема што ќе биде вградена во објектот.

20

Description of the project The “Technological park” project, which by definition is an educational and innovative center for upgrading the educational process connected with the databases of such centers in Europe and worldwide, and place where all innovative inventions from Macedonia will be exposed, gets another important dimension: These contents will be incorporated in the new facility which will be the first ‘zero-energy’ building in Balkans and independently will fully satisfy all the needs for electricity and thermal energy.

All types of renewable energy, passive energy system facility and latest techniques and technologies of construction such as insulation system of walls and glass facade surfaces, will be applied in the object.

With all this the object gets another new educational content on how to design and to build facilities to meet the 22 century.

Project Goals • The Municipality of Karpos will get recognizable location in the country and wider in which the pupils from the earliest age, students of architecture, and students from the Electrical and Mechanical Engineering in the guidelines for energy efficiency will have an opportunity to see and learn about life without fossil energies of the Earth • IT room and small conference room located at the facility will be the center of all happenings in the city and the republic associated with the energy efficiency (seminars, lectures, etc.)

Financial Implications The total estimated value of the object (which will have 14000 m2) is in the region of 34.700.000 denars or 570.000 €.

Funds will be provided from: • the Municipality of Karpos will provide building location and will cover its part of communal tax as a local contribution • finances will be fully provided by international grants and donations for such projects • donations of the installed equipment in the facility.

Beschreibung des Projektes Das Projekt Technologiepark wird gleichzeitig ein Innovationcenter sein, das mit allen Centers dieser Art weltweit verbunden wird. In diesem Center werden alle innovativen Erfindungen in Mazedonien vorgeführt und vorgestellt.

Das Center soll wie ein „Greenhaus“ gebaut werden und den Bedarf an Wärme und elektrischer Energie selbst decken.

In dem Center sollen alle Arten der erneuerbaren Energiequellen sowie die modernsten Baustoffe eingebaut werden.

Das Center soll als Beispiel für die Modernebauweise dienen.

Ziele des Projektes • Beispiel für alle Studenten, Architekten und alle die sich für energieeffiziente Bauweise interessieren.

• Weiterbildungsmaßnahmen für alle Bürger aus dem Bereich Energieeffizienz und erneuerbaren Energiequellen.

Finanziellen Implikationen Die Investitionskosten werden bei ca. 570.000 Euro liegen, die Nutzfläche wird 1400m2 betragen.

• Die Gemeinde Karpos wird das Grundstück sowie ein Teil der Abgaben für Infrastrukturanschlüsse als Eigenbeitrag leisten.

• Internationale Grants und Krediten für Projekte dieser Art • Dotationen von den Firmen die Produkten im Objekt einbauen werden 21

Изработиле: Љупчо Димов ление за енергетска раководител на Одде ефикасност Петар Теов на Сектор за развој на заменик-раководител општината Лектор Ангелина Николовска со јавноста Одделение за односи Графички дизајн Александар Манчевски со јавноста Одделение за односи

Prepared by: Ljupco Dimov t of Energy Efficiency Head of the Departmen Petar Teov r for Development Deputy Head of the Secto Lecturer Angelina Nikolovska lations Department of Public Re Layout design Aleksandar Mancevski lations Department of Public Re

Erstellt von: Herr Ljupco Dimov ng in Gemeinde Karpos Leiter der Energieabteilu Herr Petar Teov der EntwicklungsabteiStellvertretender Leiter s lung in Gemeinde Karpo Lektor a Frau Angelina Nikolovsk eitsarbeit hk tlic en Öff Abteilung für Design ski Herr Aleksandar Mancev eitsarbeit hk tlic en Öff Abteilung für

ОПШТИНА

КАРПОШ

24

www.karpos.gov.mk