BEM VINDO AO lACY-CLUB
WELCOME TO THE TACV-CLUB
o programa lACV-Club, retribui
e premeia todos os que voam frequentemente connosco ao longo de um perfodo de 12 meses.
The program TACV Club, gives back and rewards all of frenquent passengers that have been flYing over 12 months.
Como membro da lACV-Club, passa a participar automaticamente no programa de milhagem da lACY - Cabo Verde Airlines. Quanto mais viajar, mais milhas acumula e mais premios imediatos ganhara.
As a member of TACV-Ciub, you automatically enter the frequent flyer program of TACV - Cape Verde Airlines. The more you trovel, more are the miles you can accumulate, therefore more prizes tau win.
Ao voar com a lACY - Cabo verde Airlines, ja esta a ganhar.
You are a winner just by flying with TACV - Cape Verde Airlines.
1:-( J \
..
rl\'(J~
. ''-:'''-r~
~
{-Wf
MAIS DE 50 Af'IOS A mAf'ISPOrrrAr~
SONHOS!
SONHOS QUE UNEM AFECTOS E PflOJECTOS ...
www.flytaev.eom lACV-Club I TACV- Cabo Verd e Airlines I P.O.Box # n01 - Praia, Cabo verde l ei: +23 8 260 82 71 I Fax : +238 261 72 74 I Email : fi delidadelacv@lacv.aero
CABO VERDE AIR LINES
~
oprazer de viajar bem.
A new Magazine is born Staff Carr'laval do M ndelo Ae.ista arual fditor / ExeaIll L'f! Ed,lor wsCouto
JJmdlll;iio I Alblished by lCfOTOOIW= Ic!otogra/ijlc;fctogra! com
Coflloorodores (redacf iio) Colllnimlor<ifet!itona{ Slafj)
Carla Ferro Fonseca Soares ..Joao Branco Krn-Ze Brito Lt..is Couto r"urioMJIOS ~.-1oac).,.
Rcxlrigues
Revisiio de latos Porfugues / UJI'!I-lksk
o Carnaval de Sao Vicente nasceu da remota festa do Entrudo portugues, a mead os do seculo passado deu lugar a desfiles de blocos carnavalescos e no final do seculo converteuse num espectaculo de grupos, deixando de ser somente uma exteriorizayao de alegria passageira e informal , para tambem adquirir 0 caracter teatral, com cenarios complexos, coreografia e musicalizayao cuidada. 0 processo de criayao especializouse gerando empregos informais nos bastidores, para produyao de fantasias, indumentarias, e carras aleg6ricos cada vez mais refinados. A revista Carnaval do Mindelo nasce para mostrar 0 esplendorda grande festa da cidade atraves de imagens dos folguedos carnavalescos, mas aspira ser em cada numera, uma compilayao de informayoes que contribuem ao conhecimento e reflexao sobre a maior festa de rua de Cabo Verde.
Sara Veio;la
Tradufiio Inglis /
Tral!.~latiml
Fredenque ClYistiaens Jose lL'-Z Ramos
rotografia / PhOlOgrtl/,hy lus CoLIO Desmho / dtslgllers A1ge1 Dar~
U.s Couto
Maqlletofiio / Prepress LCFOTOGRAF ImpressiiQ / Prill/mg
U"'IIGRAFIC
""""""',
Distribuifiio ~f2'lograf@k;loIOQfaf.corr
7i"ragem / Pruu nm 3.000 exempla-es
Ic<xies A JllilfOCL:;<\O io'leg"31 ou pag'lBS desla
~:I.is
pU~;)IJ~'8
jamta sam 8 aIt~ ~
e =.11 do Idtox
F(Jf/ or rwl<ai reorodVctlOtl ol In., mllglUlnfl ,n any form
Is em~ IorbIddt!n ..,/hour pefYf>&w.1rom the Editor.
Minde/o Carnival was born from the remote feast of Portuguese Carnival. However, in the mid XIXth century that gave way to Carnival parades having, by the end of that same century, been transformed into a show of groups that was not anymore a mere exteriorization of transitory and informal feelings of joy but, on the other hand, acquired a theatre character with complex scenarios, choreography and carefully prepared music tracks. This process specialized creating informal backstage jobs to produce more and more refined costumes, decoration and allegoric cars. The Magazine Mindelo Carnival was created to show the glamour of this great feast through pictures of the different entertainment activities, and aims to be a compilation of information to contribute to a better understanding and acquaintance with the greatest Capeverdean street festivity. Luis Coulo i EO lor I
'13
.-
CAR NAVAL 2013A maior manifesta<;iio cenica de rna de Cabo Verde voltou a acontecer. Com participa<;iio maxima Com energia, ritmo, folia, alegria, civismo, criatividade, arte, empenho, amor, cor, fantasia e sonhos. CARNAVAL DE RUA STREET CARNIVAL The Greatest Scenic Street Show oj Cape Verde
one again took place. With the biggest participation ever. With energy, beats, partying, happiness, goad citizenship, art, dedication, love, colour, Jantasy and dreams.
r
08
Mandingas Os abre-alas do Carnaval Mindelense ___ The opening ranks of the Mindelo Carnival
p.
-
---
P' 10 =
30
Especial Samba Tropical 25 anos de arte, sonho e fantasia
=
25 years of art, dream and fantasy
p.
p.
Nos bastidores A entrega total Total dedication
44 0 gande palco
=
Homenagem a Dionisio The big stage - Homage to Dionisio
GRUPOS OFICIAIS OFFICIAL GROUPS p.
50 =
p.
56 =
p.
61 =
p.
64 =
Cruzeiros do Norte "Historia da Escrita e do Alfabeto" History of alphabet and writing Flores do Mindelo "Eternamente Crian9a" Eternally Children Monte Sossego "Levanta Mindela" Get up MindeJo Sonhos Sem Limite Volta a desfilar Parades again
"
E MAIS
AND MORE
P'lS
Mindel Fantasy - Impassivel resistir. _ _ Mindel Fantasy - Impossible to Resist.
p.
20 """'==
Escolas trazem mensagem - A aula mais divertida Schools bring a Message - The most amusing class
22
p.
Carnaval de crian~as Continuar a tradiC;8o - - Children's Carnival- Continue the tradition
p.
24
Carnaval do Mindelo Um pouco de historia Minde/o Carnival- A Little bit of history
26
p.
Naia Artista convidado _ _ Guest Artist
p.
Luisa Morazzo Figura de proa do Samba tropical _ _ The figurehead of Samba Tropical
p.
40 42
~
p.
p.
Dona Milu Torres A costureira oficial do Samba Tropical The official seamstress of Samba Tropical
68
Premios Para os melhores - - Prizes for the best ones
70 Sabura e intentanson QuaJidade domestica
=
Domestic quality
Carnaval do Mindelo Mag;wne - 5
CARNAVAL
Carnavaleu
Mindelo
A really great Carnival
Pavo que brinca e povo feliz. A Felicidade Interna Bruta (FIB) e uma medida de riqueza que 5e imp6e todos as dias como novo
The Capeverdean people like enjoying themselves and live very happy moments. Internal Gross Happiness (IGH) is another paradigma de desenvolvimento. A contribui9ao do carnaval do Min- sort of measurement that is imposing daily as a new paradigm dela na riqueza do nosso pais deve ser vista nesta perspectiva. Nao of development. The contribution of Mindelo Carnival to the e feliz quem quer, mas quem sabe se-Io. E esse saber inclui trans- country's wealth must be seen from this perspective. But you missao, valores identitarios, tradi<;:ao e inova<;.3.o. E tambem uma must know how to make yourself happy, and this impUes transgrande ideia de colectivo e de generosidade, porque quem brinca mitting identity values, tradition and innovation. It is also awareo carnavat, como na arte em geral, tern dupla missao: a de ser feliz ness of generosity and collective feeling because those who enjoy Carnival have a double mission as happens with art in general: to e a de tazer feliz aDs outros. Nesse percurso e nessa maturavao, 0 carnaval do Mindelo be happy and to make other people happy. Mindelo Carnival is an example of resistance, good taste, prie urn exemplo de resistencia, de 90sto, de brio, de paixao e de de, passion and folly. loucura. In 2012, my t;rst Carnival as a Minister, I visited the yards No ana de 2012, meu primeiro carnaval em fato de ministro, visitei os estaleiros dos grupos do Mindelo: de noite, de madruga- of the different groups. They were all there painting, welding, sewing and sticking parts together in the morning, afternoon, da, de manha, ao sol e quase hora do desfile, estavam todos ali evening and at night. If someone a pintar, a soldar, a coser, a colar. Quem desconhecesse didn't know that Carnival existed, "POVO QUE BRINCA POVO FELIZ" they would think that the artists o que â&#x201A;ŹI carnaval e chegasse ali pensaria que os brin"People who enjoy themselves are happy" were building a Noah's Ark, Babel Tower, the Pyramids or reprocantes estavam a construir a ducing the world after Star Wars. Arca de Noe, a Torre de BaMeanwhile, several months' tiredbel, as Piramides ou uma replica do mundo depois do Stars Wars. Entretanto, 0 cansa90 e a ness and anxiety just needed a whistle to vanish like cloud fan-
a
E
angustia de varios meses precisaram de um apito para se des va-
tasy
necer como fantasias de nuvens.
In 2013, I came back to Mindelo a months before Carnival. Anxiety was patent and every difficulty was seen as a piece of wood gnawed by insects. We listed up those weaknesses, we transformed them into energy and the groups Mindelo Flowers, Limitless Dreams, Cruzeiros do Norte, Monte Sossego and Samba Tropical did the best they could. They made a Carnival never seen before.. Playing seriously is one of the most difficult things I know. And that's because the problem is not to interpret but to give the most of ourselves to the most ephemeral society that human history has ever known. This may be confirmed by the King and Queen, the subjects that will all be unemployed in the following morning. My best regards to Samba Tropical's 25th anniversary.
Em 2013, voltei a Mindelo um mas antes do Carnaval. A ansiedade estava
a flor da pele.
Todas as dificuldades eram vistas
como madeira que 0 bicho do carnaval r6i. Listamos essas fraquezas, transformamo-Ias em energia e os grupos Flores do Mindelo, Sonhos sem Limites, Cruzeiros do Norte, Monte Sossego e Samba Tropical fizeram 0 que melhor sabem fazer. Fizeram um carnaval como nunca visto. Brincar a serio â&#x201A;ŹI das coisas mais dificeis que conhe90. Porque o assunto nao e interpretar, e ser 0 maximo de n6s na mais efemera sociedade que a hist6ria da humanidade tem registo. Que 0 digam 0 Rei e a Rainha, subditos publicos ou desempregados da manha seguinte. Um abra90 e feliz bodas-de- prata ao Samba Tropical!
Mario Lucio Sousa
t.fario Lucio Sousa
j\:1inistro da CuJtura
Minister of Culture
Shell
Gasoleo Extra
I
e
Meu nome Manuel Fortes e sou Presidente da Associa<;iio dos Taxistas de S. Vicen te. Ecam imenso prozer que dou a minha opiniiio sobre 0 Shell Gasoleo Ex tra que foi introduzido no mercado ultima mente nos postos de ven da da Shell co em S. Vicente. Logo que tarnel conhecimento desle novo combusHvel aproximei-me do Posta de vendas Shell no Rotunda e pedi a Shell Gasoleo Extra. Quando comec;oram a encher-me 0 tonque, vi logo que noo havia formoc;60 de espuma - quando terminarom 0 abastecimento, notei que 0 tempo decarrido foi mu ito inferior ao hab itu al. Depois de a lguns dies, camecei a notar que menos fumo .
0
motor comec;ou a traba lhar mais suave, a desenvolver ma is e a fazer
A deslocac;ao passou a ser mais r6pida, 0 carro passou a responde r mais e senti alguma reduc;60 no consume de combustive !. Fiquei mesmo com a sensac;60 de fer uma outra viatura no estrada, 0 que fodlila imenso 0 meu trabalho de taxista. Assim, convido a lodas as meus colegas taxistos e demo is condutores de viaturas a 90561eo a agirem como eu - que fac;am as abastecimentos com 0 Shell Gasoleo Extra para poderem sentir as diferen~a s e os beneficios deste nova combustivel.
Fizeram-se sempre presentes. a contribuir para criar 0 clima de folia carnavaJesca. 7hey were always present, contributing to create the carnival party spirit. TEXTO FONSECA SOARES
Todo 0 S.Vicente, mais as 'feitos' convidados, turistas nacionais e do mundo, S8 juntaram nas arterias do Mindelo para 0 encontro com 0 Carnaval 2013. Mas antes, sensivelmente um mes antes, as abre-alas do Carnaval Mindelense fizeram-se sempre presentes, todos as fins-de-semana, a anunciar e a contribuir para criar 0 clima de folia carnavalesca. Os Mandingas de Ilha de Madera, Ribeira Bote, de Monte S055ego, Fonte Ines, Espia .. Todos de preto pintados, feios par OP9ao, assustadores nos movimentos e na indumentaria, a contracenar com as espectadores que, pela ideia do sujar de 61eo
negro, se afastam em moviment05 rapidos. Aqui convem realvar a aceitaGao crescente e mesmo um encantar e entrega total ao jogo do mandinga. Urn jogo que passa pelo 'zingar' con stante e aqueIe passe de dan<;a caracteristico que todos querem imitar, aprender e apreender. Os turistas estrangeiros, de maquina fotografica em riste, nao querem perder a hip6tese de levar para casa esse personagem sui generis do Carnaval de Cabo Verde. ~
The whole of S. Vicente as well as the visitors, local tourists and tourists from aI/ over the world, took to the main streets of Mindelo for the Carnival 2012 encounter. But beforehand, precisely a month before, the opening ranks of the Mindelo Carnival were present, every weekend, announcing and contributing to create the carnival party spirit. The Mandingas from the IIha de Madeira, Ribeira Bote, from Monte Sossego, Fonte Ines, Espia ... Painted black, ugly by choice, frightening in their movements and attire, interacting wdh the spectators, who move away quickly to avoid getting covered in black oil. Here it's important to emphasise the growing acceptance and even fascination and total surrender to the mandinga game. A game that consists of constant cursing and a typical dance step that everyone wants to imitate, learn and seize. Foreign tourists, cameras in hand, don't want to miss a chance to take home this unique t;gure of the Cape Verdean carnival. -+
"OS mais jovens foram ja
conquistados, 0 futuro do mandinga esta garantido."
"The younger people have been conquered, the future of mandinga is guaranteed. "
Apraz realyar que se nota que as mais jovens foram ja conquistados e que, hoje, 0 futuro do mandinga esta garantido. Mas 56 falta mesma a musica ao estilo antigo de viola e bic do mandinga d'outrora a
cantar, por exemplo, "djangohยง bitangole" au "mascrinha de cu peI6d", ah~m do celebre e agora solitario mas omnipresente grito: Ariaaa!!! A prop6sito, vern-nos
a mente essa Dutra figura
colega e parceira do mandinga de Qutros carnavais que, infelizmente, pareee estar afastada do carnaval mindelense dos ultimos anos: 0 Ximiboi. Que ha-de reaparecer, com certeza - em bora 0 calor insuportavel que a foliao seu interprete sofre con vide a fu gir desse papeL 11\
It's worth mentioning that the younger people have been conquered and nowadays the future of mandinga is guaranteed. The only thing missing now is the old-style viola and bic of the mandinga songs of the past, such as "djangole bitangole" or "mascrinha de cu peI6d", as well as the famous and now solitary but omnipresent cry: Ariaaa!!! As if by chance, another character comes to mind, a colleague and partner of the manginga from other carnivals, who unfortunately seems to have disappeared from the Mindelo Carnival in recent years: the Ximiboi. He's bound to reappear, for sure - although the unbearable heat that the reveller who interprets his role has to undergo, makes one want to run away from that role! "
Carnaval do MindeloMagazine
~
9
A entrega total
Preparat;on of Carnival
Backstage
TEXTO FONSECA SOARES
Total dedication A tradiC;:3o , e mesma 0 facto de fazer parte do ADN do Mindelense, fizeram com que, mais uma vez, a entrudo tenha side preocupa<;:ao , vontade, programac;:ao, pratica - desde a necessidade de ensaias ou 'tralhas', ate construc;ao, pe<;:a-a-peC;a, do grande puzzle que e 0 Carnaval de S.Vicente -, mas tambem aten<;:ao especial com carinho, amor, e 50bretudo entrega total de todo urn pova! Uns (felizmente cada vez mais) pelo designiQ de fazer, e outros pelo ver e viver, fazendo parte. Reuniram-se as vontades todas ao servic;:o de sua majestade, 0 Rei Momo. Espac;o/ Tempo, meios encontrados e recolhidos - a suor e amor - deu -se a entrega ao trabalho, cumprindo a missao assumida de acordo com as designios de DNA herdado: viver/ fazer mais um CarnavaL -+
a
Tradition, and the fact that it is part of the Mindelo DNA, once again made carnival a priority, a wish, a planning process, practice - from the need for rehearsals or for bits and pieces, to the puNing together, piece by piece, of the great Carnival of S. Vicente puzzle - but also with special attention to care, love and especially the total commitment of all the people! Some (happily increasingly more so) who want to do, and others who want to see and live it, taking par/. Everyone came together, at the service of His Majesty King Mama. Space/Time, the means were found and collected - through blood sweat and tears - the work was delivered, fulfilling the mission according to the aspirations of the inherited DNA: to live/do another carnival. ...
Os grupos oficia is sao as primeiros a entrar no chma da festa popular, pela obriga((30 de preparacaa, com a defini((aa do tema, mas sobretu-
do pela angariacao de fundos necessarios para
a reallzacaa
do projecto, seguido dum programa
de matenahzacao do mesmo, seguido de ensaios
com au sem tralha, confec((ao dos andores , afectal;80 da batucada, do trio electrico. Tudo depende des meios passlveis de conseguir. Sem esquecer
a grande base-garantia de sustentabjlidade, or((amentada e financiada pela CMSV. E afirmamos isso
com a firmeza da constata((ao de 'anos de crise do Carnaval Mindelense' nos ja longinquos anos 70 do s8culo passado. Oia e nOlte, par varios cantos e espa((os dos arredores do Mlndelo. as ensaios, as confec((oes
de Indumentarias, as constru((oes de carros aleg6ncos. a descaberta de um mar de gente an6nim a empenhada ao servi((o do Rei Morna. 0 malabarisrna para se conseguir construir quase sem meios, a demonstrar para as mais descrentes que, mais que uma hlpotetica compensagao monetaria para
os artesaos e outros profissionais , e a ideia de fazer parte de uma tradicao que taz mexer as pessoas. ""
A construyao, peya-a-pe<;:a, do grande puzzle que e 0 Carnaval de S.Vicente The putting together, piece by piece, of the great Carnival of S. Vicente puzzle
The official groups are the first to get into the party mood, due to the necessary preparation, defining the theme, but mainly raising the necessary funds for the project, fol/owed by the planning and rehearsals, with or without costumes, building the stands, choosing the batucada, (players of African influenced percussive-style music) and the trio electrico (a truck equipped with a sound system and music group). It all depends on the funds raised. Not forgetting the great guaranteed sustainability base, budgeted and financed by the CMSV (5. Vicente City Hall). And we state this knowing that there were "years of crisis of the Mindelo Carnival" back in the nineteen seventies. Day and night And at night, all around Mindelo, rehearsals, sewing of costumes, construction of floats and the discovery of a sea of anonymous people dedicated to serve King Mama. The juggling involved in managing to build with barely any means, showing even the biggest sceptics that more than the hypothetical monetary compensation for the artisans and other professionals involved, it's all about being part of a tradition that moves people. "
Carnal/al do
Mindelo Magazine - 11
PREPARAC;AO DO
CARNAVAL A criatividade e a dedica<;:ao andam de maos dadas em cada canto onde se preparam os mais diversos complementos para a festa.
Creativity and dedication are together everywhere the most varied materials are being prepared for Carnival.
Somente 0 Carnaval
e capaz de provocar
essa espontaneidade em cad a individua, disposto a todos as sacriffcios: as noites em branco, as refeic;:6es feitas em pe, quando nao sao simplesmente esquecidas, 0 acumular das tarefas de casa e 0 adiar de compromissos, 0 castigarse fisicamente com haras de esfon;;o. Somente a Carnaval
e capaz de juntar tao fraternamente
individuos dos mais diversos estratos sociais, e faze-los viajar juntos como embriagados pelos sonhos de cor, alegria e felicidade que cada urn deseja da vida.
~
Only Carnival can produce this spontaneity in each individual, ready to make afl sacrifices: s/eepless nights, meals eaten during working hours or simply forgotten, a growing number of tasks to be carried out at home, commitments postponed, and physical exhaustion after so many hours of work. Only Carnival can put together individuals from the most varied social layers, inebriated with dreams of colour, joy, and happiness that each one desires in his life . ..
Os projetos dos carros alegoricos de cada grupo earnavalesco sao minuciosamente ideaJizados pelos artistas do Carnaval, guiados pelos seus sonhos mais fantasticos. Os seus esboÂŤos sabre 0 papel, feitos no inicio , pouco a pouco , VaG
ganhando forma. Sao definidas as cores e
materiais para cada parte do decorado. Os moldadores, toreendo habilmente as varas de ferro de diametro seis milimetros, fazem com que os elementos dos desenhos ganhem vida, saiam do papel e passem a ter tres dimensoes, para serem eontemplados de todos as angulos, quando acabados. Reciclando os mais diversos materiais, os artistas e artesaos transformam e combinam objetos insignificantes e, como por magia, estruturas s61idas e harmoniosas elevam-se e delas brota um sem numero de obras plasticas de espantosa beleza: passaras, peixes, plantas e flores, criaturas simpaticas au tenebrosas, simbiose de animais de especies d iferentes que s6 existem no reino do Carnaval , veleiros e monurnentos emblematicos da cidade ou do mundo e naves espadais, vindas de urn universe por onde os artistas viajam a recolher as melhores excentricidades. "
Reciclando, OS artistas transformam objectos insignificantes em obras plasticas de espantosa beleza. After recycling, the artists and craftsmen transform insignificant objects into plastic works of astonishing beauty.
The projects of eac h group's allegoric cars are minutely idealized by the Carnival artists, guided by their most fan tastic dreams. Their drafts take shape slowly but surely. The colours and materials for each part of the decoration are defin ed. The moulders skillfully twist the six-millimeter iron bars and the design p arts come alive out of the paper sketches into three d imensional obj ects to be artistically decorated and finished and, finally, enj oyed fro m anyangIe you look at them. After recycling the mos t diverse materials, the artis ts and c raftsmen transform and c ombine insignificant obj ects and, magically, solid and harmonious struc tures come up irradiating a countless number of plastic works of astonishing bea uty: birds, fish, plants and flowers , nice or frightful creatures, a symbiosis of different species that only exist in the kingdom of Carnival, sailing ships and emblematic monuments of Mindelo or fro m around the world, and spaceships on which the artists travel to collect the best eccentricities. "
Carnaval do Minclelo Magazine - 13
PREPARA<;AO DO
CARNAVAL
Artistas plasticos populares dao 0 melhor de si para o Carnaval.
Popular artists give their best for Carnival.
oveterano / The veteran Trabalha no Carnaval desde 1979, quando ainda adolescente, tendo comec;:ado com Artur Saxe,
no grupo "8elo Horizonte". "Preparava-se 0 Carnaval com mais amor. Os grupos construiam as seus andores em segredo, o que criava muita expectativa e dava uma outra vida competic;:ao, festa e aos grupos, que eram rivais na passarela, mas amigos de sempre". lembra SitU com alguma nostalgia. Para este artista, a Carnaval de S.Vicente vem ganhando em termos de lu xo: "Os carros alegoricos antigamente eram muito simples. Basicamente, colocava-se uma pec;:a, por exemplo um cava10 ou um tubarao ou um barco sobre um atrelado, rodeava-se a pec;:a com umas quantas crianc;:as e ja se tinha um andor. Atualmente, os carros alegoricos sao decorados com varias pec;:as e os trajes dos figurantes tambem evolufram muito, passando a preencher uma boa parte desses cenarios", comenta Situ.
a
a
He has been working ;n Carnivals since 1979, when he was still a young boy, having started this activity with Mr. Artur Boxe in the group " Bela Hor;zonte ". "Carnival was prepared with greater secrecy at that time, which used to create much expectancy and gave a different feeling to the competition, the party and to the rival but friendly groups" remembers Bitu with great nostalgia. For this artist, Carnival in San Vicente has become more splendorous: "In the old times, the allegoric cars used to be very simple. Basically, a piece like a horse or a shark or a ship was put
on a trolley. and it was surrounded by a couple of children and that was it. Today, the allegoric cars are decorated with various pieces and the costumes have evolved a lot too, filling up a good deal of the scenery." comments Bitu.
MANU Introduz novos materiais Introduces new materials
Ao longo de quase tres decadas trabalhando para 0 Carnaval, Manu tern vindo a introduzi r noves materias na confe<;:ao de pe9as dos carras alegoricos, trajes e complementos. Apresentounos 0 esferovite ainda nos tempos do "Africanos", trouxe de S.N icolau a tecn ica da pasta de papel, introduziu a tecnica de utilizac;ao de sacos de sarapllheira-cola-papel para a moldagem, os materiais reciclados e, nos ultimos anos, introduziu
0
usa de esponja. Essas contribui90es permitem ta-
zer pe<;:as muito mais leves e com mel hor acaba-
mento.
Having worked for almost three decades for carnivals, Manu has been introducing new materials to make the different pieces of the al/egoric cars, costumes and implements. He used synthetic plastic wrapping during the time of "The Africans", he brought the paper pulp technique from San Nico/au island, introduced the use of sack/glue/paper for moulding, started to recycle materials and, in the last few years, has also been using sponge. These contributions have allowed making lighter pieces and better finishing.
CESAR Uma nova geraGao I A new generation "Cada um faz a sua arte, faz a que pode, nao competimos, quanto mais rico estiver 0 carnaval mais bonito sera e e 0 que interessa, que ganhe S.Vicente", conclu i Dex, criativo e solidario. A sua estreia como projectista toi no grupo "Olhos Radiosos do Monte Cara" que desfilou em 2004 e classificou-se em primeiro lugar, mas entrou para as lides do carnaval ainda crianc;a e nunca mais parou de produzir as seus imaginativos projectos para os desfiles. Cesar
e outro c riativo da nova gera9ao de ar-
tista do Carnaval. A pretei9ao e harmonia dos seus desenhos, pinturas e esculturas fazem descubrir este artista polivalente que em 2010 nao recusou 0 convite para estreiar-se na arte do Carnaval com 0 Flores do Mindelo. Com formac;ao artistica adqu irida em MarseIha mas vestido de grande modestia, Cesar diz que quer entregar algo da sua mestria em artes visuais ao Carnaval e
a ilha de Sao Vi-
"Each one displays his artistic skills, does his best, there is no competition and, the richer the Carnival, the more beautiful the feast will be and that is what really matters", remarks Dex, in a creative and liable way. His maiden project work was with the group "Monte Cara's Radiant Eyes " that paraded in 2004 and won the first prize. He started when he was still a child and never ever stopped producing his imaginative projects for the parades. Cesar is another new generation Carnival creative artist. The periection and harmony of his drawings, paintings and sculptures unveil this polyvalent artist who could not refuse the 2010 invitation to debut in the art of Carnival with Mindelo Flowers. With great artistic training acquired in Marseilles, but very modestly dressed up, Cesar says he has something from his visual art skills to deliver to Carnival and St. Vincent Island.
cente.
Carnaval do Mindelo MaQazme -
1S
A CVM6vel brincou
Nos d6s e de mesma galaxia Yep, wek, wek, wek! Copy, copy, copy, copy Urn fexe de vibration
Bern 18 de be streight na mim Kond b6 passa na mim
Bd sukdimm coraqon K'bo sinal positiv~ 86 Jiga'mm na b6 vibe umm repia umm esp;rala Kond be passa na mim kesse sorriso Cheio de Mindelo na corat;:on Uh, ail Ai, ai, ai
Oh baby wek, wek, wek, wek Nos dos
Nos dos
e de mesma galaxia baby e de mesma galaxia baby
Nos dos, nos dos, Nos dos e de mesma galaxia Descodifica, dobrega, rebo/a
86 mostra 86 sanha
B6 samba B6 espia Que esse cosa
e Mindel Fantasy
â&#x20AC;˘â&#x20AC;˘
ESCOLAS SCHOOLS
A aula â&#x20AC;˘
rnals
divertida
The most amusing class
"mensagens civic as e ambientais sao tema principal"
"civic and environmental messages are the main topic" Chega Feverei ro e a folia torna-se estonteante,
de todos tornando conta: dos mais pequenos aDs veteranos dessas andan~as d e " fazer de conta", esquecendo a vida real ou mesma partindo dela para metamorfosear em mil e uma criac;:6es , in ven90es, sonhos, crfticas.
Nos Jardins e nas Escolas primarias, secundarias, superiores, 0 Carnaval come9a a mexer com a monotonia e seriedade reinantes ao longo do ana lectivo, fazendo nascer ideias de formas e
musicas de foli6es; 8 , ai, todos sao cumplices: de directores a al unos e funcionarios, passando pelos professores. 0 destaque para as mensagens civicas , ambientais que se tornaram tema principal de escolas de Carnaval em des files interminaveis, desde 5a feira ate
a ten;:a-feira do entrudo.
Uns
mais belos, outros mais inovativos, sem esquecer os mais espontaneos: todos entregando-se para a enriquecimento de mais urn Carnaval mindelense.
Come February and the party becomes dazzling, taking over everyone. From the youngest to the veterans of these "make believe" goings on, fo rgetting the real world or using it to metamorphise into a thousand and one creations, inventions, drea ms and criticisms. At kindergartens, primary, secondary and high schools, carnival shakes up the monotony and seriousness of the long academic year, creating ideas for forms and music for the revellers, and then everyone is involved: from directors to pupils, employees and teachers. Emphasis is on good citizenship, environmental issues that have become the central theme of Carnival schools in the never-ending parades, running from Thursday to shrove Tuesday. Some more beautiful, others more innovative, not to mention the more spontaneous ones: everyone succumbs to enrich yet another Mindelo Carnival
n
No muda nos atitude
Ai (Ii (Ii / POI'e de Soncente / Ai ai IIi 01. professoT ta bem txemd aten~do NatllTeza li te pdi socorro, Nos planta ti le pdi / pa seT conseTt'Qde, Nos bitche ti te pdi / pa seT perservode, Nos mar que nos Tiqueza / ka he seT / contaminode. Refrao: Esolu\ao ta n(( mon d'kenhi? / ra lla nita mon, ra na
na mon d'nos tud! professor J'soncente / [(I
b~m
b6 mon,
EPOT isso k'ess one,
espaid mas um vez,
ess mensagem ambiental k'lixo reciclode ta desfild nes rua d'Mindel.
Os professores substituem a
sala de aulas pela passarela para ensinar que, seguindo os 3 R: Reduzir, Reciclar e Reutilizar, contribuimos para criar um
No tma consciencia pa
no mudd nos atitude: e nwnera!
No pTende Reduzi / No prende Recicld No /)fende Reflecti / No pTendl! Reudlizd !!'
ambiente mais saudavel.
The teachers substitute their classroom for a parade activity to teach that if we follow the Three
Entom no bem juntd mon / Ai ai ai
No bem ranjd ECOPONTO Pa no fka te separd nos lixo, Pa nos !idje rna nos neto / e tud gera~do, Ka bem vive / na mei de lixera Pds pod" bem ville / mlm ambiente / sabe e saudd"el.
Rs' - Reduce, Recycle and Reutilize - we can contribute to create a healthier environment.
Aproveitar 0 Carnaval para ensinar, iniciativa de urn grupo de coord enadores do ensino basico, mereceu su rpreendente adesao dos professores, que passaram a desfilar
Musica: Tchenta Neves Letra: Rosario Silva (Bibia)
com trajes que confecionaram utilizando os mais diversos materiais reciclados: sacos de plastico e de rafia, jornais, garrafas de plastico, latas de refrigentes, etc.
To use Carnival to teach, an initiative of a group of primary school coordinators deserved a surprising adherence of the other teachers, who paraded with costumes created by them and using the most diverse recycled materials: plastic and nylon bags, old newspapers, plastic bottles, tin cans, etc.
.
Continuara
TRADI AO
Continue t e TRADITION
A premissa para a garantia da transmissao da tradi<:;ao.
The guarantee that the tradition will be passed 011. Durante varios dias, incansavelmente, as desfiles de cores e sucres mil: de bairros, de grupos de amigos, de escolas, de jardins, rnais recentemente de universidades, sempre com 0 papel de anima<;:ao, que
e 0 mesma que dizer, de fazedores,
de protagonistas da grande festa popular. Encantou -nos foear as aten90es nesses desfiles do primeiro Carnaval de crianc;:as que ainda
nem aprenderam a falar - de olhos brilhantes e felizes a demonstrarem ter descoberto 'a coisa' nos seus tradicionais fat05 de super-herois. E de reter que elas sao a premissa para a garantia da transmissao dessa tradic;:ao, do 905tO. Da transmissao da folia, da entrega, do saber movimentarse de acordo com 0 ritmo, enfim, do saber viver e vivenciar da folia e da 'sabura' dessa manifesta<;:ao de massa.
Over various days, untiringly, the parade of a thousand colours and sweats: from districts, groups of friends, schools, kindergartens, and more recently universities, always aiming to liven things up, this is the same as saying the "doers", protagonists of the great popular party. It was a pleasure to watch children at their first carnival, those who haven't even started talking yet - their discovery of "the thing" showing in their shining, happy eyes - in their traditional super-hero costumes, showing that they are the guarantee that this tradition will be passed on. Transmission of taste. Transmission of partying, succumbing, knowing how to move to the rhythm, overall knowing how to live and enjoy the party and the "sabura" of this mass show.
A festa e de todos, para todas as idades. Uma cumplicidade entre filhos e pais conduz
a prepara9Z1o de um espetaculo
de beleza infantil real9ada com cuidadas maquilhagens e trajes fantasiosos. The feast belongs
to everyone of all ages.
There is complicity between parents and children and this leads to the preparation of a show of childish beauty, highlighted by careful make-up and fantastic costumes.
Carnaval do Mindelo Magazine - 23
24
CARNAVAL DE RUA
Carnaval â&#x20AC;˘ do In e D Urn pouco de historia
TEXTD MOACYR RODRiGUES
A little bit of history Nos finais do seculo XIX, Mindelo era a cidade comercial e in~
At the end of the XIXth Century, Mindelo was the main tra-
dustrial par excelencia no arquipelago de Cabo Verde, que deixara
ding and industrial town in the archipelago of Cape Verde, which
a
de ser entreposto de escravos para 0 Novo Mundo. Devido sua posi9ao estrategica no Atlantica media, 0 Porto Grande do Min-
was not anymore a slave entrepot to serve the New World. Due to its strategic position in the Mid-Atlantic, shallow water Minde-
dela, de aguas profundas e urn dos melhores da costa ocidental
/0 Porto Grande is one of the best ports in West Africa, and was
africana, fez parte dos tres melhores partos do Imperio Comercial Ingles, juntamente com Malta e Singapura.
one of the three best ports of the British Trade Empire together with Malta and Singapore.
A pequena cidade partuaria da ilha de S. Vicente chegau a ter
The small port city of Mindelo had the most prosperous eco-
a mais pr6spera economia de toda 0 arquipelago, 0 mais elevado
nomy of the whole archipelago, the highest life standard and a
nivel de vida e um comercio segura e pr6spera, cantado pelo seu
prosperous and safe commerce sang by the Capeverdeanlltalian
poeta, 0 italo -cabo-verdiano Sergio Frusoni, na sua morna Um vez
poet Sergio Frusoni in his marna 'Um Vez Soncent era Sabe". Not depending on the rare cyclic rain to survive, Mindelo took the
"Para tra.,;ar 0 perfil do Carnaval do Mindelo, e necessario come.,;ar pela funda.,;iio e caracteriza.,;iio da cidade."
best advantage from its Porto Grande, from the coal, passenger and maritime traffic from Europe to the Americas. Mindelo concentrates the pleasure of festivity, street and pub chatting. There are also its schools, churches, cemeteries, and its drinking. Place of amusement and a/so of concentration of creativity and cultural exchange - a rea l artistic nursery. It is in this context of a nice and relcrxed life that Carnival was created with
Sanvcent era sabe. Nao dependendo das chuvas cfclicas e raras
origins in Portuguese Carnival of the XVlJth and XV/11th centuries
que cafam no arquipelago para poder sobreviver, a cidade tirou a maior parte dos seus beneficios do seu Porto Grande, do comercio
and not in traditional African feasts as some say. At the beginning of the XXth Century, in the thirties, still within
do carvao, do movimento maritimo e do trans ito de passageiros
the Portuguese tradition. parades with bridal pairs, was formed
da Europa para as Americas .
with travesties. Women did not take part in those feasts or they
Mindelo, cidade de trabalho, concentra em si as prazeres da festa, dos dialogos na rua, nas tabernas. Tambem tem as suas es-
might be defamed. The figurants used to go around Prar;a Nova and made people laugh at the pregnant brides ' costumes hea-
colas, a sua igreja, os cemiterios e 0 seu "tomba copos". Lugar de
ding to 'sacred matrimony' and carrying orange tree flower
divertimento, mas tambem da concentrac;ao de criatividade, de
clusters symbolizing virginal purity. This made people break into laughter.
trocas da vida cultural- um verdadeiro alfobre, ou viveiro, de artistas. E, pois, neste ambiente de desafogo que a cidade cria a seu
From the 30s and 40s, there are some recreative groups with
Carnaval, de origem remota na festa do Entrudo portugues, dos
typical Capeverdean names. Mindelo is a place of musicians
seculos XVIIIXVIII, pois ela nao faz parte das festas tradicional-
and artists that started to push up Carnival recreating figurines from magazines and films that came to the island. Porto Grande
mente africanas e persiste nos pontos de coloniza~ao portuguesa. Nos principios do seculo XX, nos anos 30, ainda dentro da tra-
brings in great influence and informaUon from the ships that call
portuguesa, organizaram- se , par exemplo, desfiles de "ca-
the port. During the Feasts of the Portuguese World in the 40s, a
sais de noivos" , verdadeiros travestis, formados apenas par homens. As mulheres nao participavam nestas festas porque, senao,
ship carrying a group of ethnic and tribal dancers to Lisbon calls Porto Grande. When people saw them performing, they got an
seriam mal vistas. Os figurantes disfan;:ados davam a volta a Pra~a
idea for Carnival and that is how the Bijag6 dances penetrated
di~ao
Nova e faziam rir as pessoas pela facecia das "no ivas" vestidas e arrumadas a rigor para "sagrad o casamento", de flares de laranjeira, simbolizando pureza virginal, mas gravidas. 0 inusitado provocava gozo.
A partir dos anos 30/40, aparecem grupos recreativos, organ izados e com nomes tipicamente cabo-verdianos. Mindelo e uma cidade de musicos e artistas plasticos q ue come<;am a animar 0 Carnaval recriando figu ri n~s a partir das revistas e do cinema q ue chegam a ilha. 0 porto, na primeira fase, veicula uma grande influencia vinda nos barcos que aportam sua baia, trazendo um
a
painel grande de informa<;oes e dad as.
E assim que nos anos de
1940, por ocasiao dos festejos do Mundo Portugu9S, c hega ao Porto Grande urn barco que transportava para Li sboa um grupo de
our Carnival as the 'Mandingas' from Africa. In 1950, Mindelo Carnival reaches a peak in its development but in 1952 most artists and merry-makers emigrate to work in Angola. Then, Mindelo loses many of those who created the comic characters of its Carnival, a street-like theatre. Carnival then weakens and almost dies. After National Independence in 1975, Mindelo Carnival comes back to stage in the 80s, and there is a new attempt by the local power to control the tradition and give it a new route. Two fa c tions appear: those who want to keep a Brazilian like Carnival of pure amusement, and those who defend a traditionalist way, that is to preserve freedom of creative and satiric expression, keeping the 'mascrinhas ' (masquerade), the real Mindelo Carnival actors
dan9arinos que exi biam dan<;as de origem etnica/tribaL Os mindelenses, ao presenciarem essas dan<;as, viram nelas motivos para 0
CarnavaL Eassim que essas dan<;as dos Bijagos entram no nosso Carnaval, como Mandingas da Africa vizi nha. Em 1950, 0 Carnaval do Mindelo vive um ponto alto no seu desenvolvimento , mas, a partir do ano de 1952, a maior parte dos artistas e foHees em igram para as ro<;as de Angola, procu ra de
"It is necessary to start from the foundation and characterize Mindelo to define Carnival profile."
a
trabalho. A cidade perde rn uitas das suas figuras, q ue, nurn verdadeiro teatro de rua, criavam os personagens da comedia mindelen se saidas do Carnaval. Este enfraquece e q uase morre. Ap6s a Independencia Nacional, no ano de 1975, 0 Carnaval do Mindelo volta para atingir outro auge nos anos 80, e assiste-se a uma tentativa, par parte do poder local, de controlar essa tradi9ao para Ihe dar um outro sentido. Surgem duas fac<;oes: os que querem um Carnaval de imita98.0 brasil ei ra, abu rguesada do Ri o, de puro divertimento, lirnpo; e os defensores de uma linha tradic ionalista, isto e, que pretendem manter a liberdade de expressao c riativa numa linha satirica, mantendo as " rnascrinhas", consideradas as verdadeiras fig uras do Carnaval de S V icente (q ue, numa tentativa de serem marginalizadas, foram classificadas de espontaneos pela imprensa do poder). Essa cu ltura t ida como t radicional e popular de S. Vicente tem saido dos bairros su burbanos, onde os grandes artesaos e artistas
(not spontaneous elements as the political press classified them in an attempt to ban them). San Vicente 's traditional and popular cultures originated in the suburban neighbourhoods, where the great Carnival artists and craftsmen have made huge contributions with their d reams of an impoverished, and unemployed population, sometimes working on their own doing provisional jobs. This traditional heritage includ es new elements that are integrated and recycled every year. Nevertheless, the formula remains the same: a feast of buffoons, foolish guys and inversions. All this must be interpreted as a m echanism of social liberation, offering a symbolic representation of the future and displaying the victory of material abundance of a whole p eople, freedom and fraternity. It is a ritual that displays people 's rights every year. '\
do Carnaval 0 tern enriquecido com os seus sonhos de popu la9ao empobrecida, quase sempre desempregada o u trabalhando por conta propria ou d e outros em oficios precarios. Esse patrimonio tradicional , sendo urn processo, incorpora elementos novos todos os anos, elementos esses que sao reciclados e integrados. A forma, no entanto, continua a ser a mesma: uma testa de bufees e de lou cos, de inversees, q ue deve ser interpretada como um mecanismo de liberta<;ao social que oferece as pesseas uma representa9ao simb6lica, nao das categorias presentes, mas da imagem do futuro, na qual se concretiza a vitoria da ab un dancia material de tod o 0 povo, a liberdade e a fratern idade.
Eurn
rita que prefigura anualmente os direitos do povo. ,
Carnaval do M indelo Magazine - 25
Urn artista cornprornetido Um artista plastico que tem contribuido de forma significativa para uma melhor qualidade do Camaval do Mindelo.
Lembro¡me que em 1987, altura em que trabalhava para 0 "Vindos do Oriente", naD resisti a ir espiar 0 trabalho do "Maravilhas do Espac;:o" . Fiquei maravilhado, sent i que era 0 grupo em que eu gostaria de trabalhar e dar asas
a imaginac;:ao.
Honra seja feil a ao Dj6 Borja que conseguiu
POR Luis COUTO
Como
come~aste
De menino ia
Noia no Camaval faz quase de tuclo: iclealiza e desenha andores e inciumenUirias para rainhas e reis. cria vestimentas para os desfilantes. e para rematar esculpe e pinta pe~as com uma perfej~ao surpreendente.
a trabalhar no Carnaval?
a oficina de Joao d 'Auta para ver
apresentar urn trabalho diferente, inevader. Trouxe outro conceito de des file. Antes os andores
como 0 Ti Fefa fazia as pec;:as para as andores
eram muito simples e apareceram andores com
do "Flores do Mindelo" , Em madeira ele cons-
varias pec;as, urn trabalho de Manu Cabral. A
truia 0 esqueleto de animais entre outras coisas.
part ir de entao 0 Carnaval rnudou.
Oesperiou-me a cu riosidade ve- Ie fazer os trac;:os
o Manti decidiu sair com 0
mais complicados e passei a ajuda-Io no que po-
quando recebi 0 convite do Dj6 para
dia.
trabalhar com ele. Eu tinha as rninhas ideias e ele
Entretanto, quando ainda era um rapazinho, re-
era
cebi a visita inesperada de Nh6 Doi que, nesses
mas coisas novas.
receptiv~ 0
grupo Africanos e foi
que me permitiu introduzir algu-
anos 80, ja era homem experiente no carnaval. Ele estava desapontado porque 0 seu criativo que era Armando Pinheiro decidiu ir viver na Salamanza e nao voltar
a rnorada durante anos.
Que diferen~as entre 0 passado no ME e a actual militancia no "Cruzeiros do Norte"? No "Maravilhas do Espac;o " trabalhei mUlto sem
Nh6 Doi, que sabia que eu gostava de
compensa<;ao, a nao ser a expreriencia adquiri-
desenhar, perguntou-rne se seria capaz de
da, e nunca consegui uma satisfa<;:ao em termos
desenhar-Ihe urn dragao e sem tempo para res-
de criac;ao. Hoje da-me prazer prestar 0 meu ser-
ponder ele rebocou -me e levou-me para 0
vic;o a "Cruzeiros" porque me faz sentir valoriza-
"Vindos do Oriente" . Foi uma experiencia diferen-
do coisa que nunca aconteceu no "ME" em que
te, ja trabalhava para 0 Carnaval ao lado de
eu era anonimo. Hoje, saio daqui da minha casa
homens de barba rija.
e atravesso todo Cruz e toda a gente diz-me algo ... "Ah nosso trabalho estava born" ... "quan -
Teu nome ficou associado ao Maravilhas
do terernos 0 proximo" .. .â&#x20AC;˘ etc. Antes acabava 0
do Espa~o. Conta~nos como foi.
Carnaval e ninguem falava mais disso".
Fara~se de cultura de periferia, e de Carnaval de periferia. Que opinas?
No meio da morada (centro do Mindelo), ha comercios e pouea gente vivendo, uma parte desta de forma temporaria, mas pelo eontrario nas zonas da chamada periferia a gente esteve e esta la. Quase todos as participantes no "Cruzeiros" nasceram e vivem aqui na Cruz. As circunstancias s6cio-econ6micas, as la90s familiares e a proximidade das pessoas do balrro, levam
a uniao dos seus habitantes, que taz a
for9a do Carnaval vindo da periteria.
N6ia fazes pintura e escultura, crias cenarios para 0 teatro e 0 teu trabalho no Carnaval e de grande admira~ao. Qual e a tua formac;ao arlistica? Com escassos meios financeiros e com imenso sacrificio eonsegui deslocar-me a Portugal e frequentar alguns cursos de form a~ao. Aproveitei para visitar outras escolas e fiquei com a opiniao de que nao existem escolas para formar artistas. Ha que ter a veia artlstiea. Fa~o pesquisa, gosto de experimen-
Na elaborac;ao dos seus desenhos,
1ar, de brincar com as artes visuais. Assim tem side
ricos em detalhes e significados,
minha forma9ao.
Naia vem deixando ver a sua enorme capacidade criativa e a seu periecto
Gostas de experimentar e de inovar. Podemos dizer que gostas de desafios?
dominio da cor, da luz e da anatomia.
Gosto de estar fora do vulgar. Em eada obra q ue
Noya reveals an enormous
erio, ha urn desafio a mim mesmo, sem esfon;:ar. Es-
creative capacity and perfect
tau nurn processo, um pretesto para eu experimen-
mastering of colours, light and
tar novas tecnicas. Se tiver sucesso darei outro pas-
harmony when he designs his n'ch,
so a nivel concep~ao visual.
meaningful and detailed art pieces.
Desde erian9a tive 0 anceio de voar, talves por ser por excelencia do signo Sagitario. Mas sempre tive as asas cortadas, nunca consegui voar. Gostaria de poder trabalhar mais em aries plasticas. mas Cabo Verde e muito limitado neste dominio. Eu gostaria de criar mas nao ha
co nsum~ ,
e 0 processo
crialivo tem as seus gastos. Hoi grandes problemas na obtengao de materiais e de um espa90s de trabalho adequado. Vou remando contra a mare, par isso sonho viver num pais onde posso comprar os materiais que necessito, ou se fa~o um trabalho tenho onde expo-Io para que a gente 0 aprecie. Talves eu tenha a chave para abrir uma determinada porta mas ainda nao consegui acertar com ela.
~
What a difference between the past with Space Marvels and the militancy at Cruzeiros do Norte? At Space Marvels I worked hard without any compensation but the experience, and I never got any satisfaction in terms of creation. Today, it is my pleasure to work for Cruzeiros do Norte because it is self-rewarding, something that never happened at Space Marvels where I was an anonym worker. Now, I go out and everybody says something to me ... "Ah, you did a great job" ... "What is the next move?" ... etc. "At that time, Carnival was over and nobody said anything else about that".
Noya, a committed artist An artist who has been contributing significantly to improve the quality of Mindelo Carnival. , doing almost everything: designing Carnival allegoric cars, costumes for Kings, Queens and other jigurants, sculpting, and painting with a surprising pe'iection.
How did you start working in Carnivals? I used to visit Mr. Joao d 'Auta's workshop to see how Ti Fefa made the different pieces for the allegoric cars, when 1 was a child. He built animals skeletons with wood, among many other things. I became very curious when he made the most difficult parts and started to help him whenever I could. In the meantime, Nho Doi, who was a very experienced Carnival artist in the 1980s, visited
me once. He knew I liked drawing and took me to the group Vindos do Oriente. That was a different expen'ence as I started working among elderly
People talk about peripheral culture and peripheral Carnival. What's your opinion about that? At the city centre there is business going on and few people really participating and enjoying themselves. But in the suburban neighbourhoods everyone was there. All the partiCipants in the group Cruzeiros do Norte were born and live in Cruz Joao Evora. Socioeconomic circumstances, family bonds and proximity in the neighbourhood unite people, and this makes the so called peripheral Carnival very strong. Noya, you paint, sculpt, design theatre scenarios and everyone admires your Carnival work. What is your artistic training? With scarce resources and huge effort, I managed to travel to Portugal and attend some training courses. I also took the opportunity to visit other schools and came to the conclusion that there is no school to train artists. You must have art in your blood running in your veins. I do research , I like experimenting and playing with visual arts. That is my artistic training.
men. Your name remains associated to the group Space Marvels. Tell us what it was
like. I remember that in 1987, when I worked for Vindos do Oriente, I did not resist to spay the work that was being carried out at Space Marvels. I was amazed and felt that I would like to work with them and free my imagination. Thanks to Djo Borja who managed to present a different an innovating work. He brought another parading concept. The allegoric cars used to be very simple and then he started to make them with various pieces, work done by Manu Cabral. Then , Carnival changed. Manu decided to parade with the group The Africans and that was when I was invited to work with Djo Borja. I had my own ideas and he was very receptive. This allowed me to introduce some new things.
So Yolr enjoy experimenting and innovating. Can you tell me why you enjoy being challenged? I like being odd sometimes. There is a challenge in each job I do. If am going through a process, that is a pretext to experiment new techniques. If it is successful, I step ahead at the level of visual concept. Since my childhood I have wanted to fly, probably because I was born a Sagittarius. But I have always had Clipped wings, I could never fly I would like to be able to do more artistic work, but there are many limitations in Cape Verde. I would like to create but sales are very limited and creative work is very expensive. It is difficult to get the materials and an adequate place. I continue rowing upstream, I dream about living somewhere where I can buy all the materials I need and display my work so everybody can appreciate it. Maybe I have the key to open a certain door, but I haven't been able to find that door yet. ~
30
"t A MAGIA DE UMA NOlTE QUE RESISTE A SER REAL". "IT IS THE MAGIC OF A NIGHT THAT RESISTS BEING REAL".
anos
de arte, sonho e fantasia 25 years of art, dream and fantasy Urn colorido cabaz de frutas tropicais, elemento da bandei ra da Escola e a alegoria do seu desfile-estreia, no ana 1988, aparece rod eado por mascaras de Carnaval e uma esplendorosa lua de prata dando cor e bri lho a noite. Uma vela colocada em cima de urn artis-
E a magia de uma noite que resiste a ser real, a noite do desfile da "Escola de Samba Tropical " nas suas Bodas de Prata. Ao longo dos seus 25 anos de existencia, a "Escola de Samba Tropical" ofereceu cidade do Mindelo 17 esplendorosos desfiles nocturnos, contri buindo com grand e merito ao desenvolvimento do maior espectaculo popular de Cabo Verd e. Com beleza, sensuali dade, ritmo e deliria festivo, os desfiles do "Sam ba" vem superando em cri ativi dade e capacidade de realizac;:ao . Os seus enredos ganharam em diversificac;:ao e aprofu ndamento dos temas, com bi nando mod ernidade e trad ic;:ao, universalidade e real idade nacional, d iversao
tieD numera 25 dao conta do aniversario.
a
e exercfcio cu ltural.
In 1988, a colourful basket filled with tropical fruits from the flag of a Samba School and the allegory of its first parade is surrounded by a masquerade and a splendorous silver moon illuminating the night. A candle on an artistic number signals their 25th anniversary. It is the magic of a night that resists being real, the night of Samba Tropical's parade on their 25th birthday_ Along their 25 years' existence, Samba Tropical Samba School offered Mindelo 17 splendorous night parades, contributing with great merit to the development of the major popular Capeverdean show. With festive beauty, sensuality, rhythm and delirium, Samba 's parades are overwhelmingly creative and artistic. Their plots c ontain diverse and profound topics combining modernity and tradition, universality and national reality, amusement and cultural exercise.
Matizes de alegria e nostalgia, instrumentos nauticos e um violao completam
0
cenario em
representar;:ao da Baia do Porto Grande. Hues of joy and nostalgia, nautical instruments and a guitar complete the scenario representing Porto Grande Bay.
Divertimento e Cultura num espectaculo que recordou figuras mindelenses de destaque como a do escritor Aurel io Gonyalves. Amusement and culture gathered in a show that recalled prominent Mindelo figures like Aurelio Gonc;alves.
"FANTASIA E BELEZA NA NOlTE MAGICA DE MINDELO " . "FANTASY AND BEAUTY IN MINDELO MAGIC NIGHT"
Mick Lima dirigiu com mestria a bat ucada e a ala de Musica muito bem caracterizada, recordou a Cesaria t:vora, LUIs Morais, Manel d'Novas e Bius. Mick Lima conducted the drum ensemble wing with mastery and made people remember the Capeverdean musicians Cesada â&#x201A;Źvora, Luis Morais, Manel d'Novas and Bilis.
36
"SOB 0 EFEITO REGENERADOR DA MUSICA E DO BAILE". " UNDER THE REGENERATING EFFECT OF MUSIC AND DANCING" •• .::1........
n
BODAS DE PRATA PA SONCENTE
Mindel e /i,'e na l)araiso Nos Mindel, cultural Nos Mindel, d'Carnaval Mindel i! Magestral, chei d'mural
â&#x20AC;˘ â&#x20AC;˘
Nos terra tem glamour tem mestria Savoir-faire encanto nostalgia Na cada esquina um criola um poesia NO.1 Baia d'Port Grand maravilha Express6es de alegria, foram extravasadas durante
0
show pelas
ruas aborrotadas de
El tem cara d'um criol contente Osaiorod clwtiod e nada ver Brincalhao curtid e chei d'mural Um mix de cultural dade na carna""l
espectadores.
in the streets crowded
Um boda de pra ta pa bo Mindel Um boda de pra La pa bo Soncen te Um boda de prata pa bo Mindel Brindal c'alt-astral glamour e chei de mural
with spectators.
Bo estoria tem sa bar d'boemia Cicerone, itl tbol e old scotch Ojin e tonic, golf, cricket, literatura Gingerel e five-o'clock tea Um boda de prata pa b6 Mindel Um boda de prata pa b6 Soncente Um boda de prata pa bo Mindel Brindal c'alt-astral glamour e citei de mural Constantino cardoso
Os membros da Direc;ao da Escola de Samba desfilaram com faustosos trajes em tom prateado. 0 seu trabalho e 0 dos seus habituais colabora· dares, resultou num especta· culo de uma magnitude sur· prendente.
The Board of Executives of the Samba School paraded with magnificent sifver cos· tumes. Their work and their habitual collaborators' resul· ted in a surprisingly beauti·
ful show.
As figuras de destaque, vestidas com beleza e elegancia mastram
0
nivel
alto de do espectaculo.
The beautifully and elegantly dressed up highlighted figures are evi· dence of a high level show.
Presidente e co-fundadora da "Escola do Sam-
Chairperson and co-founder of Samba Tropical,
ba Tropical", Luiza Morazzo irradia grande alegria
Luiza Morazzo irradiates joy when Carnival is men-
quando se fala de Carnaval e esquece as atribula!tao e sacriffcio que sempre vern associados a cada desfile. sucesso de mais este show do "Samba" na suas bodas de prata, adveio, segundo MorazzD, do trabalho artistico concebido, da folia dos figurantes e especialmente da colabora9ao do publico e das for((as de seg uran((a. "0 Noja, projectista do "Samba", voltou a apresentar-nos um magnifico projecto para as alegorias", recorda Luiza, para quem os trajes e as pe((as exibidas no desfile sao autenticas obras de arte. "Ja e tempo de Mindelo ter urn Museu de Carnaval para valorizar todo esse producto artfstico. 0 carnaval uma festa dispendiosa que exige criatividade e dedicaC;ao de muita gente, assim que ingl6rio que a destine dos andores seja a sucata e que as trajes fiquem guardados num armario" diz Lu isa em mais um apelo as autoridades
o
"0 camaval e uma forma de privi legiada de lazer e enriquecimento cultural"
"Carnival is a privileged Jonn oj leisure and cultural enrichment"
e
e
cultural e municipal. Amante fervorosa do Carnaval, Morazzo acha que 0 futuro do Samba Tropical esta garantido porque ve a entusiasmo manifestado pelas crianc;as e adolescentes em torno do grupo, e confessa estar feliz com a presenc;a dos emigrantes vindos de varies parses expressamente para participar do desfile do "Samba". "0 Carnaval uma forma de privilegiada de lazer e enriquecimento cultural, a tornar-se cada vez mais um factor de atrar;:ao turistica" como Luisa Morazzo define a grande festa da cidade do Mindelo.
e
e
tioned and forgets the tribulations and sacrifices always associated with each parade.
The success of this Samba Tropical show in their 25th anniversary comes from the artistic work designed, the figurants' excitement and especially the collaboration of the public and the security agents. "Noya, Samba's project designer, again offered us a magnificent project for the a/legories", recall Luiza, for whom the costumes and the different pieces displayed along the parade are exceptional art mast~rpieces. "It is time Mindelo had a Camival Museum to value and preserve all these artistic products. Carnival is an expensive festivity that requires creativity and dedication, therefore it is not acceptable that all the material be thrown out in the scrap and the costumes remain in closets", says Luiza, as if making another appeal to the municipal and cultural authorities. A great lover of Carnival, Morazzo thinks that the future of Samba Tropical is guaranteed because of all the children and teenagers" enthusiasm towards the group. She also confesses that she is happy with all the emigrants who expressly came from various countries to participate in Samba's parade. "Carnival is a privileged form of leisure and cultural enrichment, becoming more and more an important tourist attraction factor", that 's how Luiza Morazzo defines this great Mindelo feast.
~
DESENVOLVENDO RESORTS DE CLASSE MUNDIAL POR TODO CABO VERDE
o The Resort Group e um promotor internacional de investimentos da mais alta qualidade e
e 0 nome por tras do Hotel Melia Tortuga Beach, 1° resort de 5 estrelas, em Cabo Verde
12
ENTREVISTA INTERVIEW
Dona Miss
TEXTO KIM-ZE BRITO
Mais de cern roupas fcram confeccionadas, este ano, no atelier improvisado da septuagenaria Milu Torres, considerada a costureira aficial do grupo Samba Tropical. A estilista iniciou as trabalhos no mes de Dezembro, 0 que Ihe deu tempo para costurar as trajes de uma ala composta por mais de 60 figurantes, dos 25 membros da comissao de
"Por altura do Carnava~suspendo
todas as outras encomendas e s6 trabalho para 0 Samba Tropical." "At Carnival time, I put all other orders on hold and work exclusively for Samba Tropical"
honra, da porta-bandeira e de mais urn punhado
de
figurin~s,
alguns chegados dos EUA proposi-
tadamente para 0 desfile. "Por altura do Carnaval, suspendo todas as outras encomendas e 56 trabalho para 0 Samba Tropical. Este ana as coisas andaram de uma for-
ma mais suave, porque come9amos a trabalhar mais cedo", revela MilD Torres, cuja casa costu ma ficar abarrotada de tecidos. lantejoulas, plumas e de gente por altura da festa do Carnaval. Mas, gra9as aos seus ci nquenta anos de experiEยงncia profissional , consegue ultrapassar todos os desafios, mesmo nos momentos de aperto. Para Milu Torres, 77 anos de idade, as roupas do Carnaval tem vindo a sofrer uma evolu9ao, tal como sucede com essa manifestayao popular, em Sao Vicente. as model as, no entanto, continuam a ser inspirados no Carnaval do Rio de Janeiro, que a matriz da festa do rei Morna mindelense.
e
Normalmente, a dona Milu prefere ficar em casa no d ia do desfile do "Samba", mas, da janela da sua residemcia, sauda, todos os anos, as figurantes desse espectaculo unico do enredo carnavalesco da terra do Monte-Cara.
This year; more than one hundred costumes were made at the improvised atelier of Milu Torres, the septuagenarian considered the official seamstress of the Samba Tropical group. The designer started working in December, giving her time to sew the costumes of a wing comprising more than 60 participants, 25 members of the honorary commission, the flag bearer and more than a handful of other participants, some of whom came especially from the USA, for the parade. "At Carnival time, I put all other orders on hold and work exclusively for Samba Tropical. This year things ran more smoothly because we started working earlier on", reveals Milu Torres, whose house, around carnival time, is usually crammed with fabrics, beads, feathers and people. But thanks to her fifty years of professional experience, she manages to overcome all the challenges, even when she is very busy. According to Milu Torres , aged 77, carnival costumes have evolved, just as this popular manifestation has, in S. Vicente. The styles, however; continued to be inspired by those of the Rio de Janeiro Carnival, the inspiration for the King Morna Mindelo party. Usually, Ms. Milu prefers to stay home on the day of the Samba parade, but every year she greets parUcipants in this unique carnival show, from her window.
Silvia Torres cresceu a ver a mae a coser roupas para os desfiles de Carnaval e tornouse grande entusiasta e especial colaboradora. Silvia TOffes grew up watching her mother making Carnival costumes and became her enthusiast and special collaborator.
Urn atelier de
IUXQ A luxury workshop
o esmerado trabalho de decora<;:ao de trajes e seus complementos completa a costura. P~as a med ida e autras fabricadas em serie, as fantasias sao feitas mao, no atelier em que se converte a casa da Dona Milu. Aqui pode-se constatar que a nivel de sofistica.yao para as fantasias de carnaval tern vindo a subir. Algumas usadas par fig uras de destaque sao verdadeiras "joias de vestir", ao seram confeccion ados com materiais finos e urn grande numero de brilhantes que criam maravilhosos efeitos visuais. Ea "alta costura do Carnaval".
a
The refined decoration work of costumes and im-
~
plements completes the needlework. In Dona Milu's workshop you can see perfect fit, mass production pieces and handmade fantasies. Here you can notice that the level of sophistication of Carnival has been going up. Some of them are worn by prominent figures and are real 'iewels' that create wonderful visual effects. It is Carnival 'haute couture'.
Carnaval do Mindelo MagBZJfle - 43
CARNAVAL DE RUA STREET CARNIVAL
o grande palco
doMINDELO Homenagem a Dionisio TEXTO JaM BRANCO
â&#x20AC;˘â&#x20AC;˘
Alguns enredos implicam a critica social descarada e 0 promovem 0 riso, porque e carnaval e ninguem leva a mal. Some themes suggest social criticism, provoiling laughter because it's carnival and no one takes oJJence.
o encenador ingles Peter Brook escreveu no ana de 1968 uma frase no seu livro "0 Espayo Vazia", que se tornou um dos mais importantes anunciados da Histaria do Teatro do passada secula XX: "um homem caminha um espac;:o vazio enquanta autra pessaa Ihe assiste. Isso e tudo o que e precisa para que um acto teatral acontec;:a. " Lendo isto e facil conc luir da ligac;:ao entre esta constatac;:ao e 0 carnaval do Mindelo, onde as pessoas assistem a outras pessoas que passam propositadamente para serem vistas, num calendario combinado previamente, em dias e haras especificas. E que estudo social interessante se paderia fazer desta estratificac;:ao assumida par todos! Nos primeiras dias, sexta e sabado, os actuantes, as actores e actrizes do carnaval do Mindelo, sao as estudantes dos liceus e das principais escolas da cidade. No Domingo, sao as crianc;:as a ocupar a palco principal. Segunda-feira e a dia
The big Stage Homage to Dionisio In 1968, the British director, Peter Bro ok wrote one of the most foretelling phrases regarding the history of 20th century theatre, in his book "The Empty Space": "A man walks across this empty space while someone else is watching him, and that is all that is needed for the act of theatre to be engaged." Reading this, it's easy to make the link between this statement and the Mindelo Carnival, where people watch other people who go by purposely to be seen, at a previously agreed place and time. What an interesting social study could be made on this stratification taken on by all! During the first days, Friday and Saturday, the participants are actors and actresses of the Mindelo carnival, students from the high schools and the other main schools in the city. On Sunday, it's the children who take centre stage. Monday is the day, or night, when an important part of the city gets dressed up in
Pessoas descem dos bairros perifericos, das fraldas, com as mais inusitadas e estranhas dramaturgias. People come from the outlying neighborhoods, the hillsides, with the most unusual and strangest of sketches.
....
.
o SUR/?ISS "SAO ESTES QUE MAIS DAO A COR, o TEMPERO MAIS GENUINO AO CARNAVAL DO MINDELO" . IS THESE PEOPLE WHO BRING MOST COLOUR, THE MOST GENUINE SEASONING TO THE MINDELO C.ARNIVAL. - au a noite - em que uma importante parte da cidade se veste nas suas mais diversas e dispendiosas fantasias para se mostrarem populal;ao que invade as ruas e avenidas do centro da c idade, para ver essa grande parada do Carnaval, sempre tao apreciada par todos, pel a cor, aleg ria e espirita festivo . E terc;:a-feira, fi nalmente, chega a dia do desfile oficial, onde as que assim desfi lavam na vespera, se pend uram nas varandas, espreitam pelos passeios ou se sentam nos lugares de honra dos palcos improvisados colocados a disposic;:ao pela organiza.yao, e e a restante povo quem vern para a rua brincar para fazer 0 seu teatro. Devo dizer que sao estes que mais dao a cor, au se quisermos ut ilizar uma metafora gastron6mica, 0 tempera mais genuino ao carnaval do Minde10. Sao essas centenas de grupos, de duas, tnยงs, dez pessoas que descem dos bairros perifericos, das fraldas, com as mais inusitadas e estranhas
a
varied and expensive costumes to show themselves off to the population who invade the city's streets and avenues, to see this great Carnival parade, always loved by all due to its c olours, happiness and festive spirit. Finally. on Tuesday, comes the day of the official parade, where those who had been in the parade the day before, hang off verandas, watch from the pavements or sit in the places of honour on the improvised stands placed there by the organizers, and it is the rest of the p eople who come out into the streets to do their theatre. I must say that it is these people who bring most colour, or if we want to use a gastronomic metaphor, the most genuine seasoning to the Mindelo Carnival. It is these hundreds of groups of one, two, three or 10 people who come from the outlying neighborhoods, the hillsides, with the most unusual and strangest of sketches, with
CarnavaJ do M indelo Magazine - 45
â&#x20AC;˘â&#x20AC;˘
Nos entreactos, grupos hd que se destacam e marcam a sua presenr;a de forma ruidosa, como uma claque desportiva. There are groups presenting themselves between acts, who stand out and mark their presence in a rowdy way, like sports fans.
dramaturgias, com as suas panelas largando fumo de comidas que s6 eles ousam provar, com homens transvestidos , com ferro velho transformado em transporte ou maquina de fazer rufdo, com malas velhas, com roupas rasgadas , corpos e caras pintadas com as substancias rna is estranhas, sejam elas naturais ou nao, com urn colorido onde nada combina com tudo , quase sempre regados a grogue (aguardente) e sabe-se la que outras substancias psic6ticas sao ingeridas para preparar as espfritos para este desfrle que, ao contrario do que a palavra possa indiciar, nao um cortejo de vaidades. Alguns enredos sao identificaveis e implicam a critica social descarada e 0 promovem 0 riso, porque carnaval e ninguem leva a mal. Ja foram feitos enterros a politicos que depois vieram a ser Presidentes. Utiliza-se 0 espa'tO fisico de antena e a visibilidade para a passagem das mensagens de indole social mais na moda, porque os premios para as grupos espontaneos (assim sao designados pela organiza9aO oficial) nao sao nada de se deitar fora e ha sempre quem opte pelo politicamente correcto, embora seja muito raro. Nestes entreactos, grupos ha que se destacam e marcam a sua presen9a de forma ru idosa, como uma claque desportiva, seja no caso dos meninos de rua cobertos de lama que, quais monstros safdos de algum fi lme de terror classe B, dao urn precioso
e
e
their pots letting off steam from food that only they dare to try, men dressed as women, with scrap transformed into means of transport or noise-making machines, with old suitcases, ripped clothes, bodies and faces painted with the strangest of substances, be they natural or othetwise, in c%urs where nothing matches everything, al¡
most always running on grogue (sugar cane rum) and goodness knows what other psychotropic substances they ingest to prepare the spirits for this parade that, contrary to what the word
SU~
ggests, is not a procession of vanities. Some themes are evident and suggest social criticism, provoking laughter because it 's carni-
val and no one takes offence. There have already been funerals of politicians who later became Presidents, the physical space is used for broadcasting and giving visibUity to messages on the most current social issues, because the prizes for the spontaneous groups (as they are called by the official organization) are pretty good and there are always those who opt for the politically correct, although this is very rare. There are groups presenting themselves between acts, who stand out and mark their presence in a rowdy way; like sports fans, be it in the case of the street children covered in mud that, like monsters from a 2nd rate horror film. give precious help to the police
"ESTAMOS MAIS PROXIMOS DA GRi:CIA CIJiSSICA DO QUE ALGUMA VEZ ousAMos IMAGINAR. "
"WE ARE CLOSER TO ANCIENT GREECE THAT WEWOULD EVER DARE TO IMAGINE."
a polfcia na sua fun930 de abre-alas; seja
in their ro le of abre alas (opening ranks). Or, the
no casa dos mandingas, esses seres afro-sabe-
in the case of the mandingas, these afro or whatever beings, born from the crea tivity of figures who are the icons of this grea t p opular fes tivity, as Cacoi was and would certainly like to be rem embered as - an actor in the Mindelo carnival, this grea t theatre of the city. The streets of Minde/o are, for all of these accidental and occasional actors and ac tresses, p laces of exorcism, ghosts are freed from these dirty, sweaty bodies, and more than ever, without kno wing it, they pay tribute to the millenary parades tha t took place in the p ast to p ay homage to Dionisio with the sam e unusual madness, with the same deranged spirits, with the same orgiastic energy, showing us that, after all, we are clo ser to Ancient Greece that we would ever dare to imagine. 11\
auxflio
se-Ia-o-q ue, nascidos da criatividade de figuras que sao ieones desta grande festa popular, como Cacoi 0 foi e assim gostara certament e de ser recordado. Urn actor do carnaval m indelense, esse grande teatro da cidade. As ruas do Mindelo, para todos esses acteres e actrizes acidentais e de ocasiao, sao local de exorci smo. Fantasmas sao libertos dos corpos sujos e suados, e mais do qu e nunea, fazem eles t
dessa forma e sem 0 saberem , a g rande homenat
gem aos desfi les milenares q ue entao tin ham lugar em homenagem a Dionisio com a mesma laucura
inusitada, com as mesmas espfri tos transtornados, com a mesma energia orgiastica, mostrando -nos, afinal, que estamos muito mais pr6xi mos da Grecia Classica do que alguma vez ousamos imaginar. 11\
Camaval do Mindelo Magazine - 47
CARNAVAL DE RUA STREET CARNIVAL
TEXTO FONSECA SOARES
Junzim d'Antona,
10 de Canalona,
rapaz nascido e criado na dureza de uma famifia mono parental pebre - para variar -, na noite de segunda para terc;a-feira de Carnaval esta a pensar e a perscrutar la no quarto unico da casinha de biden e muito amor, mexendo nas coisas velhas da mae,
it precura de seu enrede que tera de ser algo que va com os tarecos que conseguir. No pensamento, ele, no cenario do dito samb6dromo da Rua de Lisboa, e no centro das atenc;oes durante 0 seu minutinho de fama, encarnando uma personagem da an imac;ao do seu Carnaval m indelense. Mas este ano, contrariamente ao ano passado, limitou-se a actuar longe do samb6dromo, pois nao conseguiu
lie Carnaval- ninguem leva a mal!" "it's Carnival - no one takes offence"
entrar. Os quatro grupos oficiais nao se atrasaram na apresentac;ao ao des file: pelo contrario, estavam todos col ados uns aos outros, deixando pouco espac;o para os espontaneos. Talvez pr'o ano tenha mais sorte ...
Salvos pela outra vertente, talvez a mais importante do Carnaval
Mindelense - naD obstante a falta de aten~ao crescente nos ultimos anos - dos grupos "espontaneos" empen hados em tambem fazer, em criar e reeriar a sociedade. criticando, satirizando, reinventando a vida, encarnando as mais dispares personagens em autentico Teatro de Rua, cnde nada da actualidade cabo-verdiana escapa
a analise mais au me-
nos caricatural, de releva, demonstra9aO de amor e/au critiea acerrima e ousada ... porque, teoricamente, e
dentro do espfrito da festa: naval - ninguem leva a mal".
"e Car-
Saved by another aspect, ma ybe the most important one of al/ in the Mindelo Carnival - despite the growing lack of attention to it in recent years - the "spontaneous" ones who are a/so dedicated to doing, creating and recreating society, criticizing, satirising, reinventing life, taking on the most disparate of characters in the authentic street theatre where none of Cape Verde 's current affairs escape the more or less caricature, conspicuous, demonstration of love and! or enthusiastic and audacious analysis ... because in theory and within the party spirit "it's Carnival - no one takes offence",
Junzim d'Antona, from Canalona, a boy born and brought up in the hardship of a single parent poor family - just for a change - on the night of Carnival Monday to Tuesday is thinking and searching in the only room of a hut, lovingly rummaging through his mothers old things, looking for his theme that will have to match with the bits and pieces he manages to get... Imagining himself in the sambadrome scene of Rua de Lisboa and at the centre of attention, for his minute of fame, turning into a character of the Mindelo Carnival entertainment. But this year, contrary to last, he limited himself to acting far from the sambadrome as he didn't manage to get in. The presentations of the 4 official groups were not delayed, quite to the contrary, they went in, one straight after the other, leaving little space for the spontaneous ones. Maybe he'll be luckier next year, ...
50
GRUPOS OFICIAIS
OFFICIAL GROUPS
The History of the Alphabet and Writing
A Hist6ria da Escrita e do Alfabeto, contada atraves de um enredo que para alem de carnavalesco busca instruir. Da invenc;ao do alfabeto Internet, da escrita pictografica de Uruk e do hier6glifo egipcio, passando pel os rolos de papiro, peJo livro manuscrito, depois impresso, ate 0 suporte digital do texto. A evoluc;ao da escrita ate 0 advento das novas tecnologias de informac;8.o e comunlcac;ao. Um fascinante tema escolhido pelo grupo da Cruz. A nossa Escrita, que alem de ter grande Importancia para 0 Homem em tudo 0 que faz, pode ser considerada uma arte. Talves 0 tenha pensado artista ao conceber os carros aleg6ricos, que mostram diferentes epocas da evoluc;8.o da esc rita criada por diferentes culturas do mundo, a mais antiga de aproximadamente 5000 a.C. -
a
The History of the Alphabet and Writing told through a plot that, besides the carnivalesque side, tries to teach something useful. From the invention of the alphabet to the Internet, from the Uruk pictographic writing and the Egyptian hieroglyphs to the papyrus rolls, from the handwritten book to the printed book and the digital text. Evolution of writing up to the new information and communication technologies. A fascinating theme chosen by the group Cruzeiros do Norte. Our writing system, of utmost importance to everything that man does, may be considered a form of art. Perhaps this is what the artist thought when he designed the allegoric cars showing different periods of the evolution of writing, created by different world cultures dating back to about 5,000 B.C.
Camaval do Mindelo Magazin e - 51
,
UMA EXlBlCAo DE CRIATIVIDADE DISPLAY OF CREATIVITY Numa verdadeira exibi<;:ao de criatividade estetica e artistica, Cruzeiros do Norte maravilhou com 0 seu
COR E SENSUALIDADE
desfile. Riqueza de vestuario, maquilhagem, pl umas, lentejolas, atrevidos model os de fantasia, inverosi-
COLOR AND SENSUALITY
meis cenarios em cima de plataformas moveis.
Selas crioulas com trajes ostento acenando dos andores, au com
50S
In a marvellous exhibition of aesthetic and artistic creativity. Cruzeiros do Norte enchanted everyone
diminutas vestimentas, movendo as
with its parade. Rich costumes, make-up, feathers,
seus corpos ao rilmo da batucada trouxeram as ruas de Mindelo urn
spangles, daring fantasy models, and incredible sce-
espetaculo de cor e sensual idade,
neries on moving platforms.
de beleza e alegria, de erat isma e paixaa par estas festividades. Beautiful creo/as in dashing garments waving on top of the allegoric cars, or in tiny costumes, moving their bodies with the sound of the drums brought a show of colour, sensuality, beauty, joy, eroticism and passion to the streets of Minde/o.
Escrita n'arena paw! IW pedra e IW borr d'argila entTa n'arena rna Cruzeiros do Norte 1\iSS carnaval n6 ere sabe tHd Sf est6ria J'anrigl!lclad ate modernidad [<crIll<
E;,rira na pecha, na bon- cl'mgila I1Ilsce n'anrigaMesopo[cimia
Imenrod pa s",mericas, eI passa pa egi psios fenicios 'gregos lransmilil pa lalinos dpos es passal/Ja tllcl/JQrc cl'ocidenl foi ll'Enropan'/dad Media cricl,cio d'imprensa Mindellll<11ca w eskce d'kes makna d'atitolgrafa DjnlCl) lei bale k'ded era rapt trak, wk, wk, tak
Escrita tra~e informw;ao depu/ui p'in!orrn{t(;cio Ca no pasma prendli eserN'e no lonna Abri ecran n6 la na era digital
Kem Kem
ere iJrende escreve iis ta pundral oreia d'b"" CCI prendi! conlei palmatoria ta kenlal mono CCI
Ze Bentud
ORGULHO DE UM BAIRRO
o grupo renasce em 2008, depois de 23 anos do seu afastamento da cena do CarnavaL 0 antigo "Cruzeiros do Norte" foi 0 que hoje se conhece por grupo de animac;ao, e nasceu do entusiasmo de Nha Irene, que dinamizava a festa no bairro da Cruz. Ailton e um punhado de amigos decidiram reunir os artistas do bairro, que entao trabalhavam para outros grupos carnavalescos, para recriar 0 "Cruzeiros do Norte". Noya foi urn desses artistas que, com a sua experiâ&#x201A;Źmcia nas lides do Carnaval, aderiu
a ideia e
logo comec;:ou a trabalhar para 0 grupo do seu bairro. Surgiu assim uma equipa jovem, com idades entre os 15 e os 35 anos, com vontade de levar 0 seu bairro a participar dignamente do Carnaval mindelense. No seu primeiro ano de participac;:ao como grupo oficial no desfile da terc;:a-feira, Cruzeiros contentou-se com 0 2° lugar, mas no segundo ano caiu para 0 quarto lugar na classificaC;ao dos grupos. Os propulsores do grupo assumiram que foram cometidos alguns erros que teriam de ser corrigidos para se ganhar no Carnaval. Assim foi, e "Cruzei ros do Norte" voltou em 2011 para ganhar 0 titulo de melhor grupo carnavalesco, titulo que revalidou em 2012 e torna-se tricampeao conquistando de novo 0 premia neste 2013.
PRIDE OF A NEIGHBOURHOOD The group came back tb Carnival in 2008, after 23 years away. The old Cruzeiros do Norte was what is called today an animation grouP. and originated from enthusiastic Nha Irene, who dynamized festive activities in the neighbourhood of Cruz Joao Evora. Ai/ton and a group of friends decided to gather the artists who worked for other Carnival groups but lived in the neighbourhood, to recreate Cruzeiros do Norte. Noya was one of these experienced artists who joined the project and began to work for his neighbourhood's group. Then a young team with an average age between 15 and 35 years was born and fully motivated to take a leading part in Mindelo Carnival. In their first year as an official group in the big parade on Tuesday, Cruzeiros do Norte got the second prize, but in the next year fell to fourth place in the general classification. The group leaders assumed that they had committed some mistakes that should be corrected so that they could be the winners. Cruzeiros do Norte came back in 2011 to win the title of best Carnival group and now in 2013 won the trophies of best official group, allegoric car; King, Queen, standard-bearer and Second Lady.
,
.• •
Alguns dos personagens da coleq:ao de gran de exitos da Walt Disney Company, sairam a desfilar da mao do "Flores do Mindelo". Personagens que trazem recordayoes de infimcia e que seguirao para sempre a ser vistos por gerayoes de crianyas. Todos recordam ver Aladdin sobre 0 seu tapete voador e desejar poder sentar-se num tapete magico e elevar-se por cima de tudo. Esta e muitas recorda<;oes deram senti do ao enredo do grupo carnavalesco sob 0 tema 'Walt Disney - Eternamente Crian<;a'. Com os ilustres personagens de Disney, "Flores do Mindelo" celebrou 0 seu decimo aniversario. Mais uma vez, 0 grupo demonstrou toda a sua entrega ao Carnaval Mindelense ao torna-Io cada vez mais rico em cor, ritmo e criatividade. Some of the characters of Walt Disney's great collection have paraded in the group Mindelo Flowers. Characters that bring chUdhood memories and that w;U always be seen by several generations. Everyone remembers seeing Aladdin on his flying carpet and wishes to be sitting on such carpet and flying above the ground. This and many more memories were part of the group's plot under the theme 'Walt Disney - Eternally Children '. With these characters, Mindelo flowers celebrated their 10th anniversary. Once again, the group MindeJo Flowers demonstrated all their engagement in Mindelo Carnival making it richer and richer in colour, rhythm and creativity.
Carnaval do Mindelo Magazine - 57
Urn trabalho arduo o inesgotavel universo do Carnaval deixa emergir 0 imaginario criativo que conduz a elaborat;;ao das alegorias. "Flores do Mindelo" trouxe a Branca de Neve e sete an6es
para
0
seu desfile. Ivaina, uma bela morena, vestiu-se a ri-
gor para encarnar a personagem saida do conto dos irmaos Grimm e destacou-se na frente do carro alegorico. Parece caisa simples , mas tern a sua complexidade em todo 0 pro-
cesso, desde a escolha do enredo a materializaC;80 da alegoria. Para alem do trabalho criativo irnplicito, e necessaria mobilizar gente para construc;:ao dos carras alegoricos, para a confec;:ao de trajes e complementos , e figurantes para desfilar. Urn trabalho arduo para cada grupo que participa no desfile aficial do Carnaval.
A very hard task The inexhaustible universe of Camival allows the creative emergence that leads to allegory making. Mindelo Flowers brought Snow White and the Seven Dwarfs; the beautiful brunette Ivarna, dressed up magnificently to incamate a character from the tale The Grimm Brothers and was an outstanding figure at the front of the allegoric car. That seems simple but the whole process is very complicated since the moment the plot to materialize the allegory is chosen. Besides the implicit creative work, it is necessary to mobilize people to build the allegoric cars, to make the costumes and implements, and figurants for the parade. It is hard work for each group that participates in the official Camival parade.
Carro eel d'ilusao Ei, Ei, Ei, eawboy
Salta n'arena q'hoje e dia d'festa Ei, Ei, Ei, prince"l Mergulha n'esse Camaval sem dono Ei, Ei, Ei, Mindel
Bern sopra mas urn bola d'sabom Esquece wd b6 stress bas angustia Solta que! erian,a q'ta mOra na b6 Brined d'pequena sereia, Cindere/a, Zorro a M iekey Mouse Bern ser nha fada madrinha Pink-Pantera a S"per-Homem tambem Pinta bo mund enwnt6d C'rud bas sonltos d'infaneia Traze pureza, sorriso d'wn crian\"a
Tud se magia, sonlto e jantasia Num carroce! d'i/usao Num viagem sem {rontera Vive urn <lia mas f/iz cada dia Faze flori que! crian,a na do Samba Iele zikipi zikiPa Flores do Mindelo sem frontera n'arena.
Constantino Cardoso
UM GRUPO ABERTO Hit 10 anos , sem interrup!;ao, que 0 Grupe "Flores do Mindelo" vem participando do desfile oficial, oferecendo a cidade urn bela espectaculo de fantasias. Gloriosos anos em que 0 grupo logrou classificar-se qualro vezes no 10 lugar, com tres vitorias consecutivas e cinco vezes no 2Q lugar. Reciclar tern side lema do grupo que procura feutliizar grande parte do material utilizado em cada desfile. Com excep~ao dos tecidos e dos adornos que sao importados, todo 0 resto
e reciclado.
"Os membros do grupo, sao pessoas de todo 0 Sao Vicente, fazemos as possfveis para ter pessoas de todo lado, somas urn grupo aberto, humilde e para quem quiser participar temos as portas abertas para a acolher", fevela dona Ana presidente do "Flores do Mindelo". Cada ano a sua casa abre-se ao Carnaval e se converte em atelier e ponto de encontro.
AN OPEN GROUP For ten years in a row, the Group Minde/o Flowers has been participating in the official parade offering a nice fantasy show. Glorious was the time when the group managed to win the first place four times, with three consecutive victories, and five times in second place. Recycling was the motto. In fact, the group has been reutilizing great part of the materials used in each parade. Excepting for the fabrics and decorations that are imported, everything else is recycled. "The group members are people from all over the Island and we do our best to have them with us. We are a humble and open group and our doors are open to host anyone", says Dona Ana, the President of Mindelo Flowers. Each year her house is open to Carnival and is transformed into
a workshop and meeting point.
Monte
SOSSEGO
No ambiente de folia carnavalesca, 0 grupo Monte Sossego, trouxe a mensagem de despertar da ilha mergulhada na crise econ6mica e no isolamento. Sao Vicente cosmopolita desde sempre, que foi a ilha mais importante de Cabo Verde, pelo seu Porto Grande, cnde entrava dais ter90s do rendimento de tode o arquipelago. No seu enredo 0 grupo qu~z lembrar aos mindelences e ensinar aos mais jovens 0 espfrito do movimento cultural "Claridoso" surgido em 1936 na Cidade do Mindelo, e que colocou a ilha no centro de urn movi mento de emancipayao cultural , social e politica da sociedade cabo-verdiana da epoca. grupo saiu do seu bairro para mostrar esse Mindelo brincalhao de sempre e a esperan9a no futuro da sua ilha.
a
In the Carnival folly. the group Monte Sossego brought a message to wake St. Vincent Island up from the economic crisis of isolation. A cosmopolitan island ever since, St. Vincent was the most important Capeverdean island due to its port that used to generate two thirds of all the national income. Their plot recalled and tried to teach the youth about the spirit of Claridade, a literary movement founded in Mindelo in the 1930s, which contributed to the cultural, social and political emancipation of Capeverdean society of that time. The group came out to the streets of Mindelo to show the ever mounting power of Carnival and a little bit of hope in the future of the island.
Carnaval do M indelo MagaZIne - 61
No honnl Mindel La, ra, fa, fa, skatup skatap Oh, fe, re, Ie, djin djin djin nokidong Oh, oh, oh, oh, ess cosa e Carnaval Pa nos tud bem espaia Kond bsot fala d'Soncent, c 'bsot fala d'Mindel Ma c'responsabi/idad Bsot fembra d 'estoria D'qel temp d'caniquinha q' Fruzoni escreve, q'nos artista canta No junta mon pa levanta Mindel Ca no txaf cai na esqeciment No honra se estatut mericid Capital d 'cultura, safa d'visita d'Cab Ver Mont Cara e bo testemunha singular Pa injustir;;a q 'es ere fazeb Mont Sossego ja sa; na rua Pa homenagia tud bo valor
Midjoy Santos
UM GRUPO VETERANO
e
MONTE SOSSEGO 0 bairro mais populoso de S.Vicente, com mais de 11.000 habitantes, e 0 seu grupo carnavalesco engloba mais de urn milhar de socias e muitos apoiantes, envolvendo a maior parte da popula~ao desta zona sui da cidade.
o grupo carnavalesco do bairro nasceu em 26 de Dezembra de 1984, iniciativa de urn grupo de quinze pessoas dispostas a organiza-Io de modo a participar no Carnaval Mindelense e desfilar pelas ruas de Mindelo. A iniciativa foi urn sucesso, tendo o grupo obtido qualificac:;:ao entre as primeiros. Manteve-se nos primeiros lugares de 1986 a 1988. Fatores de varia ordem, particularmente econ6mica e financeira, levaram 0 grupo a estar ausente dos desfiles durante alguns anos. Estes serviram para acumular energias e estudar como modernizar a sua atuac;:ao, tanto
A VETERAN GROUP
no plano artistico como no organizacional. Em 1993, com~ou a preparar-se uma intervenc;:ao de qualidade que valorizou a edic;:ao do Carnaval de 1995. Nesse ano, "Monte Sossego" ganhou 0 primeiro lugar nos andores, musica, traje, rei e rainha. Nas seguintes edic;:oes do Carnaval e ate ao presente, as boas qualificac;:oes nao pararam de chegar ao grupo veterano.
Monte Sossego is the most populated neighbourhood in San Vicente with more than 11,000 inhabitants and its Carnival involves more than a thousand members and many supporters. Most people living in this neighbourhood take part in their Carnival. The group was born on December 24 1984, initiative of a group of 15 people who wanted to organize it to parade in Mindelo streets. The initiative was a success, and the group was classWed among the first from 1986 to 1988. Various factors, particularly economic and financial problems, caused the group's absence for some years. This absence was used to gather energy and study how to modemize the group both at the artistic and organizational levels. In 1993, they started to prepare a quality intervention that valued the Carnival edition of 1995. In that year, Monte Sossego won the first place for allegoric cars, music, costumes, King and Queen. In the following years, they went on winning good qualifications.
Camaval do Miodelo Magazine - 63
61
Mythology Na (rente do carro alegorico imp6e-se uma esfinge, com seu corpo de leao e com cab~a humana, simbolo da mitologia egipcia. De cada lado da figura soberana, dais drag6es que existiram entre urn momento da antiguidade e de urn tempo magica, marcam a sua posiyao de defensores de algo muito valioso como a rainha, suas damas e 0 magestoso rei. Com esta simbiose entre a mitologia e a fantasia do Carnaval, 0 grupo "80nhas Sem Limite" regressou
a passarela com uma alegria transbordante e
demonstrou a sua paixao por esta grande festa de fantasia, cor e musica. Foram mais de 600 folices que desfilaram e encheram as ruas com a sua musica alegre e sem duvida a melhor desta edi9ao 2013.
A bateria composta por 50 tocadores participou duplamente oferecendo a sua forte batucada e um espectaculo visual nas cores e caracteriZay30 das suas vestimentas. Agostinho (Guta) concebeu e confeccionou 0 seu requintado traje. The drum section formed by 50 players participated both with a strong drum performance and a visual show of colours and characterization of their costumes. Agostinho (Guta for his friends) designed and made their refined costumeso
n
"Urn Sonho Astral "
Onde q'e Universo Mostrame bo Universo Levame pa Uni'verso TCMme ba conche ses galaxias
c'ses fantasias e ses misterio Num maravillw d'cendrio num esp",;o sideral Ba mora na via lactea C'ma cometas e conseelattoes Num sonho astral sem limite num azul infi ni to 0, 0, 0, 6 universo, bem reveiame booS segred 6 mund infinito, bern desvendame bos mister Li na s6ncente no tem tcheu buld6nhe Pa Camaval es te tmi eientista Ses universo ca tern limite ca La complexa nem q'TUSS nem q'merc6n Jas inventa rebencada de nave espacial Jas po mindel inter te s'niw cord6de C'rampa d'lan,ament na rua d'Lisboa Jas po povo inter na rota d'fantasia â&#x201A;ŹoS
Ra, tatata, [arata, 6, 066, 666 e sabe nos tIId sabe Manclinga net rua, festa, batucada Nos Carnaval n6 tel na sangue Cli b6 estranhd e nos Festa maior
Soncente
At the front of the al/egoric car there is a sphinx with its lion body and human head, a symbol of Egyptian mythology On each side of this sovereign figure, two dragons from an old and magic time stand like defenders of something valuable like the Queen, her ladies and the majestic King. With this symbiosis between mythology and the fantasy of Carnival, the group "Sonhos Sem Limite" (Umitless Dreams) returned to the red carpet with overwhelming joy and demonstrated their passion for this great fanta sy. colour and musical feast. There were more than 600 figurants parading and filling up the streets with their lively music, and no doubt their music was the best of this 2013 Carnival edition.
Constantino Cardoso
Camaval do Mindelo Magazine - 65
VOLTA
A PASSARELA
o grupo nasceu e no seu primeiro desfile consegu iu classificar-se no 1° lugar. IS50 aconteceu no ana 1998 per iniciativa de Sao Costa e com a ajuda de Manu Cabral, Nild, R6, Vestra e Lulu Rodrigues. o Manu foi quem batizou 0 grupo com 0 seu nome tao cheia de significado no Canaval, "Sonhos Sem limite", Com enredos e alegorias saidos de ideias quimericas. 0 grupo tern vindo a creseer e a dar brilho e mais competividade aos desfiles dos grupos oficiais. Em 2005 0 grupo da
Sao Costa,
como
e conhecido por muitos,
voltou a ganhar 0 10 lugar e levou os premios de melhor rei e de melhor rainha do Carnaval, que ostentaram trajes originais feitos em palha.
RETURN TO THE RED CARPET
o grupo normalmente faz urna pausa entre carnavais para recobrar energia e quando volta a passarela, com a alegria de sempre, oferece urn belo espect;kulo a cidade do Mindelo e leva para casa
The group was born and they managed to get the first place their first parade. That happened in 1998 led by Sao Costa, and coworkers Manu Cabral, NUda, R6, Vestra and Lulu Rodrigues. Manu baptized the group with a name so meaningful for Carnival, Limitless Dreams.
merecidos premios.
With plots and allegories taken from utopian ideas, the group has been growing and becoming more and more competitive in the official Carnival parades. In 2005, Sao Costa's group, as it is known by many people, won the first place again and took the prizes of best King and Queen wearing original costumes made of straw. The group normally pauses in between Carnivals to recover energy and when they return to the red carpet, as joyfully as ever, they offer a fine show to Mindelo and take the deserved prizes home.
68
PREMIOS PRIZES' 13 PREMIOS PARA OS MELHORES Na quarta-feira da entrega do premios, muitos dos intervenientes dos grupos, simpatizantes e curiosos assistem a cerim6nia. A criatividade demonstrada pelos grupos, a originalidade das suas fantasias e a forma como desfilaram, sao elementos em jogo e
e chegada a hora de conhecer 0 veredicto de urn juri se-
c reta que premiara as melhores.
o final da festa e, para uns, de grande alegria; e, para Qutros, e de tristeza e desola9.30. Mas logo uns e outros comec;:am a sonhar com 0 Carnaval do ana seguinte.
PRIZES FOR THE BEST DNES On Wednesday, the day the prizes are given to the groups, many of the participants,
supporters and onlookers attend the ceremony. The end of the feast is great joy for some and sad and disappointing for o thers. But soon all of them will start dreaming about next year's Carnival.
RAINHA
THE QUEEN
IIISULETA COSTA
(Cruzeiros do Norte) vestiu-se para merecer 0 sonhado premio de Rainha do Carnaval do Mindelo. 0 vestido fol concebido por Noya e a confeQao foi de DiBody, um experiente costureiro. Riso/eta Costa dressed up to deserve the coveted prize Queen of Mindelo Carnival. The costume was designed by Noya and the needlework done by Dibody
CATEGDRIAVENCEDDR(A)
MEL HUll GIIUPU Cruzeiros do Norte IIAINHA Cruzeiros do Norte IIEI Cruzeiros do Norte MEL HUll MtJSICA Sonhos Sem Limite MELHUII CAIIIIUALEGiJlllCU Cruzeiros do Norte MELHUII MESTIIE UE SALA Cruzeiros do Norte MELHUII PUIITABANUEIRACruzeiros do Norte I' UAMA Cruzeiros do Norte 2' UAMA Flores do Mindelo ClASSIFICA~iD GRUPDS
IPLUGAII Cruzeiros do Norte g
2 LUGAII Flores do Mindelo 3g LUGAII Monte Sossego 4g LUGAII Sonhos Sem Limite
REI
THEKfNG
HELUER BRITO (CDrae) (Cruzeiros do Norte) Ele mesmo foi quem decorou 0 seu traje real de desenho fu tu rista. Receber 0 premo teve por isso duplo sabor.
He designed his own futurist royal costume. To receive the prize had a double flavour.
18 DAMA ÂŁUNA LUPES (Cruzeiros do Norte) exibiu um traje dig no de uma Rainha, integral mente de branco e prata . Edna deveria ganhar tambem um premio de fotogenia. Edna Lopes showed a costume worth of a Queen, wholly White and silver. Edna should have won a photogenic prize.
MELHOR MUSICA 'SONHO ASTRAL' (SonMs Sem Limite) Mais urn premio para 0 compositor Constantino Cardoso, cujo nome e ja referencia no Carnaval.
MELHOR , CARRO ALEGORICO "MAUUlNA OE OACTILOGRAFlA",
'ASTRAL DREAM' Another prize for the composer Constantino Cardoso, whose name is a Carnival reference.
e uma composiyao plastica que faz lembrar esse engenho para a escrita. Muitos jovens nao viram um de verdade. 0 projecto obra do N6ia.
MELHOR GRUPO 'CRUZEIROS 00 NORTE'
e
BEST GROUP
Jailson Juff partilha com Maria Jose a alegria de receber 0 premio de melhor grupo carnavalesco do ano. Ele e presidente do "Cruzeiros do Norte" e ela uma fervorosa amante do Carnaval, que muito contribuiu para 0 sucesso do grupo.
BEST ALLEGORIC CAR 'TYPEWRITER' is an artistic composition that celebrates this old writing device. Many youths have never seen one in their lives. This was a project by Noya.
Jailson Juff shares the joy of receiving the prize 'Best Carnival Group of the Year' with Maria Jose and Noya. He is the President of Cruzeiros do Norte and she is a passionate supporter of Carnival who has given a fot to the group.
2" DAMA IVA INA ABU-RAYA
PORTA-BANDEIRA JANILOA NOBRE alAs (Cruzeiros do Norte)
MESTRE-SALA KEL VIN ROCHA (Cruzeiros do Norte)
exibe orgulhosa 0 seu trofeu pelo seu traje alegre e original.
vestiu-se de alta-costura que e como se pode c lassificar 0 excelente trabalho de Dibody.
No rosto a alegria par este premio depois de ter sido 0 rei vencedor no ana passado.
Ivaina Abu-Raya displays her trophy -
Janifda Dias was wearing an 'haute couture' costume, an exceffent work by Dibody.
KELVIN ROCHA His joy for this pn"ze after having been last year's winner King.
(Flores de Mindelo)
original and lively costume.
Carnal/al do Mindelo Magazine - 69
UMA FESTA ~~ ~~~ÂŁ~~W~[O)&[O)~ Oh ke sabe na Munde, Oh ke Sabe na Munde ... !
radores turisticos sabre essa manifestac;:ao maior do
Tivesse alguem alguma duvida sobre a pujanga, a
pavo dessa magica ilha.
ee. 0 engenho e a arte de Luis Couto - 0 seu olhar
Saravil Luis Couto! Pave de Sao Vicente, bases ben tude ses ben oia ese visarada de Carnaval de intentason, oh ke sabe na Munde. oh ke sabe na
de profissional e de apaixonado - oferece-nos uma
Munde ... !
exuberancia e a beleza do Carnaval vicentino, a Revista "Carnaval do Mindelo" dissipa.-Ias-ia nurn api-
panoplia de imagens e vivencias dos folguedos car-
navalescos, em todas as suas fases e dimensoes,
TEXTO MARIO MATOS
que nao descuraram os bastidores, num trabalho que ouso chamar, para alem de artistico e original, de antropologico.
E como
se Luis Couto quisesse sacudir- nos e
dizer-nos: "aqui ha urn mundo par explorar... " E hal Nao sera para menos que 0 Carnaval de S. Vicente se perfila entre as maiores manifestac;6es cu lturais do Pars. Os menos atentos tendem a apontar
0
dedo
aquila que interpretam como urn certo mimetismo do celeberrimo Carnaval brasileiro. 0 do Rio e nao so.
H<i recria~ao e inova¢o no Carnaval de Sao Vicente, h<i qualidade domestica, da melhor.
Mas, como se usa dizer entre nos, isso e ficar pela "caravela" do fenomeno ... Hi recriaC;ao e inovac;ao no Carnaval de S. Vicente, ha qualidade domestica, da melhor, ainda que 0 molde primordial possa ser brasileiro.
o Carnaval de S. Vicente e, na verdade, uma festa de criatividade! Luis Couto inova com urn olhar
There is recreatioll alld illnovalion ill Carnival, there is domestic quality.
perscrutador sobre os bastidores, os ensaios, os figurinos, as costureiras e costureiros, os e as estilistas, os designers, os carpinteiros, soldadores, moldadores/escultores. enfim , uma rica panoplia de criadores de todas as artes e de raro engenho e sensibi lidade. Nao falarei dos blocos e da sua cada vez maior sumptuosidade e exuberanc ia de motivos e cores, nem da originalidade das tematicas, universais, umas, teluricas outras. Fico pelo chamado "Carnaval de Rua" ou "Carnaval espontaneo", em que a critica social brejeira e certeira,
a mistura com 0 celebre hu-
mor mindelense, impera, num saudavel olhar no espelho dos nossos tiques, manias e "grandezas", em que os politicos sao fonte frequente de inspiraC;ao. Saudavel a sociedade que e capaz de brincar com as suas fraquezas e deslizes, sem ferir e nem deixar magoas ..
o olhar de Lurs Couto vem confirmar a falta que faz urn museu do Carnaval de S. Vicente; a falta que faz urn olhar diferente, ousado, visionario, dos decisores e instituic;6es promotoras da Cultura e dos ope-
Should there be any doubt about the strength, exuberance or beauty of Mindelo Carnival, the magazine 'Mindelo Carnival' would clarify that in a while. Luis Couto's art - his professional and passionate eye look - offers us panoply of pictures and carnivalesque experiences in its entire dimension, including scenes behind closed doors, in an anthropologic, artistic and o,;g;nal work. It is as if Couto wanted to shake us up and say: "There is a whole world out there to be explored". And that's true. It is not by chance that Minde10 Carnival is considered one of Cape Verde's best cultural events. Some people tend to criticize what they consider /ike an imitation of the famous Brazi/ian Carnival. But that is not true. There is recreation and innovation in Carnival, there is domestic quality, although the prime mould may be Brazilian. Minde/o Carnival is really the feast of creativity! The photographer innovates scanning through closed deors, the rehearsals, the figu,;nes, the dressmakers, the designers, the carpenters, welders, sculptors and all the rich panoply of creators of al/ forms of art, detainers of rare skills and sensitiveness. I won't talk about the more and more sumptuous, exuberant themes and colours, universal and telluric originality of the big parade. I will stick to the so called street Carnival or spontaneous Carnival, where you can see harsh, social criticism mixed up with the famous Mindelo humour reflected in the mirror of our daily experiences, sometimes even focused on political issues. It is a very healthy society that is able to play with its own weaknesses without hurting... It is the feast of horizontality of social companionship. Luis Couto confirms the need of having a Carnival Museum, the need of having a different, daring and visionary perspective by the institutions that promote culture and by the tourist operators on the most important event of this magic island.
Somos uma empresa nacional, IIder do mercado cabo-verdiano de combustiveis. Consigo assumimos 0 compromisso de estar sempre ao seu lade e nao poupamos esforc;os para manter elevados niveis de efiCiencla, seguran,a.lnova,ao e responsabil ldade social. Temos orgu lho na nossa identidade e continuaremos a ser
0
rosto dos combustiveis de Cabo Verde.
ENACO L
ENERGIA PARA TO DOS
Hoje e sempre, queremos partilhar consigo a nossa boa energia. www.enacol .cv
E que 0 Camaval continue a ser cssa manifcsta¢o cultural que cnvolve o maior numero de pessoas. de todos os cxtratos sociais, desde os mms novos aos moos vividos, homens e mulhcres enlTegucs it grande festa popular; pois, no Camaval, os sonhos tomam-se pura realidade fantasiada e urn 'escape' necessario a moos ou menos dura realidade de pais pobre, pOl-em rico culturahnente e procurado por muitos de outras paragens!
May eamival emlli1!ue to be this cultural show that brings together the most people, from ail social classes, from the youngest to the wisest, men and women who suectlmb to the great popular party; because at Carnival dreams become pure fantasized reality and a necessary "escape" to the more or less harsh reality of a poor country, yet culturally rich and sought after by many others from elsewhere.'
IIha ile
sao "icente
Cabo Verde
Ilha de SiD Vicente " Soncente" ou ilha de Sao Vicente e a segunda mais populosa ilha de Cabo Verde. Descoberta no dia de Sao Vicente, a 22 de Janeiro de 1462. pelo navegador portugues Diogo Gomes foi a ultima das ilhas do arquipelago a ser povoada, somente em 1838. E semi-plana, pois 0 seu ponto mais a lto, 0 Monte Verde tem somente 774 m. Uma das elevac;oes mais conhecidas da ilha e 0 "Monte Cara", assim chamado por fazer lembrar um rosto humano olhando para 0 ceu. A vista do topo e espectacular, podendo-se avistar toda a ilha desde a Baia do Mindelo a Baia das Gatas (uma bela baia natura l de aguas calmas e cristalinas) e a Praia Grande. Mindelo e a cidade c apital da ilha e a segunda maior e mais d ina mica cidade do arquipelago. Desenvolveu-se atraves da actividade portuaria. atraves do se u famoso Porto que se encontra numa linda Baia de aguas profundas e hoje e considerada a capital da cultura de Cab o Verde. A Baia do Mindelo e ampla e de uma beleza inexplicavel. Em frente pode-se avistar 0 IIheu dos passaros. um pequeno ilheu que desperta a curiosidade dos turistas e ainda as grandes montanhas da ilha de Santo AntOo .. Mindelo e uma cidade que fal lembrar uma cidade portuguesa. na arquitectura dos seus edificios e casas. nos jardins e coretos e ate nos passeios. As noites de Mindelo sao repletos de bares animados com music a ao vivo que expressam bem 0 espirito das gentes desta ilha. Foi de um desses bares que se destacou a nossa conhecida Cesa ria Evora. A IIha e famosa pelo seu Carnaval. com os seus animados e coloridos trajes. Sao considerados uma pequena replica do Carnaval Brasileiro. Cesaria Evora. a Diva d e p es d escalc;os que 10 nasceu cantou e muito bem 0 Carnaval de Sao Vicente. A letra diz que " Sao Vicente e um brasilin. cheio de alegria cheio de cor ... " . Durante dias desfilam pelas ruas varios grupos com d isfarces de reis rainhas. carros a leg6ricos. bailarinos e milhares de figurantes.
Mindelo d estaca-se tambem nas areas do teatro, do litero1uro, pintura e artesa nato artes Pla stic a s, Literatura, Teatro, Danc;a e Cinema. Porto do 0 lado e c omum encontrar gente que vende produtos artesanais pec;as de feitosdecascas d e coco e colares de concha s e pedras anos no mas de Agosto vtQjam para a ilha pessoos de todas as ~"ile (~tXl verde e do mundo para assistirem 00 Festival de MOsica da das Gatos. Uma grande testa de mCJsK:a desde 1984, que comec;ou por ser um encontro de amigos reunldos numa praia a tocar, Cresceu e hoje se tornou num dos mais tamosos festivais de Musica em Cabo Verde onde actuam varios artistas nacionais e estrangeiras, desportos nauticos e uma programaC;ao cultural fora do vulgar. A praia d e Sao Pedro e c onsiderada uma d as melhores p ara a p ra tica do windsurf, como t8m constatado muit os campeoes mundia is da modalidade. As suas praias de areia branca da baia das Gatas, Calhau e Sao Pedro sao razoes mais do que suficientes para 0 crescimento do turismo. Devido a falta de chuva, a pesca acaba por ser 0 mais importante meio econ6mico da ilha. Apanha da lagosta, industrias de conservas, peixe salgado e peixe seco sao alguns dos produtos que passam d iariamente pelo "Porto Grande" principal porto de Cabo Verde. A aldeia piscat6ria de Ca lhau, onde se pode ver um infinito mar azul entre os cones vulcanicos apresenta porsi s6 uma crescente afluencia de turistas. Sao Vicente tem muitos pratos tipicos, muitos deles tendo 0 marisco por base "cachupa", 0 "arrol de cabidela de marisco, "guisado de percebes" Bite de Atum com arrOl de favona" . Mindelo e 0 destino idea l para quem goste de combinar diversao, praia e hist6ria.
Ilh. de Sia Vicente
---
(.., r..."., _. --
--
.........-""1". ~. sAo
-I
/
CALENDARIO CULTURAL 22 DE JANEIRO - OIA 00 MUNiCipIO DE sAo VICENTE
29 DE JUNHO • sAo PEDRO - ZONA DE sAo PEDRO
FEVEREIRO - CARNAVAl
JULHO - KAVALA FRESK FEASnVAL
MA~ - MEs DO TEATRO
AGOSTO · FESTIVAL DE JAZZ
14 DE ABRil - ANI\lERSARIO DA CIDADE 3 DE MAIO -SANTACRUZ - SAlAMANSA 13 OEJUNHO · SANTO ANTONK) 17 DE JUNHO -NHO MANEL - NORTE DE BAIA 24 DE JUNHO - sAo JOAO - RIBEIRA DE JuuAo
AGOSTO · CARNAVAL DE VERAo AGOSTO · FESTIVAL BAIA DAS GAlAS SETEMBRO . M~S DO TEATRO 31 DE OEZEMBRO • FINAL DO ANO