Mare 25

5 april 2012

35ste Jaargang • nr. 25

Heks veegt vooroordelen weg Pagina 3

Poetin wil eigen ranglijst voor universiteiten

Wereldreiziger promoveert op nautisch kapitaal

Shaking Godspeed: ‘Kotsporno was een brug te ver’

Pagina 2

Pagina 7

Pagina 11

Procedure bsaakkoord was ‘ongebruikelijk’ De universiteitsraad onderhandelde achter gesloten deuren over de nieuwe strengere bsa-norm, die vanaf september 2013 moet gaan gelden. De raadsleden verdedigen hun werkwijze.

Chinezen schrijven geneeskrachtige eigenschappen toe aan gedroogde zeepaardjes. Foto HH

Komt een dokter bij de Chinees Symposium oosterse geneeskunde stuit op kritiek Werken Chinese kruidenmengsels nu wel of niet? Een symposium buigt zich over deze vraag in een poging zowel kwakzalverij als vergissingen uit de weg te ruimen.

DOOR BART BRAUN ‘Alternatieve geneeskunde’, zei de Australische komiek Tim Minchin ooit, ‘is per definitie een geneeswijze waarvan òf niet bewezen is of het werkt, òf waarvan bewezen is dat het niet werkt. Het woord voor alternatieve geneeskunde waarvan bewezen is dat het werkt is “geneeskunde”.

Dat weerhoudt veel mensen er niet van om heel veel geld uit te geven aan

de eerste twee soorten geneeskunde.

Dat is een beetje zonde en soms zelfs ongezond, bijvoorbeeld als exotische kruiden ineens blijvende leverschade veroorzaken. Het komt ook wat ondankbaar over jegens de mensen, overheden en bedrijven die levensjaren en miljarden investeerden in de derde soort geneeskunde.

Nederland kent daarom al sinds 1880 een Vereniging tegen de Kwakzalverij. Die dient klachten in tegen misleidende reclames, schakelt de Inspectie voor de Volksgezondheid in tegen al te misleidende behandelaars, en maakt zich boos over dingen als ingestraalde kristallen, homeopathische antigriepkorrels

en iemand die zich ‘pH-technicus’ noemt. Afgelopen winter maakte de Vereniging zich ook boos over de Universiteit Leiden.

In het Gorlaeusgebouw is namelijk medio april een congres over traditionele Chinese geneeskunde.

‘Die geneeskunde is een atavisme (een ineens opduikend overblijfsel uit het verleden, red.). Men gelooft in meridianen en vitale energie onder invloed van Yin en Yang. Geen enkele van de traditionele Chinese kruidenpreparaten heeft aan de in ons werelddeel gebruikelijke kwaliteitseisen en vereisten voor registratie kunnen voldoen en niemand verwacht dat dit ooit zal veranderen.

Bovendien kunnen preparaten schadelijk zijn’, schreef VtdK-voorzitter en arts Catherine de Jongh aan rector Paul van der Heijden. ‘Ik doe een beroep op u om het congres alsnog te verbieden of naar buiten uw universiteit te verplaatsen.’ Zo niet, ‘dan gaat het wereldje van de Chinese geneeskunde goede sier maken met de reputatie van de Leidse universiteit, en staat de medische faculteit in haar hemd.’ De rector beriep zich op het Praesidium Libertatis-motto van de universiteit en pleitte voor een open doch wetenschappelijke houding jegens andere ideeën en meningen.

Volgende week geen Mare

Laatste loodjes voor het LAKtheater

Bonnen voor nuttige Geen extra uitloop deeltijdstudies voor topsporters

De volgende editie zal verschijnen op donderdag 19 april. Mededelingen voor dat nummer moeten op maandag 16 april ter redactie zijn.

Op 1 juli sluiten de deuren van het LAK-theater. De allerlaatste programmafolder is net verschenen. Met een kaft in stemmig zwart.

Het kabinet is akkoord met het plan van staatssecretaris Zijlstra, om studiebonnen voor deeltijdstudies in te voeren. Dit gaat echter pas in vanaf 2017.

Pagina 4

Pagina 4

> Lees verder op pagina 6

DOOR VINCENT BONGERS ‘Ik denk dat we meer rendement uit de onderhandelingen hebben gehaald door in beslotenheid met elkaar te praten’, zegt SGL’er Tim Fleur van de SGL-CSL fractie. ‘Het is een dossier waar veel emoties aan kleven. Ik denk dat het college minder toegeeft als er pers en publiek op de tribune zit. De discussie verzandt dan in emotie. En er zijn ook harde woorden over tafel gegaan. Het college heeft zelfs gesproken over een BSA in het derde jaar.’

‘Ik begrijp dat mensen denken: “Okay, waar komt dit nu weer vandaan?” zegt BeP-raadslid Roel Glasbeek. ‘Het debat is nu wel feller gevoerd. We zijn heel kritisch geweest, maar je komt toch ook iets makkelijker tot elkaar.’ Fleur: ‘Dit was de juiste manier om het best mogelijke resultaat voor studenten te bereiken.

Het college had zeer beperkte speelruimte en kon het zich niet veroorloven om op dit punt onderuit te gaan.

De staatssecretaris wil gelijk rendementsverbeteringen zien. De deadline is op 1 mei. Dan moet je met scherpe maatregelen komen, anders komt Zijlstra niet met geld over de brug. Ik ben daar natuurlijk niet blij mee, maar het is wel de realiteit.’

Edo Ndeke van de LVS: ‘We hebben nu eenmaal te maken met een staatssecretaris die ons in de nek hijgt.’ Glasbeek noemt het onder deze omstandigheden dan ook ‘een goede vangst. Studenten zullen er blij mee zijn. Vooral dat als je 60 punten in het eerste jaar haalt, er 30 gehaald moeten worden in het tweede. Dan heb je meer tijd om je ook op een andere manier te ontplooien.’

Ndeke begrijpt de kritiek op de procedure. ‘Maar mijn fractie wil de beste resultaten voor studenten te behalen. Hoe dat dan gebeurt, vind ik van minder belang.’

> Lees verder op pagina 4

De langstudeerboete geldt ook voor studerende topsporters. Compensatie voor uitloop dienen ze te zoeken bij de universiteit of het bedrijfsleven.

Pagina 5

Bandirah Pagina 12

2 Mare · 5 april 2012 Geen commentaar

Voor Vladimir Als hij niet met dolfijnen zwemt, Formule 1-wagens bestuurt, tijgers afknalt, duizend jaar oude amforen opduikt, piano speelt, een tegenstander op de tatami gooit, Syrië steunt of Jan Mulder boos maakt, komt Vladimir Vladimirovitsj Poetin op voor zijn volk en land.

De tranen om zijn herverkiezing waren nog niet gedroogd, of hij kneep zijn ogen alweer samen om zich op een nieuwe vijand te fixeren. Deze keer had hij geen Tjetjeense bommenlegger of zeldzame beersoort in zijn vizier. Nee, het waren de universiteitsranglijsten.

U kent ze wel. Ze meten het aantal wetenschappelijke citaties, kijken naar de kwaliteit van het onderwijs, vragen naar de reputatie of tellen het aantal Nobelprijswinnaars. Als een Nederlandse universiteit er hoog op scoort, pronkt ze daar graag mee. Doet ze dat niet, dan wijst ze – vaak genoeg terecht - op de reductionistische of gebrekkige meetmethodiek.

De Leidse universiteit heeft er ondertussen een eigen afdeling voor, het Centre for Science and Technology Studies.

Het stak Poetin dat de eerste Russische universiteit pas binnenkwam op plaats 288 in de Times Higher Education, de bekendste hitlijst in Academia. Ter vergelijking, Nederland staat met vier universiteiten in de top 100, Leiden op plaats 79.

Dat de Moskouse Staatsuniversiteit veel van zijn luister heeft verloren, ligt volgens het nieuwsblog Russiaprofile.org aan braindrain, weinig Engelstalige publicaties en het gebrek aan investeringen.

Maar dat ziet de premier anders. De ranglijsten worden volgens hem gebruikt om de de aantrekkingskracht van westerse universiteiten te vergroten.

Zijn oplossing is helder en een stuk goedkoper dan veel geld in onderwijs en onderzoek te pompen: hij komt met een eigen ranglijst.

Zo’n lijst was er al eens in 2009 en toen stond Moskou op nummer vijf.

Zoals een Russische rangschikker al eens opmerkte: ‘Als we het hebben over het aantal satellietlanceringen doet Moskou het inderdaad beter dan Harvard. Maar als we gaan kijken naar de kwaliteit van het onderwijs, kan er iets anders uit de bus komen.’

Deze Russische verdedingsreflex mag dan misschien doen terugdenken aan de jubelberichtgeving uit Sovjet-tijden; westerlingen doen net hetzelfde. Het ministerie, tijdschriften, keuzengidsen en universiteiten zelf komen allemaal met hun eigen meetmanier. Dat de een al wat deugdelijker is dan de ander, doet niets af aan het feit dat de meeste Nederlandse studenten nog steeds de universiteit kiezen die in de regio ligt. Behalve als ze, net als de Russische intelligentsia, de mogelijkheid en zin hebben om te verkassen. Een docent van een elitegymnasium vertelde me dat de Shellkindjes nu eerder dan een paar jaar geleden naar het buitenland vertrekken.

Als ze het in Nederland toch allemaal meer gaat kosten, kun je evengoed de wijk nemen. Naar Leuven bijvoorbeeld. Een stuk goedkoper en volgens de Times beter dan alle Nederlandse universiteiten.

Ach wat, gaan we in plaats van satellieten of citaties toch gewoon het aantal fietsen tellen.

Door Thomas Blondeau

Colofon

Redactie-adres Pieterskerkhof 6 2311 SR Leiden Telefoon 071–527 7272 Fax 071–527 7288 Website mareonline.nl E-mail redactie@mare.leidenuniv.nl De redactie is op vrijdag gesloten.

Oplage circa 15.000

Column

Hoofdredactie

Frank Provoost frank.provoost@mare.leidenuniv.nl Redactie

Thomas Blondeau redactieleiden@gmail.com Vincent Bongers vbongers@mare.leidenuniv.nl Bart Braun bbraun@mare.leidenuniv.nl Judith Laanen redactie@mare.leidenuniv.nl Marleen van Wesel marleenvanwesel@live.nl Constanteyn Roelofs (stagiair) Medewerkers

Rivke Jaffe • Petra Meijer • Benjamin Sprecher • Anne van de Wijdeven Secretariaat Judith Laanen Fotografie Taco van der Eb • Marc de Haan Illustraties Bas van der Schot • Bandirah • Silas.nl Basisontwerp Roeland Segaar, Zabriski Communicatie Art direction en vormgeving Marijke Hoogendoorn • richgirl-design.com Drukwerk Dijkman Offset Amsterdam Advertenties Bureau van Vliet B.V. Postbus 20 2040 AA Zandvoort Telefoon 023 - 571 47 45 Fax 023 - 571 76 80 Redactieraad

Prof. dr. J.C. de Jong (voorzitter) • I. Bronstring • A. Brouwer • prof. dr. A.J.W. van der Does • B. van der Donk • J. Egberts • drs. B. Funnekotter • dr. H. Heestermans • prof. dr. J.J.M. van Holsteyn • Prof. dr. F. Israel • mr. F.E. Jensma • D. van der Klugt • A. Liemburg • R. Nieuwenkamp • mw C. Regoor • prof. dr. N.J. Schrijver Jaarabonnementen

Een jaarabonnement op Mare loopt van september t/m juni. Belangstellenden kunnen Mare thuisgestuurd krijgen door €35 over te maken op bankrekening 1032.57.950 ten name van Universiteit Leiden (o.v.v. Mare en SAP-nummer 6200900100) en vervolgens een bevestigingsmail met daarin hun adres te sturen naar redactie@mare. leidenuniv.nl. Studenten betalen €25. Ter controle graag in de bevestigingsmail ook het studentnummer vermelden.

Adreswijzigingen

Alleen schriftelijk met postwikkel.

Klachten en opmerkingen over de toezending van Mare 071-5277272.

Mededelingen voor het op donderdag verschijnende nummer moeten uiterlijk de voorafgaande donderdag 16.00 uur in het bezit van de redactie zijn.

ISSN 0166-3690

Vormgevingsdictatuur Creativity: meaning, mechanisms and models.

Het stond er echt. Op een grote poster, samen met andere workshops voor natuurkundigen. Want dat is blijkbaar hoe natuurkundigen met creativiteit omgaan: door een workshop te geven over het model achter creativiteit. Vast niet alle natuurkundigen natuurlijk, maar het zette me wel aan het denken.

Als promovendus moet je wat creativiteit betreft compleet schizofreen zijn. Eerst moet je een idee hebben. Een idee dat niet alleen briljant, of op zijn minst publicatiewaardig is, maar ook nog eens een idee dat niet al eerder door een andere wanhopige promovendus is bedacht. Vervolgens moet je vier jaar lang jezelf vastbijten op dat ene idee. Alle andere ideeën die langs dwarrelen, moet je negeren, op straffe van promotievertraging.

Dat bij een promovendus geen creativiteit geduld wordt, zegt natuurlijk niemand ooit hardop. Maar de subtiele tekens zijn niet te missen. Zo mag je af en toe een poster presenteren over hoe ver je met je onderzoek gevorderd bent. Leuk, met plaatjes en tekst, en dergelijke. Maar je poster wordt alleen opgehangen als je je precies aan de regels houdt.

Die regels werden mij drie keer gemaild en beslaan ruim twee pagina’s.

Bijvoorbeeld: ‘De hoofdtekst begint 2mm onder de horizontale streep’, of ‘45mm van links en 3mm beneden de rode lijn plaats je de contactinformatie.

Het e-mailadres is blauw.’ Aan het einde van die twee bladzijden met vormgevingsdictatuur staat de mededeling dat je automatisch meedingt voor een prijs voor meest creatieve poster.

Daarmee slaat men de plank natuurlijk compleet mis. Creativiteit en creatie. Om iets echt nieuws te maken – en daarmee bedoel ik iets anders dan bestaande concepten door elkaar schudden – moet je oude patronen doorbreken en een element van willekeur er doorheen mengen. Soms werkt het, soms niet. Creativiteit en willekeur.

Maar goed, een workshop dus. Voor natuurkundigen, om het creatieve proces te doorgronden. Op

de website van de workshop staat letterlijk: ‘The discussions should be guided by the objectives that in the long run, such a theory is implemented as a computer model to validate its logical consistency and is confronted with real people to verify its empirical value.’

Tamelijk bizar natuurlijk; een logisch consistent computermodel bouwen van creativiteit. Het schijnt dat ze tijdens de workshop, die drie dagen duurde, niets mochten opruimen. Rondslingerend papier is blijkbaar een modelparameter. Als we dus creativiteit kunnen indelen op een schaal van 1 tot teringzooi scoor ik met mijn kamer vrij hoog. Mijn bureau op de universiteit is ook niet bepaald opgeruimd.

En als ik om mij heen kijk bij collega-promovendi zit het met creativiteit op de universiteit wel goed.

Mijn bureau op het bedrijf dat mijn promotie betaalt daarentegen is als een lege, grijze, plastieken oase van rust, slechts doorbroken door een koffievlek, twee stopcontacten en een netwerkaansluiting, of, zoals ik het mijzelf vaker voorstel, als een weerspiegeling mijn gemoedstoestand als ik over veertig jaar nog steeds aan datzelfde bureau zou werken.

Niet zo creatief dus.

Op mijn eerste dag aanschouwde ik de grijze oceaan van flexplekken en zei tegen een collega: ‘If a messy desk is a sign of a messy mind, what does an empty desk say?’ Het was een quote van Einstein, en mijn collega vond het niet grappig.

Zowel op de universiteit als bij mijn industrieel partner is men groot voorstander van creativiteit, terwijl ze tegelijkertijd hard hun best doen om alle willekeur uit hun systeem te bannen. Het idee dat je een computermodel van creativiteit kan bouwen, is daar een grappig voorbeeld van.

En laten we eerlijk zijn: zo’n cursus is natuurlijk wel drie dagen gratis zuipen.

Benjamin Sprecher is promovendus bij het Centrum voor Milieuwetenschappen Leiden

5 april 2012 · Mare 3 Mensen

Heksensabbat (1821-1833). Schilderij Francisco Goya

En een heidens Pasen toegewenst Heks mocht niet te veel opvallen Wicca-hogepriesteres Morgana komt volgende week spreken over de moderne hekserij in Nederland: ‘We beloven niets en garanderen niets. Wicca is een religie van zelfexpressie.’

afgelopen jaren: de hele attitude tegen alles dat met new age of paganisme te maken had, is heel erg veranderd.’

Waar andere godsdiensten volgelingen een hiernamaals beloven, of zelfs actieve bemoeienis van een of meer opperwezens, moeten heksen meer zelf doen, legt Morgana uit. ‘We beloven niets en garanderen niets.

Wicca is een religie van zelfexpressie; een manier om op een geestelijk pad te komen waarbij je je eigen potentie kan waarmaken. Hoe je de wereld ziet, goden ziet of je spiritualiteit beleeft, wordt aan jezelf overgelaten.

Niets wordt geopenbaard.’

De heksen hebben wel iets anders te bieden: magie. ‘Bij de vollemaansfeesten houden we rituelen waarin we magisch werk proberen te doen. Bijvoorbeeld mensen genezen, of bepaalde inzichten te krijgen.’

En het boze oog op mensen werpen?

‘Magie is niet goed of slecht; we weten dat we ook dingen kunnen doen die mensen pijn doen. Je moet weten wat een beheksing is om te kunnen besluiten om ze niet te gebruiken.

De natuur is ook niet goed of slecht.

Een storm brengt vernieling met zich mee, maar kan ook nodig zijn om de dode takken uit de bomen te halen.’

‘Wicca is een goed alternatief voor mensen die in het christendom hun draai niet konden vinden.’ De afstand tussen de twee is overigens kleiner dan u misschien denkt: ‘Kerstmis valt samen met de geboorte van Mithras.

Het Engelse woord voor Pasen (Ea-

‘De binnenstad is van ons’

Door Marleen van Wesel ‘Radio Laat Je Leiden hebben we bedacht, als platform voor Leidse verhalen’, vertelt Pepijn Smit (28), artistiek leider van het PS|Theater.

Hij ervaart een gat tussen de wereld van studenten en die van andere Leidenaren.

‘Daar wilden we inspringen. Door met elkaar te eten kun je vooroordelen wegnemen. Of juist bevestigen, maar dan wel met een onderbouwing.’ Mensa, zo heet het programmaonderdeel dat studenten en andere Leidenaren rond de eettafel brengt.

De gastvrouwen van deze aflevering zijn de Rapbelles. De dames, lid van verschillende verenigingen en woonachtig aan het Rapenburg, spreken zelden Leidenaren. Annalie Kruseman (24, studente psychologie): ‘Ik denk ook niet dat ik hier na mijn studie blijf.’ Nelleke Groot (22, studente Nederlands) vindt het geen gemis. ‘Maar wanneer je elkaar wel tegenkomt, bijvoorbeeld tijdens 3 Oktober of op de Museumnacht, is dat toch een toevoeging.’ Kruseman: ‘De binnenstad is vooral van ons. Echte Leidenaren wonen vooral buiten de singels, en daar hebben wij niet zoveel te zoeken.’

Onna van den Broek (20, studente communicatiewetenschap) staat in de keuken aardappels te schillen en wortels te raspen. ‘Normaal eten we vooral pasta, dat is toch gemakkelijker’, vertelt ze.

‘Maar onze gast komt eigenlijk uit Japan.

Daarom willen graag uitpakken met een typisch Hollandse stamppot.’

De gast, Eriko Aoki, woont sinds een jaar in Leiden vanwege haar werk voor het International Institute for Asian Studies. Terwijl de stamppot op het vuur

Door Bart Braun ‘De grootste misvatting over wicca? Dat we satanisten zijn. De goden van een oude godsdienst worden de demonen van de nieuwe, zie je vaak. Het christendom deed dat ook. De kerkvaders schilderden alles wat met de natuur te maken had en waar mensen plezier in hadden af als slecht en kwaad. Satan is echter een christelijk concept, wij geloven er niet in en kennen hem ook niet. Ook hoe we het kwaad zien, is anders dan in de christelijke wereld.

Voor alles nemen we zelf onze persoonlijke verantwoordelijkheid: wij hebben geen zondebok voor als het fout gaat.’

Wicca-hogepriesteres Morgana heeft lang tegen de vooroordelen

moeten strijden. ‘Tot in 1951 was hekserij in Engeland verboden, dus de mensen moesten wel discreet zijn.

Pas vanaf dat jaar was het mogelijk om erover te spreken, maar het duurde even voordat mensen dat ook durfden. De Engelsman Gerald Gardner hielp toen om wicca in de openbaarheid te krijgen. Mensen waren toen nog echt bang voor hekserij, en het woord “wicca” was een goede manier om te laten zien wat het echt inhoudt.’

Morgana en haar inmiddels overleden partner Merlin speelden een grote rol in de introductie van de Gardneriaanse wicca in Nederland.

Het tweetal zette ondermeer het tweetalige tijdschrift Wiccan Rede op. ‘Het woord “wicca” was toen in Nederland nog helemaal niet bekend.’

Ook zij ging in het begin discreet te werk: ‘Het was in toen nodig om een zekere anonimiteit te behouden. Wicca kent geen betaalde priesters, dus ik had een normale baan. Het was daarbij niet handig om te laten merken dat je in je vrije tijd met hekserij bezig was. Tegenwoordig gaat dat beter: de

ster) komt van de Germaanse godin Ēostre. In de Bijbel komt het woord ‘Pasen’ niet voor, en staat ook niets over eieren. Veel christelijke feestdagen en gebruiken zijn overgenomen van heidense feesten. Blijkbaar zien ook zij die tijdstippen in het jaar als mystieke momenten.’

Hekserij in Holland, 12 april, 19:30 Lipsius 003, toegang gratis

Wicca-hogepriesteres Morgana.

Frutti di Mare

Foto Taco van der Eb

staat, geniet ze van een stokbroodje, haar fototoestel in haar handen. Met Hollandse kost heeft ze het afgelopen jaar wel kennis gemaakt. ‘De eerste keer kocht ik een hutspot voor in de magnetron, als ontbijt. Mijn hospita keek enorm verbaasd.’ Volgens Smit zijn studenten lastig te vinden voor dit soort projecten.

‘Tijdens een brainstormsessie van SLS Wonen is het idee geopperd om studenten een programma op te leggen van de universiteit, om niet alleen de student in de stad te krijgen, maar de stad ook in de student.’ Het stamppotontbijt ten spijt, bij deze Mensa ontbreekt juist de authentieke Leidenaar.

De Rapbelles hebben echter wél wat met Japan. Bij de voordeur hangt een foto van de Japanse keizer, die in 2000 tijdens een bezoek even met de toenmalige bewoonsters sprak, die uit het raam hingen. Van den Broek: ‘Normaal spreekt hij nooit met het gewone volk.

Er komen nu nog regelmatig toeristen het paaltje aaien waar hij tegen leunde.’

Op een van de fusiemuren is een geishavariant van Hello Kitty getekend voor een themahuisfeest. Aoki’s blik valt intussen op een Japanse spreuk die een oud-bewoonster op een andere muur heeft geschilderd. ‘Als we verboden dingen, zoals door rood lopen, met z’n allen doen, hoeven we voor niemand bang te zijn’, vertaalt ze. De Rapbelles kijken verbaasd. Van den Broek: ‘Ik dacht dat ze geschreven had dat ze ons zou missen.’

De uitzending is te beluisteren op zondag 8 april om 17.00 uur op Unity FM.

4 Mare · 5 april 2012 Nieuws

Prijs voor Van Dishoeck De Leidse sterrenkundige Ewine van Dischoeck krijgt dit jaar de Prijs Akademiehoogleraren van de Koninklijke Nederlandse Akademie van de Wetenschappen (KNAW). Van Dishoeck is hoogleraar moleculaire astrofysica. Aan de prijs is een miljoen euro verbonden, dat bedrag moet wel besteed worden aan wetenschappelijk werk. De prijs is volgens de KNAW bedoeld als een lifetime achievement award voor onderzoekers die hebben aangetoond dat ze tot de absolute top van hun vakgebied behoren. Ook de Nijmeegse neurowetenschapper Peter Hagoort kreeg er een. Er zijn jaarlijks twee prijzen: een in de sociale of geesteswetenschappen, en een in de natuur-, technische of levenswetenschappen.

Spelfout kost punten Eerstejaars rechtenstudenten moeten nog scherper op hun spelling gaan letten. Zij moesten al verplicht een taaltoets maken. Volgend collegejaar gaat deze toets deel uitmaken van het bsa.

De eerstejaars worden nu ook geconfronteerd met puntenaftrek voor taal- en spelfouten in tentamenantwoorden.‘Er is afgesproken dat bij bepaalde eerstejaars vakken ook punten zijn gereserveerd voor taalbeheersing’, zei Pauline Schuyt van het rechtenbestuur vorige week bij de faculteitsraadvergadering.

‘Het gaat dan om 5 van de 100 punten. Er is een proef gedaan bij het vak staats- en bestuursrecht. Bij de open vragen van dat tentamen is daar gescoord op taalfouten en slordigheden.

Dat gaan we doortrekken naar andere vakken. Er is een probleem, sommige tentamens zijn geheel multiple choice.

Dat moeten we nog even afstemmen.’

Europese lijst De Europese Unie komt met een eigen ranking voor universiteiten, u-multirank genaamd. Het vernieuwende aan de lijst is dat er geen kant en klare hitparade uit komt rollen, maar dat mensen die de lijst bekijken zelf de criteria bepalen waarop gemeten wordt: een dynamische lijst dus. Geheel vrij van kritiek is de lijst niet: de LERU, het verbond van onderzoeksuniversiteiten waar de universiteit Leiden deel van uit maakt,was het niet eens met de gebruikte methoden en trok de relevantie van de ranking in twijfel.

Het Centrum voor Wetenschap en Technische Studies is een van de zes onderzoeksinstituten die aan het verkennend onderzoek hebben meegewerkt, onder leiding van prof. Robbert Tijssen.

De Leidse bijdrage bestaat voornamelijk uit bibliometrische gegevens: cijfers over publicaties, citaties en statistiek over samenwerkingsverbanden over de grens. Of het instituut ook mee gaat doen aan het opstellen van de uiteindelijke ranking is onbekend.

Rubicon Subsidieverstrekker NWO heeft 5 Leidse onderzoekers beloond met een Rubicon-beurs. Dat zijn speciale subsidies om onderzoek in het buitenland mogelijk te maken: de helft gaat naar Nederlanders die de grens overgaan, de helft naar buitenlandse onderzoekers die hier een postdoc komen doen. In totaal werden er 29 van die beurzen uitgereikt deze maand.

Dit was de laatste keer dat buitenlandse onderzoekers een aanvraag konden doen om naar Nederland te komen.

Biologe Lisa Becking gaat naar de prestigieuze universiteit van Berkeley om onderzoek te doen naar Indonesische meren. Biochemicus Gerbrand van der Heden- Van Noort gaat DNA-onderzoek doen aan de Berlijnse Humboldt Universität.

Historicus Helmer Helmers gebruikt de beurs om van Leiden naar de UvA te gaan. Slangenbioloog Freek Vonk gaat zijn onderzoek naar de evolutie van gifklieren voorzetten aan de universiteit van Bangor in Wales.

Bon voor deeltijdopleidingen Universiteiten kritisch over nieuw beleid Het kabinet is akkoord met het plan van staatssecretaris voor het hoger onderwijs, Halbe Zijlstra, om studiebonnen voor deeltijdstudie in te voeren. Deze zogeheten vraagfinanciering gaat echter pas vanaf september 2017 in. Het ministerie gaat bepalen welke opleidingen nuttig zijn.

Door Vincent Bongers Deeltijdopleidingen krijgen dan niet langer rechtstreeks geld van de overheid voor het aantal studenten dat ze opleiden.

Studenten kunnen zich met de bonnen ‘inschrijven bij de instelling die het beste aanbod heeft,’ schrijft het ministerie van onderwijs.

Volgens Zijlstra is de maatregel nodig om ‘de dalende trend in het deeltijdonderwijs een halt toe te roepen.’ Volgens het ministerie is de instroom in het deeltijdonderwijs de afgelopen jaren ingezakt. In 2001 meldden zich nog 19.000 studenten aan, vorig jaar waren het er iets meer dan 9.800.

Universiteiten en hbo’s richten zich voornamelijk op voltijdsopleidingen en jongeren. Als ze deeltijdonderwijs aanbieden, sluit dat vaak onvoldoende aan op de wensen en behoeften van werkende volwassenen.

Opvallend is dat het kabinet gaat bepalen voor welke sectoren studenten vouchers kunnen krijgen.

De overheid maakt dus het onderscheid tussen wat een nuttige studie is en welke opleiding dat niet is. ‘De beurzen zijn beschikbaar voor studenten in sectoren met bijzonder maatschappelijk en economische belang, zoals onderwijs, zorg en de topsectoren’, aldus Zijlstra. Het bud-

get blijft gelijk, belooft de staatssecretaris: ‘Het geld dat nu nog voor bekostiging is gereserveerd wordt uitgekeerd in beurzen.’

Studenten die vanwege bijzondere individuele omstandigheden (bijvoorbeeld ziekte, zwangerschap, familieomstandigheden) te maken krijgen met de langstudeerboete, kunnen financiële hulp van het ministerie verwachten.

Deze studenten kunnen voortaan een beroep doen op de profileringsfondsen van de instellingen. Tot nu

toe staan die alleen open voor voltijdstudenten. De instellingen krijgen voor deze groep tot en met 2016 jaarlijks 10 miljoen euro extra.

De vereniging van universiteiten (VSNU) is kritisch op het beleid.

‘Deeltijdstudies die buiten de sectoren van het kabinet vallen, worden onbetaalbaar voor veel studenten’, aldus een persbericht van de vereniging. Het is dus geen goed plan.

Studeren in deeltijd zou juist breed gestimuleerd moeten worden.’

Hoger onderwijswoordvoerder in

‘Het had anders gekund’ > Vervolg van de voorpagina Ook heeft de raad de bsa-eis voor deeltijders die het college in gedachte had, aanzienlijk weten af te zwakken. Ndeke: ‘Ik denk dat het college meer begrip heeft gekregen voor de positie van studenten. Raad en college zijn dichter tot elkaar gekomen.

Ik acht de kans mede daardoor ook klein dat we vaker achter gesloten geen onderhandelen.’

Gaat dit een gebruikelijke procedure worden? ‘Dat lijkt me geen goed idee’, zegt Glasbeek. ‘De kracht van de medezeggenschap is toch studenten en medewerkers erbij betrekken.’

Kees Verduin van personeelspartij Universitair Belang vindt niet dat het democratisch proces in het geding is. ‘Wij zijn als raadsleden gekozen, dat is juist het resultaat van een democratisch proces. Of er wel of niet achter gesloten deuren wordt gesproken, heeft daar niets mee te maken.’

Verduin vond het ‘heel rustig’ en ‘dus positief ’ dat de publieke tribune leeg was.

‘Het heeft niet echt mijn voorkeur om het zo aan te pakken’, zegt Hendrik Kaptein van FNV/Abvakabo: ‘Het had misschien ook wel anders gekund. Maar de raad kreeg niet echt veel speelruimte van het college. Het bestuur, met alle goede

bedoelingen overigens, komt met voorstellen. De raad wordt dan voor het blok gezet. Dingen staan vaak al zo ver op de rails, voordat de raad aan bod komt. Dat moet beter.’

Oud voorzitters van de raad laten weten dat er maar uiterst zelden voor geheim overleg wordt gekozen. ‘Het is uitzonderlijk dat zaken geheel achter gesloten deuren worden afgetikt’, zegt Joeri Veen, die van 2010-2011 voorzitter van de raad was. ‘Maar ik kan dit geval niet beoordelen. Zo’n procedure is complex en ik heb geen zicht op de afspraken en afwegingen die zijn gemaakt.’

Het gebeurt volgens Veen wel eens dat sommige zaken in een vroeg stadium niet openbaar bediscussieerd worden. ‘In het geval van bijvoorbeeld vastgoedzaken of reorganisaties is sommige informatie te gevoelig om in het openbaar te behandelen. Maar dat komt op een later tijdstip dan nog wel aan bod in een open vergadering.’

‘Ik vind het jammer’, zegt Jaap Coenraad die van 2001 tot 2003 voorzitter van de raad was. ‘Dit is echt heel ongebruikelijk. Ik kan me niet herinneren dat in mijn periode zich zoiets heeft voorgedaan. Eigenlijk alleen als het over persoonlijke zaken ging. Benoemingen en dergelijke. Het hoort eigenlijk niet. Het lijkt me niet echt bevorderlijk voor de universitaire democratie. Vooral

als je graag toverwoorden als transparantie gebruikt. Het BSA is zo’n belangrijk punt. Grijp het als partij aan om te laten zien dat de universitaire politiek echt ergens over gaat.

Stel je kwetsbaar op, laat het achterste van je tong zien. Dat toont juist kracht.’

‘Openbare behandeling heeft in het algemeen natuurlijk de voorkeur’, zegt Sikke Kingma, voorzitter van de raad van 2003 tot 2005, Maar het behartigen van belangen van medewerkers en studenten is soms effectiever in informeel overleg. informeel overleg tussen college en UR een gevaar voor de universitaire democratie te noemen, vind ik dus overdreven. Blijven er serieuze meningsverschillen, dan moeten die natuurlijk in het openbaar aan de orde komen.’

Geert van der Varst, die van 2005 tot 2008 voorzitter was, heeft hij er zijn periode ‘een of twee keer voor gekozen om bepaalde zaken deels in het geheim te bespreken.’

Hij wil geen commentaar geven op deze specifieke kwestie. ‘Ik weet te weinig van dit proces af.’

Maar hij heeft er wel begrip voor dat onderhandelingen in het algemeen niet openbaar zijn. ‘Dat kan ook niet anders. Niemand wil toegeven dat zij als eerste door de knieën zijn gegaan. Dat jij als eerste water bij de wijn hebt gedaan.’ VB

de Tweede Kamer voor GroenLinks, Jesse Klaver, vindt dat de overheid met de maatregel de vrije en betaalbare opleidingskeuze van mensen beperkt.

Hij wil in een hoorzitting in de Kamer boven water krijgen of het deeltijdonderwijs dat Zijlstra voorstelt wel tegemoet komt aan de eisen van een flexibiliserende arbeidsmarkt. Ook wil hij weten of de beurs die Zijlstra voorstelt wel hoog genoeg zal zijn om goed te kunnen studeren.

De laatste loodjes voor het LAK Op 1 juli sluiten de deuren van het LAK-theater.Nadat vorige maand bekend werd dat het LAK-theater niet voort zal bestaan, is nu de laatste programmafolder uitgekomen.

De kaft is stemmig zwart. Tot 9 juni is er nog theater en dans te zien, en komt het Science Café er nog samen.

Op 1 juli sluiten de deuren definitief.

‘Veel bezoekers en theatergroepen hebben al aangegeven dat ze dit als een groot gemis ervaren. De voorstellingen die in het LAKtheater te zien zijn kunnen zich in nog steeds toenemende mate verheugen in belangstelling en enthousiasme van het Leidse publiek. De medewerkers van het LAKtheater betreuren het zeer dat zij hun werk niet kunnen voortzetten en de contacten met bezoekers en artiesten zullen moeten missen’, stelt het vlakkevloertheater op haar website.

Er komt nog een afsluitend evenement, ergens in de tweede helft van juni, maar de exacte datum en programmering daarvan zijn nog niet bekend. Een gedeelte van de programmering die al geboekt was voor het komende seizoen, zal waarschijnlijk nog wel in Leiden te zien zijn. De stadsschouwburg en de stadsgehoorzaal hadden al aangeboden optredens te huisvesten. Ook theater Ins Blau, dat van de zomer weer hoopt te openen op de oude locatie aan de Haagweg, bood aan voorstellingen van het LAK-theater over te nemen. BB

5 april 2012 · Mare 5 (...)

Nieuws

Gloeiende cent ‘Nee hoor, de universiteit staat niet met z’n rug naar de stad. Ze staat er middenin. Ze wonen de stad helemaal uit zonder er iets voor terug te willen doen en er zoveel mogelijk van te profiteren. De gewone Leidenaar zien ze nog als hetzelfde plebs als dat ze dat 100 jaar geleden vonden. Die koperen gloeiende cent brand nog in Ome Koos zijn handen. Vergeven ja, vergeten nee.’

Sleutelstad.nl-gebruiker ‘Ome Koos’ is cynischer over de relatie stad-universiteit dan burgemeester Lenferink (zie pag. 6) (Sleutelstad.nl, 1 april) ‘Te veel informatie-uitwisseling tussen de inlichtingen- en veiligheidsdiensten en de politie kan ook leiden tot het labelen van vele personen als potentiële terrorist.’

Quirine Eijkman van het Contraterrorisme Centrum van de Universiteit Leiden vindt dat veiligheidsdiensten niet te véél informatie moeten uitwisselen.

(Sargasso, 30 maart) ‘De ziel is me een te gemakkelijke oplossing van het identiteitsprobleem.

Ik snap het wel: veranderingen in je leven gaan geleidelijk, waardoor je de illusie hebt van een onveranderlijke identiteit. Daarnaast is het frustrerend te bedenken dat je straks niet meer bestaat. Dat is gewoon... kut. En de eeuwige ziel lost beide problemen in één keer op.’

En toch gelooft Bas Haring er niet in.

(NRC Handelsblad, 3 april)

SSR’ers leren doneren

Esther Sasabone, een oud-deelnemer van de Grote Donorshow van BNN, spreekt de studenten van SSR toe. ‘Het hart kreeg ik echt niet door mijn maag.’ Eerstejaars psychologie Laura Zuidervliet griezelde bij het orgaanvlees op de donordag die vorige week vrijdag op de vereniging werd gehouden. Er waren lezingen, een bezoekje aan Corpus en een stemmige maaltijd met hart en lever. Donor was ze al wel, net als het merendeel van het bestuur van SSR, de organiserende commissie en de aangesproken leden. De barmeisjes zijn ook allemaal donor. Toch is de actie nuttig, volgens organisator Rick Smit (23, bestuurskunde). ‘Veel leden hebben vandaag donorformulieren ingeleverd.’ Foto Taco van der Eb

‘Hoe is het mogelijk dat deze universiteit nooit een vrouwelijke rector magnificus heeft gehad? Deze ernstige schandvlek kan nu worden weggepoetst met de benoeming van een vrouw als rector magnificus.’

Volgens jurist Afshin Ellian moet Simone Buitendijk het gaan doen. (Elsevier.nl, 16 maart)

Docenten klagen over loopbaanbeleid

‘Vergis je niet hoe gevaarlijk dit beest is. Hij bespringt je en zet zijn honderden tanden in je been, dan wikkelt hij zich met twee slagen om je heen en trekt je het water in. Als je er te laat bij bent, red je het met vijf man niet meer om los te komen.’

Bioloog Freek Vonk jaagt op anaconda’s.

For science, uiteraard. (Nederlands Dagblad, 12 maart)

Vorig jaar kwam het faculteitsbestuur van Rechten met een loopbaannotitie voor het wetenschappelijk personeel. Maar medewerkers hebben daar niet veel van gemerkt

‘We zijn bezig met Facebook en Twitter, noem maar op, om ons helemaal open te stellen en allerlei vreemde figuren ook binnen te laten’.

We maken het cybercriminelen wel erg gemakkelijk volgens hoogleraar Informatierecht Hans Franken. (BNR Digitaal, 28 maart)

Onduidelijkheid over criteria voor bevordering

Dat zei raadslid en docent bedrijfswetenschappen, René Orij vorige week tijdens de raadsvergadering. Daar werd besproken in hoeverre dit beleid na één jaar is doorgedruppeld naar leidinggevenden. In de loopbaannotitie werden een jaar geleden criteria opgesteld waaraan medewerkers

Door Vincent Bongers

moeten voldoen om bevorderd te worden.

Medewerkers willen graag meer transparantie over de carrièremogelijkheden. ‘Als er een thema is waarvan collega’s zeggen: “Breng dat eens naar voren in de faculteitsraad”, dan is dit wel absoluut nummer één,’ zei universitair docent internationaal publiekrecht en raadslid Freya Baetens.

‘Bij functioneringsgesprekken komt deze notitie nog slechts weinig aan bod, zodat het soms onduidelijk is aan welke voorwaarden medewerkers moeten voldoen om bevorderd te worden.’

Een aantal leidinggevenden vond

Rechten: politiek doet flauw De Nederlands-Vlaamse Accreditatieorganisatie (NVAO) heeft de Leidse rechtenopleidingen goedgekeurd. Ook de andere universitaire rechtenstudies in Nederland zijn voor de komende zes jaar geaccrediteerd.

De staatssecretaris voor het hoger onderwijs, Halbe Zijlstra en de Tweede Kamer maken zich echter zorgen over de kwaliteit van de rechtenopleidingen in Nederland.

Er wordt zelfs gesteld dat de sommige studies een ‘genadezesje’ hebben gekregen van de NVAO en op basis van de belofte op beterschap mogen blijven bestaan.

Zijlstra stuurde zelfs een brief naar de Tweede Kamer over de slechte staat waarin de opleidingen zouden verkeren. Hij noemt de staf-studentratio bij de opleidingen rechtsgeleerdheid aan de universiteiten ‘zorgwekkend.’ Ook is hij kritisch over de rendementen die de

opleidingen behalen en vindt hij dat er te weinig contacturen zijn.

Het Leidse rechtenbestuur plaatst de nodige kanttekeningen bij de Haagse kritiek.

‘We nemen de kritiek uiteraard heel serieus’, zegt Pauline Schuyt, portefeuillehouder onderwijs.

‘Maar we vinden het ook een beetje flauw van de politiek. We vinden het bijvoorbeeld niet kloppen dat Zijlstra en ook de Kamer alle opleidingen over een kam scheert.’

Schuyt is het ook niet eens met het beeld dat de Leidse rechtenopleiding de accreditatie met de hakken over de sloot heeft verkregen.

‘Het stoort mij dat er wordt gesproken over een genadezesje. Ik steek mijn hand in het vuur voor deze visitatie en voor onze opleidingen. Een voldoende van de NVAO is niet hetzelfde als een zesje. Het betekent dat je voldoet aan alle eisen van de visitatiecommissie. Het predicaat ‘goed’ voor een opleiding

is uitzonderlijk. We zijn gewoon geaccrediteerd.’

De lage staf-studentratio bij rechtenopleidingen, 1 staat tot 42, is volgens Schuyt goed te verklaren.

‘Rechtenstudies ontvangen veel studenten, maar in vergelijking met bijvoorbeeld de bètafaculteit krijgen zij per student minder geld uit Den Haag.’

Deze verhouding wil het bestuur overigens graag verbeteren. ‘Maar dan moet er ook meer geld beschikbaar worden gesteld.’

In ieder geval zet het rechtenbestuur zich in om het aantal contacturen te verhogen. Zijlstra wil dat er twaalf contacturen per week komen. Dat haalt de Leidse opleiding niet. Geld speelt hier een rol maar is niet het enige punt.

‘De motivatie van studenten is ook belangrijk’, aldus Schuyt. ‘Er zijn vakken die veel contacturen aanbieden, maar daar maken studenten niet altijd gebruik van.’ VB

de notitie zelfs een inmenging in hun bevoegdheden. Volgens Kees Pafort van het rechtenbestuur ligt er een evaluatie van het loopbaanbeleid klaar om binnenkort besproken te worden in de raad. Het beeld dat daar uit naar voren komt, is minder zwart.

‘In deze evaluatie hebben we ook de vraag gesteld: Hoe leeft het beleid binnen de instituten? Dat blijkt zeer wisselend te zijn. We hebben tamelijk indringend aan de wetenschappelijke directeuren gevraagd of dit stuk nu bekend is of niet. En wordt er naar gehandeld? Daar kwam een gemêleerd beeld uit. In een aantal instituten wordt er mee gewerkt, en

bij anderen niet.’ Pafort legde ook uit dat het bestuur met het stuk slechts een ‘richtinggevend kader’ heeft geschapen, maar faculteitsbreed ziet hij meer bevorderingsaanvragen die goed gedocumenteerd en beredeneerd zijn.

‘Aanvragen worden getoetst aan scherpe criteria. Ik kan me nauwelijks voorstellen dat er mensen door de mazen van het net glippen terwijl ze niet voldoen aan de criteria.’

Hij benadrukte dat het bestuur het beleid ook ‘tot in de haarvaten van de faculteit wil laten doorklinken, maar dat dat niet altijd lukt. Het is spijtig om te horen dat het personeelsbeleid nog niet overal aanslaat.’

Geen extra uitloop voor topsporters De langstudeerdersboete geldt ook voor studerende topsporters. Dat schrijft staatssecretaris Halbe Zijlstra aan de Tweede Kamer naar aanleiding van Kamervragen.

Hij vindt dat het aantal uitzonderingen beperkt moet blijven. Studenten met een handicap of chronische ziekte mogen wel een extra jaar uitlopen.

Voor sporters verwijst de staatssecretaris naar andere oplossingen. ‘Sommige universiteiten en hogescholen hebben topsportersregelingen, waarbij bijvoorbeeld excellente sporters een financiële compensatie krijgen voor de opgelopen studievertraging.’ In Leiden kunnen topsporters momenteel al een beroep doen op een compensatie uit het Afstudeerfonds voor zaken als collegegeld en studieboeken.

‘Er ligt een nieuw ontwerp klaar voor een financiële regeling voor sporters en andere studenten die vertraging oplopen door bijzondere omstandigheden,’ vertelt studentdecaan Marcel Melchers. Sinds het collegejaar 2009-2010 hebben 26 sportende

studenten zich bij hem gemeld. ‘Ze maken niet allemaal gebruik van het afstudeerfonds, maar bijvoorbeeld ook van bemiddeling bij het ontheffen van de aanwezigheidsplicht en het verlengen van inlevertermijnen.’

Leidse topsporters zijn overigens lang niet alleen hockeyers en roeiers.

Melchers: ‘Ze doen onder andere ook aan zeilen, strandvolleybal, schaken, korfbal, voetbal, wielrennen en rolstoelrugby. De meesten sporten op landelijk niveau. Deelnemers aan de Olympische Spelen hadden we vroeger ook wel, maar dat is tegenwoordig echt nauwelijks meer te combineren met een studie.’

Een woordvoerder van de NOC*NSF schat dat in heel Nederland een paar duizend sporters last krijgen van de langstudeerdersboete.

Met een boete van drieduizend euro komen de kosten dus neer op miljoenen euro’s.

De sportorganisatie inventariseert momenteel om hoeveel topsporters het precies gaat en is op zoek naar partners die indien nodig willen meebetalen. MVW

6 Mare · 5 april 2012 Brief

Achtergrond

De prijs voor een Maretje bedraagt €8,– per 30 woorden, opgegeven via redactie@mare.leidenuniv.nl uiterlijk t/m maandag 16.00 uur. Maretjes aangeboden voor commerciële doeleinden worden niet geplaatst, evenmin als Maretjes waarin zaken worden aangeboden die de waarde van 4.500 euro te boven gaan.

De universiteit bepaalt ons DNA

Gezocht: Voor verschillende onderzoeken van de afdeling anesthesiologie van het LUMC zijn wij op zoek naar gezonde mannelijke vrijwilligers (18-45 jr), die tegen vergoeding mee willen doen aan pijn- en ademhalingsonderzoeken. Indien u belangstelling heeft, neem dan contact op met drs.

Merel Boom, of prof. dr. A. Dahan, tel: 071-5262301 of m.c.a.boom@lumc.nl.

tiende eeuw bedacht heeft, maar Chinese geneesheren van vijfduizend jaar geleden hadden nog nooit van Linneaus gehoord.

Dan kan het gebeuren dat een artikel over één plant met een Chinese naam gaat, terwijl wij daarvan twee soorten kennen.’

Dat leidt tot problemen. In de jaren negentig kregen Belgische gebruikers van een afslankmiddel ineens kanker.

De Chinese naam Fang Ji bleek op verschillende planten te kunnen slaan; van de meeste ga je harder plassen, maar deze versie was kankerverwekkend. Westerse inkopers kunnen dezelfde fout maken: het verschil tussen Japanse en Chinese steranijs is niet voor iedereen duidelijk te zien, maar de tweede is niet geschikt voor menselijke consumptie. Het spul kwam gewoon op de markt.

Verpoorte wil toe naar een goede manier om van de eerste, onbewezen, geneeskunde naar bewijs te komen. ‘We moeten reëel kijken. Wat is echt nodig?

Waar houdt het placebo-effect op, waar houdt het effect van voedsel op, en begint het geneesmiddel? Je kan niet alleen roepen dat iets niet deugt omdat het niet bewezen is. Ik wil het gewoon bewezen zien, werkt het of werkt het niet.’

Tussen de Vereniging tegen de Kwakzalverij en Verpoorte lijkt het overigens goed te gaan komen: er komt iemand van de club spreken op het congres. BB Good Practice in Traditional Chinese Medicine, 15-18 april, Gorlaeus

Burgemeester Henri Lenferink

Gewoon: bewijzen of het werkt, of niet Het congres komt er toch, en begint volgende week. Organisator prof.dr. Rob Verpoorte hoort de beschuldigingen van de VtdK gelaten aan. ‘Ik heb De Jongh geschreven dat we hetzelfde nastreven: evidence based medicine. Als uit onderzoek blijkt dat een Chinese geneeswijze niet werkt, vind ik dat ook prima.’

De titel van het congres is Good Practice in Traditional Chinese Medicine research in the post-genomic era. ‘De afgelopen drie jaar was mijn groep onderdeel van een met Europees geld gefinancierd netwerk dat moest bepalen hoe je bewijst of Chinese geneeskunde werkt of niet. Op dat congres bespreken we de resultaten.’

In maart verscheen er een artikel van onder meer zijn hand met dezelfde titel als het congres in het Journal of Ethnopharmacology. ‘De VtdK heeft deels gelijk als ze zeggen dat er geen bewijs is – al lopen er in Amerika nu wel een aantal trials met Chinese kruidenmengsels.

Het gaat namelijk in heel veel artikelen mis, al is dat zeker niet uniek aan deze tak van wetenschap.’ In het artikel leggen Verpoorte en co uit aan welke eisen een onderzoek in elk geval moet voldoen. Zo is bijvoorbeeld lang niet altijd duidelijk welke plant er nu eigenlijk onderzocht wordt. ‘Dat klinkt triviaal, maar dat is het niet. Wij delen planten in volgens de methode die meneer Linnaeus in de acht-

In deze rubriek kunnen lezers in maximaal 300 woorden reageren op artikelen in Mare.

De redactie behoudt zich het recht voor bijdragen in te korten of te weigeren.

Over weigering wordt niet gecorrespondeerd.

Mail naar redactie@mare.leidenuniv.nl

Ik betreur de open brief die door een aantal gemeenteraadsleden van Leiden is ondertekend over wat zij noemen ‘de houding van de universiteit’. In Mare (29 maart) is hier een opinieartikel over verschenen met de kop ‘Universiteit staat met de rug naar de stad’.

De oproep van de raadsleden, dat juist nu partnerschap en samenwerking van het allergrootste belang is, onderschrijf ik, maar juist dan moet je niet zo’n brief sturen.

Op maandag 2 april heeft in Leiden een stadsconferentie plaatsgevonden waarin we met elkaar de visie voor de stad Leiden hebben gedeeld. Veel mensen van de universiteit waren daar aanwezig. Het werd een heel bijzonder avond vol sprekers die hun dromen over hun stad met ons wilden delen. Wim van den Doel, decaan faculteit geesteswetenschappen van de Universiteit Leiden heeft ons zijn toekomstverhaal verteld. In die sfeer van gezamenlijkheid, luisteren naar elkaar en elkaar inspireren stond en staat niemand met de rug naar elkaar. En zo hoort het ook.

Negen sprekers hebben in negen minuten tijd hun Leiden in 2030 met ons gedeeld. Vanuit verschillende invalshoeken vertelden wat zij welke kansen zij voor onze stad zien. Met waarschuwingen en kanttekeningen, want dat hoort er ook bij.

We hebben deze avond georganiseerd omdat we een nieuwe stadsvisie voor de stad hebben gemaakt (www.leiden.nl/ stadvanontdekkingen).

Nadenken over je toekomst is goed.

Leiden is een stad in het centrum van de Randstad. Geen stad in een verder lege ruimte, maar een stad tussen de metropolen Amsterdam en Den Haag. Het is belangrijk om als stad te focussen op die zaken waar je goed in bent en die je identiteit bepalen.

Het zal niemand verbazen dat we in Leiden kiezen voor Kennis en Cultuurhistorie. Leiden is een echte Kennisstad en die identiteit wordt voor een belangrijk deel bepaald door de universiteit en de studenten, die mede het DNA van de stad bepalen. Nu, in de toekomst en wat mij betreft voor de eeuwigheid.

Een man in Hongkong weegt geneeskrachtige kruiden. Achter hem staan bokalen met schimmels, schimmels en wortelen. Foto HH

> Vervolg van de voorpagina

Maretjes

‘Ik kan toch niet onderzoeken wat al zeker is?’

De Leidse hoogleraar analytische biochemie Jan van der Greef is de enige Nederlandse spreker op het congres.

‘Negentig procent van de westerse geneesmiddelen werkt maar bij veertig procent van de patiënten’, vertelt prof. dr.

Jan van der Greef. ‘Als jij en ik dezelfde ziekte hebben, reageren we toch anders op een medicijn. De farmaceutische industrie wil daarom toe naar personalized medicine, geneeskunde die op de patiënt is afgestemd. En dat is nou precies wat wij doen, in samenwerking met China.’

Van der Greef is behalve hoogleraar in Leiden en onderzoeker bij TNO ook directeur van het Sino-Dutch Centre for Preventive and Personalized Medicine.

‘De geneesmiddelen die wij in het Westen hebben, zijn heel erg goed ontwikkeld om één doelwit aan te pakken. Eén ziekte, één target, één geneesmiddel. Dat werkt eigenlijk pas goed als je al diep in de ziekte zit, ook al geneest het niet altijd.

Maar als je al eerder vast kon stellen dat de organisatie langzaam ontspoort, dan kun je in plaats van ziektemanagement gezondheidspromotie bedrijven.’

Een voorbeeld van wat hij met die or-

ganisatie bedoelt: westerse artsen zijn gewend om op één of enkele stofjes, zogeheten biomarkers, te letten. Je bloedsuiker zegt iets over suikerziekte, de verhouding LDL vs HDL-cholesterol in je bloed iets over de kans op hart- en vaatziekten.

Als je nu met behulp van technologie kon zien hoe niet een of twee biomarkers reageren, maar hoe veel of zelfs alle genen, eiwitten en stofwisselingsproducten reageren, dan heb je een veel beter beeld van de zelforganisatie en dynamiek van een systeem. Wellicht is je cholesterol alleen maar constant omdat ergens in je lichaam de factor die dat constant moet houden overuren draait.

Het ontwikkelen en gebruiken van zulke technologie heet, afhankelijk van wie je het vraagt, systeembiologie of -omics.

Waarbij ‘omics’ een verzameling is van genomics, transcriptomics, metabolomics en andere soortgelijke woorden die een hele verzameling biologische gegevens aanduiden. Van der Greef geeft de voorkeur aan de term ‘systeembiologie’: ‘Omics is veel meten en proberen een system op te bouwen, systeembiologie richt zich op het meten van regelprocessen.’

Van der Greef: ‘Met de Leidse groep Ana-

lytical Bioscience publiceerden we verleden jaar in Plos One over een groep patiënten met een Westerse diagnose: reuma.

Een Chinese arts deelde die op in twee groepen, die hij anders zou behandelen.

Met behulp van metabolomics (kijken naar stofwisselingsproducten, red.) konden we die groepen ook biochemisch onderscheiden. Als je zo betere diagnoses kunt stellen, ben je een stap dichter bij die personalized medicine.’

Het Leidse congres krijgt kritiek van de Vereniging tegen de Kwakzalverij, maar Van der Greef krijgt die al langer. Behalve naar Chinese geneeskunde doet hij ook onderzoek naar controversiële onderwerpen als biofotonen. In 2006 nomineerde de club Van der Greef nog voor hun ‘Meester Kackadorisprijs voor het bevorderen van de kwakzalverij’.

‘Zonder enig wetenschappelijk argument over mijn publicaties’, aldus Van der Greef. De hoogleraar wil liever een dialoog dan een strijd. ‘Maar dan moet men wel eerst de literatuur lezen en kennis verwerven. Er is geen bewijs voor, zeggen mijn tegenstanders. Maar ik kan toch moelijk alleen dingen onderzoeken die al bewezen zijn?”

Gezocht: Naschoolse opvang thuis voor dochter (8) en zoontje (5). Ma/ di/do 15-18u (vakanties?). Nederlands sprekend. Fam. Goossen, Voorschoten.

3 min lopen van station. Brief/foto: gooss353@planet.nl Openingborrel Stichting Gangmakerij (i.o.) 11 april 2012 – tijd: 17:3020:00uur. Locatie: De Nieuwe Energie, 3e Binnenvestgracht 23 Leiden Unit 14, 1e etage. De Gangmakers zijn een bevlogen groep jonge ondernemers die uit idealisme hun tijd en kennis in zetten voor de creatieve en ondernemende community in Leiden en omgeving.

Kijk voor het volledige programma voor de komende drie maanden op www.gangmakerij.nl !

Doe iets met je kennis. Help een leerling op streek in 1 uur per week. Vijf leerlingen uit groep 7 zoeken dringend hulp bij taal, rekenen en studievaardigheden. Marokkaans meisje, wiskunde, Engels, kopklas; Marokkaans

meisje, taal, rekenen, kopklas; Afghaans meisje, Nederlands, NT2, Marokkaanse jongen, wiskunde, 2-VMBO. Een leerling Speciaal Onderwijs heeft bijles nodig; 34 leerlingen Ba.O. groep 3 t/m 6 zoeken hulp bij taal en/of rekenen, van wie twee met vergoeding.

Bijles in Onderwijswinkel, buurthuis Vogelvlucht, of bij leerling. Ook zoeken wij vrijwilligers voor bijles/huiswerkhulp op twee basisscholen en op het woonwagencentrum Trekvaartplein Leiden. Onderwijswinkel, Driftstraat 77, ma-, wo en do. 15-17u. Tel: 5214256.

Maretje extra Maretjes-extra zijn bedoeld voor semi-commerciële instanties. De prijs voor een Maretje-extra is €23,– incl.

BTW voor elke vijfendertig woorden.

U kunt deze advertenties uiterlijk op de vrijdag vóór het verschijnen van Mare opgeven bij Bureau van Vliet B.V., postbus 20, 2040 AA Zandvoort, telefoon 023-571 47 45. E-mail: Zandvoort@bureauvanvliet.com Scholten. Degelijk juridisch onderwijs en tentamentraining in kleine groepen door een ervaren en professionele docent. Cursus/tentamentraining ‘inleiding burgerlijk recht’ vanaf 16 april 2012.

Voor meer informatie: 071-5126714 of gijs.scholten@planet.nl VACATURES Leiden (+ regio en Bollenstreek) Thuiszorg, Hulp bij het huishouden. Studenten (v/m) gezocht. Ook vakantiewerk! Jij bepaalt waar en wanneer (6 – 24 uur p.w) Solliciteren ? Brief met CV:www.thuiszorginholland.nl

Ontdek de m van de Univ

Academische Agenda Kom in maart naa Prof.dr. J.W.R. Nortier zal op vrijdag 13 april om 16.00 uur zijn afscheidscollege geven over inwendige geneeskunde, i.h.b. de inwendige oncologie. Locatie: LUMC, Burumazaal, Leiden.

K. de Jong zal op dinsdag 17 april om 13.45 uur promoveren tot doctor in de Sociale Wetenschappen. De titel van het proefschrift is ‘A chance for change: Building an outcome monitoring feedback system for outpatient mental health care’. Promotoren zijn Prof. dr. P. Spinhoven en Prof.dr. W.J. Heiser.

M.F. Herbert-Fransen zal op dinsdag 17 april om 15.00 uur promoveren tot doctor in de Geneeskunde. De titel van het proefschrift is ‘Targeting the tumor-draining area’. Promotor is Prof.dr. C.J.M. Melief.

M.H.J. Selman zal op dinsdag 17 april om 16.15 uur promoveren tot doctor

dan zestig maste bijzondere specia

in de Geneeskunde. De titel van het proefschrift is ‘Glycosylation analysis of immunoglobulin G: method development and clinical applications’.

Promotor is Prof.dr. A.M. Deelder.

D. Cheng zal op woensdag 18 april om 15.00 uur promoveren tot doctor in de Wiskunde en Natuurwetenschappen. De titel van het proefschrift is ‘ Pyrrolizidine alkaloid variation in Jacobaea hybrids: Influence on resistance against generalist and specialist insect herbivores’. Promotor is Prof.dr. P.G.L. Klinkhamer.

M.R. Wortel zal op woensdag 18 april om 16.15 uur promoveren tot doctor in de Wiskunde en Natuurwetenschappen. De titel van het proefschrift is ‘Group representations in Banach spaces and Banach lattices’.

Promotor is Prof.dr. S.M. Verduyn Lunel.

advertentie

Mr. K.J. Cath-prijs 2012 In 1988 is bij het afscheid van mr. K.J. Cath als voorzitter van het College van Bestuur de “Mr. K.J. Cath-prijs” ingesteld.

De prijs, bestaande uit een oorkonde en een bedrag van € 2.500 wordt tweejaarlijks toegekend aan een medewerker of student werkzaam/studerend aan de Universiteit Leiden, die in de voorafgaande periode de naam van de universiteit op positieve wijze naar buiten heeft gebracht door onderwijs- of onderzoekprestaties of de ondersteuning daarvan, een en ander in de ruimste zin van het woord.

Het kan daarbij zowel één persoon als een groepering betreffen.

www.ma

De prijs wordt uitgereikt door de voorzitter van het College van Bestuur ter gelegenheid van de opening van het academisch jaar 2012-2013 op maandag 3 september 2012. De plechtigheid zal plaatsvinden in de Pieterskerk, aanvangstijd 15.00 uur.

Ter voorbereiding van de werkzaamheden van de door het College van Bestuur in te stellen jury wordt de universitaire gemeenschap opgeroepen personen of groeperingen voor te dragen.

U kunt vóór 18 juni 2012 schriftelijk voorstellen met motivatie indienen in een envelop gemarkeerd “vertrouwelijk Cath prijs” bij drs. P. van Slooten, Algemeen Directeur tevens Secretaris College van Bestuur, Postbus 2500, 2300 RA Leiden, of per e-mail aan r.h.m.van.der.poel@bb.leidenuniv.nl.

mare-univ leiden 120330.indd 1

Unive

30-03-2012 14:37:38

5 april 2012 · Mare 7 Achtergrond

Iedereen een boot Zeebonk schrijft proefschrift over nautisch kapitaal Nu zelfs zestienjarige zeilmeisjes de wereld rondvaren, is de uitdaging er wel een beetje af, vindt Eerde Beulakker. Deze week promoveerde hij op pleziervaart in Nederland. ‘Het was een therapeutisch middel bij een existentiële crisis.’

Door marleen van wesel Zelfs de ruigste zeebonken hebben tegenwoordig een paar pantoffels onder hun kajuittrap staan, zo is te lezen in een van de reisboeken die Eerde Beulakker (1944) geschreven heeft.

De ontembare kracht van het water is tegenwoordig gekooid achter onze dijken, niemand hoeft de zondvloed nog te vrezen. En wie het met een modern gps-systeem nog voor elkaar krijgt te verdwalen op het water, moet wel een echte landrot zijn.

Toen ruim honderd jaar geleden een Canadees de eerste solozeiltocht om de wereld voltooide, was dat bijzonder. Nu valt er hooguit nog eer te behalen aan een solozeiltocht in de kleinste boot of op zeer jonge leeftijd. ‘Ik wil niets afdoen aan de prestatie van Laura Dekker, maar zeezeilen is momenteel zo ver ontwikkeld dat bijna iedereen met een betaalbare fabrieksboot en een gedigitaliseerd navigatiesysteem een heel eind kan komen.’

Zeilen is vreselijk geromantiseerd, maar in werkelijkheid is het vrij saai om dagenlang op een boot te zitten die nauwelijks de snelheid van een auto in de eerste versnelling haalt, vindt Beulakker. ‘Iedereen maakte zich zorgen om de weersomstandigheden die het zeilmeisje het hoofd zou moeten bieden. Je mag blij zijn als je tijdens zo’n lange tocht een

keer een storm meemaakt. Dan heb je tenminste wat te doen.’

Ondertussen vaart achter hem over de Westersingel in Leeuwarden een zeilboot met een piratenvlag voorbij. ‘Met wat oude zeemansliederen of zo’n piratenvlag kun je de romantiek nog wel even in stand houden. Maar eigenlijk kan er vrij weinig misgaan. Varen gaat zo langzaam en het water is heel groot. Iedere ervaren zeiler met een goede boot kan een storm wel aan.’

Veel status is er vandaag de dag dus niet meer te ontlenen aan prestaties op het water. Nautisch kapitaal, noemt Beulakker dat in Onderscheid moet er zijn, een proefschrift over pleziervaart waarop hij deze week promoveerde. Het sluit aan bij de theorie van socioloog Pierre Bourdieu dat de hogere sociale klasse zich onderscheidt met een superieure smaak. Zij beschikken namelijk over meer economisch en cultureel kapitaal en daar hangen volgens Bourdieu onze voorkeuren van af.

‘In Nederland, een relatief egalitair land, zie je statusverschillen vooral terug aan de hand van het opleidingsniveau. Hoogopgeleiden stemmen vaker op GroenLinks en D66 en ze lezen vooral NRC Handelsblad, de Volkskrant en Trouw. Laagopgeleiden kiezen eerder voor de PVV en de Telegraaf. Op het water zie je dat zeilers vaak hoogopgeleid zijn en motorbootvaarders eerder laagopgeleid. Ze vinden ook verschillende boten mooi. Er is dus een verschil in cultureel kapitaal. Zeilers kijken vaak wat neer op motorboten. Wat betreft economisch kapitaal is die arrogantie echter onterecht. Er bestaan immers eliteverengingen voor motorboten. Ook in nautisch ka-

Pleziervaart is niet langer een elitezaak. Vader en dochter zeilend over de Vinkeveense Plassen met een zeilboot.

Foto HH

pitaal doen ze lang niet altijd voor elkaar onder. Een gebrek aan kennis en kunde is eerder te vinden bij nieuwe rijken en ook bij toeristen met huurboten.’

Beulakker: ‘Er zijn veel goede en slechte stukken geschreven over pleziervaart, maar nog geen groot overzichtswerk.’ Tot 2004 doceerde hij psychologie aan de NHL Hogeschool, daarna besloot hij meer te gaan schrijven en reizen met zijn vrouw Hedwig van den Brink en de Taeke Hadewych, hun zeilboot. Samen zochten ze de barre kou op van Schotland, Noorwegen, Spitsbergen en Antarctica.

‘In 2007 was ik toch wel toe aan een laatste studieproject. Een groot sociologisch, maar ook historisch werk, want zoals ze zeggen: history is an old man’s job.’ Promoveren aan de Leidse universiteit, met een leerstoel zeegeschiedenis, was een logische keuze. ‘Femme Gaastra, toen nog hoogleraar, raakte al snel enthousiast. Hij kende mijn reisboeken en hij had zelf ook gezeild.’

Het onderzoek dat in de vijf jaar daarna volgde was pionierswerk, zegt hij. Met een stapel enquêtes onder hun arm gingen Beulakker en Van den Brink negentien verenigingen af, van de Koninklijke Zeilvereniging Oostergoo tot de Doerakclub, om meer te ontdekken. ‘Varen is een vrijetijdsbezigheid, niet iets om moeilijk over te doen met onderzoeken. Watersportverenigingen weten niet zoveel over hun leden. Ze kennen hen alleen als consument.

Wie ze zijn hoeven ze niet te weten.’

De ontwikkelingen in de sociale verhoudingen op het water die Beulakker onderzocht, hing hij op aan de Nederlandse geschiedenis. Vanaf het

Eerde Beulakker: ‘Je mag blij zijn als je tijdens zo’n lange tocht een keer een storm meemaakt.’

moment dat Amsterdam in 1622 de eerste jachthaven ter wereld kreeg, tot de oprichting van de eerste watersportverenigingen halverwege de negentiende eeuw, was varen bij uitstek een hobby voor de elite. Dat bleef het nog enige tijd, terwijl de arbeidersklasse, die wat meer geld en vrije tijd kreeg, al wel sporten als wielrennen en roeien oppikte. De komst van de motorboot en goedkopere zeilboten lokte de massa na 1900 het water op. De welvaart in de jaren vijftig, zestig en zeventig deed daar nog grote schep bovenop. Recreanten, met hun nieuwe polyester

boten, staken sterk af bij statige zeiljachten van de oude elite.

Inmiddels zijn veel traditionele watersportverenigingen, motorbootvaarders nog eerder dan zeilers, behoorlijk vergrijsd. Bij sommige verenigingen ligt de gemiddelde leeftijd boven de zeventig. Het zijn juist de goedkope fabrieksboten die nog nieuwe leden aantrekken.

Jongeren zoeken de uitdaging tegenwoordig liever in spectaculaire watersporten, zoals kitesurfen en wildwaterkanoën.

Overigens: het is ook weer niet zo dat hij en zijn vrouw nooit in hachelijke situaties belandden. ‘Onze reizen, vaak naar afgelegen koude oorden, waren soms best zwaar. Natuurlijk hebben we wel eens windkracht tien meegemaakt, maar met een auto slip je ook wel eens in de bocht. Voor de kust van Montevideo, in Uruguay, ben ik ’s nachts aan de grond gelopen met de Taeke Hadewych. Een boot vol feestende mannen kwam ons uiteindelijk helpen.’

De Taeke Hadewych staat inmiddels op Marktplaats. Een jaar geleden, toen zijn proefschrift al voor ruim driekwart voltooid was, werd bij Beulakker de spier- en zenuwziekte ALS vastgesteld. Een interview met de Stichting ALS sloeg hij af, hij wil er voor de buitenwereld niet te veel mee doen. ‘Mijn ziekte is geen taboe, maar ik besteed er liever één zin aan dan drie. Wel is een van de stellingen die ik voor mijn promotie wil verdedigen, dat het schrijven van een proefschrift een beproefd middel is bij een existentiële crisis. Dat slaat natuurlijk op mijn eigen situatie. Toen de diagnose gesteld werd, dacht ik meteen: bliksem, dat werk moet goed worden afgerond!

‘Het schrijven zorgde voor afleiding, maar het werkte ook therapeutisch. Het vormde een steun en een stimulans. Er is veel onderzoek gedaan naar resilient children. Kinderen met een passie of een talent kunnen beter omgaan met ellendige omstandigheden. Voor ouderen geldt dat denk ik ook.’ Zeilen en reizen gaat niet meer. Maar zijn laatste grote project is wel afgerond.

Eerde Beulakker, Onderscheid moet er zijn – Pleziervaren in Nederland, een cultuurgeschiedenis. De handelseditie verschijnt deze zomer.

8

Mare · 5 april 2012

Achtergrond

Zij gaan erover Parlementariërs over verzet, tegenbegrotingen en pizzasessies Wie zijn er in de Tweede Kamer eigenlijk verantwoordelijk voor het hoger onderwijs? Nu er extra bezuinigingen dreigen, zoals de afschaffing van de basisbeurs, zetten de woordvoerders hun standpunten uiteen. Door Youri Straver (Folia Magazine) den. ‘De HvA heeft 45.000 studenten en Inholland 30.000, dat zijn kleine steden.’

Anne-Wil Lucas (37) Partij VVD Studie Planologie, Universiteit Wageningen (1994 – 1998) Voor de Tweede Kamer Senior adviseur ruimtelijke ontwikkeling bij een ingenieursbureau ‘Onze studenten moeten straks de concurrentie met kenniswerkers uit andere landen goed aankunnen.

Daarom wil ik een motiverende en ambitieuze studiecultuur creëren.’

VVD’er Anne-Wil Lucas vindt dat ingrijpen nu echt nodig is om het hoger onderwijs toekomstbestendig te maken. ‘Soms vraagt ingrijpen om lastige keuzes. De VVD loopt daar niet voor weg. Wij willen de lat hoger leggen. Voor de student, maar ook voor de instellingen.’

Een van haar wapenfeiten: in februari diende ze samen met Boris van der Ham een wetsvoorstel in om studenten in hun bestuursjaar vrij te stellen van collegegeld. De komende jaren wil Lucas studenten laten inzien dat hun studie een belangrijke opstap is naar een goed leven. En daar mag de overheid best in investeren. ‘Maar we vragen ook wat terug van de student. Studeren is niet alleen een recht, maar ook een voorrecht. Dat laatste lijken veel studenten te vergeten.’

Jasper van Dijk (40) Partij SP Studie Politieke wetenschappen, Universiteit van Amsterdam (1990 – 1996); postdoctorale lerarenopleiding maatschappijleer (1997) Voor de Tweede Kamer Gemeenteraadslid Amsterdam ‘De Facebook-demonstratie van Van Dijk.’ Zo staat de door Jasper van Dijk georganiseerde demonstratie tegen de onderwijsplannen van het kabinet bij SP’ers bekend. Na een berichtje op Facebook kwamen meer dan tweeduizend mensen opdagen op het plein voor de ingang van de Tweede Kamer. Hij noemt het zelf een van zijn successen. ‘Het belangrijkste vind ik dat ik een rol speel in het verzet tegen wat er nu gaande is in het hoger onderwijs.’

Want er kan heel wat beter, zegt hij. Zijn belangrijkste speerpunten: toegankelijkheid en kwaliteit.

Dus behoud van de studiebeurs in de masterfase en zelfs een hogere aanvullende beurs voor studenten uit zwakke gezinnen. En in het hbo moet schaalverkleining plaatsvin-

Tanja Jadnanansing (44) Partij PvdA Studie Nederlands recht, Universiteit van Amsterdam (1987 – 1994) Voor de Tweede Kamer Presentator en programmamaker bij Multiculturele Televisie Nederland en de Hindoestaanse Omroep Ze is nog vrij nieuw in de Kamer, maar ze houdt er een eigen aanpak op na. Iedere woensdag nodigt Tanja Jadnanansing twaalf studenten uit om te praten onder het genot van een pizza, de zogenoemde ‘Pizzasessies’. ‘De studenten geven mij input. Zo baalden ze bijvoorbeeld van het beeld dat er over hen heerst.’ Volgens de PvdA’er zijn studenten dan ook niet lui en drinken ze niet alleen maar bier. ‘Al bestaan die studenten ook en voor hen is de studieboete bedoeld.’

Jadnanansing heeft haar hart verloren aan het hbo. ‘De studenten zijn gemotiveerd en wíllen echt iets. Bovendien voeren zij straks de belangrijkste, praktische beroepen uit. Maar het hbo zit de laatste jaren te veel in het verdomhoekje.’

Daarom wil de PvdA’er het geschade vertrouwen herstellen. ‘Het cynisme over het onderwijs moet komen te vervallen.’

Boris van der Ham (38) Partij D66 Opleiding Geschiedenis, Hoge-school van Amsterdam (twee jaar); toneelacademie Maastricht (1994 – 1998) Voor de Tweede Kamer Acteur toneelgezelschap Het Zuidelijk Toneelgezelschap Hollandia ‘We hoeven ons niet te schamen.’

Volgens Boris van der Ham doet Nederland het wat onderwijs betreft best goed in vergelijking met andere landen. ‘Maar ik wil ruimte voor meer excellentie. Meer pieken in het vlakke Nederlandse landschap.’ Goed is daarom nog niet goed genoeg, als het aan hem ligt.

Studenten mogen bovendien wel wat ondernemender zijn.

Uit de voorstellen van D66 blijkt volgens Van Der Ham dat de partij duidelijk voor onderwijs kiest. Zelf komt hij op voor de belangen van deeltijdstudenten. ‘Door de langstudeerboete worden zij ook geraakt, maar onevenredig hard

in vergelijking met het karakter van hun studie. Ik weet zeker dat ik de staatssecretaris kan overtuigen hier wat aan te doen.’ Omdat hij in de oppositie zit, valt er naar eigen zeggen weinig binnen te halen. Maar samen met Anne-Wil Lucas sprong hij wel in de bres voor studenten die een bestuursjaar doen.

Jesse Klaver (25) Partij GroenLinks Opleiding Maatschappelijk ondernemen, Avans Hogeschool ‘s Hertogenbosch (2004 – 2008); politicologie, UvA (2008 -2009, niet voltooid) Voor de Tweede Kamer Lid programmacommissie GroenLinks, Tweede Kamerverkiezingen 2010 ‘Kijk naar het hbo waar de laatste jaren twijfel is ontstaan over de waarde van diploma’s.

En ook aan universiteiten delen docenten genadezesjes uit.

Dat kan niet. Ministers en colleges van bestuur denken in rendement. Het draait bij hen om het product: “de afgestudeerde student”.’

Volgens de 25-jarige Jesse Klaver moet er in onderwijs worden geïnvesteerd, ook in tijden van crisis.

‘GroenLinks maakte een tegenbegroting. Daarin wisten we net zo veel te bezuinigen als het kabinet, maar het onderwijs bleef gespaard.

Sterker nog, GroenLinks investeerde anderhalf miljard.’

Klaver stond een jaar geleden met vijftienduizend studenten op het Malieveld in Den Haag. ‘We hebben laten zien dat deze generatie wel degelijk op de been te brengen is.’ Maar inhoudelijk was het geen succes. ‘We hebben de maatregelen niet tegen weten te houden.’

Harm Beertema (60) Partij PVV Opleiding HBS-A, lerarenopleiding Engels en Nederlands Voor de Tweede Kamer bestuurslid Beter Onderwijs Nederland en leraar, teambegeleider & leerlingbegeleider in het Rotterdamse mbo ‘Waar de kwaliteit van het wetenschappelijk onderwijs hier en daar een beetje onder druk staat, is de kwaliteit van het hbo volledig onderuit gegaan. Als diploma’s door burgers en het bedrijfsleven niet meer worden vertrouwd op hun waarde, kun je rustig spreken van een systeemcrisis. Het hbo is een prachtige vorm van onderwijs. Het kan een echte emancipatiemotor zijn voor mbo-studenten die willen doorstromen naar hoger gekwalificeerde banen.’

Op korte termijn wil Harm Beertema daarom de crisis in het

hbo bestrijden. Verder wil hij aandacht voor de kwaliteit van de leraren. ‘Zij zijn cultuurdragers die de waarden en verworvenheden van de westerse samenleving zouden moeten doorgeven aan volgende generaties.’ Maar nu zijn ze volgens de PVV’er te links. ‘Ze besteden meer aandacht aan de uitwassen van kolonialisme, kapitalisme en imperialisme dan aan de zegeningen van Verlichting, wetenschap en emancipatie die onlosmakelijk verbonden zijn met onze beschaving.’

Elbert Dijkgraaf (42) Partij: SGP Opleiding: Algemene economie, Erasmus Universiteit Rotterdam (1988 – 1995); promotie economische wetenschappen, De regulering van de Nederlandse afvalmarkt, Erasmus Universiteit Rotterdam (2005) Voor de Tweede Kamer: Hoogleraar empirische economie van de publieke sector, Erasmus Universiteit Rotterdam Volgens zijn zus heeft hij op 13-jarige leeftijd gezegd dat hij in de Tweede Kamer wilde komen. Zelf herinnert hij zich dat niet meer.

Maar met zijn academische achtergrond is Elbert Dijkgraaf bij uitstek iemand die zich kan inleven in de problematiek in het hoger onderwijs. Het is volgens hem belangrijk dat de student op de juiste plaats in het hoger onderwijs terechtkomt.

Dat betekent een bewustere studiekeuze en een duidelijkere profilering van het aanbod. Bovendien moet de wildgroei aan opleidingen worden teruggedrongen.

Dat het kabinet de financiële verantwoordelijkheid van studenten vergroot, vindt Dijkgraaf geen probleem. ‘Maar zittende studenten moeten een fatsoenlijke overgangsregeling krijgen. Ik ben blij dat dit kabinet naar aanleiding van de inbreng van de SGP besloten heeft de langstudeerdersmaatregel een jaar uit te stellen.’

Sander de Rouwe (31) Partij: CDA Opleiding: Bestuurskunde en overheidsmanagement, Thorbecke Academie (2001 – 2005) Voor de Tweede Kamer: Communicatieadviseur Griffie provincie Fryslân Als het aan Sander de Rouwe ligt, blijft het onderwijs voor iedereen toegankelijk. Maar dan verwacht hij wel een grotere inzet en bijdrage van de onderwijsinstellingen en studenten. ‘Het CDA wil meer contacturen voor studenten en meer geld voor toptalent. Daarnaast krijgen instellingen de mogelijkheid om studenten te selecteren.’

Studenten hebben iets aan het verhaal van het CDA, volgens De Rouwe. ‘Het is reëel. We bezuinigen, maar we ontzien daarbij zo

veel mogelijk het onderwijs.’ De opbrengsten uit verhoogd collegegeld of een leenstelsel in de masterfase in wil hij terugzien onderwijsinvesteringen. ‘We vragen iets van studenten, maar ze kunnen ook iets terugverwachten.’

De komende jaren wil het CDA Nederland in de top 5 van kenniseconomieën krijgen. De Rouwe is optimistisch. ‘Ik ben positief over ons onderwijs en de mensen die daarin werken.’

Carola Schouten (34) Partij: ChristenUnie Opleiding: Bedrijfskunde, Erasmus Universiteit Rotterdam Voor de Tweede Kamer: Beleidsmedewerker ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Carola Schouten is tegen een sociaal leenstelsel in de masterfase. ‘Het zou betekenen dat bètastudenten niet één maar twee jaar moeten gaan lenen, terwijl iedereen technische studies juist aantrekkelijker wil maken vanwege tekorten op de arbeidsmarkt. Ook hebben de pre-masters en schakelprogramma’s een belangrijke bijdrage in het verhogen van het kwaliteitsniveau van studenten. We moeten ervoor zorgen dat de drempel laag genoeg blijft om deze tussenstap naar een master te doen.’

Naast toegankelijkheid is profilering een belangrijk thema. De komende jaren is en blijft de kwaliteit echter het belangrijkste onderwerp.

‘In de komende bezuinigingsronde is het belangrijk dat de kwaliteit van het onderwijs niet onder druk komt te staan. De ChristenUnie vindt dat het onderwijs moet worden ontzien in tijden van bezuinigingen.’

Partij voor de Dieren De Partij voor de Dieren laat bij monde van hun woordvoerder weten dat ze studenten heel belangrijk vinden. ‘Maar voor de partij ligt het zwaartepunt op dierenwelzijn, natuur en milieu.’

Beeld: Pascal Tieman (Foto’s: Elbert Dijkgraaf, Roos beeldwerk, Carola Schouten, Ruben Timman, Sander de Rouwe, Dirk Hol)

5 april 2012 · Mare 9 Achtergrond

Broken Circle (1971) Robert Smithson/James Cohan Gallery

Nederland, één groot kunstwerk Hoe duurzaam is de landschapskunstenaar?

De Amerikaan Robert Smithson gebruikte het landschap als kunstvorm. Ook in Nederland trok hij zijn cirkels. Alleen: ‘Hoe kom je bij een kunstwerk in een woestijn?’

In het Drentse Emmen ligt een bijzondere zandgroeve. Bijzonder door het roemruchte landschapskunstwerk Broken Circle/Spiral Hill dat de Amerikaan Robert Smithson daar in 1971 maakte. Van bovenaf gezien lijkt Broken Circle, met het stipje van de grote zwerfkei en het water dat voor het kleurcontrast zorgt, op een yin-enyangteken. Spiral Hill, de spiraalvormige heuvel die in het verlengde ligt, heeft wat weg van de patronen die je bij graancirkels ziet.

Bijzonder aan Smithsons werk is dat het nog steeds bestaat. Je zou verwachten dat landschapskunst zou vergaan, maar als je in Google Earth op deze namen zoekt, kun je ze nog zo vinden. De kunstwerken lijken op het eerste gezicht een simpele klus – men neme een graafmachine en graven maar – maar schijn bedriegt.

Zandontginning vergt enige expertise. Om die reden werkte Smithson (1938 – 1973) samen met de bedrijven die op de industriële terreinen waar hij zijn kunstwerken graag plaatste bezig waren.

Aan die samenwerking kwam vroegtijdig een eind. Toen hij op 20 juli 1973 in Texas land aan het bekijken was voor een nieuw kunstwerk, stortte zijn vliegtuig neer. Smithson stierf op 35-jarige leeftijd.

Hij stond pas aan het begin van zijn kunstcarrière en had nog een schat aan schetsen, tekeningen, brieven, filmscripts en foto’s liggen.

Al het materiaal over zijn werk in Nederland is nu gebundeld in Robert Smithson: Art in Continual Movement. Smithson komt namelijk wel voor in de kunstboeken met zijn an-

Twee studenten sprongen naakt in het kunstwerk

Door Judith Laanen

Schetsen voor Broken Circle Robert Smithson/Kröller-Möller Museum, Otterlo

dere beroemde werk Spiral Jetty, dat in het Amerikaanse Great Salt Lake in Utah ligt, maar zijn werk in Nederland werd niet eerder zo specifiek onderzocht.

Het boek werd verleden week gepresenteerd in de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten

(KABK) in Den Haag. Een belangrijk thema tijdens het bijbehorende symposium: duurzaamheid en ecologie. Smithson was namelijk geïnteresseerd in de veranderingen van de natuur en de rol die mensen daarin spelen, zegt Anja Novak, dagvoorzitter en universitair docent aan de

faculteit der Kunsten. Volgens haar sluiten die vraagstukken aan bij hoe we nu over de natuur moeten nadenken. ‘Hij had een onconventionele kijk op de aarde. Die hoefde niet ongerept te blijven. Zijn werk laat je kritisch kijken naar duurzaamheid: hoe lang moet iets mee gaan?’

In zijn werk koos Smithson namelijk nooit voor ongerepte natuur, maar altijd voor gebieden die ingrijpend veranderd waren door de mens. ‘Een industriegebied terugbrengen in z’n originele staat vond hij raar en onnodig. Volgens hem waren de veranderingen die de mens aanbracht ook onderdeel van de natuurlijke processen.’

Daarom trok Nederland hem ook zo, zegt Eric de Bruyn, universitair hoofddocent Film and Photographic Studies in Leiden. ‘Voor hem is Nederland één groot landschapskunstwerk. Het land is zo vormgegeven dat het zich tegen de natuur kan beschermen.’

Alle manieren waarop je een kunstwerk ervaart, waren voor de Amerikaan belangrijk. Daarom werkte hij interdisciplinair: hij tekende, hij schreef en publiceerde veel over landschapskunst, maar fotografeerde en filmde ook. De Bruyn, die een proefschrift schreef over Smithson en filmtechnieken: ‘Maakt hij sculpturen op zich of moet je ze in relatie tot andere media zien? Een film over een kunstwerk geeft een heel ander beeld ervan. Het kunstwerk zien op beeld dat vanuit de lucht geschoten is, geeft weer een totaal andere ervaring dan de directe ervaring die je krijgt als je op de plek

van het kunstwerk bent.’ Daar komt nog bij dat de meeste mensen niet naar het kunstwerk toe gaan, omdat het zo afgezonderd is. De Bruyn: ‘Hoe kom je bij een kunstwerk in een woestijn? En hoe heeft Smithson dat gefinancierd gekregen? Ja, met geld van een galerie, maar die moeten ook geld verdienen dus wat hebben ze eraan?’ Door film en fotografie van het werk komt het via een galerie toch bij het publiek, en kon Smithson op allerlei vormen zijn landschapskunst presenteren.

Toch bood de natuur soms ook weerstand aan de scheppingsdrift van Smithson. De Bruyn: ‘Die zwerfkei in Broken Circle heeft hij niet bewust neergelegd, die kwam tijdens het maken tevoorschijn. Toen Smithson erachter kwam dat hij een klein leger nodig zou hebben om die kei weg te halen, heeft hij hem maar laten liggen. Hij stoorde zich er misschien aan, maar hij accepteerde ook dergelijke toevalseffecten die deel uitmaken van het productieproces.’

Smithson koos niet zonder reden voor afgelegen plekken voor zijn kunstwerken. Novak: ‘Het is een hele onderneming voordat je bij die zandgroeve bent. Je moet met de beheerders van de kunstwerken een afspraak maken. Je kunt er niet zomaar heen. Je moet je aanmelden want het is op een bedrijventerrein. Ook dat is weer een ervaring op zich.’

Is ze er zelf wel eens geweest? ‘Jazeker. Op een zonovergoten dag, met studenten van de KABK. Het is een prachtige plek. Ik keek even weg, en voor ik het wist hadden twee van mijn studenten zich ontkleed en waren in het water in het kunstwerk gesprongen! Dat mag natuurlijk helemaal niet, maar ja, dat doen kunstenaars.’

Robert Smithson: Art in Continual Movement, Alauda Publications, 240 pgs., € 39,95

10

Mare · 5 april 2012

English page

Extinguishment

A tiny bit

less cancer Medical biologist compares DNA in breast tumours

A Leiden doctoral candidate made of study of the genetics of breast cancer: “If two different tumours have a comparable genetic background, they could be treated in the same way.”

The human body consists of thousands of billions of cells and we have huge range of tricks to prevent one of those turning into a cancer growth; nevertheless, it still happens, and depending on the exact type of cancer, things can go seriously wrong for you, even in 2012.

Other media sometimes feature articles like “Scientists discover cure for cancer” as if the right pill is just waiting to be found. This is not one of those articles. Back in 1972, American President Richard Nixon optimistically declared a “War on Cancer”. The results so far: cancers stars prominently among the top ten of causes of death in wealthy countries. Of course, we are making progress, but only bit by bit.

Medical biologist Simon Joosse’s dissertation, for which he was recently awarded his doctorate, is a small step in the right direction.

It could help a tiny bit if you have a specific form of cancer – and that is actually quite significant in the reality of science. Not many Euros in the Dutch Cancer Society’s collection boxes are used to the same immediate and rapid effect as the grant for his doctoral studies.

BY BART BRAUN

Because many kinds of cancer are partly genetically determined, scientists like Joosse are examining this genetic foundation in the hopes of learning something about how cancer develops or how it could be treated.

But first, here is a brief refresher course on genetics: hereditary information is stored as large DNA molecules, or chromosomes. This DNA consists of smaller molecules which biochemists have called A, T, C and G. Some pieces of a chromosome can be read by the cells; these are the genes. The specific purpose of some genes is to control other genes, while others create the building scheme for the protein molecules from which the body is constructed, and with which it does everything.

The genes Joosse was working on are called BRCA1 and BRCA2, or “Bracca” as the biologists say for short. Both these genes consist of many thousands of DNA letters, and if all those letters are correctly placed, the genes perform important work. Recently, it was discovered that BRCA1 has a part in the creation of milk glands in the breast, and both genes contain the building scheme for proteins that repair damaged DNA – a significant task, because damaged DNA can be the first step towards the development of cancer.

That is what happens in people where the letters are not correctly placed: most changes are not relevant to a gene, but when the

changes have an effect, the owner of the mutant gene has a considerably higher risk of breast cancer.

The genes owe their names to that fact: even before we knew their usual functions, the geneticists realised that the broken versions caused BReast CAncer.

Once you know that these genes exist and that damaged versions increase the risk of breast cancer, you can do something about it.

You could study how your version of the genes is constructed. As this is still quite expensive, geneticists only examine women with a family history of breast cancer.

And for the same reasons, they do not determine the exact order of all the As, Ts, Cs and Gs, but take short cuts.

Joosse’s shortcut is called “Array Comparative Genomic Hybridization”; he did not use it to trace breast cancer patients, but to examine breast tumours. “It is a technique to compare two pieces of DNA,” he explains. “Generally speaking, you have two versions of every chromosome, one inherited from your father and one from your mother. You label the control DNA green, and the tumour DNA red. The machine measures how much green and red there is. If you see more red, then you know that a piece of DNA occurs more often in the tumour than in healthy tissue. If you can see more green, then that bit of DNA is common in the cancer tissue, or else it’s been eliminated.”

Joosse discovered that the ge-

netic composition – the amount of red and green – of tumours caused by a mutation in BRCA1 or BRCA2 differs from that of other breast tumours, which is useful to know. “There are families with many cases of breast cancer, but in whom no known BRCA-mutations were discovered. So now what do we do?

Maybe we missed a mutation, because the genes are so large. But if you apply this technology to their tumours, you could discover new harmful versions of the gene and that would improve screening for other people.

“Perhaps someone has a nonBRCA-tumour that looks similar to BRCA tumour. Those people may have a mutation in a gene that we do not know of yet, but one that does something similar to the BRCA genes. But you could treat those patients in a similar fashion, by prescribing drugs that deal with the absence of DNA repair.”

This has already tried with a small group of patients at the Netherlands Cancer Institute, where Joosse did his doctoral research.

“They responded better to the treatment,” says the doctoral candidate. But that doesn’t mean to say they were all cured, he hastens to add: “We are still talking about surviving cancer for longer.” But things are improving, bit by bit.

Simon Joosse, Prediction of “BRCAness” in breast cancer by array comparative genome hybridization

Electrons, the negatively charged particles in atoms, are not just particles.

In the super-small world of quantum mechanics, they also act as waves and waves can reinforce or extinguish each other. This phenomenon has been known for some time: at very low temperatures, electron waves can extinguish each other in such a way that they raise the resistance of the wire they were running through. In Nature Nanotechnology, an international team of physicists, including Constant Guédon and Sense Jan van der Molen from Leiden, describe how they observed this phenomenon at room temperature. They designed special molecular electrical wires where the waves meet and extinguish each other.

Is that cool? Well, it’s quite cool if you know that you can switch the extinguishment on and off because that means you can design entirely new kinds of electronic circuits. Although there might be one or two people who do not enjoy building electronic devices, there a very few people who do not enjoy buying electronic devices.

According to the researchers, the next step is to produce molecules that can be used for this.

Dwarf elephants The extinction of some animals seems more of a pity than of others. For instance, geologists and archaeologists sometimes find the fossils of tiny elephants on certain islands. In Quarternary International, Leiden archaeologist Nike Liscaljet reports on the discovery of a number of dwarf elephant fossils in the Philippines, particularly the foot bones.

Dwarf elephants did not live only in Asia: the remains of extinct species of small elephants have been found on several islands in the Mediterranean too, like the Maltese example in the picture.

Presumably, the legends about Cyclopes evolved around the discoveries of dwarf elephant skulls which had a single large hole in the middle for the trunk.

Liscaljet compares the Philippine fossils to the Mediterranean discoveries and draws the conclusion that the Asian remains are larger than the European ones, but nevertheless belong to one of the dwarf species, probably a member of the genus Stegodon.

Bats In 2008, a 41-year old woman was admitted to the Leiden University Medical Centre after contracting Marburg virus while holidaying in Uganda: unfortunately, she did not recover from the disease. The doctors involved in the case have reviewed the events in The Lancet Infectious Diseases.

The woman presumably contracted the disease on a visit to a cave occupied by infected bats. The genetic material of this specific strain of the virus was assessed, and is now registered in the computer as the “Leiden strain”; it’s closest relative is the virus that surfaced in the German town of Popp in 1967 – that virus also originated in Uganda.

In a terrifying conclusion, the researchers list the absolute minimum requirements for treating Marburg patients and their remains: “The bodies should be sprayed with bleach, and put in a body bag which also needs to be sprayed with bleach. The people who bury the corpses must wear aprons, two pairs of gloves, masks, safety goggles and welly boots, all of which must be cleaned with bleach afterwards, or burned within 24 hours.”

In other words: try to steer clear of the virus.

5 april 2012 · Mare 11 Cultuur

Agenda enige die overbleef, was een oude gast. Dus toen hebben we het maar afgeblazen. Als schrale troost hebben we de klaphoes van het vinyl zelf gezeefdrukt: een leuk hebbedingetje voor de liefhebber.’

Shaking Godspeed, met vlnr drummer Maarten Rischen, bassist-organist Paul Diersen en zanger-gitarist Wout Kemkens. Foto Sander Baks

Smaakvolle kotsporno De muzikale metafoor van Shaking Godspeed In hun Achterhoekse psychedelica combineert Shaking Godspeed mooie melodieën met vervreemdende gekte. Maar helaas: de gedroomde albumhoes was ‘een brug te ver’.

Door Frank Provoost Attentie! Attentie! Een psychedelische rockband uit het oosten des lands vraagt graag uw aandacht voor het volgende.

‘Shaking Godspeed is op zoek naar heren/dames die voor de nieuwe albumhoes naakt en kotsend gefotografeerd willen worden. Het is geen

kotsporno, het zal smaakvol vastgelegd worden, in zoverre dit mogelijk is. We verwachten honderden aanmeldingen, dus wacht niet te lang!’

Aldus een oproep op Facebook 19 september jongstleden. Geen honderden, maar 57 personen vonden dit leuk.

Zanger-gitarist Wout Kemkens was ooit het meesterbrein achter The Bloody Honkies, de Achterhoekse Stooges die zichzelf kort na hun geniale debuut ontbonden. Vergeleken met de Honkies klinkt Shaking Godspeed minder elementair en meer psychedelisch, mede door een ronkend orgel. Hun eerste plaat

Awe (2010) werd bejubeld en bracht de band tot het Hongaarse festival Sziget. Het nieuwe album is net uit en heet Hoera.

Alleen: op de zwartwit-hoes staat een foto van gesloten gordijn, waarover in oranje spetterletters de titel is gekwast. Kotsend naakt is nergens te bekennen.

Viel het toch tegen met de aanmeldingen?

Kemkens: ‘Uiteindelijk waren er vijf belangstellenden. Dat vond ik eigenlijk nog best veel. Maar toen het puntje bij het paaltje kwam, vonden er vier het toch een brug te ver. De

Maar jullie waren het echt van plan?

‘Ja, echt. Kotsen is een behoorlijk inspannende bezigheid. Al je spieren spannen zich samen. Dat ziet er schitterend uit. Ik snap dat het voor sommigen misschien vrij grappig overkwam, maar wij waren er echt heel serieus over.

‘Vijf minuten nadat ik de oproep geplaatst had, mailde PowNews: of ze er een item over mochten maken.

Dat leek ons een slecht plan, omdat we bang waren dat het mensen alleen maar meer zou afschrikken.

‘Het plan was niet om het grof en smerig te fotograferen, maar meer zoals Carel Willink het zou hebben geschilderd. Een schitterend beeld van iets lelijks – dat was een goede metafoor voor onze muziek. Daarin combineren we mooie melodielijnen met vervreemdende stukken die tegen de haren instrijken. Helaas: het waren parels voor de zwijnen.’

De nieuwe plaat klinkt vreemder dan de vorige. Waarom?

‘Volgens mij is de structuur van de nummers redelijk simpel, maar dat komt misschien omdat het allemaal allang in mijn eigen hoofd zit. Ik had me wel voorgenomen het zo kort mogelijk te houden, hooguit drie minuten. Daarin moet alles voorbijkomen: een catchy melodie, veel energie en gekte. Op Awe deden we dat ook al, maar dan duurde het negen minuten.

‘Misschien is Hoera daarom bij de eerste keer luisteren wat moeilijk te verhapstukken. Ik hoor van veel mensen dat de nummers een keer of vijf indalen. Geeft niks: dat maakt de houdbaarheid ook langer.’

Shaking Godspeed & Bombay Show Pig LVC, donderdag 5 april, 20.00 u, € 7,50 (Vrijkaarten? Ga naar mareonline.nl)

FILM TRIANON The Best Exotic Marigold Hotel dagelijks 18.45 The Hunger Games dagelijks 18.15 + 21.30 vrij. za. zo. ma. + wo. 14.00 Titanic 3D dagelijks 20.30 HET KIJKHUIS Bel Ami dagelijks 19.15 Extremely Loud & Incredibly Close dagelijks 21.45 Intouchables dagelijks 19.00 + 21.30 LIDO STUDIO Haywire dagelijks 21.30 Wanderlust zo. ma. di. wo. 18.45 Project X dagelijks 21.30 American Pie: Reunion wo. 14.15 + 18.45 + 21.30 This Means War za. zo. + wo. 14.30 The Descendants dagelijks 18.45 Chronicle dagelijks 21.30

MUZIEK

LVC Shaking Godspeed + Bombay Show Pig Do 5 april 20u €7,50 Joost van Bellen + Wannabe A Star Za 7 april 20u €22,50 Paasswing Dead Celebrities Zo 8 april 23u 10,Atlantic Attraction Do 12 april 20u €7,50 BURCHT Burcht Jazz: Licks & Brains Do 5 april 21u toegang gratis PIETERSKERK Matthäus Passion Do 5 april 19.15u vrij 6 april 11.15u STADSGEHOORZAAL Kuss Quartet Di 10 april 20.15u €32,50 €30,- €27,50 Getijdendag - Egidiuskwartet Za 14 april hele dag, aanvang 5.15u ACADEMIEGEBOUW “Musici rond het Academie-orgel” Woe 11 + woe 18 april 13u toegang gratis

T H E AT E R

Vissen in sterk water ‘Wonder dat ze heelhuids aankwamen’ Het Sieboldhuis in Leiden heeft de belangrijkste collectie Japanse vissen te leen van Naturalis. Morgen opent de tentoonstelling waarin ook voor het eerst de aquarellen van Siebolds tekenaar Kawahara Keiga te zien zijn.

Door Judith Laanen In het kantoor van Martien van Oijen ruikt het muf en weeïg. Dat komt door de formaline, de vloeistof waarin beesten ‘op sterk water’ worden gezet. Bij de wasbak staan kleine visjes die nog moeten worden gedetermineerd.

Van Oijen is al sinds 1980 werkzaam bij Naturalis als conservator van de Japanse vissencollectie van de van oorsprong Duitse arts Philipp

Koi

Franz von Siebold (1796 – 1866).

‘Siebold was ingehuurd door de Nederlandse overheid om de Japanse flora en fauna te documenteren.

Zijn interesse lag in eerste plaats bij planten. Vogels en zoogdieren kwamen erna. Hij deed minder onderzoek naar vissen omdat ze moeilijk te conserveren waren, en omdat hij hun kleuren, die onmisbaar waren voor een goede bepaling van de soortnaam, wilde laten vastleggen door een tekenaar. De enige Japanse kunstenaar aan wie hij dat werk toevertrouwde was Kawahara Keiga.

Die aquarellen zijn nu voor het eerst te zien.’

Van Oijen benadrukt dat tekeningen nog steeds heel belangrijk zijn.

‘Want op een foto kun je nooit alle details zo mooi en scherp laten zien.

Denappelvis

Je kunt ook de vinnen opspannen, in een foto kan dat niet.’

In totaal heeft Kawahara 256 keer een vis getekend. Vijftig tekeningen zullen de tentoonstelling opsieren.

De tekeningen zijn ook zo bijzonder vanwege de aantekeningen op de platen van de zoöloog Hermann Schlegel - die de tien geboden voor biologische tekeningen uiteenzette – met wie Siebold in Leiden samenwerkte. ‘Hij zag verschillen tussen de tekeningen en de meegezonden visexemplaren. Die zette hij erbij.’

Vissen conserveren, hoe doe je dat eigenlijk? ‘Droog of nat. Droog betekent dat je ze opensnijdt, al het vlees en de botjes eruit haalt – behalve de kop, anders vervormt die – en hem dan vult. In Siebolds tijd stopten ze er vlas of hennep in.’

Nat conserveren betekent vissen op sterk water zetten. ‘Siebold gebruikte arak, rijstwijn met een alcoholpercentage van 20 procent. Het is een wonder dat die vissen destijds

heelhuids in Leiden zijn aangekomen. Tegenwoordig conserveren we vissen op 70 procent alcohol.’

Voor deze tentoonstelling komt er in het Sieboldhuis aan het Rapenburg zelfs een aquarium met echte goudvissen en de nationale vis van Japan, een dwergkoi.

Natuurtekenaars van Naturalis komen tekenworkshops geven.

Ook aan de kleintjes is gedacht: Van Oijen heeft zelf een paar tekeningen van Kawahara overgetrokken voor kleurplaten.

Wat is de favoriete vis van de conservator? ‘De Ostichthys japonicus.

Het opgezette exemplaar heeft een staartvin die een beetje vervormd is, en de staartvin op Keiga’s tekening is hetzelfde. Van deze soort hebben we dus het exemplaar dat 180 jaar geleden door Keiga getekend is.’

Van Haai tot Koi Sieboldhuis, 6 april t/m 8 juli € 7-4

Aziatische schaapskop. Aquarellen Kawahara Keiga

LAKTHEATER Nachtgasten 7 – improvisatie Woe 11 april 19.30u €14,- €11,50 Het Internationaal Danstheater – Henna Vrij 13 april 20.30u €18,- €15,50 LEIDSE SCHOUWBURG Kasper van Kooten Di 10 april 20.15u €22,- €20,- €17,50 Kantje Boord - cabaret Do 12 april 20.15u €28,- €25,50 €23,Orkater: Breaking the News Zo 15 april 20.15u €22,- €19,50 €17,IMPERIUMTHEATER Plat du Jour – Poste restante Vrij 13 za 14 april 20.15u zo 15 april 15u €10

D I V E RS E N

MUSEUMWEEKEND Za 14+zo 15 april in diverse Leidse musea LUMC Jelgersma Lezing Di 10 april 16.15u toegang gratis SIEBOLDHUIS Van Haai tot Koi 6 april t/m 8 juli 2012 UNIVERSITEITSBIBLIOTHEEK Tentoonstelling ‘Topografisch Geheugen: Topstukken uit de verzameling Nederlandse topografie’ t/m 29 apr 2012 RIJKSMUSEUM VAN OUDHEDEN Nieuws uit het Midden-Oosten t/m 31 aug 2012 MUSEUM BOERHAAVE Het Gewichtige Lichaam 13 april t/m 9 sept 2012 NATURALIS Naturalia, van circusdier tot wetenschappelijk object t/m 19 aug 2012 MUSEUM VOLKENKUNDE De verborgen tuin – Juwelen uit India t/m 8 apr 2012 MUSEUM DE LAKENHAL Schilderijen van Floris Verster met gedichten van Albert Verwey 7 april t/m 12 aug 2012

12

Mare · 5 april 2012

Kamervragen

00 :25 PM

Hart van klei

Foto Taco van der Eb

‘Ik kan iedereen horen plassen’ Catrin Simons (23), derdejaars Engels Huis: LA’MA (Lange Mare 54) Bewoners: 5 meisjes, één oudere man Grootte: 15 m2 Huur: €275,-, inclusief Wie is die oudere man met wie je samenwoont? Je huisbaas?

‘Nee, hij was er al toen ik hier introk.

Hij is ooit in Leiden gaan studeren en woonde hier al voordat het een studentenhuis werd. Nu wonen we met hem samen. Hij is heel lief want hij onthoudt al onze verjaardagen, al kan dat ook eng overkomen. Hij douchet altijd stipt om 12 uur ‘s middags, en is werkloos.

Hij doet ook er ook altijd heel lang over om de straat over te steken, omdat hij bang is.’

Bandirah

En als het hem uiteindelijk lukt over te steken, waar gaat hij dan heen?

‘Naar het casino in Scheveningen.’

Mag je wel een interview over dit huis geven?

‘Haha, geen idee. Waarschijnlijk niet.’

Goed…vertel eens over je huisbaas?

‘Die zie ik zelden. Hij komt alleen als je hem belt als er iets stuk is. We mogen ook een heleboel niet van hem. We hebben bijvoorbeeld geen wasmachine omdat hij denkt dat dan heel Leiden bij ons de was komt doen.

'Posters ophangen mag niet, "want dan fikt het huis af". En we wilden een keer bij het raampje boven de voordeur kerstlichtjes ophangen, maar dat mocht ook niet. “Jullie weten donders goed dat het hier geen bordeel is”, zei hij.’

Je kamer zit naast de Marekerk. Veel geluidsoverlast?

‘Ja. Elke zondagochtend om tien uur word ik wakker van de kerkklokken. Ik ben er inmiddels aan gewend, maar dan nog is het irritant. De akoestiek van dit huis is ook denderend, trouwens.’

Vertel!

‘De wc zit naast mijn kamer, ik kan iedereen horen plassen. Ik deel die wc met twee anderen. Ik heb ooit geopperd een draagbaar radiootje in

het toilet te zetten, zodat als je moet, je wat tegengeluid hebt. Dat idee is tot nu toe niet aangeslagen. Blijkbaar vindt iedereen dat ze geruisloos plassen.’

Hebben jullie nog huisdieren?

‘Nee. Tenzij je Mr. Moth meetelt, de platgeslagen mot die boven onze trap zit geplakt.’

Je zit behoorlijk ingebouwd tussen de daken van de huizen om je heen. Heb je een vluchtroute?

‘Niet echt. Als het moet, stap ik het dak op en wacht ik tot iemand me komt redden.’

DOOR JUDITH LAANEN

Ik had wel eens van Ai Weiwei gehoord. De Chinese kunstenaar werd bekend als ontwerper van het Olympische vogelnest, nog bekender om zijn kat- en muisspelletjes met de Chinese overheid.

Bij een tentoonstelling in Tilburg staar ik naar de bomen van Ai Weiwei.

Elke boom is gemaakt van tien andere bomen. Ik kijk naar een bal van krukjes uit de Qing-dynastie, naar een carrousel van aan elkaar gelaste fietsen en naar een grijs tapijt van zonnebloempitten. Volgens het bordje zijn het miljoenen handbeschilderde porseleinen beeldjes. Een jaar lang is er door 1600 Chinese arbeiders aan die krengen gewerkt. Het bordje naast de pitten gebiedt me een meter afstand te houden, maar ik wil er dolgraag eentje pakken, om er vervolgens mijn tanden op te breken. Ik zou Ai een foto sturen van mijn halve voortand en hij zou er om lachen. Als ik dichterbij kom, kijkt een bewaker me lief aan, maar zijn glimlach weet de waarschuwing net niet aan het zicht te onttrekken: waag het niet nog een stap te nemen.

Zo komt het dat ik een week later in Den Haag het Movies that Matterfestival bezoek, in de hoop dichter bij Ai Weiwei te komen. Tijdens de film Never Sorry van filmmaakster Alison Klayman ligt de zaal regelmatig in een deuk. Het leger buitenlandse journalisten dat Ai inzet om zijn doelen te bereiken, is schrikbarend groot. Dit is misschien nog wel meer confronterend dan de Chinese overheid zelf: deze verschijnt meestal in de gedaante van een slapende tiener die voor het huis in een grijs busje de wacht houdt.

Al snel vraag ik me af wat er gebeurt als ik koningin Beatrix in het openbaar voor gordijnenkut uit zou maken, of voor befteckel. Een waxinelichtje gooien is al genoeg, zo heb ik begrepen. Mocht een Nederlandse agent mij vervolgens oppakken, wat zou er dan gebeuren als ik de zonnebril van zijn hoofd afgris? Als ik een camera in zijn neusgat duw, terwijl twintig van mijn vrienden er met hun mobieltjes omheen staan te filmen? Na de film is er een debat, maar – misschien is dat gepast bij door Amnesty georganiseerde activiteiten – er staat niets ter discussie.

Naast filmmaakster Klayman heeft de organisatie een Tibetactiviste opgetrommeld. Ze stroopt een paar schoonmaakhandschoenen op en haalt een roze hart van klei uit een koelbox.

Ze heeft het gemaakt voor alle Falun Gong-leden waarvan de Chinese overheid de organen uit het lichaam sneed om deze aan rijke westerlingen te verkopen.

Een Uyghurse man doet alsof hij de filmmaakster een vraag wil stellen, maar grijpt snel de microfoon om een eindeloos verhaal op te hangen over de rellen in Xinjiang. Een man met een witte lange paardenstaart, gehuld in een shirt met de tekst ‘Genochina’ klampt zich aan voormalig China-correspondent Floris-Jan van Luyn vast.

Met laatstgenoemde zou ik graag praten, maar de zaal is te klein voor het scala aan belangen. Toch gezellig, zo’n avondje met andere China-geïnteresseerden.

PETRA MEIJER