Mare 27 (38)

23 april 2015 38ste Jaargang • nr. 27

De schoonheid van serendipiteit Pagina 6

Voorzitter Promovendi Netwerk: ‘Dit beleid is nergens op gebaseerd’

De bloedige guerrilla tegen zwarteburgerrechten.

‘Het was prijsschieten’

In alle vrijheid je toch gevangen voelen: Fenne draait op filmfestival

Pagina 3

Pagina 9

Pagina 11

Niet spieken!

Het kat-en-muisspel tussen student en docent verhevigt

De strijd tegen spieken verhardt, met zwarte lijsten, anti-smartphone-apparatuur en wellicht zelfs cameratoezicht. ‘Je merkt dat studenten door de strakke studieregelingen in paniek raken.’

DOOR VINCENT BONGERS EN MARLEEN VAN WESEL ‘Na afloop van een bestuurs-

kundetentamen stond ik op het toilet mijn handen te wassen’, vertelt surveillant Theo Duivenvoorden (76). ‘Toen ik het papieren handdoekje wilde weggooien, zag ik een reader in de prullenbak liggen.’ Met zijn twaalf jaar ervaring kent hij de meeste klassiekers wel, zegt de tentamenopzichter. ‘Sommige studenten gaan gewoon op hun reader zitten.

Zodra medestudenten hun werk gaan inleveren en de surveillanten beginnen te sorteren, grijpen ze hun kans.

We hebben zo’n geintje al een paar keer geconstateerd.’

Sommige studenten gaan nóg verder, zegt universitair hoofddocent rechten Arthur Elias. ‘Tien dagen nadat het was afgenomen vond een medewerker een tentamen burgerlijk recht onder het kopieerapparaat.

De met potlood geschreven tekst was uitgegumd en vervangen door de goede antwoorden, die inmiddels al op Blackboard stonden. Dus die student, of een handlanger, was de afdeling binnengeslopen, had Advertentie

Gaan we stranden op klimaat ?

Nu in de boekhandel:

De sociale dimensie van de opwarming Nijssen & Walter Dit boek geeft zicht op enkele samenlevingsregels en sociale werkingen die niet alleen de opwarming aanwakkeren maar bovendien de vorming van cohesie rond aanpak ervan flink in de weg staan.

‘Sommige studenten zijn verbaasd dat ze behalve een 1 ook nog straf krijgen. “Op school was spieken niet zo erg”, zeggen ze dan.’ Foto Robert Doisneau het aangepaste tentamen onder het kopieerapparaat gelegd en wilde zo de suggestie wekken dat een medewerker het daar had laten liggen. We hebben het college van bestuur toen gevraagd deze persoon van de oplei-

Productspecificaties op socdim.info

mare-nijssen 150401.indd 1

14-04-15 10:06 JOIN THE INTERDISCIPLINARY MINOR

SUSTAINABLE DEVELOPMENT FIRST SEMESTER, 30 ECTS REGISTRATION FROM 1 MAY - 15 AUGUST

ding te verwijderen. Toen het college dat niet aandurfde, hebben we de dader een jaar uitgesloten van al het onderwijs en alle tentamens - de zwaarste straf die we kunnen uitdelen.’

Elias is voorzitter van de examen-

commissies propedeuse en master en schat het aantal gevallen bij Rechten op twintig tot dertig per jaar. ‘Betrapte studenten krijgen een 1 en worden de tentamenzaal uitgezet. De examinator bepaalt of de zaak naar de

examencommissie gaat. We sluiten bijvoorbeeld studenten tijdelijk uit voor het betreffende vak. Soms zijn ze verbaasd dat ze naast een 1 ook nog een straf krijgen. “Op school was spieken niet zo erg”, zeggen ze dan. Maar de universiteit wil geen diploma’s afgeven waar een smetje aan zit.’

Duivenvoorden constateert ‘om de paar tentamens’ wel een geval van fraude. ‘Vooral bij Rechten, al worden de docenten strenger. Een heterdaadje melden we direct bij hen. De ene wordt heel boos en wijst zo’n student direct het gat van de deur. Anderen houden een zedenpreek, nemen het spiekbriefje of de wetbundel in, maar laten de student z’n werk wel afmaken.’ Wetbundels mogen geen geschreven teksten bevatten, legt hij uit. ‘Maar sommige linkmiegels zetten puntjes bij letters. Je zou denken dat je na zoveel moeite die geheime boodschap toch wel uit je hoofd kent.’

Twee weken geleden zijn bij goederenrecht nog twee zulke ‘codeerders’ betrapt, vertelt Elias. ‘Ze zijn een half jaar uitgesloten voor het vak. Hun verklaring: “Als we zakken, halen we de vierjaarstermijn niet. En dan is het afgelopen. Dat begrijpt u toch wel?” Maar dan zeg ik: “Je kunt toch niet de fout ingaan, als je jurist wilt worden?”’

Een Griekse uitwisselingsstudente beriep zich zelfs op het landsbelang.

Na te zijn betrapt op het doorgeven van briefjes werd ze drie maanden geschorst, waardoor ze haar master niet meer kon halen. Elias: ‘Het collegejaar daarop mailde ze vanuit Griekenland of ze niet alsnog het tentamen via de mail mocht afleggen. “U weet toch hoe slecht de situatie in mijn land is”, schreef ze. “Ze hebben mij als jurist hard nodig.”’

Stijgt het aantal spiekers door strengere maatregelen die het rendement moeten verhogen? ‘Ik merk wel sommige studenten door de uiterst strakke regelingen in paniek raken.’

De faculteiten willen in ieder geval fraude gerichter gaan bestrijden.

Geesteswetenschappen werkt aan een ‘spiekprotocol’, vertelt Karin van der Zeeuw, hoofd onderwijszaken.

‘We zullen vooral vastleggen wat nu al gebruikelijk is, bijvoorbeeld dat in oplopende collegezalen niet álle stoeltjes bezet zijn.’ > Verder lezen op pagina 4

Advertentie

MORE INFORMATION: CML.LEIDEN.EDU MINOR@CML.LEIDENUNIV.NL FACEBOOK.COM/MINOR DUURZAMEONTWIKKELING

2 Mare · 23 april 2015 Geen commentaar

Wie is er welkom?

De grootmoefti van Egypte beslist mee over de vraag of zijn landgenoten naar de galg moeten. Hij bezocht maandag de universiteitsbibliotheek en kwam ‘het gematigde gezicht van de islam laten zien’, zoals de universitaire nieuwsbrief het noemt.

Meneer Shawqi Allam was niet de enige universiteitsbezoeker die deze maand voor opgetrokken wenkbrauwen zorgde. Aan de TU Delft kwam samenzweringsdenker Richard Gage de universitaire sheeple vertellen dat we het officiële verhaal over 9/11 niet moeten geloven: het World Trade Centre ging ten onder aan gecontroleerde explosies. Een Amsterdamse studievereniging had historicus Justin McCarthy uitgenodigd, die de Armeense genocide ontkent. En is die bijscholing over voeding in het Leids Universitair Medisch Centrum (zie pagina 5) nou een kwakzalverscongres of niet?

Daar zit je dan, als universiteit.

Aan de ene kant hoor je pal te staan voor het vrije woord. Maar je bent er ook om mensen kritisch te leren denken. Daar hoort ook bij dat je ze blootstelt aan meningen of mensen die wat buiten hoofdstroom van het denken vallen. En wie zonder zonde is, werpe de eerste steen: als Allam niet welkom zou zijn, moet de deur dan ook dicht voor mensenrechtenschender Barack Obama, van martelgevangenis Guantanamo?

Aan de andere kant heb je als universiteit een zekere autoriteit opgebouwd, in de loop der eeuwen. Die autoriteit straalt af op mensen die je uitnodigt. Vol trots vertellen malloten dat ze lezingen hielden op vooraanstaande universiteiten. De Britse bioloog Robert May weigerde daarom altijd om in debat te gaan met creationisten: ‘Dat zou zeker goed staan op uw cv, maar helaas niet zo goed op het mijne.’

En hoe schurkerig moet iemand zijn voordat hij niet meer welkom is? Het minder gematigde gezicht van de islam, IS-kalief Abu Bakr al-Baghdadi, heeft een dokterstitel in islamstudies én unieke ervaring met de letterlijke interpretatie van islamitische teksten. Mag deze prominente schriftgeleerde ook op de thee komen? Moet je echt iedereens vrije woord een universitaire plek bieden? #JeSuisHomeopaat, #JeSuisHomohater of #JeSuisHolocaustontkenner, iemand?

Het lijkt erop dat arabiste Petra Sijpestijn (zie pagina 5) de beste route uitstippelt: het kronkelpad van de nuance, langs het ravijn der controverse. Per geval bekijken, belangen afwegen.

Vooral niet te gauw toegeven aan drammers van buitenaf die andersdenkenden de mond willen snoeren. Eventueel als voorwaarde aan de uitnodiging verbinden dat er ook een spreker uit het andere kamp komt – zoals de Vrije Universiteit had gedaan bij McCarthy. Het is een kunst, geen wetenschap. Maar universiteiten zijn nou juist goed in dat laatste.

Door Bart Braun

Colofon

Column Redactie-adres Pieterskerkhof 6 2311 SR Leiden Telefoon 071–527 7272 Website mareonline.nl E-mail redactie@mare.leidenuniv.nl

De redactie is op vrijdag gesloten.

Oplage circa 15.000 Hoofdredactie

Frank Provoost frank.provoost@mare.leidenuniv.nl Redactie

Vincent Bongers vbongers@mare.leidenuniv.nl Bart Braun bbraun@mare.leidenuniv.nl Petra Meijer p.meijer@mare.leidenuniv.nl Marleen van Wesel h.g.van.wesel@mare.leidenuniv.nl Veerle van der Gracht (stagiaire) vgrachtmare@gmail.com Medewerkers

Talitha Dehaene • Tim Meijer • Esha Metiary • Marc van Oostendorp • Benjamin Sprecher Fotografie Taco van der Eb • Marc de Haan Illustraties Bas van der Schot • Bandirah • Silas.nl Basisontwerp Roeland Segaar, Zabriski Communicatie Art direction en vormgeving Marcel van den Berg Drukwerk Rodi Rotatiedruk, Broek op Langedijk Advertenties Bureau van Vliet B.V. Postbus 20 2040 AA Zandvoort Telefoon 023 - 571 47 45 Redactieraad

Prof. dr. J.C. de Jong (voorzitter) • Prof. dr. F. Israel (vicevoorzitter) • drs. B. Funnekotter • J. Daemen • S. Grootveld • mr. F.E. Jensma • M. Kuipers• dr. S.J. van der Linde • prof. dr. N.J. Schrijver • dr. J.P. Vollaard • F. Vermeeren • C. van der Woude Jaarabonnementen

Een jaarabonnement op Mare loopt van september t/m juni. Belangstellenden kunnen Mare thuisgestuurd krijgen door €35 over te maken op bankrekening 1032.57.950 ten name van Universiteit Leiden (o.v.v. Mare en SAP-nummer 6200900100) en vervolgens een bevestigingsmail met daarin hun adres te sturen naar redactie@mare.leidenuniv.nl. Studenten betalen €25.

Ter controle graag in de bevestigingsmail ook het studentnummer vermelden.

Adreswijzigingen

Alleen schriftelijk met postwikkel.

Klachten en opmerkingen over de toezending van Mare 071-5277272.

Mededelingen voor het op donderdag verschijnende nummer moeten uiterlijk de voorafgaande donderdag 16.00 uur in het bezit van de redactie zijn.

ISSN 0166-3690

Geef me geld!

Het financiële departement van de universiteit is een tragische clown. Ben je gesteld op je geestelijke gezondheid? Laat me je dan alvast waarschuwen. Je wil zo min mogelijk met ze te maken hebben. Gebeurt dit wel, dan is de kans groot dat je uiteindelijk van frustratie alle haren uit je kop trekt.

Natuurlijk had ik op mijn klompen aan kunnen voelen dat er vroeg of laat gezeik zou komen; een jaar geleden zat ik als stagiaire van deze krant te wachten op mijn zuurverdiende centen, alleen om er na ruim anderhalve maand achter te komen dat ik niet op de payroll stond omdat ‘mijn papieren niet naar de juiste afdeling waren gestuurd’. Of ze me niet even op de hoogte hadden kunnen stellen of door hadden kunnen sturen? ‘Nee mevrouw, daar doen wij niet aan.’

En bedankt.

Nu mag ik wederom maandelijks mijn handje ophouden bij de universiteit voor de door mij geleverde diensten. Daar heb ik een digitaal formuliertje voor.

Dat vul ik braaf in, maak er een screenshot van, want het formulier werkt alleen op Windows, stuur het door naar mijn contactpersoon en binnen niet al te lange tijd heb ik dan geld op mijn bankrekening. Dat alles ging allemaal van een leien dakje, tot drie weken geleden.

‘Bedankt voor uw screenshot. Helaas kunnen wij die niet in behandeling nemen. We verzoeken u vriendelijk mee gezonden formulier in te vullen en deze met uw kopie ID aan ons toe te zenden.’ Ik heb nooit geld te veel, dus het feit dat de administratie er wel geteld een week over deed om mij in te seinen vond ik

op z’n minst erg frustrerend, om nog maar te zwijgen over het feit dat de administratie plotsklaps de kopie van mijn ID was kwijtgeraakt.

Nee, dan andersom.

Wat dat betreft is de Universiteit geen haar beter dan de Belastingdienst. Zodra er iets te innen valt, zijn ze er als de kippen bij om je te plukken. Heb je toevallig even problemen met het betalen van je collegegeld? Dan kan er natuurlijk altijd een afbetalingsregeling worden getroffen, maar ter bevordering van de algemene verwarring zal dat niet worden doorgegeven aan de volgende persoon waardoor je gewoon pardoes wordt uitgeschreven.

Bovendien heeft de universiteit dan nog gewoon het lef om te beweren dat je drie maal schriftelijk gewaarschuwd bent en dat het toch echt je eigen schuld is. Als je dan uit man en macht probeert je inschrijving recht te trekken, ben je uiteindelijk zo’n twee maanden bezig met eerst van het kastje naar de muur gestuurd te worden voordat je weer als volwaardig student geldt.

Die tentamens die je in de tussentijd mist doordat je de zaal wordt uitgestuurd omdat er geen inschrijving bekend is? Jammer joh, volgend jaar weer een kans.

Mijn declaratieverzoek en ik zijn nu weer twee weken verder. Ik moet het vooralsnog doen met de mededeling dat de betaling ter goedkeuring bij de activiteitenhouder ligt. Wat dat ook moge betekenen. Of ik mijn geld ooit nog krijg? Ik zie het somber in.

Esha Metiary is masterstudent Journalistiek en Nieuwe Media

23 april 2015 · Mare 3 Mensen

Hoezo meer promovendi?

Nieuwe voorzitter PNN: ‘Beleid van Bussemaker is nergens op gebaseerd’ Charlotte de Roon, de nieuwe voorzitter werd van het Promovendi Netwerk Nederland is kritisch op het kabinet. ‘Wat mij het meest tegen de borst stuit, is het gebrek aan waardering.’

Door Vincent Bongers ‘Het kabinet vindt dat er meer promovendi moeten komen. Maar legt niet uit waarom dat nodig is. Het beleid is nergens op gebaseerd. Als je er meer wilt, kijk dan eerst eens goed naar het vergroten van het succes van de huidige lichting. Ondersteun buitenpromovendi bijvoorbeeld beter. Dat is een grote groep die vaak naast de universiteit bungelt. Het gaat om ongeveer 10.000 mensen: de helft van alle promovendi. Als je hen hulp biedt, halen ze een stuk makkelijker de eindstreep.’

Charlotte de Roon (27) studeerde bestuurskunde en psychologie in Leiden. Bij de Campus Den Haag promoveert ze op een onderzoek naar politieke jongerenorganisaties. En sinds vorige maand is ze voorzitter van het Promovendi Netwerk Nederland (PNN).

Dat worden drukke tijden. Belangrijk punt van zorg: de mogelijke komst van de promotiestudent, het plan van minister Bussemaker om promovendi voortaan een studiebeurs te geven in plaats van een betrekking (zie ook p.4) ‘Wat mij het meest tegen de borst stuit’, zegt De Roon, ‘is het gebrek aan waardering. Promovendi zijn werknemers die heel veel bijdragen

‘Kijk eerst eens goed naar het vergroten van het succes van de huidige lichting promovendi.’ Foto Marc de Haan aan het welzijn van de universiteit.

Zij worden gedegradeerd tot student met een beurs. Het is echt een grote beslissing om dat mogelijk te maken. De universiteitsraad moet dat tegen kunnen houden. Maar in het voorstel van Bussemaker staat niet eens duidelijk of de medezeggenschap adviesrecht heeft over het hele plan. Dat moet eerst eens hel-

der worden.’

De kans dat politici een stokje voor het bursalenplan steken, is klein. Het is namelijk een Algemene Maatregel van Bestuur: een uitvoeringsbesluit waarvoor instemming van de Eerste en Tweede Kamer niet nodig is. Toch zijn er twijfels bij veel parlementariërs en senatoren, ook bij Bussemakers ei-

gen PvdA. De Roon: ‘De studentpromovendus heeft geen sociale zekerheid. Dat is een heikel punt.

We wachten met smart op de antwoorden op de Kamervragen.’

Vorige week bleek uit onderzoek van het Hoger Onderwijs Persbureau dat slechts tien procent van de promovendi binnen de vier jaar het proefschrift afrondt. Na zeven

jaar is tweederde klaar en een groot deel komt nooit aan de verdediging toe. De Roon: ‘Er zijn veel redenen waarom mensen afhaken. Je kunt dat niet alleen op de begeleiding van hoogleraren gooien. Het moet wel makkelijker worden om een klacht in te dienen. Promotoren hebben nu veel rechten, promovendi hebben vooral de plichten. Maar het is heel lastig om te klagen over je promotor. De Universiteit Leiden stelt nu twee begeleiders aan.

Dat scheelt al. Dan kun je ook eens met een ander sparren. Ik hoop dat andere universiteiten dat ook gaan doen.

‘Niet elk promotietraject verloopt verschrikkelijk. Uit onderzoek van het Rathenau-instituut blijkt dat tien procent van de promovendi de begeleiding een onvoldoende gaf.

Daar waren we best opgelucht over.’

Een ander aandachtspunt is de matige aansluiting op de arbeidsmarkt. Na de promotie is er vaak geen plek in de wetenschap. ‘Promovendi weten niet altijd wat ze zelf waard zijn. Je doet naast het onderzoek veel voor het bedrijfsleven nuttige vaardigheden op. Je geeft onderwijs, leert organiseren en analyseren. De personal branding van promovendi laat nog wel eens te wensen over. Maar aan de andere kant moeten bedrijven zich ook niet blindstaren op het specialistische onderzoek dat is gedaan.

Via PNN kan een promovendus een tijdje aan de slag bij een bedrijf. Om daar een paar maanden een klus aan te pakken. Dan breng je die twee werelden dichter bij elkaar.’

Frutti di Mare

Ik voel me een fles spuitwater Door Petra Meijer ‘Ik wil jullie vragen een paar rondjes te lopen en daarbij hard met je hielen op de houten vloer te stampen’, zegt Rosanne Vinke.

De zeventien aanwezigen, die nog een beetje schuchter in een kringetje zitten, staan op en beginnen heen en weer te stampen. Als iedereen weer gaat zitten, pakt een van hen haar tas en rent in tranen naar buiten. ‘Ik kan dit niet’, stamelt ze nog net voor ze de deur door gaat. ‘Dit gaat tegen alles in waar ik voor sta.’

Het is een heftig begin van de workshop over hooggevoeligheid bij de Leidse Studenten Ekklesia. Niet in de minste plaats omdat de deelnemers de gevoelens van anderen makkelijk oppikken, en door de emotionele uitbarsting zelf ook even van slag zijn. ‘Ik voel me net een fles spuitwater. Mijn hart gaat te keer, het zweet breekt me uit en het bloed stijgt naar mijn hoofd’, zegt een wat oudere deelneemster. Een paar stoelen verderop zit iemand met het hoofd tussen de knieën en de handen in het haar. De vele mensen in de kleine ruimte, het oorverdovende geluid van een waterkoker, het felle tegenlicht, de fotograaf van Mare: voor de aanwezigen is het eigenlijk teveel.

Iemand die hooggevoelig is – zo’n tien tot twintig procent van de wereldbevolking - ervaart meer indrukken en prikkels dan andere mensen. ‘Als kind kreeg ik altijd te horen dat ik een spons was die alles opzoog’, legt promovenda Liesbeth uit. ‘Ik ben erg visueel ingesteld.

Als baby kon ik niet slapen, tenzij mijn moeder iets over mijn gezicht legde’,

zegt Elise (psychologie). ‘Maar ik kan me beter concentreren in lawaaierige, dan in rustige ruimtes. Als het stil is valt juist elk geluidje op.’ Een van de dames, die net duidelijk hoorbaar in een appel bijt, kijkt schuldbewust om zich heen.

In kleine groepjes bespreken de deelnemers hun ervaringen. Dat leidt tot herkenning, maar er zijn ook verschillen.

Zo vinden sommigen de kermis vreselijk, maar iemand anders kan er – met oordopjes in – ontzettend genieten van de felle kleuren. Op de vragenlijst die vaststelt of iemand hooggevoelig is, staan stellingen als: ‘Ik raak gemakkelijk overvoerd door dingen als fel licht, sterke geuren, grove weefsels of harde sirenes’; en ‘Ik kijk uit principe niet naar

gewelddadige films of tv-programma’s’ en ‘Ik voel me ongemakkelijk als er veel om me heen gebeurt.’

Voor studenten die hooggevoelig zijn is studeren dan ook soms lastig. Lisa zit momenteel tussen twee studies in. ‘Ik begon met Japanologie in Leiden, maar dat was niets voor mij.’ Vervolgens begon ze aan een mediastudie in Breda.

‘In je studententijd heb je het gevoel dat je actief moet zijn en zoveel mogelijk moet beleven.’ Foto Marc de Haan

‘Ik ging er met de trein naartoe. Ik dacht dat het wel zou gaan als ik oordopjes met muziek in deed, maar het was erg vermoeiend. De studie omvatte veeleisende deadlines en veel groepswerk.

Bij een fijne samenwerking kan ik veel geven, maar bij een slechte klik zuigt het alle energie uit me. De contacturen waren gewoon teveel. Als ik aan het eind van de dag thuiskwam in mijn studentenhuis, waar we met zijn achttienen wonen, was ik kapot. En daar is het ook altijd druk en lawaaierig.’

Promovenda Liesbeth: ‘In je studententijd denk je dat je actief moet zijn en zoveel mogelijk moet beleven. Ik wist al dat ik hooggevoelig was voor ik aan mijn studie begon, maar ging heel recalcitrant toch naar alle feestjes. Tegenwoordig kan ik mijn grenzen beter aangeven.’

Psychologiestudente Elvira had het vooral lastig tijdens haar stage, omdat ze daar tijdens groepstherapie de gevoelens van anderen overnam of zich liet afleiden door details. ‘Maar ik denk ook dat het me een goede psycholoog zal maken. Ik kan me goed inleven.’

Als laatste opdracht moeten de deelnemers positieve gevolgen van hun hooggevoeligheid bedenken. Zo zijn ze gepassioneerd, kunnen ze situaties en mensen goed aanvoelen, hebben ze veel fantasie, diepgaande gesprekken en gevoel voor tact. ‘Eigenlijk zijn we harstikke leuk’, concludeert iemand.

Maar waarom wil er dan niemand met zijn achternaam in de krant? ‘Het is toch nog niet helemaal geaccepteerd’, denkt organisator Vinke. Lisa: ‘Je wilt niet dat mensen je een aansteller vinden.’

4 Mare · 23 april 2015 Nieuws

Wasbak gered De wasbak in de De Sitterzaal van het Oortgebouw gaat mee naar de nieuwe bètacampus. Nobelprijswinnaars als Einstein, Lorentz en Kamerlingh Onnes hebben er waarschijnlijk hun handen in gewassen. Sterrenkundestudent Alex Pietrow van de historische commissie van het sterrenkundedispuut F. Kaiser is blij. ‘Het bestuur van FWN heeft dinsdag gemaild. Ze honoreren het verzoek van ons en de 169 ondertekenaars van onze petitie. Het is wat hun betreft nog te vroeg om na te denken over waar de bak precies gaat komen, maar hij gaat mee. Tot de verhuizing komt er een plaat in de De Sitterzaal, die vertelt waarom de wasbak zo bijzonder is.’

Minoren toegankelijker Vanaf september kunnen Leidse bachelorstudenten gemakkelijker een minor volgen aan de TU Delft of de Erasmus Universiteit Rotterdam. Officieel kan dat nu ook al, maar na de zomer zullen Leiden, Delft en Rotterdam het meer stimuleren, door dertig procent van de plaatsen bij hun eigen zogenaamde verbredende minoren te reserveren voor elkaars studenten. Die minoren zijn toegankelijk voor studenten van allerlei faculteiten, in tegenstelling tot verdiepende minoren.

De drie onderwijsinstellingen werken op meer gebieden samen. Afgelopen september startte ook een pilot met de eerste echt gezamenlijk aangeboden minor: responsible innovation. ‘Over de vraag of alles wat kan wel moet, en of alles wat moet wel kan’, vertelt Sjoerd Louwaars, van het Centre for Innovation van de Campus Den Haag. ‘Komend collegejaar start de minor nog een keer.’

Leidse wint FameLab Orthopedagoge Marcia Brandenburg won op 21 april de Nederlandse wetenschapscommunicatiewedstrijd FameLab in Museum Boerhaave. Ze ontving de hoofdprijs en de NTR Publieksprijs voor haar presentatie over autisme. Tijdens de finale spraken tien jonge onderzoekers in drie minuten in het Engels over een wetenschappelijk onderwerp. Brandenburg zal Nederland vertegenwoordigen in de internationale FameLab-finale tijdens het Cheltenham Science Festival in Groot-Brittannië op 1 juni. Hier nemen 25 landen het tegen elkaar op.

Gunning weg Louise Gunning is opgestapt als collegevoorzitter van de Universiteit van Amsterdam en de Hogeschool van Amsterdam. Ze bood haar ontslag aan na wekenlange protesten van studenten en medewerkers, die meer inspraak, democratie en transparantie eisten. Vorige week zegden twee medezeggenschapsraden van de UvA het vertrouwen in het college van bestuur op. Aanleiding was de ontruiming van het bezette Maagdenhuis door de mobiele eenheid. Twee dagen later zouden de actievoerders uit eigen beweging zijn vertrokken. Gunning hoopt dat haar vertrek rust zal brengen en hervat haar werkzaamheden als universiteitshoogleraar geneeskunde. De raden van toezicht stellen een nieuw college van bestuur samen.

Masters vertraagd Masterstudenten weten hun opleiding vaak niet af te ronden in de tijd die ervoor staat. Dat blijkt uit cijfers van universiteitskoepel VSNU. Bij de eenjarige masteropleidingen haalt 30 procent van de Leidse studenten het diploma binnen de vastgestelde tijd. Bij de tweejarige masteropleidingen is dat 40 procent. Na een jaar uitloop is bij de een- en tweejarige masters een kleine 70 procent van de studenten afgestudeerd. De rendementen liggen iets onder het landelijk gemiddelde. Bij de eenjarige masteropleidingen haalt 37 procent het diploma binnen een jaar. Bij de tweejarige masters is dat 36 procent. Na een jaar uitloop is bij de eenen tweejarige masters 74 procent van de studenten afgestudeerd. Ongeveer 15 procent valt uit of doet nog langer over het afronden van de opleiding.

Archeologie: ook geen bursalen Faculteit wil geen tweederangs promovendi De Leidse archeologiefaculteit is niet van plan om studentpromovendi aan te nemen. Eerder gaf de Rechtenfaculteit al aan om niet aan de plannen mee te doen, en bij de faculteit der Geesteswetenschappen had slechts één instituut interesse in het zogeheten bursalensysteem.

Door Petra Meijer De komende jaren maakt onderwijsminister Jet Bussemaker het mogelijk om landelijk maximaal tweeduizend studentpromovendi aan te stellen. Zij zijn geen werknemers, maar studenten met een beurs.

‘Dit systeem werd oorspronkelijk bedacht voor buitenlandse promovendi. Voor hen is het moeilijk om een normaal salaris te krijgen, omdat ze daarvoor een vast Nederlands adres nodig hebben. Bovendien moeten ze allerlei sociale lasten afdragen, waar ze niets aan hebben.

Voor hen bestaat dit systeem, en dat blijft gehandhaafd. Maar we willen verder geen differentiatie aanbrengen tussen Nederlandse en Europese PhD-studenten.’

De faculteitsraad was blij met het besluit van het faculteitsbestuur.

‘Het zou vervelend zijn als er een soort onderscheid gecreëerd wordt

tussen eerste- en tweederangs promovendi’, zei voorzitter van de faculteitsraad Erica van Hees.

Het Leidse college van bestuur

wilde in 2013 graag meedoen aan het experiment van Bussemaker, en maakte plannen voor de komst van vijftig bursalen. De universi-

teitsraad had echter grote bezwaren. Sindsdien beraadt het college zich nog over deelname aan het bursalenexperiment.

Spiekers komen op zwarte lijst > Vervolg van voorpagina ‘Idealiter blijven er naast elke kandidaat twee stoelen leeg, net als de rij ervoor en erachter. Bij ruimtegebrek moeten we misschien naar het Holiday Inn, of het sportcentrum. Dat is kostbaar, maar we willen ook niet de mogelijkheid tot fraude bieden. Verder willen we twee surveillanten bij elk tentamen. Het liefst van de opleidingen, want surveillanten zijn duur.’

Bovendien zijn niet alle surveillanten even scherp, aldus Elias.

‘Sommigen zitten te suffen of vergeten vinkjes te zetten bij de ingeleverde tentamens. Als het ons te gortig wordt, zegt de faculteit tegen Jobmotion: “Die willen we echt niet meer.”’

Kent hij Duivenvoorden? ,,Jazeker, dat is een soort sergeant-majoor, echt een hele goede.’

‘We kennen onze pappenheimers’, reageert de sergeant-majoor. Zo worden studenten die al een keer ‘de pineut’ waren door hem extra in de gaten gehouden.

‘Verder letten we op groepjes. Als er vijf studenten tegelijk de tentamenzaal binnenlopen en direct op één plek gaan zitten, hóeft dat niets te betekenen. Maar als ze praten, kunnen we ze een andere plaats toewijzen. Bij sommige tentamens zitten ze op alfabetische volgorde. Daarmee voorkom je ook groepsvorming.’

Gerichter plaatsen is een van de vele maatregelen die Rechten oppert in een nieuwe inventarisatie, zegt Elias. Net als: meerkeuzetentamens in verschillende kleuren per rij zodat stiekem met de buren ruilen moeilijker wordt, toiletbezoek beperken en pas uitdelen als iedereen zit. ‘Het bestuur moet de notitie nog bespreken, maar vindt dat dit universiteitsbreed moet worden geregeld.’

Geesteswetenschappen heeft sinds dit collegejaar een plagiaat- en frauderegister. ‘Dat is een vertrouwelijk document met studenten die over de schreef zijn gegaan’, zegt bestuurs-

secretaris Sander Bos. ‘Inzage is mogelijk om gevallen van recidive vast te stellen. Het document beperkt zich tot de studie van het vergrijp.’

Het register is een initiatief van de faculteit zelf. ‘We hebben met juridische zaken gebeld om te kijken wat de mogelijkheden waren voor zo’n document.’

Rechten heeft geen ‘zwarte lijst’, aldus Elias. ‘Maar een 1 vanwege fraude

Geesteswetenschappen hanteert frauderegister, Rechten experimenteert met detectieapparatuur verschijnt als aantekening in Usis. Bij herhaling volgt een zwaardere straf.

Alleen het Onderwijs Informatie Centrum en de voorzitter van de examencommissies mogen die gegevens inzien. Ik krijg soms een inzageverzoek van een examinator, maar dat weiger ik.’

Het misbruik van smartphones en andere elektronica, is volgens Elias ‘een grote zorg’.

Vooral ook omdat uit de inventarisatie van Rechten blijkt dat aan maatregelen een flink prijskaartje hangt. ‘Als je in de toiletten van het sportcentrum bijvoorbeeld apparaten wilt plaatsen die het gebruik van smartphones detecteren kost dat naar schatting 11.000 euro. Een andere mogelijkheid is het verstoren van signalen. Maar de vraag is of dat wettelijk wel is toegestaan.

Want: voldoe je dan nog aan de veiligheidsvoorwaarden?’

De Erasmus Universiteit en de Universiteit Maastricht hebben wel detectieapparatuur. ‘In Leiden loopt een experiment bij Rechten’, zegt universiteitswoordvoerder Caroline

van Overbeeke. ‘Daar wordt soms gebruikgemaakt van een apparaat dat kan meten of er een mobieltje actief is.’ Als dat het geval is, hoeft de student de zaal niet te verlaten, maar volgt een waarschuwing. ‘De student moet dan de telefoon alsnog uitzetten.’ Wat er gebeurt met studenten die de waarschuwing negeren? ‘Dat is nog niet duidelijk. Daar is nog geen protocol voor opgesteld.’

Van Overbeeke wil niet zeggen om welk apparaat het precies gaat en welk bedrijf het levert. ‘Als we die informatie publiekelijk te maken, zijn er mogelijk slimme studenten die daar gebruik van maken om het systeem te omzeilen.’ Ook wil ze niet zeggen wat de scanner kost. ‘Het valt mee. In ieder geval minder dan duizend euro.’

Het experiment wordt in de loop van dit jaar afgerond. ‘Dan kijken we of het een effectieve manier is om fraude terug te dringen. Ook cameratoezicht bij tentamens behoort nog

tot de mogelijkheden. Maar overal camera’s ophangen brengt hoge kosten met zich mee.’ Ook op andere faculteiten wordt er geëxperimenteerd.

‘Bij de faculteit Sociale Wetenschappen moeten studenten bijvoorbeeld jassen en mobieltjes afgeven.’

Duivenvoorden twijfelt aan de effectiviteit van de elektronica.

‘Mijn schoondochter is docent aan de Universiteit van Maastricht. Zij werkt met een apparaatje dat trilt als er in de buurt een telefoon aanstaat.

Rondlopend tussen de rijen werkt dat wel. Maar het is niet zaligmakend, zeker niet in zo’n grote ruimte als in een sporthal.’

Elias: ‘Telefoons op tafel zijn niet toegestaan. Ze moeten in de tas.

Maar bij grote tentamens is inleveren geen optie. Dan krijg je een berg van zeshonderd mobieltjes. Bij toiletbezoek worden ze wel ingeleverd, maar dat is natuurlijk ook niet waterdicht.

Een student kan er altijd meer bij zich hebben.’ VB/MVW

Spiekklassiekers Ouderwets afkijken of een spiekbriefje volschrijven: 43 procent van de studenten heeft zich daar wel eens schuldig aan gemaakt. Dat bleek uit een onderzoek van televisieprogramma EenVandaag uit 2014, onder 485 studenten van verschillende Nederlandse universiteiten uit hun 1V-Jongerenpanel.

Slechts zeven procent beweerde soms een telefoon te gebruiken.

• Maar er zijn nog andere klassiekers. ‘Op een tafel zag ik een wel erg hoge stapel formulieren.

Ik pakte het op en trof onder het tentamenformulier de samenvatting van mijn colleges aan’, vertelt rechtendocent Arthur Elias.

• Een ander notoir spiekgeval kwam aan het licht toen een toilet, vlakbij

een tentamenzaal, niet doortrok.

Surveillanten ontdekten dat er een dictaat in de stortbak verstopt zat.

• Surveillant Theo Duivenvoorden: ‘Bij een groot multiplechoicetentamen ging er buiten een student voor het raam staan om in gebarentaal aan te geven: “Het antwoord op vraag 5 is B!”’ • Ook vindingrijk, volgens Elias: ‘Een student had met een beetje lijm een aantal blanco pagina’s achter in het wetboek aan elkaar geplakt. Die kon je dan loshalen en daar stonden dan aantekeningen in. Deze student hoopte dat de surveillant het plakwerk niet zou merken bij het snel doorbladeren van de bundel. Maar dat viel tegen.’

23 april 2015 · Mare 5 Nieuws

‘Ho ho, meneer de moefti!’

Kritiek op bezoek Egyptische islamitische wetsgeleerde De grootmoefti van Egypte, Shawqi Allam, was maandag te gast bij de Leidse Universiteitsbibliotheek, waar hij handschriften bekeek. Een week eerder verbrandden plaatselijke overheidsfunctionarissen in zijn eigen land boeken uit een schoolbibliotheek.

Door Marleen van Wesel Het is een van de vele kanttekeningen die journaliste Rena Netjes opsomt bij het bezoek van de hoogste Egyptische islamitische wetsgeleerde. ‘Het Egyptische regime is duidelijk bezig met een lobby naar het westen’, zegt ze. ‘Ze zoeken hier steun voor hun beleid. Daar moeten we niet met open ogen intrappen. Onder president Al-Sisi zijn tot nu toe minstens 2500 mensen gedood.’

De grootmoefti is verbonden aan de Al-Azhar-universiteit in Caïro.

‘Een groot wetenschappelijk instituut’, verduidelijkt hoogleraar Ara-

bisch Petra Sijpesteijn, van het Leiden University Centre for the studie of Islam and Society (LUCIS), dat de ontmoeting organiseerde. ‘Maar we sluiten onze ogen niet voor zijn politieke functie.’

Dat is onder meer het adviseren van Al-Sisi’s regering. Een specifieke taak is het goedkeuren van doodstraffen. ‘Nog heel recent zijn zes mannen ter dood veroordeeld’, vertelt Netjes. ‘Zij staan op het punt om geëxecuteerd te worden. Volgens een rapport van Human Rights Watch waren drie van hen niet eens op de plaats delict aanwezig.’ Zij zaten op dat moment in de gevangenis.

‘Maar tegen zo’n uitspraak van een militaire rechtbank kun je niet in hoger beroep. Je wordt beschuldigd, er is geen mogelijkheid om jezelf te verdedigen, en dat is het.’

Netjes spreekt uit ervaring. Tot vorig jaar was ze correspondent in Egypte, maar ze verliet het land toen ze met andere journalisten op een lijst van terreurverdachten was geplaatst. Terug kan ze niet meer, om-

dat ze tot tien jaar cel veroordeeld is.

Toen het ministerie van Buitenlandse Zaken en de Egyptische ambassade de universiteit benaderden voor een tussenstop tijdens Allams bezoek aan Nederland, is er goed nagedacht, legt Sijpesteijn uit. ‘Juist de universiteit moet mensen kritisch naar bronnen en individuen laten kijken. Maar we hebben bewust niet gekozen voor een directe, straight forward-manier, zoals een openbare lezing. We wilden het initiatief meer aan onze kant houden, en hem de veelheid aan islamstudies in Leiden laten zien: ook onderzoeksonderwerpen die gevoelig liggen, zoals sjiitische Perzische cultuur en de vraag of de sharia aan de basis van de Egyptische grondwet moet liggen.’

Zulke afwegingen over doelen, sprekers en publiek, moeten vaker gemaakt worden. Sijpesteijn: ‘Onlangs hebben we activiteiten georganiseerd met een Saoedische oliemaatschappij. Wij bepalen de bandbreedte. Helemaal afschermen

kan ook, maar ik geef de voorkeur aan open en bloot, met wat uitleg erbij.’

‘Het zou vreemd zijn personen te weren die over bepaalde zaken anders denken dan wij’, vult geesteswetenschappendecaan Wim van den Doel aan, die maandag ook gastheer was. ‘Dus: ook al is Nederland tegen de doodstraf, een lid van het Amerikaanse Hooggerechtshof die voorstander van die straf is, zal nog steeds welkom zijn, maar vooral voor een academische bijeenkomst.’

Dat laatste is een belangrijke afweging. Laatst stak de Vrije Universiteit van Amsterdam een stokje voor een lezing van een ontkenner van de Armeense genocide, gepland op de herdenkingsdag. Zo’n lezing zou volgens Van den Doel ook ‘politiek bedrijven’ zijn. Maar een juridische discussie daarover zou volgens hem juist wel op de universiteit passen.

‘Het is aan de universiteiten of ze omstreden figuren uitnodigen’, zegt Netjes. ‘Maar ik wil graag weten: zijn er kritische vragen gesteld?

In de berichtgeving lijkt het vooral een vriendelijke rondleiding. Handschriften bestuderen is heel leuk, maar er staan mensenrechtenschendingen tussen hen en ons. Met zo’n tour reizen normaliter veel Egyptische journalisten mee. Reken maar dat mensen die daar vastzitten en hierover lezen, daar zo over denken.’

Volgens Sijpesteijn stond er wel een kritische discussie op het door de ambassade goedgekeurde programma, maar die kwam er uiteindelijk niet van. ‘Bij zijn bezoek sprak de grootmoefti enkele woorden en toen verdween hij weer. Ik heb toen niet gezegd: “Ho ho meneer de moefti, er zijn nog wat kritische vragen.”’

Waarom hij zo snel vertrok, weet ze niet. Bij een bezoek aan Den Haag, eerder die maandag, zou hij zijn aangevallen. Bij de Haagse politie is daarvan geen melding bekend.

‘Daardoor was in Leiden de politieaanwezigheid verdriedubbeld’, weet Sijpesteijn. ‘Misschien speelde dat mee, al zat hij er ontspannen bij.’

Examencommissies moeten beter Minister Bussemaker van onderwijs vindt het zorgelijk dat sommige examencommissies de wettelijke bepalingen niet volgen.

Zo worden er wel eens klachten behandeld in het bijzijn van een examinator die ook examencommissielid is, of ontbreekt er een docent in de examencommissie.

Grootmoefti van Egypte, Shawqi Allam, bezocht maandag de Universiteitsbibliotheek.

Foto Marc de Haan

Dat blijkt uit een rapport van de onderwijsinspectie.

Bussemaker vraagt universiteiten en hogescholen om de examencommissies verder te versterken.

Examencommissies in het hoger onderwijs functioneren steeds beter, maar er is nog veel ruimte voor verbetering. De minister wil bijvoorbeeld dat examencommissies periodiek checken of de tentamens de vereiste eindkwalificaties dekken.

Dat is misschien niet wettelijk voorgeschreven, maar wel nodig om de wettelijke kerntaak van de commis-

sie uit te voeren, schrijft de minister.

Ook ziet ze graag dat het aanwijzen van examinatoren wordt verbeterd: het komt nu regelmatig voor dat een docent helemaal niet weet dat hij als examinator is aangewezen.

De minister concludeert ook dat examencommissies veel taken aan anderen overdragen. Dat vindt ze prima, maar ze zouden dat wel vast moeten leggen in een mandaatbesluit. In het jaarverslag dienen de commissies aan te geven wie voor die taken verantwoordelijk is.

Tot slot maakt de minister zich zorgen om het feit dat een derde van de examencommissies onvoldoende tijd zegt te hebben voor de uitvoering van hun taken. Ook voor professionalisering is dikwijls te weinig tijd of geld. Universiteitskoepel VSNU denkt na over maatregelen die de examencommissies in het wetenschappelijk onderwijs kunnen versterken. PM

‘Dit is onder de gordel’ Twijfel over digitale toetszaal De Vereniging tegen de Kwakzalverij maakt zich zorgen om een artsen-nascholing op het LUMC. Prof. Hanno Pijl, endocrinoloog bij het LUMC, vertel eens over die nascholing?

‘Hij is vooral bedoeld voor artsen, diëtisten en andere mensen uit de zorg. Onderwerp is de relatie tussen voeding en hart- en vaatziekten.’

De leden van de congrescommissie, waaronder u , zitten allemaal bij de stichting Voeding Leeft. Wat is dat voor een club?

‘Voeding Leeft heeft tot doel om de effecten van voeding op gezondheid onder de aandacht van het publiek te brengen. Ze organiseren niet alleen dit congres, maar ook leefstijlinterventies voor patiënten, en programma’s voor schoolkinderen. We willen duidelijk maken dat voeding

een enorme impact op de gezondheid heeft.’

De Vereniging tegen de Kwakzalverij vindt Voeding Leeft een ‘vreemde kwakzalversclub’. Medeoprichter en bestuurslid Albert van der Velde doet aan orthomoleculaire en ayurvedische geneeskunst.

‘Ja, dat vinden ze maar vaag en moeilijk. Ook de Groningse hoogleraar Frits Muskiet is lid, en hem hebben ze al langer op de korrel vanwege zijn ideeën over vetzuren. En omdat zij erbij zitten, pakken ze nu de stichting als geheel aan. Het vervelende is dat ze heel erg op de man spelen; wat mij betreft onder de gordel.’

Van der Velde was ingeroosterd als spreker op het congres.

‘De Boerhaave-Commissie, die nascholingen organiseert, kreeg be-

zorgde mails. Om alle discussies te vermijden, is toen besloten om hem van de sprekerslijst te halen.’

Een schuldbekentenis?

‘Je kunt erover twijfelen of dat verstandig was. Aan de andere kant had het eindeloos gedoe gegeven als het niet was gebeurd.’

De Vereniging tegen de Kwakzalverij maakt zich op haar site druk over diamantgenezers en verkopers van homeopathisch dolfijnenwater.

Hoe is het om daar tussen te staan?

‘Het is terecht dat ze aandacht vragen voor dat soort zaken, maar ze schieten steeds vaker hun doel voorbij.

Nu ook: er staat geen orthomoleculair spreker op ons programma; alle informatie is evidence based, voor zover dat mogelijk is in de voedselepidemiologie. Hun kritiek slaat echt helemaal nergens op.’ BB

Het bestuur van de faculteit der Archeologie voelt eigenlijk niet zo veel voor de komst van een digitale tentamenzaal in het Van Steenis.

Dat bleek tijdens de faculteitsraadvergadering.

De digitale toetszaal zou plaats moeten gaan bieden aan 525 studenten. ‘We voorzien grote overlastproblemen, als duizend studenten hier straks tentamen zou komen doen’, zei decaan Corinne Hofman. ‘Daarnaast zijn we bang dat we zelf weinig centrale ruimte overhouden. Kunnen we hier nog wel groeien als het vol komt te zitten met alternatieven van buiten?

We willen daar eerst nog eens heel goed over nadenken.’

De faculteit der Archeologie verhuisde afgelopen zomer naar het Van Steenis-gebouw op het Bio Science Park. Uit een enquête blijkt dat

de medewerkers en studenten over het algemeen heel tevreden zijn over het nieuwe gebouw. Alleen het gebrek aan een eigen bibliotheek blijft lastig. Medewerkers en studenten moeten voor hun boeken naar de universiteitsbibliotheek op de Witte Singel. ‘Vervolgens blijven ze daar hangen, terwijl we hier graag een community willen creëren’, zei Hofman. In de toekomst komt er een lockersysteem, maar dat kan tot december of januari duren. Daarnaast gaven de respondenten aan dat ze de openingstijden en het aanbod van het cafetaria graag verruimd zouden zien. Ook ontbreekt er de mogelijkheid om papieren te scannen.

Het faculteitsbestuur was blij met de informatie die uit de enquêtes naar voren kwam. ‘We willen het gebouw graag verder aankleden, maar daar hebben we dit soort informatie voor nodig.’ PM

6 Mare · 23 april 2015 Achtergrond

Vinden wat je niet zoekt De hallucinaties van Röntgen en andere ongezochte vondsten In een masterclass vieren Pek van Andel en Wim Brands de schoonheid van serendipiteit: toevallige ontdekkingen zoals penicilline, post-its en tweewielers. ‘We worden tegenwoordig opgeleid als worstjes in de worstenfabriek.’

‘Ik zit nu naast mijn bijenkast’, zegt Pek van Andel door de telefoon. ‘Dat is een soort antidepressivum: kijken hoe die bijen aan komen vliegen met stuifmeel. De oude natuurwetenschappers dachten dat ze gekleurde steentjes meedroegen, om in evenwicht te blijven. Dat is een voorbeeld van een verkeerde abductie.’

Van Andel (1944), oogheelkundige, vond een kunsthoornvlies uit, maar hield zich ook bezig met andere projecten, zoals MRI-scans van de geslachtsdaad, waarvoor hij in 2000 de Ig Nobelprijs won.

Daarnaast is hij pleitbezorger voor serendipiteit, oftewel: ongezochte vondsten. Daarvoor is ook zo’n verrassende waarneming nodig, zoals die gekleurde steentjes, maar dan eentje die wél correct wordt geduid.

‘Zoals de verrassende waarneming van Röntgen, die in zijn verduisterde lab een scherm met een bepaalde zoutlaag zag oplichten tijdens experimenten met een ontladingsbuis.’ Röntgen zelf was er in 1895 niet direct van overtuigd dat hij een belangrijke ontdekking op het spoor was. ‘Hij controleerde of het karton waarmee hij werkte misschien toch licht doorliet. En hij vroeg zijn vrouw of hij normaal overkwam, omdat hij dacht dat hij misschien hallucineerde. Uiteindelijk kwam hij op het lumineuze idee om de straling op fotografische platen te richten en er voorwerpen tussen te houden. Daarbij ontdekte hij dat zijn vingerkootjes een andere schaduw gaven - zijn tweede ongezochte vondst.’

Een ander bekend voorbeeld, van Julius Comroe, luidt: in een hooiberg zoeken naar een speld, maar eruit komen met de boerendochter.

Maar vooraf eigenlijk iets anders zoeken, is volgens Van Andel geen vereiste. ‘Van Röntgen is helemaal niet bekend wat hij op dat moment Door Marleen van Wesel

Meneer Babinet’s conciërge kondigt het bezoek van de komeet aan. Lithografie van Honoré Daumier; Museum voor Beeldende Kunsten, Boston onderzocht. Niemand vroeg hem er ooit nog naar, zo groot was de opwinding over zijn ontdekking.’

Laatst werd Van Andel gevraagd om over zijn coïtus-MRI-scans te spreken bij het British Institute of Radiology. ‘Ik zocht even op wanneer dat is opgericht: héél kort na de ontdekking van Röntgen.’

Ook penicilline werd per toeval ontdekt, evenals post-its. Een andere serendipiteit, uit de techniek,

is de tweewieler, waarop Karl Drais zich begin negentiende eeuw voortbewoog, zonder pedalen nog. ‘Hij ontdekte dat, als je jezelf hard afzette met je voeten, je het stuur voor nog iets anders gebruikte. Zoals elk kind dat leert fietsen tegenwoordig ondervindt: je bewaart er je evenwicht mee. Dat zie je in elke tweewieler terug, van de eerste fietsen met hun grote voorwielen, tot motorfietsen.’

Een bekend voorbeeld uit de

kunst zijn de abstracte schilderijen van Wassily Kandinsky. ‘Hij schilderde aanvankelijk figuratief, maar toen hij op een dag thuiskwam en een van zijn eigen schilderijen op z’n kant zag staan, waardoor het niets herkenbaars meer voorstelde, dacht hij: dit is zó mooi! En toen bedacht hij dat je dat ook expres kon doen.’

Juist de praktijk leent zich goed voor zulke ontdekkingen. ‘Maar tegenwoordig worden we opgeleid als worstjes in de worstenfabriek. Dat het begrip serendipiteit nu zo in de mode is, terwijl het verschijnsel al zo oud is als de wereld, is veelzeggend’, vindt Van Andel.

‘Een van de eerste dingen die Antoni van Leeuwenhoek onder zijn zelfgebouwde microscoop bekeek, waren peperkorrels. Hij vroeg zich af waarom die zo scherp smaakten, en verwachtte stekeltjes te zien.’

Ook na drie weken op smeltwater vertoonden de pepers geen stekels.

‘Maar wél bewegende structuren.

Daar heeft hij de eerste bacteriën gezien. Ik heb eens voorgesteld om onwetende biologieleerlingen dit experiment nóg eens te laten doen.

Hun docent schreef me later dat zijn leerlingen zelfs ontroerd waren door de ontdekking. Je kunt de uitkomst wel in een boek zetten, maar dan is de grap eraf. Overigens weten we nu dat de scherpte van pepers veroorzaakt wordt door aromatische verbindingen, maar destijds was Van Leeuwenhoek er helemaal niet van overtuigd dat er géén stekels op zaten. Hij dacht dat zijn microscoop niet scherp genoeg was.’

Ook de aannames van zijn eigen kinderen vroeger, noemt Van Andel een vorm van abductie.

‘We hadden thuis altijd oude televisies, waarbij ruis optrad, sneeuw noemden we dat heel mooi. Wanneer je zo’n toestel openschroefde was het vaak niet moeilijk om ervoor te zorgen dat ze weer werkten.

Toen ik dat eens deed, hoorde ik plotseling de hoge stem van mijn zoon: “Ik wil de poppen zien!” Hij had de televisie herleid tot een poppenkast. Later is hij trouwens theatermaker geworden. Zoals de filosoof Kierkegaard het zei: “Het leven wordt vooruit geleefd en achteruit begrepen.”’

Masterclass serendipiteit

Wassily Kandinsky, Komposition X (1939) Kunstsammlung Nordrhein-Westfalen, Düsseldorf

Pek van Andel schreef samen met Wim Brands het boek Serendipiteit, De ongezochte vondst (Nieuw Amsterdam, 2014). Op woensdag 13 mei geeft Van Andel een masterclass serendipiteit bij Studium Generale. Na afloop volgt een gesprek met Wim Brands. Acteur Daan van Alkemade draagt voorafgaand het sprookje van de Drie prinsen van Serendip voor. Dat verhaal, uit de bundel Hasht behesht (1302) van de Perzische dichter Amir Khusraw, gaat over drie prinsen die door hun vader op reis gestuurd worden. Tijdens hun reis ontdekken ze, door hun scherpzinnigheid, voortdurend zaken die ze niet zochten.

13 mei, 19:30, Academiegebouw. Aanmelden via http://bit.ly/1HQZ7QK.

23 april 2015 · Mare

7

Wetenschap

Puffen op zonlicht Waterstof uit een nieuw zonnetankstation

Protoplanetair Wetenschappers die werken met de ALMA-telescoop in Chili, hebben diverse organische verbindingen gevonden in een zogeheten protoplanetaire schijf.

Rondom de jonge ster MWC 480 bevindt zich een platte schijf van gas, stof en ruimtepuin. Uit zo’n schijf vormen zich uiteindelijk planeten, is het idee.

Sterrenkundigen kunnen aan het licht dat ergens vanaf komt zien welke chemische stoffen erin zitten. In het licht van deze schijf troffen ze sporen aan van onder meer methylcyanide en het eenvoudiger waterstofcyanide. De ontdekkers, waaronder de Leidse onderzoeker Kenji Furuya, beschreven hun vondst vorige week in Nature.

De chemische samenstelling van de protoplanetaire schijf rond MCW 480 lijkt sterk op die van kometen uit ons eigen zonnestelsel. Die zijn voortgekomen uit onze eigen protoplanetaire schijf. ‘Het lijkt erop dat de rijke chemische samenstelling met veel water en organische verbindingen in de vorming van ons zonnestelsel niet uniek was’, concluderen de auteurs.

Ruimtehoofdpijn

Duurzaamheidswethouder Frank de Wit (links) en chemicus prof.dr. Huub de Groot onthullen de Leidse waterstofgenerator.

De busjes van het Leidse stadsparkeerplan rijden sinds dinsdag indirect op zonlicht, dankzij een gloednieuwe waterstofgenerator.

Het ‘pufstation’ moet een proeftuin worden voor de slimste vormen van zonne-energie.

Heel vroeg op de middelbare school, tijdens een van de eerste scheikundelessen, splitste de scheikundeleraar water in tweeen. Een molecuul H2O, zo legde hij uit, bestaat uit waterstof (H) en zuurstof (O). De docent joeg een stroompje door een glas water, en aan de elektroden ontstond waterstofgas en zuurstof. Dat waterstofgas ging vervolgens in de fik, met een venijnig kefje als resultaat.

Waterstof is dus een brandstof.

Een heel interessante zelfs: je wint het uit water in plaats van het te kopen van dubieuze dictaturen. Als het verbrandt, ontstaat opnieuw water, in plaats van koolstofdioxide en fijnstof. Het probleem is dat stroompje. Je kan sowieso niet meer energie opwekken dan je erin stopt, en in werkelijkheid gaat bij elke omzetting energie verloren.

De gasmaatschappij wint aardgas en vervoert dat naar een centrale, en dat kost al energie. De elektriciteitsmaatschappij verbrandt dat gas en zet een gedeelte – 60 procent, als het een goede centrale is – van de vrijgekomen energie om in stroom.

Die stroom gaat – met verliezen – naar school. De scheikundeleraar gebruikt de stroom in het proefje, en ook dat gaat weinig efficiënt. Dat is allemaal prachtig als je tieners iets wil leren over chemie, maar economisch gezien is het waardeloos: je begint met heel veel brandbaar gas, en je eindigt met een klein beetje brandbaar gas. Het is ook nog eens slecht voor het milieu.

DOOR BART BRAUN

In de toekomst die hoogleraar biofysische organische chemie Huub de Groot voor zich ziet, gaat het slimmer. Het waterstofgas wordt lokaal opgewekt, zodat niemand ermee hoeft te zeulen. Dat opwekken gebeurt met zonne-energie; duurzamer dan fossiele brandstoffen.

Dinsdagmiddag kwam die toekomst een stapje dichterbij. Wethouder Frank de Wit onthulde de eerste Leidse waterstofgenerator, op het Stadsparkeerterrein aan de Haagweg. Het opgewekte waterstof wordt met een zogeheten ‘puffer’ bijgemengd in het groen gas (opgewaardeerd biogas) voor de busjes van het stadsparkeerplan; dat gas kan je tot tien procent versnijden met waterstof zonder dat er problemen ontstaan.

De stroom komt van een zonnepaneel. De elektrode komt van een gespecialiseerd bedrijf in Zaandam en haalt een hoge efficiëntie van 85 procent. Het werkt beter, mooier en efficiënter dan uw scheikundeleraar, maar in wezen gebeurt er precies hetzelfde.

Dat gaat echter veranderen, vertelt De Groot. Het huidige pufstation is slechts de eerste stap. ‘Dit project helpt ons om na te denken over hoe het later moet. Zodat we, als de nieuwe technologie zich aandient, ook klaar zijn om de slag te maken; minder ontwikkelingstijd kwijt zijn, en sneller een pilot kunnen neerzetten.’ Op zijn bureau in het Gorlaeus ligt het ontwerp voor een nog modernere zonnecel, iets groter dan een koffiebeker, gemaakt door mensen van de Leidse Instrumentmakers School. Het is een modulair systeem, wat een dure term is die aangeeft dat hij uit verschillende onderdelen bestaat en dat er verschillende versies voor die onderdelen beschikbaar zijn of komen.

De Groot: ‘Leiden, de technische universiteiten, de Universiteit van Amsterdam en de bedrijven die

meedraaien in dit project, gaan allemaal hun eigen systemen testen. Je kan zo’n testlocatie alleen maar goed inzetten als hij echt is, vandaar dat hij nu al waterstof puft.’

Wat voor systemen? De Groot doet onder meer onderzoek naar slimme katalysatoren die direct water omzetten in waterstof en zuurstof onder invloed van zonlicht, zonder dat er elektriciteit aan te pas komt. Ook kijkt hij hoopvol naar speciale coatings die over de zonnecel heengaan, om de efficiëntie te verbeteren.

‘Dit zijn geen technologieën die je één keer maakt en die dan klaar zijn.

Het is iets dat blijft ontwikkelen, net zoals we nog steeds betere plantenen dierenrassen veredelen. Groen Vervoer bv, het bedrijf dat met de waterstofgenerator gaat werken, kan zo laten zien dat ze duurzaam zijn en participeren in goede wetenschap.

Wij kunnen nieuwe materialen aanleveren, inzetten en bemeten.

Hoeveel fotonen vallen er op, hoeveel rendement haal je in het echt, in plaats van in een laboratorium?’

Zijn collega Maarten Flinkenflö-

Foto John Brussel

gel, die het zonnetankstationproject leidt, vat het samen: ‘De Haagweg wordt een showcase voor de huidige stand van de techniek.’

De Groot: ‘Straks komen we uit bij de vijfde of zesde versie van deze zonnecel. Die is dan niet meer modulair, maar volledig geïntegreerd, omdat we dan ontdekt hebben wat de beste onderdelen zijn om erin te stoppen. Dan hebben we al geleerd waar je rekening mee moet houden.

Je wil niet eerst alles ontwikkelen, om dan pas te horen dat mensen ’t niks vinden, zoals nu bij windmolens dreigt te gebeuren. Ook in die context is het belangrijk dat er zo’n proeftuin is: de mensen hebben met de technologie te maken, en kunnen het gewoon zien. We werken met de faculteit Geesteswetenschappen aan onderzoek naar esthetiek en de menselijke maat. Wat mooi is, en goed, is vooral een filosofisch begrip; wij bèta’s staan daar vaak anders in dan de rest van de mensheid. Wat daar uit komt, helpt ons weer met het kiezen van het soort onderzoek dat we gaan doen.’

De stroom van ‘pufstation’ komt van een zonnepaneel.

Meer dan tweederde van alle astronauten ervaart tijdens de missie zogeheten ruimtehoofdpijn. Soms zelfs zo hevig dat ze hun taken niet meer kunnen uitvoeren – voor iedereen onhandig, maar gezien de hoge risico’s en kosten van ruimtevaart extra onwenselijk. Bij het Leids Universitair Medisch Centrum zit een groep migraine-experts die zich ook deze bijzondere vorm van hoofdpijn aantrekt.

In het vakblad Cephalalgia beschrijven de onderzoekers een experiment waarbij de proefpersonen in een schuin bed lagen, met het hoofd naar beneden.

Normaal gesproken houdt de zwaartekracht het merendeel van je bloed onderin je lichaam, maar in de ruimte werkt dat niet meer. Misschien zorgt al dat extra bloed in je hoofd wel voor de hoofdpijn?

Dat zou goed kunnen, blijkt uit de proef: de meeste proefpersonen kregen koppijn van het schuin liggen. Pogingen om daar wat aan te doen – door de bedstronauten te laten sporten of snel rond te draaien in een centrifuge – hielpen deels. Ze hebben nog steeds hoofdpijn, maar wel minder erg.

Pandakrab Naturalis-biologe Sancia van der Meij beschrijft in Zootaxa een nieuwe krabbensoort. Het diertje leeft op hardkoraal in de Rode Zee. Het eerste exemplaar werd gevonden bij de Saudi-Arabische Farasan Eilanden. Dat vinden was nog een hele prestatie: het gaat om diertjes van enkele millimeters groot, die in kleine holletjes in het koraal leven.

Het krabbetje behoort tot het geslacht Fizesereneia; Van der Meij gaf deze specifieke soort de soortnaam panda, vanwege de opvallende vlekken rond de ogen. Het is de enige Fizesereneiasoort in de Rode Zee; de rest komt voor in Azië, Australië en Micronesië.

8

Mare · 23 april 2015

Advertentie

Körver c.s. advocatuur te Den Haag is op zoek naar een of meer (parttime) juridisch medewerker(s) ter ondersteuning van de algemene praktijk.

De voorkeur gaat uit naar sollicitanten die zich in het vierde jaar van zijn of haar studie bevinden.

Het kantoor is gevestigd in het centrum aan het (2512 GV) Westeinde 49 in Den Haag.

VACATURE: voorzitter Leids Universitair Studentenplatform

Belangstellenden kunnen zich schriftelijk tot Mr Dr Drs P.H.J. Körver (korver@korveradvocatuur.nl) wenden.

Voor het studiejaar 2015-2016 zoekt het College van Bestuur per 1 september 2015 een voorzitter voor het Leids Universitair Studentenplatform. Van de voorzitter wordt verwacht dat deze in overleg met het College van Bestuur een aantal bijeenkomsten organiseert over onderwijs- en studentenzaken.

mare-körver 150409.indd 1

Beste

09-04-15 15:09

kinderdagverblijf Zuid-Holland*

Platform adviseert College van Bestuur In het Leids Universitair Studentenplatform geven studenten advies aan het College van Bestuur van de Universiteit Leiden over onderwijs- en studentzaken. Ook is het studentenplatform verantwoordelijk voor de uitreiking van de Leidse Onderwijsprijs. Het studentenplatform heeft een onafhankelijke voorzitter die de belangen van studenten behartigt. Per faculteit heeft het platform een student die de voorzitter ondersteunt bij de organisatie van de verschillende bijeenkomsten.

Themabijeenkomsten en de Leidse Onderwijsprijs Voor het studiejaar 2015-2016 zoekt het College van Bestuur per 1 september 2015 een voorzitter voor het Leids Universitair Studentplatform. De voorzitter wordt geacht, in overleg met het College van Bestuur een aantal bijeenkomsten te organiseren over onderwijs- en studentzaken. Daarnaast organiseert de voorzitter periodiek themabijeenkomsten waarin groepen studenten ontbijten om met het College van Bestuur te praten over het universitaire onderwijs. Ook reikt de voorzitter op de Opening van het Academisch jaar in september 2016 de Leidse Onderwijsprijs uit.

Profiel De voorzitter heeft het volgende profiel:

Hij/zij heeft: • Ruime ervaring als commissie- of bestuurslid, ook binnen de Leidse academische gemeenschap; • Minimaal 1 jaar de tijd voor het voorzitterschap van het studentenplatform, herbenoeming is mogelijk; • Een netwerk van studenten binnen de Universiteit en de faculteiten; • De capaciteit om studentenbijeenkomsten en interne vergaderingen van het studentenplatform te leiden; • Het vermogen om voor de belangen van studenten op te komen en studenten te vertegenwoordigen; • Uitstekende communicatieve en motiverende vaardigheden; • 8 uur in de week tijd voor deze functie; • Het vermogen om contacten te onderhouden met diverse gremia en medewerkers binnen en buiten de Universiteit Leiden.

De inspanning van de voorzitter van het Leids Universitair Studentenplatform vergen ca. 8 uur per week.

De Universiteit stelt een tegemoetkoming beschikbaar.

Interesse?

Nadere inlichtingen over de functie kunnen worden ingewonnen bij Jeroen ‘t Hart (directeur Studenten- en Onderwijszaken), directiesecretariaat@sea.leidenuniv.nl of de huidige voorzitter Femke Vermeer, femkevermeer@hotmail.com Kijk ook op internet: http://studenten.leidenuniv.nl/studie-studeren/lus/ Solliciteren kan per email, door het sturen van een motivatiebrief en cv, tot uiterlijk vrijdag 15 mei. Je kunt je sollicitatie richten t.a.v. Jeroen ‘t Hart, directiesecretariaat@sea.leidenuniv.nl

23 april 2015 · Mare 9 Achtergrond

Blanke terreur Amerika’s bloedige guerrillaoorlog tegen zwarte burgerrechten

Met de afschaffing van de slavernij in 1865 was de ellende voor de zwarte bevolking in het Zuiden van de Verenigde Staten nog lang niet voorbij. Historicus Mark Leon de Vries promoveert op de geweld­ dadige strijd die militante blanken bleven voeren. ‘Als ze een zwarte zagen, legden ze die om.’

Het gerechtsgebouw in Colfax, Louisiana staat in brand. Het is 13 april 1873 en zwarte inwoners die zich in het gebouw hebben verschanst slaan op de vlucht voor de vlammen. Op dit moment hebben de blanke belegeraars gewacht. Het is prijsschieten.

Wie niet ter plekke sterft, wordt gevangen genomen en later geëxecuteerd.

‘Het was een enorme slachtpartij’, zegt historicus Mark Leon de Vries (1981). ‘Er worden iets van tachtig zwarten vermoord.’ De Vries promoveert vandaag op een onderzoek naar de zeer gewelddadige wijze waarop blanken in het Zuiden van de Verenigde Staten verhinderen dat de zwarte bevolking gebruik kon maken van haar burgerrechten.

‘Het is een vergeten periode. Het past niet goed in het beeld dat de meeste Amerikanen van hun geschiedenis hebben: een voorwaartse mars naar de ideale samenleving’, legt De Vries uit. ‘Het Noorden wint in 1865 de Burgeroorlog van rebellerende Zuidelijke staten. De slavernij is dan voorbij. Zwarten zijn dus vrij voor de wet, ze zijn freedmen. Maar hun dagelijkse realiteit is heel anders. De hervorming, de zogeheten Reconstruction, faalt jammerlijk. De wet is een dode letter.

‘In deze tijd zijn de Republikeinen progressief en Democraten juist conservatief. Een kleine groep politici, de Radical Republicans, wil dat zwarten volwaardige burgers worden. Het Zuiden verzet zich hier hevig tegen.’

De Vries zoomt in zijn onderDoor Vincent Bongers

zoek in op een specifiek deel van het Zuiden. ‘Red River Valley is een afgelegen plattelandsgebied in het noordwesten van de staat Louisiana. Langs de rivier had je grote katoen- en suikerplantages. Dieper wordt the Deep South niet. Er heerste extreem veel geweld. In dit gebied zijn vier keer zoveel moorden gepleegd als in de op een na gewelddadigste regio.

‘Het gebied is ver weg van de gouverneur in hoofdstad New Orleans. Als het water in de rivieren hoog stond, dan duurde een reis per stoomboot een paar dagen. Stond het water laag, dan was het gebied min of meer afgesloten. De meerderheid van de inwoners in deze streek was zwart. Maar er woonden ook relatief veel blanken. Die probeerden de zwarten weg te houden van de stembus. Dit was niet alleen een politieke strijd. Het was terrorisme, een guerrillaoorlog met veel bloedvergieten.’

De eerste grote geweldsgolf vindt plaats rond de verkiezingen van 1868. ‘Het escaleert enorm. Er doen verhalen de ronde over lijken die in de rivier drijven. Een dronken blanke man uit Arkansas genaamd Gibson verschijnt op de plantage Shady Grove en vraagt of er ook “radical niggers” zijn. Hij vuurt uit baldadigheid in de richting van een oude zwarte man. De zwarten op de plantage bijten van zich af. Ze grijpen de dronkaard en binden hem vast. Al gauw loopt het uit de hand en er worden twee blanken vermoord. De gevolgen zijn rampzalig. De blanke bevolking uit de regio jaagt de zwarten op. Dan volgt er een waar bloedbad met tientallen doden. Als ze een zwarte zien, dan leggen ze die om.

Ze vegen het gebied schoon.’

Ook met zwarte stemmers loopt het slecht af. ‘Sam Watson, een freedman met een stalletje waarin hij appels verkoopt, wordt door twee blanken vermoord omdat hij het als enige zwarte in de gemeente Caddo had gewaagd om op de Republikeinse partij te stemmen.’

Spotprent uit Harper’s Weekly van 1876: een zwarte man stemt ‘geheel uit vrije wil’ op de Democraten.

Het is niet zo dat de federale overheid niets doet tegen het geweld. ‘Het leger grijpt wel degelijk in, maar er zijn te weinig troepen.

Als er ergens soldaten verschijnen,

‘ De theatrale Ku Klux Klan diende als rookgordijn om de politiek achter de terreur te maskeren’ wordt het ook onmiddellijk rustig.

Maar dan laait het geweld op een andere plek weer op. Het is een soort waterbedeffect. De overheid wil voor een dubbeltje op de eerste rang zitten. De economie draait ook slecht in de jaren 1870. Er is

geen bereidheid om geld en manschappen te stoppen in het verdedigen van de rechten van zwarten.

Voor een langdurige bezetting van het Zuiden is geen politieke steun. Het Noorden wil ook herstel van de Unie. Als er teveel druk op het Zuiden wordt gelegd om te hervormen dan komt dat in het gedrang.

Het geweld tegen zwarten wordt vaak geassocieerd met de Ku Klux Klan. ‘Die speelt echter maar een kleine rol in Louisiana in deze periode. Mensen kopieerden wel de witte puntmutsen van de Klan, maar er zat geen doortimmerde organisatie achter.

De theatrale Klan fungeerde zelfs als een soort rookgordijn om het politieke karakter van de terreur te maskeren en het geweld belachelijk te maken. Zo van: het is allemaal maar spel. Ach, er rijden mannen in witte lakens door de stad. Die

zwarten snappen niet dat dat een lolletje is.’

De drijvende kracht achter het geweld is The White League. ‘Dat is geen geheim genootschap maar een strak georganiseerde terreurgroep die heel gericht geweld toepast. Ze vermoorden de leiders van hun tegenstanders. Ze voeren ook een mediacampagne om hun zaak te bepleiten. The League wordt door de federale overheid veel minder als een dreiging gezien dan de Klan.’

In 1873 komt het geweld tot een bloedig hoogtepunt met de bestorming van het gerechtsgebouw in Colfax. In 1877 houdt de strijd op.

Het leger trekt zich formeel terug uit het Zuiden en de zwarten worden aan hun lot over gelaten. De federale overheid capituleert voor de terreur en ruilt de rechten van zwarten in voor politieke rust. Zo cynisch is het.’

‘Er bestaan nog steeds twee werelden’

De terreur van The White League en The Ku Klux Klan verbeeld in een cartoon van Thomas Nast, in Harper’s Weekly uit 1874.

‘Het leven van zwarten is nog steeds fundamenteel anders dan dat van blanken’, zegt promovendus Mark Leon de Vries. ‘Het zijn twee werelden. Omdat ik geen geld had om een auto te huren nam ik in de stad Shreveport in Louisiana de bus van mijn motel naar het archief waar ik onderzoek deed. Heel vaak was ik de enige blanke. De sociaal economische kloof is nog enorm.’

Het mislukken van de Reconstruction is het begin van segregatie, legt hij uit. ‘Er volgt een lange periode van rechteloosheid van zwarten die duurt tot aan de doorbraak van de burgerrechtenbeweging in de jaren 50 en 60 van de vorige eeuw. Blanken kunnen heel lang straffeloos geweld plegen tegen zwarten. Pas de laatste jaren worden er mensen veroordeeld voor zaken die zestig jaar geleden speelden.

‘Die straffeloosheid echoot door in het politiegeweld waar nu veel aandacht voor is. Eigen rechter spelen is typisch Amerikaans. Neem de zaak Trayvon Martin: dat was een zwarte jongen van zeventien die in 2012 werd doodgeschoten door een burgerwacht. Hij hield zich op in een wijk

die niet de zijne was. Dan moest hij wel een crimineel zijn natuurlijk. De burgerwacht is vrijgesproken.

‘Zelfs bij de elite zie je het litteken van straffeloosheid terug. De burgemeester van New York, Bill de Blasio, is zelf blank maar hij heeft een zwarte vrouw. Hij heeft zijn zoon, die een donkere huid heeft, gewaarschuwd dat hij als jongen met een kleurtje extra voorzichtig moet zijn in de omgang met de NYPD - een organisatie waar De Blasio zelf de baas van is!

‘Die incidenten die nu zo in het nieuws zijn, maken bij de zwarte bevolking zoveel los omdat ze het typerend vinden voor de manier waarop de politie hen benadert. Voor elk incident zijn er wel tien vergelijkbare gevallen waarvoor geen media-aandacht is.

‘Er is wel wat aan het veranderen. Die agent die onlangs in South Carolina een zwarte man in de rug schoot, is ontslagen en die politievakbond heeft hem laten vallen. Hopelijk wordt het nog eens normaal dat je niet zomaar een zwarte man neerschiet.’

10 Mare · 23 april 2015 English page

My brain was torn Physical and mental damage among the Dutch soldiers operating in Afghanistan

Dutch soldiers on patrol in Sarab, Afghanistan. ‘I spent 135 days of the 150 days outside the gates.’

What happens when you hit a roadside bomb? A soldier-surgeon was awarded his doctoral degree for his research on the injuries incurred by the Dutch soldiers in Uruzgan. Another soldier explains how an explosion affected him: “Nothing was where it should be.”

“It lasted less than three seconds, but it seemed like minutes. I was with two other squaddies in the penultimate vehicle of a convoy when suddenly light flooded down. That’s odd, I thought, that doesn’t belong here. The flash was followed by a pressure wave and

by Vincent Bongers

an enormous bang. Grit and stones hit the roof of the vehicle – it looked like the surface of the moon. Nothing was where it should be.”

Niels Veldhuizen (1978) drove over a roadside bomb in Uruzgan on 10 December 2008. At the time, he was deployed as a military nurse to Camp Hadrian near the Afghan town of Deh Rawod, as part of the ISAF mission, which lasted from 2006 to 2010. He survived the attack and wrote a book about it, published last year: Oorlog in mijn kop [The War in my Head].

Soldier and surgeon Rigo Hoencamp was also deployed in Afghanistan and he too wrote a book: Task Force Uruzgan, Afghanistan 20062010: medical aspects and challenges,

for which he was awarded his doctorate at Leiden.

Roadside boobytraps caused the majority of the injuries, according to Hoencamp, who does not want to be interviewed by Mare. “In 85 per cent of the cases, explosives were the mechanism of injury,” he writes in his dissertation. Of the 24 soldiers killed, 11 were killed by “improvised explosive devices” (IED). “A weapon that causes a specific victim pattern”.

“Thankfully, my hands and feet were still attached”, Veldhuizen continues. “And my fellow passengers were more or less in one piece too.

You just want to survive. If you don’t move, you’re a sitting duck for the Taliban. But you also knew: there’s never just one bomb – there are al-

Picture by Evert-Jan Daniels/Hollandse Hoogte

ways more of them. Thanks to the adrenaline, I couldn’t feel any pain.

That came later, when I saw that I was covered in bruises. Our base didn’t have a hospital, we only had a doctor, but I didn’t go. I couldn’t see anything wrong with me. The culture of the Airmobile Brigade is: no whinging.

You don’t have time to think about it.

I spent 135 days of the 150 days I was in Uruzgan outside the gates. You take a shower, try and get some sleep and then you’re off out again.

“Sometimes we behaved like cavemen. We left people behind of whom we knew they wouldn’t survive the night. People tried to hand babies to us but we couldn’t take them with us so we handed them back to their desperate parents. We

never learnt to deal with that.

“There was another problem. The people we were supposed to help did the most awful things. We had to turn yokels into policemen in eight weeks.

It’s not possible: you just get illiterate officers armed with heavy-calibre guns. They abused that power. The worst cases were the child rapes. We were offered a bacha for the night, a small boy done up as a girl. At first, I was very naive but then I treated a boy with a ruptured anus. ‘He fell on a broomstick’ they said. It was nauseating. We couldn’t protect the children and that really got to me.

“I finished my tour and I was back in the Netherlands before I realised that something was wrong. I started having nightmares and wouldn’t tolerate anyone talking back at me.

“I had always been easygoing, but now I would lose my temper if the peanut butter wasn’t in its proper place. For soldiers, it’s crucial to have your kit in its proper place – if it’s not, it could get you killed. I was still in fighting mode.

“Eventually, I sought help after I completely flipped out: a child threw a ball at my head, knocking my sun glasses off. I was furious. Luckily, I didn’t touch the child. My wife said: “I’ve had it with this bullshit. You have to see a doctor.” It was a long process. I saw a military GP. It took eight weeks, instead of five days, to arrange a trip to a psychologist and I was diagnosed Post Traumatic Stress Syndrome (PTSS). That can be dealt with, but the therapy didn’t have any effect. They described my symptoms as ‘vague’; they stopped just short of calling me mad.

“I had always suspected that PTSS wasn’t all I was suffering from and in the end I was proved right. The MOD now runs an MRI scan on everyone who has been hit by a roadside boobytrap. The brain scan revealed that I have scars caused by tiny haemorrhages in my brain.

“Officially, I still work for the MOD, but I’m on all sorts of strong medication and the authorities don’t think that belongs in a soldier’s life.

When I feel relatively fit, I can do project-based work. My brain was torn. The scars aren’t visible on the outside – that’s the big difference with soldiers who have visible injuries: people are less quick to realise that there really is something up with me.”

Maretjes De prijs voor een Maretje bedraagt €9,– per 30 woorden, opgegeven via redactie@mare.leidenuniv.nl uiterlijk t/m maandag 16.00 uur. Maretjes aangeboden voor commerciële doeleinden worden niet geplaatst, evenmin als Maretjes waarin zaken worden aangeboden die de waarde van 4.500 euro te boven gaan.

Doe meer met je kennis! Vrijwilligers gezocht voor één uur per week bijles en huiswerkbegeleiding op verschillende locaties of bij de leerling thuis.

Leiden-Noord, 23 leerlingen, basisonderwijs, groep 4 t/m 8, waarvan 8 met vergoeding van €5-7,- per les. Voortgezet onderwijs, 11 leerlingen Nederlands, economie, Engels, wiskunde, natuurkunde, waarvan 6 met vergoeding van €5 per les. Ook hulp gezocht bij: *Twee jongens, Nederlands, burgklas. *Biologie, geschiedenis, 2mavo. *Natuur-

kunde, scheikunde, 2vmbo. *Engels, Nederlands, 4havo. *Engels, 5vwo. *Wiskunde, rekenen, brugklas vmbo. *NASK, geschiedenis, Engels, 2havo. * Natuur-, scheikunde, 4havo, €5,- per les. *Engels, Nederlands, brugklas atheneum, €5,- per les. * Wis-, natuurkunde, biologie, 4havo. *Geschiedenis, Nederlands, brugklas vmbo. Leiden-Zuid, 10 leerlingen basisonderwijs groep 4 t/m 8. Voortgezet onderwijs, wiskunde, 2vmbo. Economie, 5vwo. Onderwijswinkel, Driftstraat 77, ma, wo en do 15-17u. Tel: 071-5214256.

E-mail: hdekoomen@owwwleiden.nl.

Welke kattenliefhebber wil in de periode 15-27 juli in ons mooie grote huis met tuin in de Vogelwijk in Leiden wonen en op onze vijf prachtige katten passen? T. 0652113507.

Minder stress, meer plezier en energie in je leven? Yogacentrum De Lindewei

biedt dagelijks yoga en meditatie, studentenkorting, English Yoga en antistressconsulten. Meteen instromen kan! Ma5PM, din6PM, woen9AM en 8PM www.studentenyogaleiden.nl/ whatsApp om je direct aan te melden 06 26 71 85 72

Maretjes extra Maretjes-extra zijn bedoeld voor semicommerciële instanties. De prijs voor een Maretje-extra is €23,– incl. BTW voor elke vijfendertig woorden. U kunt deze advertenties uiterlijk op de vrijdag vóór het verschijnen van Mare opgeven bij Bureau van Vliet B.V., postbus 20, 2040 AA Zandvoort, telefoon 023-571 47 45. E-mail: Zandvoort@bureauvanvliet.com

Academische Agenda Mw. R. Smit hoopt op dinsdag 28 april om 16.15 uur te promoveren tot doctor in de Wiskunde en Natuurwetenschappen. De titel van het proefschrift is ‘Starforming Galaxies at the Cosmic Dawn’.

Promotor is Prof.dr. M. Franx.

Dhr. S. Krijt hoopt op woensdag 29 april om 13.45 uur te promoveren tot doctor in de Wiskunde en Natuurwetenschappen. De titel van het proefschrift is ‘From grains to planetesimals’. Promotoren zijn Prof.dr. A.G.G.M. Tielens en Prof.dr.

C. Dominik (UvA).

Mw. B. Kocaturk hoopt op woensdag 29 april om 15.00 uur te promoveren tot doctor in de Geneeskunde. De titel van het proefschrift is ‘Tissue Factor Isoforms in Cancer and Blood Coagulation’.

Promotor is Prof.dr. P.H. Reitsma.

Mw. E.J. Goudriaan hoopt op donderdag 30 april om 11.15 uur te promoveren tot doctor in de Geesteswetenschappen. De titel van het proefschrift is ‘The cultural importance of Florentine patricians’. Promotoren zijn Prof.dr. G.J.J. van der Sman en Prof.dr. H.T. van Veen (RU Groningen).

Dhr. J. Kautz hoopt op donderdag 30 april om 15.00 uur te promoveren tot doctor in de Wiskunde en Natuurwetenschappen. De titel van het proefschrift is ‘Low-Energy Electron Microscopy on Two-Dimensional Systems: Growth, Potentiometry and Band Structure Mapping’. Promotoren zijn Prof.dr. J.M. van Ruitenbeek en Prof.dr. R.M. Tromp.

Dhr. J. Been hoopt op donderdag 30 april om 16.15 uur te promoveren tot doctor in de Rechtsgeleerdheid. De titel van het proefschrift is ‘Pensions, Retirement, and the Financial Position of the Elderly’.

Promotoren zijn Prof.dr. K.P. Goudswaard en Prof.dr. C.L.J. Caminada.

Help Alzheimer overwinnen.

Dan hoeft niemand zichzelf te verliezen. www.alzheimer-nederland.nl

23 april 2015 · Mare Cultuur

Agenda

Sloopkunst

FILM

De schoonheid van opbouw en verwoesting Beeldend kunstenaar Marjan Teeuwen geeft panden die tegen de vlakte moeten op het allerlaatste moment een metamorfose.

‘Je creëert een nieuw uitzicht.’

DOOR PETRA MEIJER Voordat gebouwen

en huizen gesloopt worden, brengt beeldend kunstenaar Marjan Teeuwen ze een laatste ode door ze grondig te verbouwen. De werkzaamheden gaan wat verder dan een lik verf en een nieuw behangetje.

Teeuwen stript, sloopt en breekt af. Vervolgens bouwt ze de ruimte volgens een nieuw perspectief weer op: ze laat vloeren zakken, kiepen of knakken en bouwt nieuwe wanden van verzaagd sloopmateriaal.

Het resultaat is een modern stilleven van puin, gips, hout, baksteen en beton waarin strakke, rustige lijnen en schijnbare chaos elkaar complementeren.

‘Je creëert een nieuw uitzicht, een nieuw perspectief op die bestaande ruimte. Door de ingrepen die ik doe leg je zowel de architectonische structuur van bouwen bloot, als de sociale structuur van wonen’, zegt Teeuwen.

Binnenkort verrijst in Leiden haar zesde architectonische installatie, in een pand aan de achterzijde van Museum De Lakenhal.

‘We gaan een grote restauratie en verbouwing tegemoet’, zegt projectleider en conservator moderne kunst Nicole Roepers van het museum. ‘Daarvoor moeten helaas

Marjan Teeuwen, ‘Verwoest Huis Op Noord’. vier historische pandjes wijken.

Teeuwen werkt maanden aan haar fantastische sculpturen van sloopmaterialen. Als eerbetoon aan de geschiedenis van de gebouwen die moeten verdwijnen, hebben we haar gevraagd om er een kunstinstallatie te bouwen, en dat leek haar

Foto Peter Cox

hartstikke leuk.’

De werkzaamheden zijn inmiddels in volle gang. Voor het grove sloopwerk werkt Teeuwen samen met een vaste timmerman en een aannemer. Daarnaast staan twee studenten van de kunstacademie haar bij. Vanaf juni is Verwoest Huis

Leiden aan de Lammermarkt te bezoeken. Foto’s van een aantal van haar eerdere projecten zijn echter al vanaf 30 april te zien bij de tentoonstelling Verwoest Huis, in Galerie LUMC. Ze tonen de fascinerende verbouwingen van voormalige appartementencomplexen in Amsterdam Slotervaart, Rotterdam-Zuid en Amsterdam-Noord.

Het werk van Teeuwen is verwant aan dat van de Amerikaanse kunstenaar en architect Gordon MattaClark, die in de jaren zeventig enorme gaten in slooppanden sneed.

Matta-Clark liet zijn panden echter zo leeg mogelijk, terwijl Teeuwen het sloopmateriaal als bouwstenen voor nieuwe constructies gebruikt.

Teeuwen heeft een duidelijk herkenbare stijl: zo maakte ze eerder duizelingwekkende foto’s van huiskamers vol opgestapelde spullen.

Het zijn persoonlijke voorwerpen in felle kleuren: boeken, schoenen, mappen en kleren, maar ook schuursponsjes. De zwaartekracht lijkt geen vat te hebben op haar constructies. Haar werk is een visuele overload van zorgvuldige uitgedachte stapels troep.

Tentoonstelling Verwoest Huis Galerie LUMC Toegang gratis, dagelijks open van 8.00 tot 20.00 uur Verwoest Huis Leiden Lammermarkt Leiden 7 juni – 16 augustus Toegang gratis, open vrij t/m zon tussen 12-17 uur

Drie kansen voor elke film Filmfestival in de Meelfabriek De Leiden International Short Film Experience toont een selectie korte films van over de hele wereld, in ‘een fantastisch groot spookachtig gebouw dat op instorten staat’.

DOOR VEERLE VAN DER GRACHT ‘Ik geef films altijd drie kansen’, vertelt Aiman Hassani (26). Hij is de producent van Fenne, een van de korte films op het festival. ‘Ik ben wel eens bij het derde shot weggelopen, omdat de film niet de waaromvraag beantwoordde. Er zit soms een rot ei tussen bij zo’n festival, maar de supermooie dingen maken het weer goed.’

Op zijn zestiende maakte Hassani shows bij BNN, waar hij aan een intern opleidingsprogramma deelnam dat jonge mensen de kans biedt radio of tv te maken. ‘Je hebt weinig middelen nodig om een goede film neer te zetten: alleen een duidelijk concept en mensen die het mooi kunnen uitdragen.’

Fenne gaat over een meisje dat samen met haar vader geïsoleerd op een boerderij in Noord-Drenthe woont. ‘De film spreekt een universele taal. Er word amper gepraat, maar het gevoel dat Fenne ervaart is heel herkenbaar. Ze heeft alle vrijheid, maar voelt zich gevangen in haar situatie. Ze limiteert haar

11

keuzes in het leven.’

Het draaien zelf kostte maar een paar dagen, volgens Hassani, maar de pre- en postproductie nemen de meeste tijd in beslag. ‘Je moet acteurs bij elkaar vinden, repeteren en herschrijven. Na de opnames moet je vervolgens al het beeld en geluid zorgvuldig in elkaar zetten.’

Nu Fenne af is, richt Hassani zich

ook weer op zijn andere interesse: Indie Games. ‘Ik maak met mijn partner Matthias Stoopman spelapps van concept tot eindproduct.

We verzinnen het verhaal, bedenken een design, doen de technieken en regelen onze eigen marketing.’

Het bedrijf dat zij samen hebben opgericht heet Windmill Studios, een knipoog naar Nederland. ‘De

Still uit Fenne, een van de LISFE-films.

games die we maken zijn gebaseerd op de blokachtige “Pixel Art”-games zoals Super Mario Bros. We willen deze stijl weer terugbrengen, alleen dan met een geüpdatete gameplay.

Vroeger gebruikte je een joystick, nu is swipen het nieuwe gamen.’

De studievereniging van film- en literatuurwetenschappen Garde du Nord is gevraagd om de trailer voor het LISFE te maken, die voor elke film is te zien. ‘We grepen de kans om zo’n project te doen en naamsbekendheid te creëren met beide handen aan’, vertelt Flora Woudstra (20). De trailer is in de Meelfabriek opgenomen, waar het festival ook zal plaatsvinden. Woudstra: ‘Het is echt een fantastisch groot spookachtig gebouw dat op instorten staat. Het thema van het festival is “Beyond boarders”. Wij beperken onze trailer niet tot één kunstvorm, daarom bevat hij een drummer, een schilder, een schrijver en een danseres. Ze geven alle vier een filmklapbord aan elkaar door. Ze verbreken letterlijk een grens, doordat ze het klapbord opvangen en weer doorgooien naar de kunstenaar in het volgende shot.’

Leiden International Short Film Experience: Beyond Borders Meelfabriek do. 30 april – za. 2 mei, €10 per dag, feest €5 alle dagen incl. feest: €18,

TRIANON The Water Diviner do. vrij. za. zo. + di. wo. 18.45 La famille Bélier za. zo. 15.30 do. vrij. za. zo. + di. wo. 18.45 KIJKHUIS When Marnie Was There do. vrij. za. zo. + di. wo. 16.00 Timbuktu do. vrij. za. zo. + wo. 21.15 LIDO It Follows do. vrij. za. zo. + di. wo. 21.30

MUZIEK

DE TWEE SPIEGHELS Electrified rifs vrij. 24 april 21.00 gratis Francesco Amenta 4 et za. 25 april 16.00 gratis GEBR. DE NOBEL 90’s Now: Nostalgische dansavond vrij. 24 april 23.00 €10 The Glue Factory: Proudly presents Bass Odyssey & Keytown Sound za. 25 april 23.00 €10 AALMARKTZAAL Pieter Wispelwey & Paolo Giacometti: Brahms sonates vrij 24. April 20.15 vanaf €20 Spinvis: Oogcontact Van de Eenzaamste Soort za. 25 april 20.15 20.15 vanaf €17.50 STADSGEHOORZAAL Scheiden van de markt za. 25 april 16.00 €7.50 QBUS Hail to the King 2 met Rob Heron and the Tea Pad Orchestra ma. 27 april 21.00 €10 Guy Forsyth Band + Bags of Bones + Maximum Overdrive do. 30 april 21.00 €15

THEATER

THEATER INS BLAU Suikerland: Eva Marie de Waal, Jan Paul Buijs en Lottie de Bruijn do. 23 april 20.30 vanaf €15.50 Ilse Warringa en Niek Barendsen: & Paren & woe. 29 april 20.30 vanaf €13.50 LEIDSE SCHOUWBURG Richard Groenendijk: Met de mantel der liefde woe. 29 april 20.15 vanaf €13.50 Peter Heerschop: Van horen zeggen do. 30 april 20.15 vanaf €12

DIVERSEN

VOLKENKUNDE Tentoonstelling: Geisha 10 oktober 2014 t/m 25 mei 2015 MUSEUM DE LAKENHAL Tentoonstelling: Een Deftige Parade.

De Selectie van Rudi Fuchs 11 oktober 2014 t/m 31 mei 2015 RIJKSMUSEUM VAN OUDHEDEN Tentoonstelling: Carthago 27 november 2014 t/m 10 mei 2015 MUSEUM BOERHAAVE Tentoonstelling: Foodtopia 6 februari 2015 t/m 1 november 2015 VRIJPLAATS Famous for 15 minutes: comedy/ poëzie open mic za. 25 april 21.00 LIPSIUS 147 Piet Schrijvers: Tragedies van Seneca: Thyestes Agamemnon, Oedipus, Hercules woe. 27 april 20.00 gratis MEELFABRIEK Leiden International Short Film Experience: Beyond Borders do. 30 april – za. 2 mei 3-days (incl. party) €18, 1-day €10, party €5 LOKHORSTKERK Practicum Musicae: Inloopconcert do. 30 april 17.00 gratis SOCIËTEIT MINERVA Pr. Paul Hoftijzer: Lezing En la mélancolique ville de Leiden – Leiden, Minerva en Plantijn do. 23 april 15.00 gratis, aanmelden: ab-actis@lsvminerva.nl

12

Mare · 23 april 2015

Het Clubje

Inburgeren

Onthaaster dan ooit

Foto Marc de Haan

‘We kunnen kruipend naar de kroeg’ Internationale studentenorganisatie AIESEC Michelle Koomen (21, rechten): ‘AIESEC is de grootste internationale studentenorganisatie die vrijwilligerswerk en professionele stages aan studenten biedt.’

Heleen van der Heijden (20, psychologie): ‘Het is een vereniging voor en door studenten. Verschillende besturen zitten in steden van ruim 125 landen verspreid.

Omdat we zo’n groot netwerk hebben, zijn er heel veel uitwisselingen mogelijk.’

Mark Knijnenburg (21, bestuurskunde): ‘We zijn door negen studenten in 1948 opgericht als reactie op de Tweede Wereldoorlog. Ze wilden dat er nooit meer zoiets ergs zou gebeuren.’

Van der Heijden: ‘Door mensen naar het buitenland te sturen, was het idee, zouden mensen elkaars cultuur beter begrijpen. Dan kon er nooit meer een conflict ontstaan.’

Koomen: ‘Het is een altijd een cultuurshock om naar het buitenland te gaan. Het kan dat je in Indonesië om drie uur afspreekt op het vliegveld, maar mensen je vervolgens pas om vijf uur ophalen. Toen een Nederlandse jongen in Taiwan bij zijn verblijfplaats aankwam, had hij geen matras en moest dit gewoon maar zelf regelen.’

Knijnenburg: ‘We doen veel met ons bestuur samen. Zo hebben we eens in de zes weken een reception weekend waarin we met alle AIESEC’ers en trainees gaan feesten.’

Van der Heijden: ‘We hebben ook date diners waarin we allemaal verkleed gaan. Of we doen de shotjestour. Dan gaan we al onze huizen af waar we telkens een ander shotje nemen. Die avond eindigt altijd in de Hifi.’

Knijnenburg: ‘We gingen dit jaar naar Porto voor een internationaal congres en we gaan twee keer per jaar met heel AIESEC Nederland naar een nationaal congres in Baarlo. Daar krijgen we allemaal trainingen van professionele bedrijven.’

Van der Heijden: ‘We gaan elke dinsdagavond na de vergadering naar Het Keizertje.’

Knijnenburg: ‘Dat is onze stamkroeg.

Het ligt tegenover het kantoor, dus we kunnen kruipend naar de kroeg.’

Van der Heijden: ‘We stellen ons eens in de vijf jaar een doel. Het doel voor 2015 is één miljoen AIESEC-experiences.

Je kunt een ervaring opdoen tijdens een uitwisseling, door in ons bestuur te gaan of door deel te nemen aan onze career days ‘Make a Move’ waarbij je aanraking

komt met professionele bedrijven.’

Knijnenburg: ‘We gaan de doelstelling sowieso halen!’

Van der Heijden: ‘Leiden is best klein, vooral vergeleken met Amsterdam, maar mond-tot-mondreclame helpt.’

Koomen: ‘We hebben binnenkort ook nog een groot zomerintegratieproject.’

Knijnenburg: ‘Dit jaar mag Leiden het organiseren. Dertig mensen gaan dan acht weken door het Midden-Oosten en Afrika reizen. Eenmaal terug gaan ze door heel Nederland lesgeven op middelbare scholen en spreken ze een dag in een moskee.’

Koomen: ‘We willen daarmee het gat tussen de Arabische en de Westerse wereld verkleinen.’

DOOR VEERLE VAN DER GRACHT

Bandirah

Deze week ben ik naar de Hortus geweest. Ik had een vriend van me die van planten houdt gevraagd mee te gaan. Zijn huis staat er vol mee. Net als met boeken, middeleeuwse curiosa en platen. Daartussen leven zijn twee katten, die hij ondanks zijn zware astma en herhaaldelijk aandringen van de dokter weigert weg te doen. Hij houdt vooral van passiebloemen en vleesetende planten. Daarmee schijn je namelijk nooit meer last te hebben van muggen en vliegen in je huis.

Nadat we koffie hadden gedronken op het terras gingen we naar binnen.

‘Hier was de oorspronkelijke hortus, die alweer 425 jaar geleden werd aangelegd’, zei hij, toen we op de binnenplaats in de kruidentuin stonden.

Dit soort dingen weet mijn vriend gewoon, of in ieder geval wist hij het met zo’n overtuiging te brengen dat ik geen moment aan zijn woorden twijfelde.

We liepen verder, de grote tropische kas in. Het was vochtig, warm en benauwd. Tussen de tropische planten had iemand kleine poppetjes neergezet. ‘Ik heb toch zo’n hekel aan van die ontregelende kunst in de openbare ruimte’, zei mijn vriend. Ik vond het wel grappig, maar hield mijn mond.

In de kleinere kassen achter de grote was het droger en warmer. We kwamen in een kas met allemaal bekerplanten. Dat zijn planten met bekervormige bladeren, met een dekseltje erboven. In de bekers zit een vloeistof die insecten aantrekt.

Zodra ze in de beker kruipen of vliegen, zitten ze gevangen en worden ze langzaam verteerd. ‘Die heb ik thuis ook!’ riep mijn vriend. ‘Wist je dat de grotere ook kleine zoogdieren vangen en verteren?’ Ik vroeg me af of je dat soort planten als vegetariër zou kunnen eten, zonder met je principes in strijd te zijn. Ook hier stonden allemaal kleine mannetjes tussen de planten. Maar ik kon geen plant vinden die zo’n mannetje had gevangen.

We liepen aan de andere kant van de kassen weer naar buiten, langs een geadopteerde kastanjeboom de heuvel op. Ik voelde me ondertussen een tachtigjarige die even het bejaardentehuis uit mocht, maar ik moet eerlijk toegeven, dat gevoel beviel me wel.

Nadat we helemaal tot rust waren gekomen en nog een insectenhotel hadden bewonderd liepen we langs het water terug naar de ingang. Aan de overkant van de Witte Singel wees mijn vriend een huis aan. ‘Kijk’, zei ‘ie.

‘Daar heeft Einstein nog gewoond.’

Omdat ik naar college moest ging ik er vandoor. Mijn vriend bleef op het terras bier drinken. In de werkgroep was ik scherper en onthaaster dan ooit. Dus mocht u een keer tussen twee colleges een paar uurtjes over hebben, loop dan eens de hortus binnen. Het schijnt dat Minervanen vroeger in de winter in de kassen bier gingen drinken omdat het er zo lekker warm was. Dat mag vast niet meer, maar in het gras achter de kassen zit je in de lentezon net zo lekker.

TIM MEIJER