Mare 31 (37)

5 juni 2014 37ste Jaargang • nr. 31

‘Ik hield het meest van Kurt Cobain’ Pagina 15

Een psychose werkt verhelderend, vindt filosoof Wouter Kusters

Wilde muizen houden van lichaamsbeweging, blijkt uit tredmolenexperiment

Een week leven zonder plastic te kopen. ‘Pasta op?

Dan chocola smelten!’

Pagina 6

Pagina 7

Pagina 10 en 11

Zo kan het ook Overleef het leenstelsel: blijf thuis wonen

Nu het sociaal leenstelsel er toch komt, breekt de Eeuw van de Thuiswoners aan.

Mare vroeg oud-redacteur en ervaringsdeskundige Judith Laanen naar de voordelen. ‘Wie zegt er nee tegen moeders draadjesvlees met bloemkool?’

“Woon je nog thuis?

Oh...”

Ze keken me nog net niet aan alsof ik lepra had, maar de blikken van sommige medestudenten spraken boekdelen als ik vertelde dat ik bij mijn ouders woonde. Of ik niet goed was, of ik een speciale reden had, of ik misschien na duizend keer hospiteren nergens was uitgekozen? Al deze redenen werden voorgedragen na het allesomvattende “waarom?!” Dat werd trouwens begeleid door ogen als schoteltjes.

Dit is een ode aan de thuiswoner. Want bij je ouders wonen als student is niet zo suf als iedereen elkaar voorhoudt. Het is best handig. Zo word je niet afgeleid door huisgenoten die te harde muziek draaien, in het algemeen niet willen deugen en je van je studie proberen te weerhouden. Je weet wie ik bedoel.

Toen ik hoorde dat het sociaal leenstelsel definitief werd ingevoerd dacht ik: het is zover. De Eeuw van de Thuiswoners is aangebroken.

Ik zou graag één simpele reden geven waarom ik mijn hele studententijd heb thuisgewoond, maar die is er niet. Daarom geef ik er meer.

Laten we beginnen met De Hel Die Hospiteren Heet. Wie in het studentenuniversum heeft zulke vernederende kringgesprekken bedacht? Voor de vorm heb ik een aantal keer gehospiteerd. In een huis boven de ‘Oude Harrrrrmo in de Bree’ keken de huisgenoten me aan of ze water zagen branden toen ik een grap probeerde te maken.

Te midden van vijfentwintig (?!) andere slachtoffers moest ik vertellen wat ik ‘in zou brengen’. Mijn voorganger kreeg goedkeurende knikjes en paringsachtige oehs en aahs bij het noemen van ‘het huis van mijn ouders in Frankrijk’. Ik mompelde binnensmonds: ‘Dat zullen je ouders leuk vinden.’

Toen ik mijn ‘sprankelende persoonlijkheid’ met stoïcijnse blik en monotone stem aanprees, werd dat niet begrepen.

Mijn hele studententijd heb ik me afgevraagd wat mensen bezielt om in elkaars troep te wonen. Of om van die kekke huisfeesten te geven waarbij er sowieso meubilair of andersoortige eigendommen sneuvelen. Het is harstikke leuk joh, op kamers!

Zegt men.

Menig studentenvereniging propageert enorm gave huizen te hebben maar vergeet daarbij, heel toevallig, te vermelden dat je

DOOR JUDITH LAANEN

Foto Nationaal Archief/Spaarnestad

thuis waarschijnlijk geen last hebt van ritmische gymnastiek in de kamer naast je. Je weet wel, dat stel dat je altijd ’s nachts om drie uur wakker krikt als je ’s ochtends naar college moet.

Dit is eigenlijk het enige vleselijke nadeel van thuiswonen, maar hoezeer je last hebt van bronstige medebewoners hangt natuurlijk af van de indeling van het huis waarin je woont. Feit blijft wel dat je niet zo snel je scharrel van De Zaak mee naar je ouderlijk huis neemt. Ik hoefde dat gelukkig nooit voor te stellen, want niemand zat te wachten op een treinrit naar mijn schimmige buurt in een stad die niemand kent.

En als ik dan met mijn minst sarcastische gezicht toch maar zei dat ik thuis woonde was het gesprek toch snel afgelopen. ‘Oh, ik zie m’n clubgenoot daar...’ Exit PINO. Beschonken arriveren bij het ouderlijk front? Daar had ik ook niet zoveel last van.

De reistijd gebruikte ik om te ontnuchteren. Lukte dat niet, dan probeerde ik het ook niet te verbergen. Je ouders zijn niet dom. De meesten hebben ook een jeugd gehad, die weten wat je uitvoert als je ’s avonds weg bent. Het enige irritante is als ze net doen alsof ze niet door hebben gehad dat je wazig van de schuimkragen je als een botsauto naar bed hebt weten te bonken, en je na vier uur slaap wekken voor het zaterdagochtend familie-ontbijt.

Waar je wel onderuit komt, is dat ellendige koken. Stel je voor dat je élke dag moet bedenken wat je vanavond weer eet.

Mijn moeder besliste dat voor iedereen.

Hoeveel tijd je daarmee bespaart! Want iedereen weet dat je allemaal naar dezelfde supermarkt gaat en daar al-tijd mensen van De Klub tegenkomt. En die moeten al-tijd weer met je praten. Duurt uren.

Weet je trouwens wat je kunt doen met de tijd die je overhoudt als dat allemaal niet hoeft? Meer studeren! Verzin je niet, hè?

Oké, een enkele keer kookte ik zelf. Maar dat is wel erg veel moeite als je moeder met hartjes in haar ogen draadjesvlees met bloemkool (mét sausje!) voor je neus zet.

Wie zegt daar nou nee tegen?

Het laatste en belangrijkste voordeel: de significante kostenbesparing. Niet op kamers gaan scheelt nogal wat knaken. Ik betaalde geen kostgeld, had een OV op kosten van Het Rijk en hoefde geen doorontwikkelde alcoholverslaving te bekostigen dankzij overmatige aanwezigheid op een vereniging. Want ook daar hoef je je bij thuiswonen geen zorgen om te maken: als je al lid bent en je krijgt het voor elkaar te zeggen dat je nog thuis woont, ziet het collectief je het liefst en het snelst teruggaan naar je eigen warme nest.

Wat jaloezie al niet doet met mensen. > Nieuws sociaal leenstelsel: zie pagina 5 Advertentie

Volgende week geen Mare

Bètacampus gaat 7,7 miljoen meer kosten

A LA CARTE DAGELIJKS VANAF 17.00 UUR

In verband met Pinksteren verschijnt er volgende week geen Mare. Nummer 32 zal uitkomen op 19 juni. Mededelingen moeten 16 juni ter redactie zijn.

De verbouwing overschrijdt het budget.

‘Er wordt 7,7 miljoen meer uitgegeven dan gedacht. Het totale bedrag komt neer op 107 miljoen.’

AFSTUDEER ARRANGEMENT

Pagina 5

Lunch woens/zond vanaf 12.30 uur, menu’s vanaf € 19,50 Diner dagelijks vanaf 17.00 uur, menu’s vanaf € 27,50 *** Bubbel en amuse, menu en wijn, all-in € 39,50 p.p. ***

ASPERGE 10 DAAGSE

Bandirah Pagina 16

Bij mooi weer op ons parkterras t/m 12 juni op reservering!

3-gangen aspergemenu € 27,50 p.p.

mare-prentenkabinet 140526.indd 1

Kloksteeg 25, LEIDEN (t.o Pieterskerk) 071-5126666 of www.prentenkabinet.nl

28-05-14 12:09

2 Mare · 5 juni 201 Geen commentaar

Alcoholvrij barbecuen

Colofon

Door Marleen van Wesel Hot time, summer in the city en de Leidenaren vergeten op slag waar naartoe ze op weg waren. Languit crashen ze in het dichtstbijzijnde park, de berm of welke grasstrook maar voorhanden is. De een doet een dutje, de ander loert vanachter zijn zonnebril naar zomerse jurkjes die opwaaien door een zwoel briesje.

Met lome bewegingen geven zweterige handen nu en dan een fles rosé of een lauw blikje bier door. Leiden staat pas weer zuchtend en gedesoriënteerd op als de zon onder is en de supermarkt, de UB of Plexus allang dicht zijn.

‘Mooi weer, buiten leven genieten maar binnen de singels zonder alcohol. Boete €90’, tweette @Goa_Leiden toen de zon zich onlangs weer fel liet gelden. Nu tweet de Leidse gemeentelijk opsporingsambtenaar wel vaker een tikkeltje cryptisch, maar de strekking mag duidelijk zijn: binnen de singels mag je in de buitenlucht eigenlijk helemaal geen blikje bier openen of een fles wijn ontkurken.

Ho, je hoeft de stad bij de volgende zonnestralen niet direct te ontvluchten. ‘De intentie van het alcoholverbod is echt niet dat iedereen die met een biertje op een bankje of in het park zit, meteen een boete moet krijgen’, nuanceert de woordvoerder van de burgemeester de tweet.

Burgemeester Henri Lenferink kwam in 2005 met het verbod op de proppen, als maatregel tegen overlast gevende dak- en thuislozen. Eigenlijk wilde hij de hele stad meteen alcoholvrij, maar omdat het Openbaar Ministerie geen toestemming gaf, moest hij het houden bij de binnenstad en enkele andere plaatsen, zoals het Diamant- en Stationsplein.

Vorige maand werd daar het Kooiplein nog aan toegevoegd. Volgens de burgemeester een handig instrument om overlast aan te pakken, waarbij GOA’s geacht worden naar de letter én de geest van de wet te handelen.

Toch weet de woordvoerder te vertellen dat er vorig jaar een aantal boetes zijn uitgedeeld aan chillende stadsgenoten. ‘Pas op, met overijverige ambtenaren zijn we in het algemeen heel gelukkig’, beklemtoont ze.

Het leidde tot raadsvragen, waarbij de burgemeester nog maar eens benadrukte dat de echte handhaving bij lastpakken moet gebeuren, zodat de rest zich geen zorgen hoeft te maken. Zoals het Singelpark wordt aangeprezen als ‘de tuin voor 40.000 direct omwonenden’, beschouwt ook de burgemeester de binnenstad namelijk als zijn achtertuin. ‘En de burgemeester vindt dat het wel gezellig moet blijven’, verzekert de woordvoerder. Om er zelf aan toe te voegen: ‘Al kan dat met een Spaatje natuurlijk ook.’

Hoe dan ook, blijf vooral languit in het gras de zomer vieren. Vindt de burgemeester ook gezellig. Maar steek vanuit het Plantsoen of een van de vele andere parken langs de singels misschien tóch eerst maar even de brug over. 25 meter verderop geldt het verbod immers écht niet meer. Want wat er uiteindelijk met het werk van de overijverige GOA’s is gebeurd weet de woordvoerder eigenlijk niet.

‘Maar boetes trek je niet zo gemakkelijk terug natuurlijk.’

Er kronkelt echter nog één addertje tussen de zonaanbidders onder het Leidse gras door: barbecuen mag in Leiden júíst in alle parken. Voor een legale bierkip (in een écht park én buiten de singels dus) moet je nog een aardig eindje uitwijken.

Redactie-adres Pieterskerkhof 6 2311 SR Leiden Telefoon 071–527 7272 Website mareonline.nl E-mail redactie@mare.leidenuniv.nl

De redactie is op vrijdag gesloten.

Oplage circa 15.000

Column

Hoofdredactie

Frank Provoost frank.provoost@mare.leidenuniv.nl Redactie

Vincent Bongers vbongers@mare.leidenuniv.nl Bart Braun bbraun@mare.leidenuniv.nl Petra Meijer p.meijer@mare.leidenuniv.nl Marleen van Wesel h.g.van.wesel@mare.leidenuniv.nl Masha Rademakers (stagiaire) rademakersmasha@gmail.com Medewerkers

Emma Anbeek van der Meijden • Talitha Dehaene • Tim Meijer • Marc van Oostendorp • Benjamin Sprecher Fotografie Taco van der Eb • Marc de Haan Illustraties Bas van der Schot • Bandirah • Silas.nl Basisontwerp Roeland Segaar, Zabriski Communicatie Art direction en vormgeving Marcel van den Berg Drukwerk Rodi Rotatiedruk, Broek op Langedijk Advertenties Bureau van Vliet B.V. Postbus 20 2040 AA Zandvoort Telefoon 023 - 571 47 45 Redactieraad

Prof. dr. J.C. de Jong (voorzitter) • Prof. dr. F. Israel (vicevoorzitter) • drs. B. Funnekotter • R. Donkersloot • G. Drijer • K. Innemee • D. Jacobs • mr. F.E. Jensma • S.K. Kerkhof • C. van Leeuwen • dr. S.J. van der Linde • prof. dr. N.J. Schrijver • dr. J.P. Vollaard • C. van der Woude Jaarabonnementen

Een jaarabonnement op Mare loopt van september t/m juni. Belangstellenden kunnen Mare thuisgestuurd krijgen door €35 over te maken op bankrekening 1032.57.950 ten name van Universiteit Leiden (o.v.v. Mare en SAP-nummer 6200900100) en vervolgens een bevestigingsmail met daarin hun adres te sturen naar redactie@mare.leidenuniv.nl. Studenten betalen €25.

Ter controle graag in de bevestigingsmail ook het studentnummer vermelden.

Adreswijzigingen

Alleen schriftelijk met postwikkel.

Klachten en opmerkingen over de toezending van Mare 071-5277272.

Mededelingen voor het op donderdag verschijnende nummer moeten uiterlijk de voorafgaande donderdag 16.00 uur in het bezit van de redactie zijn.

ISSN 0166-3690

Wie wijst er gratis geld af?

Vloekend stond ik bij de printer. De pagina’s van het boek dat ik voor mijn docent moest scannen, werden opgenomen door de printer en ergens heen gezonden, maar waar naartoe? Om de hoek verscheen een hoofd met ontplofte krullen, nieuwsgierig naar wie er zo foeterde.

Een Belgische onderzoeker, die al snel mijn koffiemaatje werd. Het was het jaar van de studentenvlucht.

Talloze scholieren en studenten vertrokken, met de langstudeerboete en de ambitieboete in zicht, naar Antwerpen, Gent en Hasselt. Geen bier, maar pils; geen droger, maar droogzwierder; geen €1672 per jaar, maar €578.

“Hoe zit dat dan met stufi?” vroeg ik de Belg tijdens een herfstige middag. Hebben ze niet, wel een leenstelsel en een soortement beurs. Zijn vader was postbode, moeder was huisvrouw, dus hij kreeg een kleine financiële ondersteuning. Niet genoeg om van te leven, wel genoeg om in zijn vrije tijd niet constant te hoeven werken. “Maken mensen daar geen misbruik van?” Hij haalde zijn schouders op: “Dat gebeurt weleens, maar niet vaak genoeg om aan het systeem te twijfelen. Het werkt gewoon goed.”

Ik staarde naar de gevallen platanenbladeren. Waarom doen we dat eigenlijk niet hier?

Deze twee woorden blijven in mijn hoofd galmen wanneer ik een standpunt probeer te vormen over het bestaansrecht van studiefinanciering: waarom eigenlijk? Filosoof John Rawls verzon een hulpmiddel voor mensen die zich afvragen wat een eerlijke maatschappij is: stel jezelf voor dat je achter een veil of ignorance – een sluier van onwetendheid – zit. Je weet niks over jezelf of je positie in de maatschappij, en alle andere mensen zijn vrije rationele individuen. Rawls noemt dit de original position. Vanuit deze positie kun je vrijelijk en zonder eigenbelang filosoferen over wat de grondslagen van een eerlijke maatschappij zouden zijn.

Dus doe even alsof je in een belangeloze beginpositie zit en filosofeer erop los. Je kunt jezelf afvragen of een

studie voltooien waardevol is voor een maatschappij en zo ja, hoe je voor elkaar krijgt dat zoveel mogelijk mensen dit gaan doen. Je besluit dat studeren wel geld moet kosten, omdat de gebouwen schoon en aangenaam moeten zijn, en de docenten een redelijk loon moeten krijgen (ooit sprak ik een Grieks meisje dat vertelde hoe zij en haar medestudenten docenten voor college moesten betalen, omdat zij anders geen eten konden kopen).

Je stelt vast dat het collegegeld niet hoger moet worden als het vermogen van studenten vermindert door bijvoorbeeld een crisis, en dat het alleen hoger wordt met een goede reden (en dus niet, aldus Job Cohen in 2009 in Mare: ‘Kijk wat een vakantie kost en een jaar collegegeld; daar zit een wanverhouding tussen’ – graag ga ik een keer in gesprek met studenten die voor ca. €1500 euro op vakantie gaan).

Je stelt je voor dat studenten niet hun hele studie kunnen betalen, dus besluit je dat de overheid een deel voor hun rekening moet nemen. Een deel, niet alles. Studeren is waardevol, dus daar mogen studenten best iets voor over hebben. Maar dan nog. Niet alle studenten in spe, ofwel hun ouders, hebben hetzelfde vermogen.

Hoe corrigeer je dat? Geef je ze allemaal een maandelijks bedrag waarvan ze hun boodschappen en wat extra’s kunnen betalen, of alleen zij die anders echt in de problemen komen?

Bijna niemand maakt zich de afgelopen dagen druk om het feit dat kinderen van vermogende tot zeer vermogende ouders vier jaar lang zonder enige overweging elke maand een kwart van €1000 in hun zak hebben gestoken. Hadden zij dat geld broodnodig voor hun studie? Nee. Maar wie wijst er gratis geld af? Heb ik ook niet gedaan, en met enig wikken en wegen, schuiven en meten, had ik zonder gekund. Je hebt geen knullig bakker-advocaat-verhaal nodig om te begrijpen dat gratis geld voor iedereen zijn doel mist.

Emma Anbeek van der Meijden is masterstudent taalbeheersing.

5 juni 201 · Mare 3 Mensen

071 -527 …

Dit is pas het begin!

Leidse boyband DLS schrijft WK-hit Na een nacht drinken schreven de vier studenten van DLS hun overwinningslied ‘Oranje Kampioen’.

Mare bezocht de opnames van de videoclip. ‘Kongolo is een baas. Hij geeft een dieptepass.’

Door Sebastiaan van Loosbroek Om drie uur ‘s nachts wisten ze het zeker: ze gingen een WK-hit schrijven.

Na een snackbarbezoek schreven ze in een paar uur tijd een tekst én zongen die ook nog in. ‘We waren bijzonder creatief die nacht’, zegt Kian Danaie (muzikale therapie, 23).

Tjeerd Kruijt (bestuurskunde, 22):

‘Maar omdat we bezopen waren en slecht articuleerden, hebben we het later opnieuw ingezongen. Met een microfoon die we op internet hebben besteld en die we binnen zestig dagen kunnen retourneren. Dat gaan we ook doen, want we blijven skeere studenten.’

Ziehier de geboorte van DLS (De Leidsche Student) en hun voetbalkraker ‘Oranje Kampioen’, waarvoor de nummer 1-hit Rather Be van de Britse band Clean Bandit geldt als muzikaal geraamte. ‘Als vrouwen dat begindeuntje horen, dan vinden ze dat helemaal geweldig’, weet Danaie.

‘Daar worden ze opgewonden van.’

Het nummer staat inmiddels op

YouTube waar het bij perse gaan van deze krant al 2,369 keer is beluisterd.

Maar er is nog geen bewegend beeld.

Dat wordt deze maandag opgenomen. De zangers én cameraman Joep Oonk (geneeskunde, 20) zitten in de fusie van studentenhuis De Witte Raaf bij te komen van de eerste shots. ‘Vanochtend hebben we de ontwaakscènes gedaan’, vertelt Kruijt. ‘Daarna komen we elkaar op straat tegen en beginnen we te zingen.’

Als de camera weer is opgeladen, spoedt de groep zich naar buiten.

Gekleed in identieke oranje polo’s en daaroverheen zwarte smokingjasjes lopen ze naar de snackbar waar het

‘Als vrouwen dat begindeuntje horen, dan vinden ze dat helemaal geweldig.’ Foto Taco van der Eb

idee is ontstaan. Daar positioneren Lennart Huurman (bestuurskunde, 22) en Dylan Voncken (bestuurskunde, 21) zich achter de toonbank, terwijl Danaie een broodje kroket eet. Kruijt loopt playbackend voorlangs. De camera draait naar Danaie toe, die met volle mond een stukje tekst voor zijn rekening neemt. Vervolgens zingen Huurman en Voncken twee zinnen.

‘Opnieuw!’ roept Oonk. ‘Teveel tegenlicht.’

Na een scène waarbij Huurman verkleed als Duitsland-supporter de Breestraat is overgestoken, is het tijd voor shots op het water. Aan het begin van het Rapenburg ligt een huisboot klaar. Oonk positioneert zich op de voorkant, zittend op een bierkrat. Ondertussen belt Huurman met wat dames van Augustinus die zouden meedansen, maar toch niet kunnen komen.

‘We kunnen de scène met die wijven beter in de kroeg opnemen, dan zijn er fucking veel’, reageert Kruijt.

De camera loopt, de muziek gaat aan. ‘Kongolo is een baas/hij geeft een dieptepass/Sneijder die neemt hem aan/Kuijt loopt de zestien in/dit is pas het begin/wij gaan ertegenaan!’ klinkt het over de gracht.

Huurman: ‘We hebben een aanpassing in de tekst gemaakt. Eerst zat Van der Wiel in het nummer, maar die zit niet in de selectie.’

Hoewel de scène vijf keer over moet, blijven de mannen enthousiast zingen, druk gebarend voor de camera. Op straat blijven mensen staan om foto’s te nemen of te observeren wat er gaande is.

Dan krijgt Huurman bericht van een lokale radio- en tv-zender. ‘Ze willen ons in hun nieuwsbulletin hebben, maar ze hebben geen telefoonnummer achtergelaten. Met onze sterallures gaan we daar natuurlijk niet op in.’

Frutti di Mare

Staat ‘ie op de rem?

Door Masha Rademakers ‘Ik wil dat rode

racemonster!’ roept Daniël Amesz (19, internationale betrekkingen). Hij is een van de leden van de Europese studentenvereniging AEGEE-Leiden die donderdag de wereld eens vanuit een ander perspectief willen zien: een rolstoel.

Na wat tips van rolstoelbasketballer Han Dirks (28) lijnen ze zich op voor de startstreep. ‘Ga een beetje voorover zitten, en let alsjeblieft op het verkeer, want dat ding gaat alle kanten op. Je zal nagekeken worden door iedereen, wen daar maar aan.’ Na het startschot werpen de rolstoelracers zich roekeloos de baan op.

Van Plexus naar de Pieterskerk, en weer terug.

De mannen zijn duidelijk in het voordeel. Alles hangt af van armspieren. Er wordt gekreund en gesteund bij de brug over het Rapenburg. ‘Het is echt heel zwaar, staat ie op de rem ofzo?’ roept Hanne Geerse (23, internationale betrekkingen). Halverwege ontstaat er een kettingbotsing. ‘Ik rij je eraf’, wordt er agressief geroepen. Maar ook: ‘Het is echt killing, mijn armen branden!’ Dan komen de kasseien richting de Pieterskerk. De rolstoelen lijken alle kanten op te gaan behalve vooruit, en de studenten ploeteren zich een weg richting finish.

Dirks moet er om lachen. ‘Je krijgt er flink eelt van op je handen, maar tape maakt veel goed. Sommige bruggen en wegen in Leiden zijn echt vreselijk. Vooral die heuvel bij het Van der Werff café.’

Met een rotvaart komen de studenten de finish over, waarbij Elke van Vliet (21, psychologie) nog een flinke smakkerd maakt die haar onder de rolstoel doet belanden. Rolstoelracen is duidelijk niet zonder risico.

‘Ik ben zelf inmiddels bijna vergroeid met mijn rolstoel’, vertelt Dirks. ‘Door een hersenbeschadiging bij mijn geboorte loop ik moeilijk en moet ik er bij lange afstanden gebruik van maken. Ik voel me niet beperkt. Het gaat om je mentaliteit. Als deuren voor mij gesloten blijven, rij ik er tegenaan of schop als dat nodig is. Leiden is niet de makkelijkste stad als je in een rolstoel zit. Toen ik lang geleden de El Cid-week liep, ben ik lid geworden bij SSR. De decaan zei tegen me: “Hoe kan je dat nou doen?

Die vereniging heeft de hoogste trap van Leiden!” Maar ik probeer de dingen positief te benaderen. Ik zit al tien jaar op gehandicaptensport, eerst hockey en nu basketbal.’ Ook zet hij zich wereldwijd in om de positie van lichamelijk beperkten te verbeteren.

‘Vijftien tot twintig procent van de wereldbevolking heeft een beperking, waarvan veel mensen onder de armoedegrens leven. In sommige culturen hangt er ook een schaamte omheen. Ik hoorde van een meisje dat al negen jaar niet buiten is geweest. Daarom is het

‘Ik rij je eraf!’ Foto Taco van der Eb

zo belangrijk dat landen het VN-Verdrag voor mensen met een beperking tekenen. Nederland is één van de weinige Europese landen die het verdrag nog niet geratificeerd heeft. Zelfs Burundi heeft dat wel gedaan. Er moet dus nog veel gebeuren.’

Elektrische schok Camille Steens (20) en Robin Vroom (19), studenten van het university college, vonden in de Universiteitsbibliotheek een brief van William Franklin, de zoon van de beroemde Amerikaanse wetenschapper Benjamin Franklin.

Hoe ging dat?

Vroom: ‘We doen onderzoek naar de Leidse wetenschapper Petrus van Musschenbroek (1692-1761) en zijn ideeën over elektriciteit. Tussen zijn aantekeningen zat een klein opgevouwen briefje.

Het zag er heel oud uit en was in het Engels geschreven, terwijl de aantekeningen Nederlands en Latijn waren. Het briefje bleek geschreven door William Franklin (1730-1814), de zoon van de Amerikaanse wetenschapper Benjamin Franklin (1706-1790). Hij deed baanbrekend onderzoek naar elektriciteit. Het zou dus bewijs kunnen zijn dat Van Musschenbroek in contact stond met deze wereldberoemde wetenschapper.

We hebben de brief naar de curator gebracht van de Bijzondere Collecties, en er is nu een onderzoek gaande naar de historische gegevens die het briefje zou kunnen blootleggen.’

Wat staat erin?

‘William Franklin schrijft Van Musschenbroek eerst over een gemeenschappelijke vriend die is overleden. Vervolgens staat er dat vader en zoon Franklin een bezoek aan Nederland zullen brengen.

Het mooiste en belangrijkste gegeven uit de brief is dat Franklin Van Musschenbroek bedankt voor de tips die hij hen heeft gegeven voor het uitvoeren van het befaamde vlieger-experiment.

‘Franklin liet een vlieger op tijdens onweer en toonde aan dat bliksem een vorm van elektriciteit is en uit positieve en negatieve lading bestaat. Historici twijfelen echter of Franklin dit levensgevaarlijke experiment echt heeft uitgevoerd. Franklin heeft er zelf namelijk niets over geschreven. Dit briefje kan een bewijs zijn dat hij het experiment toch wel heeft uitgevoerd. En dat Van Musschenbroek daar ook nog eens een belangrijke rol in heeft gespeeld. Een ontzettend gave ontdekking dus.’

Was elektriciteit nog zo’n onbekend fenomeen toen?

‘Het stond nog in de kinderschoenen. In de 18e eeuw focusten wetenschappers zich met hun experimenten nog vooral op de impact van elektriciteit op mensen. Van Musschenbroek en Benjamin Franklin waren allebei zeer invloedrijke wetenschappers. Van Musschenbroek ontwikkelde verschillende natuurkundige instrumenten, waarvan de Leidse Fles, de voorloper van de condensator, de bekendste is. Ook was hij van 17431744 rector van de Universiteit Leiden en bleef hij tot zijn dood aan de universiteit verbonden. Benjamin Franklin verwierf faam met zijn publicaties over elektriciteit en vond in 1752 de bliksemafleider uit. Het is geweldig dat het briefje de band tussen deze twee wetenschappers bewijst.’

En wat gebeurt er nu mee?

‘Wij zijn van plan er een artikel over te schrijven voor PAX, het blad van onze studievereniging. Verder is de afdeling Bijzondere Collecties van de Universiteitsbibliotheek bezig met een onderzoek. De historische waarde van het briefje zou nog wel eens groot nieuws kunnen worden, dus wij wachten in spanning af.’ MR

4 Mare · 5 juni 201 Nieuws

Zweetkamertje gered Het Zweetkamertje in het Academiegebouw, waar Leidse afgestudeerden hun handtekening op de kalkmuren mogen zetten, is gered. Omdat restauratie van de kalkmuren dringend nodig was, werd de hulp van alumni en andere betrokkenen middels een crowdfunding actie ingeroepen. De actie was succesvol: het volledige bedrag van 16.380 euro werd in iets meer dan een week tijd binnengehaald. Volgens rector magnificus Carel Stolker had niemand er op gerekend dat het zo snel zou gaan. Deze zomer kan de restauratrice al aan de slag, zodat afgestudeerden vanaf september weer hun handtekening kunnen zetten. De rector bedankte de donateurs in filmpje.

Iets meer vrouwen Het percentage vrouwen onder de wetenschappelijk medewerkers van de Universiteit Leiden en het LUMC is in 2013 licht gestegen. Beide instanties hebben een afspraak ondertekend dat ze het belangrijk vinden om meer vrouwen in hoge posities te hebben, dus verschijnt elk jaar een rapport met de percentages vrouwen erin. Dat rapport heet merkwaardig genoeg Talent naar de top, terwijl het alleen over vrouwen naar de top gaat. Van de universiteiten die ondertekenden en de cijfers aan konden leveren, heeft Leiden het hoogste percentage vrouwelijke wetenschappers.

Het percentage vrouwelijke specialisten aan het LUMC is hetzelfde gebleven: ongeveer één op de zeven specialisten is vrouw. Bij de categorie ‘overig personeel’ is het vrouwengehalte ietsje gedaald, van 38,7 naar 36,1%. Aan de Universiteit Leiden daalde het percentage vrouwen bij het ondersteunend en beherend personeel van 30,8% naar 26,9%.

Blik op het EK Tijdens het EK in Belgrado hebben roeiers van studentenroeivereniging Njord een zilveren en bronzen medaille in de wacht gesleept. Marie-Anne Frenken won de voorwedstrijd en was een dag lang in het bezit van het Europese record. In de halve finale behaalde ze de tweede plaats. Nicole Beukers veroverde samen met Inge Janssen het brons in het vrouwen dubbel twee veld. De mannen van de Holland Acht, onder wie ook Stef Broenink (Njord) en Boudewijn Röell (Asopos de Vliet) wisten de A Finale net niet te bereiken. Wel wonnen ze met een snelle tijd de B-finale.

Collegegeld niet geïnd Wie zijn collegegeld maandelijks van zijn of haar rekening laat afschrijven moet deze maand even opletten. Niet alle incasso’s zijn namelijk afgelopen week geïnd. ‘Het gaat om een flink deel van de elfduizend maandelijkse batches’, vertelt universiteitswoordvoerder Caroline van Overbeeke. ‘De oorzaak ligt bij de bank.

Deze donderdag doen we een nieuwe poging. Daar gaan natuurlijk een paar werkdagen overheen, dus waarschijnlijk wordt het collegegeld komende dinsdag of woensdag alsnog geïnd.’

Rectificatie soa-tests In het bericht ‘Onveilige seks wordt duur betaald’(Mare 30) stond dat studenten voortaan een vervolgtest moeten betalen als zij positief getest zijn op chlamydia. Dat klopt niet. Eerst bood de GGD na een positieve test standaard een vervolgtest aan. Omdat daarbij maar weinig andere soa’s opgespoord worden en er bezuinigd moet worden, verandert dat.

Voortaan is de vervolgtest niet standaard, maar wordt daarover per geval in overleg met de GGD besloten. Een vervolgtest is dan nog altijd gratis voor mensen uit een risicogroep, zoals jongeren onder de 25. 25-Plussers behoorden al niet tot een risicogroep, en moesten dus sowieso betalen, tenzij ze wisselende contacten hadden. Wel nieuw is dat die laatste groep 25-plussers voortaan niet meer tot een risicogroep behoort.

De enigen die eerst niet hoefden te betalen en nu wel, zijn dus 25-plussers met wisselende contacten.

‘Islamstudies kreeg geen eerlijke kans’ Zorgen over waarde diploma Het schrappen van de bachelor islamstudies leidt tot zorgen onder de huidige studenten. ‘Ze vragen zich af wat hun diploma straks nog waard is’, zei Vicky van Loe, studentlid namens BeP, in de afgelopen faculteitsraadsvergadering van geesteswetenschappen.

Door Marleen van Wesel Volgens por-

tefeuillehouder onderwijs Heleen Murre-van den Berg blijven de beoordelingen voor islamstudies echter net zo streng als bij alle andere opleidingen.

‘Aan de beeldvorming is niet zoveel te doen, maar we laten de opleiding niet zomaar los.’

Islamstudies bestond nog niet heel lang. De bacheloropleiding startte in 2013, nadat een eerdere imamopleiding niet genoeg studenten trok. Voor het collegejaar 2014-2015 worden geen nieuwe studenten meer aangenomen. De veertien mensen die zich al hadden aangemeld zijn gebeld. ‘Dat aantal is vergelijkbaar met vorig jaar’, weet personeelsraadslid Elizabeth den Boer. ‘Misschien waren er met een Engelstalige opleiding meer studenten te trekken. In deze opzet heeft islamstudies geen eerlijke kans gekregen.’

‘De telefoongesprekken bevestigden dat islamstudies voor de Nederlandse markt niet heel interessant is als hoofdvak, maar wél als keuzevak’, verantwoordt Murre-van den Berg.

De veertien aanmelders kozen islamstudies allemaal in combinatie

met een andere studie of een baan.

‘Hoe dat internationaal zit is wat lastiger uit te zoeken.’ Volgens decaan Wim van den Doel zou internationaliseren bovendien complex worden: ‘Islamstudies bestaat uit een kleine selectie van eigen vakken, aangevuld met vakken van andere studies.’

De Universiteit Leiden blijft wel

verbreding en verdieping op het gebied van de islam aanbieden. Zo krijgt Midden-Oostenstudies een nieuwe afstudeerrichting, maar ook daarover signaleert Van Loe bezorgdheid: ‘Ook die opleiding gaat namelijk op de schop.’

Murre-van den Berg reageert: ‘Het is absoluut waar dat er bij MiddenOostenstudies ook over een nieuw

Universiteit kritisch op visitatieproces In 2011 heeft de NederlandsVlaamse Accreditatieorganisatie (NVAO) de methode van het keuren van opleidingen veranderd.

Het doel was de werklast voor opleidingen te verminderen en de kwaliteit van onderwijs te verbeteren. Dat is niet voldoende gelukt, blijkt uit een onderzoek van de Universiteit Leiden naar de onderwijsvisitaties dat dinsdag werd gepresenteerd.

Universitaire opleidingen kunnen pas worden aangeboden als deze een oké-stempel hebben gehad van de NVAO. Om de zoveel jaar krijgen opleidingen een herkeuring en als deze visitatie succesvol wordt afgerond volgt accreditatie voor een nieuwe periode. Het evaluatiebureau QANU speelt een grote rol in het onderzoek naar de opleidingen.

De visitaties brengen een berg werk met zich mee en dat was een van de redenen om in 2011 een nieuw accreditatiesysteem te introduceren. Ook was het de bedoeling dat door een goede samenwerking tussen beoordelingscommissie en een opleiding duidelijk naar voren zou komen hoe de kwaliteit verbeterd kon worden.

Er werd een Instellingstoets met beperkte opleidingsbeoordeling geïntroduceerd. Het aantal per opleiding te beoordelen standaarden

werd teruggebracht tot drie. Een gedifferentieerde beoordeling van opleidingen werd mogelijk gemaakt.

De opleidingen doen eerst een zogeheten Zelfstudie, een analyse van de eigen studie. ‘De wijze waarop de Zelfstudie tot stand komt kost echter te veel energie’, aldus het rapport.

‘Voor de opleidingen is niet altijd duidelijk hoe de standaarden van de NVAO en de richtlijn van de QANU zich tot elkaar verhouden.

Door deze onduidelijkheden gaan ook het faculteitsbestuur, het college van bestuur en het landelijk overleg van vakgenoten zich bemoeien met het tot stand komen van de Zelfstudie.

Voor veel opleidingen is het schrijven van een Zelfstudie ‘een vermoeiend en frustrerend proces waarin de kaders van de NVAO en de instructies van de QANU onvoldoende houvast bieden. Daarom is men geneigd het zekere voor het onzekere te nemen en zoveel mogelijk tekst en materiaal aan te leveren om maar zo goed mogelijk voor de dag te komen.

Als de visitatiecommissie langskomt, gaat er ook het nodige mis.

Vaak vragen de commissieleden voor hun bezoek om veel informatie. Het kost veel tijd om die te verzamelen.

Maar in de praktijk komt het vaak voor dat al die extra stukken niet geraadpleegd worden. Dit tot frus-

tratie van medewerkers. Ook werd de commissie vaak als afstandelijk gezien en kwam daardoor een goed gesprek over kwaliteitsverbetering niet van de grond.

De gesprekken gingen te vaak alleen maar over wat er niet goed ging bij een opleiding. Het eindrapport van de commissie geeft dan ook nog eens ‘weinig houvast en weinig stimulans voor verbetering.’

Ontevredenheid bij het personeel is er ook over de beoordeling van scripties. De manier van selecteren is niet representatief voor het totaal van scripties waaruit wordt gekozen, vinden medewerkers. In de steekproef wordt ook geen rekening gehouden met de mogelijkheid dat de opleiding het beoordelingsproces voor scripties inmiddels heeft verbeterd.

Verder blijkt uit het rapport dat de herbeoordeling van scripties niet ‘blind’ voor het door de opleiding uitgereikte cijfer plaatsvindt. Door het ontbreken van herbeoordelingsformulieren en duidelijke criteria zijn de herbeoordelingen ook niet transparant voor de opleidingen.

Dit is vooral problematisch omdat een onvoldoende voor de kwaliteit van afstudeerwerkstukken betekent dat ook het eindoordeel over de opleiding onvoldoende is. De opleiding voldoet dan niet aan de basiskwaliteit, met als gevolg een hersteltermijn.’ VB

programma gedacht wordt, maar daarom zijn we juist precies op tijd.

Nu kan de kennis van de islam meteen ingebouwd worden.’

Vier raadsleden besloten zich van stemming te onthouden, maar een meerderheid van de faculteitsraad bracht uiteindelijk een positief advies uit over de afbouw van islamstudies.

PhDoc wint zetel Vorige week werd de uitslag van de universitaire verkiezingen bekend gemaakt. Van de studenten ging 21,5 procent stemmen, en zo goed als een derde (33,1 procent) van alle personeelsleden.

Bij de studentengeleding van de universiteitsraad is de zetelverdeling hetzelfde gebleven als vorig jaar. De Lijst Vooruitstrevende Studenten heeft drie van de acht zetels. De fractie Bewust en Progressief kreeg twee zetels, net als de Studenten Groepering Leiden. De Christelijke Studentenfractie Leiden behield haar ene zetel. Populairste student was CSL-studente Marjolein Bouterse, die 367 voorkeurstemmen kreeg.Voor de personeelsgeleding van de universiteitsraad gingen vier zetels naar de vakbondfractie van AbvaKabo. Twee zetels gingen naar Universitair Belang en twee naar PhDoc, de fractie die vooral de belangen van promovendi behartigt.

Daarmee levert de fractie van Universitair Belang een zetel in aan PhDoc, ten opzichte van vorig jaar. BB

Hovo viert feest HOVO, het Leidse Hoger Onderwijs Voor Ouderen, viert het twintigjarig jubileum. Deelnemers en oud-deelnemers zullen daar op 13 juni in Gebouw 3 van het LUMC op proosten, na een lezing van hoogleraar ontwikkelingsbiologie Christine Mummery, getiteld: ‘Stamcellen: een eeuwig leven of een gezonde oude dag?’ Het HOVO biedt cursussen aan vijftigplussers, ter verdieping, maar ook om de hersenen te trainen. De colleges worden regelmatig gegeven door oud-docenten van de Universiteit Leiden Mvw.

5 juni 201 · Mare 5 Nieuws

Het einde van de studiefinanciering Sociaal leenstelsel komt er toch. Zes vragen over de invoering ervan Na uitstel en lang onderhandelen met oppositiepartijen D66 en GroenLinks komt het sociaal leenstelsel er dan toch echt in 2015. Zes vragen over wat minister van Onderwijs heel eufemistisch een studievoorschot noemt.

Wat gaat er gebeuren?

Alle nieuwe bachelor- en masterstudenten die in 2015 aan een studie beginnen, krijgen geen studiefinanciering meer. Zij moeten gaan lenen.

Dat betekent dat thuiswonende studenten niet langer 97,85 euro per maand ontvangen en uitwonenden 272,46 euro mislopen.

Waarom komt dat stelsel er?

Uiteraard betreft het volgens minister Bussemaker van Onderwijs geen bezuiniging maar een investering.

Want, zo schijft ze aan de Tweede Kamer: ‘Wij wensen onze kinderen het beste onderwijs toe dat er in de wereld te krijgen is.’ Maar de minister vindt het ‘onrechtvaardig dat de bakker moet betalen voor de beurs van de advocaat. Iemand met een di-

ploma van de universiteit verdient gemiddeld anderhalf tot tweemaal meer dan een vakman van het mbo.’

De belastingbetaler bekostigt overigens al het grootste gedeelte van de studie: 6500 euro gemiddeld per student per jaar, rekent Bussemaker voor. Het kabinet bezweert dat het vrijgekomen geld besteed wordt aan het hoger onderwijs. De operatie levert in totaal 920 miljoen op. Maar een flink deel van dat bedrag, zo’n 280 miljoen, gaat alweer op aan verzachtende maatregelen.

Waarom doen oppositiepartijen D66 en GroenLinks mee?

De VVD en PvdA regeringscoalitie hebben geen meerderheid in de Eerste Kamer. Dus bewindslieden moeten voor vrijwel elk plan de boer op om steun te vinden bij oppositiepartijen. Als zij dat niet doen, is de kans groot dat hun plan sneuvelt in de Senaat. D66 en GroenLinks waren altijd al voorstander van een leenstelsel, maar het voorstel dat Bussemaker vorig jaar indiende werd door de twee partijen afgewezen. De minister werd gedwongen de scherpste kanten van haar voorstel af te vijlen.

Het is overigens nog niet honderd

procent zeker dat het leenstelsel er komt. Bussemaker maakt nu eerst een wetsvoorstel en moet dat door de Tweede en Eerste Kamer loodsen.

Dit gebeurt waarschijnlijk pas na de zomer.

Wat waren die scherpe kantjes?

GroenLinks wilde de ov-kaart behouden. D66 stond er op dat het geld dat het afschaffen van de beurs oplevert geïnvesteerd wordt in onderwijs. Dat is nu dus toegezegd door de minister. Ook minderjarige mbo’ers krijgen overigens een ov-kaart.

Afgestudeerden krijgen 35 jaar de tijd om terug te betalen. Dat was in het eerdere voorstel van Bussemaker 15 jaar. De afbetaling mag nooit hoger zijn dan 4 procent van het inkomen per maand. Gemiddeld komt het bedrag uit op 1 procent van het inkomen, aldus de minister.

Een oud-student die onder het minimumloon zit, hoeft niet te betalen.

Sneller terugbetalen wordt makkelijker gemaakt. Een periode niet betalen kan echter ook. De afgestudeerde kan maximaal vijf jokerjaren inzetten waarin de betalingen worden stopgezet. Studenten kunnen verder onbeperkt bijverdienen zon-

der terugbetaling van aanvullende beurs of ov-kaart De aanvullende beurs gaat met maximaal 128 euro omhoog voor thuiswonenden en met 107 euro voor uitwonenden van ouders met een inkomen van lager dan 30.000 euro. Hierdoor wordt de aanvullende beurs maximaal 365 euro, aflopend naar nul bij een ouderinkomen van 46.000 euro. Volgens de minister blijft het zo mogelijk voor kinderen van ouders met een kleine beurs om toch te gaan studeren.

Het Centraal Planbureau becijferde begin vorig jaar dat er bij invoering van een leenstelsel zo’n 3000 wostudenten en 7700 hbo-studenten minder gaan studeren. Volgens studentenvakbond LSVb zal dat aantal veel groter zijn.

Wat vinden de studentenorganisaties van het plan?

De LSVb is woedend. Het kabinet jaagt jonge mensen in de schulden, volgens de bond. Momenteel hebben studenten al gemiddeld een schuld van 15.000 euro. Dat wordt nu dubbel zoveel. Dat de aanvullende beurs voor sommige studenten met iets meer dan 100 euro per maand

wordt verhoogd, is volgens de LSVb een wassen neus. Studenten moeten eerst 280 euro inleveren, en krijgen vervolgens 100 euro terug. Iedereen die kan rekenen ziet hoeveel studenten erop achteruit gaan. Juist deze groep studenten is het meest kwetsbaar, omdat hun ouders niet kunnen bijdragen aan hun opleiding.

Het Interstedelijk Studenten Overleg (ISO) is ook niet blij met het leenstelsel. Vooral de betalingstermijn van 35 jaar valt verkeerd. Op deze manier blijft de last van een schuld voor een te lange tijd op de schouders van de afgestudeerde student liggen.

Gaat er nog meer veranderen?

Bussemaker vergroot de macht van de medezeggenschap. De universiteitsraad krijgt instemmingsrecht op de hoofdlijnen van de begroting van de universiteit. Ook krijgen alle voltijds studenten die een bacheloropleiding starten in de studiejaren 2015/2016 tot en met 2018/19, en uiteindelijk een hbo-bachelor of womaster afronden, een voucher van 2000 euro om bijscholing te bekostigen. door vincent Bongers

Feestende Minervanen niet naar Wassenaar Studentenvereniging Minerva heeft de slag om de Wassenaarse slag verloren. De vereniging, die dit jaar haar 200-jarig bestaan viert, had een vergunning aangevraagd voor een groot feest op het Wassenaarse strand.

Zondag vond in de Leidse Hout SummerJazz plaats, met o.a. Sven Hammond Soul, Windkracht 7 en de Malinese zangeres Rokia Traoré. Het festival wordt georganiseerd door Leidse studenten en net afgestudeerden.

Strandtenthouders zagen echter niets in het feest en na een mislukte bemiddelingspoging van de gemeente Wassenaar heeft de vereniging de vergunningsaanvraag ingetrokken.

Minerva is momenteel druk bezig met de voorbereidingen van haar veertigste lustrum, dat op 27 juni van start gaat en voornamelijk plaatsvindt in de oude ROC-gebouwen aan de Ter Haarkade. Op 2 juli zouden de festiviteiten in het kader van de ‘buitendag’ verplaatsen naar Wassenaar, waar een kleine 2000 (oud)leden met hun dates het feest zouden bezoeken.

Te veel mensen voor een klein familiestrandje, vonden de strandtenthouders. Ze vreesden voor overlast. En omdat de vereniging alles in eigen beheer zou organiseren, zouden de strandtenthouders er ook

nog eens niets aan verdienen.

De gemeente Wassenaar stelde zich op als bemiddelaar. De vergunning zou alleen worden verstrekt als het feest in samenwerking met een strandtent werd georganiseerd.

Strandpaviljoen Sport bleek als enige strandtenthouder bereid om met Minerva rond de tafel te gaan zitten.

Maar Burgemeester van Wassenaar en oud-Minervaan Jan Hoekema zei tegen het Leidsch Dagblad dat de samenwerking door ‘onwetendheid en slordigheid van de lustrumcommissie is spaak gelopen’. De vereniging zou daarvoor excuses hebben aangeboden.

Volgens Céline Lemoine van de lustrumcommissie van Minerva was er geen sprake meer van wederzijds vertrouwen, en heeft de commissie vervolgens besloten om de aanvraag in te trekken. Inmiddels heeft Minerva een vergunningaanvraag ingediend voor een feest bij de Vlietlanden in Leidschendam. ‘Maar we hebben ook twee aanbiedingen van strandtenten ergens anders aan de Nederlandse kust om het feest daar te houden. Dus er staat nog niets vast’, aldus Lemoine. PM

Bouw bètacampus overschrijdt budget De verbouwing van de bètacampus wordt 7,7 miljoen meer uitgegeven dan begroot.

‘Het gerucht gaat dat men bij de bouw van de nieuwe bètacampus over het budget gegaan is’, meldde BeP-studentraadslid Bert van Laar in de faculteitsraad van geesteswetenschappen. Hij uitte zijn zorgen over deze budgetoverschrijding voor latere bouwplannen van geesteswetenschappen. Het WSD-complex,

oftewel het Lipsius en de omliggende gebouwen, is namelijk ook toe aan renovatie of zelfs vervanging. Jolanda Riel, portefeuillehouder bedrijfsvoering, zei geen budgetoverschrijding bij de bètacampus kennen. ‘Eerder andersom. Maar de universiteit moet het uiteindelijk wel kunnen betalen.’

Maar die budgetoverschrijding is er wél, bevestigt universiteitswoordvoerder Caroline van Overbeeke: ‘Aan de verbouwing van de bètacampus wordt 7,7 miljoen meer

uitgegeven dan gedacht. Het totale bedrag komt neer op 107 miljoen.

Alle investeringen voor nieuwbouw komen uiteindelijk uit dezelfde pot, maar je moet je realiseren dat het tot 2025 om honderden miljoenen euro’s gaat. Het is dus niet zo dat aan huppeldepup minder uitgegeven kan worden door deze 7,7 miljoen.’

En dus ook niet aan de verbouwing van het WSD-complex. ‘Daarvoor liggen nog niet eens plannen op tafel en er is nog geen budget. Misschien

kost het wel héél veel minder. Er is dus geen reden om te denken dat er problemen zijn rond WSD.’ Precieze plannen voor geesteswetenschappen zijn er inderdaad nog niet. ‘Je kunt alles laten staan en alleen het plafond vervangen. Maar alleen het skelet laten staan is absoluut een optie’, lichtte Riel in de faculteitsraad toe. Ook slopen is nog mogelijk.

‘Pas als de Raad van Toezicht eind juni toestemt met de toekomstvisie zijn er financiële marges om de plan-

nen wat concreter te maken.’

Daarom is alvast onderzocht hoe de gebruikers van het Lipsius over hun huidige werkplek denken. Riel: ‘Over het algemeen is er onder personeelsleden vrij kritisch gescoord.

Daarom hebben we ook gevraagd of men wel tevreden was over het werk.

Dat was wel het geval. De lage scores hebben echt te maken met de gebouwen.’ In juni volgt de uitslag van de enquête die onder studenten gehouden is. MVW

6 Mare · 5 juni 201 Achtergrond

Steeds dichter bij de waarheid Wouter Kusters put filosofische rijkdom uit psychoses Ik moet door de vloer heen naar beneden om aan de andere kant van de deur weer boven te komen. De vloer lijkt hard wanneer ik erop sta, maar toch kan hij ook zacht worden. Als ik de vloer in de gaten houd, wordt hij natuurlijk niet zacht. Zulke dingen gebeuren alleen ongemerkt. Daarom spreid ik voor de deur de deken over de vloer uit. Zo kan hij onbespied van dichtheid veranderen. Nu even wachten, en dan spring ik erop. Helaas werkt het niet. De hardheid van de cel is onveranderlijk. Ik blijf het niet langer proberen. Ik ben niet gek.

Een psychose is geen ziekte die met medicatie de kop in gedrukt moet worden, vindt schrijver en filosoof Wouter Kusters, die zelf tweemaal psychotisch was. Volgens hem levert het diepgaande filosofische inzichten op.

Door Petra Meijer ‘Een psychose is een mystieke ervaring’, zegt Wouter Kusters (1966). ‘In de eerste fase ervaren mensen verrukking en perplexiteit. Het overrompelt je. Alles om je heen geeft aanleiding tot intense verbazing en verwondering. Je krijgt inzicht in het heelal, ervaart gevoelens van eenwording, extase, volte en oneindigheid, maar ook van leegte. Je raakt los van conventies.’ Kusters is filosoof en schrijver. Hij studeerde cum laude af in taalwetenschap en wijsbegeerte en promoveerde in 2003 in Leiden. In zijn boek Pure Waanzin beschrijft hij hoe hij in omgekeerde richting de supermarkt bezocht, ‘om krachten los te maken’ als hij ‘tegen het eenrichtingsverkeer inging’. Via de kassa’s ging hij naar binnen.

Veel vervelender dan de psychose vond hij het onbegrip, de opsluiting en de eenzaamheid. Opvallend is dat hij in de isoleercel bewustzijnsverbreding en een open geest ervoer, terwijl de verpleging het als bewustzijnsvernauwing beschreef.

Ik ben niet meer ‘ik’ lijkt het. ‘Ik is eruit’, roep ik, en schrijf het op de muur.

Wat om me heen voelbaar is, is meer dan ik kan uitdrukken. Ik word overspoeld door de aanwezigheid van alles en raak in verrukking; sprakeloos en woordeloos.

Ik voelde al hoe de gewone alledaagse energie in een bijzondere toestand terecht kwam door mijn actie; er werden al bewonderende en verontruste blikken op me geworpen. De spullen die ik in mijn tas had zitten, zette ik op schappen neer, en ruilde ik om voor anderen. Ik zou nog dieper de winkelhiërarchie in kunnen duiken en haar ontregelen. Niet alleen de stroom mensen kon omgekeerd worden, ook de stroom goederen kon worden omgekeerd. Een pak rijst zit om rijstkorrels heen. Maar als je het kartonnen pak nou openscheurt, verfrommelt en in de rijst verstopt, dan keer je ook de normale levensmiddelenstroom om. Deze gedachte bleek zo’n turbulentie in de tijdsstroom te veroorzaken dat de winkeleigenaar het niet langer kon aanzien en mij de winkel uitzette.

De verpleging noteerde: ‘Schijnbare bewustzijnsvernauwing. Associeert nog veel, reageert erg primitief, en op iedere prikkel.’ In zijn recent verschenen Filosofie van de waanzin gaat Kusters uitvoerig in op dergelijke filosofische en spirituele aspecten van bijzondere bewustzijnstoestanden. Deze staan ook centraal tijdens het Leidse minisymposium ‘Waanzin en Spiritualiteit’, op vrijdag 13 juni, waar hij een van de sprekers is.

Omdat zijn eigen ervaringen vaak niet aansloten bij de benadering vanuit de psychiatrie, ziet Kusters wel wat in transpersoonlijke psychiatrie. Daarbij krijgen psychoten geen medicatie, maar worden ze zo goed mogelijk begeleid. ‘Door medicatie zijn de hersenen niet meer in staat tot psychose, maar eigenlijk ook tot niets anders. Je raakt compleet afgestompt. Het is beter om een psychose de goede kant op proberen te sturen. Het heeft geen enkele zin om tegen iemand te zeggen: jij hebt last van wanen, al je gedachten en waarnemingen zijn fout. Psychoten wijken af van de norm, maar dat is niet per se verkeerd.’

De inzichten mogen nog zo groots en meeslepend zijn voor de psychoot zelf, volgens Kusters zijn ze verder van weinig praktisch nut.

‘Ze zijn op zijn best poëtisch, op zijn slechtst zijn het tegeltjeswijsheden.

Maar dat geldt ook voor de inzichten van niet-psychoten.’

Hij kan zich voorstellen dat sommige psychoses ware helletrips zijn, vooral als ze vanuit traumatische ervaringen ontstaan. Zijn eerste keer – op twintigjarige leeftijd tegen een achtergrond van verschillende drugs – noemt hij echter eerder een kleurrijke dan een angstige ervaring. ‘De problemen ontstaan pas als je probeert te verklaren wat je overkomt. Je raakt ervan overtuigd dat wat je denkt invloed heeft op de buitenwereld, en andersom. Op een gegeven moment denk je dat je achtervolgd wordt, of dat de tv een boodschap overbrengt.’

Toen hij niet meer voor zichzelf kon zorgen, werd hij opgenomen. ‘Je hebt geen tijd voor banale dingen als slapen of eten, want er moet worden nagedacht over allerlei existentiële vragen. Heb ik een bewustzijn?

Maar ook: waarom staan er zoveel witte auto’s in de straat met het getal zeven in hun nummerbord?’

Vroeger was ik bang om in een zwembad een stukje onder een vlonder door te zwemmen, omdat je niet omhoog kon. […] Ik zwom snel door, hopend dat ik de andere kant zou halen en weer naar boven zou kunnen. Een dergelijke beproeving zal ook hier [in de isoleercel, red.] wel in het spel zijn.

Verdomme, ik wil eruit! Ik zal nog eens flink op de ruit slaan om dat te laten horen. Even later komt de wraak.

Ze pakken me vast, ze duwen me op de grond, niks helpt meer, het is erger dan ooit, ze hebben absolute macht over me, en dat laten ze me voelen ook.

IJskoud glijdt de spuit naar binnen.

‘Ik hoorde vaak dat het voor mijn eigen bestwil was en dat ik moest meewerken. Maar een isoleercel is niet interessant als je bezig bent met een kosmische strijd. Ik dacht dat ze me als proefkonijn hielden, omdat ik zoveel injecties kreeg, of dat ik een besmettelijke ziekte had waar de buitenwereld niets over mocht weten.’ In 2007 kreeg hij een tweede psychose. ‘Je zou denken dat ik het zag aankomen, maar ik dacht juist dat ik steeds dichter bij de waarheid kwam. Ik ben niet bang om er nog een te krijgen. Het kan iedereen gebeuren. Bij mij de kans hooguit iets groter.’

Wouter Kusters, Filosofie van de waanzin. Lemniscaat, 760 pgs. €39,95

Wouter Kusters: ‘Ik ben niet bang om nog een psychose te krijgen.’ Foto’s An-Sofie Kesteleyn

Minisymposium Waanzin en Spiritualiteit Vrij 13 juni, 11-17u, Lipsius 005, toegang gratis

5 juni 201 · Mare 7 Wetenschap

Vriesvaccin Van hepatitis B krijg je geelzucht en leverontsteking, en als je pech hebt kan je er zelfs aan doodgaan. Gelukkig bestaat er een vaccin. Als je op vakantie gaat naar Afrika of Azië, kun je dat krijgen bij de GGD. Daar halen ze het vaccin uit de koelkast. Geen probleem hier, maar in die landen waar hepatitis B veel voorkomt is het niet altijd even makkelijk om vaccins gekoeld te houden. Een groep Groningse farmacologen probeerde daarom samen met de Leidse onderzoeker Gideon Kersten vaccins te vriesdrogen. Een verslag van hun pogingen staat in het European Journal of Pharmaceutical Sciences. De truc is dat je niet alleen moet vriesdrogen, maar ook wat suiker toe moet voegen als je dat doet. Dat stabiliseert namelijk de eiwitten in het vaccin, die anders uit elkaar vallen. Met suikers erbij is een vriesdroogvaccin langer houdbaar dan een vloeibaar vaccin, ook bij hogere temperaturen. Da’s mooi, maar de echt belangrijke vraag is of je vaccin ook nog werkt na dat vriesdrogen en bewaren. Bij muizen in elk geval wel. Sterker nog: het werkt zelfs ietsje beter. Dat is iets dat op de lange termijn ook handig zou kunnen zijn voor mensen uit landen waar de koelkasten het wel doen.

Stuifmeel

Als muizen in kooien alleen maar rennen omdat ze gestresst zijn, is dat een enorm probleem voor onderzoekers.

Lopen voor de lol Ook wilde muizen rennen graag in tredmolens Wilde muizen lopen vrijwillig in tredmolens, ontdekten Leidse onderzoekers. Dat is belangrijk om te weten bij het onderzoek naar hun soortgenoten in het lab. ‘Het lijkt er toch op dat ze een drang hebben om te bewegen.’

De muizen in de achtertuin van Joke Meijer zijn wereldnieuws. De afgelopen weken haalden ze The New York Times, The Guardian, Der Spiegel, New Scientist en talloze andere media uit binnenen buitenland. Het is opmerkelijk, want normaal gesproken houdt Meijer zich bezig met hersenonderzoek. ‘Wij onderzoeken de biologische klok, en vooral het netwerk van zenuwcellen in de hersenen dat verantwoordelijk is voor het 24-uursritme. Om dat ritme in het gedrag te meten, gebruiken we muizen. Om de activiteit van de muizen te meten, verbinden we de loopwieltjes in hun kooien met een computer.’

De hoogleraar neurofysiologie is niet de enige die zo met muisjes werkt. Allerlei onderzoek naar de gevolgen van iets op activiteit of de gevolgen van activiteit op iets, berust in elk geval voor een deel op metingen met proefdieren die rondjes rennen in een tredmolentje.

‘Dan rijst natuurlijk de vraag of je geen pathologisch gedrag aan het meten bent’, vervolgt Meijer.

Mensen en andere dieren die je in Door Bart Braun

gevangenschap houdt, gaan soms zogeheten stereotiep gedrag vertonen: dwangmatig, steeds herhaald gedrag dat heel duidelijk te maken heeft met stress. IJsberen, kopschudden, de tralies aflikken, dat soort dingen. Als een muis alleen maar in een tredmolen loopt omdat hij diep ongelukkig is, ben je niet alleen de gevolgen van beweging aan het meten, maar ook die van ongelukkigheid.

Meijer: ‘Als dat echt zo zou zijn, dan is dat problematisch voor je onderzoek. Het leek me altijd dat hier geen sprake was van stereotiep gedrag: muizen lopen al de eerste dag in hun kooi op zo’n tredmolentje. Ze gaan het ook minder doen naarmate ze ouder worden, terwijl je bij stereotiep gedrag juist ziet dat dieren het steeds meer vertonen als ze langer gevangen zitten. Toch besloot ik om het eens in de vrije natuur te onderzoeken. Ik was oprecht benieuwd wat eruit zou komen.’

De enige eerdere waarneming aan tredmolenlopen door dieren buiten kooien kwam van Konrad Lorenz, de stamvader van het diergedragonderzoek zelf. Een paar van zijn ratten waren ontsnapt, en hij wist ze terug te vangen door een loopwieltje neer te zetten. Zouden wilde dieren, die nog nooit eerder zo’n molen gezien hebben, er ook in gaan lopen?

Samen met de fijnmechanische dienst van het Leids Universitair Medisch Centrum ontwierp Meijer speciale inloopkooien met loopwie-

len erin. Die waren voorzien van een infraroodcameraatje, en van gaas dat ruim genoeg was om muizen en ratten binnen te laten, maar fijn genoeg om vossen en andere dieren die de proefopstelling konden beschadigen buiten te houden. ‘Veel universitair medisch centra hebben hun mechanische diensten opgeheven om kosten te besparen. Terwijl je juist daarmee metingen kan doen die niemand anders kan doen. Het is zeker niet zo dat je alles zomaar kant en klaar kunt kopen.’

Promovendus Yuri Robbers, biologiedocent aan het Stedelijk Gymnasium van Leiden, verzorgde het programmeerwerk en de dataanalyse. Sinds een paar jaar zijn er speciale potjes met geld voor leraren die naast hun werk nog promotieonderzoek willen doen, en Robbers was een van de eersten die ermee aan de slag ging. ‘Zijn plannen sloten naadloos aan op ons onderzoek.’

Een van de kooien stond in Meijers achtertuin, het andere in afgesloten gedeelte van natuurgebied Meijendel bij Wassenaar. ‘De bunkers daar hebben nog werkende stopcontacten, dus konden we met lange snoeren de meetapparatuur van stroom voorzien.’

De resultaten waren eind mei te lezen in het biologenvakblad Proceedings of the Royal Society B. Wat blijkt? Muizen, spitsmuizen, ratten en zelfs kikkers komen vrijwillig de kooi in om in het molentje te rennen, ook als daar geen eten in ligt. Een

Op het dak van het Leids Universitair Medisch Centrum staat een soort stofzuiger, die stuifveel opvangt. Een biologe telt vervolgens de stuifmeelkorrels en bepaalt van welke soort ze zijn, en dat komt weer terecht op sites als allergieradar.nl. Het nadeel van die aanpak is dat het handwerk is, en dat het ook voor experts niet altijd mogelijk is om verwante soorten puur op basis van hun pollenkorrels uit elkaar te houden. In het vakblad Molecular Ecology Resources beschrijven onderzoekers van het LUMC, onder leiding van geneticus Ken Kraaijeveld, een andere aanpak. In het kort komt het erop neer dat je de korrels samenveegt, het DNA eruit haalt en dan aan de hand van het DNA bepaalt van welke plantensoorten de korrels waren.

Dat proces kun je voor een groot gedeelte automatiseren, en dan zou je op allerlei plekken in Nederland pollenmetingen kunnen doen. Bijkomend voordeel: je kan de stofzuigermethode dan ook relatief makkelijk uitbreiden om ook bacterie- en schimmelsporen mee te meten, aldus de auteurs.

Wormen infraroodfilmpje van een naaktslak in het wiel heeft inmiddels zo’n honderdvijftigduizend views op YouTube, al houdt Meijer de mogelijkheid open dat de slak niet bewust rondjes maakt. ‘Bij de muizen is dat wel hun bedoeling, althans volgens mijn indruk. Je ziet ze er ook uitspringen en dan weer terug in het wiel om verder te rennen.’ De eerste mailtjes van enthousiaste lezers die zelf een camera en een tredmolen in de tuin zetten en een rennende muis filmden- zijn inmiddels binnen.

Het rengedrag van knaagdieren is blijkbaar niet iets dat door de gierende stress van gevangenschap ontstaat. Goed nieuws voor de duizenden onderzoekers over de hele wereld die met rennende muizen werken. Maar waarom doen die beesten het dan wél? Meijer: ‘Het gaat er toch op lijken dat deze dieren een drang hebben om te bewegen. Biologen gaan er al snel vanuit dat elk gedrag doelbewust moet zijn. Het kost ook tijd en energie, per slot van rekening. Misschien is dit gewoon spelen; we zien ook dat jongere dieren het vaker doen dan oudere soortgenoten.’

Eén detail sluit mooi aan bij Meijers laboratoriumwerk: de tredmolen in de duinen werd veel vaker ’s nachts gebruikt dan overdag, terwijl dat verschil in Meijers achtertuin minder uitgesproken was. Wellicht dat de lichtvervuiling in Leiden het dag/nachtritme van muizen al in de war schopt, oppert ze.

Wereldwijd zien gezondheidsexperts steeds meer mensen met allergieën. Een van de mogelijke verklaringen daarvoor is de hygiëne-hypothese. Die komt erop neer dat onze omgeving tegenwoordig zo schoon is dat je immuunsysteem, bij gebrek aan uitdagingen, niet goed leert wanneer het wel en wanneer het niet moet ingrijpen. Met name wormen lijken hier belangrijk in te zijn: hoe minder blootstelling aan parasitaire wormpjes, hoe meer astma en andere ziektes waarin het afweersysteem te hard van leer trekt. Tenminste, dat is het idee. In Pediatric Allergy and Immunology zet parasitologe Abena Amoah het onderzoek van de laatste jaren op een rijtje, en de praktijk is lastig. In sommige studies is er duidelijk een invers verband tussen de hoeveelheid wurmpjes en de hoeveelheid allergie, maar lang niet bij alle.

Ook is onduidelijk of het behandelen van worminfecties nou goed of slecht is voor het ontwikkelen van overgevoeligheidsreacties. Het ideaal blijft dat je stofjes uit wormen in een pil kan stoppen, die dan voorkomt dat je allergisch wordt zonder dat je daarvoor een echte worminfectie mee moet maken. Klinisch onderzoek met menselijke vrijwilligers is aan de gang, aldus Amoah en haar co-auteurs.

8 Mare · 5 juni 201 Achtergrond

Neptentoonstelling Nu te zien in de UB-tentoonstelling Books, Crooks and Readers. De compleet verzonnen geschiedenissen van Friesland en Holland, een nepstuk van Shakespeare en een pil over de Etrusken die van A tot Z is vervalst.

‘Zo is er een boek van Suffrides Petri, gedrukt in 1603, dat wel een heel apart licht werpt op de ontstaansgeschiedenis van Friesland’, zegt Jacqueline Hylkema, die bij LUCAS promotieonderzoek doet naar vroegmoderne vervalsingen en de tentoonstelling heeft samengesteld.

‘Drie Indiase heren met de namen Friso, Saxo en Bruno gaan op reis. Ze krijgen les van Plato, vechten aan de zijde van Alexander de Grote en ze belanden in wat nu Nederland heet en stichten daar Friesland. Zie hier de Indiase roots van Friesland. Dit werd echt door veel mensen geloofd.’

De tentoonstelling bestrijkt de periode 1600-1800. Hylkema: ‘Zodra het concept van ‘echt’ ontstaat, krijg je vervalsingen.

Het is dus een verschijnsel van alle tijden.

Maar met de opkomst van de boekdrukkunst verandert de vervalsingsdynamiek.

Je kunt een vervalsing introduceren zonder een oud uitziend origineel manuscript. Er zijn veel meer lezers, de verspreiding gaat veel sneller en je hebt allerlei nieuwe vervalsingsstrategieën.’

Ook met de geschiedenis van Holland werd een loopje genomen. ‘We tonen ook een druk van de rijmkroniek over Holland die geschreven zou zijn door de middeleeuwse monnik Klaas Kolijn.

Het gold destijds als de oudste en meest betrouwbare bron over het graafschap maar het is allemaal verzonnen. Het is vals werk van een Leidse student, Reinier de Graaf, of mogelijk zelfs van de grote Leidse filoloog Petrus Scriverius. Maar je kunt wel zien dat er iets niet in de haak is met Kolijn. Het is te netjes, te historisch bewust. Dat zie je heel vaak: vervalste boeken geven informatie op een presenteerblaadje.

‘Een van de mooiste werken uit de zeventiende eeuw is een boek van de Italiaan Curzio Inghirami die op zijn negentiende honderden Etruskische manuscripten en archeologische vondsten vervalste. Dat deed hij om Toscane een verleden te geven dat kon wedijveren met dat van Rome. Het gaat er bij dit soort valse geschiedenissen eigenlijk altijd om andere landen of provincies de loef af te steken.

‘Iedereen in de Republiek der Letteren had dit peperdure boek. Inghirami maakte illustraties van zijn zogenaamde vondsten en hij publiceerde facsimile’s van de manuscripten die hij gevonden zou hebben. Met de opkomst van de boekdrukkunst is het niet meer nodig originelen te tonen en Inghirami maakt daar heel handig gebruik van. Het mag dan vals zijn maar het boek was state of the art en ontketende een ware Etruskenmanie. Maar de publicatie van het boek was ook de ondergang van Inghirami en zijn vervalsingen want iedereen kon nu de teksten van de manuscripten lezen en bestuderen. En daarmee liep hij uiteindelijk tegen de lamp: er stonden veel te veel taalkundige en historische fouten in.’

Een van de bekendste fakes uit de geschiedenis stamt uit de achttiende eeuw.

De Schotse schrijver James Macpherson verzon het personage Ossian, wiens episch dichtwerk uit de derde eeuw na Christus zou stammen. Goethe trapte er in en Bilderdijk vertaalde zijn werk. Ossian werd razendsnel verspreid. In de tentoonstelling is de originele uitgave van de gedichten te zien, en een aantal vertalingen.

De Engelsman William-Henry Ireland publiceerde in 1796 Vortigern als een verloren gewaand werk van Shakespeare.

‘Het stuk is op 2 april 1796 opgevoerd in Londen maar het publiek reageerde woedend. Het was voor hen duidelijk dat het geen stuk van Shakespeare was.’ VB Books, Crooks and Readers, The Seduction of Forgery (1600-1800) Universiteitsbibliotheek Van 6 juni tot 1 oktober

Van creatieve chaos Klankbord voor student-ondernemers Van levende badmatten en hondenspeelgoed tot WK-apps: de universiteit probeert studentondernemers een opkontje te geven. In de ‘Universiteit Leiden Vrijplaats’ worden ze gestimuleerd om innovatieve bedrijven op te richten.

Kippen leggen eieren, maar hanen niet. Dat is een ernstige tekortkoming, die ze al jong met de dood moeten bekopen. Op de dag dat de kuikentjes uit het ei komen, worden de mannetjes gescheiden van de vrouwtjes.

De vrouwtjes worden legkip, en de mannetjes worden gedood en vermalen tot veevoer. In totaal gaat het om 45 miljoen eendagshaantjes per jaar.

Dit is niet de best denkbare situaDoor Bart Braun

tie. Niet voor de haantjes, uiteraard.

Niet voor dierenbeschermers, want die vinden dat zielig. Niet voor de boer, want die broedt voor zo goed als niks de haneneieren uit. Die extra kosten berekent hij door aan de eieren kopende consument en zo is uiteindelijk vrijwel iedereen wel betrokken bij het probleem.

Het zou beter zijn als je al aan een bevrucht ei kon meten of er later een jongetjes- of een meisjeskip uit komt. Het Leidse biobedrijfje In Ovo heeft een technologie waarmee dat kan. Vorige week kreeg het een subsidie van het Ministerie van Economische Zaken om samen met de Universiteit Leiden te onderzoeken of het ook kan op een schaal van miljoenen haantjes en krappe winstmarges.

Nou zit het BioSciencepark van Leiden vol met allerlei biotechbedrijfjes. Een gedeelte daarvan is zelfs ooit als universitaire spin-off

ontstaan, maar In Ovo is bijzonder omdat het indertijd is opgericht door studenten. Het komt maar zelden voor dat studenten een innovatief bedrijf opzetten.

‘Willem te Beest, de vice-voorzitter van de Universiteit Leiden, vroeg mij waarom het zo weinig gebeurt’, vertelt Wouter Bruins, een van de In Ovo-oprichters. ‘En ook: “Hoe komen er meer?” Dat weet eigenlijk niemand. Je mist een plaats waar je support krijgt, en advies kan vragen.’

De universiteit stelde een ruimte beschikbaar, en wat geld voor bier en pizza. Om de paar weken is er een bijeenkomst, waar een spreker tips geeft, of vertelt over zijn of haar eigen onderneming. ‘We hebben als naam Vrijplaats gekozen. Er bleek later ook al een krakersclub in Leiden te zijn die zo heet, inderdaad.

Niemand weet precies wat er nodig is, maar we weten al beter wat de studenten willen.’

‘We vragen studenten: kom erbij. Wat heb je nodig? Ik ben ervan overtuigd dat als je maar genoeg creatieve chaos hebt, er vanzelf iets uitkomt. En we kunnen helpen met praktische dingen. Een biologiestudent hier had een plan voor een levende badmat, met varens erin. Hij had contact gezocht met Naturalis, want daar loopt een varenexpert rond. Hij kreeg te horen dat dat 147 euro per uur kost. Dat had ‘ie natuurlijk niet. Daar is hulp bij nodig, dus toen heb ik ze gebeld en uitgelegd hoe het zit. Misschien veroorzaken dit soort dingen wel waarom er zo weinig successen zijn.’

Donderdag 19 juni wordt de Universiteit Leiden Vrijplaats officieel aan de buitenwereld voorgesteld in de Hortus Botanicus. De deelnemende studenten zullen zich daar ook presenteren. Mare geeft alvast een voorproefje.

Foto’s Marc de Haan

Interactief honden­speelgoed Wie: Annika Geurtsen (media-technologie) Product: Interactief honden­ speelgoed Wat? ‘Veel honden hebben stress als ze alleen thuis zijn. Soms gaan ze zelfs blaffen of dingen vernielen.

Het dier is dan te afhankelijk van het menselijke baasje, maar dat moet op te lossen zijn. Met mijn eigen hond, Gino, speel ik soms een verstopspelletje. Mijn idee is een interactief spel voor honden. Het bestaat uit een aantal speeltjes die het baasje mag verstoppen, en die de hond dan één

voor één moet vinden. Als hij de laatste heeft gevonden, krijgt hij een beloning en moet hij ze in een andere volgorde gaan zoeken. Of dat niet heel snel saai wordt? Telkens een bal ophalen lijkt honden ook niet gauw te vervelen. Het moet ook niet zo zijn dat je dit ding koopt en dan vaker van huis kan gaan: het voor de hond, niet voor het baasje.’

Waar staat het nu? ‘Nergens. Het is een idee dat wellicht wat kan worden. Eerst wil ik eens met wat honden uittesten of het wel werkt. Als uit dat onderzoek vervolgens komt

dat het voor een hond niks uitmaakt, is het goed dat ik niet al te veel moeite in het zakelijke gedeelte heb gestoken.’

En de Vrijplaats? ‘Tegen de tijd dat ik echt de markt op wil, kan ik daar vragen hoe ik dat het beste kan aanpakken. Ze merkten al op dat het idee moeilijk patenteerbaar is, maar dat is iets waar ik nu nog niet mee bezig zijn.

‘Ik wil ook gewoon kunnen publiceren als er iets uit mijn onderzoek komt, zonder dat eventuele patentplannen daarbij in de weg zitten.

Het liefst zou ik dit onderzoeken, een prototype bouwen, en dat doorsluizen aan een fabrikant van dierenspeeltjes, zodat ik weer aan het volgende project kan beginnen.

Wat voor project? Meer met diercomputer-interactie. Een online rollenspel voor honden, bijvoorbeeld, dat de sociale structuur van een roedel simuleert. Of iets dat dierentuindieren kan vermaken. Sluit iemand op in een cel, en hij zit opgesloten.

Sluit iemand op en geef hem internet, dan is het al minder erg. Misschien kan zoiets voor dieren ook, ooit.’

5 juni 201 · Mare 9

tot product Ouderen-jongeren­contactbureau Wie: Kasper Richmond (criminologie) Bedrijfsnaam: Kopje Koffie Ouderen-jongerencontactbureau Product: Contact. Geen koffieleverancier Wat: ‘Er zijn veel ouderen die maar weinig mensen zien. Er zijn vrijwilligersorganisaties die daar wat aan proberen te doen, maar vrijwilligers zijn er nooit genoeg. Mijn bedrijf probeert ouderen en studenten aan elkaar te koppelen, zodat ze samen dingen gaan doen die ze allebei leuk vinden. Dat kan een kopje koffie zijn, maar bijvoorbeeld ook wandelen of vissen.

‘Mijn missie is om ouderen en jongeren bij elkaar te brengen. De ouderen betalen mij, en ik betaal de studenten. Nu denk ik aan een uurtarief van vijftien euro; hopelijk kan dat nog iets omlaag, maar echt supergoedkoop kan niet. Ouderen doen niet altijd evenveel met hun geld, en studenten hebben geen geld. Daar hoef je niet per se moeilijk over te doen. Sterker nog: het

bestaat nu ook al in verkapte vorm, met de thuiszorg of de schoonmaker. Het blijft wat cru om te betalen voor gezelschap, maar als het gratis kon, was het al gebeurd.

‘Zelf wil ik ook een relatie ontwikkelen met de ouderen, zodat ik een betere match kan maken, maar ook omdat ik het aanspreekpunt ben als er wat misgaat. Als het contact zich vervolgens ontwikkelt tot een echte vriendschap, en er niet meer betaald wordt? Dan is wat mij betreft de missie geslaagd.’

Waar staat het nu? ‘Dit jaar gaan we zien of het werkt. We hebben nu foto’s gemaakt voor op de flyers. Die wil ik bij huisartsen en serviceflats gaan leggen. Voorlopig werk ik alleen met studenten, want die ken ik, maar misschien dat ik het later uitbreid. Het zou heel leuk zijn als ik er uiteindelijk fulltime mee bezig zou kunnen zijn.’

Een levende badmat Wie: Robbert Zuyderwijk (biologie) Bedrijfsnaam: Arensva Product: Een levende badmat Wat: ‘Op internet ging een plaatje rond van een mat van levende mossen. Ik wilde hem kopen, maar dat bleek niet te kunnen omdat het alleen een concept was. Dan wil ik het zelf wel maken, al zal er nog wat onderzoek aan te pas komen voordat ik weet hoe dat het beste moet.

De afgelopen maand heb ik de eerste proeven gestart, in mijn eigen badkamer.

‘Het grote probleem is de drainage.

Je kan je planten niet in grond laten groeien, want dan krijgen mensen modder in hun badkamer. Het is ook zoeken naar de juiste plantensoort: voor de eerste versie had ik gewoon wat mos uit de grond getrokken in het park, maar dat werkte niet. Wellicht kom ik op een soort varens uit, maar ook dat is nog niet duidelijk.

De techniek die ik voor ogen heb, moet voorkomen dat je de planten

vertrapt. Hoe dat werkt? Dat is nog even bedrijfsgeheim.

‘Waar we ook nog mee zitten is de groeisnelheid. Als je na een maand douchen op een kale mat staat, is dat zonde. Maar als je na een vakantie thuiskomt en je badmat is twee meter hoog, ben je ook niet tevreden.

En die Vrijplaats? ‘Wouter had een varendeskundige van Naturalis geregeld. Niet dat ik daarmee klaar was: die man weet heel goed hoe alles heet, maar niet hoe makkelijk je ze kan kweken of hoe goed ze bestand zijn tegen lopen.’

Waar staat het nu? ‘Ik verwacht de komende maanden een prototype te bouwen. Voor mensen die gemotiveerd zijn – en die het niet erg vinden om hun badmat te onderhouden – zou hij er in augustus al kunnen zijn.’

Apps en websites Wie: Bas van Stein (rechts) en Tom Groentjes (informatica) Bedrijfsnaam: Vansteinengroentjes.nl Product: Apps en websites Wat? ‘Wij hebben de touchscreens voor bezoekers in het Lipsius gemaakt, en zijn nu bezig met een website voor de opleiding Japans, die studenten moet helpen om Hiragana en Katakana te leren.We doen alles, voor alle platforms, maar we zijn gespecialiseerd in Android. We hebben een whisky-app die zo’n 16.000 keer gedownload is. De app zelf is gratis, maar als je via de applicatie een fles koopt, krijgen wij een klein percentage van de verkoopprijs. Sinds dinsdag staat onze WK-app in de Playstore, waarmee mensen samen met hun Facebookvrienden een pooltje kunnen maken voor het wereldkampioenschap voetbal. Kortom: we doen werk in opdracht, en van het geld dat dat oplevert maken we de dingen die we

leuk vinden. Als er een echte klapper uit de apps komt, gaan we nog meer eigen dingen doen. We hebben nog ideeën voor spelletjes, en de whiskyapp kan misschien uitgebreid worden met een prijsvergelijking.’

Waar staat het nu? ‘Bas is aan het promoveren, maar we hebben veel werk. Soms nemen we mensen aan voor bepaalde klussen. Als ik ben afgestudeerd, wil ik verder met dit bedrijf. Als je eenmaal geproefd hebt van de vrijheid van het ondernemerschap, is het lastig dat weer af te staan.’

En de Vrijplaats? ‘De organisatie had ons erbij gevraagd, juist omdat we wat verder zijn en als voorbeeld voor de rest kunnen dienen. Nu blijven we erin omdat het een leuk klankbord is voor onze ideeën, en omdat ze tips kunnen geven over bedrijfsvoering – het aannemen van personeel, bijvoorbeeld. En het is er gezellig, natuurlijk.’

10

Mare · 5 juni 201

Achtergrond

Een week zonder plastic Maandag start de Zero Plastic Week: Mare probeerde het alvast uit Van 9 tot 15 juni is het ‘Zero Plastic Week’, waarin iedereen wordt uitgedaagd geen plastic te kopen. Hoe moeilijk is dat? Mare deed een poging. ‘Van pure wanhoop ga ik aan de babyvoeding.’

DOOR AUKE-FLORIAN HIEMSTRA Een soort dikke meeuw kreeg ik voor me, toen ik jaren geleden begon met het opzetten van vogels. De rare meeuw bleek een ‘Noordse Stormvogel’ te zijn.

Een snelle autopsie voor onderzoek had grote schade achtergelaten: een grote hap uit de buik was weg.

Het kwartje viel pas bij het Sciencecafé in Scheltema tijdens een lezing over plastic. ‘95% van de Noordse Stormvogels heeft het in zijn maag’, vertelde ecotoxicoloog Dick Vethaak, ‘gemiddeld zeker 35 stukken plastic’. Ik snap nu waar de onderzoekers naar zochten. Een maag vol plastic betekent: verhongeren terwijl je buik vol zit. De vogel had ruim twintig gram plastic in zijn maag. Bij een mens zou dat te vergelijken zijn met twee kilo plastic. Wellicht één van die 1295 voor het onderzoek bekeken vogels belandde op mijn werkblad. Nu staat hij mooi opgezet in mijn studentenkamer, met binnenin cynisch genoeg nóg meer plastic dan daarvoor.

‘Meer dan daarvoor’ is ook de jaarlijkse trend in ons plasticgebruik. Globaal produceren we driehonderd miljoen ton per jaar. Vijftig miljoen ton komt uit Europa. Uw bijdrage? ‘Een Nederlander verbruikt per jaar ongeveer zijn lichaamsgewicht aan plastic’, vertelde Vethaak.

Eén tiende daarvan belandt uiteindelijk in zee. Onze Noordzee kan rekenen op een jaarlijkse bijdrage van twintigduizend ton plastic. En plastic vervalt langzaam, érg langzaam. Deze krant is na 6 weken wel verdwenen maar een plastic tasje doet daar 20 jaar over. Een PET -fles zit tegen de 500 jaar aan. Het plastic van Columbus zou dan net vervallen zijn, maar het flesje van een protestant, dorstig van het om zich heen maaien tijdens de beeldenstorm, drijft nog tijden in de oceaan.

En niet zonder problemen. Zeker zevenhonderd diersoorten, waaronder zestig met uitsterven bedreigd, worden direct getroffen door het eten van plastic of verstikking in het dobberende zwerfafval. Denk hierbij aan talloze zeevogels, schildpadden, robben en bijvoorbeeld walvissen. Dit illustreerde het Vlaamse Instituut der Zee begin dit jaar door een walvis te laten aanspoelen: eentje compleet van plastic troep. Met vierhonderd stukken plastic per honderd meter Nederlands strand, heb je sneller een plastic walvis, dan een zandkasteel.

In de supermarkt ligt plastic waar je ook kijkt. Ditzelfde geldt voor delen van de oceaan.

Door de golfstroming verzamelt het plastic zich daar. En in zulke grote hoeveelheden dat het een gebied ter grootte van Spanje, Portugal en Frankrijk bedekt. Er zijn vijf zulke vuilnisbelten bekend en vele nieuwe vormen zich. Vroeger heette dit een ‘plastic eiland’, nu noemen we het een ‘plastic soep’.

Want grote drijvende stukken plastic zijn het probleem niet: uiteindelijk vallen ze uiteen.

Door zon en zee breken ze in minuscule stukjes van minder dan vijf millimeter: microplastic. Al die kleine deeltjes hebben samen veel meer oppervlak en reageren dus meer met hun omgeving. Plastic in water bindt pesticiden, dioxines en oestrogenen en stoot schadelijke stoffen zoals bisfenol A uit. De deeltjes zijn zo klein dat ze niet meer op te ruimen zijn en dermate weinig verschillen van plankton dat vissen het massaal eten. Grote vissen eten veel kleine vissen, en de gifstoffen stapelen zich op: accumulatie. Het plastic komt de voedselketen in, om uiteindelijk weer bij ons uit te komen. Per portie mosselen bijvoorbeeld eet je 300 microplastics. Eten wij ons eigen afval? En wat doet dat met ons?

Wat er precies gebeurt, is nog vrij onduidelijk. Bisfenol A gedraagt zich als een hormoon.

Het effect op vrouwtjesslakken is desastreus; bij ons maakt het dat we vroeger in de puberteit raken. Weekmakers, die plastic soepel houden, verlagen de hoeveelheid testosteron: kleine plastics zorgen voor kleine piemels. Een trend die je niet alleen bij testmuizen, maar ook gewoon al bij mensenbaby’s ziet. Naast ecologische en financiële gevaren is plastic dus ook een gevaar voor de gezondheid. Hoe heeft dat zo kunnen gebeuren?

In de jaren vijftig werd het groots aangekondigd als een nieuwe manier van leven: het zogeheten throwaway living. Als er wegwerpbestek te koop is, waarom zou je dan nog afwassen?

Producten moesten meer voor tijdelijk gebruik zijn om vervolgens weer weg te gooien. En dat sloeg aan. Binnen de tijdspanne van één mensenleven veroverde het plastic de wereld en is het niet meer weg te denken uit ons dagelijks leven. Nog steeds worden er meer dan één miljoen plastic zakjes per minuut gebruikt. En een derde van dat plastic is voor eenmalig gebruik, als verpakkingsmateriaal bijvoorbeeld. We maken er kort gebruik van, maar hebben er lang last van, en we gebruiken het steeds meer. Waar wij per jaar ons gewicht aan plastic kopen, is dat in Azië maar twintig kilo. Maar men verwacht een inhaalslag: het gebruik zal daar snel stijgen.

Na die wegwerptrend wordt er nu meer en meer gerecycled. Ook in Leiden wordt er op vijftien locaties plastic ingezameld. Flessen worden vermalen tot korrels die opnieuw gesmolten kunnen worden tot nieuwe producten. Maar je kunt beter spreken van een ‘downcyling’.

Want zoals een glazen fles opnieuw een glazen fles kan worden, wordt iets van plastic zelden dat wat het was: meestal iets minders. Het is geen cirkel maar meer een neerwaartse spiraal.

Voor glas is er al de splitsing tussen wit, bruin en groen glas. Bij kunststof zijn er tientallen soorten in verschillende combinaties met verschillende toevoegingen. Probeer daar maar eens zuivere afvalstromen uit te halen. Daarom komt gebruikt plastic meestal terug in de vorm van leidingen, bermpaaltjes en buizen. Toch belandt een groot deel van het ingezamelde plastic ook in verbrandingsovens. De energie die daarbij vrijkomt wordt opgevangen, wat -gek genoeg- ook als recyclen wordt gezien.

Kunnen we het tij nog keren? In de Zero Plastic Week word je uitgedaagd één week geen nieuw plastic te kopen. Wat de wereld daarmee opschiet? Vrijwel niks. Als we nu allemaal zouden stoppen met het gebruik van plastic, dan groeit de plasticsoep in de oceanen nog vijfhonderd jaar. En hoewel er creatieve ideeën worden geopperd om deze plasticsoep op te ruimen, deze week nog door een Delftse student, kan dit nooit met het tempo waarmee we het plastic nu weggooien.

Voor de temperatuur hebben we een thermometer. Voor het plasticprobleem kijken we naar de Noordse Stormvogel. Zij zijn de graadmeter van de Noordzee waar je ze het hele jaar kunt zien. Een week zonder plastic móet je kunnen overleven. Want welke obstakels je ook tegenkomt, hoeveel tegenslagen je ook hebt, je zit nooit zó met dit probleem in je maag als de stormvogel.

Foto ‘IMARES - Jan van Franeker’

Foto Marc de Haan

5 juni 201 · Mare

ven zijn

erle Dit moet te ov

Vrijdag

gonnen ben: waar ik aan be t: ‘Bier en nd ie vr ijn het berich vertel ik m middagborrel een biertje met jn, is de Op een vrijdag er plastic. Iemand geeft me week moet te overleven zi . Dan maar ie in nd D et zo t. zit er ni rie volg één week supermarkt tic!’ Totale eufo Maar een kratje zit niet in plas oostend getrokken wordt. s snel wat eten. Ik vlieg de kunnen pr du te e di n, ks e ni ne si plan k ik conclu Avonds heb ik e gangpaden lij blik mais losse flessen. ‘swaar ik kijk, ligt plastic. Hel os eieren, bananen en een , thuis bak an do al na er en ba E ov ? n r ee en aa nn ik in m g naar huis eet ben ik aan bego pakken. Waar otheid mee. Onderweg teru ltijd. grijp ik in de vl ais. Morgen een goede maa ik een ei met m

Zondag

Fischermans F

Zaterdag

Ontbijt met b

anaan

Ik word wakke banaan en ga nar met keelpijn en grijp naar de marktman m ar de markt voor een beteremijn pakje Strepsils. Leeg.

Een verbaasde ijn brood in een plastic zak lunch. Een broodkraam! NIk eet een proberen dat br blik. Het papieren zakje wat steekt, vraag ik of hij in pa et voordat pi oo hi Bij de drogist ki d erin te krijgen. Met een ta j pakt, blijkt te klein. Tocher mag. blijft hij s jk vo t de l eten heb ik even verkoopster m zonder plastic? e vr ee Verbaasd ieman’ Ze pakt een paar doosjes, agend aan. ‘Iets tegen keelpi n voorraad. maar zet ze alle jn ik wél honing d met zo iets simpels niet te maal weer teru , maar ka g. s ‘Avonds goedn proberen. Misschien helptkunnen helpen roept ze me no da et g na dat en t ie : ts m . ie -n van de markt. estjes uit kart nog meer ontdIk had nog nooit van een Pa on met verse groente en padd ddestoelerie ge ekken. hoord, maar ikenstoelen ga vast

riend of een a

ppel

Ik schraap bij wat op vinden het ontbijt mijn pot chocolad Smelten dan m! Een nieuwe pot heeft een plepasta leeg. Daar moet ik m een muffin. Hadaar? Met vrienden in Blijdo astic deksel, chocoladerepenorgen rp zit een ijsje ik die muffin no opgehaald beda er niet in. Dan niet. u maar in het vr ch t ik ie m sv e ak la ter, in de zon op een onbezorgd gegooid, en ‘m maar met mijn neus moment. Maar in de ‘Kiosk het terras. Pizza in een rest later lijkt te doen is op de feiten gedrukt. Terwijl’ op Rotterdam Centraal woraurant is Dan maar niks álles wat ik kiezen kan Fisc een vriend uitgebreid bood d ik weer . hermans Friend sc of een appel. Bhappen izar.

ing

abyvoed b n e n w o d k a Bre

Dinsdag

kan ns aan plastic ngs. Als ik érgeaza, maar als blijkt dat la ls ke in w e wanhoop de biologisch st naar Ekopl Vandaag ga ik u dat daar moeten zijn. Eer zak ik helemaal in. Van purejd, zonder lti t, zo , zi aa t en m verpak en hele ontsnapp álles in plastic is een glazen potje. E daar ook zowatbyvoeding: gewoon in een tenservice: ‘Hoeveel potjes een ze ba an t kl ef de he n de , wel l met ga ik aa oon eten. Ik be tegen, en n ze niet zeggen nadenken, gew voor volwassenen?’ Dat ka aar. Maar bah, wat valt dat et te kauwen m jd ni s lti l du aa va m ik ge e r de kies goed d is, hoef je ie te eten. Een halflege k: banaan. Die favoriete smaa de beste. Omdat het gepureer niet t ijf bl t he r s veel aa dat is nog wel n soort van wegshotten. M zorgt trouwens voor eindelooa plastic qu ee e t si as he fu w n t in ee igrach en kan je ing achterlaten kel op de Hoo t brengen. potje babyvoed motie: aanrader! De ecowin in een fles die je terug moe p m sa co en en s rs inke roddel Aardappels, tu niet veel beter.

Donderdag

Stiekem zin in

= pasta n e lt e m s e d la Choco

Maandag

2.0

brood van de ag. Het laatste Niks over voor de nd aa m r aa m t is nog kken ei. op timing en in een geba raken op, en he De voorraden atste paddenstoelen belandin plastic. Een uitdaging die t moment la he t d at to w oo br nd at ro ál het markt en kel. Ik dwaal w lbert Heijn zit voor ook lunch. Bij de Amiddag struin ik door de win b een paar minuten de tijd en en kk he ie pa Ik D . n t. ee en m om ko ik er aank oviseerde rdwijnen. ‘Zal tjes uit de oven dat de croissanbroodjes in een plastic zak veik er twee mee in een geïmpr deze heerlijke aar na enige discussie krijg . Het gevolg: wegrennen?’ M ier. croissants erin voor sluitingstijd ren ik ap de kp p ba di n en va , k ly za Chocolone acaroni Vijf minuten Ik smelt Tony’s 0 en jaloerse huisgenoten. grijp een kartonnen doos mur 2.

Ik de ! ta de en as hter mij jd verget chocoladep arkt binnen. Ti l uit. Terwijl ac plastic: yes! Ik heb en weer die superm. Als laatste kom ik de winke ge k oo n inneni en een pot saus ur ik het pak pasta open. B leef ik van dag tot dag. r he sc aa , el at am ga t rz ch ve di ! Als een jagervanavond eten

Woensdag

Dadelstroop Er is weer mar meestal wat dakt. De week is doormidden uit naar ‘dadel dels. Een traditie, maar ze zien als cadeautje voor mezel glazen pot zit. stroop’: iets wat ik in een bi tten in een plastic zakje. D f koop ik Want hoe lekk Weer zo’n nieuwe vondst! Dologische winkel vind en geus wijk ik chocolade waser de Tony’s Chocolonely ge adels voor op brood zeg m woon in een aa sm zó ’s Avonds heb lekker dat deze meestal he olten als chocoladepasta oor: ideaal. t ik k was: de sm ee el n te ge n niet haalde. niale inval. Waa Meel, melk, ei karton of papi eren, zout, suiker… alles vorom dacht ik al die tijd zo m er. En een goed oe or e stapel werd heeen goede stapel pannenko ilijk? eken zit in t! Of in ieder ge val hoog.

plastic

Het brood is op Hemelvaart bl . Al enigszins geroutineerd de Starbucks. ijken de bakkers dicht. Shit! fiets ik naar een bakker. Maa bij de YamYamIk neem Cheesecake en rock Ineens moet je creatief denk r op yr , en ’s Avonds ga ikiets verderop, kan je een ho oad-taart. Zonder plastic vo . Op naar ut rkje want dr en ie le su pe pe l rm ha zonder plastic. le arkten af. Ik zo ek een mooie afn. uit plastic, ook Het is verbazend hoe immen sl ui ter voor niet mag’. Ik ko al zou je die anders niet kopes veel zin je plots krijgt in di een week op n. ap Pu pe ur lm ui oes, mais en sp t rebelsheid, ‘o ngen bij de McDonal in m Vanavond lepe ds. ‘Een grote friet graag.’ Spazie en beland uiteindelijk radat het l ik appelmoes deloos in az ie en m ais – met nu en dan een Franse frie dat blijft wel goed. t.

open!

es k Whoeoeoe! All

Vrijdag

blij verheugd ik ‘s ochtends een keus op lo , en bb he at erleefd te e heen. W nder plastic ov king’ van verbaasd om m Na een week zoin. Binnen kijk ik enigszins a herinnert zich ‘de ontdekor mij nu om kt vo t ar ijn pen! M o voelt da de superm aar hoe gewoon álles ko weldig toen. Z ineens, ik kan ndig, dat vond iedereen ge– en koop pizza en kwark. M ve n le te g de bbel. t avon plastic no wachten tot he ker ook heel du ook. Ik ga niet tbijt ook is, het voelt toch ze lekker zo’n on

11

12 Mare · 5 juni 201 Maretjes De prijs voor een Maretje bedraagt €8,– per 30 woorden, opgegeven via redactie@mare.leidenuniv.nl uiterlijk t/m maandag 16.00 uur.

Maretjes aangeboden voor commerciële doeleinden worden niet geplaatst, evenmin als Maretjes waarin zaken worden aangeboden die de waarde van 4.500 euro te boven gaan.

Doe meer met je kennis! Vrijwilligers gezocht voor één uur per week bijles en huiswerkbegeleiding op verschillende locaties of bij de leerling thuis. MBO-student heeft snel hulp bij Nederlands, Engels

Brieven nodig, eindexamen. Basisschoolleerlingen uit verschillende groepen zoeken bijles in bijv. rekenen, spelling en begrijpend lezen. Soms wordt een vergoeding (tot 5 euro) betaald. Voor meer informatie over één uur per week vrijwillige bijles of huiswerkbegeleiding: Onderwijswinkel, Driftstraat 77, ma, wo en do 15-17u. Tel: 071-5214256. E-mail: hdekoomen@owwleiden.nl.

Zingen bij een goed en gezellig koor? Leiden English Choir heeft plaats voor tenoren en bassen.

Studenten en pas afgestudeerden 1e jaar gratis. Vanaf september ba-

Academische Agenda Prof. dr. J.B. Gewald zal vrijdag 6 juni een oratie houden bij de benoeming tot hoogleraar aan de faculteit der Geesteswetenschappen met als leeropdracht ‘Geschiedenis van Zuidelijk Afrika’. De titel van de oratie is ‘To Grahamstown and Back: Towards a Socio-Cultural History of Southern Africa’. Tevens is het Afrika Studie Centrum bevoegd verklaard tot vestiging bij de faculteit der Geesteswetenschappen.

Dhr. H. Qiu hoopt op dinsdag 10 juni om 11.15 te promoveren tot doctor in de Wiskunde en Natuurwetenschappen. De titel van het proefschrift is ‘Quantitative modelling of the response of earthworms to metals’. Promotor is Prof. dr. W.J.G.M. Peijnenburg.

Mw. S. Ç. Yorulmaz hoopt op dinsdag 10 juni om 13.45 te promoveren tot doctor in de Wiskunde en Natuurwetenschappen. De titel van het proefschrift is ‘Beyond Photon Pairs’. Promotor is Prof. dr. E.L. Eliel.

Mw. J. Drost hoopt op dinsdag 10 juni om 15.00 uur te promoveren tot doctor in de Sociale Wetenschappen. De titel van het proefschrift is ‘Worry and Rumination’. Promotors zijn Prof. dr. Ph. Spinhoven en Prof. dr. A.J.W. Van der Does.

Mw. M.L. Bartels hoopt op dinsdag 10 juni om 16.15 uur te promoveren tot doctor in de Geesteswetenschappen. De titel van het proefschrift is ‘Plato’s Pragmatic Project. A Reading of Plato’s Laws.’ Promotor is Prof. dr.

I. Sluiter.

Dhr. G. Keogh hoopt op woensdag 11 juni om 13.45 uur te promoveren tot doctor in de Geesteswetenschappen. De titel van het proefschrift is ‘Reconstructing a Hopeful Theology in the Context of Evolutionary Ethics.’ Promotor is Prof. dr. W.B. Drees.

Mw. C. Genewein hoopt op woensdag 11 juni om 15.00 uur te promoveren tot doctor in de Geesteswetenschappen. De titel van het proefschrift is ‘Vokales Instrumentalspiel in der zweiten Hälfte des 18. Jahrhunderts’. Promotors zijn Prof. dr. T. Koopman, Prof. F.R. de Ruiter, Prof. dr. L. Lütteken (Univ. Zurich).

Dhr. A.P.C. van der Weegen hoopt op woensdag 11 juni om 16.15 uur te promoveren tot doctor in de Geneeskunde. De titel van het proefschrift is ‘Metalon-Metal Hip Arthroplasty’. Promotor is Prof. dr. R.G.H.H. Nelissen.

Mw. G. Mangiameli hoopt op donderdag 12 juni om 10.00 uur te promoveren tot doctor in de Wiskunde en Natuurwetenschappen. De titel van het proefschrift is ‘Controlling growth and morphogenesis of the industrial enzyme producer Streptomyces lividans’. Promotor is Prof. dr. G.P. van Wezel.

Mw. M.R. Boon hoopt op don-

derdag 12 juni om 12.30 uur te promoveren tot doctor in de Geneeskunde. De titel van het proefschrift is ‘Turning up the heat: the role of brown adipose tissue in metabolic disease’. Promotor is Prof. dr. P.C.N. Rensen.

Dhr. M. Swartjes hoopt op donderdag 12 juni om 15.00 uur te promoveren tot doctor in de Geneeskunde. De titel van het proefschrift is ‘Neuropathic pain and its treatment with ARA 290 and ketamine: overlapping pathways’. Promotor is Prof. dr. A. Dahan.

Mw. W. van de Water hoopt op donderdag 12 juni om 16.15 uur te promoveren tot doctor in de Geneeskunde. De titel van het proefschrift is ‘Management of elderly breast cancer patients’.

Promotors zijn Prof. dr. C.J.H. van de Velde en Prof. dr. R.G.J. Westendorp.

Prof. dr. V.T.H.B.M. Smit zal vrijdag 13 juni een oratie houden bij de benoeming tot hoogleraar aan de faculteit der Geneeskunde met als leeropdracht Klinische Pathologie. De titel van de oratie is ‘Een kwestie van de juiste stip’.

Prof. dr. E. Jorink zal maandag 16 juni een oratie houden bij de benoeming tot hoogleraar aan de faculteit der Geesteswetenschappen met als leeropdracht ‘Verlichting en Religie in Historisch en Sociaal-Cultureel Perspectief’. De titel van de oratie is ‘De Ark, de Tempel, het Museum.

Veranderende modellen van kennis in de Eeuw van de Verlichting’.

Tevens is de Teylers Stichting bevoegd verklaard tot vestiging bij de faculteit der Geesteswetenschappen.

Dhr. R.A. Cárcamo Leiva hoopt op dinsdag 17 juni om 10.00 uur te promoveren tot doctor in de Sociale Wetenschappen. De titel van het proefschrift is ‘Childcare in Chile’. Promotors zijn Prof. dr.

M.H. van IJzendoorn en Prof. dr. R. van der Veer.

Dhr. N.T. Doan hoopt op dinsdag 17 juni om 11.15 uur te promoveren tot doctor in de Geneeskunde. De titel van het proefschrift is ‘Quantitative Analysis of Human Brain MR Images at Ultrahigh Field Strength’. Promotors zijn Prof. dr. ir. B.P.F. Lelieveldt, Prof. dr.

M.A. van Buchem.

Mw. M. Raps hoopt op dinsdag 17 juni om 13.15 uur te promoveren tot doctor in de Geneeskunde. De titel van het proefschrift is ‘Effectiveness and side effects of hormonal contraceptives’. Promotors zijn Prof. dr. F.M. Helmerhorst en Prof. dr. F.R. Rosendaal.

Dhr. D.M. Shah hoopt op dinsdag 17 juni om 15.00 uur te promoveren tot doctor in de Wiskunde en Natuurwetenschappen. De titel van het proefschrift is ‘NMR Structural Studies of ProteinSmall Molecule Interactions’. Promotor is Prof. dr. M. Ubbink.

Dhr. J. Martín Ramírez hoopt op dinsdag 17 juni om 16.15 uur

rokprogramma. Meer weten? Zie www.lec.nl Want to join a high-quality and sociable choir? Leiden English Choir seeks tenors and basses. First year free for students and recent graduates. Baroque programme starts September. See www.lec.nl Gezocht: Logerende POEZENOPPAS voor 2 lieve oude katers. Huis centrum Leiden met mooie, rustige, tuin. 3 t/m 10 augustus, en nog een week in augustus in overleg.

Tel: 071-5120061 en 06-11224698

In deze rubriek kunnen lezers in maximaal 300 woorden reageren op artikelen in Mare. De redactie behoudt zich het recht voor bijdragen in te korten of te weigeren. Over weigering wordt niet gecorres­pondeerd. Mail naar redactie@mare.leidenuniv.nl

Nobelprijswinaars Mare 30 bevatte een twee pagina’s tellende geïllustreerde bespreking van het boek van Martijn van Calmthout & Jelle Reumer, Nobel op de kaart. Op zoek naar de Nederlandse Nobelprijswinnaars van vroeger en nu. In het voorwoord observeert Hans Clevers, president van de KNAW, hoe Nederland in het rechterrijtje van deze internationale competitie terecht is gekomen. Dat is zonde, te meer daar, zo zegt hij, bij toekenning van een dergelijke prijs ‘universiteiten en hun vestigingslanden stijgen in de wetenschappelijke pikorde’.

In zijn boekbespreking concentreert Bart Braun zich op de Leidse Nobelprijswinnaars, van wie de laatste is overleden in 1994 (Jan Tinbergen). Geleid – en daarbij onbedoeld misleid – door het boek wordt er geen aandacht geschonken aan andere Nobelprijswinnaars met een o.a. Leidse link.

Hier is misschien sprake van iets te selectieve trots? Daar waar wel de Nobelprijs voor de Vrede wordt genoemd (Tobias Asser 1911; Organisatie voor het Verbod op Chemische Wapens 2013) wordt er geen melding gemaakt van de Nobelprijs voor de Vrede 1988, waarvan ondergetekende een van de 9.084 Nederlandse dragers is.

Dat jaar werd de genoemde prijs toegekend aan allen die voor de United Nations Peacekeeping Forces hadden gediend.

Onze bemoeienis daarmee is dat Nederland troepen had geleverd voor UNIFIL (1979-1985), mijn bemoeienis daarmee is dat ik als kapitein bij UNIFIL diende (1983-

84), de Leidse bemoeienis daarmee is dat ik spoedig na terugkeer uit Libanon aan de UL kwam te werken (1985). Er werkt dus nog minimaal één levende Nobelprijswinnaar aan de UL! Al eerder had ik contact met de redactie van de Leidse universitaire website over de Eregalerij Prijzen en Onderscheidingen, waar de Nobel Vredesprijs ook niet wordt genoemd.

Nu daar inmiddels, na mijn correspondentie, wordt geformuleerd dat “Medewerkers, studenten en instituten van de Universiteit Leiden […] onderscheidingen, prijzen en subsidies voor hun verdiensten voor onderzoek, onderwijs en samenleving [kregen]”, en dat “[we] die met trots presenteren [in] dit overzicht”, is het nu tijd geworden om ruimhartiger te zien wat die verdiensten voor de samenleving zijn.

Hoewel het ook aan de Leidse universiteit niet alles wetenschap is dat er blinkt is de prijzenkast toch nog iets voller dan gedacht.

We rukken op naar het linkerrijtje.

woning, vernoemd heeft gekregen, op initiatief van GroenLinks.

Jan Hoekema, burgemeester Wassenaar

Tuinkabouter DM Sanders, ooit zo scherpe columnist, quo vadis? U geeft veel prijs over zichzelf in uw laatste column ‘Kafka in Brussel’ (Mare 30), en dat is niet bepaald positief. Ten eerste het onderwerp: het idee van Europa als een ‘ongrijpbare bestuurslaag’ is intussen zo uitgemolken dat het een vaste plek heeft verworven in de lijst van hemeltergende columnistenclichés, ergens tussen huisdieren en toevallig opgepikte gesprekken in de tram. Geen lezer die daar nog intrapt. Maar laten we de onderwerpskeuze voor het gemak door de vingers zien. Iedere columnist maakt wel eens een uitglijder - een deadline is tenslotte een deadline. De argumentatie maakt echter weinig goed. Een veel te lang opgerekte verhuismetafoor is het enige rammelende vehikel dat uw verder inhoudsloze betoog voorttrekt. Dat wil zeggen, als ik de gratuite verwijzing naar Kafka niet meereken, want dat is weer zo’n platitude waar geen schrijver zich in 2014 nog aan waagt. Maar het ergste vind ik dat de ooit zo erudiete cosmopoliet D.M. Sanders een tuinkabouter in zijn voortuin heeft.

Daar mogen ze wat mij betreft per direct een Europese verordening tegen uitvaardigen.

te promoveren tot doctor in de Geneeskunde. De titel van het proefschrift is ‘The cell-type specific role of FcgammaRIIb in immune-complex-mediated inflammatory diseases’. Promotor is Prof. dr. S.M. van der Maarel.

Mw. C.D. Werner hoopt op woensdag 28 juni om 10.00 uur te promoveren tot doctor in de Sociale Wetenschappen. De titel van het proefschrift is ‘Carefree in Child Care? Child Wellbeing, CareRonald E. Kon, Lkol (R), oud-megiving Quality, and Intervention dewerker Midden-Oostenstudies Programs in Centre-based Child Care’. Promotor is Prof. dr. M.H. van IJzendoorn.

Dhr. J. Luo hoopt op woensdag 18 juni om 13.45 uur te promoveren tot doctor in de Wiskunde en Natuurwetenschappen. De titel van het proefschrift is ‘Natural and In het artikel over Leidse Nobelnon-natural factors influencing prijswinnaars (Mare 30) had u nog Alzheimer’s Aβ’. Promotor is Prof. kunnen toevoegen dat van Heuven dr. J.P. Abrahams.

Goedhart, inwoner van Wassenaar, Mw. M.M. Garvelink hoopt op in deze gemeente een viaduct voor woensdag 18 juni om 15.00 uur fietsers en voetgangers, over de Thomas Weber te promoveren tot doctor in de Landscheidingsweg bij de Rogge- masterstudent European Law Geneeskunde. De titel van het proefschrift is ‘Informing patients about fertility preservation’. Promotor is Prof. dr. A.M. Stiggelbout.

Dhr. H.H. de Boer hoopt op woensdag 18 juni om 16.15 uur te promoveren tot doctor in de Geneeskunde. De titel van het child care proefschrift is ‘Dry bone histology’. Promotor is Prof. dr. G.J.R. Zuid-Holland* Maat.

Mw. M.J. Kwon hoopt op donderdag 19 juni om 10.00 uur te promoveren tot doctor in de Wiskunde en Natuurwetenschappen. De titel van het proefschrift is ‘Morphogenesis and protein production in Aspergillus niger’.

Promotor Prof. dr. C.A.M.J.J. van den Hondel.

Dhr. M.A. van Alphen hoopt op donderdag 19 juni om 11.15 uur te promoveren tot doctor in de Geesteswetenschappen. De titel van het proefschrift is ‘Het oorlogsschip als varend bedrijf’.

Promotors zijn Prof. dr. H.J. den Heijer en Prof. dr. J. Hoffenaar www.alzheimer-nederland.nl (Univ. Utrecht). www.alzheimer-nederland.nl Dhr. M. Rojas Cherto hoopt op donderdag 19 juni om 13.45 uur te promoveren tot doctor in de Wiskunde en Natuurwede eerste tenschappen. De titel van het de eerste proefschrift is ‘Towards automaminuten,minuten, ted identification of metabolites 90013037_Adv. Mare Eng.indd 1 15-10-13 17:17 van levensbelang. using massspectral’. Promotor is van levensb Prof. dr. T. Hankemeier.

Mw. A.A.T. Ramakers hoopt op www.hartstichting.nl ► Multi-disciplinary study of 15 months including voor een reanimatiecursus donderdag 19 juni om 15.00 uur bij jou in de buurt. te promoveren tot doctor in de three months fieldwork in www.hartstichting.nl Rechtsgeleerdheid. De titel van Latin America het proefschrift is ‘Barred from voor een reanimatiecursus Employment?’. Promotor is Prof. ► Apply before 1 July 2014 bij jou in de buurt. dr. P. Nieuwbeerta.

Mw. F. Schmitz hoopt op donCentre for Latin American derdag 19 juni om 16.15 uur te and Documentation Researchwww.hartstichting.nl promoveren tot doctor in de Geneeskunde. De titel van het Roetersstraat voor33een reanimatiecursus proefschrift is ‘Intraepithelial 78x50 6min.indd 1 1018 WB Amsterdam Lymphocytes in Refractory Cebij jou in de buurt. liac Disease: Lost in Transition. www.cedla.uva.nl Promotor is Prof. dr. F. Koning.

Nobelprijswinaars (2)

Best

centre

Help Alzheimer overwinnen.

Dan Help Alzheimer hoeft niemand overwinnen.

Dan hoeft niemand zichzelf te zichzelf te verliezen. verliezen.

Master of Arts in de eerste Latin American Studies

minuten, van levensbelang.

78x50 6min.indd 1

2014 Mare 89 x 75 (mm: b x h)

24-10-13 17:05

5 juni 201 · Mare 13 Achtergrond

Eliteonderwijs niet aantrekkelijk genoeg Universiteit dreigt prestatieafspraak niet te halen Te weinig studenten volgen honoursprogramma’s. Dat gaat de universiteit mogelijk geld kosten.

‘Het lijkt wel of dat het predicaat “excellent” een negatieve bijklank heeft.’

Door Vincent Bongers en Petra Meijer

Verschillende faculteiten en het college van bestuur maken zich zorgen over de beperkte belangstelling van studenten voor het honoursonderwijs.

De honourstrajecten bieden gemotiveerde en getalenteerde vwo-scholieren en studenten de mogelijkheid om zich naast hun studie verder te ontwikkelen.

Volgens de prestatieafspraken die de Universiteit Leiden voor 2015 moet halen, zal tien procent van de instroom van bachelorstudenten honoursonderwijs moeten volgen.

Een deel van het budget van de universiteit is aan deze prestatieafspraken verbonden.

Maar wat de (financiële) gevolgen zijn als de universiteit de prestatieafspraken niet nakomt is onduidelijk. En de prognoses om dat percentage te halen zien er somber uit.

De honoursstudenten in de bachelorfase zijn tot nu toe goed voor 7,9 procent van de instroom. Vorig jaar werden op de verschillende Leidse faculteiten 225 bachelorstudenten definitief toegelaten tot het Honours College.

De faculteit Campus Den Haag begon in 2014 met een honoursprogramma, en is ook goed voor een vijftiental studenten. Gelukkig worden alle studenten aan het University College meegerekend als ereklasvolgers: dat zijn er 200 per jaar. Dit jaar begonnen 5221 studenten aan een bacheloropleiding. Met een totaal van 440 honoursstudenten komt de universiteit er dus nog ruim honderd te kort.

Tijdens de onlangs gehouden universiteitsraad bleek dat het college zich net als de raadsleden zorgen maakt over de gebrekkige aantrekkingskracht van het honoursonderwijs. ‘Er zijn meerdere faculteiten waar wat achterstand is’, zei vicerector Simone Buitendijk.

‘Het is echter niet overal een probleem. Geesteswetenschappen heeft bijvoorbeeld al grote sprongen gemaakt. We gaan kijken hoe ze het daar hebben aangepakt. We zijn dan ook van plan om een klein taskforce in het leven te roepen die alle best practices van de verschillende faculteiten verzamelt en deelt.

‘We moeten in ieder geval studenten bewuster maken van het aanbod en hen ook laten zien hoe leuk het is om een honoursprogramma te volgen. We gaan dan ook actiever aan de slag met het uitnodigen van studenten. We zorgen er voor dat we in 2015 de tien procent bereiken. Er zijn echt mogelijkheden om er nog een flinke slinger aan te geven.’

De universiteitsraad wilde ook

Illustratie Michiel Walrave

weten wat de kosten zijn van het niet halen van een prestatieafspraak.

Verrassend genoeg had het college daar geen antwoord op.

Buitendijk: ‘Ik weet niet wat er gebeurt als we een van de zeven afspraken niet halen. Maar er hangt een bedrag vast aan het hele pakket.

We gaan er van uit dat we de tien procent gewoon moeten halen.’

Rechten is een van de faculteiten waar het excellentieonderwijs nog niet voldoende trekt. ‘Aan het honourscollege moet nog het een en

ander gebeuren’, erkende Pauline Schuyt van het rechtenbestuur tijdens de faculteitsraadsvergadering vorige week. ‘We zijn uit aan het zoeken hoe we meer studenten kunnen trekken. Waar we achter zijn gekomen is dat veel goede studenten liever een tweede studie volgen. Die tweede studie is echt een concurrent.’

Vierdejaars rechtenstudent Raoul Waterman volgde zelf geen honoursprogramma maar zat wel in een panel dat het rechtenbestuur adviseert over excellentieonderwijs.

‘In mijn eerste jaar kregen alleen studenten die minimaal een 7,8 gemiddeld stonden een brief om deel te nemen aan het programma.

‘Naast die brief werd er geen aandacht gegeven aan het programma.

Dus geïnteresseerde studenten die het vereiste gemiddelde niet behaald hadden, moesten zelf op onderzoek uit gaan om te kijken of er nog mogelijkheden waren. Ik heb er voor gekozen de studie wat breder aan te pakken en ben een tweetal minoren gaan doen.’

Slimme student kiest liever zelf Tijdens het honoursdebat dat op 26 mei in de Stadsgehoorzaal gehouden werd, gaf decaan van Honours Academy Leiden Willemien den Ouden toe dat ook haar kritische geluiden bereiken over de honoursprogramma’s.

Zo zouden slimme studenten zelf wel uit kunnen zoeken wat er bij hun ambities past en liever hun eigen keuzes willen maken, in plaats van een vooraf vastgelegd honourstraject te willen volgen. Psychologiestudente en voorzitter van studievereniging Labyrint Julia Schmidt beaamde dat.

‘Als excellente student wil je jezelf onderscheiden, en niet weer een van de

vele excellente studenten binnen een vastgelegd traject worden.’ Maar volgens honoursstudent Laurent Smeets (Internationale Betrekkingen en Organisaties) opent het Honours College juist deuren en trekt het kansen aan.

Bij het honoursdebat was PhD-student en schrijver Jeroen van Baar aanwezig voor het nodige tegengeluid. In zijn boek De Prestatiegeneratie houdt hij een pleidooi voor middelmatigheid.

Volgens Van Baar krijgt de elite door het honoursonderwijs meer aandacht, terwijl er op speciaal onderwijs wordt bezuinigd. En juist aan de onderkant valt er volgens hem meer te behalen.

‘Honoursonderwijs is behoorlijk inefficiënt. Veel twintigers van nu zijn al maximizers. Studenten willen de mooiste baan, de dikste cv en de vetste vakantie. Dan krijgen ze ook nog eens van het ministerie van Onderwijs de ethiek opgelegd dat het fout is om tot de middelmaat te behoren. Deze instelling maakt ons ongeduldig en veeleisend. Het is ook nog eens slecht voor de arbeidsmarkt want bijna niemand wil nog leraar of verpleegkundige worden. Dat zijn namelijk beroepen die niet geassocieerd worden met excellentie. De nadruk op honours is echt ontzettend onverstandig.’

Volgens Waterman is het lastig om een programma op te zetten dat voor alle excellente studenten interessant is. ‘In het panel zaten zes studenten en die hadden allemaal een andere mening over hoe het programma ingericht moet worden. Er is niet een lijn te trekken en dat maakt het lastig om studenten voor te werven.

‘De rechtenstudenten die het honoursprogramma wel gevolgd hebben, oordelen niet over alle onderdelen even positief. Zij zaten in aparte werkgroepen met alleen andere honoursstudenten.

‘Het grootste probleem is dat er in de honourswerkgroepen niet dieper op de stof wordt ingegaan. Het is niet intensiever en dat was toch wel het uitgangspunt.

Dat viel dus tegen.

Maar het loopt pas vier jaar, de faculteit is nog zoekende.

‘Bij Geesteswetenschappen hebben ze hun hele honoursprogramma voor komend jaar omgegooid en dat heeft resultaat. Ze hebben flink meer aanmeldingen gekregen. Het kan dus snel verbeteren. Dat vind ik ook het probleem bij rechten. Het aanpassen van het programma verloopt vrij langzaam. Zorg in ieder geval dat het meer onder de aandacht komt. Het honoursprogramma moet een vast onderdeel van de promotiecampagne voor de bachelor Rechtsgeleerdheid worden.

Eén brief is niet voldoende. Stuur een herinnering en neem contact op met studenten die net onder het vereiste gemiddelde staan.’

Ook het faculteitsbestuur van de faculteit der Sociale Wetenschappen maakt zich zorgen. De faculteit groeit gestaag, maar de groei van het honoursonderwijs blijft achter.

Compensatie via andere faculteiten is niet mogelijk, want zij kampen met dezelfde problemen.

Volgens decaan Hanna Swaab is het niet duidelijk waarom er onder studenten zo weinig animo is. ‘Misschien gaan ze liever een semester naar het buitenland, of willen ze bestuurservaring opdoen. Het lijkt ook wel alsof studenten zichzelf niet snel als een excellente student beschouwen, of dat het predicaat “excellent” een negatieve bijklank heeft. De honours moeten anders geframed worden. We moeten werken aan de beeldvorming,’ zei ze tijdens de faculteitsraad.

Psychologiestudente Marieke Nouws herkent dat wel. ‘Ik vind de honours erg leuk en praat er dan ook regelmatig over met medestudenten. Maar het wordt niet altijd geaccepteerd om boven het maaiveld uit te steken. Sommige mensen vinden honoursstudenten bij voorbaat arrogant, maar dat is voor mij geen reden om het niet te doen.’

Volgens politicologiestudente Alyssa Voorwald zijn er veel studenten die niet voor een honourstraject kiezen, omdat ze bang zijn dat ze hun bachelor dan niet op tijd af ronden. ‘Of ze staan geen zeven gemiddeld.’

14 Mare · 5 juni 201 English page

Go On, Try It – You Only Live Once Why Twenty-Somethings Cling to Bucket Lists “These are the things you want to have tried but don’t want to do. I’ve got skydiving on my list, but I’m scared of heights.”

Many students swear by their bucket lists: a list of things they absolutely must do. “The idea is, you’re young, free and privileged and that’s why your life should be phenomenal.”

Kiss a penguin, swim with dolphins, become a millionaire, shave a coconut – thousands of people have drawn up their plans for the future on a bucket list, a list of things to do before they kick the bucket, i.e. before they die.

The bucket-list craze swept the globe a few years ago, following the Hollywood tearjerker The Bucket List, featuring Morgan Freeman and Jack Nicholson as terminally ill cancer patients who decide to tackle a list of things they had always wanted to do. Nowadays, however, it’s the twenty-somethings who cling to these lists.

At first glance, the difference is striking: senior citizens facing imminent death compared to young people in their prime. “And yet, it’s mostly people in their twenties who are thinking about what they want from life. When they’re eighteen, they’re free from their parents’ rules and once they turn thirty, they’re stuck with the responsibilities of a job, a house, a long-term relationship and children”, explains Aik Kramer, a mediator. Kramer and Thijs Launspach, a psychologist, are the authors of the book Quarterlife. “The idea is, you live in the Netherlands, so you’re free and privileged and consequently, your life should be phenomenal.

And you have to do it all between your eighteenth and your thirtieth birthdays.”

And that’s asking something. Obviously, students want to graduate

By PETRA MEIJER

and have fantastic careers, but while they’re doing that, they also want to run a marathon, write a book, have a role in a film or even direct one, climb the Himalaya, go skydiving, see the Northern Lights and go on safari. “Twenty-somethings want it all – and now. This generation is growing up believing they’re unique and that their lives should be fantastic”, Kramer continues. “If they can’t manage it all straight away, they tend to think that they’re failures. Reality hits them sometime after their twenty-fifth birthday.”

So is Kramer in favour of a non-phenomenal life? He denies the charge: “Ambition is good thing.

Why not aim high – just don’t do it in all the areas of your life. We often see two types of problems: young people who want too much and those who want too little. A bucket list can help both groups. If you list a hundred things that are difficult to accomplish, you’ll soon discover that your expectations are too high. And those who list too few things can see how good life could have been.”

According to Klaas la Roi, a student (23, Dutch Language and Culture), it is important to combine easy goals with harder ones. “You really don’t always have to travel to the other side of the world: there’s always something you want to do but never get round to because of the daily grind.”

“A bucket list helps you structure the things you want to do or achieve”, agrees Yara van Langen (23, International Relations and Chinese). “You think things through.” Myrthe Prins (22, Journalism and New Media) built a website to chart her progress while La Roi has put his list on the website bucketlist.org. “You can look at other people’s goals on that website, and even copy them if you think they’re a good idea.” The website is

full of pictures of hot air balloons, underwater journeys, beautiful views and – strangely enough – fridges full of eggs with funny faces on them.

“Of course, it’s great that bucket lists encourage people to do unusual things”, warns Kramer. “But we only get to see the things they’ve achieved.

Facebook features pictures of people swimming with sharks or sight-seeing in New York on a daily basis. But if you only see the best moments in somebody’s life, happiness becomes prone to inflation.”

Aren’t these young people a bit self-centred? “People often say that, but I don’t see anything wrong with it”, says Kramer.

“Many young people used to believe in God and an afterlife, but nowadays they’re convinced that there is nothing left after death.

They are confronted with their own mortality at an early age and want to get everything they can out of life.

Besides, this generation has better opportunities than any previous generation ever had: they have to choose from hundreds of different academic courses, holiday destinations and ways to spend their leisure time. A bucket list can help them focus more clearly.”

“When do you ever milk a cow?”

“My bucket list has some serious goals”, says Klaas la Roi, “like graduating, recording a CD, writing a book and producing a play but I also use it to make my life more fun and more spontaneous. I’ve included ‘Hoover a lawn’, for instance, and when do you ever milk a cow?

“I also wanted to wear heels to lectures and try mascara one day. I’m interested in gender issues. Why is it acceptable for women to use the

men’s loos but men can’t pop into the ladies? And why can girls wear men’s shoes but it’s not done for blokes to wear women’s shoes? A good friend realised why I like to think about these things so she said: ‘Come on, we’ll go to the shoe shop and get some heels.’ So we did. I bought some posh, black heels in the largest women’s size.”

Unfortunately, my friend died.

It’s a pity she never saw me wear the shoes. I’m not linking my bucket list directly to death but it has made me think more often: go on, try it – you only live once.

“In the end, I did wear the shoes to lectures and the response was good.

Everyone thought it was very cool.

Actually, it’s weird that we never see any transgenders at university, but there must be some. If my deed made life easier for just one person, it was worth it.”

“Risks make life more exciting” “A bucket list draws you out of your comfort zone and makes you explore your limits”, claims Myrthe Prins. “I want to be a nude model for an art class, but because it’s so scary, I keep putting it off. But I should do it while I’m still young. I want a ride in a squad car, but I’m too shy to ask a policeman when I see one – and getting arrested just for that is taking things a bit too far, frankly.

“These are the things you want to have tried but don’t want to do.

I’ve got skydiving on my list, but I’m scared of heights. And I want to eat pufferfish (fugu), which is poisonous and can be lethal if it’s not properly prepared. Risks make life more exciting.

“I decided to I ought to give a tramp food instead of money and

when one asked me for some change the other day, I took him to a cafeteria. I got some odd looks at the cash desk and I felt uncomfortable, but in the end, I went home feeling good about myself.”

“My list provides structure” “I want to visit so many places, see other cultures and pick up some life lessons along the way” explains Yara van Langen. “I’m a bit of a show-off too: I want a bookcase full of Lonely Planets. I’ve got a scratch version of a world map in my room: every time you visit a country, you scratch away that country. But where do you start? It can’t be feasible to see all the countries in the world. My list provides structure.

“My plan is travel to all the former Dutch colonies. This summer, I’m attending a summer school in Taiwan, where there was a former trading post of the Dutch East India Company, Fort Zeelandia.

“Afterwards, it’s off to New York and I also want to go to Sri Lanka, South Africa and Suriname. One day I’ll go island-hopping in Indonesia. I still have to find out where the other colonies were. It can’t hurt to visit a sunny island in the Antilles.

“Obviously, money is an issue, and besides, I’m terrified of flying. I like awake at night just thinking about the flight to Taiwan. I’d prefer not to travel alone: if I die, I want someone to be there. It’s important to know where you are seated. I always count the seats to the emergency exit.

“And hostesses who do the safety procedures with a total lack of interest drive me wild. I realise that they do it about twenty times a day, but dude, this is my life we’re talking about. Get serious.”

5 juni 201 · Mare 15 Cultuur

Agenda

Zo zou alles moeten zijn Clean Pete is ‘ook nog lief op zijn aller-rock-’n-rollst’ De meiden van Clean Pete maakten vroeger punk, of iets wat daarvoor door moest gaan. Nu vormen ze een singer-songwriter-duo. ‘We zijn nu eenmaal een blonde tweeling.

Op mijn aller-rock-’n-rollst zie ik er nog steeds lief uit.’

Door Marleen van Wesel ‘Toen we vijf-

tien waren dachten we dat we een punkband waren, dus we maakten wat we dachten dat punk was’, vertelt gitarist Loes Wijnhoven (1992).

Samen met haar tweelingzus Renée, op cello, vormt ze singer-songwriter-duo Clean Pete.

‘In die tijd gingen we om met een muzikant, Pete, die drugsverslaafd was. Toen al schreven we nummers over hoe het zou zijn als hij clean was. Ik heb hem al lang niet meer gesproken, maar Clean Pete is nog altijd een verwijzing naar hoe alles eigenlijk zou moeten zijn, én een verzamelnaam voor al onze muziek sindsdien. Dat het niet aansluit op de Nederlandstalige liedjes die we tegenwoordig maken, maakt niet uit.’

De tweeling komt uit een milieu waar vooral klassieke muziek klonk, maar op de middelbare school besloot Loes haar viool te ruilen voor een elektrische gitaar. ‘Van effecten wist ik niks. Laatst vond ik mijn brugklasagenda terug. Er stond een top twee in van mijn favoriete muziek: op één Simon & Garfunkel en op twee Nirvana. Kurt Cobain hing ook op een poster boven mijn bed.

Ik dacht dat ik nooit meer van een man zou kunnen houden dan van hem. Dat is ook nog niet gebeurd trouwens.’

Begin dit jaar verscheen hun eerste plaat, Al zeg ik het zelf, waarop een compleet ander geluid te horen is, met liedjes als ‘Ik ga op reis en

Clean Pete: ‘Maar je kunt van hem niet verwachten dat hij ons drielingzusje wordt.’ Foto Danique van Kesteren ik neem mee’ en ‘Sorry als ik stoor’.

‘Pin me vooral nergens op vast voor de toekomst, maar we zijn nu eenmaal een blonde tweeling. Op mijn aller-rock-’n-rollst zie ik er nog steeds lief uit’, verklaart Loes de ingeslagen weg. ‘Oké, Courtney Love is ook blond. Maar mijn leven is veel te fijn om te worden zoals zij.

Dat heb ik geaccepteerd.’

Dat een fijn leven ook muziek kan opleveren, werd door Excelsiorbaas Ferry Roseboom hoogstpersoonlijk geconstateerd. Loes: ‘Dat hoofdstuk uit onze ontstaansgeschiedenis is mij ook nog niet helemaal duide-

lijk. Geen idee waar hij ons gezien had, maar hij droeg Anne Soldaat op om goed op ons te letten tijdens de finale van de Grote Prijs.’ Soldaat, die jurylid was, nam hen mee in zijn voorprogramma en Excelsior bood de zusjes een contract aan. Inmiddels is Soldaat de vaste drummer van Clean Pete. Loes: ‘Het was wel wennen. Renée en ik hoeven niet eens af te tellen, zo vanzelfsprekend maken we samen muziek. Maar je kunt van Anne niet verwachten dat hij ons drielingzusje wordt, dus nu moeten we afspraken maken. Dat gaat heel goed hoor.’

Vrijdagavond spelen ze, voor het eerst in tijden zonder Soldaat overigens, op het Leidse festival Peel Slowly and See. In het blokkenschema staan onder meer ook Kraak & Smaak, The Incredible Stacks en het Rotterdamse fenomeen Harry Merry.

‘Nog een tip: Afterpartees’, aldus Loes. ‘Ik ben superfan. Oh, ik zie net dat zij vlak voor ons spelen. Wij zullen dan wel aan het soundchecken zijn, maar jullie moeten er echt allemaal heen.’

Peel Slowly and See, QBus Vrijdag 6 juni 20.30, €15

Wie is de schuldige?

Cuculum speelt meedogenloze afvalrace zonder winnaars Elf kandidaten zitten al jaren vast in een meedogenloze reality show.

Wie eruit stapt, wordt keihard geëlimineerd. Studenten toneelvereniging Cuculum speelt een psychologische thriller, die onder je huid blijft zitten.

Door Masha Rademakers ‘Al tien jaar zitten de kandidaten in het spel vast.

Maar nu is de grote finale aangebroken. Wie naar huis moet, wordt simpelweg doodgemaakt. Het wordt dus eigenlijk een strijd om leven of dood’, vertelt Melanie Webbers (21, dramatherapie). ‘Alle personages proberen elkaar zwart te maken, om er zelf beter uit te komen.’ Webbers speelt zelf voor de eerste keer mee in een productie van Cuculum. Onder leiding van regisseuse Jolanda de Jong hebben de studenten het hele jaar gerepeteerd.

De Jong bewerkte de tragedie Helena van Troje van de Griekse schrijver Euripides tot een hedendaagse versie. In het originele verhaal raken Helena en haar naasten verwikkeld in een complex net van intriges en bedrog, net als in de moderne versie. ‘Het toneelstuk is een afvalrace

geworden á la Hunger Games en Expeditie Robinson’, aldus Webbers.

Het klassieke thema is er echter nog steeds in te vinden. Wouter Kreuze (23, geschiedenis, Italiaans): ‘In dit toneelstuk draait eigenlijk alles om schuld. Iedereen wijst elkaar aan als de boosdoener, terwijl ze eigenlijk allemaal schuld hebben. Mijn personage Theo is echt een eikel, iedereen haat hem. Maar in het echt heeft hij een klein hartje.’ De centrale figuur is Helena. ‘Zij wordt aangewezen als de veroorzaker van alle ellende in het spel. De mannen strijden om haar liefde te krijgen. De roddels en achterklap zorgen voor een enorme strijd onder de kandidaten’, aldus Webbers.

Cuculum viert dit jaar haar vierjarig jubileum. De studentleden zijn in vier groepen opgedeeld en elke groep brengt zijn eigen toneelstuk op de planken. ‘De groepen worden vrij klein gehouden en bestaan uit ongeveer tien mensen, waardoor iedereen een vrij belangrijke rol heeft.

Het is dus niet zo dat je een half jaar oefent om één klein zinnetje ten gehore te brengen of om als boom op het podium te staan’, vertelt Kreuze.

Tijdens de Open Repetitie die elk jaar in september plaatsvindt om nieuwe leden te trekken, worden de

FILM

TRIANON Rio 2 3D Za. zo. ma. + wo. 14.30 X-Men: Days of Future Past 3D Dagelijks 18.30 + 21.30 The Other Women Dagelijks 18.45 Starred Up Do. vr. za. 21.30 Blue Ruin zo. ma. di. wo. 21.30 Godzilla 3D 12 jr. dagelijks 18.30 Enemy 12 jr. dagelijks 21.30 KIJKHUIS De 100-jarige man die uit het raam klom Dagelijks 18.30 The Grand Budapest Hotel Dagelijks 21.00, Zo. 14.30 Grace of Monaco Dagelijks 19.00 + 21.30, Zo. 14.00 LIDO 22 Jump Street dagelijks 18.45 + 21.30 za. zo. ma. + wo. 14.30 Maleficent 3D dagelijks 18.45 + 21.30 za. zo. ma. + wo. 14.30 Toen Was Geluk Heel Gewoon za. zo. ma. + wo. 14.30 A Haunted House 2 dagelijks 18.45 A Million Ways to Die in the West dagelijks 21.30 Walk of Shame dagelijks 18.45 Edge of Tomorrow 3D dagelijks 21.30 Bad Neighbours dagelijks 18.45 + 21.30 za. zo. ma. + wo. 14.30

MUZIEK

QBUS Ha Ha Tonka (usa) 9 juni, 21.00, €10 July Talk (can) + Glossy Jesus 12 juni, 20.30, €10 VRIJPLAATS LEIDEN DJ Miss World present: African Beats & Bites ft. DJ Aziz Kosloe J 7 juni, 20.30, €5 Vinylavond: Are Friends Eclectic?

14 juni, 21.00, entree gratis SUB071 NI + Karoushi + Albarte + Apneu + Spoelstra 7 juni, 21.00, entree gratis Sete Star Sept (Jap) + Anxiety Disorder + Crowd Surfers Must Die 18 juni, 21.00, entree gratis

THEATER

AUGUSTIJNS THEATER Midzomernachtsdroom – Shakespeare 5 juni 14.00 + 20.30, 6 juni 20.30, €11 HET KUNSTBLIK Studenten Toneel Cuculum – ‘526’ 5, 6 en 7 juni, 20.15, €5 met studentenkaart, €7,50 zonder LEIDSCHE SCHOUWBURG Finalistentour 2014 6 & 7 juni, 20.15, vanaf €12,50 THEATER INS BLAU Richard III Space Opera 16 juni 20.30, vanaf €10

DIVERSEN

‘Het is niet zo dat je een half jaar oefent om een boom te spelen.’ toneelgroepen gevormd. ‘Er wordt dan gekeken of je bij de groep past en hoe het klikt met de anderen.

Vervolgens brainstorm je met elkaar over wat we willen spelen, en daar rolt de keuze voor het toneelstuk uit’, aldus Webbers.

Al gaat het toneelstuk over een psychologische oorlog, de spelers zelf hebben er veel lol in om het op het podium te brengen. Kreuze: ‘Het is erg leuk om te zien hoe het toneelstuk zich heeft geëvolueerd.

Ik ben er nu zo lang bezig mee ge-

weest dat ik het idee heb dat ik het stuk ook echt over kan brengen aan het publiek’. Ook Webbers kan dat beamen. ‘We zijn nu met zo’n leuke groep, en dat merk je tijdens het spelen.’ De studenten van Cuculum zetten met veel plezier een tragisch stuk op de planken, een verhaal dat onder je huid zal blijven zitten.

Cuculum: 526 Het Kunstblik 5, 6 en 7 juni €7,50 (€5 met studentenkaart)

LEIDS INTERNATIONAL FILMFESTIVAL – SUMMER SPECIAL 5 juni: Breakfast at Tiffany’s 6 juni: The Lunchbox 7 juni: The Way Way Back Pieterskerkplein, 22.30, gratis toegang.

NATURALIS Darwins Peepshow 5 juni, 20.00, €7,50 RIJKSMUSEUM VOLKENKUNDE Festival Openluchthotel Fields of Wonder 7 juni, 20.00, €8 VRIJPLAATS LEIDEN Fabio Orsi – Photo Workshop 3-hour street photo tour 8 juni, 13.00, €35 SCHELTEMA Lezing: ‘Stemmen van Afrika’ door Mark Dingemanse Muziek: Tipiko Den Haag 10 juni, 19.40, entree gratis VRIJPLAATS LEIDEN Boekpresentatie: Parijse Commune Historicus Dennis Bos 13 juni, 20.30, entree gratis LEIDSE PRAATJES ‘De kracht van vrouwennetwerken’ Italian bar-bistro City Hall 16 juni, 20.30, entree gratis

16 Mare · 5 juni 201 Kamervragen

Inburgeren

Jong & burgerlijk

Foto Marc de Haan

‘Alle meisjes willen hem aaien’ Cedric Pesch (19, biologie) Huis: BreeeenA – Breestraat 1A Grootte: 19m2 Aantal bewoners: 6 Huur: €250 Hoe kom je aan deze kamer?

‘Als scholier heb ik me opgegeven om tijdens de El Cid in een Minervahuis te slapen, en het klikte meteen. Tijdens de KMT hebben we contact gehouden, daarna werd ik gevraagd om hier te komen wonen. Ik sliep eerst in de sjaarzenkamer. Nu zit ik een paar maanden in deze kamer, omdat een van mijn huisgenoten naar Indonesië is. Als hij terugkomt, zal ik waarschijnlijk permanent naar deze kamer doorverhuizen.’

Moet je als eerstejaars veel doen?

‘We hebben een huisboot die ik leeg moet pompen. Alleen is de pomp kapot, dus ik schep hem steeds leeg met een

Bandirah

emmer. Voor Koningingsdag moet de sjaars de boot bovendien naar Amsterdam varen. Daarnaast moet ik het vuilnis buitenzetten, de fusie en eetfusie schoonhouden, bier halen en tafeldekken. Het opscheppen van het eten gaat anti-anciënnitair, zodat het eten van de huisoudste het warmste blijft. Omdat we een enorm duivenprobleem hebben, moet ik ook de duiven van het dak jagen. En ik moet een keer per week stofzuigen voor de huispup.’

De huispup?

‘We hebben een pup van 17 weken: Youp Frederick von und zum Langhout bis Lincoln und Welland. Het is een huistraditie om samen een hond te hebben.

Helaas is de vorige hond, Guus, vorig jaar overleden. We hadden hem uit het asiel gehaald, maar dit keer wilden we onze huishond graag zelf socialiseren.

Om de beurt hebben we een Youp-dag.

Dan ben je thuis, zorg je voor hem en laat je hem zes keer per dag uit. Dat is geen straf, want buiten willen alle meisjes hem aaien.’

Kan dat wel, een hond in een studentenhuis?

‘Absoluut. Er is altijd iemand thuis, dus hij verdrinkt in de aandacht. Vanwege Youp houden we het huis schoon en netjes. Ook hadden we een socialisatieschema. We moesten hem een keer meenemen naar de kinderboerderij, in de trein, in de bus en naar de markt. En we gaan met hem naar puppycursus.

Elke dag heeft hij wel een terror-uurtje, dan doet hij alles wat niet mag.’

Hoe houden jullie het zo netjes?

‘Op dinsdagavond hebben we altijd huisvergadering. Dan komt de roze bloe-

metjesagenda op tafel en bespreken we wat er in huis moet gebeuren.’

Halen jullie veel geintjes uit?

‘Voor het lustrum van Minerva ging ik mee op skivakantie. Bij thuiskomst was de toegang van mijn kamer geblokkeerd met purschuim. En toen mijn kamer eindelijk open was bleken al mijn spullen ingepakt in aluminiumfolie: de muren, de vloer, maar ook al mijn kleding, mijn Nespresso-cups en mijn schoenen. Mijn twee huisgenoten waren samen zes uur bezig geweest en hadden dertig rollen aluminiumfolie gebruikt. Op een gegeven moment dacht ik dat ik alles echt wel had uitgepakt. Maar toen ik na een paar weken weer eens ging hockeyen, bleek mijn bitje nog in het aluminiumfolie te zitten.

Waarschijnlijk kom nog wel meer tegen.’

Door Petra Meijer

Het is juni. Ik ben bijna 23. Ik verwacht terrasjes, cocktails en bruinverbrande benen wanneer ik mijn Facebookfeed check. Af en toe wat verdwaalde studieboeken. Maar geen bruidsjurken, nieuwbouwhuizen en zwangere buiken. En toch is dat precies wat ik krijg, elk jaar steeds meer, terwijl mijn Facebook-vrienden gemiddeld 20-25 jaar zijn. Ik vind dat eerlijk gezegd verbijsterend.

Kijk, ik snap dat veel mensen nog steeds huisje-boompje-beestje willen. Niks mis met burgerlijke idealen.

Zelf wil ik ook wel trouwen en kindjes krijgen en hypotheken afbetalen.

Maar later, wanneer ik groot ben. En dat is nou juist het verschil. Ik wil wel burgerlijk worden, maar nu nog niet.

Want ik moet de kaap van een kwarteeuw nog bereiken - wat weet ik nou helemaal over luieruitslag en brandverzekeringen? Niemand die zo jong is hoort daar toch eigenlijk wat over te willen weten? Wat ik wil, is nog lekker lang studeren, doordeweeks uitgaan, spontane reisjes maken, geld aan dingen voor mezelf uitgeven, af en toe bij mijn ouders logeren en in de watten gelegd worden, uitslapen, soms een keer de vaat laten staan, eindelijk afstuderen en dan carrière maken, verhuizen wanneer ik daar zin in heb –misschien zelfs nog een keer naar het buitenland. Er zijn nog zat dingen te doen voor ik burgerlijk word.

Op je 23ste is daar ook nog voldoende tijd voor. Ik snap niet waarom het allemaal zo snel moet gaan: als je nu al een huis, een trouwring, een vaste baan en een baby hebt, heb je alle burgerlijke levensdoelen eigenlijk al bereikt. En dan kun je nog 18 jaar voor al die dingen zorgen, maar eens houdt het toch op. Je hele leven is dus eigenlijk al voorbij op je 41ste. Heb je nog net tijd over voor een midlifecrisis. Maar moet je dan nog gaan studeren, uitgaan en carrière maken? Ga je dan nog naar Amerika verhuizen?

Nee, want dan zit je allang vast. En heb je nog eens 40 jaar leven voor de boeg, maar bitter weinig doelen meer.

Dat is toch deprimerend?

Misschien ligt het aan mij. Misschien ben ik er allemaal nog te onvolwassen voor. Ik ben zelf pas gaan samenwonen in een huurappartementje en dat vind ik al een hele stap.

Bovendien hebben we net samen een kat. Lijkt ook wel een beetje op een baby – je gaat ineens ook de hele tijd schattige slaapfoto’s naar elkaar Whatsappen, of praten over poepgedrag. Hoe het ook zij – de rest van mijn generatie mag zich de komende tijd voortplanten en –bouwen zoveel ze willen, maar voorlopig is een leven met twee namen onder de bel en een dagelijkse plicht om de kattenbak uit te scheppen voor mij echt al plenty volwassen, dank je feestelijk.

Talitha Dehaene