Mare 3 (38)

18 september 2014 38ste Jaargang • nr. 3

‘Bij extreme goorheid kan ik u niet helpen’ Pagina 3

Het machtigste instituut van Europa nader onderzocht

Geluidsoverlast onder water: liever mrrreeeeuw dan bam-bam-bam

De nieuwe lichting moet nog wennen aan de combi van brak zijn en studeren

Pagina 3

Pagina 7

Pagina 9

Opboksen tegen de gasten De vrouwen van de studentenweerbaarheden Studentenweerbaarheden hebben hetzelfde probleem als defensie: er zijn nauwelijks vrouwen. Mare volgde de enkelen die wel lid zijn tijdens hun finest hour: Prinsjesdag. ‘Ik was vroeger het meisje dat in bomen klom.’

Eerste en enige vrouwelijke commandant Kirsten de Vries (boven), Iris van Laar (midden) en Astrid Streng (onder). Foto’s Taco van der Eb

DOOR PETRA MEIJER ‘Damn, ik hoop dat ik straks niet hoef te plassen.

Dan ben ik echt fucked.’

De spanning op de gezichten van de studentenweerbaarheden neemt met de minuut toe. Zo’n tachtig studenten hebben zich dinsdag in Den Haag verzameld.

Straks lopen ze mee tijdens de erewacht voor Prinsjesdag.

Onder hen zijn drie vrouwen. ‘“Wil je een keertje schieten?”, vroegen ze me bij een standje op de informatiemarkt. Dat leek me wel leuk’, vertelt Kirsten de Vries (25, molecular science and technology en maritieme techniek). Ze hoort bij het Haagsch Studenten Schutters Korps (HSSK) Pro Libertate, een van de tien studentenweerbaarheden van Nederland.

‘Een studentenweerbaarheid organiseert activiteiten die samenhangen met defensie. We zijn onderdeel van de erewacht tijdens Prinsjesdag en bij staatsbegrafenissen, huwelijken en herdenkingen. Maar naast de ceremoniële activiteiten doen we ook veel fysieke dingen. We zijn regelmatig oefenvijand voor defensie, rennen over hindernisbanen, krijgen schiettraining en gaan parachutespringen. En natuurlijk houden we van borrelen. Juist die diversiteit sprak me aan, maar oefenvijand zijn vind ik het leukste.’

De Vries is niet alleen een van de weinige vrouwen bij de studentenweerbaarheid, maar ook nog eens de enige en eerste vrouwelijke commandant. In plaats van een geweer draagt ze een sabel en ze stuurt de groep aan met bevelen.

Enkele dagen eerder liet ze al

zien hoe dat gaat, tijdens de eenna-laatste training voor Prinsjesdag. Op het militaire oefenterrein van defensie in Den Haag brult ze eerst ‘Afdeling, geeft, acht!’ Gevolgd door: ‘Rechtsom!’ Bijna alle jongens draaien naar rechts, maar één gaat er linksom.

De Vries schiet in de lach. ‘Straks kan dit écht niet! Jij hebt je geweer te laag. Ja, zo ja. Als je het zelf al weet, waarom doe je het dan niet goed?’

De groep draaft een paar rondjes over de parkeerplaats, terwijl De Vries verschillende commando’s op ze afvuurt.

Pikken die mannen dat zomaar?

‘Er waren misschien een paar oudleden die het er moeilijk mee hadden dat ik als vrouw voorzitter werd, maar de jongens hebben er geen problemen mee.’

Vier dagen later maken sommige mannen zich zorgen over het warme weer. Een van hen is tijdens de laatste oefening al flauwgevallen, en in de officiële kostuums die ze net van defensie hebben ontvangen is het helemaal snikheet.

‘Stilstaan is vermoeiender dan je denkt’, legt HSSK-lid Iris van Laar (25, geneeskunde) uit. ‘Als je je been op slot zet, blijft al het bloed in je benen hangen en val je flauw.

Daarom moet je je spieren een voor een aanspannen.’

Nadat iedereen met bussen van het ADO-stadion naar het Malieveld is overgebracht, worden er snel kratjes met eten en drinken uitgedeeld. Goed eten is belangrijk, roept een sergeant-majoor die ook druivensuiker op zak heeft. ‘Jullie hebben vijf minuten.’

De Vries: ‘Het wachten lijkt een eeuwigheid te duren als je stil moet staan. Je hebt geen besef van tijd.

De geweren houden we niet in ons hand vast, maar klemmen we tussen duim en wijsvinger. Dat wordt erg zwaar, probeer het maar eens met een zwaar boek. De loop van je geweer bevindt zich precies voor je ogen, maar als je daar op focust,

val je geheid om.’

De weerbaarheid is een goede voorbereiding, zegt De Vries die na haar studie misschien bij de marine wil. Ook Van Laar overweegt een carrière bij defensie, wellicht als legerarts.

‘Stoere dingen hebben me van jongs af aan altijd al aangetrokken.

Ik was vroeger het meisje dat in bomen klom, en ik hield altijd erg van buitenspelen. Dit is een ideaal excuus om dat als volwassene te blijven doen.’

Vooral het parachutespringen vond ze geweldig. ‘Ik heb mijn wings gehaald. Daarvoor maak je vijf parachutesprongen. Maar als je vijf keer uit het vliegtuig gegooid wordt, krijg je hem ook hoor. Ik sprong altijd zelf, maar net iets later dan de zet die ik kreeg.’

De sergeant-majoor kijkt op zijn horloge en buldert: ‘Nog twee minuten! Dan staan alle kratjes weer leeg in de bus en gaan we lopen.’

Zelfs het eten van een Mars is aan een strikte tijdslimiet gebonden.

Als de mannen van de Wageningse Studenten Schietvereniging Transvaal langs marcheren is ook een blonde paardenstaart te ontwaren. Astrid Streng (24, molecular nutrition and toxicology) vindt haar eerste Prinsjesdag ‘best spannend’. Ze had al een paar huisgenootjes bij de weerbaarheid, dus wist waarvoor ze gevraagd werd.

‘De schiettraining is het leukst.

Je leert hoe je het wapen uit elkaar haalt, hoe de onderdelen heten, maar ook hoe snel een kogel gaat.

Tijdens de theorielessen was er een simulatie, waarbij we op projecties op de muren schoten, een soort megagroot computerspel. Maar het scherpschieten is het vetst. De eerste keer dat ik een geladen wapen vast had, kreeg ik echt een kick. Je houdt een apparaat vast waarmee wordt gedood. Dat geeft een enorme stoot adrenaline.’ > Verder lezen op pagina 6

Advertentie

Stufi jihadstrijders moet terug

Frustratie over onderwijsbegroting

Minister Bussemaker van Onderwijs wil onterecht ontvangen studiefinanciering terugvorderen van Syrië- en Irakgangers, ook al wordt dat een ‘complexe opgave.’

Het kabinet zet in op beter hoger onderwijs, zo bleek op Prinsjesdag, maar trekt er nauwelijks extra geld voor uit. De student moet het gaan betalen.

Pagina 4

Pagina 5

IENS DINERWEEK € 25,00 p.p.

AMUSE, 3 GANGEN SURPRISEMENU, BROOD EN BOTER T/M 5 OKTOBER

Kloksteeg 25, LEIDEN (t.o Pieterskerk) 071-5126666 of www.prentenkabinet.nl

Bandirah Pagina 12 mare-prentenkabinet 140912.indd 1

12-09-14 15:03

2 Mare · 18 september 2014 Geen commentaar

Kap met zeikuh, nâh!

Leiden heeft een hoop om trots op te zijn. Een rijke geschiedenis, een mooie binnenstad, en een statige universiteit. Die universiteit brengt een hoop goede dingen met zich mee: werkgelegenheid, spin-off bedrijfjes, een hoog opgeleide bevolking. Het stadje zou ook cultureel nooit zo zwaar boven haar gewichtsklasse boksen als hier niet een universiteit zat. Leiden kan niet zonder.

Bij zo’n hechte relatie komt al gauw verlatingsangst om de hoek kijken. De universiteit begint nieuwe opleidingen in Den Haag, de universiteit verplaatst opleidingen naar Den Haag, en Den Haag krijgt steeds meer studenten en steeds meer studentenleven. Het Haagse uitgaansleven is belabberd voor een stad van die grootte, maar tegen het door verenigingen gedomineerde Leiden kan het nog wel op.

Wat als blijkt dat de universiteit wel zonder Leiden kan?

De gemeente Den Haag betaalde twaalf miljoen om ook een universiteit te hebben. De UL pakte het gretig aan, en zal geen spijt hebben. De Haagse opleiding International Studies beslaat inmiddels een kwart van alle eerstejaars Geesteswetenschappen, en de peperdure post-masteropleidingen voor de plaatselijke ambtenarij brengen leuk geld in het laatje. Of de toegenomen studentencijfers bij bestuurskunde direct te danken zijn aan de verhuizing naar de Hofstad is onduidelijk, maar kwaad kon het vertrek in elk geval niet.

Terwijl de universiteit meer geld, meer ruimte, meer studenten en meer marktaandeel pakt in Den Haag, mopperen de leden van gemeente- en faculteitsraden. Krijgen die Haagste studenten wel mee hoe statig en rijk van Door Petra Meijer en Bart Braun

Colofon

Redactie-adres Pieterskerkhof 6 2311 SR Leiden Telefoon 071–527 7272 Website mareonline.nl E-mail redactie@mare.leidenuniv.nl

De redactie is op vrijdag gesloten.

Oplage circa 15.000

geschiedenis hun eigenlijke alma mater is? Laat de universiteit de stad Leiden echt niet een beetje in de steek?

Over die eerste vraag kunnen we kort zijn: wie in Den Haag studeert, heeft minder met Leiden. Het zij zo. Eventueel kunnen we van de dankzij Den Haag binnengehaalde euro’s af en toe een schoolreisje organiseren, zodat de Haagse studenten ook voor hun afstuderen het Rapenburg hebben gezien.

Die tweede vraag is geniepiger, omdat hij de situatie verdraait. Verliet Julius Caesar Rome? Of maakte hij het Romeinse rijk groter? Voor de Universiteit Leiden is Den Haag geen vertrek, maar een uitbreiding.

Laat politicologie ook die kant op gaan, wel zo logisch. Kap met zeikuh, nâh!

Misschien zouden we het ‘vertrek’ juist moeten zien als een voorhoede. Den Haag en Leiden vullen elkaar al aardig aan. Allebei meeuwenoverlast. Zij een voetbalclub, wij een universiteit. Henk Bres en Peter Labruyère. Koningsnach en 3 oktober.

Vlakbij elkaar, met anderhalve koeienwei en Voorschoten ertussen.

Tegelijkertijd is Den Haag een persoonlijkheidsloze ambtenarenstad, hopeloos verdeeld tussen Hagenaren, Hagenezen en immigranten. Geen haar op het hoofd van de Universiteit Leiden die erover peinst om “University of the Hague” te gaan heten. De Haagse burgemeester ligt al maanden onder vuur. De tijd is rijp voor grotere stappen.

We fuseren Den Haag, Voorschoten, die anderhalve koeienwei en Leiden tot één grote gemeente, die we Groot Leiden noemen. Dan zijn alle Haagse dingen in één keer Leids, en alle klachten verdwenen.

Hoofdredactie

Frank Provoost frank.provoost@mare.leidenuniv.nl

Column

Redactie

Vincent Bongers vbongers@mare.leidenuniv.nl Bart Braun bbraun@mare.leidenuniv.nl Petra Meijer p.meijer@mare.leidenuniv.nl Marleen van Wesel h.g.van.wesel@mare.leidenuniv.nl

Medewerkers

Talitha Dehaene • Tim Meijer • Esha Metiary • Marc van Oostendorp • Benjamin Sprecher Fotografie Taco van der Eb • Marc de Haan Illustraties Bas van der Schot • Bandirah • Silas.nl Basisontwerp Roeland Segaar, Zabriski Communicatie Art direction en vormgeving Marcel van den Berg Drukwerk Rodi Rotatiedruk, Broek op Langedijk Advertenties Bureau van Vliet B.V. Postbus 20 2040 AA Zandvoort Telefoon 023 - 571 47 45 Redactieraad

Prof. dr. J.C. de Jong (voorzitter) • Prof. dr. F. Israel (vicevoorzitter) • drs. B. Funnekotter • R. Donkersloot • G. Drijer • K. Innemee • D. Jacobs • mr. F.E. Jensma • S.K. Kerkhof • C. van Leeuwen • dr. S.J. van der Linde • prof. dr. N.J. Schrijver • dr. J.P. Vollaard • C. van der Woude Jaarabonnementen

Een jaarabonnement op Mare loopt van september t/m juni. Belangstellenden kunnen Mare thuisgestuurd krijgen door €35 over te maken op bankrekening 1032.57.950 ten name van Universiteit Leiden (o.v.v. Mare en SAP-nummer 6200900100) en vervolgens een bevestigingsmail met daarin hun adres te sturen naar redactie@mare.leidenuniv.nl. Studenten betalen €25.

Ter controle graag in de bevestigingsmail ook het studentnummer vermelden.

Adreswijzigingen

Alleen schriftelijk met postwikkel.

Klachten en opmerkingen over de toezending van Mare 071-5277272.

Mededelingen voor het op donderdag verschijnende nummer moeten uiterlijk de voorafgaande donderdag 16.00 uur in het bezit van de redactie zijn.

ISSN 0166-3690

Gezag Het heeft even mogen duren, maar ook ik zie aan de horizon mijn bachelordiploma lonken. Voordat ik het felbegeerde papiertje echter in mijn liefhebbende armen kan sluiten en mijn oma de vlag uit mag hangen, moet nog even de verplichte scriptie eruit worden geknald.

Met alleen college op vrijdag, besloot ik, in plaats van de rest van de week weg te rotten in mijn bed, een extra college erbij te volgen. Alleen maar een scriptiepraatgroep volgen, wat tikken en verder niks doen voor de prijs van bijna twee ruggen was geen optie. Dus als reborn modelstudent besloot ik om een extra vak te gaan volgen, ten goede van mijn bankhang-quota. Zo gezegd, zo gedaan, en daar ging ik dan, geheel vrijwillig, richting het Lipsius om een tweedejaars vak bij te wonen.

De zaal zat bomvol studenten met de vakantie nog vers in het geheugen. De onbedwingbare aandrang om hun avonturen te delen met de buurman, of de buurman zijn buurman, overstemde de moedige poging van de docent die de tweedejaars, en mij, iets bij te brengen over legitimiteit van gezaghebbers.

Naarmate het college vorderde, verdwenen de voorbarig geopende tekstverwerkers en verschenen foto’s van The Fappening, wat uiteraard meer reden tot gesprek opleverde. College was immers bedoeld voor de tetten van Jennifer Lawrence, what else? Uit de kelder van de zaal verklaarde de docent: ‘Jullie luisteren naar mij en accepteren dus mijn gezag, omdat ik de professor ben.’

Juist ja.

Niet dus.

Als scholiertje op de middelbare school maak je een zeker opgroeiproces mee, waar de brutaliteit van mijn medestudenten me nu erg aan herinnerde. Jippie, puberteit helemaal opnieuw. Als brugsmurf was het leven op het

voortgezet onderwijs nog nieuw en enigszins spannend en in de middenjaren had je een ‘wat-kan-mij-het-schelen’-houding en was alles kut. In je laatste jaar van het vwo was je top of the food chain; je diploma kon je al bijna ruiken, voor de met Kipling-bezakte bruggers was je God op aarde. Vakken volgen en examens maken waren een noodzakelijk kwaad.

Deze metamorfose en bijbehorende attitude, zo filosofeerde ik door al het gebrom heen, ondergaat een student in vogelvlucht opnieuw tijdens de bachelorfase.

Als eerstejaars kijk je tijdens college het liefst nog even de kat uit de boom, om je draai te vinden in al deze nieuwigheid. Of het nou komt door het feit dat je de vorige avond tot het gaatje gegaan bent, of dat de waanzinnige kennis van je docent simpelweg betoverend is; je houdt je klep.

Dat maakt het contrast met het tweede jaar des te groter.

De nieuwigheid van studeren is er af en dat maakt jou natuurlijk weer tot het mannetje. Het zogenaamde gezag van mijnheer de professor is niet meer op jou van toepassing.

Ben je hier eigenlijk wel om iets op te steken? Niet echt, want die bsa heb je toch al in de pocket.

En ik? De vlag is gestreken, de champagne staat klaar en ik droom elke nacht van dat ene papiertje. Voor een opperwezen ben ik helaas nog niet aangezien. Ik zal niet liegen, ik heb een paar jaartjes extra mogen genieten van de universitaire sferen en wellicht heeft dat er voor gezorgd dat ik met een kakelverse volwassenheid de collegezaal betreedt en netjes, zoals in het eerste jaar, mijn mond houd.

Esha Metiary Student geschiedenis

18 september 2014 · Mare Mensen

071 -527 …

Best vreemd, die Europese Raad

Kinderarbeid in Leiden

Onderzoek naar machtigste EU- instelling Bulgaarse promoveert op een onderzoek naar de werking van de Europese Raad. ‘De EU valt niet uit elkaar.’

‘Jaren geleden ben ik inderdaad eerst gaan praten bij de vakgroep in Leiden.

Zij liepen niet direct warm. Mijn uiteindelijke promotor in Utrecht kende ik nog uit mijn studententijd. Zijn enthousiasme was doorslaggevend.’

Wat is er specifiek interessant aan kinderarbeid in Leiden?

‘Formeel heeft de Europese Raad geen takenpakket, maar het EU-beleid wordt er wel in grote lijnen bepaald.’ is best een vreemd instituut’, aldus Alexandrova. ‘Formeel heeft het geen takenpakket en is het pas in 2009 in het Verdrag van Lissabon als officiële EU-instelling benoemd.

Wetten worden er niet opgesteld, maar toch staat de Raad bovenaan de hiërarchie. Het beleid van de EU wordt er wel in grote lijnen bepaald, vooral de buitenlandse politiek. Als je de agenda bestudeert door de jaren heen, dan ligt de focus verder op macro-economie en bestuurskwesties. Alleen als deze Grote Drie wat minder aandacht krijgen, komt er meer ruimte op de agenda voor andere onderwerpen.’

De Europese Commissie is de wetgevingsinstelling van de EU maar eurocommissarissen kunnen niet al te veel betekenen op het gebied van buitenlands beleid. ‘De voorzit-

ter van de Commissie is wel altijd aanwezig bij bijeenkomsten van de Raad. Dus er is directe invloed. Het ontbreekt nog aan goed empirisch onderzoek naar de interacties tussen deze twee instellingen.’

De Raad komt minimaal vier keer per jaar samen en alle 28 regeringsleiders van de lidstaten zijn er in vertegenwoordigd. Vanaf december wordt de huidige Belgische voorzitter Herman van Rompuy opgevolgd door de Pool Donald Tusk. Is hij juist vanwege de spanningen met Rusland voorzitter geworden? ‘Dat denk ik niet. Maar de crisis heeft het besluit wel makkelijker gemaakt.

Het kan de Russen overigens niet veel schelen. Kersvers eurocommissaris Frans Timmermans vertelde dat hij ooit Sovjetleider Michail Gorbatsjov aan een assistent hoor-

de vragen wat toch die EU was en of zijn eigen staat daar eigenlijk lid van was. Die houding is veranderd, maar zo belangrijk vinden ze de EU nu ook weer niet. Het is slechts een van de actoren. Bovendien blijkt uit mijn onderzoek dat het de voorzitter ontbreekt aan enig voorrecht in het bepalen van de agenda.

Alexandrova verwacht niet dat eurosceptici het in de lange termijn gaan winnen. ‘De EU valt niet uit elkaar. Het is een work in progress.

De Unie is zo enorm in ontwikkeling, zonder dat altijd duidelijk is waar die ontwikkeling moet eindigen. Dat zie je ook aan de hoeveelheid verdragen die al zijn gesloten.

Midden in die dynamiek is er dan ineens een conflict met Rusland. De EU moet improviseren en dat is niet eenvoudig.’

Frutti di Mare

Strijken doet hij niet DOOR PETRA MEIJER ‘Ik had per maand ongeveer twee à driehonderd euro nodig om normaal rond te komen, maar een bijbaantje zag ik niet zitten. Ik wil graag mijn eigen tijd indelen’, zegt Roelof van Pelt (19, bestuurskunde). ‘Ik

De Leidse stadshistoricus Cor Smit promoveerde aan de Universiteit Utrecht op de krachten die invloed hebben op kinderarbeid, met het proefschrift De Leidse Fabriekskinderen.

Waarom bent u op zo’n Leids onderwerp in Utrecht gepromoveerd?

DOOR VINCENT BONGERS ‘Ik kom uit Bul-

garije, een land dat pas in 2007 bij de EU kwam’, zegt Petya Alexandrova (1986), die vandaag in Leiden hoopt te promoveren op een onderzoek naar agendazetting in de Europese Raad. ‘Ik ben zelf echt optimistisch over de EU. Maar dat geldt niet voor al mijn landgenoten. Lidmaatschap heeft het land niet op een magische manier veranderd. Sommige Bulgaren geeft dat een gevoel van desillusie.

Een met de SP en PVV vergelijkbaar anti-EU blok is er echter niet in Bulgarije. ‘We hebben een nationalistische partij Ataka (de partij haalde 7,3 procent van de stemmen bij de parlementaire verkiezingen in 2013, red.) die zich verzet tegen de EU en zich richt op Rusland, wat ik dan weer raar vind voor een zogenaamd nationalistische partij.’

De link met Rusland is sterk. In 1877 werd Bulgarije door de Russen bevrijd van de Ottomaanse overheersing. ‘Op school leer je dat Rusland je vriend is. Een deel van de Bulgaren heeft dan ook enige moeite om zich te positioneren tussen Moskou en Brussel. Als er zeer ingrijpende sancties komen tegen Rusland, bijvoorbeeld een totaal handelsverbod, dan kunnen en er problemen tussen de EU en Bulgarije ontstaan waar Rusland wellicht gebruik van kan maken.’

De Europese Raad is de belangrijkste EU-speler als het gaat om het conflict met Rusland. ‘De Raad

3

houd er niet van om op mijn geld te moeten letten en ben lid van een vereniging, dat kost ook wat. In huis kwam ik er al snel achter dat veel jongens moeite hebben om regelmatig te wassen en dat er veel over geklaagd werd.

‘Bij braaksel en uitwerpselen kan ik u niet helpen.’ Foto Taco van de Eb

Daarom bedacht ik RvP-wasservice.’

Voor vier euro kunnen de heren van Minervahuis Huize Wellust hun was door hem laten doen. ‘Wassen en opvouwen kost zes euro. Strijken doe ik niet.’ Maar het meeste geld verdient Van Pelt met het wassen van beddengoed. Voor 8,50 euro haalt hij de bedden af, wast hij de lakens, stopt hij alles in de droger en maakt hij het bed weer op. ‘Ze kunnen ook een kwartaalabonnement afsluiten.

Dan kost het zeven euro per keer.’

Hoewel sommige jongens de wasservice te duur vinden, doet Van Pelt goede zaken. ‘We wonen met 23 mensen. Ik verkocht meteen vijf kwartaalabonnementen, de rest volgde toen vanzelf. Ze zijn eigenlijk gewoon lui.’

Een van zijn huisgenoten: ‘Ik woon helemaal links onder in het huis, en de wasmachine is helemaal rechtsboven. Dan moet je elke keer twee trappen op.’ Met zijn wasservice verdient Van Pelt zo’n 250 euro per maand. Hij heeft goed over de prijzen nagedacht.

‘Het klinkt een beetje als een sjaarzenklusje. De prijzen heb ik hoog genoeg gemaakt om te voorkomen dat ze me als een soort voetveeg gaan zien. Het is echt een luxe-service.’

Wie de wasservice inhuurt, gaat ’s ochtends naar college, en vindt bij thuiskomst een schoon en opgemaakt bed. Van Pelt: ‘Zelf studeer ik meestal thuis, dus voor mij is het een kleine moeite om de was te doen en het een uur later meteen in de droger te stop-

‘Door te focussen op Leiden kon ik verschillende factoren bij mijn onderzoek kon betrekken. Met een landelijk onderzoek had ik me meer moeten beperken. Leiden is dus vooral een case voor een groter geheel. Toch zijn er een paar dingen specifiek interessant: de Leidse textielnijverheid is voor Nederlandse begrippen vroeg geïndustrialiseerd. Niet dat er elders geen stoomfabrieken stonden, maar de industrialisatie had zich hier al grotendeels voltrokken toen de discussie over kinderarbeid losbarstte. Leiden was bovendien altijd een belangrijke stad in opiniërend opzicht.’

Wat was het effect van die landelijke discussie?

‘In 1860 was veertig procent van de Leidse textielarbeiders al voor zijn of haar tiende aan het werk gegaan.

Drie jaar later zag je nauwelijks nog negen- en tienjarigen in fabrieken. En dat kwam niet door veranderingen in het productieproces: het was écht een respons op het publieke debat. Maar tien jaar later, aan de vooravond van de invoering van het Kinderwetje van Van Houten (1874), waren er alweer een stuk meer elfjarigen aan het werk. Die wet, die fabriekswerk onder de twaalf verbood, was dus echt nodig om hen de fabrieken uit te krijgen. Overigens werkten er na de invoering van het Kinderwetje nog wél veel twaalfjarigen.

Sterker nog: rond 1900 werkten er véél meer twaalf- tot zestienjarigen dan vijftig jaar eerder.’

Hoe is dat uiteindelijk veranderd?

pen.’ Ranzige dingen gaat Van Pelt echter niet doen. “Bij extreme goorheid, waaronder braaksel, uitwerpselen etc., kan RvP-wasservice u niet helpen”, staat er in de e-mail die hij naar zijn huisgenoten stuurde. ‘Maar dat komt eigenlijk niet voor.’

Inmiddels heeft hij zijn service uitgebreid met het ‘Romantisch Deluxe Pakket’. Wie zijn vriendin een romantisch avondje wil bezorgen, kan Van Pelt in de arm nemen om champagne en kaarsjes te kopen. ‘Ze sturen me een appje dat ze over vijf minuten thuis zijn.

Dan zet ik de champagne klaar in de koeler, glazen erbij, kaarsjes aan, romantisch muziekje op…’

Later zou Van Pelt best een eigen bedrijf willen beginnen. ‘Ik ben vroeger ook altijd met dit soort dingen bezig geweest. Toen ik veertien was wilde ik bijvoorbeeld gaan oppassen. Mijn vader zei: “Regel gewoon tien oppasmeisjes die het voor je doen.” Al snel was ik onder een stuk of veertig moeders bekend, die me belden als ze een oppasmeisje nodig hadden.’ Een van zijn huisgenoten begint te lachen. ‘Je was dus gewoon een oppaspooier.’

Van Pelt: ‘Dit soort dingen beginnen als een lachertje. Maar ik ben gewoon lekker thuis aan het studeren, en ondertussen verdien ik geld. Ik heb gehoord dat er in andere huizen ook vraag naar is. Maar dan moet ik eigenlijk anderen in dienst nemen zodat ik niet naar verschillende huizen hoef.’

‘In 1901 kwam de leerplichtwet. Kinderen moesten hun school afmaken, dus in ieder geval tot hun dertiende onderwijs volgen. Maar door de leeftijdsdiscrepantie tussen die twee wetten was het erg lastig om op te treden tegen schoolverzuim bij twaalfjarigen. En arme ouders hadden toch het geld nodig.

De schooldeelname was op zich hoog, maar als 98 procent onderwijs volgde, wil dat niet zeggen dat iedereen z’n school ook afmaakte. Pas toen de wet in 1911 werd bijgesteld, werd kinderarbeid echt teruggedrongen.’

Wat kan zo’n historisch onderzoek anno 2014 betekenen?

‘Mijn onderzoek brengt in kaart welke krachten werkzaam zijn. Wetgeving is belangrijk. Maar zolang er armoede is, blijft de aanzuigende werking van de vraag naar goedkope arbeid ook bestaan. Verder is het bieden van een goed alternatief belangrijk. Beroepsopleidingen boden rond 1900 bijvoorbeeld geen écht perspectief voor jonge werkers.

‘En wat Nederland betreft: hier zijn we te ver doorgeschoten met het afbouwen van de regelgeving. Een derde van de dertien- tot vijftienjarigen geeft zelf aan dat hun schoolwerk lijdt onder krantenwijken, vakkenvullen of klussen tussen de bollen. Ik stond daar niet van te kijken, want diezelfde percentages zag je in de jaren negentig opduiken in Franse en Engelse onderzoeken. Het is op zich goed om op die leeftijd in aanraking te komen met arbeid, maar naast leren en ontwikkelen moet er wel ruimte blijven voor spelen en verkennen.’ MVW

4 Mare · 18 september 2014 Nieuws

Leiden University Pride De Leidsche Ganymedes Borrel verandert haar naam in Leiden University Pride. Het netwerk voor LHBT (lesbisch, homo, biseksueel en transgender) studenten, medewerkers en alumni van de Universiteit Leiden organiseert netwerkborrels en lezingen over LHBTthema’s georganiseerd, waarbij wetenschappers uit verschillende disciplines bijvoorbeeld over hun onderzoek naar lesbiennes, homo’s, biseksuelen en transgenders kwamen vertellen. Met de naamsverandering hoopt de stichting het netwerk zichtbaarder te maken en uit te breiden. Daarnaast zal het actiever samen gaan werken met de universiteit en bijdragen gaan leveren aan de diversiteitsplannen die zij maakt. De naamsverandering wordt ingeluid met een Re-Birth-feest met muziek en beschuit met muisjes in COC de Kroon op 25 september om 22.00 uur.

Haring Deze donderdag kunnen Leidenaars weer in de rij staan voor het jaarlijkse uitdelen van haring en wittebrood. Van half vijf tot negen uur kan iedereen die in Leiden woont of er geboren is zich opgeven, en dan kun je op 3 oktober een gratis visje met brood komen eten.

Voor veel Leidenaars is het gezellig in de rij staan onderdeel van de voorpret voor het Leidens Ontzet. Voor de nieuwe eerstejaars: Leiden herdenkt elk jaar hoe de stad, in 1574 belegerd door de Spanjaarden, werd ontzet door de troepen van Willem van Oranje.

Een paar maanden later zou de vader des vaderlands de Universiteit Leiden oprichten. Onderdeel van de vele gebruiken rond 3 oktober is het eten: op 3 oktober zelf wittebrood met haring, die door de geuzen werden uitgedeeld. Op 2 oktober eten Leidenaars traditioneel hutspot. Wie lid is van de 3 October Vereniging kan zich donderdag ook opgeven voor de hutspotmaaltijd.

Ophef over OV-boetes Vergeetachtige studenten betalen onterecht 25 euro of meer Studenten met een ov-kaart die vergeten in- of uit te checken krijgen regelmatig een boete van 25 euro of meer, terwijl zij een geldig abonnement hebben. Studentenvakbond LSVb en ov-reizigersorganisatie Rover vinden dit onterecht en willen naar de rechter stappen.

In een uitzending van het VARA-consumentenprogramma Kassa kwam zaterdag een beboete student aan het woord.

Door Vincent Bongers

Hij nam een tram in Den Haag, maar vergat in te checken met zijn studenten ov-kaart.

Bij een controle werd de student bestempeld als zwartrijder, terwijl hij een geldig abonnement heeft.

Kosten: 38,50 euro. De studente ging in bezwaar, maar tevergeefs.

Vervoersbedrijf Connexxion past een andere tactiek toe. Een vergeetachtige reiziger met abonnement die gecontroleerd wordt, mag kiezen: voor 25 euro een ‘uitrijkaart’ kopen (maar dan is bezwaar niet mogelijk) of 35 euro betalen (maar

wel bezwaar kunnen maken).

Volgens de vervoersbedrijven moeten ook abonnementshouders in- en uitchecken - anders houden zij zich niet aan de spelregels van de chipkaart en zijn zij formeel zwartrijders.

Wel dienen controleurs coulant te zijn jegens abonnementshouders.

In de praktijk valt dat echter nogal tegen. Vooral HTM en Connexxion delen boetes uit.

Reizigersvereniging Rover en de Studentenvakbond LSVb vinden het raar dat reizigers met een gel-

dig abonnement een boete krijgen en starten een juridisch onderzoek naar de kwestie en stappen mogelijk naar de rechter.

Ze zijn een crowdfundingsactie gestart op de site rechtspraak.nu om het geld voor het onderzoek bijeen te krijgen.

Reizigers worden opgeroepen te doneren en gedupeerden verzocht zich bij de zaak aan te sluiten.

De organisaties denken 5000 euro nodig te hebben. Bij het ter perse gaan van deze krant was er reeds 1233 euro binnengehaald.

Stufi jihadstrijders moet terug

Leiden zakt een plaats op QS-ranking Niemand weet hoe je universiteiten met elkaar zou moeten vergelijken, maar dat weerhoudt de wereld er niet van om het toch te proberen. Als gevolg daarvan bestaan er een heleboel lijstjes met ‘beste universiteiten ter wereld’.

Deze week kwam de jaarlijkse QS-ranking uit. Waar de bekendere Shanghaiindex universiteiten vooral beoordeelt op hun onderzoek, is de QS-lijst meer gericht op studenten. De score die een universiteit daar haalt, wordt bij QS mede bepaald door het aantal studenten per docent, de reputatie die een uni heeft bij werkgevers, het percentage internationale studenten. Hoe je de salade precies husselt maakt voor Nederlandse universiteiten echter weinig uit: de top bestaat vooral uit dure Angelsaksische topinstellingen. Pas ergens vanaf plek 50 (de UvA, in deze lijst) komt er af en toe een Nederlandse universiteit langs. Leiden staat op nummer 75. Vorig jaar was dat plaats 74.

Gronings Ontzet In Leiden zou dit voorstel op groot verzet stuiten, maar de Rijksuniversiteit Groningen denkt er over om de vrije dag tijdens het Gronings Ontzet af te schaffen. Dat meldt de UK, de universiteitskrant van Groningen. Met het Gronings Ontzet, dat ook wel Bommen Berend genoemd wordt, viert de stad het doorstaan van het beleg door Bernhard von Galen, de bisschop van Münster, in het rampjaar 1672.

Op 28 augustus trok de bisschop zijn troepen terug. Tot nu toe waren de universiteitsgebouwen op 28 augustus elk jaar gesloten, en hadden studenten en medewerkers vrij. Binnenkort praat de universiteit met de vakbonden over het afschaffen van de vrije dag. Het idee komt niet uit de lucht vallen, dit jaar waren gemeenteambtenaren voor het eerst op 28 augustus gewoon aan het werk, en ook de Hanzehogeschool was open.

Minister van Onderwijs Jet Bussemaker had al eerder de studiefinanciering van een aantal jihadstrijders in het buitenland stopgezet. Maar nu wil zij ook onterecht ontvangen stufi terug­ vorderen van studerende Syriëen Irakgangers.

Dat wordt een ‘complexe opgave’ schrijft de minister in een brief aan de Tweede Kamer maar ‘ik zet daarbij alle middelen in die ik tot mijn beschikking heb.’

Bussemaker reageert in de brief op een aantal vragen die de PvdA-fractie over de studerende jihadstrijders had gesteld.

De minister wil dat de dienst uitvoering onderwijs (DUO) in samenwerking ‘met andere overheden’ actief op zoek gaat naar studenten die onterecht stufi hebben ontvangen. ‘De pilot die DUO heeft uitgevoerd om oud-studenten op te sporen en tot terugbetaling aan te zetten, is succesvol gebleken en wordt gecontinueerd.’

De minister geeft geen details over

de groep jihadstrijders die geen beurs meer krijgt. ‘Het is niet verstandig uitspraken te doen over concrete gevallen. Daar waar sprake was van studiefinanciering, is die stopgezet. Het gaat om een gering aantal studenten.’

Bussemaker wil graag de beurs kunnen schrappen van studenten van wie er sterke aanwijzingen zijn dat ze naar Syrië of Irak willen vertrekken. Dat is wettelijk nog niet toegestaan. ‘Op het moment heb ik onvoldoende wettelijke mogelijkheden om preventief op te treden. Ik

onderzoek daarom welke structurele maatregelen ik op dat gebied zou kunnen treffen en welke wijzigingen dat met zich meebrengt. Uiteraard moet er dan wel sprake zijn van vaststaande feiten. In ieder geval zal ik onderzoeken of het noodzakelijk is en hoe we nog beter kunnen borgen dat signalen over mogelijk vertrek tijdig opgepakt worden zodat studiefinanciering direct stopgezet wordt zodra vast is komen te staan dat betreffend persoon inderdaad is vertrokken.’ VB

In Den Haag respecteren ze elkaar De faculteit Campus Den Haag heeft een gedragscode opgesteld.

Studenten en medewerkers dienen een actieve houding te hebben, elkaar te respecteren en te accep­ teren.

‘Van alle studenten wordt verwacht dat zij de gedragscode kennen en begrijpen’, staat er op de site van de faculteit. ‘De waarden waarop deze is gebaseerd naleven en zo nodig

anderen daarop aanspreken. Van iedereen, maar met name van leidinggevenden en docenten, wordt hierbij een voorbeeldrol verwacht.’

In de code staat dat dat iedereen elkaar dient te respecteren ‘ongeacht nationaliteit, etnische herkomst, geloof en seksuele voorkeur.’ Er wordt van leden van de gemeenschap verwacht dat zij een actieve houding hebben gericht op interactie en samenwerking en vertrouwen

hebben in elkaar en in ieders kwaliteiten. Daarnaast is integriteit van het grootste belang. Studenten en docenten horen zorgvuldig om te gaan met data en informatie.

Decaan Jouke de Vries legde vorige week tijdens de faculteitsraadsvergadering uit waarom er een gedragscode is ontwikkeld. ‘Het is heel belangrijk om een gemeenschap te vormen als faculteit. Studenten en medewerkers vormen een onder-

deel van een organisatie. Daar hoort bepaald gedrag bij. Dat hebben we willen vangen in een gedragscode die is gebaseerd op de core values van het university college. We willen graag uitstralen dat je als student actief bent, je schouders er onder zet en participeert. Dat we echt een community zijn.’ Met de code in de hand kunnen studenten en medewerkers ook aangesproken worden op hun gedrag.’ VB

18 september 2014 · Mare 5 Nieuws

Miljard voor hoger onderwijs Maar die investering komt op rekening van student Het kabinet zet in op beter hoger onderwijs, zo bleek dinsdag op Prinsjesdag, maar trekt er nauwelijks extra geld voor uit .

Door Vincent Bongers ‘Het stimuleren

en benutten van jong talent is cruciaal voor toekomstige economische groei’, zei koning Willem-Alexander dinsdag in de Ridderzaal. ‘Met de hervorming van de studiefinanciering en de introductie van het studievoorschot komt op termijn een miljard euro vrij voor beter hoger onderwijs. Dit geld wordt onder andere ingezet voor meer contacturen, intensievere begeleiding van studenten en het bevorderen van excellentie.’

Het is al weer een tijdje geleden dat het hoger onderwijs in de Troonrede zo uitgebreid werd

genoemd. Het studievoorschot is echter het paradepaardje van het ministerie van onderwijs. Voorlopig is er nog geen wetsvoorstel naar de Tweede Kamer gestuurd om het voorschot daadwerkelijk te regelen. Al is al wel duidelijk dat er een Kamermeerderheid voor het plan is. Minister Bussemaker van onderwijs houdt er in haar begroting al rekening mee dat er door het schrappen van de basisbeurs en de komst van het leenstelsel in 2015 geld beschikbaar komt.

In 2026 moet het studievoorschot tussen de 800 miljoen en een miljard euro opleveren. Structureel wordt er op 620 miljoen euro gerekend. Dat komt vrij doordat de kraan van de studiefinanciering grotendeels dicht gaat. Het zijn dus gekorte studenten die de investering mogelijk maken.

De minister belooft dat deze ruim

600 miljoen in het hoger onderwijs geïnvesteerd wordt. Om snel te kunnen beginnen, financieren de hogescholen en universiteiten de eerste drie jaar 200 miljoen euro voor.

Studentenvakbond LSVb is ‘gefrustreerd’ over de begroting en klaagt dat het kabinet zelf geen euro extra in het hoger onderwijs pompt.

Het Interstedelijk Studenten Overleg (ISO) stelt vast dat Prinsjesdag ‘geen feest is voor studenten.’ De organisatie vindt dat de minister niet transparant is over hoe zij de kwaliteit van het hoger onderwijs gaat verbeteren. ‘Momenteel is alleen duidelijk dat studenten meer moeten betalen, maar eerst moet helder zijn wat ze hier precies voor terug krijgen en niet andersom.’

In het plan van Bussemaker wordt geld vrijgemaakt voor studenten die zich later nog willen bijscholen. De

eerste generatie studenten die met het studievoorschot te maken krijgt, ontvangt na het afstuderen een tegemoetkoming in de vorm van een voucher ter waarde van 2.000 euro. Die kan worden ingezet voor bijscholing vijf tot tien jaar na het afstuderen. Verder wordt het collegegeldkrediet, een lening voor het betalen van het collegegeld, uitgebreid naar studenten boven de dertig die een opleiding willen volgen in het hbo en wo.

Verder komt het ministerie met 115 miljoen euro voor beurzen voor docenten. Daarmee kunnen 15.000 leraren een bachelor- of masteropleiding volgen. Daarnaast krijgen alle docenten een persoonlijk opleidingsbudget en tijd om zich te laten bijscholen.

Op verzoek van D66 komt er een Toekomstfonds dat is gericht

op duurzame economische groei.

Dit fonds met een bedrag van 200 miljoen euro wordt mede gefinancierd uit een deel aardgasbaten. Het geld is bedoeld voor fundamenteel en toegepast onderzoek door mkb-ondernemingen.

De vereniging van universiteiten VSNU vindt het jammer dat ‘ondanks economisch herstel structurele- en noodzakelijke investeringen in onderzoek achterblijven.’

Bussemaker gaat overigens in het najaar op tournee door het land om ideeën op te doen voor de nieuwe beleidsagenda van het ministerie die in de zomer van 2015 verschijnt. De minister wil ook graag weten waar de opbrengsten van het leenstelsel het beste aan besteed kunnen worden. Op 2 februari doet Bussemaker de universiteit Leiden aan om te praten over ‘kwaliteitscultuur.’

Stapel niet welkom De Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) heeft een stokje gestoken voor een optreden van wetenschapsfraudeur Diederik Stapel.

Samen met schrijver Anton Dautzenberg zou Stapel de Fictiefabriek-peepshow opvoeren tijdens het Discovery Festival, een soort Amsterdamse Nacht van Kunst en Kennis, op vrijdag 26 september.

‘De KNAW is een partner van ons’, verduidelijkt festivalorganisator Alex Verkade.

‘Toen we de bijdrage van Diederik Stapel voorlegden, kregen we te horen dat de KNAW haar naam daar niet aan wilde verbinden. Ik zou de conclusie kunnen trekken dat ze het festival niet meer zouden steunen als we het optreden hadden

laten doorgaan.’ KNAW subsidieert het festival al langer, maar er was nog geen sprake van dat de toegezegde tienduizend euro voor dit jaar daadwerkelijk ingetrokken zouden worden.

Verkade: ‘Het gaat om nog geen tien procent van ons budget, dus we zouden Stapels performance niet om die reden hoeven laten. We begrepen echter het punt van de KNAW, dus na overleg met de programmacommissie hebben we zelf besloten dat het geschrapt werd. Er blijft nog altijd een gigantisch en supergoed programma over hoor.’

Stapel was tot 2011 hoogleraar sociale psychologie en uiteindelijk ook decaan aan de Universiteit van Tilburg. Toen werd onthuld dat hij op grote schaal fraude had gepleegd bij zijn onderzoeken. MVW

Sociaal leenstelsel, mag Tandenborstelcontrole geslaagd het of toch niet?

Zijn de plannen voor het leenstelsel nu in strijd met een internationaal verdrag, zoals Mare vorige week meldde, of niet?

Een onderzoeksrapport van het Studie- en Informatiecentrum Mensenrechten leek dat te suggereren.

Pim Beirnaert, wetgevingsjurist bij het Ministerie van Onderwijs trok op zijn persoonlijke Twitteraccount fel van leer tegen die berichten.

Het ministerie wil de basisbeurs vervangen door een leenstelsel. Nederland neemt echter ook deel aan het Internationaal Verdrag inzake economische, sociale en culturele rechten (ESC), waarin is opgenomen dat voortgezet en hoger onderwijs op den duur kosteloos moeten worden. Nederland had het protocol wel ondertekend, maar nog niet geratificeerd. Oftewel: het parlement had het nog niet goedgekeurd. In aanloop daarnaartoe moest het SIM de gevolgen van het leenstelsel en enkele andere cases onderzoeken.

In tegenstelling tot andere berichtgeving, stelt Beirnaert dat de SIM-onderzoekers concluderen dat het leenstelsel waarschijnlijk níet in strijd is met het verdrag. In het rapport zijn de onderzoekers minder stellig. Ze verwachten dat het ESC-Comité het leenstelsel wel

degelijk zal zien als een stap terug.

Ook schrijven ze dat het leenstelsel niet voldoet aan enkele voorwaarden die het ESC-Comité belangrijk zal vinden. Zo is het bijvoorbeeld geen tijdelijke crisismaatregel, wat zo’n stap terug zou rechtvaardigen.

Ze verwachten dat het comité een totaalafweging zal maken. ‘Daarbij moet worden aangetoond dat de vrijgekomen middelen werkelijk ten goede komen aan het onderwijs.’

Iedereen had dus een beetje gelijk: er zitten wél wat haken en ogen aan het leenstelsel, maar bij een goede onderbouwing hoeven die niet tot problemen te leiden. Overigens zijn de uitspraken van het ESC-Comité in Nederland sowieso niet juridisch bindend. Een ander punt van Beirnaert druist wél in tegen het rapport. ‘Onderzoekers miskennen dat het bij het leenstelsel niet gaat om kosten van toegang tot onderwijs (collegegeld) maar om het minder bijdragen aan kosten van levensonderhoud van studenten’, tweet hij.

Het comité maakt dat onderscheid niet zo duidelijk. Het lijkt de onderzoekers daarom niet waarschijnlijk dat het mee zal wegen in de beoordeling. Het verdrag draait volgens hen namelijk om het uiteindelijke effect op de onderwijstoegankelijkheid. MVW

Bijna tweeduizend studenten moeten hun onterecht ontvangen uitwonendenbeurs terugbetalen.

Dat blijkt uit cijfers van het ministerie van onderwijs. In 2013 voerde de overheid rond de vierduizend tandenborstelcontroles uit. Het blijkt dat in de helft van de gevallen een gecontroleerde student niet woonde op het adres dat was opgegeven bij de Basisregistratie Personen.

Het ministerie van onderwijs begon in 2012 al met een offensief tegen studiebeursfraudeurs. In 2010 werd

de jaarlijkse schade door onterecht ontvangen stufi geschat op tussen de 40 en 55 miljoen euro. Dat bedrag is volgens minister Bussemaker van onderwijs flink gedaald. ‘Het huidige risico bedraagt tussen de 12 en 22 miljoen euro,’ schrijft zij aan de Tweede Kamer. ’Vastgesteld kan worden dat de aanpak een succes is.’

De dienst uitvoering onderwijs (DUO) investeerde in het samenstellen van risicoprofielen en zette verdachte studenten op een lijst. Een student die bijvoorbeeld bij zijn ouders vertrekt maar niet verhuist naar

de stad waar hij studeert, belazert wellicht de boel. Met die lijst in de hand gingen controleurs in studentensteden, waaronder ook Leiden, op huisbezoek.

Wie gepakt wordt, moet de onterecht ontvangen beurs terugbetalen en krijgt een boete van de helft dat bedrag. Als een student nogmaals wordt betrapt, wordt de studiefinanciering definitief stopgezet en volgt nog een extra boete van 100 procent van het te veel ontvangen bedrag.

Zelfs strafrechtelijke vervolging is mogelijk. VB

Leiden meets Iran: geen nieuws ‘Holland’s Leiden University is verheugd over de samenwerking met Iran,’ juichte het Iraanse persbureau IRNA zaterdag.

‘Carel Stolker, president of reputable Leiden University, is blij met het voorstel van de Iraanse ambassadeur tot een academische samenwerking tussen Nederland en Iran.’

Enige navraag leert dat Stolker niet op diplomatieke missie is gestuurd om de banden aan te halen.

Volgens universiteitsvoorlichter Caroline van Overbeeke heeft Stolker inderdaad een ontmoeting gehad

met Ali-Reza Jahangiri, sinds april 2014 de nieuwe Iraanse ambassadeur in Nederland.

‘De rector en de ambassadeur hebben een kennismakingsgesprek gehad. Maar er ligt geen voorstel tot verdere samenwerking. En er zijn geen afspraken gemaakt om tot zo’n voorstel te komen. Dus eigenlijk is er geen nieuws. Het Iraanse persbericht is wat optimistischer geformuleerd dan dat wij dat zouden doen.’

Er zijn VN- en EU-sancties tegen Iran vanwege het atoomprogramma van het land. Maar dat belet de universiteit niet tot samenwerking met

Iran. ‘Informatica-instituut LIACS ontvangt al een aantal jaar PhDstudenten van de Sharif University of Technology in Teheran. Maar er zijn geen plannen om studenten en onderzoekers naar Iran te sturen.

We volgen wat dat betreft het reisadvies van het ministerie van Buitenlandse Zaken.’

Op dit moment geldt er een negatief advies voor het grensgebied met Afghanistan en Pakistan en voor een deel van het zuidwesten. Voor de overige gebieden adviseert het ministerie daar alleen heen te gaan ‘als dat strikt noodzakelijk is.’ VB

6 Mare · 18 september 2014 Achtergrond

Het scherpschieten is het vetst

‘Boys will be boys. En of je er nu twee hebt of twintig, dat maakt dan niet uit.’ Foto’s Taco van der Eb > Vervolg van de voorpagina Ook Van Laar vindt ‘vooral het schieten hartstikke mooi’. En dan is een studentenweerbaarheid niet alleen gezelliger, maar ook goedkoper. ‘Ons lidmaatschap bedraagt 75 euro, bij een schietvereniging betaal je al snel 250. Je krijgt een uitgebreide screening, omdat je er na twee jaar een aanvraag mag indienen om thuis een wapen te houden. Je moet er ook je eigen munitie betalen, en ze schieten er over veel kleinere afstanden met pistolen of een karabijn. Wij schieten over afstanden van 100 tot 300 meter met een Colt C7. Dat is moeilijker, en ik houd wel van een uitdaging.’

Maar die typische mannenwereld, vinden de meiden dat geen probleem? ‘Je moet natuurlijk wel kunnen opboksen tegen de rest van de gasten. Met geintjes ben je om de beurt de lul, dus je moet je niet te snel aangevallen voelen’, zegt De Vries. ‘Boys will be boys’, zegt Iris Sengers (25, rechten), die lid is van HSSK. ‘En of je er nu twee hebt of twintig, dat maakt dan niet uit.’

Maar waarom zijn er dan niet meer meiden lid? De Leidse studentenweerbaarheid Pro Patria bestaat bijvoorbeeld enkel uit mannen, terwijl vrouwen er sinds een paar jaar lid mogen worden. ‘Soms zijn ze geïnteresseerd, en er is wel een meisje mee wezen parachutespringen, maar de stap om echt lid te worden nemen ze niet’, zegt voorzitter Erik Chen.

Van Laar: ‘De studentenweerbaarheden hebben hetzelfde probleem als defensie. Er zijn veel vooroordelen. Meiden denken snel dat het agressief is of alleen maar om vechten draait. Daarnaast zijn veel weerbaarheden onderdeel van corpora. Daar moet je maar net bij willen. Mijn omgeving snapt het wel.

Mijn vader heeft zelf in dienst gezeten en de meeste van mijn vriendinnen ken ik via rugby. Dat zijn ook stoere meiden.’

Dan moeten de dames echt plaatsnemen tussen de heren, want de weerbaarheden vertrekken. Als commandant schikt De Vries nog wat veren en paardenpluimen. Een militair heeft nog een tip voor de jongen die al eerder out is gegaan.

‘Als je flauwvalt, buig dan je knieën.

Anders ben je zo lastig op te rapen.’

Tijd om aan te treden. ‘Maak een vuist van je gezicht!’, roept een van de militairen. Nog een laatste keer inspecteert De Vries de onderlinge afstand. Er wordt nog een geweer

verschoven, een veer recht gestreken en een kin geheven. ‘Afdeling… geeft… ACHT!’, roept ze. Keurig in het gelid marcheren de studenten naar het Binnenhof, gadegeslagen door bejaarden, schoolklassen en huisvrouwen.

‘Het was geweldig’, zegt Van Laar na afloop. ‘Mijn voeten begonnen wel zeer te doen. Maar het is toch een hele eer.’ En bleef iedereen staan? ‘Uiteindelijk zijn er twee jongens onwel geworden. Maar ze konden op tijd gaan zitten en op de belangrijke momenten stonden ze er gewoon. Eén matroos viel wel flauw, plat op zijn gezicht. En er moest iemand overgeven, die liep kotsend naar de wc’s. Dat is wel vervelend, maar je kunt er echt niets aan doen.’ De Vries: ‘Het ziet er misschien makkelijk uit, stilstaan en wat kunstjes doen met een geweer. Maar zo makkelijk is het niet.

Het is echt zwaarder dan je denkt.’

Door Petra Meijer

Wat zijn studentenweerbaarheden?

Vroeger waren studentenweerbaarheden onderdeel van de verdediging van de stad. Daarna leverden universiteiten compagnieën studenten aan de koning, om te helpen bij veldslagen en oorlogen. In Leiden werd ‘Pro Patria’ in 1866 onder invloed van de Pruisische dreiging opgericht. In eerste instantie waren alle studentenweerbaarheden gelieerd aan een studentencorps. In 1959 werd de HSSK ‘Pro Libertate’ opgericht. Het is een van de drie studentenweerbaarheden die geen onderdeel uitmaakt van een studentencorps. De studentenweerbaarheden streven ernaar om de maatschappij en de krijgsmacht te verbinden. Elk jaar strijden ze onderling om de Prins Bernhard Schiettrofee.

Files bestrijden met de botte bijl Classicus Cornelis van Tilburg schreef een boek over het verkeer in de oudheid. ‘Wie niet snel genoeg opzij ging, kreeg een klap.’

Door Vincent Bongers ‘Hier in Rome gaan veel zieken dood aan slaapgebrek. Herrie houdt ze wakker, en dan krijgen ze indigestie en maagzweren, en die leiden tot ziekte,’ schrijft de dichter Juvenalis rond 100 jaar na Christus. ‘De oorzaak van de ziekte: het ratelen van de karren in de nauwe kronkelstraten, en het gescheld van de wagenvoerders in opstoppingen, wat nog een dove van zijn slaap zou beroven.’

‘Het was echt enorm druk in de straten van Rome’, zegt classicus Cornelis van Tilburg die is verbonden aan de vakgroep oude geschiedenis. Hij schreef een boek over verkeer in het Romeinse Rijk.

Er waren toen twee soorten steden, zegt hij. ‘Oude steden zoals Rome en aanvankelijk ook Pompeï waren spontaan gegroeid, met als gevolg een totale afwezigheid van planning. Vooral Rome had een volkomen onoverzichtelijk stratenpatroon. Eigenlijk waren er nauwelijks straten. Het was meer een grote verzameling huizen met wat korte straatjes. Verder waren er vooral steegjes en brandgangen waar nauwelijks een ezel door kon.

Dat leverde geweldige verkeersopstoppingen op.’

Ook uit andere bronnen blijkt dat het druk was in Rome. ‘De hoogste magistraten hadden een zogeheten lictor voor zich uit lopen om de weg vrij te maken. De lictor had een fasces, een roedenbundel met een bijl daarin. Wie niet snel genoeg opzij ging, kreeg een klap en moest verder

door het leven met een gekloofde schedel. Het woord fascisme is overigens afgeleid van fasces.’

De Romeinen probeerden de verkeersproblemen op te lossen. ‘In 45 voor Christus voerde Julius Caesar een wet in. Ruwweg tussen zonsopgang en –ondergang was wagenverkeer verboden. De met ijzer beslagen karrenwielen maakten ’s nachts dan wel weer een enorm lawaai op de stenen straten.’

Twee keizers hebben het centrum van Rome grondig aangepakt. ‘Zij probeerden er op de “Rotterdamse” manier een nieuwe stad van te maken: De brand erin, het hele centrum vernietigen en dan opnieuw beginnen. Keizer Nero liet Neropolis bouwen, een stad naar Grieks voorbeeld met mooie brede straten.

Dat wilde hij waarschijnlijk omdat hij dat mooi vond, niet om de ver-

keersproblemen op te lossen. De Romeinen die door de brand hun huis kwijt waren, moesten maar zien waar ze gingen wonen.

‘Nero’s opvolger Vespasianus heeft de stad weer helemaal dicht gebouwd. Er was nu eenmaal behoefte aan huizen. Dan maar geen mooie stad in Griekse stijl. Keizer Commodus heeft het zo’n honderd jaar later ook nog eens geprobeerd.

Maar ook daarna is de stad gewoon weer volgebouwd.’

Later begonnen de Romeinen steden te plannen. ‘Het stratenpatroon van de stad Xanten in Duitsland komt van de tekentafel. De straten in deze stad waren vergeleken met Leiden vrij breed. Xanten had straten van twaalf meter breed, dat is breder dan de Breestraat.’

Van Tilburg overhandigde vorig week het eerste exemplaar van zijn

boek aan minister van Infrastructuur en Milieu, Melanie Schultz van Haegen. Kunnen we nog iets leren van de Romeinse aanpak van verkeersproblemen? ‘De Romeinse tijd was echt een totaal andere wereld.

Vrachtverkeer kan naar de nacht worden verplaatst, zoals Caesar dat verordonneerde. Dat is in Nederland vast al vaker overwogen maar dat heeft grote gevolgen. Bedrijven moeten dan ’s nachts open zijn en dat kost geld. Dat is een van de verschillen met de oudheid. De Romeinen hadden slaven. Die werkten altijd wel. En als ze niet wilden, dan gaf je ze gewoon een schop en dan gingen ze wel aan de slag.’

Cornelis van Tilburg, Romeins Verkeer, Weggebruik en verkeersdrukte in het Romeinse Rijk. Primavera Pers Leiden, 136 pag., €19,50

18 september 2014 · Mare

7

Wetenschap

Mag je hier herrie maken?

Geluidsoverlast bij vissen onderzocht Biologen onderzoeken wat de gevolgen van onderwaterherrie zijn op het gedrag van vissen. Behalve het volume is ook de aard van het geluid belangrijk. ‘Als ik achteruit moet inparkeren zet ik ook de radio uit.’

DOOR BART BRAUN Op een dag waren er ineens allemaal mensen in Europa die dingen wilden weten over onderwatergeluid en diergedrag. Sinds 2008 staat er in de Europese wetgeving dat de Noordzee vanaf 2020 een ‘good environmental status’ moet hebben.

‘Sindsdien is men hard aan het uitzoeken wat dat eigenlijk is’, glimlacht gedragsbioloog Hans Slabbekoorn. Eén van de criteria voor die status is geluid: wie herrie wil maken in de Noordzee, moet vaststellen of dat kwaad kan, en dat kwaad zo nodig compenseren.

Goed nieuws voor Slabbekoorn, want hij houdt zich al jaren bezig met vissen en geluid. En er wordt nogal wat herrie gemaakt in de zee, herrie die al dan niet kwaad kan. Varende boten, ontploffingen voor seismisch onderzoek, windmolens, heipalen voor boorplatforms die de zeebodem ingaan.

‘Zo’n heipaal is acht meter dik, echt wat anders dan wat hier de polder ingemept wordt.

Als die geheid worden, hoor je het in de hele Noordzee’, aldus de bioloog.

Samen met onderzoeksinstituut Imares en TNO zit Slabbekoorn in een door NWO betaald samenwerkingsverband dat in kaart

wil brengen wat de gevolgen van al die herrie zijn. Dat is zo eenvoudig nog niet.

‘We weten dat als het hard genoeg is, geluid dodelijk kan zijn.’ Voor mensen ligt dat volume volgens de meeste schattingen – wetenschappelijk onderzoek naar hoe je mensen moet doodmaken met geluid staat merkwaardig genoeg nog in de kinderschoenen - rond de 200 decibel. Voor vissen en geluidgevoelige zeezoogdieren als dolfijnen ligt de grens vermoedelijk lager, maar dat is niet wat Slabbekoorn wil weten. ‘Als er walvissen stranden of allemaal dode vissen boven komen drijven, geloven de mensen wel dat geluid negatieve gevolgen kan hebben.

Maar ook meer gematigde lawaainiveaus kunnen schadelijk zijn. In de hele Noordzee is gemiddeld meer lawaai gekomen; dat is voor allerlei dieren belangrijk. Ze gebruiken geluid om prooien te vangen, om roofdieren te ontwijken of om partners het hof te maken. Er zijn potentieel allerlei gevolgen.

Bijvoorbeeld: als je tijdens het paarseizoen de vissen uit elkaar jaagt en de reproductie van een cohort zou verstoren, merken we dat pas jaren later als ineens de visvangst tegenvalt. Als we weten waar en wanneer je wel herrie kan maken, kan dat een groot verschil maken.’

Dus doen Slabbekoorn en co allerlei experimenten om te achterhalen wat de gevolgen van niet-dodelijk geluid kunnen zijn. Cichliden en zebravissen krijgen geluiden te horen in aquaria, en in Zeeland werken de onder-

Zapfestival Zaterdag voor de tweede keer in Leiden: de Nacht van Kunst en Kennis.

Een zapfestival met negen locaties, waar tussen de cultuur ook een hoop wetenschap te snuiven valt. Waar moet je heen?

Menno Schilthuizen - Darwins Peepshow 22:30 Museum Boerhaave Preutsheid heeft het biologische onderzoek naar geslachtsdelen lang in de weg gestaan. Schilthuizen laat zien hoeveel moois er te zien is als je die preutsheid achter je laat: piemels zijn niet puur spuitjes om zaad mee over te bren-

gen, en vagina’s niet puur buisjes waar dat zaad in moet. En dan is je eigen seksgerei nog niks vergeleken met wat sommige dieren hun partners of zichzelf aandoen: spermatorpedo’s, piemeldoolhoven en urenlange slijmerige slakkenseks. Hier ga je heen omdat je er zoveel van leert, natuurlijk.

Freezing Physics 19:30 Scheltema Het Leidse natuurkunde-instituut heeft een rondreizend fysicacircus: Rino. Vrijwillige studenten reizen middelbare scholen af om stoere proefjes te doen.

De hoofdrol daarbij is weggelegd voor

zoekers met zeebaarzen in grotere bassins.

‘De zebravissen hebben bijvoorbeeld meer moeite met watervlooien vangen als er geluid is. Eigenlijk heel gek, want ze hebben hun oren niet nodig om te jagen. Maar ja, als ik achteruit moet inparkeren zet ik ook de radio uit.’

In een recent artikel in het vakblad Biological Conservation beschrijft Slabbekoorns promovendus Errol Neo een proef met zeebaarzen in een bassin. Groepjes van vier vissen werden bij elkaar gezet, en kregen dan een geluid te horen. De videobeelden van hun reactie werden vergeleken met het gedrag van vier ongestoorde vissen. Als de zeebaarzen herrie horen, gaan ze dichter bij elkaar in de buurt zwemmen. Ook gaan ze dieper in de tank zitten. Opvallend is dat het soort geluid uitmaakt: na een continu geluid gaan ze weer eerder ‘normaal’ zwemmen dan na een onderbroken geluid. Het bam-bambam van een heipaal is blijkbaar van grotere invloed dan het mmrrrrreeeeeeeeeuwww van een passerend containerschip.

‘Dat is natuurlijk heel vervelend voor de beleidsmakers’, vertelt Slabbekoorn. ‘Zij hopen op een eenvoudig antwoord: zoveel decibel is slecht. Maar niet alleen het volume is belangrijk, ook de aard van het geluid. Gewenning zal ook een rol spelen, en als dieren gewend zijn aan de herrie kan de schade opbouwen, net zoals jij meer gehoorschade krijgt naarmate je langer vooraan staat bij een concert.

‘Je zal bij sommige soorten bovendien

vloeibaar stikstof, van oorsprong een Leidse uitvinding. Spectaculaire gaswolken, stijfbevroren bananen en razendsnel gemaakt stikstofijs: als je nog nooit een Rino-show hebt gezien, wordt het hoog tijd.

Roy de Klein - Robot-demonstratie Hele avond: Academiegebouw Roy de Kleijn, promovendus bij de Faculteit Sociale Wetenschappen, laat zien dat de algoritmen die robots nu gebruiken voor taken als gezichtsherkenning of het inschatten van je leeftijd, gebaseerd zijn op biologische principes. Uiteindelijk moet zijn onderzoek leiden tot een robot die pannenkoeken kan bakken. Zover is het nog niet, maar in het Academiegebouw heeft hij een kleiner exemplaar mee voor een demonstratie.

in het ene seizoen een gedragsrespons meten die er het volgende seizoen niet meer is. Chronische stress kan invloed hebben op het reproductiesucces – dat hebben we voor blootstelling aan geluid nog niet aangetoond, maar dat is wel wat we verwachten.’ En om het onderzoek nog extra lastig te maken gedraagt geluid zich anders onder dan boven water en kan een reactie in een aquarium beïnvloed zijn door de specifieke situatie van de bak. ‘Neo doet nu proeven op een drijvend eilandje met een grote kooi van visnetten eronder. Daar zien we wel ongeveer dezelfde reacties, maar eigenlijk zou ik de proeven ook nog eens in echt open water willen doen.’

Hoeveel zin heeft bezorgdheid over de invloed van onderwaterherrie op vissengedrag als vissers die beesten met scholen tegelijk uit het water halen?

Slabbekoorn: ‘Vergeleken met de invloed van de visserij valt het negatieve effect van geluid voor vispopulaties echt mee, denk ik.

Aan de andere kant: vissen uit het water halen heeft een doel want vissers verdienen er hun brood mee en veel mensen vinden vis lekker. Het meeste geluid is slechts een bijproduct van wat we doen op zee, maar niet het doel. Je kan een heipaal ook de grond in schroeven, bijvoorbeeld. Wij hopen met ons onderzoek de informatie boven water te halen die nodig is voor een zinvolle afweging bij het plannen en toestaan van activiteiten door lawaaischoppers.’

Ig Nobel Night Hele avond: Stadsgehoorzaal

Ad IJzerman – Het koffiemolecuul 20:45 Hortus Botanicus

De jaarlijks uitgereikte Ig Nobel-prijzen zijn altijd goed voor een feestje. Het zijn prijzen voor wetenschap die je eerst aan het lachen maakt, en daarna aan het denken zet. Op het programma staan Nederlandse winnaars als Mirjam Tuk – die aantoonde dat je betere beslissingen neemt met een volle blaas – en oudLeidenaar Ilja van Beest, die liet zien dat achtbaanritjes een effectieve behandeling van astmatische klachten zijn.

Antropoloog Erik Bähre en classica Ineke Sluiter vertegenwoordigen de Universiteit Leiden in een lezings-battle.

De echte uitreiking van de prijzen is al op de achttiende, maar daardoor kan één van de verse laureaten zaterdagavond in Leiden komen speechen.

Farmacoloog Ad IJzerman hielp mee om uit te vogelen wat er op moleculair niveau gebeurt als je koffie drinkt. Dat is sowieso interessant, maar ook reuze nuttig bij het ontwerp van nieuwe medicijnen.

In de Hortus kun je daarnaast de hele avond allerlei proefjes doen om zelf te bepalen wat er in koffie zit.

Nienke van der Marel – Planeten Oude Sterrewacht 23:30 De afgelopen jaren zijn er honderden planeten ontdekt, tot grote vreugde van mensen die hopen dat er elders in het heelal ook leven is. Sterrenkundige Nienke van der Marel vertelt erover, en ook over hoe planeten precies ontstaan.

8

Mare · 18 september 2014

Maretjes De prijs voor een Maretje bedraagt €8,– per 30 woorden, opgegeven via redactie@mare.leidenuniv.nl uiterlijk t/m maandag 16.00 uur. Maretjes aangeboden voor commerciële doeleinden worden niet geplaatst, evenmin als Maretjes waarin zaken worden aangeboden die de waarde van 4.500 euro te boven gaan.

Doe meer met je kennis! Vrijwilligers gezocht voor één uur per week bijles en huiswerkbegeleiding op verschillende locaties of bij de leerling thuis. Leiden-Noord, 31 leerlingen, basisonderwijs, groep 4 t/m 8, waarvan 8 met vergoeding van €5-7,- per les.

Voortgezet onderwijs, 15 leerlingen Nederlands, Engels, wiskunde, natuurkunde, waarvan 2 met vergoeding van €5,- per les. Marokkaans meisje, hulp bij opdrachten bedrijfskunde, eerstejaars hbo. LeidenZuid, 12 leerlingen basisonderwijs groep 4 t/m 8 en 4 leerlingen voortgezet onderwijs, wiskunde.

Twee leerlingen voortgezet onderwijs met vergoeding van €5,- of €7,- per les. Marokkaans meisje, wis-

kunde, Duits, 1e klas vmbo-kader. Onderwijswinkel, Driftstraat 77, ma, wo en do 15-17u. Tel: 071-5214256.

E-mail: hdekoomen@owwwleiden.nl.

Je bent (bijna) afgestudeerd. Hebt uitstekend cijfers voor wiskunde en je bent op zoek naar een uitdagende baan. Kijk op www.northpool.nl/careers voor die baan in de energiesector!

Lezing: ‘Karma: van oorzaak naar oplossing’ Hoe kom ik aan mijn karakter, hoe kom ik er vanaf? Door Stichting I.S.I.S. Toegang gratis. Woensdag 24 september, 20.00 uur. Plaats: Leiden, Lorentzkade 15a (vlakbij Lammenschansweg). www.stichtingisis.org Te koop: allerlei spullen uit inboedel. Bedden, 1-deurs kledingkasten, (tuin)stoelen, pannen, servies, lampen etc. Kijken en kopen kan zaterdag 27 september op Houtschans 47 Leiderdorp.

Academische Agenda Prof. dr. R.J. Ross zal op vrijdag 19 september om 16.15 uur een college houden bij zijn afscheid als hoogleraar Geschiedenis van Afrika, aan de faculteit der Geesteswetenschappen, getiteld ‘A respectable age’.

Mw. S. Valdivia Rivera hoopt op dinsdag 23 september om 11.15 uur te promoveren tot doctor in de Geesteswetenschappen. De titel van het proefschrift is ‘‘Redes políticas´y procesos de democratización’. Promotor is Prof.dr. P. Silva.

Mw. I. Pesa hoopt op dinsdag 23 september om 15.00 uur te promoveren tot doctor in de Geesteswetenschappen. De titel van het proefschrift is ‘Moving along the roadside: A social history of Mwinilunga District, 1870s-1970s’. Promotoren zijn Prof.dr.

R.J. Ross en Prof.dr. J-B. Gewald.

Dhr. P. Hombrink hoopt op dinsdag 23 september om 16.15 uur te promoveren tot doctor in de Geneeskunde. De titel van het proefschrift is ‘Identification of minor histocompatibility antigens by reverse immunolgy’. Promotor is Prof.dr. J.H.F. Falkenburg.

Dhr. D.S. Harsono hoopt op woensdag 24 september om 10.00 uur te promoveren tot doctor in de Wiskunde en Natuurwetenschappen. De titel van het proefschrift is ‘Unveiling protostellar disk formation around low-mass stars’. Promotor is Prof.dr. E.F. van Dishoeck.

Mw. A. Karska hoopt op woensdag 24 september om 11.15 uur te promoveren tot doctor in de Wiskunde en Natuurwetenschappen. De titel van het proefschrift is ‘Feedback from deeply embedded low- and high-mass protostars’. Promotor is Prof.dr.

E.F. van Dishoeck.

Mw. S.J. Steggerda hoopt op woensdag 24 september om 13.45 uur te promoveren tot doctor in de Geneeskunde. De titel van het proefschrift is ‘The Neonatal Cerebellum’. Promotor is Prof.dr. F.J. Walther.

Dhr. D. Donev hoopt op woensdag 24 september om 15.00 uur te promoveren tot doctor in de Archeologie. De titel van het proefschrift is ‘Rural Landscaped along the Vardar valley’. Promotor is Prof.dr.

J. L. Bintliff.

Mw. M.D. Kraaij hoopt op woensdag 24 september om 16.15 uur te promoveren tot doctor in de Geneeskunde. De titel van het proefschrift is ‘ROSproducing macrophages in immune modulation’.

Promotor is Prof.dr. C van Kooten.

Mw. G.M.N. Daleboudt hoopt op donderdag 25 september om 10.00 uur te promoveren tot doctor in de Geneeskunde. De titel van het proefschrift is ‘Systemic lupus erythematosus: a behavioural medicine perspective’. Promotor is Prof.dr. A.A. Kaptein.

Dhr. R.H.L.M.I. Spitz hoopt op donderdag 25 september om 11.15 uur te promoveren tot doctor in de Sociale Wetenschappen. De titel van het proefschrift is ‘State-civil society relations in Syria’. Promotor is Prof.dr. M.A.R.M. Salih.

Mw. E.L. Benard hoopt op donderdag 25 september om 13.45 uur te promoveren tot doctor in de Wiskunde en Natuurwetenschappen. De titel van het proefschrift is ‘Key innate immune components controlling intracellular infection’. Promotor is Prof. dr. H.P. Spaink.

Mw. S.G.C. van Wingerden hoopt op donderdag 25 september om 15.00 uur te promoveren tot doctor in de Rechtsgeleerdheid. De titel van het proefschrift is ‘Sentencing in the Netherlands’. Promotor is Prof.dr. M. Moerings.

Mw. C.C. Vink hoopt op donderdag 25 september om 16.15 uur te promoveren tot doctor in de Geneeskunde. De titel van het proefschrift is ‘Mapping for meaning’. Promotoren zijn Prof.dr. J.H. Bolk, Prof. dr. N. Verloop en Prof.dr. J.W.F. van Tartwijk (Univ.

Utrecht).

Cultural Interaction Initiative Competition Wie heeft het beste idee om Nederlandse en internationale studenten met elkaar in contact te brengen? Doe mee aan de Cultural Interaction Initiative Competition en misschien maakt het Van Bergen Fonds het mogelijk om je plan te realiseren!

Waarom deze wedstrijd?

Het Van Bergen Fonds is in 2005 opgericht, bij het afscheid van Joris van Bergen, vice-voorzitter van het College van Bestuur. Het doel van het Van Bergen Fonds is om contacten tussen Nederlandse en internationale studenten te stimuleren. De Van Bergen Prijs wordt uitgereikt aan de winnaar van het Cultural Interaction Initiative Competition.

Het symposium ‘Excellence through diversity’ op 11 november 2014 is de directe aanleiding voor deze wedstrijd.

Hoe kun je meedoen?

Je dient een plan in dat: • Een vernieuwende activiteit voor de Leidse universitaire gemeenschap omschrijft; • Contacten stimuleert tussen Nederlandse en internationale studenten of betere relaties tussen verschillende culturen bevordert; • een korte omschrijving bevat (in max. 400 woorden) van het idee of initiatief; • uiteenzet hoe het idee of initiatief in de praktijk gerealiseerd kan worden (ook max. 400 woorden); • een begroting bevat van de kosten en de eventuele tijd en andere financieringsbronnen • uitgevoerd kan worden vóór 1 januari 2016; • in het Engels is geschreven.

Je verstuurt je plan naar: evenementenbureau@bb.leidenuniv.nl in pdf-formaat.

Vermeld daarbij je NAW-gegevens en telefoonnummer.

Insturen vóór 16 oktober 2014!

Genomineerd, en dan?

De inzendingen worden bekeken door de jury van het Van Bergen Fonds.

Zij kijken naar (1) originaliteit, (2) bijdrage aan de realisatie van de doelen van het Van Bergen Fonds en (3) het vermogen van het plan om praktisch uitgevoerd te worden.

De beste inzendingen worden genomineerd. Tijdens het symposium op 11 november presenteren enkele genomineerden hun initiatief. Tevens wordt op deze dag bekend gemaakt wie van de genomineerden heeft gewonnen.

proefschriften.nl

De geldprijs wordt gebruikt om het winnende plan of idee daadwerkelijk uit te voeren.

Aandacht voor uw proefschrift.

Wedstrijdreglement

1. De persoon of groep van deelnemers studeren aan de Universiteit Leiden of hebben daar een dienstverband.

2. Plannen die na 16 oktober 2014 worden ingestuurd zullen niet worden meegenomen in de beoordeling van de jury.

3. Over de uitslag van de wedstrijd is geen correspondentie mogelijk.

4. Deelnemers mogen slechts 1 inzending sturen 5. De prijsuitreiking vindt plaats door vice-rector magnificus prof.dr. Simone Buitendijk op 11 november 2014 in het Academiegebouw in Leiden.

6. Je bent aanwezig tijdens de prijsuitreiking op 11 november en bent bereid om het plan te presenteren aan het publiek.

7. De hoogte van de prijs wordt bepaald door de begroting van het plan, en is maximaal 5.000 euro.

Kijk hier voor meer informatie: http://nieuws.leidenuniv.nl/dossiers/ diversiteit/activiteiten/cultural-interaction-initiative-competition.html.

mare-ennea 140613.indd 1

13-06-14 11:46

18 september 2014 · Mare 9 Achtergrond

Beetje brak zijn en studeren Het eerste jaar van de rest van je leven Ruim 5300 eerstejaarsstudenten mocht de Universiteit Leiden dit jaar op 1 september verwelkomen. Mare volgt drie nieuwkomers. Bij de zoektocht naar een kamer, een fiets en hun plek in de maatschappij. Door Marleen van Wesel

Foto Taco van der Eb

Foto Arthur Koppejan

Foto Taco van der Eb

Net als mijn overgrootopa

I loooooooove Leiden

Sowieso leuker dan Delft

Philip Simmermacher (18) Studie: Internationale betrekkingen en ontwikkelingssamenwerking Uit: Hilversum

Toby Jones (26) Studie: Researchmaster Middle Eastern Studies Uit: Frankrijk, Californië, Londen, St Andrews, weer Londen

Dominique Vis (17) Studie: molecular science & technology (MST) Uit: Harderwijk

‘Elke ochtend, als ik over het bruggetje naar de bakker loop en de zon op het water schijnt, denk ik: jezus, wat ben ik blij dat ik hier woon’, vertelt Philip Simmermacher. Hij koos voor de opleiding internationale betrekkingen en ontwikkelingssamenwerking. ‘Eerst wilde ik geschiedenis studeren, maar ik was een beetje bang dat die studie te veel geschiedenis met zich mee zou brengen. De EU vind ik een mooi project. Ik wil graag een jaar of tien in Brussel of Straatsburg werken en een flink netwerk opbouwen. Daarmee kan ik dan de zakenwereld in.’

Ook het pittoreske, de tradities en de gebouwen trokken hem aan in Leiden. ‘En Minerva, dat leek me mooi. In mijn familie zijn veel mensen lid geweest van corpora, door heel Nederland.

Ik ben de eerste Minervaan sinds mijn overgrootopa. Toen al die familieleden zeiden dat ze bij het corps de mooiste tijd van hun leven hadden, kon ik maar één ding doen.’

Tijdens de El Cid ging hij nog wel even bij Augustinus langs.

‘Vooral om te kijken: hoe is dat nou? Maar er is geen enkele andere vereniging in Leiden die zich corps kan noemen.’ Na twee weken KMT is hij tevreden met zijn keuze. ‘Het is redelijk wat ik ervan verwachtte. Het is wat het is. We zijn nu aan het kernen. Dat is het vormen van jaarclubs. Het is heel eendrachtig. We leren allemaal tegelijk om te gaan met de combinatie van een beetje brak zijn en studeren.’

Hij gaat ervanuit dat hij zijn propedeuse in een jaar haalt. ‘Bij Minerva is dat wel de bedoeling. Niet dat je van de tent wordt gegooid als het niet lukt, maar je mag dan het jaar daarop geen commissiewerk doen.’

Hij vond een kamer in een Minervahuis aan het Rapenburg.

Op zijn telefoon spiekt hij hoe je de naam ook alweer schrijft.

‘Qui mal y pense. Het valt allemaal best mee daar. De eerstejaars hebben wat taakjes om het huis bewoonbaar te houden.

De tafel afruimen, de deur opendoen en de telefoon aannemen. Thuis moest ik zulke dingen ook wel doen, maar nu dus zonder dat het honderd keer wordt gezegd. Ik ben echt bezig met volwassen worden en een plek vinden in de maatschappij.’

‘Tijdens mijn bachelor middeleeuwse geschiedenis in het Schotse St Andrews focuste ik me al op het Midden-Oosten en Azië’, vertelt Toby Jones. ‘Veel artikelen die we moesten lezen kwamen uit Leiden. Toen ik na drie jaar in Londen werken een master overwoog, dacht ik direct aan Leiden. Bovendien wilde ik in februari al beginnen en dat leek daar te kunnen.’

Dat viel tegen. Eind oktober stuurde hij zijn aanmeldingsformulieren op. ‘Maar pas twee weken van tevoren hoorde ik dat ik was toegelaten per 1 februari. Toen had ik echt niet genoeg tijd om een woning te zoeken en mijn baan op te zeggen. In Londen werkte ik zelf bij zo’n admissions office. Ik snap niet dat het hier zo lang moest duren. Ook eenmaal in Leiden komt er een hoop op je af, en van de helft weet je niet eens dat je er nog iets voor moet regelen. In St Andrews was alles in een dag duidelijk, en aan het eind van die dag had je nog een collegekaart ook.’

De colleges Perzisch die hij momenteel volgt, miste hij ook bijna door bureaucratische rompslomp. ‘Ik hoorde maar niets op mijn e-mails, dus ik ging langs op het kantoor. Daar was het snel geregeld. Sterker nog: het college bleek op dát moment te beginnen. Zonder pen of papier ben ik erheen gesprint. Het lokaal zit trouwens propvol. We moeten achterin de zaal op onze schoot schrijven, wat best lastig is als je een nieuw schrift leert.’

‘I loooooooove Leiden’, zegt hij desondanks overtuigd. ‘Het is net St Andrews, maar dan groter. Via StudentHousing vond hij een een kamer. ‘Piepklein en in een kelder, maar ook in een prachtig oud gebouw. Vrienden uit de OWL slapen nog bij elkaar op de bank, dus ik heb wel geluk.’

Met die vrienden is hij trouwens heel blij. ‘Maar ik kwam natuurlijk voor The Dutch Experience en Nederlandse en internationale studenten leven enorm langs elkaar heen.’ Hij heeft wel een voetbalclub gevonden die vooral uit Nederlandse studenten bestaat. ‘Heel casual. Misschien meld ik me ook nog aan bij de Football Factory, maar de competitie moet niet ten koste gaan van de lol.’

‘Deze week zit ik drie dagen in Delft en twee in Leiden. Dat wisselt per kwartaal’, vertelt Dominique Vis over haar studie MST, die door de TU Delft en de Universiteit Leiden samen wordt aangeboden. Sinds een week woont ze er precies tussenin, in Den Haag. ‘Ik wilde de eerste maand nog even op en neer reizen vanuit Harderwijk. Omdat ik zeventien ben, heb ik namelijk nog geen stufi. Maar ook geen OV.’ Met een vriend vond ze toch een huis. ‘Een héél huis, in plaats van een klein kamertje. We hebben een balkon en het is tien minuten fietsen naar het centrum.’ Over eventuele nadelen moet ze lang nadenken. ‘Oké, we hebben geen vaatwasser.

En met een studie in twee andere steden, moet ik in principe drie fietsen hebben.’ Een baantje heeft ze nog niet. ‘Dat moet ik wel zoeken, liefst in de horeca. En ik moet nog een sport regelen. In Harderwijk deed ik intensief aan kickboksen.’

Over haar propedeuse maakt ze zich geen zorgen. ‘Ik ga er natuurlijk voor om die in een jaar te halen, maar er kan best een keer iets fout gaan. De instaptoets die we vorige week kregen ging in elk geval goed. Bij het eerste college dacht ik wel: oké, dit is een heel ander tempo. Met een studie in Leiden én Delft kan ik de keuze tussen de scheikunde- en de technologiekant nog even uitstellen. Al trekt scheikunde me na twee weken al meer. Ik vind Leiden sowieso leuker, hier speelt het studentenleven zich meer in de binnenstad af. En misschien komt het ook doordat ik bij Catena zit.’

Niet alle verenigingen lieten dit jaar door de nieuwe alcoholregels zeventienjarigen toe. ‘Ach, een corporale vereniging leek me toch niks. Ik ben niet zo van de regeltjes en de mores.

Bij Catena voelde ik me erg welkom. Daar bouwen ze de beste feestjes. Mijn foto hangt wel achter de bar, omdat ze me geen alcohol mogen verkopen, alleen lijkt die niet zo goed. Maar ik doe het Catena niet aan hoor.’ Na het eerstejaarsweekend van MST en de El Cid heeft ze de Delftse variant, de OWee, overgeslagen. ‘Studiegenoten die ook nog OWee liepen, lagen echt een week ziek op bed.’

10 Mare · 18 september 2014 English page

Jang-Jin-sung: “I shall tell the truth until I die.” Hollandse Hoogte/CAMERA PRESS, Jude Edginton

They can’t silence me Exiles from North Korea speak at a conference in Leiden Before North-Korean writer Jang Jin-sung fled his country, he was a propagandist poet who had been required to praise the deeds of the Dear Leader Kim Jong-il in verse.

“They’re capable of murdering me, but I have words.”

Grinning, Kim Jong-il told Jang-Jin-sung in 1999 that Jang could not possibly have written that poem himself and that he would have Jang murdered if he lied about it.

However, the fake accusations were, in reality, a compliment and started Jang’s great career as a propagandist poet for the Worker’s Party of North Korea. But Kim Jong-il’s attention had already drifted back to his Maltese puppy and even as the young poet bowed to the Dear Leader moments later, his idol began to crumble: the poet glimpsed Kim Jong-il’s stocking feet under the table. Without his thick platform soles, the great leader was just a short man – no more than one metre sixty – with aching feet.

Just a few years later, Jang found himself fleeing from his country as fast as he could with his friend Hwang Young-min. The latter had left a banned South Korean book in the train – one lent to him by Jang.

“If that hadn’t happened, I would probably be still living and working in Pyongyang despite all my doubts about the regime”, says Jang (who has assumed a pen name) with the help of his translator, Shirley Lee, a PhD student at Leiden. “The consequences of political disobedience are serious – and not just for me if I had been caught. You see, the families of violators are severely punished too.

By Marleen van Wesel

The fact that I was attempting to flee meant I was desperate.”

He has written a book about his escape and his life before and after.

The English version, Dear Leader, translated by Shirley Lee, was published earlier this year. Jang is one of the many thousands of North Koreans who have successfully managed to leave the country, but his high position within the regime make his a very special story. Joined by six other exiles, he will talk about his experiences at the conference A State of Legitimacy: North Korean Voices in Exile this week – and that is sorely needed, in his opinion. “The international image of North Korea is very persistent but it’s based on the assumptions of outsiders and it’s full of errors. Attempts to change the situation will only be truly effective if the international community listens to the North Koreans themselves.”

Jang also warns against reading too much into international reports about North Korea growing increasingly open since Kim Jong-un came to power. “The West might see more now that there’s more tourism, but at heart, North Korea is not more open. North Koreans still cannot communicate freely, they do not have access to information and they are still being forced to obey the regime.”

His own experiences in North Korea date from ten years ago, but he still maintains close ties with his friends as far as possible. His website, New Focus International (www. newfocusintl.com), offers a glimpse into North Korean society.

He unravels the system bit by bit in Dear Leader. He led a relatively comfortable life as poetry has a prominent place in North Korean society, though novels had been

particularly popular under Kim Ilsung. Poetry became popular when Kim Jong-il assumed power, though not due to the leader’s personal taste but for the mundane reason of a paper shortage. Poems allowed propagandist writers to extol the Dear Leader’s virtues on a single sheet of newspaper.

Jang was one such writer, employed at Section 5 (literature), department 19 (poetry) of Office 101 of the United Front Department (UFD), the department of inter-Korean espionage, policy formation and diplomacy of the Worker’s Party of Korea. Office 101’s name was intentionally vague to prevent people discovering what went on there, despite the unintentional reference to Room 101 in the novel 1984.

But this is what went on there, and it’s the truth, according to Jang: the staff were to follow the South Korean media closely and then copy the style and design as well as they could. For example, Jang and his colleagues would produce South Korean poems under South Korean names but expressing extreme support for North Korea.

One of the most conspicuous myths ever to be produced by Office 101 concerned the Titanic: Kim Jong-il’s father, Great Leader Kim Il-sung was born on the day that ship sank and Office 101 converted that coincidence into historic evidence by claiming that, on 15 April 1912, “the sun set in the West and rose in the East”. Later, Kim Jongil even decreed that North Korean dating should start retrospectively on that day. In 2001, while Jang was still working there, UFD employees were given bikes on 15 April. The bikes were actually from a donation

by South Korean Buddhists but hu-

manitarian aid, in the eyes of the regime, was no more than a “threat to self-reliance”. Even milk powder, meant for babies, was handed out to Jang and his colleagues.

He only realised just how much his life differed from that of most other North Koreans when he visited his home village. Even the standard greeting: “Have you eaten yet?”

– a kind of North Korean equivalent of “How are you?”– to which you shouldn’t respond by mentioning anything bad – had vanished. How can you answer when you scarcely have anything to eat? On the market, signs stating the prices of food had been replaced with warning signs listing violations punished by the firing squad: wasting electricity, hoarding food, gossiping. Back in the capital Pyongyang, he secretly devoted his time to writing sad poems, mainly about rice and hunger, instead of the Dear Leader. They would lead to a volume of poetry he managed to take with him when he fled. In 2010, he published his poems in a book titled I Am Selling My Daughter for 100 Won. “It wasn’t difficult to switch to poetry I wanted write”, he recalls. “It’s more like being given wings and flying for the first time. Or more like your wings had been broken and you can flex them again for the first time.”

One of the first things that astounded Jang when he crossed the border into China was a calendar picturing bikini babes on the wall of a farmer who rescued Jang and his friend. Famous actresses sometimes adorned calendars in North Korea too, but they posed in ways that demonstrated their loyalty to the party somehow.

Mind you, not everyone was as

helpful as the farmer, as most Chinese mistook the two refugees for notorious killers. North Korea persecutes refugees with all its might if necessary, sentencing exiles as “murderers”, just to make sure they will never try to escape the system.

These wonderful, often heart-breaking and sometime light-hearted descriptions might make you almost forget that the two friends’ unlikely journey isn’t the fruit of a rather over-imaginative fiction writer. As the lucky coincidences and narrow escapes mount, you realise just how many North-Koreans don’t make it. However, Jang doesn’t just dish out anecdotes but explains in careful detail the structures of the North Korean system and reveals how Kim Jong-il came to power.

North Korea is always the central theme of his work: he is currently working on a novel about the regime’s female victims. “It’s not just about the women who have been subjected to violence or sold as sex slaves, it’s also about women who were forced to love the Dear Leader.

I want to give them back their dignity and their voices.”

Jang currently lives in Seoul where retaliation from the North Korean government still poses a threat, which is why he is guarded twenty-four hours a day. “They are capable of murdering me. I was too afraid to say what I wanted in North Korea, but if I allowed myself to be silenced by fear outside North Korea, I would be a coward. I shall tell the truth until I die. North Korea might threaten violence, but I have words.”

Jang Jin-sung, Dear Leader, Ebury Press, 352 pp. €22.99

18 september 2014 · Mare Cultuur

Agenda

Met z’n tweeën samen apart Amatorski in tuin van Boerhaave De Belgische band Amatorski hoopt tijdens de Nacht van Kunst en Kennis zelf ook nog wat colleges mee te pikken. ‘Ik zie een parallel met onze muziek en kosmologie of fysica.’

DOOR MARLEEN VAN WESEL Amatorski, de Belgische band achter het dromerige popliedje uit de Spa Reinereclame (Oh my love, we pray each day, may you come home, and be okay…) is inmiddels twee albums verder. De bandnaam is evenwel nog van toepassing, vindt gitarist Sebastiaan Van Den Branden.

‘Het is afgeleid van de Poolse film Amator, geregisseerd door Krzysztof Kieślowski. Het is Pools voor amateur, wat niet alleen onprofessioneel, maar voor ons vooral liefhebber betekent.’

Tijdens de Leidse Nacht van Kunst en Kennis treedt Amatorski op in de tuin van Museum Boerhaave. Dit voorjaar verscheen het album From Clay To Figures.

Verklapt die titel een ontwikkeling?

‘Inne (Eysermans, zangeres, red.) heeft de titel gekozen. Zij begint altijd met het schrijven van onze nummers. Niet zozeer het eindresultaat, maar vooral het proces is

belangrijk. Haar ideeën, de ene keer al ver, de andere keer nog helemaal niet, stuurt ze naar mij. De nummers blijven zo heen en weer gaan.

Zo schrijven we met z’n tweeën samen apart ons album, ieder vanuit zijn eigen studiootje thuis.

‘Dit keer zijn er behoorlijk wat reisimpressies van Inne op de plaat beland. Voor mij geldt dat trouwens ook: nieuwe steden zijn heel inspirerend. En voor optredens komen we nu eenmaal veel in steden. Tussendoor rijden we door het landschap, dat is verrijkend.

‘Vroeger speelden we met vier. Live komt er nu nog wel een drummer bij. Vreemd genoeg klinken we tegenwoordig voller.

Met minder mensen op het podium is er meer interactie mogelijk. We voelen elkaar beter aan wanneer iemand eens iets anders wil proberen.’

Heb je het niet een stuk drukker?

‘Absoluut. Voor de plaat heb ik verschillende instrumenten ingespeeld: gitaar, bas, vibrafoon en redelijk wat toetsen. Ook live wissel ik veel af. We moesten wel creatief omspringen met onze bezetting en veel keuzes maken. Je hoeft de plaat ook niet exact na te spelen, vind ik.

Een live-omgeving mag best anders klinken.’

Levert het toeren ook alvast materiaal voor een volgend album op?

‘Ik vermoed van wel. Inne heeft al gezegd dat ze met veel nieuwe dingen bezig is. En op 18 oktober presenteren we twintig minuten nieuw materiaal, in Nieuwpoort.

Daar wordt de onderwaterzetting bij de slag om de IJzer in 1914 herdacht. Onze bijdrage is volledig instrumentaal, het heeft de insteek van een filmsoundtrack. Het is namelijk onderdeel van een groot project, waaraan ook schrijvers, dichters en historici deelnemen.

Het voelt wat banaal om als muzikant tekst toe te voegen, terwijl er anderen zijn die veel zinnigere dingen kunnen zeggen.’

Eerst komen jullie nog naar de tuin van Museum Boerhaave.

‘Dat lijkt me mooi, al heb ik de tuin nog niet eens gezien. Ik hoop nog een paar seminaries van wetenschappers bij te wonen. Kosmologie of fysica, dat vind ik heel tof. Ik zie een parallel met mijn muziek.

Momenteel ben ik heel geïnteresseerd in het verkennen van technologische mogelijkheden, zonder dat het een trucje wordt.’

Amatorski, Museum Boerhaave, za 20 september 22.00 Volledig programma: www.nachtvankunstenkennis.nl > zie ook pagina 7

Foto Gus & Stella

De terugkeer van Tom Poes Studenteneditie van De Weetmuts

FILM

KIJKHUIS Clouds of Sils Maria dagelijks 18.15 Boyhood dagelijks 21.00, zo. 14.00 TRIANON A Most Wanted Man dagelijks 18.45 + 21.30 Dorsvloer Vol Confetti dagelijks 18.45, za. zo. + wo. 14.30 Magic In The Moonlight dagelijks 21.30 Bon Dieu! dagelijks 18.45, za. zo. + wo. 14.30 Life of Crime dagelijks 21.30 LIDO If I Stay dagelijks 18.45, za. zo. 15.30 Deliver Us From Evil dagelijks 21.30 What If dagelijks 18.45, za. zo. 15.30 The Guardians Of The Galaxy 3D dagelijks 21.30 The Fault in Our Stars za. zo. 15.30 The November Man dagelijks 18.45 + 21.30 Nena dagelijks 19.00, za. zo. 15.30 Lucy dagelijks 21.30 Chef za. zo. 15.30 Let’s Be Cops do. vr. za. zo. + di. 18.45 Pijnstillers (Voorpremière) ma. + wo. 18.45 As Above, So Below dagelijks 21.30

MUZIEK

SUB071 Sludge-stoner-doom Vr 19 september 21.00 QBUS Tango Extremo Vr 19 september 20.30 €12,50 (vvk €10,-) Patricia Vonne & Band Di 23 september 20.30 €10,WAALSE KERK Orgelconcert Za 20 september 16.30, entree gratis HOOGLANDSE KERK De Carmina Burana door het Nieuwe Mannheim Koor en Orkest Za 20 september HOLIDAY INN LEIDEN QMusic Foute Party Za 20 september 20.00 €25,-

DIVERSEN

De De weetmuts, het 152e avontuur van heer Bommel en Tom Poes, is opnieuw uitgebracht, maar nu als ebook. In dit fragment vindt heer Bommel een sprekende paddestoel. Alhoewel: ‘Misschien is het niet eens een

De Leidse jaren van Marten Toonder waren erg vormend. Hij was grumpy en voelde zich ondergewaardeerd. Totdat, met dank aan zijn vrouw, zijn held Tom Poes werd geboren.

DOOR MARLEEN VAN WESEL Minkukel, grootgrutter en zielknijper zijn woorden die zich via de avonturen van Heer Bommel en Tom Poes in het Nederlands hebben gevestigd. Auteur Marten Toonder (1912-2005) verrijkte onze taal verder nog met uitdrukkingen als: ‘kommer en kwel’, ‘een eenvoudige doch voedzame maaltijd’ en uiteraard ‘als je begrijpt wat ik bedoel’.

De Bommelsaga zelf is inmiddels wat op de achtergrond geraakt.

De Toonder Compagnie presenteert daarom een nieuwe studenteneditie

11

van De weetmuts, het 152e avontuur van heer Bommel en Tom Poes. Het verhaal verscheen in 1975 en 1976 in NRC Handelsblad.

Enkele decennia eerder, van het najaar van 1933 tot het eind van de zomer van 1940, woonde Marten Toonder in Leiden.

‘Dat waren zeven vormende jaren’, vertelt de Leidse auteur Jacqueline Zirkzee. Over die periode verscheen in 2012 van haar hand het boek Toonder in Leiden. Toonder was opgegroeid in Rotterdam. ‘Nadat hij zich met zijn buurmeisje had verloofd, zocht hij een huis en een baan. Midden in crisistijd vond hij werk bij Rotogravure, wat echt een groot bedrijf was in Leiden. Daar werden de eerste mooie tijdschriften gemaakt.

Toonder presenteerde zichzelf er als tekenaar, hoewel hij slechts een paar maanden op de kunstacademie had rondgewandeld.’

zwam! Hij kan wel uit een vliegende schotel komen. Een spion, weet u wel? En straks hebben we de hele bende op ons dak, en dan is het met ons afgelopen!’

Een mooie kans dus, maar de jonge autodidact liep zelf niet over van enthousiasme. ‘Volgens hem deugde er niet veel van zijn baan. In plaats van aan een tekentafel moest hij werken op een kistje. Hij vond zichzelf onderbetaald en ondergewaardeerd.

Toonder was best grumpy. Voor hem was het een harde leerschool, waar hij enorm veel strips en tekeningen moest maken.’

De aanzet tot Tom Poes kwam echter uit het werk van Toonders vrouw, Phiny Dick. ‘Zij tekende boekjes over poesjes. Poezelige wezentjes waren het, waarin je Tom Poes al kunt herkennen. In 1940 stuurde Toonder een strip met de kat naar De Telegraaf. Zijn vrouw bedacht uiteindelijk de naam.

Geïnspireerd door een doos tompoezen, maar dat is misschien apocrief.’

Kort daarna, in 1941, verschenen de eerste avonturen van Tom Poes in De Telegraaf. Toonder woonde toen net

in Amsterdam. ‘Leiden heeft hij in het begin zeker niet gemist’, weet Zirkzee.

‘In 1933 woonde hij nog in een mooi pand, tussen professoren. Toen hij dat niet meer kon betalen, vertrok hij naar de Witte Rozenstraat. In zijn dagboeken lijkt het net een buurt voor asocialen. In werkelijkheid was het best een nette buurt, waar veel middenstanders en onderwijzers woonden.

Toonder was nu eenmaal een heer van stand.’ Net als zijn andere bekende personage Heer Bommel, die zich al snel bij Tom Poes voegde. ‘In Amsterdam zat hij dichter bij waar alles gebeurde, bij schrijvers, illustratoren en uitgevers. Pas veel later schreef hij toch nog wel eens met nostalgische gevoelens over zijn Leidse tijd. Zélfs over het Rozenstraatje.’

Marten Toonder, De weetmuts, studenteneditie, De Bezige Bij, Ebook in Apples iBookstore: €0,99

KAMERLINGH ONNES GEBOUW Symposium Decentralisatie in de jeugdzorg met Job Cohen Vr 19 september 14.00 RIJKSMUSEUM VAN OUDHEDEN Podium Pitch met Christiaan Weijts e.a.

Zo 21 september 15.00 entree gratis CAFÉ DE KEYZER Paddenstoelenwandeling Zo 21 september 15.00 €12,50 CITY HALL Netwerkborrel Leidse Praatjes Ma 22 september 20.00 gratis (maar bijdrage van €1,- welkom) LIPSIUS (ZAAL 0.11) Symposium HSVL: Die Wende, 25 jaar na de val van de Muur Di 23 september 18.30 entree gratis NATURALIS Naturalis After Dark: How to save the world?

Do 25 september 20.00 €7,50 OUDE UB EN ANDERE LOCATIES The Big Draw t/m 28 september GALERIE ARS AEMULA NATURAE Ledententoonstelling t/m 28 september op vr, za, zo 13-17u HOOGLANDSE KERK 3D-expositie Moving Images – on tour – Arent Weevers 27, 28 en 30 september en 1 oktober NATURALIS BIODIVERSITY CENTER Tentoonstelling: Nieuw in Nederland t/m 1 november 2015 MUSEUM BOERHAAVE Tentoonstelling: 100 jaar uitvindingen, Made by Philips Research t/m 4 januari 2015

12 Mare · 18 september 2014 Kamervragen

Inburgeren

De studieadviseur

Foto Peter Boer

‘Het is geen wegwerptentje!’

Devin Malone (31, afgestudeerd industrial ecology) Huis: One Nights Tent Bewoners: 1 of 2 Grootte: 2.40 bij 1.70 Kost: 35 euro, plus 5 euro statiegeld

dat hij even warm is als de omgeving.

Normaal gesproken is dat prima op een zomers festival, maar dit jaar niet. We werken aan een oplossing.’

One Nights Tent?

‘Het is geen wegwerptentje! Hij gaat heus wel langer mee dan één nacht; de allereerste versies hebben we nu zo’n dertig keer opgezet. Het is puur een woordspeling.’

Festivals hebben last van de mensen die hun tent laten staan. Wat is jouw oplossing?

‘Een recyclebare tent. Mensen kopen hem op het festivalterrein, zodat ze er minder mee hoeven zeulen. Na afloop leveren ze hem weer in, en krijgen ze hun statiegeld terug.’

Slaapt ‘ie een beetje?

‘Tijdens Lowlands, hebben we een proeflancering gedaan. Mijn stagiaire lag in een tent van honderdvijftig euro, ik in deze. En ik bleef droog.’

Maar wel koud, als ik sommige Lowlandsgangers mag geloven.

‘Hij ademt niet goed, en hij houdt niet goed warmte vast. Hij is zo ontworpen

Bandirah

Wie gaat er nou brak een tent afbouwen en in de rij staan bij jullie kraam voor vijf euro?

‘Als mensen ze laten staan, heb ik het statiegeld om mensen van te betalen die de tentjes komen inruimen. De onderdelen van de tent halen we apart en laten we recyclen tot landbouwplastic.’

Bij de bouwmarkt hebben ze nog goedkopere tentjes.

‘Ik hoef niet per se de goedkoopste te zijn. Als je een paar euro wil besparen, kan je wat Chinese slavenarbeid inslaan.

Je kan van buitenaf zien welke tenten de fabriek maakt, want de rivier ernaast heeft dezelfde kleur. De kosten worden ge-outsourced naar het milieu.’

Zou het niet nog beter zijn als mensen juist goede herbruikbare tenten mee heen èn terug namen?

‘Ik kom uit Alaska, en ik heb prima tenten in huis. Maar mijn North Face-tent van vijfhonderd euro gaat niet mee naar Lowlands. Wie weet wat ermee gebeurt?

Veel festivalgangers kamperen één keer per jaar. Het jaar erop zit er schimmel in hun tent, is er een onderdeel kwijt, of blijken ze met een tentstok een gat in het grondzeil te hebben geprikt. Kopen

ze een nieuwe. Hoe duurzaam is dat?’

Als je toch een eco-tent wil bouwen, waarom dan niet van bioplastic?

‘Er zijn heel veel soorten bioplastic, elk met een eigen reden. De ene soort knispert als een chipszak, de andere is zo biologisch afbreekbaar dat hij al afbreekt tijdens het kamperen. Weer andere soorten zijn domweg niet verkrijgbaar in dunne lagen waarmee wij een tent bouwen.’

Was Lowlands eigenlijk een beetje tevreden met je tenten?

‘Ik verander de pr-nachtmerrie van een smerig terrein in de positieve publiciteit van een duurzamere economie. Volgend jaar kan je tegelijk met je ticket een One Nights Tent kopen. Wil jij er ook eentje?’

Door Bart Braun

Met het semester drie weken onderweg heeft u inmiddels de snelste weg naar uw colleges gevonden, ontdekt dat de maaltijden in de ‘restaurants’ van de universiteit niet te eten zijn en bent u al dan niet lid geworden van een vereniging. Omdat u echter nog jong en onervaren bent, zou ik u graag nog wat welgemeende adviezen mee willen geven voor de rest van uw carrière als student.

Nadenkend over het begin van mijn eigen studententijd en hoe ik daar inmiddels als studieadviseur tegenaan kijk, valt me op wat een zure oude zak ik geworden ben. Het eerste wat ik mee zou willen geven is: kom op tijd.

Het is niet stoer om te laat te komen, wel irritant voor mensen die wel de moeite hebben genomen om op tijd te komen. Het tweede: let op tijdens college. Anders stoor je degenen die wel opletten. Het derde: bereid de colleges voor. Dit maakt het voor jezelf alleen maar leuker.

Maar omdat ik de studenten graag te vriend hou en mezelf als het even kan ook niet als een norse oude man wil zien, zal ik u deze tips onthouden.

Wat ik u wel mee wil geven is dat u vooral moet doen wat u leuk vindt. U heeft nu meer vrijheid dan u ooit gehad heeft of ooit zult hebben. Maak daar gebruik van. Zaak is wel dat u weet wat u wilt, maar hier kunt u alleen achter komen door veel verschillende dingen te doen (in verband met het bsa is het raadzaam om experimenten met het niet volgen van colleges en het dronken maken van tentamens te bewaren tot het tweede jaar).

Ook kan ik u van harte aanraden om op kamers te gaan wonen. Het is misschien wel gemakkelijker als uw was gedaan wordt en er elke avond warm eten op tafel staat zonder dat u daar enige moeite voor hoeft te doen, het is echter ook erg ongemakkelijk als u thuis komt met een grote hoeveelheid alcohol achter de kiezen of met een vrouw op uw bagagedrager.

Dat zijn trouwens nog twee tips die u gratis meekrijgt: regel vrouwen (of mannen, of beiden) en drink veel bier.

Een goede gelegenheid om voldoende van beiden mee te krijgen is het lid worden van een vereniging.

Mocht u lid zijn geworden van Minerva, kijk dan vooral met enige minachting naar de andere verenigingen.

Iemand vertelde me eens dat dit in Leiden namelijk niet vanzelf spreekt.

Maar de corpora bestaan bij de gratie van een misplaatst superioriteitsgevoel, net zoals de andere verenigingen op deze houding als oriëntatiepunt moeten kunnen vertrouwen.

En dan zou ik graag tot slot nog het volgende onmisbare woord toe willen voegen aan het Leidsche studentenwoordenboek dat twee weken terug in deze krant stond. Arrenslee: voertuig waarin niet-studenten zich voortbewegen. In de praktijk blijken dit vrijwel alle gemotoriseerde voertuigen te zijn. ‘Kijk die arren karren in hun arrenslee.’

Tim Meijer

Filosofiestudent