Mare 8

8 november 2012 36ste Jaargang • nr. 8

‘We verbeteren de wereld niet’ Pagina 11

De Russische revolutie herdacht met wodka en een frisse duik

Bibliothecarissen strijden tegen stelende studenten, wormen en Duitsers

Topstukken uit Leidse fotocollectie in nieuwe rubriek. Nr. 1: Diane Arbus

Pagina 3

Pagina 6

Pagina 9

Rie Schild: ‘Als ze een grote mond hebben, dan geef ik ze klappen.’ Foto Taco van der Eb

‘De prins? Een klootzak!’

Huishoudster Rie Schild is 90 geworden De bewoners van Rapenburg 110 zitten al 65 jaar elke ochtend aan de koffie met hun huishoudster, Rie Schild. ‘Zo niet, dan gooi ik een scheut ammoniak hun kamer in. Of ze krijgen klappen.’ Zaterdag vierde ze haar negentigste verjaardag.

DOOR MARLEEN VAN WESEL Ze zit elke werkdag om half tien naast het koffiezetapparaat, op haar eigen stoel. ‘Die is al heel oud. Hij heeft de brand van oktober 1972 nog overleefd. Van het verzekeringsgeld gingen de jongens op wintersport’, vertelt Rie Schild, de huishoudster van Minervahuis ’t Heerenhoeckje op Rapenburg 110.

Een foto van het brandende pand hangt aan de muur, tussen talloze andere foto’s en krantenknipsels van haar en de ruim honderd bewoners die ze zag komen en gaan.

Zaterdag vierden ze met z’n al-

len haar negentigste verjaardag. ‘De vader van een van de bewoners, zelf oud-bewoner, haalde me thuis in Oegstgeest op met zijn Ferrari. Even reden we heel hard, ik voelde dat ding zo onder mijn gat wegtrekken.

Wel leuk hoor.’

Tegenwoordig zorgt ze nog voor de koffie en de afwas. ‘En de gezelligheid en een beetje opvoeding.’ De huissjaarzen regelen dat het bier koud staat en dat de vuilniszakken verwisseld worden. ‘Anders keer ik zo’n zak om op hun kamer.’ Nog altijd draagt ze een schort. ‘Vroeger kocht ik die zelf, maar de jongens vonden ze niet mooi. Nu krijg ik ze, meestal als dat boek uitkomt. Hoe heet zo’n boek ook alweer?’

Yoram Kannangara (21, vierdejaars culturele antropologie) die naast haar in een veel gemakkelijkere stoel bijna wegdommelt, antwoordt mompelend: ‘Almanak.’

Schild: ‘Juist, en soms nemen ze er

een mee van vakantie. Deze komt uit Frankrijk. Mooi hè?’

Voor een negentigjarige oogt ze opvallend kwiek, zeker te midden van de bewoners die met lodderige oogjes binnendruppelen in hun badjas. De meesten hebben nauwelijks geslapen na het Minervafeest tijdens de Amerikaanse verkiezingsnacht. Kannangara is zelfs nog op weg naar zijn bed. ‘Ik kwam hem net voor half tien nog tegen in de steeg’, grinnikt Schild.

‘Zelf ben ik nog bijna naar het afstudeerfeest van prins WillemAlexander geweest, die hier regelmatig over de vloer kwam.’ De tien bewoners hadden elf man aangemeld, maar bij de deur werd Schild geweigerd. ‘Ik was namelijk geen “man”. Ik heb de prins nog wel de hand geschud en gezegd dat ik hem eigenlijk maar een klootzak vond. Hij stamelde dat hij er niks aan kon doen, dat alles vast lag voor hem. Hij had niks te zeggen.’

Veel vaders van bewoners hebben

ook in het huis gewoond. Schild: ‘Dat was nog in de goeie tijd. Zij konden blijven hangen tot ze een jaar of 26 waren.’

Vooral de moeders zijn blij met haar, zegt ze. ‘Na een jaar herkennen ze hun zonen niet meer. Ze zijn hartelijker, aardiger. En ze hebben geen grote mond meer, want anders geef ik ze klappen. Deze heeft die nog niet gehad hoor’, wijst ze naar huissjaars Willem Bijleveld (18, International Studies), die net in zijn badjas aanschuift. ‘Maar ook geen grote mond,’ merkt hij bedeesd op. ‘Het is echt nog zo’n jong,’ zegt Schild meewarig.

Afgezien van nieuwe muurschilderingen bij elk Rie-lustrum is het huis in al die jaren niet zoveel veranderd. ‘Ze slepen wel regelmatig dingen mee. Als er een oma doodgaat, hebben we weer nieuwe kopjes.’ De studenten zelf zijn liever geworden, vindt ze. ‘Soms zeggen ze: “Ah, blijf nog even. Dan halen we croissants.”

Dan blijf ik wel even hoor. Ik heb toch zeeën van tijd, want Frans, mijn man, is al een paar jaar dood. Die had het anders nooit goed gevonden.’

Toch is ze in 1984 een keer veertien dagen met twee bewoners op vakantie geweest. ‘Ik had voor de grap gezegd dat ik mee wilde, maar ze gingen er serieus op in. Frans geloofde er niks van. Toen ik niet thuis kwam, kwam hij hier vragen waar ik bleef. Ik zat dus in de bus naar Spanje.’

Na zijn overlijden is ze vaker gaan reizen. ‘Hier moeten ze dan een tijdje zelf voor koffie zorgen. De meeste mannen kunnen tegenwoordig zelfs koken, dat scheelt. Zelf heb ik liever een man die helemaal niet kan koken. Dan merkt hij het ook niet als iets mislukt is.’

In 1992 ontving ze een erepenning van de koningin. ‘Daar had WillemAlexander niks mee te maken hoor, want die heeft dus niks te zeggen. Een bewoner had het in het geheim geregeld. En ik maar op hem mopperen dat hij een tijdje niet regelmatig bij de koffie verscheen. Wie de koffie mist, krijgt een scheut ammoniak over zich heen’, zegt ze streng. ‘Kater of niet!’

De ammoniakfles staat al klaar naast haar stoel. Onbekende meisjes die ze ’s ochtends aantreft wacht hetzelfde lot. ‘Dan moeten ze zich maar niet zo schandalig gedragen.

Een vaste vriendin uit Amsterdam mag wel, zo’n meisje kun je ’s avonds niet meer terugsturen. Maar verder: voor tienen geen dames binnen. Daar krijgt het huis zo’n naam van.’

Mag dit?

Vier eerstejaars Quinten renden vorige week naakt door de Haarlemmerstraat. Een filmpje van de ontgroeningsactie verscheen op de site van het Leidsch Dagblad. De universiteit heeft de vereniging er inmiddels op aangesproken.

DOOR ILKIZ ERDOGAN ‘Het was hun eigen

keus’, zegt Wim Quint, lid van Sjap Eisjedies, het Quintus-dispuut waar de vier streakers bij willen horen.

‘Wij gaven ze de opdracht om op te vallen. Zij hebben zelf besloten het op deze manier aan te pakken.’

Quint vindt het niet vreemd dat de universiteit zich met de zaken van studentenverenigingen bemoeit. ‘Het gaat tenslotte ook om de reputatie van de universiteit. Maar de ludieke kant van het studeren hoort erbij.’

Universiteitswoordvoerder, Renée Merkx beaamt dat de universiteit de vereniging heeft benaderd. ‘We staan in nauw contact met de studentenverenigingen en hebben een convenant waar alle afspraken duidelijk in staan.’

Dat is het zogeheten convenant Kenningsmakingstijd, dat sinds 2008 bestaat. Hierin staan ontgroeningregels die de Plaatselijke Kamer van Verenigingen (PKvV) samen met het college van bestuur heeft opgesteld.

Deze regels dienen er toe de (aspirant-)leden te beschermen, bijvoorbeeld tegen fysiek of geestelijk geweld, zegt ook voorzitter van Quintus, Stijn van den Wijngaard. > Verder lezen op pagina 5

LITERAIR TALENT OPGELET! WIN € 250 MET MARE-KERSTVERHALENWEDSTRIJD Ook dit jaar weer: de Mare-kerstverhalenwedstrijd! Schrijf een verhaal van tussen de 1500 en 2500 woorden dat speelt binnen de universitaire gemeenschap en/of het studentenleven en win €250, €75 of €50.

Mail uiterlijk 9 december naar: redactieleiden@gmail.com. Deelname alleen voor Leidse studenten.

Bandirah Pagina 12

2

Mare · 8 november 2012 Geen commentaar

Baddabingbaddaboem

Colofon Redactie-adres Pieterskerkhof 6 2311 SR Leiden Telefoon 071–527 7272 Fax 071–527 7288 Website mareonline.nl

Door Frank Provoost Er was eens een man. En dat was een man met ideeën. Oké, eigenlijk was er niemand die die ideeën precies kende, maar bij de pindakaasgigant waar hij vroeger had gewerkt zeiden ze dat hij als premium human resource managing desk director altijd uitstekend werk had geleverd. Targetsgewijs was-ie daar een kei geweest. Echt helemaal top!

Dat ging hij nu als staatsecretaris dus ook doen.

Lekker doorpakken! Want dat hoger onderwijs verdiende zoveel beter. Dat schreeuwde gewoon om een fundamentele verandering. Hadden we niet afgesproken om bij de mondiale wetenschappelijke top te horen? Nou dan!

Eén woord was genoeg: leerrechten. Een supereerlijk en efficiënt systeem!

Met een strippenkaart in de hand zouden studenten voortaan langs ’s lands beste universiteiten struinen om zich helemaal vol te zuigen met kostbare kennis. Alleen zo kon je optimaal jezelf investeren.

En bovendien: zo kwam je nog eens ergens.

Bovendien: om al die rondforenzende bollebozen te blijven lokken gingen die universiteiten zichzelf natuurlijk automatisch verbeteren.

Die trokken zich dus gewoon aan de haren uit het moeras. Typisch gevalletje van een optimaal uitnutten. Win-winsgewijs was dat simpel zat.

Baddabingbaddaboem.

Oké, die leerrechten

kwamen er uiteindelijk niet. Maar daar ging het niet om. Het ging om de mindset. En even goede vrienden: de staats moest ook verder. Los van zijn liefde voor onderwijs had hij natuurlijk ook gewoon zijn eigen targets.

Fractievoorzitter worden bijvoorbeeld. Of premier, want waarom eigenlijk niet? Je moet durven dromen, toch?

Aldus geschiedde. En weldra zocht de man met een eigen kabinet een nieuwe man met ideeën. Die werd gevonden in een partijgenoot met een projectmanagementbureau die ook nog eens in een gemeenteraad bleek te zitten. Een echte aanpakker dus. Prima vent! Prachtige kerel!

Dat niemand de nieuwe man ooit op ideeën over de sector had weten te betrappen, dat was juist uitstekend. Dat was een uitgesproken unieke asset. Vanwege de frisse blik. Het onderwijs kon namelijk zoveel beter. Dat zag zelfs een loodgieter.

Als we nu eens begonnen met het ontstoppen van de afvoer, die dichtgeslibte opleidingentrechter projectmanagementmatigsgewijs eens even lekker gingen doorblazen. Dat zou toch al een hoop ellende schelen. Dan kon het niet anders of we behoorden binnen de kortste keren tot de wereldtop. Konden we daarna lekker met zijn allen onze vingers aflikken.

Niet dan? Ja toch!

Eén woord was genoeg: langstudeerboete. Oftewel: een bul, of een bekeuring. Want tijd is geld. En we moeten allemaal ons best doen, toch? Schreeuwende studenten op het Malieveld, sputterende universiteiten, een rechtszaak tegen de staat, het hoorde allemaal bij die typische verkokering die het onderwijs al jarenlang had lamgelegd. Gewoon even alles op alles zetten. Want stilstand is achteruitgang. Dus die boete, die kwam er gewoon.

En aldus geschiedde.

Oké, de langstudeerboete kwam er uiteindelijk ook weer helemaal niet. Maar daar ging het niet om. Het ging om de mentaliteitsverandering, dat iedereen even out of the box was geweest.

En even goede vrienden: de staats moest ook gewoon verder. Los van zijn passie voor onderwijs moest hij ook zijn eigen targets trouw blijven.

Fractievoorzitter worden bijvoorbeeld. Of premier, want waarom eigenlijk niet? Je moet durven dromen, toch?

E-mail redactie@mare.leidenuniv.nl De redactie is op vrijdag gesloten.

Oplage circa 15.000

Column

Hoofdredactie

Frank Provoost frank.provoost@mare.leidenuniv.nl Redactie

Thomas Blondeau redactieleiden@gmail.com Vincent Bongers vbongers@mare.leidenuniv.nl Bart Braun bbraun@mare.leidenuniv.nl Marleen van Wesel h.g.van.wesel@mare.leidenuniv.nl Ilkiz Erdogan (stagiaire) ilkiz_erdogan@hotmail.com Medewerkers

Maaike Lommerse • Petra Meijer • Benjamin Sprecher • Key Tengeler • Geerten Waling • Anne van de Wijdeven Fotografie Taco van der Eb • Marc de Haan Illustraties Bas van der Schot • Bandirah • Silas.nl Basisontwerp Roeland Segaar, Zabriski Communicatie Art direction en vormgeving Marijke Hoogendoorn • richgirl-design.com Drukwerk Dijkman Offset Amsterdam Advertenties Bureau van Vliet B.V. Postbus 20 2040 AA Zandvoort Telefoon 023 - 571 47 45 Fax 023 - 571 76 80 Redactieraad

Prof. dr. J.C. de Jong (voorzitter) • prof. dr. A.J.W. van der Does • drs. B. Funnekotter • dr. H. Heestermans • L. ten Hove • D. Jacobs • prof. dr. J.J.M. van Holsteyn • Prof. dr. F. Israel • mr. F.E. Jensma • E. Kastelein • S. Kerkhof • E. Merkx • C. Regoor • prof. dr. N.J. Schrijver • R.van Wijk • C. van der Woude Jaarabonnementen

Een jaarabonnement op Mare loopt van september t/m juni. Belangstellenden kunnen Mare thuisgestuurd krijgen door €35 over te maken op bankrekening 1032.57.950 ten name van Universiteit Leiden (o.v.v. Mare en SAP-nummer 6200900100) en vervolgens een bevestigingsmail met daarin hun adres te sturen naar redactie@mare. leidenuniv.nl. Studenten betalen €25. Ter controle graag in de bevestigingsmail ook het studentnummer vermelden.

Adreswijzigingen

Alleen schriftelijk met postwikkel.

Klachten en opmerkingen over de toezending van Mare 071-5277272.

Mededelingen voor het op donderdag verschijnende nummer moeten uiterlijk de voorafgaande donderdag 16.00 uur in het bezit van de redactie zijn.

ISSN 0166-3690

Beschuit met muisjes is fantastisch!

Ik zit in de trein, op weg terug van iets wat ik hopelijk de komende jaren niet meer zal meemaken. Een van de meest confronterende manieren om een zondagochtend door te brengen. Nog net niet zo erg als een begrafenis, al heeft het er natuurlijk wel verdacht veel mee te maken: ik was op kraambezoek.

Niet dat het kraambezoek zelf vervelend was, in tegendeel, een zeven weken oude baby op schoot is magisch, we hadden een vermakelijke discussie over nature vs nurture en beschuit met muisjes is fantastisch. Maar het hele concept dat mijn vrienden nu al aan de leg zijn, is tamelijk verschrikkelijk.

Een paar meter verderop zijn twee kinderen, een jongetje en een meisje, met elkaar aan het spelen. Ik word uit mijn gedachtes getrokken door de moeder van het meisje, een obese vrouw wier manier van praten verraadt dat ze alleen met een flinke dosis geluk ooit haar veterstrikdiploma heeft gehaald. Het meisje is al vijf minuten aan het gillen van het lachen, en haar moeder besluit dat het tijd is om zich van haar beste opvoedkundige kant te laten zien: ‘Rochinda, KAP NOU ES!’ ‘Oké mama!’ roept het meisje, om vervolgens luidruchtig door te gaan met het overgooien van een ballon naar het jongetje dat Pepijn heet. Pepijns vader en moeder zitten aan de andere kant van het gangpad, en lijken niet erg gelukkig te zijn met hun gezelschap.

‘Dus?’ schreeuwt de dikke moeder naar haar collegaopvoeders. ‘Wat voor werk doen jullie?’ Pepijns vader en moeder delen een korte blik. ‘Ik zit in de facilitaire dienstverlening’, antwoordt hij aarzelend. ‘Het poetshuis bedoel je? Leuk hoor!’ zegt Rochinda’s moeder met een bulderende lach. Pepijns moeder doet haar ogen dicht, alsof ze een plots stekende hoofdpijn heeft. Vader kijkt uit het raam.

Ondertussen spelen de kleine Pepijn en Rochinda schattig met elkaar verder. Rochinda heeft er op gegeven moment genoeg van en gaat zitten. Pepijn kijkt teleurge-

steld, dus Rochinda’s moeder begint hem te vertellen over de luisterpiet. De luisterpiet was een zwartepiet die kwam luisteren of jij wel naar je ouders luisterde.

De ouders van Pepijn zitten er ongemakkelijk bij. Want de overheid, scholen, het NOS Journaal en zijn grootouders mogen Pepijn natuurlijk best voorliegen, maar iemand van een lagere sociaal-economische klasse? Awkward!

Gelukkig rijdt de trein het station van bestemming binnen. Alphen aan den Rijn.

Rochinda huppelt vrolijk achter haar moeder aan, richting uitgang. Pepijn probeert er opgewonden achteraan te rennen, maar zijn moeder houdt hem tegen. ‘Nee, wij blijven nog even zitten, Pepijn’, fluistert ze hem toe. Het arme jongetje heeft ondertussen best door dat zijn ouders iets vervelend vinden maar heeft geen idee wat er precies aan de hand is. Hij uit zijn verwarring door geagiteerd tegen de bank aan te schoppen. Pepijns moeder probeert te onderhandelen, belooft hem een snoepje als hij braaf blijft.

Dat lijkt te werken, maar de moeder overspeelt vervolgens haar hand als ze zegt: ‘En zodra de trein stilstaat, gaan we aan de andere kant er uit.’

Voor Pepijn is dit de laatste druppel.

‘Maar ik wil helemaal niet de andere kant er uit!’ gilt hij door de cabine. ‘Ik wil met hun mee! Waarom kan ik er niet aan die kant uit?’

Terwijl zijn moeder Pepijn de trein uit sleurt, schiet ze me nog een laatste verontschuldigende blik toe.

Ik denk terug aan de discussie die ochtend. Ik verdedigde het standpunt dat ouders nauwelijks invloed op hun kinderen hebben, dat het allemaal nature is. Maar blijkbaar had ik ongelijk. Want dat Pepijn een klein VVDstemmertje in spe is, kunnen we geheel toeschrijven aan nurture.

Benjamin Sprecher Promovendus bij het Centrum voor Milieuwetenschappen

8 november 2012 · Mare

3

Mensen

‘Er moet nog veel veranderen’ Buitenlandse studenten ‘botsen vaak tegen Nederlandse cultuur aan’ De horrorverhalen over internationale studenten die op de grond slapen, kloppen niet.

Dat zegt Thanos Souliotis, voorzitter van het International Student Network. Maar de integratie laat nog veel te wensen over.

Door Ilkiz Erdogan ‘We hebben veel geprobeerd, we hebben er veel geld ingestoken, maar het blijft een moeilijk proces’, zegt Thanos Souliotis (30), Griekse student in Leiden.

Hij is voorzitter van het International Student Network, een netwerk dat de integratie en representatie van internationale studenten wil bevorderen. Ze organiseren feestjes, borrels en activiteit voor zowel internationale als Nederlandse studenten.

Zo proberen ze de twee groepen dichterbij elkaar te brengen.

Maar het grote probleem is dat de twee groepen niet goed mixen.

‘Nederlandse studenten hebben weinig interesse in internationale studenten. Buitenlandse studenten leven op hun beurt weer in een bubbel waardoor ze vaak tegen de Nederlandse cultuur aanbotsen’, aldus de student, bezig met twee audiovisuele masters.

Souliotis zegt dat Nederlanders vrij direct kunnen zijn, ook in hun gevoel voor humor, en dit valt niet

altijd even goed bij zijn leden. ‘Niemand in Griekenland heeft ooit van een agenda gehoord. Of van afspraken maken.’

Ook het studeren in Nederland vindt hij anders: ‘Je moet het allemaal zelf uitzoeken terwijl je in andere landen meer wordt begeleid.’

Toch geeft hij het niet op: ‘In samenwerking met de universiteit organiseren we diversity days. Ook willen we onze leden meer in contact met studentenverenigingen brengen.’ Aan het einde van het academische jaar zal er een cultural festival plaatsvinden, waar alle studenten welkom zijn.’

Souliotis vindt ISN niet anders dan Augustinus of Quintus. ‘Wij zijn een traditionele studentenvereniging!’ roept hij op de vraag hoe ISN het gemis van een fraternity opvult. ‘We zorgen dat studenten samen komen, samen feesten en samen drinken. We hebben dan geen sociëteit, maar we hebben wel de common-ruimte bij Plexus en natuurlijk de kroegen.’

ISN is er niet alleen voor de gezelligheid en de integratie. Zo helpen zij hun leden bijvoorbeeld ook met het vinden van huisvesting. ‘De horrorverhalen over studenten die op de grond moet slapen zijn niet waar. Er is altijd wel een slaapplek te vinden, al is het via couch surfing.’

Voor zaken zoals het vinden van een baan en het afsluiten van een zorgverzekering, kun-

nen deze studenten terecht bij de internationale-studentadviseur.

Op de vraag wat de universiteit voor zijn leden anders kan doen, zucht Thanos.

‘Veel dingen,’ zegt hij. Hij geeft aan dat de kamers erg duur zijn geworden. Ook het vinden van banen gaat moeizaam en daarbij zouden de studenten de hulp van de universiteit

wel kunnen gebruiken. ‘Het grootste probleem is het krijgen van subsidies.’ Deze krijgt het ISN altijd later dan andere verenigingen.‘Er moet nog veel veranderen.’

meegebrachte boxen klinkt Russische kalinka-muziek. Gehuld in een priestergewaad zegent Reus de studenten door ze één voor één met een afwasborstel met water te besprenkelen, terwijl revolutieleider Raams ze toespreekt. ‘Kameraden, wij… laat maar, het is te koud.

Ik weet het niet meer. Het is revolutie!

Rennen!’ De studenten slaan een shotje Smirnoff Ice achterover, schreeuwen ‘Itiwana!’ en rennen het ijskoude water in.

Nog geen vier seconden later staan ze weer bibberend op de kant.

‘Kom, we gaan nog een keer’, zegt Pepijn de Wit (22) enthousiast tegen Iyob.

Deze kijkt even vertwijfeld naar het water, maar schudt dan resoluut zijn hoofd.

De studenten doen nog snel een gehurkt kalinka-dansje om op te warmen en vertrekken dan weer naar omkleedhok, terwijl ze discussiëren over de gevoelstemperatuur.

‘Ik weet eigenlijk niet wat ik dacht, toen ik het water raakte’, bekent De Wit achteraf. Iyob: ‘Er was denk ik totale kortsluiting in mijn hoofd.’ ‘Het wachten in de wind was eigenlijk kouder dan het water’, zegt Aukje Postma (19), terwijl ze aan de warme chocolademelk nipt. De Nieuwjaarsduik in januari slaan ze over.

ISN-voorzitter Thanos Souliotis: ‘Je moet het in Nederland allemaal zelf uitzoeken.’ Foto Taco van der Eb

Frutti di Mare

Studenten culturele antropologie herdenken de Russische revolutie met een frisse duik en vodka. Foto’s Taco van der Eb

Duiken op zijn Russisch Door Petra Meijer ‘Misschien is het in het water warmer’, zegt Eva Schouten (19) hoopvol, terwijl ze met enige afschuw naar de donkere plas staart. Het is zeven graden, er staat een straffe wind en de golven op het Valkenburgse meer hebben witte kopjes. Een enkele hondenbezitter trekt zijn kraag nog wat verder op. Bij het hok van surfvereniging Plankenkoorts staat een tiental studenten van studievereniging Itiwana. Drie kwartier later staan de cultureel antropologen er nog steeds, maar nu met blauwe vingers van de kou. ‘We wachten nog op de busgroep. Zij hebben de warme chocolademelk’, vertelt Annemijn Bos (18).

In het najaar organiseert Itiwana traditiegetrouw een Nieuwjaarsduik, om

het nieuwe studie- en bestuursjaar in te luiden. ‘Dit jaar is het een Russische duik, want we zouden eigenlijk 25 oktober gaan. Dat is de dag van de Russische Oktoberrevolutie’, vertelt Siddiq Raams (22).

Als toekomstig revolutieleider heeft hij speciaal voor de gelegenheid een passend praatje voorbereid over een nieuw jaar, een nieuw regime en nieuwe, vooral frisse ideeën.

De harde wind drijft de studenten steeds dichter bij elkaar. Enkele meisjes steken hun handen in elkaars kontzakken en wrijven elkaar warm, terwijl de jongens de revolutie voorbereiden. Ruben Reus (21) vult het dopje van een thermoskan met koud water uit het meer en Raams verschijnt even later met een tijdelijke dictatorsnor.

Als de busgroep arriveert, maken de warme kleren plaats voor bikini’s en gaat het ineens heel snel. In een optocht van handdoekjes, badjassen en bibberende ledematen vertrekken de studenten naar het zwemstrandje. Het personeel van restaurant de Tender kijkt de groep hoofdschuddend na.

Dankzij het zompige grasveld zitten de witte benen al snel onder de modder. ‘Ik voel mijn voeten niet meer,’ zegt Mieke Zaal (19). ‘Die koude grassprietjes lijken wel naalden die in mijn voeten steken.’

‘Pijn is een emotie, en emoties kun je uitschakelen’, roept Michael Iyob, terwijl hij stoer in een grote plas stapt.

Bij het zwemstrandje gaan de studenten op een rijtje staan en worden de laatste badjassen uitgetrokken. Uit de

4

Mare · 8 november 2012

Nieuws

‘Huisvesting studenten bedreigd’

Onacceptabel gekort De voorgestelde bezuiniging op de opleidingen tot medisch specialist is ‘onacceptabel en disproportioneel’, zei hoogleraar medische vervolgopleidingen Joep Dörr maandag tijdens zijn oratie. Nederlandse specialisten zijn langer in opleiding dan hun buitenlandse collega’s; dat moet ingekort worden van de overheid.

Ook moeten ze meer gaan meebetalen aan hun opleiding. De totale bezuiniging bedraagt 325 miljoen. Zuur voor de opleidingen, want die zijn mede op verzoek van de overheid in 2011 nog op de schop gegaan. ‘Dit is bepaald geen voorbeeld van consistent beleid, demotiverend voor alle betrokkenen bij de opleiding van medisch specialisten en slecht voor de medisch-specialistische zorg van de toekomst’, aldus Dörr.

De kabinetsplannen kunnen rampzalige gevolgen hebben voor de woonomstandigheden van studenten, meent de brancheorganisatie van studentenhuisvesters.

Bijzondere vondst Derdejaars studente Engels Myrthe Wouterse heeft twee tot nu toe onbekende brieven van Robert Lowth gevonden. Lowth was bisschop, professor in de dichtkunst en een van de meest invloedrijke Engelse grammaticaschrijvers van de 18e eeuw. De brieven geven inzicht in het leven van Lowth en in dat van Schultens, aan wie de brief geadresseerd was. Schultens, een vriend en studiegenoot van de zoon van Lowth, verzoekt hem in de brieven een goed woordje voor hem te doen, omdat hij in Oxford een master wil volgen.

Universiteit te koop Studenten van de TU Delft hebben hun universiteit te koop aangeboden. De campus hangt vol met makelaarsbordjes. Met de actie protesteert de Delftse studentenvakbond VSSD tegen het nieuwe regeerakkoord. De vakbond stelt dat maatregelen uit het akkoord – waaronder het afschaffen van de basisbeurs in 2014 en het verdwijnen van de ovjaarkaart in 2015 – bètastudenten onevenredig benadeeld. Bètastudies duren een jaar langer, waardoor studenten aan een technische universiteit straks vijfduizend euro meer moeten betalen. VSSD is bang dat dit tot een afname van het aantal bètastudenten zal leiden.

Vrijheidsuil Leidse Minerva-alumni uit het jaar 1962 bieden de universiteit zaterdag een aan van een uit gevangenschap opvliegende uil. In hun geboortejaar was de universiteit nog gesloten, na de beroemde rede van professor Rudolf Cleveringa tegen het door de Duitse autoriteiten gedwongen ontslag van Joodse professoren en andere medewerkers. Het bronzen beeld herinnert aan de bevrijding en het herstel van de academische vrijheid aan de Universiteit Leiden in 1945. Het beeld zal in de hortus worden geplaatst.

Inspectie gaat (iets) strenger controleren Maar onverwachte visitaties zijn uitgesloten De Onderwijsinspectie en studiekeurder Nederlands Vlaamse Accreditatie Organisatie (NVAO) gaan samen het hoger onderwijs scherper in de gaten houden.

DOOR VINCENT BONGERS In een brief aan de Tweede Kamer legt uittredend staatssecretaris voor het Hoger Onderwijs, Halbe Zijlstra, uit hoe de twee organisaties dit gaan doen.

De inspectie bemoeide zich tot voor kort niet heel erg met het hoger onderwijs maar krijgt nu een wat prominentere rol. Ze houdt toezicht op de naleving van wettelijke voorschriften.

De NVAO blijft verantwoordelijk voor de beoordeling van de kwaliteit van de opleidingen en toetsing van nieuwe opleidingen.

De inspectie mag, ‘op grond van

externe signalen’, een onderzoek starten naar het functioneren van een studie of instelling. Het is echter niet zo dat een nietsvermoedende decaan van een faculteit die ’s ochtends bij zijn kantoor aankomt, opgewacht gaat worden door inspecteurs.

Pas na overleg met het instellingsbestuur en onder door de minister te stellen voorwaarden mag een onderzoek ingesteld worden.

Dit onderzoek mag ook plaatsvinden als de NVAO de studie al heeft geaccrediteerd. ‘Deze bevoegdheid zorgt mogelijk voor overlap met de NVAO dat zich richt specifiek richt op de kwaliteit van het geboden onderwijs’, erkent Zijlstra.

De twee organisaties hebben nu een protocol opgesteld om dat te voorkomen en om ervoor te zorgen dat communicatie tussen de twee soepel verloopt.

Studenten uitgesloten van ov-kaartregelingen Studenten met een ov-kaart worden anders behandeld dan gewone kaarthouders.

ADVERTENTIE

Geef je mening over de Universitaire Bibliotheken Leiden en win • een iPad WIFI 16GB • of één van de 5 giftcards voor iTunes/bioscoopbonnen t.w.v. € 25 Alleen studenten en medewerkers aan de Universiteit Leiden kunnen meedoen aan de webenquête op persoonlijke uitnodiging die je op 5 november ontvangen hebt op je universitaire e-mailadres.

Zie ook:

bibliotheek.leidenuniv.nl mare-uni bibliotheek 121101.indd 1

‘Hoe sneller de organisaties elkaar weten te vinden, des te beter ieder zijn eigen rol kan uitvoeren.’

De inspectie wordt ‘proportioneel’ en ‘risicogericht’ ingezet. Zijlstra: ‘Instellingen die goed presteren met minder toezichtlast worden geconfronteerd dan instellingen die niet goed presteren.’

Volgens de NVAO heeft de Inspectie een ‘brandweerfunctie’ en wordt zij ingezet als er iets niet lijkt te kloppen bij de controlemechanismen bij een instelling.

02-11-12 14:07

Het nieuwe kabinet wil de maximale huurprijs van sociale huurwoningen af laten hangen van de WOZ-waarde van een woning. Nu gebeurt dat nog op basis van een puntensysteem. Daarin bepalen onder meer de grootte, de voorzieningen en de locatie van een woning hoeveel de verhuurder mag vragen.

‘Dat systeem is complex, maar wel transparant’, zegt Vincent Buitenhuis, directeur van Kences, brancheorganisatie van studentenhuisvesters ‘Met een lijstje in je hand kun je precies nagaan wat een kamer maximaal zou mogen kosten. Op die manier worden huurders beschermd.’

Als het aan het kabinet ligt, mogen verhuurders straks nog maximaal 4,5 procent van de WOZ-waarde aan huur vragen. ‘Daar is de WOZwaarde natuurlijk niet voor bedoeld.

Neem als voorbeeld een groot studentencomplex met 1000 kamers.

Het is nog nooit verkocht, dus de WOZ-waarde is natte vingerwerk.

Het is een afspraak met de gemeente, maar er ligt natuurlijk geen taxatierapport aan ten grondslag. De WOZwaarde is in zulke gevallen een onzalige maatstaf voor de huurprijs, en het onderscheid tussen bijvoorbeeld gedeelde of eigen voorzieningen verdwijnt zo ook.’

In de praktijk betekent de nieuwe maatregel een forse huurverlaging in het overgrote deel van de complexen.

‘Dat lijkt goed nieuws voor studenten, maar voor sommige woningen moet de huurprijs gehalveerd worden. In een groot complex kosten kamers straks bijvoorbeeld 90 in plaats van 170 euro. Dat zou betekenen dat we binnen twee jaar failliet gaan. Studenten komen dan terecht op de nog duurdere particuliere huizenmarkt. Dat kan niet de bedoeling zijn.’ PM

Dat blijkt uit een rapport van het OV Loket, de ombudsorganisatie van het openbaar vervoer.

Studenten blijken namelijk te zijn uitgesloten van zogeheten ‘defectekaartregelingen’. Die situatie noemt de belangenorganisatie ‘onlogisch en onnodig’. Daarom moet er een ‘eensluidende regeling voor alle reizigers komen.’

Volgens het OV Loket krijgen reizigers met een kapotte ov-kaart een tijdelijke kaart of mogen ze reizen zonder extra te betalen als ze een fotokopie van de defecte kaart en een overzicht van het abonnement bij zich hebben. De regeling verschilt per vervoerder. En ook niet alle organisaties bieden een oplossing aan.

Ze gelden in ieder geval niet voor studenten. Zij moeten, terwijl ze wachten op een nieuwe chipkaart om een defecte te vervangen, een vervoersbewijs kopen zonder garantie dat ze de gemaakte kosten later terugkrijgen. ‘Dit heeft vaak grote financiële gevolgen’, aldus het loket.

Studenten die problemen ondervinden met hun kaart worden vaak van het kastje naar de muur gestuurd. Bij de studentenkaart zijn verschillende instanties betrokken, die onvoldoende samenwerken.

In 2015 of in 2016 verandert de situatie voor studenten. Dan krijgen zij alleen nog maar een kortingskaart. De twijfel over de ingangsdatum komt voort uit een onduidelijkheid in het regeerakoord. Daarin staat dat de kaart in 2015 wordt afgeschaft, maar volgens de financiële paragraaf is dat echter in 2016. Op termijn moet het afschaffen van de studenten de schatkist structureel 425 miljoen euro opleveren.

Volgens kersverse minister van Hoger Onderwijs, Jet Bussemaker, moeten studenten die hoge reiskosten willen voorkomen, maar een studie dichter bij huis zoeken. ‘Er is niets mis mee om dicht bij huis te gaan studeren’, zei Bussemaker afgelopen dinsdag in Spits. ‘In mijn vorige baan (rector van de Hogeschool van Amsterdam) kwam ik een student tegen die vanuit Vlissingen naar Amsterdam op en neer reisde.

Die had ook best wel naar bijvoorbeeld Middelburg kunnen gaan.’VB

8 november 2012 · Mare

5

Nieuws

Studenten goedkoper uit Na twee maanden je kamer uit met nieuwe zorgpremie De studenten in het voormalige politiebureau aan de Zonneveldstraat moeten eind deze maand hun kamer uit. Ze hadden er nooit in mogen zitten, van de gemeente.

Al blijft onduidelijkheid discussie domineren De zorgtoeslag verdwijnt, maar de door het nieuwe kabinet voorgestelde controversiële inkomensafhankelijk zorgpremie kan goed uitpakken voor studenten.

Door Vincent Bongers Wat zij nu pre-

cies gaan betalen, is nog niet helemaal duidelijk. Het lijkt erop dat veruit de grootste groep studenten twee tientjes per maand gaat betalen. Zij gaan er dan ook op vooruit.

Het is allesbehalve zeker dat het nieuwe premiestelsel door de Eerste Kamer komt, omdat Ruttes eigen VVD-senatoren tegen zijn. Fractievoorzitter van de partij in de Eerste Kamer, Loek Hermans, liet weten dat de plannen ‘niet voldoende duidelijk’ zijn en mogelijk kostenstijging

in de zorg als gevolg gaan hebben.

‘Nivelleren via zorgpremies zou het stelsel in problemen kunnen brengen’, zei hij dinsdag tegen de NOS. Daarnaast heeft de coalitie geen meerderheid in de Senaat. En het CDA heeft al laten weten het nieuwe stelsel niet te steunen.

Maar mocht het plan er met wat kleine aanpassingen doorheen rollen, dan is het nog niet zeker wat studenten gaan betalen. In het regeerakkoord gaat het kabinet uit van een basispremie van 400 euro per jaar. In een uitgelekte mail van minister Wonen en Rijksdienst en tot voor kort VVD-fractievoorzitter Stef Blok aan verontruste partijleden wordt uitgegaan van een lagere ondergrens. ‘De huidige nominale zorgpremie – het bedrag dat u zelf

overmaakt aan uw zorgverzekeraar – gaat fors omlaag van rond de €1300 per jaar naar €255 in 2014’, schrijft Blok.

Er komt een inkomensafhankelijke premie bovenop, maar niet voor de laagste inkomens. ‘Deze premie wordt berekend op basis van uw persoonlijke inkomen (en dus niet van uw gezin) boven de €20.000 tot een maximum van €70.000 per jaar. Dat betekent dat u premie betaalt over maximaal €50.000. De maximale premie is dus circa €5500.’

De meeste studenten verdienen minder dan 20.000 euro. Dat houdt in dat zij 255 euro per jaar gaan betalen. Dat is 21,25 euro per maand.

Veel studenten betalen nu een hoger bedrag. Zelfs na verrekening van de zorgtoeslag.

In de Zonneveldstraat, achter het Kamerlingh Onnesgebouw, staat een voormalig politiebureau. De agenten werken inmiddels ergens anders, en verleden jaar verkocht de gemeente het monumentale pand aan een projectontwikkelaar. Die zette daar met behulp van verhuurbedrijf Living Today tien studenten in.

Probleem: volgens het bestemmingsplan van de gemeente heeft het oude politiebureau geen ‘Woondoeleindenbestemming’. Oftewel: je mag er helemaal niet wonen. Nou is de gemeente niet te beroerd om eens te kijken of die bestemming veranderd kan worden, maar omdat het een Rijksmonument betreft, zitten daar bureaucratische haken en ogen aan. ‘Een dergelijke procedure kan een jaar in beslag nemen’, aldus een brief van de gemeente aan de bewoners. Living Today was woensdag niet bereikbaar voor commentaar.

De studenten hebben nu een pro-

bleem. Omdat ze daar eigenlijk niet mogen wonen, kwamen ze niet in aanmerking voor een uitwonendenbeurs, en eind november moeten ze eruit zijn van de verhuurder.

Bewoonster Zoë de Goede (International Studies) zit er pas sinds september. Ze vindt het zonde dat ze weg moet: ‘Kamers van dertig vierkante meter in het centrum van Leiden vindt je niet zo gemakkelijk.

Er is een grote kelder waar we feestjes kunnen geven; de namen van de politieagenten staan er nog op de muur.’ De Goede heeft inmiddels een andere kamer via Living Today gevonden, en verhuist binnenkort.

Een paar van haar huisgenoten zijn al weg.

Andere huisgenoten zijn opstandiger. ‘Als ik eind deze maand nog niets heb, blijf ik zitten’, stelt pabostudente Hannelore van Muil. ‘Er werd gedreigd dat de politie ons weg zou komen halen, maar we zijn langs geweest bij de gemeente en die zei dat dat niet waar is. Het is het probleem van de eigenaren; zij moeten straks een dwangsom betalen. Maar uiteindelijk moeten we weg, dat weten we.’ BB

‘Beloning rector ‘Er moeten koppen rollen’ vreselijk exces’ > Vervolg van de voorpagina

De SP wil dat de minister van Onderwijs op een einde maakt aan ‘exorbitante sabbatical regelingen’ en de maximale beloningen voor bestuurders van publieke instellingen verlaagt.

Dat blijkt uit Kamervragen die SP’er Jasper van Dijk heeft gesteld. ‘Ik vind de regeling een vreselijk exces’, zegt Van Dijk. ‘De salarissen van dit soort bestuurders is losgekoppeld van de cao, dat laat ruimte voor het bedisselen van deals tussen bestuurders en raden van toezicht. De beloningen van dit soort bestuurders zijn volledig losgezongen van de salarissen van alle andere medewerkers. Ze verdienen veel en veel te veel vergeleken met bijvoorbeeld docenten. Dat is kwalijk.’

Aanleiding voor de oproep aan de minister is de sabbatical en het inkomen van de Leidse rector magnificus Paul van der Heijden. Hij behoudt tijdens zijn verlof van veertien maanden het inkomen van collegevoorzitter. Het gaat volgens het jaarverslag van 2011 om een beloning van 210.677 euro.

In september 2014 wordt Van der Heijden 65 jaar en gaat hij met pensioen. In april 2014 loopt de regeling af. Hij treedt dan vervroegd uit. De universiteit betaalt hem dan geen loon meer.

Hij gaat zich tijdens zijn verlof storten op zijn vakgebied, het internationaal arbeidsrecht.

De Abvakabo-fractie in de universiteitsraad had de regeling aan de kaak gesteld. De partij verbaast zich over de lengte van de sabbatical en vindt het vreemd dat Van der Heijden zijn huidige inkomen behoudt als hij in februari 2013 met verlof gaat.

De partij riep het college van bestuur ter verantwoording maar die speelde de vraag door naar de raad van toezicht. In een besloten bijeenkomst gaf voorzitter Nout Wellink uitleg aan de universiteitsraad. De strekking van dit overleg werd wel in brief openbaar gemaakt. Wellink schrijft de regeling ‘volstrekt redelijk’ te vinden.

Van Dijk kijkt daar niet van op. ‘Het is typisch iets voor de oud-president

van De Nederlandsche Bank die de financiële crisis niet zag aankomen, om met zo’n deal in te stemmen.’

Dit soort regelingen zijn niet te verkopen aan de bevolking, aldus Van Dijk. ‘Het is publiek geld. Voor het uitgeven van dit geld aan universiteiten en hogescholen moet wel draagvlak zijn bij de bevolking. Salarissen van twee ton zijn dodelijk voor dit draagvlak. Dit valt niet uit te leggen.’

Van Dijk vindt dat het maximum salaris voor publieke bestuurders niet hoger moet liggen dan de beloning van een minister. Die verdienen 144.000 euro. ‘Dat is toch ook een riant salaris. Wat moet je met twee ton.’

In het regeerakkoord wordt gesproken over het naar beneden bijstellen van topinkomens naar de ministersnorm. ‘Ik ga er van uit dat het kabinet dit invoert voor alle publieke bestuurders. De minister moet in ieder geval met de bestuursvoorzitters van al de instellingen om de tafel gaan zitten en hen vertellen dat de huidige topinkomens en dit soort afspraken tussen de raad van toezicht en bestuurders onacceptabel zijn en dat het echt anders moet in de toekomst.’ Hij wil dat de bestuurders onder de normale cao vallen.

De Abvakabo laat het er nog niet bij zitten en zal ook bij de komende universiteitsraad vragen stellen over de kwestie. Fractievoorzitter Joost Augusteijn wilde nog niets kwijt over de inhoud van deze vragen.

In de Eerste Kamer werd dinsdag gedebatteerd over de Wet Normering Topinkomens. In het regeerakkoord stelt het kabinet dat de voorgestelde maximum beloning voor publieke bestuurders in deze wet, die reeds door de Tweede kamer is aangenomen, nog wel fors naar beneden kan.

In het wetsvoorstel ligt het plafond op 130 procent van het ministersalaris. Het kabinet wil dit verlagen tot 100 procent. Om dit regelen is een reparatiewet nodig, maar minister Ronald Plasterk van Binnenlandse Zaken moedigde de senatoren toch vast aan in te stemmen met de wettekst zoals die nu voorligt. De aanpassing volgt dan later wel. Hoogstwaarschijnlijk zal de Senaat volgende week dinsdag instemmen. VB

Merkx ontkent het gerucht dat de universiteit een geldboete heeft opgelegd.

Maar Quintus kan wel zelf via de interne rechtspraak sancties (zoals schorsing of een geldboete tot duizend euro) opleggen, zeggen verschillende leden. Volgens hen heeft de vereniging op aandringen van de universiteit besloten de kennismakingstijd met de disputen over een langere periode uit te smeren, waardoor de ontgroeningen weliswaar langer duurden, maar minder zwaar werden.

Zo zouden de ‘nullen’ zich beter op

hun studie kunnen richten.

Naar aanleiding van het convenant heeft Quintus haar disputen ‘volledig vrijwillig’ een overeenkomst laten ondertekenen, waarin bepaalde regels over de ontgroening zijn opgesteld, onder andere over de duur en het minimum aantal uren slaap voor eerstejaars.

Verschillende Quinten zeggen echter dat ze hun programma op papier hebben opgeschoond en de overeenkomst hebben ondertekend, zonder ze zich achteraf aan de afspraken te hebben gehouden.

Wim Quint van Sjap Eisjedies is verbaasd over alle ophef: ‘Het rugbyteam marcheert elk jaar naakt

door de straten en vervolgens staan ze lachend in de krant. Nu doet Quintus het en er moeten koppen rollen.’

Voorzitter Van den Wijngaard geeft aan dat de vereniging ook dit jaar heeft geprobeerd om met de introductieactiviteiten niet in negatief daglicht te komen staan.‘We zijn dit jaar wel alert’. ‘Bij ons is er niets anders gegaan dan de voorgaande jaren,’ zegt Ivo Klap, de voorzitter van Augustinus. Hij vertelt dat het college aan het begin van het jaar heeft gebeld om de koers aan afspraken die in het convenant vast staan, door te nemen. ‘Dit gebeurt volgens mij elk jaar.’ IE

Een lid van Leids Studenten Rugbygezelschap afgelopen januari na afloop van de zogeheten ‘Zumba’. Wie in een wedstrijd zijn eerste try heeft gescoord moet ‘s avonds naakt rond het Rapenbug rennen. Foto Marc de Haan

6

Mare · 8 november 2012

Achtergrond

Boeken aan de ketting Eeuwenlang strijd tegen dieven, wormen en bezetters In 1587 wordt de Leidse universiteitsbibliotheek in gebruik genomen. Het boek Magna Commoditas beschrijft hoe de collectie uitgroeide van één titel naar miljoenen boeken.

VINCENT BONGERS De hoofdrolspelers in een overzichtswerk van 425 jaar bibliotheekgeschiedenis, zijn natuurlijk de koppige bibliothecarissen die strijd leveren tegen grijpgrage handen, ruimtegebrek, bemoeienissen van toezichthouders en bezettingsmachten. Want de bibliotheek mag dan wel een van de pijlers zijn waarop de universiteit is gebouwd, de boekenbewaarders waren in de eerste jaren toch vooral erg druk bezig te voorkomen dat de boeken ‘voer voor de wormen werden.’

Auteur Christiane Berkvens-Stevelinck, publiceerde al in 2001 een eerdere editie van Magna Commoditas. In een geüpdate versie is er nu aandacht voor de digitale revolutie die de bibliotheek de laatste tien jaar doormaakt.

En is er nog meer ruimte voor beelden van de bijzondere manuscripten, fraaie prenten en foto’s uit de collectie. Maar het is vooral ook de geschiedenis van de eerste honderd jaar van de universitaire boekenverzameling die tot de verbeelding spreekt.

Het begon allemaal met een gift van Willem van Oranje.

Niet alleen schonk hij de stad Leiden in 1575 een universiteit, de kersverse academie kreeg van de Vader des Vaderlands er ook het eerste boek voor haar bibliotheek bij.

Het ging - hoe kan het ook anders - om een bijbel. Het was beslist een opvallend cadeautje. De Biblia Polyglotta was gedrukt door de Antwerpse drukker Christoffel Plantijn. De opdrachtgever was de grote vijand van de onafhankelijke Nederlanden: Filips de Tweede van Spanje.

DOOR

Het achtdelige werk werd het fundament van de collectie.

Het duurde wel een aantal jaar voordat er sprake was van een heuse bibliotheek. Pas als de paar honderd boeken in 1587 in het Witte Nonnenklooster aan het Rapenburg (nu het Academiegebouw) worden ondergebracht, is er sprake van leestafels en opstellingen voor de werken.

Voor deze tijd lag alles achter slot en grendel in de kamer van de pedel.

Onmiddellijk waren er in het klooster vochtigheidsproblemen en ruimtegebrek. Het werd tijd om te verhuizen.

In 1595 opende de nieuwe bibliotheek in de Faliede Begijnkerk aan het Rapenburg haar deuren. Tegenwoordig is daar het bestuursbureau gevestigd. De eerste catalogus verscheen; volgens deze ‘Nomenclator’ bezat de universiteit in die tijd 442 titels.

Giften vormden de ruggengraat van de bibliotheek in de beginjaren. De nalatenschap van Josef Justus Scaliger, die stierf in 1609, is misschien wel de belangrijkste.

Hij schonk 208 boeken en manuscripten, waaronder een handgeschreven geschrift van de Deense sterrenkundige Tycho Brahe en veel werken over Oosterse handschriften.

De opvattingen over het bezit van boeken waren bij zestiende-eeuwse wetenschappers anders dan nu. Zo doneerde professor Bonaventura Vulcanius met het nodige ceremonieel vertoon een werk met oraties van Demosthenes aan de universiteit. Opvallend genoeg was het boek niet van hem, hij had het slechts geleend. Van wie, is onbekend.

Ook werden regelmatig oude versies van titels verwijderd.

De tekst telde, niet de edities.

Op deze manier zijn er veel Leidse juweeltjes verdwenen.

De boeken werden bewaard in kisten, de deksel diende bij opening van de kist als lessenaar. De werken lagen aan de ketting. Diefstal was een groot probleem. De bibliothecaris

probeerde een wildgroei aan sleutels van de bibliotheek tegen te gaan. Studenten kregen zeker geen sleutel en konden fluiten naar toegang.

Die lieten zich niet zomaar afschrikken. Al snel leenden zij sleutels van professoren en de plaatselijke sleutelmakers kopieerden zich suf.

Het eindigde in complete anarchie. Boeken verdwenen,

op onchristelijke tijden door gangen rond de bibliotheek.

Professoren bleven studenten binnensmokkelen.

Toegankelijkheid bleef een probleem. Veel wetenschappers legden dan ook maar een eigen collectie aan. In sommige gevallen eindigde die private verzameling dan weer in de universiteitsbibliotheek.

De persoonlijkheid van de

zat en legde zich neer bij het bestuur. Onmiddellijk ontstonden er gaten in de collectie. De koperen ketenen verdwenen overigens ook in deze periode. Ze werden verkocht om de collectie uit te breiden.

De boeken kwamen op planken te staan.

De Zwitsers Fredericus Spanheim, die in 1672 bibliothecaris werd, kreeg ook met studenten te maken die niet al te netjes met boeken omgingen. Hij liet boeken die door studenten veel werden gebruikt maar extra goed inbinden en hoopte op het beste.

Steeds vaker werden grote bedragen besteed aan het uitbreiden van de collectie.

Spanheim spande de kroon en nam een groot risico door een enorm uit te geven aan de complete bibliotheek van de vermaarde filoloog en verzamelaar Isaac Vossius.

Maar liefst 33.000 florijnen, een fortuin in die tijd, gaf hij uit aan de boeken en handschriften die van Londen naar Leiden verhuisden. Toen het materiaal binnen was, moet Spanheim een zeer onaangenaam gevoel zijn bekropen.

De catalogus en de geschriften kwamen niet overeen.

Wat in de bibliotheek stond, was slechts 15.000 florijnen

landse mogendheden blijven.

Zo misleidde bibliothecaris Daniël Wyttenbach begin negentiende eeuw jarenlang de Franse overheersers. Hij kreeg het voor elkaar om hen te doen geloven dat de Leidse collectie in slechte conditie verkeerde en eigenlijk weinig waard was. Dat rookgordijn was effectief.

Ook tijdens de Tweede Wereldoorlog bleef de bibliotheek vrijwel intact. Wel werden de meest kostbare bezittingen kort na de overgave ergens in de duinen bij Vogelenzang verstopt. Al snel werden de vier kisten echter weer opgegraven en opgeslagen in de Pieterskerk. Alleen een aantal boeken die waren uitgeleend, verdwenen gedurende de oorlog.

Oorlogsbibliothecaris Tietse Pieter Sevensma slaagde er in om met koele en klinische diplomatie de bibliotheek intact te houden. Maar enige interesse in het lot van zijn medewerkers leek hij niet te hebben. Hij ontsloeg schijnbaar zonder protest twee Joodse personeelsleden. Ze overleefden de oorlog niet.

Ook liet hij medewerkers die ondergedoken waren geweest om niet in Duitsland te hoeven werken weten dat ze recht

raakten beschadigd en slingerden overal rond. In 1597 was de maat vol. De universiteit verving alle sloten en voerde een nog strenger sleutelbeleid in. Studenten kregen voortaan twee keer twee uur per week toegang. Onder supervisie, dat wel.

Maar de strijd tussen studenten en bibliothecarissen bleef oplaaien. Van 1605 tot 1630 was de bibliotheek officieel voor studenten gesloten.

Dat maakte echter geen einde aan het stiekeme geschuifel

ADVERTENTIE

Leidse studentenvereniging voor internationaLe betrekkingen D u t c h u n i t e D n a t i o n s s t u D e n t a s s o c i a t i o n

Datum: 30 november 2012 Locatie: stadsgehoorzaal Leiden Met:

uri rosenthal Joris voorhoeve Jaap de Hoop scheffer Farah karimi Hans Wijers en vele anderen

schrijf je in op:

LustrumCongres

VerschuiVing der Wereldmachten

w w w. s i b c o n g re s . n l

bibliothecaris was vaak van doorslaggevend belang voor de uitbreiding van de collectie. Karaktertrekken als eigenwijsheid en koppigheid waren noodzakelijk om de scepter te kunnen zwaaien over de bibliotheek. Toen in 1607 Daniël Heinsius de leiding kreeg over de collectie, raakte hij onmiddellijk in conflict met de toezichthouders. Deze curatoren wilden eigenlijk alleen de bestaande collectie in stand houden.

Maar Heinsius kocht zelfs Franse boeken aan. Dat was tegen het zere been van de toezichthouders. Want dat soort werken ‘droegen niets bij aan de kwaliteit en de goede naam van de universiteit.

In 1649 was Heinsius het

Boven: illustratie Kees van Dongen (1877-1968) uit een Franse editie van Duizend-en-één-nacht (1918). Onder: handschrift Fasciculus temporum, inhoudende die cronijcken van ouden tijden (Utrecht, 1480). Beeld uit besproken boek waard. Het leek er sterk op dat hij een kat in de zak had gekocht. De indruk was dat Vossius’ zoon een deel van de collectie achterover had gedrukt. Na een langdurige juridische procedure betaalde Leiden uiteindelijk het hele bedrag en werd de rest van de collectie gestuurd. Veel materiaal bleek later toch van grote waarde te zijn.

In de volgende eeuwen breidde de bibliotheek steeds verder uit en bibliothecarissen kregen niet alleen te maken met slordige en stelende studenten. De boeken moesten ook uit handen van buiten-

hadden op een week minder vakantie omdat ze al genoeg afwezig waren geweest.

Na de Tweede Wereldoorlog professionaliseerde de bibliotheek snel. Nog een keer was er een verhuizing nodig.

In 1983 werd het complex aan de Witte Singel in gebruik genomen. Deze behuizing is in de loop der jaren aan de krappe kant geworden, maar wellicht voorkomt de digitale bibliotheek een nieuwe verhuizing.

Magna Commoditas, Christiane Berkvens-Stevelinck, Leiden University Press, 304 pagina’s. € 69,95

8 november 2012 · Mare

7

Wetenschap

Zonvitamientjes Vitamine D3, of beter gezegd, een stofje dat je lichaam van die vitamine maakt, lijkt volgens sommige studies de weerstand tegen bacteriën en virussen te vergroten. Je lichaam maakt die vitamine aan onder invloed van ultraviolet licht, dus in theorie zou het goed voor je kunnen zijn om ’s winters af en toe de zonnebank op te zoeken.

Om dat te onderzoeken legden de Leidse dermatologen Frank de Gruijl en Stan Pavel 35 vrijwilligers acht weken lang drie keer per week onder de zonnebank. Die groep vergeleken ze met een controlegroep die vitamine-D-tabletjes kreeg, en een controlegroep die geen van beide behandelingen ontving. Aan het einde vroegen de onderzoekers de deelnemers hoe vaak ze verkouden waren geweest tijdens die acht weken.

De conclusie, na te lezen in het vakblad Photochemical & Photobiological Sciences: kunstzonnen is goed voor de hoeveelheid vitamine D in je lijf; beter nog zelfs dan de pillen. Maar voor de hoeveelheid verkoudheden onder de deelnemers maakte het geen significant verschil. Misschien dat het immuunsysteem meer tijd nodig heeft om optimaal gebruik te maken van de extra zonvitamientjes, opperen de onderzoekers. Verwacht in elk geval niet te veel gezondheidseffecten van je zonnebank.

Horen

In het weekend mag Pepijn Kamminga de scanner van het LUMC gebruiken. Eigen foto

Stinkers in de CT ‘Een walvishaai vinden wordt lastig, zeker eentje die in de scanner past’ Bioloog Pepijn Kamminga probeert de evolutie van haaien te doorgronden door de vissen in een CT-scanner te leggen. ‘Het meurt gewoon.’

Door Bart Braun Het stinkt in de

alcohol-collectiekamer van Naturalis. De walm is een merkwaardig mengsel van oude vis en schoonmaakalcohol, en is de schuld van Pepijn Kamminga. De bioloog doet onderzoek naar haaien op sterk water, en daarvoor moeten ze uit het sterke water gehaald. ‘Soms maak je een pot tegen beter weten in open.

De deksel zit vast met was of teer, en dus moet je ze warm maken om ze te openen. Sommige dieren staan al honderd jaar op sterk water; er zitten hele vieze bij die je amper meer kunt zien omdat de alcohol zo verkleurd is. Dan klagen mijn collega’s wel, inderdaad. Het meurt gewoon.’

Deze zaterdag laadt hij - met dikke rubberen handschoenen aan - een karretje vol met dooie haaien, om daarna koers te zetten naar het Leids Universitair Medisch Centrum.

Doordeweeks zijn de CT-scanners daar tot ’s avonds laat in gebruik om patiënten te helpen. Maar in het weekend is het minder druk, en worden ze gebruikt voor wetenschappelijk onderzoek.

Kamminga scant haaien om zo een duidelijk beeld te krijgen van hoe ze er van binnen uitzien. Kaken, vinnen, bouwplan, dat soort werk. ‘Ik kijk naar alle variatie, en ik wil weten hoe die ontstaan is. Op basis van DNA-onderzoek weet ik grofweg wanneer de soorten zijn afgesplitst, en die kennis wil ik koppelen aan wat ik zie in de scans. Zijn nieuwe kaakvormen bijvoorbeeld geleidelijk ontstaan, of zie je juist dat er plotseling allemaal nieuwe vormen opkomen?

Dat laatste zou goed kunnen, en dat kun je dan misschien weer verbinden aan het uitsterven van een andere diersoort, of klimaatverandering.

‘Als twee haaien niet verwant zijn aan elkaar, maar er wel hetzelfde uitzien, hoe is dat dan gegaan? Of zijn ze eigenlijk alleen maar aan de buitenkant hetzelfde, en hebben ze eigenlijk een andere oplossing gevonden voor hetzelfde probleem?

Dat wil ik uitzoeken.’

Bij het woord ‘haai’ denken de meeste mensen aan grote, mensenetende beesten. Van de meer dan vijfhonderd soorten zijn er echter maar een handjevol gevaarlijk voor mensen. Veel soorten worden hooguit een meter lang, en haaien eten van alles. Dat zie je terug aan hun bek. De reusachtige walvishaai filtert plankton uit het zeewater met een mond vol piepkleine tandjes, zebrahaaien pletten schelpdieren tussen kaakplaten, en visetende haaien hebben weer andere kaken dan witte haaien. ‘Ik probeer van elke haaienfamilie er in elk geval eentje te scannen. Het wordt wel lastig om aan een witte haai of walvishaai te komen; zeker aan eentje die nog in een scanner past.’

De eerste haai ligt inmiddels klaar. Het is een Squatina squatina, een platte, ruitvormige haai die in het Nederlands zee-engel heet. ‘Het grappige van dit beest is dat je niet direct ziet dat het een haai is. Veel mensen denken: “Wat is dit nou?”’

Zee-engelen liggen normaal gesproken gecamoufleerd op de zeebodem, te wachten tot er een kleinere vis langs zwemt. Dan doen ze hun bek open en duwen ze hun tong omlaag, zodat een onderdruk ontstaat en de prooi razendsnel wordt opgezogen.

‘Ik wil weten wat de aanpassingen in de kop zijn aan die manier van eten’, aldus de bioloog.

Een CT-scanner heeft een ringvorm, en alles wat precies in het midden van die ring ligt, gaat op een röntgenfoto. Het apparaat maakt honderden van zulke dunne ‘plakjes’, waarna de computer ze allemaal aan elkaar rekent tot een driedimensionaal plaatje. Koos Geleijns en Paul de Bruin, klinisch fysici in dienst van het LUMC, draaien de beelden enthousiast rond. ‘Kijk, deze heeft iets in zijn buik, is dat de maaginhoud of zijn het jonkies?’ Onder een andere hoek is dat duidelijk te zien, wijzen ze. ‘Het zijn visskeletten, maar dan zonder de kop. Die bijt hij er blijkbaar af voor hij de rest inslikt.’

‘Het is lastig om de juiste instellingen te vinden’, vertelt De Bruin.

‘Haaienkraakbeen is wat meer verkalkt dan het kraakbeen in de neus of oren van mensen, dus het is wel wat gemakkelijker zichtbaar te maken.’

Gelukkig is dit al de tweede scansesScan van een hamerhaai. In zijn maag zijn vissenresten te zien.

sie, en krijgt het drietal het proces in de vingers. Gemiddeld duurt het tien minuten per haai. ‘Hoeveel haaien Naturalis heeft? Dat weten we niet precies. Er zijn ongeveer vijfhonderd “nummers”, maar een nummer kan ook best slaan op een pot vol kleine haaitjes. De echte jonkies hoef ik overigens niet te scannen; want daarbij is het moeilijk om te zeggen of de kaken al volgroeid zijn.’

De lagen absorberend materiaal dat tussen de haaien en het bed van de scanner ligt, krijgen langzaam steeds meer gele vlekken. Olie die uit de haaienlevers lekt, weet Kamminga. Hij kijkt mistroostig naar zijn handen; een van de redenen dat het scannen zo opschiet, is dat hij niet elke keer zijn handschoenen aandeed. ‘Sinds ik dit onderzoek doe, hou ik ineens een stuk meer van afwassen’, lacht hij. ‘Dan krijg ik die lucht tenminste van mijn handen af.’

Ergens in de ontwikkeling van normale kinderen komt er een moment dat ze beginnen te snappen dat de mensen om hun heen ook maar gewoon mensen zijn. Mensen die handelen op basis van wat ze weten, willen en ervaren. Psychologen zeggen dan dat het kindje een Theory of Mind heeft.

Bij dove kinderen ontstaat dat begrip later dan bij horende kinderen, wellicht omdat ze in de regel een taalachterstand hebben. Wat gebeurt er dan bij kinderen die een cochleair implantaat krijgen; een apparaatje dat geluid omzet in stroompjes die de gehoorzenuw stimuleren? Zo’n implantaat is geen tovermiddel dat dove kinderen in normaal horende kinderen verandert, maar het is beter dan niks.

In het Journal of Pediatric Psychology publiceren Leidse ontwikkelingspsychologen daarover, samen met cochleairimplantaat-expert Johan Frijns van het Leids Universitair Medisch Centrum. Ze vergeleken 72 kinderen met een implantaat met 69 horende leeftijdsgenoten.

De kinderen met een CI ontwikkelen sneller een Theory of Mind dan dove kinderen, maar langzamer dan hun horende leeftijdsgenootjes, zo blijkt. Juist met de complexere kanten hebben ze moeite; zoals het doorgronden dat iemand een beeld van de werkelijkheid heeft dat niet klopt. Aangezien dove kinderen anno nu nog jonger hun cochleaire implantaat krijgen dan de proefpersoontjes uit dit onderzoek, zou het zomaar kunnen dat die effecten over een paar jaar minder groot zijn, vermoeden de wetenschappers.

Correctie In Mare 7 stond een artikel over onderzoek naar antieke violen (‘Even een Stradivarius scannen’). Daarin werd Berend Stoel opgevoerd als ‘radioloog’ van het Leids Universitair Medisch Centrum. Niet iedereen die op een afdeling radiologie werkt, is ook daadwerkelijk radioloog: daarvoor moet je medisch specialist zijn.

Stoel is medisch informaticus, gespecialiseerd in beeldverwerking. ingezonden mededeling

Nu ook in Leiden Rondom relaties, assertiviteit, agressie & hoogbegaafdheid.

023 5252241 - www.idee-tt.nl al jaren vertrouwd

mare-idee 120914.indd 1

14-09-2012 14:46:00

8

Mare · 8 november 2012

Maretjes De prijs voor een Maretje bedraagt €8,– per 30 woorden, opgegeven via redactie@mare.leidenuniv.nl uiterlijk t/m maandag 16.00 uur. Maretjes aangeboden voor commerciële doeleinden worden niet geplaatst, evenmin als Maretjes waarin zaken worden aangeboden die de waarde van 4.500 euro te boven gaan.

Doe iets met je kennis. Help een leerling op streek in 1 uur per week. In Leiden-Noord hebben 30 basisschoolleerlingen bijles nodig, waarvan zes met vergoeding van €5,- per les. In Leiden-Zuid 15 basisschoolleerlingen, waarvan vijf met vergoeding van €5,-. Hulp is nodig bij rekenen, begrijpend lezen, woordenschat en spelling. Zeven brugklassers uit Leiden-Noord zoeken hulp bij Nederlands, Engels, wiskunde en huiswerkbegeleiding. Eén brugklasser zoekt hulp bij Latijn. Ook hulp gezocht voor: Marokkaans meisje, Engels, 4vwo. Bijles in Onderwijswinkel, buurthuis Vogelvlucht, of bij leerling. Ook zoeken wij vrijwilligers voor bijles/huiswerkhulp op twee basisscholen en op het woonwagencentrum Trekvaartplein, Leiden en in het Pluspunt in Voorschoten. Onderwijswinkel, Driftstraat 77, ma, woe en do, 15-17u. Tel: 071-5214256. Ons e-mailadres is hdekoomen@owwleiden.nl.

Woensdag 14 november van 20.00-21.00 uur begint een nieuwe beginnerscursus Capoeira. De introductiecursus van deze Braziliaanse gevechtskunstsport bestaat uit 8 lessen van 1 uur (kosten en laat de cursisten voor €45,- kennismaken met de basistechnieken van het spel, bewegingen en de muziek. Kijk voor

meer informatie en aanmelden op www.grilocapoeira.com Vrijwilligerswerk in het buitenland? Wil je met straatkinderen werken in Azië, Afrika of Zuid-Amerika?

Kom naar ons informatieweekend van 23-25 november 2012. Voor informatie en aanmelding: www.samen.org.

Maretjes extra

ADVERTENTIES

Advocatenkantoor Buitelaar Meijer te Alphen aan den Rijn, gespecialiseerd in personen- en familierecht, zoekt: rechtenstudente als

secretaresse/ administratief medewerkster voor 2 dagen per week.

Reacties graag binnen veertien dagen aan: Advocatenkantoor Buitelaar Meijer Raadhuisstraat 100 2406 AH Alphen aan den Rijn, t.a.v. mr. M.A. Meijer of m.a.meijer@buitelaarmeijer.nl

Maretjes-extra zijn bedoeld voor semi-commerciële instanties. De prijs 121101.indd 1 voor een Maretje-extra is €23,–mare-buitelaar incl.

BTW voor elke vijfendertig woorden.

U kunt deze advertenties uiterlijk L.A. Lotta zal op dinsdag 13 noop de vrijdag vóór het verschijnen vember om 15.00 uur promovevan Mare opgeven bij Bureau van ren tot doctor in de GeneeskunVliet B.V., postbus 20, 2040 AA Zandde. De titel van het proefschrift voort, telefoon 023-571 47 45. E-mail: is ‘Pathophysiology of thromboZandvoort@bureauvanvliet.com VACATURES Leiden (+ regio en Bollenstreek) Thuiszorg, Hulp bij het huishouden. Studenten (v/m) gezocht. Ook vakantiewerk! Jij bepaalt waar en wanneer (6 – 24 uur p.w) Solliciteren? Brief met CV www.thuiszorginholland.nl Scholten - Degelijk juridisch onderwijs en tentamentraining in kleine groepen (max 6 studenten) door een ervaren en professionele docent. Cursus/tentamentraining ‘verbintenissenrecht’ vanaf 15 oktober 2012. Voor meer informatie: 071-5126714 of gijs. scholten@planet.nl

tic thrombocytopenic purpura: the “two-hit” paradigm’. Promotor is Prof.dr. F. R. Rosendaal.

R.C.A. Rippe zal op dinsdag 13 november om 16.15 uur promoveren tot doctor in de Sociale Wetenschappen. De titel van het proefschrift is ‘Advanced Statistical Tools for SNP Arrays: Signal Calibration, Copy Number Estimation and Single Array Genotpying’. Promotoren zijn Prof. dr. J.J. Meulman en Prof.dr.ing.

P.H.C. Eilers (Erasmus Medisch Centrum).

A. Deforce zal op woensdag 14 november om 11.15 uur promo-

Day care centre ‘De Kattekop’: In an independent national satisfaction survey carried out in 2012 parents gave us a whooping 9.4!

For more than thirty years ‘The Kattekop’ has been the child care centre for staff and students of Leiden University and affiliated institutions.

Within walking distance of Leiden Central station.

Open from 07.30 to 18.30 hrs.

More information: www.dekattekop.nl, tel. 071-5176363

02-11-12 14:06 Academische Agenda

veren tot doctor in de Geesteswetenschappen. De titel van het proefschrift is ‘Denken als experiment. 472 ‘meditaties’ over de noodzaak van het creatief denken en experimenteren in het uitvoeren van complexe muziek van 1962 tot heden’. Promotor is Prof. F.C. de Ruiter.

E.M. Dumas zal op woensdag 14 november om 13.45 uur promoveren tot doctor in de Geneeskunde. De titel van het proefschrift is ‘Huntington’s Disease. Functional and structrual biomarkers’. Promotoren zijn Prof.dr. R.A.C. Roos en Prof. dr. M.A. van Buchem.

S.J.A. van den Bogaard zal op woensdag 14 november om 15.00 uur promoveren tot doctor in de Geneeskunde. De titel van

ADVERTENTIE

het proefschrift is ‘Huntington’s Disease. Quantifying structural brain changes’. Promotoren zijn Prof.dr. R.A.C. Roos en Prof.dr.

M.A. van Buchem.

G.Th.A. Calkoen zal op woensdag 14 november om 16.15 uur promoveren tot doctor in de Geesteswetenschappen. De titel van het proefschrift is ‘Onder studenten. Leidse aanstaande medici en de metamorfose van de geneeskunde (1838-1888)’.

Promotor is Prof.dr. H. Beukers.

C.C. Blad zal op donderdag 15 november om 13.45 uur promoveren tot doctor in de Wiskunde en Natuurwetenschappen. De titel van het proefschrift is ‘A quest for connections: Ligands for the HCA2, adenosine A3 and GPR88 receptors’. Promotor is

5/21/12 3:31 PM

Prof.dr. A.P. IJzerman.

E.A. van Rossenberg zal op donderdag 15 november om 15.00 uur promoveren tot doctor in de Archeologie. De titel van het proefschrift is ‘Cultural landscapes, social networks and historical trajectories: A datarich synthesis of Early Bronze Age networks (c. 2200-1700 BC) in Abruzzo and Lazio (Central Italy)’. Promotoren zijn Prof. dr. H. Fokkens en Prof.dr. R.H.A. Corbey.

R.E.A. Musson zal op donderdag 15 november om 16.15 uur promoveren tot doctor in de Geneeskunde. De titel van het proefschrift is ‘Calcineurin in skin: rising star or fallen angel?’.

Promotor is Prof.dr. L.H.F. Mullenders.

8 november 2012 · Mare

9

KIEK

Dance, N.Y.C., 1970, Diana Arbus (1923-1971), The King and Queen of a Senior Citizens 4.352 PK-F-7 cm, 26,5 x 26,5 , erdruk tinezilv ontwikkelgela

Maskerade zonder de magie

DOOR MAARTJE VAN DEN HEUVEL De Amerikaanse fotografe Diana Arbus, van wie momenteel een overzichtstentoonstelling is te zien in het Amsterdamse fotomuseum FOAM, heeft mij doen besluiten om mij binnen de kunstgeschiedenis in fotografie te specialiseren.

Mijn eerste werkstuk over fotografie wijdde ik aan haar; ik herinner mij een wat naïeve en onorthodoxe vraagstelling als ‘waarom zijn deze foto’s zo enorm fascinerend?’

Arbus’ werk gaat over kijken, Kijken; KIJKEN. Arbus kijkt naar mensen en vooral naar verschillen, zo schreef zij zelf. Vaak zijn dit puur visuele of fysieke verschillen, zoals in haar beroemde foto van de tweeling in gelijke kleren, maar met ieder een ander universum in de ogen – een foto die ook in de Leidse collectie zit en door FOAM als persfoto wordt gebruikt. Of in haar foto’s van dwergen en een man met reuzengroei (ook in Leiden),

waarbij de verhouding met de omgeving ineens niet meer klopt.

Arbus noemde haar werk een ‘vlinderverzameling’. Niet zoals de Duitse fotograaf August Sander probeerde zij typen mensen in kaart te brengen. Zij wilde juist de verscheidenheid van mensen laten zien. Ook was ze geen Nan Goldin die in haar eigen vriendenkring verslaafden en dragqueens fotografeerde. Arbus was welgesteld, woonde in New York aan Fifth Avenue en verbeeldde wat zij vanuit haar sociale achtergrond als afwijkend zag. Dit doet ook soms ongenuanceerd aan: strippers, travestieten, hermafrodieten bevinden zich in haar ‘verzameling’ naast ‘gewone’ senioren, demonstrerende patriotten, circusartiesten, lichamelijk of geestelijk gehandicapten en naturisten.

Haar schouwspel past ook niet in de traditie van het burleske zoals de artiesten en extravaganten die

door haar lerares Lisette Model waren gefotografeerd of, dichter bij huis, door de Nederlandse Erwin Olaf. Daarvoor valt er in de foto’s van Arbus te weinig te lachen. We herkennen de culturele codes die mensen aanmeten in hun poses, kleding en interieurs en waarmee ze het signaal afgeven dat wij ze als chique, stoer, hip of verleidelijk moeten zien. Ze beheerste het spel met deze codes ook, omdat ze fotografeerde voor tijdschriften als Esquire en Harper’s Bazaar. Echter, de opsmuk wil in Arbus’ autonome beelden zijn werk maar niet doen.

We zien teveel hangend vel, haarstoppels, ongelukkige of maniakale blikken, rommel onder bedden en vuil op muren om de betovering te laten ontstaan.

Ondanks de pogingen van de mens om rijk en sexy over te komen zien we steeds de lelijke alledaagsheid erdoorheen – een maskerade waarvan de magie maar niet wil

gaan werken. Maar meedogenloos zijn de foto’s ook weer niet. Arbus heeft wel met aandacht en welwillendheid gefotografeerd. Zo is het – zo is de wereld, lijk je te moeten concluderen. Aandoenlijk en mooi in zijn onvolmaakte streven.

Op deze foto zijn de 72-jarige Yetta Grant en de 79-jarige Charles Fahrer te zien. Zij hadden elkaar niet eerder ontmoet, toen op een seniorenbal in New York hun namen uit een hoed werden gevist: ze regeerden die avond als koning en koningin van het bal. Het is de

derde van de drie foto’s van Diana Arbus in de Leidse collectie. Na Arbus’ dood in 1971 – ze pleegde zelfmoord – ontfermde dochter Doon Arbus zich over de nalatenschap van haar moeder. In gecontroleerde oplagen en vervaardigd door een speciaal daarvoor aangewezen fotograaf, werden foto’s uit haar archief op de markt gebracht. Zo ook deze. Mijn voorgangster Ingeborg Leijerzapf kocht de foto’s bij een galerie in Amsterdam. Toen het nog kon, want foto’s van Diana Arbus zijn inmiddels onbetaalbaar.

Maartje van den Heuvel is conservator fotografie van de sectie bijzondere collecties in de Leidse universiteitsbibliotheek. Ze ontving dit jaar de K.J. Cath-prijs, de jaarlijkse onderscheiding voor medewerkers die de naam van de Leidse universiteit op positieve wijze naar buiten brengen. In Mare zal ze in de rubriek KIEK iedere drie weken columns over de collectie schrijven. De stukken verschijnen ook als ‘snapshot’, een e-mailservice die de bijzondere collecties belicht - zie http://disc.leidenuniv.nl

10

Mare · 8 november 2012

English page

Crumbling guilt A historian rejects the tradition of the monstrous bystander in the War In his latest book Leiden historian Bart van der Boom, who was recently awarded the Libris History Award, claims that the Dutch did not realise that deported Jews were being murdered in gas chambers.

BY VINCENT BONGERS “Some of the research was done by students during tutorials and at first, you could see them thinking: ‘This man is trying to justify terrible deeds; he thinks too highly of mankind.’ And they would say: ‘I don’t believe this. Because Queen Wilhelmina had said it, and the BBC had reported it: everyone knew about the camps.’ Then they read the diaries, and most of them changed their minds.”

Historian Bart van der Boom picks up his book Wij weten niets van hun lot [We know nothing of their fate], for which he was awarded the Libris History Award, and reads: “One of my Leiden students who had examined the diary of a Jew in hiding, announced in a tutorial that, when she reached the last page and the diary stopped abruptly, she had wondered what had happened to him. She spent a few minutes Googling and found the answer: that nice man, his wife and their two adult sons had been murdered in Auschwitz.

‘And then?’ I asked her. ‘I burst into tears at my computer’, she said.”

“It still gets to me”, he says as he looks up from the book. “In some sick way, it gave me satisfaction too, because this emotion contains a snatch of historical awareness: this really happened.”

Are diaries typical of people at the time?

“The writers do not represent the entire Dutch population: not everyone keeps a diary and more higher educated people keep a diary than people with less education. It’s not a cross-section of the population. But writers don’t just write about their own lives, they talk about other people too. They often say: ‘I think it’s scandalous, and so does everybody else.’ All the sources suggest the same thing: there is no evidence that a majority of Dutch people thought persecution was acceptable and Jewish diarists found support rather than feeling abandoned.”

But why was there so little resistance?

“There is a huge gap between their perception and ours: they did not understand certain things that are clear to us. And more-

over, the Dutch are an obedient people, as you can see from the Arbeitseinsatz and war production for Germany. Their hands were tied: they didn’t have any weapons and punishment was harsh. They couldn’t shut everything down because that would cause havoc. The Dutch obeyed to prevent worse things happening. We might appreciate their motives for obeying things like the Arbeitseinsatz, but we can’t say the same about the persecution of the Jews because, of course, there was nothing was worse to be avoided.

But that is precisely what people in the war didn’t know.

“There are almost no sources that reveal that people knew exactly what was going on in the camps. The East was a black hole, but it was obvious the Germans would treat the Jews badly.”

For the diarists, it’s evident that things did not bode well for those who were deported.

“The crux is that few Dutch people suspected, let alone knew, that the Jews were murdered on arrival in the camps. People presumed that they were forced to do hard labour in poor conditions and that many would die as a result. Wir haben es nicht gewußt meaning: it’s nonsense to sup-

pose that we had no idea that bad things were happening to the Jews.

But there is a big difference between knowing and suspecting. It’s easier to do something if you have actual information. And there is big difference between immediate murder and death after an unspecified time.

“It’s also crucial to realise that the rumours of gas chambers and mass executions were not believed, or only up to a certain point. People knew the Germans were cruel and savage, but thought that story too awful to be real.

“Besides, there were all sorts of rumours of atrocities: descriptions that that are partly accurate were included in classic horror stories, claiming, for instance, that the bodies of Jews were used for soap. It was hard to know what to believe. It was reported, as late as March 1945, that 100,000 Dutch Jews had been liberated by the Russians. This was published by the underground press. As far as I can see, no one said: ‘That’s impossible - it must be wrong.” For the Dutch, everything was still possible.

Apparently, it was credible that they were still alive. On the other hand, after the liberation, when it was clear they were all dead, it did not come as a huge shock. Presumably, people had also taken that possibility into account too.”

Imagine that everyone had known the facts. Would that have made a difference?

“It would have made a huge difference to the Jews. They tried to assess the danger; it’s evident from diary fragments that some Jews chose not to go into hiding, or dithered for a long time. It’s very poignant to read. Really awful.”

To illustrate, he refers to the diary of Ben Koopman, a 22year old Jewish doctor-intraining who was preparing for his forced journey for Poland. His parents had already been deported.

He tried to

avoid going into hiding even though he was frightened of the future. Then, on 15 May 1943, he received a postcard from his mother, in German.

She writes that she and her husband are healthy and well cared for in “Werklager Werklager Wlodawa” in Poland.

Koopman writes: “It is touching to read this divine postcard - it’s a mi-

racle.” After all, nobody ever heard anything from people who had been deported. “My dear Moessie is in Wlodawa. May they persevere!!” After that, he waited for a knock at the door during a big raid. “Maybe then I’ll see my parents again.” It wasn’t to be. After writing the “divine postcard”, his parents were gassed in Sobibor. Ben Koopman died later in the same gas chamber.

Van der Boom adds: “It’s an awful piece. He had no idea.”

“I burst into tears at my computer” It is certain that Jews would have acted differently, but it is doubtful whether bystanders would have intervened if they had known.

“Maybe. I think that there were many decent Dutch people about and if they had actually known that, without their help their Jewish neighbours would be dead within a week, some would have done something. Many Dutch Jews obeyed and that did not encourage other people to resist either. In Belgium, the Jewish community consisted mostly of recent immigrants from Eastern Europe who had experienced far more anti-Semitism, didn’t trust the government and more often decided to go into hiding. The demand for addresses to hide created a supply.

“Dutch authorities cooperated with the rounding up of the Jews in all kinds of ways. Remember the infamous Amsterdam ‘dot map’ that indicated the exact locations of Jewish homes. You have to be very cynical to suppose that, if the Germans had said to the people at the population register: ‘Put it all in a map so we can gas them’, all those artless civil servants would ‘Yes, alright’. I can’t subscribe to the view that bystanders were monsters.”

There is a lot of criticism of your book, especially from Jewish circles. Former Minister Ed van Thijn says your research is misleading and Rabbi Menno ten Brink calls it “a joke”. What is your opinion of their criticism?

“Ten Brink is not happy with my conclusions and his response is purely emotional. He hadn’t read the book and he hadn’t thought about it properly. I’m not worried about that. Van Thijn thinks that the book should be about something else, about the role of the government exiled in London. He doesn’t know what to think of my conclusions. He doesn’t want to think about them. I find it frustrating that I can’t really get a discussion started about the research. Some people are convinced by the arguments, but feel uneasy about it. After all, it was the crime of the century, at least in the West. That guilt is crumbling because of my interpretations, and it doesn’t feel right. I can understand that. But as you can see, putting a meaning on the past sometimes makes it more difficult to make sense of that same past.”

8 november 2012 · Mare Cultuur

Agenda

Wannabeaster in actie: ‘We waren alleen geboekt vanwege de blote tieten op onze persfoto.’

Indieluisterliedjes en punkknalshows Indieluisterliedjes en punkknalshows Atlantic Attraction, Wannabeastar en ruim dertig andere bands verspreiden zich deze donderdagavond over de kroegen, platenzaken en poppodia. Het reizende muziekfestival Popronde houdt dan namelijk halt in Leiden.

Door Marleen van Wesel Wie denkt

dat Atlantic Attraction gewoon het zoveelste hyperobscure indiebandje is, moet gewoon wat vaker luisteren, verzekert bassist Joris van der Poel.

‘We zijn erg van de gelaagde mu-

ziek, met veel verschillende melodielijnen, die je pas na een paar keer luisteren hoort. Onze debuutsingle Think This Over is zo’n radioliedje dat de eerste keer wel leuk klinkt, maar na een paar keer echt lekkerder wordt.’

Deze donderdag treden ze tijdens de Leidse Popronde op in Q-Bus. ‘Het lukt ons wel om een nieuw publiek live meteen in te pakken hoor.

We kiezen alleen niet graag de gemakkelijkste weg.’

Tips, buiten zijn eigen optreden, heeft hij ook. ‘Dit is namelijk onze twaalfde Poprondestad en we probe-

ren altijd wat andere bands mee te pakken. Vooral Dyzack is gaaf. Dat is een singer-songwriter met een gitaar, maar hij klinkt alsof er een hele band om hem heen staat. Ook een aanrader is Duncan Idaho, een eveneens gelaagde poprockband, die voor ons speelt in Q-Bus. Een ideale opwarmer. Na ons eigen optreden gaan we nog even naar het LVC, voor Wannabeastar. In Wageningen zagen we hun ontzettend toffe energieke punkshow. Maar we maken het niet te laat, want de volgende dag gaat de Popronde voor ons weer verder in Sittard.’

Wannabeastar treedt in Leiden juist voor de laatste keer op tijdens de Popronde. ‘Het was onwijs leuk, vooral om op zoveel verschillende locaties te spelen’, vindt zangeres Jojanneke van der Veer.

‘Vaak waren het poppodia, waar de zaken goed geregeld zijn, soms juist kleine kroegen. Afgelopen week waren we geboekt in een bar in Leeuwarden waarvan sommige mensen ons al voorzichtig vroegen wat we daar in hemelsnaam moesten. Het bleek een superordinaire tent te zijn. We waren alleen geboekt vanwege de blote tieten op onze persfoto. Maar voor dat luttele poprondebedragje krijg je er echt geen strippers bij hoor. De cafébaas was behoorlijk pissed off.’

Toch zet Wannabeastar, weliswaar zonder blote tieten, een behoorlijke show neer, met een liveband, een vj, kleurrijke pakjes gemaakt door Bas Kosters en meestal gaat er een danspaal mee. Eind vorig jaar verscheen de debuutplaat Wannabeanalbum. ‘Wannabe-anal-bum, zo kun je ‘m ook noemen’, verduidelijkt Van der Veer. ‘We maken niet echt wereldverbeterende muziek. Een knaller van een show wegzetten vinden we belangrijker dan bandje-bandje spelen. Op een podium kun je veel kunstdisciplines samenbrengen. We laten enorm veel zien, maar je moet zelf bedenken wát je ziet. Punkrock leent zich daar goed voor.’

Zelf is ze erg benieuwd naar het optreden van indieband Wooden Constructions, in LVC. ‘Zij zijn heel Joy Division. Zelfs de zanger lijkt op Ian Curtis. Als ik tijd heb hoop ik ook The Pignose Willy’s mee te pakken in The Duke of Oz. Dat is een heel erg te gekke tweemansband.

Héél rock ’n roll.’

Duncan Idaho, Q-Bus 20.30u Atlantic Attraction, Q-Bus 21.45u The Pignose Willy’s, The Duke of Oz 21.45u Dyzack, Meneer Jansen 23.15u Wooden Constructions, LVC 23.30u Wannabeastar, LVC 00.45u Meer artiesten: www.popronde.nl

De mislukkingskunstenaar ‘Vergeleken met Hermans waren Mulisch en Reve eenvoudige krabbelaars’ Voor de campagne ‘Nederland leest’ wordt deze maand Willem Frederik Hermans’ meesterwerk De donkere kamer van Damokles gratis uitgedeeld in bibliotheken. Hermans-biograaf en hoogleraar universiteitsgeschiedenis Willem Otterspeer schreef een begeleidend ‘biografisch essay’.

Wanneer las u De donkere kamer voor het eerst?

‘Op de middelbare school. Mijn leraar Nederlands gaf het me met de woorden: “Je moet dit lezen, maar je zult het wel niet begrijpen.”’

Lekkere peptalk.

‘Het was een braaf gymnasium in Gouda, hoor. Maar ik was jong, vol onbegrip en bovendien ontzettend onder de indruk van Menno ter Braak. Pas later, toen ik me stevig door Hermans’ oeuvre heen had gelezen, zou ik daar vanaf komen.

‘Inmiddels weet ik: Hermans is de grootste Nederlandse schrijver van de twintigste eeuw. Zo erudiet, zo virtuoos, zo afwisselend. Vergeleken met hem zijn Mulisch en Reve eenvoudige krabbelaars. En wat voor een groot bewonderaar van Multatuli ik ook ben: Hermans is wat mij betreft de grootste uit de gehele Nederlandse literatuur.’

11

Zelf was hij verschrikkelijk onzeker. ‘Mijn slechtste boek ooit’, schreef hij in zijn brieven over De donkere kamer. Citaat: ‘Toen ik het inleverde (ik had er niet eens een doorslag van, stiekem hopend dat het zoek zou raken bij de post) had ik er geen enkel vertrouwen in.’

‘Zo ging het altijd bij hem: als hij aan een boek bezig was, was het altijd Het Grote Meesterwerk. Daarna was het meteen over. Eerst de bevlieging en de euforie, dan weer de overtuiging: dit is niks.’

Wordt u nooit moe van hem?

‘Moe is niet het goede woord, maar ik heb met hem geworsteld. Als biograaf moet je een standbeeld uithakken. Dat is zoals bij de laatste beeldhouwwerken van Michelangelo: de slaven die nauwelijks uit het marmer komen. Je zoekt het verhaal. Je moet Hermans - om het lelijk te zeggen - in een gevangenis kunnen stoppen. Wij noemen dat dan: een theorie. Dat is inmiddels gelukt. Ik heb ook een titel: De mislukkingskunstenaar.’

Ik bedoelde eigenlijk: wordt u nooit moe van zijn achterdocht, het gezeur om geld, de ruzies.

‘Als mens kom hij er zeker niet onbeschadigd vanaf. Maar voor zijn werk heb ik enorme bewondering, al ben ik het met zijn gitzwarte wereldbeeld totaal niet eens. Daarvoor ben ik veel te veel happy-go-lucky. Hermans be-

weerde bijvoorbeeld dat - luistert u mee? - journalisten alleen schrijven wat de massa wil horen, en schrijvers aan het licht brengen wat niemand durft te denken.’

Is de biografie al af?

‘Het eerste deel, dat loopt tot 1952, verschijnt in september volgend jaar.’

Waarom twee delen?

‘Het archief is overweldigend en behalve de samenstellers van de VolledigeWerken ben ik de enige die erin mag. Die rijkdom moet je delen.

Verder wil ook zijn werk recht doen.

De dubbelfiguur speelt daarin een grote rol: het is mooi dat in twee delen terug te zien.’

Voelt u nooit - zoals Hermans druk van buitenaf?

‘Ik heb van Hugo Brandt Corstius geleerd dat je gewoon moet blijven zeggen dat je boek volgend jaar uitkomt. De uitgeverij klaagt nooit, daarmee heb ik goede afspraken gemaakt. En van die stalkers van het WFH-magazine die geregeld klagen dat het te lang duurt, heb ik geen enkele last. Ik kende ze al uit het archief, waar ze verzameld zijn in een grote map met daarop een sticker: gekken. Om een andere schrijver (Willem Brakman, red.) te citeren: Debielen en demonen.’

Over deadlines gesproken: wan-

neer verschijnt het laatste deel van Groepsportret met dame, uw geschiedenis van de Leidse universiteit?

‘Vlak voor mijn pensioen, eind 2015.

Dan kan om Schiller te citeren ‘der Moor gehen’.

Door Frank Provoost Willem Otterspeer, Dorbeck, waar ben je?

De Bezige Bij, 143 pgs. € 10

FILM TRIANON Skyfall dagelijks 18.15 + 21.30 za. zo. + wo. 14.00 Intouchables dagelijks 18.45 za. zo. 14.30 The Perks of Being a Wallflower dagelijks 21.30 De Marathon dagelijks 18.45 + 21.30 HET KIJKHUIS Jagten dagelijks 18.45 + do. t/m za. 21.15 Dans la Maison zo. t/m wo. 21.15 Haute Cuisine dagelijks 19.15 Love is all you need dagelijks 21.45 LIDO Skyfall do. t/m ma. 18.15 + 21.30 + di. 18.15 Twilight Marathon : Breaking Dawn - Part 1 en Part 2 di 21.30 The Twilight Saga: Breaking Dawn – Part 2 woe 18.45 + 21.30 Argo dagelijks 18.45 + 21.30 Hope Springs dagelijks 18.45 The House at the End of the Street dagelijks 21.30 Ted dagelijks 18.45, za + zo 15.30 Paranormal Activity 4 dagelijks 21.30 Alleen maar nette mensen dagelijks 18.45 + 21.30

MUZIEK LVC Popronde Afterparty Do 8 novermber 23.00 gratis PLAATJE PRAATJE Vr 9 november 20.00 gratis E5H Erick E Vr 9 november 23.00 €11 LEIDSCHE SHOUWBURG Orkest van de 18de eeuw Do 15 november 20.15 €25,00 - €34,50 QBUS Lydia Loveless & Band Wo 14 november 20.30 €10,QBUS EN ANDERE LOCATIES Popronde Leiden Do 8 november vanaf 19.30u TWEE SPIEGHELS POPQUIZ Zo 11 november 16.00 HOT HOUSE Elastic Jargon Za 10 november 21.00 studenten: €8

T H E AT E R LEIDSE SCHOUWBURG Oumi (Maria Goos) met Nasrdin Dchar Za 10 november 20.15 €9,30- €20,Toneelgroep Oospoel: (in) Koud Water Za 10 november 20.30 €17,INS BLAU Keesen&Co: De Val Do 15 november 20.30 €16,SCHELTEMA LEIDEN Lebbis en de Partizanen Wo 14 november 20.00 €10,-

DIVERSEN HET LEIDSE VOLKSHUIS Concert: Orquest Tipica Guardia Cadenera Zo 11 november 15.00 vrijblijvende bijdrage MUSEUM VOLKENKUNDE Het verhaal van de Totempaal t/m 1 april 2013 MUSEUM DE LAKENHAL PARELEN met Karin Post Zo 11 november 14.00 MUSEUM BOERHAAVE Leydse Weelde t/m 5 mei 2013

12

Mare · 8 november 2012

Het clubje

MaaiKey

Schattige huisies!

Foto Taco van der Eb

‘Ouwelullenmuziek voor de prof ’ An Apple A Day, de band van de studievereniging van geneeskunde Tom Witteveen (25, geneeskunde, bas): ‘Wij zijn de band van de Medische Faculteit der Leidse Studenten. Onze naam was ook eerst de MFLS-band.’

Hans Bezstarosti (22, geneeskunde, gitaar): ‘Als je voor pret bent.’

Tom: ‘Nul procent suiker, honderd procent vet.’

Vincent Huige (22, geneeskunde, saxofoon): ‘Maar we wilden een nieuwe naam. Er volgden lange brainstormsessies, want het moest natuurlijk wel iets met geneeskunde te maken hebben.’

Tom: ‘Zo kwamen we op An Apple A Day.’ Hans: ‘Sommigen zitten al zes jaar in de band. In de huidige samenstelling spelen we 2,5 jaar. Er zit nu echt groei in.'

Vincent: ‘We oefenen elke woensdagavond. Dat is niet altijd makkelijk, want de meesten lopen co-schappen of beginnen daar binnenkort mee. Maar wij

willen doorgaan. Ook tijdens co-schappen of na afstuderen.’

Koen Lentjes (23, geneeskunde, toetsen): ‘We spelen vaak op de borrels in HePatho, en steeds meer voor andere gelegenheden: tijdens de El Cid; op een lustrumgala van zwemvereniging Aquamania; voor een pensioneringsfeest van een professor.’

Tom: ‘Onze muziekstijl is heel divers.

Het is een mix van pop, rock en dance.

Prance? We zijn geen droge coverband.

We spelen covers met een twist.’

Patrick van der Zande (20, biomedische wetenschappen, drums): ‘Misschien is het experimentele dance voor instrumenten. We spelen van Adele tot The Prodigy. Maar ook Grease met Hans als Sandy, en binnenkort een remix van Metallica met Lady Gaga. Alsof je een kat met een hond vergelijkt.’

Hans: ‘We spelen gouwe ouwe, zilveren nieuwen en bronzen tussen-inners.’

Tom: ‘Op proffeestjes houden we daar wel rekening mee. Dan spelen we, met alle respect, meer ouwelullenmuziek.

Het is heerlijk als je een 60+'er met een strikje op Chuck Berry een paar retro danspasjes ziet maken.’

Koen: ‘We hebben elke maand één of twee optredens. Onze begroting is verdrievoudigd.’

Esmée Grobbee (25, geneeskunde, zang): ‘Naast een band zijn we ook goede vrienden. Tijdens het eten voor een repetitie is het altijd lachen.'

Koen: ‘Maar er is ook wel eens onenigheid.’ (Iedereen kijkt naar Hans.)

Hans: ‘Laat ik het zelf maar vertellen. Als we afspreken wil ik meestal alleen maar spelen, terwijl de rest ook af en toe wil overleggen. Na drie minuten apathisch

op mijn gitaar pingelen wordt het snoer er dan wel eens uitgetrokken.’

Tom: ‘Hij kijkt je wel aan, maar je krijgt gewoon geen contact met hem. Hij verandert dan in een soort Jimi Hendrix vlak voor zijn overdosis. We zijn ook wel eens streng voor Esmée. Die weet eigenlijk zelf nog niet hoe geweldig ze kan zingen. Als zij Rolling in the Deep zingt, worden wij allemaal warm van binnen.’

Esmée: ‘Het is geweldig om iedereen aan het dansen te krijgen.’

Tom: ‘Toch went optreden nooit helemaal. Je blijft altijd wel zenuwachtig.’

Hans: ‘Patrick moet van de zenuwen altijd plassen.’

Patrick: ‘Dat is wel waar. Dan doen we even snel een Adele’tje tussendoor, daar zitten geen drums bij.’

Door Petra Meijer

‘Kamertjes te huur! Mooie, fijne kamertjes te huur! Wees erbij voordat ze weg zijn! Fantastische kamertjes voor een zacht prijsje!’ Je loopt over de Botermarkt langs de kraampjes waar lange lijsten hangen met plaatsnamen, straatnamen en huisnummers.

Uitgestald zijn maquettes van de meest indrukwekkende huurhuizen, compleet met drie slaapkamers met inloopkast, een ruime keuken inclusief vaatwasser, fornuis en oven, een enorme woonkamer, een berging, een balkon, en wat je verder allemaal nog aan kamers in je huis wilt hebben.

Likkebaardend buig je je voorover om een van de maquettes wat beter te bekijken. Hij staat op de perfecte locatie, is ruim opgezet en bevat eigenlijk alles waar je naar op zoek was. Een zekere verliefdheid komt in je op: dit moet jouw droomhuis worden. Enthousiast stel je je al voor hoe het zou zijn als je door dat huis zou lopen. In gedachten werk je hard om alles in de woning op orde te krijgen. Je maakt schoon, zet meubels neer, sjort een kast in elkaar, sluit alle elektrische apparaten aan en zakt uiteindelijk neer op de bank.

Vermoeid maar voldaan kijk je om je heen. Je eigen huis… Maar helaas, je keert al snel terug naar de werkelijkheid op het moment dat je oog op de prijs valt en haastig leg je de maquette terug. Jouw droomhuis blijft nog even een gedroomd huis.

Verder maar, sjokkend van kraampje naar kraampje. Je onderzoekt de andere ‘ook wel mooie’ huizen, maar de verliefdheid komt niet terug. Onverschillig hoor je het geroep en geschreeuw van de marktvrouwen en –mannen aan. ‘Schattige huisies te huur! Hollandse, nieuwe, fijne huisies! Voor enkele eurootjes hebbie een pracht van een huis, neem dat van mijn aan.’ ‘Heb u al een mooi huisie erbij gezien, meneer?’ Je schrikt op en kijkt even verward om je heen. ‘Eh ja, eh nou nee, eigenlijk, nee’, stamel je.

De marktvrouw kijkt je onderzoekend aan. ‘Studentje zeker? Wordt lastig om een goed kamertje te vinden dan.

De prijzen rijzen de pan uit voor tien vierkante meter. Maar voor groter heb je een flink budget nodig.’ Je knikt teleurgesteld, maar begrijpend. De vrouw schudt meelevend haar hoofd.

‘Het spijt me, jongen, ik heb je weinig te bieden. Misschien hangt bij die advertenties nog wat.’ Ze gebaart naar wat slordig opgehangen A4-tjes aan de zijkant van de kraam. Met de moed der wanhoop werp je een blik op de kleine stukjes tekst. Wel jouw prijsklasse, eindelijk, maar daar houdt het dan wel bij op. Waarom zou je warm of koud worden van vijf vierkante meter voor jezelf en één wc, één douche en een krappe keuken gedeeld met acht anderen?

Je slentert terug naar je fiets en kijkt alleen nog heel af en toe vluchtig naar de kraampjes. Andere mensen lachen.

Ze zijn blij. Ze hebben een huis. Waar eerst je fiets stond, staat nu een leegte. Ook dat nog. Je zucht diep, steekt de weg over en loopt naar huis. Nog één keer kijk je om. Met gemengde gevoelens zie je het bord: ‘Welkom op de woningmarkt’.

Key Tengeler

Bandirah